Î


Ú
∆
-
B@A
H n«
‹ÒÁ
-
A
E n¡ø’
-
A nÓ
πºÒ
-
A
Eπ.
 «
¬È
’Ò
≈
Ï
Î

Ú
∆
√

≈
‚
∆
-
≈
B
@

≈
‘
A
H
qqkrw
Ò
∂÷

√øÍ
≈
Á ’√

Ú¿
πµ
⁄Â≈
-
«È
ͺ÷
Â≈Á
∆«
ÓºÊ
Á∂¿
πµ
‚∂Î
»√
Û∂.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
A
¡
‹
Ó
∂«
√øÿ¡
‹
∂Á
«Òª
Á≈’
ج∆
Á∂Ù
È‘
ƒ .
.
..
..
.
...
..
..
.
...
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
.F
√
π
ı
Ò∆
‘Á∆
«Ò
÷Â
Á
∂√
øÁ

Ì”
⁄:ÿ
π
È
≈
Ú≈
Á∆
Í‘πø⁄
«
¡≈
ׯ.
.
..
.
..
.
.
I
ÓØÁ ∆-È∂Â
È Ô
≈‘ »Á Ø√Â∆ Á ≈’ º⁄
-√º⁄..
.
....
.
..
...
...
.
.. .
. ..
..
.
..
..
.
...
...
.
..
A D
« ⁄º·∆-
Í ºÂ
,⁄ øÁ∂¡Â∂
ÓØÁ ∆ √’≈
Á ≈ Ú øÙ-
È ≈ Ù ÍÃØ◊ ≈
Ó :«
Ó Ù
ÈÍ «
 Ú
≈ « Ú
’≈
√
√‘ ≈«¬Â ≈Ì∂‹ ‰
Ò ¬ ∆ Í
 ≈ ..
.
...
...
.
.
.A F
’ πÒ «
ÚøÁ «
√øÿ Ú ÛÀ⁄ Ù Ë ª‹Ò
∆
Ó ’
≈
È È ø.B G «
Ú ¤ ØÛ≈Á
∂◊¬ ∂’ ≈ . Ó
Ø‘‰ Ò ≈ ÒÓ ß◊
±Ú
≈Ò .
..
...
...
.
.. .
. ..
..
.
..
..
.
...
...
.
..
A C
◊ π»Â∂◊ Ï‘
≈
Á  È ◊ 
Ï ø◊≈ Ø‚
,
È Ú ª
Ù «
‘  ‡
Ω‘ Û ≈«
ÍØ
‡
Ó Ø: IHA E
H
- D CAB E ‚ ∆
. ¡ ÀÒ.
¬
∂.Â∂‹ Ó ‘»
∆ ¡ «
Ë ’ ≈
 √ Ì≈
Á ∆«
ÍØ
‡ .
..... .
.
..
.
...
.
...
.
...
.
..
A I
Acc. No. 166510100057175
√ øÿ  Ù/
√ 
◊  Ó ∆¡ ª
Kulwinder Singh
IFSC Code : ANDB0001665 √ ∆
. Í ∆.¡≈
¬∆
.(¡
Ó
À - ¡ Ò
À ) ÚÒ
º ∫Ø⁄≈ ‹
‹
º ª Á
∆‘
Ó ≈«
¬Â«Ú
⁄
º Ó̃
π ≈‘ 
≈(
BB)
’ ≈
Ò∂’
≈È̆ª
Andhra Bank, Nawanshehar « Ú
 Ë
ºπ ‹ ÈÂ
’ ‹Ê
º Ï∂ Á
ø ∆ ¡ªÚ Ò
º ∫
Ø«Ú Ù
≈Ò ’
ÈÚÈ
À Ù
È (B
B )
Í ∫
∂‚» Ó̃
Á

» Ô
È
» ∆
¡ È
ÚÒ
º ∫
Ø
Í
‹
≥ ≈
ÏÌ
”
⁄’≈
ÈÎ
√ (
ø ªB
C)
’
Ø ◊
∂ ≈
™‘Ó
Ò
∂«
Ú
Ë
ºπ Í
‹
≥ ≈
ÏÌ
”
⁄¡
Ê
∆
¡ª√
≈
Û
E-mail : Ó̃
π ≈
‘∂(
B
D)
Í∫
∂‚» Ó̃
Á

» Ô
È
» ∆
¡ÈÈ
∂‹
Û
Ø ∂Ò
’
Ø ª
Á∂’
‡
º ∂«
Ï‹
Ò∆
’È
∞ ’ (
À Ù
ÈB
D
)‚
∆
√∆
inqsadarahh@gmail.com
Ò
«
∞Ë
¡≈
‰≈
Á̄Â

¡µ
◊∂
‘
Ø Ì

Í

± Ó
‹
∞ ≈
‘
≈(
B
E)Í
∆
.
¡√
À .
Ô.
» √
‡
‚
º ∆
√’
Ò
Í‹
≥ ≈
Ï
÷
Â
∂ ∆
Ï≈
Û∆
ÔÈ
» ∆
Ú
«√
‡
∆Ò
«
∞Ë
¡≈
‰≈
ÚÒ
º ∫
Ø«
Ú⁄
≈
-
⁄
⁄
≈(
B
F)
¤Â
Ì
≈
Â
∆Ó
‘≈
≈
Ù‡
ª
⁄
øÁ
≈
Á
ÚÒ
º ∫Ø ¡≈
Ò «¬‚
ø ∆ ¡≈√‡ ‚
» ∫
À‡√ √
«Ó
‡ «Ú
⁄
º Ù ≈
«
Ó Ò‘ ¬
Ø ∆ Í
∆
. ¡√
À .
Ô» (
. BG)Í◊
ØÃ  «
À√
Ú
«
¬º’ ¡ø’ó A
E
πÍ
¶
‚
Ó
À ’Ø «
∂‡
’ √ ‡ ‚
» ∫
À‡√
Ô È
» ∆ ¡È Á∆
’ ≈È Î√
ø «
Ú⁄
º Í∆.¡ √
À .
Ô.
» Á ≈
Ì ≈
Â
∆√
Á ∂ (
ø Ù B H )
√≈
Ò≈
È≈
( Á∂√
) ó AE
@
πÍ
¬∂ ¡ ≈
‡ Ø«
’
Ù ≈⁄ ≈Ò ’ª
Ú Ò
º ∫ØÍÒ
π ∆
√Ë’
º Ù
∂ ≈
‘∆ «Ú
Ë
ºπ Ó
’
π Óø Ò ‘
Û Â ≈
Ò (B
H)Í
∫
∂‚ » Ó̃Á

»
√
≈
Ò≈
È≈(
«
ÚÁ ∂Ù
)ó A @@
@
πÍ
¬∂ ÔÈ
» ∆ ¡ÈÚÒ
º ∫
ØË  È≈
-
Ó̃
π ≈ ‘ ≈(
A
H)

Ï
≈
Ï≈
’Ó
«
√øÿ
«
’
Â∆
«Í
¤Ò
∂«
Áȃ
√≈
˘√Á
≈
Ò¬∆
«Ú
¤ØÛ
≈
Á∂◊
¬
∂‘
È
Õ¿
πÈ
∑ª
È∂√
≈
∆
«˜
øÁ
◊
∆
’
«
Ó¿
»«
È√
‡«
Ú⁄
≈
Ë
≈
≈
¿πµ
Í«
ÁzÛ
Â
≈
È≈
ÒÍ«
‘
≈«
Áø«
Á¡ª
«
¬È’
Ò
≈
Ï∆
«
Ú⁄≈
ª
˘ÍÃ⁄
≈
È
-Í
Ã√
≈
ÈÁ
≈
’øÓ
’
∆
Â≈
Õ¿πÈ
∑ª
È∂A
I
CI
Á
∂«
’√
≈È
ÓØ
⁄
∂”
⁄«
‘º√
≈
ÒÀ’
∂¡
≈
͉
∂
≈
‹√
∆‹
∆
ÚÈÁ
∆
Ùπ
»¡
≈
Â’∆
Â∆
ÕÓ
Ø
⁄
≈÷
ÂÓ
‘
؉
¿
πÍ

øÂ
¿
πÈ
∑ª
È∂¡
≈
͉
≈È
≈
Â≈
’«
Ó¿
»«
È√
‡Ò
«
‘È
≈
Ò‹ØÛ
«
Ò¡≈
Õ¡ø◊

∂˜
√
≈
Ó
≈‹
ÚºÒ
Ø∫’
«
Ó¿
»«
È√
‡
Ò
«
‘˘
◊
À
-
’
≈È̆
∆
’≈
Á∂‰
Á
∂Ï
≈
Ú‹
»Á
¿
π‘
Í
≈
‡
∆√
’»Ò
ª
«Ú
º⁄
√
◊

Ó∆
È≈
ÒÙÓ
»Ò
∆
¡Â’

Á
∂
‘
∂Õ
Ò
øÓ
≈
√Óª
«
‘øÁ
π√
Â
≈
È”
⁄
«‘
’∂«
¬È
’Ò
≈
Ï∆
√◊

Ó
∆
¡ª
”⁄Ì

Í»
Ô
Ø◊
Á
≈
ÈÍ≈
™Á∂
‘
∂Õ
¿π‘
«
‘øÁ
π√
Â
≈
ÈÁ∆
’
«
Ó¿
»«
È√
‡Ò
«
‘¡
øÁ

√∆
.
Í∆
.¡
≈¬
∆
.
,√∆
.
Í∆
.¡
ÀÓ
.
ÚºÒ
Ø∫√
ØË
Ú
≈
Á˘Í
Ã⁄
≈
È¡Â
∂Ò
≈
◊»’

ÈÁ
≈
«
ÚØË
’
Á
∂

‘
∂Õ
ÿ
∂¨
‘
≈
Òª
Á∆Ó
‹Ï
»
∆
’≈
È¿
π‘
«
¬ø◊
Ò
˺
‚ ◊
¬
∂«
‹ºÊ
∂¿
π‘
È
ªÚ
º÷
-
Ú
º÷
ÎÀ’
‡

∆¡
ª
”⁄Ó̃
Á
»
∆
’∆
Â∆
¡
Â
∂«
¬ø‚
∆
¡ÈÚ

’
̃
¡À√
Ø√
∆
¬∂Ù
È
◊Ã∂‡
-
«
ÏÇ
∂È
‹
Ø«
’Ì≈
Â
∆’
≈
«Ó
¡ª
Á∆‹
ºÊ
∂Ï
øÁ
∆
˘¿π√
≈
È”
⁄√
◊

Ó
¡≈
◊»Ì
»«
Ó’
≈«
ÈÌ
≈¬
∆
Õ
√
ØË
Ú
≈
Á˘
ºÁ
’
«
Á¡ª
AI
FG
”
⁄È
’√
Ò
Ï≈
Û∆
Á∆¿
πµ
·∆Ï
ˆ≈
ÚÂ√
Ó
∂∫¿
πÈ
∑ª
È’√
Ò
Ï≈
Û∆
Á≈fi
ø‚
≈
ÏπÒ
øÁ
’
∆
Â≈
Õ«
ÚÁ∂Ù

«
‘øÁ
∂‘
ج
∂Ú
∆
¿
π‘
È
ª«
‘øÁ
π√
Â
≈
ÈÁ∆
’«Ó
¿
»«
È√
‡«
¬È
’Ò
≈
Ï∆
Ò«‘
«
ÚÙ
∂Ù
’
Ì
≈
Â
∆’
«Ó
¿
»«
È√
‡Í
≈
‡
∆(
Ó≈
’
√Ú
≈
Á∆
-
ÒÀ«
ÈÈ
Ú≈
Á∆
)«
È¿»
‚
ÀÓ
Ø’

∂√
∆
È≈
Ò◊«
‘
≈«
Ù
Â≈
ω≈
¬∆
º«
÷¡≈
Õ¿π‘
È
ªÁ
∂«
Ú¤ØÛ
∂È
≈
ÒÈ≈
Í»
≈
‘؉
Ú
≈
Ò≈
ÿ≈
‡≈
«Í
¡≈
˛Õ¡
Á
≈
≈
«¬
È’
Ò
≈
Ï∆
√≈
‚≈
≈
‘
«
’
Â∆
‘π
ª
Á∂√
ø◊
∆
-
√≈
Ê∆
¡ª
Â∂Í
«
Ú
≈
’Ó
˺
Ï 
ª
È≈
Ò‚»øÿ
∂Á
πº÷
Á
≈«
¬˜
‘≈
’
Á
≈
˛Õ
√Ú¿πμ⁄ ËÓ≈’≈ :
√Ú¿πμ⁄Â≈-«Èͺ÷Â≈ ÁΔ «ÓºÊ Á∂ ¿πμ‚∂ λ√Û∂
AB ‹ÈÚΔ B@AH, ‹ÁØ∫ Í»≈ Á∂Ù ÒØ‘ÛΔ Á≈
«Â¿π‘≈ ÓÈ≈¿π‰ ÁΔ «Â¡≈Δ ’ «‘≈ √Δ Âª Á∂Ù ÁΔ
≈‹Ë≈ÈΔ «ÁºÒΔ «Úº⁄ «¬º’ ˜ÏÁ√ ≈‹ÈΔÂ’ ËÓ≈’≈
‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ’πfi ÒØ’ «¬√˘ «È¡ª ÍÃÏøË Á≈ ËÓ≈’≈ ’«‘øÁ∂
‘È Í ‘’Δ’Â «Úº⁄ «¬‘ «¬º’ ≈‹ÈΔÂ’ ËÓ≈’≈ √ΔÕ
¡≈Ëπ«È’ Ì≈ Á∂ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄ Í«‘ÒΔ Ú≈, Á∂Ù ÁΔ
√Ú¿πμ⁄ ¡Á≈ÒÂ, √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ ⁄≈ √ΔÈΔ¡ ‹º‹ª,
‹√«‡√ ‹≈√ÂΔ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ, ‹√«‡√ ø‹È ◊Ø◊جΔ,
‹√«‡√ ‹Ω√∂Î ’πΔ¡È ¡Â∂ ‹√«‡√ ÌΔÓ ≈˙ ÒØ’π È∂
ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ ’’∂ Á∂Ù ÁΔ √Ú¿πμ⁄ ¡Á≈Ò Á∂
’øÓ’≈‹ ÍÃÂΔ ¡≈Í‰Δ ¡√øÂπÙ‡Δ ¡Â∂ È≈˜◊Δ Á≈
«¬˜‘≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ ¿π‘Ȫ È∂ ÒΔ’ ÂØ∫ ‘‡ ’∂ ¡Â∂ ÍÃøÍ≈Úª
Á≈ ¿πÒøÿ‰ ’’∂ ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ ’È ˘ ‹≈«¬˜
·«‘≈™«Á¡ª ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ √Ú¿πμ⁄ ¡Á≈Ò «Úº⁄
‹Ø ‘Ø «‘≈ ˛ ¿π‘ È≈ÓÒ (¡≈Ó Úª◊»ø) È‘ƒ ˛Õ «¬√
‘≈Ò «Úº⁄ ’πfi √≈Òª Ï≈¡Á ¿π‘Ȫ ÁΔ ¡≈ÂÓ≈ ¿π‘Ȫ
˘ √π¡≈Ò ’∂◊Δ «’ ‹ÁØ∫ «¬√ √ø√Ê≈ ˘ „≈‘ Òº◊ ‘Δ
√Δ Âª ¿π‘ ¿πÁØ∫ ¸ºÍ «’™ ‘∂, ¿πÁØ∫ Ó»ø‘ «’™ È≈
÷Ø‘«Ò¡≈? «¬√ ’’∂ ¿π‘ √≈∂ ÓπºÁ∂ ‹ÈÂ≈ Á∂, Á∂Ù Á∂
ÒØ’ª √≈‘Ó‰∂ º÷ ‘∂ ‘ÈÕ ¿π‘Ȫ È∂ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂
Óπº÷ ‹º‹ ˘ ⁄Ω‘ª ÚºÒØ∫ «Ò÷Δ «⁄º·Δ ÚΔ ÍÃÀ√ ˘ ‹≈Δ ’ΔÂΔÕ
¿π‘Ȫ «¬‘ ÚΔ «’‘≈ «’ ¿π‘Ȫ È∂ «⁄º·Δ «Ò÷ ’∂ ÚΔ
¡Â∂ Ú≈ Ú≈ Óπº÷ ‹º‹, ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ ˘ «ÓÒ’∂ Ó≈ÓÒ≈
√πÒfi≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«Ù√ ’ΔÂΔ Í ÙÃΔ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ È∂ ’جΔ
‘ª-ͺ÷Δ ‘πø◊≈≈ È‘ƒ Ì«¡≈Õ «¬√ ’’∂ ¿π‘Ȫ ’ØÒ
’Ø¬Δ ≈‘ È‘ƒ Ï«⁄¡≈ √Δ Â∂ «¬√∂ ’’∂ ¿π‘ ÓΔ‚Δ¬∂
≈‘Δ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ
«¬‘ ⁄≈ ‹º‹ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ ’Ø¬Δ √Ë≈È ‹º‹
È‘ƒ ÏÒ«’ √Ì ÂØ∫ √ΔÈΔ¡ ‹º‹ ‘ÈÕ ‹º‹ª ÁΔ «ÈÔπ’ÂΔ
Ò¬Δ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ Í≥‹ √Ì ÂØ∫ √ΔÈΔ¡ ‹º‹ª Á≈
ÍÀÈÒ ‘πøÁ≈ ˛, «‹√˘ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿π√
’ΩÒΔ‹Δ¡Ó «Úº⁄ Óπº÷ ‹º‹ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
«¬‘Δ ⁄≈ ‹º‹ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ ‹√«‡√ ‹≈√ÂΔ
⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ √Ì ÂØ∫ √ΔÈΔ¡ ‘È ‹Ø ÊØÛ∂ ¡√∂ Ï≈¡Á
Δ‡≈«¬ ‘؉ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ‹√«‡√ ø‹È ◊Ø◊Ø¬Δ ¡’»Ï
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
B@AH «Úº⁄ Óπº÷ ‹º‹ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ ÁΔ Δ‡≈«¬ÓÀ∫‡
¿πÍø √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ Óπº÷ ‹º‹ ωÈ◊∂Õ «¬√ ’’∂
«¬‘Ȫ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬∂ Óπº«Á¡ª ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á∂ √Ø’≈ª
˘ √πº«‡¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈ ÏÒ«’ «¬‘Ȫ ˘ ◊øÌΔÂ≈
È≈Ò ÒÀ‰≈ ωÁ≈ ˛Õ «¬√ ÿ‡È≈¥Ó Á≈ ‹≈‘≈ ÈÂΔ‹≈
’πfi ÚΔ ‘ØÚ∂ Í «¬√ÂØ∫ Ï≈Á √πÍΔÓ ’Ø‡ «Úº⁄ Í«‘Òª
Ú◊Δ √«ÊÂΔ È‘ƒ ‘∂◊ΔÕ
’Δ ‘È ÓπºÁ∂?
«¬‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª È∂ «’‘≈ ˛ «’ Á∂Ù ÁΔ √Ú¿πμ⁄
¡Á≈Ò «Úº⁄ √«ÊÂΔ «‹√ Âª ÁΔ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛
¿π√ Â∑ª ÁΔ ˛ È‘ƒÕ ’∂∫ÁΔ ÓπºÁ≈ ˛ «’ ÏÀ∫⁄ ω≈¿π‰
¡Â∂ ’∂√ Á∂ Ó‘ºÂÚ ¡Èπ√≈ ÏÀ∫⁄ ˘ ’∂√ ¡Ò≈‡ ’È
«Úº⁄ Óπº÷ ‹º‹ «⁄ √Ê≈«Í ÍÃøÍ≈Úª Á≈ Í≈Ò‰ È‘ƒ
’ ‘∂Õ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ÏÀ∫⁄ ω≈¿π‰ Â∂ ’∂√ ¡Ò≈‡
’È Ò¬Δ Óπº÷ Ó’√Á ÓÈ ⁄≈«‘¡≈ ÎÀ√Ò≈ ’≈¿π‰≈
‘πøÁ≈ ˛Õ ¡«‹‘≈ ¡ÓÒ √πÍΔÓ ’Ø‡ ÁΔ «È¡ª«¬’
ÌØ√∂ÔØ◊Â≈ ”Â∂ ÍÃÙÈ «⁄øÈ∑ Ò◊≈™Á≈ ˛ ¡Â∂ ÒØ’ª ÁΔ
«È¡ª ÍÉ≈ÒΔ «Úº⁄ ¡≈√Ê≈ ¡Â∂ «ÚÙÚ≈Ù ˘ ÷Ø≈ Ò≈™Á≈
˛Õ ¿π‘Ȫ È∂ «’‘≈ «’ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á≈ Óπº÷ ‹º‹ ‘Δ
Ø√‡ Á≈ Ó≈«Ò’ ‘πøÁ≈ ˛ ¡Ê≈ ÏÀ∫⁄ ω≈¿π‰ Á≈
¡«Ë’≈ Óπº÷ ‹º‹ ˘ ‘Δ ‘πøÁ≈ ˛Õ Í «¬√ ¡«Ë’≈ Á∂
Ï≈Ú‹»Á ¿π‘ ÓÈÓ˜Δ È‘ƒ ’ √’Á≈Õ ¿π‘ √≈∂ ‹º‹ª
ÂØ∫ ¿πμÍ È‘ƒ ÏÒ«’ √≈∂ Ï≈Ï ‹º‹ª ”⁄Ø∫ Í«‘Òª First
among the equals ˛Õ ¿π‘ ¡≈͉∂ «¬√ ¡«Ë’≈ ÁΔ
ÚÂØ∫ ÓÈÓ≈È∂ „ø◊ È≈Ò È‘ƒ ’ √’Á≈ ÏÒ«’ ¿π√˘
«⁄ √Ê≈«Í ÍÃøÍ≈Úª Á∂ ¡ËΔÈ ‘Δ ⁄ºÒ‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ
«¬‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª È∂ Óπº÷ ‹º‹ ˘ «Ò÷∂ ¡≈͉∂ ÷ ”⁄
«Ò«÷¡≈ ˛, ““«ÂøÈ ⁄≈‡‚ ¿πμ⁄ ¡Á≈Òª, ’Ò’ºÂ≈,
ÏøÏ¬Δ ¡Â∂ ÓÁ≈√ ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈ Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ‘Δ «È¡ª«¬’
ÍÃÏøË «Úº⁄ ’πfi Ú≈«¬Âª ¡Â∂ ÍÃøÍ≈Úª (traditions
and conventions) Í»Δ Â∑ª √Ê≈«Í ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ¿πμ⁄
¡Á≈Òª ÂØ∫ Ò◊Ì◊ «¬º’ √ÁΔ Ï≈Á ”⁄ ‘Ø∫Á ”⁄ ¡≈¬Δ
«¬√ ¡Á≈Ò (√πÍΔÓ ’Ø‡) È∂ «¬‘Ȫ ˘ ¡Í‰≈ «Ò¡≈
˛Õ «¬‘Ȫ Ú≈«¬Âª ¡Â∂ ÍÃøÍ≈Úª ÁΔ¡ª ‹Û∑ª ¡À∫◊ÒØ
√À’ÙÈ «È¡ª √≈ÙÂ ¡Â∂ «È¡ª«¬’ ¡ÓÒÁ≈Δ «Úº⁄
1 ÎÚΔ-B@AH
‘ÈÕ”” «¬‘Ȫ Á≈ ¡º◊∂ «˜’ ’«Á¡ª ı «Úº⁄ «’‘≈
«◊¡≈ ˛ «’ Óπº÷ ‹º‹ Ø√‡ Á≈ Ó≈√‡ ‘ØÚ∂◊≈, «¬‘ ÚΔ
«¬º’ ÍÃøÍ≈ ‘Δ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ÍÃøÍ≈ ““¡Á≈Ò «Úº⁄ ‹≈ÏÂ∂
¡Â∂ ’øÓ’≈ ˘ ¸√ÂΔ Â∂ Óπ‘≈ È≈Ò ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ
˛”” È≈ «’ Óπº÷ ‹º‹ ÁΔ ’≈˘ÈΔ ¡Â∂ ºÊ≈ÂÓ’ ÂΩ ”Â∂
¡≈͉∂ √«‘’ÓΔ¡ª Â∂ ¿πμÍÒΔ ¡Ê≈«‡Δ ÁΔ Ó≈ÈÂ≈
˛Õ Óπº÷ ‹º‹ Ï≈Ïª ”⁄Ø∫ Í«‘Ò≈ ‘Δ ˛Õ”” ⁄≈ √ΔÈΔ¡
‹º‹ª È∂ ¡≈͉∂ ı ”⁄ «’‘≈ ˛ «’ ““«¬√∂ Â∑ª «’√∂ ’∂√
Ò¬Δ ‹º‹ª ÁΔ «◊‰ÂΔ ¡Â∂ ÏÀ∫⁄ ÁΔ Ï‰Â Ï≈∂ Í»È
ÂΩ ”Â∂ √Ê≈«Í ÍÃøÍ≈Úª ‘ÈÕ”” ¿π‘Ȫ ¡≈͉∂ ı «Úº⁄
¡º◊∂ «’‘≈ «’, ““√≈˘ ¡Î√Ø√ È≈Ò ’«‘‰≈ ÍÀ «‘≈ ˛ «’
’πfi ¡√∂ ÂØ∫ «¬‘Ȫ «ÈÔÓª ÁΔ √÷ÂΔ È≈Ò Í≈Ò‰≈
È‘ƒ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘ΔÕ ¡«‹‘Δ¡ª «Ó√≈Òª ‘È «‹ºÊ∂ ’ΩÓ
«¬√ √ø√Ê≈ Ò¬Δ Á»◊≈ÓΔ ÈÂΔ«‹¡ª Ú≈Ò∂ ’∂√ª ˘ Óπº÷
Â∂ ⁄؉Ú∂∫ „ø◊ È≈Ò, «ÏȪ «’√∂ Â’ÙΔÒ ¡Ë≈ Á∂
““¡≈Í‰Δ Í√øÁΔÁ≈ Â‹Δ‘”” Ú≈Ò∂ ÏÀ∫⁄ª ˘ √Ω∫«Í¡≈ ˛Õ””
√Ø «¬º’ ÓπºÁ≈ ÏÀ∫⁄ ωÂ ¡Â∂ ÏÀ∫⁄ª ˘ ’∂√ ¡Ò≈‡ ’È
Ï≈∂ √Ê≈«Í ÍÃøÍ≈Úª ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈ ’’∂ Óπº÷ ‹º‹ ÁΔ
ÓÈÓ˜Δ Á≈ ˛Õ
Á»√≈ ÓπºÁ≈ ‹º‹ª ÁΔ «ÈÔπ’ÂΔ Ï≈∂ Íë’«¡≈ Á∂
ÓÀÓØø‚Ó Á≈ ˛Õ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó Á∂ Óπº÷ ‹º‹ √Ó∂ Í≥‹ª ‘Δ
ÓÀ∫Ïª È∂ ‹º‹ª ÁΔ «ÈÔπ’ÂΔ Íë’«¡≈ Ï≈∂, «’ ‹º‹ª ÁΔ
«ÈÔπ’ÂΔ Ò¬Δ «’‘Û∂ ÓπºÁ∂ ¡Â∂ ¡√»Ò ≈‘ Á√≈Ú∂ ‘؉
Ï≈∂, «¬º’ ÓÀÓØø‚Ó «Â¡≈ ’’∂ Ì≈ √’≈ ˘
Ì∂«‹¡≈ √ΔÕ Í Ì≈ √’≈ È∂ «¬√Â∂ ’Ø¬Δ «‡ºÍ‰Δ
È‘ƒ ’ΔÂΔÕ ¿π√È∂ È≈ ª «¬√˘ ºÁ ’ΔÂ≈, È≈ √ÚΔ’≈
’ΔÂ≈ ¡Â∂ È≈ ‘Δ «¬√ «Úº⁄ «’√∂ √ØË Á≈ ÍÃ√Â≈Ú «ÁºÂ≈Õ
⁄≈ ‹º‹ª ÁΔ Óø◊ √Δ «’ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó ÚºÒØ∫ «¬√ ÓÀÓØø‚Ó
˘ ‘Δ ¡ø«ÂÓ √ÚΔ’≈ ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ Í Óπº÷ ‹º‹ «¬√
È≈Ò √«‘Ó ȑƒ √ÈÕ
«¬‘ ª ¿π‘ ÓπºÁ∂ √È ‹Ø ¿π‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª È∂ Óπº÷
‹º‹ ˘ «Ò÷∂ ¡≈͉∂ ı «Úº⁄ ¿π·≈¬∂ √ÈÕ Í «¬√ ıÂ
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‹Ø ’πfi «¬‘Ȫ ‹º‹ª È∂ ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ «Úº⁄
«’‘≈ ¿π‘ ÚΔ ÿº‡ Ó‘ºÂÚÍ»È È‘ƒ ÏÒ«’ ÚË∂∂
Ó‘ºÂÚÍ»È ˛Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ ¿π‘ ¡≈Í‰Δ ˜ÓΔ ˘
‘πø◊≈∂ Ò¬Δ ÓΔ‚Δ¡≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ¿π‘Ȫ È∂ «’‘≈
«’ √πÍΔÓ ’Ø‡ ˘ «¬º’ √ø√Ê≈ Ú‹Ø∫ ÷Â≈ ˛Õ ¿π‘Ȫ È∂
«’‘≈ «’ ‹Ø ’πfi √Ú ¿πμ⁄ ¡Á≈Ò «Úº⁄ ⁄ºÒ «‘≈ ˛
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¿π‘ Á∂Ù «Úº⁄ ‹Ó‘»Δ¡Â Ò¬Δ ÷Â≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ ¿π‘
Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª √≈‘Ó‰∂ «¬‘ ÓπºÁ∂ º÷ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√Â∂ ’Δ
’È≈ ˛, «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ÒØ’ª È∂ ’È≈ ˛Õ «¬º’ √π¡≈Ò «’
’Δ ¿π‘ Óπº÷ ‹º‹ «ÚπºË Ó‘ªÁØÙ ⁄Ò≈¿π‰ ÁΔ Óø◊ ’Á∂
‘È? ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ «¬√Á≈ ÎÀ√Ò≈ ÚΔ ÒØØ’ª È∂ ’È≈
˛Õ
Ó√Ò≈ «Èº‹Δ È‘ƒ ó ≈‹ÈΔÂ’ ˛
⁄≈⁄ ‹º‹ª Á∂ «¬√ ’ÁÓ È≈Ò Á∂Ù «Úº⁄ ‘Û’øÍ
Óº⁄ «◊¡≈Õ «¬‘Ȫ Á∂ ‘º’ ¡Â∂ «ÚØË «Úº⁄ «Ï¡≈È
¡≈¿π‰∂ Ùπ» ‘Ø ◊¬∂Õ ‘≈’Ó Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ Á∂ ÏπÒ≈∂,
√ø«Ï Í≈Â≈ È∂ «’‘≈ «’ «¬‘ «È¡ªÍ≈«Ò’≈ Á≈ ¡øÁ»ÈΔ
Ó≈ÓÒ≈ ˛Õ «¬√ Â∂ ≈‹ÈΔÂΔ È‘ƒ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔÕ «È¡ª
Í≈«Ò’≈ ¡≈Í∂ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ √πÒfi≈ Ò¬∂◊ΔÕ Í Ì≈‹Í≈
ͺ÷Δ Ú’ΔÒª ¡Â∂ √∂Ú≈Óπ’ª È∂ «¬‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª ”Â∂
‘ÓÒ≈ ÏØÒ «ÁºÂ≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ «¬√ Ì≈ÂΔ «È¡ªÍÃÏøË Á∂
«¬«Â‘≈√ «Úº⁄ «¬º’ ’≈Ò≈ «ÁÈ «’‘≈ ˛Õ ’πºfi È∂ ª
«¬√˘ “ËØ‘” ’≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ’πfi ‘Øª È∂ «¬√˘ ‹º‹ª
ÁΔ ¡≈Í√Δ ÷«‘Ï≈‹Δ Á≈ «√º‡≈ «’‘≈ ˛Õ «‹√ Â∑ª Á∂
¡‰¡ÀÒ≈È∂ ˻¡ » ª È∂ «¬‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ÏØ«Ò¡≈
¿π√ÂØ∫ √ͺه ˛ «’ Ó√Ò≈ «√Î «È¡ªÍÃÏøË Á≈ È‘ƒ
ÏÒ«’ ≈‹ÈΔÂ’ ˛Õ ’πfi È∂ ª √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. Á∂ ¡≈◊»
‚Δ.≈‹≈ ÁΔ ‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ È≈Ò ÓπÒ≈’≈ ˘ ¡Ë≈
ω≈ ’∂ «¬‘ ÚΔ «’‘≈ «’ «¬‘ ÷ºÏ∂ͺ÷Δ¡ª ÁΔ “«√¡≈√Δ
√≈«‹Ù” Á≈ «√º‡≈ ˛Õ ‘π‰ √øÿ ÁΔ ’≈‹’≈ÈΔ Á∂ ÓÀ∫Ï
’Ø. ÓÈØ‘ È∂ ¡≈͉∂ «Ï¡≈È ≈‘ƒ «ÏºÒΔ ÊÀ«Ò™ Ï≈‘
ÒÀ ¡ªÁΔ ˛ «’ Ì≈‹Í≈ ÁΔ “«Èͺ÷Â≈” Ó«‘‹ ‚≈Ó∂Ï≈‹Δ
˛Õ ¿π√È∂ ⁄≈ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó ÓÀ∫Ïª Á∂ ÓΔ‚Δ¡≈ √≈‘Ó‰∂
¡≈¿π‰ ˘ “È≈’≈ÏÒ∂ Óπ¡≈Î ◊πÈ≈‘” «’‘≈ ˛ ¡Â∂ «¬√˘
“Í»È ≈‹ÈΔÂ’ √≈«‹Ù Á≈ «√º‡≈” «’‘≈ ˛Õ √øÿ Á∂
ÏπÒ≈∂ Á∂ «Ï¡≈È ÂØ∫ Ï≈¡Á «ÏÒ’πÒ √ͺه ˛ «’ Ó≈ÓÒ≈
≈‹ÈΔÂ’ ˛Õ
’ª◊√ ÍÃË≈È, ≈‘πÒ ◊ªËΔ È∂ √Δ.ÏΔ.¡≈¬Δ. ‹º‹
ÒØ«¬¡≈ ÁΔ ÓΩ ÁΔ ‹ª⁄ ¡Â∂ ⁄≈ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬∂
Óπº«Á¡ª ˘ √øÏØËÈ ‘؉ ÁΔ Óø◊ ’ΔÂΔ ˛Õ Ò◊Ì◊ «¬‘Ø
«‹‘≈ ÍÃÂΔ’Ó Ï≈’Δ Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ Í≈‡Δ¡ª Á≈ «‘≈
˛Õ
Í«‘ÒΔ Âª ◊ºÒ «¬‘ ˛ «’ Ó≈ÓÒ≈ ‹º‹ª ÁΔ «Èº‹Δ
ø«‹Ù Á≈ È‘ƒÕ ‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ ÁØ Ó‘Δ«È¡ª º’
2 ÎÚΔ-B@AH
Δ‡≈«¬ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ¿π‘ «¬‘ ÁØ Ó‘ΔÈ∂ ÁÛÚº‡ ’∂ Òøÿ≈
√’Á∂ √ÈÕ ‹√«‡√ ø‹È ◊Ø◊Ø¬Δ ¡’»Ï «Úº⁄ ÁΔÍ’
«ÓÙ≈ Á∂ «‡≈«¬ ‘؉ ¿πÍøÂ, Óπº÷ ‹º‹ Ï‰È Ú≈Ò∂
√ÈÕ ¿π‘Ȫ ˘ √ͺه ˛ «’ «¬‘ «ÚÚ≈Á ¿π‘Ȫ ÂØ∫ Óπº÷
‹º‹ ÁΔ ÍÁÚΔ ÷Ø‘ √’Á≈ ˛Õ ¿π‘Ȫ «¬‘ ÷Â≈ ÓπºÒ ÒÀ
’∂ «¬º’ Â∑ª ÁΔ ’πÏ≈ÈΔ ÁΔ Ó≈È«√’ «Â¡≈Δ È≈Ò
¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¬Δ ˛Õ √ͺه ˛ «’ «¬√ «Íº¤∂ ¿π‘Ȫ Á∂
«Èº‹Δ Ò≈Ì Á∂ «‘ºÂ È‘ƒ ÏÒ«’ «Èº‹Δ Èπ’√≈È Á≈ ÷Â≈
˛Õ √ͺه ˛ «’ «¬√ «Úº⁄ ’Ø¬Δ «Èº‹Δ «‘ºÂ È‘ƒ ÏÒ«’
’πfi ¡√»ÒΔ ÓπºÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ Óπº«Á¡ª ÁΔ ÈΩ¬Δ¡Â
≈‹ÈΔ«Â’ ˛Õ
√πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ Óπº÷ ‹º‹ ¡Â∂ ⁄≈ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∂
ÎÀ√«Ò¡ª ÂØ∫ «¬‘Ȫ ÁΔ ≈‹ÈΔ«Â’ «ÁÙ≈ √∂Ë Á≈ √ͺه
«¬Ù≈≈ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ˛Õ Óπº÷ ‹º‹ «ÓÙ≈ Á≈ √Ì ÂØ∫ ⁄«⁄Â
¿π‘ ÎÀ√Ò≈ ˛ «‹√ «Úº⁄ ¿π‘Ȫ È∂ «√È∂Ó≈ ÿª «Úº⁄
“’ΩÓΔ ◊≈‰” Ú‹≈¬∂ ‹≈‰ ¡Â∂ ’ΩÓΔ ◊Δ ◊≈¬∂ ‹≈‰ √Ó∂∫
÷Û∂ ‘؉≈ Ò≈˜ÓΔ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ «ÁºÂ≈ √ΔÕ ‹√«‡√
⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ È∂ √∂Ú≈Úª «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Ò¬Δ ¡Ë≈ ’≈‚ ˘
Ò≈˜ÓΔ Ï‰≈¬∂ ‹≈‰ Á∂ √’≈ Á∂ ÎÀ√Ò∂ ˘ ºÁ ’ «ÁºÂ≈
√ΔÕ ¿π√ ÎÀ√Ò∂ «Úº⁄ «’‘≈ «◊¡≈ √Δ «’ ‹∂’ √’≈ Á≈
’Ø¬Δ Ó«‘’Ó≈ ¡Ë≈ ’≈‚ ˘ Ò≈˜ÓΔ Ï‰≈™Á≈ ˛ ª
¿π√ «ÚπºË ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ Ì≈Ú∂∫
‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ Á∂ ¡Ë≈ Ó≈ÓÒ∂ ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ
√ΔÕ Í Ï≈¡Á «Úº⁄ ¡≈¬Δ¡ª ͇ΔÙȪ ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ
Ò¬Δ Ï‰Á∂ √ø«ÚË≈È’ ÏÀ∫⁄ ω≈¿π‰ √Ó∂∫ ‹√«‡√
⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ ˘ Ï≈‘ º«÷¡≈ «◊¡≈Õ Ò÷È¿» ÓÀ‚Δ’Ò
’≈Ò‹ √ÏøËΔ «ÙÚÂ÷ØΔ Ó≈ÓÒ∂ Ï≈∂ ¡ÀÈ.‹Δ.˙. ÚºÒØ∫
Á≈«¬ ’ΔÂΔ Í‡ΔÙÈ ˘ ‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ È∂ H ÈÚøÏ
B@AG ˘ Á≈«÷Ò ’ΔÂ≈Õ ¿π√ ͇ΔÙÈ «Úº⁄ «ÙÚ Á≈
ÁÒ≈Ò «¬º’ ‹º‹ Á∂ Ȫ¡ ÚºÒ «¬Ù≈≈ ’ΔÂ≈ √Δ, ¿π‘
«¬Ù≈≈ ‘π‰ Á∂ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ Óπº÷ ‹º‹ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈
ÚºÒ √ΔÕ ¿π√ ’∂√ «Úº⁄ ͇ΔÙÈ’Â≈ Á∂ Ú’ΔÒ ÍÃÙªÂ
̻ى È∂ «’‘≈ √Δ «’ «È¡ª-Ù≈√Â Á≈ «ÈÔÓ ˛ «’
““’Ø¬Δ ÚΔ ¡≈͉∂ ’∂√ Á≈ ¡≈Í ‹º‹ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈””
¡Èπ√≈ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «¬√ ’∂√ ÂØ∫ ¡Òº◊ ’ ÒÀ‰≈
⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Í ‹√«‡√ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ È∂ «È¡ª-Ù≈√Â
Á∂ ¡√»Òª ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈ ’«Á¡ª ¡≈͉∂-¡≈Í ˘ «¬√
ÏÀ∫⁄ È≈ÒØ∫ Úº÷ È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√≈‚≈ «¬‘ «Ú√Ê≈ Á∂‰ Á≈ Ó’√Á ˛ «’ «¬√ÂØØ∫
√Ó«fi¡≈ ‹≈ √’∂ «’ «ÓÙ≈ ‹Δ √øÿ Í«Ú≈ ÁΔ «¬º¤≈
¡Èπ√≈ ÎÀ√Ò∂ ’Á∂ ‘ÈÕ ¿π‘ «È¡ª-Ù≈√ÂÁ∂ «ÈÔÓª
ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈ ’È ÂØ∫ ◊π∂˜ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ª Á»‹∂ Í≈√∂
‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ ¡≈͉∂ ÏπºË «ÚÚ∂’ ÁΔ ÚÂØ∫
’«Á¡ª √’≈ Á∂ ÎÀ√«Ò¡ª ˘ ¿πÒ‡≈¿π‰ ÂØ∫ ÚΔ ◊π∂˜
È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ ¡√Ò ÓπºÁ≈ «¬‘ ˛ «’ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ Óπº÷
‹º‹ ¡Â∂ ‹º‹ª Á≈ «¬º’ «‘º√≈ √πÍΔÓ ’Ø‡ ÁΔ √ø√Ê≈ ÁΔ
ÚÂØ∫ √’≈ ˘ ÓÈ⁄≈‘∂ ÎÀ√Ò∂ ’’∂ Á∂‰ Ò¬Δ Ï«˜ºÁ
˛Õ ‹Á«’ ⁄≈ ‹º‹ ¡Â∂ ’πfi ‘Ø ¡«‹‘≈ ’È Á≈ «ÚØË
’ ‘∂ ‘ÈÕ
’Δ ˛ ≈‹ÈΔÂ’ Í«Í∂÷
B@AD ÁΔ¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ Í«‘ÒΔ Ú≈
√øÿ Í«Ú≈ ÁΔ ¡≈͉∂ ÏÒÏ»Â∂ ”Â∂ √’≈ ωΔÕ ¿π√ÂØ∫
Ï≈¡Á ¿πμÂ ÍÃÁ∂Ù, ¿πμÂ≈÷ø‚, fi≈÷ø‚, Ó‘≈≈Ù‡
¡Â∂ «‘Ó≈⁄Ò ÍÃÁ∂Ù «Úº⁄ «ÚË≈È √Ï≈ ⁄؉ª «Úº⁄ «‹ºÂ
ÍÃ≈Í ’ΔÂΔ ˛Õ «Ï‘≈ «Úº⁄ Ì≈Ú∂∫ √øÿ ⁄؉ª «‹ºÂ È‘ƒ
√«’¡≈ √Δ Í ¿π√È∂ «ÈÂΔÙ ˘ ÷ΔÁ ’∂ ¿π√ È≈Ò «ÓÒ
’∂ √ªfiΔ √’≈ ω≈ Ò¬ΔÕ ◊π‹≈ «Úº⁄ Ì≈Ú∂∫ Ì≈‹Í≈
«‹ºÂ ◊¬Δ Í ¿π√ÁΔ¡ª √Δ‡ª ÁΔ «◊‰ÂΔ ÿ‡ ◊¬Δ ˛Õ
«√Î Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Ì≈‹Í≈ ¡’≈ÒΔ ◊·‹ØÛ ÏπΔ Âª
‘≈«¡≈ ˛Õ «¬√ ≈‹ÈΔ«Â’ ÍÃ√«ÊÂΔ «Úº⁄ B@AI «Úº⁄
ÒØ’ √Ì≈ ÁΔ¡ª ⁄؉ª ‘Ø‰Δ¡ª ‘È ¡Â∂ √øÿ ÓπÛ ’∂ √ºÂ≈
«Úº⁄ ¡≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ
√øÿ Í«Ú≈ ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˛ ó «‘øÁΔ-«‘øÁ»-
«‘øÁØ√Â≈ÈÕ «‘øÁØ√Â≈È ‹Ø Ú÷∂«Ú¡ª È≈Ò Ì«¡≈ «Í¡≈
˛Õ «¬ºÊ∂ «√Î «‘øÁ», Óπ√ÒÓ≈È, «¬√≈¬Δ ¡Â∂ «√º÷ ó
⁄≈ ËÓª ÂØ∫ «ÏȪ ¡È∂’ª ËÓ, ¿πÍ-ËÓ ¡Â∂
Ë≈«Ó’ Ó≈ÈÂ≈Úª Ú≈Ò∂ «Î’∂ ‘ÈÕ Á‹Èª ÏØÒΔ¡ª
¡Â∂ Ì≈Ù≈Úª ‘ÈÕ ¡È∂’ª √º«Ì¡≈⁄≈’ «¬’≈¬Δ¡ª ‘È,
√À∫’Û∂ ‹≈ª ‘ÈÕ «¬√ Á∂Ù «Úº⁄ √øÿ «¬º’ ËÓ, «¬º’
Ì≈Ù≈ ·Ø√‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ «ÈÙ«⁄ »Í «Úº⁄ «¬º’
Î≈ÙΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˛Õ «¬√ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ Ò≈◊» ’È
Ò¬Δ «¬√È∂ «ÂøÈ Óπº÷ ≈‹ÈΔÂ’ ÓπºÁ∂ ¿πÌ≈∂ ‘ÈÕ
¡Ôπº«Ë¡≈ «Úº⁄ Ï≈ÏΔ Ó√«‹Á Ú≈ÒΔ Êª ”Â∂ ≈Ó ÓøÁ
ÁΔ ¿π√≈Δ, «¬’√≈ «√«ÚÒ ’Ø‚ ¡Â∂ ‹øÓ» ’ÙÓΔ ˘
«ÚÙ∂Ù Á‹≈ Á∂‰ Ú≈ÒΔ √ø«ÚË≈È ÁΔ Ë≈≈ CG@ Á≈
÷≈ÂÓ≈Õ B@AI ÁΔ¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª º’ ¡≈͉∂ «¬√
3 ÎÚΔ-B@AH
’Ø ¬∂‹ø‚∂ ˘ √øÿ √øÌÚ ÂΩ ”Â∂ ÚºË ÂØ∫ ÚºË Ò≈◊» ’È≈
⁄≈‘πøÁ≈ ˛Õ «‘øÁ» Ï‘π«◊‰ÂΔ ˘ «¬√ ¡Ë≈ ”Â∂ Ò≈ÓÏøÁ
’È ÁΔ ‰ÈΔÂΔ ”Â∂ ⁄ºÒ «‘≈ ˛Õ ’ª◊√ ˘ ÚΔ «¬√
◊ºÒ Á≈ ¡«‘√≈√ ˛ «¬√∂ ’’∂ ≈‘πÒ ◊ªËΔ ÓøÁª ”⁄
Í»‹≈ ’Á≈ «Î «‘≈ ˛Õ ’ª◊√Δ ¡≈◊» ◊«‘ÒØ È∂
«¬º’ «¬ø‡«Ú¿» «Úº⁄ «’‘≈ ˛ «’ ’ª◊√ Í≈‡Δ Á≈
¡’√ «¬º’ Óπ√«ÒÓ-ͺ÷Δ Í≈‡Δ Ú≈Ò≈ ω «◊¡≈ ˛
¡Â∂ «‘øÁ» «¬√ÂØ∫ Á» ‘ج∂ ‘È, ’ª◊√ ˘ ¿π‘Ȫ ˘
Ú≈«Í√ «Ò¡≈¿π‰≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ ÁØÚ∂∫ Óπº÷ Í≈‡Δ¡ª «‘øÁ» ͺÂ≈
Ú‰ Ò¬Δ Óπ’≈ÏÒ∂Ï≈‹Δ «Úº⁄ ‘ÈÕ
Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ √øÿ ¡≈͉∂ ’Ø ¬∂‹ø‚∂ ˘ Ò≈◊» ’ «‘≈
˛Õ «‹ºÊ∂ «¬º’ Í≈√∂ ’ÁΔ ÿ Ú≈Í√Δ, ’ÁΔ ÒÚ-«‹‘≈Á
¡Â∂ ’ÁΔ ◊¿»-º«÷¡≈ Á∂ Ȫ ‘∂· ÿº‡-«◊‰ÂΔ¡ª «ÚπºË
Á«‘ÙÂΔ-’≈ÂÒΔ Óπ«‘øÓ Ùπ» ’ΔÂΔ ‘Ø¬Δ ≈Ù‡Ú≈Á Á∂
Ȫ ʺÒ∂ «Ú«◊¡≈È’ √»fi, √ÓfiÁ≈Δ ¡Â∂ «ÚØË ÁΔ¡ª
√πª-¡≈Ú≈˜ª ˘ ‘ºπÒÛÏ≈‹Δ È≈Ò ÁÏ≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ Ì≈Ú∂∫ ¡‹∂ √øÿΔ √’≈ È∂ ‘≈Ò∂ Ë≈≈
CG@ ˘ È‘ƒ ¤∂«Û¡≈ Í ‹øÓ» ’ÙÓΔ ˘ ‹≈«¬Á≈Á √ÏøËΔ
¡«Ë’≈ «ÁøÁΔ Ë≈≈ CE-¬∂ ˘ √πÍΔÓ ’Ø‡ «Úº⁄ ¸‰ΩÂΔ
«ÁºÂΔ ◊¬Δ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ’∂√ √π‰Ú≈¬Δ ¡ËΔÈ √πÍΔÓ
’Ø‡ «Úº⁄ «Í¡≈ ˛Õ Á»√∂, Ì≈Ú∂∫ ¡‹∂ √’≈ È∂ «¬’√≈
«√«ÚÒ ’Ø‚ È‘ƒ «Ò¡ªÁ≈ Í Óπ√«ÒÓ «È’≈‘ ’≈˘È
«Úº⁄ ÂÒ≈’-«¬-«ÏºÁ Ô≈«È ÂΔÈ-ÂÒ≈’ ˘ ◊À-
’≈˘ÈΔ ¡Â∂ √˜≈ÔØ◊ ω≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ’≈˘È ÒØ’ √Ì≈
«Úº⁄ ¡Ú≈˜-Ú؇ È≈Ò Í≈√ ‘Ø «◊¡≈ ¡Ê≈ «ÚØËΔ
«Ë È∂ Ú؇ª ÁΔ Óø◊ ‘Δ È‘ƒ ’ΔÂΔÕ Í ≈‹ √Ì≈ È∂
«¬√˘ ≈‹-√Ì≈ ÁΔ √ΔÒÀ’‡ ’Ó∂‡Δ ’ØÒ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ ˛Õ
‹∂’ ≈‹-√Ì≈ «Úº⁄ ÚΔ «¬‘ «ÏºÒ ÒØ’ √Ì≈ Úª◊»ø ‘Δ
Í≈√ ’ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ ª «¬‘ ≈Ù‡ÍÂΔ (‹Ø «’ √øÿ
ÁΔ ÓØ‘ ‘Δ ˛) ÁΔ ÓȘ»Δ È≈Ò ’≈˘È ω ‹≈Ú∂◊≈ ª
ÚΔ «¬‘ «¬√ÁΔ √ø«ÚË≈È’ ÚÀËÂ≈ Í÷‰ Ò¬Δ √πÍΔÓ
’Ø‡ «Úº⁄ ¡≈Ú∂◊≈Õ ÂΔ√≈ È≈¡≈ Ï≈ÏΔ Ó√«‹Á ÁΔ
ʪ ≈Ó ÓøÁ ω≈¿π‰ Á≈ ˛Õ √øÿ Í«‘Òª ‘Δ ’ª◊√ Á∂
¸ºÍ √«‘ÔØ◊ È≈Ò Ï≈ÏΔ Ó√«‹Á „≈‘ ¸º«’¡≈ ˛Õ ‘π‰
∂Û’≈ ¿π√ ʪ ÁΔ ’≈˘ÈΔ Ó≈Ò’Δ Á≈ ˛Õ ÓØÁΔ È∂ ‹√«‡√
÷À‘ ˘ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á≈ Óπº÷ ‹º‹ «¬√∂ Ò¬Δ Ï‰≈«¬¡≈
√ΔÕ ‘≈Òª«’ ‹√«‡√ ÷À‘ AIII «Úº⁄ ‘≈¬Δ’Ø‡ Á≈
‹º‹ Ï«‰¡≈ √Δ ‹Á«’ ‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ AIIG «Úº⁄
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‘≈¬Δ’Ø‡ Á≈ ‹º‹ ω «◊¡≈ √ΔÕ ‹√«‡√ ÷À‘ Á√øÏ
B@@I «Úº⁄ ‘≈¬Δ’Ø‡ Á≈ Óπº÷ ‹º‹ Ï«‰¡≈ √Δ ‹Á«’
‹√«‡√ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ B@@G ”⁄ ◊π‘≈‡Δ ‘≈¬Δ’Ø‡ Á∂ Óπº÷
‹º‹ ω∂ √ÈÕ √≈¯ ˛ «’ ÷À‘ ÓØÁΔ √’≈ ÁΔ Í√øÁ √Δ
Â∂ ¿π√È∂ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó ˘ ÍÃÌ≈«Ú ’’∂ «¬‘ ÎÀ√Ò≈
’Ú≈«¬¡≈ √ΔÕ Âª ÚΔ ‹√«‡√ ÷À‘ ºʪ Á∂ √ÈÓπ÷
˜ÓΔÈ ≈Ó Óø«Á «È¡≈√ ˘ Á∂‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ È≈ ’
√«’¡≈ ¡Â∂ «Ú⁄ØÒ«◊Δ ”Â∂ ◊ºÒÏ≈ ≈‘ƒ Ó√Ò≈ ‘ºÒ
’È ÁΔ √Ò≈‘ ‘Δ Á∂ √«’¡≈Õ ‘π‰ «¬‘ ’∂√ ‹√«‡√
ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò∂ ÏÀ∫⁄ ’ØÒ ˛Õ Óπ√«ÒÓ
«Ë Á∂ Ú’ΔÒ È∂ ÁÒΔÒ «ÁºÂΔ √Δ «’ B@AI Á∂ Ùπ» ”⁄
‘؉ Ú≈ÒΔ¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ˘ ÓºÁ∂Ș ÷«Á¡ª Ó≈ÓÒ∂
ÁΔ √π‰Ú≈¬Δ B@AI º’ ¡º◊∂ Í≈ «ÁºÂΔ ‹≈Ú∂ ª «’
«¬√Á≈ ⁄؉ª ”Â∂ ¡√ È≈ ÍÚ∂Õ Í ‹√«‡√ «ÓÙ≈ È∂
’∂√ ÁΔ ¡ø«ÂÓ √π‰Ú≈¬Δ Ò¬Δ G ÎÚΔ B@AH ÁΔ Â≈Δ÷
Í≈ «ÁºÂΔ ˛Õ Ó’√Á √≈¯ ˛ «’ ‹√«‡√ «ÓÙ≈ ¡’»Ï
«Úº⁄ ¡≈Í‰Δ «‡≈«¬ÓÀ∫‡ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬√ ’∂√ Á≈ ÎÀ√Ò≈
’È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂’ ¿π‘ ÎÀ√Ò≈ √øÿ ÁΔ¡ª «¬º¤≈Úª
¡Èπ√≈ «ÁøÁ∂ ‘È Âª √øÿ ÁΔ «Î’» Â∂ ’≈ÂÒΔ Óπ«‘øÓ ˘
¡Á≈ÒÂΔ Ó≈ÈÂ≈ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊ΔÕ
‹√«‡√ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ Ò¬Δ ¡«‹‘≈ ’È≈ ’جΔ
¡‰‘Ø‰Δ È‘ƒ ˛Õ AIIC «Úº⁄ ÓπøÏ¬Δ «Úº⁄ ‘ج∂ ÏøÏ
ËÓ≈«’¡ª «Úº⁄ ÓΩ ÁΔ √˜≈ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’ ‘∂ Ô≈’»Ï
ÓÀÓÈ ÚºÒØ∫ Ϊ√Δ ÁΔ √˜≈ ”Â∂ Ø’ Ò≈¿π‰ ÁΔ ¡ÍΔÒ
√πÍΔÓ ’Ø‡ «Úº⁄ ¡≈¬Δ ¡ÍΔÒ ”Â∂ √π‰Ú≈¬Δ ’«Á¡ª
‹√«‡√ ‹Ø˜∂Î ’πΔ¡È È∂ «ÚØËΔ ÎÀ√Ò≈ «Áø«Á¡ª √˜≈
”Â∂ Ø’ Ò≈π‰ ÁΔ ◊ºÒ ’‘Δ √ΔÕ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈
È∂ «ÂøÈ ‹º‹ª Á≈ ÏÀ∫⁄ ω≈ ’∂ ¡ºËΔ ≈ ˘ Ϊ√Δ ÁΔ √˜≈
Á∂‰ Á≈ ‘π’Ó √π‰≈ «ÁºÂ≈ √ΔÕ
«¬‘ ª ˛ ≈‹ÈΔ«Â’ Í«Í∂÷Õ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ ’≈Úª
Ȫ Á∂ ¡ø◊∂˜Δ ÓÀ◊˜ΔÈ «Úº⁄ √Δ.ÏΔ.¡≈¬Δ. ¡Á≈Ò È∂
‹º‹ ÒØ«¬¡≈ ÁΔ Ì∂ÁÍ»È ‘≈Òª «Úº⁄ ‘Ø¬Δ ÓΩ ”Â∂
√π¡≈Ò ¿π·≈¬∂ ◊¬∂ √ÈÕ ‹º‹ ÒØ«¬¡≈ Ù‘≈Ï»ÁΔÈ Ù∂÷ Á∂
ÍπÒΔ√ Óπ’≈ÏÒ∂, «‹√ «Úº⁄ Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ Á∂
ÓΩ‹»Á≈ ÍÃË≈È, ¡«Ó Ù≈‘ ÚΔ ÁØÙΔ ‘È, Á∂ ’∂√ ÁΔ
√π‰Ú≈¬Δ ’ ‘∂ √ÈÕ «’‘≈ «◊¡≈ ˛ «’ ÏøÏ¬Δ ‘≈¬Δ’Ø‡
Á∂ Óπº÷ ‹º‹ È∂ ‹º‹ ÒØ«¬¡≈ ˘ ¡«Ó Ù≈‘ ˘ ’∂√ «Úº⁄
ÏΔ ’È Á∂ A@@ ’ØÛ πͬ∂ Á∂‰ ÁΔ Í∂Ù’Ù ’ΔÂΔ √ΔÕ
4 ÎÚΔ-B@AH
‹º‹ ÒØ«¬¡≈ È∂ «¬‘ Í∂Ù’Ù ÍÃÚ≈È È‘ƒ ’ΔÂΔÕ «¬√∂
ÁΩ≈È ‹º‹ ÒØ«¬¡≈ ÁΔ Ì∂ÁÌ∂ ‘≈Ò «Úº⁄ ÓΩ ‘Ø ◊¬ΔÕ
¿π‘Ȫ ÁΔ Êª ¡≈¬∂ ‹º‹ È∂ ¡«Ó Ù≈‘ ˘ ’ÒΔÈ «⁄º‡ Á∂
’∂ ÏΔ ’ «ÁºÂ≈Õ «’‘≈ «¬‘ ÚΔ ‹ªÁ≈ ˛ «’ «‹√ Ú’ΔÒ
È∂ ¡«Ó Ù≈‘ Á≈ ’∂√ Ò«Û¡≈ √Δ ¿π√˘ ‹º‹ ω «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ¡Â∂ «‹√ ‹º‹ È∂ Ù≈‘ ˘ ÏΔ ’ΔÂ≈ √Δ ¿π√˘
◊ÚÈ ω≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ‹º‹ ÒØ«¬¡≈ ÁΔ ÌÀ‰ Óπ«ϒ
ÒØ«¬¡≈ È≈◊Íπ «Úº⁄ ¡≈͉∂ «¬º’ ’πÒΔ◊ Á∂ Ϻ⁄∂ Á∂
«Ú¡≈‘ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉ Ò¬Δ ◊¬∂ √ÈÕ ¿π‘ ‹≈‰≈ È‘ƒ
⁄≈‘πøÁ∂ √Δ Í √≈ÊΔ ‹º‹ª Á∂ ‹Ø Í≈¿π‰ ”Â∂ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ
¿π‘ À√‡ ‘≈¿»√ «Úº⁄ ·«‘∂ √È «’ ≈ ˘ ¿π‘Ȫ ÁΔ
ÂÏΔ¡Â «Ú◊Û ◊¬ΔÕ ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈‡Ø «’Ù≈ «Úº⁄
‘√ÍÂ≈Ò «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ¿π√ ‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄
¬Δ.√Δ.‹Δ. ’øÓ È‘ƒ ’ ‘Δ √ΔÕ ¿π‘Ȫ ˘ Á»√∂
‘√ÍÂ≈Ò «Úº⁄ «Ò‹≈«¬¡≈ «◊¡≈ Â∂ Í‘πø⁄«Á¡ª ¿π‘Ȫ
ÁΔ ÓΩ ‘Ø ◊¬ΔÕ «’√∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ï ÁΔ Êª ’Ø¬Δ ◊À-
Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ï ‘Δ ‹º‹ ÁΔ Ò≈Ù ÒÀ «◊¡≈ Â∂ «¬‘ Ò≈Ù
¿π‘Ȫ Á∂ Í«Ú≈ ÁΔ Êª ¿π‘Ȫ Á∂ «Í≥‚ Ì∂‹ «ÁºÂΔ
◊¬ΔÕ «¬‘ √≈∂ ‘≈Ò √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿π‰ ”Â∂ √’≈ ˘
«¬√ÁΔ ¿πμ⁄-ͺËΔ ‹ª⁄ ’≈¿π‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ √ΔÕ Í
¡«‹‘≈ È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ ‘π‰ «¬√ÁΔ ‹ª⁄ ÁΔ Óø◊ ’ÁΔ Â∂
«¬√ Ò¬Δ «ÚÙ∂Ù ‹ª⁄ ‡ΔÓ Ï‰≈¿π‰ ¡Â∂ ‹ª⁄ ÁΔ
«È◊≈ÈΔ (monitiring) √πÍΔÓ ’Ø‡ ÚºÒØ∫ ’È Ò¬Δ
«¬º’ «º‡ √πÍΔÓ ’Ø‡ ’ØÒ ¡≈¬Δ, «‹√ ˘ ‹√«‡√
⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ È∂ ÍÃÚ≈È ’ «Ò¡≈Õ Í Óπº÷ ‹º‹ È∂ «¬√ÁΔ
√π‰Ú≈¬Δ Ò¬Δ ÏÀ∫⁄ ◊«·Â ’Á∂ √Ó∂∫ ⁄∂Ò≈Ó∂ÙÚ ‹ª
‘Ø «’√∂ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó ÓÀ∫Ï ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ ÏÀ∫⁄
ω≈¿π‰ ÁΔ Êª «¬’ Á√Ú∂∫ ÈøÏ Á∂ ‹»ÈΔ¡È ‹º‹, ¡π‰
«ÓÙ≈ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò∂ ÏÀ∫⁄ ˘ ’∂√ √Ω∫Í «ÁºÂ≈Õ Ì≈Ú∂∫
ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂ ΩÒ∂ ¿πÍø ¡π‰ «ÓÙ≈ È∂
¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «¬√ ’∂√ ÂØ∫ ¡Òº◊ ’ «Ò¡≈Õ Í Óπº÷
‹º‹ È∂ «¬‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª «Úº⁄Ø∫ «’√∂ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò≈
ÏÀ∫⁄ ω≈¿π‰ ÁΔ Êª ¡≈Í‰Δ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò∂ ÏÀ∫⁄ ÚºÒØ∫
«¬‘ ’∂√ ÒÀ «Ò¡≈Õ √ͺه ˛ «’ Ó’√Á ¡«Ó Ù≈‘ ˘
Ï⁄≈¿π‰≈ ˛Õ
Ï≈Á Á∂ ÿ‡È≈¥Ó ÂØ∫ √ͺه ˛ «’ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈
˘ √øÿ √’≈ ÁΔ Ù«‘ ÍÃ≈Í ˛ Â∂ ¿π‘ Í»Δ Â∑ª ¿π√ÁΔ
«Íº· ”Â∂ ˛Õ «¬√∂ ’’∂ Óπº÷ ‹º‹ È∂ «ÚÚ≈Á ˘ √πÒfi≈¿π‰
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò¬Δ ’Ø¬Δ ◊øÌΔ Í«‘Ò’ÁÓΔ È‘ƒ ’ΔÂΔÕ √◊Ø∫ ¿π√È∂
«¬√ÂØ∫ Ï≈¡Á ¤∂ √ø«ÚË≈È’ ÏÀ∫⁄ª Á≈ ◊·È ’ΔÂ≈ ¡Â∂
«¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ «’√∂ ÚΔ ÏÀ∫⁄ «Úº⁄, «¬‘Ȫ ⁄≈ ’ΩÒΔ‹Δ¡Ó
ÓÀ∫Ïª «Úº⁄Ø∫ «’√∂ ˘ ÚΔ Ù≈«ÓÒ È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ «¬√ ÌÏ≈’∂
Á≈ ÎΩΔ ’≈È Ï‰∂ ‹º‹ ÒØ«¬¡≈ Á∂ ’∂√ ˘ ÚΔ ¡≈͉∂
’ØÒ ÒÀ «Ò¡≈Õ √ͺه ˛ «’ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ «¬‘ ’πfi ÓØÁΔ
√’≈ ÁΔ Ù«‘ ”Â∂ ’ «‘≈ ˛ È‘ƒ ª «¬‘ ¡≈’Û
«Á÷≈¿π‰ Á≈ ’Ø¬Δ ¡Ë≈ È‘ƒ √ΔÕ ¿πË √øÿ Á∂ ÏπÒ≈∂
È∂ ⁄≈ ‹º‹ª ÁΔ ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ ˘ È≈-Óπ¡≈¯ΔÔØ◊ ◊πÈ≈‘
¡Â∂ ≈‹ÈΔÂ’ √≈«‹Ù Á≈ «√º‡≈ «’‘≈ ˛Õ «¬√ È≈Ò
√≈Δ √«ÊÂΔ √ͺه ˛Õ
«¬√ «ÚÚ≈Á È≈Ò √ͺه ‘Ø «◊¡≈ ˛ «’ √Ú¿πμ⁄
¡Á≈Òª ÁΔ √Ú¿πμ⁄Â≈ ¡Â∂ «Èͺ÷Â≈ «¬º’ Ï‘πÂ
Úº‚≈ ÌÓ ¡Â∂ ÊØÊΔ «ÓºÊ ˛Õ ‘≈’Ó «¬√ ¡Á≈∂ ˘ ¡≈͉∂
«‘ºÂª Ò¬Δ ‘ Â∑ª Ú‰ Ò¬Δ ‘ Â∑ª ÔÂÈ ’Á∂
‘ÈÕ
«¬√ ÿ‡È≈¥Ó È≈Ò √ø « ÚË≈È’ «Óº Ê «’
«È¡ªÍ≈«Ò’≈, «ÚË≈ÈÍ≈«Ò’≈ ¡Â∂ ’≈‹’≈ÈΔ ÂØ∫
¡≈˜≈Á ¡Â∂ ¿πμÍ ˛, ˘ ÷º÷ÛΔ¡ª-÷º÷ÛΔ¡ª ’’∂ «¬√Á∂
⁄ΔÊÛ∂ ¿π‚≈ «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ ÒØ’ª «Úº⁄ «¬√ÁΔ «Èͺ÷Â≈
«Úº⁄ «ÚÙÚ≈Ù ÿ«‡¡≈ ˛Õ
«È¡ªÍ≈«Ò’≈ ≈‹ Á≈ Ó‘ºÂÚÍ»È ¡ø◊ ‘πøÁΔ ˛
¡Â∂ «¬‘ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª Á∂ ‘ºÊ «Úº⁄ ‘«Ê¡≈ ‘πøÁΔ ˛Õ
«‹ºÊ∂ ÒØ’ «‘ºÂª ÁΔ ◊ºÒ ¡≈™ÁΔ ˛ «¬‘ ÒØ’ª Á∂
«ÚπºË ¡Â∂ ‘≈’Ó-‹Ó≈ª Á∂ «‘ºÂ «Úº⁄ Ìπ◊ÂÁΔ ˛Õ
ª ÚΔ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÁΔ¡ª ¡øÁ»ÈΔ «ÚØËÂ≈¬Δ¡ª
«È¡ªÍ≈«Ò’≈ «Úº⁄ ÍÃÂΔ«ÏøÏ ‘πøÁΔ¡ª ‘ÈÕ «ÈÙ⁄∂
‘Δ «¬È’Ò≈ÏΔ Ù’ÂΔ¡ª ˘ «¬‘Ȫ «ÚØËÂ≈¬Δ¡ª ˘
Ú‰ Á≈ ÔÂÈ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ ¡º‹, √øÿ ÚºÒØ∫
’∂∫Á «Úº⁄ ¡Â∂ Úº‚∂ «‘º√∂ «Úº⁄ «ÚË≈È √Ì≈Úª ”Â∂
’Ï‹≈ ’È ÒÀ‰ ¿πÍøÂ, «¬√È∂ ‹Ø Î≈ÙΔ Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈¬Δ
˛, ¿π√Á∂ √øÁÌ «Úº⁄ √≈˘ «¬‘Ȫ ⁄≈ ‹º‹ª ÚºÒØ∫
¿π·≈¬∂ Óπº«Á¡ª ÁΔ ‘Ó≈«¬Â, ‹º‹ ÒØ«¬¡≈ ÁΔ ÓΩ ÁΔ
«Èͺ÷ ‹ª⁄ ¡Â∂ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈ «ÚπºË Ó‘ªÁØÙ
⁄Ò≈¿π‰ ÁΔ Óø◊ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛ ¡Â∂ «¬√ Ò¬Δ
‹ÈÂ’ Ò≈ÓÏøÁΔ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ
5 ÎÚΔ-B@AH
 ¡‹∂ Á«Òª Á≈ ’Ø¬Δ Á∂Ù È‘ƒ
Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹Δ ¡⁄≈È’ √’»Ò Á∂ ’ØÒ ÁΔ Òøÿ∂ Â∂
ÓÀ˘ √’»Ò Á∂ ÓÀÁ≈È ”⁄ fi≈Û» Ò≈™Á≈ Á∂÷’∂ ˛≈È ‘Ø
◊¬∂Õ Ï≈‘Ø∫ ¡≈Ú≈˜ Á∂ ’∂ ÏØÒ∂ ““ÓπÈÙΔ ‹Δ ’Δ ’ ‘∂
‘Ø””Õ ¿π‘ ÓÀ˘ «Í¡≈ È≈Ò ÓπÈÙΔ ‹Δ ‘Δ «’‘≈ ’Á∂ √ΔÕ
¿πÈ∑ª ˘ Á∂÷ ’∂ ÓÀ∫ Ø «Í¡≈Õ ÓÀ˘ Ø∫Á≈ Ú∂÷ ’∂ ¿π‘ Ó∂∂ ’ØÒ
¡≈ ’∂ ÏØÒ∂, ““ÓπÈÙΔ ‹Δ Ø∫Á∂ «’™ ‘Ø? ·Δ’ Â∑ª ÏØÒØ ’Δ
‘Ø«¬¡≈Õ”” Ó∂Δ¡ª «‘⁄’Δ¡ª Ùπ» ‘Ø ◊¬Δ¡ªÕ ÓÀ∫ «‘⁄’-
«‘⁄’ ’∂ Áº«√¡≈ «’ Ó∂∂ ÂØ∫ «ÂøÈ «ÁȪ ÂØ∫ fi≈Û»
ÒÚ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ ÍÛ∑È È‘ƒ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈Õ
““«’‘Û≈ Ó≈√‡ ˛ Áz؉≈⁄≈Δ¡≈ ÁΔ ¡ΩÒ≈Á? ‹Ø Ó∂∂
ÍπºÂ ÂØ∫ fi≈Û» ÒÚ≈™Á≈ ˛Õ”” «ÍÂ≈ ‹Δ ÁΔ ¡≈Ú≈˜ Í»∂
√’»Ò ”⁄ ◊»ø‹ ¿πμ·ΔÕ √≈∂ Ó≈√‡ Ï≈‘ ¡≈ ◊¬∂Õ ’ÒΔ
≈Ó ‘À‚Ó≈√‡ È∂ ◊≈Ò Á∂ ’∂ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ‹Δ ˘ ËÓ’≈«¬¡≈
Í ¿π√ «ÁÈ «‹√ ÁÒ∂Δ È≈Ò Ó∂∂ «ÍÂ≈ È∂ ˛‚Ó≈√‡
Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’ΔÂ≈ ÓÀ∫ ¿π√˘ ’ÁΔ ÌπºÒ È≈ Í≈«¬¡≈Õ
«¬√È∂ ‹Ø Ó∂∂ Ì«Úº÷ ˘ ÓØÛ «ÁºÂ≈ ¿π√ «ÁÈ È∂ «ÁºÂ≈,
¿π√Á≈ ÍÃÌ≈Ú Ó∂Δ √ıÙΔ¡Â ”Â∂ «Í¡≈Õ
‘À‚Ó≈√‡ È∂ Â∂˜ ¡≈Ú≈˜ ”⁄ «’‘≈, ““ÒÀ ‹≈ ¬∂‘˘
¬∂ÊØ∫, ⁄»‘Û≈ ‘Ø ’∂ ÍÛ∑≈¿π‰ Òº◊≈ ˛ ‹≈ ⁄Ò≈ ‹≈, È‘ƒ ª
‘º‚Δ¡ª ÂπÛÚ≈ Á∂Úª◊≈Õ””
““Ó≈√‡ ‘Ø «¬√ Ò¬Δ ‹≈ «‘≈ ‘ª Í Ô≈Á º÷ƒ
Ó≈√‡ «¬‘ ⁄»‘Û∂ Á≈ ÍπºÂ «¬ºÊ∂ ‘Δ ÍÛ∑∂◊≈, «¬√∂ √’»Ò
”⁄, «¬‘Δ È‘ƒ «¬√ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Ø ÚΔ ¡≈¿π‰◊∂ ÍÛ∑È
Ò¬ΔÕ””
Á«Ò √≈«‘Â’≈ ˙Ó ÍÃ’≈Ù Ú≈ÒÓΔ’Δ ¡≈͉Δ
√ÚÀ-‹ΔÚÈΔ “‹»·” ”⁄ «¬√ ÿ‡È≈ Á≈ «˜’ ’«Á¡ª
¿πμ⁄-‹≈ÂΔ Ó≈√‡ È≈Ò Ï≈Í ÁΔ Ï«‘√ ˘ ‘Δ «˜øÁ◊Δ
ÁΔ «È‰≈«¬’ ÿ‡È≈ ÓøÈÁ≈ ˛Õ «¬‘ ÿ‡È≈ ¡÷ΩÂΔ
¡≈˜≈ÁΔ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÁΔ ˛Õ ‹∂’ «¬‘ ÿ‡È≈ Ú≈ÒÓΔ’Δ
Ò¬Δ ¬∂‚Δ Ó‘ºÂÚÍ»È ˛ ª «¬√ÂØ∫ «¬º’ √ÁΔ ÂØ∫ ÚΔ
Í«‘Òª ÁΔ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ Á∂ Á«Òª ÁΔ Í∂ÙÚ≈ ¿πμÍ
«‹ºÂ ¡«‹‘∂ ÁÓÈ Á≈ «Ù’≈ ÒØ’ª Ò¬Δ «’øÈΔ Úº‚Δ
‘ØÚ∂◊Δ? Á«Òª ÁΔ ‘≈Ò Á∂ √øÁÌ «Úº⁄ ‘Δ √ÓfiΔ ‹≈
√’ÁΔ ˛Õ
¡≈.¡À√.¡À√. ‹Ø Á«Òª ÍÃÂΔ ¡≈͉∂ CD Èπ’≈ÂΔ
◊πÍ ¬∂‹ø‚∂ ”⁄ √ͺه »Í ”⁄ Áº√ ¸º’Δ ˛ ¡Â∂ «ÏÒ’πÒ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¿π√∂ Â∂ ⁄Ò«Á¡ª ¿π‘ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ ÁΔ «‹ºÂ Á∂ ‹ÙȪ
”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’ÁΔ ˛ ¡Â∂ «‘Ó≈⁄Ò ÍÃÁ∂Ù ”⁄ √’≈ ωÈ
ÂØ∫ Ï≈¡Á ˙Ó ÍÃ’≈Ù Ú≈ÒÓΔ’ ÁΔ ‹ΔÚÈΔ ‹»· («‘øÁΔ
”⁄ ‹»·‰) ˘ ÚΔ «√Ò∂Ï√ ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’ «ÁøÁΔ ˛Õ
¡≈˙ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ ÒÛ≈¬Δ Â∂ «¬√Á∂ Á«ÒÂ
√Ó≈‹ Á∂ Ó‘ºÂÚ Ï≈∂ √ÓfiΔ¬∂Õ
¡º‹ ÂØ∫ B@@ √≈Ò Í«‘Òª ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ Á∂ √Ê≈È
”Â∂ Í∂ÙÚ≈ ¡Â∂ «Ïë‡Ù √ÀÈ≈ «Ú⁄’≈ ÔπºË ‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ
«Ïë‡Ù √ÀÈ≈ ”⁄ Á«Ò Ù≈ÓÒ √ÈÕ ÷≈√ ’ Ó‘≈ ‹≈ÂΔ
Á∂ Á«ÒÂÕ «Ïë‡Ù √≈ÙÈ ÂØ∫ Í«‘Òª Á«Òª ˘ ¡¤»Â
ÒØ’ √Ófi ’∂ √ÀÈ≈ «Úº⁄ ÌÂΔ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ
Á«Òª ˘ ‘«Ê¡≈ º÷‰ ÁΔ ÓÈ≈‘Δ √Δ Í ¡ø◊∂˜ª È∂
Á«Òª ˘ ¡≈Í‰Δ √ÀÈ≈ ”⁄ ÌÂΔ ’ΔÂ≈Õ Ó‘≈ À‹ΔÓÀ∫‡
¡ø◊∂˜ª È∂ ω≈¬ΔÕ Í∂ÙÚ≈ È≈Ò ÒÛ≈¬Δ ÂØ∫ Í«‘Òª
«√√È≈Ê ‹Ø Ó‘≈ ¡≈◊» √Δ, È∂ Ï≈‹Δ ≈˙ ˘ «’‘≈ «’
¿π‘Ȫ ˘ ¡ø◊∂˜ª Ò¬Δ ÒÛÈ «Úº⁄ ’Ø¬Δ π⁄Δ È‘ƒ Âπ√ƒ
√≈˘ «’√ Â∑ª Á∂ ¡«Ë’≈ «Á˙◊∂ ª Í∂ÙÚ≈ Ï≈‹Δ
≈˙ Á∂ ’Ø∂ ‹Ú≈Ï ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿π‘ ¡ø◊∂˜ª Ò¬Δ ÒÛ∂Õ
¡ø◊∂˜ª Ò¬Δ ÒÛÈ Ú≈Ò∂ Á«Ò √À«È’ª ÁΔ
«◊‰ÂΔ G@@ ÂØ∫ H@@ Á∂ ’ΔÏ √ΔÕ Á»‹∂ Í≈√∂ Í∂ÙÚ≈ ÁΔ
√ÀÈ≈ ÁΔ «◊‰ÂΔ BH@@@ Á∂ ’ΔÏ √ΔÕ Í∂ÙÚ≈ È∂ ÌΔÓ≈
ÈÁΔ Á∂ È≈Ò «Í≥‚ ’Ø∂◊≈™ B@@@ √À«È’ª ˘ ÒÛÈ
Ò¬Δ Ì∂«‹¡≈ «‹√Á≈ Ó‘≈ √À«È’ª È∂ ‹øÓ ’∂ ‡≈’≈
’ΔÂ≈Õ «¬√ ÒÛ≈¬Δ ”⁄ F@@ Á∂ ’ΔÏ Í∂ÙÚ≈ √À«È’ª ÁΔ
ÓΩ ‘Ø ◊¬Δ «‹√Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Í∂ÙÚ≈ √ÀÈ≈ «Íº¤∂ ‘‡ ◊¬ΔÕ
«¬√ ÒÛ≈¬Δ ÂØ∫ Ï≈¡Á Í∂ÙÚ≈ ≈‹ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ‘Ø «◊¡≈Õ
«¬√ «‹ºÂ ˘ Á«Òª È∂ ¡≈Í‰Δ «‹ºÂ Ú‹Ø∫ Á∂«÷¡≈
«’™«’ Á«Ò ‹≈ÂΔ ÁÓÈ ÂØ∫ Ï‘π Áπ÷Δ √ÈÕ «¬√ ≈‹
«Úº⁄ Á«Òª Á∂ ◊ºÒ ’πº‹≈ Ïø«È¡≈ ‹ªÁ≈ √Δ Âª «’ ¿π‘
ËÂΔ ”Â∂ È≈ ˚º’‰ ¡Â∂ «Íº· ”Â∂ fi≈Û» Ïø«È¡≈ ‹ªÁ≈ √Δ
ª «’ Á«Òª ÁΔ¡ª ÍÀÛª ÁΔ √¯≈¬Δ ‘πøÁΔ ‘∂Õ
Í∂ÙÚ≈ ≈‹ È∂ Ó‘≈ «ıÒ≈¯ Ó≈ÙÒ Ò≈¡ Ò≈«¬¡≈
‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ Á»‹∂ Í≈√∂ ¡ø◊∂˜ª È∂ Ó‘≈ª ˘ Ó≈ÙÒ ÒØ’
√Ó«fi¡≈Õ ÓÙ‘» «¬«Â‘≈√’≈ ¡Â∂ ¡≈ÒØ⁄’ ÍÃØÎÀ√
√Δ’ ’ªÏÒ∂ ¡Èπ√≈, ““«¬‘ ÒÛ≈¬Δ Ó‘≈ª È∂ Ó≈«·¡ª
Á∂ «ıÒ≈¯ È‘ƒ √◊Ø∫ ÏÃ≈‘Ó‰ª Á∂ «ıÒ≈¯ ÒÛΔ √Δ «’™«’
6 ÎÚΔ-B@AH
ÏÃ≈‘Ó‰ª È∂ ¤»¡≈-¤≈ ˺’∂ È≈Ò Á«Òª ”Â∂ ÊØ«Í¡≈
√ΔÕ «¬√Á∂ ÈÂΔ‹∂ Ú‹Ø∫ Ó‘≈ ¡ø◊∂˜ª ÁΔ √ÀÈ≈ «Úº⁄
ÌÂΔ ‘Ø ◊¬∂Õ ¡ø◊∂˜ª È∂ Ó‘≈ª ˘ Í∂ÙÚ≈ Á∂ «ıÒ≈¯
ÒÛÈ Ò¬Δ ÍÃ∂« ’ΔÂ≈Õ ÍÃØÎÀ√ ’ªÏÒ∂ ¡Èπ√≈, ““‹∂’
ÏÃ≈‘Ó‰ ¤»Â-¤≈ ÁΔ ÍÃÊ≈ ÷ÂÓ ’ «ÁøÁ∂ ª «¬√
ÒÛ≈¬Δ Á≈ ÈÂΔ‹≈ ’πºfi ‘Ø ‘؉≈ √Δ Ó‘≈ «¬√˘
ÏÃ≈‘Ó‰Ú≈Á ÁΔ ‘≈ ÓøÈÁ∂ √ÈÕ””
ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ ÁΔ «‹ºÂ È∂ ‘Δ È‘ƒ ÏÒ«’ √ÀÈ≈
«Úº⁄ ÈΩ’Δ ’’∂ Á«Òª Ò¬Δ «˜øÁ◊Δ Á∂ ’¬Δ ÁÚ≈˜∂
÷πºÒ∂ ‹Ø «’ √ÁΔ¡ª ÂØ∫ ÏøÁ √ÈÕ «◊¡≈È ÁΔ ◊ºÒ √π‰È
’’∂ ’øȪ «Úº⁄ «√º’≈ „≈Ò ’∂ Í≈ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ √Δ, Í
ÈΩ’Δ ’’∂ «√º’≈ «ÓÒ‰ Òº«◊¡≈ ª Á«Òª ˘ ÚΔ
¡≈͉≈ «√º’≈ ‹Ó≈¿π‰ Á≈ Ó≈Ó»ÒΔ ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈Õ «¬‘
Ó≈Ó»ÒΔ ÓΩ’∂ ‘Δ ‚≈. ¡øÏ∂‚’ Ú◊Δ √ıÙΔ¡Â ÍÀÁ≈
‘؉ Á≈ ’≈È Ï‰∂Õ ‚≈. ¡øÏ∂‚’ Á∂ «ÍÂ≈ ≈Ó ‹Δ
√’Í≈Ò ÚΔ ¡ø◊∂˜ª ÁΔ √ÀÈ≈ «Úº⁄ √»Ï∂Á≈ √ÈÕ «¬‘
¿π‘ √Óª √Δ ‹ÁØ∫ ÈΔÚƒ ‹≈ Á∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ √’»Ò ”⁄
ÍÛ∑È È‘ƒ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ √Δ Í ¡ø◊∂˜ª È∂ ‹ÁØ∫ ÎΩ‹Δ¡ª
Á∂ Ϻ«⁄¡ª Ò¬Δ √’»Ò ÷ØÒ∂ ª ¡øÏ∂‚’ ˘ ÍÛ∑È Á≈
ÓΩ’≈ «Ó«Ò¡≈ Â∂ ¿π‘Ȫ ‹≈ÂΔ «ÚÚ√Ê≈ Á∂ ’≈Ȫ ˘
√Ì Á∂ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈ Ë«¡≈Õ
«¬‘Ȫ ’≈Ȫ ’’∂ ¡Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. ¡≈͉∂
Á«Ò «ÚØËΔ ÷≈√∂ ’’∂ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ ÁΔ «‹ºÂ Á∂
«Á‘≈Û∂ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’ÁΔ ˛Õ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ ÁΔ «‹ºÂ Á∂
‹ÙÈ Á«Ò ÒØ’ ’Ø¬Δ Í«‘ÒΔ Ú≈ È‘ƒ ÓÈ≈ ‘∂ √È,
«¬√ÁΔ Ùπ»¡≈ ‚≈. ÌΔÓ ≈˙ ¡øÏ∂‚’ È∂ AIBG ”⁄
’ΔÂΔ √ΔÕ A ‹ÈÚΔ B@AH ˘ Òº◊̺◊ Òº÷ª ÁΔ «◊‰ÂΔ
«Úº⁄ ÒØ’ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ «Úº⁄ «Ú‹∂ «ÁÚ√ ÓÈ≈¿π‰
Ò¬Δ «¬’º·∂ ‘ج∂ √ÈÕ ’º‡Û «‘øÁ»ÂÚΔ √ø◊·Èª È∂ «Ú‹∂
«ÁÚ√ ÓÈ≈ ‘∂ ÒØ’ª ”Â∂ ͺÊ ¡Â∂ ÂÒÚ≈ª È≈Ò ‘ÓÒ≈
’ «ÁºÂ≈ «‹√Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¿πÊ∂ ̺‹-ÁΩÛ Óº⁄ ◊¬Δ ¡Â∂
«¬º’ Á«Ò ÁΔ ‹≈È ÚΔ ⁄ÒΔ ◊¬ΔÕ ÓΩ‹»Á≈ ◊Ú≈‘
«È‘≈ÒΔ ¿πÍ√≈Ó Á∂ ÓπÂ≈«Ï’, ““ÌΔÛ ÚºÒØ∫ ‹ÁØ∫ ◊º‚Δ¡ª
¡Â∂ Ó؇ √≈¬Δ’Òª ˘ ¡º◊ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈
√Δ, ¿π‘Ȫ Á∂ ‘ºÊª «Úº⁄ Ì◊Ú∂∫ fiø‚∂ √È ¡Â∂ ¿π‘ “‹À
ÌÚ≈ÈΔ ‹À «ÙÚ≈ ‹Δ” Á∂ È≈‘∂ Ò◊≈ ‘∂ √ÈÕ ¡Ωª Â∂
ÓÁ ͺÊ Ó≈ ‘∂ √ÈÕ ¿π√ √Ó∂∫ √‡∂‹ ”Â∂ ÓΔ≈ ¡øÏ‚
∂ ’
Á≈ Ì≈Ù‰ ⁄ºÒ «‘≈ √ΔÕ Á«Òª È∂ ¿πÊØ∫ ÓΔ≈ ˘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√πº«÷¡Â ’º«„¡≈Õ ¡√ƒ ¿πÊØ∫ ̺‹ ’∂ ÁØ «ÂøÈ «’ÒØÓΔ‡
‘Δ ◊¬∂ ‘ØÚª◊∂ «’ «Î √≈‘Ó‰∂ ◊ØÒΔ¡ª ÁΔ ¡≈Ú≈˜
¡≈¿π‰Δ Ùπ» ‘Ø ◊¬ΔÕ ◊À√ «√Òø‚ª Á∂ ËÓ≈’∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ
‹ÁØ∫ ◊ØÒΔ¡ª ÁΔ ¡≈Ú≈˜ √π‰ ’∂ ¡√ƒ Ú≈Í√ ̺‹∂ ª
√≈‘Ó‰∂ ÂØ∫ Ò◊Ì◊ AE@@ Á∂ ’ΔÏ Óπø«‚¡ª ÁΔ ÌΔÛ
ÂÒÚ≈ª ÒÀ ’∂ √≈‚∂ ÚºÒ Ìº‹Δ ¡≈¬Δ, ¿π‘Ȫ ÁΔ ¿πÓ
AD-AE √≈Ò Á∂ «Ú⁄’≈ √ΔÕ ÍπÒΔ√ È∂ ¿π‘Ȫ ˘ Ø’‰
ÁΔ ’Ø«ÙÙ È‘ƒ ’ΔÂΔ √◊Ø∫ √≈‚∂ ¿πμÂ∂ ‘Δ Ò≈·Δ⁄≈‹
’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ √ΔÕ””
«¬√ Â∑ª «¬‘ ÿ‡È≈¥Ó ÁØ ⁄Δ‹ª ¿π‹≈◊ ’Á≈
˛Õ Á«Òª ÍÃÂΔ È¯ ¡Â∂ «Ú‹∂ «ÁÚ√ ÁΔ ¡«‘ÓΔ¡Â
‹Ø ÒØ’ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ‹≈ÂΔ «ÚÂ’≈ ‘π‰ È‘ƒ «‘≈ ‹ª
Ï‘π ÿ‡ «◊¡≈, ¿π‘ Ì≈ÂΔ √Ó≈‹ ÁΔ ‘’Δ’Â ÂØ∫
’Ø‘ª Á» ‘ÈÕ «¬ø‚Δ¡È ¡À’√ÍÃÀ√ È∂ D Á√øÏ B@AG ˘
ÈÀÙÈÒ ¥≈¬ΔÓ «’≈‚ «Ï¿»Ø ‚≈‡≈ B@AF ”Â∂ ¡Ë≈«Â
“ÈØ ’ø‡Δ Î≈ «ÚÓÀÈ, Á«Ò ¡À∫‚ «⁄Ò‚È” Á∂ «√Ò∂÷
‘∂· «ÍØ‡ ¤≈ÍΔ ‹Ø √≈Δ ‘’Δ’Â «Ï¡≈È ’ÁΔ ˛Õ ‹Ø
ÒØ’ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ Ù«‘ª Â∂ «Íø‚ª «Úº⁄ ‹≈ÂΔ Ì∂ÁÌ≈Ú
Á≈ ¯’ ÍÀ «◊¡≈, ¿π‘Ȫ ˘ «¬‘ «ÍØ‡ Á∂÷‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ
˛ «’ Ù«‘ª Â∂ «Í≥‚ª ÁØȪ «Úº⁄ ‘Δ «¬‘ Ì∂ÁÌ≈Ú ˜Øª-
ÙØª È≈Ò ‹≈Δ ˛Õ Ò÷È¿» «Úº⁄ B@AD Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ⁄≈
◊π‰ª ¡Í≈«Ë’ ÿ‡È≈Úª Á«Òª «ıÒ≈¯ ÚËΔ¡ªÕ
ÈÀÙÈÒ ’≈¬ΔÓ «’≈‚ Á∂ ‚≈‡∂ ÓπÂ≈«Ï’ B@AD ”⁄
FA ’∂√, B@AE ”⁄ ADF Â∂ B@AF ”⁄ BFB ’∂√ Á«Òª
«ıÒ≈¯ ÚËΔ’Δ¡ª Á∂ Á‹ ‘ج∂ ‘ÈÕ
Á«Ò ¡Ωª ÍÃÂΔ ˜πÓª «Úº⁄ ÚΔ Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈
‘ÀÕ ÷≈√ ’ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ’∂√ª ”⁄Õ Ô».ÍΔ. ”⁄ A@FE
’∂√ ‹Ø Á«Ò ¡Ωª «ıÒ≈¯ ¡Í≈«Ë’ ÿ‡È≈Úª Á∂
‘ج∂, ¿π‘Ȫ «Úº⁄ EEA ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ‘ÈÕ ÓºË ÍÃÁ∂Ù ”⁄
AHCC ’∂√ ‹Ø ¡Ωª «ıÒ≈¯ ˜πÓª Ï≈∂ Á‹ ‘ج∂ ¿π‘Ȫ
«Úº⁄ DCI ’∂√ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∂ Á»‹∂ √»«Ï¡ª Á∂
Ù«‘ª Á∂ ‘≈Ò≈ ÚΔ Úº÷∂ È‘ƒ ‘ÈÕ
¿π⁄∂Δ¡ª «Úº«Á¡’ √ø√Ê≈Úª ”⁄ «¬‘Ø «‹‘Δ¡ª
ÿ‡È≈Úª ¡≈Ó «Á√ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Ø«‘ Ú∂ÓπÒ≈ ÁΔ
ıπÁ’πÙΔ «¬√ÁΔ ÍÃÓπº÷ ¿πÁ≈‘È ˛Õ ¡øÏ∂‚’ Í∂Δ¡
√‡‚Δ √’Ò ”Â∂ Í≈ÏøÁΔ Ò≈¿π‰Δ ÚΔ «¬√∂ ÒÛΔ ”⁄ ˛Õ
¿»È≈ ’ª‚ «’√∂ ˘ Ìπº«Ò¡≈ È‘ƒÕ
«‹‘Ȫ ˘ ‹≈ÂΔ «ÚÂ’∂ ”⁄ ÂÏÁΔÒΔ Òº◊ÁΔ ˛
7 ÎÚΔ-B@AH
¿π‘Ȫ ˘ ‚≈. ¡øÏ∂‚’ È≈Ò ¡Î√ ‘؉ √Ó∂∫ ‹»ÈΔ¡
’Ò’ª Áπ¡≈≈ ‘ºÊ ”⁄ Î≈¬ΔÒ È≈ ÎÛ≈¿π‰≈ «’ «Ìº‡∂
‹≈Úª◊∂, Íπ≈‰Δ ÿ‡È≈ Òº◊ÁΔ ‘ØÚ∂◊Δ Í «Ï‘≈ Á∂
Óπº÷ ÓøÂΔ ‹«ÂÈ ≈Ó ÓªfiΔ Á∂ Óø«Á ‹≈‰ ”Â∂ Íπ‹≈Δ¡ª
ÚºÒØ∫ Óø«Á Á≈ Ë؉≈ «’ «¬º’ ¡¤»Â Óø«Á ¡≈ Ú«Û¡≈
˘ ’Δ √Ófi‰◊∂?
Á«Òª Ò¬Δ Ï‰∂ ’≈˘È ÚΔ Ó«‘‹ «Á÷≈Ú≈ ‘ÈÕ
«’√∂ Á«Ò È≈Ò ÚËΔ’Δ ‘؉ ”Â∂ ÍπÒΔ√ ¡À√.√Δ./
¡À√.‡Δ. ¡À’‡ «‘ Í⁄≈ Á‹ È‘ƒ ’ÁΔ Â∂ ¡≈Ó
ÂΩ ”Â∂ ’«‘øÁΔ ˛ «’ ‹ÈÒ Ú◊ Á≈ ◊Ú≈‘ ÒÀ ’∂
¡≈˙ ‹Ø «’ ’≈˘Èª ÓπÂ≈«Ï’ «ÏÒ’πÒ ÒØÛƒÁ≈ È‘ƒ ˛Õ
ÍπÒΔ√ ÁΔ «¬º¤≈ ’≈˘È Á≈ Ó»ø‘ «⁄Û≈™ÁΔ ‘ÀÕ
Ì≈ÂΔ √Ó≈‹ Á«Òª ÍÃÂΔ «ÚÂ’∂ ÌΔ √Ø⁄ È≈Ò
◊ë√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ ¡Â∂ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ ¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
√‘≈«¬Â≈
A. ‹√Úø ÷‡’Û Â∂ È«øÁ‹Δ ’Ω ÷‡’Û Ú≈√Δ
Óø◊»Ú≈Ò (Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ È◊) È∂ ¡≈Í‰Δ √ÍπºÂΔ
ÈÚ‹Ø ’Ω ÷‡’Û Á∂ Ë«ÓøÁ «√øÿ «◊ºÒ Ú≈√Δ ‘’»ÓÂÍπ
(‘π«Ù¡≈Íπ) È≈Ò ÙπÌ «Ú¡≈‘ Á∂ ÓΩ’∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ ÍØÂ∂
√≈«‘Ï «√øÿ √ÍπºÂ ÈÚÁΔÍ ÷‡’Û (‹ÓÈ) ÁΔ ÒØ‘ÛΔ
ÓΩ’∂ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ Ò¬Δ AA@@ πͬ∂ ¡Â∂ ‹ÈÂ’
’≈‹ª Ò¬Δ A@@@ πͬ∂, √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ ÷‡’Û
Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª ÓΩ’∂ ÙπÌ-’≈ÓÈ≈Úª Ì∂‡ ’Á≈
‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
B. «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È Á∂ ÓΔ ÍÃË≈È √«ÂÏΔ
«√øÿ √πÒÂ≈ÈΔ (◊πÁ≈√Íπ) ¡≈͉∂ √ÍπºÂ «√ÓÈ‹ΔÂ
«√øÿ Á≈ ÙπÌ «Ú¡≈‘ ÚÈΔ ’Ω ÍπºÂ ÙÃΔ ÏÒÁ∂Ú «√øÿ
ÈΩÙ«‘≈ Óºfi≈ «√øÿ È≈Ò ‘؉ ÁΔ ÷πÙΔ «Úº⁄ ‹ÈÂ’ ’≈‹ª
Ò¬Δ A@,@@@ πͬ∂ ¡Â∂ ¡Á≈≈ √≈‚≈ ≈‘ ˘ B@@@ πͬ∂
√‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Á∂ ‘ÈÕ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ
‘πÁ
ø ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ‘ÀÕ
C. «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ Á∂ Í≈·’ Â√∂Ó «√øÿ ÏÀ∫√
È∂ ¡≈Í‰Δ Ì≈‰‹Δ ◊π«ÚøÁ ’Ω (√ÍπºÂΔ ÙÃΔ ÍÓ‹ΔÂ
«√øÿ Â∂ ‹Ø«◊øÁ ’Ω, Ú≈√Δ ◊Ø«ÏøÁÍπ, ÈÚªÙ«‘) Á∂ «Ú¡≈‘
ÁΔ ÷πÙΔ ÓΩ’∂ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ B@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈
Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈
‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
D. ÍÓ‹Δ ’≈‘Ó≈ Á∂ Ï∂‡∂ √«⁄È ’≈‘Ó≈ Á∂ ÿ
ÍπºÂΔ ÍÃÈΔ ’Ω Á∂ ‹ÈÓ ÓΩ’∂ ’≈‘Ó≈ Í«Ú≈ È∂ E@@
πͬ∂ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬‘ ÚÂ≈≈ Â∂˜ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ‹Ø ¿πμÍ ¡√ƒ √ͺه
’ΔÂ≈ ˛Õ ‹Ø Á«Òª ÁΔ Âz≈√ÁΔ ÚË≈ ‘Δ ˛Õ
«ÍÃø√ΔÍÒ √π‹≈È «√øÿ ÁΔ Íë√ºË ’‘≈‰Δ “Ï≈ˆª
Á≈ ≈÷≈” ”⁄ ’‘≈‰Δ’≈ Ï≈» Ï≈∂ «Ò÷Á≈ ‘À «’ ‹ÁØ∫
Ï≈» Ï≈ˆª ”⁄ ≈ ˘ «Í¡≈ √Δ, ‹ÁØ∫ √πÏ‘ Â∂Ò Í¬Δ
ª ¿π‘ ¡√Ò ”⁄ Â∂Ò È‘ƒ √Δ ÏÒ«’ Ï≈» ÁΔ ’‘≈‰Δ
√π‰ ’∂ Â≈∂ √≈Δ ≈ Ø∫Á∂ ‘∂ √ΔÕ
‹Á º’ Ì≈ÂΔ √Ó≈‹ Á«Òª ÁΔ ‘≈Ò ”Â∂
¿π‘Ȫ Â≈«¡ª Úª◊ √øÚ∂ÁÈÙΔÒ È‘ƒ ‘πøÁ≈ ¡Â∂ Á«Òª
Á≈ ¡≈͉≈ ’Ø¬Δ Á∂Ù «‹√˘ ¿π‘ ¡≈͉≈ √Ófi √’‰,
«‹ºÊ∂ «˜øÁ◊Δ Á∂ ‘ ÷∂Â «Úº⁄ ¿π‘Ȫ ˘ Ï≈ÏΔ Á≈
¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂, ¿πÁØ∫ º’ Á«Òª Á∂ ÍÃÂΔØË Á∂ «⁄øȪ,
ÍÃÂΔ’ª ÁΔ ¡«‘ÓΔ¡Â ‘∂◊Δ Â∂ ÌΔÓ≈ ’Ø∂◊≈™ ÁΔ
√≈«Ê’Â≈ ÚΔ Ï‰Δ ‘∂◊ΔÕ
Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈
Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
E. ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈ ¡≈◊» ÏÒ‹Δ «√øÿ ËӒ؇
Á∂ ¤Ø‡∂ Ì≈ ‘‹Δ «√øÿ ËӒ؇ È∂ ¡≈͉∂ Ï∂‡∂ ÁΔ ÒØ‘ÛΔ
ÁΔ ÷πÙΔ «Úº⁄ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ E@@ πͬ∂
√‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄
Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
F. ÙÃΔ √π÷≈‹ «√øÿ ‹Δ √’≈Δ¡≈ √≈Ï’≈ «˜Ò∑≈
ÍÃË≈È ‚Δ.‡Δ.¡ÀÎ. «˜Ò∑≈ ¡ø«ÓÃÂ√ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ÁΔ ÍÂÈΔ
‘Á∂Ú‹ΔÂÍ≈Ò ’Ω È∂ ¡≈͉∂ √ÍπºÂ ÈÚ‹Ø «√øÿ ÁΔ
Ù≈ÁΔ ÏÀ’Δ (’È∂‚≈) È≈Ò ‘؉ ÁΔ ÷πÙΔ «Úº⁄ EB@@ πͬ∂
‹ºÊ∂ÏøÁ’ ’≈‹ª Ò¬Δ Ì∂‡ ’ΔÂ∂ ‘ÈÕ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ
√≈‚≈ ≈‘ √’≈Δ¡≈ Í«Ú≈ ¡Â∂ ÈÚ-«Ú¡≈‘∂ ‹ØÛ∂ ˘
ÙπÌ’≈ÓÈ≈Úª Ì∂‡ ’Á≈ ˛Õ
ÙØ’ √Ó≈⁄≈
A. ’≈Ó∂‚ Á∂Ú ≈‹ «Í≥‚ ’Δ‘≈, «˜Ò∑≈ Ù‘ΔÁ
Ì◊ «√øÿ È◊ Á∂ ¤Ø‡∂ Ì≈ √øÂØ÷ Ò≈Ò ÁΔ Ï∂Ú’ÂΔ
ÓΩ ‘Ø ◊¬ΔÕ ¡Á≈≈ «¬È. √≈‚≈ ≈‘ Í«Ú≈ Á∂ Áπº÷
«Úº⁄ ÙΔ’ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÓÁÁΔ Á≈ «¬˜‘≈ ’Á≈ ˛Õ
B. Ó≈√‡ Èø‹È Á≈√ ‘Δ Ú≈√Δ Óø◊»Ú≈Ò, «˜Ò∑≈
Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ È◊ √ÁΔÚΔ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ ¿πÈ∑ª
ÁΔ Ô≈Á «Úº⁄ Í«Ú≈ ÚºÒØ∫ ¡ø«ÂÓ ¡Á≈√ ÓΩ’∂ ’≈Ó∂‚
‘Δ ≈Ó √»ÒÍπΔ, ’≈Ó∂‚ √Ï‹Δ Óø◊»Ú≈Ò ¡Â∂
‹√Úø ÷‡’Û È∂ Ù˪‹ÒΔ Ì∂‡ ’ΔÂΔÕ
8 ÎÚΔ-B@AH
√πı ÒΔ‘ ÁΔ «Ò÷ Á∂ √øÁÌ ”⁄
ÿπÈ≈Ú≈ÁΔ Í‘πø⁄ «Â¡≈◊Ø
¿πμÌ ‘∂ «’√≈È ÿØÒª ”⁄ ÁıÒ-¡øÁ≈‹Δ Ò¬Δ ¡º◊∂ ¡≈˙
√πı ÒΔ‘ È≈Ó Á∂ Í⁄∂ È∂ “«’√≈È √ø√Áª ÁΔ
¡√ÒΔ¡Â ÏπºfiØ” «√Ò∂÷ «‘ «¬º’ «Ò÷ ¤≈ÍΔ ˛Õ
Í⁄∂ «Úº⁄ ¤Í‰ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬√˘ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¡≈ ”Â∂
ÚΔ ÷»Ï ÿπÓ≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬√˘ «’Â≈Ï⁄∂ Ú‹Ø∫ ÚΔ
Úº‚Δ ÍºË ”Â∂ Úø«‚¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬√ «Úº⁄ ◊π‹≈Â,
Ó‘≈≈Ù‡ Á∂ «’√≈È Ø‘ Îπ‡≈∂ ¡Â∂ ÓºË ÍÃÁ∂Ù Á∂ ÓøÁ√Ω
«Úº⁄ «’√≈È ÿØÒ ¡Â∂ ÍπÒΔ√ Á∂ Ú«‘ÙΔ ‹Ï ¡Â∂ F
«’√≈Ȫ ÁΔ Ù‘ΔÁΔ Á∂ ÍÃÂΔ’Ó Ú‹Ø∫ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¬Δ
“«’√≈È √øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ” ¡Â∂ «¬√ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï
ÂØ∫ Ù≈«ÓÒ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª «ÚπºË ‘ºÒ≈ ÏØ«Ò¡≈ «◊¡≈
˛Õ ¿π‘Ȫ «ÚπºË «¬º’ ˜«‘ΔÒΔ ÍÃ⁄≈ Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈¬Δ
‹≈ ‘Δ ˛Õ «‹‘Ȫ «ÚπºË «¬‘ ÍÃ⁄≈ Óπ«‘øÓ √∂«Ë ˛,
¿π‘Ȫ ”⁄Ø∫ ÚË∂∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ G «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂
ÊÛ∂ «Úº⁄ ÚΔ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È≈Ò «¬√
ÊÛ∂ Á∂ ¡øÁ «¬√ ÓπºÁ∂ ”Â∂ Ï«‘√ «Ú⁄≈ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ
√ΔÕ ¡«‹‘≈ ’È≈ «’√≈È-ÿØÒ Á∂ Ì«Úº÷ È’Ù∂ ˘
«ÈÂ≈‰-«È÷≈È «Úº⁄ √‘≈¬Δ ‘؉≈ √ΔÕ ‹ª «Î «¬‘Ȫ
«’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÁΔ √Ófi Ú≈ÒΔ¡ª «√¡≈√Δ «Ëª
È≈Ò Ï«‘√-«Ú⁄≈ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ √ΔÕ ¡«‹‘≈ ’È
È≈Ò Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √ªfi∂ «’√≈È ÿØÒ ˘ ‘‹≈ Í‘πø⁄≈¬∂
«ÏȪ Óπº«Á¡ª ˘ «ÈÂ≈«¡≈ ‹≈ √’Á≈ √ΔÕ Í √πı
ÒΔ‘ È∂ «¬‘ √Â≈ ¡÷«Â¡≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ √ªfi∂ ÊÛ∂
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª «ÚπºË ‘ºÒ≈ ÏØÒ ’∂
«¬√ √ªfi∂ ÊÛ∂ «Úº⁄ ÁπÎ∂Û Í≈¿π‰ Á≈ √Â≈ ¡÷«Â¡≈
’ΔÂ≈ ˛Õ √πı ÒΔ‘ Á≈ «¬‘ ÍÀ∫ÂÛ≈ ÓøÁÌ≈◊≈ ˛ ¡Â∂
«’√≈È ÿØÒ «ÚØËΔ ‘Ø «ÈÏ«Û¡≈ ˛Õ
Í ‘π‰ ‹ÁØ∫ «¬‘Ȫ È∂ «¬‘ ‘ÓÒ≈ ÏØÒ «ÁºÂ≈ ˛
¡Â∂ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ ‹ÈÂ’ ω≈ «ÁºÂ≈ ˛ ¡Â∂ ÂØÛ-
ÓØÛ ’∂ Ï≈‘Óπ÷Δ ‘≈Òª ”⁄ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ Á∂ ØÒ
Ï≈∂ ’¬Δ «’√Ó Á∂ ÌÓ-ÌπÒ∂÷∂ ÷Û∂ ’ «ÁºÂ∂ ‘È Âª
˜»Δ ‘Ø «◊¡≈ ˛ «’ Ó√Ò∂ Á∂ √≈∂ Í«‘¨¡ª ˘ √ͺه
’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ √≈˘ «¬‘ È≈ ⁄≈‘πø«Á¡ª ‘Ø«¬¡ª ÚΔ ’È≈
ÍÀ «‘≈ ˛Õ ¡√ƒ √π÷-ÒΔ‘ «Úº⁄ ¿π·≈¬∂ Èπ’«Â¡ª ˘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÚΔ «¬º’-«¬º’ ’’∂ ÒÚª◊∂Õ
Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ Á∂ «’Á≈ Ï≈∂
√πı ÒΔ‘ È∂ «¬√ ’πºÒ «‘øÁ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ «Úº⁄
Ù≈«ÓÒ ’πfi ¡≈◊»¡ª Ï≈∂, «‹‘Ȫ «Úº⁄ ÍΔ.¡ÀÓ. «√øÿ,
≈‹» ÙÀμ‡Δ, ÔØ◊∂∫Á Ô≈ÁÚ ¡≈«Á Ù≈«ÓÒ ‘È, Ï≈∂ Ï‘πÂ
«Ú√Ê≈ ”⁄, ¿π‘Ȫ Á∂ ̻ ¡Â∂ ÚÂÓ≈È √ÏøËΔ
‹≈‰’≈Δ «ÁºÂΔ ˛Õ «¬‘Ȫ ˘ Ú«‘Ó ˛ «’ Ù≈«¬Á «¬‘Ȫ
’ØÒ ‘Δ «¬‘ ‹≈‰’≈Δ ˛ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï ”⁄Ø∫ «¬√ ”⁄ Ù≈«ÓÒ
“«Ú⁄≈∂” «’√≈È ¡≈◊»¡ª ˘ «¬√ Ï≈∂ ÍÂ≈ È‘ƒ ˛ ¡Â∂
«¬‘ «¬√ «Ú√Ê≈ È≈Ò ¿π‘Ȫ Á∂ «◊¡≈È «Úº⁄ Ú≈Ë≈
’ ‘∂ ‘ÈÕ ¡√ƒ «√Î «¬øÈ≈ ‘Δ ’‘ª◊∂ «’ «¬‘ ¿π‘Ȫ
Á≈ Ú«‘Ó ˛Õ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È Ó˜Á» √Ì≈, «’ÂΔ
«’√≈È Ô»ÈΔ¡È «‹√ÁΔ √Ïø«Ë ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ˛, ÁΔ ’∂∫ÁΔ
’≈‹’≈Δ ’Ó∂‡Δ È∂ ¡≈͉∂ Δ«Ú¿» «Úº⁄ «Ò«÷¡≈ ˛,
““«¬√ «Úº⁄ √≈ÊØ∫ «ÏȪ ‘Ø Ù≈«ÓÒ «Ëª ‘È, ≈Ù‡Δ
«’√≈È Ó˜Á» √ø◊·È (ÚΔ.¡À√.«√øÿ), √Ú≈«ÌÓ≈ÈΔ
Ù∂Â’≈Δ √ø◊·È (≈‹» ÙÀμ‡Δ) ÁØÚ∂∫ Ì≈‹Í≈ ’ΩÓΔ ‹Ó‘»Δ
◊·‹ØÛ (NDA), ≈ÓÍ≈Ò ‹≈‡ ¡Â∂ ¡≈«¬’≈È» ÁΔ
Â≈«ÓÒÈ≈‚» Î≈Ó‹ ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ (ÁØÚ∂∫ ¡≈.¡À√.¡À√.),
¡ÀÈ.‹Δ.˙‹, √≈Ï’≈ √Ó≈‹Ú≈ÁΔ «‹‘Ȫ «Úº⁄ ÔØ◊∂∫Á
Ô≈ÁÚ Á≈ √Ú≈‹ ¡«Ì¡≈È, ‚≈. √πÈΔÒÓ Á≈ ÒØ’
¡øÁØÒȪ Á≈ ’ΩÓΔ ◊·‹ØÛ (NAPM) ¡Â∂ Ó∂Ë≈ Í≈‡∂’
Á≈ ÈÓÁ≈ Ï⁄≈˙ ¡øÁØÒÈ, Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ ÷ºÏ∂ «‹‘Ȫ
«Úº⁄ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È √Ì≈ (√Δ.ÍΔ.¡ÀÓ.), ’πºÒ «‘øÁ
«’√≈È Ó‘ª√Ì≈ («ÒÏ∂ÙÈ), ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È ÷∂Â
Ó˜Á» √Ì≈ (√ØÙ«Ò√‡ Ô»«È‡Δ √À∫‡) ¡Â∂ «¬È’Ò≈ÏΔ
÷ºÏ∂ ͺ÷Δ «‹‘Ȫ «Úº⁄ Ì≈ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È (‚’Ω∫Á≈)
Â∂ ‘Ø ‘ÈÕ”” «¬√ ’’∂ √πı ÒΔ‘ Á∂ «ÚÁÚ≈È √≈ÊΔ˙
Âπ√ƒ ‹Ø ’πfi ¡≈◊»¡ª/«Ëª Ï≈∂ «◊¡≈È Úø‚‰ ÁΔ ‹Ø
«¬øÈΔ «Ó‘È Â∂ ÷∂⁄Ò ’ΔÂΔ ˛, ¿π√Á≈ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ˘ Í«‘ÒØ∫ ‘Δ ÍÂ≈ ˛ Â∂ Âπ√ƒ ¡≈͉∂ Ú«‘Ó
«Úº⁄ Ò‡≈̓ÿ ‘Ø ‘∂ ‘ØÕ
’πºÒ «‘øÁ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ Á≈ ÊÛ≈ Úº÷-Úº÷
9 ÎÚΔ-B@AH
Ù’ÂΔ¡ª Á≈ √ªfi≈ ÊÛ≈ ˛Õ «¬√ «Úº⁄ ’Ø¬Δ Ùº’ È‘ƒ «’
«¬√ «Úº⁄ Ì≈» Ù’ÂΔ¡ª ‘≈’Ó ‹Ó≈ ْÂΔ¡ª ‘È
¡Â∂ «¬È’Ò≈ÏΔ Â≈’ª Ï‘π ÊØÛΔ¡ª ‘ÈÕ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ
’πfi «Ú⁄’≈ÒΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª ÚΔ ‘ÈÕ «¬‘ ‘≈’Ó-‹Ó≈Â
Â≈’ª √Ó∂ ں÷-Úº÷ «’√Ó ÁΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª «Ú⁄’≈
«Âº÷∂ ÷«‘ Ì∂Û Á≈ ¡÷≈Û≈ ÚΔ ˛Õ «¬‘ Ò≈˜ÓΔ ˛, «¬√ÂØ∫
«ÏȪ ’πfi ‘Ø ‘Ø ÚΔ È‘ƒ √’Á≈Õ ™‹ ª ‘ √ªfi∂
ÍÒ∂‡Î≈Ó «Úº⁄ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ √øÿÙ ÁØÚ∂∫ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Í
«¬√ «Úº⁄ «√Î Úº÷-Úº÷ ‹Ó≈ÂΔ Ù’ÂΔ¡ª ‘Δ È‘ƒ
ÏÒ«’ ÁπÙÓ‰≈È≈ ‹Ó≈ÂΔ «‘ºÂª Ú≈ÒΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª ÚΔ
‘È «¬√ ’’∂ «¬‘ √øÿÙ ‘Ø ÚΔ «Âº÷≈ ¡Â∂ ’πfi
Ïπ«È¡≈ÁΔ Óπº«Á¡ª ”Â∂ ˛Õ «’™«’ √πı ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ «ÓºÂ
Ú«‘Ó ÎÀÒ≈ ’∂ «’√≈ÈΔ ˘ ◊πøÓ≈‘ ’È ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’
‘∂ ‘È «¬√ ’’∂ «¬√ √øÿÙ Ï≈∂ √ø÷∂Í ‹≈‰’≈Δ
Á∂‰Δ ÚΔ ˜»Δ ˛Õ
«‹Ú∂∫ «’ ¡√ƒ «Íº¤∂ Áº«√¡≈ ˛ «’ «¬‘ ÊÛ≈
Ó‘≈≈Ù‡, ◊π‹≈ ¡Â∂ Ï≈Á «Úº⁄ ÓøÁ√Ω «Úº⁄
¡øÁØÒÈ’≈Δ «’√≈Ȫ ˘ ◊ØÒΔ¡ª Ó≈ ’∂ Ù‘ΔÁ ’È
Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈Õ «¬‘ «’√≈È ¡øÁØÒÈ
Á∂ ÁØ Óπº÷ ÓπºÁ∂ ‘ÈÕ «¬º’ ’˜≈-Óπ’ÂΔ ¡Â∂ Á»√≈
√Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’«ÓÙÈ ÁΔ¡ª «√Î≈«Ùª, ’πºÒ Ò≈◊ ”Â∂
E@% ÓπÈ≈Î≈ Í≈ ’∂, ¯√Òª Á∂ Ì≈¡ Á∂‰ ÁΔ Óø◊ √ΔÕ
«¬√ ’’∂ ¡≈øÌ «Úº⁄ «¬‘ ÊÛ≈ ÚΔ «¬‘Ȫ ‘Δ Óø◊ª ”Â∂
‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈Õ ’˜≈ Ó≈¯Δ ÁΔ Óø◊ ÚΔ √ø√Ê≈◊Â
’˜∂ Óπ¡≈¯Δ º’ √Δ«Ó √ΔÕ «¬√ ÍÒ∂‡Î≈Ó ¡øÁ
√øÿÙ Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ‘ «’√Ó Á∂ ’‹∂, «Èº‹Δ √ت ÂØ∫
’˜∂ √Ó∂Â, ’˜≈ Ó≈¯Δ ÁΔ Óø◊ ˘ ¡Í‰≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ
«¬√ «Úº⁄ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª Á∂ √øÿÙ ¡Â∂ Á«Ó¡≈ÈΔ¡ª
Â≈’ª Á∂ √«‘ÔØ◊ È≈Ò ÷∂ÂΔ Ò≈◊ Ú√ª ÁΔ¡ª
’ΔÓª ÿ‡≈¿π‰ ÁΔ Óø◊ ˘ √ÚΔ’≈«¡≈ «◊¡≈Õ Âª ‹π
«¬√ ÊÛ∂ Á≈ ÍÀ∫ÂÛ≈ Ó˜Á» ¡Â∂ ‘Ø «’ÂΔ ÒØ’ª Á∂
«‘ºÂª «ÚπºË È≈ Ìπ◊Â∂Õ «¬‘Δ È‘ƒ, Í∂∫‚» Ó˜Á»ª Á∂ ‘
«’√Ó Á∂ ’˜∂ Ó≈¯ ’≈¿π‰ ÁΔ Óø◊ ˘ ÚΔ «¬√ ÊÛ∂ È∂
√ÚΔ’≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ ÓÈ∂◊≈ È≈Ò √Ïø«Ë ¡Â∂ ÍÒ≈‡ª
ÁΔ Óø◊ ˘ Ù≈«ÓÒ ’≈¿π‰ Ò¬Δ «¬√ ¡øÁ √øÿÙ ⁄ºÒ
«‘≈ ˛Õ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ «¬√ ÊÛ∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‚≈. √πÈΔÒÓ
ÚºÒØ∫ «¬‘ ÍÃ√Â≈Ú «Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ «’ «¬√ ÊÛ∂ ÁΔ «ÁÙ≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
B@AI ÁΔ¡ª ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ «’√≈È-«ÚØËΔ Ì≈ÂΔ
‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ ÁΔ √’≈ ˘ ‘≈¿π‰≈ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ
Í «¬√ ÍÃ√Â≈Ú «ÚπË º √øÿÙ ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ «¬‘ ÍÃ√Â≈Ú
ºÁ ‘Ø«¬¡≈Õ «¬‘ √ÚΔ’≈«¡≈ «◊¡≈ «’ «¬‘ √øÿÙ
Á≈ ÍÒÀ‡Î≈Ó ˛ È≈ «’ ⁄؉ª Á≈ ÍÒÀ‡Î≈ÓÕ ◊π‹≈Â
⁄؉ª √Ó∂∫ ÚΔ «¬‘ ÍÃ√Â≈Ú ¡≈«¬¡≈ «’ «¬√ Óø⁄ ÚºÒØ∫
◊π‹≈ «Úº⁄ «¬º’ ’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂, «‹√ «Úº⁄
ÓØÁΔ ˘ ‘≈¿π‰ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Í ¡«‹‘≈ È‘ƒ
‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ «Úº⁄ ’πºÒ «‘øÁ «’√≈È Ó˜Á» √Ì≈ È∂
√ͺه √‡À∫‚ «Ò¡≈ «’ ‹∂’ √Ú√øÓÂΔ ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈
’’∂ ’Ø¬Δ «¬√˘ ⁄؉ ÍÒ∂‡Î≈Ó Ú‹Ø∫ Ú‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’∂◊≈ ª ¡√ƒ ¿πÊ∂ ‘Δ ¿π√Á∂ «ÚπºË ‹ÈÂ’ ÂΩ ”Â∂
ÏØÒª◊∂ Â∂ ¿π√˘ ºÁ ’ª◊∂Õ «¬‘ «¬√Á∂ ¡øÁ ⁄ºÒ∂ √øÿÙ
ÁΔ √ø÷∂Í ◊≈Ê≈ ˛Õ «¬‘ «‹øÈΔ Á∂ ‘∂◊≈, ˙ÈΔ Á∂ «¬‘
√øÿÙ ÚΔ ⁄ÒÁ≈ ‘∂◊≈Õ √øÿÙ Ò¬Δ ¬∂’Â≈ ¡Â∂ ¬∂’Â≈
Ò¬Δ √øÿÙ ‘ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÁΔ Ïπ«È¡≈Á ‘πøÁ≈ ˛Õ
‘∂’ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÁΔ Â∑ª ‘Δ «¬√ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÁΔ ÚΔ
√ΔÓ≈ ˛Õ ™‹ ‘ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÁΔ √ΔÓ≈ ‘πøÁΔ ˛Õ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄ √ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ ÊÛ∂ Á∂ ÚΔ Ò◊Ì◊
¿π‘Δ √ºÁ∂ ‘È ‹Ø ’πºÒ «‘øÁ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ Á∂ ‘ÈÕ ’Δ
√ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á≈ ÊÛ≈ ˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï Á∂
ÍÃØ◊≈Ó ”Â∂ ¿πμ√«¡≈ ˛? ’Δ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ √ºÂ
ÁΔ¡ª √ºÂ∂ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï, «‹√Á∂ ’∂∫Á
«Úº⁄ ˜ÓΔÈ ÁΔ Úø‚ Á≈ √π¡≈Ò ˛? Ò¬Δ √øÿÙ ’
‘Δ¡ª ‘ÈÕ «ÈÙ«⁄ ‘Δ «¬√Á≈ ‹π¡≈Ï Èª‘ «Úº⁄ ˛Õ
√ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á≈ ÊÛ≈ ÚΔ «’√≈ÈΔ ÁΔ¡ª ÎΩΔ
Â∂ Ì÷ÚΔ¡ª Óø◊ª ”Â∂ Ï«‰¡≈ ÊÛ≈ ˛Õ ‹∂’ «¬‘ «ÓºÂ
Í≥‹≈Ï «Ú⁄Ò∂ ÊÛ∂ ÂØ∫ ˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï ÁΔ ¡≈√ È‘ƒ
º÷Á∂ ª ’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ ÂØ∫ ¡«‹‘Δ Óø◊ ’È≈ ¡Â∂ ¡≈Í
‘Δ ¡«‹‘Δ √øÌ≈ÚÈ≈ ˘ ºÁ ’’∂ ⁄ªÌÛª Í≈¿π‰ Á≈ ’Δ
Ó’√Á ˛? «¬√Á≈ Ó’√Á «ÈÙ⁄∂ ‘Δ «’√≈È Ò«‘ Á∂
«¬È’Ò≈ÏΔ ’≈‚ ˘ ◊πøÓ≈‘ ’È≈ ˛Õ «’√∂ ˘ ÚΔ «¬√
’πºÒ «‘øÁ ÊÛ∂ ÂØ∫ ˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï ’Ú≈¿π‰ ÁΔ ÓÈÙ≈
È‘ƒ ¡Â∂ È≈ ‘Δ «’√∂ ˘ «¬√ÂØ∫ ¡«‹‘Δ «¬º¤≈ ’ÈΔ
⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ √ªfi∂ «’√≈È Ê«Û¡ª Á≈ ¡Ë≈ ˜»Δ È‘ƒ
«’ ˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï ‘ØÚ∂ Â∂ È≈ ‘Δ ¡’√ ¡«‹‘≈ ‘πøÁ≈
˛Õ ¡«‹‘∂ √ªfi∂ ÊÛ∂ ÎΩΔ Â∂ Ì÷ÚΔ¡ª Óø◊ª ”Â∂ ‘Ø∫Á «Úº⁄
10 ÎÚΔ-B@AH
¡≈™Á∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘ ÚΔ ¡«‹‘≈ ‘Δ ÊÛ≈ ˛Õ «¬√Á≈
«ÈÚ∂’Ò≈͉ «¬‘Δ ˛ «’ «¬√ «Úº⁄ ‡’≈Ú∂∫ ‹Ó≈ÂΔ
«‘ºÂª Ú≈ÒΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª ÓΩ‹»Á ‘ÈÕ
™‹ «‹ºÊØ∫ º’ ˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï Á≈ √π¡≈Ò ˛,
«¬√Á≈ ’∂∫ÁΔ ÓπºÁ≈ ˜ÓΔÈ Á≈ √π¡≈Ò ‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ ˜ÓΔÈ
ÁΔ ÓπÛ Úø‚ Á≈ √π¡≈Ò ˛Õ «¬√ ÓπºÁ∂ ”Â∂ √øÿÙ √’≈Δ
Á¯Âª ¡º◊∂ ËÈ∂ Ó≈ ’∂ È‘ƒ ÏÒ«’ √øÿÙ Á∂ ◊«‘◊º⁄
ÓÀÁ≈È «Úº⁄ Ò‘» ÚΔ‡Ú∂∫ √øÿÙª È≈Ò ‘Δ ‘πøÁ≈ ˛Õ È≈
«’ √Δ«Òø◊ Ò≈◊» ’È ÁΔ Óø◊ ˘ EA √»ÂΔ Óø◊ ͺÂ
ÁΔ Óø◊ ω≈ ’∂ ‘ºÒ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √πı ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ √≈ÊΔ
«‹‘Û∂ ÓøÈÁ∂ ‘È «’ Ì≈ÂΔ √Ó≈‹ ÁΔ Óπº÷ «ÚØËÂ≈¬Δ
‹◊Δ»-ÍÃÏøË ¡Â∂ Ì≈ÂΔ ÒØ’ª «Ú⁄’≈ÒΔ «ÚØËÂ≈¬Δ
˛, «¬‘Ȫ È∂ ¡≈Í‰Δ DH √≈Òª ÁΔ ¿πÓ (‘Ø∫Á) «Úº⁄
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «’Â∂ «¬º’ «Úºÿ∂ ÁΔ ÚΔ ¡«‹‘Δ ÒÛ≈¬Δ
È‘ƒ ÒÛΔÕ «Î ÍÂ≈ È‘ƒ ’πºÒ «‘øÁ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ ”Â∂
˜º¬Δ «¬È’Ò≈Ï Á∂ ÔØ◊ È≈ ‘؉ ’’∂ ⁄ªÁÓ≈Δ ’≈‘Á∂
Ò¬Δ ’Á∂ ‘È? ¡Â∂ «’‘Û∂ Ó»ø‘ È≈Ò ’Á∂ ‘È?
’«Ó¿»«È˜Ó Á∂ «ÍÂ≈Ó≈ Ó≈’√ È∂ «’‘≈ «’ «¬√ÂØ∫
È‘ƒ «’ ’Ø¬Δ ’Δ ’«‘øÁ≈ ˛ ÏÒ«’ ’Ø¬Δ ’Δ ’Á≈ ˛,
¿π√ÂØ∫ ¿π√Á≈ «’Á≈ «ÈË≈È ‘πøÁ≈ ˛Õ √≈ÊΔ Ó≈˙
ÚΔ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ √Ófi (ÒΔ‘) ÁΔ Í÷ ¡ÓÒ ≈‘ƒ
‘πøÁΔ ˛Õ
¡√ƒ «ÈÓÂ≈ √«‘ √πı ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ √≈ÊΔ¡ª ˘
˜ÓΔÈΔ «¬È’Ò≈Ï Á∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ¡ÓÒ Á∂ ÙΔÙ∂ «Úº⁄
¡≈͉≈ «⁄‘≈ º’‰ ÁΔ ÁØ√Â≈È≈ √Ò≈‘ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ
¡√Ò ÓπºÁ∂ ’Δ ‘È?
¡º‹ Á∂Ù Á≈ ÷∂ÂΔ √À’‡ «¬º’ ◊«‘∂ √ø’‡ ÁΔ
ÒÍ∂‡ «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ «¬√
√ø’‡ Á≈ «Ù’≈ ’˜∂ ÁΔ Ó≈ ‘∂· ¡≈¬∂ «’√≈È Òº÷ª
ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ¸º’∂ ‘È ¡Â∂ ‘π‰ ÚΔ
’ ‘∂ ‘ÈÕ ıπÁ’πÙΔ¡ª Á≈ «¬‘ ÚÂ≈≈ π’‰ Á≈
È≈Ó È‘ƒ ÒÀ «‘≈Õ «¬‘ Ï∂‘ºÁ ÓøÁÌ≈◊≈ ÚÂ≈≈ ˛Õ
«¬‘ «‹ºÊ∂ ˜º¬Δ √ø’‡ Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ˛ ¿πÊ∂ «¬‘ «’√≈È
Ò«‘ ÁΔ ¡√¯ÒÂ≈ Á≈ ÚΔ «√º‡≈ ˛Õ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È
Á≈ ◊Û∑ ÓøÈ∂ ‹ªÁ∂ «Í≥‚ª «Úº⁄ ÚΔ «’√≈È ıπÁ’πÙΔ¡ª
’ ‘∂ ‘ÈÕ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ «’ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª
«’√≈ÈΔ «Úº⁄ «¬‘ «ÚÙÚ≈Ù È‘ƒ Ï‘≈Ò ’≈ √’Δ¡ª
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«’ ¿π‘ ¿π‘Ȫ Á∂ √ø’‡ Á≈ ‘ºÒ ’ √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ √◊Ø∫
«¬‘ «Ú⁄≈ ˜» «◊¡≈ «’ ıπÁ’πÙΔ ’È ”Â∂ «’√≈È
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Óπ¡≈Ú‹≈ ˜» Áπ¡≈ √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ «¬√
’’∂ Ë«È¡ª «Úº⁄ ¡≈ ’∂ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’È Á≈ ÚÂ≈≈
Ùπ» ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√ √«ÊÂΔ Ï≈∂ √≈˘ √Ì ˘ «√ ‹ØÛ ’∂
«Ú⁄≈ ’ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ √≈‚≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ «’√≈ÈΔ
√ø’‡ Á∂ ¿πÿÛÚ∂∫ ÍÃ◊‡≈Ú∂ ¡Â∂ ıπÁ’πÙΔ¡ª Á≈ ÚÂ≈≈
¿π‘Ȫ «÷º«Â¡ª È≈Ò ◊«‘Δ Âª √Ïø«Ë ˛ «‹ºÊ∂ ‘∂
«¬È’Ò≈Ï Á∂ È≈Ó ‘∂· ÷∂ÂΔ Á∂ ÈÚ∂∫ √≈ËÈ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ
«¬√ ’’∂ «‹ºÊ∂ ’ΔÓ ’ø‚∂ Á≈ √È¡Â Á∂ ͺ÷ «Úº⁄
‘؉≈ ¡Â∂ √’≈Δ ÈΔÂΔ¡ª «¬√ √ø’‡ Á≈ ’≈È ‘È,
¿πÊ∂ «¬√ÁΔ ‹Û∑ ‘∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂ Ȫ¡ ”Â∂ √≈Ó≈‹Δ
Ó≈‚Ò «Úº⁄ ˛Õ √≈˘ ¡ºËΔ¡ª ¡Ë»Δ¡ª Óø◊ª Á∂ È≈Ò
«¬º’ ÌÚƒ √Ófi ¿πÌ≈ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ Í ‘≈Ò ÁΔ
ÿÛΔ ¡√ƒ «¬√ ÓπºÁ∂ ˘ «¬ºÊ∂ ‘Δ ¤º‚Á∂ ‘ج∂ «Ú⁄≈ ¡ËΔÈ
ÓπºÁ∂ ÚºÒ ¡≈™Á∂ ‘ªÕ ˜º¬Δ √ø’‡ ’≈È «‹ºÊ∂ «’√≈È
ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ‘∂ ‘È, ¿πÊ∂ ¡≈¬∂ «ÁÈ «’√≈È ¡øÁØÒÈ
ÚΔ ¿πμ· ‘∂ ‘ÈÕ «Í¤Ò∂ ¡√∂ «Úº⁄ Ó‘≈≈Ù‡,
◊π‹≈Â, ≈‹√Ê≈È ¡Â∂ ÓºË ÍÃÁ∂Ù «Úº⁄ «ÚÙ≈Ò «’√≈È
¡øÁØÒÈ ¿π·∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ È∂ ÷≈Û’»/ÒÛ≈’» »Í
Ë≈«¡≈ ˛Õ ÓøÁ√Ω «Úº⁄ F «’√≈È ÍπÒΔ√ ◊ØÒΔ È≈Ò
Ó≈∂ ◊¬∂Õ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ «’√≈È
Ò«‘ Ï‘π √Δ«Ó ˛Õ «’√≈È ¡øÁØÒÈ Á∂ ¿πμÌ∂ «¬‘Ȫ
◊Ûª «Úº⁄ «¬√ÁΔ «’Â∂ ÚΔ «◊‰ÈÔØ◊ ‘Ø∫Á È‘ƒÕ «¬√
√«ÊÂΔ «Úº⁄ «¬È’Ò≈ÏΔ Ù’ÂΔ¡ª «¬√ «Úº⁄ «’Ú∂∫
Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ ’È? «¬‘ «¬º’ ÓπºÁ≈ ˛? «¬√ «Úº⁄
Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ Á≈ «¬º’ ÂΔ’≈ «’√≈È √øÿÙª ÁΔ
Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ Á≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈, «‹√˘ ’πºfi
«¬È’Ò≈ÏΔ «’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂ Ú«Â¡≈Õ ‹∂’ √πı
ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ √≈ÊΔ ‹ª «¬‘Ȫ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ «’√≈È
‹ºÊ∂ÏøÁΔ ÚºÒØ∫ ’Ø¬Δ ÏÁÒÚª ÂΔ’≈ «Ò¡≈™Á∂ ª
«ÈÙ«⁄ »Í «Úº⁄ «Ú⁄≈«¡≈ ‹ªÁ≈Õ ‘π‰ ÚΔ ‹∂’
«¬‘ ’Ø¬Δ ÏÁÒÚª ÂΔ’≈ «Ò¡≈™Á∂ ‘È Âª ¿π√Â∂
«Ú⁄≈ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ «¬º’ «Ï¡≈È Á∂ ’∂, «¬º’
«‡º Í ‰Δ «Ò÷ ’∂ ¡≈͉∂ ⁄º ’  ”⁄ ÿπ ø Ó Δ ‹≈‰ ÁΔ
ÿπÈ≈Ú≈ÁΔ Í‘πø⁄ ˘ ¡√ƒ Óπº„Ø∫-√πº„Ø∫ ºÁ ’Á∂ ‘ªÕ «¬‘
ÿπÈ≈Ú≈ÁΔ Í‘πø⁄ Á¡√Ò ◊πºÍ (√’Ò) Ó≈È«√’Â≈
11 ÎÚΔ-B@AH
Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ˛ ‹Ø ¡≈͉∂ √’Ò ÂØ∫ Ï≈‘ Ú≈Í∂
ÿ‡È≈¥Ó ÂØ∫ «ÈÒ∂Í ‘Ø ’∂ ¡≈Í‰Δ ’ÁÓ Â≈Ò ”Â∂
√øÂπÙ‡Δ ‘≈√Ò ’È ÁΔ Ó≈È«√’Â≈ ˛Õ «¬‘ «√¡≈√Δ
ͺË ”Â∂ ¡Í‰≈¬∂ ◊πºÍ √ø’ÒÍ Á≈ Â’ÙΔÒ «√º‡≈ ˛Õ
’πºÒ «ÓÒ≈ ’∂ «¬º’ ÓπºÁ≈ ˛ «’ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ ¿πμ· ‘∂
«’√≈È ¡øÁØÒȪ «Úº⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ «’Ú∂∫ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂?
Á»√≈ ÓπºÁ≈ ˛ «’ ’Δ «’√∂ √Ó∂∫ Úº÷-Úº÷ ‹Ó≈ÂΔ
Â≈’ª, «‹‘Ȫ «Úº⁄ ÁπÙÓ‰≈È≈ ‹Ó≈ª Á∂ ’πfi «‘º√∂
ÚΔ ‘؉, È≈Ò √øÿÙ Ò¬Δ √ªfi≈ ÊÛ≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛ ‹ª È‘Δ? √≈˘ Ó≈’√Ú≈Á-ÒÀ«ÈÈÚ≈Á «Úº⁄
¡«‹‘≈ ’πfi È‘ƒ «Ó«Ò¡≈ ‹Ø ¡«‹‘∂ ÊÛ∂ ˘ ω≈¿π‰ ˘
ºÁ ’Á≈ ‘ØÚ∂Õ ÒÀ«ÈÈ È∂ ª ‘ «’√Ó Á∂ √ø◊Δ¡ª
(allies) ˘ È≈Ò ÒÀ‰ ÁΔ ◊ºÒ ’ΔÂΔ ˛ ⁄≈‘∂ ¿π‘ «’øÈ∂ ÚΔ
Ú’ÂΔ ¡Â∂ «’øÈ∂ ÚΔ ¡√Ê≈¬Δ «’™ È≈ ‘Ø‰Õ ÒÀ«ÈÈ
«¬º’ ÿ‡È≈ Á≈ «˜’ ’Á∂ ’«‘øÁ∂ ‘È «’ Îª√Δ√Δ
Â≈È≈Ù≈‘ (monarch) ˘ «Ó«Ò¡≈, ‹ØÙΔÒ∂ „ø◊ È≈Ò
«¬º’ Á»‹∂ Á∂ ÿπº‡ ’∂ ‘ºÊ «ÓÒ≈¬∂ ¡Â∂ «¬º’ Á»‹∂ ÁΔ «√‘Â
Ò¬Δ ‹≈Ó ÍΔÂ∂, ⁄≈‘∂ ¡√ƒ «¬º’ Á»‹∂ ˘ ÷πÙΔ-÷πÙΔ (ÓΩ’≈
«ÓÒ‰ ”Â∂) Ϊ√Δ ”Â∂ Ò‡’≈ «ÁºÂ≈ ‘πøÁ≈Õ Ó≈˙ ‹∂ Âπø◊ È∂
ª ’«Ó¿»«È√‡ª Á≈ ÿ≈‰ ’È Ú≈Ò∂ «⁄¡ª◊ ’≈¬Δ
ÙÀ’ È≈Ò ÚΔ √ªfi≈ ÓØ⁄≈ ω≈«¬¡≈Õ ’«Ó¿»«È√‡ Ò«‘
Á≈ «¬«Â‘≈√ √‘Δ ¡Â∂ ◊Ò ω∂ √ªfi∂ ÓØ«⁄¡ª È≈Ò
Ì«¡≈ «Í¡≈ ˛Õ «¬‘ ª √ªfi≈ ÓØ⁄≈ È‘ƒ ÏÒ«’ ÎΩΔ
Ì÷Ú∂∫ Óπº«Á¡ª ”Â∂ √ªfi∂ √øÿÙ Á≈ ÊÛ≈ ˛ «‹√ÁΔ
ÍÃ√ø«◊’Â≈ ª ‘Δ Ï‰Δ ‘∂◊Δ ‹∂ «’√≈È Ø‘ Á∂ ¡«‹‘∂
ÈÚ∂∫ Îπ‡≈∂ ‘πøÁ∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡√»ÒΔ ÂΩ ”Â∂ ¡«‹‘∂ Ê«Û¡ª
˘ ºÁ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ Í «’√ √«ÊÂΔ «Úº⁄ «¬‘
ω≈¿π‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘È ¡Â∂ «’√ √«ÊÂΔ «Úº⁄ È‘ƒ
ω≈¿π‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂, «¬√Â∂ «Ú⁄≈ª Á≈ Ú÷∂Úª ‘Ø √’Á≈
˛Õ «¬√Â∂ Ï«‘√-«Ú⁄≈ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ Í «¬√ ˘ Óπº„Ø∫-
√πº„Ø∫ ºÁ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ
√πı ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ √≈ÊΔ¡ª Á≈ Ӻ ˛ «’ ¡«‹‘∂
Ê«Û¡ª «Úº⁄ ‹ÁØ∫ Á»«‹¡ª ˘ Ú‰ ‹≈¬ΔÁ≈ ˛ ª
ÚÂ∂ ‹≈‰ Á≈ ÚΔ ÷Â≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ ¿π‘ ‹À
ÍÃ’≈Ù È≈«¬‰ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò∂ ⁄ºÒ∂ ¡øÁØÒÈ Á≈
‘Ú≈Ò≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ‹À ÍÃ’≈Ù È≈«¬‰ Ú≈Ò∂ ¡øÁØÒÈ ”Â∂
¡√ƒ ¡º◊∂ «Ú√Ê≈ ”⁄ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ «¬ºÊ∂ ¡√ƒ «√Î
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬øÈ≈ ’‘ª◊∂ «’ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ Ú≈Ò∂ ÊÛ∂ ˘ ‹∂.ÍΔ.
¡øÁØÒÈ È≈Ò Ó∂Ò‰≈ ◊¿» ◊Ë≈ «¬º’ ’È Ú≈ÒΔ ◊ºÒ ˛
‹Ø ÂÈ≈√Ï ÁΔ Í»Δ √Ófi ◊π¡≈ ÏÀ·‰ (soring all
sonsers of praportions) Á≈ «√º‡≈ ˛Õ Í ¡√ƒ «¬º’
◊ºÒ Ï∂«fi‹’ √ÚΔ’≈ ’Á∂ ‘ª «’ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ Á»√∂ ˘
Ú‰ Ò¬Δ ‹ªÁ∂ ‘ª ª ÚÂ∂ ‹≈‰ Á≈ ÚΔ ÷Â≈ ‘πøÁ≈
˛Õ Í ’Δ «¬√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ÚÂ∂ ‹≈‰ Á∂ ÷ÁÙ∂ ’’∂
«’√∂ √ªfi∂ √øÿÙ «Úº⁄ È≈ ‹≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂? Ï≈‘ ◊¬∂
ª ’Ø¬Δ ÷Â≈ È≈ ‘ØÚ∂ «¬√ ’’∂ ¡≈͉∂ ÿπÈ∂ «Úº⁄ ‘Δ
ÁπÏ’ ’∂ «‘≈ ‹≈Ú∂? «¬‘ ª «¬Ú∂∫ «’ Ϻ⁄∂ ˘ «‚º◊‰ ÂØ∫
Ï⁄≈ ’∂ º÷‰ Ò¬Δ Í≥ÿ»Û∂ «Úº⁄ ‘Δ º«÷¡≈ ‹≈Ú∂Õ ¡«‹‘≈
Ϻ⁄≈ ª «˜øÁ◊Δ «Úº⁄ ÂπÈ≈ È‘ƒ «√º÷ √’Á≈Õ Ó≈¯
’È≈ ÁØ√ÂØ √≈˘ «¬‘ ≈‹ÈΔÂ’ ’ØÓÒÂ≈ ◊Ú≈≈ È‘ƒÕ
«’™«’ «¬‘ √≈˘ ’ÁΔ ÚΔ «¬È’Ò≈Ï ÚºÒ È‘ƒ «Ò‹≈
√’ÁΔÕ
Í ’Δ «¬√Á≈ «¬‘ ¡Ê ˛ «’ Ú‰ ¡Â∂ ÚÂ∂
‹≈‰ ÁΔ¡ª √øÌ≈ÚÈ≈Úª ˘ «Ú⁄≈∂ «ÏȪ, ÂØÒ∂ «ÏȪ,
¡øÈ∑∂Ú≈‘ ‘Δ √ªfi∂ √øÿÙ «Úº⁄ ’πºÁ ‹≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂? √≈‚≈
Ӻ ˛ «ÏÒ’πÒ È‘ƒÕ ÁØÚª √øÌ≈ÚÈ≈Úª ˘ Í»Δ ◊øÌΔÂ≈
È≈Ò «Ú⁄≈«¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ Í»Δ ⁄Ω’√Δ È≈Ò ÂØ«Ò¡≈
‹≈Ú∂Õ Í È≈Ò ‘Δ «¬‘ ÚΔ √øÌ≈ÚÈ≈ º÷Δ ‹≈Ú∂ «’ «¬‘
ÂØÒ ˆÒ ÚΔ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ◊øÌΔÂ≈ È≈Ò «Ú⁄≈«¡≈
ÚΔ ˆÒ √≈Ï ‘Ø √’Á≈ ˛Õ Í «¬‘Ȫ ÁØ√ª È∂
“√Á≈ √‘Δ” ‘؉ ÁΔ ‹Ø ¡øÂÓπ÷Δ «ÓºÊ Í≈Ò º÷Δ ˛, ¿π√˘
’≈«¬Ó º÷‰ Ò¬Δ ‹»Δ ˛ «’ ¡«‹‘≈ ÷Â≈ √‘∂«Û¡≈
‘Δ È≈ ‹≈Ú∂Õ ¡≈͉∂ ÿπÈ∂ «Úº⁄ √πº«÷¡Â ¡Â∂ Ó√Â
«‘≈ ‹≈Ú∂Õ “È≈ ⁄Ø ÍÚ∂ È≈ ’πºÂΔ ÌΩ∫’∂”Õ √Ø Á»√≈ ÓπºÁ≈
«¬‘ ˛Õ «¬‘ ¡ÓÒΔ ÓπºÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬‘Ȫ ”Â∂ Ï«‘√
’∂∫Á ’ΔÂΔ ‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ
‹∂.ÍΔ. ¡øÁØÒÈ ÏÈ≈Ó
«’√≈È √øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ
√ºÂ«Ú¡ª Á∂ Í«‘Ò∂ ¡ºË «Úº⁄ ◊π‹≈ ¡Â∂ «Ï‘≈
«Úº⁄ «ÌzÙ‡≈⁄≈ «ÚØËΔ √øÿÙ ‘ج∂Õ «¬ºÊ∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ
«ÌzÙ‡ È∂Â≈Úª «ÚË≈«¬’ª ÁΔ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘Δ ’’∂ ¿π‘Ȫ
Á∂ «ÿ≈˙ ’’∂ ¿π‘Ȫ ˘ ¡√ÂΔÎ∂ Á∂‰ Ò¬Δ Ó‹Ï»
’Á∂ √ÈÕ √ÚØÁÔ≈ ÒΔ‚ ‹À ÍÃ’≈Ù È≈«¬‰ È∂ «¬‘Ȫ
ÿØÒª ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔ ¡Â∂ ¿π‘ «¬‘Ȫ Á∂ ¡º◊∂ Òº◊∂Õ
12 ÎÚΔ-B@AH
¿π‘Ȫ ÁΔ ¤ºÂΔ ‘∂· √≈Δ¡ª «ÚØËΔ ‘≈’Ó ‹Ó≈ÂΔ
Í≈‡Δ¡ª «¬’º·Δ¡ª ‘Ø ◊¬Δ¡ªÕ «¬‘Ȫ È∂ ‹À ÍÃ’≈Ù ÁΔ
¤ºÂΔ ÒÀ ’∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Á∂ ÓπºÁ∂ ”Â∂ ‘’Δ’Â «Úº⁄ ’ª◊√
«ÚØËΔ Óπ«‘øÓ ¤∂Û «ÁºÂΔÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‘Ø Í≈‡Δ¡ª ÂØ∫
«ÏȪ «¬√ Ò«‘ Á≈ Óπº÷ Ú≈‘’ Ï«‰¡≈ ¡’≈ÒΔ ÁÒÕ
‹∂.ÍΔ. ˘ ´«Ë¡≈‰∂ √ºÁ ’∂ Ï‘π ں‚Δ ÀÒΔ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
Á∂Ù Á≈ √≈≈ «√¡≈√Δ «ÁÃÙ «¬√ ¡øÁØÒÈ Á∂ ‘Ó≈«¬ÂΔ¡ª
¡Â∂ «ÚØËΔ¡ª Á∂ ÷∂Ó∂ «Úº⁄ Úø«‚¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ √«ÊÂΔ
«Úº⁄ Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ Á∂ ÁØ «’√Ó Á∂ ÍÀ∫ÂÛ∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂Õ
«¬º’ «¬√ÁΔ ÍÛ⁄ØÒÚƒ ‘Ó≈«¬Â ’È Á≈ ¡Â∂ Á»√≈
«¬√ÂØ∫ «ÈÒ∂Í ‘Ø ’∂ «¬√Á≈ ÏÁÒ ¿π√≈È Á≈ √ΔÕ Í
«¬‘Ȫ ÁØ‘ª ‘Δ ÍÀ∫«¡ª ÁΔ Áπº√ÂΔ ¡ÓÒ ”⁄Ø∫ √≈ÏÂ
‘Ø‰Δ √Δ «’ ¿π‘ √«ÊÂΔ «Úº⁄ «’øÈΔ ’π Á÷Ò¡øÁ≈‹Δ ’
Í≈¬∂Õ «‹‘Ȫ È∂ «¬√ ¡øÁØÒÈ ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔ ¿π‘
«¬√ ¡øÁØÒÈ «Úº⁄ ¡≈͉∂ Ò¬Δ «’øÈΔ ’π √Í∂√ ω≈ Í≈¬∂
¡Â∂ «‹øȪ È∂ ÏÁÒ ¿π√≈È Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ¿π‘ «’øÈ∂ ’π
ÏÁÒ Ï‰ √’∂Õ «¬√ ’√Ω‡Δ ”Â∂ Í«÷¡ª «¬‘ ÁØÚ∂∫ ÍÀ∫ÂÛ∂
√¯Ò È‘ƒ ‘Ø Í≈¬∂Õ «¬‘ ‘’Δ’Â ˛ «’ ÁØÚ∂∫ ÍÀ∫ÂÛ∂ √¯Ò
È‘ƒ ‘ج∂, ’Ø¬Δ «¬√˘ √ÚΔ’≈ ’∂ ‹ª È≈ ’∂Õ √πı
ÒΔ‘ Ú≈Ò∂ «√˪’≈ «‹‘Ȫ ÁØ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÚºÒØ∫ ÏÁÒ
¿π√≈È Á∂ ÍÀ∫ÂÛ∂ ÁΔ ‚ƒ◊ Ó≈Á∂ ‘È, ¿π‘Ȫ ÁØÚ∂∫
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÁΔ ‘Ø∫Á ‘Δ ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬ΔÕ «¬‘Δ ˛ «¬‘Ȫ ÁΔ
Áπº√ÂΔ Á≈ √Ï»ÂÕ
«¬√ ‹Ï∂ ÂØ∫ √Ï’ «√º÷‰∂ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ Í «¬√˘
«’√≈È √øÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ È≈Ò Ó∂Ò‰≈ ‹ª ¿π‘Ȫ
ÁΔ ÍÃ√ø«◊’Â≈ ˘ «¬ºÊ∂ «Îº‡ ’È Á≈ ÔÂÈ ’È≈,
ËÂΔ ¡øÏ Á∂ ’πÒ≈Ï∂ Ó∂Ò‰ Ú≈ÒΔ ◊ºÒ ˛Õ AIGD-GE
Á≈ ¿π‘ ¡øÁØÒÈ Í»Δ Â∑ª ≈‹ÈΔÂ’ ¡øÁØÒÈ √Δ ‹Ø
’ª◊√ Í≈‡Δ ˘ √ºÂ≈ ÂØ∫ ¿π÷≈ÛÈ Á∂ ȘΔ¬∂ È≈Ò
¡Â∂ «¬√∂ ¿πÁ∂Ù ÚºÒ √∂«Ë ¡øÁØÒÈ √ΔÕ Í «¬‘ ¡øÁØÒÈ
«¬º’ ÎΩΔ ¡Â∂ Ì÷Ú∂∫ ¡≈«Ê’ Óπº«Á¡ª ”Â∂ ¡øÁØÒÈ ˛ ‹Ø
ÓπºÁ∂ ¡øÙ’ ‘È, ‹Ø √ºÂ≈ Í«ÚÂÈ ÂØ∫ «ÏȪ ÚΔ ‘ºÒ ‘Ø
√’Á∂ ‘È ‹∂’ Úº‚Δ Ò«‘ ¿π√ ‹≈Ú∂ Â∂ ¿π√Á≈ ‘≈’Óª
”Â∂ ÁÏ≈¡ ω ‹≈Ú∂Õ Á»√∂ ¿π√ ¡øÁØÒÈ ÁΔ Óπº÷ Ù’ÂΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ √ÈÕ Ò≈¨ Ô≈ÁÚ, ÙÁ Ô≈ÁÚ, «ÈÂΔÙ
’πÓ≈, √πÙΔÒ ÓØÁΔ, ≈Ó «ÚÒ≈√ Í≈√Ú≈È ¿π√ √Ó∂∫
«Ú«Á¡≈ÊΔ È∂Â≈ √ÈÕ Í Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ú≈Ò≈ «’√≈È ¡øÁØÒÈ ˛Õ ‹Ø ÓøÁ√Ω «‹‘∂ ÷≈Û’» ÿØÒª
”⁄Ø∫ ¿πÌ«¡≈ ˛Õ «¬‘ ÁØÚ∂∫ Ï‘π ¡Òº◊ ‘ÈÕ «¬º’ ‹Ó≈Â
«È√øÁ∂‘ «¬√ «Úº⁄ ¡Òº◊-¡Òº◊ Íª ‘ÈÕ Í ¿π√
¡øÁØÒÈ ÁΔ Óπº÷ Â≈’Â, «Ú«Á¡≈ÊΔ «¬º’ ‹Ó≈ ȑƒ
ÏÒ«’ «¬º’ ÂÏ’≈ √È, «‹√ «Úº⁄ ¡Òº◊-¡Òº◊ ‹Ó≈ª
”⁄Ø∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈™Á∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ Á≈ «’Á≈,
«¬‘Ȫ Á≈ √πÌ≈¡ «ÏÒ’πÒ ¡Òº◊ ‘ÈÕ
(¡◊Ò≈ «‘º√≈ ¡◊Ò∂ ¡ø’ ”⁄ ÍÛ∑Ø)
«Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂ ’≈. ÓØ‘‰ Ò≈Ò Óß◊±Ú≈Ò
““ÓØ‘‰ Ò≈Ò ÁΔ Í¤≈‰ È’√ÒΔ Ù‘ΔÁ Á∂
Í«Ú≈ Á≈ ÓÀ∫Ï ‘؉ ’’∂ È‘Δ∫ √◊Ø∫ ¿∞√ Á≈ ¡≈͉≈
ÚΔ È’√ÒΔ Ò«‘ Á∂ ⁄Û∑ Á∂ ÁΩ «Ú⁄ √◊Ó
ÔØ◊Á≈È √ΔÕ ¿∞√È∂ Ò«‘ «Ú⁄ È≈ «√¯ ‹∂Ò∑ ’μ‡Δ
¡Â∂ ÂÙμÁÁ fiμ«Ò¡≈ √◊Ø ∫ ¡≈ıΔ √≈‘ª º ’
«¬È’Ò≈ÏΔ «√¡≈√ Á∂ «ÁzÛ ‘Ó≈«¬ÂΔ ‘∂Õ «ÁzÛÂ≈,
Ï∂Ï≈’Δ, «Ó‘È ¡Â∂ «√ÛΔ «˜ßÁ◊Δ ¿∞‘Ȫ ÁΔ ¡«‘Ó
ı±ÏΔ¡ª √ÈÕ”” «¬‘ «Ú⁄≈ BA ‹ÈÚΔ ˘ «Íß‚
Óß◊±Ú≈Ò «Ú÷∂ Ù‘ΔÁ √Ø‘‰ Ò≈Ò ‹ØÙΔ Á∂ ¤Ø‡∂ Ì≈
ÓØ‘‰ Ò≈Ò È±ß Ù˪‹ÒΔ Ì∂‡ ’«Á¡ª Úº÷-Úº÷
¡≈◊±¡ª È∂ Íz◊‡≈¬∂Õ ¿∞‘ AB ‹ÈÚΔ È±ß √ÁΔÚΔ
«Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬’ ˆΔÏ Á«Ò ͫÚ≈ Á∂
‹ßÓÍÒ ÓØ‘‰ Ò≈Ò È∂ ⁄Û∑ÁΔ ¿∞Ó «Ú⁄ ‘Δ È’√ÒΔ
«√¡≈√ È≈Ò ‹∞Û’∂ «¬Ò≈’∂ Á∂ «Íß‚ª «Úº⁄ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
鱧 «¬È’Ò≈ÏΔ «√¡≈√ È≈Ò ‹ØÛÈ «Ú⁄ √◊Ó
̱«Ó’≈ «ÈÌ≈¬Δ √ΔÕ Ï≈Á «Ú⁄ Ì≈Ú∂∫ Í«Ú≈’
ӋϱΔ¡ª ’≈È ¿∞‘ Í«‘Òª ÁΔ Â∑ª √◊Ó È‘Δ∫
«‘ √’∂ Í ¡≈ıΔ √≈‘ª Â’ ¿∞‘ È’√ÒΔ Ò«‘ Á∂
«ÁzÛ ‘Ó≈«¬ÂΔ ‘∂ ¡Â∂ ÔÊ≈ √ßÌÚ √≈Ê «ÁßÁ∂ ‘∂Õ
«¬√ ÓΩ’∂ Í∂∫‚± Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È Á∂ ¡≈◊± Ó«‘ßÁ
«√ßÿ ÷ÀÛ, ϱ‡≈ «√ßÿ, ¡ÓØÒ’ «√ßÿ, √∞÷Á∂Ú «√ßÿ,
È≈˜ «√ßÿ ÏØÍ≈≈¬∂, ÏÒ«ÚßÁ Óß◊±Ú≈Ò, ‘Δ ≈Ó
√±ÒÍ∞, Â√∂Ó «√ßÿ ÏÀ∫√, ‹√Úß ÷‡’Û, ÏÒÚΔ
Óß◊±Ú≈Ò, Ï≈ϱ ’ÙÓΔΔ Ò≈Ò, √∞‹Δ «√ßÿ ÏÀ∫√,
Ó≈√‡ ‹√ÚΔ «√ßÿ, Íz∂Ó «√ßÿ √‘≈ÏÍ∞ √Ó∂ ϑ∞Â
√≈Δ¡ª Ù÷√Δ¡Âª, «Ú¤ÛΔ Ù÷√Δ¡Â Á∂ Ï‘∞ √≈∂
√Ó’≈ÒΔ √≈ÊΔ, √Ó±‘ Í«Ú≈, «ÙÂ∂Á≈ ¡Â∂ «Íß‚
Ú≈√Δ ‘≈˜ √ÈÕ
13 ÎÚΔ-B@AH
 ÓØÁΔ-È∂ÂÈÔ≈‘» ÁØ√ÂΔ Á≈ ’º⁄-√º⁄
«¬√≈«¬Ò Á∂ ÍÃË≈È-ÓøÂΔ ÏÀ∫‹≈«ÓÈ È∂ÂÈÔ≈‘»
ÁΔ AD ‹ÈÚΔ B@AG ÂØ∫ Ì≈ ÁΔ ¤∂ «ÁȪ ÁΔ
¡«Ë’≈ Ô≈Â≈ ÁΩ≈È ÍÃ؇ؒ≈Ò ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈ ’’∂
ÍÃË≈È ÓøÂΔ È∂∫Á ÓØÁΔ ÚºÒØ∫ «ÁºÒΔ ‘Ú≈¬Δ ¡º‚∂ ”Â∂
Íπº‹ ’∂ È∂ÂÈÔ≈‘» Â∂ ¿π√ÁΔ ÍÂÈΔ Á≈ √Ú≈◊ ’È
‹≈‰≈ ÁØÚª Á∂Ùª ÁΔ¡ª √’≈ª Á«Ó¡≈È «Èºÿ∂ ‘Ø ‘∂
«٫¡ª Á≈ ÍÃÓ≈‰ ω ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈«¬¡≈ ˛Õ «¬‘
AIIB «Úº⁄ Ì≈ ںÒØ∫ «¬√≈«¬Ò È≈Ò √Ê≈«Í ’ΔÂ∂
’»‡ÈΔÂ’ √Ïø˪ Ó◊Ø∫ Á»‹∂ «¬√≈«¬Ò ÍÃË≈È-ÓøÂΔ
Á≈ Ì≈ ÁΩ≈ ˛Õ ‘π‰ ÂØ∫ AE √≈Ò Í«‘Òª ‹ÁØ∫ ’∂∫Á
«Úº⁄ ¡º‹ Úª◊ ‘Δ Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
Ú≈Ò∂ ¡ÀÈ.‚Δ.¬∂. ÁΔ Ú≈‹Í≈¬Δ ‘’»Ó √ºÂ≈»Û∑ √Δ, ¿π√
√Ó∂∫ «’√∂ «¬√≈«¬Ò ÍÃË≈È ÓøÂΔ (√≈ØÈ) È∂ Í«‘ÒΔ
Ú≈ Ì≈ Á≈ ¡«Ë’≈ ÁΩ≈ ’ΔÂ≈ √ΔÕ ‘π‰ È∂ÂÈÔ≈‘»
Á∂ ÁΩ∂ ÁΩ≈È ÚΔ ’∂∫Á ”⁄ Ì≈‹Í≈ ÁΔ ‘’»Ó ˛Õ ÏΔÂ∂
BE √≈Òª «Úº⁄ Ì≈ È∂ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ Á∂ ÷∂Â «Úº⁄
«¬√≈«¬Ò È≈Ò √ÏøË ¡≈Í‰Δ Í‘πø⁄ «Úº⁄ Úº‚Δ
ÂÏÁΔÒΔ ’ΔÂΔ ˛Õ «¬√ ÁΩ≈È ’∂∫Á «Úº⁄ Ì≈Ú∂∫ Úº÷-
Úº÷ √’≈ª √ºÂ≈»Û∑ ‘πøÁΔ¡ª ‘Δ¡ª ‘È ÍÃø» «Î ÚΔ
«¬√≈«¬Ò ÁΔ¡ª Ô‘»ÁΔÚ≈ÁΔ ‘»’Óª ÍÃÂΔ «‘øÁ»ÂÚΔ
Ì≈‹Í≈ √’≈ Á≈ ÈÓ◊ØÙ≈ ‘؉ «Íº¤∂ «‘øÁ»ÂÚΔ ¡Â∂
Ô‘»ÁΔÚ≈Á ”⁄ «Ú⁄≈Ë≈’ √ªfi Á∂ ¡Ë≈ ˘ ¡º÷Ø∫-
ÍØ÷∂ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ
ÏÀ∫‹≈«ÓÈ È∂ÂÈÔ≈‘» ¡≈͉∂ È≈Ò ÚÍ≈’ ‹◊Â
AC@ ÓÀ∫Ïª Á≈ «¬º’ Úº‚≈ ÍÃÂΔ«ÈË Óø‚Ò ÒÀ ’∂ ¡≈«¬¡≈Õ
¿π√Á∂ ÁΩ∂ ˘ º«÷¡≈, ÚÍ≈ ¡Â∂ ÷∂ÂΔ ÷∂Â ”⁄ ÁØÚª
Á∂Ùª «Ú⁄’≈ √«‘ÔØ◊ ÚË≈¿π‰ Á∂ √ø’∂ ڋØ∫ Í∂Ù ’ΔÂ≈
«◊¡≈Õ È∂ÂÈÔ≈‘» È∂ «¬ø‚Ø-«¬√≈«¬Ò √Δ.¬Δ.˙. ÎØÓ
”⁄ ÙÓ»ÒΔ¡Â ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÚÍ≈’ ÍÃÂΔ«È˪ ÁΔ¡ª
ÓΔ«‡ø◊ª ’ΔÂΔ¡ªÕ «¬√ ÁΩ≈È ¿π‘ ¡«‘ÓÁ≈Ï≈Á, ÓπøϬΔ
¡Â∂ ¡≈◊≈ ÚΔ «◊¡≈Õ ¡«‘ÓÁ≈Ï≈Á «Ú÷∂ ¿π√È∂ Â∂
ÓØÁΔ È∂ «¬º’ Ø‚ ÙØ¡ «Úº⁄ «‘º√≈ «Ò¡≈Õ ’≈ÍØ∂‡
ÓΔ‚Δ¡≈ ‘≈¿»√ª È∂ È∂ÂÈÔ≈‘» Á∂ ÁΩ∂ ˘ «¬º’ Úº‚Δ
¿πÍÒÏËΔ Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’È «Úº⁄ ’Ø¬Δ ’√ Ï≈’Δ È‘ƒ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¤º‚ΔÕ «Î ÚΔ √Ú≈Òª Á≈ √Ú≈Ò «¬‘ ˛ «’ È∂ÂÈÔ≈‘»
Á∂ ÁΩ∂ ˘ ¬∂È≈ Ó‘ºÂÚ «’™ «ÁºÂ≈ «◊¡≈?
È∂ÂÈÔ≈‘» Á∂ AC@ ÓÀ∫ÏΔ ÍÃÂΔ«ÈËΔ Óø‚Ò «Úº⁄
«¬º’ Úº‚≈ «‘º√≈ “‹ø◊Δ ÚÍ≈” ’È Ú≈Ò∂ ‹ø◊Δ-
√È¡Â’≈ ¡Â∂ ·∂’∂Á≈ √ÈÕ «¬‘ √È¡Â’≈ ¡Â∂
·∂ ’ ∂ Á ≈ «ÓÒ‡Δ √≈‹Ø - √Ó≈È ¡Â∂ ‘«Ê¡≈ª Á≈
«ÈÓ≈‰ ’È Ú≈Ò∂ “«⁄º‡-’ºÍÛΔ¬∂” ̺ÁÍπÙ √ÈÕ
ÚȉÔØ◊ ˛ «’ Ì≈Â, «¬√≈¬ΔÒ ÂØ∫ Úº‚Δ ÍºË ”Â∂
‘«Ê¡≈ª √Ó∂ ‘Ø «ÓÒ‡Δ √≈‹Ø-√Ó≈È ÁΔ ÷ΔÁØ-
ÎØ÷ ’Á≈ ˛Õ ¡Ϫ ‚≈Òª Á∂ «¬√ √≈Ò≈È≈ ’≈ØÏ≈
’≈È «¬√≈«¬Ò Ò¬Δ Ì≈ Óπº÷ ÷ΔÁÁ≈ Á∂Ù ˛ ‹Ø
«¬√≈«¬Ò Á∂ ‘«Ê¡≈ «ÈÔ≈ Á≈ DA% ˛Õ √≈Ò B@AB
ÂØ∫ B@AF Á«Ó¡≈È Ì≈ Â∂ «¬√≈«¬Ò «Ú⁄’≈ «¬‘
ÚÍ≈ Â∂˜Δ È≈Ò Ú«Ë¡≈ ˛Õ √ͺه ˛ «’ ’∂∫Á ÁΔ
√’≈, √ºÂ≈ ÁΔ ÓÙΔÈΔ Á∂ “ÎΩ‹Δ ¡≈Ëπ«È’Δ’È” ¿πμÍ
Ï∂«¬ø‘≈ ÷⁄ ’ ‘Δ ˛Õ ª ‹Ø Á∂Ù «Úº⁄ ¿π√ÁΔ¡ª
’≈ÍØ∂‡ ͺ÷Δ Â∂ ‹Ò-‹ø◊Ò Â∂ ˜ÓΔÈ ÂØ∫ ¿π‹≈Û≈ ’È
Ú≈ÒΔ¡ª ÈΔÂΔ¡ª ’≈È ¿πÍ‹ ‘∂ ÒØ’ Ø‘ ˘ ¿π‘
Ï∂«¬ø‘≈ ˜πÒÓ-‹Ï Á∂ √‘≈∂ ’π⁄Ò √’∂Õ
Ì≈Â-«¬√≈«¬Ò Á∂ ‘π’Ó≈È B@A@ ÂØ∫ ‘Δ
“ÔπºËÈΔÂ’ √øËΔ” ”Â∂ Á√Â÷ ’È Á∂ Ó’√Á È≈Ò
¡º◊∂ ÚË ‘∂ ‘ÈÕ «¬√ «ÁÙ≈ «Úº⁄ ‘Δ B@AG ÁΔ ¡ÍÃÀÒ
”⁄ ÓØÁΔ, Ì≈ Á≈ Í«‘Ò≈ ÍÃË≈È ÓøÂΔ Ï«‰¡≈ «‹√È∂
«¬√≈«¬Ò ÁΔ ¡«Ë’≈ Ô≈Â≈ ’ΔÂΔ ¡Â∂ ¿πÊ∂ BE
¡Ï ‚≈Ò ÁΔ ’ΔÓ Á∂ «Ó‹≈«¬Ò º«÷¡’ «√√‡Ó
ÁΔ ÷ΔÁØ-ÎØ÷ Á∂ √ΩÁ∂ ”Â∂ Á√Â÷ ’’∂ ¡≈«¬¡≈Õ
ÈÚ∂∫ Ú∑∂ Á∂ Ùπ» ”⁄ B ‹ÈÚΔ B@AH ˘ Ì≈ √’≈
È∂ «¬º’ «Ï¡≈È ≈‘ƒ «¬√≈«¬Ò ˘ ‹≈‰’≈Δ «ÁºÂΔ √Δ
«’ ¿π‘ E@@ «ÓÒΔ¡È ‚≈Ò ÁΔ ’ΔÓ Ú≈Ò∂ ≈Î∂Ò
’øÍÈΔ Á∂ “√Í≈«¬’ ¡À∫‡Δ ‡À∫’ «Ó‹≈«¬Ò” Á∂ √ΩÁ∂ ”ÂØ∫
«Íº¤∂ ‘‡ ‘Δ ˛Õ È∂ÂÈÔ≈‘» È∂ ¡≈͉∂ ¤∂ «ÁȪ ÁΩ∂
ÁΩ≈È «ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ «˜’ ’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ ˛ «’,
““√Í≈«¬’ ¡À∫‡Δ ‡À∫’ «Ó‹≈«¬Ò √Ó∂ ‘«Ê¡≈ª ÁΔ ÷ΔÁ
Á≈ √ΩÁ≈ ÓπÛ ·Δ’ ≈‘ ”Â∂ ¡≈ «◊¡≈ ˛Õ”” ¿π√È∂ ÓØÁΔ
14 ÎÚΔ-B@AH
È≈Ò ‘Ø¬Δ ◊ºÒÏ≈ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ È≈Ò «’‘≈ «’, ““ÓØÁΔ È∂
¿π√˘ ÷πÁ «’‘≈ «’ ¿π‘ B ‹ÈÚΔ Á∂ «Ï¡≈È ˘ Ï‘πÂΔ
ÂÚº‹Ø È≈ Á∂‰Õ”” √º⁄ ’Δ ˛? «¬‘ ª ¡≈¿π‰ Ú≈Ò≈
Ú’Â Áº√∂◊≈ ÍÃø» Ì≈ÂΔ º«÷¡≈ ÓøÂ≈Ò∂ È∂ ÏΔÂ∂ «Áȃ
≈Î∂Ò ÚºÒØ∫ «Â¡≈ ’ΔÂΔ¡ª ÓÀÁ≈È ÂØ∫ ‘Ú≈ ”⁄ Ó≈
’È Ú≈ÒΔ¡ª Ï≈’ «Ó‹≈«¬Òª Á∂ GB «ÓÒΔ¡È ‚≈Ò
ÁΔ ÷ΔÁ ˘ ‘Δ fiø‚Δ Á∂ «ÁºÂΔ ˛Õ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ì≈Â
¡Â∂ «¬√≈«¬Ò «Ú⁄’≈ ÍπÒ≈ÛΔ ¡Â∂ ¿»‹≈ ÷∂Â ”⁄
√«‘ÔØ◊ √Ó∂ «¯ÒÓ ÍÃØ‚’ÙÈ ¡Â∂ ‡»«¬˜Ó ÷∂Â ”⁄
√«‘ÔØ◊ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ √ÓfiΩÂ∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√Á∂
È≈Ò-È≈Ò È∂ÂÈÔ≈‘» ¡Â∂ ÓØÁΔ È∂ ÂΔÈ Ó»ÂΔ ⁄Ω’
«Ú÷∂ ‹ø◊Δ Ô≈Á◊≈ (War-Memmorial) Â∂ ¡’ΔÁÂ
Ì∂∫‡ ’È √Ó∂∫ ÂΔÈ Ó»ÂΔ Á≈ ÈÚª È≈Ó’‰ ÂΔÈÓ»ÂΔ
‘≈¬ΔÎ≈ ⁄Ω’ Ú‹Ø∫ ’ΔÂ≈Õ ÚȉÔØ◊ ˛ «’ Í«‘ÒΔ √ø√≈
‹ø◊ √Ó∂∫ «¬√≈«¬Ò Ù«‘ ‘≈¬ΔÎ≈ ˘ Ï⁄≈™Á∂ ‘ج∂ DD
Ì≈ÂΔ ÎΩ‹Δ Ó≈∂ ◊¬∂ √ÈÕ ¿πÈ∑ª ÁΔ Ô≈Á ”⁄ ÂΔÈ-
Ó»ÂΔ ⁄Ω’ Á≈ ÈÚª È≈Ó’È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
B@AD ”⁄ ÓØÁΔ ‘’»Ó √ºÂ≈»Û∑ ‘؉ Ó◊Ø∫ ÓÈÓØ‘È
«√øÿ ‘’»Ó È≈ÒØ∫ ÚΔ ÚºË Â∂˜Δ È≈Ò √ø√≈ ͺË ”Â∂
¡ÓΔ’≈-«¬√≈«¬Ò ◊·‹ØÛ ÁΔ «Í¤Òº◊ ω ’∂ Âπ
‘Δ ˛Õ «¬√∂ ’ÛΔ Â«‘ ¿π√È∂ ¡ÓΔ’Δ ≈Ù‡ÍÂΔ
‚ØÈ≈Ò‚ ‡øÍ ÚºÒØ∫ Ô∂»ÙÒÓ ˘ «¬√≈«¬Ò ÁΔ ≈‹Ë≈ÈΔ
Ú‹Ø∫ Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰ Á∂ ¡ÀÒ≈È Á≈ ’Ø¬Δ ‹ØÁ≈ «ÚØË È‘ƒ
’ΔÂ≈Õ Ì≈ È∂ Ùπ» ÂØ∫ ‘Δ ÎÒ√ÂΔÈΔ ÒØ’ª Á∂ ’ΩÓΔ ÿØÒ
¡Â∂ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ Á≈ ‹ØÁ≈ √ÓÊÈ ’ΔÂ≈Õ
È≈Ú∂ «Ú÷∂ «¬√≈«¬Ò-ÎÒ√ÂΔÈΔ √ÓfiΩÂ∂ Ó◊Ø∫ «¬√
«ÚÚ≈Á Á∂ “ÁØ-Á∂√Δ” ‘ºÒ ˘ Ì≈ Ó≈ÈÂ≈ «ÁøÁ≈ ¡≈«¬¡≈
˛Õ ‡øÍ Á≈ ¡ÀÒ≈È “ÁØ-Á∂√Δ” ‘ºÒ Á≈ ◊Ò≈ ÿπº‡‰ Ú≈Ò≈
¡Â∂ Ë≈ÛÚΔ «¬√≈«¬Ò ÁΔ ÷πºÒÓ÷πºÒΔ ‘Ó≈«¬Â √ΔÕ
Ì≈ √’≈ ˘ ¡≈Í‰Δ¡ª Ú≈«¬Âª ¡Èπ√≈ «¬√
«ÚπºË ‹ØÁ≈ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¿π‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ √Δ Í ÓØÁΔ
‘’»Ó È∂ ⁄øÁ ÙÏÁª È≈Ò «√Î “ÏπºÒ «‘Ò≈¬∂” ‹ÁØ∫«’
¡øÂ-≈Ù‡Δ ÍºË ”Â∂ «È÷∂Û∂ ÁΔ √«ÊÂΔ Ó«‘√»√ ’ΔÂΔ
ª ‘Δ ¡‰ÓøÈ∂ «‹‘∂ „ø◊ È≈Ò ‘Δ Ô».¡ÀÈ.˙. «Ú÷∂ ‡øÍ
Á∂ ’ÁÓ Á≈ «ÚØË ’ΔÂ≈Õ «¬√ «Íº·-Ì»ÓΔ ”⁄ È∂ÂÈÔ≈‘»
Á∂ ÁΩ∂ √Ó∂∫ ÍÃ؇ؒ≈Ò ÂØÛ ’∂ ¿π√Á≈ Ù≈‘Δ √Ú≈◊ ’È
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Íπº‹∂ ÓØÁΔ È∂ «¬º’ «’√Ó È≈Ò Ô».¡ÀÈ.˙. «Úº⁄ «¬√≈«¬Ò
Á∂ «ÚØË ”⁄ Ìπ◊‰ Á∂ Á≈◊ ˘ Ë؉ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈Õ
Á»‹∂ Í≈√∂ √Óπº⁄∂ √ø√≈ ÷≈√ ’’∂ ¡Ï ‹◊ «Úº⁄Ø∫
¡ÓΔ’≈-«¬√≈«¬Ò ‹πø‚ÒΔ Ò◊≈Â≈ «È÷∂Û∂ ÁΔ √«ÊÂΔ
«Úº⁄ ‹≈ ‘Δ ˛Õ ¡ÓΔ’≈ Á≈ ÍÃÌ≈Ú «ÁÈØ-«ÁÈ ÿ‡
«‘≈ ˛Õ «¬√Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÓØÁΔ ‘’»Ó Á≈ ¡ÓΔ’≈-
«¬√≈«¬Ò ÁΔ Ë≈ÛÚΔ ‹πø‚ÒΔ Á≈ «Í¤Òº◊ ω ’∂
«Ú⁄È≈ Ì≈ ˘ ÚΔ «È÷∂ÛΔ ÁΔ √«ÊÂΔ «Úº⁄ √πº‡ «‘≈
˛Õ Ì≈ Á∂ «’ÂΔ, Á∂ÙÌ◊ Â∂ ‹Ó‘»Δ ÒØ’ª ˘ Ì≈ÂΔ
‘’»Ó ÁΔ ¡«‹‘Δ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ Á≈ Èπ’√≈È √«‘‰≈ ÍÀ
«‘≈ ˛Õ Í»∂ ¡Ï ‹◊ «Úº⁄ Ì≈ÂΔ¡ª ˘ ¡ÓΔ’≈-
«¬√≈«¬Ò ͺ÷Δ ‘؉ Á≈ ÏØfi ¸º’‰≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ
È∂ÂÈÔ≈‘» Á∂ ÁΩ∂ Á≈ Á∂Ù Á∂ ‹Ó‘»Δ Â∂ Á∂ÙÌ◊Â
‘Ò«’¡ª È∂ ‹ØÁ≈ «ÚØË ‘Δ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ÏÒ«’
ÎÒ√ÂΔÈΔ¡ª Á∂ ’ΩÓΔ ÿØÒ È≈Ò ÚΔ «¬º’Óπº·Â≈ ‹≈‘
’ΔÂΔ ˛Õ Í ÓØÁΔ ‘’»Ó ‹Ø «’ ¡≈.¡À√.¡À√. ÁΔ
«Î’»-Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ ˘ ¡º◊∂ ÚË≈ ‘Δ ˛, Á∂
«¬√≈«¬Ò Ô‘» Á Δ ‘≈’Ó ‹π ø ‚ ÒΔ ÁΔ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
«Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò “«Ú⁄≈Ë≈’ √ªfi” ‘؉ ’≈È ¿π√È∂
È∂ÂÈÔ≈‘» Á≈ √Ú≈◊ Ï≈‘ª ÷ØÒ∑ ’∂ ‘Δ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ÏÒ«’
ºÁ ’ΔÂ∂ «Ó‹≈«¬Ò √ΩÁ∂ ˘ ÓπÛ ’∂ √π‹Δ ÚΔ ’ «ÁºÂ≈Õ
ÓØÁΔ È∂ «¬√ Â∑ª ’’∂ «¬º’ «’√Ó È≈Ò Ì≈Â
”⁄ «ÓÒ‡Δ √≈‹Ø-√Ó≈È Â∂ Â’ÈΔ’ ˘ ÍÃÎπºÒ ’È
Ò¬Δ ÔÂÈÙΔÒ √’≈Δ ’øÍÈΔ ‚ΔÎÀ∫√ «√⁄ ¡Â∂
«‚ÚÀÒÍÓÀ∫‡ ¡≈◊∂È≈¬Δ‹∂ÙÈ ÁΔ «Íº· ”⁄ ¤π≈ ‘Δ È‘ƒ
Ó≈«¡≈ ÏÒ«’ Ó∂’ «¬È «¬ø‚Δ¡≈ È≈ÓΔ ◊πÏ≈∂ ÁΔ Î»’
ÚΔ ’º„ «ÁºÂΔ ˛Õ √ͺه ˛ «’ ÓØÁΔ ‘’»Ó ’≈ÍØ∂‡
‹◊ ÷≈√ ’’∂ «ÓÒ‡Δ ’≈ÍØ∂‡ ¡Â∂ ·∂’∂Á≈ª ÁΔ
÷ÀÒ √≈Ï ‘Ø¬Δ ˛Õ «¬È∑ª ¡÷ΩÂΔ Á∂ÙÌ◊ª ÂØ∫ ¡«‹‘Δ
¡≈√ ‘Δ ’ΔÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛Õ «¬È∑ª Â∂ √π‹Δ ‹º‹ ÁΔ
ˆ˜Ò Á≈ «¬‘ Ù∂¡ «ÏÒ’πÒ „πº’Úª ‹≈ÍÁ≈ ˛ ó
»»ø «’øfi ¡≈Ò‰≈ √ªÌ∂◊≈,
‹Á «Ï÷ ¿πÈ∑ª ’‡Ú≈ Á∂‰≈,
»ø ÓÁ≈ ⁄øÁ «√¡≈Ûª ˘,
¿πÈ∑ª √≈≈ ÓπÒ’ «Ú’≈ Á∂‰≈Õ
15 ÎÚΔ-B@AH
 ÓØÁΔ √’≈ Á≈ ÚøÙ-È≈Ù ÍÃØ◊≈Ó : «ÓÙÈ Í«Ú≈ «Ú’≈√
Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ ’∂∫Á
√’≈ ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ ÁΔ¡ª √»Ï≈¬Δ √’≈ª È∂ «ÓÒ’∂
‹È√ø«÷¡≈ «ÈÔøÂ‰ Á∂ Ȫ¡ ‘∂· «ÏºÒ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ
È≈Ò ◊·‹ØÛ ’’∂ ‘∂·Ò∂ Ú◊ ¡Â∂ ‘∂·Ò∂ ÓºËÚ◊
ÁΔ¡ª ¡Ωª ˘ Ϫfi ω≈¿π‰ Á≈ ⁄º’ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈
˛Õ ¡Ωª ˘ “«ÓÙÈ Í«Ú≈ «Ú’≈√” ÍÃØ◊≈Ó Á∂ Ȫ¡
ʺÒ∂ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. («‚ÍØ ÓÀ‚≈’√Δ ÍË Ø √
∂ ‡∂È
Ø ¡À’√Δ‡∂‡)
ÁÚ≈ ‡Δ’∂ ≈‘ƒ «ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ “«ÓÙÈ Í«Ú≈ «Ú’≈√”
ÁΔ Ùπ»¡≈ ‹πÒ≈¬Δ B@AG ÂØ∫ Á∂Ù Á∂ √ºÂ ≈‹ª «Úº⁄
’ΔÂΔ ‹≈ ¸º’Δ ˛Õ «¬‘Ȫ √»«Ï¡ª «Úº⁄ ‹≈ ª «ÈØÒ
Ì≈‹Í≈ ÁΔ¡ª √’≈ª ‘È ‹ª «Î Ì≈‹Í≈ √’≈ «Úº⁄
Ì≈¬ΔÚ≈Ò ˛Õ «¬‘ ÔØ‹È≈ ¿πμÂ ÍÃÁ∂Ù, ÓºË ÍÃÁ∂Ù,
¤ºÂΔ√◊Û∑, ≈‹√Ê≈È, «Ï‘≈, ¡√≈Ó, fi≈÷ø‚ ≈‹ª
«Úº⁄ Ò≈◊» ’ΔÂΔ ˛Õ «¬‘ «¬‘Ȫ √»«Ï¡ª Á∂ ADE «˜«Ò∑¡ª
«Úº⁄ ⁄ºÒ ‘Δ ˛, «‹√ «Úº⁄Ø∫ EG «˜Ò∑∂ «¬’ºÒ∂ ¿πμÂ
ÍÃÁ∂Ù Á∂ ‘ÈÕ
«¬‘ «¬º’ ÍÃÓ≈«‰’ ÂºÊ ˛ «’ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. Á≈
«¬ø‹À’ÙÈ ÒÀ‰ Ú≈ÒΔ ¡Ω ‹∂’ Óª ωÈ≈ ⁄≈‘∂ ª
¿π√Á∂ ◊Ì Ë≈È Á∂ √Â∂ «Úº⁄ Ï‘π √≈Δ¡ª ÓπÙ«’Òª
¡≈¿π‰◊Δ¡ªÕ «¬√ ÁÚ≈ ÁΔ Â≈√Δ ˛ «’ «¬‘ ‘º‚Δ¡ª
◊≈Ò∂◊Δ, √≈«¬‰’ √≈Ú È≈Ò ’πº÷ ˘ ◊øÁ≈ ’∂◊Δ,
¤≈ÂΔ Á∂ ’À∫√ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ΔÛ ÁΔ ‘º‚Δ «Úº⁄ ’À∫√ Á≈ Ø◊
ÚË≈¬∂◊Δ, ¡Ω ÁΔ Á∂‘ ˘ ÷ÂÈ≈’ ÔΩÈ Ø◊ª Á∂ Í√È
Á≈ ¿πÍ’È Ï‰≈ Á∂Ú∂◊ΔÕ «¬‘Ȫ ¡Ωª ÂØ∫ ‹Ø È√Ò
ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂◊Δ ¿π‘ ¡ø◊‘Δ‰ ¡Â∂ Ó≈È«√’ ÂΩ ”Â∂ ¡Ë-
«Ú’√ ‘ØÚ∂◊ΔÕ
¡ø  ≈ Á∂ Ȫ ¿π μ Â∂ «Áº  ∂ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ «¬√
‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. ÁÚ≈¬Δ Á≈ ¡Ë≈ º ¿π‘ ‘Δ ˛ ‹Ø AIFF
«Úº⁄ ¡ÓΔ’≈ ¡øÁ ÷ÂÈ≈’ ÔΩÈ ¡Í≈ËΔ¡ª ¿πμÂ∂
Ó∂‚≈’√Δ ÍÃØ‹∂√‡∂ØÈ ÁÚ≈¬Δ ÓÀ‚Δ’Ò ’À√‡∂ÙÈ Ò¬Δ
ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ ¡ÓΔ’≈ Á∂ λ‚ ¡À∫‚ ‚º◊
¡À ‚ Ó«È√‡∂ Ù È È∂ «¬√˘ ÷≈‹ ’ «Áº  ≈ √ΔÕ
’À Ò ∂ Î Ø  ÈΔ¡≈ ÍΔÈÒ ’Ø ‚ (Ë≈≈ CFE) «√Î ÔΩ È
¡Í≈ËΔ¡ª ˘ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. ≈‘ƒ ’ÀÓΔ’Ò ’À√‡∂√È
ÁΔ «¬‹≈‹Â «ÁøÁ≈ ˛Õ ‘Ø ’¬Δ Á∂Ùª «Úº⁄ ÷ÂÈ≈’
ÔΩ È ¡Í≈ËΔ¡ª ˘ √˜≈ (’À √ ‡∂ Ù È) ’≈√‡«ø ◊
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. «¬ø‹À’‡ ’’∂ «ÁºÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ ¡ÓΔ’≈
ÁΔ «√ÚÒ «ÒÏ‡Δ‹ Ô»ÈΔ¡Èª √Δ ¿πμÂ∂ Ȫ‘-ͺ÷Δ
¡Â∂ ÿ≈Â’ ¡√ Í≈¿π‰ Ú≈ÒΔ «¬√ ÁÚ≈ Á∂ ÔΩÈ
¡Í≈ËΔ¡ª ¿πμÂ∂ «¬√Â∂Ó≈Ò Á≈ «ÚØË ’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
«¬ø‚Δ¡È «¬ø√‡Δ«⁄¿»‡ ¡≈¯ ‡≈«’√’ØÒ≈‹Δ «√⁄
Á∂ √≈Ï’≈ ¡À√Ø√Δ¬∂‡ ÍÃØÎÀ√ ¡Â∂ «ÍÃø√ΔÍÒ ‡À’ÈΔ’Ò
¡Î√ ¡Â∂ √ø√Ê≈È Á∂ ‹ÀÈ∂«‡’ ‡≈«’√’ØÒ≈‹Δ «ÚÌ≈◊
Á∂ ÓΩ‹»Á≈ √Ò≈‘’≈ ‚≈. ¡ÀÒ.’∂.¡À√. ⁄Ω‘≈È ’«‘øÁ∂ ‘È
«’ √≈«¬ø√ ‹ÈÒ Á∂ √øÁ̪ ˘ Á∂÷Á∂ ‘ج∂ «¬‘ √≈ÏÂ
‘πøÁ≈ ˛ «’ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. «¬ø‹À’ÙÈ ¤≈ÂΔ Á≈ ’À∫√
¡Â∂ ÔΩÈ √ø’Ó‰ Á≈ ÷Â≈ ÚË≈™Á≈ ˛Õ «¬√ÁΔ ÚÂØ∫
È≈Ò ¡À⁄.¡≈¬Δ.ÚΔ. Á≈ ÚΔ ÷Â≈ Ï‘π ÚË ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬‘ ÁÚ≈ Ø◊ª È≈Ò ÒÛÈ Ú≈ÒΔ Ù’ÂΔ ˘ ÿ‡≈™ÁΔ
˛Õ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. Á≈ «¬º’ «¬ø‹À’ÙÈ ÚΔ ¡Ωª Ò¬Δ
÷ÂÈ≈’ ˛Õ «¬‘ ÁπºË ¸øÿ≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª Ó≈Úª Á∂ Ò¬Δ
Ì«Úº÷ «Úº⁄ ıπÁ ÂøÁπ√ «‘ ’∂ ÂøÁπ√ Ϻ⁄∂ ÁΔ Óª
Ï‰È ÁΔ ÷≈«‘Ù º÷‰ Ú≈ÒΔ Óª Á∂ Ò¬Δ ÚΔ Ï∂‘ºÁ
Èπ’√≈ÈÁ∂‘ ˛Õ ‚≈. ⁄Ω‘≈È Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ ‹ÁØ∫
◊ÌË≈È Ø’‰ Ò¬Δ ÁπÈΔ¡ª Ì «Úº⁄ √πº«÷¡Â
¿πÍ≈¡ ÓΩ‹»Á ‘È Âª ¡«‹‘Δ ÷ÂÈ≈’ ÁÚ≈¬Δ ÁΔ ÚÂØ∫
Á≈ ’Ø¬Δ ÓÂÒÏ È‘ƒ «‘ ‹ªÁ≈Õ «ÚÙÚ «√‘ √ø◊·È
¡Â∂ ¿π √ ÁΔ √ø √ Ê≈ ’Ω ∫ √Ò Î≈ «¬ø ‡ ÈÀ Ù ÈÒ
¡≈◊∂ È ≈¬Δ‹∂ Ù È ¡≈¯ ÓÀ ‚ Δ’Ò √≈«¬ø √ ˜ ÁΔ
◊≈¬Δ‚Ò≈¬ΔÈ AA ’«‘øÁΔ ˛ «’ ÁπºË ¸øÿ≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª
¡Ωª ˘ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. «¬ø‹’ À ÙÈ Á∂‰≈ ‘Δ È‘ƒ ⁄≈‘ΔÁ≈Õ
«Ïº Ò ¡À ∫ ‚ «Ó«Òø ‚ ≈ ◊∂ ‡ √ Î≈™‚∂ Ù È ÁÚ≈¬Δ
ω≈¿π‰ Ú≈ÒΔ Ï‘π≈Ù‡Δ ’øÍÈΔ “Î≈¬Δ˜” ¡Â∂
«⁄Ò‚Ș «¬ÈÚÀ√‡ÓÀ∫‡ Îø‚ Î≈™‚∂ÙÈ È≈Ò «ÓÒ ’∂
’¬Δ ◊ΔÏ Á∂Ùª «Úº⁄ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. ˘ ‘Δ “√≈ÔÈ≈ ÍÃ∂√”
È≈Ó È≈Ò Ú∂⁄ ‘Δ ˛Õ √≈‚∂ Á∂Ù «Úº⁄ «¬√ ÁÚ≈¬Δ «Íº¤∂
’∂∫Á √’≈ Á≈ ‘Ø ÚΔ ’Ø¬Δ ¤π«Í¡≈ ‘Ø«¬¡≈ «¬≈Á≈
‘Ø √’Á≈ ˛Õ «¬√Á∂ Ò¬Δ ÒØ’Âø«’ «˜øÓ∂Ú≈Δ¡ª «‘Â
√’≈ ’ØÒØ∫ ‹Ú≈Ï Óø«◊¡≈ ‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ «ÏºÒ ¡À∫‚
«Ó«Òø‚≈ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ ¡º◊∂ «ÚÙÚ «√‘ √ø√Ê≈ ÚΔ
ÈÂÓ√Â’ ˛ «‹√˘ «¬√ Î≈™‚∂ÙÈ È∂ D@ ¡Ï ‚≈Ò
Îø‚ «ÁºÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬‘ Î≈™‚∂ÙÈ
16 ÎÚΔ-B@AH
«ÚÙÚ «√‘ √ø√Ê≈ ˘ ‘ √≈Ò «ÂøÈ ¡Ï ‚≈Ò «ÁøÁΔ
˛ ‹Ø √ø√Ê≈ Á∂ √≈Ò≈È≈ Ϻ‹‡ Á≈ A@ ÎΔ√ÁΔ Ï‰Á≈ ˛Õ
Í»Δ ÁπÈΔ¡ª Á∂ «√‘ ¡Ê√≈ÙÂ ¿πμÂ∂ «ÏºÒ ¡À∫‚
«Ó«Òø‚≈ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ ¡Â∂ ¿π√Á∂ «√ø‚Δ’∂‡ Á≈
ÏØÒÏ≈Ò≈ ˛Õ «Î √≈‚∂ Á∂Ù Á∂ ‘≈’Ó Âª ˛ ‘Δ √≈Ó≈‹Δ¡ª
Á∂ ÁÒ≈ÒÕ √≈Ó≈‹Δ¡ª ¡º◊∂ «¬‘Ȫ ÁΔ ΔÛ∑ ÁΔ ‘º‚Δ
◊≈«¬Ï ‘Ø ‹ªÁΔ ˛Õ «ÏºÒ ¡À∫‚ «Ó«Òø‚≈ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ
ÁΔ ¿πÍ-ÍÃË≈È «Ó«Òø‚≈ ◊∂‡√ Á≈ ’«‘‰≈ ˛ «’ Ϻ«⁄¡ª
Á∂ «Ï‘Â Ì«Úº÷ Ò¬Δ «¬‘ ’øÓ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ◊∂‡√
Î≈™‚∂ Ù È Á∂ Îø ‚ ¿π μ Â∂ ⁄º Ò ‰ Ú≈Ò∂ «¬√ ’ø Ó ÁΔ
Ó≈ÈΔ‡«ø◊ Î≈™‚∂ÙÈ Á≈ «¬ø‚Δ¡È ˛ÒÊ ¡À’Ù‡ ‡º√‡
’ «‘≈ ˛Õ
’∂∫Á √’≈ Á∂ «√‘ ÓøÂΔ ‹∂.ÍΔ. Ⱥ„≈ «¬√
ÍÃØ◊≈Ó Â«‘ B@BE º’ Á∂Ù ÁΔ ‹È√ø«÷¡≈ ˘ ’ø‡ØÒ
’È ÁΔ¡ª ◊ºÒª ’ ‘∂ ‘ÈÕ
‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. ÁÚ≈¬Δ ω≈¿π‰ Ú≈ÒΔ ’øÍÈΔ
Î≈¬Δ˜ «¬√Á∂ √≈¬Δ‚ «¬ÎÀ’‡ Áº√ÁΔ ˛ ª «Î Ì≈Â
√’≈ ˘ «¬√ÁΔ ’Ø¬Δ ÍÃÚ≈‘ È‘ƒÕ ’∂∫ÁΔ «√‘Â
ÓøÂ≈Ò≈ «‹√ “¡øÂ≈” Á∂ Ȫ ¿πμÂ∂ «‚øÍ≈ Á≈ «¬ø‹À’ÙÈ
Ò◊Ú≈ «‘≈ ˛ ¿π√Á∂ ÍÀ’∂‡ ¿πμÂ∂ ¡«‹‘Δ ’Ø¬Δ ⁄∂Â≈ÚÈΔ
È‘ƒ ¤≈ÍΔ ‘Ø¬Δ ‹Á«’ ’≈˘ÈΔ ÂΩ ¿πμÂ∂ ¡«‹‘∂ ÷Â∂
Ï≈∂ ÁÚ≈¬Δ Á∂ ÍÀ’∂‡ ¿πμÂ∂ ÍÃÓπº÷Â≈ È≈Ò ⁄∂Â≈ÚÈΔ ¤≈ÍΔ
‹≈‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. ÁÚ≈¬Δ ω≈¿π‰ Ú≈ÒΔ
’øÍÈΔ “Î≈¬Δ˜” ÁΔ ‡À’ÈΔ’Ò ÍÃØ‚’‡ «ÍØ‡ Á∂÷Δ ‹≈Ú∂
ª Âπ‘≈˘ ˛≈ÈΔ ‘ØÚ∂◊Δ «’ «‹√ ÁÚ≈¬Δ Á∂ ¡ÀÈ∂ „∂
√≈∂ ÷Â∂ ÁÚ≈¬Δ ω≈¿π‰ Ú≈ÒΔ ’øÍÈΔ Áº√ ‘Δ ‘ØÚ∂
¿π√˘ Ì≈ √’≈ È∂ «’√∂ ‘È∂∂ «Úº⁄ √ÚΔ’≈ ’
«Ò¡≈Õ Á∂Ù Á∂ «√‘ ÓøÂΔ ‹∂.ÍΔ. Ⱥ„≈ ¡Â∂ «√‘ ≈‹
ÓøÂΔ ¡ÙÚÈΔ ’πÓ≈ ⁄ΩÏ∂ «’√ ¡Ë≈ ¿πμÂ∂ ¡ÀÒ≈È
’ ‘∂ ‘È «’ «¬√ ÁÚ≈¬Δ Á≈ ’Ø¬Δ È’≈≈ÂÓ’ ÍÃÌ≈Ú
È‘ƒ ‘πøÁ≈Õ
’∂∫Á √’≈ ÁΔ «¬‘ Óπ«‘øÓ ‘∂·Ò≈ Ú◊, ‘∂·Ò≈
ÓºË Ú◊, Í∂∫‚» ¡Â∂ ’√Ï≈¬Δ ¡Ï≈ÁΔ ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈
‘Δ ˛Õ «˜Ò∑≈ «√‘ ’∂∫Áª, √Ú‹È’ «√‘ ’∂∫Áª
¡Â∂ Óπº„Ò≈ «√‘ ’∂∫Áª «Úº⁄ «’‘ÛΔ¡ª ¡Ωª
‹ªÁΔ¡ª ‘È ¡Â∂ «¬‘ «’√ Ú◊ «Úº⁄Ø∫ ¡≈™ÁΔ¡ª
‘È, «¬‘ √Ì ˘ ÍÂ≈ ˛Õ «√‘ ’∂∫Áª ¡Â∂ «¬‘Ȫ Á∂
ÓºÁÁ◊≈ «ÚÌ≈◊ª ¡Â∂ √ø√Ê≈Úª ˘ Ï’≈«¬Á≈ «¬‘ ‡Δ⁄≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛ «’ ¿π‘ ÚºË ÂØ∫ ÚºË «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ¡Ωª
˘ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. Á∂ «¬ø‹À’ÙÈ Ò≈Ú∂Õ
’∂∫Á √’≈ È∂ «¬√ ˘ ¡Ë≈ ω≈¿π‰ Ò¬Δ «¬º’
‘Ø Ï∂¬ΔÓ≈ÈΔ ’ΔÂΔ ˛Õ ¿π√È∂ ‹‰È Á Á√≈¿π‰ Ò¬Δ
√≈Ò B@A@-AA √≈‘Ó‰∂ º÷∂ ‘È ‹Á«’ B@AE-AF ÁΔ
‹‰È Á ´’Ø Ò¬Δ ˛Õ «‹√ È≈Ò ÚºË «˜«Ò∑¡ª ˘ «¬√
ÔØ‹È≈ «‘ ÒÀ ¡ªÁ≈ ˛Õ B@AE-AF Á∂ ¡ø’«Û¡ª
¡Èπ√≈ Á∂Ù ÁΔ ‹‰È Á B.A ˛ Í Á√≈¬Δ C.H
◊¬Δ ˛ ‹Ø Á¡√Ò B@A@-AA ÁΔ ˛ È≈ «’ B@AE-AF
ÁΔÕ ¿πμÂ ÍÃÁ∂Ù ÁΔ ‹‰È Á E «Á÷≈¬Δ ◊¬Δ ˛ ‹Ø
¡√Ò «Úº⁄ B@A@-AA ÁΔ ˛ Í B@AE-AF Á∂ ‹‰È
Á B.G ˛Õ «¬√ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ ÚΔ ’∂∫Á √’≈ È∂ Á∂Ù
Ú≈√Δ¡ª È≈Ò fi»· ÏØ«Ò¡≈ ˛Õ ‹‰È Á Á∂ ◊Ò ¡ø’Û∂
Í∂Ù ’’∂ √’≈ ¡Â∂ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ È∂ ÚºË «˜«Ò∑¡ª
ÁΔ¡ª ¡Ωª ˘ «¬√ ¡‰ÓÈπº÷Δ ’øÓ Á∂ ÿ∂∂ «Úº⁄
«Ò¡≈¿π‰ ÁΔ √≈«‹Ù ÿÛ Ò¬Δ Âª «’ ÚºË ¡Ωª ˘
Ϫfi ω≈¿π‰ ÁΔ «¬√ Íë’«¡≈ ‘∂· «Ò¡ªÁ≈ ‹≈Ú∂Õ
Á∂Ù ÁΔ ‹È√ø«÷¡≈ ˘ ’ø‡ØÒ ’È Á≈ ‡Δ⁄≈ Í»≈
’È Ò¬Δ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. Ú◊ ÁÚ≈¬Δ Á≈ ÍÃÔØ◊ ’È≈
Á∂Ù ÁΔ¡ª ¡Ωª ¡Â∂ ¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª È√Òª ÁΔ «√‘Â
Ò¬Δ ¡ÀÈ≈ ÿ≈Â’ ˛ «’ «¬√ È≈Ò ‘؉ Ú≈Ò∂ Èπ’√≈È ˘
’Á∂ ÚΔ Í»≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ ÁÚ≈¬Δ ω≈¿π‰
Ú≈ÒΔ ’øÍÈΔ “Î≈¬Δ˜” ˘ Ì≈ «Úº⁄ Î∂˜-C ‡≈«¬Ò
Á≈ ’≈˘ÈΔ ¡ÓÒ Í»≈ ’ΔÂ∂ Ï◊À «¬√ÁΔ ÚÂØ∫ ÁΔ
«¬‹≈˜Â Á∂ «ÁºÂΔ ◊¬ΔÕ ’ÒΔÈΔ’Ò ‡≈«¬Ò Á≈ ‹»Δ
¡ÓÒ Í»≈ ’È Ï◊À ÁÚ≈¬Δ ’øÍÈΔ È∂ ÍØ√‡ Ó≈’Δ«‡ø◊
√«ÚÒª√ √Ú∂ ÚΔ ’ «Ò¡≈ ¡Â∂ «¬√ÁΔ «ÍØ‡ ÚΔ
‹ÈÂ’ È‘ƒ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ ÁΔ Í’Û √’≈ ÏÁÒ‰ È≈Ò
ÚΔ «„ºÒΔ È‘ƒ ‘πøÁΔÕ ÓØÁΔ √’≈, ÔØ◊Δ √’≈, «ÈÂΔÙ
√’≈, ÿ»Ú √’≈, «√øËΔ¡≈ √’≈, ÓÈ √’≈,
√ØÈØÚ≈Ò √’≈ - ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ ÂØ∫ Ó»ø‘ È‘ƒ ÓØÛ
√’ÁΔ¡ªÕ «¬√ÁΔ «¬º’ ÚøÈ◊Δ Á∂÷Ø Í»≈ Ó≈ÓÒ≈ √Ófi
«Úº⁄ ¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «ÓÙÈ Í«Ú≈ «Ú’≈√ Á∂ Ȫ¡ ¿πμÂ∂
⁄ºÒ ‘Δ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. «¬ø‹À’ÙÈ Óπ«‘øÓ ˘ Ó≈ÈΔ‡
’ «‘≈ ˛, «ÏºÒ ¡À∫‚ «Ó«Òø‚≈ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ Á≈
«¬ø‚Δ¡≈ ˛ÒÊ ¡À’ÙÈ ‡º√‡Õ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ È∂ Ô».ÍΔ.
’À‚ Á∂ ¡≈¬Δ.¬∂.¡À√. ¡Î√ «Ú’≈√ ◊Ø·Ú≈Ò ˘
17 ÎÚΔ-B@AH
«¬ø‚Δ¡≈ ˛ÒÊ ¡À’ÙÈ ‡º√‡ Á≈ ÍÃÓ÷ ºπ ω≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ ◊∂‡√ Î≈™‚∂ÙÈ ÂØ∫ ÍÃÌ≈«Ú ‘∂ Ô».ÍΔ. Á∂ √≈Ï’≈
Óπ÷
º ÓøÂΔ ¡«÷Ò∂Ù Ô≈ÁÚ È∂ Óπ÷ º ÓøÂΔ ‘πÁ
ø ∂ ‘ج∂ ◊Ø·Ú≈Ò
˘ Ï’≈«¬Á≈ ¤π‡ º Δ Á∂ ’∂ ‡º√‡ ‹π¡≈«¬È ’È ÁΔ ÓȘ»Δ
«ÁºÂΔ √ΔÕ
«¬º Ê ∂ «¬‘ ÚΔ ÚȉÔØ ◊ ˛ «’ ‡À ’ ÈΔ’Ò
¡‚Ú≈«¬˜Δ ÏØ‚ (‚Δ.‡Δ.¬∂.ÏΔ.) ¡Â∂ √À∫‡Ò ‚º◊˜
√‡À∫‚‚ ’ø‡ØÒ ¡≈◊∂È≈¬Δ‹∂ÙÈ È∂ ÷≈√ ÂΩ ¿πμÂ∂
≈Ù‡Δ Í«Ú≈ «ÈÔØ‹È Óπ«‘øÓ «Úº⁄ ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂.
ÁΔ ÚÂØ∫ ¿πμÂ∂ Ø’ Ò◊≈ «ÁºÂΔ √ΔÕ ÏØ‚ È∂ ¡≈«÷¡≈ √Δ
«’ «ÚÙ∂Ù ‘≈Òª «Úº⁄ «¬‘ «¬ø‹À’ÙÈ ¿π√ ¡Ω ˘
Ò◊≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹Ø «¬√Á∂ ‹Ø÷Ó ¡Â∂ ÷«¡ª Ï≈∂
‹≈‰ÁΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ √≈Ò B@@A «Úº⁄ ’¬Δ ÁÚ≈¬Δ¡ª ¿πμÂ∂
Í≈ÏøÁΔ Òº◊ ◊¬Δ Í ‚Δ.¡ÀÓ.ÍΔ.¬∂. ˘ ÍÃÓ؇ ’È Ú≈ÒΔ
Ò≈ÏΔ ¡ÀÈΔ Ù’ÂΔÙ≈ÒΔ √Δ «’ «¬√ ¿πμÂ∂ Í≈ÏøÁΔ È‘ƒ
Òº◊ΔÕ ¿π√˘ ÍÃ≈¬ΔÚ∂‡ √À’‡ «Úº⁄ √Δ«Ó ÚÂØ∫ ÁΔ
ÙØ’ √Ó≈⁄≈
’≈Ó∂‚ ÿÏΔ «√øÿ ¤ΔÈ≈ ‡√‡Δ (√≈Ï’≈
÷˜≈È⁄Δ) Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊ ’Ó∂‡Δ ‹ÒøË Á≈ «Á‘ªÂ
C ‹ÈÚΔ B@AH ˘ √ø÷∂Í «ÏÓ≈Δ «Íº¤Ø∫ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ ¿π‘
CE √≈Ò Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊ ’Ó∂‡Δ Á∂ ÷˜≈È⁄Δ ‘∂
‘ÈÕ ¿π‘Ȫ Á≈ ‹ÈÓ AICG «Úº⁄ ‘Ø«¬¡≈Õ Á∂Ù Ì◊Â
Ô≈Á◊ ‘≈Ò Á≈ «ÈÓ≈‰ ¿π‘Ȫ ÁΔ Á∂÷-∂÷ ‘∂·
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¿π‘ ¡ø«ÓÃÂ√ Á∂ ÓÙ‘» «Íø‚ ‘√≈ ¤ΔÈ≈
«‘√ΔÒ ¡‹È≈Ò≈ Á∂ ‹øÓÍÒ √ÈÕ ¿π‘Ȫ Á≈ ‹ÈÓ
Á∂Ù Ì◊ ͫÚ≈ «Úº⁄ Ï≈Ï≈ Í≈Ò≈ «√øÿ ¤ΔÈ∂ Á∂ ÍØÂ∂
¡Â∂ √. »ÍÚø «√øÿ Á∂ Ï∂‡∂ Ú‹Ø∫ ‘Ø«¬¡≈Õ Ï≈Ï≈ Í≈Ò≈
«√øÿ ÙÃÓ
Ø ‰Δ ’Ó∂‡Δ Ï‰È ÂØ∫ Í«‘Òª ÁÏ≈ «√øÿ √Ê≈È’
◊πÁπ¡≈≈ ÍÃÏøË’ ’Ó∂‡Δ Á∂ ÓÀ∫Ï √ÈÕ ¿π‘ ◊πÁπ¡≈∂
¡≈˜≈Á ’Ú≈ ’∂ ÿ È‘ƒ ÏÀ·∂Õ √≈Δ ’Ó∂‡Δ «‹√Á∂
ÍÃË≈È ‹Ú≈‘ «√øÿ Ïπ‹ (¡ø«ÓÃÂ√) √È, «’ÂΔ Í≈‡Δ
«Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂ ˆÁΔ Ï≈«Ï¡ª È≈Ò «ÓÒ’∂
√øÿÙ ’ΔÂ≈Õ «Óø‡◊πÓΔ ÓπÒÂ≈È (Í≈«’√Â≈È) «Úº⁄
Óπ˜≈≈ Ò«‘ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ’ΔÂΔÕ Óπ˜≈≈ ¡øÁØÒÈ «‹ºÂ
’∂ «’√≈Ȫ ˘ ¿π‘Ȫ ÁΔ ¯√Ò Á≈ ¡ºË≈ «‘º√≈ Úº‡ ”Â∂
Áπ¡≈«¬¡≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÓȘ»Δ «ÓÒ ◊¬Δ, «¬√ Ù ¿πμÂ∂ «’ «¬√ «¬ø‹À’ÙÈ
Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ¿πȪ ¡Ωª ¿πμÂ∂ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ «‹‘Ȫ
ÁΔ Í«‘Òª ’Ω∫√«Òø◊ ‘ØÚ∂◊Δ, «‹‘Ȫ ˘ ÷«¡ª Ï≈∂
‹≈‰’≈Δ Á∂ ’∂ √ÓΔ √«‘ÓÂΔ Ò¬Δ ‹≈Ú∂◊ΔÕ
Á∂Ù «Úº⁄ ¡ÀÓ‹À∫√Δ ÁΩ≈È «¬øÁ≈ ◊ªËΔ Á∂ ÍÃË≈È
ÓøÂΔ ‘πø«Á¡ª √’≈ È∂ ÒØ’ª ÁΔ ‹ÏΔ È√ÏøÁΔ ’ΔÂΔ
√ΔÕ ¡ÀÓ‹À∫√Δ ¿πÍø Á∂Ù ÁΔ¡ª ¡≈Ó ⁄؉ª «Úº⁄ «‹‘Ȫ
Úº‚∂ ’≈Ȫ ’’∂ ’ª◊√ Í≈‡Δ ÁΔ ‘≈ ‘Ø¬Δ √Δ, ¿π√
«Úº⁄ «¬º’ Úº‚≈ ’≈È ‹ÏΔ È√ÏøÁΔ Á≈ ÚΔ √ΔÕ ÓØÁΔ
√’≈ Á≈ “«ÓÙÈ Í«Ú≈ «Ú’≈√” ÚΔ ¿π√ Ú∂Ò∂ ÁΔ
‹ÏΔ È√ÏøÁΔ ÁΔ Óπ«‘øÓ ÂØ∫ «’√∂ Â∑ª ÚΔ ÿº‡ È‘ƒ √◊Ø∫
¿π√ ÂØ∫ ÚΔ ÷ÂÈ≈’ ˛Õ ¿π√ √Ó∂∫ ÓÁª ˘ «ÈÙ≈È≈
ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ √Δ ¡Â∂ ÓØÁΔ √’≈ ÚºÒØ∫ ¡Ωª ˘
«ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ √Ó≈‹ Á∂ ÒØ’ª ÷≈√
’’∂ ¡Ωª ˘ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ «¬√ ÚøÙ-È≈Ù ÍÃØ◊≈Ó
Á∂ «ÚπºË ÒÛÈ Ò¬Δ ¡º◊∂ ¡≈¿π‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ ËÈ≈-Óπ˜≈‘≈
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Í≥‹≈Ï Á∂ √ºÁ∂ ”Â∂ C@
‹ÈÚΔ ˘ Í∂∫‚» Ó˜Á»ª ÚºÒØ∫ «‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ Â∂ Ó’≈È
¿π√≈Δ Ò¬Δ E Òº÷ πͬ∂ ÁΔ ◊ª‡ Á∂‰, Í≥⁄≈«¬ÂΔ
˜ÓΔȪ ”⁄Ø∫ Á«Òª Ò¬Δ ≈÷Úª «‘º√≈ Á∂‰, Ó◊È∂◊≈
«‘ C@@ «ÁÈ π˜◊≈, ’ΔÂ∂ ’øÓ Á≈ Ï’≈«¬¡≈
«Ó‘ÈÂ≈È≈ Á∂‰ Â∂ «Á‘≈ÛΔ E@@ πͬ∂ ’È ¡Â∂
Ó˜Á»ª «√ ‘ ÍÃ’≈ Á∂ ’˜∂ ”Â∂ Ò’Δ Î∂È ¡≈«Á
Óø◊ª Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ ÏΔ.‚Δ.ÍΔ.˙. ‹ÒøË ͺ¤ÓΔ ¡Â∂
ÌØ◊Íπ Á∂ Á¯Â ¡º◊∂ ËÈ≈-Óπ˜≈‘≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬√ √Ó∂∫ √øÏØËÈ ’Á∂ ‘ج∂ ¡≈◊»¡ª È∂ «’‘≈ «’
’∂∫Á ÁΔ ÓØÁΔ √’≈ Úª◊ Í≥‹≈Ï ÁΔ ’ÀÍ‡È √’≈
’ΔÂ∂ Ú≈¡Á∂ Í»∂ ’È ÂØ∫ Óπº’ ◊¬Δ ˛Õ «¬‘ √’≈ ÚΔ
Úº‚∂ Ì»ÓΔÍÂΔ¡ª Â∂ ’øÍÈΔ¡ª ͺ÷Δ ÈΔÂΔ¡ª Ò≈◊» ’
‘Δ ˛Õ ‘ØȪ Ú◊ª Úª◊ Ó˜Á» ‹Ó≈ ¡≈͉∂ Óø◊ª
Ó√«Ò¡ª Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ √øÿÙ Á∂ ≈‘ Í¬Δ ‘Ø¬Δ ˛Õ
«¬√ ÓΩ’∂ Ô»ÈΔ¡È Á∂ ¡≈◊» ’ÙÓΔ «√øÿ ÿπº◊ÙØ,
ÏÒ«ÚøÁ ’Ω, √ÁΔ’ «Úº’Δ Ì»ÒÍπ, ‹√ÚΔ ◊Ø≈ ¡Â∂
ÚΔ ’πÓ≈ È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
18 ÎÚΔ-B@AH
√’≈Δ √ΔÈΔ¡ √À’≥‚Δ √’»Ò «Í≥‚ ‡Ω‘Û≈ ÁΔ ‘؉‘≈ «Ú«Á¡≈ʉ ÚΔÍ≈Ò ’Ω
Á≈ ‹≈ÂΔ «ÚÂ’∂ ≈‘Δ∫ Ø«‘ «ÚÓπÒ≈ Úª◊ ‘Ω√Ò≈ ÂØÛÈ ÁΔ √≈«‹Ù
ÈÚ∂∫ Ú∑∂, B@AH ÁΔ Ù∞»¡≈ ÂØ∫ ‘Δ ¡ıÏ≈ª ¡Â∂
√ØÙÒ ÓΔ‚Δ¡≈ ¿∞μÍ √’≈Δ √ΔÈΔ¡ √À’≥‚Δ √’»Ò,
‡Ω‘Û≈ ÁΔ AAÚΔ∫ ‹Ó≈ ÁΔ «Ú«Á¡≈ʉ ÚΔÍ≈Ò ’Ω
«÷Ò≈¯ ‹≈ÂΔ «ÚÂ’∂, ’∞º‡Ó≈, Î∂√Ïπº’ ¿∞μÍ ˜ÒΔÒ
’È ÁΔ¡ª ’Ø«ÙÙª ’È, ÁΔ¡ª ıÏª ¡≈¿∞‰Δ¡ª Ù∞»
‘Ø¬Δ¡ª ª ‚ÀÓ’ Ø ∂«‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√√ Ø Δ¬∂ÙÈ ¡Â∂ ‹Ó‘»Δ
¡«Ë’≈ √Ì≈, Í«‡¡≈Ò≈ ÚºÒ∫Ø √ªfiΔ ◊«·Â ‡ΔÓ È∂ «¬È∑ª
ÿ‡È≈Úª ÁΔ ÍÛÂ≈Ò ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈, «‹√ «Úº⁄
¡À‚ÚØ’∂‡ ◊∞ÍzΔ «√≥ÿ Ϋ‘, ¡À‚ÚØ’∂‡ ≈‹ΔÚ
ÒØ‘‡ÏºÁΔ, ¡À‚ÚØ’∂‡ ‹◊Â≈ Í≈ÂÛª, ‘Ï≥√ «√≥ÿ ¡Â∂
¡≈’≈Ù (’≈˘È «ÚÌ≈◊ Á∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ) «ÚË» Ù∂÷
Ì≈ÁÚ≈‹, Ì◊Ú≥ ’≥◊‰Ú≈Ò, ‚≈. Ï«‹≥Á √Ø‘Ò,
«¬≥Á‹Δ «√≥ÿ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂Õ «¬√ ÂºÊ ÷Ø‹ ‡ΔÓ ÚºÒØ∫
«ÈÓÈ«Ò÷ «Ú¡’ÂΔ¡ª ÂØ∫ ÍÛÂ≈Ò ’ΔÂΔ ◊¬Δ Â∂
Á√Â≈Ú∂‹ª ¡Â∂ ºʪ ÁΔ ‹≈‰’≈Δ «¬’º·Δ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
√’»Ò «Íz≥√ΔÍÒ Á≈ ͺ÷ :- «Íz≥√ΔÍÒ ‹◊ÁΔÙ «√≥ÿ
Ì≈‡Δ¡≈ È∂ ¡≈͉≈ ͺ÷ º÷«Á¡ª «’‘≈ «’ √Ï≥«ËÂ
«ÚÚ≈Á ÁΔ Ù∞»¡≈ AG Ó≈⁄ B@AG ˘ √’≈Δ
√ΔÈΔ¡ √À’≥‚Δ √’»Ò ‡Ω‘Û≈ «Ú÷∂ A@ÚΔ∫ ‹Ó≈ ÁΔ
◊«‰Â «ÚÙ∂ ÁΔ ‘Ø¬Δ √Ò≈È≈ ÍzΔ«÷¡≈ ÂØ∫ ‘Ø¬Δ ‹ÁØ∫ ’∞ºfi
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ Ó∂∂ ’ØÒ ¡≈ ’∂ «Ù’≈«¬Â ’ΔÂΔ «’
ÚΔÍ≈Ò ’Ω ˘ ◊«‰Â Á∂ Í∂Í «Úº⁄ È’Ò ’Ú≈¬Δ ‹≈
‘Δ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘Ȫ È∂ «¬º’ «Ò÷ÂΔ «Ù’≈«¬Â ÚΔ «ÁºÂΔ
‹Ø «’ ’Ò’ ‹√ÚΔ «√≥ÿ È∂ ¡≈͉∂ ’ØÒ º÷ Ò¬Δ √ΔÕ
‹ÁØ∫ BD Ó¬Δ ˘ Á√ÚΔ∫ Á≈ ÈÂΔ‹≈ ÿث٠‘Ø«¬¡≈ ª
ÚΔÍ≈Ò ’Ω Í»Δ ’Ò≈√ ”⁄Ø∫ Í«‘Ò∂ ÈßÏ ”Â∂ ¡≈¬Δ Â∂
⁄≥◊∂ ÈßÏ ÒÀ ’∂ Í≈√ ‘Ø ◊¬ΔÕ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ BF Ó¬Δ ˘
ÚΔÍ≈Ò ’Ω Á∂ «ÍÂ≈ ¡Â∂ Ì≈ √Ó∂ A@-AA ‘Ø
«Ú¡’ÂΔ √’»Ò «Úº⁄ ¡≈¬∂ Â∂ ¿∞È∑ª «Ù’≈«¬Â ’ΔÂΔ «’
ÁØ Óπ≥«‚¡ª È∂ Î∂√Ïπº’ ¿∞μÍ ¿∞’ «Ù’≈«¬Â ÍØ√‡ ’’∂
Íz⁄≈ ’ΔÂ≈ ‘À «’ ÚΔÍ≈Ò ’Ω È’Ò Ó≈ ’∂ Í≈√ ‘جΔ
‘À Â∂ ¿∞Ȫ Á≈ ’«‘‰≈ √Δ «’ ¡«‹‘≈ ¡√Δ∫ ’Ò’ Á∂
’«‘‰ ¿∞μÂ∂ ’ΔÂ≈ ‘À ¡Â∂ ’Ò’ È∂ ‘Δ ¿∞Ȫ∑ ˘ «Ù’≈«¬Â
ÁΔ ¡√Ò ’≈ÍΔ «ÁºÂΔ ‘ÀÕ «Íz≥√ΔÍÒ √≈«‘Ï È∂ Áº«√¡≈ «’
¿∞’ ÍØ√‡ ’ΔÂΔ «Ù’≈«¬Â ‘ºÊ È≈Ò È‘Δ∫, ÏÒ«’
‡≈«¬Í ’ΔÂΔ ‘Ø¬Δ √ΔÕ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ ÓΩ’∂ ”Â∂ ‘Δ ’Ò’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡Â∂ ÚΔÍ≈Ò ’Ω Á∂ Ó≈«Í¡ª Á≈ fi◊Û≈ ‘Ø «◊¡≈ Â∂ ÓÀ∫
Íπ«Ò√ ˘ ÎØÈ ’ΔÂ≈Õ Íπ«Ò√ ÁØÚª «Ëª ˘ Ê≈‰∂ ÒÀ ◊¬Δ
Â∂ Ê≈‰∂ «Úº⁄ «¬º’ «Ò÷ÂΔ √ÓfiΩÂ≈ ‘Ø ’∂ Ó≈ÓÒ≈ «ÈºÏÛ
«◊¡≈ √ΔÕ ¿∞‘Ȫ «¬‘ ÚΔ Áº«√¡≈ «’ «¬√ fi◊Û∂ ¿∞Í≥Â
ÚΔÍ≈Ò ’Ω Á∂ Ì≈ Á≈ √’»Ò «Úº⁄Ø∫ ¡È∞Ù≈ÙÈ‘Δ‰ ‘؉
’’∂ È≈Ó ’º‡ «ÁºÂ≈ √ΔÕ ¿∞√Á∂ «ÍÂ≈ ÚºÒ∫Ø «Ò÷ÂΔ Ï∂ÈÂΔ
’È ”Â∂, È≈Ó ’º‡ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ ¿∞‘Ȫ «’‘≈ «’
√ÓfiΩÂ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔÍ≈Ò ’Ω È∂ Ó∂∂ ’ØÒ «’√∂ «’√Ó
Á∂ «ÚÂ’∂ ÁΔ ’Á∂ ’Ø¬Δ «Ù’≈«¬Â È‘Δ∫ ’ΔÂΔ Â∂ ÓÀ˘
ÓΩ‹»Á≈ «ÚÚ≈Á Á≈ ÍÂ≈, B ‹ÈÚΔ B@AH ˘ √’»Ò
¡≈¿∞‰ Â∂, ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ ÚΔÍ≈Ò ’Ω È∂ ¡À√.√Δ./
¡À√.‡Δ. ’«ÓÙÈ ’ØÒ Á÷≈√ «ÁºÂΔ ‘ÀÕ ÂºÊ ÷Ø‹ ‡ΔÓ
ÚºÒØ∫ ‹ÁØ∫ ¿∞È∑ª ˘ «¬‘ √Ú≈Ò Íπº«¤¡≈ «◊¡≈ «’ ¿∞Ȫ È∂
Í∂Í ”⁄ È’Ò ‘؉ ÁΔ «Ù’≈«¬Â ”Â∂ ’≈Ú≈¬Δ ’«Á¡ª
È’Ò Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ÁΔ ‹ª⁄ «’¿∞∫ È≈ ’ΔÂΔ Âª ¿∞Ȫ «’‘≈
«’ ÓÀ∫ ÍzΔ«÷¡≈ √À∫‡ Á∂ ÏÁÈ≈Ó ‘Ø ‹≈‰ Á∂ ‚ ’≈È
⁄πºÍ «‘‰≈ Ú≈‹Ï √Ó«fi¡≈Õ ÚΔÍ≈Ò ’Ω ˘ ’∞ºfi
¡«Ë¡≈Í’ª ÚºÒØ∫ ‹≈ÂΔ √»⁄’ ÙÏÁª È≈Ò √≥ÏØËÈ ’È
Á∂ Ó≈ÓÒ∂ Ï≈∂ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ «’√∂ ¡«Ë¡≈Í’ È∂ ‹≈ÂΔ
√»⁄’ ÙÏÁ È‘Δ∫ ÚÂ∂Õ ¿∞È∑ª «’‘≈ «’ √’»Ò «Úº⁄ ’∞ºÒ
BIA «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª «Úº⁄Ø∫ B@H «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡À√.√Δ,
EA ÏΔ.√Δ, ’À‡≈◊Δ È≈Ò √Ï≥«Ë ‘ÈÕ «¬√ ’’∂ ‹≈ÂΔ
¿∞ÂÍΔÛÈ Á∂ ÁØÙ Ï‘∞ Áπ÷Δ ’È Ú≈Ò∂ ‘ÈÕ
’Ò≈√ «¬≥⁄≈‹ ⁄Ó’Ω «√≥ÿ Á≈ ͺ÷ :- ’Ò≈√
«¬≥⁄≈‹ ⁄Ó’Ω «√≥ÿ Á≈ ’«‘‰≈ √Δ «’ Ϻ⁄Δ ‘؉‘≈ ‘À
Â∂ ÍÛ∑‰ «Úº⁄ Ò≈«¬’ ‘À Â∂ ¿∞√ È≈Ò ¿∞μ·∂ «ÚÂ’∂ Á∂
Ó√Ò∂ ˘ √‘Δ „≥◊ È≈Ò È«‹º·‰ «Úº⁄ √’»Ò ÍzÙ≈√È
ÚÒØ∫ ’ÓΔ ‘Δ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª ÚΔ «¬√ ÂºÊ ÁΔ ÍπÙ‡Δ ’ΔÂΔ «’
È’Ò Á≈ ÁØÙ Ò≈ ’∂ Î∂√Ïπº’ ”Â∂ ÍØ√‡ Í≈¿∞‰ Ú≈Ò∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ ÍzÁΔÍ ¡Â∂ Óπ’∂Ù È∂ «¬‘ «¬’Ï≈Ò ’ΔÂ≈ √Δ
«’ ¿∞È∑ª ÚΔÍ≈Ò ’Ω Á∂ «÷Ò≈¯ Î∂√Ïπº’ ÍØ√‡, ’Ò’
Á∂ ’«‘‰ Â∂ Í≈¬ΔÕ ¿∞Ȫ Áº«√¡≈ «’ Î∂√Ïπº’ ”Â∂ ÍØ√‡
Í≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ÁØÚ∂∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÷πÁ Á√ÚΔ∫ ÁΔ ÍzΔ«÷¡≈
”⁄Ø∫ Î∂Ò ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ ’Ò≈√ «¬≥⁄≈‹ È∂ «’‘≈ «’ ÚΔÍ≈Ò
’Ω Ì≈Ú∂∫ ‘ ؘ √’»Ò ¡≈¿∞∫ÁΔ ‘À Í ’Ò≈√ Á∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ B ‹ÈÚΔ B@AH ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞√Á≈
19 ÎÚΔ-B@AH
Ï≈¬Δ’≈‡ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÀ Â∂ ¿∞‘ ÏÀ∫⁄ Â∂ «¬’ºÒΔ ‘Δ ÏÀ·Δ
‘∞≥ÁΔ ‘À Â∂ ‘Ø «Ú«Á¡≈ÊΔ ¿∞√ ’ØÒ È‘Δ∫ ÏÀ·Á∂Õ
«‘≥ÁΔ ¡«Ë¡≈Í’≈ «’È‹Δ ’Ω Á≈ ͺ÷ :- «√º«÷¡≈
«ÚÌ≈◊ È∂ ÓÈ∑≈ ’ΔÂ≈ ‘À «’ ¡√Δ∫ ’Ø¬Δ «Ï¡≈È È‘Δ∫ Á∂‰≈Õ
√’»Ò ’Ò’ ‹√ÚΔ «√≥ÿ Á≈ ͺ÷ :- ’Ò’ ¤∞º‡Δ
”Â∂ ‘؉ ’≈È ¿∞√ È≈Ò ◊ºÒ ’’∂ √Óª ÒÀ‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’ΔÂΔ Âª ¿∞√ È∂ «’‘≈ «’ ¿∞‘ ª ¤∞º‡Δ ”Â∂ ⁄ºÒ «‘≈ ‘À
¡Â∂ ¿∞√ È≈Ò Âª Ó≈ÓÒ≈ Ó¬Δ B@AG «Úº⁄ «ÈºÏÛ «◊¡≈
√Δ Â∂ ‘∞‰ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ «ÚÚ≈Á Ï≈∂ ÓÀ∫ ’∞ºfi È‘Δ∫ ‹≈‰Á≈Õ
ÚΔÍ≈Ò ’Ω ÍΔÛ «Ú«Á¡≈ʉ :- AAÚΔ∫ ‹Ó≈Â
ÁΔ «Ú«Á¡≈ʉ, ‹Ø «’ √Ï≥«Ë «ÚÚ≈Á ÁΔ ÍΔÛÂ
«Ë ‘À, È∂ ÷Ø‹ ‡ΔÓ È≈Ò ¡≈Í‰Δ «Úº«Ê¡≈ √ªfiΔ ’«Á¡ª
«’‘≈ «’ √’»Ò Á∂ ’Ò’ ‹√ÚΔ «√≥ÿ È∂ ¿∞√˘ Á√ÚΔ∫
ÁΔ ◊«‰Â ÁΔ √Ò≈È≈ ÍzΔ«÷¡≈ «Úº⁄ ¡≈͉∂ ÌÂΔ‹∂
¡ÙÁΔÍ Â∂ ÍzÁΔÍ ˘ È’Ò ’Ú≈¿‰ Ò¬Δ, ¿∞√ ¿∞μÂ∂
ÁÏ≈¡ Í≈«¬¡≈ ª ¿∞√È∂ È’Ò ’≈¿∞‰ ÂØ∫ «¬È’≈
’ «ÁºÂ≈Õ ÚΔÍ≈Ò ’Ω È∂ ¡º◊∂ Áº«√¡≈ «’ BC Ó¬Δ
B@AG ˘ ÿث٠ÈÂΔ‹∂ «Úº⁄, ÓÀ∫ √Óπº⁄Δ ’Ò≈√ «Úº⁄Ø∫
Í«‘Ò∂ ÈßÏ ”Â∂ ¡≈¬Δ √ΔÕ ¿∞√ È∂ «’‘≈ «’ Ó∂Δ Ó≈Â≈,
‹Ø «’ ÒØ’ª Á∂ ÿª «Úº⁄ √¯≈¬Δ Á≈ ’≥Ó ’ÁΔ ‘À, ˘
«Í≥‚ ÁΔ «’√∂ ¡Ω È∂ Áº«√¡≈ «’ ¿∞√ÁΔ ’∞ÛΔ Âª È’Ò
Ó≈ ’∂ Í≈√ ‘Ø¬Δ ‘À Â∂ «¬‘ ◊ºÒ Î∂√Ïπº’ ¿∞μÂ∂ ’¬Δ ÒØ’ª
È∂ ÍÛ∑Δ ‘ÀÕ
ÚΔÍ≈Ò ’Ω È∂ ¡º◊∂ Áº«√¡≈ «’ BF Ó¬Δ ˘ ÓÀ∫, Ó∂≈
«ÍÂ≈ ¡Â∂ Ó∂≈ Ì≈, ‹ÁØ∫ √’»Ò «Íz≥√ΔÍÒ √≈«‘Ï ’ØÒ
«Ù’≈«¬Â ’È ◊¬∂ ª ‹√ÚΔ «√≥ÿ Á¯Â «Úº⁄ È‘Δ∫
√ΔÕ Ï≈¡Á «Úº⁄ ͺÂ’≈ª ˘ «ÍÂ≈ ÚºÒ∫Ø ÎØÈ ’È ’’∂
«Íz≥√ΔÍÒ √≈«‘Ï È∂ ’Ò’ ˘ ÏπÒ≈«¬¡≈ ‹Ø «’ «Íz≥√ΔÍÒ
√≈«‘Ï Á∂ È≈Ò Á∂ ’Ó∂ «Úº⁄ ‘Δ Ò∞«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ
«Ú«Á¡≈ʉ È∂ ¡º◊∂ «’‘≈ «’ ’Ò’ È∂ «¬‘
◊ºÒ Ó≥È Ò¬Δ «’ ÍzÁΔÍ Â∂ Óπ’∂Ù ¿∞√ ÂØ∫ ‘Δ «Ù’≈«¬Â
ÁΔ ¡√Ò ’≈ÍΔ ÒÀ ’∂ ◊¬∂ √È, ‹Ø ¿∞È∑ª Î∂√Ïπº’ ”Â∂ ÍØ√‡
’ «ÁºÂΔ √ΔÕ ¿∞√ ÓΩ’∂ ’Ò’ Â∂ Ó∂∂ «ÍÂ≈ «Úº⁄ ‘ºÊØÍ≈¬Δ
ÚΔ ‘Ø¬Δ Â∂ ¿∞√ ÓΩ’∂ Ó∂Δ Â∂ Ó∂∂ «ÍÂ≈ ÁΔ ’∞º‡Ó≈ ÚΔ
’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ Ï≈¡Á «Úº⁄ Ì≈Á√Ø∫ Ê≈‰∂ «Úº⁄ ‘ج∂ √ÓfiΩÂ∂
«Úº⁄ «¬‘ «Ò«÷¡≈ «◊¡≈ «’ ’Ò’ ‹√ÚΔ «√≥ÿ ¿∞√
ÿ‡È≈ Ò¬Δ Óπº÷ ÁØÙΔ ‘À Â∂ ¿∞√Á∂ ’«‘‰ ”Â∂ ‘Δ ÍØ√‡
Í≈¬Δ ◊¬Δ √ΔÕ ¿∞√ È∂ «¬‘ ÚΔ «’‘≈ «’ ¿∞√Á≈ «’√∂ ‘Ø
√’»Ò «Úº⁄ ÂÏ≈ÁÒ≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«Ú«Á¡≈ʉ È∂ ¡º◊∂ «’‘≈ «’ Ï≈¡Á «Úº⁄ ’Ò’
ÁΔ ÏÁÒΔ È≈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √◊Ø∫ ’∞ºfi ¡«Ë¡≈Í’≈Úª È∂
ÓÀ˘ Â≥◊ ’È≈ Ù∞» ’ «ÁºÂ≈Õ ¿∞√ «’‘≈ «’ «‘≥ÁΔ
¡«Ë¡≈Í’≈ «’È‹Δ ’Ω ¡Â∂ «Ú«◊¡≈È ¡«Ë¡≈Í’≈
ÍÓ‹Δ ’Ω È∂ Ù∂¡≈Ó Ó∂∂ «Ú∞ºË ‹≈ÂΔ√»⁄’ ÙÏÁ
ÚÂ∂, ’≥«Í¿±‡ ÁΔ ¡«Ë¡≈Í’≈ È«≥Á ’Ω È∂ ÓÀ˘
√Â≥Ï B@AG Á∂ «ÂÓ≈‘Δ Í∂Íª «Úº⁄ ÍÀ’‡Δ’Ò «ÚÙ∂
Á≈ «√Ò∂Ï√ È‘Δ∫ Áº«√¡≈ ‹Á «’ ‘Øª «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
˘ Áº«√¡≈ «◊¡≈ √Δ «‹√Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ Ó∂≈ Í∂Í √‘Δ
È‘Δ∫ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ ÓÀ˘ Î∂Ò∑ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ¿∞√È∂ «’‘≈
«’ «¬√ √Ï≥ËΔ ÓπÛ Í∂Í ÒÀ‰ ÁΔ «Íz≥√ΔÍÒ √≈«‘Ï ˘
Ï∂ÈÂΔ ’È ”Â∂ ÚΔ, Ó∂≈ ÓπÛ Í∂Í È≈ «Ò¡≈ «◊¡≈Õ
ÚΔÍ≈Ò ’Ω È∂ «’‘≈ «’ «Ú¿∞∫ ω≈ ’∂, ÏÁÒ≈ Ò¿±
’≈Ú≈¬Δ ’’∂ ÓÀ˘ Íz∂Ù≈È ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ √Δ, «‹√
’≈È ÓÀ∫ BA ÈÚ≥Ï B@AG ˘ ¡À√.√Δ./¡À√.‡Δ. ’«ÓÙÈ,
⁄≥‚Δ◊Û∑ ˘ Á÷≈√ Ì∂‹Δ √Δ, «‹√ Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ÓÀ˘
«ÓÂΔ B ‹ÈÚΔ B@AH ˘, ‚Δ.¡À √ .ÍΔ. ‡À « Î’
Í«‡¡≈Ò≈ Á∂ Á¯Â ÏπÒ≈«¬¡≈ «◊¡≈ √ΔÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
ÓÀ˘ ’Ò≈√ «Úº⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÚºÒØ∫ ÏπÒ≈¿∞‰≈ Ï≥Á
’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Ó∂≈ Ï≈¬Δ’≈‡ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
«ÍÂ≈ ‘Δ «√≥ÿ Á≈ ͺ÷ :- ‹ÁØ∫ ‡ΔÓ ÚºÒØ∫ «ÍÂ≈ ‘Δ
«√≥ÿ Á≈ ͺ÷ ‹≈«‰¡≈ «◊¡≈ ª ¿∞√ È∂ «’‘≈ «’ ¿∞√ÁΔ
ËΔ ‘؉‘≈ Â∂ Ò◊≈Â≈ ’Ò≈√ «Úº⁄ Í«‘Ò∂ ÈßÏ ”Â∂
¡≈¿∞ ∫ ÁΔ ‘Δ ‘À Õ Í ’Ò’, «Íz ≥ √ ΔÍÒ Â∂ «Â≥ È
¡«Ë¡≈Í’ª ÚÒØ∫ Ò’∂, ¿∞√˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ¡º◊∂ Áº«√¡≈ «’ Ó∂Δ ËΔ ˘ ˜ÒΔÒ ’È
ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈, ÚΔÍ≈Ò Á∂ Ì≈ Â∂ Ó∂∂ ÍπºÂ Á≈ ‹ÏΔ
√’»Ò ”⁄Ø∫ È≈Ó ’º«‡¡≈ «◊¡≈ Â∂ È≈Ó ’º‡‰ Ò¬Δ «Íz√ ≥ ΔÍÒ
ÚºÒØ∫ Ó∂∂ ”Â∂ ÁÏ≈¡ Í≈«¬¡≈ «◊¡≈ «’ ÓÀ∫ Â∂∂ ÍπºÂ Á∂
⁄«ºÂ √‡ΔÎΔ’∂‡ ”Â∂ Ò≈Ò Ò’Δ Î∂ «Á¡ª◊≈Õ ÍΔÛÂ
«Ú«Á¡≈ʉ Á∂ «ÍÂ≈ È∂ ¡º◊∂ «’‘≈ «’ ‹ÁØ∫ Î∂√Ïπº’ ”Â∂
ÚΔÍ≈Ò Á∂ È’Ò Ó≈ ’∂ Í≈√ ‘؉ ÁΔ ÍØ√‡ Í≈¬Δ ◊¬Δ
√Δ Âª ¿∞√ √Ó∂∫ ¿∞‘ ¡ÀÈ∂ Ó≈È«√’ ‰≈¡ ”⁄Ø∫ Òßÿ ‘Δ
√Δ «’ ÷πÁ’∞ÙΔ ’È Ï≈∂ ÚΔ √Ø⁄‰ Òº◊Δ √Δ Í ¡√Δ∫
√≥ÿÙ Á≈ ≈‘ ⁄π«‰¡≈Õ
«√º‡≈ :- √Óπ⁄
º ∂ ºʪ, ÿ‡È≈Úª Â∂ Ó≈ÓÒ∂ È≈Ò √Ï≥ËÂ
«Ú¡’ÂΔ¡ª ˘ √π‰È ‹≈ȉ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√º‡≈ «È’ÒÁ≈
‘À «’ ÚΔÍ≈Ò, ‹Ø «’ «¬º’ ‘؉‘≈ ¡Â∂ √≥Ú∂ÁÈÙΔÒ
«Ú«Á¡≈ʉ ‘À Â∂ ¿∞√ ÚºÒØ∫, √’»Ò ’Ò’ ‹√ÚΔ
20 ÎÚΔ-B@AH
«√≥ÿ ÁΔ ’∞ºfi «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ È’Ò ’Ú≈¿∞‰ ÁΔ
◊ºÒ È≈ Ó≥ȉ ’≈È «¬‘ Ó≈ÓÒ≈ Ù∞» ‘Ø«¬¡≈ ”Â∂ Ï≈¡Á
«Úº⁄ √‘Δ „≥◊ È≈Ò È≈ È«‹º·‰ ’≈È ‘Ø «Ú◊Û
«◊¡≈Õ «‹√ «Úº⁄ √’»Ò «Íz≥√ΔÍÒ, ’Ò’ ‹√ÚΔ «√≥ÿ
Â∂ «Â≥È ‘Ø ¡«Ë¡≈Í’≈Úª ÚºÒ∫Ø «¬º’ «Ë ω ’∂ ÚΔÍ≈Ò
’Ω ˘ ‹ÒΔÒ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «‹√ ÁΔ¡ª ¿∞Á≈‘‰ª ’∂ÚÒ
Î∂√Ïπº’ ÍØ√‡ Í≈¿∞‰ Â’ ‘Δ √Δ«Ó ȑΔ∫, √◊Ø∫ ‘∂· «Ò÷∂
ºʪ ÂØ∫ ÚΔ È˜ ¡≈™ÁΔ¡ª ‘ÈÕ
√’»Ò Á∂ «Úº⁄ ÚΔÍ≈Ò ’Ω ÚÒØ∫ «ÚØË ’È ”Â∂
¿∞√ ˘ ¡Òº◊ ÊÒº◊ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ Ô≈ÈΔ «’ ¿∞√Á≈
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ’ØÒØ∫ Ï≈¬Δ’≈‡ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ Â∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ ¿∞√Á∂ ÏÀ∫⁄ ”Â∂ È‘Δ∫ ÏÀ·Á∂ ‘ÈÕ
¡À√.√Δ./¡À√.‡Δ. ’«ÓÙÈ ÚºÒØ∫ ÍÛÂ≈Ò Ù∞» ‘؉
¿∞Í≥Â, ‹ÁØ∫ Úº÷ Úº÷ ¡«Ë’≈Δ Â∂ ‘Ø «√¡≈√Δ √Ó≈«‹’
¡≈◊» √’»Ò «Úº⁄ Í‘∞≥⁄∂ ª √’»Ò «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘
¡º◊∂ ’’∂ ÚΔÍ≈Ò ’Ω «ıÒ≈¯ «Ï¡≈È Áπ¡≈¬∂ ◊¬∂ «’
¿∞‘ fi»· ÏØÒÁΔ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ «’ ‡ΔÓ È∂ ‹≈«‰¡≈ «’ ÏΔÂ∂
√Ó∂∫ ¡≥Á «¬√ √’»Ò «Úº⁄ ’Ø¬Δ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≥ÁØÒÈ
ÁΔ ıÏ ’Á∂ √π‰≈¬Δ È‘Δ∫ «ÁºÂΔÕ «¬ÊØ∫ º’ «’ √’»Ò
«Úº⁄ «Í¤Ò∂ B √≈Òª ÂØ∫, ◊«‰Â Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ ÁΔ ÍØ√‡
÷≈ÒΔ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á, ’Á∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ ¡≥ÁØÒÈ
È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ Í ‘∞‰ ’∞ºfi ’Ò≈√ª Á∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÚΔÍ≈Ò
’Ω Á∂ «ıÒ≈¯ ¡«Ë¡≈Í’ª Á∂ ‘º’ ”⁄ ¡≥ÁØÒÈ ’Á∂
Ș ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
«¬√∂ ÁΩ≈È √’»Ò Í‘∞≥⁄∂ ’∞fi «ÚË≈«¬’ª ˘ «¬º’
√’» Ò Δ «Ú«Á¡≈ʉ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ”⁄ ’∞ º fi
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ ÚΔÍ≈Ò ’Ω ÚÒØ∫ È’Ò ’ΔÂ∂ ‹≈‰
Ï≈∂ «Ù’≈«¬Â ’ΔÂΔ ‹Ø «’ «¬º’ √Ø⁄Δ √ÓfiΔ ’≈Ú≈¬Δ
Òº◊ÁΔ ‘À ª «’ ÚΔÍ≈Ò ’Ω ˘ fi»·≈ Í≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ
Á»‹∂ Í≈√∂ ÂºÊ «¬‘ ‘À «’ «‹√ ◊«‰Â Á∂ Í∂Í ”⁄ ÚΔÍ≈Ò
’Ω ÚºÒØ∫ È’Ò ’ΔÂΔ ‘؉ Á≈ „≥‚Ø≈ «Íº«‡¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À
¿∞√ «Úº⁄ ÚΔÍ≈Ò ’Ω «√Î Í≈√ ¡≥’ª È≈Ò ‘Δ Í≈√
‘Ø¬Δ √Δ Â∂ ¿∞√Á∂ ÈßÏ AG/E@ ‘ÈÕ ‹ÁØ∫ «’ Ï≈’Δ
«Ú«Ù¡ª Á∂ ¡≥’ ‹ØÛ‰ ¿∞Í≥ ‘Δ ¿∞‘ √Óπº⁄Δ ’Ò≈√ ”⁄Ø∫
¡º Ú Ò Èß Ï  ”Â∂ ‘À Õ Á√ÚΔ∫ ’Ò≈√ Á∂ ’∞ º Ò CH
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª «Úº⁄Ø∫ «√Î G «Ú«Á¡≈ÊΔ ‘Δ Í≈√ ‘ج∂
‘È, «‹≥È∑ª «Ú⁄Ø∫ ÚΔÍ≈Ò ’Ω √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∂ ÈßÏ ”Â∂
‘Δ ‘ÀÕ
«‹’ÔØ◊ ÂºÊ «¬‘ ÚΔ ‘À «’ ÚΔÍ≈Ò ’Ω «√¯
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á√ÚΔ∫ È‘Δ∫, √◊Ø∫ FÚΔ∫ ÂØ∫ ‘Δ Ò◊≈Â≈ ¡≈Í‰Δ ’Ò≈√
”⁄ ¡º Ú Ò Á‹∂ ”Â∂ ¡≈¿∞ ∫ ÁΔ ‘Δ ‘À Â∂ ¡«‹‘Δ
«Ú«Á¡≈ʉ ˘ ‘ºÒ≈Ù∂Δ Á∂‰ ÁΔ Ï‹≈¬∂ ¿∞√ ¿∞μÍ È’Ò
’Ú≈¿∞‰ ÁΔ «Ù’≈«¬Â «¬Ù≈≈ ’ÁΔ ‘À «‹Ú∂∫ ÁØÙ
Ò≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ıπÁ È’Ò ’Ú≈¿∞‰ ÁΔ Ó≥◊
’ ‘∂ ‘Ø‰Õ Á»‹∂ Í≈√∂ «Íz≥√ΔÍÒ È∂ È’Ò Ú◊∂ ◊≥ÌΔ
ÁØÙ Á∂ Ï≈Ï ’Ø¬Δ ’≈Ú≈¬Δ È≈ ’’∂ È’Ò Á∂ ˆÒÂ
∞fi≈È ˘ ‘Δ ‘ºÒ≈Ù∂Δ «ÁºÂΔ ‘ÀÕ «Ú«Á¡≈ʉ «ıÒ≈¯
‹∂’ ’Ø¬Δ «Ù’≈«¬Â Á¯ÂΔ «’≈‚ «Úº⁄ √Δ Âª ¿∞√
¿∞μÍ ’≈Ú≈¬Δ ‹ª ‹ª⁄ «’¿∞∫ È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ?
«¬√ «ÚÚ≈Á ÁΩ≈È ‘Δ ÚΔÍ≈Ò Á∂ Ì≈ Á≈ È≈Ó,
√’»Ò ”⁄ ¡È∞√≈ÙÈ‘Δ‰Â≈ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ’º«‡¡≈ «◊¡≈
Í «Íz≥√ΔÍÒ È∂ ‡ΔÓ ÚÒØ∫ Íπº¤‰ ”Â∂ ¿∞‘ ’Ø¬Δ ◊≥ÌΔ
«’√Ó ÁΔ ¡È∞√≈ÙÈ‘Δ‰Â≈ Á≈ «‹’ È≈ ’ √’∂Õ
Ó≥◊ª :- ‚ÀÓØ’∂«‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√ØÙΔ¬∂ÙÈ Í≥‹≈Ï
¡Â∂ ‹Ó‘»Δ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Í≥‹≈Ï Ó≥◊ ’ÁΔ ‘À «’ :-
A) ‘؉‘≈ «Ú«Á¡≈ʉ ÚΔÍ≈Ò ’Ω Á∂ √ÚÀÓ≈‰ ˘
·∂√ Í‘∞≥⁄≈¿∞‰ Ò¬Δ «˜≥Ó∂Ú≈ ’Ò’ ‹√ÚΔ «√≥ÿ,
«Íz≥√ΔÍÒ ‹◊ÁΔÙ «√≥ÿ Ì≈‡Δ¡≈ «ıÒ≈¯ √÷Â
«ÚÌ≈◊Δ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ
B) √’»Ò ¡«Ë¡≈Í’≈Úª ‹Ø ËÛ∂Ï≥ÁΔ ÁΔ¡ª «Ù’≈ ‘Ø ’∂
ÚΔÍ≈Ò ’Ω Á∂ Ï≈¬Δ’≈‡ ’Ú≈¿∞‰ ¡Â∂ ¿∞μ⁄-
‹≈ÂΔ Ó≈È«√’Â≈ ’’∂ Â≥◊ ÍzÙ ∂ ≈È ’È ¡Â∂ ‹≈ÂΔ
√»⁄’ ÙÏÁ Ú‰ ÁΔ¡ª ’«Ê ÁØÙΔ ‘È, Á∂ ÁØÙª
ÁΔ ÍÛÂ≈Ò ’’∂, ¿∞È∑ª ¿∞μÍ «ÚÌ≈◊Δ ’≈Ú≈¬Δ
’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ
C) ¡«Ë¡≈Í’ª ÁΔ¡ª ÷≈ÒΔ Í¬Δ¡ª ¡√≈ÓΔ¡ª ÌΔ¡ª
‹≈‰Õ
D) ¿∞Ȫ∑ ¡«Ë¡≈Í’ª ÁΔ, ‹Ø ËÛ∂ÏÁ ≥ Δ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈ʉ
ÚΔÍ≈Ò ’Ω ˘ Â≥◊ Íz∂Ù≈È ’È «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ È‘Δ∫
√È, ¿∞‘Ȫ ÁΔ¡ª Á» Áπ≈‚∂ ’ΔÂΔ¡ª ÏÁÒΔ¡ª
Ï≈∂ ÓπÛ «Ú⁄≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
‹≈Δ ’Â≈
¡À‚ÚØ’∂‡ ≈‹ΔÚ ÒØ‘‡ÏºÁΔ
‚ÀÓØ’∂«‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√ØÙΔ¬∂ÙÈ, Í≥‹≈Ï
IDAGB-DEABC
«ÚË» Ù∂÷ Ì≈ÁÚ≈‹
√’ºÂ ‹Ó‘»Δ ¡«Ë’≈ √Ì≈ Í≥‹≈Ï, Í«‡¡≈Ò≈ «¬’≈¬Δ
IHGB@-CFAIB
21 ÎÚΔ-B@AH
........................... √ø ÿ Ù/√◊ÓΔ¡ª...........................
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) ÚºÒØ∫ ⁄≈ ‹º‹ª ÁΔ ‘Ó≈«¬Â «Úº⁄ Óπ˜≈‘≈
Ì≈ÂΔ ’«Ó¿» « È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈’√Ú≈ÁΔ-
ÒÀ«ÈÈÚ≈ÁΔ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√Δ ÁΔ Í≥‹≈Ï ≈‹ ’Ó∂‡Δ Á∂
√ºÁ∂ ”Â∂ AD ‹ÈÚΔ ˘ ‹ÒøË «Ú÷∂ Í≈‡Δ ÚºÒØ∫ Óπ˜≈‘≈
’’∂ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ ⁄≈ √ΔÈΔ¡ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬∂
◊¬∂ Óπº«Á¡ª ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª
«¬‘ Óπ˜≈‘≈’≈Δ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ‘≈Ò «Ú÷∂ «¬’º·∂
‘ج∂, «‹ºÊØ∫ Óπ˜≈‘∂ ÁΔ Ù’Ò «Úº⁄ √Ê≈È’ ÏΔ.¡ÀÓ.√Δ.
⁄Ω’ «Úº⁄ Íπº‹∂Õ ¿πÊ∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ÁΔ ‘ÓÀ ‹π‡≈¿π‰ Ò¬Δ
¿π‘Ȫ ÚºÒØ∫ «¬º’ ÿø‡≈ ‘ºÊª «Úº⁄ Óø◊ª √ÏøËΔ Â÷ÂΔ¡ª
ÎÛ’∂ ‹ØÁ≈ È≈¡∂Ï≈‹Δ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
«¬√ ÓΩ’∂ Í≈‡Δ Á∂ √ΔÈΔ¡ √»Ï≈ ¡≈◊» ’≈Ó∂‚
¡‹Ó∂ «√øÿ È∂ «’‘≈ «’ ÒØ’ª Á≈ ’≈‹Í≈«Ò’≈ Â∂ «ÚË≈È
Í≈«Ò’≈ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Δ «ÚÙÚ≈Ù ¿πμ· ¸º«’¡≈ ˛ Â∂ «‘øÁΔ-
÷»‘
ø ÁΔ ’√ «È¡ª-Í≈«Ò’≈ È∂ Í»Δ ’ «ÁºÂΔÕ ¿πȪ∑ «’‘≈
«’ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ «È¡ª-Í≈«Ò’≈ Á∂ ͺ÷Í≈ÂΔ ÎÀ√«Ò¡ª Ï≈∂
Í«‘Òª ÚΔ √π¡≈Ò ¿πμ·Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ Íàø » √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂
√ΔÈΔ¡ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ ’’∂ ÍÁ≈Î≈Ù ’È≈
¡≈«Ê’ Â∂ ≈‹ÈΔÂ’ «Èÿ≈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò √ø«ÚË≈È’
«Èÿ≈ ÍÀÁ≈ ‘؉ Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ˛Õ
’≈Ò∂ ’≈˘Èª «ÚπºË ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÚºÒØ∫ «ÚÙ≈Ò ’ÈÚÀÈÙÈ
’≈Ò∂ ’≈˘Èª «ÚπºË ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂
Â≈ÒÓ∂Ò Îø‡ Í≥‹≈Ï Á∂ √ºÁ∂ ”Â∂ CA Á√øÏ ˘ ‹ÒøË
«Ú÷∂ E Á‹È ÂØ∫ ÚË∂∂ ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÚºÒØ∫ ’ΔÂΔ
◊¬Δ Ø‘ ÌÍ» ’ÈÚÀÈÙÈ È∂ √»Ï∂ Á∂ ‘ Ú◊ Á∂ ÒØ’ª
˘ Í≥‹≈Ï ÁΔ ’ª◊√ √’≈ ÚºÒØ∫ ’≈Ò∂ ’≈˘Èª ≈‘ƒ
‹Ó‘»Δ ‘º’ª ”Â∂ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÓÒ∂ «ÚπºË √øÿÙª Á≈
ÓÀÁ≈È ÓºÒ‰ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ √»Ï≈¬Δ
¡‘πÁ∂Á≈ª ÁΔ ÍÃË≈È◊Δ ‘∂· ‘Ø¬Δ «¬√ ’ÈÚÀÈÙÈ È∂
«¬√ √∂Ë «Úº⁄ ÒØ’ √øÿÙ ˘ «Âº÷≈ ’È Ò¬Δ AF ÎÚΔ
˘ ÏÈ≈Ò≈ ¡Â∂ AG ÎÚΔ ˘ ‹ÒøË «Ú÷∂ √»Ï≈ ͺË
ÁΔ¡ª ÁØ Ó‘ªÀÒΔ¡ª ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ÚΔ ’ΔÂ≈Õ
’ÈÚÀ È ÙÈ ˘ √ø Ï Ø Ë È ’«Á¡ª ¡Ú≈ÓΔ
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ Úº÷-Úº÷ ÏπÒ≈«¡ª È∂ «’‘≈ «’ «Í¤ÒΔ
¡’≈ÒΔ-Ì≈‹Í≈ √’≈ È∂ “Í≥‹≈Ï ‹ÈÂ’ Â∂ «Èº‹Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «¬√ ÿ‡È≈¥Ó È∂ «√ºË ’ «ÁºÂ≈ ˛
«’ ÓØÁΔ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ Ì≈‹Í≈ ¡≈.¡À√.¡À√.
√’≈ Á∂Ù ˘ «‘øÁ» ≈Ù‡ ω≈¿π‰ Ò¬Δ ¡≈͉∂
«‘øÁ»ÂÚ Á∂ ¬∂‹ø‚∂ ˘ ˜Ø-ÙØ È≈Ò Ò≈◊» ’ ‘Δ ˛Õ
¡≈͉∂ «¬√ ¬∂‹ø‚∂ ˘ Ò≈◊» ’È Ò¬Δ «È¡ªÍ≈«Ò’≈ ÁΔ
ÁπÚÂØ∫ ÚΔ ’ ‘Δ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ‹º‹ª Á≈ «Ï¡≈È
√øÿΔ «Î’» Î≈ÙΔÚ≈Á Ò¬Δ «¬º’ ¸‰ΩÂΔ ÚΔ ˛Õ Í≈‡Δ
ÚºÒØ∫ «Î’» Î≈ÙΔÚ≈Á Á∂ ºÊ ˘ Ø’‰ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
√πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬∂ ◊¬∂ Óπº«Á¡ª ”Â∂ √øÿÙ
Ò≈ÓÏøÁ ’È Á≈ «Ó‘ÈÂΔ ÒØ’ª Â∂ ‹Ó‘»Δ Â≈’ª ˘
√ºÁ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Í≈‡Δ È∂ Óø◊ ’ΔÂΔ «’ √πÍΔÓ ’Ø‡
Á∂ ‹º‹ª ÚºÒØ∫ ¿π·≈¬∂ Óπº«Á¡ª ˘ ◊øÌΔÂ≈ È≈Ò ÒÀ∫Á∂ ‘ج∂
¿π‘Ȫ Á≈ Âπø ‘ºÒ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Óπº÷ ‹º‹ ÁΔÍ’ «ÓÙ≈
«ÚπºË Ó‘ªÁØÙ Á≈ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ ¡øÁ ÍÃ√Â≈Ú Í≈√ ’ΔÂ≈
‹≈Ú∂Õ ‹√«‡√ ÒØ«¬¡≈ ÁΔ ÓΩ ÁΔ ‹ª⁄ ’’∂ ‹πøÓ∂Ú≈ª
«ıÒ≈¯ √÷ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ «¬√ ÓΩ’∂ Í≈‡Δ Á∂
¡≈◊» ’≈Ó∂‚ ‹√«ÚøÁ «√øÿ ÌØ◊Ò, Í∂∫‚» Ó˜Á» ¡≈◊»
‘ø√ ≈‹ ͺÏÚª, ’ÙÓΔ «√øÿ ÿπº◊ÙØ ¡Â∂ √øÂØ÷ «√øÿ
º◊Û ¡≈«Á È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
‹≈«¬Á≈Á Á≈ Èπ’√≈È Ø’» ’≈˘È” ÒØ’ª Á∂ √÷ «ÚØË
Á∂ Ï≈Ú‹»Á ω≈ «Ò¡≈ √Δ «‹√ ˘ ¿π√ È∂ Í≥‹≈Ï ¡√À∫ÏÒΔ
⁄؉ª È∂Û∂ ¡≈ ‹≈‰ ’’∂ Ò≈◊» È‘ƒ √Δ ’ΔÂ≈Õ ¿π√ Ú∂Ò∂
‘π‰ Ú≈ÒΔ √’≈ Á∂ ¡≈◊» ¿π√ ’≈˘È Á≈ «ÚØË ’È
Á≈ «Ú÷≈Ú≈ ÚΔ ’Á∂ ‘∂ ‘È Í ¡≈Í‰Δ √’≈ ωÁ∂
√≈ ‘Δ «¬‘ ’≈˘È Ò≈◊» ’’∂ ¿πÈ∑ª ¡≈͉∂ ‘’Δ’Δ
ÒØ’ «ÚØËΔ «⁄‘∂ ÂØ∫ ÍÁ≈ ‘‡≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ
ÏπÒ≈∂ √≈ÊΔ¡ª È∂ «’‘≈ «’ Á∂Ù ÁΔ¡ª ¡Â∂ ÒØ’ª
ÁΔ¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ˘ ÒØ’ª ÂØ∫ È‘ƒ √◊Ø∫ √’≈ª ÂØ∫ Úº‚≈
÷Â≈ ˛ «‹√ ÁΔ¡ª ¿πÁ≈‘Ȫ Í∂Ù ’«Á¡ª ¿πÈ∑ª
Áº«√¡≈ «’ ÒØ’ª ¿πμÍ Ò≈¬∂ ‡À’√ª È≈Ò Ì∂ ÷˜≈È∂,
ÍÏ«Ò’ ¡Á≈∂ «‹È∑ª «Úº⁄ √’»Ò, ’≈Ò‹, «Ï‹ÒΔ ÿ,
‘√ÍÂ≈Ò, ∂Òª, ‘Ú≈¬Δ √∂Ú≈Úª, √Û’ª, ÏÀ∫’, ÏΔÓ≈
÷∂Â ¡Â∂ ˜ÓΔȪ, ‹ø◊Ò ¡Â∂ ËÂΔ ‘∂·Ò∂ ÷«‰‹
22 ÎÚΔ-B@AH
ÍÁ≈Ê Á∂√Δ Â∂ «ÚÁ∂ÙΔ ’øÍÈΔ¡ª ˘ ÓπΠÁ∂ Ì≈¡ Ú∂⁄
’∂ Á∂Ù ¡Â∂ Á∂Ù ÁΔ ‹ÈÂ≈ Á≈ Ï‘π ں‚≈ Èπ’√≈È
√’≈ª ’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
ÏπÒ≈«¡ª È∂ «’‘≈ «’ ‘π‰ ’ª◊√ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
«Úº⁄ ⁄ºÒ ‘Δ Í≥‹≈Ï ÁΔ ’ÀÍ‡È √’≈ “Í≥‹≈Ï ’ø‡ØÒ
¡≈¯ ¡≈◊∂È≈¬Δ‹‚ ’≈¬ΔÓ ¡À’‡ (Í’Ø’≈) Ȫ Á≈
«¬º’ ÈÚª ’≈˘È «Ò¡≈ ‘Δ «‹‘Û≈ «’ ◊À∫◊√‡ª È≈Ò
È«‹º·‰ Á∂ Ȫ ‘∂· «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ «‘≈ ˛ Í ¡√Ò «Úº⁄
«¬‘ Ï∂«¬È√≈ÎΔ¡ª, ¡º«Â¡≈⁄≈ª ¡Â∂ ‘ Â∑ª ÁΔ
˺’∂Ù≈‘Δ «ıÒ≈¯ √øÿÙ ’È Ú≈ÒΔ¡ª ≈‹ÈΔÂ’
Í≈‡Δ¡ª Â∂ ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª «ÚπºË ‘Δ √∂«Ë ˛Õ
¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «¬‘ ’≈˘È Ó‘ª≈Ù‡ √’≈
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ Í≥‹≈Ï Ì ”⁄ ’≈ÈÎø√ª
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Í≥‹≈Ï ÁΔ √»Ï≈ ’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫
Í∂∫‚» Ó˜Á»ª Ò¬Δ «‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ Â∂ Ó’≈È ¿π√≈Δ
Ò¬Δ E Òº÷ πͬ∂ ÁΔ ◊ª‡, Í≥⁄≈«¬ÂΔ ˜ÓΔȪ ”⁄Ø∫ Á«Òª
Ò¬Δ ≈÷Ú∂∫ «‘º√∂ Á≈ ‘º’ ¡ÓÒ ”⁄ Á∂‰, Ó◊È∂◊≈ «‘Â
√≈Ò ”⁄ C@@ «ÁÈ π˜◊≈, «Á‘≈ÛΔ E@@ πͬ∂ Â∂ ’ΔÂ∂
’øÓ Á≈ Ï’≈«¬¡≈ «Ó‘ÈÂ≈È≈ Âπø ¡Á≈ ’È ¡Â∂
Ó˜Á»ª «√ ‘ ÍÃ’≈ Á≈ √’≈Δ Â∂ ◊À-√’≈Δ
’˜≈ Ó≈¯ ’È ¡≈«Á Óø◊ª Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ ’ÀÍ‡È √’≈
˘ ÿ∂È Ò¬Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ √øÿÙ ˘ Óÿ≈¿π‰
Ò¬Δ Â«‘√ΔÒ ÍºËΔ/«¬Ò≈’≈ ͺËΔ/«˜Ò∑≈ ͺËΔ
’≈ÈÎø√ª Á≈ «√Ò«√Ò≈ Ùπ» ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ ’ÛΔ
«‘ AF ‹ÈÚΔ ˘ ‡ª‚≈ (‘π«Ù¡≈Íπ), AG ˘ ÓØ◊≈,
AH ˘ ’Â≈Íπ, B@ ˘ È»Ó«‘Ò (‹ÒøË) Â∂ Á»ÒØÚ≈Ò
(’Í»ÊÒ≈), BC ˘ Ù≈‘’؇, BE ˘ ÒØ‘Δ¡ª (‹ÒøË)
¡Â∂ BI ˘ È’ØÁ ¡≈«Á «Ú÷∂ ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª ¡Â∂
Ï≈’Δ ’≈ÈÎø√ª ’ΔÂΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
’≈ÈÎø√ª ˘ √øÏØËÈ ’Á∂ ‘ج∂ ¡≈◊»¡ª È∂ «’‘≈
«’ I Ó‘ΔÈ∂ Á∂ ’≈‹’≈Ò ¿πÍø ÚΔ ’ÀÍ‡È √’≈ È∂
«¬º’ ÚΔ Ú≈¡Á≈ Í»≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ Óπ÷
º ÓøÂΔ A@@ Ú≈¡Á≈
Í»≈ ’È ¡Â∂ «ÚºÂ ÓøÂΔ ABH Ú≈¡Á∂ Í»∂ ’È ÁΔ¡ª
¡ıÏ≈Δ ◊ºÍª Ó≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÍÒ≈‡, π˜◊≈ Â∂ ’˜≈
Ó≈ÎΔ Ò¬Δ Ó˜Á»ª Á≈ √øÿÙ, Á«Òª ˘ Í≥⁄≈«¬ÂΔ
˜ÓΔȪ ”⁄Ø∫ ≈÷Ú∂∫ «‘º√∂ ÁΔ ˜ÓΔÈ Â∂ Ï≈’Δ ˜ÓΔÈ ¤Ø‡∂
«’√≈Ȫ Ò¬Δ ≈÷Úƒ ’È Ò¬Δ ˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ
’Ó∂‡Δ Á≈ √øÿÙ, Óπ’øÓÒ ’˜≈ Ó≈ÎΔ Ò¬Δ «’√≈Ȫ Á≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÚºÒØ∫ ω≈¬∂ Ó’Ø’≈ ’≈˘È ÁΔ Â‹ ”Â∂ ‘Δ Ï‰≈«¬¡≈
‹≈ «‘≈ ˛ «‹√ «Úº⁄ ÍπÒΔ√ ˘ ¡√ΔÓ ¡«Ë’≈ «ÁºÂ∂
◊¬∂ ‘È ¡Â∂ «¬º’ ¡À√.ÍΔ. ͺË Á∂ ¡«Ë’≈ Á∂ √≈‘Ó‰∂
«ÁºÂ∂ «Ï¡≈È ˘ ‘Δ ’≈˘ÈΔ √ϻ ÓøÈ ’∂ ¡Á≈Ò ÎÀ√Ò≈
√π‰≈Ú∂◊ΔÕ «¬√ ’≈˘È «Úº⁄ ÁØÙΔ ÓøÈ∂ ◊¬∂ «Ú¡’ÂΔ¡ª
ÁΔ¡ª ‹≈«¬Á≈Áª ‹Ï ’È, √÷ ’ÀÁ Â∂ ‹πÓ≈È∂
’È ÁΔ¡ª Ï‘π ‘Δ «ÿÈ≈¿π‰Δ¡ª Ë≈≈Úª Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ
«¬√ ’’∂ ‹πÒÓ Á≈ ’π‘≈Û≈ Â∂˜ ‘Ø ‹≈‰ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬Δ
√øÿÙÙΔÒ ÒØ’ª ˘ √øÿÙ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ «ÈºÂ ’∂
¿πÍØ’Â “Í≥‹≈Ï ‹ÈÂ’ Â∂ «Èº‹Δ ‹≈«¬Á≈Á Á≈ Èπ’√≈È
Ø’» ’≈˘È” ¡Â∂ Í’Ø’≈ ºÁ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ ‹ØÁ≈
‘ºÒ≈ Ó≈È ÁΔ ÒØÛ ˛Õ
√øÿÙ, ¡≈Í‰Δ ÈΩ’Δ Ï⁄≈¿π‰ Â∂ ͺ’∂ π˜◊≈ Ò¬Δ
ÊÓÒ ’≈«Ó¡ª Á≈ √øÿÙ, «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Â∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
Á∂ √øÿÙ ’ÀÍ‡È √’≈ ˘ ¸Î∂«™ ÿ∂ ‘∂ ‘È ¡Â∂
’ΔÂ∂ Ú≈¡Á∂ Í»∂ ’È ÁΔ Óø◊ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ’ΔÂ∂ Ú≈¡Á∂
Í»∂ ’È Â∂ √øÿÙÙΔÒ ÒØ’ª Á∂ Ó√Ò∂ ‘ºÒ ’È ÁΔ Êª
Íø‹≈Ï ˘ ÍπÒΔ√ ≈‹ ”⁄ ÂÏÁΔÒ ’È Ò¬Δ ’≈Ò≈ ’≈˘È
“√’≈Δ Â∂ «Èº‹Δ ‹≈«¬Á≈Á Èπ’√≈È Ø’» ’≈˘È B@AD”
Ò≈◊» ’ ¸º’Δ ˛ ¡Â∂ ◊À∫◊√‡ª ˘ È’∂Ò Í≈¿π‰ Á∂ Ȫ
”Â∂ Í’Ø’≈ (Í≥‹≈Ï ’ø‡ØÒ ¡≈¯ ¡≈◊∂È≈¬Δ‹‚ ¥≈¬ΔÓ
¡À’‡) «Ò¡≈¿π‰ ÁΔ Â‹ÚΔ˜ «Ò¡≈ ‘Δ ˛ ª ‹Ø √’≈
«ÚπºË ¿πμ·‰ Ú≈ÒΔ ‘ ¡≈Ú≈˜ ˘ ÁÏ≈«¬¡≈ ‹≈ √’∂Õ
¿πȪ∑ «’‘≈ «’ ’≈Ò∂ ’≈˘È ºÁ ’Ú≈¿π‰ Á∂ È≈Ò-
È≈Ò ¡≈Í‰Δ¡ª Óø◊ª-Ó√Ò∂ ‘ºÒ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ ‘º’Δ
√øÿÙ ˘ ‘Ø Â∂˜ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
Ô»ÈΔ¡È È∂ AF ÎÚΔ ˘ ÏÈ≈Ò≈ ¡Â∂ AG
ÎÚΔ ˘ ‹ÒøË «Ú÷∂ F@ ÂØ∫ ÚºË ‹ÈÂ’ Â∂ ‹Ó‘»Δ
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ¡Ë≈« ’≈Ò∂ ’≈˘Èª «ÚØËΔ ‹ÈÂ’
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ Â≈ÒÓ∂Ò Îø‡ Í≥‹≈Ï ÚºÒØ∫ ’ΔÂΔ¡ª ‹≈
‘Δ¡ª Ó‘ªÀÒΔ¡ª ”⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ Á≈ Ó˜Á»ª ˘ √ºÁ≈
ÚΔ «ÁºÂ≈Õ «¬‘Ȫ ’≈ÈÎø√ª ˘ Ô»ÈΔ¡È Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È
Â√∂Ó ÍΔ‡, ‹ÈÒ √’ºÂ ÏÒ«ÚøÁ «√øÿ ÌπºÒ,
√»Ï≈ ¡≈◊»¡ª ‘ø√ ≈‹ ͺÏÚª, ’ÙÓΔ «√øÿ ÿπº◊ÙØ,
Óø◊≈ «√øÿ ÚÀØ’∂, Ó«‘øÁ «√øÿ ÷ÀÛ ¡Â∂ ÏÒÁ∂Ú «√≥ÿ
«√≥ÿªÚ≈Ò≈ ¡Â∂ √ÁΔ’ «Úº’Δ Ì»ÒÍπ √Ó∂ ‘Ø ¡≈◊»¡ª
È∂ ÚΔ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
23 ÎÚΔ-B@AH
 ’Ø∂◊≈™ ‘ÓÒ∂ «ÚπºË Í≥‹≈Ï Ì ”⁄ ¡ÊΔ¡ª √≈Û Óπ˜≈‘∂
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Íø‹≈Ï ¡Â∂ ˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ
√øÿÙ ’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫ ’Ø∂◊≈™ ÌΔÓ≈ (Ó‘≈≈Ù‡) ”⁄
ÔØ‹È≈ÏºË „ø◊ È≈Ò Ì≈‹Í≈ Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. ÁΔ Ù«‘
”Â∂ Á«Òª ¿πμÍ ‘ج∂ Ú«‘ÙΔ ‘ÓÒ∂ Á∂ «Âº÷∂ «ÚØË Ú‹Ø∫
Í≥‹≈Ï Ì ”⁄ E ‹ÈÚΔ ˘ Ì≈‹Í≈ Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. Á∂
¡ÊΔ √≈Û Óπ˜≈‘∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ «¬‘ Óπ˜≈‘∂ √ø◊»,
Í«‡¡≈Ò≈, ÓØ◊≈, ´«Ë¡≈‰≈, Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ È◊,
‹Òø Ë , ‘π « Ù¡≈Íπ  , ’Í»  ÊÒ≈, ¡ø « Óà  √, ¡Â∂
◊πÁ≈√Íπ «˜Ò∑≈ Â∂ «‘√ΔÒ ’∂∫Áª ”Â∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ «¬√
ÓΩ’∂ Óπ˜≈‘≈’≈Δ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂ Á«Òª ”ÂØ ÔØ‹È≈ϺË
‘ÓÒ≈ ’È Â∂ ’≈¿π‰ Á∂ ÁØÙΔ «‘øÁ»ÂÚΔ ’º‡ÛÍ≥ÊΔ¡ª
˘ Âπø «◊ÃÎÂ≈ ’’∂ √÷ √˜≈ Á∂‰ ÁΔ Óø◊ ’ΔÂΔÕ
ÏπÒ≈«¡ª «’‘≈ «’ Á«Òª Á∂ Úº÷∂-Úº÷∂ √ø◊·È
Ó‘ª≈Ù‡ Á∂ ’Ø∂◊≈™ ÌΔÓ≈ «Úº⁄ ¡≈͉∂ √Ó≈◊Ó Ò¬Δ
¡≈ ‘∂ √È «’ Ì≈‹Í≈-¡≈.¡À√.¡À√. ÁΔ Ù«‘ ”Â∂ ’º‡Û
«‘øÁ»Ú≈ÁΔ¡ª È∂ √≈«‹Ù «‘ ‘ÓÒ∂ Á≈ ¿π‘Ȫ ˘ «Ù’≈
ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ ”⁄ A Á«Ò ˘ ÓΩ Á∂ ÿ≈‡
¿πÂ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈, D@ ÂØ∫ ÚºË Á«Ò κ‡Û ‘ج∂ ¡Â∂
Á«Òª Á∂ ¡È∂’ª Ú≈‘Ȫ ÁΔ ÏπΔ Â∑ª ÌøÈÂØÛ, √≈Û-
λ’ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «¬‘ ’Ø¬Δ Í«‘ÒΔ ÿ‡È≈
È‘ƒÕ «¬√ ÂØ ∫ Í«‘Òª Ø « ‘ Ú∂ Ó π Ò ≈ ÁΔ ıπ Á ’π Ù Δ,
√‘≈ÈÍπ (Ô»ÍΔ) Â∂ fi¨ (Í≥‹≈Ï) ¡≈«Á ÿ‡È≈ «¬√
◊º Ò ÁΔ¡ª ◊Ú≈‘Δ ÌÁΔ¡ª ‘È «’ Ì≈‹Í≈-
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È È∂ ‹ØÛ∂ ÒØ’ª Á∂ ’º‡∂ «Ï‹ÒΔ ’∞ÈÀ’ÙÈ
Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ Ï≈ÿ≈Íπ≈‰≈ «Ú÷∂ Ó˜Á»ª ÁΔ
«ÚÙ≈Ò ’≈ÈÎ≥√ ’’∂ Í≥⁄≈«¬Âª È≈Ò √Ï≥«Ë Ó≥◊ª
Í≥⁄≈«¬Âª Áπ¡≈≈ È≈ Ó≥ȉ Â∂ ¿∞‘Ȫ ˘ ÿ∂‰ ¡Â∂
Ó˜Á»ª Á∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª Áπ¡≈≈ ’º‡∂ ‹≈ ‘∂ «Ï‹ÒΔ
’∞ÈÀ’ÙÈ Ø’‰ ¡Â∂ ’º‡∂ ◊¬∂ «Ï‹ÒΔ ’∞ÈÀ’ÙÈ ÷πÁ
‹ØÛ‰ Á∂ ÓÂ∂ Í≈√ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ
«¬‘Ȫ ӫ¡ª ¡È∞√≈ Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ Óπ«‘≥Ó ˘
Â∂˜ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «‹√ «‘ «Í≥‚ √Ó≈Ò√
«Ú÷∂ Ó˜Á»ª ÁΔ «ÚÙ≈Ò ÀÒΔ ’’∂ √’≈ ÚºÒØ∫ Ó˜Á»ª
˘ «Í¤Ò∂ Ï’≈¬∂ ‹ØÛ ’∂ Ì∂‹∂ ‹≈ ‘∂ «Ï‹ÒΔ «ÏºÒª Á≈
Ï≈¬Δ’≈‡ ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «Í≥‚ ’؇Ò≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡≈.¡À√.¡À√. Á∂Ù ¡øÁ ¡≈͉≈ «Î’»-Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
¬∂‹ø‚≈ Ò≈◊» ’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «‘øÁ»ÂÚΔ
’º‡Û Â≈’ª Á«Òª ˘ √ÁΔ¡ª Í«‘Òª Ú≈ÒΔ ¿π√∂
Ó≈ÛΔ ‘≈Ò Á∂ «Úº⁄ ÓπÛ-Í‘πø⁄≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁΔ¡ª ‘ÈÕ
¡≈◊»¡ª È∂ «’‘≈ «’ Ó‘ª≈Ù‡ ¡øÁ Á«Òª Á∂ ’≈ÂÒª
˘ Â∂ ÌøÈÂØÛ ’È Ú≈«Ò¡ª ˘ ª √’≈ È∂ «◊ÃÎÂ≈
È‘ƒ ’ΔÂ≈, «¬√Á∂ ¿πÒ‡ «¬√ ÿ‡È≈ Á≈ «ÚØË ’È
Ú≈«Ò¡ª ˘ «◊ÃÎÂ≈ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈, ¡È∂’ª ”Â∂ fi»·∂
Í⁄∂ Á‹ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ ÁØÚª ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂ ‹∂.¡ÀÈ.Ô». Á∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈◊» ¿πÓ ÷≈«ÒÁ ¡Â∂ ◊π‹≈ ÂØ∫
¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂. «‹◊È∂Ù Ó∂Ú≈ÈΔ «ÚπºË Ó‘ª≈Ù‡ √’≈
ÚºÒØ∫ fi»·∂ ’∂√ Á‹ ’È ÁΔ ‹ØÁ≈ «È÷∂ËΔ ’Á∂ ‘ج∂
Á‹ ’∂√ ÎΩΔ ÂΩ ”Â∂ ºÁ ’È ÁΔ Óø◊ ÚΔ ’ΔÂΔÕ
ÏπÒ≈«¡ª È∂ «‘øÁ» ÚΔ ’º‡Û Â≈’ª Á∂ «Î’»-Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
¬∂‹ø‚∂ Á∂ ºÊ ˘ Ø’‰ ¡Â∂ ‘Ó«Ò¡ª ˘ ͤ≈ÛÈ Ò¬Δ
√øÿÙª Á∂ «ÍÛ ”⁄ ’πÁ º ‰ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ ˛Õ
Óπ˜≈‘≈’≈Δ¡ª ˘ Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Í≥‹≈Ï
Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È Â√∂Ó ÍΔ‡, ‹ÈÒ √’ºÂ ÏÒ«ÚøÁ
«√øÿ ÌπºÒ, ÓΔ ÍÃË≈È ¡ÚÂ≈ «√øÿ √»ÒÍπ, ˜ÓΔÈ
ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ Á∂ ÍÃË≈È Óπ’∂Ù ÓÒΩÁ, ÍÓ‹ΔÂ
’Ω, ‘ø√ ≈‹ ͺÏÚª, ’ÙÓΔ «√øÿ ÿπº◊ÙØ, ≈‹ ’πÓ≈
Í≥‚ØΔ, ’ÓÒ‹Δ √È≈Ú≈, ÏÒ«ÚøÁ «√øÿ ‹¨, Óø◊≈
«√øÿ ÚÀØ’∂ È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
«Ó‘ «√≥ÿ Ú≈Ò≈ «Ú÷∂ ’∞fi Ó˜Á»ª Á∂ «Ï‹ÒΔ ’∞ÈÀ’ÙÈ
’º‡∂ ◊¬∂ √ÈÕ Í∂∫‚± Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È È∂ «Í≥‚ «Úº⁄ Ó˜Á»ª
ÁΔ ÀÒΔ ’ΔÂΔ «‹√ «Úº⁄ ÚºË «◊‰ÂΔ ¡Ωª ÁΔ √ΔÕ
ÀÒΔ ¿∞Í≥ ÒØ’ª ÁΔ ‘≈˜Δ «Úº⁄ ‹Ê∂Ï≥ÁΔ Á∂ ¡≈◊»¡ª
È∂ «Ï‹ÒΔ ’∞ÈÀ’ÙȪ ˘ ‹ØÛ ’∂ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «’ ‹∂’
Í≈Ú’≈Ó Á∂ ¡«Ë’≈Δ ÁπÏ≈≈ ’∞ÈÀ’ÙÈ ’º‡‰ ¡≈¿∞∫Á∂
‘È Âª ¿∞‘Ȫ Á≈ «ÿ≈¿∞ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ E-E ÓÒ∂ ÍÒ≈‡ª Ò¬Δ ¡˜Δ¡ª ÏΔ.‚Δ.ÍΔ.¿∞˜
Á¯Âª «Úº⁄ ‹Ó∑ª ’Ú≈¬Δ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ C@
ÎÚΔ Âº’ ‹∂’ ÍÒ≈‡ ¡Ò≈‡ È‘Δ∫ ’ΔÂ∂ ‹ªÁ∂ ª
‹Ê∂Ï≥ÁΔ ÍÒ≈‡ª ÚºÒ ’»⁄ ’’∂ ¡≈͉∂ «‘º√∂ Á∂ ÍÒ≈‡ª
24 ÎÚΔ-B@AH
«Úº⁄ ÷πÁ fi≥‚∂ ◊º‚∂◊ΔÕ ’ª◊√ √’≈ Ó˜Á»ª Áπ¡≈≈
√≥ÿÙ ’’∂ Íz≈Í ’ΔÂΔ Óπ¯Â «Ï‹ÒΔ ÁΔ √‘»ÒÂ
÷Ø‘ ’∂ Ó˜Á»ª ˘ «ÏºÒ Ì∂‹ ‘Δ ‘ÀÕ Ó˜Á»ª ÚºÒ «Í¤Ò∂
’¬Δ √≈Òª Á≈ Ï’≈«¬¡≈ ÷Û≈ «Á÷≈ ’∂ Í≈Ú’≈Ó ÚºÒØ∫
¡Á≈Òª ˜Δ¬∂ Ó˜Á»ª ˘ √≥ÓÈ Ì∂‹∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√
Á∂ «ıÒ≈¯ Í≈Ú’≈Ó Á∂ ¡À’√Δ¡È, ¿∞.¡À√.‚Δ˜ Á∂
«ÿ≈¿∞ ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Óπ«‘≥Ó
«‘ Ի È Δ¡È Á∂ «˜Ò∑ ≈ Íz Ë ≈È ÏÒÁ∂ Ú «√≥ ÿ
«√≥ÿªÚ≈Ò≈, «˜Ò∑≈ √’ºÂ Ó≥◊≈ «√≥ÿ ÚÀØ’∂, ÏÒ≈’
ËÈ∂-Ó∞˜≈‘«¡ª ”Â∂ Ø’ ¡Â∂ ’≈Ò∂ ’ȱßȪ «ıÒ≈¯ ‹Ó‘±Δ-‹ÈÂ’ ‹μÊ∂ÏßÁΔ¡ª È∂
‚Δ√Δ Ò∞«Ë¡≈‰≈ Á¯Â ¡μ◊∂ ’ΔÂ≈ Ø‘ Ìͱ Ó∞‹≈‘≈
Ò∞ « Ë¡≈‰≈ «˜Ò∑ ≈ ÁΔ¡ª Ó˜Á±  ª, «’√≈Ȫ,
Ó∞ Ò ≈‹Óª, ÈΩ ‹ Ú≈Ȫ, «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª, ¡Ω  ª,
Ï∞μËΔ‹ΔÚΔ¡ª, ‹Ó‘±Δ ’≈’∞ßȪ ÁΔ¡ª G@ ÂØ∫ ÚË∂∂
‹Ó‘±Δ ‹ÈÂ’ ‹μÊ∂ÏßÁΔ¡ª È∂ C@ ‹ÈÚΔ ˘ «‚͇Δ
’«ÓÙÈ Á∂ Á¯Â ¡μ◊∂ ’≈Ò∂ ’ȱßȪ ≈‘Δ∫ ÒØ’ª ÁΔ
‘μ’Δ ¡Ú≈˜ ’∞⁄Ò‰ «÷Ò≈¯ Ø√ Ìͱ «ÚÙ≈Ò Óπ˜≈‘≈
’ΔÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª Ù‘ΔÁ ’Â≈ «√ßÿ √≈Ì≈ Í≈’
ÂØ ∫ ‚Δ.√Δ. Á¯Â Âμ’ ÍÀ Á Ò Ó≈⁄ ÚΔ ’ΔÂ≈
«◊¡≈Õ ‹μÊ∂ÏßÁΔ¡ª È∂ Óß◊ ’ΔÂΔ «’ «‹Ò∑≈ ÍzÙ≈√È ÚμÒØ∫
Ë≈≈ ADD Ò≈ ’∂ ËÈ∂-Ó∞‹≈‘«¡ª ”Â∂ ¡‰«ÓμÊ∂ √Ó∂∫
Ò¬Δ Ò≈¬Δ Ø’ Â∞ß μÁ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ ‹μÊ∂ÏßÁΔ¡ª È∂
Íß‹≈Ï √’≈ ÚμÒØ∫ Ò≈◊± ’ΔÂ∂ ’≈Ò∂ ’ȱßÈ “‹ÈÂ’ Â∂
«Èμ‹Δ ‹≈«¬Á≈Á È∞’√≈È Ø’± ’ȱßÈ” ¡Â∂ Íz√Â≈«ÚÂ
’≈Ò∂ ’ȱßÈ “Í’Ø’≈” ÚΔ Â∞ß μÁ ’È ÁΔ Óß◊
’ΔÂΔÕ Ï∞ Ò ≈«¡ª È∂ ¡À Ò ≈È ’ΔÂ≈ «’ ‹∂ ’  «¬‘
Â≈È≈Ù≈‘ ÎπÓ≈È Â∂ ’≈Ò∂ ’ȱßÈ μÁ È‘Δ∫ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ª
Ò∞«Ë¡≈‰≈ ÍzÙ≈√È Â∂ √’≈ 鱧 ‘Ø «Âμ÷∂ ÒØ’ √ßÿÙ
È≈ˇ ‹Ú≈Ï «ÁμÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
Ø√ Óπ˜≈‘∂ 鱧 √ßÏØËÈ ’Á∂ ‘ج∂ ‹μÊ∂ÏßÁΔ¡ª Á∂
Ï∞Ò≈«¡ª È∂ «’‘≈ «’ Ò∞«Ë¡≈‰≈ ÍzÙ≈ÙÈ Á≈ Íμ’∂ ÂΩ
”Â∂ Ë≈≈ ADD Ò≈¿∞‰ Á≈ ÎπÓ≈È È≈ «√¯ ◊À-‹Ó‘±Δ
‘À , È≈◊«’ ¡≈˜≈ÁΔ¡ª ’∞ ⁄ Ò‰ Ú≈Ò≈ ‘À , √◊Ø ∫
◊À’ȱßÈΔ-◊À√ß«ÚË≈«È’ ÚΔ ‘ÀÕ Ò∞«Ë¡≈‰≈ «˜Ò∑∂ «Úμ⁄
¡«‹‘∂ ’Ø¬Δ ÷Â≈ Ìͱ ¡ÀÓ‹À∫√Δ Ú≈Ò∂ ‘≈Ò≈ ȑΔ∫
‘È «’ «¬√ÁΔ ÚÂØ∫ ÁΔ ÒØÛ ÍÚ∂Õ Ë≈≈ ADD «ÈÙ«⁄Â
√Ó∂∫ (ÚμË ÂØ∫ ÚμË ÁØ Ó‘ΔÈ∂) Ò¬Δ ‘Δ Ò≈¬Δ ‹≈ √’ÁΔ ‘ÀÕ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√’ºÂ ÏÒ’≈ «√≥ÿ √Ó≈Ò√, «Í≥‚ ÍzË≈È Ó∂‹ «√≥ÿ
√Ó≈Ò√, ÓÒ’Δ «√≥ÿ Òß‚∂, Ò÷ÚΔ «√≥ÿ Ø‚∂,
¡ÚÂ≈ «√≥ÿ «Ïº‡≈ ÚÀØ’∂, ÍÓ‹Δ ’Ω, ’∞ÒÁΔÍ ’Ω,
¡Ó‹Δ ’Ω, ¡‹ÀÏ «√≥ÿ, ÁÙÈ «√≥ÿ √Ó≈Ò√,
‘Ï≥√ «√≥ÿ ÎΩ‹Δ, ‘Ï≥√ «Ó√ÂΔ, ‘«‹≥ÁÍ≈Ò «√≥ÿ
√ÓÒ≈√, √ÂÈ≈Ó «√≥ÿ √Ó≈Ò√, ÏÒÁ∂Ú «√≥ÿ ¿∞Î
’≈Ò≈, ◊∞Á∂Ú «√≥ÿ √Ó≈Ò√, ◊∞È≈Ó «√≥ÿ √Ó≈Ò√,
‘⁄È ’Ω, ◊∞Á∂Ú ’Ω, ‹Ó∂ ’Ω, ÈΩ‹Ú≈È Ì≈Â
√Ì≈ Á∂ ¡≈◊» «¬≥Á‹Δ «√≥ÿ √Ó≈Ò√ Ù≈«ÓÒ √ÈÕ
’∂∫Á Â∂ √±Ï≈ √’≈ª ’≈Ò∂ ’˘Èª ≈‘Δ∫ ÒØ’ª Á∂ ‹Ó‘±Δ
‘μ’ª, È≈◊«’ ¡≈˜≈ÁΔ¡ª 鱧 ’∞⁄Ò‰ Á∂ ≈‘ ”Â∂ Â∂˜Δ
È≈ˇ ¡μ◊∂ ÚË ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ‘≈’Óª ÚμÒØ∫ ÒØ’ª «÷Ò≈¯
«Âº÷≈ ¡≈«Ê’ ‘ÓÒ≈ «Úμ«„¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡ÓΔΔ-
◊ΔÏΔ Á≈ Í≈Û≈ Ï∂‘μÁ «Âμ÷≈ ‘Ø ⁄∞μ’≈ ‘ÀÕ Ó«‘ß◊≈¬Δ,
Ï∂˜∞ ◊≈Δ, Âß◊Δ-ÏÁ‘≈ÒΔ, ◊∞‚
ß ≈◊ÁΔ, ¡Ωª, Á«Òª
Â∂ ÿæ‡-«◊‰ÂΔ¡ª ”Â∂ ‹πÒÓ ÚËÁ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√
’≈È ÒØ’ª «Úº⁄ «Âº÷≈ Ø√ ‘ÀÕ ÒØ’ √ßÿÙª ÂØ∫ ÿÏ≈¬∂
‘≈’Ó ’≈Ò∂ ’ȱßȪ, ˜Ï-˜∞ÒÓ ≈‘Δ∫ ÒØ’ª ÁΔ ‘μ’Δ
¡Ú≈˜ ’∞⁄Ò‰ Á≈ ÌÓ Í≈Ò ‘∂ ‘È Í ÒØ’ «¬‘Ȫ
’≈Ò∂ ’ȱßȪ, Â≈ÈÙ≈‘ ÎπÓ≈Ȫ ÂØ∫ ÿÏ≈ ’∂ «Íμ¤∂ È‘Δ∫
‘‡‰ Òμ◊∂Õ Â≈ÈÙ≈‘ ÎÓ≈È, ’≈Ò∂ ’ȱßÈ ‘≈’Óª ÁΔ
ӘϱÂΔ Á≈ È‘Δ∫ √◊Ø∫ ’Ó‹ØΔ Á≈ √±⁄’ ‘ÈÕ ÒØ’ È≈
«√¯ ¡≈͉∂ ¡≈«Ê’, «√¡≈√Δ, √Ó≈«‹’ ‘μ’ª Ò¬Δ
√ßÿÙ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úμ⁄ ‚‡∂ «‘‰◊∂ √◊Ø∫ «¬‘Ȫ ‹≈Ï
ÎπÓ≈Ȫ/’≈Ò∂ ’ȱßȪ 鱧 ÚΔ Ú≈«Í√ ’Ú≈ ’∂ «‘‰◊∂Õ
Ø√ Ó∞˜≈‘∂ «Úμ⁄ ‹Ó‘±Δ ¡«Ë’≈ √Ì≈, «Ï◊∞Ò
Ó˜Á± Á√Â≈, «¬È’Ò≈ÏΔ ’∂∫Á Íß‹≈Ï, «’ÂΔ «’√≈È
Ô±ÈΔ¡È, Ò≈Ò fiß‚≈ Íß‹≈Ï Ìμ·≈ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È, ¬∂‡’,
√Δ.¡≈¬Δ.‡Δ.Ô±. (√Δ‡±), ‹Ó‘±Δ «’√≈È √Ì≈, Ì≈ÂΔ
«’√≈È Ô±ÈΔ¡È (¬∂’Â≈-¿∞◊≈‘ª), «¬È’Ò≈ÏΔ ÒØ’
ÓØ  ⁄≈, ’≈Ó≈◊≈‡≈Ó≈± Ô≈Á◊≈Δ ’Ó∂ ‡ Δ, ÍΔÍÒ‹
ÓΔ‚Δ¡≈ «Òß’, Â’ÙΔÒ √∞√≈«¬‡Δ, ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈,
Ù‘ΔÁ Ì◊ «√ßÿ ÈΩ‹Ú≈È √Ì≈, Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√
Ô±ÈΔ¡È, Ì≈ÂΔ «’√≈È Ô±ÈΔ¡È (‚’Ω∫Á≈), ¡ª◊ÈÏ≈ÛΔ
Ó∞ Ò ≈‹Ó Ô± È Δ¡È, ‡À ’ √‡≈¬ΔÒ-‘Ω ˜ Δ ’≈Ó◊≈
25 ÎÚΔ-B@AH
Ô±ÈΔ¡È, Ò≈Ò fiß‚≈ Ï‹≈‹ √ßÈ‹ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È,
‚ÀÓØ’z∂«‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√Ø«√¬∂ÙÈ, Í∂∫‚± Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È
(ÓÙ≈Ò), ÓØÒ‚ ¡À∫‚ √‡ΔÒ Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È, Í∂∫‚±
Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È, √Δ.‡Δ.Ô±. Íß‹≈Ï, √Î≈¬Δ Ò∂Ï Ô±ÈΔ¡È
(¬∂‡’), Ò≈Ò fiß‚≈ ‘ΔØ √≈¬Δ’Ò Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È,
’≈÷≈È≈ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È, ∂‘ÛΔ ÎÛΔ ÎÀ‚∂ÙÈ, Ó˜Á±
¡«Ë’≈ √ßÿÙ ¡«Ì¡≈È, ÏΔ.’∂.¡ÀÓ.Ô±., «¬ß‡’, Íß‹≈Ï
÷∂ ӘÁ± √Ì≈, «¬È’Ò≈ÏΔ ÈΩ‹Ú≈È «Ú«Á¡≈ÊΔ Óß⁄,
ÒØ’ Óß⁄ Íß‹≈Ï, ‘Ω˜Δ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È (¬∂‡’), Íß‹≈Ï
Ø‚Ú∂‹ «¬ßÍÒ≈¬Δ˜ Ô±ÈΔ¡È (¡‹≈Á), «’√≈È Óß⁄
Íß‹≈Ï, Íß‹≈Ï ÒØ’ √μ«Ì¡≈⁄≈’ Óß⁄, «Ó¿±∫√ΔÍÒ
Ú’˜ Ô± È Δ¡È (¬∂ ‡ ’), Á∂ ‘ ≈ÂΔ Ó˜Á±  √Ì≈,
‚Δ.Ú≈¬Δ.¡ÀÎ.¡≈¬Δ., ÓÈ∂◊≈ Ô±ÈΔ¡È (√Δ‡ΔÔ±),
◊Ø«Ó߇ ‡Δ⁄˜ Ô±ÈΔ¡È, ∂ÒÚ∂ Í∂∫ÙÈ˜ ¡À√Ø«√¬∂ÙÈ,
«‚√ÍØ‹Ò Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È (¬∂‡’), È∂◊≈ Ó˜Á±
Ô±ÈΔ¡È, Íß‹≈Ï «ÈÓ≈‰ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È Ò≈Ò fiß‚≈
Í∂∫‚± ⁄Ω∫’ΔÁ≈ Ô±ÈΔ¡È, Ó‘ª√Ì≈ Ò∞«Ë¡≈‰≈, Íß‹≈Ï Ø‚
Ó؇ ‡ª√ÍØ‡ Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È (¬∂‡’), ÒØ’ ¬∂’Â≈
√ß ◊ ·È, ‚Δ.‡Δ.¡À Î ., ÍΔ.¡À √ .¬Δ.ÏΔ. «¬ß Í Ò≈¬Δ˜
ÎÀ‚∂ÙÈ (¬∂‡’), ’ß√‡z’ÙÈ Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È (¬∂‡’),
ÍΔ.¡À√.Ô». √‡º‚Δ √’Ò Í≥‹≈Ï ÷∂ÂΔÏ≈ÛΔ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ Ò∞«Ë¡≈‰≈ ÚºÒØ∫ «Ú⁄≈-⁄⁄≈
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È √‡º‚Δ √’Ò ÍΔ.¬∂.Ô».
Òπ«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ TÓπÒ’ ÁΔ ÁÙ≈ ¡Â∂ ‹Ú≈ÈΔ ÁΔ «ÁÙ≈U
«ÚÙ∂ ”Â∂ «¬º’ «Ú⁄≈-⁄⁄≈ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «Ú⁄≈-⁄⁄≈
«Úº⁄ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈ ÍzË≈È √≈ÊΔ «‹≥Á «√≥ÿ È∂
B@ «Ó≥‡ ¡≈Í‰Δ ◊ºÒ º÷Δ «‹√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘≈˜
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ √Ú≈Ò-‹Ú≈Ï ’ΔÂ∂Õ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂
√»Ï≈ «ÚºÂ √’ºÂ √≈ÊΔ ’Ó‹Δ ’؇’Í»≈ È∂ ⁄⁄≈
ÁΔ Ù∞»¡≈ ’ΔÂΔÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≈ÊΔ «‹≥Á «√≥ÿ
È∂ ¡≈Í‰Δ ◊ºÒ º÷«Á¡ª ⁄≈ȉ≈ Í≈«¬¡≈ «’ ÈΩ‹Ú≈Ȫ,
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª «Úº⁄ ÷≈√ ’’∂ «Â≥È «ÚÙ∂ÙÂ≈Úª
‘∞≥ÁΔ¡ª ‘ÈÕ «¬º’ ˆÒ Á≈ «ÚØË ’È≈, Á»‹≈ ’«ÚÂ≈,
◊ΔÂ, ’‘≈‰Δ «Ò÷‰≈ Â∂ ◊≈¿∞‰≈, ÂΔ‹≈ «Í¡≈ ’È≈Õ
¡º‹ ’ºÒ «√È∂Ó≈ Í«‘ÒΔ ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’Δ Á»‹Δ¡ª Á∂
Ó≈«¬È∂ ÏÁÒ ’∂ ÍzÎπº«Ò ’ «‘≈ ‘ÀÕ ÈΩ‹Ú≈È «ÚØË
ª ’ ‘∂ ‘È Í «’√ Á≈? ¡≈͉∂ ‘Δ ◊∞¡ª„Δ, ÁØ√Â-
«ÓºÂª Á≈Õ «√º‡≈ «¬‘ ‘À «’ ÈΩ‹Ú≈Ȫ «Úº⁄ Òº⁄ ◊≈«¬’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ì≈ÂΔ ÷∂ ӘÁ± Ô±ÈΔ¡È, Íß‹≈Ï ÍμÒ∂Á≈ Ú’˜
Ô± È Δ¡È (¬∂ ‡ ’), «¬√ÂΔ Ó˜Á±  √ß ◊ ·È,
¡ÀÎ.√Δ.¡≈¬Δ. ÍμÒ∂Á≈ Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È (¬∂‡’),
’Ï≈ÛΔ ¡À √ Ø « √¬∂ Ù È, ¡≈‡Ø «’Ù≈ Ô± È Δ¡È,
ÍΔ.¡≈.‡Δ.√Δ. Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È (¬∂‡’), ‡À’ÈΔ’Ò
√«Ú‹√ Ô±ÈΔ¡È, ÓÀ‚Δ’Ò ÍzÀ’‡ΔÙÈ˜ Ô±ÈΔ¡È
(Íß‹≈Ï), Ò≈Ò fiß‚≈ ‘Ω˜Δ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È, Ò≈Ò fiß‚≈
‡À’√‡≈¬ΔÒ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È, Ò≈Ò fiß‚≈ ¬Δ’؇À’ Ó˜Á±
Ô±ÈΔ¡È, ’∞μÒ «‘ßÁ «’√≈È √Ì≈, ’∞μÒ «‘ßÁ ÷∂ ӘÁ±
Ô±ÈΔ¡È, Ò≈Ò fiß‚≈ «ÓÈΔ ‘À‚Ò Ú’˜ Ô±ÈΔ¡È,
Ì≈ «ÈÓ≈‰ «Ó√ÂΔ Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È, ‚ÀÓØ’z∂«‡’
Ó∞Ò≈‹Ó ÎÀ‚∂ÙÈ Íß‹≈Ï, ÍΔ.√Δ.¡ÀÓ.¡À√.¡≈. Ô±ÈΔ¡È,
¡≈Ò «¬ß‚Δ¡≈ «’√≈È ÎÀ‚∂ÙÈ Íß‹≈Ï, ÏΔ.¡À√.¡ÀÈ.¡ÀÒ.
«¬ßÍÒ≈¬Δ˜ Ô±ÈΔ¡È, ¬∂.¡≈¬Δ.√Δ.√Δ.‡±.Ô±., Ù‘ΔÁ Ï≈Ï≈
Ì≈È «√ßÿ «√ßÿ ◊Á ÓÀÓØΔ¡Ò ‡μ√‡, È≈ÁÈ ∂ÒÚ∂
ÓÀÈ‹ Ô±ÈΔ¡È, ÒØ’ Óß⁄ Íß‹≈Ï, ¡≈«Á ‹μÊ∂ÏÁ ß Δ¡ª Ù≈ÓÒ
√È Ó∞‹≈‘∂ 鱧 Íz.Ø ‹◊ÓØ‘È «√ßÿ, ‚ΔÍΔ ÓΩÛ, ≈‹«ÚßÁ,
Â√∂Ó ‹Ø˪, ’Ó‹Δ ’؇’Í»≈, ’ßÚÒ‹Δ ÷ßÈ≈,
‹◊ÁΔÙ ⁄ßÁ, ÿÏΔ «√ßÿ, ‘«‹ßÁ «√ßÿ, «Ú‹∂
È≈≈«¬‰, ‹√Á∂Ú ÒÒÂØ∫ ¡≈«Á È∂ √ßÏØ«Ë ’ΔÂ≈Õ
Ï‰È ÁΔ ‘ØÛ ¡Â∂ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ Óπ≥«‚¡ª Á∂
«¬º’ ÂØ∫ ÚºË ÒÛ’Δ¡ª È≈Ò ¡Â∂ ÒÛ’Δ¡ª Á∂ «¬º’ ÂØ∫
ÚºË Óπ≥«‚¡ª È≈Ò È˜≈«¬˜ √Ï≥Ë «‘≥Á∂ ‘ÈÕ «√È∂Ó≈ È∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á≈ ØÒ Ó≈‚Ò AH √≈Ò ÁΔ ¿∞Ó «Úº⁄ ¡≈˜≈ÁΔ
Ò¬Δ Îª√Δ ”Â∂ Ò‡’ ‹≈‰ Ú≈Ò≈ ’Â≈ «√≥ÿ √≈Ì≈
È‘Δ∫ ÏÒ«’ TAHÚ∂∫ ”⁄ Óπ≥‚≈ ÏÁÈ≈Ó ‘Ø «◊¡≈U ◊≈¿∞‰
Ú≈Ò∂ ◊≈«¬’ ˘ ω≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ «‹√ ÂØ∫ ΩÙÈΔ ÒÀ ’∂
ÈΩ‹Ú≈Ȫ È∂ AHÚ∂∫ ”⁄ ÏÁÈ≈Ó ‘؉ ˘ ¡≈͉≈ «¬º’ ◊∞‰
ω≈ «Ò¡≈ ‘ÀÕ ‹Ú≈ÈΔ «¬‘Ȫ ◊Δª ¿∞Í Ⱥ⁄ÁΔ Âª
«¬’º«·¡ª ‘Ø ’∂ ‘À, Í ÎΔ√ª «Úº⁄ Ú≈Ë∂, Ï∂π˜◊≈Δ
«‹‘Δ¡ª √Óº«√¡≈Úª ÍzÂΔ √Ø⁄ÁΔ ‹∞Á≈-‹∞Á≈ ‘Ø ’∂ ‘ÀÕ ‹∂
‹Ú≈ÈΔ È∂ «¬’º«·¡ª ‘Ø ’∂ √Ø«⁄¡≈ ‘∞≥Á≈ ª ’ª◊√,
¡’≈ÒΔ, ¡≈Í Á∂ ÒΔ‚ ÒØ’ª ˘ Ï∂Ú’»Î È≈ ω≈ Í≈¿∞∫Á∂Õ
‹Ú≈ÈΔ Ú∂÷ Í≈¿∞∫ÁΔ «’ ’ÀÍ‡È H@@ √’»Ò Ï≥Á ’’∂
¡ª◊‰Ú≈ÛΔ ¡Ωª ˘, ÊÓÒ ÍÒª‡ Ï≥Á ’’∂ ‘˜≈ª
’Ó⁄≈Δ¡ª ˘ π˜◊≈ Á∂ «‘≈ ’∂ ÷Ø‘ «‘≈ ‘ÀÕ
26 ÎÚΔ-B@AH
÷∂ÂΔÏ≈ÛΔ, «¬≥‚√‡Δ, ÓÀȱÎÀ’⁄«≥◊ «’√∂ ÚΔ ÷∂Â «Úº⁄
ÈΩ’Δ¡ª ÍÀÁ≈ È‘Δ∫ ‘Ø ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Ô».ÍΔ.¬∂.-A Á∂ ≈‹
«Úº⁄ «¬≥ÍÒØ«¬ÓÀ∫‡ Á @.@G √Δ, ‹Ø Ô».ÍΔ.¬∂. B Á∂ ≈‹
«Úº⁄ ÿº‡ ’∂ @.@D ¡Â∂ ‘∞‰ ÓØÁΔ Á∂ ≈‹ «Úº⁄ ˜ΔØ ÂØ∫
ÚΔ ÊºÒ∂ ⁄ÒΔ ◊¬Δ ‘ÀÕ ÈÂΔ‹È «Í¤Ò∂ √≈Ò π˜◊≈ ÁΔ
Ì≈Ò Ò¬Δ ’∂ÚÒ Í≥‹≈Ï «Úº⁄Ø∫ ‘Δ ¤∂ Òº÷ ÒØ’ª È∂ «ÚÁ∂Ùª
Ò¬Δ ¡ÍÒ≈¬Δ ’ΔÂ≈Õ «ÚÁ∂Ù ÚΔ ◊«‘∂ ¡≈«Ê’ √ø’‡
Á≈ «Ù’≈ ‘È, ª ‘Δ ’È∂‚≈ È∂ ¡≈Í‰Δ¡ª ÚΔ˜≈ Ùª
√÷ ’ «ÁºÂΔ¡ª ‘ÈÕ ¡ÓΔ’≈ È∂ Òº÷ª «ÚÁ∂ÙΔ ÒØ’ª
˘ Á∂Ù ÂØ∫ Ï≈‘ ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ √Ø ÈΩ‹Ú≈È ¡Ê≈‘ ¿±‹≈,
√ÓºÊ≈ È≈Ò Ì«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ ¿±‹≈ «¬º’-Á»‹∂
˘ ¤Ø‡Δ¡ª-¤Ø‡Δ¡ª ≥«‹Ùª «Íº¤∂ «¬º’-Á»‹∂ ˘ Ó≈È,
¤ÂÌ≈ÂΔ Ó‘≈≈Ù‡ª ÚºÒØ∫ ¡≈Ò «¬ø‚Δ¡≈ √‡»‚À∫‡√ √«Ó‡ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø¬Δ ÍΔ.¡À√.Ô».
¤ÂÌ≈ÂΔ Ó‘≈≈Ù‡ ‹Ø «’ Ó‘≈≈Ù‡ ÁΔ «¬º’
«Ú«Á¡≈ÊΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ˛, ÚºÒØ∫ C-D ‹ÈÚΔ ˘ Á≈Á
(ÓπøϬΔ) «Ú÷∂ ¡≈Ò «¬ø‚Δ¡≈ √‡»‚À∫‡√ √«Ó‡ Á≈ ¡≈ÔØ‹È
’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ √«Ó‡ Á≈ «ÚÙ≈ «Ú«Á¡≈ Á∂
«Èº‹Δ’È, Ì◊Ú∂∫’È ÁΔ ÏÁΩÒ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ √Ó∂∫
«Úº ⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ ÁÍ∂ Ù ¸‰Ω Â Δ¡ª √ΔÕ
¤ÂÌ≈ÂΔ ÚºÒØ∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈◊» ¿πÓ ÷≈«ÒÁ,
Á«Ò ¡≈◊» «‹◊È∂Ù Ó∂Ú≈ÈΔ, Ô».ÍΔ. ÂØ∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ
¡≈◊» Δ⁄≈ «√ø ÿ , ‘«¡≈‰∂ ÂØ ∫ Íà Á ΔÍ ÈÚ≈Ò,
ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √≈ÊΔ ’Ó‹Δ ’؇’Í»≈ ˘ ÏπÒ≈«¡ª
Ú‹Ø∫ √ºÁ≈ ͺÂ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ
D ‹ÈÚΔ ˘ ‹Á ¤ÂÌ≈ÂΔ Á∂ √º Á ∂ ”Â∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ ÍÃØ◊≈Ó Á∂ √Ê≈È ”Â∂ «¬’ºÂ ‘؉≈ Ùπ» ‘ج∂
ª ÍπÒΔ√ È∂ ÍÃØ◊≈Ó ˘ Â≈ÍΔ‚Ø ’È Ò¬Δ ÍÃØ◊≈Ó
Ú≈Ò∂ ‘≈Ò ˘ «‹øÁ∂ ‹Û∑ «ÁºÂ∂Õ ¤ÂÌ≈ÂΔ Á∂ √»Ï≈
ÍÃË≈È ÁºÂ≈ ‚◊∂ Â∂ ‘Ø √≈ÊΔ¡ª ˘ ÍÃØ◊≈Ó ÂØ∫ Í«‘Òª
‘Δ ÍπÒΔ√ È∂ «◊ÃÎÂ≈ ’ «Ò¡≈Õ √≈≈ «¬Ò≈’≈ ÍπÒΔ√
¤≈¿π‰Δ «Úº⁄ ÂÏÁΔÒ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
È∂ ËÈ≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ ËÈ∂ ˘ «‹Ú∂∫ «‹Ú∂∫ ¡≈◊» √øÏØËÈ
’Á∂ √Δ, ÍπÒΔ√ ¿π‘Ȫ ˘ «◊ÃÎÂ≈ ’ÁΔ ◊¬ΔÕ ÍπÒΔ√
È∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ ÏπΔ Â∑ª ’πº«‡¡≈ ¡Â∂ ¡Òº◊-
¡Òº◊ Ê≈«‰¡ª «Úº⁄ ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈Õ ‹Á ÍπÒΔ√ ˘
Òº«◊¡≈ «’ «Ú«Á¡≈ÊΔ ‘π‰ ’Ø¬Δ ÍÃØ◊≈Ó È‘ƒ ’
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‚Δ«‹¡ª ”Â∂ √≈Δ-√≈Δ ≈ Ⱥ⁄‰ «Úº⁄ ¡‹≈¬Δ∫ ‹≈
‘Δ ‘ÀÕ ÒØÛ «√Î ‹Ú≈ÈΔ ÁΔ ÓΩ‹»Á≈ ˆÒ «ÁÙ≈ ÁΔ
ʪ √‘Δ «ÁÙ≈, ˆÒ Á∂ «ıÒ≈¯ ÏØÒ‰, «ÚØË ’È,
«¬’º·∂ ‘؉ Ú≈ÒΔ «ÁÙ≈ ˘ «ÈË≈« ’È ÁΔ ‘ÀÕ «¬√
ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘≈˜ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ ’¬Δ √Ú≈Ò ’ΔÂ∂
«‹È∑ª Á∂ √≈ÊΔ «‹≥Á «√≥ÿ È∂ ‹Ú≈Ï «ÁºÂ∂Õ
«¬√ «Ú⁄≈-⁄⁄≈ ˘ ÍΔ.¬∂.Ô». Ò∞«Ë¡≈‰≈ Á∂
ÏΔ.¡À√.√Δ. Á∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÙÈÁΔÍ «√≥ÿ È∂ ‹Ê∂Ï≥Á
’ΔÂ≈Õ ¡÷Δ «Úº⁄ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂ ¡≈◊» ¡π‰
’∞Ó≈ È∂ √≈∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Á≈ «Ú⁄≈-⁄⁄≈ «Úº⁄
Ù≈«ÓÒ ‘؉ ”Â∂ Ë≥ÈÚ≈Á ’«Á¡ª Áº«√¡≈ «’ «¬√ ˘
«È≥Â ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
√’Á∂ ª Á∂ Ù≈Ó ˘ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ «‘≈¡ ’ΔÂ≈
«◊¡≈Õ
Ó‘≈≈Ù‡ √’≈ ¡Â∂ ÍπÒΔ√ ÍÃ√≈ÙÈ Á∂ «¬√
◊À-√ø«ÚË≈È’, ◊À-‹Ó‘»Δ ¡Â∂ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ ⁄«ºÂ
Á∂ «ıÒ≈¯ Á≈Á «Ú÷∂ ’≈ÈÎø√ ¡≈ÔØ«‹Â ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
ÍÃÀ√ ’≈ÈÎø√ «Úº⁄ Á≈Á ÂØ∫ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.√Δ. ’«ÍÒ
Í≈«‡Ò, ÍΔ.¡À√.Ô». ÂØ∫ ’Ó‹Δ ’؇’Í»≈, ¤ÂÌ≈ÂΔ
ÂØ∫ ÁºÂ≈ ‚◊∂, ‘«¡≈‰≈ ÂØ∫ ÍÃÁΔÍ ÈÚ≈Ò, Ô».ÍΔ. ÂØ∫
Δ⁄≈ «√øÿ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂Õ ’≈ÈÎø√ ÂØ∫ ¿πÍø «¬º’ √ªfiΔ
ÓΔ«‡ø◊ ’’∂ ÂÀ¡ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «’ «¬‘Δ √‡»‚À∫‡√ √«Óº‡
‘π‰ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¡≈ Â∂ ¡≈ÈÒ≈«¬È ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂◊Δ «‹√
«Úº⁄ Úº÷-Úº÷ ≈‹ª ÂØ∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈◊» √øÏØËÈ
’È◊∂Õ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ‘Ø«¬¡≈ «’ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ √øÿΔ
‡ØÒ∂ Á∂ Á«ÒÂ, Óπ√«ÒÓ «ÚØËΔ «⁄‘∂ Á∂ Í≈‹ ¿πÿ∂ÛÈ
Ú≈Ò∂ ¿πÓ ÷≈«ÒÁ, «‹◊È∂Ù Ó∂Ú≈ÈΔ ˘ ÏØÒ‰ ÂØ∫ Ø’‰≈
ÂÀ¡ ’Á≈ ˛ «’ √’≈ «Î’» Î≈ÙΔÚ≈Á Á∂ ≈‘ ͬΔ
‘Ø¬Δ ˛, «‹‘ÛΔ «’√∂ ÚΔ «ÚØËΔ «Ú⁄≈, √Ø⁄ ˘ Ó»‘∂
È‘ƒ ¡≈¿π‰ Á∂‰≈ ⁄≈‘πøÁΔÕ
¡◊Ò∂ «ÁÈ ÓÀ’√ Ó‘≈≈Ù‡ È≈Ó Á∂ ÚÀμÏ ÍØ‡Ò
È∂ ¤Â Ì≈ÂΔ Á∂ ÁºÂ≈ ‚◊∂, ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ ’Ó‹ΔÂ
’؇’Í»≈, ◊◊È √ø◊≈ÓΔ ÁΔ Ò≈¬ΔÚ «¬ø‡«Ú¿» ’ΔÂΔÕ
«‹√ «Úº⁄ ÍΔ.¡À√.Ô». È∂ «¬√ √≈∂ ÿ‡È≈¥Ó ÁΔ √÷Â
«È÷∂ËΔ ’ΔÂΔÕ
27 ÎÚΔ-B@AH
 ÍÃØ◊À«√Ú ‚ÀÓØ’∂«‡’ √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È ÁΔ ’≈ÈÎø√ «Úº⁄ ÍΔ.¡À√.Ô». Á≈ Ì≈ÂΔ √øÁ∂Ù
ÍÃØ◊À«√Ú ‚ÀÓØ’∂«‡’ √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫
Â∂Òø◊≈È≈ «Ú÷∂ ‘ ÁØ √≈Òª Ï≈¡Á ’ΔÂΔ ‹≈‰ Ú≈ÒΔ
√»Ï≈ ͺËΔ ’≈ÈÎø√ Ó«‘Ï»ÏÈ◊ Ù«‘ «Ú÷∂ H-A@
Á√øÏ ˘ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
’≈ÈÎø√ ÂØ∫ Í«‘Òª ÍΔ.‚Δ.¡À√.Ô». È∂ Ù«‘ «Úº⁄
«ÚÙ≈Ò ÀÒΔ ¡Â∂ Óπ˜≈‘≈ ’ΔÂ≈Õ Óπ˜≈‘∂ «Úº⁄ ’ΔÏ
F@@@ ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ √ÈÕ «‹È∑ª «Úº⁄
√’»ÒΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «˜¡≈Á≈ √ΔÕ Óπ˜≈‘∂
Á∂ ÁΩ≈È È≈¡∂Ï≈‹Δ Á∂ È≈Ò √º«Ì¡≈⁄≈’ ‡ΔÓ ÚºÒØ∫
√Ê≈È’ ÒØ’-È≈⁄ ’«Á¡ª «¬º’ fi≈’Δ ’º„Δ ◊¬ΔÕ «‹√
«Úº⁄ ¡ÓΔ’È √≈Ó≈‹ ‘ºÊ∫Ø ÓØÁΔ √’≈ Áπ¡≈≈ Ì≈Â
Ó≈ ÁΔ ‘Ø ‘Δ ´º‡ ˘ ÍÃÁ«Ù ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ √≈∂ Ù«‘
«Úº⁄ Óπ˜≈‘≈ ’È ¿πÍø «¬º’ ÷πºÒ∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ ÀÒΔ
¡≈ÔØ«‹Â ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ ÀÒΔ ˘ ’¬Δ «¬È’Ò≈ÏΔ Í≈‡Δ¡ª,
‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Á∂ ¡≈◊»¡ª, ÏπºËΔ‹ΔÚΔ¡ª, Ò∂÷’ª È∂
√øÏØËÈ ’’∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Á∂ √¯Ò √øÿÙª Ò¬Δ ÙπºÌ
¡≈‡Ø «’Ù≈ ⁄≈Ò’ª ÚºÒØ∫ ÍπÒΔ√ ˺’∂Ù≈‘Δ «ÚπºË Óπ’øÓÒ ‘ÛÂ≈Ò
‹ÒøË ˘ √Ó≈‡ «√‡Δ ω≈¿π‰ Á∂ Ȫ ”Â∂ ¡≈‡Ø
«’Ù≈ ⁄≈Ò’ª ˘ ¿π‹≈ÛÈ Á∂ «ıÒ≈¯ ⁄≈Ò’ª ÁΔ¡ª
Úº÷-Úº÷ Ô»ÈΔ¡Èª ÚºÒØ∫ Ô»È≈«¬«‡‚ ¡≈‡Ø «’Ù≈ Ú’√
‡∂‚ Ô»ÈΔ¡È Á∂ ÏÀÈ ‘∂· ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ √øÿÙ ÁΔ
¡◊ÒΔ ’ÛΔ Ú‹Ø∫ A@ ‹ÈÚΔ ˘ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈
‘≈Ò ‹ÒøË «Ú÷∂ «˜Ò∑≈ ͺËΔ «¬’º· ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬√ Ó√Ò∂ ”Â∂ H ‹ÈÚΔ ˘ ¡≈‡Ø «’Ù≈ ⁄≈Ò’ª ÚºÒØ∫
«˜Ò∑∂ ¡øÁ Óπ’øÓÒ ‘ÛÂ≈Ò ’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ Ú’Ù≈Í
⁄Ω’ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ‚Δ.√Δ. Á¯Â º’ Ø‘ ÌÍ» Óπ˜≈‘≈
’’∂ ‚Δ.√Δ. Á¯Â ¡º◊∂ ËÈ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
Ù«‘ ˘ √Ó≈‡ «√‡Δ ω≈¿π‰ Á∂ Ȫ ‘∂· ¡Â∂
ÍÃÁ»Ù‰ Â∂ ‡À«Î’ Óπ’ ’È Á∂ Ȫ ‘∂· ÍÃ√≈ÙÈ ÏπΔ
Â∑ª ’˜≈ ’π«Ûº’Δ «Úº⁄ Î√∂ ¡≈‡Ø «’Ù≈ ⁄≈Ò’ª ˘
«ÈÙ≈È≈ ω≈ «‘≈ ˛Õ ÍÃ√≈ÙÈ ‘≈¬Δ’Ø‡ Á≈ ‘Ú≈Ò≈ Á∂
’∂ √Δ.¡ÀÈ.‹Δ. «’º‡ Ú≈Ò∂ ¡≈‡Ø «’Ù≈ ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ
˜Ø Í≈ «‘≈ ˛Õ ¡≈‡Ø ⁄≈Ò’ √Δ.¡ÀÈ.‹Δ. «’º‡ Ú≈Ò∂
¡≈‡Ø ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ ≈˜Δ ª ‘È ÍÃø» ˛≈ÈΔ‹È’ ◊ºÒ
«¬‘ ˛ «’ √’≈ ‹ª ÍÃ√≈ÙÈ Í≈√ √Δ.¡ÀÈ.‹Δ. ◊À√
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬º¤≈Úª ÍÃ◊‡ ’ΔÂΔ¡ªÕ
H Á√øÏ ˘ Ù≈Ó Âº’ ÀÒΔ ÂØ∫ ¿πÍø I Á√øÏ ˘
’≈ÈÎø√ ÁΔ Ùπ»¡≈ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ ’≈ÈÎø√ «Úº⁄ ’πºÒ
E@I ‚ÀÒΔ◊∂‡ Ù≈ÓÒ ‘ج∂Õ Ùπ»¡≈ «Úº⁄ ÏπºËΔ‹ΔÚΔ ÙÃΔË
◊ΩΔ Úø’∂Ù ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ «ÚºÂ √’ºÂ
’Ó‹Δ ’؇’Í»≈, «ÁºÒΔ ÂØ∫ ÍΔ.‚Δ.¡À√.Ô». Á∂ ¡≈◊»
ËΔ‹ ’πÓ≈, ¡ªË≈ ÍÃÁ∂Ù ÂØ∫ ÍΔ.‚Δ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈
ÍÃË≈È ÚΔÙø’≈, ‡Δ.ÚΔ.ÚΔ. Á∂ ¡≈◊»¡ª È∂ ¡≈͉≈
Ì≈ÂΔ √øÁ∂Ù «ÁºÂ≈Õ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √≈ÊΔ ’Ó‹ΔÂ
’؇’Í»≈ Â∂ ‰ÚΔ øË≈Ú≈ ÀÒΔ, Óπ˜≈‘∂ ¡Â∂ ’≈ÈÎø√
ÁΩ≈È Ù≈«ÓÒ ‘∂Õ ’≈ÈÎø√ «Úº⁄ «Í¤Ò∂ ÁØ √≈Òª ÁΔ
«ÍØ‡ Í∂Ù ’’∂ ¿π√ ¿πμÍ «Ú⁄≈-⁄⁄≈ ’Ú≈¬Δ
◊¬ΔÕ ’≈ÈÎø √ Á∂ ¡≈÷Δ «ÁÈ A@ Á√ø Ï  ˘
ÍΔ.‚Δ.¡À√.Ô». Â∂Òø◊≈È≈ ÁΔ DI ÓÀ∫ÏΔ ÈÚƒ √»Ï≈ ’Ó∂‡Δ
¸‰Δ ◊¬ΔÕ ‹πÍ’≈ ÙÃΔ«ÈÚ≈√È ˘ √»Ï≈ ÍÃË≈È, ÏΔ. ≈Ó»
˘ ‹ÈÒ √’ºÂ ¸«‰¡≈ «◊¡≈Õ
Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈¿π‰ Á≈ ’Ø¬Δ ÍÃÏøË ˛ ‘Δ È‘ƒÕ ’˜∂
¿πμÍ Ò¬∂ ‘ج∂ ‚Δ˜Ò ¡≈‡Ø «’«Ù¡ª Á∂ ⁄≈Ò’ ’Δ
’‰ ¡Â∂ «¬‘Ȫ ¡≈‡Ø‹ Á≈ ’˜≈ «’Ú∂∫ ¿πÂ≈ÈÕ
«¬‘Á≈ ÏÁÒ √’≈ ‹ª ÍÃ√≈ÙÈ ’Ø¬Δ Á∂‰ Ò¬Δ «Â¡≈
È‘ƒÕ
¿πÈ∑ª Óø◊ ’ΔÂΔ «’ Ù«‘ ˘ √Ø‘‰≈ ω≈¿π‰ Á∂
Ȫ ʺÒ∂ ◊ΔÏ ¡≈‡Ø ⁄≈Ò’ª Á≈ ¿π‹≈Û≈ ÏøÁ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂,
’˜≈ ’π«Ûº’Δ «Úº⁄ Î√∂ ¡≈‡Ø ⁄≈Ò’ª ˘ ’˜≈ Óπ’Â
’’∂ ‚Δ˜Ò ¡≈‡Ø˜ ÏÁÒ∂ √Δ.¡ÀÈ.‹Δ. «’º‡ Ú≈Ò∂ ¡≈‡Ø
«’Ù≈ «ÁºÂ∂ ‹≈‰, ÒØÛ ¡Èπ√≈ √Δ.¡ÀÈ.‹Δ. ◊À√ Í≥Í
«˜Ò∑∂ ¡øÁ Ò◊≈¬∂ ‹≈‰Õ
«¬√ ÓΩ’∂ Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Í≥‹≈Ï Á∂ «˜Ò∑≈
√’ºÂ ’ÙÓΔ «√øÿ ÿπº◊ÙØ, ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂
ÚΔ ’πÓ≈, Ô»ÈΔ¡È Á∂ ÍÃË≈È ÚΔ √ºÌÚ≈Ò, ≈‹ΔÚ
’«ÍÒ≈, ‘⁄øÁ «√øÿ ˛Δ, ¡Ó‹Δ «√øÿ ’Ò∂,
ÍÓ‹Δ «√øÿ Í≥Ó≈, Ø«‘ ’«Ò¡≈‰, ÓÈÍÃΔ «√øÿ
¡Â∂ Ù‘ΔÁ-¬∂-¡≈˜Ó Ì◊«√øÿ ¥ªÂΔ’≈Δ ¡À√√ Ø Δ¬∂ÙÈ
Á∂ ‹ÈÒ √’ºÂ ÍÃØ. ≈’∂Ù ÚÓ≈ È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
28 ÎÚΔ-B@AH
 Í
∂∫‚
» Ó̃
Á
»
Ô»È
∆
¡È
Ú
ºÒ
Ø∫Ó
Ø◊
≈
«Ú
÷∂
’
∆
Â∆
’≈
ÈÎ
ø√
˘
√
øÏ
ØË
È
’

Á
∂‘
ج
∂
√
»Ï
≈
ÍÃË
≈
È
Â

√
∂Ó
Í
∆‡


Ó̃
Á
»
Ó
ø◊
ª
˘ Ò
À’
∂È
Ú
ªÙ
«‘
«
Ú÷
∂’
∆
Â∂ Í
∂∫‚
» Ó̃
Á
»
Ô»È
∆
¡ÈÍ≥‹
≈
ÏÚºÒØ∫Í
·
≈
È’
؇
«
Ú÷
∂
ÍÃÁ

ÙÈÁ
≈
«Á
zÙ ’
∆
Â∆
ÀÒ∆
Á≈«
ÁzÙ

 ∂Ò
ø◊≈
È≈
Á∂Ù«
‘ Ó
«
‘Ï
»Ï
È◊«
Úº⁄Í
∆.‚
∆
.
¡ À√
.
Ô».
Á∆
’≈
ÈÎ
ø√˘√
øÏ
ØË
È ’

Á∂
Í
∆
.
¡À√
.
Ô».Á∂√
»Ï
≈
«ÚºÂ
√’ºÂ
√≈
Ê∆
’Ó
‹ ∆
’؇
’
Í»≈
¡ Â
∂’
≈È
Î
ø√Â
Ø∫Í
«
‘Òª
Óπ˜
≈
‘ ∂Á
≈
«Á
zÙ
February-2018

’
≈
Ò∂’
≈È̆

ºÁ
’
≈
¿π‰
Ò
¬
∆
Ùπ
»’
∆
Â∂
√
øÿ

Ù
Á∆
’Û∆
Ú‹Ø∫
C
A
Á√
øÏ

B@
A
G˘
‹
Ò
øË

«
Ú÷
∂
’
∆
Â∆
’ÈÚ
ÀÈ
Ù
È
Á
≈
«Á
zÙ

√
∆
.
Í∆
.¡
≈¬
∆
.
(
¡ÀÓ
-
¡ÀÒ
)
ÚºÒ
Ø∫
⁄
≈
‹º‹
ª
Á∆‘
Ó≈
«
¬Â
«
Úº⁄
‹
ÒøË

«
Úº⁄
’
∆
Â∂Í
ÃÁ

Ù
È
Á
≈
«Á
zÙ

Ë

È∂-
Ó
∞˜
≈
‘«
¡ª
”
Â∂
Ø’
ª
«ı
Ò≈
¯
‚
∆
√∆
Ò∞«
Ë¡≈
‰≈
Á̄
Â

¡µ
׶
’
∆
Â≈
ÍÃÁ

Ù
È