Professional Documents
Culture Documents
com/site/srimadhvyasa/ []
Tracking:
Sr Date Remarks By
1 08/04/2014 Transliterated H K Srinivasa Rao
2 08/04/2014 Transliterated H K Srinivasa Rao
3 08/042014 Transliterated H K SrinivasaRao &
Narahari Rattihalli
B S Pavanshreesha
3 08/04/2014 Transliterated H K Srinivasa Rao
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 1
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
Blessed by Lord and with His divine grace, we are pleased to publish this
Magnanimous Work of Sri Acharya Madhwa. It is a humble effort to make
available this Great work to Sadhakas who are interested in the noble path
of propagating Acharya Madhwa’s Philosophy.
With great humility, we solicit the readers to bring to our notice any
inadvertant typographical mistakes that could have crept in, despite great
care. We would be pleased to incorporate such corrections in the next
versions. Users can contact us, for editable version, to facilitate any value
additions.
ಕೃತಜ್ಞತ ಗಳು
ಜನಾಮಂತರದ ಸುಕೃತದ ಫಲವಾಗಿ ಮಧ್ವಮತದಲ್ಲಿ
ಜನಿಸಲು, ಪ ರೀಮಮ ರ್ತಿಗಳಾಗಿ ನನನ ಅಸ್ತಿತವಕ್ ೆ
ಕ್ಾರಣರಾದ, ಈ ಸಾಧ್ನ ಗ ಅವಕ್ಾಶಮಾಡಿದ, ನನನ
ಪೂಜಯ ಮಾತಾ ಪತೃಗಳಾದ, ದಿವಂಗತರಾದ
ಲಲ್ಲತಮಮ ಮತುಿ ಕೃಷ್ಣರಾವ್ ಹ ಚ್ ಆರ್ ಅವರ ಸವಿ
ನ ನಪನಲ್ಲಿ ಈ "ಸವಿಮ ಲ ಯಜ್ಞ"
‘‘ಮಾತೃದ ೀವೀ ಭವ-ಪತೃದ ೀವೀಭವ-ಆಚಾಯಿದ ೀವೀಭವ’’
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 2
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
प्रमाण पद्धनि
प्रत्यक्षपनिच्छेद
4. रर्ा गोाः सास्नानदमत्त्वम।् िनद्ध गोष ु सवयत्रानि िानि चागोष।ु अन्यर्ाभूि ं त्वलक्षणम।्
5. िनिनवधं। असम्भनव रल्लक्ष्ये सवयर्ा ि वियि।े रर्ा गोिेकशफवत्वम।् अव्यापकं रल्लक्ष्य ैकदेश े
वियमािमनप िदेक देशान्तिे ि वियि।े रर्ा गोाः शबलत्वम।् अनिव्यापकं रल्लक्ष्यादन्यत्रानप वियि।े
्
अनिि ग्रामे देवदत्तगृिनमनि वािाां श्रिु विो नि िद्ग्रामस्थेष ु सवेष्वनप गृिषे ु देवदत्तगृिबनद्धाः
ु प्रसक्ता।
ु
व्यत्पादिीरिदुच्यिे लक्ष्यनमनि।
6. ित्रादौ िावत्प्रमाणसामान्यलक्षणमच्य
ु िे। रर्ार्ां प्रमाणम।् प्रमाणनमनि लक्ष्यनिदेशाः।
ु ित्रानप ज्ञािव्यम।्
रर्ार्यनमनि लक्षणोनक्ताः। एवमत्त
ु
अत्र रर्ाशब्दोऽिनिक्रमे वियि।े अर्यशब्दश्चारयि इनि व्यत्पत्त्या ज्ञेरवाची। ज्ञेरमिनिक्रम्य वियमािं
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 3
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
नििासाः।
ज्ञािनमनि।
स्थाणपु रुषौ
ु ु निश्चारकं वक्रकोटिानदकं परुषत्वनिश्चारकं
िृत्वा नवशेषनजज्ञासारां स्थाणत्व ु नशिाः
ु
पाण्रानदकं चािपलभमािस्य ु
डोलारमािं संशर ज्ञाि मत्पद्यिे ु परुषो
नकमरं स्थाणवाय ु वेनि। शब्दे
ु
चाकाश नवशेष गणत्वमसाधािण धमयमपु लभमािस्य निणायरकमजाििाः संशरो भवनि नकं शब्दो
ु
सन्देिो भवनि नकनमनिरानण भौनिकान्यिाभौनिकािीनि। कू प खििािन्तिं जलोपलब्धौ सत्यां
उिासत्तेिोत्पन्ननमनि। अनिि ् वटे नपशाचोऽिीनि वािाां श्रिु विो वटसमीपं गिस्य ित्र
ु
नपशाचािपलब्धौ सत्यां निणायरकाभावे संशरो भवनि। नकं नवद्यमाि एव नपशाचोऽन्तधायिशक्त्या
ु
िोपलभ्यिे नकं वाऽनवद्यमाि एवेनि। उपलब्ध्यिपलब्ध्योाः साधािणधमय एवान्तभायविीण्रेव
कुलालानदव्यापािािन्तिनमनि। िर्ाऽिपलनब्धाः
ु सिामीश्विादीिामसिां च शशनवषाणादीिां दृष्टेनि।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 4
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
नवपिीिनिश्चरो नवपरयराः। नवपिीिेनि सम्यङ ् निश्चरव्यदासाः। निश्चर इनि संशरज्ञािस्य। स र
ु
प्रत्यक्षािमािागमाभासे ु
भ्यो जारिे। रर्ा शनक्तकारानमदं िजिनमत्यानद।
ु
शनक्तकामे ु
व िजित्वेि प्रनिपन्नोऽिीत्यत्तिकाले पिामशायच्च। प्रिीिं च िजिं देशान्तिे सदेवने ि
ु
प्रत्यभानदत्यत्तिकालीिाि ु
भवाच्छुनक्तिे
वात्यन्तासद्रजिात्मिा प्रनिभािीनि आचारायाः।
14. िकोऽिमािमे
ु वने ि वक्ष्यामाः। िृिावनिव्यापकं प्रमाणलक्षणनमनि चेन्न। िस्या अनप प्रमाणत्वेि
भाट्टािां ु म।्
लक्षणमप्यरक्त ज्ञािव्यनिनिक्तारां ज्ञाििारां प्रमाणाभावेिा सम्भनवत्वाि।्
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 5
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
15. सम्यगिभवसाधिं
ु प्रमाणनमनि ि ैय्यानरकादराः। िदप्यसि।् रर्ार्यज्ञाि ेऽिव्यातेाः। प्रमाव्यातं
ु
प्रमाणनमत्यदरिाः। ु म।् साधिा-
िदनप सवयस्यानप प्रमेरस्येश्विप्रमाव्यातत्वेिानि व्यापकत्वादरक्त
ु
प्रामाण्र नसद्ध्यर्ां िनदनि चेन्न। कियनि प्रमाणशब्दस्य अििशासिाि ् रर्ार्य ज्ञाि ेष्वव्यातेश्च।
ु म।्
ििाद्यार्ार्थ्यमवे प्रमाणलक्षणं रक्त
ु
व्यदासाः। ु
ज्ञािनमनि प्रत्यक्षस्य। नलङ्गज्ञािं वाक्यज्ञािं च नलनङ्गनिवाक्यार्े चािप्रमाणमनप नलङ्गे वाक्ये
ु ।
च के वल प्रमाणनमनि िानिव्यानताः। इदं च साक्षाद ् ज्ञेरनवषरीकानित्वात्के वलनमत्यच्यिे
एव नवशेषो ि नवषरौपानधकाः।
स्वरूपमिानदनित्यम।् रोगप्रभावादामक्त
ु े व्ययक्त्यनिशरोपेिम।् मक्त
ु ावेकप्रकािम।् वृनत्तज्ञािं ि ु
ु िय ीि प्रत्यक्षानदजन्यम।् मक्त
प्रवाििोऽिानद। रोगािगृ ु ौ ि ु िास्त्येव। िरमनप निरमेि रर्ार्यम।्
सिीश्विादन्यत्रा लोचि ेऽप्यसवयनवषरं िद ् ज्ञािम।् िदनप स्वरूपं बाह्यं चेनि निनवधम।् िस्यािानदत्वं
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 6
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
त्रराणामप्यभरनवधनमनि।
20. इनिरजं नलङ्गजं िृनििाषां चेनि चिनु वयध ं रर्ार्यज्ञािनमनि वैशने षकााः। िदसि।्
्
नित्यस्यागमजन्यस्य चासङ्ग्रिाि।् िृिने िनिरजत्वेिाषयस्य रोनगज्ञाित्वेि च पृर्ग ग्रिणारोगाच्च।
21. रर्ार्यज्ञािसाधिमिप्रमाणम
ु ।् रर्ार्यनमत्येवोक्ते के वलेऽनिव्यानताः। ज्ञािनमत्येवोक्ते ित्र
के वलेऽनिव्यानताः। प्रत्यक्षेऽव्यानतश्च। ु
रर्ार्यसाधिनमत्यक्ते प्रत्यक्षसाधि ेऽनिव्यानताः।
रादृनच्छकसंवानदष्वनिव्यानताः।
प्रमाणशब्दस्यानधकिणे प्ररोगाभावात्तदसङ्ग्रिाः।
ु
इत्येकार्यत्वमानश्रत्यािगिलक्षणोनक्तनित्यदोषाः।
23. नत्रनवधमिप्रमाणम
ु ।् प्रत्यक्षमिमािमागमश्चे
ु नि। ित्र निदोषार्ेनिरसनन्नकषयाः प्रत्यक्षम।्
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 7
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु द्यिे।
क्वनचनिपिीिज्ञािमत्प
24. इनिरशब्देि ज्ञाि ेनिरं गृह्यिे। िद ् नवनवधम।् प्रमािृस्वरूपं प्राकृ िं चेनि। ित्र स्वरूपेनिरं
ु । िस्य नवषरा आत्मस्वरूपं िद्धमाय अनवद्या मििद ् वृत्तरो बाह्येनिर ज्ञािसखाद्यााः
साक्षीत्यच्यिे ु
ु
चक्षस्त्वचोाः। ु शोऽनप त्वचो नवषराः। शब्दाः श्रोत्रस्य। एिेषां पञ्चािां मिोऽिनधनिित्वं
वारस्प
निवृत्तपूवायवस्थिराऽर्ो गृिीिाः। ु
ित्कर्मिभवसमािनवषर संस्कािजन्यािृनििर्ां
ु
िृििे भ्यपगच्छामाः। ि च ैवम।् मिोजन्या िृनिाः। संस्कािि ु मिसिदर्यसनन्नकषयरूप एव। रर्ा
ु िामनप निवृत्तपूवायवस्थां
रोगीनिराणां रोगजो धमयाः। ििश्च संस्काि सिकृ िं मिोऽििभू
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 8
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
प्रत्यक्षनमत्यक्ते ु
चक्षिाकाशसनन्नकषे
ऽनिव्यानताः। इनिरसनन्नकषयाः ु
प्रत्यक्षनमत्यक्ते
ु
चक्षिाकाशसनन्नकषे ु पूववय दनिव्यानताः। दुष्टार्ायिां दुष्टेनिर ैवाय
ऽनिव्यानताः। अर्यसनन्नकषय इत्यक्ते
नववक्षराऽर्थ्नेनिर सनन्नकषयाः ु ।
प्रत्यक्षनमत्यच्यिे क्वनचत्त ु धनमय प्राधान्य नववक्षरा
ु
स्वस्वनवषरसनन्नकृ ष्टनमनिरं प्रत्यक्षनमत्यच्यिे स्वरूपेनिरस्यानप आत्मिद्धममाः नवशेषशक्त्या
सनन्नकषयाः अस्त्य ैव। ईश्विप्रत्यक्षं लक्ष्मीप्रत्यक्षं रोनगप्रत्यक्षमरोनगप्रत्यक्षं चेनि चिनु वयधम ् प्रत्यक्षम।्
वनिवेक्तव्याः।
ु िम
अरर्ार्यज्ञािप्रचमास ु ।् समज्ञािसाधिं ि ु मध्यमम।् स्वरूपेनिरमप्यत्तमािं
ु नवषरस्वरूपे प्रकािे
ु
स्पशयिरोघयटानदद्रव्य ैमयिसश्चात्मिा संरोगाः। िेषां स्वनवषरगिगणकमय ु समवाराः।
सामान्य ैाः संरक्त
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 9
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
गण्रानद नभिभेदिे समवाराभावाि।् आत्मििद्धमायणां च सानक्षनवषरत्वेि मिोनवषरत्वाभावाि।्
ु
वणायत्मकस्य शब्दस्य द्रव्यत्वेिाकाश नवशेषगणत्वाभावाि ।् अिाः सवेनिराणां स्वस्वनवषर ैाः
ु
गणनवकल्पो ु इनि। नक्ररानवकल्पो रर्ा गच्छिीनि। जानिनवकल्पो रर्ा गौनिनि। नवशेष
रर्ा शक्ल
ु
नवकल्पो रर्ा नवनशष्टाः पिमाणनिनि। समवारनवकल्पो रर्ा पटसमवारवन्तिन्तव इनि।
ु
भाधकाभावेि निनवयकल्पकािपपत्ते
ाः ॥
30. िािोपादािोपेक्षाबद्धराः
ु प्रत्यक्षस्य फलनमनि के नचदाहाः। िदप्यसि।् िासामिमािफलत्वाि
ु ।्
एवं ु
कदलीफलादानवष्टसाधित्वािमािािन्तिम ु
पु ादािबनद्धरुत्पद्यिे
। िृणादौ
ु
चौदासीन्यमिमारोपे ु प्रनिपद्यिे। अिो नवनशष्टनवषर साक्षात्काि एव प्रत्यक्षस्य फलनमनि।
क्षाबनद्धाः
ु
अिमािपनिच्छे
द
1 निदोषोपपनत्तििमािम
ु ।् उपपनत्तव्यायप्य ं रनु क्तनलयङ्गनमनि परायराः। अनविाभावो व्यानताः।
सािचरयनिरम इनि रावि।् व्यातेाः कमय व्याप्यम।् िस्यााः किृ य व्यापकम।् रर्ा धूमस्यानििा
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 10
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
के नचत्समवृत्तरो रर्ा निनषद्धत्वपापसाधित्वे। रत्र निनषद्धत्वं ित्र पापसाधित्व रत्र पापसाधित्वं ित्र
अनधकवृत्त्यनिमत्वं व्यापकमेव।
के नचत्पिस्पिपनििािेण ैव वियन्त।े रर्ा गोत्वाश्वत्वे। रिो रत्र गोत्वं ि ित्र सवयर्ाऽश्वत्वम।् रत्र
ु
पनििािेणापचनि परुषे वियि।े िेऽनप िान्योन्यं व्याप्यव्यापकभाववन्ताः। सत्यनप सम्बन्धे
पिस्पिव्यनभचानित्वाि।्
ु
ित्र व्याप्यो धमो व्यापकप्रनमनिसाधिं भवन्निमािनमत्य ु । व्यापकश्चािमे
च्यिे ु र इनि।
ु
प्रत्यक्षवदिमािमज्ञाि किणम।् नकन्त ु सम्यग्ज्ञािमेव। िर्ाऽनप िानिके लिीपवानसिो देशान्तिं
ु
व्यानतििणविाः पवयि े धूम ं दृष्टविोऽनप कर्ं पवयिादन्यत्रानि प्रमाऽिद्भवाः। व्यानतप्रकािमपेक्ष्य
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 11
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु ोन्नमिाविमिरोनित्यानद।
रर्ा रूपस्य संरोगेि। करोनश्चदेकावरनववनियिोिप्यवरवभेदिे । रर्ा िल
्
िर्ा च व्यानतज्ञाि ित्स्मिणसनििं नलङ्गस्य सम्यग ज्ञािं ्
सम्यग ज्ञािं ु ण
वा नलङ्गं व्यानत प्रकािािसािे
ु
समनु चदेशादौ लनङ्गप्रमां जिरदिमािनमत्य ु भवनि। अि एव नलनङ्गस्वरूपस्य ज्ञाित्वेऽनप
क्तं
ु
देशनवशेषानद संसष्टृ िरा ज्ञापकत्वान्नािमािस्य ्
वैरर्थ्यम।ििश्चाि ु
मािस्य िरं सामर्थ्यम।् व्यानताः
ु
िावद्धूमस्यानििा व्यानताः प्रत्यक्षागम्या। िर्ा नि। मिािसादौ धूमाग्न्ोाः सािचरां पश्रिाः परुषस्य ैष
ििो भूरो भूरो धूम ं पश्रन्ननिं पश्रनि। अग्न्भावे च धूमभावम।् िर्ा धूमाभावेऽनप
पनित्यज्य वियि।े िर्ा धूमो मत्पनिनचिस्थलेष्वनििा सि वियमािोऽनप क्वनचत्तं पनित्यज्य वियि।े नकं
प्रवियि।े
ु
िास्त्येव। अिपलम्भाि ।् अिीनिरोऽनप प्रमाणान्तिवेद्याः स्याि।् ि च ित्प्रमाणमपु लभ्यिे।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 12
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
नशलाशकला दावािपलब्धामनप ु ूिां बीजस्य शनक्तमङ्कुिदशयिम ्
नक्षनिसनललानदसिकानिसमद्भ
कल्परिीनि।
ु
अिमािगम्यां ि ु व्यानतमत्त ु
ु ित्रोदािनिष्यामाः। ि च िस्याप्यिमािस्य व्याप्त्यपेक्षारामिवस्था।
् द्रोपद्रवो
कनश्चि क्ष ु िानप दृष्टान्तापेक्षने ि।
8. नत्रनवधमिमािम।् कारायिमािं
ु ु
कािणािमािमकारय ु
कािणािमािं चेनि। ित्राद्यं रर्ा। धूमोऽिेाः।
ु
प्रत्यक्षराग्रार्ायिमापकं दृष्टम।् रर्ा धूमोऽिाः। प्रत्यक्षारोग्रार्ायिमापकं
ु सामान्यिे दृष्टम।् रर्ा
ु ि नलङ्गनलनङ्गभावे समान्यिो
धूमाग्न्ोाः। व्याप्यव्यापकरोिन्यादृशत्वेऽनप ित्सामान्याकािािगमे
ु
प्रेक्षावत्प्रवृनत्तत्वफलवत्त्व सामान्यािगमाि ।्
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 13
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
9. पिनर्ध्य
ु नवधम।् साधिािमािं
ु ु
दूषणािमािं चेनि। ित्राद्यं रर्ा। धूपप्रनमत्याऽनिप्रनमनिसाधिम।्
ु
दूषणािमािमनप िेधा। दुनष्टप्रनमनिसाधिं िकय श्चेनि। ित्राद्यं रर्ा। ि ेदं स्वसाध्यसाधिसमर्यम।्
प्रमाणबानधित्वानदत्यानद।
ु
ित्राद्यं त्रेधा। दृष्टािनमिश्रिु िािभेदाि।् नििीरमप्यदृष्टाििनमिाश्र
ु िु कल्पिाभेदानि नत्रनवधम।् एिदेव
ु ।
कल्प्याि ेकत्वे कल्पिागौिवनमत्यच्यिे
व्यािित्वेिाङ्गीकिम ु
यु िनचित्वाच्च। य ानवत्वं नि िदभाववनि काले भावाः। ि च स्वाभाववनि काले
पूवभ
य ानवत्वमापाद्यम।् िरोनिििेििकािणत्वाङ्गीकािे
एवं ज्ञातावनप िद ् ज्ञािस्य िद ् ज्ञािं प्रनि पूवभ
नवलोपलक्षणािवस्था।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 14
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
नििनिकिनिि निधूमय ाः स्यानदनि। एवमन्यस्याप्यदाििणं शास्त्रे द्रष्टव्यम।्
12. अिमाित्वे
ु ऽनप िकय स्यापादकानसनद्धिदूषणम।् पिाभ्यपगममात्रस्य
ु ित्र नसनद्धपदार्यत्वाि।्
प्रामाण्रमपु पद्यिे।
ु कोऽनप भविीनि।
सोऽरं क्वनचनिपिीिशङ्कानििसििािेण प्रमाणािामिग्राि
ु
सम्प्रनिपन्ने प्रमेरत्वस्य वृत्ताःे । गणत्वानदनि े टय ादाववृत्ताःे ।
सपक्वै कदेशवृनत्त । रूपादौ वृत्रघ
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 15
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु ।
इनि व्यानतिरसद्भावादन्वरव्यनििेकीत्यच्यिे
ु े कर्मस्य व्यानतनित्याकाङ्क्षाराम ्
साधनरि ं ु व्यनििेकव्यानतरुपन्यस्यिे। प्राणानदमत्त्वानदनि प्ररक्त
अन्वरव्यनििेनकनण िु ु क्त
व्यनििेकव्यानतििपर ु ै व। नववनक्षिव्यातेाः प्रत्यक्षानदि ैवनसद्धत्वाि।्
ु िे वेनि।
ु िे कर्नञ्चदुपरज्य
व्यनभचािाभावदशयिमख
18. पििि ु
ु मािं निनवधम।् स्वार्ां पिार्ां चेनि। ित्र पिोपदेशमिपेक्ष्य रत्स्वरमेव
ु
ु द्यिे ित्स्वार्ायिमािम
व्यानतज्ञािित्स्मिणसनििं नलङ्गज्ञािमत्प ।् रत्त ु पिोपदेशापेक्षमत्प
ु द्यिे
ु
ित्पिार्ायिमािम ।् िज्जिकत्वात्पिोपदेशोऽनप पिार्ायिमािनमनि
ु क्वनचदुपचरयि।े पिोपदेशि ु
प्रनिज्ञापदेश ु
निदशयिािसन्धािप्रत्याम्नार ु
इत्यच्यन्ते
। ित्र पक्षवचिं प्रनिज्ञा। रर्ा
य ं
व्यनििेकव्यानतग्रिणस्थलं वैधम्ययदृष्टान्ताः। रर्ा ित्रैव मिाह्रद इनि। सम्यग्व्यानतप्रदशयिपूवक
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 16
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
्
सोऽनिमाि रर्ा य ं वैधम्ययदृष्टान्तानभधािं वैधम्योदाििणम।्
मिािस इनि। व्यनििेकव्यानतपदयशिय पूवक
रर्ा रोऽनिमान्न भवनि स धूमवान्न भवनि। रर्ा मिाह्रद इनि। दृष्टान्ते प्रनसद्धानविाभावस्य नलङ्गस्य
ु
पक्षे व्यानतख्यापकं वचिमपिराः। ु ण निनवधाः। ित्र मिािस इव पवयिो
सोऽनप दृष्टान्तािसािे
ु सिेिक
धूमवानिनि साधम्योपिराः ि च ह्रद इवारं निधूमय ाः पवयि इनि वैधम्योपिराः। पिाः ु ं पक्षवचिं
ु
निरमािपपत्ते
श्च। ि िीदं वाक्यामागमिरा व्याप्त्यानदभोदकम।् ु ण
रेिाकाङ्क्षाद्यिसािे
ित्स्मािकत्वानदिाऽगृिीिव्याप्त्यादेि ु ु िे।
िनज्जज्ञासाजिकत्वेिोपरज्य व्यानतििणानदकं
पवयिोऽनिमानिनि िेि ु गभां पक्षवचिं वा। नववादेि ैव प्रनिज्ञानसद्धौ कुिाः पवयिोऽनिमानिनि प्रश्ने
धूमवत्त्वानदनि िेिमु ात्रं वा। पवयिस्यानिमत्त्वे नकं प्रमाणनमनि पृष्ट े धूमवत्त्वनमनि नलङ्गोनक्तमात्रं वा
ु
पवयिऽे िीत्यपिरो वा। व्याप्त्यानदमद्धूमवत्त्वात्पवयिोऽनिमानिनि निगमिं वेनि। सांव्याविानिकाश्च ैिे
ु
अर् निदोषोपपनत्तििमािनमत्य ु ।् के ित्रोपपनत्तदोषााः। रत्सद्भावे नलङ्गानभमिं ज्ञािमेव ि
क्तम
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 17
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
प्रश्नस्वपक्षसाधिपिपक्षनििाकिणात्मककर्ारूपसाधािणा ु
अिमाि नििाश्च।
ु
ित्रािमािनििािावदुच्यन्ते ु
। नत्रनवधोऽिमािनविोधाः। प्रनिज्ञािेिदृु ष्टान्तनविोधभेदिे । ित्र प्रमाण
ु
िावनप प्रत्येकं नत्रनवधौ। समबलािमािनविोधोऽनप ु ेिािमािान्तिे
िेधा। िेि ैवािमाि ु ण चेनि।
ु
य ामानणकिराऽभ्यपगिं
स्ववचिनविोधोऽनप निनवधाः। अपनसद्धान्तो जानिनिनि। ित्र पूवायचारमरत्प्र
व्यािनिजायनिाः। सा नत्रनवधा। य े
एककिृक वाक्ये पदरोिवान्तिवाक्यरोवाय नमर्ोव्याघािाः
स्वनक्ररानविोधाः स्वन्यारनविोधश्चेनि ॥
ु
वक्तृदोषाभ्यां संवादान्यनक्तभ्यां रिु ािामेिष्व
े वे ान्तभायवाः। ििश्च नविोधासङ्गिी न्यूिानधके ,
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 18
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
वक्तव्यस्यावचिमिनक्ताः।
ु
कर्ारमप्यपिािोन्मादानददशापन्नानि झनटनि संविणेि नििोनििोद्भाविावसिानण। पिस्स्फू नियका-
निग्रिस्थािनमनि वा।
प्रनिज्ञासन्न्यासाः ॥ 5 ॥ िेत्वन्तिम ॥
् 6 ॥ अर्ायन्तिम ॥
् 7 ॥ नििर्यकम ॥
् 8 ॥ अनवज्ञािार्यम ्
ु
पिरुक्तम ्॥ 14 ॥ अििभाषणम
ु ्॥ 15 ॥ अज्ञािम ्॥ 16 ॥ अप्रनिभा ॥ 17 ॥ नवक्षेपाः ॥
18 ॥ मिािज्ञा
ु ॥ 19 ॥ परायिरोज्योपे
ु क्षणम ् ॥ 20 ॥ निििरोज्याि
ु ु
रोगाः ॥ 21 ॥
25. (1) प्रनिज्ञािानिाः। ित्र रेि रद्यर्ा साध्यत्वानदिा निनदिष्ट ं िेि िस्य िर्ा पनित्यागाः
प्रनिज्ञोदाििणे प्ररोज्यभागो निगमिं चेनि साध्यभागाः। रर्ा शब्दोऽनित्य इनि प्रनिज्ञािे र्ध्निनभाः
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 19
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
प्रर्मजानित्वात्स्ववचिनविोध एव।
30. (6) ॥ अर्ायन्तिम ्॥ प्रकृ िािपर ु ानन्विोनक्तिर्ायन्तिम।् रर्ा शब्दो नित्याः प्रमेरत्वानदत्यत्र
ु क्त
पदनमत्यानद।इदमिाकानङ्क्षित्वादसङ्गनििेवने ि।
ु । िद ् र्ध्जवत्त्वानदत्यानद।इदमप्यिनक्तिे
नत्रिरिििरासि समाििामधेररक्त ु व।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 20
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
स्वसङ्गनििेव।
निमान्मिािसवनदत्यानद एिन्न्यूिमेव।
पवयिोऽनिमान्पवयिोऽनिमानित्यानद। एिदनधकमेव।
ु
दत्तस्योच्चािणरोग्रस्य स्वाज्ञाि मिानवष्कुवयिा कर्ामनवनच्छन्दिा रदप्रत्यच्चािणं ु
िदििभाषणम ।्
िि ् पञ्चनवधम।् ु
रत्तनदत्याद्यिवादो दूष्य ैक ु
देशािवादाः के वलं दूषणोनक्तिन्यर्ाि ु
वाक्यस्यार्यप्रनिपनत्तिज्ञािम।्
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 21
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
परुषत्वानदत्य ु िनिि िवानप चोित्वं प्रसज्येिने ि। इरमसङ्गनििेव।
क्ते
43.(19) ॥ परयिरोज्योपे
ु क्षणम ् ॥ अवश्रोद्भाव्यिरा प्रातनिग्रिस्थािािद्भाविं
ु ु
परयिरोज्यो-
पेक्षणम।् इदमप्यिक्तान्तगय
ु िम।्
चिनु वयदाः। (1) िलम ् (2) जानिाः (3) िान्याद्याभासाः (4) अप्रातकाले ग्रिणं चेनि। (1) ित्र
स्वन्यारनविोधेऽप्यन्तभयवनि िलम।्
ु ाङ्गिीित्वमरक्त
रक्त ु ाङ्गानधकत्वमनवषरवृनत्तत्वं चेनि। सा च साधम्ययवधै म्योत्कषायपकषयवण्रायवण्रय
नवकल्प साध्यप्राप्त्यप्रानतप्रसङ्ग ु
प्रनिदृष्टान्ताित्पनत्तसं
शर प्रकिणा
ु
िेत्वर्ायपत्त्यनवशेषोपपत्यपलब्ध्यि ु
पलनब्धनित्यानित्य कारयसमभेधाच्चिनु वयवश
ं धा।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 22
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
व्याप्त्यिभ्यपगमस्याद्यानप ज्ञािमु शक्यत्वाि।् रदा ि ु पिो ब्रूराि ् साधम्ययवधै म्यायमात्रं प्ररोजकं नकं
स्वन्यारनविोधात्मकिृिीरजािावन्तभायवाः (भवनि)
ु वक्तव्यम।्
िि एव ििदेव स्थाल्यानदमािनप स्यानदनि। अत्रानप व्यानतवैकल्यात्तकायभासोऽरनमत्यत्तिं
सािचरयमात्रेण िकय स्य प्रवृत्ताःे नकं व्याप्त्येनि वदिाः स्वन्यारनविोधेि व्याघाि इनि।
ु
साधिमिु ापादिनमनि। िाद्याः। अर्ायन्तित्वेि निििरोज्याि ु
रोगत्वाभावाि ।् नििीरे िूत्कषयसम
ु
पक्षे साधिाभाव साधिमेवापकषयसमाः। ित्र व्याप्त्यभावाः साधिग्रािक प्रमाणनविोधश्चेत्यत्तिं
वाच्यम।् सािचरयमवे प्ररोजकं नकं व्याप्त्यानदि ेनि ब्रवु ाणं प्रनि स्वन्यारनविोध इनि।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 23
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
पक्षमात्रनववनक्षिानसद्धार्यत्वानदरूपवदेत्तमत्त्विदभावरोदृय
ष्टान्तस्य साध्यत्वापादिं वण्रयसम
ु
इत्यदरिाः। रर्ाऽनसद्धार्ां धूमवत्त्वं पवयि इव मिािसेऽनिचेत्सोऽनप साध्यवत्तरा साध्याः स्याि।् ि
ु
इत्यदरिाः। रर्ा नसद्धार्ां धूमवत्त्वं मिािस इव पवयि े वियि े चेत्साध्यस्य नसद्धत्वादसाध्यत्वम।् ि
रूपानद िर्ा कृ िकमनप नकनञ्चनन्नत्यं नकनञ्चदनित्यं नकं ि स्यानदनि। अत्र शङ्कामात्रं चेत्सदुत्तिमेव।
इनि।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 24
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
साध्यसम इत्यदरिाः।
िरम।् रर्ा धूमज्ञािमनिज्ञािं प्राप्य जिरनि चेत्सि ैव प्रानतनिनि िस्य प्राक ् नसद्धत्वान्नोत्पादकम।्
अनिप्रसङ्गश्चान्यर्ेत्यप्रानतसमाः।
नवषरत्वरूप प्रानतसद्भावेिानिप्रसङ्गाभावानिषरनवषनरभावोऽिपेनक्षि ु
एवेत्यत्तिं वाच्यम।्
स्वन्यारनविोध इनि।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 25
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ििाद्धेनििपेक्षण ु
े प्रनिदृष्टान्तमात्रेण बाधप्रनििोधरोिन्यििोद्भाविं प्रनि दृष्टान्तसम इत्यदरिाः। रर्ा
ु िेिवु त्य
प्रागत्पत्ते ु
ृ भावेिानसद्ध्यद्भाविमि ु
त्पनत्तसमाः रर्ा पवयि स्योत्पत्तेाः प्राक ् ित्र धूमवत्त्वं ि
ु
वृत्तनमनि भागनसद्धनमत्यानद। अत्राित्पन्नस्य पवयित्वाभावेिापक्षत्वात्तत्र वृत्त्यभावो ि दोषारेनि
इनि।
शब्दोऽनित्याः ु
कृ िकत्वानदत्यक्ते नित्याः शब्दाः श्रावणत्वाच्छब्दत्ववनदनि। अत्र
ु
प्रत्यिमािस्याङ्गसाकल्यानभमाि े सदुत्तिमेव। अन्यर्ा साधम्ययसमाद्यन्तभायवाः।
ु
पृर्क्किणािपपनत्ताः।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 26
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु चोदिमिेिस
पूवायपिसिभावनििासेिािेित्व य ।् साध्याभावे
ु माः। रर्ा ि िावत्सवयसाधिं साध्यपूवम
िरोरौगयपद्यम।् अनवशेषण
े साध्यसाधिभावारोगानदनि।
ु
साध्योिोपपत्तेाः। ज्ञतौ ि ु रर्ारर्ं पक्षत्ररमनप। ज्ञाित्वाज्ञाित्वाभ्यां नवशेष इत्यत्तिं वाच्यम।्
ु
अत्रािपपद्यमािदशय ु
िादुपपादके बनद्धिर्ाय ु
पनत्ताः। ि चात्रािपपद्यमािं नकनञ्चदनि। अिो िारं प्रसङ्ग
ु
उपपनत्तसमवद्बीजाभावान्नेद ं जात्यत्तिम ।्
ु
भनवष्यिीनि सामान्यिाः प्रत्यवस्थािमपु पनत्तसम इत्यदरिाः। इदमप्यसि।् के वलारा ु े
एवमक्त
्
िस्य ैवोद्भाव्यत्वेिाजानित्वाि ॥
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 27
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
उत्थािबीजाभावान्नेद ं जात्यत्तिम ।् नकन्त ु िान्याद्याभास एव। ििािानदवाक्यस्यावधािणे
ु
िात्परयमािोप्यावधािणं नवकल्प्य दूषणमपु लनब्धसम इत्यदरिाः। ु नकं पवयि
रर्ा पवयिोनिमा नित्यक्ते
नवधावधािणस्यानिष्टत्वाि।्
ु
वृत्त्याित्त्वव्याघािापादिमिपलनब्धसमाः। रर्ोपलनब्धाः स्वात्मनि वियि े चेदुपलब्धत्वाद ्
ु
घटानदवदिपलनब्धाः। ि वियि े चेत्तर्ाऽनप ििदेवत्य
े ानद। अत्र नवषरापेक्षरोपलनब्धत्वस्य स्वात्मनि
ु शब्दस्य
धनमयणो नित्यत्वापािाः। नििीरे िन्नाशे पिाः नित्यत्वापनत्तनित्यानद। अत्र स्वपक्षे
ु
निवायिोवाच्याः। िदिभ्यपगमे
ि प्रवृत्तस्य स्वन्यारस्वनक्ररानविोधानवनि।
68. (20) (2-24) ॥ कारयसमाः ॥ िेिोाः सनन्धग्धानसद्ध्याप्रत्यवस्थािं कारयसम इनि के नचि।् रर्ा
ु प्ररत्नािन्तिीरकत्वमत्प
शब्दोऽनित्याः प्ररत्नािन्तिीरकत्वानदत्यक्ते ु ाद्यत्वेि व्यङ्गत्वेि वेनि सनन्दह्यि
इनि। इदमप्यन्यर्ा ु
नसद्ध्यद्भावित्वात्सदुििमे
व। ु ाव्य
ििात्पक्षादीिामन्यिमस्यानसनद्धमद्भ
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 28
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ित्साधकत्वेि स्वरमत्प्र ु
ु ने क्षिस्य दूषणेि वानदसाधिभङ्गाः कारयसम इत्यदरिाः। रर्ा शब्दोऽनित्याः
इदमप्यिनभप्रेि िात्परायिोपाच्छलमेवने ि।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 29
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
साध्यव्यापकत्वानन्नवियरनद्धंसात्वस्य साध्याभावसम्बन्धमापादरिीनि। ु
नवप्रनिपत्त्यत्तिकालि ु
अिाकानङ्क्षिसाधिार प्रवृत्तत्वाि।्
ि ु व।
दूषणनमत्यक्तमे व्यर्यनवशेषणानसद्धो व्यर्यनवशेष्यानसद्धश्चानधक्येऽन्तभयविाः। भूनिरं
धूमवत्त्वानदनि। अस्याप्यनसनद्धिेव।
पक्षनवपक्षरोिेव वियमािो िेिनु वयरुद्धाः। रर्ा शब्दो नित्याः कृ िकत्वानदनि। अरमनप साध्यसम्बन्धाभावे
सनि िदभावसम्बनन्धत्वादव्याताः।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 30
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
सन्देिावस्कन्दिाद्धेत्वाभासत्वनमत्याहाः।
77. (22) ॥ प्रमाणबानधिे पक्षे वियमािो िेिाःु कालात्यरापनदष्टाः। रर्ा सवां िेजोऽिष्णं
ु
78. (22) स्वपिपक्षनसद्धावनप नत्ररूपो िेिाःु प्रकिणसमाः। रर्ा नवमिं नमर्थ्ा दृश्रत्वानदनि।
सम्भवाि।् अरमनप प्रनिज्ञारााः समबलनविोध एवेनि। पक्षाभास िेत्वा भासान्तभूिय त्वान्न पृर्ग्वाच्या
प्रमाणािपेक्षनमनि।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 31
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
साध्याव्यावृत्तो रर्ा। रदनित्यं ि भवनि िन्मूिां ि भवनि रर्ा कमेनि। साधिाव्यावृत्तो रर्ा
ु
पिमाणनिनि। उबराव्यावृत्तो रर्ा घट इनि। आश्ररिीिाः पूववय ि।् अव्याप्त्यनभधािं रर्ाऽऽकाश
इनि नवपिीि व्याप्त्यनभधािं रर्ा। रन्मूिां ि भवनि िदनित्यं ि भवनि। रर्ाऽऽकाश इनि।अत्र
ु क्त
वैधम्योदाििणस्यािपर ु त्वात्तदाभासकर्िमिपर ु म।् अव्याप्त्यनभधािं ि ु ि दोषोन्यूि ं वा।
ु क्त
दृष्टान्तदूषणम।् ित्र साध्यवैकल्येदृष्टान्तो नवपक्षो भवनि। ित्र वियमािं साधिमि ैकानन्तकं नवरुद्धं वा
ु
सपक्षेऽवृत्तौिेत्वाभासत्वािपपत्ते
श्च। ु
ित्राप्यिपदनशय
िव्यानतकत्वेि व्याप्यत्वानसद्ध इनि चेन्न।
िर्ाऽप्यर्य दोषाभावानदनि ॥
ु
॥ इनि श्रीमज्जरिीर्यपूज्यचिणनविनचि प्रमाणपद्धिाविमािपनिच्छे
दाः समाताः ॥ 2 ॥
आगमपनिच्छेद
अप्ररोजित्वं, अिनभमिप्ररोजित्वं, ु
अशक्य साधिप्रनिपादिं लघूपारे सनि गरूपारोपदे
शि-
ििाचकत्वात्पदान्यनप ु
रोग्रिावन्तीत्यच्यन्ते
। ित्र पदत्वेि नििनभधेरत्वस्य,
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 32
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
निदोष ग्रिणम।्
ु
पूवपय वू वय णायिभवजनििसं ु िीिमन्त्यवणयसनन्नकृ ष्टं
स्कािसनििं वाच्यवाचकभावसम्बन्धग्रिणसंस्कािािगृ
ु िे |
सिािवनस्थिप्रिीिीिामनप समदु ारो रज्य
ि ु सत्तामात्रेण।
जानििेव वाच्या पदािां व्यक्तरि ु लक्ष्या इनि भाट्टााः। जानिनवनशष्टा व्यक्तरो वाच्या इनि वैशने षकााः।
शब्दोऽन्यबोधक इनि वैराकिणा ब्रवु िे। वणयमालेत्यपिे वाक्यान्त्यो वणय इत्यन्ये। पदािां
ु
नवशेषिोऽप्यनन्विान्स्वार्ायिनभदधनि। िर्ाऽिभवानदत्याचाराय
ाः।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 33
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
ु
आगमोऽिमाि एवान्तभयविीनि वैशने षकादराः। ्
िदसि।व्याप्त्याद्यिि ु
सन्धाि एव
ु
वाक्यार्यप्रिीिेििभवाि ।्
9. नवरुद्धरोनवयशषे णनवशेष्यभवािपपनत्तनिनि
ु चेन्न। सामान्य नवशेषरोिनविोधस्य स्वनिन्नेव
ु
गृह्यमाणसादृश्रं प्रत्येनि िदिमािमे ु रमािगित्वेि प्रिीरमािं सादृश्रं किणम।्
व। िन्विभू
ु
चक्षिाद्यभावो रूपाद्यदशयिनलङ्गगम्याः। सखाद्यभावप्रनमनिि ु सानक्षप्रत्यक्षेण ैव।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 34
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
अपिोक्षज्ञाित्वाि।् अिपलनब्दस्त्ववजय
ु िीरसनन्ननधिेव। रत्र त्वन्दकािे ििप्रसािणानद रूप पिामशेि
ु
घटाभावं प्रत्येनि ि िदाऽिपलनब्धाः किणम।् नकन्त ु नलङ्गत्वेि ैव। अत्र घटो िानि रोग्रत्वे
ु
सत्यिपलभ्यमाित्वानदनि। एवं ु
प्रािगयजाद्यभावज्ञािमिपलनब्धनलङ्गजन्यम ।्
ु
अभावस्येनिरसनन्नकषायिपपनत्तनिनि चेन्न। भाववदभावस्यापीनिर सनन्नकषे भाधकाभावाि।्
ु
उपक्रमादीन्यप्यिमािान्ये
व।
ु श्वेवान्तभायव्यानि।
एवमन्यान्यनप प्रमाणान्यक्ते
ु त्तौ पििस्त्वम।्
उभरं पिि एवेनि ि ैरानरकादराः। ज्ञािजिकानिनिक्त कािणजन्यत्वमत्प
ु
पिनिनिरानदग ु
णजन्यम ।् िर्ाऽप्रमाण्रं िद्दोषजन्यम।् एवं ज्ञािं मािसप्रत्यक्षवेद्यम।् ित्र
ु
े ािमीरि
ज्ञाििानवशेषण इनि ज्ञतौ स्विस्त्वम।् अप्रामाण्रं ि ु नवसंवादाद्यिमािान्तिवे
ु द्यनमनि
पििस्त्वं मन्यन्ते।
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 35
http://srimadhvyasa.wordpress.com/https://sites.google.com/site/srimadhvyasa/ []
स्वप्रमाणवेद्यत्वाि।् रर्ार्यज्ञािसाधित्वस्यािमािवे
ु द्यत्वानदनि।
वासदेु वक ु
ै शिणस्य िनिषरानण श्रवणमििनिनधध्यासिान्यादिि ैिन्तरायभ्यां बहकालमिनििविो
भगवत्साक्षात्कािे ु
सत्त्यत्यनद्रक्तरा भक्त्या
्
प्रमाणपद्धनिभूरय ाि प्रीत्य ैमाधवमर्ध्रोाः ॥
ु
अिद्गवांु िगयि मििामक ु प्राणान्तगयि
भाििीिमण मख्य
्
॥ प्रीणरामो वासदेु व ं देविामण्डलाऽखण्डमण्डािम ॥
य मि ु ॥
॥ श्री कृ ष्णापण
ु
आचारायाः श्रीमदाचारायाः सन्त ु मे जन्म जन्मनि॥गरुभावं व्यञ्चरनन्त भानि श्री जरिीर् यवाक ् ॥कृ ष्णं वन्दे जगद्ग ुरुम ॥
् Page 36