Prologhe.

VEel menschen zijnder gheweest die neerstelijcken versocht hebben menigherley ghescriften
ooc van gheloouelike mannen vernomen ende met haer eygen persoonen grondelijc versocht
ende wonderlike dingen der aerden, daer mede si haren begripeliken wille mochten
volbrengen. Andere van hoogen verstande, die gheen ghenoechte en hebben ghehadt aent
aertrijc, maer hebben met neerstiger oeffeninghe (ghelijc die Chaldecy ende Phenici) met
haerder hoogher wijsheyt ende verstant ghegrondeert die opperste loopen der hemelen, ende
des gheests daer af sommighe groten lof weerdich zijn te hebben van allen menschen. Waer
om ic ooc groote begheerte ghehat hebbe tot sulcker ondersoeckinghe. Maer die swaricheyt
der hemelen die late ic op die stercke schouderen van Atlantes ende Hercules Ende neme voor
mi een deel des omgaenden rijcx der werelt in mijn eygen persone te versoecken, want ic mi
niet ghenoech en bekenne met minen cleynen verstande door studeren, oft anders alsulcx te
leeren. Maer ic hebbe willen selfs met minen eygen ooghen sien, die ghelegentheyt der
plaetsen, die ghesteltenissen ende reden der menschen, die selsamicheyt der dieren, die
vreemde boomen dat ghewas ende die vruchten ende andere dinghen, die in die vruchtbaren
ende onuruchtbaren Arabia, Persia, Jndia ende Ethiopia zijn. Namelijc so mi te gheloouen is,
eenen diet selue met sinen ooghen ghesien hebbe, meer dan van hooren seggen. Ende so ic nv
met der hulpen des almachtighen gods een deel mijns begheerens ende willens volbracht
hebbe, in besoeckinghe van menigherleye prouincien ende volcken, docht mi dat ick niet
wtgherecht en hadde, als ict bi mi alleen behielt, ende icx niet mede en deelde ander
menschen die in gheliker saken behagen hebben. Ende hebbe neerstich gheweest na mijn
vermogen, dese mijn reyse te bescriuen opt cortste ende alle dat te setten warachtelijc op hope
dat den leser aenghenaem zijn mach. Want nv ic alsulcken vaert met groter sorchfuldicheyt
ghewaecht, ende bi na met onlijdeliken arbeyt daer in behagen gehadt hebbe, alsulcke
vreemde dingen te sien. So en twifelt mi niet als si dat sullen lesen, sonder mi van minen
gheliken arbeyt, sullen si ghelike vruecht, ende bliscap met mi ontfangen. Daer na stae ic aen
wien ic alder bequaemste mijn moedesamighe reyse scriuen sal. So quam mi in den sin die
doorluchtige hooge gheachte vrouwe, vrouwe Anguesina Hertoghinne van Urbin. Om des
wille dat si schier is eenighe behouderinne der loofsamiger gheschiedenissen. Ooc een
liefhebberinne alder consten ende deuchden. Ende ooc in minen voornemen niet ydel. Door
haer invloeyende leeringhe des claren lichts haers vaders Hertoge van Urbin, ons een
voorgaende somme in alsulcker oeffeninge der wijsheyt, der Ridderscap ende wapenen. Ic en
segghe niet van sinen doorluchtigen broeder in der leeringen der Griecscher ende latijnscher
sprake also ionc bekent, die schier tot deser tijt die ander Demosten oft Cicero ghenaemt is.
Na dien die doorluchtighe met eenen groten ende louteren vloet alder deucht ende wijsheyt
voorts comen, so en cant niet anders gheschieden, dan dat hi vruechde neempt van eerbaren
gheschiedenissen, ende daer na begheerlijc is, hoe wel sulcx met den vloghelen der
ghedachten verstaen wort. Maer meer te achten die beroeringhe der lichameliken voeten. Als
hi ghedencken sal, dat sulcx des lofs een was, ghelijc den hoogen wisen Ulixes toe ghetelt
wert, dat hi vele ende menigerley landen, ende gebruyc der lieden ghesien heeft. Maer mids
dyen dat v doorluchticheyt alleen soect vruecht ende een corte wile den doorluchtigen vorsten
ende uwer huysvrouwen, soe macht oock eens
[fol. 2v]
deels ghescieden met desen boecxken. Ghelijc met eender nieuwer Arthemesia liefhebbende.
Ende niet doen als somtijts gheschiet, datmen van liedekens oft onnutte woorden vruecht
neemt. Maer alsulcken tijt verworpen, die contrarie zijn den edelen sinnen. Want uwe
vorstelike ghenade gheenen tijt sonder goede wercken voorbi laet gaen. Daer om op dat ic
uwen ootmoedigen wille lichtelijc veruullen mach. Hoe vele in mijn ongheordineerde scriuen
wt blijft, so en wil ic niet dan de waerheit vertellen ende scriuen. Ende ist dat sulcke minen
arbeyt aenghenaem ware uwer doorluchticheyt, so heb ic lofs ghenoech, ende betalinge
ghenoech ontfangen, ende mijn langhe reyse ende bedroefde, oock onruste ende
verscrickelike ellende. Daer in ic dicwils vele hongers, dorst, coude, hitte, gheuanckenisse,
ende sonder ghetal anderen vaer ende grouwel bi na onlidelijc toe vallen. Nochtans met grote
begheerten ic mi toe bereyde op dese ander reyse ende vaert, die ic in corter tijt hope met
hulpe des almachtighen gods te doen. Als ic besocht hebbe landen ende eylanden, in oosten,
westen, ende suyden, so heb ic mi voorghenomen, die deelen teghen noorden ooc te
besoecken. Want als ic mi bekenne ende mercke tot ander leeringhen ende studeren, niet
ghescict, noch ghenoech bequame, so wil ic mijn vliegende ende voortgaende dagen verteeren
in desen ende sulcken loffeliken arbeyt. Daer toe mi god die alle dinghen gheschapen heeft
stercheyt ende ghenade verleenen wil.

Hier eyndt die Prologhe.

Den wech te Babilonien daer die Soudaen woont.

DJe eerst wil gaen totten lande van Babilonien daer die Soudaen ghemeynlijc woont om
gracie te impetreren van hem vredelijc door die landen te gaen. Ende om te gaen totten berch
van Sinay eer hi tot Jherusalem gaet, ende dan weder keeren wil door Jherusalem so gaetmen
door Gaza. Dan beghintmen te gaen die wildernisse daer die wegen al ghelijc zijn welc
duerende is wel .vij. dachuaerden. Jn desen wech van dese wildernisse vintmen van als dies
noot is bi te leuen ende altijt vintmen herberge van dachuaert te dachuaert, welcke wildernise
si heeten in haer sprake Alhielt. Ende alsmen wt dese wildernisse coemt so beghintmen te
gaen in Egipten te Conapat ende sommige heetent Aielfijn. Men vint inden eersten een goede
stadt gheheeten Balhes, die staet int eynde des conincrijcx van Alape, ende daer gaet men te
Babilonien, ende te Cayr. Te Babilonien is een schoon kercke van onser vrouwen daer si
woonde .vij. iaer doe si vloot wten ioetschen lande vander vreesen des conincx Herodes, ende
daer leyt dat lichaem van sinte Barbara, ende daer woonde ooc Joseph na dyen dat hi vercoft
was van sinen broederen. Daer dede die coninc Nabugodonosor die drie kinderen inden ouen
steken, om dat si gheheeten waren in hebreeusce, Anania, Azaria, ende Misael als die psalm
inden souter seyt die benedicite heet, maer Nabugodonosor noemtse anders, Sydrac, Misac,
ende Abdenago dats te segghen, gloriose god, verwinnende god, god bouen alle
conincrijcken, ende daer om hiet hise so, om die miraculen die hi sach als den gods soon gaet
metten kinderen inden barnenden ouen daer woont
[fol. 7r]
die Soudaen in zijn Calahelijt, dat is te verstaen te Cayr, want daer is gehemeenlijc zijn hof in
een schoon casteel groot ende sterc op een rootse, in dit casteel woonen altoos als die Soudaen
daer is .vi.M. persoonen of meer om den Soudaen te dienen ende dat casteel te hoeden, die al
haer behoef hebben van den houe des Soudaens nochtans en heeft hi dit volc niet van doen dat
weet ic wel want ic woonde selue met hem als een soudenier in sinen oorloghe langhe tijt dat
hijt hadde, teghen die Leodijns, ende hadde mi gaerne seer hoochliken doen huweliken als een
arts prince toebehoort ende woude mi gheuen veel lants ende schats had ic minen god willen
loochenen ende afgaen. Maer god si gheloeft ick en hadde des gheenen wil te doen om gheen
goet datmen mi gheuen mocht.

Dat .xiiij. Capittel seyt van dat Eylant Mozambich ende van haren
inwoonders.
OM wat voorder te segghen van dat eylant Mozambich, wt dat selue ende wt zaphala dat
eylant des Conincx van Poortegale crijcht hy een groote somme gouts, die hi van Tol iaerlicx
opheft, ende dat wordt vanden lande daer ghebrocht, in dit eylant bleuen wi vijfthien daghen,
ende dat en is nyet seer groot, haer inwoonders sijn swerte lieden, ende arm volck, sy hebben
oock weynich spijsen, dan dat henluyden vanden lande toegeuoert wert, dat niet seer verre
van daer gheleghen en is, maer daer is een goede poorte oft hauene der zee, in dier tijdt als wi
stille laghen, soo ghinghen wy eens sdaechs spaceren op dat lant, om dat eylant te sien, ende
daer sagen wy dat gheslachte den seluen volcx, ende dat was al swert ende naect,
wtghenomen die schamelheyt daer voor droegen dye mannen een houten schorsse, ende dye
vrouwen een groot loof om haer ghebonden, ende een van achter, si hadden ghecrolt hayr niet
seer lanc, een groot aensicht, ende die lippen twee vinger breet met groote witte tanden, gelijc
den sneeu, Si sijn oock seer schou, wanneer si ghewapende luyden sien. Doen wi saghen dat
beestelick volck dat soo schou was, soo deden wy onser .vi een harnasch aen, ende met
goeden hantbussen, ende namen met ons eenen man dien dat eylandt wel bekent was, dye ons
door dat landt leyden soude, Also ghinghen wi een goede dachreyse int landt hier ende
ghinder, daer saghen wy seer veel Oliphanten by malcanderen, soo onderwees ons dye
landtman, dat wi souden nemen dorre houten aenghesteken met vuere, in dye handen
draghende, die altijt vlamme ghauen, op dat wy niet aengheuochten en werden vanden
Oliphanten. Ende terstondt vonden wy drie wijfkens van Oliphanten, dye jonghen hadden met
hen loopende, die iaechden ons op eenen berch, daer waren wi vry, ende op den seluen berch
gingen wi wel thien mijlen. Daer na gingen wy opwaerts aen een ander plaetse,
[fol. 76v]
daer vonden wi sommighe holen int wederkeeren. Dat volck van desen eylande hadde een
seer vreemde sprake, wandt wat si spreken, dat doen sy met grooten arbeyt, Ende ick moeste
my bedwinghen soude ick v thoonen dat stelsel haers aenghesichts, ende dat setten van haren
leden, ende si spreken bi na ghelijck die muyldrijuers in Cecilien, die achter die muylen gaen
drijuen. Also is die sprake van desen volck seer wonderlijck, ende met vele bediedinghe der
lederen verstaen si malcanderen. Onse leyder vraechde ons oft wi wouden coopen sommighe
coeyen, oft ossen, so soude hi ons goeden coop doen hebben. Doen seyden wi. Wi en hebben
geen gelt, ende wy dachten dat sy nyedt en wisten vanden coop der beesten oft van der waren,
oft andere goeden. Doen seyde hy, ghy en behoeuet gheen ghelt, daer toe hebben si meer
gouts dan ghy doet, Want na hier by wasschet gout, dat si vele vinden inder eerden, ende in
een water. So vraechden wi onsen leytsman, wat willen sy dan daer voor hebben. Doe seyde
hy Cleyn scheerkens oft bellekens, ende clocxken voor haer kinderen, daer toe oock wat van
lijnwaedt om te ombinden sacken, ende dier ghelijcke ware, Doen antwoorden wi, des
ghelijcken wouden wi henluyden eens deels ooc wel gheuen, maer dat si die coeyen driuen
aen dat gheberchte. Doen seyde onse leydere. Jck wil v eerst voeren bouen op dat gheberchte,
mer niet voorder, wandt dit volck en laet nyemant voorder gaen. Maer segghet my wat ghy
haerluyden gheuen willet. Onse gheselle die by my was, Die was een busmeestere, die hadde
met hem een scheermes, ende een belle, ende die seyde. Die wil ick hen gheuen. Ende ic,
opdat wi vleesch hebben souden om teten, so tooch ick mijn hemde wt, ende woude hen dat
oock gheuen. Als dye leytsman dat sach, so sprack hi. Maer wye sal so vele beesten aen die
zee leyden oft voeren. Doe sprack mijn gheselle. So vele als si ons daer voor gheuen willen so
vele willen wi wel aen dat schip, ende aen die zee drijuen. Also nam hi die dinghen van ons,
ende gaf die vijf oft ses mannen, ende hi begheerde daer vore dertich coeyen te hebben, ende
si deden ons een teeken, dat si ons daer voor geuen wouden vijfthien coeyen. Die namen wi,
ende ons docht dat wy genoech daer vore hadden, Wtghenomen dat wy gheenen tol daer voor
betalen en dorfden, ende van stonden aen voerden si ons dye coeyen bouen opten berch, die
namen wi. ende als wi een weynich weechs van henluyden ghegaen waren, so begonden die
menschen die hen in die holen verborghen hadden, een oproer te maken, ende si meynden si
souden ons oueruallen hebben, ende dan na loopen, ende wy verlieten dye coeyen, ende wi
grepen ons harnasch ende ons gheweer, ende de twee swerten die ons die coeyen holpen
drijuen die seyden ende wesen ons dat wi niet en souden vreesen. Ende die een haeste hem
achterwaerts, ende seyde doen hy bi ons quam, dat sy met malcanderen vochten om die
schellen, die yegelijck hebben woude, also lieten wise vechten ende wy dreuen die coeyen tot
op den anderen berch, daer scheyden de twee mooren van ons, ende ghinghen haren wech,
maer int afclimmen des berchs so trocken wi door een groot bosch .xv mijlen lanck, daer inne
wi saghen vele schoone boomkens. Ons ontmoeten oock in dat wout oft bosch sommighe
Oliphanten, dye maecken ons eene
[fol. 77r]
groote vreese, dat wi van noots wegen sommige coeyen moesten verlaten, ende si liepen
terstont wederom achterwaert ouer dat geberchte, maer metten anderen quamen wi tot onsen
schepen, dat oock met alder nootruft wel voorsien ende toegerust was, so stieten wi
wederomme vanden lande teghen die plaetse Capo de bona sperantia also genoemt Ende wi
voeren voorby dat eylant sinte Lauwereys, ende is gelegen vanden lande .lxxx. mijlen, daer
die coninc van Portegael een heere af is. Jc gelooue ooc vastelijcken, wil God den seluen
Cristelijcken coninck vroomheyt ende victorie verleenen, gelijc tot nv toe een tijt lanck
gesciet is, dat hi sal sijn die machtichste coninc der werelt, gelijc ick sijn voornemen ende sijn
crijghen ghesien hebbe in Jndia ende Etiopia, dat gesciet wt goeder cristelijcker ordinancien
sijnder getrouwer verwaerders ende stadthouders, want weynich vierdaghen comen daer int
iaer, daer in niedt ghedoopt en worden in Cuzin, tien, tweelf oft vijfthien heydenen, die des
gelijcken oock aen andere plaetsen al om in sijn iurisdictie, daerom als ic wel geloue, dat hi
heeft meer ghelucx ende victorie van God.