Monument A Ignatia 02 I Gna

V, i
Digitized by the Internet Archive

in 2014
https://archive.org/details/monumentaignatia02igna
M ONU MENTA HISTORICA SOCIETATIS lESU
A PATRIBUS ElUSDEM SOCIETATIS EDITA
VOL. 76
DIRECTORIA
EXERCITIORUM SPIRITUALIUM
(1540- 1599)
MONUMENTA HISTORICA SOCIETATIS lESU
A PATRIBUS EIUSDEM SOCIETATIS EDITA
VOLUMEN 76
MONUMENTA IGNATIANA
SERIES SECUNDA
EXERCITIA SPIRITIIALIA SANCTI IfiNATI! DE LOVOLA
ET EORÜM DIRECTORIA
NOVA EDITIO
TOMUS II
DIRECTORIA
(1540-1599)
R O M A E
APUD " MONUAIENTA HISTORICA SOC. lESII „
VIA PENITENZIERI, 20
1 !» 5 5
DIRECTORIA
EXERCITIORUM SPIRITUALIUM
(1540-1599)
EDiniT, EX INTEGRO REFECIT ET NON'IS TEXTIBUS AUXIT
IGNATIUS IPARRAGUIRRE S. I.
R OMA E
APUD " MONUMENTA HISTORICA SOC. lESU „
VIA DEI PENITENZIERI, 20
19 5 5
IMPRIMI POTEST
Romae, 11 feb- 1955
P. R. Mendizabal
Delegatus Praep. Gen. S. I.
IMPRIMATUR
Tiferni Tiberini, die 26 aprilis 1955
QUINTILIUS BlANCHI
Vic. Gen.
lURA PROPRIETATIS RESERVANTUR
CITtA di CASTELLO (PERUQIA) — TIPOGRAFIA U.MIONE ARTI GRAFICHE, 1955

lOSEPHO PIGNATELLI
NUPER INTER SANCTOS RELATO
QUI ALTER SOCIETATIS lESU PARENS
IN EANDEM RENASCENTEM
AVITUM EXERCITIORUM SPIRITUM
INTEGRE EIDELITERQUE TRANSFUDIT

INDEX GENERALIS
L)iRi:cTüHiA i:xi-:hciti()hum sti. ignatii
(1540-1599)
PAG.
Signa compendiaiua 1
iNDliX OPKRUM 3
Phaici atio genfíralis 8
C.Al'UT I. De ANTiyUISSIMIS AD EXERCITIA

NORMIS
DIRIGENDA ET DE EARUM ORIGINE ... 11
Art. 1 Varii ordines scriptorum de Exercitiis . 11
Art. 2 De priniis normis earumque natura . . 13
Art. 3 De priniis conatibus ad Directorium oll'i-
ciale conficiendiim habitis 14
Cai'ut II. De laboribus Acquaviva in

R. P. di-
rectorium CONFIGIENDUM SUSCEPTIS . . 17
Art. 1 Antiqua Directoría iteruni examini subi-
ciuntur 17
Arl. 2 Directoría et Annotata Romani niissa an-
te annuni 1587 20
Arl. 3 Recognitio romana Directoriorum et con-
feclio Directorii a. 1591 21
Art. 4 Observationes e Provinciis missae ... 23
Art. 5 Recognitio et pronuilgalio Directorii oífi-
cialis 25
Cai'ut III. De alus Directoriis 27

Art. 1 Norniae variae 27
Art. 2 Norniae ad iesuitaruin iíxercitia datae . . 28
Art. 3 De Directoriis aniissis 29
Caput IV. De Directoriorum euitionibus ... 30

Art. 1 De editionibus Directoriorum ante aiinum
1919 tactis 30
X INDEX GKNEKALIS
PAG.
Art. 2 De cditione Exercitiorum in Moa. Hist.
S. I. anno 1919 facta 32
Art. 3 Scri|)ta de Directoriis post ctlitionom a. 1919 34
Art. 4 Ratio nostrae editionis 35
CaPUT V, NOTITIA CODIGCM MA.NUSCRIPTORCM . . 38
DOCUMENTA
PaRS 1* : XORMAE IGXATIANAE 65
Doc. 1 Directoria ignatiana autographa .... 67

Doc. 2 Quaedani a Sto. Ignatio in memoriam rc-
vocata 79
Doc. 3 Alterum Dircctorium a Sto. Ignatio tra-
ditum 81
Doc. 4 Dircctorium Patri Vitoria dictatum . . 88
Doc. 5 Ordinationes et Instructiones S. Ignatii 105
Doc. 6 Dicta S. Ignatii ex Memoriali P. Liidovici
Gon calves da Cámara excerpta .... 113
Pars 2^ : Annotationes et instructiones antiquae . . 117
Doc. 7 Excerpta ex Monumentis P. Hieronymi

Nadal 119
Doc. 8 Annotationes S. Petri Canisii 133
Doc. 9 Ex Directorio spiriluali Vitae Mixtae
(c. 1560) 135
Doc. 10 Mónita P. Eduardi Pereyra (a. 1562) : I 141
Doc. 11 Modus tradendi Exercitia. Dictata P. Al-
lonsi Ruiz (c. 1568) 167
Doc. 12 Excerpta ex Instructione ignoti auctoris 172
Doc. 13 Mónita P. Doinénecii ut'cum fructu fiant
Exercitia (a. 1569) 178
Doc. 14 Annotationes ex imdit al ionibus P. Hiero-
nymi Doménech (a. 1 .")()<») 182
Doc. 15 Summa Directorii P. lacobi Miró ... 186
lÂRS ;{' : Directoría confect.\ tempore R. P. Mercu-

RiANi (1572-81) 189
Doc. 16 Inl'ormatio P. Antonii Valentino (c. 1575-

1582) 191
INDEX GENEK.VLIS XI
PAG.
Düc. 11) '^'s Meditationes et Exercitia spiritualia P. An-
tonii Valentino (saltcm a. 1579) .... 204
üoc. 17 Instnictiones ad Magistriim cxercitantiuni
a P. Hoffaco Iraditae (c. 137:)-1Ó8()). . . 218
Düc. 18 Brevis Instructio de modo tradendi Exer-
citia (probabiliter R. P. Everardi Mercu-
riani) 240
üoc. 18 a R. P. Everardi Mercuriani Instnictio-
nes : AA. 2()5
Doc. l'J Mónita R. P. Everardi Mercuriani tra-

dita P. Fabio De Fabi . 2()()
Doc. H> a Directorinm B in archivo inventum : B. 270

Doc. 20 Directorinm P. loannis Alfonsi de Polanco
(1573-1575) : A 272
Doc. 20 iîí*
Summarium eorum Exercitiornm (juae scri])-
to relinquenda sunt, licet verbo magis de-
claranda, auctore loanne Alfonso de Po-
lanco 328
Doc. 20 a Directorinm P. Claudii Matthieu : D
(1574-1581) 34Ü
Doc. 20 b Tractatus de Exercitiis : L . . . . 347
Doc. 20 De modo dandi Exercitia
c : M . . . 347
Doc. 20 d De usu libri Exercitiornm : X ... 347
Pahs 4** : Directoría coxfecta tempore R. P. .Xcqua-

vivA 349
Doc. 21 Responsiones Patris Laurentii Xicolai . . 351

Doc. 22-23 Directoría P. lacobi Miró (non post
a. 1582) : C 3G5
Doc. 24 Directorinm P. Fabii De Fabi : K . . . 419
Doc. 25 De modo tradendi Exercitia a P. Fabio
de Fabi (c. 1580-1590) 430
Doc. 25 a : lípistola P. Michaelis De Torres 5
martii 1585 : O 438
Doc. 25 b-f : momenti P, Q,
Scripta parvi : T, V, X 438
Doc. 25 h : Directorinm Hispanicnm .... 438
Doc. 25 i Scriptnm P. Román V
: : 439
Doc. 26 Breve Directorinm (c. 1580-1590) . . . 440
Doc. 27 Praxis ct Ordo ad Exercitia spiritnalia
connnunicanda 459
XII INDEX GENERALIS
PAG.
Doc. 28 AniK.latioiu-s 1'. I<)so|)hi liloiulo (1587) . 464
Doc. 2í) Obscrval iones 1'. Ki|)al(la 475
Doc. -M) Varia do ICxerciliis (c. 1585-1590) ... 481
Doc. ;}1 Aiinolal iones P. Aegidii González Dávila :
BB (e. 1587) 483

Doe. 'A2 Direetoriiini lixereitiorum P. Cordcses . . 529
Doe. 33, 34, 43 Direeloria eoiiscripta iussu et auclori-
tate H. P. Claudii .\cqiiaviva .... 562

Doe. 33 Direcloriimi varioruni (vcrsus 1590) . . 562
Doe. 34 Direetorium editum a. 1591 562
Doe. 43 Direetorium dcfinitive approbaliim (1599) 562
PaRS 5^^ : üliSERVATIONES FACTAK IN DIRECTORIUM A. 1591

ET ALIAE INSTRUCTIONES 753
Doc. 35 Notata P. Fabiani Qiiadrantini in Dirccto-
riiun líxereitiorum (intra aa. 1591-1593) 755
Doe. 3() Desiderata in Directorio a P. Alberto
Theobolski 773
Doc. 37 Avvertimenti sopra ¡1 Direttorio degli
Essereitii 776
Doc. 38 Dubia eirca Direetorium (1591-1593) . . 783
Doc. 39 In Direetorium líxereitiorum (e. aa. 1591-
1593) 785
Doe. 40 Obsérvala circa Direetorium lOxereitiorum
P. (hisparis Sawicki (c. aa. 15!)1-1593) . . 786
Doe. 41 Circa 1 )irt( lorium l-]xerciliorum . . . . 789
Doe. 41.a Hesponsa ^lediolano missa .... 793
Doc. 41 b Annotata missa e provincia Germaniae
Su])erioris (a. 1597) 794
Doc. 42 ludicium deputalorum ad Direetorium eon-
riciciiduni (c, 15!):)-159,S) 794
Due. 43 lîrccl oriiini (IcliniUNc api)robatum (a.
15S)9). i:ditum siniul ac Doc. 33, 34 . . 562

Doc. 44 Modus Iradendi l^xcrcilia spiritualia eis
(pii suid de Sociclate et eos in eullu inte-

riore proinovcndi a P. Achille Ciagliardi . 801
Doc. 45 De cura inleriore noviciorum P. Ach. Ga-
gliardi 808
Doc. 45 a Instructio P. lulii Maneinelli .... 814
Index personarum, rerum et locorum 815

SIGNA COMPENDIARIA
a. = annus in apparatu critico significat ante,

;
add. = additum.
AHSI = Archivum Ilistoricum Societatis lesu. Periodicum editum
in Instituto Histórico S. I. Romae.
annot. = annotatio.
ARSI = Archivum Romanum S. I.
BM = MHSI. Bobadillae Monumenta.
ca. = circa.
C.B.E. = Collection de la Bibliothéque des Exercices, Enghien,
cf. = confer.
cod., codd. = codex, códices.
Const. = Constitutiones S. I.
corr. = correctum.
del. = deletum.
Doc. = Documentum.
'
ed. = editum.
EN = MHSI. Epistolae Nadal.
ep., epp. : epístola, epistolae.
ES = MHSI. Epp. Salmeronis.
EX = MHSI. Epp. Xaverii.
Ex. = Exercitia S. Ignatii.
Exerc. = MHSI. Exercitia et Documenta,
f., ff. = folium, folia.
FM = MHSI. Fabri Monumenta.

ib. = ibidem.
id. = Ídem.
illeg. = illegibile.
lin. = linea.
litt. = littera.
LQ = MHSI. Litterae Quadrimestraes.

LM = MHSI. Lainii Monumenta.
m. 1 = manus prima.
Manr. = Manresa, Periodicum nunc ed. Matriti.
1 — Directoría Exercitiorüm.
2 SIGNA COMPENDIARIA
marg, = margo.
MB = MHSI. Epp. Broeti.
MHSI = Monumenía Histórica Societatis lesu.
MI = MHSI. Monumenta Ignatiana.
MI. Epp. = MHSI. Epistolae S. Ignatii.
MI. FNarr. vel Font. narr. = MHSI. Fontes Narrativi.
Mon. = Monumentum.
ms., mss. = manuscriptum, manuscripta.
n., nn. = numerus, numeri.
(n. )
= numerus libri Exercitiorum.
[n. ]
= numerus Constitutionum S. I.
om. = omittitur.
p., pp. = pagina, paginae.
PCh. = MHSI. Polanco Chronicon S. I.
PCo. = MHSI. Polanci Complementa.

P. G. = Patrología graeca (Migne).
P. L. = Patrología latina (Migne).
prius = lectio ante correctionem.
Prov. = Provincia Societatis lesu.
r. = rectum (ín folíís).
RAM = Revue d'Ascetique et Mystique, Períodicum ed. Enghíen.
ras. = rasura.
s., ss. = sequens, sequentes.
SFB = MHSI. Sanctus Francíscus Borgia.
S. I. = Societatis lesu.
V. = víde, versum.
verb. = verbum.
^, ^. . . numeri Dírectorií missí aliquibus Patribus a. 1582 .

INDEX OPERUM
Abad, Camilo M», S. I. —

l'n centro ejemplar de ejcicios espiritualea en la an-
tigua Compañía : el colegio de Alcalá. Manr. 21 (1949) 325-35-4.

AA. SS. Acta Sanctonim quotquot tato orbe coluntur
: collegit, digessit notis . . .
illusíravit loh. Bollandus. —

[Usi sumus editione \ eneta S. (loleti, 1734-
1770].
Aguilera, Emmaiiuel, S. I. —
Provinciae Siciilae Societatis lesii Orias et Res
gestae. 2° vol. Panormi, 1737-1740.
Aicardo, José Manuel, S. I. —

Comentario a las Constituciones de la Compa-
ñía de Jesús. 6 vol. Madrid, 1919-1932.
.Vlegambe, Philippus. — Bihliotheca Scriptorum Societatis lesa. Antverpiae
1643.
Alberti, Domenico St., S. I. — Dell' Istoria della Compugnia di Gesú. La Si-
cilia. Palermo, 1702.
AcQi'AViVA, Claudio. — Esercizi spiriluali del R. P. Claudio Acquaviva. Mano-
scritlo inédito dato oggi alia luce dal }'. Gactano Filitti. Acireale, 1908.
.\STR.\IN, Antonio, S. I. — Historia de la Com¡)añía de .Jesús en la Asistencia
de España, 7 vol. Madrid 1902-1925.

AuGUSTiNUS, S. — - Opera. Apud PL. 32-47.
Beguiriztáin, Justo, S. I. — .S. Ignacio primer apóstol de la comunión ¡recuente
en España a princi¡)ios del siglo A' \ /. Huenos .\ires, 1922.
Bernard, Henri, S. I. — Essai historique sur les Exercices spirilueis de Saint
Ignace depuis la conversión d'Ignace {1-521) jusqu'á la publicalion du Direc-
loire (1599). Louvain, 192() ( : Museuni Lessianum. Section ascétique et

mystique N" 21).
Bernardus, S. —
Opera, Apud PL. 182-184.
Bernard, Paul, S. I. —
Une importante découverte. Le texte original du Direc-
toire de S. Ignace. Eludes, 152 (1917) 360-3C4.
BoHR, Josef, S. I. — Das Direktorium zu den Geistlichen Ubungen des hl. Igna-
tius von Logóla. Seine Geschichte und seine Weisungen. Innsbruck, 1924
( : Exercitienschriften für Priester und Laien. Heft, 10/11).
BoNAVENTURA, S. — Opera Omnia. Quaracchi vol. 10, 1882-1902.
— Seraphici Doctoris et Sancti Palris Joannis Eustachii Bonavenlurae Opera
Omnia, Venetiae, 1584.
Braunsberger, Otto, S. I. — Beali Petri Canisii Societatis lesu Epistulae
el Acta, 8 vol. Friburgi Br., 1896-1923.
— San Pedro Canisio y los ejercicios. Manr. 1 (1925) 327-339.
4 INDEX OPERUM
Bremond, Heiiri. — Saint Ignace el les Exercices. La Vie spirituelle, 20 (1929)

Supplément [1-17: 79-111 : M7-19(>|.
Broi', Alexandre, S. I. - Les K.vcrriccs spiriliiels de Stiint Ignace fie Layóla.
Histoire el psijcholoi/ie. Paris, 1922.
— Zeiger. fvo, S. 1. Seelischex Werden iinit ersles Wirken der Exerzilien. Ein
psiicholagisch-íjeschiehllicher Beitray. Xuch dem Sludien van A. Broa bear-
beitel vun I. Zeiger. Innsbruck, 1925. ( : Exerzitieiischriften für Priester
uiid Laieii. Hefl 17).
Cassianus, Collalioncs. Apud PL. -19.
Ceccotti, lo. Bapt. - Ap¡iaralus ad Medilaliones i'ilae D. A'. lesu Chrisli

Exerciliis S. P. Ignalii aecomodalus. Eiiisdem vilae mislcria distribuía in
qualuor témpora ecclesiasticae parlilioni eimgrucntia el medilat iones de volo-
rum renoimlione in aliquibiis misteriis inaicala. Roniae KkÎ.
CoDiNA, Arturo, S. I. — Los oiiqenes de los ejercicios espirituales de S. Ignacio
de Layóla. Estudio histórico. Barcelona, 192() ( : Biblioteca histórica de la
Biblioteca Balines, Serie II, vol. 1).
— Del Directorio del P. Vitoria para los ejercicios de S. Ignacio. Maiir. 12 (1936)
45-61.
Dictionnaire de Spiritualité. Ascétique et Mystique. Doctrine et Histoire, publié
sous la direcíion de Marcel Viller assislé de E. Cavallera el .1 . de Cuibert
avec le conconrs d'un grand nombre de collaborateurs. Paris, 1937 sqq.
DiONYSius Areopagtta (PS.) De Hierarchia caelesti. PG. — 3.
DioNYSius Carthusianus De qualuor honiinis noi'issimis — liber. Opera omnia.

Monotrelli (Montreuil-sur-Mer) — Tornaci, voi. 19 pp. }99-.")9.') |A. 1591
Lugduni ed. simul cum opere P. Polaiico Ad udiuvandos montaros metliodus],
DuDON, Paul, S. I. — Saint Ignace de Loyola. iâris, 1931.
DuHR, Bernard, S. — üeschichte der .lesuiten
I. in den Landern deutscher
Zunge. 4 vol. Freiburg im Br., 1907. Müiichen-Regensburg, 192iS.
FouQUERAY, Henri, S. I. — Histoire de la Compagnie de .lésus en Erance. 5
vol. Paris, 1910-1925.

Gagliardi, Achilles. — S. P. Ignalii de Loyola de discretione s/iiriUtum regu-
lae explana tae. Neapoli 1851.
— (lommentarii sen Explanaliones in Exercilia spiritiidlm Sancli Patris
Ignalii de Jôyola, a P. Achille Cagliardi, e Socielate .Jesu. olim conscripti ;
nunc primum integri in lucem editi, curante Coxstam ixo va.n Akkn eius-
dem Societatis presbylero. Brujáis, 1.S.S2.
Gerson, Opera omnia, opera el studio Lud. Ellies du Pin. Antwerpiae, 1706.
Granada, Luis de. O. P. —
Obras. Edición critica y completa por Er. Justo
Cuervo, 14 vol. Madrid. 1905 ss.
Hernández, Eusebio, S. I. — Los ejercicios espirituales de Verronio. IManr.

5 (1929) 184-205.
Innocentíus III. - De contemptu miindi. Pl. 217, 701-746.
— Institulum Scricíaíis lesu, 3 vol. Florentiae, 1892-1893.
Iparraguirk, Ignacio, S. I. — Historia de los Ejercicios Espirituales de S.
Ignacio de Loyola. \o\. 1, Práctica de los Ejercicios de S. Ignacio de Loyola
.
INDEX OPERUM 5
en vida de su autor, Roma-Bilbao, 194(5 ; vol. 2. Desde la muerte de S. Igna-

cio hasta la promulgación del Directorio oficial. Roma-Bilbao, 1954.
— Para la liistoria de la oración en el colegio romano durante la segunda mitad
del siglo XVI. AHSI. 15 (1946) "-Í2fí.
— Las Casas de ejercicios en el siglo XVI. Mam. 20 (1948) 321-342.
— Orientaciones sobre la literatura de Ejercicios de S. Ignacio en los tres últi-
mos decenios. Manr. 21 (194) 257-279.
I,A Palma, Luis de, S. I. —
Camino espiritual de la manera que lo enseña el Bie-
naventurado Padre S. Ignacio en su libro de los Ejercicios. Primera parte.
.Mí-alá 1626.
I.ETi'RiA, Pedro de, S. I. — Lecturas espirituales durante los Ejercicios según S.
Ignacio de Loijola, Mpnr. 20 (1948) 295-310.
— Lecturas ascéticas y lecturas místicas entre los jesuítas del siglo XVI, Ar-
chivio italiano per la Storia della Pietá 2 (1953) 1-50.
Loarte, Gaspar. — Instruttione e avvertimenti per meditare la Passione di Chri-
sto nostro Redentore con alcune meditazioni intorno a es.sa. Roma 1571.
LopETEGUi, León, S. L — Antonio Possevino, S. I, promotor de los Ejercicios.
Manr. 16 (1944) 359-371.

Manareo, Oliverius, S. L — De vita et moribus Everardi Mercuriuni. Bruxel-
les 1882.
Marín, Canutus-Hilarius, S. I. — Spiritualia Exercitia secundum Romanorum
Pontificum Documenta. Documenta collegit, concinnavit, annolavit ... Bar-
celona [1941] (: Bibliotheca « .Manresa » Ser. III. Documenta. Vol. 1).
Martini, .\ngelo. — Gli .studi teologici di Giovanni de Polanco alie origine della
legisla:ione scolastica delta Compagnia di Gesú. .\HS1 21 (1952) 225-281.

Mateos, Francisco. — Historia general de la Compañía de Jesús en la provin-
cia del Perú. 2 vol. Madrid 1944 (: Bibliotheca « Missionalia Hispánica»).
Monumenlu Histórica Socielatis lesu. Matriti, 1894 ss. Roma, 1933 ss. ;
MHSI. Polanci Complementa. Epistolae et commenlaria P. Joannis Alphonsi de

Polanco e Societate Jesu addenda caeteris ejusdem scriplis dispersis in his
Monumentis, 2 vol. Matriti 1916, 1917.
— Epistolae P. .Alfonsi Salmerón Socielatis Jesu, e.r authographis vel origina-
libus e.templis potissimum depromplae. 2 vol. Matriti, 1906. 1907.
— Epistolae S. Franciiíci Xaverii aliaque eius scripta. Ediderunl G. Schur-
hammer S. I. el I. Wicki S. I. 2 vol. Romae, 1944-1945.
— Epistolae P. Hieronymi Nadal Socielatis Jesu. 4 vol. Matriti, 1898-1905.
— Epistolae PP. Paschasii Broet, Claudii Jaji, Joannis Codurii et Simonis
Rodericii, Socielatis lesu, e.v aulographis vel originalibus exemplis potissi-
mum depromplae, Matriti, 1903.
— Fontes Xarrativi de S. Ignatio de Logóla el de Socielatis lesu initiis. vol. 1
Ediderunl Dionysius Fernández Zapico S. I. el Cándidus de Dalmases S.I.

cooperante Petro Leturia S. I. Romae 1943 ; vol. 2 Edidit Candidas de Dal-
mases. Romae 1951.
— Lainii Monumenla. Epistolae et Acia Patris Jucobi Lainii, secundi praepo-
positi generalis Socielatis Jesu, ex aulographis vel originalibus cvemplis
"6
INDEX OPERUM
¡wtiasimiim dcprumpla, a Palribiis ciusdcm Socieluds cdila. 8 vol. Ma-

triti, 1912-1917.
— Lillenir Qiiíidrimeslres, ex luüi'ersis, praeler Indiam el Brasiliam, locis,
in (¡uihus üUi¡ui de Socieldlc Jesu versabanlur, Romam missae. 1 vol. Ma-

Iriti-Romae, 1X91-1932.
— Moiuimrntii I<inali<itt(i, ex (iiiloyraphis vel ex aiiliquioribus exemplis col-
leela. Series ¡¡rimii. Sducti lymilii de LoijoUi e¡>islülae el inslnicliones. 12 vol.
Miitriti. 19ii;i-191 1.
— Monumenta Ignaliuna. Series secunda. Exercilia el Diretloria. 1 vol. Ma-

triti, 1919.
— Monumenla Ignaliuna. Series terlia. Constilutiones Socielalis lesu. 3 vol.
Roinae, 1934-1938.
— Monumenla Ignatiana. Series terlia. Regulae Societatis Jesu (1540-1556).
Edidil Dionysus Fernández Zapico S. I. Romae, 1948.
— Sanctus Franciscus Borgia, Quarlus Gandiae Dux el Socielalis Jesu Prac-
positus Generalis lerlius. .5 vol. Matriti, 1894-1911.
— Vita Ignatii Loiolae el rerum Socielalis lesu hisloria. Auclore Joanne Al-
phonso de Potanco [= Chronicon] 6 vol. Matriti, 1894-1898.
NicoLAU, Miguel, S. I. — Los cscrilos espiriluales de Jerónimo Nadal (1507-
1580). Archivo Teológico Granadino, ó (1942) 29-62.
— El P. Jerónimo Nadal (¡507-1580) ;/ ¡os Ejercicios espiriluales de San Igna-
cio. Estudios Hclesiásticos, Ití (1942) 99-133.
— Plálicas espirituales del P. Jerónimo Nadal, .S'. /., en Coimbra (1561).
Editadas, con introducción y notas por. . . (¡ranada, 1945. (= Biblioteca
Teológica Granadina, serie I, 2).
— Jerónimo Nadal, S. 1. (1507-1580). Sus obras y doctrinas espiriluales.

Madrid, 1949.
Orlandinus, Nicolaus, S. I. — Historiae Socielalis lesu Pars ¡¡rima, sive Igna-
tius, Antverpiae, l(i20.
Pastor, Ludwig von. — Geschichle der Pápste .se// dem .Ausgany des Mitlcl-
alters. 1(1 vol. 1-Yeiburg im Hr. 1.S91-193I.
PiATTi, Girolamo. — De bono status religiosi. Oolonia 159(1.
PiRRi, Pietro, S. I. - // P. .\chitle Gagliardi, la dama milanese, ta riforma dello

spirilo, e il movimento degli zelatori. .\HS1 14 (1945) 1-72.
PoLANCo, Joannes .\lfonsus, S. I. lireite directorium ad Gonfcssarii ac confi-

tentis munus rile obeundum. Koniac. 1551.
R|atti], .\|chillk| S[acer(l()ti'|. S. Cario e gli esercni di S. Ignazio in ephe-
iner. Sai; ('-arlo liorronieo nil tcr/.o centenario della canonizazione » n. 23,
sepl. 1910. Transcrip. in C. 15. i: 32 (1911) et Mahín, Enchiridion 397-403.

Regutae Siieielatis ¡esn. Romae, in (".oUegio eiusdem Societatis, 1580.
Reiffi;nhi;h(;, l'ridcricus, S. I. — Hisloria Societatis lesu ad Rhenum ¡njerio-
rem. 1 vol. (Ujloniae .Xggripinae, 17(54.
Rescii a. — Ágrapha dusserkanonisctie Schrijtfragmente. Leipzig 1900, 2» ed. ( :
Texte und rntersuchungen ed. Gebhardt et .\. Ilarnack, s. XXX fase. 3-4).
Rihaounf.yra, Petrus. — Vila Ignatii Loiolae, Societatis lesu fundaloris>
ÍNDEX OPERUM 7
lihris quinqué comprehensa ; in quibus initio ipsius Societatis in annum

usque üomini 1556 explicantur. Neapoli 1572.
RoDKiGUES, Francisco, S. I. — Hislória da Companhia de Jesús na Assisléncia
de Portugal, l vol. Porto, 1931-1950.
RonQiiETTE. R., S. I. — Le Direcloire des Exercices. Histoire du texte. RAM,
U (1933) 395-408.
ScHiNosi, Francesco, S. I. — ¡storia delta Compagnia di Giesú appartenenie
al regno di Napoli. Parte prima. In Napoli 1706.
ScHMiDL, loannes, S. 1. — Historiae Societatis lesü Provinciae Bohemiae.
Pars prima. Pragae, 1747.
ScHROEDER, Fridericus, S. I. — Monumenla quae spectant primordio Coltegii
Germanici et Hungarici, collecla el illustrata a Friderico Schroeder, S. 1.
Roma, 1896.
Severin, Tony — Mercurian. Liége, 1946.
Sola, J. — El Beato Fabro y los ejercicios espirituales de S. Ignacio. Manr.
19 (1947) 42-6'2.
Tacchi Venturi, Pietro. S. I. — Storia delta Compagnia di Gesú in Italia
nárrala col sussidio di jonti inedite. Vol. 1, 3» ed. vol. 2, Roma, 1950-1951.
Valle, Antonio, S. I. — Los Directorios de los ejercicios. Manr. 3 (1927) 326-
334 ; 4 (1928) 41-49.
ViNCENTius Ferrer, S. — Tructatus seu insiructio de vita spirituali. Augustae,
1729.
Yanguas A.-Iparraguirre i. — Antonio Cordeses, autor del Directorio Gra-
natense. Manr. 22 (1950) 351-367.
PRAEFATIO GENERAL IS
Capvt i.
DE ANTIQI ISSIMIS NORMIS AD EXERCITIA DIHIGENDA

ET DE EARUM ORIGINE
Articulus 1.
\ ARn ORDINES SCRIPTORUM DE EXERCITIIS.
De Excrcitiis spiritualibiis. praeter ipsuin textuin a Sto. Ignatio

confectum, complura scripla variao indolis priniis Societatis lesu
annis sunt exarata.
Alia ipsius Exercitiorum libri verba, instar commentarii, il-
lustranl, eoruinque sensus patefacere intendunt. Hoc tamen genus

explanationum, quod saeculis fiitiiris late diffusum est, paucissimos
fautores hoc primo tempore habuit : iieminem fere praeter Polanco
et Gagliardi
Alii auctores sententias a Sto. Ignatio breviter ot sunnnatini
adumbratas. aliasque quae cuni eis congruere videntur, ainplificant,
atque ea oninia quae ad meditationes declarandas vel tradendas
usui esse possunt. annotant et colligunt. Cum hoc genus scriptoruni
tam utile sit non paucis directoribus hibore obrutis. nihil mirum
si. tempore progrediente, multa eiusmodi prodierint. Primis vero
annis, quod nostra nunc interest, non tam multa orta sunt, ideo
praesertim quia Exercitia tradebantur in modum colloquii potius
quam publicae contionis seu amplificationis, ad illa vero colloquia
haec auxilia non adeo necessaria erant. Praecipui auctores qui sae-
' Scriptuin P.is HoI;uho iiivenitur iii ARSI, hunc titulum habct Hxenitiu :
spiritualia P. Iwinnis PoUinvo a S. P. S. Ignatio revisa. Codex in nulla sectione

catalogi inscriptus est. Descriptio codicis in .MHSI. Exerc. 202-204. Quaedani
ex eo edita apud Iparraücirrk. Historia, I, 25t>-25ís. De operibus Gagliardi
lii Doc. U.
12 PRAEFATIO GENERALIS
culo XVI hoc laboris gtMuis susceperunt sunl Blondo, Gagliardi,

Acquaviva, Ceccotti
Simili modo alii scriptores meditationes libri SU. Ignatii deda-
rabant, qui tamen non inslruc-toreni, sed cuni potins qui Exercitia
faciebat, iuvarc inlcndobant. Non pauci cnini, quibus a directorc
verbo díctala ad nicdilalioneni laciendam non sufficiebanl, subsidia
in ipsum oralionis lempos (juaerebanl. Ununi ex his subsidiis eral
ad manum in cubículo, dum nieditarentur, quaedani púnela indi-
cala habere. Miró ait : « in principio Socielalis multi nullo scripto
dalo illa [Exercitia] faciebanl Tamen scripta Iradenda commen-
dal atquc id usu receptum lunc apud omnes esse supponit^ Eo-
rum vero scriptorum usilalissimum illud fuit quod Polanco con-
fecil (Doc. 20 bis). Sed quoque fuerunt, ut quac Valentino
alia
pro noviciis scripsit (Doc. 16 bis). Quae P. Cordeses suo Directorio
(Doc. 32 nn. 38-,58) includit, etiam has partes agere poleranl.
Tándem
aliis scriptis, iiistrucloris laborem el rationem agendi
dirigereintendebatun Haec ante oculos directoris ponunt finem

ad quem spectare debet, viam quae ad culmen ducit, modos per
eam Iranseundi, atque omnia quae in itinere sive iuvarc sive im-
pediré possunl. Primis tamen lemporibus ])()lius quam totius ra-
lionis agendi descriptionem, mónita singularia de cjuibusdam rebus
inconuexis conlinebant. Paulalim lantum ad perfeclionem et ad
rem fundilus Iractandam perventum est. Quare, quae primis annis
scripta sunt, paucis senlentiis claudunlur, de multis quac magni
(luideni sunl momenli, ne verbum quidem faciunl. Posteriora vero,
qualuor hebdómadas percurrenlia, singula considerant, de ómni-
bus, consilia, mónita, exhortaliones praebent. Progressus enim sen-
sim fiebal, cum alii directores aliorum labores perficerent, et semper
nova ac perpolitiora scriberenl.
In hac praefalione generali laiiluni agemus de his postremis
scriptis, quorum auctores rationem Exercitia dirigendi docere in-
- l!i.(iM)ci .1. l-:ssíTi i/ii spiriluiili (Id I'. Ii/milio. Arcomiiwdali per hiwmiiü
'ti iiDsIni ('.oiuinii/iiid. Cali ¡lUri (if/f/iotili iiiiijanne (dUi ¡nenie del inedesimu. Mi-
l;ui-<> l.'),S7 (i-r. Diic. ( ; \nni, (

'.onunenUiri i sen I'^xpliinaliones in Kxerei-
liii, limáis 1SN'_I: Ac.(n \\ iv\, l-serei:i: s¡>inlutdi del ¡<. I'. Cliiudio .\e(¡nín>ii'a
<ininl(i l'reiHisili) denenile delUi CoiniKii/nifi <li (iesü. M(U¡oserilo inédito dolo w/í/í
(///(( hire dni l>. díieliiiKi lulilli, At ircalc 1<)(IN: CioccoTTi, Exercitio spiritnatia
¡,er oelii (/;rs a l>. I. ü. Ceectdll. Cl'.l-: !)1 (llfi.")).
>
Doc. 22-2:í 11. 12.
' Doc. i'i-'i.-j 11. 13.
CAPUT I - DE ANTIQUISSIMIS XORMIS ET DF. FAHUM ORIGINE 13
tendunt. lia enim tanlum ad hoc volumen pertineiil, iit tractantes

de ratione nostrae editionis accuratius declarabimus.
Et de eis quidem in hac praefatione generali summatim disse-
rinuis. Aiiiimim enim ad id unum inlendimus, ut ostendamus quo-
modo Direc'toria inter se connectantur et in unum conspirent, quam
vim in eorum progressionem habuerit series eventuum et continua-
tio, qui labores suscepti sint ad directorium officiale conficienduni.
Omití imus sequi singula de uniuscuiusque Directorii auctore,
natura, aliisque quaestionibus, quae ad propriam cuiusque documenti
praefationcm tractanda reicimus. Haec enim minuta generalem to-
tius progressionis conspectuni obScurarent si vero separatim trac-
;
tentur, elarius omnia etiam minutissima de singulis declarari pos-

sunt.
In j)ropria ergo uniuscuiusque Directorii praefatione inveniet
lector rationes niultarum rerum quae hic striclim obiterque signi-
ficantur.
Articulus 2.
De primis xokmis earu.mque natura.
Normarum ad Exercitia recte tradenda necessitas Stum. Igna-

tium non fugit. In ipso enim Exercitiorum libro quasdam annota-
tiones et observationes ad Exercitia tradenda útiles scripsit, quae
Directorii stirps ac semen considerari debent. Immo bis non con-
tentus alias quoque explicationes variis occasionibus addidit (Doc.
1-3), quae tamen paucas tantum quaestiones attingunt. Ñeque ali-
ler esse poterat ille enim non sibi proposuerat tractatum perpo-
;
lilum et integrum de Exercitiis Iradendis, sed potius mónita dis-

iinicta praebere de iis quae sive maioris momenti esse considera-
bat, sive, ob quasdam rerum condiciones, singulariter commen-
danda esse ducebat. Ipse quidem, non raro iesuitis, Exercitia alio-
rum dirigenlibus, normas de modo sese gerendi dabat, ut cum P.
Vitoria egit (Doc. 4). Quae tune proponebat, accommodanda erant
condicionibus eius qui Exercitia faciebat et temporibus in quibus
versabatur. Non ergo omnia ómnibus semper ac necessario utilia
esse poterant.
In bis S. Ignatius potius quam ordinem et modum externum,
internam naturam et vim Exercitiorum perspiciebat ; qua de causa
in suis annotationibus multa tradit quae maximi sunt momenti
ad intima et arcana Exercitiorum perscrutanda, gravissima consilia
dat etiam de ratione agendi directoris ut eum qui se exercet ad
Deum sublevet, de electione praecipue, cum sit Exercitiorum me-

dulla, et generatim de coniunctione cum Deo.
Omnia quae quomodocumque Stus Ignatius tradidit, sive ore,
sive etiam scripto, cum de his consulto agit, vel in litteris in quibus
ea cum aliis commiscet, in sex primis monumentis edimus.
Quae vero Stus. Ignatius fecit, primi quoque et antiquissimi
Patres imitati sunt. Etiamilli normas ad Exercitia perfectius tra-
denda conscribere opportunum duxerunt, sive cum, discendi causa,

haec ab eis quaerebantur, sive cum occasiones ultro se offerebant.
Hi pariter non ordinatim et distincte, quemdam praefinitum mo-
dum sequendo, rem tractabant, sed de disiunctis quaestionibus verba
pro tempore faciebant. Hoc modo sunt orta primis illis annis Mónita
seu Annotationes S. Petri Canisii (Doc. 8), P. Ruiz (Doc. 11), P.
Doménech (Doc. 14), P. Mercuriani (Doc. 19), plura alia ignoti
auctoris (Doc. 9, 12, 13) et sine dubio alia non pauca quae perie-
runt vel quae forsitan nobis incógnita latitant.
Nam mirum non erat, quod novi directores sicut scimus — P. Fa-
bium de Fabi se gessisse erga P. Ruiz et P. Mercurianum —a spi-
ritus magistris quaererent quo modo agere deberent cum Exercitia
aliis proponerent, et ea, ne ex meiuoria exciderent, scripto consi-
gnaren!, vel a magistris peterent ut ipsi, quae maioris esse momenti
iudicabant, conscribercnt. Haec vero scripta, ut initio significavi-
mus, paulatim maturiora et perpolitiora evaserunt. Auctores enim
non iam regulas de rebus disiunctis praebere, sed totam rationem
agendi consulto et ordinatim tractare coeperunt.
Itaque iam anno 1562 P. Pereyra (Doc. 10) consilio ductus cuius-
dam Superioris, ut ipse refertS exponit quae homini docto Exer-
citia tradens fecerat, quae omnia ita describit ut exinde disci pos-
sit modus generatim habendus in Exercitiis tradendis.
Articulus 3.
De primis conatibus
ad directorium officiale conficiendum habitis.
Haec omnia a directoribus sponte et privatim facta sunt. Sed

iam ab initio necessarium visum est quaedam publica auctoritate
ordinare. His desideriis obsecundans, prima Congregatio Generalis
anno 1558 Patri Generali commisit, ut Directorium confici curaret
Uoc. 10 II. ;í.

:
CAPUT I - DE ANTIQUISSIMIS NOKMIS ET DE EARUM ORIGINE 15
in quo ratio Exercitiorum tradendorum describeretur'. Ait P. Miró,

qui Congregationi interfuit et sine dubio illi decreto ferendo alla-
boravit, ©o consilio hanc praescriptionein factam esse, ut Societati
traderetur genuinus et propriiis modus quem S. Ignatius habobat
in Exercitiis proponendis.
R. P. Laínez, Praepositus Generalis in ea Congregatione electas,
ut mandata Congregationis exsequeretur, ad opus faciendum acces-
sit. Immo quibusdam Patribus praescripsit ut quae de hac re col-
lecta servarent, ad se mitterent. Haec a scriptore illius temporis

traduntur
« Placuit Congregationi Generali ut haec omnia et modus ctiam
eis utendi curarentur per Praepositum Generalem. Ipse vero cen-
suit Commissariis et Praepositis Provincialibus scribendum esse, ut
unusquisque inquirat ab iis qui in sua provincia versantur, num
aliquid experimento compererint utile in praedictis rebus exer-
cendis, et ut illud scripto, per suos Rectores, ad Praepositum suum
Provincialem vel Commissarium transmittant, et quamvis prae-
cipue quae experti sunt, scribere debeant, quidquid tamen eis oc-
currerit quod valde proficuum sentiant, in his actionibus adno-
tent. Provinciales vero et Commissarii ad Praepositum Genera-
lem quae videbuntur ad rem faceré, ex illorum scriptis et impri-
mis ex sui sententia transmittant. Interim etiam et hic curabitur
Ídem negotium, ut quo fuerit diligentius res tractata, eo exactius
scribi et Societati communicari utile aliquid possit »'. Nescimus
quousque labor progressus fuerit, nam ex iis quae Laínez fecit et
íortasse scripsit, nihil ad nos pervenit.
Congregatio Generalis secunda, post mortem P. Generalis con-
vocata, mandata Congregationis praecedentis de Directorio confi-
ciendo iteravit*. Praepositus Generalis in hac Congregatione elec-
tas, S. Franciscus de Borja, aliam viam ingressus est : commissio-
nem peritorum virorum constituit, ad quam constituendam voca-
vitPP. Miró, Polanco et Alfonsum Ruiz». Sed de laboribus ab hac
commissione perfectis nihil remansit.
Post annum 1573,cum iam R. P. Mercurianus, Generalis mu-
ñere fungeretur, primum demum Directorium scriptum est, in quo,
argumentum consulto suscipitur et de ratione Exercitia dirigendi
• Institulum S. I. vol. 2, 181-182 Decr. 28.

' ARSI, Hisp. 90, 101. Eadem repetuiitur in Insl. 220, :U)4-5ü5r.
• Institulum S. I., vol. 2, 211.
• Cí. Iparraüuirre, //is/orití II. pp. 420-422. Cf. etiam MHSI. Exerc. 753.
diserte et distincte agitur. Quod quidem Directorium (Doc. 18),

ut in Prolegomenis eiusdem documenti diciinus, nobis videtur, ab
ipso P. Generali esse conscriptum.
Immo hoc opus videtur esse fructus laboris ad P. Mercuriani
suscepti desiderátum Directorium conficiendum. Atque id qui-
dem, etsi in multis non satisfaciat, perfectione longe alia eiusmodi
scripta superat, praesertim quia materiam in capita ordinatim di-
stribuit, secundum rationem tractandi in exordio propositam. Agitur
enim, ut initio documenti significatur, primum de excellentia Exer-
citiorum, deinde de fructibus, postea de natura, denique de ratione
sese gerendi.
Hoc Directorium médium locum obtinet Ínter praecedentes nor-
mas et posteriora Directoria, in quibus descriptus apparet nexus
omnium quaestionum in unum conspirantium horum primum con- ;
siderari potest quod confectum est ab alio membro Commissionis,

iussu R. P. Mercuriani constitutae, videlicet a P. Polanco (Doc.
20), qui eundem laborem in ordinem omnia redigendi et ex parti-
bus distinctis corpus construendi perfecisse dicendus est, quem in
Constitutionibus tempore Sti. Ignatii confecerat.
In suo Directorio, suadente P. Mercuriano composito ima-
ginem definitivi Directorii satis perfecte adumbravit. lis enim quae
a S. Ignatio audierat, iis quae ipse viderat et experientia didicerat
distincte et gradatim coUectis et explicatis, corpus quoddam coag-
mentavit in quo et partium variarum nexus et omnium in unum
conspiratio satis perfecte conspiciuntur.
Omnia vero hace, sive a se sive a inembris Commissionis facta,
R. P. Mercurianus consideravit ut conatus et labores ad Directo-
rium definitivum praeparandum, quod ipse faceré sperabat. Obru-
tus vero laborlbus, cum videret se huic desiderio satisfacere non
posse, rem commisit homini, cui máxime fidebat, Patri lacobo
Miró. Mercurianus c]uidem antiquas traditiones amabat, omniaque
eis accommodare volebat ; Miró vero earum omnium in primis stu-
diosissimus custos erat Hic Pater opus statim aggressus est, et
Directorium saltem anno 1582 iam perfectum habebat. Ante oculos
sibi proposuerat Directorium P.'s Polanco ex quo rerum ordinem
et connexum sumpsit. Utrumque tamen opus valde inter se dif-
'° Ipse hoc dicit Doc. 20 n. 2.
" De hoc aginius in vol. 2 iioslrae Historiaepp. 422-426.

" Acquaviva in scriplo nio.v edendo dicit « después de aver visto
: el del
P. Polanco i>. (",f. textus ad annotationeni 17.
CAPUT II - DK LAUOIilBÜS H. P. ACQUAVIVA 17
ferl et in non paucis eliam discrepal. Nain Polaiuo a Miró iudica-

batur ad accommodandas regulas nimis proclivis, el limebat ne
eo modo, tcnipore (¡uod ex
progrediente, multa corniuipercnl iir,
eius sententia in aliis iam acciderat. Volebat quidcin (juam fidelis-

siine ipsam litteram se(jui, ex eaque quasi succum extrahcre, ul quam
arclissime S. Ignatii desiderlis obsecundari possel. Quapropter ea
omnia quae sibi pura, antiqua, geiuiina videbanlur, sumniopere
exlollil, austerani i)raxim prae mitiorc gcneratim praefert, accom-
modandi pericuia inauifcsta facit, multa minutiora agenda prae-
scribit. Dircctorium Patris Miró insignitum est hoc titulo Direc- :
torium Exercilioruni spiriliialium auctorilulc primae Congregaíionis

confectiim, quod, ul vidctur, notam peculiarem et singularem auc-
toritatem ei conferebat. Nihil mirum si hoc Directorium, quod
quodam modo appellari i)otest primum Directorium officiale, fue-
rit, González Dávila,
ut affirmat P. « a multis receptum et usu
paene quotidiano nostrorum probatum »
Caput II
DE LABORIBUS R. P. ACQUAVIVA IN DIRECTORIUM

CONFICIENDUM SUSCEPTIS
Articulus 1.
Antiqua Directoría iterum examini subiciuntur.
Directorium a P. Miró praeparatum, atque in Societate tam

late propagatum, non eam perfectionem assecutum erat, ut proponi
posset regula definitiva cui Exercitia tradcntes accommodare om-
nia deberent. Peculiarem enim indolem unius hominis nimis pro-
debat, qui etsi in multis interpretalionem puram et rectam expo-
nebat, non raro tamen quaedam significabat quae, non paucis et
quidern magnae auctoritatis Patribus, minus insta videbantur.
Hac de causa vix R. P. Acquaviva post mortem P. Mercuriani
in Praepositum Generalem est electus, iterum totam rem examinare
et ex integro reficere constituit. Volebat enim ille in Directorio non
unius viri, quamvis maximae auctoritatis, sed quam plurimorum
sententias et consilia recipere, modo in eis purus sensus et recta
interpretatio traderetur, et ut quae antiquissimi Patres iudicaverant
» Doc. 31 n. 10.
i — Directoría Exrrcitiordm.
puriorem praxim referre et cum modo agendi Sti. Ignatii magis con-
gruere, ea in novo Directorio, oiniiium antiquarum traditionum
summa, suum locum haberent.
Ad quod consequendum necesse erat, iterum anliquas normas
et annotationes examinare, et a Patribus primae aetatis, qui adiiuc
consuli poteranl, quaerere quae ipsi de ratione et de modo agendi
Sti. Ignatii cognoscerent, ut ex bis ómnibus in unum collectis ali-
quid perfectum confici posset.
Hac de causa, ut Miró testificatur, P. Generalis « pro conficiendo
Directorio horum Exercitiorum Patris Ignatii consuluit antiquis-
simos quosque Patres de Societate, ut de modo ea tradendi et de
tota re, quod eis videbatur, ad eum scriberent >> " vel, ut in Prooe-
mio Directorii variorum notum fit, ea quae P. Generalis a pluribus
Patribus de Exercitiis tradendis, partim iussu Superiorum, partim
sponte scripta invenerat, voluit « committere quibusdam ex anti-
quioribus Patribus in Societate, magisque in hac re versatis, ut
ea viderent et iudicium de iis ferrent, et praeterea si quid occurreret,
quod addi possit, id scriptis mandarent »
Quae vero essent ea scripta missa ad antiquiores Patres
et quae
ad conficiendum directorium adhibita fuerunt, indicantur in se-

quenti annotatione, quam, quia summi momenti est, integram
transcribimus :
[Titulas in juliu rxlerno] : « Indice degli scritti clie sonó serviti per for-
mare il Direttoiio. \'a unito un foglio di notizic intorno al Diret torio notato
nello stesso Índice, e segnato colla lettera 1? [Tiliiliis liic rccrnliar t'si\.
[F. Ir] » Indicatur quaenami Drectoria, sen rallones Iradendorum Éxer-

citiorum spiritualium, qnibus signata sint nolis, ut nolis eisdeni PP. AA.
[Patres Assistenles] in adhibendis in illa censuris ad maioreni claritatein utan-
tur : A. 1'. I'olanci Directorium; R. in Archivio inventuni ; C. I. P. Mironis,
quod initio dedil et in Hispaniam cum reliquis A. H. 1). transmissum fuit ;
D. Provincialis Franciae.
Quae sequuntur non fuerunl in Hispaniam missa :
(',. 2. P. Mironis quod
ultimo dedit, visis praeccdentibus et sequentii)Us Directoriis.
F. Schedulae exercitiorum p.ae i ¡ Similiter et P. Po-

F. Schedulae I lebdomadae
G. Schedulae
dilationem acco-
G. 2 Schedulae 4ae Hebdomadai modatorumin par-
)
H. De schedulis seu formulis Sunt P. Mironis vo libello una cum
meditationuin I directorio.
'« In defensione Exercitiorum edita in MHSI, Exerc. 687.

:
CAPUT II - DE I.ABORIBUS R. P. ACQUAVIVA 19
I. P. lüluardi Periyra [sic pro Pereyra) hispanice: I\. 1'. l'abii de Fabiis ;
L. Tratado sobre M. De modo dandi Exercitia spiritualia N.

los Exercicios ; ;
De usu libri Exercitiorum O. Carta del P. Miguel de Torres de 5 de Marzo

;
1iS5 P. Q. T. V. X. Parvi niomeiiti scripta in eandem sententiani AA. R.

; ;
V. Everardi instructiones BU. Quae P. Aegidius e Boetica provincia usque

:
misit. Est censura de ómnibus Directoriis in Hisi)aniam missis ; CC. Nota d'al-
cuni sopra gli Essercitii ;
\'. P. Roniani >.
[F. Iv purum\.
2r] «Nomina Patrum ex quorum scriptis confectum est hoc directo-
rium, ut citantur in margine. Ever. P. Everardus ; Pol. P. Polancus Mir. ;
P. Mironis ; Aeg. P. Aegidius ; Hisp. Hispanicum quod est breve quoddam

Direcloritim hispanice scriptuni sine nomine ; Arch. Archivium, quod est
Ítem aliuQ Directorium repertum in Archivio sine nomine.
Ubi nihil in margine est appositum, additum est ab auctore huius directo-
rii quando visum est necessarium ad complementum doctrinae
\F. 2d et 3r pura].
[F. 3v] .< Indice delli scritti sopra l'Essercitii .
Haec omnia complentur iis quae P. .\cquaviva die 10 octobris Ír>S3 ad P.

Gil González Dávila scripsit
- Porque la impresión de las Constituciones está ya al fin, y después della

con la divina gracia se avrá de imprimir el compendio de los privilegios, y
luego un Directorio o niéthodo de dar los Exercicios espirituales, me ha pa-
recido comunicar a V. R. algunos diversos que aqui tenemos, para que sa-
cándose de todos lo mejor, se haga un buen Directorio qual se dessea, acerca
de lo qual deseo entender lo que a V. R. parece que se haya de dexar y
tomar: supponiendo que acá nos queda copia de todo lo que aquí se embfa
para que con más facilidad pueda por carta dezir lo que se le ofreciere.
Van señalados los quatro Directorios que a V. R. se enbían con letras
A. B. C. D.
.\. es de la buena memoria del P. Polanco. B, se ha hallado en el Archivio
y se cree le abrá dado alguno de los Padres electores de la 4» Congregación
general. C. ha hecho el P. Mirón después de aver visto el del P. Polanco. D. nos
dexó el P. Claudio Mathei, provincial de Francia. Si a V. R. pareciere comuni-
car esto con algún Padre antiguo lo podrá hazer, y encomiendo a V. R. la bre-
vedad de la respuesta, porque acá no pierda tiempo la impressión.
En las oraciones y santos sacrificios de V. R. mucho me encomiendo.
De Roma X de otubre 1583
'5 Doc. .33 n. 12.
Dibl. Vitt. Emman., Fond. Ges. n. 1594, fase. 7.
" ARSI. Tol. 1, 201r.

20 PRAEFATIO ÜENERALIS
Articulus 2.
Directoría et annotata Romam missa ante annum 1587.
Haec scripta a P. Generali missa sunt Patribus Miró, González

Dávila et Doménech, cui ipse P. Generalis eandeni epistolani ac
Patri González Dávila misit.
Nescimus num etiam cum aliis ea fuerint connnunicata. In do-
cumentis quidem illius temporis nullum aliud nomen inveninuis ;
sed cum Patres licentiam a P. Generali acceperint ea aliis tradendi,

niliil mirum si haec scripta etiam ad alios, uti statim videbimus,
pervenerint.
P. Miró, acceptis his documentis, novum Directorium confecit
(Doc. 23) valde simile quod ante aliquos annos
ei coinposiierat et
nunc cum ceteris remissum acceperat.
In hoc novo scripto ea capita sui antiqui Direttorii fulsit, (piae
non in praxi observabantur, et in quibus eius animus angustus et
tenax atque ad severiores opiniones pronus, apertius ostendebantur.
Suum esse duxit genuinas traditiones, quae iam iam labefactabantur,
suis adhortationibus et argumentis roborare, ut eas ex imminenti
ruina liberaret.
Alius Pater ex iis quos P. Generalis consuluerat, P. Gz. Dávila,
qui tune temporis muñere Praepositi Provinciae Toletanae funge-
batur, opus perfecit quod summi momenti est (Doc. 31). In pri-
mis de quatuor Directoriis sibi missis iudicium íecit, distinguens
ea quae reprobanda essent ab eis quae utiliter poteranL adhiberi ;
postea ipse ex eisdem Directoriis atque ex aliis documentis non

pauca colligendo, aliaque usu cognita adiciendo, Directorium con-
fecit, quod sine dubio inter perfectissima et utilissima est collo-
candum, et ex quo multa in Directorium definitivum transierunt.

Num P. Doménech, tertius Pater a Generali consultus, suas
observationes fecerit et miserit, nobis non constat.
Hi vero Patres, usi licentia a P. Generali concessa, cum aliis
Directoría communicarunt. Ita P. Doménech, Patri Alfonso Román

ea tradidit, qui ea non solum vidit et suas observationes, confecit
(Doc. 25/) sed etiam in collegium Barcinonense mili ere curavlt
Scimus etiam Patrem Acquaviva concessisse ut eadem Directoría
Epístola P. Román dala (lie 8 sept. 158.5. ARSI, Hisp. 130, 298v.
CAPUT II - DE I.ABORIBUS R. P. ACQUAVIVA 21
Patri Cordesos ostcnderentur qui ul credendum est hac occa-

sione smini Dircctorium (Doc. 32) P. Generali transmisit. Sine
dubio alii qiKxiue Paires in consiliuni adhibiti sunt, nani etiam alii
suas observaliones seu desiderala ad P. Generalem miserunt. Ita

Michael de Torres (Doc. 25a)
Articulus 3.
Recognitio romana Directoriorum

et confectio directorii anni 1591.
lam anno 1587 R. P. Acquaviva scribere potuit : « Hánse reco-

gido Directorios y pareceres de muchos Padres antiguos que en el
tiempo de la santa memoria de Nto. P. Ignacio se exercitaron en
tenemos juntos para reverlos y sacar en limpio
este ministerio, y los
lo que fuere más a propósito, cuando hubiere tiempo para ello »
Immo, ipse P. Generalis cum segetem tam copiosam ante oculos
haberet et ex examine Directoriorum concluderet, eorum quaedam
valde perfecta esse, alacri animo credidit se rem totam cito abso-
luturum Sed negotia in dies graviora et ingentiora quae illis
annis Societatem premebant — inter quae, postulata et machina-

tiones quorumdam Patrum qui Memorialibus Principibus ac Summo
Pontifici inscri])tis régimen atquc institutum muta-
in Societatis
tiones inducere conabaiitur, initium pugnarum theologicarum quae
paulo post in niagnam et ardentem Controversiam de Auxiliis pro-
fluerunt, vehemens impugnatio PP. Peredo et Avendaño, dissen-

siones cum hispana inquisitione —
impcdierunt, quominus P. Ge-
neralis suis desideriis satisfacere posset, et sua promissa cito rem
conficiendi servaret.
Anno demum 1591, sine dubio ab aliis Patribus adiutus, Dircc-
torium (Doc. .33) finiré potuit, (piod, ut dicitur in eius praefatione,
« quasi centonis more confectum est »
Directoría ex quibus hoc compactum est, ut indicatur a testi-
1" Kpistola H. 1'. .\c(iuavivy ad I'. Doiiiéiiecli 28 iaii. 1585. ARSI, Arag.
4, 28y.
Cf. testinionium supra in hoc cap., in ca textu,s parte ad quam appo-
nitur annot. Ui.
" .\RSI, Cotu/r. 13, 254r.

" « Cito conficietur » .JiRSI. Congr. 4:}, lOlr.
" Doc. 33 n. 12.
monio in eadeni praefatione incluso, ca fuerunt quae scripserant

PP. Mercurianus, Polanco, ^Miró et Gz. Dávila, atque Directorium
Hispanicuin, sive Breve Directorium hiispanice sine nomine scrip-
tum, ct aliud in archivo inventum *. « Ex quorum omnium senten-
liis ac iudiciis, —
ut in Prooemio eiusdem Directorii Variorum an-
notatur —
ea quae ad nostrum propositum accommodatiora visa
sunt, in hoc Directorium selecta, et suis locis digesta sunt, ad Dei
Domini gloriam et Societatis nostrae, proximorumque spiritualem
profectuni »
nomina Patrum ex qui-

In margine novi Directorii posita sunt
bus praecipuae sententiae sumuntur. Ubi nihil adiungit anno-
« —
tator —
in margine est appositum, additum est ab auctore huius
Directorii, quando visum est necessariuni ad complementum doc-
trinae » -^
Quisnam vero fueril qui hoc Directorium confecerit, vel ut ac-
curatius loquar, nobis non est compertum. Si inter
excerpserit,
testes allatos non commemoraretur P. Gz. Dávila, diceremus hunc
Patrem laborem perfecisse. Eius enim sensa et opiniones praefe-
runtur in iis quaestionibus de quibus auctores discrepabant, et ad
eius rationem res animo concipiendi ita singula componuntur ut
possil dici Directorium Variorum constructum esse super funda-
mentum et ad lineamenta Directorii Gz. Dávila.
Hoc vero Directorium non fuit statim ad provincias missum.
Antea voluil W Generalis id PP. Assistentlbus et fortasse aliis Pa-
tribus recognosccndum tradere. Secundum ea sine dubio quae hi
animadverterunt, quaedam mulata sunt, alia addita, alia deleta.
Immo hac occasione Directorium iterum retractatum est eique
extrema manus imposita.
Directorium vero ita retractatum (Doc. 34) parum differt a
praecedenti, id est a Directorio Variorum, quod Assistentlbus in-
spiciendum traditum erat. Praeter quaedam quae minimi sunt mo-
menti, ut verborum vel sententiarum correctiones, eo consilio factae
ut res darius vel pressius signiticarentur, ea tantum sunt mulata
quae pertinebant, ad visitationes eius qui se exercet earumque fre-

quentiam, ad modum im])ensas solvendi, et praesertim, ad Exercitia
iesuitarum quod poslremum caput funditus innovatum est, multis
;
utilibus adiunclis, aliis enucleatius expositis, fere ómnibus accura-

tius perpolitis.
2' In liac Praefatione ca]). 2 art. 2.

" Doc. -.VA n. 12.
In testimonio addueto in liac l'iaefalione cap. 2 arl. 2.

CAPUT II - DE LABORIBUS R. P. ACQUAVIVA 23
Praeterea iii novo Directorio maior libertas concessa est viris
spiritu proveitioribus in ratione Exercltia agendi. Directoriuni per

tot annos dilatiim tándem aliquando post tot consultationes, la-
bores, tentamina, interruptiones editum est et in Provincias missuni,
non vero tanuiuani opus pcrfectum atque ultimum, sed tantum ut
a Directoribus usu probarelur. Secretarias Societatis, lacobus Xi-
ménez, his verbis reni significaba! :
<
Quod si aliciii ex usu, atque experientia quidpiani occurrerit,
quod ve! addi, vel commodius dici posse videatur, id per suos Su-
quo multorum iudiciis co-
periores ad eius Paternilaleni deferant.
gnitis suprema manus huic operi imponi possit. Nunc enim typis
excussum mittitur, ad evitandam operam et impensam describendi
tot exemplaria, quot necessaria erant. Est autem optandum ut
res talis et tam utilis quam períectissime absolvatur »
Articulus 4.
Observationes e Provinciis missae.
Xon post multum temporis e Provinciis petitae observationes

Romam venerunt. Quae adhuc servantur edimus in Doc. 35-41.
Etsi paucae quidem sunt, credimus in eis contineri fere omnia quae
hac occasione sunt scripta et cum Patre Generali communicata.
Nam ex iis, quae postea Commissio ad Directorium officiale conscri-
bendum (Doc. 42) examini subiecit, id unum documentum nobis
deest, quod a Provincia Mediolanensi confcctum est. Vix autem
credi potest Deputationem non examinasse omnia quae perficiendi
Directorii causa erant elaborata.
Nec mirum si paucae illae observationes sint. Pauci enim Patres
ex antiquioribus remanebant, qui suis consiliis in causa lavare
possent, et hi fere omnes prioribus annis suum iudicium iam tu-
lerant. Non ergo utile iudicabant iterum eadem exponere.
Praeterea eo tempore multi Patres, nimis fortasse indulgentes
iis quae tune praeferri ac pluris aestimari solebant, elegebant mi-
nisteria splendida ac magnifica, verborum pompa insignia et ex-
terno apparatu praeclara. Contra vero colloquia simplici et humili
modo, at in Exercitiis, habita, a non paucis minoris iudicabantur
aliisque maioribus operibas postponenda.
His et aliis de causis Exercitiorum usus, exeunte saeculo XVI,
*' Epístola edita initio Dir. 43.

24 PRAEl-ATIO GENEHALIS
decrevit el Patruin stiulia in alia se converterunt, ut in iuventutis

educationem, in cont iones magnificas, in missiones publicas atque
externis spectaculis instructas. Inde crgo cvenit ut pauca tantum
indicia de Direcloriis Roniae reciperentur. Ex his vero unum mis-
sum cst a P. I'abiano Quadrantini (Doc. 35), qui librum Exerci-
tionnn ita perscrutatus est ac si de artis cuiusdam enchiridio agere-
Inr, indicans verba et sententias, quae intellcctu difficilia aut falsa
aut non satis clara sibi videbantur.

Textum ipsum Exercitiorum potius quani Directorium respi-
ciunt etiam obscrvationcs factae a P. Theoboiski (Doc. 36), quam-
quam hic quaedani praelcrea improi)at in forma externa Direc-
torii locutiones minas latinas vel obscuras, divisiones capitum,
:
modum addmendi auctores et alia id genus.

Sawicki, contra, suis « Desideratis « (Doc. 39) — sic enim ille
suum scriptum appellat — Directorium ipsum percurrens obser-

vat ea quae sibi non satisfaciunt vel quae magis declaranda aut
perficienda esse videntur.
De aliarum observationum auctore nobis non constat. Quaedam
cxstant a Provincia Xeapolitana (Doc. 37) missa, in quibus nonnulla
valde utilia de praxi ipsa annotantur. Alia brevissima sunt (Doc.
39, 41) in quibus capita (piaedam de variis rebus indicantur. Sci-
mus etiam alios libellos cum Mediolano tum aliquot annis postea e
Provincia Germaniae Superioris esse Romam missos. Commissio
enini testinionlum libelli Mediolanensis affert Provincia vero Ger-
maniae Su|)eri()ris in Congregatione provinciali anuo 1597 habita haec
in Menidriali ad I*. Cleneralem mittendum, dicenda duxit : « Diu desi-
derátum est atque a multis ])ctitum, aliíiuod ut extaret Exercitiorum
spiritualium Directorium per ([uod homines Societatis facilius atque
utilius Exercitia peragerent, ñeque dum videtur hule rei adeo in
Societate necessariae sufíicienter prospectum. Rogatur itaque R. P.
X. ut sive prius Directorium recognituni, sive aliquod aliud in eo
genere tutum atque accuratum ad nos Irasmittat. Et quaedam quae

quibusdam Patribus super hac re occurrebant, ea Congregatio a
certis ([uilnisdam de]ndat¡s Patribus colligenda curavit » ». Hi ta-
nuMi lihclli pcricruid.
Scri|)ta a Provincia Germaniae Superioris missa serius quidem
Romam nam, ut P. Acquaviva in responsione dicil,
pervenerunt ;
postquam gratum animum patefeceral ob studium quod in hac re
" Doc. 12 n. 1.
» ARSI. Congr. 17. 2!)3v.
C.\PL"T II - DE L-VBORIBLS B. P. ACQUAVIVA 25
posuerat Congregatio, < lam autem recognitum est Direclorium bre-

vique recudenduni, ubi adiecta vel explícata fuerunt quae observata
sunt a deputatis »
Articulus 5.
ReCOGNITIO ET PROMfLGATIO DIRECTORII OFFICLUJS.
Tándem Romae huic rei finis positus est. Anno 1593 Congregatio
Generalis ob gravissima negotia quinto est coacta, quae Patri Ge-
neran commisit ut Directorio recognoscendo Patres aliquos designa-
ret. Pater Acquaviva nomina vit PP. Laurentium Maggio, Aegidium
Gz. Dávila. Alfonsum Rodríguez, Ludovicuni Gagliardi. loannem

Dominicum Candela. Fabium de Fabi. Bemardinum Rossignoli,
Bartholomaeum Ricci. losephum Blondo et Petnmi Maior".
Quidam ex his. de Exercitüs annotata vel Directoría scripserant.
Ita PP. Gz. Dávila, praefectus deputationis, Fabius de Fabi, lose-
phus Blondo, de quibus aliis in locis huius operis sermo est. Sed
etiani alii in hac re versati erant. Fere omnes xvñ spirituales, et
rebus spiritualibus occupati erant. Laurentius Maggio. S. Ignatiuni
cognoverat et Exercitia. duce P. Vitoria, fecerat cui ipse Condi-
tor modum sese in eis gerendi docuerat. .\lfonsus Rodríguez, Bar-
tholomaeus Ricci. Bernardinus Rossignoli opera spirituaJia scrip-
serant. quae optimum successuni habuerunt. Alii gubemandae So-
cietati dediti erant, ut loannes Dominicus Candela, Fabius de Fabi,
Petrus Maior, losephus Blondo. Ñeque deerant addicti no\iciorum
iastitutioni. ut PP. Alfonsus Rodríguez, Bartholomaeus Ricci, Fa-
bius de Fabi.
\"iris fidere quidem potuit. Hi ergo Pa-
P. Generalis his exiniiis
tres ea quae ex pro\inciis allata erant diligenter expenderunt. de
iisque iudicium tulenuit (Doc. 42). Laborera ad finem adduxerunt
ante diem IS ianuarii 1594, quo die Congregatio Generalis absoluta
est.
His peractis nihil aliud restabat nisi. quae deputati indicaverant,

examini subicere. ut Directorium definitive promulgari posset. Ni-
hilominus id usque ad annum 1599 non est editum. Sine dubio
" ARSI. Congr. 47, 29«r.

" .VRSI, Congr. 20 363-3&4r. Nomina eonuu exstant in actione quarta die
lí novembris 1593 Iiabita.
«Cí. MHSI. Font. narr. I. «>8S.

assidui labores P. Gcneralcm impedierunt quominus ipse obsérvala

deputationis inspicerct.
Etsi fere decem annorum spatium intercesserat ínter utrumque
Directorium, illud experimenti causa in provincias missum et hoc
defniitivum, discrimina tamen minora sunt, quam ex laboribus in-
sumptis et tempore interposito suspicari quis possit. Praeter quae-
dam, potius ad externam formam pertinentia, ut divisionem —
capitum paragraphorum, (¡uae distinctius est facta, et verba
et
quaedam minus latina aliis purioribus commutata correctiones —
inductae quatuor omnino sunt. Quaedam clarius de electionis mo-
dis indicantur, in explicanda applicationc sensuum aliquid est niu-
tatum, quod taiiien parvi momenti est, additae sunt quaedam sen-
tentiae de invisendis iis qui se exercent et quod praecipuum—
est et unum quo alterum ab altero Directorio valde
fere in discre-
pat — alius modus impensas solvendi commendatur.
Ita post tot annos indefessi laboris, in quibus tot Paires consulti
sunt, tot Commissiones constitutae. Directoría examinata, tenta-
mina facta, postquam tota res ter ex integro inspecta est, tres Con-
gregationes Generales, complures Congregationes Provinciales, qua-
tuor Praepositi Generales se eo conficiendo egerunt, tándem ali-
quaufio Directorium definitivum cum tota Societate communicatum
est et aiHtíirilatc' jiublica proiiuilgatuni.
Tot tamen lantiiiue labores non inútiles fuerunt. Xam Directo-
rium hoc, oniuiuni perfectissimum sine dubio est. Per amplius ter
saecula et (iiniidiuni usque ad hodiernum diem immutatum, in
millia et millia cdiuin ([ui I-2xercitiis laciendis, dirigendis, explanan-
dis, inU'ri)rrtan(lis, ()i)eram dederunt, magnam vim liabuit.
Verum quidem non omnia in eo esse perfecta, praesertim
est
quia plus aequo indultum est timori orationis nimis affectivae et
falsae mysticae, qui eo tempore serpebat. Auctores, hoc timore
moti, aliquid praeiudicati quandoque attulerunt, v. gr. ad applica-
lionem sensuum et secundum nioduni electionis exponendum.
Nihilominus, ()|)us P. Ac<|uaviva veré optimum, normas certas,
et Utiles ad lixercitia dirigenda praebet, diíTicultates incidentes
solvit, rationem habendam in ómnibus fere meditationibus et quae-
stionibus recessui ijropriis docet.
CAPUT III - DE ALUS DIHECTOHIIS 27
Caplt III
DE ALUS DIRI-XTÜRIIS
Articulus 1.
XORMAE VARIAE.
Pracler breviores normas, de quibus in capite 1 egimus, et prac-
ter scTipta ad Directoriiim deflnitivum auctoritate publica

((iiae,
proniulgatum conficiendum, adhibita sunt, aliae quoque exstanl

normae aliaquc Directoría a pluribus Patribus variis ex causis con-
scripta, quae quidem ad ipsa Exercitia intelligenda eorumque praxim
investigandam multum conferunt.
Xam non pauci Directores sive ad suam utilitatem sive ad alios
docendos, tum ex Directoriis quae iussu Praepositi Generalis quoquo
modo fiebant, tum ex iis quae ipsi usu didicerant utiliora colligentes,
dissertationes de ratione Exercitia dirigendi scripserunt.
Eminet inter haec Directorium P. Hoffaei (Doc. 17), quod, ut in
titulo monemur, scripsit dum muñere Praepositi Provincialis fun-
gebatur. Sine dubio rectum cursum rationi tradendi Exercitia in
sua Provincia praebere volebat. Hoc vero Directorium claritate,
distinctione, amplitudine agit non multum distat
rerum de quibus
a perfectione primorum Directoriorum Romae confectorum.
Etsi non formam Directorü, sed responsionis ad quasdam quae-
stiones sibi propositas induat, scriptum P. Xicolai (Doc. 21) multum
valet ad praxim ipsam Exercitiorum cognoscendam. Hic cnim, dum
interrogationibus respondet, quid ipse faciat, quid faciendum esse
putet, describit. Immo hac ratione fere de ómnibus quae ad Exerci-
tia spectant, loquitur.
Perfectiorem speciem prae se fert quod appellatur Breve Directo-
rium (Doc. 26) ab incógnito auctore scriptum. Auctor tamen non
ex suis promit, sed aliorum sensa fere semper refert. Quare hoc Di-
rectorium summa aliorum, instar centonis, est potius dicendum. eique
tribui potest iudicium quod Gz. Dávila de Directorio P. Matthieu
tulit: « ex priori usu consarcinatum brevem tamen et peruti-
. . .
lem satisque digestam continet institutionem » ".
" Doc. 31 11. 11.

28 PHAEFATIO GENERALIS
His ctiaiii dehcnl annotationes P. Fabii de Fabi de modo

tradendi Exercilia (Doc. 2.")), el alii commentarii ignotorum auctorum
(Doc. 27, 30) qui i)olius experimenta sua proferunt atque ad suam
uUlilalem seribere videulur.
Articiilus 2.
NORMAE AU lESUITARUM EXERCITIA DATAE.
Aliud gemís scriplorum de Exereitiis, temjjore progredieiUe,

ortiim est. Initio enim Directoría i)ertinebant ad omnes (pii líxer-
citia t'aeiebanl, eiiiuseuiiKiue geiuris essent, aliis aliorum condicio-
nibus in i])so seriplo aeeomiiiodalis. Ita Doc. 1<S (piod, id siio loco
dieimus, nobis videtur a I'. Mercuriaiio scri|)lum esse. coiisiderat
quomodo Exereilia Iradi debeant, si is qui se exereet esl valetudina-
rius, iiigeniosiis, religiosiis alterius ordinis vel religiosiis Soeietatis
lesu, piier, femiiiaDireetorium P. Hoffaei (Doc. 17) iii |)liira ge-
;
nera eos qui se exercent dislribuit Doc. 12, postíjuam hoc princi- ;
pium statuit : « Multiplex est niodus tradendi Exereilia diversis

bominum generibus », quaedam annotat de modo ea singulis eius-
modi generibus j)r()poncndi.
Alia Directoría, etsi sepárale de generibus eoruni (¡ui Exereitiis
se subiciunt non loquantur, quaedam lamen propria iesuitarum expo-
nunt Haec vero amplifícala sunt ab iis qui iesuitarum euram |)rae-
cipuam habebanl, ut erant Magistri novieiorum et Paires Spirituales;
ita paulisper orta sunt scripta, in quibus tantum de modo iesuilis
Exereilia tradendi agebatur.
Primum omnium Directoriorum luiius generis, nobis cognilum,
a P. Blondo (Doc. 2N)exaratum. Separatas enim meditationes
est
ad Exercilia iesuitarum seripsit, in (juarum prolegomenis normas et

ralionem Exercilia faciendi tradil. Ibi si)eeialiler docel quae a iesui-
lis faeienda, quae vero praecavenda siul.
I*, ("lagliardi, nescimus cpia oecasione, forlasse cmn in
.\cliiiles
Collcgio líomano niagisler, euram novieiorum ibi studenlium ha-

bebat, |)]ura mónita seripsit de tradendis Exereitiis Spiritualibus,
lam iis (]ui in ])riuKi et in secunda probatione versantur, quam
etiam seholaslicis. Edinuis ¡piaedam ex his monitis (Doc. 44 et 45)
nam solum scriptum est in (jlio dcscribitur ratio dispertiendi Exer-
Manr. II (l'Xi')) 258-2(;r) ; ;):)2-:ir).S ; 12 (1;>:í(í) 274-280; ],') (1943)

79-82 ; 16 (1944) 372-375 ; 17 (1945) 87-89 ; 18 (194Ü) 284-287.
CAPUT III - DE ALUS DlMIiCTORIlS 29
citia per hebdómadas, quae non continuo sed interieclis teniporis

spatiis ])roponantur.
Magister noviriorum per 26 annos, P. Antonius Valentino serip-
sit (piamdani " Inforniatione del modo d'lnstituir Novitii della Coni-
i
pagnia », in qua initio exponit quo modo ipse novicios in líxerciliis

spiritualibus instituat. Id etiam in Doc. 16 edimus. NonnuUa enim
utilia habet ad praxim et ad ipsam doctrinan! Exercitioruni cogno-
scendam, praesertim cum de accommodandis meditationibiis egit.
His absolvuntur Directoría quae cognoscinuis saeculo XVI
scripta. Alia queque exstant, ínter quae primum locum obtínet
Directorium P. Ceccotti, editum in periódico Manresa^' sine no-
mine auctoris sed sine dubio hoc Directorium scriptum est ineunte
;
saeculo XVII, ut annotatur initio codicis in Bibliotheca Vittorío

Emmanuele Romae servatí'^
Articulus ,3.
De directoriis amissis.
Quamquam cum de aliis Directoriis locuti sumus, non semel

de amissis verba faceré debuimus, necesse est hic quaedam sepárate
de his dicere. Multa enim Directoría ad nos non pervenerunt, quae
nonnuUius momenti fuisse vídentur.
Plura ex his constant ex annotatíonc quam supra in hac Prae-
fatione edimus". Difficile tamen díctu est quot ex his nos lateant,
cum non pauca, nullo inscripto auctoris nomine, fuerint divulgata.
Fieri quidem potest ut eorum quaedam ab aliquo ex memoratis
in illa annotatione Patribus fuerint scripta. Ut pressius loquamur,
dicere debemus latere n(js, sive auclores, sive Directoría ípsa, se-
quentíbus lítterís sígnala.
D. : Directorium Provincialis Franciae (P. Matthicu) (Doc. 20a).

E, F, G 1, G 2 : Schedulae Excrcitiorum quatuor hebdomadarum P. Miró
(Doc. 15a).
U. Schedulae seu formulae ineditationum P. Miró (Doc. 15ft).
Tratado sobre los Exercicios (Doc. 20c).

I..
M. De modo dandi Exercitia (Doc. 20í/).
N. De usu llbri Excrcitiorum (Doc. 20^).
O. Carta del P. Miguel de Torres de 5 marzo 1.585 (Doc. 25a).
« Fondo Ges. n. 29.

In cap. 2 art. 2.
P, Q, T, V, X. l'arvi inomeiiti scripta in eandem sententiam (Doc. 256-/).

AA. R. P. Everardi Instnictioncs (Doc. 18o). Nisi agatur de Doc. 18,
vel de Doc. 13, vel de utroque siinul.
ce. Nota d'alcuni sopra gli Essercitii (Doc. 326).
Praeterca nobis ignota sunt dúo Directoría in conficiendo Di-

rectorio (lofinilivo Directorium Hispanicum (Doc. 25g),
adhibita :
qiiod seciinduni omnem fere notitiam hic

annotationem ex qua
suniinius, « cst breve quoddam Directorium hispanice scriptum sine
nomine ». In praecedentibus recensebatur etiam unum hispanum
nulli auctori assignatum, cui titulus : Tratado sobre los ejercicios.
Nescimus utrum hoc an aliud in illa annotatione significetur.

Do altero ¡directorio haec tradunt : esse repertum in archivo
sine nomine. Ex his tam generaliter dictis nullum indicium haberi
posse videtur ad repericndum auctorem scripti. Quaedam his duo-
bus Documentis contenta, intellegi possunt ex locis inde allatis in
Directorio variorum.
De alio Directorio nihil praeter titulum et auctorem cognosci-
mus (Doc. 45a). Scriptum est ab illo magno mystico et apostólo
P. multa scripta perdita sunt.
lulio Mancinelli, cuius
Stus. Carolus Borromaeus in unum collegit regulas quas S. Igna-
tius spargit in suo libro ad lixercitia tradenda. Ipse haec Patri
Achilli Gagliardi dederat, ut perpolirentur. P. Gagliardi vero cum
discedere Mediolano deberet, Sancti Cardinalis desideriis satisfacere
non potens, scriptum Patri Adorno tradidit, qui illud recognosceret
et perficeret
Caput IV
DE DIRECTOR lORUM EDITIONIBUS
Articulus 1.
De EDITIONIBUS DIRECTORIOnUM ANTE ANNUM 1919 FACTIS.
Sedulo distingue ínter Directorium oíficíale et alia priora Directo-
ría. Illius enim edit iones latinae factae sunt, quas in praefationibus
Doc. 33, 34, 43 recensemus, celera vero fere numquam ante hoc
saeculum XX
sunt edita. Nam haec Directoría, cum novum et a
" A. Ratti, S. Cario e gli esercizi di S. Ignazio CBE 32. Etiam prostat
¡n Marín, Enchiridion 397-103.
CAPUT IV - DE niRECTORIOHüM EDITIONIBUS 31
declaratum Directoriuni in publicum datum est,

P. Generali ofTicialc
in oblivionem venerunt. Antea vero ab auctoribus communicata
tantum fuerunt cum eis quibus fldebant, vel quorum spiritum di-
rigebant. Xon erant nisi transcriptiones ab his discipulis manu
factae si excipias Directorium anno 1591 a P. Acquaviva in Socie-
;
latem experimenti causa missum, quod propter ingentem numerum

transcriptionum quae faciendae erant, quamvis privatim, typis im-
pressum est, et quidem non semel, sed septies, ut videre poteris in
Praefatione Doc. 33.
Hac de causa in archivis latuerunt usque ad annum 1919, cum
P. Codina in Monumentis Historiéis Societatis lesu ea typis impres-
sit, exceptis tantum quatuor, antea, cura potissimum Patris Watri-
gant, e latebris extractis. Hic enim Pater, restitutor Exercitiorum

in Gallia, inter alia multa quae ad Exercitia redintegranda fecit,
curavit omnia antiqua documenta quae cum eis rationem haberent,
congregare, et pro viribus divulgare. Id quidem perfecit in perió-
dica libellorum serie, a se in Angiensi collegio condita, cui nomen
Biblioíhéque des Exercices. In ea haec quae sequuntur edita sunt :
1) anno 1908 n. 15 Breve Directorium ad danda utiliter Exercitia

(Doc. 26) ; 2) anno 1911 n. 35 Dúo antiqua Exercitiorum Directorio,
HoFFAEUs et Ceccotti. Primum horum edimus Doc. 17, alterum

saeculo XVII est scriptum.
Nec Nam
ipse P. Watrigant, ut P. Codina in sua praefa-
satis.
tione scripsit complura etiam inédita monumenta manu scripta,

«
ex üs máxime Directoriis, quae in romana bibliotlieca Vittorio Em-

manuele asservantur, nominatim Directoría Polanci et Aegidii Gon-
zález, in nostris Monumentis primam lucem aspicere, potius quam
in sua Gollectione Bibliotliecae Exercitiorum, iure cedens suo vo-
luit
Alius iesuita gallicus P. Bouvier invenit Directorium Sti. Ignatii

(Doc. 1), quod edidit anno 1916 in periódico « Recherches de science
religieuse » 6 (1916) 248-269 : Directoire composé par Saint Ignace
á l'usage de celuí qui donne les Exercices et publié pour la premiére
¡oís, ex quo quidem Directorio P. La Palma quaedam excerpta in

suo opere Camino espiritual protulerat.
Cum ipsa Directoria vix fuerint cognita, nihil mirum si de eis
lucubrationes et commentaria pauca exstiterint. Immo scriptores
et directores, potius quara dissertationes ad Directoria, seu unum
tere notum directorium officiale declarandum, ad hoc accedebant
" MUSI., Exerc. 777.

tamquam discipuli qui cxinde geniiinam rationcm tradendi Exer-

citia discere volebant. "Multi (|iiacdani ex Directorio officiali deli-
gebant quae suos coininentarios vel explanationes confirmarent.
Quare dicenduni est usque ad hoc sacculum, cum P. Watrigant
priora Directoría edidit et —
quod praecipuum est oculos peri- —
torum ad ea convertit, nullani dissertalionem de ipsis Directoriis
editam esse. Postremis vero temporibus haec tantum commenta-
riola in publicum data sunl.
Bernard Paul. Une importante

dccouverte. Le íexte original du
Directoire de S. Ignace. Études 152 (1917) 360-364.
BoHR Josef. Das Direktoriiim zii den Geistlichen Ubungen des
fll. Ignatius von Logóla. Seine Geschichte und seine Weisungen.
Innsbruck 1924 (: Exerzitienschriften für Priester und Laien,

Heft. 10-11).
Articulus 2.
De editione exercitiorum in mon. hist. s. i. anno 1919 pacta
Omnes labores et edltlones Dlrectorlorum ad perfectionem ad-

ducta sunt In accuratlsslma et, luxta normas perfectisslmas di-
recta, editione, quam P. Codina, anno 1919, fecit Matrlti In Ilbrorum
serie, cni nomen « Monumenta Histórica Societatis lesu ». Omnia
Directoría quae cognoverat, addltls annotatlonibus de auctoribus et
documentl natura, in publicum dedlt. Quam editionem nos novis
documentis inventls complere et ad postúlala artis criticae hodier-
nae reficere volumus. SI enim Patrls Codina editionem cum nostra
conteras, non parum hanc ab lila discrepare Invenies, tam in nu-
mero quam in ordlne documentoruni. Ut res clarius pateat et auxilio
ómnibus slt, ante oculos documenta utrlusque editionls ponemus.
In prima columna referemus documenta eo ordlne quo In editione
annl 1919 Inscruntur, Indicatls etiani paginarum numeris, in altera
vero Indlcablmus números ordlnls quibus eadem documenta In no-
stra editione dlstinguuntur.
Ediíio anni 1919 Editio nostra
A. I p. 778-782 Doc. 1
A. 11(1) p. 782 Doc. 2

A. 11(2) pp. 783-784 Doc. 3
A. III pp. 785-794 D(9c. 4
B. I pp. 795-846 Doc. 20
CAPl^T IV - DE DIMECTOniOHUM EDITIONIBUS 33
B. II pp. 846-882 Doc. 23-24

B. III pp. 883-896 Doc. 18
B. IV pp. 896-898 Doc. 19
\' 898-935
B. pp. Doc. 31
B. VI pp. 935-938 Doc. 12
B. VII pp. 938-947 Doc. 24
B. VIII pp. 947-971 Doc. 32
B. IX pp. 972-985 Doc. 26
B. X pp. 986 Doc. 8
B. XI pp. 987-1001 Doc. 17
C. I pp. 1003-1078 Doc. 33, 34
C. II pp. 1079-1091 Doc. 35
C. III pp. 1091-1093 Doc. 36
C. IV pp. 1093-1097 Doc. 37
C. V pp. 1098-1099 Doc. 38, 39
C. VI pp. 1100-1102 Doc. 40
C. VII pp. 1102-1105 Doc. 41
c. VIII pp. 1105-1110 Doc. 42
c. IX pp. 1111-1178 Doc. 43
Omnia crgo Directoria a P. Codina edita hic afferimus, etsi alia

ratione disposita, id est servato ordine temporum quibus scripta
sunt. P. Codina accuratissime quidem et máxima fidelitate ea tran-
scripsit, quod comprobare potuimus cum, ut nostrum erat, quae
Pater edidit cum codicibus contulimus.
In hac ergo re nihil mutare debuimus. Addenda vero erant
Directoria bis postremis annis potissimum in archivo
inventa,
Universitatis Gregorianae, in scctione quam Pater Codina perscru-
tari non potuit, et alia qiioque in aliis locis servata quae eum fu-
gerunt. Ita desunt in eius editione et inédita sunt haec quindecim
nostra sive Annotata sive Documenta 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15,
:
16, 25, 27, 28, 29, 30, 44, 45.

Non inveniuntur quidem in illa editione, alibi tamen edita iam
erant Doc. 5, 6, 7, 21. Hoc postremum Doc. 21 divulgatum est in
libello periódico Manresa 6 (1930) 67-74 reliqua tria ;

in aliis volu-
minibus Monumentorum historicorum Socictatis lesu : in epistolis
Sti. Ignatii, in Memoriali P.'^ Gonâlves da Cámara et in Monu-
mentis P.'^ Nadal. Nam
visum est necessarium, quae in aliis scrip-
tis de ratione tradendorum Exercitiorum erant, ea in hoc uno vo-
lumine coUigere, ut ex collatione res clarior evaderet et omni ex

parte tractata inveniretur. Multorum aliorum Documentorum, id
3 — DiRECTOKIA EXERCITIORlTíI.
novos códices vidimus,

est nn. 1, 3, 4, 7, 18, 19, 20, 20 bis, 22-23, 33,
quorum ad textum puriorem redigendum.
scrutatio nobis usui fuit
Invenimus etiam auctores aliquorum documentorum non —
omnium —
quae in Patris Codina editione anonyma dicuntur, quod,
ut patet, ad totum scriptum nielius intelligendum multam lucem
affert. Ita Anonymum B 2 (Doc. 19) scimus continere Mónita Pa-
tris Mercuriani tradita P. Fabio de Fabi Observationes collegii
;
Cracoviensis (Doc. 40) scripta esse a P. Sawicki, et valde probabi-

liter Anonymum B tribuendum esse eidem Patri Mercuriano.
1
Etiam comperimus Directorium appellatum Provincialis Franciac

esse scriptum a P. Matthieu, quamquam ipsuni documentum quod
sit nos latet.
Tándem ex historia et adiunctis scriptionis Directorii officialis
nunc primum investigatis, non pauca documenta nova luce collu-
strantur et omnia melius intelliguntur.
Articulus 3.
SCRIPTA DE DIRECTORIIS POST EDITIONEM ANNI 1919.
Magnumopus a P. Codina impigre et accuratissime paratum,

fuit fundamentum novae et florentis aetatis in investi-
initium ac
gandis ómnibus quae ad Exercitia eorumque sensum ac doctrinam
pertinent'". Ex eo enim tempore omnia ómnibus patebant, viaque
aperta erat ad commentaria solida facienda. Nota facta sunt quae
Stus. Ignatius et primi directores de ratione Exercitiorum cogita-
verant et docuerant, quae quidem prius latebant. Coniecturae factis
comprobatis cedebant.
Nunc nostra intersunt ea tantum commentaria de Directoriis,
quae tamen pauca omnino sunt eoque potius consilio scripta ut
divulgarentur quae Patris Codina editione continebantur, quam ut
res altius investigaretur. En eoruni elenchus :
BoHR Josepli, Diis DirfLlnriiim :ii den Gristlichen Ubiingen des lil. lynatius von
Loijola. Sciiir Crschichti' iiiid scine Weisiuu/en, Innsbruck, 1924.
SiNTHEKN I'fter, Direklorien :um ExiTziiienbüchlein, ihre CeschivMe iind
ihr Inliait, Innsbruck, 192.').
Valle .\ntonio, Los Direc'orios de los Ejercicios, .Manr. .5 (1927) 326-334 y

4 (1928) 41-49.
Cf. Iparraguirre, Orientaciones sobre la literatura de ejercicios, praeser-

tim pp. 265-268.
C.VPUT IV - DE DIRECTORIOBUM EDITIONIBUS 35
RiU QUETTE R.. Le Directoire des Eiercices, ram 14 (1933) 395-41)8.

>n[x.v Arturo, Del Directorio del P. Vitoria para los Ejercicios de S. Ignacio,
Manresa 12 (1936) 45-61.
Praeter haec. quaedam Directoria iterum edita sunt vel in alias

linguas versa, ut eorum notitia latius propagaretur.
Edita sunt Directoria Sti. Ignatii aiitographa et tradita in Obras
completas de S. Ignacio de Loyola, Edición manual. Madrid B. A. C.
1952 pp. 248-252.
Conversum est Directorium officiale (Doc. 43) in linguam an-
glicamet quaedam eiiis excerpta in linguam italam
Articulus 4.
R.\TIO NOSTR.\E EDITIONIS.
1. Edimus Directoria seripta ante annum 1599, cum promul-

gatum est Directorium officiale, qui fuit scopus praecedentium la-
borum, eorumque quasi corona. Et edimus quidem, ut fecit P. Co-

dina, non solum Directoria quae ad officiale componendum adiii-
bita sunt, vel eo consilio fuerant seripta, sed ea quoque quae a di-
rectoribus ad usum privatum conscribebantur. Omnia enim nobis
ad intelligendam primam rationem Exereitia tradendi, multum lu-
minis conferre possunt. Non vero nostrum esse duximus hic atierre
labores qui de usu, doctrina, explanatione Exercitiorum agunt, ut
initio huius praefationis indicavimus. Haec enim explanatio potius
ad oratorem, celera ad vitae spiritualis rationem pertinent, quae

cum Índole et natura nostrorum Monumentorum non congruunt.
Xullum documentum omittinms intra hos temporis limites scriptum,
quod verum sit Directorium.
Documenta integra, quoad fieri potest, edimus, nisi cum pars
sola totius scripti de Exercitiis tradendis agit, ut fit in informa-
tione P. Valentino (Doc. 16) et in Monitis P. Blondo (Doc. 28),
quae ad introducendas meditationes data sunt.
In documentis disponendis sequimur ordinem temporum quibus
seripta sunt. Quodsi tempus ipsum scriptionis ignoretur, documen-
tum Ínter ea alia documenta collocamus. quae sive ex Indole sive
ex aliis indiciis, de quibus in singulorum praefatione, tempere vi-
ciniora videantur.
«» r.f. pruefationem in Doc. 33, 34, 43.

2. Textibus singulis pracmittimus peculiares praej aliones, in qui-
bus haec potissinuim explicantur. Initio recciiseimis iiiaiuiscripta

seu códices in quibus textus scrvalur, t-a (k'scri|)li()ne addita quae
necessaria ad dotimu'iili iialuram declaraiidain videatur, omissa
tamen ampliore el ixTlectiore destriplioiu' fodicuin, (juain in fine
huius praefationis tacinuis. Secundo loco indicaiiuis cililiones docu-
menti quodsi monunientum incdituni niansil, Id ([uoque signifi-
;
camus. Tertio, sub titulo Aiiclores; scripta recensemus (piibus do-

cumentum explanatum vel commentariis ornatum est. Fraeterea,
ubi necessitas id postulet, disceptationem instiluinuis de documenti
auctore, de tempere quo scriptuni sit, de eius natura, de aliis condi-
cionibus quas explicare opportununi videatur. Etiani cum opus fue-
rit ad illustrandum documentuni, de adiunctis historiéis disserimus.
Denique indicamus ralionem edilionis singuloruni docunientorum, ut
lectorem edoceamus de textu adhibito, de modo eum edendi et,
si integer non afleratur, de partibus quas edinms.
3. Textus, quanta máxima potuimus diligentia, ex ipsis ma-

nuscriptis, non ex editione praecedenti, transcribinuis, exee|)tis Doc.
26, 41, 42, quorum textum manuscriptum invenire non potuimus.
Sed, ut patet, lectio a P. C.odina faeta magno nobis auxilio fuit.
Rationem scribendi manuscriptorum retinemus, mutatis tantum ad

normam in nostris Monumentis nunc adhibitam litteris j, u v. In i
textibus hispanis et italicis ápices accentus lilleris im|)oninuis se-

cundum liarum linguarum regulas hodie usu recei)las.
Dúo vel tria Directoría valde similia sinuil edinuis (Doc. 2:5-24
et Doc. 33, 34, 43) quia in unum coniuncta ea in (juibus inter se
discrepant nielius apparent. lM)rum partes seu i)aragra])hos dissi-
miles in columnis parallelis poninuis, verba auteni ab alio addita,
ab alia omissa s p a t s n e r e c t
i i t i i s vel (ijpis ilalicis (corsiro)
imprimimus, ut singillatini significamus in rationc edilionis-- unius

cuiusque documenti exj)licanda. Additiones vel corrccliones ab auctore
laclas, quo l'acilius animadverlanlur, in lexlu lijpis ilalicis i)onimus.
Ad lectionem faciliorem et clariorem reddendam, textum in pa-
ragraphos dividimus, etiamsi manuscriplo
desint. Paragraphos
in
vero conlinuis numeris signamus. Cum
numeri in manuscripto hi
non inveniuntur, eos intra uncinos quadratos includinuis. [ J
Indicamus etiam números, cum eos habebant et invenire potuimus

in manuscripto B. ad Hispaniam misso, de quo vide supra in cap.
2" art. 2", nam saepe hi numeri commemorantur a Gz. Dávila, de
Fabi et aliis.
4. In apparalu critico, si codex manuscriptus unus est, annota-
CAPITT IV - DE DIRECTORIORUM EDITIONIBUS 37
mus óiniics corrcet iones, additioncs. cetera ([iiae in eo inveniuntur.

Iiulic-amus etiain verba quae iii marfíine vel sui)ra liiieain scripta
fuerint, (luac vero ab auctore dekt;) sunl vel in alia mulata, prae-
missis vocabulis del, prius vel corr. ex pro re significamus. Si códi-
ces piures sinl, discrepantias in apparatu notas facimus.
5. Annntationes huius voluminis ab annotalionibus usilatis in

plerisque voluminibus Monumentorum Historicorum S. 1. natura
cum annotalionibus factis in voluminibus
differunt, congruunt vero
Constilulionum. Regularum et prioris editionis Exercitiorum et Di-
rectoriorum. Illa enim volumina, documenta histórica continent,
haec vero potius ordinationes, regulas, normas ad usum pertinentes,
quae tamen in luce histórica collocantur. Hac de causa annotatio-
nes, ut in mcmoratis voluminibus Regularum et Constitutionum,
usum el rationem Exercitiorum tradendorum quae in ipsis documen-
tis latet, magis declarare debent.
De rebus historiéis, de quibus raro (juidem in hoc opere agitur,
id tantum declaramus quod necesse est ad textus sensum et prae-
cipuas temporum condiciones intelligendas. Quo vero singula uti-
liora et dadora evadant, in una annotatione omnia colligimus quae
in reliquis documentis de eadem quaestione dicuntur, in reliquis
vero leclorem reicinuis ad locum in quo omnia simul collecta sunt.
Ita statim uno aspeclu poterit lector contemplari quae de unaqua-
que ([uaestione in onmibus üirectoriis inveniuntur. Ad quod etiam
Índex rerum sub fmem voluminis collocatum conferet.
Ita speramus fore ut haec editio ex integro refecta, cum ad Exer-
citiorum naturam jierfectius indagandam, tum ad rationem ea tra-
dcndi accuratius intelligendam, íirmum auxilium ferré possit, quod
Deus faxil.
lam iani huic introductioni fmem imposituri debemus pergrato
muneri satisfacere, gratias agendo iis qui nos ad id conficiendum
adiuvarunt, praesertim vero P. Antonio M.*^ de Aldama, qui assi-
duo studio in hoc opere perpoliendo ac perficiendo nobis pretioso
auxilio fuit.
Non possumus etiam nostrum aninuun gratum non ostendere
ómnibus et singulis sociis Instituti llistorici S. I. praesertim PP. Can-
dido de Dalmases et I. Wicki, simul ac PP. P. de Leturia, I. Zameza,
G. Dumeige, et praefectis archivorum, qui magna comitate nobis
praesto fucrunt, ut PP. I. Teschitel, L. Lukács, V. Monachino, F.
Mateos. C. García Goldáraz, P. Delattre. Xe([ue oblivisci possumus F.
Marii Arana qui per piures anuos sollerter diligenterque nobis ad
manum semper fuit.
Caput V
NOTITIA CODICUM MANUSCRIPTORUM
N. B. Eos taiitum códices hic describiimis, qui aliquod docu-

mentum a nobis in hoc volumine editum continent. Post titulum
nunierum quo documen-
codicis referimus inter uncinos parent beses
tum, ex eo códice desumptuni, in nostra editione designatur. Si
codex iam in alio volumine MHSI descriptum est, lectorem ad il-
lud volumen reicimus.
Non ergo indicamus códices quibus tanlum in annotationibus
usi sumus.
I. CODICES SERVATI IN ARCHIVO ROMANO SOCIETATIS lESU

(: ARSI).
Epp. XN. 50 (Doc. 2).
Regesta litterarum S. Ignatii vol. 1. Descriptus in MI. Epist.

I, 39 et EX. I, LI.
Epp. XX. 52 (Doc. 5, VI).
Continet potissimum apographa epistolarum Sti. Ignatii. Codex

descriptus in MI. Epp. I, 33 (codex 5).
//í.sp. 90 (Doc. 7).
Volumen in duas partes divisuni et ligatum, quae constant IT.
1-219 et 220-459. Magnitudinis 212 X KiO nnn. Titulus modernus in

utriusque dorso: Hispan. / Ordinal. Dorsus antiquus servaturin aversa
parte operculi : Hispania / Ordinal. In prima pagina titulus scriptus
erat : Ordenaciones de nros. Gnales •/ de la Pro^ de Toledo / 1593
et in interiore parte eiusdem paginae : Variae Ordinaliones / Provincia-
rum I Tolelanae, Baeticae et Castellanae / Item Aragoniae / 145. Co-
dex continet, ut indicatur in f. 2v, ordinaliones a PP. Generalibus
missas ad Provinciam Toletanam, iussu P. Provincialis Francisci
NOTITIA CODICUM MANUSCRIPTORUM 39
Porros, iii iiniini collectas a PP. Ribadeneyra, loanne Sigüenza,

lacobo Mendoza, Antonio Mendoza, Francisco Antonio et Valentino
López. Adiiingunlur postea ordinationes ad alias Hispaniae pro-
vincias.
Ordinationes ita dividuntur :
ÍT. .3r-53y Ordinationes R. P. Acquaviva.

IT. 54r-55y Ordinationes S. Francisci de Borja.
íT. '•)6r-r>9i> Ordinationes R. P. Everardi Mercuriani.
ff. tt0r-61f; Visitatio P. Ibáñez visitatoris provinciae Toletanae
approbata a R. P. Mercuriano.
ÍT. 62r-65r Visitatio factaCompluti a P. Gz. Dávila a. 1591.
ff. ñlr-9lr Ordinationum summa ordine alphabetico disposita.
ff. 93r-117y Ordinationes RR. PP. Lainez et Borja.
ff. 119/--125/- Ordinationes R. P. Mercuriani.
ff. 126r-139y Mandados de N. P. General (pluriurn PP. Gene-
ralium) de la provincia de Aragón sacados en la
visita hecha por el P. Mirón.
ff. 140/--148y Ordinationes S. Ignatii, Laínez et Borja.
ff. 149r-154y Responsiones S. Francisci de Borja ad Congrega-
tiones Prov. Aragoniae (1568, 1571).
ff. 155r-158w Ordinatio visitationis Prov. Aragoniae facta a P.
Aegidio Gz. Dávila (1568) approbata a R. P.
Francisco de Borja.
f. 159r-187/' Constituciones sive Ordinationes et Consuetudines pro
ómnibus Hispaniae provinciis.
IT. 188/--219i' Orden general para los collegios. Sacado del orden
general que se dio en el de Coimbra dexado lo parti-
cular del.
Ita absolvitur prima pars et incipit altera.
fT. 22ür-255íí Mónita ac ordinationes de variis ofTiciis et con-
suetudines.
IT. 256r-27üy Avertimenti del P. Bartolomeo Hernández per il
buon governo al P. Borgia, 22 augusti 1566.

IT. 2~lr-'MHr Visitatio provinciae Toletanae facta a P. Gz. Dá-
vila (1592).
!T. ;U9/--364y Visitatio provinciae Peruanae facta a P. Plaza
(1579).
IT. 366r-376f Responsiones P. Xadal ad dubia proposita Cor-
dubae de ordinationibus. Exemplar correctuni
manu P. Nadal.
ff. 377/--380y Visitatio Valenciae a. 1591.
40 PHAEKATIO GENERALIS
II. 381r-31)0y Compendio de las ordenaciones que pertenecen a

los Padres missioneros desta provincia de la Com-
pañía de Jesús de la Nueva España.
ÍT. 391r-421y Instructiones ad plures Visitatores provinciarum
Aniericae.
II. -122r-429y Usos y costumbres de la Provincia de la Andalucía
(1625).
ff. 430r-451y Que pueden los regulares ser curas de españoles,
ñ. 452r-459ü Raíiones quae persuadent abolendas esse omnes
scholas scribendi et legendi in Provinciis Ilispaniae
introductas.
Inst. 17 (Doc. 1, 4).
(Sentimenti del B. Ignatio nel far le Costitutíoni). Continet etiam

epístolas et acta S. Ignatii. Descriptus in MI. Epp. 1, 34 et copio-
sius in MI. Fontes narr. II, 44* -46*.
Inst. 25 b (Doc. 22-23).
De rebus ad Institutum S. I. pertinentibus agit. Descriptus in

MI. Const. III, cxvi-cxvii.
Inst. 97 (Doc. 7, IV).
Continet instructiones varias P. Nadal. Descriptus in EN. I,
xxx-xxxn.
Inst. 98 (Doc. 7, I).
Fuse descriptus in EN. I, xxxiii-xxxvii et secundum folia re-

centius numerata in MI Fontes narr. II, 46*-47*.
Inst. 109 (Doc. 11, 13, 14).
Codex continet scripta spiritualia collecta et manu propria

scripta a P. Fabio de Fabi annis 1568-1580, exceptis P. Nadal exhor-
tationibus, quae alia manu scripta sunt. De quibus vide descriptio-
nem codicis in MI. Fontes narr. II, 47*-48*.
Inst. 120 (Doc. 5).
Epistolae Praeposilorum Generalium a. 1549-1583. Codex descrip-

tus in MI. Epp. l, 34.
NOTITIA CODICUM MANUSCüIPTonUM 41
Inst. ISS (Doc. 1, 12, 18, 19).
Codex magnitiidiiiis 320X^20 iiiin. IT. 1-318. Refoctus dio 20-
¥1-1925. Iii dorso oxtorno iiiscrihiliir : Varia / De Instituto / In-

striuiiones / h',;U!-l-59l¡. Iii ¡¡arte inliina aviTsa opcrculi, sorvatur
antiíjims dorsiis in quo scripliini est : ¡nslnictiones / An. 1Ó77-96.

Noininc instructionum in códice veiiiunt varia documenta Ora- :
tiones, litterae, mónita de fere omni genere negotiorum. Nostra

tantum intersunt Directoría in fol. Ar-llv posila. Celera, cum de
argumentis diversis et ab Índole documentorum huius voluminis
non est cur minutius describamus. ludicamus hunc
alienis agant,
codicem excriptum esse iussu P.i'* Possevino, muñere Secretarii
Societatis tune fungentis, et postea a sequentibus Secretariis Socie-
tatisPP. Julio I-"azio, Didaco Ximénez et 1-abio de Fabi continua-
tum. De hoc códice cf. Mon. Paed. S. I. p. 16 cod. X.
Inst. 208 (Doc. 1, 4, 7 III).
Instructiones et Mónita P. Hieronymi Nadal pro eollegiis Hispa-

niae et Lusitaniae. Codex descriptus in EN. I, xxvii-xxix, EN.
IV, 59-92 et iterum quia in recentiore codicis refectione multa folia
loco mulata sunt in MI. Reg. 45*-4(j*. Hic invenies quomodo anti-
quis foliorum numeris novi nunieri respondeant.
Inst. 219 (Doc. 7, IV).
Continet instructiones antiquas P. Nadal. Habetur hic prima

rápida perscriptio unde excripti sunt códices Inst. 223 et Inst. 224.
Descriptio codicis in EN. IV, 39-41.
Inst. 221 (Doc. 1, 3).
Continet varia documenta collecta a P. Nadal et quae ei usui

erant. Descriptio minutissima codicis in EN. IV, 2-10.
Inst. 222 (Doc. 1).
Continet Constitutioncs, Bullas el alia huius generis Documenta

ad institutum Societatis pertincntia. Bis in MHSI descriptus est.
Primum in EN. IV, 34-37 el postea, reléelo códice el documenlis
meliore ordine concinnatis, secundum hunc novum ordinem accura-
lissime a P. Codina in MI. Const. I, ccl-cclx.
42 PRAEFATIO GENEKALIS
Inst. 223 (Doc. 7, IV).
Hic codex cst transcriptio codicis Inst. 219, sed in co iterum

Nadal mulla emendavit, adiunxit, detraxit. Codex sic castigatus
nilido et atcuratc transcriptas est in Inst. 224. Descriptio codicis
iii EX. IV, 37-30 (Codex 65).
Inst. 224 (Doc. 7, IV).
Transcriptio codicum //i.s7. 219 et Inst. 223 cuín emendationibus

a P. Nadal factis in hoc postremo. Iterum nonnulla Nadal sua manu
in hoc códice emendavit, etsi brevissima. Pauca etiam quae maioris
sunt momenti. cura P.i^ Nadal, addidit amanuensis alius ab eo qui
totum codicem transcripsit. Codex descriptus in EX. IV, 37-39
(Codex 65).
Ital. 105 (Doc. 5, I).
Continet regestum epistolarum S. Ignatii a. 1553-1554. Codex

descriptus in MI. Epp. l, 30-31 et £".Y. I, LI-LII.
Ital. 106 (Doc. 5, II, III, IV, V).
Continet regestum epistolarum S. Ignatii a. 1554-1556. Codex

descriptus in MI. Epp. 1, 31 (Yol. III) et EX. I, lii-liii.
Vitae 26 (Doc. 19).
Codex magnitudinis 202 X 155. Habet ff. 1-270. In dorso ex-

terno scriptum est Vita / P. Everardi Mercvr. Ff. 1, 2r pura.
: /
In f. 2i> est Índex eorum quae in hoc volumine continentur, scriptus

manu P.i* Possevino, secretarii Societatis tempore R. P. Mercuriani.
Sine dubio ille, haec varia tiocumenta quae cum P. IMercuriano ra-
tionem habent, hic colligcre curavit. En index documentorum :
fí. 3-12r Oratio habita in Congregatione Generali in electione R. P.

Everardi Generalis, oratio habita a P. Possevino ut in margine su-
periore scriptum est, manu, ut videtur, ipsius P.'« Possevino.
ff. 13r-27ü Vita Everardi Mercuriani Praepositi Generalis Socie-
tatis lesu. In margine superiore scripsit manu sua suum nomen
P. Possevino, indicans se huius vitae auctorem esse.
IT. 27¡;-29r Quae Everardus Mercurianus Societatis lesu Praepo-
situs Generalis pro variis occasionibus ad eiusdem Societatis instruc-
tionem dicere solebat.
ff. 29y-31y Everardi Mercuriani Praepositi Generalis mónita de
Exercitiis spiritualibus tradita, ore P. Fabio de Fabiis, dum esset
NOTITIA CODU.UM MANUSCHII'TORUM 43
Magislcr Xooiliorum, qiii íeslutus est ex liis hrcvibus inoiiitis p/i/.s
lucís hausisse, quam ex usu eorum per anuos nniltus. Haec cílinuis
in Doc. 19.
f. 32 Puruni.
IT. 33r-35y Exhorlatio R. P. Xostri Everardi Generalis ad Congre-
(jalionem Generalem habita cuín ei iam finis essel impositus.
f. 3() Purum.
ÍT. 'Mr-50r Exhortalio I{. P. Everardi Praeposili Generalis ad Col-
legium Romanum, ab eo quidem iialice habita, sed calléela el latine
ab alio facía.
f. 50y Puruin.
íT. 51r-l(i5y Everardi Mercuriani Praeposili Societatis lesa. Con-
sideraliones de eiusdein Societatis Instituto, quas Ule secum ipse ha-
bebat ac scribebat, dum Assistens Societatis ad visitanda Galliarum
Collegia missus essel.
n. 166-167 Pura. Folia quae sequuntur ab alio striba sunt oxa-
rata, et desunt in Índice initio a P. Possevino pósito. Charla quoquc
alius generis est ;
praeoedentes enim carent
« filigrana », quae dici-
tur, seu signo officinae chartariae quae sequuntur vero uscjue ad
;
f. 262, Ídem omnes signum habent. Ex quo apparet dúos lodices

in unum esse compactos. A íT. 263 usque ad extremum f. 270 ter-
tius est scriba, alius praeter primum et secundum, et tertium genus
chartae adhibelur, quae etiam « filigrana » caret.
ÍT. 168r-180y Alia transcriptio Vitae P. Mercuriani, quae inve-
nitur in IT. 13r-27y.
ff. 181r-262r. Alia transcriptio Considerationum, ({uae inveniun-
tur in ÍT. 51-165y.
f. 262y Purum.
ÍT. 263r-270r Kxhortatio ad collegium lAomanum lacta a P. Mer-
curiano, quae invenitur etiam in íY. 37r-5ür, sed hic inseritur textus
italicus.
II. — CODICES AD ARCHIVUM HOMAXUM SOCIETATIS lESU

NON PERTINENTES
1. In Belgio.
Archiv. gen. Roycü, Bruxelles ms. (Doc. 26).
Fasciculus pp. 15 qui invenitur in : Archives de Jésuites (pro-

vince) fase. 1070 n. 7. Habet p. 15. Scriptus saeculo XVI. Incipit
44 PRAliFATIO GENERALIS
titulo : Jesús. Breve Direcíorium ad danda utiliter Exercitia Spiri-

tualia Societaiis. In ultima pagina manuscripti, in parle aversa le-
gitur : Breve Directorium pro Exerrilii.s spiritiialibus dandis. Infe-
rius alia nianu : Til. 17. Calal. D. X. (i.
Bibliotheqiie Roijal, Briuelles, ms. 3957 (2847) (Doc. 1).
Magnitudinis 195 X 131 mm. ; assutus ct pcrgamena membrana

coopertus. Constat 75 ÍT. eadem manu scriptis, excepta íorlasse
annotatione gallica f. '.iv quae alia scribendi ratione (gothica) exa-
rata cst. Diflieile iudicaUi ulrum eadem an alia manu.
Continet haec (piao sequuntur :
f. 1 Supra signum f. Inferius legitur : Ilic líber datus

est a R. P. Manarneo [sic, pro « Manareo »] domiii
probationis Tornad, cum essel visitalor iilriiisque
Germaniae.
ff. \v-2v : Pura.
f. 3r Quando N. P. Ignacio escrivia las constituciones, tuvo
grandesi¡ muchas visitaciones de Dios, y en la ora-
ción, Missas y elecciones iba pensando y Iractando
con N. S. cada punto : entre otros ¡ué uno. Si las
Iglesias de las casas professas podicm tener alguna
renta para la sacristía y fábrica, y sobre solo punto
[sic] dixo quarenta missas y notó en un quaderno
de su propria mano lo que le avía el Señor comunicado
cuya copia es esta saccada del original.
f. 3v Eadem annotatio f. 3r gallice conversa.
IT. 4r-2l)y lí|)hemer¡des S. Ignatii, in quas referebat interna
menlis sensa, cum Constitutiones scribebat. Abrum-
])ilur (lie mercurii 8 octobris 1544 verbis : con mucha
abundancia.
í. 27 Gonslitutio S. Ignatii de applicatione bonorum lem-
poralium.
f. 27y lípislola .S. Ignatii ad lílisabeth Hoser, 1 oct. 1540.
Postea De la providencia, authoridad y cuidado que
la (U)mpañía deve hcn'cr cerca el Prepósito General.
Inferius i)arvuni scriptum, iiuo petit S. Ignatius ut
sibi signiíicetur (piid de se el de aliis <iuis(pie iudieet.
IT. 28r-2!)/- Peccata resérvala in Sorielale.
f. 29r Epístola ad P. Miona.
ñ. 29í;-30r Traslado de un pliego de mano de N. P. sacado del
original. Para dar exercicios. In margine rras/[ado]. :
NOTITIA (.ODICUM MANUSCIUPTOHUM 45
f. 'M)r-i> Directorio de los exercicios de la 2^ semana. De N.

P. Ignalio.
í. ,'50/' Directorio acerca de las elecciones. In margine : Trans-
l[ado].
ÍT. 31r-3!)f Varia dociimonla S. I^nalii de oboedientia.
f. 42 rip. S. Igual ii ad 1*. (ioiivalves da Cámara 17 ian.
1555.
ÍT. 42ü-(>7r Dicta et facta S. Ignatii.
IT. ()7f-75(> Epistolac variae S. Igiialii.
Bibliolhéque Roijal, Braxelles ms. 2203 (5026) (Doc. 21).
Magnitudinis 158 X 100 mm. Constat IT. 1-11(5. Antea paginae

notabantnr, |)()stea vero deletis numeris paginarnm positi snnt nn-
meri foliorum. Coopertum pergamena membrana. Continet se-
quentia :
f. 1 Quod ad modum frontis codicis se habet Exer- :
ciTiA / veré spirilualia Societatis / Iesv. Post par-

vum ornanientum continuatur inferius : Isaiae 58
/ Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem / tuam,
et anniintia populo meo scelera eorum / et domui
lacob peccata eorum. Inferius ita ut mediam par-
tem totius paginae oecu])et, satis magna figura
angelí tubam cancnlis. Sub figura : Psalmo 33 /
Venite filii, audite me, timorem Domini docebo /
vos. Quis est homo qui vult vitam, diligit / dies

videra bonos ? Declina [sic] a malo et fac ¡ bonum,
inquire pacem et persequere eam / Brunnae /
scribebat / I. D. 3. B. P. S. I. / Anno / MDLXXX

I Parvum ornamentum.
f. 2 Magna figura cum instrumentis passionis Domini

nostri et sententiis latino, germanice et gallice
scriptis.
íT. 3-6 Index eorum quae hoc libello continentur.
ff. 7-8 Pura.
f. 8y Figura Sti. Pauli, quae totum folium implet. Infra
figuram Exercitia Spiritu -
/ alia Societatis lesv.
IT. 9-llly Modus et ratio in Traditione Exercitiorum spiri-
lualium a Rdo. Patre loanne Paulo Campano Do-
mus Probationis Brunnensis Societatis lesu Rec-
tore ac Novitiorum Magistro.
46 praepatio generalis
fl. 112-116 Brevis responsio Rdi. P. Laurentii Norwegii Pbri.

Societatis lesii, ad inlerrogationes quasdam de Ra-
tione Iradendi Exercitia spiritualia.
2. In Germania.
Can. 5 (Doc. 8).
Continet scripta S. Petri Canisii. Codex descriptus apud Brauns-

RERGER, 7, LXXIV.
Monac. II (Doc. 5).
Codex qui exstat Monachii Archivo Nationali. (Hauptstaats-in

archiv) excerpta litterarum quatuor primorum Generalium S. I. De-
scriptus Continet in MI. Epp. I, 65-66 codex 79.
3. In Hispania.
Arc.hiv. antiquae Prov. Cast. S. I. (Oña) 8-1-26 Ms. 37 (Doc. 29).
Codex corio religatus. Magnitudinis 150 X HO i"™- I" fronte

codicis, in parte sinistra superiore, charta alba glutinata est, in qua
machina dactylographica est scriptum : 37. Aliquantulum inferius,
atraniento nigro signatum est 8 / 1 : / 26. In dorso, antiquiore
scribendi ratione : 1582 / Villagarcía / Apuntamientos espirituales.
In parte interioreeadem manu f en Villagarcía en Mayo
operculi :
de 1582, et postea manu posteriore, eadem quae 8/1/26 scripsit,

legitur graphio scriptum de 1582 a 1588 del II. Juan Poveda. Codex
:
habet IT. 1-171 -|- alia non TTumerata in quibus ordine aphabetico,
annol aliones variae colliguntur. Continet ergo codex annotationes
ad spiritum pertinentes quas loannes Poveda colligebat, cum novi-
ciatum agebat et cum studiis operam dabat. Fere omnia quae bre-
via et parvae aestimationis sunt, desumuntur ex Patribus, et ex
SS. Ignatio ac F. de Borja. Alia habet minus cognita, ut satis multa
ex P. Balt basare Alvarez et quaedam ex PP. La Puente, Vázquez,
Arias, Trigoso, et Ripalda. Haec postrema edimus in nostro vo-
lumine.
Malriti, Bibl. Nal. Ms. 6336 (Doc. 7, II).
Continet exhortationes P.'^ Nadal. Descriptio codicis in MI.

Fonles narr. II, 57*.
NOTITIA CODICUM MANUSCIUPTORUM 47
Archiv. Prov. Toleí. S. I. (Madrid-Chamartín) ms. 1287

(Doc. 1, 4, 12, 18, 19).
Videtur cssc Iranscriptio primae partis cod. ARSI, Inst. 7V,s,
id est Direciorii B, nam cadem documenta et eodem ordinc disjjo-

sita ac ille codcx habct. Descriptio codicis iii Exerc. 206, Codex 9.
Ms. 1389 (Doc. 32).
Codex non ligatiis magnitudinis 220 X 160 sine opérenlo. In prima

pagina manus recentior scripsit : {Procedente del Archivo de Má-
laga). Instrucción para el Director de ejercitantes, 1389, 229 bis.
Prima dúo folia recent ioris papyri pura. Pagina quae statim sequi-
tur signata est numero 1. Continet :
p. 1 : Del Director de exercitantes.

p. 3 : Directorio de los Exercitios Spirituales. (Directorium P.
Gordeses).
Ultimum folium antiquum et alia dúo addita pura.
4. In Italia.
MUTINAE BIBLIOTHECA ESTENSE

:
'
Ms. a F. 2, 45 (Doc. 16 bis)
Signaturae antiquae : Ms. XI * 8. - VII. T. 11. - XII. DD. 29.

I. 1268. Magnitudinis 153 X nn"- Ligatus pergamena. Constat
228 ÍT. numeratione coaeva signatis, plus 2 initio ubi Index liabetur ;
IT. 226-228 pura. In dorso titulus hic inscriptus est : P. Antón. /
Valentín. / Medil. Postea charta codici agglutinata, apposita est

signatura : T. XVI. 40. In fronte primi folii legitur. i Constitiitiunes
et Regiilae Soc. Jesv / Meditat.^^ el Exercilia Spirilualia ¡ R'^^ Pris.
Antonii Valentini Rectoris Dom. Prob. / Novellariae / IHS et circa
hanc figuran! circumscribitur Domus probationis novellariae :
sociET. Jesv/ Novellariae per me Candiduni Emilianum / eiusdem

Societalis Novitium / M. D. LXXIX. Alia manu inferius Coll. :
Mut. Soc. Jesii. Gat. ral. 1639. Bibl. Gois [Gommunis].
' Huius codicis imaginem photographicam a P. Candido de Dalmases

accepi, qui de documentis in eo contentis, nic certiorem fecit.
PRAEFATIO GENERAL IS
Continct hace quae scquuntur :
f. 1 Siimmario di qiielle Constitiitioni ch'appartengono alia

spiritaale inslitutione de nostri el da tulti si hanno
da osservare.
f. 1.') Leltera del P. Ignatio scrilla alli Padri el Fratelli
di Porliigallo.
í. 21 Rególe Cnmmuni.
f. 24 Piirum.
f. 25ü Essercitii spirituali.
f. 2r>v Figura cuiusdam angelí.
f. 2'Cw Rególe utili per far meglio gli Essercitii et conseguir
qiiello che in essi desideriamo [Aliquae additiones
libri Exercitiorum].
f. 2(S Primo Essercilio dell'ultimo fine, il guale come fun-
dcunento degli altri diviso per quarti in 4 hore a guissa
de poní i.
f. ;íO 2" Essercilio della caduta del primo angelo el del 1"
huomo et di Salomone.
f. 32 3" Essercilio de peccati proprii.
f. .34y Quarto Essercilio che é la repetione de passati.
f. 37 Quinto Essercilio della morte.

í. 39 Essercilio della continua presenza di Dio.
]'. 40f Essercilio della presenza reale di Christo nel Santis-
simo Sacramento,
i. 43 Essame della conscienlia al quctnlo piü dilátalo.
f. 49-50 Pura,
f. 51 Variae orationes.
f. 53 Regulae Rdi Pis. Ignatii.
f. 53^-02 Indulgentiae variae.
f. 63 Modo per fare bene el soavemente la sua meditatione.
f. ()8 Della natura el essercitii dell'Ape.
f. 71 Quale deve esser l'essercilio dell'huomo per immitar
quello dell'Ape.
f. 73i; Rególe della modestia.
f. 74y Alcune brevi rególe molió utili. Verso se slesso. Verso
il prossimo. Verso il superiore.
f. 75ü Ordo Domus Probationis.
f. 77 Modo di considerare stando a Messa.
f. 79 Contra il peccato.
f. 87 Modo fruttuosissimo da meditare.
NOTITIA CODICLM MANUSCHIPTORUM 49
f. 96 Meditationcs a prima donienica Adventus usque ad

Quadragesimam.
f. 128 Purum.
f. 12Í) Dichiarazione del Símbolo Apostólico in modo di let-
tioni al popólo. Inc. : Si legge sul s. Evangelio.

Expl. : "2° per conoscere il miracolo della Ressurret-
tione etc.
f. l().i-20n 78 Meditationcs breves de vita religiosa Societatis

lesu.
f. 201-22.")i; Tratlato della yratia. Inc. : A tre cose é utile et ne-
cessario trat'ar della gratia . . . Expl. : et non per de-
bito alcuno, altrimenti la gratia non saria gratia. Deo
gratias.
RO MA E
1) In "
Fondo Gesuitico » olim < Al Gesü », nunc in Curia S. I.
Collegia 83/1402 (Imola) fasciculus 7 (Doc. 16).
Fasciculus magnitudinis 310 X 210, ff. 28. In parte superiore primi

folii, quod ex charla est, eiusdem generis atque reliqua folia, scrip-
sit P. Benedictus Palmio Informatione del modo / d'instituire no-
:
vitii I del p. Arí^^ Valentino ¡ M" di novitii in / Xovillara. In án-

gulo superiore dextro, alio atramento scriptus est numerus : 41.
V. 2 purum. Ff. 3-18r Informatione del modo d'instituir i Xovitii
della Compagnia. f. 18v purum. Ff. 19r-23i'. De Societatis instituto
el mullís ad eam pertínentíbus. Ff. 24r-28y. Pura.
Mss. 12, 13, 14 (Doc. 22-23).
Tres códices símiles. Sunt tria exemplaria cuiusdam editionis

manuscriptae, factae ab scribis Curiae Generalis Societatis lesu,
qui unum archetypum pluries transcribebant. Omnes tres códices
magnitudinis 210 X
140. Manuscripta signata sunt recentioribus
numeris ángulo superiore, 12, 13, 14, sed antiquitus in
in sinistro
I)arte superiore frontis codicis, qui ex crassiore charla eral, in óm-

nibus Ídem est scriptum, quod nunc conservatur : C 2 / 1586. In
exemplari signato n. 12 adiungitur infra : Directorium P. Mironis
posterioris. In n. 13 : P. Mironis Directorium posterius. In n. 14
nihil adiungitur. In nullo códice folia numerantur. In singulis dúo
4 — Directoría Kxehcitiorl-m.
vel tres manus scribarum inveniuntur. Videtur unusquisque scriba

plures transcriptiones unius tantum partís archetypi fecisse. Cum vero
coniunctae sunt partes a pluribus scriptae non semper bene ínter
se congruebant. Ita in nis. n. 12, ultima pars n. 129 et n. 130 a
duobus exscripta est. In nis. n. 13 ultima pars n. 90 et nn. 91 ac
n. 92 bis etiam scripti inveniuntur, eo quod quae ab altero scriba
in ima ultima pagina transcriptae erant, ea etiam alter in parte
superiore primae suae paginae scripsit
fuit vero necessarium utrum- ;
que relinquere, ne omitterentur quae nova erant in eadem pagina.

Eadem ratione in ms. n. 14 pars n. 87 et nn. 88-92 repetuntur. In
tribus invenitur idem titulus in primo folio : Directorium ad Exer-
citia Spiriíualia Patris nostri Ignatii tradenda. In ms. n. 12 super
lineam post verbum Directorium additum est : P. Mironis.
2) In instituto histórico societatis iesu.
Cod. Domenici (Doc. 1, 4, 12, 18, 19).
In archivo operis Mon. Hist. S. I. Codex magnitudinis 213 x 134.

Habet non signata + 425. Religatus membrana pergamena.
folia 11
In dorso scriptum est Memorie / del Nro S. Pf. In dorso etiam
:
tribus chartis agglutinatis Cod. / Domenici / 51 ¡ D-f - 13. In dorso

:
posteriore charta etiam agglutinata : COMPRADO A MONTES HOY

8 DE MAYO DE 1894 EN 20 RS. In secundo folio non signato :
Della Libraria / Del Collegio di Termine / della Comp." di Giesü

I 1664 I Q" Libro fu dono del P. / Giacomo Domenici, e havuto /
dall Coll" come sua Patria. In ff. 3 et 4 non signatis, index rerum.
ff. 5-7 Non signata. Pura.

f. 8 Non Documentos para todas conversa-
signatura.
tiones modos de proceder spirituales. Inc.
I y :
Con mucha humildad y vigilancia. Exp. ex iniuncío :
de haereticis.
f. 9r Non signatura. Epístola Sti. Ignatii ad P. Miona
(ed. MI. Epp. I, 111-113).
ff. 9v-lly Non signata. Pura.
ff. 12r-177y Exercitia spiritualia Sti. Ignatii hispanice,
ff. 178/--180y Pura.
ff. 181 Iteruni epístola Sti. Ignatii ad P. Miona.
ff. 181y-184r Annotata ignatiana autographa. (Doc. 1).
fí. 184r-195r Directoriura P.» Vitoria dictatura (Doc. 4).
NOTITIA CODICUM MANUSCRIP TOHUM 51
ff. 195r-lí)()r Pars ultima docunienli primi cui iiiscripsimus :
Annotata ignatiana autographa.

ff. 19()r-201y Cap. 7 et 8 Directorii P.¡s Polanco (Doc. 20).
f. 202-204í> Mónita R. P. Everardi Mcríuriani tradita P.'
Fabio de Fabi (Doc. 19).

f. 204y-207y Excerpta ex Instructione ignoti auctoris (Doc. 12).
ff. 208r-224/- Brevis Instructio de modo tradendi Exercitia
(probabiliter R. P.i» Everardi Mercuriani (Doc.
18).
ff. 224y-225r Pura.
IT. 225y-255/- Pars ephemeridis Sti. Ignatü. (Ed. MI. Const.
I, 86-158).
f. 256 Purum.
ff. 257-259r Deliberatio Sti. Ignatü de paupertate. (Ed. MI.
Const. I, 78-81).
ff. 259r-268y Alia pars ephemeridis Sti. Ignatü.
ff. 269r-276i; Quaedam epistolae Sti. Ignatü.
ff. 277r-290y Instructio P.is Nadal de oratione. (Ed. Epp.
Nadal IV, 672-681).
^
ff. 291r-294y Epístola R. P. Everardi Mercuriani ad P. An-

tonium Cordeses die 25 novembris 1574 (Ed.
AsTRÁiN, Historia 3, 190-193).
ff. 295r-300/- Epistolae Sti. Ignatü.
fT. 300v Purum.
ff. 301r-361/- Dicta et Pacta Sti. Ignatü. (Ed. MI. FNarr. II,
465-499).
ff. 361y-362r P. Ribadeneyra Collectanea. De orationis spiritu
ac deuotione Patris.Et varia de Actis S. Ignatü
ipsius P. Ribadeneyra. (Ed. MI. FNarr. II, 415,
362-363).
ff. 362/--363r Quaedam collecta a P. Nadal. Inc. : « Dixit nihü
esse». Expl. : « ac ipsa daretur expleto anno ».
f. 363 Excerpta ex Memoriali P.'s Gon?alves da Cá-

mara. (Ed. in MI. FNarr. I, 609-610).
f. 364 Purum.
f. 365 Nota delle cose che furono mostrate al N. S. P.
Ig." nell'estasi che hebbe 8 giorni. In marg. addi-
tur Haec exscripsi ex quodain mm.ss. P. Ludo-
:
vici Mancovii manu ipsius scripto et tradito Patri

Fra.<=° Spauacino a quo accepi 31 Maii 1638.
í. 366 Purum.
ff. 367/--368y De los papeles del Pre Nadal que dize son de Nro.
Padre. Inc. : Ay dos maneras de obediencia. Expl. :
havendo sempre piii rispetto al bene universate che

al partic^<'.
ñ. 369r-381í; Dicta Sti. Igiiatii de oboedientia, et epístola Sti.
Ignatii de oboedientia diei 26 martii 1553.
íl. 382 Purum.
ff. 383-388r Epistolae Sti. Ignatii.
ff. 388y Purum.
ff. 389r-419r Meditationes Sti. Fr. de Borja. Inc. : Meditación
sobre el voto de la santa obediencia. La oración
preparatoria será Santo
pedir gratia al Espirita
para alcanzar el verdadero conocimiento de sí. Se-
quuntur meditationes de votis et de anno litúr-
gico. Postrema meditatio « de la sexagessima » quae
expl. : porque desta manera habitaba gloria in térra
nostra. Amen. Laus Deo. Meditationes de votis ed.
C. Dalmases in Manr. 22 (1950) 337-349.
Ms. 122 - E - 5, 6.
Castro Christóval de, S. I. - Historia del collegio complutense

de la Compañía de Jesús. 2 vol. (Secundum vol. a P. Alfonso Ez-
querra). In Bibliotheca Inst. Hist. S. I. Ms. descriptus in MHSI.
Reg. 52*-53*.
3) In archivo universitatis gregorianae
Ms. 199 (Doc. 1, 3, 9, 13, 20 bis).
Avvisi di Ignatio et Lainii. Descr. in Exerc. p. 604 cod. 6. Cf.

MI FNarr. I, 82*.
F. C. 409 (Doc. 44).
Codex magnitudinis 190 x 140. Habet fí. 1-Í30v, 143-154 + 3

fol. indicis non signata. Ligatus charta lineari satis tenui. In dorso
ratione scribendi, ut videtur, saec. XIX, 424 b Gesuiíi. In fronte
libri eadem manu atque in dorso : Questa é una delle molte copie /
che si trovano nelV Archivio di un libro sopra gli Esercizi /

composto
dal P. Achille Gagliardi.
NOTITIA COniCUM MANUSCRIPTORUM 53
Continet haec quae scqimiitur :
fT. l-13ür In libellum Excrcitiorum BU. Palris Ignatii. ^
ÍY. \:n-\A2v Dcsunt.

tT. 143/--146r Modvs tradendi / exercitia spiritvalia iis /
yUI SVNT DK SOCIETATE, ET / EOS IN CVLTV IN-

TERi-/ ORI PROMOVENDi. Post quaiTidam figuram
folioriim arboris de novitiis / in prima pro-
:
ba / TIONE.
IT. 146r-lo2r De secunda probalione.
ñ". 152/--ir)4r De scholasticis.
F. C. 777 (Doc. 33).
Codex magnitudinis 205 X 140, pp. llí>. In fronte codicis chartae

crassioris st-riptimi est ratione scribendi, iit videtur, exeuntis saeculi
XVI, Directorium ¡ Varioriim ¡ pro Excrciüis Spiritualibus. Infe-
rius scripsit manus, ul videtur, saeculi XVIII Hoc Directorium :
est illud I quod indicatur littera B / in Índice. / Sed hoc non est, si-
cui videtur, originóle / exemplar, sed est, uí italice dicitur, copia. In
prima pag. non numerata legitur Inclusum in folio, quod est index :
eorum, quae scripta sunt ad formandum Directorium Excrcitiorum

tradendorum, habetur folium in quo habeniur sequentia Nomina :
Patrum ex quorum scriptis confectum est hoc Directorium, ut citan-

tur, in margine. Ever. P. Everardus P. Polancus ; Mir. P. ; Pol.
Mironis ; Aeg. P. Hispanicum, quod est breve
Aegidius ; líisp.
quoddam Directorium hispanice scriptum sinc nomine; Arch. Ar-

rhivium, quod est ileni aliud Directorium repertum in Archivio
sinc nomine. Ubi nihil in margine est appositum, additum est ab
auctore huius Dircctori quando visum est necessarium ad complemen-
tum doctrinae.
Sequuntur 7 pag. purae. Postea p. 1 numerata : Directorium
l-lxERCiTioRUM. Totus codex eiusdem manus, cuiusdam scribae Cu-
riae S. I. Multae additiones sui)ra lineam, verba deleta et correcta,
sed fereomnia eiusdem manus. Tantum pauca quaedam alio atra-
mento sunt scripta et probabiliter alia manu.
F. C. 1.000 (Doc. 18).
Codex religatus membrana pergamena quae litteris gothicis ru-
bri colorís est ornata, magnitudinis 13.5 X 102, fT. 1-378 + 21 folia
typis scripta + figura + 7 folia indicis non numerata. In dorso
scriptum est Varia Splia. In eodem dorso de transverso, repe-
54 PKAEFATIO GENERALIS
tuntur cadem verba. In f. 3 : Anno Dni. MDLXXX, 27 lan . . .
anni 17. Hace diio postrema verba deleta sunt. Manus in toto códice
est Hieronymi Bencio, ut videtur. Hic est codex usus privati,
P.'**
in quo coUigebat quae de robus spiritualibus, praesertim de ora-

ilie
tione et meditatione, audiebat vel legebat, et digna quae conserva-

rentur iudicabat. Continet haec quae sequuntur :
IT. 1-7 Rególe della modestia.

fí. 8-9 Rególe per conoscere un vero obediente.
fí. 9-10 Regale delV Obedienzia cieca.
í. 11/- Avisi del N. P. Ignatio.
ÍT. lly-13y Avisi utili.
fí. 13y-20 Puré.

lí. 2ír-2Qv Divisionc dell'hore del giorno per chiedere l'osser-
vatione delle rególe della Compagnia, la qual si puó
jar serondo la devotione - Meditatione per le hore
del giorno ; Meditationi ripartite per l'hore et eser-
cizi ne quali li novitii s' occupino ogni giorno.

II. '¿Ir-blr Alcune cose che ha da osservare il religioso. Varia
de religiosis ;
excerpta ex Patribus ; Orationes ;
Examen conscienliae.
IT. o8y-62y Meditat. del conoscimento de se stesso e dell'humiltá.
IT. 63r-68r Modo utile et breve per fare oratione. Inc. : « É

cosa chiara e manifesta, che l'anima . . . Expl. :
o attendere a contemplare Iddio nella immaginativa.

ñ. 68y-70y Pura.
íl. 71r-73i> Modo di far l'oralion mentale : Inc. : « Essendo
l'oratione mentale una elevation di mente . . . Expl.
Passione et morte del Signor suo Ihesu Christo.
fl. 74/--85Ü Per recitar la corona, ponti della passione.
Puncta meditationum.
IT. 85Ü-86/- Pura.
f. 87 F'olium magnitudinis 278 X 178 mm. codici alli-
gatum. Habet titulum : De modo orandi seu me-
ditandi, sicut in libro Exercitiorum, plus minus ca-
pita in genere attingendo.
f. 88 Folium Ídem ac 87 sine titulo, scriptum forma
synoptica cum pluribus clavibus seu lineis in mo-
dum tabellae. Inc. : Vitae genus quod quisque
in oratione exercita, sequi potest. (Doc. 18 n. 107 ss.).
ff. 88r-91 Brevis narratio de oratione, tanquam utiliorem

ómnibus qui in religione fructum faceré volunt.
NOTITIA COIJIC.UM MAXI'SCIUPTORUM 55
Inc. : Novitiiis esí ; ut teñera arbor quae curari de-

het . . . Expl. : forlitudinem hanc acquirebant.
f. 91r Modo di meditare.
fl. í)2r-98r Consideraiioni che (leve jar il religioso.
IT. 93í?-{>5¿) Pura.

ff. 96r-98r Heniedii per l'afflitione che danno li pensieri al
lempo delioratione cnmposin dal R. P. Borgia.
f.^ 99 Kx S. loarme Damasccno.
ff. 100f)-103f : Pura.
ñ. 104r-n8r .Mcune ragioni per eccitar l'anima a considerare
spesso alia marte e passione de Christo.
f. 118y Pura,
f. 119r In Natale Dni.
ff. 120r-12~v Varia de santa missa.
ff. 128r-142y Punti delta passione del N. S.
ff. 143r-151 Pura.
ff. 152/--168U Considerationes de peccato, morte etc.
f. 169 Pura.
fT. 170r-187w Meditationi per li giorni dellasettimana. Meditaiioni
de novissimis.
ff. 188r-195y Pura.
ff. 196r-207 De l'honore e memoria de Santi, apostoli, angelí.
ff. 208-209» Pura.
ff. 210r-211y De Patre Familias.
ff. 212y-213y Pura.
ff. 214/--229 Meditandi materia in síngalos dies quadragesimae.
ff. 230/--253r Corona delta religiosa - Meditationes super vota et
vocationem.
ff. 254r-259r Exhortatio P. Mercuriani, 2 aug. 1574.
ff. 259y-261ü Pura.
ff. 262r-266 Meditationes variae.
ff. 266ü-268w Pura.
ff. 269r-270y Meditatione delli beneficii de Dio riceiniti.
ff. 271-275y Dell'ingratitudine del homo, delli peccati degli huo-

mini, delta vanitá del mondo, delte molte vocationi
che usa N. S. con noi. De S. G. Damasceno.
ff. 275t;-289/- De determinatione status. Meditationes de oratione
dominicali.
ff. 289y-292y Pura.
ff. 293-300/; Meditationes et considerationes de B. M. Virgine
et ad coronam recitandam.
56 PHAEFAriU GENERALIS
ÍY. 301-30óf; Ad Sacramentum Eiicharistiac praeparalio el aclio

gratiarum.
ff. 306-3 IGy Pura.
ff. 317-3231; Medit. de Sino. Sacramento,
ff. 324r-329ü Pura.
IT. 330-337/- Lettera della indif/erentia et varia ascética.
IT. 337i;-346y Pura
ÍT. 347r-359r Omelia Origenis : « Maria stabat ad moniinienlum
¡oris plorans ».
IT. 359y-3G4y Rosarium vitae Xti., Aiicíore J{. P. Hieronijmo Na-

tali S. I. delimi to anno Dni. 1580, die resiirredionis
Domini 3^ aprilis.
IT. 3()5/--3(i!)ü Pura.
IT. 370r-372r Alfabeto spirituale per imparare alcune virtü utili
per il biion cristiano.

ff. 372í;-377y Pura.
IT. 378 De maximis Christi beneficiis pia gratiarum actio . . .
D. Vicentio Monacho Coenobii S. Severini Casinen-

sis Congregationis auctore, Neapoli, 15tí8, fol. 21.
F. C. 1.037 (Doc. 22-23).
Codcx ligatus membrana pergamena magnitudinis 13t) X 1*^0,
IT. 1-260. Nihil in fronte codicis est scriptum. In dorso quatuor ver-
sus scripti sunt, sed atramentum ita palluit, ut vix remaneat aliud
l)racter quandam adumbrationem verborum quae legi non possunt.
liilra in dorso in charla alba agglutinata, posteriore scribcndi ratione,
saoc. XIX : 54 a Gesuiti. Incii)il primum folium sine numero ct sine
titulo : Quihus integra exercilin ilari possunt, quae est pars Directo-
rii P's. Miró. In fol. 2 se(iuitur alia manus. Quae in extremo fol. \v
el initio fol. 2r a duobus scribis scri])ta sunt intersenon congruunt.
Directorium P'^. Miró continuatur usque ad f. 16.
IT. 16r-13ü Textus italicus Exercitiorum.
f. 131 Ex Dir. P. Potan co.
IT. 133-192 E.sercitii sp. per religiosi. Inc. : Preparatione per
l'esercitii. (Considera quanti sonó entrati . . . Expl. :
.Sí' // giogo dcll'ohedientia lascia insieme la vocatione

et torna misrridulinriUc alli agli et cepolli d'Egilto.
Laus Deo, Virginique Malri.

fí. 19,3-196 Pura.
IT, 197-260 /./ Misteri della vita el Morte di X. S. Gesü Christo
de quali si tralla nella setlimana, ma qui si pon-
NOTiriA C.OniCUM MANI'SCHII-TOHUM
guno (Ustesamenle, a modo di composilo cscrcilio.

Inc. 1=^ Med. DeW incarnatione. Expl.
: el ¡mi pre- :
gare per li amici el bene faltar i.

fT. 2()l-2()2 Sumnia annotationum et additionum.
IT. '2(V,i-'H) i Passioni iindici secando Sla. Toma.
IT. 2()r)-2!)2 Pura.
IT. 293-29Ü Index.
F. C. 1055 (Doc. 15, 25, 30).
Codex ciusdeni goneris ao /•'. C 1.000, ot oadoni rationo scriplus,

id est, iit credinuis, nianu V. I lioroiiN mi Hciu io, (|u¡, sic ut in illo fo-
ccrat, in hoc ctiani collcgil nuilla ex lot lionilnis el exhorta! ionilius.

Magnitudinis 140 "\ 155 mni. pp. (iilT aliac non niinieratae. In dorso:
Medil."^ Senl" Exepla / (bis duobus postreniis verbis subducilur Hnea

rid)ra) Diversa r.v (lii>er>tis j M. S. VA iiifra niaiui posterioro : Miscrl.
Asee. In dorso posteriori perganieiiae, aliqua verba sunt quae legi non
possunt, nam atranientuni l'ere evanuit et lantuni renianenl obseuris-
sinia signa. Continet setiuentia :
pp. 1-1() Pura.

17-50 Desuní.
51-56 Avisi per meditare tiene, di ana exhortalione del P.
Pes[ealo]re.
57-62 Ex P. Granada.
63-78 Alcuni essercilii per reliyiosi.
79-116 Varia excerpta ex SS. Patribus et histórica.
117-171 Ex P. Gagliardi.
172-173 Ex exhortatione P. Acquaviva (1591).
174-209 Excerpta varia ex Patribus, et ex Savonarola.
210-214 Líx P. Erancisco de Torres.
215-282 Varia excerpta brevia ascética et histórica.
283-284 A". P. Claudio Aeqaaviua nella exhortatione delta

casa, 28 sel. 1390.
285-292 Modus rccitandi coronam B. M. V.
293-537 Plurinia brevissinia ex |)luribus scriptoribus suni-
pta vel in pluribus alloeutionibus audita. In eis
hace sunt (piibus noinen aucloris a])ponitnr.
293 P. Carolas lieggio, in renoval ione voloruni 1591.
307-31() Affetti di meditazione del evangelo.
316 P. Vilelleschi.
348 P. Carminata, 1592.

357 Ex Sla. Ignatio.
367 P. Toledo.
371 Exhortalio R. I*. Acqiiaviva (ie renovationc voto-
rum, 29 oct. 158<).
379-381 Dircctoriuin Pls Miró.

383-390 Dircc lorium P's de Fabi.
392-394 Ex Bto Fabro (excerpta ex Menioriali).
399 P. Alfonsus Agazzari, 19 oct. 159:).
411 P. Carnius Reggio.
415-444 Qiunl bonum sil ingrcdi religionem, eliam invitis
parenlibus.
453-456 Medilazioni del giudizio c in\erno.
497 P. Carolas Reggio
511 Del P. Maggio. Qiiando idsilava la casa professa
Romana sopra le rególe. 1592.
536 P. Nadal.
537-584 Diarium. Annis 1588-1592. Iii co dies vel nomina
nonnulla indicanlur. lia 549 : A 28 di maggio
1590. In Sto. Andrea. 565 : 29 ag. 1592 sub P.
Lud. Montoya. 569 : a 5 di setiembre, 1592 in
domo professa Romana.
590 P. loannes Bruno.
599-601 Temporis partitio.
619 Lud. Gagliardi a. 1597.
620 Rossignoli, 1596.
621-638 Esplicatione della dollrina christiana eominciala
dal P. Gioseffo Fabritio ... al 1° novembre 1592.
642 Borgia, Polanco.
642-665 Alcune risposle di X. P. in marzo 1582.
•
665-666 Ord. del P. Morales 1578 in coll. romano.
666 P. Borgia.
667 P. Morales.
l'osl p. ()(>7 non nunierantur paginae. In reliquis inveniunlur :
QiKH'dani ex liellarmino et Sacchini - Selle esercilii spiriluali :
Dislrihulioiie personale — Lettera del P. Nicolo Longobardi, 18 oct.
L'/Ds - Modo di recilare devotamente il rosario — De sacranientis ex P.

Aíidzzíui, nf)i>. 1597 — Doctrina christiana del Bellarmino — Dell'al-
legrczza s¡nrilmilc.
F. C. 1139 (Doo. 20, 20 bis, 27).
Codex torio ligatus. Manus P. Horatii Torsellini. Magnitudinis

142 X 82 mm. post ff. 6 pura sed cum figura orthogonia rubra in uno-
NOTITIA ( OniClM MANUSC.HIPTOia'M 59
(Iuo(iiie folio, ([iiat' figura adcsl iii i;j7-220 : 210-251 12.52-262].

liilra eani iiifludiintur quac sunt scripta, exlra eani margo purus
relinquitur. In dorso : Diredoriuni Exercitioriim / M. S. / A. alio
atramenlo. In fronte libri : /. P. Polanci Directorium.

Contincl hace quac scquuntur :
pp. 1-95 Directorium Exercitioriim Spiriiualium traden-

(lorum ad iisum ipsius inslriicloris acconunudaliiin.
P. Polanco aiicíore.
li)(i] Puruni.
1!)7-1351 Summorium coriim Exerciíiorum quae scripto rc-
linquenda suni, licel verbo magis declarando.
li;}()l Puruni.
1137-1751 Exercitia Spiritualia R''" Admodum in chro Prc
Nro M. Ignado de Layóla, Societatis lesa InstiUi-
tore, el primo Generali Pracposilo aiidore.
117(51 Purum.
1177-209] Modo de orar del P. M. Ignacio sacado de un (¡ua-
derno escrito de su misma mano. Maec si iipla suiil
litteris mullo minoribus, ab alio scriba, ul vi-

detur.
|21()| Purum.
1211-220] Acta quaedam P. Ignatii a P. Nadal.
1221-248] Pura cum figura orthogonia lineis rubris descri-
pta.
[249-251] Praxis et ordo ad Exercitia sp. communicanda.
[251-262] Pura cum figura orthogonia liucis rubris dcscripta.
IN «ARCHIVIO DI STATO»
Ms, 70 (Doc. 22-2;í).
Codex magnitudinis 274 X 210 mm. Habel ff. 21 scripta omnia

eadem manu, saeculo XIX. ¥¥. 19-21 pura. Coopcrtus charla cras-
siore. Inscribilur : Directorium / ad Exercitia spiritualia Patris no-
stri Ignatii tradenda / Paire Mirone auctore.
Ms. 79 (Doc. 33).
Codex magnitudinis 278 X '^^'^ mm., religalus crassiore charla.

Continet IT. 1-39 + dúo initio pura. Scriptum una cademquc manu
saec. XIX. Initio legitur annotatio hace : Directorium variorum pro
Exercitiis spirilualibus. Hoc Directorium est illud quod indicatur til-
60 PRAEFATlO GENERALIS
(cr(t B in Índice. Sed hoc non esí, siciit videtur, origínale exemplar, sed
esl. iif italicc dicitur, copia. Ut videtur hie codex est transcriptio manu-
scri])!! l 'nii'. (ircij. F. C. 777. Fieri quidem potcst ut sit transcriptio
ex quo exscriptus est codex gregorianus sed tune
illius e-xouiplaris ;
non videtur annotatio, qua indicatur eum esse apographum, iisdem

verliis proferri posse.
Ms. 89 (Doc. 10).
Codex niagnitudinis 22() x 173 nnn. Habet folia 00, quorum

SU ;>() |)nr;i • (luo inilio, (pioruni ununi non signatum, alterum nu-
nuro 1 sioiialmn esl. Ligatus |)erâniena. In opérenlo externo legi-
tur : Dircclorium P. Edmiidi Pereijra.
IN BIBLIOTHECA NATIONALI \'ITTOHIÜ EMMANUELE « II »
Fond. Ges. n. 742 (Doc. 10).
Volumen religatuin ])erganuMia. niagnitudinis 'l'liS x 173 nnii. fl'.
l-í)l. In fronte i)rinii folii legilur : / Dircclorium P. Eduardi Pcreijra.

Continet dúo fí. pura. Prinium signatum est n. 1. In f. 2 scribitur :
Prólogo. De la imporlancia ij dificnliad de dar bien los ejercicios. I'"olia
scripta 2-82 ; folia pura 83-00.
Fond. Ges. n. 1363 fase. 1-5 (Doc. 35).
Continet triginta fascículos sepáralos in involucro inclusos. Noslra

inlercst is (|ui signatur n. 1.'). Sunl 10 folia sérvala in involucro, in
cuius ])artc exlerna scri])Uini est nianu recentione, forlasse saec. XIX :
Oiicstit e ciii>i(i di un nMiuiscritlo che conliciie molte cose circa il Di-

rclhirio dcfiU l'^scrcizi, nótale dal P. lúdiiano (Juadranlino. Et alia
transcripla in l'raef. Doc. 35.
Fond. Ges. n. 1439 ¡ase. 4 (Doc. 45).
Involucrum charlae crassioris magnitudinis 220 + 157 mm., nullo

titulo rontineiis (juatuor laseiculos sei)arat<)s. Quartus fascieulus, in
<|uo invcnilur noslnnn 1 )irecloriuni in alio involucro papyri albae
leiuiioris, magnitudinis 212 151 mm. servalur, in cuius fronte le-
gilur : Carie luu ie di sueri esercizi ed allre cose asceliclie princ. riguar-
danli la Goiup. di Gesü. Sec. XVII. Intra hoc involucrum multa folia
soluta et libelli parvi nulla numeratione distincta, nullo ordine dispo-

NOTITIA C.ODICUM MANUSCRIPTORUM 01
sita ct imilla siiie titulo. l'"ere oinniaad F. Achilleni Gagliardi i)ertinent:
nonnulla autographa, alia multa eorumdem transcriptioncs, quarum

aliqua exhibenl correct iones manu P'^ Gagliardi factas. Inter has
chartas invenitur fasciculus 12 foliorum non numeratorum. Pagina
externa prinii folii in parte sinistra signatur littera : C. ; in parte su-
periore media : /!. 4. Aliciuantulum ini'erius : Pro noviliis 1 et 2 anni,
eadem manu ac quae correcliones in margine scripti fecit id est manus

ipsius P'**. Gagliardi. 'Pextus exaratus esl ab alia manu exeuntis
saee. XVI, quae eliani alia opera P''^. Gagliardi, transcripsit. In I".
2 titulus apponitiir: De aira iiUfriori luivitiorum.
Fond. (¡es. n. 1094 (Doe. 1, 22-2.'^, 24, 31, 'AG, 37, ,3<S, 'A9, 40).
Viginti faseieuli in involucro e cliarta erassiore magnitudinis 225

X 170 mni. servati. Singuli faseieuli recentius involuti sunt ehartis
quibus uniuseuiusque documenti summa, ut statim clarius
albis, in
indicabimus, deseribilur.
Fase. 1. In pagina externa chartae involventis mag. 208 x 165,
clausae ex onmi fere parte cera obsignatoria in cjuaimpressa est figura
IHS, scri])luni esl lilleris recenlioribus saec. XIX, ad mediam pa-
ginan! : In his scriplis rontinciitiir aliqua de Exercitiis praesertim de
Fundamenlo el de 1 el 2 Exerrilio poslea habentiir mulla de viliis el:
de eorum morlifie alione. Omniu hona, sed superflua, quae confusionem

ingerunt. Eiira E.vercilia legi polerunl, sed ad Exercilia bene obeunda
melius esl vilare mulliludinem praeceptorum el abundanliam doclrinae.
Quae continentur non sunt nisi P'^. Gagliardi explanationes Exerei-
tiorum primae hebdomadae, editae in Commenlarii seu Explanatio-
nes in Exercilia spirilualia, Hrugis 1882 pp. 68-75, et alia scripta
eiusdem . Gagliardi de virtutibus et vitiis.
Fase. 2. Fol. 6 non numerata. Titulus in primo folio : Ratio tra-

dendi Exercilia. Inc. Direclor ea Iradens 1 Prudens ad sil . . . Expl. :
collegii ¡oreshumanissime deducal. Facit mentionem Directorii offi-

cialis. Non ante saec. XVII. Magnitudinis 223 x 167 mni. Videtur
auctorem natum esse in Plandria.

Fase. 3. Magnitudinis 196 x 135 mm. Ff. 6 non numerata ff. ;
4ü-6r pura. Versio itala partís libri Exercitiorum quae est de elec-
tionibus. Postea : Avverlimento intorno a l'oratione menlale. Inc. :
L'Oralione menlale o meditazione non consiste in altro, che meltersi

nella memoria . . . Expl. : negValfelti proportionati alia materia che
si tralla.
Fase. 4. Pars Directorii P'» Miró (Doc. 22-23). In involucro ex

papyro alba, magnitudinis 217 x 145 mm., legitur scriptum manu
62 PRAEFATIO GENKRALIS
recentiore : Haec scripla conlinenl parlem magnarn Directora P»^

Mironis. 10 fol. magn. 277 x 299. Tres nianus. Comprehenduntur
nn. 93-130 illius Directorii.
7'Y/.sT. 5. Magnitiidinis 220 + 157. I>"f. 1-4, sed 2v-4 pura. Continet
aulograpluim P'** . Nadal : In autographiim exercitiorum observationes.
Ineditum.
Fase. 6 (Doc. 31). Magnitudinis 218 X 162 mm. Ff. 1-22. Scriptuin
a diiobus scribis, quorum alter partem latinam, alter partem hispanam

scripsit. Continet Directorium P.'s Gz. Dávila, cuni amplius triginta
eniendatis manu ipsius P.'» Gz. Dávila. In involucro, manu recen-
tiore, saec. XIX, hace annotata sunt Qiiesío : é un manoscritío prezioso
assai. É opera del P. Egidio González, e iratta di tutte le 4 settimane. Si
vede che a contribuito assai alia formazione del Direttorio che abbiamo.
Fol. 1 in parte sinistra BB. Titulus : Annotationes pro Directorio ex
probincia Bélica missae a R. P. Egidio Gonzales. In dextero margine
eadem manu sed deletum : P. Egid.
Fase. 7. Magnitudinis 215 x 151. Ff. 4, sed \v, 2v et 3r pura. Duae
manus. In folio externo manu recentiore scriptum est : Indice degli
scritti che sonó serviti per formare il Direttorio. Va unito un foglio di
notizie intorno al Direttorio notato nello stesso Índice, e segnato colla
letlera B. In parte externa ultimi folii : Indice delli scritti sopra l'es-
sercitii. Textum huius fasciculi edimus in Praef. General! cap. 2 art. 2.
Fase. 8. (Doc. 20) Magnitudinis 219 x 151. In parte externa invo-

lucri manu recentiore scriptum est : N. 8 — Questo é. il Direttorio del P.
Palanca — Si unisce un altro foglio di cose che vanno aggiunte alio
.s/e.s.so. = Nell' Índice questo serillo é segnato con la letlera A.
Continet haec quae sequuntur :
ÍT. 1-2 Directorium S. quod in Doc. 3 ponimus.

Ignatii
IT. 3-4 Alia trascriptio eiusdem Doc. 3 cum emenda-
tionibus P.is Polanco In f. Av legitur De modo :
dandi exerciiia spiritualia P. Polanci. Pertinenl

ad ipsius Directorium c. 5 ^ 8 de Iradendis Exerci-
tiis. Postea in 6 libellis quorum singuli constant 2
fol. magn. 180 x 210 mm. Directorium autogra-
phum P.is Polanco. Haec quator folia inclusa
in alio involucro in cuius parte externa legitur :
Queste sonó due copie di una aggiunta al Direttorio

del P. Polanco falta dallo stesso.
Fase. 9. (Doc. 24) Involucrum magnitudinis 212 x 148 mm. Ff.

4 magn. 180 x 210 quorum ultimum purum. Continet Directorium
P. Fabii de Fabi. Partini scripsit ipse P. de Fabi, partim alius seriba.
NOTITIA CODICUM MANUSCRIPTOBUM 63
In involucro manu recenliorc : Direltorio del P. Fabio de Fabiis se-

gnaío nell'indice colla K. In ultimo folio Direclorium Exerci-
leiíera :
tiorum tradendorum. Videtur esse P. Fabius de Fabiis.

Fase. 10. Involucrum magn. 100 x 220. Ff. 2 plicata 198 x 240
et alia 2, 100 x 157. Continet observationes P.í^ Theobolski Inve-
niuntur dúo exemplaria, quorum alterum a scriba, alterum, ut vi-
detur, ab ipso Theobolski scriptum. In involucro additum est manu
recentiore : Questo manoscritto contiene alcune osse^vazioni sul Direl-
torio, del P. Alberto Theobolcio.
Fase. 11. Magnitudinis 190 x 135. Ff. 10. Etsi in códice non in-
dicatur nomen auctoris, documenta haec sunt scripta a P. Pavone.
In involucro legitur : Questo manoscritto contiene :
1) Avvisi per chi da gli esercizi spirituali ;
2) Avüisi da darsi a chi ha falto gli esercizi spirituali per mante-

ner il frutto cávalo, e fervore ;
3) Materia degli esercizi della prima settimana ;
4) Avvisi per chi fa gli esercizi spirituali.

Fase. 12. (Doc. 37) Magnitudinis 198 x 136 mm. Ff. 4 non nume-
rata. In involucro scriptum est : Quesli sonó due fogli che contengono
N. 18 avertimenti o dubi intorno a un Direttorio di Esercizi proposlo
ad esaminarsi, prima che si formasse il Direltorio che abbiamo.
Vi sonó in margine le risposte di caraltere difficile a capirsi e che
deb'essere d'uno dei Padri contemporanei a S. Ignazio, come si puó
capire dalle rispaste stes.se, dalle guale si hanno alcune notizie impor-
tanti, come al n. 7, 12, 16.
Ad alcuni numeri in luogo di risposta c'é la letlera O ; pare che
dica optime. Ad altri nulla si risponde.
Confróntalo il caraltere, si trova che le risposte sonó del P. Polanco.
Ut suo loco dicimus, illud O significat : omittatur, manus vero non
P.is Polanco, iam mortui, sed alius Palris nobis ignoti est.
Fase. 13. (Doc. 1) Magnitudinis 211 x 140
Ff. 4 sed 2, 3 mm.
pura. In involucro legitur : Manoscritto intorno alia 2" Settimana,
segnalo colla letlera Q a tergo dell'ultimo foglio. Nell'indice dei mano-
scritti per formare il Direttorio si dice que questo é parvi momenti. In
folio 4v : Q.
Fase. 14. (Doc. 38) Magnitudinis 198 x 108 mm. Ff. 2. In invo-
lucro manu recentiore : Questo manoscritto contiene alcuni dubbi circa
il Direttorio degli Esercizi di S. P. Ignazio.
Si vedono in margine alcune rispaste, una delle quali é sicuramente
del P. Polanco. In f. 2v : Dubi sive notae circa Direclorium Exerci-
liorum P. N. Ignatii.
Postea folium (198 x 131 mni.) soluluni alia manu scriptum,

quod continet Doc. 39.
Fase. 15. (Doc. 40) Magnitudinis 215 x 168. Ff. 4 sed 3, 4, pura.
Manu P.'** Sawicki. In involucro scripluni esl. Qiieslo manoscritlo :
contiene certe osservazioni cirea il Direllorio degli esercizi e alcuni

(liibhi circa gli Esercizi niedesi/iü inseiii all'occasionc di ¡armarsi il Di-
rcliiirio. in 1. \v liacc exslant cadeni manu : Obsérvala circa IJireclo-
riiun cxercilioriini. el diibia (¡uaedam circa ipsa cxercilia spiriliialia,
occasioiie Directora oborta. VA |)aulo inlerius : Domus Probalionis Soc.
Jesu. (Cracovia ad S. Slephanum.
Fase. 16. Colleclanea P. loann. de Lugo de Privilegiis S. I. seu
Vivae Vocis oraculis. Autographa.
Fase. 17 Exhortationes : De oboedieniia eaeca, Colleg. Rom. 1064 ;
in Domo professa, 23 ian. 1609 ; altera de eadem materia, domo pro-

in
fessa 31 angustí 1618. Alia parva folia soluta eiusdem manus quae
locos ex Palribus alíalos et alia annotata continent.
Fase. 18. Exhortationes pro ingressu Superioris ad régimen.
Fase. 19. Cap. 6-8 Directorii spiritualis P. La Puente.
Fase. 20. Tres fasciculi indusi cum annotationibus ad contionan-
dum, ocio meditationibus de Exercitiis, considerationibus de lesu
Christo crucifixo. Videntur esse saec. XVII.
Fond. Oes. n. 1622 (Doc. 14).
Magnitudinis 201 x 138 mm. Folia non numerata. Ligatus perga-

mena molli colorís obscuri. In dorso per longitudinem : Lib. de P.
Sptuas. Manus plurimorum scribarum, quorum singuli pauca genera-
tim scribunt. Continet res diversas ad spiritum pertinentes, medita-
tioncs, mónita et praesertim multa de renovatione votoruni. En prae-
cipua : Adhortat iones P. Ledesma 6 ian. 1569 de statu religioso — P.
Ben. Palniio de voeatione — Duae exhortationes P. loannis de Avila
(le saccrdolio (editae) — l^x II. P. Laínez de examine — Ricliardi a
Slo. Viclore de praeparatione aninii ad contemplationem — Contiones
lusitane scriptae — Exhortationes P. Toledo de quotidianis exereitiis
pietatis — Exhortatio Francisco de Borja de renovatione votorum
S.
— 12 mortificationes ex Henrico Herpio — Opus loannis de Avila Bti.
«Audi latine conversum — P. Doménech meditationes de mi-
filia »
seria liominis peccatorum — Annolationes scholasticae de natura

et
et divisione irlutimi — Compendio

\ modo d'aiutare a bene mo- del
riré raecoltoda pareri di alcuni Padri
ti Compagnia lesu — delta di
Industriae P. Polanco redditae — De modo doeendi doctrinam
italice
chrisíianam — Contiones lusitanae variae — Coneordantiae quatuor
Evcmgelistarum de resurrecíione Christi Iractantium.
DOCUMENTA
PARS PRIMA
NORMAE IGNATIANAE
i — DiKECTOHIA EXERC'ITIORüM.
i
DIRECTORIA IGXATIAXA AUTOGRAPHA
Praefaíio.
I - Textus:
A : Hispanice scripti.
1*. — - f. Ar-v. Apographum scriptum a socio Secreta-

Insl. 188,
rii Societatis lesu, dum P. Polanco hoc muñere fungebatur. Incipit
hoc titulo «Translado de un pliego de mano de X. P. sacado del
original » ; ad fol. 12r invenitur n. 25 titulo « Ex scripto P. Polanco
De electione ».
lt> — . Inst. ISS ad f. Sriteratur transcriptio cap. 3 seu « Directo-

rio cerca de las electiones «.
2. — Documentum exaratum manu P. Di-

Inst. 17 ff. 50r-52r.
daci Ximénez, amanuensis P.'^ Nadal. Eodem titulo ornatur quo
textus 1».
3. —222 i. 193^, prius f. 167r. Apographum transcriptum
Inst.
a socio P.'* Polanco in Secretariatu Societatis lesu. Incipit simpli-
citer «Para
: dar ejercicios» ñeque aliud quid adiungit ante prima
verba documenti, quod ita incipit « Puó dense mostrar ». : . . .
4». —
a) Inst. 221 ff. 214-215. Manu P.*^ Didaci Ximénez cum
emendationibus et additionibus autographis P.'^ Nadal. Incipit a
capite secundo Directorii « Directorio de los exercicios de la se-
:
gunda semana». Sequitur caput tertium « Directorio acerca délas :
electiones». Haec omnia in fT. 214r-215y. Primum vero caput, quod

inscribitur «Para dar exercicios», est in f. 248.
:
4*^ . —
Inst. 221 In eodem códice post aliquot folia iterantur
:
cap. primum et tertium Directorii, scilicel in ff. 248 et 254, sed

nunc sine uUis annotationibus P.'"* Nadal.
5» Cod. Domenici, íT. 181r-184r. Manu, ut videlur, P. Didaci
.
Ximénez. Titulus ut in textu 1=»: «Translado de un pliego...».

5^ Cod. Domenici in eodem códice iteratur cap. tertium in ff.
:
195r-196r.
6. —
Bibliothéque Royale, Bruxell. ms. 2847 ff. 29»-31r. Manu
nobis ignota. Fortasse exaratum ab aliquo socio P. Oliverii Manare,
qui hoc códice per multus annos usus est. Titulus ut in textu 1*.
7». —
Inst. 20S, i. 491r-i;. .Apographum scriptum ante 1570.
Pendet ab Inst. 221, sed hic desiderantur emendationes P'» Xadal.
Incipit ut ibi a capite 2°, quod sequitur etiam caput tertium.
68 DIRECTORIA IGNATIANA AUTOGRAPHA
7^. —
Inst. 208 a. 495y-496/-. Alia transcriptio cap. 3' in ff.
495ü-496r.
8. —
Archiv. di Stato 135, f. 3. Transcriptio moderna facta saec.
XIX, probabiliter ex textu 1».
9. —
Tol. 1287, 7 bis, ÍT. 37í; et 38y et f. blv n. 25 sed Ítala lin-
gua. Prodit non raro scribam ignarum rerum quas transcribit.
B - Latine scripti.
10. — Bibl. Royale, Bruxelles ms. 3957 fí. 29-31v. Versio latina
parum accurate facta primis decenniis Societatis lesu.
C - Italice scripti.
11. — Bibl.
Naz. Roma. Fond. Ges. n. 1594. 13. Incipit a capite
secundo, sub titulo « Direttorio della seconda settimana ». Deest
:
ergo versio primi capitis. In tegumento externo signatus est littera Q,

quae littera habet rationem ordinis inter varia scripta de Exerci-
tiis asservata in secretariatu.
12. —
Arch. Univ. Greg. n. 199, fí. 265r-y. Etiam incipit a se-
cundo capite haec transcriptio, facta saltem, ut videtur, quo tem-
pere R. P. Laínez muñere generalis ordinis fungebatur.
13. —
Cod. Domenici, fí. 207y-208r. Tantum exstant capita
2 et 3.
14. — Tol. 1287. Tantum citatur in loco n. 25. Habet titulum :
Ex scripto P. Polanco de electione. Idem Itala lingua transcribit Inst.

188 (ms. 1).
II - Typis impressum.
Editio textus hispani MHSI. Exerc. 778-782 : Obras completas ;
de S. Ignacio 244-247. Versio latina P. Bouvier, Recherches de

:
science religieuse, 6 (1916) 249-252 P. Bouvier, Directoire composé

;
par Saint Ignace, Paris, 1917.

N. 25 est ineditus.
III - Auctores.
MHSI. Exerc. p. 747-750 et Epp. Nadal IV, 76-77 Gs. da Cá- ;
mara, Memoriale 3 aprilis 1555 apud MHSI. Fnarr. I, 708 La Palma, ;
P. IV, c. 24 Bernard, Eludes

;
152 (1917) 360-364 Bohr, Das ;
Direktorium, p. 5 Valle, Los Directorios, manr. 3 (1927) 328,

;
332-334 4 (1928) 41-42 Rouquette, Le Directoire, 395-398 Ipar-

; ; ;
RAGUIRRE 1, 129-130.
IV - De natura documenti.
Non agitur in hoc monumento de instructione quadam perpo-
lita, sed tantum de annotationibus dispersis, quae methodi cogni-
tionein et praesertim institutionem specialem coram a Sto. Ignatio
factam, supponunt. Nam ipse S. Fundator potius quam scribere
Directoría, maluit praesens cum singulis directoribus colloqui ul
DOC. 1 69
inelius moduni accomodandi Exercitia explicaret. Exercitia enim

vitam in animuni inserere intendunt. Modus vero hoc faciendi in aliis
condicionibus alius esse debet. S. Ignatius occasionibus singiilis eas
condiciones perpendebat. Non ergo in hoc scripto quaerenda perfecta
doctrinae explanatio, sed tantuni complementum observationum et
annotationum quae in libro Exercitioruni positae sunt.
^ - Ratio editionis.
Proptcr singulareni praestantiam huius documenti et propter
antiquitatcm versionis latinae edinuis hoc Directorium tam hispa-
nice quam latine. Edimus textum hispanuni 1* (Inst. 188) correctum
tamen ex variatis in textibus 1^' (Inst. 188), 2 (Inst. 17), 3 (Inst. 222),
4 (N), 5» (Do), 5^ (Do), 6 (Br.), 9 (T).
Ad editionem latinam utimur único textu antiquo nobis cognito
n. 10 (R). Ultimum n. 25 sumimus ex códice 12 (G) indicatis varia-
tis textus 1» (Inst. 188) et 9 (T).
i
70 DlHliClORIA IGNATIANA AUTOGKAPHA
T ex tus
[4r] Tkanslado de un pliego de mano de n. p.,

SACADO DEL OHIGINAL. PaRA DAR EXERC1C10S.
I.
[1]
5" Puédense annotaciones, y antes mostrar las primeras
puede ayudar que el contrario.
5 [2] Sea el lugar donde los ha de hazer quanto menos pueda
ser visto, ni platicar con ninguno, dándose exactamente^ losExer-
cicios.
[3] Ni coma ni beba sino lo que pidiere ^.

[4] Mejor es, podiendo, que otro le confiese, y no el que le da
10 los Exercicios
Siempre el que le da [los Ejercicios] le demande de conso-
[5]
lación y desolación, y lo que ha passado ])or él en el exercicio o
Exercicios que ha hecho después que la última vez le habló *.
[6] Entrando en los tres o cuatro ^ tiem])os de electión, espe-
15 cialmente se encierre, sin querer veer ni sentir cosa que non sea
de arriba ^
[7] Antes de lo qual, inmediate le disponga a estar en todo
resignado a consejo[s]' o a preceptos.
[8] Para estar más dispuesto a mayor gloria divina y a su
20 mayor perfectión, le disponga a desear más los consejos que los
preceptos, si Dios fuese más dello servido.
1 Tnmslailo de un iilicfíci de mano de aiti. Iiist. 222 \

N.P.) P. Igu. ? 5 menos] II
111. .nns /'/•. l.is] dos Iiist. iss

C, 8 comal como /ir. I
[
ni] nc Insl. 188, Do 9 II
piidiciidd /.'/•. IcM 1.) /,'/•.

1
yl liiic ÍH.-^t. 222 11 I
(U'iiiandcl reinaiule Br. \\ 13
iinv-\ ,\v liisl 222 1
vcv. r;,/</. c|uc i 7 i I ii kmI iat c («M. iiiciit c />'/.
|
h'] \o Br. II 18
rcsitriiaiido Iiist. I.ss. icîtíiiado r.irr. i r icî;_niaiiilo l>ii \
o a| i|uc liara T II 20 los'
oiii. Insl. 17, 221. 222 \\ '.'I Dios ,ii¡<}. iiuc alia iiiaini Do
1
tíoc sifíiiifkaie iiili-iidit : cuni Exenitia fiuiit eo modo ([ui in annotatione
2(1 libii I^xfri ilionmi (n. 20) describitur. Cuni ciiini aliis niodis ¡n aiinotationi-
l)us 1(S el l'.i piacxisis, l'.xcrcitia fieliaiit, tuii'.- nec sileiitiuni servaliatur, iieque
iiialiani dnimim se eoiiv ei teliant ii (iiii se exercere volebanl. C.f. l)oe. 4 amiot. 9.
- De \ietu in l'.xereilüs in I)(ie. 2 amiot. 1.
^1'. l'dlaiieii ¡la asseiit : alü (iiiain instrueluri eoiil'iteri " iil iiluriilium,
con veiiire eeiiseliii . I>(ie. 2fi ii. "id; ideni repelit ('i(inzáli;z Dávila, Doc. 31
n. SI ;
1'. Ciiiim-si.s, I )(ie. .¡2 n. ti:5 ; Mihó, qui tanieu addit « iiisi eius devotio,
aiit alia causa alhid exifíerel " Doe. 22-2;5 ii, IS ; in llici'i Dirrctoriu, Doc. 2C,
;
DOC. 1 - NN. 1-8 71
Textus
DlRECTORIUM EXERCITIORUM SPIRITUALIUM

« manu S.P.N. conscriptum ».
[1] Monstrari possunt primae annotationes polius adiu-

1.
mentum qiiam nocumentum adferentes.

[2] 2. Locus Exercitiis destinatus secretas esto, nec cum ali- 5
quo verba misceat exercitans, si exactam Exercitiorum normani

sequi velit
[3] 3. Non comedat nec bibat praeter quod petierit ^
[5] Qui praeest Exercitiis dandis, exercitantem roget an
4.
aliquas desolationes aut consolationes senserit, ot quid in illo Exer- lo

citia operata sint, a tempore quo illi ultimo locutus esset *.
[4]"*5. Magis expedit ut alteri, si fieri polesl, quam ei qui Exer-
citia subministrat, confiteatur *.
[6] 6. Exercitans tertium aut quartum » electionis tempus

ingressurus ab omni tumultu secrete secludatur, quippe qui nihil 15
nisi ressupremas debeat videre, sentiré ac desiderare^
[7J 7. Immediate ante ingressum in has electiones, illum sic
disponat ut omnino resignatus sit tam ad consilia' quam ad prae-

cepta.
[8]^" 8. Ut ad maiorem Dei gloriam et ad sui perfectionem seip- 20
sum magis disponat et determinet, sic dirigatur ut magis ad con-
n. 58 (iicitur hoc praestare videtur <; ut confessionem « fnictuosius facial et

: «
acque libere ac minori cum verecundia cum suo postea instructore Iractet »
ex P. PoLANco sumpsit I)oc. 33, 34, 43 n. 138, cap. Ki ii. 5 ; Hoffaeus, Doc.
17 n. 07 dicit unicuique externo liberum esse quem malit confessarium eligere.
* Cctera Directoría, fere omnia, cum loquuntur de visitando eo qui exer-
cetur, iiuius Sti. Ignatii praescriptionis obliviscuntur. Tantum de ea verba fa-
ciunt Miró, Doc. 23 n. 18 et Canisius, Doc. 8 n. 7. De visitandis iis qui se
exercebant temijore Sti. Ignatii cf. Iparraguirre, Historia, 1, pp. 177-178.
l iiicus locus in Directoriis ubi sermo fit de « quatuor » temporibus
electionis. Alibi in ipso Exercitiorum libro (n. 178), dúo modi tertii temporis
electionis semper commemorantur.
« .\ffert hunc locuni Miró, Doc. 22-23 n. (i4 ; Doc. 33, 34, 43 n. 173. Cf.
Doc. 20 annot. 152.
' Intelliguntur máxime consilia evangélica paupertatis, castitatis, et
oboedientiae.
72 DIRECTORIA IGNAIIANA AUTOGRAPHA
[9j
589 Le disponga y haga capaz, que son menester mayores
señales de Dios para los preceptos que para los consejos, pues
Cristo N. S. aconseja a los consejos,
y pone difficultad en el pos-
25 seer haziendas, lo que se puede en los preceptos*.
[10] Declarando la primera parte» de la elección, donde no
se puede hacer fundamento para buscarla, deve venir a la segunda.
[llJ'^^La segunda, que es de consolación y desolación, debe
declarar mucho qué cosa es la consolación, yendo por todos sus
30 miembros, como son paz interior, gaudium spirituale, esperan(;a
:
fee,amor, lágrimas y elevación de [áv] mente, que todos son dones

del Espíritu Sancto
[12] La desolación es el contrario, del espíritu malo, y dones

fiel mismo, así como guerra contra la paz, tristeza contra gaudio
35 spiritual, esperanza en cosas baxas contra la esperanga en las
altas ; así el amor baxo contra el alto, sequedad contra lágrimas,
vagar la mente en cosas baxas contra la elevación de mente
II
direttorio de los exercicios de la segunda semana.

40 De n. pre. Inatio.
[13]5»^Los que en la primera semana no mostrasen mucho fervor

y deseo de ir adelante para determinar del estado de su vida,
mejor será dexar de dar los de la segunda semana, a lo menos
por un mes o dos i^.
2:! los-' <),it. Inst. 17, 221, 222 || 24 el oiii. Inst. 222 || 30 membros Inst. 18S ¡|
3(; ¡iiiiorl más Br. ¡\ 37 elevación] devoción lir. \

mente] monte Br. \\ 40 de N.
Pre. om. JiKst. 221
• Huiic lociim affert Conzález Dávila, Doc. 31, n. 108 ; Doc. 33, 34,43,
n. 172. Idem diciint, etsi S. Ignatii verba non transcribant, Polanco, Doc.
20, 11. 76 ; CoRDKSKs, Doc. 32, n. 133 et Minó, Doc. 22-23 n. 74. Cf. etiam Po-
lanco, Doc. 20 n. 7.S ct ( ;()nz.4.li;z Dávila, Doc. 31 ii. 17.
» Verbi.s aprima |)artc > desigiiatur primum temiiu.s electionis in n. 175

libri Exercitioiuni dcscriptuni.
(-f. descriptioiiciii coiisolationis, quani tertia regula ad spiritus cogno-
scendos [¡rimae licbdoniadae atfert (n. SHi). Ipse etiam S. Ignatius in capite
tertio liuius Diicctorii n. 18 fere eadem repetit. Ñeque his dissimilia sunt,
quae scribit Polanco, Doc. 20 c. 8, n. 81. Cf. etiam Doc. 22-23 n. 85 ; Doc. 26
Breve Dir. n. 75 Doc. 33, 34, 43 n. 192.
;
" Cf. ([uartani rcgulam ad s]Mritu,s cognoscendos i)iimae helxlomadae (n.

DOC. 1 - NN. 8-13 73
silia qiiam ad prai'ci'jjta íoraliir, modo hoc ad luaius Dci sorvilium

fulurum sit.
[9] 9. Sic illiiin (Urigat ol dispoaat praelon-a mullo inaiora

divina signa requirere praecepta quam consilia nam Christus 25 :
suadeL consilia, difnoultalem i)onit in possidendo, quod lamen licet

per praecepta
[10] 10. Declarot primam paiiom'-' olectionis. ol ibi si compos
mentís non reddatur, ad seciindam progrediatur.
11. Secunda esl de consolalione el desolatione
[11] i)ropto- 30 :
rea bene declarandum esl quid sit consolalii) et eius menibra,

nimirum, i)ax interior, gaudium spirituale, spcs, lides, amor, lacrv-
i».
mae, elevatio mentis, quae omnia sunl dona Spiriius Saucti
[12159212. Huic contraria esl desolatio, et hace spiriius niali
35
donum, cuius membra sunt bellum ut opponitur paci, tristitia :
ut gaudio spirituali, spes rerum iutimarum ut spei rerum super-

narum, ariditas ut lacrymis, dislractio in rebus minimis ut devo-
tioni in rel)usmaioribus
II.
De Dihec.tionk Exercitiohum secundae septimanae.
[13] 5" 1. Convenienlius est ut illi qui in prima sei)timana sin- 40

gularem fervorem non demonstranl, nec desiderium satis vehe-
mens sentiunt ut ad aliquem vitae statum se determinent, Exer-
citia secundae septimanae ad mínimum ad unum mensem aut ad
dúos menses dilíerant ^'K
317). PoLANco, Dor. 20, cap. 8 n. SI ferc cadem repclit. Cf. Uof. 26, Breve Diñ
n. 76 : Doc. 33, 3J, 43, n. 193.
Cf. I)oc. 2 II. 5, et ratiüiu's quas pro iiilfiriiplioiu' affeit (iZ. D.vvila,
Doc. 31, n. 85. Cfr. etiam Polanco, Doc. 20 n. TU ; Doc. 3;i. 34. 13 n. 144-
I)oc. 37 n. 9 suppoiiit aliquibus iio\ ici¡s proplcr \iil<lc teiiciaiii aelalciii et
débiles vires in duas partes Kxercitia divideiida esse. rcni])oro Sti. liíiiatii
líxercitia, saltem cum a iesuitis fiebant. non raro interrii|)la sunl , Scil, ut \ i-
detur, huius interruptionis ratio in aliqua re, ipsi nicthodo exlrinsoca. esl tpiac-
reiida, ut mentis defatigatione, collegiorum penuria, direi torls deleetu el id {ê-
nus aliis. Cf. .Nadal, Doe. 7 ii. 8. Seniper ergo haec in lerrui)lio im])erfet tione
tiotabatur, (piaiiupiani ali(iuot anius posl SU. lyual ¡i niorteni, (juidam aueto-
res, in quibus 1'. (¡ai;liari)i, Doc. 4.'), Iianc agendi ralioneni, taiiiquani statui |)sy-
eliologieo saltem noviciorum eorumque mentali capacitati magis accommo-

datam propugiiarunl. In hane ultimam sententiam nuper venit E. Hernández,
45 [14]
'"'^
Los que tienen mucho deseo de passar adelante para
determinar de su estado, después que acabaren su confessión ge-
neral, aquel día y el que se comunicaren, pueden dexarse reposar
hasta la mañana siguiente, sin darles Exercicio ninguno a modo
de Exercicio, aunque alguna cosa ligera podría dárseles, como
óti de prfajeceptis Dei
[15] El que da los Exercicios, no debe llevar el libro dellos
para de allí leérselos sino que tenga bien estudiado lo que ha
de tratar
Mejor es, a quien tiene tiempo, no llevar escrijjtos los
[Ifii*^"
5.5 ])untos. sino,haviendo declarado la materia, dictárselos a él mesmo

de su mano Quien no tiene tanto tiempo, puede llevárselos en
escripto y dexárselos. Pero de una o de otra manera debe, el que
da los Exercicios, declararlos conforme al libro dellos, y dexar
solamente los puntos en escripto succintamente puestos i'.
60 III
Directorio acerca de las electiones.
[17]
^''^ Primeramente se debe insistir en que éntre en las elec-
tiones, el que las ha de hazer, con entera resignatión de su volun-
tad ; y, si es possible, que llegue al 3° grado de humildad, en que
45 tienen] tcnien Do 47 se om. Inst. 221

|[ puedan Br. repozar Br. \
48 |
II
hasta la mañana singuiente del. Inst. 221 48 exercicios ningunos T

II 50 Dei add. l
iiiaim Xaialis porque, ultra de reposar del trábalo passado, se han de recrear en dar
grracias a Dios por la merced rescebida, y alegrarse y gozar de la misericordia del
Señor. Inst. 118 55 dictársela Inst. 221, dictárselos Inst. 17, ditárselos i?r.
ii
a] y |
Inst. 221 mesmo add. que los escriva Inst. 17, 221, Br.
I
56 llevarlos Inst. 221 \\
|
en 0//Í. Inst. 221 8 57 escriptos Inst. 221 58 all del Br dellos om. Inst. 221 \
ll \
&2 primieramente Do se debe] ha de alt. Inst. 1S8, T

\
en om. alt. Inst. 188 \ ||
64 llege Br. en om. alt. In.st. 188

|
La manera tercera de ejercicios completos, según .S'. Ignacio, Manresa, 18 (1946)

101-132. De hac re agit Iparraguirre, Historia 2 pp. 281-284, 288-290.
" Miró, Doc. 22-23, ii. 50 meditationeni de filio prodigo proponit « et
quidem non pro aliqua hora, sed ut eam hoc teni])ore in mentem verset ».
Doc. 22-23 n. 69. Cfr. etiam in eodem Doc. 22-23 mi. 93, 103, 122, et GZ. Dávila,
Doc. 31, n. 87 ; Doc. 25 n. 18 : Doc. 26 n. 60.
Doc. 33, 34, 43, n. 140, quae omnia accommodatissimam hule diei medi-
tationem de filio prodigo esse iudicant. De Fabi hanc aut meditationem «de
Lázaro resuscitato vel siniili pro])onit. et S. Ignatium improbat quod in
hoc loco id «leve (oiisideret quod Hxcrcitia proponantur de praeceptorum "
observatione », quae Fatri De Fabi Doc. 24 n. 46, ñeque levia, ñeque huic
tempori accommodata videiitur. Polanco vero in Doc. 20, n. 62, raeditatio-
DOC. 1 - NN. 11-17 75
fl 1]
'^"^
2. Qiii aniielanter determinare aliqueiii siiae vilae stalum 45
clesiderant, eodem die quo generaliter sua crimina ex|)iarunt et
sese coelestibus dapibus munieriint, quies in sequentem septima-
nam detur, nec detur aliqiiod Exercitiiim per modiim Exercitii,
licet nonnunquam res levior dari possit, ut est de praece{)tis Dei
[15] 3. Qiii dal Exercitia ne secum sumat Exerciliorum li- 50
brumi\ verum ante ita praevideal ut intelligat et norit mate-
riam tractandani '\
[16] 5" 4. Melius est ut secum puncta scripta asportet, verum,
illis declara lis. sul)stantiam illorum ipsis scril)entibus dictare po-
tesl "'
: cu i lamen temjius non su])peciitaret, eadem secum scripta 55
asportare et apud exercilantem relinquere. Interim, sive
|)()tesl
hoc sive istud agat, saltem ipsis puncta declaranda sunt et quam
máxime fieri potest libro conformanda ; breviter autem tantum
ipsis puncta scripta relinquantur
III. 60
DiRECTIO CIRCA ELECTIONES.
[17] 1. Det o[)eram ut in electionibus, quae fieri debent cum
plena voluntatis resignatione, et, si possibile est, cum approxima-

tione ad tertium gradum humilitatis, ut exercitans magis propen-
nem de regno (Jiiisti luiic diei assigiiat. In Doc. 38 n. S ijroponitur ut, cum
de meditatione filii prodigi, tum de quae in aliis I-^xercitiis adduntur, ¡)i-
rct'toriuni solidn puiu ta seu formulas conficeret. Doc. 'M'i n. I.i proijonit exem-
l)la coiiversi e ])eci;itis, uti v. g. S. Petri, Pauli, Magdalcnac, Zacchaei, vel
etiam filii prodigi.
" Cf. Doc. 1 11. 14 ; MiKÓ, Doc. 22-23 annot. 17 ; Doc. 25 ii. 2í), (i" ; (IZ.
D.vviLA, Doc. 31 , 11. 5().
Cf. Doc. 4, 11. 14 et ii. 28 ; Doc. 20, n. 70, ubi Polanco ait : librum « valde
familiariter esse iiotum et tritum iilum o|)taiiduni est ». Cf. etiam in ipso Doc.
20,11. 97 et Doc. 22 n. 5 et Doc. 23 ii. «. Doc. 31 n. 40. iubet ut « per-
spectum habeat diligentissime totum librum >
; Doc. 20 lui. 1 et 2 iubet ut » to-
tum librum probé iioverit » ; Doc. l.S, ii. i»o affirniat necessarium esse
" diligentissime » omiiia notare et peri)enderc ; Doc 33, 3 1, 1.) n. .)(), 00, (SO asse-
nint esse « in |iriinis necessarium totum cogiiosccrc. ct delicrc » oiniiia acciirate,
immo singulas iiacnc voces expenderé " Cl. ctiaiii Doc. l.S n. 80 ; Doc. 21 n. 24 ;
Doc. 2 1, 11. .")8 ; Doc. 25, ii. 2<),1 Doc, 32, ii. 2. lii Doc. 10, n. 2 el 3, de difficul-
tatibus recle cognosceiidi iiexum Exerciliorum sermo fit. (ieneratim de quali-
talibus Directoris cf. Doc. 20 annotatione 54.
'"Cf. Doc. 4 II. 14, et Doc. 20 n. 32.
De jiunctis scrijitis relinquendis ei qm exerceUir in Doc. 3 annot. ti.
65 fit' SU parlo oslé más inclinado, si fiicssc ygual servicio de Dios,

a lo que es más conforme a los consejos y exemplo de Cristo nuestro
Señor. Quien no está en la indiferencia del 2" grado, no está para
ponerse en electiones, y es mejor enlrelenerle en oíros Exercicios

que venga a ella '^
liasla
70 Entre los tres modos de hazer electión, si en el primero
[18]
Dios no moviese dévese insistir en el segundo, de conocer su
vocación con es])eriencia de consolaciones y desolaciones en ma- ;
nera que procediendo vu sus inedilacioncs de Crislo nuestro Se-

ñor, mire, (juando se liallaiá en consolación, a quál parle Dios le
75 mueva, y asimesmo en desolación -". Y débese bien declarar qué
cosa sea consolación, que es lanío como alegría espiritual, amor,
esperanza de las cosas de arriba, lágrimas y todo movimiento inte-
rior que dexa el ánima en el Señor nuestro consolada. Lo contrario
deslo es desolación : tristeza, desconfianza, falta de amor, se-
^0 quedad, etc. î.
[19] Quando por el segundo modo no se tomasse resolución,

o no buena al parecer del que da los Exercicios (de quien es ayudar
a discernir los eíTectos de
buen espíritu y de malo), tómese el ter-
zero modo, del discurso intellectivo por los seis puntos
85 [20] Ultimamente se tomará el modo que tras éste se pone,
de quatro ]nintos 23, como el último que puede lomarse.
[21] Se podría usar de i)resentar un día a Dios nuestro Señor
una parte, otro día otra, como sería un día los consejos y otro los
preceptos, y observar adonde le dá más señal Dios nuestro Señor
;)() de su divina voluntad, como quien presenta diversos manjares
a un príncipe y observa quál dellos le agrada
[22]»"* Lo que se propone para deliberar es : primero, si con.sejos
o preceptos ; segundo, si consejos, en religión o fuera della ; ter-
es fuere alt. Inst. 188 n «6 consejos adíi. evangélicos aíí. Inst. 1 88 et all. Inst.
T 68 mejior Inst. 188
11 7S prociediendo alt. Inst. 188
i| 74 hallare aU. 11
Iiisl. iss. lir. r 77 arrivas Jiisl. iss, arriha mrr. r v a viivas Do y o>n. Inst. 221 |
I
inox iiiiiciii" íill. Iiist. iss SI i.iiiiassi invasso 7' S2-S^ siymitn parenthesw l
I
<l,!î,l(r. i,i iih;,<iii, liisl i'i'l. 1 s:í tniiiará liisl. J:'l. lomase alt. Inst. 221 11 84 in-
tcllcct i\ ci] iiil cllcct nal liisl. -ni I iiuiitiis iidd. itidini Xrif. y alinn este Será bueno
hacerle después (jiie se hiziera la. del ei niinaeioii liueua emi el 2°, por maior satisfac-
tióii d<d eiilciiiliiiiieiito y razón, /íí.s7. 221 ¡i
s:> ITUiinanicnte] al fin Inst. 221 |
imoiie Jiist. iss. Do. ii 87 poi vin riU. Inst. 188 II

!)2 propone oZí. Inst. 188 para \
dcliherm-, oiii. Jnsl. 221 | si om. Inst. 221 11 93-94 segundo, tercero, quarto om.
Inst. 188
Affert haec verba GZ. Dávila, Doc. ,31, ii. 107. Cf. etiam Doc. 32 cap.
8, nn. 122-123 et 128 ; Doc. 22, n. 51 : Doc. 23, n. 78 ; Doc. 33, 34, 43, n. 171.
Cf. GZ. DÁVILA, Doc. 31, n. 119 ; Doc. 33, 34, 43, n. 187.
DOC. 1 - NN. 17-22 77
(leal, si aequale Dei servitiiim foro viderelur, ad ea qiiae magis 65
conformia simt consiliis et exemplo Christi. Qui non. haberel in-

(lifTerentiam illam secundi gradiis non est quod electioneni faciat,
sed meliiis erit interim aliis ipsiiis animam Exercitiis conformare,
doñee ad illam indilTerentiam ])ervenerit '^
[18] 2. Inter tres modos eloctiones instiliiendi, si in primo 70
modo Deiis non moveat insista! secundo, ut vocationem suam
manifesté cognoscat, ciim per consolationes liini per desolationes :
hoc modo in meditalionibus de Cliristo Domino nostro sese exer-

cens, oíTerentibus sese consolationibus videal in qiiam a Deo
|)artem moveatur. Idem in desoialioniljus íaciendum Propte- 75
rea illi bene declarandum est (¡uid sil consolatio, quae esl qiiae-
dam quasi laetitia spiritualis, amor, spes rerimi su])ernarimi, la-
crymae et omnis moliis interior qui relinquil animam in Domino
|)lene consolatam. Huic contraria est desolatio, quae esl quaedam
trislitia, defectus spei et amoris, aridilas. ele 80
[19] 3. Quod si ex secundo modo resolutio })lene non arripia-
tur, aut saltem non lalis quae suflicienler respondeat indicio eius
qui dat Exercilia, cuius esl disceraere elTectus boni spiritus el mali,
arripialur terlius modus, discursus inlellectivus per sex puncta
[20]
^"'^
modus cpii post lerlium ponitur, qualuor
4. Arrii)ialur 85
l)unctorum, postremus qui arripi polesl.
[21] 5. Potest eliam uti hoc modo, ut uno die offerat Domino
consilia, alio vero ¡¡raecepta, simul observans ul)inam Dominus

maiora suae volunlatis divinae signa manifeslel. Haud aliter
quam qui princi])i alicui diversa apponil fercula, simul observat 00
cpiaenam palalo ipsius niagis arrideanl.
[22] 6. Ea aulem c[uae delii)eranda pro]ionunlur hic sunt :
'O De modo institucndi elcctionem hoc secuiulo tempore vide Ooc. 20

annol. KiO.
" Cf. aiinot. 10 et 11.
Haec methodus iii libro Exercitiorum (1111. 178-183).

" Haec methodus in libro Exercitiorum (nii. 184-188). De modo faciendi
electionem tertio tempore cf. Polanco, Doc. 2(I 1111. 83-91 .Mmó, Doc. 22-23, ;
nn. 85, 87, 88 GZ. Dávila, Doc. 31, nn. 129-1 13 Cohdkses, Doc. 32 nn. 135-
; ;
139 ; NicoLAi, Doc. 21 n. 14, et Doc. 33, 34, 14 nn. 198-2(11.

líxempla personarum, quae tem])ore Sti. Ijínatii secundum horum trium
tcmporum regulas electionem fecerunt, invenies apud Iparracu irre, Historia 1
20.5-211.
" Haec simililudo in variis Directoriis repetitur. Ita Miró, Doc. 22-23,
n. 89, in Doc. 26, n. 77 ; (IZ. Dávila, Doc. 31, n. 124 ; in Doc, 33, 34, 43,
n. 195.
êro, si en ella, en qnál cuarto, después, cuándo y en qué manera.

;
95 Si preceptos, en quál estado o modo de vivir, y va discurriendo
57 V [23] Addilumc.
Nella seconda se It imana dove si tratta de elettionibus, alli giá
risoluti nello stato della vita non accade fargli deliberare del stato
di vita : ma in luogo di quella deliberatione, si potra proporre
100 una due cose qual vogliano elegere.
di
La prima é essendo eguale servitio divino et senza oíTensa sua
né danno del prossimo desiderare ingiurie et opprobri et esser abas-
sato in tutto con Christo per vestirsi di sua livrea et imitarlo in
questa parte de sua croce, o vero esser disposto a patire patiente-
105 mente ogni cosa simile quando gli accadesse per amor di Christo
Nostro Signore.
!)5 discurriendo add. etc. T 98-106 deest in ómnibus praeter Inst. 188, G, T
II
— elettionibus) in 2" hebdómada

\\
97 Nella ubi de electionibus Inst. 188 98-99 del

||
— vita] de statu vitae Insí. 188 100 qual

\\
—
eleggere om. T II101 divino) a Dio
S. N. Inst. 188, T. II 102 né danno) ot Inst. 188, T II
102-103 ribassato T
25 Affert hunc locum GZ. Dávila, Doc. 31 n. 112. Cf. etiam, Doc. 2 n. 4 ;
PoLANCO, Doc. 20, n. 82 Miró, Doc. 22-2.3 n. 81, et GZ. Dávila, Doc. 26
;
n. 73 ;Doc. 33, 34, 43 nn. 179-183, et etiam quae ipse S. Ignatius, Patri Gon-
falves da Gamara dixit Doc. G ii. 12. Aliter tamen materiam diviciebat Nicolai
Doc. 21 n. f).
DOC. 2 79
1» consilia an praecepta ;
2" si consilia, an in religiouo, an extra
illam ;
3" si in illa, in quali ;
4" qiiando el qiio modo ;
;'>" si prae-
cepta, in quo statu aut modo vivendi ; el ita vadal disciirrendo 95
2
yUAEDAM A STO. IGNATIO IN MEMORIAM REVOCATA
Praefatio.
I - Textus : Epp. NN. 50 í. 218r Patris Polanco manu exa-

ratus.
II - Editio MHSI. Exerc. 782 ex único
Typis impressum :
textil. Obras completas de S. Ignacio 249.

III - AuGTORES MHSI. Exerc. 750, Iparraguirre, Historia, 2,
:
I).
415-418.
IV - De natura directorii Quac in Doc. 1 de natura illius :
monumenti protulimus, hic repetí possunt. Imnio, quaestiones hic

simplicius etiam el brevius tractantur. Continet enim hoc documen-
tum tantum quinqué annotationes quas sine dubio S. Ignatius oc-
casione oblata, alicui Patri, fortasse eidem Polanco, consulenti dicla-
vit ; in quibus non de methodo generali Exercitiorum, sed tantum
de quibusdam capitibus agere inlendebat. Polanco vero ea ipsemet
notavit. Inde apparet niomentum quod ille his, quamvis brevibus
annotationibus, tribuebat, quod voluerit ea posteris scripta mandare.
In eis enim mens auctoris libri Exercitiorum de quibusdam, etsi
paucissinds quaestionibus, Incide demonstrabatur, quod certe ma-
gni momenti est.
V - Ratio editionis Edimus autographum Patris Polanco.
:
Textiis
Sobre exercitios.
Sígnense algunas cosas que N. P. Miro. Ignatio quiere queden

por recuerdo en el libro.
Sobre Exercitios. — Primero. Qiiando uno haze Exercitios, siem-
pre le sea demandado qué quiere comer, y désele, aunque ¡)ida una 5
gallina o nonada, como él tubiere devolión en tal modo que, ;
quando hubiere acabado el comer, él mesmo diga al que le quila

los platos, o le lleva el comer, lo que quiere cenar ; y así. des])ués
de cena, lo que querrá comer el día siguiente ; porque esto juzga
ser de las cosas que más ayudan K 10
' Cf. Regulam octavara de victu in libro Exercitiorum (n. 217). Dan-
(lum esse eum cibum quem petierit qui se exercet, et non alium, repetunt
80 QUAEDAM A STO. IGNATIO IN MEMORIAM REVOCATA
2. Quanto que dizen los

a las otras penitentias, decláresele lo
Exercitios, que podría pedir algún instrumento, como
y en lo
disciplina, cilicio, etc., en í*eneral se ofrezca el que da los Exerci-

tios que le dará lo que i)i(liere =.
3. Quanto a los I^xercilios de la i)rimera semana, no siente el
Padre que se den junios, ni él los dió nunca, sino uno a uno, hasta
la finque se hagan lodos cinco \ Y así se entiende de los otros de
otras semanas.
multa alia Directoria. Inter ea Doc. 1 n. 3 ; Doc. 4 n. 7 ;

Polanco, Doc. 20
nn. 2(), '.ÍH ; Mihó, Doc. 22-23, ii. Ki. Ab Hoffaeo, alia agendi ratio quae
l)ostea commiinior fuit, iiuücalur, iiempe ut victus eius qui exercetur victui
coiiiinunitat ¡s acc üiiimodctur, Doc. 17 ii. Quadrantinus, Doc. '.iñ, n. 53,
28.
(|uacril niini et¡;mi a iesuitis (|ui se exercent quaerendum sit quid manducare
velint. De xariis metliodis iii victus ratione adhibitis cf. Iparraguirre, Las
cíisds (le cjfrricios ])\). 339-31(1. Hoifaf.us Doc. 17 n. 51, qui unus loquitur
de i:xercitiis a ¡íluribus simul factis, ait : « cibum suum in cubículo singuli ca-
l)icnt ». \ide quae animadvertit Doc. 41, n. 2.
- Cf. Polanco, Doc. 20, n. 54 ; De Fabi, Doc. 25, n. 29, 7° ;
Pereyra, Doc.
10, n. 47 ; .Minó, Doc. 22-23, n. 45, ([ui indicat expediré ut paenitentia « sit vo-
luntaria et ad uniuscuiusque naturam accommodata », percontari tanien « opor-
tere quomodo erga eani se habeat is qui exercetur. Fere eadem Doc. 26 n.
54. Vide etiam de paenitentia facienda po.st Exercitia apud Miró Doc.
22-23 n. 1 13. Modo generaliori de ea re agitur in Doc. 18 n. 105. GZ.
DÁviLA eadeni ac Polanco significat, scilicet tardiores et negligentiores «
incitandos csse » Doc. 31 n. 13. Fere eadem rcpetit P. Ruiz «negligentes :
ac tepidi incitandi » Doc. Ki n. 7. Doc. 27 n. 10 dicit proponendam esse

¡¡aeiiitentiani, cum sunt commoti, nisi eani petant ». (.ordeses, vero vult ut
stimulentur etiam ii qui sponte ad eam incliní^nt, Doc. 32, n. 35. Cf. etiam GZ.
D.CviLA, Doc. 31 n. 77. Doc. 44 n. 24 commendat moderationem. Nihil de pae-
nitentia in Directorio officiali. Quomodo primis temporibus paenitentia ad-
liibebatur in Doc. (i annot. !» et apud Iparraguirre, Historia 1, 5-0, 191 et
2, 340-342.
^ PoLANCo vero, Doc. 20, n. 51, etsi ipse haec transcripsit in suo
Directorio, videtur contrariam methodum
motus sine dubio cum significare,
exercitiorum textu, in quo quinqué illa Exercitia uno die proponenda tradun-
tur, tum Directorio altero autographo ipsius Sti. Ignatii, in quo Idem atque in
lil)ro ordo proponitur (Doc. 3 n. 3). Miró, hanc alteram ])raxim in primo suo
Directorio defendit (Doc. 22 n. 27), contrariam vero, id est, eam, quam Stus.
Ignatius est secutas, in altero Doc. 23 nn. 54-58, quam postremam, id est,
textui Exercitiorum contrariam, sustinet Hoffaeus, Doc. 17, nn. 86-88 Doc. ;
18 nn. 38-40 ;
Cordeses, Doc. 32 n. 24, et praesertim GZ. DÁvila, qui eam non-
nuUis rationibus corroborat, Doc. 31, n. 61. Ex hac paragrapho pendet Dir.
Varioruni Doc. 33, n. 118, quod tere eadem repetit quae a GZ. DÁvila erant
DOC. 3 81
4. Acerca de las elecliones, le |)areze ([ue la primera cosa que

se proponga es, si seguirá consejos o prece])l()s, dcclaraudo con- 20
sejos, yení/e 7í/[o]í' hahes el da paupcribus el sc(¡iu'ic nic'. Lo 2", si
determinó consejos, sien relligión o no porque podría en hospi-

;
tales, etc. 3» Si en relligión, en quál, ele. Ivsto determinado, 1",

quándo se comen(,'ará, etc., y otras particularidades
5. Que a los cpie toman Exercilios solamente déla primera se- 25
mana, se les dé después el examen ])arli( ular y general, y el pri-

mer modo de orar
3
ALTERUM DIRECTORIUM A STO. IGNATIO TRADITUM
Praefatio.
I - Textus :
1") Bibliot. Naz. Roma,

Fond. Ges. 1594, 8 bis. Exemplar a
socio secretariiSocietatis lesu exaratuni et compluribus in locis
manu Polanci auctum vel emendatuni. In margine primae pagi-
nae manu ignota « Pertinent ad cap. 5, § 8 Directorii tradendorum
:
Exercitiorum P. Polanci ».
1^) In eodem cod. alterum exemplar sine emendationibus P'«
Polanco.
2. Inst. 221, fí. 213-214. Documentum a lacobo Ximénez exa-
ratum et manu
Nadal paucis in locis amplificatum. Textus
P.'»
transcrlptus a P. Ximénez est omnino similis textui 1^ et 3. In ti-
tulo manu P.'^ Nadal « I"« id est Ignatius ». :
3. Arch. Univ. Greg. 199, f. 264r-y. Elxaratum saltem tempore

P.'» Laínez generalis. Textus similis 1*^, sine utlis emendationibus
nec P.'" Nadal nec. P.'" Polanco.
II-Typis impressum Editio MHSI. Exerc. 783-785 ex textu 1»
:
;
Obras completas de S. Ignacio, 249-252.

III - AucTORES MHSI. Exerc. 752 V.\lle, Los Directorios, 42.
: ;
IV - De natura documenti Nihil addere debemus iis iam :
dictis ad Doc. 1. Nam eiusdem naturae hoc est, eademque methodo
dicta. Uterque vero reni totani prudentiae iiistructoris committit. Directo-

rium vero revisuni et Directorium officiale Doc. 3-1, et 13 n. 118 revertuntur
ad alteram opinionem libro quidem magis consoiiam, praxi vero Sti. Ignatii
adversan!. Doc. 37 iudical libri rationem nimis difficileni praxique contrariam
esse. Ruiz, Doc. 11 ii. 9 obiter hane supponit posse saltem adhiberi. Commisio
ad Directorium recognoscendum designata non ansa est in hac lite sententiam
ferré, et Doc. 42 n. 9 ad P. Generalem rem dcfert, ut ipse respondeat.
* Mt. 9, 21, Me. 10, 21.
' Textus Directoriorum de hac re in Doc. 1 amiot. 25.
• De modis orandi cf. Doc. 18 annot. 25.
6 — DTRKfTORIA KXERf'TTTORrrM.
82 ALTERUM DIRECTORIUM A STO. IGNATIO TRADITUM
Ídem finís íntendítur. In hoc tantum dífferunt : quod observatíones

Doc. 1, scripto, huius vero, ore tradíta sunt.
V- Ratio EDiTioNis : Edímus textum 1*. Addítíones P. Polanco
litteris italicis, tam in textu, quam ín titulis dístínguímus. In anno-
tatíoníbus ad imam paginam referimus additiones a P'**. Nadal factas
in textu 2 (Na).
Textiis.
Jesús. Quomodo in dandis exercitiis se quis habere debeat,

cum exacte dantur.
1. — De ordine.
Quod ad ordinem attinet, ante omnia fundamentum propo-

[1]
5 natur 2° examen contra particularem nliqwm defectum
; 3" ;
examen genérale 4" illud quotidianum, quinqué continens pun-

;
cta\ Deinde proponatur primo die primum Exercitium. .siib ve-

.speram (si fieri potest), ut media nocte tractari incipiat.
Die sequenti mane proponatur secundum Exercitium. Eo-
[2]
10 dem die a prandio tertium et quartum simul, deinde, si comode
possit fieri eodem 2" die post caenam declarentur additiones
ut cum illis incipiat sequenti nocte media, ande incipit tertius dies,
i ante quod del. p° ms. 6-7 puneta del. 5°»ns.

II II 8 incipiat del. 6" rtis. || 9
Exercitium del 7° 10 simul del. 8° ms.
II
' Ipse S. Ignatius, in Directorio dictato P.j \ ¡loria, haec omnia indical,
nonnullis additis animadversionibus, Doc. 4 nn. 22, 23. Cf. Polanco, Doc.
20 nn. 45, 4C ;
Cordeses, Doc. 32 nn. 19-22.
De additionibus aliter alia Directoría. Minó, Doc. 22 n. 2.S;iit eas i)ro-
^
ponendas esse post coenam tertii diei et sequenti die ipse vevo Miró, Doc. :
23, nn. 39, 55, 94, 104 die quo quinqué Exercitia incipiunt, omnes additiones
simul censet esse declarandas, aut saltem earum magnam partcm, ita ut
sequentibus diebus reliquae additiones tradantur ; Directorium \ ariorum
Doc. 33 n. eadem dicebat. De Fabi, Doc. 24 n.

132 fere suadet ut saltem ')()
aliquae cum |)rinc¡pio et fundamento explicentur ipse lamen in alio Direc- ;
torio Doc. 25, nn. 13, 14indicat tres primas, secundo die Exercitioruni, alias
vero, tertio die exponendas esse. Secundum Doc. 27 n. 1 primo die « a prandio
et a coena legi debent doñee sint infixae memoriae » ;

Polanco, Doc. 20, n. 52
vult ut nieditationibus ita interserantur, ut omnes ex|)licatae sint antequam
quintum Exercitium absolvatur ; idem proponit Doc. 18 n. 41. Cordeses,
Doc. 32 iiii. 25, 2() indicat quinqué primas post primum Exercitium, reliquas,
l)raeter decimatii, simul cum secundo Exercitio esse tradendas, et modum valde
similem proponit de illis secundum annotationem 19 faciunt
qui i:xercitia ;
HoFFAEUs, Doc. 17, n. 94 secundo die post primum Exercitium: Doc. 26,
DOC. 3 - NN. 1-1 83
l)r¡mum Exerciliiini in aurora sociindum aule prantüiini tortium

: ; ;
post prandiiim quartum post vos|)eras (ial)itiir, si ¡icri potesl,

;
codem lerlio (lie qiiiiitiim Exerciliiim.

[3]Die sequeuli, qui qiiartus est, media nocte incipiendo,
quinqué })eraget Exercilia um addilionibus (additiones autem de- c
clarenlur diliêulius, cum is qui exercctur non videtur multum

l)roficere), id csl, inedia nocte ¡)rinuim in aurora secundum ; ;
post missani tertium su!) vesperam quartum ante caenam quin-

; ;
20
lum si ca])ax sil, (¡iii cverrclur, huius laboris \

;
[1] Deinde ciim prinniin ruin iiwiset, proponat examen

super
universa Exercilia, ct inripiat declarare regulas spirituum discer-
nendorum in prima hebdómada* et demum aliquid novi semper ;
afferatur\ 25
14 quartum (ieZ. 9° ms. II 15 Exercitium de/. 10° r/vs. II 16 quartus corr. ea: ter-
tius ms. II 17 additionibus del. ut 3° die corr. ex 2" die ms. || 22 inviset del. 11 23
II
et — regulas corr. ex 12 declarantur regulae
n. 45 post coenam tertii diei ;

Rciz, Doc. 1 1, ii. X et Doc. 33 ii. 132 eo die quo
Exercilia incipiuiit ; Doc. 34 et 43 n. 132 pridie quam Exercilia incipiant,
excepta decima additioiie quae ad sequeiitein diem differri potest. Cf. de hoc
Doc. 35 11. 18; Doc. 18 n. 41 iiitra iiriniam tielidomadain. Nullum assignat
tempu.s Doc. 18 n. 103. Polanco, Doc. 20 ii. 15 indicat posse expositionein
aliquarum additionuin |)ost priinam iiieditationem incipere, et n. 53 dicit
posse additiones scriptas relitiqui iis Secundum Doc. 21 na. 31,
qui exercentur.
32 NicoLAi non exponebat initio additiones saltem ómnibus Hlondo, Doc. ;
28 nn. 7 et 8 potius quam in tempore definiendo, moratur

accom- in necessitate
modandi explicationem capacitati eius qui se exercet. Cí. etiam GZ. Dávila,
Doc. 31 n. 77 Peul yua, Doc. 10 n.
; 46 significat eas esse tradendas postquam
primum Exercitium absolutum fuerit. (",f. Doc. 35 n. Ifi, et dubia proposita a
QuADKANTiM, Doc. 35 u. 9-'. Dc additionibus in secunda hebdómada cf. Po-
lanco, Doc. 2(1 n. 68.
' In his supponitur, ut apparet, consuetudo repetendi primae hebdoma-
dae meditationes pluribus diebus. Cf. Doc. 2 annot. 3 de duobus modis primam
hebdomadam interpretandi.
* De tempore quo illae regulae sunt tradendae haec dicunt Documenta
ante secundum Exercitium « si ve que las comienza a aver menester » Doc. 4
n. 25 ;
post diem tertium Miró, Doc. 22, n. 28 ; diebus subsequentibus diei
quo incipiunt omnia quinqué Exercitia Miró, Doc. 23 n. 39 « interdum
fieri ;
necessitas postulat ut vel ipso primo die aliqua ex illis dictentur » de Fabi,
Doc. 24 n. 57; « cum necessitas postulare videbitur u Hoffaeus, Doc. 17, n. 97 ;
l)ost primum diem Doc. 33, 34, 43 n. 132 Polanco, Doc. 20 n. 15 nullum assi- ;
gnat diem, ñeque Ruiz, Doc. 1 1 n. 10 qui hoc tantum animadvertit, ut « capacio-
ribus rientur ». De ipsis regulis discretionis spirituum cf. Doc. 22-23 annot. 83.
' Fere eadem alii repetunt. Polanco, Doc. 20 n. 53, 98 et Nicolai, Doc.
84 ALTERUM DIRECTORIUM A STO. IGNATIO TRADITUM
2. — De modo.
[5] Quod ad modum proponendi attinet, piincta proponantur

succincte satis, non diffuse^
21 n. 35 qu¡ dicunt : " semiifr aliquid iiovi expedit afferri »

;
(',okdi;ses, Doc.
32 II. 34 qui scribit : tráifJale cada vez que lo visita algo de nuevo » ; Doc. 41
n. 22 quaerit quid sit illud tiovum, quod sem|)er afferri debeat, utruni nova
Exercitia, aii novae instructiones, an novae explicationes fundanienli. De ma-

teria in visitationibus afferenda in Doc. 20, annot. ti3.
' Eadem dixerat S. Ionatius, Doc. 1 n. Ki : «dejar... los puntos en

escripto succintamente puestos ». Doc. 4 n. 15 explicat quid haec brevis expo-
sitio, in ipso libro Exercitiorum in annot. 2" commendata, significet. Nadal,
Doc. 7 n. 24 significa! bonuni esse « puncta dictare vel scripta rclinquere sub
brevitate, quaetamen verbis latius explicabuntur ». Polaxco, Doc. 20, n. 32
hortatur ut hoc fiat postquam verbis ea paulo explicatius declárala fuerint
— quod etiam repetit Doc. 27 n. 7 — et in n. 42 dicit ea sola esse relinquenda
quae memoriae serviant ad praxim eius qui exercetur, non alia (|uae in libro
Exercitiorum continentur et ad usum potius instructoris i)ertiiunt : Doc. 18,
11. 45 significat scribenda esse reruni capita, ne excidant e memoria ; Miró,
Doc. 22-23 n. 12, vull ut haec scripta dentur declaratione praemissa, sed
adiungit : « In principio tamen Societatis multi nullo scri])to dato illa facie-
bant, et nunc etiam Idem aliquando fieri ¡loterit GZ. D.4vila, Doc. 31, n. 50
addit : « nisi is qui exercetur ea scripto accipere maluerit ». Doc. 24, n. 23
dicit scripta iis tantum esse danda qui Exercitia integra faciunt. (Iordeses,
Doc. 32 dicit scripta relinquenda haec esse : E'cercitium primum et secundum
nn. 25, 26, regulas n. 34, mutationes additionum in secunda hebdómada n. 144.
In n. 145 tamen prohibet quominus scriptae tradantur regulae ad victuni teni-
perandum. Doc. 18 n. 83 commeiidat praesertim ¡esuitis Summarium factum
a Polaxco, (Doc. 20 bis), quod, ut notum est, saepe reliiiquebatur. ^'ide durio-
rem praxim Nicolai, in Doc. 21 n. 37 ; Doc. 33, 34, 43 n. 252 affirmant semper
deberé aliquid iiovi in scriptis afferri ; eadeni Doc. in ii. 158 indicant niysteria
Christi posse lii scriptis tradi iis qui in meditatione magis sunl versati ut ipsi
ea contemplentur et in n. 217 committunt prudeiitiae instructoris definieiidum
utrum modos recte eligendi, scripto aii voce, tradat. líadem tamen Doc. in n.
251 dicunt non esse cur regulae de victu temperando in scriptis dentur. Secun-
dum Miró, Doc. 22-23, n. 150, finitis Exercitiis ea scripta instructori resti-
tuenda sunt. Vide etiam opinionem P. de P'abi, in Doc. 24 n. 23 et in Doc. 25
n. 27, ubi Ídem Pater indicat conceptus et meditationes praecipuas scribendas
esse ab eo ipso qui exercetur. Cf. Doc. 40, n. 6. Hofi-ahus, Doc. 17 ii. (U monet,
ut, si difficile sit singulis puncta scripta relinquere, salteni unum exemplar
Exercitiorum in communi loco affigatur. Vide quae de líxercitiis exscribendis
quaerit Doc. 36 n. 8 ; Doc. 45 n. 18 dicit licere puncta scripta relinquere ut qui
exercetur ea postea relegere possit et, si opus fuerit, ante oculos habeat, cum
meditatur. In Exercitiis vero mulierum Doc. 18 n. 78 prohibet quominus scripta
DOC. 3 - NN. 5-9 85
Quarido iiivisilur qiii exeiTctur, ratio piinctorum es^

[6] 2"
oxii>on(]a' el praecipuo de iis, qiiae qiiaeruutiir in tali Exercitio 30
;
interrogare ()|)()rlel, iit de contriLioiie, quando de peccatis agitur,

etc.
[7] 3" Si l)ene respondet, non oportet din manere cum eo qui
exercetur, nec multa alia interrogare. Si non plene invenit quod
35
quaeritur, tune de agitationi!)us et additionibus diligenter interro-
gari debet".
[8] 1" Moneri |)()lerit, ut serihal suos eonceptus et motiones
qui exercetur
3. — De numero Exercitiuruin.
[9] ad numerfím Exercitiorum quae proponenda 40

Quod atlinet
sunt, ut uüle est ultra quinqué praedicta, alia quaedam addere, ut de
nnorte, de judicio, et similibus, .v; ad id quod quaeritur inveniendum,
scilicet, dolorem etc. opus erit ita si invenitur quod quaeritur per ;
praedicta quinqué, alia non sunt necessaria
35 agitationibus add. mentís ac tentatiouibus praeterea .Va 40 Quod nume- II

—
rum corr. ex Jam de numero ms. « 41 utile est corr. ex non prohibetur ms. 43 II
scUicet — etc. del. ms.
saltem longiora eis tradaiitur ne in suspicionem veniat agi de epistolis. Doc.

33, 34, 43 n. 83 etiam maximam prudeiitiam in scriptis dandis mulieribus
commendant ne homines existiment aliquas
« esse epistolas ».
Idem prorsus dicunt Miró, Doc. 22-23

' n. IS ; de Fabi, Doc. 25 n. 29,
9» ; Doc. 26, n. (i ;
CORDESES, Doc. 32, n. 33. (¡Z. Dávila, Doc. 31 n. 58
haec scribit : Rogandus est quomodo se gesserit, quid
< senserit, quid dubii
occurrerit, an observe! omnia quae ei praescribuntur ». Cf. etiam Doc. 18,
n. <S(S ; I)nc. 33, .31, 43 nn. 55, 58, 88 ct n. 222 in ([uo iubent Directorem exigere
ab eo (pii exeriertur rationem motionum ([uas tempore electionis habuerit.
' llacc enucleatius inveniuntur in Doc. 2(i n. (i.
' Repetit haec, et aliqua praeterea adiungit, .Miró, Doc. 22-23 n. 19 et

Doc. 33, 34 13 n. 5(i.
10 i.-pre eadeni habet .Miró, Doc. 22-23 n. 21 el Doc. 33, 34 43 n. 56. De

scribendis tempore Exercitiorum in Doc. 21, aiinot. 23.
n Pepe eaficm repetit Miró, Doc. 22-23 n. 21. Polanco, Doc. 2(I n. 55
indicat has meditationes adici i)osse, si aiiimad\ertitur eadem Exercitia toties
itérala fastidium parere. Eadem repetit ( ;()HI)i;si;s, Doc. 32, n. 37. Multa alia
Directoría, vulgatam versione.m sequentia, de iiossibilitate sive liceitate huius
additionis tantum loquuntur. Ita Doc. 1, ii. Polanco, Doc. 20, n. 15
19 :
;
de Fabi, Doc. 25, n. 4 qui indicat alia adiungi [)osse ad timorem incutiendum.
Vide etiam Doc. 25 n. 16 ; Hoffaei s, Doc. 17, n. 95; Doc. 26, nn. 4, 49 et
Doc. 33, 34 43 n. 128.
Alia Directoría vel iiicludunt has meditationes vel eas supponunt, ut Doc.
86 ALTEHUM DIKECTORIUM A STO. IGNATIO TRADITUM
45 4. — De confessionc generali.
[10] //? primis, qiiod ad confessionem generalem attinet, non

dehct ad oam
diim Exercitia praedicta ahsolverit
¡¡arari iisqiie
Qiiod aiitem dicitur in primo puncto secundi Exercitii, ut ad mul-
litudinem peccatoruni considerandam discurratur per loca, tem-
50 pora etc., potius ¿Jenerali (iiiam particulari examine id est agen-
dum non enim ad dolorem tam cxpedit subtilia exacte disqui-
;
rere,qiiam gravia simnl ante oculos proponere

[11] 2» Diim vacat concinnandae huic confessioni generali, non
debet in ullis aliis Exercitiis ^\ qune ad eam non faciant, occupari
47 ahsolverit ] ter aut quater foceiint, piaesertim si aliqucni fructum referant

sensibilem modus tamen adhiberi debet, ut ixist sexituiul tándem vcl etiam 5 diem
;
sese ad generalem confessionem parent el ianisi nulluin sensil)ilem fructum senserint. .
Na 51 subtilia add. ac levia .Va

II 54 (juae faeiant corr. ex extra eandem !
—
18 nii. 40, 67; Hoffaeus, Iôc. 17 n. 95 ; Pol.\nc() in suo Suminario Doc.
20 bis nn. 10-12 : C.ordesf.s, Doc. 32 nn. 41-58 ; Uoc. 34 n. 1.
Alia affirmaiit ea rarissime esse omitteuda ». Ita GZ. Dávila, Doc. 31

11. 7(i ; Doc. 33, 31 13 n. 128.
Multi, ut ait (".oinniissio ad Dirertorium conscrihendum congrégala, Doc.

42 11. 10. iietierunt haruiii iiieditatioinnii formulas, « ne liceret cuique i)ro
suo arbitrio eas formare». Haec Ínter alia iietivit Doc. 36, n. 17; Doc. 37,
n. U\ : Doc. 38 n. 7. (ômmissio vero his verbis respondit : « meditationein de
morlc iam inde a P. Ignatii tenipore esse conscriptani et tribui D." Petro Or-
tiz, meditationeni de indicio opus esse P'» . Polaiico ct ex eius Directorio peteii-
dani • Doc. 42 n. 10. Vidc antiquissimas meditationes de inorte in Doc. 8
bis II. 18 et in Doc. 32 nn. 41-50 ; Doc. 18 n. 67 observat pueros magis allici
iiieditatione niortis <]uam inferiii.
De praeparatione confessioiils tjeneralis repetit eadeiii Minó. Doc. 22-23

11. 47. Eandem praxini indiiaut Doc. 1. ii. 2H : Polanh.". Doc. 2(1. n. 56; (IZ.
D.\viL\, Doc. 31 nn. 6!_), 78 ; Doc. 2(i nn. 32, 5N : lloi i Ai rs, Doc. 17 ii. 97.
('.()Hi)i;si:s vero Doc. 32 n. 62 aliam \ iam significa I : ut pracparatio iiiciiiiat
terlio (lie. De I-aih, Doc. 25 n. 22 Io(|uitur de modo (|uo |)racparari debeat, qui
cxercetur. ludicat enini eiiin deberé meditationes ad tenipus iiiterrumpere, ut

uni confessioni |)aiandae \acct. \ide quomodo ad confessionem praeparet
NicoLAi, Doc. 21 n. 8 et (piae de examine ante eaiii faciendo dicit De Fabi,
Doc. 21 n. 31 ; Knz. Doc. 11 n. 0 generaliter hxiuitur. Cf. etiam Doc. 33,
34, 43 1111. 131-138. Eadem Doc. 33, 34, 13 n. 02 indicant quaiido sit valde
utile ut eam iesuitae faciant.
'•'
lisdeni fcre verbis iitilur Minó, Doc. 22-23 ii. 47 et Doc. 26 ii. 57.
Cf. etiam Doc. 1 n. 26: (IZ. 1).\vila, Doc. 32 n. 72 ct Doc. 33,34,43 ii. 125.
" Ha cliani Doc 1, n. 21) ; Mriiú, Doi\ 22-23 n. 18 ; Doc. 26 ii. 58. .
" Aliud scnlil (i/. D.\vii..\, Doc. 31 ii. .32. Conlrariuin affirmant (".oiu)i>
Si:s, Doc. 32 ii. 62 : Doc. 33, 34, 43 ii. 134.

DOC. 3 - NN. 10-16 87
,"). — Annotationes aliquac. 55
[12] Adveiiendum est qiiod, si quis non obedirt't oi ([iii pro-

ponit Exercitia, et vellol suo jiidicio procederé, non oportel in
dandis ei Exercitiis perseverare
[13] 2" Si qui non ita dispositi animo videntur, ut multum
al) eis possit sperari friictus, satis erit primae hebdomade daré 60
Exercilia, et relinqiiere cum hac siti. doñeo ad sperandum profec-
tiim uheriorem dederint pignora niaiora
I
141 3" Talibiis modus aliquis orandi proponi posset, praecipue
l)rimns. siipra decem praecepta et peccata morlalia etc. Et
cum consuetudine faciendi examina primo dicta relinqui poterunt 65
[15] 4" Quia victus ratio multum confert ad mentis eleva-
tionem vel depressionem, ul sobrietas ac abstinentia voluntaria
sit, et ad cuiusque naturam accomodata, m jneat, qui Exercitia
tradit, eum qui exercetur, ut a prandio petal quod vult sibi parari
ad caenam, caena quod ad prandium sequentis diei et ei
et a ; 70
qui ministrat dicat ut semper, cum removet niapam et vasa ci-
baria a prandio, petat quod volet in sequenti caena, et cum a
caena, quod in sequenti prandio ; et quod petierit, praecise ferat
sive commiinem vel etiam communi meliorem cibum petat, sive
solum panem et aquam vel vinum. Curet tamen, qui Exercitia 75
tradit, intelligere quomodo se habeat circa hanc victus rationem,
ut excessus in utramque partem vitetur"».
[16] 5" luvat etiam non parum, tum ob interpolationem men-
talium Exercitiorum, quae continuari commode nequeunt, tum ob
humilitatis bonum, ad quam confert humiliatio, ut quisque, etiam so
qui delicate vivere et multorum ministeriis uli consuevit, sibi
cubiculum everrat, et si opus est risiet, lectulum etiam sternat,
et demum functionibus huiusmodi ómnibus se occupet, quae fa-
mulorum ministerio confici solent
59 qui add. autem 60 possit fructus] sperari fructus possit

II
— Na \
possit
nuinu P. Nadal 62 dederit ms. n 74 sive' (feZ. pullum.
II
Fere eadem verba repetit Miró, Doc. 22-23, n. Iti. (ômmendant oboe-
dientiam erga instruclorem Doc. 33, 34, 43 n. 2t>.
De ínterruptioiiibus Exercitiorum iii Doc. I, aiinot. 12.
Iê primo modo orandi in Doc. 18 aiinot. 2r>.
'» Cf. Doc. i n. 1.
^" Ab hoc pendet .Minó, Doc. 22-23 n. 4(3. De victu in Exercitiis in Doc. 2
annot. 1.
" De officiis liumilibus obcundis ab eo qui exercetur, in Doc. 2fi annot. 49.
88 DIUECTURIUM PATHI \ ITÜIUA DICTATUM
4
DIRECTORIUM PATRI VITORIA DICTATUM
(intra aa. 1549-1556 ; fortasse a. 1555)
Praefatio.
I - Textus :
1. Inst. 188, fí. 5r-8r. Manu alicuius socii P.''^ -Polanco.

2. Inst. 17, fí. 97r-107r. Manu Didaci Ximénez, socii P.'*
Nadal.
3. 221, fí. 249r-254r. Manu ignota quae saepe scribam
Inst.
ignarum prodit. Incipit titulo generali « Jesús. Annotaciones sobre :
los exercicios » omissis verbis quae sequuntur « y la manera que :
se ha de tener etc ».
4. Cod. Domenici, fí. 1X4/- 1!»")/-. Manu saee. XVI nobis ignota.
5. Archiv. Prov. Tol. ms. 12S7, fí. 39y-48/-. Transcriptio cum
multis mendis orthographicis quae scribam italuni prodere videntur.
6. Inst. 208 //, ÍT. 1()()/ -4!H/- et 492r-495y incipiendo f. 492r
ab illis verbis paragraphi (3] « traer en religión, porque mejor es

dezirles . . . «.
II - Typis impressum Editio MHSI. Exerc. 785-794 ex textu 1.

:
III - AucTORES : MHSI.

Exerc. 750-751 Codina, Del Directo- ;
rio del P. Vitoria ;

Bohr, Das Direktorium, pp. 5-6 Valle, Los ;
Directorios, 42-43 ; Rouquette, Le Direcíoire, 396-397 Ip.\rra- ;
GUiRRE, Historia, 1, 130.

IV - Historia et natura documenti Cum Paires qui tempore :
Sti. Ignatii Romae versabantur Exercitia tradebant, antequam ad

eum qui exerceri volebat accederent, ipsuni Stum Ignatium non
raro adibant, ul de eo discerent puncta et quomodo ea explicare
deberent. Vespere autem de rebus gestis cum eo qui se exercebat,
de difTicultatibus inventis, et de aliis eiusmodi, cum fundatore con-
ferebant '. IIoc modo directores methodiun discebant.
Unus e\ his, i'. Alfonsus de Vitoria ^ cum quondain Exercitia
traderet, ([UiU' a Sto. Ignatio audierat, fortasse anuo 1555, quo
' (;f. Ii'ARRAdriRiu- , Historia 1, 150-151.

2 loaniu's Alfonsus (lo N'itoria natus ut videtur Hurgis — saltem eius fa-
milia il)¡ \ ilaiii (U'.iícl)at , Hoiiiae, faclis Exorcitiis, mciise martio 1540, ingres-
sus t'st iii Sin iet;ilcni Sluduit Hoiioiiiae ( 1 5 l'.l- 1 55 1 ). Hoc anuo ¡jostquam brevi
toiiiporf Ici iaiar l'alrt'iii Hi-iiol esl comitatus, \ ifiinain se fontulit in quo colle-
ííio granimalic am maecam li'iíil. A. 1552 sacuiilos lactus in templo St' . loamiis
eiiisdem ri\italis coiiliones italiee liai)el)at, et Halos (lielms festivis doctrinam
christianam doeehal. A. 1553 V'ieniia Homam missus esl ad studia in collegio ro-
mano eoiii|)len(la A. I55() moi tiio patre, Hurgos petivit ad componenda negotia
domestica. I'liires contiones l'elici cum successu hal)uit ibi, Hilbai, ubi consagui-
DOC. 4 89
Laiirentium Maggio se exerccntein direxit, priimini breviter anno-

tavit, postea vero uberiori orationis stilo digessisse videtur »
<
Non ergo ea verba semper S. Ignatius dictavit, sed ut ipse titu-

lus indicat, « eorum niaximam partciii vel substantiam ». Ex his
c-oncluditiir Patrem Vitoria tantain curam habuisse in cousiliis Sti.
Ignatii quain fidclissime transcribendis, ut sensu quodam latiore ea
uti iacent, dictata dici possint, quod etiain in ipsa inscriptione po-
situm est. Aliquando vero clarissime apparet non Sti. Ignatii, sed
Patris Vitoria verba esse, v. g. n. 28 ubi dicit y a mí quando los : -<
daba, me fué assí encomendado de nuestro Padre ». Sed non potest

dubitari quin, sin minus semper ipsa verba, certo certius sensa
mentis et etiam modus ea exponendi Sti. Ignatii sint.
Quod si hoc Direc'torium cum ccteris Sti. Ignatii Directoriis con-
teras, maioreni ordinem. nexum, perfectionem statim in eo conspi-
cies. Xon continet animadversiones dispersas, vel consilia varia,
sed methodum elaboratam et completan!. Docet enim imprimís
quales esse homines debeant, quibus integra Exercitía tradi possint ;
apcrit deínde viam eos ad haec optanda índucendi. Et prius quam

ad ratíonem ípsorum Exercítíorum tradendorum veniat. praemo-
net quac ad sese exercentis locum, victum. minístrum, socium ei
fortasse designandum, sermones denique cum eo miscendos pertinent.
His absolutís ita aggredítur modum Exercitía tradendí ín prima
hebdómada, ut annotationes praecipuas, omnes fere eiusdem heb-
domadae meditationes percurrat et de additionibus quaedam verba
neos habebat, el i'i vico 1-Yías. in quibus locis ad frequeiUiani sacramentoruiii

non paucos ext-ilavit. In Ognatensi coUegio Patribus auxilio fuit. lítiani Loyolae
semel co3itionatus est. Mense sejitenibri a. 1.5.5ti cuín P*". Nadal. Romani rediit.
.\. 1557 Vicjprovi'icialis Gernianiae superioris in locum Sti. Petri (^.anisii, collo-
q lio Worinítiensi et alüs ocrup.itionibus distentí, nominatus est. .\nno se-
quenti Viennam est missus rector collegii. Hoc vero officio perfuncto (1558-
1561) nominatus esta. 1561 superintendens collegioruni Vindobonensis. Pra-
ge isis. et Tyrnaviensis simal. .\. 1563 ])rocurator collegii Vindobonensis re-
mansit, anno vero sequenti Romam perrexit i)rocurator generalis Societatis

nominatus (1564-1565). .\. 1565 Messaiiae rettoris muñere fumtus t-st. sed
mense februario anni 1566 id munus reliquit Sardiiiiani Visitator illustraturus.
Visitatione finita, mense decembri eiusdem anni 1566 superintendens colle-
giorum Sardiniae nominatus est. .\. 1567 Romam accersitus, iterum Procu-
ratorem Generalem egit (1568-7 iun. 1570). Hoc anno comitatus est Marcum
Antonium Colonna n, cui erat a confessionibus. in expeditione ad (Apruni
contra turcas. lis 1570-1577 peragravit plures dioeceses praesertim C.a-
labriae, (âmpaniae, Candiae ct Siciliae, fere constanter in eis contionando,
elsi Patri Provinciali Doménech eius contionandi, immo et agendi modus, non
multum placuerit. Tándem niortuus est Neai)oli die 22 maii anni 1578. \ir
multis virtutibus praeditus, traditionis amantissimus. nimis tamen austerus
el durus non solum erga se, sed etiam erga ceteros.
^ Verba V» (IZ. Dávila, (piae invenies in l)oc. 31, n. 6.
90 DIRtCrORIUM PATIU VHORIA DKTAIUM
proferat. Pro dolor, de aliis hebdomadis hoc pretiosum scriplum

nihil dicit. Fortasse quia ea occasione P. Vitoria tantum primae
hebdomadae Exercitia tradidit.
Quanti semper hoc scriptum antiqiii Patres fecerint, inde de-
monstratur, quod ex eo multa in Directorium definitivum transtu-
lerunt, ut ex annotationibus huic Documento ad imam paginam
appositis clare elucebit.
V - Ratio kditionis Edimus textum 1, indicando paucas le- :
gendi discrepantias quae adsunt in textibus 2 (I. 17), 3 (I. 221),

4 (Do), 5 (T), et his textibus quaedam clara menda corrigendo.
Textiis.
[br]"" Annotaciones sorrf. i.os kxercicios, y la manera que

se ha de tener en darlos. sacados del original del p. d.
Victoria, ditado de nui;.stro P. Maestro Ignacio sanctae
MEMORIAE lo MAS, O LA SUBSTANCIA DELLO
5 [1]"' Non ninguno que se

parece que conviene exhortar a
encierre para hazer los Exercicios, no tuviere estas condiciones si
o las más notables dellas ^. Primero, que sea suhiecto de quien

se tenga concepto que será no poco fructuoso en la casa del Se-
ñor, si fuere llamado a ella. 2" Que ya que non tenga talentos tan
10 aventajados de arte o sciencia adquirida o otras cosas semejan-
tes, que a lo menos lenga edad y competente ingenio para poderse
a|)rovechar. 3" Que sea la) ([ue |)ueda determinar de su persona,
etiam para estado de perfectióu, si Dios fuere servido de llamarlo
a ella. 4° Que tenga buena y honesta presencia, etc. 5" que non
15 esté tan affecionado a alguna cosa, que sea diffícil traerlo a que
se ])on.ga en ygual l)alan?a delante de Dios, mas antes que esté
angustiado en alguna manera, con el desseo de saber qué aya
de hazer de su persona y ambiguo y quanto más apto fuere para ;
el instituto de la religión y para la Compañía, simplemente ha-
1 maniera T II .3 vittoria T |
Ignacio ad/l. de ¡}o (i II si] se r II 7 las) la
T II 9 no T II 10 adquisida T |
o] y X»o, T |
outias /. 221 | 11 lo] los T |
po-
terse T II 13 Dios] nos T |
de] di T || 15 trat-ilo] trahore T
> Lo<]UÍtiir hic S. Igiiatius de qualitdtihiis (juibus oriiatus sit oportet, is
qui Kxerc'itia (|uan) i)erfec'tissiine per integruni nienseni sohis faceré vuU.
Transcribitiir lolus hic- luimerus iii l)ou. 33, 34 13 n. 1 9 ; Doc. () n. 3 et Nicolai,
üoc. 21 nn. 2-5 ; GZ. Dávila, Doc. 31 mi. 3-S ubi de varia índole eorum qui
exercentur. Valentini, Doc. Ki u. 7 advertit Kxercitia variis condicionibus
exercitantium accommodanda esse. C.f. etiam Coiistitutioues S. I. P. VII e. 4,
n. 8 1648J.
DOC. 1 - NN. 1-3 01
blando, os más a])U) para on.corrarso a hazAM' los Exercicios. Los 20

que non lioaeii. oslas disposiciones, ni se espera que con facilidad
se podrán traer a equilil)rio en sus cosas, o son casados o relii,dosos
o inhábiles, no se les han de dar los Exercicios '\ en es])ecia] qnando
haviese otros a quien los dar, o otras legitimas occujjaciones,
l)ero déseles el ayuda competente, coms la primera semana, exhor- 25
íándolos que se recojan en alguna parte lo más que pudieren,
si no fuere quando fueren a missa, vísperas, o vinieren a casa
a tomar los Exercicios. Puédeseles dai' dlia ayuda de algunos

Exercitios de las otras semanas, del modo de orar y examinar la
consciengia, y otras cosas semejantes ^ 3ü
[2]"- Quando hauviesse algún buen sugeto, y no estuviesse tan
dis|)ueslo a hazer los Exercitios, como parece que sería menester
para que hiziesse frutto ayudarse ha con freqüentes confessiones
;
y con pláticas y familiares colloquios con cautela, ])orque non

tome sospecha que se haze para engañarle (aunque este es un 35
santo engaño y del que S. Pablo se loa, cum astutus essem, dolo
vos cepi)' porque ])or esta causa se suelen exacerbar, y non ha-
zer fructo^
[3jó73 Pqj. ordinario tenemos por experiencia, que no ay modo
mejor de exhortar a los Exercitios, que en la confessión y esto 40 ;
no ex abrupto, sino a su tiempo. También quando per la conver-

sación que con, nosotros tienen entendemos que están con alcún
descontento del estado que tienen en el común vivir de los se-
glares (dexando casados, etc.), o jjorque non se hazen bien sus
negocios, o porcfue sus padres o parientes non lo trattan bien, 45
o otra cosa semejante^ entonces se les potria d.ezir Creo certo :
que para vestro consuelo y [)ara sal)eros governar en foto lo que

hiziércdes, c[ue importaría mucho que os recojésedes alcunos días a
hazer los Exercicios y esto vendría l)ien haviéndole dado a entender
:
cómo sean miserables todos los hombres ([uc trabajan per solo 50
20 encerarse ms. || 23 enhables 2' |

lesllos T 26 racojan T
ii pudérseles |
7' 11 30 semajiantes ll 35 engañarlo T II 36 que] che T 37 suolen T

il 41 tcm- II
ix) T 42 con^] en
II /. 17, asi 1. '''¿I 11 44 dexando add. los T 47 para) por 2'
II
consueto tiui. totos \

ins.
Cf. Doc. 22-23 II. 4 ; Doc. 32, ii. 85.

' Cf. Dof. 3 11. o.
« 2 Cor. 12, lü.

* VA. infra n. 19 et Ipahkaguikhe, Historia I, p. 133 aiinot. Iti.
» Nunierus tertius iisque ad huiic lotuni Iranscrihitur a Doc. 33, 34, 13

n. 1.').
92 DIKECTOHIUM PATRI VITORIA DICTATUM
t'oiitontar a otroque Dios, o |)t'r riquezas o otras cosas. Y qiiando

no supiesse que eosa son los Exercicios, se le potría dizir esto :
Acá sai)einos dar ciertos Exereicios, etc., loándolos como requiere

la bondad dellos, y dando algunos exeniplos de algunos que se
55 han hallado en semejantes tragos o desconsuelos, y (pie después

de haverlos hecho, se hallan consolados". Auncpie la j)ersona no
se nombre, basta (pie sea verdad lo (jue se dize, y aun es mejor ;
ni tampoco se le ha de dizir, que se resolvió [')i>] |)ara entrar en

religión. porc[ue mejor es dezirles f[ue des])ués se halló conso-
60 lado y alliviado, y esto basta. Otros muchos modos ay de exhor-
tar a ellos y cpianto más de lexos tanto mejor, salvo que ellos
;
entiendan la excellencia dellos y la paz que queda en el ánima

a los que bien los hazen y el gran frutto y lumbre que se saca ;
dellos para saberse governar t'n (pialquiera estado que este, bien
65 y en servicio de Dios dando exemplos de algunos que los han :
hecho, ([ue n.o han determinado d- entrar en religión, ])orque

este temor de pensar, (pie se entrarán en religión, o que no los
hazen otros sino religiosos o tales ])ersonas, suelen ser causa que
tengan aversión para no los haze^^
70 [I]"-" Estando un tal sugelto persuadido de hazerlos como se
requiere, harto mejor es, si puede ser, que fuera de casa los haga
en lugar recogido" y donde tuviesse commodidad de oyr missa,
o vésperas o a lo menos missa
[5]"5 Se al fin se le diere cámara en casa, sea en la parte más
52 (lezir T ó8 decir
||
2' || fil (lo| da T II entienden T || 63 liimbe T ||
68 .suele T II 74 sea] esta T
' De iiiduceruiis viris ail lixercitia i)erayeii<la cf. Cukdesks, Doc. 32

11. II; Doc. :í3, 34 13, iin. K!. 17.
• Doc. 33, 31, 13 nii. 15-17.
' De loco ad l-^xercilia facieiida accoinniodato, iii libro Ivxercitioruni
(11. 2(1) ; Doc. I II. 2 ; Nadal, Doc. 7 iiii. Ill, 2ii, 22, 3S, 3!) ; Doc. 12 n. 19 ;
Pol. ANCO, Doc. 20 n. II ; .Miró, Doc. 22-23 ii. ',) : De Faui, Doc. 25 n. 21 ;
Doc. .3(), 11. (i 111 (|uo P. TiiKoRoLSKi viill iit ill Directorio officiali iiiseratur
|)iacsciipt uní coiistriieiidi cuhicula iuxta Icmplum in singulis collegiis, ad
ri'cipicndos eos ([iii se exercere voluiit. Cf. etiam Doc. 33, 34, 43 n. 3(5,79,80.
De locis ill quibiis Exercitia flebant cf. Ipahuaci ihhi;, Hislariii I, pp. 141 -148.
De missa iii Excrcitiis cf. Polanco, Doc. 20 iin. 2ii, 57 ; Hoffaeus,

Doc. 17 II. 31 ; Doc. 41, ii. I affirniat niissani celebraiidam esse privatim pro
co qui exercetur. lloi i Ai:rs, Doc. 17, iiii. 66, 76, 86 i)raecipit ut audiantur
una, duae vel tres niissae pro varietate eoruin qui exercentur et ut explicentur
mysteria et caerimoniae. Vide quae dicit Cokdf.ses, Doc. 32 ii. 18.
DOC. 1 - NN. 3 7 93
recogida que luiviere y dándole a entender, cómo se la da, por-

; 75
que no pierda el fructo espiritual por falta de lugar "
él pero ;
esta es la orden que se tiene, que siendo hombre que pueda gas-
tar de sus dineros, que no se le dé más de lo espiritual sólo
y la cámara v lami)ién cama, quando a él le faltasse o no la pu-
;
diesse traer sin dil'i'icullad '-. Para el comer dará dineros y el com- 80
prador o (lispcnsiero tieiu' cuenta con lo cpie le da y con lo que
gasta y después de acai)a(los los Exercitios. le da cuen ta de todo
;
[6]"** Que es i)ien (pie dé tanto dinero o más, cpie i)asle para
el tiempo (¡ue allí estuviere, porcpie si algo sobrare se le bolverá ;
salvo que se haze esto, porque el cuydado de proveer no le impida 85

el que de hazer bien los Exercicios ha de tener.
Desde el día que comenta el primer Excrcicio, el que
[7]"'
le comer ha de tener este aviso que a la mañana le
llevare de :
demande, quando aya quitado la mesa después de comer, qué

quiere que se le trayga para la cena y después de cena qué quiere ; 90
para el comer a la mañana y no se le traer más ni menos ni otra ;
cosa ninguna, salvo lo que el expressamente pidiere y a la hora

que quisiere que se lo dé, y no antes ni después y no se contente ;
con que le diga dadme lo que dan a los hermanos, sino que se
:
escuse diziendo, que aquello es contra la orden de los Exercicio[s] 95
y que es menester que i)ida expressamente lo que quiere y si ;
sólo pan li pidiesse, y desto sólo una onâ, no le ha de traer ni

dar otra cosa. Assí que en qualidad y quantidad y tiempo, ha
de guardar estrechamente lo que el exercitante le dixere Item,
non le ha de hablar en cosa ninguna, salvo en lo que toca a su 100
servicio, como darle camisa, y que ya está aderec^-ado de comer.
78 diueros] dientros T II 82 de] da T 87 que^] quale T

II II 89 doniande T \\
Sil se om. I. 17, I. 221 \

le] lo 7' 92 que] che T
II a om. T | II93 lo"] le T
" (",f. iii lioc ipso I)oc. 4 aniiot. 9.

'- N ide quae de ledo afferendo ad líxercitiorum domos, dicinius in Histo-
ria, 2, 211-242,
" Fere eadem repetuntur a .Miró, Doc. 22-23 n. 11. Vide etiam Hoffaeum,
Doc. 17 n. 28 ; Doc. 41 n. 2 ubi iniungitur ul iiihil i)ro expeiisis exigatur
Doc. ;
33 11. 37 ul)i dicitur : « si ipse i)ecuniam daré voluerit ad suos sumptus, non
erit prohibendus », ac potius iudicio sujjerioris res relinquitur, et Doc. 43
n. 37 in quo norma generalis [¡rudentiae superioris commendatur, adiecto
consilio nihil generatim recusandi nihilque requirendi. Nadal Doc. 7 nn. 19,
21, 38 iubet ut impensê exigantur, nisi aliud superiori aliquando videatur.
De his ómnibus cf. Iparracuirre, Historia, 2, 245-249.
" Cf. Doc. 2 aiinot. I.
94 DIRECTORIUM PATRI VITORIA DICTATUM
O otra cosa seniejante, como es dicho. Item, se informará a qué

hora va a missa exereitante, y aquella hora le haga la
el cama
y limpiará la cámara y adereíârá lo que ha de aderec^'ar.
Item
lorino dexará que ninguno le hable sin licentia del que le da los Exer-
cicios. Item, cada día a lo menos una vez avisará al que le da
los Exercicios lo que ha comido y quánto, etc. Item, cada día as-
sentará por memoria todo lo que le diere, para que se le dé buona
cuenta quando acabare. Item, tendrá mucho cuydado de edifi-
110 carie con la humildad y com])osición de su persona, y diligencia
en servirlo por Jesu Cristo en loto lo que hauviere menester con
mucha muestra de charidad y con la observación del silentio santo
y discreto, y hazer cada día particular oración por él, y por quien
le da los Exercicios, para que entrambos cumplan la voluntad
115 divina [6r].
[8J"* Si al que da los Exercicios paresciere que para su mayor

fructo espiritual será bien que vaya de quándo en quándo alguno
de los hermanos o sacerdotes a visitar, lo podrá hazer, pero nin-
guno de fuera no, si no fuere cosa inexcusai)ile Y quando al-
120 guno de los nuestros le hablare, sea avis[ad]o que no ha de tratar
con él .sino cosas comunes y universales del servicio de Dios ;
pero ninguna cosa de la qual se pueda colligir que directe o indi-

recte le quieren traer a la Compañía y así no ha de hablar della ;
nada, ni preguntarle si se ha determinado, o qué dubdas tiene ;
125 y si él le preguntasse algo o quisiesse comunicar alcuna cosa, puode

dizir que el que le da los Exercicios le res])onderá y que él no ;
102 informerá T 104 limpierá T 11

105 dexará il
106 — ninguno om. ms. II
aviserá T all el ms.

\
105 le^ lo tos. T 109 acabre ms. T, accabaro /. 221
|| II \\
109-110 edifarle T 116 parasciere T

II
117 vaya om. /. 17,1. 221, T en] in T
II | |
en quando odd. le vaya /. i 7, /. 22 í, r 119 inexcusable T 119-120 alguno om.

II ||
Do, T 120 de tratar] da trattar T

II
122 se] si T 126 dizir] dezlr T
II y om. II |
/. 17, I. 221 61 aád. que /. 221

I
De ministro eorum qui exercenlur cf. Miró, Doc. 22-23, n. 22 ;

de Fabi,
üoc. 25 11. 29, 1°; GZ. Dávila, Doc. 31 n. 50 ;

Hoi-faeus, Doc. 17 n. 31 et
58 ; Doc. 33, 34, 43 nn. 38-41.

" GZ. DÁVILA, Doc. 31 II. 28 aiiiiotat ad liuiic locum : « Magn^ cum cir-
cuns])ectione et rarissime istae visitatioiies, etiam nostrorum permittendae

sunt ». Cf. Miró, Doc. 22-23 n. 17 ;
quae proponit Doc. 41, n. 8 de aliquo qui
tere quotidie relaxationis causa invisat eum qui exercetur et in Hoffaeo,
Doc. 17 11. 35 vide normas pro illis qui conversantur

cum iis qui se exercent.
Cf. Doc. 33, 34, 43 nn. 42 et 43 ; Nicolai, Doc. 21 ii. 10 periculosum esse dicit
incitare ut vitam religiosam eligant. Vide praxim liuius Patris in eodem Doc.
21 n. 30.
DOC. l - NN. 7-9 95
tiene licentia de tratar de aquellas cosas ; y si la tuviere, hable

cautamente y cosas pensadas, de que se pueda edificar y no ;
le esfuerce a que aya de tomar un estado o otro, salvo si él se sien-
tesse inclinado a algún estado, y esto le comunicasse entonces ; 130

sobre bien pensado, podría dezir, tuviendo como digo licentia
le
para ello, lo que sentiere coram Domino, si pensasse que dizírselo

enton(;es le puede confirmar en el buen propósito, o ayudar a
apartarse del menos bueno, y ponerse de nuevo en manos de Dios
l)ara que le guie, guardándose, como digo, siempre de no trattar 135
cosa en que aya sospecha que le quiere incitar a la Compañía ;
porque es contra la regla de los Exercicios y puridad del espíritu

de la Compañía, que non quiere sino que líl)erament(' y por di-
vino instinto y beneplácito, etiam se fuere possil)le lan notorio

que non aya que dudar, se muevan a entrar en la Compañía y
no otramente. Aliende que hazer al conlrario es nieler la hoz en
la mies de Dios N. S., que a la hora se quiere haver con su ánima
a su beneplácito y aun siendo en tal tiempo movido el exerci-
;
tante por consejos o industria de algún hombre mortal, siempre

quedaría abierta la puerta al demonio para le tentar, diziendo H5
y sugeriéndole que si él no se moviera por consejo del tal, etc.,
que nunca huviera hecho tal cosa y que al fin consejo era de ;
hombre, y que quasi siempre yerra y así le queda la tentación ;
en la mano
[9]"« Esta mesma forma de se governar ha de tener el que 150
da los Exercicios, solícito que no ponga otra cosa de su casa, salvo
el ministerio de darle los Exercicios, como se han de dar, con mucha
charidad y sollicitud y oración, encomendándole muy de veras
128 se) si T i 135 guardauilosi T 138 no quiero 2'|| ii 141! no udd. de Do, T \\
148 siempre add. le /. 17, I. ¿21 152 minlstero T de^] da

\\ T
In libro Exercitioruni (n. 15). Cf. etiam verba ipsius S. Fgiiatü in Doc.
5, VI n. 5 ;
Rinz, Doc. 11 n. 14 ; GZ. D.ívila, üoc. 31, n. 105, qui affirmat
nulluni ad electionem esse admitteudum « sin que él la pide y desee ». Vide
in eodem Doc. 31 nn. 115-117 et Cordeses, Doc. 32, n. 127 ; Doc. 33, 34, 43
n. 174. P0L.A.NC0, Doc. 20, n. 75 dicit « si non libet > ad alia transeunduni esse.
"* líe prudentia in loquendo de electione adhibcnda ab eo qui se exer-
centi ministrat, fere eadem dicuntur ab Hoi faeo, Doc. 17 n. 35 Doc. 33, ;
34, 43 n. 43. Polanco, Doc. 20 n. 84 monet ne animum eius qui exercetur

in alterutram partem director incline!. Miró, Doc. 22-23 com- nn. 77 et 83
mendat, ut electio proponatur tantutn iis qui eani desiderent et ut in ea liber
animus relinquatur Doc. 26 n. 69 docet ut iis tantum proponatur qui plene
;
indifferentes et in manu Deiresignati inveniantur. Cf. etiam GZ. Dávila, Doc.

31 n. 149 ; Doc. 33, 34, 43 nn. 48, 174.
;
9f) DIRECTORIUM PATRI VITORIA DICTATUM
a Dios para que no permitía que por los pecados del que le da
155 los ánima non sea engañada
Exercicios, aquella Item, se le
])uede antes que comience, que en oración con. tota su inten-
(lezir,
ción demande a Nuestro Señor gracia, primero, para no ])retender

consolación ni desolación en estos Exercicios, ni por otra cosa
dessearlos hazer, salvo por amor divino, etc. 2", para poder con
160 diligoncia hazerlos, venciendo toda cosa que le |)ueda impedir ;
3" i)ara sacar dellos aquel fruclo de que más gloria redunde a Dios
y utilidad a las ánimas, etc.
[10]*"* QUANTO AL MODO DE DARLOS EN LA PRIMERA SEMANA.
[ll]"'"' 1. La noche que

se recogiere no ha de hazer otra cosa,
salvo que se prepare disponga con oración a hazer dichos Exer-
i
cicios ¡)erfectamente y como noble cavallero de ,Iesu Cristo ô,

5 como en cosa que tanto le va, animándole para que sea muy so-
lícito según aquello [6y] (Maledictus homo qui facit opus Dei
:
negligenter) ^'y símplice como la paloma, interpretando siempre en

huona parte todo lo que con él se haze y dize, y prudente como
la serpiente no teniendo cosa encubierta de todos los pensa-
10 mientos que el demonio o el buen espíritu le dieren, pero comu-
nicándolos con el que le diere los Exercicios, ])ara que no sea en-
gañado y para esto si no se ha confessado y comulgado
; y
lo suele hazer a menudo, lo ])uede hazer antes que entre en el
fundamento, etc.
155 non del. I. 17, Do, om. I. 221, T || 156 cominee T 160 le] lo T
|| 162 etc. om. \\
T w 2 recongiore ms. Do, T 3 se] si

II T II
9-10 pensianiientos ins. 10 le om. r 11
ll ii
con] en T |
diere] da /. 17, I. 221, T \i i:{ ]o] le ms. T puede] podrá /. 17, I. 221
|
" De precil)us effuncleiulis pro eo qui se exercet, in I)oc. IS aniiot. ()4.
Haec eadem siniilitutlo equilis usurjjata est a S. Ignatio in Kxerci-

tiorum libro (un. 74, 94) ad alia argumenta illustranda.
" ler. 48, 10. Sacrae Scrii)turae editio clenientina pro «negligenter»
quod ex versione graeca Septuaginta de|)roniptum est, posuit « fraudulenter »
verum, hoc quoque verbo in hoc loco negligentiani significari monent inter-
pretes. CA. Knabknbaueh, Commenidriiis in .leremiain ¡>roi)hel(im, l'aris
1889, 527.
22 Mt. 10, 16.
" De colloquüs eius qui exercetur cum Directore in Doc. 11 annot. 14.
" De communione in Doc. 17 annot. 7.
2* Miró, Doc. 22-23 n. 10 dicit non solum eum « posse », sed etiam « de-
l»ere » Vide etiam GZ. Dávila, Doc. 31 nn. 47, 59 Doc. 12 n. 27
id faceré. ; .
In nullo alio Directorio hoc consilium apponitur.

DOC. 4 - Nx. 9-16 97
[12]"'' se le podrá dizir qiiasi como annolación o 15

También
aviso, acuerde que tanto maior fructo sacará de dichos
que se
Exercicios, quanto más resignado estuviere en las manos del Se-
ñor para que haga dél según su benei)lácito según aquello :
Fili mi, praebe mihi cor tuum ^' et implebo illud

[13]*"' 2. Si es docto, se ha de mostrar más doctrina, pero con 20
charidad et humildad^'.
[14]'»' 3. Importa esto mucho para que él lome buen crédito
de quien se los da, y por el mesmo caso no ha de llevar el libro
de los Exercicios en las manos, sino llevar muy bien sabido lo que
le ha de dizir y hazérselo escrevir allí luego con gran breve- 25
dad y succintamente más que está en los Exercicios
[15]"° 4. Como está en las reglas no se ha de detener mucho .
con él, si no fuesse a necessidad, ni amplificar tanto lo que le dize,

que ya él no quiera más saber, o piense que no puode él tanto
trabajar, que halle más que dezir pero deve darle alguna oca- 30 ;
sión y forma para que él sepa hallar, porque aquello parece que
suele ayudar =^
[16]"" 5. Si puede yr a la mañana, parece que es mejor, por
15 dezir T 11 22 esto mucho] mucho esto /. n, I. 221 II 23 da] das T II 25

dezir T \
escrívir T 29 puede
II T II 31 sapa ms.
" F"ere eadem Polanco, Doc. 20, n. 23. (".f. librum Exercitiorum n. 15;
Doc. 33, 34, 43 n. 23.
»' Prov. 23, 26.
«» Ps. 80, 11.
" Cf. Doc. 33, 34, 43 n. 4().
Doc. 1 annot. 15.

" De punctis scripto dandis in Doc. 3 annot. 6.
Annotationes Exercitiorum praesertim secunda et sexta (nn. 2, G).
" De i)unctis breviter declarandis cf. Doc. 3 n. 2, Polanco, Doc. 20
n. 53 ;
Miró, Doc. 22-23 ; n. 12 ; GZ. Dávila, Doc. 31 n. 56 ;
Doménech, Doc.
14 n. 9 ; Doc. 18, n. 82 ; Cordeses, Doc. 32, nn. 31 et 32 ; .Mercuriam s, Doc.
19, n. 8 ; Doc. 33, 34, 43 n. 63. Polanco, Doc. 20 n. 31 advertit non pro-
ponenda esse puncta < nimis breviter et ieiune, sed ad eam mensuram ut . . .
via meditationi aperiatur » et ipsemet in n. 70 : « cum minus versatis . . .
ad particularia inagis descendetur ». HoFFAErs, Doc. 17 n. 29 iudicat utilius

ac gratius tardioribus esse ut puncta magis a Directore illuminentur. Secundum
Doc. 27, n. 13, Director debet oninia puncta et singula verba explicare et quasi
manuducendo tangere puncta e quibus maior fructus elici possit. Blondo,
Doc. 28 n. 21 distinguit pro personarum capacitate modum breviorem et lon-
giorem puncta exponendi. Doc. 33, 34, 43 n. 94 indicat posse proponi quasdam
veritates theologicas.
7 — PiKECTORTA EXERCTTIORrÎ.
parte que están más dispuestos entonces los ánimos a penetrar

35 más Aunque a la tarde suelen tener más necessidad
las cosas, etc.
porque entonces más suelen crescer las tentaciones o desolaciones
por parte de estar el ánimo menos apto a contemplar, y por esta
razón fastidioso y más sujeto a tentación, y assí ha menester
más consolación ^\
iO [17]"^ 6. Suele ir de tres a tres dias ])ero esto raro me parece
que conviene hazello y de la experiencia que tenoo |)arece que
;
conviene que vaya cada día una vez y no más tanpoco, si no uviese
alguna incidente necessidad. Empero con algunos hümi)res gra-
ves, y muy repasados bien potría dexar algún dia de yr, y quasi
45 sería más provechoso, etc.
35 etc. om. T II 38 tentaciones T il

40 suélese /. 17, I. 221 || 44 reposados T
His rationibus iiioti, celera fere oiiiiiia Directoiia assignant tenii)iis

ad visitationem aiitissiimim statim a - praiidio vel ad coenani ». Ita Miró, Doc.
22-23 n. 17: (VA. DÁvii.s, Dor M ii, r).') ; Doc. 2(; ii. :^ : Doc. 37 ti. S. Htiam
hora vespertina aptior s idetiir Doc. 38 ii. 3 et (".oniniissioiii Directorii, Doc.
42 n. (1 ;
Píilancd, Doc. 2ii n. (lii gciieratiiii loc[uitur : » sub ves])erani ». Haec
hora vero non apta ad coUoquenduni de rebus seriis videtur í'atri De I'abi,
Doc. 24 n. 40. Tándem Doc. 33, 34, 43 n. .53 loquunlur fere ul hoc nostruni
Directorium.
GZ. DÁviLA, Doc. 31 n. 29 huic loco .sequenteni animadversionem ap-
ponit : « Frequentius eos invisendos qui excrcentur, et cetera omnia Dire-
ctoría praescribunt, et antiqua iam olini Fatruni con.suetudine et usu paene
quotidiano noslrorum confirmatur ».
" Non eodem modo de frequentia qua invisendi sunt ii qiú exercentur,
loquuntur Directoría. Semel in die esse vlsitandos, affirmant Polanco, Cor-
deses, Miró, Breve Directorium et Directorium tam varlorum quam revisum
et officiale. Sed Inter se differunt in iis quae huic normae general! addunt.
.Miró, Doc. 22-23 n. 17 dicit » semel aut saepius >•
; Doc. 2(1 n. 5 " semel aut
saepius »
;
Polanco, Doc. 20 n. 53 indicat satis esse semel invisere, sed Doc.
20 n. 69 et Cordf.sp;s, Doc. 32, n. S8 adiungunt tem|)ore electionis invisendos
esse bis in die. GZ. Dávila, Doc. 31 n. 54 « semel saltem quotidie et bis in
prima hebdómada, saepius vero raro etsi in n. 98 ipse adiungat tempore ele- ;
ctionis invisendos crebrius esse, et Cordeses, Doc. 32 n. 33 indicat frequen-

tius invisendos esse iam a quarto die. Doc. 38 n. 3 affirniat generatim esse
nimis iiaruni eos im isere semel in die. Doc. 18 n. 92 » bis in die . . . ad minus
vero semel ». Doc. 33, 34, 43 n. 52 non saepius quam quotidie « nisi aliqua oc-
curreret necessitas » alioque in loco, n. 161, modo generaliori concludit vlsi-

tandos esse « saltem in die », excepto tempore electionis que crebrius invi-
sendi sunt et n. 110 dicunt deberé « aliquoties » visitari. Nicolai, Doc. 21,
n. 35 contra « quater in die », sed in hoc tempore includit spatium ad puncta
DOC. 4 - Nx. 16-20 99
[18]*" 7. Con exercitante, procuro do alcanzar a lonor una

el
gravedad sancta y si fuesse alguna persona grande, tanto más,

;
pero con señales de mucha humildad y charidad " y que él enten- ;
diese que aquello conviene para su maior provecho et non ;
debet esse sicut scribae et pharisaei sed tanquam potestatem 50

habens
ri9i«" primera semana no es menester mucho con hom-
8. En la
bres que caminan muy adelante en la vía del espíritu, que ha

mucho que freqüonlan la confessión y comunión y que tienen
deseo de entender en qué estado podrían más servir a Dios imo 55 ;
se fuesse possible, en quatro o cinco días acaben su confessión

general y toda la primera semana*". Contrario se ha de hazer
con los no tan dispuestos, de tal manera que a los tales, para que
loren sus peccados y sepan quánto importa haver offendido al
Dios, se les i)ueden [7r] añadir otros Exercicios, come de la muerte, 60
del particular juizio, del universal, etc.".
[201"^ 9. Los tales y todos los que no estuvieron aun resignados
en manos de Dios N. S., etc., para que ol haga dollos y los eche
las
a aquella parte que más les conviene, y entran con algunos di-
segnos y intentos, conviene mucho poner toda diligencia para 65
que se deshagan de tal imperfeción, porque es una polilla, que
apolilla aquella preciosa ropa de la verdadera vocación, y no
dexa conocer por ninguna manera la verdad, y el que se cono-
48-19 entendisse ms. entendesse T II 5,3 adelantes ins. que=] y T

|
54 que^) i
che T I
56 acabe T l\ 59 haver om. T II 65 intentos] intensos ms., ent«ntos /. 221
l)roponenda. Uoc. 37 n. 7 iiulicat invisendos esse seniper ac iiovum Exerci-

tium proponitur, iie res nüsceantur. Hoffaels, Doc. 17 n. 107 geiieraliter
dicit '
iionnumquam esse invisendos. Postea addit hoc faciendum esse « se-
cundum occurrentiuin tentationum exigentias ».
Alia Directoría ut Doc. 38 scribunt « semel in die visitare . . . ordiuarie

nimis parum videtur ». Immo iudicium deputatorum ad Directorium offi-
cialerecognoscendum Doc. 42 n. 5 dicit ita « omnes, sed praesertim inexpertos

visitandos bis, el ita in prima hebdómada faciebat P. Ignatius, et saepius
etiam in materia electionis. Denique hoc relinquendum prudentiae instructoris ».
Doc. 41, n. 9 credit opus esse frequentiore visitatione, ne res alioquin in ni-
miam melancholiam degeneret. Cf. quae dicit Doc. 44, n. 20.
" De benevolentia Directoris erga eum qui exercelur in Doc. 18 annot. 77.
" Cf. Doc. 33, 34, 43 n. 46.
»• Mt. 7, 29, Me. 1, 22.
*"De prima hebdomâ brevius absolvenda in Doc. 17 annot. 63.
" De meditatione mortis et iudicii in Doc. 3 annot. 11.
muy pertinaz en esto antes que entrasse en losExer-

ciesse estar
70 ne se avía de incitar a ellos ni admittir hasta que por fre-
cicios,
qüentes confessiones, come dicho es, estuviesse más maduro''^
Pero todavía, ya que es entrado a los hazer, es menester intentar
de le ayudar, y para esto ayuda mucho detenerle en la considera-
ción del fundamento, y en los exámenes particular y general, y en
75 el conoscimento de cómo se peca con pensamientos, obras y pa-
labras, tres o quatro días o más, que se vaya madurando y ;
quando estuviesse la i)rimera semana muy pertinaz, paréceme

que yo no passaría con él adelante, o a lo menos le daría los Exer-
que quedassen con la brevedad possible. Non obstante
cicios
80 esto, se avría de despedir de tal manera que no fuesse causa que
por aquello él dexasse de freqüentar la confessión y colloquios
familiares y espirituales. Esto se entiende siendo tal sujeto, de
quien se esperase mucho, y no haviendo otros más dispuestos
que él, con quien se uviesse de poner diligencia.
85 [21]"" X Antes que le dé el fundamento, después que aya bien
visto aquellas 20 reglas que ex principio de los Exercicios se po-
nen para instructión del que los da, le relatará quatro reglas que
allí están, en este orden primero, la primera que comenta Prima : :
est annotalio segundo, la 20, toda, o aquella parte que viere

;
90 más convenir tercero la 5* que comencia Quinta est, quod mirum

; :
in modum etc. quarto loco la 4* quod licet Exercitiis". Después

;
se le da el fundamento, declarándosele de manera que él tenga

occasión de hallar lo que busca. Convendría hazerle el camino
72 es'] e ins. 73 detenerle] de tenerle 7'

II
74 fundamentol fundamiento T II ;
in jnar£/. En esto hacía N. P. no poca fuerca 1.221

adíi. 80 que') che T 83 quien) \\ ||
quienes I. 17, I. 221 86 ex] en T, I. 17, I. 221 en corr. ti e.Y Do

\\
87 relatará T ; \\
" De praejíaratione animi ad Exercitia facienda in Doc. 12 annot. N

et de interruptione Exercitiorum in Doc. 1 annot. 12.
" Vide normas ab aliis Directoriis traditas de ordine quo annotationes

sunt tradendae. Secunduni lioc iiostruni Directoriiini, ante fuiulanientum tradi
debent annot. 1, 2i), 5, 1, i)ost fundamentum aiiiiotatioiu's I?, II, 12, 13 (cf.
infra n. 24). I'"ere omiiia alia Directoría quae de liac re loquinitur, scilicet
Miró, Doc. 22-23 nn. 25, 53 ; Doc. 33. 34, 43 n. 101 Iiunc ordinem proponunt :
annotationes 1, 5, 17, 20. Miró adiungit : « reliquae, cum opus fuerit Qua-
DRANTiNi, Doc. 35 n. 7 credit initio jjraeter has, explicandas etiaiii esse 12 et
13, et saltem valde opportunum esse ut explicetur tertia. Doc. 2(5 nn. 21-35
haec habet ante fnndanu-iitiun annotationes 4, 17,
:
et pars 20 sub finem 1 ;
secundi diei, alia pars annotationis vigesimae ac praeterea 12, 13, Ki. Pola.nco,
Doc. 20 n. 21 tantuni loquitur generatini communicandas esse annotationes
« vel eam parteni quae videbitur ».
DOC. \ - NN. 20-21 101
desta manera : Para que sintáis la difficultad que ay en usar in-

differentemente de los medios que Dios nuestro Señor nos ha dado,
para que podamos conseguir el fin para que nos crió y para que :
conociendo esto os pongáis totalmente en sus manos, pues aquí

está el fundamento de que hallemos lo que desseamos mirad ;
que algunos, tomando la via de la religión, por no haver perse-

verado en ella, ne querido sujetarse al suave yugo*"" del Señor,
se han ydo al infierno, porque se han salido della, y appóstatas
muerto por su culpa. Otros entrados en la religión, que en el mundo
no podían vivir sino j)eccando y offendiendo a Dios o crescían
poco en el Señor etc., han venido a ser sanctos y si se casaran ;
pudiera ser que se fueran al infierno : y assí per orden de todos

los otros estados, unos con las riquezas han ganado el cielo, y
otros con ellas el infierno. Pues siendo esto asi, y que de parte
de los estados no venga esta malicia, cierto viene da parte nuestra,
que sin pensar nos entramos en cosas y inclinamos nuestros áni-
mos sin considerar si conviene al servicio de Dios, si es mi vo-
cación, por aquella vía podré mejor ir y conseguir el fin para
si
que Dios me crió. No todos pueden ser religiosos, quia, qui po-
test capere, capiat^S dize el Señor; dando [7v] a entender que
ay algunos que no lo pueden y que los que lo pueden, que si ;
quieren ser perfectos", imo etiam salvos en cierto modo, que es US

menester que tomen
porque parece que sea precepto, pues
lo ;
dize qui potest capere, capiat*', en caso que juzgassen que en

:
el siglo no podían guardar la ley de Dios N. S., o que la evidencia
de la vocación les obliga a seguirla. Pues cierto es que aviendo esta

difficultad y no sabiendo lo que nos conviene, que es menester ^^0
que totalmente nos resignemos en las manos de Dios nuestro
Señor; para lo qual considerareis este fundamento bien. Podrále
dividir en tres partes 1 " el fin para que Dios lo crió 2" los me-
: ;
dios 3" la difficultad que ay en tomar éste o aquel, sin saber cierto
;
97 os pongáis] espongáis T ll 104 si so] si si T II 105 per] por T II109 inclana-

inos HÍ.S. II 110 mi om. ms. II 111 podré] podié ms. |
el] al II 118 el siglo] al
seglo T I
podían] puedan T
" Cf. Mt. 11, 30.

« ¡Vlt. 19, 12.
" Mt. 19, 21.
*' GZ. DÁviLA, üoc. .31 ti. ,30 hace annotat :
•< Quod in illis verbis qui
polest capere ccipial, aliquando pra:cei¡ttun rnnlinedtur absolule necessarium,
et falsum existimo et indigere cen.sura, et qiiac hic traduntur de electione,
multo melius in aliis Directoriis tractata sunt ».
102 DIRECTORIUM I'ATRI VITORIA DICTATUM
125 elque más conviene, según lo ya dicho, y el daño que desto viene,
para que de aquí nazca el ponerse en equilibrio*».
[22]"" XI. Si está dispuesto, en aquel mismo día tras el funda-
mento se le puede dar el examen j)articular que se siegue con sus
annotaciones pues |)ara sembrar el buen grano, es menester des-
;
130 sarraigar i)rimero las malas yervas y espinas etc. ;

])ara lo qual
será este Exercicio-"' y tras él el que se sigue para la noche declarán-
127 XI om. T II 128 sigue /. 221 II 131 él om. ms. Do, T. || 131-132 decla-
rándose ms. T
" Aliae declarationes principii et fundanienti : Polanco, Doc. 20 n. 15 ;
Miró, Doc. 22-2.3 n. 31 ;

Cordeses, Doc. .32 mi. 19, 20 ; Doc. 2(i iin. 20, 33
quod ideni dicit ac De F.\bi, Doc. 25 ii. 10, scilicct, nullum certuni tenipus
assigiiaiiduni esse ad illud consideranduni ; Ruiz, Doc. 11, n. 8 iiibet ut ñeque
tempus ñeque modus praescribantur GZ. Dávila, Doc. 31, n. (58 asseverat ;
fundamenti considerationem cum examinis generalis explicatione esse intexen-

dam Cordesks, Doc. 32 nn. 10, 20 conveniens esse ait ut in brevia puncta
;
dividatur Pi-uiíyha, Doc. 10, n. 32 assignat unum diem declarationi funda-

;
menti et in tres parles illud dividit. C.f. etiani hoc ideni Doc. 10 n. 23; Tueo-
BOLSKi, Doc. 36 n. 11 vull ut tres quatuorve liorae iiisuniantur. Hoc iiimis
videtur Doc. 37 n. 12. C.f. et'aiii .Sawicki, Doc. 10 n. 8; (ânisius, Doc. 8
n. 4 ; iMercurianus, Doc. 10 n. 2 ; (IZ. Dávila, Doc. 31, n. 63 ; Doc. 33, 34,
43 nn. 103-109. Cf. etiani ludicium deinitatorum ad Directorium perficienduni
Doc. 42 n. 8, ubi inter alia dicitur ; « P. Ignatiuni solitum fuisse in eius
coiisideratione dúos dies poneré » Hoffaeus, Doc. 17 n. 76 dicit homini-

bus secundae condicionis » fundanientuin oniittcnduni esse, a ceteris vero,
dicit n. 88, unum dicni integruni ei tribueiiduni. \'¡(lc partitioneni quam i|).se
HoFFAEi's projioiiit nn. 91, 92, 93. Doc. 18 n. 20 indical rudioribus «forte »
fuiidamentuni tradendum esse : ii. 35 litteratis qui occupationibus variis suiit
(listenti esse |)roi)oneiHluin per horani duobus diebus aut tribus, eiscpie co-
nanduni esse ut ad praxini illud deducant : in n. (iO addit pueris i)roponendum
esse " fuiidainciituin fiiiis ultimi ». Polanco, Doc. 20 n. 15 nionel ut (|ui se
cxci'icl rcputct sccum ct considoret (|uoniodo hactenus ad fincni el media se

lialiucrit el (pioniodo in poslcruni se liabcrc velit ; Hlondo, Doc. 28, n. 3 adiun-
gil icsuills proponciKhun esse fineni Sociclatis lesu el considerationem medio-
rum proprioruni instituti. N'ide ([uoniodo (Iacliaudi, Doc. 44 n. 2 indicet
acconimodanda esse l'xcrcitia noviciis cum iteraiilur ; el n. 20 indicat supe-
riores debele rundaniciituni meditari addita coiisideralioiie vocationis et
ofticii siii.
'"De exiMiiine pailiculari in libro líxercilioiuni (nn. 21-31); cf. Pcjlanco.

Doc, 20 nn. 10, 15, 16; .Mimi, Doc. 22-23 n. 39, 53, 141; GZ. D.vvila,
Doc. .31 11. 61, socunduni (picni hoc examen Iraditur in altero congressu ; De
I-"ahi, Doc. 21 ii. 11 el Doc. 25 ii. III; Goiídicsks, Doc. 32 n. 22; Pkiíeyka,
Doc. 10 n. 33; II(ii i ai:i s, Doc. 17 n. 92 : Doc. 26 n. 21 ; Blondo, Doc. 28
DOC. 4 - NN. 21-25 103
dolo on quántos modos so puodo poocar y nierocor on los pensa-

iniontos, sei>ún está en. los l^xorcicios-". Si tuoro nioiioslor, le puede
dar cada cosa en su día, ])ara mayor ayuda osj)iritual.
[23]"» 12. Hase de notar que aquel examen particular, conven- 135
dria dársele quando uviere comentado los Exercicios, para de-
sarraigar de sí y no admitir cosa que le impida a hazerlos bien.
[24]"' 13. Para esto se le han de declarar antes del primero Exer-
cicio quatro reglas de primeras es la terciera que co-
las veinte :
menta tertia est quod cum in sequentibus segunda es la un- 140

: ;
décima tercia la duodécima quarta es la décima tercia" y tras

; ; ;
esto dezirle cómo conviene hazer la confessión general per las

razones que allí se puonen, y otras, se quisiere" y para mejor ;
hazerla se dan ciertos Exercicios y darle el primero con quatro ;
repeticiones el primer día y tras él luego darle las diez adiciones 1^5
;
que ponen para hazer bien los Exercicios y el segundo, el se-

se ;
gundo día y el tercero, el tercero día, con repeticiones etc. Pero

;
si fuesse persona, como dicho es, espiritual y que uviesse llorado
sus peccados etc., se pueden dar todos en brevíssimo tiempo".

[25]''"' 14. Podránsele dar, se veo que las comenta a aver menes- 150
ter, las 14 reglas que se dan ad discretionem spiritus de la pri-
mera semana, que están quasi en fin de los Exercicios*^
132-133 pensiamientos ms. || 133 le] se /.17, I. 221 136 uvier ms. \\ II 138 le
r, les ms. I. 17, I. 221, I. 208, Do II 139 de las om. I. 221 veintes ms. |
11 140
tertia] tercera T II 143 ponen T i
se'] si T 147 el tercero om. Do
l
n. 11, 2tj qui loquitur de examine particulari. prout iesuitis applicatur. Vide
etiam dubiuni indicatum a De Fabi, Doc. 24 n. 21. Insuper cf. Quadrantini,
Doc. 35, n. 9 ; Doc. 33, 34, 43 nn. 111-114.
*" De examine generali in libro Hxercitiorum (nn. 33-42). Cf. Ruiz, Doc.
1(1 n. 8 ;
HoFFAEUs, Doc. 17 n. 93 Mikó, Doc. 22-2.3, nn. ,")4, ; 141 ; Cordeses,
Doc. 32, n. 22 Pereyra, Doc. 10, n. 33 Polanco, Doc. 20
; : nn. 10, 15 : Doc.
2(5 n. 31 ; De Fabi, Doc. 25 n. 11 ; GZ. D.vvila, Doc. ,'{1 n. dubium in-
05 ;
dicatum a De Fabi, Doc. 24 n. 21 ; Doc. 33, .il, \Á nii. 115-117. Blondo,

I3oc. 28, n. 6, componit ad usum icsnitaiuin ExercHiuni de malis habitibus
ut complementum examinis generalis.
Cf. de i'nnotationibus hoc Doc. 1 annot. 43.
De explicandis ei qui exercetur utilitatil)us confessionis generalis quae
inveniunlur indicatae in libro Exercitiorum (n. 44), cf. I'dlaxco. Doc. 20 n. 50 ;
Minó, Doc. 22-23, i)ost. n. 3!) (30) ;(;Z. D.\viLA, Doc. 31, n. (iO, 78 ; Cordeses,
Doc. 32, n. 23 ; Nicolai, Doc. 21 n. 8 ; Doc. 33, 34, 43 n. 135.
Alii testes qui affirmant primam hebdomadam posse breviter absolví
in Doc. 17 annot. 63 et supra in hoc Doc. 4 n. 19.
De rcgulis ad discretionem spírituum in Doc. 3 annot. 4.

104 DIRECTORIUM PAIHI VITOlilA DICTATUM
[26]«" 15. El segundo Exercicio desta semana non se da para que

comience a examinar su consciencia para confessarse, sino para
155 que a bullo, viendo los muchos peccados que ha cometido, y su.
mala vida passada, tome horror, y saque arrepentimiento etc."
[27]"" 16. Quando se diere sólo un Exercicio cada día, puédele
compartir que haga un puncto o más en cada hora, con una o
dos repeticiones de todo junto.
160 [28]'" 17. Conviene que el que délos Exercicios, aya visto pri-
mero todas las reglas que en [8r] ellos ay, y aun passados todos
una o dos vezes^» y en el darlos, guarde la orden dellos, que importa
;
mucho, y a mí quando los dava me fué assí encomendado de

nuestro Padre porque de otra maniera hará muchos errores y
;
165 el exercitante non hará el provcchio que conviene, como se parece
per esperiencia".
[29]«2< 18. Como en los Exercicios se dize, quando el exercitante
prepara para la confessión, no ha de hazer ningún Exercicio^';
se
y el prepararse alia confessión ha de ser después de haverle dado

170 todos los Exercicios delln primera semana^"; y darle orden que
use de método en el escrevir los peccados y accordarse dellos ;
y el Directorio del Padre Maestro Polanco"" es harto bueno para

este negocio.
155 muchos] mujos m.s. ii lófi etc. oin. T II

KiO dé] da Do, T, I, 17, I. 221 ||
171 el om. I. 17, I. 221
" De aliis qui endem rei)ctunt iii l)oc. 3 aniiot. K5.

Quain cogriitioneni libri Exercitiorum director habere debeal in Doc. 1
annol. 14, 15.

'' l-'adem ¡iivonies repclita iii Doc '2'2-'2'A, ii. 1."). De nu'tbodo if^natiana tf.
(iZ. DÁvii.A. Doc. m 11. tid : luniii wrs, Doc. 1!) n. 5, affiriiiat huiic ordiiiem
scrvaxisse 1'. Iîialium. I.;iíiu'z, l'a\rc', l'.roet etc. l)e|mtiilio Dircetoriuni
recof^nosceiiduni (leslLíiiata Doc. 12 ii. lí» aflinnal Diiiiiicin l'xcrcilioriiiii,
tani(|iiam a I'. li;iiat¡o iiistitutiiiii, es.se veiieraniluiii -. Doc. SA, 31, l.'i ii. 2iS
aiunt deberé directoreiii oinnein dilifíeiit iam ])ünere iii rejíulis libri servandi.s,
quia qiio diligeii l ior ¡ii eo fLierit. tanto iilieriorem friutum ¡nveniet ; eadeni
Doe. 11. (i7 asseverani : (luo exactius eaiii nietlioduiii seivabil director, eo
magis coiieiirrct DoniiiuiS '. \ide etiaiii liljeriorem praxim ¡ndicataiii a
Hi.oMio, Doc. 2(S, 11. 2 et ss. De modo (|iio iiietliodiini igiiatiaiiam servabant
priiiii (lii-eclores et de variis niodis eani iiiteri)retaiidi cf. Ip-xhhaoi irrií, His-
toriii. 2.
'» N'ullibi, ni falliimir, dieitur hoe ¡ii libro Ivxereitionmi, sed dicitur a S.
Igiialio in Doc. .'5

ii. 11. \'ide de hoc, Doc. annol. 11.
'" De piaeiiaiatione eoiifessionis gcneralls in Doc. .'{ aiinot. 12.
lircnr Dirrrldiiiim ad Conjrssiirii ur ronjilrntis innnus rile ohetindum.

:
DOC. 4 - N.\. 26-30 105
[30]'" 19. En guardarlas reglas o diez addiciones que se dan

para hazer los Exercicios bien, téngase cuenta con hazerlas muy 17.'5
bien guardar, como se manda, teniendo respecto a que non aya

excesso ni dimasiada remissión y cuenta también con las na- ;
turas de los que se exercitan ; si son melancónicas, ])ara no les
estrechar tanto, antes darles larga en la maior parte dellas y ;
lo mesmo con algunas personas delicadas y poco usadas a tales 180

cosas ;
})en.sar lo que en esto más
pero téngase cuenta con bien
les j)odrá aprovechar". algunos he usado liberalidad en Yo con
ellas, y les ha aprovechado y con otros, de no poca estrecheza, ;
pero con la suavidad que he podido, y también por gracia del Se-
ñor, he notado que les ha aprovechado.
5
ORDINATIONES ET INSTRUCTIONES S. IGNATII
P. lOANNIS DE POLANCO EX COMMISSIONE S. IgNATII

AD P. PhILIPPUM LEERNO, 3 FEB, 1554
Praefaíio.
I-Textus: 1. Ital. 105 I, 46r Origínale. : 2. Monac. 11, Viv

Transcriptio. 3. Inst. 120 Apographum.
:
175 cuenta] avenía ms. 177 cuenta] eventa ms., quenta\\ corr. ex eveuta Do \\
179 estiaehar T 182 usado aM. de /. 17, I. i'-Jl. T

ii
Kdituni i)rimum Romae 1554, deinde variis ¡ii lotis fere quiiiquagies. Cf. MH.SI,
K/j/>. Ign. (), 205-206, Sommervogel, 6, 930-944.
" Fere eadem transcrii)ta sunt in Doc. 33. 34. 43 ii. 155. Cf. etiam in his
Directoriis iin. 07, 139 et quae generatim de accoiiimodatioiie dicit Hoffaeus
Doc. 17 II. 1 ; Blondo, Doc. 28 nn. 1, 2ü ; Ruiz, Doc. 11 n. 1 : Polanco, Doc.
2(t n. 31 : Xicolai, Doc. 21 nii. 2, 3; Doc. 18 n. 102: Cordeses, Doc. 32
11. 32, ubi sermo fit de habenda iii punctis exponendis ratione condicionis eius
(lui exercetur : De Fabi, Doc. 25 n. fi; GZ. D.vvila, Doc. 31, n. 49: Miró,
Doc. 22-23. n. 38. Doc. 3(), ii. 12 affirmat accominodare iesuitis Exercitia, cum
ea faciunt, esse gratuni el utile. Vide etiam quomodo GAOLiARor, Doc. 44 nn. 3-9
indlcet E.xercitia noviciis acconniiodari posse, et in n. II affirniet hoc pruden-
tiae niagistri noviciorum relinquenduni esse. Comniendant etiam accommo-
dationem Doc. 33, 34, 43 n. 50. Haec Directoria, nu. 71-78 explicant quomodo
l-xercitia religio.sis, coniugalis, ecclesiasf icis, magnatibus aptari debe'^nt. I-âdem
Doc. II. 88 indicant in iesuitis exercendis iiKiiffcrentiam aiiplicandam esse iis
evciilis quae in Socielate accidere solent.

106 ORDINATIONES ET INSTRUCTIONES S. IGNATII
II - Typis IMPRESSUM MHSI. Mon. Ign. Epp. VI, 281 ex textu

: 1.
III- AucTORES Iparraguirre, Historia, 1, 75-79.
:
IV - Ratio editionis : Edimus textiim 1 seu origínale.
T ex tus.
[46y] [1] Circa li Essercitii spirituali, in'ha comesso N. P. de

esser' ricordo in ()í<ni banda ' clu- vedessoro di ado])erarli con Iiuo-
inini el etiani donne (quali pero vengano alia chiesa a pigliarli 2),
^ intendendo delli Essercitii dellaprima settimana, lassandoli qiialche
modo di orare secondo il ca])to loro
[2] Et questo s'intende sanza [sic] serrare le persone, anzi
che piglino alcune hore il giorno per tal effetto, perché in questo
modo si piló communicar a molti la iitilitá delli Essercitii insino
10 alia confessione genérale et qualche modo d'orare come é detto*.
[3] Et dice N. P. ch'ogni settimana vuole se li scriva se niente

si fa circa li Essercitii, cioé quanti li pigliano o vero quanti hanno
mosso a farli, come anche del numero delli scholari^
Per dar li Essercitii exactamente non bisogna stendersi
[4]
15 tanto, anzi si doveriano darsi solamente a persone molto capaci,
come sarebbe ad alcuni idonei per la nostra Comi)agnia o altre
persone d'importanza, perche alli tali sarel)be un singular aiuto,
et si collocarebbe bene il tempo in loro".
[5] Et non si maraveglie la R. V. che tanto strettamente si
20 raccomandi questa cosa delli Essercitii, perché fra li mezzi ch'usa
' Maxinuim iiionieiiluin liiiius documenti in eo consislit quod cuni tota

Societatc coinmunifatuin est taniciiiani Sti. Ignatii voluntatem cotitineiis.
Exilíele factum est ut tiiiu- qiiideni ciim iti Societate lesu collegia tantuni effi-
cacitatis habcre iiuipiebant, ut cctera miiiistcria fere obruereiit, haec schola-

rum iiislitiitio. l-^xercitioruni progressui non soluiii 11011 obstarct, sed etiam fa-
veret. De liis ómnibus Iparraguirri-;, Hislorin 1, 7 182.
^ De loéis aptis ad Exercitia niulienini in lioc ipso l)oe. 5 aniiot. 12.
' De iis qui primani hebdomadain faceré ])()ssuiit eir. l)oe. 2 11. 5 ; Doc. 4
11. 1
;
Miró, Doc. 22-23 11. 4 ; hoc Doe. 5 1111. 1, 7, 1 1, Ki, 18. Vide etiam quae S.
Ignalius de se ipso dicat in hoc Doc. 5 11. 22 et ef. \adal, Doc. 7, 11. 35 ; Doc.
12 n. 22 ; Doc. 18 1111. 74-78.
Cf. Doc. 33, 31, 13 11. 1!) in fine.
Idem iubet infra S. Ignatu:s, Doc. n. 9.
"De ICxeiciliis integris non tiadendis nisi paucis lioniinibus, infra nn. (i,
12, 18; .\Iih6, Doc. 22-23 n. 4 ; Doc. 33, 31, 13 n. H). \ ide etiam qualitates
(juae in iis qui integra Exercitia faeiunt, desiderantur, in Vitoria, Doc. 1,
n. 1 et quae ipse S. Ignatiu.s se facturum iridicat in hoc Doc. 5 n. 22.

DOC. 5 - NN'. 1-6 107
noslra Compagnia, qiiesto molió [)ro¡)rio. c por (¡uello Dio li e

N. S. si é servito innúmera bili anime", et la mag-
grandemente in
gior parte delli hiioni siippositi, che sonó hoggi nella Compagnia,
si sonno ridotti del seculo a quella per questa via di modo che
|)are, per volerla ampliare de buoni siippositi, sie questa una op- 25
tima via, et per maritati et altri secolari o relligiose persone etiam

utilissima, massime la prima settimana. [. .
.]
In margine scripti : «Questo cajjitolo delli Essercitii etc. si
mandó nelle altre bande ».
II

AD P. lOANNEM PeLLETIER. 30 MAI 1556
Praefatio.
I - Textus : 1. lial. lOti, f. 74r : Origínale. 2. Monac. II, f. 20v.

3. 3 Inst. 120, f. 74r.
II - Typis iMPRESsiM : MHSI. Mon. Ign. Epp. XI, 471, ex
textu 1.
III - Ratio editionis : Edimus textum 1.
7>.r/íí.s.
[74í;] [6]. Delli Essercitii, non essendo lemi)o de darli, non

sará necessario darli ; e fra le persone a chi doveriano darsi, qnelli
sonó in primo luogo, che potrian esser' atti delle religioni, non
havendo resolutione del suo stato, come sonó alcune persone in-
3 religione ms.
'
Praecipui fnulus I'xcicitiorum eiuiinerantur a Polanco. Doc. 2(1 ii. 2 :
Miró, Doc. 22-2:í iii Praefat ioiu" ; Doc. IS nii. !. ó; Doc. 12 nn. (i-S ; Dot-.
26 n. 22; GZ. Dávila, Doc. 31 ii. 44 ; Coruesiís, Doc. 32 ii. 11 ; Doc. 18

lili. 4, .5; Doc. 33, 3-4. 13 mi. 7, S, 1(1, 17, IS. Nadal eoruni cfficacitatem
appeliat adniirabilcni » Doc. 7 ii. 2, et lioc iiiiiiisteriinii .
inii)riinis efficax «
Doc. 7 n. 41. (",f. etiani quae ipst- Nadal, dicil in Ivxliortatioiie .sexta MHSI,
i:¡>f).Kadal, IV, ()ti7-()t).S et Doc. 10 ii. et De I-ahi. Doc. 21 n. 51 et Valknti.ni,
1
Doc. Kinii. 38-41. .Mkkcvhiani s, Doc. li)ii. 1 iiidicat fiuctiis qui aliquaiuio ex
sola fundainenti consideratioiie cajiti suiit. Doc. 27 ii. 1 o.steiulit fiuctuuiii va-
rietateni. Etiam iiulicatur .suinnia praecipuoiimi fructuuiii iii Doc. 34 ii. Ki.
In codeiii Doc. 31 n. 1 significatur has iitilitates pro]ioiieiidas esse initio I-^xer-

cilioruni. Cf. etiam n. 1 et (íagh.\rdi, Doc. 15n.2I.
5 geniose o erudito, o allre, quali, essendo agiutati, ¡¡otranno agili-

tare molti altri, quaiido fossi comoditá di tempo et luogo^
ci
[7] prima settimana si estendono a molte

Li esscrcitii della
persone, etiam donne et maritate ma, fatta la confessione gene- ;
ralo el lassalo qiialche ricordo et instructione del modo di orare

10 et examinar sua conscienza, non si |)assa oltre'.
[8] La seconda el terza setimana é per le persone che di sopra

ho detto, atte per esser' operarii. 11 luogo per li tali potria essere
nel medesimo eollegio, se fossero boni soggetti o in qiialche Casa
vicina
1j [9] E un mezzo di guadagnar asai gente per
pereiié qiiesto e
11 molto proprio della Compagnia nostra, N. P.
servitio divino, et
vuole che si dia aviso in una parola si son proposti o datti li
Essercitii a qualche uno o a nessuno, di che si po avisar in breve,
come del numero delli scholari
III
S. Ignatii ad P. Gasparem Loarte

5 lUN. 1556
Praefatio.
I - Textus : 1. Ital. 106, f. 78r.

II - Typis impressum : MHSI. Mon. Ign. Epp. XI, 495.
III - Ratio EDiTiONis : Edimus textum unicum.
7V.T/ÍÍ.S.
[78i;] [10] Quanto al dar gl'Essercitii, se si trata de donne

non acade darli in altro luogo che in chiesia publica, et se non
vengano loro ogni di, o vero ogni tre di che non diano
se li
[11] Quanto agl'huomini maritati, et altri finalmente che non

5 sonno atti al stato di religione, se gl' potran daré, venendo loro
2 bublica ms.
" VifJe supra hoc l)()c..5 annot. ti.
" Vide sui)ra hoc I)oc. 5 annot. .3.
De loco ad I-]xei( ¡tia facienda in Doc. A annot. 9.
" Idem oommendalur supra hoc Doc. n. 3.
De loco in cjuo I-^xercilia niuliei ibus tradcnda sint cf. supra n. 2; Miró,
Doc. 22-23 n. 9; N.\d.\l, Doc. 7 n. 35 ; Doc. 12 n. 22 ; Doc. 33, 34, 43 n. 83.
DOC. 5 - NN. 6-10 109
alia chiesa et tanlo alio dono, quanlo alli lali, baslaiio

o casa :
quelli della prima settimana, agioiigendo qiialclu' cosa del modo

(li orare et essaminar sua conscienza
[12] Per pasar innanzi alie altre settimane, non ogni' huomo
é capace, né in ogn'uno é ben speso tanto tempe come ci va ma 10 ;
in persone che, essendo loro agilítate, potrano loro giovare molti

altri, come sonó specialmente persone alte per esser buoni ope-
rarii, che non hanno risoiidione del suo stato et questi saria ;
bene che li facessero cxaclainente, insino alia resolulion.e almeno.

Benché, si si risolvano niale, et non si accomodano non si passa
inanzi, né anche con loro •\
[13] Se per simili si trovassi alcuna camera vicina, saria meglio.
In casa etiam qualch'uno buono supposito potria accetarsi per
tale effetto, se c'é luogo .se non, faciassi il meglio che si puó ^\
;
[14] Et [se] non si troverá comoditá de dar li Essercitii, si 20

potra scrivere questo stesso, id est, che non si danno li Essercitii
a nessiino.
IV

AD P. Caesarem Helmi. 4 lULii 1556
Praefatio.
I - Textus : 1. Ital. 106, 107í;-108r.

II - Typis Impressum : MHSI. Mon. Ign. Epp., XII, 77.
III - Ratio editionis : Edimus textum unicum.
Textus.
[1071»] non passare li Exercitii della prima settimana

[15] 11
si potria ordinare per una de diie cause cioé, per non essere ca- :
|)ace quelli che li fanno, né essere exi)ediente perderé niolto tempo

con loro, non se sperando molto frutto, o vero perché chi donna
li tali Exercitii non é troppo exercitato in darli. 5
[16] Per la ¡¡rima causa non conviene darli a persone che non
" De materia quae mulieribus in Exercitiis apta esse possit cf. Nadal
Doc. 7 n. 35 ; Doc. 18 nn. 20-27, 75-78 ; Hoffaeus Doc. 17 n. 3 ; Doc. 33, IW,
43 n. 83.
" De personls quibus omnia Exercitia tradi possiiit supra Doc. a niiot. C.
" De loco Exercitii.s apto in Doc. 4 ri. 9.
sonó acte per la religione comniiinemente, in fora de qiielli della

prima settimaua el de alehiini modi di orare >^
[17] Per la seronda haveriano difficultá de darli quelli che
10 non hanno la pratica in sé slessi pur quanto alli nostri non ce ;
seria inconveniente in darli etiam quelli delle altre settimane,

non inlrando pur nella materia delle eleclioni con loro quanto
al stato'", henché se ])()lria applicare ad alchun altre electioni
quel modo che se insegua nelli Essercilii, non toccando nel stato.
V
P, lOANNIS DE POLANCO EX COMMISSIONE S. IgNATII
AD P. FULVIUM AnDROZZI. 18 lUL. 155G
Praefatio.
I - Textus : 1. Ital. 106, 119y.

II - Typis impressum : MHSI. Mon. Ign. XII, 141-142.
III - Ratio editionis : Edimus textum unicum.
Textüs.
[119y] [18] Fra le cose che sogliono molto aiutar' et intrin-

zecamente gli homini, V. R. sa che una é molto principale, li Esser-
citii Gli ricordo adunque di adoperar quest'arme, molto fa-
miliari alia Compagnia nostra*»^, henché la prima setlimana se
5 puó stendere a molti con qualche modo de orar' agionto 2° ct :
per darli exattamente bisognaria trovar suggetti capaci et idonei

ad aiutare li altri quando loro fussino aiutati, et altrimente non
se dovria passare inanzi della prima settimana V. R. volti un
poco gli occhi a guadagnar'alchuni buoni sugietti per il servicio
10 del Signore, per li quali é ottima la detta via.
Repetuntur qu;ic dicta suiit in aniiot. (i et 14.
S. Ignatius in Constitutioiiibus F. cap. 8 11. 5 |n. 408] dicit : « post-

quam quisque in se ea expertus fuerit ». Cf. C.Z. Davila, Doc. 3) 11. 49 ; Doc.
3.3, ,'U, 43 n. 44. De praeparatione ad lixercítia tradenda in Doc. 7 annot. 39.
De electione religiosisiesuitis proponenda in Doc. 11 annot. 21.
'» De Exercitioruin utilitatibus supra hoc Doc. 5 annot. 7.
'*» ExercitiaesseSocietatis arma, repetunt testes allatiin Doc. 18annot. 10

^0 De iis quibus Exercitia primae hebdomadae tradi possint, supra in hoc
Doc. 5 annot. 3.
" Quibusnani omnia Exercitia dari possint, indicatur supra, annot. 6.
DOC. 5 - NN. 16-21 111
VI
Instructio S. Ignatii ad Patres Lusitanos
Praefatio.
I - Textus : 1. Epp. NN. 52 n. 39, f.l. Apographum tempore

P." Vitelleschi, ex Lusitania, ut videtur, missum. Paulo ante hanc
epistolam, hic titulus appositus est « Copias de algunas de las :
cartas de N. P. San Ignacio en la forma en que se hallan en el libro

o quaderno que está en el archivo de esta casa professa de Roma ».
In parte superiore huius documenti legitur « fol. 33 a la vuelta de :
la oja ». Et in fine, haec annotatio additur « No tiene data ni :
firma ».
2. Epp. NN. 52 n. 303. Transcriptio facta etiam, ut videtur,
saec. XVII. Titulum adhibet « Copia de una de nuestro santo P.
:
Ignacio ».
II. - Typis impressum MHSI. Mon. Ign. Epp. XII, 293-295 ex
:
textu 1 : Iparraguirre, Historia 1, 253-254.

III - Tempus NuUum huic documento assignatur, ñeque ulla
:
adiuncta externa adsunt ex quibus quandonam scriptum fuerit con-

cludi possit, sed ex comparatione cum aliis S. Ignatii documentis
suspicari licet instructionem hanc primis annis commorationis ro-
manae S. Ignatii scriptam fuisse scilicet annis circiter 1541-1544.
IV - Ratio editionis Editur textus 1 (A) cum variatis textus
:
2 (B).
Textus.
A los nuestros de Portugal, para guardarse y aprovecharse in

Domino.
[19] Yo, con aquella seguridad que de vosotros tengo, y te-
niendo por cierto que mis ])alal)ras serán tomadas con la misma
intención y sana voluntad con que las escribo, diré algunas cosas
en modo de advertir, como a mi ánima misma advertiría.
[20] Si yo allá me hallase, procuraría de escribir primero lo
que después avéis de i)redicar, y no predicando cosas dubias, ni
en las quales hallase difficultad alguna, mas llanamente corri-
giendo vizios y peccados con modestia y concierto.
[21] Si diese todos los Exercicios, daríalos a muy pocos, y le-
trados o personas muy deseosas de perfección, o de mucha ma-
nera, o que podrían ser para la Compañía
9-10 corrigiendo B, corriendo A II 11 los om. B
- \ ide annot. praecedentem 21 et annot. (5.

[22] Daría comúnmente los Exercicios de la primera semana,

15 y, confesándolos generalmenle y dándoles algunos exámenes, no
¡jasaría en iêneral más adelante
[23] En dar elecciones sería rarísimo, y con personas muy
deseosas de letras, o de quienes no nos podría venir embarazo
alguno porque acaeze, quando salen de los Exercicios y no an
;
20 hecho todo el provecho que se esperaba, ser tentados, y decir y

publicar que nosotros los querríamos hacer pobres, moviéndolos
a pobreza y religión
[21] No conversaría con mugares mozas y de poca manera, sino
en iglesias y muy j)úblico porque a una mano son leves y hora ;
25 sea vero o falso, frequenter se levanta mal humo de las tales conver-
saziones, por ser ellas en general más
y no constantes en el ser-
ligeras
vicio de Dios N. S. y después sus devoziones muchas vezes se
;
convierten, quándo en carne, quándo en fatiga, para que las haian

limosnas para sus necessidades corporales.
30 [25] Si combersare con mugeres en las cosas esjjirituales, sería
con nobles, y con quienes ningún rumor se pucliesse levantar,
sobre todo no hablando a ninguna muger a ¡nicrtas cerradas, ni
apretadas, mas en ])úl)lico, que lo puedan ver, para quitar todo
murmurar y suspición
35 [26] En todas conversaciones espirituales procuraría de ga-
nar más un grado de provecho seguro, que, por ganar ciento, po-
nerme en peligro por hacer yo al otro más adelante, o desconcer-
tado con él, aunque yo tuviese mucha razón porque un escán- ;
dalo, sea vero, sea falso, nos haze mucho más daño que si no hi-
40 ziesse más de la mitad de provecho que Dios nuestro Señor haze
por nosotros, máxime en este tiempo y en tales lugares.
[27] Tomaría por tema, de contentar a todos y a todas que
combersase y hablase, de modo que sintiessen en mí quando [hi-
ciere esto, que me muevo] ¡)or bajo y j)or humildad, y no por porfías
45 algunas, máxime en cosas que poco o ninguna cosa importan 2'.
15 confesando B |
dándole B alguno A
\
16 en general om. A
|| II 17 En
add. encerrar o jB 20 todo
II
— provecho] provecho todo B 25 sea] quier II B || 39
sea vero sea) quler vero quler B 40 de' om. B.
II
2' Vide aiinot. 20 et aiinot. 3.
^* De libértate relinquenda in electione iii Doc. 4 annot. 18.

" De loco líxercitiorum niulierum cf. sui)ra, annot. 12.
" Vide quomodo revera S. Ignatius haec üxercitiorum colloquia cum
mulieribus habuerit Compluti, aj)ud Iparraguirrií, Historia 1, pp. 2-,').
" De arte et prudentia a Slo. Ignatio adhibitis iti colloquiis cf. Iparrauuir-
RK, Historia, I pp. 10-12.
DOC. 6 113
DICTA S. IGNATII EX MEMORIALI P. LUDOVICI
GONgALVES DA CÁMARA EXCERPTA
Praeldlin.
Cum nuper et perfectissinie qiiidem in MHSI. Fonies narnitiri de S. Igna-

lio integrum hoc documentiini editiini sit, superfluum videtur iterum rejielere
quae ibi de codic¡l)Us, el de oditionis ratione iiidicatur. Sufficiat hie, ut in hoc

Exercitioruni voluniitie oiiiiiia quae de sua niethodo S. Ifínatius eogitobat
collecta iiiveiiiantur, testiis qui nostra intersunt ex illo iiioiuinieiito transeii-
bere. Quidquid cetenim de eo scire cupiel, ibi lector accuralissime declaratiiin
inveniet.
Textus.
[MI. F. narr. p. 658 n. 226] [1] Hablando de los exercicios dicía

que de los que conocía en la Compañía, el primer lugar en darlos
tuvo el segundo Salmerón % y después ponía a Fran-
P. Pabro S el
cisco de Villanueva y a Jerónimo Doménech^ Dicía tambipn que
'
Estrada" daba bien los de la primera semana.
' Petrus Favre, ut notissimum est, priinus fuit socius S. Iguatii in con-
denda Societate lesu. Xatus in vico Villaret (in Sabaudia) anno 1506, Pari-
sios venit anno 1525, ubi se S. Ignatio tradidit. Post itinera in Germania, Flan-
dria, Gallia, Hispania, Lusitania et Italia, obiit Roniae die 1 augusti 1546.
Inter beatos relatas est anno 1872. De modo quo Exercitia tradebat cf. J. Sola,
El beato Fabro y los Ejercicios espiriliutlcs de S. Iijnacio, Manr. 19 (1947)
42-62.
2 Alfonsus Salmerón natus Toleti anno 1515, Ignatio Parisiis se adiunxit
anno 1533. Ter concilio Tridentino interfuit. Multis in ojipidis contionatus est
multisque in locis Exercitia tradidit, praecipue vero Neapoli, ubi mortuus est
anno 1585. MHSI. Salmer. I, pp. V-XIX.
' Franciscas \'illanueva natus in vico \ illanueva prope Plasentiam (in
Hispania), Societatem ingressus est Romae anno 1541, ubi ab ipso S. Ignatio
modum Exercitia tradendi didicit. Anno 1546 erexit collegium Complutense,
cuius rector fuit ; ibi laboravit per reliquam suam vitam et multos selectosque
viros per Exercitia spiritualia excoluit. Obiit Compluti 6 maii 1557. Cf. Ipar-
RAGUiRRE, Historia 1, pp. 60-67 ; C. Abad, (7/í centro ejemplar de Ejercicios espi-
Compañía. El colegio de Alcalá. Manr. 20 (1948) 153-180.
rituales en la antigua
Hieronymus Doménech natus Valentiae (in Hispania) anno 1516, cano-
*
nicus ecclesiae metropolitanae valentinae, anno 1539 Parmae ingressus est
8 — Directoría Exercitioritm.
114 DICTA S. IGNATII P. GONCALVES DA CAMARA
[2] casa me acordaré, scilicet, quántas veces he natado

De una
cómo Padre en todo su modo de proceder observa todas reglas
el
de los Exercicios exactamente, de modo que parece primero los
haber plantado en su ánima, y de los actos que tenía en ella, saca-
das aquellas reglas.
II
[MI. F. narr. p. 676 n. 254] |3] Los Exercicios son mejores para
quien no está determinado en el estado de vida, porque entonces
hay más variedad de espíritus « y también quando alguno se viene ;
a tentar y está atribulado, por la misma razón. El modo que se tiene

en España de darlos al principio, in genere es bueno.
[4] Acordarme he de lo que el Padre me dixo un día, que nin-
guno querría que fuese al colegio sin haber primero hecho los exer-
cicios, a lo menos los de la primera semana, con los modos de orar ' ;
y acordarme he también de preguntar al Padre del dar Exercicios,

lo que le parece resolutamente.
III
[MI. F. narr. I 7ü4 n. ,30.5] [5] Hablando el Padre comigo de
in Societateni lesu. Roinae fuit secietarius Societatis aniiis 1544-l.'it,''), men.se

maio 154() Bononiam .se contulit indeque anno 1.517 in Siciliani, quam provin-
ciam per mullos annos rexit, scilicet annis 1551, 155;M5(il, 1570-1576. Postea
inHispaniam inissus, vitani dcgit Nalcntiae. nl)i iatn antea ainiis 155(1-1551
commoratus eral, ibiquc obiil anno 1593. Cf. Ipahr aiu ihhi:, Hisloria prae- 1
sertini pp. 10-11.

" Francisciis de Estrada (c. 1519-1584) naliis in oppido 1 )ueñas (dioec.
Palentinae). Cum Romae esset ephebus Cardinalis Carafa, S. Ignatiuin no-
vit. A Cardinale dimissus, post varios eventus Sto Ignatio anno 1538 se
adiunxit. Primum in pluribus Italiae oppidis magno siucessii contionibus
habendis et Kxercitiis tradendis vacavit. .Xnno 1511 l'arisios niissus ut studia
perficcret, inde Lovaniiim se contulit et tándem in l.usitaniani et Hispaniam
perrexit. In bis nationibiis priniis decennüs. cum imisitata animorum conuno-
tione, ministerio apostólico lunctus cst. De arte (pía polleíjat in tradendis
l-'xercitiis cf. li'AHHA(;riuRi:, llisíoria 1 praesertim pp. 17-21.
» De (pialitat ibus eoruni (pii se exercent cf. Doc. 1 annot. 1.
' Cf. Const. 1'. 111 caí). ' <'""i declaratione H |n. 277, 279|. lam l'o-
lanco anno circiter 1553 questus erat quod uegligerctur I<^xercitia sociis ro-
manis Iraderentur. MHSI. Pol. Compl. 1 (S5, (i". Cf. etiam Nadal, Doc. 7
n. .37. Doc. 1.S mi. 5(), (iO alloquitur de iesuitis (pii vel noiidum Exercitia fe-
cerant \cl taiituni priniam hebdomadam meditati fuerant. De modo que

iesuilae romani in'imis annis Exercitia |)eragebant cf. Iparraouirre, Histo-
ria 2, pp. 260 ss.
DOC. 6 - NN. 2-8 115
los Exercicios del abad', me dixo lo que se sigue: Primeramente,

que agora ya no valía nada, hablando del rigor con que se daban
los Exercicios al principio"; que entonces ninguno los hacía que-
no estuviese algunos días sin comer (nemine tanien persuadente) ;
y que agora esto no se atrevería a consentillo más de un día [a]

algún subjecto recio, aunque de lo pasado no tenía algún escrúpulo.
Todos los primeros Padres hicieron los Exercicios exactamente y
apartados y el que menos abstinencia hizo, estuvo tres días sin co-
;
mer ni beber ninguna cosa, excepto Simone, que, por no dexar sus
estudios y no andar bien sano, no dexó su casa, ni hizo ninguno
destos estremos, sino que le daba el Padre las meditaciones etc.
[6] Fabro hizo los Exercicios en el arabalde de S. laques, en una
casa a mano esquierda, en tiempo que el río Secana se pasaba con
carretas por estar helado. Y aunque el Padre tenía esta advertencia
de mirar en los labios si se pegaban, para conocer si no comía el que
se exercitaba, quando examinó a Fabro halló que ya había seis
días naturales que no comía ninguna cosa, y que dormía en camisa
sobre las barras que le traxeron para hacer fuego, el qual nunca
había hecho, y que las meditaciones hacíalas sobre la nieve en un
cortil. Como el Padre esto supo, le dixo « Yo pienso cierto, que :
vos no habéis pecado en esto, antes habéis merecido mucho yo :
volveré antes de una hora a vos, y os diréy lo que habéis de hacer ».

Y ansí se fué el Padre a una iglesia cercana a hacer oración y su ;
deseo era que Fabro estuviese tanto tiempo sin comer, quanto el
mismo Padre había estado para lo qual le faltaba poco. Mas,
aunque esto deseaba, no se atrevió el Padre a consentillo después
de hecha oración y así volvió a hacelle fuego y de comer.
;
[306] [7] Maestro Francisco"*, ultra de su abstinencia grande,

porque era en la isla de París uno de los mayores saltadores, se ató
todo el cuerpo y las piernas con una cuerda reciamente y ansí ;
atado, sin poderse mover, hacía las meditaciones.
[8] se ató todo

Parece que na medita^áo se Ihe oflereciáo ao pensamento os
saltos e festa que avía passado na ilha como cousa de que natural-
mente gostava e pera se vencer na raíz desta payxáo, atava os mem-
:
bros, atormentando-os com as ataduras, contrarias á ligeyreza e

abilidade dos saltos.
« .\gitur de Hieroiiymo Mautinengo. Cf. MHSI, Fonles narr. I 691 annot. 3.

' Huius rigoris mciitioiieiii faciuiit Miró Doc. 22-23 n. 45 ; GZ. Dávila
Doc. 31 n. 77. Miró etiaiii loquitur de eadeni re iii Apología Exercitiorum
¡II -MHSI. H.ierc. p. ()93. De paenitentia quae in Directoriis praescribitur cf.
Doc. 2 annot. 2. Cf. etiam Ii'arraguirre, Historia 1 190, II 243-244, 340-342 ;
et de paenitentia quae in Exercitiis commendatur in Doc. 2 annot. 2.
Id est per septem íntegros dies, ut refert ipse S. Ignatius. Cf. MHSI,
Fontes narr. I 398.
Agitur de S. Francisco Xavier.
-
116 DICTA S. IGNATII P. GONCALVES DA cAmaRA
[9] [307] Pedro Codacio a quien también el Padre dió los

Exercicios, estuvo tres días sin comer, aunque era grande comedor
y regalado, y hombre que en el tiempo de Clemente governaba a
uno que governaba al mismo papa Clemente
IV
[10] [F. 311] El Padre juzga que a personas

narr. p. 708 n.
de quien se espera que pueden venir a seguir la vía de perfección
aunque pidan los Exercicios, no se le[s] den abiertos.
abiertos
[11] Chamo
Exercicios abertos, quando o que os toma nao está
de todo recolhido, e somente tem algum tempo pera as meditafoes,
saindo todavía a entender em suas occupaôes.
[12] [312] En los Exercicios no se ha de dar nada por escrito
Iten, no se ha de hablar en religión, sin que primero se hayan pro-
puesto los preceptos y los consejos in genere, y se haya determinado
a los consejos Y así dixo el Padre, sabiendo hoy de uno que
no observaba esta regla, que no los sabía dar.
[13] [313] Dixo el Padre que quería hacer un Directorio de cómo
se habían de dar los Exercicios, y que Polanco le preguntase las
dudas a qualquiera hora, porque en cosas de los Exercicios no le
sería necesario pensar mucho pera responder a ellas.
Este direitorio fez N. P. logo, e eu trouxe hum treslado pera
esta provincia
" Petrus Codacio (Codazzo) oppido Lodi, canonicus Catiiedralis

iiatus in
eiusdem loci, eurialis Pauli III, primus italus Societati anuo 1539 nomen
dedit, cui primam ecclesiam (S. Maria della Strada) doniumque obtinuit.
Rebus temporalibus praefectus multum nasceutem Societatem iuvit. Obiit
die 7 decembris 1549. Cf. Tacchi N'entuiu, Síoria v. II p. 2», 21-24.
Significare videtur Vicarium Urbis Philippuni Archinto. Cf. Tacchi
Venturi Storia v. II p. 2>, 21-22.
" Contrariuni dicunt ipse S. Ignatiu.s in Directorio autograi)ho et non
nulla alia Directoría antiqua. Vide textus Doc. ,S annot. 6.
Ut electioni.s materia gradatim projionatur, commendant testes ad-

ducti in Doc. 1 annot. 25.
" Agitur sine dubio de Directorio autographo Doc. 1. líxemplar allatum
a P.^ Gonâlves da (támara in Lusitaniam, vel salteni illius apographum vi-
detur esse codex qui invenitur in Archiv. Rom. S. I. Insl. 221.
S
PARS SECUNDA
ANNOTATIONES ET N S T R U CT
I I ONE
ANT IQUAE
,
EXCERPTA EX MONUMENTIS P. HIERONYMI NADAL
Praefatio.
P. Hieronymus Nadal '

nullum, quantum scimus, Exercitiorum
Directorium scripsit. Sed in suis multiplicibus instructionibus et
exhortationibus non raro regulas de eoruni momento, utilitate, usu
tradidit.
Cura vero eximius hic vir magnae auctoritatis sit,atque intime
genuinum Societatis spiritum, ipso Sto. Ignatio magistro, hauserit,
fere necessarium nobis visum est, hic ea colligere quae de modo
Exercitia tradendi et de eorum eíTicacitate in médium ille protulit.
Ex EXHORTATIONIBUS HABITIS IN HiSPANIA 3. 1554
I. Textus : Insl. 98, ñ. 128y-r29/-. Apographum scriptum manu

P. Emmanuelis de Saa, socii PJ« Nadal in itinere, correctum non
raro manu ipsius PJ» Nadal. In f. 102 titulus positus a P. Saa :
« Ad declarationes Conslitutionis Societatis lesu », correctus est ita

a P.'^ Nadal « Meditationes quas habuit
: in Hispania anno 1554 ».
II. Typis impressum Nicolau, Jerónimo Nadal, Obras, 476-77.
:
III. AucTORES Nicolau, Jerónimo Nadal, Obras, 75-77 Mon.

: ;
Ign., Fontes narr. l, 302-304.
' Orlus Palmae (in Ínsula Mallorca), 1507, in Societalem Romae 154.5
a Sto. Igtiatio, qucm auno 1535 Parisiis cognovcrat, est admissus. Tempore
Sti. Ignatii fuit rector Coll. Messanensis (1548-1552), et Connnissarius Gene-
ralis in Hispania (1553-1554). i:)estínatus aii Cônstitutiones Societatis pro-
mulgandas, i)eragravit Germaniam atque Italiam (1555), et Hispaniani (1555-
56). Mortuo Sto. Ignatio, Collegio Romano praefuit. Tempore P. Laínez fnit
Assistens Germaniae, visitavit Hispaniam et I.usitaniam (15{)l-62), Galliam

Belgium et Germaniam (15(j3). Fuit postea Collegii Romani Superintendens
(15(54-6(3), Visitator Germaniae (1566-t'),S), Assistens Hispaniae (1568-1571),
et Vicarius Generalis (1561-1573). lUtiniis vitae annis versatus est Halae
in .\ustria et Romae in domo probationis S. .\ndreae, ubi pie obiit die 3
aprilis 15S0. Cf. MHSI. EN. I, vi-xiv.
120 EXCERPTA EX MONUMENTIS P. HIERONYMI NADAL
IV AdIUNCTA HISTORICA.
P. Nadal, Commissarhis Generalis Hispaniae die 10 aprilis 1553
constitutus, plura collegia visitavit, in quibus, exhortationes de
novo Instituto sociis faciehat. Inter alia quae explicabat, etiam
de I-]xercitiis spiritualiiius agebat et quidem hac prima occasione
valde f<eneraliter, indicando eorum naturam, indolem, efTicacitatem.
In secpientibus vero docunientis, eum sine dubio iam hoe instru-
mentum spirituale melius eognoscebalur, ad singula, de usu et
tractatione, capita deseendit.
V. Ratio editionis Edimus unicum apographuni sed

: notamus
typis italicis quae ipse Nadal adiunxit,
Textus.
[1] [1281»] [Est concursus quídam] supernaturalissimus quo quae-

ritur cordis puritas et perfectio ;
idqiie facimiis, sequendo Ecclesiam
el quod Doctores tradiinl, per Exercüiorum praxim et eiiis fruclum.
Quaerimiis, inquam, hoe concursu radicitus veritatum intelli-
5 gentiam.
[21 Ad quod iuvamur Exercitiis, quibus Deus et admirabilem
contulit efficaciani cuius praecipua
volun- causa est divina
tas, ul Dei operibus. Dat enim Deus quibus vult ver-
in aliis
bis efficaciam quanidani, suani in boc i)()lentiam manifestans,
10 [129/] quod apparet in sermone illo Stei)iiani ^ Cum enim nihil
fere habeat, quam quod in Scriptura alias continetur mirabilem ;
tamen videmus efticaciam bal)uisse, cuius rei non aliam quam

Dei voluntatem possumus reddere rationem ^
[3] Sic etiam de Exercitiis (quae nihil fere hai)ent quod non in
15 aliis libris reperialur) sentiendum est, quod, scilicet, a Dei volún-
tate, hanc, quam videmus, habeant efñcaciam.
[11 nihilominus reddi ratio quaedam ul consequens*.
Potest
Tollunl enim Exercitia, optimoque ordine, ])erfectiünis impedi-
menta atque eo modo qui a doctoribus sanclis traditus invenitur.
20 Nam primo puri>alur animus per confessionem generalem etc..
atque ita ut etiam venialia sollicile exUrpentur, vincantur pas-
siones, debilitentur inclinaliones (quae est prima Exercitiorum
pars).
6 Deus del. máximum || 8 aliis del. multis ii

10 apparet svji. Un. \
enim sh/j.
Un. II 12 habuisse prius habuisset, seq. del. cum aii illos loquoietur
'
De vi et fructu Excn itioruni in Doc. 5 aniiot. 7.
í Cf. Arl. 7, 2-5.S.

^ Valde siiTiililer sed clarius loquitiir Doc. IS ii. 1.
ÜÜC. 7 - NN. 1-8 121
A(klo quod sacramenlis adiiiiigiL ol iisiiin ¡ic(¡ücnlriu exttmi-

[5]
nnm idque diligenUssime, ñeque enim, etsi re i|)sa parxa liaec 25
videantur examina cop.temn.en.da suiit, sed sunl |)lurimi íacieiula.
Purgatur autein mens per examina, ne possil oralio inipediri. l^^st
aiitem notamlum qiiod habet examen mirahilem ordinem, ul
l)atet.
[6] Non est aiitem silenlio ])raeLereundum qiiod eoniungil ibi ^0

sacramenti virtiis diim qiiis projjonil conliteri el salisfacere . . .
[7] [130/;] Modiis et ordo Exereitioruru est purgatio, ilinminalio,
unió, procedilurque in ipsis ul oj)orlet, scilieel, ab inlimis humililer

et sine euriosilate cum magna lide el spe.
II
Ex EXHORTATIONE 8» HABITA CONIMBRICAE A. 1561
Praefatio.
I. Textus Ms. 6336 Biblioth. Nationalis Madrid. Apographum

:
sacc. XVI. Hxhortationes Patris Nadal transcriptae fuerunt tem-

pere et loco quo habitae sunt,
ut nobis constat ex testimonio P.'»
Vancgas qui Hxcogitata ratio fuit ut ab aliquo excipe-
scripsit : «
rentur, nobisquc saepius per otium pervolutandae manerent, tam-

quam reconditi quidam nostrae Religionis thesauri » MHSI. Epp.
Nadal I, 804.
II. Typis impressum Nicolau, P/d//cas espirituales py). 100-101.

:
III. AucTORES NicoLAU, Jerónimo Nadal, Obras pp. 86-91

:
;
NicoLAU, Pláticas espirituales, 13-30 ; MHSI. MI.F.Narr. II, 140-143.

IV. Adiuncta HISTORICA : Habes ea perspicue indicata in MHSI.
MI. F. Narr. II, 141-142.
V. Ratio editionis Edimus textum unicum, eorreetis
: lamen
nonnullis parvis mendis manilestis scribae.
Textus.
[8] [34í;j Quanto

primera [pruei)a] de Exercicios deve-
a la
mos todos tomarles yuntanienle, o si uno es malo de cabeza

que los haga i)oco [a ])oco]\ y sei' bueno (jue se agan es claro,
•24-2.5 usum — examinuni /;rn/x /;;. / examen iiuotiiliaiuiiii il -'(i examina hi

iiiarg. sunt del. (sed ut (iuo(l<iuani verbuni evanKelii veneianiui)
|
satisfácele ;¡ M
del. Est et aliud examen ad omnimodani purgationeni, (|Uo et nunc ntitur 1'. Igna-
tins, \it videatur quantum sit neeessarium, sccundum qnod ínsurgit primo quis mane,
quasi ad bellum se accingens, ad quod Del gratiam postulat.
' De interruptione Exereilioium in Doe. 1 aiiiiol. 12.

122 EXCERPTA i:x MONUMENTIS P. IIIERÜNYMI NADAL
pues OS inoneslor gran yadiislria y modo on que uno dexe las malas
5 costumbres con que viene del sé.-ulo, y para esto grandemente
aprovecha la oración para la qual en ellos toma principios y ;
desto diremos abaxo.

[9] Házense también los Exercicios al principio i)ara ûe se
tome de cada uno probación, si puede algo en las cosas spirituales
10 y si es apto para la oratión pues tanto [35r] releva^ a nuestro
instituto, que si uno nada prestase para ello, no sería de ])arecer
que se adinit tieso.
[10 Holova tanibiou i)ara (pío so|)a ol Sui)eri()r que lo deve de

aiudar loudondo a la soinana en que más so ajjrovochará, si en
al
15 la- primera, si on la segunda etc. exercitándole en las cosas de
ellas*.
III
Ex Ordinationibus pro Collegiis
Prucfatio.
1. Textus.
1. Inst. 20S, f. 130/--f', Vi'iv, 137f>. Apograpliuni eiusdeni lenipo-
ris. In fol. 129;' litulus so(|uens : liespucstas de Uts dudas que pre-
guntó el P. Miyucl de Sasu . Dubia ¡¡roposila tuoraut oocasione
visitationis t'aotao in oollogio ('-oniml)riconsi auno Ex hoc
d(H unuMilo trariscrihiiiuis cpiao nn. 11-20 inseruntur.
2. Insl. Aliud (locumcnluni, et si in ipso códice in-
-JO.s. I. 1(17/'.
vonialur, trausori|)luni a scriba nobis ignoto, sed aecpiali Patri Na-

dal. In eo transoribuntur regulae quas P. Nadal annis 1561 et 1562
buenos ms. II 11 iiadal nadie ins.
' Vcrl)uni rck'va •• qiioú scriba lusilanus e sua liiigua desumpsit iii hoc
loco irtcm valct ac « interest » vel his])anuni vcrbuin < importa
« In exhortalione habita in Hispania anno I,í54, haec dixit l\ Nadal :
« Opoi tet proboUii- ([iiicnnuiiic ad noslronmi consoitiuni adniittitur, aptusnc

.sit an iiu'ptus ad orationem. Ideo(|uc i:\eicitia daiitur (quae est prima pro-
batio) (iiiibus non soluni practendinuis ciini in si)iriti! adiuvare (quod cum
extrancis ct oniuil'us facinuis). sed nuilto niaiíis ad lentandmn sumendumque
de eo experinu'iiluni (|uaiUinu valcat in spirilualil)iis, ideoque adnionendus
is qui dat Excrcitia ]iii)l)an(lo. nt in lioc niaxlTiie invigilet attendens quomodo
se habeat in cpiidibct parto I^xcrcit ioiuni v. <<v. in prima hebdómada quam
penileiiter. in secunda (|iiaiit(p luni fruclu, [fructu : corr. Xadat, ¡¡rius gustu]
quomodo (-hristum incclitclur . utque in illis meditationibus cum gratia con-
curra!. Similiter in tertia. (piai la etc., quae omnia deinde referat Superiorl »
.V«.S7. //í.s7. 9S, f. r>Or-f. Cf. cliani hoc Doc. 7 nn. IW-'.U.
DOC. 7 - NN. 8-11 123
Provincialibus Hispaniae dederat. Titulus fol. íólv «Resoluciones

del P. Mto. Nadal que se dieron a los provinciales ». Et in margine
sinistro : « Al provincial de Aragón », qui tune Icmporis erat P.
Antonius Cordeses. Ex hoc monumento
sunt nn. 22, 23.
3. Ilisp. 90, f. exeuntis, ¡n (luo ordi-
241/-Í;. Codex sace. XVI
nata fuerunt sceundum materiae varictatcm, multa a P. Nadal
pluribus in domibus et pro re ae tempore pracscripta. Noslra in-
tersunt quae sub rubricis « Exercitaníes » (fol. 24\r) et « Exercicios »
sunt collecta. Ad hune codicein pcrtinent nn. 21-28.
II. Ineditum.
III. AucTORES NicoLAU, Jerónimo Nadal, Obras, 101-102.
:
IV. De origine harum ordinationum :
P. Hieronymus Nadal cuni collegia visitabat, non solum ex-

hortationes ad totam communitatem habebat, ut dictum est, sed
etiam instruetiones cum generales tum speeiales de domus vel pro-
vinciae regimine et de aliis ad Institutum pertinentibus, scriptas
relinquebat.
Simul cum his ordinationibus in multis domibus servabantur
responsa ([uae idem Visitator dederat ad dubia, ab aiiquibus Pa-
tribus proposita, ut hic a P. Michaele de Sousa ^.
ürdinationes, mónita, res])()nsa in unum collecta fuerunt ut
superioribus íacilius ad manum csscnt. Unum ex his codicibus in
Lusitania compositum hic referimus textum primum. :
Ex hac congerie, alia ordiuata collectio orla est, quam nobis

ofTert cod. N. E\ his etiam multa sumpsit P. Miró ad suum docu-
menlum elaboraudum, (|uod postea melius ab alio (()in|)actuni
nomine Ritus et Traditiones Societatis » apparuit, et sunmia at-
que compendium primigeniarum Societatis traditionum est habitum.
V. Ratio editionis Edimus, prae|)ositis eisdem uumeris qui :
in codicibus scribuntur, textum cod. 1 (I) et 2 (N) indicando va-

ríala textus 3 (H). In postremis mimeris 23-2(5 edimus textum
unicum (H).
Tcxlus.
Que todos hagan los kxehcic.ios.
[11] Dar lo;> Exercicios espirituales a los que se reciben

[1.30r]
a la Compañía es necessario |)or la Conslituición^ y no paresce
' V. Mic'liael ik' Sousa natus iu oppido Santiué.ii (iii l.usilania) c. 152)
e iiobili progenie. Cum Stus. l-raiiciscus Xaverius ct 1'. Sitnori lôdrigucs
a. 1,5J0 riyssipoiie in regia laborahant, Michaei unus e ¡lucris aulicis eral.
Ingressus in Societateni (lie 24 dec. 1.") }."), feci' |)r()f ssloiiem solleiinieni (lie
15 .sejit. 1.5()() el fere per totani vilani l 'lyssipoiic npciain <I(m1íI lontionibus
et confessionibus. l-'uit I'raeposilus Donius l'rofcssac Sti. lícnhi ( 1
.")7 1- 1 575) ;
Hedor Collegü Conimbricensis, \ifei)raep()siUis l'roviniiae. Mortiius est 7

feb. 15S2. ARSI Las. 43, f. 25(i/-. A. Frwco, Imagen da virlnde ein o no-
viciado . . . de Coimbra, I, 71)1-768.
» ICxanien caí»- 1 'i- I""- '>•. t'')!-
124 EXCERPTA EX MONUMENTIS l\ HIERONVMI NADAL
avrá causa porque le coinuten. en otras experiencias, como las otras

se pueden comutar con juizio y dispensación.
5 [12] Y ansí todos avrán de passar por los Exercicios, con esta
observación, que a los que son determinados a la Compañía no
se den electiones', y que a todos más fácilmente se den los Exer-
cicios de la primera semana con alguna miditación de la 2* semana
para que tengan introductión del modo de miditar.
10 [13] Et tamen que no se dexen de dar todos (sin las electio-
nes como se ha dicho) a qualquier que no se vea cosa porque no
se los ayan de dar, como sería notable incapacidad o notable inu-
tilidad, o indispusiyión de cabeca o otra corporal
[14] Quanto tamen se ayan de dar todos o parte como se ha
15 dicho, esto verán, considerando los particulares, los superiores
ordinarios, y para esto se advierta que los Exercitios se dan en una
manera i)or proba t iones, de otra i)or necessidad de [30y] los su-
biectos.
Los que se dan por necessidades, ternán la necêssidad
[15^
por regla los que por probación se dan, hablando de los Exer-
;
(jigios de la primera semana a los que entran en la primera proba-
ción en el tiempo della por siete o ocho días, y esto luego en en-
trando en la primera probación
[16] Y con estos Exercicios agan la confessión general, y echa
^5 harán lo más que se loca en el 1" caintulo de la primera parte l^
y ansí los Exrrcicins ^ la c;)!it\>sinn jôneral será su ))rimera cosa

y la última reconciliarse y tomar el Santísimo Sacramiento, y todo
ello se puede hazer en doze o quinze días como se dize en el dicho
capítulo 4"
30 [17] Si darán por probación los otros Exercicios, estará a juizio
del Superior todavía paresce que al ordinario, después de aver
;
uno entrado en casa y servido algunos officios, se les podrían dar

los Exercicios todos, sendo ellos capazes, como se ha dicho.
[18] Y si se hiciessen todos los Exercicios antes de la primera
35 l)robación. sería mejor comúnmente
34 si] se I
' De electione iesuitis non proponenda in Doc. 11 annot. 21.

'° De rationibus cur Exercitia aliquando interrupta sunt in Doc. 1 an. 12.
" Cf. Iparraguiruk, Hisíoria 2 cap. S mi. 11-12 pp. 273-27t).
" In Const. P. 1» c. 4 n. 3 litt. D l!t(;| et ii. (i |n. 20()j.
" Const. P. 1» c. 4 n. 1 [n. 190].

Cf. supra hoc Doc. 7 nn. 8, 9.
DOC. 7 - NN. 11-25 125
[19] [133í;] Los Exergicios no se den en casa a ningún forastero.

Podráse tamen hazer diligentia de tener algún amigo que tenga
algunas cámaras que pueda tener algunos que quieren hazer Exer-
qiqios y no aliándose esto, se podían dar en el collegio de abaixo
en alguna cámara apartada. 40
[20] [241r] Los forasteros que hizieren los Exercicios en casa es
necessario que paguen la costa y pudiendo no se hagan en
casa y quando se hizieren, sea en el collegio de abajo.
^21] Quando cómodamente no se pudieren dar los Exercicios
a los de fuera, fuera de casa, entonces se les podría dar algún 45
aposento dentro della, lo más apartado que se pudiere de la con-
versación de los hermanos, specialmente siendo de quien se espere
mutación para la Compañía
[22] Ordinariamente, por el principio que tenemos de pobreza,
deven los forasteros que hazen los Exercicios pagar la costa pero 50 ;
donde el collegio fuesse rico, o en caso juzgasse el Rector rationa-

biliter que no se deve pedirles nada, se puede hazer. Y no será
menester pedirles nada quando probabiliter se juzga que después
ellos lo satisfarán
]23] Y
consuetud que aya en .Spanha de hazerlos en casa 55
la
no se mude,no uviesse gran comodidad fuera.
si
[24] [241í;] An Exercitia quae traduntur, in scriptis tradi de-

beant Responsum Bonum est puncta dictare, vel scripta relin-
'? :
quere sub brevitate, quae tamen verbo latius explicabuntur

[25] Que los Exercicios se diesen en rigor como se solía así en 60
clausura como en otras cosas, que por falta de eso se piensa no se
i2 podiendo í 49-54 Ordinariamente

;
—
satisfarán] En el aviso que los foraste-
ros que, hazen los exercicios en casa, es necessario que paguen la costa entiéndese
ordinariamente, hoc est, por el mismo principio de pobreza que tenemos, no devemos
ser ansí largos en cosa que no debemos espender. Todavía en donde el coUegio fuese
rico o en caso juzgase el rector racionabiliter que no se deve pedirles nada, quando
probabiliter se juzgará que después ellos lo satisfarán H53 consuetud add. que aj-
—
i
en España Hcasa add. que es en España

| B
que ¡
España om. H
España H,
\
Spanha .V 56 uviesse] es aviendo

|| U
Hoc verbo de abaixo vel de abajo [cf. n. 20)

< significatur aliud colle-
gium quod Conimbricae in recessu quodam
Societatis erat. nam haec mónita
pro collegio Conimbricensi data fuerunt.
" De expensis solvendis in Exercitiis in Doc. 4 annot. 13.
De loco ad Exercitia facienda apto in Doc. 4 annot. 9.
•» De loco in quo Exercitia fieri poterant in Doc. 4 annot. 9.
" De expensis solvendis in Exercitiis in Doc. 4 annot. 13.

" De scriptis relinquendis in Exercitiis in Doc. 3 annot. t>.
luiga ya laiilo frulo -'. Hesponsimi : Parocc l)ieu so don exacta-

monte sciiiiiu la ([iialidad (k- las pcMsoiias, conformo a lo quo dizon
65 las 18, 19 y 'iO anolaoiouos do los misinos Exorcioios.
La |)alal)ra do los P^xoroioios
['HV\ so onmiondo, y a de dezir
etiamsi planum comportnmqno osl --.
[27] Tamolsi io<<nlis ullimis Exoroilionim " cavoatur non esse
quid pul)lioo |)iaolalis liominihus aut ])r¡noipii)ns ohloqnendum,
70 posso tamon noslios priv;ilim oos adinonoro sui veriim haoc
ofíitii,
admonilio oantio ost no oxoal in |)ul)licnm acorhitatem ot in-

famaliononi.
[27*] Quüd si timoatnr, sn[)orsodondnm potius est illa privata
admoniliono el omnino (juidem animadvortendum est, primum
75 ni haoc adnK)n.it¡() fial por alium, qiiod si nocessitas nrgeret et
alins non sil quiadmonoal lauta cnm prudencia alquo moderatione,
ros osl transiiJonda, ut plano amonitio suavitor accipiaUir el fruc-
Inm paria 1.
IV
Ex InSTRUCTIONE GENERALI RECOGNITA A. 1576.
Praefatin.
1. Textus :
1. Inst. 219, f. 43ü-45y Codex ab ipso Nadal appellatus

;
« nipoTÓTiijiov» in quo continetur prima documcntorum adumbratio,

ut haec ab illo primum scripta esl, sed ab alio scriba transcripta.
Postea vero ipse Nadal in eodem códice multa emendavit, addidit,
oblitteravit.
2. Inst. 223, fí. 256v-258v. Prae se fert secundum documenta-
rum gradum. Ka quae Nadal in priore códice emendaverat, scribo
in ipso texlu transcripsit. Iterum lamen ipse Nadal novas emenda-
De (lelettibus commissis in t^xcrcitiis tradeiulis ¡n Doc. 24 aiinot. 1

'-'
" Regula décima quarla a<l seiitienduin cum Eeclesia (n. 3()()), quae
hispaue ita se lialict Dado (|ue sea muelia verdad (jue ninguno se puede
: "
salvar sin ser predestinado ...» a V. t'rusio modo eondicionali in latinum ita
esl N'ersa : cliamsi plañe eompertum def initunitiue csscl » loeo teniporis prae-
scidis subinncl ivi. 1'. Tilomas I'edroelie O. P. et alii praeclari theologi ex
hoc modo conditionali eoiuluserunt in l'xeieitiis opinionem Ambrosii
Catliarini defcndi, ([ui asserebat etiam non praedesl inatos salvari posse. Ut
mala inde jirovenientia vitarentur, Nadal his monitis iubet ut loco vocabuli
« esset » verbum " e,st » in transcriptionibus poneretur. Cf. de hac controver.sia
MHSI Hxerc. 1.'j4-158, et Iparhaocirre, Historia 1, 100-001.
2' Regula ad .senticndum cuín Eeclesia (n. 3fi2).
uoc. 7 - NN. 25-27 127
tiones huic secundo textui apposuil, sive delendo, sive adiungendo,

sive mutando, sicut prius fecerat.
3. Inst. 97, fí. 140-143. Hic codcx fere omnia quae in secundo
a Nadal correcta erant, in ipso textu praebet. Sed praeterea alia,
etsi paucissima, in textu Icguntur, quae ipse Nadal postea et in
códice sequenti iteruni emcndavit. Et si scriba eiusdem temporis esse
videtur, nullum tamen vestigium P'^. Nadal hic adest.
4. Inst. 224, fí. 310/--313. Ultinuis documentorum status. Om-
nia quae in cod. 2 Nadal emendaverat et auxerat, nunc in unum
nitide et accurate coagmentata inveniuntur. Novae tamen correctio-
nes alia manu nobis ignota faclae etiam in hoc códice reperiuntur,
quae vero et paucissimae sunt et generatim eo tantum spectant,
ut manifesta scribae menda corrigantur. Aliquando tamen quibus-
dam clarioribus verbis verbum addit ad vocis obscurioris vel ge-
neralioris sensum enucleandum aut falsas rei explicationes evitandas.
II. Typis impressum Epp. Xadal, IV, 596-598.
:
III. Al ctores NicoLAU, Jerónimo Xadal, Obras, 53-58, 108-109.

:
IV. Natura documenti Congregatio generalis secunda ' iussit

:
P»"'. Nadal, ex innumeris Instructionibus, quas pro variis domibus

conscripserat, ea quae maioris momenti essent ac toti Societati
utiliora, excerpere, et in novani ampliorem et universaliorem In-
structionem collecta, Provincialibus tradere. In illis enim multa
continebantur quae eis adiumento esse possent ad subditorum di-
rectionem.
Sed P. Nadal novis visitationibus distentus, atque in aliis gra-
vioribus negotiis occupatus, haec Congregationis mandata exsequi
non potuit, etsi ipse P. Generalis S. Franciscus Borja ut his in-
structionibus finem imponeret, eum urgeret -.
Tándem aliquando postremis vitae suae annis in Halensi se-
cessu quieten! et otium habuit ad hunc laborem perficiendum, ibi-
que, minutis et rebus ad domus singulas pertinentibus ablatis, prio-
res suas instructiones ordinavit atque disposuit.
Proferimus hic ergo normas quas in hac generaliore instructione
de Exercitiis spiritualibus ille collegit. Sed, ut in descriptione codi-
cum indicavimus, suo labore numquam contentus, simul ac scriba
instructionem transcribebat, ipse alia et alia addebat.
V. Ratio editionis Edimus textum 4, id est defmitivum (N).
:
ita tamen ut in eo emendationes variis temporibus a Nadal factae,

conspici possint. Itaque omnia quae primo codici (A) ipse manu
propria addidit, interiecto spatio transcribimus, quae
vero tertio codici (In.) etiam manu propria adiunxit, typis italicis
notamus. In apparatu vero tam ea quae ipse delevit quam ea in
quibus ceteri códices 1 (A), 2 (I), 3 (In.) variant indicamus. Quae-
dam manifesta menda quae in nostrum codiceni 4 (N) irrepserunt,
ex aliis codicibus corrigimus.
1 Instit. S. I., II, 206-207.

í Cf. KX. III, .')r)l, 581-87, 734.
Te.vim
[28] [lUOvl Si aliqiiis j)er conversationes externas iacturam sen-

tiret spirilus el ;ili(|iia ex parte seeularis íieri, et parum aedificare
proximiim, sei])sinn i ii v a r e c o n t e n d a t ordinariis Socie-
lalis reniediis. diliiJen l e r et induslri e i n spiriUis siiavitate.
^ [29] Hemedia auteni ea intellií>(), qiiae adhil)eri solent : nempe,
legere libros s|)iril nales, sae|)ius communieare, ])liis habere teni-
poris ad oraiidum, el, si ()])us essel, faceré Exercitia spiritiiaHa vel
partein eorum, externas etiam mortificationes exercere omnia ;
vero ex eoasilio vel confessarii vel superioris qui, ex rei et perso- ;
10 naruni varielale, varia addere poterunt vel etiam mulare inedia,

et ciircnt oinnino ne negUiâtur mentís dissipatio ac devotionis
iactiira.
[30] Exercitia spiriliialia dentar iis, qui in Societatem admit-

tuntiir, nec videtiir causa ulla e s s e p o s s e c u r mutentur
15 in alias experieutias seu ])robationes, sicut ceterae mutari pos-
sunt cum indicio el dispensatione superiorum
[31] Nam et iis, qui pro roadiiitorihiis corporalihus reripiimtur,
dan dcbcní, moderationc Utincn adhibita [311/] pro eorum eaptu
Itaque ómnibus erit per Exercilia transeundum, cum hac obser-
:t iuvaic t ontondat jjrÍKs iuvat .-1 II 4 diligenter /jrÍMS diligentia^ |

industrie
priiís industria A in priiis et A II 5 Remedia] media A, In remedia prius
— spiritualia
| |
media A' |
solent add. \ m 2 N II
6-7 saepius oni. N II
9-10 perso-
natum del. qualitate / || 10 mutare] adimere A mutare sup. Un., prius adlmere /
— omninol modo A, In — omnino
\
|¡
11 et et in marg. prius modo / 12 iactura

—
\ n
add. nt A, In; iactura del. ut / 13 Societatem del. necesse est A || n 11 esse

cur prius fore qua A 15 mutari del. solent / 17 coadiutoribus add. li et del. Nadal
—
||
spiriltualibus] 17-18 captu om. A, In.

ii Nam
" Cf. siipra lioi' Dof. 7 ii. 11.
" S. Ignaliiis (lic it in Const. I'. III, cap. I ii. 20 litl.'R [ii. 279] : « ea quae
i|)soruni captui eonveniant ». Repetit eadeiii .Minó Doc. 22-23 n. 4 ; Doc. 18
n. 58 (li.stinguit ínter coadiutores « qui valent ingenio », quibus potest [iroponi
prima hebdómada simul cum aliis ibi accurate indicatis, et « rudiores », quibus
pauci.ssima tradenda sunt. Non multum differunt quae Hoffakus Doc. 17
nn. 11, 12 praecii)it. Deputatio ad Directorium recognoscendum destinata
Doc. 12 II. affirmat certum esse « ordinarie non danda [Coadiutoribus]
1 1
Hxercitia per nicnsem integrum, sed tantum Exercitia primae hebdomadae

cum modis orandi ». Cf. etiam yi-AURANTiNi, Doc. 35 n. 4 ; Doc. 37 n. 17 ;
Sawicki, Doc. 40 nn. 1 et 5 ; Doc. .ilt n. 7 vult ut puncta italice pro coadiu-
toribus edantur. Quomodo haec in usum sint redacta, vide apud Iparhaouirre,
Ilislorifi 2 cap. 10 n. 11 pp. 344-,'U8.
DOC. 7 - NN. 28-35 129
valione, iiL iis, qui siinl ad Socii-talcin (leU-rminali, non dcntiir 20

electiones, saltem de síatii
[32] Facilius aiitem d a h ii n l u r ()ninil)iis Exercilia primao
hebdomadis cum aliqiiibus moditalionihiis, iilintroducanlur iri
rationem meditandi : nec tamen oinil laliir {¡iiiu dcalur universa,
excei)tis olecLionibus, iit dicliiin csl. ciiixis idóneo : ih'(itic vide- 25

tur esso ratio alia po.ssc ciir oiirnin non dcnlnr idoneis. ii:iee ila in
universum dicunlnr : ])arliculaiia oidinaiii superiores xiderinl.
[33] Exercilia noslris dari solenl duolms niodis uno ad ])r()ba- :
lionem simul el frucLuin spiriluaiein, alio taniuiii ad Iruetum s])i-

ritualom. Priori modo dantui-, ve! in j)rinia prohalione Exercilia 30
primae hebdomadis, vcl, ni)i sunl i n !* r e s s i secundain, slalini
etiam reliqna -". Hoc priori modo suniilur experienlia, ([uanlum
et qua ex |)ar(e .nif spirilu possil. is qui exercelur ; non solum
quaerilur fructus spiiiUialis.
[31] Secundo modo danlur Exercilia, vcl propler necessitatem, 35
ul)i aiiquis lit'rel remissior in rehus spirilualibus, vcl infirmior ;
ve! eliam ad maiorem Irucliim comparandum in sj)iriLu ;

quae
omnia eriinl sila i n indicio el .eui)ernalione su|)eri()rum
[35] .Mulierii)us ne dentur Exercilia sine consensu maritorum
ant jxucnlnni, aul tulonini, ñeque monialii)ns al)s(jue consensu 40
suorum su])eriorum. Lihcris vero nudierihus ul dcnlnr, co niains
crit consilinm el providcntid udlnhcnda. EL aliis q u i d e m mnlie-
20 iis a*/, scilifct .1 II 21 electiones del. et, ut, arhl. facilius, del. dentur, acld. in
marg. NadriJ vero A |
saltem — statii om. In -ll antcml \rvn /, ./, In , autem
Jn2 A' ,
2.J ciiivisi cuius A, In ; cuivis ¡ji-ms cuins / ; cuixi-; í7,s. .V Idóneo
om. A, I ;
//i-' in uKtrij. X ñeque — vi.Ictui l
in (luu non \ ¡(Íc mHii A : n. ^m
I
videtur
sup.lin., vrins in ,,,],, „,,n vi.l.Mtui / 2(i ulla —
dentur] cur ci non .Irntui .1 cur ;
elnon dentur /» nll,, : . ur ei non dentur / .\rnluv add. mnniljus ,
Sartal I i<i.,n. i.- r„... A :W yv\ del. nt A ivliqua

\ ü /. ul ./ , ubi
videbitur supciiDiüiiis c^sai iuni fnrc vri utilc, vcl ctiiuii oniiiia
ni (
lu rlm ncccssa- /
•
rium forc man a j,n,i,i,i Xailal in nian/.

vcl, vcl ctiani uniiiia ndd. cliiiua i/i l. ubi : i
videbitur .Superioribus ncccssariuni fore vcl ctiani oninia / pussitj i>oscit In; „
possit prius poscit A- Mi ali<iuis add. ut A 3!) ne priuti non A

|1
4Ü parentum || —
tutorum] patrum A, In; parentum tutorum prius patrum / 41 suorum om. A, — ii
II
I, In; mJ in marg. X
superiorum mZrf. atque hace niafína uni aniraadversionc
| ,
[animad in marg. mann .V-„/„/. a,l [vcrsi,,,,,. ,l..,>t ur J <nyn''ynm del. atque || :
haec magna cum ani m.nU -n ,l.-ntur/ (l-l- Lil„.,,. .nll,il,cnda ow. ^
,
,
II
42 quidem sup. Un. 1 qui.lmi om. A 12-4:5 inulicribu.s add. Xadal I

: ||
" De electionibus [iroponeiidis in iesuitanim Exercitiis

in Doc 11 aii-
not. 21.
" Ii'ARRAGUiuRE, Historia 2 cap. 8" im. 11, 12, 1«
Cf.
pp. 273-276, 28.')-289.
= » lia revera factuni esse osleiulitur apud
Iparraguirrk, Ilistoria 2 '
cap. 9 mi. 1-7 pp. 299-312.
9 — Directoría Exercitiorum.
-
ribus dantur fcre primae hebdomadac paulo amplias sino electio-

nibus Monialibus autem p 1 u r a e t a rn, cuín indicio tamen
*°.
i
45 et sine electionibiis, saltem status. Aliis í7(7?i mulieribus, non nisi

in ecclesia ^" monialibus, ubi designabunt carum suj)eriores,
;
modo in sua [312/] clausura ipsae sint, twsíri exierius, intercedente

et velo, nt solef.
férreo cancello,
Eligantur ad danda Excrcitia, qui ad hoc talentum ac-
[36]
50 ceperint et dentur cum magna exactione cum dantur integra ;
quando vero integra non dantur, serventur ultimae

regulae ex iis, quae habentur in principio Exercitiorum =^
[37] Qui hactenus e nos tris Exercitia non egerint illa
transigant el exacle quidem, si eorum patiatur valetudo vel ca-

55 pacitas, adliibito indicio superioris, absque electione status ;
po-
terit fieri electio de eo quemadmodum in Societate proficiant
magis, omnia subiiciendo superiorum arbitrio, quicquid n hoc i
genere elegerint
[38] Externi (si fieri potest) domi Exercitia
60 n o n a c c i p i domi accipiant, ii sol-
a n t ; si qui tamen
vant impensam. [312ü] plurimum íieri ita deberé, ex Quod ut
eo principio deducitur, quod nimirum proíitemur pau|)ertatem.
Quamobrem cavendum est ne simus profusi in expensis, ad quas
non obligamur, nihilominus tamen, si vel collegium esset dives
65 vel rector honesta ratione agendum aliter censeret, vel non du-
bitaretur quin ille esset facturus satis ex se, non opus foret quic-
quam exigere
43 dantur om. A, In fere om. A hebdomadac add. et /, In |

44 autem \
\\
sup. Un., prnis tamen In plura etiam privs quidem / 46 eorum A 47 modo || II
—
|
oin.A 47-48 ipsae solet om. A 47 exterius dei. iVadaZ obiecto 7 47-48 inter-
\\ ll
—
¡1
cedente solet om. In —

51 quando liU. n. m.2 In. ii
integra dantur sup. Un. |
et in marg., prius non ^ 52 ex iis om. A, In

ll
56 proflciantj proficeremus ^|| II
.'id domi ante si A ll

60 tamen sup. Un., prius spiritnalia exercitia A accipiant \
del. neoesse est ut A 61 impensam del. et si fieri possit non exerceantur domi
ll
A II 62 quod prius illud autem A 11 65 non sup. Un. I || 66 se] sese A
De materia quae mulieribus in Exercitiis couvenit in Doc. 5 annot. 13.

Ue loco ad Exercitia mulierum apio in Doc. 5 anuot. 12.
De Exercitiis monialiuni in Doc. IS annot. (i<i.
'2 De praeparalione directoruni I<:xercitiorum cf. infra in hoc Doc. 7
annot. 39 et de qualitatibus directoruni in Doc. 2n annot. M. Cf. etiam quae
Pereyra Doc. Id n. dicit. 1
" Annotiitiones 18 et W) (im. IS, 99).

De usu Exercitiorum apnd primos iesuitas in Doc. annot. (i 7.
De electione in Exercitiis iesuitarum in Doc. 11 annot. 21.

" De loco Exercitiis a|)tissimo in Doc. 4 annot. 9.
De expensis solvendis in Exercitiis in Doc. 4 annot. 13.
DOC. 7 - NN. 35-41 131
[39] Consiuiiido tanirn fxcrcciKli iutra colk'iîi sepia inedita-

lioiiihiis eximios siciihi fucrU. non ¡iiimiileliii'. iiisi extra eolleîiini
ideiii lieri eomniode ([iieal. Quod si inlni ajllrí/iiun drntur Excrci- 70
//Vi, id fidl sepáralo ab luúnlnlionc Intirum loro, (¡uoad ciiis fieri
potcrit.
[10] Ul)i essenl exlenii. ([iiilxis Exercilia priniae liel)domadao

essent suhminislranda eam oh caiisani laiüum, ul gencralem rec-
tius inslitiierent coufossionom, v o 1 [3i;5r] a o q ii si n o n 75
l i i
e X a c t e E x e r c i t i a t r a d e r e n l r, non expedil ut domi

ii
vel in collegio excipiantur

[41] Magna diligentia adhihealur, ut qui Lalentum videnLur
liabituri ad tradenda Exercitia, illis exacte tradantur =^ el in hoc
sciant omnes magnam esse vim posita ni, n c li i 80
ingentem sperari deberé f r u c t u m o c esse li
]) r i mar i u ni ni i n i s t e r i u m S o c i e t a t i s e t i m-
p r i m s i e f f i c a x" ; hahealur igitiir delectus eoruin, qui hac
68 consuetudo del. igitur, de, igitur, autem A tamen om. A, In 68-69 medi- \ ||
tationibus del. spiritualibus A 69 siciibi fuerint om. A, In 71 flat úi ras. m2

II \\ N
7(1-72 Quod —
poterit o//i. ^, /?i T¿ Vbi del. mu\ti A 77 cxoipiantur de?. II II
||
40 bis. Assignetur autem iu ipso acditicationis collegiorum exemplari, locus, a

ubi fleri possinl, huius rci causa, haliitatiom's in remotiori parte fieri [sic]. lilis vero b
qui magnum spiritus polliccuentur fruttum et essent electionibus sedulam daturi c
operam, possot locus ali<iuis niliilouiiuus (interea temporis doñee designata fabri- d
cando perflciantur) dari, velutiessct locus aliquis qui a communi nostrorum conver- e
satione esset in collegio remotus. del. A f
40 ter. Quando externis Exercitia spiritualia commode non poterunt dari extra g
domum, tune poterit illis dari aliqua habitatio domi separata, quantum fleri poterit h
a conversatioue fratruiii maxíiiic si (ncriut tales de quibus speretur vltae mutatio A. i
40 quaii r. Oiiiucs (|uot(iuot Exercitia spiritualia non fecerunt, curetur ut fa- J

ciant singuli quidcni pro suo captu ct oijportuno tempore. del. A k
79 et in sup. Un., prius at A 81 ingentem del. jVarfai sperari, add. ipse ij
Xadal in marg. sperari deberé / sperari del. Aadal illud A deberé om. A, In | \
\
esse .wp. lin., prius esse / 83 efficax del. vim esse positam in Exercitiis spiritua-
||
libus ac faciendum ministerium dandi Exercitia A

a coUegiorum del. locus A b possint sup. Un., prius poterunt A
||
e per-
—
||
flciantur del. illis A II e-f conversatione del. amplius A g-i Quando mutatio \\
del. g Quando del. igitur

I II A 1 conversatione prius ad conversationem A
II
\\
mutatio del. ad Societatem A.
De loco Exercitiorum in üoc. 4 annot. 9.

^' De modo quo director ad Flxercitia praei)arari debeat cf. (!onst. P.
IV cap. 8 n. 5 [n. 408], GZ. Dávila, Doc. 31 ii. 49 ; Doc. 18 n. 90 ; Doc. 33, 34
43 nn. 44, 86. Valenti.ni, Doc. 16 n. 1 loquitur de momento huiu.s institu-
tionis. De qualitalibus Directoris generatim cf. Polanco, Doc. 20 annot.
54. Uoc. 18 n. .59 commendat iesuitis ut di.scant tradere Exercitia.
" De fructibus Exercitiorum in Doc. 5 annot. 7.
" Fere eadem dicit Polanco, Doc. 20 annot. 4.
132 EXCERPTÁ EX MONUMENTIS P. HIERONYMl NADAL
facúltate valent^-, et lii primiim nostris dent E.iercitia ex superio-

85 rum observatione et instructione ; deia externis, iit superioribus
videbitur".
V
Alia sgripta P'». Nadal de exercitiis
Aliis in locis P. Nadal de Exercitiis praeterea agit. Sed cum

in eis potius ad usum vel defensionem vel liistoriam respiciat quani
ad modum ea tradendi, qui nostra interest, documenta illa non
edenda vidcntur. SufRciat tantuni praecipua loca liic indicare.
1. Apología Exercitiorum.
Edita tribus in locis inter MHSI lioc ordine. Initium in Epp.
Nadal IV 820-826. Quae sequuntur in Polanco. Chron. III, 527-
573, et ultima pars Epp. Nadal, IV ab extremo versu p. 820 usque
ad p. 873. Cf. quae de ea dicitur in MI F.Narr. 315 i.
De natura ct occasione huius Apologiae vide Nicolau, Jerónimo
Nadal, Obras 7!»-,sl. et MHSI, MI. F. Narr. I, 314-316.
Textus ¡iravciimi ad primigeniam Exercitiorum methodum illu-
minandam, sunt illi in quibus Nadal ut facilius et radicitus impu-
gnationes P. Pedroche releeré possit, sensum quarundam partium
libri Sti. Ignatii explicat. Tune enim nonnulla obiter refert, de
modo quo ad eíTectum adducebantur.
En elenchus horum textuum :
De materia, ordine et tcmpore quatuor hebdoniadarum PCh. :
III, 544-545.
De diversitate quatuor hebdomadarum PCh. III, 554-555. :
De principio et fundamento generatim et de indifferentia, EN.

IV, 828, 834-835.
De electione, EN. IV, 840-842, 844-845.
De modo accommodandi Exercitia infidelibus EN. IV, 849. :
De modo tradendi Exercitia haereticis, EN. IV, 850.

De contemplatione ad obtinendum amorem, EN. IV, 863-865.
2. De la oratión, specialniente para los de la Compañía.
Editum in EN. IV, 672-681.
In hoc documento aliqua invenies de Exercitiis consideratis ut

orationis schola.
84 hi f))H. A I
nost ris dent Kxeicitiii | donii exei ceantiir A, domi sup. Un. et
ud¿. in lili, i xrri-ciititni' ín : nostris di^nt Exercitia .-i'/;. lin.. ¡iriusdomi exercean-
tur / ;i iii-l niel iniic iiihl. iii (lanilis l'lxercitiis J, ///; inst iiictione dei. in dandis
Exercitiis / rxtciiiisi foris .1 ; externis su/,, liii.. prius foris /.
i
" Cf. siipni hoc Doc. 7 ii. 3(5.
" Cf. Coiist. r. \\ cap. « n. .")

lilt. \' |n. I()9| et Ip.MiRAGt'iRRic, Historia
DOC. 8 133
3. Excerpta ex Adhortatione 6».

Quae in hac Exhortatione ad Excrcitia pertinent, edita sunt in
EN. IV, ()(>(>-()7(). De origine liuiiis adiiori at ionis cf. Nicolau, Jeró-
nimo Xadah Obras, 112-113.
Quae hic deExorcitiis dicuntur, pukherriina quidem, sed potius
ad libri el praxis hisloriam, quarn ad metliodum spectant. Aliqua
quidem quae sub finem adduntur nostra magis intersunt sed ea ;
in instructione generali recognita a. 1576 quam in paragrapho IV

edimus, repetuntur.
4. Dialogas secundas a. 1565.

De hoc documento cf. Nicolau, Jerónimo Nadal, Obras 104-
108 et MI. FNarr. II, 219-221». De Exercitiis in Inst. 98, f. 361r-/;.
Continet breves sententias in quibus exponitur fructus Exercitio-
tiorum et causa cur noviciis Exercitia tradantur.
.3. Scholia in Constitutiones et Declarationes S. Ignatii.

Opus ferc totum conscriptum annis 1559-1561 sed ante annos
1574-157G non perpolilum. Cf. Xicolau, Jerónimo Nadal, Obras
pp. 84-86. Editum primum anno 1883.
In scholiis Part. VII cap. 4 Constitutionum cum illa verba « tra-
dendis Exercitiis spiritualibus » commentatur, aliqua de libri Exer-
citiorum fructu, historia, approbatione pontificia tradit. In editione
supra memórala facta Prati in Etruria a. 1883, 153-154.
H
ANNOTATIONES S. PETRI CANISII.
Praefatio.
I.Textus Can. 5 f. 23v .\utographus. Totus, etiam titulas

: :
<( Modus tradendi Exercitia ipsius Canisii' manu scriptum. Idem

>,
dicas de correctionibus indicatis in apparatu critico.

II. Typis Impressum MHSI. Exerc. 986.
III. AucTORES. MHSI. Exerc. 770-771.
IV. Ratio editionis Edimus autographum.
:
' (;f. libruni Exercitiorum n. 1.
- Cf. librum Exercitiorum n. 1, 21.

' Cf. librum Exercitiorum n. 5.
* üe principio et fundamento in üoc. 4 annot. 48.

' Ue examine generali in Doc. 4 annot. 50 et de examine particulari in
eodcni Doc. 4 annot. 49.
' \'idc quaenam quaeri possint in visitandis iis qui se exercent in Doc.
1 annot. 4.
' Stus. Felrus Canisius natus N'oviomagi die 8 maii 1521 studuit Colo-
niae. .\. 1543 factis Exercitiis duce Bto. Favre, ingressus est in Societatem,
134 AN.NÜTATIONliS S. PETRI CANISU
Tcxliis.
Monrs rnAi)p:NDi exichcitia.
1. Alia esse Exercilia corporalia, alia spiriliialia hominis, quae

tamen j)uk'hre convoniaiil in imiltis ox i)arU' f()r[)oris ol animae
iHius qiii oxcrcelur. oh ulililatom el necessilalrm operanlis.
2. l-'inis Exi'ic'ilioriim si)iriLiialiuin iii tribus cousistil : iil homo
5 scipsiim vincal ; 2, iit mala affectiono non movoatur ; 3, iil af-
fectiones in Doum onlinot.
3. Meminerit maí»num adferre aninuini, seipR' totiim oi'forrc
Creatori.
1. Fiindamentum in 3 i)unctis slaliial. C.uv iionio conditus,
10 quae officia creaturarum, quoniodo ijjse se in iitendo habeat.
5. Utrumque examen sil)i proponat genérale et i)articulare.
0. Horas canónicas dcxolius el pacalius recitare.
7. Ex])licare breviler examen genérale.
Quaerendum (pío modo se babea l in modo meditandi ex parle
15 corporis ; 2, in eolhxiniis ad Denm el sánelos ; 3, circa seipsnm ut
quaeratur eontrilio, dolor el lachrymae de |)eeeatis 1, de pro- ;
posito se offerendi loliim (Ireatori 5, an senlial spiritaales animi

;
commotiones et cogitation.es a vario spiritu immissas 6, de 10 ;
additionibus.
fi (ul4. del malis afloctionibus Uberetur 9 statuat add. in marg. De hominis li
fine et ratione 11 examen corr. ex exercitium

II 12 canónicas sup. Un pacatius II
|
lect. prob. II 15 coi'pore || 18 et — immissas sup. Un.
A. 15 17 Tridenliim tlicologus ICpiscopi .\u^'ust;ini mittitur. 'i'ridenlo Komani

Nciiil ubi suli S. IjíiKitid niaf^'iia lumiilitate in relxis spiiitus iiislriiitiir. A.
l.')l,S Iliense iiiartio Messanain petil, ex (|ua ui'lie re\ei'siis, professioneni sol-
leiuneni Unmae laeil (lie I se|)l. I.')l;i et in ( WMniaiiiani destinatur. l)ie vero
prcifcssiiiiiis. linm ad SI i. l'eiri In X'aticano preces lundeiet, in memorabili
visidiie, sciilül (|U()nio(lii ('.(ir lesu slbi ad íêrmaiiuni apostolatuni benedi-
ccrel. (
'.ei nianiani lol.ini peri iisl ra vil verliiiiii l>e¡ in ea seminando et contra
iii>\al()res pnfíiiando. Traecipui aiiii ah eo eulli luerinit : .Monaeliiuni, Colonia,
N'ienna, Piapía. Oenipon.s. .Vrênhiratuni, luLjolstadiunt, Auiíusta. Hatisboiui,
Diliiifâ. I 'ribnriiinii llelw Doeuil in l 'niversitatilûs iiifJoLstadii ( 1 5 19-.")r)2) el
\ ieiiiiac ( 1 ."i.")2 1 MI!» ). l'rinuis i'raeposiliis I'rovineiae (iermaniac Superioris

Inil (l'i.'iii i:ir,!i). ('.(iiididit pliirinia eollefíia (l'ia.t;ae, Iiifíolstadii, .Moiiaehii,
( (enipoiilc. Ili rliipiili ele.). Al) anuo 1.")<S(I laboravit b'riburgi Melvetioruni,
iihi dcriiiiil ns csl (lie 2 1 dee. I.")!t7. .\ l'io .\ I in saiietoriini et .simul doctorutii
lunneruiii receusilus esl die lil niaii 1025. Cf. HnAUNsm;MGi-;H, Denli l'ciri
Ctiiiisii S. I, l-:¡)istoUic.
DOC. 9 135
9
EX DIRECTORIO SPIRITUALI VITAE MIXTAE
(probab. c. 1560 P'^. Pol.\n-co vel Pi". Laínez)
Praefatio.
1. Textus Archiv. Univ. Greg. n. 199 f. 105y-106y. CoUectio

:
documentorum facta Patre Laínez Generali. Praeter alia invenitur

tractatus ita (f. 171) inscriptus Enchiridion seu Directoriiun spiri-
:
tuale Vüae Mixtae, scilicet, partim conlemplativae, partim activae.

Opus in tres partes dividitur, vita mixta quod ad Deum, quod ad
se ipsum, quod ad alios. In capite secundo partis tertiae agitur
de Exercitiis spiritualibus, nullo titulo proprio praemisso.
II. Ineditum.
III. AucTORES : Iparraguirre, Para la historia de la oración,
p. 83.
IV. De auctore tractatus Auctor huius tractatus alius vi-
:
detur esse non posse, praeter P*"\ Polanco aut P. lacobum Laínez.
En rationes praecipuae nostrae sententiae :
1) Xatura codicis. Titulus quidem codicis Avvisi di S. Ignazio,

Lainez, omnia refert Sto. Ignatio et Patri Laínez. Si vero inspi-
cias Documenta quae in códice, certo auctori inscribuntur, videbis
ea omnia, exceptis brevissimis quibusdam punctis P.'* Broet, re-
vera ad illos dúos Patres pertinere. Inter ea vero quae sine nomine
transcribuntur, insertas videbis Industrias P.'* Polanco.
Examinanti indolem codicis. clare apparet scriptum eum esse
ad usura P.'* Polanco, qui, dum Patre Laínez Praeposito Generali,
ofRcio Secretarii Societatis fungeretur. colligere et annotare solebat
quae sibi utiliora videbantur. Documenta huius codicis omnia qui-
dem intime cum Secretario Polanco connectuntur, sed etiam cum
Praeposito Generali Laínez.
Cum igitur manifestum sit hoc Documentum non esse a Sto.
Ignatio scriptum, videmus posse legitime concludere scriptorem aut
P.^™ Polanco aut P.^™ Laínez esse.
2. Xatura Documenti. Tractatus hic \irum denotat doctrina theo-
logica praestantem, qui res lucide, clare, sagaciter exponere scit,
quique Patrum et magnorum theologorum doctrinara bene novit.
Integra capita ad quaestiones theologicas explicandas, ut dona Spi-
tus Sancti, gradus iustificationis impendit.
Theologiara contentara in Symbolo Apostolorum clare patefacit
et illustrat, capita praecipua de gratia et libero arbitrio breviter
sed perspicue proponit. Haec orania in Patrem Laínez optime qua-
drare, nemo est, qui negare audeat. Sed, ni fallimur, etiam ad P.**""
Polanco referri possunt, qui, etsi non eo theologico ingenio polle-
bat, quo P. Laínez, níhilominus theologiae máxima cum diligentia
136 EX DIRECiORK» SPIIUIUALI VITAE MIXTAE
sUulueral. iit videro ])nteris iii codicibus ab eo Patavii scriptis ^

Immo. iii |)riiu ipia tlu'oloííira el quaestiones praecipuas tune tein-
poris ngilatas alte peiielraverat adeo ut in Collegio Romano Sa- .
erani Seri])tiiraiii docere |)osset.

Qiiare hio Traclalus, in (\uo. polius quam novae lucubrationcs,
sumnia doetriiiae Iraditae eompreheiidilur. a Polanco quoque scribi
bene potuit.
rti(iuo de aliis rebus in codem tractalu agitur quae vel Patri
Laíiiez eordi orant. iit de seholarum institutione, vel melius a P.
LaíiKv. viro einineiiti et nuiximae aiuloritalis Iractari poterant, ut
de ollieiis in;ii;istr;iliim i'iviliuin. I-A'ck'siae uielroiôlilanae ct eolle-
gialis. (luain a 1". i'olanco. extra Soeielateni vix noto.
St'd e contrario alia plura do vita spiritus. de uionilis ad usuni
speotaiilihus. niagis euni P. Polanco i'onveniunt, ipii multa de bis
in aliis suis scriptis - uti in Industriis praebet cuni P. Lainez — ;
etiani spirituales cpiaestiones canonice ot moraliter potius tractare

soleat. ut videro i)oles in eius Tractalu de oratione.
alind in-aelerea (piod P/'"' Polanco scriptorem indicat
l-.st Do- :
ounuiilnin sino nomine ancloris transcriptum esse. In operibus

enim I.aínez nonu'ti generalim donunlialur
\\'- opera vero P.'" :
,
l'ohnico. ut Socielatis Secretarii. saepo saltem tácito nomine inso-

i
riuitur. l'raesortini vero, si iiic codex ,ut subiunxi, ad usum Secre-

tarii Societatis. cpuxl erat ipse Polanco. conl'ectus est, t'acile intelli-
gitnr cnr i]ise suum nonu-n non apposuerit. iMirum auteni esset,
si nonu'ii 1'.'^ l.aíne/. liic omiserit. cum in aliis Doeumentis codlcis,
ab eodem Patre (ienerali scriptis, id accurate consignaverit.
'A. Slilus. lUiani stilum huius Docimienti oxaminavimus et cum
eo modum dici'Tuli cum
Polanco, tmn P.'* Laínez contulimus.
P.'-
Ex bis tamen minutis iiulagationibus
nihil corto concludi potuimus.
^'orum est usum
frecpientem synonimorum, ([uandam re-
satis
dundantiam xcrixirum, crei)ras divisiones, (piae in lioc scripto inve-
niuntur. ratinncni scril)en<ii Palris Polanco ])olius (piam Patris
Laíiu'Z redoleré sed haec ninus genoralia esse videntur. ut argumenta
;
corta exindt' ei-uantur.

\ Crba vero, eorunupio consocutio, gonus scribendi, locutiones
buins Iraclatiis non videntur adeo singularia, ut comparatio insti-
lui possil. Inxcniuiilur (piidem (¡uaedam peculiaria. Ita qui tradit
Mxercitia, practicus seu ductor Ivxercitiorum appellalur Exerci- :
tiorum i)raeludia, i)raeambula dicuntur compositio loci, imaginatio ;
rei meditandae vocatur. Sed haec apud nulluni notum auctorem

inveninuis.
Alia autem verba quae in aliis suis scri])tis sive Polanco sive
Laine/ usurpare solent, raro in noslro scripto inveniuntur. Non
iudicanms esse nostrum, minutiora hic iiulicare, neo catálogos ver-
borum proterre ipios ad has lomparat iones instituendas confccimus,
cum exinde nihil certi vel probabilis inlerro potuorimus, et cum
'
C.f. .\. Maimini, (/// .s/¡í(/( ¡roloí/ici di (¡ioi'íinni (le l'ol<ina¡ alie oriijini
delta legislazione scolastiea delUi Coinixitjnia di (¡esi'i AIISI. 21 (1952) 225-2S1,

UOC. 9 - NN. 1-1 137
siniilia P. Codiiia iii prolegomenis voluiiiinis Conslilutioiumi, cmii

iiioduni dicendi P> Polaiico diligenter, ut solet, oxaminct, iam
produxerit ^
Ex his ómnibus tameii hoc sallcin ul ccrlo concludi iudicaniiis :
auctoreni Iractatiis essc aiil l'alniii Laíiicz aut Patroin Polanco.

in pracsenti id satis cssc \i<li'tur, c-o vcl magis (jiiod alia dúo
oognoscantur, quac inagiii sunl inonienli lempus scriiitionis el :
natura Docunienti.
V. Ratio EniTioxis Edinius texluni unicum. Ti/pis italicis im-
:
priniimus rei traclandae sunmiani ab auctoro in margine positam.
7'c.í7í/.s'.
Cap. II.
De exercitiis spiritualibus.
[1] ]f. 10.W.1 Hxercilia spiritualia. Commodo nc fructuoso dantur,

his qui |)otissinunn iam quixlam modo disi)ositi sunt ul puta,
inspiratione divina ad conversioucm moti. Atlamen vcl de clcclionc
vitae, ve! aliis |)crplcxi ct adiuic dubii vcl alilcr impcdili, his
Exercitiis phirinuuii iuvarc [sicj possuul '\ 5
[2Atlamen possunl ómnibus dari (pii excrccrc spiritualiter
volunl prac¡)aianli cnim se non den.ci)atur í^ratia.
;
[3j Modas dandi Exeiritúi. Pracambula Excrcitiorum. Sunl hace

videlicet quod in quolibel exercitio scu mcditatione dcbcnl lieri
orationcs pracparatoriac el ¡iracludia. Item adhibenda composilo
tiü loci el ima,i;¡nalio rei medilandae. DeiiiiU' oratio pracparaloria
seu petitoria íi;i-at¡a conlcmplandi. Di'ind púnela maleriae nicdi-
tandae. Tan(b'm coUoqLiia ct oralio. Xeeessaria esl solitudo. Iran-
quillitas curarum el ncgotiorum vacuilas, oecasionum el impcdi-
mentorum fu,i*a, tcmporis partitio, animi dispositio ct elevatio 15

mentis cxlra librum, ductor.
[t] Hace Exercitia brevitatis el commodilatis causa ad octo
dierum tempore contraximus. Polerunl lamen pro personarum ct

negotiorum qualitate ad 15 dies vcl lon.<*ioris tcmporis spalium
protrahi et extendí 20
- -MHSI, Co'!.s/. III, |). L-LIV.

1 De d¡spositionil)iis eoriim ([ui se oxercciil. C.f. Doe. 12 annot. I I.
- De uülitate lOxercitioi um in l)oc. r> annot. 7.

^ Cf. Doc. 17 annot. 2 de líxercitiis rudioruni, et totiini illuni Direetoriuni
a n. 14 usque ad finem.
138 EX DIRECTORIO Sl'IRITUALI VITAE MIXTAE
[5] [lOGr] 1. I)ie liinae, videlicel, feria 2^*, piincia meditanda

sunt haoc'^ Consideratio oiiinipotentiae, sapientiac oL bonitatis
:
Doi. Cri'alio coeli el elenieiil oruin ac creatiirarum ct angelorum,

hoiniaiiin, l)estiaruni, aii)()ruiii et lierhariim etc. Caelestis beati-
25 tildo, patria, felicitas, vila aeterna. (iloria, oaiidinni, splendor et
dotes aniinaruin et c()ri)oruni beatoriim iit in prima ])arte^. Pri-
morum parentuiii priiiuis status videlicel inocentiae et iustitiae.
Lai)siis honiinis diii)le\ per oriiînalem peccatiini, concupiscentiam
el peccatum actúale. I linc terrena et humana miseria: fames,
30 sitis, bella, tempestas, frii>us, calor, passiones, ))au|)ertas, angustia.
Supposila púnela ])ossunl considerari in plurii)us horis el exlendi
al)eo qui praclicus esl et ductor exercenlis. Sic dicendum de in-
frascri])lis.
[6] Cnnsidrratio sui ipsiiis 2. Die Mariis, sive feria 'M. Puncta
35 sunl hace : Consideralio sui ipsius el presentiae ac loci ; ubi nunc
es ?, quis es ? Item aetalum suarum singularum consideralio
lem|)()ris el loci ac slatus et condicionis in quibus lunc j)eccator
vivens in qualihel aetale eral et ([uidquid accidil videndum, el
quo modo lam cito et inconsiderate omnia transierunl, el quo
40 animo erat el nuuc sil.
[7] ConsidvKilio coni'cisdtionis. Consideralio conversa tionis. Cum

quibus personis. quo studio. In qua civitale. In qua lubulatione,
In
vel latrina, in quo negotio, in qua conditione et statu.
(8j Mariis rnnsidcrotio. Mors amicorum considcranda et fami-

45 liarum, .sodalium, cognatorum, vicinorum, concivium, et inha-
bitantium, parenlum ele.
[í)j Lcrlio. Lectiones |)roderunl ex .lob, Ecciesiaslici, Threnis
leremiae el aliis pro|)lielis.
[10] 3. Die mercurii, sive quarta feria. Púnela meditanda.

50 Consideratio vanitatis el Irausilus antitpiorum, videlicet: primo,
hominum, scilicel hebraeorum, graecorum, romanorum, regum, phi-
losophorum 2" aediliciorum, ut paiatiorum, thealrorum, castro-
;
rum, turrium, arcium el civitatum, ul Romae, Carthaginis, Troiae,

C()nslanlin()|)()lis, Hierusalem, Babilonis.
55 [llj Tcmpoiídium consideratio. Consideratio tertia esl prae-
sentium, 1" lemporalium, ul arcium, caslellorum, villarum. ubi
' In iis (|ua(' sc'(|uuntiir vidi-iitui IO\fi(ili;i :i( loiiiiiiodari iis qui, cum
inlcura í;)tii antea pracfíustassent , ut Societalis Icsu scliolast ii'i, ea itcruiii
r('|(clcic. \v\ |)i)l¡ns, (|ui)(l lunc (|uan(l()(|ui' tichat. runi studioruni vila pcruii-
sccrc \ olcl.ant. Ct. I i-a mi A(;ri lUii,. Illslonn 2 |.p. 276-281.
lii cap. 15 priuiac i>arti.s De dloria el InjniKi (f. 102) cfêrat (if gloria .si)C-
ciali coiporuDi el animaruin bcatoruni.

DOC. 9 - NN. 5-19 139
privatim i)liis-
siinl lol fainiliao, viri, imiliores, ])iK'ri el si-rvi, qui
quain solitario vivonLos in rehiis imiiulanis aolatoiii fntslra con-
siimunL el raro do Dco cogitan l.
[12j Spiritualium. 2" spiritiialium, scilicot, monaslerioriini,
(lomoriiin, capollaruin, ecclosiarum, hospitaliuni, liereniitorioniin. 6ü
Por varia loca : civilatos, montes, sylvas, eolios, ot lloremos, ubi
nuilti religioso Doo sorviunt.
[13] Elevalio ociiloriim ot menlis extra lihrum el extra aedi-
lieia proximi loci iisqiie ad horizoidom canipaniam, mossos, syl- :
vas. Ilumina, i)rovintias ot mundi rogionum descri|)ti()nem. K\ his 65

tándem eleva mentoni el oculos ad coolum. Siimmaria colleetio
variotatiim el misi'riarum mundi.
[14] 4. Dio iovis, sive feria 5=^. Púnela eonsiderauda sunt haec,
videlicet : Consideralio el ¡¡onderatio siugulorum viliorum el pee-
catorum proj)riorum lotius vilae ex loéis, temporibus, personis 70
et aliis circunstantiis, ut supra feria 'M.
[151 Secundo. líxenipla ultionum. ludilia el iuslilia Dei. Pee-
cata ante conversionein, peccata cordis, oris, operis ol omissionis.
Peccata a eonver.îone. Poenilenlia, contrilio, confossio el satisfac-
tio ac restiliitio. leiunia, oralio, vigiliae, disciplinae, bona et utilia 75

opera. Kmeiidilio. brides, spos, charitas.
[l(j] Consideralio triplex esl mortis, euius hora incerta esl,
suspecta el improvisa. Inlirniilas praecedens, naturae violentia,
peccatoruni eonseieidia, tolius cor])()ris mala dispositio, domonum
oxpeclalio, amissio gaudiorum, separalio amato- 80
vilae brevitas.
rum, animae aceiisalio, limor, se|)uitura, ])lanelus, ol)livio.
[17] 5. Dio veneris, sive feria ()-'. Punda conlemplanda : Consi-
deralio prima esl inferni. Iline chaos confusiun et profun.dum. Lo-
cus obscuras, igneus el fumorum. Tenebrae, clamor, ululatus,
planclus, l)lasj)heniiae, slridor, felor, tormenta aeterna, ul frigus, 85
calor. As])eclus horridus. Passiones [106/;]. Poonao sin.gulorum
])eccatorum, privalio visionis Dei.
[18] Consideralio 2^ ost iudicii. Hinc signa horrenda, ut ful-
gura, tonilrua, motus sydorum et elemeulorum, luba angélica,
rcsurreclio. limor, curiae caelestis el dacmonum prai'sontia, exa- 90
niinalio, sepaialio, operum merila, coii.seienliae nianifeslalio,
sentenlia.
[19] (i. Dio sabbali, sive feria 7^. Púnela medilanda sunl iiaoc :
Hepetitio et ei)ilogus lapsus hominis foriae secundae. Consideralio

prima esl red^mplionis generis luimani el vilae Christi. Primo 95
leeordanda esl Chrisli hunuinilas. llinc annunlialio, conce|)lio.
nalivilas, ba|)tismus, conversatio, el |)raedicalio, Iradilio, caena
140 liX DlRKCTORKl SPIIUTUAI.I VITAE MIXTAE
iilliina, lotio poduin, horti injirossiis, apprclu'iisio, accusatio,

flai>vllati(), CDroiiatii), cincilixio. mors, sei)ii.ltura. Sed in his
100 ómnibus loiisidna dicla i l lac ta Clirisli el virtutes, ut sunt humi-
litas, |)aii|)oiias, paticnlia. obodionlia, parsimonia, charitas, casli-
tas, oralio.
[20] 2" i'oiilemplauda esl Chrisli divinitas. Hinc prophetiao,

signa et miracuia in nal ivitalc, transfiouratio, miracula, resur-
105 rectio, ascensio. SpiriUis Sancli missio, a[)paritioncs.
[21] Considera lio 3=1 ost d<' vila sanclorum, aposloloruni, mar-
tiriim, confessorum, viri<innni, ])alnini nionaclionim, hereniitaruni
Iniinililas. inaL;iianiniilas. Ilein illonmi pereyiinal iones, trihnia-
( iones. nauliaLjia. lames, silis. lenlaliones. easus, virlules, nt
110 paiiperlas, palientia, loni;animilas ; miracula, martiria, iniuriarum
el tormentorum lolierantia, eontumeliao, morsi. Loci, ecciesiae,
cathecumi)ae, spehincae. sepullurae ele. Omnia haee sunt eonside-
randa.
[22] 7. Die dominica, sive feria ¡¡rima. Hanc ultimo reserva-
115 vimus ])ropter iucundam misteriorum ipsius diei aplissimorum
meditationem.
[23]Vita aeterna. Consideranda est vita aeterna Sancta Tri- ;
nilas conlemplanda est et laudanda. Item Dei potentia, sapientia;

bonitas. Ilem consideranda el conlemplanda sunt haec, videlice,
120 gloria, praeminm, gaudium el dotes, ut in prima parte^
[21] Renmneratio. Heniuneratio bealorum, ul eonsolatio, ii-
liatio divina, regnum. possessio. (ilorilicalio bealorum ul sapien-
tia, amicitia. honor, poleslas, securilas, gaudium, aelernitas, vi-
sio, splendoi'. canlus, aureola.

125 ^2.')' I laee I->xt'rcitia, ut diximus, possunt coiilrahi et extendí
pro personarum. negolioruni, lemi)oris el coninioditatis (pialitale.
Interin! in b'xercitiis possunt dubia el peri)lexilates resolví, ut
de elertione vitae, studio, con versione, opere bono gerendo, ele-
mosinis dandis. Item negoliis mutandis vel omittendis. Item de
V.iO votis emitteudis. Heligionis ingressu, eonversatione et familia
regenda. Hue pei linel etiam s|)iriluum discrelio ad cognoscendum
a quibus spirilibus exercens vexelur, sen lenlelur.
' In eodem cap. !.'> primae partis (f. 192) cgerat etiam de gaudio et do-
tibus beatoruin.
DOC. 10 141
MONITA p. p:duardi pereyra

(a 1562 excerpLa)
Praefatio.
I. Textvs : 1. Bibliol. Xa:. Roma. Fond. Ges. 742. Apographm

ciusdcm teinporis. In niarfJ. : > VA modo ([ue uii Padre (a quien el P.
\'illaiuieva dió los exercicios) lia (enido en darlos, al qual P. Villa-
nueva se los avia dado nuestro 1*. M. lj>naiio . 2. Archiv. di Stato
ms. !}. S9. Versio itala.
II. Ineditiim.
III. AucTORES Iparraguirre, Historia 2, p. 333.
:
IV. De natura documenti P. Eduardos Pereyra in hoc docu- :

'
mento plura commiscet. Non solum enini mónita dat de Exereitiis

tradendis, ut in primi eapitis initio indieat, sed etiam non raro alia
tria ineludit expliealiones medilalioiuun (pías ii)se faciebat, inter-
:
pretationem exegetieam quorundam capitum seu verborum nec non

históricas Exercitiorum declarationes quas ijjse cuidam viro prae-
buerat. Cum vero nos in hoc volumine Directoría tantum edamus,
nostra in praesenti non intersunt, nisi ea mónita quae de ipsa traden-
dorum Exercitiorum methodo agunt. Cetera, quae potius ad exege-
sim vel usum Exercitiorum pertinent, mérito hic omittimus.
\'erum tamen est non semjêr liaec omnia perfecte separari posse.
Quibus in rebus maluimus plura potius quani pauciora transcribere.
Aliqua enim ila erant inter se connexa, ut si quid omittcretur, reliqua
de ipsa methodo mininie inlelligerentur.
His quae de prisca lOxerciliorum methodo, quamvis cum aliis
perniixta, in eo inveniuntur, aliud etiam adiungitur argumentum ad
'
líduardus (Diiarte) l'erovra natiis riNssipono anuo 1527, ephebiis no-
bilis femiiiae l'^leonorai' de Mascarrnhas. stndiiit {íianunat ii ae ('.om|)luti. in
qua civitatc, perai'tis l^xi'iritiis ducc I'. \ ¡llanucva, iiifíiessiis cst in Societa-
teiii auno ir)17 niensc febiuarin. I'inilis stndiis in l niNcrsitate coniplntt-nsi.
ab anuo salteni l.'i.'il t-uiani spiritns novoruni iosuitaruni baliiiit. I t 1'. CastiD
scribit : «tuvo miiflia mano on niar novicios . Ideo nilill nurnni, sicut ipsc
P. (".astro scribit, si fere per totani snani vilain novicioiuni niagisler l'ncril.
Auno ir)(i(i praofuit collcgio Matritensi, quod codi'in anno al) illustri leniina
l-'leoiiora de Mascarenlias fundatnni est. A. ir)(il re<lii( ('.((niplutnni, ubi die
28 maii ír>64 professioneni solenmeni teeil. Kettin' etiam fuit collegii Oeanien-
sis (Ocaña) amiis, ut suspieanun-, 1 "iii t- 1
.')(;7. Heliquo vitae lempore, id est,
per viginti aimos, in Toletana domo degeiis euram novicioruni habuit per ali-
(piol saltem annos, et nuillorum eont'essiones audivil. Mortuiis est Toleli die
.i febniarii I.').S7. C.f. .\RSI. Tul. 12, Castro, vol. 1, lib. 2, eap. 7 f. 19 v.
142 MONITA P. EDUARDI PEREYRA
hoc üirectoriiim edendum, etiamsi propria ipsum excellentia careret :
annumeratum csse Romac intcr ea scripta, quac ad Directorium offi-

ciale conficiendum separata siiisque numeris sígnala servabantur, ut
videri potest in Fraefatione nostri voluminis cap. 2» art. 1 p. 19.
Directorium lioc signatum est littera I.
V. Ratio editionis Edimus ex cod. 1 excerpta quae de ipso
:
modo Kxercitia tradendi agunt.
Textus.
Prologo.
El saber dar bien los Exerciîos es una cosa en la qual

[1] [2r]
mucho se sirve Dios nuestro señor, por resultar dello grande apro-
vechamiento de las almas, como la experiencia lo tiene bien ense-
ñado y assi es cosa muy importante a la Compañía que aya en
;
5 ella quien sepa exerîtar este ministerio, tan pro])rio suyo como
él lo pide ^
Porque de dar los Exercîîos personas que no lo sabían hazer,
se an seguido muchos inconvenientes ^ y hazer esto bien a de ser
cosa dilTicullosa, a lo menos a los que comienzan a darlos. Porque
10 claro está (pie no luego caerán en. la Iravazón que ay en la primera
y segunda semana, en la consonan(;ia y harmonía que ay entre
ellas, que pare(;e más divina que humana.
[3] Porque caer cómo en el fundamento de los Exerîîos está

el fundamento de la electión, y cómo desde entoneles se comienza
15 a disponer al exer(;itante para la electión, cuyo fundamento es la

indifferenîa, que es un puncto que en él se trata muy essenyial,
es cosa difficultosa y assí por esto como por otras difficultades
^,
que ay en este un Superior que un padre que

nego(;io, le pareció a
avía muchos años que exerîtava este ofñîo'' a])untase algunos
20 avisos en los quales diese alguna luz, [)ara los que comenâvan a
exer(,-itar este ministerio, y ésta fué la causa de hazerlo, poniendo
aquí algunos, del modo que él lenía en darlos. Aquí hallará la ma-
teria el que dellos se uviere de a])r()vechar y él le dará la forma
según el talento que [2^] el Señor le uviere comunicado.
9 in marg. La dificultad que ay en este negocio g 11 in marg. obediencia
' De .'^6 cum annot. .32.

cura eligcndi aptos directores in Doc. 7 n.
^ De (lefectil)us coniinissis iii Exercitiis tradendis in Doc. 24 annot. 1.
' De cof^nitionc libri Exercitioruin directorl neccssaria in Doc. annot. 1 15.
* Hic i)ater nenio alius csl nisi ipse Eduardus Pereyra. Quisnain vero su-
perior lile fuerit, ignoramus.

DOC. 10 - N.N. 1-8 143
[41 Aquí hallará algunas ¡)roposiciones, en las quales algunos 25

an tropezado (aunque sin causa alguna) por ser la doctrina clara
y llana, assentadas en la doctrina de Santo Thomás, lo qual le podía
escusar algún estudio y trabaxo.
[5] Aquí en la segunda semana puse todo un discurso
cómo
a mí me passó a la letra con una jiersona grave y muy docta, 30
Doctor en sancta theología, la qual conosgiendo claramente cómo
N. S. lo llamaba a la Religión, resistía a la tal vocación bravamente.
Fué un discurso gracioso y para él muy provechoso, porque a
cabo fue prevenido de una muy particular gracia del Señor, de
tal manera que vino a poner por obra su vocación entrando en la 35
Religión para la qual fué llamado, en la qual vivió y murió con
grande edificación, y agora es de creer que está en la gloria gozando
de su Dios ; a la qual sea el Señor servido de llevarnos, para que
allí todos juntosveamos claramente, amemos, y gozemos
le ala-
bándole por una eternidad, Amen. 40
[Cap. l]
[6] ALGUNOS AVISOS PARA EL QUE A DE DAR LOS

EXERgigiOS. PODRÍAN APROVECHAR PAR.\ LOS QUE
LOS COMIENZAN A DAR. SON PARA LAS DOS PRIMERAS
SEMANAS,
[Sy] En el nombre del Señor. 5
[7] Lo primero que ay que advertir es que el que da los Exer-

cicios advierta primero mucho la calidad de la persona a quien
los ade dar. Advertiendo la edad, doctrina, ingenio, complexión
Porque, conforme a la calidad de las personas se a de aco-
etc.^.
modar el que los da^ Como lo advierte nuestro Padre de buena lo

memoria en las annotaîones'.
[8] Y hagamos cuenta que aquel a quien los queremos dar es
una persona muy docta. Doctor en theologia, a la qual desseo que
28 in marg. Un discurso. 2 in marg. El modo que un Padre (a quien el P.

'
Villanueva díó los eserclcios) a tenido en darlos, al cual P. Villanueva los avía dado
Jí.P. Mtro. Ignacio 11 in marg. Annotación 18
il 12 in marg. Hagamos cuenta que
i
es un doctor en theologia una persona de mucha authoridad
'
De qualitatibus eius qui exercetur in Doc. 4 aniiot. 1.
' Üe accommodandis Exercitiis in Doc. 4 anriot. 61.

' In libro Exercitiorum (n. 18).
144 MONITA P. HDUAHDI I'EREYRA
nuestro Señor llamase al estado de perfeetióu, parescîéiidome que

15 el tal serviría mucho a nuestro Señor en el tal eslado, y que él
pide que le den todos los Exercivios.
[9] Agora lo primero que esle Padre lia/.ia era declararle qué
es lo que aquí se entiende por nombre de Exeit'icios, cómo por este
él se entiende qualquier modo de examinar la propria cons(;ien(;ia,
20 tanibién qualquier modo de meditar, orar, contemplar, orar assl
vocalmente como interiormente, y iinalmente qualquier otra spi-
rilunl Poixpie, assí como solemos llamar Exerí^'iîos cor-
poialis el i):is*aise. caminar, correr, sallar, assi acá llamamos a
estotras opi lacioni's sjjirituales, Exerc^'icios spirituales» y deste
25 noinhrt' uso el santo Hey David quando dixo, ct incditalus siim
nocte cum rorde meo, el exerciíídxir el scopeham spiriturn nieiiru",
y pare(;e que habla del examen de la cons(;ien(,'ia.
[3v] Con este priiiîpio rnmen(;<n><i entablar los E.verîgios.
[10' lueô solía comeiH'ar a entablar los Excicicios ya dispo-

30 ner |)aia ellos, diziendo cómo estos l^xer(,-i(,áos eran unos medios
(pie nniclio ayudavan a traer al hombre al conosc^-imiento de su
Dios y Ciiador. y a su pro])io conosc^'imiento, y que tanto más
avudavan (pianlo el (pie los rec^'ibía más se disponía ayudarse
dellos >"
[. . .].
35 De 1(1 Immildad.
[11] rirl Y la virtud (pie mucho ayudará para que él se disponga

(mediante la t*ra(,'ia del Señor) ])aia cpie su divina Magestad se le
communique será la virtud de la humildad, la (pial según sancto

Thomás es una virtud que inclina al h()nd)re y le liase prompto
40 i)ara sujetarse a Dios j)or Dios y al hond)re por el mismo Dios ".
[12] La (pial virtud nas(^'e del conoscimienlo de Dios y conosci-

miento proprio. Porcpie (U' conosí^'cr su nada y el inhnito ser de
Dios, su bajeza, y su alteza, su pobreza y sus riquezas, su flaqueza
17 in maní. \iiiii>t:i( ii>n 1 11

-'n /" mura. Lo que se entiende por este modo tic
exercicios ll
'22 in //k//'/. similii mi II
Ps. 7fi
in niiira. 28 ín í/iíirí/. Con este i)rin-
II
cipio comenzaba I ni alijar Ins l'.xcicicids , in inarg. Humildad 38 in marg.

II
Defflnieión de la liuiiiildad. S. Tli. 'i q. IGl
» Annotatio prima Exercitioriiiii (ii. 1).
• Ps. 7(), 7.
'» De fructibus líxercitionim in Doc. 5 aiinot. 7.
I. 2» -i»» ([. un n. in c.
DOC. . 10 - XN. 8-15 145
y su oninipoleiiíîa, y vn lin su itíuoiaiu'ia y la inliiiila sahiduria

de Dios viene a decir abijssus abyssiini iiwitvnl
: Como el abismo 45
de las miserias del iiomijre llama al ahysuio de las infinitas perfec-
ciones de Dios, y de aquí viene a sujelarse a su Dios. [. . .]
[13] [5/;] Y lueí>o conviene darle a entender cómo mucha parte

del aprovechamiento del cpie recibe los l^xereicîos depende del com-
municar.se con el cpie se los da, dándole cuenta del modo de pro- 50
geder en su oración y de las dudas y diflicultacU's (pie se le olTreên,
y de todo lo que le impide su aprovechamii'uto, y de lo que nuestro
.Señor le communica.
[14] Dándole a entender cómo en esto él no pretende saber
sus pensamientos ni desseos que sean pecados, sino aquello que 55
es ne(,-essario para guiarle en las cosas de su aprovechamiento,
para ayudarle con remedios contra las tenlayiones que el demonio
le traerá, assí claras y manifiestas como encubiertas con apparen-
îa de bien, transformándose en Auge! de luz Porque assí como

el médico no podría curar al enfermo si él no le dijese y descubriese 60
las causas de su enfermedad, assí acá el médico sj)iritual no le

lôdría ayudar si él no se communicase con él
[6r] De la scicncia plática y especnlatioa.
[15] Aquí importa mucho darle a entender quán differente

cosa sea saber una cosa speculativamente o práticamente, como 65
el médico que .sabe qué co.sa sea la leche porque sabe en qué con.siste
su essengia y accidentes, con todas sus calidades y propriedades,

mas a él no le sabe la leche, no la a gustado como el niño que mama,
que no sabe esto, mas sái)ele a él la leche ; y assí es muy diíTerente
la sabiduría de Dios, de la s(;iencia speculativa, porque ésta es 70
45 in marg. Ps. 41 66 in inarg. similitud,

II 70 in marg. Porque || la sabiduría
quo es don del Spiritu Saato uo solamente es speculativa sino prática.
1^ Ps. 41, 8.
" In libro Exercitiorum (nn. 17 et 3,S2). Quid dicere debeat Director cum
euni qui exercetur invisil in Doc. 20 annot. 63.
Ut is qui exercetur cum Direclore sua conimuuicet, commcndatur in
libro Exercitiorum (nn. 17, 326). Idem indicatur etiani infra et in aliis Dire-
ctoriis commendatur. Vide Doc. 12 n. 27; Ruiz, Doc. 11 n. 6 Hoffaeus, Doc. ;
17 n. 92 Polanco, Doc. 20 n. 34 Miró, Doc. 22-23, n. 21 GZ. Davila, Doc.

; ; ;
31, nn. 47, 59 Quadrantini, Doc. 35 n. 8. Commissio ad Directorium reco-

;
gnoscendum designata Doc 42 n. 16, cf. etiam Doc. 33, 34, 43, n. 26.
lll — DiRKCTORIA EXERCITIORTTTVr.

una SQÍen?ia sabrosa que da gusto de las cosas de Dios, un conos-

gimiento prático y amoroso que inflama y enciende la volun-
tad» [...]
[Cap. II]
DEL FIN DE LA PRIMERA SEMANA
[16] [7r] Haviéndole ya dispuesto con las consideraciones di-

chas, conviene darle a entender qué es lo primero que emos de
procurar de alcangar, qué fin y para esto se le podía platicar cómo
;
5 todos los Exerîîos contienen quatro semanas en las qiiales se

tratan cosas diversas como se verá quando ayamos praticado
que en ellas se trata, y cómo las tres corresponden a tres vidas
lo
que los doctores llaman purgativa, ylluminativa, y unitiva i'. Y
assí como cada vida destas tiene su íin que por ella se pretende
10 alcangar, assí acá en estas tres semanas, de las quales agora comen-
taremos a tratar con el favor del Señor, cada una tiene su fin
[17] Agora, el fin que en esta semana primera se pretende
alcanzar con la gracia del Señor, es que el hombre se conozca, y
conociéndose conozca que a andado errado caminando por el ca-
15 mino de su perdición, andando apartado de su Dios y todo
su bien, y deste conosîmiento nazca un vivo desseo de su remedio,
que será de alcanzar una verdadera penitencia
Y
para esto conviene agora darle a entender cómo la raiz
[18]
y causa dela perdición del hombre a nasîdo de falta de este co-
20 nosgimiento, que es de andar el hombre fuera de sí, y cómo \lv]
de lo contrario con el favor del Señor a de uascer su bien y su
remedio. [. . .]
Thom. 2, 2 q. 45 a. 3.
71 in marg. S. 2 in marg. Annot. 4 n 3 i» marg.ll
Del marg. S. Bon. in opúsculo Viae Slon lugent

fin. II 8 in 9 in marg. Annot. 10 ii
II
El fin de la 1» Semana es el fin de la vida purgativa
12 ín maí-í;. 21 in marg. ii
Agora tomar medios para entrar dentro de nosotros
15 2a 2»e q. 45 a. 3 in c.
" Cf. annotatioiiem quartain (ii. 4).
" Cf. annotationem decimam (II. 10). Agitiir de celébralo opuscolo De

inysticu Ihcohxjia, ([uod nunc generatim Hugoni de Balma tribuitur. Cf. Lu
Frcince Francisaiinc \r-, (1932) 227-2(i5, 311-359. De tribus viis in Doc. 18 an-
not. 12.
De utilitate indicandi finem Exercitioruni ei qiii se exercet in Doc.
11 annot. 2.
'» De fine primae hebdomadae in Doc. 26 annot. 27 et infra n. 23.
4
DOC. 10 - NN. 15-21 147
[lOy] De la oragion y meditación.
[19] Agora lo que ay qiio luK^'er os tomar medios para entrar

dentro de nosotros al proprio conoscimieiilo, pues emos dicho que de
aquí, mediante la graíîa del Señor, ionio de raíz a de nasc-er nuestro
bien y renu'dio, vimos en el hijo pródigo. Y el medio para
como lo
ello grandemente neêssario y provechoso es el de la oración, y

juntando con ella la meditación [. .J. .
r20] [15y] He dicho que el lin desta primera semana era que el
homi)re entrase dentro de sí al propio conosí^'imicnto, porque de
aquí, mediante la giai^'ia del Señor, como de raiz avía de nasêr
el bien del hond)re, y cómo este lin correspondía al lin de la vida
purgativa, a la qual correspondía esta primera semana. Este fin
consiste en un aborres(;imiento grande del peccado por ser oíTensa

de Dios, en un ])ropósilo efficaz de
la enmienda, en un aborresî-
miento de sí mismo, en un amor de menosprecio de sí, y en fin en

un desseo vivo de la verdadera penitencia, de donde nazca el
obrarla con la gracia divina y para esto emos tomado por medio;
la meditación y oración, y hemos visto quán negessaria era para
remedio de los males de el hombre y a sido un medio para cono-

cerse el hombre.
[16/-] De otro medio.
Agora con el favor del Señor trataré de otro medio para

[21]
que hombre entre dentro de sí y se conozca. Allá dize Aristó-
el
teles que ay dos maneras de demonstracíón, propter quid, et quia

Dos maneras de conocerse una cosa, por sus causas, o por sus
effectos y dize que entonces tenemos conoscimiento de una cosa
;
quando conoscemos las causas della. Seire est rem per causas co-
gnoscere y pone quatro causas efñciente, final, exemplar e mate- :
rial y porque en el fundamento de estos Exercicios se pone el
Agora tomar medios para entrar dentro de nosotros

24 in inarg. 27 inmaríj. II
Oración y meditación 28 in, inarg. fin de la primera semana n .Sá in marg. En

II
qué consiste este fin 46 in marg. Dúplex demonstratio propter quid et quia.
II
Arist. 1. Posteriora, cap 2 49 Plisicorum 2° libro cap. 4

II 50 in marg. Cuatro cau- II
sas, efflciente, final, exemplar y material 49 in marg. S. Tho. 1 p. q. 44, 45 a.

ll
5 S. Tho. 1 p. q. 2 a. 2
; 51 in marg. el fundamento destos ExercicioB
||
Agitur de his in libro cui titulus : Analijlica Posteriora lib. 1 cap.

2. Aristotelis Opera, París, Didot, 18()2, I, 123.
" Aristóteles Naliiralis aus cultalioniiin lib. 2 cap. t. Opera II,. 2G4-265.
148 MONITA P. EDUAHDI PEREYRA
un modo y el otro de cono(;ersc el hombre, assí por sus causas,

como por sus elTeetos, comentaremos a IracLar dél
[22] Comienc^'a assi el hombre es criado i)ara que loe a su Dios,
;
55 y para que le reverencie y sirva, y assí habiéndolo venga a conse-

guir su fin 2^
El fundamento.
[23] El uno,que es el propter quid del conocerse por sus causas,

se pone en decir que el hombre es criado, porque criar esi ex nihilo
aliquid (acere y de aquí sacaremos las quatro causas del hombre
60 la efri(,'ienle, linal, exemjtlar y materia [17r] luego se dize que le . . .
crió Dios para loarle y s.'rvirle ... y que esto se haga no so-
lamente con el corazón, sino con la lengua también y con las obras,
attribuyendo al Señor y a su gracia los dones rebebidos, habiendo
todas nuestras obras para gloria y honrra suya y la reverencia ;
65 y cortesía que se deve a este Si>ñor se llama latría, que es una

cortesía a solo Dios devida. Esta se da al Señor, como d\qc Sant
Agustín, con la fee, speranâ y charidad Porque dellas nasêu
las virtudes y donnes, y assí la obidiengia y guarda de sus man-
damientos y de todo aquello a que el hombre está obligado.
70 [24] En lo dicho consiste la primera parte deste fundamento, y
la 2^ es conocer cómo todo quanto el Señor crió en este mundo,
todas las cria-[17ü]turas, fué por respecto del hombre para que le
ayudasen y fuesen medios para conseguir este fin para el qual
fué criado [. . .]
al cómo nos emos

75 [25] [I8r] Agora vengamos a lo prálico y
de aprovechar de este medio, jiara el íin que pre tendemos del pro-
pio conoscimiento. Pongamos delante de luieslros ojos este fin
para el qual crió Dios al homl)re, y mirémonos en él como quien
se mira en un espejo en el qual ve lo que está limpio o lo que está
80 suzio, lo que está compuesto o descompuesto" [. . .]
55 in OTar¡7. Magister sententiaruni Ub. 2 liisp. 17 pone lo mismo u 66 in marg.

S. Tho. 2" 2"; q. 84 a. 1 et 81 a. 1 ad 3 et a. 5 u 68 in mvrg. S. Agustín, in inchirid.
cap. 3 II
72 in mary. 2» Parte del Fundamento ii 77 in marg. La práctica de este
fundamento ii 80 in marg. Jacobi 1.
" In margine cominemoralur : 1 q. 11, 15 arl. 5, 1 q. 2 a. 2 et ¡Magister
sentcntianim lib. 2 disi). De i)rin(ii)io el fundamento in Doc. 4 annot. 48.

" rt non raro ;niti([nissimi directores vel auctores, memoriter refert
aliqiiibus verhis miitatis. C.f. (n. 2:5).

lexlum Exercitiorum
2' S. Augustinus EncUiridion sive de /idc, spe <! cliarilalc, líber tinus, ubi
sequentiü legimtur Ule si respondero, lide, spe, charitate tolendum Deinn »
: "
PI,. 40, 232.
Conf. Jac. 1. i
DOC. 10 - NN. 21-30 149
Cotejar los medios con el fin.
26"' Agora mirándonos en este fin como en un espejo,

ri8í;]
eomencemos a cotejar los medios con el fin, a ver y conocer la

proporcîón y desproporción con estos medios que emos tomado 85
I)ara con este fin, cotejando el uso de todas las criaturas con él,
cómo e usado dellas de manera que me fuesen medios para conse-
guir este de los manjares, de las vestiduras, de la hazienda, de
fin,
la honrra, o dignidad, cómo de mis sentidos, de mis fuer-

officîo
zas, salud [19rl cómo de la imagina(;ión, apetito, irascible y concu- 90

pisgible, cómo de la memoria, entendimiento y voluntad, cómo
de los pensamientos y desseos, palabras y obras, cómo e usado de
la fee, sperancây charidad, cómo de los sacramentos, cómo de la
sangre de Christo, y de todas sus obras exemplares, las quales él
hizo para que le ymmitásemos en ellas, y en fin de todos los benef- 95
finios de Dios.
[27] Agora ponderar la desproporgión de todos estos medios
que el Señor nos dió, con el fin para que nos los dió y de aquí se
conoscerá el desorden de nuestra vida y se comencará a conosger
el hombre y entrar dentro de sí In se autem reversas dixit etc. De
:
100
aquí nasgerá el desseo del remedio que era la verdadera penitencia.
[28] Y este es el segundo modo de conocerse el hombre por sus
efTectos, como se conosge el árbol por su fructo [. .] .
[21i;] De la Indifferengia.
El tercero puncto deste supuesto y fundamento destos 105

'29]
Exergigios es, que conviene mucho al hombre hazerse indiíTerente
a todas las cosas criadas, (en quanto a lo que le es concedido a la
libertad de nuestro libre alvedrío y no le está prohibido) en tal ma-
nera que no queramos de nuestra parte más salud que enfermedad,
riquezas que pobreza, honrra que deshonrra, vida larga que corta, y llO
assí en todo lo demás, solamente eligiendo lo que nos ayudará para
el que somos criados.
fin
Acerca de esto se advierta mucho lo que nuestro Padre de

[30]
buena memoria dize en la Annotagión 5'' y 15 y 16, porque es un
punto muy esencial en el qual ay bien que hazer. Esta indiíTeren- 115
gia es una resinagión con la qual el hombre se pone en las manos
82 in marg. Cotejar los medios con el fin 97 Ponderar mucho la desproporción

1
de los medios con el fln. 102 in marg. 2° modo de conocerse el hombre

il 109 in ll
marg. 3° puncto del fundamento 111 in marg. Ex ómnibus ea demum quae ad

||
flnem ducunt eligere ac desiderare ll lU in marg. Annot. 5, 15 y 16 li 116 in

marg. Qué cosa es esta indifferencia.
150 MONITA P. EUUARDI PEKEYRA
de SU Dios y Señor, dizien.do Señor mío y Criador mío vé [21i;]is:
aquí Señor toda mi libertad, todas mis ])oten?ias, mis sentidos y

mi cuerpo y todo quanto tengo, todo lo ¡¡ongo en vuestras manos ;
120 ordenad vos, Señor, dello y de mi como conviene más para gloria
y honrra vuestra y salvacjión de mi alma.
[31] Esto hecho de veras de todo coragón ayuda mucho a que
se le communique Dios, porque es abrir la puerta del corazón
para que el Señor obre en él grandes cosas [...].
125 [32] [241»] Agora platicado el fundamento al modo dicho, y
hecho que él medite en él por un día entero señalándole en él los
tres puntos dichos, los dos del propio conosgimiento, assí por las
causas, que es el primero, como por los eíTectos, que es el segundo,
con este 3" de la indiíTerenyia, aquí se acaba lo del fundamento
Examen.
[33] examen general y particular antes

Sigúese platicarle el
de las meditaciones, y platicados a la letra, conviene darle a enten-

der la necessitlad, assí del uno como del otro [. .] .
Primera meditación.
135 [34] [26r] Agora se [)ue(le comeaq'ar a i)laticar la primera me-

dita(;ión de las tres poten(;ias. Este exerf;ivio se llama de las tres
potencias j)orque en él se exercitan los actos de todas tres, que
son memoria, entendimiento y voluntad. Contiene la oración pre-

paratoria, que es común para todos los Exercigios, dos preámbulo-
140 y tres punctos y un colloquio. En este Exergigio conviene decías
rarlo todo, para que se quede hecho para todos los demás. [. .] ^' .
Agora es menester darle a entender cómo el íin des-

[35] [30r]
tas meditaciones, que agora emos de platicar es alcanzar las dos
cosas que platicamos en el fundamento, la una el conosgimiento
145 i)ropio, conosíîendo el desorden de nuestra vida, cotejando los
123 in inarg. Los tres pimctos del fundamento n 129 in inarg. Aquí se a de
advertir se comience a aparejar para la coufessión general 135 in marg. Primera il
meditación 142 in marg. Fin de las meditaciones

ll
" Iii Excrcilüs (lili. 2:}). De ijriiuipio et fuiulanienlo vide supra iii annot
22 ct Doc. l nnnot. I<S.
De exiimine generali in Doc. 4 annot. oí»,

^' de examine particulari in
eodem Doc. uiiiiot. 1 l'.t.
2" De n'edilatione triuni potentiaruni in libro Exercitiorum (n. ó(i),

DOC. 10 - NN. 30-39 151
medios con el fin, como está dicho allí dezíamos que el ; fin desta
primera semana era el de la vida [)urgaliva, el qual es cono-
cerse hombre assí cono(;iéndose [30;;] por peccador, oíTendedor
el
de laMajíestad de Dios, conosyiéndose por traidor, pues el pec-

cado mortal propiamente es una traición cometida contra su Ma- 150
gestad, pues quanto es de su parte haze a la criatura por la qual
dexó a su Dios, su dios, y querría que Dios no fuese Dios, pues
todo esto encierra en sí el peccado mortal, como lo dizen los Doc-
tores.
[36] De aqui a de sacar un al)orres(,-imiento contra sí, cono- 155
ciéndose por enemigo de sí mismo, pues que así lo manifiestan sus
obras, que son obras de verdadero enemigo, como son averse

quitado la vida spiritual de su alma echando a Dios de su coragón,
recibiendo en él a Sathanás, 'privándose de la gragia de su Dios,

de las virtudes y dones, y en fin de todo su bien obras son estas 160 ;
de enemigo.
[37] De aquí a de nasger el aborresgimiento del peccado por
ser oíTensa hecha contra su Dios.
[38] De aquí an de nasger unos desseos vivos y efficages de la
verdadera penitencia, de querer vengar en sí las offensas de su 165
Dios, y en fin de aquí el amor del menosprecio de sí mismo, el
desseo de que todas las criaturas le maltraten, pues que esto es
lo que se deve al peccador por aver offendido y injuriado a su Dios
quanto es de su parte assí lo dize Cayetano Peccator hostiliter
; :
se habet ad Deiim pues que con, la obra que haze le quiere quitar 170
el ser, y assí la vida y todas sus perfectiones. Esto incluye el pec-
cado mortal.
[39] Lo 2", que se trató en el fundamento fué lo de la indif-
ferencia y resinación que el hombre avía de tener en las cosas que
pueden tener buen fin o malo, de las quales podía el hombre usar 175
bien [31r] o mal. Pues esta es la segunda cosa que el que haze os
Exercicios de esta primera semana a de procurar de alcangar con
la gracia del Señor, y el que da los Exercigios a de procurar con la
gracia del Señor por las vías possibles de traer el exercitante a
147 in inarg. Fin de la primera semana 155 in marg. Que se conozca el

i
hombre por enemigo de sí mismo 169 in marg. Caietano 2, 2 q. 34 a. 2 in fine.

||
Peccator hostiliter se habet ad Deum ad deiiciendum a statu et natura 173 in II
marg. Indifferenoia II175 in marg. Annot. 5 y 16
" Supra in textu cui apponitur annot. 19.

^» rt in margine dicitur Caietano ad 2ani 2»^
: q. 3-1 a. 2 in fine.
^
152 MONITA P. EDUAHDl PERKYRA
ivSO esta iiulilToroncia porque do aquí dopondo la buena oloctióa, y ol

ir bien dispuesto para ella ; y si le sintiere aftieiouado a ali>una
cosa que impida esta indilTerenîa, proeure muy ile veras assi
le
con como con los Exerîcios. darle un goi})e y otro hasta

las pláticas
que el Señor por su bondad le traiga a ella y advierta que éste ;
185 es un puncto de los más essen(;iales de los Exerîîos.

[40] Porque de aquí depende la materia de la electión de que
tan de veras se tracta en la segunda semana. A la qual electión
parece que se ordena todo lo passado como a un puncto de los más
esseniîales de la salvación de un alma, como es tomar un estado
li^'* de la mano de Dios, y no moviilo de la passión o alTectión desor-
denada.
[41] Y adviértase que no se
le dé a entender en esta primera
semana a qué
ordena esta indilTerencia, sino quaudo ya no se
se
jiueda hazer más en la 2* semana. Porque, si lo supiese, por ven-
u>5 tura no se animaría tanto a procurarla, como no lo entendiendo
claramente De manera que a estas dos cosas dichas se ordenan
los Exer<;icios de esta primera semana, y dellas se le a de pedir
cuenta particular.
rcu'. III.
[42 DE LAS COSAS DE QUE SE LK A DE PEDIR CUENTA

CAPA niA O DE 'Mr ALGUNAS DE ESTAS
1. Del modo con que procede en la oración.

2. Cómo en el recogimiento y attenyión.
5 3. De las dudas que se le ofFrecen y tiene.
1. De lo que le impide su aprovechamiento,
ó. De lo que nuestro Señor le communica.
6. De las tentaciones. i)orque agora es tiempo de sentirlas
más que antes.
10 7. Cómo le va en el conosîmiento de su vida passada.
8. Cómo en el aborrescimiento ile quien le hizo tanto mal,
como es el peccado. y él mismo cauâ dé!.
1S2 íii marg. Nótese esto mucho 187 íii inaru. Del fiii de la segunda semana.
,
Hoja i7 1S8 III marg. Nótese esto « 200 in marg. Nótese esto, o 1 ín marg. 1)<
Ins eosas de las quales se a de pedir cuenta
" C.f. aiinoti'tionem uiiilecimam (n. II).

" De rehus do quibus loíiuciuiuni est ciim invisitur is qui Exercitia [.uit
in I)oc. 20 aiiiiot. (i.'í.

1 oc. lU - NN. 39-14 153
9. Cómo en el desseo de hazer satisfación. a su Dios por las

injurias hechas contra su Magestacl.
10. Cómo en la indifferenîa, y res¡na?ión en el ponerse en las 15
manos de su Dios, para que dél y de sus cosas el Señor ordene lo
que más conviene para gloria y honrra suya y bien de su alma.
11. Qué es lo que le impide más a lo de la indifferen?ia, pro-
curar de sacarle en particular esto, para que por allí más le ayude
a despegarse de aquello, si es honrra, si riqueza, si algún officio, 20
si alguna amistad ; esto importa mucho saber para ayudarle en

ello [32r\
Cómo seria bien <¡ue se aparejase el que a de dar el Exergicio para

(¡lie el Señor obrase por él ij le hiziese idóneo instrumento suyo.
r43] Este es un puncto muy essencial. Para esto seria bueno 25

que procure de veras retificar la intención en esta obra, y no
muy
querer ni buscar en ella más de aquello que sea para mayor honrra
y gloria del Señor, y el mayor bien de aquella alma. Offigio es de
la charidad hazer que el hombre no se busque a sí, buscando algún
interés proprio, sino la gloria de su Dios quia charitas non quae- 30 :
ril quae sua sunt, sed quae Jesu Christi " y la perfecta charidad ;
passa adelante, la qual haze que no sólamente no busque el hom-

bre su propio interés, sino que busque la gloria y honrra de Dios,
y no sólamente aquesto, mas que busque aquello que sea más
gloria y honrra de su Dios, y el alma que con este ojo derecho mira 35
al Señor, dizese en los Cantares Vulnerasti cor meum, sóror mea, :
sponsa, in uno oculorum tuorum^*.

r44] Lo 2" sea que vaya desconffiado de sí, de sus fuerzas y
industria y muy confiado en las fuercas del Señor y en el auxilio
special que Dios tiene prometido a los de la Compañía para poder lo
exercitar sus ministerios. La gracia de la Religión es un auxilio

y concurso Dios para poder cumplir con los minis-
special de
terios de la y especialmente para éste, como se a
tal Religión
visto y ve cada día en lo mucho que nuestro Señor a obrado en las
23 in marg. Cómo será bien se apareje el que a de dar el Exerci<.-i<) 25 in í
mary. Lo primero el fin que a de tener 28 in marg. 1 30-31 in marg. 1 Cor.i \\
13 31 íít marg. 2
!l 35 in marg. 3 i 37 ín marg. Cant. 1 38 in marg. desconfiar
i| |
de si y confiar en su Dios 40 ín marg. La gracia de la Religión es un auxilio y

i
concurso special de Dios para poder cumplir con los ministerios de la tal religión
» 1 Cor. 13, 5.
" Cant. 1, ••.

154 MONITA P. EDL'ARDI PEREYRA
46 almas por este medio, en lo qual no faltará nuestro Señor si noso-

tros no ponemos algún impedimento de nuestra parte, y para esto
advierta que el demonio a de venir a pelear contra él en esta obra
y a impedirla, hecho un Philisteo, porque sabe el fructo que la tal
alma puede sacar destos Exerîî '32i>' os y por tanto procure ;
50 con la gracia del Señor yr hecho un David y diga Tu i>enis ad me : .
cum hasta et gladio, cgo aiiiem venio ad te in nomine Domini exer-

cituum Tú, Sathanás. enemigo de Dios, vienes a mi confiado
en tus fuerzas, yo vengo a tí confiado en las fuercas de mi Dios,
en quien tengo puesta toda mi speranca y confian^-a. cuya gloria
55 y honrra busco, et sic omnia possum in eo qui me confortat
[45] Lo 3» procure primero hazer el Exerciîo y meditarlo antes
que le dé al exergitante para que lo pueda dar con más fuerca
y con mayor afTecto, y para esto quando jnidiese sería bueno usar
primero un poco de los ramales, que assí lo hazía uno que los dava.
60 por quien el Señor obró por su bondad grandes cosas en los Exer-
íicios, como fueron grandes conversiones de hombres muy pecca-
dores y assí mucho depende el aprovechamiento del exercitant»^
;
del que da los Exercicios. Porque claro está que el que estuvierv
más aprovechado y más herviente en el amor de Dios, que tendrá
65 mayor zelo de la honrra del Señor y del aprovechamiento de la>
almas y assí hará más provecho Zeliis domas tuae comedit me :
r. .~
etc. .
'"34?'] Las addiciones. estas ayudan mucho para hazcr los Exergicios
mejor y para alcancar el hombre lo que dessea.
70 '46 Estas parece que conviene darse después que el exerci-

tante a hecho por lo menos
primer Exercicio de las tres poten-
el
cias y el de los peccados aviéndose exerîtado en cada una destas

meditaciones su día entero, haziéndola cada día 4 vezes, dos a la
47 in marg. S. Tho. 3 q. 62 a. 2 qnoli. 12. q. 26. S. Tho. 2 Cor 3 | 52 in marg.

Primo Reôm 17 i 60 fu. inarg. Philipens. 4 ! 61 in marg. Lo tercero | 67 aprove-
chamiento del. de la honra '
72 in marg. P?. 68 ' 73 in marg. Las addiciones
« 1 Reg. 17. 45.

« Phil. 4, 13.
Oportere ut director antequam Exercitium cxponat. illud nie<litctur,
liicitur etiam in Doc. 18 aniiot. 6:s.
•» Ps. 68, 10.

" De tempore quo additiones Exercitiorum explicari possint in Doc. 3
annot. 2.
DOC. 10 - NN. 44- lí) 155
mañana y dos a la tarde. A la mañana la primera hora en levan-

tándose, y la otra hora antes de comer, etc. Porque agora ya ten- 75
drá desseo de tomar medios para hazer mejor los Exerîîos y i)ro-
ceder con más orden, y también porque ya de las meditaciones
y Exerîcios hechos, tendrá alguna devoción y desseos de hazer
alguna penitencia y de alcancar verdadera contrición de sus pec-
cados y assí aora parece que biene bien y no antes.
;
80
[47] Aquí conviene darle a entender quán neêssarias [34ü]

son para esto las asperezas corporales, como son ayunos, discipli-
nas y cilicios, vigilias, y la cama áspera*". Porque el Señor da a
cada uno la gracia del Señor, y aquél parece que se dispone mejor
a ella que no sólo con el spiritu, sino también con el cuerpo se 85
esfuerca y trabaxa por alcancarla. .[ .
[36rj De otras cosas que ay que avisar al exercilunte*\
[48] Acerca de la meditación se le advierta que trabaje por

escusar en este Exercicio la demasiada speculación del entendi-
miento, y procure de tractar este negocio con aíTectos de la volun- 9u
tad, que no con discursos y speculacion.es del entendimiento. Y para
esto es de saver que el entendimiento por una parte ayu [36y] da
y por otra puede impedir la operación de la voluntad, que es el
amor de las cosas divinas. Porque, assí como es necessario que
vaya delante guiándola y dándole conoscimiento de lo que a de 95
amar, assí quando es mucha la speculación impide el aíTecto de la
voluntad, porque no le da lugar ni tiempo para poder obrar. La
razón de esto es ser la virtud del alma finita y limitada, y assí
quanto más emplea su virtud por una parte, tanto menos le queda
que emplear por otra. [. .] . 100
[37r] También se le avisará cómo dos son los más principales

impedimentos de la oración.
[49] Que son guerra de pensamientos importunos y falta de la

consolación y devoción y para lo uno y para lo otro conviene
;
tenerle prevenido con remedios, para que sepa cómo se a de aver 105
82 ín itiarg. Nótese esto 87 in marg.

il Cuan necessaria sea para esto la peni-
tencia I 93 in marg. Acerca de la meditación l
108 in marg. Gnerra de pensamientos
" De paeniteutia in Exercitiis in Doc. 2 annot. 2.

" De rebus quas director dicere debeat ei qui se exercet, vide inter officia
directoris in Doc. 22-23 annot. 3cS.
156 MOMIA P. EDUARDI PEREVRA
enlo uno y en lo olro y aq'erca de la guerra de los pensamientos

;
importunos que nos distraen y quitan la attengión de la oración.

[50] Esto da |)ena al hombre, porque el rato que se pone a trac-
110 tar con su Dios, al mejor tiempo le buelve las espaldas y se va a
passear y gierto que quando esto acaesê por cul])a propia y negli-
;
gen(;ia y descuido, que es bien que re(,-iba pena porque no ay a ;
donde mejor se em|)l('e la pena que adonde ay culpa.

[51] Mas ([uaiido cslo no viene por culpa nuestra, sino i)or
115 parte de la iialurale/.a corrupta, como muchas vezes acaesge, no
liay por que re(cl)ii' mucha pena, pues que la naturaleza quedó
lau desordenada, que las potenc^'ias y fuer(,'as infe-
])or el ])ecca(l()
riores no oht'dcccn perfectamente a la parte superior del alma,

que es la razón y voluntad, y de acpii viene (¡ue la ymagin.aîón
120 se va sil). de casa sin (¡ue lo eche más de ver. Lo qual e.s
li(;en.(j'ia
tan natural y ordinario [37/; que \nn- muy perfectos que sean
¡
los
hombres no pueden estar del todo libres de esta passión. [. .] .
[Cap. IV].
[49y] LA SEGUNDA SEMANA DESTOS EXERCICIOS
E(jo siim vía, vcriías, ct vita*'K
[52] Hasta aqui en la i)rimera semana emos Iraclado el buscar

el dolor de nuestros peccados, el propio conosîmiento, la indif-
5 feren(;ia etc.,y por la bondad ciel Señor emos llegado a este tér-
mino a que V. M. se a confessado, leyebido el sanelissimo Sacra-
mento agora, ya que emos dejado al hombre viejo y vida vieja,
;
es menester vestirnos del hombre nuevo" y tractar de la vida

nueva (pie emos de vivir en el breve tiempo que nos queda de vida.
10 Desto emos de tractar agora con el favor del Señor.
[5.'l| Para esto mucho ayudará la indifíerengia que a V. M.
nuestro Señor le a dado por su bondad, tiniendo des.seo de que
nuestro Señor le inspire y mueva a aquello que será para mayor
honrra y gloria de su divina Magestad y salva^'ión de su alma.
111 in marg. Acerca de la guerra délos pensamientos 119 in marg. De parte ii
de la naturaleza corrupta 2 in marg. Joann. 14

|| 8 in marg. Ad Colossens. 'A
i|
" lo. 14, 0.

" r.f. Col. 3, 9,
DOC. 10 - NN. 49-58 157
[54] Y para esto trataremos agora de la vida de Christo nuestro 15

Señor, el qiial dize por Sant Joan yo soy camino, verdad y vida*^^ [. . .]
[50y] Agora veamos cómo camiiiarcmus por este camino

(¡ue es Christo nuestro Señor.
[55]Respóndese que de tres maneras conosîéndole, amán- :
dole, y immitándole en las ol)ras exemplares que el Hijo de Dios 20

hizo para que le immitásemos en ellas. Y quanto a lo primero del
conosgimiento que emos de tener de (lliristo nuestro Señor, en
quanto Dios y en quanto hombre, ya por la bondad de Dios, por
la lumbre de la fee tenemos el que basta para salvarse una alma,
siendo la fee viva que haze obrar por amor. 25
[56] Y a lo 2", las verdades que la fee nos enseña de quién sea
Chri.sto en sí, y de quién sea y a sido i)ara con nosotros, bien consi-
deradas y rumiadas mediante la grat^'ia del Señor, engendran amor,
del qual a de venir la ymmitacîón en las virtudes y éste a de ser ;
el fm desta semana, que es el lin de la vida ylluminativa, a la qual 3u

corresponde ella, que es aspirar al amor de Christo nuestro Señor
y procurar de yr cresciendo en este amor, porque de aquí a de
venir lo ter^'ero de la ymmitayión^^ •
[57] De manera que este camino es el Hijo de Dios natural, la

segunda persona de la sanctíssima Trinidad, Dios y hombre verda- 35
dero, Redemptor y salvador del mundo. Y quién no [51r] desseará ¿,
caminar por un tal camino tan ameno y deleitoso, finiendo un tal

paradero ? Los pies con los quales emos de caminar este camino,
conforme a lo dicho, son entendimiento y voluntad, son buenos
pensamientos y desseos. Sant Agustín Pon(/íí.s mcí/m, amor meas :
; 40
eo feror quocumque feror^\
[58] Desto se tracta en esta segunda semana, de que conozca-
mos a Christo nuestro Señor. Xo solamente para conosêrle, sino
para amarle, y en quanto nos sea possible, con la gracia del Señor,
ymmitarle en las virtudes, que es aquello que dize St. Pablo : 45
19 in inarg. De tres maneras se camina por Cristo conos? iéndole, amándole y

ymmitándole 30 in marg. El fin de esta semana corresponde al fin de la vida ilu-
||
minativa 34 in marg. Cristo Nuestro Señor camino

II 39 in marg. Los pies con ||
los quales se camina por este camino 41 in marg. S. Agustín 13 coníessiones cap. 9
||
lo. 14, 6,
" De fine secundae hcbdomadae iii Doc. .31 aniiot. 1.37. De tribu.s viis
in Doc. 18 annoí. 12.

" Confessionum S. .\ugustini lili. 1.3 cap. O (PL. 32, 849).
Indiiimini Domiimm nostriim lesnm Chrisliim*" ; lo qiial se haze

ymmilando su polneza, su liumildad, su pagieníîa, su obediencia,
y iMi ün, siíûicndii sus virtudes. Porque vestirse a Christo es repre-
sentar la |)eis()iia de Christo, según que le es possihle al hombre
50 ron la gracia del Señor.
Porque agora después que se hizo hombre ¡ornuim servi
[59]
da passos en que le podemos ymmitar y él los dió ])ara
ficcipiens*',
que le yinnii lasemos en ellos y ¡¡udiésemos cumplir nuestro desseo
de querer ser como Dios: I-^rilis sinit dii*^ [dijo] el sancto Rey ;
55 David \'id('nin( iiK/rcssiis liios, Dciis, ingrcssiis Dei mei, Regis

:
mei (¡ni est in snnrto'\ Los passos que tlió el Hijo de Dios del îelo
a las entrañas de la Virgen, de las entrañas de la Virgen al establo,
del establo a la (îrcunt^'issión, de allí al temjjlo, de allí a Egipto,
al desi[51í;]erto y, en fm, a la cruz ; y a esta ymmitaîón nos exhorta
60 el Príncipe de los A])óstoles S. Pedro, diziendo : Christiis pro nobis -
passiis est, vobis relinqnens exempliim, iit seqiiamini vestigia eiiis^".
[60] Agora entraremos en las meditac^'iones de la vida de Christo

nuestro Señor, las quales tomaremos por medio para alcanzar,
con la gragia del Señor, el lin dicho, poniéndole agora delante,
65 como a blanco a donde tiremos con todas nuestras saetas.
Aípii se advierta mucho cómo se an de dar los Exergigios

desta segunda semana, porque ay dificultad en ello.
[61] El orden que este Padre tenía en esto era éste". El primer
día daba el Exerc^'iîo de la Encarnación y el de la Natividad.
70 [62] El segundo día el de los Pastores y el del Rey, porque
aquí comienza a llamar gente este Rey.
[6.'}] El .3° día el Exer(î?io de la Circunîssión, y tres difTeren-
16 in marg. Rom. 13 52 in marg. Ad Philipens. 2

II
54 in marg. Gen. 3 56 || II
in marg. Ps. 67 61 in marg. 1 Petr. 2

II
62 in marg. Poner este fin como blanco
II
al qual se enderecen nuestras saetas 68 in marg. Orden de dar los Exergicios en

II
esta segunda semana in marg. 1 70 in marg. 2

|
72 in marg. 3
|| ||
" Rom. 13, 14.

" Philip. 2, 7.
" Gen. 3, 5.
" Ps. 67, 25.
'« 1 Petr. 2, 21.
" Vide quae de ordine Exercitiorum secuiui.ne hebdomadae dicuntur in
libro Exercitiorum (iiii. I.']2-13G, 158-161).

DOC. 10 - NN. 58-71 159
yias de hombres, ])()rqiie el Exer(;i(;¡o pide despefíamienlo y, si do-

liere,también dolió a Christo el ^-ircunîdarse.
[61] El 1» día el Exerci(,'io de los Reyes y los tres grados de luimil- 75
dad, para offreQerlos por los tres dones al Señor.

[65] El 5" día el Exer?i?io del tem{)Io ;
aquí la ¡¡riniera elec-
tión por [5!¿r] punctos, para que medite en ella.
[66] El 6 día el Exergi(;iü de la huida de Egipto y el de quedarse

en el tem¡)lo. 80
[67] El 7" día el Exerî(;io del Baptismo y del desierto.

[68] El 8 día ir caminando por la vida de Christo nuestro Se-
ñor hasta llegar a la vocación de los Apóstoles, y aquí darle el
Exerîîo de las dos vanderas, o más adelante, guardando la última
electión para quando viere que e.stá ya bien dispuesto para con- «5
cluir con la electión. En estos Exeryigios el orden dellos de¡)ende
mucho de la disposición del exer(:itante, de cómo anda en el pri-
mer modo de elegir.
[69] Y antes que descendamos a los días en particular, con-

viene poner aquí dos cosas que servirán para todos los Exerpiîos 90
desta según fia semana.
[70] La ])riinera es avisarle acerca de aquella palabra que dize
al cabo del ])unct() y referirle he a mí, que es que saque fructo
:
dél que procure con la gracia del Señor sacar una de tres cosas,
;
o todas tres amor, temor, coníTusión. Desta manera, del conos- 95

:
cimiento de la bondad de Dios que allí resplandesge y del benef-

ficio que allí .se me haze, .sacar amor, y de mi ingratitud para con
este Señor, confusión, temor si no me aprovechase aora de tanto
bien, porque sería todo por ventura para más con[52i']denación
mía. En lo del amor se incluye el desseo de la ymmitación de Chris- 100
to nuestro Señor, pues, como emos dicho, del amor a de naêr
el desseo de la ymmitagión.
Agerrti de el colloquio que se a de hnzer

al rabo de el Exergigio^^.
[71] Aquí manera al cabo de el Exer-

se a de proceder desta :
105
Cicio ayuntar con aquel benefic[i]o particular que en la tal medita-
75 in marg. 4 77 in truirg. 5
|| 79 in marg. 6 81 in marg. 7
|| 82 in marg. || ||
8 89 inmarg. Dos cosas que servirán páralos Exerciclos desta segunda semana
II
!
90 todos sup. Un., del. verb. illeg. 92 in marg. Acerca de aquellas palabras y refe-
II
rirlo he a mi 105 in marg. I"

jj 106 in marg. Acerca del coUoquio
||
" De colloquio in Doc. 17 aniiot. 12.

160 MONITA P. EDUaRDI PEREYRA
ción pienso, todos los demás heneffigios de la creación, conserva-

ción, governaîón,
redempîón, vocación, con todos los demás,
y conosgiendo cómo yo solo no basto a dar gracias al Señor por el
lio mismo beneí'ri(,-io, qiiánto más por tantos. Haré una convocación
de todas las criaturas, para que me ayuden a alabar a Dios y a
darle gracias, pues que yo no puedo por tantos beneflicios, diciendo:
Bcncdicite omnia opera Domini Domino etc.^^.
[72] Y
dezir con el sancto rey David Quid retribuam domino :
115 pro ómnibus (¡une retribuit mihi y con alTecto de gratitud hazer
de mi y de todas mis cosas un oíTrecimiento al Señor diziendo :
Veis aquí Señor, Dios mío, toda mi libertad, memoria, entendi-

miento y voluntad, mi alma y mi cuerpo, y todo quanto tengo.
Hazed dello y de mí todo quanto quisiéredes, que eso quiero yo".
120 OíTrézcoos también. Dios mío, Padre eterno, los méritos de vuestro
sanctíssimo hijo Redemptor nuestro, Jesu Christo, su encarna-
ción, su vida y muerte etc. [53r] y acabar con lo tercero que será
la petición. Aquí pedir las virtudes que más e menester, y lo que
agora pretendo, que es me enseñe qué sea su voluntad y acabar ;
125 pidiendo su amor con los mayores alTectos que pudiere diciendo :
O Dios mío, o Señor mío, o todo mi bien, quándo te amaré de todo

coracón, de todas mis entrañas, etc.
[73] De lo dicho tracta nuestro Padre en los Exercicios del Rey
y en el Exercicio del amor de Dios", porque es bien en todo pro-
130 ceder conforme a ellos.
[74] y descendiendo a los dias de la segunda semana en parti-

eular.
[75] El modo de dar el Exercicio será, como dize nuestro Padre,

que con toda brevedad se refiera la historia del Exercicio", y los
135 punctos dél y lo que más le a de apunctar el que da el Exercicio,
;
an de ser siempre punctos ordenados al fin que aquí se pretende,

que es al conoscimiento de Christo nuestro Señor, a su amor, y
ymmitación, y al corresponder a la vocación [. .]. .
113 in marg. Daniel 3 114 in marg. 2||

115 inmarg.Vs. 115 123 in marg.
|| II
3 II
128 in marg. Nuestro Padre en el Exercicio del Rey y del amor de Dios ||
135 in marg. Annotación 2
" Dan. 3, 57.

" Ps. 115, 12.
" Cf. in Exercitiis (n. 234).
" In Exercitiis (nn, 98, 234).
»' In Exercitiis (n. 2).
DOC. 10 - NN. 71-83 161
[55r| Aquí se le ndinciin (¡uc nrnhddd ht (¡lutria ij última hora de la

oración de la larde, resuma lo (¡iie a sac<ido de todas las 140
cuatro horas de la oraeión (¡uc a heeho a(¡ücl dia'^.
[76] Dosto primera semana del modo de

so trató arril)a en. la
lomar cuenta. puede pedir cuenta es -.^^
.\quí de lo que se le
[77] De lo (pie nuestro Si'ñor le a eommunicado acerca de la

luz y conosfimiento suyo, y de su Dios, de los heneffigios y mise- 145
ricordias que le a hecho, tle la dcNocioii cpie le a eommunicado.
[78] Cómo le va en los desseos di' ymniitar a este Señor, de
los desseos de |)elear dehaxo de su vandera.
[791 la indifferenîa, acerca del ponerse en las
(^ómo le va en
manos que dél y de sus cosas ordene lo que más 150
dv\ Señor, para
le couN iene para gloria y honrra suya y bien de su alma.
[80] Procurar de entender a qué esté más pegado quál sea ;
el mayor impedimento que tenga, para procurar de ayudarle a
despegar de la tal affectión, hasta que el Señor le traiga [55y] a

una verdadera indifferencîa y resinaîón. 155
[81] Cómo le va en el desseo de agertar en una cosa que tanto

le va, como es tomar un estado de la mano de su Dios.
Acerca de el segundo dia de esta segunda semana.
[82] Aquí encaxava el Exerîîo del Rey, desta manera Di-

ziendo cómo no nasgen reyes,
los niños, hijos del rey de la tierra, i(iO
ni nas(;en con discreción ni uso de razón, y assí para venir a ser

reyes es menester passar muchos años, para poder tener pruden-
cia para el govierno. Mas en este niño Jesús no ay esto, porque
nasge rey, y assi lo confiessan los reyes diciendo : ubi est qui imtus
esi rex Judeorum^\ 1(35
[83] Lo 2°, no tiene negessidad de sperar tiempo años para ni

el uso de la razón, ni para la prudencia y discreción, porque este
niño desde el instante de su concepción fué bienaventurado, por-
142 in marg. fol. 31 in marg. 1 144 in marg. 2

| 145 in marg. 3
|| 147 in || ||
marg. 4 149 in marg. 5

II 152 in marg. 6
|| 159 in marg. Aquí como se encaxa el
||
Ex. del Rey en este segundo día 165 in marg. Matthaei 2

||
De repetitionibus in Doc. 19 annot. 9.

" De iis quae director dicere debeat ei qui exercetur, vide inter alia of-
flcia directoris in Doc. 22-23 annot. 38.
De Exercitio regis temporalis in Doc. 22-23 annot. 92.
" Mt. 2, 2.
11 — Directoría exercitiorüm.
que luego en aquel instante vió la divina essen(;ia, y assí es sa-
170 pientíssimo, prudentissimo, podorosissimo es rey que govierna ;
y la
los fíelos tierra, a quien ohedescen las criaturas, porque es
Dios y hombre verdadero.
[84] Y este niño, rey desde el pesei)re, comien^-a a hazer guerra
al mundo, demonio y carne, y ele aquí comicn(:a a llamar gente,
175 pastores, reyes.
[85] puede platicar el Exerc^'iîo do el Rey. Aquí
.\gora se
cómo la acá se llama militante y la del ¡56r] qielo trium-
Iglesia de
phante, porque acá es pelear, acá la victoria, allá el triumpho y co-
rona. Aquí cómo ay dos exérîtos muy contrarios, el de Lucifer
180 y de Christo nuestro Señor cosa espantosa el odio que Lucifer
el ;
con todos los demonios tienen a Christo nuestro Señor, y assí

a los suyos, y de aquí la guerra cada uno i)or llegar gente a que
pelee debajo de su vandera, etc.
El Exergigio de los Pastores.
185 Acerca deste Exergigio considerar a qué personas escogió

[86]
Dios, a las quales los ángeles primero diesen la buena nueva del
evangelio. Pastores, pobrezitos, ignorantes que estavan haziendo
su offiîo guardando su ganado, y de noche. No escogió para esto
los ricos que avía en Hierusalén, no los sabios, no los nobles, no
190 los que tenían sus consolaciones y regalos en la tierra.
[87] Cómo correspondieron a la vocacîón divina, al divino

llamamiento Pastores loquebantiir ad invicem transeaimis iisqiie
: :
Bethlem etc.^*. Ei ueneriint feslinaníer etc. Qué difficultades halla-

rán otros para corresponder a la tal voca(,-ión ? cómo les impidierá
195 la honrra, riquezas, regalos, la sabiduría humana etc.
[88] Aquí, cómo las personas que en la casa de Dios, an de
ser proni()[56i']vidas a mayor vocación son aquellas que hazen lo
que dando buena cuenta de sus offiîos, y de la menoi-

es en sí,
voca(;ión en que Dios los avía emi)leado. Assí vemos cómo llamó
200 a Moysén quando sylvava sus ovejas como i)uen pastor y dili-
gente, guiándolas a la mayor espesura y más secreta del desierto,
le llama Dios para ser governador de su pueblo, y a David, estando
oceupado en el ganado de su ])adre, le llama Dios al reyno»^ A
169 in marg. S. Tho. .3 P. q. 34 a. 4 II 186 in marg. 1. l'tmcto || 191 in marg. 2.
Puncto 196 in marg.

li
3. Puncto
Le. 2, 15.
" Cf. 1 Reg. 16, 11.
DOr. 10 NN. 83-94 163
Saúl qiiando amiava a l)iiscar los jumciUos de su ¡¡adr*.', etl^'^

205
A tales personas ha/.e Dios mandes niisciicnrdias.
[89] Y viniendo a la noche, al laimir de la euenla (d modo
dicho
en el din passado, procurando advertir de como le va en el desseo

vocación del
y fuerqas de corresponder n las inspirac iones divinas
ij
Señor^'.
[90] Y si sintiere en él contradivión en esto y rebellión al 210
estado de la perfectión, si se conos^-e que Dios llama, i)rocure
ayudarle en esto, con la í^raiîa del Señor ; y para ello ayudará
lo que se sigue.
Los daños grandes que ne?essariamente se an de seguir
[91]
al hombre que no quiere conformar su voluntad con la divina 215 ;
porque la divina voluntad es la ¡)rimera y ynfalible regla porque, ;
como sea la primera, ella no tiene con quien reglarse, y todas las
demás se an de reglar por ella. Y assí toda voluntad a de ser me-
dida y reglada [57r] por esta regla ; y esto, quiera el hombre o
no quiera. 220
[92] Porque si no quiere seguir orden de su misericordia, el
experimentará el de su justicia, j)orque en no querer siguir esta

divina voluntad esta ])rimera regla, a de seguir la de su ])ropria
voluntad, causa de todo su mal, raíz y fuente de toda perdi-
^>ión. [...].
Tergero día. 225
[93] [59y] Aquí se le puede jilaticar el Exerîgio de las tres dif-

íerenîas de hombres"», de los quales cada uno dellos a ganado
diez mil ducados, y no con el fin y pura intención que deviera
de de Dios y bien de su alma y aora dessea tener pro-

el servi(;io ;
picio a Dios y salvarse, quitando de sí la afficîón desordenada que 230

siente tener a la hazienda que le es [60/-] impedimento para su
salvación.
[94] Ponderándole mucho el peligro grande de los dos pri-
meros, para que con la gracia del Señor venga a ponerse en el
tercero grado, y a esto e yo de procurar de tractarle con la gra(;ia 235
213 in marg. Comencar a dar la batería 224 in marg. S. Tho.

|| 1, 2 q. 19 a. 9
19 et 22 q. 154 a. 2 ad 2. La voluntad divina es la primera regla || 202 si del. la
hacienda digo
Cf. 1 Reg. 9, 3.
De exigencia rü^tione conscientiae, quod uiium est ex offlciís directoris,

in Doc. 22-23 annot. 38.
" De tribus binariis in Doc. 22-23 annot. 101.
164 MONITA P. EDUARDI PEREYHA
del Señor,que es aquel desseo de que nuestro Señor le llamase

a lo más que es mayor honrra y gloria de Dios
perfecto, a aquello
nuestro Señor y mayor bien de su alma y esto le enseña a pedir ;
nuestro Padre en el Exerîcio del Rey. y aquí en este Exercicio''.

240 ^95] Tertium optatae rei petitio, nimirum gratiae. per quam
id eligam qiiod et Deo acceptissinmm, el mihi saliiherrimum fiitu-
rum si/«*. Y assi exhortalle que no se contente con servir a Dios
bien y mejor, sino perfectamente, según aquello de Sant Pablo.
Obsecro i>os per misericordiam Dei. al exhibeatis corpora vestra,
245 hostiam viventen} Deo placentem etc.. iit probetis quae sit voluntas
Dei, hona. beneplacens. et perfecta^*.
[96] Aquí entender si está el tal apegado a alguna
se viene a
cosa, si a las riquezas o a alguna honrra, alguna dignidad etc.
y advertir cómo anda la indifferencia. porque aquí está la prueva
250 della. Agora se va descubriendo para qué era la indifferencia
que nuestro Padre puso en el fundamento de la primera semana.
Agora se va manifestando el artificio de los Exercicios. que parece
más divino que humano, cómo puesto un hom]60í''hre indifferente.
resinándose en las manos de su Dios con desseo de escojer y elegir
255 aquello que sea para mayor gloria y honrra de Dios y mayor bien
de su alma, a lo qual el alma aspira por ser tan capaz de lo bueno,
sabiendo que solo puede hinchir su capacidad.
[97] Y assí, quando nuestro Señor ha dado esta indifferencia.
comúnmente llama la tal alma a lo más perfecto y a esto co- ;
260 múnmente le mueve la razón, aunque es verdad que n\o se sigut- :
hoc est melius et perfectius, ergo mihi melius. si no inter\iene la

vocación del Señor porque aquel estado es mejor al hombre a
:
que Dios le llama, aunque en sí no sea más perfecto y con esto :
respirará el que se via ya apretado. [. .] .
265 Acerca de el Exercicio de la circimcissión.
'98] .
.]
[61y" En este día parece que viene muy a propósito
este E.xercicio, y podiasele platicar lo que se sigue Aquí nos enseña :
[62r] nuestro Rey y nuestro Criador y Señor nuestro gran capitán,
240 ín niarg. N. Padre 243 in marg. En el Ex. del Rey y aquí

l
247 in marg. ;
Rom. 12 j 24S in marg. Xuestro Padre 253 agora :

—
artificio. Linea subduda in
ms. I
in marg. Nótese esto in marg. El admirable artificio de los Es.
|
In libro Exercitiorum (nii. 97, 98, 157).

In Exercitiis (n. 152).
Rom. 12, 1, 2.
;
DOC. 10 - NN. 94-106 165
con qué armas an de pelear sus soldados para vencer sus ene-
migos, demonio, mundo y carne. Estas son humildad, paciencia, 270
obediencia etc.
'99 Aquí el exemplo que nos da de obediencia y humildad
elqual se humilló tanto, que vino para nuestro exemplo y remedio
a obedescer a un precepto de la ley tan difficultoso de guardar,
y a tomar señal de peccador, no se le dando nada que por la señal 275
que tomaba le tuviesen por peccador [. .
[62y] El quarto din de esta semana.
'100~ Se
puede dar el Exercicio de los Reyes con los tres grados
de humildad'". Acerca del primero, cómo correspondieron a la
vocación de Dios Vidimus stellam eius et venimus adorare eum
: ; 280
en viendo la estrella y conosciendo por instinto del Spíritu [62»]

.Sancto que era señal de Dios, luego comiercan a caminar, rom-
piendo por todas las dificultades que se offrecerian. que no serian
pocas, ni pequeñas. [. .1 .
[<o3v Los tres grados de humildad. 285
ilOr Dárselospor manera de meditación y Exercicio.

[102] La composición sea ver al niño tan humilde puesto en
un lugar tan baxo y humilde, puesto en tanta pobreza, preten-
diendo con esto inclinar nuestro corazón al amor desta virtud
de la humildad y pobreza de spíritu. 290
[10.3' Petición ;
supplicar a la Reina de los Angeles me al-
cance gracia del Señor para que yo offrezca a su divina Magestad
estos [64r] tres grados de humildad.
ri04] Los tres grados de humildad servirán de tres punctos
sobre los quales meditaré mirando el exemplo que desto nos die- 295
ron estos varones sanctos.
105] Aquí, cómo Christo nuestro Señor en quanto hombre
no solamente se sujetó y humilló al Padre eterno, sino también
a los hombres, y no solamente a la Virgen y Joseph, mas a pecca-
dores. humillándose a ser baptizado de su siervo Sant Joan. 300
1061 Más, humillóse tanto que vino a querer ser tenido por
¿TS ín (nar^. Quarto dia 28S in inarg. Composición

j 292 in mari;. Petición
i
295 ín in:irg. tres punctos 298 in marg. Exemplo de Cliristo Nuestro Señor
j
De tribus hurailitatis modis in Doc. 20 annot. 146.

Mt. 2,2.
poccador, la coino
Circuncisión, en el riai)tismo, tomando
si-ñal (K' pi icador
y en fin vino a humillarse tanto, que vino a
;
qiieri sci (cuido por loco, como lo fué en su passión

i-
y con tal ;
305 exemplo procurare de humillarme todo lo possihle, ymitando a

mi Dios y Señor y todo mi bien.
[107] Supplicar a la Reina de los Angeles me alcance gracia
del Señor para ello, acordándome de la humildad con que ella
tanto agradó al Señor ; qual en su cántico de la Magnífica trató
la
310 de dos cosas : de la misericordia del Señor y del medio ])or el qual
se alcan(,-a, que es la humildad.
El quinto día de esia semana.
[108] En este día se puede platicar el Exercîtîo de quando

fué [64y] presentado en el templo el Señor. [. .]. .
315 [BSr] La primera electión sr le podría dar en este dia por manera
de medita(;ión en este modo~\
[109] [65p] La oración preparatoria será la sólita.
[110] La composición será la del Exer(,i(;'io f)laticado en este

dia, de la Presentación del hijo dé Dios en el templo.
320 [111] Lo 3" Pedir al Señor me de gracia para inclinar mi co-
razón, i)or mayor repugnancia que tenga, a lo que conociere que
es su voluntad, hasta que de mí haga un sacrificio agradable a
su divina Mageslad.
[112] Lo 4" scr;\ ii' por la electión como por púnelos, ¡jonde-
325 rando cada púnelo della. [. .] .
[78v] [113] Aquí pareee que viene muí) a propósito el Exercicio

de las vanderas de los dos supremos ca|)itanes" assí por la
vocación que ay de soldados, como por la doctrina del Exercicio

de la j)obreza de spíritu que vieuc bien con la vocación [79/] de
330 los hombres pobres, porque pobres es bien que sean los que an
de jiredicar pobic/.a, y pobres de s|)írilu an de ser los que an de
predicar [al pobreza.
lili! Dando a ciilendcr a los hombres que es más alio estado
éste (pie ( I (le Apóstol Sanctiago.
los ricos. .'Xssi lo dize el glorioso
335 Glorieíur ¡rater ¡nuuilis in exaltatione sua, dives aulem in humi-
308 in nmry. Acudir a la Reina de Ioh Angeles
De iiiitio clectionis iii Doc. 2() niiiiot. 132.
De (liiol.iis vevillis in doc. 22 2:i ;inn()l. 93.

DOC. 11 - NN. 106-116 167
Porque el estado de los pobres es más semejante al

liíate sua'"'.
de Christo nuestro Señor y de su madre que el de los ricos y él ;
mismo Audite, fratres mei diledissimi, nonne Deus elegit pauperes

:
in hoc mundo, divites in fide, et haeredes regni quod repromisit Deus

diligentihus .se''. Estos son los elegidos de Dios, herederos de su 340
reyno y verdaderos ricos de las verdaderas riquezas spirituales,
celestiales y eternas.
[115] Y quando se avrá allegado aquí a este Exerîîo, ya
e.sta semana irá al cabo, y también es de creer que ya nuestro
Señor avrá acabado con el que quiera lo que su Dios dél quiere 345
y que quiera seguir su vocación y assí para concluir su electión

no falta sino darle la última electión. Para que con ella mediante
la gracia del Señor concluya del todo y se determine en el tal
estado con determinación efficaz de ponerla por obra.
[116] Todo este discurso arriba dicho passé yo a la letra en 350
esta [79y] segunda semana con una persona grave y muy docta,
doctor en theología, la qual en esta última electión se determinó
a ser religioso, siendo prevenido de una gracia muy particular
de el Señor, de tal manera que aquí hizo voto de ser de la Com-
pañía y assí vino a vivir y morir en ella con grande exemplo
;
355
y edificación, y agora es de creer que está en la gloria gozando

de su Dios, a la qual sea él servido de llevarnos para que allí to-
dos juntos le veamos claramente, amemos, gozemos y alabemos
por una eternidad Amen. Esto passó en Jesús del Monte en el año
del Señor de 1562. 360
11
MODUS TRADENDI EXERCITIA.
DICTATA P. ALFONSI RUIZ.
(Fortasse a. circ. 1568)
Praefatio.
I. Textus : Inst. 109, f. Iv. Autographum P. Fabii De Fabi. Anno-

tationes sumptae ab hoc Patre, dum studiis in collegio romano va-
cabat.
337 in mnrg. .Jacobi 1° || 338 in iiiarg. Cómo los pobres de splritu son verda-
deramonte ricos || 357 a — él sup. Un.
'* lac. 1, 9.
lac. 2, 5.
168 MOnUS TH.VDKNDI EXEIÍCITIA. DICTATA P. ALFONSI RUU
II. Inedituni.
III. AucTORES : Ip.\rraguirre, Para la historia de la oración,
l)p. 88-93.
X\Ti n\ ET MOMENTIM OOCI MENTI.
De l'aln ])rimis vitar rcligiosae annis multa ex eis quae
l'nlMiis
sivt' oNluirlationihus ct inst nuiiunibus audierat, sive in scriptis
¡11
logerat. in (iiioilain códice, queni secum somper habebat, tran-

scripsit. Mic codex scrvatur in archivo Societatis lesu romano
signatiis Inst. 109.
(".uní V. .Mfonsus Huiz' eius noviciatiis magister esset, ex
iM<í()
co phiiTs instiiict iones de oratione aliisque virtutibus in suum codi-

cem Noslra iiunc lantum intersunt quaedam consilia quac in
retiilil.
ultima pagina cxeinplaris nianu scripti libri Exerciliorum, quod sinc
dubio eodeni novieialus lenipore sibi coniparaverat, celcrrinie et lit-
teris saepe obscurioribus scripsit. Haec consilia de modo tradendi
Exercitia agunt.
' Alfoiisus Uiiiz iKitiis C.onluljae in Híspanla auno 1530, Ingressus csl
in Socielateni Hisiiali a.niio 15.")3. ul ipse scripsit, «con muy gran deseo de
servir a Nuestro Señor \ ion i^raiidísinia moción desde que supe la entrada del
P. 1). Aiiloiiio |ile ConldUa] \ vi unas cartas de las Indias « {Nadal, Injunmi-
tiones 1. iSi. I'osi dúos iiu iisi s llispali traiisactos, in noviclatum Granatenseni,
paulo ante fuiidatuni. Irin-latiis ,sl, ¡Im<iuc ¡tropter magnam penurlam sacer-
dotuni, exeuiiU' ineiisr Ic hm ii io, sac t i ilos ordinatus est (E.M. -1, 5(>3) et die
25 niartii priniain inissani litaxit (l'C.li. .">. 212). In colleglo (¡ranatensi confes-
slonlluis auiliciuiis el l-;\ereiliis tradeiidis niai<iio iimi fructu se dedit. lam ab
anuo l.').'>ii Patreni Plaza, noviciorum Magistrinn. adiiivahat. .Vnno vero 1.558
ipse Magister noviciorum renuntlatus est (l.M. .">ii:,. iwmi d ab hieunte anuo
I5til usque ad inensein februarium 15(i2. jiraeter Maiîvtri noviciorum muiiia.
in se susceplt ofiicimn N'icerecloris donuis. Meiisc si'i'tciiilu i aiiiii 15(11 a H. P.
Laínez accersitus. Hoinani se transtulit ut iio\ irioi uní inst itutioTii in nova
probatlonls domo romana praiH'ssot. Inter novicios ipios iiis annis direxit aniui-
meratus est Stus. Stanislaus Kostka (1567-15(i8) .\. 15i;ii vol I.x.T desigualus
est una cum PP. Miro et l'olanco ad Dlrectorium Exerciliorum conliciendum.
l)um magistrl noviciorum muinis obiret, dle 21 septembrls 15(i(> professio-
nem solleinnem fecit : In eodem autem numere septem anuos niansit, usíjue
ad aniuun 1571. (]uo I'raeposilus I'rovinclae romanae nominatus est. Anuo
1571 in Ilispaniam ad C.olleiíium Granaten.sc regendum venit. Alense septem-
brl anal 1577 dranola exivit ad Peruanam Provinciani versus. in qua fuit
rector colleglorum in urblbus .\rcqulpa (1582-1585). C.huquiabo (1585-15881.
Quito (1588-1501). Anuo 15í)I Panamam jietlvit ut muñere vlsitatoris funge-
retur. .\niio 1593 novo coUeglum Arc-
tirocinio ])aululum praefult. Tándem in
quipensem quietis causa se contullt, in quo postremis vitae annis confessionl-

bus audiendus pro viribus operam dedlt, doñee dle 18 decembris 1509, i)ost
acérrimos dolores patienter toléralos, in Domino quievlt. C.f. Historia del co-
legio de Grtmada cap. (>, 7 ; I-'. Matf.os, Historia General de la Compañí'i de Je-
sús en In provincia del Perú. cap. 11. pp. 210-211.
DOC. 11 - NN. 1-2 169
Ex ipso titulo, quem De Fabi

his annotationibus apposuit Ex P. : <
Ruizio accepi modum

dandi Excrcitia «, videntur illa cum eo privatim
esse communicata dicit enim « accepi «. Quonam tempore hoc collo-
;
quium Ínter magistrum et discipulum fucrit habitum, nescimus.

Fortasse iam co ipso anno 1568, quo incepit Magistrum noviciorum
in directione suorum fratrum adiuvare, vel saltem ineunte anno 1571,
(¡uo designatus est ut in locum Patris Ruiz, Magistri noviciorum,
succederet.
Ad hoc difficillimum officium obeundum, cum se valde iuvenem
atque inexpertum videret, eum a suo venéralo magistro quaedam
consilia petivisse, verisimile est.
Monumentuni ergo hoc nihil perfectum sive ordinatum tradit.
Potius coliocutionem rcdolet, in qua ea tantum proferuntur quae pro
leniporc in nientem occurrunt. Plura etiam eaque melioreni in ordinem
digesta nobis ipse P. Ruiz tradidisset, si de hoc argumento tractatuñri
scripsisset. Hic enim nihil aliud cxponit nisi summam eorum rerum
quae sibi tot annos directoris Exercitiorum muñere fungenti, singula-
ri aestimatione dignae in animo fixae remanserant. Quamobrem pauca
quidem sed veré selecta atque ad usum et tractationem accommoda-
tissima in hoc brevi documento collecta invenies.
\'. Ratio editionis Edimus textum unicum. :
Textm.
riü] Ex P. Ruizio accepi modum dandi exerc;itia.
[1] Primo legal documenta illa P. Ignatii. ut servanda melius

quaedam lamen ex eis iuxla naturam alque condi-
curare possit,
lionem exercendi moderando atque accommodando
^ [2] 2" Proponat faceré Exercitia, finem Exercitio-
volenti ^
rum ^ quod nimirum intendat vitam ordinaie atque animum dis-

ponere ad voluntatem Dei perfectius intelligendam et exse-
qiiendam. Moneal ergo discipulum ut colligatur intra se, intret
' \ i<le quae de aiiommodatioue dieuntur in Doc. I aruiot. (51.
- liulicanduni csse finem Kxercitiorum dicunt etiam !'ol.\nco Doc. 20

n. 21 ; NicoLAi Doc. 21 n. 20 ; Fereyr.\ Doc. 10 n. Iti ; Hoffaf.us Doc. 17 n. 91'
1'. De F.\Bi Doc. 24 un. 3, 12 animadvertit defectus qui de fine et connexione
Exercitiorum notari possunt et ipse Doc. 2A n.lS linem aicit mensuran! et regu-
lam in ipsa materia ap¡)licanda. Itiem ait Nicolai Doc. 21 n. (i et Blondo
Doc. 28 n. 5. Etiam P. De Fabi Doc. 25 n. 24 indicat directorem deberé ab eo
qui exercetur quaerere quid in Exercitüs intendat, ut secundum eius inten-
tionem apte eum dirigere possit. Vide quomodo fmem describat Gz. D.ívila
Doc. M
n. 5.3. (leneratim quo tendant Exercitia in Doc. 19 anno». 14.
170 MODUS THADl.NDI EXEHCITIA. DICTATA P. ALFO.NSI HUIZ
in (.'onsuloratiolU'in. fanieni hal)oal divini colloquii et conversa-

10 tionis. Sic i'uim DiMis imilla comnuiuican.- solet ^
[3J Ri'li(iiia oiiiuia lU'LíoUa curasquc (ie|)<)nal, tantum salii-
teni propriam |)i'()ciircl ul l)c'iu' fiiudeliir iii spirilii ac recto slalii *

;
nam si per toluin auuuin uiliil aliiul confcssarii j)ra('ti'n(liint atque

stiident a poenilenlihus ohtiaoro, qiianlo magisoítu-iet qiii dat
15 Excrcilia^
fll ."i" Diffidal omniiio siio ini>riii() dans F.xcrcitia ; iu Doo
confidnl ; Di'o coiiiiiu'ikUí m'!j;oliiini lotiim, orcl, orationesqiu"
alioruiii pro discipulo posluK'L''. l'aiica locpialiir cimi illo nisi lamen
ad inelancoliani expeilendam, ad i)()nain eorjtoris valeliidinem, ad
20 ten.talio!H's maiiil'eslandas uliie iudiearelur, eiiiiicpie coinmone-
faeial p se inspieial ; ineplimi eiiim ac iiuli^miiii inslrumentiim
divinae iîatiae ri'periel imilliscpie defeetiínis iiiaculaliini, sed
Deiini uiiiniiim bonoruni principium cojîioscal.
rr)T Al) ani<el() diviniliis inisso omnia sibi tradi exlstimet".
'25 Non humana sapienlia el [ii iideiilia sed sini|)liei oeulo sust'i[)iaL
lamqiiam a Deo sibi ordinala, (piamvis sinii)lieia.

Familiariter eum Deo eonverselur, traelet eonfidentor,
caplet eiiis beiievoleuliam " ul sibi omnia aperiat-', moneat ilem
ul breviler connolel púnela el diseiirsum medilalionis, eaveat
30 taiiien iiileriin a curiosilale iiUei" orandum, sed in exaniinatione
posl oralionem colliâl ahpie relineal "'.
7) Ne,i^lií<enles ae lepidi exeilandi sunl ))oenilenlia v. g. :
relíela disei])lina vel eilieio lalenler in eubiculo, idque máxima

dexterilale praesertini eiga ullraniontanos fervenliores e contra ;
35 de somno, eibo, praeserliin iiilerrogandi repriniendique

[8] 4" Primo loco delur lundainenlum, ul alicpio lempore me-
' Iniliciilin- hic iinniii ex (illiciis diicctoris. \'iik' (|u;n' <lc liis oMiciis fíciic-
raliin ilicuiitur in Dor. 2'2-2'A aiiiiol. .tS. •
'
De ncifssari:! solitiidiiic iiiterioi-i in aiuiotülioiu' vifícsliiK) (n. 20). C.f.
1 )()(•. 'Jo anriDl. 15!:!.
l'icirs (() (|ui se oxiTcel es.sc f iiiHlciidas ct al) alüs (luacrendas in
Doc. KS aiiJKil. (il.
"
I )irect()ri'iii cDnsideraiiduni csse aiifíelum, asseritiir otiaiii iii Doe. 13
aiuiot. 1.
" De licricx iilciil ¡a dir-ccioris iTâ rum qui se cxcrei'l in Doc. I <S amir)l. 77
''
I )( a|icii:'iida ((Jiisciciit ia d ice i I iiia ¡n I )()c. 10 aiiiiol. 1 I.
'"De lahoio iiropiio ciu.s ([iii Iv.xiTcilia fa.' it in Doc. 1<S aniiot. ()8.
" De paenitenlia in Kxercitiis in Doc. 2 aiiiiot. 2.

DOC. 11 - NN. 2-14 171
dileturnon praescribendo spatium nec modiim praeparationis

Deinde invisatur si nil excerpsit iitilitatis, reiterari iubeat ve-
; ;
speri addition.es praebeat et examen genérale quinqué puncto-

rum ac pro die sequenti primam meditationem seu Exeroitium 40
de tribus potentiis. eoque ediscitur usus trium potentiarum in
meditatione.
[9] Singulis meditationibus unius horae spatium impendatur,
etiamsi eodem die 4 percurrerentur diversae ut easdem quotidie
ad confessiones usque repetat ; interim ad eam se accingat ; atque ^5
infra primam hebdomadam absolvat
[\0] Regulae discretionis spiritus capacioribus dentar
rir 5" Meditatio regis est prima in secunda hebdómada quae
in incarnatione atque nativitate ])er duas horas poterit exerceri :
caetera vero vitae Christi mysteria unam sibi horam tantum 50

assument applicatio quinqué sensuum melius fiet in ipsorum
;
meditatione mysteriorum quam extra.

[12^ 6°. In passionis meditatione máxima diligentia requi-
ritur. Magnus enim colligitur fructus i'.
[13] De amore spirituali non detur nisi in fine, cum [)ertineal 55

ad vitam unitivam
[14] 7" Ingresso Societatem, sive in eam admisso, sive ei quí
vota fecit, nihil de electione detur Aliis detur, at máxima cum
" De principio et fundamento in Doc. 4 annot. 48.
" De additionibus proponendis in Doc. 3 anaot. 2.
^* De examine generali in Doc. 4 annot. 5(>.
Supponit posse saltem adhiberi formulam meditandi primo die omnia

quatuor prima Exercitia primae hebdomadae eaque diebus subsequentibus
repetendi. Vide de hoc in Doc. 2 nota 3.
" De tempere confessionem generalem faciendi in Doc. 3 ¡Minot. 12.
" De reguli.s discretionis spirituum in Doc. 22-23 annot. S3.
De meditatione Regni Christi in Doc. 22-23 annot. 92.
De meciitationibus passionis Christi in Doc. 18 n. 24. Miku Doc 22-
23 n. 139 ad perseverandum proponit partem passionis Christi quotidie meditari.
-» De tempore apto huic exercitio contemplationis ad amorem obtinen-
dum in Doc. 20 annot. 196.
Religiosis iesuitis Stus. Ignatius Doc. 5 ii. Iti dicit electionem propo-
nendam non esse. Idem dicunt Doc. 34. 43. n. 9H. Doc. 33 ii. 96 docet non esse
proponendam « or.linarie •, posse autem contingere ut interdum expediat.
Nadal Doc. 7 nn. 12, 31. 37 indicat idem. adiungit vero posse fieri electionem
demodo quo in Societate magis prolicere possint. Ñeque Nicol.\i electionem
iesuitis proponebat. Cf. Doc. 21 n. 14. Sawicki interrogat num noviciis in
vocatione fluctuantibus illa tradi possit. Blondín Doc. 28 n. 11 accommodot
Exercitia electionis reformationi iesuitarum.
172 EXCERPTA EX INSTRUCTIONE IGNOTI AUCTORIS
industria,ne quidquam velle persuadere exercenti \ideatur

idque toto tempere Exercitioruni observent ü qui omnino deli-
berandi de vitae statu Exercitia aggrediuntur.
EXCERPTA EX INSTRl CTIONE IGXOTI Al CTORIS
Praefatio.
I. Textits 1. Inst. ISS fí. lír-llr. Transcriptio facta in Curia

:
Generalicia S. I. annis circiter 1575-1580. —

2. Cod. Domenici ñ.
204p-277í-. Transcriptio aliquanto posterior, dependens. ut \idetur. a
textu 1. —
3. ArchiP. Prop. Tol. mss. 1287. 55p-57n.
II. Typis rMPRESst->i Editio MHSI. Exrrc. 935-938, ex textu 1.
:
III. AiCTORES MHSI. Exerc. 765-766.

:
I\*. De auctore huius im>ci">cexti :
Non desunt indicia, nec quidem levia. quibus P. Nadal dici pos-
sit auctor huius Documenti. Haec affirmatio in eo
potissiniuni niti-
tur quod omnia vel fere omnia quae usque ad n. 23 dicuntur. a P.'
Nadal alüs locis sunt repetita. Inuno prima pars nihil aliud esse vide-
tur quam explanatio eorum auae in Exhortatione sexta Patris Nadal
habentur (TUHSL Epp. Sadal n\ 666-66$). Ea praesertim quae de
Exercitiorum utilitate initic legimus. Nadal libenter repetebat. In
ipsis scholiis Constitutionuni eadem indicat.
Quae tertio loco de modo dicuntur (nn. 17-22) non inveniuntur qui-
dem mExhortatione sexta supra memorata, sed leguntur inaliis Ins-
tructionibus eiusdem Nadal, praesertim in Instructione generali re-
cognita anno 1576, quod est nostrum Doc. 7. W. Quamquam orati
magis discrepat et res alio ordine sunt dispositae. magna tamen est.
etiam in hac parte, inter utrumque documentum similitudo.
Aliud dicendum est de üs quae in nn. 24-31 de dispositione addun-
tur. In nullo scripto Patris Nadal, quantum scimus. argumenta
eius-
modi inveniuntur. Nec mirum. Nam Doc. loquitur de eo qui se exer-

cet, Nadal vero fere semper de eo solo verba facit qui Exercitia
tradit.
Alia antem ratio dissimiütudinis afferri potest, quod haec extre-
ma pars Documenti airas auctoris sit. Prefecto initio Instructionis.
cum rerum tractandarum argumentum indicatur, tantum de natura,
utilitate. id est. de üs quae usque ad hanc partem exponun-
modo,
tur. mentio nec memoratur dispositio de qua in bis numeris quae-
fit,
ritur. Alius etiam modus notiones rerum concipiendi. aliud
dicendi
genus. Ex quibus suspicari possumus haec ab alio scriptore
addita
esse. Cui additioni locum daré facile potuit ipsa codicis
natura. In
*» De libértate concedenda in ekctione in Doc. 4 aunot. 18.

DOC. 12 - NN. 1-3 173
hoc enim códice multa et varia eaque minuta transcribuntur, nuLIa

Ínter ea sufficienti separatione facta. Quare cum utrumque Documen-
tum anonymum esset et de Exercitüs ageret, scriba novum titulum
tantum intericiens, secundum primo subiungere potuit. Hoc ideo con-
firmari possit, quia Gz. Dáviia ea tantum quae usque ad n. 24 trac-
tantur tribuit Directorio, quod, ut statim dicemus, hoc esse videtur,
nec de postrema parte ullum verbum adiungit.
Ut ex inscriptione apparet, continet hoc Documentum excerpta
ex alia Instructione ampliore. Primi tres numeri rerum summarium
seu indicem tantum referunt. In aliis vero videntm omnia vel fere
omnia esse transcripta.
Dixerim Documentum vel potius Instructionem ex qua hoc educ-
tum est, esse Directorium de quo GZ. Dávii_\ Doc. 31 n. 5 ita lo-
quitur .\liud Directorium est, ut titulus ipse indicat
: fergo pri- :
mum non Instructio sed Directorium inscribebatur] pauca quaedam :
habet quae excipi possunt, et ad hanc institutionem conferent, ce-

tera in aliis copiosius traduntur >. Identitas exinde probatur, quod
quae ex illo GZ. DÁvrL.\ excipit, in hoc Directorium perfecte quadrant.
Sunt enim haec.
Doc. adductum a P. GZ. DÁ\ii_\ Nostrum Directorium

.540 : Quid sint Esercitia n. 2.
544-46 : Fructus Exercitiorum nn. 4-6
.548-52 : Ratio utilitatis Exercitiorum nn. 10-14
555-59 : Diversae dasses Exercitantium nn. 17-22
cum instructione ex qua haec capita sunt excerpta.

Dixi convenire
Quod consideranti patent. In Directorio explicationi naturae Exercitio-
rum quatuor numeri [540-543] reser\antur. In hoc Documento index
tantum rerum indicat ur. Aüi vero nimaeri inter se perfecte congruunt.
Vide quae de hac re in Doc. 19* dicimus.
V. R.\Tio EDiTioNis Edimus textura 1 (I) cum variationibus
:
textus 2 (D) et 3 (T).
Texíus.
E.XCERPT.\ EX INSTRUCTIONE IGNOTI .\UCTORIS.
'V''* [llr] Sopra gl'Esercitii capoto da una Instruttione.
'2''** Quid nomine Exercitii.

1. 2. Utilitas. Fructus 3 Modus.
dandorum etcapiendorum.
j^?" 'I! dat- hilari vultu. signo f facto, e¡. qui facturu? 5
est magno animo Exercitia. debet ipsi exp>onere, quid nomine
Exercitiorum etc.
3 truecas om. /, r l 6 ¡uiimo T, nro /, Uet. obsevn D

174 EXCERPTA EX INSTHUCTIONE IGXOTI AUCTOHIS
f4j543 [^¡Ij DkIXDE DICAT FRUCTUS.

[5]^^^ Xoslris autom Sociotatis polosl dici quod Socielas per
10 Exercitia iniliiiin lial)iieril, Deusque Ignalio, ([iio tempero peni-
tenliain ai>el)at alque ()ral)at. tledil Kxertilia. Quo ¡¡¡se modo,
cupidus salutis aiiiinaruiii, postea colleoit el dedil aliis, inotiis,
ut pie credi ])olesl,lioc iusliuclu a Deo, ul darel aliis eadeni Exer-
citia. Deinde, Parisiis siudens, per haec collegil alios socios, el

15 initio Societalis, cpiicunque volehanl admitli ad Societatem, per
hoc médium prol)al)aiiliir et ila in (".onstitulionil)iis de exami-
'
;
iiandis esl una ex experienliis

[ñy** lis autem, qui non sunt de Societate, poteril dici quinam
fructus el quanlus pereeplus est a multis doclis, indoclis, reli-
20 i>iosis, saeeularii)us. iuvenii)us, seuil)us, viris, i'oemiuis, virUiosis,
dissolulis, ele. El ila. cpiamvis unus maiîs, aller minus jjrofe-
ceril, omnes lamen adepli suul magnani lnellti^ i larilatem et lu-
eem in via spirituali et ¡¡erlionam volunlaleni vi lervorem in spi-
ritu Dei ^
25 [7]'*^'* Et sane vi(ietur manifesté operari Spiritus Sanctus in
iis qui ea ai*unl. et eliam cognilionem peceatoriim, dolorem eo-
rum, volunlaU'in vilae mutaiidae. coiUemptum nuindi, et desi-
derium mortificationis etc. Hoe sunt experli qui magis versati
sunt in iis dandis ea diligentia qua oporlet.
30 [8]"" Et sane videtur singularis gratia et donum, quod Do-
minus Soeielali dedil liorum Exercitiorum tradendorum et vi- ;
detur Ítem (|uo(l potissimum Deus eoncurril eum nostris in iis

dandis.
[9]'^^" Decláralo autem nomine et fructu dictorum, ne quid

35 dubii restel in mente eius, qui accipit, possunt afferri aliquac
rniisac hiiiiis //7/r/;/.s^
|^lQj54 8 i>rinia, quod eum 3 viae sint, quibus quisque iu-
16 probantur T 23 pcrbonam
II
— fervorem] per bona et per vocem T |
volun-
tatcni om. D. II 2fi agunt) agit codd. || etiam] eum /, D II 37 quisque om. D, 1
' llai'c s:u |ic ix pclita suiit a \a(l;'l in F.xhortationibus et Instructionil)u.s.

Cf. veri. i gralia l'.xhortalioiK-m .sextam, IMHSI. Epp. S'adal, IV, 666-667 el
Sclwtiu in Coiislitiitiuiiis l'aite VII cap. 4 p. 154.
' (>onst. Examen cap. 4 n. 10 [n. ()5].
' Proferuiiliir his siinilia in MUSI. /•;/)/). Sadal IV, 667-668. De fructi-
l)us ExercitioruTH in l)oc. 5 annot. 7.
* Eliam de causis fructus Exercitiorum loquitur memórala líxhortatio

sexta, .MUSI. Kpp. X<i<l<i¡, IV, 66S. Cf. Doc. 20 annot. 8.
DOC. 12 - NN. 413 175
vari possil in via spirituali, leclio, aiuUlio vorhi Dei, niedilalio

i'l oratio^ ; haec ultima excellentior alquo efl'icacior est ; quod
oxporiniur, qui loquendo saepo aliquid aut audiendo, non gusta- 40
mus ita rem, ut meditantes etc. Exempluni al) eo qui videt cihuni
aut contrectat aut gustat hic enim magis ele. ;
[11]^*» 2*. causa. Qui dat Exercilia est viva vox, quae habet
energiam tanto maiorem, quanto homo magis est disposilus et
semotus a distractionibus. 45
[12]"" 3». Quia cum auditione liaiiol ilem lectioneni l)revi
scriptam eorundem punctorum sine multiplicitate aliarum reiiini.

Itaque concurrunt leclio, auditio, meditalio.
[13j"i 4^. Quia, ul sancti aiunt, ac precipue S. Vincenlius
in suo libro de via spirituali, nemo putet se profecturum in via 50

spirituali nisi magistrum et instructorem habuerit in ipsa«. Nam
si in artibus et scientiis etc., quanto magis in hac via ubi tot pe-
ricula, difficultates, daemon decipiens etc. Itaque dator Exerci-

tiorum est dux, et securiorem viam ostendit et faciliorem, et maio-
re cum fructu. Deinde perjjlacet Domino humilitas, cum quis 55
etiam doctior docetur ab alio indocto, quod et experti sunl aliqui
literati in ordinibus S. Dominici et Hieronimi, qui niirifice ¡¡rofe-
cerunt". Et credendum est, quanto eius, qui accij)il, maior fueril
40 qui] quia T 46 brcvi] brevem Til 48 auditio ndd. ct 11 T |

49 sancti ut
transp. D, T 50 via) sua I .i3 daemon] deinuni T, dat-num
li Itrt. prulmbil. D
;j4-53 maiori T II 5j-o8 deinde — profecerunt om. D, T
' latn inde a Guigone carthusiano (PL. 184, 475) facta est classica divisio
illa iiiter lectionem, nieditationem, orationem et contemplationeui. Divisio
a nostro auctore proposita aliquantuluni dissimilis est. Alia formula valde
siniilis in üoc. 21 n. 43.
• Vide quae S. Vicentius I-errkh scribit : • Quod i)er instructorem itlo-
neum c itius et facilius perveiiitur ad i)erfectionem quam per se ipsuni.

Sciendum igitur quod homo facilius et in breviori temi)ore |)osset ad
perfectionem pertingere, si iiaberet instructorem, cuius regimiiie duceretur,
cuius oboedientiam in ómnibus actibus parvis et magnis totaliter sequerelur,
quam si aliquis conetur se ipsuni perficere, quantumcumque vigeat acumine
intellectus et libros liabeal, in quibus videal virtutum omnium structuram
exaratani. Immo, |)lus dico, quod numquam C.hristus suan) «raliam ministra-
bit, sine quo nihil possunuis, si homo habet a quo possit instrui et deduci, ct
negligit vel non curat alterius ducatum amplecti, se irodeiis sil)i suflicere et
perseposse investigare et invenire quae sunt utilia ad salutem ». Tnictatiis sen
liislructio de vila spirituali, ed. Augustac 17'2!t, c. 4 p. 7.
' Sine dubio auctor designat Patrem plus quam « doctiorem » P. .Mancium
lie Corpore Christi O. P., qui, Exercitia, duce Patre Villanueva, veré etiam
176 EXCERPTA EX INSTRUCTIONE IGNOTI AUCTOHIS
luimilitns, lanío ubcriorom sine dubio frucliim fiiturum cumque ;
(iü coqilavciil se niliilscire, magnaqiie reverenlia affectiis sit erga

tiini, (¡iii (lai HxiTcilia etc. per qiiem sae])e Deus illum docehit
imilla, ele.
[1 l]'^" [Hy]
Qiiod qiii facit Exercitia, reiinqiiit alias occii-
consuetudines ae reereationes et eommoda, el solum
pationes el
65 Deo vaeal attpie ila liis Deus siia solet conferre dona, gratias
;
et seeieta ele. el ila, cpianto magis se removebit ab his commodis

;
et rebus huinanis, lanío libeialiorem erga se Dominnm sentiet.
[lop'^ Iiival vero habere locum secretiim, tempus, horas or-

dinatas, quibiis agat cum Deo.
70 [16]"^ III De modo.
[17]"* Mulliplex est modus tradendi Exercitia ac [sic] diversis

hominum generibus*'. Exacte iis, qui mense separantur ab óm-
nibus etc., extra suum domicilium, hahens qui ei cibum mini-
stret aut afferat ; item et sacrum sine impedimento possint audire,
75 cum cum dimidia meditationis etc.".
5 horis
[18] Hic modus dari solet adolescentibus magnae expectationis
cum electionibus, quia hi nondum statum elegerunt.
[19]"* 2. Minus exacte in aliquo cubiculo dicti domicilii, qui
4 horas cum dimidia el cum examine ; et hic modus communior
80 est nostris, qui aut admitti volunt
iaiii sunl in Societate, ;
et hoc in aliquo collegio aut domo, in aliquo cubiculo separato

i".
el aliis commoditalil)us
[20]"' 3. Aliis, quibus ñeque haec commoditas est, ñeque
otium omnino se recipiendi, aut tantum temporis spatium habent,
85 dantur 3 horae Exercitiorum aut duarum horarum aut una, pro
62 etc'' oiii. T II
70 III om. I, T || 72 mense] non se codd. sed, falso
« indocto », fecit. P. Villanueva aliis quoque praetlaris dominicanis Exercitia

tiadidit, ut P. loaniii de la Peña, itemque Hieroiiyinitanis op|)idi Teiuiilla,
qui biiii et biiii Complutuin eo coiisilio pervenerant. In eis erant etiain reli-
giosi veré « docti », ut Petrus de Aragón. Cí. Ipahraguiiíre, Historia 1 \)p. 117,
i;j8, 2(i8-7().
* De variis modis l''xercitia tradendi secundum annotationes lixercitio-

runi 18 el H) in Doc. 17 annot. 1.
» Quot liorae tribui possint meditationi in Exercitiis in Doc. 17 annot. 18.

1" De loco Exercitiorum in Doc. 4 annot. 9 et de Exercitiis iesuitaruni
in Doc. 17 annot. 5.
noc. 12 - NN. 13-27 177
ciiiusqiK' hoiniiiis coinmodilati', el oniiios prolicit-iil sed illi ma_s4is,
(|iii plus U>in|)()ris el maioic cuín fervoro iniporidi'iil ".
['ill'-'" lis aiilom, qui iam staliiin dek'i»c'riiiU. (pii inulari ue-
([iiit, iil coniugibiis et religiosis non. siinl daudae clecl iones,
sed curandum iit reformenlur el |)erfeeli()ni ()])erani <lenL qua- 90

Lenus poternnt.
l'Z'Z]^^" Mnlieril)us dal)unlur P>xereitia in ecclesia et sal eril
ul l)is ad ea aecipienda, si quidem poterunl sine
lerve veuiani
niurnun-alione cpiod si secpii possel nuirmuratio, sat eril seniel,
;
ac vero duas horas I^xercilioruni í'aeiaul. 95
[23] Dispositio, (¡iKic in co r('(¡iiiritiir, (¡ui KxcirHin ¡ncil, hace
[21] 1. Ul magno desiderio et fervore, lan(iuani in re sumnii

monienli. Atque ita iiival interdiini, ul non sui)ito deutur, sed
prohetur eorum desideiiuni difleiendo Iradilionein l^xereil ioruni. 100
[25] 2. rt in eo máxime, qui vuiL ali([uem slalum eligere.

sil vera quaedam resignatio, el niaiíua sui i|)sius in volúntate
Dei ; diclum Domine (piid me vis laceic ? » '.
: ><
[26] 3. Magna allenlio iu iulelligeudis l^xercitiis, quae sihi

])roponunlui- el diligenlia in scrihendis slalim punetis, et multo 105
maior in faciendis, nihil ¡¡raetermitlendo eorum, quae propo-
nunlur.
[27] 1. Cor haheat valde apertum, nihil celans tradenti Exer-
100 (Ufferendol deferens /, D, cotiferens T sed vid. enrrigendum || 106 praeter-

mittendum T
>' De eorum Exercitiis qui aliis occupationibus distinentur ¡n Doc. 17

annot. 4.
De Exercitiis religiosoruin in Doc. 18 annot. .38.
" De loco apto ad Exercitia mulieruni in Doc. 5 annot. 12.

•i
Qua (¡ispositione cum divina gratia ¡íeneratini cooperari debeant qui
exercentur, praeter statini ini. 21-27 dicenda, cf. Doc. íi n. 1 ; Doc. 4 n. 20 •
DoMÉNECH 13oc. 13 n. 7 et 8 ; Polanco 1 )()c. 2(t nn. 21-21, 2:' ; Miuó, Doc.
22-23 n. 7 ; GZ. Dávila Doc. 31 nn. 17, 88 qui indica! ohtincnduni es.se ab eo
qui exercetur ut ipse sponte contcndat ad id quod est ¡¡crlci tius. Idem repe-
tunt Doc. 33, 34, 43 n. 148. Vidc etiani hace Doc. 33, .31, 13 nn. 20-21) cum
observationibus Doc. 36 n. 5. Cf. Nicol.vi Doc. 21 nn. 2-,") ubi agilur de ad-
versis dispositionibus et quomodo in eis se gererc debeat Director. In Doc. 1
n. 14, Gz. D.wiLA Doc. 31 n. 85 et in Doc. 33, 34, 43, n. 144 de dispositione
necessaria ad secundam hebdomadam.
" Act. 9, 6.
12 — DlRl-.CTOUIA líXKRCITIOniTM,
178 MONITA P. DOMÉNECH UT CUM FRUCTU FlANT EXERCITIA
citia, nec desolationem ñeque consola tionem, desiderans ul al) eo,
lio qui tradit Exercitia, possit integre dirigios.
[28] 5. Observandnni esl quod initio, praesertim qui non so-

liti sunt medilari, solenl ilem sentiré multas distractiones, diffi-
cultatcs in mente a|)piieanda et lentationes ; et propterea debet
¡¡alientia el magna in Dominum confidentia sequi, sperans se,
115 si ¡¡erseveiet, maioreni facililatem et auxilium a Domino asse-
cuturum.
[29] 6. Dum facit Exercitia nuUos alios libros habere debet,
neo velle seqni alias meditationes, sed tantum his operam daré,
ac si nullae essent aliae, nec ab eo intellectae aliae fuissent sed ;
120 totum animum ad cas convertere etc. Libri quos solent habere,
sunt: vitae sanctorum, et Gerson De imitatione Christi i'.
[30 7. In actibus affectus, maior diligentia et studium quam
intellectus, ita ut, non tantum operam det aut [12r] curam ha-
beat se diffundendi aut dilatandi in iis punctis, in quibus multa
125 ipsioccurrent aut supi)editabuntur, quae cogitet, sive conceptus
varii,ut solent quidam perspicacioris ingenii, sed magis in eo
debet versari, ut applicel voluntati, el desiclerare ac procurare,
ut moveatur affectus. El hoc esl magni atque adeo potissimi
momenti, ut moveatur affectus.
130 [31] 8. Qui non est solitus daré Exercitia, del)el primo le-
gere adnotationes propositas Exercitiis spiritualibus etc.
13
MONITA Pi«. DOMÉNECH UT CUM FRUCTU
FIANT EXERCITIA
(1569)
Praefatio.
I. Textus : 1. Annotata a Fabio De Fabi, scholas-

Insf. 109, Í18v.
tico Collegii Romani, occasione Exercitiorum spiritualimn, quae an-
119 nullae essent) mille oeutum T II

120 etc] et T, ei D ||122 affectus] affeo-
tibus roád. sed videUir corrigendum l]
125 quae] quam T II 130 debet orn. T.
" De communicatioiu' nini Direc tore in Doc. IS amiot. ti8.
1"
De librorum lectione in I)o<-. I« annot. 90.
DOC. 13 179
no 1569, duce Patre Doménech, scholastici romani fecerunt. — 2. Ar-

chiv. Univ. Greg. 199, 211v. Summarium Instructionis P.'« Domé-
nech factum a scholastico nobis ignoto, fortasse eadem üccasione
'
Exercitiorum anni 1569.

II. Ineditum.
III. Natura dogumenti Annotationes hae referunt sine dubio In-
:
struclioncm P. Doménech Exercitiis praecedentem. Nobis vero ipsa

Instructio non est consérvala, sed quaedani ex ea a duobus schola-
sticis annotata, qui tantum summarium rerum transcripscrunt. Quare
unum scriptum ab alio omnino differt in textu. Ordo tamen argumen-
torum eorunique nexus idem est. Ñeque certum est de eadem Instruc-
tione eodcm tempere facta agi. Fieri potest ut P. Doménech easdem
sententias in pluribus Exercitiis pro varia occasione traditis repe-
tierit, et alius scholasticus aliam instructionem retulerit.
IV. Ratio editionis Cum textus adeo inter se discrepent, ut
:
nequeat utrumque in unam contextam orationem redigi iis tantum

subnotatis in quibus differunt, in duabus paginis parallelis alterum
ab altero separatum edimus parte sinistra textum 1, dextera vero 2
;
ponimus.
• Hieroiiymus Doménech, quem Slus. Igiiatius iiiter peritissimos ad Exer-

citia tradenda receiisebat (.1//. F Sarr. I, 658), natus est Valentiae a. 1510.
luvenis sacerdos et canoiiicus ecelesiae vplentinae, Romam iter fecit. Ex qua
urbe í>. 1539 revertens, cum Parmam transiret, Patres l"avre et Laíiiez inve-
nit, ibique Exercitiis factis iu Societatem iiigressus est. tilico incepit Exer-
citia tradere, quorum semper magnus propagator fuit ( Iparraglirhe, //¡s-
loria 1, 40-41, 58). .Mi'gister artium ante ingressum in Societatem, Lutetiam

Parisiorum missus est a. 1541 ad studia perficienda. Anno vero 1542 causa
belli Ínter C.arolum I et Franciscum I Lovanium confugere debuit. Anno 1544
Romam rediit ubi a S. Ignatio secretarias Societatis nominatus est (1544-
1545). .Mense malo 154ü Bononiam est missus indeque in Siciliam a. 1547.
Praeter quam quod Xisitator provinciae Siculae fuit (1570-1571), eamque
quater Provincialis rexit (a. 1551, 1553-1556, 1567-1568, 1572-1576). Bis
offlcium vix inceptum interrumpere debuit : a. 1568 ut Romano collegio
praeesset (1568-1570), a. 1551 Valentiam navigaturus ut rebus suis rite abdica-
ret ante quam professionem solemnem emitteret, quam fecit Romae die 20 oct.
1555. Bis praeterea e Sicilia Valentiam navim egit : mense decembri a. 1556
matre eius defuncta, ut hereditatem in fundando collegio collocaret, et
tándem a. 1576 cum definitive in patriam rediit. Valentiae primum fuit rector
coUegii (1576-1579) et postea fundator et Praepositus domus professae (1579-
1583). Postremis vitae annis in ea domo mansit, ibique mortuus est die 20
decembris anni 1592. ARSI. Arag. 10. Cf. Ribadeneyra, Historia de la Compa-
ñía de Jesús en las provincias de España lib. 8 cap. 6.
180 MONITA 1>. DOMÉNECH UT CUM FRUCTU FIANT EXERCITIA
Textus 1. Textus 2.
[118/;] PUNCTA OBSERVANDA UT [277;;] Quaedam puncta seu

CUM FRUCTU FIANT EXEHCITIA PRAELUDIA ante INGRESSUM
SPIRITUALIA. ExERCITATIONUM.
Primo. Invocare Smani. Trini- Primum |)unctum est invoca-
5 tatem ut cum friictu el profectu tio Sanctissimae Trinitatis ut
animae nostrae illa faciamus. successum in Exercitiis bonum
daré velit.
20. Persuasum sibi habere 2°" est sibi persuadere, nec
quasi niimqiiam legeris, scieris, scivisse, nec audivisse, nec le-
10 audieris, til)i proponen-
qiiae gisse se umquam aliquid. Immo
tur, novo ea velle addi-
et de quod hucusque hominem non
scere ad animae tuae salutem. videris. Et ideo propones te
nunc primum velle incipere ad-
discere ea quae potiora sunt.
15 3°. Cogitare eum qui tilii Exer- S"'" est ut tibi pariter persua-
citia tradit esse volut angelum deas quod is qui daturus est
de coelo elapsum et hac mo- Exercitia sit quidam
ángelus
tum com])assione iit faceret te e coelo veniens, sola motus cha-
partici|)em eoriim qiiae ad ani- ritate ad impartiendum tibi
20 inae liiae salulem pertinenl quae scit, et cognoscit utilia ad
salvandam animam tuam
4°. Scire quid est Exercitium 4"'° est scire quid sit spiri-
quod nihil aliud est
spirituale ;
tuale Exercitium, et quare sic
quam certa quaedam via et dictum. Nam nihil est aliud,
25 modus examinandi suam con- quam certa quaedam via et mo-
scientiam, reformandi potentias dus examinandi conscientiam,
animae et eligendi certum ali- reformandi animae potentias,
quem vitae statum, per quod eligendum certum vitae genus
pervenit in cognitionem Del et cognoscendi Deum. Dicitur"
30 '^•li ipsius. Exercitium spirituale a simili-
Et diclum est Exercitium spi- tudine corporalis Exercitii
rituale ad similitudinem corjjo- Nam sicut per corporale Exer-
ralis \ citium vitiosi humores consu
'
De qualitatibus cjuibus oriiatus esse debeat qui Exerc ilia dirigit in Doc
20 annot. 51. Diiectoroin consideratulum esse angelum dicitur etiam in Doc
16 annot. 7.
» CA. deíinitioneni Exercitioruni spiritualium in libro Exercitiorum aunó-
la tione prima (n. 1).
DOC. 13 - NN. 1-8 181
Sicut enim in corporal! con- muntur, indigesta et cruda

sumuntur mali humores, et quoque in stomacho haerentia 35
cruda indiíêstaque digeruntur, digeruntur, sanguis j)urgatur et
praeterea purificatur et reno- renovatur, sic per illud, tres
vatur sanguis, ita j)er Exercitia animae vires superiores, duae in-
spiritualia potentiae animae tami nterni quam
feriores, sensus
tam superiores quam inferiores, externi renovantur, et tándem 4ü
cxternae et internae renovan- pervenit homo ad veram ani-
tur, et finaliter homo pervenit mae puritatem et scopum to-
ad veram animae puritatem tius vitae nostrae.
quae est finis vitae nostrae.
50. Praeterea in Exercitiis u- 5"™ est duabus potissimum
tendum est duabus potentiis, in- animae pot entiisin Exercitiis 45
tellectu et volúntate seu af- utendum, intellectu videlicet et
fectu, sed magis secunda quam volúntate seu affectu, magis
prima. vero hoc quam illo.
60. Ut de tuo próximo semper 6°™ est de próximo suo op-
bene iudices interpretando om- time semper et cum charitate 50
nia in meliorem partem, si for- sentiré interpretando semper in
tasse diceret aut fecerit aliquid melius, si quid secus quam de-
inconveniens. ceat, dicat, faciat etc.
70. Quandoquidem plena da- est quod cum omnes nunc
tur occasio bene faciendi, abiicere babeas bene agendi occasiones, 55
omnem torporem et negligen- non velis es.se negligens, sed
tiam et omni studio et diligentia quod fieri possit studio et sol-
tempus concessum bene tran- licitudine eas amplecti ^
sigere ^
80. Mirum in modum conferet 8"™ est quod mirum in mo-
omne suum studium et totum dum iuvaveris, si magno animo co
animum integre suo Creatori of- ac liberali accedens totum stu-
ferre ut omnes res tuas dispo- dium et arbitrium tuum of-
na t secundum divinum suum feras Creatori tuo, ut de te
beneplacitum, non secundum tui.sque ómnibus id statuat, in
luum, et sicut ad maiorem sui quo ipsi potissimum [278r] ser- 65
gloriam et utilitatem tuam fa- vire possis, iuxta eiusdem be-
ceré novit*. neplacitum S idque ut fiat pe-
54 nuno sup. Un. post eorr.
' De dispositione apta ad Exercitia in Doc. 12 annot. 14.

' Cf. annotationem quintam Exercitiorum (11. 5).
182 ANNOTATIOXES EX MEDITATIONIBUS P. H. I-OMÉNECH
tere a Deo dicens Dona mihi :
qiiaeso Domine iit altissimum be-

70 neplacitum tuiim in ómnibus
ciña me perfieiatur. Amen.
i4
ANNOTATIONES EX MEDITATIONIBUS
P. HIERONYMI DOMÉNECH
(1569)
Praefaíio.
I. Textus 1. Inst. 109, 56r-57y. Annotata a Fabio De Fabi oc-

:
casione Exercitioruni spiritualium, quae P. Doménech scholasticis

follegii roiiiani anno 1569 tradidit. Hunc titulum apponit « Avisi per :
il modo di meditare li punti assegnati delle meditationi precedenti ».
2. Naz. Roma. Fond. Ges. 1622 ff. 269-270 non signatis.

Bibliot.
Annotationes sumptae ab scholastico nobis ignoto de iisdem P. Do-
ménech Exercitiis, iit videtur.
II. Ineditum.
III. Natura documenti Fere eadem dicas atque in praece-
:
denti indicata sunt, nam de eisdem Exercitiis agitur,

Documento
etsi alius sitsecundus annotator huius ac praecedentis Documenti. In
illo, uterque Instructionem quae Exercitiis antecesserat, transcripsit ;
in hoc, mónita quaedam ad eandem meditationem faciendam valde

utilia consignat. Dicendum nobis est annotatores huius Documenti
magis Ínter se differre quam illius. Nam in hoc alter latine, alter ita-
lice scribit, et — quod praecipuum est — non raro alias res alius
refert vel aliter aniplificat, quamquam fere semper
de minutis agitur.
Hae annotationes consíderari possunt commentarium addi-
tionum quas Stus. Ignatius Exercitiis ad melius ca facienda pracpo-
suit (nn. 73-86). Alia vero valde utilia ad naturam Exercitiorum co-
gnoscendam, commiscentur.
IV. Ratio editionis : Edimus textum 2.
Textus.
[269r] Ann()t.\ti()nes quaedam observandae in meditationibus

INFKA ASSIGNANDIS.
5 1» Advirtal ut l)ene percipiat puncta quae meditaturus eí>l
eaque meinoiia It neat, ita ut celerrime occurrant ac promple in
hora ij)sa medilalionis \
• Hut spectant quae S. Ignatius in adflitioiie secunda Exercitiorum indi-

cal (n. 7 1;.
DOC. 14 - XN. 1-6 183
2° Intolligat fiiiem et frurliini qui ex iinaquaque meditatione

sibi colligendus, ut illiini acqiiirat atqiiead eiim tamquam ad
scopum in meditatione semper attendat.
3" Sciat etsi unumqiiodque Excrcitium sea meditatio, pro-
priiim ac immediatiim fineni praetendat, iit hiimilitatem, contri- lo
tionem, confidentiam, timorem etc., tamen propriiim est iinius-
cuiusque, no.s ad amorem Dei tanquam ad ultimnm finem ac prae-
cipuiim fructum diligere, ut sic ad illam Beatam iinionem perve-
niamiis, in qiia voluntas nostra voluntatis divinae perfectissinie
subordinetur atque adhaereat, ita ut unus spiritus et una volu.n- 15
tas efficiamur cum Eo, nam ad hoc tamquam ad ultimum scopum,

omnes meditationes, orationes et operationes nostrae diriguntur ^
4" Antequam ad meditandum accedat, debet attendere nuni
spiritum libertatis illius qui proprius est adoptionis filiorum Dei \
'^^
et spiritualem laetitiam ac animi resignationem sentiat se possi-
dere, quod si aüquam ex his tribus conditionibus animadvertat
sibi deficere, eam omni qua potest diligentia ac studio procurcl
acquirere, ut his assotiatus accedat ad meditandum ^ ad quas
acquirendas plurimum proderit si cum debita attentione, reve-
rentia atque devotione illi versiculi praemittat Averie faciem 25 :
liiam a peccntis meis usque

ad illum Docebo iniquos eiiis etc.'.
5° Procuret omni studio intra semetipsum intrare atque
ostium ómnibus aliis cogitationibus claudere, ideoque antequam
meditationem ingrediatur paulisper attendat in principio quid sit
facturus. quippe cum ante tronum omnipotentis Dei atque in 30
conspectu sanctorum omnium angelorum ac Beatorum spirituum
assistat orando, quorum omnium oculi in ipsum unum contendunt,
resj)icientesquomodo in re tam gravi, atque in, tam serio negotio
suae salutis se gerat, atque saepissinie hac eadem reflexione con-
siderationis inter meditandum utatur, ut in oratione, qua decet 35
reverentia atque attentione et devotione permaêat^
6° Cum variis cogitationibus hinc inde distrahitur, sive di-
versis animi desolationibus [269^1 atque maeroribus premitur.
^ Cf. orationem praeparatoriam S. Ign¡>tii in libro líxercitioruni (n. 46).

' Cf. Rom. 8, 15.
' De reverentia Deo praestanda ante meditationem cf. additionem ter-
tiam Exercitiorum (n. 7.5).
5 hs. 50, ll-l l.
• Cf. additionem secundam et tertiam Exercitiorum (nn. 74-75).

184 ANNOTATIONES EX MEDITATIOXIliUS P. H. DOMÉNECH
caveat ne in inpatientiam aliquam sive aliquam pusillanimita-

40 tcm incidat, sed humili quadam reflexione suam miseriam atque
vilitatem cogiioscat atque variis colloquiis sive erga aiiimam
suam, sive erga Deum utatiir, jiost q\iae ilerum ad ¡¡uncía suae
meditationis revertatur.
7* Caveat praecipue ne meditando vim aliquam sive cona-
^^ tum potentiarum adhibeat. ut attentionem
capitis, pectoris, vel
vel lacrimas vel consolationeni ex ipsa meditatione percipiat, sic
enim nihil proficiet, quin imnio defatigabitur atque ab ipsa ora-
tione averteretur atque cum maiori difficultate iteruni ad medi-
tandum accederet, si in ea intellectus el reliquae animi potentiae
50 senserit se tantopere defatigari, sed palienter exjjectet adventum
Domini qui radios atque ita se gerat sicut
sui s])lendoris infundat,
si aliquis in matutino crepuscolo inmaginem aliquam cum magno
desiderio videre concupisceret quam in manibus habet, intense
cumque iterum atque iterum volveret
solares radios expectaret,
55 versum eam partem qua nieüus possel ])er adventum luminis ipsam
illa secum revolvit, at-
videre, sic meditaos diversiinode ¡¡uñeta
que ardenter adventus si)irilualis exo¡)tatur luminis, atque effica-
citi'i jx'lat quoad devotionem atque ad attentionem excitaturus,
interimque doñee venial, cum magno desiderio, ¡¡atienter tamen,
60 expectet, se indignum lanti Domini visitatione ac Sancti S¡)iri-
tus illuslratione cognoscens.
8°Divinae Maiestatis |)raesentia non est in coelis inmaginanda,
atque ad eam ibi permanentem intellectus est elevandus, diffi-
cilliiuc enim talem inmaginationem sine concursu atque animi de-
''5 faligalione ((¡uae onmino cavenda est) firmare posset atque immo-
l)ilem retiñere, sed Dei tronum atque totius suae coelestis curiae
cons¡)ectum intra semeti¡)sum altendat, quia scrij^'nm "st Re- :
gniim Dei intra vos es/', etniimquid coeliirn ci knnm ego impleo^, ex
quo fit ut ipse magis nobis intimus sit (¡uam nos nobis ¡¡¡sis, //;
>0 ipso enim viiñmns, moveniur el siimiis^.
9' Plurimum confert meditationis ¡)uncta praecedentis diei at-
tendere ac prae¡)arare breviter ut prompte ex i¡)sis aliqua me-
i",
dita luli materia colligatur atque in meditatione ab i¡)so S¡)iritu

Sánelo se duci permittat, nullum ei praescribens lerminum, sed
'.')
i27()/] in illis ¡)unctis ¡¡ersistat, ex quibus ¡)er influentiam S¡)iritus
' Le. 17, 21.

» Jer. 23. 24.
» Act. 17, 28.
1° De puiu l is iiiedilationis in Doc. I amiol. 'V.i.
DOC. 1 1 - N.\. 6-11 185
maiorom pcrcipil ulililalom. ul (.'onsolal ioiu'iu, inolioneni, vcl
animi illiistralionem, ñeque ad aliud liauseal doiuT iii eo lalis

spiritiis influenlia durat i'. euiiKiue rnictimi iiide ¡¡ereipial ad
quem ab ipso Sancto Sjjirilu invilatur.
Varii enim varios fructiis ex eadeiii medilalioue alqiie ex eo- ^0
dem puncto percipiiinliir, iil spiritiis unieiiique Iribiiere sibi com-
placet aliud enim incipiens, aliud profieiens, aliud demum ¡)erfec-
;
tus ex eodeni puncto recollií>elur.

X. Ñeque sufficil medilalionis niateriam praeparatam hodie,
sed cerluni at(pu' stalutum mediland.i inodum alque ordinem ali- 85
quem counosccre tsl neeessariuni, (pío facilius alque altentius
et fructuosius niedullam in |)unetis ipsis aljseonditain profundius
colligat, eoque medilandi modo alíjue ordiue seinper ulatur, nisi
alius, ut dictum esl, a Domiui henignilaU' atque Spiritus Saneti
9"^
unctione praeventus fueril.
XI. Medilandi auleni modus nec ómnibus communis, nee qui-
buscumque medilalionibus aplus unus aliquis cerlus praescribi
polesl, diversimode enim saneli homines suas meditationes exer-
cent, atque alius huic, alius aliae meditalionis modus est j)raefi-
gendus. sieul eliam alius praefii»ilur finis, indeque exboriuntur 95
diversi eonlem])lalionuni i>ra(lus. Ouod lamen in £*enere alque in
communi super lioe diei polesl in tribus illis medilandi ralionibus
a Beatae Memoriae ]\ N. li^natio lil)r() suorum F^xereiliorum j)rae-
stitis conlinetur
» Cf. annotationeni secuiulani l'xcrcil ioriim lii. 2).

>^ De meditationis niethodis. In liljro l^xorcitioiuiii iilmcs iiic(lit;il ionis
niethodi, ut conii)c'rUini esl. cxpoinintur : iiicdil;)! ¡o socuiidiim tres nniniac
polentias (1111. 4()-51), icpi'lilio (n. fi'2), cxcrcitiimi (|iio pi-iort-s incditaticmes
summatini recoliiiitur (11. (il). loiitcniplatio (1111. I(i2-10>)). applk'alio soiisiiuni
(nn. r2I-12()), Ires peculiares niodi (irandi (nn. 2:i,S-2(i(i). ln Diiecloriis non
seniel eoiunieiida lur, ut salleiii aliquam iiieditaiidi iiiettioduni iiifiiioseaiil
ii qui exercciitiir. Ita Düc. 18 11. 111 et n. 117 : l)oc. 1 !t n. .'i, N ; )>()i,\Nt:() Doe.
20 11. (i7 ; Xicoi.Ai Doc. 21 11. 13 ; Hlondo Doe. 2X ii¡i. 1.'), 22. (,/.. DÁvii.a
l)oc. 31 n. 71 cx|dieat nietlioduni triuni iiolentiaruiii el n. 92 eouiniendat
nicthoduni coiiteinplatiouis, un. 91-9(1 applieatioiieni sensiunu.
Totuni IJireetoriutn 1{ii>.\li>.\ Doc. 29 uiliil aliud est uisi couiiH'iidiuui
niethodi mcditaticirus ignatiaiuic. C.f. eliani ( aci.i audi Doc. 15 nn. 1-10, ubi
significat novicios ad \arios modos orandi institiiendos esse, el quae tani Doc.
3.3 quam Doc. 34, 43 u. 208 de oralione ¡esuilariini dicinit. Haec Doc. u. 3
Exercitia con.siderant « directioncîn ad orationeni laciendaiu Doc. 37 n. 2
dcsiderat in Directorio traclatiiui de oratione. \ ide res()onsuni Conimissionis
in Doc. 12 n. 1.
186 SUMMA DIRECTORII V. lACUBI MIHÓ
100 In tribus tanien id csl coinniuntN qiiod ipsis punctis tres ani-
mae nostrae poton(i;u> siint applicandae el ipsi etiam quandoque
sensus cum materia inedilalionis sensil)us esl subiecta. Ha v. g.
memoria puncta ipsa eominemoret, eorum intelligentias atiente
j)erpendat, intellectu vero illa consideret, discurral, ruminet atque
105 dilatet. volúntale auleni at'fieialur alieiendo ex ipso intellectus

disciirsii, diversos aelus proprio uniuseuiusque medilationis fini
aceoniinodatos, ul tiinoris, adniiral it)pis, luiniilitalis, confusionis,

ainoiis ele. ila ut ad illani unioiieni pervenial de (pía supra iain
diximus ". At qum fruetus nieditaliouuni máxime in aelilnis vo-
110 iniitali^ coiisistit, ideo frecpienliores hi multo esse dehenl quam
acliis inleileetus, cpii quidem parvum fructum afferunt, nisi ac-
libus vohinlatis subordinentur,
i5
SUMMA DlHECTOHIl P. lACOHI MIRÓ
Praefatio.
I. TextusArchiv. Univ. Greg. V. C. n. 1U55 p. ;579-380. Autogra-

:
plium Hieronymi Bencio, qui in Curia Generalicia, sceretarium Socie-

talis adiuvabat. Pcrtinet ad lil)runi de diversis rebus spiritualibus
seripluni. Xostro documento tituluni apposuit Beneius Directorium :
Exerritiormn Iradendorum a P. lacobo Mirone dispositum.

II. Inediluni.
III. ArcTOHRs: Iparraguirre, Historia 2, pp. 426-430.
IV. Natura documenti H. P. Mcrcurianus Patri Miró Excrcitio-
:
rum Directorium conficiendi curam commiseral. Hoe quidem Dire-

ctorium iam confeetum ediinus in Doc. 22-23. Sed antea P. Miró
allcpias reruni notiones collegerat ut summam eorum, quae postea
accuratius explanaturus erat. Quare boc nostrum scriptum prima est
adundjralio ojíeris ])osterioris.
\'. Hatk) editionis lulinuis texlum unicum. Quodsi sententiae
:
cum sententiis Direclorii perfeeli Doc. 22-23 congruant, id numeris

Ínter uncos inclusis significamus.
Textus.
DlHliC.TORlU.M líXKRClTIOHLM TRAUENDORUM

A P. Jacobo Mirone üispositu.m.
[1] Ad Exercitia spiritualia aliis tradenda iuvabunt videre loca

Constitutionum [). 1, c. 8 § 5. Ibid.em littera E ; p. 7 e. 4. §8 el
" In lioc 1)01-. 14 II. 8.

DOC. 15 - NN. 1-15 187
ibidem lili. F. ct 4, 10, §§ 10 et p. 1 c. 4 litL. D. in declara tione et 5
in examine ex c. 4 § 10 et p. 3 c. 1 §§ 20. Ibid. litt. R. et examine

c. 4 §§ 41 et alibi iiixta indicem imy)ressum in novis Constitutio-
nibus >.
Expedit iit trad.ens Exercilia i)rius ea in se expertus fueril,

[2]
tolum librum perlegerit, et ea quae tradit in promptu habeat [6]. lü
[3] Uniis sit qui tradat Exercitia, vel si ex necessitate sinl

dúo, non sint discordes inter se. [11]
[4] Tradens Exercitia memoriter cUcat puncta, vel tradat
scripta annotalione 20. [12]
[5] Quanto libentius Exercitia t'iunt, eo fructus copiosior ac- 15
cipietur et e contra. [16]

[6] Antequam detiir fundamentum, explicentiir annotationes
1, 5, 17, 20. [25]
[7] Tradantiir ELxercitia eo ordine quo sunl, iit in 20 annota-
tione. Alioquin qui exercetur non proficiet, ut dicebat P. Igna- 20
tius [380] [1,5]
[8] 1» detur fundamentum, tamquam finis propositus, queni

impediunt peccata, ad quem diriguntnr Exercitia ))rimae hebdo-
madae, consideratio j)eccatorum, examen particulare et prae-
cipue peccatorum quae magis gravant, et examen genérale, ad 25
cognoscenda omnia j)eccata. [27]
2» dentnr, i)rimum, 2, 3 Exercitia. [36]
[9] Addilio decima de poenitentia relinquetur lil)ere exerci-
tanti.
[10] luval ut exercens suum cubiculum verrat, cubile sternat, 30
etc. [125]
[11] Semel aut bis posl mensam visilel, quia tune non est
tempus meditationis, et fortasse indiget consolatione, et eo lem-
pore exigat rationem punctorum Exercitii.
[12] Si non vult obedire, non est ultra procedendum.
-^^
[13] Expediret ut alius ab eo qui tradit Exercitia, audirel

confessionem. [48] In confessionibus part¡cularil)us usus Exerci-
tiorum caute proponendus. Ex hoc enim multi vocati ad religio-
nem. Qui vero sint apti ad Exercitia, annotationibus 18, 19, 20.
[14] P. Ignatius dicebat quod in secunda hebdómada cum 40
quis ingreditur tria témpora electionis, plus sólito recedere de-
beret, ita ut niliil videret ñeque sentiret, nisi quod coeleste et di-
vinum sit. [84]
[15] Electuro declaretur i)ene quid sit desolatio et consolatio,
ut habetur regulis de discernendis spiritibus. [85] 45
1 Notae inveniuntur in oorrespondenti numero Doo. 22-23.

188 SUMMA DIBECTOHI-1 P, lACüBI MIRÓ
[16] Electurus uno dio prüi)ünat Deo consilia, alio die prae-
cepta, et iinice advertat quid Deo sil acceptius, sicul is qui Prin-
cipi plura fercula offert. [89]
[17] [381] Peractis Exercitiis possunt dari haec documenta el
O siniilia. Praesentia Dei continua, orationes iaculatorias [sic], recta
intentio in ómnibus, consideratio beneficiorum, consideratio finis
nostri peccatorum peccata nostra plangere et aliena, ruminatio
:
locorum Scripturae. [135-140]

[18] Si manserit in saeculo, oret mane de vita et passione
)5 ("Jiristi iuxta formam Exercitiorum, examen conscienciae mane
et vespere, rosarium, frequentia sacramentorum cum certa practica
spirituali, devotio sanctorum, angelí custodis et proprii nominis,
libri spirituales, iuvet próximos pro suo talento. [142-145]
PA R S TERT I A
D IRECTOR I A CO NFECTA TEMPORE

R. P. MERCUR ] AN I ( 1 5 7 2- 1 58 1
)
/
id
LNFORMATIO ANTON II VALENTINO
[c. 1575-1582)
Praefalio.
I. Textusj Archivo del Gesü, CoUegia. Busta 83/1452 involu-

cro 1 n. 7
constans ex 28 foliis. In parte superiore primi folii
I-'asciculus
scriptum est manu P. Benedicti Palmio Informatione del modo d'in- :
síituire novitii del P. Antonio Valentino M° di novitii in Xovellara '-.
Incipit Tractatus hoc titulo Informatione del modo d'insiituir i

:
novitii delta Compagnia. Pars vero quae a nobis editur ita inscribi-
tur :Primo capo degli Essercitii spirituali.
II. Ineditum.
III. Tempus compositionis Est haec spiritualis quaedam com-
:
positio noviciorum, in qua P. Valentino, eorum Magister, exponit,

ut credimus, P.» Benedicto Palmio, Visitatori Provinciae Venetae,
quomodo ipse eos in spiritu Societatis imbuat.
Diximus Patrem Valentino lianc Instructionem scripsisse iussu
P.'* Benedicti Palmio, quia hoc modo incipit « Per dar principio con :
l'aiuto divino all'informatione la quale V. R. mi commanda ch'io

dia del modo d'instituire i Novitii della Compagnia ...» Omittit
quidem nomen eius qui se scribere iussit, sed possumus id exinde in-
ferre quod in prima documenti pagina P. Benedictus Palmio, manu
propria, titulum scripserit, ut in descriptione codicis significavimus.
Hanc ergo Instructionem factam iussu cuiusdam, penes se P.
Palmio, qui Novellariae Visitator fuit servabat quod ipsum Patrem
Palmio iubentem indicare videtur. Id evenit, annis 1581-1583, qui-
bus illa Visitator ProA'inciae Venetae, domum Novellanienseni invisit.
' Curriculum vitae Patris Aiitouii N alentiiio sinii)licissimum est. Nalus

Patavii anuo 1540, ingressus est in Societatem lesu die 11 iaiiupiii lóó7. Stu-
diis absolutis in Collegio Romano, traiisüt Xovellariam tile Ki augusti l.íTo

cum 1(5 noviciis ad Domum Probutioiiis iii ea chilate erectam, ibique per
totam vitam mansit. Frimum ])er annos iiovem simul Rector ac Magister no-
viciorum, postea per 17 annos solo muñere .Magistri noviciorum functus est
ita ut per 26 annos curam noviciorum haberet. Tándem viribus fractis in ea-
dem domo confessarius mansit, usque ad mortis suae diem 24 novembris 1611.
Arsi, Rom. 78B, 170 ; Ven. 37, 71, lió, 121.
192 INFORMATIO P. AXTONII VALENTINO
Quod annis scrii)liim fuerit Documenlum, ex eius Índole

his
confirmatur. eo oniin auctor apparet usu atque exercitatione
Iii
praediliis, instniclione noviciorum versatus, qui referí ca quac

in
iam a non paueis annis feeeral. Quae omnia cnni his annis congruunt,
cum iam P. Valentino a die 16 angustí anni 1570, quo erecta eral
Domus Probalionis, enram novicioruni habebal.
Sine ulla dnbitatione scripta cst haec instructio, cum Pater
Valentino muñere Magislri noviciorum fungebatur, nam in ea saepe
loquitur de rebus, quae ciuni scribcret, faciebat ad novicios inslruen-
dos et informandos. Ipse vero hoc muñere functus est ab anno 1570
usque ad annum 15915.
IV. Natura documenti In his quae de tempore quo scripta
:
Instructio est, iam quaedam de eiusdem natura sunt indicata. In hac

Informatione agit Pater Valentino de ómnibus lis quae noviciis expo-
nit de instructionibus, de leclione, de meditatione, de modo bene
:
sese gerendi, de progressu vitae spiritualis, et de aliis eiusmodi,

sed in primis antequam alia aggrediatur, disserit de Exercitiis spiri-
tualibus.
Ut patet, hoc propositum tenet, ut suum agendi modum Patri
Visitatori explicel. Non ergo ratione et tatnquam ex artis praeceptis
res declarat, sed ita cas proponit, ut ipse novicios dicere solebat,
significans quomodo diii'icullales noviciorum solvit et singula in-
genio eorum accommodarct. Sed in his includuntur principia generalia
quibus eius agendi ratio fulciebatur.
Momentum ergo huius Instructionis consistit in hoc quod in ea
exponitur modus Exercitia cuidam coelui, id est, noviciis accommo-
dandi, et eliciunlur principia quibus huiusmodi accommodatio or-
dinari potest, non solum si de noviciis, sed etiam de aliis hominum ge-
neribus, agantur.
V. Ratio editionis Transcribimus caput primum integrum
:
Informationis, quo unice de Exercitiis agitur. Edimus textum unicum.
Textus.
[3v] Primo capo
Defjli Essercitii spirituali.
[1] Nella prima Prohatione (hinque cerco conoscere lo spirito

et intentione dei Novitii, dando loro le bolle et essame sólito,
5 essaminandoli conforme all' Instituto et rególe, et non ritrovando
2a pro-
alciino imi)e(iimenlo, passo |)iü ollre ali'altre prove nella
batione, procurando di conuscerli nict^lio el fondarli in spirito,
])er il che uso i solili ine/.i di nosira tlompagnia, d'Essercitii spiri-
tuali, di contessioiic ,L;cni'rak', essortalioni sopra Flnslilulo el He-
10 gole, di abnegatione dei proprii giudicii et volonta, el deiraltrc
virlii, el specialmenle (lell'obedienza, humiltá et semplicitá.
DOC. 16 - N'\. 1-5 193
[2] Circa ildargii Essercilii avertisco di non darli ne noi gran

froddi, no nei gran caldi, havendo eliandio riguardo alia capacita,
elá el forze di ciascuno servando l'istesso ordine del P. Ignatio
di s. m. S se bene non in tutti con lutto quel rigore di cinque hore 15
il giorno et di levarsi la notte
[3] Mi vo pero accommodando alia cai)acitá loro conviva voce,
et con qualche additione scrilta \ per a|)rir loro rintellello et
eccitare l'affetto, per metter i)oi in pralica quanto havrano niedi-
tato, acció non pensino che nei bei concelti consista la meditatione. 20
[4] Per questa causa fo loro sapero lo scopo di ciasciina setti-
mana di detti Essercitii\ conforme a quello che dice il í^. Pietro
Fabro nal suo Memoriale*, cioé che come qiiatro sonó le settimane
con diverse materie, cosí é diverso lo scopo di ciascuna, concio-
siaché nella prima settimana si cerca l'odio del peccato et con- 25
segiientemente Tannegatione della propria volunta, madre di cosí
horribil mostró', onde convenientemente, secondo la soggetta ma-
teria de peccati, nei colloquii, che sonó al termino della medita-
tione*, si addimandano Prima una vera cogni-
quelle tre gratie.
tione et contritione de peccati di tutta la vita passata. 2^ una vera 30
cognitione del modo che ho da ordinar la mia vita \wr l'avenire,
3* un fermo proposito di una vera emendatione, et vera ordina-
tione dell'istessa vita per l'avenire.
[5] scopo delle contemplationi é l'imitatione della
Nella 2^ lo
vita di Cristo che si contempla', onde nei colloquii principali 35
con la Beata Vergine, con Cristo et col Padre eterno altre
tre gratie s'addimandano. Prima l'abnegatione propria. 2^ il di-
])rezzo del mondo. 3* il perfetto amore del servitio [ir] di
17 alia capacita loro 8up. Un. del. al tempo '.

loro II 26 l'anaegatione sup. Un.
' De accommodatione in Doc. 4 ¡innot. fil.

» De methodo ignaciana sequenda in Doc. 4 annot. 57.
» De oratione nocturna in Doc. 20 annot. 107.
* De scriplis dandis in Doc. 3 annot. (i. Sine dubio, additiones de quibus
loquitur, sunt eae (¡uas edinnis in I3oc. lü bis.
' De fine Exerciliorum in Doc. 19 annot. 14.
• In n. 303 .Memorialis edit. in .MUSI. Fabri Man. (¡30. Rditio accuratior
huius paragrapiii in Manresa « l.S (HtKi) ,'577.
' De fine priniae hebdoniadae in Doc. 2() annot. 37.

« In libro Exercitiorum (n. 63). P.
Valentino mutat aliquantulum con-
ceptus quos Stus. Ignatius colloquio alíalo exprimit.
' De fine secundae hebdomadae in Doc. 31 annot. 137.
In libro Exercitiorum (nn. 147, 157, U)8).
Vi — Directoría exercitiorum.
194 INFORMATIO P. ANTONII VALENTINO
Cristo Xoslro Si,<<iu)iv. poiché molti sonó che li par soiitir' hone
40 del sorviUo d.i C.rislo el amar la persona sua. ai cpiali \K'rb no
cosí piacciono _l;1í ol'íieii el neôlii, ne ([iiali consiste esso servilio.
Per ció tpu'sli lali, sjjcsse volle, non, senza consolalione,
[6j
pensano nioltc cose di Cristo, della sua vita, virtú et perí'ettione,
ma niente peiisiuii) all'opere varié nelle quali esso Signore desi-
45 dera tfessei e sri \ niiiiistri, accioché dove esso
ild el iinilalo da suoi
fu, essi siano. i da essere dove egli adesso é in
cpiali di poi liano
cielo, il (piale prima fu nella stalla et in croce, et adesso é in gloria.
[7] Lo seojio della seltimana e la comijassione di Cristo

quanto airaffelloel in parle (piaulo aireftello del paliro qiialche
cosa suo aniore, seeondo la sogi>iella materia della {)assion
i)er
sua santissima onde nei coUoquii si adclimandano quelle tre
gratie La prima la compassion
pene corpo- di Cristo circa le
rali ; 2^ compassion di aban-

Cristo circa la ¡¡ovcrtá, nuditá et
dono di tutti suoi cari, sino alFessere derelitto dal Padre
i
3=^ ;
55 la com|)assi()ne circa vitnperii el ignominie, con desiderio di se-

i
gnitarlo non solamenle sino alia mensa, il che molti fano, ma

etiandio sino alia croce, il (die e di poclii et de veri amanti '^ che
stano saldi con lui nelle tenlalioni. poscia che sonó molti huomini
che non hano ne sano haveie cola! seulimento in spirito et nel
60 suo cor¡)o, fugendo la croce come demonii, et amando gli honori
et quanto il mondo ama, et non (pianlo amó et abbracció Cristo
Nostro Signore", et qnesto crucifisso.
[8] Nella 1" settimana, seeondo la soggiella materia, lo scopo
el fine é la perfetlion.e neU'orare el operare, havendo sem|)re con
65 soavilá |)er longo habito Iddio inan/.i agli occhi, el di lui havendo
memoria qnando pensiamo, j)arlianio el o|)eriamo, perché cosí

Dio viene a essere ogni cosa in ogni cosa '\ el si fano a queslo
modo tutte le opere nella Divina presenza, come vuole il P.
49 et — effetto sup. Un.
" De (iiii' Ici-tiac licbdoniadaf in Hoc. l.S annot. 17.

" In lililí) EKcr. ilioruiii non liibctur ut in eolloquiis ea petantur quae
auclor hic indicat. (iiiac lamen cuni spiiitu et S. Ignatii desidcratis in hac
hclidiiinada (iiitinu' lonfiniunl. Celcruni lieri vix |)otost ut a P. N'alcnÜno
sensa ¡mlirata, his iliclms n(in habeantur.
ce. líuilalidheni Clii-isti 111). 2" i-aj). II « .Multi lesum sequuntur usqiie
ad fra -tioneni pañis, sed pauci us(]ae ad hibendum calicem passionis

Cf. Ivxanicii cap. 1 n. A \ [n. 101 1.
" De fine quartae hebdomadae in Doc. 18 annot. 18.

DOC. 16 - \x. 5-12 195
If>nalio et qiuisi x ediamo Dio in oíîii cosa, coníonne a qiiella

l)ella conteiiiplatione (Icll'amor spiritiiale. 70
[9] Per queslo effcllo oercliiaino di conoscere Cristo glorioso
et glorificato, et dimandiamo queile 'A gralie, le qiiali compren-
dono molti Prima, quanto al premio, Famor di Dio et di
l)cni.
Cristo 2* un. gandió pieiio et perfetto in Cristo solo "

; 3^ |a ;
vera pace che non pno ssere se non in liii solo, et da lui solo, 75
c
et eosí con beirord.ine ne gli Kssercilii cominciando Novitii dal i
timor santo di Dio, che é princii)i() di sapienza et passando per

il desiderio delle virtü cristiane
finiscono nellamor del medesimo
et desiderio di conoscerlo perfettanienle, et di unirsi con esso hii
come conviene, cercando in ogni cosa lui solo.
si 80
Insegno ancora loro il modo che osserva N. P. Ignatio
[10]
di meditare et operare in ciascuno Essercitio, congiungendo la
me-
ditatione con l'oratione tra quali é questa differenza, che la me-
;
ditatione é come causa et dispositione per l'oratione, et l'oratione

é com'effetto della meditatione 85
[11] Pero fo quattro partí d'ogni Essercitio. La prima l'ora-
tiou preparatoria. La 2^ i preludii. La 3^ i ponti. La 4^ i colloquii.
Nell'oration' ])reparatoria l'huomo presenta a Dio brevemente
la
sua intentione et gli addimanda aiuto, cercando gloria et
gratia.
Gloria per Dio, et gratia per se 2». 90
[12] Al che puó serviré quel bellissimo aviso di Santo Bonaven-
tura Flpctat anima devota divinae contemplationis amore
:
accensa
f/cnua mentís ante rhroniim Beatissimae Triniíatis, pulsans
humi-
liter, poslulans sapienter Dci Patris confortaírieem potentiam, ne
et
labore depressa
snccumbal Del filii legnlatrieem sapieníiam, 95
;
[iv] ne errare seducta a ueritate deuiet Dei Spiritus Saneti eonsola- ;
trirem Imiilatem et elemenliam. ne íaedio devicta quoquo modo def-

fieiat al) incepta meditatione, intenta Dei laude
et et gloria La
qual preparatione serve ancora al principio d'ogni operatione.
>2 in marg. SoUilo, de 4 menta, exer. [prolog.

44] || 95 succombat
'« V. ad Antonium Brandao datam die 1 iun. 1551.

gr. in epístola
MHSI.
/./.p. /í//i. 3, 510, in Monitis Generalibus MtlSI, Reg. 142.
" Hoc petitur in quarta hebdómada in libro Exercitiorum (n.
221)
Cf. Ps. 110, 10 Kccli. 1, 16.
;
" De methodis meditationis in Exercitiis in Doc. 14 annot. 12.

" Ue oratione praeparatoria in Doc. 34 annot. 9.
" S. BoNAVENTURA, Soliloquium de quatuor menlalibus exercitiis.
Proto-
yns n. l. Opera Omnia, Quaracchi 1898 vol. 8, 28.
196 INFORMATIO P. ANTONII VAI ENTINO
100 [13] Nei preliidii, poiclié sonó come preamboli della medita-
tione, l'huoino comincia dalla memoria soavemente deiriiistoria,
et passa aH'immagine corporale del misterio nella fantasía, et
inde airintellioenza dei ponti per profonda et firma consideratione.
Et cotal modo di procederé é conaturale aH'huomo et molto con-
loó veniente agli incipienti, i quali caminano piü per senso et ima-
ginatione che i)or intelletto.
[14] Si bene piíi provcti et essercitati per ellevation' di mente

i
Dio vanno sulfilo al ponto della veritá, et al ñervo deiraffetto,

in
onde Santo líonavenliira dice a questo proposito Qiiaedam est me- :
llo ditaiio al) inlcriuribus ad siipeiiora ascendens. Quaedam e converso

a superiaribiis ad inferiora descendens, multo lamen excellentior et
(imahilior, el ad oblinendum facilior est ardor amoris, ad quem al-
tingendum dúplex est modus, unus eommunis, alter mysticus et
secrelus. Primus enim esl per modum inquisilionis el elevationis,
115 el incipil ab inferioribus usque ad sunvuiun per exercilium diulur-
nius ascendendo v. g. modus amandi Deum per medilationem prae-
oiam isle esl. Primo enin} ¡idelis diseipulus sensu exleriori, sine
oculo conspieil erealuras exteriores, deinde eliam aliqucmtulum ascen-
dendo, (¡uod iam percipil aculo exleriori, in imaginatione reposi-
120 tum conserixtl. Deinde magis elevando, raliocinando et conferendo,
una causa creatrix omnium invenitur ; el sic pervenerunl Philo-
sophi ad cognitionem Dei, nam ipsi videntes lanlam creaturarum
magnitudinem, lam decoram ordinalionem, lanlam ulilitalem ea-
rum, per hoc unum Creatorem potentissinuun oplimum infallibiliter
125 cognoverunt, et hoc per polenliam animae, quae ralio nuncupatur
sensu exteriore et imaginatione superiore. Deinde ex isla considera-
tione creaturarum quidam habitas per praedicla in inlellectum re-
linquitur, ubi primordiale creaturariun landamentum relinquilur,
etnon lantum per conspectionem crcaturíuum, sed per irradialionem
130 immissam a Deo mens ad conlemplanda Divina praeclarius elevatur,
el hace polentia vocatur intellectiva, sive inlelleclus, (¡ui solum in
medilalione pura consislil.

rilinid (iiuuis ¡ncdilalio sine aflectione amoris subsequente vana
esl, (¡nalis Philosdphorum ¡uil, (¡ui cum cognovissenl Deum, non
1-5 siculi Deum gloriju-avcrunl, sed cvanucrunt in cogilationibus suis --.
Alter modus consurgcndi in Deum esl mullo iis ómnibus nobi-

lior, et ad habendum facilior, qui dicilur sapientia unitiva in amoris
109 in marg. Qu. D" misti. theo. 3 cu II 111 prius ellevationis II 120 prius
üUevando
Rom 1,
DOC. 16 - NN. 13-18 197
dc.sidcrio consisíens per aflediones flammigeras sursum aspirando,

scilicet, per orationes iaculatorias frequentes
[15] Diciintur Paires, inquit D. Augustinus, in Aegipto ere- HO
hras qiiidem orationes hahere, sed eas hrevissimas tamen et rapiim
quodammodo iaculatas, ne illa vigilonter ereela, qiiae oranti pluri-

mum necessaria est, per produetiores moras evaneseal, alqne hehe-
tetiir inientio
[16] E beii vero che non si dobbe in.sistere troppo in questi '^5
preludii nelle imagini corporali a guisa di parvoli et d'animali,

ma passare come huomini ragionevoli dalle cose visibili alie invi-
sibili, eccet-[5r]tiiando pero rhunianitá di Christo, la qiiale é
porta della Divinitá, in cui, come in specchio, desiderano risguar-
dare gli Angeli, et noi dobbiamo specchiarsi, figurando quel spe- lóO
cioso et bello tra tutti i hor sotto una fi-

figiioli degli huomini ^s,
gura, hor sotto un'altra, hora di bambino gratioso, hora di gio-

vane, hora d'huomo maturo, hora di crocifisso, hora di sepolto.
hora di glorioso et risurgente come l'aurora, hora in un sembrante
et hora in un'altro v. g. di peregrino, qiii fingit se longius iré " ;
di orante : eí erat pernoctans in oratione Dei " ; in atto di servo

obediente : ei deseendit eum eis et erat suhditus illis et simili
altri.
[17] Quanto poi alia consideratione dei ponti, non conviene

andar' vagando in incerto per varii concetti, ma si debbono consi-
derare cose certe et ordinate, et non molte ma poche, et ben
penétrate, si che procuriamo sentirle et quasi vederle, et all'hora
fermar' piede dell'intelletto et passar' inanzi col piede dell'affetto,
il
procurando di cavare qualche frutto per noi dalle cose considérate

[18] É necessaria la pacienza et perseveranza di scacciare le 165
fantasie et tentationi che perturbano, et il buon modo di disimu-
larle et disprezzarle, attendendo al fatto suo.
140 in marg. Au?. ad Probana.
" In margine api)onitur Qii. D" Misli. then. Opus. ut videtur ab Hugo de
Palma scriptum. N'oster auctor non cadcni verba seniper affert, sed aliquan-
Uiliim ea mutat. Locum invenies in opere addiicto infra in annot. 31 vol. 2»,
pp. ^(ÍU- K;?. Cf. Dict. de spir. 1, p. 1855 n. 28.
S. .\UGUSTiNL-s, ep. 130 ad Probam, de oratione cap. 10 n. 20 PL. 33, 493.
" Ps. 44, 3.
" Le. 24, 28.
" Le. 6, 12.
Le. 2, 51.
" De punctis meditalionis proponendis in Doc. 4 annot. 33.
198 INFOHMATIO P. ANTONII VALENTINO
[19] E inolto conveniente fra altri modi il considerare Iddio

nella niedil alione soltó concelto di Padre, al qual si porta rive-
170 rential liniore el aniore el fiducia figliale, ])er impetrar tutte le
cose necessarie el iitili.
[20] La niedilatione si finisca i)er oratione, et la devotione

acquislata si eonservi col silentio et humiltá, et mostrisi il pro-
filio spiril líale nel i>uardarsi da peccati et nella prontezza al ben
175 operare et desiderio della perfettione.
[21] A colal fine ogn'essercitio si termina nel colloquio et
nell'oratione dominicale, quando giá il core é caldo, et gli affetti
sonó eccitati, et l'intentione immediatamente tende in Dio, come
in seconda persona qui presente il qual movimento é perfettis- ;
simo li efficacissimo, secondo che dice S. Bonaventura Iníentio :
¡('(id tiipliriler moneínr, aliqiinndo pro Deo, aliquando ad Deum,
aHqnando in Deum. Pro Deo movefitr in netione, qiinm pro ipso

non cogitemus. Ad Deum
principaliler /acirnus, licet de ipso interim
movetur in quae de Deo est, quia
leetione, meditnlione el coUatione,
tune mente versewiur quodammodo eirea Deum, licet in ipsum quasi
ad seeundam personam mentis inluiUun non dirigímnis. In Deum
movetur oratione quando mens ipsum eoqilal et ipsum ul seeundan}
personam alloquitur. ipsum eomplectitur, eique affeetu devotionis
adluierel
190 Per tanto che colloquio sia una lingua del
^22] si i)uó diré il
core, la quale j)arla quelle cinque parole col sentimento che dice
S. Paolo, cioe, oratione, petilione, obsecratione, attioni di gratia,
el laude di Dio Ma l'oration dominicale che si pone in fine del
colloquio é come una lingua divina propria di Cristo fatta con
infinito artificio, piena di sentimen.ti del figliolo di Dio. la quale
si divide in tre jiarti, neU'essordio, trattato et conclusione.
procura queste 6 conditioni in colui che ora.
[23] L'essordio
La prima é allenlione la 2» confidenza la 3^ humiltá et timore; ;
figliale, dicendo Pater la 4^^ carita et amor comune dicendo

: ;
:
^00 nosler la 5^ elevatione di [5í^] mente in Dio dicendo

; qui esl in :
180 in marg. De procesa. Reli. c 2 II 186 (iin iganius ms.
De colI()(|iii() in Doc. 17 aiinot. 12.

3' In margine appnnilur ; De proccs.s. reí. c. 2. Agitiir de oi)ere ignoti
aiictoris falsd S. lionavcntuiae trilnito. Illiid habes ai)U(l Seraphici Doctoris
li Siinili l'iiins liiltiinnis luisldcliii JkinaiH'iilunir Opera Ouiniii, Venetiao.
l.')SI |>|i. I Jd 121 in ia|). 2" opcri De ¡iran-ssii rrlif/iunis. I)r srplimo pnirrssii.
•|
I ini. 2, 1.
In libro I'^xeriilioruni (ii. 51),

DOC. 16 - NN. 19-29 199
coelis ; lo fia riverenza alia presenza di cosi ¿«ran Signorc nel coii-
spetto di tutta la corte celeste.
["24] L'atten.tion.e é di 4 sorti. La 1^ alia lettora ; la 2» a] senso
della lettera el sii»nifical() d.ella parola, onde nascono qiiei hoi
niodi d'orare del P. li;natio La 3^ al fine, rioé a qucllo perchó ^05
facciamo oratione, come aH'lion.or di Dio, perdono dei peccati,
gratia et «loria ; la 4*^ a chi .si fa oratione, cioé a Dio, la cui pre-
senza a questo modo
assuefacciamo ad. liaver sempre inanti
si
agli occiii. o qiianto all'hnmanitá o qnanto alia Divinitá, poten-

dolo haver presente, o nel cielo empíreo, o inanzi a nostri occhi, "î"
o dentro di n.oi, o sotto concetto di Padre o di Segnore o di medico

o di sposo etc.
[25] La 2* ])arte, cioé, il trattato contiene le 7 demande con
mirabile ordine, brevitá et efficacia.La conclusione .sta in quel-
VAmen, che come una confirmatione di tutto il sudetto, come
c 215
in una parola sola riducendo la mente aH'unitá perfetta et ció ;
hasti haverlo acennato.

[26] Quanlo al modo genérale di considerare i misterii di
Cristo per imitare le sue virtú el specialmen.tc riiumilla, obe-
dienza et carita, e tale che mirando ])rima con l'occhio della fede 220
et della ragione il falto che contiene l'historia con le circostanze
delle persone et hioghi, l'huomo si faccia lalmente presente al mi-
sterio o il misterio a se, come
gli occhi vedesse ogni cosa se con
che si parla
et iidisse ció
[27] 2° atienda alia persona di Cristo, vero Dio et vero huomo, 225
che patisce o che opera tale et tale cosa, facendo qualche rifles-
sione a se stesso, considerando come la sua divina natnra lascia
patir' l'humana 5", con sospendere eliandio Faiiilo che suol daré
agli altri
[28] 3° Risguardi il modo del palire o fare, nel quale sta la 230
virtú deH'humiltá, mansuetudine, pacienza, severitá verso di sé,
benignitá verso i prossimi, obedienza verso Dio, sforzandosi
dimitarlo.
[29] 4°. Considerisi la cansa perché ció fa et patisce, cioé
per l'honor di Dio, nostra instruttione, eccitatione et salute, et 235
ancora la causa motiva, cioé l'amore senza misura et desiderio
di nostra somma felicitá, vedendo che cosa dovessimo noi rendergli,
203 alia prius halla
" De modis oraiuli in Doc. 26 annot. 71.

Cf. librum Exercilioruni (n. 114).
Cf. librum Exercitiorum (n. igO).
200 INFORMATK) 1'. ANTONII VALENTINO
et concliulere con l'oratione conforme alia niotione generala dalla

meditatione et simili.
240 [30] In particolare, venendo al fondamento degli Essercitü
sopra il fine della creatione deiriuionio, procuri di fare un saldo
fondamento nella cognitione, amore et desiderio della gloria di-
vina per cui fu creato notando che lo ,sco})o et fine j)rossimo
di tutti gli Essercitü spirituali, secondo tutti i santi Padri, deve
245 continuamente essere negli occlii nostri, come un bersaglio, cioe
la purita del core come ultima dispositione per haver la perfet-
tione, quale consiste nella carita, fine della legge, et vincolo
la
di ])erfettione, secondo l'Apostolo '^ che ci fa diventare uno spi-

rito con Dio per unione di volontá, havendo un medessimo volere
250 et non volere et sentiré con Dio et co' superiori, onde ne seguita
i
la beatitudinc nostra et l'honor divino in noi, che é l'ultimo fine

nostro.
[31] Et mentre non siamo volontá di Dio et
certi qual sia la
di una jjcrfetta indifferenza di
superiori, starsene per allhora in
255 volontá, aspettando d'essere mossi, et pregándolo clie ci illumini
a conoscerla, dicendo due volte col Propheta paralum cor mciim :
Deus, paratum cor meiim

[32] Et vista che havremo la stella, seguitarla coi tre Magi
sino al ritrovar' Cristo nella slalla, cioé nella [6/-] simplicitá di
260 bambini ribambiti, nelFliumiltá et abnegatione jierfetta di noi
slessi, in nooissimo loro, sotto tutti nel servitio di Dio. Quivi e
tróvalo Cristo da Magi, che non fu trovato nei i)alazzi regali ;
la quale iilcbfferenza essalta sommamente Adamo neH'Homelia

dei Tre He, el dice essere un ottimo mezo per capir' la volontá
2<'5 tii Dio neiroratione et essercitü santi, com'insegna la b. m. del
P. Ignatio, a quelli che vogliono fare la sua elettione dello stato
et conoscere la sua vocalione.
[33] Ecce, inquit, magi ah oriente i>ei}eiiinl 11 ii-rosolimain etc.'".
Non erant alligati loco vel patriae, rtuni tml sanf/uini. Nos hace
'^'^^
tenent omnin. Volumus serviré Deo, sed in hoe loeo, sed in hae ei-
¡)il(ile, sed apnd eognatos, sed inler nolos ele. Non hoe est seípii dne-
(uni julgenlis slellae, sed nffecliun eorruptae cíunis. Non hoe est :
paratnm eor meum Dens, parntwn cor meum^^. Non satis habiiit
" De principio et fuadaniento iii Doc. A niinot. 48.
" 1 'I'im. 1, 5 et Col. 3, 14.
" l'.s. 107, 2.
" lii libro F.xercitioruni (mi. 169, 170, 179).
" Mt. 2, I.
Ps. 107, 2.
DOC. 1(3 - XN. 29-31 201
pruphela dixissc : paratum cor mciim, adiecií secando paialum.
Qmire, nisi iit significaret in onmem se evenium paratum ad laeta 275

et ad tristia, siiavia el áspera. Hoc modo affectum esse oportet, (jui
inveniet quo stella vocal eundum. Slcllam, dico, liicem caelitus mcnti
irjfusam qiia cognoscilur nalus Salvator, (¡ai cst Cristns Dnminus,
quaque via ad hunc perduceris rjwslndur. qiiac in varia scindilnr
discrimina.
.Sí cupis igilur nosce[re] (¡no vocal stcUa, hoc age. Xiida cor tuiim
hoc esl purgare .slude ab omni aijcctione, qua vcl carni vel sanguini
vel loco palriae, vel denique ulli reí carnaliler afficeris. Hoc
vel
ubi hucque perveneris, ul promptuin te scnlias in omnem
egeris,
evenium paralumque sequi quo vocal Dcns {omnino enim huc pri- 285
mo veniendum esl), oporluna témpora tum cáptalo, quibus absque
impedimento spiritum Dea presentem reddas. Primum ipsius Maie-
stalis artem vide, deinde quae summa illa Maieslas íui causa su-
biverit, denique quibusdam modis effundes cor tuum ante Deum, et
cum nihil ¡oquaris,mullum loíiueris, totiusquc sermanis lui contex- 290
las hic eril. Ecce ego, id esl, quid me vis ¡acere ? ele llnc ubi /cceris
si non slatim, tándem sallem vehementer. adco in hoc (Uit illud sen-
ües Irahi, impelli. alque urgeri te al nihil supra ut dicas : eo vocor,
eundum esl. Hoc sane fecerunl Magi alque islud lercium cst quod
evangelista advertere nos vull in dcsi riptionc historiac. quac ail : 29f>
Ecce Magi ab Oriente venerunt HicrosolinKun dicentes. ubi cst qui

nalus esl Rex ludaeorum".
[34] Questo é Tottimo fondamento della vita spiritiiale, onde
é nata quella bella regola del P. Qiiando uno desidera
Igaatio :
qualche co.sa dal siiperiore per sapere se ^•é conforme alia volontá 300
divina, prima che dimandarla si niela in una indifferenza della
volontá, poi faccia oralione. fl îudicandd du' si deliha presentarla
lo faccia, lasciando tntta la cura a lui, el pensando che é ordina-
" Sine ilubio hic Adanius a (luo textiis desuniitur. est Adamus de Dry-
burgh, qui saec. XII primo praeniostrateiiseiii oidineni iiif^ressus est, postea
iii carthusiani Withaemensem traiisiit. |)ostrenio episcopus i.incolnensis electiis
est. Praeclarus orator, multas contiones habuit, quas etiam scriptis maiidavit.
Inter eas, a Ghiselbert a. 1(559 editas, et iteruin a Miañe a. 1SÓ5 (P;.. lí»8.
11-842), inveniuntur duae de Hpiphania I>omiiii. Sed ñeque in his duabus,

ñeque in aliis — quas omiies vidimus — re[)erimus locum allatum a P. \ alen-
lino. Vidimus etií'm aliqua ascética florilegia seu excerpta in quibus antiqui
collegerunt plura ex Patribus et scriptoribus spiritualibus, et ex quibus sine
dubio, non ex ipsis Adami operibus nondum editis, Pater Valentino verba
conimemorata sumpsit. Sed ne in his quidem ea verba inveniinus.
202 INFORMATIO P. ANTONII N ALENTINO
tion divina lutlo quello cireí^li ordinará. inlesa che havrá la cosa^^.
chi ció üsservasse non si lurharia niai di cosa alciina, ma hahitaria
in una conlinoua paco i't tranquilitá di mente.
[35] Non voí>iio, per non essere troppo longo, descenderé ad

allro i)articolare essercitio spiriluale. avertendo solamente che non
si manea (riiistruire i nox ilii nel modo d'essaminarsi, confessarsi
•^10 et orare sieondo i iiiodi di delti Essercilii, dicchiarando loro quelle
rególe per (liscenierr i niovinienli el varii spiriti", eondiicendolo
lalmeiUe prima setlimaiia de i>ii Ivsscreitii per la eonsideratione
hi
dei qiialro novissimi, che non si movano a odiare il [6í;] peccato

|)er timore deile ])ene a guisa di servi, et°ad amar' la virlíi ])er spe-
"^'^
ranza del prenii(>, come mercenarii, ma per puro amore et gloria
della Divina Bontá. come huoni figlioli".
VA quantunque il timore sia propio degli incipienti che
|i la odiare el fugire il peeealo, luttavia il procederé in spirito
(Tamore é pr()i)rio di noslra C.omjjagnia ; ma perche diversa e
'^^ deiranimo
la dis|)osilione et complessione di corpi. el altraé la ca-
rita di incii)ienti, altra di i)i()ficieiil i, alira di piii provetti, di
qui é che un' essercitio ])iii si confa con uno che con lui'allro, el
la i)rima sellimana piii cpiadra ai iiovamenli conveisi, come quelli
che slando nella via |)urgaliva ancora senlono i stimoli della con-
scien/.a, et gridauo col Prophela : ronfific timore tuo cdmes mctis.
(I iuditiis cnim tais timui^'.
[37] Onde nel ])rincipio (pu'sli lali pougoiu) (piasi tutla la loro
perfettione nella ])enitenza et nella moilificalione della carne,
mapassando poi piú oltre alia purilá vi letitia della conscienza,
33^ mediaule l'essame et confessione genérale et vera contritione, sa-
lisfatliope el emendatione de suoi peccali. scuojjrono come giá
piirsâti maggior lii.me, onde piú li ([uadra la seconda sellimana
nella \ la ¡Iluminativa, coiiosceiulo luraltra sorle di nu)rtificatioiie

piú perfetta che é della p;iilr proi)ria deirhuomo come luiomo,
(^.¡o^. ,|(.| propi'io senso, ])r(ipri() giuditio et voloutá, i)er vera i'l
iuliera iu'Ufferenza el resignatione di se slessi nelle mani del-

Fobedienza, commettendosi tul ti alia Divina providenza et volontá,
ad imitatione di (Cristo, il quale vegono cosí humiliato et sog-
" Reglas generales sacadas de las Consliliiriones n. 58 MUSI. Reg. 33(t-
.m. Vide etiam Const. P. 3 cap. 2 ii. 1 292|.

15 De regulis fUscretionis spirituum in Doc. 22-23 aiuiot. iS;{.
Cf. Reglas generales sacadas de las Conslilucioiies n. U) MHSI. Reí/.
329 et Con.st. P. 3 cap. 1 ii. 2(1 (n. 288].

" l's. 118, 120.
DOC. 16 - NN. 34-41 203
ijiello. non solo alia legge del Padro. ina airohocUonza oliaiulio
3'"
dolía Madre etcJ^
et di Gioseffo,
[38] Qui cominciano a scuo|)riro la perfettioue dell" Instituto

di nostra Compagnia, fondato totalmente sopra la ])ietra stabilo
deH'obedienza, cosí del Sommo Pontefice, come di tntti gli altri

siii)eriori subordinati, et indrizzato alia salute et perfettione ])ro-
^'^^
])ria et di prossinii, Qui
con mezi cosí bene ordinati et potenti.
vegono che melior est obedientia (jiiam viciimae*^, et che meglio
e mangiar per obedienza, che digiimar per propria volontá.
r39"' Finalmente, i)erfettionandosi in qiiesta virtú dell'obe-
dienza. vengono a i)erfettionarsi nella carita, che e il fine della
"^^^^
Heligione. La qual carita, trovandosi negl'incipienti, proficienti
et perfetti fa che i primi habbino in. od.io il peccato, i secondi de-
siderino la virtú et specialmente l'obedienza per far la volontá
diDio in tutte le cose et in ogni miglior modo, terzi che amino
i
Dio puramente i)er se stesso, cercando la sua gloria in ogni cosa

l)er la via ordinata dell'obedienza, et il prossimo per amor di Dio,
procurando la salute sua in tutti quei modi che ordinará l'istessa
obedienza.
r40^ I primi hano l'odio del peccato come un |)rimo principio,
dal quale procedono a far tutte le loro buone opere per scacciar'
"^^^
esso ))eccato con tutte le sue radici, usando quei mezi ordinati
che per quest'effetto tiene la Compagnia, come sonó essami di
conscienza generali, jjarticolari, quotidiani. confessione etc. ; i se-
condi hano un fervente desiderio delle virtú, come principio d.elle
loro operationi i terzi hano l'amor divino come primo jirincipio
;
-^''^
d'ogni loro pensiero, parola et opera.
[41] Gl'incipienti i)rocurano con ogni diligenza spogliarsi del-
l'iniomo vecchio ; i ])roficienti vestirsi deH'hu.omo novo per com-
parire poi in i)ubhlico a conversare honestamente con utilitá del-
l'anime i perfetti finalmente
; vestiti giá della veste nuttiale aspi-
rano ardentemente all'unione con Dio suo ultimo fine [7r] et a ^'"^
quello cercano condurre tutte l'anime, et come giá infiammati

infiammano ogn'uno dell'amor divino, cooperando con Dio nella
reduttione dell'anime a che é cosa divinissima et propria
lui. il
di nostra Com|)agnia, come hanno fátto nostri primi Padri'». i
350 írt marg. P. Pietr. Fab.
Cf. Le. 2, ól.

" 1 Reg. ir,. 22.
l"t auctor in margine inclitat, iii his tribus nunieris 30-11, pendot a
Meniorioli Bti. Favre. Cf. MUSI. Fabr. Mon. r)2G.
201 MEDITAT. ET EXIÍRCITIA SPIRITUALIA P. A. \ALENTINO
Per tanlo faccio gran fondamonto in quosti Essercilii ct

[42]
li do a molti insieine ne megliori tempi,
vi nietto ogni diligciiza, el
perche non jxjsso senipre fare quesla í'atica non havendo molta
forza di lesla.
[
i;}] Faccio anco che gl'essercilanli qualche voUa facciano al-
'•^^^
cune conferenze Ira loro, me présenle, del modo di ])rocedere negli
Essercitii, et di (juelle cose che si possono diré a instruttione et
edificatione (["aUri, lasciando Taltre cose segrete che ogn'uno me
le dica ap])ar(atanu'iite a siioi lein|)i^', da! che ne nasce la scienza
spiriliiale el pratita del heii vivere, el si scorge la molliplice ope-
ralione dello Spirilo Sanio, che nella meditatione d'una medesima
maleria conduce pii- (l.i\crsc vic al medesimo fine, come per di-
verse linee al medesinio cenlrt), dando lutli in brocea nella verilá
el virlú, el cosí si fano pralichi uelle cose sjjirituali, imparando
['uno daH'altro.
Eü IT AT IONES ET EXEHCITIA SPIRITUALIA

P. ANTON II VALENTINO
(Saltem annü 1579)
Praefatio.
I. Textus Modena. Bibliotheca Estense Ms. a F. 2, 45. Hic li-

:
lulus ponitur initio « Consiitutiones et Regulae Soc. lesu. Mediíationes

:
el Exercitia Spiriíualia RevA^ Pairis Antonii Valenlini Rectoris Dom.

Prob. Novellariae IHS. Novellariae per me Candidum Emilianum eius-
dem Soc. lesu Novitium». M. D.LXXIX.
II. Iiiodituni.
III. Di: natuha documenti P. Valentino in sua relatione, quam
:
ediinus in i)arlc' prima huios documenti 16 n. 3, dicit se in Exercitiis

Iradeiulis |)racU'r cxplicalioncs, quas coram faciebat, quaedam scripta
noviciis soliliiiji cssf daré ad eos in meditalione iuvandos. Sine dubio
quae in suo códice scrii)sil novicios ("-andidus Aemilianus ea a suo
Magislro novltiorum acce|)ta erant. Eodem ergo consilio haec scripta
sunt ac Sunnnariuni I'. Polanco (Doc. 20 bis) et aliae formulae an-
tiquae quae non explicationes aliis Directoribus propositae considera-
bantur, sed potius complenientum explicationis factae eis qui se
exercebant.
IV. Ratio editionis lídimus textum novicii Candidi Aemiliani.
:
De colloquiis cuiii direi tore in Doc. 10 uniiot. 1 1.

DOC. Ifi BIS - N. 1 205
1. Hic transcriptor qui in hoc loco se ipsiini iioniiiiüt C.andidum Aenii-

lisnum, appellabatur Caiididus Miari. Natus erat Belluni (ita omnes catalogi
praeter elenchum noviciorum, in que dicitur natus esse « iii Cividal », quod
non est oppidum Bellunensis, sed I tinensis provinciae) anno 15(i2 et ingres-
sus est in Societatem Novellariae die 10 iiinii anno 1579. Studuit j)hilosophiae
Patavii. Absolutis studiis docuit ibidem per quatuor annos litteras humanas.
A. 1595 Mutinae Ministrum et Praefectum Studiorum egit. Die \.i octobris
l(iÜ2 professionem quattuor votoruni einisit in collegio Brixiensi, ubi tune

liroíessor erat. A. 1603 nominatus est Rector collegii Placcntini. Postea eodem
muñere functus est in collegiis Castillionensi et Mirandulano, in quo etiani
confessarius Principum et Praefectus oratorii Nobilium fuit. Senio confectus
mansit ultiniis vitae annis in collegio Placentino, ubi mortuus est probabüiter
anno HV.U. Ven. 37, 3S, 71.
Te.vtus.
[1] RrGOLE MEGLIO GLI ESSERCITII

UTILI PER FAR
ET CONSEGUIR QUELLO CHE IN ESSl
DESIDERIAMO \
Che l'huonio essendo nel letto per tanto spatio di lempo quanto
P*.
si direbbe una Ave Maria pensi dell'hora, uhe s'ha da levare, et 5
dell'essercitioch'ha da fare.
Che súbito che rhuomo é svegliato, appliohi l'animo alia medi-
2'^
lalione che ha da fare, scacciati da se tutti gli altri pensieri, el per

maggior sua confusione et vergogna propongasi inanzi questo
essempio Con quanta confusione starebbe un soldato avanti al suo 10
:
He, con tutta la sua Corte il quale havendo ricevuto da lui molti e
;
grandi beneficii, tuttavia fosse ritrovato haver comesso alcun delitto

et peccato contra di lui, et con simile pensiero o altri accommodati alia
nieditatione rhuomo si vestirá.
3* É che uno o dui passi lontano dal luogo dove ha da far la me- 15
ditatione, per spatio d'un Pater nosler elevando l'animo, conside-
ri il Signore suo Giesíi Chrislo, il quale stia a vedere, che [26i'] cosa
lui habbia da fare, al qual con alcun humil gesto facia alcuna
riverenza.
4^^ Sara di stare di modo quanto al corpo, che non impedisca la 20
nieditatione. la slrancchezza o allra cosa, el ancora nel ponto nel
qual l'huomo riltroverá divotione, si deve un pocco fermare senza
curarsi di passare inanzi, sinché sia soddisfatto.
5" Sara che l'huomo finita l'oratione o vero nieditatione, sedendo
o passeggiando per un quarlo d'hora, consideri, come gli sia suc- 25
cesso la medilatione, et se rilrova che gli habbia successo bene,
rendi gratia a Dio, forzandosi di osservare il medesiiiio modo nell'al-
tre meditationi.
* His regulis acconimodat quae dicit S. Ignatius in additionibus libri

Exercitiorum (nn. 73-89).
20f) MEDITAT. ET EXERC.ITIA SPIRITUALIA P. A. VALENTINO
O Sara t-he rhuomo, mentre fa gli Essercitii stii piú raccolto

30 in sé che puó, astineiidosi dal ridere, et da parole che provochino
a riso ;el aneora iiel lempo deiroratione si privi della luce, chiudendo
le l'cnestre.
Che riiuoino íacia alcuna sodisfacione de' peccati, qual puó
1^
essere interiore o esteriorc [21v\ rinteriore é un dolore de proprii
35 peccati con fernio proposito di guardarsene per l'avenire I'este- ;
riore e frutto deH'interiore, cioé alcun castigo delli peccati passatti,

il che si puó fare, o nel vitto, o nel modo di riposare e dormiré, o nella
macceratlioue della carne con consiglio del proprio Padre Spirituale.

II trullo della i)enitenza é sodisfare per gli peccati passatti, et vin-
40 cere se medesimo, domando la sensualitá, et impettrar gratia da Dio

per qual si voglia cosa honestamente desiderata.
8» Sara bene scrivere gli concetti et affetti per poter esser meglio
aiutato.
[28r] [2] Primo Essercitio dell'ultimo fine, il quale

45 É come fondamento degl'altri, diviso per
QUARTI IN 4 HORE A GUISA DE PONTI ^
Preparatione.
P" Una delle cose piú necessarie alia salute é la consideratione

del fine, il quale é il fondamento di tutto rediticio spirituale, poiché
50 dal fine prendono tutti i mezzi la sua regola et misura.
2" Nel principio donque della vita spirituale, deve porre per fonda-
mento la cognitione et amore dell'ultimo fine, cavando ben sotto,
nettando ben prima i rovinazzi dell'amor proprio, sin tanto che si
et
trova il sodo della divina gratia, alia quale indrizaró come a ultimo
55 fine rintentione di tutta la mia buona vita, la quale intendo di co-
minciar con l'aiuto d'Iddio.
3° E se bene dal cercar solamente et puramente in tutte le cose
la divina gloria, io ritrovo insieme con la sua la mia eterna gloria,
nondimeno nell'operare haveró solamente l'occhio alia sua et non alia
<^ mia. Imperoché egli é degno per se stesso d'esser servito, se ben egli
non fosse come é veramente eterna mercede de [28i'] suoi servi f'edeli.
4" Per cjuesta caussa pigliaró dalle creature solamente il necessa-
rio uso, lasciando come a mensa il superfino, che non conserva la
sanitá, ma toglie la vita.
'5 [3] Prima hora.
P° Quarto staró fisso in questo solo pensiero, che Dio é indiffe-

:
rente et increato fonte d'ogni essere creato, dal quale come da primo
et sommo principio vengo per creatione, et al quale come ad ultimo
fine ritorno per conversione d'amore caritativo e fruitivo, non altri-
0 mente che fanno i fiumi, li quali tutti procedono dal mare et corrono
al mare, et ivi si íermano.
s
De principio el fiiiKlamcnto in Doc. 4 annot. 48.
DOC. 10 BIS - NN. 1-5 207
2° QuarLü, staro pensando oonio so adesso la SSnia. Trinila di

niente creasse l'anima mia a sua inuiííine el siniilitudine, con infinito
consiglio, a sua gloria et a mia flema salulo.
3» Quarto. Pensaro clu' tulle allre crealnre non ("^¡aei di rag-
I 75
gione sonó lalU' da Iddio per eoiidurre la luia ragjíione alia eognit-
tiono, dileltione el Iruilione deU'i'lerno l-Dnle, d'onde tulle derivano,
el nel quale lulte eoii bellissinio ordine rilloinano, mostrando ogni
di hellissinii elletli la sua prima el bellissinia causa.
4" Quarlo. Ciie gli Angeli d'lddio capaci et in Dio l)e|29r]ali mi 80
sonó dali da sua Divina ]\Iaesla i)er luinislri della mia salute, acció
per dritti et bei sentieri della \ irlú mi conducliino dalla Ierra al cielo,
dalla crealura al Creatore, et dal bene intimo el nmttabile al sonuno
ct inconmuüabile bene. Quive faro |)rima con Dio el ])oi con gil
angelici spirili il mío colloquio, vedendo come le migliaia de migliaia 85
d'angeli gil niinistrano a mia sakite, el miglioni de miglioni gli assi-
stono a sua gloria.
[4] Secunda hora.
V Quarto. Pensaro ch'il corpo con tutti i cingue sensi mi fu

datto da Dio per servitio dell'anima, perché insieme si salvassero, qq
contemplando di dentro con rintellelto la sapienza, et di fuori co'l
senso in questo mondo l'opere della Sapienza.
2» Quarto. Pensaro, come per contentar il senso ho perso mille
volte ¡1 corpo el l'aninui insieme, con infinita oftesa del Creatore.
;i" Quarto. Pensaré che non |)osso i)iú lavar l'anima senza ])rima 95
ridurre il corpo, di cui son falto schiavo in servitú del spirito, imit-
lando l'Apostolo il quale non correva in vanno, né percoteva l'aria,
ma castigando il suo corpo per gionger una volta al de[29y]siderato
fine del Creatore.
4" Quarto. Pensaró che essendomi io servilo male, iusla cosa é, i()0
ch'io stia con l'animo prepáralo ad esser primo, seeondo eh' Iddio
vedrá esser piú espediente a mia salute ed a sua gloria taró fine il ;
colloíiuio domandandogli queste indifferenze di volonla.
[5] Tertia hora.
P" Quarto. Pensaró che la mia volontá é necessaria Ira dui fini 105
contrarii, cioé tra Dio et il peccato, tra il paradiso et l inlerno,
tra le creature et il Creatore, et ch'é libera voltarsi a qual banda glie
piace piü.
2° Quarto. Pensaró come sempre alia volontá mia é presentissima
la Divina gratia per aiutarla a convertirsi dal i)eccato in Dio suo 110
ultimo fine, et che se non si converte é per sua mera et sola colpa.
3° Quarto. Pensaró quanto sia ville quello a cui contemplatione
la mia volontá si parte da Dio sommo et eterno bene, accostandosi
alia creatura, la quale ha da mancare, el nella quale ha da trovar
l'inferno suo. II5
Cf. 1 Cor. 9, 26, 27.

208 MEDITAT. ET EXERCITIA SPIRITUAl.IA P. A. VALENTINO
4» Quarto. Pensaró per qual via et mezzi gli Santi sonó [30r] arri-
vati al suo fine, et che mi é necessario imittare le lor vestigie, se
voglio salvarmi.
[6J Qiiaría hora.
120 La quarta hora sara una repetitione delle tre suddette hore con
una applicatione de suoi sensi imaginarii, come s'io vedessi Id-
dio presente,come un fonte, un fiume, un lago, che d'ogn' intorno
m'allaga con la sua presentía et beneficii infiniti \
[7] 2° ESSERCITIO DELLA CADUTA DEL PRIMO AnGELO

125 ET DEL PRIMO HUOMO ET DI SaLOMONE.
Prima hora.
Quarto. lo pensaró che cosa era inanzi la constitutione del

1 »
mondo, quando Iddio inhabitava l'eternitá solo et una luce ina-

cessibile, senza compagnia d'angeli o di huomini, in se stesso beatis-
130 simo et sufficientissimo all'hora io era niente.
:
2" Quarto. Pensaró a quel ponto, che fu principio del tempo,

quando di niente creó la térra, il cielo empireo, et in quello un'infi-
nita moltitudine d'angeli in nuove ordini bellissimamente distinti
[30v].
í:^5 3" Quarto. Pensaró come tutti gli angelí per gratia erano ordinati
alia eterna gloria, lasciati pero in liberta da pigliarsi a quello che piú
gli piaceva, o a Dio o a se stesso. Qui vedró come Lucífero, capitano
genérale de tutti gli angelí, volle esser adóralo per Dio, et fece cosi
gran divisione, trahcndo a se la terza parte delle stelle.
140 4" Quarto. Pensaró chela malitia del diavolo fu di superbia et
buggia, la quale principio hebbe dalla prosontione, aumento d'am-
bitione e compimento dell'odio d' Iddio perché prima s'inamoró
;
di se stesso et presúmete dalla propria virtü, v[e]dendo la sua bellezza ;
secondo ambi la gloria de sommo Iddio, 3" non potendo conseguirla,

145 si messc a guereggiare contro a Dio et contra il resto delli angeli
buoni. Qui vedró come la giustltia d' Iddio crea Tinferno, spoglia
Lucífero con suoi seguaci et lo manda in rovina.
[8] Seconda hora.
P" Quarto. Pensaró, che per riparrar l'angelica rovina, dispose Id-
150 dio dalla sua idea di far una nuova creatione, composta di fango
et spirilo acció non havesse occasione d'insuperbirsi, et collocarla
nelle [31r] sedie delli angeli ribelli per 11 che il scsto giorno creó
;
Adam ed Eva, et puoseli nel paradiso terrestre. Qui andró discorrendo

per le delitie di quello, et vedró l'innocentia et stato felice loro.
* De repetiliüiiibus in Doc. 19 aiinot. 9.

' Ue applii-alioiie sciisiiiim in Doc. 20 annot. IHi.
DOC. 16 BIS - w. 6-10 209
2" Quarto. Peiisaró all'invidia del diavolo in vedersi preferiré una

155
creatura di fango, et delia tentatione che astutamente diode ad Eva,
come alia piú debole parte delia natura liumana, con ciii armato but-
tó a térra Adani, et lo privó dell'obedientia et d'innocenza.
."3" Quarto.
Sentiró la voce d'Iddio, il quaie doppo il peccato chia-
nia Adam, dicendo, dove sei ? per cavargli di bocea la confessione del
iiio
peccato, ma invece di confessione venne fuori l'escusatione et def-
fensione, incolpando l'autore d'ogni bene, che gli havesse datto co-
tal compagna.
4" Quarto. Vedró come la giustitia d'Iddio sfodró la spada, et fe-
risse Adam ed Eva di ferita mortale, sottomettendogli alia necessitá 165
del moriré, et caciandogli dal paradiso in questa valle di lachrime.
Qui andró discorendo per le miserie humane del corpo et dell anima
con infelice fine delia morte
l
[31v].
[9] Terza hora.
P" Quarto. Attenderó a qualche mió peccato particolare, il quale 170

Dio habbia rigorosamente castigato in altri simili, come in quelli che
morirono nell'aqua del diluvio o nelle fiame di Sodoma, % ma spe-
«
cialmente havró inanzi gl'occhi la gran caduta di Salomone % il qua-

le avanzó di sapientia tutti gli huomini \
2» Quarto. Veduta la sapienza et gloria di Salomone con le sue
175
opere magnificentissime et a Dio gratissime, vedró poi il miserabile
fine che fece, lasciando Iddio per le donne, et convertendosi
alia ido-
latría senza lasciar segno di penitenza.
3» Quarto. Vedró il sapientissimo Salomone come stoltissimo huo-
mo con le donne sue, arderé al presente, con le sempre vive, ed sempi- l8o
terne fiame deH'inferno ; et che gli giova hora la sua gloria
? ed
dove é itta la sua sapienza con gli momentanei piaceri ? Mutati in
eterni tormenti.
4» Quarto. Avertiró che da un picciolo fonte, nasce un gran fiume,
et da una picciola occasione un gran peccato
con una manifesta et iss
sempiterna rovina [321-] perché la morte ascenderá per le fenestre
;
,
ed l'occhio molte volte mi ha robata la volontá et da un picciolo
boc-
cone di pomo nacque la perditione del mondo.
[10] Quartahora.
P" La prima meza hora sará una repetitione de tutte le

3 suddette igo
hore, riccordandomi di quel che piú m'ha
mosso con ruminarlo
ineglio, et íar in quello l'habito.
2° L'altra meza hora sará la visione imaginaria delia rovina an-
gélica, d'Adamo et Salomone insieme.
' Gen. 7, 17-24.

' Gen. 19, 24-25.
' 3 Reg. 11, 1-10.
' 3 Reg. 4, 30.
14 — DlRHtTOKlA EXEKCITIOKÜM.
210 MEDITAT, ET EXERCITIA SPIRITUALIA P. A. VALENTINO
195 3° In fine seguirá il colloqiiio attendendo quanta sia la gravita

d'un sol peccato, et quanta [sic] migliaia d'aninie siano perso [sic]
da queH'hora che peccó Adam insino a quesla. Pater noster.
[11] 3° ESSERCITIO DE PECCATI PROPRII.
Prima hora.
200 P° Quarto. Staró questo pensiero, che Lucífero una sol

fisso in
volta peccó in cielo, insuperbendosi per occasione di tanta bellezza
et sapienza che in se vedeva [32í)], et io tante volte mi son insuper-
bito in térra tra tante miserie, peccati et ignoranze. Qui procureró
d'haver in odio me stesso, si come ho anco in odio il diavolo.
205 2° Quarto. Pensaró ch'una sol volta Eva mangió il pomo contra
la volontá d'lddio a persuasione del serpente et per quel sol boc-
cone perse se stessa, Adam et tutto il mondo et io tante volte ho ;
fatto contra il comandamento d'lddio, et del la Chiesa con questo

vitio della gola.
210 3" Quarto. Pensaró che Cain una sol volta contra la giustitia et
carita per invidia amazzó il suo fratello Abel, et io infinite volte
ho amazzato il prossimo, se non realmente, almeno co'l core, in-
vidiando al bene cosi spirituale come corporale de miei confratelli.
4° Quarto. Pensaró ch'Iddio non ha il maggior inimico del diavolo,
215 né io di me stesso, perche cosi neU'opere del corpo come del anima,
dentro le quali habita l'amor proprio, non cerco Iddio ma me stesso,
et molte volte tanto nascostamente che ne manco io lo conosco,
perilché con la lussuria corrompo Tinnocentia dell'anima et la pu-
ritá del corpo [33r].
220 [12] Seconda hora.
P° Quarto. Pensaró in quanti modi et quantc volte habbia croci-

fisso Cristo con gli chiodi della niia malitia, ri]nignando all'ispira-
tione dello Spirito Santo et fcrilolo con la lancia dell'ira, et forse della
biastema o detrattione, o giuramenli falsi o parole obscene.
225 2" Quarto. Pensaró, quanto le mié viscere siano state empie c
crudeli verso poveri per avaritia, verso gli Superiori per disobedien-
tia, verso l'inferiori per asperezza, verso gli eguali [per] inhuma-
nitá, verso me stesso per negligenza, lasciando morir di lame spiri-
tuale la mia anima, et mandando tanti beneficii d'lddio in obli-
230 vione con grande accidia.
3» Quarto. Pensaró che 7 spiriti maligni m'hanno spinto contro
gli 7 spiriti d'lddio a far tutti gli 7 peccati mortali contra tutti gli
commandamenti divini et humani, senza timor d'lddio et rispetto
d'huomo.
1° Gen. .], 6.
" Gen. 1, 8.
DOC. 16 BIS - NN. 10 15 211
4" Quartü. Attetuleró la malitia, sporcitia ct abominatiune di 235

ciascuno peccato per se stesso, quantonque non fosse prohibito per
legge alcuna, né divina né humana [33y].
[13] Terza hora.
P" Quarto. Pensaró, che peccare altro non e che distrugere e rovi-
nare quello ch"Iddio ha fatto in me per sua bonta. Qui vedró i 240
danni che dal peccato ne vengono all'anima et al corpo insieme,
partendomi io dal sommo bene et incorrendo nel sommo male.
2° Quarto. Considerero chi et quale io vermicello sia in compara-
tione detutti gli huomini. di tutti gli Angeli et dell'istesso Iddio, il
quale ho avuto puré urdiré d'offendere cosí gravemente et in tanti 245
modi tale et tanta IMaesta. Qui vedró il mió niente et la mia infinita
malitia.
3» Quarto. Pensaró chi, quale et quanto in potentia. sapienza et
bontá sia Dio mió Creatore et giudice, ch'ho cosi offeso. Qui vedró
l'infinita Maesta d' Iddio presente ne cui occhi non ho hauto rispetto 250
di far mille sceleratezzc.
4° Quarto. IMi maravigliaró grandemente che tutti gli angeli, huo-
mini et altre creature d' Iddio non habbino vendicato in me l'in-
giuria del suo Creatore, et tanto piü, quanto che invece di [34r] ven-
detta non cessano di servirmi continuamente per commandamento 255
del loro et mió Signore. Qui vedró la bontá d' Iddio et la mia malitia.
[14] Quarta hora.
P" La prima mez'hora faro la repetitione delle 3 suddette hore,

dimorando piú in quello ch havró piü sentito muovermi et cer- :
cheró Dio etiam fuori della meditatione, ridurmelo spesso alia mente 260
per far un'habito di pensare bene con soavitá.
2° L'altra mez'hora faro l'applicatione de' sensi immaginarii,
come s'io vedesse presentialmente et realmente lo Spirito Santo
a guisa di candidissinia colomba per il peccato uscir del mió petto,
con la carita et giustitia sua et paterna custodia, et in suo luogo en- 205
trarmi il Demonio come negrissimo corvo con mille immunditie a
farmi stalla de porci infernali.
3° Faro il mió colloquio con Cristo, come s'io l'havessi inanzi
gl'occhi presente in croce, che permiei peccati sparge sangue con
tanto dolore et ignominia. Pater noster. [34i']. 270
[15] Qu.\RTO ESSERGITIO CHE É LA REPETITIONE DE' PASSATI.
Prima hora.
P» Quarto. M'imagineró due carceri. Tuna de' quali sia il mondo,

l'altro il corpo mió nel primo vedró diversi luoghi, alcuni affumati.
;
tenebrosi et solfurei, ne' quali habitano gli brutti et spaventevoli 275

peccatori circondati et iiicatenati da' diavoli in diverse et horribili
212 MEDITAT. ET EXERCITIA SPIRITUALIA P. A. VALENTINO
forme di leoni, orsi, serpenti et draconi dai quali sonó tirati in ogni
serta de peccati. Alcuni altri luoghi belli et ameni dove il solé manda
i suoi ragi, et habitano huomini belli et giusti, et accompagnati et
280 custoditi dalli angelí, che gli spronano ad ogni sorte de buone opere.
2° Quarto. Nell'altra prigione del mió corpo vedró l'anima mia
diversamente rinchiusa, sbandita dal paradiso, et peregrina dalla sua
patria, ove é légala con gli vincoli delle male consuetudini, con le
manete delle male opere, et co' ceppi delle passioni et necessitá corpo-
285 rali. [35r]
3" Quarto. Faro una breve repetitione del primo Essercitio, cioé del
mió ultimo fine, dal quale son miseramente caduto per il peccato.
4" Quarto. Faro la repetitione del 2" Essercitio, cioé del peccato
di Lucífero, d'Adamo et di Salomone, li quali non estante ch'erano
290 cosí grandi in virtü et sapienza, caderono non dimeno da cosi alto
fine per il peccato in cosi gran rovina.
[16] Seconda hora.

P" Quarto. Faro la repetitione del 3" Essercitio delli peccati da
me commessi, et vedró come ancor io doppo tanti aiuti, tante espe-
295 rienze et tanti esempii avanti gl'occhi, sonó pero caduto dal mió al-
tissimo fine infinite volte, et pocco manco che l'anima mia non sia
profondata neU'inferno.
2° Quarto. De tutti 3 gli Essercitii faro un consúmate spirituale,
cavandone solamente il sueco, cioé quello che piú m'ha dato sostan-
300 tia, et m'ha messo il cervello piú a segne, et queste sará il fine et 11
frutte della meditatione, per potermi essercitar in questi non un'hora
o un giorno solo, ma i mesi et gl'anni, et acquislar tal habito, ch'ogni
[35ü] mió bisegno et beneplácito possa a ció scrvirmi, con ogni
facoltá et prestezza, contra tutti gli insulti ck l diavolo, del mondo el
305 della carne.
3" Quarto. Faro un'altra repetitione della repetitione suddetta,
cavandone un sol ponto, et in quello fermandomi per un quarto et
anco per piú, se piú saró mosso, per tener etiam maggior frutte, la
mente piú unita in una cosa sola et non divisa in molte, il che suele
310 essere caussa alie volte di distrattione et confusione.
4° Quarto. Faro 3 celloquii, il primo col Padre Eterno, il 2"
con Cristo, il 3° con la Beatissima Vergine, dimandandole 3 gratie :
prime, odio di me stesso et doleri de miel peccati con una perfetta

confession genérale et emcndatione della mia vita passata. 2" Ce-
315 gnitione del stato nel quale hora mi ritrovo, et di quello, al quale il
Signor vuele chiamare, se giá non fossi chiamato. 3° Done di perseve-
rare nel bene incominciato.
[17] Terza hora.

P" Quarto. Pensare quanto sia a me utile et necessario l'essame di
320 conscienza non solo genérale " per far [36ü] la confession genérale,
303 possa possa ms.
" De examine generali in Uoc. 4 annot. 50.

DOC. 16 BIS - N.\. 15-19 213
ma ctiamdio per il cotidiano, per tener nctta et monda l'anima da

tutto ció che dispiace a grocchi divini. ]K'rcli('\ come in quella cilta
dove non e la corte, il giudice el la ííiiislitia, non vi puó esserc paco
ne bene alcuno, cosí in ([uell anima dove non é cssanie, gindicio et
giustitia né vi puó esserc bonta ne puritá alcuna. 320
2" Quarto. Impareró il modo d'essaminar la conscienza contenuto
nel seguente verso, cioe.
Ringratia, chiedi, pensa, humil proponi,
cioé rendi prima gratie a Dio de benefitii ricevuti, 2° domanda gra-
:
tia et vero lume per cognoscere et odiar il peccato, 3" domanda contó '^30
a l'anima toa di tutto quello in che hai offeso Dio in questo giorno,
in pensieri, parole, opere et ommissioni, et principalmente attendi
a quei diffetti che sei piú inclinato. Guarda, come hai ben speso il
tempo et custodito le porte de cinque sentimenti, 4° chiedi humil-
mente perdono, 5" fa un fermo proposito con l'ainto divino di guar- 335
darti per l'avenire.
3" Quarto. Pensare quanto sia utile et necessario l'essame parti-
colare " per estirpar dalla mia anima alcun vitio particolare, che
piü m'infesta, p» rinovando la mat[36y]eria nel levarmi dal letto il
buon proposito di resistere a cotal vitio ogni volta che batiera alia 340
porta del cuore 2° tenendo contó delle volte che esso viene alia mente
;
col cattivo pensiero o movimento, et notándolo nella memoria o in

carta 3° facendo il contó de pensieri giá notati al meno due volte
;
il di, come doppo il disnare et doppo la cena 4" comparando un ;
essame con l'altro, un giorno con l'altro, et una settimana con l'altra, 345
per veder se vi é qualche profitto, secondo Tantico proverbio : Nulla
dies sine linea. "
4» Quarto. Dimanderó contó alia mia anima non solo dei mali com-
messi, ma etiam dell'amministratione de tanti beni riceuti da Dio,
che come il figlio prodigo ho dissipati, donando me stesso a Iddio. 350
[18] Quarta hora.
Faro un'applicatione de sensi, vedendo quanto sia divenuto brutto

ildiavolo et l'anima mia per il peccato, et sentendo la puzza loro in-
toUerabile (37r].
[19] Quinto Essercitio dellamorte" 355
Prima hora.
P" Quarto. Fissaró il pensiero in quel boccone di pomo d'onde

nacque la morte, et per esso come per un veneno entró non sola-
" De exnii'ine particulari in Doc. 4 annot. 49.

" Notuin proverbium, quod Plinius in sua Historia naturali ascribit
tlarissimo piclori graeco Apelli : « Apelli fuit alioqui perpetua consuetudo,
numqu^m tam occupatam diem agendi, ut non lineam ducendo exerceret
artem, quod ab eo in proverbium venit » Plinius, Hist. Nal. lib. 35 cap. 36.
" De meditatione mortis in Doc. 3 unnot. 11,
21 1 MEDITAT. ET EXERCITIA SPIRITUALIA P. A. VALENTINO
mente Adamo et Eva, che contra la volontá d'Iddio lo mangio -

in
360 no, ma
etiamdio in tutti gl'huomini che da loro scendano. Qui ved^-ó
s'il morso di pomo fu piccolo, la disobedienza peró fu grande et ra
pena della morte condegna. 1
2» Quarto. Pensaró che sia gionta la mia hora, et ch'il di d'hoggi

sia l'ultimo de mici giorni, nel quale se ben io sonó, puré non di meno
365 puó essere ch'Iddio chiami la morte et gli commandi che mi ferisca,
et che lei obedisca. Qui vedró qual consiglio devo pigliare.
3" Quarto. Pensaró che inanzi viene l'infirmita, noncio della morte,
per avisarmi che su la porta sta la morte et ch io disponga le cose
;
mié, conciosiaché ho da moriré, né posso scam[o7f]pare dalle sue

370 mani.
3" Quarto. Vedró la morte presente che m'assalta d'ogni interno
con segni horribili, come giá molte fiate ho visto in altri. O che
spetacolo horrendo. II cuore é ferito di dolore, la vista manca, il
polso é intermesso, la loquella si perde, la voce diviene rauca, tre-
375 mano le membra, il corpo incomincia a puzzar di morto, s'oscurano
rocchi, si confondono et turbano gli sentimenti, l'inteletto s'offusca,
el il respirare si rende molto difficile el s'affretla, et me e gia appresso
¡1 fine.
[20] Seconda hora.
380 P° Quarto. Pensaró alia maggior battaglia

di questa vita, cioé
ail'agonia della morte, che mi soprasta, la quale non posso fuggire
et le sue angustie sonó tante, che a Cristo fcce sudar sangue et a me
l'ará uscir un sudor fredo, et impallidirñ tutlo il volto. Qui sentiró
l'horribil voci de circonstanti nelle orecchie di me povero infermo,
385 dicendo fratello, é gionta la tua [138;^] hora et ti bisogna partir da
:
questa vita. Ecco l'oglio santo.

2" Quarto. Vedró li demonii ch'in fretta volano alia mia morte
horribili et sjiavontevoli di forma, li quali mi tentano hora di despe-
rationc, hora di i)resüntione, hora d'infedeltá, hora d'una compla-
390 centia, hora di timore o amore soverchio.
3» Quarto. Pensaró al grand'affanno ch'havró in lasciar tante cose
care di questo mondo, se alie volte ho sentito tanto dolore partendomi
per alcuni giorni dalla patria et dalli miei amici, quale sará il tor-
mento ch'hora o aH'hora sentiró nella separalione dell'anima dal corpo
395 che tanto ho amato.
4" Quarld. l'inalmente pensaró che l'anima si separa dal corpo
con gran dolore el limore, questo resta nel letto, pallido, ho[r]rido et
l)uzzolente come una carogna, che da tutti e fuggita. Quella lasciando
il presente, come cosa che non apinirtiene a lei, passa a un nuovo
400 mondo, et per nuovi paesi entra né confini dell'eternitá. O pazzo di

me, che non pensó all'altra vita.
[21] Terza hora [3Sv]
P» Quarto. Pensaródiversa sorte che tocca al corpo et all'anima,

la
quello é pórtalo via dall'huomini alia sepoltura, questa é rápita dalli
405 angelí buoni se é l)ii(ina, se é cattiva da cattivi al tribunal d'Iddio.
DOC. 16 BIS - \N. 19-22 215
Qucllo e gitiato nella fossa della sepoltura in bocea de vermi a essere

devóralo. Qiiesla nelTaljisso 6 precipitata in bocea del infernal dra-
eone, esseiido iiif<iusta.
2" Quarlo. Pensaró (pianto sia diversa la inorte de' giusti et de'
peccalori. Qiiella 6 preciosa nel cospetto del Signore, qiiesta e pes- 410
sima. II giusto iiivece di moriré dorme in i)aco. et si rijíosa. II pccca-
tore morendo di vera niorte, va a moriré neU iiiferiKi la sempiterna
morte che e morle viv;i. I. anima del giusto esce di prigioiie alia
liberta del paradiso. L'aniiiia drl |)eceatore va dalle delil ie all'essilio,
et dalla liberta alia prigioiu' perpetua. 415
:\" Ouarid. rcnsaró fra me stesso, che ordinariamente che una
buona vita va inanzi a una buona morte, et che se desidero ben mo-
riré, inmiitlaiuld la scirte del giusto, mi convien i)r¡ma ben vivere,
et non mi metler a (luel perieolo de molti che dicono voglio darmi
:
\3\)v\ buon lempo, sin clu' lio lempo, et poi ¡lensaró aH'anima nella 420
mia morte quando havrano |sie| pcrso il cervello.
4" Quarto. I'ensaro alia crudel morte che Cristo fece in croce,
per tuormi il spavento della morte, vivendo bene. Qui metterótutta
la mia speranza nel suo sangue, né suoi chiodi, nelle sue spine, nella
sua lancia, nella sua croce, nelle sne piaghe, et nella sua morte. 425
[22] Quarta hora.
P° Per la prima mez'hora faro la repetitione delle 3 hore sudette.

2" Per l'altra mez'hora faró rapplicatione de sensi, come s'io
vedessi qui la morte presente.
ESSERCITIO DELLA CONTINUA PRESENZA DI DiO. / 430
L'oratione preparatoria demandando a Dio che la memoria, l'in-

teletto et la volontá nostra si essercitino nella presenza di Dio per
sua maggior gloria.
p» preludio pensar che Dio é qui presente et che mi vede.
II
2» dommandar gratia a Dio che, sicome egli mi [39ü] vede
II 435
COSI io lo vega presente et gli porta la debita riverenza, et che non
facia mai cosa indegna de suoi occhi divinissimi.
P» Ponto. Sicome l'anima é |)resente al mió corpo, senza la qual
non vivo, cosi Iddio. Cosi Iddio c qui presentissimo all'anima et al
corpo, anima dell'anima mia, vita della vita, et luce della luce. Et 44U
sicome il ferro infocato é tutto penetrato llalla presenza del foco,
cosi io qui tutto .son penetrato dalla divina presenza.
2° Sicome il solé con la sua luce e presentissimo, a tutto questo
universo mondo, la cui presenza causa il giorno et absentia la notte,
cosi Dio é qui presente a me con la sua Bontá, Essentia et Potentia, 445
causando il giorno della mia vita con la sua presenza, et la morte
dell'anima et del corpo temporale et eterna con la sua assentia ;
et sicome il foco é presente all'aqua che scalda, et alia legna ch'ab-

bruscia, cosi Dio é qui presentissimo a me, il quale illumina con la
sua luce, riscalda col suo amore, vivifica con la sua vita, sostenta 450
216 MEDITAT. ET EXERCITIA SPIRITUALIA P. A. VALENTINO
con la sua vita, sopporta con la sna bontá et gli da l'esser con il suo
esser.
3" Sicome il i)adrc di famiglia é presente alia sua casa et 11 re al
suo regno, nel quale habita, commanda [40v] governa et vede le
455 cose come vanno et le dispone, cosi Iddio é presentissimo alia casa
et al regno dell'anima mia et del mió corpo, habitando in quelli,
come nel suo tempio, et essercitando la potestá regia come nel suo
regno, disponendo ogni cosa con somma sapienza et con sommo amore.
Et sicome l'occhio é presente a quella cosa che vede, et cosi la SSma.
4Ü0 Trinita é a me, et in me, et intorno di me presentissima, a guisa
del solé, mirandomi sempre col suo lucidissimo occhio, il qual sempre
contempla i buoni et i cattivi.
4» Siccome il rcccamatore é presente al bel rcccamo che fa,
cosi Dio é presente alie sue gratie virluose che fa nell'anima mia,
4ii5 presente alia fede, si)eranza et carita et l'altre virtü tutte. Et se Dio
é presente a me, come egli é, per che non lo vedo io, per cht> non lo
riverisco, ])er che non lo temo, per che non risguardo di far mal in
sua presentía, come mi risguarderei in presentía del superiore et
d'un minimo fratello ?
470 50 Se Dio é presente a me con la sua infinita Virtü, Sapienza et
Honta, per che tanto pocco opera Dio in me, tanto pocco mi illumina,
tanto pocco mi scalda ? Tutto questo vien per mancamento mió et
non per difetto della divina presenza.
6" Secondo che piú o meno l'homo coopera con Dio, cosi piú o
475 meno opera la virtú di Dio in quello, piú o meno illumina la sua
\4ív] sapienza, piú o meno si communica la sua bontá et piú o meno
virtuoso, piú o meno savio, piñ o meno buono diventa l'huomo. Pro-
curiamo donque di cooperar con Dio, perché Dio operará et coope-
rará con noi.
480 In fine, 3 colloquii. Tuno con la Madonna pregándola che ci im-
petri questa gratia di haver innanzi a gl'occhi la divina presentía,
et dir un Ave Maria il 2° con
; Cristo, pregándolo che mostri le sue
piaghe al Padre, acció mi conceda questa gratia, et dir Anima Cri-
sti il 3» co'l Padre, domandogli la medesima gratia, et dirgli un
;
485 Pater noster.
[23] ESSERCITIO DELLA PRESENZA REALE

DI Cristo nel Santissimo Sacramento
L'oratione preparatoria quella medesima di sopra.

II P» preludio immaginarmi la persona di Cristo realmente pre-
490 senté sotto specie di pane nel Santissimo Sacramento.

II 2" immaginarmelo alie volte in quella forma che fa in crece
vcstito di sangue et tutto impiagato, alie volte in forma di resusci-
tato risplendente, come il solé, alie volte in forma [42z;] di morto
lácente nel sepolcro.
495 II 3» preludio. Dimandar gratia a Dio di vederlo presente, come
e nel SSnio Sacramento, et di riccordarmi spesso di lui.
II P» Ponto. Che cosi é presente Cristo fra noi in térra, come in
DOC. 1() BIS - NN. 22-21 217
cielo fra grangcli, el elic cosi é presente Crislo iiella (ômiminione,

come pane nella nostra boeea, (luaiido nianîaino.
il
2"Che eosi é presente a me, (iiiando mi conmumieo, (Cristo N. 500

Signore in forma bellissima (l'lmomn, come é presente il solé alie
slelle el fra le slelle, illuminandole lude, el elie Crislo e a noi pre-
sente in anima et in eorjx) et nella (li\ inilá, come é presente in cielo
alia B. Vergine et a tntli Santi, henclié revcllato a loro, et a noi vel-
i
lalo sotto vello di pane et di vino. 505

3" Che il Signore é presente alia Sania Chiesa militante a guisa
di un grandissimo fuoco che riscalda lutti di carita et che, come il ;
l'onle é presente alia bocea de hi heve, cosi Cristo é presente ai san-

c
tificali, come ¡¡rimo fonte di santila.

4" Che cosi é iiresenle Crislo a noi et alia sua Chiesa |41f| come 510
causa conservante alia cosa consérvala, come la luce all'occhio,
come la Madre al tigliolino, come rac([ua al pesce, come l'aria a quello
che respira, et finalmente come la vita a colui che \ i\'e, che senza vita
non puó vivere cosi senza Cristo nel SSmo Sacramento non si puó
;
haver vita di gralia. Ki cjuando io vedo un'huomo insto, devo in 515

quello veder Cristo N. Signore presente come causa efficiente el con-
servatrice et meritoria di quella justilia et santita come parimente ;
(juando si vede la Ierra e qualsivoglia allra creatura, devo parimente

considerar esser vivi presente la divinita di Dio, che gli da l'esser et
la sostanza. 520
P" Sicome il giorno dipende della continua presentía del solé,
cosi il giorno spirituale della grafía dipende dalla continua presentía
del SSmo Sacramento in mezzo della Chiesa, dal quale come da prin-
cipal fonte riceve ogni sanlitá. Et sicome íl legno della vita era pían-
tato in mezzo del paradiso terrestre per far la vita dell'huomo immor- 525
tale, cosi in mezzo della S. Chiesa e plañíalo l'arbore della Sapienza
íncreata el íncarnata et vellata sotlo le foglie de' Sacramenti, per far
che chi lamangía, viva qui vita di gralia insino alia morle, el doppo
morte vita di gloria in paradiso con l'angeli eternamente.
In fine il collo([uio al medesimo Crislo per oltener gratia d'ha- 530
verle sempre nella memoria presente, come l'haveva la ^laddalena
el gl'apostolí doppo che sali in cielo, per il memoria le della sua pas-
sione, cioé per il SSmo Sacramento, nel (juale restó con cssi noi
invisibilmente per dar mérito alia fede, et visibilmente si i)arli da
loro in cielo per darli speranza [42r] di far il medesimo anco essi per 535
mezzo d'esso Sacramento. II quale da la vita a morti,et nel giorno no-
vissimo ci tara risuscitar a vita immortale per ascender ínsieme con
Cristo alia deslra del Padre, dove senza vello, a l'accia a faccía, man-
giaremo il pane delli angeli senza fastidio a satieta. el a nostra vo-
glía, vivendo per lui vita eterna, sicome egli vive per il Padre suo. 540
[24] ESSERCITIO PER CAPTIVAR L'INTELLETTO ET VOLONTA ECC.
po Preludio. Considera il buon Giesíi sino alli 30 anní essersi

captívato sotto il parer et voler di una donna.
2° Preludio. Si ricordi come la Madonna et lutti i Santi si sonó
54.')
captivati.
218 INSTHUCTIONES MACISTKO EXERCITANTIUM A I'. HOFFAEO
P" Ponto. Se riiuomo non captiva il suo intellctto sotto l'intel-

letto di Dio, el delli iiitellelti iliuininatida Dio,quaIe sonogli angelici,
et de' Santi el de' suoi Su|)eri()ri, perderá la fede et diverrá infedele.
2" Se l'huomo non eapliva la sua volonta sotto la volonta di Dio
Ó50 et de' suoi Siiperiori inossi da Iddio, diventera con Adamo tran-
sgressore, et con luda diverrá apostata. Et se l'huünio nella persona
del Superiore non conoscerá la persona di Dio, perderá presto l'obe-
dienza [42;^].
3" Seil religioso considerasse che il Superiore gli parla come
555 Moysé da ])arte di Dio, non repplichcria et non sentirebbe tanta re-
pugnantia. Et se l'huomo considerasse ch'il mormorare centro il suo
Superiore e mormorare contra di Dio, et non udir il Superiore é un
dispreggiar Iddio, non sentirebbe dentro il suo cuore tanlo fele
"
e amaritudine, ni* saria scaciato dalla religione.

560 4» Considera che Dio commandó al popólo d' Israel che segui-
tassero il angelo nella colonna di foco movendosi al moto di quello
et fermandosi al fermarsi di quello, et che udissero la sua voce come
vece di Dio, per esser il nome di Dio in esso, perche alli obedienti
la colonna di foco saria guida et luce et alli disobedienti saria foco et
565 fiamma devorante, et non perdonerá ad alcuno, cosi il Superiore a te,
se lo ascolterai, sará luce illuminante, se lo dispreggierai, foco abbrug-
giante et consummante.
II colloquio sará con Cristo, dimandandogli la santa obedienza.
INSTRUCTIONES MACiISTRO EXERCITANTIUM

A P. HOFFAEO TRADITAE '
(c. 1575-1580)
Praefalio.
I. Tkxtus. Petrus Roger 1763-1839)

exscripsit, aut Monachii aut (
Friburgi Helvetiorum, ut credimus, Directorium P. Hofíaci. Nescimus

autem utrum ex ipso archetypo an ex aliquo apographo id fecerit.
' V. I'aulus Hoffaeus — cum cnim eiiis vcMum cogiioiiRni igiioreimis, hnc
forma hit ¡na iniiii apiiellare coiínmir nalus cst Moiiasterii (Müiister bci
Bingei), iii Klu'iiaiiia ) anuo circilrr I.")!!,'). Ad stiidia iicrliiicnda quae in opi)id()
tüiinu'i ii li i't in ui hc Colonia inie'i al, Honiani in i-ollctíinni ( ici inanicuni. anno
pi'i'vcnit. Dif I I aprilis anni 1
;").">
I in Soi ida I i'in a Slo. Iiínatio est admis-
sus. SUidiis |n-itfitis t'l doctor dio 1 scplombris I.").")/ ireatns, sul)su(|iR'n l i die
\ ieniiani \crsns se contulit. Ibi lal)()rav¡l in Iradcnda tlu'ologia el erebris
eontionibus liabendis, sed anuo sec]uenti lá.'xS noniinatiis est reetor coUegii
I'rageiisis. l'riennio exacto (15<)l) renuntiaUis est reetor iirimum eollegii N'ien-
nensis (ir)(il-ir)()l) |)ostea eollegii Monaeensis (15t)4-ló()7) ; anno 1567 eonsti-
DOC. 17 - N. 1 219
P. Watriganl hoc Patris Roger cxemplar in archivo Provinciae

Lugdunensis invenit ct transcripsit, eamque transcnptionem, in An-
giensi Collegio Societatis Icsu (F.nghien in ISelgio) nuiu' servatam,
postea in pnblicum dedit in « Collection (lela liibliotlieciue des Exer-
ciccs».
Exhis clare conslat tres fuisse códices:
1) Codex primigenias. Monachii (|uidam cum in Staatsbi- '
bliothek lum praesertim in 'Hauplstaalsarchiv

'
multa P. Hoffaci '
scripta servantur; sed ínter ea non potuimus invenire Directorium

Exercitiorum.
2) Transcriptio facta a P. Roger. Inveniebatur inter Ecrits :
el débris des papiers du P. Roger. Sed hanc nos invenire non potui-
mus Paredii (Paray le-INIonial), ubi nunc est archivum Provinciae
Lugdunensis.
3) Transcriptio facta a P. Watrigant, quae nunc in Biblio-
thcca Angiensi Bibl. Mss. 175 invenitur.
II. Typis impressum C. B. E. n. .i") (lí)ll) 7-30
: MHSI. Exerc. ;
987-1001.
III. AucTORES C.B.E. n. 35 (1911) 7-8 MHSI. £'.rÉ>rc. 771.
: ;
IV. Ratio Editionis Transcribimus codicem tertium (E), seu

:
transcriptionem a P. Watrigant factani.
T exilia.
R. P. P.\ULI HÓFFAEI SACERDOTIS S. J. PRAEPOSITI PHOVINCIALIS

.Sl'PEHIORIS (iKRMANlAK INSTRUCTIONES PRO MAGISTRO
K.XERC.ITANTIUM.
[1] Cum omniuni, qui exerceri cupiuul. non ])()ssil oadcm essc
vitae ratio, condilio, vaictiido, ini>enii capacilas, nt'(|iH' idcni oni- 5
nium otium : idcirco opus crit
magistcr siní^nlis siiani sjjccialem
iil
occupalionem prudenter atlempcret, non solum quoad res ipsas

tractandas, sed et quoad rationom ct ordincni lemporis '.
7 quoad] quod
tutus est Vic-ci)roviiu-ialis, el (luol)us ¡innis i)()sU"a (15()il) Pioviiiciiilis (iermo-

iiiac Superioris, ([uo iDunere funclus est usciuo ;hI ;miium l.iSl. (¡uo Assistciis
liermauiae electus est. .Ximo l.")itl ¡ib lioc ofiicio lilu'ialus. aniiis I .")!M- 1 Ti'.iT
l)roviiu-ias líheiiaiiiae el ('.eriiianiac Superioris \ isHa\it. ritiniis vilae aniiis

i.andsbergii et liigdlstadü inausit. l)¡e 17 deeeuihris aiiiii 1608 Ingolstadii pie
(lefuiielus es!. CL Driiu, Ccsiiiichlr I, 7S(i-7;tS.
' De vario têiiere |)ersoiiaruni <piae l'.xereilia lacere possunt, praeter ca
(]uae diiuntu]- in aimotalioiiihus IS-li) i:\ereil iorurii (lui. l,S-li)) vide Doc-
12 iiu. lti-2(), Doe. 18 un. 19-27 ; I'oi.anco Doc. 2(1 eap. 2; Doe. 33, M, 43,
uu. (hS-S:^ ; r5u)M)() Doe. 28 u. 21.
220 INSTRUCTIONES IM.VC.ISTRO KXERCITANTRIM A P. HOFFAEO
[2] De l'EHSONIS El- lUCBUS IN QUIBUS PIU) SUA QUISQUE
10 CONDITIONE EXEHCENDUS VIDETUIÍ.
[3] 1''. (]ondilio rsl nidiiim. qiii ad ineditandiim niliil fere

¡Mdi siinl. His, Mxi'rcil ioruin loco, satis i>ril propoiu'ie examen
parliciilare el illiul venérale de quinqué |)unrtis, nioduni commu-
nicandi el niissain audiendi el orandi, una cuín sufficienti in-
15 struclione calechislica. (¡uoad praecipua el matáis necessaria re-
liíîouis chrislianae capila, praeserlini ad mores peiiinenlia. Ilem
per dimidium iiorae lanlum (¡uolidie in |)rimo orandi modo, loco
Exercilii, se exeicebiinl -.
[l| rsl. (¡ui prarcrdcntihiis paido. risi non
C.ondilio illonun
20 multo, His omnia supradiela. si in illis vcrsali
((ij>ncioics snnt.
non sunl. eliani proponeuda suid. una cuín Exerciliis primae heh-
domadae illorum ca|)lui accommodatis. ut duabus (pu)lidie horis
illis vacent
[5]
.'{=1. C.ondilio illorum rsl ¡¡ni. tisi littciali el ingeniosi sunt,
25 lamen vcl vlinm aliis iwíjoliis oc ruris impcdiuntur. His
piihliris
¡laque una cum I^xercitiorum l'undamenlo, proponi possunt om-
nia primae hebdomadae Exercitia. ac quolquol ipsi velint my-
sleria vitae exa.mine conscientiae, modis
("Jnisli, cum clupüei
orandi, saepius conliteudi comnumicandi, atque amorem spi- t |
30 ritualem procurandi liac lamen moderalione, ut non nisi quoti-

:
die horam (nisi amplius ipsi velinl el possinl) meditationi, el dúos

distinclos horae quadrantes examinibus eonscienliae Iribuant^
4a. (]ondHio cst honiinum, (¡ui ingenio (¡uidem ixdent, sed
[6]
lamen staliim eligeic nolunl. His iîlur, excei)lis de eleclione docu-
35 menlis, uiúversa Kxercilia celera el (puieque alia in Exercitio-
rum libello conlinentur, cpiousque el quol horis quotidie ipsi ou-
piunl, Iraclare polerunl.
[71 Conditio est illorum. (¡ui vitae statnm eligere volunt.
Quibus, |)raeter |)rimae helxlomadae Exereilia el electionis docu-
15 cathechista ti 17 tantiuni || 34 Hi
= l)c modo tr;i(li'nili ICxi rt il i;i nulioi ibiis iiiDor. 1 N lui. lil-27; I'olanco
2(1 II. 10 ; Nicoi.Ai boc. 21 n. l(i;l)oc. .{3, .M, 13 n. <S2 ; cf. ii.sdcm Doc.
11. 2.')6. X ide moduiii lixercitia m;',fí¡s porspit ii;! reddt'iidi in Uoc. 21 ii. 1.
^ His siniiles .siint iiiil)ciilli scii valetudiiiarii. de (iiiil)us lo<iiiitiir Doc.

1,S nii. 33-12.
* coniin l^xerciliis qui aliis otciipatioiiiijiis distiiiciitur, |)raeter ca
<|iiac in ainiotatioiu' decimanona (ii. 19) diiuiilur cf. iiifra nn. 7()-79, Doc.
2 11. 20 ; Doc. 18 iin. 33-42 ; Polancu Doc. 2ü n. 15.
DOC. 17 - NN. 2 13 221
inentíi, laiUiim ex roliquis Exorcitiis ijiopononduin osl, quaiüuni to
illoriiin conditio sen occiipatio, vel otiam vires et voluntas, ferré

possiint ; qiiil)uscum etiam de horis Irausigendum est quot velint.
[8] (i». Conditio est eorunu qni desidernnt universa Exercitia
(¡uinque horis qiiolidie perfccíe absoloeri'. His igitur sequendus est
ordo in Exercilioruin lil)ell() descripliis.
[9] 7». Conditio illornm est qni, etiamsi sint capdces, nihil la-
men (diud fere in Exercitiis eonseqni enpinnt, (¡ndni ut conscien-
li(im snnni per generaleni eonfessionem perfeete expnnjent. Hiiiiis-
inodi lioininihiis, poslquaiii de horis conveiiUim esl, pr()i)onenda
sunl examina couscieuliae, modi orandi et amoreni spiritualem 50

proeiiraiidi, una cuni Exercitiis priniae liehdomadae et quae ad
illa communiter requiruntur.
[10] 8*. Conditio est nostroruin ¡nürum studiosonun. sii>e no-

¡)itii sint, siue non. His eadem praescribi ¡)ossunt. quae h()niiiiil)us
quartae conditionis, sed secundum arbitriuni ac disposiliouem 55
sujíeriorunr.
[11' 9^. Conditio perlinet ad nostros eoadintores, sii>e novitii
illi sint sii>e non. His ea fere competuni quae hoininihus secundae
eonditionis.
[12^ Tamen si capaces iiiedilalionis essent. eadem quae fra- 60
tribus studiosis proponi possent, si ¡¡raeserlim ipsi lioc cui)iant.
Communiter autem fere expedit huiusmodi coadiutoribus fra-
tribus quotidie, ante et posl |)randium, unius et dimidiae liorae
exercitium corporalecum silentio, et quidem ab aliis sejiaratim,
praescribere,máxime si leyere uesciuut^ 65
[13] Omnibus primis septem couditiouibus |)rudenli mudo in-
slaudum est, ut reliquae \itae tempore statuanl aut velinl oc-
tavo quoque die confiteri, i t décimo quinto, vel el octavo, si ai-
fectus impellal, comnuiuicare'.
55 eedJ sit
' l)f IvMírcitiis rcligiosorum Societ;itis lesii cf. infro iin. 22, 2t), 40-55
81 ; Ooi'. 1<S lili. 55-Gl ; Doc. 12 ii. 1>); Nu.dlai Doc. 21 11. 1 (S
;
^l adhantini
Uoc. 35 11. 4, i iiEoHOLSKi l)üc. ;{() 11. 12 ; Doc. 33,34, 13, iin. Sl-OG, et piae-
seitini Blondo Doc. 28 (jui .siiigula Exercitia iesuilis accoininodíit : Doc. 41
II. 15 iiidicat boiiuin es.se ut iesuitue lixercitia saepius faciaiit. X'ide etiam
Ii' AKKAc.iiKKK, Hisluriu vol. 2, cap. 8-10 pp. 257-348.
• De iixercitiis fratruin coadiiitoruin iii Doc. 7 aiuiot. 25.
•
C.i. regulam secuiidain ad seiilieiiduin cum Ecdesia (n. 354). C.eleiuin
ut coiupertuin est, Ignatii témpora vix ferré poterant, ut quotídiana communio
pidaiii commendaretur, cum etiam hebdomadaleni inulti reprehienderent.
.
222 INSTRUCTIONF.S MAGISTRO EXERCITANTIUM A P. HOFFAEO
70 [11] Duahus vero soqiionUl)iis ómnibus condilionibus prae-

scriliruduni vidriiir iil, sallcin siil) l'ine, Exercitioriim tempore,
>>om'raliti'r coafiteanUir comnmnicent. el salleni si-mel
[lój lU'in ul coulemplationem de amere spirituali cum tribus
oraiidi modis exerceaut, el ul veluti ejñlogi loco, ad Exercitiorum
75 finem. uuaiii saltem dieni iutegram quisque, secundum rationem
sui slatiis. Irihuat rcelius ordinandae suae vitae, suisque quoti-
dianis |)iis aelii)nil)us, vocali et mentali orationi, spiritualibus ia-
culationilius celerisque devotionibus disponeadis, sil)ique forman-
dis certis quil)usdam memorialibus quiinis, sais lem])()rii)us, ad-
80 monealur alicuius divini cultus actas exerceadi, ve! aliqaoraai
mysteriorum vitae lieaeficioramqae Christi».
[16] Docel eaim experieatia plerosque saepe multa boaa ad pro-
fectum suum s])iriUialem faceré posse, adeoque cupere, sed cum
agendi ordiae ac motlo careaat, camque i|)sis memorialia desinL,
85 quil)us ad officia pielalis el devotioais excitealur. idcirco fil,
ul aut aihil prorsus iiorum faciaat, aul cerle ordiae coafuso,
qui nausean! ac negligealiam paulatim creare solel.
[17] Caveadum taaiea est, ul ne devolioaum aiullitudiae ac
varielale seijjsos aimiuai oaereal, quia polius, magistri coasilium
90 sequeales, paucula iaitio sibi i)ropoaaat, quibus alio lempore,
si ita in Domino videbitur, alia adiiciant.
[18] Consultum quoque esset, devotioauai ralioaeai et ordi-
nem et modum aliquoties singulis annis circa magnas festivita-
tes renovare, si opua est.
71 somel] simul II SOíactum
Cf. MI. Scripld I, 71, PC.h. II, 121, MH, 177, Tacciii Ventuiu, Storia I, I,
2i;5-2I 1. Slus. Iiîiatius vero tuit uuus ex inaecipuis aiôstolis non solum heb-
(ioinaclalis lomiminionis, sed etiatn quotidionae pro delectis com- liomiiiilnis
iiU'iidaiKlae. IUu|ue socii Igiialii, cum Parisiis iii Ilaliiini iter facerent anuo
ir>;{i), quotidic sacerdotes sacrum litabaiit, reliqui commuiiionem sumebant.
Idem anuo 1537 faciebaiit cum Venetiis Romam venirent. MI. Fonles narr.
I, l'.il. Cf. HixiinRiZTAiN, S. Ignacio primer apóstol. Aliae commendationes

frequentis comnuinionis hoc Doc. 17 n. S(i et in Doc. 18 n. 25, 27, 31 Po- ;
LANCo Doc. 2U n. 10, 12; Miró Doc. 22-23 n. 149 : (".ordeses Doc. 32 nn. 5,
(i. Ue communione arile E.\ercitia accipienda
cf. Miró Doc. 22-23 ii. 10. De
communione suscipiendo sub Tmem primae hebdomadae, praeter ea quae in

n. 44 dicuntur, apud (fZ. Dávila Doc. 31 n. (S2 el in Doc. 33, 31, 43 n. 140.
Vide etiam infra n. 111
«
De consiliis quae ad perseverandum dabanUir iis qui .se exercebant
in Doc. 18 annol. !)2 et Doc. 33, 34, 43 n. 283.
1
DOC. 17 - Nx. 14-22 223
[19] Kxi)e(iit oxU'i-nis sccularihiis h()niiail)us usquc ad |)C"rac- 95

laiii confcssioiicni líeiieraK'in, Ici^crc lihi'lliim de (lualuor novis-
siiiiis'-', Loin|)ore vero ek'clioiiis lil)(.'lluni aliíiiieni de conleniplii
miindi ot vero ¡¡osl elecl ioiieni, aiil, si non eligunl, posl confes-
sioneni generalem, leoaiU libelliim de imitatione Chrisli
[20] Denique P. !í>n.a Lias non al)sqiie magna causa, i)ost Exer-
100
citia singula, ])ia quacdam colloquia suhicienda praescripsiL, quia

haee lardiorihiis ingeniis viam aperiiint ad orationcm mentalem.
iii(jua plerunique languenuis ideo haee coiloíiuia nostris fratri-
;
l)us iiidicarem esse bene inculcanda el Iradenda
[21] DlSTHIBUTIO TEMPORUM, yUIBUS PEHAGENDA 105

suNT ExEHcrriA
[22] Etsi s|)iriliialia I^xercitia in qiialuor hebdómadas di-

slril)ula siint, iit in prima de peccaLis, indicio ct poenis inferni
agalnr, in secunda de Domini noslri lesu Christi vita usque ad
ingressum ejus solemnem in lerusalem, die Palmarum, in tertia lio
de Passione eius, in quarta de eiusdem Resurrectione el Ascen-
sione, non lamen sunl illae iieixlomadac sic accii)iendae ut ne-
cesse sil unamquamque conlinere septem vel octo dies. Cum
enim alios aliis continga esse lardiores vel expeditiores ad con-
l
sequendum id quod quaerunt veri)i gratia, in prima hel)d()mada : 115
108 primo II 109 agitur
« De h;)c re notissirmis crnt líber S. Dionysii Cartirsiani, De quatiior

homiiüs nuvissimis lihcr.
De coiitetiiptu muiuii sive de miseriis humanae coiiclicionis seripsit

Iiinocenlius III, tum curdiiuilis, imiiiere (()iisili;iri ixiiitillcis a Cnelest ¡no 1 1
priv;ilus (1 l!»l-ll'.t.S), Aiuijíiií^k' vcrsíihatur. I lie \Uh'v ;i|iii(l primos sclioljisti-
cos Socic'latis lesu valde usilaliis fuit. Inuiio ipse I'. Domkmccii ineditationes
quasdaiii de iiiiseiia lioniinis et de peccatis in collegio romano anno 15(i<) pro-
|)osuit, ([uae sunl liuius trai latus summa. Cf. Ipahkacil ihri;, J'íini la histo-
ria de la oración, i)p. it3-i(l. Textus tractatus Innockntii lllapudl\l.. 217
l)p.
701-74(i.
" Notissimuni opus comnuniilcr Thomae a Kempis ascr¡|ituni. De libris
Icmpore I-^xercitiorum legendis in l)oc. 1 S annot. 99.
Collociuiorum usuni inculcanl etiam .Minó Doc. 22-23 n. 42 ; Polaxco

Doc. 20 nn. 3:5 et 100 ; de Fabi Doc. 21 n. 11 ; Doc. 26 nn. 43 et 05 ; Gz. DÁ-
viLA Doc. 31 n. 71 ; Doc. 33, 34, 13 nn. 129-131. Doc. 30 n. 2 indicat collo-
quia mente quoque posse íicri. N icle exeini)Ia colloquii in Perkyra Doc. 10
nn. 71-72.
221 INSTRUCTIONES M\r,I.STRO EXERCITANTIÜM A P. HOFFAEO
conlrilioncni, dolorom ;ic lacryinas de |)eccalis, el animi terrorem
ex iiidicii poenaruni severilale

el idcirco noninimqiiam expe-
dil hehdoniadariini lenipus niiiiui vel etiani ¡¡rorogari. Solet ta-
men Exercitioriini leinpiis. si integre el perfecle fiant, plus miniis
120 Iriginta diel)us eoiu luili ".
[23] Ceteruni (pmd altinel ad uoslros tralres, qiii inler media

studia aliasve ()ciii]);il iones spiriluin suuni per lixereitia reno-
vare, et non integra oninia Kxereitia jjeragere eupiiint, iiis com-
mnniter arhitror satis esse. si deeeni aul diiodecim diel)us Exer-
125 ciliis vaeent
\2\ Xiillmn vero externuni lioininem ad electionem admit-
lenduin piilart'Ui. (luin initio deelarel saltem duodecim vel quin-
(leciiii (lit'hns se \ elle in Kxereiliis ])erseverare
'2')
\ aria cpiocpie parí lio liorarinii esse soleli ; nempe ralione
130 viriiini, ingenioruni. ()eeu|)alionuni ^"
: alii lanlum niediam lioram
(pia]ii)el vice, alii inlegrani iiorain. el alii unam tanliini, alii i)lu-
res, iisqiie ad quinqué, quolidie exereenl se
[2<) Noslris auleni oecupalis fralrihus non ultra cpiatuor ho-
ras exli'rnis auteiii dernianis non ultra Ires ini])onendas esse
135 censereni. nisi ipsi sponle |)lura |)()stularenl. aul alioquin magna
cansa id suaderel. De bis omnii)us paulo posl i)lura suhiieiuntur.
[27] NUNC QUAEDAM GENERALIA ADDAMUS

PhO Sl'PKHIOHIBUS EHGA ExERC.ITANTKS.
[28] Prius(piam externi ad Exercit'ia admittantnr, ex ipsis in-

140 telligenduni videtur, an ralione nostri viclus el cpio potn eonteali
126-127 adinittendus II 136 jiauli pos
De (¡iiü priiiiiic hc'ljdoiiuuhic ¡ii Doc. 211 annot. 27.

" (.f. ;iiiiH)t:ili()iU'in (|iiailaiii (ii. 4).
'' De liis 1 ;xcr(iti()rimi repctilioiiibus, quae posl noviciatus cxpeiiineii-
tum iam initio Sotictalis lii'ii iiuei)enmt et quo modo illae liereiit cf. Ii'.vk-
KAcu'iuHK, llisloriu vol. 2 cap. 9 pp. 292-320.

'» De dispo.sitione ad electionem nece.ssaria iii Doc. 20 annot. I tS.
De classil)iis coruni <pii se cxcrrcnt vidc Mi])r;i lioc Doc. 17 annot. 1.
lloc Doc. 17, a luinuMd .iii ad liiuni iiscpic, varias i)roponit niateriae
I)ailili()ncs pni \arictatc tiorarum (¡uac l".\crcitii.s cpiotidic tribuantur. In
niiMUTo nu'ditat ioiiuni (piae quovis die fieri dcbeanl, aliqni auctores máximum
alicitalcni cDiiccduiit . (.f. praeter annotationes 18 et U) (nn. 18 et 19) et alias
normas in ipso libro ICxcrcitiorum, ad eos qui integra Kxereitia faciunt (iin.72,
129, 133, 205, 227). Doc. l.S n. 31 et n. 98; Doc. 12 nn. 17, 19, 20, 22;
NicoLAi, Doc. 21 n. 1.
" De I-^xercitiis Icsuitarinn vidc snpra lioc Doc. 17 annot. 5.

DOC. 17 - \N. 22-32 225
esse velinl -". Ac ae j^ravetur colk'giiini (si vick'hilur t-'X])r(liro) con-

lantum pauperlatis nostrae
venit, ut intellií»ant nullius lucri, sed
causa, pro victii et i)otu quod honestum fuerit solvendum esse
[29] Discedentes, habito tamen delectu, ad nostram mensani
invilari, honestoque deinde patriim colloquio recrean, ac in Do- I45
mino dimitti possiint.
[30] Cum tres aut plures fratres exercitati fuerint in communi,
mensa prima vel secunda cihum capere |)ossunt, atque tune quidem
communis lectio sicut et cetera quae in triclinio íiunt. omnia ijjsis
prudenter accommodata esse debent --. 150
[31] Pro ministro qvi servit exerc:itaxtibus externis
Intelligat quibuscum exercitanles libentius conversenlur, nul-

lum tamen ad ipsorum colloquiiim vocet sine magistri consensu.
Sul)inde procurabit preces ad Deum pro ipsis fundi per se aut
alium. Eos de temporibiis monebit, quibus aliquid vel inchoare 155
vel finiré debent.Magistrum monebit cum sibi ipsis nimium austeri,
vel etiam deambulatione in horto egere videantur. Curabit ut
statis temporibus, certoque et constanti ordine, sua ipsis ministeria,
ceteraque necessaria praestentur. Cavebit ne, si plures sint qui
electionem facturi putentur, inter se unusquisque conveniat 160 ;
ideo et diversa sacra audiat, in quibus non concurrant attamen ;
sua sacra simul audire possunt
[32] Pro ministro fratrum exercitantium.
Cavebit ne quisque nostrorum cum fratribus exercitantibus,

ac ne ipsi quidem inter se, etiam tempore recreationis " colloquan- 165
152 conversantur II 155 vel] aut O 160 putantur n 165 ipsis
Variae normae de victu in Doc. 2 annot. 1.
De impensis solvendis in Exercitiis in Doc. 1 annot. 13.

-- Hic habes priniam signific?tionem in Directoriis factam Exercitioruni
j |)luribus coniunctim |)eractoruni. Etiam Vale.ntixo Doc. 16 n. 42 ita ali-
juando Exercilia dirigebat. .\ffirmat enini « et li do a moltí insieme ne me-

jliori tempi ».
il " De ministro eorum qui exercentur in Doc. 4 annot. 15.

I -* De missa in Exercitiis in Doc. 4 annot. 10.
I " Hoc loco et inferius, recreatio intelligitur communitatis, non eorum ii
Vjui Exercitia faciunt. Hoc enim tempore nullos sermones inter se miscebant
qui exercebantur. Cf. infra annot. 39.
ij — Directoría exeucitiorum.
226 INSTRUCTIONES MAGISTRO EXERCITANTIUM A P. HOFFAEO
tur. Qiiidquid autem scripto ab ipso petent, hoc magistro quoque

ostendendiim Quae ministro externorum exercitantium scripta
erit.
de praescriptis temporihiis, ministeriis, et austeritate ca-

siint
venda, fratribus quoque praeslarí curabit.
170 [33] Cum mulli fuerint fralres simul ab eodem magistro exer-
centur commune signum dabit ad iuitium et finem medilationis,
:
ac sacrum, ad conferentias. Dal)it quoque signum circa médium

decimae matutinae et secundae et quintae pomeridianae ad com-
munem repetitionem novaeque materiae {)raescriptionem ac ne ;
175 illorum recreatio ab aliis turbetur cavebit ;

quotidie aut saltem
alternis diebus aliquot in hortum. eausa relaxandi animum, mittet,
praescripto tempore revertendi secundum arbitrium magistri.
[34] Pro magistro exercitii.
Diligenter servare conven.it decimam quintam annotationem

180 R. P. N. Ignatii piae memoriae, quae est huiusmodi :
[Transcribit fere annotationem decimam quintam ex texiu Vulgatae].
[35] Qui cum exercitantibus conversabuntur, perspectum

habeant cuius modi Exercitiorum genera eo tempore tractent, ut
colloquia sua rite accommodare possint Inconsulto magistro,
nullus exercitantibus liber legendus exhibeatur ñeque de rebus
185 Societatis sed ñeque facile ad eorum dubia,
quicumque obtrudat ;
praesertim quae Societatem attingerent, respondeatur, verum per-

suadeantur in huius modi consilia petere a solo magistro.
[36] Ingeniosis et in meditando exercitatis fideliter narranda
est meditationis historia, obiter duntaxat tactis breviterque de-
190 claratis praecipuis illius partibus, ut exercitans suo proprio marte
meditando discurrat ac ratiocinetur quo fiet ut si quid invenerit :
quod elucidationem vel aliquanto maiorem historiae sensum prae-

bet (sive ex discursu proprio, sive ex divina mentis illustratione
id contingat) gustum delectabiliorem uberioremque fructum per-
195 cipiat, quam si res ipsa ab alio diffusius ei narrata ac declarata
173 primae deoimae ed. \

tertiae quintae ed. II 174 praescriptionem ed. \¡ 192
elucldatlone
" De ofiicio ministri eorum qui exercentur in Dou. -1 annot. 15.

" De lil):is U'f>en(lis iu Doc. 18 annot. 99.
" Siinilia de prudenlia adhibenda in colloquüfl de electione dicuntur
\n Doc. 4 annot. 18.
DOC. 17 - NN. 32-40 227
essel. Non t'nim al)uii(laiitia scieiiliae, sed sonsas et íJusIus reruni

interior desidorium animae expíen' solel
[37] Attamen qiii lanüoris sunt in«enii, ac medilationi nihil

fere assueti, solent fere lempus et horam in Exercitiis perderé,
nisi proposita materia paulo qiiidem et varia pro numero 200
fiisius, el
repetitionum, explicetur. Sic eniin siinul inllammanlur et similihus

discursibus sibi [propriis] assueliunl facilius. Ideo sicuti ingenios!
propriis potiiis invenlionibiis qiiani alieiiis oltiectari solent, sic
tardiorii)iis, minusve in hoe genere cxercilalis, niai»istri mana

diici, eiiisqiie lumine ilhislrari. cordeque inílammari, quam in pro- 205
priis tenebris exciirrere, ac sine ordine et modo, longe sine fructu
vagari, utilins ac fere gratius esse solet
ISequuntur ann.otation.es séptima, octava, nona, decima, undécima, decima sexta

etdecima séptima, iantum non ad verbum, ex Fúlgata desumptae, non habita ratione
emendaíionum a eongregatione V factarum].
[38] Admoxeatur exercitans de fine, modo et usu Exerci-

TIORUM
[Sunt hoc loco annotationes prima, tertia et quinta non prorsus ad verbum].
Cum in et praescriptum temporis 210

quolibet Exercitio certum
spatium impendi debeat, curandiim est illi qui exercetur, ut animi
sui quietem potius in hoc reperiat, quod plus temporis quam minus
sibi insumpsisse conscius sit. Frequenter enim daemon hoc conari
solet, ut tempus orationi et medilationi praefixum minuatur
ISequitur annotatio decima tertia ad sensum].
[39] Vacans Exercitiis, dum abundat consolatione magnoque 215

fervore, cavare debet, ne se obstringat aliquo promisso vel voto
inconsulte ac praecipitanter fado. Altente enim considerandum
est quid commodi, aut inconimodi possit occurrere, ad illud prae-
standum, quod promissurus sit
[40] Qui exercetur tanto maiorem fácil progressum spiritualis 220
vitae, quanto magis ab amicis, notisque ómnibus, et ab omni
rerum humanarum sollicitudine sese vive ai)duxerit v. g. si ab :
201 explicet II 219 sit] est ed. ii 222 vive om. ed. adduxerit
" annotationem secundam (n. 2).

Cf.
*"De punctorum declaratione in Doc. annot. -1 33.
" Cf. annotationem duodecimam (n. 12).
" Cf. annotationem decimam quartam (n. 14).
228 INSTRUCTIONES MAGISTRO KXERCITANTIUM A P. HOFFAEO
aedibus prisliuis migret in doiiuim cellamve secrctioreni, ex qua

qiiidem oci secossione praecipiio tres hahenliir [commoditates] :
225 1.a, quod seciusis aniieis el l'ainiliai'il)iis, negot¡is[que]

[41]
ininiis recle ordiualis ad Dei cidtuin, graliain a[)iid Deum non
mediocrem niereliir ;
[42] 2.^. quod sic inlelleelu niinus qiiam anlea distracto in di-
versas parles, el collecta redactaqiie omni cogitatione ad rem
230 iinam, scilicel ad ol)se({iiendum l)eo Crealori sao, salutique ani-
mae suae consulenduni, mallo liheriiis et expeditius iditur natu-
quod tanlopere desiderat
rae viribus in qiiacrendo [eo], ;
[43] 3.'\ quod quauto se niagis reperit anima segregatam ac

solitariam, tanto aptiorem seipsam reddit ad quaerendum, attin-
235 gendumque Creatorem ac Domiuum suum, ad quem insuper quo
propias accedit, eo melius ad suscipienda bonilatis divinae dona
disponitur ^^
[44] Ordo diurnus illorum qui tribus horis quotidie exer-

CENTUR.
240 [45] Mane surgunt hora quarla. Cum excitati fuerint, propo-
nent de cavendo pecuHari vitio, tieinde cogitabunt qua de re,
sibi
die [)roxima, meditandum interim sua ex|)edient :
[46] A media quinta usque ad mediam sextam de re proposita

meditabuntur.
245 [47] Inter quadrantem ante sexlam i'l quadrantem ante octa-
vam, Sacrum audivisse oportet.
[48] Cum moniti fuerint, aliani horam ante prandium medita-
tioni tribuent.
Quadraule ante prandium conscienliam examinabunt.
[49]
250 Quid(pd(l lem|)()iis, a meditatione matutina usque ad
[50]
prandium, vacuum fuerit. lioc tril)ueiulum esl orationi, piae lec-
tioni, parandae confessioni, aul scriplo colligendis iis quae inter
meditandum placuerunt.
225 qua || 228 qua II 233 qua |

segregata ||
234 solitaria II 249 Quadrantem
Hi mi. .'!2-3.') c\ aniiot;i tioiu' vifêsim:» (n. 20) siiiil (U'sumpti.

•"' CA. adiiitioiu'iii secuiidatii (ii. 7 1).
His vcrbis \i(lftur rcddi locutio gcrniaiiica, quae patria auctoris lingua
erat, lünf (hiarc ¡iitillifífiida siint de hora quarta euin .semihora.
.
Eandein inler|irct;iii(incni Miadel Idliiis pa i'l ¡tioiiis iieeessaria connexio. Idem

dicas de se(jueíitil)iis sin.ililuis lociitionilnis. Itaque « inedia sexta » horam
quintam cum semihora sigiiilicat, et sic de reliquis.
DOC. 17 - NN. 40-58 229
[51] Finito i)ranclio, recreationi ad minimiun per horae

spatiiim, \;uai(' licel. ^55
[52] A medio iiorao lortiae iisqiio ad médium quartae meditan-

dum est.
[53] A coena vacahunt recroalioni iisqiie ad horam octavam.

[54] Ad médium nonae, per cpiadrantem horae, examinabunt
suam conscientiam, prius litaniis reeilalis. 260
Qui horis quatuor meditanlur, iilis duae horae post pran-

[55]
dium assiíJnentur nempe ad tres dictas, a medio quinlae usque
;
ad médium sextae
56] Horae praedictae mutari possunt v. g. ut sumatur hora :
a medio quintae usque ad médium sextae, et hora nona usque ad 265

decimam, aut médium decimae itcm a tertia usque ad quartam, ;
aut médium quartae, a sexta usque ad septimam, aut médium

septimae.
[57] Ordo totius diei pro fratribus nostris exercitantibus''.
[58] Silentium erit perpetuum et strictum 270
^' Haec recreatio, s;)ltem cuni agilur de icsuitis, silentio deambulando au

sedendo extra cubicLihi fiehiit, ut explicatur infra n. ól. l)oc. 33, 34, 43 n. 55
reliiiquunt prudentiat' instructoris, ut, vidcat luini aliquando ex jieculiarí causa
aliquis post prandiuiii ad honestam recreatioiieni nianeat cuín eo qui exer-
eetur.
^' Kii sumina partitionis indicatae :
4. E lecto surgere
4,30-5,30 Meditstio
-Missa
Meditatio (per horam)
líxamen (per 1/4 h.)
Prandium
Recreatio (per iioram)
2,30-3,30 Meditatio
(".eii'i
Recreatio
8,00 I.itaniae
8,30 líxamen
His qui quatuor horas medítationi tribuunt, adicitur una hora 4, 30-5, 30.
De lixcrcitiis iesuitarum c(. supra hoc Doc. 17 annot. 5.
Silentium commendatur iterum infra n. 72, eliani cum extra domuni

ad vesperas audiendas exeat qui exercetur. Recreatio, ut dictum est, salteni
a iesuitis silentio íiebat. Cf. supra annot. 3<). De modo servandi silentium in
Exercitiis .saeculo XVI cf. Ií'arhaguihkk, /lisloria' pp. 339-340.
230 INSTRUCTIONES MAGISTRO EXERCITANTIUM A P. HOFFAEO
Si quid a min.islro suo petere, aitt eidem indicare velint, scripto

hoc faciant
[59] Cibum siuim in cul)iculo singiili capienl " ; ac tempori-
bus consuetis, sed locis a communi recreatione separatis, ac sin-
guli soli, etquidem cum silentio. Sedendo aut ambiilando extra
sua cubicula se recreabunt, aut etiam in cubiculo, si expediat.
[60] Reliquus diei ordo cum externorum exercitantium ordine
communis ipsis erit, sive tribus, sive quatuor, sive quinqué horis
ipsis nieditandum sit.
[61] Quod quatuorve aut plures sub eodem magistro

si tres,
exercentur, qui occupationes singulis seorsim vacare non
ol) alias
l)ossit, tamen hi tribus aut quatuor, et non amplius, horis exer-

cendi erunt, praeter quas unam tribuent conferentiis, si expediré
videbitur, et quidem illam a media quinta ])omeridiana usque ad
médium sextae. Porro propositam, et ut cuique explicatam mate-
riam, ómnibus magister repetet, si expedierit, confirmandae om-
nium memoriae causa, cum illa singulis in scripto non facile com-
municari queat, etsi in communi loco unicum saltem exemplar
affigi debeat
[62] Reliquum diei ordinem cum aliis supra dictis ipsi quoque
communem habeant.
[63] Patribus tamen iam ])rovectis, et i)er se idoneis, ac
meditanda, ut
exercitatis, relinqui [debent] in scriptis ipsi per se
legant, non egentes ullo magistro aut ductore
295 |^64j dlstrlbutio exerc.itiorum in dimidias horas,

cum totius diei ordine
Pro hominibus primae conditionis.
[65] A medio quintae usque ad quintam in primo modo orandi

se exercebunt, quemadmodum prid.ie sub noctem ipsis praescrip-
300 tum fueril.
Posl horain quintam, facta coram magistro praecedentis
[66]
orationis repetitione, explicabuntur mysteria missae ac caeremo-
niarum eius. Dein audient, si lieri jjotest, tria sacra, sed non con-
285-286 materiani add. ex || 303 explicantur ed. II 303 audiant ed.
*" De minisiro coiuiii qui se ext-rieiit iii l)oc. 4 aiiuot. 15.
De |)r;indi() iii líxercitiis in Doc. 2 ¡innot. 1.

" Di' rcIiiiqiK'iKlis scriptis iiuMlitati()nil)Us in Doc. 3 nnnol. 0.
" De i;\criitjis sinc dircctorc proprio faciendis in Doc. I « annot. 50.

DOC. 17 - NN. 58-73 231
tinua ;
atqiie sub illis ap])licabiinl niysterionim explicationem
antea factam^^ 305
[07] Temporibus inter haec sacra incidentibus, oomponenl
ac verrent suum cubiculiim<\ Quodque reliqiium est tcmporis,
tribuent orationi ac piae lectioni, vel scriptioni.
[68] Sacris absolutis, denuo, si opus sit, aliqiiid iii primo modo
orandi, quantum pro duabus vicibus satis esse polest, declarabi- 310
tur. Mox inde in re explicata, per aliam mediam horam, se.se exer-
cebunt
[69] Postea vel legent*', vel scribent, vel laborabunt*\ vel
ambulabunt usque ad tempus examinis.
[70] Tempore primae mensae ipsi quoque praiidebunt. 315
Recreatio ipsorum usque ad horam primam durabit.
Deinde ad secundam usque legent, vel orabunt, vel scribent,
vel laborabunt aliquid.
[71] Ab hora secunda usque ad médium tertiae, suo modo
orandi denuo se exercebunl. 320
[72] Postea, si magistro videbitur, ad vesperas se conferent
in aliquod vicinum templum^^ ita tamen ut foris cum nemine
loquantur*".
[73] Ante horam quartam exi)licabunlur illis mysteria rosa-
rii", ac circa eadem se exercebunt, a quarta usque ad médium 325
quintae.
Inde usque ad sextam legent, scribent, aut laborabunt. Deni-
que quadrantem ante coenam orationi impemlent.
" De niissíi in l-'xercitiis in Doc. 4 ;ninot. 10.

" l't qni exiTcetiir ciihiculum verrat et similia hurnilitatis exercitia
fai-iat repetitur a ti'stibus allatis ¡ii Doc. 20 annot. -19.
" De i)rimo modo orandi in Doc. 18 annot. 25 et infra nn. 03. 6(1, »i7-
*'
De legendis libris in líxercitiis in Doc. 18 annot. !)9.
De labore proprio subenndo ab eo qiii se exercet, praeter ea quae infra

nn. (55, 69, 73, 78 dicuntuj, in Doc. IS annot. <iS.
*" Etiam S. Ignatius in annolalione vigésima (n. 2U) iubet cubiculum

ita dispositum esse ut qui exercetur vesiicris <iuotidie intercssc possit. Vide
ctiani infra n. 7(S ; Polanco Doc. 20 n. 2ii, 57.
De silenlio sui)ra hoc Doc. 17 annot. 39.

" De rosario in l-2xercítiis recitando, praeter ea quae in hoc Doc. 17 n. 7^.
77, 81 adiunguntur. in Doc. 18 n. 24. 27. In hoc eodem Doc. 18 n. 58 siiadelur
ut coadiutoribus tcmporalihns tradatur cxcrcitium mysterioruni rosarü. \'ide
etiam .Miró Doc. 22-2:5 n. 1 19; Ql adhamim Doc. .35 n. 4, Commissio ad Di-
rectorium recognoscendum, Doc. 12 n. 11 ; Ciagi.iahdi Doc. 44 n. 8 docet co-
ronan! ineditari secundum tertium modiim orandi.
232 INSTRUCTIOMÍS MAGISTRO EXEKCITANTlUM A P. HOFFAEO
Coenahunt siib j)rima mensa, ac dein usqiie ad octavam se

330 recreal)unl.
[71] Mox de ])rimo m&do orandi aliqiiid ijjsis ex])licabitur, de
quo postridic mane sit ipsis meditandum.
Denique recilalis lilaniis, et a medio nonae per quadrantem
examinata conseientia, mox lecto se commiltenl".
335 [75] Ahsolulo scnu'l modo primo orandi, idem repetí potest ;
et ex])licalis, qiianlum satis est, iis qiiae perlinent ad eumdem

modiim orandi, missam aiidiendi. rosariiim reeilandi, i)rogredien-
dum est ad cetera calechislica documenta. Toliim vero hiiius
Exercitii lempiis magistri diserelione, et exercilati possibilitate,
340 metiendum est ;
quod eliam [de] aliis hominil)us dictijm sit
339 magister
" V.n sumnia jiarUtionis teiiiporis in his nunieris nn.()4-74 propositae

4,30 - 5,00 Meditatio secuiuluni priinuni nioduni orandi
5,00 Repetitio nieditationis coraiii inslnu tore
Rxplicotio inissae ct taerinioniarum
Tres niissae non contiiniae
Coniiôsitio (iil)ii-uli
'rempus libcTiim
l'iincta st'cuiuluin |)riimim moilum orandi
Vvr dimidiuni liorac meditatio secunduni ])riimini nioduni orandi
Tenipus liberiiin
Expnien
Prandium
Recreatio
Tempus lii)eruni
2,00 - 'J,:in .Mt'dilalio secundum prinuini nioduni orandi
VespcTc (_'\|ilii al ¡o inyslorioruni rosarü

4,00 - l.:!0 Mcdüalio r(is;iri¡ secundum primuni nioduni orandi
4,30 - (1.00 i'cinpus lil)crum
Oratio per (|uadrantem

Cena
líecreat io
,S,00 Púnela secundum primuni moduni orandi ad meuitationcni ma-
tutina m
1-ilaniae
8,30 - 8,45 ICxamcn.
(,)uies.
De primo modo orandi in l)oe. 18 annol. 25.

Dóc. 17 - NN. 7.5-83 233
lU-m ex additionibiis oa quoque praescribentur, ((uac magister

ipsisconvoniro iiulicaveril.
[76] DlSTRIBUTlO KxERCrnOHUM PHIMAI-: HKBDOMADAE IN DUAS

HOHAS, UNA CUM OHDINK TOTIUS DIEI
Pho hominibus secundar COXDITIONIS. -^45
Mano a medio qiiiiitae iisque ad médium sexlae, omisso I^xer-

cilioriim fundamenlo -'S ordine de eeteris Exereitiis primae heh-
domadae medilahuiitiir.
Dúo audient saera, sed, non continua
Inlermediis vero spaliis, idem facicnt quod primi. •'^•'iO
[77] Saeris liuilis el priori nu'ditatione re])etita, leetionem nia-

«isler faciet, deiis rebiis, ordine quo prinuie condilionis liomini-
bus praescriplae sunl, si necdum satis in illis versali sunl, inci-

piendo a mvsleiiis missae, rosarii. Reliquum tem])iis usque ad,
examen Iribueul leelioni, orationi, ])arand,o eonfessionem gene- 355
ralem, vel lai)ori aul (ieaml)ulalioni.
[78] Se examinabunt el prandebiinl iisdem lemporii)iis sicul
primi.
Reereatio exlenditnr iiscpie ad médium ])rimae.
Inde usque ad médium seeundae idem faeient, quod. a leetione 3()()
matutina usque ad examen.

[79] Hora secunda, priori mecHlalione coram magislro repetita,
nova vel eadem nu'ditatio praescril)ilur.
Postea ad vespertinas preces se in vicinum lemplum confe-
rent, hoc proi)et magisler.
si 36.5
[80] Ab
hora tertia usque ad quarlam meditai)untur.
A medio quinlae iiel lectio de rei)us anlediclis.
[81] A quinta usque ad mecbum sexlae rosaiium reeilabunl,
adhibita consideratione mysleriorum. Inde lal)()rabunt aliquid ad
ultimum quacb-antem ante coenam, quo vacabunl orationi. 370
[82] Coenabunt tempore primae mensae deinde usqu.e ad ;
octavam se recreabunt. Tune repetita corani magistro medita-

tione, novum Exercilium ipsis praescribilur.
[8.3] Recilatis litaniis el examinala conscienlia, cubilum ibunl.
Additiones aliae indicio magislri i|)sis accommodari poterun.l. 3~5
341 praescribuntur
De principio el fiiiuliinieiilo in Doc. unnol. I I.S.
" De niissa in ivxercitiis ¡n Doc. nnnol. 10.

I
234 INSTRUCTIONES MAGISTHO EXERCITANTIUM A P. HOFFAEO
[84] DiSTRIBUTIO EXERCITIORUM PRO UNICA HORA TANTUM»».
Quadrat hominibus publicis negotiis occupatis, qiii, cum mane

surgunt, Ídem tune qiiod ceteri facient.
[85] Aliqua aiitem [hora] ante meridiem, quae ipsis certa et
38U commoda sit, meditabiintur, et qiiadrantem bis qiiotidie examini
conscientiae donabunt.
[86] Reliqiiis totiiis diei temporibus al) occupationibiis vaciiis,
sacrum uniim vel alleriim " eum vesperis audient
orabunt,
confessionem parabunt, legent, et scribent suas devotiones. Ce-
385 tera etiam a magistro discent, quae ad orandi, rite([ue ae saepius
conlitendi, atque eommunicandi suamque vilani reetius ordi-
nandi modos pertinent
[87] Dabunt etiam operam ul, quantum per oeeupationes li-
cet, domi certo in loco sese contineant, casque observalioiies sive
39) additiones servent, quas magister iudicabit ab ipsis servari |)osse.
Cumque domi suae fere totum Exercitii tempus transaeturi sint,
vix alius ipsis ordo praescribi poterit.
[88] DlSTHlBUTIO ExERClTIORUM IN yUATUOH VEL QUINQUE HORAS.
In tota serie Exercitiorum, sicut in singulos dies et horas mox

395 sequenti ordine trium horarum distributa nihil immutandum est,
quam quae in plures horas partienda sunt, ita tamen ut funda-
mento Exercitiorum unus integer dies Iribuatur
[89] Verum cum non multum utilitatis commu-
nostri fratres
niter ex illis quae de peceatis et inferno agunt, sumant*%
Exercitiis,
400 idcirco, omissis illorum repetitionibus, minus temporis illis tri-
i)uere possent, si ad alia transiré, et in illis non diu inhaerere cu-
piant
378 faciunt cd.
" De eorum lixerfit iis c|ui :ili¡s octiipatioiiiijus (lestineiitur, hoc Doc.
17 aiiiiot. 1.
^' De Missa aiulii'iida iu Doc. I aniiol. 10,

'"^
De vesperis aiuiieiulis vide siipia aiiiiol. líl.
De i-ommuiiioiie in Kxeicilüs siipia in hot- Doc. 17 annol. 7.
«" De lis quae i-omniendabaiitui- ad piTscveranduni in Doi. 18 anuot. 92.
*'
De principio et fundamento in Doc. annol. IcS. 1
«2 De I-^xercitiis iesuitaruni supra in lioc Doc. 17 annot. .").
" Urcvi al)solvi posse ¡¡riniain lieixioniadain a |)rovectioril)us in vita
spiriluali affirniant etiam Doc. i un. 19 et 24 ; Doc. 33, 34, 43 mi. 89, 139.
DOC. 17 - NN. 84-94 235
[90] DlSTHIBUTlO EXKHCITIOHUM IN THKS QUOTIDIE HORAS.
1.a DiES.
[91] Pridie hiiius diei, siih aocleni, propouendae suiil admo- 405
niliones do modo t't tine líxercitioriini una ciim Kxercitiorum
fimdamontí» pro prima hora matutina diei sequentis meditationi
a magistro deputala.
[92] Hora secunda meditationis ante meridiem, de eodem fun-
damento meditandum est, praeeedente lamen, convenienti tem- 4lü
pore, meditationis malutiaae coram inaiíislro repetitione, prius-
quam nova praescril)alur materia. C.ommuniler praecedentis Exer-
reddenda est ratio ipsi magistro
citii |)eracti qui pro bao hora
secunda, novo quodam modo, idem fundamentum declaral)il,
simulque formulam particularis examinis |)raescril)t 1^1 notan- 415 l
dum est qiioties is, qui exercelur, praecedens Exercitium denuo

:
sequenti hora medilari iul)etui-, loties expedit idem Exercitium

ipsi aliter atque aliter a magistro explicari.
[93] tándem iWa })ost meri-
Tertia hora meditationis (quinta
diem magistro assignahilur) de fundamento denuo meditandum 42u
a
est, reddita prius suo tempore secundae meditationis ratione, ac
nova pro hac hora eiusdem fundamenti explicatione facta, cum

praescriptione formulae examinis generalis o*.
2.a DiES.
[94] Pro prima hora, reddita ratione ultimae meditationis 425

hesternae, proponendum est ])rimum Exercitium de ])eccatis alie-
nis una cum additionibus
Pro secunda hora, Exercitium proponendum de ¡¡eccatis pro-
priis, una cum illo scrii)to de utilitate confessionis generalis et
communionis'». 430
409 meditationi ii 415 praesciibit
" Indicanduni csse fiiiem i:xcicitioruni (liiiiiit lestes allati in Doc. 11

aiiiiot. 2.
*^ De i)r¡iuipio et fundamento in Doc. 4 annot. 4<S.
De rlaritate conscientiae erga Direc toreni liabenda in Doc. 10 annot. 14.
De examine particulari in Doc. aniiol. i9. t
»" De examine generali in Doc. 4 annot. ."id.

De additionilnis in Doc. aiuiot. 2.
'° In Exercitiis (n. I I).
.
230 INSTRUC IONES MAÜISTRO EXERt ITANTIUM A

l P. HOFFAEO
Pro hora terlia, proponi (lel)et Exercitiiim tertiiim, quod aliud

non csl quam repelilio duorum Exercitiorum i)raecedentium
Ileni examen genérale, qno utendiim est ad parandam confes-
sionem'^
435 3.a DlES.
Pro prima hora, Exerciliiim de morte^ nisi magisler iudi-

[95]
eet Exereilii medilalionem denuo vel saepiiis esso repeten-
lertii
dam, vel de diseernendis animi molihiis.
Pro seeunda liora, Exereilium de indicio parliculari"* nisi, ;
4H) secnndum lil)ellum Exerciliornm, transenndum videalnr ad medi-

lalionem de inferno, anl nisi magis lii)eal denuo de mortc meditari.
Pro lerlia hora, de indicio generali, nisi quis malit repctere
medilalionem ntramque sinud de morle el indicio i)arliculari.
4.a DiES.
I'IS [96] Pro prima hora, de inferno, ant cerLe repetitio medita-
tionis de indicio generali.
Pro secnnchi iiora, de purgatorio, aut repetitio de inferno.
Pro lerlia iu)ra, repelilio de ])urgatorio, ant Innc inchoatur
seria praeparatio ad eonfessionem genera]em'\
450 Tolo hoc (lie, vacandnm est serio confessioni generali paran-
dae, ac nonnihil reqniescendnm a labore meditandi.
[89] Cnm autem, praecedenlihns diebus, ni supra notatnm est,
necessilas |)oslnlare videi)ilur, proponendae ernnt instructiones
de diseernendis aniniae niolii)us, quae primae hebdomadae Exer-
455 ciliis máxime quadrare solent. quanqnam etiam, nulla expectata
necessitate, cum diei lerliae horae primae Exercitio proponi pos-
sint".
Antemeridiano poslridie tempore generaliler est confdendum,
450 ante Toto Quarta dies
Siippoiiil ur h¡<\ ul vidctur, priiiuic liclidoiiuuliie formula, <|ua oninia

Excrciti;» piinii dii'i siimil liiKlantui-. N idt' Doc. 2 aniioL. 3.
" In líxurcitiis (11. 13).
De mcdital ioiu' moi tis in Dot-, 3 aniiot. I 1
üc iiK'ditatioiR' iudicii iii Doc. 20 bis aniiol. (i.
De tempore deslinato coiifessionis L;eneralis praeparatioiü iii Doc.

3 amiül. 12.
'» Olio tempore liae regulae [¡roponendae sint in Doc. 3 aiuiol. 1.
DOC. 17 - NN. 91-101 237
400
[98]Mane confitendiim cst, ut iam est diclum.

Pro secunda hora pomeridiana, contemplatio de retino Cliristi
el regis aeterni"*.
Pro hora tertia,eiusdem contemphüionis repetitio, nisi con- 465
fessio generalis tantum temporis sihi vindicet, ut seniel lantiim
liaec conlemj)latio pomeridianis horis exerceri queat.
6.a DiES.
sub noctem, pro ])rima diei sequentis hora, ])roj)o-

[99] Pridie
nenda est meditatio de incarnalione Doniini, una cuín geiierali 47(i
ordine ac dispositione Exercitioruni de vita Christi. Simiil tune

etiam proponentur novae ol)servationes, seu additiones, nonnihil
immutatae
Pro hora secunda, nulla videtur iam esse i)raeseril)enda medi-
tatio,sed vacandum sacrae communioni*". Sohimmodo propo- 475
nenduni esl de colligendo fructu ex meditatione mysteriorum
Christi.
Pro tertia hora, praescribenda est formuhi appiicantli quinqué
sensiis ad historian! praecedentis meditationis smi inysli'rii"'.
7.a DiE.S. 480
[100]Pro prima hora, de nativitate Christi.

Pro secunda, appHcatio sensiium ad nativitatis Christi histo-
riam, nisi magis placeat exereitanti, omissa appHcatione simplici,
lantum qiuuhíni mysterii repctilioiu' uli.
Pro tertia, de trii)iis regii)us. 485
8.a Di ES.
[101] Pro prima hora, aj)plicatio sensuum seu simplex repetitio

de tribus regibus, nisi exercitans de novo mysterio meditari malit.
463 contempratio ii
466 vindicat
Quocum confessio genenilis iiistitui possil in Doc. 1 annot. 'A.
" De meditatione regni Christi Doc. 22-23 aiiiiot.

iii 92.
" Id est, ea quae iiotanda dicuntiir in líxercitiis nn. 127-131.
•oDe sacra communione vide supra annot. 7.
" De applicatione sensuum in Doc. 20 annot. 11 G.
238 INSTRUCTIONES MAOISTRO EXERCITANTIUM A P. HOFFAEO
Pro secunda, de fuga in Aegyptum, vel de reditu, vel de prae-

490 sentatione Domini in templo, vel quid egerit lesus Christus usque
ad trigesimum vitae suae annum.
Pro tertia, videtur esse proponenda meditatio de puero lesu
duodecim annorum, si tamen spes sit fore, ut qui exercetur vitae
suae statum velit eligere ;
quia si id faceré nolit, quodvis aliud,
495 vel etiam hoc ipsum Exercitium tractare potest.
Quandocumque autem magistro visum fuerit, i)raescribenda
sunt documenta de cognoscendis bonis malisque spiritibus, quae
in hac secunda hebdómada quadrare solent'S nisi magister malit
cum diei octavae secunda applicatione, seu repetitione, illa pro-
500 i)onere.
9.a DiES.
[102] Pro prima hora, Exercitium de duobus vexillis*', cum

sua praefatione de consideratione statuum diversorum, qua exer-
citantis animus ad electionem paulatim praeparetur.
505 Pro secunda et tertia, eiusdem Exercitii de vexillis repetitio.
10. a DlES^
[103] Pro i)nma hora, de tribus hominum classibus diíTeren-

tibus'S
Pro secunda, omissis nonnihil iis quae ad electionem perti-
510 nent, de transitu Domini ad lordanem eiusque baptismo.
Pro tertia, applicatio sensuum ad historian! I)aptismi, seu sim-
plex re])etitio eius, cum tribus illis ad finem coUoquiis, quae ha-
bentur in Exercitio de duobus vexillis.
11. a DiES.
515 [104] Pro prima hora, de tentatione in deserto.

Pro secunda, de vocatione a])ostolorum.
Pro de octo beatitudinibus.
tertia,
Horum vero trium Exercitiorum colloquia erunt tria supradicta
de vexillis, quibus etiam concludentur alia Exercitia de mysteriis
520 vitae Christi, si tamen plura mysteria, pluribusque diebus, ante
electionem tractare libeat, vel expediré videatur. Quotquot myste-
«2 De regulis discretionis spirituum secundae hebdomadae in Doc. 22-23

annot. 83.
8' De duobus vexillis in Doc. 22-23 annot. 93.
De binariis in Doc. 22-23 annot. 101.

DOC. 17 - XN. 101-107 230
ria circa olectionis lonipus dalnintur, pió accommodenlur fulurac

clectioni, prudontor tamen, ne alTectatio rom odiosani ao suspoo-
tam reddal*^
12. a Dir:s. 525
fl05] Pro prima hora, tros modi humilitatis'"'.

Pro .secunda et tertia, eorumdem modorum repetitiones, una
cum instructione seu praeludio, ad electionem bonam faciendam,
cum introduclione ad cognoscendas res eligendas, cui, si Exerci-
tanti profuturum videtur, addi possunt duae lilao tahellae de rj.io
variis mundi statibus ol officiis*", oorumquo porfoctionil)us di-

vorsis.
13. a DiES.
[106] Pro prima et secunda et tertia hora, proponondus est

modus pro bona eloctione facionda, una cum quinqué salutaribus 535
consiliis.quae ad quintum punctum eiusdem modi adhibita sunt,
ut ratiocinatio rectius fíat'*. Simul otiam proponondum est scrip-
tum de tertio olectionis tempore.
In horum omnium considerationc et usquo ad expeditam elec-
tionem, totus hic dies, et etiam amplius, si exercitans voluerit, 540
transigendus est.
[107j Nonnunquam vero a magistro visitandus esf ut, si ten-

tatio aliqua incidons sic postulet. particularibus quibusdam Exor-
citiis excogitatis, tonlationi convoniontibus, iuvari
et praesonti
ac dirigi rectius possit^": quod otiam in universo Exercitiorum 545
tempore, secundum occurrentium tentationum exigontiam, fiori
expedit. Ceterum qui statum oligere nollet, et prima vitae Christi
Exercitia, sicuti ordino superius a dio séptima sunt jiosita. omittere,
Qui nexus intercedat inter meditationes vitae Christi et electionem

De tribu liumilitatis modis in Doc. 20 annot. 146.
" Nescimus de quibus tabellis agat.
Aut te.vtus est corrui)tus aut HolTaeus minus accurate loquitur. Ex
contextu conclunitur hunc « modum pro bona electione esse priorem mo-
dum tertii temporis electionis (n. 178). nifficilius intelligi potest quae sint
illa quinqué salutaria consilia. Fortas.se designare vult posterioreni niodum
tertii temporis (n. 184) ubi quatuor regulae et una annotatio exponuntur
(nn. 184-188), praesertim cum annotatio illa nihil aliud sit quam punctum
sextum primi modi.
«' Quoties visitandus sit is qui se exercet in Doc. 4 annot. 36.
»» De officio riirectoris in Doc. 22-23 annot. 38,
240 BREVIS INSTHUCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA
ac (le Domiiii |)assi()iu' aliisquo Cliristi niysleriis nu'dilari nialk-t,

' luiic vidctur iu(luli»ou(lum esse, sérvala lamen eadem disposi-
lione, ¡)erdiK'l()(|iR' liorum Exercilioriini (em])ore, quoiis(|ue |)er
exercilanlem licebil.
BRÉVIS INSTRUCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA

(probabiliter P. Everardi Mercuriani),
Praefatio.
I. Textus : 1. 12-16. Transeriptio facta a scriba Cu-

Inst. 188, Vi.
riac Gencraliciae S. I., aniiis circiter 1575-1580. 2. Cod. Dornenici

ÍT. 208-222. Transeriptio faeta ultiniis decenniis saec. XVI, omnino
similis n. 1 a (pío penderé videtur. 3. Archiv. Univ. Greg. F. C. 1.000
in folio interieeto numéralo 1. 88 sine titulo. Tantum affert ultimam
partem de perseverantia (nn. 107-118). Seriplum forma synoptica,
in una magna pagina euni pluribus elavibus sen lineis in modum ta-
bellae, in qua, omnia uno aspeetu faeile eonsi)iei possint. 4. Archiv.
Pruv. Tolel n. Í287, 7 bis IT. 52y-72i;.
II. Typis Imphessum MHSI. Exerc. 883-898.
:
III. AucTOREs MHSI. E.verc. 704-765 Rouquette, 400.

:
;
IV. De Auctore Probabilis hnius Documenti auctor videtur

:
dieendus esse P. Everardus Mercurianus K

Ratio potissima eonsistit in testimonio üeputationis ad Directo-
rium reeognoscenduin designatae, quae in margine Irium ])aragra-
phorum Direetorii, id esl nn. 34, 83, 106, nomen P. Mercuriani scri-
psit. Nomen vero ibi appositum semper indicat Direetorium ex quo
locus ille sumptus est.
Nunc vero nn. 34 et 83 Direetorii officialis, ad nn. 96-98 et 75-
78 noslri Documenti perlinenl, et n. 106 ad n. 2 sequentis Doc. 19,
quod ex aliis testibus, Palris Mercuriani esse scimus. Praesertim
vero n. 83 Direetorii olficialis tam manifesté refert non pauca verba
tantum, sed expositionem anqîiorem nostri Documenti in re pecu-
liari, de qua eodem modo nullum aliud Direetorium egit, ut nihil
dubii remanere possil quin ad nostruni Documentum legentem rei-
ciat.
Difficultas oriri polest ex eo quod etiam alia paragraphus nostri
Direetorii (nn. 47-54) ad Direetorium officiale transid, id est ad nn.
69-74, el tamen in inargine horum numerorum non P. Mercuriani no-
men rcfertur, sed verbum « Archivum » seribitur. Hic etiam nullum
dubium oriri polest quin hae paragraphi e nostro Documento de-
pendeant. Agitar enim de methodo ennclelius amplificata, et omnia
nostri Direetorii dictis accommodantur.
» Curriculum vitac Iôliis Mercuriani in Doc. 19 I'raef. annot. 1.

DOC. 18 241
Ex multis quidem aliis locis in (jiiibus hoc nomen " Archivum »
appositum est, scimus eo designan Directoria

S. Ignatii. In nullo vero
eorum quidquam ne similc quidcni invenitur his quae hic- dicuntur.
NuUa ergo alia solutio remanere videtur, nisi errorem scribae inter-
cessisse.
Alias tamen rationes addere liceat, quae hanc opinionem fulciri
videntur.
P. González Dávila una eademque littera B signat tam pa-
ragraphos quae ad hoc Documentum, quain quae ad sequens Doc.
19, cuius auctor certe est P. Mercuriaiuis, perlinent utrumque Docu-;
mentum « incerti auctoris » esse iudicat, elsi roapse alia quoque ex

Sto. Ignatio commisceat. Ac profeclo sequens Documentum appen-
dix seu complementum huius consideran potest.
Praeterea in archivo, ubi, apposita littera B, ut indicavimus, et
aliis adiunctis (cf. Doc. 19 a) servabantur, ambo documenta simul
erant, ut ex numeris constat, et fortasse unum efficiebant. Numerus
enim 367 assignatur ultimae paragrapho Doc. 19 —
quod praecede-
bat —et n. 368 primae paragrapho Doc. 20. Quare maior separatio
Ínter haec dúo Directoria non videtur l'uisse quam Inter singulas unius-
cuisque Directorii paragraphos.
Quodam modo haec roborari fortasse etiam possunt considérala
natura praecipui codicis, in quo utrumque Documentum invenitur,
id est, Inst. 188. Hic enim codex nihil aliud est nisi transcriptio,
facía a scriba Curiae generaliciae, documentorum quorundam, quae
Pater Possevino, eo tempore Secretarius Societatis, servare vo-
lebat. Haec omnia evenerunt cum Praepositus Generalis erat P. Mer-
curianus. Quae vero transcribuntur aut sunt ignoti auctoris aut Sti.
Ignatii, Patris Polanco, eiusdem P. Mercuriani, aut res quae máxime
intersunt ut consuetudines, instructiones, similia. Sequuntur statim
post nostrum Documentum « Ricordi:che Nro. P. Genérale va
dando ai Superiori » ex quo elucet Indoles specialis huius codicis.
Praecedunt, in unum omnia simul cum hoc Directorio coalescen-
tia, litterae S. Ignatii ad P. Miona, Directoria a S. Ignatio scripta
vel P' Vitoria dictata, selecta quaedam ex P. Polanco vel ex alia
.
instructione deprompta.
Similia etiam concludi possint ex dispositione et contexta docu-
menti oratione, quae multo perfectior et perpolitior est quam ce-
tera antea exarata, et refert potius indolem Documentorum quae in
Curia pluribus Patribus in consilium adhibitis conscribebantur.
Quare suspicari licet servari hic adumbrationem Directorii cuiusdam
officialis inCuria paratam. Omnia enim clare, concinne referuntur,
tractantur multae quaestiones quae in nullo alio Directorio agitatae
erant, ut de Exercitiis religiosorum, feminarum, puellarum, et quae
declarationem officialem exigere videbantur. Fortasse ipse Possevino
ea primo conscripsit quaedam enim eum redolent - et postea P.
-
Generalis extremam manum imposuit, ut saepe fit in eiusmodi Docu-

mentis.
• Scimus etiam auctorem huius Documenti Patavium transiisse,
ibique —
ut ipse dicit in n. 117 —
exhortationem de oratione habuisse,
quae omnia in P. Mercurianum convenire possunt. Ipse enim cum
Iti — DiRECTOHIA EXERC'ITIOKUM.

242 BREVIS INSTRUCTIO DE MODO TRADENDl EXERCITIA
Assistens Galliae esset, provincias Gallicas visitavit (1569-1571),

multasque exhortationes fecit. Non vero improbabile videtur etiam
Patres Ítalos, cum domi haberent hunc Patrem in Societate anti-
quiorem, qui ex primis Patribus plora cognoverat et auctoritate mul-
tum valebat, instructionem spiritualem ab eo petere.
Tándem in animadversione Documentorum, quae ad conficien-
dum Directorium officiale adhibita sunt, Directorium P. Mercuriani
titulo « Everardi instructiones » insignitur. Nostro autem documento
titulus similis « Brevis
: instructio » apponitur immo codex Inst - ;
188 antiquitus inscribebatur « Instructiones ».

:
V. Ratio editionis Edimus textum 1 (I), indicantes variatio-

:
nes, quae manifesta menda ignari scribae non sint, textus 2 (D) 4
(T) et in ultima parte omnes variationes textus 3 (G).
Cum vero in quatuor codicibus non pauca menda irrepserint
eo quod signa compendiarla saepe non recte fuerint lecta ex quo —
concludi videtur tria manuscripta penderé a tertio (G), omnium an-
tiquissimo, vel quatuor ab alio, facto a scriba qui male autographum
legit —
in textu quidem corrigimus menda —
ut iam fecit P. Codina
— in critico autem apparatu indicamus quomodo códices verba,
seribant.
Textus.
[12r] De modo tradendi exercitia spiritualia brevis instruc-

tio, MAGNA EX PARTE SUMPTA EX IPSO LIBRO ExERCITIORUM,
CAPITA DUMTAXAT ATTINGENDO PRO US QUI DARE DEBENT
EXERCITIA.
5 [1] Primo agemus de excellentia seu dignitate, utilitate ac

necessitate spiritualium. 2." Quid sint hec
horum Exercitiorum
Exercitia spiritualia et quas partes habeant. 3." Quibus personis,
et que Exercitia, quibus personis. 4.» De modo dandi ipsamet
exercitia. 5." Siopus fuerit, brevi decursu per omnia et singula
10 Exercitia progrediemur, aliqua quilíusdam locis annotando.
Excellentia seu dignitas, utilitas et necessitas.
[2] 1. Sunt primi inslitutoris nostrae reiigionis, cuius vitam

et praecepta sequi ct imitari oportet.
[3] 2. Christus ipse eademmet Exercitia dedit Patri nostro
15 Ignatio, et eodem ordine et modo plus minus quo scripta sunt.
Atque haec est causa cur tantam vim et efíicaciam habeant, quia
sunt Christi etc.
10 progrediamus codd. ii 12 institutores cnd4.

DOC. 18 - NN. 1-G 243
[I] 3. Uii.do siml similia in hac ro magna i>x i)arLo sacris

lileris Nam ut illao lectae simplicilor non ila movent ac si consi-
(leranlur et j)eri)enduntur siinl i)lena mysLeriis, ila haec Exer- 20
citia lecta tanlum videntur quideni hona csse prccepta, lamen
non ita movent al facta tiim niaxiinam liaheul vim el eflicaciam
;
ad conversionem animarum v[ friieliim spirilualem, iiL experien-

tia ostendil ^
Qiiare liec Exercilia non sunl vulgo Iradenda iit leganlur, 25
[5]
sed, si qiiis pelat, hortaudus eril ni piius racial, si quidem ex lec-
tione parum fruclus capiet, el ex parle impediel fruclum, si
velit ea faceré postea.

[6] Et exeussa sunl, ul nostri sohim, qui daré del)enl, ulanUir,
non ut aliis denliir exeussa, ut admonel etiam epistola preíixa 30
eisdem Exercitiis Forív aulem j)erfecto alicui viro et in oralione
19 ac síc codd. ; fortassc Icgrnduiii at ||

20 pcrpcndautur codd. || 29 exeussa] ex
caussa T
'
In liiiiic lociim Gz. Dávila Doc. .'íl n. 20 haec amiotat : « Quod Chri-
stus (leck'i it ¡ilo ordine P. N. Ignatio líxercitia, et quod ea valde similia sint
divinis Mi iptuiis etc., tollereni omniiio iie aliqui cogantur in nostris deside-
rare inodestiain in earuni rerum commendatione ». Illa quidem - et quae sta-
tim sequuntur - Nadal in sua Adhortatione sexta repetit, sed cautius lo-
quitur. Ait enitn : auctor V. Ignatius l)ei bcnelicio atque instinctu » MHSI.
«
Epp. Níidiil, IV, ()()(). la Seholiís tanicn audactius loquitur : « Haec sunt Exer-
citia, quae Doniinus tune i)rinuim ins])iravit >. Siiwlia ad Const. Parte VII
cap. 8 p. l.">4. Coinniissio Dcputalionis ad I )irec toruni conscribcndum iudicat
librum essc tantuni Patribus, n(ni scliolasticis iesuilis dandum, Doc. 11 n.
Quae in Instructione postremo loco dicuntur, etsi obscurius, indicata iam

fuerant ab eodem Nadal in líxhortatione haliita in llispania anno 1554.
Cf. Doc. 7 nn. 2-3.
- Nadal quoties de Exercitiis locutus cst, toties fere de hac etiam vi,
seu « efficacia », ut ipse scribit, tractavit. Testimonia Nadal et aliorum aucto-

rum, qui de hac re egerunt in Doc. 5 aiuiot. 7.
•>
Epistola haec ¡nvcnitur typis imjjressa in MUSI, l-^xcrc. 218-219. Quae
ab auctore hic indicantur, usu priscae Societatis confirmantur. S. Ignatius
paucissimis concessil librum |)cnes se habere, etiam postquam hic editus est.
Cf. Ipahraguiriu:, Historia 1, 157-lfiI. .Mikó Doc. 22-23 n. (íl dicit posse
librum communicari cum externis qui Exercitia feccrunt, ut postea ipsi se exer-
cere valeant. Contrarium fere in n. 150 eiusdem Directorii indicatur. Doc.
42 seu deputati ad Directorium officiale componendum, ¡iiterroganti Pi . Theo
BOLSKi Doc. 3(5 n. 8 responderunt librum exscribendum concedí posse «cum
prudcntia et paucis ». In Doc. 33, 34, n. 74 dicebatur posse communicari li-
brum, fmitis Exercitiis, si iiqui exercentur id cuperent et eo bene usuri vidercn-

244 BHEVIS INSTRUCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA
multum versato, dari possent, ut ipse legeret, presertim amico, et

docendo eum quae essent \
[7] 4. Per haec Exercitia X primi Paires nostrae Societatis
35 ad Christum et Societatem a P. Ignatio aducti, et per hos innu-

meri alii * [12v].
[8] 5. Hodie, ubiciinque istorum Exercitiorum viget usus,
magniis apparet fructus in populo et in nostris. Plurima centena

hominum, ne dieam milliaria, per hec Exercitia ingressa sunt
40 alias religiones, pliirimi etiam nostram religionem plurima etiam ;
hominum centena vitam recte instituerunt vel in melius eam mu-

tarunt ex iis, qui in seculo remanserunt
[9] 6. Sunt a Pontífice approbata, precedente examinatione
eorum, ut constat in bulla' approbationis prefixa quare tutis- :
45 sima sunt et certissima*.

7. Est etiam in eadem bulla Pontificis luculentum te-
^'^
[10]
stimonium de his Exercitiis esse plena pietate et sanctitate, et :
preterea, quod plus adhuc utilitatem et excellentiam ostendit,
41 recte om. T
tur. In Doc. vero 44 n. 74 additum est hoc faciendum esse « cum delectu et
spe fructus nec siiie facúltate f)roviiicialis ». Infra hoc Doc. 18 n. 53 indicatur
posse religiosis, finitis Exercitiis, librum tradi. GZ. Dávilla Doc. 31 n. 24

annotata librum rarissime danduni esse et iis taiituni qui Exercitia accuratis-
sime fecerunt.
'
Apud Ipakrauuikhe, Historia, 1 157-lül invenics nomina eorum qui-
bus S. Ignatius Exercitiorum librum concesserat habere et legere.

» Similibus verbis repetit haec Xaual in Exhorlatione sexta (MHSI.
Epp. Nadal, IV, ()títí-6ti7) et in Scholiis ad Constitutiones Parte \ll cap. 4
p. 154. Cf. etiam Polanco Doc. 20 n. 2 et GZ. Dávila Doc. 31 n. 44.
' Duobus locis Pi8. Nadal, in annot. praecedenti memoratis, etiam haec
repetuntur. N'ide etiam rallones statisticas eorum qui in alias religiones post
Exercitia sunt ingressi, apud Iparraguirre, Historia 1 pp. 224-225 et prae-
sertim pp. 2'.)7-29;s.
'
Ule et paulo post desigual Breve « Pastoralis officii » ;}1 iulii 1548.
Textus apud .Marí.n, Si>iritiialia Exercitia pp. 11-15.

» Haec quoque libenter repetebal I'. Xadal. Ilistoriam approbationis
breviter memoriae mandavit ipse in Sclioliis p. 151. Cf. etiam Exhortationem
VI (EN. 1\', (iCCi) . Apologiam anni
aucloritate ai)ostolica certior f;\cta est ».
1564 (EN I\ ,
l.')7-ir)S); .\|)ol()giam jiro ab romana I'xercitiis «tota Exercitia
Ecclesia pn)i)..ta (I-;X. IV, 812) et in eadem A|.olog¡a (EN. IV, 822-823);
ExhortatioiH's (luartain et octavam quas auno Ifilil c:onimbricae habuit.
(NicoLAU, Pláticas espirituales pp. 70, 112). Ktiam Doc. 33, 34, 43 n. 6 ap-
probationem Pauli III memorant.
DOC. 18 - NN. 6-12 215
hortatur ipse pontifex omnes Christi lideles, iit in eis se velint

cxercere etc. Ita ad verbum, si placet'. 50
[11] 8. Necessarium est itaque, uL nostri non solum in eis

sint exercitati, quod est primum ac máxime necessarium, sed
etiam ea daré sciant, cum sint propria ac potissima arma Socie-
tatis >«.
[2«] Quid sint exekcitia spiritualia. 55
[12] '"«Nomine spiritualium Exercitiorum intelligitur modus

quilibet examinandi propriam conscientiam ítem meditandi, con- ;
templandi, orandi secundum mentem et vocem ac postremo ;
alias quascunque » et iisqiie « spiritualia » " ut in prima annota-

tione Exercitiorum. Cape, vide et transcribe ad verbum. 60
Ut uno ergo verbo dicamus, spiritualia Exercitia sunt omnis
mentis nostrae actio erga Deum, sive intellectu Deum cognoscere
et que ad Deum attincnt, sive volúntate Deum amare et aliis
divinis aflectibus affici, sive sensum et appetitum ac Corpus com-
primere et subiugare propter Deum, sive demum operare propter 65
Deum. Est itaque spirituale Exercitium actio spiritualis mentis
nostrae propter Deum, et quidem non momentaneum tantum,
sed actio assidua, ut Exercitii nomcn merere possit.
68 mereri nomen T \
pot€Bt codd.
» Cf. ipsum textum Brevis « Pastoralis Officü » » pietate ac sancti- : . . .
late plena, et ad aediflcationem et spiritualem profectum fldelíum valde uti-

Ha et salubria .,
. borlantes plurimum in Domino omnes et singulos utrius-
que sexus Cbristi fldeles ubilibet constitutos, ut . . . uti et ilJius instruí devote
velint Marín. Spirilitaliu l-:.i-rrciíia pp. 12, 13.
-
"> tlaec etiam in suis visitationibus I'. Nadal urgebat. Cf. Doc. 7 nn. 11
12, 30, 37, 41, EN. IV, 669. Exercitia esse arma Societatis, ipse S. Ignatius in
Constitutionibus afflrmat P. IV cap. 8 n. 5 [n. 408| et alii auctores saepe re-
petunt. Nadal dictum S. Ignatii in memoriam revocat « Máxima arma solebat :
|S. Ignatius] . . . praedicare » EN. IV, 669 « armorum genus spiritua-

:
lium » Scholia p. 153. Polanco Doc. 20 n. 2 dicit « haec arma spiritualia velut
propria, et singulari Dei dono nostrae Societatis ad animarum singularem pro-
fectum concessa ». Doc. 33, 34, 43 n. 1 appellant ea « instrumenta data a Deo
ad Soeietatem et n. 9 esse praeclarum quoddam donum munus
», -
ac a Deo
datum Societati nostrae ».
" Virgulis includimus quae ex prima aunotatione Exercitiorum (n. 1)

sunt desumpta.
;
246 BREVIS INSTHUCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA
DlVISIO SEU PARTITIO EXERCITIORUM.

70 QUAS HABENT PARTES HAEC EXERCITIA SPIRITUALIA.
[13] 1. Dividuntur in tres ])arles Exorcitia spiritualia :
in partem seu viam purgativam, illiiininativam, jjerfectivam "

cuius divisionis fit mentio in aliquibus locis Exercitiorum que
etiam antiqua est divisio doctorum el perfectorum virorum spi-
75 ritualium, ac D. et[iam] Dionisii De coelesti et De ecclesiastica Hye-
rarchid, omues actas hyerarchico-s in hos dividenlis : purgare, 11-
liuTiinare, perficere
[14] 2. Sic autem intelligitur, si quis forte non intelligit
quae haec sint : in anima nostra spiritualia mala sunt, vel errores
80 in inlellectu, vel ])eccala in voliiutale cum pravis habitibus, af-
fectibus, im])erfectionibus. Cum haec ergo mala amoventur, pur-
gari anima seu mens nostra dicitur ; errores mentis ])er catechis-
mum auferuntur, ut cum quis haereticum vel infidelem a suis
erroribus liberaret, de qua i)arte jjurgationis in his Exercitiis non
85 tantum, postquam quis
agitur, quia pro catholicis sunt conscri])ta
iam credit ; quam auferuntur
altera pars purgationis est ea, per
peccata et illi pravi habitus et alTectus mentis, et haec traditur
et continetur in prima hebdómada istorum Exercitiorum, que tota
tendit ad extirpanda haec peccata inducens primum examen
79 sint —
sunt sinl spiridialia mala ín anima nostra sunt T
I 86 pars o»i. T || ||
88 et continetur dd. snl np. in marg. alia man,, Seq. pura 59i;-60v et iterum rep.
et continentur /. 6 Ir T
" Reliqui omnes auctores Societatis lesu saeciili X\ I. ([iios vidimus,

Nadal non excepto, hanc viam non « perfectivam » sicut cniii S. Honaven- —
tura iam ai)iiellavcrat (Cf. De Triplici i'id cap. Kú. Qiiaiarclii \ 3), ex 1
quo fortassf iiostcr aiutor |)Ciuk't st'<l imitivain xocaiil. l'nuni tantum » »
DocuiiR'iitum iiiviMÜimis in quo hace vox ad liaiic viam iiulicandam a(lliil)e-

tur (|U()(I dicitur Sommario del modo d'onirc camilo daiili l':ssfrcilii del A'ro.
:
Sanio Padre al) auctore ignotii. discipulo, ut videlur, l'atris Ceccotti, exeunte
sai'culo W'l vi'l iiKHUite saec. W'Il scriptuni. lu eo sernio est de vía « |)crfet-
tiva o sia unitiva » Arclüv. Viiiv. Cre;/. F. C. n. 1701 f. '¿'.íp. De triijus viis lo-
([uuntur ctiani ('•'/.. I)á\ila Doc. 31 u. 21 ; ('.()iU)i;si;s Doc. 32 un. íll, 92, 149 ;
l>i;nKVUA Doc. 10 n. ; IUh\ 33, 31, 1,3, n. 253, et e()i)i()siu.s iii nu. 272-279
et (íacli.midi, liarum \iaruni eximius defensor, Doc. It n. 1.
" tantum diserte de liac divisione locpiuntur, el tune

l'.xercilia seniel
cpiidem de vita '
non de « via - purgativa el ¡Iluminativa (ii. 10).
» »
l's. DioNYSii, De Hierarchia eaelesli ca]). 3, l'Ci. 3, 1(15.

' '
'' De line primae liebdomadae

in Doc-, 2(i annot. 27.
DOC. 18 - NN. 13-17 247
et confessionom generalem, cogailionom peccatorum el gravita- ;)0
lis eorum el penas peccatorum.

[15] 3. ablatis errorihiis ab intellectii et pec-
lam deinde,
catis, primo ul intelleclus illuminetur [13r], ut scilicet
superest
cognoscat Deum et que ad Deum altinent, divina scilicet, nec
non se ipsum et rerum humanarum vanitatem et vililatem nam ;
95
voluntas non tendil in incognilum El liaec est secunda pars dicta ;
illuminationis. que incipil tradi in secunda hebdómada Exerci-

liorum. in qua incipil meditari vitam Chrisli, incarnationem, nali-
vitalem etc. usque ad {)assionem, et datur praelerea cognilio
;
vilitalis nostrae et rerum omnium huius vitae et huius mundi. el 100
excitatur ut Christum ducem suum et eius vexillum sequatur, el

oslenditur, non solum quis sit status et bona via, sed que etiam
perfecta, ut eam, si Dominus vocaverit, eligat. Et facía electione
status et vitae huius, fmitur hebdómada secunda »*.
[16]
^" 4. Sequitur deinde ut, sic iam illuminato intellectu, i"5
facía hac electione. perficiatur voluntas, et tantum in virtutibus

crescat, usque ad charitalem etiam perfectam, in qua esl ultimum
perfectionis. Atque ila perficitur aliquis, cum in humilitale crescil
magis, ac magis fil humilis crescil in palientia, in obedientia, in
;
fortitudine et in ómnibus virtutibus, et tándem in fide, spe el no

charitate huic perfectioni attendit ^\
Quarta hebdómada postrema, que tota posita esl in inílam-
mando divino amore, ita incipil a meditatione resurrectionis usque
ad fmem vitae et mysleriorum Christi »«, el dalur deinde Exerci-
tium amoris Dei et regulae altiores discretionis spiriluum, et modus 115
orandi. Puto autem ad hanc
partem spectare quoque proficiendi
precedentem hebdomadam lerliam, que tola est de passione
Domini el amore, et omnes augenlur virtules, et vivum ibi om-
nium virtutum et omnis perfectionis exemplar ponitur Chrislus
Redemptor noster in cruce i'. '20
[17] 5. Tándem perfectus quis factus, egredilur ul alios
í)ó vilitatem] utilitatem codd. || 99 etc. om. T II 100 nostrae] naturae T
" De fine et natura secuiidae hebdomadae in Doc. 31 annot. 137.

" Haec omnia in mente auctoris intellifjiintur [iroecipiie de tertia hebdó-
mada, de qua praeter ea quae dicunlur shiliu). \ í(R' I'olanco IJoc. 20 n. 41 ;
NicoLAi Doc. 21 n. 12;GZ. Dávila Doc. ,il n. 52, 157; Cordeses Doc. 32,
n. 93 ; Doc. 33, ¿4, 43 n. 240.
De quarta hebdómada vide statim n. 18 ; Fola.nco Doc. 20 n. 18 ; GZ
DÁVILA Doc. 31 n. ,52 et n. 171 ; Doc. 33, 34, 43 n. 253.
" De tertia hebdómada vide supra annot. 17.
248 BREMS INSTRI CTIO DE MODO THADENDI EXERCITIA
perficial, ut scilicol iiivet proximum, atqiio ita in tine Exercitiorum

quaedam etiam regiilac ponuntiir ad consenticnduni cum ortodoxa
Ecclesia et mentf et verbo, et presertim nostra etate, ad pugnan-
^-^ dum diámetro adversas nostri temporis hereses
e
[18] 6. Sed tándem animadvertendum est, has tres partes
non ita separari ab invicem, quin aliqua etiam ex parte miscean-

tur. Nam quo tempore purgantur a ])eccatis, quod fit in prima
hebdómada, etiam aliqiio paeto illuminantur, videlicet in cogni-
tione peocatorum et siii cognitione et iustitiae Dei et aliquo etiam ;
modo perficiuntur in augmento virtutiim, vel acqiiisitione earum

vitiis siiis praesertim contrariarum, et contritione peccatorum
propter Denm
ex Dei amore. Et similiter, cum illuminantur in
quo incipitur secunda hebdómada, etiam
Christi cognitione ac Dei,
135 peccatorum purgandorum habetur cura semper enim quasi si- ;
nister oculus tenditur eo, ut que sint maneantve peccata, auferan-

tur : et ideo examen conscientiae semper relinquitur ; similiter ad
perfectionem contenditur in augmento virtutum amoris Dei. et
Et tándem, cum postremo perfectioni attenditur. scilicet amoris
Dei et aliarum virtutum, tum etiam máxime illuminantur in Dei
ac divinarum rerum cognitione, et aliqua semper mancnt pec-
cata, affectus vel imperfectiones, que purgare et extirpare opor-
teat. Tamen verum hoc est, in prima parte precipuam curam et
primam esse purgationis, extirpandorum scilicet peccatorum, et
i'*^
primo ac per se in prima hebdómada deinde illuminationis potis- ;
simum, tertio perfectionis
[19] [3"] QUAE EXERCITIA QUIBUS PERSONLS DANDA " ; AC

PRIMO SI SIT RUDIS ET ILLITERATUS HAEC ET HOC ORDINE.
[20] Primo. Datur particulare examen ; forte etiam fundamen-
150 tum^^ [\3v].
134 quo] Quoil codd. || 136 maneantur codd. || 143 vero rodd. \] 144 purgationis
om. T 147 ac] et T
II ll 148 si —
nulis om. T
De reguüs ad seiitiemium cuni lícclesi;i in üoc. 20 aiiiiot. 207.

luí quae liaec (IZ. Dávila Doc. 'M m. 21 nniniadvert 11 : « Placeiil
quideiii illa, (|u;U' do divisioiu' l^xeix-itioniin secunduiii tripliceni viam, pur-
gativam, illiiniinalivam id iiiiitivam traduntur, quae conscntaiica máxime
suiit iis, (|iiai' P; X. It;natius in annotalionihus docuit, distinctius tamen et
copiosius liacc cxplicanda sunt, ut nostri, instructi magis, accederé possinl
ad Exercitia tradenda .
De vario genero corum qui se exercent in Doc. 17 annol. 1.
" De Kxercitiis rudium et illitcratorum in Doc. 17 annot. 2.
^' De |)rincipio et fundamento in Doc. annot. 48. I

DOC. 18 - NN. 17-27 249
Genéralo examen ad iíeaeraleni conressioneiii.

[21] 2."
Modiis qiiolidie exaiiiiiumdi eoiiscieiitiain.
[22] 3."
[23] 4." Modus oraudi mane per liore diiiiidiiiin ex praecep-
lorum Dei et peccalorum mortaliuin consideralione.
[24] 5.» Primus orandi modus, qiii est eirca fmem Exercitio- 155
rum est onim ille proprius pro rudihus et illiteratis
;
Poterit
postea adiungi meditatio passionis Chrisli siimendo eius praeci-
pua quedam mysteria, sudoris sanguinis, ílaoollationis, corona-
lionis, ferenl¡[s] crucem, criicifixionis, deposilionis in uln.is Vir-
ginis, et se])iiUiire 2«
; ve! meditalio (piiiideeim misterioriim rosa- KiO
rii Item iioc medio tempore jiossent dari, aiil diei verl)0 teniis,
aliqua ex annotationibus, que ad illam s|)ectanL
[25] 6. Octavo quoque die coníiteatiir, el communicet saltem
quindécimo, et detur ei modus bene confitendi el comunicandi
[26] 7. Exponenda eis erunt singula precepla Dei alque Ec- 165
clesiae, mortalia peccata, quinqué sensus el opera nüserieordie,

tres animae polenliae, idque tuni singulatim exponenda, eum
singula seorsini niedilanlur.
[27] 8. Tándem
ipse, dimissus, hoc vilae genus sequelur, si
manserit Ul mane per mediam horam orel de iis diclis.
in seculo. ivo
2." Examen genérale facial, ve) ante vel post prandium, el posl
cenam. 3." Ut communicet et confiteatur singulis octo diehus.
Poterit etiam ])raescribi, preter haec, aliqua oratio vocalis, aut
corona
157-158 praecipual pritK-ipia codd. || 16] pofísuiit T il 173 persoi-ibi codd.
-'-
Saei)e ab aliis auctoribus liic- piiimis modus orandi (iiii. 238-24;{) coni-
iiifiidatur, el quidem non tanUini ruilibus sed ómnibus, (^f. i>oc. 2 n. 5 ; Doc.
3 n. 14 ; i'oLANCo Doc. 20 nn. 10, 101-105 ; Miiu) Doc. 22-23 nn. 4, 129-132 ;
GZ. UÁviLA Doc. 31 nn. 173, 174 (Iordksks Doc. ,32 nn. 5, 15(), 157 Doc.
;
;
33,34,43 nn. 257-203; Gagliardi Doc. 15 n. (i. Iloc eodem Doc. 18 n. 58 liic
modus coadiutoribus commcndatur. Hlondo Doc. 28 n. 29 Quadiía.ntini ;
Doc. 35 n. 44, lo(¡uuntur de hoc modo orandi icsuilis accommodato.

" De passione Christi in Doc. 11 annot. 19.
-' De rosario in Doc. 17 annot. 51.
De communione in Kxercitiis iii Doc. 17 ainiot. 7.

-» Corona in houorem IBeatae .Mariac \ irt;inis, (juam rosarium
vocanl.
Vide Doc. 17 annot. 51. Xormae ampliores de perseverantia, infra in hoc Doc.
18 aimot. 92.
250 BREVIS INSTRUCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA
175 [28] Si sit imbecillus seu valetudinarius et de guo parum

FRUCTUS SPERAMUS, HOC ORDINE DABUNTUR.
[29] 1. Aliqiia ex dictis leviorihus Exercitiis primae hebdoma-
dae, quousque facial confessioncm peccatorum.

[30] 3. Postea nonnulla conscientiae examina.
[31] 3. Daré metiiodum confessionis et ut frequenter commu-
nicet.
[32] 4. Non est ])rogrediendum cuni illis ad electionem, pre-

scrtim cum alii sint tune exercendi, cum quibus maior fructus
.s])eratiir. Si lamen hic imbeccillis vel valeludinariiis essel doclus,
1«5 vel in oralione menlali qiiovis modo fuissel exercilatus, possemus
ei daré omnia Exercilia ])rimae hebdomadae cum aliquibus medi-
lalionibus vitae Christi.
[33] Si SIT INGENIOSUS VEL LITERATOS,

TAMEN OCCUPATUS NEGOCIIS PUBLICIS VEL ALUS CONVENIENTIBUS,
190 UT lUDEX, PATER FAMILIAS ^°
[34] 1. Impetrabimus ab eo sallem horam cum dimidia quo-

lidie Dabimus ex annolalionibus aliquot ex iis, que altinenl
ad eum, qui fácil Exercilia, ul ea videal el considerel.
[35] 2. Fundamenlum per horam duobus diebus aul tribus,
195 el ul ad ])raxim conetur deducere, ul omnia agal propter ilhim
finem ullinium, et ea que ad illum conducunt, non alia el hoc ;
proposilum innovet in initio sallem praecipuarum aclionum

[36] 3. Examen parliculare per mediam horam.
[37] 4. Examen genérale cum modo confitendi et sumendi
200 sanclissimum sacramenlum ; ul confiteatur generaliler [14r].
[38] 5. Mane postea per Iriduum spatio unius hore, dabit
meditationem primam de triplici peccalo, secundum tres animi
18() ci om. T II 195 praxiiu] proximuni rodd.
^" De líxertitiis eoruni (]iii aliis ()ci u|)at ionihiis siint distenti in Doc.
17 aiinot. 4.
" De vario niodo distriljueiuli lempus diei al) iis qui exercentur in Doc.
17 annot. 18.
" De Principio et fundamento in Doc. i annol. 18.
Hoc fit |)er orationeni praeparatorian!, quac ómnibus meditalionibus
praecedere deliel (n. Kl) de qua in Doc. 34 annot. 9.
DOC. 18 - NN. 28-17 251
poU'iitias prima (lie de primo i)eecalü

;
2-' de seeundo ])ee- ;
cato 3* de 3", ut in j)rimo Exercilio primae iiehdomadae

;
[39] 6. Per tres alios dies, eadem hora, seeuiuia de poenis 205
qiiae peccatis responden!, seilieel de inferno, cum altero Exerci-
lio de peccatorum gravitale el j)oena.
[40] Item postea de morte, indicio similiter ^\
7.
Dictandae illi erunt intra harum medilalionum lem-

[11] 8.
l)ns decem additiones primae hel)domade ad Exercilia melius 2lo
ai,'enda snnt enim in eis o])tima consilia ad recle medilandiim
;
[12] 9. Ohservahitnr eatlem ra lio circa misteria Domini nostri

lesn Christi, quamvis fortasse postea, cuni sil paulo cxercilalior,
])osset una die meditari altero medilalioneni repeleré, cum Exer-
;
citio quinqué sensuuni. 215
[43] Si sit ingeniosus vel etiam literatus et negociis líber

et fructum optat ex exercitiis, quem potest maximum.
[44] 1. Tradenda sunt illi omnia Exercitia eodem ordine, quo

procedunt.
[45] 2. Et quidem scril)i rerum capita, ne excidant e memoria, 220
expedit ^^
[46] 3. De modo aulem dandi singula Exercitia tum istis
tum aliis, mox dicetur.
Si sit rkligiosus alterius quam nostrae relkíioxis
[47] 1. Si hic religiosas non esl mentali oralioni deditus, 225

eadem eius est ratio, que alterius cuiusvis secularis ex iis, que
diximus 39.
208 morte add. <le T ll 214 possit T
•*<
Hic supponitur ratio tradeiuli siiigula l-.xcieitia primae licljdoinadac
sei)araUni. CA. Doc. 2 aiinot. :i.
De meditatioiie niortis iii Doc. ;} aniiot. 11. de medilatioiie iudicii

¡11 Doc. 20 bis aiiiiot. (5.
De addilioiiibus tradeudis in Doc. 3 aimot. 2.

De scribeiidis iiieditatioiiis piiiulis in Doc. '.i annot. 0.
De líxercitiis religiosoruni cf. Doc. 12 n. 21 ; De l-'.\in Doc. 24 n. I.t;
.NicoL.M Doc. 21 nii. l.S, 'M ; Doc. .{3, .'^4, l.'{ nn. ()9-7.') et quae annotat Doc. II
n. 12. De religiosis (]ui l^xercilia lenipore Sti. Ignalii fecerunt cf. Ii>.\HK.\(;rii(RE,
Historia 1, 31S.
Hcicit auclor ad ea (juac dixit in nn. .{ü et 13. in lunii' locuni liaec an-
notat i:).\vii,.\ Doc. .31 n. 22: Corrlgereni cpiac hic dicinitnr de in.sti-
[18] 2. Si vero i'st mentali orationi dediliis, lunc qiiidem

primam helxloniadam. in qua de purgatione peccatorum agitur,
'^ST breviter polerinuis peieurrere, et in modo meditandi totam Christi
vitam diligentius inhaerere.
[49] 3. Datis etiam ómnibus aliis Exercitiis ordine, cum ad-
ditionibiis et regulis discretionis spirituum, et amoris Del tándem
Exercitio, nec non altero l)eatitudinis, quamvis hoc non sit in libro
Exercitioruni
[50] 1. Item secundus orandi modus ei indicandus, ut cum
postquam in vita Christi et eius mysteriis fuerit diligentissime
si voluerit, in eo se exereeat, aecijjiendo orationem do-
versal US,
minieam, salutationem angelieam, i)salmum aliquem, vel cántica,
240 vel evangelium, vel quippiam aliud, quod ea ratione meditetur*'.
[51] 5. Item non daré electionem status, nam posset tur-
bari. sed tamen docere ea omnia, que de electione dicuntur, ut

ipse legat et sciat quo pacto fieri debet ai) eis, qui non habent
firmum et immutal)ilem vitae statum
245 [521 Posset dari electio inter duas virtutes vel inler 2""
et lertium gradum luimilitatis ex lril)us cpii in secunda hebdó-
mada in quadam meditatione ponuntur", vel quid mallet :
233 tándem om. T 234 altera («Ai. l|

|
hiv codd. }\ 236 cum om. T II 241 potest
T II 246 secunda] prima T
tuendis leligiosis, niiin, etsi ii alic)ii;iiulü orationi ineiitaii detliti non sint, alia
tamen ratione et peruliari modo, cjuam sacculares, instituendi et tractandi-

sunt «.
De addendis inedital ioiiibus, <|uae in liltro i^xereilioruni non inveniun-

lur in I )(n'. 2.1 aiinol. !.
" De seeundo modo orandi \'ni.\\c.n Doc. '20 n. ; Nicol.m Doc. 21

n. 14 : Minó Doe. 22-2:i ii. 12;i (.;/.. l)Ávii,\ I)(H'. ; :U n. 170 ; Doc. 27 n. 5 ;
Doc. :VA, :U. 1:í nn. 2(;i-2(i(i. (,\<iii\Hi)i Dor. 10 n. 7.
\ ide casns in (|uil)ns electiones proiioni non debent, vel saltem mclius
est ut non proponant nr. in Doc. A'A. M, Ki, nn. 7.'i, NI, iS4, 9() et praesertini
n. ltii)-17H. Ilaec Doc. nn. 11!), XiS simnl ac 1>. Poi.anco Doc. 20 n. 92
aflirmaiil et iani lis (]n¡ clcclionem non l'acinnt. posse exponi meditationes de
refino ( h isli i t de dnohns \ex!llis et in n. 2,'{!S cum Pol.\.\c.() Doc. 20 n.
92 a'iinnjíit eliam iis posse proponi praelndinm clectionis. De non propo-

nenda electione iesuitis in Doc. l(i annol. 21.
" (.1. (piar (./.. I)\\ii,\ Doc. .11 ii, 2:5 annolat : .Non proharem moduni
eligendi, «pii in nciôtiornni Iraclatione el dcliberatione valdc commendandus
est, at inter dnas xirlnles, ant inler dnos i<radiis liumjlitatis, tantuni consul-
tationis adhiberi non consulerem «.
noc. 18 - NN. 18-58 253
dissolvi et esse cuín Christo"'''^ au inanon' diiilius ct Clirislo

serviré, vel quid aliud simile.
[53] 6. Finitis Exercitiis comniunicari poteril liher Excr- 250
citiorum, ut ipse legal, et, se ipsum exercrns, proliciat
[51] 7. Item ultimo, cum in leclioiu' libri Exercitiorum ali-
quantulum sil ])rowressus, docere modum dandi aliis I^xercitia [Mí;]
[55] Si sit religiosi's nosthae Soc.ietatis Iesu".
[56] Aut sunt novitii aut antiquiores ; et hi quidem coad- 255

iutores temporales et qui ])arum valeant ingenio, vel alii inge-
niosiores el doctiores, et ([ui seinel fecerunl sallem primam heh-
domadani aut qui non i'ecerunt, cliani si diutius manserunl in
Societale el multum in oratione el devotione profecerunt, de qui-
biis singulis dicamus. 260
[57] Si sint ergo novilii, cum primum Societatem ingrediun-

tur, et valeant ingenio ac lileris, et vires eis suppetant, omnia,
si fieri posset, Exercitia eodem ordine
autem, primam saltem ; sin
hebdomadam et initium secundae, exerceudo eos in modo me-
(litandi vitam Christi cum aliquil)us presertim mvsteriis vitae 265
(".hristi precipuis".
[58] Si sinl coadiutores
lemporales qui valeant ingenio,
forte prima hebdómada deinde jjrimus orandi modus^", expli-
et
cando eis praecepla et peccata singulatim, quotidie 3. Deinde Exer-
citiimi vexilloriim, nalivitalis, pastonim, resurrectionis, assump- 270
250 communicare codd. 11 258 manserunt diutius, írans/í. T ii

263 ordiup siíp/jíeH-
(luin faciant || 268 modus supplendum dari potest
"l)i8 Phii. 1, 23.

" De tradendo Exercitiorum libro, supra in hoc Doc. 18 annol. 3. Gz.
OÁviLA Doc. 31 n. 24 haec animadvertit : « Rarissime Jiber Exercitiorum com-
municari tantum qui iam Exercitia omnia spiritualia exactissime
debe.t, et iis
fecerint, et eo libro ad inaiorem profectuni iili jjosse viderentur ».

" Vide quae Gz. Dávtla Doc. 31 ii. 25 de tota liac paragrapho obser-
va! : «A numero 428 usque ad 133 omittendü censereni, quae de institueiidis
nostris in Exercitiis spiritualibus traduntur, ea potius ad constilutiones et
regulas matîstri novitiorum remitterem iesuitae Exercitia tem- ». Quo modo
pore Sti. Ignatii facerent vide Iparraguirre, Historia, 2 cap. 8-10
pp. 257-348.
" De Exercitiis noviciorum apud Iparraguirre, Historia, 2, pp, 265-284.
De primo modo orandi in hoc Doc. 18 annot. 25.
25 1 BRKVIS INSTRUCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA
tionis, Heatao Virginis el coronalionis eiiis vel quidem mysterio-

rum rosarii^", quae fernie siiiil hace eadeni.
Si vero siul riuliores coadiiilores, iil de riidi()ril)iis dietiim
est^^
275 [59] "1 Si omnia Exercitia, tune ipsi ex
noslri feeerunl semel
se leganl libnini Kxoreitiorum, el eonsiderent et faciant
ii)sum
ipsi, el inde sumaiil quod ipsis ])rodest ^" el discanl preterea daré
Exercitia
[(iOj "2 s¡ noslri fecerunt tantiim primani hel)domadam, pre-
280 sertim si modiis vidctiir conveniens, quem diximus
sint devoti, iis
religiosoriim esse, qui profeeerant in spiritu, et orationi mentali

erant dediti ita ut prima hel)doinada l)reviler ahsolvatur, et
:
secunda aut tertia die confiteatur generaliter ah ultima confes-

sione generali ante facta. Deinde, absoluta prima hebdómada, in
285 meditatione vitae Christi, multuin ])roíiciat, et diligenter cxer-
ceatur et caetera, quae dicta sunl de illis religiosis.
[61] Si nostri sed tamen in spiritu
non fecerunt Exercitia
profecerunt, ut aliquis qui diutius si presertim sit in Societate,
non sint firmo corpore ut legant ipsi et eonsiderent, ut inde pro-
;
290 íiciant et ea meditentur, sed tamen utantur alicuius opera in iis

experti, qui eos dirigat
[62] Si sunt pueri
[63] lamvero, si sunt pueri, hoc est a séptimo anno usque

ad duodecimum, j)his minus, ut multi ex nostris scholasticis, qui
295 singulis mensibus coníiteantur, a sais confessoribus saltem semel
271 quidem sic, fortasse legendum quindecim || 277 sumant add. id D |

quod
D, T, que I 281 oratione codd.
||
288 Societate add. manserant codd.
II \\ 289-290
proficiantur codd. 294 qui add. in T.
\\
295 confiteatur codd. ||
"« De rusa rio IJeatae Mariae Virginis in Doc. 17 annot. 51.
De [".xerc itiis eoadiutorum in Doc. 7 annot. 25.

6" Alii (|Uoc|iie de lixereitiis faetis a iesuitis sine Directore loqiiuntur.
Sic Hoi KAKi's Doc. 17 n. C.oniniissio Directorii conficiendi ai)probal ctiani
hanc niethodum. Doc. 11 n. 17. Statim infra n. (il commendatur haec nie-
thodus iis qui diutius sunt in Societate et nondum líxercitia fecerunt. Hi

vero uti debent consilio alicuius viri experti.
" De praeparatione Directoris Exercitiorum in Doc. 7 annot. 39.
62
De usu Exercitiorum apud primi temporis iesuitas in Doc. (i annot. 7.
" Cf. supra annot. 50.

" llic est solus Diiectoriorum locus in quo de Exercitiis pueroruni agitur
DOC. 18 - NN. 58-75 255
aiit l)is in lu'lxloniada ])()ssunt qiiaedain ois dari pro ralione capa-
citatis eorum, non quidem per modum meditationis, noscirenl
enim meditari, sed ])er modum sententiae alicuiiis, ul eiiis recor-
denliir frequenler, velmatutino lempore per aliquam j)artem lem-
poris, puta decimam vel vigesimam [partem horae], non enim pos-
sunt pueri firmam imaginationem conservare diulius.
[64] Possunt autem iiaec polissinuiiii, ul videtur, ])roponi
aut ex iis aliqua istis etenim máxime soient ileleetari et eommo-
;
veri ac prolicere pueri.

Tradetur eis et prescribetur oratio vocalis quotidie mane el 305
vesperi aliqua, ut Ave, Salve, Credo
Pater, ; ilem praeces Bea-
tae Virginis et orationis eius aliquot vel corona ^\
[65] Examen genérale quotidianum ves])eri.

[66] Fundamentum iinis ultimi [15rj.
[67] De morte, indicio, inferno, paradiso ; licet mortis ^ío
consideratio et paradisi potius eos moveré solet et allicere, quam
inferni
[68] **° De nativitate, pastoribus ac regibus.
[69] De passione Christi.
[70] De Beatae Virginis assumi)tione et coronatione. 3i5
[71] De beneficiis Dei.
***
Item vitae sanctorum, eas illis referendo, et ut ipsi
[72]
legant exempla eis proponere, presertim eorum, qui a primis
; et
incunabulis sancti fuerunl et virginum ac angelorum devotio, ut
;
suimet angeli, etc 320

[73] Tándem daré eis sententias vel dicta aliqua egregia
sanctorum Patrum de aliquibus virtutibus, ut de virginitate,
poenitentia, etc. quae ipsi discant et scripta habeant ac memo-
;
rentur et daré eis imagines quas habeant in suo cubículo coram

;
ocuiis, vel ut ipsi emant, nam iis multum delectantur et afficiuntur. 325
[74] Si sint foeminae
[75] Cum foeminis ut cum ¡)ueris agendum, que frequenter
297 nesciret codd.
De corona \i. .Mariae Virginis seu rosario in Doc. 17 annot. ól.

»• De Principio et fundamento in Doc. 4 annot. 48.
5' De meditatione mortis in Doc. 3 annot. 11.
De devotione erga angelum custodem infra n. 112. .Minó Doc. 22-23
145, Doc. 27 n. 19,
De Exercitiis mulicruni in Doc. annot. 12 et 13.
;
;
256 BRF.VIS INSTRliCTIO DE MODO TRADENDI EXERCITIA
presertim nostris conlitenlur, iit proxime dictum est, vel iit ciim
nidiorihus dixinuis facienduni.
330 [70] "8 Qiiod magno
videantur ingenio et spiritu,
si pollero
posset servar! consimilis ratio eoriini,
qiii ingeniosi sunl vel lite-
rali, sed tamen occupati negociis, ut lioram ciim dimidia istis

darel aut duas horas.
[77] Fortasse si esset religiosa et liceret ei toto die me-
335 ditari, el magno ])olleret sj)iritu et ingenio, possent omnia Rxer-
citia serio ei ordine dari plene, quod tamen raro pulo.
[78] Cavendum ne in scriptis dentar ita, ut possit quis di-
cere noslros non Rxercilia sed e])islolas daré
[79] MODUS DANDI SINGULA EXERCITIA.
340 Ante meditationem. íêgere in ipso libro Exercitiorum

[80]
ipsa considerare, imo in initio cuiusvis
Exercitia et diligenter
hebdomadae totam liehdomadam legere in ipso libro Exercitio-
rum
Meditar] deinde idem Exercitium, quod dari debet
[81]
345 orare deinde, utDominus lesus del graliam, ul ex iis, que medi-
tatus sum, ipse eligam quod alteri dicam, el quidein oplime, et
alteri máxime utilia
[82] Petere quoniodo se gesserit in pretérito Exercilio, quid

senserit etc., ae iuvare, daré consilium, opem etc., ul opus esl '^'^
330 spiritus coM. || 332 oooupatus codíl. || 335 et] tit cndi).
De l-^xcrcitiis nioiiiuliuni etiam loquitur Doc. 7 n. 35.
De scriptis t'xeicit iorum lenipore dandis in Doc. 3 annot. (1.
• Quain cogiiitioneiii iihri líxercitiorum Director haberc debeat in Doc.

1 annot. 15.
«' Idem consilinm iíxercitiuni faciendi antcquam ex|)onatur, indicatur
infra n. 70 et a Miró Doc. 22-23 n. I'kuhyha Doc. 1(1 n. 15 Gz. DÁvila (i ; ;
Doc. 31 n. 57 ; C.ordicsks Doc. '.i2 n. 2 ; Doc. .f.'i. n. 51.
Direclorein orare, inimo impetrare ut ctiani orent pro eo qui exer-
cetur, iubent etiam hoc Doc. 18 ínfra n. 90 ; Doi-. 1 n. 9 ; I'olanco Doc. 20

n. 29; Minó Doc. 22-23 n. (i ; De Fabi Doc. 25 ii. 21). 1" ; Doc. 26 n. 3 ; Gz.
DÁVILA Doc. 31 n. 19 ; Gordesiís Doc. 32 n. 2 ; Nicolai Doc. 21 n. 39 ;
Doc. 33, .34, 13 II. 15. líadein Doc. 33, .34, 43 n. 39 commendanl etiam
ministro se exerccntis ut pro eo oret.
" De officio Dircctoris erga eum qui exercetur in Doc. 22-23 annot. 38.
DOC. 18 - NN. 75-85 257
explicare verbo alleri futurani ineditalionem sen Exercitiuin fa- 350

ciendum, breviler *^
[83] In scriptis id postea daré l)reviter. Ac qiiidem, cuín
non sil omnium ad compendiuni breve et coniniodum rediicere
Exercitia,annotando precipua ])uncta lili tradenda. diserte et
ad medilandum optiniuni eril uti illis, quibus Societas
utiliter ; 355
communiter uti solet, itálico sermone conscriptis, que ])uto sic a
Patre Polanco vel ab ipsoniet Pre. Ignatio in eam brevitatem
redacta
[84] Acci])it alteruin scriptum datuni, et legit ac consi-
derat, et transcribat 360
[85] ^" Item noclu, cum
cubitum, Exercitium legit matuti-
it
num et in lecto existens, ])er spatium salutationis angelicae me-

;
moria repetat quid et qua bora matutina debeat surgere et medi-

tari et ;expergefactus [15/^] statim eiusdem recordatur, et se
351 breviter um. T 353 et] se codd. ll

355 nti] codd. 356 conscripta codd.
|| ||
|
sitT 359 alterum sic codd. sed foriasse legendum alter, id est gui se exercet 364
II |¡
expergefactus T, experrefactus I, D
De puiictis breviter declarandis in Doc. 4 annot. 33.

" Haec scripta P. Polanco inveniuntur italice in Archio. Unió. Greg.
n. 199, 267r-277r, latine iiifra Doc. 20 bis. His similia scripsit etiam in sche-
dulis vel " formulis • P. Miró, de quibus agitur supra p. 18.
" Incipit liic Direcloriuni indicare quae facienda sunt ab eo qui se
exercet. De huius labore proprio aliter alia Directoría monent. Miró Doc-
22-23 n. 2G hortatur ne alias meditationes sequatur, Doc. 2() n. 15 vult ut
puiicta pro suo arbitrio disponat. De F.\bi Doc. 25 n. 25 varia docet de modo
quo in oratione et examine habere se debeat, et in n. 27 suadet ut scribat
sensa et meditationes memoratu dignas. Rviz Doc. II n. (i vult etiam ut
puncta breviter annotet. Secundum Miró Doc. 22-23 n. 21 debet etiam men-
tís sensa, animi motiones, atque in primis praecipuas consolationes et desola-
tiones consignar. Doc. 33, 34, 43 n. 32 optant ut lumina et proposita propria
scribat, sed cum moderatione. Ut hoc
revera accidat, Doc. 37 proponit ut
ea quae scribuntur, Directori ostendantur. Doc. 26 n. 35 vult ut saepe legat
et ruminetur summarium saltem praecipuarum annotationum. Cordeses vero,
Doc. 32 n. 25, ut ipse repetat puncta meditationis coram Directore. Hoff.êus
Doc. 17 nn. 61, 65, 69, 73, 78 iterum asserit eum qui exercetur deberé le-
gerc, seribere, laborare. Non pauca Directoria commendant in primis col-

loquia cum Directore. Ita Cordeses Doc. 32 n. 17 indicat omnia in structori
aperienda esse. Doc. 4 n. 11 monet ne quid in his colloquiis celetur. Idem
repetit Polanco Doc. 20
n. 34 .Miró Doc. 22-23 n. 24 Doc. 12 n. 27 Doc.
; ; ;
26 n. Vide etiam Doc. 33, 34, 43 nn. 29-34. Ex hoc commercio magnam
21.
partern fructus Exercitiorum penderé afflrmat Perevra Doc. 10 nn. 13, 14.
17 — Directoría exercitiorum
365 parat ad orationem In meditatione et post meditationem se

primum preparet hoc modo.
[86] Facit Exercitium, scilicet meditatiir per horam inle-
gram, genibus flexis, vel aliter, quo attentins et devotiiis medi-
tetur.
370 [87] Examinat postea per quartum horae plus minus, qua-
liter successerit ; et quidem, si male successit, notat causas, ut
eas caveat ; si bene, agal Deo gratias et eodem modo se gerat'°.
[88] Ita notat simul que sensit, aíTectus, discursus, conso-
lationes etc. ut ea breviter
ei referat, qui dat Exercitia, et in scrip-
375 tisetiam ea postea brevissime notare memoriae causa".

[89] "1 Refert tándem successum, ut ea que fecit ac sensit,
breviter danti Exercitia et ille dirigit, atque ita ad singula alia
;
fit progressus.
[90] "2 Máximum autem omnium est, ad recte aliis dandum
38o Exercitia, fecisse ea primum diligenter, et meditatum antea
fuisse 2." Item, de novo meditari cum daturus est.
Item legisse ipsum librum Exercitiorum, et diligentissime
omnia antea notasse et perpendisse, et tune etiam cum Exercitia
dat ; et tándem se experientia pollere, aliquoties videlicet de-
385 disse aliis Exercitia
[91] QUAEDAM IN COMMUNI OBSERVANDA DANTI EXERCITIA.
[92] Invisitur bis in die qui facit Exercitia, ad mínimum vero

semel
.^76 ac) et T II 379 maximus codd.
" Cf. additionem secundaiii (ii. 74).
De examine orationis ¡ii libri líxert itioium additioiie quinta (n. 77).
PoLANCo Doc. 20 n. 36 ([iii dicil peculiari cura id commendandum esse et
" »
curandum ut in eftectum adducalur.

" De labore (¡roprio olus (|ui i-xcrcftur ct de colloquiis cum Directore
cf. supra lioc Doc. 18 aimol. (iH.
" De prae[)aratione ad l^xcrcilia tradciida in Doc. 7 aiuiot. 39.

'» Direclorcni dcbcrc líxcrcitiuni anUMjuani [)ro|)onat faceré, dicunt etiam
testes allati su|ira in lioc Doc. I« arinot. iV.i.
'*De cognitione libri Exercitiorum cf. Doc. 1 annot. 15.
" Exercitia aliis tradita praeparationcm csse ad graviora Exercitia, di-
cunt etiam Constitutiones P. IV c. 8 n. .5 E 1()9|.
'» De visitandis iis qui Exercitia faciunt in Doc. 4 annot- 3().

DOC. 18 - NN. 85-98 259
[93] Poslqiiam intellexit successum, non reprchenclat acri-

ter aut damnet id, qiiod fecit, vel in meditatione accidit, quod 390
valde nocet, et animiim ac spem ab illis auferre solet sed suaviter ;
doceat et instrnat qiiomodo i)ostea se gerat " sed necpie nimium ;
laudet, ne in superhiam eíTeratur veru.m modérate oslendat sibi ;
l)Iacere et in sjiem erigat.

[94] Lociis, ubi fieri debenl Exercilia, esse debebit separa- 395
tus et seeretus. et expediret ut cuni nullo prorsus loqueretur, nisi
cum eo, qui tlal Exercitiuin ; sed in cu.biculo elausus maneret, sal-
tem siquis serias velki ea agere niultum([ue proíicere, ut solus
cum Deo rem transigal "^
"'Teminis, quo dantur Exercilia, est dierum quidem spa- 400
[95]
tio 30 plus minus, vel 20, aut 18 vel 8 tantum si prima tantum ;
hebdómada, vel etiam aliqu.ando 40

[96] Singulis vero diebus, cum plene fiunt, quinqué horae
meditationis ¡jraescribuntur, circa mediam noctem 2. sub aurora ; ;
3, circa tempus sacri 4, sub vesperam 5, ante cenam

; ac pre- 405 ; ;
terea j)ost singula Exercilia successum considerare et examinare

per quartum horae, ut in libro Exercitiorum dicitur
[97] Item examen ])articulare post prandium et post coe-
nam
[98] Aliis, qui non ita pollent viribus, vel per tempus non 410
404 pscribuntur D, perscribuntur I, T
" Similia de benevolentia Directoris erg;i cum ([iii exercetur jlii afíir-
mant. Ruiz Doc. 11 n.(i indicat deberé Üirectoiein captinf eius beiievolentiam.
Gz. DÁviLA Doc. 31 n. 5(i vult ut prae se ferat " hilareni vultuni », et ii. 49
ut sit « ¡)otius suavis ([uam austerus ». Doc. 4 ii. 18 suadet ut ei praebeat
.signa caritatis. Miiiú Doc. 22-23 ii. II desiderat ut Director sit gratus ei qui
exercetur et in n. 18 ut euiii magno caritatis affectu » dirigat. Cf. etiam
Doc. 33, 34, 43 n. 45 et n. 133 ubi legitur : « semper tanien mixtus suavi-
tate ». líadem Doc. n. 22(> rei)etunt quae iam Gz. Dávila Doc. 31 n. 149
dixe'rat eum qui exercetur non deberé sempei stimulari et fatigari, sed potius
concedendum ei esse ut interdum respiret.
De loco ubi Exercitia fieri possunt in Doc. 4 annot. 9.

" De tanta varietate temporis in Exercitiis impensi vide Iparraguirre
Historia 2 pp. 275-276. I-"uerunt enim qui et 40 et fi2 dies agerent. Auctor
praeter triginta dies eoium qui integra Exercitia faciebant, et octo dies, qui
unam tantum hebdomadam in ea insumebant, commemorat etiam 2(1 aut
18 dies corum non paucorum, qui per duas vel tres tantum hebdómadas se
exercebant.
In additione quinta libri Exercitiorum (n. 77).
" De examine particulari in Doc. 4 annot. 49.
;
quatuor horis omisso mediae noctis tempore

licet, vel tribus, ;
mane sub auroram, vel circa sacrum, et bis a prandio vel

semel ;
contra, bis matutino tempore, et semel a prandio aut certe dua- :
bus horis, altera matutina, altera vespertina aut saltem ut mi- ;
415 nimum una hora matutino tempore, presertim sub auroram cum
primo surrexit, et per mediam alterani exanu'u genérale vel parti-
culare, ut supra diximus in hominibus negociis gravibus occu-
patis
[99] Corporis situs esse poterit genibus ílexis vel prostra-
420 tus vel stans vel sedens decenter vel obambulans vel in quavis
alia positione, in qua sit máxime devotus et attentus, servata [16r]
decentia et reverentia, ut in libro Exercitiorum dicitur At ut
in plurimum genibus ílexis nequeat semper ita
expediat, vel, si
manere, saltem in initio per parvum aliquod tempus genua flectat

425 postea stans vel sedens prostratus vero, nisi forte devotio ad id
;
impellat nec noceat vel, si alias habeat consuetudinem illam,

per aliquod tempus, sed rarius, narn solet memoria et ingenium
turbari obambulare vero proprius convenit cum successum
;
Exercitii facti examinat animo tamen semper debebit esse pro-

;
430 stratus et humilis ac reverentia debita etc ; oculi sint vel clausi
vel fixi et immobiles circa aliquem locum immutabilem
[100] Item repetitio Exercitiorum fit hoc modo : ut post
dúo Exercitia sequenti 3° [sic]hora meditationis repetat utrumque
simul, in iis potissimum locis, in quibus consolationem aliquam
435 deprehendil aut desolationem. Aliquando datur unum, deinde

iubeLur repeLi, deinde alterum simililer, imo aliquando bis
el
repeti, si magnam in eo semper sensit consolationem vel alium Dei

aíTectum et hoc potissimum in prima hebdómada fieri consuevit'".
[101] Possent etiam aliquando transmutari Exercitia, si
440 necessitas vel utilitas facientis postularet, vel etiam aliqua omitti.
[102] "'^ DilTerri etiam et elongari primae hebdomadae tempus
j)oterit, ut et aliarum, ac contra adstringi, ut in 4^^ annotatione
424 in OOT. T 429 semper om. T

II
430 etc] et T || il
433 3» sic codd. sed vid.
legendum 3» 438 affectum D, T, affectus I

jj
" De varietate temporis Exeivilia iiisumeiidi iii Doc 17 annot. 18 et
de meditalione nocturna in Doc. 20 annot. H)7.

»» In additione quarta libri Exercitiorum (n. 76).
Aliquantuluin diverse loquitur S. Ignaliu.s in additione quarta (n. 76).
" Hoc ultimum S. Ignatius praescribit ad secundum orandi moduni

(n. 252).
" De repetitionibus in Doc. 19 annot. 9.
DOC. 18 - NN. 98-107 261
dicitiir, quancloquidem alii citius, aliqui tardiiis reperiunt conlri-

tionom ; devolionem et meditandi modum qiioque citius vel tar-
dius alii aliis assoquuntiir". 445
Addiliones dandae loco et tempere*'.
[103]
[101] Regulae discretionis spirituum adhibendae et etiam
dandae suo tempore, máxime vero iis esl opus in prima et 2=^
hebdómada tempore potissimum electionis status*".
[105] Penitentiae sunt aliquot praescribendae, ut in ad- 450
ditione primae hebdomade. Cita et vide'". Et cum non recte suc-
cedit meditando, sed aride et ieiune, expedit subinde mutare peni-
tentiae genera per dúos aut tres dies, ut ibidem dicitur" item ;
videre causas et auferre ; item instruere in meditandi modo, indi-

cando quedam, que consideret, ut causas, effectus seu utilitates 455
eius mysterii, et virtutes aliquas, quas ibi deprehendat, et alia
aliqua inventu faciliora ; tándem hortari ut perseveret, etiam ari-
dus et ieiunus ; nam Deus tándem aderit, si perseverat humiliter,
et non desistit ab oratione et spiritualibus Exercitiis.
[106] rinitis tándem Exercitiis, relinquatur in posterum ^60
cum hoc vitae genere in quo etiam Exercitiorum tempore deberet
quoque exerceri.
Vitae genus in quo quis post exercitia relinquitur,

POSSET UT IN PLURIMUM [hOC ESSE]
[107] Praesentiam Dei semper habere debeat uno ex iis

modis : primo, Christi humanitatem sacratissimam coram
vel
oculis ac si Christum crucifixum videret coram se semper, vel ima-
ginem mysterii eius diei, quod inedilaíus est mane. In corde efíi-
giem seu imaginem Ciiristi crucilixi gestare, ibi illam intuendo.
445 assequantur codd. 449 eligentU T ii 450 perscribendae codd. 466 ii ll
vel) sacratissimam I G 467 vel om. GII 468 mane] matutino tempore 2 vel GII
De ac'commodatione Exercitiorum in Doc. 4 annot. 61.

De additionibus in Doc. annot. .3 2.
" De regulis discretionis spirituum in Doc. 3 annot. 4.
In additione decima (nn. 82-87). De paenitentia adhibenda tempore
Exercitiorum cf. Doc. 2 annot. 2.
" In annot. tertia post additionem decimam (n. 89).
normae ad fovendam perseverantiani
.Miae cf. supra hoc Doc. 18 n.
27;Gz. Dá VI LA Doc. .31 n. 177 Miró Doc. 22-23 ; nn. 135-148; Hoffaevs
Doc. 17 n. 15; Doc. 33, 34, 43 nn. 280-284.
262 BREVIS INSTHUCTIO DE MODO TRAJiENDI EXERCITIA
470 aiitBeatam Virginom cum Christo in ulnis. Vel in celo ad dexteram

Dei Patris, ubi sedet et unde nos aspicit. In coelis existentem et
inde omnia giihernantem. Vel ubique existentem in omni loco et
coram nobis, ut creator omnium et omnia conservans ac guber-
nans. Vel intra nos ipsos et essentia animae nostrae existentem
475 dansque ei essentiam et vivere ac esse etc. Vel sub aliquo alio con-
spectu, prout plus expediet".
[108] ri6i;] Orationibus uti iaculatoriis interdiu frequentibus,
saltem in initio omnium operum paulo maioris momenti, aut
etiam in fine et in medio, ut puta gratias agendo, petendo gratiam
480 p| auxilium faciendi, referondo üeo que fácil, laudando Deum,
orando pro se et pro próximo etc., item quotidie renovando vota

si sit religiosus, cum communicat vel audit sacrum.
praxim ómnibus operibus adhibere, ut sci-
[109] Finis ultimi
licetomnia facial propter Deum et eius gloriam, alia non et sic ;
485 se facturum proponat mane et deinde aliquoties in die, et actu

semper ita facial, vel quasi semper, videndo intellectuali visione,
vel contemplando intellectuali consideratione, vel memoria re-
cordando eius frequenter, vel adhuc perfectius j)roponat sibi se
facturum quod melius possit semper omni loco el tempore ad maio-
490 rem gloriam Dei, secundum illud dictum Pauli Sive manduce- :
tis, sive bibatis, sive aliquid aliud facitis, omnia in Dei gioriam
facile'<. Et ita agat semper, saltem ad id conetur ¡)ro viribus.
[110] Nota. Facienda sunt omnia propter Deum, tum máxime

l)ropter se ipsum, scilicet ex amore puro cliaritatis, tum ob bene-
495 ficia recepta, scilicet ex gratitudine, atque ol) haec dúo ])otius
470 ulnis add. 3 O 471 aspicit add. in alia clavi separaliin divinitatem vel 1
||
G 472 gubernantem add. 2 Ci

il 473 ac| et G 4 73-474 Kubcinans add. 3 G
|l 474 II II
et add. in G nostrae om. T|

476 expediet (uUt. </ /nnisii. et hace quasi semper
||
videndo intellectuali visione vel considerando ¡ntclliM tiiali (nisideratione, vel me- (
moria recordando eius frequenter G 477 aiifí oratioiülius add. 2 G II480 facit II
add. in G 483 ante, Finis add. 3 G

II
486-488 faciat fre(iuentcr om. et transp. G
II
—
4"J0 dictum add. D, G 490-491 manducatis sive bibitis G
II
Itii hiuic lotiiiii coiiiinciihilur (iz. Dávila Doc. 31 ii. 2() : « l't com-
nuMuiatiim máxime oportet, \¡t;im in conspectu Domini sempre instituere,
ita non facile probarem (jnac hic docemur de praesentia Dei c-ori)orali quadam
imagine, ea enim mcditandi ratio vehementer laedit capul, et eo nomine ab
huius vitae spirilualis magistris reprehenditur, el praeterea illusioni el dae-
monum i)rae.stigiis facilem adilum |)arat ».
C(. 1 Cor. 10, .'íl.

DOC. 18 - NN. 107-114 263
quam ex tiniore inferni aul oh spem gloriae, quamvis istis quoque

interdiim nos iuvari oporteat".
[111] Cum
sciant meditandi modum, in eo optime se exer-
cere", meditatione videlicet vitae mysterioriim Christi per
in
unam, duas aut piares horas quotidie, et preterea diiplici examine, 500
ante prandiiim el post coenam. imo etiam breviori examine ali-
quoties vel post recreationem vel aliud negocium.
[1121 Item devotio particularis aliquihus sanctis, virginibus,
angelis et custodi". ac Societatis angelo et coUegii, et sui nominis
sancto et ante omnia Beatae Virginis devotio»*.
;
500
[113] Cura sit precipua ut in virtutibus crescat, presertim in
istis, in quibus vitae spiritualis fundamenta consistunt, et Deo
magis placent ut in humilitate, obedientia, patientia, pauper-
;
tate, puritate et castitate corporis, etmentis reverentia et amore

superiorum, máxime vero
Dei amore et Christi et Beatae Virgi- 5lii
in
nis. luvaret etiam in una prius, magis desiderata, plus incumbere
et maiori cum diligentia, deinde in altera atque alia.
[114] Item legat aliquando libros devotionis, ex quibus utili-
tatem capiat, et potissimum Gersonem de Imitatione Christi, et
Aloysium Granatam, De oratione et alios atque etiam Novum 515 ;
498 anlt Cum add. i G 503 Item —

devotio transp. post alia in 1. et add. 2° tsie)
II
sciendo eorum vitam eorum vitam tnm memoria et consideratio eorum factorum. 2°
immltando eorum vitam. 3° orando vel aliqiia in eorum gratiam faciendo et petendo
ut intercessores sint. Item linguae custodia ac mortificatio eius. tum sensuum exter-
norum custodia et cordis. Item si religiosus observantis suae regnlae et instituti
exacta et perfecta. Item aliqvud poenitentiae G 503 sanctis virginibus G
II 504 angeli II
codd. 507-508 et
II placent om. G— 512 cum om. G II 514-515 et Aloysium om. G
II
»^ Cf. Summarium Constitutionum S. I. Regula 17. Cf. MHSI. Reg. p. 329

n. 49.
De methodis meditationis in Doc. 14 annot. 12.
" De devotione erga angelum custodem, supra in hoc Doc. 18 annot. 58.
'* De devotione erga Beatam Mariam Virginem, praeter ea quae in nu-
mero sequenti dlcuntur cf. Miró Doc. 22-23 n. 145. Doc. 33, 34, 43 n. 260
commendant ut in primo modo orandi consideretur quomodo Beata Virgo
usa sit potentiis et sensibus.
»• En libri a Directoriis commendati praeter Breriariiim vel Horas Bea-
tae Mariae Virginis, quod in cubículo habebant qu¡ exercebantur. Cf. Miró
Doc. 22-23 n. 14; Cordeses Doc. 32 n. 18; De Fabi Doc. 25 n. 26 Doc- ;
33, 34, 43, n. 29.

1. Evangelium : Ita .Miró Doc. 22-23 n. 14; De Fabi Doc. 25 n. 26 ;
Doc. 27 n. 3 ; Polanco Doc. 20 n. 64 ; Gz. D,\vila Doc. 31 n. 8C ; Doc. 33'

43, 44 n. 29.
264 BREVIS INSTRUCTIO DE MOÜO TRADENDI EXERCITIA
et Vetus Testamentum, si sit paulo doctior, non ob curiositatem,

sed ut indc proficiat et meditetiir
Item corporis externa compositio ex regulis modestiae i".
[115]
Cum
talis sit factus paulo perfectior, poterit postea (ut
[116]
Deus moverit pro ratione talenti et status) egredi ad iuvandum
proximum in aliquo misericordiae spiritualis vel corporalis opere
ad hospitalia, carccres etc., ad concionandum, docendum doctri-
nan! christianam, et ad danda haec ipsa aliis spiritualia Exercitia
etc., audiendas confessiones etc.
522 etc. om. G
2. Vilae Sancíoruin : lideni testes atque in J, excepto Polanco.

3. Imitatio Christi : lideni testes atque in 2, excepto Doc. 27, et prae-
terca Polanco Doc. 20 n. fi l ; Gz. Dávila Doc. 31 n. 59 ; Doc. 12 n. 29 ;
Doc. 33, 34, 43 n. ItiO.
4. Conlessiones Síi. Aiujustini : lideni testes atque in 1 excepto Po-

lanco. Sed Gz. DÁVILA non n. 8(> sed 5!) de hoc loquitur.
5. Dijonisii Carthusiani, De qiuituor novissimis : HorvAKVs Doc. 17 n.
10 ; NicoLAi Doc. 21 n. 23; Doc. 27 n. 82; Doc. 33, 34, 43 n. 31.
fi. Aliquis líber de contemplu mundi : Hokfaeus Doc. 17 n. 19. Ni-
coLAi Doc. 21 n. 23 conimendat notissimum Innocentii III.
7. Aliqiia ex S. Bernardo : Polanco Doc. 20 n. 64; Doc. 33, 34, 43,

n. 1(50.
8. Ex P. Granada Practer hoc nostrum Doc. 18, Doc. 33, 34, 43 n. ItUI.
:
9. Taukrus de passione. Nicolai Doc. 21 n. 23 Doc. 27 n. 4. ;
10. Alii libri Marci Maruli et aliorum a Nicolai commendati, vide

Doc. 21 n. 23.
Generatim 1 et 2 commendantur post primam hebdoniadani, et 4-10
tantum si otio abundet is qui se exercet. Polanco Doc. 20 n. 57 iudicat prima
hebdómada non expediré ullum libruin legere. Blondo Doc. 28 n. 15etn. 30
iesuitis commendat lectioneni Constitutionum ordinis et regularum. Doc. 33.
34, 43 n. 29 affirmant Imitationcni Christi etiam prima hebdómada posse

legi. Hoc non i)lacet Fâtri Quadrantini, secundum ea quae ipse exponit Doc-
35 n. 40, nec iilacct auctori Doc. 38 n. 1. Doc. 37 n. 3 desiderat ut vitae

Sanctorum ad Rxercitia acconimodatae collectac edantur, et Doc. 38 n. 2
ut indicetur ihi:h' vilac singulis hominum gcncrilnis, ut sacerdotum et uxo-
ralorum, ai)liores sinl.
Ludovicum de Granado O. P. (1504-1588)

P. sit;nilu;it. luius opera
iam ab initio multum et lecta et conimendala sunt a iesuitis. l'ulcherrimum
opus Libro de la oraeión y medilarión aptissinic cílitum el iu plurimas linguas
conversum est. De ratione quae Patri Granada cum Societate lesu interces-
sit cf. AsTHÁiN I, 008-070 et II, 81.
Vide regulas modestiae in MHSI. Reí/. 514-,523.

noc. 18 A 265
^'^^
[117] Meditandi el orandi modas qiiis qualisvi- esso de-
beat in genere exposiiimus in ultima exhortalione Patavi
habita : inde sumatiir. Patri Carolo reliqui in quadam cartilla j)er
modum tabellae
[118] Annotanda qiiedam eirea nonnulla jjarticiilatim Exer-
citia 1**, et 2" et 4'' hebdomade, per êmpiis mihi non licuit ea 53o
notare et scribere.
ÍH a
H. P. EVEHARDI MEHCURIANI INSTRUCTIÜNES
Hoc Directorium perditum

fuisse constat ex annotatione allata
in Praefatione Gcnerali, cap. 2 art. 2, in qua Ínter alia Directoría
hoc commemoratiir
ita AA. R. P. Everardi Instructiones.
:
Infra, iterum hoc idem inseritur inter illa, quae ad Directorium

variorum conficiendum sunt adhibita. In margine Directorii 33 ter
memoratur « Ever », id est, noster P. Everardus Mercurianus.
Quae ibi afferuntur hoc modo cum aliis aliorum Directoriorum
congruunt.
Doc. 33 n. 34 = Doc. 18 nn. 96-98

Doc. 33 n. 83 = Doc. 18 nn. 75-78
Doc. 33 n. 106 videtur simile esse Doc. 19 n. 2.
Ex
his concludi posse videtur has instructiones esse simul Doc.
18 probabiliter a P. Mercuriano scriptum, et Doc. 19 ab eodem certo
dictatum. Fortasse alia etiam continebat.
525-531 Meditandi — sciiheie <iiii. G .VJó-.VJti in frenurt' fsse debeat truiiKp.

l
T 531 scribere add. SunR-ndo i'iiiuin luemoiia ot <(insiiloriitione factoniiii. Imi-

II
tari eorum facta vel aliqua in eis. Oiaiul" síiatiam facit-iidi et iH'ti'iulu iiiten (.'ssores
sint. Item lingriiae custodia et mortiñcatio cius et instituti observaiitia exacta et
perfecta. Item aliquid poenitentiae G.
De methodo meditandi in Doc. 14 annot. 12.

Sine dubio auctor loquitur de tabella adiuncla in cod. 1. ()()() C.
rniversitatis Ciregorianae f. ,S7 proxinie ante mónita ijnac in Doc. KS nn.
107-1 Ki transcril)untur. Titulus huius tabellae adinnclae : De modo ortmdi sen
meditandi, sicul in libro Exercitiortun plus idíhus aipita siiminatim altingendu.
In ima pagina ad niodum tituli : Viliic yeinis qaod quisque in oratione exer-
eitatus sequi potesl. Postea sequitm- prinuini vcrbum tabellae sequentis, id est
numerorum iam indicatoruni 107-1 H">.
266 MONITA P. EVERARDI MERCURIANI
19
MONITA P. P:VERARDI MERCURIANI TRADITA
P. FABIO DE FABI
(intra aa. 1573-1578)
Praejatio.
I. Textus 1. Vitae 26, 29v-3ív. Apographum factum sine du-

:
bio cura P. Possevino, Secretarii Societatis tempore P. Mcrcuriani

qui et indicem et aliquas additiones in códice posuit. Pol. 2v in Ín-
dice haec Possevino scripsit Mónita brevissima, sed succi plena,
:
quae P. Fabio de Fabiis tradidií diim esset Magisier Novitiorum.

2. Insl. 188, IT. lOr-y Transcriptio facta in curia generalicia S. I.
.
annis circ. 1575-1580. 3. Cod. Domenici, í. 202. Transcriptio ali,

quanto posterior dependens, ut videtur, a textu 2. 4. Archiv Prov.
Tol. ms. 128 7 54r-557-.
II. Typis impressum : Editio, MHSI. Exerc. 896-898 ex textu 2.
III. AucTORES : MHSI. Exerc. 764-765; Iparraguire, Influjo
de los ejercicios 71-90.
IV. Ratio editionis Edimus textum 1 (V) qui auctori propior
:
csl, cum variationibus textus 3 (D), 4 (T) et praesertim 2 (I).
'
lívcrardus Mercmiaiius iialiis iii oiijiido Maicourt a. 151-4. Studuit
Leodii (Licge) (153(i-15^1) ot ¡ii l iiiversitate l.ovaniciisi (1541-1544). Ibi
praeter Btum. Favrc per eani ti aiiscuiitriii cofjiiovit alios quoque iesuitas ex
l'iiiversitate Parisiensi exsuk's, ímUt ipios lastrada, cuius coiitionibus
viilde |)ermoUis est ct ad Societaloiii iiuliiiatus. (aedidit tamen in paroeciis
fnictuosius ad Di'i gloi iaiii se cssc laboraturuni. Magister artium eíTectus, nomi-
iiatiis cst paiocluis oppidi Waillet (154(i-1548). Sed sua sorte non i'ontentus
l'arisios iré deerevil et l-'.xeriitia faceré. His peractis ingressus est in Socie-
tatem (a. 1548) ac stalini ineepit et ipse aliis Exercitia tradere. A. 1552 Ro-
inae siih 1'. Ignatio subniinistruni domus professae egit, eodemque anno Pe-
rusiiini ad novi coUegii iaeienda lundainenta missus est. l-'inito muñere recto-
ris in hae civitate (1552-1557) Tornaenni ( Tournai) (1557-1558) causa collegii
lundaiidi se contulit. Hes vero feliceni exituin non habuit. Postea Praepositus
Provineiae (lernianiae inferioris (1558-15(il) et Provinciae Belgicae (1564-
1565) factus est et mense iulio 1565 electas est Assistens (iermaniae. Duni
iioc muñere fungeretur, provincias Franciae Visitator lustravit. Tándem die
2.'i aprilis 1573 electus est Praepositus (leneralis in quo muñere obiit Romae
die 1 augusti 1580. Cf. Posskvino, Vita Hi>. Merciiriani : A¥{?,1 Vita 26 n.
13-271); Manare, De vita el inoribtis Everardi Mercuriani, Bruxellis 1882;

Sevehin, Mercurian, l.iíge, 1946.
DOC. 19 - NN. 1-3 267
Texius.
[l] [29v] Sociotalis Excrcitia spirilualia accipi el Iradi utililcr

solont modo sequenti, atqiio ad oiindom tineni universa ofíicia et
ininisteria noslrae religionis ordinari dol)ont. predicatio, sacra-
niontonim administratio, doctrina
Primo. Fundamentiim iiominis íineni oh oculos ponil, 5
[2]
nempe, Deum cognoscere et cognitum revereri, amare, colere,
qiiod cunctis hominibus commune est, bonis et malis, fidelibus
et infidelibiis etc. Huc spectat materia creationis. conservationis,
redemptionis etc., ut fine cognito, quisque vitani suiini. operatio-
ues et omnes crea [30r] turas ad illum c()iise([ueu(liun ai)i)licet ;
10
quod omnis generis. faciiltatis et conditiouis hominibus conve-

nit, et unusquisque iuxta suum stalum edoceri debet, ita ut media
licita et convenientia ad id adliiiieanl -.
[3j Occurrunt taque primo impedimenta removenda per

i
poenitentiam, ut solutis debitis nostris, et lil)erati a vinculis, libe- ló

rius finem assequi valeamus. klcirco ininunliate examen ad cogni-
tionem peccatorum cogitalicuie. verbo et opere conmiissorum ae-
cipitur, et meditatio de peccalis succedit, ut ex cognilione el dele-
stationeeorum ]ioenitentia vera tleleantur ^. Delude vitae Christi
Domini exemplo dirigimur, atque instituendae vitae modum fio- 2o
cemur atque ibidem, certum vilae slatum iis cjui nulhim habent
;
atque decernere cupiunt, per electionis púnela eligendi modus

praescribitur \ Qui vero in certo quodam statu eonsistunt. dnm-
modo bonus atque utilis existat, in eodeiu contirmandi ac per-
ficiendi se ipsos ^ demum orandi modi proponunlur, ut habeant 25
;
aliquam formulam et instructionem oratio[30i»]nis exercendae
2 in inarg. manu P.is Possevi no Mónita, I 5 ín niarg. manu P.is Posserino Exer-
citia II 11 homiiUbusiiue T ll 20 uiodum] nonduni I. T l 21 statum I. T i
24-2.)
perficicndi] praecipiendi I, T
• Nadal appellat Exercitia « máxima arma » et « insigne illud ministe-

lium » MHSI. Bpp. Xadul IV, (ífií), 660. .\pud l'ohnuo Exercitia « primas
leiient Iôlanco Doc. 20 n. 2 .Cf. etiani üof. IS ariiiot. 10.
De Principio et fundamento in l)oc.
- annol. ).S. l
De lioc labore primae hebdomadae in Doc. 26 annot. 27.

* De fine secundae liebdomadae in I3oc. 31 aimot. 137.
^ De emendatione seu reformatione vitae in libro l^xenitiorum
(n. 189).
PoLA.NCO Doc. 20 n. 92 Blondo Doc. 28 n. 12; Doc. 33, 31, 43
; nn. 236-
239. Eadem Doc. n. 90 indicant materiam reforniatioiiis iesuitarum et nn.
91-93 varia de ea addit.
' De meditandi methodis in Doc. I I annot. 12.
268 MONITA P. EVERARUI MERCUHIANl
[4] Similiter qiii aiuüunt confession.es, concionantur, docent

literas, diligenter curare oportet, ut animas per hanc viam ad fi-
nem hunc Societatis scopiim sibi praeíixum in

siuim dirigant,
30 cunctis habeant, ad salutem, atque ad beatitiidinem alios iuvent,
sicut de Exercitiis spiritualibiis dictum est nimirum ut hac ra- ;
tione in omni re et actione nostra maior Domini nostri cogni-

tio habeatur, et nomen illiiis magis illustretur. Quamvis autem
videantur Exercitia quodammodo árida et insulsa saepius lamen, ;
35 quinimo semper, si debito modo suscipiantur, fructus apparet

uberrimus, ita ut interdum ex solius fundamenti consideratione
anima tota emendetur, reformetur dum se colligit atque in sui
iinis speculatione haeret
[5] Modus dandi Exercitia servari debet simpliciter, el eodem
40 ordine quo a Patre Ignatio praescribitur in docu.nientis, idque
'sorvasse P. Ignatium, P. Lainez, Fabrum, Paschasium etc. [con-
stat]«[31r].
[6] Repetioncm Exercitiorum, licet videatur supervacánea,
ad multa valere primo, ad patientiam et obedientiam exercen-
:
45 dam 2", ad fructum meditatiouis intentuni consequendum

;
saei)e ;
enim fit ut curiositate et novitale rerum el materiarum aliqui

})ascantur quare provisum est liis re])etitionil)us, ne excursiones
;
lierent sed tractata frequentius el diligenlius examínala reti-

;
neantur melius ^
30 salutem aM. ad Creatorem I, T, add. el. del. ad Creatorem, V. ll

atque
corr. man. P.is Possevino ex ad V, ad I, T 31 nimirum sup. Un. man. II
P. Pos-
sevino V, oot. I, T II 37 cmendatur I, T II 38 liaoret] maeret T
' 1)0 friu-tibus líxeri-it ioriiiii iii Doi'. T) aiinot. 7.

« MciTuiiiuuis hos omnes l';Urfs hic allíilos cofíiioverat . l-".st ergo testis
Urimae nolae. Oiniu's lili e |)tiniis S. Ignatii sociis f'iierunt. I'aschusius est F.
Paschasius Broet iiatus iii oiipido Ik'iiramourt in l'itardia (dallia) ca. 1500,
sacerflos anuo ir)2l, Parisicis wnit t'xeiintc aiiiKi ITilM. I.ahoravil pluribus
iii rivilatilius ])r¡iiiuiii Italiao, |)()sti'a Calliac, prai'cipue vero l'arisüs, ubi
|)este eorrepUis ()l)iit (lie 14 septenii)ris \'ii'>2. (A. l-OrnnouAV Hisloirc I, 56-
57, :515 :íI7. i)e Laíiuv. et i-'avre ef. MUSI. l-\inlrs iiiirr. I, aS aniiot. 2(i et
37 aiinot. 2 1.
» De repelitioiiibus ef. 1'()L,\.M!;i( Doe. 20 iin. 54, iUi, 100; iMiHÓ l)oc. 22-
2;} 11. 10 et valde siniilia apiid De b.\m Doe. 25 n. 17 et apud eundem De
l-AUi Doe. 21 n. 36 ; I'khkvka Doe. 10 ii. 75 ; Nicoi.ai Doe. 21 n. 3 (iz. DÁ- ;
viLA Doe. 31 !i. 73; Doe. ISii. KIO ; Doe. 2(i ii. 50 Doe. 27 n. S; Qua-
DHAMiM Doe. ,35 11. 1-1; Doe. .33, 13, I I nii. 120-127. C.oudhsks Doe. 32.
II. 8 siiadet iie |)i ()|ioaantur omiies saltem i e|)et it iones lis qui líxereitia se-
eunduii) annotationeni li) faeiunt.
"
DOC. 19 - NN. 1-11 269
[71 Doceri in ómnibus Kxerc'iliis omnium hebdomadarum -íü

varietatem materiarum uuiversarum, quae meditari posunt
ac proinde et nostris ot aliis ómnibus religiosis utilem esse discur-
sum per omnia.
[8] Inslrui debent omnino exercitantes, quomodo ¡)oten-
tias in meditatione applicont ad usum, intellectum. memoriam, 55
voluntatem aliter enim nescient quid agant
; in reliquis vero,
quod ad historian! spectat, quam brevissime proponi debet
[9]Exercitia nostra spiritualia in materia eleclionis [3lv] coni-
plectiomnia, que in doctoribus et sanctis universis ea de re inveniri
possent imo pleraque nova et inaudita ibi proponi
;
preserlim 60
ubi de triplici tempore ad electionem faciendam, tertium illud
tempus ex discursu in animi tranquillitate, admirabile esse ac
plenum vera sapientia.
[10] mirum in modum ad id
Exercitia spiritualia Societatis
conducunt cum enim eorum intentio praecipua sit hominem ad
; 65
finem suum, beatitudinem, se dirigere ^\ primo linem ostendunt ;
2" per poenitentiam de peccatis animam expurgant denique per ;
amorem, ad quem ex consideratione operum Dei, incarnatio-

nis,conversationis Christi inter nos. redemptionis excitamur, eo
pervenire docemur >\ 70
[11] Non solet autem meditatio Regis dari externis, nisi
electionem certi status vitae facturis
ó2 proinde I, T, perinde V | et« om. I, T || 54 exercitantes] exercitationes T

y 55 memoriam add. et T ¡i jt; quod um. T. li G9 redemptionis add. etc. I, T.
(;f. annotationem quartam (n. 4).
" De meditationis methodis in Doc. 14 annot. 12.

Üe punctis breviter proponendis in Doc. 4 annot. 33.
" Gz. D.\viLA Doc. 31 n. 20 his verbis hanc annotationem apposuit :
t ToUerem omnino, ne aliqui cogantur in nostris desiderare modestiam in

earum rerum tommendatione ».
De fine Exercitiorum generatim Doc. 27 nn. 17-21 indicat quae sint :
in Exercitiis quaerenda. Doc. 3(5 n. 11 desiderat in Directorio uberiorem fi-
nium declarationem. Doc. 42 n. 8 loquitur de momento Principii et fund;i-

menti ad consequendum Exercitiorum finem.
De fine primae hebdomadae in Doc. 26 annot. 27.
Conveniunt haec cum iis quae Nadal Doc. 7 nn. 4-7 de causis fructus
Exercitiorum significat. De his causis in Doc. 20 annot. 8.
De meditatione regis temporalis in Doc. 22-23 annot. 92.
270 DlRtXTOHlUM B IN ARCHIVIO INVENTUM
i» a
«DIRECTORIUM B IN ARCHIVIO INVENTUM»
Testimoniiini de hoc Directorio In introductionc generali cap. 2"

:
pag. 18 : Indicantur quaenam directoria

(< utantur B. in Archivio
. . . :
inventuin » et in fine eiusdeni Annotationis « Archivium, quod est :
Ítem aliud Directorium repertum in Archivio sine nomine ».

Signatuni ergo erat littera B. Huic externae notae, alia de iis quae
hoc Directorium continebat addere possumus. Nam P. Gz. Dávila
nonnulla de hoc Directorio animadvertit.
En iudicium genérale quod de eo dat Gz. Dávila Doc. 31 n. 3 :
« Directorium B. secundo loco positum, incerti authoris, multa

quidem continet notatu digna et in usum operariorum nostrorum
valde utilia opus
; tamen non videtur absolutum quae enim spec- ;
tant ad orandi et meditandi modos, et ad Exercitia primae, secundae

et tertiae hebdomadae ab authore praetermissa sunt, ut ipse testa-
tur numero 488 et 489, quae vero sequuntur usque ad numerum 493
nullam prorsus habent connexionem cum praecedentibus ».
H. P. Claudius Acquaviva scripsit die 10 octobris 1583 ad P.Gon-
zález Dávila « Directorio ...
: B. se ha hallado en el archivo y se
cree le habrá dado alguno de los Padres electores de la cuarta congre-
gación general » ^
Ex hoc testimonio concluditur iam anno 1583 huius Documenti
nomen ignorari. Nos tamen credimus id non solum a quarta congre-
gatione generali, id est ab anno 1581, sed iam ab anno 1578, id est
abanno quo P. Possevino Curiamreliquit, hoc scriptum in archivio la-
cere. Scimus enim Patrem Possevino antiqua de Exercitiis scripta
percensuisse, varia a B. Ignatio dictata de spiritualibus Exercitiis »
i
invenisse ^, et erga ignatianam methodum máximo studio et amore

affectum esse. Nihil ergo mirum si tune quae invenire potuit, transcri-
benda curavit in eo códice, quem penes se, ut videtur, habebat, cum
Secretarii muñere fungebatur, id est in Insl. 1S8, ut in Introductione
ad Doc. 18 diximus, iuxta ea quae ad P. Mercurianum pertinebant.
Eo ergo in códice, etsi aliter disposita, omnia quae nomine Direc-
torii B appellata sunt, inveniuntur.
Ut clarius appareat quomodo scripta a P. Possevino in códice
Inst. 188 collecta congruant cum iis quae P. Gz. Dávila Directorio
B tribuit, subiciemus indicem scriptorum codicis Inst. 188, additis
nunieris quibus in Directorio B signabantur nam hi numeri ;
ostendunt ordinem quo ibi disposita erant.

Cum vero, ut ipse P. Gz. Dávila significat, multa ex aliis Direc-
toriis vel locis sumpta fuerint, ea quoque indicabimus, quae ad alia
Directoria nostrae editionis pertineant.
1 ARSI. Tol. 1. 2()lr.

* ARSI. Opp. .V.V. -336. 87.
DOC. 19 a 271
Inst. 188 N ostra editio DirecL B

4r (Epístola P. Miona) n. 579
4r-v Doc. 1 nn. 581-604
5r-8r Doc. 4 nn. 570-78 et 605-25
8r-v Iterum Doc. 1 nn. 17-22 nn. 598-604
8v-9v Doc. 20 nn. 73-83 nn. 494-505
lOr-lOv Doc. 19 nn. 357-367
lOv : Fructus exerc. sp.
llr-12r Doc. 12 nn. 539-568?
12r Doc. 1 n. 25
12r-16v Doc. 18 nn. 368-489
17r Doc. 1:0 nn. 65, 66
17v Pura
Quidquid de hoc sit, certum est hoc Directorium B continere ea

quae a Sto. Ignatio erant scripta vel díctala (Doc. 1, 4), quaedam
ex Polanco sumpta (ex Doc. 20) et alia ex Doc. 19 et 18 quorum pri-
inum certo, alterum probabílíter a Mercuríano scríptum vel dicta-
tum est.
En contextus Dírectoríí B, ex descríptíone P. Gz. Dávíla Doc.
31 nn. 3-9.
nn. 357-493 primae paragraphí huíus Dírectoríí, ni fallímur, quae
—
:
tamen, Dávila commeniorata

sicut alia scripta a Gz. ex quo eo-
rum argumentum scímus —
numeratae erant secundum totam Direc-
toriorum seríeni. Nihíl alíud sunt quam nostra Doc. 19 et 18 seu
directoría B2 et Bl, ut P. Codína in edítíone praecedentí Monunien-
lorum Hístorícorum S. I. ea appellavít.
nn. 494-505 Ex Polanco Doc. 20 nn. 73-83 in quo, ut ait Gz.
:
Dávila « tota illa tractatío de electíone, ex abrupto, vix integra pe-

:
ríodo absoluta, desinit » síne dubio post verba n. 83 Si praedicto

; :
>•
modo secundí temporís non conficitur electío » Directorium abrum-

pitur, potíus quam absolvítur.
nn. 506-538 Directorium nobis ígnotum. De bis, Doc. 31 n. 4
: :
(' Numero 518 citatur P. Everardus generalis, quae vero hic in sum-
. . .
mam contracta brevissime annotantur, in aliis multo plenius tradita

sunt ». Nescímus de quo Directorio agatur, nam in nullo a nobis
cognito, excepto in P. Polanco, nomen P'». Mercuriani ínvenitur.
nn. 539-569. Inclusum hic erat alíud Directorium. En quae de bis
scríbit P. Gz. Dávíla n. 5 «Alíud Directorium est, ut títulus ipse
:
índícat pauca quaedam habet quae excipi possunt, et ad hanc in-

;
stítutíonem conferent caetera in aliis copiosius traduntur». Postea

;
ipse Gz. Dávila quosdam ex bis numerís adducít, ex quibus scímus

documenti argumentum. En numeri allati :
n. 540 Quid sint Exercitia

:
nn. 544-46 Fructus Exercitíorum :
nn. 548-52 Ratio utilítatis Exercitíorum

:
nn. 555-59 Diversae classes exercítantium.

:
Hi conveniunt cum nostro Doc. 12, ut dubitari non possit de

íta
eo agi, vel potíus de Instructione ex qua illud est excerptum. Nam
ipso titulo Puncta instructíonís » sígnificatur ex alio longiore scripto
tt
272 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POLANGO
quaedam iii epitomen esse redacta. Primi numeri videntur sum-

mam tantum rerum referre. Reliqui vero eniicleatius singula trac-
tant. Animadverte tamen documentum a P. Gz. Dávila allatum « Di-
rectorium » quidem, illud vero « Instructio « inscribi. Sed de cetero,
ita Ínter se congruunt, ut sicut indicavimus — de uno eodemque —
scripto agi videatur.
nn. 570-57 S Doc. 4 nn. 1-9. Epístola P. Miona.

: Eam habes in
MHSI. Mon. Ign. Epp. 1, 111
n. 579 In nullo Doc. nobis cognito.
nn. 581-604 Doc. 1.
nn. 605-625 Doc. 4 n. 10-30.
Quae omnia confirmantur ex eo quod in Doc. 33 saepius ad hoc
Directorium reicitur lector, apposito in margine verbo « Arch ». :
Nunc vero omnia quae ibi significantur in hoc nostro Documento

inveniuntur.
En series numerorum in quibus Directorium in archivo inven-
tum commemoratur, cum locis nostri Directorii quibus responderé
videntur :
Doc. 33 n. 15 Doc. 4. n. 3.
33 n. 19 4. n. 1
33 n. 37 4. n. 5
33 n. 69 forte 18 nn. 47, 48, 51, 52
33 n. 104 4 n. 21 in fine
33 n. 127 18 n. 100
33 n. 129 Quae ibidem de colloquio di-
cuntur in nullo nobis co-
gnito Directorio inveniuntur
33 n. 133 Doc. 4 n. 30
33 n. 139 4 n. 19
33 n. 172 1 nn. 8, 9
33 n. 179 1 n. 24 et Doc. 2 n. 4
33 n. 199 1 nn. 19, 20
20
DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POLANCO
(annis circ. 1573-1575)
Praefalio.
I. Textus : 1. Bibl. Naz. Roma, Fond. Ges. 1594 n. 8. Autogra-

phum P.'s Polanco », locis non paucis ab ipso Polanco vel emenda-
1 loannes Alíonsus de Polanco, natus Burgis in Híspanla die 1() dec.
1517. Cum quartum decimum annum ageret, adivil Universitateni Parisien-
sem ubi .studuit litteris humanis et philosophiac. Versus l.'i39 Romam per-
DOC. 20 - NN. 1-5 273
tuin vel suppletiini. involucro haec alia

Iii scripla legiintur manu :
N. 8 Questo é il Diri'llurin del }'. Palanca. Si uniscc un ultra jaglio —

di cose che vanno uyf/iuiilr ulln stessa Nell'indice questo scriito é se- :
gnato calla leítera li 2. Archiv. Pont. Univ. Greg. F. C. n. 1139.

'
TranscTÍi)ti() fac-ta a F. Horaüo Torscllini. 3. //í.s7. ISS fí. Hv-ÍOr

tantum, idoin ac codex qiiis cquitur (T) cap. 7 el quacdam cap. 8 id
est nn. 73-83. 4. Archiv. Prav. Tal. Ms. 12S7, tantum cap. 6 nn. 4,
5 in fol. 72r-13v et cap. 7 cum iuitio cap. S (nn. 73-83) in fol. 49r-
53/-. Transcriptio l'acta, ut videtur, exeunte saec. I, probabiliter XV
ex códice superiore.
II. Typis impressum Editio MHSI. Exerc.: 795-829, e textu
1. N. 60 ineditum.
AucTORES MHSI. Exerc. 757 Bernard. Essai historique,
III. : ;
215-217; RouQUETTE, 399-400; De Guibert, La spiriíualiíé, 234-

236 Iparraguirre, Historia 2, cap. 14, pag. 420-425.
;
IV. De natura documenti Longe lateque de hoc Directorio :
in Introductione agere debuinius. Quae dicenda erant de historia,

temporum condicionibus, praestantia huius Documenti ibi invenies.
Liceat hic tamen iudicium GZ. Dávila Doc. 31 n. 2 adicere « Di- :
rectorium A, a Patre Polanco compositum, reliquis praeponerem

propter orationis perspicuitatem, doctrinae methodum, et quod co-
piosius et multo uberius ea tradat, quae ad hanc institutionem ne-
cessaria sunt. Manca caetera sunt et mutila si cum hoc uno con-
ferantur ».
V. Ratio editionis Edimus textum autographum cum ómni-
:
bus iis quae ipse Polanco adiunxit, indicatis etiam verbis quae ab
venit. Scriptor apostolicus et Notarius Sedis Apostolicae, post Exercitia duce

P. I.aíiiez facta, etiam adversante eius poteiiti familia, iii Societateni anuo
1541 ingressus est. Auno 15t2 Patavium ad sludia i)eríicienda missus est;
dein peragratis post médium aimum 15U) Hononia, Fistoria, Senis, Florentia,
Romam rediit ineunte anno 1547 et |)aulo i)osl secretarius Societatis consti-
tulus est, in quo muñere per amplius viginti et quinqué annos (1547-1573)
tribus I'atribus (ieneralihus tidelissime et mira dexteritate servivit. Sed alia
quoque muñera praeter secrelarii obi\it : fuit enim Procurator generalis So-
cietatis, i)rocurator donms ])rofessae (1555), ijrofessor Sacrae Scripturae in
collegio romano (1557-15()(i), Assistens Hispaniae et Admonitor P. Generalis
(1558-15(54), comes in itinere V. lâínez in oppidum Poisy (1561-15(32), et
in (".oncilium 'tridentinum (15()2-15(i3) et Sancti F"rancisci de Horja in Hisjja-
niam (I57I-1572), \ icarius (ieneralis S. I. post mortem Sti. Francisci de Borja
(1572-1573). Post electionem novi Praepositi Generalis, R. P. Mercuriani, suf-
íecto in eius locum secretario P. Possevino, per biennium Chronici sui volu-
niiiia perpolivit, anno vero 1575 mense martio in provinciam Siculam se
contulit eam Visitator lustraturus ; inde reversas anno 1576 in finem vertente.
paulo post die 21 decembris 1576 Romae pie vitam obiit. Cf. Pol. Compl.
VI-XXIV. Tacchi Vknti'hi, Sloria, 2, 2, 2()()-271 ; .\. Martini, Gli siudi
thonlogici. De eius scriptis MI Fonícs nair. II, 23-41.
18 — DlUECTORIA EXERCITIORUM.
274 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSl DE POLANCO
eo deleta sunt. Quae addita sunt a Polanco in margine, litteris itali-

cis sen ohliquis iiotamus. Aliquando referiimis variat iones apogra-
phi 2 (G), praesertini cum in eis corriguntiir aliqui lapsus calami
autograplii.
Textus.
Jhs
1 * Prooemium Directorii tradendorum exercitiorum spiri-

tualium p. polanci ad lectürem de societate nostra.
2. Inter ea med.ia, quihus iam inde a siiis priniordiis, uberiori

5 cum fructn, Societas ad uoslri instituti finem (scilicet
noslra
gloriae Dei et |)rofeclus animarum) usa esl, líxercitia sane spiri-
lualia i)rimas tenenl Quainvis enim saciamenlorum penitentiae
el sanclissiinae eucharisliae minislerium, verbi Dei praedicatio,
rudium ac |)uen)rum in calliecismo instilulio, iuventutis in lit-
io teris el ])ielale eruditio, ct aliac chariíatis limdiones latissime,

Dei gratia cooperante. ])atuerint, per haec tamen .s])iritualia Exer-
citia, velut epilogum quemdam aliorum mediorum continentia,
et penitius ad animae ac virium eius quasi intimes sinus penetran-
tia, et ad Dei graliam excipiendam efficacissime ánimos dispo-
15 nentia, copiosior. solidior ac conslanlior fruclus in íiorrea Do-

mini reportalus est, el opcnirii, (¡ui pci <ili<i oninid media eum
colligercnl, (td Damini DÍncam i'.vculciíddni ixxdli ct nUsi sunt. Testis
est Pater nosler bonae memoriae Ignalius, (|ui, a Domino edoc-
tus et iliustratiis liis Exercitiis, piurimuniiuilio sime con versionis
20 profecil ;
peí' eadeni el spirilu.m Do-
testes el primi Palit's, qui
mini et vocationis beneficiuni acce|)erunl lesles el alii, tere om- ;
nes, ex noslris, qui primos líos Paires sunt consecuti, qui per ea-
3 P. PoLANCi fj/iVí inaiui anti ad dd. sijiritualiuin II

Muilais deZ. Societate
nostra 1 uIxtííjI'Í í/í7. de staliiliorc f'nictn ac sulidii.i
ll
ünn r ,1 u,, r, rha del. sup. Un.) i
in vinea DiHiiini Sucictas aasti-n su

:i ¡i. I i n liiiiiii í/, /. all ulit. lisa est 7 enim .
I II
7-S iMiriiitc'iitiar - rnr]i:iri^l un- sn/i. ,, mis. .•oiirr-s¡..ii¡s a.' c-iiinmunionis

del. et II
|
8 ministt'riiuii dil. ct '
piacilic al in ihl. <[ ;i insiitiiiin il<l. ct |

U
patuerint
sup., priuít. patcaiit II I i! a<l. dii. iiitiiiius i, i:¡-ll pciict i aiil ia prius se insi-
nuantia ll
14 ánimos sup. Un. il lt> <••<{ miii. I in. h 1!I ct illustratus sup. Un. muí-
tum I
Exercitiis </(/. ab eodem itlustr. |
phiiiiinim xk/í. /i/í, -Jl-U'ifere — no-
stris snp. Un.
* Cum in lior I )()(utiUMito et iiuineri pniagraphoruin et numeri Direc-

torii missi Roma a. Iñ82 iidem sunt, hns últimos non collocamus ut expo-
nentes aliorum numerorum, sicut in aliis Documentis facinius, sed omnino
omittimiis. I
' Cf. Doc. lí) annot. 1. I
DOC. 20 - NN. 1-2 275
dem a divina providenlia ad mundi liuiiis contemptiim, neterno-

rum nmorem et idem institutiim amplectendum, siml adducti ;
testes omnium statiuim et utriusque sexus liomines seculares, 25

imo et ecclesiastici, qui, a nostris per haec eadem ad Dei ac sui
cognitionem adiuti, ad vitae miitationem ac reformationem in-
signein, et aliis prorsus admirandam pervencrunt lestes et relli- ;
giosi viri et foeminae diversorum ordiaum, apiid quos nec ])rae-

dicatio piii)lica, nec exhortatio familiaris, 30 nec poenarum timor,
nec ciiiusqiiam auctoritas profuerat, iit ad instituti sui ohserva-
tionem se colligerent, his tamen ipsis Exercitiis exculti, ad vitam
spirituaiem, et suae relligiosae vocationi ac professioni congruen-
tem, sponte. et quidem cum magno animi affeclu, traducti sunt -.
Cum ergo ex i¡)sa experientia nostronim el externorum mal- 35
liplici, et ex testimonio etiam Sedis Apostolicae ^ in nostri insti-
tuti litteris et Exercitiorum iiuiusmodi approbatione peculiari id

constet ;
cumque haec arma spiritualia velut propria, et singu-
lari Dei dono nostrae Societati ad animarum singularem profec-
lum concessa sint* non aequum est ut qui ex ipsius instituti 40
;
ratione ad eum curandum tenemur, vel ea obliviscamur vel ne-

gligenter tractemus, sed potius omni studio in eis bene utendis
nos exerceamus, et eadem in proximorum utilitatem et Dei glo-
riam convertamus.
Et quia ex auctoritate congregationis generalis^ et ex obe- 45
dientia Patris nostri Everardi* praepositi, et iiixta Patris nosíri
Ignaíii {qui hoc inchoaverat quidem, sed non absolviiy mentem,
hic Directorii conficiendi labor, in auxilium nostrorum, qui tra-
26 ac sui sup. •i~ adiuti ad su¡)., prius attracti

ii 27-28 insiêm del. et II
conflantem 28 pervencrunt del. Immo

ii testes sup. Un. 30 publica sup. Un.
| i\
|
familiaris sup. Un. 31-32 observationem dfl. ac tanto relligiosa ac spirituali sua
\\
vocatione dignum 32 tamen sup. Un.

ii 35 ex sup. Un. 38 haec sup. Un.
\\ \\
spiritualia sup. Un. ante velut del. hac

\ 39 dono del. nobis sin&iüarem sup.,
il
|
prius tantum 42 utendis sup., pritis exercendis

li
43 exerceamus del. ut 46 ||
ll
Everardi sup. Un. 48 nostrorum sup., prius eorum

\\ 48-49 tradunt prius tra- ii
dendi aliis haec
« De fructibus Exercitiorum in Doc. ó aniiot. 7, ubi nonnullos auctores

simillime ac Polaiico loqueiites invenies, ut Miró, Nadal, González Dávila-
» In Brevi Pusloralis Ol/icii 31 iulii 1548 apud Maríx Spiritualia Exer-
citia pp. 11-15. Valde huic similia dicuntur a Nadal Doc. 7 n. 41.
* Exercitia esse arma Societatis indicaiit testes allati in Doc. l.S annot. 10.
^ Congregationis Generalis Primae decrctuni 107. Quomodo ortum sit
lioc Directorium vide apud Iparraguikki; Historia 2 cap. 14 pp. 426,431.
« R. P. Everardus iMercurianus, quarlus I'raepositus Generalis S. I.
•
Intelligit Directorium autographum Doc. 1.
276 DIRECTORIUM P. lOANNlS ALFONSI DE POLANCO
dunt spiritualia Exercitia, susceptus est, eum piiis lector boni

50 consulat ; et si quid ipsi in hoc genere a Domino dabitiir, in com-
mune, pro sua charitate, conferat. [2]
3. Caput i™.
UndE ACCIDAT UT in lis SPIRITUALIBUS EXERCITIIS

TANTUM PROFECTUM HOMINES EXPERIANTUR
55 4. Mirari aliqiii non immerito solent, unde proveniat qiiod in

Exercitiis, tam brevi temporc, tam insolitus spiritualis profectus,
tantaqiie vitae ac morum el quodammodo totius hominis in alium
niiitatio cernatur ? Sed profecto si res attentiiis consideretur, unde
tam copiosus gratiae Dei (a quo omne datum optimum et donum
60 perfectum)» proventus accidat, non difficile intelligitur. Illud
enim imprimís de Deo sentiré debent qui altissime et pientissime
(ut par est) de ipsius bonitate sentiunt, quod non tam sol ad il-
luminandum. vel aliae causae secundae ad suos effectus naturales

producendüs, quam ipse, sapientiae totius ac iustitiae sol,
65 liberrimiis quidem, sed pro sua natura, quae bonitas est, effusissimus,
ad mentes hominum suae gratiae radiis illustrandas ac perficiendas
sit paratus^ Imo et quod ex se promptior existat, intra limites
et captum suae creaturae, ad maiora dona potius quam ad mi-

nora, prouX decet divinam ipsius maiestatem ac magnificentiam.
70 eonferenda. Sed quod homines vel gratiam non accipiant, vel mi-
norem accipiant, ex eo est, quod vel nubem suorum peccatorum
divinae bonitatis radiis obtendunt, vel quod, ad res terrenas et
viles conversi, nec intellectum nec affectum ad influxum do-
49 spiritualia sup. Un. Exercitia del. sunt |

lector del. de nostra Socictate |
cui soli confectum est) 50 in hoc genere si/p., /jríiíx iiiip(ii tiinc
ll
54 profectuni del. il
brevi tempere 55 non immerito

ll
sup. Un. quiid si//*., //niis ut 56 profectus
|
ii
del. quis cernat 57 morum prius moribus del. mutatis

ll
.38 attentius sup., prius h
pacatlus 62 bonitate
ll
sup. Un. sol del. paratus sit 63 \
secundae del. et naturales ll
64 sapientiae del. sol ad I. totius sup. Un. 66 radiis sup. Un. ac del. in- \\ \
—
1
II
flammandas 67 Imo sup., prius Si se illae 67-68 ex creaturae su/). /in. ll

68 n
—
II
ad del. maiora dona 68-69 minora del. conferendo

ll
69 ut divinam sup. Un. ll
I
ante sua 70 eonferenda sup., prius paratus est
ipsius del. infinita II
li 71 nubem
sup., prius obviam divinae bonitati 72 radiis sup. Un. ll
De causis fructus Bxercitiorum cf. Nadal Dor. 7 nn. 4-7; Doc. 12

«
nn. 9-14; Mercurianus Doc. 19 n. 10; Minó Doc. 22-23 l'raefatio De Fahi ;
Doc. 24 n. 52; Gz. DAvila Doc. 31 ii. 15; Doc. 33, 34, 43 n. 8.
' Cf. Sap. 5, 6.
»» Mal. 4, 2.
)
DOC. 20 - NN. 3-7 277
noriim (livinoriim excipienduni conveiiunl, vel certo quocl ])aruni

ot qiiasi aliiui aíôntes, se ad divina dona ohtinenda
(lilijíenter. 75
componiint, nullam aul non mngnam a libernlissimo (¡uideni, verte
sed iustissimo donatore, gratiam impetrant.
5. l't autem t>x parte nostra bene nos disponamiis. cum diinno
auxilio, ad. magna dona excipienda, tria imprimis faceré videntur.
Primum esl, ut generoso animo et digno adoptione Patris nostri 8
aeterni. magna, et cum intentione recta Deo placendi, expeta-

miis. 2™. l't mediis convenientibus et a divina providenlia ordi-
natis ea obtinere studeamus. 3 Ut ipsi, conatum nostrum strenue .
conferendo et qiiod in nobis est faciendo, eidem divinae providentiae

ad illa obtinenda, ut oportet, cooperemur 58
6. lam in his spiritualibus Exercitiis, si fiat quod fieri debel,
haec tria egregie observantur. Nani, imprimis, in illis ea ex])e-

tuntur ac quaeruntur, quae filios Dei decent animam .scilicet a ;
peccatis et viciis et eorum reliquiis purgare et ad puritatem in

posterum disponere ac firmare eandem ad Christi summi media- ;
90
toris, et nostrae reparationis et Patris aeterni bonitatem, sapien-
tiam, misericordiam ac iustitiam cognoscendam illuminare, eam-
dem ad vitae statum et viam. quae ad ultimum finem beatitudinis
nostrae et gloriae Dei ducit, eligendam et ad discernendos auxi-
liatores et adversarios spiritus in hac via instruere demum ean- ;
95
dem in iis, quae ad Dei amorem in nobis accendendum [3] et ad
rectam operationem in quovis statu exercendara [spectante], ex
sincero dilectionis divinae affectu perficere. lis autem quid me-
lius vel altius expeti potest ?
7. Quod etiam 2" loco necessarium dicebamus. in Exercitiis 100
profecto videmus, óptima scilicet et efficacissima media ad hunc
74-75 parum diligenter sup., pritís negligenter 76 cnmponunt vel nullam ii

|
del. aut non (hnr verb. sup. Un. del.) magnam oerte 7 7 gratiam dej. ab eo. 79 ii II
imprimis rfe?. confcrrc 81 placendi de/, in marg. et magno cum desiderio

l
82 con- II
venientibus S1II1. Un. 84 providentiae sup., prius gratiae

\\ 86 lam corr. ex tria |
\
89 viciis del. purgata 90-91 mediatoris del. misteria cognoscenda

il
91 bonitatem 11
dtl. ac 92 illuminare del. et

II vitae si/p. Un. 93 quae ultimum sup., prius
\ i
—
tenendam 94 nostrae siip. Un.
il
Dei in marg. del. eligendam n 95 anie et del.
|
ducit 95-96 eandem in iis sup. /í«.

1
97 statu df?. ad Dei honorem 97 exercendam
ii ii
del. et quibus omnia haec |

spectant Hoc rerbum supplendum esse, tola
vel siinile
oratio ostendit 98 affectu || del. ¡Ilustrare il 100 dicebamus sup., prius erat
" I'olanco aliquantulum explanat haec quae in antigua quadam annota-

tione legimus « Ad dona Dei excipienda tria nece.ssaria sunt. Animus gene-
:
rosas, media sive instrumenta convenienti;). cooperatio nostra, haec omnia

per Exercitia » ARSI Inst. ISS, lOc.
.
278 DIRECTORIl'M P. lOANNIS ALFONSl DK POI.ANC.O
finem oxorceri. Talis nimiriim est meditatio, et quidem rerum

valde opportimanini el ordine valde concino digestariim, quae
in eis tiaáitur. Talis orntio, quae tiini ad incipientes tum ad pro-
105 ficienles instruendos, máxime idónea ibi docetur ; talis usus sa-
cramentorum j)oenitentiae el eu.charistiae, ac modus ad ea (prae-
sertini per fíeneralem confession.em) bene ad praxim deducenda ;
taUs castiqatio rorporis abstinentiam vel alias affliction.es,

])er
quarum (ut et victiis temperandi) ratio hic explicatiir talis pru- ;
ii*^ dens instriictoris consilium ct diredio, ciii se subiicit qui exercetur ;
tales demum regulae ad conscientiani bene examinandam, spiri-

tus varios discernendos, elect iones recte seciindum Deum fa-
ciendas, hona pie dispensanda. scrupulos animae dignoscendos, et
demum recte cum
autem in- Rcclesia catholica sentiendum. His
strumentis vel rnediis divina providentia voluit sibi ad óptima
quaeque homin.es cooperari, ut Sacrarum Scripturarum et san-
ctorum hominum exempla lestantur
8. lam tertium illud, de conatu nostro strenue conferendo ad
cooperandum divinae gratiae in Exercitiis, praesertim cum exacte

120 fiunt, optime praestatur. Imjirimis removendo ¡m])edimenta, quae
al) hominibus et negociis ])ossenl accidere, dum eligitur locus
idoneus, ubi solitudine frui possit qui se exercet, et soli Deo ac
sibi vacare Pein.de volun.tatem niagnam profectus spiritualis
satis se habere ostendit qui, ómnibus aliis intermissis, ad illum
lil'„> ost thl. Kii/i. lin. in ois inoditatio | ot siii'-. iiriiis Tiicilitatio et quidem ||
io:í ordinr í-nrr. r.r iirdiiiMf issiiiia 1 1 )ip:cst a nun </( /. .mi/) Un. 111, 'dita iii 1
ante quae
ííd. talis oratid II
insti-iu-iidn.s (Id. i |
ild d(Mctu ante talis del.
hic 1 alii'tui- 1
1 0."i- 1 sai-i-aiiu'iitoniiti í/(7. ((iiiffssiiiiii.-i me, iiiddus -" oa prins
.s»/;.,
poti sitiiuiii ca II
111" (iiiifc^sionciii ili l. iiist itiii'ndain JO!) cxplici tiii' prius
siip.,
(lucí 1 I
Idü-llO inudcns dil. in iniini. liiiinilitas qua -r 11(1 d icctio excorr.
(lirc( tiiinr 11 \nv SU}), lili., in imirti. di- m\\\n aii p. lii-Uis : 11.) vcl mediis
SIIJI. lili. « 1 1 (') .Saci-ariiiii .s'///.>. Un. |

Script>ii"iriun ih . Icsti lia II 11!) «ratiae
>¡iij>- r<-li<ti.s
Cf. aiitiquam ilhim aiinotatioiiem : » Iiisliunicnla eflic-acia, oiatio, usus

sacranientoruin penitfiitiac el oucharisl ¡no, castitíatio coipoiis per abstinen-
tiam vcl alias alIliclioiK'.s, lalio ad iDiisi itMiliam i'xaiiiinaiiflani, spiritus va-
rios (lIsccnuMiilos, cli'ct Iones recle secuiiduni Deuni faeieiulas, liona (üspeii-
saiida, scrupulos aiiiiuae di^noscendos, recle euni líeclesia seiUienduiii, et
hace oiuuia in Ivxereitiis doeenlur >. Iiisl. /va, Idc.

" Cf. illam antiquam annotationein Cooperat lo noslra et eonatus no- ;
stri quomodo adhibendi docere, primo removendo impedimenta quae ab

hominibus et negociis i)ossent accidere dum clUíitur loeus idoneus etc. « liisl.
J.S.S, 10(1.
DOC. 20 - NN. 7-8 279
soliim omnes cogitationes et actiones suas transferí. Si)es nihilo- 125
ininiismagni huius profectus voluntatem illam comitatiir, resi-

(¡natio sai onmimoda in manus üei, himilis instructionis smcep-
lio. labor, industria ac diligentia, qnam potest ad suiiiii pmfcdiim
adhihere. At. iitxia praedictoriim mensiiram, Dci l)i'iii<»nilas gra-

tiani conferro solet. Acide quod unitur tota vis aniniae cum siiis 130
potentiis, iit huic uni profectiii vacet, el unita virtns, tam in in-
tellectu qiiam in affectii, fortior reddiliir ; quod cogitationes lio-
nas el desideria non relinqnit incepta, sed iisque ad bonum ali-
quem terniinum persequilur ; quod diligenli examine se supra

Exercitia adhibita reflectit, ul, si quid bent successisse animad- '35
verlil, inposlerum observet sin minus, cmendet ". Demum actus ;
se disponentis ad profectum magnum sunt intensi et secunduni

i-alionem optime ad finem illum ordinati, et cum praedicta fa-
ceré sit totum conatum suum exerere, el quod in homine est, fa-
''^^
ceréad gratiam uberem consequendam consentaneum est rationi, ;
ul infinita Dei bonitas, quae talibus praevenit auxiliis, ut ben.e se

honu) disponat ad gratiae infhixum excipiendum, uberem illam et
largam, ut suam decet largitatem [11, infundat ; et bine insólita
illa el admiranda mulatio dexlerae F>xcelsi »\ quae in iis, qui se
exercent, conspicitur ut uno mense et maiorem illustrationem
;
circa vilae suae statuAi, et altiorem sui ac Dei cognitionem, et

puriorem ac ferventiorem Dei ac rerum aeternarum amorem, et
in ómnibus donis internis maiorem ac solidioreni ])rofectum con-
scíiualur, quam
antea mullis annis, remissius agens ac minus se
dis|)onens, fuerat conseculus. Et, corde per Dei operationem sic '50
iinmulalo, quid mirum est si in ómnibus externis mutatio cer-
aalur '?
12.5 actiones su/j., /jriws oi)cra II 12t) profi'< tns í/c/. ,si//)./í». illam illam .sup |
lili. I
comitatur del. seciindum ad quae |
aiiti rcsifrimlin di man!, del. et 127 II
Dei del. in mary. ad pracdictorum autem et i

l-'7-l-'s siisdptio del. in mary
ilmim. ad praedietorum ¡luteni et ,¡ \:n uiii sii/i. liii. l.irilfJ tam — affectu
sup. lin. II 132 redditur í/, /. :m|,i,> I
:'.:í êil pcrscMiuitnr 1 i!.', -ûcrssisse de?,
ohservat ll 141 talibus sii/i.. ¡¡rm^ fuil |íl ;
117ac — act<Tiiaruni ni//;. Un. \\ 148
pi'ofectuin rffí. ad [ ?] i| 14t) aimis i/</. fueiat | agens — minus sup. Zí/i.
"Cf. quae in illa annotalione sequuntur : « Sic (ides, spes, humililas, labor,
iiulustria, diligentia, vires et praesentia aninii ». ¡nsl. 188, \^)v.
" Cf. Ps. 7«. II.
" In hac ultima parte Polanco a suo archelypo indicato in annotatione
11 aliquantulum discrepat. Ita eniin scriptum illud absolvitur : i
.\niiTia a
peccalis purgatur, illuminalur ad iiiysteria iiostrae redemptioiiis, et Patris
aelenii attributa cognoscenda et ad viUie staluni eligeiiduni qui ad íinem
280 DIRECTORIUIM P. lOANNIS ALFO.NSI DE PULANCO
9. Caput 2°".
De quattuor modis proponendi spiritualia

155 EXERCITIA lUXTA QUATTUOR HOMINUM GENERA
10. At delectiishabendiis est circa personas, quihus Exercitia

spiritualia tradenda siint, et indicio utendum circa modum ea
tradendi ; et ad id annotation.es 18^, 19», et 20» Ubri Exercitio-
rum multnm lucis afferunt. Ad maiorem tamen explicationem,
160 quattuor personarum genera, quibus spiri-
dislingueuda sunt
tualia ExtTcilia Iradi possent. Prininm est eorum, quibus satis
csse uidetur, si cns adiiweris, ut ad aliquem iisque gradum proji-
ciant, sive quod minus ])ers])icacis ingenii ac iudicii sint, sive
quod eis videtur siifficcre, si aliquam instructioncm in via spiri-
165 tuali accipiant, sive quod ab eis magnus fructus sperandus non
esse apparet, sive quia non vacat, vel non expedit, multum tem-
poris cum eis consumere iis ergo primo i)arliculare examen, j)ro-
;
])onatur contra eos defectus qui magis eos urgent 2" genérale ;
et etiam quotidianum 3" doceantur uti primo modo orandi

per mediam horam quotidie et exponantur eis praecepta (si sint
illis parum nota) et peccata mortalia ;
1" suadeatur eis, ut oc-
tavo quoque die confiteantur, si comodt' fieri id jtosset, et deci-
moquinto quoque die communicent, si non videbitur octavo quo-
que die magis id exjiedire Aliquae ex additionibus, prout per-
175 sonarum ratio feret proponi etiam ])oterunt
157 indicio utcndnm snp. Un. ca forr. carum 158 id de?, rogulae
|
160 II |
distinguenda svp.lin. 161 quibus rfr/. partim

ll
162 s¡ ailiiiveris .síí/i. in marg., ii —
prius auxilium aliquem 164 eis drl. usus videtur rf- ^ iri man/. sil>i satis osse |
—
II |
instructioncm drl. accipiant 165-166 sive apparet mí/;. //"..

II
ni."i fructus del.
i n marg. non sit 167 consumere del. satis crit ct aliquoiu gradum usque i)ri)ticiant
II 1
examen del. els 173 non del. fiet

II
boiiitotis nostrae et fíloriae Dei nos ducal, el ad discerncnduin spiritus auxi-

liatores el adversarios nostros iiislruere, denuini ad I)c¡ aiiioreiii in iiobis
accciidendiim et ad lecte operariduin ex sincero dlleetionis Dei anioreni per-

licere ». //is/. is.s, U)ik
" De \ario excrcitaiiliimi fíeiiere iii Doc. 17 aniiot. 1.
1* De exaniiiie pailiculari in Doc. 1 annol. -19.
>» De examine general! in Doc. 1 annol. .")().
'O De primo modo orandi in Doc. IM annol. 25.

^'
De communione frequenti in Doc. 17 aniiot. 7.
" De additionibus in Doc. 3 annol. 2.
" De Hxercilüs rudium in Doc. 17 annol. 2.

DOC. 20 - NN. 10-1 1 281
11. 2™. íôniis lioiiiiiuim csl, mi non deesl inlellccliis ad ni-

pionda Exorcilia s|)irilualia idoneiis, sed laiitiim so dispominl iil,
ad purgandani suam conscieniiam, d capieiidam instructionem

qua suam vitam secundum suuni slatiini in im-liiis mutent, octo
vcl decem dies velin.t impenderé iis vt o, si ex|)editi sint, et domi : i
18"
nostrae ve) alibi ^* liceat ac lil)eal hos dies íntegros iis Exercitiis
Iribuere, primo dari ])oteriinl i)ost fundamentum examina et
omnia Exercitia [)rimae hebdomadae usqiie ad confessionem ge-
neralem, et consequenleni communion.em et simul additiones eis ;
proponantiir, ut fieri solel cum exacte omnia Exercitia fiunt. Et '^5
regulae de diseernendis spiritibiis primae Iu'i)domadac congruentes,

si opiis eril, declarari eis ])oterunt [.")].
12. 2" i)ro})onatiir eis inodus orandi primus, proiit habeliir

in 4* hebdómada 2% et tertins utilis eisdem fore videtur
13. 3° Suadendum eis ul confiteantur el commimicent, ul
^s.
])au\o ante dictum est
14. 4° Si videl)itur eis uecessarium vel valde opi)ortunum de
modo distril)uendi eleemosinas vel discernendi seriipulos vel
sentiendi cum Ecclesia catholica ^\ vel victuni eliani temperand.i
lempus ferel, proponi polerunU
aliqua, prout discretio dictabit el ''J'
et dimiltantur. non possenl inlegrum lioc lempus Exercitiis

Si
daré, proponanlur eis Exercitia primae hebdomadae eo modo quo
tertio hominum generi convenire iam dicelur. el ex iis quae, loco
4*, modo dicta sunt, quantum ex])edire videl)ilur, el cum exhor-
tatione ad crebro confitendum et communicandum (ul sujjra) 20')
dimittantur.
177 (lisi)onuii( í/í7. sii/i. Un. iit viilctur I! 17.S-17lt <;( pioiiilaiti - suam mm.
Un. \\ 17!»vitniii <hl. ciiis |
iinitcnt ntrr. r.r inutiiiido (¡il.ú\ ISd vfliut .vi'/r
Un. II 182 post fniidiUiicntiini .sií/í. i| 1 S."> Kt rfr/. adhilieiidac I SS lialu-tur .síí/*.
Un. II 1!)1 est í/e/. diiiiittat II l'.f.' vidcl)¡tur í/c/. 1 Im; ih.u í/r/. dcliciil II l!t7 eo —
—
|
quo Sí//)., /jrii/.s prout II

108-1!)!) iis 4" .si//;., ¡iriiis letíidis iis|ílsi || l!)í) dieta
/•/j/-/-. c.r (lictis I
sunt s///(. ////. II
1!)!» vi(lel)itur rfr/. >i
De loéis ;ul líxereitia faeieiiila idoneis in Den-, I aiinol. 9.

25 refíulis iliscrei ioiiis spiritiiiim iii Doe. 'i2-2,'{ aiiiiol. <S,'Í.
Iii libro i;\ei(iti()]iini {ii, 2;i,S). Do inimo modo oiancli in Doc. 18

_annol. 2.").
De lertio modo orandi infra hoc Doe. 2(1 annot. 200.

In n. 11 in parte textus annot. 21 respondente.
^»De regults eleeniosynas distriliuendi in Doc. 2(1 annot. 81.
De regulis ad scrupulo.s dignoscendos in Doc. 2(> annot. 8,5.
" De regulis sentiendi cum i:i'(lesia cf. infra annot. 207.

" De regulis \¡ctus cf. infra lior Doc. 20 annot. 187.
282 DIRIiCTORIUM I'. lOANMS Al FONSI DE POLANCO
15. 3" genus hominiim ost, qiii valcnt qiiidem intellectu, et

sperari potest ab eis, ex faclis liis Kxcrcitiis, frucliis non poeni-
tendus. Sed vel quia publicis ncgociis sunt clistrioli, vel alias ho-
-05 nestas ob causas non ¡ta possunt Exercitiis liis vacare, ut totum
eis tempus tribuant, quo versari in eis oporteret non possunt ;
etiam vel non expedit, ut a domo sua in locuni alium a convictu

hominum el negociorum strepitu separatiini, se Iransferant lis
ergo, in sólita sua liabitatione nianenlil)us, sive ad eos venial

210 qui Exercilia proponil, sive ipsi (ut alii celentur) ad domum no-
stram vel ad coudicUim alium lociim veniant, primo fundamen-
lum propoiialur, cpiod per unum vel alterum diem ruminenl,
tribuendo ei tempus aliquod opportunum
2" Proponatur ei examen particulare, ai)])licandum illis de-
215 fectibus, qui magis eum premunt, cum suis additiunculis, ut, sal-
tem per unum diem alium, mediam horam ei a prandio el caena
(praeter propositum matulinum) impendal
3" Proponatur modus generaliter examinandi eonscienliam
ad confessionem generalem Idcicns. ti cxditicn (¡uotididDum eliam
220 proponendnm est per unum vel alterum diem exercendum cum
modo bene communirdndi.
1" loco |)rimum Exerciciiim primae hehdomadae per Iriduum
meditandum, unam, iil miniimim. hoiam ([uotidie ei impendendo,

el incipiat aliquas ex 10 ad(liti()nii)us eidem explicare 3'.
^25 5" loco 2™ Exercitiuiii de proeessu peccatorum, totidem die-
l)us et horis ruminanduni, aliis additionihus eliam ex])licatis.
()" loco.")'" Exercitium de poeuis ¡¡eccalorum tribus etiam
factis .s-ií/y.. /iriiiK suiiuitis ni dct. au II 20(itemijus df/. at non |
\cisari s„i,.. i,r¡,is (.xcr.cri I

-.'H? vel — ut .s»/y. Un. |
expedit del. eis in del.|
r '_'iis iHiiiiiimiii siiji. lili. 21.') ut .Sil//. ////. laeiia 'lil. iinpendendus ¡|
Jli) ad — fíeiirialfin .s-»/).. iirhi.-< et (| iiot idia tmiii 1

et dtl . in iiiarg. ad examen deZ.
|
i II iimru. i:t\am |
iiuot idiauuin i/r/. in imirii. ipioil i 222 loco rff?. proponat ei 224||
10 su/). Un. I
eirteni ilii. dietas ' _'.'<; et iaiii r/r/. dietas
De eoiuni i-^xercitiis ciui aliis oeeupalioiiiijiis .sunt dislenli in l)oc. 17

annol. J.
De l'iineipio el mulanient o in Doc. annol. tM.

f I
" De examine paiiieiilari in Doe. aniuil. id. i
De examine fj;eneiali in Doc. annol. I .')<).
" De adílilionihus in Doc. annol. 2. .'5
" Hace nieditalio de i)oenis |)eccalonnn non invenitur in lexlu líxerci-

liornm. Sed in annotulione vei-s¡onis xidjâlae pn.sl (n. 71) indicatur, possc,
si visuni lueiit, exi)edirc ut addaiilui alii|iiae niedilationes, inler quas «de
inorte et de aliis peccati poenis «. De mcdilalioniinis (|uae in líxereiliis adiun-
guntur in Doc. 2,") annol. 1.
DOC. 20 - NN. 15-10 283
(lit'biis i'( tolidein lioris faciondiini ; ct si (jiiid ex a(l(l.ili()nil)iis
snpercral, (U'claranduni erit. Non dalur eis Icitium el (iiiarliim

'-3"
Kxerciliiim, (]uia repeliliones sunt duoriiin ])i aiTedriiliuiii, el ca-
ruin loco esL quod Iriduo idoiii Kxt'rciliuin nu'ditantiir. Quod si
videbitur expediré, ul aliqiia alia "odem |)erlinen.tia : ut de morle

et de indicio, Exereitia addantiir, id faceré licehit, \)roní is (¡ui
cxercetiir vide[hi]lur iii.diiíere Si enim ex Irium meditatione
eam ¡¡eccatoriini oontritionem, (juae suf- 2^5
nactus fuerit siioriim
ficere videatur, non aliis eril opus. Si niaior desiderahiliir, adiiiniíi
poterunt aliae meditationes ad scopuin eiinideni |)ertinentes-
Quae autem ad discretioneni spiritiium faciunt et primae hebdo-
madae quadrant, proiil videbitur ei cpii se exercet convcnire, de-
^"^'^
clarari ei possunt
[6] 7° loco sequetur «eneralis coufessio, et communio, si sa-
cerdos non sil ;
quod si sacerdos exerceretur, inissae sacrificium
etiam antea, pro sua devotione, celei)rare posset^'. Deinde medi-
tationes ad vitani C.hristi pertinentes, modo simib per biduum
'^^^
vel triduum Iraetandae, cum suis adíHlionibus pr()|)oni possunt,
tam quae ad 2*'", quam cpiae ad 3"™ et P"' hebilomadani perlinent,
si procedendum in Kxerciliis s|)iritualibus ultra ])rimam hebdo-
madam videbitur el ex eis, quae conveniunt exacte facientil)us
;
Exereitia, ea |»()leriinl huie lertio hominuni generi adhiberi quae

pro ratione persoiuie el lemporis opportuna videbuntur. 250
16. Quod si tie eleetione aUqua ad offieium vel munus aliquod

relinquendum vel suscipiendum, aul etiam de vitae statu, agere
vellet qui se exercet, et illa etiam l\xer( ilia, (juae ad elecliones
faciunt, eis in secunda hebdómada su.ut proponenda^-. Si tamen
•¿'29 eis siij). Un. il

23ii rxcicit iiiiii .<ii/>- i
piout <lil. \ iilrliit\ir
contritionem del. de l| 239 exercet ihl. ¡iidiRere |

eoiiveiiiie ¡hl. \nii\ lMIÍ Deimle
sui).,priiis Qund S" Ideo. : •i4:i--'44 inedil at iones : tatimies sii/j. ¡hi. curr. es tetur
24Ó possunt ífiip., ¡¡riiix (lel)ent et de reliquis tei' l! '.'.'i4 eis ih l. appnibai'C
l>e medilatioiH' niorlis et iudicii iii Dor. !i ¡innol. 11 et Doc. 20 Z)/s
aiiiiüt. 6.
10 i-efjulis (liscTetionis .spiiiliiuiii in Doc. 22 2 aiiiiot. S;í. .'5
" De sánelo sacrifieio inissae faciendo vel eoninuinione aecipieiida In
prima hebdómada allí aliter lo(|nunUii-. I'dlancd panlo post in n. .")7 luiiiis
Doe. 20, eliani niissae eelebiat ioiiem stipponit. 1'. De I'ahi Doc. 2 1 n. 15 op-
l)orUiniiis suaoct ut eelehratio libeia saeerdoti relin(|uatur. (Contra Mino
Doc. 22-23 n. 1!) ma\ull iil - desideiio liumililalls , iilsi • devolio aul profectus
spiritualis aul alio(pii obllKalio ¡mpellal , a (|uotid¡ano saerilicio cessenl.
Doc. 33, 31, 13 n. !•!! lepelunl ea (|uae .Miró dixeral. In Doc. 37 n. 11 (juae-
rilur nuni lioc etiam de iesnilis inlellifíendinii sil.
'- \ i(k' infla hoc Doc. 20 annot. 132 de teni|)ore (|uo (declio ¡ncipi ])ossil.
281 ÜIRECTOHIUM 1'. lOANNlS ALFONSI DE POLANCO
255 non so Imiusmodi homines egregie disponeront, et resignationem

animi vorani ad Dei voluntatem exquirendam nacli ossent, non
expedirel (in his i)raeserlim quae ad statiim vitae spectant)
ad conclusionem progredi, sed in aliud temi)us, quo liberiores
essent ab omni i)ropensione amoris proprii, differre" et si per- ;
260 agi posse electio videbitur, ca, quae inferiiis de ea dicuntur, ob-
servenliir.
17. Si aliqiii ex lioe 3" genere liominum, non tantum horam
unam quotidie, sed ])liires, mane scilicet el vesperi vel noctli,
Exercitiis impenderé vellent''^ breviori tempore conficere huius-
265 modi Exercitia |)()ssent, el ad modum exaeliim magis accederé,
prout expediré /'/! re pravscnti discrctio didahit.
18. Si eliam ¡¡osl primae hebdomadae Exercitia, spiritu Dei
gústalo, dispositus esset quis ad Exercitia reliqua exacle facienda,
el sine incomodo id fieri posset, ulile id esset, ad dcliherafionem
270 praeserlim de slalu vitae instituendam.
19. Quartum genus hominum est, qui, cum sint liberi ai) abis
occupalionibus, ut se lotos liis Exercitiis exacle obeundis im])en-
dere possint, idonei ad uberiorem ex eis fruclum ad Dei gloriam per-
cipiendum videntur, et proficere ipsi serio cupiu.nt. lis expedit
275 {praecipiie si de statii icrum siiarum secundum Dei voluntatem
deliberare voiunl) Exercitia exacle proponi eo modo qui in se-
quenlibus dicelur. [7]
[20] Caput S»".
De lis, QUAE AGENDA SUNT ANTEQUAM INCIPIANT
280 EXERCITIA QUI EXACTE EA FACERE VOLUNT
21. Quod attinel ad eos, ([ui exacte Exercitia spirituaiia faceré
2.'>(i non rji l. ussci II iiiissf s-iiii., prinn de || '.'li.'i imam qiiotidio sm/j., irriiis
chis iliinidinni i vclicnl ük/).. iirinn cxpedirpdeí. viderent

ixissciit '
26!)'JíJíi II
dclil)iTat iotu-in in imirii.. ¡iriiis cU i t idiicin occupationibus SU/).,

7 1
-
'J
7 —
/¡riiifi 11(1 statnni lilicic cliKíMHlinii et sine ici uiuit ioniliu.s exactius
i 272 his sup. |
¡in. I
27:! iMissiiit .s-íí/(., /;/-í".s \clliiil et ¡dcini-i <!il. videntur
]
274 cupiunt .tiij). II
lili. I
27t-27.''> ÜK suMi'uiii in inuni.. ¡irins et dr icniMi suarnni, .sup. Un. dcl.de
slatusuii] si de sfatu leinm suaruiii 27.') voluntatem í/í7. eonstituere
II
276 volunt |
del. ot his expedit.
" l)c ¡iiiinii clis|)ositi()iiil)us íhI elcctioneni iiuipieiidaiii iiil'ra hoc Doe.
21) íuinol. 118.
" De variclato lempoiis líxercitiis inipeiidciidi iii Doc. 17 aiiiiot. 18.
" De disi)()sili()iic' animi ad Exercitia incii)iciida in Doc. 12 annot. 11.

DOC. 20 - NN. 16-26 285
volunt, antequam incipiant, cis aliqua curanda sunl, iil so ma-

gis ad Dei graliam excipiondain disponant. Impriniis de .sco])ü
ipsorum Exercitiorum adnionoaul ur^''. el annolaliones primae,
qiiae numero viginti sunl initio lihii Exercitiorum*', vel ea pars 285
earum quae videbitiir, |)ossimt eis coinmiinicari et id agatiir. ;
primo, ut magno animo, et magnuni progressuin in rehiis spiri"

tiialihiis cu])iente, el in Dei l)onilale confidente, hoc nt'iíociuni sui
profectus quisque aggrediatur.

22. 2" Ut proponat, (¡uod in ipso fuerit, strenue eooperari 2i)ü
divinae gratiae ad eam excipiendam (cum Doniini eiusdem

; et
auxilio) onmes ñervos sui eonatus intendere statual.

23. .'i" V[ ad hoc ipsum volunlatem suam omnino, et omnes
al/ectus in Dei inauus resii^nare sUideat et liherali animo se Do-
mino committat, eius ht'uepiacentem et perfectam voluntalem'* 295
sincere intendendo.
24. 4° Ut, si potest commode, tam eleemosinis in i)au])eres et
])ietatisopera impensis, quam orationihus aliorum procuratis, se
ad influxum gratiae Dei disponat.
25. 5" Al) omnil)us aliis negociis et sollicitudinibus se ita expe- '^"O
diat (sive ea praescindendo, sive concludendo, sive aliis commit-

tendo), ut mentem al) eis prorsus revocare, et ad suae salutis et
profectus negocium totum se ronvertere, et soli Deo et sihi vacare
])0SSÍt^».
26. 6° Ut melius id fieri possit, locus idoneus eligendus est, 30.
ubi nec a familiarihus, nec ah aliis, quibuscum versari solitus

erat, videalur nec interpelletur^», et ubi audiendi sacrum", et ve-
spertinum ojficium, si libcat et deambulandi, et reliqua in Exer-
282 antequam incipiant sup., prius antequam incipiant eis sup. Un. ma- [ |
gis del. di 286 possunt rorr. ex potest

II 28!» quisque sup. Un. 290 ])ioi)()iiat II
\\
sup., priiis paratus sit 291 et dil. iuvari eiusileni

11 sii/t. Un. j"!.') .5" ,/,/. ri¡ |
intent |
ipsum sup., príií.s- impriini.s |
suam <lii. rcrb. llhij. _':)( n sit;ii:i i c cnrr.
ex resiguat |
studeat sup. Un. |
lihefali corr. ex lilieratuiii „ J9S ]ii-,,cm al is <l¡ l
una UHera II
.{00 a" del. ut ii 301 sive
sive sup., prius vel vel
. . . sive . . .
. . . . . . vel
W 302 ut sup. Un. 303 negocium ilel. con verteré
\\ vacare corr. ex vacet |
|| 307
interpelletur dtl. n. possit 308 et' del. ubi ||
*' IiKlicandum esse líxercitionim llneiii admoneiit etiaiii aliu Directoría.

C.f. Doc. H) annot. 2.
In libro E.xercitioruni (iin. 1-20).

" Cf. Rom. 12, 2.
De secessu necessario, in Doc. Hi aiiiiot. .5.
De loco Exercitiis idóneo in Doc. annot. 9. 1
" De missa audienda in Exercitiis in Doc. 4 annot. in.

De vesperis in Doc. 17 annot. 49.
286 DIRECTORIITM P. lOANXIS ALFOXSI DE POLANCO
oitiis aireada lil)eri' oxcquendi, conioditatem liabeat

quo etiam ;
311) is (|ui I-"\er(ilia proijouitnon incomode venire, et is victus, quem

\\)sv reciuiiel. sine eiiis solliciludine, ad eum deferri qiieat^^ Et
si ()])()rtiK'ri(. raliones addal, quae in annotatione 20"'* attingun-
Uir, (le honis (¡tidc ex solitario huiiismodi loco eligcndo sequuntur,
domi nostrae, sive alibi assigneíur.
sive locas
315 27. 7" Adverlenduni, quando facultas suppetit, hunc vel illum
ex noslris (k'sionandi, ad Kxercitia alicui Iradenda, rationem esse
liahcndain inm'iiii. erudilionis, pnidcnliac, et etiam affectus eius
qui exiTceUir, iil, (pioatl eius ficii possil. is desionetur ad eum
exercenduin, (¡ui a|)ud eum auctorilalein haliert', v[ <>ialus fore,
320 et, omnil)us consideialis, mat>is idoneus inslruclor esse jjossit''^ [8]
28. Caput 4'".
De lis QUAE UNIVERSUM CURANDA SUNT El, QUI

IN
ALICUI IN EXERCITIIS SPIRITUALIBUS EXACTE
TRADENDIS INSTRUCTOR DATUR
325 29. Quaedam in universum ad omnia Exercitia tradenda,

praescrihi possunt, quaedam ad síngalas hebdómadas sunt magis
accomodata. la universum id euret qui PLxercitia tradit, ut tam
ipse quam comparenl, ut bene cooperentur
qui exercelur, sic se
divinae gratiae, et, ad eam inducendam,
quod in ipsis est, instnirtor
330 instnictüs ad r.rripiendam illarn, sedulo faciant. Conferet ad hoc,
tum ut qui tradit Kxercitia magno affectu charitatis salutem et
spiritualem profectum eius qui exercetur desideret, propter Dei
honorem, et ut ipsius benei)lacitum in illo quam optime implea-
lur tum ut, agnoscendo quod ad supernaturalem hunc effectum
;
311 cins su¡). Un. :il8 designetur dcZ. verb. illeg.

|| 319 fore sup. Un. 323 II \\
alicui corr. ex aliqua 325 omnia .sitp., prius nniveTsa, et sup. Un. qualibet
II
330 II
faoiant del. ut qui exercetur ad eam copióse excipiendam se disponet hoc del. ipsi |
ins. 331 tum sup. Un.

II
exercitia del. sibi
\ 334 tum sup. Un. tintr ut del. et
|| |
De vk'tu in Doc. 2 ¡uiiiot. 1.
^' De qualitiitibiis quilms generntim oniatus esse debeat instructor, lo-
(|uuntur .Minó Doc. 22-23 n. (i ; (Iz. Dávila Doc. 31 n. lí) ; Cohdkses Doc.
33, 34, -13 n. 15. Cf. ctiain Doc. 5, Nad.^l Doc. 7 n. 35; Doménech
I n. 1
Doc. 13 n. 3. .\|)U(1 Piíni:YKA Doc. 10 nn. 13-45 quo spiritu accederé debeat
Director ad cuni qui se exercet.
" Quo modo Dei voluntati se tradere debeat is qui exercetur et eum
Dci gratia generatim coopernri cf. Gz. Davila Doc. 31 n. 47.
DOC. 20 - NN. 2G-31 287
gratiae in illum indiicendum, virtiiteni ii)se in se non habcat, 335

sed tamen a Dei bonitate infinita eam impetrare et ei cooperari
possit ; oret diligenter, tolo lempore quo Exercitia tradit, pro
eo qiíi se exercet, et in sacrificiis suis eius sit memor, praecipue
cum id magis esse necessarium viderit. et hinc etiam aliorum
mendicare suffragia conveniet^^ 340
30. 2" Admoneat etiam eum qui se exercet o[)pi)rtun.is tempo-
ribus et occasionibiis, ut ad bonorimi omniiim fontem et desi-
derii et fidiiciae oculos elevet, et onmia media ad eius gratiani
obtinendam, sic eis. sed in Domini bonitate ac
adhibeat, ut non in
largitate spem constituat, lioe intelligendo,, quod provideatia Dei 345
ab ipso exigit, ut diligenter per adhibila media sibi cooperetur.
anchoram tamen confidentiae non in mediis, sed in ipso bonorum
omnium donatore defigat. Porro media illa, quae in memoriam
ei qui exercetur suo loco et tempore redigi debent. ea sunt de qui-
bus 2" capite diximus, quod hominem, ad Dei gratiam uberem 350
accipiendam, strenue conatum exerendo. disponunt.
31. 3" Si prius non novisset, curet eius qui exercetur ingenium
el naturales mores et proprietates, vel ab aliis discendo, vel ab
ipso, cum dexteritate interrogando, perspectos habere, ut ei se
melius accomodare possit. Gravibus enim et eruditis, breviter et 355
erudite simplicioribus et qui in rebus spiritualibus parum sunt
;
versati, explicatius utrisque, ordinate ac distincte sunt Exercitia

;
proponenda^". Hoc tamen observetur, habita ratione ingeniorum

el maioris vel minoris eruditionis ae exercitationis eius qui exer-
cetur, ut proposita púnela nimis non declarenlur, tum ut magis 300
gustent quae ipsi invenerint, iuxta annotationem 2^"", tum ut il-
lustrationibus ac motionibus desuper missis maior locus relin-
quatur nec contra nimis breviter et ieiuhe, sed ad eam mensu-
;
ram, ut intelligantur rectius, et via meditationi aperiatur^'. [9j
337 Exercitia del. su¡). Un. et i)ro rff?. ipso n

!
338 memor del. et 34'2 et i
oceasionibu.s .íup. Un. ü 344 sic *u/j. Un. 34.) intelligendo ín marg., prius est sibi
persuadendo n 346 diligenter del. sibi sibi 348 defigat sup., prius faciat illa del.
—
|
sibi II 349 exercetur del. redigenda sunt 3.52 Si inovisset tnip., prius qui nunc
I 3.53 et del. ali 1 355 Gravibus enim sup., prius cum prudentibus enim 356 ||
erudite del. cum Simplicioribus del. expli.

|
et qui in sup. Un. 357 ac di-
| ;i
stincte sup. Un. 358 observetur del. ut non minus fructuose

II 359 eruditionis II
del. in marg. ut nec nimis 361 tum sup., prius et

: 363 ieiune del. quae et sup.
Un. ut 364 aperiatur del. Umc[í] magis vel minus pro eruditionis et exercitatio-
;
nis ac ingeniorum ratione
'* IJirectorem deberé pro eo qui exercetur precnri dicunt testes allati
iii I)oc. 18 annot. 04.
" De acconiniodatione in Exercitiis quaerenda in Doc. 4 annot. 61.
^» De punctis breviter declarandis in Doc. 4 annot. 33.
288 DIRECTORIUM P. lOANNlS ALFONSI DE POLANCO
3(;5 32. 4" l'l meinoriae cousulatur oiiis qiii so exorct-t, si scrihere
novil, (Uctenlur ei púnela Exercilioriiin ad eum modum, qiii in
fiut' luiiiis inslniclioiüs stihiiciuntiii''^, el id fiel ])()slquam verl)o
ea paulo explicalius, ut diclum csl. declárala siul ;
quamvis aii-
tem meliiis esl dielare, ul is, cpii exereeliir, in seiibendo |)ropria
370 mana se huniilieU qiiani seri])la púnela daré ; ex eausa lamen
conveniet aliquando inaí>is seripla daré, ul eum urgel lem])oris
angustia vel non l)ene serihil (¡ui se exereel, vel non hi'ne me-
moria relinel púnela ([iii ea tradil"". Curel nihiloniinus etiam
lunc ul deelaret memoriler, ul magislri auctorilalem retineat ;
H75 ne dum parum minus

versatus in iuiiusmodi minislerio lial)elur,
ei credalur. Si non relinqueret puncta scri|)la pro])terea quod
forte legere vel seriitere recle nescil qui exercetur (quod raro
accidet), repetat quae semel dixit, el re|)elere faeiat, si opus est,
eum qui exercetur.
3,so 33. 5" Admonendus est praeterea iuxta 3*'" annotationem qui
exercetur, ut in eolloquiis et aliis orationiI)us reverentiam maio-
rem quam in medilalionibus adhiheat, quamvis enim utro-
bique soleut cum Deo, magis proprie in orationil)us cum Deo
loquimur, corde vel ore. quam in speculalionil)us, adde quod me-
385 ditatio non semper est de Deo".
34. 6" Non ignoret qui exercetur quod ínter ea cpiae valent
{)lurimum ad promerendam Dei gratiam (ut primo capite dicilur)''^
liumilitas est, qua suo instructori se docendum exhihel, eiquc
crcdit ; ut contrd, sihi plus <i('(¡un trihucre, ct melare res suas inslruc-
39(1 lorem, vel eius consilium nun se(¡ui, exigui projeelus el errandi eausa
csse posset. Spirilualis prudentia igitur est in unoquoque, in pro-

|)rio negocio alium quam se iudicem quaerere, ut primo capite
:!(;.") (Tt bcne t i ndiiiit ur líxer'i-itia, líber toUis P. nostri Ignatii legendus est,
ct ]ir:ii' maiiibns hal>ciiiliis inst i'uct m i . i|uaui Icc l ¡(inciii huc Diroctorium suppoiiit, et
eius praxiiii lU'clarat. l'l aulciiií/ ¡ 'Mu iiisl iiai imii ild. poijuntur 368 (iliamvis II
autciii sii/i.. i)i-ii¡s i't ailx'crlat cinixiue :Uii) csl yii /). li n .370 daré deí. sed 377
—
I \\ II
vel i'ci tc siii). Un. :! :(S0 praeterea 387 eolloquiis — annotatiiniciii mip. lin. \\
aliis .SI//;., iiriiin istius vohmtatis in 383 agi in iiuirg. n,rr. cr agerer ante nim
II |
del. agat magis sii¡¡.

]
lin. 384 <iuani in speculatiDiiilms
\\
.s-i//;. Un. 388 an<eeiíre \
wiarff. dí'L vel contra 38!» res suas )« m«rf/. .s-i/p. ///i.
II
31)1 igitur .s'u/>., priws nihilo- ||
minus o/líe
I
in proprio del cum ll
3!»2 alium (|uam se .s»/^. /</-ii/.s- alium |
iudicem
corr. ex iudex sit, qui 1
se sup., ¡¡rivs et
5» Haec puiu-ta dic-tata servantur iii ai)ograph() Pont, l'iiiv. Greg. ser.
F.C. 1139, pp. 07-13.5 et eduiitur infra l)oc. 21) bis.
"> De i)uriclis .seriptis reliciueiidis iii Doc. 3 aniiot. C.
«1 De eolloquiis in Doc. 17 annol. 12.
In II. 7.
DOC. 20 - NN. 29-35 289
diciUir ; sed iis praecipiie ducatiis altorius est lu-cessariiis, qui

in rebiis spiritualihiis non versali, spiriliuilcm viani iiif/rcdiiintnr ;
unde doctores potius hanc novani viain non ini>redi, qiiain sine 395
magislro ingredi, suadent. Aperial eigo qui exercetur instruc-
tori suo, qiiomodo in Exercitiis se gesserit, et eorum raíionem
reddal tiim, si quid minas intelligit, ut discat
;
tiim animi con- ;
ceptus et illustrationes, ut examinentur lum consolationes ac ;
desolationes, ut discernantur tum poenitentias quas facit, et 400 ;
tentalioncs, quibus pulsatur, ut consilio iuvetur".

35. 7" Instructor etiani diligens sit in eo suis horis convenien-
tibus invisendo^S in ratione confecloiuni Kxercitiorum, postquam
ab eo recessit, exigenda ; in modo medilandi et additionibus utendi,
in illustrationibus intelleclus ac motionibus affectus observan- 405
dis ;
ut, si bene procetlil, j)rol)et, si miniis bene, examinet, qiiam
diligeníer et Exercitia et additiones percujaC^K Si, jjropter del)ilem
vel parum exercitatum in rebus spiritualil)us inlellectum, non
invenit ille quid meditetur, ut viam ai)eriat, aliquos conceptas
atlingendo, quos is proseqiiatur. Si contra, intellectui plus aequo, 410
affectui exercitando minus vacat, ut qiiasi aeqiiis gressibus in
iitroque incedendum admoneat, si in alterutram partem quid er-
raret, ut dirigat. Si quid dubitat et interrogat, ut ei satisfaciat,
interrogationes etiam praeveniendo, si cnm ingcniosis vel erudi-
tis praesertim agat, aliqunrnm ex iis, qnae dicit, rationem reddat, 415
398 reddat quid marg. et

ante vaXmis dej quae
del. in nt sup prius et[?]
si | .
| . , ||
discat del. iUum quod intellectum

399 et iUustratioiu s .s»¿). /í/i. tum' sup. Un.
||
|
\\
401 iuvetur 402 eo del. qui ext ii tur

del. et dirigatur 1U4 exigenda del. sup.
|| <
Un. scriptis tradendis utendi del. in marg.et hat praet ijiue

| 405 in sup., prius i-
ii
et 406 procedit del. laudet ms. approbet G

II iüc sup. Un. ilO is in marg j i\
sup., priiis ipse intellectui sup., príiís conceptibus

\ 411 vacat del. ad ut del. |
1
ipsum 413 dubitat del. qui exercitatur

I
415 quae del. in marg. proposito ll
De rebus quae cum Instructore siiit communicandae et ab illo quae-

rendae, praeter ea quae dicuntur statim in n. sequenti 35 et in nii. 53 ac
98 et Doc. 3 annotationibus 5 et 6 ; cf. Doc. 18 nn. 82 et 88 ; Xicolai Doc.
21 nn. 20-21, Miró Doc. 22-23 n. 18; De 1-abi Doc. 25 n. 29, 9° ; Doc. 26
nn. 6-12 ; GZ. Dávila Doc. 31 n. 58, Cordeses Doc. 32 n. 33, Pereyra
Doc. 10 nn. 13, 14 et praesertim ii. 42 ubi indicantur series quaestionum
quae quotidie proponi possint ei qui exercetur. In eodem Doc. 10 nn. 48-49
nonnulla mónita de oratione quam director tradere potest ei qui se exercet
et nn. 76-81 de variis rebus quas ab eo quaerere debet.
•* Quo tempere visitationes fleri debeant in Doc. 4 annot. 34.
" Cf. annotationem 17 (n. 17) et de exigenda ratione ab eo qui exercetur
in Doc. 3 annot. 7.
19 — DlRlXTOKIA EXERCJTIORUM.
290 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POLANCO
el tune máxime ciim aliqua, (¡une nova videri possimt, proponit.

Si lepide in I^xercitiis vel addilionibiis se gcrit, iil aniniet ; si
contra, [(.tvouUm- niiuis, ul mixU'iX'dii'. Si dcsolatus esl. iil con-

soletur ; si cniisdlfiliiinibiis abunddí, ul cus áHudivcl. Si trnldlioni-
420 bus vel luniis spiritihus iií/itiitun} invciiit. inquirai (¡une <id discer-
nendos spiriius ¡uciunl, ad j)ruxim deducat, cum his, piimat
ct ;
eun\ illis, 2""* hebdumadne regulis, iu.vtu 9"' unnotationem ar deci-

mam.
3ü. 8" Peculiari cura quintain additionem, de reflexione super
425 ipsa Exercitia et examinatione facienda, commendet et ad pra-
xim deduci curet".
37. 9" Si animadvertit longiim videri tempus iinius horae in
singulis Exercitiis ob insolitum meditandi stiidium vel tenta-
tionem, hortetur iit ])erseverei etiani idtra horam, se ipsum su-
430 perando, et hoc praecipue cum desolalioneni exj)eritur, iuxta an-
notationem 12"'" et 13'^"'
[10].
38. 10" In. iis, qiiae ad cibum et potum pertinent, non detnr
iis qiii se exercent nisi quod ipsi petent, nisi observaret instructor
in alteruliani partem modiim excedi ; lune enim quod discretiu
435 et chariias postulant suggeret^'.
39. 11" Kxercenti se non tantum in una hebdómada, sed etiam
uno (lie, vel etiam unius horae Exercitio, non ex|)editea dicere quae
alia hebdómada, vel die, vel Exercilio, sunt tractanda, ne ani-
mus, ad futura se convertens, minus fruclus ex praesentibus
440 capiat«^
40. 12" Quando quis devotionc fervet, admoneatur ne vota
tune ulla emittat praecipue si naturae praecipitis vel minus
(et
stabilis esse, observatum est), quamvis enim bona ea et sancta
sint, considérate tamen sunt agenda, ut gratius Deo offerantur
445 et firmius observentur»».
416 aliqua sup. in marg., prius de allquibus 417 tcjiide del. vel 418 contra ii |l
SU}). Un. 119 diiudicet del.in marg. et

II
421 his siip- in innrg.. prius crassiori- ||
bus 422 cum del. subtilioribus

II
423 cum rog\ilas (; 428 itb aup.. prius ut
II il
i
ante insolitum del. desuetudi 434 modum sup. Un. 436 non tantum sup. Un.
II ii
sed etiam sup., prius vel 437 vel Exercitio sup. Un. II
etiam add. in G. —
439 | II
ad ad mss. 441 12 del. Si quis del. de iis quae in Exercitiis primae hebdomadae
¡\ | |
admoneatur deí. sunt inatrue. observanda 444 ut swp., jjnus et fit [?) 11
Quinta additio in libro Exercitioruni (n. 77). De examine orationis
iu Doc. 18 annot. 70.

»' De victu in Exercitiis in Doc. 2 annot. 1.
Cf. annotationeni undecimam (n. 11).
Cf. annotalioneni decimam quartam (n. 14).

;
DOC. 20 - NN. 35-12 291
41. 13» Qiiamvis in quattuor hebdómadas Exercilia sinl dis-

tributa, non numero dierum sinfûlae censendae sunl, sed tune
quaelibet eril al)solvenda, cum id, quod inleudilur, fueril qui se
exercet eonsecutus : ul, \erbi i<ralia, prima liehdomada finietur,
cum sufficientem peccatoriim c<)i>iiitionem el eonlrilioueni nao- 450
tus esse, et ad generalem coiit'essiniu'm addueendus, videhiUir'"
2*, cum quis in meditatiouibus \ilae Christi profeclum non poe-
nitendum, vel in eledionibiis {si de cis agitiir) Dei voluiildtcui (ts-
seciitus censehitur^ ;
3*, cum in meditatione passiouis Domini suf-
ficienter se exereiiisse, et modum bene coneepisse, quem postea 455
in ea meditaiida ohservet, videbitur"^ ;
1^, cum in his, quae ad
resurrectioiiis mysteria, el amorem Dei inflamandum, et modos
orandi perlinent, profeeisse salís iudicabitur'^ Et iuxta finis
mensuram etiam eircumstantiis consideratis) plura vel pau-
(aliis
ciora in singulis hebdomadis Exercitia dari, et plures vel pau- 400

ciores dies in singulis earum consumí oportebit'\
12. 14" Quamvis verbo declarentur fusius puncta Exercitio-
rum, el rationes rerum quarumdam proposilarum reddantur, iit

didiim est in scriptis, tamen sola ea sunt relinquenda, quae me-
moriae serviant ad praxim eius qui exercetur, ut in fine huius 465
instructionis videbilur'^, non alia quae in libro Exercitiorum con-
tinentür, et ad praxim ¡¡olius inslrueloris faciuul el qiúdem in ;
vernácula vel in latina linyua'' ; ct dcclaiari ci srripíu rclinqiii opoi-

tei, pronl ei qui exercetur maqis convcnil, et instructori comodum
eril. 470
450 et sup. Un. contritionem del. et ad

I
451 esse deí. videbit 452 Christi
||
]
deZ. etinelectionibus (si do iis agitur) 452-453 poenitendum rfcZ. assecutus est cense-
||
bit 457 mysteria sup. Un. del. pertinent

I
et d< l. iisque vel inflammandum del.
| |
et qui 458 pertinent sup. Un.

II
459 considi'iatis dii. vel
\\ 461 dies del. singu- II
lae hebdomadae 463 et del. eorum

ll 465 eius qui exercetur sup. Un.
|| ante ut
—
|
del. sive ad 466-467 alia

II faciunt sup., prius aunotationes primas neo alias
Exercitiis inspersas quae ad praxim eius qui se exercetur non serviunt 46!) exerce* il
tur del. in marg. vel instruetioni
De ñne primae hebdomadae in Doc. 26 aiinot. 27.

" De fine secundae hebdomadae in Doc. 31 annot. 137.
" De ñne tertiae hebdomadae in Doc. 18 annot. 17.
'* De fine quartae hebdomadae in Doc. 18 annot. 18.
Cf. annotationem quartam (n. 4).

" De his egit supra n. 31.
De punctis scriptis relinquendis egit supra n. 32. Vide annot. 59 et
generatim quae de hac re testes Doc. 3 annot. (5 allati dicunt.
" Re vera puncta a Polanco dictata servantur scripta et italice et hi-
tine, ut in Doc. 20 bis, videri potest.
292 DIRECTORIUM P. lOANNlS ALFONSI DE POI.ANCO
43. 15° Regulae de temperancia victiis ratione, quamvis in

tertia hebdómada proponantur, adh¡l)eri possunt, cum oppor-
tunum instructori videbitur ad eius qui se exeicet necessilatem
vel iitilitatem'\ Idem
quae de senipuHs dis-
intellige de regiilis,
475 cernendis, in. fine hal>entur'^ Quae ad distributiouem Inniorum

j)ertinenl, in fine 2^*" liebdomadae^", quae ad bene senLienduni cum
orthodoxa Eeelesia, in fine Exerciliorum proponenda videntur".
Et de iis qualluor lioc in genere dici potest, quod non ómnibus
proponi del)enl, sed iis qui eis indigere, et quibus ea dari opere
480 precium fore existimabitur. [11]
44. Caput 5""
De iis quae circa primae hebdómadas exercitia

observanda videntur.
45. Ante omnia consideratio ultimi finis proponitur, quod

485 ideo fundamentum vocatur, quia totius edificii morabs basis
est ;
et, declaratis breviter, admoneatur qui se exer-
punctis
cet ut reflectat ad se considerationem, quomodo scilicet hactenus
se habuerit ad finem et media, et quomodo se habere velit in po-
sterum«2.
490 secundo congressu examen particulare proponatur
46. 2" In ;
et significeturquod fere uniim vel alterum esse soleat in quovis

honiine peccatum vel vicium praecipuum, et ex quo alia oriantur
multa. Et licet multa essent vicia huiusmodi, expedit tamen sin-
gulare certamen cum uno vel altero tantum instituere, ita ut i)e-
495 culiari diligentia contra illud armemur, et eo superato, vel valde
enervato, contra aliud conatum hunc peculiarem convertamus.
Suggerendum est autem, ut examen hoc particulare facial qui
exercetur, contra illum defectuin, qui magis eum premit, deinde
473 necessitatem sup. Un. 474 vel sup., priiis sive

II
utilitatem rfeZ. swp. Zin. |
descrupulis 475 habentur rfeL cum necessitas vel commoditas eius qui exercetur
II !|
476 pertinent del. et 479 indigere del. constabit.

|!
484 finis del. (fundamentum
II
vacat) 493 Et del. tamen

II
495 eum nts., illud G
ll
eo add. vel O 497 ut |
ii
del. con.
'» De regulis victus cf. hoc ipso Doc. 20 annot. 187.
'» De regulis ad scrupulos cogiioscendos in Doc. 20 annot. 85.

»" De regulis eleeniosynas distribuendi cf. Doc. 20 annot. 84.
" De regulis cum Eeelesia sentiendi infra in hoc Doc. 20 annot? 207.
«2 De Principio et fundamento in Doc. 4 annot. 48.
;
DOC. 20 - NN. 43-51 293
contra alium atque aliiim. Inlerim contra reliqua omnia peccata

et vicia, in iiniversum, animi voluntatem confirmando*'. 500
17. 3» .\n expedial additioncs cxaniinis (Uclarc. an lantum I
verbo dicere, instrucloris discrctioiii rt liiuiuiliii '*' sed si viris :
gravibus dictentur, addalur iililitatis ralio. (¡uae iii eo cst, partini

quod homo, diim saepe reflcctitiir sujira aliquem actum vel omis-
sionem, a qua vult liberari, per renoval ionem propositi, et vo- 505
luntatis confirmationem contra talem defectum, facilius malam
consuctudinem vincit partim quod, diligentiam hanc exactam
;
adhibendo, et quod in se est faciendo, promeretur a Deo gratiam,

per quam liberetiir a tali defectu. Nam de communi lege, iuxta
hominis conatum, gratia ei a Deo confertur. •''Ô
18. 1" Quae de examine generali dicuntiir per cogitationes,
verba et opera, si agatiir ciim eruditis, satis erit attingere ru- ;
di()r¡l)iis mai>is ea erimt explicanda. non tanicn seripto relinquenda
sunt. nisi ipsi peterent vel indigere viderentur. Utriusque autem

significandum, quod aliae species peccatorum sin.t in verbis, sed 515
eae attinguntur, quae frequenter accidunt nlins autem ab nuctoribus, ;
qui de huiusmodi ex professo scribunt, peti posse^^.

49. 5" Examen quotidianum, quinqué puncta continens, prout
iacet. dictetur*» ad quod exercendum iuvant quae dicta sunt
;
de peccatis, per cogitation.em. locution.em et opus perpetratis. 520

.50. 6" Utilitates. quae ex confessione generali totius vitae
consequuntur*'. verbo explicandae sunt, (piando, post sequentia
Kxercitia tradita, op])orlune de confessione generali instituenda
mentio fiet.
51. 7" Circa Exercitia primae hebdomadae illud est adver- 525
tendum imprimís, quod sigillatim sunt proponenda (praeter ter-
:
tiiim et quartum, quae simul proponi possunt), ut singula bene

retin.eantur, et ad praxim seorsum reducantur**
499 reliqua sup. lin. « 522 post ilrl. primum et 2"™- II 523 opportune del.
iiieiitio si fiet II .524 flet ad<¡. Nisi ali(iuis al) initio de confessione generali admonendus
videretur G II 525 Circa add. seíiueiitia <;
De examine particulari in Doc. 4 annot. 49.

De additioníbus in Doc. 3 annot. 2.
" .\git de examine illo quod describitur in libro Exercitioruni nn. 32-
t2. De examine generali in Doc. 4 annot. 5').
In libro Exercitiorum (ii. 13).
«' In libro Exercitiorum (n. 44). De his utílitatibu.s confessionis genera-
lis in Doc. 4 annot. 52.
" De modo tradendi Exercitia primae hebdomadae in Doc. 2 annot. 3.
294 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DK POLANCO
2" quod quae posl qiiintiim Exercitium. de horis ea faciendi,

530 (iicuntur, scilirci, media node, in aurora etc., non, eo tempere
qiio ])ropommlur, sed postqiiani omuia erunL proposita, obser-
var! dohent"'.
3" Cum proponitur 2™ colloquium tertii et quarti Exercitii
Christum ut mediatorem [12] iit im])etret a Patre quae ibi
íid
535 habentur, minus eruditis explicari debet, quod licet personae
Christi, socundiini divinam naturam, in qua aequalis est Patri,
conveniat concederé, non impetrare, tamen secundum humanam,
in qua minor est Patre, potest impetrare a Patre et a seipso se-
cundum divinam naturam, el a Spiritu Sancto. Et sic ostendit
510 oratio ad animam Christi, quae ilii ponitur, id est, ad Christum
secundum naturam assumptam"". Et tamen non est necessa-
rium, ul ea oratio, scilicet «Anima Christi», projionatur, si alia
ei qui se exercet, magis convenire videtur'^
52. 8" Modus dandi addit iones hic esse poterit : ut cum pri-
545 mum Exercitium proponitur, additio prima. et 4», post illud
proponantur. Cum 2""" Exercitium, additio 2^, 5* et 6* cum 3" ;
7», 8» et 9* additio ; cum S™, additio 10» declaretur»^. Si tamen

comodum esset aliter additiones partiri. non exchiditur commo-
ditas, dummodo cum 5" Exercitio, si quae reliquae sunt, absol-
529 q\iO(l del. ea |

quae del. (Ucuntur II 530 scilicet del. sup. Un. prima' II 532
(Icbot iiis<. del. r\U 545 illuni ms. 546 B*" áci. Exercitium
II
548 exoluditur SMp.,
l II
¡iriiis :uUvm aniittatur 549 Excrcifio dcL um sint dése datae sunt deZ. declare
II
<
"'>
De mctlitutioiie nocturna cf. infra lioc Doc. 20 aniiot. 107.
De ratione alloquendi Christum Dominuni, vicie observationes factas

a QuADRANTiNi Doc. 35 n. 17.
" Re vera, ut nomo igtiorat, haec nota oralio » Anima Christi » in auto-
grapho non invenitur. Immo tt'xius lícjílncnsis (]ui |)r()l)at>iliter conti-
iiet annotatione.s sumptas ab ilclNar. <liim l'arisiis líxercitia faciebat - non
hanc oratioru'iii pr;ies(iil)it sed taiiluni •• aliquani oralioncm dcdicatam filio
pro mea devol icinc >

MUSI, E.xcri\ O:!!, (Í3S, Iluius iiratiouis usus commen-
datur in ipso aiilo^nMiho el iii iitraiiue versionc Sunimo l'oiilitici ad appro-
bationcni oblata (MUSI, líxnc. .!'.l2-293, 35ti-357), ncc- non in antiquissimo
lUi. l-avre cxemplari, l'ixtus tamen ciusdem orationis iie<|ue in antiquiori-
bus maniiseriplis. ñeque in primis qnatuor libri editionihns invenitur. Cf.
l.i:iL i!iA, Libros ilr lionis, p|). W'^-'^). adh.wtim Ooe. 35 n. I(i indica! con-
venire ul in libro líxereitiorum et in Directorio ipse textus orationis insera-

tur ne tam devota oratio nostraeqiie Societati propria cum temi)ore ela-
•<
batur ».
92 De additionibus in Doc. 3 annot. 2.

DOC. 20 - NN. 51-51 295
vantur, ut a sequenti media nocte, cum sais additionibus, omnia 550

(¡Hinque Exercitia inchoari possini.
53. 9" Tempus, quo proponunLur Exercitia, in genere loquencío,
sit quam breve esse cómodo poterit, supjwsilo quod singillatim
proponi debent, ita iit prius unum fint quam seqnens proponalur,
uí dicium csl el si domi nostrac esset qui exercetur, vel tam vi- 555
;
ciniis, iit sine incomodo crebro eum posset instructor invisere.

posset vespere proponi primuni, ut fiat primo quoque tempore ;
2™ mane, ut fiat ante prandium 3™ a prandio, ut fiat sub ve- ;
tempus 5™ post vesperas, ut fiat ante caenam

spertini officii ; ;
et tune esset adnionendus, ut incipiat die sequenti, media nocte, 560

primum in aurora 2" ante prandium 3" sub horam vespe-
; ; ;
rarum 4™ ante caenam 5™^^. Et satis erit in reliquis diebus heb-

;
domadae semel eum qui se exercet invisere»*, et quomodo se ges-

serit examinare. Et quia semper aliquid novi expedit adferri,
oel de illis notandis quae post addiíiones ponuntur^^, dicet aliquid 565
quod ad rem fneiat, vel de discernendis spiritibus aliqua ad primam
iianc hebdomadam accomodata, vel de scrupulis, vel aliis de re-
bus, prout, habita ratione personae, quae se exercet, convenire
iudicabit'^ Non lamen in scriptis relinqual aliud quam Exereilia
el addiíiones^''. Si in loco remotiori esset qui exercetur. satis erit 570
initio bis eum invisere, hoc modo ut sub vesperam [proponaf] :
primum Exercitium pro die sequenti faciendum sub auroram ;
2"" mane, ut faciat ante prandium 3" a prandio. quod eum ile- ;
rum fit 4"" dicitur die sequenti, ante vel post prandium, pro-
;
[)onet 5™ admonebit, ut, incipiendo a media nocte, faciat 575

; et
die sequenti quinqué Exercitia praedicta.
54. 10" Quando cum inviset, postquam uno die Exercitia pe-
regerit, observet an expediat, ut die sequenti eadem repetat (quod
551 Exercitia deZ. huíusmodl esse poterit 553 supposito deZ. ín íreari/. ut dictum II
ost quod del. in marg. sit

I
555 exercetur del. litt. illeg.
II 556 sine sup., prius II
<-omod. 560 die sequenti sup. Un.

I! 563 se* del. habeat 568 prout del. occas.
ii II ¡1
572 faoiendum sub aurorara sup., prius ante prandium 573 prandio del. iterum !l
fa. bis faciat et ita erit 3 et 4 576 quinqué sup. Un.

II \\ 577 10 del. Si |
uno die
sup. lin. II 578 eadem del. videbitur
(".f. libruin Exercitioruni (n. 72).

Quoties invisi debeat is qui exercetur in Doc. 4 annot. 36.
In libro Exercitiorum (nn. 87-90).
" I)c quil)iis in his visítationibus verba fleri possint in hoc Doc. 20 an-
not. 63.
" De argumentis scriptis relinquendis vide supra hoc Doc. 20 annota-
tionibus 76 et 77 et Doc. 3 annot. 6.
296 DIRECTORU'M P. IDANNIS ALFONSI UE POLANCO
fere accidot) et nullum oportebit addero novum, si in iis invenit

;
580 quod quaerilur, scilicol contritionem peccatorum [13] et libentcr ;
eadem retrarlatiiriis videtur quin polius quae dicimtur in prima ;
annotatione post addilionem 10"'" ex|)licrt, scilicet iitilitatcm vel

fmctiim triplicem oxlerioris poenitentiao. Et si petit ipse vel
ei daré expediet
cilicium vel flagelliun, et si non peteret, ne tune ;
585 quidem eum fruetus penitentiae dicuntur, nec in cibo et lecto

aut alia in ullam corporis easligationem subiré
re, exteriorem
intelligitur an vellet aliquid tale sunt enim
; interrogari posset, ;
qui vellent quidem, sed petere erubescunt. Aliquis ctiam ex primis

Patribus flagellum, quasi excidisset, relinquebat in cubieulo, ut
ad utendum eo invitaretur sponte sua qui se exerce])at. Quatenus
autem sit progrediendum in huiusmodi, prudentiae instructoris
(qui personae se exercentis circumstantias considerabit) relinquitur,
an scilicet debeat animare ad castigationem corporis, aut etiam
moderari, si excedi merisurani videret^^.
5''5
55. lio Cnm sequentibus diebus redibit, si animadvertet quod
fastidium quodammodo ex eisdem loticns iteratis Exercitiis ge-
tamen adhuc in iis, quae ad contritionem faciunt pec-
neratur, et
catorum, exercendus poenitens videbitur, mortis et iudicii mcdi-
tationem, et alia etiam ad eundem finem pertinentia, loco alicuiiis
600 ex primis quinqué, proponere posset, prout expediré in Domino
videbitur'^
56. 12" Sive in primis quinqué Exercitiis, versetur, sive alia
adiungantur, cum iam id satis consecutus videbitur, quod ut finís
in hac hebdómada proponitur, scilicet cognitionem et contritio-
('05 nem peccatoru.m i»», et ad id serio conatus, et cooperatus divinae
gratiae, tam per Exercitia quam per additiones iudicabitur, dici ei
.)81 vidctur quin .s!t)9. Un. |

on/c potius deZ. si ntitcni ea II 584 flaKclliini del. ant
clis( inliiiani :i
"iS? intelligitur stip., prius vidoretiir et siip. Un. del. cornifiir II 589
fla-iilmii excidisset del. fla?:ellum
Jin. \
'«nO sponte sna sii/i. Un. 593 il \\
si ilici't .iii/i. Un. 5!)8 mortis etindioii yiip.. prins Rxercitinni de mortis vel iudicii
II ||
5!)!) pertinentia dri. proponere posset alionun siip. Un. priorum partes ammissa vel
ut II
()0(l prout .SI/;). Un. || 604 scilicet dd. ut. II
flOti tam .sí//j., prins ct[?]
De paeiiitenti;i in Doc. 2 aniiot. 2. Gz. Dávil,\ Doc. 31 n. 3 iii hiiiu-
locuni liaec annotat : ' Illud est observanduiii, tardiores et ncglifíciitiores
incitaiidos esse ad iioeiiiteiitiam aliquani exteniani, quae non soluni ad su-

niendani vindictam de peccati.s et ad satisfaclioneni necessaria est, sed ad
parandain eontritioneni et consequendum dolorem de anteaetae vitae offeiisis
niirum in niodum animum hominis dispoiiit ».
De his meditationibus in Dor. 3 annol. 11 et Doc. 20 bis. annot. 6.
>»» De line ¡¡rimae hebdomadae in Doc, 2C> annot. 27.
Duc. 20 - NN. 54-59 297
I)c)lerit ut se ad confessionem generalem disponal, non oinitlt-iido
interim Exorcitia consueta vel partem eorum, et reliquum tenipus

recogitandis peccatis, ot si ipsi videbitiir etiam scribendis, impen-
doixdo ;
quam confessionem alii faceré quam suo instructori. cío
ul plurimum, convenire censelur. Sed si eius devotio, vel sacer-
doliim penuria, vel aliae causae, quae momentum haberent, id
cxigerent, eidem instructori posset confiteri '»-.
57. 13" Admonea tur, licet secum tulerit libellos aliquos, qui
se exercet in hac prima hebdómada, non expediré ut eos legat, 615
sed uniat cogita tienes et affectus suos ad purgandam conscien-
tiam per ea quae projjonuntur ad contritionem excitandam et ;
si ioci comoditas et solitudo invitaret, nec aliorum colloquia ti-
merentur, potius expediret ut missae sacrificio audiendo, vel di-

cendo '"S et aliis divinis officiis (si ad ea afficitur) interesset ut ^20
20"" annotatio insinuat.
58. 14» Quamvis non dictentur 11 regulae de motii)us animae
discernendis, quae ad i)rimam hebdoniadam pertinent, r?pc etiam
onmes expliccntiir ucrbo, mUnheat nirhilomiiuis instructor explicatio-
nem aliqiiaruni, quihiis iiuligere vidcrit eos ([ui se exercent. ut ani- ^2.5
menturvel instruantur, vel consolationem accipianl. prout luotus

animorum, qui in ipsis cernuntur, occasionem dederinl. vel ipsi qui
exercentur requirent, vel utilitas spiritualis eorum id exiget [14]
59. 15» Temporum distributio, ut scilicet media nocte, in au-
rora etc., fiant quinqué Exercitia, variari, et tempus unius ho-
rae in singulis augeri, et aliquando in aliquo minui, in hac heb-
dómada et sequentibus potest, prout unicuique subservit corporis
et animi dispositio sed in prima hac hebdómada numerus quinqué
;
608 interim del. alia |

consueta (M.confes.siouem sni>. Un.
si il
61-2(ilO i
haberent del. sup. Un. cxigerent Un.

l 623 peitiiient riel, inout
(¡17 et si sui>. ¡¡
videbit instructor intUgere suum |

etiam
624 verbo r/f /. uin ih.i lein il-
.sií/j. Zííi. i
(
larumquies 626 consolationem del. eius det operamid faciet iuxta n u'ula- ilhi>. (luac
II
non omnes ómnibus, sed aliae aliis 628 eius his., eorum G
|| vel coruiu spiri- |
tualis utilitas exiget transp.G. 629 15 del. Haec

1| 630 quimixie sup. Un. va- i
riari del. potest 632 potest sup. Un.

j
De modo ad confessionem generalem se praeparandi in Doc. '.i an-

not. 12.
Confitendum esse plerumque alii sacerdoti qui non sil i|)se Director
ndicant etiam Directoría commeniorata in Doc. I aiuiot. 3.
Cf. lamen quae alibi in Doc. IS annot. ilil de libris legendi.s dicuiitur.
De missa audienda in Doc. 4 annot. Id.
ins
Pe vesperis audiendis in Doc. 17 annot. 19.
i"6
regulis discretionis spIriUium in Doc. 22-2.'5 annot. 8.1.
298 ÜIRECTORIUM P. lOANNlS ALFONSI DE POLANCO
Exorcitionim non facilo minnendiis est, iit noc horae in singulis

635 spacium 1"'.
60. Cuni proponitur 2um Exercitium do meditatione pecca-
toriim, adnionfalur qiii se excrcel, ne in primo i)uncto admodum
subtili discussioui vacol, (lisciiiTi-ndo scilicet per sin,<»ula témpora,

ni'uotia el loca ele. I loe enini poslea fiel, cuín se ad generalem
eonfessionein praeparal)i I exaelius. Duni auleni fil hoc Exerci-
liuni salis esl oraviora peccala el ad confusionem et do-
cpiae
lorem niaiîs faciuul, in mt nioi iain revocare et oh oculos poneré
C-Ai'ur 6""
De quibusdam circa 2»^ hebdomadae exercitia

645 considerandis.
62. Peracta coniessione generali. cum ulteriiis progrediendum

est,ut respiret qui exercelnr, meditatio de regno Christi ei pro-
ponetur, quae l)is fiet, mane sel licet el vesperi el prn illo ;
()8(i-(>42 —
poneré deest rns., in marg. alia mana deHideratur
Cnni 64 qui- II
l)us.l;im quibtis quae

sil/,., 615 considerandis corr. ex considerando 11646 Pe-
/iríí/.s- II
post
Viicin stt/i., ¡¡riiis Keneiali fon-, r freiifralcni
1
(> 7 ut ,si(p., /^n'íís postquam i II 1
I
respiret corr. ej; respiravei it cxi'K t tur ilil. per inedinni dieiu vel unum (prout
|
indigere videbitur) 648 vcspci drl. et id aiif ((niiuii

II i
l)c iioitiiiiia medihilioiie i);uil(i iIíIlt. Nec oblivisceiiduin est

ipsiiiii S. Iiíiiat iiiiii pcnnisisse iit salten) ali(|iiaiido ea oniitleretur (n. 129).
l'olaiico aliis loéis supponil eam. ]>r(i re et teni|)(>ri'. csse lacietidam.
(Iloc Doc. 'i(t nii. .')!, Crj). .\liii«) Doc. '2'_'-2:i liuliiat » expe;liic alkpuities non
súrcele media iiocle . Oi adhanhm Duc. :íri ii. "i allirnial cxpciicii iaiii l docere
oniiu's, cliani rohiist iores, (iiioUpiot iiciclu surmiiit, non posso Exercitia con-
tinuare. Siniilia nolat Doe. :i7 n. (i. Doc. I N n. ii.N supponil eani omitiere
eos cpii \ ir¡l)us non polleiit. I Ioi-i-a r es Doe. 17 ii. (io supponil ali(pios saltem
seholasliros Socielatis lesn, (piin(]ue horas meditalioni liilniere, etsi ipse
a.lio loco ciusdeni Dircctorü (n. 2li) indicat amplius (piatuor horas nieditationi
Iribuere non oportcrc. i .o i(i)i.si;s Doc. 'Á'l nn. r)',»-ii(). assignat primae hebdo-
madae (piiinpic lioias. Indicat lamen cum dehili el aeiíroto disiiensanduni
esNc. Nicoi.M Doe. 21 n. 1 eapac ilius mcd i la t ionem noel urnani proi)onebat.
Doc. .i.") n. I lo(piitin- de (piiinine mcdil al ¡onihus ut de re saltem aliquibus
diebus nccessaria. Cfr. el iam Doe. '.'<'.'<,
.i 1 . I.i n. li.'), !.")!> euni observatione
faeta a (^)i adu \n rrxi Doc. .{.') n. 2 el a Doe. 'M n. (i et resjjonsuni Coniniis-
sionis Doe. 12 n. IT). De anlicjua praxi luiius meditalionis ef. Ii'.^RRAGuniiui
Historia 2 pag. 337-339.
In libro líxercitioruni (n. 5<;).
De meditatione regni Christi in Doc. 22-23 annot. 92.

DOC. 20 - NN. 59-62 299
(lie alia non proponantur \ dcindc siib vcsperani \\\vrr\[ium in-

'>50
carnationis propoiicliir, postridir laricnduni in anrora rodcni se- ;
ipienti die, mane ¡¡mponalur Excrciliuin naliuitatis, iil ¡ial ante

prandium el suh vespcram.
Vol postquam Ex'.''''nliuin de roí^rio CJiristi semel fecerit, Exor-
i'itiuni incarnalionis pioijouelur vi fiel ; el posl illud iterabitiir
iiieditalio rei^ni, anleqiiani l^xerciliiim nalivilatis jiroponatiir- 655
Deinde simul |)n)])()ai i)()ssu.nt .'5"'

Rxereiliiiin et ,')",/// /¿d/ 5"' suh
nespertinnni offieium et 5"' anlc cdcnam, oinisso eo die 4" ,
(piod
esl repelilio tertii ; el admonealur ul seípienli die (qui, (piamuis lei-
lins sit posl eonfessionem generaiem, primas dieitur, qnia (¡uinque
Exereitia Iwn piimnni jievi de Chrisii inedilationibus ineipiunt), li'i"
media noclc primuni de incariui tione, in au[ro]ra 2™ de nativitate,

li*" ante prandium, 1'" suh vesperariim tempus, 5™ ante caenam,
fiant. Demiim sic dislribiiatiir in proponendo tempus, ut sive
simul 3"° et 5'" i)rü])onatur, sive 5™ seorsum, cum aliqua ex addi-
lionibus, quae mutanlur hac hebdómada, incipiat is dies, qui pri- 'itíS
mus dicitur, et fiat media nocte prima meditatio de incarnatione,

el abae consequenlil)us horis, ut dictum iam est
(>4!)-(>oO iiu aniaf idiiis di l. nativitatis II CíO postridie dc7. s»?). lin. die scíinenti II
653 Exerfitiiim - ('hristi miji. lin. || f);")4 iiicariiatliinis siiji. Un. \

fiel drl. incar-
nationis |
illud <l(l. f (i'>.> antci|uani flil. tec-erit |
nativitatis si//». ,
///)».s- incai'-
natioiiis II
(i.'iíi Exi'rcil iuiu (h l. et 4 |
.5'" drh'f cuni addit idiiibns et illi> fací is (Iciiiiiiii
659 quiniiue .fii/)., //riiiK omnia[?) 603 fiant M. 2» Si acciderct iit sonicl fantiiin II
a
meditatio rcsni facta csset. cum Exercitium inf-arnationis inoiionitiu-, vel (nnitti pofcst b
repetitio, vel meditat iones incarnationis repetet anteíiuani meditatio nativitatis c
proponatur et sic del. proponatur 664 et del. 4 5 del. decía 665 is sup.. II | l|
^
prius ter 666 fiat del. II meditatio sup. lin. 666 horisi est sup.. prUts in au-
|| ||
—
rora, ante prandium, sub vcsperarum tempore, ante coenam
.a meditatio sup., prius Exercitium || h incarnationis sup., /jr/ws nativitatis ||
o meditationes del. uat.
"° De meditiitioiiibus quae hoc- die quielis fieri possitit in Doc. 1 ^nnot. 13.
Duae ratioiies iiiipleiidi i)rimos dúos dies seeundae hebaomadae pro-
poiiuiitur : 1) Pruna nilíii :
1" die a) I-it bis meditatio regni Christi ; b) Propo-
nitur eontenii)]atio Incarnationis ut subsequenti die liat. 2" die: a) Primo
mane fit Exercitium Incarnationis ; b) Contcniplatio Nativitatis proponitur
et nt ante prandium et sub vesperam.
2) .Mteni ralio : 1° die: a) Fit Exercitium regni C-bristi semel; b) Con-
temi)latio Incarnationis proponitur et fit : c) lleratur meditatio regni (".hri-
sti ; d) ('ontemplatio de nativitate ¡¡roponitur, ut subsequenti die fiat. 2"

die: a)Primo mane fit contem¡)lat lo Xativitalis: I)) I'roponuntur simul ter-
tium et quartum Exercitium c) tertium tit sub ves|)ertinum oíricium :

;
d)
quintum ante coenam.
300 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI UE POLANCO
G3 2" Si viderit defíitigatum essc eiim qiii se exercet, vel minus

iíustarc quam vollet proposita Ext-icilia. licet valeat corpore, non
t>70 incomode ei relaxalio
aliqiia
fiel lioranini, quae meditationi
tribiuintiir, tune non surgendo media noctc, primum faciat
et
Exercitium in aurora, 2" ante prandium, 3™ et 5™ aliis horis 4»
oínisso, quod est semjjer repetitio tertii in ómnibus hebdomadis i",
64. 3» Admoneatur quod, absolutis meditationibus, potest

in liac el sequenlibus hel)domadis aliquid legere. quod pie-
latem nulrial, potius quam intellectum exerceat, ul sunt aliqua
ex Evangelio, ex Bernardo, vel Joane Gersone De imitníionc
Christi. Sed si librr rontinrni Irnclatiim de Chiisti ini¡sleriis, non
expediré! leyere eorum (raelationem, quae mecüíaturu.s [15] est
6*^0 postea, seeus de iis, quae iam essel medilatus non enim noceret ;
iejêre quae Kvani,'elium, vel pii libri el spiriluales, de talibus

Iraetare solent
65. 4" Exercitium 5"', quod est applicatio sensuum, vel i)otest
aecipi de sensibus imatînariis (el sic eonvenit in meditatione minus
()85 cxereitdtis. qui])us haec Exercilia potissimum proponuntur), vel
de sens¡l)us su])erioris rationis aul meulalibus el sic proficien-
libus el versatis in vita contemplativa masáis quadrant. Si ])rimo
modo, nulla difficultas est in visu imaginario personarum cum
668 2" corr. ex :i» minus del. prop. |

66!) licet corpore svp. Un. 671 II
— ¡|
tnnc .s»/í. ?//). ai 2 ct del. 4

II i" xiii>-. l>riii!< i-e\) 67.! scnipcr .•;)(;».
|
tertii deZ. et II |
i-odcm mn. 673 hebdomndis (tel. rcpct it iiitiilius

|| 671 3" airr. ex 4° 677 Evan- ' II
tíolioc.x XI//;. Un. 679 1cs:crc <hl- libros (iiii t rn mistciioniin

II eoTwm sup. Un. .
|
—
|
(|iiac (id. i)()stca 680 postea del. i|\ii se exercetiir

l!
iioii noceret .SMp., Tprius |
[irofectnin eiiiui (le iis 6.S1 lOvantreliuni vel .si'/;. //*(.

II 684 eonvenit rfcZ. incipien- II
liluis (7 del. Kiip. Un. via eonteniiilativa (i8.'> potissimnni suji. Un. 686 aut si/p,,
II II
/¡riiiK ví'\ vel I

inentalihiis del. qni II 687 et ver'satis .s»/)., /jz-íi/a- i)erfectis |
688ima-
íTinario su/>., prius et anditu |
personarum del. suorum verborum
C.f. Iil)riim l-'\ereit ioi uin (ii. 12!»).
"' Xdium esl Sti. Ijíiuitii leniporc :iiii'eiiiii ühriim de Imitiitionc (^hri-
sli. iiiinr s:il¡s eoinimiriiler riidiiuie a l\eni|)is ;ittr¡l)Utiim, feie iih ómnibus
loaiiiii (lersoii. liiií\ crsilal is parisiensis olim cain elhirii) aseril)i, <iiiae opinio
etiaiii liodie patronos lial)et, non seeus ae illa (piae aueloreni flieit (ierarduni
(iroot.
De lihris lenipore I^xereitioruni Icfíendis in Doc. IS annot. íl!).
Sensus superiores sive spirituales, seeundutn Maréclia!. optiinuni Iniius

argunienti expianatoreni, inlell ¡t<unl nr liie \arii niodi percept ¡onis intuitivae
reruni iniinateriolium <)i)e intelleetus. i face vero laeultas inliiilionis intelleeti-
vae in nohis oriri non potest nisi spceiali Del yratia. Ideo hir inodus ab an-
tiquis auctoribiis Ínter gratias my.sticas reccnsebatur. MAiiÉcnAi., Dicl. .S'/'""-
Cdlhotiqiir I, 827.
DOC. 20 - NN. 63-65 301
suis circumstaiitiis, el in anditu verhoruni, quae loquunlur, vel

possc inia,í>inamur. In tactu ])aruiii etiani dif- 6n()
decenter loqiii t'sl
ficultatis, ciim imaînainur nos osculari vestii>ia, ubi fuerunl pedes

Christi vel vestes. Sed si aliquid aniplius osculari imaginamur, sit
cum reverentia coniuncta imaginatio, ut essel osciilando pedes
Christi, veri et summi ponlificis nostri (ciiius vicarias Pelrus et
eiiis successores, quihus iiL Clirisli lociini lenentibus ¡¡edes osen- 695
lamur), vel manus iil nostri suninii et veri i)alris, regis ac Do-
niini, siciit patribiis, regibiis et doniiuis manus hic osculari filii
el subditi solent. ín olfaclu et gustu, sujjer imaginationem, ad

rationem est ascendendum, considerando fragrantiam quasi ab-
sentium, et gustum quasi presentium donorum Dei in anima 700
sancta, et sua suavitate reficientium nos. Et imaginatio odorum
et saporum, quae olfactui et gustui corporis obiiciuntur, deducit
ad hos sensus internos rationis in huiusmodi meditationibus exer-
cendos
689 in' del. in marg. visu 690 posse del. considc. 693 ut del. esset II II 696
—
II
patris i-í/p. Un. |i

69" patribus sí/p. Un. ñlnsup.lin. 700-701 in sancta
|
ii
si//).
lút. il
702 corporis su¡j. Un. 703 hos sup. lin.
||
huiusmodi del. Exercitii |
Cuni fie ;ip|)lic;Uianc sensuuni loquitur (Iordeses Doc. 32 nn. >S()
87 fere eadeni dicit. Non tanien ómnibus visum est in textu Sti. Ignotii íí^í
etiam de sensibus si)iiítiialibus. Coutra lianc iiiterpretationeni siinexit in
jjriniis (iz. Dávila Doc. .31 (|ui priiiium (ii. 11) iiegative li;uu- opinionem
exprobavit, postea vero din. ;>1, suani seiitentiam cxpcjsuit. l'.n quae
Ciz. Dávila Doc. 31 n. 1 I si iihit ; Ouac dicuiitur de applicalione sensuum
ex Bonaventura, abstractiora suiil a comniuni honiinuni sensu et curiosa
niagis quani quae ()i)orteret ((imiminiler tradi haruni reruni rudihus et ¡nex-
pertis, eiusmoQi siiiit fere c|ui ad Exereitia facienda acceduiit : jiro his lamen
([ui exercitatos habent sensus. satis fiierit indicare locuni a])ud Honaventurain.
Quod vero niulii prorsus usum liunc applicandi sensus in nieditatione ignorent,
aut infrucluosius praestent. opere praecium erit, si haec dilucide niagis, et
accomniodatius ad vulgareni hominum praxim declarentur ». Quonuido laeile
et sinipliciter appiicatio lieri debeat, exponit ipse Gz. Dávila nn. !t4 et ;t5.
In [directorio e variis collecto ad olllciale paranduni. Doc. 33 n. l.'il, atra-

que sententia exponebatur. Primus vero modus ut solidior siniplicior et pla-
nior praeferebatur. P. .\cquaviva tanieii in Directorio recognito Doc. 34 n.
1,^-1 oninia quae de secundo nioilo ilicehaiitur. susttdit, et ea tantiini relieiuit
quae de sensibus imaginariis ibi exponebantur. Ita traiisil in Doc. 43 n. I.")!,
id est in Directorium ofliciale.
Xeque hoc ómnibus placuit. Ita Quadrantini Doc. 35 n. 28 indicat

hunc modum loquendi a ratione contemplandi quam S. Ignatius praescribit
discedere. Etiam huic modo loquendi contrarium se ostendit Doc. 37 n. 15
302 DlRECTORIUM P. IOANNIS ALFONSI DE POLANCO
705 B6. 5" Si do sensihiis mentalibiis et ad ralionem siiperiorem

l)c'rtinenlil)iis int(.'ri)retamur, iuxta B. Bonaventiirae doctrinam,
Ilincrdiii mentís in Defm?
I capiU- explicari possiint hi sen-
anima, iii qua Dei imago per gratiam Dei, fide, spe et cha-
siis (le
rilale, refórmala esl. Dum enim per fidem credit in Chrislum,

710 per eiim lauquam |)er Vorbum increaUim, quod est splendor
Patris et candor lucis aeternae recnperat et exercet spiritua-
lem visnm ad oonsiderandum i[)sins lucis splendores, el sic Chri-
sUis esl ei veritas "^ Dum per fidem credil in Chrislum. ul Ver-
])um incaraalum, (¡luw ad salutem el pcijectionem nostram perti-
715 nent doccníeni, recuperat per eum et exercet auditum, ad eius
sermones susci])ien(los, et sic Christus ei est via Dum autem
spe suspirat ad Cliristum suscipiendum ut Verbum ins])iratum,
per siia dona in nobis habikmteni ^-^ el ad potiora eharismata
el demiim ad plenam siii jnútionem invilantem, per desiderii et
720 spei ajjeetum, recuperat homo spiritualem oljactwn, qiiem exercet

ciirrens in odorem ungiientonun Christi, qui ei hoc modo est vita
Dum charitate coniungitur Christo ut Verbo incarnato, tanquam

suscipiens ab ipso delectationem etiam in hac peregrinatione, gii-
707-708 seusus de/, hoc modo II 708 anima de/, perfectionis II 710 per eum sujj.
Un. 711 et exercet SMp. íin. 712 ad dcí. nuiflquid ll 713 ei sup. Un. per fi-
—
II II |
dem Christum
sup., prius cumper fidem
fi. 715 per
|
exercet sup. Un. ||
716 Christus del. ei

II
717 Christum sup. Un. inspiratum del. per desiderium,
ll \
et affectura recuperat spirituale olfactum 721 currens sup., prius cum ambulant ll
11 722 charitate del. eoiiiplccUtur \

Cliristo — tamquam sup., prius Deo ut
t"t quideiti rntionibus validioribiis. His vero desideriis Directoriiini ofTiciale
non ;u(]uiev¡l, et e;)]). 2(1 eundeni textuni Directorü rccogiiiti tonlirniavit.
(îiamobrem explicatio ]\ l'olanco oinissa est in textu olliciali. Niiiiloniinus
allí graves Directores etiam post Directoriuni olliciale |)romulgatum, eani

siiiit secuti, ut (iagliardi, La lâlnia, I.a Puente, Ahare/, de Paz, Suarez, Su-
rin. Cf. Mahkc.hai,, Dirl. Sr¡r-t. (jilh«\. I col. ,SI()-,S2X.
\ ¡de cliani (juae dlcuiil Miu6 Iloc. 22-2:i ii. (IS ; Doc. ;{0 n. 5. Doc. 38
n. !> credil in nullo alio líxercitlo esse tantuni periculi laedendi cajiilis,
([uani in hoc.
iextus SI!, lionaventunie in cd. Quaracclii T. \'. :Wñb. Quae in nos-
tro Directorio scquunlur, sunt paraphrasis huius loci Sli. Honaventurac.

>'» Sap. 7, 25-26.
"9 Cf. lo. 14, (i.
i" Ibid.
Eph. 17.
1 Cor. 12, Ul.

Cant. 1, 3.
lo. 14, ti.

DOC. 20 - NN. 00-69 303
sians quam simvis est üominii^ recu])erat et oxercct gustum spi-

ritualem. Dum eumdem compleclitiir el in eum transit per 725
rum aniorem in euni transf o ríñante n\, qui ab eo divelli non permittil,
nec aliiid qiiain ipsuni cogitare ner amare sinit, nisi propter ipsum
el in ipso, recuperal eL exercel spiritualeni taelum.
Quateniis aulem haec allingi vel explicari üi)()rteal, priidenlia
instriictoris diclabil. 7:50
67. 6° Cuín (laliir primum Exerciciuni, scilicel incarnatiouis, de-

claralis praeludiis, adinonealiir (piod siniili nioilo in ExeiciLiis luiius
et sequenlium hebdoinadariiiii, lain oratio praepaialoria ciuaiii Iria
praeludia fiunl, materia nuilala. Cuín auli'ui '2'" Exert iliunu seiiicel
nativitatis, datur, puiuÛs lrii)us el eoiloquio proi)üsilo, achno- 7:?5
nendus erit qui exercetur eamdem formam, scilicet considera-

tionis personarum, verborum et factorum, cum eoiloquio (quamvis
materia muletur) tenendam esse Idem cum 3"\ 4"' el 5™ Exer-
cieium proponetur scilicet, quod in sequeiilihus misleriis eamdem
;
meditandi et orandi ¡ormulam, mulata m(deria, lenere debeal. Et 740

ita in sequentibus misleriis satis erit materiam ipsam, de qua
medilandum est, proponere, et monere ut formam primi diei
teneant [16].
68. 7» Additiones, hac hebdómada immutandae sunt,
quae in
scilicet, 2a, 3*, et dum primi diei Exer- 745
6» 7» et 10», dividi possunt ;
citia proponentur, omnes declarentur vel, si quid sui)eresl, 2^^ ;
die id expediatur, et diclari possunt, ut et ipsa Exereilia

09. 8" Post primum diem luiius hebdomadae salis eril si semei
invisatur quolidie sub vesperam qui se exercel, qu<uiidiu de mi-
sleriis Chrisli tantum agitar ,sí enim de cleclioiübus, bis in die 750
;
expediet, si vacat, cum ininscrc El sinuil jjroponi possunl dúo

misteria, de quibus medilari debel tolo die sequenli. licel non
724 et exercet sup. Un. 725-726 purum sup. Un.

\\ amorem del. extaticuni
—
|
||
734-735 amare deMibeat 728 et spiritualem s-j/yj. Un.

ii 729 attingi vel swp. Un. i\
721 2" —
nativitatis sup., prius hoc ipsuui vel sequens Exercitiuin de nativitate et
||
in mary. del. vel cum secundi diei Exercitium 739 misteriis del. in marg. quae
ii
proponentur 745 diei del. vel secundi

¡i 747 id expediatur sup., prius proponat
il
[\
749 sub vesperam sup. Zín. 750 tantum agitur s«p. in marg., prius aliquid medi-
n
tatur 751 dúo sup. Un.

II 752 nieditari del. aliud quod
||
Fs. :v¿, 9.
I.oquitur de niethodo coiitemijlationis a Sto. Ignalio in lixercitlo de

Incarnatione (nii. 102-109) proposita. Ue methodis orationis in Doc. 14 an-
iiot. 12.
De additionibus in Doc. 3 annot. 2.

De visitandis iis qui exercentur in Doc. 4 annot. 36.
304 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POI.ANCO
debeal ineditari poslerius Exorcitium anloqiiam priiis fiierit me-

tamen ossel donii nostrae qui exorcotiir, posset sub
ditatus. Si
753 vesperam dari Exoroiliiim ¡¡rimum, quod faoturiis est nocLii, mane
2™ quod fiat 2" loco ; et cum 4 tantum horae sunt tribuendae
medilatioui, facilius hoc fieret. Sed nihil oberit si dúo simul propo-
nantur, cum non
vacat instruclori bis veuire eodem die.
Cum
proponitur 3" diei Exercilium, ([uo modo scilicet
70. 9»
760 puer lesus subditus esset parentil)us tota eius vita privata, id
est usque ad30™annum, ¡)olest considerari, excepto eo misterio
quod sequitur, scilicet de iis quae in templo cum sapientibus, et
deinde cum matre, acta narrantur, cum esset 12 annorum, quod
peculiarem habet considerationem. Et cum quis tradere volet
765 misteria Christi meditanda, praeter ea quae prima die traduntur,
querat versus finem Exercitiorum, ubi misteria Cbristi suis j)un-
ctis distincta traduntur. Et non iñdetnr expediré, iit illorum sum-
murinm conficiatur líber enini Exercitiorum in manihus esse debel
;
eorum, qui instructores sunt et quidem valde ¡amiliariter eis esse

;
770 notuni et íritum illum optandum est Et iis, qui magis versati
sunt in meditationibus, satis erit dictare puncta prout ibi ha-
bentur, admonendo {ut paulo ante dictum est) ut eandem formam
quam prima die teneant. Cum minus versatis ad particularia
magis descendetur in accomodandis praeludiis ad materiam, et
775 distinguendis j)unctis tribus primo scilicet, visus imaginarii per-
:
sonarum cum suis circumstantiis 2", auditus verborum 3", ; ;
considerationis facti cum colioquio. El sic forma terlii et quinti

explicetur, doñee i])si per se possint ad praxim deducere medita-
tionem mysterii quod simpliciler projjonitur
780 71. 10" Quod in enumeratione dierum huius hebdomadae ad
duodecimum usque |)ervenitur (praeter unum vel potius dúos
j)raecedentes eum, qui primus dies nominatnr), non est mirandum,
({uia Exercitia electionis bonam partem huius tem])oris sibi vin-
dicabunt ideo post tertiae diei meditationcm el quarti {in quo non
;
785 de ¡nislcrio uliquo particulari, sed de duobus vexillis et tribus clas-
7;')3 Exercitiiim sup. Un. T:>5 noctli deL vcl in aurora

|| 756 2° loco sup., prius II
ante prandium et sup. Un. del in aurora et del. íta 757 Sed del. non
|
761 usque
|| II
ad SM/<., juriits ante 765 Christi swp. Zín.

II
766-767 punctis deí. me
||
770 tritum II
(/cí. in rnarg. optandum est qui sup. Un.|

versati (corr. ex versatis)
|
771 sunt II
sup., prius expertis ibi stip. Un.

| 772 formam del. teneant
\\ 773 teneant sup. II
Un. II 777 colioquio del. douec 781 dúos sup. Un.II

782 praecedentes (íeZ. primus
|| ¡|
784 ideo del. in quibusdam diebus ei del. sup. Un. post tertium
"» Quemadmodum üirector libruni Exercitiorum cognoscere debeat in

Doc. 1 annot. 15.
"» De punctis explicandis in Iôc. 4 annot. 33.
DOC. 20 - NN. ()9-71 305
silms agitiir) una laaluni proponiliir medilatio siní>iilis dichus.

Si tamen non agereliir de status vitao vel alia gravi electione,
possent duorum dierum meditationos in uno die dari, et brcvior
fieret hebdómada 2^ praeterquam quod dicitur in annotatione
"i, tem- 790
prima post 12 dierum enumeratas meditationes iuxta
poris facultalom el ulilitatem persoiiae se exercentis posse alias
meditaliones ])ro|)üUÍ, ul de misterio \ islLalionis, de pastoribus,
de circumcisione ete., el sui)slrahi ex iis (piae il)i enumerantur :
adde etiam quod possenl uno die phira consideranda proponi,

ut de pastoribus simul cu,m Exereilio nalivilalis, et sic de aliis 795
si in uno non inveniret qui meditatur materiam expendendi uti-
liter horam unam. [17]

72. 11° Si ad meditandum misteria Christi, aliqui parum ocu-
lati inveniuntur, et maiori manuductione indigere videntur, ad-
moneri possent ut 3" puncto, scilicet facti, pensato, oculos con- 800
verterent ad modum et causam finalem eius facti. Hoc enim,
iuxta piorum ac sanctorum doctrinam et experimentum, ad uti-
lem meditationem viam magis a])eriet. Si bene procedit qui exer-
cetur, non o])us erit, ut hoc ei suggeratur, sed sibi et Deo relin-
quatur. 805
73. Caput 7"

de quibusdam circa electiones advertendis,
antequam in particular! inchoentur.
74. 1" Quod dicitur, inchoandam esse electionum discusio-,

nem a contemplatione tertiae diei usque ad contemplationem glO
786 medltatio del. in reliquia 787 de del. electione

|| 790 enumeratas medita- II
tiones sup. Un. 796 materiam sup., prius occasioní

II 797 imam del. et si ad r II
(dimidia pars litt. m.) 799 inveniuntur sup., prius videretur

\\ 804 opus del. ha- ||
bebit 807 quibusdam carr. ex aliquibus

11
l'olaiico sequilur textuiii editioiiis tcMtuie fiictae N'iennae anuo 1.5tí3,
ubi in n. 11)3 post verbu « inchoandy esl electionis discussio a contempla-

tione » addita erant haec dúo « tertii diei », quae nec in autographo neo in
vulgata inveniuntur. ludicium deputatorum ad Directorium conficienduni iudi-
cavit liaec verba « deberé expungi » (Ex. 1108, 13) et re vera fuerunt omissa.
Ad hoc dicendurn nititur Polanco verbo illo « tertii » addito in editione
anni 15()3, ut dictum est in annotatione praecedenti. Eodem falso verbo nisus
CoRDESES Doc. 32 n. 120 etiam tertiuni diem secundae hebdomadae statnit.
Miró Doc. 22-23 n. 75 quintum diem dicit. Idem ait Pereyra Doc. 10 n.
108, Gz. D.\viLA Doc. 31 n. 151. Doc. 33, 34, 43 n. 209 quartum vel quintum
diem indicant. Cf. etiam ludicium deputatorum Doc. 42 n. 13.
-'ü — DiRKCTORIA EXKRCITIORIIM.

306 DIRECTORIUM P. lOANNIS Al.FONSI DE POLANCO
quintae diei inclusive, non tam dies, qiiain moditationes, quae

proponi dicuntiir, dehenl atU iuli. Nam si dies
in talibiis diebus
hel)domadae consideres, antequani ad eiim venias, qui primus
diciliir (quia tune omnia quinqué Exeieilia simul uno in die fieri
S15 incipiunt), dúo dies ve! Ues sunt exi)endendi, dum Exercitium de
regno Chrisli et de incarnatione ac nalivitate, cum repetitio-
nibus et sensuum ajípiicatione {)roponunlur. Sic ergo intellige, quod
cum proponitur Exercitium de puero lesu, qui cum esset 12 an-
norum substilit in tem])lo, vel de eodem Domino a Nazareth ad
820 baptismum veniente (quae medita lio 5'^ die proponitur, licet
immediate sequatur praedictam nieilitationem, quia 4" die inter-
ponitur Exercitium de duobus vexillis el tribus classibus) ; tune
inqiiam, inchoétur tractatio electionum, propter rationem, quae
adducitur in praeludio circa considerationem statuum, videlicet
825 quod sicut dedit Cliristus exemplum status vitae communis dum
erat subditus parentibus, ita formam exliibuit secundi status, qui
consiliorum evangelicorum perfectionem sectatur, dum, relictis
parentibus, in templum se contulit ; ct ita inde ordiri considera-
tionem status, in quo debeamus Dea serviré, opportune poterimus.
830 Non est autem intelligendum quasi a Nazareth eo se contulerit,
insciis parentibus, Icsus imo cum eis ascendit ; ; sed cum illi ex
domo, ubi Hierosolimis divertebant, redirent Nazareth, hic, eis
relictis, in templum se contulit puer 12 annorum.
75. 2" Hoc praeludium non dictandum est, sed verbo expli-
835 candum, cum constat quod qui exercetur agere de vitae suae
statu cupit. Quod si de eo non constaret, posset nichilominus qui
Exercitia proponit, hoc ei suggerere, vel hoc in loco, vel post quartae
diei Exercitium de vexillis {quod rli<uii cis, qui non constituerunt
agere de electionibus, utile erit "^), si is vidcrclur ad staíum perjec-
840 tiorem idoneus, et statum non habcl inunutabilcm, (Uit si non de
statu, sed alia de re magni momcnti ad commune vcl privulum ipsius

bonum, secundum instructoris iudicium, seria dclibenúio essct ja-
811 non del. Jcbont I

nieditationes del. nuuc II 812 debent atteniU .SMp. priii.s
eonsiderari s].', ilud {drl. saltem) dies (dil. forlc) vfl ti'cs sunt siip., prius Unns
vel altor est ^l'.i \(1 dd rmn — Doiniim xií/y. //'//. :: S'.'l praedictam del, ín-
ter I
iiiediijlii.iM - ,ns. iiieditalioueni (í nlililiiK eniciidun nieditationes, deleta
jmrlicula intoi' ,
SJ I prai-ludio rfc/. in í/íc//-!/. (j uod non dictandum sed explicandum
est I
videlicet svv. Un. \\ 831 lesus smjj. Un. ex del. hospitio
|
833 annorum II
del. lesus ii 836 nichilomimis sup. Un.
De refino Cliristi in Düc. 'i'i-'i.i annol it2.
1(1 est in i)r;)cliidi() circa considerationem statuum (n. 135).
De duobus vexillis in Doc. 22-23 annot. 93.

noc. '20 - NN. 7 1-76 307
ciendd. VA si paiatiis erit, piocedal iil ciim iis, qiii iailio hoc se
vollo significasseul. Si non libet non expedit agcre de slalii
vel
vilae. nec de aliis clectionihiis magni momcnü, el lamen eiiin eo 845
iilloriiis proiiredienduni censetur. ad l)aplisnii meditationeni pro-
cedendiini est. [18]
7(). li" Qiiamdiii de eleclionihiis agitiir, non siinl relinquendae
omnino medilaliones vitae Cliristi, /// superiiis atliyimiis i^", sed
miscendae siint ciim Exerciliis ad eleclioneni perlinenlibiis et «50 ;
lamen qiiarto die niillum parliculare myslerium Christi propo-

natur ; sed si 1 fiunt Exercitia in loto die, illiid de vexillis fíat,
scilicetsuh auroram, ante prandiuni, et suh vespertiniim offi-
cium el ante coenam fíat illud de (ribus hominum classihus.
;
Si quinqué fiunl, fia! Exercil ¡iiin de vexilüs media nocte

et in 855
aurora, cum duahus repdil lomhus ante prandium et sub vespe-
rarum tempus, iuxla aauolationem, quae sequitur Exercitium ve-
xillorum
Quod autem aunóla lur posl Exereitium trium classium, ut
qui sentit affeelimi adveisanleni pauperlali reali, petat a Deo,
siiO
ul se ad pauperlaleni iuclinel dicendum esl, non diclandum.'
Et ralio huius /tí, esl día, [n-oplvv quam, ul ail philosophus
virga ad contrariain |)arlem flectiUir, ul recia
relinquatur.
845 vitae del. nihi ll 846 progrecUendum sup., prius procedendum
|| 853 pran-
dium del, cum una repetí tione 861 paupertatem del. se
ii
Non esse cogendiim eum qui cxert-etur ad electionem facieinlam

re-
petunt etiam testes allati in Doc. 4 annot. 1<S.
Non esse omitlendas meditationes .Ifctionis tcmpore.

In n. 71. .
sed eanim
nunierum minuendum, affirmant .Minó Dot-. 22-2;! n.7!-
(,Z DUilx Uof
31 nn. 90 et 151 Doc. 2ü „. 72, Doc. .VA. .TI, l.i „. 21., 22!. .-r.
;
iisdom Doc'
n. 215, 218. De Fabi Doc. 25 n. 19 vult ut una aut dnae nH.,litati„nes hoc tem-
poie tradantur. Doc. 72 et 74 commen.Iat ut ,,nae tune
2(5 n.
in contenipla-
tionibiis considerentur iuvcnt . ad maiorern
ipsins dinctioncn, in hoc ne«otio
electionis» et in n. 71 etian, adiungit quo ten.pon- nuMÜtationi vacatur'non
esse expendendos modos eligcndi, quod etiam Mmó. Do. 2'^-23 n 80 dicit
(:<..u.ESEs vero Doc. ,31 n. 13.i indica! hi.s dichns nna.n tanlum
contemplatio-
nem cum repetitione faciendam cs.sc. ll„r, A,.t s. Doc. 17 n. 104
adiungit
mysteria horum dierum elcctioni cssc ar< ..nunod^Mula.
,a<;li..m(di Doc 44 n (
vult ut cum electione contcmi,lationcs nii.sccantur.

,se<i in rei)etitionibus
Exer-
citiorum aut misceantur aut omittantur.
In E.verciliis (n. 148).
•" Textus dicit : « ut ad paupertatem ... nos elígat » (n. 302).
^'"Uoli, yáQ áTcayayóxxeq xov ánaoxáveiv
eíg xó fiéoov íí|onev onto
01 xa bieazQainiéya tcüv |ú?.o,v ÓqOoOvtes :Toioüaiv.
Aristóteles, Kthica M-
comuchea, 11, 9 (ed. acad. beroUnensis
a. 1831, 1109, b, 5-7)
308 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POLANGO
Et monendus est qui exercelur, quod maiora signa voluntatis

865 Dei exqiiirenda esscut iil in via communi, ([iiam praeceptorum
vocamus, subsista {nim Christiis difficilc cssc dicat possidentes
l
pecunias in vilani ingirdi) quam ut viain consiliorum eligat,

quam idcm (^hrislus, (letcrna sapientia, consnlil, licet non praeci-
piat^", (¡lúa si'ciiriür, haud dui)¡o, et perfectior csL : imde pro-
870 pensior cssc dchel (quod in ipso est) ad consiliorum viam, quam
praccc])loruni,capcsscndam, si Deo magis illa quam haec pla-
ccrct'^'. Ouia Lamen non omnes capiunt hoc vcrbum i^», neo om-
ncs ad slalum consiliorum Dominus vocat, diligenter exquirenda
est voluntas Domini eo modo, qui inferius traditur.
875 77. die, postquam projjosita ibi contemplatio de
40 Quinta
transitu Christi a Nazarcth el de baptismo, fuerit media nocte
vel in aurora facta, proponantur tres modi humilitatis, ut tote
eo die eos verset animo qui exercctur Et bis vel ter horam
86r) essi nf Sí'//., '"'>• sunt

/" communi de/, pr. 867 pecunias sup., pritts bona
| 11
|
eligat d(7. <iiuic i t sos consulit del. in marg. quia 871 capessendam sup., -prius II
tenendani 87 1 1
Doniini deZ. ut 877 facta dei. toto vel sal.
|| 878 eo sup. lin. ||
\
die del. sequeuti
CiZ. UÁvii.A, I)oc. 31 11. 15 liaec amiotat in luiiic locum : « Vitam mé-
dium et coniimiiiem vocat viam piacccploi iiiii. Sciisiim probo, locutionem non
admodum, cum in observatione ¡)raeicptürum sita sil omnis christianae vit?e
perfectio
>"Mt. l'.t, 23-21 ; Me. U), 21-25 ; l.c. 18, 22.
i"Ml. líl, 12-21 ; .Me. 10, 21 ; Le. 1,S, 22.
'••^
Ilaee, nonniilli.s oniissis tianslulil Miró in suum Direetorium Doc.
22-2.Í n. 7 1. C.r. eliam Doe. 1 annol. S. i lis \erbis haiie anndlatiouíMn apposuit
GZ. l)A\n,\, i)(K'. 31 11. II' :
" .Xfíit aulem de se(iuendis eoiisiliis Cliristi, quae
absque ullo dubio plaeeiit mafíis, ([uia meliora et ¡lerfeet iora. cpú enini non
nubil, tesle Paulo (1 Cor. 3(S) nielius laeit. Sed multi ini])eclimenta habenl,
quibus ad ea scquenda, quamvis alioqui animo paralo letardentur ».
'«MI. 19, 11.
In aliis Direetoriis et in ipso Kxereitiorum libro (n. 164), ita proponuntur

modi buinilitatis ut per diem eonsiderentur. lia .Minó Doe. 22-23 nii. 7(), 99, 108 ;
Doe. 3.3, 31, l.'i n. 21;"). lamen aueldi'es, (piamvis ambique, de meditatioiie
quadain lo(|u¡ videiilur. lia (./. I).\\ii..\ Doi'. .31 n. 1
.')2 appellat id; «el exer-
eieio (',oiii)i;si;s Doe. 32 n. 12 1 anirmat illos modos esse |)idponendos « para
que medite sobre ellos dos o tresvezes aei-epetil (piae l'oianeo in hoe loeo ¡u-
bct. ea lamen omilleiis (piae ille adiiintîl de eonsiderat ioni' e\ti-a tempus prac-
.seriptum. .\am l'oianeo utiamípie rationem et medilalioiiis et eonsiderationis
commeiidat. Doe. 26 n. 71 liorlatur ul '
deelarentur diligenter ». I'i;hi:yi!.\ Doe.
10 n. 10(1-107 ineludit in eontemplatione Kpiphaniae hanc consíderationeni
DOC. 20 - NN. 76-78 309
integram eis considerandis el seqiientibiis colloquiis tribual sed ;
extra praescriptum hoc tempus, loco lectionis, de re eadem con- 880

siderare expedit. Quod autem annotatur post quinti diei medi-
tationem ut scilicet examen, a prandio et caena fiat de defec-
tibus, qiii in meditationibus accidissent, tam de meditatione my-
sterioriim Christi quam de aliis ad electiones spectantibiis in-
tellige. 885
78. 5° Sub vesperam quinti diei, poslquam rationem exiget
instructor illorum, quae acta sunt eo die, observet an qui exer-
cetur dispositus sit (quod ad affectum attinet) ad aggrediendas
electiones autem ea esse debebit, ut voluntas resi-
;
dispositio
gnata sit in manibus Domini ad viam praecei)toruin vel consi- 890
liorum sectandam, quasi in quodam aequilibrio vel potius ;
(quod in ipso est) ad partem consiliorum inclinet, si lalem intel-

ligetur esse Dei voluntatem Quod si cernitur voluntas ad
praecepta potius penderé, et a via consiliorum abhorrere, non
est bene dispositus. nec sperandum esset, quod bonam faceret 895
electionem ille enim affeclus aversus a via perfoctiori et ad im-
;
pcrfectiorem conversus, intellectum traheret ad excoiî tandas ra-

tiones tali affectui consonas. Cum talibus ergo non ojiortet pro-
gredi ad témpora tria electionum, sed posset dari eis (i"" diei Exer-
879 eis del. cum se | et del. eum |

sequentUms sup. lin. ]\ 886 5° del. hoc
serio animadvertat instractor (corr. ex qui instruit) 887 illorum s«p., privs eoruni II
'
888 sit sup.. prUis est 889 ut del. dispositio

II 891 sectandam del. prout 892II II
inclinet corr. ex inclinanda 897 intellectum sup., priiis rationem

II
et dicit conferendani el esse formam meditationis. Miró Doc. 22-23 n. 64

hanc coiisideraticnem etiam non facientibus electidiiein pr iponi posse.
iiulicat
Blondo Doc. 28 n. 13 et 31 accommodatiorcs iesuitis ait tres gradus per-

fectionis quam hos humilitatis modos.
In libro Exercitiorum (n. 160)
De recta dispositione ad electiones necessaria et de condicionibus ad
eam incipiendam requisitis cf. infra hoc Doc. 20 n. 86 ; Miró Doc. 22-23 n. 78 ;
c;Z. D.4viL.\ Doc. 31 n. 88, 104-108 ; De Fabi. Doc. 25 n. 18 ; Doc. 26 n. 69 ;
CoHDEsus Doc. 32 nn. 122, 123. 128 ; Doc. 33. 34, 43 n. 169-173. Cordeses
Doc. 20 n. 9 supponit hanc dispositioneni haber! posse in iis qui secunduni aii-
nolationeni 19 leviori modo Exercitia peragunt.

(iZ. D.\viL.\ Doc. 31 n. 17 observat : « Non dicerem in aequilibrio, sed
ut ad coiisilia i)otius anima perpenderet, quod ipsuni docuit Pater noster Igna-
tius He vera paulo i)ost eadem indicat, cum textum Sti. Ignatii a GZ Dá-
vila commemoratum repetit.
Cf. Doc. 1 annot. 8.
310 DIHl.CTORIUM P. lOANNlS ALFONSI DE POLANCO
900 citiiiin, iil (lie et praeludium etiam de-

sniiicnti id ineditcm'ntiir ;
(i;iii.'lui' ad.faciondam [19] cum declaratione intro-

i'k'i'tioniMii
diiclioiiis ad. liiíX'ndanim renim nolitiam (qiiae non snnt dictanda,

t
sed verbo explicanda) vi admoneanliir ut, repetendo Exercitium

:
de tribus classihiis hominuni el de Iribiis niodis hiimilitatis, cu-

905 real se ad resii*n.ationem impelrandani a Deo disponere, petendo,
II siipra
t sl dictum, ut si maíîs vel aeqiie Deo gratum sit, ad
i
consilia eliênda, ])otiiis quam ad praecepta, ipsius affectiim in-

clinet.
79. 6" Die eodem sexto ])osl prandiiim, invisens eiim qiii exer-
910 cetur, videat an ad resignalionem i)ervenerit, vel ad eam accedat
magis, an polius recedat ; et si recedere vel non proficere obser-
vat, non pergat ad electionum tria témpora, sed vel relinquatur
tota electionum tractatio, et aliqua alia Exercitia proponantur,
prout expediré in re praesenti iudicatum erit, vel, si non operae
915 precium videbitur in Exerciliis procederé, cum dexteritate, aliqua
occasione quaesita, tune vel ])ost aliquod l)reve tempus, dimit-
tatur. Si accedet ad resignationem, et tamen nondum eam as-
secutus erit, alia Exercitia, vel ad hanc hebdomadam vel ad ter-
tiam pertinentia, propoiii ¡joterunt, exhortando ut illam re-
920 signationem ])erfectam a Domino impetrare studeat et quocumque :
tempore ad eam i)erveniel, et ad tria lem|)()ra electionum fa-

ciendarum accedendum cril, eurandum esi ])ecu]iari modo, ut se-
gregetur ab eis ()mnil)us, (pii eius sinceram electionem imjiedire
I)ossent nec (piicquam vitleat vel audiat, (¡iioad ciiis (icii possil
;
925 quod a superiori parte non i)roveniat, a Patre luminum descen-

dens
!)00 etiam (del. debet) decía retnr sup. Un. ||

903 oxpl¡< an(la sv/).. jirÍK.s liiccnda i¡
90(¡ \'cl — sil siiii.. /irin.'i Deo i)lac(>t II 9(MI eodoiii sií/;. /'«. |
imst i)randiuni síí/j.,
jiriiiK sul) M ^plr.•^lll '
ipii (hí . 912 pergat ad sup.,

se il
91(1 an mí//., ¡iriii.'; ve. '
/jr/K.s' teiilct DK; (luac'sita dí7. diinit at iir

,
9l(i-917 diiiiit tal ur .si//j. ?í'n. 917-
t i ||
918 as.seciitus erit corr. <:f asseqnetur 9IK (Uil¡ alia drl. non ad sii¡)., prf)/,? as il
|
ad (¡i'l. se 921 pervenlet corr. ex pervenerit

li
electionum ntrr. e.r ad (ad .sií/j. Un.) |
eleetione.s
Mi lió, qili hoe Dii rimu \ 1 loe . 22-X\ 11. !10 ini|ir()l)al eliaiii terliac
heh'loiiKMliic •rcüia his ti-; adere. (|Liia li ie r IrisI itiani ei iiioeroreiii secuin af-
ferré soleiil i'l pi ihlla adeuda ín videnliir .
1" De aniiin recolle, tioiie el soliUidiiie eleelio ais tempore iieeessaria ef.
annotationem vi Líesiniai 1 (11. 2(1). Doe. 1 11. Ci ; (;/. Dávil.\ Doe . 31 11. 1 1(1
;
Miró Doe. 22-2; i 11. .SI ;

Doc . :V.i, 31, 13 11. i7:í.
lae. I, 17.
DOC. 20 - NN. 78-82 311
80. Caput 8"
De quibusdam circa electionum faciendarum

rationem in particulari consideraxdis.
81. 1» Si constituet instructor ad electiones jjroct'dondum esse, 930

septimi dici Excrcitiiim projjonel, rt ctiam (si non csset rediturus
m<ine) sinuil oi'lavi. ut facial priinum primo loco, 2'" 2°, cuín una vel
duabus repetilionibus et t.'X])lical)il intcrim quai' de i)riino et 2"
;
tempere eleclionum dicunlur, omissis (¡une de tertio ronsetiuimtur ;
et declarando primum obiler, ad 2™ transibit, ut excpiiratur sci- 935
licet I)ei voluntas circa rem de qua deliberare debet, ])er expe-
rientiam consolationum et desolationum.
Et bene declaret quid sil cousolalio. dcscendendo ad parti-
cularia, scilicet quod est inlcrius qaudium s¡)irituale, pax animi,
spes in Dea fixa et de rebiis snbliniibns, fides in eodem el ad <il- 940
Hora se eonoerlens, anioris sítnrti, seilicet. reium aeterndrum sensiis,
ex eodem lachrimae, nientis in Deum elevatio, quae oinnia dona
suni Sancli Spiritus Quid etiam desolatio, scilicet tristitia,
perlurbatio mentis, spes in rebus vel })ersonis lerrenis, fides in
eisdem, amor rerum inferiorum el vilium, ariditas et depressio 945
mentis ad res terrenas, quae opposita sunt prioribus, utpote a
spiritu malo provenientia Haec autem omnia verbo dicenda,
non dictanda sunt.
82. 2" Si de slatu vitae a,í»ilur, proponat imprimís an con-
veniat ipsi qui exercetur viam consiliorum amplecti (quod enini 950
simpliciter est melius non unicuique melius est) de qua via
Chrislus ait Si vis perfectus esse, vade, vende quae habes el
:
928 quibusdamsitp., ¡¡rius etiam quibusdam corr. e.r iiuaodam !t'.'li latidni in
itrl. considerandis corr. ex consideranda !>30 riel, ad teiiiiuna
|| íKiJ iiiaiu- dil. hi
iiiarg. etiam 933 duabus .su;}., yjr/ií.s- plm iluis
II reiR'tif i(iniliii< (/« /. et
|
si iisuuni
aiip. 11939 scilicet quod est su¡). Un. p;ix aiiiini sií/y. /mí. üih in t-ddi-m a'M/j.
Un. II 942 aníe laclirimae rfp?. ami)i-i-^ sti -rii-n^ f. S et ie?ulainiii.i 1 H ristitia
) :! t
thl. apposita 944 rchw dej., teirciiis

II íUi) <ia. Si de statu —
imprimís sup.,
prius primo loco
'^M)c cousoliitioiu' vide Doc. 1 aniiot. 10.

'"De desolalioiie in Doc. 1 annol. 11.
GZ. D.\viL.\ Doc. hanc aiiiioUitionem hicadflit: «Sed coiilra-

,il 11. 18
rium docet S. Thoinas 2» 2^^ q ultima, articulo ultimo. Quare haec iuxta illius
doctrinam corrigenda viderentur ». Nitiil tamen est corrigendum, nam St. Tilo-
mas illo loco, scilicet q. 189 a. 10, de eo tantum agit, qui iam a Deo ad religio-
sum statum vocatus est.

312 DIKECTOHIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POi.ANCO
da pauperibiis, el veni, sequere me ; an viani praeceijtorum,

scilicet communem, de qiia idem ait : Si vis ad vitam ingredi,
955 serva Rt admoneal, ut sine ralioeiniis, dum facit
mándala
medilationem eoram Deo constitutiis, proponat [20]
et eolloqiiia,
ante oculos menlis suae viam consiliorum, et observet an sentiat
in anima sua niotiis aliquos consolationis, an desolationis, erga
illam idem observet, dum proponit sibi viam praeceptorum. Nec
;
9(i0
neeesse est ad hoe particiilare Exercitium sed dum versatur in ;
nieditatiouilnis et oratione consueta, ut diximus, coram Deo hoc

proponat, cum omnímoda resignatione voluntatis suae, Dei vo-
luntatem in se sentiré cupiens extra consuetorum Exerci-
tiorum tem])us, boc i])sum mente pertractans, simili modo ob-
91)5 servel motus praediclos, non vacans discursil)us propriis, sed se
(lis])onens ut optime jioterit ad excipiendam inspirationem Sancti
Spiritus
Cum autem venerit instructor, exigat ab eo rationem huius-
mndi motionum ; et si boni vel mali spiritus signa deprehendet,
utatur rcjrtulis de discernendis spiritibus, sed iis praecipue, quae
2"" hebdomadae conveniunt, et declaret ei, quantum satis esse iu-
dical)itad ipsum diri£»endum, vel, si opus sil, erigendum et si ;
bene procederé hac via videtur, alia ineditatione proposita, hor-

tetur ut eandem viam teneat circa elecliouem propositan!, ut
975 experiatur an perseverenl eaedem mot iones, nn rnntríuine aliav
surrcdanl ct posten, icdirns, si vidcal easdcm persrwrdic et a bono
;
sj)irHii fnolrctac ilhic vidcntur, habrt undc f>r<>be( clerUonent. Si

contrariae occurrerent, per regulas praedictas discernere nilatur.
9:>r, ratiooiniis ihl. observet II n.')(! mcilitnt ioncni .iiip.. priii.f Exorcitia II 957 anic
ante dd. ini (liiin pniponit I
inciitis suae sh/j. lin. |
consilinniin /hl. sií/í. Un. et
praeceptorum | et observet ati kh/i- /'"• !'<;() ilmii rhl. tihmI. '
9CA ut (liximiis
.«•///). Jlii. (K;.') proin-iis si//), /('h. üC!; cxciiiiciiila iii si//). íííi. |
o/i/í inspirationem
flUi se exercel I17'.' ipsinn cirr. i.r emú 1

si opus sit .si//), ¡in. \\ si' ,si///. Un. !
974 viam s»//. Un. ü".') motiones del . et II 97fi et' del. et die se. |
perseverare
del. habet II OJ.S occiiireivii) drt. ut
Mt. 19, 21. Cf. Me. 10, 21 ; l.c. 1<S, 22.

Mt. 10, 17.
1.VJ
eadem repetuntur in l)oe. ,'¡3, 31,
|.\.re 13 iin. .")-(>.
De modo fueiendi elcetioiieni ad normas .seciiridi teiiii)r)ris ef. Mikó Doe.

22-23 nn. STi-.S!», (',/. D.Ívila Doe. 31 nn. 120-127; (',(iHni;si;s Doc. 32 nn. 130-
; Doc. :í:í. 3I. I3 11. KSl-IOS. Blondo Doc. 2,S n. 33 ¡ndical hoe tempus ¡ip-
tius esse eis tpii orationem affeclivam inlellectivae praefcrant.

101 j)p regiilis diseretionis spirituum in Doc. 22-23 n. .S3,
DOC. 20 - NN. 82-81 313
qiiae sil voluntas Dei iu re proposita, aii scilicft si'(|uei).(li consi-

lioriim, vel praeceptorum viani. Si hcnc procederé videlur eliam gso
tune eleetio in primo púnelo, proponntur 2"'. seilieet (in in rellifiione,
an extra illam, consilia CJiristi seqiii eonuenial í'p.ví '.'
Possrl enini
quis in paupertale el nislilale, sine obedirniid. consilia (ilit/iid scr-
vare in ministerio ¡lospitoliiim et <diis piis opcriitus. 3" Si rclli-
(jionem eligit, an contenjjjiatiixtm ve! inixlani el (¡iidin ex eis 9^5

83. 3" Si j)rac(liclo modo seciinili tcin])oris non confiritur
ok'ctio,quia qni cxcrcct ur nullani notatu <li>>nani niotioncni in
so vel corte in. ulrainquo parioni sontit, a(lliil)on(),i suut
sentit,
niodi tertii tomporis, ubi tran(|uilla monte ot ultimo fino sihi
proposito, oxquiritnr quod médium sit olii>onti oonvenioni ius so- 9iiü
cundum voluntatem I)oi. ut ad finom illum pervenia tur Kt ut

supra imprimís proponatur an conveniat oligenti via consilioruni.
an polius j)raece|)tornm. 2" loco, an in rolligiono an extra illani.
3* si in rolligiono, an in oontemplativao vitao instituto, an niixtao.
ot in (pía Et deolarotur prior el j)osteri()r modus luiius tertii üO.j
tomporis, ul in singulis punctis, ¡«¡slquam priori modo cpiid-

quam conslituet, per postoriorem idom alia hora oxpendat, el si
Ídem resultat ex ulrocpie. satis honnm signum esl honao olec-

tioni.s. Hoc tem|)ore 3", cuni cpiis in disoursu ad eloetionem fa-
ciendam oocnpatur, satis superquo erit, si unam meditationeni ex Muo
his quao in 2=^ lielxlomada i)ropoiuintui-, ciim una repetiliono
faciat nam roli([uo lomporo in sua electione discutienda \ersa-
;
bitur"\ Et monoatur, ut scripto ea, quihus in ulranupie partom

movetur, comploct alur, nt cum instruolore oonferat, et al) 00
melius dirigi ])ossit 5
84. 4° Cum ratio roddilur instructori discnrsns faoti, et vi-
979 re —
an su/)., prii/x primo pimcfo 982 illmn drl. verl)i :i ("hristi liil. et I
(lemum in qua fi. 9S(; piíkmIícIo nirr.

II iiraedic ti- hi^ i-.rnicxlo s/í/í. lin. 98(5- I
987 non —
exercetui' .s»/).. ¡¡r'ms licué im linaii iiicii-- ius (|ii¡ se cxereet videat, et l
magisadhucsi 993 an '/« 7. deljca)

|| it94 si in lellifíidiie aun. Un.
:
995 et dil. Cum \\
autem ad hune discursus 999 iu disoursu sup.lin. 2 faciat swp., prítís habeat
—
\\ ii
|(
5 melius del. conatitui ))ossit di"!. Si autem ille

|
instructori facti sup. Un.
II (i
Vide de gradibus in clec-tione servandis in Doi-. I aiinot. 25.

De modo faciendi electionem ad normas tertii teniporis cf. üoe. 1
annot. 23.
'"^ De gradil)us in electione servaixiis vide locuni allatum snpra annot.
I(i2.
IJe n!editali()nil)us faeiendls tenipore •.leetioiii.s supra lioc Doc. 2(1
annol. 137.
De lis qiiac scriljcnda sunt l-;xereil ionmi leinpore in Doe. 21 annot 2.3.
314 DIHECTÜRIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POLANCO
(letiir solide el roclo ])roce(li, ])r()bot. Si tam in 2" tomporo, quam

in \" vidol (luod ox aliqiio falso j)ritioi|)i() ucl ex dljciiu (iiit spiritn
non bono, (¡ni se imniiscrl. j)r()cc(lal discnrsns, anl nolnntds iiiovoa-
lu tui-, admoiioal omn ct dirigdt, no ox malis vol falsis princi|)iis ma-
laiii \v\ íalsani ooiuliisionoin inl'oral, quam sot[uatiir mala olectio.
Cavoat aiitom inslniolor no ipse ])r() animi sai affoctu, eligentem
ad nnani ¡¡olius quam ad aliam partem inolinol. Sed hoc officium
suum oroaluram dispon.oro ul a suo C.i-oaloro vcl
osso inlolliiâl,
1.J por inspiraüonom moliononi alfoctus, vol i)or disoiirsmn intel-
ot
lootus praodioUim, doooalur, ol oi rolinqualur lolum nogocium
vooandi olii<ontom ad iiuno vol illum slaUini, in quo solus ipsc
])()lost oum oousorvaro ol porfiooro [211
85. ,')"
l^st animadvorlondum (¡uod liool oxoolloulior sil mo-
"¿0 du.s oloolionis sooundi tomi)oris (|uam lorlii si ooiislal a Doo
osso molion.es, illuslralionos vol ((iiisola liónos, quao in. aiiimam
eligentis immitlunlur, quia luno imniodialius suam ipse vohm-
lalom por hos i¡;raliao suao olfoolus, cpiani por discursus terli
lomporis, oslondil ; niliilominus, si non o<)i>nosoilur spirilus ille
25 movous |)er modum sujíoriorom a Doo osso, ol dubiuni osl ai)ud

oliiJenlem, vol apud inslruclorom, vol ulrunupio, an illao illustra-
tionos ao oonsolalionos spirilualos sinl a l)()nn spirilu, an a malo,

se in auiJolum luois Iransliiíiii aiUo " salloni ox parle, licet ])er-
acta sil eloelio in sooundo loniporo, potosí por dúos illos modos
30 tertii temporis oadom examinari. Nam illi ol nalurales vires exer-
cent, et hominom simal ad suponialuralom motionem Del et
illustrationem disponunl undo do olooliono sic facta o])timam ;
rationem eligons Doo roddoro polesl, oum l'ooeril quod in se est

ad Dei volunlatom oognosoondam, oum 2" modo non poluorit
I iiffi'ctii íí(7. ín III ara. mm

.|ii¡:i îvc errori8 iutellectus
iiiiriiii (/</. ut eligat II 12
illll.-t ; idlics .SH/Í. lin. || 23
1ÍH..IU111 <lrl. affe II 20
De I ¡húrtate concedoiida in eiect ioiie in 1 -

I aiiiiol. 1 <S.
"•"De (l¡s( riiiiiiic iiitcr sciuriduin ot lerliimi clci,-! idiiis teiiipiis cf. dZ.
l).vvn.\ Doc. :í1 lili. I2!l ct 1 12 ; ,Miun I )(ic. 22-2:! ii. S7 ; ( .c hí i > i.si.s Doc. 32 n.
i;{2 ; l)()c. .i.i, .il, 1:í 1111. IcSl», l'.KI. giiid \ ci() íaciciidiim sit cuín secundo cí ter-
lio tciiiporc in contrarias decisiones incliiieniur, dicilur in testihus allatisin

annolalione 172.
Cf. 2 Cor. 11,11 et He.ííulam (luarlam seeuiidae hclxioniadae ad spiri-
lus cognoscendos : « sul) angelo lucís » (n. 332).
DOC. 20 - NN. 84-87 315
certus esso qiiod eam invenissot. Nam si do oa conslaift in 2". su- 35
perfliia esset tertii temporis inquisitio ; a nu'liore cnini liimiiu'
qiiam sit ralio humana, directus essei et illustralus intolleclus,
ot motus affectus eius. Quod si in lertio temporc idein eiigendum

vidoretur quod in 2", sufficiens omnino ex utroquo lumine, super-
nalurali et nalurali, certitudo haberetur. tü
86. 6" Ob.servet instructor, ah elioeale rationein dum exii>il
suae electionis, sive in 2", sive in 3" tempore ea fial, an hene eius
affectus sit dispositus, ita scilicet ut, vel ad perfecUoirm viam
sit ])ropensus, vel certe tamquam in aequililirio quodain modo
sit constitutus, et paratus ad eam, quae melii's ducet ad finem 45

ullimum, et quae Deo sit futura ^ratior, elii»endam quod si in- :
telligeret, ad imjjerfectiora affectum propensuni, lieel ante (luam

inchoaret electionum tractationem, bouam dispositioueiii osteu-
disset, non est in electionibus progrediendum, doñee affectus ad
rectitudinem redigatur. nlioqui de hona electionc fnvicmUt nihil 50
prohahiliter sibi polliccri posset, licet multae rationes et inot iones

ad eam moverenl affectus enim ad imperfectiora incliaans ne
:
a non bono siiirilu inclinetur mérito limeri polesi eí turnen, si ;
inclinatur. pcriciilun} esset nidnilestiim. ne potius rationem ad se

Iraherel quam ab ea traheretur Secus est si ad perfectiora pro- 55
pendeat, quia non est huiusmodi s|)iritus a carne et san,i;iiine ;
nec proi)al)ile est quod a malo sit spiritu talis ])ropensi() et si ;
a Deo est, non impediet cognitionem voluntatis Dei. Si tamen

contra rationem videretur electio quae fieret ab homine propenso
ad perfectiora, examinetur per j)riorem et posteriorem modum 00
tertii temporis, et non solum ])er regulas discernendorimi sjjiri-
tuum, ad maiorem eligenlis et instrucloris satisfactionem.
87. 7» Quicquid eliget 2" vel teni|)ore. moneatur ne votum .''>"
ullum emittat, praesertim si fervens et naturae praecipitis vel

parum stabilis videatur, quamdiu in Kxereitiis erit ; [22] si 65
35 certus esse s«p., />rí«s sibi satisfacere in i" su p I i ti. 38 in del 2° et I

!l
3!) sufficiensomnino sup., prins maior utioínic sn 41 exigit del. rationem

|
I
rationem sup. iín. i| 44 tamquam se /;.. /ir, iit i 4, i rain — ihicet mni., /irius mc-
liora media et 46 gratior corr. c.r iíiatioiü
II .mi inli-atui- ih l. alimiui hima electio
non esset ab eo speranda 52 inipei frc tim a </,7. iierfrctus in, Unaos sii¡j.liii. et del.
||
sup. Un. vel de mérito 54 non del. nis. sed falso

11 52-5:5 ne potest] mérito ti- i
—
merii)otcst, ne a spiritu non bono inclinetur G 54 potius esset del. in marg. ne potius
il
I
ante rationem del. de 55 quam corr. ex quantum
l| 56 huiusmodi spiritus sup. II
Un. II 61 per del. modos
De recta dispos-itione ad electioiiem cf. supra lioc Doc. 20 aniiol. I )S.

'"'
Cf. annotationem decimam quarlani (ii. 1 I).
316 DIHECTOHIUM I'. lOANNIS ALFONSl DE POLANCO
[aintMi ot re fiim moí^na claritate iam

elijí>ens. nialiiro consilio,
rícela {pidcscrtiin si (irlas ingcnium hominis de IcviUúc non sinl el
siisi)C(iíi). \v\\('[ suam eleelioneni voto lirniare, iil se contra op-
|)iii*nati()nes deinonis, iiuimli el earnis firmarel, non |)()test in-
70 slrnelor nee debel id ¡¡rohibere, sieiil nee ail id ulla ralione im-
peliere
88. 8" Si aeeideret iit 2" lempore aliquid eligeretur ; el quia
dubilalur an sil illa molió a I)eo, pr()|)onunliir ei terlii temporis
dúo illi modi, el conlrariiim lime elii»iliir ; diliyenter examinetur
75 per diseernendi spirilns, ct vcdam nitiancin nr docírinam
reiîilas
snnarn, quod 2" lemi)ore el qiiod 3" elei>il, el pondiis rernm mo-
venlium utroque modo ¡¡euseliir. Quod si eonslari'l clare quod
ratio aslipulalur cleclioni lertii lem|)oris, seeurius esl eam sequi,
proplci- duhilalioncm. quam habel inslruelor de molione secundi
80 temporis, an esset a Deo necne ;
eonlra, si rationes essenl del)iles,
quae 3° temj)ore moverunl, et moliones secundi lemporis elu-
eeseil magis quod fuerint a bono spirilu, el recia ralio eis non
repui>nal tune enim eleetio secundi lemporis esl praeferenda.
;
Licel enim prius non clare conslileril per eam de volúntate Dei,
85 rebus magis agitalis el discussis. accedente rationis testimonio,
l)otest constare
89. quod ne tertio quidem hoc tempore
9" Notet instructor,
l)otest agide electione, etiamsi in 2" non clare conslileril de Dei
volúntate, si adiuic anima vius. (pii exercelui', variis motionibus
9ü agitari cernitur. Traiupiillilate enim el pace o|)us esl, ul vires
suas anima exereeal priori id posleriori modo lertii temporis ;
el in aliis lixercitiis vel 2»'' \el lerliae liebdomadae detineri po-

lesl (|iii se exeirel, doñee aninii pax red.eal, sine ([ua in electione
lei qravis non esl pioceilen dum, (¡uid probabilitcr non ronsíarct
95 ic(i(t Ulan} cssc ¡luiain.
ni) re (1(1. optiniíi |

iaiii sií/*. //;/ i,
7 1 ihioilH .si//). //". il
71Í-77 ronun — modo
.v/í,í., iilini uni ral ¡.iimiii so ii .s<,,,. . luid ¡
cs.scnl ih l. valde 81 tem-
II
]Miri' itil. acl I

Sl-S'.' rlusccsiit rnrr. c.r .hiicsial .s:i | luK n/(/<. ¡in. \ onim S«p.
lin. ,: S.') (li.sc ussis (/</, potcsl ( ()U^(ar( ;
S7 iiiiidi-iii .sv//;. liii. \
tcnipdi-e del. niodis
(luol)\i.s II 8S ctiaiiisi Kiiii.. priii.t c|iiai](lci SI) Miliinlatc (hj. sed ctsi !| 00 T)acf (¡el.
aiiimi II 91 anima sii/j. Un. i ¡I.! iiiia dil. non licnc !! !M tíravis del. fu'ix't |
non
(i., del. ms. I
non^ ilcl. in muru. con.staiet illani cssc
Haec-, paucis iiiutatis, icpctimliir iii Dor. 'ÁA, -13 n. 228. Cf. etiaiii
(iZ. Davila, Doc. ,n II. ct MiHÓ Dor. 22-2:i ii. 'Jl.
Fere eadeni apud Coiti>i;si;s Doc. 152 ii. 131); Miró Doc. 22-23 n. N7,
Doc. 33, 3^, 43 n. 207. Cf. eliam ÜZ. üávila Doc. 31 n. 142.
DOC. 20 - NN. 87-91 317
90. 10" Pimrla modi prioris eh-clionis, vi fliam poslcrioris

in. hoc terlio toiiipdir (liclaiida siinl ; el advcrtciidiiiii, ( iiin posl
concliisam clectioncin, ad oral ioneiii se coiiirrl (iiixia ulliniimi
piincliim) an seiUial nuMilcni siiani coiirirmai i a Donnno iii
olectioiie facía ; el si inolioiu's alicpias rrl illiislrdlioncs dcsiiprr u)0

immissas, in oralione seuseril, exaiiiiiiciilur iuxla rt'<>uias discre-
tiüiiis si)iriliuim. VA si l)()ni spirilus si^na dcprohcnduntiir et
confirmatiir i'k'clio |)c'r disrursum lacla, salis |)k'iuiin ari>;iinicn- .
liiin divinac voliinlatis iincnlac liai)cri dcl)ct. Si molioiu's, af-

fcclus vol illustralioiu's iulclicclus luiic accidcrciil, cpiac infir- 105
inarcnl clcctioncin per discursiiin lacla iii, examinalae prae-
el
diclo modo
a malo spirilu videreiiliii- vel dubio, non esl miitanrla
eii'ctiü demonis enim ()|)era jxjssel luiiiismodi lenlalio jirovenirc.
;
Si autem honi spiritiis el superioris molió vel illuslralio clare

ostcnderetur in parte opposild jdcUic rlcctioni, sii>mini esl discur- no
siim non fiiisse boniim, et electionem denuo facii'ndam esse. Qiiod
si in oralione, qiiae ullinio loco l'il, niliil nolabik' accidil in utram-
vis parlem, nec in aflecUi n.ec in intellecUi, el voluntas eliiênlis
ralionibus mola, ad eleclionem allerius ||)arlis rei pro|)osilae ])er-
severat,non esl mulanda electio, sed iudicandiim est quod Deus, 115
per discursum ration.is, suam voluntatem voluil inveniri EL
si posleriori modo hiniis temporis ])rol)eliir eleclio, priori modo
conclusa, tanlo cerlius lenendum esl invenlam esse Dei volun-
tatem. [23]
91. 11" Dicitur in púnelo primo posterioris modi quod 120
convenit persentiscere in se, quidquid affeclionis ad rem
97 advertendum dil. quod 100 si del. habi

l!
aliquas rffL a Domino |
II
103
faota dfí.sigmmi est |l
107 modo rfe/. potius 10!) vel i'u;).. /jcíms et
II 114 || ¡lá i/cl.
alt. I
electionem del. rei il 118 conclusa del. nih [ H l'iO 11 del. Quod ll
In libro i^xercil iorimi (n. I.s:i).
1" Kere eíuleiu in Doc :VA. 13 nii. •i29-2;r2.

"« In libro líxercitiorum (n. LSI).
(iZ. Dávii.a I)(ic. .'51 II. i;i hace ohserviit : \'oc-al)ulum hoc niulli in iu-
(liciuni vocarit. \'A (|iii(lem sj ¡iixla sanaiii docliiiiani explicetiir, nihil pe-
riculi est ; sed (]ii()iiiaiii eo modo dicendi, (|ui in 1 lispania aiit ¡lluniinatí, aut (le-
rdicli vdiati siint, abutunlur, e\|}lii aieni poliiis I'. X. If^natii menteni, quam ea
voce sinc distini tione uterer N'ocabulum IIIihI adhibel vcrsio vulgata (n. 1X1).
Thonias de l'edroebe O. 1'. veluMuenter buiir locnni in sua censura l^xercit io-
runi exaMitavit (l'Ch. :;, 51(i-51S). Nadal reete explicat locutionem (KN. -1, 855-
859). Pedroche el Nadí'l legunt « praesentiscere De ini|)iignatione illuniinato-
riiin vide Ii'aiíhaüuirbe, Hiftoria 1 89-101.
318 DIRECTORIUM P. lOAXNIS ALFONSI DE POLANCO
amore ])roficisci ubi nolan-

eleotani elii>ens liabol, ox Dei solius ;
(luiii esl quod enim fil eleclio in hoc ge-

dicil convenil ; pt'rfccle
nere cum solius Dei amor inovel. Sed si non solus Dei amor, et
125 lamen is praeeipue movel, el praeler illum aliquid alind ad eam-
dem eleelionem inclina U quod non contrarinm divino amori, et
in se honestum esl, ul. pula, eonsolalio propria spiritualis, et
ratio valeludinis, ve! quid huiusmodi, non propterea imi)robanda
est eleclio ([uamvis alia, quae ad illam moverent praeler Deum,
;
130 non |)raecipue moveré, el ea ipsa ad Dei amorem referri deberent.

92. 12" Cum non agitar de eleclione status vel officii assumendi
vel relinqnendi, el lamen iudical inslruclor eum, qui se exercet,
de emendalione vel reformatione vilae vi rerum suarum agere
deberé (quia \v\ ei impcndendum vidcíur, ul benemérito, hoc pium
135 officium, \el eius ¡jrofeclus ad alios iuvandos momentum habi-
turus crediUir) non omissis aliis Exercitiis 2**» vel tertiae
hebdomadae, projjoni i'i possunl deliberanda quae post modum
posteriorem eleclionis, de familia, ex])ensis, etc., dicuntur
Praeler Exercitia dis])onentia ad elecl iones (ut illud est de duo-
140 bus vexillis, el tribus hominum classibus el tribus gradibus hu-
militalis. el ])raeludium ad eleelionem faciendam, (¡iiae licet non
ncccssciriu, utilitcr tune pidcmittcrcntiir), pñor el posterior modas
electionam temporis potins quam sccundi. exercendus rt ei
tertii
dietandus est. Et post anam |)unclam discussam, ad aliad Irans-
145 eat, in eadem hora wl divi'rsis, ])roal res maioris vel minoris
momenti et difficallalis erunl VA nihil dictare oportet de iis,
qaae ad vitae emendationem in qaovis stata dicantar, sed verbo
explicare satis erit.
122 olectam (/í-/. iii T I iiiciit |

r ligeiis hahct sup. Un. nhi svp. Un.
\
124 non ||
di'l. esset » 12.í movi't sii/i.. ¡iruis rssct aliud sup. Un.
|
ante ad del. moveret
\ i|
126incliiint suii.. /irliis ili riini su ¡i. Un. moveret 127 est sup., prius iterum sup. Un.
II
esset [
|.iiiiiTÍ;i sii/i..128 huiusmodi del. quod moveret ad id, ad quod
,;/-iíí,ssua II
Dei aiiicir inn\ _",)

( iiiiac del. praeter Deum
i i praeter Deum sup. Un. 130 |
i\
ea ipsa •-»/;. ///(.

.
:í2 taiiicii f/r?. (.•xpodire
1 1 34 oi r/ei!. debct 135 eius rfcL fruc-
II II
tiis i:!S clcct ionis lid. dicuiitur (li<-iiiit ur siiji. h'n. 141 faciendam del. sed
|
ii |
1 r_' lime 1)1 iiiiini. proponeront ur 143 tciiipDris i/r/. sup. Un. dietandus ois
II
est exercendus rfí /. vidctur potius quam seciuidi

I
144 alium ///.s., ir 14') maioris II II
del. minoris | vel minoris su¡>. Un.
In libro líxercitioriini (ii. 1S9). De reformatione in Doc. 19 annot. 5.

"» r.f. Doc. :V.i. SI, 13 nn. 2,S8-239.
noc. 20 - XN. 91-95 319
93. Caitt 9"'
ubi sunt aliqua, in 3^ hebdomada notata. 1:í0
9í. Qiiod dicitiir in i)rimo ])uncto de aspectii porsonariim

caonantium, et in 2" de auditu eoriim non videtiir üinnino
ciini primo praeludio historiae quadrare, ubi etiam de lotione
pediim, confectione sacramenti sanctissimi et sermone post cae-

nani habito loqiiitur, et non tantimi de caena sed respon- I5ó ;
delur qiiod i)()ssenl haec oninia, qiiae in praeludio attingunlur,

in uno Exercitio meditanda pr()])oni et quod dicitur de aspectu ;
caenantium, et auditu eoruni quae dicuntur. et ronsidrratione eo-

nim quae agiinliir, debet extendí ad alia verba el aclus, quae ibi
aceiderunt, et non tantum ad ea quae in caena. Sed certe, com- kíO
muniter caena et lotio pedum et confectio sanctissimi sacramenti
j)ro uno Exercitio satis erunt ideo in tribus punctis de aliis non ;
fit mentio. Nec absurdum esset tamen, si paulo latius pateret
proposita historia (in genere tanien) quam medilatio. quae ad

pauciora colligitur. quae meliiis in uno Exercitio poterunt consi- kís
derari. \2-\]
Quamvis, ut ostendit 3"' praeludium, in Exercitiis j)as-

95. 2"
sionis Domini quaeratur {«eculiari modo dolor compassioiiis. in-
dignatio contra nos et confusio, cum ¡¡roptcr nos Dominus noster
passus fuerit et non soluin incipienlil)us, sed omnilius, etiam 170
exercitatis in contemplatione, sint hi affectus valde útiles, cum
praesertim honorare volumus CJiristi liumiliationem, afflictiones
et doh)res, ])er memoriam gratain. el susci'[)ti()uem similium poe-
narum, saltem per compassionem ; lürliilnininiis non excludi de-
l)ent alii affectus sancti, praeci|)ue qui menti noslrae occurrerint. 175
cum reflectimus medítala ad nos, cpiales amoris, spei, desiderii
94 del. P" l.i2 omnino sit/). Un.

!l 1.5.5-l.ífi rcspondetiir rorr. cj- respnn-
il
(lei i potest
í7 dei. 157 meditanda proponi .si/p., prius considerari
II 1.59 verba et I
actiis sup. Un. ibi dfl. gesta sunt

| 160 Sed certe eommuniter sup., /jrí»,s- vel
||
fortassc[f] 161 pedum .sup. lin.

II 162 enmt del. Ubi personae sunt eadem del.
ii
tribus sup Un. 163 mentio del. sed veré personae eae dentur in coena et in
||
sermone CUristi nec in convent 164 jiroposita xiip. lin.

II 168 peculiari modo \\
sup. Un. 170 ómnibus del. sint

1
In libro Excrcitiorum (ii. 191).

In libro I-]xercitioruni (ii. 191).
In libro Exercitioruni (ii. 193).
320 DIREC.TOHIUM I>. lOANNIS ALFONSI DE POLANCO
iniitalionis in palientia, luiniilitato et oliedientia, charitate, et

sic de aliis.
9(). 3" I^sl adverk'udum iii tam huius qiiam

repetitionihiis,
ISO prat'ct'dentis el seqiieulis lielxloinadae, quod non tantiim expedit
iniiiiorari in loéis iliis ubi íûslum maiorem in meditationibus
priinis iiabiiinius, sed eliain in illis punelis magis haerere, et di-
lii>enliiis ea rinninaie, per quae piiiis l)reviiis transivinnis, dum
in aliis ininioranuir
185 97. 4" K\ liis (¡uatluor annolalionibiis. quae post 2™ Exercitium
ponuntur'*'\ 3'^ lanlum dielanda, caeteras satis erit verbo
erit
deelarare. Ex nieditalionihus aiitem dierum sequentinm tantum
oi)()rlebit {nisi aliqiin Cdu.sa c.iii tiordinaria aliiid cxigerrt) dictare
quae uno die sunl meditanda, prout attinguntur in posteriore
190 parte lil)ri, quae agit de misteriis vitae Christi. Sed si agitur cum
magis exereilalis, satis erit attingere misteria meditanda iit ibi
pniuinliir. adnionendo ut formam eam teneant, quae in primo
Exercitio iuit proposita. Si cum parum exercitatis agatur, decla-
retur magis praxis de aspectu personarum, et verborum auditu,
195 et factorum consideratione, et qualium praecipue, ubi sunt
multa 1"=*. Alia autem anotata in libro Exercitiorum, diligenter
perspecta habeal instructor, el sibi familiarem faciat librum ip-
sum vel compendium eius ad eum enim et eius praxim de- ;
clarandam observationes huius Directorii traduntur, non quod

200 sine illis sufficiat.
Quae de regulis ad victuni bene tcmperandum, in fine
98. 5"
huius tertiae hebdomadae traduntur, non dictanda sunt, sed verbo
explicanda et non omnia simul, sed per partes, nec ómnibus
;
eodem modo, sed, adhibita discreiione, sunt proponendae hae re-

205 gulae 's'.'Aliqui anim avidiores el r()ri)ore robustiores bis magis
177 imitatioiiis del. et alii obedientia del. et alü

|
183 per quae sup., prius II
in (luibun 187 autoui sup. Un.

II
191 excroitatis sup., prius expertis
||
192 II
agatur sup. Un. 191 auditu del. et qualia (corr. ex qualium) ea slnt (haec dúo del.
||
in marg.) ínter verborum II 197 sibi coít. ex disposita [ ? ] II

198-199 declaraudam del.
hae II 203 nec sup., priics et non
De. repetitioiiibus apud Mercurianum Doc. 19 annot. !).
>»* In libro lixercitioruni (iiii. 201-207).
De puticlis declaraiulis iii Doc. 1 annot. Xi.

»** Quemodmodum Instriutor libiuni Ivxcrcitionun i-ognoscere debeat
in Doc. 1 annot 15.
regulis victiis cf. in hoc eodem Doc. 20 supra n. 13.

De \)<>c. Miró
22-23 92 qui indicat has regulas de more proponendas non esse, sed tune
n.
soluni cum ratio personaruniid exigat. tere ídem asseverat, Doc. 2(i nii. 78
D;)C. 20 - NN. gó-lOO 321
opiis lial)oul ad UMiiporaiulum nffi-cliim et usiim alinionli alii ;
non perinde. C rea i»" praeci[)iie rogulam, videat iiislriictor cui

i
et qiiomodo eam ex¡)licet, et quomodo ea utatur, ne quid nimis.

Tempiis autem projxniondi has iri*iilas non soluni esl iu tcrlia
hebdómada, sed etiani in priorihus hehdomadis o])i)()rUim' ali- 210
quae eoruni proponi |)()sscnl. si i\ (¡ui r.icrcciiir sr (ijjtis huberv ris
significnl, vcl ipsc inslnirtar id «bscival. Ilic taiiU'U (UTlarciiUir,
si |)rius non siinl detlaiaUu'. cpiia panciora dorunienla. rxlra
ipsa E!xercilia, in hac hchiloiiiada, (piani iu aiiis traduntur, unde
magis vacal)it instruclori i'a declarare, cum cxpediat aliquid novi 215
afierre, cum se exercenlem invisit [25]
99. Caput 10"'
De quibusdam annotatis in 4^ hebdómada.
100. 1" Quae dicuntur notanda post primum Exercitium 4*"^
liehdomadae dictare non oportet (nisi, propter memoriae co- 220

moclitatem, mutatio addilionum dietetur), sed satis erit verbo
explicare. Quod autem dicilur in 3" notando, ad phira vel i)au-
ciora puncta redigi posse meditationem non tantum in Exer-
citiis huius hebdomadae intellige, sed aliarum etiam ; et in quem-
cumque niimerum dividantur, si in uno vel duobus inveniet qui 225
exercetur id quod quaeritur, non est quod properet ad omnia
207-208 cui et .swp. Zin. || 215 novi dcZ. somper 21" 10'" corr. cj- 9
11 223 nonsM}>. \\
Un. II
224 hebdomadae del. sed ||224-225 quemcumque corr. ej; quocumque de ?. modo
et 146, ubi additur eas pruesertim ¡losse i)roi)oiii cuni agitur de vitae slalu
reformando. De Fabi Doc. 25 n. 2<i iiidicat non essc proponendas nisi cum de
vitae reformatione agatur. C.ordksks IJüc. ,i2 n. Sil supponit proponendas esse.
Dicit eiiim posse extra tertiam hebdomadam cum o])portunius iudicabitur, com-
municari, immo deberé communicari cum iis qui illis egcant. In n. autem
145 adiungit posse proponi singillatim distiiutis diebus pro Dirocloris discre-
tione. In quarta regula explicanda sjiecialis ¡¡rudciilia rc'C]ui/itiir. Dof.
34, 43 n. 2ó2 nolat has regulas proponendas esso non soluni Icrt la hebdóma-
da sed etiam antea, si opportunum temi>us huic expositioni Ini rit. I )(> 1-".\bi l)or.
24 n. 17 indicat communicari posse cum dci inia additio explicalm-.
Seniper aliquid novum in visitationibus alVcrendum esse dicunt auc-

tores allati in Doc. 3 annot. 5.
i«» In libro Exercitiorum (nn. 226-22«).
>'» In libro Exercitiorum (n. 228).
21 — DiRElTORIA EXERCITIORUM.
322 DIRECTORIUM P. lOAXNIS ALFONSI DE POLANCO
perciirrenda ; sed, rinn hora finietiir (vel si quid amplius medita-

tioni tcmporis ad colloquium uniim vel jjlüra, se trans-
lril)iiil),
feret in rept'lilione vito poteril minus medilala ])uncla melius

:
230 ruminare el lollociuiuiii (si vi(lel)iUii ad aliain personam qiiam )
])rius, COPA erlere ad Patrem, in alio Exer-

|)oleril, scilicel, si priiis
eitio ad I<'iliuni, vel vel ad ipsam Beatam

SpiriLuin Sanctiim,
Virgiiiein, vel ad diias aid etiain tres simiil, si devotio id exiget,
converlere licei)il
235 101. 2" Dicilur in eontemplalione ad amorem excitandum,
primo, quod amor magis ex o])eril)as cpiam ex verhis pendet :
2° quod in mutua quadam facultatum, reruni el o])eru.ni commu-

nicatione consistit Penderé iulellige denionsliari. quia ef-
fectus amoris opera sunt ¡¡otius ([uani veri)a. Quod autem con-
240 sistat in communicatione facultatum ele., sic iiilellige, non quod
commun.icatio talis sit amor per essenliaiu, sed per ei'ficientiam.
Nam amor ipse proprie in affeclu amanlis ul aclus vel passio illius,
est sed quia amare est bonu.m velle, efi'ectus et finis amoris estillad
;
bonum, quod amato volumus, sive sit communicatio facultatum,

245 sive rerum aliarum, quae bona sunt, amato. Unde illud Gregorii
quasi proverbiale est probatio amoris, exhibitio est operis. Et
:
quod amor, ubi est, magna operalur, el ubi non operatur, non est.
Et de amore amicitiae sermo est, (¡iiod uolumiis (iliis huniim prop-
ter ipsos, non de amore concupiscentiae, quo dicimur amare id
250 quod propter nos amamus, ut divitias, voluptatem et huiusmodi.

102. 3" Hoc Exercitium ad amorem excitandum jjroponi i)o-
terit postquam unum vel alterum diem, qui exercetur, in mi-
steriis Resurrectionis {sub Resurredione autem, Ascensionis et Pen-
tecostés etiani misteria intellige) versatus erit. Et licet una hora
255 impenda tur meditationi alicuius ex his misteriis, alia impendí

poterit huic, quae ad amorem excitandum proponitur Et
228-229 transferret dd. vel reli 231 si prius sup. Un.

II
in alio Exercitio sup.
|
Un. et del. de II
233 Vlrginem del. convertere {corr. ex convertet) 235 2 del. Quod
II
||
241 taUs sup., prius facultatum ||242 utswp., prius esse et vel passio sup. lin.
| ||
253 impendatur del. Exercitio
1" De repetitioiiibus in Doc. 19 annot. 9.
»»»De coiloquiis in Doc. 17 annoi. 12.
1" In libro Exercitiorum (n. 231).

S. Grcgorius Magnus, Homiliarum iii Kvangclia, lib. II Hom. 30 n. 1
apud PI,. 7(), 1220.

Posse nicdlhitioiies resurrectionis sinuil cuni conteniplatione ad amo-
rem obtincnduni tradi, ropclil l'crc iisdcni vcil)is Ioiídtísks Doc. 32 n. 151. (
Ut unum ex duobus inodis eani proponciidi. adinittunl ideni Doc. ,'-!3, 34, 43
DOC. 20 - NN. 100-104 323
qiiia puncta quattuor surU l'aecuudissinia, (iiii in uno pro una

hora satis liabuerit, in secpieuli polerit alii wl aliis vacare. KL
colloquium in fino meditationis additur, licet non omnia puncta
percurrerit Quod si v¡del)itur seorsum de mysteriis resurre- 2(i0
ctionis et de hoc Exercitio ad exc itandum amorem agere, primis

duobus diebus vel tribus, absolventur misteria haec usque ad
Ascensionem et I'enthecostem, et tertio vel quarto hoc per diem
integrum in diversis horis tractetur, ut modis orandi exercendis
aliqui dies huius hebdomadae supersint [26]. 265
103. Caput 11="
Dk annotatis circa modos orandi.
104. Primus modas orandi, prout iacet, simplicioribus con-

gruere magis videtur et non meditationem profundan! in prae-
ceptis, el peccatis mortalibus, potentiis et sensibus, sed potius 270
praxini inquirentil)us : quomodo scilicet observaverint et impo-
stcrum observare velint circa ea, quod oportet, ut, scilicet veniam
transgressionum et gratiam faciendi quod del)ent, postulent et ;
est oratio media inter vocalem et mentalem, quia de utraque par-

ticipat, sed magis ad mentalem accederé videtur 275
260
si del. vel 261 agere del. ex agendo
ll
263 et del. quar 266 11 corr^
li II
ej 10 267 annotatis corr. ex annotato

II
269 videtur deí. ideo profundam smjj.
ll
|
Un. 270 et deZ. aliis

II
sensibus dei. profundam
|
272 velint circa ea si/p., prtws ||
(lebeant oportet dí'¿. circa ea scilicet dei. postulent

|
273 postulent smji. Un. II
—
| \\
274-275 mentalem videtur sup., prius vocalem accedit. Sicuti brevem et non
n. 254. Hoc lamen P.itri Quaimían rixi Doc. 35 n. 43 a mente S. Ignatii i^lie-
luim videtur. \ ide eliaiii (|u;)e inilicat P. De F'abi Doc. 25 n. 4 et quomoilo,

cum Exercitia repctuiitur, jjosse eam tradi proponat Gagliakdi Doc. 45
n. 44.
Repetuiit haec Cordeses Doc. 32 n. 152 ; Doc. 33, 34, 43 n. 254. .\l¡i
auctores aliter de tempore quo haec contemplatio tradi possit loquuntur. Miró
Doc. 22-23 iin. GO, 102, 111, 120 indicat hanc contemplationem sub flnem Exer-
citiorum semper proi)oiiendam esse, ctiam cum Exercitia po.st secundam vel post
tertiain hebdomadaiii absolvuntur. Kuiz Doc. 11 n. 11 dicit non es.se traden-
dam nisi sub fineni. (iZ. Dávila, Doc. 31 n. 172 affert opinionem aliorum qui
defendcbant proponendam eam esse ante electionem. Ipsi vero P. Dávila vi-
detur tempus aptum finis quartae hebdomadae. Secundum Doc. 26 n. 84
tradi potest in secunda, tertia vel quarta hebdómada « pro necessítate medi-
tantis et prudentia directoris ». Cfr. etiam Miró Doc. 22-23 n. 128.
De i)rimo modo orandi in Doc. 18 annot. 25.
324 DIRECTORIUM P. lOANNIS ALFONSI DE POLANCO
Quamvis autem in singiilis i)raece])tis aut peccatis dicatur

quod haerere debeat per spacium, quo ter tliciLur Pater noster
(communi modo scilicet vocaliter dictum), si (piis giistum inveni-
ret in aliquo vcl utiliter siln videretiir in eo haercrf niagis, nihil
280 id proliiherel ; t'l si non posscl una hora vel eo t(.'iii¡)ore, quod
iiuic oralioni daré decrevil, porcurrorc oninia |)rat'cepla vel pee-
cata, possoí suhsislere, ubi linis illius pracscripti Uinporis instaret,
et colloquio ad Dciini directo iin.ire. El inde in se([uenli oratione
incipere, ubi subst il issel.
285 105. Si cui tanieii ex iis, qui exercitatos magis habcnt sensus,
et ad i)rofundins meditanda huiii.sniodi magis sunl idonei, hic
primas orandi modas proponereUir, liaec formula eis Iradi jjosset
in praeceptis ut post 3»™ additionem et orationem ])raeparato-
;
riam, quae ibi habetur'"». primo consideret praeceptum, quam

290 in se sit sanctum et bonum 2", quam utilis sit eius oi)servatio ; ;
3", quomodo observa verit. Seqnelur deindc colloqiniim, in quo,

dolens de mala observatione, petet veniam ; el, pro|)onendo me-
lioremobservationem in i)osterum, ad id gratiam postulabit.
Deinde, si hora non est absoluta, Iransibit ad aliad ])raeceptum,
295 et formulam eamdem tenei)il. l-^l iierei)il ubi tempus praescri-
ptum finietur et in sequenli oratione ¡¡rosecpietur quae sujjer-
;
sunt. Ubi tamen videt se non peccasse, tra[n]seat exi)e(iitius, praí»-

cipue per 3'" punctum, et in colloquio gratias agal Deo, el pro-
ponatin posterum etiam abslinere, gratiam ad id ])eten(l().
300 Cum ad mortalia Iransieril peccata. mulanda inutai)it formu- ;
lam eamdem tenebil, ul piiiiuim punctum sil videre quam |
malum et quam inste prohil)i liiiii sil peccalum su])erbiae 2"' ;

'
quam noceat huiusmodi si non. ca\ ealui- 3"' cpiomodo caverit ipse, :
et conscquetur oratio. Inde ad aliad el aliad transitas fiet, he-

305 rendo magis ubi sibi opus esse quisque iudicat.
Cum ad potentias et sensus transeundum erit, praemissa ora-
lione praeparatoria, ])rimum punctum sil considerare quam j)re- .
quam nobis utilis

(¡osa et sit potenlia intellectus ;
2" ad quem fi-
nem dala et quomodo illa Christus usus fueril, vel Beata Virgo ;
276 aut del. se 278 dictum corr. c.c (\hn\

II
'.'S^ svibsisf ere (Jel. et colloquio II
||
285 cui sup.. prius quis 286 sunt svp. Un 2S7 proponeretur deZ. hio modus te-
|| il
ueri II 288 in praeceptis sup. Un. 2Si) ibi hebetür s/'/'. /"'''(.s pctit cognoscendl
¡i
gratiam ad observa. cousidcM'l í/c/. siuKiila piiin t:i

|
j:)!! sil pn'í/s rationalis
(lis corr. ex les) 2!)2 dolens <,,//. n- ,l,,|cii(liis
II \ at .iiiw/r/. et proponentes me- ;
i ii
liora df/swp. /f» ¡n jioslcniTii ;

pi li l i/r/.iMlid 2!):i p(.stciuiii rfí7. petet |
postulabit
sup. Un. II
2í)7s I rax. Mi ,„s.,(, 2:i;i pi'l' iidrj r„;v. ,,/ pctat II mu tenebitdfi. fiat I
ut
sup. Un. II
3(12 îipi I l.lac ./í/y., //// i'.s- ra pil ale I! :Uy¿ ipse .'iiip. Un. || 30,5 sibi S«/>. /í/í.
Iii libro Hxerciliorum (nii. 239-210).

DOC. 20 - NN. 104-107 325
3" qiioinodo non asi fiu>rimiis, ot dolcndo quod. malo intellectii 310
sinius asi, el ¡¡ropuaendoonu'ndatiom'm ad iniitalionoai oxcmplaris
quod nol)is proposaerimus, conseqaolar [27 ] colloqaia.ni. voniain
petens de peccatis, ot graliani ad bono atondam in posteram hoc
dono Dei. El sio in aliis polon.tiis ol sonsihas prooodomas. Et addi
potorit do loqaondi facaltato, imo de virtuic elium motiva, ut in- 315
ccssu et gesta, proal ad modestiam et edilUalioiu in pertinent.
106. In 2" modo orandi dao tantam occurrai'.L dicenda : pri-
mum, quod, cum una vox son^âm non jacit, quem medilari pos-
simus, una sentontia sami polosl loco anias vocis, ut : « qui es
in celis » : et " sanctificetar nomon. laam » ; et ita de singulis peti- 320
tionihus oraüonis doniinicoc nam in voco « Palor », et « Pater :
noster »habet quod moditolar orans, et abi haereat intellec-

satis
lus et affectus. Et non solam hae orationes, sed et multi psalmi
comodam ])raobonl haic oralioni matoriani 2"' ost, qaod, cam ;
instructor viderit qaod beno procodit t|ui oxorciiur in hoc tuandi 325
modo, non debet exspeclaro al tinial, sed. al iini)oslt riim sir i)ro-
cedat, admoneat. In ¡¡raocedenti modo idem intelligo ([uia lamen ;
ille aliquanto magis variam formulam habet, uno Exi ivilio circa
praecepta, alio circa peccata, alio circa poten tias animao, alio
circa sensus exerceri poterit, si tempas suppetet. Et tune, si non 330
seorsum proponet instructor (piao sooi sam os( oral unís, oa saltem
dictabit, al l)ene retineal formulam. in ipia i\t i(n dchot"'. ¡
107. In tertio modo orandi. líuo laiUum nolanda vidcntur ;
alteram est quod haeo oralio media otiam osl inler vocalom et
nientalem, et qaod illad inlorslilinin respira tionum dal lempas 335
oranti, qao inlollocta magis pom trot voritalem ooruin, qaae per
voces vel sentenlias signiticanlar, el alíoclu magis ad intellecla
moveatur alteram, qaod non ; est ita praecise inlorslitium rospi-
rationum assamendam, quin possit aliquanlo i)lus aliqais im-
niorari, quam
durol rospiratio (cam praosortim aliqai crebrias 340
aliis respircnl), sed pías minas in lalibus immoran<lum esl, quantum
communiter durare solet rospiratio ; si enim quis profundius in-
313 in suj)., priiis ad 315 do- dtl. virtull 31li gestu tlil. i t 317 dúo corr. , ,
ex dii-e 317-318 primum sup. Un.

ll 318 sensum corr. ex sententiam dil. uou
:i
íacit II319 potest del. ut vocis corr. ex voeet

| 323 et' del. -¿ni multi siip. il ;
príuf! quivis 326 (lui oxercetur sup. Un.

!| 328 aliquanto íiíi. variam dfZ
ll ¡
ha. aliquanto 330 exerceri corr. ex exercebatur del. in

,l ucm </.7. símul sed |
331 ea suu., priiis vel 333 tandum nui. tm. O

il 334 etiam suji. ¡in. :)3.") illud ll „
del. c>-t. 336 oranti .sitp. Un.

ll 337 luldel. signiflcata
|| 338 praecise rff/. est ll
üe secuiulo modo onMuli in Doc. 18 aiuiol. II.

:
326 DIRECTOHIUM V. lOANNIS ALFONSI DE POLANCO
tclliqore vel affici et vellet, ad 2'" ürandi modum

immorari magis
iu 00 iani accedcret. Postquam autem quis somel aut iterum ora-
tiourni huiusiiiodi probaverit, et quomodo in oa
procedat instruc-
345
tor viderit, et quod opus csse iudicaliit
admonuerit, non est quod
ampliiis irnmoretur qiii se cxcnrt, sed instructor eum adhortetur,
ni in eo modo in postenim magis se exerceat, quem sibi magis
iililem exi)erietur
350 108. Quamvismodi orandi hic tradantnr, non existi-
lii tres
mandnm excUidantur, non solum qiios Spirilus Sanc-

esl (piod alii
exercitati, secun-
tus edocere solet, sed eliam quos viri, in spiritn
dum experientiam suam et rationem ac sanam doctrinara, tradere
solent, vel quisque sibi útiles ad profectum suum ipso usu
quos
Sed interim hi tres idonei sunt, alius alio
magis
355 deprehenderit
homine di-
pro orantium varietate, imo et pro diversa in eodem
versis temporibus dispositione [28].
109. Caput 12"'
De lis, QUAE CIUCA SCHUPULOS DIGNOSCENDOS,

ET DE REGULIS SEHVANDIS UT CUM EcCLESIA CATHÜLICA
VERE SENTIAMUS, NOTANTUR.
ullis agitan,
110. 1. Si non videtur is, qui se exercel, scru.i)ulis
dignoscendis i)r()-
non est quod ei hae annolaliones de scnipulis
ponantur^»^ Si videbilur agilari scrupulis i)rimo
modo sumi)lis,
ut scilicet deffiniat aü(piid esse peccatum,
quod non esl. admonen
particulari, sed. ne fa-
debel, non lantum de eo indicio erróneo in
cile hiiiu-modi indicia imposteru.m facial quia, praeterqiiam quod ;
si contra eam
torquelui ¡rustra de praeteritis propter conscientiam ;
])eccatum non esset

quid faceret iam peccaret, etiamsi in re ii)sa
;4 7 iiniuoi-etiir postea exerceat '7(7. scil "t
istructor 11
doctrina 356
:i.'i2 spiritn (lil. II
(iiiae rorr. r.r (inadam seru

diversa sii/i-. ¡irnis vana n i- ' (.' 1 1
'
3.'>¡l
' II
|
iiiotalioTies de scnipulis siii>-. prins regulac

nisi custet sed 368 contra rfd.
de'eLTso^nMôsícrunri'i/W;.. I
'íaclát II
et (/(/. ei-Ko sed (l<l. siip. li». ut
orniuli vide Muu'. Doc. 22-23 nn. 12V), 134 Ntcol.m

De tcrtio modo ;
11; (./.. D.\vii.A Doc.Hl n. 1 7.") ;

(-.(.luiicsiís Doc. 32 ii. 155; Doc. 27
1 n.
)iic. .il, 13 II. 2(i7 ;

(.A(iLi.\i(i)i Doc. 15 n. 9.
1-cre eadeni Doc 33,

trîslala in 3 1, 13 n. 2(i7.
De regulis scrupiiloruni in Doc 20 annot. 85.

DOC. 20 - NN. 107-112 327
admoneatur ergo iil iutra limiles clul)¡lationis (si res ost dubia) se 370
contineat, et interim abstinere nitatiir. Sed si a viris doclis intel-
lexerit ibi peccatum nullum esse, deponat coiisciintiain oinnino
et nullum ibipeccatum esse sibi persuadeat, pntiiis alioruin aucto-
ritati (qui fide digni sint), qiiam siiae rationi crcd<'ndo, quod tam
in primi quam in secundi generis scriipiilis cst ei serio commen- zib
dandum.
111.Ciim vel nimis delicala vel nimis crassa animadverti
2.
potest eius cpii cxercetur, conscierUia, ei dicaLiir quartae annota-
tionis scnsus vel ea paí s qiiae ad ipsum attinet, addita exhor-

tatione ut ab eo extremo, in quo versaliir, ad mediocritatem se 380
transferat, quod ad contrarium extremum eius,
ul possil obtinere,
quo quintam annotationem
est, declinare nilatur. iuxta ita ta- ;
men ut ne quid nimis. si niper ad médium intentionem dirigendo,

quae ut etiam quod fi'ânnotatio continent) verbo, non scripto,
satis erit proponeré. 385
112. 3. ad regulas servandas, ul eum catholica
Quod attinet
Ecclesia sentiamus hoc notandum est quod ea hic mérito com- :
mendantur, quae horu.m tem[)orum heretici, vel ad hereticorum

doctrinam accedentes, suis lii)ris, vel concionibus, vel colloquiis
.solentoppugnare vel contemnere. Et ideo ut antidota haec docu- 390
menta sunt eius potissimum commendanda, qui in loéis vel ciim
personis suspectis versanlur. Neo solum ad id conferunt, ut quis
371 contineat 372 omnino sm/j. /ín.

deZ. vcl || 377 2 del. Qiiac quinta regula ii
et continet verbo dlcenda non

est en [sic !1 in íiltcra ox Cum ni[mis] siip. Un. |
— \\
378-379 a notationis n'nnhw

s»/)., ¡irius rxti-ciiid <l< l. ná medí
:'
381 transferat II
del. ct non opus erit in srriptis ei quiíMuuim ci dii larc olitinere del. ut extre- [
|
mum del. declinet 382 annotationem sup., prius reguJam

ll 383 quae del. tamen ||
II 387 mérito sup. Un. 388 ad sup. Un.

i| 391-392 vel cum personis sup. Un.
||
"'A re dubia scilicet exsequenda.

Quarta regula de scrupulis (ii. 332).
Quinta regula de scrupulis (n. 333).
Sexta regula de scrupulis (ri. 331).

Etiani lis, qui cum personis suspeclis versanlur. has regulps quam ap-
Ussinias esse, fere iisdein xcrbis repclunt 1 xk . .i.i. 3 1. I3 n. 271. Minó l)oc.
22-23 n. !)2 dicil cas non cssc piopoiieiuias. sed (piando oportue-
coniiiuiiiilci' -
rií. id est. quando ratione (¡ersonae opus eril et tune, ut al) utroque Di-
rectorio indicatur. in secunda hebdómada, ubi de vitae reforuuit ione agitur.
Doc. 2() n. 70 i-epetit ca (piac Miró dicil. ; )c I- \ií: Doc. 2:. n. dicit 2(i ¡iropo-
nendas non esse uisi ciun de reformationc slalus atîliir l)(]c. 2r, ri. T'.i prae-
sertim cum de reformationc vitae agitur. Cohdi si s Doi-. ,32 n. iS;i observa! tan-
tum esse communicandas cum iis qui illis egeant quo tempere aptius iudicabitur
328 SUMMARIUM EXEHCITIÜKUM lü. ALF. DE POLANCO
non crrol, aliter sentiendo, vol privalim aut i)ul)lice loquendo vel
scribendo, qiiam oporlel, sed cliam iit dicta vel scripta ah aliis,
395 si declinaronl a modo senlieudi et loquendi Ecclesiao catholicae,
disctTiial, (. t olios ul caveanL admoneat. Ideo non soliim verbo
(liñ uda talia, sed in scriptis relinqui eis, qui exercentiir, expedit,
praoci])Uf in loéis praediciis.
113. Qiiod dieitur decima regula « operae ])recium fore, si pri-
400 vatini adnioneanlur hi, malo possunt n'"*,
cpii, si velint mederi huic
ita iutt'Ilii«eu([um esl si eci lo conslal de malo, quod non levis mo-
menli esl nec pulalur probahililer quod alii eo charitalis ofíicio
funcli sinl \el l'ungi velinl, el si sperari potcst quod non inuti-
liter ei, cpii mederi ])()lesl, referelur.
:iO bis
SUMMARIUM EORUM EXERCITIORUM QUAE SCRIPTO

RELINQUENDA SUNT, LICET VERBO MAGIS
DECLARANDA AUCTORE 10. ALF. DE POLANCO
Praefatio.
I. Textus :
Latine. 1. Archiv. di Síaio ms. 79. Apographum saec.

A :
XIX, anno circ. 1835, sed exscriptum ex aliquo antiquissinio có-

dice Curiae Generalis Societatis lesu, fortasse ex ipso autographo
Palris Polanco, vel saltem ex aliqua transcri])ti()ne nomine P'«. Po-
lanco facta. —
2. Archiv. Pont. UniiK (¡reíj. F. C. 1139. Transcriptio
facta a P. Horatio Torsellini (t 1599).
B Itala lincha.
: Archiv. Poní. Univ. Creg. n. 199 ÍT. 2<c)lr- ,'5.
211v. Transeriplio lacla, ul videtur intra anuos 15()0-ir)65.

II. Typis imprkssum Edilio MHSI. Exerc. 829-846 e textu 1. :
III. De natura documenti Ipse titulus indolem documenti :
declarat. Mos erat ut ei qui exercebatur, post púnela oretenus ex-

plánala, aliqua scriplo traderenlur, quae ei viam ad meditandum
scntuMido vel lcii|ucn<l(i (|u;nii ciii"i't<"t lo-

3n:i Kcnticiulii vol .s"/)., >;/-(».s' 1
«lUf-ndo ,.iin, U't sui,. Un. 11

:!!)5 seiif icn.l i </</., uiii |
ct loquen. li sup. lin. W .m
diswn.al , ot;nns,.at .'t . uicl il
:ill7 .li. rn.la r,„r. , ,r i
|
vvWmnú Corr. es
rclinquc-ii.la Miut :«)!» .U-l. f."/-. /ín. (íuod in i'i-fíular um\vv\m-M- üne dicitur
— pntest sup., prÍHS
ll
401 de *•/. dc-fcctibus 403 vel etsi sperarit

de admonendis ll
il
(VA. l)Á\ii.\ Diic. .'il n. twl assc\'ci:il lias rc.iûlas pro üs qui in \\wa Doniiiii
Cohdi.sls vero Doc. :!2 n. 159 iiuliral t'as essc lili-

laboraiit rssc nliüssimas.
liorcs iis (|ui iiiU'i- haiTclicos, dcûiit.

2»» In libro ICxoriátioruni (n. :!(i2).
noc. 20 BIS - NN. 1-2 329
facilioroni rodderonl Qiuu'dam ooriini ex ipso libro ILxcrcilioruin

suniebaiiliir. Sed aliciiiibus niinis ieiiiiia illa videbatiliir. Qiiare iioii-
niilli ut Mimó Doc. 22-23 n. 13 pelebaiil ul ronnulae liarum
ineditalioiuim conficerentiir. Id piTlecit 1'. I'ohuu'o, de ([uo GZ.
Dávila Doc. 31 n. 2 hoc iudii iuin !( rl : - Sinnmariuin lixereitio-
riiiii, quod pdsiluin esl, oinniiHi retinerem
in fine huius Direcldili
ad nostroriini usum, (|iii llxercKia haditnri siml, nain cpiod iii se-
cunda aiinolationc libri i;xercit ioruin scriplimi (piidciii esl, sed
hacteiuis non observaliim, aulhor iii Ikic comix'iidio pracst it il ul ,
habeat ad luamiin instructor, ([uod siripto reiiiupiat, ei. ([ui exer-

cctur. A|)ud nostros eiiini l^xereitia serijjta eo modo liacleiius relin-
quuulur, (pío a l'alre nostro edita iii libro Jíxereilioruui eirt unife-
runtur ».
IV.H ATio EniTioNis Hdinuis texluni lalinuni, sunipluni ex

:
textu (S). nani etsi lüc multo posterior lextu 2 (G) sit, tameu,
1
ut videlur. ex códice anlicpiioic ct puriore exoritur. .\unotauuis

lamen praecijnias variationes eodieis (1.
Tt'Xius.
SUMMAHIUM
liOHU.M K.XKHC.ITIOKUM QUAF. SClUPTO HKLINQUENÜA SUNT
l.ICKT VKRHO MAGIS UECLAHANDA
\V¡ 1)k FIIXDAMENTO
l'rimo. Ad lume suum laudel

línem liomo ereatus esl ul Deuni
ac revereatur, eicjue serviens salvus fíat.
Secundo. Reliípui super lerram créala suiU hominis causa, ul
euni ad fineni praediclum iuvenl.
Tertio. Hinc scíjuitur cssc crealuris utenduni vel abslinendum,
l)rout ad fineni iu\anl \cl ol)sunl.
Qiiarln. l'nde cpiantum in noijis esl, indilíerentes esse del)enuis
ad créala onmia, nee ([uaerere magis sanitalem cpiam ae^riludinem,
divilias quani pauperlateni, honorem (juam conleniptum, vilam lou-
gíun quain brevem. Sed ex ómnibus ea magis desiderare, (juae ad
finem magis dueunl.
|2] líXAMEN PARTICUL.VRE.
Mane ut surgit a sonino, proi)()nal dilifíentem sui eustodiani

(irca illud peccaluni, contra quotl |)uf>narc vull, cuni Dei gralia.
7 c-iuissii (/'
' Cf. V. g. Doc. IS n. 83.

33U SUMMARIUM EXEHCniORUM lO. ALI-. DE POI.ANCO
Post nieridieni. Primo petat gratiam reminiscendi qiioties pec-

20 caverit in en.
Scciiiulo (lisciissionom l'afiat discurrendo per singulas diei partes
ab ea hora qua surrcxit et quoties invenerit se pcccasse, tot puncta
;
signel in linea priori subscripta, et proponat in reliqua diei parte

abslinere.
25 Terlio a coena simili modo procedat et signet puncta in secunda
Jinea.
Dom. i
Lun. I
Mar. [
30 Mer.
[
Jov. I
Ven.
Sab.
I
[3] Additiones.
35 Primo. Quoties id peccatuni commiserit, manum pectori admo-

veat, si interdiu id advertet.
Secundo. Ante somnum comparet púnela prioris lineae et poste-
rioris, ut videat an aiiqua emcndatio sit facta.
Teríio. Comparet hoc modo secundi et priuii diei ])uncta.
40 Qiiarío. Eodem modo sequeutis liebdomadae el praecedentis.
[4] PrIMUM EXERCniUM.
Pial (iratid pracparaldria, <|ua petiliir fíratia ut vires et opera-

liones nosirac oiiuies sincere ad \)vi gloriaui el eultum tendant.
I'rius piaeludiuni. Per imaginalionem cerneré animam nostram
15 in corporc islo c()rru])libili, ut in carcere constituían!, hominem
(juoque in hac miseriae valle inler animalia exulantem.
Secundum praeludium. Petere pudorem et confusionem mei
22 inveniet O
DOC. 20 BIS - NN. 2-5 331
ipsius altciulcndo (luam nuilti oh ummi i)iH(atuiii moríale sinl

dainnati, el quod ego loties siiii dainiiatioiieiii, jieceando, com-
meritus. 50
Prinnim ¡¡uncliim est nieiniiiisse ])riini omnium pectatoriiiii ab
angelis conimissi, (¡ui in graliae statu ereati. non xoleiiles C-realori
suo revorenliam el obseciiiiiini |)iae.stare, sed coiilra euni iiisole-
scenles, eonversi suiit in maliliaiii, el in inlenuim praceipilali.
Diseursu intelleelus peiisieulalius hoe i)eiietranduni, altendeiido 55
aiigeloniin i)erreeli()nein, peeealuin el poenani. Dcinde insisteiulum
luotui affectus concitando duni ea volvunlur animo i)er quae
;
totus confundar, facta unius tanluni peeeali angelorum cuni lot

nieis coniparalione.
Secundum punctum csl, memoria revolvere, quomodo Adam de 60
linio lerrae faclus, in paradiso terrestri posiliis et Eva ex eius ;
costa fórmala, cum de prohibilo friietu arboris scientiae boni et

niali, ea suggerenle, comedissent de paradiso eiecli el iuslitia ori-
ginali privali, reliquum tenipus in aerumnis exegerint.
Intellectu penilius consideretur quam diuturnam poenitentiam 65
ipsi egerint, (¡uae penae genus hominum sequutae, in hac vita et
sequenti, fuerinl.
AfTeclus etiam exeilabiliir, ul in primo puncto.
Tertium esl, ul siinili modo exerceatur memoria, intelleelus el
afTectus cirea (piodlibet peccatum moríale, ut eorum qui in diluvio 70
perierunt ', vel Sodomis igne conflagrarunl % quodque forte multi
ob peeeata iioslris pauciora aelernis poenis addicti sinl.
Inlelleeliis eonsideret quanta sit peccati gravitas, Deum inli-
nilae boiiilalis el universorum Dominum oíTendentis. Unde inste
supplicium aelernum pro eo irrogatur. 75
Colloquium fíat eum Chrislo, ae si erueifixus in conspectu meo
esset et quaeram rationem (juare Crealur meus ad lalem se mortem
;
demiseril pro meis peccatis. Arguam me pcrcontans quid egerim

hactenus pro Chrislo, quid agere debeani in fulurum, el ea quae
suggerel aíTeelus loquar. ''Ô
Colloquium esl sermo, ul amici ad amieuni, vel servi ad Domi-

niim, gratiam peleiulo vel incusando me, vel ({uaevis communi-
cando.
In fine Paler nosler.
[5] Secundum exercitium de meditatione peccatorum.
Oratio praeparatoria et prius praeludium ut su])ra.

Secundum poseil dolorem de peeealis el abundanlem flelum.
J'rimiun piincliiin esl lolius viiae ])e(eala in memoriam revo-
care, (liscussis tempoiinn spatiis, eonsideralis loéis habilalionis no-
slrae, eonversal ionuui modis el negolioruni generibus. 90
' (ien. tai). et

2 (leu. 18, •iO-.'J.'J ;
10, 1-25.
332 SUMMAIUUM EXERC.lTIOai'M K). AU-. DE l'OI.ANCÜ
Seciindiim. Perpendorc poccala el eoruni loedilatcin ex iiaUira

siia, lic'ot non cssi-nt prohihila.
Trriiiim.Considerare seipsuin, cpiis aul (]iialis sil, el ad siiiiiii
eonteinpluiii iuvelur, edinparaiuio se eiim ómnibus iioniinilnis, el
95 líos euni an<íelis ae bealis, vi onineni ereaturani cuni l)eo; ct de-
nnini cpiis ipse sil eoniparalus sui eorrupl ioneni considerando,
ul uieeris. e\ cpio lanía sanies peeealoruni fluxeril.
Qiiarliini. l)ens olíensns, eolieetis el e()nii)aratis eius
(Jnis sil
])ert'eetionibus cuni opposilis nieis deleelibus, el eins polentia, sa-

P)0 pienlia, bonilale, cinn nu'a inlirniilale, iiínoranlia, nialilia.
(Jiiinliim. I'ronnnpere in exelania ioneni admirando ciuoniodo
I
ereaUirae me snslinuerini lam din el iuverinl, lam anfêli el sancti,

(]uam eoelum. elenu'nla el mixia, ner vindielam l'eeerint.
Collocpuo lerniiiial)il ni- exiollendo Dei iniserieodiam et gratias
Pi5 agendo, cpiod vilam ad resi|)iseent iam eonservaril, emendationem
proponendo.
l'aler iiosler.
[0] TeRTIUM EXERCITIUM.
Iloe eril re|)elili() ¡piaedam primi el seeundi, nolatis loéis in

110 ipiibns niaiorem sensciinuis spirilnalem aíTeeInm el in illis diulius ;
immorando el oeenrrenU' molione, veniemns ad coilocpiia sequenlia.

;
I'rimnm collocfiiinni ad Chrisli ^Nlalrein, pelendo iidereessionem

apnd l''ilium. el ul í^raliam impeirel, primo ad internam eofínilio-
nem el deleslalionem peeealoruin seenndo atl enu'ndationem ut
;
115 noslra secundnm Deum recle ordinenuis lerlio ul a rebus niunda- :
nis nos iccipiamns, damncda niundi pravilale. In íine, Ave María.

Seeun<luni ad ("Jirislum, ul medialoreni, ul ea nobis inipetrct
a Patre. in Iine, Anima (Hirisli.
Terlium ad Palrem, ul eadem larfíialur. lii fine, Pater nosler.
120 [7] Ql'AHTl'M EXERCITIUM.
Est eliam veiut ruminalio (piaedam eorum, quae in i)riüribns

Exerciliis suni medilalus, addilis tribus colloquiis.
(S] QUINTUM EXERCÍTIUM DE MEDITATIONE INFERNE

125 posi eonsuelam orationem praeparaloriam, prius praelndium esl
sul)iicere oculis imaj<inalionis infcrni ionfîludineni, lalitndinem et
prolinidilalem.
l'oslerins vero, pelil poenaruin, (pías iuunt danniati, eognitio-
nem ul, si amor Dei non me eohibel a |)eeealis, supplieii timor
:
1:íO eoliibeal.
Primum punclum est speclare per imaginalionem incendia in-
ferni et animas igneis corporibus, ut ergastulis, inclusas.
99-100 potentiaui, sapieutiani, bonitateni S, (! II 102 cit'atmae me, transí). S

DOC. 20 BIS - NN. 5-9 333
Sí'cuiidum. Audire per iniagiiuitionem planctus, vociferationes,

blasphcmias.
Tertium. Odorare fuimim, sul])iuir el putredinis graveolentiam.
Qiiarlurn. Gustare simili imaginatione lachrymas, rancorem et 135
consfieiitiae vermem.
Quintiim. Tangere ignes illos, quibus animae amburuptur, eadem
iinaginalionc.
lltinio fíat colloquium cum Christo, in quo considerando eoruin
animas, qui ante Christi adventum, vel ipso in terris agente, vel 140
post ascensionem daninatae siinl,quia non cTcdiderunt vel quia ,
praecepta eius non servaverunl, gralias agam, (¡uod in tale exilium

non permiserit me mere, sed in hinic usípie dieni servaveril. In tine
Pater nosler.
[9] Additiones. 145
Prima. Post cubilum, ante somnum, spatio unios Ave Maria,

eogitabo qua hora mane surgenduni erit, et de Exercitio tune fa-
ciendo.
Secunda. líxpergefaetus, exelusis aliis eogitationibus, aninium
applieabü ad Excreit iuni |)rini(i lacienduni. logitando qiioniodo mi- 150
les erubeseeret el anxius essel, (lui ¡losl nudta benelieia aeeepla
graviter regem offendisse conviclus essel.
In secundo Exercitio, reputans quantum peccaverim, fmgam me
a catenis vinclum et stalim ante iudieem praesentandum, ut quis-
piam reus mortis. 155
Tertia. Prope locum meditationis, per spatium unius Pater
noster, considerabo lesuni ut praesentem, et spectantem quid ac-
lurus sim, et revei-enliam ei exhibebo.
Quarla. \e\ prostralus, vel genuflexus, vel eo me componam
modo, aggressurus medilalionem, quo sperem l'acilius consequi quod iGO
quaero et si uno modo conqios voti fio, aliuni non Iciilabo.
;
Quinta. Completo Exerciiio, per (juartam horae |)arlem, sedens

aut deambulans, dispieiam quomodo sui-cesserit nieditalio ut si :
quidem male, causas quaeram eum poenitudine et proposito emen-

dationis. Si vero bene, gratias Deo agam, eumdem postea modum i65
observaturus.
Sexta. Cogitationes quae gaudium aíTerunt, ut de resurrectione,
subterfugiam quia dolorem et fletum impediunt, et potius de morte
;
aut indicio eogitabo.

Sej)tinm. Privabo me lucis claritate ob eamdem causam, nisi 170
cum legendum aul vescemlum eril.
Octava. .\ risu el verbis risum ijrovocantibus abstinebo.
Xona. In neminem oculos intendam, nisi salutandi occasio id
poslulet.
Decima. Aliquam satisfactionem exteriorem vel castigationem 175
addam, quae tripliciter sumi ])otest. Primo circa victum, non tan-
137 ainbiininturl aniliiuntur O II 174 postulet] poscat (1 || 1 7G tripliciter í/,
triplici ,S'
331 SUMMARIUM EXERCITIORUM lO. ALF. DE POLANCO
tuni subtrac-lis suporfluis, sed ctiam convenientilnis alimentis et ;
eo meliiis lil, (\iw plma subtraluintur, vitata inlcrim debililate gravi

vel iiifinnilalc. Secundo ciixa soniiü id strati inoduiii, non tantum
180 mollibiis vilalis, sed idiaiii ()|)i)orlunis, (luaiituin validudo l'erel ;
de lU'cc'ssnrio tanu'ii skiiiiki nihil csl dcnienduin. Tcrlio (.drca car-

neni .adniolis, id dolorcni seidiat, riliciis, verberibiis el aliis auste-
ritatibus, ¡n (|u¡bus cae inafíis |)r()bantur, quae dolorem cariii infe-
runt, nee ossa penetranl euin infirmitat is periculo. Talia sunt fla-
185 <íella ex miiudis l'unieulis.
lixeieitia (piae seqiuiiitur vel aliqua eorum in prima hebdómada

eis pr()]K)iii |)()lerimt, qvú pluribus quam quinqué praedictis egere
videbuntur.
¡10] Sextum exhrcitium de meditatione mortis.
190 Post orationem praeparatoriam et praeludium, quale in primo

Exercitio traditum est, secundum erit peterc gratiam ad utilem me-
ditalionem mortis.
Primum punclum considerare mortem esse inevitabiliter obeun-
dam i-uiuscumque gradus hominibus % et incertissimam ^ lioram,
195 qua obeiinda est qui enim surgit, nescit an ad vesperas sit per-
;
venturus el qui cubitum concedit, an sit ex lecto mane sequenti

;
surrecturus.
Secundum quoú in morte omnia, quae in hoc mundo amanlur,
sunt relinqucnda, eliam illa quae cum magna sollicitudine, labore
200 el periculis (juaeruntur, eliam corpus ipsum nec animam ab eo ;
reeedenlem aliud sequitur, quam opera bona vel mala ad salutem

ve! (lanmationem.
Terlium consideretur quod in hora mortis saepissime sensus
obstupescunt, et intellectus tantopere doioribus aut vi morbi impe-
205 ditur, ut vix possint exercitati homiiies allendere et vacare rebus
ad salutem necessariis cogitandis. Daemones nihilominus valde op-
pugnant. Terret etiam ludex, ante cuius Iribunal brevi qui moritur
ad reddendam vitae suae rationem pracsentandus est\
Finietur per colloquium ad Christum, rogando ut ita me per
210 veniam peccatorum disponere dignetur, ut mortem sine timore
expectare valeam. Pater noster. Ave Maria.
[11] Septimum exercitium de meditatione ruDicii
Post praeparatoriam ac praeludium simile praece-

orationem
denti, secundum erit praeludium, gratiam petare ad iudicium, tam
215 universale, quam meum particulare, bene considerandum.
I Icl.r. íi, 27.

« MI. _! I, l-i ; MI. 2.'), 13 ; Le. 12, 40.
' Ilehr. !i, -11.
• .\li:ic riu'(lil;iti()iics de indicio npud Cordf.shs Doc. 32 nn. Sl-fiS. Omnia,

DOC. 20 BIS - NN. 9-12 335
Primum punctum considerare, quod ante tribunal ( hristi omnes

nostrae cogitationes, afTectiis, verba, opera et oinissiones nuda erunt
et aporta', (juod (¡uam de ómnibus Deo exactam reddere rationeni
debeamus* et ([uideni habita consideratione omnium donorum,
;
tum naturalium animae et corporis, tum supcrnaturaliuni gratiae, 220

virtutuni et auxiliorum Dei omnium, etiam bonorum externorum,
quae a Deo accepimus.
Seciindiim considerare quod expectanda est sententia illa tanti
momenti, qua vel beatitudo aeterna obtinebitur, vel perpetua mi-
seria crit suhcunda", prout bene aut male dispositi inveniemur, 225
cum ex liac vita tk-cedemus.
Tertiuin quod Index erit inflexibilis tune a rectitudine quem
nec fugere, nec ei resistere, quisquam potest, cum sit omnipotens ;
nihilque eum celare, cum non lantum exteriora opera, sed intimi
etiam recessus cordis cius sapientiae oculis sint manifesli. Hinc 230
auteni, ludex, ut nec vcrbum quidcm otiosum sine discussione
¡ta nec malum ullum sine punitione relinquet; idemque erit et ludex
et pars, cum contra ipsum peccata admittantur.
Quarturn. ludicium illud erit severissimae iustitiae, in cjuo multi
accusatores, nuUus amicus vel advocatus erit ei qui in peccato mor- 235
tali moritur. Quid ergo mihi faciendum de tot delictis laesae maie-
statis convicto Id nimirum ut tempore huius vitae, in quo exer-
'?
cetur iudicium misericordiae, ad eam petendam me convertam.

Finiam per colloquium ad Christum mediatorem vel ad Bea-
tam Virginem, ut misericordiam impetrent. Pater noster. Ave Maria. 240
[12] OCTAVUM EXERCITIUM DE MEDITATIONE PENAE AETERNAE.
Oratio praeparatoria et prius praeludium ut supra.

Secundum praeludium. Petere gratiam bene meditandi poenam
peccati.
230 hinc) hic (!
([uae ¡II !>;)(•. 3 aiinot. II de iiortis ineditiUone adhilienda diiuiitur,

ctiaiii iiiedilatioiii iiidicü sunt a|)|)l¡tanda. Ciiuu's enini auttores al-
lali simiil et de inoite et de iiidieio lo(|iiiiiit iir. C.fr. etiam Hoi-fai i s Doe.
17 11. í).").
•
Ilebr. 1, 13.
» Mt. 12, 3() ; l.c. 1(1, 2 ; Iôm. 4, Id ; 2 Cor. r,. |0 ; 1 Pelr. I, 5.
" .Mt. 2.-), 3I-3C..
'» Ps. 7, 12 ; l's. 1 18, 137.
" Mt. 12, 3(1.
Versio vulgata (n. 72) dicit posse adiungi nieditationes de « aliis peccati
pociiis i.
P. De Fabi in quibusdaiii anii()tati()nil)us quas transcripsit, poiiit
Excrcitium de poeiia peccati ante considcrationeni inortis |iost meditationein
inferni. ARSI Inst. 109, 58r.
336 SUMMARIUM EXERCITIOKUM lO. ALF. DE POLANCO
245 Primum puiuiuin considerare id quod aniiltitur per quodvis

peccatuni mortale, scilieel, iii hac vita gratia Dei el oinnes virtutes
infiisae, ac omnia nierita et spiritualis eonsolatio in futura vero, ;
beatitudo aeterna, propter (piani creatus et redemptus erat homo,

quae poeiia, oiiinium gravissinia, danmi dicilur.
25U Sfcuiulum. Considerare quid aeíjuiratur, scilieet, reatus poenae
aeternae in inferno, quae dicitur poena sensus, cuius expendenda
esl acerbitas in visionibus horrendis, clamoribus diris, foetore in-
lollerabili, fame et siti perpetua, ignique inextinguibili exterius ;
interius aulem verniis eonseientiae et ignominia aeterna.

255 Tertium. Attenflatur poenarum universalitas in ómnibus parti-
bus corporis et sensibus ae viribus animae. Qui ergo in uno mem-
bro dolorem aegre ferl, (juomodo cruciatus tam universales feret ?
Quartum. Attendatur etiam continuitas sine interpellatione, sine
refrigerio, sine fine. Quod si quis validam febrim vel acutum dolo-
2 io rem lateris continuum per paucos annos nollet ferré, licet mundi
dominus esset futurus, (juomodo inferni dolores perpetuos feret ?
Ultimo, considérala hominum stultitia, qui propter exiguam de-
lectationem vel utilitatem ad peecatum inclinantem se exponunt
periculo tantae calamitatis, et quod cuivis peccato mortali ea de-
2t)5 bita est, imo quod evitari non ])ossit, si quis in peccato moriatur.
Colloquium ad Christum convcrtatur, veniam humiliter petendo
et gratias agendo, quod liactenus non me punierit et gratiam po- ;
stulando ad cvitandum in posterum peecatum, ac punitionem quae

ipsum consequitur.
270 S E C U N D A E H EB D o M A D A E P R I N C I P I U M
MEDITATIO DE ReGNO ChRISTI.
Oratio praeparaloria ut supra. ;
Prius praeludium constructio locorum, ubi Ghristus solitiis eral
versari, scilieet, synagogarum, montis etc.

275 Secunduni. Petere ne obsurdescamus, sed vocati, Christo prompte
nl)(i'in|)('renuis.
J'riinuin Imaginationis oculis proponam regem divi-
pundiim.
nitus dalum, cui omnes
christiani obedire debeant.
Secundiim. Considerabo quasi audiam loquentem ad omnes sub-
2«ü ditos, quod velit infidelium nationes sibi subiugare et qui velit ;
ipsum sequi, paratus sit eodem victu et vestitu uti ac eisdem in

laboribus vigiliis et casibus persistere in quibus ipse erit, ut parli-
ceps fíat quilibet victoriae, prout laborum etc. extiterit.
Tertium. Quid res|)ondere debeant tali regi fideles subditi, et
285 (|uam ignavus miles esset, cpii conditionem propositam recusaret.
Pars secunda huiusExercltii applicat similitudineni huius regis
ad Christum circa lrii)lex illud juinctum, hoc modo, scilieet :
Primo. Si terrenus ille rex dignus est cui attentio et obsequium
2ül pcrpetuae (I, S ll

2.5") attenditur O II 284 Quid O, Quod S II 285 miles o»?i.
DOC. 20 BIS - XN. 12-15 337
praestetiir, quid Chrislus rex aelernus, ([ui suos invital his verbis '?
Mea voluntas est totius niundi dominiuni, inimicis debellalis, vin- 290
dicare. Quisquís inecum venire cupit, laborel mccuin necesse est, et
labori praemium rcspondebit.
Secundo. Raliociiiabimur ncmineni sanae mentis fore, qui se
totuni Chrislü non ofTerat.
Terlio. Quid responderé debeant, qui
se prorsus obsequiis Chri- 295
sil mancipaverint, stilicet, niaiora quaedam offerendo eontra anio-
rem proprium, volendo Christum eui ipsius gratia, propius sequi
imitarique in iniuriis adversisque ómnibus ferendis, cum sj)irituali,
et si Christo placel, etiam reali paupertate.
[14] Primae diei meditatio prima. — De ixcarnatione. 300
Oratio praeparatoria semper est eadem.

Primum praeludiuni. Conteniplandae rei historia, quomodo Sánela
Trinitas,aeternum consiiium de homine per incarnationem secundae
personae redimendo exequens, destina! Gabrielem ad Beatam S.
Mariam. 305
Secundum. Iniaginari terrae ambitum, et in quadam eius parte
Galilaeani, Nazareth, Domuni ]\Iariae.
Tertiuni. Pelere gratiam ad eijgnoscenduni, quomodo Filius Dei,
mei causa, factus sit homo, ut ipsum aniein et sociuar sludiosius.
Primum punctum est, speculari personas, de (luilnis hic agitur, 310
ut homines tam varié se hal)entes super terrani Personas divinas ;
quasi ex regali solio intucnles homines, qui caecorum more vívenles,

ad infernum descendebant \ irginem Mariam el Angelum salutan-
;
lem eam aliquid ex hoc inluilu ad nos reflectendo, ut fructum

;
aliquem capiamus. 315 .
Secundum. Auditu interno excipere quid loquantur personae

praediclae, praecipue ángelus el Maria el refleclendo ad nos, ut
;
supra.
Tertio. Acliones personarum altendere, praecipue Verbi incar-
nati el Mariae concipientis, Deoque gratias agenlis. Refleclendo ad 32ü
nos siniililer.
Colloquium subiicielur, sludiose Personas divinas, Verbum in-
carnatum et eius Matrem compellando et petendo aliqua secundum
afl'eclum quem in me sensero, quae ad imitalionem Chrisli iuvenl.
Paler nosler. 325
[15] Meditatio secunda. — De nativitate.
Oratio praeparatoria ul supra.

Primum praeiudium, historia ab egressu Virginis cum losepho
íx Nazareth usque ad Belhleem, ubi censum eranl soluluri Augusto.
Secundum. Consideratio itineris, et loci nalivitalis. 330
302 hlstoriae O, S ll 305 Mariam G., Virginem S
-'2 — Directoría exurcitiohum.

338 SUM.MARIUM EXERClTIORUM lO. ALF. DE POLANC.O
Tertium. Petit gratiam ad intime cognoscendam Christi nativi-

tatem, eamque niei causa, ut ipsum ardentius et amem et sequar.
Primum punctum. Aspectus personarum, ut Virginis, loseph,
Christi nati. Inter quos ego me imaginabor ut pauperculum, eorum
335 necessitatibus reverenter famulantem et videbo quid ad me uti-
;
litatis ex tali speetaculo rediré possit.

Secundum. S erborum quae ibi dicuntur appreliensio.
Tertium. Xegotioruni, quae geruntur consideratio ut itineris ;
et causarum ob quas omnium Dominus in tanta egestate natus,

340 victurus in tanta paupertate etc., propter me, reflectendo ad me,
ut supra.
Colloquium ad personas quae ibi considerantur. Pater noster.
[16] Tertia et quarta contemplatio .
Repctuntur duae praecedentes meditationes cum oratione prae-

345 paratoria et praeludiis, notando et fixius considerando eas partes,
in quibus aliquid iilustrationis vel consolationis acceptum sit et ;
colloquium cum Pater noster finietur.
[17] Quinta contemplatio

quae est applicatio sensuum ad praedicta.
350 Oratio praeparatoria et tria praeludia, ut supra.

Primum punctum, secundum imaginationem respicere omnes per-
sonas ; et notatis circa eas circumstantiis, utilitatem elicere pro-
priam.
Secundum. Velut audire quid loquantur, aut eas loqui deceat.
355 Omnia in usum nostrum trahendo.
Tertium. Interno quodam aíTectu et gustu sentiré quanta sit
suavitas et dulcedo animae divinis donis imbutae, ad nos reflec-
tendo, ut supra.
Quartum. Per internum tactum attrectare et osculari vestimenta,
360 loca, vestigia et caetera personis coniuncta, ex quibus nobis fiat
boni alicuius spiritualis accessio.
In fine, post colloquium Pater noster, Ave Maria.
[18] Additiones secundae hebdomadae.
Insetunda hebdómada variari debet additio secunda, sexta,

3,;5 séptima ct decima ex parte.
Pro .secunda eril, Meditationem sequuturam menti obiicere, el
desiderare cognitionem niaiorem mysteriorum Christi, til tanto
magis ei serviam.
344 praecedentes del. contemplationes O || 346 sit] erit O || 347 ooUoquio

302 noster add. ut supra G
DOC. 20 BIS - NN. 15-22 339
Pro sexta, versabo memoria vitam
^^Christi ab incarnatione
usque ad mysterium, quod iam prae
manibus habeo
/n rfecíma, sic me geram,

ut requirit mysterium
contemolan
oZí "p" P-"itentiam requirunt, alia vero non i em"^^^
P^^^t^'-quam mediae noctis et aurorae
ahqmdH .quod5?^^''"V^''
alia tertiae additioni et secundae
aequivaleat assumendum
ent. Ut scihcet, cum adest hora
meditationis; prospícianTZ
o^-piciam quo lerar
ferar
et coram quo sim appariturus.
[19J Secundae diei contemplatio.
Prima. Praesentatio in templo
appucauot.""''' «P""-- sensuum
[20] Tertiae diei contemplatio.
Prima Quomodo lesus in Nazareth subditus

esset narentihn.
^^^^Secunda. Quomodo repertus in
templo, ut in finí UbTExerc- 385
[21] QUARTAE DIEI CONTEMPLATIO,
Oratio praeparatoria sólita.

Primum praeludium est histórica
consideratio •
hinc Chrísti ' inH.
omnes ad suum vocantis vexillum
Luciferi, "
390
r.rm'HV,^T':r";" -""P"**""""! prope Hierusalem,
dux malorum ' ^^^^^ Babylonem, ubi Lucife;
est
[22] Alia ex parte in Christo.
369 veraabor S
340 SUMMARIUM EXERCITIORUM lO. ALF. DE POLANCO
Secundum. Speculari, quomodo discípulos et ministros per or-

bem niittit, iit ómnibus hominum generibus doctrinam salutis im-
pertiant.
410 Tertium. Quasi audire concionem, qua instruit suos ad omnes
iuvandos et in primis inducendos ad alTectum paupertatis. Et si
divini obsequii ratio et electio coelestis eo ferat, ad sectandam actu
paupcrtatem, dcinde ad opprobrii et contemptus desiderium alli-
ciant, unde vera humilitas et omnes virtutes consequantur.
415 Primum colloquium fíat ad Beatam Virginem, ut gratiam im-
petret, qua recipiar et nianeam sub vexillo Christi per spiritualem
paupertatem et etiam per realem, si vocare ad eam Dominus di-
gnabitur. Deinde per abiectionem, ut ipsum imiter vicinius, depre-
cando tamen culpam aliorum, ne contemptus mei cedat in alicuius
420 detrimentum et Dei ofTensam. In fine, Ave Maria.
Secundum, ad Christum hominem, ut mihi a Patre impetret
illa ipsa. In fine. Anima Christi.
Tertium, ad Patrem, ut concedat eadcm. In fine, Pater noster.
Eodem die repetitur hoc idem Exercitium bis aut ter.
425 [23] Meditatio de tribus hominum classibus.

Primum praeludium, proponere ante oculos, tres hominum clas-
ses, de quibus infra quarum singulae decem millia ducatorum
; sibi,
non Deo, paraverint et nunc vellent Deum habere placatum.
;
430 Secundum. Me coram Deo et sanctis considerabo, desiderando

scire quomodo Deo placeré possim.
Tertium. Petere gratiam ad id cligendum, quod Deo máxime
placeat.
classis optat exuere affectum non bonum et Deo recon-
Prima
435 sed media nunquam adhibet.
ciliari,
Secunda auferre vellet talem affectum, sed rem interim tenere
et Deum trahere ad proprium votum potius quam relicto impedi-
mento ad eum tendere.
Tertia volens alTectum non sincerum abiicere, rem ipsam auferre
140 vel tenere prout ad divinum cultum id faceré animadvertet.
Colloquia tria, ut supra.
[24] Quinta die.
Fiet contemplatio de transita Domini a Nazareth ad lordanem

et baptismo ; fiet autem prout in prima die, praecedentibus praepa-
145 raloria oralione et tribus praeludiis ac colloquiis, ut circa classes etc.
Sexta die, quomodo pos! baptisnium ierit in desertum et ibi
fuerit, et quomodo tentatus esl posl quadraginta dies.
Séptima die, de vocatione sancti Andreae et aliis sequentibus.
424 Idom om. S

DOC. 20 His - NN. 22-27 341
Octava, de sermone Domini in monte, octo beatitudines edisse-

rentis. 450
\ona, ciim apparuit navigantibus.
Decima, cum in templo docuit.
Undécima, de suscitatione Lazari.
Duodécima, de gestis in die Palmarum.
[25] EXERCITIUM DE TRIBUS MODIS HUMILITATIS. 455
Primas ad saluteni necessarius, ut me penitus subdam legi

est
Divinae, nec pro dominio mundi vel iillo vitae discrimine velim deli-
bérate animo mandatum ullum divinum vel humanum, quod ad
mortale obligat, transgredí.
Secundas est maioris perfectionis, ut fixo animo ad divitias et -ISO
paupertatem, honorem et ignominiam sim aeqiie propensos, ubi
aequalis est Divinae gloriae occasio et nulla spe vel timore addu-
:
car ut culpam etiam venialcm committere decernam.

Tertius est humilitatis absolutissimae, prioribus habitis, quae
est, si par Del gloria esset. ut ad maiorem imitationem Christi, cli- 465
gam potius cum eo pauperiem et contemptum, quam opes et honores
amplecti. Addantur tria colloquia, prout in Exercitio de duobus
vexillis habetur, petendo ut si maior vel aequalis gloriae Del pro-
ventus subsit, ad electionem taleni perducar.
[26] Praeli-dilm .\d electionem faciendam. 470
Ad bene eligendum aliquid, oculo puro finem spectemus ad

quem creati sumus, gloriam scilicet Dei et salutem nostram. Unde
eligenda sunt ea tantum quae ad hunc finem conducunt et prius ;
finís ob oculos ponatur, deinde media, scilicet. uxorem ducere, vel

sacerdotium, prout expedit ad talem finem consequenduni. 475
[27] MODUS PRIOR ELECTIONIS.
Primum punclum est, proferre in médium rem deliberandam,

quae ad electionem pcrtinet.
Secundum. Adducto ante oculos creationis fine, in neutram de-
clinabo partem amplcctendae rei de qua delibero vel repudiandae. 4^0
Sed quasi in aequilibrio subsistan!, paratus in eam partem ferri,
quae ad finem aptior erit.
Tertium. Orabo Deum, ut mentem illuminet et voluntatem im-
pellat ad id quod magis ad finem confert per ratiocinationem eli-
gendum. 485
Quartum. Perpendam quot commoda mihi ad finem consequen-
dum accedent ex ea re de qua delibero suscepta quot etiam in- ;
462 est] et
342 SUMMARIUM EXERCITIORUM lO. ALF, DE POLANCO
commoda. Contra vero, ea omissa, quot commoda vel damna expec-

tari possunt.
490 Quintum. His orgo praemissis, ratiocinari oportet in utramque
partem, et iuxta rationis dictamen, sepositis afíectibus, electio con-
cludenda.
Sextum. Electione facta, ad orationem statim est recurrendum,
ut Deo oíTeratur quod electum est, tune perfecta recipiendum, si
495 <?i placeré intellectum erit.
[28] Posterior modus electionis.
regula est quod, cum oporteat ex affectu amoris Dei fieri

Prima
clectionem, convenit eligentem praesentiscere in se quidquid aíTectio-
nis ad reni clectam tenet, ex Dei solius amorc proflcisci.
500 Secunda. Considerare, si quis, cui omnem perfectionem opto,
dubius esset super electione huiusmodi, quidnam ei consilii darem ;
quod eniin nlteri suadereni, niilii agendum est.

Tertia. Si niors ingrucret, quem malleni observasse modum in
hac deliberatione et iuxta illuni eligere nunc debeo.
;
505 Quarta. Quando pro tribunali Dei sistar iudicandus, quo consilio
in hac re vellcm usus esse, ut eo nunc utar.
Demum, iuxta sextum punctum prioris modi, electionem factam
olíerre Deo in oratione, et difTmire ibi debeo.
TERTIA HEBDOMADA
[29] Prima contemplatio media nocte facienda.

Primum praeludium ex historia ; quomodo inissi a Bethania
Hiorosolyniain, coenam pararunt, et Christus post esum
discipuii
agni pedes lavit discipulorum, et sanctissinium sacramentum Cor-
515 ])oris et Sanguinis sui confecit et largitus est, ac sermonen! habuit
post coenam.
Secundum. Consideratio itineris et coenaculi, ubi coena fuit per-
acta.
Tertium. Petit dolorem et indignationem contra se et confusio-
520 nem, quod propter mea peccata Dominus omnium tantis se tor-
mentis obiiciat.
Primum punctum, aspectus personarum coenantium et aliquid ;
in suum usuni elicere, quod in secundo et tertio íiet scmper.

Secundum. líosdem audire quid loquantur.
525 Tertium. Attendere quid agant.
Quartum. Advertere quid iam inde Christus pati appetat et
incipiat, unde incipiam et ipse doleré, et me aflligere.
496 oportet S ll
506 utl ct « || 523 fiet] flat S
DOC. 20 BIS - NN. 27-31 343
Quintiim. Considerare quomodo se abscondat Divinitas, nec ad-

versarios perdat, sed pati humanitatem sinat tam acerba.
Sextum. Cum talia ferat pro peccatis meis, quid agere vel pati 5:i0
pro eius causa debeam.

Colloquium in fine ad Christum, vel devotio instiget, ad Ma-
si
trem, Filium et Patrem : petam quod máxime desidero certam, :
scilicet, aliquam rem, ut virtutes vel statum vitae ipsi gratum scire,
vel aliud iuxta praesentis tractationis rationem. 535
[30] Secunda meditatio in aurora
Oratio praeparatoria eadem.

Primum praeludium, historia a transitu ex monte Sion, ubi
coenati fuerant, in hortum usque ad comprehensionem et deductio-
nem in Annae domum. 540
Secundum est consideratio loci, id est, itineris et horti.
Tertium. Petere moerorem et planctum ut Christo pro me pa-
tienti compatiar.
Reliqua hulus diei Exercitia sunt repetitiones cum applicatione
sensuum ; et ita in sequentibus huius hebdomadae diebus fiet. 545
Mutanda est additio secunda, ut dum surgo et induor, perco-
gitans meditationem statim faciendam, nitar me ad dolorem exci-
tare, compatiendo Christo.
Sexta additione excludere cogitationes iucundas angores vero :
et Christi poenas ab ipsa nativitate usque ad mortem mente re- 550

volvere.
QUARTA HEBDOMADA
[31] Prima meditatio.

Praeludium primum ex historia, quomodo postquam expiravit
Christus, anima Divinae personae unita descendit ad inferos et 555 ;
liberatis iustorum animabus, rediens ad sepulchrinn, corpus sibi

univit ;et surgens, Matri primo apparuit, ut pie crcditur.
Secundum. Considerare sepulchri situm et domus Beatae Vir-
ginis et eius cellam.
Tertium. Petit participationem gaudii Christi et Matris eius. 560
Primum punctum. Consideratio personarum.
Secundum. Auditus verborum quae loquuntur.
Tertium. Factorum meditatio cum reflexione ad se, ut in aliis
hebdomadis.
Quartum. Quomodo Christi Divinitas passionis tempere abscon- 565
dita, se in resurrectione manifestet per tot miracula.
Quintum. Quam copióse Christus functus sit consolatoris offlcio,
ad similitudinem amicissimi hominis.
Colloquio uno vel pluribus, ut in primo Exercitio tertiae heb-
domadae, terminetur. Et in fine, Pater noster. 570
344 SUMMAKIUM EXEHCITIORUM lO. ALK. DE POLANCO
[32] CONTEMPLATIO AD AMOREM DeI IN NOBIS EXCITANDUM.
Primo, notatur quod amor magis ex operibus quam verbis

pendet, et consistit in quadam mutua facullatum, rerum et opcrum
communicatione.
575 Oralio praeparatoria ex more.
Primum praeludium, ut coram Deo, angelis et sanclis mihi pro-
pitiis stare me videam.
Seciindum. (Iraliain petere ut perspiciendo heiicluiorum magni-
ludiiu'ui, ad ainoroni et eultum Dei totum me ini|)eii(laiu.
580 Primum jnuictum. Hevoeare in memoriani berielit ia creationis et
redemi)li()nis el |)rivala mihi impeusa, ])cr|)en(lendo (piantum mei
causa egerit el passus tticrit Dominus, (luaiUum bonorum suorum
communieaverit, quamquam seipsum milii daré velit quantum po-
test.
585 Deinde vertam me ad meipsum, et disquiram, quae nieae sinl
])artes, quid aequum sil ut offeram Deo, scilicet, me totum ; et sic
olTerani memoriam, inlcllei tum, voluntatem, et omnia, restituendo
ipsi quidquid i|)se dedil ; solam ipsius gratiam requirendo.
Serundum piinclum. Considerare Deum in singulis creaturis exi-
590 stenteni, elemenlis dantem esse, plantis vivere, animalil)us sentiré,
hominibus etiam inteiligere et quod mihi dedil haee onmia, et
;
insuper templum me suuni esse voluil, ad imaginem el simililudinem

suam. Et refleetam ad me, ul in primo.
Tciiiinn. Contemiijari Deum in erealuris projjler me opcrantem
595 et lal)()ranleni (luodam modo, dum eis dat esse el eonservat propter
me id quoú sunl, habenl, ])ossunl, agiml ; el ad me refleetam, ut
supra.
Qnartam. Inlueri cpionuido dona onmia coelitus deseendunt :
potentia, iiislilia, hondas, scienlia, terminis quibusdam de-

scilicet,
()0() linila. al) infinito illd lotius honi thesauro, ut lumen a solé,
([iiae
ul a fonlc acpia dcrivanlur et addatur reflexio, ut supra.
;
Colloqnium fiet in fine, terminandum per Pater noster.
[33] Primus ex tribus modis orandi
Prlmus deducitur ex praeceptis, peccatis mortalibus, animae po-

cos lentiis el sensibus consideratis.
Terlia additio semper praemittitur, pensando paulisper quo
mihi aecedendum sit, et quid facicndum.
Oratio praeparatoria petit gratiam cognoseendi ad melius in-
telligenda praece])la et in quo jieceavero contra illa, ut me emen-
(ijo dem et melius observem.
Primum deinde mandatum discutiam, et attendam quomodo
servaverim illud et de occurrentibus contra illud deliclis veniam
;
petam. In fine, Paler noster.
591 et' add. et .V II 612 illum S

DOC. 20 His - NN. 32-31 345
Ht Iransibo ad seciuonlia, lamdiu in singulis, ut ininimuin,

nianendo, (luamdiu ter recitabilur Pater noster. Ubi lamen rarius ül5
peccavinius, haercnduni minus inagis autem ubi saepius. Post com-
:
l)letum (iiscursinn circa praecci)ta cuín niei accusalione et gratiae

íniplorationi', oolloquio ad Deuni directo finiam.
Secundo. Circa niortalia peccata similem modum tenebo, mu-
tata orationis materia, quia ad oa devitanda tendit, ut superior ad 62u
praecepta scrvanda. luvat auteni notitia vitiorum et i)eccatorum
per contrarioruni hábil uum et actuum considerationeni, virtutum
scilicet quae i)arandae sunt.
Teríio. Circa tres animae potentias idem niodus teneatur, mu-
tala materia orationis. ^'¿^
Qiiarlo. Idem circa quinqué sensus, in quibus si quis cupial

Christum iniilari, in praeparaloria oratione se super eo debet com-
mendare Deo, et singulorum sensuum cunsiderationi Pater noster
subiicere. Si Beatam Virginem imitari volet, ei se commendet, ut
id sibi a Deo impetret, finiatque per Ave María. 133U
[34] SeCUNDUS MODIS OR\NDI
Additio tertia, ut prius.

Oratio praeparaloria congruens pcrsouae ad quam dirigilur.
Sccundus hic modiis eo situ, c]uem ad devotioncMU experieniur
commodiorcm, recital oralionem dominicam, el in prima voce, ut
Pater (igit pedem quamdiu circa illam variae comparationes, con-
ceptus aut motiones, spiriluales incidenl et ita in seciuentibus
;
vocibus eiusdem vel allerius orationis. Et in ruminatione cuiusvis

vocis ciim expleverit horae unius tempus, dicat Ave Maria, Credo,
Anima Christi, Salve Regina communi modo percurrendo. *'-tü
Si in una voce vel duabus affluet medilatio et interna delectatio,

postponatur transcurrendi cura et, hora ehapsa, reliqua cursim
;
recitet.
Si in una
vel paucis vocibus hora effluet, die sequenti bis vo-
cibus percursis, ruminet sequentes et hoc modo excussa; oratione i>45
dominica, succedet Ave Maria, deinde alia atquealia oratio. Quavis

autem oralione sic finita, personam a'l ([uam dirigilur paucis com-
pellabimus, gratiam vel virtutem aliquam petendo, qua máxime
nos egerc senserinius.
[35] TeRTIUS MODUS GHANDI 650
Additio et oratio praeparaloria, ut supra.

Hic modus in eo consislit, ul intcr singulas rcspirandi vices,
singula orationis dominicae vel allerius verba transmitlamus, expensa
interim vel prolatae vocis signilicatione, vel personae ad quam di-
rigitur (lignilate, vel nostra vilitate, vel utriusque differentia. Cae- 65.5
tera ut supra.
().'):> vilitate] utilitate S.

)
346 UIRECTORIUM P. CLAUDII MATHIEU
Finita autem hoc modo oratione dominica, sumatur alio die sa-
lutatio angélica, simili respirationum intervallo tractanda, aliis ora-
tionibus usitato more rccitatis quae tamen eodem modo per inter- ;
660 stitia hulusmodi dici deinde possunt.
Finís
DIRECTOR lUM P. CLAUDII MATHIEU

(1574-1581) ,
Testimonium de hoc Directorio in epístola R. P. Cl. Acquaviva

scripta ad P. Doménech 10 oct. 1583 exstat.
«(Directorio) D nos dexó el t\ Claudio Míitliieu' provincial de l->;>iicia .
Documentorum quae ad Directorium definitivinn lonscribendum

In Índice
* sunt, generaliter dicitur « 1). Proviiu ialis I ranciac \
adhibita :
DávilaDoc. 31 n. 11 hace de Ikk' Directorio

P. Aegidius González
animadvertit « Directorium D. postremo loco positum, ex priori-
:
bus consarcinatum est brevem tamen et perutilenisatisque dige-

;
stam continet institiitionem ».

De quaestionibus in eo tractatis paucissima scimus. Tantum ea
quae sequuntur, In quodam loco, nobis ignoto, quaedam de religio-
sorum electione dicebat, quae sequens commentarium P.* Gz. Da-
vila meruit in Doc. 31 n. 34 :
quis videtur ad religionis staluni capessenduni ineptus

adnioduni pro-
«Si
quae tam sui)erari non
pter naturae infirmitatem et alia impedimenta,
facilc
posse videantur, ad eum statuni non esset ullo

modo incitandus. i:xi)crimur
refrigesccre. et naturae illa imptulimenta
enim conceptum illum fervoreni postea
liominibus facessere, ac proinde. successu
ac difflcultates multuni negotii lis
1
P. Claudius Mathieu, natus in vico Cugney-aux-AuIx in l.otharingia, in-
probationc reversus
grcssus cst in Societatcm Roniae die 18 iunii 155S. l'inita
ubi professioncm soUenmeni fecit l,ni»dun¡ die 2'J auiíusli l.idN.
est in C.alliani
( ubcriuitiDui ordinis a superioribus nunieribus l'rovincialis Aquitaniae loTl-T-J (
il l-'raiKiae ( I .'iT 1-1 ÓSi functns est, Aliquandiu confessarius Henrici III fuil.
)
in ausa publica iiotissinia :-st : ipse fuit praecipuus internuntius

I'.ius (iiRM-a «
Inter .luces l'oederis Catholici (Ligue) et Pontifices (ircgorium X 111 ac Six
Acquaviva (1582) mansit In Italia, l.aurcti. ubi

tuni V. Post electionem R. P.
dirigendis openun
laboribus aposlolicis, ,«)tissimum Exercitiis spiritualibus
iledit. Ibideni obiit die 2 decendjris ITxST. \
- Archii'. Rom. S. I. Tal. 1, 20\r.

3 Cr. Introduct. generalem cap. 2 pag. 18.
DOC. 20 A-B-C-D 347
temi)or¡s aut religioiüs desertores suiit, aul in ea cum suo el aliorum tletrimciilo
perseverant. Quanquaiti eniin facile Domini súbito honestare ¡laupc-
sit in oculis
rem, haec tamen quae diximus, frequentius eontingere videmus nisi vocatio ;
Dei ea esset, ut s])erare possimus onines difíicultates ul)eriori quodani gratiae

superandas ».
N. 713 agebat de ministro eoruin qui se cxercebant.

N. 717 de eo qui exercetur a Directore invisendo.
N. 721 de divisione Exercitiorum.
N. 745 de vario genere eorum qui exercentur.
N. 756-757 de iis quae post Exercitia fieri debenl.
In nulluni autem ex nionumentis quae servamus liaec quadrare
videntur.
20 b
TRACTATUS DE EXERCITIIS
De hoc amisso tractatu nihil aliud scimus praeter tituluni in

annotatione Directorio variorum praecedcnti conservatuni.
Vide Introd. generalis cap. 2 pag. 19 ubi editur ex Bibl. Naz.
Roma, Fond. Ges. 1594.
Ibi dicitur « L. Tratado sobre los Exercicios ».
:
20 c
DE MODO DANDI EXERCITIA
Etiam de hoc amisso Directorio nihil scimus praeter titulum in

eodem Documento ac praecedenti Doc. 20 b servatum.
Ita in Directorio illo scribitur.
I
M. De modo dandi Exercitia spiritualia ».
DE USU LIBRI EXERCITIORUM
Idem atque in duobus praecedentibus amissis Instructionibus,

hic dicendum est. In eodem Documento titulus hic servatur :
N. De USU libri Exercitiorum ».

II
PAR S Q UARTA
DIRECTORIA CONFECTA TEMPORE

R . P . ACQUA V IVA
21
RKSPOXSIOXKS P'^ LAI URXTII XICOLAI
(auno c'irc. 1587)
Praefatio.
I. Textus Bibl. Royale Bruxelles n. 5.026 ff. 112-llGf (p. 204-

:
214). Apographuin ignoti scribac saeculi XVI, litteris germaniois

scribenlis. In códice qui hoc üircctorium P.'® N'icolai Uontinot pa- ,
ginar numeris l-21á notabautur, postea vero deletis numeris qui in pa-
ginis rec-tis scripli erant, folia numeris 1-11(1 signata suul. Quarc
in versa folioruni parte adluie nunu>ri anliqui paginaruui conservan-
tur, quos tamen nos in textu non indicanuis. lín vero queniadinoduni
foliis paginae respondeant F. 112/» est p. 204, 113r p. 205 n. deleto,
:
113y p. 20G, 114r p. 207 n. deleto, 114í' p. 208, 115r p. 209 n. deleto,
115/' p. 210, lltir p. 211 n. deleto, llGf p. 212, 112r p. 204 n. delelo.
' 1'. I.auroiitius Nioolai, ab aequalibus Norwegus - a iionnullis Klostei-

lasst' al) aliis Nellsi'ii, Nicolai appellatus, lontiatlii'onto tanieii viro in liao re
non parvae aiu-toritatis (A. I'khc.kh, apiui Khsliiiiui (Oslo) 1S!)(>) natus crat
in urbe Oslo (in Norvegia) anno loHS, c familia protestantismo iam infecta, l.o-
vanium venit theologiae discendae cau.sa, ibique primum religioncm catholi-

lam, et postea, die 2(5 ian. 15ti4. Societatem lesu est aniplexus. l'acta sollemni
professione die 18 octobris 1574, niissus est anno 1575 a V. Mercuriano sinnil
cuín V. l'ossevino in Sueciam. Ipse enim rex loannes III catholicani roligio-
nem amplecti volebat. Noster P. Xicolai thcologiam in facúltate tlieologiai
nationali docuit. Tándem ad irrituni ros venit, el P. Xicolai die 10 angustí
1578 Sueciam reliquit. l'ost aliquot annos Honiao
Viennae transactos, anno ct
1582 Olomucium pervenit, ut thcologiam traderct. Mine anno 1587 Pragan»

se convertit praefectus scholarum ac praefeclus spirilus. .V mense novcmbri
158;> in collegio (iraeccnsi docuit. ibique mansit usque ad annuni I(>(H) quo
liraunsbergam (Hraunsberg) ct in Daniam transiit. Voriis perfectis operibus

in regionibus sei)temtrionalibus lünopae. obiit Vilnae die 5 maii 1(V22. Mul-
típlices disciplinas docuit : mathesim, hunianitalem. relhoricam, philosophiani.

casus conscientiae, thcologiam. I'uit praeterea ("anccllarius l'niversitatis,
Decanus facultatis theologiae. Magister artium. Doctor theologiae, iMagister
artium ; gradu Doctoris theologiae insignitus esl ab l'niversitate Pragensi.
C.f. .VHSI Aiislr. 24, 26, .\mann. Dict. Thcolog. Cathol., 497-499; H.vnstekn
Knvosen De relaíionibiis inter Sanrlam Sedem el Xorvegiam, 87-94.
352 RESPONSIONES P. LAURENTII NICOLAI
112/' p. 20:), WAr |). 2()(i n. deleto, li;3y p. 207, 114r p. 208 n. de-
leto, 11 If \). 2(H», U.lr p. 210 n. deleto, 115y p. 211, 116r p. 212
n. deleto, lH'yv p. 2l'A. l\~r ultima p. 214 n. deleto.
II. Typis impresstm Iii lilêllo periódico Manres.\ (tune Bar-
;
cinone, mine Matriti) (i (1 !».':!()) ()7-73, ediliim a P. J. M. Buck.

III. AucTORKs ^NIanhhsa i) (1!)3()) (ió-Od.
:
IV. Dk ti;mi'()1!i: i:t occasionk compositionis Prohabilis no-

:
bis videtiir aiimis cireiter 1587, ut ex variis adimictis historiéis

concludi potes!. Imprimís non est obliviseendum alia hulus codicis
documenta Brunnae esse scripta anno cireiter 1580. Transeriptionis
Exercitiorum quae In primis foliis huius codicis invenitur expressis
verbis et locus et annus connnemoratur. Transcribitur post Exer-
citiorum textum aliud Documentum P.''^ Nicolai, in quo eius
munus magistri noviciorum notatiir, quo numere usque ad annum
1581 ille csl functus. Stalim post id Documentum, hoc Directorium
includitur.
Noster vero P. Nicolai, nuniquam, quod sciamus, modo stabili
Brunnae mansit, sed per plores anuos degit in collegio Pragensi, in
quod scholastici, finito noviciatu, ad philosophiam discendam se
conferebant. Unde non sine probabilitate colligi potest hunc codi-
cem esse miscellanea spiritualia incepta ab aliquo novicio in novi-
ciatu Brunnensi et postea in philosophatu Pragensi continuata.
Alia dúo sunt quae hanc suspicionem confirman!. Primum, Pa-
trem Nicolai, Olomucii et Graecii (Olmütz et Graz, ubi his annis
est versatus, íere solis studiis et lectionibus intentum fuisse, in
hoc autem collegio Pragensi muñere Praefecti rerum spiritualium
et confessarii iuvenum iesuitarum functum esse.
Alterum, P. Georgium Bader, Praepositum Provinciae Austriae
hoc eodem anno 1587 símiles de collegiis et seminariis quaestlones
quae nobis sunt servatae -, aliis quoque Patribus proposuisse. Suspi-
camur ergo has de Exercitiis quaestlones ab eodem P. Provinciali
esse propositas. Ñeque enim mirum si consilii vel melioris ordinis
causa similem de studiis atque de aliis rebus, ut de Exercitiis, me-
thodum adhibuerit. Ac de cetero nullum vestigium eiusmodi inter-
rogationuni factarum a Praeposito Generali ñeque in regesto episto-
larum R. P. Acquaviva horum annorum integre servato et atiente
a nobis perlustrato, ñeque alibi remanct.
Fieri quidem potest —
et forsitan ad verum propius accedat —
ut non a P. Provinciali hae quaestlones propositae sint, sed vel ab
alio Patre vel ab aliquo scholastico qui methodum Exercitiorum
quam P. Nicolai a P. Possevino didicerat, cognoscere vellet.
P. Nicolai postea usque ad annum 1594 quaestionibus tantum
litterariis et lectionibus tradendis fuit intentus. Verum quidem est
id munus Praefecti spiritus annis 1594-1599 ilerum obiisse, sed eo
tempore habebatur potius vir eruditus quam in Exercitiis versatus,
ac praeterea, si tune de Exercitiis seripsisset, potius in Directorium
Roma missum annotationes íecisset quam eiusmodi diversis interro-
gationibus respondisset.
» .\RSI, Opp. A'.V. 339.

DOC. 21 - NN. 1-3 353
V. Ratio editionis Ediinus apoj^raphuiii ([iiod aliquanto di-

:
screpat a textu edito, iii queni aMíjiii crroiTs iiuidciiml praescrtim ,
cum miiuis recle cxplicata siiil alicjua viTlja in conipendiuiii scripta.
Textus
Brevis responsio heverendi P. Laurentii NüRWEGII presby-

teri societatis lesu ad in terrogationes quasdam de ra-
tione tradendi exergitia spiritualia.
1^^ Interrogatio
[1] Qiiot horis indie, ct qiiibus tradere soleat \ 5

Resj)ond.(.'tur : quatuor horis. 1» crat matutina a
Ordinarie
gam_ Secunda a medio 10* usquc ad médium undecimae,
quo media illis esset hora pro collectione ante praudium, quod
instituebatur IP hora. Tertia hora erat a a 2* in 3^ Quarta a
medio 5»e usque ad médium 6"* lilis qui capaces videhantur (curavi lo
enim ne cuiquam molestus viderer) tempore Exercitiorum primae
septimanae addidi unam horam nocturnam ^ Aliis vero non so-
lum hanc laxavi verum etiam ubi Valetudo, aut nimius eorum
;
Ímpetus requirebat, aliquot diurnas horas illis sustuli, quo alacrius

proficerent Exercitia. 15
2* Interrogatio
[2] quae Exercitia in qnavis hebdómada

Quot et ?
Respondetur Neutrum hoc definiri potest,
: propter variam
conditionem eorum qui se exercent ^ Nam alii tardiores sunt,
alii celeriores in singulis
Exercitiis expediendis. Alii in repeten- 20
dis Exercitiis semel faetis, alacriores sunt alii mai>no tacdio re- ;
petunt. Alii rursus stimulo ulleriori indigent. Alii ex paucis fruc-

tum, quem Exercitia proposilum habent, concipiunt alii denique ;
capaciores sunt, alii minus cajjaces.
[3] Numquam
igitur Exercitia tempore, sed lempus Exerci- 25
tiis, vero uti [205r]litate exercilantis metiri consue-
Exercitia
veram. Tardioribus itaque tantum temjjoris defU. quantum eis ad
fructum consequendum satis esset: quem quidem in eo esse sem-
per existimavi, ut finem |)raesentis Exercitii in secundo praeambulo
' De numero horarum meditalionibus iinpendendo in Doc. 17 annot. 18.

^ De hora nocturna medilationis in Doc. 20 annot. 107.
» De accomniodatione Exercitiorum in Doc. annot. 61. l
23 — Directoría kxkrcitiorüm.
354 RESPONS IONES P. LAURENTII NICOLAI
30 indicaluni. consoquerotur. lUos, qui repotioiiis impaticntes vide-

baiUiii', iiulucchani ad i(,'[)cU'iula exorcitia, oslensa illiiis utilitate
el lUTcssilalt'. Aliis iiovi aliciuid communmisccha, máxime ad af-
feeluin faciens, iil nova iilis (iiiodaniiiiDdo niedilatio appareret.
Ubi vero me liae ratioiie paiimi piolicere videhain, diio Exercitia
35 simul repeteuda dedi, id(pie poLissiimiin iu Exereiliis de vila Cliristi.
[4] lilis qui inaiori .sLiimdo iiulii;el)a!U. aul (piil)iis slupidiora
Exercitia videbaulur ((pianivis |)raeeipiie illis hoc CDnliiiiêre so-
leat qiii semel Exercilia antea i'eeeriinL, vel cpii \ spiiitiiali vita t
ad earaalem defeceriiiU mine ariiehaiu ExeieiUa exposi-

), illis
40 tioue alicpia, adininisUalioiie ralioiuim, aul uarraLioue ad hoc

idónea nune inlerserebam loca apla ex Sacra ScripLura collecta,
;
eaque tanqnam nova Exercilia inedilauda Iradebam, uunc vero

nova cudebam Exercitia, qiiae eiusdeni íorniae essent cum aliis
Exercitiis ^
45 [5] Aliis qui teneriores videbantur, et haec, et
ex consuetis
aliquot subinde subtrahebam. Capacioribus denique sublimiora,
acutiora et perfectiora committebam, quae aliis occultabam.
[6] vero ad Exercitia, quae caique septimanae Exer-
Quantum
citiorum ex fine cuiusque septimanae iudicandiim
conveniunt,
50 ent. Quid interim ipse secutas fuerim, generatim dicam.
[7] In prima septimana, quae
poenitentiae esl. quaeritur dolor
de peccatis et novae vitae elficax quoddam prt)i)osilum. Quare
ea his adhibui Exercitia, quibus ea consequi posse sperabam,
habita semper ratione personarum. Verum huic seplimanae lincm
55 imponit confessio generalis, quam optime lieri plurimum refert
ad totam vitam componendam \
didici, mora illa quam plerique trahunt
[8] Experientia autem
[113] in praeparatione ad coníessionem generalem,
plurimum af-
fectum tota septimana conquisilum distrahi hinc consuevi ñon- ;
nullis iniungere. ul ])roprio marte ad unam horam ex

praeceden-
go
tibus Exerciliis, unam aliquam meditationem instituant ;
aliis
vero novain inedilationem in eumdem finem compositam trade-

bam'. Item ptiacta confessione proponebam illis ¡¡arabolam il-
Cum his ali(|ui) iudíId coiivcMirc possuiit quae de Hxerciliis rudioruni
(licunlur. (.r. Din'. 17 :iiinnl. 2.
De liiir I '.xcK itiiimiii (i. I )()< . 1 I aniiot. 2 el Doc. lü annot. 14. De line
primae hclulDiiiadac in Doc 2(1 aimol. 27, secundae hebdomadae in Doc.
.31 annol. 1:57, Intiae iii Doc. 1 S auiiol. 17, et quartae in Doc. 18 annol. IS.
»
De coiifessionis generalis utililale in Doc. 4 annot. 52.
' De praeparatione et tempere confessionis generalis in Doc. 3 annol. 12.
DOC. 21 - NN. 8-13 355
lam Christi de dacmonio expulso, quod vagahatur per loca Ina-

q liosa 65
[9] lu
2a septimana
quacritur praecipue lumen ad Christum
recte imilandum, iteuique cognilio el
aflectus definiti status se-
cimdiim iiiulaüonein vilae Clii isli ToL igitur hic utebar Exer-
quol ei sufiicere exislinia haiii. lloc autem
citiis,
mihi proponebam
hac septnnaiia, ut quousque capares
essent, singulis perfectam 70
virtutem cum ratione, regiainque viain
ostenderem et ad ipsius
amorem luvarem delude ad perícclani lesignationem
;
eos induce-
rem quantum vero ad particulareni
;
sLatum eligendum, Deo ¡líos
committerem.
[lüj Rationem tamen esse vidi, qua is, qui dat Exercitia, pos- 75
set per instructionem de variis institutis, et obliquam
quandam
insmuationem, gratiae Del cooperan,
ut religionem expetant.
Verum hanc nemo docere potest, et saepe
periculosum est tentare,
quod saepe hac ratione magis
alienentur, aut si eligant magis
humano id agant, quam ex gratia
vocationis 80
[llj Si tamen hoc donum
a Domino accepissem, haec mihi
^^"^^^^ hoc' prop;situm ma-
neíeTT.
neret ne alio truderem, nisi quo
Deus traheret. Delude ex toto
vocationis indicia. His ha-
wínr^^r ''"^ planius mihi mnote- 85
sc et vír/
' quidem apertius circa finem voca-
on s nam -
'r^'-^'°'
-emcipiuntaffici fini certi status, deinde
mediis hT
med ; His consecutis caute ulterius
pergerem.
fectuum ef«f7f'''''^'!"^''^^"'"^"'"' ^"^^^^^ vitiosorum af-

im tationem m
mTtaüo;em " ^"''^^
in omni
^'"'"^""^ ôminem eiusque 90
virtute Hic igitur, prout R P ignatius
ordmabat, propono ea auae ad rhr¡«t¡riiQ i lanat us
95
um ueo .
Huc deducitur homo per considerationem
^^'^^'^^^^^
25. de, libértate in en r.U.^ZnTin annot. 18.
e fine tert.ae hclKlo.nadae .„ l>oc.
^ 18u„not. 17.
- »e medUationibus 1- xercitioruni a libro alieni. i,, n .,r
I>e nne quartae bebdo.adae
in Doc. 1
Christi gloriosi ipsiusquo Dei perfectionem el maí>na in nos bene-

ficia.Hac igitur septiinaaa ea I'.xercilia adhilx'ham qiiae et afTec-
100 tum Deo coniungerent, et eunuleni in operalionibiis lam menta-
libusquam externis expeditum redderent. Sed de hac quaestione
satis.
3* Interrogatio
[14] Quae Exercitia illis qui statuni viíae eligere cupiunt, quos
105 cuperet esse nostros. — R.
His perfecte Iradere nitor Exercitia pri-
mae septimanae. Ex 2^ septimana ea item diligenter trado quae ad
electionem spectant. Aliquot vero, caque pauca, insero de vita
Christi. Si vero sine discursu elegerint, non do Exercitium de modo
eligendi ", nisi suspectam habeam eius electionem; sed tantum
lio posterioieui nioduni do, veiut probationem electionis factae.
Posl ek'cUonem, ex 3^ septimana tantum compendium passionis
do et quaedam de virtutibus nobis peculiaribus, máxime vero de
obedientia. Ex 4* vero non do nisi 2'" et 3"' modum orandi.
[15] Nani ta illis danda videntur Exercitia, ut si deficiant
i
115 in spirilu, secundo reustaurari possint. Si autem resoluti venerint

vel recepti ad Societatem, vix praeter Exercitia primae septima-
nae illis dedi, et de passione Domini
4* Interrogatio
[16] Quae illis qui statum vitae eleyciunt, el vitam in melius

120 mutare desiderant. —
R. Hos vel indica ham esse aptos ad illum
statum, aut inagis ad alium. Si bene eiegisse eos iudicabam, illa
Exercitia non attingebam, quae de eleelione status agunt, sed
tantum ad eorum statum aptabam jier i)arteni, vel per integra.
Exercitia, iuxla consilium R. P. Ignalii in Exereitiis.
125 [17] Si iudicabam aptos illos ad alia, aut certe religionem ele-
gisse,quae illis non conveniret, vel cui parum idóneos esse iudi-
cabam, perfectius [114r] 2"'' septimanae Exercitia illis tra-
debam, cosque ad indiíTerentiam revocare conabar, sollicitudine
113 4* corr. ex 3"
Siyiiilicat liic |)rirmini nioduni lertii tfiiipoiis (lui. 17S-183). N'erbis
iêliut'ii- siiii' (liscmsii » sigiiilicol, ul palel, elcctioiuMii ad nornios primi vel
seciindi Iciiiporis.
Sciundus iiioilus Icrlü tcniporis (un. I.SI-ISX). De oicctione faclenda
I" rt vidc'tur cr^íi), liis flcfl ¡oiu'iii non dahat. Df ((lui re ¡ii Doc. II aii-
not. 21.
DOC. 21 - NN. 13-20 357
simiil illis ingesta do statii consulto cligendo, aut cxperiendo sal-

lein utriim priiis ologerint beno. '30
3^ Intkrhogatio
[18j Quae illis qui in nostra vd in alia religione conslituti cu-

piunt proficere in spirilii^'. —
R. His dedi primani septimanam
quoiisque opus oral. Exorcitia omnia 2»,. so])timanao aptavi
oloclioni eorum statii, nonnuUis Exercitiis parum 135
i)oifootionis in
immutatis. Roliqua aliarum soptimanariim integro dedi pro ra-
lione personae. Hic tamen jirofuerit animadvertero praecipiios
oorum defectus, et contra eos dirigere meditationes.
Interrogatio
[19] An doctis ñeque ac indoctis omnia Exerciíia expliceí, an HO

aliqua tantum, et quae potissimum in quavis hebdómada — R-
Doctos Ínter capacioros recenseo, ideoqiie eis ])erfocte Exorcitia do,
aliud non obstet. Indoctis do proul video capaces. Si ineptos
si
video, qui statum eligant, illa quae statum concornunt, praetereo,

alia tempero. Interim quos vidi notabile quid non consecu- 145
turos, non facile ad Exercitia admisi, sed extra Exorcitia eos per
confessionem generalcm adiuvare conabari».
7* Interrogatio
[20] An cuiusque septimanae Exercitio quemvis

finito quovis
exercitantem examinet et in quibus potissimum'} '^^ R. Omnes 150 —
interrogo quomodo succosserint, an ex animi sontontia. Gravio-
ribus viris indico, in quo totius Exercitiivis consistat. ut ipsi sciant,
an verumeius fructum consecuti sint". Hortor etiam, ut libere sem-
per conferant de fructu quem sontiunt, ut rationeni qua methodum
'.xorcitiorum moderan oporteat rectius intelligam
I vel etiam ; 155
^1 quid Deus sugges.serit ad fructum perceptum conservandum in
médium adferam. Cum his vix ultorius ago, ne molestus vidcar.
" De Exercitiis religiosorum fíeneniliiii cf. Doc. l.S ;uinot. 38. De E.xer-
I itiis iesuitariitn in Doc. 17 nnnot. 5.
" De vario cxercitantium genere vide Doc. 17 annot. I.

De Exercitiis rudiuni vide Doc. 17 annot. 2.
-» De quibus rationem quaereret Director in Doc. 20 annot.
63.
Indicanriuni esse Exercitiorum lincni, signilicant testes allati in Doc.
II annot. 2.
358 HESPONSIONES P. I.AURENTII NICOLAI
[21] Alios vero libere interrogo, sic tamen ut intelliganL quor-

sum id agam, ne molestum illis sit. Hos etiam de aliis interrogo,
160 iioc est. non solnm de fine Exercitii ; sed [ll ly] eliam de
distnuiiouihus, de laedio, de examine et aliis quae in additioni-
l)us Verum haec exa-
praeseiihiintur, sed qu()iis([ue opus videro.
mino, aut parnm animadverlo ¡¡roíicere. Omnes autem
ul)i niliil
admoneo ul ex singulis P^xercitiis aliquod ])ium propositiim sibi

lii5 eliciant ¡¡ro vilae emendatione, consideratis a i)iieris vilae defec-
libiis et propensionibus.
8* Interrogatio
[22] An facial illos scriberc surcessmn Exririlinrum,

et an sin-
guloriim". —
R. Hortor ut sánela proposita, lumen, pium af-
170 fectum cum suis ralionibus sive incitamenlis nolent adeoqne ;
paucis vim totius fruelus sil)i exprimant, ut olim inde restaurari

spiritus possit.
9^ Interrogatio
[23] Qiios et qiiol libros spiritualcs tradat cxcirilantibus in qnavis
175 hebdómada"?-^ —
H. In priuia seplimana do ni)ros elamanles
poenitentiam, ut exempla Marci Maruli (quanquam hic omnii)us
septimanis inserviat), item Carthusiani de novissimis, Innoeenlii
" De ofíkio (lii < ( I DI is líciicraliin in Doc. 22-23 aiiiiot. .'{S.
" De scripto ci hisíhikiiuI is lemporo l-;xer( il ioriiiii luiuiiiibus, mutionibus,

c'onsoliil iiiniliiis rl i)i (i|)(i^¡l¡s d'. Doc. üiiiKit. (i c( S ubi agitur de punctis
)iu'il¡l;it¡(inis M iiplis r( l¡iii|iicii(lis ci (|u¡ fxcrcctiii-. Miitó Doc. 22-23 n. 21:
l)oi-.2(iii. i:i :í7 !1. S ; |)i)c. .VA. lí I , I.S mi. .TJ. .VI. i iim dcsidcratis a Ota-
nuANiiM Doc. ft a Dnr. .iT iil (lircctor \iclcal
.'i,') II. li ii. .">, ra (|iia(' scribinitiir.
De .scribcndis lempoic clecUonis ratioiiilnis in ulranique iiaiiem, lotiiiuiihir
l'oi.ANCd Doc. 2(1 n. S.i ; .Minó Doc. 22-2.'^ n. «8 ; Cohdicshs Doc. :i2 ii. 137;
Doc. :!.'.. .3 1. 13 11. 32.
I
)( lihris Icucndis in lOxercitiis in Doc. I .S ainiot. í)!).
\-¡l d- Ijhio siib \ariis tiUiIis sacpius cdilo Alarci .Maruli ( 1150-1 .'124)
De viilidnf ninnidi ¡irr fxcinjilii siuu ínniiu. libri sci . CI'. I 1 r ii i i;h. XDincndator
II i:{(il. rriiiiis dccciiiis Socictalis hic lilicr sacpius liiil adhil)itus. S. b'ian-
ci.scus \a\icr iii suis i I i ncrilms lioc uniini ícr<' lilii uin. piactcr Hrcviariiini.
secnin I ili il . i'olaiico suininani ciiis IVcit. I*. .\(piavi\ a inlcr libros l'alri-
bus Iciiiac priibal ionis coninicndalos i'uin adniiincra I .
(3'. Li.i i iíia. l.crlunis
espirituales pp. 19, 37 ct Doc. Ind. III p. 202.

" DioNYsii RicK.ii i, (Cartiiusiaiii) De (¡iiolor, luimiitis novissimis. (.'.(. do
hoc libro a Pcssevino el cliani ab aliis Directoriis coninicndato Doc. 18 ainiot.
()!), S. .\uToriE, Dicl. lie llwnl. eulliol. 1 11-1
DOC. 21 - NN. 21-24 359
terlii de contemptii mundi Carthiisiani de contemptu mundi

Directorium et símiles, sed uonuisi paucos simul. In 2* septimana 180
qiiosdam ex his do iil de coiik iiiplu imiiidi e t Direi loriiim propter
remedia peccatoriim. His \ ero tum addo uo\ iim lestamentum,
Thomae de Imitatione vt Bonaventuram de Vita Christi
Clirisli,
vel similem aliquem. Pro do Taulerum de passione " vel simi-
S'*
lem. Si opus sit, do aliquando ômum aliquem Aloysii de Vitis 185

sanctoriim
Qui aiitem dat, diligenter legat libriim Exercitiorum
[21]
et máxime
illa qiiae habentur de discretione spiritiium. Utilis
quoque est libclliis euiusdam. ut puto, Gerardi Schutphaniensis,

de reformatione vitae et spiritualibus ascensionibus Item opu- 190
scula Bonaventurae et illi qui de virtutibus tractant, que cuius-
que virtutis vim perspectam habeat.
" Innocentius in. l)r ronldnplii mundi, celebratissimum opus, medio

aevo late divulgatuni. quod scripsit cardinalis. tiini a Caclestino III (1191-
1198) amotus a coiisilüs |)oiil ilicis Anaiíiiiac \ frsaliat iir.
DioNYsii RicKJEL ( C; rthusi'aiii). I)f (irvUi na saliiíis uc mundi con-

temptu. Opera omnia .".ü. I.'í.'í- ISíi.
Siiie dut)i() :i!4Íliii- de Directorio \' M l'olaiico cui tiluliis Breve Direc-
torium ad Coiijcssarii nv ( onfileníis niunns rilr (ibi'tiiuluw. ed. primum Romae
anuo 1551. Cf. MI. \1, L'(i.-,-2ih; et Su_MMi;iíV()f:r;i,. r. t-ol. 939-944.
S. l!o^'AÎ;^TUI!A scripsit Coiiuncnlanii iii r.vangclium lotmnis (S. Boiia-
\cnturae Opera. Ouaracclii ISO.H \'I, 2:í7-5:ri), Cnmmcnlarium in ¡{pant/rliuni
Lucae (\'II, l-()(il), Colltitiones in Hvani/rüum lacnnis 5:^:i-(;.3l). Sed sine
dubio Nícolai non liaec opera si^;nif¡lar( iiilciidit, sed celel)ratissimas Mrdi-
laliones vilac C.hnsti. noinhie cpiideniSli. I iona^"ell tiirae editas, a inouaeo
quodam etrusco seriplas. Cf. C. Fisciirn. Dici. de s]>inlu(iliié \.
^1 SuHies edidit Coloinae anno I5 1.S hoc opus: Idunnis Thaulcri de vi-
ta et passione Salmi/ons nnslri Jesu Chri.sli ¡uissima cxcraHn ri idioiiiale r/er-
manico reddita latine a Laurenlio Surio. Huic editioni iiudtac ali.ic p:uicoruili
aiinorum spatio smil secutae. PUiaiii Doe. 27 n. I(t hoc o|uis coinniendat.
.Vi.dYsii l,ii'o.\r\N(i J)i- Vilis Snnelonim. 0]nis editimi lioiiiae iani anno
1551. .Mia edilio huius auctoris in-opiiupiior retí ion il uis il¡i N icolai de-
gebül, facta esl N'eiietiis auno 157.Í a Surio eincndata, et aueta.
" Quemadmoduni libruni lOxeieil ioruni director cotínoscere debeat in
Doc. 1 annot. 15.
" GERAimo Zerbolt de Zutphen, De spiritualibus ascensionibus, Colo-

niae, 1539.
" Praecipua opuscula Sti. 1;oxavi:\- i rr.Ai: suntDe TripUci Via, sii'e In-
cendium amoris (S. lionaventin-ae Opera, Ouaracchi, l'.H)8, VIH. .¡-27). Soli-
loquium de qualiior nienlalibiis exerciíiis (VIII, 28-67), Liynum vilae (VIII,

(Í8-87), De perieclione vilae ad sórores (VIII, 107-127), V¿7í.s- mijsliea (\'1II,
10» Interrogatio
[25] Quae per experientiam repererit commnniora impedimenta,

distractiones sen tiirbntiones exercitantium et quae lús remedia adhi-
195 beat [115r]. — R. Magnum im])edimcntiim expcrtiis sum esse, cum
(lefmito animo veniunt ad Exercitia, ne aliud statuant, quod olim
statuerint, sine deliberatione, et ut phirinnim ex inordinato af-
fectu, aiü ut ccrtuni statiiin ovitent. Anlequaiii iqilur ad Exer-
adnüllo, examino illosan serio quid de slaUi roustituerint,
citia illos
200 otquavia. Deinde interrogo, an perspectum ipsis sit eam esse divi-
nam vocationem, et quibus argumentis.
[26] Si non usque adeo certum illis sit, interrogo, an eius animi
sint, ut si Deus alio vocet, gratiam eius sequi velint, quocunque
tándem vocaverit. Postea ostendo huius propositi necessitatem ;
205 deinde animo illos ad hoc idem, ostendendo quam tritum quanque
facile sit Deum sequi ad quod vocat. Si hoc non obtinuero, ad
Exercitia vix admitto, nisi forte ad primam septimanam spe me-
lioris animi.
[27] Alterum impedimentum est, si certum tempus sibi defi-
210 nierint máxime si ante tres septimanas discedere statuerint. Tan-
tum enim tempus constituendum illis existimo, qui perfectius
exercebuntur. Hos igitur antequam admittantur, admoneo, ut ita
de negotiis suis constituant ne temporis angustia fructum suum
impediant.
215 [28] impedimentum est, cum omnem fructum ponunt in
3'"
hoc, ut multa intelligant, ve] ul alios iuvent. Quamobrem

indico illis fructum in eo ronsislere, ut alíectus conformetur co-
gnitioni, et hoc agi in l^xercitiis, ut ipsi primi fianl, de aliis vero
iuvandis satis esse in generali cogitare.
220 [29] -1'" impedimentum est, cum ipsi j)utant se esse sapien-
tes, et ideo siliimet servant iudicium de ómnibus. Hos si prae-
videani lales esse, vix admitto, quod fere insanabiles sint. Vel
lis inlcn ngando de
in Exeicil fructu, vel alia occasione tacite
confundo, cum propria adfero. Alias quoque liberius illorum igno-
agere, idque
225 rantiam et superbiam ostendo, sed dextre hoc nitor
potissimum taxando eos per iocum quasi.
159-229), lireviloquium (Quaracchi, 1891, V, 199-291), Ilinenirium mcnlis in

Deum (V, 293-31fi).
I.oquitur hic de pervcrsis animi dispositionibus in eis qui se exeiccnt

et. (le modo eas auferendi. De (lisposilldiiilnis in genere in Doc. 12 annol. M.
DOC. 21 - NN. 25-31 361
[30] 5°' impedimentum [est], quod intra fines i)raeseatis me-
ditationis se non contineant. üstendo igiturillis Exercitia, metho-

dum habere, et ex singulorum friictu veliit laterum ordinibus
'^•^0
exstriii spirituale aediliciuni.
[31] 6» quosdani video [llóy] quod omnia nimis

turbari
hórrida in Exercitiis imaginentur. His igitur non do additiones, sed
pedetenlim indico praecipua, non taniqiiam iubens, sed oslen-
dens ea utilia fore, si observare velint. lilis qiioque non detraho
nihil de poenitentiis dico, nisi ubi disjjositos video. Cuni
'-^35
lumen
his quoque máxime alacris videri conor, sae])ius accedo, el in
summa tracto eos ut fractum ovum, doñee consolidentur.
[32] Magnis quoque viris non do additiones, aut vix. A nii-
nutis abstineo, et eos ubique liberaliter tractare conor cum qua-

dam observantia. Magnos et simul doctos non voló videri docere, 240
nisi ea quae manifestum est eos discere oportere. Alia oblique in-
dico, dicendo me tale quid cogitasse in Exercitiis, vel expertum
esse tale quid opportunum ut eo loco cogitetur.
Contra omnes autem distractiones ab initio hortor, ut sae-
[33]
pius assuescant cogitare omnia se in consj)ectu Dei agere, eumque 245
considerare qua cura in salutis nostrae negotio versemur.
11^ Interrogatio
[34] Quae Exercitia soleat tradere coniugatis, quae religiosis,

quae mediéis, quae iurisronsuiíis R. Omnibus his communia —
sunt Exercitia primae septimanae. Aliae quoque septimanai'. illi^ i-'50
communcs cum aliis (si alioqui expediat ut omnia denlur) excepta

2** septimana. Loco igitur electionis, quid religiosis faciam, prius
dixi Aliorum quoque vocationis finem attendo, quatenus divinae
gloriae inservit, illique Deo in officiis suis cooj)erantur. Hunc igitur
illispropono, et loco electionis conor ul se onmiaque sua in hunc 255
fmem, quo perfectiori modo poterint Tsic ordinent atque dispo- ,
nanl. Huc igitur spectat etiam illud P. Ignatii in Exercitiis, de

familiae bonorumque dispositione Vitia quoque propria talium
" Aii iiornuiiii septiinae aildilioiiis (ii. /ii). De luldilioiiibus iii Dof. '.i
annot. 2.
(".f. amiotalionem septimam (ii. 7).
De varietate eoruni qui se exerceiit in Doi-. 17 aiiiiol. 1. De Exen itiis

religiosoriim in Doc. 18 annot. 38.
Sui)ra ad (juartam interrogationem n. Ki.
" Id est, ul)i agit de emendatione seu refornuitioiie status vitae (n. 189).
362 RESPONSIONES P. LAUREXTIl NK OLAl
liominiim considero, ot illis opporLuno loco modori conor, appli-

2ti0 cando oo Exorcitia.
12'^ Intkrrogatu)
I.'}.") niiol horis in (lie uisHrl c.rrrrildntrs - H. Qui dabit

Excrt-ilia, prodiMuin cssr (i)i()iicl Icmporis. Qualcr in dic ordinarie
acccíUTc coiisucní sinquios. \ain sisimid pro divcrsis Uovis dotur,
265 íacilr lai'diimi illis adlViel c^l occasiomMii dahil dislraclionis.
Dcindc qiiandocuiiqiu' rcdto. rliainsi lanlimi ii'pcl itmus sil, co-
nor novi aiiípiid al]('iit" Nuiupiani [IKir] aiilciii dico. (pud se-
quenti liora hahiliirns sil. (piod nova niaiîs placcaiil, vi |)raeco-
gnita disirahaul Conor cliain ue obilcr cnin illis a<»cre videar.
270 QuanI unu unqiic ioitui- occupalus sini, apud illos taincn cum
quiete aLjo, el iliornni eonsolationi, (piantum possuni, indulgeo. Si
vero aliqiiando íesi inanduni sil, promitto me alias diutius cum
illis aclurum, ¡demque praesto.
13* iNTERROGAriO
275 [36] An solcat nliquos inittrrc ad crci cilantcs tcmpore rc.creatio-

ni.N, (¡ni ctim illis <()Iloqu(ti}tur di' rchus .si)irilu/ilil)iis ? " — R. Mitto
ali([uando, sed ipse plerun(pie eo. Si niitlani alicpiem, eum potis-
simuni millo cpii natura laeliis el alaeris sit, dexteritatemquc
haheal agendi, el spiriluali [sie !j piaeditiis sil.
280
14* Interrogatiü
[37] An ¡acial singulos scrihere Exercitía el an perinitlal nt

illa srrurn aujcral ex collcf/io - H. Nullis ])ermitt() scrihere, nec
licet. Si anlem ¡|)se indigeam el exereitans hene ])ingal, euro ut
])aiiea ali(piol niilii exserihal. ue «.'um onerein. I^x cousensu autem
285 superioris suhinde eoram (piaedam illis dedi ut secuiu auferrenl,
sicut isl illiul de spiriluali amore, vel simile, tola vita ulile.
" De \¡sitaiul¡s iis qui excrceiitur In I>(k-. 1 ;iiiiiol. 3().
'
I ( loii ni clcbi'ie seinpcr oliquid novuni afierre re|)otiiiU testes H(l-
" Cl. idiicin uiuleciuiain (n. 11).
De ¡sciil ihiis eos ([ui se exereehaiit in Doc. 1 aiiiiot. 10.

"•
.Mitins (le liac re alii lestes Doc. ;{ amiot. (i memorati, etsi potius (iiiani
de ipsa meditatioiie, de eius summa loquutitur.

DOC. 21 - NN. 31-Í2 363
[38] Initio vero imlicavi illis non licerc exscribere. Al tendí

quoque ab initio quantum chartae haberent et quantum consiimp-
sissent.Si suspicabar aliquid illos scribere, occasione data velut
per iocum narravi, qua arte deprehendere consueverim illos qui 2>J0
oceulte scril)unt, et dixi me circa finem in confessione ante eom-

munionem interrogare eos soleré, an aliquid scripserint sil)i, sicque
eos deprehenderem quod nulli tam crassi sint qui in malitioso men-
;
dacio audeant ad sacramenlum accederé. Alias ipsis existentibus

in sacro, ¡¡erlustravi cubicuhim, an aliquid occultaverint ali- 295 :
quando enini deprehendi sub stragulo.
15=* Interrogatio
[39^ Si demum
quaepiam habeat sciíii [116í;^ cí notalii diuna
alia
de modo tradendi Exercitia tam ex parte dantis quam (iccipirníis.
et ipsa quoque Exercitia quae apud fse habet rogo ut ostcndcrc c( rom- 300
municare nohis velit. —
R. Nihil fere aliud nunc succurrit, quod
in prioribus responsionibus non indicaverim, aut ex libro Eixerci-
tiorum intelligi non possit. Nisi admonendum iudicarem. ut is qui
dabit Exercitia, rationem illius methodi quam servare constituet,
nitatur intelligere, et initio máxime cum alio, quem in hac re 305
])rudentem ac sagacem animadvertet. conferat de modo quem
serval
[40] Deum autem seduloroget. ut et ipse ab eo dirigatur, et exer-
citanti sua gratia adesse dignetur Ubi etiam maior res tentanda
est, ut electio vel simile convenit ut excitet exercitan- 310
difficilis,
tem ad diligentem orationem et ut se sana mente praemuniat.

[41] Quia etiam illi qui ad Exercitia veniunt variis cogitationibus
ut plurimum distracti accedunt, bine utile foret mox initio ipsis
quasdam summas ex Sacra Scriptura ad colligendum et excitan-
dum animum a])tas daré. Verum nunquam multas siniul daré 315
oportet, sive hoc fine, sive alio dentur, quod tum omuia levi bra-
chio pertranseant.
[42] Pro initio igitur daré consuevi sunimam ex 1° Isaiae : Fi-
liosenutrivi et exaltavi etc. Item ex novo testamento illam : Hie-
rusalem, Hierusfüem quae occidis etc. ^'>. Vel illam, ubi describitur 320
" Knm praxini comnieiulat S. Ignatiiis iii Coiistitutionibiis I'. l\ cap.

8 11. 5 litt. E [11. 409|. De directoris institulioiu- iii Doc. 7 aniiot.
" Orandum esse pro exercitante rei)etitur in Doc. 18 aiiiiot. 64.
" Is. 1, 2.
" Mt. 23, 37. Le. 13, 34.
361 RESPONSIONKS P. LAURENTII NICOLAI
ChrisUis flens dixisso : i'i coí/nopí.s.sc.s- ct In trmpiis etc. Hisco ali-

qiiando oi)()rtuno iunMi possfl illa sciUculia ex ditiis Isaiae : Vae
genli pcccdtrici de.-'-. Sed qiioiiiaiii oniiies hac sii.nl exprobratoriae
vel coinininidoriac. Iiinc exiiortationem aliquam siibiicere oportet
325 iit illam : I )iTi'liiiqii(tt impius viarn siiam Vel illam : Venite ad me
oninrs ele.
[
I3| De modo (iikxjuo medilandi, haec notari possunt In
omni Kxercilio ceiius aliquis finis proposihis esl, qiiem consecla-
bitur isqui excrccdir. Ad liiinc aidem f'ineni liiscc aclihiis {)ervo-
330 nitur ni'mpr Icdionc t'oriiin quao nicdilationeni iiivaro ot ad
eam dis|)oneri' apla siinl.
[41J Dcindo qua accedons ad mediLationem, ma-

coi'ilationo,
teriam sibi proponil, et iuxta eani concopliis effingil.
[15] 3o meditatione, qua porpendil rom j)ropositam ot di-
335 scurril [116y] in ordine ad finom.
[16] 1° Contemplatione qua inhaerondo iis quao discursu adin-
venta sunt, mentem quodamniodo in illis paseit, et pro dignitate
ea aostimaro nitilur. l^nde hie aetus ad .t<usluin spiiilualem perti-
net, disponitque animum ad spiritualeni inoluni al(pie affeclum.
3.10 [17] 5o affeotu
quo [iro conlenipla ionis diver-
spirituali, I
sitato prorumpit
nunc in admira lionem suae inaiitiae sive
ingratitudinis, nunc divinao misericordiao, bonitatis, maieslatis
pulchritudinis oto.
[48] 60 oralione. qua onmia concluduni ur, sive colloquio.
345 Sed quia hic ordo plañe naluralis es(, quo tenditur in finem, dili-
genter admonendus esl (pii exercelur. ul suae industriae hic non
üdal. Sed quoniam haec siue l)ei auxilio ineffieaeia onmino sunt,
semper assueseal innili Dei auxilio. Apud se lamen constituat,
Deum non sine ])i()prio ecmalu adiuturum.
350 [lí)| Oui eliam dal líxereitia, moduni oslendal necosso est
üs (pii exereentur, (pui ralione onmihus dielis aelihus recto utan-
lur. el (piam ralionem observare oporleal iu diseursu. qui medi-
lalioni |)ropriiis i'sl. Pío hae re, hace aolanda sunl materia quao :
medilanda propouitui-, vel diclat (piid lieri oporleal, vel allerius

355 generis est, nempe speculativa.
^' l.c. 19, 42.
Is. 1, 4.
Is. 55, 7.
" Mt. 11, 28.

De mcditatioiiis inethodis iii Doc. 14 aniiot. 12.
Noniuilli ex his actibu.s nieinoraiitur in Doc. 12 aiiiiol. 5.

DOC. 21 - \N. 12-51 365
[50] Si generis prioris sil, lalis osL ordo meditandi primo ut :
considcM'el quid a nohis rcípiiral deinde ut quaeranius rationesLir ;
quibus id animo constupii possimus tune acstimaudae suriL ra- ;
tiones per contemplationem etc.

[51] Si posterioris íêneris sit primo singula in ea 3G0
materia,
consideranda sunl, siní>iilarumqiK' parlium
vis scrutanda est.
Deinde expcndeuduin i'sl (¡iiid indr consrcpu'ns sit ad vilam com-
ponendam ulile, et maxinu' ad se spt tans. Oiiod quidem commode c
admodum suhinde lit, si coasidcit iilur ta, tpiasi a Deo dicerentur.

3" (Consideranda sunl cpiae ad lah' cxcilart' animuni |)ossunt, iis 305
ex ipso Exercitio \ v\ aliundc pt'lilis. Foslicnio ad conleiniilalionem
et alia transfuuduin eiit. Sed liaee rndi, ul incpiiunl. Minerva
Laus Deo Virginique Matri.
DIRECTORIA P. lACOBI MIRÓ

(non post a. 1582)
Praefaiio.
I. Textus : A) Diredorium primiim,

aucíoritale congregatio-
nis generalis revisum.
1. Inst. 2ób, 17!)r-186¡;. Apographum ignoti scribae.
2. Archiv. Univ. Greg. F. C. n. 1037 fí. lr-16r. Autographum
Hieronymi Hi:nciü, qui in (hiria P. Generalis, secretarium Societa-
tisadiuvit. l-orlasse Iranscriptuni paulo ante 1590 occasione novi
Directorii confitiendi. Ue hoc Directorio P. '» Miró ' dicitur in cod.
1(1 esl : hace istiipliciiis, riiilius, iniidclius sniil dicta. Scriptores clussici
lioii " rudi '

(liccbaiil, sed •
pin.mii \( l crassa .MiiuMAa C.f. Cicuio, De Anii-
cilid 5, 19, HoHAin s 2 Sal 2, '.i. Cici-iio Ldcl. .'), lit scribit « Afâimis igilur
Minerva, ut aiimt ».
' lacobus Miró hace ciiiiii crat forma vera eius eojJiiomiiiis qiiae ¡am
in aiiti(|nissim¡s iiionunient ¡s iit in liaiii. ' W.'. .í/ . etsi coniniuniter Mirón ap-
pellarelur natus est Kuzafae (Nalentiae) a. l.M(.. Stuiluit arl¡l)us el theo-
logiae Viilentiae el Parisiis, ubi a. l.'ill, tarüs i;\eiriliis duee I'. Ddiiuni'ch.
ingressus est in Societateni lesu, et statiiii eocpil l^xeieilia aliis tradere. I loe
ipsoanuo 1511 in Lusitaniain niissns est et prlniiis ( loiiimbrieensis eoilefíii

redor nominatus est. .\. 15 bS (iandiain niissiis, leeit íIjí professionein sollenineni
flie 2') nuirtii 151!). Iloe aiuio 15H1 iteriun N'alenliae invenitur, ubi « friu tum
egregiuni in horreuni Uoniini reportavit » (PCli. 1, 111). .\. IñóO Honiam cuín
366 niRECTORIA P. lACOBI MIRÓ
1 « Est aliud Directoriiim, et forte antiquius, ex quo aliqua in hoc

:
omissa translfrre liuc o|)erae pretiiim (luco ». Inst. 25 h i. 186r et in

Ínfima pagina adiuiigilur IJ)ixi s\i\)ri\ ¡orle anliquius, quia alte-
: t
rum, quod hahes hic, esl, ut niihi vidi-lur, liiualius et eojjiosius, in

rebus praescTtim .s|)ec taiUiljus ad secimdain hebdoinadam Equi-
dein dixcrim hauc transfriplionem esse probabilius posteriorem, eo
quod in liac sermo non raro corrigitur et purior redditur, quaedam
adiungiiiitur, argumenta et complementa orationis accuratius in-
dicautur.
Ullimae lineae fol. 1 non cohaerent cum prima fol. 2, quod so-
ium ab alio scriba est scripluin alicjua verba omissa esse videntur. ;
Manus quae praeter ea quae iii fol. 1 includuntur, lotum Directo-

rium transcribit, sine sensu a medio n. 4 incipil. Inilio Iradit sum-
mam quandam primorum nuinerorum Direelorii, in quibus colli-
guntur ConslilulionLUii para}íra|)lii, ([uae de i:xerciliis agunt. Ce-
terum desuní in hoc códice, pracler Ircs ])rini(>s números, etiam
nn. 14, 2<t, 30, IVI, :V.i, 4U, 44, 44, 45, 4(1, 47, 32, (11, (32, (33, 64,
65, 70.
In numerorum ordine hic codex a códice 1 multum discrepat.
En quomodo numeri utriusque codicis Ínter se congruant.
Cod. 2 (G) Cod. 1 (I) Cod. 2 (G) Cod. 1 (I)
4 2 16 13
5 4 17 15
6 4 18 deest
7 5 19 22
8 6 20 16
9 7 21 17
10 8 22 11
11 5 23 18
12 9 24 19
13 10 25 20
14 11 26 21
15 12
Horja venit. A. I.').")! rciliix ex l'ilx', por Caiuliani, Wilciitiam et Salniaiilicam

Iransieiis, (ônirnliricaiii iicrvcint , ubi SiiiicrintciHlcns colletjil nomiiiatus est.
.Vnno suljsi'(|ucnli I 'ro\ iiicial is l.iisilaniac imincic fmifíitur (l.l.'i'i- tri.Ki). A

I.').')»; rcilüt \":ilcnt hnii, ubi itcniMi ¡lliiis et (.:in(licns¡s ((illcj^ü sinuil clirani
sumi)'>it. ¡millo ;ícsI;íIc aiiiii l.'>.'>r,, r:i cura luiii ilimissa, ollicio \ ¡ccprovinciali
Aratíouiac runclus esl. A. lalil iU-rum pcircxil ¡u 1 .iisilauiani. iu qua iiatione
a. I.'iii.'i piist niiii tciu l'r()\ ¡iicialis \ as de Meló, \ iceproviiicialis iiuinus acccpit.
íûiiain pclüla. 1 .'ir,.") ad I ;()n,íín"4at idiicin C.eneralem in qua Assisteiis Liisi-
taniac nouiiiialus esl. IMiaiii a S. 1 raiicisro de Borja designatus est ad pa-

randuui i :\cn ilHiruni I )iic( torium. .\. 1.")":! liiiito ofiicio .Xssisicnt ¡s niansit
Rornac in <:uiia. I'alii .Mercairiaiio in con liciend i s rc.yulis et in aiitiípiis tradi-
tioiiütus dclcndciidis nia^no adiuniento fnil. Mortiius est l{omac 12.') aufíusti
I.VIO. C.f. AHSI. Vil. 24. TM.

DOC. 22-23 367
Cod. 2 (Ci) Cod. 1 (I) Cod. 2 (G) Cod. 1 (I)
Cap. 2 Cap. .3
1 23 1 42
2 24 2 51
3 25 3 49
4 26 4 43
5 27 5 (n. 75)
() 28 6 48
7 31 7 54
8 34 8 50, 55
9 35 9 57
10 35, 3{) 10 59
11 35 11 58
12 35 12 53
13 37 13 60
14 38 14 56
15 39 15 66
16 41 16 67
17 68
18 69
B) Allerum Direcloriiim.
3. Bibl. \(t:. Riima. I'niid. Ccs. n. 1094 n. 4. Transcriptio
sacc". X\'I. 'riliiliis in iiixolui-ni inscripl ns : llacv s(ri[)ta .•iiint pars
magna Dircclarii P. Minjiiis. ('.(niliiu l cap. ")

ad cap. cS 93-130).
(nii.
1, .'), (>. I-'unil. (¡es. al Gcsíi tus. ¡-J. /.;, 14. Tria manuscripta
Ínter se omniiui siinilliiiia. Iii euiuscpH' cotlicis exteriore involucro
esl scripluni C. - l In nis. 12 ct l.> ¡¡raelerca adiciUir /'. .1//- :
ronis Directtirinni ¡Kisícriiis. N'idenlur csse exeniplaria in curia tran-

scripta, ut in provincias mil lercnt iir. l^r()l)aljililc'r iiaec Iria exeni-
plaria, quae videntur cMnkni (cniiiorc lacla, ab arclietypo, nobis
ignoto, dependent. In nis. 11 cksunt un. .")i-t)l.
7. ArchiiK di Stata. ¡{aiuíi /ííx. ¡ti. Apographuni l'aclnni saec.
XIX. Hunc lituluin hahcl : Direríonum ad K.vcrcitia s¡>iriliudia
Patris nosíri hjnalii (radcnda. l'idrc Minme auclorc. liac-c ¡¡oslrenia
tria verba videntur alia nianu scripla. Elianiin codicis Inndc scri|)-
tum est, sicut in manuscriptis supra indicalis, C. 2, ITnSfi. \'idetnr
esse transcriptuni aut ab alicpio illorum, aul ab arclielypo nnde
illa tria procedunt.
II. Typis impressum Textus i)rinuis editus est in MHSI. Exerc.
:
p. 846-882. Textus secundus in iniis eisdeni paginis, sed ea tantuni

sunt edita in quibns a texln primo discrcpant.
III. AucTORES MHSI. E.verc. 7.')N-7(i.i Hernard, Essai hisio-
: ;
riqiie 2V2-2Í4, 249-250; Iparraíu iuhi;, Ilislnria 11 426-439.

IV. De nu.meris directoriohlm Omnia alterius Direclorii :
manuscripta eandem numerorum scrieni habcnl, aliani omnino a

serie numerorum primi Direclorii. Quaro praebenuis utriusque se-
riei consensum. Primae familiae seriem numerorum ex códice 1
sumimus, qui perfectior videtur. Convenientiam vero numerorum
codicis I et G supra exhibuimus.
368 DIRECTORIA P. lACOBI MIRÓ
Dir. 1 Dir. 2 Dir. 1 Dir. 2 Dir. 1 Dir. 2

Pracf. 22 34 0 74 48
1 49 35 0 75 0
2 1 36 27 76 0
3 3 37 0 77 50
4 4 38 0 78 51
5 2 39 28 79 56
6 5 40 31 80 57
7 16 41 32 81 54
8 0 42 33 82 55
9 17 43 0 83 0
10 0 44 34 84 53
11 6 45 35 85 59
12 7 46 36 86 0
13 0 47 37 87 61
14 8 48 38, 39 88 58
15 9 49 40 89 60
16 10 50 42 90 63
17 11 51-53 0 91 0
18 12 54 27 92 66
19 13 55 27 93-131 0
20 14 56-60 0 132 64
21 61 61 21 133 65
22 18, 19, 20 62 43 134 65
23 0 63 44 135-140 67
24 23 64 0 141 68
25 24 65 46 142 0
26 0 66 0 143 67
27 25 67 45 144 67
28 25 68 0 145 69
29 25 69 0 146 0
30 26 70 49 147 69
31 26 71 0 148 0
32 0 72 0 149 68
33 0 73 47 150 0
V. De natura directorii : Recolé introductionem generalem

in qua de liac re i)raesertim pp. 16-18 disserere debuimus. Nam
haec Direc- toria inter praecipua recensentur, quae ad Directorium
deflnitivum facienduni adiumento í'uerunt.
Addam hic tantum durius iudicium prolatum a Gz. Dávila
Doc. 31 n. 10 « Directorium C a P. Mirone ante nonnullos annos
:
edituni est, de qiio ego semper iudicavi quod non contineret ple-
nam inslitiilionem, quae Directorio satis futura sit in usum nostro-
rum, quaniquam a multis receptum, et usu paene quotidiano no-
strorum probatura sit ».
VI. Ratio EDiTiONis Itahaec dúo Directoría simul edere vo-
:
luimus, ut quoad fieri potest, uno aspectu utrumque quis legere

valeat, satis discernens, quae ad primum, quae vero ad alterum
pertineant.
uoc. 22-23 369
Ad hoc facilius el Simplicias coiisequendum, textum alterius

V)irectorii eligimus, qui completior et perfectior est, illumque in-
tegre ex apographo edimus, eain ex variis lectionibus praeferentes
quani oinniiim optimam iudicamus.
Directoriimi primum in textu, quantum possumus, inserimus.
Ut vero distincle appareat quid cuius sit, has normas sequimur :
1) Quae lantum in primo Directorio leguntur, litteris i n t e r

se ma g i s s e p a r a t i s transcribimus.
2) Quae tantum in Directorio altero inveniuntur, litleris ita-
¡icis edimus quae vero in Directorio « antiquiore » (textus 2) Inter
:
signa < > includimus.

3) Cum dúo Directoría de eadcm re diversas sententias ferunt,
utriusque Directorii textum in columnis parallelis ponimus. Ex modo
que numerus paragraphi scriptus est cum vel sine uncinis — —
apparet de quo Directorio agatur.
4) Ad imas paginas referimus tantum varias lectiones quae
solum loquendi modum mutant. Proferimus lectiones omnium codi-
cum 1 (I), 2 (G), 3 (BN), 4 (GE), 5 (GES), 6 (GESU), 7 (S).
:
5) Numerum alterius Directorii primo loco praebemus, postea

vero uncis quadris inclusos números primi Directorii ex códice I.
Texliis
DlRECTORlUM AD EXERCITIA SPIRITUALIA

Patris NOSTRI
Ignatii tradenda P. Iacobi Mirón
Sede apostólica
[22] Exercitia spiritualia Patris nosíri Ignatii a
approbata sunt \ et quicumque zelum salutis animarum habet, 5
omnem occasionem quaerere deberet, prudenter tamen, mo-
vendi homines ad ea peragenda nam ad excipiendam gratiam ;
Dei eflicacissime ánimos disponunt ^ et ubicumque horum usUvS

hactenus viguit, fructus magnas in Domino tum in nostris tum in
externis apparuit ; et diu, praesertim in principio Societatis nostrae,
hoc experti sumus et antiqui Paires eiusdem Societatis per haec
;
Exercitia beneficium vocationis acceperunt imo et ipsamet So- ;
cietas fundata fuit ^ Nam Pater noster Ignatius hanc methodum
4 Exercitia] Constat quod Exercitia G, I, O \

spiritualia wn. G il 5 sunt]
sint /, O, II 8 ubicumque add. enim I, G \\ 9 vi?uit] vigebat /, G
' Exercitia approbata fuerunt a Paulo III Brevi Pastoralis Officii cura
«lie 31 iulü 1548. C. H. Marín, Enchiridion Exerciliorum, 10-15 ; Iparraguirre
Hialoria 1 pp. 87-90.
- De causis cur Exercitia ad gratiam disponant in Doc. 20 aiinot. 4 et
<le causis fructus Exercitiorum in Doc. 20 annot. 8.
24 — DiRECTOHIA EXERCmORÜM.
370 DIRIXTORIA V. lACOBI MIRÓ
tradendi Exercitia j)rimus invenit, et per eum singulari Dei \wnv-

15 ficio illa velut arma
ad profectum animarum nostraruni
spiritualia
et aliorum nobis concessa sunt, et in constitiiiionibus commendata.
ita ut per ea nostri in disciplina Societatis primum inslituantur.
q 11 ib US nos ad divina dona capienda per-
fecto p a r a r i p o s s i m u s Aequuni est igiiiir iil omni stii-
20 dio ex ipsiiis instituti ¡alione in eis bene ulendis nos exerceamus, ad

idque praeslandum hoc Direclorium ea Iradendi iuxta menlem eiu-
sdem P. .V. Ignalii ex decrelo Congregationis generalis confechim esl^.
Cap. i
De quibusdam quibus iuvari possit tam is qui exercitia

25 traditurus, quam is qui ea accepturus est
1. [19] In his Exercitiis spiritualibus non agitur in particulari

de his qui de Societate nostra sunt, sed in genere de ómnibus, ul
per ea quivis homo dirigatur ut vincere se ipsum possit, et vitae
suae rationem instituere, u t ex u t s h u u s i h r 1 o- m 1 i i I i
30 c i s manifesté constata
2. Ad Exercitia spiritualia aliis tradenda, postquam quisque
operam omnes iuxta
in se ea fuerit expertus, assuescant, et dent
ordinem eorum reddere rationem, et in hoc armo-
superioris, ut et
rum spiritualium genere tractando (quod Dei gratia ad ipsius obse-
35 quium tantopere conferre cernitur), dexteritatem habere possint".
Possent aliqui arbitrio superioris ad Exerci-
3. [3]
tia tradenda assuescere, nonnullis ea tradendo, in quibus
aliis
minor iactura esse possit, si quid erretur, et conferre cum aliquo
16 in marg. P. 4. c. 8 § ,5 et E II 22 ¡n iimrg. Decr. 28 tit. 611 Cong. 1 II

'_'(;
His —
spiritualibus] lií)io Excrcitioniin /, S2 in Ttiarg. P. i. c. 8 § II 5 II 32-33 inxtn
ordinem] cum facúltate / n 38 minor] minus / in marg. P. 4 c. | 8 E
^ De fructibus loxcri'ilioir.in in Dcic. '>

r.iinol. 7.
^ C.onsl. 1*. I\' ca]). S ii. 5 litt. E l()í)|. I lif lociis coiiiiiieiiioratur iii
margine 1 )irt'ctorii.
Decrotuni i07 primae Congregationis (lencralis lialiitae anuo 1558 sii-
se lialx'l : Aii [ )irectoriuni Exercitiorum tradeiulorun- . . ccnfici oporteat, el
uni ve! |)liiril)us lioc oneris inii)on¡. l'laciiit C.ongrcgationi ut i)er í'raeiiosituni
(leii.TaliMii iiaec omnia et modas eliam eis utendi eurarentur ». Insl. S. /..
l--|or.'uliae IS'C;. I'. II p. l.S!.
De hoi- fine ICxi'reiliorum i()C|uuiitur |)raec¡i)ue líxercitia in numcris

I, 2:. s7. is;i, 23;;.
' In aiirgine lêlor reicilur ad C.onsl. !'. IV. ea]). S n. 5 |n. 4IKS]
iK)C. 22-23 - NN. 1-5 371
inagis excrcitalo, ]) r a e s c r m c u in s \) v r o r o suuin l i ii i ,
procedendi moduin, hene adnotando quod inagis ve! niinus con- 40

vonire deprohendorinl*.
1. |1] Kxercilia plenc nonnisi i)aucis, iisqiie huiiisniodi ul ex
corum protVclii non vulgaris ad Dei gloriam i'riiclus si)eretur,
vel qui do vilae siiat- slalii <U"lil)tTar(' vclini, Iradonda siint. Pri-
mae vero liehdoniadae Ivxereitia ad inullDs. (i aliqiia conscien- 45
tiae examina, el niodi oraiidi (|)iaeseiiini priimis Iriiun illoruni.
qui in lil)ro Exercitioriini proponiinliir) ad nuiito pintes eliani
extendi jjossenL Qiiivis enini bona praeditiis volúntale ad liaec
idoneus erit. De ixiriis nulcin nvxiis Iradcndi H.verrilid, (¡(jiiiir in
annotatione /cV. 7,9 el ullinui r.r viginli 50
(Expedit aliqiiando ad eos, qui Soeietalem nostrani ingiedi
volunt magis cognoscendos, ul Exereilia spiriüialia illis tradantiir" ;
et ojjorlet novitios in initio sui ingicssns niensem unum plus nd-

nus in spiritualibns P^xercitiis \ersari ae exaelis du()l)us annis,
per unius liebdoniadae spatiuni, antequani sua vola illi emitlanl, 55
aliqua spirituaiia l^xereitia lacere iuxta Constituliones. Eis qui
ad huiusmodi exercitaliones apli non esse viderenlur, qualis ex
coadiutoril)us teiTiporalil)Us aliquis esse |)ossel ", ])ro])oni debenl
ea, quae i|)sorum cajjlui conveuianL, el (piibus ad servdiuni Déi
ac Domini nostri illi inventar '2;. 60
5. [2] Cum horum Exercitiorum ra lio reddilur (ad quod expe-
diret rationes in promptu habere), non solum id agatur, ut aliis
satisfiat, sed etiam ut in illis desiderium excitetur, ut eisdem iuvari

velint etsi oportet media orationum el bonorum operum
i psi adhibeant, quibus hoc a Deo impetrenl. (;:>
43 in iiiarg. 1>. 7 c. 4 F ct I'. 4 c. 8E i

47 <iuac i; \
lilun Exeiiitioriim]
ExtTí-itiis (í II
4!» erit] cst I ¡I V,¿ in iiianj. I'. 4 f. 8 K '
üsilfin /, (i
* Iii margine comiiienioratiir C.onsl. !'. \ II cap. 1 lili. I' ()49| et 1'.
IV cap. 8 litt. tuO). Methodum iii lioc loco indicataiii inilio Societalis
servatain fuis.se, pr()l);itur apini Ii'.\iiu.íigi iuh! . llisloriii 1, p. 1.51-1.").").
' Nadal repetit eadcni Doc. 7 n. :<3.
"' lii margine adicitur : l'.xani. cap. I lui. Id el 41 (i.) et ;).S|.
" De l'xerciliis coaüiuloiuni in Doc. 7 aniiot. 2.").
'Mn margine indicatum Const. 1'. : III cap. I litt. H 279|.

Inmirgine indicatum : Const. \>. l\' cap. .S n. ñ (n. 1(I.S|. De liis numeris
C.oiistitulioTium ita coniunctis liaec (I/. D,\vii.a Doc. .51 n. 31 aniniadverl it :
«Non i^roho, omnia (luae in Const itut ionilnis dicuntur de lixcrcitüs si)iritua-
libus, in unum locum coacervare, sed ea snis loéis, servato rerum ordiue. dis-
ponenda s.rit «.
372 DIRECTORIA P. lACOIil MIRÓ
6. [5] Expedil ut qui tradituriis esl Exercitia lotum librum
Exercitiorum perlegat et prae manibus habeat, sed. praecipue

primas viginti adnotation.es et illa quae ])ertinent ad Exercitia
quae tune temporis aliis tradit'S et antea Exercitium illud quod
70 daturas est, aliquantulum meditetur, et magno charitatis affecíu
spiritualem profectiim eiiis qiii exercetur, desideret atqiie procuret.
Et rogare pro se et illo debet, ut ambos Dominus dirigere dignetur
et interdum superiori in memoriam redigat. ut pro eo a nostris
oratio fíat
75 7. [16] Quanto quis maiori desiderio
et animo proficiendi in
maiorem ex illis fructum
spiritu Exercitia aggressus fuerit, tanto
consequetur E contrario vero qui inviti ad illa facienda trahun-
tur, nisi postea mentem mutaverint, parnm aut
nihil communiter proficient.
80 Curandum igitur valde est ut qui exercendi sunt, bene di-
8.
sponatur eiusmodi desiderio proficiendi in spiritu et resignatione
in Dei voluntatem. Ne vero deterreantur aut retrahantur, non
est in principio res haec nimium exaggeranda, sed postea dum
gustu spirituali paulatim moventur, ad perfectiorem Exercitiorum,
i'.
85 iuxta suas additiones, observationem inducendi sunt
9. [17] Quantum ad locum attinet, si is est qui facturus est
Exercitia non sit e Societate, nec in illam ingredi decreverit, in do-
mo aliqua sen habitatione foris, ab omni negotiorum genere remota,
iuxta ultimam annotationem ex viginti, ut liberius agat
90 Exercitia, illi tradi poterunt, aut in aliquo cubiculo separato
domus vel collegii nostri, si commode fieri potest, et superiori
videbitur, e t h i c s e c u n d u s 1 o c u s, si i n v e n i r e-
t u r, a p t i o r e s s e t '^ Alicui vero mulieri prudenti, in ec-

clesia, cum tamen, etiam dari ])ossunt, ut postea
aedificatione
95 psa in locum secretiorem domus suae ad ea facienda se recipiat
66 traditurus est Exercitia, transp. GESU

I
68-74 illa — fiat] illias hel>- II
domadae, ut in promptu habeat multa, quae eum qui exercet. iuvari possint G 68- \\
70 Exercitia meditetur] aliquantulum meditetur Exercitium quam iUud proponat /

II 73 redigat in memoriam suporioris transp. I nostris) nobis S I 86-87 \
si ille
qui vult Exercitia faceré /
'* De libri Exercitiorum cogiiitione iicce.ssarin dircctori in Coc. I annot. I 5

15 Orare ante punctorum expositioiiem, iubetiir ctiam alias. \ide Doc. US
annot. 63.
" Cf. annotationem quintam líxercitiorum (n. 5).
" De disiiositione eorum qui exercendi sunt in Doc. 12 annot. 14.
De loco Kxercitiis facientibus aptiore ¡n Doc. í annot. 9.
" De locis ad Exercitia mulierum aptis in Doc. ó annot. 12.

ik;c. 22-23 - nn. ()-12 373
(Si homo iiic i)au|)tM' non ossol, satis rril si nos illi spiritualia
dederinuis, et pro vidu polt'iil (.'iiiijlori (ioimis pecunias darc,
ut pro illo, quae nocossaria sinl, emal enii)t(>r ;
vero summam pe-
cuniarum quam recepil, et expensas scribere debet, ut post pe-
rada Exercitia illi rationeni reddal, aiil superior videat, si haec
aliter Jieri aliquando expediat)
10. Si is qui facturus est Exercitia solet frequenter confiteri
et communicare, deberet id faceré antequam ea inci])iat, ut his
sacramentis munitus, promptiori et ardentiore animo illa aggre-
diatur
11. [6] Farienti Exercitia in- [G] Alicui facienti Exercitia
slnictor iiniis idóneas et eidem tantum instructor unus est as-
gralus, quantum fieri poterit, as- signandus, qui illa det, nam, fa-
signandus est qui quidem cilius quis in. re aliqua, prae-
multis simul tradere non debet, sertim sj)irituali, intelliget unum iio
sed cum unoquoque seorsum agat"\ directorem, quam i)lures ;
si vero aliqua de causa qui coepit daré Exercitia imi)editus

fuerit, et alius eius loco successerit, advertendum erit, ne qua con-
tradictio aut varietas inter eos, quae possit ¡larere confusionem
ei qui exercetur, deprehendatur.
12. Qui dat Exercitia non lí] Qui Iradit Exercitia non
debet secum ferré lihnun. nt ea debet secum ferré li])riim, ut ea
quae Iraditurus est, alíeri leqal, (juae traditurus est, alteri le-
sed potius quod dicturus sit, me- ga t ; sed antea quod dicturus
moriter ieneat et rerum ea- sit, memoriter teneat et 120
piía breviter narrel, ndiecta so- ¡jostea breviter narrando, rerum
114 varietas] diversitus /, (! \l 115 (k'inelieiKlatur arUe (|ime transii. I, O i|
118 alteri om. O i 121 ¡¡ostca add. si opus est Cí |

narrando om. G
De conimunioiic iii i;xer(it¡is in Doc. 17 aunot. 7.

" De qualitatilnis (iirecl.iris fíeiieratini in Doc. 20 aiinot. 51 el siiij-il-
latini (le beiievoleiit ¡a iii Doc. ! ,S aiiiiot. 77.
" Inilio Societatis i;xen itia .siiifiiiHs seorsini tradebantur. lani ij)s() S.
Ifítiatü teni|)ore paulatiiii iiiceperunt aliqui directores monialibiis in earnin
coenobiis simul colleclis IXen itia proponere. Aiqw adeo scbolasticis iesiiitis
non raro salteni ab anuo I.').'),S occasione Iridiii renovalioiiis in uniini con^rt'-
gatis, K.xercitioruni materia exponebalur. Postea bic usus ad cülleí;ium <yci-
manicum aliaque clericorum seminaria immo ad ipsos sacerdotes patiiit,
et
tándem iam saeculo XVII commimior factus est.
" De hac ([uaestione oeconomica vide Doc. 4 annot. 1.'} ubi tere cadeni
(licUi erant.
Valde similia dicuntur in Doc. 1 annot. Ki.
371 DIKF.CTORIA I". lACnHl MIRÓ
lum bieiñ declaraliunciilu, iiixta cai)iLa perciirral, adiecta solum

srciindnm nnnotalioncin c.r vi- lirevi declaratiuncula iuxla se-
(finti cundam annotationem librr
125 Exercitiorum " et eadem
tradat iuxta vigesimam .scri))ta
aiiuoLationem eiiisdem lihri.

Simplicihus lamen el iis ijni i,-, rcbiis spiritualiints pariim siinl
ivrsali, cxplicatius proponcnda snnl. Eadcm vero ómnibus, rationc
I3U pcrsonac iH'inaciiht vrl l(üin<i linf/nn, scriplo Intdcrc e.vpcdii, iuxla
ultimam adnotíttionent c.r Diginli -\ (¡nod (¡uidcni scriplum, nisi
decliudiionr pidemissa, Iradrir non debct.
¡n prinri¡)io htnjen Socielolis multi nullo srripto dato illa facie-
banl ; el nunr
idcm aliqnando jicii potn il, si instructor ali-
cti<un
135 (¡uibus ita conuenirc iudicaveril. Item si is (pii cxrrrclur legere nv-
sciat, ra, quac ri dixcril, mox summatini rcpclat, ui postea eorum
nu'lius rccordai i possil : idcni<iuc jacial i¡ui sinc svriptis Exercilia
acrrpil.
13. Formulae harum meditaüonnm vi adnotationum, quae iis
140 qui exercentur singillatim in scriptis dari solenl, sicut alibi seor-
sim in scliediilis deserihuntur, tradendaí,' sunt, quae ex contextu
Exercilioriim relictis documentis fideliter sunt excerptae, ut harum
formularum unicum exemplar, quo omnes uti debeant, ne earum
sit
varíelas confusionem paríat. Hinc etiam intelligi poterít, quid ex
145 Exercitiis scripto iis qui ea faciunt, arbitrio tamen instructoris,
tratienduni sit "'.
11. Lcí/err i on debet qui [8] Legere non debet qui

i'xcrcrtur, nisi scripta quae ei tra- exercetur, nisi scripta, quae ei
dunlur, nec libros pracler bre- traduntur, nec libros (ut le-
150 viarium, si sacerdos e.sl, aut li- gendi occasio tollatur) practer
hruni precum B. Virginis Ma- breviarium, aut librum precum
riae, in cubículo (ut legendi or- B. Virginis Mariae, in eubieulo
1-."J iii'rcurnitl (lictcl '/ r.'-J-

1
'.'.')
¡uliocta - i'adeiii oiii. (! II
sci ipta] vel
s<TÍi)ta G II 127 eiiisdciii om. (í \

lil)i-i aM. Exorc¡ti(iruin fl <iui accipit postea
transci ibat (! l 1_'!> propononda corr. i x expononda QKS. II
14'.' sunt del. etadd.
post. oxcerptae (VA'.
- .\nn(it;ili()iu'm sccimdam (n- Do piiactis l)revilt'r cxplaiiíiiulis in
1 )(>(•. 4 aimot. -.VA.
I4;k'c k'fjimlur in vin.sioiR' viílfíata annota ionis l vifícsiniac (n. 2(1), non
in i|)s() aiitofíraplii). Do scriptis i't'liiKinondis i)oc. li annot. (i.
- 11 linic lU'cfssilati satisfai'ci'ct l'olanco, pnnrla ali(|na ci ([ni exer-
cetur tradenda scripsit, cpiae cdunUir in Dor. 21) l)is. i':xslant etiani aliac
qu-M appellantur •
l'ornuilae , <iiuu> tamon alio consilio lactae esse videntur.
noc. 22-23 - xx. 12-i: 375
cusió iollatui ) habeat, sed in pri- haheat, sed in prima hi'l)domada

ma hebdómada librrm Gersonis librum Gersonis de Imitatione
de Imitatione Christi legere po- (lliristi vel librum confessioniim 155
ierit. In secunda vero aliquid ex ü. Augustini legere ¡lotest in ;
evangélico códice el de Imita- secunda vero librum evangelio-

iione Christi el Sancloninj vila. rum, et illos de quibus in an-
iit in annolalione posl primam notatione ultima primae medi-
medilalionem de rege tcmporali tationis de rege temporali fit 60
dicilur *\ mentio
Sea in evangélico códice nnllum debel legere mysleriiim. nisi
giiod e ídem ho'a vel die considerandum sil, ut habetur in primo
notabili posl (¡iiinqiie conlen-iplationes seciindac hebdomadae-\
15. [9| Tradenda sunt omnia Exercitia. s e c u n d u m u n i u s-
c u i u s q u e d i s p o s i t i o n e m eodem quo procedunt or- ,
dine, ei qui fruclum mcLiimiim ex his consequi oplat. ut dicitur in

ultima annotatione ex viginti
El ideo nenio sive ipsa Exer- Et saepe Pater noster Igna-
citia, sive ordineni praescriptam tiusadmonebat, tamquam de re ito
illa tradendi, iiixta smim sen- magni momenti, ut hunc ordi-
sum matare debet., nem servaremus.
alioqui qui exercetur parum proficiet, ut experientia satis docet.
Hoc enim ordine et mediis rationabilibus quidem experimiir, qiwd
divina sapientia ad egregia dona capienda sibi homines cooperari
voluit, in qna sola confidentia tota constitiienda est ^\
16.Advertendum est etiam q iod lÜ Advertendum est. quod
in dandis Exercitiis non ¿rit ul- si is qui exercetur non obediret
tra progrediendum, si is qui illi qui Iradit Exercitia. sed
exercetur suo Instructori iuxta vellet suo iuilicio procederé, in l8ü
praedictum ordinem non obe- dandis ei Exercitiis non erit
diret : ultra progrediendum.
Xam in hac via spirituali qui suo magistro se docendum cum
l."i5-156 vei — Aiigustini oni. (i l,iT-15S librum — ot om. G , Itíó-Hit! seouii-

<lum —
dispositionem om. etiam U 168 ultima] vigresima G \ es viginti 1 libri
Esercitiorum J,G 173 proficit •
(; 177 quod] ut (V | 180 procederé add. quod G
181 t) Exercitiis add. ei G
De libris legeiulis I-^xercitiorum tempore iii Doc. 18 annot. 9!'. Auiio-

tiitio in textu indícala habetur in libro líxercitiorum (n. lUO).
In libro líxercitioruni (n. 127).
^" In libro Exercitiorum (n. 20).
" Ignatianum ordinem arcurate sequi iubent etiam testes adtliuti Doc.
.4 annot. o7.
—
376 DIRECTOHIA P. lACOBI MIRÓ
hiimilitate nun exhibeí, ¡avile errare poteril ; superbis enim Deiis re-
185 .sí.s7í7, hiimilibus autem dal gratiam
17. [11] Invisi dt'bet semel aut saepius quotidie is qui facit
Exercitia, iuxta arbitrium eius qui illa tradit (cum quo solo,
quantum fieri potes t, hoc tempore illi agere licet '*)
et expediret ¡)otius slaüm a prandio vel a caena nam hoc tempus ;
190 ad meditandum aptum non est, et ille est minus occupatus et

interdum consolatione tune eget
18. [12] Quando invisitur qui exercetur, ratio punctorum exi-
genda est, et quaeratur abe o, quomodo in iis se ges-
serit, et quid magis senserit, eí de consolatione ac desolaiione, si
195 quam habuii^^ et qui tradit Exercitia iis, quae ab i II o
proponuntur etiam satisfacía t, et quando
o p u s e r i t eum in ómnibus magno charitatis affeetu ^' di-
rigal ac pcrspicue doceat quae ab eo quaeruntur, etiam
;
aique iis,
satisfacint. Advertat autem in modo procedendi, ne n m u i i m

200 ¡lie sibi vim faciat aut in attollenda mente aut in
compositione loci aut ajjplicatione potentiarum sic sibi vim faciat,
ut caput laedat ^^
186 Invisi debet] Invisitur 7, (¿ 187-188 cuni licet oj«. G 188 illil ille [1
— ;i
/ licet] debet 7
I
193 iis] his G 193-194 est senserit om. G
ll 195-196 iis ||
— ii
et om. a 196 quando] quomodo G 197 in affeetu om. G

II
199 advertat antcnil \\
— ||
et advertat 7, G nimiuni] nimirum S |
De rlisjxisitionilnis eius (lui exertetur iii Doc. 12 iiiiiiot. I I.
Qiioties invisi (lel)e;it (|ui exercetur in l)oe. 4 luiiiot.
De ¡ilioruni visit;iti()iiil)us in Ooc. 4 aniiot. Ki.
De teni])()re oppdrtuiiiore ad visilationes faeiendas in Ooc. 4 annot. .'M.

De agendis in \ isilal¡()MÍI)Us in Doc. 20 annot. t)3 el Doc. 1 annot. 4.
De aniore directoris cri>;i euin (|ui exercetur in Doc. IS arniot. 77.
De officio directoris. Oiniiia quae dicnnt Directoria ([uodam modo huc
pcrtinent : ad Directori enini \iani nionstrandani et o])eni ferendani suiit
si i ipta directoria. Niliiloniinus ex Icre i inninieral)ilil)Us (|uae ei commendant.

seliiíani tpiae praecipua el niaioris inoniciili csse \ideulur.
Director del)et auctoiitateni scu difínitaleni semper retiñere, Doc. .'ío.
m, 13 n. Iti ; cognoscere cuín ([ui exercetur et se ei accoininodare Doc. 2(i
n. Doc. 21 n. .'5
; Doc. 22-2;i u. .iX : Doc. 25 nn. (i, 24 : Doc. 2(i n. 4,s :
omnia eius perspecta tiaberc Doc. .i.!,.*!, l,3n. 11» ; eum dirigere Doc. 17 n. 107 ;
Doc. IS II. <S2 : Doc. 22-2;í n. I.S. cuni consolatum Doc. 33, 34, 43 n. 5ti tum
dcsolatum Do( . '^\. 13 n. .'iS ; examinare motus gratiae Doc. 28 n. í> :
observare processum generalem et motus animae Doc. 20 n. 35 ; excitare desi-

dcriuin l^xercitia peragendi cum oinni perfectione Doc. 33, 34, 43 n. 27, vi-
gilare ad detegendas fraudes Doc. 33, 34, 43 n. 176; removeré imi)edí-

nienta, affectiones et his similia Doc. 33, 34, 43 n. 174 ; monstrare viam
DOC. 22-23 - Nx. 16-19 377
19. [13] Si bene respondel q u i e t e, c u m pace e t a n i m i
el satisfacit, non oportet diu cum eo manere, q uu r, nec i e xe r c e t
multa alia circa conceptus meditationum explicare, i n t e r r o- 205

gare, aut doce re, iuxta secundam annotationem ex vi-
ginti nisi secundum rerum exigentiam, illum instniere opus
sit, aut eidem satisfacer e, sed sinat, ut citra médium
Creator ipse cum creatura et haec vicissim cum illo rem Iransi-
gat, ut ibidem dicitur in decima quinta adnotatione 1) r E x e r- 210 1 i i
c t i o r u m
i Si vero non jjlene invenit ille quod quaerit,
perruncíeiur diligeníiüs, quomodo tune de diversorum spirituum
ipsa Exercitia et eorum additio- motionil)us, iuxta regulas dis-
203 cnm — quiete om. diain (} i| 204 manere aníe cum Iransp. I, (i ¡i 2UG-207
ex viginti] libri Exercitionim /, G ii 207-211 nisi —
Exercitiorum om. (i ll 208 sed I
alioqni / 210 ibidem om. I

i ciuinta] sexta / 211 quaeritur /. I
|| (; ;; 213 mo-
tionibnsl agitationibus (; 213-215 iuxta hebdomadae om. (1 ||
—
mcditationis cum expoiuintur |)uiict i : pussim v. g. Doi-. 33, 34, 43

n. .)9, quoil e;i cura facieiuium est qua decet Doc. 2<i n. 31, 32, brevitcr l)oc.
4 annot. 33, cum praemeditatione et spiritu Doc. 31 ii. 52. siiie festinatione
Doc. 21 n. 3(1 ; docere modum orandi Doc. 21 ii. 3it : |)raeleiea euni {(ui se
exercet consolar!, eiusque animum erigere Doc. 20 n. 3.'), Doc. 22-23 n. 20,
Doc. 26 n. 11 ; Doc. IS n. 82; eum hortari ad patientiam Doc. 33. 34. 43
n. 60 ; roborare in conflictu Doc. 2(i n. 2S : gradatini singula ita pro-
ponere ut utiliter et iucuiide ¡lie l-'xeicitia accipiat Doc. 33, 34, 13 n. 27 :
cooperari cum motione divina non eani antevertendo, sed sequendo Doc. 33,
34, 43 n. 17. ; instituerc el docere Doc. 26 n. 79, Doc. 22-23 nn. IS 19 : Doc.
33, 34, 43 nn.46, .56; si occasio tnlerit nova i)raescribere Doc. 24 n. 16; re-
sponderé ad difficultates Doc. 2U n. 35, -Doc. 22-23 n. 18 ; nihil infliscreto
zelo suadere, sed sincere Deuni de sua creatura oisponere Doc. 33. 34, 43 nn. 4(S,
174 ;
exigere rationem, de quo in Doc. 3 annot. 7 ; considerare num aliqua re
indigeat qui exercetur, num satis dormial etc. Doc. 22-2,3 n. 1.3 ; curam liabere
ne ca])ut laedat vel in aliqua re modum excedat Doc. 26 nn. 19. 20 ; Doc. 33.
34, 43 n. 65; nonnulla monere Doc. 11 nn. 59, 6(i, Doc. 33, 31. 43 nn. 46,
61, ()() ; Ínter alia singillatim monere ut scribat Doc. 22-23 n. 21. Doc. 26
n. 13, ut labores sustinendos esse sciat Doc. 32 ii. 16 ; ut se |iraeparet ad ten;-
pus desolationis Doc. 33, 34, 43 n.57. C.f. etiani de visitationibus quas del)et
faceré in Doc. 4 annot. 31, 36; de animi lenitate qua affectus esse debet in
Doc. 18 annot. 77 ; de scriptis dandis ei qui exercetur in Doc. 21 annot. 23 ;
de labore peragendo in electione in Doc. 20 annot. 132, 137, 172, Doc. 4 annot.
18 ; de orationibus quas fundere debet pro suo discípulo in Doc. 18 annot. 64.
In libro Exercitiorum (n. 2). De punctis brevitcr declarandis in Doc.
4 ann )t. 33.
In libro l^xercitiorum (n. 15).
378 DIUECTORIA P. lACOBI MIHÓ
ncs egcril, iil ibidem in sexta an- cretionis spiriluum piimae heh-
215 notatione *S doniadae, et de additionibus
Exerciliorum diligenter percon-
lari in sexta annota-
deht'l, iil
lione Exerciliorum prae-

lihri
scrihiliir El videat an expe-
220 dial niulare ralionem victus vel
poenilenliae, iiixla tertium et
quartum n()lai)ile |)osl decimam
additionem liliri Exercitio-
rum
225 Caveal ne iimqiiam del occasionem ei, qiii exercetur,
20. [14]
suspicandi quod minus bonam opinionem de ipso haheat, etiamsi
non ita l)ene ille se gesserit quin potiiis semper ei animum addat :
ad diligenler procedendum in Via incoepta divini servitii

21. Si is qiii exercetur aliqua in \
15] Si expediré videbitur, ad-
2150 re notabiles ronsolationes hahiic- monendiis esl qiii exercetur ut
rit, admonendiis est, si ita ex- scrihal suos conceplus et mo-
pedire videbitur, ut cas sibi scri- l iones, el praecipue notabiles
bat ^\ consolationes el desolationes
22. [18] Instruendus est is qui inservil facienti P^xercitia, tum
235 ut servet cum ad illius servitium
eo silentium, exceptis iis (piae
pertinenl, el nisi qui tradit Exercilia, ul ei loqualur expresse
iniunxeril [19], lum ut ab ipso intelligal qua liora sacrum audi-
lurus sil, ul eo leni|)ore parare illi leclum et componere cubicu-
lum possil nisi haec i])seinel faceret, [20] tum etiam curet ut ex
;
210 sua liumililale, modestia el diligentia ille aediíicetur, et quotidie

parliculari oraliont- i)r() eo el pro illo, qui Iradit Exercilia, oret
•il.'i (le mil. (! i:

21()-L'17 pi'icunr-tiiri <i \\
'.'IS Kxol'fit ii>i-uni) cinsdom (! !!
219-
ii\ VA l';x( ri-¡(-iiii-uni niii. rtiaiti G i:
-'27 seiii|icr add. facial. / ánimos
|
/, (/ |
addat ,>¡n. I Tl^ iiic i)e|itaj ene])!:! S. CK II

22!l Si — videbitur om. G 233 et) ac
II
<; JMI iiiservit facienti I

servit ei (lui faeit /, C ,
2:!") iis] liis It \
quac) qui G l|
>:>*'> ei I.Kiuatur) illi locjuitiir 'S I!

237 int elli^'et d anic, ali Irans/i. I, (! \
sacrum
unte iit eo transp. l, G •. 2311 possil ariti' pariiie liatisi). I, C 11 241 oret ante pro
en transí). /, '/
" lii libro I':\CT' ¡1 ¡onim (n. (i). De iis (|Liae intcrroííare oporlel in Doc.
211 aniiot. li.'i.
" in libro l'.xorcit ioriini (n. In ([uarto notal)lll, id est in n. 00, de
alia re uhHiu:
De ol'licio (liroctoris erfâ euni (|iii exereeUir su|)ra lioe Doc. 22-23 aii-
iiol. :í.s.
" De labore (|iieni obire debel ipse (|ui Ivxercitia faeit in Doe. 1 S aiinot. <)S
DOC. 22-23 - Nx. 19-21 379
u l i n a in !• o 1) ii s d i v i n a v o Inulas a d i in p 1 o a-
( u r
Cai'ut II
Df. QUIUUSDAM QUAli AD EXKKCHIA FHIMAI-:

HEBDOMADA!-: POTISSIMUM I'EHTINEXT
23. In praeoedcnti cai)iLe qiiod ad recto faciendiim Kxercitia

iuvat, in i»enoro dictum ost. annotationos vero qiiae in lioc et 5
reliqiiis capitibus addiicuntur, locis Exercitioriim iuxta eoriim or-
dinem applicandae siint, ita ul quae primae medi-
in ])articulari
tationi de fundamento conveniunt, primo loco ponantur, po-
stea quae ad examina, delude quae ad quinqué Rxercitia, quae
sequuntur, ])ertineut, et sic consequenter quae ad alia. 10
21. '231 In libro E x e r c t o r u ni ante fundainentuni i i
pouilur ¡Ilud docuuientum quod incipil « Im¡)rimis, ul per iuiius- :
modi Kxercilia » etc. " ut ille qui fácil Exercilia, de eo, si opus
fuerit, admonitus, omnia quae üunl et quae dicunliir l)ouam in
partem, n b celando ex i s, ([ u a e
i I s p r u s i i ¡ i l 15
1) o n u s V e ma us s u g e s s e r l, inlerprelelur
I 1 i 1 1 i i ;
sed omnia cum eo (jui ei tradil

Exercilia, communicel, ue de-
cipiatur, iuxta decimam se|)-
timam annotationem libri Exer- 20
citioriim, et decimam tertiam
regulam de discernendis spir -
tibus primae hebdomadae

' Alia etiani ralione dicitur fuisse
lioc annotatum ; cpiia in, |)rin- 25
cipio nostrae Societatis non
eranl Paires lanlae authorita-
i(-.'--24:i iniplcatur <! l\ 0 fxaniiiiii — (niae om. ^S' 1, 12 illud — quodl illa aiui"-
tatii) (luae /. (i I! 13 eo] oa /, (i f,
l.i-H opus tuerit] oportuevit I, <i II l(i iiitci-
I)rctnr ante iiiliil trnnsp. I, (1
l)c miiiislri) i'orini (ni¡ i-xorriMilur in Doc. I r.niKil. I'i. De officüs luimi-
lilnis ()l)eimil¡s ;ih eo ([iii se cxcrcct iii líor. 2(1 niiiiíit. 27.
In libro i:xi"icitii)rimi n. 22, De priTsuppoNÍlo in Doc. ;il annol. <)2.
De rcfíiilis (lisri'ct ionis spiriluuin cf. inlr;i lioc Doc. 22-23 annol. .S.S.
' In lihro llxcrcll ioiiini (nn. 17 et :i2(;). De conscicn tia ilirccloii apc-
iien<la in Doc. 10 annol. II.
380 DIHECTORIA P. lAC.OUl MIRÓ
lis apud homines, uL in ómni-

bus facile iidem illis adhiberent.
30 el propterea admonebant. si
opus crat, eos qiii faciebant

Exercitia, ut si quid dispiicerel,
aperte dicerent, no huiusniodi
silenLii causa profeclus spirilua-
35 eorum impedirctur. lis
25. [24] Antequam principium vel fundamentorum Exercilio-

rum ei tradalur, quatuor annotationes ex p r i m i s viginti 1 i-
bri EXe r c i t. i o r u m, quae liominem ad Exercitia auspi-

canda bene disponunt, explicandae sunt, videlicel, i)rima. quinta.
40 decima séptima el vigésima, de loci sccessionc, in qiw ah <iliis nc-
gociis et solicitiidinibus ita expcditus esse dehet, iil solum Dco el sidiiti
siiae vacare possil. R e 1 i q u a e annotationes, cu m
0 }) u s f u e r i t, s u o l e m po r e decía r e n t u r.
26. Qiii fdcit E.vcn ilid toliim animum ad ra conveliere, nee vellr
15 sequi vel cof/ilare alias inedilaliones dehel, sed lanlum liis operam
daré, uc si nidlae essenl <üiae, nee ab eo inielleelae ¡diac fiiissenl.
27. [25J Quod
ad ordinem attinet, fundamentum s p r i- i
1 u a 1 i s in quo finis iiominis continetur, anle

a e d i f i c i i
omnia proponatur ¡undamenlumque ideo voealur, quia lolius moralis

."lO aedificii hasis esl eo igitur tamquam line proposito, impedimenta
;
perveniendi ad illud, quae sunt peccata, per dolorem et contrilio-

nem de eisdem tollenda sunt, ad quam perfecle lial)endam Exer-
citia primae hebdomadae diriguniur
28. [25J In consideratione auteni peccatorum al) examine par-
55 ticulari ineipiendnni esl; ul parlicularia et ])raecipua j)eccata ac
vitia n o s t r a, ex quibus alia oriiinlnr, et quae nos magis pre-
muní, primum consideremus el expii</nemus Sicut enim homines
uno vel altero morbo corjiorali potissimum Ial)orare solenl, ita
spiritualiter sunt aliqua parlicularia vitia velut inorbi in nol)is,
<>o qfuibus considerandis et medendis praecipiia cura adhibenda esl.
Et si hoc examen diligenter ¡iaL nuülniu inval. ul ab eiusmodi vi-
29 facile om. <í explicandae sunt] expliceutur /,

¡i \
piima arfd. ct /.
48-49 spiritualis-oinnia om. (1 ,^0 eo igíturj fniniamento i; eiiiiii /, G il

.52 eisdem
/, Cr I
ad (lU.iMil ct iid liaiic /, (/ li
r>i Inl Ineipiendo a 7, (i |
al)] per /, li.
GES. li
.'Í4-.Í.'. cxiniien p:i rl iciilaie /, G ti
•")> ac] et /, G II
óS potiKsiniuni antr
eorporali trans/i. /, G
" De filie primae hehclomadiie ii Doc. 2(i annot. 27.

•» De examine |);irt ieuiari in I>oc. I amiol. 49.
DOC. 22-23 - NN. 24-33 381
liis liberemur : nam de conimuni lege iuxta hominis ronatiim vcl

dispositionem gratia ei a Deo ronfertiir.
Praecipuus usus huius examinis de pnrtieidarihus vitiis
29. r25]
post perada Exereitia esse debet, ut quisque toto tempore vitae t;5
suae eo utatur. Inehoatur tamen his primis diiohiis diebus, tum ul

aliquis illius habeatur usas. íum ut in aliis examinibiis de his prae-
sertim uitiis enwndartdis recordemur, tum eliam guia hoe examine
circa Exereitia eorum additiones uti oportet. ut mox dicetur.
et
30. [26] Deinde eadem et sequeníi die reliqua examina dantur, 70

ut per illa in cognitionem peccatorum totius anteactae vitae ve-
niamus, et ad meditationes priniae hebdomadae melius faciendas
iuvemur. Examen auteni genérale per modum meditationis non datur
sicut reliqua examina, sed potissimum ut per illud percata totius
vitae, quocumque modo fiat, in memoriam revocemus "5
31. [26] Animadvertendum est, tamen, quod dum examina

con.sideranda traduntur, e t i a m mediíatio prima de funda-
mento durat. in qua qui se exercet, considerationem ad se reflectere
debet. quomodo hactenus ad finem et media se habuerit. et quomodo
in posterum se habere velit, e t i n his p o r d u o s d i e s 80
immorari possemus (in quibus certas ho-
ras ad meditando m praescrihi non ojior-
''^).
t-e t
32. In hoc autem biduo horae in quibus vacare debemus huic

meditationi et examini generali, non praescribuntur, sicut fit ia .S5
quinqué Exercitiis sequentibus, ut in fine quinti Exercitii cü-

citur sed ut facili initio inchoemus unusquisque pro viribus et
modo suo ad id tempus sibi assumat, vel instructor, si opus erit.
eum dirigat.
33. Examen quotidianum quinqué puncta
complectens, et par- ;to
ticulare fit a coena per quartam horae partem, et

prandio et a
specialiter de negligentiis circa haec Exereitia et eorum additiones
fieri debet, ut dicitur in ultima annotatione primae hebdomadae,
praecipuus
(j+ —
examinis] quod quidem examen /, C huius om. S 65-66 \
I'
nt —utatur) etiam toto tempore vitae suae quisque faceré deberet /, (; 70 Deinde il
(intedantur transp. I, O reliqua] alia /, O a 72 et] qua /. (?

|
hebdómadas 1
add. quae sequuntur primae G i 73 iuvemur ante ad transí). I, G SI possumu.-»

f¡ <»l-ñ3 in —
oportet om. S
^° De examine generi'li in Doc. i annot. 50.

De principio et fundamento in Doc. 4 nnnot. 48.
In libro Exercitiorum (n. 72).
382 niHECTJRIA P. lACOBI MIRÓ
ot in secunda qiiiiUae diei seciindae hebdomadae, et in quaiio no-

05 tabili tertiae hebdomadae
34. Notandum quod ad examina recte facienda multum iiival.
si remedia, quae quisque cognoverit suis adhibenda, statim vitiis
vincens seipsum fortiter et mas^no animo exequátur, f a vente gra-
tia divina, quae agenti quod in se est, numquam denegatur, et
lOü in his faciendis nostri spiritus infirmitatem saltem intelligamus.
ut sic optatam illius salutem ac fortitudinem a Domino humili-
ter petamus et eo adiuvante consequamur.
35. Utilitates quae ex confessione generali totius vitae conse-
quuntur verbo explicandae sunt, et si opus erit, scripto tra-
105 dendae iuxta personae iispositionem, quando de generali confes-
sione instituenda mentio fiet quae saltem antequam primum ;
Exercitium detur, facienda est

36. [27] In secundo die sub vesperum, si fieri polesl, projjo-
netur j)rimum et secundum et tertium Exercitium, ut primum
no media nocte sequentis diei qui exercetur tractare incipiat et se-
cundum mane ubi primum surrexeril, et tertium ante prandium,
et a prandio dabitur quartum, ut hora vesperarum, et quintum
ut hora ante coenam fiant iuxta annotatiouem libri Exercitio-
rum, quae post quintum Exercitium ])rimae hebdomadae ])o-
115 nitUr
37. Si propter defectum memoriae autalicjua rationabili causa
aliquis non posset quinqué haec Exercitia uno die accipere, den-
tur illi per dúos dies, ita ut die secundo suis praescriptis horis ea
faceré possit.
120 38. Singula haec Exercitia per horam integram iuxta duode-
cimam et decimam tertiam annotationem ex viginti et suis
praescriptis temporibus, praecipue media nocte cum exacte dan-
tur, facienda sunt, nec sine experientia contradicente aliqua hora
ex his facile relinquenda esset, saltem in prima hebdómada, ut
12 ) innuit P. N. Ignatius in tertio notabili post quinqué contempla-
tiones secundae hebdomadae Nihilominus iuxta eius qui exer-
cetur habitudinem, puta pro viribus, aetate, doctrina vel ingenio.
08 fovente (!KS.
Iii lil)ro I-".X(Tcitioruiii (mi. !)(>, KW', 207).

^' Inti'lliait (11. II)- ulilitatibus coiifessioni.s geiieralis in Üoc. 4 ;in-
iiot. .'.2.
Quonam tenipore (•«nfessio jícneralis fiicienda sit in I)oc. 3 aiinot. 12.
In libro Exercitioruni (n. 72).

" In libro F.xenitioruni (mi. 12 et I.'5).
'-'
Iti libro I-]xerfltioriiin (ii. 129).
;
DOC. 22-23 - N\. 33-39 383
accomodari debenl Exeiritia, ut diciliir in decima octava an-

notatione ex viginli, et in alia qnae posl quintum Exercilium 130
primae hebdomadat ponitnr
39. Postea eo (lie ,¡uo inci- 28| Post caenam-
,
¡
diei lertii.
pit omnia quinqué Exereiiia fa- et sequenti etiam (lie addiüones
rere; sub vespenim additioms Exercitiornm illi Iradantur, el
ad melius Exereiiia facienda, aut proponalnr eliam examen par- 13^
earwn hona pars illi tradatur. ticulare- super
omnia Exercitia
Deinde sequeniibus diebus re- bis quotidie, post
prandium el
hquae additwnes et regulae de caenam faciendnm, de quo agi-
discernendis spiritibus, quae tur in ultima annotatione i)r¡-
eonvemunt primae hehdomadae mae liebdomadae, et in secunda 1 lo
eidem^ dilueide erplicandae annotatione quinti diei secun-
•
hebdomadae, et in quarto
(lae
notabili
tertiae hebdomadae^"
el una cum illo examen quoti-
dianum dein.de sequentibus die- 145

;
bus regulae de discernendis sjji-

ritibus primae hebdomadae de-
clarentur iuxta octavam el no-
nam annotationem libri Exer-
-In libro 1-xcMTiliormi, (n„. I<S, 72). De nccommod^Hione quaereiuia

in Doc. 1 annol. (¡I.
Onibus diebus ndditiones i)roponi debeant in

«"
Doe. 3 annot. 2. De re-
«uiis (üseretionis .si)irituinn infni hoe Do^-.
22-23 n. 83.
" Ilaee animadvertit De F.^B, Doc. 2,-, n. 33':
Non videtur : .
e.sse tempus
aptum n<I collo.uR.udum <le rebu.s .serii.s post coenani, ñeque post i,randiun,
imme.tuUe Ínterin, enin, ulerque, tan, qní tra.lit,
:
quan. qui accipit Exereitir
debent sese colliííere atqnc sun,n,am attentionen,
bis q«ae traetantur adhi-
bere, <p,od tune et .orporis valetudiniobes.se
et rei .-ravitati .lerogare
possct
Qua,-e ,,otms videtur ante cibun, vel danda
csse l-xe,c¡t¡a. vel -ationem de
farhs exií;endan,. Ten.pus vero post coenan,
relaxationi cncedendum vel per
modun, d,,mestici eolloquii e un, eo qui facit Kxeicitia
inter.lu.n af>endun, si
chapitas exigat ac se exe.centis condieio ... Vide „e hora aptiore visitalioui
111 Doe. 4 annol. 31.
•^ De Fa.u Doc.
2 n. 31 has observa t iones ¡„
1
hur.c locum facit S hh-
tur,sin,ul a.ldendum cs.se. cum aliqua ipsius exnlicatior.e
et f.uctus qui tam in
hxereitiis ,p.am (.do len,porc vitae ex illo
pen ipi polcst. Consueverunt enin,
quae primo 1
,c ,
p;- ,p-.nu U.:-. i -Ulu. el alle.tius p.n ipi, et diulius reli-
leri ». De examine ¡Kirticulari in Doc, I annnl. C).
" In libro ICxereil ioruin (ni,. <.)t\ lOi)^ 2(t7).
384 UIRECTOHIA P. lACOBI MlIiÓ
citiorum, (et demum semper ali-

150 quid novi afferatur).
[29] Quamvis singula Exercitia iis, qui ea faciunt, adiecta
l)revi tradcnda sunt, iuxta secundam annota-
declaraliiincula,
tionem libri Kxorcitiorum nihilominus breviter et obiter aliqua
;
explicari aliquando poteruiil sicuti nunc, traditis fere iam Exer- ;
155 citiis primae hebdomadae, si expediré videbitur, explicari poterit

quod malitia et sordes peccati cognoscuntur 1" Ex eo quod Deiis :
summe odit peccatum, illudque puiiit asperrime etiam ia excellen-

summe diligebat, ut in angelis et primis
tissimis ereatiiris, qiias
parentibus. 2" Ex gravitate paenarum, quae ob peccatum infli-
160 guntur. 3" Ex eo quod totam inlicit aiiimam. Quae omnia propo-
nuntur primae hebdomadae.
in his Exercitiis
etiam hic poterit quod ad purgatio-
[30] Si videbitur, explicari
nem animae tria sunt necessaria, sicuti ad cubiculi purgationem :
])rimum est, ut sordes animi videantur et cognoscantur secundum, ;
k;.") ut aqua contritionis et doloris aspergantur tertium, ut scopis ;
confessionis et satisfactionis mundentur. Quae omnia consequi

possumus per Exercitia primae hel)domadae, et confessionem gene-
ralem, cuius utilitates breviter explicandae sunt, ut in libro Exer-
citiorum continentur
40. [31] Repetitiones quae in Exercitiis adducuntur, multum
faciunt ad profectum in spiritu, quem intendimus consequendum
Saepe enim fit ut curiositate et novitate rerum e t materia-
r u m, Ínter meditandum aliqui pascantur, et excursiones
p o l u s a b i n t e
i e c t u q u a m a volúntate f
1 1 a n t, i
175 et postea haec fastidiunt si alia meditanda non deutur ideo his ;
repetitionibus provisum est ne a m p u s excursiones intellectus 1 i
sine uti itate fiant, sed potius, quae tractata sunt, e t f r e-

quentius et diligentius examinata, efficaci vo-
lúntate retineantur et ruminentur, ut cum gustu etoptata
180 a f f e c t o n e illa in Domino sentiamus et
i gustemus;
non enim ahundanlia scieníiae, sed sensus et gustus rerum interior,
desiderium animae explere solet, ut in secunda annotatione ex
viginti dicitur, et moveré affectum et voluntatem praecipuus fmis
149-150 ct — afferatur om. S ||

160-161 quae —
Exercitiis] Exereitiorum quae a
I'. N. Ignatio I, G II 174 potius om. G 181 sensus] nam sensus /. G
ll
182-18:? ei ||
viginti) libri Exereitiorum /, G
In libro Exereitiorum (ii. 44). De utilitatilíus confessionis generalis

U¿ r.;i)3titir)iiibus in Doc-. 19 aimot. í».
noc. 22-2:5 - \\. 39-14 385
ExorciLiorum est, el res magni nioinenti Hac igiliir repetiñoncs

iuxla modum quem addncit P. N. Ignatius in Exerciüis, facicndae i«5
sunl ; prima hebdómada imum Exercitiiim dari non deheí,

el ideo in
ut per ununi diem cum siiis repctitionihus jiat, et aliiid per aliuni
diem et sic consequenler, nam ialis modiis non traditiir in Exercitiis
11. [32] Quod in lerlio Exeicilio piimae hehdomadae dicitur,
ul repetilio fiat de iis, in qiiihiis aiilca niaiorcni consolationem aiil üio
desolationem senserirnus ila iutelliêndum est, quod ])raecipue

debeat íieri r e p e l l o eonim ex qiiihus magis consolainur,
i i
u t n i Domino
j) r o c a m u s sed expedit aliquando í i i ;
illa puncta in qiiil)iis dos áridos senserirnus, fixius et pro-

fundius etiain repeleré, ut loco praeteritae desolationis con- i!»5
solationem aliquam inveniamiis nam forsitan Dominus postea ;
ibidem fontem gratiae siiae aperiet.

42. [33] Colioqiiiiim in íine uniuscuiusque Exereitii semper
íieri debet, ut ibidem x e r c
i n libro E i t i o r ii m prae-
.scribitur ; sed non ])rohibetur, ut iuxta cuiusque s p i r i t u a 1 e m, 2on
motum a u t devotionem, in principio vel i n medio m e-
d i t a t i o n i s vel Ex e r c i t i i. u t aliquando alia
colloquia et petitiones íieri non possint, immo aliquando expe-
dil «».
43. In coUoquiis autem et orationibus maior reverentia quam 205

in meditationibus et speculationibus a nobis exigitur, quia in lilis
loquimur cum Deo vel cum Sanctis eius, et praecipue utimur
actibus voluntatis, ut in tertia annotatione ex viginti dicitur".
Quemadmodum etiam in veneratione et osculatione locorum, in
quibus Christus vel sancti in terris morabantur, maior reverentia 21»)
eadem ratione adhibenda est, et sic in similibus.
44. Ultra qiiin(¡iic Ererciíia [34] De numero Exercitiorum,
qiiae ponunliir prima hebdo-
in quae in prima hebdómada pro-
mada, alia quaedam addi pos- ponenda sunt, in íine quinti exer-
192 debeat G II
]9:i aliquando) etiam /, (i ¡| 197 suae gratiae transp. I
" Suis in hunc locum ¡miiotationilnis i;c I-"abi Doc. 24 n. 3G iiaec confir-
m;iL FMcit enim : Miiltis flütiir occnsio aniittendi fructus, qui ex oratione
peicipi possel, si nulla rallo ledda tur hurum reijctitionum, praesertim quia in
pliires dies eadem semper líxercif ia cum suis rejjelitioiiibus reiterautur, quare
iiou esset absque re repelitionuni haruni iiecessjl;«teni et fructum indicare ei,
qui facit Exercitia, prout hic declaratur >.
" In libro líxercitiorum (n. ()2).
De colloquiis in Doc. 17 annot. 12.

In libro l-]xercitioruni (n. .'{).
-'•"> — Directoría f.xercitiorum.

386 DIRKCTORIA P. lACOBl MIRÓ
2U> siint, ut de morle el aliis peccaii citii eiusdem hebdomadae di-

poenis, et de iudicio, si ad pro- ctum est ; sed, ut non prohi-
/ectim illius qui se exercet, ex- betur, ultra quinqué praedicta
pediré videbiíiir, ut /n fine quin- alia quaedam addere, ut de mor-
ti Exercilii eiusdem hebdomadae te, de iudicio et similibus ;
220 diciiur ;
sed si per illa quinqué invenitur quod quaeritur, scilicet d e s i d e-
r a l u s dolor intensus de j)eccatis, alia addere opus non est et ;
si eiusmodi Exercitia adderentur, loco quarti aut quinti Exercitii

p r a e i m hebdomadae
ponenda sunt, nam reliqua tria,
225 quia ad consequendum dolorem multum faciunt, mutanda non sunt.
If). [35] Quamvis iuxta id quod in decima additione Exerci-
tiorum de poenitentia dicitur, nobis liceat eum qui exercetur,
ad eam inducere et eius utilitates proponere ut ea faceré
V e 1 i t tamen ut illa omnia quae ibidem adducuntur, o m n i n o
;
230 faciat, al) eo exigendum non est. Percontari nihilominus oportet,

quomodo in illis se habeat nam victus ratio cum sobrietate mul- ;
tum confert ad mentis elevationem, v e d e p r e s s o n e m. 1 i
u t s o b r e t a s e t a b s t i n e n t i a, sed expedit ut sit vo-

i
luntaria et ad uniuscuiusque naturam accommodata. Aliquando

23o oero flagellum vel aliquid simile, iuxta personae circumstantias,
arbitrio instructoris, ofjerri poterit'K In principio nostrae Societa-
tis, in peragendis Exercitiis, praesertim primae hebdomadae, mul-
(um viguit abstinentia et usus huius decimae additionis, adeo ut
nostri qui Exercitia ahsolvel)anl, sub cura infirmarii constitue-
210 rentur.
Et mérito quidcm viquii nam si ex parte nostra eiusmodi poeni- ;
nos disponamus, infinita Dei Iwnitas mentes nostras i¿-

teniiis bene
luminabit et perficiel e h o d e t m e n d u m est n e ; t i i
huius r e n e g g e n t a f r u c t u s s ]) r t u a s i 1 i i i i 1 i
245 E X e r c o r u m e X j) a r t e m p e d a t u r.
i l i i i
(In regulis antiquis infirmarii dieebatur, (pu)d ille i)er aliquod
•¿•1\ sed] ita /, II

'2.i¿ opus - est| necessaiia non sunt I, O II
223 eiusmodi]
liaeo (I II
'.'2(> QuamviH rinod] Quae /, (1 \\
22(;-227 lOxcrciticirum o«i. O 22T II
dicitur) dicunlur /, (1 II 228 camj ea /, (i II

22ÍI illnl (-a /. (I \\
2:!(l fariat] adimpleat
/, (1 I
oxifíenda /, (1 |
Niliiloniinus percDiilari Iraiis/i. I, iiiliiliiniinus iicrrunctari
<l 2;U nanij Quia O,
II 11 11 2:!2-23:i vel — abstinentia om. I \\ 233 sed] tamen
ante ut, / expedit ut om. |
G || 234 uniuscuisque) cuiusquam G II
236-250 In —
inipcdintur om. G
'"
lio -
ilicitui- iii viTs¡;uie vulf»;it;i p)sl ii. 71, non in aiilos^'riiplio. De his
nu'd l'lioiiil:us in \)<k. 3 aiuioL 11.
De paenileiit ia in Doi'. 2 aiiiiot. 2.

!):)(;. 22-2:5 - xN. 41-17
l('ini)iis ooriim. <|u I-"xercilia ahsolvihaiil, peculiarem curam hahc-

rel": linde coIIíiíitc licet c|uam (IíIíííciiIct v[ exacto haec Kxercilia
superiorihiis teniporihus a aoslris lieri solcií'nl).
t(). [36] MoneaL a jírineipio inslnielor eiiin (pii excrcelur, iil 250
.sialiquando cansa pocnilentiac a (¡tiolidiano alimento aliquid snh-
trahere votuerit, a prandio pelal (piid sil)i v u l p a r a r ad I i
coenam, et a coeua quid ad prandium secpienlis dici (¡Ucrri i>nll,

et is qiii ministral, u t h o c ah i 1 I o ]> e l a l el cpiod Ule
petierit praccise feral 255
nisi ipse insrador debilnm ab- (jirel lamen, cpii I^xercilia
stinentiac modum excedí ohser- Lradil. inlellií>ere tpiomodo cirea
varet. Iianc vieliis rationeni ille se ha-
heal, ne lorie aliqiiis exeessus
fial. 21)0
(luvat non pariini liini oh inlerpolalioneni menlaliiini Kxerei-

tiorum, qiiae eontinuari comniode ne(|iieiint. liim ol) ¡iiimililalis
bonum, ad quam confert liumiliatio, iit quisque, etiani qui delicate
vivere, multoruni niinisteriis uli consuevil, eahiculiim ever-
el
rat, et opus esl, rif>el, lecfulum eliam sternat, et demum functio-
si 2(55
nihus huiusmodi ómnibus se occu|)el, (piae famulorum ministerio

coníici solent verum qui lradil Kxercilia videal an aliquando
:
aliud fieri expediat)'^

17. Quod ad confessionem generalem altinel, ipii faeit
[37]
eam parare usque dum PLxercilia primae
Exercitia non clebeL se ad 270
hebdomadae absolverit quod aulem dicilur in primo puncto se- :
óundi Exercitii eiusdem hebdomadae, ut ad multitudinem peccato-

rum considerandam discurratur ])er loca, ofücia et |)ersonas cum
quibus quisque egit, potius genera li quam parliculari examine
id est agendum''^ non enim ad dolorem adeo expedil suhlilia
; 2i:->
exacte disquirere, quam gravia simul ante oculos proponere.
2.')0 principio om. (l |

in.sti'uotor) ()ui Exercitia tradit G ; 'iol is] ei /, (i I
ininistrat add. dicat G \

ut add. tune G \\ '¿57-2r>S (luoniorto se ille lialicat circii
hanc vietu3 rationem transí). G 259-260 ne — flatl ut cxc cssus in utianKjue partcni
l|
vitetur Cr' 270 non dcbet anie qui transp. (!

¡I i?:! et peisoiuis] cte. i)otius í; ¡\
274 QUi.sque om. S
'-
Hoc Ptsi (le iiitirmurio, non iii iiilirmarii, sed in niiiiistri le.milis di-
eebatiir. Vide ea in MHSl. Rp<j. S. I. 171.
-'
De officiis huniilibiis oheuiidi.s al) eo (|ui exereetiir in Doe. 2() annol. 1!'.
l-"ere eadem dicuiitiir in Doe. 3 n. .'>.
" I-"ere eadem in Doe. 3 n. i. Qtio tenipore debeat ad confessionem f>ene-

ralem praeparari ille qui se exereet in Doe. 3 annot. 12. Haee siiis observ;'-
tianil)us Di; I-'ahi Doe. 21 n. 37 ila eoniDÍel : ,\d eonl'essioiiem fjenen'.lem
48. [38J Dum vacat concinnandae hiiic confessioni generali

non (lebet in iillis aliis Kxercitiis extra eandem occupari el ila ;
sub finem primae hebdomadac postquam qui exercetur

280 desiderátum dolorem peccatorum suoriim senserit, i u x t a q u a r-
tam annotationemlibri Exercitiorum, iniungen-
dum est ei ul a meditationibus Exercitiorum cesset e t a r e I i
-
quisrebusquantum fieri poteri et solum in

confessione generali praeparanda, ut illam plene et perfecte
285 facial occujjatus sil, in Iradens Exercitia, i)oterit illum in- qua re,
struere, prout opus esse iudioaverit [39], quam confessionem, s i

c o mm
o d e fieri p o l e r t, alii faceré quam suo instructori i
ut ])lurimum convenire tenselur. nisi eius devolio aiit alia causa

aliad exigerei".
290 19. [40! In prima hebdómada. ul)i de purganda anima per
contritionem et confessionem agitur, homo ex consideratione pec-
catorum se ipsum lunc praesertim abiectum, et percep-
tione divina indignum reputat el nisi devotio aut profectus spi^ :
ritualis, aut alioqui oliligatio imi)ellal, expediret ul hoc tempere

295 sacerdotes, qui Exercitia faciunl. desiderio humilitatis a quoti-
diano .sacrificio cessarent ut ])ostea. confessione generali peracta ;
maiori cum praeparatione. fiducia ac reverenlia, ad sacramentum

altaris accederent. In secunda vero el rcliqnis diiabiis hebdomadis
pro cuiusí/uc devotione et Instrinidiis consilio sacerdotes sacram ¡a-
300 cere el alii commimicare poteninl'".
[41] lis qui Exercitia primae hebdomadae absolverunt, etiamsi
•282 cesset ante a meditationibus l, G a om. O 284 ut] et G

\
284-283 sit
l i;
occupatu.'i ante per transp. I, G 286 quam add. quidein (;

li
confessionem add. si |
( iiin aliqno jii -sliitcrd S k ¡i-tatis nn-tiae tocerit, plenariam indulijentiam semel in vita
I uii-iMiurtur, s -il iii'iu^ iti li'in iri-iii passianis Christi Pomini Xostrl preoes funderc
debut (i -l'M cxp.'diri't i
boiniiii t-s^vt /
qui se disponuiit. qui.) non iiiveniunt iii illoexamine generali particulares

peccatorum spetifs et circumstantias necessarias acl exprimenduni in confes-
sione, petcrc siileiit alitpiocl t-Diifossionale, quibus non videtur deneganduni ».

De liis lüiifcssionalihus in 21 aniuit. 13.
6 Hit- aiiimadvertit (1/. Davilk Dor. M n. :i2 ea quae sequuntur : C.on-
sulereni uli aliquando rci)elioiu' alicuius c\ mcililationibus iam factis eo teni-

ore, que parandae confessioni generali vacat, eum, qui exercetur, potissimuni
si diutius in ea re immorandum sit. ne árida sit et ieiuna examinatio vilae
anteactae et peccatorum discussio .
.
De confi^'ssario in [•:xorcitiis in Doc. 1 annot. 3.
Quantoi)ere oporteat communionem accipere aut missam celebrare in
prima hebdómada in Doc. 20 annot. 41.

DOC. 122-23 - NN. 1<S-51 389
non ultra adnioduni i)ro_i>;rossuri sint, aliqiia l^xercitia secundae.

lu'hdoinadae coninuinitor Iradi olent.
óO. Qui absoliitis KxoitíIíís 121 Qiii, absolutis Exerciliis
primae heljdomadae ad rcli(]iia primae helxlomadae, ei'fieaei xo-
omnia peragcnda i)rocessurus est, limlale ('esidei-at iilira pr()i»ri'(li
postquam í>eneral¡UM' confcssus ad b'.xereiiia secundae iiebdoma-

fuerit et communicaveril, a la- dae peraiíenda. iiL statum vilae
bore ííxercitioriini sallein i)er suae deternunel, \el alia de cau-
linum dit-ni \ acare dchrl. srd in- sa, |)ost(piam coni'essionem
terim medilalioni'ni de lilio pro- neralem fecerit, ilio et secpienti
digo, applicatione ad se facta, (lie, in (pío communicabit, \el
in mente versare convenit". si sacerdos est. .sacrum fece-
rit"", a labore Exercitiorum quie-
scere debet, (pumivis aliquid eo
tempore ei li-adendum sit, ({uod
leviler" mediletur ut de lilio
prodigo.
ol. Si quis Exercitia primae iiebdomadae antea fecerit et de-
nuo redit ul reliqua |)era,í4a(, prima hebdómada ilerum illum
inchoare expedil, ita iit seeiiud aut terlia die iêneraliter conti-
teatur, ab ullima líeiierali eonfessione antea íael; l sacrani com-
munioneiii accipiat, attpie sie prima hebdómada viter absoluta.
Exercitia secundae ai^grediatui'. Imo et illi qui l\xercilia omnia
fecerunt, aliquando eorum i)artem repeleré velint, a prima
si ,325
hebdómada saltem praedicto modo illos incii)ere convenit, ac-

cepto etiam alio ma,<JÍs exercitato pro directore, si commode fieri
'^
Alü ;)lias iiKMiitatioiR's ad luiiu' ú'wm propoiuiiit . C.f. Doe. 1 aniiol.
Quae .Mir(') dicit non placcnt I'atri (IZ. Dán o.a, (]iii Doc. 31 n. IVA liace aiiiiotat :
" Si nieditationi' de filio |)rodi¡4(( nti'iidum est alic|iiando, multo opportunlus.

et tempore ipso aeeommodate tnaîs, ante peraetam con tessionem ea utemur .
*" De l'Aiii l)oe. 2 1 n. 38 haec annotat in hunc locinn ; » \ idetin- ¡nnni.

non csse eelebiandinn ante id temporis, eum lamen nudti peculiari devotione,
ad eelehraiiduin |iotius (]uani ahsl inendum, etiam tempore primae Iiebdoma-
dae, inelinentur, ipiihus lorie expedirel liherinn rclincpiere. ut xiiam seíjiie-
rcTitur in liae re de\ c)(ioneni . De liac re \ ide l)oc. 20 annot. 11.
*'De hoc verbo levitei' haec aiitiotal Dr. 1-'aiu Doe. 21 n. 39: 'Non
>
videtiir leve, quod proponalur de praeeeplorum observatione, nee teinpori

i)I¡ aecommodatiim in (pjo, |)eiaeta eonlessioir.- peiealoi iim el dolore ex illorum
.
recordat ione perceplo, palias (piiescendinn esset ab eiusmodi materia, el
iucundioribiis ineumbendum, \el per modum benelicii a(ee|)ti alicpiid medilaii-

dum, siculi de lilio [¡roclino, \-el de l.a/.;'ro resuscilato \ el simili •.
390 DIHECTOHIA P. lACOBI MIKÓ
polori(. Nam in iis hahere magistrum in rel)iis si)iritiialil)iis ver-

satum ad iihcrioroni fniclum capiendiim mullum iuval.
Caput III.
EXERCITIA PRIMAE HEBDOMADAE QUO ORDIXE

THADENDA SUNT"^
52. In dandis F^xercitiis priniao liohdomadat' ordo seqiiens

5 commiinittT ohrservandus est. ut ex variis locis lihri Exercitiorum
el ex antiqiia Iraditione colliiJitiir, praesiippositis his quae in su-
perioribiis (iiiol)u.s c-ai)itil)us dicta sunt.
53. Prima die ante vel |)ost prandiuni explicenUir ei qui exer-
cc'tur amiotationes ex viginli. scilicet, prima, quinta,
(pialiior
10 deeiinaseplima vigésima, ui)i agilur de seeessione loei
el deinde ;
tradalur meditalio de fundamento, ul eo die saltem l)is eam fa-

cial. Posl coenam proponalur examen i)articulare, ul sequonli
(lie mane illud lacere inci])ial eum medilalione de fundamento
quam semel saltem tune repelel.
15 51. Secunda die |)osl prandium Iradatur examen genérale et
aliud quotidianum cum medilalione eliam de fundamento quam
semel a prandio faciel ])osl coenam vero pro media nocte se-
;
(pienli delur |)rimum Exercilium, et pro hora matutina secundum,

el [)ro lioia anle ])randium lerlium, vel suinmo mane haec dúo
20 ultima denlui'.
55. Tertia die posl piandium delur quarlum Exercitium pro
hora vesperarum, el (piinlum pro hora ante coenam, et post coe-
nam exi)licandae sunt additiones ad Exercitia melius agenda, et
.sequenti die media nocte el mane el ante prandium eadem Exer-
25 citia eisdem horis, ul hodie, sunl repetenda.
56.Quarta die posl prandium Iradantur aliqua nolanda circa
|)()enitentiam el de celero a prandio el coena per quartam horae
;
])arlem cum examine quotidiano semper liat examen particulare

ad tollendos defectus circa Exercitia el additiones ; et hodie quar-
Multn ex iis (luae in hoc capitc diciintur. iani antea potissimuni in
nn. 27-11 expósita erant. Sed il)i ((uideni non raro de ipsa Índole nieditatio-
nis. exaniinuin el alioruni l'.xereit ioruTii at>el)atnr, variacpie de modo ea tra-
dendi adiuiifíeljantur. Ilic vero tere tantuin de ipso ordine Miró lo(|uitur,
M'Inti si ineuitaliomnn suinniani l'aeial. (^)noii¡ani \ero auetor liaee rcpetit.

nos ruin eo eadeni repetenuis. .\nnot;>liones aulein de locis |)arallelis in arile-
rioril)us nuineris vidcri possiint.

Dcc. 22-23 - NN. 51-60 391
tum el qiiinUim Exercitium praescriplis horis ni heri repetantur. 30

Item post coenam explicentur primae septem regulae de discre-
tione spiritus primae hebdomadae^' et sequenti die media nocte ;
et mane et ante prandium repetet Fixercitia eisdem horis iit etiam

die praecedenti factum est.
57. Quinta die post prandium loco quinti Exercitii de inferno 35
tradatur ei meditatio mortis, et post coenam ex|)lican(lae sunt
reliquae septem regulae de discretione spiritus jjrimae hehdoma-
dae, et sequenti die media nocte et mane et ante prandium agat
eisdem horis eadem Exercitia, quae praecedenti die facit.
58. Sexta d'w posl prandium tradenda est meditatio iudicii i<'
loco meditalionis de morte, et posl coenam iniungendum est ei ut a
meditationibus Exercitiorum cesset et sequenti tempere, prout
opus erit, solum ad confessionem faciendam se praeparet.
59. Si quis taedio afficeretur oi) has frequentes rei)elitiones
Exercitiorum, monendus est ut vincat seipsum crediris tx[)ertis 4."
spe maioris spiritualis ])rofectus alioqui qui haec faslidit, non

;
admodum ea penetrare nec comj)unctionis aíTectum gustare vi-

detur.
60. Séptima vel octava die, post confessionem peractam, tra-
datur meditatio de fdio prodigo, non pro aliqua hora, sed ut eam 50
hoc tempore in mente ver.set, et post sacram communionem detur
tándem contemplatio ad amorem spiritualem in nobis excitandum,
sed ei qui progressurus est ad alia Exercitia secundae aut tertiae
hebdomadae facienda, haec contemplatio hic non detur. sed postea
ultimo loco cum Exercitiis faciendis ünem imponet'^ 55
11 est om. (!ES. II 46 alioquin OKS

" De regulis discretionis spirituum piiiiiiu' hebclonuiíkic. iiraetcM' ea quae
in libro Exercitiorum (n. í)) dicuntur, vide iiunieruni sequeiiteni ct 11. 39 hiiiiis
Direc-torii, Riiz Doc. 11 n. lU; Polanco Doc. 20 mi. 11, 15. 58: Dr. Fabi Doc.
24 11. 36 et CoRDESEs Doc. 32 nn. (\ <S, 34 : praesertim vero Doc. 2() 11. 47
ubi comnicudotur directori ut hüs regulas fairiliares facial ei qui exercctur et.
si id opportunum iudicaverit, ut illas vel illarum sunimariuni scripto tradat.

Vide etiam Blondo Doc. 28 nn. 20-22 ubi de his regulis ad iesuitas a])plican-
dis sermo est. De regulis vero secundae hebdomadae, praeter ea quae dicun-
tur in Exercitiis (n. 9) et in hoc Doc. nn. 79, 99, 108 vide etiam Hoffafas
Doc. 17 n. 101 : Polanco Doc. 20 n. 82 : Doc. 2(i nn. 71, 78 et Doc. 33. 34, 43
n. 222 qui dicunt deberé cas directorem declarare quantum satis esse iudi- •
cabit ad ipsum [qui electionem facit] dirigendum, vel erigendum, si opus

fuerit De tem])ore aptiore ad regulas primae hebdomadae exiionendas agi-
tur in Doc. 3 annot. 4.
»* Quo tenii)ore contemplatio ad amorem obtinendum tradi possit in Doc.

20 annot. 195.
Exercilia primac hebdo- adnotationibushu-

[21] In his
mad'io |)rae<lict() modo ordi- ius Directorii,potissimum agi-
narie Iradenda suul ciim exacte lur, quo modo in dandis Exer-
iuxla ultimam aniiolationem ex citiis quis se habere debeat, cum
(io viginti dantiir Si vero extra- exacte dantur nam de aliis mo-
;
ordinarie iuxta eius qui exerce- dis tradendi illa, satis dicitur in
tur habitudinem illa tradi opor- decima octava et decima nona
teat, assumi poleril aliqiiis mo- adnotatione libri Exerciliorum.
das ex iis qui in decima octa-
(¡5 va el decima nona annotatione
ex viginti a P. N. Ignatio po-
nuntur, ut capite primo prae-
cedenti, paragrapho quarlo, an-
nolalum í'uit"".
70 Firülis I<:xerciliis uoslri lil^rumjExercitiorum legant, et ex eo,

([uod ipsis proderit, sumant, el praelerea ibre aliis P2xercitia di-
scaul"'; Uuic etiam liber Exerciliorum externis communicari
poleril, ut seipsos exercentes magis in Domino ¡iroticiant*").
Caput IV.
De quibusdam quae ad exercitia secundae

hebdomadae potissimum pertinent
[43] Exorciliis primae ]iel)domadae in quibus via purga-

62.
5 tiva comprehenditur, peractis, Exercitia secundae hebdomadae,
in qua de vi la Christi agitur, tradenda sunt, quae viae illuminati-
vae respondent, ut in decima annolatione ex viginti dicitur'^
Anima enim bene a vitiis púrgala longe capador est divi-
nae illustrationis quam anlea (tl(¡iu' etiam eradicatis per poe-
;
10 nitentiam in agro coráis noslri sj)inis peccatorum, bonum semen so-

lidarum virlutum jaciendum csl, quae quidem a lesu Christi Do-
ó comprehenditur] dopreheuditur .S' |

peractis ante Exercitiis transí). /II 7 ex
viginti] libri Kxercitiorum / ll 8 enim] nam ante anima I 11 quidem add.
\\ illu-
stratio /
lii lihro i:\cri¡ti()rLim (n. 20).

lii II. I luiius 1 )irect()rii.
De iastitutionc directoris in Doc. 7 ;iiinot. 3i).
l)c licentia ipsuni I-'xer. itioiuiii lihriim coninuiiucaiuli in Doc. 18

aiinot. .'5.
In libro líxcrcitioruip (n. ID).

.
DOC. 22-23 - \N. l 393
niini noslri vilae exeniplo iii priinis pelonda siint, ex ciiiiis consi-
(terationo perspicimus, quid nohis in ornni virtiüum genere agen-
dum sit, ut christianam porfectioneni consequi possimus ; certis-
simum namqiie est eam vitae ralionem, qiiam Christus in lioc 'á
mundo c()m])lexu.s est, esse omnium perfectissimam, perfectissi-

mumque deinde vitae hominis statuni eum esse, qui máxime ad
Domini nostri vitam accedit.
Oliristi
(Advertendum. quod in secunda hebdómada exix'dil aliquolies
non surgere media nocle, e( (¡uatuor vel (piin([iu' i^xi icilia uno die 20
tune lieri ¡¡oterunt iuxla notai)ile lertium posl (piiiitum líxerci-
tium*" a])plieationis quin(pie seusuum, el iiixia iiolabile, quoú in
secundo die ponitur'", sed in prima lielulomada haec eoncedenda
non videntur, nisi maioris u.ecessitalis causa moveret).
(i3. [14] N o a n d u m. quod conlemplalio de rege tem- 25
t
porali, q u a e p o n i l u r i n principio s e c u n d a e
h e b d o m a d a e, est veluti fundamentum omnium meditationun;
vitae Christi Domini nostri, quae sequuntur"- nam ra tota niliil ;
aliad nisi eiusdeni Christi Domini nostri imilationem conli-

net, in qua hominis perfectio consistit (¡luw (¡uidem in M
ómnibus aliis iteni quiievenda est.
64. Meditationes de rege temporali et de duol)us vexillis el
l¿ vita / I
sunt] est 7 II
Vi perspicimus] perspiciamus ante ut / :i 1»; aiiiple-
xus / II 16-17 perfectissimumciue] Itaquo perfectissimus / ii 17 statum eum essci
status is est / | máxime sup. Un. del. próximo, GE, próximo /, GESU \\ 28 nnm
add. continct / II 2!) eontinet om. I
In libro lv\er(iti()rum (n. 120).

In libro líxcrcltiorum (n. De h;ic medilatioiu' noclunui iii 1 k» .
21) amiot. 10';.
De regni (Ihristi nieditatione vide in hoc ipso l)ire( t( rio nii. í'H.
113 ; C.ORDKSES Doc. :V2 n. SI ; I'olanco Doc. 2(I nii. i;2. 71 ; (iZ. Dávii.a !)oe.
31 n. 88; Doc. 2(5 n. (11 ; .Mhrci hiam s Do-', id n. II; Doc. 33. 31. '3ini. 117-
Iíít. Haec endeni Do:-, n. 14!) iiidical hoc 1-^xercitiuni posse troni etiaiii lis (|ui
non faciunt electioneni e! n. 2(iS de disiiositionibiis quae ex eo enunuínt in
eum (|ui exercetur. Pkrkvha Doc. Iti nn. S2-.S 1 eam In meoitatione l-4)i]ili;'-
niae inchidit. (íaííliard, Doc. 44 n. ó et Doc. 15 n, 37 lociiiitur de medila-

tioiie regni Christi Icsuitis accommodanda
De (luol)us \cn¡I1¡s vide in hoc Ipso Doc. 22-2.3 nn. US, 1(I7 ; l'i;i!i;vii \
Doc. 10 n. IKMi:. : II.h kai-i s Doc. 17 n. nt2 : I'oi.anco Doc. 20 n. 75 qui

affirmat e.sse hoc ICxercitium ntile eliam cis (|ui non constituerunt de electlo-
nibus age re ; C,'/.. D.4vila Doc. .31 nn, 107, 1 52 ; C.ohdksks Doc. 32 n. 121 ;
Doc. 33, 31, 43 n. 209. Haec Doc. 33, 31, 43 nn. 14(». 23<S affirniant hanc iiicdila-
tionem posse dari etiam iis qui non faciunt electionem.

394 DIHECTOniA P. lACOBI MIRÓ
de tribus modis humilitatis " tradi polerimt eliam iis ([iii non sunt
electionem siciit et meditatio prima de fundamento. Nam
facturi
35 in iis ómnibus in genere agitur de iis quae ad maioreni Dei glo-
riam ab unoquoque fieri possunt, et non in ])articulari de electione
aliqua tune serio facienda.
65. Mysteria vitae Domini [46] Ex summario mysterio-
nostri lesu Christi, quae fere in rum Domini nostri lesu Christi,
40 fine F^xercitiorum ponuntur, sin- quod est in libro Exercitiorum,
gulatrihus punctis distlncla, loco accipienda sunt puncta historiae
historiae ei qui exercetur, in sin- pro singiUis Exercitiis sed pe- :
meditationibus projjonen-
gulis ritisaut bene versatis in histo-
da sunt, quae quidem iis qui in ria evangélica non oportet haec
45 evangélico códice ea non lege- tradere ; nam ipsimet ex libro

rint, pracscrlini siniplicioribus, Evangeliorum eadem colligere
explicatius tradi poterunl. per- poterunt.
cursis obiter duntaxal punctis
l)raecipuis cuiusque mysterii, el
5(1 adiecta solum brevi declaratiun-
cula, ut in secunda annotatione
ex viginti dicilur"'.
66. In compositionc loci homo constiluil se ([uasi praesentem
loco ubi res gesta fuit vel alibi, et oculis imagiual iouis videt omnia
55 quae illic sunt, dicuntur el fiunl vel tieri ci ciliuiUii , atque haec
eadem ut praesenlia sibi in loco ubi i|)se est eodem modo conside-
rare poterit, et hoc ultinuim communiler lleri expedit. Sed in huius-
smodi compositionc non est nimis immorandum ne caput defa-
loci
tigetur, sed transeundum ad rei projjositae meditationem
(io 67. [45] In p r m a meditatione secundae bebdo-
i
m a d a e quae est de incarnatione, tria ponuntur puncta :
scilicet contemplari ])ersonas el earum verba et actiones. I n p e r-
(il iinnuntur] sunt / II

(i2 s(ili"et ) inimuin I |
personas add. secuiuluni, quid
illae loquantur /
De luimililatis niodis in Doc. 20 luiiiot. I
' In libro l'.xercitioruni ( n. 2). De punelis hreviter exponendis in Doe.

1. aiHiot. Xi.
De coniposit ¡one loi i D(ic. 2(') n. 11 dieil in e;i nuiltos innltnni iahorarc
et vini rnagnani capiti inferre. el subieil ut lintíanl -
in nienle historiani ali-
<piam |)ictani \ ¡(le etiani (.Z. Dávii.a Doe. ai n. 71, K.H, Kil ; Doe. X'-, M,
13 nn. 121-121, 212. X ide ctiani cpiae annotat U adüan riM Doe. 35 nn. 10-
(
1 .'i : dubiimi proposiluni a 1'. De I-aiu Doe. 21 n. 17. CÍ. etiam ipsum De
l'AUi Doe. 2") n. 2
'
noc. 22-23 - w. ()4-7() 395
s o n i s c o í* i l a l i o n i' s, i u. v o r 1) i s \- c r o vi f a c t i s
ni o di el c r; ii s a c o t r c I i ([ ii a c c i r c ii ni s l a n l i a e
( o in |) r e li c i- (' u n t ii r e l c o n s i d v r a n d i\ c s ii n l. l'". 1
<1 II a n (l o V i (I (• 1) i l 11 r ex |) e d i r i', h o c p o l o r i 1 e x-
]) I i c a r i e i, (| u i K x c r c i l i a fácil. Iit (¡uanivis in reli-
(¡iiis hebdomadac incdildlionihits ordiiuiric ita ¡tcvi dcheal,

serimdítc
¡lis lamen alia púnela addi ¡xissiinl. iii.ihi Iciiium iiolabilc post
prinâm conlemplalioncm qiuiiiiu hebdomadac''' . iil veibi f/ralia Ires 70
polentiae animae el Diiliiles. variim jjersonaium modiis el /iiiis, ilem
cansa, ejfeelus, lempas el rcU(¡uae circunslantiae acUoniim, (¡iiae
ad easdem speclanl, ut plures inde conceptii.s. (piando opus cril, in
meditatione inveniantur. El idem mudus eontemplandi polcril obser-
vari in meditatione vitae Dominac nostrae el cuiusnis sancU. 75
()8. In quinta conteniplatione secundae lu-bdomadae in lorlio
puncto circa ajiplicationeni sensuiini oifacius et t>ustus. swpra
imatînationem ad ralioneni esl ascendenduni, considerando sua-
vitatem et dulcedinem donorniii I)ci in anima sánela relieienlium
nostrum olfaclnm el giistum spirilualeni inia<înaíio veio odorum «o :
ot sapornm, qnae olfactui el gusliii corporis oijiiciutdiir, deducere

nos poteril ad hos sensns internos mentales exeicendos"». el
(i9. Advertendnm uniuscuiusqne máxime in. consideralione
ixinrli Exercitioruni. praeserlim vitae Cliristi, ut fruclnm aliquem
spiritualem seniper nohis elicere conemur, ita ut ad profectum 85
nostrum in iis |K)tissimum quibus consolamur, aliquid faceré pro-
ponamus, el postea in fine Exercitii sive eo absoluto, huiusmodi
fructus in memoriam redijere, et quantum in illo i)rofecimus
collii>ere expediP".
70. [19 Xosiris qui faciunl Exereitia non sun( ex hoc i- I
9
bro ea Iradenda ad eleclionem pertinenl sicul exlernis,
cpiae
nani noslri I)ci benelicio slatum relii»ionis iani eieiêiunl. nee licet
lioc revocare ¡n dubium n e e u t n d f f e r e n e s s n t i i l i
a (1 actual e m a u l s p i r i l u a 1 e ni p a u ]> e r t a t e ni ,
n a ni nos actúale m p a u ]> e r t a t e ni i a m li a b e m u s, (ts
et eadem valione cum coniwjalis el relif/iosis exlernis de eleclione
90 iiostiis] idvo iio.sti is, ;, (1 II

!)1 in ante <iuac' (! \
a<l — externi.s] soliiiu
ad iiIioK pcrtim-nt, ut iiiodi faciendi ck-ctidiicni. /, G w
9'.' iiaiiil (luia /, (i r
!>.•>
hahcnins nd<l. noc his siiiiilia /. (/
In libro l-Ixercilioruni (n. 220).

De ;ipi)licatione .scnsuum in Dor. 2(1 amiiil. IKi,
'
'
!) fi'Li ;t ibas {íxercitioruni in Doc. .">
;iiinf)l. 7.
"'" non príiiinncnda
c'lcctione iosuilis iii Doc. 1 ! ¡mnot. 2'
396 niKKi/IdlUA P. lACOBI MllíÓ
.s7(//ií.s- non csl (u/cndunu sí vero noslri de ir aliqua quam superior in

manu eoruni rclinqurrr deliberare vellent, eiusmodi modis eligendi
uti poterunl.
1(10 71. Medilatio de lril)iis liomiiuiin clüssilxis ad hoc tondit

iil iiixla cas i'xamiiu'imis el coi>nosrainiis aflectiim n.ostruni maio-
rom vol iniaori'in erâ res mundanas, ct ul illo ahlato eas relinquere
vol leniTc at'cnu' (¡arali simas, prout ad divinnm cultum sive per
divinum instinclum sivc prr ralidnis dictamen commodiiis fore
105 assequemur.
72. Post mcdilalioncni de triiuis homimim classil)us dicitur :
Ul)i affccliim senliinus mul- pauperlali pertectae advcrsantem,

lum conícrt peleie a Deo ul ad eiusmodi |)au|ierlalcm sectandam
nos elii*at, sérvala lamen iiberlale ad convcnienliorem servitio
11(1 Dei viam invadcndam loe sie intelliêndum esl, ul volunta.s 1
nostrasil quasi in cpiodam ae([uiiil)rio ila ul |)()lius, quod in uoIms
esl,ad i)aiiem ¡¡erfeel iorem inciinel, si laiem inlellexerimus esse

Dei volunlalem. Ouod si eernalur volunlas ad divilias nimium
penderé el pariim ad pauperlatem, lalis non est hene disjjositus
11.") nee sperandiim cpiod i)ouim facerel eleotionem. Ule enim affe-
clus avei'sus ad imperfeeliorem conversus
a \ ia perfi eliore el
inlelleclum Iraherel ad exeoîtandas raliones tali affectui conso-

nas, el monendus essel quod maiora sii>na volunlalis Dei exqui-
renda suid, ul in via communi, quam ¡¡raeceplorum vocamus,
120 aliquis suhsislal, ciun Clirislus dil'ficilc esse dical |)ossidentes
pecunias in vilam in^redi, epuim ul viam i)erfecliorem consiliorum
elii>at, ([uam idem Cluislus consulil, licel non praecipial "'^ quia
sine dul)io securior via el pt-rleclior esl. l'nde propcnsior quisque

esse del)el, (piod in ipso esl. ad consiliorum viam quam praece])-
125 lorum cai)essendam.
73. Í17: Expedil ¡(fitur ul cpii fácil Kxercilia, in his m e-
d i l a I i o n i I) d a e h e b d o m a-
u s p r a e s e r l i m s e c u n
d a e, (pioad fieri poleril, conetur volunlalem suam semper in-

fleclere ad id cpiod esl i)erl'eclissimum'°'. Nam quanvis in re ijjsa
\)c iiu'ditatioiu' hiiK'i ioriim \ idi' in hoc ipso Doc. Ii2-2.'i n. 9,S : Pi;ni-.vn.\
Doc. 1(1 11. '.(2-!17 ; (./.. Dávii.a !)'.c. [U nii. 107, i:)2, Dor. :í:}, :M, A3 un. 2(.;)-
211. líatU'iii l)oc. .'Sli, i:!. IJ nn. 1 H», 2:i.S aflirmant possc liHiic nic(lit;i-
tiolK'lii cis Iradi c|iu non f;HÍunt clect ioiicin.

"'- lii libro l-^xercitiorum (ii. l.")7).
Cf. Me. 10, 23: I-C-. 18, 24 ; .Mt. 10, 21.
De liac dispositioiic teiideiidi ad id iiuod perleclissimum est vidc Doc.

ÓA, 1.3 II. 172, 208.
noc. 22-23 - nx. 70-76 397
id non sil consecuUirus, nihil lamon ci nocebil lah- rlt'sideriuin, 130

imo plurimum proderil, iil sallt'oi lonîus ah vo. c|ii()(i est imper-
fectiim, recedal. Proinde in iiis Hxerciliis semper ])roponitur id
quod est perfeclius. lauquani ¡mprimis optandiini, et a Deo oh-
nixe petendum.
71. Quando dv ck'clionc aou [18] Tempore cUclionum 135
agitar, dúo inyslt ria \ ilat' ("hri- uno dic meditari potorit unum
sti quotidie nieditauda sunl, atl mystt'rium, iuxta oxempluni me-
cxemplum meditalionuin de iu- ditaliouis l)ai)tisnii in libro Kxer-
carnatione et de nalivilale Clhri- ciliorum sed ibi non dieitur,
;
quae uno die iiunt tempore

sti, ; dúo eodem die non i)osse medi- j {q
tamen electionis ununi myste- tari, sicul factum est in medita-
rium meditandum, iuxta etiani tione de incarnatione et nativi-
exemplum conteni|)lationis bap- tale in liac secunda hebdoina-
tismi, quae ponitur quinta die da et ila iuxta profeetum unius-

;
secundae hei)domadae. Sed cum cuiusque unum vel dúo Exer-

hoc non i)raecipiatur, credi po- citia eodem die hoc tempore tradi
test quod iuxta profeetum unius- Quando autem de ele- poterunt.
cuiusque unum vel dúo etiam non agitur, dúo myste- ctione
Exercitia electionis tempore me- ria communiter pro uno die tra-
ditari licebitl°^ denda sunt. 150
75. In secunda hebdómada in secundo notabili ante tres modos
humilitatis sic dieitur Usque ad eam quae fit quinto die simul
:
comprehendendam '"^ Hoc intelligitur de eadem contemplatione,

nempe de baptismo Christi, quae eodem quinto die fit, et de his
quae in ea com])rehenduntur, a qua quidem inchoatur electionum ^5-,
discussio.
76. Proponuntur tres modi humilitatis, ut toto die eos verset
animo qui exercetur nihilominus unum vel dúo mysteria
;
vitae Christi eodem die sicul in reliquis meditanda sunt. Nam hi

tres modi non dantur pro certa hora loco alicuius meditationis, jgQ
cum non contineant nisi punctum unum praecipuum, scilicet,
desiderium attingendi tertium modum humilitatis, quod per to-
tum diem mente revolvendum est, etiam in meditatione, oppor-
hebflomada aárf.libri Exercitiorum O II 152 sic| quod <f \¡ 153 hoc intelligiturl
intolliereniium est fr' |
eadem oro. d' ii 1 54-1 5.í nempe — comprehenduntûr] Baptisnii
<iuac simul (-omprehendet Nazareth et lordanem et haec flt quinto die || 135 qui-
<lfm in< biiatur) inctioanda est G
'"' De meditationihus lum clectioiic conlexendis ¡ii L)oc. 20 amiol. i'M.

In libro I-]xercitiorum (n. 163).
"' De tribus humilitiitis modis in Doc. L''' ;innot. 14().
398 DiniCC I ¡RIA P. lACOBI MIKÓ
tuno Lamen teniporc. adhibito usu tri|)licis colloqiiii de vexillo,

165 ut ibidem dicitur "'^
77. [50] Electio status non est proponenda nisi his qui eam
desiderant, aiitlibenter eam faceré velint. Nam aliter, cum ex-
terni alioqiii sint facile lurbari possent, quasi nos hac via et r a-
t i o n e ad religionem noslram eos inducere velimus
170 78. [51] Qui de statu vitae suae determinare desiderat,
si non
fueril ad sequenda consilia vel praecepta resigna-

indifferens
tus Dcre in manibus Domini, ut illi magis placuerit tota traclatio ;
de modo bene eligendi omnino relinquenda est'"', et lime si expe-

diré i'idebitur, pioeedat Ule in E.reieitiis faeiendis, vel post breve
175 lempus finem imponnt, vel in alind tempus di fferal.
eis
79. [56] Regulae de discernendis spiritibus secundae heb-

domadae ómnibus qui se exereent, sed ei polissinûm, qui de elec-
tione agit, iuxta octavam, nonam et decimam adnotationem ex
viginli, ante praeambulum ad eleetionem jaeiendam tradi del)ent.
l«o el dilmide explieandae, ut e t a m de a s multis contra humani i 1 i i
hosfis astutias in Domino instructi sint

80. [57] Quando verbo vel scripto considerationes sive modi
non est de eis p o t i s s i-
recti eligendi facienti Exercitia dantur,
mum tempore, quo vacandum est meditationi
agendum tolo ;
185 sed, peracto unoquoque Exercitio sive in aliqua eius parte dum
animus est iani p a c f c u s e t quietus, tune de iis agendi et i i
ratiocinandi projirium tempus est ; et ideo diligenler procurandum

ut meditationes suo tempore fiant, qiiae aniniam consolantur eL
ad bene eligendum disponunt
!(!(; Klcctioufm
/, <l est proponenda] oportet proponere /, O
I
167 velint II 1
volunt /. O II
(1 168-169 et ratione om. etiam G
168 faeile om. II
169 velimus] cu- ||
piamus 7,de suae

(! ;i
ante si transp. ¡. G
170 —
172-173 tota est! non sunt ei li
—
tradendae regulae de modo bene elisendi quae incipiunt a praeambulo ad faciendani
eleetionem /, non sunt ei tradendae regulae de modo bene eligendi, nec omnia Exer-
citia secundae hebdomadae O 176 de spiritibus] discernendoruni spirituum
II
—178- |l
179 iuxta-viginti] post omnes modos recte eligendi (/ ex viginti] libri líxercitiorum |
/ 181) utl et ut l,G

!
181 instructi sint] instructus sit I,
II
(! 182 verbo scriptí. II
—
(itn. i: cimsidcrntiones] annotationes /, G sive modi] de modo I.G lS3dantui- \
II
ante íuinotiit iones /. O II 185 dum] cum /, G ¡I 186 iis] his (} \\ 188 animus .S'. /
"'" lii liíjro Exercitiorum (n. UiS).
De libértate in electiorie in Doc. A amiol. IS.

"" De (lis|)()sitione ad cleitioiiem faiieniUnii iiecessarin in Doc. 20 ;in-
nol. 1 I.S.
"' Dc' resíiilis (liscretionis spiiiluiim su|'r;i in lioc ii)S() Directorio 22-
2;{ annol. K\.

"- De non oniittcndis meditalionilius Uiii|)ore electionis in Doc. L(t
DOC. 22-;53 - XN. 76-83 399
81. [51] Ei qui de staLu siio (k'lihi'rare viill, diio singillatim ií>i»
proponi solent primum si paiipertatem adualcm sequi velit, (¡iiae

:
in rerum cxpoliotionc sita cst, an non. Alterum est, si hanc stí/í/í

iam statiiei it, in (¡na rcligionc v(un serimrc viilt, nani extra religioncm
niinc servari illa uix potes!, fíoe ídem quod summatim dictiim est et
in //.Sí/ positum, e.vplieatius iiixta dispositionem animae proponi pote- 105

rii hoe modo. Primo si consilia aul i)iaect'i)ta seíjui convoniat ipsi.
Secundo, si consilia eligit, an servare illa in relii>ione aiit extra
eam debeal. Tertio, si in religione vult, in qua iterum religione
servabit. Quarto, quando el qiiomodo in illam ingredielur. ¥A
rursum, si servare i)raecepta eligit, in ([uo statu aiit qua ratione 20(»
vivendi, illa .servare vult. El singula liaee dubia si instnietori pro-

ponenda videbuntiu\ ])er omnes modos eligendi ah eo (pii faeii Exer-
citia separatim discutienda sunt, ut eorum altera pars ab illo s l a-

b i 1 i a t u r e t eligatur
82. [55] De re aliqua, p r a e s e r t i m s e s s e t magni momenli, i 205
quam quis deliberare vult etiamsi non sit de slalu vitae, aliquando
electio fieri posset : ut si quis r e 1 i g i o s u s de p r o f e c t i o n e
a d i n d o s , s i eam superior i n m a n u s u a r e 1 i n-
q u e r e t V e
; I s i e x t e r n u s a 1 i (j u i s d e ]) e r e g r i n a-
t i o n e a u t c u r a a l i q u a s u s c i p i e n d a electio- 210
nem facer el; aul si de acquirenda perfectione
i n statu
s u o, aut de vitae reformatione iuxta ultimum nota-
bile secundae hebdomadae libri E x e r c t o r u m aut de i i
alia re simili electionem faceré vellet.

83. Pacientes Exercitia sinantur libere determinare quod de 215
se statuere voluerint iuxta decimam quintam annotationem ex
viginti non enim violenta durant, idque máxime cum de mu-
tando statu agilur Nec vero mutalio eiusmodi aut status alicuius
assumptio eis suadenda est, sed via recta bene eligendi proposita,
190 Ei — vult] Res quao ad rteliheramlum de statu suo alicui] proponuntur, suüt
huiusmodi I,G !l 19(i se<iui ipsi] sunt seiiuenda /, (i
ei 197 eligit aníe servare :\
tranup. I, (1 [\ 198 eam |

rclitiioiuiii /. c .'iiii jiii statu vult illa servare aut qua
ratione vivendi transp. I. a U:\vi- dubia hac piupositioues /, G
| 203 discu- II
tiendae /, c; eoruni | paí s | all ci m p;ir.s raruin l.d Del item de (r*
.'Uó aliqua
—
|
re transí). I, G i| 200 i|u;inil ,lv (jua / i
vult] vi'Uc-t non /, (7

et 212-213 aut \<
Exercitiorum om. ÍV 212 rcforni.it ionc vit ac /rííns/j. / u It iiuum nntabilej ultimani
i
annotationem / r 21.! aut I

vcl /, (i ¡
del in (i 2i:!-2U alia — vtiltl aliis lebus
aliquis ageret /. G
1)2 gradib-js s_«"vmi! IL, iii f ( i>')i(l;i cloi-lionc iii Doc. I aniiol. U.'j.
In libro )]>cer.-¡ti()rjm (;;. N.t).
In libr.i 1" ;or^-iti.)rLun (ii. l.'i).
!)e libart't - i i el-; íi )n.' i:i !))r. ¡ ;in:i )t. KS.

220 acimonendi siinl. ul rem diligenter considerent, Deique graüa po-

lissiimim ot lalionis liimine adiuti, quod mclius id in Domino
iudicaveriul, aniplcclantur, et hoc ad eorum quietem constan-
et
tiam nuiUuni coufei t. noc ipsi postea nisi de se, si non persevera-
verinl, iiire conqueri polerunl.
225 ["Vij Licel anlequam inchoaret electionum tractalio-
eligeus,
nem honain disi)osilionem ostendisset, nihilominus
praeniissam,
instructor observet in progressu electionum, dum exigit ah eo ra-
tioneni suae electionis, sive in secundo sive in tertio tempore ea
fial, au i)eiu' eius affeclus sit dispositus ita ut ad perfectiorem viam
230 sit ])ropeiisiis. vel certe tanquam in aequilihrio quodammodo sit

constitutus, eL |)aratus ad eam, quae melius ducat ad finem ul-
timum, el (juae Deo sit futura gratior, eligendam ;
alioqui de
i)ona eU'c lione facienda niiiil probahiliter sibi polliceri posset,
affeclus enini ad iinj)erfectiora inclinans ne a spiritu non bono
235 inclinetur, mérito timeri potest : et tamen si a tali spiritu incli-
natur, ¡)ericulum esset manifestum, ne potius rationem et intel-
lectum ad secus si ad ])erfectiora propendeat affe-
se traheret ;
ctus, quia non

huiusmodi spiritus a carne et sanguine nec
est :
probabile est, ut plurimum, quod a malo sit spiritu talis propensio;

24U ^'t si a Deo est, non imiiediet cognitionem voluntatis Dei.
81. [53] Cum quis tria témpora recte faciendi electionem in-
greditur, plus sólito se colligere deberet, ut P. N. Ignatius censuit,
ita ut nihil, quoad fieri possit, eligens videret ñeque sentiret, nisi
quod coeleste aut divinum sit

245 85. [59] In secundo tempore recte faciendi electionem n i- i 1
b r o E
X e r c i ti o r u m dicitur quod vocatio per experientiam
consolationum et desolationum cognoscitur, et ideo 1 q u i i 1 i
e X e r c e t u r quae sint haec dúo declarare plañe oportet. Conso-

latio taque est alacritas spiritualis, amor et spes rerum superna-
i
25(1 iiim, et omnis motio, quae relinquit animam consolatam, ut dicitur

in tertia regula de discernendis spiritibus primae hebdomadae.
Huic contraria est desolatio, quae est tristitia, diffidentia, defe-
ctus amoris, et siccitas, ut ibidem dicitur in quarta regula"'.
241-242 ingreditur ante tria transp. I, O 242 colligere] reciperc /, O ut
il \
—
censuit] Pater noster Ignatius dlcebat quod in 2» Hebdómada ante cum I, G 217 v,
cognoscitur ante per transp. I, G 248 quae] quid /, O ||

declarare plañe] bono \
declarare ante quid /, G \

oportet ante illi transp. l, G \\ 249 itaque] auten» /,
G 25.S quarta regula ante

II illi transp. I, G
De recta dis|)ositione ad electionem in Doc. 20 annot. 148.
De recollectione aniini in electione in Doc. 20 annot. 152.
De consolütione agilur in libro I-^xercitiorum (n. 316) et de desoh"-
tionc (n. 'MI). \ ide etiam Doc. 1 annot. 10.
noc. 22-23 - xn. 83-87 li.l
8G. Quando iiuia seciimlum lempas heno cliu;fri(li qiiis eliiíit,

in meditatione vel extra eam corani Deo, id quod deliberare viill, 25
proponat omniinoda resignalione voluritatis propriae, di-
cuín
vinam in se voluntatem sentiré ciipiens, non vacans discursibus
propriis, sed se disponens, ut optime poterit, ad excijjiendam mo-
tionem Sancti Spiritus j)er experimenta consolatiomim et deso-
lationuni, ut ibidem dicitur 26
87. [61] A n m a d V e r t e n d u m e s t ([ u o d, licel modus
i
electionis secundi temporis excellentior sit, quani Lt rlii. si con-

stat a Deo esse mo t i o n e s, consolationes et illusiial iones quae
in animam eligentis immittuntur quia tune iniinedialius suain ;
ipse voluntatem per hos gratiae suae efleclus, cpuun per discursus 2<i
tertiitemporis ostendit nihilominus, si spiritus ille, niovens se-

:
cundi temporis, non bene cognoscatur a Deo esse, et dubiuni

sit apud eligentem, vel apud instructore m, an
illae illustrationes et consolationes spirituales sint a bono spiritu
an a malo se in angelum lucis transfigurante ;saltem ex 27
par te, licet peractasit electioinsecundo tem-
p o r e, debet electio etiam fieri per i 1 1 o s dúos modos tertii
temporis, Nam illae regulae et naturales vires
exercent, et homines simul ad supernatu-
r a e m mo on em De
1 t i i e t i 11 u s t r a t i o n e m d i- 07
s p o n u n t.
Itaque electiones non solum Unde de electione sic facta

in secundo sed eliam in tedio optimam rationem eligens Deo
tempore commiiniter fieri de- reddere potest, quod faceré vi-
ten/ ; et in electione sic (acta deatur, quod in se est ad Dei i.--
optimam rationem eligens Deo voluntatem cognoscendam. cuni

reddere potest, ciim in secundo secundo modo non potuerit cer-
et tertio tempore fecerit quod in tus esse; nam si hoc secundo
se est ad Dei voluntatem agno- ukuIo de ea constaret, superfina
scendam^-\ esset lertii lemi)oris inquisitio ; 2f
a meiiore enim lumine, quam

sit ratio humana, directus esset
et illustratus intellectus, et mo-
excellentior a/líe modus íransp. /
•262 263 illustrationes et consolationes <rans/>.
ii
/ 266-267 secundi temporis] per secundnm modum /

ii
267 non cognoscatur] II
—
non cognoscitur ante spiritus I 268 sit] est / an] vel / n 272 debet] expedit /
,
-etiam fieri] eaudem exuminari ante / Nam
De electione secundi temporis in l)oc. 2a annot. KiO.

De discrimine ínter secunduin et tertium temi)us electionis
20 annot. 108.
26 — DlRECTOIUA KXEKCI TIORDM.

402 DIRECTORIA P. lACüBI MIRÓ
tus affectus cius ; et ideo in se-

cundo et tertio tempore idem
290 eligendum videtur, ut securior
et sufficiens omnino ex utroque
lumine, supernaturali et natura-
li,certitudo liabori possit i".
[62] secundo tempore aliquid eligeretur, et quia
Si acciderit ut
295 dubitatur motio a Deo, proponuntur eligenti tertii tem-
an sit illa
poris dúo illi modi, quihuscum quoddam contrarium ab eo eli-

gitur tune diligenter examinetur per regulas discernendi spiritus,
;
et rectam rationem, et sanam doctrinara quod secundo tempore et

quod tertio eligitur, et pondus rerum moventium utroque modo
300 pensetur. Quod si constaret clare quod ratio adstipulatur elec-
tioni tertii temporis, securius est eam
dubilationem sequi, propter
quam habet motione secundi temporis,
eligens vel instructor de
an esset a Deo, necne. Contra, si rationes essent débiles quae tertio
tempore moverunt, et elucescit magis quod motiones secundi
305 temporis fuerint a bono spiritu, et recta ratio eis non rcpugnet,
tune electio secundi temporis est praeferenda licet enim [)rius ;
non clare constiterit per eam de volúntate Dei, rebus tamen po-
stea magis agitatis et discussis, accedente rationis testimonia;
iam poterit constare.
310 88. [58] In quarto puncto modi bonae electionis faciendae
prioris
dicitur inlibroExercitioru perpendantur commoda
m, iil
et incommoda, quae ex officio suscepto vel omisso accidere |)os-

sent Ex¡)ediret quando haec discussio facienda sit, ut rationes
uniuscuiusque ])artis quae se offerunt, seorsum s i m u 1 scriberen-
315 tur nam omnes ruiusque partís simal collectae, si
; p e r 1 e g a n-
tur magis veritatem ostendunt, et maiorem vim ad mooendum
habent, quae etiam cum instrudore conferendae sunt, ut vacantem
Exercitiis melius Ule dirigere possit.
89. [60] Iiivat tempore electionis die uno partem unam rei,
32!) quae proponitur, et alio diealiam Deo Optimo Máximo reprae-
sentaro ; verbi gratia, quodam die consilia, et alio die praecepta,
et ol)servare in quam partem Deus magis j)er istos modos eligendi,
signum suae voluntatis ostendat, sicut qui offert varia fercula
ciiidam principi, et observat quod ex illis magis ei placeat
313 facienda sitl üt /, e; » lili uniuscuiusque partís] i)r() unaquaque parte /, G

simul] sic / 316 osteudunt] irianifostant /. G
II
319 iuvat) bonum esset /, esset
||
boDum O 320 Deo

II
—
maxinid ante pnrtein Iransp. I, O 321 quadani G II
In libro Exercitioruiii (n. LSI).
De hac siniilitiuline vide in Doc. 1 ¡miiot. 24.

DOC. 22-23 - NN. 87-92 403
90. In quocumque tempore [63] Si in secundo tempore 325

fíat electio, tranquillitas mentis per experientiam consolationum
requiritur, ad quam habendam et desolationum, in re proposita
secundae heb-
variis Exercitiis de Dei volúntate non clare con-
domadae utimur, et in iis im- stiterit, in quo quidem sine ani-
morandum quousque facta fu- mi quiete electio fieri non po- 330
erit electio. Exercitia vero ter- test ; sic nec in tertio tempore
tiaehebdomadae, quae tristitiam potest agi de electione, si ad-
et moerorem secum afferimt, huc anima, eius qui exercetur,
et ideo ad eligendiun non ita variis motionibus agitari cerna-
conferunt, post absolutam ele- tur : tranquillitate enini et pace 335
ctionem tradenda sunt. opus est, ut vires suas anima
plañe exerceat et interim tem- ;
pore electionis in variis Exerci-

tiis secundae hebdomadae qui
eligit delineri dehet nam Exer- 34o ;
citia tertiae hebdomadae tristi-

tiam et moerorem secum afierre
et post absolutam elec- solent,
tionem tradenda videntur.
91. Quamvis obviandum sit, iuxta decimam quartam anno- 345
tationem ex viginti^^S ne quis vacans Exercitiis, voto inconsulte
et praecipitanter se obstringat, tamen si aliquis maturo consilio
et re cum magna claritate iam suam electionem voto
electa, vellet
firmare, ut se contra impugnationes daemonis, mundi et carnis
firmaret, non debet instructor id prohibere i". 350
92. [66] Regulae ad victum temi)erandum ^-^ et regulae ser-
vandae in distribuendis eleemosynis et quaedam quae notantur
de scrupulis et regulae ad veré sentiendum cum Ecclesia 1=',
ei, qui exercetur, communiter non dantur sed quando ratione ;
personae opus erit, praesertim in fine secundae hebdomadae, ubi 355
334 non] nos, GES, ¿f, sed in hoc not. in marg. mendose esse script. |
ita] sup.
lin. del. aeque G'fi, aeque S.OES li 355 opus erit] oportuerit /, G \
secundae hebdo-
madae] insecunda hebdómada /, G
"* In libro Exercitiorum (n. 14).

Posse in eiusmodi casu electionem voto firmari, asserunt textus ad-
ducti Doc. 20 annot. 172.
De regulis ad victum teniperanduni in Doc. 20 annot. 1,S7.
De regulis ad distributioiiem cleeniosynaruni in Doc. 26 annot. 84.
De annotationibus ad scrupulos dignoscendos in Doc. 26 annot. 85.
De regulis ad sentiendum cum Ecclesia in Doc. 20 annot. 207.
—
de statii vilae reformandae agilur, tradi ])oterunl ; n a m h a e

r e g 11 1 a c a d h o c l o u d ii n l, sed non ómnibus proponi de-
bení, sed iis qui cis indujere videbnntur.
Caput V
EXERCITIA SECUNDAE HEBDOMADAE CUM DE
ELECTIONE AGITUR, QUO ORDINE TRADENDA SINT.
93. Qui a<>;,i)i US cst Excrcitia secundae hehdomadac, post-

essiii
5 quaui l-^xercilia primar ahsolverit et confessus et communicatus

fucril, prarsuppositis liis, ([uao ])raecodenli capite dicuntur, post
cot iiam illiusditM, (pi;i sacrain communioneni medita-
acce])i'rit, et
tionein de filio pi o(lii>o finieril, Irada lur ei contemplatio de rege
temporali, ut sequenli die mane semel eam faciat et eadem die a ;
10 prandio iniungendum est illi, ut ante coenam illam repetat et ;
post coenam tradenda est meditatio prima de incarnatione Christi

Domini nostri pro media nocte sequenlis diei, et contemplatio se-
cunda de eius nativitate pro iiora matutina, et etiam contemplatio
tertia pro hora ante prandium.
15 94. Prima die meditationum vitae Ciiristi post prandium tra-
denda est hora vesperarum, et etiam
quarta contemplatio |)ro
quinta de a])plicatione sensuum pro hora ante coenam et post coe- ;
nam explicandae et tradendae sunt additiones secundae hebdoma-

dae ac promedia nocte sequentis diei detur ei contemplatio de
20 Christi |)raesentatione in templo ; et pro iiora matutina de fuga in
Aegyptum, et repetitio harum duarum fiat hora ante prandium
eodem modo et forma, qua hodie mane in duabus primis inedi-
tationibus factum est.
95. Advertendum tamen est quod si in eo, qui exercetur, de-

25 prebenda tur, fervorem quem concej)erat in prima hebdómada
aliquo modo remitti, tune relinquendae sunt hae meditationes se-
cundae (bei, transitus ad eas, quae tertia die dantur, ut
el fiat
citius ilk" perveniat ad faciendam suam electionem.
96. Secunda die post prandium (de cetero a prandio et coena
.j,")6 refiiimaiKio J, O, OESU II 10 iniungendum] coniungendum GE l\

16-17 et
<'oenam o/a/. OE
De liac meditalione filiiprodigi in Doc. 1 annot. 13.

Siiie dubio inteiligit hoc nomine, additionum secundae hebdonnadae
annolatioiH's illas ])osita.s in libro Exercitiorum (nn. 127-131).
DOC. 22-23 - N.\. 92-100 105
por qiiarlam liorae parlciii ciim oxainine ((iiolidiano soiiipor liat 30

examen parliculare ad lollendos defectus ciica I-'xi'icilia el addi-
üoncs), hora vesperanini fial repetitio praest'nlal iouis in leiiiplo
el fugae in Aeí^yptiim ad modum quarlae eoateinplalionis prae-

cedenlis diei et hora ante coenani fial a|)pli(ali() sensiiuin ha-
;
rum duariim c()nLemi)lationiini el post eoenain \n-o media nocte 35 ;
seqiientis diei tradaliir (pío paelo puer lesiis siiixlilus vv:\[ paren-
tihus ; el pro hora niatulina qiio modo ah ei^ re|)erliis tueril in
templo; el repelitio hariim duariiin coiUeinplalionum liat hora
ante ])randiiim iuxta modum praecedent is diei.
97. Terlia die po.st prandium tradatiir ei praeludium quod- 40

dam eirca consideralionem statiium, et liora vesperarum fial re-
pelitio, quo paeto puer lesus sulidilus eral pareulibiis, el que
modo ah eis reperliis liiciil iii U'm|ili), ad moíhiiii cpiarlae con-
lemjilalionis |)rimae diei, et llora aiUe coeiiani liat applieatio sensiiiim
harum duariun eonleniplationuin iil in eadi'iii prima die el post : 45
eoenam pro media norte el i)riino inane, et jiro hora ante i)ran-
dium sequentis diei tradenda esl ineditalio ile duoltus vexillis.
Quarla die post prandium, hora \espt'i-ai'iim, rt'|)etenda
98.
est etiam medilalio de du()l)us vexillis el jiro hora ante eoenam ;
tradenda est medilalio de trihus hominum classibus et post 50 ;
eoenam tradatur adnotalio quaedam, quae sequitnr meditatio-

nem praedictam et detnr contemplatio de hajUismo Domini
;
quae media nocte sequentis diei facienda esl, et primo mane, et

etiam hora ante |)randium, re|)etenda.
99. Quinta die posl prandium Iradantur tres modi huniili- 55
tatis, per lolnm diem considerandi et hora vesperarum ie[)('- ;
tatur eadem contemplatio de i)a])tismo et ante eoenam appli- ;
cabnntur eirca eam quinqué sensus el post eoenam denlur ;
ocio regnlae de discretione spirilus secundae hehdoniadae

Deinde pro media nocte secpuMiti tradi'nda est medilalio, quo go
modo lesus C.hristus a Ilumine lordanis pelierit deserlum, cum
duabus repetilionihus eiusdem pro hora matutina et hora ante
prandium.
100. Sexta die posl prandium tradendum est ¡¡raeludium ad
eleclionem faciendam el hora vesi )erarum lepetenda esl eadem
;
{)5
contemplatio de deserto el ante eoenam fial ajjplieatio cpunque

;
sensuum eirca eam el post eoenam detur adnotalio de lempore

;
triplici ad electiones recle faciendas el i)ro media nocte sequentis ;
De regulis (liscrelionis spiiituuni ¡11 hoc ipso Doc. imnot. .S.'i. Iii his
iiutneris usque atl 11. 130 iiihi! aliud .Miró facit quani transcribit ordiiicin
in ipso I-:xcnitioruin lihro indicatum.
meditatio quo modo Beatas Andreas et alii succes-

diei tradatur
70 Christum secuti sunt, cum duabus repetitionibus eiusdem,
sive
pro hora matutina et hora ante prandium.
101. Séptima die post prandium tradatur modus prior bonae
electionis faciendae et hora vesperarum repetenda est eadem
;
contemphitio de vocatione apostolorum et ante coenam appli- ;
75 cal)untür ciroa eam quinqué sensus et post coenam pro media

;
nocte sequentis diei, detur quo modo sermonem fecit Doniinus

in monte octo beatitudinis modos edisserens, cum duplici repe-
titione pro hora matutina et pro hora ante prandium.
Octava die post prandium tradatur modus posterior bene
102.
80 eligendi et hora vesperarum repetatur eadem meditatio de ser-
mone Domini in monte et ante coenam fiat applicatio sensuum,
;
circa eam, et post coenam, si electio non fuerit omnino conclusa

quod saepe evenire poterit, pro nono die sequenti tradatur me-
ditatio, quo modo navigantibus discipulis Dominas se ostendit
85 ambulans super aquas maris, servata omnino precedentium die-
rum forma. Et sic consequenter fieri ¡)otest, sumendo singulis
diebus unam meditationem usque ad duodecimam diem, si opus
erit, iuxta ordinem meditationum, qui in eadem secunda heb-
dómada post quintam diem a Patre nostro Ignatio traditur. Et

90 si oportuerit per plures adhuc dies quam duodecim in electio-
nibus immorari, sumantur etiam aliae meditationes ex secunda

hebdómada, iuxta id quod in praecedenti capite, § 79 adnota-
tum fuil. Ac post factam electionem sequenti die, cum gaudio et
laetitia in Domino fiat contemplatio de gestis in die palmarum.
95 Et si hic faciendis Exercitiis linis imponitur, etiam tradatur ul-

timo loco contemplatio ad amorem spiritualem in nobis excitan-
dum "í.
Caput VI
EXERCITIA SECUNDAE HEBDOMADAE CUM DE ELECTIONE NON

100 AGITUR, QUO ORDINE TRADENDA SINT.
Postquam Exercitia primae hebdomadae quis absolve-

103.
rit, saltem breviter, ut in ultimo paragrapho secundi capitis
huius Directorii dictum est, et confessus et communicatus fuerit,
praesuppositismultis, quae in quarto capite praecedenti dicuntur ;
In n. 90 luiius Dircclorii.
Quo tenipore haec contem|)lalio ad obtinendum amorem proponenda
sit in Doc. 2(1 aiinot. 19(5.
DOC. 22-23 - Nx. 100-107 407
posl coonam illius diei, qiia sacrarn communionem accepcrit, et 105

meditationem de filio |)rodii>() liiiicril, Iradatur el conternplatio
de rege temporali, ut sequciUi die iiuiiu' semel eam facial, et
eadem die a prandio iniungendum esL illi, ut ante coenam illam
repela t et post coenam tradenda est meditatio prima de incarna-
:
tione Christi Domini nostri i)ro media nocte sequentis diei, et lio
conlemi)lati() secunda de eius nativitate pro hora matutina, et
etiam contemi)latio tertia pro hora ante prandium.
101. Prima (lie meditalionum vitae Christi, ¡¡ost prandium
tradenda est quarta contemplalio pro hora vesperarum, et etiam
quinta de applicatione sensuum pro hora ante coenam et post U5 ;
coenam explicandae et Iradendae sunt additiones .secundae heb-

domadae ac pro media nocte sequentis dit'i detur ei conternplatio
;
de Chri.sti praesentatione iu teinjjh) et i)ro hora matutina de ;
fuga in Egy])tum, et rejjetitio haruni duarum fíat hora ante pran-

dium codem modo et forma, qua hodie mane in duahus primis 120
meditalionibis factum est.
lO.ó. Secunda die post prandium (de cetero a prandio et
coena per quartam horae partem cum examine quotidiano sem-
])er liat examen particulare ad tollendos defectos circa Exercitia
et additiones), hora ves|)erarum fiat repetitio ])raesentationis in 125

templo Aegyptum ad modum quartae contemplatio-
et fugae in
nis praecedentis tliei et Iiora ante coenam liat applicatio sen-
;
.suum harum duarum contemplationum et post coenam, pro ;
media nocte sequentis diei tradatur quo pacto puer lesus sub-
ditus erat parentil)us ; et pro hora matutina quomodo ab eis 130
repertus fuerit in templo ; et repetitio harum duarum contempla-
tionum ante prandium iuxta modum ¡iraecedentis diei.
fíat llora
106. ])ost prandium, hora vesj)erarum, liat repe-
Tertia die
titio, quo pacto i)uer lesus subditus erat parentibus, et quomodo
ab eis repertus fuerit in templo, ad modum (¡uartae contempla- 135
tionis primae diei, et hora ante coenam fíat applicatio sensuum
harum duarum contemi)lationum, ut in eadem prima die ; et
post coenam, pro media nocte et primo mane, et pro hora ante
prandium sequentis diei, tradenda est meditatio de duobus ve-
xillis. 140
107.Quarta die post prandium, hora ves])erarum et hora
ante coenam repetenda est etiam meditatio de duobus vexillis ;
et post coenam detur ei contemplatio de baptismo Domini, pro

media nocte sequentis diei et quomodo lesus Christus a Ilu-
;
mine lordanis petierit desertum, pro hora matutina et repetitio ;

1 15
harum duarum contemplationum liat hora ante prandium.
108. Quinta dio post i)randium tradantur tres modi humili-

latis per totum diem considerandi et hora vesperariim repe-
;
taliir contemplatio de baptismo Domini et de deserto et ante ;
150 coenain applicaliuntiir circa eas (¡uiiupit> sensus et post coenam

;
dentar octo regulae de diserelioae s|)irilus secundae liebdomadae ;
deinde pro media nocte sequenti Iradeuda i'st ineditatio quornodo

Beatus Andreas et alii successive (".hristuin seeuti sunt et pro hora
;
matutina quornodo sermoneni fecit Domiaus iu uionte, octo l)eati-

155 tudinis modos
ediserens et repetitio liarum duarum meditatio-
;
num hora ante prandium.

fiat
109. Sexta die post prandium, hora vesperarum, repetenda
est contemplatio de vocalione aposloh)rum et de sermone Do-
mini in monte; et anle coenam lial ap|)licatio quinqué sensuum
1(50 circa has duas contempialioues el posl coenam pro media nocte
;
secpientis diei tradatur medilalio cpiomodo navigantihus di.sci-

puiis Doininus se ostendil aml)uhuis su])er a((uas maris et pro ;
hora inalutina quomodo in temph) docuil vi repetitio harum

;
duarum meditationum fiat liora ante i)rau(lium.

165 . 110. Sejjlima die post prandium hora vesperarum, repelendae
sunt contemplationes, quomodo Dominus se ostendit discipulis
et quomodo docuit in templo et ante
; coenam applicahuntur
circa eas quinqué sensus et jjost coenam [¡ro media nocte sequen-
;
tis diei detur contemplatio de Lazari suscilalione et pro hora

;
170 matutina, de gestis in die palmarum et iiat hora ante ¡jrandium

;
repetitio harum duarum contemplationum.

111. Octava die
])()st prandium, hora vesperarum, repetantur
hae due meditationes, de Lazari suscitatione et de gestis in die
])almarum et ante coenam fiat applicatio quinqué sensuum circa
;
175 eas; el posl coenam, si faciendis Exerciliis iam finis imponitur,

tradalur ei ultimo loco contemplatio ad amorem s¡)iritualem in
nobis excilandum.
112. Xoíandum quod in hac secunda hebdómada, ut ait Pater
noster igaalius, iuxla lemi)oris facultatem et utilitatem per-
180 sonae sese cxerccul is, possunt aliquot meditationes, vel adiici,
ul de misleriis visilaliouis, pastorum, circumcisionis, et trium
ri'gum vel sul)lrahi ex supra |)osilis, quippe quae pro introdu-
:
clioiu- lantum detineantur ad formandam meiius contempla-

tionem.
1
DOC. 22-23 - NN. 108-115
Capu r V 1
ExEHcrn.v tertiae hebdomadae quo ohdi.ne

COMMUNITEK THADENDA SINT.
Qui Exercilia primai' el socunclao liehdoinadac siin' in.

113.
tervalh) diihium non esl (|uin Kxercilia etiani Icrliae con-
l'ect'ril, 5
sequenle'i" oi tradi possinl. Tanien, si, peiaclis priniis duahus lieb-
domadis, ionga inlorniissio 1^'xercitioiuni lacla tiicril. el de novo
quis Exercitia terliae liebdoniadae aiíL;iedi viill. cxpedil iil a
jirima hel)donia(la incipiat, ila iil, illa lirexiliT ahsoluUi, ut in
ultimo parai»raplio seciindi ca|)itis dicliuii esl, lei tiani iiuiioel. \í>i- lo
tur, poslquani Kxercilia [¡riinae hebdomadae absolvcril. el coufessus
et comimmicalus medilal ionem de liiio prodigo linierit,
fuerit, el
tradatur ei c()nlem[)lalio de rege lemporaii, cpiae esl veluti fun-
damenUim omninm medilalionnm vitae (llirisli Donuni nostri,
ut sequenli die mane semel eam facial el eadem die a prandio iniun-
; 15
gendum est illi, ut ante coenam illam rei)elal el post coenam tra- ;
denda est prima contemplatio de coena Domini el de rebus ante

et posl coenam geslis, \)vo media nocle sctjiienlis diei et con- ;
templatio secunda de ri'bus post coenam el in horto gestis, pro

aurora et liat rejjelilio liarum duarum conlemplationum hora 20
;
ante prandium.
111. Prima die medilationum i)assionis CJnisli ])osl ¡¡randium,
hora vesperarum, repetantur hae duae coiilemplal iones de coena
Domini et de rebus in horto geslis el ante coenam lial ap])li- ;
catio quinqué sensuum circa eas el posl coenam explicandae 25

;
et tradendae sunt additiones tertiae hebdomadae postea trada- ;
tur conlem|)iatio de gestis in domo Annae, inedia nocle setpienti

transigenda sub auroram vero de seculis rcbiis in domo (]ay-
;
phae deinde lial repelilio harum duarum eonlemplalionum iiora

;
ante prandium. 30
11."). .Secunda die post i)randium (de celero a prandio et
coena per quartam horae partem cum examine cpiolidiano semi)er
fíat examen particulare ad tollendos defectus circa Mxercilia et
additiones), hora vesperarum fíat re|)etit¡o conlemplalionis de
gestis in domo Annae et in domo Cay|)hae et hora anle coenam 35 ;
fíat applicatio sensuum circa has duas contemplationes el ])()st ;
coenam in media nocle sequenti, contemplandum ([uomodo C.hri-

stus Dominus noster ductus est ad Pilatum, el quid ibi aclum
sit; diluculo vero de iis, quae gesta sunt Iransmisso Ciirislo ad
;
410 DIUECTORIA P. lACOBI MIRÓ
40 Herodem. Siihdetur postea repetitio harum duaruni contempla-

tionum hora auto prandium.
116. Torlia dio post prandium, hora vesperarum repetenda est
contomi)hitio quomodo Christus ductus osl ad Pilatum ot de gestis
in domo Herodis et ante coenam applicandi sunt cpiinque sensus
;
45 circa has duas contemplationes et post coenam tradatur medi-

;
tatio pro sequenti media nocte, de reditii ah Herode usque ad

mediam })artom misteriorum, quae apud Pilatum sequuta sunt
reliquamvero partem circa primam lucem matutinam prosequatur ;
et hora anle prandium fíat repetitio harum duarum contempla-

50 tionum.
Quarta die post prandium, hora vesperarum, üat repe-
117.
de reditu ab Herode usque ad mediam partem misteriorum,
titio
quae apud Pilatum secuta suul, el etiam de reliqua parte; et
ante coenam fíat applicatio quinqué sensiium ad has duas medi-
55 tallones et post coenam, sub noctis sequentis médium, contem-
;
pletur a sententia Pilati usque ad cruciñxionem sub auroram ;
deinceps ab elevatione crucis usque ad (".hristi ex])irationem et ;
hora ante j)randium hae duae contemplationes repetantur.

118. Quinta die ])ost prandium, hora vesperarum, fiat repe-
60 titio contemplationis a sententia Pilati usque ad cruciñxionem,
et ab elevatione crucis usque ad Christi expirationem et hora ;
ante coenam applicentur quinqué sensus circa has duas contem-

plationes et post coenam tradatur pro media nocte sequentit
;
quomodo mortuus Dominus, sublatus de cruce, ad monumentum

65 delatusest; et primo mane meditetur ex quo Dominus sepultus
fuit doñee Beata Virgo in domum aliquam se recipit et hora ante ;
])randium fíat repetitio harum duarum contemplationum.

die post ])randium, hora vesperarum, repetenda
119. Sexta
contemplatio quomodo mortuus Dominus, sublatus de cruce,
erit
o ad monumentum delatus est, et ex quo sepultus fuit, doñee Beata

Virgo in domum aliquam se recepil el hora ante coenam appli- ;
cabunlur quinqué sensus ad has duas meditationes, et post coe-

nam, pro media nocte sequenti, tradaliir ut dimidiam partem
misteriorum eonlempletur, et mane reliquam
passionis Chrisli
75 eius i)arlem prosequatur ita ut Ínter noclu el mane passionem
totam revolval, postea repetitionum el sensuum vice, per diem
totum sequentem considerabit, quam lieebil frequentissime, quo
pacto sanctissimum lesu Christi corpus remanserit ab anima
seiunclum, el ul)inam aut quomodo sepulluin. Item, quae fuerit
7U est om. OES!

DOC. 22-23 - NN. 115-123 411
bealac Malris soliludo, dcsolalio qualis, et quanla affliclio, quam 80

acerbas quoque d¡sci])ul()riim moeror extiterit.
120. Séptima die post prandiiim idem considerabit, sicut modo
praedictum est et post coenam si faciendis Exercitiis iam íinis
;
imponitur, tradatur ei ultimo loco contomplalio ad amorem spiii-

tualem in nobis excitandum. 85
121. Meditationes passionis Chris ti, praediclo modo exactius
praescribunlur a Patre iiostro Ignatio nihilominus aliis modis ;
tradi ])ossunt, ut ipsemet in fine tertiae hei)domadae adnotavit.
Caput VIII
EXERCITIA QUARTAE HEBDOMADAE QUO ORDINE

COMMUXITER TRADENDA SINT.
122. Peractis tribus hel)domadis Exercitiorum, si quis ad lon-
gum tempus ea intermiserit, et postea de novo Exercitia quartae 5

hebdomadae aggredi velit, ex])ediret ut a prima hebdómada inci-
piat, ita ut, illa breviter absoluta, ut in ultimo § secundi capitis dic-
tum est, quartam inchoaret igitur, postquam Exercitia primae heb-
;
domadae al)solverit, et confessus et communicatus fuerit, et me-

ditationem de filio prodigo linierit, tradatur ei post coenam, pro lo
media nocte sequ.Miti, contemj)latio prima, quomodo lesus Do-
minus post resurrectionem apparuit sanctae Matri suae et pro ;
aurora, quomodo summo mane ad monumentum profecta est

Maria Magdalena cum aliis mulieribus, cui Christus apparuit,
quae, aliis digressis, iuxta sepulcrum remanserat et hora ante ; ló
prandium fíat repetitio harum duarum contemplationum.
123. Prima die post prandium, hora vesperarum, repetenda
est contem])latio quomodo lesus apparuit Matri suae, et quomodo
Mariae Magdalenae et ante coenam ajjplicandi sunt quinqué
;
sensus circa has duas contemplationes, et post coenam expli- 20

candae et Iradendae sunt additiones quartae hebdomadae et ;
pro media nocte sequentis diei tradatur quomodo apparuit in via

Christus mulieribus redeuntibus de monumento, et ait « Avete b'^^, :
et illae, accedentes ac prostratae ad pedes eius, ipsum adorarunt ;
et pro hora matutina quomodo Petrus, audita ex mulieribus 25

Christi resurrectione cucurrit ad monumentum, et illi super bis
cogitanti Christus se ostendit unde dicebant apostoli
: « Sur- :
?:i est 0711. GES.
Mt. 28, í)
roxil Doiniiuis vero, ct apparuil Siinoni » El hora ante pran-

diuni repelitio harum diiannn nieditationum facienda est.
30 121. Seeiiiida die posl
prandio et ])raiuUuni (de cetero a
coena per qiiartain horae parlem cuín examine quotidiano semper
liat examen parliculare ad lollendos defeetiis eirca Exercilia et
addiliones), hoi a \ espiTai uni. repi'leiula esl coiileinijlatio, quo-
modo Christus appaniil iniilii'ril)iisde inoiuinu'iild redcuntibiis, et
35 qiioinodo Healo IV lro ; el hora aule eoeaani hat appliealio sensiuim
cirea mecUlationes
lias (hias et posl eoenam Iradenda est con- ;
lemplalio. cpioniodo apparuil Cinisius duohus diseipulis cum irent

in iMiiaus. pro mecha nocle setpienli el quomodo api)aruit di- ;
seipulis. douii eouü;re,í»al¡s, propler metum iudeorum et ait illis :
40 « Pax voi)is » pro aurora. Deiiuk' repeiendae sunl hae duae me-
dilalioiies hora aule |)randium.
12."). Terlia die ])osl prandium, iiora ves|)eraruin. liat repetitio
eonteuiplalionis quomodo Domiuus apparuil diseipulis cum irent
in h.maus, el quomodo api)aruil tliseipulis eoaijreiâlis et hora ;
45 ante eoenam a])plieandi sunl quinqué sensus eiica has duas con-
lemplaliones el posl eoenam Iradenda esl eonlemplalio ])ro media
;
noele se([uentis diei, quomodo posl dies ocio, iterum, clausis

ianuis, oblulil se videndum Christus, el Thomae dixit ; « Infer
»'^*
huc digitum luum. el vide. el noli esse inere(hdu.s sed fidelis ;
50 et pro hora malulina, cjuomodo palain se denuo fecit Christus

piscanlii)us diseipulis, (pii cuín lola noele nihil eae])issent, iactum
ad mandalum eius relé exlrahere iam uou valebanl Jirae piscium
mulliludine el hora anle prandium lial rej)elili() harum duarum
;
conlemi)lal ionum.
55 12<K Ouarla die posl prandium, hora ves|)erarum, repetendae
sunl praeccilcnles duae medilalioues, (piomodo i)ost dies octo
apparuil el (piomodo diseipulis piseanlibus palam se
(liseii)idis,
i'ecil aule eoenam íiat appliealio per quinqué sensus eirca has
; el
duas medilaliones et post eoenam Iradenda est conlemplatio

;
60 pro secpienli media nocle, quomodo ex Domini mandato abeunt

diseipuli ad montem i'habor. el, eis apparens, inquil « Data :
esl mihi omnis poleslas in coelo el in Ierra : ile, (h)cele omnes

«entes, hapli/.anles eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus
saneli»"'; el deinde ])ro hora matutina, quomodo visus est i)lus
Le. 24, 31.

l.c. 21 31) et lo. 20, 19.
lo. 20, 27.

'39 Mt. 2.S, 18, lí).
DOC. 22-23 - NN. 123-131 413
qiiain qiiingoiitis f'ralribus siniul, ac lacol») ; ol hora aillo pian- (ló
dium liat repetitio harum diiarum contemplaliomiiii.

127. Quinta die post i)randiuni, hora vesperariiin, rrpotcndae
sunt praocedontes duae niedilationos, quomodo appaiiiil C.liri-
stus discipulis dicens «Dala i-sl inihi omnis

: |)oloslas iu codo el
in térra»; et quomodo visiis csl phisqiiain quiiiiiiciil is Iraliibus 70

simul, ac lacobo ; et lioia ante cocnain a|)j)li(an(li siiul (piinque
sensus circa has duas nu'<Uta( iones. Kl posl cociiain Iradenda
est conlemphitio quomodo appariiil Chrisliis Beato Faiih) i)()sl
ascensionem « Novissime vero tamquam al)orlivo visus esl et
:
mihi»"", inqiiil ipso ;

pro media nocte sequenli
el de aseeiisione 75 ;
Christi Domini hora malulina, el repelendae sunt

nostri, pro
hae duae meditationes hora ante prandiiim.
128. Sexta die post prandium fíat repelilio praeeedentiiim
duarum contemplationum, quomodo ai)pariiil Healo Paulo, et
de asc.ensione Domini et hora aiile eoenain ap|)licandi sunt so
;
quinqué sensus circa has duas conlemiilaliones el posl coenam ;
tradenda est contemplatio ad amorem s|)irilualem in nol)is exci-

tandum, pro media nocte quae et hora malulina el hora ante ;
prandium rejielenda est "\

129. Séptima die post prandium, i)ro hora ves¡)erarum detur 85
primus modus orandi"', et hora ante coenam fiat eius repetitio ;
et post coenam tradendus est pro media nocte sequenti secundus

orandi modus, quem bis repetet, et in aurora et etiam liora ante
¡)randium'" .
130. Octava die post prandium, ])ro hora vesperarum tradatur 90

tertius modus '** et ante coenam íiat illius repetitio
orandi ; ;
et post coenam tándem proponi possunt aliqua, pro dispositione

personae, ex his, quae ei, qui absolvit P^xercitia, commendata
sunt, iuxta ultimum caput huius Directorii.
Caput IX
De tribus orandi modis.
131. Hi tres modi orandi particulares sunt, nam non exclu-
dunt alios quos Spiritus Sanctus docet, et viri in spiritu exercitati
1 IX corr. ex QK, GE SU, i GES.
1 Cor. 15, 8.
Quo tem|)orc haec contemplatio atl ol)tiiicncium aniorcm sit trailciula
vidc in Doc. 20 aiinot. 19B. De ipsa eontemplatione in I)oc.20 annot. 106.
De primo modo orandi in Doc. 18 annot. 25.
De secundo modo orandi in Doc. 18 annot. 41.
'•^ De tertio modo orandi in Doc. 20 annot. 200.
414 DIRECTORIA P. lACÜBI MIRÓ
5 traderc solent, vel quisque sibi útiles deprehenderit,

sed inter
alios hi tres pro orantium varietate etiam idonei
et dispositione
sunt, iuxta quos praecepta Dei, precationes sacras et psalmos
percurrere orando possumus.
132. [64] In primo modo orandi, ubi dicilur « Porro in excu- :
10 tiendis singulis praeceptis, satis fuerit insumi spatiiim temporis,

quo ter posset oratio dominica percurri » hoc intelligendum
est iuxta quartam additionem, quod in puncto in quo assecutus
quis fuerit quaesitam devotionem, conquiescere debet, sine tran-
scurrendi anxietate, doñee sibi satisfecerit, ut etiam in secunda
15 regula sequentis modi orandi dicitur
133. In secundo et tertio modo orandi notandum quod pro
una voce vel verbo potest etiam accipi una sententia pro cuiusque
devotione, ut Pater, et Pater noster, et qui es in coelis, et sancti-
ficetur nomen tuum. Et sic in reliquis verbis vel petitionibus
20 orationis dominicae et aliarum.
[65] In tertio modo orandi dúo notanda videntur alterum :
est, quod illud respirationum dat tempus oranti,

interstitium
quo intellectus magis penetret veritatem eorum, quae ])er voces
vel sententias significantur, ut affectus ad intellecta magis mo-
25 veantur, alterum, quod non est ita praecise interstitium respira-
tionum assumendum, quin possit aliquanto i)lus immorari, quam
duret respiratio, cum praesertim aliqui crebrius aliis respirent,
sed plus minus in talibus immorandum est quantum commu-
niter durare solet respiratio. vSi enim quis ])rofund¡us intelligere,
30 vel afíici, et immorari magis vellet, poterit quidem pro sua de-
votione, sed tune potius ad secundum praedictum orandi modum
iam accederé ac pertinere videtur, quam ad hunc tertium.
134. Tertius orandi modus, ut in considerandis singulis voci-
bus alicuius orationis tantum tempus insumamus, quantum com-
35 muniter respiratio una durare solet.
Quod si quis pro sua devotione magis in his voluerit immo-
rari, poterit quidem, sed tune potius ad secundum orandi modum,
quam ad hunc tertium pertinere videtur.
In libro HxeiTitioruni (ii. 211). Quarta adüitio (n. Tfi).
In libro l-'xercitiorum (n. 254).

Düc. 22-23 - NN. 131-141 415
Caput X
QUAE COMMEXDANDA SINT El QUI ABSOLVIT EXERCITIA.
135. [67] Ciim post peracta Exercitia qiiis relinquitur, pro

aetate, doctrina, ingenio ac animi dispositione, aliqiia ex his, qiiae
sequuntnr, proponi ei poterunt, iit deinde ea memoria leneaí, el 5
in spiritu accepto perseveret
1» Primo ut praesentiani Dei frequeiiter consideret,
136. [67]
et semper nos conspiciat, paratas sua dona in nos ef-
quod ille
fundere, magis qiiam sol radios saos, si nos ipsos disponanms, riim
nos diligat plus quam nos ipsi. lo
137. [67] 2" Orationibus iaciilatoriis ad Deiim saepe utatiir,
nunc veniam peccatorum aut gratiam aiit auxiliiim petendo,
nunc gratias agendo etc. velaliud faciendo cnm ipse
magis rúnferre nobis sua dona quam nos recipere desideret.
138. [67] 3" Ex amore puro caritatis omnia interiora et exte- 15
riora sua in gloriam Dei pro viribus dirigere et faceré conetur, ad
hoc enim creati sumus.
139. [67] 4° Perspiciat magnitudinem ac multitudinem l)ene-
ficiorum Dei in se collatorum, et ex corde ei gratias agat ; ab ipso
enim totius boni thesauro, sicut lumen a sale et ex fonte aqua, 20
cuneta hona derivantur. Ac de beneficio passionis Cliristi quotidie
aliquid meditetur, et cum talia ille passns est pro peccatis nostris,
quid nos agere et pati eius causa debeamus
Consideret quod peregrini et mortui sumus in
140. [67] 5"
hoc saeculo non enim habemus hic civitatem permanentem, sed 25
;
futuram inquirimus nam novissima memorari utilissimum est.

;
141. [68] 6" U t examine particulari quotidie etiam uta-

tur ad tollenda praecipua ipsius vitia et peccata, nam Exerci-
tiorum tempore liuius examinis ¡iraecipuus
usus ad tollendas negligentias, quae
fuit 30
circa Exercitia fiunt, ])ostea vero uti eo
debemus ad tollendas culpas et vitia, quae
2 Quae —
Exercitia] Deüs robus, quae peractis Kxercitiis tradi potoruut I .3 li
relinquitur add. possunt (posset O) haec in memoriaiii t'duci /, a 12 aut-] et /, i íl
O 18 perspicere /, G
li ac] ct /, G 21 ac] et /. G
\
jiiissione }. <!
ii
-12 iiiedi- |
i
tari 1, O II 21 considerare /, O |
morituri /, G \\ 27 etiaiii ante particulari /ransp.
O II
28-29 tempore Exercitiorum transp. G || 31 eo uti transp. O
De mediis ad perseveranduni in Ooc. 18 amiot. 92.

De i)assione Christi in Doc. 11 annot. 19.
116 niREClORIA P. lACOBI MIRÓ
i n c| u o l i (l i a n o
p r a e s c r t i v i l a e c u r s u , e t m
i n V i r l u t q u a m a c c i -
i 1) II s a c q 11 i r e n (l i s , c u i
3") d e r e sol e n l'^". Et examine qiiotidiano breviier ¡(leto repu-

taos se indif/iuim eollo(iiiio, ae familiarilale divina ad meditationem
se pidcpíirel '". Nam oratio Immiliantis se penetral eoelos, et posí
'
medilíilionem ea in (¡uUyus notahilem consolalioneiu senserit. praesertim

(¡uite ex usii niidilandi ei pervia et faeilia siint, ¡requenter in me-
ló moriam red i (¡(ti.
1 Couvenit summoporo ul in oralione et meditatione, Ínter
12. 7"
alios qiii de Deo liabenlur, cogitemus quod sit Pater
coiueijliis
nostci. iil ¡psr in orationc dominica nos docuit, erga quem re-
veriiiliakiii tinioroni el amorem máximum ac íilialem fiduciam
45 hai)ere dei)emus.
1 [']. [()7j 8" Peccata propria
aliorum frequenter lugere et et
misericordiam et qiiotidie saltem aliquid
a Domino implorare,
])oenilenliae sumere, et tribulationes (jiias patitur, tamqnam dona
Dei in poenitentiam ae profectum suum acci])ere nitatur'^'.
50 111. r()7| 9" Huminet et frequenter etiamin oratione
c o n s d e e uitam Cliristi Domini nostri ac egregia di-
i i- l ,
cta a u t e X e m ]) a sanctorum et Scripturam Sacram, i n 1
q u i 1) u s antea notahilem c o n s o 1 a t i o n e m sen-

serit, legatque. (iiiditd. l()(¡ii(itur et (¡naerat diliyenter quando corn-
eó fnode poterit omnia, (¡uae ipsiun ad devotionem magis movent, relic-
tis multis qnae ad rem non faeiunt.
aliis,
145. [69] 10» Devotio ad sanctos omnes et angelas est etiam

valde eommendanda, u t e x v t a e o r u m e d i i 1 1 m i t a t i o-
n e , f a c t a e o r u m i m i t e m u r e t /;/ apiid Dominum no-
60 advoeati sint, enm qiiibus etiam eonversari debenms, ni nostra eon-
versatio in eoelis sil. VA in primis devotio s])ecialis ad B. Virginem
Dominam nostram habenda est ad proprium angelum cu-
et
stodem el ad .sanctnm sui nominis, et ad sánelos, quorum re-
liquiae sunl in loeo ubi ipse habitat, et ad eos qui in marlyrologio
.")] ac) < t 1 II .i2 Scripturam Sacram] sententias et loca Scripturae Sacrae anU
ct ofírcííia / II ."i7 ad — omnes) sanctis ómnibus 1 G etiam] ei I, G 61 et im- , |
||
I)rimis) sed íiiitc omnia /, (1 \

specialis) particularis /, G | 61-62 ad nostram] —
Beatiic Viii;iiii (i || 62-r>.3 et ad i)ropriiiin ^ nominis et ad) proprio angelo Custodi
ct sui níiniinis sancto et aliis G
De examine jiart iculari in l)oc. 4 aiiiiot. 49.

De examine generali ¡ti Doc. annot. 5(1. 1
De |)iieiiilenlia in Doc. 2 annol. 2.

De (levotione eifía Heatani \ irgineiii in Doc. IS annot. 98.
De (levotione erf»a angclos in Doc. 18 annot. 58.

.
ncc. 22-23 - nn. 141-1 19 417
sinyidis dichiis Icyiinliir, el ad aiios iiixta parí ¡ciliares cuiusque (i5
pias affectiones, ubi poteril considérale se ¡¡¡smn spiiilti ae rirtitle
pauperem el mendienm, petentem bononiiu .si)iiiliialiiiin clreinosinam

(i paradisi lainquam inlereessorihus (t¡>ud Dciini omnijxi-
civihiis,
lenlem, eorarn (¡no compárese dignns non est, coniu-rlcns se liiunililcr
modo ad nnnm, modo ad alium, modo ad omnes, adducendo in inc- 70
dium propriam neceasitalem el indigenliam, atque eorum magnam
graliam ac dona.
1 11" Simimam doclriiiae chrisliaiiae inenioriter lenoal, el
¡nlenliim aliquid de ea recilel, el medilelur iuxla Ires modos
orandi qui in Exerciliis eouliueuliu '
75
1 17. [69] 12" Cura sil ¡¡raecipua ut in virliiUbiis ipse ])rofecluni
facial, praesertim in liumilitale, patienlia ae charilale el in /t/íí/íí/.s.
fundamenta consistunt, iuveriUiue prius

in quibus vitae spiritualis
in nna magis óptala plus el maiori cum diligentia se ipsum exer-
cere, deinde in alia alcjue alia, lies suas spiritiKdes el proeedendi 80
modnm. pniesciiim si c.i Sociehite nostra fiirrit, rnm snperiore vel
praejeclo reniiu spiriliudiiun vrl cunjessaria vonjrrre debel, nolens
proprio scnsii dtici. iiixía (j)nslitiili(ines.
148. 13" Quotidie alicpiam oralionem

vocalem sibi praescribat,
ut officinm parvum
coronam Dominac nostrae
\ el rosariuni vel 85
aiit .septem jisalmos poenitentiales, coronam Domini nostri lesa
Christi, litanias vel aliquid simile. Aliqnando etiam polerit in me-
ditatione paulalim dicere el conlemplari aliquem psalmum, prae-
sertim nnum ex se|)lem vel hymnum, ut Veni Creator, vel diclis,
Veni Sánete Spiritus, Te Deum
laudamus, aut Ave maris Stella vel 90 ;
cantieum Henedictus, aut Magnificat, vel alia, polissimum ex

Sacra Scriplura, quae omnia iuxla secundnm et terlium orandi
modum percurri polerunl.
H9. [68] 14" Admonendus est etiam ^ííí exercehir, si manserit
in saeculo ut quotidie mane per dimidiam horam aut integram, 95
si lieri potest, oret, ubi praecipue medite tur vitam
et passionem Christi Domini nostri iuxta
formam in Exercitiis ei traditam. 2° Ut singulis
diebus examen conscientiae per quarlam horae partem faciat ante
65 alioa add. sanctos / 76-77 profectuni faciat) crcscat /, G
|| 77 praesertim II
-OíM. in lis /, praeciime in his G 78-79 in una dtíus transp. G n 79 ojitatiil licsidi-
II
rata l G se ipsum exercere] incumbere /, G

, \ 83 in marg. P. :i c. 1 § \ ¿ et r, > \\
S 5 / !l Qlestotiam] erit etiam /, etiam erít G W 9.5 aut integram horam Iransp. (í ¡
96 mediteturj meditari debet G || 99 faciat ante et transp. I, G
De tribus inoclis oriuuli simiil suinplis ¡n Doc. 2(1 aiiiiot. 71.

De ro.surio iii hoiioreiii D(iitiin;u' iiosli iie in Doc. 1 7 ¡miiot . 5 1
'il — DllíECTORIA ESKKCITIORIJM.

100 vel post prandiiim et antequam cubitum eat.

3» Octavo quoque die confiteatur et communionem accipiat, « t
saepius, si sacerdos esset 4" UtDeusmove-

r i t aliquo misericordiae spiritualis vel corporalis opere, ¡¡ro
,
ratione status et talenti iuvet proximum. 5» Ut ciim idóneo in-

105 structore, res, ad animam suam pertinent, tractare curet.
qiiae
6° [69] Píos libroslegat aliquando, et frequenter
Scripturam Sacram, ut inde meclitetur et pro-
ficiat in Domino, bonas conversationes secteinr, malas vel
distractivas fugiai.
lio [70] Oratio mentalis, iuxta modum Exercitiorum in Constilu-
tionibus valde nobis commendatur, in qua fit reflexio semper ad
nos et ad spiritualem profectum nostrum quae quidem orationem ;
vocalem semper praecedere, et comitare, et etiam sequi deberet,

ut illud evangelicum dictum implere possimus oportet semper :
li5 orare et nunquam deficere

150. Nostri finitis Exercitiis librum eorumdem Exercitiorum
habere dcbent, ut illo familiarissime utantur, el ul hauc rationem
orandi nostri instituti in posterum servent, iuxta regulas Magistri
novitiorum et Praefecti rerum spiritualium Externis autem qui
120 ea fecerunt, is liber concedí non debet, ne postea evulgetur, neo
illis e.st necessarius, cum multi alii eiusmodi libri s])irituales re-
periantur, quibus uti poterunt Scripta enim, quae FLxercitiorum
tempore traduntur illis, reliquenda non sunt, sed curandum ut
ipsi, peractis Exercitiis, ea instructori restituant
101 octavo — die] sinsulis octo dicljus ante et intnün. I l| lOl-lO'J conflteatiir —
esset) ut communicet, etsacer(los>on est. singulis octo diebus G
confiteatrir, si
102 ut] Poterít postea ut /, (1 lOlMOi aliquo proxiunmi] pro ratione talenti et
||
—
status egredi ad iiivandum proximum, in aliquo misericordiae spiritualis et corporalis
opere a pro ratione talenti et status iuvare proximum aliquo misericordiae spiri-
tualis vel corporalis oiiere I II 105 suam animam iransp. I, O |
tractare curet] tractet
/, (/ II 100 Píos libros] libros devotos /, libros devotíonis O legat aliquando ante |
libros /, <í et freciuenter] praecipne (r' 107 non sed om. etiam I —
108 in Domino \\
—
||
I
om. (i \\ 110 nostri ante librum tranap, (1 eorumdem om. G 117-119 habere
\ \\
spiritualium] legant et ex eo quod ipsis proderint, sumant, et praeterea daré aliis

Exercitiis discant 119 in marg. Ropr. .'S, Reg. 4
II U9-1'22 Externis poterunt] II
—
tune etiam liber Exercitiorum externis communicari poterít, ut seipsos exercentes,
magis in domino proflciant G
15» commuiiione in Doc. 17 aniiot. 7.
De oratione mentali in Doc. 14 annot. 12.

'58 Le. IS, s
Heg. 5» Magistri Nov et t» Prafecti rerum sp. in editione a. l^SS
(pp. 98, 117).

De i^ropagatione ¡ibri l^xercitioruni in Doc. 18 annot. .5.
De scriptis líxercitioruni tempore relinquenilis in Doc. 3 annot. i'.

DOC. 24 419
DIRECTORIUM P. FABII DE FABI : K

(fortasse versus a. 1575)
Praefatio.
I. Texti s. Bibl. Xdz. Homa, Fondo Ces. ViOl n. 9. Dociinieiitum

partini, id est, a linea 'l'M iisque ad fineni, aiitofírapiuiin. Sed eliam
in prima parte non raru ipse P. De l-'alji propria inanu aliqua
adiecit. Constat qualuor ioliis, (luoriiin ultimuni puruni. In invo-
lucro indicatur üiretlorio del P. I'\tbio de Faluis segimlo nell'indiee
:
colla lett. K. In ultima pagina Dirertoriiirn Exercitioruin Iradendo-

:
rum. Videlur esse P. Fahii de Fubiis. K.

II. Typis impressum MHSI. Fxerc. \K',S-9l~.
:
III. AucTOKES MHSI. Exerc. 751), Tlili.

:
IV. De origine huils dikectoru. Hoc Doeumentum, potius

quam commentarium a P. De Fabi concinnc et ordinatc elabora-
' Fabius De Fabi saeculo XVI unus e pracclarissimis viris Provinciae

romanae, ortus et ipse e nobilissima stirpe anno circiter 151.'), ingressus
est in Societatem lesu anno 1567. Nondum est anno
sacerdos, nominatus
1571 Rector et novicioruni magister ad S.monte Quirinali, ubi
Andreae in
mansit usque ad aununi 1577, quo anno ad Seminarium lAoinanuni regendum

transit. Anno 1582 nominatus est primuin \ isitatur Sardiniae, postea Socius
l'rovincialis et paulo post anno 1581 l'raepositus l'rovinciae, quo muñere
functus est per quinqué annos usque ad aunum 15S9, cum iterum Rector
et noviciorum .Magister in domo S. Andreae est renuntiatus. Sed paucis men-
sibus post, secundo Sardiniam visitavit. Vix Romam reversus, muñía Sccre-
tarii Societatis Ximénez infirmo sustinuit, ac simul Vieepraepositi
pro l\
Domas Professae Romanae muñere fimctus est. Anno 1594 Provinciam Si-
culam visitavit et anno 1596 Provinciam Medioianenseni anno 1597 tertio ;
Rector et Magister noviciorum fuit sed nec tune quidem pluribus pacis
:
mensibus usus est, nam anno 1598 Neapolim profectus est Visitator, et, vi-
sitatione finita, anno 1600 eiusdem Provinciae Praepositus designatus est.
.\nno 1604 nominatus est Assistens Italiae, quo ofíicio post quatuor annos
relicto, anno 160S iterum Vicepraepositus Provinciae romanae est constitu-
tus. Duobus annis postea, etsi viribus confectus, pro Collegii Roniani Rectore
aliquandiu suflectus est. .\nno 1613 tándem Admonitor P. Generalis est no-
minatus. Postquam in tot et tantis officiis Societati per multos annos fidelis-
sime servierat, dum in basilicam Sti. Pauli pie peregrinaretur, miserabiliter
occisus est a tauro, qui súbito ei ferociter occurrens, eum in terram eiecit,
et pedibus vehementissime hinc inde concussum, semimortuum ac gravissime
coiitusum reliquit. Septem diebus postea die 12 novcrnbris 1615 in Domo
l'rofessa Romana obiit.
420 DIRECTORIUM P. FABII DE FABI
tuni, i)rael)ot iiobis scricni quandani observatiomim, (juac ci in

nieiiliMii vciuruni (iuni Directoriuni 1'.'^ Miró legcret.
Allanuii I'. Dvahi luin usus est Directorio 1'.'^ Miró, uli tuinc
I
iacot, sed in .stalu niatíis intonni. Xoiuluni iii capila in quae nunc
dividitur, distribuí uní i ral. vi multa alia paucis laiUum verbis
erant indicata. De l-'ahi lotíilax it iii priniis ([iiomodo singula clarius
distri])ui possfiit. v[ dúos modos matoriam dixicU'iidi in siio scripto
ex])Ianavil. Sed non contentus liis indii at ionil)Us alia addidil. Pri-
mum pi'oponil (piac sivi' aliis sivo ipsi in dubiiun Ncnurant de sensu
vel usu Hxeriitiorum. Postea vero Directorium P. Mir(') percurrcns
nonmilla minuta el eonerela animadverlit, qnae sibi non sal istaeiunt.
Iloe erô Doeumentum dieendum est iudicium et annotationum
congeries in Directorium ]'.'•* Miró. Qui ante ocnlos non habeat
Palris Miró scriptum, lioc inlelligere non potest. Hac de causa, etsi
sine dubio P. De 1-abi ante definitivum Directorium P'« Miró suum
scrij sit. —
fortasse cum romano noviciatui praeerat nos post —
P'8 Miró opus id ponimns.
^ . l\\rii) i;nrii()Ms: lülimus textum unicum. Imprimimus
ieris ;/(///( íN ea (piae P. De Fabi propria manu supra üneam vel in
margine adiecit.
Textus.
Directorium Exerc.itiorum maiorem utilitatem allaturum

SI IN certa capita distribuatur
[1] Nomen i])sum Directorii orcUaem aliquem indicare videtur

in iis quae ibi tradnutur, quod etiam varietas ipsa rerum expli-
5 candarum mérito sii)i quisque in promptu
postulal ; ul habeat
suo capile repositum id quod quaeril et legenti facilius pateant ;
aiqur hci'rt'íint oninia, ita in partes digesta, ut quae ad idem caput

spectanl. seorsiin al) aliis ponantur, nec uUum fastidium saepius
lecta cuiqiie parcre possint.
Dividí posse Directorium in septem capita
[2] Cum Patris nostri Ignatii memoria recens adhuc sit, et

vix unus alicpiis inter nostros habeatur, qui Exercitiorum traden-
dorum artem perfecte norit \ iure censendum erit progressu tem-
' GZ. IJÁviLA qiio(|ue in suo Directorio I)or. 31 nn. 40-42 sevcre loquiliir
de statu Exercitiorum et de ));uRa directorum dexteritate. Non potest diihi-

tari quin aiinis 1570-1580 Id non paucis regionibus, Exercitiorum usus multum
decrcverit et non pauci a methodo Sti. Ignatii propria, et hic cum a V. (iz.
Dávila tum a P. De I'abi descripta, yberraverint. De hac varietate interpre-
taiidi et De hoc Exercitiorum discrimine, loquimur in nostra Historia Exerci-
tiorum vol. 2, 321-334. Alia (¡uoque Directoría supponunt in nonnullis
DOC. 21 - NN. 1-4 421
poris fore iit omnia ohliuioni Iradanliir ;

(¡iiapropter opere pre-
tium est ea, hac materia liaclriius ex saiicli l'ali is memoria, 15
quae
licet ])auca, vigent vel ab eodein Iradila \v\ v\ aliDiiiiii u lalione
ac traditione ad nos delata, poslcris coiisulendo. iti hoc )ir(( l()rio 1
congerere ita tamen ut non oiniltaiüur (jiiai' iu l^xamiiif el Coii-

;
stitutionibus Societatis de hoc ])roprio iiostri luslitiili medio

sparsiin dicuntur". Níc minoris m ):n mUí erit loca obsciii ioiii lilui 20
Exercitiorum aliqaa declaralioue elucidare. Praeterea, dubiis tpu-
busdam, qiiae in bis Exereiliis miuquam pene non se oitVrunt,
satisfacere.
[3] Deniqne toU liuie negolio satisfactum plene íuei il, si (piod
máxime necessariiim esse a|)|)aret de ratione, coaiiexione i'.xerei- 25
tiorum, tum in partieuiari, lum
comimini, uonuiilla liaelaicul iir. in
Nam ex ignorautia liáis el iiileuli, ad cpiem diiiqiliir haee \el
illa pars, examen, fundamenliim, i\xer( iliiiin, eliamsi lexUis pioul
iacet iegatur ac dictetur el eodem ordine Iradaliii-. laciU' possenl

multi errores j)romanare ; el a meiUe I'aliis intialii i'ecedendo, 30
posset unusquis{[ue aoviim silii seiisiim ;U(|iie ¡ulelleciiim linneie,
aliosque non i)t'ne instniere iiee seeimduin x'eiilaU'm. Siciil eiiim
Patrem Ignatium in sini>ulis bLxerciliis ;di(piem |)eeuliai-ein s{()])iini
habnisse credendum esl, ila eliam non easu ñeque Uniere hoc
ordine illa disposuissi^ existimari debet, ul ipsemel in decima 35
adnotatione libi i i'.xeieiliorum subnotat
[IJ Scptrrn nipita Diicrloiii. - (".onunodum iiíilur pulaverim
íieri po^>i' li'iius Dirertorii divisioriem in seplem capila, in (pioriim
])rimo totum iilud rei)onerelui-, ([uod in (j)nslilnli()nil)ns t'l t'.xa-
mine modnni, ac dei)ilum íaciendi Mxeicilia Iradi- 40

circa frnctum,
tum est. In 2" documenta (piaedam circa praepaial ionem, proLíres-
sum et ordinem in dandis Exerciliis sei\anduni. tam eo (pú
tradit, quam i)ro eo qui accipil. In .'5" Iraciari possel de l^xeiciliis
in communi d 'inde iu si)t'cie de line peciiliai i, de inlen-
breviler, t't
tione singulorum, eoruni sallem cpiae praei ipna snni, ;ic de ralione 45
quare ¡ta disposita se conse(¡uanlur. In 4", loca dilTieilioi a ex lil)ro
Exercitiorum aliqua explicatinncula illustrari. la W\ (liil)ia non-
l)irefl()ri))ii.s defi-ctus fiiisse. lt;i Nadal. Doc. 7 ii. 2.') (|ui liiiius rci cíiiisiiin in
eo invcnit, quod li^xercitia non e:i lidclitatc tindcrciitiir aiiU';i, el I'i,hi;yua.

Doc. 10 n. 2 qui illa mala ascril)il dclii icril i insi il ul ¡(nii I )¡iT( t()nim.
^ Re vera in Directorio P. Mii;i> . n. I. Hace vero l'atri dz.
D.ivii.A. Doc. 31 n. 31 non placchaiil. \ id I) h . L'.' J.'! aiinol. I.'i.
^ In libro Exercitiorum (u. lO). (hiid ¡n iXcrc iiüs ¡ntcndaliir. in Doc.

H) annot. I I. ICtiani alia Dircctoria iiidicaiil iiceessilaleni linis. \ idc Doc. 11
annot. 2.
422 DIRECTORIUM P. FABU DE FALil
nulla solvere ad uheriorem friictum ex hac exercitatione coUi-

gendum, cuiusmodi hic aliqua subscribentur. In 6" collocari pos-
50 sent quaecumque extarent vel ab ipsomet P. Ignatio expresse ac-
cepta, vel, dum ille viveret, ab aliis de consensu illius obsérvala,
tam circa spiritualem quam corporalem rationem eorum, et qui
faciunt et qui tradunt Exercitia. In 7", media et consilia appo-
nentur, quibus iuvari possent et conservari qiii Exercitia iam
55 peregerunt.
ReDDITUH KATIO de SINGULIS CAPITIBUS
[5] Ut autem non temeré id exigi videatur, rationes, quae id

suadent, subiiciuntur aliqiiae.
[6] Caput 1™. Et de primo quidem capite, nulli cst dubium
60 nostris eo gratiora fore haec Exercitia, si intelligant tanti [Iv]
fieri tamque honestis titulis insigniri,
in nostris Constitutionibus,
ut tanquam médium proprium ac necessarium ad finem propriaent
vocationis diligentius amplectantur.
[7] Caput 2"'. Piimiim Documentum. — De 2", ut nostri possid
65 inoffenso pede legere ac practicare quae in libro Exercitiorum tra-
duntur, praenionendi sunt de quibusdam ac rectam et germanam
Exercitiorum intelligentiam necessariis falli namque facile pos- ;
set religiosus, ut ai particalaria descendamns, si omnia, quae in

libro hai)entur, ad litteram servare vellet, idque exemplis decla-
70 rabilar. Habetur enim in prima ex viginti adnotationibus», quae-
ren iam etiam voluntatem Dei per haec Exercitia circa vitae suae
institutionem quae res posset alicui dubiam faceré suam voca-
;
tionem, cum tamen verum sit locum illum intelligi deberé de iis,
qui certum vitae statum non habent.
7o [8] Item, quod dicitur in fine fundamenti de indifferentia ad
paupertatem et divitias 5, et in3"puncto contemplationis regni
Christi de paupertate voluntaria*, et in colloquio de duobus vexil-
lis'. Ubi et in aliis similibus locis, si qua inveniuntur, cum iis agi
docendum esset, qui statum aliquem eligere optant non cum iis,
<S0 qui iam in religione consistunt.

[9]
2'" Documentum.
. —
Similiter non potuit Pater Ignatius sin-
gula documenta et adnotationes in libro Exercitiorum describere
61 tanque ms. \\
69-70 deolarabitur corr. ex rem aperiamus 1| 75 item corr. ex
similiter.
* In libro Exerc il ioruiii (ii. 1).
' In libro Exercitioiiini (ii. 23).

" In libro Exercitiorum (n. 98).
DOC. 21 - NN. 4-12 423
quae. in singulis casil)us opas (.'ssonl, sed |)raecii)iKi taiiUiin el

inagis necessaria posiUt, relinqucns piiidoiitiae ac indicio magislri,
ut, iuxta occasionem, nova praescrihal, soquulus oxporiciUiam <S5
aliorum, dummodo a proposito liiu' I'xt rciUorum non discedat,

t i
iuxta 17"™ adnotationcm, iihi dicihii. [)r:K'scrii)at nonnulla Exer-
citia i)resenti aniniao uecessitali oppoi luaa

[10] Ad iioc eliam liiigam casuni. Dicitur in 6^ adnotalione.
«Si nullae facionli Exercilia incidanl consolationes, etc., inter- 90
rogetur an suis temporihus omnia facial, et addiliones .servet »,
etc.', et tamen iieri posset ut cum his ómnibus servatis nihilomi-
nus non sentiant illos affectus, propler alias causas, quarum una
tangitur in 20^^ adnotatione i", et exlernis est frequens, quia non
abducunt animum ab omni rerum humanarum sollicitudine. 95
[11] 5.'" Documentum. Tertium Documentuin esse posset non
ita alligatos esse oportere ad litteram et ordinem in libro Exerci-
tiorum traditum, quin maiori cum fructu pro spiritus lil)ertate,
et gratiae divinae lumine mutari aliquando |)ossit. Xam, verbi
gratia, in íine cuiuslibel Exercitii ponitur colloquium, in ])rincipio 100
petitio ;
potest ovenire, immo lU saei)issiine, ul ipso meditationis
ingressu ad colloquium sollicilelur spiritus''; et e contra quod
meditationis initio facientlum est, occurrat in íine; itaque non
videtur alienum ai) Exercitiorum proposito, immo máxime illis et
rationi consentaneum, ut, i)ro devotione ac impulsa spiritus, par- 105
tes Exercitiorum disponantur. et eo in loco unaquaeque colloce-
tur, unde maior speratur fructus.
[12] Capui- .'V". De 3" capite, cum ex sui)radictis ante septem

ca])itum divisionem, tum ex uno lautum argumento res poteril
clarius innotescere. Si quis ii^noret (pío tendal fundamentum, quid lio
Ítem sibi velit primum
secmiduni l^xercitium et quomodo inter
et
se differant, quid examina el additiones non poterit tam bene ;
applicare animum ad fructum inde colligendum, qui ex huius-

modi Exercitiis praetenditur, sed confusa quadam cognitione ad
omnia Exercitia feretur et ad singula haerebit at si contra intel- 115 ;
ligat ad quem finem singula destinentur, quomodo inter se con-

neGten-[2 tur, et aliae illorum rallones, poterit solertius in as-
-sequendo peculiari cuiusque fine invigilare
•
In l¡l)r() l-:xfiv¡ti<)iuiii (II. 17).
' Iii lil)r() l'^xenilionim (n. (ii.
Iii libro líxercitioruin (n. 'IV).
" IIoc posse evenire in colloqiiiis aflirinaiil aliqui testes addiuti, I)oc.
17 oiiiiot. 12.
'-'
De cognitione et usu finis l^xereitioiuni in Doc. 11 aiinot. 2.
424 DIRECTORKM P. FABII DE FABI
[13] Caput 4.'" De 4» Primo, adnotationo 18* dicitiir : me-

120 thodum confessionis frequentioris Quaeritur quae praescribere
sit illa methodus et si ex libro Exercitiorum vel examine aliquo
conscientiae vel aliunde desumenda.

[14] 2" horam dimidiam examen
Adnotatione 19 dicitur : « per
particulare et genérale»'*. Dubium
an dimidia hora sit acci- est
125 ])ienda continua, et lUrique examini eodera modo et tempore im-
¡lendenda nam differunt illa examina phirimum inter se, etiam
:
in mu el modo jucicndi.
[15 3" Kadeni adnotatione 19 dicitur scrvandum eumdem or-
dinem circa mvsteria vitae Christi, primae hebdomadae
qui in
130 Exercitiis servatus fuit, cum sit varius modus meditandi in 2*
hebdómada ab eo qui Iraditur in ])rima ; explicetur clarius quo-
modo id fieri possii.
¡"16^ 4" Adnotatione 20 dicitur et scrihi rerum capita «, < ubi
videtur significare non esse danda capita Exercitiorum scripta om-
135 nibus, sed tantum iis, qui exacte illa faciunt
[17] 5° In compositione primi exercitii secundum tres animae
potentias, ubi dicitur meditatio est de re incorpórea, ut con-
: « si
sideratio peccatorum, debet talis esse constructio, ut animas in

carcere inclusas imaginemur » etc. ' an in quacunque meditatione ;
140 spirituali illa com])ositio eo modo fieri deiieat, an vero sohmi in

consideratione ¡¡eccatorum '
•"IS" 6" In 5^ ad'litione, post Exercitia primae heixlomadae,

ubi dicitur: «si b.Mv> suresserit c:)item])latio » quaerunt aliqui
num bene intelligat succedere orationem, cum nullis inter orandum
145 molestis cogitationibus infestantur, aut spiritil)us malis impugnan-
tur ; an vero, si strenue ac fortiter adversus eiusmodi malos motus
dimicent. Sic enim videtur maior mk ( i -mi^ et profectus orationis,
quam nullam pugnam vel contrai iLlatiiii patiantur.
si
[19] 1" Ex punctis primae meiitationis secundae hebdomadae

150 et aliarum meditationum sequentium, quomodo reflecti ad nos
" In libro Exercitiorum {n. IcS).
In libro Exercitiorum (u. 19). De exin iiiie p;irticulari in Doc. A an-

not. 49 et de examine general! in eodem Doc. 4 annot. .")().
Haec inveniuntur non in autographo, sed iii vulgjta versione (n. 20í.
De relinquendis scriptis punctis in Doc. 3 annot. (5.

" De conii)o«itioiie loci in Doc. 22-23 annot. 90.
DOC. 21 - NN. 13-25 425
possit illa coasiíloratio pro n-forondo fruclii. proiil il)i(lciu prae-

scrihilur -".
[20] 8" IhiiU'in quoniodo illa applicalio scusuimi, cpiac lil iri
5" Excrcitio differat a supci iorihiis sen coin t'nial ; vicU-liir eiiiin
confundí cum prima et 2» quia iiiliil aliiid iri ( (insidcialiouc piTsouac, 1j5
verborum et operationum, olTicilur, uisi applicalio sitisiuuii sni-
potcntiarum sensitivarum. Ideo t'xplicaliiis dcciaicl ¡¡loiil in
2" notahili quarlae lu'bdoinadae --, ve! simili modo.
[21] 9" In ñ" notahili secundae hebdómadas " videtur sil)i coii-
Iradicere, cum ait in ómnibus aliis medilationibiis assimu'iidum itíO
esse aliqiiid quod aequi|)()llcat sccundac et teriiae addilioru prae- ;
terquam in prima et secunda, cum lamen supra in 1" notahili'*

contrarium dici videatur.
[22]Inter primam et secundam classem, ex tribus posl

10.
meditationem de duobus vexillis, (¡uae differenlia constitualur -\ 165
Utraeque enim in idem \identur recidere.
[2'r Capi't 5.'" De .")" duhilant nonnulli quomodo repetilio üat
circa contraria-'', et indifferenler, tam in iis. ubi consolaiio, ([iiam
ubi desolatio conligerit. Kx|)licetur erí>o quare circa contraria et
cum quo fructu repetitio commode liat. 170
[24] [2?;] 2" Quando aliquis pro confessione generali se parare
debet, non satisfacit sibi solo examine íênerali. cum in illa debeat
circumstantias et species peccatorum expi imere ; quininimo exa-
men genérale ñeque hai)etur ex libro I^xerci ¡oruiii posilnui esse l
pro confessione generali, sed potius pro parí iculai \ r| (puil idiana, 175 i
et propterea subiungitur examen quotidianimi (piia (piac ihi di- ;
cuntur sunt fere communiora (piae in dics coiimiill nulnr. ñeque

videtur ad generalem confessionem sul'ficicns ralioiic iaiii dicta-'.
[2.")^ .')"
An prolrahcrt' orationem a(l diias lioi-as liccal \rl ul-
tra ; et vitletur iuxta mentem P. Ignatii paulo plus cpiam lioram iso
-" Signiíic;iri- vtilt illa Sti. Ii>n:ilii viiha ali(|iii(l ad nos semper roflec-
tendo '
(|iiae ¡ii plurihiis panel i> Ic-niil iii . iil ¡n mi. ind. 107, l(l,S etc.
-' l.oquitur (lo iiieditationc sunsiiiili iiiícnii. iii (|iia varia sensuiim tor-
menta consideraiitiir (ii. (i.')).
-- In libro l''xerciti()iiim (ii. 227).

-' In libro líxercitioiiim (n. 131).
" Iti libro Exercitiorum (ii. I.'Jii).
Loqtiitur de primo et secundo binario. In libro I-:xereitioruni (nn. l,í,'i, 154).

Sifínificat ea (¡uae S. If;natius dicit cum de repetitione in genere agit.
(II. De repetitione
ii2). videri polesl in Doc. 1!) annot. íl.
" De confessione gencn-li in Doc. 3 annot. 12.

;
426 DIRECTÜRIUM P. FABII DE FABI
durare deberé quia facile fatigantur, et sic fastidiunt orationem.

;
[26] 4° An quacunque
hora possit post i)randium vel coenam
fieri Exercitium. Videtur quiescendum a cibo per tres vel ad minus
per duas horas.
1S5 An omnia Exercitia mentaliter fieri debeant neme;
[27] 5"
nam ex prima viginti adnotationum " videatur colligi
licet et ;
ex decem additionibus et ex ipsis Exercitiis mente facienda esse

tamen non prohibetur ex abundantia devotionis in vocalem pro-
rumpere orationem, ut in tertia adnotatione expresse habetur
190 de colloquio
[28] 6" Ex lectione libri Exercitiorum videtur colligi omnia,
quae ibi traduntur ad saeculares proprie pertinere. Nam ubi agi-
tur de indifferentia ad paupertatem et divitias et ad electionem
status via aperitur et 14^ adnotatione, ubi vota non emitti deberé
;
105 dicitur'-, manifesté patet non loqui nisi de saecularibus. At con-

trarium liabetur in examine Societatis generali, ubi Ínter proba-
tiones Societatis primo loco numeratur ^^ et in Constitutionibus
frequens mentio íit de hoc salubérrimo Societatis ministerio".
[29] 7" De iis, qui electionem status non faciunt, dubitatur
2^10 an danda sit adnotatio illa quae ponitur in fine secundae hebdo-
madae circa reformationem vitae quae si danda esset, dubium

est an in genere, prout ii)i ponitur, dari debeat, an vero magis
specifice, iuxta obligationem, quae statui cuiusque convenit.
[30] Caput 6.™ 6."'" Habetur in Directorio aliquibus in locis "

205 [31] Caput 7.'" 7."™ In tribus postremis capitibus Directorü ^"
[32] Si quis tamen vellet omnia redigere in quinqué capita
Vide annotatioiicm 12 et l.S in libro Excrritioriim (iin. 12, 13).

In libro F:xercitioruni (ii. 1).

'1 In libro Exercitiorum (n. 23;.
" In libro Exercitiorum (u. 14).
'3 Examen cap. 4 n. Ki |n.
^* Praeter memoratum loruni examinis cf. in eodem Ex. ca]). 4 n. 18
[n. 73| Constitutioiics I'. III r;i|i. 1 n. 2(1 1. (). |nn. 277 et 278], P. IV cap. !>
i;. .')
[n. 1()8|. In cctiris loe ¡s l()(|uitur S. liínatius de l-lxercitiis exteriionim vel
de institutione Diicctoris I^xercitioruTii.
In libro l-:\ercit¡oruni (n. IS!)).
latn ilixiinus in introductione l'atrcm De Fabi loqui de Directorio

P'*<. Miró, ([ui Sti. Ifjnatü facta in nientem libcnter revocabat. In ipsa prae-
íatione Direclorii Doe. 22-23 aüqua eiusmodi inveuiuntur. Etiam in eodem
Doc. 22-23 nn. 12. !.'>. 21. 45.
in Directorio definitivo Doc. 43 in cap. l(t nn. 135-150.
DOC. 24 - N.\. 25-37 427
posset, quao in 5" capite dicuntur,

partim secundo, parlim qiiarto
mscrere (piac aiitom in 6», ad suum lociim
;
accomodaro in quo-
tunivis inciderenl. Etiam, si placeiet, primiim capiií
posset in alia
(¡iialuv iiixta subiedam rem collocari
210
In Directorium loca quaedam adnotata
[33] N» 21 ubi dicitur, « post coenam))^^, et

habetur simile
quid in tertio adnotando. Non videtur esse
tempus aptum ad col-
loquendum de rebus seriis post coenam ñeque post
prandium im-
mediate interim enim uterque, tam qui tradit,
;
quam qui accipit
Kxercitia, debent sese colligere atque
summam attentionem his 215
quae tractantur adlubere, quod lunc ot
corporis valetudini obesse
et reí sravitati derogare posset. Quare
potius videtur ante cil)um
vel danda esse Exercitia, vel rationem
de factis exigendam. Tem-
pus vero post coenam relaxationi concedendum,
vel per modum
(lomestici colloquii [3]
cum eo qui facit Exercitia interdum agen-
2>o
dum, SI chantas exigat ac se exercentis conditio.
[34] Il)idem, ul)i dicitur, « proponatur examen
particulare «
videtur simul addendum esse, cum aliqua ipsius explicatione et
fructus, qui tam in Exercitiis quam toto tempore vitae ex
illo
percipi potest. Consueverunt enim ea, quae primo loco proponun- 225
tur, facilius et attentius i)ercipi, et diutius retineri.
[3.)] Ibidem, circa regulas spirituum tradendas forte prae-
staret dan, non omnes ómnibus, sed vel omnes vel aliquas, pro
re nata,iuxta cuiusque necessitatem.
136] N" 22". Multis datur occasio amittendi
fructus, qui ex 230
oratione percipi posset, si nulla ratio
reddatur harum repetitio-
num, praesertim quia in i)lures dies eadem
semper Exercitia cum
suis repetitionibus reiterantur
quare non esset absque re repe- ;
titionum harum necessitatem et fructum

indicare ei, qui facit
Exercitia, proul hic declaratur.
235
[37] N" 3()'^ Ad confessionein generalem qui
se disponunt
quia non mveniunt in illo
examine generali particulares pecca-
Interini corr. ex tune
^» Agit (le n. -M) Di,-. M,r„ ;,k'. 22-23. L iam indicavimus, semper
| t
de
ectoMo I'. Muo loquitur. De tempore ai)tiore ad eum qui excrcetur
iiivisen-
iiim in l)oc. 4 aiinol. :', 1.
' ín eodpip n. .;<; i;,,.-. De examine

22-23.
'^
iiarticuiari in Doc. 4 annot. 4<J.
'" In eodem n. .üi Doc. 22-23. De regulis discretionis spirituum in Doc.
2-2.5 annot. ,s;3.
^' Commentatur n. 1(1 Doc. 22-2... De repetitionib.-s in Doc. 19 annot O

Miim <ie :.. 47 Doc. 22-23. De confessione generali
.
428 DIRECTORIUM P. FAHII DH I-ABI
torum spocios el circumstantias necessarias ad c.rprimendiim in

240 confi ssionc, polere solont aüquod confossionalo", (}uil)us non vi-
detur (lencíândum.
[.'58J
N" I.'}. Ubi (liritur. « s\ sácenlos est, sacriim fcceril » vi-
deturinniii non esse c (.lebranduiii anU' id lenipoi is, ciun lamen multi
peculiari devolione, ad eelel)ran(luni potius ciiiam abslinendum,
245 etiani lem|)ore priinae hebdoniadae, inebnenliii'; «piibiis lorie exi)edi-
rel liberum lelinquere, ul suani sequerenlur in har re devolionem.
[39] Ibidem^», non videtur leve, quod proponatiir de praecep-
lorum observalione, nec tempori illi acconiodatum, in quo, i)eracla
eonfessione ])ercaloriim el dolore ex illoriiin recordalione |)ercepto,
250 polius qiiieseendum essel ab eiusniodi materia, el iiicundioribus
ineumitendiim. vel |)er modiim benelilii aceei)li alicpiid meditan-
dum, sieuli de lilio i)ro(lii>o, vel de Lázaro resuseilato vel simili.
[lOj N" He<>iilae ad \ ielum lemperandum referimlur ad
chrislianam addilionem in b.xeicitiis primae hebdomadae, ubi de
255 poenilentia aiîlur, in vicUi piat'serlim lemi)erando.
111 Praeler haec, nonnulla lani;untur in su|)erior¡ divisione,
quai' ad hiiius Direelorii eognilionem elariorem s|)eotanP'.
[V2\ .l/íí/d /Jí/7'r/or;'/zí7!. — Alias modus dividendi Direelorii oc-
currebat, qni posset el ulilitatem maiorem el faeililalem afierre.
260 Essel aulem liuiusmodi : si primo eapile ai»erelnr de ulilitale Exer-
ciliorum, lum prívala uniuscuiuscpie lum |)ro aliis eapienda. ubi
signiíieandum essel qua ralione possenl nostri per haec Exercilia
finem Socielatis quaerere aUpie oblinere, in .sálate el perfeclione,
cam propria, lum aliorum, |)osiluni.
265 [13] Nam ul dicilur e. 13 Direelorii, confessariis datar oceasio
movendi poenilenles ad Exercilia ; el magnas fractas initio So-
257-325 Omnia scri/da mana Pin De Fnbi
" l,il)ri eo tomporo s;n'|)¡us adhiliiti con tcssioiiciii p;u'aii(l;iin in ([iiihus
suiiima (loctriiiae christiaiKH' ct |>rat'if|)toiiiiii lücli'siac loiitincbatiir. De usu

pmifcssiolialiiim ct de ciiniiii rati(]iir ciini l'.xfrcii iis vidc ('.ai, vibras. /.o.s - Ci'ii-
Icsioniilrs - // los l-jrinnns ,1, S. ¡./luicin AIISI 17 (HII.S) 51-101.

^' Hcicil ad II. 50 l)()c. 22-2.'!. Di' cflchraiida niissa teiiiporc Excrtiliorum
in 1 )oc. 21 • annol . 1 !
('.(imnu iilatur ciindem niimeiuni 50 l)oc. 22-2!!. De moditatioiie filii
¡irodiî in I )()c. I annot. V.'>.
" I lace annolat oci'asione niinieri 02 Doc. 22-2,3 in (|U() .Miró affirmat has
ri-iûlas tmic laüluni csso proponcndas, cuni ratiiini' pcisonae opus e.sse direc-
tori vidcatur. P. De i-ahi lii ((iiilrariinii i redil de bis legulis agendum csse
cuni décima addtio ei (|iii exercelur exponitur.

lii i)raefali<)iie Doc. 22-23.
DOC. 24 - NN. 37-50 429
cielatis ex eisdom viguit, et in nostris. quorum inulti per illa be-
neficium vocalionis acceperunt, et in aliis*% verum hic posset

tractari ín communi, quomoc'o Exercitiorum admini- -"O
confessarii
culo animas dirigere possenl in via Domini, finem praemonstrando,
ac media consulendo, statiii el vocationi poenitentium convenien-
tia, quibus ad illum jjerducanlur. Quid etiam concionalores, quid
magislri et omnes alii Societalis operarii, et in se el in aliis pro-
curare debeant, dum Socielatis niinisleriis vacant. Cum enim lan- 275
tus insignium personaran! numerus hisce Exercitiis Deo sil acqui-
situs, vel in religionis vel in chrislianae vitae statu, non est dubi-
tandum vim quandam in illis latere", utpote in sanctorum doc-
trina, in Scripturae veritate et in fundatis. diuturna experientia
quae divino favore exerceatur, in uberem fructum non erumpat ? 280
si
[44] Caput 2"". In 2" documenta addi ])ossent modo supra tra-
dita.
[45] Caput 3'". In 3" de fine et connexione Exercitiorum in
communi et in particular!.
285
[46] Caput 4™. In 4», dubiis responden.
[47] Caput 5 "'. In 5" obscuriora loca tractari.
[48] l'iv] N» 21. Ubi dicitur « additiones decem dari oportere
una cum examine particular! etc. non est a ratione dissonum
si aliquae ex addilionibus cum fundamento proponantur, prae-
sertim lis, qui ad Exercitia novi ac riides accedant, puta 3^ ubi de 290
praesentia Chrisli habenda in meditatione item 4* de modo se ad ;
meditalionem comj)onendi etc. Quod multum iuvare posset illos.

[49] Ibidem de regulis spirituum tradendis, ultimo loco", ins
terdum necessitas postulat ut vel primo ipso die aliqua ex illi.
dictetur, dum meditatur fundamentum et examina illa exercet 295
Sic enim impetitus aliqua mali spirilus invasione, sive boni spiritus
instinctu ductus, poteril facilius utilitali animae suae prospicere,
malos repeliendo et bonos admitiendo hoc autem non videtur ;
explicandum, nisi necessitas, ut dictum est, in discípulo appareat ;
et ab illo detur occasio seu id requirat. Nisi enim primis occur- 300
ratur tentationibus, animas solet despondere.
[50] N" 8. Ubi dicilur « qui Exerciliis tradendis aptus esse volu-
•280 non marg., — erumpat priiis ernpturani^
" De fructibus Exercitiorum in Doc. .5 Piinot. 7.

*« De causis fructus Exercitiorum iii Doc. 20 annot. 8.
In n. 3<) Doc. 22-2.S.
^' In eodem n. .39 Doc. 22-2;{.
430 DIRECTORIUM P. FABII DE FABI
erit, expedil ut perlegat librum

Exercitiorum Hic etiam vi-
305 detur necessarium ut mysteria de quibus in 2^ et 3*^ et 4* heb-
illa,
dómada agitur, vitae Domini nostri ex Evangelii familiari et crebra

lectione calleat, ut ex tempore possit dubitationibus discipulorum
satisfacere, quae non raro ex solius libri lectione non i)otost haberi.
[51] Ad eamdem rationem videtur non satis esse in materia
310 de peccatis, et aliis varii generis Exercitiis, quae in libro Exerci-
tiorum traduntur, litteram et sensum eorum dumtaxat, quae ibi
scripta sunt, discere, sed cognitio amplior et studium sedulum in
eiusmodi requiritur, et ex observatione librorum, qui de simili
materia editi sunt, et potissimum ex crebra ac frequenti medi-
315 tatione harum rerum, ut in 2''' et 8** adnotatione dicitur.
[52] N» 48. Ubi explicatur secundum notabile, positum ante
tres gradas humilitatis*''\ quando sit inchoanda discussio elec-
tionis, et dicitur « ita accipienda esse verba illa, ut sit sensus om-
nino intra meditationem baptismi, quae fit quinto die »,-^* inchoari
320 deberé; videtur ex 3" sequenti notabili contrarium colligi, ubi
dicitur, « antequam aggrediamur materiam electionum ))^\ etc., per
totum diem revolvendos esse tres illos gradus humilitatis, qui
tamen considerantur eadem quinta die ubi videtur significare ;
ante omnem electionum discussionem hos tres gradus ruminandos

325 esse, et perinde non eo die, sed alio oporteret electionem aggredi^'.
l>oc. íí5.
DE MODO TRADENDI EXERCITIA AUCTORE

P. FABIO DE FABI
(c. 1580-1590)
Praefatio.
l. Textus : Archiv. Univ. Greg. F. C. n. 1055 pp. ,38:5-390. An-

notationes autographae sumptae ad usum proprium a P. Hiero-
" In 11. (! l)or. 22-23. Queniadniodiiiii librum Exercitiorum cogno-

scere debeat Director in Doc. 1 aiinot. 15.
In libro Exercitiorum (ii. I(i3).
5* Agit de n. 71 Doc. 22-2\i.

" In libro l-'.xeicitioruin (ii. Kil).
De boc rcspoiidct ludicium deputatorum, Doc. 42 ii. 13. Etium Congre-

gatio generalis Quinta ita hunc numeruni verti iu.ssit ut omnc dubium aufer-
rctur :
" Quod inchoanda est electionum discussio a coiiteinplatione disces-
sus C.hristi ex Nazareth lordanem versus inclusive, quae üt quinto die, ut
in scíjuentibus declaratur ».
noc. 25 431
nymo Bencio, siinul cuín imillis aliis annotationibus de exliorlalio-

nibus auditis, Icctionibus habitis, scntentiis spiriUialibiis el nar-
rationibus autobiographicis. Fost Directorium Patris Miró el ante
aliqiia anonynia documenta hoc Directorium transcribitur.
II. Inedilum.
III. Dk Ai cTORE DocuMKNTi lu margine superiore p. 'Mi3, a
:
qua incipit nostri Documenti

Iranscript io, et iteruni in margine
p. 389, qua invenitur «De Inslruct ione danl is Ilxorcit ia » ii)se Bencio
has littcras posuit Fab. Nunc vero liis litteris nullus alius ex Pa-
:
tribus eo tempore Romae degentibus significari poluisse videtur

nisi P. P'abius De F"abi. Ad Bealum eniin l-'avre, alteriim i'alrem
cuius cognomen bis litteris incipit, minime iiaec pertinere possuut.
Nam omnino aliena sunt ab eius modo locpiendi et cogitandi. Prae-
terea multa quae hic dicuntur evolutiorem b^xercitiorum praxim
supponunt quam quae tempore Bti. I-avre in usu eral. Adde Pa-
treni Bencio cum eius testimonium aíTert (p. 392, 394), integro
nomine " P. Petro F'abro » eum nominare.
Adeo intiman! rationem cum Patre De I'abi lialmil P. Bencio,
ul nihil mirum si Documentum ex illo liabueril ct ser\;ire voluerit.
lili enim, ut ipse in hoc códice intlicat, conl'essionem geueralem die
11 1587 fecit (p. .Í^S), cum illo l-^xercitia ad Sti. Andreae
niaii
exeunte mense niaio et iiieunle iunio anuí 17)\HÍ peregit, meditalio-
nesque quas illo Patre dirigente fecit, in eodem códice annotavit
(p. 549-554). Alia etiam Patris De Fabi documenta transcribit in
hoc códice: exhortaliones in renovatione votorum anni 158() habi-
tae et mónita ad benc studeiulum (p. ,'?5S).
IV. De natur.\ doclmkxti Sinc dubio annotationes hae ab
:
ipso P. De Fabi communicata sunt cum Patre Bencio sive Exerci-

tiorum tempore sive alia eiusmodi occasione.
Hoc Documentum eandem loqucndi rationem eandemque men-
tem ac praecedens Directorium dciumtiat. ijotestque considerar!
illius complementum. In utrocpie scripto sludium divisionum, cla-
ritas, ordo in utroque modus (¡uidam ani]:)Ius interpretandi Stum.
;
Ignatium, considérate potius spiritu et vi verborum ([uam ipsis

verbis. In utroque tándem potius quam tractatio quaedam perpo-
lita et conclusa, indicationes dissociatae inveniuntur. Quae omnia
optime in ea quadrant quae de Patris De l-"abi natura abunde sci-
mus. Virum enim dicunt fuisse nobilem, ad grandia et ardua pro-
clivem, magis ad magna proposita animo concipienda quam ad
incepta palienter perficienda aptum.
Etsi breviter et ieiune loquatur et, more suo, auctor res potius
significet quam describat, hoc tamen Documentum ad maiorem
quandam perfectionem et unitatem adducit. lie non commentatur
1
aliud Directorium —
sicut in primo Documenlo fecit —
sed aliquid
de suo atque suo modo ab initio afierre inteiulit. Xec soluni, ut tere
in primo, doctrinan! tradit vel dubia de libro interpretando solvit,
sed ad usum descendens, de modo agendi cuiu eo qui exercetur et
de Directoris oíTicio aliqua exponit quae magni sunt momenti atque
utilitatis.
Potius ergo quam absoluta quaedam dissertatio, in qua, ut in
432 DE MODO TRADENDI EXEHCITtA
aliis Directoriis, siiigiila oxi)onantiir, ost hoc Dociiniontuin brevis

aniiolatio, iii (jua ca lantmii explaiuml iir (|iiac' aiu-lori sivo praeci-
pua sivc aliis ex ciuisis digna (oiimuMitarii videbantur. i:as tamen
quaesUoiu's, de (piibiis opijort uiuiin iudicavil agero, satis integre et
absoliile (racial.
\'. Katio i:i)iti()nis : lídimus texliim iiniciiin.
Textm
[p. 383] De modo tradendi exercitia
1 1. Dicam quinqué, sciliccl, de numero Exercilioruni, de ordine,

de loco, di' dispositione suscipientis el de irislructione tradentis.
In universum autem modus tradendi dehel esse ídem qui in liiiro
5 descrihunlur [sic !], si perfecte annotatione 20. liat ul liaheLur
¡2j. Si vero ex parle fuint, servetur modus iuxta annotationes
18 et 19.
Primo igitur numerus
[3], Continet 4"' hebdómadas non dierum sed Exercitiorum, 30

10 circiter diebus comprehensus (annotatio quae dividuntur in
tres vias spirituales, ut tangitur annotatione 10.
[IJ. Poteruul autem pr()i)ter ])articulares considerationes quae in

libro Exereiliorum lial)eutu.r, alia quaedam adhiberi, (videatur
|). .3* Conslitiilionum, eaj). 1") - ad timorem et amorem Dei et virtu-
15 tum el prima hebdómada
eonseculioueni earuin incitantes, ideo in
seqiiilur ali(|uid de niorle et iudicio dari posse ad timorem incu-
tieuduni Similiter in 2^ et 3* posse dari aliqua de humilitate,
patieulia, castitate, paupertate, et aliis virtutibus\ in 4** de bene-
1(5 posse corr. ex posset
' In lilini l-;\i'ri'il ioi-iim (n. I).
' In parte .í' Consl. cap. 1, in lilt. H |n. 279) fere ad verbum iiiveniuntur
quae posiremo locc» sciipsil.
'
])e nic<lilal ¡(inc nioi tis el iudieii in Doc. 3 annot. 11 et Doc. 20 bis an-
iiot. ti.
' \-.\ einleni sácenlo \ \' I el ineniile W'll aliquae Exercitiorum explana-
tiones e\lant, ni cpiae sei iptae sunl a l'l'. Acípiaviva, Ceccotti, Blondo, in
qui!)ns in\ einnnlnr liae ineiiit a t iones virlntuni in seennda el teiiia hebdó-
mada, loco earuni (pías S. Ij^nalins in suo libro alfert. .\i;ilur lamen non de
ICxereiliis prinunn inlefíie liadendis, sed |)olins de I'.xereitioruni repetitioni-
l)us (piae reliípio \ ¡lae lempore (iebanl. Cf. de hae (piaeslione Iparraguiiíhe,
llislíirid 2 i)p. :127-:!:í1 l'.liam in alicjuibus Direeloriis seiiiio est de meditatio-
iiilins diversis ab iis (|uas S. Ignatius proponil. Doe. 18 n. 49 loquitur de jne-
DOC. 25 - Nx. 1-7 433
Jiciis (livinis multa posseiit extendí supra meditationem de amore

divino. 20
lirt]. Tres aiitem mcKii orandi ad P" hel)domadam spectant, ut
habetur annotatione 4*^
[6]. Hahenda est autem ralio intentionis, complexionis, aetatis,
capacitatis et quae, diminuí vel augeri dierum
successus iuxta
numerus [p. 384] tam in uníversum quam in particulari cuiusquam 25
hebdomadae potest, ut habetur annotatione 1* et 18 et 19 et not. 1
j)ost 2 liebdomadam" in pag. 135'.
2° QUOAD ORDINEM
Ordo Exercitiorum procedit ab imperfecto ad perfectum more

[71.
naturae, scilicet, a poenitentia ad perfectionem. Imitatur vero 30
<l¡t;itione bentitutíinis. I^jlanco, Doc. 20 ii. 15 proponit meditationem de

poenis pec'ciitoruin. de etiam ineiitio fit in versione vulgata Exercitiorum
post II. 7!. NicoLAi, 21 n. 8 ])eracta confcssione proponebat i)arabolam
de daenioiiio expulso ct. ut diiit in eodcni Doc. 21 n. 12, in tcrtia hebdómada
alia Ivxercitia inserebat ([uac de pura intcntione veris([ue clirisliauis \irti.'-
tibus instruerent Doc. 2(i n. 1 ini'icat nieditationt ni de cflVrtilnis peccati

et de glori.t caelesti, et n. 11» líencjaliter affirmat alia adiungi posse. Hi.ondo,
Doc. 28 nn. 10-13 Iradit clenchum aliarum meditationum. Qi-aurantim,
Doc. 35 n. () pro¡)oiiit iesuitis meditatione.s de tribus votis et de causis cur vota
renoventur, provocans ad Doc. ,33, 34, 43 n. 03, ubi alia praeler liaec indican-
tur de ipsa formula votoruni nostrorum, de divinis beneficüs, de periculo
teporis et huiusmodi. Iílondo, Doc. 28 nn. 4-11 addit multa iesuitis utilia ut
della nobiltá dell'anima » « della vocazione >, « della tepidezza et ingrati-
tudine », « ae' mali habiti » « del i)aradiso », « cleiramiichilatione et iêrfetta
spropiatione ct annegatione », « della oblationo, donatione, conseiratione ».
Doc. 37 n. 1() projionit meditationes de gloria et de fclicitate futura iustorum.

li) Doc. 38 n. 8 conimeiulatur nieditatio cpiae ad sacrani conmiunioneni
animum ])raeparet et in hoc eodem Doc. 38 ini. ti, 7, 8, 10 petitur ut Di-
rectorium officiale indicet puncta, vel saltem formulas meditationum, quae
addi possint ad evitandos abusus et aequabiütatem sectandam. Siniilequid
petivit Sawick!, Doc. 40 n. 2. Commissio deputatorum Doc. 42 n. 14 respondit
id quiden» Directorem faceré posse, has vero meditationes non deberé Exercitia
vocari. (",f. etiam Doc. 37 n. 14. Vide etiam Cíagliardi, Doc. 45 n. 1 et n. 13
in que indicat meditationem de tepore et de pravis habitibus.
^ In libro Exercitiorum (n. 4). De tribus modis orandi in Doc. 20 annot. 71.
' In libro Exercitiorum (nn. 4, 18, 19, 162). De accomniodatione quae-
renda in Exercitiis in Doc. 4 annot. 61.
' Hic numerus paginae reicit ad editionem Exercitiorum factam Romae
anuo 1576, quae semper commemoratur in hoc Directorio.
28 — Directoría exi;rcitiorxj>i.
434 DE MODO TRADENDI KXERCITIA
agentium naturalium operationes, quae semper intendunt finem

aliquem, quem sibi propositiim habent.
[8]. Hiccine primo Fundamento Exercitiorum,
consideratur in
fmis ultimus hominis ; et in communi
media ad illum perveniendi
35 per rectum creaturarum iisum proponuntur ibidem tum impe- ;
dimenta curat remo veri, quae sunt propriae passiones et affectus

inordinati, per examen particulare, per poenitentiam exteriorem
et interioren!. Datar deinde opera virtutum Exercitiis, denique
Deo fit coniunctio per amorem.
40 [9]. Proceditur vero hoc ordine in distributione Exercitiorum
:
primo datar Fundamentum praemissis 5*^, 13 et 20 annotationibus

in qaibas de obligatione sai erga Deum, de revelanda conscientia,
et cogitationibus, de secessu et recollectione animi agitur. Addi
etiam posset 4* ubi de numero et spatio Exercitiorum in communi
45 agitur. Quando autem datar f ándame ntam, nullum praescribi-
tur certum meditationis spatiam, neqae hora determinata'.
[10]. Vespere primi diei posset tradi examen particalare ut illad
incipiat practicare die [p. 385] sequenti, super aliquo particalari
vitio vel passione vel inclinatione naturali, vel affectu inordinato,^
51)ut quisquam noscat saum morbum et incipiat evellere ex campo
animae suae, ubi serere debet bonum Exercitioram semen, malas
lierbas et spinas quae impediret fructum hunc, extirpando".
[11]. Datur praeterea examen genérale, ut illud saepius perlegat
et comprehendat omnium punctorum cognitionem atque ita dis-
55 ponatur ad confessionem generalem instituendam, nec alia nova
meditatio pro die seqaenti proi)oniUir, sed solum fundamentum.
Ad huc relinquitur melias considerandam.
[12]. Vespere 2*^ diei proponitur 3, 1 1, 12et 17annotatio. Mox
de utilitate confessionis generalis et communionis aliquid dandum
60 iuxta ea quae in libro Exercitiorum dicuntur fol. 61 " post examen
genérale quotidianum. Guias qaidem examinis asas et exercitatio
vel prima die cum aliis examinibus vel hoc loco posset commen-
dari, modo breviter et clare explicato.
[13]. Dentar deinde 3^ prima Exercitia primae hebdomadae prae-
scriptis horis pro singalis eoram, proponantar 2*^ et 3* ex de-
(15
» De í'iincipio ct fuiHUniicDto iii Doc. 4 aiinol. 18.
' De examine particiilari in Doc. 4 annot. 49.

De examine gencrali in Doc. 4 annot. 50.
" Debuit dici paj;., non foliuni. In numeratione liotliern;) quam nos se-
ijuimur (ii. 44).
DOC. 25 - NX. 7-18 435
cem addilionibus'-. Posl prandiiini vero 3 dici delur i"» et 5 Exer-

citium de inferno quae hora vesperarum et ante coenam assi-
gnantur. [p. 386]
[14]. diei dentur eadem Exercitia pro die sequenti et
Vespere 3
aliquae aliae ex decem additionihus vel etiam reliquae omnes sep- 70
tem, et commendetur usus exaininis i)articnlaris ad istas decem
additiones et ad praeludia.
[15J. Videatur annotatio
6^ puncto 4"^ post decimam additio-
nem pag. 94, quae examinatio facienda erit in ómnibus sequen-
tibus hebdomadis. 75
[16]. Si loco meditationis de inferno detur aliqua de morte, in-
dicio, vel simile iuxta id qnod dicitur pag. 83 post 5"' Exercitium
ponatur 5" loco, nam semper
fieri deberent quinqué horae medi-
non surgat media nocte, ut dicitur pag.

tationis, licet is qui facit,
84 ante decem additiones et pag. 114 puncto 3» post medi- 80
tationem 2*" hebdomadae
[17J. Repetitiones illae tam frequentes i n prima, 2** et reliquis
hebdomadis, tantum abest ut sint inútiles, et ut fastidium pascere de-
beant, ut potius sint necessariae ad finem Exercitiorum et medi-
tationum obtinendum, nimirum in prima hebdómada ad dolorem 85
de peccatis, in 2^* ad Christi imitationem etc. Per has enim repe-
titiones máxime afficitur et movetur voluntas ex perfecta cogni-
tione rei quae tractatur. Praeterea vitantur excursiones intelle-
ctus et rerum novarum curiositas, [p. .387] quae solet naturalis
esse appetitus 90
[18]. Non est hebdómada ei, qui non est indifferens
danda 2*^
ad consilia sequenda,nec modus electionis i». At facturo electio-

nem detur post confessionem generalem aliquid bene meditandum
ut de fdio prodigo ante communionem '\
Hae additiones suut in libro Exercitiorum (nn. 73, 74, 75). Quo tempore
ndditiones exponi possint in Doc. 3 annot. 2.
" Locus erronee aílertur. Debuit potius dicere annotationem quartani.
Designare vult librum Exercitiorum (n. 90), id est annotationem quartam
post additiones.
" In (n. 71) vulgatae versionis libri Exercitiorum. De his meditatio-
nibus in Do;-. 3 annot. 11 et Doc. 20 bis annot. 6.
In lil)ro I-^xercitiorum (n. 72;.

'» In libro líxercitiorum (n. 129).
Valde similia de repetitione riicuntur a Miró Doc. 22-23 n. 40. De rc-
pctitionibiis in Doc. 19 annot. 9.
'» De animi praeparatione ad electionem necessaria in Doc. 20 annot. 1 KS.
De ni? tit:)lií)iu> (illl prodigi in Doc. ainiot. 13.

1
436 DE MODO TRADENDI EXER ITIA
«Jó [19]. Temporo eleclionis, quae incipit die 5^, ut habetur 2^ an-
notatione^» pag. l.Kl, nqniritiir máxima recollectio et unió cum
Deo. Dantur vero qiioticüe unum vel dúo misteria vitae Christi,
durante electiouis leinporeî, nec fieri debet consideratio electionis
Ínter medilandum, sed finita meditatione dum animus est quietas
ino et liber a motibus interioribus.
[20]. Ad hanc iiebdomadam pertinent regulae spirituum pro 2*
hebdómada, sicut ad primam, primae Regulae vero victus, elee-
mosiuiruin, scrii[)ulorum, sentiendi cum ecclesia non dantur nisi
cum do reformalione status agitur
105 De loco HABITATIONIS
[21]. Locus ubi debeat habitare ille qui exercetur, nisi hic sit ex
nostra Societate. possel esse cnhiculum remotum in domo aliqua
separata, quod coniniodius essel quam in nostro collegio-*.
[p. 388] De DisposrnoNE exercitantis
lio [22]. Ad
faciendam praeparationeni confessionis generalis, non
accedat perfeclis Exercitiis primae liebdomadae
nisi Interim
autem se praeparat cessando ab eisdem.
[23]. Dum vero meditatur 2"' punctum 2 Exercitii non debet
immorari in particulari consid'M-atione ¡¡eccatorum sed tantum in
115 universali, atque huius rei jíraemoneatur 2'.
[24j. Ante omnia ¡)ercunctandus est quid praetendat in Exerci-
tiis ut melius dirigi possit-', ut dicitur annotatione 18, similiter
^" In libro i:\criiLiorimi (n. U'úi). De varia iiitcrpretatione huius loti
vidc I)of. 2 1 anuot. .")(>.
-'
l)c non oniiltt'ndis nK'(liiati()nil)Us tenipore electionis in I)oc. 20 an-
nnt. 1,{7.
" De i-e,i;nlis liM ict iimis siiiriliiuin in Doc. 22-23 annot. 83.
De re,mil¡s \¡( tus in l)i)c. '_!n aniiol. 1.S7, de annotat ionibus ad digno-
scendos serupulDs iii l)(ic. 2(1 anuo'. Nfi, de refûlis sentiendi cum I^cclesia in
Doc. 20 annol. 2(i7, de rejíulis dispensaiuli eleeinosynas in Doc. 2(i annot. 81.
De loco l^xcn itüs facicndis apto in Doc. annol. !). '
" De tenipoie con fcssioius «cneralis faciendae in Doc. 3 annot. 12.
In libro i:\ercitioruni (n. .'¡T).
-'
Siinilia ri'peluntur etsj occasione puncti prinii (n. 5(i), non secundi
Iniiiis ineditat ionis. a Ciz. 1).\\il\, Do;-. 31 n. 72 ; CoRni'.si-.s, Doc. 32 n. 27 ;
Doc. 2(1 n. :>1 ; Doc. 3;5, 31. 13 ii. 12.').
-' Quanli inlersií coi^niUo linis in Doc. II annot. 2.

DOC. 25 - \N. 19-29 437
proiil caique ia animo osl sese disponere, exercilandiis et iuvandus

quilil)et est.
[25].Ohservet tres illas aiinolaüonos 5"', 17 et 20. Item in sin- i2i)
gulis hebdomadis proprias additiones et examen particulare su-

per illis. Item ut iuxta 12 et 13 adnotationem potius producatur
hora medita tionis quam deciirtet
[26J. Non habeat sccum libros nec legat nisi breviarium vel of-
ficium B. V. et (iersonium in prima hebdómada, in secunda autem 125
addatur liber evangeliorum
[27]. Scribat conceptus et meditationes notabiles iuvat ; eum
occupari in luimilibus, verrendo cubiculum [p. 389]
[28]. Electionem ])otest faceré circa consilia et praecepta. Si
consilia eligat, tune est interrogandus an in religione an extra ; 130
si |)rimum in qua et quando. Si eligat praecepta, interrogetur
quo in statu
De instructione dantis EXEHcrriA.
[29]. P° Legat totum librum Exercitiorum 2" se Deo com-

mendet 3" observet singula in lectione, 4" antequam tradat 135
síngalas meditationes, eas secum ruminet aliquandiu ;
5" unus
tantum sit director qui tradit, ne fíat confusio ^^ 6" non ferat
secum librum Exercitiorum, quando dat, sed diclet capita memo-
riter", 7" non cogat ad observationem decimae additionis de poe-
nitentia, proponat tantum, et liberum relinqu.at, et petat
sed i-io
quomodo ea se habeat
circa 8» intelligat a Ministro quomodo
circa rationem victus se gerat 9° si bene respondet cum eum
2' De labore pniprio ciiis <|iii ext'nelui- in ])ov. IN ¡iiinol. (iS.
Do libris legendis in Exerciíiis in Doc. 1<S ¡inndt. üít.
" De iis qiiae aiiinio eoncipinntur scril)en(lis in ICxerciliis in Doc. 21

annol. 23.
^- De offU iis hini'ililnis in l'.xen it ¡is in Doc. 2(! annol. ICi. 1
•^ De hi.s gradihu.s scr\an(lis in clectionc facieiula in Doc. 1 annot. 2,").
^' De eognitiono lihri l^xcicitioruni ncicssaria Directoii in Doc. I
annot. 15.
Idem consiliuin datur a li'stihus allatis in Doc. IS annot. M.

^'l'.liani nnuni Mrcctoreni coniinendat Mmó, Doc. 22-23 n. 11.
!
' Idem coasilinni librum non fcrcndi iiucniturin Doc. annot. 1 15.
" De p.ieaitciitia in Doc. 2 annol. 2.
" In martíine adiciUir : "id eral in regiilis aníi(|ni |sic| intirmarii Non
438 DIRECTORIUM HISPANICUM
visitat etfructum facit, non immoretur diutius cum illo, si contra,

inqiiiratrationem punctorum diligenter observationem additio- ;
num, consolationes, desolationes, motus spiritmim etc. [p. 390] ut

dicitur annotationo 6'^, praesertim circa id quod quaeritur **.
10" Moneat Minislriim qiioniodo se debeat genere cum illo, mo-
deste cum silentio, nisi in necessariis, caritative, ut oret pro
illo, ut aedificet eum, etc.
:f5 n.j5
De his Documentis depcrditis nihil scimus nisi quod indicatur

in annotatione alíala in Praefatione generaii cap. 2 art. 1, p. 19.
lín clenchus titulorum quos ex ca annotatione educimus.
Doc. 25 a Epístola P. Michaelis de Torrks, -5 martii 1-585 O
: :
Epistola deperdita.
Doc. 25 l)-f Scripla purvi momenli signata litteris P, Q, T, V, X.
:
Doc. 25 c seu Scriptum signatum littera Q Secundum ms. Bibl.

:
Vilt. Emm. Fond. Ges. n. 1549 fase. 13, esset Directorium auto-
graphum S. Ignatii (Doc. 1).
Doc. 25 g Nota d'alcuni sopra gli Essercilii CC.
: :
loe. ^5 li
DIRECTORIUM HISPANICUM
De hoc Documento, sequentia atlert annotatio in Praef. Geno"

rali cap. 2 art. 1, p. 19 allata «Breve quoddam Directorium hi-
:
spanice scriptum sine nomine ».

Ex hoc Directorio in Directorium Variorum (Doc. 33) tres pa-
ragraphi transcribuntur. Ut vero, ex aliis nobis notis Directoriis
concludere possumus, alia ad verbum, alia vero ad sensum ct cum
alioruni senleiUiis conunixta sunt desumpta.
Quare ex his locis allatis certo tantum deduccre possumus Di-
rectorio Hispánico coutineri sententias quae dictis in iis « para-
graphis » erant saltem símiles.
En numeri Doc. 33 quibus in margine, ad indicandum fontem
ex quo eductus est apponitur Directorium Hispanicum. :
invenitur tanicii in rcfíiilis iiiUiquis <|iiae u.s(|ue ad nos perveiierunt . Fortasse

aíiit (le rc'fiulis iTiiiiistri, in quibus ¡lli qui ICxcrcitia |)eregeraiit, curis infirmarii
c.mniittí-ban'iir MI. lici/. 174 n. (37].
"' l)f (juilius ralio exigencia sit in visitat ionibus in Doc. 3 annot. 7.
" De ministro eorum qui exercenlur in Doc. 1 annot. Ih.

noc. 25 A-i 439
|ir>] « Quaocunquo vero occasio accipiatur iiulicandi sunt magni

fructus, qui ex bis I^xereitiis consequi solent, pax, et qiiies animae,
lumen interius, el cognitio ad bonam gubernationem totius vitae
quocunque in stalu ».
|38] lu hoc loeo praeter inslruclorem debet etiam esse qui ei
"
inserviat, et necessaria ad victuni deferat. Hunc autem oportet

esse fideleni, discretuni, tacituriuim, ([ui([ue sua modestia, et hu-
mililatis, ac devotionis exemplo aediíicet. Xihil autem loquetur,
nisi de iis, quae ad victuni, aut tidjiculum, et ministerium suum
pertineant, idque paucissiniis, omnia scmi)er ad instructorem reii-
ciendo, quem etiam de singulis certiorem faciet, nec rem idlam ei
deferet, etiam postulatus, uisi illo consulto «.
[(>2| Iii |)rimis autem eaveat Instructor, ne unquam det ei
occasioneni susi)icand¡, quod minus bonam opinionem de se habeat,
etiam si non ita se bene gesserit, sed ostendat illi semper se bene
sperare, et sua spe etiam illi animuni, ac spem addat ».
Haec vero tria modo hic indicato in nullo cognito Directorio

inveniuntur.
Doc. -¿5 i
SCRIPTUM P. ALFONSI ROMÁN
De hoc scripto certiores facti sumus testimonio ex quo notitias

praecedentium Directoriorum hausimus.
Ibi legimus V. P. Ronwni.
:
Littera V est signum quo hoc scriptum ab aliis Directoriis di-

stingucbatur. Nomine P. Iômani sine dubio indicatur P. Al-
fonsus Román, qui fuit Praepositus provinciae Aragoniae (1566-
1569) et quem scimus Homam quasdam de Exercitiis annotationes
misisse. En verba quibus ipse P. Román, in iitteris ad R. P. Acqua-
viva die 8 sept. 1585, se eas mittere refert « El P. Prepósito [de
:
Valencia, P. Doménech] me mostró unos quadernos de Directorios

para los Ejercicios. Yo los leí y saqué la substancia dellos, aunque
me dió trabajo la letra francesa ... Yo le dexé escrita la subs-
tancia de lo que se me ofrecía. Va con esta por si se havrá per-
dido y essotro que toca a la confessión general. Bien veo yo mi
gran insuficiencia para esto » ^
Directoría missa ad P. Doménech ea fuerant quae Iitteris A. B.
C. D. signabantur, id est. Directoría PP. Miró, Polanco, Matthieu,
et probabíliter Instructio ex qua Doc. 18 educta est, de quibus
videre potes totíes allatum tcstímoníum ín Praef. Generalí cap. 2
art. 1, p. 19 allatum.
Nihil alíud de hoc scripto scimus.
ARSI. Hisi). 130, 29ñi>.

440 BREVE DIRECTORIUM
'4ii
BREVE DIRECTORIUM
(c. 1580-1590)
I. Textus Archiv. Gen. regni Bruxellis. Fonds Archives de

: :
Jésuites (province) fase. 1070 n. 7. Apographum quod manu saec.

XVI ex archetypo exscriptuin videtur. In pagina avcrsa legitur :
Breve Directorium pro Exercitiis spiritualibus dandis Ibi quoque

>>.
alia manu scriptum est :Tit. 17 Cal. D. N. 6.

II. Typis iMPRESsiM CBI-: II. 15, [ed. facta a Debuchv] En-
i
ghien 1908 MHSI. Exerc 972-985.

;
III. AucTORES :CBE n. 15, (1908) 1-2 MHSI. Exerc. leS-lW.

;
IV. De .\uctore et de natura documenti Investigationes a

:
nobis factae ad auctorem huius Documenti inveniendum, inútiles

omnes fuerunt. Quae vero ex índole ipsius Directorii hauriri possunt,
adeo sunt generalia et communia et tot scriploribus conveniunt, ut
nihil inde, non dicam certo condudere, sed ne coniectura quidem
suspicari liceat.
Noster enim auctor libentius affectum movet quam mentem
illustrat et hac de causa motus animi, colloquia, alia id genus ac-
curatius animadvertit. Ad quae explanationes indolis potius theo-
logicae adiecit. Quae vero de ipsa praxi et ordine Exercitiorum si-
gnificat satis generalia et communia sunt, et fere omnia ex ipso
Exercitiorum libro, vel ex Directorio P. Miró sunt excerpta. Ex
his ergo dixerim Documentum lioc esse hominis magis in studio
quam in rebus et usu versal i.
Ad Directorium conscribendum eandem viam sequi videtur ac
Patres De Fabi et González Dávila Directorium P.'« Miró ante
:
oculos ponens in eo annotat tam quae ipse utiliora vel maioris mo-
menti esse iudicat, quam quae sibi displicent vel falsa videntur,
ut postea Romae, ómnibus iudiciis in unum collectis, aliud perfec-
tius Directorium confici possit.
Magnuni lamen discrimen inesl inter hoc nostrum Directorium
et quae a memoratis illis Palribus sunt scripta, illi enim Patres cum
magno usu atque exercitationc essent praediti multa de suo adie-
cerunt, pauca ex P. Miró sumpserunt. ludicis potius quam disci-
puli animo ad Patris Miró opus accesserunt. Noster vero auctor,
qui, saltem quantum ex hoc opere suspicari possumus, minus exer-
citatus eral, non tam iudicium suum de illo Directorio exprimere,
quam bona et utilia ex illo seligere et in proprium scriptum trans-
ferre intendit.
A nullo, quod sciamus, hoc Directorium commemoratur, ñeque
ad recognitionem Directorii ofTicialis est adhibitum quo etiam ;
conflrmatur discipuli potius quam celebrati Directoris summariuni

esse.
Ex his concludi potest scriptionis lempus, quod, si haec sunt
vera, vix aliud esse potest, quam quod intercedit ínter P. Miró
DOC. 2(i - N.N. 1-t 441
Directorium el conscriptionem Dircctorii varioruni, id est, inter

annos circiter 1580-1590.
V. Ratto editionis Transcribimus apographum. Notanius ta-
:
men ad inias paginas discrimina inter codicem et editionem factam

in C. B. E. a Debuchy.
Textus
.Jesús
Breve directorium ad danda utiliter exercitia

spirituali.a. societatis
[Cap. primum]
QUAE P.ARARI DEBENT .'ÂTE EXERCITIA
Expedit imprimís, ut qui traditurus est Exercitia spiri-

[1]
tualia, eanon tantum semel diligenter fecerit, verum ut totum
librum Exercitiorum etiam perlegerit et probé noverit.
[2] Deinde et annotationes primas 20 familiares et ad manum
habeat, materlam vero Exercitiorum, antequam ea tradat, bene
ruminatam, praeparatam et per sua puncta seu ])aragraphos
i.
distributam
[3] Quam ad rem magnopere confert ut die immediate prae-
cedente, qua par est diligentia, illud ipsum Exercitium, quod
traditurus est, sit meditatus ^.
[4] Alia demum Exercitia ipsum habere expedit ad manum,

ut de morte, de effectibus peccati, de indicio ^ de gloria coelesti,
de filio prodigo, et huiusmodi alia*, quibus et aliis instructionibus
et documentis ad eumdem finem comparatis, eum qui exercetur,
opportune iuvare et dirigere queat, máxime vero quae pertineant 2
ad eam hebdomadam, in qua versatur.
De cognitione libri necessaria Directnri iii Doc. 1 annol. 15.

- His similia in Doc. 22-2.3 n. H. De meditatioiie ante i)unctoruni decla-
ralionem facienda in Doc. 18 annot. 63.
^ De meditationibus mortís et iudicií in Doc. 3 annot. 11 et Doc. 20 bis
annot. fi.
* Uc me litationibus adiectis libro I-,xcri-itiori:m in Doc. 2.) annot. I.

;
[Cap. secundum]
quae übservari debent inter visitandum
[5] Visitandus est qui exercetur semel aut bis diebus singulis %
quod faciet commodius statim a prandio vel a coena, tum quod
25 ille minus tune sit occupatus, tum quod illud tempus minas aptum
sit meditationi, et tune consilio el consolatione egere possit

[6] Quando porro invisitur, interrogetur generatim quomodo
se habeant rallones eius, deinde specialim exigatur ratio puncto-
rum singulorum, praeeipue vero eorum in quibus maiores affectus
30 el motus animisenserit, et eorum sigillalim, qui in eodem Exer-
eitioimprimís perquirendi erunt, ut de contrilione, de lachrymis,
de confusione sui, quando de peccatis, de mor te, de indicio, de
inferno et cadera, Iradilum fuit Exercitium de sjjc, de fiducia, ;
de gaudio, de consolatione, etc., quando de incarnatione, de nati-

35 vítate, de resurrectione, de gloria, etc., suscepta fuit medltatio '.
[7] Si bene et pro voto el successerit, ipsi congratuletur, et minus
diu et pauclorlbus agat cum ipso ne multa alia interroget aut
;
declaret, iuxta annotationem secundam ex praedictis 20
[8] Quod si cerneret eum nimia consolatione et fervore ferri,

40 occurrat tempestive, ne inconsulte ac praecipitanter aliqua se pro-
missione vel voto obstringat, modusque ei adhibeatur opportunis
salularibusque consiliis iuxta 11.*™ el 1.'3.*'" annolationum prae-
diclarum °.
Si non ex animi senlenlia successi.s.senl, iuxta 6*"" annota-

[9]
45 tionem'" causas [)erpendat, ipsasque (quoad eius fieri potest) toUat
ul verbi gralia, si tempus conslitutum inlegrum non servasset,
si praescriptam horarum distributionem neglexisset, si Exerci-
tiorum seriem, admoniliones vel inslructiones datas recle non
observasset instruatur et animelur suaviter " ad ea diligentius
;
50 el alacrius praestanda, quae ])raescribuntur.
^ Quolics visitari possit ¡s qui se exercel in Doc. 4 annot. .'<(>.
« l)c tcmporc his visitationiljus aiitiorc in Doc. 1 aiinot. 34.

' l)c (iiiil)iis ratio in visitationil)u.s exigi (lcl)eat in Doc. 3 annot. 7.
» In libro l'.xercitioruni (n. 2). Valde liis siniiiia in Doc. 22-23 n. 1,S. De
afíL'Pfiis in visilat ionihus in Doc. 20 annot. (i3.
• In lil)ro i;xcrciliorinii (nn. Il-lfi).
"' In libro ivxercitioruni (n. (i).

DOC. 26 - XN. 1-1 <)
443
¡10] Explic.'l'.ir illi ctiam sedulo meditandi modus, et suc-

cincte, quae in eo mysterio considerari possint, ut sunt causae,
modi, effecLus, et utilitates son virtiites, quae in eo nobis propo-
nuntiir imitandie. Quod sicubi opere precium fore reputaret, illi
subministret etiam qiiaedam Exercitia faciliora, quibus velut manu 55
ducatur ad graviora.
[11] Illud parro curandum est imprimis Directori, lU quamvis
suum tyroiiem ieiunum et aridvim initio compererit, illi tamen
nullum prorsus inditium dot vel minimae difíidontiae aut displi-
centiae, quin illum potius origat et roboret ad perseverantiam, 60
iubeatque eiim bene semper sperare nam subinde contingit (ita
disponente divina providentia) ut qui initio imbecilles et ieiuni
atque aridi conspiciuntur, permagnas in Exercitiorum decursu
mentis illustrationes et spirituales consolationes accipianl.
[12] Solet enim nonnumquam Deus suos electos suis initio 65
viribus relinquere, et veluti deserere, ut suam agnoscentes imbe-
cillitatem paupertatem, magis humilientur
et et humiles facti, ;
et oculos habentes ad Deum, sicut servi suos ad manus dominorum

suorum, gratia largiore locupletentur.
ri3] Consideret insuper si quid ei defuoril vel lumen vel charta 70
aut atramentum, aut aliquid ad victum necessarium. Advertat
etiam si sufficienter dormiat, an vero aliqua in re excedat, vel
additiones aliquas omittat.
[14] Observet etiam an satis ei lenijXjris ante dederit, ad
communicandum secum familiariter de suis rel)us omnil)us, et 75
an expediat eum monere ut scribat conceptus et motiones
animi sui
rió" Moueatur, siv,' quod, etsi
l):'ne sive male ei succedat,
certu> praescribatur piiuctorum numerus, quatuor vel ut trium,
quinqué, lil)?rum tamen pauciora vel ¡¡lura meditationem so
sibi est in
redigere, proiú suo profectui mi»is convenire inlelliget. Ac proinde
anteqinm l\<M\'ilium a i¡ liatiir, pua 't'i diligenter consideret et
ea ])ro arbitrio dis])()nat
[16] Ad liaet- slu Uose ol)servet, ac postmodum recolat, quae

sibi ille dixerit de meditationis suae progressu ac fine, atque ex §5
.'3 ministerio ms. : füi csti esse nts.
" De lenilate Diretloris in Doc. IS amiot. 77.

His similia in Doc. 22-23 n. 20.
" De consigiianiiis motioniI)us animi in í-;\ei(iliÍN in Doi\ 21 ¡mnot. 2'.'.
" De i (l) )i-e |)rí)i)rio eius qui e-Kcrcdiir in Doc. IS ;innol. (iS,
:
444 BREVE DIREC.TORIUM
illis cliscal motus honi angelí, desideria bona, inspirationes sanctas,

quas senserit
consolationes spirituales, seu contra, tentationes ;
daemonis, molimina ac versutias eius, animi deiectionem, etc.,

ut iis perspectis, melius se et tyronem suiim dirigere queat, pro-
90 videque succurrat, sicubi opiis erit.
[17] Notandiim praeterea est quod, etsi ex mysterio quolibet,
quivis affectiis elici possit, mysteriiim tamen unum magis aptum
est ad j)roducendum hunc vel illum, quam alium verbi causa,
;
meditatio inysterium transfigurationis, resurrectionis, gloriae

st'u
9") paradisi, potiiis gaudium ant spem, quam tristitiam aut timorem ;
contra vero mors, iudicium, infernas, potius tristitiam aut timorem,

quam laetitiam aut fiduciam ingenerant.
[18] Potest tamen bene exercitatus, et in spiritu provectior,
ex meditatione iudicii et inferni magnam laetitiam, magnum amo-
ló» rem et üduciam, nullo negocio elicere, ut ex paradiso timorem
et confusionem dum nimirum ille secum reputat se commeruisse
;
l)oenas et locum illum, qui, quem ludas mortalem ])rodidit, ac

semel 30 nummis vendidil, i)ersaepe immortalem et j)ro mínima
re et oblectatione contem])serít et vendiderit ; se tamen a Deo,
105 lícet ingratissimum, non tantum non esse iísdem poenis adiudí-
catum, sed multís etiam cumulatum gratiis, et circumseptum prae-
sidiis divinis hic, inquam, magnam erga se Dei misericordiam
:
agnoscens laetatur, spem et amorem in Deum concipit máximum.

[19] autem serio est animadvertendum directori, ne qui
Illud
lio exercetur nimium se ipse urgeat quia etsi non debeat esse iners
;
et desidiosus, sed se excitare, primas tamen partes habet Spi-

ritus Sanctus, cuius est voluntatem excitare, animam ad se trahere,
et dulcissimo suac charitatis igne inflammare, quod nonnumquam
agit in aliquibus, quos peculiariter elegit, et citius et liberalius.
115 adeo ut anima súbito et velut Ímpetu quodam amoris feratur in
Deum, ut in eo fixa manens, íntueatur ípsum spiritu et mente
cum indicibíli delectatione attracta, et simul cum eo sine discursu,
sine vocis stre])itu loquens et tractans in silentio et secreto cordis :
adeo ut ab eius aspectu et intuitu, velut quibusdam radiis et

120 sagittis amoris percussa, elangueat, ut de sponsa illa dicitur
Fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo »
((
[20] Sed hi (¡uos uberibus tantae charitatis suae lactat di-
93 est] essü iiis. \\

105 non [tamen iisdem non) esse Debuchy, vidctur erralum
C.aiit. 2, 5.
Os. 2, I 1.
DOC. 26 - Nx. 16-23 445
viiM l)i.'nigniLas, ul paiicissimi sunt, sic illis, qui non ita attra-
lumtiir, permitti non debet, ut inter orandum contentione capitis,
p?:-l:»;is, lateriim, itom intensione abstinentiae, vigiliarum etc., 125
sic quod id sit et valetudini valde noxium, el
elevari conentur,
aniniae periculosum, ut quod promanare videatur ex quadam
occulta superbia et confidentia sui, qua homo se studio ac marte
suo eousque meditando pertingere posse existimat, quousque alii
illi peculiari privilegio donati. Doceatur itaque in iuimilitate se 130
continere, impedimenta maioris illustrationis (quae vilia sunt)
tollere ; de reliquo ex divina bonitate penderé, contenlus ea l)ono-
rum coelestium affiuentia, qua eum dignabitur.
[C.\p. tertium]
Pkima hebdomad.\ 135
Imprimís consideret, quae de ratione hebdomadarum,

21]
quarta habet annotationum primarum 20 i'. Deinde annotatio illa
quae immediate fundamentum praecedit inci]ñens Imprimís :
etc.i'; explícetur prudenter primo loco, ut qui exercetur prae-

monítus, deínceps quae vel fient vel dicentur, omnia in bonam 140
partem usurpet, nihilque velit celatum de iis, quae spiritus sive
bonus sive malus suggesserít quin omnía cum directore libere
;
líbenterque communicet, ne díabolí technis decípiatur, íuxta 17*"'

annotationum primarum predictarum
[22] His factis, declaretur quid sit Exercitium spirituale, ex 145
prima annotatione 2", ut explicet utilitatem Exercitiorum, si recte
et perseveranter tractentur ac obeantur nimirum cognitionem sui, ;
dolorem et confusionem de peccatis, rationem ac modum eadem

bene confitendi, studium virtutis, vitae emendationem, actionum
suarum veram directionem, hominis exterioris et interioris refor- 150
mationem per Christi Domini exemplum et imitationem
[23] Pars deinde 20*® annotationis illa declaretur, quae magis
ei, qui exercetur, conveniat
In libro K.^cercitiorum (11. 4;.
la libro Exercitiorum (n. 22). His vulde sirnilia in Doc. 22-23 n. 24.
" In libro Exercitiorum (n. 19). De ai)erienda conscientia Dirertori
in l)jc. 10 annot. 14.
De fructibus Exercitiorum in Doc. 5 annot. 7.

-- li) libro l-]xercitioruni (n. 20). De ¡¡aetiitentia in Doc. 2 annot. 2.
n
446 BHi:VI-: DIRECnORIUM
['ilj Demuni
Lorlia aunoLatio " Iradatur iuxLa quani expli-
15") ct'lur, aon esse lantum ordinanda ad cognitionem et
Exercitia
si)eculalionem, sed ad affectum ct acLionem voluntatis, id est,
charilalem, ol virtulis amorem, desiderium et studium, hoc est,
ut anima se senlial magno accensam desiderio placendi et ser-
viendi Deo.
160 [25] Proinde si se exercens, non constitual i)n) line afl'ectus
et voluntatis molionem, sed speculationem et eonceptus, seu dis-
cursiis, non orare sen meditari, sed studere rej)utandus est. Nam
cum ad virlutes et gratiam Dei conciliandam meditatio et Exer-
litium sj)irilu ik' sil médium quoddam : virtutes autem actionibus
165 eomp:irontur ex imperio voluntatis j)roman.antil)us, necesse est,
ad íinem Exerciliorum consequendum, ut per ea voluntas acee::-
datur desiderio virtutis, ah intellectu cognitae, ut accensa eius
obtinendi desiderio, eflieaeiler el eoustanter, operetur, doñee illam
obtinueril, ve! cerle auxilium i'l graliam ad eam a Deo eonse-
170 quendam.
[26] Hisce bene expliealis, subministretur annotatio 5*^*; tum
demum veniatur ad fundamentum. Quod ut utilius tractetur,
atque consideretnr, dividi poterit in tres partes, videlicet primo :
ut ostendatur ünis ad quem Deus nos creavit secundo, quae ;
175 media dedil ad eumdem linem eonsequeudum tertio, difficuUas, ;
quae in bene usurpandis el adiiibendis iis metliis accidere solet.

Quibus postremum addi potesl expositio damni emergentis, quum
media non assumuntur debito ordiue aul modo ^\
[27] lacto hoc fundamento, impedimenta que a consecutione
!80 linis vel nos revocanl vel retardant (liaec sunl peccata omnia),
per contritionem et })er confusionern sui tollenda sunt Quam
ad rem perfectius obtinendam cum Exercitia primae hebdomadae
praecipue ordinata sint examen particulare primo loco ponatur.
177 (niiiin] (luiii ms.
" In lihro l-.xtMcitioium (p. 3).

In I", a'rcitiorum (ii. T)).
'> De Principio ct fiiiidiimcnto in Doc. I aniuil. IS.
l''crt' cailciii in Dd/. 'l'.í-'l'Á n. 27.
Qui sit linis primar liel>.l )nri(lai", vel siiltcni (luac in liac hcl),l.)ni ula
(piacri (lcl)cant, indicatur ctiani in Doc. 10 n. Mi-IS, ;ir)-ll ; ! Ioii-akis, |)nc.
17 n. 22; Doc. IS n. II ; M i:i;i;r iii a rs, Doc. 1!» n. :í el 10: I'olaxcíi Doc.
20 nn. 1! et .')(•>; Xicoi. \ i Doc. 21 ii. 7 : .M:iin Doc. 22-2.'! nn. 27, N, V.^ :
Coui.csKS Doc. ;52 nn.;?7, fiS, 01 Doc, WA, .M, I.'! nn. 00. l.'M, 130. NO;
(¡Atii.iAKiii Doc. 1.") n. 2 (.;/.. DÁVU.A, Doc. ;il n. 52 ot n. 70 (lui proponit
'
DOC. 26 - NN. 24-33 447
iil nimiriim primo considerenlur peccala particularia, quae magis

premunt, quod íiL in morbis corporalibus quo qui exercetur, i«5 ;
hostis importunitatem penitius cognoscens, ei opponere studeat

crebros actus iuslitiae ac virtutis contrariae doñee illum expu-
gnaverit
[28] Director vero saepe vestigando, et animadvertendo, quam
fortiter aiit debiliter resislat, remedia opportima et instructiones 190
adhibeat, eumque melius in conflictu roboret ac dirigat.
Accedant postea quatuor additiones, quae in libello Exer-
[29]
citiorum examen ilhid inmediate scquuntur ad faciliorem
cuiusvis vitii extirpationem.
[30] Ad
haec adiiciatur examen generalius et qiiotid.ianum iít5
quinqué punctis constans 3".
[31] Postremo ut auferantur radicitus omnes malae herl)ae
conscientiae, et earum íibrae omnes, proponatur examen genera-
lissimum, declareturque diligenter quot et quibus modis peccare
et promereri possimus, cogitatione, verbo et opere, ut per illud 200
in cognitionem veniatur peccatorum totius anteactae vitae, quod
magnum habet momentum ad meditationes quae secuntur primae
hebdomadae melius utiliusque faciendas, et ad confessionem ge-
neralem totius vitae instituendam, si Dominus dederit, ut velit
[32] Ad quam ut permoveatur operae precium fuerit ei tradere 205
tria puncta, primum Exercitium inmediate praecedentia hanc ;
tamen confessionem, ñeque contexere ñeque faceré debet, nisi

sub fmem primae hebdomadae, ut habet annotatio única, tribus
illis punctis immediate subiecta
[33] Advertendum est autem, quod dum examina eiusmodi 210

dantur, prima nihilominus et meditatio de fundamento et retinenda
191 eaque ms. ;i

.'Oó pernioneatur ms. \\ 20fi praecedentium ms.
indicandum essc ante iirimam nieditationem ei qui exercetur qui sit tinis
hiiius hebdomadae. Vide etiam hoc ipsum Doc. 31 n. 83 ; vide etiam quem
fnutuin (íagliaudi, Doc. 45 11. 25 in repetitionibus primae hebdomadae per-
ilpere intzndat.
De examine pí'rliculari in Doc 4 aniioí. 10.
" In libro líxercitiorum (nn. 27-30).

In libro líxerriticruni (n. 13).
" De examine genendi in Doc. 4 annol. 50. Mis valde .siinili;- in I>oc.
22-23 n. 30.
In libro I'.xercilioruni (n. i :).
" In libro I-;xertilioruni sub fiiiem n. 11. -De tempore aptiore ad coiifes-
••i'iiiern gencralcn! ¡a Doc. 3 ;;nnot. 1
;;
448 BMEVE DIRECTORIUM
et facienda sit, ut niniirum in his exercitationihus dúos circiter

dies moretur, hactamen cautione, ut non habeatur ea ratio distri-
butionis horarum ad meditandum, quae in sequentibus Exercitiis
215 servanda pracscribitur
[34] Sub finem secundi diei expediet declarare, ex annotatio-
nibus praedictis 20, 12"'" et 13*'", ut doceatur quomodo circa
tempus praescriptum se habere debeat item 16.""' '\ ;
[35] Atque has annotationes ut facilius ad usum deducat,

220 opere precium fuerit, earum saltem summarium (quod in reliquis
annotationibus et additionibus fieri potest), illi tradere ad ipsius
personan! et capacitatem accommodatum, ut illud saepe legat,
ac secum ruminet.
[36] Deinde (ut servetur ea ratio temporis, quae in ultimo
225 paragrapho post colloquium Exercitii quinti assignatur sub
noctem, si üerit potest, proponatur primum, 2.'" et 3.°'" Exerci-
tium, ut primum media nocte insequente ipse aggrediatur 2"" ;
mane in aurora, vel cum primum surrexerit 3"'. denique ante ;
prandium. A prandio vero detur 4.'" et 5."' ut illud hora vespe-

230 rarum, hoc vero ante coenam faciat.
[37] Moneatur autem is qui se exercet, ut peracto quovis Exer-
citio, illud ruminet, ac secum repetat, iuxta 5.''" additionem,
post 5.""' Exercitium positam per quartam horae partem.
[38] Doceatur itidem, quod id, quod in oratione semel pro-
235 posuil, nullo pacto negligere debeat (id enim ingrati animi esset)
sed diligenter et magna cum charitate exequi. Cum enim in ora-
tione consilia nostra cum Deo velut communicemus, ut ipsius
divinam voluntatem, et quod futurum cognoscamus
sit ei gratius,
ubi hoc cognovimus, restat, ut ipsius adiuti gratia (quae bonae

240 voluntati numquam deest), illud postea constanter exequamur,
nulli paréenles labor!.
[39] Notandumporro est, omne Exercitium constare duobus
et saepe tribus praeludüs, pluribus deinde punctis, uno vel ])lu-
ribus colloquiis.
245 L^*^] Praeludia non debent esse sterilis quaedam consideratio
seu imaginatio, sed coniunctum habere debent desiderium medi-
tandi, et fructum ex meditatione coHigendi.
215 Pscribitiir ms. perscribitur, Debucfiy \\ 246 debet ms.
De Principio et fundamento in I)oc. 4 annot. 48.

" In libro Exercitiorum (nn. 20, 12, 13, 16).
In libro Exercitiorum (n. 72). His fere eadem in Doc. 22-23 n. 54.

iK C. 26 - XN. 33-45 449
[41j Porro quia nuilli in compositione loci multiini laboranl,

et vim magnam capiti inferunl, moneantur, qui minus ad eam
apti comperiantur, iit revocent sibi in mentem historiam aliquam 25ü
pictam, quam aliqiiando in altarihus, vel aliis locis viderint ; ut
veri)i gratia picturam iiidicii vel iaferni iteiii passionis Christi ;
etc., exempli causa: meditaturus mysterium orationis Christi in iiorto
ot delenlionis eiusdeni, repraesenlet imaginationi i)ictam imaginem,

quam aiiquando viderit, in qua vidit Cliristuni in una parte oran- 2.')ó
tem al) apostolis seiunctuni ;

aposlcjlos aiil)i dorniientes ;
pro-
ditorem aliunde eum militibus, facibus el armis in hortum pro-
silientem, alii)i eundem Christum
osculantem deinde Petruni ;
abscindentem Malcho auriculam, et Christum eandem ei resti-

tuentem item alibi milites retrorsum cadentes, postremo Christum 260
;
capi, ligari etc. Hoc enim praesidio facilius loci compositionem

imaginariam coníicere poterit, ex qua ¡¡ostea meditationis argu-
menta depromat
[42] Puncta materiam et subslantiam ipsam meditationis futurae
continet. 2ii5
[43] Colloquia adhil)entur ; quia cum meditantis actiones

omnes in orationem resolvantur, haec in Exercitiis nostris ultimum
locum obtinet, colloquioque perficitur praecedentia enim omnia,
;
videlicet discursus intellectus seu cognitio veritatis, affectus timoris,

spei, amoris, fiduciae, zeli etc. ; item desideria bona et proposita 27(i
sunt velut dispositio quaedam ad actum istum orandi. Oratio

autem rem cognitam vel gratiam seu auxilium ad eam conse-
quendam a Deo postulat et impetrat.
[44] Ergo meditatio dat lumen, affectus exercitat, et calorem,
quo movetur et accenditur anima ad orandum motus enim qui 275 ;
incitat ad orandum, quamvis non sine })eculiari auxilio Dei esse

possit, a nobis tamen etiam proficisci debet quamobrem medi- ;
tationes et Exercitia sumimus, ut ad orandum nos excitemus

et disponamus
[45] Post coenam insequentis diei, additiones 10 tradantur, 280
quae in libello Exercitiorum 5.™ immediate Exercitium sequun-
tur *\
257 milibus ms.
De compositione loci in Dor. 22-2.3 annot. 96.

" üe colloquiis in Doc. 17 annot. 12.
*" In libro Exercitiorum (nn. 73-86). Quibus diebus adnitiones exponi
possint in Doc. 3 annot. 2.
2í) — Directoría exekcitioru.m.

450 RREVE DIRECTORIUM
[46] Examen adhibeatur

particulare ñeque huc revocetur et ;
hic tantum, sed bis quotidie, ante Exercitium prandium et post

285 vespertiniim, ad cognoscendos et notandos defectus in medita-
tione admissos, ut monet ultima additionum praedictarum 10,
paragra})ho ultimo
[47] Regulae demum ad motus animae, quos diversi excitant
spiritus, discernendos, quae immediate sequuntur meditationem
290 de passione Domini, et ad hanc hebdomadam accommodatae
sunt, declarentur, vel etiam ut melius eas memoriae imprimat,
et sibi familiares faciat, scriptae tradantur, vel integre, vel earum
summarium, magis conferre director iudicaverit
ul ei
[48] Ad cuius prudentiam pertinet, instructiones daré capa-
295 citati ipsius accommodatas, necnon et explorare diligenter, quo
vitio ille magis impugnetur, ut salutaribus armis ipsum contra
adversarium inslruat, ac ad virtutis contrariae frequentem exer-
citationem incitet.
[49] Quod si praeter Exercitia data, opere precium duxerit
300 plura subministrare ut de morte, de indicio, etc., id i[)se praestet
iuxta positum post 5.'" Exercitium
§'" 2."' ac modum faciendi
coUoquium, et ul praescriptum fuit in annotatione 17^. Extrahi
eaim potesl baec prima hebdómada longius, adiectis aliis huius-
moii Exercitiis, pro necessitate, capacítate et conditione sese
305 exercentis *\
[50] Rep.'titiones Exercitiorum, quae nimiae alicui videri pos-
sunt, multum habent momenti, ad profectum spiritualem, quem
intendimus. Contingit enim non raro, ut aliqui inter meditandum
quadim mculis ciiriositale, ac rerum materiarumque novitate,
310 sic illiciantur et pascantur, ut discursibus et conceptibus intel-
lectus, ut plurimum sterilibus, contenti maneant, sine affectibus
voluntatis, quae causa est, ut meditationes Exercitiaque spiri-
tualia cito fastidianl, el nihil vel parum fructus ex eis referant ;
quibus incommodis id genus repetitionibus prospicitur *\

315 [51] Motus elenim affeclus voluntatis ad detestationem peccali
.'{08 metltanduni ms. ]]

311 effectilms ms.
" In libro l^xeicitioruiii (ii. 90). De examine i)articulari in Doc. 4 annot. 49.
*- De lefíiilis (liscictionis .spirituum in Doc. 22-23 annot. 83.
" In vcrsioiic viilâta Iil)ri líxercitioruni (n. 72). De meditatione niortls
et iulii ii ¡11 Doc. :í annot. 11 et Doc. 20 bis amot. 6.
" De aliis incditationibus quae addi possunt in Doc. 25 annot. I.
Siniilia in Doc. 22-23 n. 4(». De repetitionibus in Doc. 19 annot. 9.

DOC. 26 - Nx. 16-51 451
ot ad üeum ainandum ])raecii)uus est linis el fructus Exercitio-

rum " meditatio siquidein est ad
: instar lignorum, quae igni fo-
menlum subministrant. Nam
meditando aliquod punctum de my-
steriis Domini, gioriae, amoris Dei erga
vitae, vel passionisChristi
nos, de reformatione vitae etc., excitatur nescio quis motus efficax 320
in volúntate,si provida et continua mentis agitatione penetrentur
puncta meditationis, quo incitamur et inflammamur ad aliquem

actum virtutis, videlicet amoris, timoris, spei, íiduciae, compas-
sionis, doloris, imitationis, etc. ; in quil)us ¡¡ositus et iixus est, ut
ante dictum est, íinis el scopus meditationis ;
quod siclamen capi 32.3
velim, ut non in solis affectibus et gustu haereatur, verum ut ani-

mus eiusmodi gustu et oblectatione inescatus et incitatus, egre-
(liaturad operationes nascentes ex illis affectibus, hoc est, ad
studium virtutis.
[52] Ut vero accendatur facilius aíTectus, opere precium est 330
ponderare et diligenter estimare, quae ex mysterio proposito intel-
lectus voluntati repraesentat a l)eo Optimo el Máximo pro nobis
facta ex aestimationc siquidem nascitur amor. Verbi gratia
: :
quando non pensilamus diligenter nostram vililalem, vel quae con-

tra Dei volunlalem admisimus, et quae nihilominus divina bo- 335
nitas pro nobis fecit, et continenter facit, proculdui)io incitamur
ad ipsum amandum. Quomodo enim non amet ardenter, quem
sibi indignissimo cui det vel bonam cogitationem, cernit seipsum,
et tot tantaque alia bona ultro dedisse.
[53] Quod dicitur in 9^ additione ut in neminem oculos inten- 3-10
dit, etc.," id etiam Iransferendum est ad quasvis res créalas,
nimirum ut non tantum in ¡¡ersonas oculos [non] intendant, sed
ut ñeque in alias quasvis res curióse et sine necessitate oculos
coniiciant ad oblectationem sensus, dum versatur in meditatione
eorum, quae timorem, dolorem ac confusionem potius adferre de- 345
beant. Accedit quod dum meditamur res sacras, claudi debet oculus
sensus, ut sequatur concupiscentiarum refrenatio ; quod enim ocu-
lus non videt, cor non cogitat.
[54] Quod ad poenitentiam attinet, de qua in 10^ additione^%
ea subinde mutanda est, ut personae conditio vel eius profeclus 350
Adhibenda porro magna cautio est, ne hic excedatur ni-
requirit.
mio fervore provide magister et director sua |)rudentia omnia
;
a t temperare debet.
" De fine Exercitionim in Doc. 10 ;innot. W.

lii libro Exercitiorum (n. 81).
In libro Exercitiorum (11. KM. De paeiiilcntin in Doc. 2 ;nniot. 1.
452 I5HEVE DIRECTOHIüM
[55] Advertendum aulein cst. quod milla poonilentia debet

355 imponi (debet enim qui exercelur csse liher ad eam faciendam
vel O'nittendam pro sm voluiitato el devotione) ])otest tamen ;
ei insinúan quod multuni proderit, si quam sua sponte et libenter
(non t3m?n inscio directore) susceperit in remissionem peccatorum,

et ad co TI ;)itiea l lai el cjn lolendum cum Christo cruciíixo.
360 [56] Hauc ad rem et ad maius humilitatis argumentum etiam
iuvare poteriL ab Exercitiis nonnihil subinde cessare mentalibus,
quae sinv valeludiais iactura continuari nequeunt, ul quisque etiam
qui dclicale vixerit, el multorum obsequiis usus sit, dum in eo se-
cessu versatur, cul)iculum suum verrat, mensam sternat, accepta
365 refectione mappas complicet, lectulum componat, etc. Eiusmodi
enim luimilialio, quae ex pió affectu nascilur, gratissima Deo est,
et ad i^raliae el virtiilis augmentum animam mirifice disponit
CeLerum quod dicitar in primo puncto secundi Exercitii^",
[57 1
ut ad multiludinem peccatorum considerandam discurratur per

370 loca, ofücia etc., id sic accipiendum est, ul id genere [)otius
quam sigillatim agatur. Non enim ad dolorem excilandum ex])edit
tam subtiliter, et exacte singóla expenderé, quam qoae gravis-
sima sunt lotius vitae percala sil)i ob oculos in genere proponere,
ne (pii inlirmus adhiic et imbecillis est, minulatim peccata prae-
375 terila pro confo,si()ne distractiouem et oblectationem
ol)versans,
polios, vel certe perlurbationem aliquam paliatiir.
[58] Absoluto 5" P^xercitio" el aliis, quae forte eis fuissent adiec-
ta, ad dolorem et c()ntriti(>nem magis excitandam, si ante de con-
fession.' gen 'rali faci.'iula sermón 'm iniecisset, monealur lempas
380 esst' modo o|)poi tuiuim, ul se com{)onat ad eam^^ si nullam eius ;
montionem fecissel. |)rov()cetur ad eam iubeaturque repeleré puncta

seu emolumt'uta confessionis generalis ante ei proposita*''; verum
ul eam frucluosius laciat et aec[ue libere ac minori cum verecundia
cum suo jjoslea instructore tractel, ¡¡raestare videtur ul alio po-
IJTO gnre ms., gi-ticiuli Dehiirln/, generatini Exerc.
' '
Mia cliain 1 ¡ocimienla coinniciulant at qui cxcrcctur rebus huniilil)us
alic|iian(li) iipcrain dct. lia l)oe. '!
n. ICi; Doc. 22-23 nii. 22 ct 4fi ; Hoffaevs
Diic. 17 II. (i7.
•"
In lihiii l'.xcrciliolum (ii. TiC). (,)iiao sc([innit iir, paucis iiiutalis, iiivc-
iiiiiiitiii- in Doc. 22-2:'. n. 17. Do liar ic \ i(le etiam I 20 aimot . 27.

1(1 es!, iiicililal ioiic inreini (ii. li.")).
De lcni;ion' ail con icssioiuMii .m-iieralem faciendam in Doc. 3 annot.l2.

1(1 ost nl'lilaics conlcssionis ii(.'ncralis indicatae in libro Hxcrcitionini
(n. 44).
I) )r.. 26 - \N. 55-62 453
lilis iitalur coafossario. quain ipso instriictore ; quod si lamen 385

multum urgeret, ut id ofiicii sihi ipso praestarel, mininie lum il-
lud esset ipsi deneganduni^ '.
[59] Dum vacat iiuic concinnandae conlissioni generali", non

debet in ullis aliis Rxercitiis occupari, sed ()mail)us meditationibus
et reliquis occupationihus supersociere, ul se prorsus tradat bene 390

instituendae praedictae conlVssioni, d hoe qiiidem per dieni in-
tegrum, vel etiain per daos, si opus esl, ul illam pleniiis et perfec-
tiiis absolval.
[60] Qui absoluta eonfessione generali exoptal ulterius in Exer-
citiis progredi, suiiipla sánela communione, vel fació sacro, si sa- 39-j
cerdos est, expedit ul a laboribus usque ad vesperam cessel, nisi

forte, ne omnino ociosas, ei aliquid. tradendum pulabilur, le-
sil
viter suavilerque meditandum, ul de íilio prodigo vel de prae-

ceptis Dei veré el ex perfecto amore servandis''*.
[Cap. quahtumj
Hebdómada 2"^.
[61] Eod?m die quo confessionem generalem absolvit, sesqui-

hora ante refeclionem corporis ves])ertinani tradatur Exercilium
hebdoniadae de regno lesu Chrisli'", ut illud facial una hora
ante coenain, qua finita (nisi propter inil)ecillitalem, vel prae- 4U5
teritos labores differendum esset uscpie ad nocleni insequentis diei)
dabitur illi niedilatio de iaearnatione pro media nocle deinde ;
2* de nativilate diiuculo facieiida 3^ denique quam facial hora ;
nona, vel paulo ante.

[62] A quae repetilionem i)raedicla- 4iu
i)randio vero Iradalur 4*^,
rum continel, quam Postremo 5^ quam

faciet
2^*. hora circiter
facial sesquihora ante coenam, ut habel 2"^ quinqué anno-
tationum, quae immediate sequuntur 5*™ meditationem huius pri-
mae diei^", quas diligenler eum legere ac observare oporlet, qui
Exercitia tradil, antequam 2"'" hebdomadam exordiatur, i)raeser- 415
tim vero §.""' quarlum'", de mulatione 10 addilionum, quae mulan-
De sacprdole ciini c|iio contessio genciolis fieri potest ¡11 l)oc. 1 yiiiiot.
" Fere eadcni ii Dac. 22-23 11. 48.
De meditalione lilii prodifî ¡11 Doc. aiinot. 13. 1
" De regno Christi ¡11 Doc. 22-23 annot. !I2.

In libi.) Ivxercitioruni (n. Ti.S).
" In libro I- xerciti )runi (1;. 130).

dae veniunL pro varielate Exercilioriim ; facile autom eril prudenti

diroctori, singulis lixercitiis ex his proprias additiones contexcre el
ap])licaiT.
420 [(Vi] Similitor i'volval diligenter tres annotationcs, quae post
12 dici coiittMiiplalioacm de gestis in die palmarum positae sunt in
libello Exercilionun immediato ante tres modos humilitatis"", ut
ex eis doceatur quae et Iradere
declarare suo quaeque loco de- i l
beat, et maiorem lucem ad ea Exercitia hene tradenda obtineat.

425 Ex eis enim ómnibus j)erfecta ratio tradendi ea, quae ad 2*"' et
insequentes bebdomadas pertinent, consequetur.
[6t] Meminerit etiam ut in prima hebdómada, sic in hac et
scquentibus examen particulare esse suggerendum, ut qui se exer-
cet, notet detectas admissos circa usum Exercitiorum, annotatio-
430 num, additionumque, ut est notatum immediate ante secundam
hebdomadam'", et in 1^ annotatione immediate 2*"' contemi)latio-
nem 3*" hebdomadae se([uenlem"-.
[65] Advertat per totam hanc hebdomadam singulas contem-
plationes sive Exercitia constare deberé oratione praeparatoria, Iri-
435 bus praeludiis pro diversitate rerum variandis, ut habet anno-

tatio única posl .V"" ])raeludiu.m Exercitii primae diei 2"" hebdo-
madae''^ item tribus colloquiis, quibus vel singulas personas Sanc-
;
tissimae Trinitalis affcctuosis verbis (Verbum tamen sub hu-

mana natura considerando), vel loco alicuius personae divinae B.
410 Virginem, vel aliquam personam pra('r¡|)uam, cpiae in medilatione
versabatur, interpellem, petendo pro atlVclu., (¡uem in me sensero,
auxilium ad veré imitationem Domini mei lesu Christi consec-
tandum. In ñne omnium, Pater noster"'^
[66] Notandum ])raeterea est, meditationibus, quae eiu.'-n:(d
445 praeludia et colloquia affixa non ha!)ent in libello, esse adhibenda
ex praecedentibus primae diei, mutatis mutandis, pro ratione et
exigentia mysterii, ut notatur in annotatione subiecta medilationi

5ae (iiei65 ad cuius formulan! et {¡raescriplum 6'*'", 7"" el 8'''" et
;
reliquarum dierum meditationes sunt usurpandae el repelendae.

450 [67] Meminerit director monere, ut examen particulare bis de
lii lil)ro l^xcTfilioruin (nn. I(i2-I()l).
»' Iii lihro ICxcrciliorum (n. 90).

" Iii libro l 'xcicit ¡(iriim (ii. 207).
" In lilini i;\ci-i iti(iriiiii (ii. Id")!.
"• De ((illoíiuiis in Doc. 17 üiinot. 12.
Iii libio l';\orr¡l ioriim (n. lód).

DOC. 26 - xx. 62-72 455
more adliibeatur, ad notandos defectiis, qui occurrorial in medi-

tationibus oius diei, et observatione addilioniiin'^".
"68] Sed et illud notandiiin est, quod ciüusvis Exorcilii ex se-
quentibus proponi et iieri |)ossit repeütio, praeserlim si magnam,

qui exercetur, in eo senserit cousolationem, vol aliiim bonum af- 455
fectum sin mediocrem ve! |)arvuiii, duorum siimil vel plurium
;
Exercitiorum repetitio liat, |)r() spe ñuctus inaioris vol iiiinoris

consecuturi"'. Sed hae possiuil eliain coutemplaliones sen I-'.xercitia
transferri, vel commiUari. ul niaiîs opere precium direcLor diixerit,
quemadmodum el quaedani oinitti ob eandem eausain el finem, 460
ut 18* et 19^ annotationum praescril)unt ; el ])rimuni nolandum
post 12"^ diem huiiis hebdomadae"".
[69] Circa electionem notandum esl, non esse Iradendas regulas
de modo bene eligendi, ei, qui nollel delerniinare de stalii vitae
suae sicut nec illi qui non esset indifferens ad sequenda consilia 465
;
vel ¡)raescripta, nec plene resignatus in manibus Domini, ])ara-

tusque faceré, quod magis ipsi placeré putabit<'".
[70] Religiosis itaque, sive illi nostri ordinis sint, sive alte-
rius, non debent proponi modi faciendae electionis, qui iam vitae
statum certum, Deo vocante, nacti sunt, sed reliqua Exercilia ac- 470
cúrate, quo consideratis Dei erga se beneliciis, el ul eius beni-
gnitate erepti sunt e periculis vilae saecularis, maioreni de sua
vocatione concipiant laelitiani, el in ea magis magisque lirmentur,
Deo gratias continenter agentes.
Declarentur praeterea eis diligenter Ires gradus humili- 475
[71]
tatis'», modi orandi", tam his, de cpiibus iam proxime dixi-
tres
mus, quam caeteris aliis item regulae discernendorum spiriluum, ;
quae ad 2*™ hebdomadam pertinent, numero 8".

[72] Ei autem qui electionem facturas essel, tempore ¡i)so elec-
tionis poterit nihilominus tradi unum vel alterum mysterium 480
De examine particuhiri in Doe. annot. 1 49.

'•
De re|)etiti()nil)iis in Doe. 10 annot.
in liliri) i;\eiH 11 ioi-nn; (n. I(i2).
'
' De praeparatione necessaria ad electionem taeiendam in Doe. 20 an-
not. 148, (le Iil)ertate eoneedeiuia in eleetione in ])o<'. 4 annot. IS.
De niodis liuiriütatis in Doe. 20 annot. 4t).

•" 1
De tribus modis orandi vide .Mihó Doe. 22-23 n. 1(1 De i-Mu Doe. 2.") 1 :
n. (iz. D.\viL.\
.')
; Doe. n. 73 Cohuksks Doe. 32 nn. I.'i2.
.'51 I ; (i a - 1 1
.")7 ;
tiLi.jL.KDi, Doe. 44 n. 5 Doe. .33, 34, 43 n. 250. De i)rinu) modo orandi in Doe.
;
1.S annot. 25, de seeundo in Doe. 18 annot. 41 et de tertio in Uoc. 20

annot. 200.
- De regidis diseretionis spirituuni iii Doc. 22-23 annot. 83.
156 BREVE DIHECTORIUM
vitao Chrisli, iit meclitetur ac rej)etat eodem die, sed eiiismodi

sit, quod facial ad inaiorem ipsius directioncm, in hoc negotio
olectionis'3.
[73] Res autem, quae ad deliherandiim de suo statu alicui

485 proponuntur, esse possunt huiusmodi primo consiliane an prae- :
cepta tantum sint ei sequenda 2" si consilia eligit, eane extra ;
religionem an in, religione potius servare debeat 3", si in reli- ;
gione servanda decernal, in qua facilius eadem servare se posse

existimel ; i", quando el quomodo in illam ingredialnr : ac rursus
490 si eligit servare ])raecepla tantum, qiio in statu üla servare debeat,
aut in quü vivendi modo elc'^
[74] Caeterum, quamquam ante dictum sit, quod quo die de
electione tractatur etiam unum vel allerum mysterium vitac Chrisli
meditandum suscipi adverlendum
i)ossit, vel aliquid eiusmodi ;
495 est lamen, non esse expendendos illos modos eligendi, quo lempore
vacatur meditationi, sed peracto Exercilio el cum animas esl iam
omnino sedalus el quietus, tune, inquam, pronrium lempus eius-
modi eleclionis modos versandi el ponderandi". Quare diligenler
procurandum est, ut medilationes suo tem])ore íianl, et tales sint,
500 quae animum eius consolenlur, el ad bene eligendum dis|)onanl ac
corroborent, ut dicitur in annolalione de lem|)ore Iriplici, ad elec-
tiones magis opporluno, in libello Exercitiorum
recle faciendas
proxime ante priorem niodum honae electionis'^
[75] Quoniam vero in 2" §" de eodem lempore recle facieudi
505 eleclionem dicitur", quod vocatio cognoscitur per experienliani,
consolationem el desolationem'», non erit abs re, illi bene decla-
rare in quo consistant haec dúo. Est igitur consolatio alacrilas
quaedam spiritualis, amor et spes rerum supernarum, desiderium
fervens serviendi Deo, íiducia magna in divina bonitate, et omnis
510 denique animi motus relinquens animam quielam, serenam et con-
" De incdilatioiiilnis ([uae leiiipoio t'lcclioni.s proponi possiiiit in Doc.

20 annol. 1.S7.
De uroyrcssu servando in proponcnda materia lectionis in l)oc. 1 :in-
not. 2,').
••
ItMV cadeni in \)oc. 22-23 n. SO.
in liltro i:\criili()ruin (n. 177).
In libro ¡".xci-citioriini (n. 17(1).
Hoc modo scripla : " consolationem et dcsolationcm » inveniuntur liai'c
verba in versione prima correcta : ex (|uo videtnr posse concludi noslrilin

aiictorem hanc \ctsionem usui-passe. C.elerae omncs versiones, non exclusa
ipsa versione prima ante correctionem, habeni, non secns al(Hic aiito<írai)huni,
" cons )l il ionum et desoía l ionum
á
DOC. 26 - NN. 72-79 457
solalam, alque adeo inflammatani in amore Creatoris sui, ul nihil,

iam nisi propler ipsum diligere velit, ul dicilur in 3* regula primae
hebdomadae de discernendis .spiritil)us'\
[76] Desolatio contra, est tristitia qiiaedam animae insidens,
diffidentia, inquietudo, torpor, defectus anioris, sieritas affectus, et 515
mentis obscuritas, ut ibidem 4^ habet regula*".
[77] Esset porro bonum, tempore electionis, uno die Deo Op-
timo Máximo i)artem unani rei quae proponitur, atque alio aliam
repraesentare, et velut cum ipso ex animo consilia conferre, atque
observare dein in quam Deus partem, per huiusmodi modos elec- 520
tionis clarius divinaesuae volunlatis signum praebeat, sicut pin-
cerna offerens varias dapes et fercula principi, observat quod ex
iis magis ei placeat ut postea eadem illi parari ouret".
2^*" hebdomadae ei qui
[78] Regulae discernendorum spirituum
agit de electione statim post priorem modum recle eligendi Iradi 525
debent, ut ad bene eligendum iuvetur, nec non ut et contra alia
incommoda quae occurrere subinde possinl, i)robe instructus sit«^
[79] Regulae ad victum temperanduni factae*^ ilem regulae
servandae in distribuendis eleeniosynis", annotaliones de scrupulis^^,
523 ciiret lect. dubia, jortasse curat
In libro I-^xercitiorum (11. 31(1). De coiisolationo iii Doc. 1 annot. 10.

*» In libro F.xercitioriini (n. 3!7). De desolatione in Doe. 1 annot. II.
De liac siniilitudine in Doc. I annot. 'l'S.
De repulís discrel ionis spii ituuni in Doc. 22-23 annot. 83.

" De regniis ad \ irtuni tcnipei aiiduni in Doc. 20 annot. 187.
Regulas dispensandi ciccniosynas I'cilanco Doc. 20 n. 1 1 dicit posse
l)roi)oni .si Directori \ idehuii ur iiccossariae vcl

l \ ahk' o|¡|)ortnnac ; in n. vero 43
eiusdem Doc. 20 aflirniatur cas sub linoni I'.xcrcit iornni cxponi posse. .Mimi Doc.
22-23 n. !)2 indica! coniniuniter has regulas non csse tradendas, sed tniic soluni
cum ratione personae opiis crit ; generatini sub fineni secundae helxloniadae,
cum de staíu vitae refor.n nido agitur. De 1'ahi Doc. 25 n. 20 aftirmat cas
cxponendas non esse nisi cum de reformat ione status agitur ; (iz. DAvila Doc.
31 n. I7ti generaliter indicat liabendam esse rationeiu personaruni ; (',i)i!ni;si:s
Doc. 32 nii. O et 3 1 indicat has regulas tradendas esse si (|ui exercetur cis
egerit. Doc. 33, 34, 43 n. 270 dicuiU tantuni has regulas tradendas esse eis qui
locupletes .sunt.
" De his regulis omnia Directoría alíala in annot. praecedenti in eisdeni
locis eadem dicunt ac de regulis di.spensandi eleemosynas. Poi.axco. Doc. 20
n. 110 solus addit non esse cur proponantur hae annotaliones de sirupulis,
si is qui exercetur scrupulis non agitatur. Similia afferunt Doc. 33, 31, 13
n. 270.
530 et quae clenique iuvant ut recle cum Ecclesia sentiamus»% com-

nuiniter non clel>ent dari ei qui exercetur dari tamen possunt, ;
si res postulat, máxime quando agitur de statii vitae reformando,

in line2^^''
hebdomadae. Nam hae regulae ad hoc tendunt proinde ;
qui Exercitia tradit, hisce etiam regiilis et annotationibus debet

535 esse instructus, ut in rebus ])articularibus occurrentil)us melius
consulere possit.
[Cap. quintum]
TeRTIA HEBDOMADA
[80] In 3^ hebdómada eadem ratio visitandi eum qui exercetur,

540 tradendi Exercitia et ea meditandi, servanda
quae in 2* ser- est,
vata fuit, ut videlicet prima contemplatio fíat media nocte, 2*
in aurora, ut item adhibeantur repetitiones duae, una circa mis-
sam, altera circa horam vesperarum, ac denique applicatio sen-
suum, circa coen'^m, praemissis atque subiectis ubique oratione
545 praeparatoria, tribus ])raeludiis oblatae materiae convenientibus,
etuno vel pluribus colloquiis, ut notatur immediate post secundam
contemplationem eiusdem hebdomadae § 1"," qui tum diligenter
antequam haec 3*^ hebdómada inchoétur.
est considerandus
Ad
haec quomodo debet contrahere, vel extrahere hanc
[81]
550 tertiam hebdomadam expendat, quid duae annotation.es imme-
diate post diem 7'"" in libello positae praescribanl*^
[Cap. sextum]
quarta hebdomada
[82] hac hel)domada ratio procedendi dirigentis et medi-

In
tantis est eadem, quae in 3^^ hebdómada, mutatis mutandis in prae-
555
ludiis, punctis et colloquiis nimirum ut considerenlur in punctis
;
tribus primis (nam dúo reliqua paneta ad formulam quarti et quinti

primi Exercitii huius hebdomadae erunt comparanda), personae.
5i7 tum add. in marg. cum
De reguiis ad seiit iuiiduni cuín l Aclesia in l)oc. 20 aniiot. 207.

»"
In libro líxercitionim (ii. 20 4).
lu libro lixíTcitioruni (ii. 209).

DOC. 27 - NN. 79-81 459
carum verba primo puncto ))rimae conlem-

vi op.'ia, iit nolaliir in
plaüonis et in aanotationum*", qiiae eidem primae medita- 560

1 ".
§
tioni subiicientur, quae omnes accurate legendae et expendendae
sumí Directori, antequam quartam hanc hehdomadam aggrediatur.
[S'ÍJ Medita tienes autem sin'ûloriini dierum accipiendae sunt,
ex serie apparitionum, quae |)üst resm-rectionem Ctiristi factae

sunt, quae nolantur iu libelli i)arte, quae mysteria vitae Christi 565
Djmini cüntinet, imin.-diate i);)sl mysterium sepulturae'", quibus
addi potest meditatio de ascensione, quae est ultima.
[84] Contemplatio ad amorem spiritualem in nobis excitandum,
tradi potest, vel in hac, vel in tertia, vel etiam in 2^^ hebdómada
j)ro necessitatemeditantis et prudentia directoris'-", quemadme- 570
dum et modi orandi, cum regulis et annotationibus'^
Haec sufliciant pro directione eius qui dat Exercitia.
Ad maiorem Dei gloriara.

lesus
PRAXIS ET ORDO AD EXERCITIA SPIRITUALIA

COMMUNICANDA
Praelatiii.
I. Textus ArchiiK Poní. Univ. Greg. /•'. C. n. 1139. Documenta

:
varia Iranscriptn a P. Horatio Turselliiii. Folia luinierala non sunt,

sefl i)rinia paragraphus a nobis allata rosponderet si folia nume-
rata essent, j). 2r)í)-25I el rejiíjuae duae paragra])hi j). 139-140.
II. Inedituni.
III. l)i: AiCTOHi; Docr.MENTi Xihil cerluni lieel asserere, ne-
:
(|ue probabili coniectura eonse([ui. His de ¡¡raxi e( ordine ad líxer-

citia eoniinunicanda iuiifíinius ea (|uae 'rorsellini alia jiarle codicis
«De utililalibus lOxercilioruni » exseripsit nani initio nostri Docu- ,
mcnti ad ea scsc iclert. His complentur cpiae initio de praxi indi-

cata sunt, scilicel, (ininicndatio ut ex])lieenlur lüxerciliorum uti-
(
litates simul ac Prineipium et l-'undanientuin Iraditur.

l\. Ratio EDiTioNis Kdimus unicuni textuni. Quae nos iUúis
:
litleris edimus, subduetainca a Torsellini sunt scripta.
In libro l-"v:urcili(>rum (mi. 222, 22(1).

'"'
In libro l^xcrcit ioruni (mi. 2(U»-:ni).
" Olio t('iii|):)re ( )nli'¡n;)l itio ad obt inendimi amorem propon! possü in
Do-. 20 amiot.
'-
I).' mxlis orandi in lioc ipso 2ii amiot. 71.
460 PRAXIS liT ORDO AD EXERCITIA SPIHITUALIA
Textiis
[250] Praxis et ordo ad exercitia spiritualia

communicanda
Piim) loco díntiir utilitates Exercitiorum cum principio

[1] ^
sive fundamento eorum ^

5 2" Additinncs quae a prandio et a coena legi dehent doñee sint
infixae memoriae ^
3" Primiim Exercitium eum addilionibus vel ])aulo post.
4" Secundum Exereitiuni.
5" Tertium Exercitium, scilicet, repetitio primi et 2 et post.
jQ 6" Modum discernendi peccata.
7" Qiarlirn Exercitium, id est re¡)ítiLio tertii.
8" Exercitium quintum de morle.
9» Exercitium de particulari ludiciorum.
Sextiim
Exercitium ludicium universales
10" Scptinmrn
15 11" Oclainim Exercitium de Inferno.
[2] Nota pro prima hac hebdómada quam dum danlur medi-
tationes d' morle, indicio, inferno, horis vacuis debet legi Cartu-
sianus de 1 "' novissimisS
[3] hebdómada legant
In secunda vero Novum Testamentum%
20 quia de Vita mortali Christi meditantur.
[1] In tertia aidem, ubi de passione est meditatio, legere possent
Taulerum alium de passione'. vel
[5] lis (¡ni tantum meditaturi sunt de prima hebdómada vel
])arum aliquid ex 2"', dari posset socundus et tertius modus orandi^
'
Afíit sino (lubio do iis ut i 1 i lat ihiis, i|Lias ipsc antea transcripscTat ot
quas iiDs li ic (I '

c iasa in ,s.-;-iiii i i ii ir.!'4iM!>li'' luiius (lociiiiicnl i odinius. De
friicl ihiis l-;x_M-<-itii)i-imi in \)t>c. .'>
a'iiiol. 7.
- Aliis in loéis I )ireet(ii ioi nni. hoe exeepto. liaec eonsideratio ap])ellalur
S í n;>.M- p:-¡ii. iplu!n rt fnnda n -ntuni, [¡rineipiuni siio' l'undanientuni. de
(|uo videri |)>)test Dor. I aiiiiol. IS.
* I ad iitionibus et lenipor.» e ts prop jnendi in I )oe. ;5 annot . 2.
' De nu' lit itione niortis et iudieü in Doe. 3 aniiot. 11. et. Doe. 2ii bis
annol. (i.
^ S. Diowsii Cak riirsiAXi, í/iuihuii- luiminis iiovissimis lihcr. \ ide
alios auetores cpii hune ljl)i-nni etiain eoniniendant in Doe. I<S aiinot. 99.
" auetores qiii ideni eonsiliuiii praebent in Doe. IS annot. 99.
\'i(le de hac re Doc. 18 annot. 99.
" De seeundo modo oraiuli in Doe. IS annot. II et de tertio in Doe. 2(t
annot. 2(¡n. In libro I'xereitiorutn inveninntin- (nn. 249-2()n).

DOC. 27 - NN. 1-13 461
qui iinpressis Exorciliis liaboliir suh linem lu'hdomadae etc. 25

iix
Pro orationc praeparaioria' riidiores potenint recitari íâter.

[61
Ave, Credo Actiones nostras.;
n] Dantiir nulem singuld Exercilia descrihenda sumen.ti sine

confiisione tamen. ta ul millum detur, doñee quod illiíd procedil
i
sit iam expletiim ac j)roin.de sub vesperum descrihet, postea 30

;
vero, accedat qui Exercitia dat, ot explicel omnia paneta et sin-

gula verl)a ac si haerent lectiunculam qiiandam, el quasi manu-
diicat tangens loca e quibus ille possit maiorem fructum elicere,

admonendo ut in iilis magis haereat etc
35
[8J Absoluta imclitationt- unius iiorae colligant fructum spiri-
tualem paucis scripto v. g. consolation.es '^ desolationes la-
chrymas in prima hebdómada, in. 2^* gaudium, in 3^ compassiones
etc. et quibus in locis aut punctis huiusmodi motus fuerint inten-
siores, in repetitionibus vero nisi quid sentiant maioris [sic !j mo-
tus etc. non erit lu'cesse ilerum scribere. 40
[251] [9] Diligcnlcr siint examinandi iuvenes praesertim, quomodo
se Irabuerint in meditatione, quo in loco habuerinl maiorem sen-
sum spiritualem et qualem ut elicere possis [sic ![, an per integram
horam meditelur etc.
[10[ Xisi petant poenitentias, proponendae sunt (habito tamen 45
indicio et rationepersonarum) quando sunt commoti etc
Debent autem memoriter accipere singula praeludia et punc-
[11]
ta rerum etsi non verba, antequam meditentur, si tamen ali-
quando erit necesse, eo quod non recordentur, uti poterunt scri-
pto 1'. 50
[12] Cum praeludio ad electionem faciendam, detur Exerci-
tium de vocatione Apostolorum.
[13] Quando porrigitur de tempore triplici ad electiones recte
faciendas, detur Exercitium de miraculo in nuptiis.
2.5 .sub corr. ex in II :ii e corr. ex in II :U ad i-erbi admonendo corr. ex ut 43 II
qualem del q. | elicere corr. ex elecere |

per svp. liii. ii
49-50 scriptd cnrr. ex accipere
" De oratione i)raeparatoria in libro l'xercitioruni (n. 4i)) Cf. Doc. 34

auuot. 9.
De traílendis scriptis in H.xercitii.s in Doc. 3 annot. (i.
" Cf. annotationem secundani ct additioneni (¡uartain (nn. 2, 7(5).

'- Di scrib?ndo Exercitiorum tempore in Doc. 21 annot. 23.
" De consolatione in Doc. 1 annot. 10.
" Dz desolatione in üoc. 1 annot. 1!.
De repatitionibus in Doc. 10 annot. i).
" De paenitentia in Doc. 2 annot. 2.

' De puncti.s scriptis [¡raebendis in Doc. 3 annot. G.
162 PRAXIS ET ORDf) AD EXERCITIA SPIRITUALIA
55 [14] Cum priori modo bonae electionis >», detiir Exercitiiim de

fugatis negociatoribus a templo.
[15 Cum posteriori modo bene eligendi '^ detur Exercitium de
octo beatitudinibus.
[p. 138] Utilitates exercitiorum
60 [16] Unió cum Deo. Quae habetur per amorem, qui habetur
per cognitionem de Deo, quae habetur per assiduam meditatio-
nem, ut ait Sanctus Bonaventura
Intelligere Deiim.
Illuminatio intellectus hominis et animae.
(i5 Totiüs uitac ct peccatoriim praeteritorum clara cognitio.
55 de del. al
" Agitur de priore modo terlii teniporis (nn. 178-183).

Desigual posterioreni iiiodum tertii tcmporis (nn. 184-188).
^" De fructibus Hxercitiorum in annotatione 1 huiu.s docunienti et in Doc.
annot. 7. Utile erit adicere hic quae in Inst. l'fS, lOo et in cod. Dnmenici
f. 201(' (le fructibus Exercitiorum indicatur.
FhUCTUS EXERCITIOREM SPIRITU.\LIIM.

Ad dona animus generosus, media si\e
Dei excipienda 3» necessaria sunt :
instrumenta convenientia, cooperatio nostra haec omnia per Exercitia. ;
Instrumenta efTicacia icramentorum penitentiae et eucliai i-

: oratio, usus s
stiae, castigatio corporis per abstinentiam vel alias afflictiones, ratio ad

conscientiam examinandam, spiritus varios discernendos, electiones recte se-
cundum Deum faciendas, bona dispensanda, scrupulos animae dignoscendos,

recte cum ecclesia sentiendum et haec omnia in Exercitiis docentur.
;
Cooperatio nostra et conatus noster quomodo adhibcndi docere i)rimo, ;
removentii impedimenta, que ab hominibus et negociis possent accidere,

dum eligitur, locus idoneus, etc. ; sic lides, spes, humilitas, labor, industria,
diligentia, vires et ])otentlae aiiinii.
Anima a peccatis purg ttur, illuminatur ad mysteria nostrae redemi)tionis
et Patiis aeterni attributa cognosc nda, et ad vitae stalum cligendum, (,ui
ad finem beatitudinis nostrae et gloriae Dei nos ducat, et ad discernendos

spiritus auxiliatores et adversarios nostros instruere, demum ad Dei amorem
in nobis accendendum et ad recte operandum ex sincero dilectionis Dei amo-
rem perficere.
2' S. IJoNAVKNTi'RA. Similia bis variis in locis aílirn:at, v gr : De tii-
plici vid cap, 1 nn. 18, 1!», Opera vol. 8», Quarachi, 1898, p. 7 Regulae
no'.Hciorum. Opera vol. 8° p. 177. Senl. lib. 4"^ , Dist. 19 .\. IV, Opera vol. i»
Quarachi 1889.
noc. 27 - Nx. 14-21 463
Modus serviendi Deo.

üiscrelio spirituum bonorum el malonim.
Cautela in posteriim vivendi Deo el fuga pcccatorum.
Cognilio vilae christianae.
Virlnlum acqiiisitio.
Cognilio sui.
Recolleclio spirilns et vitae aoslrae.
Dolor de peccatis si bene íiant Exercitia.
Praeparalio ad veram vitae emendationem,
Gralitudo erga üeum. 7S
Contemplas vanilatis mundanae.
[139] Timor Domini et Iremor.
Humilitalis acquisitio, quae est omnium virtutum fundamen
tum.
lieformalio inleriorishominis.
Desiderinm perfectionis christianae.
Halio seqiiendi Christum in hac vita.
QUAKREXDA IN K.XERCITIIS KT A DEO IMPETRANDA
[17] Cognilio perfecta ¡)eccatoruni, quanlum fieri potest.

[18] Perfecta deleslatio peccatoriim ita iit in toto mundo nihil 8,>
magis detestemur quam peccata.

[19] Perfecta de iis contritio, poenilentia, fletus, lachrymae ])ro-
tendentes per filialem timorem et amorem, ex consideratione mul-
titudinis, gravitatis, enormitatis, et foeditatis ipsorum, et ex con-
sideratione gravissimae offensae Dei ; et ex consideratione ama- go
rissimae passionis lesu, quam meis peccatis conculcavi, et nihili
feci ; ex consideratione [140] infinitae bonitatis Sanctissimae
et
innumeris beneficiis me ornavit quae omnia
Trinitatis, (piae tot ;
propter peccata mea sprevi, et me illis intlignissimum feci. Et

ex consideratione tantae amissionis, quam propter peccata mea 95.
amisi vitam aeternam, Dei gratiam, Angelorum erga me amo-

rem Sanctorum intercessionem ; liliationem Dei, et factus sum
aeternae gehennae mancipium.
[20] Proposilum semper sanclum, ac firmum vitae novae, et
veram emendationem omnium. 10a
[21] Acquisitio omnium virtutum, quia per contraria illarum vitia
peccavimus.
" De fine inti'iiLo in líxercitiis in Dor. lOannot. 14.

De (Icvotione erga angeles in i)oc. 18 annot. "¡cS.
464 ANNÜTATIONES P. JOSEPHI BLONDO
ANNOTATIONES P. lOSEPHI BLONDO

(1587)
Praejalio.
Textus
I. Archiv. Prov. Tol. .S. /., 499 (2). Transcriptio facía
:
saeculo XVI, ut prima i)agina demonstrat, sive ex libro iam typis

impresso, sive saltem ex manuscripto nú edilioiiein praeparato.
Titulum enim sequentem cxhibet nostcr cock-x Hssercitii spirituali :
del P. Ignatio. Accommodati per huomini di nostra Compagnia con

altri aggioníi conforme alia mente del medesimo. Per il li. P. Giuseppe
Blondo, Provinciale de Milano de la stessa Compagnia di Gesü. In
Milano, Per Pacifico Pontio 1587.
II. Typis impressum Editum Mediolani anno 1587. Cf. prae-
:
ter testimoniiim codicis, et P'^ S. Goncalves (J. Wicki, Auszüge

aus den Briefen der Jesuitengenerále AHSI. '22 (1953) 137). Sommer-
voGEL, I, 154(). Sed ego nullum cxcinplar liuius libri invenire potui.
III. De natura DocuMENxr In paragraphis quas edimus prae- : —
íatione ad niedilationes - Iradit P. Blondo normas de modo Exer-
citia faciendi. In his iterum ilerumque repetit principium de inter-
pretandis Exercitiorum verbis duce spirilus, et secundum liunc spi-
ritum omnia accommodandi et hac regnla accommodationis duclus, ;
non pauca mutat vel nova adiungit
1 1'. losL'phus lilonilo (i'tiam Ulomli. Kinndi, lilond ¡iliciuando appel-
latus), iiatus Aurigciili (iii Sicilia) ciic (i iuiil l.").T/, i nt>russiis csl in Societateni
Mc'ssaiiat' a. i'tXi cin-iler. I lac in i-i\it;>.U' j;iat'iis el latinis lilttris oxtiilUis,
casikMii ('.alatal)t'lli>lai' (l.")r)'.)), I'anoinii, lliixiiun' Iradidit. Singulari coiitio-
iiaiuli lacailalc |irar lilas, a. i:)Ií:í vi\ ad saccrddt ¡uní l'aiiornii evcclus, C.a-
laiiiai' qaa lia,<4.'simali UMii|)orc sarras loiil ¡unes ()uotidif, plui-iimim plau-
deiite l'rL'(|Li Mitissinio ixjpLilo, hahiiil. I'atru Holiadilla flafîtaiitc. quciii imiltis
('xcursiimil)iis toinitalus csl, (|uotiim iiilimc dcviiicliis eral, ad Cataeensis
(Cataiizani) e(ille}>ii initia (I.")(í:í) suis eoiilidiiiljus luleienda deslinalus esl.
Drinde S. [•raiu iseiis de liorja deerevit ul Sieiliae iiiuiiei e inagisliá iiovieioi utn
íuiiKi'i'et ui- el \erlnim l)ei sua eloqiieiilia nuniilestuin l'aeerct (l5lM. -473). \ i-
(lelur tanuMi eiim ( iiratii imvieionini non snnipsisse. Oontra vero |5lures ])agos
el eivitates contidnando peratíi-a\il (Ndeera, Salerno, Conza, Potenza, t'.o-
senza etc.) A. l.")(;7 us(|ue in lulieni Xeapolim se contulit. Mense deccnibri

ciusdein anni reversus esl Calac uni (Calan/.aro), a. sequenli (1508) contioiia-
tu.s est iVIe.ssanae. i'oslea nominalns esl let tcir eollegii Cataeensis (15f)8-1.57(i).
l->um hoc offieio fungebat'.ir, conlionari non desiil. lia i)etit Nicastrum tenipore
quadragesimac a. l-')7.5 et Meupolim saltem a niensc oct. 1570 usquc ad mensem
DOC. 28 465
Haec quidem Patri Miró niininio i)la(cl)anl qui ila dcpravari nie- ,
thodum Sti. Igiiatii iiulicabat Quare nú si)irituin purum l-:xorc-ili()-

.
rum atqiic intcgrain in cis vSli. Ignalii nu-iilfin delfiulcndain et ad

hos errores coereeiidos apologiain strii).sit -). Nulluni iii ea auetorem
nominal, sed nieditatioiu's omnes (jiias indical eodeni ordiiie et nu-

mero meditali()nil)us uoslri auctoris resjiondenl. Non ergo dnbitari
potesl, quod ille hunc nostruin auetorem —
fortasse siniul cum aliis
— in animo liabuerit cum suum IMemoriale scri])sil. Sine dubio V.
Miró nomen P.'" Blondo indicare non ausus est, (púa agebatur de
uno ex praecipuis Patribus, qui publica muñera Rectoris, Visitatoris,
Provincialis per totam fere vitam sustinuerat. Aliqua principia in hac
praefatione memórala iam P. De l-'abi in suo Direclorio exposucral
et poslea P. Ceccotti re])elil ul dicendum sil hos Paires sinud cum
;
P. Gagliardi, mulla inler se connnunia habere, ncminem lamen prin-

cipium acconnnodationis lam lalc dislendisse sicut noslcr auctor. De
his ómnibus copióse agimus in voluminc 2" nostrae Hisloriae Exer-
citiorum, praesertim pp. 321-334. Auctor forlasse sumpsit aliquas
ex his notionibus ex spirilu incpiieto P. Bobadilla, cui in missionibus
socius fuil.
IV. Ratio editionis Edimus eam praefationis partem in qua
:
normae de modo Exercilia tradendi exponuntur. Transcribimus unum

manuscriptum, quod cognoscimus.
Texüis
[1] Perché gli Essercitii del P. Ignatio, che contengono piena-

mente il modo perfetto di far' oratione, et di formar rinteriore
d'ogn'uno, stanno per il piü su l'universale, et commummente
sonó applicati per secolari che si trovano in peccato, o che hanno
a matare stato, o riformare la vita, con l'esperienza si é provato,
aririlem 1571. Lustra vit etiani dioecesim Salernitanani. (Mataco transiit prinium
ad Neapolitanum (1576-1579), exinde ad Lauretaiiuin (1579-1582) collegium
gubernandum. Quo muñere perfunctus, coram R. P. Acquaviva i)rofessionem
solemnem nuncupavit et nominatus est Praepositus Provinciae iMediolanensis
(1582-1587). A. 1591 invenitur Tusculi (Frascati) ex qua civitate acl visi-
tandam provinciam Neapolitanam (1591-1593) se coiitulit. Scimus euni a.
1594 Seiiis (Siena) fuisse. Tándem a. 1595 in Siciliani reverteiis iniit ofliciuni
Provincialis (1595-1598), doñee gravissimo morbo tentatus, Xt'ai)olini delatus.

in huius civitatis domo professa die 25 iunii 1598 exstinctus est. I'. Salmerón
de eo scripserat tam magnum fructum suis contionibus fecisse ut videretur
alius S. Paulus (ES. 2, lfi6) ARSI. Xap. 4, 5
cf. ; Sic. 59, Accileha 1, 373-.375.
^ Eam habes apud MHSI. tJxerc. 684-698.
.iO — DlRECTOKIA EXERCmORDM.

466 ANNOTATIONES P. lOSEPHI BLONDO
che per esser piü utili jier li nostri della Compagnia >, importa
\"i.suni est utile appoiiere indicem meditationum quas explaiiat :
II foiulamcnto (legU I-'ssercitii.
Primo esserritio della iiobiltá et eccellenza deiraninia.

Serondo d-lla vocatione.
i-.
Avveiienzf s(i|ira l'exame genérale per li Nostri.

Exxanu' (!) por la coiifessione genérale de' Nostri.
Essanie per l'eniendatione di uno particolare difetto.
Terzo essercitio della ingratitudine et tepiditá iiel servitio di Dio.
Quarto e. delli peccali commesi in religione.
Quinto e. rejêtitione prima.
Sesto e. repetitione seconda.

Settimo e. dell'Essame de' mnli habiti della vita passata.
Ottavo e. della morte.
Nono c. del eiudicio particolare.
Décimo e. del giudicio universale.
Undécimo e. deH'interno.
Duodécimo e. dell'amore di Dio
Decimoterzo e. del paradiso.
Deciinoquarto e. dell'annichilatione.
Decimoquinto c. della spropriatione.
Décimo sesto e. della ¡lerfetta sjjropriatione.
Décimo settimo e. della oblatione.
Décimo nono e. della dedicatione o vero consecratione.
Vigésimo e. delli divini beneficii.
Essercitio del Regno di Christo.

Repetitione dell'e. del Regno di Christo.
Essercitio sopra l'Incarnatione.
Essercitio sopra la Nativitá di Christo.
Essercitio nel quale si repctono le due precedenti meditationi.
Contcm]5latione per via d'applicatione de sensi alie precedenti medi-
ditationi.
Essercitio delli due Stendardi.
.Meditatione delle tre classi de religiosi.
Tre gradi della porfettione religiosa.
Preludio per fare la elettione per uno della Compagnia.
De tre tempi atti per fare bene la elettione i)er quelli della Compagnia.
Essercitio dello studio di caminare a maggiore perfettione.
Essercitio sopra l'havere aflettione interna al nostro instituto.
E. sopra i varii gradi c stati della Compagnia.
E. sopra lo stimare piíi le solide virtü che le dottrine o altri talenti.
Primo e. dell'obedienza.
E. secondo dell'obedienza.
Terzo e. dell'obedienza, delli gradi di essa.
DOC. 28 - NN. 1-4 467
niolto applicarli, et accommodaili alio stato loro \ conforme alia

mente et idea del P. Ignatio, come si é fatto in questi Essercitii 10
non escludendo pero di darli nella medesima forma, a chi n'havesse
bisogno o divotione.
[2] Per questo si sonó formati tutti questi Essercitii col mede-
simo ordine del P. Ignatio ^, aggiungendovi alcune cose propie per
li nostri. Et oltre a ció, jjerché egli dice, che hisognando, si [2] 15
aggiungano altri Essercitii \ pero si ne sonó fatti alcuni di nuovo,
proprii per lo instituto, per potersi daré conforme al bisogno
d'ogn'uno.
Della fohma et ordine di questi Essercitii.
[3] Perché questi Essercitii sonó formati secondo le tre vie 20

pretese et accenate dal P. Ignatio, cioé purgativa, illuminativa
et unitiva, cominciando dalla, via purgativa (la quale ha da essere
molto differente nelli nostri da quella de' secolari) nel fondamento
si é aggiunto il fine del nostro Istituto, co' proprii mezzi et indif-
ferenza che né nostri si ricerca\ 25

[4] II primo et secondo Essercitio da darsi, se parerá bene, sonó
come corollarii del fondamento : cioé il primo della nobilltá del-
Quarto e. dellc coiulitioiii deirobedieiiza

h. soprj il (enere seoperta la sua conscieiuia.
h. so|)ia riiiuere a caro che si scuoprano i difetti al Supciiore et pales-
saisi l'un l'altro con debito amore.

E. so|>ra il pigliare di biiona voglia le iieniteiize etiani seiiza colpa.
E. ciel zelo delle anime.
E. del ricoiioscere iu ogd'uno la imagine di Dio.
E. deH'aniore fraterno Ira quelli della (^.ompagnia.
E. sopra ralTaticarsi volontieri ogn'uno nel suo mistiero.
E. sopra la modestia per redificatione de prossinii.
E. della povertá.
E. del Santissimo Sacramento.
E. sopra il lavare de' ¡liedi agli opostoli.
E. sopra l'entrare nellTlorto et agonia di C.hristo.
Modo i)rinio di orare per li Nostri sopra le rególe.
II fine.
De accommodatione in I)oc. 4 aniiot.Ol. De Exercitíis iesuitaruin in

Doc. 17 annot. 5.
' De methodo a Sto. Ignatio in Excrcitiis adhibita in Doc. 1 annot. 57.

* Hoc dicitur non in autographo sed in versione vulgata post (n. 71).
' De Principio et Fundamento in Doc. 4 annot. 48.
468 AXNOTATIOXES P. lOSKPHI BLONDO
l'anima'' quanto alia creatione, ct il secondo della vocatione, quanto

al fine del nostro instituto.
30 [5] II terzo della tepidezza et ingratitiidine etc. si é posto con-
forme al primo del P. Ignatio del |)eccalo dell'angelo. Cosí pavi-
mente il quarto, quinto et sesto, corrispondenti al secondo, terzo
et quarto.
[6] II settimo de" mali habiti etc. serve di perfetta purga inte-
35 riore et dispositione per la confessione genérale de' nostri per lo :
[3] che ancora si é fatto un'essame genérale con alcune avertenze

per chi n'havesse di bisogno, da darsi co'l terzo Essercitio, o quando
meglio parerá. Et questo ad imitatione di quello del P. Ignatio
])ost() nel libro degli Essercitii.
40 [7] Seguono poi quelli de' nuovissimi, cioé morte, giudicio par-
ticolare, universale et inferno. Dopo quali, si sonó aggiunte due,
del paradiso e dell'amor di Dio, per purgare il soverchio timor
servile, che si fosse conceputo negli Essercitii passati.
Et perché per
[8] purga interiore di quelli della
la ])erfetta
45 Compagnia non basta la sopradetta da' peccati

et mali habiti, si
é aggiunto il 14 dell'annichilatione et perfetta sommessione, per
togliere dell'anima ogni macchia di propria stima, facendola en-
trare in bassissimo sentimento di se stessa innanzi a Dio, et il 15
et 16 della spropriatione et annegatione, per istaccarla da ogni
50 affetto disordinato di cosa creata.
Et per lo medesimo fine, a perfetta annegatione et stac-
[9]
camento dell'anima, etiam di se medesima, si mettono gil Esser-
citii della oblatione, donatione, consecratione*.
Finalmente per compimento della via purgativa, acció
[10]
55 l'huomo non abusi piü, come prima, de' beneficii di Dio, et per
dispositione alia via illuminativa, siegue per ultimo l'essercitio
de divini beneficii.
[11] Gli Essercitii de l'electione si sonó accommodati per . . .
fine d'una piena emmendatione et riforma interiore per uno de'

60 nostri, conforme alio spirito del nostro Instituto, come si puó ve-
dere in questi Essercitii accommodati.
« De hac et sequeiitibus ineditatioiübus quas Blondo addit vide Doc.

25 annot. 4.
' Be examine generali in Doc. annot. 50. 1
* Hae meditationes de ol)lalione, donatione et consecratione invenimus

«tiarn apud P. Ceccotti. (.1. ut tantum typis impressa afleram, Apparatum
(id meditationes vilae ü. X. Jcsa Chrisli Exercitiis S. P. Ignatii accommodntum,
Romae 1(531, 4.S5-442.
' De electione iesuitaruni in Doc. 11 annot. 21.
DOC. 28 - NN. 4-18 469
[12] La materia di qiiesla riforma inleriore da farsi, come si

é detto, per via di elettione, sonó le mali inclinationi, passioni,
mali habiti et difetti principali, tentationi, massime vehementi,
le virtü, le divine inspirationi, i ministerii della nostra Compagnia, 6.>
come predicare, confessare, orare etc. et tutte le altre attioni, che

avessero bisogno di riforma, come mangiare. dormiré, studiare
etc
[13] Et questa materia ci somministrano principalmente il 7"
Essercitio della via purgativa de' mali iiabiti, l'essercitio et repe- 70
tione del Regno di Christo, delli diie stendardi, et delli 3 gradi
della perfettione
[14] II modo di venire all'eletlione nelle sudette malcrié e,
(quanto male inclinationi, passioni, habiti et difetti) che tro-

alie
vatisi molti mezi nell'oratione o fuori di quella per l'emendazione, 75
se n'eleggano quelli che sonó piü proportionati et efficaci, come si
sogliono da un buon medico per la sanitá corporale eleggere i mi-

gliori rimedi di molti, che gli occorrono. Quanto alie tentationi,
i modi piü convenienti per resistere et superarle. Quanto alie virtü,
i mezi per ac[6]quistarle. Quanto a i ministerii. ¡1 modo d'esser- 80
citarlipiü fruttuosamente. Quanto alie altre azioni, per farle piü
perfettamente.
[p. 7] AVVERTENZE PIÜ PARTIC.OLAKI NEL D.\RSI QLESTl ESSERCITII.
[15] II modo per dar fruttuosamente questi Esserci-[8^tii ha da-

esser cavato dalle annotationi, additioni. notandi et altre rególe de 85
gli Essercitii del P. Ignatio applicandole et accommo dan^dole a'
nostri, come si é fatto degli stessi Essercitii.
[16]Et se bene é diflicile plenamente racoglierlo, le cose pero
piü comuni et principali sonó le seguenti.
[17] Primo, si procuri d'instruir l'essercitante conforme alia capa- 90
cita di lui, con eccitarli desiderio grande della perfettione, alia quale
é chiamato, et a levar tutti gli impedimenti, et abbrac ciar efficace-
mente mezi per quella. con l'indrizzo di chi da gli Essercitii.
i
[18] Secondo, che intenda, che il ritiratamento della camera, si-

lentio et tutto il resto, che nelle additioni et altri notandi si pre- 95
85 et siip. lin. II 86 et accommole sap. lin.
De reformatione in Doc. 19 annot. 5.

" .\giturde quadam acconimoda tione triuin niodoriini huntilit^lis (nn. Hü-
167). De his modis in Doc. 20 annot.
" De methodis meditationis in Doc. 14 ünnot. 12.
" De methodo Sti. Ignatii in Doc. annot. 57. 1
;
470 ANNOTATIONES P. lOSEPHI BLONDO
scrive non
solo s'há da osservare quanto all'esteriore, et secondo la
lettera ; ma
anchora et principalmente quanto aU'interiore et fine
che in quelli pretende il P. Ignatio, come i! raccoglimento ai [sic !]
100 spirito, nel ritirarsi in camera, et cosi de gli altri.
[19] Terzo, che sappia plenamente tutto quello che appartiene
all'oratione, cioé gli apparecchi precedenti, notati nelle additioni,
oratione preparatoria, preludii, ponti, colloquii, et gli atti dell'in-
telletto et volontá, che nell'oratione s'essercitano, et il modo di
105 farli bene, inciilcandogli particolarmente che vada all'oratione spo-
gliato d'ogni inordinato affetto di sentimenti, lumi et gusti spi-
con piena rassegnatione nel divino beneplácito
rituali, [9]
Per colui che da gli Essercitii, habbiasi particolar occhio,
[20]
che seguitando con essattione l'ordine et le rególe de gli Esser-
110 citii del P. Ignatio, non pero si leghi talmente a quelle, che se-
condo che giudicherá in Domino convenire, non possa, conforme
alia dispositione et capacita delle persone, variarle, et moderarle ;
et símilmente sminuire o aggiunger ponti a' suddetti Essercitii

et li ponti in quelli stringere o dilatare, havendo riguardo al fine
115 d'essi Essercitii ; come fa il prudente medico in daré la dosa delle
medicine
Et perché communemente si truovano gradi di persone,
[21]
cioémolto capaci, mediocri, sterili, et incapacii', ai mediocri con-
viene aggiungere una breve dichiaratione, come si tocca nella
120 seconda annotatione A gli sterili dilatarsi piü con qualche es-
sempio. A gli incapaci dar pochi ponti, con una facile, ma breve
dichiaratione. Havendo in tutti questi per mira l'indrizzar l'anima,
a saper da sé con maggior gusto et fruto interno discorrere con
propria inventione sopra i ponti propostigli, et trattare immedia-
125 tamente con Dio, come si cava della seconda annotatione de gli
Essercitii, et dalla quintadecima ^
[22] Quanto alie rególe et altri indrizzi per far bene oratione,
contenuti nelle annotationi et additioni et altri luoghi de gli Es-
sercitii del P. Ignatio, alli primi né conviene inculcar loro quello,
130 che giá sanno, [10] né obligarsi a cosa tanto prefissa, havendo essi
" In libro Exrcitiorum paesertim in (mi. 20, 78-81, 130, 20fi, 229).
De oratione in Exercitiis in Doc. 14 annot. 12.

'« Iterum de accommodatione loquitur, de qua videri potest in Doc. 4
annot. 01.
" De vario genere eorum qui exercentur in Doc. 17 annot. 1.
'8 In libro Exercitioruni (n. 2). De modo puncta declarandi in Doc. 4

annot. 33.
'9 In libro Exercitioruni (nn. 2, 15).
DOC. 28 - NN. 18-25 471
giá rhabito di far bene oratione. Alli secondi sonó i)iü necesarii,
percioché causano loro piü raccoglimento, et la virtíi loro mediocre
con questo aggiuto si fa piü forte. .\lli terzi convengono piü essal-
tamente, percioché servono di mezo eficace per isvegliarli. Gli ultimi
per non e.sser atti a tanta essattione, non par che riesca legarli a 135
tutte quelle rególe 2".
[23] Quelli avisi, che havrá da daré a ciascuno,

.si é provato
che im])orta molto non darli tutti insiemo, come se cava dalla
decinianona annotatione ma a poco a poco, secondo l'ocasione,
;
et la dispositione, che nel pigliar il contó dell'oratione scoprirá 140

nell'essercitante. Nel che si vedrá consister biiona parte del frutto
che si pretende, quando si fa bene.
[24] Quello che da deve esser molto accorto in
gli Essercitii,
scoprire i movimenti della gratia, per seguitarli et promo-
varii
verli 22 ; come fa il medico corporale con i moti della natura del- 145
l'infermo, poiché Iddio altri giiida per amore, altri ])er timore,
verbi gratia se nel meditar la morte alcuno s'aiutasse piü per via
di speranza, che di timore, colui che lo guida deve seguitar questo
movimento, et non si curar del timore, al quale pare indrizzato
quell'Essercitio ; et cosi de gli altri. 150
[25] Circa la via purgativa s'ha d'avertire, che sonó tre sorti
d'anime, ch'hanno bisogno di purgarsi [11] spiritualmente al- :
eone molto, alcune non tanto, altre poco. A quelle ch'havessero

molto bisogno (come alcuni, che fosero visuti trascuratamente
invecchiati nelle passioni, et mali habiti) rie-sce dar tutti gli Es- i55
sercitii di questa via purgativa, conforme alia necessitá loro.
All'altre, come quelle che non hanno diffetti tanto notabili, doppo
11 Fondamento et i due primi Essercitii, dar il terzo et quarto
leggiermente, et poi il décimo,
settimo, lasciato l'ottavo, nono,
undicesimo Et appresso dar gli altri secondo l'ordine. Alie terze, leo
come sarebbono alcuni usciti frescamente dal Novitiato, o di natura
buona, et timide, et simili, passar dal secondo al settimo de' mali
habiti, et da questo a quello del ])aradiso et cosi di mano in mano".
De variis methoclis oratioiiis in Hxercitiis in Uoc. 14 annot. 12.

De officio Directoris in Doc. 22-23 annot. '.iS.
Significat Kxercitia quae ipse postea proponit. Tertiuin Exercitium ágil

ele animo ingrato et de tepore, quartum de [)eccatis commissis in religione,
quintuni et sextuni sunt repetitiones, septimum de malis luihitibus vitae ati-
teaclae, octavum de morte, nonum de iudicio particulari. decinium de indicio

universali, undecimum de inferno. Cf. annot. 1 huius Doc. 2K.
-* In Exercitiis P.f» Blondo : exercitium decimum tertium.
472 ANXOTATIÜN'ES P. lOSEPHI BLONDO
[26] Quanto all'Essercitio de' mali habiti

s'esperimenta che
165 giova il premere in quello, et farlo quanto hisognerá.
ripetere
Percioché oltra che serve alia confessione genérale, siiggerisce an-
chora materia particolarmente per l'elettione, come s'é detto di
sopra Si osserva anchora in questo tempo, che trovandosi alcune
passioni vehementi, et difetti invecchiati et pericolosi nel esser-
170 citante ; se gli dia l'essame particolare accommodato per li no-
stri o per l'oratione della mattina, metiéndolo in forma d'Esser-
citio, o nel temi)o delli due essami, et non aspettar sino all'ultimo
nel lemjjo dell'elettione.
[27] Quanto all'Essercitio dell'annichilatione ^^
che [12] é in
175 questa via di somma
importanza, nel meditar le sue miserie et
])eccati conosciuti ne gli altri Essercitii, s'ha d'haver l'occhio non
tanto al dolore et compontione, quanto al formar basso concetto
et sentimento di sé, et cavar di qui lume et amore de la divina
Maestá.
180 Quanto al secondo Essercitio della spropriatione
[28] s'aver-
tirá a non darlo a persone che non sonó capaci, percioché altri-
menti potria fomentar la tepidezza.
[29] A quelli che non fossero atti per li sudetti Essercitii,
per disporli, si potrebbe daré il primo modo d' orare accommodato
185 peí" li nostri^", et farli cosi apparecchiare per la confessione ge-
procurando poi d'aiutarli con tutti i sudetti Essercitii, o
nérale,
modo che si é detto con gli incapaci.
alcuni di quelli, nel
[30] In torno alia via illuminativa, dandosi l'Essercitio del
Regno di Christo ''S in luogo di leggere il Gersone o il nuovo
190 testamento, riesce con molto frutto far leggere all'hora aH"esser-
citante il Sommario delle Constitutioni et le Rególe communi, con
nuovo spirito, riflessione et osservatione delle inspirationi che il
Signore gli manderá, et sentimenti particolari circa 1' Instituto, et

lume di quel che per lo passato circa la vocatione haverá mancato ;
-'^
1(1 est Exercitium |)rop()sitiini a 1'. liloiulo in ¡¡rima hebdómada sép-
timo loco.
2« Supra ¡II hoc Doe. 2,S ii. 1 1.
" De examine pailieulari in Doc. 1 annol. 19.

In ICxercitiis Blondo ; exercitinni (leciniiini (|iiaituni.
In l'^xercitiis 1''8. Blondo: exeieilinni deeinuiin quinlnni.
3" De primo moflo oiandi in Doe. aiinot. 25. 1 .S
" De re-îio Christi in Doc. 22-2:? annot. 112.

'2 Notiis lil)er de imilatione Christi lumc mas?is communiler Keniiii'< >
appellaliis. De lihris in ICxercit iis legendis in Doc. IS annot. 99.

DOC. 28 - \N. 26-36 473
et considorarlo, come leggi el discipliiia di qiu-lla inililia del Hogno 195

di Christo, alia quale egli é ciiiamato [13j.
Circa ([uelio che tocca alia riforma iuU-rioro s()])radella
per via di elettione, si osservi prima, che si ressiTcilantc non é
risoluto di aspirar da dovero
grado di pcrfcltioiu- delli
al terzo
tre che stanno nel poco gli giova Iriilare 200
proprio Essercitio ^^
la sua riforma per via d'eletione, come quello che iioa c capace
per all'hora ma che o bisogna disporlo piü, overo procurar la
;
sua pieiia emmendatione per allra via, come j)er lo essame par-
ticolare d'im difetto, documeiüi, ammonilioni o altro.
[32] Secondo, che alie persone, le qiiali se i)eae sonó alie a 205
far elettione, sonó pero nel ([uarlo grado de gli incai)aci delto
di sopra ^\ giova servirsi delli quatro i)onli del secondo modo di
eleggere ^\
[33] Terzo che a quelli, a' quali meglio riesce roralione ])er
via d'affetto, che di molto discorso, conferisce piü far la elellione 210
per via del secondo temido
[31] Quarto che i)ene spesso anchora lulli tre i lempi con-
corrono insieme, el si danno l'un l'altro aiulo, per far meglio
l'elettione.
Per chiarezza del secondo lempo d'eleggere et per lo pro- 215
[35]
fitto deü'essercilante,importa molto haver piena notitia de' mo-
vimenti de' varii spirili in quelli della Compagnia. Perché giova
molto applicar le rególe de P. Ignatio del discernimento de' varii
spiriti", convenienti alia via purgativa, el illuminaliva, come si
é fatto di tullo resto de [14] gli Essercilii

il di modo che, si ; 220
come il P. Ignalio scuopre in quella, prima i movinienli del huono
et malo spirito, el poi il modo di porlarsi con gli uni et con gli
altri cosi conviene per 11 nostri dicliiarar parimenle
; i movimenti
che sogliono esser nelli noslri da varii s|)irili.
[36] Onde come il P. Ignatio nella prima regola per la via 225
purgativa mette gli effetti et del demonio el dell'angelo huono
con i peccatori ; cosi ne' nostri si vede quei simili moti che Tuno
e l'altro spirito fa con i tepidi et imperfetti, come a diré II demonio :
l-;xerciliuni [¡roprium de luu- re in l-^xcrcitiis P. i» liloiulo, ciuoil iiiliil
yliiul est nisi accomodatio tiiuni modoruni lumiilitatis.

" In hoc Doc. 28 n. 21.
In libro lixcrrit ioruni (nn. 1.S4-187).
De slectione si'i'iiiidi ti'nii)i)ris in I)of. 20 annot. KÍO.

^' De regulis disirelionis spirituuin in Doc. 22-2.'5 annot. 83.
In libro Exercitioruni (n. .'51
1).
474 ANNOTATIÜNES P. lOSEPHI BLONDO
mettendo sodisfattione del viver político et mala liberta, tenebre

230 ancho et confusioni, disgusti, tedio. Al contrario il biiono spirito
opposti sentimenti.
[37] Et si come il P. Ignatio mette varii movimenti de i me-
desimi spiriti in quelli che si risolvono di lasciar il peccato et vanno
etiamdio di bene in meglio ; cosi faccia delli nostri incipienti,
235 proficienti et perfetti ; alli quali il malo spirito aggrandisce la
difficoltá della via di Dio, mette dubbio di non potería durare
diffidenza per le siie imperfettioni, desiderio inordinato di gusti
et sentimenti di mutatione d'officio, di ritiramento,
spirituali,
d'immoderato zelo dell'anime, etc.
240 [38] Nelle quali cose si scuoprano bene inganni del demonio,
et si dia il modo di superarli. Et il simile sia detto delle varié illu-
deH'intelletto, che possono occorrere nella via di Dio.
[15]sioni
Finalmente si esperimenta, che il modo, che mette il P.
[39]
Ignatio nella decimanona annotatione di dar gli Essercitii ad
245 huomini occupati d'un'hora d'oratione, con li due essami, riesce
molto bene in questi Essercitii, massime in quelli, che non hanno
o particolar bisogno, o divotione di farli ritiratamente, et con
hore d'oratione. Percioché a questo modo, oltra che é piü
piíi
soave, vengono abbracciati da tutti volontieri, né s'impedisce

250 l'oratione et le occupationi ordinarie anzi si avezzano i nostri a ;
congiunger con l'operatione la divotione anchora, et col durar piü

tempo, si frequenta piü la communicatione col superiore et Pa-
dre spirituale dell'interiore et si piglia pieno indrizzo d'oratione,
;
et di virtü per tutta la vita
255 [40] Et a questi tali, in luogo di ritiramento in camera, gli

consegli un particolar raccoglimento interiore ; del servirsi delle
tenebre, o luce, etc., l'avezzarsi a mirar Dio in tutte le creature,
et per quelle inalzarsi a lui ; dell'astenersi dal riso, etc. l'osser-
vanza essatta delle rególe della modestia, et della custodia de'
260 sensi del far piü hore d'oratione, farsi famigliare l'uso delle ora-
;
tioni giaculatorie, et la frequente memoria fra '1 giorno de' senti-

menti havuti nell'oratione della mattina ; dell'uso delle mortifi-
Iii liijro I'.xercitioiiim (H- HM-

"' ICI iíiiii Ci.ccdTTi h;iiic ageiidi ralioiieni i)roi)oiiit iestiitis qui aliis occii-
pationilnis spiiitualihus dist iiientur el iain antea l'-xercitia feceraiit. Cf. .M.\n-
RESA 1 I (1935) 354, 4".
" Iiitelliííitiir liif et infra : « iii luogo del ...» .Sigiiincat aflditioiiem sep-
tiniani (n. 7íl)-
" .\ü;itur de niodo cxseeiuendi additioiieiii octavam SO).

DOC. 28 - NN. 36-11 475
catio-[16]ni et penitenze esterne, gli atti frequenti delle solide

virtii, et della mortiíicatione interiore, non escliulendo l'esteriore
con l'indrizzo di clii da gli Essercitii. 265
[41] Per quelli che sonó debboli di testa, el non |)ossono con-
tinuare un'hora d'oratione, si prova che riesce molió bene il dar
loro gli stessi ponti, acció fra il giorno vi pensino, quanto piü
spesso possono al modo che il P. Ignatio dice doversi fare nella
;
meditatione delli tre gradi d'humiltá, et del settimo giorno della 270
terza settimana et come si fa in qualche negotio, che ci é molto
a cuore.
l>oe. 2»
OBSERVATIONES P.*" RIPALDA
(c. 1582-1585)
Praelatio.
I. TextusArchiv. antiquae Prov. Cast. ms. 37, S-1-26 nunc On-

:
niae (Oña). loannes Poveda, annis circiter 1582-1585 scholasticus ín

noviciatu Villagarciensi (prope Vallisoletum), antiquae Provinciae
Castellanae in hoc códice ínter multa quae in exhortationibus audi-
erat vel in libris legerat transcripsit has observationes P.'s Ripalda.
II. Ineditum.
III. De natura documenti In hoc scripto P. Ripalda prae-
:
'
cipuas libri Exercitiorum annotationes in epitomen cogit. Nihil ergo

in eo invenitur, quod trilum non sit et iis qui Exercitiorum librum
cognoscunt satis notum.
Nobis tamen visum est utile hoc scriptum edere, cum quia in
" lii libro líxercitiorum (nii. 1G4, 208). De ¡is qui initin Societíitis Ivxer-
cilia ita feceruiit cf. Iparraguihre, Historia 2, pp. 276-280.
' P. Ilieroiiymus Ripalda natus est Terulii (Teruel, in .Aragoiiia) auno
circiter 1537. Cum decimum quintum aetatis annum ageret, auno lo.'il Com-
pluti exemplis et verbis P.is Villanueva motus, etianisi paler eius obsisteret,
in Societatem est ingressus. lam in i|)so tirocinio faniam spiritualis viri est
adeptus, quarn |)er totani vitam ad mortem usque servavit. Primum, magno
omnium plausu, contionibus operam dedit. Dein Honiuin Procurator a
Provinciae Castellanae congregatione est niissiis. Postea collegia plura regere
incepit. P'uit enim rector Vallisoleti, IUuííís (1.')77), Salnianticae. lude Vil-
lagarciam fuit translatus, ubi (1Ó90-1591 )
coUegio simul ac tirocinio praefuit.
Denique in provinciani Toletatiani fuit destinatus, ubi spirituallbus mini-
steriis obeundis ac libris scribendis se imi)endit. Mortuus est Tolcti die 21 apri-
lis 1618. Casi. 3/t. 24()r, Cast. 14, '.ir. KiOr., Castro, lib. 3 cap. 1(1, 55íí-56y.
476 OnSERVATIONES P. RIPALDA
millo alio antiquo Documento summarium adeo breve et clarum

omnium annotationum el additionum libri Sti. Ignatii invenimus,
tum praesertim quia ostendit quanti ¡lie faccret ipsum ignatianum
textum ipsasque eiiis etiam minores indicationes. Quod quidem magis
opportunum videbatur cum alia Documenta edere debuerimus, ut
quae a Patre De Fabi et Blondo scripta sunt, in quibus ita spiritus et
quasi anima Excrcitiorum verbis effertur, ut textus ipse et materia
obscurata remaneant ac fere dispareanl. Ripalda vero demonstrat
textum Sti. Ignatii esse non solum materiae indicem, sed etiam ipsius
elementi formalis seu methodi Exercitiorum summarium.
Non secus atque in suo celebratissimo catechismo paucis totam
theologiam complexus est, in bis observationibus omnes Sti. Igna-
lii annotationes comprehendit quae veré intersunt. In utroque Do-
cumento eadem vi synthetica praeditus statim apparet. Notandum
tamen est eum hic partes magistri agere qui librum scriptuni interpre-
tatur et clariorem breviter reddere conatur, non adeo ducis, qui
— ut in aliis Directoriis fit —
condicionibus in quibus anima forte
versatur, normas libri accommodet.
IV. Ratio editionis Edimus textum unicum.
:
Texilis
[91 v] Prólogo de las observaciones o prácticas que el P.

Gerónimo de Ripalda hizo sobre el libro de los
ExERCicios de Nro. P. Ignacio de buena memoria.
Púsose aquí apartado porque se trasladó mucho después que

5 los puntos se escrivieron.
[1] Dos cosas hay en de los Exercicios y modos de

el libro
oración mental que nos dio Nro. P. Ignatio.La una es como forma,
la otra como materia. De manera que en este libro de los Exerci-
cios ay material y formal. La materia es lo que se a de meditar

10 como son los Exercicios de la primera semana de peccados, muerte,
etc. y los de la segunda y tercera de la vida y muerte de Jesús
Nuestro Señor y los de la cuarta de la resurrección, o beneficios
divinos, artículos y mandamientos.
[2] o lo formal, son las obras, ol)servaciones y modo
La forma,
15 que se a de tener nel meditar, lo cual enseña Nuestro Bienaven-
turado Padre Ignacio en las anotaciones antes de los Exercicios,
y en las adiciones y en muchas reglas para discernir esi)íritus,
para escriii)ulos, ])ara la templanza en el comer y dar limosna y
en otras nolacioues entre los mismos Exercicios i.
' De methodis ointioiiis in líxcrciliis in Doc. 14 annot. 12.

.
DOC. 29 - NN. 1-11 477
Pero reduciendo estas observaciones o documentos a arles 20

[3]
o práctica de meditar,de manera que todos los documentos y
adiciones son como propias y señaladas j)ara cuatro partes, una
para antes de el Exercicio o meditación, otras para el tiempo en
que se hace el Exercicio o meditación, otras para des|)ues ile aca-
bada, otras son como extrínsecas, pero annexas a los mismos 25
Exercicios. Todo lo cual es como se sigue brevemente puesto [92r]
Documentos acerca de los Exercicios espirituales sacados

DE los mismos Exercicios por el P. Hierónimo de
RiPALDA. De los Exercicios impressos ex Burgos
AÑO DE 1574 POR Phelipe de Junta. 39
Primera parle. Para antes de comenzar el Exercicio :
[4]El ánimo liberal con que ha de entrar a hacello sin ocu-

1 .
parse en otra cosa, ofreciéndose todo al Señor i)ara lo que Su

Majestad quisiere. Anotación 5"^.
[5] 2. La elección de el Exercicio y prevención de parte de
noche, a juicio de el que le guía, sin mezclar otro, anotación 17, 35
18, 19 annot. p. 113^ et addit. 1 pag. 84.
[6] 3. Recuerdo de el Exercicio luego por la mañana, addic.
2 pag. 85 y modo de imaginarse como reo ante el Juez, annot. 5
pag. 117.
[7] 4. Elevación de el ánimo un paso u dos antes de el lugar 40
de el Exercicio considerando al Señor presente, y hacerle reve-
rencia interiory exterior, add. 3 pag. 86 annot. 5 pag. 117.
[8] Oración preparatoria con que se pide gracia al Señor
5.
para enderezar todas las cosas y todas nuestras potencias y obras
a maior gloria divina in Exercicio primo peccatorum \ se pone 45
pag. 63.
[9] 6. Representación imaginaria de los lugares, actiones, per-

sonas, contenidas en el Exercicio ibidem et in Exercitio incar-
nationis * pag. 108.

[10] 7. Petición de affecto de dolor o gozo conforme al Exer- 59
cicio, en el Exercicio primero ^ pag. 65.
[11] 8. Caución de no admitir otra manera de affectos dife-
- Ut ipse Ripald? in titulo indicat, hic et infra numeri paginaruni rci-

ciuiit ad editionem Exercitiorum factam Burgis anno 1574.
' In libro Exercitiorum (n. 4(i).
' In libro Exercitiorum (nn. 47, 103).
^ In libro Exercitiorum (11. 48).
478 OBSERVATIONES P. RIPALDA
rentes, aunque buenos en lo ordinario, add. 6 pag. 88, annot. pri-

mera, pag. 113, annot. 11.
55 [12] Nótese que las tres primeras observaciones o puntos de

la primera parte, son precisamente para antes de entrar en ora-
ción los demás puntos sirven para después de entrado, pero para
;
antes de comenzar los ])untos del Exercicio que se ha de meditar,

y por eso decimos que son para antes de la oración.
60 [13] Segunda parte, para el tiempo de la oración o Exercicio.
[14] 1. Discurso por los punctos de el Exercicio prevenido,

Exercitio ])rimo peccatorum « pag. 66, con aplicación de las tres
potencias.
[15] 2. Exercitese la memoria, acordándose de la historia [92í;]
65 o cosas contenidas en los punctos. Ibidem.

[16] 3. El entendimiento
discurriendo, entendiendo, ponde-
rando, comparando, colligiendo, o infiriendo unas cosas de otras,
ibidem.
[17] 4. La voluntad, instigándome, moviéndome, usando de
70 varios affectos, ibidem.
[18] 5. Applicación de sentidos interiores de oir, oler, ver,
gustar, tocar spiritualmente, hebdomadae se-
Exercitio primo
cundae pag. 111, et quinto Exercitio hebdomadae primae «,
pag. 80.
75 [19] 6. Reflexión a mí, y applicación a menudo en cada punto
para sacar fructo de enseñanza, consuelo o moción, Exercitio de
incarnatione, in singulis punctis » pag. 101.
[20] 7. Parar en el puncto o paso donde sinctiere devoción sin
pasar adelante, add. 4 pag. 87.
80 [21] 8. Acabar siempre el Exercicio con colloquio hablando con
Nuestro Señor, como suele un amigo con otro, al modo que se
platica, Exercicio primero pag. 70.
[22] 9. Advertir tener reverencia maior en las operaciones de
la voluntad, cuando con el Señor hablamos mental o vocalmente,
85 o con sus santos, annot. 3* pag. 22.

[23] 10. Ir siempre procurando inclinarse a los affectos contra-
« In libro líxeicitiorum (ii. 50).

' In libro Excrcitiorum (nn. 121-126). De applicatione sensuum in Doc.
20 annot. 1 1(5.
» In libro ICxercitioruni (nn. 66-70).

o 106-108).
In libro i:xeri¡tioruni (nn.
In libro líxercitiorum (n. 54).
DOC. 29 - NN. 11-35 479
rios de aquellos a que se siente viciosamente inclinado, annot. 16

pag. 33.
[24] 11. Durar en cl Exercicio una hora, antes más que menos,
ora aya devoción, ora no la aya, annot. 12, 13. 90
[25] Hacer repetición sobre unos mismos Exercicios, pon-
12.
derando más aquellos mismos ])unctos, que más le han hecho
fuerza y consolado, Exercicio 3 y 4 hehdomadae primae pag. 77
y 79 [93r].
[26] 13. El modo de ir ponderando cada uno de los manda- 95
mientos, peccados, potencias y sentidos " pag. 185.
[27] 14. El modo de despertaren nosotros clamor espiritual",
pag. 180.
[28] 15. Tener en el Exercicio la composición exterior de cuerpo
que más me alude, add. 4 pag. 87. 100
[29] Tercera parte. Después de acabados los Exercicios.
[30]Hacer reflexión de cómo le ha ido en él, bien o mal,

1.
dando gracias por el bien y confundiéndose y pidiendo perdón

por lo malo, con propósito de emendarse, add. 7*, 5, pag. 87.
[31] 2. Dar quenta de todas sus cosas interiores que le da 105 al
los Exercicios, que él le diere, annot. 6,
y aiudarse de los avisos
7 y 8 et regula 13 spirituum agnoscendorum pag. 249.
[32] 3. Quando no sintiere en sí conmociones ningunas spiri-
tuales, examinar muy por menudo como aguardando el tiempo,
y additiones todas, annot. 6, pag. 24. lio
[33] 1. Traer durante el tiempo de los Exercicios el examen
particular sobre ellos, add.ultima pag. 94 y pag. 134.
[34]Advertir que con ímpetu de fervor, no haga temera-
5.
riamente voto sin consulta, ni penitencia extraordinaria, annot.

14, pag. 30. 115
[35] También advierta que en tiempo de desconsuelo no
6.
innove nada en propósitos o mudanza de estado, de lo que tenía

asentado en el tiempo de el consuelo, regí, spirituum, 5^^ pag. 242,
antes deve augmentar la oración y meditación contra lo que le
dicta el desconsuelo, reg. 6 pag. 243. [93ü] 120
" In libro Hxercitioruiii (1111. (i2, Gl).
In libro l'xercitioriiin (n. 238).

'3 In libro Ivxorritiorum 230).
(11.
" In libro l'.xcMTilioriim (11. 32(1V

" In libro l-^xertitioruni (n.
'« In libro l'.xfrcilioruni (n. 318).
" In libro I-^xercilioruni (n. 319).
480 OBSERVATIONES P. RIPALDA
[36] Cuarta parle. Cosas extrínsecas, pero annexas a los Exer-

cicios.
1. Tener dislrihución de semanas, días y horas de Exer-

[37]
y de comer, y dormir, y todas occupaciones, annot. 4 y 12,
cicios
125 Ítem pag. 83 Exercícío 5^^ y modo de acortar y alargar Exer-
cícíos ])ag. 165.
[38] 2. Tomar lugar quieto y apartado con vacación de nego-
cios y de amigos, annot. 20, pag. 39.
[39] 3. Privarme de luz add. 7, freno de conversaciones, add. 9
130 pag- 89.
[40] 4. Evitar palabras que exerciten risa grandemente conviene,
add. 8 pag. 89.
[41] 5. Aiudarme de penitencias exteriores en comer, vestir,
ô,
dísci])linas, vigilias add. 10 pag. 89.
135 [42] 6. Mudar quando no halla la moción que busca, la manera
de penitencias 93 y remitir Exercicios
jjag. pag. 118.
[43] 7. Aiudarse de lección de libros devotos ^3, pag. 101.
[44] 8. Los modos de rezar o orar vocalmente 2*, pag. 190.
[45] El modo de averse en los scrúpulos
9. pag. 263.
140 [46] Reglas para discernir varios spíritus ê, pag. 238.
10.
^s,
[47] 11. Para bien hablar y sentir pag. 268.
[48] 12. De la templanza en el comeres pag. 167.
[49] E.stán todas estas cuatro partes bien corregidas 2».
" In libro I'Lxercitiorum (11. 72).

1" In libro l-^xercitioruni (11. 209).
^" De paeniteiitia exteriorc in Doc. 2 anot. 2.
" In libro Exercitiornm (n. 89).
In libro Exercitiornm (n. 133).
" De lectionc librorum in Exercitiis in Doc. IS annot. 99.
^* De inodis orandi in Doc. 26 annot. 71.
^° De norniis dignoscendi scrn|)ulo,s in Doc. 2(1 annot <S5.
-° De regulis discrctionis spirituuni in Doc. 22-23 annot. 83.

Id est, de regulis ad scntienduni cuni lícclesia. De his in Doc. 20
annot. 207.
-* De regulis victus in Doc. 20 ainiot. 187.
" Signilicat se nianuscriptum origínale [)ost transcriptioneni iteruni con-
tulisse ut vidcrel nuni omnia l'iierint accurate exscripta. Quod clarius apparet
ex annotationc <[uani ipse l'oveda alii documento f. I(i3í» a|)posuit : « No está
corregido si se trasladó bien, pero pocos yerros creo ay ».
DOC. 30 481
i><»c. :to
VARIA DE EXERCITIIS
(c. 1585-1590)
Praefatio.
I. Textcs
Archip. Univ. Grcg. F. C. n. JO'y.j p. 390-391. In qui-
:
busdaiii sjiirit ualihus I'.'-

niisci'llaiu'is lieronvini Beiicio, praeter
1
alia mulla ab lior l'alre aiinis c irc. 1.j.S.")-1.j9() transcripta, hoc Docu-
inentuni post Direclorium P.'^ Ue Fabi invenitur. Hunc habct litu-
liim gcneraleni Varia Documenta circa Exercitia.
:
II. Inedilum.
III. De natura i:t ai ctore documenti P. Bencio in suo códice, :
in quo varia spirituaiia collegit, nonnulla de Exercitiis transcripsit.

Inter quae, in pp. 379-382 Direclorium brevius P. ^liró, in sequenti
pagina 383, nulla distinctione facta a praccedenti scriptione, alterum
Directorium P'" De Fabi, pp. 383-390, et in eadem pagina 390, solo
I
titulo interiecto eiusdem magnitudinis et formae qua tituli capitum
Directorii P.''^ De I'abi distinguuntur, vel etiam qua titulus huius
Directorii P.'^ De Fabi a praecedenti Directorio P.''' Miró separatur
adiungit haec « Varia » quae hic nos referimus.
Ex modo ipso transcribendi hoc Documentum quod nuper descrip-
simus, nihil impediret quominus haec Patri De Fabi ascriberen-
tur, nam, ut dixi, non maior distinctio fit inter ea et Directorium Pa-
tris De Fabi, quam inter capita ipsius Directorii. Sed ñeque id ob-
stat quin haec alii auctori tribuamus, nam P. Bencio eodem modo
capita ac diversa Documenta dividere solet. Ergo ex parte externa
codicis nullum argumentum certum in alterutram partem afferri
potest. Quare argumenta aliunde sunt quaerenda.
Nomen illud « Documenti », quo has annotationes Bencio inscrip-
sil. saepe in suo Directorio usurpat P. De Fabi. Ita caput tertium
MI i Directorii in tria < documenta » dividit. Id ergo indicio esse
i)otestad hoc scriptum Patri De Fabi tribuendum.
Sed in contrarium alia, eaque graviora, opponuntur. Nam hic
Pater, ordinis et accuratae divisionis amator, suum Directorium in
quatuor partes distribuit, quarum summarium inilio indicat. Ibi
enim dicit esse agendum « de numero Exercitiorum, de ordine, de loco,
de dispositione suscipientis et de instructione tradentis », quae om-
nia capitibus Directorii plañe respondent. Videtur ergo tractatu de
instructione tradentis, quae est ultima pars Directorii P.'" De F'abi
et huic Documento proxime antecedit, Fabianam operam absolví.
Nihil aliud de nostro Documenti auctore dici potest, cum scrip-
tum tam breve et simplex sit, quod nullum indicium praebeat ex quo
aliquid haurire liceat. Fortasse est pagina soluta quam P. Bencio in-
venit in Curia Patris Generalis, ubi per multos annos laboravit, for-
tasse est pars alius Directorii longioris. Etsi ergo hoc Documentum
31 — DiRECTORIXJM EXERCITIORUM.
482 VARIA DE EXERCITIIS
annis 1585-1590 a P. Bencio transcriptum est, probabiliter antea et —

fortasse multo antea —
fuit compositum, sed non ante annum 1576,
nam Exercitiorum editio huius anni comnienioratur.
Quidquid sil, ulile nt.bis eril liicem colligere quam ex his indi-
cationibus haurire pos.sumus.
Textus.
[p. 390] Varia documenta circa Exekcitia.
[1] Praemonitio illa ante Fundamentum ^ vel posita est ut ea

quae tam a discípulo iuxta 12 et 17 annotationem et 13 regulam ^
de discretione spirituum quam a magistro proponuntur, in bonam
5 partem accipiantur, vel propter suspicionem, quae tem])ore P.
Ignatii orta erat circa aostros, haeresis scilicet illuminatorum con-
surrexerat ^ ne statim ex his quae docobant secundum Exercitia,
opinio illa excitaretur in animo auditoris.
[2] Colloquia tam vocaliter quam mentaliter fieri possunt, ut

10 videtur indicari regula prima post 2""' modum orandi * pag. 192 et
annotatione 3* ^ p. 22.
[3] Non est necessarium omnia puncta eodem modo quo sunt in
libro meditari, ut dicitur pag. 87 et pag. 177 notatione 3* post
primam meditationem 4"" hebdomadae % sed in pauciora vel plura
15 reduci possent [p. 391] arbitrio meditantis, dummodo ab initio
certa et determínala sibi praefiniat.
[4] Nec necessarium est semper fieri quinqué horas orationis,
seu quinqué Exercitia, nam 2^ notatione 4»" hebdomadae '
p. 176
dicitur in 4* hebdómada convenientius fieri 4*"^
quam in aliis heb-
2U domadis. Unde sequitur posse in aliis etiam fieri quatuor, licet
non tam convenienter. Ideo dicitur notatione 2*^, tertiae hebdo-
madae expressius p. 161 posse vel quinqué, vel pauciora, habita
1
In libro Exercitiorum (ii. 22). De hoc t supponeiido » in Doc. 31 annot. 92.
2 In libro Exercitiorum (nn. 12, 17, 32()).
*
De factione illuniiiiíitorum ct de piiKnis eius occasioiie in Exercitia fac-
tis, locuti sumus lonjíe lateque iii llislnn,i </, los lij-rrinos 1 lap. 3 pp. 83-100.
* In libro Exercitiorum (n. 253). .Memorat hic el in aliis locis editio-
nem Exercitiorum tactam Komae anuo 157(1. De coll()(|uiis in Doc. 17 an-

not. 12.
f
In lil)r(. i:xcrci',i()rum (ii. 3).
» In lil)r() i:\erciti()rum (nn. 713, 228).

'
In libro l^xercitiorum (n. 227). De meditatione nocturna in Doc. 20
annot. 107.
» In libro Exercitiorum (n. 205).
DOC. 31 - NX. 1-7 483
aetatis, complexionis et disposilionis ralione, dari Kxercilia. Item

immediate ante decem acldilionos p. 84.
Quinliim Exerciliiiin 2"'" oL .3"" hehdomadae de ai)pliral¡ono 25
[5]
.sensiium imaginativorum oo londit, ul í'ortius iinprinianlur
animae mcdilalioncs co die factae, admotis scusuiiin oi'liciis, ut
clare dicilur adiiotal ionc 2'^ P'' lu'hdoinadac pag. 177.
[6] PriiiKU' lu'lxloinadaf l->xi'icilia \ idi'ntiir sibi postulare ho-
niim dieruni nunienmi, ul |)aU'l ex nolaUone ])()sl addiliones 30
decem '-. IIal)el eiiiin eo ia loto uiiuni i>t'nus j)oeuiteiitiae assu-
mendum prr Iridnuiii, d('iu<U' lauluiudt'in iulermittendum, et alia.s
subinde [p. .'i!)2i poi'iüU'ul ias ii'suuu'udas ' p. 9.3.
[7] Prima dúo b^xereitia j)rinuu' lu'hdomadac de |)eecalis et .'5
de processu peccatorum, viilenlur posse dividi iu parles, ila ut 35

assignetur uni horae unum Exercitium illis puactis. Legatur p. .38
annotatione 19 et regula 2^ spirituum 2'*'* hebdomadae
Uoc. 31
AXNOTATIONES P. AEGIDIl GONZÁLEZ DÁVILA = BB.
(c. 1587)
Praefalio.
Textus 1*: fíibl. \(tz. Roma, Fondo Ges. 1594 n. 6. Apographum

saeculi Coulinet ainpiius Iriginta emendata manu ipsius PM
X\ I.
González Dávila '. Iu fine legitur scripta ab ipso V. Gz. Dávila haec
" In libro I-:xciiitioruiii (ii. 72).
A])|)licaUones sensuuiii ck> (|uil)iis ¡ii libro l'xercil ioriini (nn. 1 21 , 201).
De ;i|)[)lic'alioiie seiisiium in I )oc. 20 :iiiiiot. IKi.
" In libro l-:xercitioruiii (n. 227).
'-
In libro l'.xeri-itioruin (ii. S'.t).
De |)aeiiileiit ia in l)oc. 2 ¿imiot. 2.

'* In libro l-^xercitioruni (n. .¡30).
' P. Aegidius ((iil) Conzálcz Dávila natus in oppido Burujón, prope
Tolclum, auno 1532, (ônipluti studuit rethoricae, graecae linguae et philo-
sopliiae, in qua Doctoreni l"r. Sánchez niagistruni habuit. Mense februario
anni 1551 in SocictateTU est ingressus. l'inita theologia, Conchae (Cuenca)
universani pliilosopliiain doiuit. Sub lineni anni 1558 sacris est initiatus et
minister Toletanae donuis noniinatus. Anuo 1502 I'. Nadal qui llispaniani vi-
sitandi causa nomine Pi«. (ioncralis lustraba!, euni. cpii tune C.onipluti inve-
niebatur, socium sibi adiunxit. b'inila visitalione iteruin Coniiilutuni rediit,

484 ANNOTATIONES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
notatio « De los Ex""

: para n. p. », id est « De los Exercicios para :
Nuestro Padre [General] ». Alia manu adiungitur «Quae P. Aegidius e :
Boethica provincia usque misit circa usum Exercitiorum, visis quae ex

Urbe ad ipsum fuerant transmissa ». In sinistra parte leguntur litte-
rae « BB », quibus annotationes hae distinguebatur a ceteris, quae
ad Directorium Variorum conficiendum adhibitae sunt. In dextera
parte alia manu supra lineam et postea deletum scriptum est « P. :
Egid. ». Titulus alia manu appositus Annotationes pro Directorio :
ex Provincia Betica missae a R. P. Egidio González. Documentum

scriptum est a duobus amanuensibus, quorum alter partem latinam,
alter vero hispanam scripsit. In involucro manu recentiore haec an-
notata sunt « Questo é un manoscritto prezioso assai. É opera del P.
:
Egidio Gonzales, che a contributo assai alia formazione del Diret-

torio che abbiamo ».
II. Typis impressum MHSI. Exerc. 898-935. :
III. AucTORES MHSI. Exerc. 763-765, Rouquette

: 402-403; ,
Iparraguirre, Historia 2 pp. 439-445.

III. De natura documenti Hoc Directorium, unum ex praeci- :
puis totius voluminis tam propter gravitatem auctoris, quam prop-

ter multa et magna quae in eo tractantur, in duas partes Ínter se
valde diversas dividitur.
In prima parte P. Gz. Dávila in Directoría sibi missa observatío-
nes facit, indicans quae sibi in eis non satisfaciebant. In secunda
vero positive atque ex ordine Directoris viam animo percurrit suis-
que et aliorum animadversionibus methodum indicat quae sibi ap-
tissima videtur.
Multa ex hoc Documento in Directorium ofí'iciale sunt translata et
mérito quidem. Sollerter enim et industrie multa quae in aliis Direc-
toriis sparsa inveniebantur, González Dávila in unum collegit. Ita-
ubi primuiTi thcologiam docuit, postea iam anuo 15G1 Rector coUegii consti-
tutus est. Duiii hoc imiiiere fuiigcrclur auno 15(i5 |)r() [^raeposito Provinciae
qui in ('.omitiis (ieneraliluis Soi ictatis vcrsaljaliir. pi()\ inciam Toletanam
adnüiiistravif , et aiinis 15(17-1 .')(;« ad vlsilaiidam ["(riniuni Aragoiiiensein pro-
vinciam, deinde Caslcllanani inissus est. I'dstca imistitulus csl I'rdvlncialis
Provinciae Castellanae (ir)(i,S-l.')7.'5). Aimo 1573 iii llinere Ciallico, cuín ad

Congregationem Generaleni se conferret, ab haereticis una cum sociis inter-
ceptus est. Tándem liberatus, Romani pervenit, ubi Assistens Hispaniae est
electus. Expleto muñere Assistentis (1581), rexit primum Provinciam Tole-
tanam (1581-1585), deinde Baeticam (1585-1588). Rediit i)ostea in Castellam
quam denuo una cum Toletana provincia \'isitator perlustravit. His peractis
collegio Complutensi est destinatus ; sed non licuit ei ibi diu manere, nam
anno 1593 Romam ad Generalia Comitia Iterum est accitus in quibus tam
pro bono communi Societatis quam pro Kxercitiorum Directorio, ut in prae-
fatione generali diximus, multuni laboravit. Tándem .Matritum missus est ut
sua prudentia tueretur negotia iesuitarum quae in aula regia plurimum agi-
tabantur. tbi a Deo evocatus est die 15 ianuarii anni 159G. Cf. ARSI. Tol.
12, Vitae 149 ff. 121-124y.
DOC. 31 - NN. 1-3 485
que hoc Directorium quasi primus gradus et fundamentum laborum

commissionis ad Directorium officiale elaborandum consideran
dcbel.
IV. Ratio EDiTioNis lídimus apograplium, scribcntes
:
lilteris
itulicis quae Gz. Dávila propria manu adiunxit.
Texlus.
AnNOTATIONES PHO DIRECTOHIO EX PROBINCIA

HETICA MISSAE A R. P. EGIDIO GONZALEZ
[1] QUAK VIDETUR ANNOTANDA CIRCA DIRECTORIA EXERGITIORUM

HOC ORDINE PROPONENTUR.
quid in universum de his Directoriis censeam. 5

Princ¡])io (iicam
dignum visum sil, quid in hoc
2" loco, quid in singulis annotatione
aut in illo notandum corrigendumve. Postremo breviter indicabo
quo ordine Directorium Exercitiorum conscribi placeret. ut plenam
et absolutam haberemus hanc tractationem, et quid in his Di-
rectoriis seligendum, quid ab uno aut ab altero authore copiosius 10
traditum sit.
[2] Directorium A, a Patre Polanco compositum reliquis prae-
ponerem propter orationis perspicuitatem, doctrinae methodum, et
quod copiosius et multo uberius ea tradat, quae ad hanc institu-
tionem necessaria sunt. Manca caetera sunt et mutila, si cum hoc 15
uno conferantur. At vero Summarium Exercitiorum quod in fine
huius Directorii positum ost, omnino retinerem ad nostrorum
usum, qui Exercitia tradituri sunt nam quod in 2** annotatione
;
libri Exercitiorum scriptum quidem est, sed hactenus non obser-
vatum, author in hoc compendio praestitit, ut habeat ad manum 20

instructor, quod scripto relinquat ei, qui exercetur. Apud nostros
enim Exercitia scripta eo modo hactenus relinquuntur, quo a Pa-
I re nostro edita in libro Exercitiorum circumferuntur.
r3] Directorium B \ 2" loco positum, incerti authoris, multa
quidem continet notatu digna et in usum operariorum nostrorum 25

valde utilia opus tamen non videtur absolutum quae enim spec-
; ;
tant ad orandi et meditandi modos, et ad Exercitia I**" 2^^ et ,
3*'".
hebdomadae, ab authore {¡raetermissa sunt, ut ipse testatur
numero 188 et 489 quae vero sequuntur usque ad numerum 493
;
' In iiostra editione, Ooc. 20.

.Vgit de nostro Documento 20 bis.
' Vide quae de hoc Directorio dicimus in Doc. 19 a.
•186 ANNOTATIONES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
30 nuUam prorsus hahent connexionem cuín praecedentibus. Rursus,

a numero uscpio ad numerum 504, ex priori Directorio in liunc
locum nullo st rvato ordine, transjiosita sunt ; et numero 495 in-
cipit cai)ut 7"' , cum milla fuerit antea capitum distinctio ; et nu-
mero 505, tota illa tractatio [ly] de electione, ex abrupto, vix in-
35 tegra periodo absoluta, desinit. Confercndus est locus ille cum priori
Directorio, numero 83. Quare crediderim haec ab aliquo assuta,
ab authore vero huius Directorii omnino praetermissa.
[4] Numero 506. Aliud Directorium^ et ab alio authore compo-
situm videtur, et quidem non ante multos annos. Numero enim
40 518 citatur P. Everardus generalis, quae vero hic in summam con-
tracta brevissime annotantur, in aliis multo ])lenius tradita sunt.
[5] Numero 539. Aliud Directorium est, ut titulus ipse indi-
cat' pauca quaedam habet quae cxcipi possunt, et ad hanc insti-
;
tutionem conferent caetera in aliis copiosius traduntur.

;
45 [6] Numero 570. Dictata a Patre nostro sanctae memoriae,

quae P. Victoria* exce])isse et uberiori orationis stilo digesisse vi-
detur, in meliorem ordinem disposita, suis locis reponerem, ubi
de trahendis alliciendisque ad Exercitia hominibus, et illorum dis-
positione qui exercentur agendum est.
50 [7] Numero 579. Epistolam illam Patris nostri' retinerem, aut

integram, quod magis probarem, aut in summam redactam ; ut
testatum nostris sit quanti sint facienda Exercitia.
[8] Quae certo constat Patris nostri Ignatii esse^ a numero
581 usque ad numerum 604, ea sub eius nomine in Directorio, et
55 quantum fieri possit, servata orationis gravitate, suis quaeque
locis reponenda sunt ; haec enim [2r] apud nostros, ut par est,
multum ponderis et aestimationis perpetuo sunt habitura.
[9] Numero 605 usque ad numerum 625° non quidem sunt
P. Ignatii, ut manifesté colligitur ex numero 623. Sunt tamen a
31 [493 494, 504) 405 sed falso cf. Un. 146
* Ignoraimis (niodiiam Directorium (U-sifínare intciidaL l-^x |)aucissiniis
quae de eo aniniaih cii it, ali(iui(i ccrluni coiicliuli \ ¡\ polest.
' Creditiuis ajíi de Iiislruclionc illa cuius suininariuni esl Doc. 12. Vidc
praefationem Doc. 12.

' Agit de primi.s novcm nunieris Docunienli 4.
Ñola epístola a S. Ij^tiatio Vonetüs dic l(i nov. \WM\ ad suuin coiifcs-
'
sariuni P. Miona scrii)ta. N ide caiii in .MI ISl. Man. l;/n., Epp. 1, 112-113.
» Agit de Doc. 1, 2 el 3.
» Reicit ad un. 10 usque ad 30 Documenti quarti.
DOC. 31 - NN. 3-14 487
P. Victoria excepta, Patre eodem dictante, et praesenti institu- «o

tioni admodum utilia futura sunt.
Directorium C a P. Mirone ante nonnullos annos editum
[10]
cst'», de quo ego semper iudicavi, quod non coutineret plenam
institutionem, quae Directorio satis futura sil in usuin nostrorum,
quanquam a nuiltis receptum, et usu pene quolidiano nostrorum 65
l)robatum sil.
[11] Directorium D, postremo loco positum ex prioribus
consarcinatum est brevem tamen et perutilem satisque digestam
;
continet institutionem.
[12]Haec sunt, quae de his Directoriis gcneratim dixisse satis 70
sit : nunc sigillatim examinanda sunt, ut 2°. loco proposui.
.\nnotationes in Directorium A [P. Polanco, Doc. 20].
[13] Pauca hic censura et annotatione digna visa sunt :
Numero 54Ulud esl observandum, tardiores et negligen-

liores incitandos esse ad poenitentiam aliquam externam, quae 75
non solum ad sumendam vindictam de peccatis et ad satisfactio-
nem, necessaria esl, sed ad parandam conlrilionem et consequendum
dolorem de anteactae vitae offensis mirum in modum animimi
hominis disponit.
[14] Numero 66. Quae dicuntur de applicatione sensuum ex go
Bonaventura, abstractiora sunt a communi hominum sensu,
et curiosa magis quam quae oporteret communiter tradi harum
rerum rudibus et inexpertis eiusmodi sunt fere qui ad Exercicia
;
facienda accedunt pro his tamen, qui exercitatos habent sen-

:
es confarcinatum
Uoc. 22-23. Uicit editum » fuisse, non quod typis fuerit impressum
iiain usque ad nostruni saeculum ¡Ilud Directorium,num((uam, quantum
scimus, ita ediluni fuit, sed quia complura exemplaria Imiiis ! )irci lc)rii, ope
scribarum multiplicata, in Socictatcni universam missa suiil. Servanuis adhuc
tria exemplaria huius « » in Fondo al Gesii Ms. nn. 12-14, quae omnino
editionis
Ínter se similia sunt atque eodem tempere unum post aliud videntur con-
scripta.
" Directorium a P. Matthieu scriptum. Quae de eo scimus in Doc. 20 a-
Hic et ceteri numcri huius paragraphi .\nnotationum in Directorium A,
respondent numeris in Diifclorio l'atris I'ulaiuo positis. Suis locis transcri-
bimus quae nunc Gz. Dávila aniuuuK irtit guare hic nihil aliud adiungimus.
.
Ibi in numeris allatis tcxlus integer et opportun?e annotationes videri pos-
sunt. Eadem dicas de aliis Directoriis, quae Gz. Dávila commentatur.

188 A.WOTATIOXES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
'^^5
SUS, satis fueril indicare locum apud Bonavcnturam. Quod vero
multi prorsus usum liunc ['Zv] applicandi sensus meditatione
iix
ignorent, aut infructuosius praeslenl, ()])ere ])raecium erit, si haec

dilucide magis, et accommodatius ad vulgarem hominum ])raxim
declarentur.
90 [15] Numero 76. Vitam mediam et communem vocat viam
])racceptorum. Sensum probo, locutionem non admodum, cum in
observatione praeceptorum sita sit omnis christianae vitae per-
fcctio.
[16] Ibidem. Si Deo magis

illa placerent, etc. agit autem de
95 sequendis consiliis Christi,quae al)sque ullo dubio placent magis,

quia meliora el perfectiora qui enim non nubit, teste Paulo,
;
melius facit Sed multi impedimenta babent, quibus ad ea se-

quenda, quamvis alioqui animo parato, retardentur.
[17] Numero 78. Non dicerem ¡n aequilibrio, sed ut ad con-
10) silia potius anima perpenderet, quod ipsum docuit Pater noster
Ignatius.
[18] Numero 82. Quod simpliciter est melius, non unicuique
melius est, sed contrarium docet S. Thomas 2* 2^^, q. ultima,
articulo ultimo.
105 Quare haec iuxta doctrinam corrigenda viderentur.
illius
[19] Numero ' etc. Vocabulum hoc multi in

91. Persentiscere
iudicium vocant. Et quidem si iuxta sanam doctrinam explicetur,
nihil periculi est sed quoniam eo modo dicendi, qui in Híspanla
;
aut illuminati, aut derelicti vocati sunt, abutuntur, explicarem

lio potius P. N. Ignatii mentem, quam ea voce sine distinctione uterer.
Annotationes in Directorium B [cf. Doc. 18 a].
[20] Numero 365*^. Quae dicuntur in commendatione Exerci-

tiorum, quod, in tractatu de electione, inaudita quaedam et stu-
l)enda doceantur ;
[3r] et num. 371 et 372 quod Christus dederit
115 illo ordine P. N. Ignatio Exercicia et quod ea valde similia sint di-
;
vinis Scripturis, etc. tollerem omnino, ne aliqui cogantur in no-

;
stris desiderare modestiam in earum rerum commendatione.

[21] Numero 381, 386'*. Placent quidem illa, quae de divisione
100 animae
" I Cor. 7, 38.

" In Doc. 19 n. 9.
In Doc. 18 nn. 2 et .3.
" In Doc. 18 nn. 13 et 18.

DOC. 31 - NN. 1 1-28 189
Exercilioruni secuadiiin Iripliceiii viain, j)iiri<ativ;un. illuiniuali-

1"
vam et imitivani trndiintur, quao consentanea iiiaximi' siiiil iis,
quae P. N. lí^natiiis in annolationihus dociiil ; distiiulius tainen

et copiosius haec explicanda sunt, ut nostri, inslructi magis, acce-
deré possint ad Exercitia tradenda.
[22] Numero 119". Corri«erem quae hic dicuntur de instituen-
dis relifJiosis, nam, etsi ii aliquando orationi mentali dediti non sinl, 1^
alia tamen ratione et peculiari modo, quam saeculares, instituendi

et tractandi sunt.
[23] Numero 124 Non proharem modum eligendi, qui in ne-
gotiorum tractatione et deliberatione valde commendandus esl,
at Ínter duas virtutes, aut Inter dúos gradus humilitatis, tantum l»^'
consultationis adhiberi non consulerem

[24] Numero 426 Rarissime liber Exercitiorum communi-
cari debet, et iis tantum qui iam Exercitia oinnia spiritiialia exa-
ctissime fccerint, et co libro ad maioreni profecluni uli |)osse vide-
rentur. 13
[25] A numero 128 usque ad 433^" omiltenda censerem, quae de

instituendis nostris in Exercitiis spiritualibus tradiintur. Ea po-
tius ad constitutiones et regulas magistri novitiorum remitle-
rem [3/;].
[26] Numero
179 2'. Ut commendatum máxime ojjortet, vilam 14
in consi)ectuDomini semper instituere, ila non facilc ])r()l)arem

quae hic docemur d" praesentia Dei corporali quadam imagine ;
ea enim meditandi ratio vehementer laedit caput, et eo nomine ab

huius vitae spirilualis magistris reprehenditur ; et praeterea illu-
sioni et daemonum praestigiis facilem aditum jiarat. 14
[27] A numero 493 usque ad 504"^. Ex P. Polanco, uti supra

annotavimus, mutuata sunt, et in hunc locum transposila sine ullo
delectu et ordine.
[28] Numero 578 Magna cum circunsi)ectione et rarissime
istae visitationes, etiam nostrorum, jjermittendae sunt. 150
" In Doc. 18 11. 47.

In Doc. 18 n. 52.
'» In Doc. 18 n. 54.
-» In Doc. 18 nn. 5(i-()l.
In Doc. 18 n. 107.
" In Doc. 20 cap. 7. Scinius n. 495 responderé iiiUio capilis scplinii
Doc. 20, id esl Diiectorii Pnlris I'olanco. Celera non ¡¡osnumI indicari, cum ijise
I'. (.'•/.. Dávila diciit ea sine ullo ordine esse transposita.

In Doc. 4 n. 8.
490 ANNüTATIONES P. AEGIDII GONZALKZ DAVILA
[29] Nuinoro 612^*. Freqiu>nlius vos invisondos qui oxerccntur,

oL caetera oinnia Directoria |)raescnl)iiul, el auticiua iain olini Pa-
trum consueLudiiio el usu pene qiiotidiano uoslroniin confirnialur.
[30j Numero Quod iii illis veihis qui potest capere ca-
616^''.
155 pial, aliquando praeci'])tuin conliiiealur al)soluti' necessarium, et
falsuni fxislimo et inditícre censura el cpiae liic tradunlur de ;
eleclioiie, multo melius iu aliis Direcloriis Iraelata sunl.
ANNoiArioNKS iN I )i HKc.TOK IU M (', ^ [I^. MiMÓ, Doc. 22-23].
[.'51] Numero (ilf) Nou |)rol)(), omnia (|uae in Conslitutionibus

160 dicuutur de Kxereitiis spiril ualil)us, in unum lorum coacervare;
sed ea suis loéis, sérvalo rerum ordine, disponenda sunt.
[32] Numero (i73 Consulerem uli aliquando icpelitione ali-
cuius ex medilationihus iam factis eo lempore, tpio |)arandae con-
fessioni generali vacat,cum, (pii exereelur, potissimum si diutius in
itíó ea re [4r] immorandum sil, ne árida sit el ieiuna exaniinalio vilae
anleactae et peccatorum diseussio.
[33] Numero 67;") 2". Si medilalione de filio prodigo utendum
est aliquando, mullo opporlunius, el lempore ipso accommodate
inagis, ante peractam confessionem peccatorum ea ulemur.
170 Annotationes IN DiRKCTORiuM D [P. Matthieu, cf. Doc. 25 a]
[34] Si quis videtur ad religionis statum capessenduni ineptas

admodum propter naturae infirmilatem, et alia impedimenta, quae
lam facile superari non posse videantiir, ad emn statum non esset
iillo modo incitandus. Experimur enim conceptum illum fervorem
175 i)ostea et naturae illa impedimenta ac difficultates

refrigescere,
multum hominibus facessere ac proinde, successu tem-
negotii lis ;
poris aut religionis desertores sunt, aut in ea cum suo et aliorum

detrimento perscverant. Quanquam enim facile sit in oculis Domini
subilo lioneslare pau|)erem haec tamen, (piae dixinuis, frequen-
l^^ü lius contingere videmus nisi vocatio Dei ea essel, uL sperare pos-
;
" In Doc. 4 n. 17.
In Doc. 4 11. 21.

^» lii Doc. 22'2'A 11. 2.
" In Doc. 22-2:5 n. 18.

28 lii Doc. 22-2;{ II. .')().
2» Paucis.sima quae de lioc Directorio sciniiis, vidc in Doc. 2(1 a.
Cf. Eccli. 11, 23.

DOC. 31 - NN. 29-11 491
simus omiies difficiiltates uheriori quodam auxilio ^raliae supo-

randas
[35] In iis Directoriis o])orteret: explicare loca, quae in libro Exer-
citiorum Patris nostri paulo obscuriora sunt, et quae nonmiUi non
admoduin aequi censores, in iudicium vocare voluerunt, ut eorum iSo
nostri reddere rationem |)ossinl, si quando o])us sit. Satis qiiidem

esl testimonium Sedis Apostolicac. ut Exercitia omnia ot quoad sin-
i,nilas partes quam commendatissima sint unicuique fideli ; sed
ómnibus debitores sumus sapientibus et insipientibus
[36] NUNC AGGREDI OPORTET

ID QUOD POSTREMO LOCO PROPOSI- 1^0
Tl'M EST,NEMPE QUO ORDINE, QUIBUS DE REBUS, DiRECTORIUM
CONSCRIBENDUM SIT, UT PLENAM ET SUIS NUMERIS ABSOLUTAM
HABEANT NOSTRI HUIUSMODI TRACTATIONEM.
proemio igitur agendum erit, cur necesse fuerit Direc-

[37] In
torium Exercitiorum conscribere in usum nostrorum, atque
r4y]
^'-^^
eae potissimum sunt rationes.

[38] Prima Congregatio, inter alia quae iudicavit necessaria
ad iuvandos nostros operarios, proposuit ut conficeretur Direc-
torium Exercitiorum tradendorum, titulo 6, decreto 28 et hoc ;
officii generali Praeposito commissum est. ^. 200
[39] In usum Directorii extant nonulla praecepta a P. N. Igna-

tio tradita, partim manu ipsius conscripta, partim illo dictante ex-
cepta quae, quamvis non i)otuerit absolvere, quid tamen de
necessitate huius Directorii iudicaverit testatum reliquit.
[40] Usus Exercitiorum tradendorum alicubi rarissimus est ;
20.")
sicubi vero retentus, minori cum hoc armo-

fructu traduntur ; et
riim spiritiialium genus, quod initio Societatis tantopere profuit,
minus efficax, miniis fructuosum est, quod desit nostris dexteritas
in eo tractando. 4. p. Const. c. 8, § 5.
Quotusquisque ex nostris rationem horum Exercitiorum 2io
[41]
reddere potest ? Plerique ñeque regulas, ñeque annotationes Exer-
citiorum, vel a primo limine salutarunt orandi meditandique modi,
;
non ex regulis Exercitiorum, sed abunde irrepsere, et parum tuti,

et peculiari vocationi Societatis minus accommodati.
In nullo Directorio inveiiiiniis quae hic scribit (iz. Uávila.

" Cf. Rom. !, 14.
" De historia huius decreti in Historia lí.xercitioruni vol. 2 pp. 118-420.
^* Quae inveniuntur in Ooi-. 1-4.
" Alia eaque acerbiora de jiraxi E.xcrcitioruni illius temporis videre po-
tes in Doc. 24 annot. 1.
492 ANNOTATIOXES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
215 [42] Operarii praeterea nostri, in proximoriim salute iuvanda,

qui únicas scopus Societatis nostrac jiraefixus osl, minori cum fru-
ctu versantur, nuUa alia ratione, qiiam qiiod, hac spiritiiali insti-
tutione [5r] destituti, ad haec ministoria traclanda, qiiasi illotis
manibus accedunt quare operae preciiim existimarem, si hoc D¡-
;
220 rectorium, non solum in nsum nostrorum, qui Rxorcilia tradituri

sunt, sed ad iuvandos praeterea omnes operarios nostros in quo-
cumque ministerio Societatis versentur, sive concionentur, sive
confessiones audiant, sive rudes et ignaros doceant, editum creda-
lur. Vide numero 2, 359-360»».
225 [43] PoST PROÉMIUM SEQUUNTUR QUAEDAM UTI PrOLEGOMENA

AD RELIQUA.
1°. Quid quare hoc nomine vocen-

sint Exercitia spiritualia, et
tur, ut in P Exercitiorum habes, et in Directo-
annotatione lihri
riis, numero 378», 379", 507", 510"". Ergo nomine Exercitiorum

230 sjîrilualium actiones mentis nostrae s|)irituales intelliguntur, ad
lollendas affectiones inordinatas el (¡uaerendam et amplectendani
voluntatein Dei institulae. non ([uidem illae momentaneae, sed
frequentes, ut mérito Exercilii nomine dignae sint Unde in hi-
storiis ecclesiastiris. el decrelis concilioruni (]ui vilam s])iritualem ;
235 a vulgari hominum vita separatam instituebant. exercitatores, aut

agentes vitam exeici lal riicm. vocatos accepimus et in Scriptu-
ris, in hoc sensu, trecpieiis esl luiius vocis significatio, ut in psalmo :
exercehar et sco|)eham sjiiritum meum etc.
[41] "2." Quanta sit horum Exercitiorum utilitas, et quanti

240 aestimanda, in i)rimis ex testimoniis Sedis Apostolicae, in approba-
^« N. 2 iiivcnitur in Doc. 20 n. 2, ot mi. H.'jO-lidO in Doc. li) mi. 3 et 1.
" N. 378 ct 379 non siiiit iiisi Doc. IS n. 12. N. 507 vidclur ¡tertinuisse
ad Dircctorium ainis.sum. N. 5 Id crt-diimis cssc Dcx . 12 n. 2 vel, iit ¡iressius
loquanuir, minieruni congriientem amissjc IiisIuk i ionis cuins .summariuni

est Doc. 12.
\ idc definitioncni lixercitioruni ,s])iritual¡um in libro H.xcrcitiorum

(n. n.
3' Aimd Clementem ALEX.\NDiu\r\r, l'ae(lat;()gi, 1. 1, c. 7 8, 320),
primo, ut videtur, occurrit verbum ó (lnxi)Ti'|(;. Tiíutulliani s : « list aliquis
Ínter exercitatos coiiversatus », Dr l'nifsci i iitiuiiibas, c. 14 (l'L. 2, 32). Ei -
SEBius Gaesariensis, Historia ]ü-<i(:si(isli<tí, 1. II, c. XVII laiulat clirl.stia-
norum primi saeculi « exercitationcs » sive uoxi'iaeig (PCI. 20, 181 et 183).
*o Ps. 76, 7.
DOC. 31 - XX. 42-45 493
Lione Pauli III ", quae praeinittiliir ExerciLioniin lil)io. Hursus

qiianti ea aestimaverit P. Igiuilius, ex opisLola eiiis ad Patrem
Miona et quantum ipse P. IgiiaLius, iu iaitio convorsionis his
Exercitiis adiutus, profecerit : esse praeterea unum ex mediis So-

cietatisad salutem animarum, Const. p. 4, c. 8, § 5, et p. 7, c. 4. § 8. 2 15
Imo vero ex hoc uno ad reliqua peculiarein vim efficiendi, et quasi vi-
tam et spirituin pervenire, testimonio [5í;J esse possunt primi Pa-
tres Societatis, et aiii l'ere omnes ex nostris, qui, per haec spiri"
tualia Exercitia et spiritum Domini et beneficium vocationis ac"
ceperunt. Testes etiam sunt omnium ordinum et statuum homines, 250
ad
ecclesiastici, viri religiosi et saeculares, qui, his Exercitiis adiu ti,
insignem reformationem et vitae mutationem pervenerunt. Vide
numero 2 et 360, 370 usque ad 376 el 544 usque ad 546 et 656. ;
[45] Quae vero sit ratio pecuiiaris, quod in spiritualibus

3."
Exercitiis tantum profectum liomines experiantur, vide numero 4 255
usque ad 8 " quod in iis Exercitiis optinie anima disponitur cum
;
divino auxilio ad magna dona Dei accipienda quod a peccatis et ;
vitiis purgetur per confessionem totius anleactae vitae quod ad ;
Christi mediatoris beneficia cognoscenda illuminetur, exciteturque

ad vitae illius exemplar imitandum, et ad instituendam eam vitae 2tiit
rationem, quae Deo magis placitura credatur quod praeterea me- ;
diis vaide convenientibus et a Deo ad hunc finem consequendum

institutis liaec omnia obtinere studeat, oratione scilicet et medita-
tione, usu debito sacramentorum, castigatione corporis, et aliis júe-
tatis operibus. Demum, quod strenue divinae providentiae coope- 2ti5
retur, relictis prorsus iis, quae ab ea re animum avocare possent,
solianimae suae saluti vacando. Adde iiis humilitatem et resigna-
tionem eius, qui exercetur, instructoris etiam industriara et provi-
dentiam. Vide in annotatione 20 libri Exercitiorum tres rationes
Imius utilitatis. Vide in Directoriis numero [6v] 360, 373, 365, 366, 270
548 usque ad 552
" De fructibus Exercitiorum in Doc. 5 aniiot. 7 ubi invenies Directoria

quae simillima his affirmant.
" En convenienliani liorum numerorum :
N. 2 : Doc. 20 n. 2.
N. 3(10 : Doc. 19 n. 4.
N. 37Ü-37Ü : Doc. 18 nn. 2-10.

N. 544-540 ; Instructio e.x qua excerpti sunt nn. 4-(') Doc. 12.
N. 656 : Fraefalio Doc. 22-23.
" Doc. 20 nn. 4-8. De causis fructus E.xcrcitiorum in Doc. 20 annot. 8.
" N. 3G0 : Doc. 19 n. 4.
N. 373 : Doc. 18 n. 7.
[46] 4.» Qaomodo ad

haec Exercitia invitandi alliciendique ho-
mines ex iis quae excepit P. Victoria, dictante P. N. Ignatio
sint,
numero 570 usque ad 573 *\ Cavendum in universum ne inviti ac-
275 cedant, sed ultronei, et quidem eo animo, ut
et Deo magis placeré,
et animae sahiti melius vacare possint.
Paulatim vero ad hanc ani-
mi dispositionem pertrahendi sunt, partim colloquiis familiaribus,
partim in confessionis sacramento atque hic efficacius, et cum ;
spe foelicioris eventus, operam suam locare quisque poterit.

281) 5". Quo animo quis ad Exercicia facienda accederé de-
[47]
beat ex 5^ annotatione libri Exercitiorum, magno scilicet, ge-
neroso et liberali, ut se suaque omnia Creatori üomino nostro of-
ferat et committat ut sit liber et expeditus ab ómnibus aliis ne-
;
gotiis, huic uni totus incumbens, ut eleemosinis et aliis pietatis ope-

2S5 ribus et orationibus, confessione et communione, si in usu habeat,
ad hoc se praeparare studeat, et placare faciem Domini ut in
re tanti momenti propitium habeat divinum numen ut magni fa- ;
ciat Exercitia et eis velit iuvari ; ut obediat instructor! et magi-

stro suo, nihil eorum praetermittens, quae ei praescribuntur, ut
290 cor habeat apertum nihil omnino celans sic enim securius et cer-
;
tius poterit dirigi. Demum, ut firma sit et constanti capitis vale-

tudine.
[48] tí.° De diversis hominum generibus, quibus haec Exercicia
[6v] tradi quod caput magnam habet connexionem cum
possunt
295 praecedenti nec enim passim nec ómnibus tradenda sunt. Const.,
;
p. 4, c. 8, numero 5 et 71. Ut sit firma iam et adulta aetate qui

exercetur, capaci indicio et ingenio, ne oleum et operam perdamus.
Magnus enim delectus habendus est, ne Exercitia in contemptum
veniant, utendumque dono discretionis, ne super arenam aedificium
300 construamus. Vide numero 10 usque ad 19 Et in Directorio B,
numero 388 usque ad 424 435 usque ad 445", diligenti.ssime
haec omnia discussa et tractata sunt, quae debent ómnibus operariis
XX. :Ui:>-:ír.(; : Uoc-. 19 nn. 9, 10.
XX. .')
l,S-.'>.")2 : X'uineri instructionis amissae ex quibus emanant Doc. 12
nn. 10-14, etsi in liis iiumeris videntur omnia vel fere omnia quae in congrucii-
tibu.s numeris illius Instructionis dicebantur esse transcripta.

" Doc. 4 nn. 1-3.
De animi dispositione ad líxercitia facienda in Doc. 12 annot. 14.

" Cf. 1 Reg. 13, 12.
" De vario genere eorum qui exercentur in Doc. 17 annot. 1.
" Doc. 20 nn. 10-19.

'» Doc. 18 nn. 20-52.
" Doc. 18 nn. 63-73.
DOC. 31 - NN. 16-49 495
noslris esse quam commendaüssima, liabenl enim hic ad inanum

quomocJo umimquenque iuxta captum, iuxta aetatis, conditionis
et talenti mensiiram, ad perfectiorem in vita christiana profectum 30.
adducere possunl. Vide praeterea numero 555 iisqui' ad 559 el

745 usque ad 744 [sic]
[49] 7". Qualis debeat esse instructor el quoinodo |)aralus^\ ex
constitutione, p. 4, c. 8, § 5, ut prius I'.xtMcitia iu se cxpcrtus tiic-
rit ; et ihidem, littera E, ut conferal cuín aliquo niagis experto suuni 'M
procedendi moduin, et initio ea tradat iis, in quibus minor iactura

esse possit. Vide praeterea in annotationibus Exercitioruni, 2^, ()'\
7*, 15'', 17*^, 20''. Perspectuin habeat diligentissime lotum li-
brum Exerciciorum H. Ignatii, regulas omnes et annotationes
[7r], Sit potius suavis quam austerus Nulli "•. det occasionem su- 3i
spicandi quod. minas bonam habeal opinionem de eo qui exercetur,

etiam si non ita se illi animum, oret
bene gesserit, quin potius det
pro eo et curet ab admonito superiore, orationes fieri et sa-
aliis,
crificia". Naturam, ingenium, conditionem illius qui exercetur,

perspectam habeat, ut illi se accommodet, et illius difficultatibus 32(
plenius satisfacíate*, totus denique in eo sit ut cooperari possit di-

vinae motioni et providentiae, ea oninia, quae impedimento esse
possunt, quantum in se fuerit, removendo. Vide in Directoriis,
numero 27, 30 usque ad 33 ; 452 usque ad 155 1(32 usque ad 465 '^
;
[50] 8." De loco, in quo fieri debeant Kxercicia et quae sinl 32

observanda ei qui ministrat quam fieri possit,
Loí us esse debeat,
separatus, ex 20 annotatione lihri I'.xerciliorum, et ex documentis
Patris nostri num. 573 575. Nihil aliud ministrare oportet ei
" Doc. 12 un. 17-22.

N'escinius cuiiiani Directorio iii luiiiipri rcspoiidennt.
L)f institutione Direcloris in Doc. 7 aiiiiot. .19.
•'^
De cognitionc libri l^xerciliorimi Dircctori neccssai i;) in Doc. 1 aniiot. 15.
De l)eiiigi)u Directoris Índole in Doc. S annot. I 77. Simillinia liis
quae statim adiuugit inveniuntur in Doc. 22-2.S ii. 20.

« De hoc subsidio orationuni in Doc. 18 annot. 64.
¡•^
De acconimodatione Directoris in Doc. 4 annot. 61.
^9 N'N. 27-33 iti Doc. 20 nn. 27-33.
NN. 452-455 in Doc. 18 nn. 80-83.
NN. 462-465 in Doc. 18 nn. 90-93.
De loco Exercitiorum in Doc. annot. 0. 1
"» De ministro eorum qui exercentur in Doc. 4 annot. 15.

«2 Ni fallimur, irrepsit error in scribendum hunc numerum 573, qui, ut
videlur, positus est pro 574, id est Doc. 4 n. 4. Nam in n. 573, qui respondet
n. 3 sermo est de modo invitandi ad Exercitki, in N. vero ». 'Je loco Exercitio-
rum. Numerus 575 est n. 5 Doc. 4.
qui exercetur, sive in prandio, sive ad coenam, nisi quod, expresse

330 rogatus, voluerit quam rem severe admodum praecipit Pater no-
;
ster numero 576 et 577 ^^ De nulla alia re cum eo agat, nisi de his
quae ad ministerium et eius obsequium spectant ; et nisi instructor
aliad praeceperit, cubiculum mundum et caetera praeparata ha-
beat. Semel quotidie referat instructori, quantum comederit is
.{35 qui exercetur, et si quid alius persenserit, de quo instructorem cer-
tiorem oporteat fieri. Humilitate et modestia et morum gravitate
illum aediíicet, et pro eo quotidie oret si quid vero voluerit ab ;
eo rogare, modeste ad magistrum et instructorem remittet. Vide

numero [7v] 650, 651, 672, 673, 713.
340 De divisione Exercitiorum in 4°'' hebdómadas, et quod

[51] 9".
hae quatuor hebdomadae triplici viae, purgativae, illuminativae et
unitivae, respondeant, habes in quarta decima annotatione Exer-
citiorum»^
[52] 1**. hebdómada viae purgativae, cuius scopus est discussio
345 anteactae vitae, purgatio a peccatis cum debita satisfactione
2* et 3^ illuminativae, etenim imitationem habent vitae et doctri-
nae Domini nostri, electionem eiusmodo vitae, quae Deo sit ma-
quae omnia passionis mysteriis multum confirman-
gis placitura ;
tur 4^ de resurrectione, et de aliis quae illic traduntur, viae uni-

350 tivae harum enim rerum meditatione mens humana vehementer
;
accenditur amore aeternae patriae, ut cupiat iam dissolvi et esse

cum Christo numero 41, 381 usque ad 386, 5 8, 665, 678, 721<=^
:
[53] Tempus vero harum quatuor hebdomadarum triginta die-
Doc. 4 nn. ti, 7.
N. 650, 651 : Doc. 22-23 n. 22.

N. 673 : Doc. 22-23 nn. 45-46.
N 713. Ignoramus ad quod Directoriuni hic nunicrus ])ertiiicat.
De tribus viis in Excrcitiisin Doc. 18 aniiot. 12.

«* De fine primae hebdomadae in Doc. 2() annot. 27.
" De line secundae hebdomadae infra in hoc Doc. 31 annot. 137 ; de fine
tertiae hebdomadae in Doc. 18 annot. 17.
Phil. 1, 23. De fine quartae hebdomadae in Doc. 18 annot. 18.
«9 N. 41 Doc. 20 n. 41.
NN. 381-386 : Doc. 18 nn. 13-18.

N. 5 8 : fortasse significare vult n. 548 id est Doc. 12 n. 10, ul)i de
tril)us viis scrmo est, sed in illo loco viae alio seiisu iiitclliguntur.
N. 665 portinet ad Doc. 22-23, sed non a|)parel claro cuinani numero
huius Documenti respondeat. Credimus agi de n. 39.
N. 678 Doc. 22-23 n. 62.
:
N. 721 : Ignoramus cuinam Directorio hic numerus respondeat.

DOC. 31 - NN. 50-56 497
bus paulo plus minusve ordinarie absolvitur atque haec mensura ;
Lemporis, ne quis existimet ad superstitionem spectare, horum 355

triginta dierum spacium (quod iaiqui' aliquos iuLcrpretatos vi-
deo)'" pro instructoris prudenLia, auL hivvior aut lougior esse po-
Lorit ; et in uaiversuin, et quoad siagulas parles Exercitiorum,
quas hebdómadas vocamus, nec tam brevi Leiiii)()re absohilam quan-
(iam sanctitatem iis qui exercenLur promilLiinus, quod iu his die- 360
bus culmen [8rj perfectionis cluisLianae consecuLuii sinl, viam
tantum aperimus, qua et homo possit se ipsum agnoscere, et cum
auxilio divinae gratiae eam vitam instituere, quae illum recte ad
beatitudinem aeternam, ad quam consequendam creatus est, per-
ducat 3155
[54] 10. De modo dandi singula Exercitia, cum in genere et
exacte dantur de reliquis satis dicitur in annotatione 18 et 19 libri
;
Exercitiorum. Cum vero exacte dantur, semel saltem quotidie invi-

sendus est qui exercetur, et bis in P hebdómada, saepius vero raro ;
et tune cum opus esse iudicaverit numero.

[55] Tempus vero ad hoc magis opportunum videtur esse a
prandio et a coena", tune enim agitari solet animus magis motio-
nibus vacat enim, et ad meditandum orandumque parum aptus
;
est. 611.
[56] Cum visitat, hilarem vultum praeseferat Instructor, pa- 375
ternae cuiusdam gravitatis non immemor'S nec ferat secum librum
Exercitiorum", memoriter et íideliter referat historiam medi-
tandi, punctis praecipuis obiter praecursis et scripta ea relin-
quat ex summario Patris Polanco", iuxta annotationem 2.""',
nisi is qui exercetur ea scripto accipere maluerit ; rarissimus tamen 330

huius rei usus est, nec sine causa gravis momenti permitti deberet
Verum est quod cum parum experlis, et in initio Exercitiorum excur.
370 numero nallus numerus add. \\ 379 2»i" 21
Inter alios qui haiic accusationem in Kxerc-itia conllaruiit, fuit Pe-

(Iroche. C.f. Ml^lSI Chrun. Pol. 3, 5(^7 et Iparhaül irhe, JJistoriii I, cap.
iJc fine Exercitiorum in Doc. 19 annot. 14.
'- (juüties invisendus sit is qui exercetur in Doc. 4 annot. 3G.
" De tem|)ore aptioro ad visitanduni in Doc. 4 annot. 33.
'* De coniitate jiropria Directoris
Idem consilium librum l-^xercitiorum non íerendi in Doc. 1 annot. 14.
De punctis meditationis in Doc. 4 annot. Xi.
" Hoc summarium liabes in Doc. 2U bis.
De scriptis tradendis in Doc. 3 annot. tí.
32 — DiBEOTORIA K3CERCITIORÜM.
siones aliquas indicare oporteret, et aperire quasi viam ad medi-

tandum, ne aliqui rudes laedere caput cogantur. Numero 641,
385 604, 609, 613, 455, 432''.
[57] Atque illud admonere Instructorem necessarium est, ut
gravi semper oratione utatur, et brevi et ad rem ipsam accommo-
data, ut prius quae dicturus sit meditetur'", et Deo in oratione
commendet sic enim fiet ut animus auditoris [8v] incalescat, et
;
390 ad orandum magis disponatur. Contrarium accidet, si effluat ora-

tio, et sine praemeditatione et sine spiritu verba ¡)rofundat in-
structor.
[58] est quomodo se gesserit, quid senserit, quid du-

Rogandus
an observet omnia quae ei praescribuntur iuxta
bii occurrerit,
395 6*'" annotationem et 7*™. Curet vero semper animum illius con-
firmare, ut in posterum strenue se gerat Vide numero 35, 454,
465, 587, 645, 646, 717
[59] Is vero, qui exercetur, multa sinceritate, nihil celando
eorum quae in animo hahet, Instructori omnia aperiat, ut melius
400 dirigi possit et institui, iuxta 17*"" annotationem et 13"'" de discer-
nendis spiritibus magnumque momentum in hac una re positum
esse sibi persuadeat. Longanimis vero sit etsi distractiones et ari- ;
ditatem patiatur, Dominum expectet, viriliter agat Tempore P''
hebdomadae lectione alicuius libri pii, qualis est de imitatione Chri-

405 sti, et confessionum divi Augustini, iuvari interdum poterit'^
'» N. 641 Doc. 22-23 n.

: 12.
N. 604: Fortasse sit n. 6(16, id est Doc. 4 ii. 11, nani n. 604, id est
Doc. 1 n. 22, de gradibus electioiiis agit.
N. 609, 613 Doc. 4 nii. 14, 18.:
N. 455, 432: Doc. 18 nii. 83, 60.

'
8" O portera meditari ante puiictorum expositionem in Doc. 18 annot. 63.
" De quibus in visitatione sit quaerendum in Doc. 3 annot. 7 et Doc.
20 annot. 63.
«2 N. 35 Doc. 20 n. 35.
:
N. 454, 465 Doc. 18 n. 82, 93. :
N. 587 Doc. 1 n. 7 sed suspicamur erroreni

: irrepsisse pro n. 585 id
est Doc. 1 n. 5.
N. 645, 646: Doc. 22-23 nn. 17, 18.
N. 717 : Nescimus cuinam Directorio hic nunierus respondeat.
In libro Exercitiorum (n. 326). De aperienda conscientia directori in

Doc. 10 annot. 14.
8« Ps. 20, 14.
De libris legendis in Exercitiis in Doc. 18 annot. 99.

;
DOC. 31 - Nx. 56-62 499
Vide annotationem ultimam 2*'' meditationis 2'*''

hehdoinadae'»
iii Uirectoriis, numero 34, 461, 642".
[60] Illud vero in universiim diceiidum est, annotaüones, re-
gulas et demum totum ordinem dandi Exercitia, ut in libro Exerci-
tiorum traditur, exactissime ohstTxari drliere. El P. X. Ii^nalius 4l()
docuit, si haec recte riaut, miilliiin iilililatis. sin Ñero praflcrniit-
tantur, paruni fructus el eniolunu'uli t'\ liis inedilatiouibus prove-

nire^».
[61^ De distrii)utione vero lem])oris el horaruin in nieditalio-
nihüs quolidie faciendis. eoiisule annolaliones ([iiinti ]-.xen itii'% et 415
numero 51 el 52''°. Illud vgo non ¡¡roharem,
in Directorio [¡rimo,
ul semper uno el eodem die quinqué Exercitia ahsolvantur peri- ;
culum enim est ne tantarum rerum mullitudine ohruatur animus.

Contini<el etiam plerunque aridam esse et ieiunam illam medita-
tionem, si repetitionibus tantum quibusdam tot dies in posterum 420
animus dislineatur. Adde multorum gravissimorum [9r] Patrum
praxim, qui in Exerciliis Iradendis P. Ignatio magistro usi sunt
ii enim aul unum aul dúo Exercitia, quinqué quatuorve hora-
rum spatio, uno die percurrenda, tradere soliti sunt, iuxta eorum,
qui exercentur, variam dispositionem quidam enim foecundiori 425 ;
intellectu puncta omnia unius meditationis vix una aut altera hora
percurrunl. Alii aliis tardiores, alii promptiores sunt ad conse-
quendum id quod quaerunt. Ergo prudenliae Inslructoris relinquen-
dum hoc esset, quod ipsum congruere videlur iis. quae Pater no-
ster in libro Exercitiorum annotavit 430
ATQUE HAEC UTI PRAELUDIA AD EXERCITIA IPSA SATIS SINT :
NUNC QUID IN SIXGULIS AXNOTATIONE EXPLICATIONEVE

DIGNU.M VISUM SIT PROPONEMUS.
[62] Annotatio illa, quae Fundamento praeponitur'^ et in ca-

«' N. 34 : Doc. 20 n. 34.
X. 461 : Doc. 18 n. 89.
X. 642 : Doc. 22-23 n. 14.
Haec Sti. Ignatii dicta in Doc. 4 n. 28. De methodo ignatiana in Doc.

4 annot. 57.
»» Doc. 20 nn. 51, 52.
" De duabus rationibus tradendi Exercitia primae hebdomadae in Doc. 2
annot. 3.
In libro Exercitiorum (n. 22). De hac Annotatione vide etiam quae di-
cuntur in Doc. 22-23 n. 24 ; Doc. 30 n. 1 ; Doc. 33, 34, 43 n. 102.
;
5 pite omnium meditationum praeüxa est, omittenda lioc tempore

omnino, aut saltem magna ex parte videretur. Initio enim Socie-
tatis necessaria visa est, cum Patres nostri et Exercitia haec non
essent apud homines tantae authoritatis et existimationis, ut tara
facile in ómnibus fides tuto adhibenda crederetur et propterea ;
in opportunum fiiit hac admonitione animum illius, qui exercetur,

praemunirc vi praeteiea ut uihii celaret eorum, quae aut bonus
;
aut malus spiritus iili suggesisset, sed omnia confidenter aperiret.

Nunc vero, cum per Clu'isti gratiam Exercitia haec tantam apud
homines authoritatem sibi conciliarint, si haec annotatio uti scripta
15 est, nuUo adhibito temperamento, proponatur, id unum eíhciemus,
ut ánimos illorum, qui ad nos Exercitia facturi accedunt, suspi-
cione et formidine plenos reddamus. Vide numero 31, 658
[63] In primo congressu Fundamentum per puncta, ut habes
In summario P. Polanco, proponetur". Addi poterunt nonnullae
2u excursiones ad meditandum, ut in 1." et 2." puncto, proposito fine
ad quem homo creatus quantum ab eo
est, meditari \9v] poterit
scopo in anteacta quo studia sua direxerit
vita aberraverit ;
quot creaturis abusus sit, quae illi adiumento futurae erant ad sui
ultimi finis consecutionem ut iam incipiat turpitudinem vitae
;
25 suae et dei'ormitatem agnoscere, et agnitam odio habere et ad ;
illam rectitudinem, quae in una charitate sita est aspirare cupi- ;
ditates pravas tollere, alíectus inordinatos moderari ut ad eam ;
indiíTerentiam et resignationem, quae in 3.» et 4.» puncto traditur,

gradum sibi parare possit. Atqui in hac una meditatione, huius
35 spiritualis aedificii basis posita est. Hic enim nobis proponitur finis
praecepti, ;iempe chantas de puro corde, et conscientia non ficta»^
ut nihil charitati divinae praeferamus, nihil sit in animo quod eam
retardare et impediré possit, ut demum modus diligendi Deum
sit sine modo : reliquis ómnibus ipsa lex charitatis mensurara prae-
40 scribat et raodum ;
et, oranera solicitudinera nostrara in Dorainura
proiicientes, quia ipsi est cura de nobis nunquam üuctuemus ;
vera pace et animi tranquillitate perfruaraur. Sed quoniara quae

hic dicuntur de indiíTerentia ex schola Pyrronis ad nos devenisse
23 quod
»« N. 31 : Doc. 20 ii. 31.

N. 658 : Doc. 22-23 n. 24.
In Doc. 20 bis ii. 1. De Principio el I'undanicnlo in Doc. 4 annot. I.s.
"> I Tim. 1, 5.
»« I Petr. 5, 7.
^
DOC. 31 - NN. 62-64 501
quídam iniqui censores perperam interpretati sunt", declaranda

sunt, máxime si cum hominibus doclis agamus, iuxta doctrinam ir)
Thomae, 1 2[a<'], q. 13, ar. 3; et 2,

Sti. 2^^ q_ 83^ ar. 5 et 6, ad-
monendus est is, qui exercetur, qiianto alliiis hor fundamentum
iecerit, tanto futurum firmius aedificiiini nuiltiimque momenti ;
hic situm esse docuil P. Ignatius annotatione 15.^ et 16.

[64] Examen particiilare in 2.» congressu traditur»*, cuius 5o
examinis interini dinn fiunl Excrcitia usiis e.st ad tollendos defec-
tus, qui circa additiones et regulas Exercitiorum solent obrepere,
ut habes in ultima additione, l.<i hebdomada»^ Per totam tamen
vitam huius examinis frcquentissimus [lOr] usus futurus est cum
summa utilitate coniunctus, et inter alia media, ad consequendam 55
animi puritatem, hoc unum máxime efficax est et praesentaneum ;
docet id Cassianus, collatione 41°», et Bernardus frequenter i"",

et alii qui ad vitam spiritualem instituendam documenta perscrip-
serunt quin vero et philosophi ipsi, solo rationis ductu, ad fran-
;
gendas domandasque animorum cupiditates. máximas utilitates fio
in hoc examine depraehenderunt contineri quare, licet hoc ;
tempore Exercitiorum de usu illius tam multa docendi tempus

opportunum non sit, in fine, cum praecepta recte vivendi tradenda
sunt, de hoc examine uberius et copiosius agi poterit. Adverte
postremo in illis lineis, quas succedente hebdómada magis con- 65
trahiio^ vides, nullam superstitionem esse, sed eas tantum Índices
Pedroche, qiii ¡ndiffcrent iam lianc reprcheiiderat, I'yrrhonem non

niemorat. Chron. Pul. ."<11. !'> rrhoiu :{i;ii-27(i a. Chr. ) iiliilosopluis graecus et
aiitiqiiioris scliolar stcpt icai' parrns. hoc docuisse fertiir : «Homo sapiens
el atünii lraiK|uillitate florens niliil ciirat nisi virtuteni : cetera oninia ei in-
dilTerentia ((iftiáffooH) siint. <•.
" De examine pai ti( ulari in Doc. 1 atmot. 49.

In libro Hxercitiorum (n. '.hi).
Cassiants Collat. .'i^' ca|). II (l'I.. 1'), (Vií)^.
'<" De ('.(insiiirnilinnf lib. 2" cap. 7 ii. 1.'), Sfrnio 5s in (jiiUica n. 12 (PL.
182, TóO, 751; 183, Ult;i ). Pdssiiid addi ctiam Inuiulus dr ordinv vilae rl
morum instituUone cap. 1 1 n. 'M HM.. !,S I, ."iSíi-.")Sl
),
¡Ipistola (id Fnitirs /le Monte
Üei lib. 1 cap. 8 n. 22 el lib. 2 cap. 2 ii. <¡ (PI.. 184, .•r22, :i2.5. :i2(;, 342),
nam hace dúo opera lempore I'atris (iz. Dáxila Sto. runnardo trilmcbantiir.
Pvthagoram examen conscienliae vespertinuni conimendas.se narrat S.
'"^
Hieronymus, Apología (idtx'rsiis libros Htilini, lib. 3 n. (PI.. 23, .')07). Ad ,3',)
iracundiain tollendam examen nocturnum eommendavit L. .\nnaeus Séneca

(De ira lib. ?>, cap. .36), propositum ad cerluni tempus Plutarchus mqi
áoQyr]aíaq n. 16.
Contrahuntur quideni in vulgatae versionis editione prima, minime
502 ANXOTATIONES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
esse memoris cuiusdam animi et diligentis in exLirpatione cuius-

cunque vitii, numero 46, 47>"^
[65] Animadverte praeterea circa examen genérale i"*^ quoti-
70 dianum illud esse. et in illorum iisum tantum conscriptum, qui
iam din vitam s|)ir¡tualem instituerunt hae enim species peccato- ;
rum, quae circa cogitationes et verba accidimt, de quibus hic dif-

fu.se traditur, frequentiores esse solent iis hominibus et ex uno ;
iurandi modo per creaturas exemplum sumere licebit quae

75 admodum utilia futura sunt ad confessiores, quae singulis mensi-
bus aut octavo quoque die fiunt.
[66] At vero, ad confessionem generalem totius anteactae vitae
recte parandam, abunde documenta ])etenda sunt nam quae hic ;
traduntur i"' paucissima sunt, si hunc scopum spectes nec tam di- ;
80 gesta et speciatim tradita et exphcata quantum huic operi sunt

neccssaria ut cum agitur de peccatis quae cogitat'one contin-
:
gunt^"' [)raeterm=ssa [10/;] fere sunt quae de delectatione morosa

apud authores sunt cum vero a'.ñtur de peccatis circa opus i<", ge-
;
neratim tantum praecepta flari vides ; itaque non fuit ea mens

85 authoris, tam brevi tractatione ea omnia comprehendere, quae ad
cognitionem peccatorum ])er totam vitam humanam contingunt,
sed tantum pios iam ánimos admonere eorum peccatorum, quae
in quotidiano usu sunt.
[67] Ad hanc rem confirmandam illud etiam argumento erit,
90 quod author tam solicite et diligenter admonet, cum reduci ad
iussa superiorum docet, cum diplomata seu iussa ¡)ontificum pro-
muigantur Consulerem ego in fine Exerciliorum huius examinis
generalis, quemadmodum ante? dixi c'e i)articulari. ulilitatis ex-
in Aiitograplio. In ccteris editioiübiis magna varietas est. Ininio in nonniil-

lis plañe oniiltuntur.
1" In Doc. 20 nn. IC, 17.
De examine tienerali in Doc. 4 annot. .')0.
1°" C.f. librum l':xerciti()ium (nn. .'iS, 3!);.
In libro F.xeiritiornm (nn. :i2-ll).

In libro llxercit iornm (nn. .'i;?-;i7).
1"» In libro ICxercit iornm (n. 12).
In libro i:\er( il ¡oi uní (n. 12). I.oeus aliqnantulum obscurus. Fortasse
auctor (üfcrc vult Itínatium jiiis praesertim hominibus seripsisse quae de

examine dicit, idfjue ex eo intellifíi, (piod anini:id\ ert il de ius.sis seu diplo-
nialis,(|uibns Siimmi l'oiitificcs christianos liomiries \ailis oeeasionibus ad
sacramenta saeidus sunieiida hortantur, (piando(|uideni pii lantum liomines
solenl frequentare sacramenta.
DOC. 31 - NN. 64-71 503
plicari t'cboro, ot iisiim acl purg^tionem animae el peccatoriim con-

fessioneni. 95
r68] Intorim (luin haec expoiiiintur, qiiao explicatione, non
mcditaliono, ¡nd¡£»ent, perseverare debel is, qui exereeliir, in me-
dilatione fundamenti
[69] Quae de confessione generali hie hal)es et de pracpara-
tione ad communioneni, utilia (piidem non lamen máxime sunt ; loO
in lioc loco Iradenda, sed in fine Exercilioriim I»» hebdomadae,
ciim Inslruclor modum parandi se ad confessionem generalem
docebit
Nunc vero ante priorem meditalionem quis sil scopus
[70]
buius hebdomadae dicendum est
1"" nempe purgatio pecca- 105
torum, cum vera animi contrilione et dolore, el proposito melioris
vitae, el satisfaclione del)ita, id eognoscal lionio el doleat aber-
rasse se a vero scopo et fine, propter quem creatiis est, et rediré in
viam, qua recta ad Deum tenditur, tota animi contentione co-
netur [llr]. no
[71] In hoc primo Exercitio meditandi secundum tres animae
potenlias, omnia sunt sigillatim ex])licanda. quae sequentibus
Exercitiis usui futura sunt"'. Hie euini Iraditur niodus meditandi
el orandi, quem oportet semper reliuere, ul cum fructu et sine
capitis detrimento in his Exercitiis xeiscinur. l'.sl autem modus 115
hic naturae humanae máxime consentaneus, cpiae discursu uti-
tur et ratione ; ratione vero et discursu movetur animus et exci-
tatur alTeclus, iuxta illud in meditatione mea exardescet ignis
:
In primis igitur docendum est quare vocetur meditatio Irium poten-

tiarum, et quod in reliquis Exercitiis his potenliis semper uten- 120
dum sil, maiorque hal)enda cura aft'ectus et interioris gustus,
quam abundantiae scientiae, ut habetur in 2.^ annolalione ; et
quod in 3.», ne si nimium excursionibus propriis incUdgeamus. con-
tingat in atTectu ariditas, et tepescal ille calor, qui in meditatione
exardescit. 2." Dicendum erit quo modo animus se colligere ad 125
orandum et parare ad agendum cum Deo debet. 3." Quid sil com-
positio loci quis eius rei usus is certe, ne vagetur in incerlum
;
animus, sed habeat ubi vires suas colligat, quae hinc atque illinc
1" De meditatione Pr¡iici|)ii et Fundamenti in Doc. 4 amiot. -48.
In libro Hxerciliorum (n. 11).
De praeparalione ad confessionem generalem in Doc. '.i annot. 12.

De line piimae hebdomadae in Doc. 26 annot. 27.
De inetliodis orationis in Doc. 14 annot. 12.
Ps. 38, 4.
De compositione loci in Doc. 22-23 annot. 96.
;
504 AN'NOTATK^N'ES P, AFX.IDII GONZALEZ DAVII.A
disporsae snnt, iil attcn/o nratio sil ; ut, si quando animus alio
131) flivertel, halioat ad inaniim qiio so ilenim facile colligat ; multi
vero in liar una ro ot diutius H sino fructn immorantur et quod ;
vohomonli allonliono laodani oainit. ad alia pera,qenda, propter

quao instituía ost oonipositio loci, inopti rodduntur. 4." Quid sit
potitio, in qua solet proponi anto ooulos finis illius moditationis pro-
prifK. 5." Quid moditatio, quomodo in oa disourrendum, quid col-
loquium, quando oo fli/)] utendum, ot si quao sunt alia; quao
oinnia, non sunt uno ot oodoin oongrossu oxplioanda, sed paulatim
suocossu tomporis instillanda sunt. Addi solont nonnulla hic do
fooditate ot «ravitate peocati pro his qui minus valent ingenio et
harum rorum usu.
[721 In 2.° F.xoroitio in 1." pnncto advortero oportet ne is,
qui oxorootur, admodum subtili ot exactae discussioni conscientiao

vacot, disourrondo sigillatini por siníjula loca, negotia et personas
hoc onim postea cum
so parabit ad confossionem generalem.
fiot
Nunc satis pocrata et quao confussionem maiorem

ost íjraviora
ingorore potorunt, anto oculos proponore, et in genere tantum, ne
si in particularium oonsidorationo haereat animus, voluptatum
praeteritarum rocordationo infioiatur.
[73] ITsus harum repotitionum quas habes in 3.» Exercitio
et 4.". summoporo ooinmondandns ost. Saepe onim fit, ut primo
novitatc rorum ot curiositato tantum intollectus pascatur. oxi-
guusque admodum sit voluntatis interior gustus ; postea vero, cum
cessat magna ex parte spoculatio ot curiositas intollectus, liberior
locus ost sniritualibus ot internis affectionibus ; quare, in his repe-
'•"j^
titionibus excursiones vitandae sunt sed percursis
intollectus ;
et quasi ruminatis iis, quae primo moditari contigerit, immoran-

dum potius interno gustui, quo voluntas pascitur idcirco plura ;
hic colloquia vides, quam in prioribus Exorcitiis. Rursus, frequen-

ter continrtit ut, quibusdam ariditatem primo experti [12r]
si in
i()ü simus ; in his uborrimum et largissimum fontem
ropotitionibus
divinae consolationis inveniamus perseveranti onim et pulsanti ;
aperit Dominus ostium misericordiae. Vide num. 362, 666, 667"*.
141 1°] 2»
' In lihro Rxercitioriim (n. óíi). Idem isiliuiu

coiií rcpi-lilur in Doc. 25j
annot. 27.
De repetilioiie in Doc. 19 annot. 9.
N. :5C2 : Doc. 19 ii. (i.
NN. ()()(;, (i()7 : Doc. 22-215 nn. 10, 11.

noc. 31 - XX. 71-78 505
[71] Colloquiiim 2. arl Christuni iit modinloreiii '2', ut impe-

trct a Patre, pro riidioribiis et minas eriiditis ( xplicaiulum esl ; et
oiim mediator'" advocatus apud Palrciii
sit el non dubitabi- 165
mus eum orare ut interpellet pro nobis"4. Numero 51

sensuum faeilis est, et mullimi
[75] In 5." Exercicio applicatio illa
eonfert ad meditandum qui crueiatus sint apud infcros e\ cpia ;
meditatione concipit animus horrorem adversus percata. Posseut

adiungi huie meditationi quae de eonsideratione aeteruae poeuae
habentur ¡n summario Patris Polaneo
[701 Rarissime omittendas iudicarem meditationes iudicii el
mort¡si27. Multum enim moinenti balient, ut avoeetur animus
ab inordinato amore rerum harum visiliilinm faeile enim contem- :
nit omnia qui se existimat moriturum. Et in liis mcditationibus '75
timorem sanctnm Domini concipit homo, ut pariat spiritum salu-

tis, iuxta illud Memorare novissima tua et in aeternum non pec-
:
cabisi2 8.
r771 Quando opportunius declarabuntur additiones, habes in
Directoriis "9. De decima, dixi superius quantum externa poe-
nitentia necessaria sit, et quantum ronferat ad consequendum in-
ternum dnlorem de peeratis quantus vero huius rei usus fuerit, :
exempla primorum Patrum, qui haec Exeroitia fecerunt, osten-

dunt, et antiqua illa re^nila nostra, ut post Exercitia. qui ea l'ecis-
sent, Ínter débiles connumerarentur, et sub cura ¡)raefeeti inlir- 185
morum constituerenturVide numero 675

r78] Finitis ni'^ditationibus, incipit se parare ad confessionem
generalem [12ü]. Quae vero emolumenta consequantur, si haec
recte fíat, habss in libro Exercitiorum post examen genérale ^^'^
;
In libro Exorciliorum (ii. (i,'?).
>" I Tim. 2, 5 ; Hcbr. S, (i ; í), 15 ; 12, 24.

I lo. 2, 1.
Rom. 8, 31, Ilebr. 7, 25.

1" Doc. 20 n. 51.
In Doc. 20 bis, octavuni líxcrcilium.

De meditütione niortis ct iudicii in Doc. 3 annol. 11 ct Doc. 20 bis
annot. 6.
Eccli. 7, 40.
De additlonibus in Doc. 3 ainiol. 2.
"» Regulae Ministri n. .37 : « Tiitti quclli ciic haveranno falto li Esscicitii
staranno in niani de Tenferniario de|)oi per otto o vero dieci giorni » MHSl.
Rey. 171.
N. 675. Sine dubio error irrepsit pro n. 072, id est Doc. 22-23 n. 45.
190 quod si nulla alia essent, illud certe satis esse debet, quod frequen-
tius experimur, aiil siur piaevio dilií>enli examine, aiil sine debito
dolore, nullo vel satis infirmo i)roposito melioris vitae, confessiones
fieri ; ac propterea ad consequendam pacem conscientiae multum
prodest, si quis, quam diligentissime fieri ])ossit, semel saltem
195 ad hanc confessionem generalem se praeparet, ut recogitet in ama-
ritudine animae suae anteactae vitae scelera et delicta.
[79] Cavendum vero est ne in hac discussione in scrupulos
nimios el permolcstos, et in anxietatem animi incidat qiii exerce-
iiir, memoria praeteritorum j)eccatorum et reliquiae (ut ita
ita ut
200 dixerim) confessionis jjacato et tranquillo animo illum esse nun-

quam patiantur nevé contra, ita negligenter vitam examinet, ut
;
in posterum nunquam quieta animi pace perfruatur, quasi is qui

sibi in negotio tanti momenti nunquam satisfecerit ;
ergo instruen-
dus est qui exercetur, quanta diligentia hic se gerat, ut sibi
is
205 persuasum postea sit omnem necessariam diligentiam in hoc ne-

gotio se adhibuisse, ex qua una re, vera pax animi et tranquillitas
conscientiae pendet. Indicare viam et metliodum quandam oportet
discutiendi et cxaminandi acta omnia, ne multitudine obrutus
animus confundatur, magnumque negotium facessere solet nu-
210 merus peccatorum iuvandus ergo est, ut certa aliqua ratione
;
comprehendi possint.
[80] Ex Directorio Patris Polanco aut ex aliis authoribus,
habere poterit documenta Instructor ad hanc rem.
[81] Pater noster Ignatius inter alia hoc observandum tradi-
215 dit, melius esse ab alio quam ab Instructore ipso, si fieri possit,
accipi confessionem generalem [13r].
[82] Ad commiinionem praepaiandiis est, ut cum reverentia, ti-
morc, fide et delectatione accedat, et aliqua pia meditatione praemu-

niendus^^^ [13ü purum].
[14r] De la 2.^ semana.
[83] El fin que se ha pretendido en la primera semana ha sido

conoscer que hemos herrado el camino, sin atinar al que nos avía
190 debet corr. ex deberet
Is. 38, 15.

Sigiiilicat llrci'L' Dirccturiiiiu mi Conjessarii <ic conjilrnlis muniis, de
qiio ¡II l)()c. l aiiiiot. (ifl.
Dicil liof S. Ignatius in Doc. I n. 1. N'ide (]iiantoi)erc' oi)orteat con-
fessionem generalem cum alio ac directore faceré in Doc. 1 annot. 3.
De communione in Doc. 17 annot. 7.

DOC. 31 - N.\. 78-85 507
de llevar al fin para el qual fuimos criados, y ])or consii»uiente do-

lemos deste avuso con un gran desseo de seguir el camino de la 5
justicia y de la verdad. El de esta segunda semana es proponer-

nos a Cristo Nuestro Señor, camino verdadero (como él dizc) « ego
sum via, veritas et vita » et « nemo venit ad Patrem nisi per ;
me » único dechado [)roi)uesto a los hombres por el Padre eterno,

a cuya ymitación emmendemos y compongamos nuestras costum- i^'
hres estragadas, y enderecêmos nuestros ])assos por el camino de

la paz'". Siendo, pues, la vida de Cristo perfectíssima para sacar
della labor de todas virtudes, en esto nos devemos esforzar, en
disjjonernos para su ymilación. Quanto más cerca nos llegáremos,
más lo estaremos de nuestro último fin y más dichosos seremos 15 ;
y quanto nuestra vida más conforme, tanto será más perfecta.

[84] Por esta causa, esta segunda semana corresponde a la vía
illuminativa, porque Cristo es sol de justicia'^", « qui illuminat
omnem hominem venientem in huno mundum»^". Y a esso vino:
a dar luz a los que están sentados en las tinieblas y sombras de la 20
muerte y la palabra de Dios y ley, cuya práctica está en Cristo,

es luz y lumbre, según aquello « praeceptum Domini lucidum, il- :
luminans oculos » Y ])ara que no aya cosa que nos ciegue y

haga cerrar los ojos, se han de aver quitado las demasías de nuestras
afficiones, para que no nos ympidan de conoscer lo mejor ni nos 25
entibien o detengan de seguirlo y ymitarlo.
[85] La dis¡)osición qüe pide nuestro Padre en los que han de
hazer los Exercicios de esta semana exactamente es, que mues-
tren mucho fervor y desseo de passar adelante para determinar
del estado de su vida y si en esto los viéssemos algo tibios, aunque 30
;
quieran passar adelante, no se les deve ])ermitir y es mejor dila- ;
tarlo por un mes o dos»*S porque este negocio, si se emprende sin
Quae hit- de fine seciiiuiue lielKloniadae dicimlur rc'i)etuntur iii \)oi\
X^, 1). MI. Cf. etiam siipra lioc Doc. 31 ii. 52; Pkhkyha Doc. 10
n. 5li ; Doi-. ISn. 1.'). Mi.nci i;i am s Doc. li) it. .! ; Polanco Doc. 20 ii. 41 ;
NicoLAi Doc. 21 11. íl ;

( ;()hi)i;si.s Doc. .í2 mi. '12,
lo. U, (i.
Le. 1, 7».
Mal. I, 2.
lo. 1, í).
Le. 1, 79.
l's. 18, i).
Slus. Ignalius liaec iiidicat iii Doc. 1 ii. II. De aiiiiiii disj)ositioiie
ad l-'xereitia faeieiida in Doc. 12 aiiiiot. 11.
De iiiterruptione lüxereitiorum in Doc. 1 annoL 12.

fervor de spiritii, no se puede salir con él y tendrá succesos ruynes

y engañosos. Pide mucho caudal y grande ánimo, el qual viene del
'•^^
augmento de la devoción. Rs verdad que si viéssemos algunos, que
no ay que esperar más dellos, porque tienen hecha electión ymmuta-
ble, o por otra razón, se les puede ayudar con meditaciones algu-
nas de y 3'"^ semanas, encaminándoles a agradar más al Se-
'^'^
ñor en que tienen entre manos. A los demás mejor es dexarlos

lo
^" con hambre, y que sepan que aun les queda algo por hazer, que
ponellos en cosa, para la qual aun no tienen disposición. Y acon-
tece que con la experiencia que ven en esse tiempo que se les da de
dilación. descul)ren más su necesidad, y [liv] vienen con más
sa(^ón a tratar desle negocio.
4' ["Sfi"! Sirven para esta semana las reglas de discreción de spíri-
tus que están al fin quando se lia de tratar de electión. Lo que
se deve mudar en las addiciones se enseña al fin del quinto Exer-
cicio'"'; y al fin del primero advierte que podemos ayu-
se
darnos de algún libro pío, como de vidas de sanctos, de el De imita-
5''
lione Christi, del Rvangel'o advirtiendo de no passar adelante
del Exercicio que voy meditando.
rST] .-ícabada pues la confessión general, el día que comulgare
el exercitante se deve dexar reposar sin darle atarea ordinaria de
Rxercicios : mas
puede enlretener con alguna fácil meditación
se
acomodada a aquel tiempo
Rl orden de los Rxercicios desta
segunda semana, y cómo se deven de distribuir, está puesto en el
libro de los Rxercicios"', y assí no ay aquí cosa ninguna que
notar.
[88] La L^ meditación es del reyno de Cristo "2. j/ fundamento
6f*
de todo este tratado y una suma de la vida y obras del Señor y la
empresa que traxo del Padre eterno aquel opus illius coram eo ; :
opus dedisti mihi ut facerem ;

que es : clarificavi te super terram.
33 él corr. ex ello D 42 ven corr. ex veen II

56-57 el libro corr. ex los libros |
61 opus corr. ex locus
iioj]),, roftiilis (liscTctioiiis spiiitmini qiiac iii libro l-;xcrcitiorum (nii.
iiivcniiinltir in Doc. 22-2.! n. ,s:i.
lii libro Fxorcilionim (n. 1.50).
In libro Kxercitioiiiiii (ii. 100).
De lectiono libroriim iiioruni in ICxorcitiis iii Doc. 1>S aiinol. W.

Vide meditationes quac hule ilioi assitíiiaiitur in Doc. 1 aniiot.
In libro Exercitiorum (iin. 132 Kil, 1,')K-Uil).
De regno Christi in Doc. 22-2.5 annot. í)2.
Is. 62, 11.

noc. 31 - NN. 85-93 509
manifestavi nomen tuum hominibiis Y llama a los hombres

a que ayuden en esta ympresa, cada qual en su grado donde
le ;
se vee la diversidad de grados y de vidas en la imitación del Señor, c")
La disposición que se pide a nuestro exercitante es, que de su

parté vaya a lo que es más perfecto, si para ello el Señor le diere
caudal de lo qual se colige manifiestamente que ya desde aquí
;
se prepare el ánimo a la elección, y que a esso se encamine esta

meditación con las demás que se siguen 70
[89J Hase de advertir que esta meditación del

reyno de Cristo
(como proheniiü) no entra en cuenta con las demás y assí se pone ;
por medilacion del ])rimer día la dr la rnc ariiaciún, y por segunda

la
se pone la de la navidad, con dos repelieiones, y la particular desta
segunda semana, que es la de los sentidos. 75
[90] Lo 2.", nuestro Padre tlesde esta meditación de la encar-
nación hasta el misterio del domingo de ramos cuenta 12 días ;
porque en entrando en elecciones, no se dan tantos misterios a

meditar y también en el I^xercicio de las vanderas y otros preám-
;
bulos a la elección se va deliniendo el tiempo. Verdad es que algu- so

nos misterios, como de los [)astores, circuncisión, visitación, los
dexa al alvedrío del que da los Exercicios, como se dixo en la
1.^ semana en los de la muerte
y juyzio.
[91] Lo 3.», cinco horas se señalan de oración cada día dos :
mysterios [I5r] y tres repeticiones mas si fuessen quatro horas 85 ;
no más, por no cansar tanto al exercitante, se debría de dar una

repetición sola, y que la de la applicación a los .sentidos nunca se
dexasse.
[92] Las meditaciones de la encarnación y natividad se deven
declarar en particular, porque a la forma dellas van todas las de- 911
más. Enséñase aquí una fácil manera de discurrir en estos miste-

rios por personas, palabras y hechos, t-xplicando las causas y cir-
cunstancias del hecho, etc."'. A los rudos se tleve dar algún apun-
tamiento, y donde hallaren mantenimiento, hagan pre.sa.
[93] En la composición de lugar haga cuenta el que medita 95
que se halla presente a todo assí lo dize Buenaventura in prohe-
:
lo. 17, 4 et 6.
De animi dispositione et praeparatione ad clcctiouem in Doc. 20 aii-

nnl. 148.
Cf. libruin Exercitiorum (n. 162).
In libro Exercitiorum (nn. 102-109). De mclhodis orationis ¡n Exer-
is in Doc. 14 n. 12.
'
s
De compositione loci in Doc. 22-23 n. 9ü.
»
mió libri de Vita Christi « Tu, si ex iis fructum sumere cupis, ita
:
te presentem exhil)eas iis, quae per Dominum nostrum lesum

Christum dicta et facta narrantur, ac si tuis oculis ea videres et
100 tuis auribus audires, toto mentis alTectu, diligenter, delectabiliter,
et moróse, ómnibus aliis curis et solicitudinibus tuis omissis
[94] Por lo qual la applicación de los sentidos que es el
quinto Exercicio, es muy útil y conveniente en esta materia, si se
haze llana y sencillamente porque sutilezas en estas materias
;
105 tienen mucha mezcla decuriosidad, que causa sequedad; y quanto

más atención se suele poner en estos sentidos anagógicos, tanto
de fruto en la meditación.
se suele perder
El uso destos sentidos es fácil, en la vista imaginaria, en
[95]
el oyr palabras, rumores, en el tocar, besar pies, los lugares donde
lio estuvo Cristo Nuestro Séñor y desto se deve usar con reverencia, ;
sin tener atrevimiento descortés, principalmente con gente tierna,

no mezclen aíTectos humanos a bueltas de spíritu. El olfacto
se
refiere nuestroPadre al oler la fragancia que tiene el alma de los
bienes de Dios, y el gusto al gustar su dulzura. Sancto Thomás
115 ad Philip. 2", lect.*^ 2.^ applica estos sentidos al trato del Verbo
encarnado, ver su luz, oyr su sabiduría, oler las gracias de su man-
sedumbre, trahe me post te etc., gustar la dulgura de su piedad,
tocar su virtud para ser salvos.

[96] S. Buenaventura en el Itinerario, cap. 4 trata desto
120 más levantadamente. Ver dize que es acto de la fee que nos haze
las cosas sobrenaturales presentes. Oyr es el propio acto de la fee
i*',
que es creer : que es entender y
in auditu auris obedivit mihi
creer con aíTecto dos orejas del alma, entendimiento y
;
que son las
voluntad. Oler pertenesce a la esperauQa. Tocar es la unión que
125 haze el amor: osculetur me ósculo oris sui^^*; et 1.^ Joan., 1.":
quod audivimus, quod vidimus, et manus nostrae contrectaverunt
de Verbo vitae Gustar es de la charidad : [15v] gústate et vi-
Textus in Prooemio Meditationum Vitae Christi. Hae celebratissimae

Medilaiiones ViUie Christi, non a S. Bonaventura, sed ab ignoto franciscano
Ítalo (ex Etruria) ineunte saeculo XIV, sunt scriptae. Cf. Dicl. de spir. l,
col. 1848-1851.
'«» De applicatione sensuum in Doc. 20 annot. 116.
1" Cant. 1, 3.
S. Bonaventura, Opera omnia ed. Quaracchi, 5, 306.
Ps. 17, 45.

"« Cant. 1, 1.
I lo. 1, 1.
DOC. 31 - NN. 93-101 511
dele gusLaverunl el illuininali sunl

;
saboreado el paladar ;
de los giislos eternos, ne sapiainus terrena Señal es de vida

spiritual uso de sentidos spiriluales. Véase también San Buena- y^Q
ventura «De septem itineribus », itinere 4, dist. 2, el ilinere 6'".
[97j La summa de losmysterios de la vida de Cristo Nueslro
Señor, que está a la postre deve de servir y ayudar mucho, ad-
virtiendo las palabras de la Scriptura que allí se entrexeren
no sólo para la materia de la oración, mas para que sean como i;{r,
desj)erladores entre día. Deve

en esta 'I'^
el alma que se exercila
semana procurar de alcanzar familiaridad con el Verbo eterno en-
carnado, acompañándole, oyéndole, sirviéndole, reverenciándole
como a su señor,hermano mayor y todo su bien.
[98] Bastará visitar una vez al exercitante, si no es al tiemj)o no
de la electión entonces suele aver desconsuelos y tristezas, que
:
l)iden más freqüentes visitas i''.
[99] De la electión.
[100] No ay cosa más difícil en todos los Exercicios que saber

bien governar este negocio de electión, ni donde sea menester más
destreza y más discreción spiritual, ])or ser este tiempo sujeto a
diversas mociones del ánimo, y a vezes a engaños, que el hombre 5
echa mano de lo malo con especie de bien. Es tiempo de parto,
donde ay tristezas involuntarias que suelen ahogar y si no ay ;
luz del cieloy prudencia de arriba, corre peligro, si no se haze of-

ficiode buena partera, que no venga a luz todo lo que se ha tra-
bajado, que se mal logre todo con ruyn succeso. 10
[101] Nuestro Padre se persuadió ser esta cosa de tanto mo-
mento, que no sólo en los Exercicios declaró a la larga lo que en
128 saboreado el corr. ex sabor del
'«« Ps. 33, 9.

Hebr. G, 4.
Fhil. 3, 19.
Opusciilum De seplcm ilinerihiis arlrrnilolis scriptum non est a S_
RoiiavenUira, sed a l"r. Kodulplio do Hihcracli ( ). F. Min. qui saeculo XVI flo-
ruil. V.d. iii S. lionavcntarar Opiisciihi II \H\-\Hf\ \cl in ed. Quaracchi, Oprni
omnia 10, p. 23 11. 29. Cf. Dict. de spír. I col. 1851 n. 29.
"° Vcrbuin archaicum hispaiiuiii « enlrcxerir «. Nunc dicerenius : « en-
tretejer ».
Quoties invisendus sit is qui se exercet in Doc. 4 annot. 36.

;
esto se puede mas en

trató gravemente
dezir, su Directorio
desto y de lo demás
dexar anotado un poco todo
se contentó con ;
15 es advertirnos qué preparación lia de tener quien huviere de ele-

gir que sea con madureza y sazón cómo se ha de aver quien
: ;
elige quán apartado ha de estar de todo aílecto malo como lo

; ;
significan aquellas palabras del Directorio de nuestro Padre :
entrando en los tiempos de electión especialmente se encierre, sin

querer ver ni sentir cosa que no sea de arriba, lo qual se declarará
en su lugar.
Pues para tratar desta materia de tanto momento por

[102]
orden, se dirá lo primero quién ha de ser admitido a la electión
:
lo 2." cómo se abrá en ella lo 3." de qué cosas ha de ser la elec-

;
2r> tión 4." cómo se abrá el que la da

; 5." qué tiempos ay della
y ; ;
lo último, de lo particular de [16r] esta materia y orden y otros

avisos.
que no son todos para electión de estado, pues
[103] Claro está
que tienen ya estado determinado, como el casado y religioso,
los
30 no pueden tratar desto, mas deven ser ayudados para que en el
estado, que ya no pueden ni deven mudar, busquen lo más perfecto
y agraden más a Nuestro Señor,
[104] Y a los que no tienen aún estado determinado no se deven
de dar a todos indiferen/emeníe ^'S como se vee en la 7 parte, c. 4,
35 lit. F. Deven de ser estos, personas de quien se espere mucho servi-
cio de Nuestro Señor, y que no han de deshonrrar el camino de la
virtud y assí los que tienen passiones indómitas, o /zábitos malos,
;
como los inconstantes y de natural muelle y affeminado de que no ;
se espera tanta enmienda, de ordinario no deven ser admitidos,
40 pues aun las constituciones apostólicas a semejantes enseñan no

se les dé el baptisrao sin una larga y grande probación Non enim :
est facilis vitae humanae mutatio y assí lo enseña la experiencia

quotidiana y de aquí vemos que San Gregorio no admitía a pro-
;
fessión de religión a la gente militar, si no precediessen primero
34 indiferentemente corr. ex indifferencia 38 como affeminado in marg.

II
— \\
39 in marg. raanu P. Gs. Ddvila Vid. Basil. interrogatione 10* in fusius explicata
In Doc. 1 iin. G-12 et 17-23.

in Doc. 1 n. 6.
1'* De animi dispositione ad electionem in Doc. 20 annot. 148.
J76 j^QÓv(ü 8oxiji.a^éo6(ii>oav. At)oéxvijrTO? yó.Q fj xaxía ... 'O ^éX^wv xarT]-
Xeio6ai XQÍa tti-i xaxTixsíoüw. . Consliiuíiones uposlolirae, 1. 8, c. 22 (PG.,
1, 1132).
DOC. 31 - NN. lÜl-109 513
tresaños de probación Verdad es que podía aver tales prendas 45

de una tan particular vocación, que supliesse Lodo lo dicho.
[105] Y sea regla general i", que ninguno se admita a la elec-
tión, sin quepida y dessee, y que se jjersuada le conviene tra-

él la
tar deste negocio de manera que la electión no se ha de dar a

;
quien no la quisiere porque, aun aviendo voluntad, se veen tantas 50

;
dificultades, quánto más si ella falta y por codicia de alcanzar lo ;
menor, perdemos lo mayor y

lo que eslava ya ganado.
[lOBj debe advertir ([ue el ([ue viene a elegir no
También se
trayga otro cuidado ni negocio que le divierta; que la voz del Se-
ñor es delicada y para oyrla pide toda atención. 0.')
[107] Hase de procurar (como nuestro Padre dize)i'* que

venga el tal en el 3." grado de humildad, o por lo menos en el se-
gundo, para lo qual sirven los Exercicios de las vanderas y de los
binarios y quien no ha llegado a este segundo grado de humil-
:
dad, no está para elegir, y es mejor que espere y se madure con 60

otros medios y meditaciones. Véase la 16 annotación de las pri-
meras.
De manera que esta es la conclusión que el que viene a
[108] :
elegirha de traer el ánimo libre de todo desseo desordenado, y yncli-

nado a sólo lo que dél Dios quisiere y si fuere posible, aparexado de
;
65
su parte a seguir antes los consejos que solos los preceptos, advir-
tiendo lo que nuestro Padre dize''» que son menester más señales :
para solos los preceptos que para los consejos; porque esto 2."
es más seguro de suyo. Y esto baste para quanto al primer punto
[16y]. 70
[109] Quanto a lo 2.", cómo setodo ha de aver el que elige en

este tiempo, no se puede dezir cosa de más encarecimiento que las
palabras que de nuestro Padre citamos i»», y está claro que aquí
no buscamos revelaciones ni alumbramientos, y aquel sentir no
dize certidumbre de evidencia. Es frasi de Escriptura y de santos 75 ;
declárase por ella una noticia experimental que en esta materia no

haze evidencia, por la semejanza que ay entre los actos naturales
y los de la gracia, como lo anota sancto Thomás, faO''^ q."* 112,
ar. 5, ad 1.
67 son corr. ex solos
S. Grkgorius Magnus, Epist., Lih. VIH ep. 5^ (PL. 77, 910).

>" De libértate habenda iii electionc in Doc. 4 aniiot. 18.
In Doc. 1 n. 17.
In Doc. 1 n. 9. Vide in eodeni Doc. 1 annot. 8.
In Doc. 1 nn. 17-23.
33 — DlRECTORIUM EXERCITIORÜM.
80 [110] Lo que aquí, pues, se pide es lo 1.» que el que elige esté :
todo en este negocio, recogida toda su ánima en él, sin divertirse a

otra cosa. Lo 2.", que en el deliberar no admita razones o motivos
que no sean de arriba, quiero dezir, que sepan a carne y sangre todo ;
ha de salir de aquel principio, que es el desseo de sola la gloria

85 divina. Este es caudal verdadero para edificar la torre de la pa-
rábola del Evangelio esta es la satisfacción que el ánima tiene
para fiar mucho de Dios, que no la dexará engañarse
que pues le ;
busca de todo corazón, le hallará. Y no se puede creer otra cosa

de aquella divina bondad, que no recoxa a quien tan de veras le
90 busca pues se haze encontradizo a los que no le buscan.
[111] Y si en los otros tiempos de Exercicios se pide claridad,

mucho más en este, donde con sinceridad se ha de comunicar lo
que el spíritu bueno o malo representa porque es fácil en negocio ;
proprio ser engañado, y donde el amor propio es tan sophístico y

95 haze razones tan aparentes, que concluye. Con esta claridad se
camina en este negocio con paz y satisfacción, poniéndose los me-
dios que se pueden, ayudándose de principios de fee y los que nos
enseña la Yglesia, de razón humana, de consulta, encomendarlo
todo a Dios de veras, que parece no falta nada de lo que se puede
íOO pedir de nuestra parte.
[112] Vengamos aora al 3." puncto que es lo que se ha de elegir.

Claro está que ha de ser cosa buena, y que tenga desto testimonio
y abono en la Yglesia, aora sea estado de vida, aora sea negocio.
Y quanto toca al estado de vida, la 1^ cosa que se ha [de] deliberar
105 es, si seha de seguir el camino de solos preceptos, que llama san
Dionysio Areopagita media vida y común ''S o el de consejos. Lo
2.°: y si consejos, si fuera de religión o en ella: porque, aunque
la religión sea estado de consejos, puede uno fuera della ser casto
y ser pobre, etc. ;
que quizá no tiene uno condición para comuni-
110 dad. Lo en religión, en quál si me combida el Señor a más
3.°: si ;
retiramiento, o a más ymitación suya en la ganancia de las almas.

Y lo postrero [17r], el quándo se abrá esto de executar. Y advierte
82 deliberar corr. ex deliverar || 83 arriba corr. ex arriva II 85-86 parábola corr.

ex palabra
l,c. 1 t, 28-30.
'«^
Vitain inonaclioruni appellat Iviaíav t,(tí\']\ (siiigulnrem vitam), vitam
reliquorum íidelium (iéoT)v ôr|v. (De Ecciesiastica Hierarchia c. 6, §§ 2-3.
Contempl. §§ 2, 1, 5 ;
(PG. 3, 532-530).
DOC. 3r> NN. 110-115 515
nuestro Padre que se vaya en esto por orden, ¿ocado por ftocado,
no todo junto, que nos ahogaremos y el ánimo del hombre que es ;
apocado, si le cargan mucho en junto, dará con todo en el suelo.

Vaya, pues, el e.êrcitante oíTreciendo a Dios, como se fuere deter-
minando, un día consejos, otro día religión, otro día en esta, otro
luego.
[113] Dévese de advertir en la electión de religiones, no se eche
mano de alguna estragada ya se sabe lo que Cayetano dexó escripto
;
en la 2.* 2.'"' desto Y para saber quál religión sea más perfecta,
siga la doctrina de sancto Tomás Y se deven de mirar las partes
y talento del que elige, para más servicio de Nuestro Señor.
[114] En los negocios otros, como en tomar un ofíicio o otro,
que son de cosas mudables, se debe hombre ayudar destas
mismas tomando dellas lo que ¿asta para la qualidad del
reglas,
negocio medida es mirar por la honrra de Dios, sin tener
: y la
qiienta con comodidades propias. Que la yntención sea recta cor ;
rectum coram Domino i*', que tantas vezes encomienda la Scrip-

tura Que mire a solo Dios no se abata a lo de acá. ;
[115] Quanto a del que da los Exercicios, en

lo 4.», el officio
este particular, moción divina, yr tras ella y
es cooperar a la
disponer para ella, quitando im.pedimentos de engaños y yerros,
y aíTiciones desordenadas. Que el que elige vaya camino derecho ;
no deve de movelle a una parte ni a otra, como se dize en la quinta

décima anotación de las primeras que aunque esto sea lícito de sí, :
es mucho mejor en los Exercicios dexar que se las aya Dios a solas
con su criatura, y que sin tercero se concluya este negocio
113 bocado por bocado corr. ex vocado por vocado 121 l| in inarg. manu P.
Oz. Ddvila q. 189, art. 9 ad 2m 126 l)asta corr. e.r vasta
||
Vide textum Sti. Igimtii in Üoc. 1 ii. 9.
En textiis Caietiuii : Inducere ad vitani conventiudiuni cst actiis ex

silo genere inalus, qnoiiiam iiiducitur qiiis ad vitaiii repreheiisihileiii » Angc-
lici Doctuns S. Tlwmac Aquinalis Sununu Theoloyicu cum Cdmnvniuriis Tho-
niitc de Viü Card. Cajelani, Roma 1773 VI, p. 832.
Hanc doctrinan! potissimum tradit S. Thomas in 2" 2^9 q. 188 máxime
in art. 6°.
Archaicus loquendi modus in lingua hispana. Nunc diceretur « uno ».
N'ide Bello-Cuervo, Gramática castellana n. 860.

Act. 8, 21.
Ita V. g. : 3 Reg. 3, (i ; Ps. 7, 11 ; 31, 11 ; 35, 11 ; 63, 11 ; 93, 15 etc.

De libértate concedenda in electione in Doc. 4 annot. 18.
[116] La razón desto es, que la electión de cosa de tanto mo-

140 mentó, como es estado de vida, no deve apoyar sobre persuasión o
yndución liuniana, sino en voluntad de Dios que se persuada el :
alma que Dios quiso servirse de ella en tal estado. Et omnis plan-
tatio, quam non plantayi/ Pater celestis, erradicabitur i'". Y en
las tentaciones y dificultades que lian de succeder en tal estado,
145 poco alibio se halla en el amigo que nos truxo a él, si no se mira
el cielo y se acuerda el alma Dios es quien aquí me truxo esse
: ;
me tiene y me tendrá de su mano.

[117] De donde se colige que el que da los Exercicios deve tam-
bién de estar a su modo indiferente para hazer fielmente lo que
150 e han fiado sólo ha de mirar a lo que Dios quiere, y no poner
;
Inada de su propio spiritu. Persuádase que aquello será seguro y

sin peligro lo que rematare según reglas de sana electión sea él ;
diligente en ayudar y sobrellevar al que Nuestro Señor ha fiado

de su cuydado y lealtad [17 v].
155 [118] Vele para descubrir los engaños y paralogismos del de-
monio que de
;
falsos principios no se puede colegir sino falsa conclu-
sión. Advierta que acontece entrar con buena disposición en la
electión el ha de hazer, y al tiempo del remate della se atra-
que la
viesa alguna afición desordenada, que le lleva tras sí y le haze echar
160 mano de lo que menos le conviene.
[119] Sigúese lo 5.°; que es declarar los tres tiempos y mane-

ras de sana electión, como están en el libro de los Exercicios. Del
primer tiempo ay poco que dezir, por ser cosa extraordinaria y
no caer debaxo de regla ni se deve pedir a Dios semejante modo
;
165 de elegir. Es verdad que leemos y vemos algunas vocaciones con

tantas prendas de Dios y tanta satisfacción del alma, que parece
no le queda por donde entrar en duda^'^
[120] El 2." modo es más ordinario, que es por inspiraciones
y mociones ynternas, con las quales destrava Nuestro Señor a los
170 hombres del mundo, y los trae para sí^^^ Dévese de declarar pri-
meramente qué cosa sea consuelo y disconsuelo, como está en
las reglas primeras de discreción de spiritu, desde la 3 hasta la
143 plantavit corr. ex plantabitur || 144 succeder corr. ex poner
1" ¡\It. 15, 13.
De primo tempore electionis in Doc. 32 annot. 95.

Aliqua exempla electionis factae hoc primo tempore apud Iparra-
GUIRRE, Historia 1, 205-207.
De secundo tempore electionis in Doc. 20 annot. 160.
DOC. 31 - NN. 116-123 517
11 y en los Directorios, números 591 y 600 1". Esta visita de

Nuestro Señor es quando el alma se halla con aliento y esfuerzo,
facilitada para el trato con Dios, para salir con obras arduas y 175
difíciles por su amor, y se halla como aliviada del peso deste cuerpo.
Vide Cas., coll. I, c. 2'»«.
[121] Esta consolación no es /¡ábito, mas es como una passión
espiritual dada sobrenaluralmente, cuya condición es, que, quando
está presente, los actos de virtud se hazen con sabor, gusto, ynfla- 180
mación del affecto, y aquello no se puede pegar a otro nemo :
novit, nisi qui arci|)iti". Está llena desto toda la Scriptura, que
no ay necessidad de Iraer testimonios. También haze esta conso-
lación que las obras de la carne sean desabridas, con mucho más
eíTecto que los /jábilos. Vide Sant Bonaventura de Proces. relig., 185
c. 18i'«.
[122] Veamos aora

el uso y plática desto, para saber quál de
las partes del que consulta agrada más a Dios. Pues en tiempo de
las meditaciones, quando el alma está consolada, proponga aquel-
lias cosas, y mire a quál más, délas que delibera, le ynclina la con- i'»"
solación y la tranquilidad del alma que se sigue y al contrario' ;
el tiemi)o del disconsuelo a qué parte le mueve más, qué turbación
y pusilanimidad le causa.
[123] En siendo el alma movida a
estos tiempos contrarios,
effectos contrarios,ha de persuadirse que son y nascen de prin- 1^5
cipios y de spíritus contrarios y es pro])i() del splritu malo aco-
;
meter al tiempo del discon-[18r] suelo con pusilanimidad, y del

spíritu bueno con alegría, que cada uno da de lo que tiene, como
se vee en las reglas postreras de discreción de spíritu.s, que sirve
para este tiempo, y sin ellas andará a ciegas el que enseña. -00
[124] La 2.* manera de prática se entiende por aquella se-
na hábito prius ábito n 185 hábitos prius ábitos II 199 spiritus prius spiritu
In libro líxcrcitioruni (im. 31G-324). De consolatioiie iii Doc. 1 annot.

10 et de desolationc in l3oc. 1 annot. 11.
N. 591 : Uoc. 1 n. 11.
N. 600 : Doc. 1 n. 18.
Cassianus, Collationes 1» cap. 2 (PL. 49, 585).

.\poc. 2, 17.
Opus De proce.isu religionis vel De septcm processibits rcliyionis cum
nomine quidem S. Bonaventurae a. 1517 editum est, quod tamen non ab
eo, sed a Fr. Davide ab Augusta (von .\ugsburg) qui S. Bonaventurae aequa-
,lis erat (m. 1272), conscriptum erat. Editum est tamquani pars tertia ope-
ris Davidis De exíerioris et interioris hominis compositione, París, 1899, in qua
editione cap. 18 exstat p. 197-198.
518 AXNOTATIÜNES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
mejan?a que pone nuestro Padre en su Directorio»»», del que

presenta a su señor un manjar para saber qué gusto le haze assí ;
el alma, con profunda humildad y con ferviente amor, ofTrezca al
Señor, aora una, aora otra cosa, en diversos tiempos para que vea
cómo el Señor recibe aquella oblación y qué gusto le haze Do- :
mine, quid me vis faceré

[125] Vea también el alma, si Spiritus Sanctus promitit illi
tantum pecuniae spiritualis, quantum necese sit ad aedificandam
hanc turim evangelicae perfectionis Si le facilita los trabajos
-"^ como Augustino dezía de sí en la materia de la castidad
[126] La diferencia que ay entre estas dos maneras que hemos
propuesto, es que en la primera entramos como yndiferentes a ver
a qué nos ynclinan las mociones diferentes del alma en esta 2.» ;
entramos como determinados, mirando qué cosa se recibe de Nues-

"'^ tro Señor con mejor rostro y con señales de más contento.
[127] Los yndicios que puede aver para satisfacción nuestra,
los tenemos en las mismas reglas postreras de nuestro Padre ;
jl San Buenaventura trata a la larga dellos en el lugar citado

y Gersón en el libro de probatione spirituum
'^^
[128] Deve examinarse el dexo destas mociones del alma, a
qué dexan inclinados nuestros corazones que por ay se conos- ;
cen quáles sean sus principios. También si perseveran sienpre en
mover a bien porque el demonio, aunque al principio haga del

;
disimulado, no le puede durar mucho tiempo, que no descubra sus

*^^
yntentos. Y deste examen dezirse ha un ])oco dél más abaxo.
[129] Quando por esta vía queda el alma con paz entera y
satisfacción, se puede passar adelante. Quando no fuesse bastante
esta satisfacción, succede el 3." modo de electión ôs^ el qual, aun-
que no es tan excelente como el passado, por no ser de principio
•^^ tan alto, mas es más seguro de ordinario, y suele conservar y assen-
y aun ser confirmado dél, como veremos
"o».
tar el 2." modo dicho,
215 se recibe corr. ex se ha de recibir
In Doc. 1 n. 21. Vide ideni Doc. I aimot. 24.

»»» Act. 9, 6.
Le. 14, 28-30.

""^ Confessioiuim 10 c;ip. 30
lib. (I'I.. 32, /!)(;).
Vide supra aimot. IOS.

^"^ (¡EHSON, ()¡>cra (imnia 170(1, toni. 1, col. 37-43.
^"^ L)e tertio tempore cleetioiiis iii Doc. 1 anuot. 23.
De coniparatione seeundi eum tertio témpora electionis in Doc. 1
aimot. 168,
DOC. 31 - NN. 124-134 519
[130] Pídese para este 3." modo tranquilidad del ánima; que
en tiempo de turbación no ay que elegir. Está escripto, Ecclesia-
stici, 2.": [ISv] Ne festines in tempore obductionis 2°'. Y si no 235
hubiesse esta tranquilidad, mejor será passar adelante en las me-
ditaciones, hasta que venga el tiempo sereno y se amanse la tempes-
tad. Enagua turliia no se acierta a ver cosa distinctamente.
el
Presupónese que ha de estar el alma purgada de peccados para

hallar y entender la voluntad de Dios no se le diga lo del propheta 240
:
Isaías me scire volunt et vias meas, quasi gens quae iudicium fe-
:
cerit etc.
[131] Pues, aviendo tranquilidad, se deven de proponer los
convinientes y ynconvinientes de una parte y otra, entre lo que se
delibera, y es bien escrebirlos para ponderarlos más''"». es de 245 Y
advertir que todas las razones o convenientes, que se representan
y mueven a la elección, deven de salir de aquel principio que dixi-
mos del amor de Dios.
[132] Con esto se prosiga con aquellos quatro modos que están
en los Exercicios, ynvocando primero la gracia del Señor, ponién- 250
dome en sus manos con desseo de topar con su .sancta voluntad.
Quanto la cosa fuere de más momento, tanto se ha de caminar
con más madureza.
[133] Restan de notar algunas cosas cerca destas dos maneras

de elección para que quede la materia más declarada. Y quanto 255
al 2." modo, clara cosa es que, si el alma se certificase si es aquella
cosa ynspiración o moción de Dios, no avría que esperar a más
consultas; porque aun .\ristóteles dixo. Thomás, como cita santo
Ja 2^®, q.'' 68, art. 1 Quod illis qui moventur secundum in-
:
stinctum divinum non expedit consiliari secundum rationem 260

humanam moventur enim a meliori principio quam sit ratio hu-
;
mana
[134] Llama moción de Dios quando de parte del hombre no ay
241 et corr. ex per
Eccli. 2, 2.
"« Is. 58, 2.
De scribendis in Exercitiis in Doc. 21 ;innot. 23.
Tí oi\' av XQEÍTTOV xai éitiatiiniic eiVroi 7ih]x Oeóq
xai biu toüto
; . . .
oí nálai eXeyov, zvxvyelc, 5caA.owTai oi' av óoui']o(i)oi -/.uTonOovv áloyoi 6\req,

xai pouêúeoOai ov aviupégei avxolq' eyovai yáo unyj\\ toiaútiiv í] xgeÍTxov
TOÜ voí xai Povêúaecog. Ethica ad Eiidcnuiin, \. 7, c. 11. (In ecl. Inim.
Bekker ann. 1831, 1248 a 28-32).
520 AXNOTATIONHS P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
disposición ninguna que preceda ; y esta señal nos enseña nuestro

205 Padre, para ser una moción de Dios, en las segundas reglas de dis-
cretione spirituum, en la 2.¡* y 8. Mas, porque el ángel de Sathanás
se transfigura en ángel de luz y vende moneda falsa por buena, se

deve andar aquí con mucho tiento y con diligente examen.
[135] Sea pues un presupuesto en esta materia de mucha ym-
portancia, que governarse el hombre solamente a carga cerrada
])or movimientos y sentimientos interiores, es muy peligroso
y
de todas las illusiones y alumbramientos, con que el
l)rincipio
demonio ha hecho una grande guerra a la Yglesia de Dios. Y esta
gente, aunque al principio entra engañada, después, aunque se
275 (iesculira la malicia, tienen ya metidas tantas prendas, que no
saben liolver atrás. Y como toman estas cosas con capa de Dios,
son tan tenazes [19r], que tienen cerrada la puerta a ser desen-
gañados.
ri36] San .loán nos dize en su canónica : nolite credere omni
280 spiritui, et probate spiritus an ex Deo sint No es todo oro lo
que reluze. Y San Pablo a los de Thesalónica dize : spiritum nolite
extinguere, prophetias nolite spernere,omnia probate, quod bonum
est tenete'". No se deve todo condenar, ni lo aprovéys ni ympro-
véys todo a bulto, mas examinaldo primero.
285 [137] A. este propósito trae este lugar de San Pablo .lelasio
papa, d. 15, c. Sancta romana Véase Casiano en la primera coll.
c. que cita aquel dicho de Cristo Nuestro Señor, que no hallamos
20,
[en] Evangelios, mas le refieren muchos Padres antiguos
los :
Estote probabiles trapezitae que son los que tienen por oíTicio
287 hallamos corr. rx ayamos
I lo. 1, 1.
I Thes. 5, 20.
Formn nrchaica hispana pro " examinadlo ». Cf. Hr.LLo-Ct'ERVO, Gra-

rnálica castellana n. 615.
Significatur eiiistola decretalis « De recipiendis et non recipiendis li-
bris » (PL. 59, 156-164) partim ex antiquioribus documentis Romanorum

Poatificum, praesertim Hormisdae, excerpta, probabilius vero in Gallia me-
ridionali sacculo VI ineiinte tonlexla. ("f. F. voii nonscin iz. Texte und l'n-
ti'rsiirhiuu/pn .-/;-• Ci'srliinitr <lrr iilUliristlirhrn I.iirr.iliir ÜS, I, 1 !1!2 : K. Schwartz
/eilschrifl ¡ür dir iiciih-^lniui'nUivhf W issrnschall iiml (lie Kumk der alteren
Kirchr, (¡iesscn (ütid) ICl-lCS. i:p¡stolam invenies in Corpore luris Ca-
iionic i, Decreli prima p;irte, Dist. 15 ca]). quod incipit < Sancta Romana
Ecclesia ».
Cas.sianus, Collnlio prima cap. 20 (PI,. JO, 510-511), ubi, in anuo-

DOC. 31 - NN. 134-111 521
discernir la buena moneda de la falsa. No seamos engañatlos en la 290

calidad del metal, en cuño mírese el principio,
el peso, o en el :
medio y fin de la moción ynterior, para que se sejja a qué aucLor

se ha de referir. Por donde vemos las muchas reglas que nuestro
Padre dexó escripias para este effecto.
[138] La prueba y examen ha de ser con luz porque omne : 295
quod manifestatur, lumen est omne quod arguitur, a luce mani- ;
festatur^". Y hablava San Pablo de los gnósticos, que son como

los alumbrados antiguos. Esta luz es la palabra de Dios, la Yglesia
y público magisterio que Dios tiene en ella, y la razón humana ;
todo es Dios y lo uno no puede contrariar a lo otro Non enim est :

'Ôi)
Deus dissensionis, sed pacis"s. Dévese pues la inspiración exami-

nar por estos tres principios que hemos dicho.
[139] Y es señal muy cierta"' de ser spíritu malo quando no
quiere ser descubierto y ama las tinieblas, et non venit ad lucem,
ut non arguantur opera eius"»; y es señal de ser spíritu de Dios 305
querer ser descubierto, como lo enseña nuestro Padre en sus re-
glas 2" porque Dios es luz
; y ama la luz.
[140] A essa causa está dicho que el 3.» modo de elegir es más
seguro, porque haze la razón su officio, apoyada con la fee y doc-
trina de la Yglesia y al fin da al hombre lo que puede de su parte,
;
3iü
y aplica todo su caudal para conoscer todo lo que Dios quiere.

Y si con estas razones entra la experiencia que el hombre tiene de
su flaqueza, que su salvación corre peligro y riesgo en el mundo,
va el negocio más firme y más seguro.
[141] Y quando estas razones se confirman con algunas prendas 315
de las que diximos del segundo modo, de paz, tranquilidad, consuelo
y gusto, queda el alma con toda satisfacción"'. Y al fin combiene mu-
cho mirar el motivo con que uno entra en religión, que sea motivo
tatione rf, auctores :iiiti(|ii¡ senteiitiuni iJlam retulerunt. Orígenes, Cle-

niens Alexantiriniis, S. Uieronyimis etc. cominemorantur). Cf. A. Resch, Agra-
pha ausserkíinonisrlir Sc!>r¡lllni</rneiUe, pp. 112- 233 ul)¡ sexaginta et noveni
textus huius sentcnliiic a I'alribus allati, adducuntur. ("f. eliam. I. Vogels,
riibUschc ZeitschrijI <S dOlO) 390.
Transíala fuerunt hace iii Doc. 33, 34, 43 n. 203.
=" Eph. 5, 13.
1 Cor. 14, 33.

Haec transcripta sunt iri Doc. 33, 34, 43 n. 204.
«» 1 lo. 3, 20.
In libro Exercitiorum (n. 32()).
1 lo. 1, 5.
Haec transcripta sunt in Doc. 33, 34, 43 nn. 205-206.

522 ANNOTATIONES P. AEGIDII GONZAI.KZ DAVILA
de i)erfecta rcnu[n]ciac¡ón, que es todo el caudal para este edificio,

3-0 como lo enseña sancto Thomás [19í;] en el postrer artículo de la
2a 2i>p.
[112] Si aconleciesse segundo y tercero

diversidad entre el
modo de elejîr, {pie en la una parte
uno y en la otra se ynclina a
a otro, véase c[uál es de más peso, quál motivo va mejor encami-
325 nado, ([uál ts el más o menos débil,
y según esto se puede hazer
la determinación Vale mucho para este tieni]») de electiones
el libro de San Augustín de las Confessiones.
[143] Mas veamos agora cómo es de tanta ymporlancia elegir

estado"*. Lo 1.", si el iiombre de razón está ol)ligad() a poner fin
330 conveniente a ella en todas sus obras si el cristiano deve de mirar ;
que sepueda encaminar todo (¡lumto hace a fin sobrenatural, y

esto se deve de hazer en cada obra por sí quánto más se deve esto ;
de mirar en la eleciión de estado. Iras la qual van otras muchas

obras que, si el lin del estado es vicioso, lo será lodo lo que a él
335 se consigue.
[144] Lo 2.", claro está que en la Yglesia de Dios ay diversos
grados y diversas vocaciones no todos ojos ni manos en el cuerpo ; ;
no todos prophetas =¡26. A la grandeza de la casa de Dios ])ertenesce

que aya muchos ofiiciales diferentes, y con esta variedad está her-
3K1 moscada y hazer este repartimiento y división pertenesce a
; 1
Dios Idem spiritus, idem Dominus

spíritu de : y dize posuit, ;
:
dedit etc. Y de David dize el mismo apóstol en los Actos, que,

después que huvo acabado aquello en lo qual Dios le quiso emplear,
murió"'; dando a entender que a cada uno da Dios su empresa
345 en que se emjilee. De aquí se vee quán gran cosa es no ympedir el
hombre que haga Dios dél aquello de que él más se sirve porque ;
aunque a nadie falta Dios en lo necessario para salvarse, mas otros

buenos ftocados, ayudas de costa // favores particulares, da Dios
a gente que le grangea su voluntad tomando estado a su gusto.
350 [145] Lo 3.» puédese también ver esto en la pena que merece
347 en lo corr. ix no es II 348 bocados corr. ex vocados
De comparatioiie .sccuiuli cuín tcilio teni|)orc elcitioiiis iii Doc. 20

ÍMlllOt. I(i8.
Multa ex his transíala siiiit iii Doc. Xi, 31, 13 mi. 1()2-H)l).
1 Cor. 12, 29; Kph. I, II ; 1 Cor. 12, 12-21.
1 Cor. 12, 28.

Eph. 4, 11.
"» Act. 13, 3fi.
DOC. 311 - NN. l tl-118 523
quien resiste a la Voeavi eL re-

voluntad de Dios. Prover. 1
nuistis, etc. Ego quoque los males que in interitu vestro rideho. Y
dixo Cristo Nuestro Señor que avían de venir a Jhcrusalem, eo
quod non cognoverit tempus visitationis suae No es posible
que estas almas tengan paz huyendo de Dios, como está escripto : 355
Quis resistit Deo et pacem liahet ? Siempre que entraren en lo
ynterior del cora(;ón les darán garrote y ay dellos quando pierden ;
estos remordimientos que es señal de dureza de cora^'ón y de

!
sentido reprobo.
[116] 4." ¿ Qué [20r] cosa tan propia a la criatura, y al vasa- 3(iO
llaje que se deve, que tomar estado por la mano de su señor y j)adre,
como haze el buen hijo ? Al fin solemos dezir
este no era para :
este estado, en otrono tuviera tantas dificultades para salvarse ;
y nuestro Padre dice en la 2 parte, c. 1, § 1 Dimití oportet eos, :
qui succesu temporís deprehenduntur quod haec non sít eorum 'Súo
vocatio. Que, aunque no es consequen tía cierta faltó, luego no :
tuvo vocación de Dios pues faltó .Judas elegido ¡)or mano de

;
Cristo mas quiere dezir nuestro Padre que el tiempo descubre

;
que éste no entró por la puerta, sino por alguna impresión y hu-
mano motivo, y que entró sin hazer ensayo en sus fuer(,'as, y assí 37o
cayó con ello.
[147]Las demás cosas que se deven de elegir, que son, qué

religión tomará y quándo, se deven de tratar por la misma orden
y por el mismo examen. Cerca del quándo, suele aver particular
dificultad, porque el hombre anda redimiendo el tiempo por huyr 375
este trago amargo, y busca razones para dar largas a Dios, y Dios
no quiere esso de los suyos nescit enim tarda molimina Sancti :
Spiritus gratia Vemos la promptitud de los ])atriarchas Adsum, :
presto sum De Nuestra Señora dize el Evangelio Cum festi- :
natione ; de los apóstoles : festinantes ;^80
[148]Lo que san Augustín dize de sí, 8 lib. Confes 2^', que
él anduvo también con esta demanda muchos días, aquella razón es
concluyente : si en algún tiempo, ¿ por qué no agora ? y si no aora,
"» Prov. 1, 24, 2(5.
Le. 19, 44.

lob 9, 4.
S. Ambrosu s ¡II l.c. lil). 2 (l'l.. 15, Kil')).
Gen. 22, 1 ; 31, 11 ;

IG, 2, Cf. lix. 3, 4.
Le. 1, 39.
"° Le. 2, 1(), sed evangelista ele iiiislorihus non ele apostolis haec dicit.
S. AuGUSTi.Nus, Con¡essioiics lib. 8. (I>L. 32, 762).
524 ANNOTATIONES P. AEGIDIl GON/ALE/. DAVILA
quizá nunca. Aora que tengo la moción de Dios fresca, y el aliento

385 suyo, y empellón que me dan, es tiempo de saltar este varranco
el ;
que si después me resfrío y me entomezco'^S quedarme he bra-

ceando con mi denuedo sin aver quien me dé el embión que es
menester para este salto. Ay dos epístolas de San Bernardo para
los que dilatan la execución de sus propósitos y vocación
390 [149] Hase de notar en todos estos trances que no ahoguemos
al que haze la electión no dalle siempre garrote^"; es menester
;
que respire alguna vez, y no esté siempre tan congojado, ut ab-

sorhealnr, qui eiusmodi est, tristitia porque una vez el corazón ;
caydo, es dificultoso de alentarle.

3íi5 [150] Resta dezir de lo postrero 2"; quanto al modo de ])ropo-
ner de estas electiones, se guarde el borden de los Exercicios. Dé-
vese de procurar desde el principio de la segunda semana yncitalle
a lo [20y] que es más perfecto en la ymitación de la vida de Cristo
Nuestro Señor, y que esté ynflamado el ánimo en ser agradescido
400 a quien tanto hizo por nosostros.
Comiénzase la electión el quarto o quinto día en el Exer-
[151]
cicio del templo,donde comentó Nuestro Señor a dar exemplo de
obediencia: et erat subditus illis^*'. Dasse junto con la elección
algunos puntos de la vida de Cristo nuestro Señor, los que más
405 a propósito fueren según la disposición del que elige. El número
de los días y Exercicios será según como se fuere ayudando.
[152] Prepárase el alma para la electión con el Exercicio de las
dos vanderas, con el de los binarios, de los tres grados de humil-
dad. Si le biere asido [a] alguna cosa al que elige, le haga ynclinar
410 al añecto contrario, por andar más a las derechas y dévesele de- ;
clarar el preludio de la electión, que es casi el fundamento que se

pone al principio de los Exercicios "s.
392-393 absorb del. et iierum rescriptum a P. Gz. Dávila II 394 alentarle corr.
ex levantarle 405 según corr. ex sobre
|| 410 aftecto] atiento II
Archiiicuni verbum his])anum pro entumezco ». «
Archait iim verbum hispanicum de quo Diccionario (te Ict lengua, ¡Madrid
1732 haec dicit : « ('ioli)e (lado con fuerza y violencia para arrojar de sí al-
guna cosa ».
2" S. Bi;hnahi)is lípist. Il»5, 107, 112 (PL. 182, 240, 242, 020).
Haec traiisierunt iii l)oc. 3.!, .'54, 13 n. 220. De libértate concedenda
in electione iii Doc. 4 annot. l.S.
2 Cor. 2, (i.
2" Haec transicrunt in Doc. 33, 34, 43, n. 208.

2" I,c. 2, 51. Quo tempere electio inci|)i debeat in Doc. 20 annot. 132.
Haec transíala sunt in Doc. 33, 34, 43 nn. 21,5-210.
DOC. 31 - NN. 148-160 525
Adviertan no haga el que elige voto con algún fervor,

[153]
como en la 11 anotación mas si el que elige es de edad
se dize ;
y condición no sospechosa de liviandad, y la electión ha procedido

con mucha madureza, no se le deve de prohivir^".
[154] La doctrina que nuestro Padre tiene puesta al fin deste
tratado de electiones es de grandíssinia importancia para gente
que tiene ya estado, o no parece que deven de mudar sus desi-
gnios porque con ella se reforman muchos abusos, los quaUs
:
sino son pecado, son a lo menos principios de mucho mal.

[155] Y házesse con esta doctrina que los hombres casados y
padres de familias, aunque estén en el siglo, traten de perfección
en su modo, a lo qual les hemos de convidar según nuestra voca-
ción.
[156] Si nuestros ministerios fuessen acompañados con esta
doctrina y ynstitución que tenemos en este libro, se vería mucho
más aprovechamiento en los que tratan con nosotros. esto vaste Y
de la segunda semana.
De la 3.a SEMANA 2 18.
[157]En esta 3.^ semana se confirma y assienta la electión

de labuena vida, que se ha hecho en la passada, y el propósito
determinado de servir a Nuestro Señor con más veras, sacado del
dechado de la vida de Cristo Nuestro Señor, porque en este último
remate resplandecen y dan muestra de sí sus virtudes con mayor
excelentia y nos con-[21f]bidan con mayor fuerza a su imitación
[158] Está aquí encerrado un gran thesoro de la vida cristiana,
y assí vemos a los sanctos tan exercitados en este trato, donde se
halla todo y todos sus libros que nos dexaron escriptos para
:
nuestra instructión nos convidan a ello.

[159] Por lo qual se deve procurar que el que haze Exercicios
sea muy instruydo en saber tratar con fructo estos mysterios, los
quales debrían de ser mantenimiento hordinario del alma por
toda la vida.
[160] El borden del discurso destas meditaciones es como en
la passada, mirando las personas, dichos y hechos y para algunos ;
3 hecho corr. ex dicho
2" Haec paulo amplifícala in Doc. 33, 34, 43 n. 228.

Multa ex hoc capite transierunt in Doc. 33, 34, 43 nn. 240-252.
De fine tertiae hebdoniadae in Doc. 18 annot. 17.
526 ANNüTATIONES P. AEGIDII GONZALEZ DAVILA
no tan exercitados es bien abrilles más el camino en esta materia

por aquellos púnelos que en ella comúnmente se suelen enseñar,
20 que es ver quién j)adesce, y qué, y de quién, y por quién"".
[161] En la composición de lugar el que medita se debe hazer
como presente al mysterio, y como si aquello fuesse por él sólo
a la forma que el apóstol dezía, hablando de Cristo Nuestro Señor :
qui dilexit me, et tradidit se pro me Y conforme aquello que

25 refiere Dionysio Areopagita al íin de la epístola 8, en el remate
de la visión de Carpo, discípulo del apóstol Paratus sum pro iis
:
iterum mori "' en que se descubre la inlinita charidad del Señor.

;
[162] Ha de entrar el alma en esta consideración, mirándose a

sí como causa de tanto dolor, ignominia y tormento y que todo el
;
;}0 bien que tiene y el aver sido prevenida y librada del mal, es por
aquellos merescimientos. Et quia cum lacrimis et clamore valido
orans exauditus est pro sua reverentia Allí tenía el Señor pre-
sentes nuestros peccados y ingratitud.
[163] Aunque el aíTecto de la compassión es de mucha estima,
35 y se debe pedir, dessear y buscar, y quando se nos diere recebillo
con hazimiento de gracias mas juntamente conviene buscar otros
;
affectos, que son de mucho momento en la vida spiritual, como se

collige del 3.° puncto de la primera meditación "s.
[164] Lo 1.", se debe de buscar estima y peso de lo que es la
40 ofTensa de Dios y lo que es hazer un peccador amistad con Dios.
Pues para eííectuar esta reconciliación, la sabiduría de Dios dió
por bien empleado tal medio, como se nos pone en la passión.
[165] Lo 2.", véese aquí lo que Dios aborresce y castiga el pe-
cado pues peccados ágenos, puestos sobre las espaldas de Cristo,
;
45 cor-[21y] dero de Dios sin mancilla "^ hazen tal sentimiento e

impressión, ¿qué harán sobre espaldas propias y de los que somos
hijos de padres traydores y traemos la sentencia arrastrando ? Si
in ligno viridi, quid fiet in árido ?
[166] De aquí se saca yndignación contra el peccado, y aquel
50 ánimo que dezía el ])ropheta Iniquitatem odio habui, et abomi-
:
2'" De punctis explananais in Doc. 4 annot. .'53.

"1 De compositionc loci in Doc. 22-23 annot. 90.
Gal. 2, 20.
PsEUDODioNYSius Epist. 8 (PG. 3, 1100).
Hebr. 5, 7.
»" In libro Exercitiorum (n. 194).
»" 1 Petr. 1, 19.
I.c. 23, 31.

DOC. 31 - N\. 160-171 527
naLus sum ; de aquí zelo de las ánimas que lanLo costaron, el

ul concipiainus misericordiam, horrore plenam, adversiis percata,
que dezía Basilio"'; y aquel corazón de üavid vidi praevarican- :
Les et tabescebam, et defectio tenuit me etc.
[167] Lo 3.» la bondad de Dios y sabiduría, que tal medio supo 55

hallar para enternescer los corazones duros de los hombres :
commendal üeus caritatem suam in nobis, quoniam, cum inimici

essemus-", etc.; y lo de San Joán Sic üeus dilexit mundum, :
etc.=«^
[168] Lo 1, aquí se alienta nuestra esperanza y se quitan los co
desmayos de coragón de gente ruin "y pusilánime. Qui enim propio
Filio suo non pepercit-**^ etc. Ultimo, nos animamos a la ymita-

ción ; tanto Dios por mí, tan a costa suya, ¿qué yo por Dios ? Prin-
cipalmente si se añade aquel conoscimiento ¿tanto yo hasta aquí ;
contra Dios ? Lo que San Pablo nos propone que ymitemos en g5

Cristo: exinanivit, humiliavit, factus obediens, etc."^
[169] Algunas palabras de la Scriptura, como de los Psalmos
y de Isaías quando hablan de Cristo Nuestro Señor en este mys-
terio, y en esta historia, en las quales se nos pro-
los evangelistas
pone aquel corazón del Señor en medio de la tempestad de su 70
sanctíssima passión, nos serán para entre día como despertadores
para hazer compañía a Christo cruziücado, y que podamos dezir :
amor meus cruciiixus est.

[170] Lo demás que toca a esta semana está en el libro de los
Exercicios clara y distinctamente en el número y progreso de las 75
meditaciones, y lo que se debe de mudar en las addiciones para esta
semana y assí no ay aquí (jue rej)etir ni añadir otra cosa alguna.
De la 4.a SEMANA.
[171] Esta quarta semana corresponde a la vía unitiva de amor

y desseo de la eternidad, donde se nos propone el premio de [22r] 80
"» Ps. 118, 1()3.
S. Hasilius, Humilia in Ps. 33 n. .i et Ilomilia iii Ps. 114 n. 3 (PG. 29

:í29-3:V2 489).
Ps. 118, 158 et 53.

Rom. 5, 8.
lo. 3, 16.
"* Rom. 8, 32.
Phil. 2, 7-8.
In libro Exercitiorum (nn. 204-209).
528 ANNOTATIONKS P. AEGIDII GONZALEZ D AVILA
Cristo resucitado y se pueden añadir aquí algunos discursos para

meditar la gloria y el galardón que esperan los justos, cuyas pren-
das vemos en estos misterios de la gloriosa resurrección conre- :
suscitavit et consedere nos fecit, dize el apóstol

85 [172J El Exercicio del amor de Dios suelen algunos poner al
principio de la 2^ semana, por parescer/es que dispone algo a la
electión mas su lugar es el que tiene en esta semana, que toda es
;
de alegría y amor, y consideraciones que dispiertan el gusto de lo

celestial si consurrexistis cum Christo, quae sursum sunt sapite^^';
;
90 etnostraconversatio in celis est, unde fit, ut terrena non sapiamus"».
[173J De los modos de orar ay poca enseñanza, siendo ellos

tan útiles"», y el primero encomienda mucho nuestro Padre, parte
7, c, 4, lit. F. y quiere que sea muy universal el uso dél y de
los exámenes Quilibet enim bona volúntate praeditus, ad haec
:
95 idoneus est, y en la 18 anotación de las primeras le pone nuestro

Padre para ynstrucción y ayuda de gente ruda, y debiera ser a los
nuestros muy familiar y se sabe que el Padre Francisco Xavier
;
le usava con sus penitentes, con notable fruto y ayuda de sus

almas, y les dava por penitencia lo hiziessen a la mañana una vez
lOí) ya la tarde otra
modo de orar, y en él ay trato con
[174] Tiene facilidad este
Dios, y meditación de la ley divina, tanto encomendado de la
Escriptura, y ayuda para cumplirla. Puede aquí aver oración vocal
o mental, según que más se ayudare el que lo usa. Puede también
105 servir a gente más provecta, como ,se vee en los Directorios, nú-
mero 103 "^
[175] Los otros dos modos
"* sirven mucho para que la oración
96 le corr. ex que
2«« De line qiiartpe hcbdomadne iii Dof. 18 aniiot. 18.

28' líph. 2, (j.
Col. 3, 1.
Phil. 3, 20, 19.
De modis orandi in Doc. 26 aniiot. 71.

Ut notum est, hic locus pertinet ad Constitutiones S. I. [n. 049]. De
primo modo orandi in Doc. 18 annot. 25.
"2 In Doc. 33, 34, 43 n. 262 eadem repetuntur. Quae hic de S. Francisco
Xavier dicuntur, nonnuUis explicatis, referuntur etiam in litteris P. Bemar-
dini Rossignoli ad P. Philippum Rinaldi datis Romae die 21 augusti 1599
ARSI, Rom. 162, fol. 70r. Cf. etiam MHSI. Epp. Xav. I, 451, II, 94.
Doc. 20 n. 103, sed revera nn. 104-105.
De secundo modo orandi in Doc. 18 annot. 41 et de tertio modo orandi
:
DOC. 31 - NN. 171-177 529
vocal sea con atención y devoción, y se cumpla lo del apóstol

orabo spiritu, orabo et mente "\ Y esta doctrina es muy útil a los
que tienen obligación a oras canónicas y otras oraciones vocales no
[176] Las reglas de templarse en la comida"', del distribuir
limosnas -'^ pueden servir según la disposición, necesidad y
desseo de ayudarse del exercilanle. Las cpu" traían del sentir con la
Yglesia"' son muy necessarias aora para los operarios y que tratan
la palabra de Dios; porque todas [22;^] son derechamente contra iió
el sentir y hablar de los herejes de nuestro tiempo, en el qual se
vee quánto se debe hai)lar con s()l)rie(l;i(l

y cumplir aquel precepto
del apóstol a su diseipulo : iorniam liabi' sauorum verborum^»».
[177] Acabados los Exercicios se deve de dar instructión para
llevar adelante lo comentado y proseguir el camino en que aora 120
ha puesto los pies, encomendándole el uso de la oración, examen,
freqüencia de sacramentos, lección de libros spiriluales con fructo
Lo que toca a estos medios se debe de declarar más en ])articular
que al principio de los Exercicios se hizo, como queda advertido en
su lugar. Véanse los Directorios número 704, 705, 756, 757 y 125
sobre todo, ut curent bonis operibus praeesse según el estado de
cada uno.
U<»e. 3*¿
DIRECTORIUM EXERCITIORUM P. CORDESES
Praefatio.
l. Textus
Arch. Prov. Tal. S. : I. 13S9. Autographum Cor-
deses S ut probabile videtur.
. "5 1 Cor 15
Hace etiani iii Doc. :VA. 31, Á'.i n. 2(;7.
277 i)q rcfíulis victiini ordiiuindi Doo.
iii 2(1 aniiot. 187.
De rcííulis disnensaiuli eleemo.syiias iii Uoc. 26 aiinot. 84.
279 cuín lü'i-lesia Doc.
,^.o,iiis srutit'iuli iii 2(1 annot. 207.
2 Tiin. 1, la.
De modis ad perseverandum aptioribus in Doc. 18 annot. 92.

"2 X. 704, 7U.J : Doc. 22-23 nn. 135-1-11.
N. 7r>fi, 7'->l : Ignoramus ciiinam Directorio iiaec respondeant. Fortasse
Doc. 17 nn. 15,
' Aiitoiiius (bordases « vir multae orationis ct « expertus siiirituuni discre-
tione ( Viíiic 2-1, lóSot natiis erat in opi)ido OIol fproviiuiae C'icrundensis,
in llisiiania) anuo 1518. Postquani diiobus annis iitriqiie inri civili et cano-
34 — DlRECTORIIiÎ EXERCITIORUM.
530 DIRECTORIUM EXERCITIORUM P. CORDESES
III. AucTORES MHSI. Exerc. 766-768 A. Yanguas e Ig. Ipar- : ;
RAGUiRRE Antonio Cordeses, autor del Directorio Granatense, Manr.

22 (1950) 351-367.
IV. De Auctore directorii In dissertatione libelli periodici :
« Manresa » supra memorata de hac qiiaestionc egimus. Sufficiat

hic ex illa dissertatione praecipuas coiuiusioiies colligere.
Imprimís, satis probabile dici debet documentum in hoc códice
manu ipsius P. Cordeses esse scriptum.
Addendum est, quod hoc Directo- fortasse maiorem vim íacit,
rium nihil aliud esse nisi summarium aliorum scriptorum eiusdem P.'«
Cordeses, ita ut quae eius magis propria sunt, in hoc scripto eaque
saepe, fere iisdem verbis inveniantur.
Hoc quidem luce clarius apparet perscrutanti caput quartum
huius Directorii, in quo P. Cordeses suas proprias notiones copiosius
exponit. Etenim in hoc capite id unum perfecit, ut quae in Tractatu
de oratione mentali generaliter scripserat, ea Exercitiis spiritualibus
accommodaret, ita ut non tantum aliquae locutiones caedcm in utro-
que libro inveniantur, sed etiam rerum summa, explanatio, connexio
similia sint. Cliui quidem in Tractatu de oratione fusius argumenta
explicet, adieclis probationibus ex Sacra Scriptura et Sanctis Patri-
bus, hic auteni orationem contrahat, non semper eisdem verbis uti-
tur. Sed tam constans, continua et per tot paginas protracta simili-
tudo eumdem utriusque Documenti aui toreni prodit. In pag. 359-
366 commemoratae dissertationis lotuin capul quartum Directorii
cum locis parallelis Tractatus de oralionc transcriljilur. Sufficiat hic
exempli vel confirmationis gratia últimos lunueros afferre, ubi vi-
debitur initio quidem quomodo quae copiosius in Tractatu de ora-
nico stiiduit, et siiie duhio siiiui! cum palie iiotarü oriitium oxercuit, ingres-
siis c'st in Socictatein (landiac uic 11 (utobiis I.IIT. Iii l 'ii ivci-silale (iandicnsi
cicalus est niaiîslcr aii iuiii et dncldi- in Ihc.ilduia, iiniiio ihi per amiuni Iheo-
luîain Iftíit. Al) anuo l."i,"i:j umí\ cisitaLcm ri'xil uscpic ad íniiiiiiii 15()(). Auno
ir)").") i-urani (iandicnsis collctíii non diiniUcnN. gulnTna\il cliam collegium
^'al('ntinnnl. Anno l")tl(t noniinaUis csl l'raeposilns l'roN huiac Aragoniac. et
e\('unlu aniH) l.")C)l mlssns est in riovinciani 1 .i.sitaniat', volebat cnini ]'.
(icncralis mnii ad illam gnbcrnandani pi arparan'. Quarc priniuni, .socius l'a-
tii.s Mirii, NiccproNincialis, dcindc inennlc l."ir,(; Sn|)('iinU'inlcns i-ollcgü C-o-
nimbiiccnsis larlns esl. Mnlalo vero .Supciaoinni ron.silio in lli.spaniani est
rc'ViTsns td iU'i nni ( I .")().S- 1 .")?.'!

)
pi-()\ ini iani .Vi asoniac guhci'navil. Duni hoc
numere finigereUir (l.")71) S. Allonsmn liodiígnez, relragant ¡bus con.sullorihus,
Socictali ascripsil, diccns se \el!e saiutuni in Socielalem admitiere. Post con-
gregal inncni n<au'ral('ni arnii l.")7.'i, rni inlerfnil, nussns est in I'rovinciam To-
letanani I 'rücposi us I I 'i ii\ inci^lis ( 1 .')7:M T)?") i. l-'.x hac Provincia in Domuni
Professani I I ispidcnscni s<' contulit, in (pía pi'iiiunn l'rae])()sitn.s bis fuit (1579-
15'J(i el I .'i'.KM ,"i!M'. >
). poslea praeleclus i-eruni spirilnalium et confessarius.
Tándem ubiil 1 lispali die 1(1 maii Itidl. Ct. Al-íSI, Jioel. X.
nOC. 32 - PRAKFATIO 531
(ione dicuntur, ea pressius et summatini in Directorio indicentur,

in fine vero quomodo fere omnia iisdem vcrbis transc-ribanlur.
Directoriiun Tr. de la vida purgativa c. 1.
Por lo cual, si quiere

[6] «
[76] Y por tanto, deve el
caminar para ta perfección, le
(¡lie quiere ir a la perfectión
es necesario insistir en purgar,
limpiar y purificar su alma de las
sobredichas reliquias del pecado >>
[f. 217y].
[29] a) « deve todos los días
a) bolver después de hechos
por la mañana tener un rato de
todos los Exerririos (testa primera
meditación sobre sus pecados por
semmana.
alguno de los puntos arriba pues-
tos» [i. 219v] i. e. i:xercitia pri-
mae hebdomadae (cf. n. 16-23).
b) « los medios para purgar.
b) insistir en la contritión del
. .
el primero es la penitencia, se-

¡ra^ón.
gundo mortificación ».
la [f.
217y]. Poenitentia, prout di-

stinguitur a mortificatione arete
connectitur pro P. Cordeses cum
contritione, ut elucet ex locis pa-
rallelis v. gr. « porque la parte
:
más principal de la penitencia es

la conpuctión del corazón ». Tr.
vidapurg. n. 29, [f. 219í;].
[31] c) « debe añadir a lo
c) y obras poeniteneiales ex- dicho obras penitenciales exte-
teriores.
riores de disciplinas, o cilicios, o
ayunos, o dormir en cama dura,
o no beber vino o no vestir ca-
misa u otras semejantes ...»
[f. 220r].
t d) desta manera, quando Dios [34] d) « Quanto tiempo haia
de durar la penitencia, no se
le influye mucho sentimiento
de sus peccados y lo compunge,
puede dar regla cierta. A unos . .
persevere en la penitencia mien-

compunge Dios mucho, infliiién-
doles mucho sentimiento de sus
tras dura el tal influxo, alwn-
peccados. Estos deben perseverar
que sea por muchos a ¡i os.
en la penitencia, mientras dure
el tal influxo ahunqiie sea por
muchos años ». [í. 220r].
Porque hazer Dios en él tan ^Porque hazer Dios en ellos
tan profundo cimiento de peni-
profundo cimiento de penitencia,
tencia, es señal que quiere levan-
es .señal que quiere levantar en
tar en ellos el edificio de la vida
él el edificio de la vida espiritual.
espiritual muy alto » [f.22ür].
[77] El remate de esta tal pe-
. . . .
nitencia suele ser una grande paz

'( El remate de esta tal peni-
532 DIRECTORIUM EXERClTIORUM P. CORDESES
y serenidad de su conscientia, ij tencia suele ser una grande paz

una extraordinaria con/ianfa del 11 serenidad de sus consciencias y
perdón de sus i)eccados. una extraordinaria conjianâ del

Estos Icüi's, (¡liando Dios les perdón de sus peccados . . .
muda el cspírilu ij scnliiniento [35]Estos tales guando Dios

en otra cosa, seíjuranienle pueden les muda el espíritu y sentimiento
seguir el llamamiento de Dios. en otra cosa, seguramente pueden
seguir el llamamiento divino ».
[f. 220r].
[78] e) Si empero Dios no le [3H] e) « Otros no son tan fa-
influye el tal sentimento, pero vorecidos de Dios que reciban
dáselo algunas vezes por medio el influxo tan continuo, pero dá-
destos Exercicios o de otros, y seles algunas veces por de la
otras se lo niega, deve, según pa- oración o de la palabra de Dios o
recer de S. Bonaventura, insistir de la lición o de otro exercitio,
en la penitencia por dos o tres y otras veces se lo niega . . .
meses, antes de passar a la vida Estos, dice S. Bonaventura gue

illuminativa, que es por los Exer- deven insistir en la penitencia por
cicios de la 2* y 3* semanas. dos o tres meses antes de pasar
a la via illuminativa. [f. 220vr].
Animadvertendum est quae ex aliis libris in Directorio transcri-

buntur, ea esse quae mcntis Patris Cordeses propria censebantur,
quae ab ipso Paire usquequaque propágala sunt, quae eum quosdam
iesuitas de doctrina ab instituto Societatis lesus nonnihil aliena su-
spectum reddebant. In bis vero exponendis ita propris suis vocabulis
ac locutionibus utitur ut ipsa loquendi ratione facile ab ómnibus aliis
auctoribus distinguí possit Pater enim Cordeses eadem verba eos-
;
demque dicendi modos saepenumero repetebat, nonnulla vero

iisdem semper vocabulis scribere solebat.
Y. De natura documenti Hoc Directorium naturam propriam
;
ab aliis huius generis documentis alienam ostendit. Potius enim quam

Exercitia explanare vel Directorium simpliciter conscribere, videtur
auctor occasionem aul sibi oblatam aut a se quaesitam arripere ut
suam doctriníim de vita spirituali exponat.
Nam hoc Documcntum duabus quasi viis, valde inter se diversis,
progreditur. Primum rallo uniuscuiusque hebdomadae explicatur. In
his vero expositionibus P. Cordeses non sua sed Patris Polanco sensa
exprimit, quem, brevius singula complectens in toto fere Directo-
rio sequitur.
Nec mirum si lianc viam secutus sit. Debebat enim Exercitia in
eiusmodi Documento explicare. Ipse vero, quantum scimus, in Exer-
citiis dirigendis minus versatus erat. Egebat ergo magistro. Adde
has de Exercitiis quaestiones sua non interesse, nisi quatenus sibi an-
sam dabant ad propria exponenda.
Quod vero magister non P. Miró, cuius Directorium auctoritate fere
officiali gaudcbat, sed P. Polanco electus fuerit, aliud argumentum est,
idque non parvae efficacitatis, ad paternilatem cordesianam proban-
dam. Modus enim cogitandi P.'s Miró de vita spirituali et de ora-
tione a modo P.'» Cordeses valde discrepabat. Immo P. Miró sua-
DOC. 32 - NN. 1-5 533
sil Patri Francisco de Borja ul contra modum orationis P.'" Cor-

deses verba faceret. Quare Docunientum in quo hunc suum modum
ómnibus explicare P. Cordeses intendebat, non poterat Patris Miró
sentcntiis fulciri.
Paragraphi in quibus a Polanco pendent, apparent ex sequenti
elencho numerorum utriusque Directorii in quibus eadem exponun-
tur :
Cordeses Polanco Cordeses Polanco Cordeses Polanco

() 11 n. 63 56 136 67-70
7-9 15 81 62 137 70-71
9 17 86 65 139 88
10 19 87 66 140 87
15 41 88 69 143 95
17 35 124 77 144 97
21 45 127 84 145 98
23 50 128 79 146 98
27 60 130-131 82 151 102
32 31 132 85 152 102
34 53 133 76 157 105
35 54 134 83 159 112
36 40 135 63-66
Postquam vero his explicationibus viam sibi straverat, in reliquis

capitibus, quae « Observationes » inscribuntur, exponit quomodo in
Exercitiis sua doctrina de vita spirituali in effectum adduci possit.
Nisi haec ante oculos ponatur, multa quae in hoc Documento explican-
tur, insólita ac longe petita videri possunt. Eiusmodi quidem illa
sunt ad Exercitia explicanda, non vero ad P. Cordeses modum
orationis et vitae spiritualis exponendum.
VI. Ratio editionis Edimus textum unicuin. Aliqua verba quae
:
in nis. subducta linea, scripta sunt, nos ly[>is itdlicis imprimimus.
Textus
[3] Directorio de los exercitios spirituales

DE la compañía de JESUS PARA ENDREÂR
ASSi AL QUE LOS DA COMO AL QUE LOS HAZE
de los que dan los exercitios

y de los que los pueden hazer.
Cap. 1.
[1] Por los Exercitios spirituales de la Compañía entendemos

aquellas m3ditationes spirituales que compuso nuestro Padre maes-
534 DIRHCTÜRIUM EXEKCITIOHUM P. CORDESES
tre Ignatio de Loyola, primero fundador della, los quales usan

10 los de la Conipañia ¡)ara su aprovechamiento spiritul y los comu-
nican a olios df lucra i)ara el mismo fin. Para enseñarse el hom-
bre en ellos, tiene necessidad de maestro
y guía, en tanto, que di-
zen algunos sanctos que es meior no entrar el hombre en la vía del
spíritu, que entrar en ella sin guía.
15 El que da los Exercicios a otros, devría de tener la unctión del
[2]
í^píritu Santo, que es la enseñanza del Spíritu Santo en ellos para
y para otros ; y discrectión de spiritus, o uso dellos ; esto es :
larga experientia de meditar en ellos, y de tractar ánimas, y ia

que le falte el tal don, deve a lo menos tener bien estudiado y deco-
20 rado el modo que ha de tener en darlos con alguna experientia en
ellos, y encomendar lo demás a Dios, que es el principal maestre
desta obra y assí deve muy de corazón rogar a Dios se digne de
;
supplir lo que a él le falta \

[3] Los Exercicios no se han de dar de una misma manera a
25 todos, porque los que los piden se dividen en 4 clas.ses^. La P classe
es de aquellos que no tienen aptitud para-oración mental, o porque
tienen poco juyzio, o poca salud, o están tan occupados que las
occupationes no les dan lugar para ello^
[4] En la mesma están aquellos que ahunque tienen buen iuyzio
3**
y salud, y están libres de las occupationes, no quieren darse
a oración mental pero todavía dessean todos estos reformar sus
;
vidas y que se les dé alguna instructión en la vida spiritual con

que meior se salven.
[5] La instructión que a estos se les puede dar está en 4 cosas.
35 La P es que hagan una confessión general de toda la vida passada,
no como cosar4] ne[ce]ssaria al que hizo buenas confessiones, sino
ad bene esse, por los grandes provechos spirituales que en ella hay.
La 2* es que se les dé instructión de examinar cada día sus con-
sciencias. La .3^ mostrarles de examinarse generalmente para bien
40 confessarse, por el modo de orar sobre los mandamientos de Dios y
sinco sentidos*. La 4* instruirlos a que freqüenten los sanctos sa-
33 meior sup. Un.
• De qualitntihiis directoris líeneratini iii Polanco Doc. 20 aniiot. M ;
de necessitate libriim I-lxeicitiorum Ijeiie cognoscendi iii Doc. 1 aimot. 15.
de petendis aliDium ¡¡reiibiis iii Doc. 18 amiot. (¡3.
'-'
De (|iialitatibus eoruni qui exercentur iii Doc. 1 aimot. 1. Hic seeiuitur
potiiis l>()i.\Nco Doc. 20 cap. 2 iin. 10-10.

' De liis vide annotationes 18 et 10 líxercitiorum (nn. 18, 10).
* De primo modo oiandi iii Doc. 18 annot. 25,

DOC. 32 - NN. 1-8 535
cramontos do la confcssión y comunión cada 8 ó cada 15 días*. A

estos tales es muy bueno declararles los mandamientos, peccados
mortales y obras de misericordia.
[6] La 2^ classe es de aquellos que tienen buen enlendiiniento 45
y iuyzio para tomar los Exercicios, de manera que si los lii/jcssen

C()mi)lidamonle, se podría sjierar dellos mucho fruto. Pito sólo quie-
ren aiudarse aií<() dellos, qiianlo es nienesler para pni il'icar su ánima
y para reformar su vida ; y a estos basta darles la P sc-mmana hasta

hazer la coufessión í>eneral. [)ero dénsela concon sus addi- 50 ex;icli()ii,
tiones y reqlas de diseernii' los s|)írilns de la
senunana, a la ma- l'"^
nera que se tiene cpumdo se dan todos exactamente". 2°. Se les pue-
den declarar y enseñar los tics modos de orar. Persuádaseles la
freqüentia de los sacramentos. I." ,S¡ le paresciere conveniente, los
puede instruir en el modo de distribuir las limo rias v de discernir 55
los scrúpulos, si tuvieren necessidad dello
[7] La 3* classe es de aquellos que tienen aptitud para la ora-
ción, pero las occupationes o la falta de salud no les dan lugar para
vaccar a ellos complidamente sino en parte, y todavía dessean hazer-
loscomo mejor pudieren A éstos se les pueden dar los Exercicios 60
vacando a ellos una hora cada día por la mañana, desta manera :
que Jo se les dé el fundamento en que rumien un día o dos. 2». Sean

enseñados en los exámenes de conscientia. ?,». f:)éseles el " Exercitio 1
de la 1.a semana en que mediten por .3 días, y declári'nseles las prime-

ras seis additiones ^ 65
[8] Tras esse déseles el 2" por otros tantos días con declaratión
de las otras Después el del infierno por otros tan-
additiones.
tos días, y si le paresciere al que da los Exercicios. que el exerci-
tante se ha de aprovechar de los Exercicios de la muerte y del iuyzio,
déselos por la orden que los otros tres sobredichos i". El 3° y 4» 70
Exercicios no se los ha de dar, porque no son sino repetitiones de los
dos primeros, y" en su lugar es que mediten un mesmo Exercicio
56 in marg. Anno[tatio] 19
" De communione frequenti in Doc. 17 annot. 7.

« De regulis discretionis spirituiim in Doc. 22-23 n. 83.
' De reg'ilis cleetnosynas ñispensanfii in Doc. 26 annot. 84 et de regulis
rtignoscendi scrúpulos in Doc. 2fi annot. 85.
' Cf. de his in annotatione 19 Rxercitiorum (n. 19).
° De additionibus in Doc. 3 annot. 2.
De meditationibus mortis et iudicii in Doc. 3 annot. 11 et Doc. 20 bis
annot. 6.
" De repetitionibus in Doc. 19 annot. 9.

por dos o tres días. Lo que toca a las reglas de discernir los varios
spiritiis de la P semmana, se dexa a la discretión del que [5] da
75 los Exercicios.
[9] Hará su confessión general. Después passarán a los Exer-

cicios de la 2* semmana y se los dará de la mesma manera que los
de P, con declaración de sus additiones y otras cosas convenien-
la
tes, meditando en cada uno de los Exercicios por dos o tres días, y
80 después los de la 3* y 4^ semmanas. Y si quisiere hazer las*elec-
tiones y se dispusiere como conviene para ellas"*, éssas se le han
de dar mientras anda en la 2* semana. Y si el tal quisiesse dar cada
día más que una hora a la meditatión, más en breve podría acabar
los Exercicios.
85 [10] La 4* que pueden hazer y quieren hazer
classe es de los
complidamente aprovecharse dellos todo lo ])os-
los Exercicios para
sible. A éstos se les darán de la manera que aquí se dirá.
[11] Para induzir a otros a que hagan los Exercicios, díganseles

frutos o effectos dellos", que son, el 1» reformar la vida, la qual
90 reformatión consiste en hazer penitencia de los peccados y morti-
ficar los vicios, specialmente la afición desordenada de las cosas
terrenas, y plantar las virtudes en el ánima 2», enseñarse en la ;
oración mental y trato con Dios, en lo qual consiste la vida spiri-

tual 3» se le puede dezir que innumerables hombres se han apro-
;
95 vechado dellos notabilíssimamente, y se hizieron grandes ministros

del servicio divino 4° que están aprobados jior la Sede Apostó-
;
lica.
[12] lo 1" que se ha de hazer con los que quieren

hazer los exercicios.
Cap. 2».
Determinado uno de querer hazer los Exercicios, procú-

[13]
5 resé que en una celda apartada, y apartado él por el tiempo
se recoja
que duraren los Exercicios de toda conversatión y trato que lo dis-
84 in marg. Aimo[tat¡o] 20
'2 De rcgiilis (liscretionis spiriliium vicie aiinot. (i et Doc. 22-23 annot. 83.
" De roiifessione generali in Doe. 3 aniiot. 12.
1' De aninii dispositioiie a<l electioiies facieiulas in Dor. 20 annot. NS.

De fructihus Ilxercilioiuni in Doe. 5 annot. 7 et fie inducendis lionii-
iiibus ad l-Xen itia in Dor, 4 annot. 7.

DOC. 32 - NN. 8-18 537
trayga dollos Porque quanto más apartado csluvioro de ostor-

vos y cuydados, tanto más libre y aparejado se hallan) para vacar
a Dios y a la salud de su ánima, y tanto más se aprovechará. La
tal celda se ha de procurar que sea tal, que della pueda salir a oír i"
missa, o dezirla, si fuera sacerdote, sin topar con ¡jersonas que lo

estorven
Recogido ia el exercitante repítanle l.« los frutos que ha
[14]
de de hazer los Exercicios
coger [6].
[15] 2" Avíselo que los Exercicios le han de durar 4 semanas 15

|)OCo más o menos. Pero nota aquí que ahunque los Exercicios que
aquí se enseñan se dividen en 4 semmanas, no se entiende que las
semanas han de ser precisamente de 7 ho 8 días pero entonces y ;
no antes se ha de acabar cada semmana, quando el que se exercita

ha ia hallado lo que pretiende en aquella semmana como es la 20 ;
1* semmana después de haver tenido mucho conoscimiento y con-

*
tritión de sus peccados la 2*, quando de las meditationes de la
;
vida de Christo huviere sacado notable fruto, y huviere concebido

el modo que dende adelante ha de tener en bien meditar en la vida
de Christo, y assí a la medida del fin que se pretiende en cada sem- 25

mana (consideradas también las otras circunstantias) se han de dar
en cada una dellas más o menos Exercicios, y se han de detener más
o menos días
[16] 3." Adviértale el recogimiento que ha de tener por los días
que los hiziere, y el trabajo que ha de passar en ellos porque assí 30 ;
se anime para la perseverantia, quandoy no se llame [a] engaño,

succediere como han hecho algunos y desistido dellos.
el trabajo,
Adviértale también mucho lo que está en la 5^ annotatión 2».
[17]. 4" Avíselo que

le ha de dar cuenta de quanto passare ])or
su ánima en tiempo de los Exercicios. esto es, de los concei)t()s, 35

este
illustraciones, inflammat iones, consolationes, desconsolal iones, poe-
nitentias y tentationes porque no caya en algún error callando
;
las tales cosas, y que pueda ser instruido como conviene
[18] 5." Hágale saber que en la í'^ semana no ha de tener li-
12 in marg. Anno. 20 in principio et circa tinem II 16 in iiiary. Anuo. 4
" De loco l'xt'icitiis aptioro in l)oc. 4 annot. 9.

Colliguntur hic dict;) in amiotatione vigésima l-:xeicitiorimi, (juam
ipse Cordeses bis in margine commemoiat.
Vide supra annot. 1.").
,
'* Cf. annotationem (luartam (n. 1), quam in margine Cordeses afferl.
In libro Excrcitiorum (n. .'>).
I"
538 DIRECTORIUM EXP:RCITI0RUM P. CORDESES
40 bro alguno spiritual en que

porque ha menester bien el tiemj)o
lea ;
lâra los Exercicios y para

que ha de hazer y conviene
las otras cosas
que se ajiplique todo en limpiar su conscientia, y assi sólo le dexe
el breviario o horas y el rosario en que ha de rezar tinta, papel ;
y pluma ha de tener encima de la mesa, y una imagen devota, y si

45 possible fuere sea de la passión Missa podrá dezir si fuere sa-
cerdote o oírla, si hay commodidad para ello y ahún podría oyr
algunos otros officios, como se dize en la annotación 20^*.
übservationes acerca de la primera semana.
Cap. 3».
[19] En
primero cha le ha de practicar el último fin de la vida
el
[7] humana, para que considere en él por algunos ratos y propón- ;
gaselo por punctos breves, porque mejor lo encomiende a la memoria

y mejor lo pueda condiderar-^
[20] 1, el hombre ha sido criado para

Los punctos son estos:
conoscer, amar y y con esto venir a posseherlo y a
servir a Dios,
gozar del mesmo 2, todas las cosas han sido criadas para aiudarle
;
'O a alcanzar esse mesmo fin 3, y assí en tanto las ha de querer y

;
usar dellas, en quanto le ayudan para el mesmo fin, y abstenerse

dellas en quanto lo impiden 1, y se ha de poner indifferente a las
;
que de sí son indifferentes, de manera que no ha de querer más

salud que enfermedad, ni riquezas que pobreza, ni honras que des-
precios, ni larga vida que corta, sino aquellas que más nos aludan.
[21] Y sea amonestado que estienda la consideratión a mirar
cómo hasta aquí se ha havido acerca deste fin y de los medios, y
cómo es razón que se haya dende adelante, y que procure de assen-
tar la dicha indifferentia en su ánima.
2u [22] Para el 2." día le platique los exámenes particular y ge-
neral", y haga que los aprenda bien y que los platique el dicho 2."
47 en del. c || 2 in marg. Anuo, in fine Esercitii regni Christi fol. lOl

\Iloc ct réliqua lol. res¡ionicHt cd. Biirgis, anno lr>74] || 7 in marg. fol. 43 || 20 in
marg. 2» dia. fol. 45, fol. 50
" De rebus quae in oubiculo haberi possunt vel biil)cbantur apud Ii>ah-
HAr.i'iUHi:, Las rasas de ejercicios, 329-334.
" Do missn sivo ccleliranda sive audieiula in Doc. 4 aimot. 10.
In libro Rxercitiorum (n. 20).

T)ii I'rincipio et Fundainciito in Doc. aiitiot. 48. In boc capite tcr- I
lio multa ex Directorio P. Polanco smnil. \ ido on in Doc. 20 nn. 4,5-60.

De examine particulari in Doc. 1 annot. 49, de examine generali in
Doc. 4 annot. 50.
DOC. 32 - NN. 18-29 539
día ;
porque son cosas de mucho momento, y que lian de durar
toda la vida.
[23] Las utilidades do la confessión general se han de declarar de

palabra, quando se tracta de que se apareje para hazer la tal con- 25
fessión -'.
[24] han de hazer todos en un mesmo

Los cinco Exorcicios se
día, y los mesmos todos semmana, pero non se
los otros días desta
han de ))roponer todos juntos, ])orque no se confunda la memoria
dellos, sino cada uno por sí; y propóngaselos desta manera^'. 30
[25] El 2." día por la tarde proponga y declárele el 1". que se
llama de las 3 ])otentias con las cinco addiliones primeras, con-
tándole fideliter, si fuere necessario, las historias de los 3 punctos,
y repítaselo 2*vez y haga que él mismo lo repita después, j)orque
c quede bien en la memoria, y ahun déxeselo en scripto^". Este 35
Exercicio ha de hazer el día siguiente, que es el 3", no a la media
noche, sino por la mañana, en estando levantado.
[26] Tras essa meditación visítelo y propóngale y declárele
de la mesma manera el 2.", que es de los peccados con las addi- I
tiones siguientes, que son 6, 7, 8, 9, para que lo haga antes de comer, -10
y déxeselo también en scrito.
[27] Sea advertido que quando meditare no menudee mucho en
el \.° puncto sus peccados^', que esso hará quando se a]iarejare
para confessarse generalmente, y que para meditar basta rejiresen-
tarse la multitud y graveza dellos en general a carga cerrada, y si -15
descendiere en ])articular, sea de aquellos que mayor confusión y
dolor le han de causar.
[28] Tras esso visítelo otra vez desi)ués de comer entre dos y
tres '2;
y propóngale el 3." Exercicio, que es repetitión de los dos,
;
para que lo haga de 3 a 4. 50
[29] Tras esso visítelo otra vez y proponga y declárele el Exerci-

cio del infierno de la mesma manera que los otros. ])ara que lo haga
antes de cenar. Desta manera se le imprimirán bien y con distinc-
31 in marg. fol. 72 || :iO in nutrg. W" día
" l)c utilitale confessioiiis generalis iii Doc. 4 aniiot. 52.

^« Qiio modo líxercitia primae hebdomadae tradi possiiit iii Doc. 2 aii-
not. 3.
Quibus diebiis additiones ])ropoii¡ possinl in Dor. 3 annol. 2.
'° De punctis si'r¡i)l() liadcMidis iii Doc. 3 aiiiiot. (i.
" .Vgit de primo puncto Eêrcitii secundi (n. 5()). Idem consiiiiin' icpc-
tunt testes allali Doc. 25 annot. 27.

" Quoties invisendus sit is qui exercetur in Doc. I amiot. 30.
540 DIRECTORIUM EXERCITIORUM P. COHDESES
lión y claridad, y será señor dellos, para liazerlos con f)erfectión

55 los días siguientes.
El 4 día hará los mesmos Exercitios por cinco horas el
[30] :
1."de las potentias, a la media noche; el 2", de los peccados, en le-

vantándose la l'* repetitión de los dos, antes de comer; la 2* re-
;
petitión, a hora de vísperas. La del infierno, antes de cenar ; y de

60 la misma manera en todos los otros días desta semana.
[31] El que da los Exercicios advierta que Dios es el ])rincipal
author de la oración mental y el que illustra el entendimiento y
mueve la voluntad y el que da sentimiento de los peccados, y el
que compunge el ánima y la avergüenza de los peccados y por ;
65 tanto no ha de pensar que él ])or sus industrias y diligentias ha de

imprimir en el exercitante essas cosas, pero deve haverse como un
coadiutor de la divina gracia, y assí le proporná los F^xercicios sim-
plemente sin alargar los punctos, ni ponderarlos más de aquello
que es menester para hazer camino a la meditación porque assí ;
70 se da más lugar a la enseñanza divina que si se los estendiesse

y
))onderasse y el exercitante gusta más de lo que de nuevo se of-
;
fresce [9].
[32] Todavía en el alargar y declarar en breve los punctos, deve

acommodarse exercitante, esto es, a su ingenio y costumbres,
al
7-')
])orque con los intelligentes deve haverse breve y eruditamente,
y con los de débil ingenio y poco versados en las cosas spirituales,
deve estenderse más y ahún, si le paresce, le puede apuntar algunos
conceptos que prossiga, y con todos se deve haver ordenadamente
[33] Desde el 4 día visítelo una vez cada día y essa vez pídale
80 cuenta muy en particular del modo del meditar que tiene, y si se
hazc fuerza en la cabera o en los })echos, y de cómo haze las addi-
tiones, de las illustrationes, motiones, penitentias, etc., que ha te-
nido y si vee que ])rocede bien, alábeselo y si mal, procure de
; ;
saber las causas, para endreârlo como conviene

^'
85 [34] Tráygale cada vez que lo visita algo de nuevo o de los 4
56 in marg. 4» día II (i8 in marg. Anno. 2 II 82 iii niary. Anno. G Observe

también la 7 annotación y las 8, 9, 10
De piiiulis l)ri'\¡ti'r cxpoiieiidis in Doc 1 iiiiiiot.
" Prai'tcr ra c|uae iii aimotatione |)rai'i i.Mk'nl i de |uiiic iis hi cviler dccla-
randis indicavinuis, vide de accoiiiiiiodal ioiu' laticnda iii Doi . l annot. G1.
" Quoties iiiviseiidus sit ¡s qui exercetur iii Doc. 4 aiiiiot. 3ü.
De materia tractanda in visitationibiis in Doc. 20 annot. 6.'}. De red-
denda rationc in Doc. 3 annot. 7.

" Vide alios testes qui eadeni iei)etunt in Doc. 3 annot. 5.
noc. 32 - NN. 29-38 541
notables, que están puestos después de la 10 additión, o de las

11 reglas de discernir las motiones de la P semniana o de los scrú-
pulos si tiene necessidad dellas, pero no le dexe en scrito nicás
de los Exercicios y additiones

[35j Si el exercitante se inclinare a hazer penitencia exterior, 90
alábeselo,y.ahun deve inclinarlo a ella y assí acerca del comer y ;
bever no le den más de lo que pidiere, si ia no excediesse en más o

en menos porque entonces se deve hazer con el lo que la discreta
;
charidad pide. Si pidiere algún cilicio o disciplina, dénsela ; y si no la
pide, demándele si la quiere, porque algunos la querrían, y no la 95

osan pedir de vergüenza
[36] muy devoto y ferviente, sea amones-
Si el exercitante [es]
tado que no haga voto alguno en aquel tiempo, maiormente si se
entiende que es hombre arroiado o poco constante, y denle la razón
dello, porque ahunque los votos son buenos y sanctos, se han de 100
hazer con mucha consideración, porque sean más agradables a Dios,
y se guarden después mejor.
[37] Si el exercitante hallare lo que pretiende, que es la contri-
tión no es caso de mudarle los cinco Exercicios, sino que los conti-
núe mientras se hallare bien en ellos. Pero si se hallare con mucha se- 105
quedad, y que la continuatión de unos mesmos Exercitios le da
fastidio, y todavía viere que ahún es necessario insistir en la contri-
ción [80], puédele mudar la meditación del infierno en la de la muerte,
o del iuyzio, y ahun, si le paresciesse, la meditatión en la que se P
sigue, con los mesmos preámbulos y colloquios de la mutatis no
mutandis.
[38] Meditatión de Peccados
1. Que Dios castigó muchíssimo a David por el adulterio y

homicidio que cometió. 2. Reg. 12.
9S in inarg. Anno. 4 sic (!) pro Annot. 14 109 in marg. Habes istud in qua-
||
liam annotatione post 5° Exercitiuni, fol. 83 [In vrrsione vulgata post n. 71]
38 In Hxercitiis (nn. 87-90).

De regiilis üiscretionis spirituum primae hebdoniadae in Doc. 22-23
annol. 83.
*" De regulis dignoscencli scrui)ulos in Doc. 26 annot. 8.').
" De scripto punctis tradendis in Doc. 3 annot. (5.

" Siniilia de ¡¡aenitentia dicuntur in Doc. 2 annot. 2.
" De iis quae in i)rima hebdómada quaerere debet qui exercetur in
Doc. 2() annot. 27.
" Cf. meditationes símiles quas proponit Cordeses in Trátalo de la vía
purgativa cap. 3», Apud Yanguas, Obras espirituales, pp. 114-115.

115 2. Que Dios por los peccados destruyó el mundo con el diluvio
universal.
Que castigó estrañamente a su unigénito Hijo por los peccados
3.
del mundo.
[39] Podrá también mudarle la 2"* meditación en la que se sigue,
120 conservados los mismos preámbulos de la 2% mutatis mutandis.
[40] Otra meditatión de peccados
Considera los grandes daños que en ti ha hecho el peccado,

1.
porque por él perdistes la amistad de Dios, la gracia, virtudes y do-

nes y el derecho a la bienaventuranza eterna y que quedastes reo
;
125 del infierno.

2. Considera la ingratitud que has tenido a Dios, tras tantos
beneficios como te ha hecho.
3. Considera que por el peccado te bolviste como una bestia
irrational, pues dexada la razón, te governaste por el appetito
i;{() sensual.
[41] Meditación de la muerte
[42] La preparatión, esto es la oración preparatoria, es la ordi-

naria.
[43] El 1.» preámbulo es la compositión del lugar, que aquí es
hazerme presente a la hora de la muerte, considerándome estar en
i:í5
una cama desauziado ia sin confianc^-a alguna de vivir.

[44] El 2° será pedir a Nuestro Señor me dé gracia para sentir
y gustar mientras vivo lo que en aquella hora se siente, para que

assí obre y viva, como al tiempo de la muerte querría haver vivido
un y obrado [11] .
[45] 1." puncto. Considera las agonías y pressuras que en aquella

hora el hombre passa por haverse de apartar el ánima del cuerpo, y
])or el gran temor que entonces tiene de su condennatión eterna
y de parecer delante de quien tanto a deservido.

145 [46] 2. Que los demonios, que en este mundo le hazían la mise-
ricordia de Dios tan grande, en aquella hora se la estrechan, tra-
yéndole delante que Dios es iusto y que ninguna cosa dexa sin cas-
tigo.
Considera lo que en aquella hora querrías haver hecho,
[47] 3.
i y lopoco que en aquel puncto el hombre puede, quán enagenados
tiene los sentidos, y quán obscurescido tiene el entendimiento para
convertirse a Dios y pedirle misericordia, y cómo desseará entonces
una hora de vida para hazer poenitentia.
;
DOC. 32 - NN. 38-58 543
Considera qual quedará tu cuerpo después de muerto, y

[48] 4.
cómo y dentro de poco podrido.
será enterrado, 155
[49] 5. Considera el riguroso iuyzio de Dios, por el qual has de

passar, diziendo S. Pedro « Si el iusto apenas se salvará, el impío
:
y peccador ¿ cómo jjarecerá delante de Dios ? «^ Y que tras esse iuy-

zio tu ánima ha de ser deputada para la gloria aeterna o para las
penas eternas del infierno. iGo
Nuestro Señor gracia para tener
[50] E\ colloquio será pedir a
todo lo (leste mundo en nada, sino su servicio, y para que sicnijire
viva tan aparejada en este mundo que mi ánima se salve y aca- ;
bar con un Pater noster y con un Ave Maria.
[51] Meditatión del iuyzio l(i5
[52] La oración preparatoria es la ordinaria.

[53} El 1 compositión del lugar, que es aquí el
preámbulo es la
valle de losaphat, iuntados en él todos los hombres buenos y ma-
los, y Christo con toda su corte.
[54] El 2." el demandar de la gratia. 170
[55] El primero puncto es considerar la resurrectión general,
y que los buenos resuscitarán con los cuerpos dotados de los dotes
gloriosos, y los malos con los cuerpos pesados, feos y abominables.
Considera el temor en que estarán de verse en el iuyzio, sabiendo
quán mal les ha de ir en él [12]. 175
[56] 2. Que en estar en el iuyzio, han de ser apartados los malos
de los buenos, para nunca más iuntarse, y que tras esso han de ser
abiertos los libros de todos, y que todos verán los hechos de todos
según aquello de S. Hierónimo « Cunctaque cunctorum cunctis ar-
:
cana patebunt » Mira pues la confusión y vergüenza en que se iko

verán los malos. Tras essos se dará la sentencia a los buenos y a los
malos.
[57] 3. Considera que luego se exequtará la sentencia, porque la
tierra se abrirá y tragará los malos para penar en cuerpo y ánima
en el infierno aeternalmente, y los l)uenos se subirán al cielo para 18,5
tener allí gloria aeterna.

[58] El colloquio será como en la meditación de la muerte.
» 1 Pelr. 4, 18.
Non Hieronyinus, sed S. Beda Venerabilis haec scripsit. Iii huius enim
I lyniiio de die ludicii » est ille versus (PL. 94, 635 O), unde translatus est
hi « Meditationes piissimas de cognitione humanae condicioiiis » cap. 2, qiiod
opus S. Bernardo tribuebatur (PL. 184, 488).
544 DIRECTORIUM EXERGITIORUM P. CORDESES
[59] El tener 5 Exercicios cada día, no es tan necessario que en

algunos no basten 4, quando el exercitante es viejo o débil, y enton-
I9ü ees se puede dexar el de la media noche de manera que el 1» sea
después de levantado el 2.° de los peccados, antes de comer el 3»,
; ;
que es repetitión de los dos, a hora de vísperas ; el 4°, que es el

del infierno, antes de cenar. Pero si el exercitante es de buenas
no deve dispensar con
fuerzas, él, a lo menos en esta 1* semmana,
195 que no haga todos los cinco.
[60] En la 2^ y 3*^ semmanas puede haver remissión en algu-
nos días en que no haga sino 4, porque no se canse demasiado, y
dexar de levantarse aquellos días a la media noche
[61] En la 4* semmana, de ordinario bastan 4 Exercicios con
200 todos, como en la P han de ser cinco de ordinario.
puede ser desde el 3."
[62] El prepararse a la confessión general
día en adelante, en los tiempos que hay entre meditación y medita-
ción, o quando va ia al cabo de la P semmana, no dexando el medi-
tar sino perseverando en las mesmas meditaciones, o a lo menos
205 en parte dellas hasta estar ia del todo preparado
La confessión comúnmente conviene que la haga con otro
[63]
que con el que le da los Exercicios, ahunque si tiene mucha devo-
tión con él o no hay otro con quien la haga, la po(Jrá hazer con el
mesmo
[64] Otras observationes sobre los mesmos exercicios

DE LA SEMMANA.
Cap. 4.".
Para maior intelligencia de los dichos Exercicios, sepas

[65]
5 que materia que en todos ellos se medita es que el peccado es
la
gravíssimo mal. Esta conclusión se prueva en el 1" Exercicio por
188 in marg. Habes istud in annotatione post Exercitium, fol. 83. Annot.
3 post 5m Exercitium 2»e liebdomandae, fol. 114.
<' De meditatione nocturna in Doc. 20 annot. 107.

Cl. librum Exercitiorum (n. 129).
Quo tenipore confessio generalis fieri possit et quomodo illa praepa-

randa sit in Doc. 3 annot. 12.
De sacerdote cum quo confessio generalis fieri possit in Doc. 1 annot. 3.
" Hoc totum caput fere nihil aliud est nisi summarium seu relatioearum
opinionum quas P. Cordeses in aliis suis operibus explanat. De hac quae-
stione videas Yano uas-Iparraguirri;, Antonio Cordeses 359-360.
;
DOC. 32 - NN. 59-70 545
tres púnelos, que son tres medios o Iros ("ffeclos o males que ha cau-
sado y causa el uno en los áugi'les, que por un peeeado se perdie-
:
ron y quedaron deputados en el infierno [1.3] el 2." en lodo el gé- ;
nero humano que por el peccado de nuestros 1"" padres Adam lo
y Eva, quedó enemigo de Dios y suhiecto a mil miserias y males

el 3." en aquellos particulares que i)or un solo peccado están dam-
nados en el infierno elernalmente.

[66] En el 2" Exercicio se prueva la mesma conclussión por 3
medios el 1" está en
: el 2" puncto, el 2" en el 3" puncto, el 3" en 15
el 4 puncto
En el 3" Exercicio, que es del infierno, se prueva la mesma

conclusión por 5 medios o eíTectos, que están en los 5 punctos
[67] La obra del meditar no es del entendimiento speculativo,
que no pretende más que conoscer, sino del entendimiento práctico, 20
que tiene por fin mover la voluntad a alguna afición o de temor o
de dolor, o de dolor o de speran?a, o de amor o otra semejante.
[68] Y assi en esta 1* semana el fin principal que con las medi-
taciones ha de pretender el exercitante, es mover la voluntad a do-
lor y afflicción de sus peccados, o por otras palabras, compungir su 25
ánima y durar en essa compunctión por algunos días para purifi-
car y limpiar su ánima de los peccados y assí prepararla para las ;
semmanas siguientes Y assí en hallar la tal compunctión, deve

parar en ella y no passar a la meditación de los otros punctos que
quedan, por no interrumpir la compunctión. 30
[69] De lo dicho verás que la meditación del entendimiento no
es pura consideración, sino consideración, ponderación, estima y
iuyzio " de la malicia y graveza de los peccados, a fin de compun-
girse dellos. Con esta tal consideración se illustra el entendimiento
del exercitante y se le inflamma la voluntad en el bien. 35
[70] Y assí el fin de los Exercicios y de toda oración mental, y
ahun de toda la vida spiritual, es tener el hombre illustrado
su entendimiento en las cosas de la fee y inflammada la volun-
tad, de manera que la illustración del entendimiento es el fin pró-
11 quedó] quede II 19 in marg. Annot. 3
" lu libro Exercitiorum (nn. 57-59).

" In libro Exercitiorum (nn. 66-70).
" De fine primae hebdomadae in Doc. 26 annot. 27.
" Haec tria verba sive substantive, sive verbali modo solet Cordeses
siniul coniungere. Vide hoc ipso Doc. nn. 71, 72, 112, 113, 149. Cf. Yanguas-
Ii'ARKAGUiRRE, Antonío Cordeses 357 annot. 20.
3¿ — DIHECTOKIUM EXERCITIORUM.
546 DIRECTORIUM EXERCITIOHUM P. CORDESES
40 ximo de las meditaciones, y la inflammatión es el fin más alto y

assí más principal.
[71] En los Exercicios se alcanzan los dichos fines en una de dos
maneras. La una es por infusión divina. Esta es el sentimiento
vivo de la graveza y abominatión del peccado, que suele dar Dios.
15 Este sentimiento no es otra cosa sino un conoscimiento experimental
y affectivo de grande ponderación, estima y iuyzio de la graveza del

peccado acompañada de grande admiratión de donde nasce grande ;
compunctión de la voluntad con grande gusto y consolatión, el qual

sentimiento no está en nuestra mano tenerlo, antes a las vezes quando
50 lo desseamos y procuramos, nos es negado, y somos dexados en
mucha sequedad y otras vezes quando [14] no pensamos en él ni
;
lo procuramos, nos lo da Dios con mucha affluentia, y a las vezes

dura mucho y otras dura poco. Es, pues, infuso de la mano de Dios.
El modo de haverlo es pedirlo a Dios con mucha humildad para ;
55 esto es el 2° preámbulo
[72] La 2.'^ manera para alcanzar los dichos fines, es por nuestra
industria y trabajo " y es que quando Dios no quiere darnos el
;
dicho sentimiento, procuramos nosotros de considerar, ponderar,

estimar y iuzgar la graveza del peccado por sus punctos, a fin de
60 mover nuestra voluntad a contritión.
Esta obra no va acompañada de admiración, suavidad
[73]
ni es de tanto fruto como la 1*, pero todavía es de
y consolatión,
mucho provecho y assí devenios perseverar en ella, porque el
;
provecho della es como el crescer del niño de leche, al qual da la

65 madre cada día sus pechos, y trabaja con él y ningún día vee que
cresce, pero al cabo del año se lo halla crescido, de lo qual se
huelga^ ^
Con todo que esta obra salle de nuestras fuerzas y indus-
[7i]
no entiendas que las fuerzas han de ser corporales y que el
tria, ;
70 meditar ha de ser con fuerzas de cabera, o de sienes, o del pecho,

como quien estruia una naranja'», pero han de ser del entendi-
miento, de attentión y discurso, que requieren el cuerpo quieto y
44 in marg. Annot. 2^ in fine
'^^
Cf. libruni líxcrcitioruiii (ii. 18).
" Deo tiimcn opem iiobis cllaiii non sentientibus fercntc, qiiod auctor
animadvcrtit n. 1 12, 113.
= 8
Jlam- ; innlitudim-in iisuri)at C.iiudksics in alii.s suis scri])lis. (".f. Yan-
GUAS-IpAHi!A(ii Antoniu Curdcsrs, 3:>S annot. 21.
" Etiani hanc siniilitndincMn alias repctit. Cf. YANGUAS-IPARRAOi
iRBf:,
358 annot. 23.

nnc. 32 - NN. 70-78 547
süssegado . . . '(Anima iioslra (sogúa dize ol philósopho) sedendo et

quicscendo fil sapiens » ^'>.
[75] No piense nadie que con 7 ó 8 días de conlrilión ia queda

purificada y sanctificada su ánima, desechada[s] della todas las
reliquias del peccado que ahunque a algunos ha acontescido esso
;
por grandeza de su contrilión o del amor que tuvieron a Dios,

la
como a la Magdalena, pero aacontesce esso. Y de aquí es
que muchos continuaron por mucho tiempo la penitencia, como
Santa María Kgi|)liana por -17 años, S. Hierónimo por 1 años''^
S. Hilarión y otros muchos ])or mucho tiemi'.o.
[76] Y portanto, deve el que quiere ir a la jjeríeí tióu, ¡olver después i
de hechos todos los Exercicios a los Exen it ios desla j)rimera sem-
mana, y insistir en la contritión del coracón y obras ¡¡oenitentiales
exteriores desta manera, quando Dios le influye mucho senti-
;
miento de sus peccados y lo comjjunge, persevere en la penitencia

mientras dura influxo, ahunque sea por muchos años. Porque
el tal
hazer Dios en tan profundo cimiento de penitencia, es señal que

él
quiere levantar en él el edificio de la vida espiritual.

r77] El remate de esta tal penitencia suele ser una grande paz
V serenidad de su conscientia y una extraordinaria confianza
del perdón de sus peccados. Estos tales, quando Dios les muda el
spíritu y sentimiento en otra cosa, seguramente pueden seguir el
llamamiento de Dios.
[78] [15] Si empero Dios no le influye el tal sentimiento, pero
dáselo algunas vezes por medio destos Exercicios o de otros, y otras
se lo niega, deve según parecer de S. Bonaventura^S insistir en la
penitencia por dos o tres meses, antes de passar a la vida illumi-
nativa, que es ¡)or los Exercicios de la 2^ y 3* .semanas.
"> Locus hic exstnl in Paraplinisi Aristotclis ;> riu-niislio scr¡i)ta sác-
enlo IV i)ost (".hristum. Dicit eiiini : Tío í|o£ |u"ánü(;.i zui x.ítüíoTaoOai tÍ)V
il»uxíiv, ércioTi'itiüjv YÍvexai xai q;QÓvi|io; ; i Ari^lnirlrs (inifcc ex recensione
Emmanl'elis Bekkep, cd.Academia regia hoi ii^sk;'. I. lU rdlini, 18.31 ,
247l> ).
Aiistotcles ipse ita scripsit Tw yuQ : l\QZ\^^]aa^ yali otíivui ti'iv Siávoiav É:rí-
otaoOai xal (pQOVEiv \iyo\ít\ . .. T(p yaq y.aOíoTaoOai éx xf)? ((coixri; tti-
yuxíi? q.póvinóv ti YÍvexai xul É;noTf)nov (Ibid.). At cum in pcniniltos lo-

dices graecos theniistiana sententia ])ro arislotclica irrcpserit ; et versio an-
tiqua > et auctores non i)auci illam Aristoleli ti ibuerunt.
«' (U)BDEsr-.s ctiam in tractatu de N ita i)iirgaliva eosdem annos ¡¡acni-
tciitiae S. Hieronymi et Mariac Magdalenae tribuit, cf. Yangias-Iparra-
lii iRRE, 358 annot. 24.
Videtur hic intelligendus esse textus Theologiae mysticae ab Hugo de
l^.ilina sci i|)Uis. Cf. R anci as, Obras espirituales del P. Cor(¡eses,p. 122 annot. 4.
;
[79] S. Agostín aconseia que todos los días de la vida el siervo

de Dios haga alguna penitencia de sus peccados, y assi la hazía él
de manera que en la enfermedad de que morió se hizo poner fixa-
dos en la pared delante de sí los 7 psalmos penitentiales para rezar
105 y meditar en ellos '\
[80j Observationes sobre los exercicios

de la 2^ semana.
Cap. S»"".
[81] Hecha la confessión general, haviendo de passar adelante,

5 mientras respira algún tanto el que se exercita, propóngasele la me-
ditatión del reyno de Christo, la qual hará dos vezes en el día, la
una por la mañana y la otra por la tarde''^
[82] Aquel mesmo día por la tarde, propóngale el Exercicio de
la encarnatión, para hazerlo a la media noche, y el del nascimiento,
10 para hazerlo por la mañana después de levantado. El 3" ha de hazer

antes de comer; el 4." después de comer, a hora de vísperas; el
5°, que es la applicatión de los sentidos, hará antes de cenar, y
de la mesma manera en los otros días siguientes, observadas dili-
gentemente las additiones y notables que para la 2^ semmana

15 están puestas
[83] En el meditar de la vida de Christo, las meditationes de la
encarnatión y nascimiento puestas en el primero de la 2^ semana,
son exemplares de todas las demás ^ de manera que en todos los
misterios y actos de Christo, el primero puncto es ver las perso-
20 ñas del misterio el 2.", oír lo que hablan
; el 3.°, ver lo que hazen.
;
[84] Y
no te turbe que en la división de la vida de Christo los
punctos parescen estar puestos de otra manera, esto es, por peda-
mos de la historia, porque la tal división no se hizo sino para meior
recapacitar la historia en el 1.» preámbulo; pero la meditación es
25 por los punctos de las dos primeras, como está dicho ahunque si ;
Dios visita al exercitante y le influye sentimiento de las cosas me-

ditadas, no tiene por qué constreñirse a ir por los punctos de ver,
oír, etc, sino seguir la guía del Spíritu Sancto [16].
" Haec nairal S. Possidius, Augustini anucus et Qiscii)ulus, in huius

vita cap. 31 (PL. 32, (13).
Praecipua huius capitis sumpta sunl ex Polaxco Doc. 20 cap. 6

nn. (jl-72.
"5 De meditatione regtii Christi in Doc. 22-23 annot. 92.
»« In libro Exercitioruni (nn. 127-134).
;
DOC. 32 - NN. 79-88 549
rSo] En el meditar la vida de Christo, si el que medita procede

bien y fructuosamente, no se le añada ni quite nada a las medita- 30
tiones pero si fuesse corto de iuyzio, de manera que tuviesse necessi-
;
dad de maior manuductión, sea enseñado que después de haver

meditado el 3." púnelo que es de lo que las ¡jersonas de la histo-
ria hazen. Inielva los ojos a considerar las causas dessos hechos, como
sería la bondad y charidad de Dios o de Christo, o nuestra salva- 35
tión porque esto le abrirá el camino a tener la meditación más
;
estendida y más fructuosa.

[861 Acerca de traher los sinco sentidos sobre las cosas meditadas,
nota que esto se puede entender de dos maneras. La una de los sen-
tidos imaginarios*',y esto conviene a los poco exercitados en me- 40
ditar y contemplar, quales commúnmente son los a quienes se dan
los Exercicios y esta manera ninííuna difficultad tiene, porque
;
ninguna difficultad hay en imaginar que se veen las personas de

y que se oie lo que allí hablan, o decentemente podrían
la historia,
hablar y que besamos y adoramos los pies de Christo o sus pi-

: 45
sadas, o sus ropas. El olfacto y el gusto en este modo se pueden de-
xar, porque no se pueden applicar a esto, como los otros sentidos.
[87] La 2* manera es, de los sentidos mentales spirituales
la qual conviene a los exercitados en la contemplación. Estos sen-
tidos spirituales, según San Bonaventura en el 4 cap. de su Itine- 50
rario de la mente a Dios son la misma mente, en quanto con
ella contemplamos el resplandor de Christo, no corpóreo, sino
spiritual. La mesma es el oído, en quanto con ella oímos sus ins-
pirationes. La mesma el olfacto. en quanto con ella olemos la
fama, virtudes y dones de Christo, iuxta illud « Christi bonus odor 55 :
sumus». '° La mesma el gusto, en quanto con ella gustamos la suavidad

de Dios, iuxta illud: « Gústate et videte quam suavis est Dominus
La mesma el tacto, en quanto con ella nos unimos con Dios iuxta
illud : '( Mihi adherere Deo bonum est »
[88] En esta semana no es necessario visitarlo más de una vez 60
4S mentales sun. del. rationales G 49-50 estos - spirituales in marg.
" In libro Exercitiorum (n. IOS).

De applicatione sensuum in Doc. 20 annot. 116.
•» S. Bonaventura, Itinerarium mentís itd Deum cap. 4.
2 Cor. 2, 15.
" Ps. 33, 9.
" Ps. 72, 28.
;;
550 DIHKCTOHIUM EXEHCITIOHUJI i'. CÜRDESIiS
cada día, si ia no es en tiempo de las elecliones porque entonces ;
se ha de visitar dos vezes cada día'^
[89] Las reglas de la temi)lan?a, ahunque están puestas en la 3*

semmana"^ se le pueden ¡¡racticar en. esta 2*, o quando pareciere
65 mejor. Lo niesnio se entiende de las reglas de los scrüpulos", y de
las de la dislributión de los bienes'", y de sentir con la Iglesia ca-
thólica" y deslas
; cosas en general se dize que no se han de pro-
I
poner a todos, sino a los que tienen necessidad dellas, o a lo menos

íes han de ser de mucho provecho [17].
[90] Observationes sobhe los mesmos EXEKcrnos

de l.\ 2'' semm.wa.
Cap. 6».
[91] Como la 1.» semmana nos enseña y exercita en la vía i)ur-

5 gal iva, que es tener })or fin |)urgar ])urifiearnos de la horrura de
y
nuestros peeeados '\ assí la 2^ y 3*^ semanas nos enseñan y exerci-
tan en la vía illuminativa.
[92] Ponernos los Exercicios de la 2^ semmana en la vida illu-
minativa, es tener por fin alumbrar nuestro entendimiento con la
10 lumbre de la estima y iuycio de las cosas de la fee, eslo es, de cada
una en lo que es razón; v inflaminar nuestra voluntad poniéndola
en el affecto de las mismas cosas de la fee que a cada una se deve
esto es, en amar las buenas y aborrescer las malas, cada una en
el grado que se le deve.
15 [93] El conoscimiento y affecto de las cosas de la fee que en
estas 2^ y 3^ semanas se pretende, no es de todas ellas por un igual
l)ero I" y por si es de Dios criador, salvador y glorificador nuestro, a
fin de le amar, glorificar y servir; y segundariamente es de los me-
dias con que vamos a Dios, quales son lesu Christo, Dios y hom-
" Quolics debeat iiivisi is ([iii exorcilatur in I)oi-. 4. unnot. 3(5.
Loquitur (le re.^nlis \i(tns. dp quilnis in Doc. 20 amiot. 187.

" De regiilis (lií>ii<)^( cndi sri iipulos in ôc. 2(5 annot. 85.
" De regulis clisiicnsnndi cU cihosn ñas in Doc. 2() annot. 81.
" De regulis ail siMilienduni cuín l-^crlcsia in Doi-. 20 annot. 207.
"* Etiani multa c[nac in lioc capite el in seqnciili (".onnusES dicit, ex
aliis eius operibus pi aesertini ex Tnulalu de onilione el de vita purí/aliint, sunt
excerpta.
" De fine priniac luhdoinadae in Doc. 2() annot. 27.
De fnie secuiulae licbdonuulac in Doc. 31 annol. 1.37.
;
DOC. 32 - N\. 88-102 551
bro verdadoro, las virtudes y dones del S{)ír¡tu Sánelo, los sacra- 20
mentos, las Seripturas, etc.
[91] El conoscimiento de Dios experimental que en esta 2*
semmana se pretende es de 3 cosas: la P son sus attributtos
esto es, la potentia, sapientia, bondad, iusticia, misericordia, cha-
'¿5
ridad, etc.
[95] La 2* son las propriedades personales ; como que es

es :
trino y uno, que es Padre, Hijo y Spíritu Sancto ;

que embía o es
embiado.
[96] La 3*, es el modo con que se comunica a sus criaturas, como
es que es la 1*. causa de todas las cosas que crió todo este mundo 30 ; ;
que lo goviérna y conserva que predestinó los scogidos que es ; ;
salvador; que es glorificador que por las Scripturas y por la Igle-:
sia nos revela sus cosas v nos |)roiiietc sus Iiienes y nos amenaza con
castigos y nos encamina por el bien.
[97] De Jesu Christo se han de conoscer i)rincipalmente 4 cosas. 35
La que es Dios verdadero, igual en todo y por todo al Padre
eterno.
[98] 2* Son seis excellencias y grandezas en quanto hombre,
quales son : ser salvador; summo sacerdote medianero entre Dios
:
y los hombres; rey y señor de todo el universo ;

y cabecea déla Igle- 40
sia ; legislador ;
juez universal ;
sposo de la Iglesia, lleno di gracia, vir-
tudes y sabiduría, de cuya plenitud recebimos todos gracia por

gracia ; nuestra iustitia y sanctificación cordero de Dios etc. ;
[99] La 3* es los grandes y estupendos beneficios que del ha-

vemos recebido, quales son havernos redemido havernos com-
: ;
prado la bienaventuranza eterna haver [18] instituido los 7 sa- ;
cramentos, por medio de los quales se nos comunica la vida spi-

ritual havernos dado tan grandes exemplos de virtud haver-
; ;
nos dado la luz de la ley evangélica etc. 50
[100] La 4* es la perfectión de su vida santísima para imitarla,

esto es su limpieza de todo peccado, sus virtudes heroicas, y final-
:
mente su perfectión altíssima.

[101] De las virtudes y dones se han de conoscer sus obras, sus
excellencias y valor, quánto agradan a Dios, etc. 55
[102] De los sacramentos su sanctidad, su, virtud y valor, sus
effectos, etc.
22 experimental add.
in marg. El conoscimiento de Dios que en los Exerci-
cios de la vida de Christo se pretende n 3.5 in marg. El conoscimiento de Christo
que en Exercicios de la vida del mismo Christo se pretende
los 54 in marg. el ||
conoscimiento de las virtudes 56 in marg. de los sacramentos

||
80» lo. 1, 16,

[103] De las Scripturas su verdad, su sanctidad, su resplandor,

etc.
[104] Cómo por la meditatión de la vida de Christo

SE viene al conoscimiento de Dios
y de las otras cosas de la fee.
Cap. 7.
5 [105] El conoscimiento de Dios, ahunque se puede haver por

la meditatión de las criaturas y por la vida de los sanctos, y por la
de las Scripturas divinas, pero el 1 y más principal medio de to-
dos es la meditación de la vida, muerte y passión de lesu Christo,
porque es camino, verdad y vida
10 [106] En Él y por Él, esto es, por sus misterios, vida y mila-
gros, entendemos specialmente todo lo sobrenatural, como es el
misterio de la Santísima Trinidad que Dios es salvador y que ;
tanta charidad [tiene] a los hombres que les dió a su unigénito

Hijo, para que con su muerte y passión los redimiesse del poder
15 del demonio ;
que les dará todo lo que le pidieren por el mismo lesu
Christo.Y por Christo entendemos también todo lo que es notorio
de Dios naturalmente, que son los attributtos de Dios, esto es,
su potencia, sapiencia, bondad, charidad, misericordia, iusticia, etc.
[107] El conoscimiento de lesu Christo Dios y hombre verdadero,
20 ahunque se puede haver por las Scripturas
y por el sentir de la Igle-
sia cathólica romana, principalmente se ha por las palabras y obras
del mismo Christo.
[108] El conoscimiento de las virtudes y dones, ahunque se puede
haver por doctrina de los authores y por los effectos de las mes-
la
25 mas ;
pero principalmente se ha por la meditación de la vida,
doctrina, muerte y passión del mismo Christo.
[109] El conoscimiento de los 7 sacramentos, ahunque se puede
haver por authores y por la determinación de la Igle-
la doctrina,
sia ;
pero principalmente se ha por la meditación de la doctrina,
30 vida y muerte de Christo.
[110] El conoscimiento de las Scripturas, ahunque se puede ha-
ver por la doctrina de los sanctos y por la declaración de la Iglesia ;
pero principalmente [19] se ha por la meditación de la vida, muerte

Christo. Ipse enim aperuit librum clausum sigillis 7"'.
y passión de
35 [111] De lo dicho verás que en las meditaciones de la vida,
»' lo. 14, fi.
Apoc. 5, 1 ; 8, 1.
DOC. 32 - NN. 103-120 553
muerte y passión de Christo, ahora meditemos las palabras, ahora

los hechos, siempre Christo es el medio por el
qual venimos al conos-
cimiento de las cinco cosas sobredichas que son Dios, el
mesmo :
Christo, las virtudes

y dones, sacramentos y Scripturas. assi en Y
toda meditatión havemos de tener ojo a las dichas
cinco cosas. 4o
112]
i
Y
acuérdote, como arriba en las observationes de la 1»
semmana se dixo, « que este conoscimiento práctico,
que por las
tales meditationes se alcanza, es de dos maneras: el uno infuso
de la mano de Dios, que es un \ivo
sentimiento de las cosas medita-
das, acompañado de mucha consolación
y por otras palabras, es 45
:
un conoscimiento experimental
y affectivo que infunde Dios,
quando quiere, a los que están aparejados; el otro es acquisito'
de ponderación, estima
y iuyzio de las cosas meditadas.
[113] El 1» es el que 1» y principalmente se ha de pretender,
pero si Dios no se lo diere, ha de insistir con su
trabajo v indu- 50
stna, y con el favor de Dios, en el 2».
ponderando, estim'ando v
juzgando las cosas meditadas, a fin de las tener v estimar v amar
en lo que es razón.
]114] Observationes .\cerca de las electiones.
Cap. 8.
[115] La 1» y más principal electión que el hombre puede

hazer. es quando duda si ser\irá a Dios y attenderá a su salvatión
en el estado común que es de la obser\-antia de
los mandamientos 5
de Dios, o en la via de la perfectión, que es
de pocos, la qual consiste
en abracar los consejos de Christo. '
[116] Tras esta es que después de haver elegido el estado

de la \ia
de la perfectión, está en duda si esse estado
de la perfectión lo terná
en la religión o fuera della, id est, en celibado
o clericato. 10
[117] Elegida religión, la otra es si tomará religión de la vida
contemplativa o de la vida mixta
[118] Si huviesse elegido el estado común, que es
de la obser-
vantia de los mandamientos, tras esso
es elegir si casado o clériao
Y si casado, tras esso es elegir si será con officio o administración
15
o sin el
y si clérigo, si será con beneficio o sin él [20".
;
[119] Esta división es para luz del que da los

Exercicios. v no
r""'^'P''' proponga todo iuntamente al exercitante.
^^^^loí^V'
1^0; 3» cha. El tiempo de comentar de tractar de las electiones
" Supra in n. 71.

" De his gradlbus in materia electionis exponenda in Doc. 1 annot. 25.
554 DIREC.TORIUM EXERCITIORUM I'. CORDESES
•:o es el 3" día *^ en que se medita 1" que el Niño lesú estava subiecto
a sus padres loseph y María. 2" Que dexados sus ])adres, se fué al
templo. Porque en lo 1" dió Christo exem])lo de la vida común
en estar subiecto a sus padres, y en lo 2° lo dió del 2" estado, que
es de los consejos evangélicos, en dexar a sus padres y irse al tem-
25 plo*«; y por tanto deve el que da los Exercicios saber del exerci-
tante, si quiere hazer las electiones, y si no las quiere hazer, o no
conviniesse que las hiziesse, porque qui^á no es idóneo para el estado
de la perfectión, haga que prosigua los Exercicios y déle la medi-
tatión del baptismo y las que se siguen
."O [121] 4 día. Si empero las quiere hazer y es idóneo para ellas,
instruyalo en que meditando en la vida de Christo, comience a
mirar en qué género de vida querrá Dios más servirse dél, sin deter-
minarse a cosa alguna. Tras esso se siguen para el 4 día las medita-
ciones de las dos vanderas y de las 3 differentias de hombres, que
35 van encaminando a lo mesmo, y en las mesmas se ajirende la dispo-
sición que ha de tener cada uno para salir perfecto en qualquier de
los estados para el qual Dios lo llamare
[122] Para hazer buena electión, necessario es a qualquier que
I" esté libre de affectiones desordenadas de amor, odio, tristeza,
40 alegría, sperancja, temor, ira, y otra qualquier })orque no es pos- ;
siblle hazer buena electión el que no está libre de passiones y no

tiene el ánimo quieto, tranquillo y reposado
[123] 2.", es n'"'essario, como se dize en
el notable después de
3 differencias de hombres ^\ que venga a ponerse muy [in]-

las
45 differente para abracar qualquier de los estados a que Dios lo
llamare. Esta indifferentia deve pedir a Dios muy de corazón,
como cosa importantíssima.
[124] 5.» día. El 5." día, después de haver meditado la partida
de Christo de Nazareth al río lordán y el Baptismo, propóngale
50 los 3 modos de humildad, para que medite sobre ellos por dos o
20 que* sup. Un.
De iiiilio electioiiis iii \)oc. 20 aniiot. 132.

"« Cf. libruin I-:xciTÍtioniiii (n.
«' Iii lil)r() l-:xcrciti()ruin (mi. 27.5 ss.).
Cf. lihrimi líxt-rcitiorum (n. 135).

»' De nieditat ¡oiie diiorum vexillorum iii Doe. 22-23 amiot. 93 el de
meditalioiu' liium classiuni ¡n Doc. 22-23 aiinot. 101.
De (lispositione neees.syria ad electioneni faeiendani iii Doc.
20 anuot. 1 IS.
»' In libro lixercitiorum (n. 157).

DOC. 32 - NN. 120-129 555
Iros vezosx^ ; y al fin dollos haga los coUoquios de las dos vandoras,
y procure siempre de venir a la perfecta indifforotitia.

[125] G día. 1. El 6° día, ultra de los Exercic ios, declárele el pre-
ludio para hazer buena electión '^ que es que el hombre a sido criado
j)ara conoscer, amar y servir a Dios y con esto salvar su ánima. 55
2. Y
que por tanto sólo ha de elegir lo que le ha de aiudar para
el dichofin. Porque el medio se ha de proportionar al fin, y no el
lin al medio.
[126] 3. Y de aquí se vee quánto hierra el que 1" se casa o toma

beneficio, y después se determina de servir a Dios en este estado 60 ;
porque del medio haze fin, y del fin medio, y no quiere ir derecho
a Dios, sino que Dios venga a el haviéndolo de hazer al contrario, ;
que es 1» proponer de servir a Dios y después elegir matrimonio

o beneficio o otra cosa que entendiere que le ha de aiudar para ser-
vir a Dios. <)5
[127]Guárdese el que da los Exercicios de inclinarlo más a una

])arle que a otra, ))orque no es su officio esse, sino aparejar hi cria-
tura poniéndola en indit'fereutia ])ara(|ue sea enseñada del Criador
o ])or inspiración y motión del affecto, o por discurso del entendi-
miento y dexe a Dios todo el negocio de la vocatión, el qual sólo 70
;
lo puede conservar y jjerfeclionai- en ella
[128] Si viere que el exercitante no .se ha ])uesto en la indiffe-

rentia que conviene, ni haze lo que es en sí para ponerse en ella,
no hay por qué ir adelante en las electiones porque no hará el ;
"5
tal desta manera i)uena electión y assí passe adelante en los Exer-;
cicios de la 2*
semmana, y si tanto durasse. en los de la 3* semmana,
entre tanto que la alcanza de Nuestro Señor.
[129] llaviéndose puesto indifferi'ute andando adelante en los
Exercitios, declárele el lo tieni|)o de las electiones, pero obiter"'
Y luego el 2." explícilanienle,
y i)óngalo en que busque la volun- SO
tad de Dios, i)or experientia de consolaciones y desolaliones ; pero
56 sólo sup. lin. II ¡n mar¡/. Auno. 15 II 79 in mary. I" tiempo, 2" tiempo
De tribus inodis luiinilil;itis in Doc-. 20 aiiiiol. 1
lu lii)r() llxcTcitionim (ii. KÜI). In liis <ni;U' se(|iiiiiiliir ('.()iii)i:si:s siio
modo repctit quae S. i^nalius iii hoc lino : ;\tM i ili()nim dixcral.
De lihertaU" coniediMida in elcct ioiic in Dof. 1 annot. IS.
" De lioc ininio lenipore olectionis in libro ICxcrcitiorum (n. 17.')). (iz.
I).\vn,.\ Doc. .'{1 n. llí) indicat ])aruni esse dicenduni, cinu do re extraordi-
naria agalur, ñeque huiic modum esse a Deo ijctendum. In Doc. 3.3, 31, 13,
n. 187 fere eadem repetuntur.
556 DIRECTORIUM EXERCITIÜRUM P. C ORDESES
declárele bien qué es consolación. Todo esto de palabra y no por

scrito
[130] El modo de elegir en 2" tiempo es este : que siendo la
85 electión del estado de la vida, puesto delante de Dios en oración,
seproponga delante de sus ojos la vía de los consejos de Christo,
con razones a una parte ni otra, y spere para ver si
sin discernir
sentirá en sí algunos movimientos de consolación o desconsolación
acerca della. Porque suele Dios a los tales algunas vezes illustrar y
90 dar sentimiento, que esse estado es el que les conviene y no otro,
y inflammarles la voluntad a él, o consolarlos en la imaginación que
toman esse estado o por el contrario desconsolar y turbarlos. Des-
;
pués haga otro tanto acerca del estado común de los mandamientos
de Dios.
95 [131] Y no es necessario para esto particular Exercicio, porque
lo puede hazer en el tiempo de sus Exercicios o de otra qualquier
oración y ahun fuera de los Exercicios si sintiesse algunos movi-
;
mientos, examínelo el que da los Exercicios por las reglas de dis-

cernir los varios spíritus proprias de la 2^ semmana [22] y que ;
100 haga que otras vezes haga lo mesmo, para ver si perseveran los mes-
mos movimientos, o vernán otros y si veen que son de buen ;
spíritu y que perseveran y elige la vía de la perfectión, tiene por

donde aprovarle la electión. Y de ahí puede passar de la mesma
manera a la 2*, como es si seguirá los consejos en religión o fuera
105 della y de essa a la 3*, si en vida contemplativa o mixta etc.
;
[132] Si el exercitante concluyesse liien el negocio de las elec-

tiones por el 2" tiempo, puede concluir y no passar a las electio-
nes del 3" tiempo, porque va endregado por mejor luz que la de
la razón humana
lio Y si elegiesse la vida común délos mandamientos, declárele
[133]
que para determinarse en essa son menester maiores señales de
la voluntad de Dios, que para la de los consejos^', y haver dicho Él
mismo que difícilmente se salvarán los ricos y porque la vida
de los consejos es en sí sin duda, más perfecta y más segura.
115 [134] Si de la dicha manera no se hizo la electión, porque o no
86 tre marg. rep. de los consejos II 98 examínelo add. et del. s
De seciiiido teiii|)<)rc olectioiiis ¡ii 1 )oc. 2(1 aniiot. KiO.

" De (lisciimine Ínter seciiiKiiim et tertiuin tempus elertionis in Doc.
20 annot. I(i8.
Requiri etiam maiora signa act mandatoruni quam ad consiliorum

viain dicunt testes queque allati in Doc. 1 annot. 8.
»» Mt. 19, 23-24; Me. 10, 25; Le. 18, 24-25.

DOC. 32 - NN. 132-139 557
sintió en si motión notable, o si la sintió, está en duda si es de Dios,

pásselo al 3" tieini)ü ;
[¡oique los modos del tal tiempo disponen
para la illustratión divina ; y ahun digo que ahunque la tuviesse
hecha por el 2" tiempo, si quiere, puede examinarla por el 3" tiem-
po para maior certidumbre'"". 120
[135] En el el hombre proponga
3" tiempo el 1" principio es que
delante de porque de ahí ha de inquirir y determi-
si el último fin,
nar, quál medio es más conveniente })ara alcanzar el fin, si el estado

común o la vía de la perl'ectión. Y declárele así el l"como el 2° des-
te tiempo; porque concluida la electión por el 1" modo, en 125
;
el qual se determina una hora, la examine por el 2° en otra hora ;
y si saliere la mesma conclusión del uno y del otro, grande se-

ñal es que la electión es buena.
[136] En este 3" tiempo, quando el exercitante anda en las elec-
tiones, harto es que haga un Exercitio de los de Christo con uñare- 130
petitión porque el resto del tiempo es necessario para las electio-
;
nes '
"2.
[137] Sea amonestado que ponga en scrito las razones que por
una parte y por otra ha tenido, para comparar entre sí en el 5"
puncto para ver quáles pesan más, esto es, quál de las cosas 135
entre las quales es la electión, es más conveniente para alcancar
el fin y quál tiene más inconvenientes.
tiempo saliesse lo mesmo que de la
[138] Si de la electión del 3"
del 2" tiempo, grande argumento es que la electión es de Dios [23].
Si en el 2» tiempo no salió electión, y después de hecha la elec- 140
tión en el 3" tiempo, el exercitante sintiesse talos illustrationes o
motiones o consolationes, con que se confirmasse su electión, enten-
diéndose que las tales motiones son de Dios, grande argumento es
que la electión fué conforme a la voluntad de Dios.
[139] Si acontesciesse elegir en el 3" tiempo lo contrario de lo que 145
se elegió en 2" tiempo'"*, examínense diligentemente por las re-
121 in tnarg. Z" tiempo II

13" más del. ex parte ms, sed retinendum videtur
"'° Ue tertio tenipore electioiiis in üoc. 1 aiinot. 23. Quae hic (".orcieses
iiulicat ex PoLANCo Doc. 20 nn. 83-87 sumpta sunt.

Primus modus huius tertii temporis in libro Exercitiorum (nn. 178-
183) el secundus modus in nn. 184-187.
"2 De numero meditationum quae fieri possunt tempore electionis in
Doc. 20 annot. 137.
Quid faciendum sit, si tertio tempore aliquid diversum eligitur ab
i'u quod secundo tempore electum erat, indicatur in Doc. 20 annot. 168.
558 DIRECTORIUM EXEHCITIORUM P. CORDESES
glas de discernir los spíritus y por la recta razón y sana doctrina,

las electiones assí del 2" tiempo como del 3" tiempo y el peso de
los motivos ; y si se viesse que la razón favoresce la electión del 3"
15Ü tiempo, deve seguir essa ])or la maior seguridad que hay en ella ;
y por el contrario, si se viesse que las razones del 3" tiempo son dé-
biles y que los motivos del 2." tiempo son del bwn y la
spíritu,
recta razón no les repugna, entonces la electión del 2" tiempo ha
de ser preferida a la del 3°, y si estuviesse la cosa en duda deve
155 hazer
la electión de nuevo.
[140] Qualquier cosa que eligiere, ahora sea en el 2" ahora en

el 3." tiempo, amonéstelo que mientras duran los Exercicios no
haga voto sobre ello, maiormente si es hombre ligero y sospechoso
de inconstante.
160 [111] Si empero fuesse iiombre de edad, maduro y constante, y
quisiesse confirmar su electión con voto para deffenderse délas oppug-
nationes del demonio y del mundo y de la carne no puede, ni ;
deve el que da los Exercitios prohibírselo, como no deve por razón

alguna induzirlo a ello.
[142] Observationes sobre los exercicios de la 3* semmana.
Cap. 9.
[143] Ahunque
verdad que se dize en el 3" preámbulo que lo
es
que por estas meditationes se ha de pretender y buscar, es dolor
5 de sus peccados y confusión de que por sus peccados el supremo Se-
ñor se expuso a tantos tormentos^"", no ])or esso se excluyen los
otros affectos santos que nascen de la misma meditatión, como son
compassión a Christo, i)ropósito de la obediencia, fortaleza, patien-
tia, humildad, mansedumbre y otras virtudes que resplandescen
10 en essa passión, desseo de imitar a Christo en padescer por la honra
y gloria de Dios y por la salud de los próximos, speran?a y chari-
dad y otros semejantes affectos.
[144] De que están tras el 2" Exercitio i"',
las 4 additiones,
sola la 3.**ha de dar en scrito la otras sólo se declaren de palabra.
se ;
15 [145] Las reglas de la templanza que están al fin desta semana
12 affectos add. de n 13 Exercitio. Sola
De votis fuc'iendis vel non faciendis in Excrcitiis in Doc. 20 annot. 172.

In libro lixercitioruni (n. 103).
In libro Exercitioruni (nn. 204-207). De ¡lunctis scrijito dnndis ¡n
Doc. 3 annot. 6.
Ayit de rcíûlis victiis, de qnihns in Doc. 2(1 onnot. 187.

DOC. 32 - NN. 139-150 559
no se dea en scriLo, sino declárense de ¡jalabra, y no lodas imitas,

sino un día unas y otro día otras, se_í»iín la discrelióu diclaie i)or- ;
que no lodos tienen una niesnia disposición para la ai)sl iui'ucia que ;
unos son más robustos de cuerpo y tienen necessidad de conier

más que otros, y assí mire bien el que da los Exercicios a ([uicn y 20
cómo declara la l regla y cómo usa della, porque no haga alguna
demasía.
[116] El tiemi)o de declarar las tales reglas no sólo es la 3^^
semana ;
pero ahun la P
y 2=^ se pueden proponer algunas dellas, si
el que da los Exercicios viere que el exercitanle tiene necessidad 25
dellas.
En
esta empero se declaren todas, si antes no se havían decla-
rado porque hay menos documentos que declarar en esta sem-
;
mana que en las otras passadas, y conviene que siempre le trayga

alguna cosa de nuevo quando lo visita. 30
[1 17] OkSIíHVATIONES sobre los exercicios de la 4^^ SEMMANA.
Cap. 10.
[148] Con los Exercicios de la resurreclión se cuentan los de la

.Ascensión y venida del Sjjíritu Sancto.
[149] Todos los Exercicios de la vida, muerte y passión y rcsur- 5
rectión j)ertenescen a la vida ilhmiiuativa"". El fruto cjue de los
Exercicios de la vida illumiualiva se coge, es que perseverando el
hombre en ellos, de día en día va ganando nui'va luz de couosci-
miento de ponderación, estima y iuyzio de lodas las cosas
])ráctico
de la fee, assí primarias como secundarias
pero principalmente de las 10
;
])rimarias, con la qual va tiniendo a cada una en su grado, en aque-

lla estima que es razón y por la tal estima, el amor o aborres-
;
cimicnto que a cada una se le deve en su grado ; con la qual se per-

fectiona en la fee intensiva y extensivamente, y en la speranâ y
charidad intensivamente, porque va cresciendo de día en día
:
15
acerca de unas mismas cosas ;
extensivamente, porque se va es-
tendiendo acerca de otras cosas de la fee de las quales no havía
ahún ganado el conoscimiento práctico.
[150] Y ahunque el tal conoscimiento actual no dura continua-
mente, antes cessa muchas vezes, o por comer, o por dormir o por 20
divertirse a otras cosas, no dexa el ánima de quedar illustrada en
hábito, el qual hábito después lo inclina y actúa a menudo a se-
Iteruin in hoc ciipite (",oaDi/-.si:s ex aliis suis opcrihus sejilentias suiiiit{

;
mejantes actos, y maiormente lo actúa si con el hábito tiene solici-

tud de actuarse a menudo y de ahí viene a que lo más del tiempo
;
25 está actuado en el sobredicho conoscimiento, y ahun a que quasi

siempre y comúnmente, quando se actúa se halla con maior luz de
ponderatión y estima de las cosas de manera que si buelve sobre ;
sus peccados, se halla con maior conoscimiento de la graveza dellos

y con maior aborrescimiento si sobre el infierno o la muerte, con
;
30 maior sentimiento y temor, si sobre las cosas terrenas, con maior

desprecio dellas si sobre las virtudes o dones o buenas obras, con
;
maior estima si sobre las cosas divinas, con más alto iuyzio dellas si
; ;
a Dios, lo halla más ensalmado en su ánimay esto es estar el ánima

;
illustrada o alumbrada, en lo qual va cresciendo cada día a la ma-

35 ñera de la luz de la mañana.
[151] El Exercicio del amor^" pertenesce a esta 4 semmana y
se puede proponer después de entrados en ella un día o dos, y exer-
citarse iuntamente con los de la resurrectión de manera que a los ;
Exercicios de la resurrectión se dé una hora y al del amor las demás ;
40 y si paresciere hazerlo por sí, acábense los de la resurrectión 1 " en

dos o tres días, y después éntrese en el del amor.
[152] Por quanto los 4 punctos del amor son faecundíssimos,
que terná harto de uno dellos para una hora de meditación, puede
el
vacar en las otras horas que se siguen, pero hágase el colloquio al

45 fin de cada meditación. En este se puede insistir por los días que
paresciere con que quede tiempo para los 3 modos de orar.
[153] El Exercicio del amor pertenesce a la vida unitiva
porque ahunque nos unimos con Dios por la fee iuxta illud « Despon-
sabo te mihi in fide » y por la speranga próximamente nos ;
50 unimos con Dios por el amor y charidad, ca por ella lo abracamos

en el corazón y lo possehemos y nos transformamos en él iuxta
illud loannis. Deus charitas est, et qui manet in charitate in Deo
«
manet et Deus in eo
» ahunque es menester aspirar a la perfecta
;
unión por la perfecla charidad que es ardiente y violenta.
"» De tribus viis in Exercitiis in Doc. 18 annot. 12.

De contemplatione ad obtinendum amorem in Doc. 20 annot. 195.
Quo tempere ea proponenda sit in Doc. 20 annot. 196.

Os. 2, 20.
"» 1 lo. 4, 16.
DOC. 32 - Nx. 150-158 561
[151] Observationes sobre los 3 modos de orar
Cap. 11.
[155] El 3" modo de orar es más fácil, y este es más para los
simples que los otros modos
[156] El 1" modo de orar es modo de examinar la conscientia 5
sobre los mandamientos de Dios y de la Iglesia y ¡)eccados mortales
y obras de misericonlia, etc., ]iara después bien confessarse de sus
peccados. Y no entiendas (pie dentro de una hora has de fenescer
siempre todo este examen. Porque acabada la hora puedes dexarlo
en donde te hallares, añadiendo el colloquio al fin, y en la siguiente 10
oración prosseguir el examen de donde le dexastes
[157] Si alguno está tan exercitado y tan apto para meditar
que pueda ahondar más en esta oratión, después de la additión
y oración preparatoria podría considerar sobre cada mandamiento :
1" quán sancto y bueno sea 2" quán útil a los que lo guardan
; 15 ;
3» cómo lo ha guardado él y assí de precepto, en precepto, y aca-

;
bar con el colloquio, en donde pida a Dios perdón de las faltas, etc.
Observatión acerca de las reglas de sentir con

LA Iglesia Cathólica.
Cap. 12.
[158] Estas reglas están acommodadas para sentir con la Igle-

sia cathólica romana contra los ereges deste tiempo, y son más 5
necessarias para aquellos que viven entre hereges y conversan con
ellos, que para los que solamente conversan con cathólicos
Finís
Omnia iuditio Ecclesiae catholice romane submissa sunto.
De tribus modis orandi in Doc. 26 aiinot. 71.

De tcrtio modo orandi ¡11 Doc. 20 annot. 200.
De primo modo orandi in Doc. 18 annot. 25.
De regulis ad sentieiidiim ciini Kcciesia in Doc. 20 annot. 207.
:í6 — DiRECTORIÜM EXERCITIORUM

562 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
33, 34, 43
DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU ET AUCTORITATE
H. P. CL. ACQUAVIVA
^
(1591-1599)
Praefatio
Praenotanda
Tria Directoría siinul edimus quo nielius Ínter se conferri pos-
sint,et facilius ac darius appareat in quibusnam illa conveniant,
in quibus vero discrepent.
Ut enucleatius in Praefatione generali diximus, tres gradus
distinguuntur in ultima elaboratione Directorii facti temporc R. P.
Acquaviva.
1) Ex ómnibus antiquis Directoriis ea seligens quae utiliora
et meliora sibi videbantur, quae fuerunt Directoría PP. Polanco,
Aegidii Gz. Dávila, Miró ac Mercuriani et alia dúo auctorum nobis
ignotorum, atque ex his singulis id excerpens quod opportunius
iudicabat, R. P. Acquaviva quoddam scriptum conflavit, quod propter
originem « Directoriiim variorum appellatum est.
>>
2) Antequam vero hoc scriptum Societati mitteret, R. P. Ge-

neralis id PP. Assistentibus et fortasse aliis examinandiim dedit.
Attentis horum Patrum animadversionibus pauca mutavit atque
alia aliter ordinavit, et tándem aliquando illud in publicum dedit.
Hoc Documentum ex anuo editionis vocamus Directorium a. 1.591.
3) Hoc vero Directoriiuii in provincias niissum csl, non ut sta-
tim ad effectum adducerctur, sed ])otius ut usu at([uc experientia
cognosceretur quid emendandum vel tollendum, quid vero con-
servandum eo esset. Ex pluribus partibus Societatis observatio-
in
nes Romam profluerunt, ad quas aestimandas Gommissio instituta
est auno 1593 in Congregatione Generali quinta. Tándem P. Acqua-
viva, postquam sine dubio huius Commissionis pronuntiata ipse
examinavit, anno 1599 edere iussit Directorium defmitivum seu of-
ficiale, quod vim obligandi in tota Societate haberet. Re quidem
vera hoc Directorium —
excepta rationc numerandi capita ac di-
stinguendi paragraphos et aliis quibusdam rebus minutis a Di- —
rectorio 1591 vix discrcpat.
His via nobis aperta est ad ea notanda quae uniuscuiusque Di-
rectorii editionem et códices spectant.
I. DIRECTORIUM VARIORUM (versus 1590) (Doc. 33).
I - Textus : 1. Archiv. Pont. Univ. Greg. F. C. n. 777. Tran-

scriptio saec. XVI facta a scriba Curiae P. Gencralis. Non pauca
habet correcta alia manu eiusdem temporis.
DOC. 33, 31, 43 - PRAEFATIO 563
2. ArchiiK di Stato Rom. ms. So. Apographiiin sacc. XIX.

Pracbet textum correctum codicis praeccdentis, ofTerl ergo nobis
statum ultimum et dcnnitivum huius Direclorü.
II - Typis Imi'iu-.ssi m : MUSI fvvrrc. 1002-1078 in textu no-
tantur ea iii ([iiibiis convenil cuín Directorio anni 1591 ; in inia pa-
gina ea in (luilms al) co discrcpat.
III - AríK.iii s : MHSI. Exerc. 210, 773; Houquette, 403;
Ii'ARHAGriniu:, llislarid 2 133, 444-445.
II. DIRECTORIUM EDITUM AXNO 1591 (Doc. 34).
I - Textus : Nidliini nianuscriptiiin invenire potuinius.
II - Tyi'Is Imi'hkssum :
1) Homae anuo I.")")!. líditio missa ad sii])eri()res. ut si quis

usu edoctiis al¡(iui(l vcl addi vcl ai)tius flici |)<)ssc' iudi-
(•arct, iil ad P. > pis (icncralcni dclci rcl.
cxcussiini I
niittilur ad evitaiidain ()|)craiii el inipcnsani doscri-

bendi tot exemplaria ».
.2) Ingolstadii ex ofíicina Typographica Davidis Sartorii, 1592.
3) Cracoviae, Typis N. Lobii, 1592.
4) Tolosae ex l yp()grai)hia sub signo nominis lesii, 1593.
5) Valentiae, ai)ud Philippuni Mey, 1599. Sine dubio editio-
nes 2-5 ideo i'actae sunt (jiiod exemplaria editionis 1^^
ex l'rl)e niissa oniiiluni iiecessitati non suflieiebant.
ranscrii)unl edilionein ronianani cxperiendi causa in
'1
i'r()\iiu-ias missani.
ti) I'arisiis. apiul Seljaslianuni Iluré, Via lacobaea, sub signo
C.onlis Honi, 1(119.
7) l'arisiis, apiid hiannem Fouct, Via lacobacá, sub signo
Hosarii, Kil!).
8) MHSI. Kverc. 1(I(I2-107<S.
III - AucTOREs MUSI. Excrc. : 113-11 A : Bohr, Das Direkto-
riiiinBern.\rd, Essai historique 251-253
; Rouquette, 403-405 ; ;
Iparraguirre, Historia 2, 446, 449, 450-463.
III. DIRFXTORIUM DEFINITIVE APPROBATUM (1599)

(Doc. 43).
I - Textus : Nuliuni nianuscriplum invenire potuinius.

I I - Typis Impressum :
A] Editiones laíinae
1) Florentiae 1599 Apud Philippum lunctam. Editio
princcjjs.
In fine addit : Ego Virgilius Ceparius Rector Collegii
Florentini Societatis lesu legi hoc directorium
Exertiliorum P. Ignatii, et nihil in eo reperi

contra fideni aut bonos mores. Florentiae die
1. Septembris 1599.
Impriniatur Florentiae die 2. Septembris 1599. Ale-
:
xander Caccia Vicarias Florentinus.

2) 1600, Antverpiae, Ex Officina loach. Trognaesii.
3) 1602, Cracoviae.
4) 1603, Florentiae, Apud Philippum lunctam.
5) 1605, Mussiponti (Pont-á-Mousson in Gallia), in Gol-
legio Societatis lesu per Melchiorem Bernardum
Universitatis Typographum.
6) 1606, Romae, in Collegio Romano Societatis lesu.
7) 1607, Cracoviae, in Oíficina Nicolai Lob.
8) 1615, Romae in Collegio Romano eiiisdem Societatis.
9) 1626, Mediolani, apud lo. Bapt. Bid.
10) 1635, Antverpiae, apud loannem Mevrsium. Editio ge-
nuina. Re vera in publicum edita 1638 ^
11) 1635, Antverpiae, apud loannem Meursium. Quani-
quam scribitur nomen loci et typographi prio-
ris editionis, reapse est editio clandestina a biblio-
polis protestantibus excusa in Hollandia, textus
vero editi nullatenus sunt adulterati ^
12) 1644, Parisiis, e Typographia Regia.
13) 1645, Ingolstadii.
14) 1694, Ingolstadii.
15) 1696, Antverpiae, Typis Henrici Thieullier in appen-
dice pp. 1-90 sine typographi nomine, operis
Exercitia Spiritualia S. P. Ignatii Loyolae cuni
sensu eonim explánalo a P. Ignatio Diertins S. I.
Editio quinta . in pag. [2] Diredorium ad
. .
Exercitia Spiritualia S. P. N. Ignatii. Quod in

his Explanationibus tolies allegatum, totum recu-
sum parilerque compactum invenietur ad ipsarum
calcem pro maiori utentium commoditate.
16) 1702, Antverpiae. Nova impressio clandestina editionis
11) in Germania a protestantibus facta.
17) 1705, Pragae in vol. 2 pp. 310-356 operis « Institutum
Societatis lesu «. Typis Universitatis Carolo - Fer
dinandeae in collegio S. I. ad S. Clementem.
18) 1709, Antverpiae. Nova impressio editionis 16).
19) 1721, Tyrnaviae [Tyrnaw, in Hungaria], Typis et sump-
tibus academicae Societatis lesu Typographiae
20) 1757, Pragae in secunda editione Instituti Societatis
lesu, secundo vol. pp. 431-472.
21) 1784, Petraebixariae [Pietrabissara prov. Genova]
' Cf. Letters and Notices 38 (1923) 13-14.

* De hac duplici editione, eiusque historia agit E. Portillo, Esludios
Eclesiásticos (Madrid) 2 (1923) 29C-314 ; 3 (1924) 19-37, 167-180.
DOC. 33, 3 1, 13 - I'HAEFATIO 565
Oinnia siint paria editioni 20) atquc cadcm de-

nuo cxcussa. Directorium in pp. 431-472 vol.
sccundi. Descriptio accuratissima libri iii MHSI
Exerc, pp. 731-732.
22) 1829, Avenione in vol. 3 pp. 175-342 operis. Exer-
citia spirilualia S. P. Ignatii Loijolae, Directo-
rium in Exercitia, Industriae ad curandos animi
morbos. Kx Tvpographia Francisci Seguin.
23) 1834, Avenione. in Tliesauro spirituali S. I. pp. 193-
372, Ex 'ry])ographia F. Seguin.
24) 1838, Augustae Taurinoruni in vol. 1 pp. 417-539 operis
Exercitia spirilualia S. P. Ignatii Loijolae, cum
sensu eoruindvm explcmalo el Directorium. additis
triliiis ai>i)ciidi(il>us, (uiclore P. Ignulio Diir/ins.
25) 1838, Lugduni et Parisiis i)p. li)5-2!t(i operis Exercitia

spiritualia secundum uormam Sti. Ignatii de Loyola
a fí. P. \ouet. Editio nova, ancla et complectens
Exercitia spirilualia S. P. Igncdii de Loyola
cum notis R. P. Roothaan, nunc Superioris Ge-
neralis Societatis lesu, Directorium in Exercitia.
26) 1845, Lugduni et Parisiis ideni ac n. 25).
27) 1845, Avenione. in i)p. 193-372 Thesauri spirilualis
S. I. Fx Typographia F. Seguin.
28) 1850, Lugduni et Parisiis idem ac n. 2")).
29) 1857, Sancti Germani in Laya [St. Germain-en-Laye,
in Gallia] in pp. 19.3-372 Thesauri spiritualis
S. I. ex typographia Beau.
30) 1858, Lutetiae Parisiorum in pp. 193-372 Thesauri sp. S.
I.,sumptibus Julien, Lanierd, Cosnardet Soeiorum.
31) 1858, Lugduni et Parisiis in nova editione ojjeris P.
Nouet niemoratae ad n. 25).
32) 1867, Lugduni et Parisiis idem ae n. 25).
33) 1870, Roma in vol. 2" i)p. 419-465 operis Institutum
Societatis lesu. Editio novissima, volumen se-
cundum typis Civilitatis C.atholicae.
34) 1874, Roehampton in ])p. 305-472 Thesauri sp. S. I.
Ex typ. domus ])robationis.
35) 1876, Roehampton idem ae. n. 34).
36) 1882, Roehampton idem ac. n. 34).
37) 1882, Brugisinpp. 349-447 Thesauri sp. S. I. Sumptibus
et Typis Societatis S. Augustini, Desclée de
Brouwer et Soe.
38) 1887, Bilbao in 2.^8-348 Thesauri sp. S. L In
i)]).
Typograjihia Sanetissimi Cordis lesu.
39) 1888, Lugduni et Parisiis idem ac n. 25).
40) 1893, Florentiae in vol. 3 pp. 503-552 operis Insti-
tutum .Societatis lesu, volumen lerlium, Regulae,
Ratio Studiorum, Ordinaliones. Instructiones, In- >
dustriae, Exercitia, Directorium. Ex typogra-

phia a SS. Conceptione.
41) 1897, Brugis idem ac n. 37).

42) 1911, Ratisbonae in opere Exercitia spiritualia S. P.
Ignatii de Loijola. Versio Litteralis ex Autographo
hispánico notis illuslrata. Auctore H. P. loanne
Routhaan, Praeposilo Generali Societatis lesu.
Sumptibus et typis Friderici Pustet.
44) 1919, Matriti in pp. 1111-1178 Mon. Hist. S. l. Exer-
citia spiritualia Sti. Ignatii de Layóla el eorum
directoría. ( = Exerc).
46) 1929, Roehampton in pp. 247-321 Thesauri sp. S. I.
Ex typ. domus probationis.
47) 1932, Idem ac n. 37, sed pp. 246-321.
48) 1935, Santander in pp. 119-206 Thesauri sp. S. I.
49) 1948, [Citta del Vaticano| in pp. 253-357 Thesauri sp.

S. I. Ty])is PolygloUis Vaticatiis.
50) 1950, Santander idem ac n. 47).
51) 1953, Roma Apud Curiam Praepositi Gen. S. I. in
pp. 336-443 Thesauri sp. S. I.
B] Versio galilea.
52) Les vrais Exerclces splrltiiels. Ensemble la Guide ou
Dlrectoire, Paris 1619.
C] Versio anglica.
53) Directory ta the Splrltual Exercises of Oiir Holij Fa-
íher Ignalius, London 1925. ,
D] Versio Itala (excerpta).

54) in pp. 173-210 operis Tesoro spirituale del Fralelll Coa-
diutorl [cura P. Angel! Ronco], Roma 1949.
III - AucTORES : MHSI. Exerc. 774-776; Bohr, Das Direkto-

rlum Bernard, Essal historlque, 253-256
;
Rouquette, 405-408 ; ;
Iparraguirre, Historia 2 cap. 15 praesertim pp. 445-461.

IV - Ratio Editionis : Tria Directoría una simul edimus : in
jiagina sinistra coniunctim Doc. 33 et 34, in pagina vero dextra Doc.
43. Doc. 33 edimus ex cod. 2 (R) indicando autem in apparatu
critico omnes correctiones quas fccit alius ab eo qui textum transcrip-
sit et, quoties textus primus non est ita obliteratus ut legi non pos-
sit, etiam primam lectionem. Corrector etiam notas scribae sua manu
explicavit scribendo integrum verbum. Omnia quae super lineam
inveniuntur, scripta sunt a correctore, nisi aliud in apparatu indi-
cetur. Contra vero quae in margine exstant, ab ipso scriba ni con-
trarium dicatur, sunt scripta.
In Doc. autem 34 et 43 edimus editiones principes, id est
(juae anno 1591 Romae et anno 1599 Florentiae factae sunt.
Aliud vero ab alio ita distinguimus.
Ea ([uae In utroque Doc. 33 et 34 exstant, typis usitatis seu
romanis imprimimus.
Quae tantuni in Doc. 33 sunt, ea litterls italicis notamus.
DOC. 33, 31, 13 - FRAEFATIO 567
Quat- Iniiluni in Doc-. 34, ca i n t e r i o c l i s s j) a t i i s dis-

liiifíiiiimis.
(",11111 allcruiii nirocloriuiii al) altero discrcpal , ¡ii sinislra parte
l)aginae va ad Doc. .M, in dextra vero lilleris ilalicis ea quae
iiuac
ad Doc. 'A'A ex ae(|uo collocanius.
|)erlinc[
lii edilioiie Doc. \'A id laiiluiii animadverlcnduni cst (|uod
(luac in Doc. 31 anl desuní aul noniiihil mulata invcniunlur, ea
lilleris ilalicis exscribiinus.
Textus.
L\MDUDUM est cum Reverendus

N. Praepositus Generalis
P.
Claudius Aquaviva Directorium hoc idque iusserat
moliebatiir,
cum omni cura, et diligontia confici. Niinc igitur confectum, accu-
5 rate etiam recognitum. cum Iota Societate communicari mandavit,
meque haec dúo Primum, o])tare se ut
iusii|)or addcie voliiit.
adiuncta hac luco Dircctorii. co sludiosius incumbant nostri ad

fruendum hoc divinum benoficium, ut certe appellare possumus
Exercitia, etnon solum ea ijjsi iu se libentius frequentent, sed
10 aliosetiam ad ea indiicant, et excitent. Alterum est, quod si alicui
ex usu, atque experientia quidpiam occurrerit, quod vel addi vel
commodius dici posse videatur. id por suos Su])eriores ad eius
Paternitatem deferant. cpio mullorum iudiciis cognitis suprema l
manus huic operi imponi posslt. Nunc onim typis excusum mit-
15 titur, ad evitandam operam, et impensam describendi tot exem-
plaria, quot necessaria erant. Est autem optandum ut res talis
et tam utilis quam perfectissimo absolvatur. Datum Romae die V.
Aprilis M.D.XCI.
Mandato R. P. N. Generalis
20 lacobus Ximenez Secretarius.
PROOEMIUM
DE DIGNITATE ET UTILITATE EXERCITIORUM
ET DE NECESSITATE DIRECTORII
[1] Inter alia instrumenta, quae Deus pro sua bonitate, ac

5 clementia, Societati nostrae, tum ad propriam, tum ad proximo-
rum salutem, perfectionemque procurandam largiri dignatus est,
non postremum locum habent spiritualia Exercitia ^
[2] Haec enim sunt spiritualia quaedam documenta, quae ut
in huius libri jiraefatione ^ dicitur, non tam ex libris, quam ex
10 unctione Spiritus sancti, et ex interna experientia, et usu noster
in Christo Pater Ignatius composuit. Haec sunt lumina, quae ei
7 non postremum sup. Un., prlus sine dubio, vel praecipuum G II 8 enim del.
uihil aliml G | sunt del. quam G
» Exercitia esse arma Societatis propria in Doc. 18 annot. 10. De fructibus

Exercitiorum in Doc. 5 annot. 7.
2 In praefatione editionis priniac vulgatae versionis Exercitiorum inipres-

sae Romae 1548. Eam videas in MHSI. Hxerc. 218.
DOC. 33, 34, 43 - nn. 1-2 569
Textus.
Directorium Exercitiorum spiritualium ante aliquot annos

typis exciisum eo consilio ad Provincias missum fuit, ut ante-
quam suprema manus operi imponeretur, usus atque experientia
docerent, an aliquid addi, aiit detrahi, vel etiam commodius dici 5
posse videretur atque in hunc finem omnes nionuimus, ut si ali-
:
cui tale quidpiam occurreret per suos superiores ad R.P.X. Ge-

neralem Homam mitteret cum autem quaedam a nonnuUis ob-
;
servata, ac Romam transmissa fuissent, iis ómnibus in quinta Con-

gregatione Generali a Deputatis Patribus ad Directorium reco- 10
gnoscendum diligenter, atque exacte discussis, iterumque a R.P.X.
Patribusque .\ssistentibus accurate perpensis, ad hunc tándem
modum Directorium accommodari posse visum est speramu.'^que :
laborem hunc non solum probatum iri, sed etiam iis qui spiritua-
lia Exercitia tradituri sunt valde utilem fore. Reliquum est, ut 15
hac occasione nostri (ut plenius ad Provinciales communibus li-
teris scriptum est) in posterum ad Exercitia spiritualia frequen-
tanda sludiosius incumbant. et aliis etiam maiori cum utilitate
tradere studeant.
Datum Romae Calendis Octobris 1599. 20
Mandato R.P.X. Generalis.
lacobus Dominicus Secretarius.
PROOEMIUM
De dignitate et utilitate Exercitiorum,
et de necessitate directorii.
1. Instrumenta salutis. Inter alia instrumenta, quae Deus,
pro sua bonitate ac clementia, Societati nostrae, tum ad propriam, 5

tum ad proximorum salutem perfectionemque procurandam lar-
giri dignatus est, non postremum locum habent spiritualia Exer-
citia >.
2. Documenta ex unetione Spiritus saneti. Haec enim sunt

spiritualia quaedam documenta, quae, ut in huius libri praefa- 10
tione - dicitur, non tam ex libris, quam ex unetione Spiritus sancti,
et ex interna experientia et usu ^ noster in Christo Pater Ignatius
4 in marg. Const. p. 4 c. 8 § ó[840], p. 7 c. 4 § 8 [648]
^ QuADR-^NTiNi Doc. 35 11. .50 addendum proponit : « traetandoruni ani-

nioruni edoctus », ut in praefalione libri Iixercitiorum.
Dominus in ipso primo conversionis fervore inspiravit, ac deinde

in omni i)rogressii eiiis virtutis, et sanctitatis semper confirmavit.
[3] Quemadmodum igitur Dominus Deas ideam totam Socie-
15 tatis nostrae, tum exteriorem, tum etiam quae ad interiorem vir-
tutum formam pertineret, ei tanquam capiti, et fimdatori communi-
cavil, ita etiam, cum oratio, et commu-[2]nicatio cum Deo sit
tanti momenti, ut magna ex parte religiosa ohservantia, ac spiri-
tualis profectiis ex ea pendeat, plurimum referebat habere hanc
20 metlioduni, el directionem ad orationem faciendam ab eodem
Capite nostro, quam nos quoque omnes sequeremur, et prae ociUis
semper habere conaremur.
[4] Atque haec causa est, cur ipse P. N. Ignatius in omni ser-
mone, ut accepimus, et vero praxi ipsa tantopere nostris commen-
25 daré soleret usum horum Exercitiorum ; ac in Constitutionibus
quoque tam crebro eoriim mentionem faciat, et praesertim parte
4. c. 8. § 5. ubi dioitur, omnes operam daré deberé, ut in
hoc armorum spiritualium genere tractando, quod tantopere con-
ferre cernitur ad Dei obsequium, dexteritatem habeant. Extat
30 etiam eius epístola ad Sacerdotem quemdam Mionam nomine, qui
Parisiis fuerat eius Confessarius, in qua satis manifesté ostendit,
quid ille sentiret de bis Exercitiis ^ Monet enim eum atque etiam
instanter rogat, ut ea faciat diligenter. el si fecerit, promittit ei
magnam utilitatem spiritualem, tum in se ipso, tum ad alios quam-

35 plurimos iuvandos, idque verl)is valde gravibus, et significantibus.
'
20-21 oratio — nostro sii}). liii.. ¡iriii.î oraucU niothodus, totaínie ratio tractandi
et conversandi cum Deo tanti iiioiiunti sit. ut ex ea fere nniuis observantia talis
instituti pendeant, oportint ut liuius etiam idea eideiii e(mimuni< nret (i :iU (iiiendam li
del. lusitanuni (i II :!! fuei-at eius su/j. //«., yícúrs' (i ii

31-3.) in qua — signifi-
cantihus Kii/t. lili., iirius ¡¡w.nn lii. in-ricic visuni esí ciperae preciuni. ut aporte con-
stet .(¡iihI eius tueiil iuilii iuTii ¡ir -i nûs in liae re. Matíno. iuuuit. desidcrio teneor
cogniiseeudi cnuuudilo res xcstiae lial)eant . Xee uiiiuin imiiu 1 iiiit uní voljis debeamus
in robus .spiritualibus. quiiutuui tilius spirituali suo l'alii. \. . um \ r^t ro in me amori,
et eluu'itati niliil aliud liabeaui in liac vita quod icsijcimh i
r pn^-iin. bao una re satis-
taoere vellem, ut meo nicnscm unum in s|iii itual¡ln.- '.xei cil
suasti I iis poneretis, eo
magistro et ducc, quem ego designarem. Et si alias l'ai luins boe vos i ei epeictis, peto
tamcn, ut si me faeiatis de suc ssu. sin vero adliue non
iara praestitistis, certiorem i
praestitistis, obsecro amorem et rcverenliaui lesu Clnisti. et per eius aoer-

vos per
bissimam passionem et mortem quam pro nobis jiertulit. ae si vos umquam [um-
quam sup. Un., prius tamquam] poenituerit nuMain leeuso poenam, illamque prae-
sertim ut me deiiieei)s Jiro deeept ore lia bea is eoi uui ina.xiine liominuni, quibus má- t
xime (b-beo. lliTUiu ii;¡l ui at (|uc- ileiuin. vt (iuotics pnssuiu Vfis obsecro, idque peí- Dei
ae Ddiuiiii iiosli i
ob-i ii uiu iii, ul ho( (luod dixi bu ialis. ni- divina eius Maiestas a me
ipso post baie- \ il:iui laüiiuein exitrat <|Uod V(il)¡^ ihiu iiidicariiu et ómnibus viribus
eomiiiiiMhi I i III Icliim ilhid quo e^n iiibil melius in liac vilasriie aiit intelligere pos-
sum, lililí :h1 ciiiusiiue priifect um. turnad ¡mandos alins multos, ut etiam
pi(i|iiiuiii
si pio|iler alleniiii non mafíiiam neeessitatem sent ial is. tanu n in altero faeilo per-
speetnri sitis. iiuanlae vobis utilitati futurum sit. H'ice ipse (,
DOC. 33, 34, 43 - nn. 2-9 571
composuil. Maec siint lumiiia, quae fi Doiiiimis iii ipso primo

convt'rsionis íorvoic inspiravil, ac deinde in oinni ¡¡rogiessii ciiis
viiiiilis vi sanctiUUis sein])Of coníinnavit.
.3. Xiu'ossaria ;ul benc oi-aiiduiii dir«M'lio. Oueiiiadniodum
igilur Doininiis Doiis idoam lolam Sociclalis iiostrac, luin rxlerio-
rom, Uiin eliam quixv ad inU'rioix-ni virliiüini formam porlineret,
ei lamqiiam (lapili el !'\mdal()ii commiinicavil iLa idiam cum ;
oiatio el coinniuiiicalio cum Deo sil lanli momonli, ul magna

ex ])artt' religiosa ()l)sci\aiU ac spiriliialis profecliis ex ea pen-
deal pliirimiim refei\'l)al liabere iianc meHiodum el direclionem
;
ad orationem faeiendam ah eodem CapiU' uoslro, (piam nos quoqiie

omnes se(|iieremur, el prae oculis semper liabt'ii' coiiaremur.
l. l sus Kxci't'itírti'uiii iiiuc)ii(>|>ei'C a S. I*. ¡\. (MUiiiiieii-
«latiis. cur ipse P. N. Ignatius in omni
Alqiie haee causa est,
sermone, ul accepimus, el vero praxi ipsa lanlopere Noslris com-
mendare solerel usum liorum líxerciliorum ac in Conslilulionibiis :
quoque lani crehio coi iim' menlionem facial, el ¡¡raeserlim Parle

IV, cap. VIII, .1. ui)i dicilur, omnes operam daré deberé,
ul in hoc armorum spirilualium genere Iraclando, quod tanto-
l)ereconferre cerniüir ad I)ei oi)se(piium, dexlerilalem habeant.
Exstal eliam eius epislola ad sacerdolem quemdam, Mionam no-
mine, (pi¡ Parisiis fueral eius confessarius, in que [sic] satis manifes-
té oslendil, cpud ille senliret de his Exercitiis ^ Monet enim eum,
atque eliam instanter rogat, ut ea facial diligenter et si fecerit, :
promillil magnam utilitatem spiritualem, tum

ei in se ipso, tum
ad al ios quam plurimos iuvandos idque verbis ; valde gravibus,
el signiricanlii)us.
;!4 (luo] qua in
' Coiist. S. I. |n. 1().S|.
' l'.pistoUi luiec scripta Vcnetiis <lic lli iioveinl)ris ITíSli edita est iii MHSI.
Mitn. ¡¡/ti. 1, lll-lia. 'riiidiidi.sKi l)(ic. n. 2 (lesiderat ut ¡¡ouatur tota
epístola (et si forte non exstal latina, seil cciuxersa) . . . I\flicaciter enim po-
test [)ersua<lere l'^xereitia apeitis fíra\il)usc|ue ralionihus >. (ioniniissioni pla-
lUit lioc cotisiliuni, sed eius desiderio non est satisfaetuni.
[5] Idem vero testimonium dederunt alii et

plurimi, propemodum inniimerabiles
et quidem insignes viri, et doctrina, et virtute, et reriim humana-
rum experientia, ac praecipue etiam spiritualium peritia, qui cum
40 haec Exercitia re ipsa experti essent, ita ea probarunt, ut illorum
usu maiorem quam sperare ausi essent, suarum animarum fruc-
tum se consequutos esse tum verbo, tum scri|)to libenter praedi-
carent «.
Sed prae ómnibus est auctoritas Sedis Apostolicae, [3] quae

[6]
45 diligenti examine doctorum viroriim praemisso haec Exercitia
approbavit anno M.D.XLVIII ut pietate, et sanctitate plena
(haec enim sunt eius verba)', et ad aedificationem spiritualemque
f i d e i u m1 profectum valde utilia.
[7] Postremo est etiam ipsa exjjerientia ingentis, ac prope
50 incredibilis utilitatis, quae ex his Exercitiis faciendis subsequi
solet*. Primum enim plurimi ex nostris, praesertim primis tempo-
ribus, hoc modo spiritum vocationis acceperunt, ut veré dici pos-
sit Societatem nostram hoc máxime medio, et i n i t i o coa-
luisse, et postea incrementum accepisse. Deinde plurimi etiam
55 alii relicto mundo alios religiosos ordines ingressi sunt, multi iam
ingressi, egregie reformati sunt, nec singuli tantum, sed saepe
integra Coenobia. Cumplures etiam in saeculo ipso cum ita vitiis
addicti essent, ut nullo modo ñeque cohortationibus, ñeque concio-
nibus avelli possent, hoc uno sese converterunt, et ad meliorem
60 vitam constanter ducendam revocarunt. Denique negari non potest,
quin valde magnus fructus in omni hominum genere, et statu,
sit, et ubi eorum usus magis viget, ibi etiam
et conditione elTectus
multo maior morum reformatio cernitur.
[8] Nec debet aliquis mirari quod tanti elTectus consequantur
65 et quidem non admodum longo tempore addo etiam, non adeo ;
magno labore. Nam cum Dei voluntas sit sanctificatio nostra, ut

immensa sem[)er parata sit sua
ait Apostolus», et ideo bonitas illa
dona elTundere super creaturam suam, sine dubio si ipsamet non
])oneret impedimentum, sed potius seipsam disponeret, facile, ac
36 vero aM. del. his Exercitiis <; 10-).'. ila - iiracilirarent siip. Hn., prius
i
ita ca probarimt, ut tum demum lucem vidi re caeiiisse sil>i vidcretur, idque ómnibus,
tum voee, tum scripto contestari ac pracdicare non dcsistcretur G 52 veré svp. II
iin., prius vel (itt-ül negari

II
—
fructus sup. ??'»., privs fcre infinitus est fructus
qui G
« Testinioiiia iioniiiillorum potes viilere apud Ii'arhaüi ihe, Historia 1,
24, 223.
' In Brevi i)()iitirK Ío Pauli III, « Pastoralis Officii «. Cf. Marín, Enclii-
DOC. 33. 31. 13 - NN. 5-8 573
."). Ab aliis ooriiiii ooinineiidatio. Idem vero lestimonium 40
deilerunl alii, et plurimi. et quidein insignes viri, et doctrina, et

virtule, el rerum humanarum experientia, ac praecipue etiam
spiritualium peritia : qui cum haec Exercitia re ipsa experti es-
.sent, ita ea probarunt, ut illorum iisu, maiorem quam sperare
ausi essent, suariim animarum fructum se consecutos esse, tum 45
verbo, tum scripto libenter praedicarent

(j. Aiictoritate Poiitit'ieia approbata. Sed prae ómnibus est
auctorilas Sedis Apostolicae. quae, diligenti examine doctorum
virorum praemisso. haec Exercitia approbavit anno M. D. XLVIII.
ut pietate et sanctitate plena (haec enim sunt eius verba) et ad 50
aedificationem spiritualemque fidelium profectum valde utilia.
7. l tilitas eoruin iiiaxinia, niultoruin experieutia coni-
pi-nbata. Postremo est etiam ipsa experientia ingentis ac prope

incredibilis utilitatis, quae ex his Exercitiis faciendis subsequi
solet *. Primum enim plurimi ex Nostris, praesertim primus tempo- 55
ribus, hoc modo spiritum vocationis acceperunt, ut veré dici possit,
.Societatem nostram hoc máxime medio et initio coaluisse, et pos-
tea incrementum accepisse. Deinde plurimi etiam alii, relicto
mundo, alios religiosos ordines ingressi sunt multi iam ingressi, ;
egregie reformati sunt ; nec singuli tantum, sed saepe integra 60

coenobia. Complures etiam in saeculo ipso cum ita vitiis addicti
essent, ut nullo modo ñeque cohortationibus, ñeque concionibus
avelli possent, hoc uno sese converterunt, et ad meliorem vitam
constanter ducendam revocarunt. Denique negari non potest, quin
valde magnus fructus in omni hominum genere, et statu, et con- liá
ditione effectus sit et ubi eorum usus magis viget, ibi etiam
;
multo maior morum reformatio cernitur.

Exercitiorum praeeipui íruetus. Nec debet aliquis mirari,
8.
quod tanti effectus consequantur, et quidem non admodum longo
tem])ore, addo etiam, non adeo magno labore. Nam cum Dei 70
voluntas sit sanctificatio nostra, ut ait Apostolus», et ideo Bo-
nitas illa immensa semper parata sit sua dona effundere super
creaturam suam, sine dubio, si ipsamet non poneret impedimen-
47 in marg. Es bulla Pauli 3 ll 71 in marg. 1 Thess. 4,
riítion Exercitiorum. De approbatione pontificia Exercitiorum in Doc. 18 an-

not. 8.
« De fructibus Exercitiorum in Doc. 5 annot. 7.

' I Thess. 4, .3.
brevi magnas a Deo gratias con-[4]sequeretur. Hoc igitur faciunl

70 haec Exercitia, et sane valde eflicaciter, ul aniniam disponant ad
haec dona accipienda. Primum enim removenl eam al) omni alia-
riini reriim, ac negotiorum occupatione, et quasi ad solitiidinem
quandam duciint, ut et Deas ad eius cor loquatur'", et ipsa facial

quod Psalmo
Vacate, et videte quoniani ego siim Deus
dicitur in :
75 Deinde vero pósito statim ante oculos ultimo hominis íine, nempe
aeterna l)eatitiidine ostendunt primum quantum hactenus aber-
peccatorum dolorem, et odium ingeneraat, deinde
raverit, et ita
virtutum pulchritudinem aperiunt et Christi Domini exemplo ad
eius imitationem accendunt. Denique etiam modum tradunt to-
so tius vitae ex Dei regula, ac volúntate reformandae, sive status
ipse mutandus sit, sive non mutandus, verum in melius corri-
gendas
[9] Cum ergo horum Exercitiorum tantae sint utilitates, tan-
tique fructus, facile apparet, quam eorum usus nostris ómnibus
85 commendatus esse debeat, si praesertim illud addamus, quod cum
humilitate cognoscere possumus, et certe etiam debemus, hoc
totum quodcumque est, nem])e peculiarem hanc instructionem,
ac modum meditaudi, et pcculiaria haec documenta tam utilia,
tamque solida esse praeclarum quoddam donum, ac munus a Deo
90 datum Societati uostrae Quare cum id Deus nol)is donarit, et
ideo donarit, ut uleremur, non est dubium quin hoc ipsum excitare
omnes (lei)eat, ut avitlius utamur, nec talem thesaurum abscon-
ditum, et quasi defossum inutiliter teneamus.
[10] Verum quam
95 utilis necessariiis
quem dicimus, tam etiam est necessa-
est hic Exercitiorum usus,
rium ali-[5]quam methodum habere in iis tradendis tum quia :
non omnes eandem peritiam, aut dexteritatem habere possunt,

tum quia non omnia hoc Exercitiorum spiritualium libro scripío
100 comprehendi potueranl, et ideo sunt in eo aliqua paulo obscu-
riora, quod ad i)raxim attinet, tum denique etiam, ut servetur a
nostris ómnibus uniformitas, et non suo quisque ingenio, et plácito
Exercitia interpretetur, ex qua [re] novi ac varii subinde modi
introducerentur.
70 magnas —
coiisíMiucicf iii- siii¡.liii.. uriii^: diniiilnis bmiis coelestibus ditarctur
(1 II
73-74 solitutlini-iii Mnaiidiini xn/a /i"., dcsertum quoddam (! 83-84 cor-
II
litrcndus del. i)n:ivi- \ii\i-r siiic d\il)¡o i>leiia et i)iTf(_Tt:i est dispositio ad Dei
pn.priuin ciiioddaiii d.muiii ar munus dutuin a Den Sncietati ucstnit-, uvmpe quod atti-
net ad haiie (1 !»(i-Ul esse

II
—nostrac In inan/., ¡¡rius in tr.dii yuae lioe lil)ro con-
tiuentur O II
91-92 et — donarit sup. Un. G
DOC. 33, 34, 13 - NN. 5-10 575
tum, sed poliiis se maí>nas a

ipsam disponerel, facile ac brevi,
üeo gratias consequeretur. Hoc
haec Exercilia, et 75ii>ilur faeiiiiiL
sane valde efíicaciter, ut animani dispoiianl ad haec dona acci-

pienda. Primum enim removent eam ab omni aliarum renim ac
negütioriim oecupatione, et quasi ad solitudinem quamdani du-
eunt, ut et Deiis ad eius cor loquaturi», etijjsa faciat quoddicitiir
in Psalmo Vacate, et videte, quoniam ego sum Deus
: Deinde 8(>
vero pósito statim ante ocidos ultimo hominis fine, nenipe aeterna
beatitudine, ostendunt jirimum, quantum hactenus aberraverit,
et ita peccalorum doiorem, et odium ingenerant, deinde virtutum
pulchritudinein aperiunt, et Christi Domini exemplo ad eius imi-
talionem accendunt. Denique etiam modum tradunt totius vitae 85
ex Dei regula ac volúntale reformandae, sive status ipse mutandus
sit, sive non mutandus, verum in melius corrigendus '2.
9. iXosti'ís coruiii usus cuiiimeiidatiir. Cum ergo horum
Exercitiorum tantae sint utilitates, tantique fructus, facile appa-

ret, quam eorum usus Nostris onmibus commendatus esse debeat 90 ;
si praesertini illud addamus, quod cum humilitate cognoscere

possumus, el cerle etiam debemus, hoc totum quodcumque est,
nempe peculiarem hanc instructionem, ac modum meditandi, et
peculiaria haec documenta tam utilia, tamque solida, esse ¡¡rae-
clarum quoddam donum ac munus a Deo datum Societati nos- 95
trae Quare cum id Deus nobis donarit, et ideo donarit ut ute-
remur, non est dubium, quin hoc ipsum excitare omnes debeat,
ut avidius utamur, nec talem thesaurum absconditum, et quasi
(lefossum inutiliter teneamus.
10. Metlioclus iieeessaría in Exercitiis ti'adondis. Verum
quam utilis est hic Exercitiorum usus, quem dicimus, tam etiam
est necessarium aliquam methodum habere in iis tradendis tum :
quia non omnes eamdem peritiam aut dexteritatem habere pos-

sunt, tum quia non omnia hoc Exercitiorum spiritualium libro
comprehendi potuerant, (et ideo sunt in eo aliqua paulo obscu- jqs
riora, quod ad praxim attinet), tum denique etiam, ut servetur a
Nostris ómnibus uniformitas, et non suo quisque ingenio et plácito
Exercitia interpretetur, ex qua [re] novi ac varii subinde modi
introducerentur.
so in marg. Pssil i.'i, 11 || 108 re i»i c(Z. a 1893
•° Os. 2, 14.
" P.S. 45, 11.
" Haec omnia fusiiis exi^licat I'olanc.o Doc. 20 nii. 1-<S. De causis fruc-
liis Hxercitiorum in Doc. 20 annot. S.
" Cf. Doc. 18 aiiiiot. 10.
[11] Has
igitur ob causas Congregatio prima generalis inter
alia, necessaria iudicavit ad próximos iuvandos, et nostros
qiiae
operarios dirigendos hoc etiam constituit tit. 6 decret. 28^* ut
conficeretur Directorium tradendorum Exercitiorum, eiusqiie rei
lio curam Generali Praeposito commendavit.
[12] In quo cum aliqui Pa- Quod ciim tune effeclum esset,
tres diligenter laborassent et deinceps etiam. alii in hoc ge-
nere laborassent,
vel pro sua devotione, vel Superioriim iussu, visiimest P. N. Claudio
115 Aquavivae,
tum huno eorum laborem, tum omnia ista Directorio commit-
etiam quae nonnulli alii adum- terequibusdam ex antiquioribus
braverant, quibusdamantiquiori- Patribus in Societate, magisque
bus Patribus in Societate mittere, in ea re versatis,
120 ut ea viderent, et iudicium de iis ferrent, et praeterea si quid
occurreret, quod addi posset, id seriptis mandarent. Ex quorum
omnium sententiis, ac iudiciis
ea quae ad nostrum propositum hoc deinde praesens Directorium
accommodatiora visa sunt, in quasi centonis more concinna-
125 hoc Directorium selecta, et suis tum est,
locis digesta sunt,

ad Dei Domini gloriam, •
et Societatis nostrae, proximorumque
spiritualem profectum [6].
Cap. i
QUOMODO INDUCENDI SINT HOMINES AD EXERCITIA.
[13] Dicitur in nostris Constitutionibus cum Exercitiorum ra-

tio redditur, non solum id agi deberé, ut aliis satisfiat, sed etiam
5 ut in aliis desiderium excitetur, ut eisdem iuvari velinti. Ex quo
apparet oportere hoc esse nostris propositum, ut quotquot possunt,
ad agenda Exercitia impellant ^ quoniam cum charitas, et zelus
;
animarum nos moveré debeat, ad desiderandam, et procurandam

earum salutem,
111 esset sup. Un., prius est (í 11 3 P. 4 c. 8 lit. K [409] in marg. omnes codd.
utriusque Dir.
1* Vide Iparraguire, Historia 2, 319-320.

" Vide Praefationem generaiem pp. 21-23 et Iparraguirre, Historia
2, cap. 15 iin. 3-5 pp. 439-449.

uoc. 33, 31, 43 - NN. 11-13 577
11. r.oncjri'cjationis pi-hiiai' jjí'iioi-alis aut-torilate IMreeto- 110

riiini coniVetiiin. Has igiliir ol) causas Congregatio ])rinia ge-
neralis iiiler alia, qiiae nocossai ia iiidicavit ad próximos i ii vanelos,
et nostros operarios dii igeiidos, lioc id iain ccjiist iluit Til. 6. Decr.
28.'* ut coníiceretur I )iie( l()riiim Iradriidonim l-^xeiritioriini, eius-
qiic rei ciiram Gcnerali Prai posilo coiiinu'ndaviL 115
12. Aiitiquioribiis I'ali ihiis «liseiitiiMidiini datur. In quo
cuín aliqui Paires dilioenit r lalxjrassent vel pro sua devolionc,
vel Superiorum iussu, \isiini csl P. N. Claudio Aquavivae, tum
iuinc eorum laborein, luin eliaiii (piae nonnulli alii aduml)raverant,
quil)usdam antiquioril)iis PaLril)us in Societate mittere, ut ea 12(i
viderent, el iudicium de üs terrcnl, el praelerea si quid occurreret,

quod addi possel, in scriplis inandarent. Ex quorum omnium sen-
tentiis ac iudiciis, ea quae ad nostrum propositum accommoda-
tiora vi.sa sunl, in hoc üirectorium selecta, et suis locis digesla
sunt, ad Dei Domini gloriam, et Societatis nostrae, proximorumque 125
-spiriUialem profectum.
Cap. i
quomodo inducendi sixt homines ad exercitia.
[13]In aliis exereitanduiii desiderium. Dicitur in nostris

1.
Constitutionibus, cum Exercitiorum ratio reclditur, non solum id

agi deberé, ut aliis satislial sed etiam ut in aliis desiderium exci-;
5
tetur, ut eisdem iuvari velinl i. Ex quo apparet, oportere hoc

esse Noslris proposilum, ut quotquot possunt ad agenda Exercitia
suaviler indiicanl = quoniam cum charitas et zelus animarum nos
:
moveré debeal ad desiderandam et procurandam earum salutem
4 in mora. j). 4 c. S litt. E [4091
' Const. P. IV cap. 8 litt. ]: |n. 40y|.

- Theobolski Doc. 36 n. 3 haec vox
Patri inipellaiit non placebat. .
Setunduni euni, non omnes, sed idonei taiituni sunt inipelkndi, inimo ne ro-
gantes quuleni omnes sunt admittendi. In Doc. 43 n. 13, deleto hoc verbo
' inipellant >, posituni est suaviler indiuant .
:t7 — DlP.ECTORIU.M EXKRCITIORUM.

578 DlRliCTOlUA CONSCRIPTA lUSSU H. P. l L. ACQUAVIVA
10 et porfectionem eadem etiam ci omncm, qiiae possit perlectio-

impellere dehet ad eam rem, ncm, multo magis id ¡ieri dehct
in ea re,
qiiae adeo a\)ta, el adeo eííicax est ad illud utrumque in eis ope-
randum.
15 [14] Est tamen opus prudenLia, iit id discrele, et modeste íiat,
nempe tempore et loco convenienti, sine molestia, aut ofTensione,

et nominatim cavendo, ne suspicio praebeatiir, quod
ad religiosiim statum ad leligionem
trahere velimus. Hunc aiitem modiim priidentem, et cautum invi-
20 tandi ad Exercitia siiggeret sua ciiique prudentia, et S[)iritus Sancti
unctio quae ut in
aliis, ita in hoc diriget, et iuval)it saos o])erarios ^
Pater noster Ignatius ita sentiehat, et monebat optimum

[15]
modum esse in confessione non im¡)ortime, alqiie ex al)rupto, sed
aliqua commoda occasione, vel e re nata, ve! dextre accersila :
25 aut etiam extra confessionem, ciim cernitur aliquis non adeo

conten-[7]tus statu suo, sive propter aliquem scrupulum intrinse-
cum, sive propter molestiam extrinsecam, ut si non hene ei siicce-
dant negotia, vel si non hene a suis tractetur, vel oh aliam similem
causam. Interdum etiam óptima est commodilas ex i|)sis vitiis,
30 aut lapsihus alicuius, cum praesertim aliquo Dei luinine aíTlatus
ea cognoscit, et dolet, et cupit emendationem. Tune enim saepe
opportunum est proponere ei hoc quasi remedium eius infirmitatis.
[16] Quaecunque vero occasio accipiatur, indicandi sunt magni
fructus, qui ex his Exercitiis consequi solent, pax, el quies animae,
35 lumen interius, et cognitio ad honam gubernationem totius vitae
quocunque in status
[17] Iiivat etiam proponere aliqua exempla aliquorum, qui ea
cum fructu, ita ut postea valde
fecerint contenti fuerint, ipsaque
morum mutatione testati sint quantum in eis profecerint, et ad
40 hoc etiam confert indicare consolationes spiriluales, et gustus,
quos hahuerunt, nimirum ne lahore deterreanlur. Verum in his
exemplis commemorandis ahstinendum essel al) lis, qui religionem
ingressi sunt (vel cerle hoe poslremum lacenduni) et ii potius
narrandi, qui in melius mutati in saeculo manserunt, quoniam fa-
45 cile üeri j)()test, ut quem hortari volumus, idem sihi timeat, et ideo
refugiat Exercitia -.
1.5 tainciil ciiini R Mii-. (Doc. >•2-•^^^ I'raefatio] ííí inari/. (!. li II
"¿1 et siiii.
Un. (! II
í:>, lArch. Doc. 4 n. :i ] in mary. C, I{ || 28 si add. bene di l G \ beue si//). Un.
a II :U Hisp. in marg. (}, Ti
3 De inoilis ackiucendi ho.niiies ad líxercilia iii Doc. 4 aiiiiot. /.

DOC. 33, 31, 13 - NN. 13-17 579
t-lperfectionem, eadein eliam impeliere rlebet ad eam rem, qiiae 10
adeo apta, et adeo efíicax est ad illud iitnimque in eis operandiim.
'1 r 2. Disi-rrli- i-l iiiodoslí- iiat. EsL tamen o\)US ¡irudenlia,

ut id discrete, el modeste fiat, nempe tem|)ore et loco convenienti,
sine molestia, aut offensione ; et nominatim cavendo, ne suspicio
praebeatur, quod ad religiosum statum trahere velimus. Hunc 15
autem modum prudentem et cautum invitandi ad Exercitia,

sufígeret sua cuiqiie |)rudent¡a, et ijpiritus Sancti unctio, quae ut
in aliis, ita in hoc dirigel et iiivabit siios operarios'.
[15] 3. Quinam inodiis ton<'inlus. Pater noster Ignatiiis ita
sentiebat et monebat, optimum modum esse in confessione, non 20
importune, atque ex abruj)to, sed aliqua commoda occasione,
ve] e re nata, vel dextre accersita aut etiam extra confessionem, :
cum cernitur aliquis non adeo contentus statu suo, sive projiter
aliquem scru|)ulum intrinsecum, sive propter molestiam extrin-
secam, ut si non bene ei succedant negotia, vel si non bene a suis 25
tractetur, vel ob aliam similem causam. Intcrdum etiam óptima
est commoditas ex ipsis vitiis aut lapsibus alicuius, cum praeser-
tim aliquo Dei lumine afflatus ea cognoscit, et dolet, et cupit
emendationem. Tune enim saepe opportunum est, proponere ei
hoc quasi remedium eius iníirmitatis. 30
'l(j| 1. i:xertMtioriini fruí-tus iiidicandi. Quaecumque vero
occasio acci|)iatur, indicandi sunt magni fructus, qui ex his Exer-
citiis consequi solent, pax, et quies animae, lumen interius, et
cognitio ad bonam gubernationem totius vitae, quoriimque in
statu'. 35
17 5. Kxí'iiipla «Mn'iiiii qu¡ !'«€•(' i-ii 11 ( |ii-o|>oii<'ii«la. luvat
etiam, proponere aliqua exemjjla aliquorum, qui ea fecerint cum
fructu, ita ut postea valde contenti fuerint ; ipsaque morum
mutatione testati sint, quantum in eis profecerint jet ad hoc :
etiam conferí indicare consolationes spirituales, et gustus, quos 40

hai)uerunt, nimirum ne labore deterreantur. Verum in his exemplis
commemorandis abstinendum esset ab iis, qui religionem ingressi
sunt (vel certe hoc jjostremum tacendum) et ii potius narrandi,
qui in melius mutati in saeculo manserunt, quoniam facile fieri
potest, ut quem hortari volumus, idem sibi timeat, et ideo refu- 45
giat Exercitia \
* líe fruitiljiis I-;xcrc¡ti()runi in Doc. aniiol. 7.

' l-'ere eadcni ¡11 Doc. A n. .'i.
580 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSü R. P. CL. ACQUAMVA
[18] Immo vero haec ipsa opinio eripienda esset hominibus,

ut piitent solis religiosis, aut iis, qui religiosi fieri volunt, conve-
nire Exercitia. Nam cum omnes egeant [8] gratia Dei
50 non solum religiosi», sed etiam magis etiam et quidcm (ortasse
saeculares propter maiora sunl saeculares, qiio
pericula in quihiis assidue vivunt, ideo ipsi quoque debent ea
adiumenla quaerere, ex quibiis ad hanc gratiam hauriendam quam
máxime disponantur.
55 Notandum esl tamen si loquamur
[19] de integris, et plenis
Exercitiis eam fiiisse P. Ignatii sententiam, ut non ómnibus pas-
sini darentur, sed selectis tantum, et qui hábiles ad maiora vide-
rentur. Quod ita esse aperte videmus ex quadam instructione, quae
conscripta dicitur ipso dictante, quae sic habet'. Non mihi videtur
60 expediré quemquam hortari ad facienda Exercitia, nisi has condi-
tiones, vel saltem praecipuas habeat. Primo ut eiusmodi sit, qui
sperari possit valde utilis futurus domui Dei, si ad eius obsequium
vocatus fuerit, secundo si nondum habeat eiusmodi talenta iam
acquisita artium, ac scienliarum, quae hoc praeseferunt, saltem
65 ut eius aetatis, atque ingenii sit, ut ad ea aliquando pervenire posse
videatur, tertio ut liberum sit ei de se ipso statuere, etiam quoad
statum perfectionis amplectendum, si Deo placeret eum vocare :
quarto ut speciem, habitumque corporis honestum ac decentem

habeat quinto ut non ita alicui rei sit addictus, ut ab ea difficul-
:
70 ter videatur posse dimoveri, et ad eam aequalitatem perduci, quae

requiritur ad hoc negocium animae cum Deo recte tractandum.
Ac quanto magis quisque dubius est de vitae suae rationibus, et
cupidus sciendi quid faceré de-[9]beat de sua persona, et denique
quanto aptior ad
75 Ecclesiam iuvandam, religionem et nominaíim ad So-
cietatem nostram,
tanto etiam magis, simpliciter loquendo, idoneus erit ad Exer-
citia facienda. Qui vero has conditiones non haberent, vel qui
matrimonio iuncti fuerint, aut alioquin inhábiles, non debent
80 iis tradi omnia, máxime si alii aptiores ea peterent,
Exercitia
vel nostri aliis occupationibus distinerentur. Possent tamen dari
eis aliquae meditationes primae hebdomadae, idque si fieri pos-
sit, in ipsis eorum domibus, hortando eos, ut in aliqua remotiori
.)7 Arch. IDoc. 4 n. 1] in marg. G, i? II 79 habeant G
« (Huie (licit hic Directorium de Exercitiorum necessitate quani religiosi

DO.:. 33, 3 J, 43 - Nx. 18-19 581
[18] 6. Omnibus iicecssaria. Imo vero liaoc ipsa opinio cri-

pienda essct hominibus, ut putent solis religiosis, aul iis qui reli-
giosi fieri volunt, convenire Exercitia. Nam cum omncs egeant
gratia Dei, non soliim religiosi sed etiam saeculares, propter óO
pericula in quibus assidue viviint, ideo ipsi quoque debenl ea
aciiumenta quaerere, ex quibus ad hanc gratiani hauriendam quam
máxime disponanlur.
[19] 7. Qualís nicns S. P. Ai. ct quibus «lauda Kxei'citia.

Notandum est tamen, si loquamur de integris el plenis Exercitiis, 55
eam fuisse P. Ignalii seuleutiain, ut non oninil)us |)assiin darentur,
sed seiectis tanlum, et qui babiles ad maiora viderenlur. Quod ila
esse videmus ex quadam instructione, quae conscripta
aperte
dicitur ipso dictante, quae sic habet.' Non mihi videtur expediré
quemquam hortari ad~ facienda Exercitia, nisi has coníütiones, 60
vel saltem praecipuas habeat. Primo, ut eiusmodi sit, qui sperari
possit valde utilis futurus domui Dei, si ad eius ol)sequium vo-
catus fuerit. Secundo, si nondiim habeat eiusmodi lalenta iam
acquisita artium ac scientiarum, quae hoc prae se tVrunt, saUem
ut eius aetatis atque ingenii sit, ut ad ea ali([iiaii([() pervenire posse 65
videatur. Tertio, ut lil)erum sit ei de se ipso statuerc, etiam ((uoad
statum perfectionis amplectenchim, si I)eo placerel eum vocare.
Quarto, /;/ ad spiritnaliít nffecliis vidcnUir, hal)itumque eorporis
honestum ac decentem habeat. Quinto, ut non ita alicui rei sit
addictus, ut ab ea difficulter videatur posse dimoveri, et ad eam 70
aequalitatem perduci, quae, requiritur ad lioc negotium animae
cum Deo recte tractandum ac quanto magis quisque dubius est
;
de vitae suae rationibus, et cupidus sciendi, quid faceré del)eat

de sua ¡¡ersona et denique quanto aplior ad Ecclesiam iuvaudam,
tanto etiam magis, simi)iiciter loquendo, idóneas erit ad b>xer- 75
citia facienda. Qui vero has conditiones non haberenl, vel qui
matrimonio iuncti fuerint, aut alioquin inhábiles, non debent iis
tradi Exercitia omnia, máxime si alii aptiores ea peterent, vel
Nostri aliis occupationibus distinerentur. Possent tamen dari eis
aliquae meditationes primae Hebdomadae, idque si fieri possit, 80
in ipsis eorum domibus, hortando eos, ut in aliqua remotiori domus
liabent, non placuerunt Doc. 41 n. 12. I'otorit cnim — aiebal — id imillis

esse odiosum, ut si reformatores nionaslerioiuni isse \olinuis.
' Doc. 4 11. 1 ubi quae sequuiitur iiiveiiies. De l-xeieitiis integris non
nisi paucis tradeiidis in Doc. 5 annot. (i.
582 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. I'. CL. ACQUAVIVA
85 domus i)arLe se colligant, iinde non nisi ad missam, et Vesperas

egrediantur*, aut quando ad meditationos accipiendas veniunt,
hisque addi poterunt, si ita videatur, aliqua Exercitia, ut triplex
modus orandi, et similia. Haec Pater Ignatius, quae eadem licet
paulo brevius lial)eutur etiam in Const. p. 7 c. 4 lil. F
Cap. II
QUOMODODISPOSITUS ESSE DEBEAT,

QUi AD Exercitia facienda accedit.
[20] Qui ad Exercitia agenda aggreditiir primo eniti debet,

5 ut intelligat quanla sil res, quam aggreditur, nempe quae non solum
ad animam perliueal, sed ita pertineat, ut si modo ea diligenter

praestet, quae debet, iacturus sit fundamenta spiritualis sui pro-
fectus, quae deinde tota eius vita iisui futura sint. Ex quo intel-
ligat quantam alacritatem et diligentiam, et fortitudinem etiam
10 ad tantum opus, tantumque negocium afierre del)eat. Itaque sta-
tuat [10] ipse secum viriliter agere, et omnia impedimenta divinae
gratiae reiiceie. et omnes animi sui vires intendere, ut huic gra-
tiae coopere tur, el se ad eam recipiendam quam poterit optime
dispona fi".
15 [21] Hanc ob causam ab ómnibus aliis negociis domesticis

prius se expediat, vel certe ea aliis interim committat, ac foto tem-
pore omne sibi amicorum ac familiarium, immo etiam nunciorum,
aut litterarum commercium interdicat Haec enim mentem im -
plere solent variis cogitationibus, quae deinde magnopere dis-
20 trahunt, et conceptum, si quis est, fervorem restinguunt. Immo
vero omnem etiam aliam cogitationem de quavis alia re excludere
curet, i)erinde ac si nuHum aliud negocium in hoc mundo habe-
ret '2.
[22] Habeat deinde magnam spem in Domini bonitate, et li-
25 beralitate qui cum etiam errantes requirat, et fugientes se-

quatur, multo magis qui ad se bono animo accedunt recipiet, et
16 ea certe transí). (1 \
toto add. hoc (1 II 21-2L' excludere curet ] cxcludat (»
* De loco aptiore ad líxercitia iii Doc. 4 aiinot. 9.

» C.o.ist. |n.
I )c aiiiiiii ilispositione ad l'xercitin facienda in Doc. 12 amiot. 14.
l'iiiionoi.sKi Doc. ii. 5 hoc addeiidum proi)oiiit, ut antcquain l'xer-

DOC. 33, 31. 43 - NN. 19-22 583
parto se colliganl, iinde non nisi ad Missain et Vesperas egredian-

tiir*, aut quando ad meditationes accipiendas veniunt. Hisque
addi poterunt, si ita videatur, aliqua Exercitia, nt triplex modus .
orandi, et similia. Haec P. Ignatius ;

quae eadem, lieet paulo 85
breviiis, habentur etiam in Const. Part. VII, cap. 4 lit. F. ».
Cap. fl
QUOMODO DISPOSITUS ESSE DEBEAT, QUI AD EXERCITIA

FACIENDA ACCEDIT.
[20] 1 Exerc'illsi ajjíji'ossuriis, eoriini nocossitatem infol- 5

ligat. Qui ad Exercitia aiêiula agij;re(litiir. primo eniti debet, ut
intelligat quanta sit íes. quani agi^reditiir neni])t' quae non solum :
ad animan! pertineat, setl ita pertineat, ut si modo ea diligenter

praestet quae dei)et, iacturus sit fundamenta spiritualis sui pro-
fectus, quae deinde tota eius vita usui futura sint. Ex quo intel- lo
ligat,quantam alacrilateni. el (liiigenliam, et fortitudinem etiam,
ad tantum opus, tantumque negotium afferre del)eat. Itaque sta-
tual ipse secum viriliter agere. el omnia impedimenta Divinae
graliae reiicere, et omnes animi sui vires intendere, ut huic gratiae
cooperetur, et se ad eam reci])ien(lam quam poterit optime dis- 15
])onat
[21] 2. A euris vt nec|otiis siMjrecjatio. Hanc ob causam ab
omnii)Us aliis negotiis domesticis prius se expediat, vel certe ea
aliis interim committat, ac toto tempore omne sibi amicorum ac
familiarium, immo etiam nuntiorum aut litterarum commercium 20
interdicat".Haec enim mentem implere solent variis cogitationibus,
quae deinde magnopere dislrahunt, et conceplum. si qiiis est, fer-
voren! restinguunt. Immo vero omnem etiam aliam cogitationem
de quavis alia re excludere curel, perinde ac si nullum aliud nego-
tium in hoc mundo haberet 25
[22] 3. C;um spe aíjcjrodiatiii-. Hal)eal deinde magnam spem
in Domini bonitate et lil)eralitate qui cum etiam errantes re-
quirat, et fugientes sequatur. multo magis qui ad se bono animo
lU in iiKiry. Aiinnt. .')

ex '-'ti Ki ¡;( niarn. Aniiot. 2i>
citia incipiant, « ¡iicludeiidi. (juantiim possunt, etiam foris dis|)onaiitiir. iii-
grcssi aiiteni cuhicula Exorcilioriiiii, ad diiiiidiam ditMii, pioiandi) et legeiido

djs|)Oiiailtur . IJesideriis vero luiius l'atris non est obsecnndatuni.
De solitudine interna in Doc. II annot. I.
" Cf. t'oLANT.o Doc. 20 n. 21.

584 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. ( L. AC.QUAVIVA
complectetur. Qiiare confidat certissimc in illa infiaita clementia,

quae cum pium illud desideriiim dederit, dabit etiam gratiam, ac
vires exequendi bene, ac fructuose, siquidem eiiis voluntas est
3u sanctificatio nostra^''.
[23] Inter caetera vero ita etiam animo constitutus esse debet
ut libenter et avide Exercitia haec aggredialiir non tam, ut spiri-
tuali dulcedine fruatur, quam ut Dei voluntatem de se intelligat,
suumque aíTectum a terrenis ómnibus avellat, et eum in suo Crea-
35 tore coUocet. Illud vero máxime necessarium, hoc
ut praeter
desi-[ll]derium proficiendi in si)iritu sit etiam bene resignatus in
beneplácito Dei", in iis in quibus adliuc liber est, itaque animo
paratus sit, ut quicquid a Deo cognoverit faciendum esse, oninino
exequi decreverit.
40 Quare non debet quisquam deliberationcm aliquam secum
[24]
qua dimoveri nolit. Deinde non debet etiam modum ac
alTerre, a
terminum ipse poneré Dei donis, ila ul usque ad quosdam limites
se illuminari, ac iuvari velit, non autem amplius. Nam praeter-
quam quod valde indecens est, ut creatura hoc modo agat cum suo
45 Creatore, valde etiam sibi ipsi nocet, primum quia sei])sum privat
illis maioribus donis, quae Deus fortasse daturas erat deinde quia ;
illa ipsa illiberalitas, et restrictio et ingratitudo in Deum, meretur
ut ne ea quidem accipiat, quae vellet accii)ere. Quare debet potius

animi sinum dilatare, ut quam máxime ])ossit sese cum Deo con-
50 iungere et quam máxime ab eo ditari, el locupletari thesauris
istis caelestibus desideret. Atque haec quidem observanda sunt ei
erga Deum.
Erga eum vero qui daturus est Exercitia
[25] ita se gerere
debet, eum accipiat, ut magistrum et ducem huius itineris
ut
55 dubii, et périculosi et ideo etiam si alioqui prudens sit, vel doctus,
;
et in rebus agendis exercitatus, tamen pro hoc tempore non confi-

dat suae prudentiae, vel doctrinae, sed totum sese committat
huic suo duci, ac quemadmoduin ait Apostolus : Stultus íiat, ut
sit sapiens 1', illudque Beati Petri monitum [12] exequátur, sicut
(iO modo geniti infantes sine dolo lac concui)iscite, ut in eo crescatis»
i*.
in salutem
-'y acl i't (t 11 J7 ipsa su/), lia. (i
1^ I Thess. I, 3.
Cf. Doc. 4 II. 12 et Polanco Duc. 20 ii. 23.

i« TnKoHOLSKi Doc. .31) ii. l (lesiderat ut iii hoc loco et in aliis ¡íanigia-
phis, ubi « iiovum ca])ut » iiicipit, < nova linea inchoetur ». « Hoc enim acci-
«lit lectori gratius, iuvatque inventionem et menioriam ». In margine luiiiis ani-
DOC. 33, 31, 43 - XN. 22-25 585
accediinl recipiet, ct complectotiir. Quare confidal in illa inliiiita
clementia, quae cuín pium illud desiderium dederit, dahit oliam

gratiam ac vires exequendi bene ac fructuoso : siquidom eius vo- 30
i*.
luntas est sanctificatio nostra
[23] 4. Qualis finís. Inter caetera vero, i ta etiam animo con-
stitutus esse debet, ut libenter et aviile Fíxercitia haee a,«t>redia-
tur,non tam ut spirituali dulcedine iruatur, ([uani ul Dci volun-
tatem de se intelligat, suumquo affectum a terrenis ómnibus avel- 35
lat, eteum in suo Creatore collocet. Illud vero máxime necessa-
rium, ut praeter hoc desiderium proficiendi in spiritu, sit etiam
bene resignatus in bene¡)lacito Dei in iis in quibus adhuc liber
est : itaque animo paratus sit, ut quidquid a Deo cognoverit fa-
ciendum esse, omnino exequi decreverit. 40
[24] 5. Quomodo Quare non debet
aíjgre«Iiatui- Exereitia.
quisquam deliberationem aliquam secum afferre, a qua dimoveri
nolit. Deinde non debet etiam modum ac terminum ipse poneré
Dei donis, ita ut usque ad quosdam limites se illuniinari ac iuvari
velit, non autem amplius. Nam praeterquam quod valde inde- 45
cens est, ut creatura lioc modo agat cum suo Creatore, valde etiam
sibi ipsi nocet primum, quia .se ipsum privat illis maioribus donis,
:
quae Deus fortasse daturus erat deinde quia illa ipsa illibera- ;
litas, et restrictio, et ingratitudo in Deum meretur ut ne ea quidem

accipiat, quae vellet accipere. Quare debet potius animi sinum oo
dilatare, ut quam máxime possit sese cum Deo coniungere. et
quam máxime ab eo ditari et locupletari thesauris istis coelesti-
bus desideret. Atque haec quidem observanda sunt ei erga Deum.
[25] 6. Qualiter se gerat cirea danteiii Exereitia. Erga eum
vero qui daturus est Exereitia i\ ita se gerere debet, ut eum ac- 55
cipiat ut Magistrum et ducem huius ilineris (lul)ii el periculosi :
et ideo etiamsi alioqui ¡jrudens sit, vel doctus, ct in rebus agendis

exercitatus, tamen pro hoc tempore non conlidat suae prudentiae,
vel doctrinae, sed totum sese committat huic suo duci, ac quem-
admodum Apostolus Stultus
ait : fíat, ut sit sapiens ;
illudque co
Beati Petri monitum exequátur : Sicut modo geniti infantes,
sine dolo lac concupiscite, ut in eo crcscatis in .salutem Itaque
fio in iiinríj. 1 Cor. 3, 18 II (il in inanj. 1 l'etr. 2, 2
niadversionis scriptuin fuit : « l^lacet ». Doc. 43 dividil in phira capita para-

grapho.s .secundum desiderium P. 'rheol)olski.
" 1 Cor. 3, 18.
1 l'etr. 2, 2.
586 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU H. P. CL. ACQUAVIVA
Itaque Instructorem suum ita inlueatur,

tanquam Doi instrumentum ad ;// nngclum l)ci de codo missum,
hoc sibi missuin, sola laritale cuín moucnte,
65 ut eum dirigat, et perducat per eam viam, quae ad vitam ducit.
Quam ob causam cum omni reverentia, et alacritate, et confidentia
excipere debebit, quae ei proponet /7í7jí7 suspiciose aut in sini-
stram partem interpretando nihilue timcndo^^.
[26] Praeterea nihil eum celet, nihil dissimulet, sed sincere
70 totum cor suum ei patefaciat, et candide referal qiiomodo singulae
meditationes successerint, quas in eis, vel extra eas reliquo tem-
pere consolationes, desolationes, lumina, vel l)ona desideria sen-
serit^". Denique obediat ei in ómnibus perfecle, ñeque alias medi-
tationes, aut alium ordinem teneat quam ille praescripserit, idem-
75 que in i)oenitentiis, et corporis castigationibus ; et in summa hoc
sibi persuadeat, quo diligentius, et exactius illius ductum sequetur,
eo aptiorem fore ad Dei gratiam largius accii)iendam, quia illa
humililas, et illa simplicitas valde Deo placet, et cum talibus est

eius sermocinatio Haec igitur necessaria quidem sunl, ut ple-
80 nior fructus eliciatur.
[27] Sed tamen si is, qui tradit Exercitia timeret, ne si omnia
proponat exercitanti, fortasse eum deterrerent, ac retraherent, me-
lius esset, vel aliqua tantum horam ¡¡roponere ab initio, vel non
admodum exaggerare, sed si postea cum gustu spirituali eum affici
85 viderit, magisque capacem [13] ad haec portanda, tune eum pau-
latim excitare ad Exercitia peragenda cum omni perfectione
[28] Sunt etiam alia, de quibus monendus est qui facit Exer-
citia, sed quia haec continentur in auuotatiouibus. vel regulis
scriptis in lüjro Exercitiorimi, non est, quod liic re])etantur. Hoc
90 tamen de addendum, deberé eum omnem diligentiam poneré in
iis
eis observandis, quoniam quo diligentior in hoc fueril, eo citius,

et uberius inveniet fruclum s|)iritualem, c(ui quaeritur".
(i7 ci adíl. lüc c; I, 711 patctack-t ||

78et'| iit([uc <; I! 81 Mir. (Doc. •.'2-2;{
n. 8] in mará. G \i
K5 capacciu <iM. csse (i
1» Cf. liljiiiin I*'xerc¡tinrum (ii. 22).

" De cousciciüia sincere aperienila direilori in Doe. 10 annot. 14.
DOC. 33, 34, 43 - n.\. 25-28 587
InstriKlorein suum ita intueatiir, larnqiiam Dei inslrimu'nUim ad

hof .sil)i niissum, ut eum dirigat, el perdiicat per eam viam, quae
ad vitani diicit. Quamoh caiisam cum omni revêrentia, et ala- 65
critale, el coníidenlia exci|)ere del)el)il. quae e¡ proponel •^
[2G"i 7. celanduni. Praelerea niliil eum celet, niliil dissi-

inulet, sed sincere tolum cor suum ei palefacial, et candide re-
feral, quomodo singulae medilaliones successerinl, quas in eis, vel
exlra eas reliquo lempore consolaliones, desolationes, lamina, vel 70
hona desideria senseril^". Denique obediat ei in ómnibus perfecle,
ñeque alias medilaliones, aul alium ordinem leneat, quam ille prae-
scri|)serit idemque in paenitenliis, el corporis castigalionibus et
;
:
in summa hoc sibi persLiadeal, quo diligentius et exactius illius

ductum sequetur, eo a])li()rein f'ore ad Dei graliain lari>ius accipien- 75
dam quia illa humililas, el illa simplicitas valde Deo placel,
;
elcum talibus est eius sermocinatio Haec igilur necessaria c[ui-

dem sunt, ut plenior fructus eliciatur.
27 8. Quae |>r<»|)<>ii('ii(la íacienti Exei-cilia. Sed lamen si
is qui tradil Exercilia timeret, ne si omnia proponat Exercitia 80
¡acliiro, eum deterrerent ac retraherenl melius esset,
forlasse ;
vel aliqua lantum horum proponere ab initio, vel non admodum

exaggerare sed si postea cum gustu spirituali eum affici vide-
:
ril, magisque capacem ad haec portanda, tune eum paulalim
excitare ad Exercilia peragenda cum omni |)erfeclione 85
Cap. III
De QUIBI S MONEXDUS SIT EXEMCITIA INGHEDIENS,

ET DE TEMPORE MEDITANDI.
"28^ 1. Kxafta observatio. Sunt etiam alia, de (juil)us monen-

dus est qui fácil sed quia haec conlinenüir in anno- 90
Exercilia ;
lalionii)Us, vel regulis scriptis in libro Exercitiorum, non est,

quod liic repetantur. Hoc lamen de iis addendum, deberé eum
oninem diligenliam ¡jonere in eis observandis quoniani quo di- ;
ligentior in hoc fueril, eo citius, el uberius invenid fruclum spi-

rilualem, qui quaeritur". 95
-'
Prov. -.i, 32.
-- De officio (lirectoris iii I)oc. 22-2,'J aniiot. .'{S.
-' De niclhoíio igiiíitiana scrvaiida iii Doc. A aiiiiot. 57.

588 DIRICCTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
[29] Illud etiam in parliciilari atlingi potest, non dol)ere eum

legere nisi scripta, quac oi lradiintür 2\ nec lil)r()s hahere in ciibi-
95 culo, ut occasio legentli [)raecidatur, practt-r líreviarium, si Sacer-
dos sit, aiil Ofíicium Beatae Virginis, si lamen instructori videbi-
prima hebdómada legere iii)riim (iersonis de imita-
tur, posset in
in secunda aliquid ex Evangeliis, et Sanctorum
tione Christi^^,
vita, ut dicitur in annotationibus post primam meditationem se-
100 cundae hebdomadae Sed has vitas sanctorum oporteret esse
selectas, et valde accommodatas ei, qui facit Exercitia, ut si esset
uxoratus, oporteret ei tradere vitam alicuius qui sánete vixisset
in saeculo, similiter in religiosis, et in aliis simili])u.s Quare is
labor, et diligentia esse dei)erel inslrucloris in ¡donéis seligendis.
105 Porro in Evangeliis non debet legere nisi illud mysterium

[30]
quod eadem ora, vel die est meditaturus [11], ul hai)et«r in primo
notabili post quintam contemplationem secundae liei)domadae
[31] Tamen si posl íaelam medilationem taedio allici videre-

tur'^', ac potius Lemi)us pertlere, posset etiam, dictum est,
ul
110 addi aliquis alius lii)er, ut ])rima hel)d()niada, Dionysius Carthu-
sianus de quatuor novissiniis, Confessiones sancti Augustini, aut
símiles hoc advertendo, ut non solum boni, et útiles sint, verum
;
etiam a[)ti, et opportuni ad gignendum illum aíTectum, qui eo

tempore in Exercitiis quaeritur, ul conlrilionem, vel timorem vel
115 Dei amorem. Quin etiam monendus esl, el docendus ut ipsam
lectionem dirigat ad medilationem, nimirum non legendo cursim
aviditate sciendi, et videndi nova, sed immorando, et perpen-
dendo accurate ca quae legit, el intrando in eosdem alTectus.
[32] Quod de legendo dicitur, idem de scribendo dicendum.

120 Nihil enim aliud scribi debet praeter ea quae pertinent ad oratio-
nem, nempe puacta aliqua quae Dominus communicaverit in me-
quae tamen brevissime
ditatione, vel etiam extra meditationem,
93 Mir. Il)(if, •í'.'--í:í n. 1 U in inanj. (J. I{ ||

l(t4 i'tl ar (! ||
lOf; niedUatunis est
transp. O W ms fai-tanil artain (1 \\ ut dictum est mp. lia. (1
" De libris legendis in l-:xciTÍtiis iii Ooc. 18 aiiiiot. ÍI9.
Patri QnADRANTiM, Doc. .'55 n. 16 non placel in prima liebdomada

Imitationeni C.lirisli legi. Iticni iudicat Doc. ,'iS n. 1.
2« In libio l-;\ciTÍti()runi (n. 1(10).
" Provincia Neapolitana Doc. .'JV n. 3 suadet ut coUigantur seleclae

vitae sanctorum quae eis qui exercentur accommodari possint. Doc. n. 2
DOC. 33, 34, 43 - nn. 29-32 589
[29j 2. yiioH libros haheat et lí-cjal. lllucl ctiam in particu-

lari atlingi potest, non deberé eiiin legere nisi scripta, quae ei
traduntiir nec libros' habere in cubiculo, ut occasio legendi
praecidatur, praeter Breviariuni, si sacerdos sit, aut Officium B.
Virginis. Si tamen Instructori videbitur, posset in prima bebdo- 100

mada legere libriim Gersonis de Imitatione Christi in secunda
aliquid ex Evangeliis et Sanclorum vita, ut dicitur in Annotatio-
nibus post primani meditationem secundae hebdomadae Sed
has vitas Sanctorum oporteret esse selectas, et valde accommo-
datas ei qui facit Exercitia; ut si esset uxoratus, oporteret ei tradere 105
vitam alicuius, qui sánete vixisset in saeculo : similiter in reli-
giosis, et in aliis siniililnis Quare is labor et diligentia esse de-
beret Instructoris in idoneis seligendis.
[301 3. Quae mysteria legenda. Porro in Evangeliis non
debet legere nisi illud inysterium, quod eadem hora vel die est no
meditaturus, ut habetur in primo Notabili ]jost quintam contem-
plationem 2. Hebdomadae
Qui libri si taediuin surrepat. Tamen si post factam
[31 1
4.
meditationem taedio affici videretur ac potius tempus perderé ;
])osset prima 115

etiam, ut dictum est, addi aliquis alius liber, ut,
Hebdómada, Dionysius Carthusianus de quatuor novissimis, Con-
fessiones S. Augustini, aut símiles hoc advertendo, ut non solum ;
boni et útiles sint, verum etiam apti et opportuni ad gignendum

illum affectum, qui eo tempere in Exercitiis quaeritur, ut contri-
tionem, vel timorem vel Dei amorem. Quin etiam monendus est 120
et docendus, ut ipsam lectionem dirigat ad meditationem, ni-
mirum non legendo cursim, aviditate .sciendi et videndi nova,
sed immorando, et perpendendo accurate ea quae legit, et intrando
in eosdem affectus.
[32] .5. Quae seribenda. Quod de legendo dicitur, idem de 125

scribendo dicendum. Xihil enim aliud scribi debet praeter ea,
quae pertinent ad orationem, nempe puncta aliqua, quae Dómi-
nos communicaverit in meditatione, vel etiam extra meditatio-
nem quae tamen brevis.sime notanda sunt, non diffuse per modum
:
i iiit ut in Directorio significentur vitae sanctorum quae aptae sint uxoratis.

(Tíiotibus, religiosis, ceteris.
-* In libro E.xercitiorum (n. 127).
Ad taedium vitandum
desiderat Prov. Xeapolitana Doc. 37 n. 4 ut hic
I
i'inmendentur officia manualia, Deputatio DirectorÜ Doc. 42 n. 2 iudicavit
standum esse ¡irudentiae Directoris.
notanda sunt, non dilTuse per modum sermonis 3». Haec aiUem
])uncta possunt esse dupliris generis, vel practica quae pertinent
125 ad agendum, ut sunt desideria qiiaedam, aut firmae deliberationes
faciendi aliquid, vel quae pertinent ad cognosccndum, ut sunt
quaedam veritates, aut lumina circa alicpiam materiam, ut ali-
cuius virtutis V. g. humilitatis, contemptus mundi, patientiae etc.
vel etiam in [15] aliqua materia meditationis, ut incarnationis, vel
1311 ])assi{)nis Doinini, et similia eiusmodi, praesertim quae sint quasi
axiomata quaedam, el viam aperiant ad bene percipiendas, et

medi tandas illas materias.
[3.3] Sed illud cavendum ne, vel legendi, vel scribendi dulce-
dine ita se ({uispiam distineri sinat, ut temjjus eripiatur medita-

135 tioni, aut etiam praeparationi ad meditationem. Semper enim ali-
quanto ante meditationem debet omnia relinquere, et omnino
suam cogitationem convertere ad paneta illius Exercitii quod iam
instat. Addo etiam, cavendum hoc quoque ne nimis legendo, aut
scribendo defatigetur animus, et quasi vires eius exhauriantur,
140 oi)orlel eniin salvam semi)er relinqui meditationem, et caetera
omnia huir uni serviré".
[34] Qui l^^xcrcitia exacte faceré volunt, viresque idóneas
habent, iis (piincpie horae meditandi quotidie praescribi solent,
prima eirea mediam noctem, quod tempus propter quietem, ac
145 l)rofundum silenlium valde aptum est meditationi secunda sui) ;
auroram, terlia paulo ante prandium, quarta post meridiem,

quinta sub Vesperam, et post uniuscuiusque horae meditationem
quadrans etiam ad examen praecedentis meditationis
[35] (>um aliis, qui debilioris sunt valetudinis, vel tam exac-
I5(j tum modum de hora me-
servare non possunt, dispensari j)()terit
diae noctis, ita ut quatuor'^ horae maneant, aut etiam pauciores,

si instructor ita expediré iudicave-[16]rit. Ut vero piares sint quam
quinqué, raro continget ut expediat. Nam cum nimis continuan-

tur haec Exercitia mentis, ita retundí solet, ut obtusior etiam red-
datur intellectus, et voluntas minus eíTicax
125 aiitl vel sii/i. liii.. iiriiin i¡\uir (1 1 I :iO eiusmodi del. G \\ VM (iiiispiam
sHi). /iriiin (iiiisniini (; >iriat ild. sinat (i !l (luociue hoc íransp. G II
142
Kvcr. Iviilrtiir Duc IS un. !l(i-l)S| in iniii-'i. (;, Ix' í i:¡ó ininus sup. lin. G
"' De SI ribt'iulis leiupore l-'xeiTÍlioiiim in l)oc. 21 aiiiint. 23. Prov. Noa-

politaiiu linu'iis ne qui excnctur nimis sc-rihat, iiroponil in Directorio iiiipe-
raiuluni esse ut, quae ille aiinolel, I )ir('( t(>i i oslenilat.

^' Quae faceré del)eal (|u¡ excnclur in Doc. 1 S annot. (i8.
(",f. libruni Exenil iorum (n. 72).

3^ Qu.\Dn.\NiiNi, Doc. 3.") n. 2 [iroponil haec ita emendari ut loco veihi
DOC. 33, 31, 43 - NN. 32-35 591
sormonis Haoc auloin púnela possunl i'sse duplicis ííciutís : l3o
vel practica, qiiae perliiiciil ad at>rii(liiin, iit siiiil dcsideiia (piao-

dam, aut íirmae deliboralioiu's lacicndi aliciuid vcl cpiac pt tiiuail ; i
ad comiioscfiidiiin, id smU cpiai'dain veiilatcs, aul luiniiia rirca

aliqiiain UKdfiiani, id alicniiis viilidis, v. l;. luiindilalis, roidein-
ptus iiumdi, patifiitiat'. idc, vel rliam ¡ii alicpia nialeria nu-dila- 135
tionis, ul liicarnat ionis, vel ¡'assionis Doinini, el sinidia ; ciusinodi

])raest'ilini. (iiiac siiit cpiasi axioiuala ipiaedani. el viain aperiant
ad beiic peici pieiidas el meditaudas illas materias.
[33j t). LffI.ioiiis OI Sed illiid caven-
scri|>li4»iiis niiMl4'i-:ilio.
dum, ne quispiam disti- 140

vel legendi, ve! seiihendi duleediue ila se
neri sinat, ut tempus eripialur inedilalioni, aut etiam praepara-
tioni ad meditalionem. Seinper enini aliquanto ante meditationem
debet omnia relinquere, el omnino suam cogitationem convertere
ad puncta illius Exercilii, qiiod iani inslal. Addo eliani, cavendum
hoc quoque, ne nimis lerendo, aul serihendo del'alÍL>elur aninuis, 145
et quasi vires eius exluuirianlur oj)()rlet eniin salvam semi)er :
relinqui medilatioueni. el caelera omnia huic uni serviré

[31] Quoi. Iioi'is oi-iiiicliiin. Qiii Exercitia exacte faceré
7.
volunt, viresque idóneas hal)enl, iis quinqué horae meditandi quo-

tidie praescribi solent : i)rima, eirea mediam noctem, quod lempus 150
propter quietem, ac profundum silenlium valde aplum esl medi-

tationi ; secunda, sub auroram lerlia, paulo ante prandium
; ;
quarta, i)ost meridiem quinla, sub vesjjeram el post uniascuius-

; :
que liorae meditationem (¡uadrans etiam ad examen praecedentis

medital ionis -'^ 155
[35] 8. Oiiiliuseum flispcnsanduni. Cum aliis, qui debilioris

sunt valeludinis, vel tam exactum modum servare
non possunt,
dispcnsari poleril de hora mediae noctis, ila Utmcn ul (¡uinqne^^
horae nianeanl, aut etiam pauciores, si Inslruetor ila ex])edire
iudicaverit. Ul vero piares sinl quam ([uiiupie. raio coutinêt ut 160
expedial. Nam cum
nimis eonlinuanlur haee b^xereilia mentis,
ita retundí solel, ut obtusior etiam reddatur intellectus, et volun-
tas minus efiieax
149 ira marg. Ex 2. helxl. iiotal). > ct 3. post Exercitia priiiiao dici, paf?. 95 et
ex 3. hebd. post 2. contempl. iiotal).
« (lualuor ponatur . quiiuiue taiiieii horae maiieaiil, \el ([uatuor ». Hiueiula-

lio adniissa in I )ireitorio.
•^ De oiatioiie iioclunia iii Doe. 20 aimol. Ui7. I'iii.uiíolski, Doc. 'M)
n. 7 V()lel)al u( prooemiuiii et liaec dúo eapila seorsini iiiipriiiiereiitúr et eum
iis (jui exereeaiitur eoiiiimiiiieareiitur.
Cap. III
De LOCO EXERCITIIS IDONEO, ET DE QUIBUSDAM PARTICULARIBUS.
Locus ad facienda Exercitia non est dubium quin debeat'

[36]
remotus ab hominum concursu, et aspectu etiam máxime fami-
esse
5 liariiim '^ Ita enim monet Pater N. Ignatius annotatione ultima,
ubi etiam tres eius rei commemorat utilitates ê.
Quare si exercitans alibi, tam commode, e t t a m f r u c-
t u o s non potest, et Superiori ita videatur, poterit excipi domi
noslrai', sed in aliquo cubículo, quod sit quam máxime sepára-
lo tum ab aliis cubiculis et oíTicinis domesticis, ut quam minime
videat vel audiat quae a nostris fiunt
[37] Quod vero ad expensas .4/ si ipse pecimiam daré
attinet, cum ille in domum nos- voluerit ad saos sumptus, non
tram venerit, consulatur supe- erit prohibendus, cum salis sit
15 rior ad cuius prudentiam per ti-

: nobis si pro officio nostro spi-
nebit, ita omnia moderari, ut si riíualia praebeamiis. Tune auiem
ille aliquid obtulerit pro victu, debent nostri servare rallones ac-
neque occasione domus non gra- cepti el expensi, ut discedenti
vandae minuatur fructus ac nu- reddanlur, ac si quid superfuc-
20 merus eorum, qui Exercitia fa- rit, reslilualur ;
cere possunt, ñeque contra ali-

quid íiat quod sordidum videa-
tur, et avaritiae speciem praese-
ferat
25 [38] In hoc loco j)raeter Instructorem debet etiam esse qui ei
inserviat, et necessaria ad victum [17] deferat. Hunc autem
oportet esse fidelem, discretum, taciturnum, quique sua modestia, et
humilitatis, ac devotionis exemplo aedificet. Nihil autem loquetur,
nisi de iis, quae ad victum, aut cubiculum, et ministerium suum
7 Mil-. IDoc. 22-23 n. 9] in marg. (i, R |

tam' om. G || 12 Arch. [Doc. 4 n. o]
/>•(/. G, fí II25 Hisp. in marg. G, R \\ 26 autem privs tamen G
I)c loco ad Exercitia aptiore iii Doc. í aiinot. 9.

In lil)ro lixercitiorum (n. 20).
^' QiTADRANTiN'i, Doc. 35 11. 56 signilicat hoc verbum « exercitans » po-
tius denotare euni qui exercet alium, quam eum qui exercetur, et hac de causa
cxoplal iit ¡(Icni alio vocabulo significetur ;
quod quidem ¡ta effectum est
ut nuniquani in Doc. 43 hoc verbum «exercitans» Icgatur, sed ad eum signi-
ficandum, « Exercitia suscepturns » vel similiK loquendi modus adhibeatur.

DOC. 33, 34, 13 - NN. 36-38 593
Cap. IV
De loco exercitiis idóneo, et de quibusoam

i'articularibus.
3(), 1. I.ofiis Lociis ad í'acienda Exercitia

Fxei-eiUoriiin.
non es( (liil)iiini, qiiin remoUis ab hominuni concursii,
deheat esst' ó
et aspectii etiani, máxime familiariiim Ita enim monet Pater N.

Ignaliiis .VmioLatione ultima, ubi etiam tres eius rei commemorat
utilitates Quare si Exercitia susceptunis " alibi tam commode
el tam fructuose non potest, et Superiori ita videatur, poterit
excipi domi nostrae, sed in aliquo cubiculo, quod sil quam máxime 10
separatum ab aliis cubiculis et ofíicinis domesticis, ut quam mi-

nime videat vel audiat, quae a Nostris llunt '^
[37] 2. KxpensíU' a qiiihus faciondac. Quod vero ad expen-
.sas attinet, cum ille in domum nostram venerit, consulatur Su-
perior ad cuius prudentiam pertinebit, ita omnia moderari, ut 1')
:
ñeque domas nimium giavetiir, ñeque rontru occasionc domus non

gravandae minuatur numerus eoruni, qui Exercitia faceré pos-
sunt. Videníur auleni communiler nee recusandae, si offerantur,
prnesertim a ditioribus, nee si non offerantur, requirendae. Absit
vero semper, quidquid in eo genere sordidum aut indeeoram videri 20
possit
[38] 3. <^)iialis is qui ¡nservial oxercitaiiti. In hoc loco praeter

Instruclorem debet etiam esse qui ei inserviat, et necessaria ad
victum"" deferat. Hunc autem oportet esse íidelem, discretum,
taciturnum, quique sua modestia, et humilitatis ac devotionis 25
exemi)lo aedificet. Nihil autem loquetur, nisi de iis, quae ad vic-
3'
'l'HKonoLSKi. 'M> II. (i (lesi(ler;il ut ackiatur iii singulis collegüs
prai'paraiula esse cuhiiiila, eaque iiixta tenii)liini, ad eos apte exeiiiiendos
qui se exercere voluerint. C.omiiiissio resi)oiKlil : '
bciie sed in Directorio
uihil est addituni.
^' De impensis factis in l'.xeicit üs in Doe. I annot. l.'i.
"' Qi ADRANTiNi, Doc. A't n. 't'A ait posse in lioe loto addi : et ad usuni
quotidianum II «cum ¡iraetci- victiini. alia ([uoqne necessaria sint eis. tpii iii
l"\crcitiis vcrsanlur
IS — DiRECTOHIU.M E.XKRCITIOHVM.
pertineant. idque paucissimis, omnia semper ad Instructorem reli-

ciendo, quem etiam
de singulis certiorem faciet, nec rem uUam ei
deferct, etiam postulatus, nisi illo consulto
[39] Componet lectum, et cubiculum verret opportuno tempore,

quod fere erit tempore missae. Caetera etiam quae opus erit,
munda, et apta afTeret, praeseferendo semper magnam charitatem
et diligentiam : atque inter alia meminerit etiam pro ipso orare
quotidie
[40] Aliquando etiam profuit huic ministerio eum deputare,
qui notus, aut familiaris esset exercitanti, idque iuvat non solum
ad consolationem quamdam ipsius, sed etiam ad profectum spiri-
tualem, quoniam aliqui interdum confidentius se aperiunt ami-
cis huiusmodi, quam ipsi Instructori, si eum nunquam antea no-
rant. Sed hoc totum penderé debet ex indicio eius, qui tradit Exer-
citia, ut videat quatenus hic progredi debeat, quid loqui, et quo-
modo. Debet enim uti eo tamquam instrumento suo iuxta id quod
intelliget convenire ad maiorem utilitatem exercitantis.
[41] Quod ad victum attinet, quaerendum est ab eo quid sibi

parari velit, idque ei aíTerendum, quod ille petierit".
[42] Praeter hunc qui ei ministrat, ut plurimum [18] non

debet ab aliis visitari. Nam de saecularibus quidem nulla est du-
bitatio, nisi aliqua necessitas urgeret. Ex nostris autem aliquis
mitti posset, cuín vel qui facit Exercitia, id peteret ab Instructore,
vel Instructor etiam illo non pétente i ta iudicaret ad eius consola-
tionem vel profectum
[43] Quicumque autem eat, cavere debet, ut nuUus nisi utilis
serme habeatur, ac de rebus spiritualii)us, nulla tamen signifi-
catione quod eum ad hunc vel illum vitae statum impeliere velit»
praesertim vero ad Societatem. Nam praeterquam quod vocatio
debet esse libera et a Deo venire, ipsi etiam qui in hac delibera-
tione versantur, si id intelligant, aut sus])icentur, eo magis re-
trahi solent, et contra, ut experientia saepe ostendit, eo magis
incitan, cum in nostris nullam talem cupiditatem animadver-
tunt*^
38 eum om. G i 39 iuvat post corr. G
" De ministro eorum qui exercentur iii Doc. 4 amiot. 15.

De precibus eftundendis pro eo qui se exercet in Doc. 18 annot. 64.
" Doc. 41 I). .")
proi)()nit addenduin « nisi ipse esset victu nostro conten-
Dor. 33, 31. 43 - NN. 38-43 595
tiim, aiit cubiculuni, ot ministerium smim pertineant, idque pau-

cissimis, omnia ad Instructorem reiiciendo, quem etiam
seni})er
de singulis certiorem faciet, nec rem uUam ei deferet, etiam po-
stulatus, nisi illo consulto". 3'»
[39^ 4. Leetuni componet, etc. Componet lectum, et eiibi-

culum verret opportuno tempore, qiiod fere erit tempere Missae.
Caetera etiam. quae opus erit. miinda et apta afferet, prae se fe-
rendo semper magnam charitatem, et diligentiam atque inter :
alia meminerit etiam pro ipso orare quotidie'-. 35

'UT 5. Interdum notus deputandus. Aliquando etiam pro-
fuit huic ministerio eum deputare, qui notus aut familiaris esset
exercitanti, idque iuvat non solum ad consolationem quandam
ipsius, sed etiam ad profectum spiritualem, quoniam aliqui inter-
dum confidentius se aperiunt amicis huiusmodi, quam ipsi Instru- 40
ctori, si eum numquam antea norant. Sed hoc totum penderé
debet ex iudicio eius, qui tradit Exercitia, ut videat quatenus
hic progredi debeat. quid loqui, et quomodo. Debet enim uti eo
tamquam instrumento suo, iuxta id quod intelliget convenire ad
maiorem utilitatem exercitantis. 45
[411 6. De vietu. Quod ad victum attinet, quaerendum est
ab eo, quid sibi parari velit, idque ei afferendum, quod ille pe-
tierit".
^42] 7. An el a quibuí^ visitandus. Praeter hunc qui ei mini-
strat, ut plurimum non debet ab aliis visitari. Xam de saecula- 50
ribus quidem nulla est dubitatio nisi aliqua necessitas urgeret.
;
Ex Nostris autem aliquis mitti posset, cum vel qui facit Exercitia,
id peteret ab Instructore, vel Instructor, etiam illo non pétente,
ita iudicaret, ad eius consolationem vel profectum**.
[43] 8. Qui sermones iniseendi. Quicumque autem eat, ca- 5-^

veré debet, ut nullus nisi utilis sermo habeatur, ac de rebus spiri-
tualibus, nulla tamen significatione, quod eum ad hunc vel illum
vitae statum impeliere velit, praesertim vero ad Societatem. Nam
praeterquam quod vocatio debet esse libera, et a Deo venire, ipsi
etiam qui in hac deliberatione versantur, si id intelligant, aut 50
suspicentur, eo magis retrahi solent et contra, ut experientia :
saepe ostendit, eo magis incitari, cum in Nostris nullam talem

cu|)iditatem animadvertunt*'.
tus». yuADRANTiNi, Üoc. 35 n. 55 quaerit num id quaerendum sit etiam a ie-

suHis. De victu cf. Doc. 2 annot. 1.
" .\ quibus invisi possint ii qui exercentur in Doc. 4 annot. 16.

De libértate concedenda in electione in Doc. 4 annot. 18.
596 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. AC.QUAVIVA
Cap. IV
QUALIS ESSE, ET QUID FACERE DEBEAT QUI ExERCITIA TRADIT.
[44] Quod ad illum attinet, qui Exercitia traditurus esl, illud

primum a P. N. Ignatio 4. par. c. 8. § 5. praecipitur", ut
5 prius ea in se ipso sit expertus, ut rationem eorum reddere possit,
et dexteritatem in iis tradendis habere. Quod ut facilius assequatur
(ut ibidem dicitur in declaratione) prius quibusdam tradere de-
l)eret, in quibus minor esset iactura, si quid erretur, ut verbi gra-
tia, lunioribus, aut iis, qui non ingressuri sunt electionem de vi-
lo tae [19] statu. Deinde etiam proderit conferre suum modum pro-
cedendi cum aliquo magis exercitato, bene annotando quid magis
vel minus convenire deprehenderit. Itaque hoc primum et prae-
cipuum esse debet, ut sit bene versatus in rebus spiritualibus et
nominatim in his Exercitiis*'.
15 [45] Praeterea sit prudens, et discretus, parcus, et moderatus,
consideratus in sermone^'. Sit etiam suavis, potius quam austerus,
máxime cum iis, qui tentationes, vel etiam desolationes, aut ari-
quos consolari, animare, et erigere
ditates, et taedia patiuntur*',
debet opportunis consiliis et precibus tum suis, tum aliorum
20 Expedit etiam ut si fieri potest sit notus et gratus ei s i t, qui facit
Exercitia, quoniam hoc modo magis ei confidet, seque magis
aperiet.
[46] Porro in agendo cum ipso meminerit auctoritatem quan-
dam semper retiñere, servata quadam maturitate, et gravitate,
25 eoque etiam magis, qui in Exercitiis versatur, maior ipse
quo is
fuerit. Hoc enim valde expedit ad eius spiritualem profectum, ut

locum et personam Magistri, ut veré est, tueatur. Et si haec auc-
toritas temperata esse debet humilitate religiosa, quae eluceat in
ómnibus ut ne vestigium quidem illius
eius dictis, et factis ; ita
30 vanitatis conspiciatur sed in hoc Christum imitari debet, qui cum
;
forma esset omnis modestiae, tamen, sicut scriptum est, loque-

batur tamquam potestatem liabens Itaque cum omni libértate
ofFicium suum exequi debebit, tum docendo, tum monendo, [20]
2.3 ipso su/}, lin.., priiís paseo O
" Coiist. [u. 408]. Directorem deberé prius líxercilia cxperiri, dk-itur
a lestibus allegatis in Doc. 5 annot. 17.
" De institutione Directoris in Doc. 7 annot.

" De qualitatibus Directoris in genere in Doc. 20 annot. .">4.
.
DOC. 33, 31, 13 - NN. 41-16 597
Cap. V
QUALIS ESSE, ET QUID FACERE DEBEAT, QUI

EXERCITIA TRADIT.
[44] 1. Qualis sit Exercitiorum iiiacjister. Qiiod ad illum

altinet, qiii Exercitia traditurus cst, illud priinum a P. N. Igna- 5
tio IV. part. cap. 8. § 5. praecipitur iit prius ea in se
ipso sit cxpertiis, iit rationem t'orum reddere possiL, el dexteri-
talem in iis tradendis hahere. Qiiod iit faciliiis assequatur (ut

ibidem dicitiir in dcclaratione) prius quiiîisdam Iradert- dei)eret,
in quibiis minor esset iactura, si quid erretur, ut verhi yralia, lo
iunioribus, aut iis, qui non ingressuri sunt electionem de vilae
statu. Deinde etiam proderit conferre suum modum procedendi
cum aliquo magis exercitato, bene adnotando quid magis vel
minus convenire deprehenderit. Itaque hoc primum et ])raeci-
puum esse debet, ut sit l)ene versatus in rebus s])iritualibus, et 15
nominatim in his Exercitiis
Eius partes. Praeterea sit prudens, et discretus, par-
[45] 2.
cus, moderatus, consideratus in sermone
et Sit etiam suavis
potius, quam austerus, máxime cum iis, qui tentationes, vel etiam
desolationes, aut ariditates, et taedia patiuntur»% quos consolari, 20
animare, et crigere debet opportunis consiliis, el precibus tum
suis, tum aliorum^». Expedit etiam ut gratus ei sit, fpii fácil Exer-
citia, quoniam hoc modo magis ei confidet, seque magis aperiet.
[46] 3. Auetoritas cum niatui'itate st'i-vaiiíla. Porro in

agendo cum ipso meminerit auctorilatem quamdam semper re- 25
tinere, sérvala quadam maturilate, el gravilale, coque etiam
magis, quo is qui in PLxercitiis versatur, maior ipse fuerit. Hoc
enim valde expedit ad eius spiritualem profectum, ut locum, et
personam Magistri, ut veré est, tueatur. Etsi haec auetoritas tem-
perata esse debet humilitate religiosa, quae eluceat in ómnibus
eius dictis et faclis ita ut ne vesligium quidem ullius vanitatis
;
conspiciatur. Sed in hoc Christum imitari debet, qui cum forma

esset omnis modestiae, tamen, sicut scri])Lum est Loquebalur :
tamquam potestatem habens". Itaque cum omni libértate offi-
18 ¡n mará. Annot. 7. ex 20 || S.S in maní. Matt. VII, 29 ; Marc. I, 22
" De benignitnte Directoris in Doc. 18 aiiiiot. 77.

" De precibus effurKleiuIis pro eo (pii cxeicetur in Doc. 18 annot. (í 1
" .Mt. 7, 29, Me. 1, 22. C.f. Doc. A nn. 13, 18.
tum dirigendo, ubi quippiam curviim, aut distortum esse vide-

35 rit".
[47] Caveat cum bonum aliquem eíTectum viderit in iis, qui se
exercent, quicquam suae iadustriae, aut peritiae tribuere, cum hi
omnes eíTectus gratiae sint a soloDeo, et consilia extrinsecus
adhibita praeterquam quod si bona sunt, ab eodem Deo sunt,
-10 tantam vim habeant, et tantum operentur, quantum concurrit
Deus et cooperatur
Deus. ipse
Ex altera tameu parte multum confidat et ab eo spein Domino,
certum auxilium tum sibi, tum ei qui facit Exercitia.
ret
45 [48] lUud autem valde observandum, ut nihil de suo apponat,
sed cum eiusmodi consilia dein anima ad hunc vel ilhim sia-
beant ex divina inspiratione sus- tum impeliendo, sed sil merus
cipi, caveat ne indiscreto zelo exsequutor divinae vohmtaíis,
conetur aliquid ei suadere, sed eiimqiie sinat agere de sua crea-
50 sinat Deum, de sua creatura dis- fura quod de ea decrevit ante
poneré iuxta placitum bonita- constituiionem mundi, nec eam
tis suae. pro sua inclinatione in ullam
partem infleclat.
Quod ut melius et facilius in opere praestet, servet se in animo
55 plañe indifierentem, et in nihil aliud eius voluntas feratur, nisi
ut sanctissimum Dei beneplacituin in anima illa plene, et perfecte
compleatur et ipse tantum in eo laboret, ut qui se exercet, id
investigare sciat, et sciat se a demonis deceptionibus expediré,
quibus homines retardare solet.
[49] Curet etiam perspectum habere eum qui facit Exercitia
non tantum quoad statum et conditionem, si nobilis sit, vel
plebeius, doctus vel indoctus etc., sed etiam quoad peculiares quas-
dam partes, ut si simplex, vel prudens sit, si provectus in rebus
spiritualibus, an adhuc [21] rudis ac novus, si intelligens et capax,
®5 an vero hebetior et tardior. Nam cum diversis diverso modo agen-
dum est, ut rudioribus sunt res explicatius proponendae, aliis
autem brevius etc.
[50] Illud autem in primis necessarium ut, qui Exercitia tra-

diturus est totum librum Exercitiorum perlegerit, eumque prae
34 curvum sup. Un., ¡¡ráis cuivatuiii <i II 54 anima G II 57 ut sup. Un. G

64 ac] et G 66 ut] et (;
ii
»2 De officio Direitoris in Doc. 22-28 amiot. 38.

DOC. 33, 34, 13 - Nx. 46-50 599
cium suum exequi debebit, tum docendo, lum monendo, tum di- 35
rigendo, ubi quippiam ciirvum aul distortum esse viderit^-.
[47] 4. Deo refercnduni, si quid Iruetus. Caveat, cum bo-
luiin aliquem effcctum vidoril in iis, qui se exercent, quidquam
quae industriae aut peritiae Iribueri', cum hi omnes effectus gratiae
sint a solo Deo et consilia extrinsecus adhibita praeterquam quod
; 40
si bona sunt, ab eodem Deo sunt, lantam vim habeant, et tantum
operenlur, quantum concurrit el cooperatur Deus. Ex altera tamen

parte multum confidat in Domino, et ab eo speret certum auxi-
lium tum sibi, tum ei qui facit Exercitia.
[48] 5. Sinat Deum de sua ereatura disponere. Illud autem 45

valde observandum, ut nihil de suo apponat, sed cum eiusmodi
consilia debeant ex Divina inspiratione suscipi, caveat ne indis-
creto zelo conetur aliquid ei suadere, sed sinat Deum de sua
ereatura disponere, iuxta placitum bonitatis suae. Quod ut melius
et facilius in opere praestet, servet se in animo plañe indifferentem, 50
et in nihil aliud eius voluntas feratur, nisi ut sanctissimum Dei
beneplacitum in anima illa plene et perfecte compleatur^^ : et
ipse tantum in eo laboret, ut qui se exercet, id investigare seiat,
et sciat se a daemonis deceptionibus expediré, quibus homines
retardare solet.
[49] 6. Pei-specla sit condilio Exoreitia facientis. Curet

etiam perspectum habere eum, qui facit Exercitia, non tantum
quoad statum et conditionem, si nobilis sit, vel plebeus doctas, ;
vel indoctus, etc., sed etiam quoad peculiares quasdam partes,

iit si simplex, vel prudens sit si provectus in rebus spiritualibus,
;
^.^^
an adhuc rudis ac novus si intelligens et capax, an vero hebetior

;
et tardior. Nam cum diversis diverso modo agendum est, ut ru-

dioribus sunt res explicatius proponendae, aliis autem brevius,
etc.»*
[50] 7. Perspectum habeat libruni Exereitiorum. Illud

autem in primis necessarium, ut qui Exercitia traditurus est,
49 in mari/. Annot. ló. ex ¿0.
De libértate in electione et de iiidifferentia IJirectoris quod ad vllam

futuram eius qui exercetur in Doc. 4 annot. 18.
^* De accommodatione in Doc. 4 annot. (il.
000 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CI.. AQCUAVIVA
70 manibus habeat, et praesertim annotationes et regulas. Ñeque

suíTicitcursim ea videre, sed omnia accurate, immo singulas pene
voces expenderé oportet, quoniam quaedam sunt in iis hrevissime
dicta, quae magnum ])ondus hahenl, et ignorata aut praeterita
damnum aíTerunt. Itaque tum antea accurate ea vidisse oporte-
70 bit, tum vero in dandis Exercitiis relegenda erunt accuratius,
praesertim quae pertinent ad illud tempus, in quo tum versatur
exercitans
[51] luvabit etiam ut singula Exercitia, antecpiam ea tradat
aliquantulum ipse meditetur, si fieri poterit, ut melius imprimat
80 alteri
[52] Coeptis Exercitiis sit diligens. in visitando suis temporibus

exercitante. V d e
i t u r a u t e m expedir e, u t q u o t i-
d i e s e m e 1 e u m a d e a t, ñeque a m e n t s a e ]i i u s,
n i s i a 1 i q u a o c c u r r e r e t n e c e s s i l a s, i d q u e
85 prima p ra e s e r t i m h e b d o a m ti a, i n q u a ta 1 i s
n e c e s s i t a s f a c i 1 i u s c o n t i n g e r e p o t e s t
[53] Immo c u m a 1 i q u b u s i h o m i n i b u s g r a-
V b u s,
i e t I) e n e i n t r o d u c t i s i n p i r s i t u, e t
d e v o t o n e, i p o s s e t o t i a m a 1 i q u a n ti o e s s e
90 u t u s u t
i 1 i a 1 i t[ u i s d i e s o m i t t e r e t u r. De t e m-
p o r e a u t e m e u m visitan d i, v i d e a t i p s e quo d
sit c o mmo ti i u s el a p t i u s. Ex na t u r a q u ¡-[22]
e m
ti s u a v i ti e t u r ma t u t i n u m, q u i a tune a n i-
mus e s t mag i s ti i s p o s i t u s a d r e s p e r c i p i e n-
95 das e t p e n e t r a n da s. Q u a m q u a ni s u b v e s p e-
r a m s o 1 e t e s s e ma i o r n e c e s s i t a s, q u i a tune
i n t e r du m mag i s c r e s c u n t t e n t a t i o n e s e t
78 Mir. IDoo. •22--.'3 n. 6) in manj. (1. R
1)1' co^îiit ioiic l¡l)i'i l^xercitioruin in l)oc. 1 aiiiiol. 15.
l)i' incdilandis i:\eiiit ¡is antcejiiani cxi)onaiitur iii Doc. 18 aiinol. (l.i.
Ouotic's liac \ isitatii)iu"s ficri dcljcant in Doc. I aiinot. ;5(). Doc. 'M ii. 7
iiidicat diivclorciii in\iscrc deberé eimi qui exeiTeliir sciiiper ac ei iioviini
Exercit iuiii proponit . Doc. 12 ii. 5 iiidicat oniiies (¡er se iiiitio bis quotidie esse
visitaiidos el ita S. If<n itiiim fecisse. Doc. 38 ii. 3 iudical iiimis parum esse
DOC. 33, 34, 43 - nn. 50-53 601
totum librum Exercitiorum perlegerit, eumque prae manibus ha-

beat, et praesertim annotationes et regulas. Xeque sufficit cursim
ea videre, sed omnia accurate, immo singulas pene voces expen-
deré oportet, quoniam quaedam sunt in iis brevissime dicta, quae 70
magnum pondus habent, et ignorata aut praeterita damnum af-
ferunt. Itaque tum antea accurate ea vidisse oportebit, tum vero
in dandis Exercitiis relegenda erunt accuratius. praesertim quae
pertinent ad illud tempus, in que tum versatur Ule qui suscipit^.
[oT Prius ipse meditetur. luvabit etiam ut singula Exer-
8. 75
citia, antequamea tradat, aliquantulum inse meditetur, si fieri
poterit, ut melius imprimat alteri
Cap. VI
De visitando eo qui exercetur.
".52' 1. O"oti** visitandus. Coeptis Exercitiis sit diligens in 80

visitando suis temporibus eo qui exercetur. Videtur autem expe-
diré, ut quotidie semel eum adeat, ñeque tamen saepius, nisi aliqua
occurreret necessitas, ut aliquando accidit prima hebdómada pro-
''.
pter rei nouitatem, aut secunda propter difficnltatem electionis
^53' 2. Quando non visitandus. Immo cum aliquibus homi- 85

nibus gra\ibus, et bene introductis in spiritu et devotione, posset
etiam aliquando esse utilius, ut aliquis dies omitteretur. De tem-
pere autem eum visitandi, videat ipse quod sit commodius et
aptius. Ex natura quidem sua videtur matutinum, quia tune ani-
mus est magis dispositus ad res percipiendas et penetrandas. Quam- 90
quam sub vesperam solet esse maior necessitas, quia tune inter-
dum magis crescunt tentationes et desolationes, quia animus est
minus aptus ad contemplandum, et ideo interdum incidit in mo-
rositatem quamdam. et magis est expositus tentationibus
semel visitare eutn qui se exercet, <nam tune deberent niultae Exercitiorum
chartae simul dari, unde oriretur tentatio inspiciendí chartas posteriorum
meditationum >.
De tempere opporluniore visitationibus faciendis in Doc. 4 annot. 34.

Doc. 41 n. H \-uIt ut declaretur quo tempore meditationes proponi debeant
et utrum omnes simu! an singillatim quatuor meditationes quotidianae expo-
nendae sint.
;
desolationes, quia animus esl niinus ap-

tus ad contemplandum, et ideo interdum
incidit in morositatem quanda m, e t m a g s i
est expositus tentationibus'^'.

[54] Videat etiam Instructor, Hoc autem prima praesertirn
an aliquando ex peculiar! causa hebdómada bis saltem in die
expediat, ut statim a prandio, faceré debet, vel etiam freqiien-
vel a coena ipse, vel aliquis alius tiiis si opus erit. Commodum
maturus, et discretus ab eo desi- autem tempus videtur paulo post
gnandus cum exercitante ma- prandium etcoenam ut plurimum,
nea t ad honestan! recreatio- quia tempus illud minime aptum
nem est meditationi, et ideo solet sac-
110 pe esse magis expositum tentatio-
nibus et magis eget recreatione et
refocillatione conversalionis.
[55] Igitur quodcunque tem- Hoc igitur tempore vel alio
pus elegerit ad eum invisendum, quo eum invisendum iudicaverit

115 cum ad ipsum venerit,
interrogabit quomodo se habuerit ab ea hora, qua iüum postremo
vidit, et praesertirn in meditatione, nimirum quem modum tenuit
inmeditando, quos mentis discursus, quas voluntatis motiones
habuerit, quas consolationes senserit, et in quibus punctis"".
12U [56] Si bene procedit, et consolationibus abundat, non valde
laudare oportet, ne sibi complaceat, sed primum doceat quomodo
solidum fructum ex illis consolationibus elicere debeat. Nam si
nihil aliud fíat, abeunte illo suavi sensu, qui fere non diu durare
solet, nuUus fructus remaneret. Quare instruendus est ut eas con-
125 solationes dirigat ad morum emendationem, vitaeque totius insti-
tutionem, quia ut scriptum est, non auditores legis, sed factores
iustificantur". Atque hic etiam mo-[23]nendus est, ut breviter
in scripto ponat notabiliores consolationes, et lumina"-, quoniam
proderunt multum alio tempore, cum ea non habebit"'.
102 Mir. [Doc.22-23 n. 17] in marg. (,', R || IKi Mir. (Doc. 22-23 n. 19] úi mary
manu correct. O 124 Instituendtis G
||
De hac honesta recreatione in Doc. 17 annot. 30.

" Doc. 41 n. 10 vult ut declaretur num director debeat interrogare eum
qui exercetur notaveritne quidquam post singula líxercitia, sicuti iubetur in
n. 32. De iis quae sunt quaercnda in Doc. 3 annot. 7.

DOC. 33, 34, 43 - nn. 54-56 603
[54] 3. Aii quis pro recreatione designandiis. Videat etiam

Instructor, an aliquando ex peculiari causa expediat, ut statim
a prandio vel a coena ipso, vel aliquis alius inalurus ct discretus,
ab eo designandus, cum eo qui est in Exercitiis, inaneat ad honestam
recreationem^'.
Cap. VII 100
De exigenda ratione meditationis.
[55] 0""í""<l" ¡iitciTO{(andus. Igitur quodcumque tempus

1.
elegerit ad eum invisLMidum, cum ad ipsum venerit, interrogabit,

quomodo se habuerit ab ea hora, qua illum postremo vidit, et prae- 105
sertim in meditatione, nimirum quem modum tenuit in meditando,
quos mentis discursus, quas voluntatis motiones habuerit, quas
consolationes senserit, et in quibus punctis
[56] 2. Quid consolationes abundent. Si bene procedit,

si
et consolationibus abundat, non valde laudare oportet, ne sibi lio
complaceat, sed primum doceat quomodo solidum fructum ex illis
consolationibus elicere debeat". Nam si nihil aliud fiat, abeunte illo
suavi sensu, qui fere non diu durare solet, nullus fructus rema-
neret. Quare instruendus est, ut eas consolationes dirigat ad morum
emendationem, vitaeque totius institutionem quia, ut scriptum 115 ;
est: Non auditores legis sed factores iustificantur. Atque hic etiam
monendus est, ut breviter in scripto ponat notabiliores conso-
lationes, et lumina, desideria quoque et firmas deliherationes faciendi
aliqiiid^', quoniam proderunt multum alio tempore, cum ea non
hal)ebit''. 120
116 Rom. II, 13 iíi mará. I, 117 Annot., 20 in mará.
" Rom. 2, 13. Similia aiinotat Miró, Doc. 22-23 n. 19.

Verba quae in Doc. 43 sequuntur a desideria quoque et firmas
: deli-
beratioiies faciendi aliquid
» addita sunt consilio P. Quadrantini, qui id in-
dicat in Doc. 35 n. 57.
De scribendis tempore Exercitiorum in Doc. 21 annot. 23.
604 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. AC.QUAVIVA
130 Deinde vero praeparet illiim ad tempus desolalionis, et

[57]
ariditatis,quae solent frequenter contingere, ne deinde cum con-
tigerit, imparatus sit. Atque hoc tempere cum res bene succedit,
non oporlet din cum ipso remanere, sed sinendum ut creator cum
creatura sua, et haec vicissim cum illo transigat, nisi necessarium
135 videretur ad eum vel dirigendum, vel etiam recreandum si nimis
absor[)tus esset cogilationibus illis.
[58] Contra vero si exercitans aridus sit, et desolatus, aut dis-

tractus in meditando, percunctari debet, quomodo se gesserit in
meditatione, et nominatim quomodo observarit additiones, et si
14U in aliqua remissum invenerit, moneat, et instruat.
[59] Aperiat etiam ei viam ad meditationem, atlingendo et

quasi indicando aliquos conceptus, quos deinde ipse cogitatione
prosequatur.
Hortetur ad patientiam, et longanimitatem, ne se obrui
[60]
145 sinat taedio, ac propter molestiam et iaborem, avertatur ab ora-
tione, quia si fortiter cum spe ac íklucia perseveret pulsare ad
ostium misericordiae divinae, non poterit non ajjerire iuxta illud :
Si moram fecerit, expecta eum, quia veniet, et non tardabif^^
Moneat etiam optimum remedium consequendi a üeo

[61]
150 devotionem esse, ut humilietur su!) potenti manu Dei" et so subii-
ciat, ac [24] resignet eius divinae voluntati, saepe enim illa displi-
centia et amaritudo non tam venit ex fervore, quam ex tacita
quadam superbia qua homo conficUt in sua diligentia, vel quia in
eo etiam vellet excellere, aut ex amore proprio quia amat consola-
155 tionem. Quare hoc omnino observandum est, ut cum fecerit quod
in se est, caetera permittat divinae voluntati, et charitati, et
confidat, quod illa ipsa ariditas ideo ])ermittitur a Deo, quia sibi
sic expedit. Et hic ipse affectus humilitatis, et subiectionis erga
Deum saepe magis efíicax est, ut concedat gratiam bene orandi.
160 [62] In ])rimis autem caveat Instructor, ne unquam det ei

occasionem suspicandi, quod minus bonam o])ini()nem de se habeat.
160 Hisp. in inaru. (i, R.

DOC. 33, 31, 13 - Nx. 57-62 605
[57] 3. Disponendiis pro U'iiiporc dosolalioiiís. Deinde vero

praeparet illum ad tcm|)us desolationis oL aridiLalis, qiiae solent
freqiienter conlingere, no deindo ciim c()nti.í>erit, im])aratiis sit.
Atqiu' hoc temi)oie cuín res hciie siicccdil, non o[)orlt't din ciim
ipso rcnianori", sed sinendiini, iil (Ircalor cum creatura siia, el 125
haec vicissim cuni illo Lransi,i»al ; nisi nocessarinni videreUir ad
eum vel diriêndiini, vcl eliain rccreandum, si nimis al)sorptus
esset coíJÍtali<)nil)us illis.
[58] I. Qnúl funi abunclal íU'solatio. Contra vero si exerci-

Lans aridiis sit, el desoíalas, aiit distraclus in meditando, per- 1:50
cnnclari del-ct, qiioniodo se «esserit in meditatione, et nominatim

quomodo ohseivaril Additiones, el, si in aliqua remissum invene-
rit, nioneat el instriial.
[59J 5. Viaiii iiuMliiatioiUs aperial. Aperiat etiam ei viam

ad medilalionem, atlini);endo et quasi indicando aliquos conceptas, 135
quos deinde ij)se cogilalione prosequatur.
[60] 6. Ad qiiat' liortandus. Hortetur ad palienliam el lon-
ganimitatem, ne se obrui sinat taedio, ac propter molestiam et
laborem avertatur ab oratione quia si fortiter eum spe ac fiducia :
j)ersevereL pulsare ad ostium misericordiae Divinae, non poterit 140

non Si moram fecerit, exspecta eum, quia
aperire, iuxta illud :
veniel, el non tardabit

[61] 7. Modiis fonscqucndi devotionem. Moneat etiam op-
timum remedium consequendi a Deo devotionem esse, ut humi-
lietur sub potenti mana Dei°% et se subiiciat, ac resignet eius Di- 145
vinae voluntati saepe enim illa displicentia, et amaritudo non
:
tam venit ex fervore, quam ex tacita quadam superbia, qua homo

confidit in sua diligentia vel quia in eo etiam vellet excellere ; ;
aut ex amore proprio, qui amat consolationem. Quare hoc omnino

observandum est, ut cum fecerit quod in se est, celera permittat 150
Divinae voluntati el charitati, et confidat, quod illa ipsa ariditas
ideo permittitur a Deo, quia sibi sic expedit. Et hic ipse affectus
humilitatis, el subiectionis erga Deum, saepe magis efficax est,
ut concedat gratiam bene orandi.
[62] 8. suspieandi occasio. In primis autem
;\ulla detui* 155
caveat Instructor, ne unquam
del ei occasionem suspieandi, quod
minus bonam opinionem de se habeat, etiamsi non ita se bene
l.il in iiiarti. Aiiiiot. ti ex 20 || 139 !n marg. Annot. 13. ex 20 || 141 in maro'

Habac. 2, 3 i|
14.") (Vi iiiar<i. Annot. 7. ex 20. Reg. 8. ad motus anim. iliscernendos.
Cf. 1 I'etr. ."), (i.

606 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU K. P. CL. ACQUAVIVA
etiam si non ita se bene gesserit«^ sed ostenciat illi semper se bene
sperare, et sua spe etiam illi animum ac spem addat.
[63]proponendis piinctis meditationum non oportebit ea

In
165 valde exaggerare aut etiam ita enucleare, ut qiii meditatur, ipse
nihil novi per se invenire possit, aut certe aegre. Experientia enim
docet magis omnes delectan et moveri etiam iis, quae per se in-
veniunt, et ideo satis erit quasi digito indicare venam, quam deinde
sibi quisque eíTodiat. Si tamen essent aliqui i)arum capaces, iis
170 possent paulo magis declarari".
[64] autem meditationes dari solent in scriptis

Ipsae ne
fatigeturmemoria exercitantis, quod solet impediré devotionem,
cum vires omnes sint integrae reservandae intellectui, et vohm-
tati [25].
175 [65] Denique inter alia quae Instructor attendere debet, est
etiam illud ne exercitans caput laedat nimia attentione orandi^'.
Est enim magnum huius periculum, tum tempere desolationis,
quo anima magis conniti solet, quasi adverso flumine, tum etiam
consolationis cum se totam dat propitiis ventis. Quare non sufiicit
180 monere de moderatione servanda nam cum ii qui Exercitia fa-
;
ciunt, ut plurimum sint rudes et novi in meditando, non ita pos-

sunt cognoscere, quid sibi nociturum est sed oportet interrogare ;
quem modum servent in elevanda mente in Deum, et in ea reti-

nenda in Deo, et nominatim in compositione loci, ac si appareat
185 eos sibi vim faceré, docendi sunt de modo, ac ratione cogitandi
suaviter de divinis, ])rimo quia alioquin durari non potest, et im-
peditur meditatio, deinde etiam quia solidus fructus consistit in
cognitione illarum veritatum, et voluntatis motione quae proce- ;
dunt ex lumine intimo, non autem in hac attentione violenta, aut

190 in coactitiis illis iachrymis, quas mérito irridet Cassianus'". Pos-
tremo quia hoc negotium orationis etiam si nostram quoque
cooperationem exigat, maiori tamen ex parte pendet a Deo, et
166 aegre corr.ex aegerrime O I 178 conniti corr. ex conari G
Etsi in margine nihil indicatur, hace habentur apud .Minó, Doc. 22-
23 11. 20.
noc. 33, 34, 43 - nn. 62-65 607
gesserit": sed ostendat illi semper se bene sperare, et siia spe

etiam illi aniinum ac spein addat.
Cap. VIII 160
De proponenda meditatione
[631 1. Qiioniodo proponeuda punctu incilitatioiiis. In pro-

ponendis piinctis meditationum non oportebit ea valde exaggerare,
aut etiam ita enucleare, ut qui meditatur, ipse niiiil novi per se
invenire possit, aut certe aegre. Experientia enim docet, magis i<i">
omnes delectan, et moveri etiam lis, quae per se inveniunt, et

ideo satis erit, quasi dígito indicare venam, quam deinde sibi
quisque effodiat. Si tamen essent aiiqui parum capaces, iis pos-
sent paulo magis declarari
[64] 2. Meditatioiies dentur seriptae. Ipsae autem medí- 170
tationes dari solent in scriptis ne fatigetur memoria exerci-
tantis, quod solet impediré devotionem, cum vires omnes sint
integrae reservandae intellectui et voluntati.
[65] 3. Praeeavenda capitis laeíîo. Denique Inter alia, quae
Instructor attendere debet, est etiam illud, ne qiii exercetur, caput 175
laedat nimia attentione orandi^'. Est enim magnum huius i)ericu-
lum, tum tempere desolationis, quo anima magis conniti solet,
quasi adverso ilumine tum etiam consolationis, cum se totam
;
dat propitiis ventis. Quare non sufficit monere de modera tione

servanda nam cum ii qui Exercitia faciunt, ut plurimum sint iso
:
rudes et novi in meditando, non ita possunt cognoscere, quid sibi

nociturum est sed oportet interrogare, quem modum servent in
;
elevanda mente in Deum, et in ea retinenda in Deo, et nominatim

in compositione loci ac si appareat eos sibi vim faceré, docendi
;
sunt de modo ac ratione cogitandi suaviter de Divinis primo i85 :
quia alioquin durari non potest, et impeditur meditatio deinde ;
etiam quia solidus fructus consistit in cognitione illarum verita-

tum, et voluntatis motione, quae procedunt ex lumine intimo,
non autem in hac attentione violenta, aut in coactitiis illis la-
chrymis, quas mérito irridet Cassianus'"; postremo quia hoc ne- 190
' De i)unctis tradendis in Doc. 4 amiot. '.VA.
De scriptis coininunii-andis in Doc. 3 annot. fi.
" Similia habet Miró, Doc. "22-23 n. 18.

"> Cassianus, Coltalio IX, quae est prima abbatis Isaac, de Oraíione
c;ip. 20 (PL. 49, 80G-807).
608 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU H. P. CL. AC.QUAVIVA
est donuni Dei. Quare ad hoc potius se anima disponere debet

per humilitatem, et piiritatem, quam confidere in sua praepara-
195 tione el industria.
[66] Reliqua quae in universum monendus esset Instructor

fere continentur in libro Exercitio-[26]rum, partim in meditatio-
nibus ipsis, partim in annotationibus, partim etiam in regulis illis
discernendi spiritus, quae sunt valde útiles, et quasi lucem prae-
200 ferunt in omni hoc itinere spirituali, tum prima hebdómada, tum
ómnibus sequentibus. Et ideo iterum repetendum quod supra at-
tigimus'i fiebero hunc librum admodum familiarem esse Instruc-
tor!, eiusque memoriam renovandam eo tempere, quo Exercitia
traduntur, quia quoties eum leget, toties novum lumen, et intel-
2')5 ligentiam hauriet.
[67] In quo etiam admonendus est, etiam si ex una parte omnem

eius ordinem, ac methodum, et particularia documenta exacte
servare debeat, et quo exactius servabit, eo magis concurret Do-
minus'^ tamen ex altera parte multa permitti eius prudentiae,
210 pro varietate, vel personarum, quae faciunt Exercitia", vel spiri-
tuum, quibus agitantur, ut vel ista Exercitia moderari, vel etiam
aliqua alia praesenti earum necessitati opportuna praescribere
possit, ut aparte dicitur Annotationibus 17 et 18ex primis, et alibi'*.
Cap. V
De variis hominum generibus, quibus dari possunt Exercitia.
Quibus Exercitia dari possunt in universum in duas clas-

[68]
ses dividi posse videntur". Aliienim sunt, qui omnes illas condi-
} tiones habent, quas capite primo diximus requiri, ut integra Exer-
citia peragant, et de his nihil hic in parti-[27]culari dicendum
•203 quo SU]). Un. G II 208 debet O I!

lillas corr. ex illius O II 5 diximus sui).
Un., ¡irivs <l¡x¡ (!
" Supra in hoc Doc. 33 ii. 50. De cogiiitionc libri Exercitiorum in Doc. 1
íuinot. 15.
" De methodo ignatiana .servaiula in Doc. 4 annot. 57.
" QuADRANTiNi, Doc. 35 n. 3 (lesiderat ut iiic ¡ndicetur quot hominibus
DOC. 33, 31, 43 - NN. 65-68 609
iíoliuniorationis elianisi nosiram quoqiie (•()()i)erati()iu'm ('xií»at,
maiori lamen ex parte ¡¡endd a Deo, el esl donuin Dei : quare

ad hoc poliiis so anima dispoiieii' dcix'l per luiinililalem, el pu-
ritateni, qiiam conlidere in siia ¡¡nieparalione, el indiislria. 195
[661 l- quibiis iii uiiivorsiini iiioikmkIiis | iislriictor.

Heliqua qiiae in iiniversiini nionendiis essel Inslnictor, tere con-
tinenlur in lii)r() i^xcicil ioriini, pailini in nK'(iilalii)nil)us ipsis,
partim annolal ionihus, parlini eliani in regniis illis discernendi

in
spirilns, quae siinl valdi' nliles, el (piasi luceni praefernnl in omni 200
hoc itinere s|)iriliiaii, luni lüinia hebdómada, Lnm oninil)ns se-
(luentii)us. i^t ideo iternni icpetendum cpiod supra attigimus
deberé hune librnm a(hno(Uini faniiliareni esse Instriiclori, eiusque
memoriam renovandam eo lempore, qno Exercitia traduntnr,
qnia qnoties eum le,i>et, lolies novum lumen eL intelligentiam 205
haiiriel.
[67] 5. (Jiiainlo iiiuliiiM' liecat ordiiioni ae metlioíluiii.

In qno eliam admonendns esl, eliamsi ex una ])arte omnem eius
ordinem, ae melhodum, el parlicnlaria documenta exacte servare
debeat, el qno exactius servabit, co magis concurret Dominus ; 210
tamen ex multa permitti eius prudentiae, pro varietate
altera parte
vel ])ersonarum quae faciunl Exercitia vel spirituum quibus
agitantur, ut vel isla Exercitia moderari, vel etiam aliqua alia
praesenti earum necessitati opportuna praescribere possit, ut aperte
dicitur annotationibus 17 et 18. ex primis, et alibi'*. 215
Cap. IX
De variis homixum generibus, quibus dari
possunt exercitia.
[68] 1. Duae elasses Exereitaiitiuiii. Prima. Quibus Exer-

citia dari possunt, in universum in duas classes dividi posse vi- 5
detur". Alii enim sunt, qui omnes illas conditiones habent, quas
cap. 1. diximus requiri, ut integra Exercitia peragant et de his ;
210 in niara. Kx :>. Kxercitio 1. hebdomadae extremo
uiius instructor eodem tem|)ore Exercitia tradere possit. Nihil vero est indi-
ca tuni.
'* In libro Exercitiorum (nn. 17, 18). Theobolsvi, Doc. 36 n. 10 pro-
ponit in hoc capite apponere paradigma de modo recte utendi trüjus aniniae
potentiis.
" De vario genere eoruni qui exercentur in Doc. 17 annot. 1.
39 — DiKECTORIUM KXERCITIORUM.
nihil hic est : ad eos enim pertinent oninia quae toto hoc Direc-
torio dicentiir, máxime si de totius vitae statu deliberare velint.
[69] Alii igitur sunt, quibus non siint tradenda plena Exerci-
10 tia, vel quia iam in statii sunl, ut religiosi vel matrimonio vincti,
et alii quibus ob alias causas non expedit dari electionem, vel quia
propter negocia publica, aliasve occupationes, tempus aut locum
non habent, ut sunt Magistratus, et quidam aliquando nobiles
aut patresfamilias et símiles, vel quia non aliam utilitatem quae-
1")
runt ex Exercitiis, quam ut generalem Confessionem faciant, et
ad reliquam vitam bene dirigendam instruantur, vel quia non ad-
modum capaces sunt, ut sunt rudes, et illiterati, qui tamen iuvandi
sunt iuxta eorum captum.
Igitur quod attinet ad religiosos (non agimus hic de nos-
[70]
21) quia de his separatim agemus Capite sequenti) si antea nul-
tris,
lum mentalis orationis usum habuerunt, eadem est ratio, quod

ad eos instruendos attinet, quae alterius cuiusvis saecularis, má-
xime si antea laxiorem et liberiorem vitam duxissent. Tune enim
diligenter exercendi essent prima hebdómada, ut habeant cogni-
2.5 tionem, et contritionem suorum peccatorum, tum quae in saeculo,
tum quae in religione commisissent, quia hoc est fundamentum ad
reformationem et correctionem totius vitae. Si vero antea etiam
dediti fuissent orationi mentali et devotioni, tune prima hebdó-
mada brevius percurri poterit, ut diligen-[28]tius immorentur in
M) meditatione vitae Christi".
[71] Illud vero in ¡)rima hebdómada, et deinceps praecipue
curandum erit, ut in sua vocatione coníirmentur, et sibi persua-
deant hanc viam sibi constitutam esse ad beatitudinem conse-
quendam, ut regulas sui ordinis j)lurimi faciant, et easquam dili-
;5.-, gentissime observent, et ad suum institutum quam máxime affi-
ciantur, ut causas intelligant, adhuc minus profecerint,

quare
et ad hunc finem meditationes et examina dirigant, quod ab initio
explicandum erit, et deinde semper continuandum.
[72] Denique etiam ut zelum concipiant iuvandi alies sive

¡o próximos iuxta suum institutum, sive etiam fratres eiusdem insti-
tuti, et exemplo et opere".
8 de totius post corr. O 9 Archiv. [videtur Doc. 18 nu. 47, 48, 51, 52 sed hoc
||
Bir. alias appellatur Ever.] in marr/. G, li 10 vincti] iuncti O

II
Quae hic et in iin. 73 et 74 flicuiitur similiter, elsi pressiiis dicta, in-

DOC. 33, 31, 43 - NN. 68-72 611
in parliculari dicendiim est : ad eos eiiim ])ertinenl omnia, qiiae

toto hoc Directorio dicentur, máxime si de totiiis vitae sLatu
deliberare velint.
[69] 2. Secunda. Alii igilur sunl, quihus non sunl Iradenda
plena Exercitia, vel quia iam in statii siint, utmali imoiiio \ incti,
et alii,quibus ob alias causas non expedil dari electioiicm vel ;
quia propler negotia publica, aliasve occupaliones temj)us aut locum

non habent, ut sunt magistratus, et quídam aliquando nobiles, 15
aut patresfamilias. et símiles vel quia non aliam utilitatem quae-
;
runt ex Exercítiís, quam ut «eneralem confessionem facíant, et

ad reliquam vitam bene dirigendam instruantur vel qiúa non ;
'
admodum capaces sunt, ut sunt rudes, et illitterati, qui tamen

iuvandi sunt iuxta eorum captum. 20
[70] Quoiiiodo si sinl religiosi. Igitur quod attinet ad
3.
religiosos, (non agimus hic de Nostris, quia de bis se])aratim

agemus capite sequenti) si antea nullum mentalis orationis usum
habuerunt, eadem est ratio quod ad eos instruendos attinet, quae
alterius cuiusvis saecularis, máxime si antea laxiorem et liberiorem 25
vitam duxissent. Tune enim diligenter exercendi essent ])rima
Hebdómada, ut habeant cognitionem et contritionem suorum
peccatorum, tum quae in saeculo, tum quae in religione commi-
sissent, quia hoc est fundamentum ad reformationem et correc-
tionem totius vitae. Si vero autea etiam dediti fuissent orationi 30
mentali et devotioni, tune prima Hebdómada brevius percurri
poterit, ut diligentius immorentur in meditatione vitae Christi '^
[71] 4. Finís reli(jiosorum in Exei'citiis. lUud vero in prima
hebdómada et deinceps praecipue curandum erit, ut in sua vo-
catione confirmentur, et sibi persuadeant, hanc viam sibi con- 35
stitutam esse ad beatitudinem consequendam, ut regulas sui
ordinis plurimi í'acianl, et eas quam diligentissime observent, et
ad suum Institutum quam máxime afficiantur ut causas intel- ;
ligant, quare adhuc minus profecerint, et ad hunc fmem medi-

tationes et examina dirigant : quod ab initio explicandum erit, 40
et deinde semper continuandum.
[72] 5. Zeius próximos iuvandi. Denique etiam ut zelum
concipiant iuvandi alios, sive próximos iuxta suum Institutum,
sive etiam fratres eiusdem Instituti, et exemplo et opere
veniuntur in Doc. 18 1111. 47, 48, 51, 52. De Exercitiis religiosorum in Doc. 18
annot. 38.
" Theobolski, Doc. 36 n. 11 optal in hoc loco uberioreni fuiiuni Exer-
citiorum declarationeni.
[73] Electiü status non est eis danda, sed tamen iiivabit tradere
regulas et instructiones eius, ut possint deinde alios iuvare, vel
e t i a m de r e 1) u s o c c u r r e n t i h u s deliberare
e o d e m modo, q u o i n f r a d i c e t u r de h o m i n i-
b u s S o c i e t a t i s.
[74] Quin etiain íinitis Exercitiis ])osset eis conimunicari liber,

si ipsi cuperent, et eo bene usuri viderentur'», et denique doceri
etiam possent de modo tradendi aliis Exercitia.
50 [75] C e t e r u m s c i a n t n o s t r i v i x f r u c t u o-
s i u s o p e r a m p o n i p o s s e,m re q ua m c n I i-
g i o s i s, q u o n i a m non i n n t m f r u c-
i j) s i s t a u
tus ille residet, sed ordinarie manat ad
alios, p r i mum qu i de m a d e o r u m r a t r e s, f
55 q u i i p s o r u m exemp 1 o i u v a r i j) o s s u n t, dein-
de etiam
saeculares quorum animas ad
illi trac ta nt. Et ideo licet ómnibus r e i- 1
giosis u ti lia semper sunt E x e r c -[29]t a, ta- i i
men iis máxime a quibus, vel ratione

eoofficii, vel alterius eiusmodi causae uti-
litas in alios derivar potes t, ut sunt i
Magistri Novitiorum, Superiores, Baccalau-

rei, Concionatores, et alii eiusmodi. Quo
fiet saepe, ut uno reformato alii multi re-
65 formen tur: idque commodius est quam ut
nos ipsi id per nos praestemus, ne videa-
mur velle es se aliarum religionum refor-
m atores, quod solet esse odios um.
[76] Si sint coniugati aut patresfamilias dirigenda erunt
70 Exercitia ad eum finem, ut iuxta divina praecepta familiam re-
gant, liberos et servos instruant, praeterea ut redditibus et facul-
tatibus iuste ac pie eleemosynas faciant pro et sobrie utantur, et
viribus suis, ñeque excedant in sumptibus, aliaque similia de qui-
bus agitur in libro Exercitiorum, p. 152^" in fine secundae heb-
74 in — hebdomadae om. G
Vidc quae Theobolski, Doc. 3G ii. 8 de libro Exercitiorum descri-

bendo quaerit. C-onimissio respondit hoc prudenter et erga paucos fieri posse.
In Doc. 43 additiini est librum conimunicari posse cum delectu et spe fructus
ncc siiie facúltate l'rovincialis. De propagatione libri Exercitiorum vide Doc
IX annot. 3.
DOC. 33, 34, 43 - nn. 73-76 613
[73] 6. Quid de cicctione. Electio staüis non osl eis danda, 45

sed tamen iuvabit tradere regulas el instriicl iones eiiis, ni pos-
sint deinde alios iuvare, vel etiam de rebus occurrenl ibiis (kli-
berare eodern modo, quo infra dicetur de homiiiibiis SocieLalis.
[74] 7. An liber coniimiiiicaiidiis. Qiiin eliain íiiiilis I-^xer-
citiis posset eis magno tiim ciun dclcctn, ct spc Iriuius, ncc sine ÓO
facullale Pwvincinlis, cominunicari liber, si ipsi cu|)erenl, et eo
bene iisuri viderentur'" : et denique doceri etiam posseiit de modo
tradendi aliis Exercitia.
[75] 8. Alajiiia utilítas Kxerfilioi'iiin iii relirjiosis. Ceteriim
sciant Nostri, vix fructuosius operam poni jjosse, quam ciim re- 55
ligiosis,quoniam non in ipsis tantum fructus lie residet, sed
i
ordinarie manat ad alios ;

primum quidem ad eoruni fratres,
qui ipsorum exemplo iuvari possunt, deinde etiam ad saeculares,
quorum animas illi tractant. Et ideo licet ómnibus religiosis utilia
semper sunt Exercitia, tamen iis máxime, a quibus vel ratione 60
officii, vel alterius eiusmodi causae, utilitas in alios derivari potest,
ut sunt Magistri Novitiorum, Superiores, Baccalaurei, Conciona-
tore[s] et alii eiusmodi. Quo fiet saepe, ut. uno reformato,
alii multi
reformentur : est, quam ut nos ipsi id per nos

idque commodius
praestemus, ne videamur velle esse aliarum religionum reformato- 65
res, quod solet esse odiosum.
[76] 9. Quid si siiit coiiliifiati. Si sint coniugati, aut patresfa-

milias dirigenda erunt Exercitia ad euni tinem, ut iuxta Divina
praecepta familiam regant, lii)er()s et servos instruant praeterea ;
ut redditibus et facultatibus iuste, ac pie, et sobrie utantur ; et 70

eleemosynas faciant pro viribus suis, ñeque excedant in sumptibus,
aliaque similia, de quibus agitar in libro Exercitiorum in Une se-
49 tum Sic, sed edd. seqitent. hnbent tamen
" Hic ordo non ))lacct P. Qi adrantin'i, FJoc. .'íó n. 58. lile niavult
ut Directoriuni |)rinium de ecclcsiasticis, deinde de niagnatibus et coniugatis,
tum de illiteratis agat.
»» Comniemorat editioncin líxeiciliorum Hurgis factain aTino 1571. .Sl-
giiificatur n. 189.
614 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CI.. ACQUAVIVA
75 domadae. Hi autem effectus, quos diximus plerumque solent in

anima consequi ex meditationibiis ipsis quanqiiam alterius mate-
riae qiioniam ciim veré timor, vel amor Dei ingeneratus fuerit,
:
facile etiam reliqua vita tota reformatur. Sed tamen si Instruc-

tori videretur propriam aliquam directionem de his daré, vel
80 extra orationem, vel in ipsa oratione per aliquam meditationeni
posset etiam hoc fieri, quod idem intelligimus de aliis quoque
hominum generibus, de quibus statim dicemus.
sint Ecclesiastici, ita erimt instituendi in Exercitiis,
[77] Si
ut cognoscant quantam virtutem exigat ille status, eamque acqui-
85 rere cupiant, et [30] doleant, si non hactenus habuerint. Quare ita
dirigendi sunt, ut vitia et pravos aíTectus exuere decernant, et
contrariis se virtutibus ornare, quae Ecclesiastico homini neces-
sariae sunt, ut semper meminerint, se divino cultui, et Ecclesiae
ministerio dicatos, et consecratos esse, ideoque munus suum im-
90 plere satagant, ut etiam beneíiciorum proventus recte dispensare,
et in eos usus, quos oportet, erogare studeant, denique ut etiam
zelum Dei habeant, el pro animarmn salute iuxta vires et talen-
tum et ofTicium, olaborent.
[78] Si sint Magnates, aut Magistratum aliquem gerant, iis
95 quoque debebunt sua praecepta, et documenta tradi, ut iustitiam

administrent, ut avaritiam et superbiam fugiant, ut pauperes
sublevent, ut se Dei ministros in illo opere esse sentiant, ut semper
Dei timorem atque honorem ómnibus rebus proponant, et alia,
quae Instructor sua prudentia per se videre poterit, et ad ea diri-
100 gei"*? eum quem instruit.
[79] Quod si eiusmodi homines proj)ter publica negocia, quae

gerunt, vel oi) alias honestas causas non poterunt omnino vacare
oportebit accipere, quod possunt, ut scilicet aliquas
Exercitiis,
saltem horas quotidie meditationi tribuant. Et tune etiam póte-
los runt manere in domo sua, ita ut Instructor adeat ad ipsos suis
temporibus quod ;
aliquando melius esse posset, plenimquc meliiis est

quam ut ipsi domum nostram veniant ad Instructorem, praesertim
cuín siiiil |)crsonae illustriores, quia [31] sic facilius res celatur".
lio ^80] Illud tamen longe utilius si possent
i n a 1 i q u o d p r a e d i u m, aut c o e n o b i u m s e c e-
101 huiusmodi G
Doc. 41 11. 11 vult ut in hoc loco explicetur quoties et quibus tempori-

DOC. 33, 34, 43 - nn. 76-80 615
cundae hebdomadae. Hi autem effectus, quos diximus, plerumque

solent in anima consequi ex meditationibus ipsis quamquam alte-
rius materiae quoniam cum veré timor vel amor Dei ingeneratus 75
:
fuerit, facile etiam reliqua vita tota reformatur. Sed tamen si

Instructori videretur propriam aliquam directionem de his daré,
vel extra orationem, vel in ipsa oratione per aliquam meditatio-
nem, posset etiam hoc fieri. Quod idem intelligimus de aliis quoque
hominiim generibus, de quibus statim dicemus. 8u
'IT 10. Quid si sínt Ecelesiastici. Si sint Ecclesiastici, ita
erunt instituendi in Exercitiis, ut cognoscant quantam virtutem
exigat ille status, eamque acquirere cupiant, et doleant si non
hactenus habuerint. Quare ita dirigendi sunt, ut vitia et pravos
affectus exuere decernant, et contrariis se virtutibus ornare, quae 85
ecclesiastico homini necessaria[el sunt ut semper meminerit, :
se Divino cultui, et Ecclesiae ministerio dicatos et consecratos

es.se, ideoque munus suum implere satagant ut etiam beneficio- ;
rum j)roventus recte dispensare, et in eos usus, quod oportet,

erogare studeant denique ut etiam zelum Dei habeant, et pro
;
'.»)
animarum salute iuxta vires, et talentum, et officium elaborent.

'78^ 11. QuiA sí sint mafinates viri. Si sint magnates,
aut magistratum aliquem gerant, iis quoque debebunt sua prae-
cepta et documenta tradi, ut iustitiam administrent, ut avari-
tiam et superbiam fugiant, ut pauperes sublevent, ut se Dei mi- 95
nistros in illo opere esse sentiant, ut semper Dei timorem atque
honorem ómnibus rebus proponant, et alia, quae Instructor sua
prudentia per .se videre poterit, et ad ea dirigere eum, quem in-
struit.
[79] 12. Quid de valde occupatis. Quod si eiusmodi homines, 11 m
propter publica negotia quae gerunt, vel ob alias honestas causas,
non poterunt omnino vacare Exercitiis oportebit accipere quod ;
possunt, ut .scilicet aliquas saltera horas quotidie meditationi tri-

buant. Et tune etiam poterunt manere in domo sua, ita ut Instructor
adeat ad ipsos suis temporibus quod aliquando melius esse posset, 105
:
quam ut ipsi domum nostram veniant ad Instructorem, praesertim

cum sunt personae illustriores quia sic facilius res celatur
;
[80] 13. Locus remotus pro Exercitiis. Illud tamen longe

utilius, si possent in aliquod praedium, aut coenobium secedere,
76 in marij. Annot. 13. ex 2U I

102 in marg. Annot. 19. ex 20.
bus instructor debeat domus eorum qui Exercitia faciunt, adire. De locis ad
Exercitia facienda accommodatis in Doc. 4 annot. 9.
616 DIBECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
d e r e, u t f e c i t P. N. I g na t i u s i n m o ii l e C a s-
sinate'^ In ipsis autem Exercitiis ita procedendum eril, ut
res ac tempus postulabit. Nam si minas temporis s|)atiiim quoti-
115 die impendant meditationi, eo magis proroganda eril ])rima heb-
dómada, et confessio generalis, et reliqua. Si vero pliires lloras
meditando insumant, ])oterunt ista omnia celerius expediri, ut
magis vel minus accedatur ad consuetam formani líxercilioruin.
[81] His autem electiones non sunt dandae, nisi forte deli-
rio berare vellent de officio, vel dignitate aliqua suscipienda vel depo-
nenda, aut etiam de vitae statu ii, quil)us integrum esf^ Monendi
autem sunt, ut sallein horis illis, quibus meditationi vacanl, ab
ómnibus aliarum reruni eogitationibus se expediant, quantum
íieri potest.
125 et illiterati, non erit multum temporis cum
[82] Si sint rudes
eis insumendum, neo tradenda sunt eis integra Exercitia, sed
servandus est modus, qui indicatur in annotatione 18 ex viginti**.
[83] Ad hoc autem caput pertinent etiam feminae*'", quarum

aliquae interdum expetunt Exercitia, alque ideo cum iis idem
1,10 modus cum rudibus, nisi' esset aliqua tain bono
servari debet, qui
iudicio, capax rerum spiritualium, tantumque ocii domi
et ita
haberet, ut exacte omnia, aut maiorem parteni faceré possit, tune
enim nihil impediret etiam haec fieri sed cum utroque genere ;
illud observari [32] deberet, quod i)rudeutiae est, ut ipsae in ec-

135 clesiam nostram veniant ad accipieadas inedilationes et ita caute
procedatur, ne ulla susjjicio aut scandalum sequatur quam etiam :
ob causam fortasse expediet, ut non dentur meditationes in scrip-

tis, sed voce, ne homines existiment aliquas esse epístolas. Quod
si scripto utendum erit, fíat omnino discrete*".
Cap. VI Caput VI
De modo tradendi nostris De modo tradendi Exercitia
Exercitia". NOSTRIS
[84] Quod ad nostros atti- [84] Qiwd ad noslios uUinct,

5 net, primum quidem iis, qui So- si nuniquam ante ¡eceninl Exer-
132 posset G || i;i3 hoc G
"^ Cum líxercitia Dr." I'ctro Orliz tradidit. CA. Ii-ahracíuirre, Hisloriu
1, 281.
In (iiiihus causis electiones non sint proponendae in Doc. liS aiinot. 12.
noc. 33, 34, 13 - nn. 80-81 617
monte CassinaU"
ut fecil P. N. liJiiatius in In ipsis aiileni Exei-
citiis ita procedendum
iit res ac U>mpus |)()sluhil)il. Xam si
erit,
minus temporis spatium qiiolidie impcndanl inedilalioiii, inagis ni>
proroganda erit prima Hebdómada, et confessio generalis, et re-

liqua. Si vero pliires horas meditando insiiiiuuU, polerunt ista
omnia celerius expedir!, ut magis vel minus aceedatiir ad consiictam
formam Exercitioruni.
[81] 14. His quiiiulo floftioiies duiidao. His aulem cleclio- 115
nes non sunt dandae, nisi forte del¡l)erare vellet de oflicio vel <lig-
nitate aliqua susei|)ienda, vel deponenda, aut etiani de vilae
statu ii, qiiibus integriim est Monendi autem sunt, ut saltem
horis illis, qiiil)us meditationi vacant, ab ómnibus aliarum rerum
cogitationibus se expediant, quantum íieri potest. 120
[82] 15. n«* i'uclibus et illittcratis. rudes et illitterati,
Si sint
non erit multum temporis cum eis insumendum, nec tradenda
sunt eis integra Kxercilia, sed servandus est modus, qui indieatur
in annotatione 18. ex viginti".
[83] 16. De íeiiiinis. Ad hoc autem caput pertinent eliain 125
feminae quarum alicpiae interdum expetunt Exercitia, atque
ideo cum Idem modus serNari del)et, qui cum rudibus, nisi
iis
esset aliqua tam bono iudicio, el ita capax rerum spiritualium,

tantumque otii domi haberet, ut exacte omnia, aut maiorem par-
tem faceré possit tune enim nihil impediret etiam haec fieri.
: 130
Sed illud observari deberet, quod prudentiae est, ut i¡)sae in
ecclesiam nostram veniant ad accipieudas meditationes et ita ;
cante procedatur, ne ulla suspicio aut scandalum sequatur. Quam

etiam ob causam fortasse expediet, ut non dentur meditationes
homines existiment aliquas esse epistolas. lag
in seriptis, sed voce, ne
Quod si scripto utendum erit, íiat omnino discrete
Cap. X
De modo thadendi nostris exercitia".
[84] 1. Pro Soeietalem íngredientibus. Quod ad Nostros

attinet, ])rimum quidem iis, qui Societatem ingrediuntur, omnino
108 i», man/. Aunot. 20 || 118 iis aliae edd.
In libro I-:xercit¡<)riiiii (n. IN). 1 )(,• ICxen itiis riidium in Dnc. 17 annot. 2.
*° De Exercitiis imiliciurn in Doc. .">
aiiiiotat i()iiil)us 12 et 1.3.
*« De scriplis dandis in l^xciriliis in Doc. '.i annot. (>.
»' De Exercitiis icsuitaruni in Doc. 17 annot. .">.

618 DIHECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
cietatem ingrediuntur, omnino ciíia, iil noviíii qui lum primum

debent dari Exercitia omnia Societatem noslram ingrediuntur,
integra et iuxta formam in debent iis dari plañe ut iacent
libro praescriptam'^ Cum enim in libro Excrciliorum et eius an-
o hoc sit unum ex experimentis, noíaiionibus, nulla facía muta-
quod N. P. Ignatius requirit'", lione, excepta tamen eleclione, ut
requiritur, etiam ut íiant plañe, dicetur infra. Alii aulem pro-
ut iacent, excepta lamen elec- vectiores in Societale in duplici
tione. genere etiam pcssunt ;
quidam
15 [85] Praeterea in progressu enim recipiunt se ad colligen-
temporis cum contigerit, ut se dam mentem et renovandum spi-
colligantad facienda Exercitia, rilum orationis, ad augendam de-
debebunt haec ipsa aliquoties, votionem et denique ad eiusmodi
ut bis, vel ter, faceré, si non spirituales affeclus. Alii prae-
O integre, saltem ea quae sunt ter hoc habenl etiam causam ali-
primae hebdomadae, et aliquot quam parlicularem cur egeant
meditationes ex sequentibus ut cum v.
Exercitiis, g. si antea
de regno Christi, Incarnatione, negligenter et tepide et libere vi-
tentatione Domini, Institutione xissent, et parvam curam habuis-
5 sanctissimi Sacramenti, Passio- sent sui profectus spiritualis, aut
ne, et illa, quae est de amere si eo tempore paticmlur tenta-
excitando, i)rout opportunum tionem in vocatione aut aliam ali-
fuerit, et tempus concesserit". quam vehementem animi pertur-
[86] Quod propterea facien- bationem.
0 dum est, quia cum deinde Exer- Igitur his ulrisque hoc com-
citia aliis daturi sint, omnino mune est, quod debent uti his
oportet, ut ipsi ea prius bene Exercitiis P. N. Ignatii ut ab
nota, et perspecta sibi fecerint»^ ipso scripta sunt, licet sint com-
Quam etiam [33] ob causam munia etiam saecularibus. Nam
5 oportet, ut praeter meditatio- cum omnes sustineamus dupli-
nes bene intelligant, ac teneant cem personam, unam ut chri-
usum quarundam regularum, et stiani, altcram ut religiosi, et
annotationum, v. g. annotatio- religiosi Socielatis, et ex utra-
nes viginti initio libri Exerci- que consequantur suae obligatio-
22 cuín] ut (7 || 33 Ucct del. etiam O
QuADnwTiNi, Doc. 35 n. 4 indicat hic agi de « iiostris litteratis tan-

tummoílo, non de simplieibus coadiutoribiis ». Hi vero — ex eius sententia —
non rninus indigent iil roete et secunduni communem Societatis modum in-
formeiitur.
QuADRANTiM, Doc. 35 11. 5 desiderat ut declaretur luim Iioc verbo « prae-
DOC. 33, 34, 43 - nn. 84-86 619
et iuxta forinam in libro 5

debenl dari Exercitia omnia integra
praescriptam Cum enim hoc sit unum ex experimentis, quod
N. P. Ignatius requirit»», requiritur etiam, ut fiant plañe ut iacent,
excepta tamen electione, idque singulas rneditationcs singiilis pa-
gellis descriptas quotidie afferendo ñeque enim liber ipse dari dehet
:
hac pringa vice. ~ l<
[85] 2. Pro iaiii proveclis. Praeterea in progressii temporis,

cum contigerit ut se colligant ad facienda Exercitia, dcbehunt
haec ipsa aliquoties, ut bis vel ter faceré, si non integre, saltem
ea quae sunt primae Hebdomadae, et aliquot meditationes ex
sequentibus, ut de regno Christi, Incarnatione, Tentatione Do- 15
mini, Institutione sanctissimi Sacramenti, Passione, et illa quae
est de amore excitando, prout opportunum fuerit, et tempus con-
cesserit".
[86] 3. Causa iVostros exereendi

in Excrcitiis. Quod pro-
pterea faciendum est, quia cum
deinde Exercitia aliis daturi sint, 20
omnino oportet, ut ipsi ea prius bene nota et perspecta sibi fe-
cerint*^ Quam etiam ob causam oportet, ut praeter meditationes
bene intelligant ac teneant usum quarumdam regularum, et an-
notationum, v. g. annotationes viginti initio libri Exercitiorum
positas, examina, additiones decem»' in fine primae hebdomadae, 25
regulas electionum, discretionis spiritaum, et alia eiusmodi. Et
ideo legere debebunt librum, et bene intelligere, ac, de quo du-
bitabunt, quaerere ab eo, qui eis tradit Exercitia.
() in marg. Examen c. 4 § 10 [6.5] II

21 in marg. Const. p. 4 c. 8 § ó [408]
scriptam » compreliendatur etiam meditatio nocturna. Commissioni vero id

non |)lacuit.
" Cf. ('.onstitutiones, Exani. c. í ii. lil [n. ()5|.
" Üoc. 41 n. l.í vult ut declaretur quibus temiioril)us Exercitia repetí de-
beant. De eiusmodi repetitione Exercitiorum et de üs quae in hac re prae-
scripta sunt vide Iparra.guirre, Historia, 2, cap. 9 pp. 292-320.
Idem praescribitur in Const. P. 4" c. 8 n. [n. 408|.
" Ql adr.\ntini, Doc. .35 n. 59 proposuit « decem » pro « decimas » scrib i,

quod quidem factum est. Sed iam in Directorio variorum ita legebatur.
620 DIRECTORIA CONSClUPTA lUSSU R. P. CL. AC.QUAVINA
40 tiorum positas, examina, adcli- nes, sinc diibio deheiniis ulrasque

tiones decem»' in fine primae diligenter considerare ; nec ideo
hebdomadae, regulas electio- illas oblivisei quia cuín aliis
num, et alia eiusmodi et ideo ; communes sunt. In eo antem

legere debebunt librum, et bene quod ad proprium stcdum perti-
45 intelligere, ac de quo dubita- net, debel deinde quisque eadem
bunt, quaerere ab eo, qui eis sibi applicare, accommodando eas
tradit Exercitia. non solum staíui religioso, sed
Ceterum postquam ea,
[87] ctiam praesenli suac dispositioni.
ut dictum est, aliquando fece-
50 rint, et repetierint, reliquo dein-
de tempore dum nondiim ita
exercitati erunl in usu medita-
tioniim, etsi in qiiotidianis me-
ditationibus potest quisque pro
55 sua devotione, vel necessitate
ea meditari, quae Dominas sug-
gesserit, ex Evangelio, Scriptu-
ris, vel alia (re tamen pro se-
curiore directione, ac utilitate
60 maiore cum Praefecto rerum
spiritualium, aut cum Superiore
communicata) Lamen cum agi-
tur de tempore aliquo certo me-
ditationibus, et secessioni tri-
65 buendo, quod nos communiter

Exercitiorum vocabulo appella-
mus, quia fere expedit ab aliqua
purgatione inchoare, convenit
ut aliqua Exercitia purgativa
70 non praetermittant'S ut de
morte, et de peccatis, praeser-
tim reflectendo ad ea, quae in
religione admiserint.
[88] Ñeque tamen expedit [88] Nec expedit dari in
75 daré in scriptis Exercitia ista scriptis islas meditationes ita
accommodata religioso statui«^ accommodatas, quia ut etinm di-
42 aliis add. Hh
De repeteiulis mcditatioiiibiis viae i)urgalivac cum Exercitia iteraiilur

Doc. 15 aiinot. 19.
DOC. 33, 34, 43 - nn. 87-88 621
[87] 4. \iost repctitiones. Ceterum postquam ea, ut

yuid
(lictiim est, aliquando fecerint, et repetierint, reliquo deinde tem- 30
])()rf (liim nonduin ita excrcitati erunt in usa meditationum, etsi
in qiiülidianis meditationihus potesl quisque pro sua devotione

vel necessitate ea meditari, quae Dominas sugg<^sserit, ex Evange-
lio, Scnj)turis, vel alia (re tamen pro securiore directione, ac
utilitate niaiore, cum Praefecto reruni spiritualium, aut cum Su- 35
periorc communicata), tamen cum agitur de tempore aliquo certo
meditationihus et secessioni tribuendo, quod nos communiter
Exercitiorum vocal)ulo ap{)ellamus, quia fere expedit ab aliqua
purgatione inclioare, convenit ut aliqua Exercitia purgativa non
praetermittant^*, ut de morte, et de peccatis, praesertim reflec- 40
tendo ad ea quae in religione admiserint.
[88] 5. >íe dentur alia Exereítia scripta. Ñeque tamen

expedit daré in scriptis Exercitia ista accommodata religioso
statui'S iit Exercitia P. N. Ignatii integra, ut sunt, conserventur,
31 meditationum. Et si sed vid. corrigendum iti faciunt posteriores edd.
De scriptis dandis in líxcrcitiis in Doc. ;5 annot. (i.

622 DIKECTORIA CONSCRIPTA IL'SSU R. P. CL. ACQUAVIVA
ut Exercitia P. N. Ignatii in- ciiiir in libro Exercilionim, maio-

tegra, ut sunt, conserventur, rem quisque gustum et moíum
milla re addita, vel transfor- sentit ex quae ipsemeí inve-
iis
80 mata, ac praeterea quia etiam nii, quam quae ab alio ita mi-
ipsimaiorem sine dubio giistum, nute enucleala accipit »^
et mo-[31]tiim sentient ex iis, Quod si in ómnibus locum
quae ipsimet invenerint, quam habent, mullo magis in religio-
quae ab alio ita minute enuclea- sis, quos putandnm est, ut plu-
85 ta acceperint'^ Sed tamen In- rimum, esse magis instructos in
structor potest aliquam instruc- rebus spiritualibus el habiluros
tionem, aut lucem daré, et tan- a Domino maiorem influxum gra-
quam in via poneré monendo ; tiae praesertim etiam eum
; res
exercitantem, ut ipse sibi appli- ipsa non sil adeo recóndita et
90 care consuescat, ut v. g. in fun- difficilis.
damento, postquam cogitaverit Debet igilur Instructor tan-

finem hominis, actuet hunc lummodo luce aliqua ac direc-
finem in eo statu, in quo nunc lione exercilanlem iuvare, et qua-
est, ut quoniam iam non posi in via poneré, monendo eum
95 test esse indifferens ad divi- ul sibi ipsi applicare consuescat,
tias, et paupertatem, applicet V. g. in fundamento docendo eum,
hanc indifferentiam ad eas ma- ut postquam cogitaverit finem
terias, quae occurrunt in Socie- quem habet communem cum óm-
tate, et sic de aliis". nibus hominibus ut sunt crea-
100 tur ae r aliónales cum ipse q no-

que sil creatura ralionalis, hunc
ipsum finem applicet et actuet
in eo statu in quo nunc est,
nempe quod eadem olúigatio et
105 mullo maior dural tendendi ad

finem illum ; et quoniam non
potest iam indifferens esse ad
divitias el paupertatem, applicet
hanc indifferentiam ad ministe-
110 rio et acliones quae sunt in So-
cietate, et sic de aliis, quae

deinde in dandis Exercitiis in-
terdum uno verbo in memoriam
89 et] ac O ll 94 monendo post corr. O
Cf. libruni Exercitioruni (ii. 2).

DOC. 33, 31. 13 - N. 88 623
milla re addita vel transfórmala ac ])raeterea quia eliam ipsi 45

;
maiorem sinedubio gustum et motum sentient ex iis, quae ipsimet

invenerint, quam quae ab alio ita minute enucleata accej)erint
Sed tamen instructor potest aliquam instructionem aul lucem
daré, et tamquam in via poneré monendo eum qui exercetur, ut
;
ipse sibi applicare consuescat ; ut v. g. in Fundamento, post- 50

quam cogitaverit finem hominis, actuet hunc finem in eo statu,
in quo nunc est, ut quoniam iam non potest esse indifferens ad
divitias et paupertatem. applicet hanc indifferentiam ad eas ma-
terias quae occurrunt in Societate et sic de aliis
;
" De accommodatione Exercitioruin ¡11 Doc. 4 aimot. Gl.

rediget, caetern rcliñqmm ipsius

115 industriae et divinac unctioni
quam aiximus.
Notandum est etiam
[89] [89] Possunt etiam et debent
primani hehdomadam deberé in dari Exercitia quae pertinent ad
nostris si semel exacte Exercitia animam purgandam, ut de morte,
120 fecerint, ordinarie satis brevi de iudicio, de peccatis etiam in
tempere expediri, ita ut etiam saeculo commissis, quia haec om-
interdum minori spatio quam nia suos habebunl efjectus pro-
tridui, vcl etiam aliquando bi- portionatos slaiui cuiusque^^.
diii exj)i'(Uri possit, si ita videa- Nam e. g. meditatio peccatorum
125 Uir''", ut gradus fíat ad secun- in saeculo praeterquam quod
dam liebdomadam, in qua ut etiam in homine perfecto gignit
plurimum diutius immorandum contritionem, sed altiori modo
est. Quare hoc potissimum ex quam initio conversionis, po-
Institutoris iudicio penderé de- test etiam dirigi ad alios affec-
130 bebit, qiii si viderit aliquem tus, ut profundioris humilitatis
maiore purgatione indigere, po- et gratitudinis in Deum, qui ex
terit, et debebit eum diutius in illo statu eum eripuit, ut etiam
omnia conando,
ea retiñere, ante obligationis, quae praeterea ma-
ut eum inducat ad desideran- net serviendi Deo, et patiendi
135 dam sui ipsius reformationem omnia dura et adversa pro satis-
perfectam. factione ;
denique etiam labo-
randi in proximis ad profli-
gandum tam magnum malum
tamque inimicum Deo. Similiter
140 meditatio mortis aut iudicii aut
inferni, propter timorem qui ipse
quoque est bonus affectus et a
sanetis valde quaesitus, potest
etiam dirigi ad alios meliores et
145 altiores affectus, ut ad avellen-

dum animum ab ómnibus ter-
renis,ad cognoscendam huma-
nam miseriam, ad augendum
zelum animarum, ut eripiantur
150 a tanto malo, et similes.
Notandum lamen quod pri-
119 purgandam post corr. G 130 profundioris

II
corr. ex profunditatis G ti ISl
cll ut (1 i 141 propter timorem om. ed. MHSI
DOC. 33, 34, 43 - n. 89 625
[89] 6. Exereitia priiiiae liebdoiiiadao funi Xostris. Notan- 55

(liim est etiani, priniain I lebdoinadani (lebi'ix' iii Xoslris. si sciiifl
exacto Exereitia feeerinl, ordinarie satis i)re\ tempore cxpediii. i
ita ut etiam interduni minori spatio quain tiidui, \el etiaiii aii-
qiiando l)idui expediri possit, si ita videatur ut £>radus liat ad
secundam hebdomadam, in qua, ut plurinnini. diutius iinnio- (in
randuni Quare hoc potissimum ex Institutoiis indicio lu-udeie

est.
debebit qui si viderit aliquem maioie i)uri>atioiu' imboere. \h)-
;
terit et debebit eum diutius in ea retiñere, ante omnia conando,

ut eum inducat ad desiderandam sui ipsius reformationem per-
fectam. ü5
61 in tnarg. Annot. 4. ex 20.
" De prima hebdómada repeteiida in Doc. 45 annot. 19 et de ea hrevi

tinienda in Doc. 17 annot. 03.
40 — DlRECTORIÜM líXERCITIORCTM.
,
mum illud genus quod diximus

eorum qiii bene et ordinate in
religionevixemnl et Exercitiis
155 aiigmentum tantum devotionis
quaemnt, debent citiiis expedir i
ex prima hebdómada, quia eo-
rum statui sunt magis propor-
tionatae aliae hebdomadae, ín
quibus anima per Christi me-
ditationem magis crescit in eius
amore et desiderio profectuque
virtutum. Qui autem in posteriora
illo gradu esset, nempe si ne-
l(i5 giigentius se gessisset in sua
vocaíione, is diutius et accura-
tius exercendus esset in sui pur-
gatione et ante omnia inducendus
ad desiderandam perfedam sui
170 ipsius reformationem.
[90] Materia autem circa [90] Materia autem huius re-
qiiam haec reformatio versari jormationis haec fere est : pas-
debet, haec fere est, passiones siones non bene domitae, mali
non bene domitae, mali habi- habitus, perversae inclinationes
175 tus, perversae inclinationes, sive ex natura sive ex usu, ten-
ut ad honorem, et aestimatio- tationes quae ab intrínseco pro-
nem propriam, vel propriam cedunt, máxime vehementes et
voliintatem, ad corporis com- crebrae ; deinde etiam ministe-

moditates etc. Tentationes ab ria Societatis ut concionari, au-
18(1 extrínseco prove-[35]nientes, dire confessiones, habere scho-
praesertim vehementes, et cre- lam et similia ;
denique omnes
brae, deinde etiam ministeria actiones quas aliquis componere
Societatis, ut concionari, audire et ordinare velit, ut comedere,
confessiones, scholam
habere ;
dormiré, studere, agere cum exter-
185 denique omnes actiones, quas nis vel cum nostris et reliqua
abquis componere, et ordinare huiusmodi^^.
velit, ut comedere, dormiré, stu-
dere, agere cum externis, vel
cum nostris, et alia»».
178 deinde add. deinde G

DOC. 33, 34, 43 - nn. 89-90 627
[90] 7. Materia reforinationis quae ? Materia autem, circa
quam haec reformatio versari debet, haec fere est, passiones non
bene domitae, mali habitiis, perversae inclinationes, iit ad hono-
rem el aestimationem propriam, vel propriam voluntatem, ad
corporis commoditates, etc., tentationes ab extrinseco provenientes, 70
praesertim vehementes et crebrae deinde etiam ministeria So-
;
cietatis, ut concionari, audire confessiones, habere scholam ; de-

nique omnes actiones, quas aliquis componere et ordinare velit,
ut comedere, dormiré, studere, agere cum externis, vel cum No-
stris, et alia*'. 75
" De reformatione in üoc. 19 annot. 5.

628 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. A( QUAVIVA
190 [91] Qiiare hoc primum cu- [91] Quare hoc primum curari
rari debet in eo, qui facit Exer- debet in eo qui facit Exercitia,
cilia, ut quam maximam sui ut quam maximam acquirat cog-
ipsius acquirat cognitionem, nitionem sui ipsius et suorum
percunendo tempus ante ac- defectuum, quod quidem conse-
195 tum, et occupationes, vel of- quetur perpendendo vitam anteac-
ficia, et in iis perpendendo tum tam in illa lepiditate et percur-
multitudinem defectuum suo- rendo tempus et occupationes vel
rum, Uim etiam gravitatem, officia quae gessit, et alia eius-
ratione status et obligationis, modi quae possint ei reprae-
200 tum denique etiam consideran- sentare memoriam defectuum et
do causas et origines, et radi- peccutorum.

ces eorum vitiorum. Porro una cum multitudine
[92] Ad quam etiam refor- considerare etiam debet gravi-
mationem valde utile est, ut in tatem, máxime perpensa obliga-
205 iine primae hebdomadae fíat tione sua ex statu et profes-
confessio generalis de toto tem- sione. Deinde etiam inquirere
pore religionis, non quidem sem- debet causas et origines ac radi-
per quoties Exercitia repetun- ces eorum vitiorum, ut eas ex
tur, sed cum aliquis peculia- se tollat. Denique optimum et
210 riter motus a Deo vellet insti- utilissimum est ad hanc refor-
tuerenovam vitam, seque per- mationem ut in fine primae heb-
Hoc enim usu
fectius reformare. domadae fiat confessio generalis
compertum est magnopere mul- de toto tempore religionis. Hoc
tis profuisse, et valde iuvisse enim usu compertum est, multis
215 ad cognitionem sui et emenda- magnopere profuisse et initium
tionem i»". attulisse melioris vitae.
Illud vero ómnibus nostris
qui Exercitia faciunt, commune
est, ut in meditatione vitae Chri-
220 síi, quae reliquas hebdómadas
complectitur, omni studio cone-
tur acquirere maius lumen ac
desiderium solidarum virtutum
ex cius exemplo et imitatione, ut
225 obedientiae, charitatis, zeli ani-
marum, praesertim autem con-
temptum sui et sufferentiam iniu-
riarum, quod adeo commendat
P. N. Ignatius, ut eum appellei
230 praetiosum perfectionis gra-
DOC. 33, 31, -13 - NN. 91-92 629
[91] 8. Sui eofjnitio iii priiiiis nocessaria. Qiiare hoc pri-

mum curari debet in eo, qui facit Exercitia, ut quam maximam
sui ipsiiis acquirat cognitionem, percurrendo tempus ante actum,
ct in iis perpendendo tum inultitu-
et occupationes, vel officia ;
dinem defectuum suorum, lum etiam gravitatem ratione status 80

et obligationis, tum denique eliam considerando causas et origines,
et radices eorum vitiorum.
[92] 9. I*r«» spirituali roforiiiatiune coníessio geiiei-atís

iitilis. Ad quam etiam reformationem valde utile est, ut in fine
primae Hebdomadae fíat confessio generalis de toto tempore re- 85
non quidem semper, quoties Exercitia repetuntur, sed
ligionis,
cum aliquis peculiariter niolus a Deo vellet instituere novam
vitam, seque |)erfeclius reformare. Hoc enim usu comperlum
est magnopere mullís profuisse, et valde iuvisse ad cognitionem
sui, et emendationem 90
De confessione generali in Doc. 3 annof. 12.

dum'"'*, eiusque meminit el in

examine et in meditatione de re-
gno Christi et de duobus vexil-
lis et in tribus modis humilitalis,
235 et ideo hunc affectum ut in pri-
mis elucet in Christi vita et
morte, ita in primis gignendus

et imbibendüs est a nostris qiii
Exereitia faciunt, et ab Instnie-

240 tore eo dirigendi.
Et in summa hic omnium
scopus esse debet, primum ut
concipiant desiderium eius per-
fectionis quae possit esse má-
245 xima, siquidem ad hoc vocati
sunt tum ex communi vocatione
religiosa, tum ex peculiari Socie-
tatis nostrae natura, cui Deus
tam altum finem dedit deinde ;
quia non sufficit desiderium so-

250
lum, debent etiam excitari et
inflammari ad tollenda ex se
omnia impedimenta huius per-
fectionis et amplectenda omnia
255 media ac rationes perveniendi ad

eam.
Postremo etiam curandum est,
ut potissimum tertia et quarta
hebdómada eo dirigatur ut ani-
ma quam máximum Dei amorem
260
concipiat, cum hoc ipsum nobis
Constiíutiones commendent, ut
potius amore moveamur quam
poenarum timare.
Hic autem amor talis esse
debet, ut non consistat in soto
gusta et contemplatione, sed ho-

minem impellat ex abundantia
quadam ad operandam salutem
231 in sup. Un., prixis de O ll 258 ut corr. ex ad anima

DOC, 33, 34, 43 - n. 92 631
632 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQU AVIVA
270 proximonim, ii{ omnes pariter

ament eamdem bonüatem, hoc
enim est propriiim vocationia
nostrae.
Quod si viderit Instruc-
[93] [93] Praeter haec Exercitia
275 tor eum qui exercetur, hac ra- P. N. Ignatii possenl etiam dari
tione iuvandum ad eum finem aliqiia alia magis propria et par-
consequendum, qui intenditur, ticularia, ut de beneficio voca-
poterit etiam aliquas medita- íionis religiosae, de obedientia et
tiones statui cuiusque vel neces- aliis uirtutibm, de dignitate et
280 sitati praesenti accommodatas pulchritudine animae rationalis,
addere, ut de beneficio voca- et similia.
tionis,de tribus votis, de cau-
sis cur vota renovantur, et de
ipsa formula votorum nostro-

285 rum ("36] de divinis beneficiis,
de periculo tepiditatis, et liuius-
modi * Interdum etiam ex
Summario Constitutionum prae-
sertim ex praecipuis regulis, qui-
290 bus religiosa fere perfectio con-
tinetur, ut 11 et 17 et sími-
les 1°^; universum eae
et in
sint materiae, quae ad timorem
et amorem Dei, ad sui ipsius
295 odium, virtutis studium, rerum

visibilium contemptum, aeter-
narum desiderium, atque cha-
ritatis ardorem augendum per-
tinent.
300 [94] Ad faciliorem etiam in-
troductionem eorum, quibus vel
non est facultas, vel non vacat
per se invenire, j)oterit via ape-
riri ad mysteria vitae et pas-
aos sionis Domini, si nonnullae veri-
lates Theologicae proponantur
1" Doc. 38 11. 6 affirnial fore vakie utile ut aliqua puncta vel saltem
niodi seu foniiulac hariiin meditatioiiuin inclicentur, ne quis proprium spi-
ritum se(itiutus, miiuis provide se gerat. Deputatio respondit id quidein in-
DOC. 33, 3 i, 43 - NN. 92-91 633
[93] 10. ÍJiiando ¡iIísm" iikmIíIííI iones adilciidat'. Qiiod si

viderit Instructor, eiim qiii oxercetiir, hac ratioiic iuvanduin ad
eum finem consequendum, qui intenditiir, potoril eliain alic[uas
meditationes statui cuiusquo vel necessilati praesonti accoinino-
datas addere, ut de beneficio vocationis. de tril)iis votis, de causis íi5
cur vota renovantur, et de ipsa formula voloruni Noslrorum, de
divinis heneficiis, de periculo lei)iditatis, et huiusmodii"^ Inter-
dum etiam ex Summario Constitutionum, praesertim ex praeci-
piiis regulis, quibus religiosa fere perfectio continetur, ut 11, et
17, et símiles et in universum eae sint maleriae, quae ad ti- loo

;
morem et amorem Dei, ad sui ipsius odium, virtutis studium,

rerum visibilium contemptum, aeternarum desiderinm, alque clia-
ritatis ardorem augendum |)ertinent.
[94] 11. Modus iiieditaiifli pro pai-iim iiií^tructís. Ad fa-

ciliorem etiam introductionem eorum, quibus vel non est facultas, 105
vel non vacat per se invenire, poterit via aperiri ad mysteria vi-
tae et passionis Domini, si nonnullae veritates theologicae pro-
ponantur, v. g. cum de Incarnatione agitur, si causae eius et
fructus explicentur ; aut cum de Passione, si causae acerbitatis
strucloiem faceré posse, has vero meditationes non deberé ' Hxercitia " aj)-
peliari. De meditationibus additis libro lixercitioruin in Doc. 25 annot. 4.

Vide has Regulas in .MHSI. Regulae S. I. pp. 546-5.55.
V. g. cum
de Incarnatione agi-
tur, causae eius, et fructus
si
explicentur aut cum de pas-

;
310 sione, si causae acerbitatis eius:

etiam insinuentur modi eam
si
meditandi,v. g. ad compatien-
dum, ad imitandum, ad admi-
rationem, et sic de aUisi^^.
315 [95] Postremo qui sunt iam [95] Et hoc praesertim si ita
provectiores in rebus spiritua- contingeret, ulad Exer-
aliquis
libus, et meditando magis exercitia se reciperet ob peculiarem
citati, quibus par.

de 6 c. aliquam causara tune enim pos- ;
3 § interdum ad spi-
1,1"* iis si sent addi aliqua Exercitia con-
320 ritum colligendum, et fervorem venientia illi causae, ut si sus-
hauriendum se recipiunt, vel cipienda esset ei aliqua guber-
ad aliquod opus aggrediendum, natio in Societate possent addi
ut missionem, aut aliquid eius- talia, quae eum. aptareni ad il-
modi, cum nec eadem sit om- lud officium, et similiter si itu-
325 nium dispositio nec una men- rus esset ad aliquam missionem,
sura, non videtur quicquam ut disponeretur ad patiendum et
praescribendum circa materiam, ad jerventem zelum animarum etc.
sed possunt ea meditari, quae Hoc tamen semper observan-
sibi utilia putaverint ad eum dum, ut ordinarie ac praecipue
330 finem consequendum, quem in- utamur Exercitiis ipsius P. N.
tendunt. Credendum est enim Ignatii, haec vero quae addenda
quod ex notitia quam ex Exer- videbuntur, dentur quasi addita-
citiis N. Ignatii antea
Patris menta quaedam suis loéis prout
iam habebant, et ex unctione instructor indicabit.
335 spiritus adiuti, inoffenso pede,
immo magna cum utilitate per
hanc viam current.
[96] Quod attinet ad electio- [96] Electio ordinarie nos-
nem status, ea non est nostris tris in Exercitiis non est danda ;
340 danda in Exercitiis De elec- potest tamen contingere ut inter-

tione autem negocii, aut actio- dum dari eam expediat, ut si
nis alicuius consultare non est aliquis vacillaret in vocatione aut
propriiim Exercitiorum ; sed po- vehementi agitatione agitaretur.
331 vero su/i. Un., pviiis tamen G \\ 343 agitationel tentatione G
l)c puiictis exponendis in Doc. 4 anuot. 33.

DOC. 33, 31, 43 - NN. 94-96 635
eius si oliam insinuentur modi eam meditandi, v. g. ad compa- 110

:
liendum, ad imitandum, ad adinirationem, et sic de aliisi°^
[95] 12. Quid euiu proveetioribus. Postremo qui sunt iam

provectiores in rebus spiritualibus, et meditando magis exercitati,
de quibus Parte VI cap. III. § 1 iis, si interdum ad spi-
ritiim colligendum, et fervorem hauriendum se recipiunt, vel ad 115
aliquod opus aggrediendum, ut missionem, aut aliquid eiusmodi,
cum nec eadem sit omnium dispositio, nec una mensura, non vide-
turquidquam praescribendum circa materiam sed possunt ea me- :
ditari, quae sibi utilia putaverint ad eum fmem consequendum,

quem intendunt. Credendum est enim, quod ex notitia, quam ex 120
Exercitiis Patris N. Ignatii antea iam habebant, et ex unctione
Spiritus adiuti, inoffenso pede, immo magna cum utilitate per
hanc viam currenl.
[96] 13. Eleetio rVostris iiiiuime danda. Quod attinet ad

electionem status, ea non est Nostris danda in Exercitiis * "5. De
electione autem negotii aut actionis alicuius consultare non est
proprium Exercitiorum sed potest ; fieri etiam extra Exercitia
omni tempore et occasione et ideo : in hac etiam diligenter in-
struendi sunt Nostri, ut sciant bene uti regulis eligendi ad inda-
Coiist. [n. .582|.
De electione non proponeiula iii Doc. IS aiiiiol. l'l.

test fieri etiam extra Exerci- ita ut ad eiim stabiliendiim indi-

345 tia omni tempore et occasione, cnretur expediré, non qiiidern ut
et ideo in hac etiam diligenter denuo tamquam de re integra
instruendi sunt nostri, ut sciant deliberaret, sed ut clarius vide-
bene uti regulis eligendi ad in- ret, id quod ante elegit quantum,
dagandam Dei vohintatem et sit consenianeum volunlali Dei
350 beneplacitum, ut ciim Superio- et suae saluti, et in eo confir-
res debent statuere de re aliqua metur.
dubia, máxime si non possint De electione autem negocii
cum suis consultare, ut dicitur aut actionis alicuius consultare
16 regula Provincialismos et non est proprium Exerciliorum,
355 denique in rebus ómnibus, quas sed potest fieri etiam extra Exer-
coram Deo constituere ac de- citia omni tempore et occasione ;
finiré oporteat, semper admo- et ideo in hoc etiam instruendi

dum iuvat illa praxis, quae in sunt nostri ut sciant bene uti
eligendo praescribitur, de qua regulis bene eligendi ad inda-
360 infra prolixius agemus, et inde gandam Dei voluntatem et bene-
peti poterunt,quae nostros iu- placitum.
vare possint ad intelligendam Materia autem hnius electio-
Dei voluntatem in omni eius- nis non videtur esse deberé inter
modi re, iuxta cuiusque rei duas virtutes aut inter dúos modos
365 qualitatem. consequendi aliquam virtutem. In
his enim superfina videtur tanta
consultatio, sed in aliis multis,
ut cum superiores debent sta-
tuere de re aliqua dubia, máxime
370 si non possint consultare cum
suis, ut dicitur regula 16 pro-
vincialis ; aut cum subditi ipsi
aliquid proponere debent supe-
riori circa personam suam, ut
375 habeant rectam illam intentio-
nem et indifferentiam quam iubet
regula 46 Summarii ; iuvat ac-
tuare aliquas regulas ex illis quae
dantur in electione. Imo etiam
357 etiam add. diligenter G |) 362 Aeg. [Doc. 31 nn. 23,25] in marg. G, R |
371 dicitur] legitur O
'»« ' Si (]uaiulo ali<|uicl occurrerit, de quo non liceat cum Consultoribus
DOC. 33, 34, 43 - n. 96 637
íândam Dei volunlalom, el beneplaciliini, ut cum Superiores lao

(lebent statuere de re aliqua dubia, máxime si non j)ossint cum
suis consultare, ut dicitur 16 regula Provincialis ; el denique
in rebus ómnibus, quas coram Deo constituere ac definiré opor-
leat, semper admodum iuvat illa praxis, quae in eligendo prae-
scribitur, de qua infra proüxius agemus, et inde peti poterunt, i:j5
quae Nostros iuvare possinl ad intelligendam Dei voluntatem in

omni eiusmodi re, iuxta cuiusque rei qualitatem.
primum et secundum modum in Exercitiis ad electioneni

agere, poterit, iuxta
faciendam traditum, quid agendum sit deliberare Regiilae Socielatis lesit,
.
Roma 1590, p. 18.

in elecíionibus personarum quue

fiunt per suffragia, ut procura-
iorum el Assistentium et ipsius
Praepositi Generalis, et denique
in rebiis ómnibus, qiiae coram
385 Deo constituere ac definiré opor-
íeat, semper admodum iuvat illa
praxis qiiae in eligendo prae-
scribitur, de qua infra prolixiiis
agemus, et inde peti poterunt
quae nostros iuvare possint ad
intelligendam Dei voluntatem in
omni eiusmodi re et iuxta ciiiiis-
que rei qualitatem.
Cap. VII
De prima HEBDOMADA IN UNIVERSUM.
[97] Omnia haec Exercitia a Patre N. Ignatio in quatuor heb-

dómadas distributa sunt, quae quidem hebdomadae non tam nu-
5 mero dierum, quam materiae genere distinguuntur, et ideo non
necesse est, ut septem, vel octo dierum [38] circulus in singulis
consumatur, sed suíTicit ut illi aíTectus, vel fructus inveniantur,
i"'.
qui in unaquaque exquiruntur
[98] Prima continet considerationem peccatorum, ut eorum

10 foeditatem cognoscamus, vereque detestemur cum dolore, et satis-
factione convenienti. Secunda proponit vitam Christi ad excitan-
dum in nohis desiderium, ac studium eam imitandi, quam imita-
tionem, ut melius perficiamus, proponitur etiam modus eligendi
vel vitae statum, qui sit máxime ex volúntate Dei, vel si iam eligi
15 non possit, dantur quaedam mónita, ad eum in quo quisque sit,
reformandum. Tertia continet passionem Christi, qua miseratio,
dolor, confusio generatur, et illud imitationis desiderium una cum
Dei amore vehementius inflammatur. Quarta demum est de Re-
surrectione Christi, eiusque gloriosis apparitionibus, et de benefi-
387 quas O II 7 ille G ]

vel] ct G II 8 exquiriturG II 12 quam add. ctiani G ||
14 vel' síip. Un., prUis eum G II 16 miseratio add. fletus G

DOC. 33, 3-í, 43 - N\. 96-98 639
Cap. XI
De prima HEBDOMADA IN UNIVERSUM.
[97] 1. Exereitia in quatuor hebdómadas distributa. Omnia

haec Exereitia a Patre N. Ignatio in quatuor hebdómadas distri-
buta sunt. Quae quidem hebdomadae non tam numero dierum, 5
quam materiae genere distinguuntur et ideo non necesse est, :
ut septem, vel octo dierum circulus in singulis consumatur sed ;
sufficit ut illi affectus vel fructus inveniantur, qui in unaqua-

que exquiruntur
[98] 2. Quiú singulae hebdomadae eontineant. Prima con- 10
tinet considerationem peccatorum, ut eorum foeditatem cogno-
scamus, vereque detestemur, cum dolore et satisfactione conve-
nienti. Secunda proponit vitam Christi, ad excitandum in nobis
desiderium ac studium eam imitandi quam imitationem ut me- :
lius perficiamus, proponitur etiam modus eligendi vel vitae sta- 15

tum, qui sit máxime ex volúntate Dei vel si iam eligi non possit,
dantur quaedam mónita ad eum, in quo quisque sit, reformandum.
Tertia continet passionem Christi, qua miseratio, dolor, confusio
generatur, et illud imitationis desiderium una cum Dei amore
vehementius inflammatur. Quarta demum est de resurrectione 20
3 i'íi inara. Annot. 4. ex 20.
Cf. annotationeni quartani (n. 4).

20 ciis divinis, et similihus, quae pertinent ad Dei amorem in nobis

excitandum.
[99] Igitur in hac prima hebdómada proponuntur media, quae
ad animam j)urgandam per contritionem, et confessionem perti-
nent, et ad veram poenitentiam in nobis gignendam iuvare possunt.
25 Quare hiic omnia dirigere debet, qui facit Exercitia, ut peccati
malitiam,
suamque ut suam
abiectionem, et vilitatem agnoscat, eamque ex animo intime
sentiat'o^ Quam ob causam expediret, ut hoc tempore si sacer-
30 dos sil, ex hoc spiritu humilitatis abstineat a quotidiana celebra-
tione, nisi devotio, aut profectus spiri-[39]tualis, aut aliqua obliga-
tic ad id impellat, ut postea generali confessione peracta, maiori
cum praeparatione, fiducia ac reverentia ad sacrificium altaris
redeat 1"°.
35 Notandum etiam hanc primam hebdomadam esse fun-

[100]
damentum ac basim caeterarum, et ideo nunquam praetermitti
deberé. Unde etiam si quis alia Exercitia huius hebdomadae, aut
etiam omnia integre fecisset, et denuo ea repetere vellet, tamen
hinc incipiendum esset, quamvis brevius expediri posset"".
40 [101] Igitur postquam aliquis in eum locum venerit, ubi Exer-

citiis vacaturus debet Instructor ad eum adire,
est, ea ipsa nocte
et priusquam tradat fundamentum, debet ei explicare
aliquas ex annotationibus, nem- quatuor annotationes ex 20, nem-
peprimam, et quintam "^^ et pe primam et quintam et decimam
45 ex dccimaseptima illam admo- septimam et vigesimam, in qui-
nitionem de animo aperiendo bus velut in universum docetur,
Ítem ex vigésima id quod dici- quid sint Exercitia, quomodo
et
tur de utilitate secessus in loco aggredienda sint Quare hic

separato. Quod etiam opportu- Iccus erit ut Instructor moneat
50 nitatem ei dabit, ut moneat exercitantem de iis de quibus
22 Miró [Doc. 22-23 n. 49] in marg. O, R || 40 Miró [Doo. 22-23 n. 25] in manj.
O, R
De fine primae hebdomadae in Doc. 2(i annot. 27.

De missa non celebranda in prima hebdómada in Doc. 2(1 annot. 41.
De prima hei)domada repetenda in Doc. 15 annot. 19.
»" Hoc verbum « nocte mutatum est in verbum « dic » in Doc. 43 sua-
»
dente Quadrantini, Doc. S.") n. 60.

DOC. :U, 13 - NN. 98-101 641
Chrisli, (.'iiisqiie j^loriosis ai)|)arili()nil)us, ot de boiieliciis Divinis,

<'l similil)us, quac pertinonl ad Dei amorem in nobis excitandum.
[99 ¡
3. In 1. li(>b<ioiiia(la siint medíu aniniae piircjaiulae.
Igitiir in hac propomintiir media, quae ad
])rinia liohdoinada
;iniinain |)iirí>andain per coiilrilionem [et] confessionem pertinenl, 2.')
el ad veram poenilentiain in nobis gignendam iuvare possunl.

Qiiare luie omnia dirigere debet, qui facit Exercitia, ut peccati
malitiam. suanique abiectionem, et vilitatem agnoscat, eamque
ox animo intime sentiat "'^ Quam ob cansam expediret, ut hoc
lempore, si sacerdos sit, ex Iioc spiritu humilitatis abstineat a :<()
quotidiana celebratione nisi devotio, aut profectus spiritualis, aut

aliqua obligatio ad id impellat, ut postea generali confessione
l)eracta, maiori cum praeparationo, fiducia, ac reverentia ad Sa-
crificium altaris redeat^"'.
[100] 4. Hebdómada prima euin sit basis eaeterarum, 35

iiuniquani omil tonda. Notandum etiam, hanc primam hebdo-
madam esse fundamentum ac basim ccterarum, et ideo numquam
praetermitti deberé. Unde etiam si quis alia Exercitia huius hel)-
domadae, aut etiam omnia integra fecisset, et denuo ea repetere
vellet, tamen hinc incipiendum esset, quamvis brevius expediri 40 :
posset.
[101] ó. QuifI ante Exercitia íaeicnfinui. Igitur postquam
aliquis in eum locum venerit, ubi Exercitiis vacaturus est, ea ipsa
debet Instructor ad eum adire, et priusquam tradat Funda-
mentum, debet ei explicare aliquas ex annotationibus, nempe pri- 45
mam, el quintam et ex decima séptima illam admonitionem
de animo aperiendo ítem ex vigésima id, quod dicitur de utilitate
-secessus in loco separato. Quod etiam opportunitatem ei dabit,
ut eum moneat de lis, quae supra cap. 2. diximus, eum esse mo-
•i.> et f</. II. 1893
In libro Exercitiorum (1111. 1, ó, 17, 20). Quadrantini, Doc. 35 n. 7

€x dictis in libro Exercitiorum iudicat explicandas etiam hic esse ab instnic-
tore annotationes 12 et 13. Nihil tamen in Directorio offlciali immutatuni
cít. Quo ordine annotationes siut tradendae in Doc. 4 annot. 43.
Qi ADR.wTiNi, Doc. 3') n. H opinatur aiinotationem decimam scp-
timam contrarium dicerc alterius cogitationcs ct peccata non esse ab instruc-
:
tore inquirenda. Quamquam Coniniissioni visuni est opportunum ut expli-

caretur seiisus huiiis aiiiiotationis, nihil lamen ininuitatuni est.
41 DlRECTORI.\ KXERÍ ITIORU.M.

.
642 DIIUíC ORIA CONSCfilP TA lUSSU R.

l P. CL. ACQUAVIVA
55 exercitantem de iis, quae supra supra diximus esse monendum.

caj). 2 diximus eum esse monen- ea tamen dexterilate et prudentia
diiin"\ cum ea tamen dexte- qua ihi diximus.
ritate, quam ¡bi diximus
nempe ut non omnia simul, sed
<;o quantum prudentia dictabil.
[102] Annotatio autem illa
anle fundamcntum, quae incipit, [102] Annotatio autem illa^
« In primis » expediet magis quae Fundamento proponitur, de

hoc lempore, ut non proponatur interpretando omnia in bonam
65 ita in genere, quando quis in- partem ete., omittenda est hoc
cipit Exercitia, sed in discursu lempore omnino aut saltem ma-
Exercitiorum, si quid dubium, gna ex parte. Initio Societatis
vel obscurum occurrat, aut ob visa est necessaria cum Patres
aliqiiam Exercitantis [10] dif- nostri et haec ipsa Exercitia
70 íidentiam, videatur opportu- nondum tantam auctoritatem
num, tune ei explicari poterit. apud homines consequuta erant.
Nunc autem cum haec ratio ces-
sarit, vix aliud efficeretur hac
admonitione nisi quod exerci-
75 tantes aliquam fortasse suspicio-
nem conciperent.
Cap. VIII
I)k Fundamento.
[103] Primas ingressus in iianc primam liel)domadam fit i)er

considerationem ultimi linis, quae eonsideratio ideo dicitur Funda-
5 nienUim, quia est basis totius aediíicii moralis, el spirilualis
[104] Potest autem dividí in tres partes, primo in íineni propter

quem homo creatus est ; .secundo in media ad consequendum hunc
íinem ; tertium in diíTicultatem eligendi hoc vel illud médium,
cum ignoremus quid magis aptum sit ad huius linis consecutionem,
(>2 Aeg. IDof. :!1 II. í« iiiaty. a. I{ \\ (i7 initio add. culni (I \\ .5 Polaii.
|l)üO. '20 n. 4.')) in maro. (1. Ti II Aich. IDoc \ n. 21 in fino] m monj. (!, li
Haec dic-la suiit in liis Doc. ,i3-,M, 13 mi. 21-X\. Thicohoi.ski. Doc. .3<i
n. 1;í opinatiir haec omnia aptiorcni lociini h;il)ere in capile I" ubi Instructor
DOC. ;W. 31, 13 - NN. 101-101
m-ndiim "\ ciini víi kiinen (k'xlerilale, (juam il)i (liximus"', nempe 50
iil non oinnia simiii. si-d qiianltmi pnulentia dictabit.
[102] 6. lío I. .\iiii4»l:iiioiH' aiilc Fiindaun'iiluiii. Annotatio

aiitem illa ante l-'iindanK'nluin, (¡iiae incipit, Iii primis expe-
(iiel magis hoc tcmpoii', non i)i'oponatur ita in genere, quando
iit
(|uis inci|)it Exercilia, sed ¡ii discursu Exercitiorum, si quid dii- 55
hium, vel ohscuiiini oceurral, aut ob aliquam eiiis (¡ni cxercelur

difiidentiam, videaliir opporUinnni, tune ei explieari poterit.
Cap. XII
De FITNDAMENTO.
[103] 1. Do (•(tnsitlei-iiliono iiltimi ¡iuis sivo fundamenti.

Primus ingressuH in hanc primani hebdomadam fit per considera-
tionem ultimi finis quae consideratio ideo dicitur Fundamentum, 5
:
quia est basis totius aediiicii moralis el spiritualis

[101] 2. Dividí potest iii tros partes. Potesl autem dividí
in tres partes, primo in finem, propter quem homo creatus est ;
secundo in media ad consequendum hunc finem tertio in dif- ;
licultateni eligendi hoc vel illud médium, cum ignoremus quid 10
iu-il niitiir '

. l-;tsi Coiiitnissioiii hoc consiliuni placuit, iiihil esl iniinutatum.
Siipia ¡II his Doc. Xi. M. 43 n. 27.
"' lii l¡l)r() ]-;xt'rc¡ti()riiiii (ii. 22). De hac aniiolatione in Doc. 31 an-
\)2.
" D' l'rincipii) el l-iiiulaiiirnlo ¡n Doc. I aniiot. IS.

(l4 t DIRECTORIA CONSC RIPTA lUSSU R. I'. CL. ACQUAVIVA
10 omuis autem error in hac |)arte non possil esse non damnosus et
periculosus. Ex quo nascetiir eliani ({uarliini, iil homo ponat se
in illa omnimoda indiíTercnlia, c[ aequilihrio.
[105] Haec autem indilTerentia est maximi momenti, et ad-

monendus est oxercitans, quanto altiiis hoc fundamentum iecerit,
15 tanto lirmius fiUunim aedilicium idque etiam indicavit Pater N.
;
Ignatiiis annolatione décima quinta, et deeimasexta ex viginti
[106] In danda hac meditatione máxime, quia nonnuUis cum

n()n<luin assueverint orationi videri potest aridior, addi poterunt
aliqiuie excursiones ad meditandum, ut in eo quod dicitur creatum
20 esse hominem, potest simul cogitari a Deo esse creatum de nihilo,
et simul quot, et quanta in creationc habuerit, et |)raeterea quo-
modo semj)er ah illo in esse conservetu.r.
[107] Sed iiorum consideratio non lam dirigenda est ad grati-

tudinem, ut fit cum considerantur beneficia Dei, verum ad sco-
25 pum huius fundamenti, nempe, quod illa omnia a Deo data sint,
ul |)erveniremusad illum ultimum finem. l'nde eliam potest homo
in hac meditatione reflectere cogitationem ad se ipsum, quomodo
hactenus habuerit se ad íinem, et ad media, quantum aberraverit,
quod creaturis abusus sit, quae illi adiumento esse debuerunt, ut
30 iam quasi in generali iaciat fundamenta ad cognoscendam defor-
mitatem vitae suae, quod postea uberius, et magis particulariter
faciet in meditatione jíeccatorum.
[108] In meditatione huius Fundamenti liber P>xercitiorum non

praescrii)it certas horas, ut fit in Exercitiis sequentibus, sed ut fa-
35 ciliinitio inchoemus, unusquisque pro viribus, et ¡)ro devotione
sua ad id lempus sibi assumat vel si opus sit. Instructor ei prae-:
scribat.
[109] Debet autem curare ul cognitio huius veritatis, quae
in fundamento tractatur, quam máxime menti infigatur, quoniam
10 ut fundamentum fabricae totam ipsam sustinet, ita haec veritas
influit in omnia Exercitia, et praesertim in ipsam electionem status,
quae tota fere hinc pendet, et ideo quo melius haec meditatio suc-
cesserit, eo etiam melius reliqua succedunt"".
l.i Ai-K. IDoc. :íI n. ül! in tinel in niarii. (1, U II 17 Aeg. [Doc. 31 n. 63 initio] in
iimrg. <i. II \. Kvfi'. | videtiir Doc. 19 n. 2) in mary. G, corr. ex Aeg. R 26 Pol. [Doc.
||
-20 n. ir,] in mari/. 28 Aeg. [Uoc. 31

(,', K 11 n. ()3| in maru. G II 29 debuerant O ||
:?3 Mir. IDoc. 22-23 n. 32| in marg. G, R || 38 cwt&tí corr ex curare
. (3
DOC. 3:5. 31, 13 - NN. 101-109
aj)luin sil ad huiiis linis conscfiilionom

iiiasíis omnis aiilom onor :
in hac parte non possiL esse non damnosiis et poriciilosus. Kx

(|uo nascetur etiam quartimi, iit homo ponal se in illa oninimoda
indifferentia et aeqiiilihrio.
[105] 3. Indiffemilia iiiaijiii iiioinoiif i. Hace aiitem indif- l)
i'erentia est maxinii niomenti ; et admonendiis est (¡ui se e.rercct.

cjiianto hoc fundament iini iecerit, tanto liniiiiis fidiiriini
altiiis
aediliciimiidque etiam indicavit Paler X. Ignatiiis annotatione

:
décima quinta, et décima sexta ex viginti "^

í
106] 4. Meditatio Fundaiiifiili II»' videaturaridior, iuvanda. 20
In danda hac meditatione, máxime ciuia nonnullis, cimi nondum
assueverint orationi, videri potest aridior, addi potenint aliquae
excursiones ad meditandum, ut in eo quod dicilur creatum esse
hominem, potest simul cogitari, a Deo esse crealum de nihilo, et
simul quot, et quanta in creatione hahuerit, et i)raeterea quomodo 25
sem|)er al) illo in esse conservetur.
1071 5. Quis sco]>iis liiiius nu'dilalionis. Sed horum consi-
I
deratio non tam dirigenda est ad gratitudinem, ut lit cum consi-

derantur beneficia Dei, verum ad scopum huius Fundamenti,
nempe qiioil illa omnia a Deo data sint, ut i)erveniremus ad illum .'ô
ultimum linem. l'nde eliam potest homo in hac meditatione re-

flectere cogitationem ad se ipsum, quomodo hactenus hahuerit
se ad fmem et ad media, quantum aberraverit, quot creaturis
abusus sit, quae illi adiumento esse debuerunt ut iam quasi in ;
generali iaciat fundamenta ad cognoscendam deformitatem vitae 35

suae, quod jrastea uberius et magis particularitei faciet in medi-
tatione peccalorum.
[1081 6. Tenipus huius iiieditationis quale. In meditatione
huius Funflamenti liber Exercitiorum non praescribit certas horas,
ut fit in Exercitiis sequentil)us sed ut facili initio inchoemus, 40
:
imusquisque pro viribus et pro devotione sua ad id tempus sibi

assumat vel si opus sit. Instructor ei praescribat.
;
[109] 7. Firniitor animo haei-eat liaee iiieditatio. Debet

autem curare, ut cognitio huius veritatis, quae in Fundamento
Iractatur, quam máxime menti infigatur quoniam ut funda- 4:> :
mentum fabricae totam ipsam sustinet, ita haec veritas influit

in omnia Exercitia, et praesertim in ipsam electionem status, quae
Iota fere hinc pendet. Et ideo quo melius haec meditatio succes-
serit, eo etiam melius reliqua succedunt
In libro líxercitioruiii (1111. 15,

" •
TiiKDHoLSKi, l)oc. 31) 11. 14 volebat ut addereliir iii Princ ipio et fuiuia-
luciito (.oiisuinen.'las ess: tres (|u:ituor lioras.
Cap. IX
[12] Dk duplici examink.
[IlOJ Uiim durat meditatio fundamenti dobel Iiistruclor exer-

citantem aliquoties visitare'-", et semper ei aliquid novi in scriptis
5 afierre quia sic videtur quodammodo levari taedium, el melius
etiain percipi quae singula proponuntur.
[111] Igitur in primo congressu posl dalum Fundamentum

datur examen particulare, in quo tradendo significandum est ei,
in quovis homine imum, aut alterum vitium sive peccatum esse
10 soleré praocipuum, el qiiod in eo sil quasi causa el radix alio-
rum 122.
[112] Et licet in aliquo plura essent praecipiia, expediré lamen,

ul unum deligaliir, ad quod extirpandum toli inciimbamus, ul
eo supéralo ad aliud, el aliud deinceps peculiarem luinc conalum
15 el sludium Iransferamus.
[113] Huic igitur rei servil examen particulare, cuius usus,
etsi posl peracta Exercilia esse dehel loto vitae lempore, nunc
lamen inciioatur, tum ul aliqua eius perilla acquiratur, Uim eliam
quia hoc examine uti oportet circa Exercilia, el eorum addilio-
20 nes 1=3.
[114] Esl autem multum commendandus huius examinis usus
propter magnam eius utililatem, praesertim ad consequendam
animi purilalem, ul docet Cassianus Colla. 5 et S. Bernardus
saepe'^*. Itaque in fine Exercitiorum cum discedenli dantur prae-
25 cepta vitae bene inslituendae, lioc in ])rimis inculcandum est.
Additiones autem illae quat-[43]tuor '" dictandae ne sint, an verbo
lanlum ex])licandae prudentiae Inslrucloris relinquatur
[115] Deinde eadem die et sequenli

datur examen genérale, et quo- dantur alia dúo examina, nempe
8 Pol. Illdc. -.'ü ,,. Ki| iii iiiarii. G, R il

Ifi Mir. IDuc ll-iW n. iS\\ in niara. O.
R I
servit njrr. ex f( ( t'i it (/ (i(}<l. hoc- O II 21 Aep:. llJoc. .'n n. fi41 in tnarr/. G. R \\
23 514 G I
et S. om. R ll 2Ó Pol. [Doc. 20 n. 47 |
in murg. (!, R
'-" Quolies imisi debcat is (|ui excrcctur iii Doc. 4 aniiot. 'M'k
'-' Ali([iii(l iiovi semper a directore affereiidum esse repetunl Momimenta

alíala iii Doe. .-i aniiot. 5.
'-- De examine partieulai i i a Doe. í aimot. 49.
Dcc. 3;í. ;m, i:i - w. 109-115 617
Cap. XIII
DLI'LIC.l EXAMINE.
[110; 1. <Jiii<i l'at'íoiicliiiii liistriictoi-í Iciiiixii'i' huiiis iiii><li-
tationis. Duin durat meclitatio Fundamenti, dehot Instructor exer-

citantcm aliqiiolies visitare el semi)er ei aliqiiid novi in scri-
l^tis afierre quia sic videlur quodammodo levari laediiim, et
melius etiam j)ercii)i, qiiae singula })ro})onuntur.
rill^ 2. FxaHiíMi ])artieulai*e quando «laiidiiiii. Igitur in
primo congressu [)osl datum Fundamentum datur examen parti-
culare, in quo tradendo signilicandum est, ei in quovis homine unum lO
aiil alterum vitiiim, sive peccatum esse soleré praecipuum, el
quod in eo sil quasi causa et radix aliorum

[112 \ itiorimi extii'iiatio.
). Et licet in aliquo plura es-
sent praecipua. expediré lamen, ut unum deligatur, ad quod ex-
sliri)andum toli incumi)amus, ut eo superato ad aliud, el aliud 15
deincejjs, peculiarem hunc conatum et studium transferamus.
[113] 4. I'orutilt» t'xaiiieii i)arl.icnilai'e. Huic igitur rei ser-
viet examen parliculare, cuius usus, elsi posl perada Exercitia
esse dehet lempore, nunc tamen inchoalur, lum ul
loto vitae
aliqua eius peritia acquiratur, tum etiam quia hoc examine uli 20
oportet circa Exercitia, el eorum Additiones i^^.
[114] 5. Iluius exaiiiiiiis usiis f4uiiiiii>nflau«lus. ¥.s[ autem
multum commendandus huius examinis usus, propter magnam
eius utilitatem, praeserlim ad consequendam animi puritatem, ut
docet Cassianus Collatione et 5, Bernardus saepe 1 Itaque in 2.5
fineExercitiorum, cum discedenti danlur praecepta vitae bene insli-

tuendae, hoc in primis inculcandum esl. Additiones autem illae
quatuor'" dictandae ne sint, an verbo lanlum explicandae, i)ru-
dentiae Instructoris relinquatur
[115] 6. Quando, et quomodo dauduni exanien tjenerak». 30
Deinde eadem die et sequenti datar examen genérale, et quoti-
2.> in marij. O.ssianus CoUat. .> cap. 14
Doc. 41 n. 23 vult ut cleclaretur ciiuuido et in (|iia materia adliihcndiiiii

sit examen particulare in Hxereitiis.
"* Vide horum auctoruin lil)ros iu Doc. 31 aiiiiotatioiiibus 10(1 el ini.
Xgii de additioiiilnis examinis particulaiis. In Vibro I^xertitiorutii
ínn. 27-30).
\ ide Doc. 35 n. d ([uae Qi adh.vntim \ok'bul ut in hoc loco illae ad-
ilitioties ex|il¡carenliii'.
648 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQLAVIVA
30 tidianum Non autem datur quod in libro Exercitiorum ap-

pellatur genérale el allenim quo-
tidianum. Non autem dantur
per modum meditationis, sed instructionis cuiusdam, et ut homo
incipiat aperire oculos ad cognoscenda peccata vitae praeteri-
35 Lae
[116] Quod vero attinet ad examen genérale non est dubium,
quin aliae etiam mullae sint peccatorum species, quae hic non
ponuntur, sed vel hic ea tantum peccata attinguntur, quae fre-
quentius accidunt, reiiqua autem peti possunt ab aliis auctoribus,
10 qui ex professo de hoc agunt, vel hoc examen pro iis tantum con-
scriptum est qui iam paulo magis spirituales sunt, et ab aliis gra-
vioribus peccatis abstinent, in haec autem frequentius incidere
solent. Itaque non fuit mens P. N. Ignatii tam brevi tractatione
omnia peccata comprehendere, sed tantum, ut dictum est, pios
45 ánimos admonere de iis quae frequentiora sunt.
[117] Porro examen quoti- Tertiiim porro examen quod (¡iio-

dianum, quod lidianum est et
quinqué puncta complectitur, dictetur prout iacet. Ad illud autem
faciendum iuvat illa lux, quam praebet examen genérale per illam
50 distinctionem peccatorum, quae fiunt cogitatione, locutione, et
opere. Confessio generalis etsi in libro Exercitiorum hoc loco pona-
tur, facienda lamen est in fine primae hebdomadae, el ideo de ea age-
mus illo loco
Cap. X
Dk Exercitiis primae hebdomadae.
[118] Circa ordinem tradendi Circa ordinem íradendi Exer-

Exercitia sequendus est is qui citia huius primae hebdomadae,
5 j)onitur in ipso libro Exer[44]- licet aliqui ita Exercitiorum li-
citiorum nempe ut prima brum inlelligant ut omnia
30 Mil'. IDoc. •¿•'-•>:ín. HO] in man/- </. li 36 Pol.] Doc. 20 n. 48) in iiiaru-
II
vuinii corred. (!. li ii 40 Acíí. [Doc. :u mi. (i.")-(!f)| In marg. manti corred. (í, 4» R II
Pol. [Doc. 20 II. 1!M iiHiioi rnrnrt. (1 Aeg. (Doc. 31 n. 69) in marg. G, I<
II
.•).'
4 !
Aes:. [Doc. 31 II. till in iiian/. (l.R
-' Vide quae observa! Qi'AnnAN'TiNi, Doc. 35 n. 9 a.

" De examine generali in Uoc. 1 annot. 5(1. Quadrantinm, Doe. 35 n. (ilS
DOC. 33, 31, 43 - NN. 115-118 619
(lianum Non auLom clalur por niodiim medilationis, sed iiistru-

ctionis cuiusdam, et ut homo incipial ai)erirc ociilos ad cogno-
scenda peccata vitae praeteritae
[116] 7. Aliunde peteinlae spoeies peecatnruiii. Qiiod vero 35

attinet ad examen genérale, non est diibium, quin aliae etiam
multae sint peccatoruni species, quae non poniintiir sed
liic :
vel hic ea quae frequentius acci-

tantiim peccata attingunlur,
dunt reliqua autem peti possunt al) aliis aiiclorihus, qui expro-
:
fesso de hoc agunt vel hoc examen pro iis tantum conscriptum ao
;
est, qui iam paulo magis spirituales suiil. et al) aliis graviorihus
peccatis abstinent, in haec auteni frecjuentius incidere solent. Ita-
que non fuit mens P. N. Ignatii tam i)revi tractatione omnia pec-
cata comprehendere, sed tantum, ut dictum est, píos ánimos ad-
monere de iis, quae frequentiora sunt. 45
[117] 8. Examen quotidianum. Porro examen quolidianum,
quod quinqué puncta complectitur, dictetur prout iacet. Ad illud
autem faciendum iuvat illa lux, quam praehet examen genérale
per illam distinctionem peccatorum, quae fiunt, cogitatione, locu-
tione, et opere. 50
C.\p. XIV
De primo EXERCITIO PRIM.\E HEBDOM.\DAE.
[118] 1. Ouis ordo in tradendis Kxei-eiliis. Circa ordinem

tradendi Exercitia, sequendus est is, qui j)onitur in ipso libro Exer-
citiorum "\ nempe ut prima hora fiat Exercitium trium poten- 5
volebal ut addereiitur haec verba : et a c|uibus sihi deiiueps caveic deln-at »
Id est, in libro Exercitioiiini (mi. 3.512).

Quo tempere coiifessio jíeiieralis sit taciciida in Doc. '.i annot. 12.
In libro líxercitioruni (n. 72). De duobus morlis ¡¡roponendi K.vercitia
prinii diei in Doc. 2 annot. 3. Provincia N'eapolitana Doc. 37 ii. 13 affirrual
hanc rationem tradendi omnia quinqué líxercilia uno eodenique die essc ni-
mis arduam et contra illius temporis usum. (lommissio decrevit dubiuni I".
(i-Mi¿rali propjaere cu n ratio iibus allatis, sed nihil est immutatum.

, , '
650 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAViVA
iiora iiat ExerciLium trium po- uno (lie tradenda el ¡acienda

tentiarum, secunda autem pec- sinl, melins lamen videliir el
catorum : tertia vero et quarta commodiüs, iit inmm vel diio sin-
10 repetitiones utriusque, si autem gulis diehns sao ordine fiant,

addatur etiam quinta hora, fíat ila ul uno ahsoliilo pergatur ad
de inferno. Sin fiant tantum aliud el sir deineeps. Sic enim
quattuor horae, hoc Exercitium rneliüs penelranlur rñateriae in-
de inferno differendum erit in sislendo in sim/ulis qiiam per-
15 diem sequentem, quo eodem die eurrendo ; (7 pericidiim esl ne
possunt dari etiam alia Exer- ohriialnr animas lanlanim renim
citia de morte, de iudicio, cum mnlliludine ; proplerea sequenti-
suis repetitionibus. Tertio die hiis diehus, quibas repelendae
pro|)onenda erit eadem materia sunl semper eaedem medilationes
20 sed cum aliquibus novis punc- facile eonlinget satietas et ari-
tis'^-, ulmateria peccati,
in ditas. Et cum iit dicitur in li-
])roponcndo effectus quos facit bro Exercilionim, non expediat

in animo, aut aliquid eiusmodi, exereilítnlem scire (¡iiid seqiieníi
sic enim tollitur laedium, et die sil meditalüius, difficilc vi-
25 materiae profundius penelran- delur et incommodum, iil Instruc-
lur. tor lolies eunt uno die adire
possit. Denique mulli gravis-
simi Paires, qui in Exerciliis
tradendis ipso P. N. Ignatio
magislro usi ¡uenuú, ita hoc
intelligere, ila eliam practicare,
consueveranl. Qaare rum allí
aliis tardiores vel celeriores, alii
foecundiores vel aridiores sinl,

35 videtur tota res permillenda pru-
dentiae Instructoris ui ipse me-
lins iudicaril.
[119] Porro primum Exercitiiim illud esl, quod appellatur
trium potentiarum, non quia in aliis etiam non exerceantur hae
-10 tres potentiae sed voluit P. N. Ignatius in hoc qiiasi aditu et
;
princi])io omnium Exercitioriim, viam monstrare, quae in medi-

tando tenenda esl, nempe, ut per memoriam adiuvaretur ratio ad
discurrendum, sive ratiocinandum ])er discursum autem excita-
;
24 diel Excroitio O II 38 Acg. IDoc.-íl n.
Nfapolitaiia Doc. ;57

DOC. 33. ;n, i;{ - nn. 118-119
liariim; secunda autein peccalDium ; lertia vero, el quarla re[)e-
liliones utriii.sque autem addatiir etiam quinta hora, fial do

: si
Inferno. Sin fianl tanlum qualuor horae, hoc Exerciliuni de In-

ferno differendum erit in diem sequentem quo eodem dio pos- :
sunt dari etiam alia Exercitia de morte, de iudicio, cum suis repe- lo
litionibus. Tertio die proponenda eril eadem materia, sed cum
aliquibus novis punctis ul in materia peccali, i)r()i)onendü ef-
fectus,quos fácil in animo, aul aliquid eiusmodi sic enim tolli- ;
lur taedium, el materiae profundius j)enelranlur.
[119j 2. I'i-iiiiiiiii i:x«>i-ciliiiiii Iriiiiii |M»lt-iiliiiruiii. I^)rr() j-,
prinium Exereilium illud est, cpiod appellalur Irium polenliarum.

non quia in aliis etiam non exereeanUir iiae tres potentiae sed :
voluit P. N. Ignatius in iioc quasi adilu el principio omnium Exer-

citiorum viam monstrare, quae in meditando lenenda est, nemi)e,
ut per memoriam adiuvaretur ratio ad tliscurrendum sive ratio- 20
cinandum |)er discursum autem exeicitaretur voluntas et affec-
;
hiii.is I )i ec-loiii, ul)i indiciiliir iiiillam dcbiTc ¡icldi t niiisloiiiuui mcdita-

lioiu-m.
652 DIRKCTORIA CONSCRIPIA lUSSU R. P. CI,. ACQUAVIVA
reliir voluntas el aíTectus, idque actuare voluit in materia peccali,

45 quae prima occurrebat ad meditandum.
[120] Itaque in hoc primo Exercitio sunt singillatim explicanda
exercitanti omnia, quae in sequentibus Exercitiis futura sunt usui,
(jui scilicel iiiodus servandus, ut cum attentione et sine capitis
laesione perseverari possit, et quomodo se animus coUigere, eol-
io lectumque tenere deheat, et quod licet adhiben-[45]dus sit intel-
lectus ad cogitandum, maior tamen habenda est cura aíTectus et
interioris gustus, quam ut multi conceptus quantumvis pulchri et
acuti formentur, et alia eiusmodi.
[121] Hic etiam declaranda sunt praeludia, quorum usus

praescribitur in ómnibus Exercitiis, et in primis quid sit composi-
lio loci, quae nihil aliud est, quam fingere sibi, et quasi videre
oculis imaginationis locum illum, in quo res, quam meditamur,
gesta est, ut stabulum in quo Christus natus est, aul coenaculum
grande stratum, in quo Apostolorum ])edes lavil, aul niontem in
quo passus esl
[122] Hac enim loci compo- Ad haer (lutcm loca coinino-
sitione valde iuvaniur ad atten- diiis et larilius sihi ¡ingendu,
tionem. iuvat adhibcrc species sen ima-

gines similiiim locorum (¡luie (dias
oidinuis, ul (ilieitiiis st(d)idi anl
(iidae aiit monlis, addendo ant
detrahendoquae oportet. Potcsl
niUem hoe duplieiler ¡ieri vel :
(¡iiasi Iransferendo nos ad locum

id)i res qcsla est, vel quasi Irans-
ferendo rem gestanj ad locum ubi
nos sumus. L'troque enim modo
efficitur quod hac compositione
loci quaeritur, ut quasi nos prae-
sentes eonstituamus illi mgsterio
aul actioni, quam meditamur,
quod valde conferí
ad attentionem etmotionem animae, quae hoc modo quasi alligala
phantasia rei illi certae alligatur ipsa quoque quodammodo ne evage-
.')(; est aliuli Iransji. (1 ||

(>3 seul aut (1 II ()7 Mir. (Doc. n. (>(> 1 i)i iiKiiy.
O, li I
"11-71 locum in murf/. ¡iKinii carriel, (i
QuADHAMiM, Doc. .'50 11. 1(1 ilc.îdi'ial ut ilaiius i'xpoiiatur (luoniixlo

DOC. ;}3, .U, 13 - NN. 119-122
liis : idqiio actuare voliiil iu nialoria pcccali, quíw prima occiir-
rebat acl meditanduni.

[120] 3. yuni iii pi iino Kvci ciiio cxplieaiuluin. lta([iie in lioc
primo Kxcrcitio sunl sioiHatim cxplicanda Excrcilid siinwnti. om- 25

Illa (piac iii sr(pK'iiLil)iis l-'.xrrciliis futura sunt usui, (piis scilicet
modus sorvandus, iit vnn\ altenlione, c{ sino capitis lacsiouc por-

scverari possil, ol (piomodo se animus colligcre, colloctumquo
lonerc deheat ; i'l quod, licct adliibcndus sil intelloctus ad cot»i-
tandum, maior lamon hahiiida csL cura affoctus, ol iulerioris a»

iíustus, quam
multi comí i,'])lus, quantumvis pulcliri el aculi
ut
formentur, et alia eiusmodi.
[121] 1. Praelutlia quaonani sini, «loolaraiida. Hic cliam
dcciaranda sunt praoludia, quorum usus praescribitur in ómnibus
Exercitiis et in i)rimis quid sil compositio loci, cpiae nihil aliud 35
;
esU quam fingere sibi, el quasi videre oculis imaginationis locum

illum, in quo res, quam meditamur, gesta est : ut stalndum in quo
natus est, aut coenaculum grande stratum, in quo Apo-
("Jiristus
stolorum pedes lavit, aut niontem in quo passus esl
[122] 5. Ad quid iuvet loci compositio. Hac enim loci coin- 40
positione valde iuvamur ad attentionem et motionem animae,
(juae lioc modo quasi alligata phantasia rei illi et certae, alligatur
ipsa quoque quodammodo ne evagetur aut si quando diverlal, ;
liabel ad manum, quo se facile colligat, et revocet in situm illum

suum, in quo se ab initio com¡)osuit. Unde S. Bonaventura in prooe. 45
mió de Vita Christi Tu, inquit, si fructum ex his sumere cupis,
:
ita te praesentem exhibeas his, quae per Dominum lesum Chri_

stum dicta et facta narrantur, ac si tuis oculis ea videres et luis
auribus audires toto mentis affectu diligenter, delectabiliter el
moróle, omaibus aliis curis et solicitudinibus tuis omissis "\ 50
I (cieiidti sit loci compositio proi)ter pliiia loca quae iiiisccnUir i 11 una coii-
temi)l-itionc, et explicat varios modos quibus alii ct alii auctores composi-
tioneni loci finguut. Commissio vero iudicavit Directorium rem explicare
<|uantuin satis est. Idem Quadrantini, Doc. .H5 n. 11 petit ut propter sim-
pliciores magis declaretur quo pacto sit eiusmodi locus mente effmgendus.
Nihil vero in Directorio otficiali immutatum fuit. In n. 12 idem Pater vult
ut cxplicetur utrum tantum locus aa etiam personae in compositione loci
sint animo efflngendae. De compositione loci in Doc. 22-23 annot. í)(!.
()5 l nlHECTORIA CONÍ^CHIPTA lUSSl^ R. P. CI.. ACQUAVIVA
lur, aut si quando clivertal, hal)et ad manum, quo se facile colligal,

el revücet in sitiim illiim siium, in quo se ab initio composuit. Unde
S. Bonaventiira iu Prooemio de vita Christi Tu inquit si fructum :
ex Iiis sumere ciipis, lia te praesentem exhibeas iis, quae per D. N.

lesum Christum dicta et facta narrantur, ac si tuis oculis ea videres,
et luis auribus audires tolo mentís afTectu diligenter, delectabiliter,
et moróse ómnibus aliis curis et solicitudinibus tuis omissis
[123] Atque hoe quidem locum habet in meditatione rerum
corporearum nam in rebus incorporéis, ut est peccatum, el si-
:
milia, alia quaedani est instituenda com¡)ositio loci, de qua dicitur

satis clare in libro P^xercitiorum [46] pag'. (5^ '^^ in Exercitio trium
potentiarum.
[121] Denique in liac loci repraesentatione vitandum est dili-
genter, ne nimis in ea fabricanda immoremur, vel nimiam vim
cajjiti faciamus, quia non consistit in ea fructus praecipuus medita-
lionis, sed est lantum via
et instrumentum ad ipsum fructum.
Nec dubium, quin aliqui maiorem in hac re habeanl facilitatem,
est
in quibus videlicet acrior est vis potentiae imaginativae. Alii vero
quibus hoc dilFicilius est, non ita laborare debent, ut capul obtun-
(lant, quo ipsam medilationem impedirent.
[125] In secundo Exercitio, in

])rimo puncto monendus est
exercitans, ad examinanda peccata sigillatim, ut
ne descendat
íieri solet, cum quis se ad confessionem paral. Hoc enim postea
l'acturus est extra medilationem sed hoc tempore in genere tan- :
luui projional sibi sua peccata, eorumque multitudinem et magni-

ludinem. ul concipial confusionem et dolorem. Ad hoc autem
confi'rt i)ercurrere loca, negolia et personas, ut hic dicitur.
[126] Terlium el quartum Exercitium constal ex re|)etitione
82 Ai'g. IDoc. :!1 II. 9:í| in iii'ov- (/?, i" i»arg. inanu corred. (! W !)ü Affí. Doc. I
:il II. 711 in inaríi. /i, in maní, iiinnii mrrrri . <' ¡

UH) Aeg. IDoc. 31 n. 72| in mnr¡;.
H. in tnarij. nianti cíirri'rt . (I il
1II-2 parat oíí/c ad trariKi). (1 IdG dicotnr C'
\\
107 1
A<'(í. IDoc. :t] n. 7:i| in inririi. I{. in niara, inanii carrrrt. (i
l>si:un()-Ho\AVKVTru\, Mc<iittilii)iirs vilac Dni. ./esii Chrisli. I lae ce-

DOC. 33, 34, 13 - NN. 122-126 655
[123] 6. In quo
locuiii habeat. Atque hoc qiiidem locum ba-
llet rerum corporearum nam in rebus incorporéis,
in meditatione ;
ut est peccatum, et similia, alia quaedam est instituenda compo-

sitio loci, de qua diciUir satis clare in libro Exercitiorum, in Exer-
citio trium potentiarum.
[124] 7. Quid in eoiiipoíîtione loei vitanduiii. Denique in
hac loci repraesentatione vitandum est diligenter, ne nimis in ea
fabricanda immoremur, vel nimiam vim capiti faciamus quia ;
non consistit in ea fructus praecipuus meditationis, sed est tantum

via et instrumentum ad ipsum fructum. Nec est dubium, qiiin
aliqui maiorem hac re habeant facilitatem, in quibus videlicet
in
acrior est vis potentiae imaginativae. Alii vero, quibus hoc dif-
ficilius est, non ¡ta laborare dehent, ut ca|)ut obtundant, ([uo
il)sam meditationem impedirent.
Cap. XV
De alus exercitiis primae hebdomadae.
[125] 1. In st'eundo Exereitio de quo nionenduíí oxoreitaus.

In secundo Exereitio, in primo puncto '^^ monendus est exercitans,
ne descendat ad examinanda peccata sigillatim, ut fieri solet cum
quis se ad confessionem parat hoc enim postea facturus est extra
;
meditationem sed hoc tempore in genere tantum proponat sibi

:
sua peccata, eorumque multitudinem et magnitudinem, ut conci-

piat confusionem el dolorem. Ad hoc autem conferí percurrere
loca, negotia, et personas, ut hic dicitur.
[126] 2. Quis usus repetitionum Exereilioruni. Tertium el
lebratissimai- Meditutiones N'itac (Ihristi, iioii n S. Hoiiavcntura, sed a quodam

ifîioto fraiuiscano Ítalo (ex líiruria) ineunte saeiulo suiit scriptae. (.1.
niel. s¡>¡i: I col. 184.S-18.tI.
lí'litionis lv\eriit¡orum fa-ti'" lUirgis amio l.")74 (ii. 17).
In libro lí.vcri-itioiuni (n. .')()). Non detineri co lenipore ¡ii examiiu.n-

(lis i)?;'c.itis com'iiendTit edam tvstcs liidicati in l)ne. 25 aiiiiot. 27.
656 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CI.. ACQUAVIVA
prinii el secundi Hariim autem repetitionuni usus esl valde

iililis. Saepo enini fil, ut cuín eiusniodi malcriae primum cogitan-
IK» Uir, intellectus rerum novitate ac curiositate qua-
j)ascatiir illa
dam, postea vero cum speculationem moderamur, magis aperitur

via internis aíTectibiis, in quibus potissimum consistit fructus.
Quare in his repetí tionibus vitandi sunt longi discur-[47]su.s, sed
taiUiim proponere sibi oportet, el quasi percurrere, quae prius
115 medilati sumas, el in iis immorandum volunlale et affectu, et
haee etiam est causa, cur plura hic colloquia sinl, quam in prio-
ribus Exercitiis
Quod autem dicitur in libro Exercitiorum in III Exer-
¡127]
primae hebdomadae
citio repetitionem hanc faciendam de iis,
120 in (juibus antea maiorem consolationem aut desolationem sense-
rimus, ita intelligendum est, ut praecipue repeti debeant ea, quae
lumen aut fervorem attulerunt, sed etiam expedit illa paneta
repetere, in quibus ariditatem sensimus, quia saepe contingit, ut
deinde in ipsis maiorem consolationis copiam sentiamus. Immo
125 etiam bis repeti potest idem si magna sentitur consolatio, aut
alius bonus et spiritualis aíTectus, et hoc potissimum in prima
hebdómada.
[128] Praeter quinqué haec Exercitia P. N. Ignatii jwssunt
addi alia, ut in fine quinti Exercitii dicitur'^", ut de aliis peccati
poenis, (le morte, de indicio, vel de aliis cruciatibus Inferni, et
quidem haec rarissime omittenda videntur, quia multum habent
momenti, ut avocetur animus ab inordinato amore rerum harum
visibilium, et in his meditationibus concipit anima timorem sanc-
tum Domini, ut pariat spiritum salutisi".
j.j^ ¡129] semper íieri debet colloquium,

In fine cuiuslibet Exercitii
ut in Exercitiorum praescribitur, nec tamen prohibetur,
libro
quin iuxta cuiusque devotionem etiam in principio, et in [48]
medio alia colloquia et petitiones fieri possint, immo etiam ali-
quando expedit. Proprius tamen locus est in fine, cum anima ex
112 internis saij. Un., ijriits caetoiis a k 113 longi corr. f.c longe (; 118 Mir. il
IDoc. 22-23 n. 41] in mary. G, R 118-119 in^ hebdomadae om. O

II
— 120 in II
om. n 125 Arch. [vldetur Doc. 18 n. 100] in marg. G, R

II
128 Mir. [Doc. 22-23
II
u. 44] in mam. O, R 130 Aeg. [Doc. 31 n. 76] in marg. G.

II
135 Mir. [Doc. 22-23 II
n. 42] in marg. G, R w 138 Arch. [suspicamur errorem irrepsisse pro Mir. Doc.
22-23 u. 42] in marg. G. R
Otcasioiie horum Exercitiorum |>ctit Quadrantini, Doc. 35 n. 16

ii( in Directorio integra [jonatur oratio Anima quae in eorum secundo
Christi,
DOC. .'i.'}, 31. VA - NN. 126-129 657
(luai tiiin Exercitiiiin conslal ox ropetitione primi el si-ciindi

Hariini aiitem repetitionum usus est válele utilis sacpe enim ;
fit,
iit cuín eiiismodi materiae primiim cogitanlur, intelleclus j)ascalur

illa rorum novitate, ac curiositate quadam postea vero ciim spe- ;
culationem moderarnur, ina;4is aperitur vía internis affectibus, in 80

quibus polissimuin consistil fruclus. Quare in his repetitionibiis
vitandi sunt longi discursiis, sed tanlum ¡¡roponere sibi oportel,
ot quasi peiTurrero, ([uae prius meditati sumus, et in iis immo-
rarifhiin vohinlate el affecUi etiam esl causa, rur plura
: et liaec
liic colloquia siut, quam in prioribus Exercitiis"\ S'"'
[127] .1 Iiil4>lli(|('ntia (erlii Kxoi-i'ilii pi'iniaí' hebcloiuadac.

Quod autem dicitur in lii)ro Kxercitiorum in 'A." Exercilio 1.'**^ hel)-
(loniadae hanc faciendam de iis, in quibus antea
rejji'litionem
maiorem consolationem aut desolationem sen.serimus ita intel- ;
ligendum esl, ut praecipue repetí debeant ea, quae lumen aut f»o
fervoren! altulerunt sed etiam expedit illa púnela repeleré, in

;
quil)us aridilalem sensimus quia saepe contingil, ut deinde in :
ipsis maiorem consolationis cop.ain sentiamus. Ininio cliani bis rc-

[)eli potesl Ídem, si magna sentitur consolalio, aul uHus bonus
et spiritualis affeclus, hoc potissimum in prima liebdomada. 95
et
128] 1. Praeter qiiiii<|ii(>. alia pnssiiiil. ad«l¡. Praeler ([uinque
I
liaec Exercilia P. N. Ignalii. |)()ssunl addi alia, ut in fine quinli

Exerc itii dicitur ut de aUis peccati poenis, de morte, de indicio,
>
vel de aliis cruciatibus inferni et quidem hace rarissime omil- :
tenda videntur, quia multum habent momenti, ut avocetur ani- 100

mus ab inordinato amore rerum harum visibilium et in his medi- ;
tatiünil)us concipit anima timorem sanctum Domini, ut parial

spirilum salulis
[129] 5. Quando i'aeieuda i-nlloqiiia. In fine cuiuslibet Exer-
citii semper debet colloquium, ut in libro Exerciliorum prae- 105
fieri
scribilur : nec lamen prohibetur, quin iuxla cuiuscpie dcvotionem

etiam in principio, et in medio alia colloquia, el peliliones fieri
possinl ; immo etiam aliquando expedit. Proprius lamen locus
colloquio inilic;itiir rccitaiida. ('.omiiiissiiiiii vero opportiiiumi \isuiii non cst.

C.f. (le hac oratioiie Doe. '2o aiinol. !M.
De re|)etitionil)us in Doc. 11) aniiol. í).
In libro l-:\ereit ioruni (n. Mil).

"" In versione vnlgala |)o.st n. 72.
De meditatione mortis et iiidieii in Doc. ,3 annot. II et Doc. 20 his
auuot. (i. De aliis meditationilni.s quae adiei possiint in Doe. ^>'^
ainiot. I.
Doc. .'{8 n. 7 indicat opere prctiiini fore solida et hrevia |)uncta de his sii-
peraddendis nieditationibus conscrihi.
42 — DiRKCTORIA K.XEKC ITIOKÜM.

'
058 IJIHIX'.TORIA CONSClUPTA lUSSU H. P. CL. ACQUAMVA
110 medilatione magis elevatam se sentit. Illa enim siinL aptissima

coUoquia, quae formantur ex aíTectu interiori varia, ut ipse af-
fectiis varius est'^-.
Interdum enim homo agit cum Deo, ut lilius cum patre,
[130]
interdum ut servus cum Domino, modo ut amicus cum amico,
115 modo etiam ut reus cum ludice, aliquando etiam petens aliquod
donum, aliquando gratias agens de beneficiis acceptis, alias acen-
sando se ij)suni, alias communicando cum eo familiariter
[131] quo uotandum quod dicitur in tertia annotatione ex

la
viginti^", haec colloquia, quando fiunt cum Deo, aut cum sanctis
150 requirere maiorem reverentiam, quam ipsas meditationes et spe-
culationes. In particulari vero colloquium secundum»^^ ad Chri-
stum ut impetret a Patre, explicandum erit rudioribus, hoc intel-
ligi, non ut est Deus, sed ut homo mediator^" et advocatus^*',
ut interpellet pro nobis'*'.
155 Additiones quae in libro Exerciliorum ponuntur in fme

|)rimae hebdomadae dandae sunt
l)ridie quam incipiantur Exer- eo die quo irfcipiuntur Exerdlia
1-^",
citia
nempe meditatio, quae dicitur trium potentiarum,
1(10 et reliquae, quia in iis agitur sub vcspernm aut omnes auf
de multis, quae adiuvant me- bona pars earum.
ditationem. Decima tamen ad-
ditio posset differri in sequen-
tem diem, quia non est adeo
105 necessarium, ut detur illo die.
Deinde sequentibus diebus dandae sunt reliquae additiones
[49J et regulae de discernendis spiritibus, quae conveniunt
primae
hebdomadae,
et quae convenire videbuntur (¡uac cum dantnr, dilucide sunf
lio sunt add. oi)tinia ot (1 143 homo si/p. Un. inanu corred. G
II
151 ||
Aes. IDoc. :í1 II. 741 in niarg. a. Ji. i:)5 Mir. |Doc. 22--23 n. 39)
II
marg. G, B ; m
159 iiicdiliitin sií/). lili., inanii lonrci. G 16fi dan.lac .sunt om. G
•]
Do colloquüs iii I)oc. 17 aiiiiot. 12.

143 e;„ieni in Libro i;xerrili()riini (n. 54).
In lihro I'.xcrcitionnii (u. 3).
In liljro Ivxercitioriini (n. (VA).
l':itii OrADUANiiM. I)i)c. .'i5 n. 17 securiu.s videl)atiir lollofjuia ita

DOC. 3.}, ;M, 13 - N.\. 129-132 659
ost in fine, cuni anima ox iiiediLalione magis elevalam se sentil :
illa enim sunt aplissinia colloquia, quae formanliir ex afíectu in- Ht>
leriori varia, ul ipse affeelus varius est
[130] 6. Varii iiiodi a(|<Mi(Ii imiiii 1>oo. Inteidum eniin homo
ágil cum Deo, iit filiiis ciim paire ;
inlerdum, iit servus ciim do-
mino ; modo, ut amiciis cum amico modo etiam, ul reus rum
;
Índice aliquando etiam pelens

;
aliquod donum aliciiiando gratias;
115
agens de heneficiis acceptis alias acensando se ipsuin ; : alias coni-
mnnicando cum eo familiariter
[131] 7. 20. In quo
Inlelliíjoutia lerliae Aniiotalionis ox
nolandum, quod dicitur in tertia Annotatione ex vig¡nti^^\ haec
colloquia, quando fiunt cum Deo, aut cum Sanctis, requirere 120
maioreni reverentiam, quam
meditationes et speculationes. ipsas
in particulari vero colloquium secundum^*^ ad Christum ul im-
l)elret a Paire, explicandum eril rudiorihus, hoc inlelligi, non ul
esl Deus, sed ul homo medialor el advocatus ul interpellct ,
pro nobis 125

[132] 8. .\(ldil iones priniac IIel>tloinada<> quando dandae.
,\dditiones, quae in libro Exercitiorum ponuntur in fine primae
hebdomadae dandae sunl pridie quam incipiantur Exercitia
nempe medilatio, quae dicilur trium potentiarum, el reliquae
quia in iis agitur de multis, quae adiuvant meditationem. Decima 130
lamen additio ¡losset differri in sequentem diem. quia non est
adeo necessarium ut detur illo die. Deinde sequentibus dielnis
dandae sunt reliquae additiones el regulae de discernendis si)i-
ritibus, quae conveniunl ])rimae helidomadae, el quae convenire -
11"2 in nutrí/. Ex I. Kxcicitio piinuu- licbdoniiidai'
;»! Christum dirigere, 11011 ul ille oret pro iiobis I'alrem, sed ul ijise nobis grr.-
tiain largiatur. De hat- re cf. etiam i)oe. 20 aiiuol. .')!.
In liliro i'xercitiorum (iin. 73-89).

1 Tini. 2, .')
: I Icbr. S, (1; 1), 1.5; 12, 2^.
1 lo. 2, 1.
QuADR.VNTiM, Üoc. 35 11. 18 iiidicat hoc esse corrigendum, iiaiii ex:
cius seatentia — additionss omnes debent proponi i)ridie quam incipiaiit

líxercitia, ut dicebatur in Directorio varioruni. C.omniissio notavit lociiin
ad corrigendum, sed nihil esl immulatum.
Quibus diebus explicandae sinl additiones in Doc. 3 annot. 2. Ot a-
DKANTiM. Doc. 35 11. 18 quacril quae sint hae «reliquae additionrs. C'.ir.-
notavit locum ad corrigendum, sed nihil est imnuit itinii. Idem in

tiiissio ii. U>
p'op.iiiit additioneni tertiani iiia'îs declaiaii.
GGO DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSl' R. P. CL. ACQUAVIVA
170 exercilaali, quas tamen. non eril e.vplicandac.

semj)or noccsse scriplo daré
si'd id Inslriicloris indicio per-
mil titur.
[133] Hae addiliones ciirandum esl, al exacle scrvenli.r, quia
ex ij)sis valde peiidel friiclus spiiitiialis Exercitiorum, quamquam
ex altera parte caveri etiani tlebet omnis excessus, et hal)enda est
ratio personarum, elcomplexionum, ut si qui essent natura me-
non dei)ent nimiiim coarctari, immo potius dilatandus
lancholici,
esl animas, el idem de personis imbecillioris valetudinis et
eis
181 iusuelis ad hos labores, et ideo oj)ns est prudentia et discre-
tione' Experienlia enim ostendit quibusdani profuisse qnod eis
'.
eoncederetur aliqua laxitas in his regulis servandis, aliis autem

profüil severitas et rigor, semper tamen mixtus suavitate"^
Cap XI
De Confessionk genérale
[131] Sive exercitans versetnr in primis quinqué Exercitiis,

sive alia adiu.ngantur, cum iam id satis consecutus videbitur,
5 quod liebdomada ut finis proponitur, nimirum cognitio-
in liac
nem intimam peccatorum, et veram conlritionem et ad id serio

conatus, et divinae gratiae cooperatus, tam per Exercitia, quam
})er additiones iudícabitur, moneri debet, ut se ad generalem con-
l'essionem disponaf*\
10 et nisi In-[50]structori nimium non omitiendo interim Exercitia
fatigatus videatur, polerit ad- consueta vel partem eonim, re-
huc pergere in meditando i)er liquum vero tempus quod ah his

unam aut alteram horam aliquid superest tribuendo peccatis reco-
quod ad compunctionem pecca- gitandis, vel si ipsi videbitur
15 torum faciat, vel si id magis eliam seribendis.
expediré iudicetur, aliquid le-
gendo ad eum finem.
171 Arch. (Doc. 4 u. 30] in inari/. G. I{ li 178 coarctari post corr. G 3 Pol. II
IDoc. 211 II. .)6] in iiianj. G, I{ II O serio corr. c.r serias G 14 vcll et G
II
'^^ De lis qiiae scriplo ilari possuiit in Doc. 3 aiinot. (i.

DOC. Mi, M. i;j - NN. 132-131 ()()1
vi(l(.'i)unlur rxeicitanti : qiias lamen non erit siMni)t'r lu-cosse scriplo 135
daré''-, sed id Instnietoris indicio perinit t il ur.
[133] 9. AihlilioiH's «'xaH«' aiular. 1 lae Additiones cu-

randum est ut exaete servenliir, ex ipsis vaide peiidet frucliis
(jiiia
spiritualis Kxercitioiuni : qiiamquani ex altera ])arle eaveri etiam

dehet omnis excessus, ot hahenda esl ralio |)ers(»iiariiiii el rom- 14»
plexioniiin. qui essenl natura nielanelioiiei, non del)enl ni-
iit si
niium coarctari, immo polius dilalantlus esl eis aninuis el ídem ;
de personis imbecillioris valetudinis, el insnetis ad hos labores :
el ideo opus est prudentia et discretione ''^ Ex])erientia enim

ostendil, quihnsdam profuisse, quod eis concederelur aliqua laxitas 1 15
in iiis regulis servandis ; aliis aulein profuil severilas et rigor,

semper lamen mixtus snavilate
Cap. XVI
Di-: CONFESSIOXE GKNERALI.
[134] 1. (^)uaiulo ad (ji>iii>ral(>iii conl'cssioneiii o.\(>¡laii(Ius.

Sive ^fíi se exercet versetur in primis quinqué Exercitiis, sive alia
adiungantur, cum iam id satis conseeutus videhitur, quod in hac 0
hebdómada ut finis nimirum eognitionem intimam
proponitur,
peccatorum, et veram eontritionem et ad id serio conatus, ;
et divinae graliae cooperatus, tam per Rxercitia. quam ])er ail-

ditiones iudicabitur, moneri dei)et, ut se ad generalem confes-
sionem disponat Et nisi Instructori nimiuni fatigalus videatur, 10
poterit adhuc pergere in meditando per unam, aut alteram horam,
aliquid quod ad compunctionem peccatorum facial, vel, si id magis
expediré iudicetur, aliquid legendo ad eum finem.
De acfommoílat ioiie l^xcrcitioruiii in Dor. 1 aiiiiol. (il.
' ' Do l)i'iii.y;iiitaU' Directoris in Doc. 1<S annot. 77. Tiiiiohoi.ski. I ¡oc.
'M'< n. I() pracoptal ut liaec omiiia in capite (juaito ponanlur. I-:tsi lioc C.oni-
missioiii iilacuit, nihil ininuitatuni est. Idem Doe. 'M\ n. 17 volehat etiam ut
apponcrentur novae meditationes de morte et de iudicio.
De line piimae lieijdomadae in Doe. "iti annot. 27.
'
!) • Ie.ii.)i)iv ad )nfessionem generalem aptiore ¡n Doe. annot. 12.
662 DIRECTOIXIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
[135] Ut aiiteni hoc diligentius et accuratius facial, indican-

dum est ei quantae sint utilitales huius confessionis generalis,
20 de quil)iis iitilitatihus agitur in ipso libro Exercitiorum post exa-
men genérale i". Quod si nuUa alia esset, hoc certe satis esse
de-
heret, quod experimur homines pleruinque, aut sine examine siif-
íicienti, aut sine debito dolore, nullo vel valde infirmo melioris
vitae proposito ad confessionem accederé, ac propterea ad conse-
25 quendam pacem conscientiae, et ad tollendos scru pidos, qui si
non antea, saltem in puncto mortis animam excruciare, et in peri-
culum salütis aeternae adducere solent, multum prodest, semel
se ab ómnibus anteactae vitae peccatis abliiere.
[136] Quam etiam ob causam, etsi cavendum est a nimia an-

30 xietate in facienda hac confessione, ita ne semper deinde maneant
scrupuli ac reliquiae, ut quibusdam contingit, tamen ex altera
parte studendum et conandum est, ut ita diligenter, atque ac-
curate fiat, ut postea secura esse possit anima se fecisse quod
in se erat ; nam sine hoc numquam frui poterit illa pace animi
35 et tranquillitate conscientiae, quam diximus. Ideo praeter pro-
])rium studium, iuvandus est etiara
et diligentiam exercitantis
ali-[51]qua via, el methodo, aempe Directorio aliquo ad bene con-
fitendum, cuiusmodi iam multa extant bona, et apta, si o p u s
f u e r i t, e t pro c u u s q u e n d g e n t a. i i i i
40 [137] A 1 i q ua n do e l i a m, j) r a e s e r l i m i n s i g n i o -
r i b u s h o m n bu i i s, ji r o d e r i l daré 1 e g e n da m
Summam Navarr i, ubi ágil de statibus^^*,
u ten t e c o n s i d e r e n t, q u a e si n o s t r i per se
a 1 1
p r o p o n e r e n l, f o r l a s s e non t a n t a m s f de m i i i
45 h a 1) e r e n l, e t j) o s s e n t p u l a r e eos esse nimios

n u r g e n d s c on s c i e n t i i s.
i i
[138] Hanc generalem confessionem, ut ])lurimum magis ex-

pedit non fieri ei qui Iradit Exercitia : si tamen exercilans ei con-
18 Aeg. IDoc. 31 n. 781 in. ,„arp. (¡. It |l 47 [Doc. -.'O n. ifil /« nuirf). G, U
In libro Excrtitioruin (ii. 44). De utilit;itil)iis toiifessioiiis generalis
in Doc. 4 aniiot. 52.

Maiíiims ah .\zi'ilcukt/v (1492-158()) rinliis in ()|)[)iclo líarasoaiii (iii
Navarra) e patria " Navarrus » vocatus, notiis scriplor et niagister inris cano-
nici in l'nivc'rsltatil)us Cadurcensi (Caliors), Tolosana. Sainianticensi, Conini-

DOC. :v^, 34, 1.} - NN. i;}5-i38
[135] 2. Iinlií'ainlae iitílilaics tM>iil'ossí<»iiis t/ciiei-alis. l t
aiitem hoc dihíêntius ol accuralius facial, indicaiuliirn est ei i">
quantae sint utilitates luiiiis confessionis generalis, di' quibus uti-

lilatilnis agitur in ipso libro Exercitiorum posl examen genérale
Quod si nulla alia essel. hoc certc satis esse deberet. qiiod expe-
rimur iiomines plerunique, aiit sine examine sufficienli. aul sine
debito dolore, nidio vel valde infirmo melioris vitae ¡¡roposito ad 20
confessionem accederé, ac propterea ad consequendam pacem con-
scientiae, et ad loUendos scrupulos, qui, si non antea, saltem in
l)uncto mortis animam excruciare, et in pericnlum saliilis aeler-
nae adducere solent, multum prodest, seniel se ab omnil)iis an-
leactae vitae peccatis abluere. 25
[1.36]Qiiao diliririitia Mervantta in huiusiiiodi eoiiívs-
3.
sioue. Quam etiam ob causam, etsi cavendum est a nimia anxie-

tate in facienda liac confessione, ne seniper deinde maneanl scrii-
puli ac reliquiae, iit quibiisdani conlingit ; tamen ex alleia ¡¡arle
sludendum et conandum est, ut ita diligenter atqne accurate fial, ;5()
iit postea secura esse possit anima, se fecisse cpiod in se eral :
nam sine hoc numquam frui jjoterit illa pace animi, et Iranquil-
litate conscientiae, quam diximus. Ideo, praeter ])ro|)rium stu-
dium et diligentiam iuvandus est
ipsius qui Exercitia snscipit,
etiam aliqua via et methodo, nempe directorio aliquo ad bene 35
confitendum, cuiusmodi iam multa exstant bona et ai)ta, si opus
fuerit, et pro cuiusque indigentia.
[137] 1. Quibus .Xavarri Sunima lecjouda. Aliquando etiam,
praesertim insignioril)us hominilnis, [)roderit daré legendam Sum-
mam Navarri, ubi agit de statibus ul atiente considerent, quae 40
ad suum statum jiertinenl. Sic enini melius videbunl in quil)us
defecerint, quae si Noslri per se proponerent, fortasse non tantam
iis fidem liaberent, el j)ossenl ])utare eos esse nimios in urgendis
conscientiis.
1
138] ."). Cui íacienda i-oulíoissio (jeuei'alís. Hanc generalem (5
confessionem, ut piurimum, magis expedit non fieri ei qui tradit
censi, Sti. Krancisci Xaverii cognatus (MHSI. üpp. Xai>. I, 2. aniiot. 18)
mortuus Romae. In cap. 25 Enchiridii sive Manuatis confessariortim el ¡weiu-
teiilium agit de peccatis variorum statuuin. Hoc opus latine prinium Roniae
;miio 1588 editum est, sed saltem ante annuin 1554 in oppido Medina del (;ani-
po hispanice divulgatuni eral hoc titulo : Manual de confesores y penitentes.
I onipiiesto antes por un religioso de la orden de San Francisco ij después i'islo
¡tor Martin de Azpilcuela. navarro. Calvehas, .Los Confesionales y

Cf. los Ejer-
ricios, AHSI 17 (1948) .Vr' ; MHSI. Doc. Ind. III, 157, 202.
66 4 DIHEC.TORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. AC:QUAVIVA
literi malloL pro sua devotione vel sacerdotum penuria, aut aliae
50 causae ita exigerent, nihil iin])ed¡ret quin etiam ipsi fieri posset"^
Cap. XII
De fine primae hebdomadae.
[139] Quoniani, ut siipra dicluni est Exercitiorum hebdo-

madae non dieriim s])at¡o deíiniiinUir, sed ex effectu, qui in eis
5 praetenditur, ideo liuiiis primae liel)domadae tempus vel con-
Irahi, vel j)rorogari j)oter t, i)rout citius, vel tardius quisque
contritionem, devotionem, vel meditandi modum assecutus fuerit,
Alii enim celerius, alii serias eo perveniunt. Illud tamen notandum.
eos homines, qui multum proficiunl in via spiritus, et qui iam ah
10 aliquo tem-[52]pore Sacramenta frequentant, aut qui multum cu-
piunt statuere de modo vitae suae, in quo magis Deo domino ser-
vire possint, non esse din detinendos in hac prima hebdómada.
Immo si íieri possit, qiiatuor, aut quinqué diebus absolvere eani
debent. Contra vero faciendum in iis, qui non ita dis])ositi sunt.
15 Hi enim ut peccata sua defleant, el ut ])eccati turpitudinem, ac
foeditatem agnoscant, del)ent diutius in his exerceri i".
[140] Qui absolutis Exercitiis ])rimae hebdomadae ad reliqua

progressurus est, postquam generaliter confessus fuerit, et com-
munionem sumpserit, saltem per unum diem vacare debet ab
20 illo labore tam intenso meditandi '''^ Interim tamen posset in
mente versare paraliolam iliam filii ])rodigi, a])plicando eam ad
se ipsum, aut aliquid eiusmodi. Porro ad communionem est ita
etiam disponendus, ut ad eam accedat cum reverentia et fide
el gustu, el ob eam causam danda est ei aliqua meditatio ad hoc
25 apta "'^
:{ Aicli. IDoc. 4 11. mi iti inurij. (!, R 7 vcll et (! i

il 17 Mir. |Doc. 22-23 n. óUj
in manj. (/. J{ Jl paialiolaiii
¡l
—
piddiKil nioílitationom de filio prodigo G ;
22 AOK. fDoe. M
ii. SJI in iiKin/. (,'. ]{ etiam ita disponendus est transp. ÍV
:i
De confessario in Kxercitiis in Doc. 1 aiiiiot. 3.
Supra in liis Doc*. 33, 31, 13 n. '.17. (".f. lil)rum l-'.\erc¡tioriim (n. 4).
DOC. .n, 1:5 - NN. 138-1 10 065
l'Lxercitia : si laniLMi (¡iii susripil, ci confileri inallel pro sua devo-

lione, vel sacerdolum penuria, aut aliae causae ila exigerenl,
nihil im|)ediret qiiin etiam ipsi fieri posset
Cap. XVII
KINK F'HIM.Vi; Hi:BDOM.\t).\E.
1391 1. l»r¡iiiíM' II('l)«loiiia«lH«' loiiipiis qiiaiHh» «m>iiI i-a-
Im'iicIiiui. iiul |>i-oi-o<|aii<luiii. Qiioniam, iit siipra (lictuin i'sl
Fxercitiorum hehdomadae non dieruni spalio definiuntur, std ox 5

t'ffectii, qui in eis praelondiUir ideo liuius ¡¡rimae Hehdoniadae ;
lempus vel contrahi, vel prorogari poteril, |)roul cilius vel lar-
dius quisque contritionem, devotionem, vel medilandi niodum as-
secutus fuerit. Alii enim celerius, alii serius eo perveniunl. lllud
lamen notandum, eos homines, qui multuni |)rofieiunt in via s|)i- 10
ritus, et qui iam ah aliquo lempore sacramenta frequentanl, aul
(pii multum cupiunt statuere de modo vitae suae, in quo magis
l)eo Domino serviré possinl, non esse diu delinendos in hac i)rima
hebdómada. Immo si fieri ¡lossit, quatuor aut quinqué diel)us
absolvere eam debent. Contra vero faciendum in iis, qui non ita 1.5
dispositi sunt. Hi enim ut peccata sua defleant. et ut i)eeeati

lurpitudinem ac foeditatem agno.scant, debent diutius in his exer-
eeri matando subinde rationem victiis sornnique, ct alia (¡cnnd
paeniíentiac, ut habetur in Exercitiis, Xotabili tcrtio posi Additionrs
pi imae hcbdomadae ^^^^ .
20
[140] 2. Qui absolutis Exercitiis priniae liebdomadae ad reliqua
progressurus esl, postquam generaliter contessus fuerit, et coin-
munionem sumpseril, saltem per unum diem vacare debet ab illo
labore tam intenso meditandiInterim lamen posset in mente

versare paral)olam illam filii jjrodigi, applicando eam ad seipsum, 20
aul aliquid eiusmodi. Porro ad communionem est ita etiam dispo-
nendus, ut ad eam accedat cum reverentia, et fide, el gustu, et
ob eam causam danda est ei aliqua medilalio ad lioc apta
.i in marg. Aniiol. 4. c.x 20.
Qi ADUAN TiM. .<.') II. I<S(/ vult iit sif<iiifici'lur (|uil)us me( 1 i l a 1 ¡o-
iiiltus sinl occupaiiíU ii (|iii ultra quinqué dios in prima liehdoniada Ncrsoiitm-.
""a In libro líxercitloruni (n. 129).
De hac die quietis in Doc. 1 annot. 1.1.
líe conimunione in Doc. 17 annol. 7.

Cap. XIII
De secunda hebdómada, kt primo de fine

QUI IN EA PRAETENDITUH.
[141] Finis, el ómnibus primae hebdo-

sco|)us, qiii Exercitiis
5 madae praefixus est, hic praecipue est cognoscere quod erravimus
ab ea via, quae nos ducere debebal ad ultimum illiim finem, cuius
causa creati sumus, et consequenter doleré de tali et tanto errore,
et concipere intensum desideriiim redeundi in illam viam, et in
ea semper [53] perseverandi
10 In hac auteni secunda hebdómada finis est proponere

[142]
sibi Christum dominuin, ac Salvatorem nostrum ut veram
viam, iuxta illud, quod ipse dixit Ego sum via, veritas, etvita, :
et Nenio venit ad Patrem nisi per me""'. Ipse enim est exemplar
a Patre hominibus proposilum, cuius imitatione emendemus et
15 componamus mores nostros corruptos, et dirigamus j)edes nostros
in viam pacis"'. Quare cum Christi vita sit perfectissima, et ipsa
idea virtutis et sanctitatis, sequitur, ut quo vita nostra propias
ad eam imitatione accesseril, ipsa quoque i)erfectior sit, immo et
pro])ius accedat ad ultimum íinem suum, ideoque eo etiam feli-
20 cior sit.
[143] Propter hanc causam haec secunda hebdómada respon-

del viae illuminativae quia Christus est sol iustitiae i"», qui
illuminat omnem hominem vonientem in hunc mundum et ad
hoc venit, ut illuminaret .sedentes in tenebris et umbra mortis'"S
25 et quoniam peccata et pravae affectiones obtenebrant animam,
eamque imi)ediunt et retrahunt a Christi imitatione, ideo haec
l)riiis eradicanda ex corde erant primis illis Exercitiis et medita-
tionibus.
[144] Dis])ositio quam P. N. Ignatius requirel)at in iis. qiii
4 Aeg. fDoc. :íI I). 831 in marg. (!. R ll 19 propiu-s corr. r.r pioprius (i. l! II 27
erant I
fuerant O li 29 Aep. [Doc. 31 n. 841 in marg. (i, U
De fine primae hebdoinadae in \Hk-. 2() annot. 27.

>*'•
De fine secundae hebdomaciae in \)nv. 'M annot I:í7.
lo. 14. 0.
Le. 1. 79.
DOC. 33, 31, 13 - NN. 11 1-1 41 (167
Cap. XV i 11
Dk secunda HEBDOMADA ET PKIMO DE FINE,

:
QUI IN EA PRAETENDITl'F?.
ri41] 1. Scopus Exercitiorum I*riiiia<' liehtioiiiadae. Finis

t>l scopus, qui Exercitiis ómnibus primae Hehdomadae praefixus 5
osl. Iiic praocipiie est, cognoscere quod erravimiis al) ea via. quae
nos ducere debel)at ad ultimum illum finem, ciiiiis causa creati
sumus et consequenter doleré de tali el lauto errore, el conci-
;
pere intensum desiderium redeundi in illain viam. el in ea semper

|)erseverandi "\ lo
[142] 2. Finis seeuudae. In hac autem secunda Hebdómada

finis est, proponere sibi Christum Dominum ac Salvatorem no-
strum ut veram viam, iuxta illud, quod ipse dixit Ego sum :
via, ventas, et vita et Nemo venit ad Patrem nisi per me

; :
Ipse enim est exemplar a Patre hominibus proijosilum, cuius ló

iinitatione emendemus et componamus mores noslros corruptos,
el dirigamus i)edes nostros in viam |)acis Quarc nim (îirisli
vita sit perfectissima, et ipsa idea virtutis el sanctilalis ;
sequilur,
ut quo vita nostra propius ad eam imitalionc accesserit, ipsa quoque
|)erfectior sit, immo et propius accedal ad ullimum finem suum, 2u
ideoque eo etiam felicior sit.
[1431 3. Seeuiida hebdómada rcspoiulrl \ iao illiiiiiiiia-

liva»'. Propler Iianc causam liaec secunda iiclxlomada respondet
viae illuminalivae quia Chrislus csl sol iusliliac"'\ qui illu-
minal omnem liomincm venienlem in liunc mundum : et ad "25
hoc venil, ut iliuminaret sédenles in tenel)ris, el uml)ra mortis

el quoniam peccala, el pravae affectiones ol)lenei)ranl animam.
eamque impediunl. el retraliunl a C.iirisli imilalioiie. ideo iiaec
prius eradicanda ex corde eranl primis illis l-'.xercitiis el medila-
li()nii)iis. 30
111 1. Qiiaviiaiii dispositio in l'aciciiLilxis lia«'e Mxei'fitia
i-oquirebatiir a IV .X. Dispositio quam P. N. Ignatius requirel)at
14 in iiKini. loa. U. (S
De tribus \iis in l)oc. IS aniiot. 12.
Malach. \. 2.
lo. 1. i».
'•' I.C-. 1, 7!l. C.f. Is. il. 2 : 12. 7 ; .MI. 1. (i.

668 DIHECrORIA COXSCHIPTA lUSSU R. V. CL. ACQUAVIVA
.M facturi essenl íCxercitia huius heJ)ciomada(.' csl, iit ostend.ant

fervorein ac desiderium ad deliberandiim progrediendi ullerius
de stalii vitae. Quare qui hoc nollel vel tepide vellet, etiam si
cuperot proi>redi in meditation.iI)us, melius esset eum differre ad
iimiin aiit alterum [51] mensem. Hoc enim negotium eiusmodi
35 esl, ut uisi oum fervore spiritus suscipiatur, non possit habere

bonum successum, requirit enim magnum et fortem et constan-
tem animum, qui ex augmento devotionis proveniat.
[145] Verum est quod si quis essel, a quo niliil magnum spe-
rari posset,
10 quia non essel admodum capax, uel quia iam esset in slalii im-
vel impeditus esset statu matri- nmUtbili vel oh (días eaiisas,
monii, ])0sset pro eius captu, tune nihil impediret dari ei me-
aliquid addi de sequentibus heb- diUdiones seciindae et tertiae heh-
domadis, ut dirigatur in statu, domadae, dirigendo eum id in
-55 in quo est ad l)ene vivendum statu in (¡no est eonetur plaeeve
in eo Deo.
[146] Ceteros autem melius est relinquere cum fame, ut sciant
adhuc sibi restare abquid quod faciant. (ôntingit enim saepe ut
liac (lilalion.e. experientia ipsa apertius eis fletegal suas neces-
50 silates et infirmitates ; quod facit, ut deinde ardentiores et magis
disi)ositi redeant.
Cap. XIV
De Exercitiis secundae hebdomadae.
[147] Primum Exercitium Prima meditatio

in hac secunda hebdómada esl de Hegno Christi"S quod lamen
5 non computatur inter medilationes, quia prima est de incarna-
tione Domini. Est igitur quasi fundamentum quoddam, aut prooe-
mium lolius summa ac compendium vitae
huius tractalus, el
et operum Domini in eo negotio, quod ei romiiiiserat Pater,
Chrisli
de quo Esaias, Opus illius coram eo el i]ise Dominus Opus ; :
1(1 quod dedisti mihi, ut facerem ^'^ Et statim [55] addit, quidnam id
Iniins (iilil. socnudao (í :l ;}7 pei-vcniat (i II

;{H-4() a — cssct .s'"/í. Un. (1
•
:}AcK. il)nc. :il 11. SS| in maní, a, n ll

> meditationesi Exereitia f; ]
prima I
iii'iiiniiii
Excrciliuin (1
I liiec (!< Sto. Igual ¡o ¡ii I)oc. 1 n. 14, (|iiac invciiiuntur transcripta
ctiani a (/. I)á\ii.a Doc. .'51 n. .S5, linde liaec paragraphus peiuiel. De a'nnii
(lisposil ¡one ail l'.xercitia facientla in Doc. 12 annot. 11.

DOC. :V,l 34. 13 - NN. 111-1 17 609
iii iis, (|ui facluri ossont l^xeicilia liiiius hclxloinadai' osl, ut

ostoiulant fervorem, ac dosideriiini progrodiendi uIUtíus ad dcli-
heraiidum de stalu vitae. Qiiare qiii hoc nolk-l. \v\ lopide vellel, 35
oliamsi cuperet progredi in meditalionibus, moliiis ossel ciim dif-
forro ad iinum aul alterum mensem. Hoc cnim negotium eiusmodi
osl, iil nisi cuín fervore si)irilus suscipialur, non possil iiabere
boniiin successum : requiril eiiiin iiiaíiniim, et fortem, el constan-
lem animiim, qiii ex allómenlo devolionis ])rovenial. 40
[1 13 5. QuíukIo qiiis non esl a(lin«Mluiii i-apax.
I
W riim esl,
([iiod si quis essel, a qiio nihil inagniim sperari ¡¡osscl, ([uia non
esset admodum caj)ax, vel impcdilus esset slalii nialrimonii. pos-
sel pro eiiis captii, aliqiiid addi de sequentilms lu'hdonuulis, ul
dirigaliir in statii, in quo esl. ad bene vivendum in eo "\ 15
[1 16j 6. íluni faiiit' olínquendi. Celeros auleni nielius esl

relinquere cum
fame, ul scianl adhuc sil)i reslare alicpiid, quod
facianl. (lonlingit enim saepe, ut hac dilalioiie expeiieutia i|)sa
aperlius eis detegat suas necessitates et infirniitales (piod fácil, ;
ul deinde ardentiores el magis dis])ositi redeanl.
Cap. XIX
Di: phimis ql atloií i:xkkc.h iis secundae hkbdomadae.
[117]1. Primiim Exoreitiuiii secunda*' iiebclnniadae quid

sil. Frimum Exercitium in hac secunda Hel)d()mada, esl de Regno
(]hrisli''\quod lamen non conipuLatur inler niedilaliones, quia 5
prima est de Incarnatione Domini. Est igilur quasi fundamentum
quoddam, aut prooemium totius huius tractalus. el summa ac
com])endium vitae et operum Christi Domini, in eo negotio, quod
ei commiserat Pater, de quo Isaias Opus illius coram eo Et :
ipse Dominus Opus quod dedisti mihi, ut facerem

: Et statim 10
!l Ksa. r,2, 11 11 1(1 loan. 17, 4. 6
'^ Cf. Miró, Doc. 22-23 post n. 49 [41 1.
De regno Christi in Doc. 22-23 annot. 92.

Is. fi2, 11.
670 DIHECTOHIA C.í )NS( :i< 1 HTA lUSSU H. P. CL. ACQUAVIVA
essc't, terram ^'s manifestavi nomen luiim ho-

Clarificavi U' siiper
minibus Vocat aulem omnes homines in societatem tanti el
lam .^loriosi ojKMis, uniimquemque iuxta suum gradum. Ex quo
iain incipit ajjparere diversitas graduum in imitatione Christi.
15 [1 18] anima eius qui fa-

Disposilio aiUcin qiiae requiritur in
cí t quantum est ex sua parte tendat in id
Excrcitia, luuc csl, ut
quod perfectius esl, si Dominus dederit gratiam, et vires Unde
aperle coliigitur ex hoc iani loco animam inclpere i)raepararl, et
dis])oni ad electionem status, quae postea suo loco ex])ressius pro-
20 ponetur. Sic enim mirabili quodam artificio Spiritus Sancti hic
anima excitalur ad |)erfeclionem, ut deinde iianc eandem perfec-
tionem elicial, el indaget in omnii)us sequenlibus medilalionibus,
Incarnalionis, Nativitalis el aliarum'*", et ita perfeclionis semina,
quae hic sparguntur, per illas deinde meditationes latenter cres-
25 cant et promoveantur, doñee in lempore eleclionis suum fruc-
tum ferant. Atque hoc bene notandum esl Inslruclori ¡)ro sua
directione, non quod de hoc monere debeal exercitantem, sed po-
tius sinal res ipsas per se in eius anima operari, vimque suam
exercere.
•^0 Ñeque hoc lamen imi)edit, (¡uin haec meditatio, sicut
etiam quae deinde sequetur de duobus vexillis, Iradi possil etiam
üs qui non sunl facluri electionem, quoniam eliani hi ea iuvari
possunt siquidem in genere tantum agunt de iis, quae ad maio-
:
rem Dei [56] gloriam ab unoquoque fieri ])ossunl in Dei obsequio

3.") ])ro cuiusque capacitate '
[150] In hac secunda heb- [150] Ilaec (iidcm meditatio

domada notandum esl, addi hic /);.s fncicnda est, id annot(dur in
unum praeludium. Nam cum in ipso libro Exeieitiorum
i)rima hebdómada, primum Ciira ordinem quo dari de-
40 praeludium sil constilulio loci , bent haee Exercitia nihil occui-
hic ante constilutionem loci po- /(/ rwtandiim, quid in libro Exer-
nitur quaedam repraesentatio eiíiorum traditur ita ehirc, ut
historiae, seu mysterii quod me- non sit opus intcrpretatione aut
ditandum occurrili'*^ Hoc au- additione. lllud tantnm indiccui-
Mil-. IDoc. -J-.'-l':'. 11. -/< /-/»/./. /í -U; l'.il. IDoi-. 2ll n. 7f>l iii nuini.
H. l( .
:!!) Aog. IDoc. :il 11. S7I hi n„n-,,.¡:. i; n l'.il. IDoc -.'ll n. 1)71 /" iiKiiv.C. R
lo. 17, 4.
lo. 17, (•).
De aiiimi (ILsuosilioiic
DOC. 33, 34. ^3 - NN. 147-150 ti71
addil qiiidnani id essol : Clarificavi le super terram : Mani-

festavi nomen tuum hominibus Vocal auteni omnes homines
in societatem lanti et tam oloriosi operis, unumquemque iuxta
suiini í^raduni. Ex quo iani incipit apparere diversitas graduum
in imitatione Christi. 15
[148] 2. yua«* (lispositio ntM'cssaria. Dispositio autem, quae
anima eius, qui fácil Exercitia, haec est, ut quantum
requiriliir in
cst ex sua parte, lendat in id, quod perfectius est, si üominus
dederit gratiam el vires Unde ajierte colligitur ex hoc iani loco,
animam incipere prae|)arari el disponi ad electionem status, quae 20
postea suo loco expressius proponetur. Sic enim mirabili quodam
artificio Spiritus Sancti hic anima excitatur ad perfectionem, ul
deinde hanc eamdem perfectionem eliciat et indaget in ómnibus
sequentibus meditationibus, Incarnationis, Nativitatis, et alia-
rum et ¡ta perfectionis semina, quae hic sparguntur, per illas 25
deinde meditationes latenter crescant et promoveantur, doñee in
lempore electionis suum fructum ferant. Atque hoc bene notan-
dum est Instructori pro sua directione, non quod de hoc monere
debeat exercitantem, sed potius sinat res ipsas per se in eius anima
operari, vimque suam exercere. '^'^
Cui danila liaee meditatio. Ñeque hoc tamen impedit,

[149] 3.
<[uin haec meditatio, sicut etiam quae deinde sequetur de duobus
Vexillis, tradi possit etiam iis, qui non sunt facturi electionem,
<|uoniam etiam h¡ ea iuvari possunt siquidem in genere tantum :
agunt de iis, quae ad inaiorem Dei gloriam ab unoquoque fieri

¡)ossunt in Dei obsequio })ro cuiusque capacítate
fl5()J 1. <Juare in secunda hebdómada addatui- unum prae-
ludinm. In hac secunda hebdómada notandum est, addi hic unum
praeludium. Nam cum in prima hebdómada primum praeludium
sil conslitutio loci, hic ante constitutionem loci ])onitur quaedam tu
repnu'scnlat io liisloriae, seu mysterii quod meditandum occur-

ril '" Hoc aulem non ita intelligendum esl, ul üinc immorari
.
del)eamus in meditando illo mysterio sic enim nihil differrel :
praeludium a meditatione sed ita est accipiendum, ut in primo

;
illo praeludio proponatur historia general im, et quasi tota in com-
C.f. quae ofcasionc horuni líxercitiorum proi-oiiil Quadbamim, l)(ic.
:í.') nn. l<t el 20.
De mediliUioiie duorum vexilloruin in Doe. 22-23 annot. 93 et de oc-

«asionibus quibus elcclio proiioiii non potcsl vel non debet in Doc. ISantiot. 12.
In libro Hxereitioruni (n. 9!)).
In libro ICxeriitioruni (n. 102).

672 DIHEC.-H)HIA CONSCHIPTA lUSSU H. F. C.L. .\( QU A \ VA1
15 lem non ita intelliênduni esl, diim, riirn Iraditur primiim Exei -
ul lime immoraii clebeainus in citiiim, srilivcl I ncarnationis, dc-

meditando illo mysleiio. Sic rlaratis pidcliidiis (idmonendiun
enim nihil differret praeludiimi cssc e.icrcildnlrnu ciinulcm mo-
a medilatione, sed ila esl acci- diiiu Icnciidiini cssc in icliqiiis
50 piendum, ut in primo illo prae- ómnibus í'J.vcrciiiis cti(un rcli-

ludio pro¡)onatur historia gene- quarinn hchdomitdarum, iiim in
ratim, et quasi tota in communi, praeludiis, miitain lomen mate-
11 1 seiatur materia, de qua tune ria, tum in oratianc pidcpavd-
eogilandiim esl, et anima inci- toria, et sic in sc(picntihus deinde
55 pial in ea aeluari el ad eam ele- miistciiis satis crit, paneta ipsa,
vari, deinde vero in ipsa medi- quae medit(uxda sunt. pioponere
tatione incipial in sintûlis eius et moneve, ut forma primi diei
|)artilnis immorari, easque pon- retineatur.
derare el Ut eiim
penetrare.
fid (¡uis eoniicil oculos in tabulam
aliqiiam pictam, in qua sit va-

ríelas rerum pictarum, prius
único intuitu omnia confuse cer-
nit, et scit quid in ea tabula
05 contineatur, ])ostea vero figit
oculos in singulis particularibus
rebus, quae ibi pictae sunt, eas-
que sigillalim melius et accu-
ratius perpendit.
7(1 [151] Quod autem altinel ad [151] Iôrro in proponendu
])uncta harum meditationum, materia mcditationis is jere mo-
sumenda erunt in fine libelli dus seruandus crit, qui ponitur
Exercitiorum, ubi mysteria vi- in ¡ine libelli Exercitiorum, ubi
tae Christi ordine posita sunt ordine posita sunt omnia ferme
75 distincta fere singula tribus mysteria vitac Christi tribus
punctis^'S etsi simplicioribus, punctis singula distincta Qui
qui ea non legerint, aut legere autem ea non legerint per se in
non })ossint in Evangeliis, ex- Evangeliis, et praesertim sim-
|)licatius [57] tradi oportebit ad- plicioribus, explicatius tradi
.so (lila brevi declarationc ut dici- oportebit, expositis praecipuis
tur secunda Annotatione ex vi- punctis cuiusque mysterii et ad-
ginli Unde quod in medi- dita brevi declarationc, ut dici-
70 Mir. [1)00. 22-23 n. 6.51 in mará. G, R \\ 71 nieditationis G
lii libro Exercitioriiiu (nii. 2(51-312).

.
oüc. 33, 34, 13 - NN. 150-151 673
miini, iil scialiir materia, de qiia tune cogitandum est, ct anima

incipiat in ea aeliiari, et ad eam eievari, deinde vero in ipsa me-
ditatione ineipial in singulis eius jíartibus immorari, easqiie pon-
derare et penetrare. Ut cum quis eoniicit oculos in lai)Ldam ali-
quam pictam, in qua sit varietas rerum ¡nctarum, priiis unieo 50
intuitu omnia confuse cernit, et scit quid in ea tabula continea-
tur ;
postea vero figit oculos in singulis particularibus rebus, quae
ibi pictae sunt, easque sigillatim melius et accuratius perpendit.
[151] 5. I ndo siiiiiendu punfia liarum ineditatíoiiiiin

Quod autem attinet ad puncta harum meditationum, sumenda 55
4?runt in fine libelli Exercitiorum, ubi mysteria vitae Christi
ordine posita sunt, distincta fere singula tribus punctis :
etsi simplicioribus, qui ea non legerint, aut legere non pos-

sint in Evangeliis, explicatius tradi oportebit, addita brevi de-
claratione, ut dicitur 2^. Annotatione ex viginti Unde, quod «o
in meditatione Incarnationis et Nativitatis etiam dicitur de con-
templandis jjersonis et earum verbis et operibus, intelligi
debet, referendo ad illam, quam diximus distributionem, quae in
fine libri ponitur, nempe cogitando haec in singulis punctis
ut occurrunt ordine suo non autem quod necessarium sit omnes
;
prius personas totius mysterii, deinde omnia verba eiusdem, ac

demum opera separatim meditari hoc enim, praesertim in qui- ;
busdam meditationibus, pareret confusionem.
In libro Kxercitiorum (n. 2).
43 — Directoría EXERcmoRUif.
671 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAMVA
Latione Incarnationis et Nativi- tur in secundd annoíatione ex

tatís etiam dicitur de contem- viginti '
85 plandis personisi^" et earum Qiiod (iiilcin in meditatione

verbis et operibus, intelligi de- incarnationis dicitur, conlem-
bet, referendo ad illam, quam plandas csse personas et earum
diximus distril)utionem quae in verl)a atque opera ; intelligen-
íine libri ponitiir, nempe oogi- dum Ídem est etiam in reliquis
90 tando haec in singulis punc- meditationibus esse faciendum.
tis'*', ut occurrunt ordine suo, Quod íamcn non ita accipiendum
non aiitem qiiod necessariiim est ut prius omnes personae^
sit omnes personas totius mys- deinde omnia dicta, postremo
terii, deinde omnia verba eiiis- omnia facta separatim expendan-
95 dem, ac demum opera sepa- tur sic enim confunderentur
;
ratim meditari hoc enim prae- : puncta meditationis, sed demon-

sertim in quibusdam medita- stratum est quo in singulis punc-
tionibus pareret confusionem. tis^^' dirigi detieat meditantis
Quare hoc tantum vo-
[152] intentio, ut nempe cogitet perso-
ltio liiit P. Ignatius regulam daré in nas et dicta ct actiones, quae
singiüis punctis i*"*-, quo medi- occurrunt in uno puncto, deinde
I antis intentio ferri debeat, pri- lr(mscat ad aliud, et idem in eo-
mum quidem in ipsas personas, ¡acial.

quae in illo puncto occurrant,
1Í15 tum ad verba, si prius verba,
vel ad facta, si prius occur-

rant facta. Et ita absoluto uno
puncto transeatur ad aliud,
eundem ordinem in eo servando,
lio [153] Caeterum etsi hic tan- [153] Xcquc tcmtum prohi-
tum mentio fit de his tribus, l)etur (¡uin, ul dicitur in tertio
non tamen prohibetur quin ut notabili quartac hel)domadae .
dicitur in tertio Notabili quar- ¡)ossint cti(un addi alia puncta,

tae hebdomadae possinl ut V. g. cogitalinnes ct affectus
115 etiam addi alia puncta, ut v. g. personarum interiores,tum etiam
cogitationes et affectus perso- oirlutes, el praeterea modus et
narum interiores, tum etiam finis mijsteriiiriun (¡uae occur-
virtutes, et praeterea modus et runt, causae item et effectus, tem-
89 est idem transí), fi II 96 meditationis rorr. ex meditatiomini fí. meditatio-

num fj 102-103 idem
II
— faciat mrr. ex <leinde ipse ad aliud (!. It i
llU tantum
.síf pro tamen li, tn G ll Mir. IDoc. 22-'.'.! ii. (i7) in iiiart;. (!. R
QuADRANTiNi, Doc. 3.') 11. iii vult iil (k'clarctui- qua ralioiie personae
uoc. 33, 34, 43 - nn. 151-153 675
[152] 6. Cur niedilatio iii punetis. Qiiare hoc tantum voliiit

1*. Ignatius, regiilam daré in singulis punctis quo meditantis 70
intentio ferri deheat, primum quidem in ijjsas personas, qiiae in
illo piincto occurrant, tum ad verba, si prius verlni, vel ad facía,
si prhis occurrant facta. Et ita absoluto uno ])uncto transeatur
ad aliud, eumdem ordinem in eo servando.
[153] 7. Alia i>rael«'i-ea addi possiint punt-ta. Ceterum etsi 75

hic tantum menliode liis tribus, non tamen proliibelur, (luin
fit
possint etiani addi alia puncta, ut v. g., cogitationes, el affeclus

personarum interiores, lum etiam virlutes, et j)raelerea modus et
finis mysterioruni, quae occurrunt, causa ilem, el effectus, Icmpus,
et reliquae circuinstanliae, ut fecundior sit meditatio, et maior
eius fructus.
seeundum exteriores reruiii coiuliciones, aii

(lebeaiit considerari, iitrum etiani
secundum interiorem animi dispositioneni.
QuADRANTiNi, Doc. 35 II. 25 proponit suhstituere vocabulum « me-
(litationibus » pro vocabulo > punclis ».
isTa iîoc etiam in loco, vult Qi adrantini, Doc. .'í.')

n. 25 ut pro vocabulo
punctis ponatur vocabulum meditationibus ».
'
In libro Ivxcrcitiorum (n. 228).
676 DIRECIORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
finis mysterioriim, quae occur- pus et reliquae eircumslantiae, ut
j2ü runt, causa item et effectus, foecundior sit meditatio et maior

tempus et reliquae circimstan- eius fructus.
tiae, ut foecundior sit meclitatio
el maior eius fructus.
[154] Exercitium qiiintum, [154] Exercitium quinlum,

125 quod est applicatio sensuum''^ quod est applicatio sen.sum
est facile valde^"" et utile, est valde facile et utile, ima-
imaginando [58] nos videre''''''^, ginando nos videre et audire
et audire verba aut strepitum verba aut strepitum, si quid fit,
si qui fit, vel tangere aut vel tangere aut osculari sive per-
130 osculari, sive loca, sive perso- sonas sive loca, quod lamen fieri
nas,quod tamen fieri debet cum debet cum omni reverentia et mo-
omni reverentia et modestia destia ac timore. Olfactum P. N.
ac timore. Olfactum P. N. Igna- Ignatius refert ad odorandam fra-
tius ad odorandam fra-
refert graníiam animae e.v donis Dei,
135 grantiam animae ex donis Dei, et gustumad gustandum eius
et gustum ad gustandum eius dulcedinem, quod utrumque signi-
dulcedinem, quod utrumque si- ficat praesentiam quamdam rei
gnificat praesentiam quandam vel personarum, quas meditamur,
reí, personarum quas medi-

vel cum gustu et amore earum te-
110 tamur, ciun gustu et amore nero. Sunt etiam qui hace appli-
earum tenero. cent ad sensus intellectuales iuxta
doctrinam S. Bonaventurae in
itinerario mentis in Deum cap. 4,
ita ut videre sit actus fidei, quae
145 res supernaturales facit nobis esse
praesentes ; audire sit alter actus
fidei, in quam facit nos credere et
assentiri, iuxta illud : In auditu
auris obedivit mihi, hoc autem
150 est intelligere et credere cum af-
fectu, quae sunt binae aures ani-
mae, nempe intellectus et volun-
tas. Olfacere pertinet ad spem ;
tangere est unió quam facit amor
124 Acg. [Doc. 31 n. 95] in marg. G, R II 129-130 sive loca, sive personas transp. Cí
De applicatione sensuum in Doc. 20 annot 116.

Contrarium opinatur Doc. 38 n. 9, quod dicit « in nullo Exercitio tan-
DOC. 33, 3-1, 43 - NN. 153-154 677
Cap. XX
Df quinto exkrcitio secundae hebdomadae, quod est
appligatio sensuum.
[154] 1. lie quinto Exercilío, videlieet de applieatione sen-

suum. Exercitium quintum, quod est applicatio .sensuum est 85
facile valde, et utile imaginando nos videre personas et
audire verba, aut strepitum si qui fit, vel tangere, aut osculari
sive loca, sivc personas quod tamen fieri debet cum omni reve-
;
rentia, modestia, ac timore. Olfactum P. N. Ignatius refert

et
ad odorandam fragrantiam animae ex donis Dei et gustum ad 90
gustandam eius dulcedinem, quod utrumque significat praesentiam
quamdam rei, vel personarum, quas meditamur, cum gustu et
amore earum tenero.
tum e.sse periciili laedendi organa capitis, quam in isto Quare censet mo-
nendutn fortasse esse Directoreni ut advigilet ne qui exercetur nimium fatiget
imaginationis organum.
i90a Verbuni «personas» quod in Directorio officiali legilur, additum est
Pi8 Quadrantini consilio. Cf. Doc. .'{f) n. OI.
.
678 DIRECTÜHIA CONSCRIPTA lUSSU H. P. CL. AC.QUAVIVA
155 iuxto illiid : Osculetiir me ósculo

oris sai, gustare est charitatis,
quae non sapiamus ter-
facit ut
rena, sed quae siusum sunt, ut
ait S. Paulus. Alquc hic usus
160 et exerritatio sensuum spiritua-
lium est siqnum spiritu(dis vitae.
Caeíerum licel hace applicaíio
huiusmodi sensuum ita exerceri
possit et a viris spiritualihus ap-
165 prohetur, melius est tamen adhi-
bere illam priorem applicationem,
quae planior et cxpressior est.
Hae enim subtilitates in his ma-

teriis habent admixtam curiosi-
170 íatem, nec generant in anima e¡-
fectus solidos. Immo vero gene-
rant ariditatem, el quo maior at-
tentio in eis ponitur, eo magis
perditur de ¡ructu meditationis
1''^ Quod Ídem dicendum est de óm-
nibus sensibus anagogieis, qui
sunt magis apti ad eoncionandum
quam ad medilandum ; et ideo
melius est eos declinare, et haec
180 via est magis consentanea Exer-
citiis P. N. Ignatii, quae, ut vi-
demus, semper inhaerent in re-
bus solidioribus, ut sunt actiones
vel personae et alia eiusmodi.
185 [155] Quod aiitem hic dicitur facta meditatione Incarnationis
et Nativitatis, faciendam deinde scparatim hanc applicationem
sensuum, intelligendum est idem deinceps íieri del)ere in reliquis
ineditationil)us vitae Christi, et si non magnopere refert, ut fíat
semper iu meditatione separata : sed ])otest etiam fieri in eadem

i'JO meditatione, diverso tamen tempore, et hoc praesertim in quibus-
dam Exercitiis, in quibus non adeo locum habet haec applicatio
sensuum ut unam horam occupet.
171 vero siip. li.n., prius vobis G II 185 (ii<íitur hic fransp. (í
fíat transp. (I
DOC. 33, 34. 43 - nn. 151-155 679
[155] 2. IiiU'llic/oiiíía illiiis Xotuiidi post iiioditatíoiiom

de Infai-iialioiii' ef Xalivilafe l'aeiendaiii esse ap|>Iic<alio-
neni sensuiiiii. Qiiod autem liic dicitur, facta meditatione Incar-
nationis el Xativitatis, faciendam doinde separatim hanc applica-
tionem sensmun, intelligenclum est ídem deinceps fieri deberé in
reliquis ineditalioriihus vitae Cliristi. Quod non ita acripiendnm
cst, quasi hanc npplicatUmcm dcbeanms habcrc sciiinctnm ah nnini
materia mcdilalionis, sed id praecipnns scopus cirea inysterii consi-

derationem sil sensuum applicatio.
080 DIRFXTORIA CONSCRIPTA lUSSU H. P. CL. ACQUAVIVA
[156] Differt autem applicatio sensuum a meditatione,

ista
(jiioniam meditatio est magis intellectualis,et magis versatur in
ií>T ratiocinatione, et omnino est altior^". Discurrit enim per causas
illorum mysteriorum et effecta, et in eis investigat attributa Dei,
ut bonitatem, sapientiam, charitatem, et reliqua. At vero appli-
catio non discurrit, sed tantum inhaeret in illis sensibilibus, ut
in aspectu, et auditu, et reliquis eiusmodi, quibus fruitur, et delec-
200 tatur cum profectu spirituali.
[157] Est autem eius dúplex utilitas interdum enim cum anima ;
non potest profun-[59]diora speculari, dum in his immoratur pau-

latim disponitur, et elevatur ad illa altiora. Interdum autem
contra, anima iam impinguata et fervens devotione ex cogni-
205 tione illorum mysteriorum altiorum, descendens deinde ad haec
sensibilia, in ómnibus invenit pastum et consolationem et fruc-
tum ex abundantia amoris, qui facit ut minima quaeque ac vel
ipsi nutus magnifiant, et materiam amoris et consolationis prae-
beant.
210 [158] In mysteriis Christi tradendis debet Instructor ea desu-
mere ex ipso libro Exercitiorum, in fine, ubi, ut dictum esti*S
descripta sunt cum suis punctis. Quare qui magis versati sunt in
meditando, iis satis erit dictare, vel daré in scriptis puncta»'',
admonendo, ut semper eandem formam teneant,
ut ibi habentur,
215 quam prima die. Cum aliis autem minus versatis oportebit ad
particularia magis descenderé, accommodando praeludia ad ma-
teriam, et introducendo eos, ut sciant sibi proponere personas
cum suis circumstantiis, tum earum verba et facta etc.
[159] Si qui se exercet, fatigatus videatur, immo etiamsi non

220 íideo fatigatus sit, tamen ut melius durare possit, exi)ed¡t, ut de-
tur illi'»^ aliqua relaxatio in horis meditandi, et tune omitti po-
198 inhaeret, tantum transí). (1 199 et' om.

l|
(1 \\ 208 nutus stip. Un., prius
vultus G II210 Pol. [Dor. 20 n. 70] in inarg. G, fí II 217 8ibi proponere transp. G ||
219 Pol. [Doc. 20 n. 63] in mar¡j. G
Provinciae Neapolilanae Doc. .57 n. 1.5 non vibebatur hic modus con-
.siderandi ai)plicationein sensuum conscnlancus nienti Sti. Ignatii. De hac re
in Doc. 20 annot. IIG.
DOC. 33, 34, 43 - nn. 150-159 681
[156] 3. In applieatio sensuiim a iiicditatione.

quo difl'ert
Diffcrt autem applieatiosensuum a mcditatione, quoniam
ista
meditatio est magis intellectiialis, et magis versatur in ratiocina- 105
tione, ct omnino est altior discurrit enim per causas illorum
:
mysteriorum, et effecta, et in eis investigat attributa Dei, ut

bonitatem, sapientiam, charitatem, et reliqua. At vero applieatio
non discurrit, sed tantum inhaeret in illis sensibilibus, ut in aspectu,
et auditu, et reiiquis eiusmodi, quibus fruitur et delectatur eum iiu
profectu spirituali.
4. Eius dúplex utilitas. Est autem eius dúplex utili-
[157]
tas interdum enim cum anima non potest ¡)rofundiora speeulari,
:
dum in his immoratur, paulatim disponitur et elevatur ad illa

altiora interdum autem contra, anima iam impinguata, et fer-
; 115
vens devotione ex cognitione illorum mysteriorum altiorum, de-
scendens deinde ad haec sensibilia, in ómnibus invenit pastum,
et consolationem, et fructum ex abundantia amoris, qui facit, ut
minima quaeque, ac vel ipsi nutus magnifiant, et materiam amoris
et consolationis praebeant. 120
[158] l^nde sumcnda (:iiri»$ti mysteria. In mysteriis
5.
Christi tradendis debet Instructor ea desumere ex ipso libro Exer-

citiorum in fine, ubi, ut dictum est descripta sunt cum suis
punctis. Quare qui magis versati sunt in meditando, iis satis erit
dictare, vel daré in scriptis puncta ut ibi habentur, admonendo 125
ut semper eamdem formam teneant, quam ])rima die. Cum aliis
autem minus versatis oportebit ad particularia magis descenderé,
accommodando praeludia ad materiam, et introducendo eos, ut
sciant sibi proponere personas cum suis circumstantiis, tum earum
verba, et facta, etc. ,
130
Cap. XXI
De meditationum horis, lectione spirituali,
et eo qui exercetur visitando.
[159] 1. Exereítanti quando flanda relaxatio. Si qui se exer-

cet, fatigatus videatur, immo etiamsi non adeo fatigatus sit, ta- 135
men ut melius durare possit, expedit, ut detur illi aliqua rela-
134 in marg. Ex notabili único in die secundo 2. hebdomadae
Supra hoc Doc. 33 ii. 151.

De dandis scriptis in lOxercitiis in Doc. 3 annot. (5.
"* QuADRANTiNi, Doc. 35 H. 30 post Iiacc verba " detur illi », addenduni
proponit « nonnumquani «.
teril meditatio, quae lil media nocte, el retineri aliae qualtuor

horae
[160] Polest etiam in hac hel)domada el sequentibus post
225 al)solutas meditationes reliquo Lempore legi aliquis liher, sed eius-
inodi, qui pieta-[60]tem potius nutria!, quam intellectum novi-
latihus exerceal ul sunl aliqua ex operihus S. Bernardi, vel
(ierson de imitatione Chrisli, vel Gránala'^'. Si vero libar
hic conlinerel aliquem tractatiim de Christi mysteriis, non expe-
2i0 direl, ul ea legerentur, de quibus postea faciendae sunl medita-
tiones, sed de quibus iam factae sunt, vel quae eo die sunt faciendae.
[161] Quod allinet ad visilandum eum, qui exercetur, semel

sallem essel visilandus in die, excepto tempore electionis, quo
lempore solenl incidere frequentiores desolationes et perplexita-
235 tes, quae crebriorem visilalionem requirunl i"*.
Cap. XV
De electione.
[162] In ómnibus Exercitiis nullus esl diflicilior locus, aul qui

maiorem dexteritatem et discrelionem spirilualem requirat, quam
ó electionis, quoniam hoc tempus exposilum esl diversis motibus
animi et saepe etiam erroribus, cum homo non solum a malo vin-
catur^^', sed plerumque etiam boni et recti imagine fallatur.
Deniqiw est partiis quidam et qiiidem siipernaliiralis, in quo in-
sunt angiistiae et dolores et tristitiae inimlimtariae, quae interdum
10 ¡xirientein et foetum vexnnt, ipsiim prae focare solent, nisi praesto
prudcns ol)stetri.i\ et ante omnia lux de cáelo et virtus et
sit ¡idelis et
cognitio desuper veniens.

[163] In hac ergo materia illud ante omnia intelligendum vi-
delur, el ante oculos tenendum, quanti referat eligere statum vitae.
15 Nam si homo, ul rationalis, debel ómnibus suis actionibus poneré
•2S'2 AoK. IDoc. :u ii. .'14 in iitnr//.

I
<!, l{ i] •¿:!-'-2:iS semel — visitaiulus] Kufficict
semel (! ll
:i Aes- l>oc. ;il ii. KKIJ in
I
iiiaru. (i. II \\ 10 vexniit del. (1
De honi noeturna oialiotiis in Doe. 20 niiiiot. 107. Qiadrantini,

Doe. .'55 n. '.W |)r()])osuit ultima verba ila Tiuitare : »relineri taiiieii ([uinque
aul ([uatuor horae prout Instruetori x idebitur >.
i,oc. 33, 31, 43 - NN. 159-103 683
xatio iii horis meditandi ; el Uinc omitli polt-ril inodilalio, qiiae

l'iL media nocte, el retineri aliao qualiior liorao
rifiO] 2. loc'lioní' insrc-uiida IIeb<l«uii:ula. Potosí etiam in
Iiachebdómada, el seqiientihiis, posl absolulas inedilat iones reiiquo 140
lempore legi aliquis lil)er, sed eiusinofli, ([ui pielaleiii potius nii-
Irial, quam inlellecUim novilalilnis exereeat ul suiil alicpia
ex operii)us S. Bernardi, vel (iersoii de Iinilalioiie C.hristi, vel
(iranata Si vero liher hie eonlineret alicpiein Iraelalum de
Ciirisli mysleriis, non expediiet. ul ea legerenlur, de qiiihus pos- ns
lea faciendae simt medilaliones. sed de quil)us iam faclae sunt,
vel quae eo die sunt faciendae.
Quando vísitandus qui oxereelur. Qiiod altinel ad
[161] 3.
visitandum eum, qui exercetur, semel salleni essel visilandus in die,
excepto tem])ore electionis, que tempere solenl incidere frequen- i50
tiores desolationes et perplexitates, quae crebriorem visilalionem
requirunt.
Cap. XXII
De electione, quanti momenti sit, et quis
ordo in hac materia servandus.
Eleetionis dif k'ieultas. In ómnibus Exercitiis nuUus

1^162] 1.
maiorem dexteritatem et discretionem

esl difficilior locus, aut qui 5
spiritualem requiral, quam electionis quoniam hoc lemi)us expo- :
situm est diversis molibus animi. et saepe etiam erroribus, cum

lionio non solum a malo vinealur"'\ sed plerumque etiam boni
el recli imagine fallatur.
Att(Mid«>iida rh'fíionis nccossilas et gravitas. In

163] 2. i(i
liacergo malcría illud anle omnia inteiligendum videtur, et anle

oculos lenendum, quanti referat eligere statum vitae. Nam si
144 in iiianj. Kx Xotaliili 1. sefundae hebdoniadae post meditationes primae

dici.
De libris legendis in Kxercitiis in Doc. 18 annot. 9!t.
Significat P. Ludovicum de Granada O. P. de quo in Doc. 1 ,S annot. KKi.

De invisendo eo ((iii exert-etur in Dor. 4 annot. 'Mk
'
Cf. Rom. 12, 21.

684 DIHECrORIA CONSCRIPTA lUSSU H. P. CL. ACQUAVIVA
finem congruentem rationi, Christianus autem debet omnia opera sua

dirigeread finem supernaturalem si haec ergo in singulis actibus :
debent, quantomagis in capien-[61]do statu, ex quoscilicet con-

fieri
sequuntur fere omnia opera vitae nostrae, ita ut si finis ipsius

20 status sit vitiosus, ea etiam quae ad finem consequuntur oporteat
esse vitiosa.
[161] Deinde ut in corpore animantis plura sunt membra,

ñeque omnia membra sunt oculus, aul omnia pedes, ut ait S.
Paulus^°°, ita in hoc corpore Ecclesiae oportet esse varios gradus
25 et status. Huius autem divisionis, et partitionis auctor est Spiri-
tus Sanctus, ad quem pertinet singulis suum locum tribuere. Unde
Apostolus eodem loco divisiones gratiarum sunt, idem autem
:
spiritus et divisiones ministeriorum sunt, idem autem dominus,

et divisiones operationum, idem vero Deus, qui operatur omnia
30 in ómnibus Ex quo constat, ut famuli a suo domino suo quis-
que operi ac muneri destinantur sic homines a Deo ac proinde ; ;
non deberé hominem impediré in se ipso id quod Deus in eo et

de eo agere vult, sed oportere ut ei fideliter serviat in quacunque
re eius maiestas voluerit.
^5 Accedit etiam propria utilitas, eaque magna, quoniam

[165]
jjertinetad salutem aeternam. Nam etsi Deus nemini negat auxi-
lium necessarium ad salutem, tamen non est dubium, quin iis
multo abundantius gratiam suam et lumen atque opem commu-
nicet, qui non se in aliquem vitae statum ex libito suo intruse-
4,, runt, sed eum elegerunt, quem praemissa diligenticon-

sideratione putarunt esse iuxta divinum l)eneplacitum.
Unde de iis qui Dei voluniaii resistiml, dieitur Prov. primo :
voeavi ei renuistis, despexislis omne consilium meum ;

quibus
deinde addii divina sapientia : ego qiioque in interiíu vestro ridebo-"^.
45 Et ipse Dominus ideo legitur flevisse super lerusalem^"*, eiusque

suhversionem praedixisse, ob eam eausam, quia non cognovisset tem-
pus oisitationis suae^"^. Dieitur etiam in loh : quis restitií ei, et
paeem hahuit^"^.
Ex quo intelligitur non posse fieri ut qui a faeie Dei sui fugiat,
50 fruatur animae Iranquillilate el paee, sed potius non angaiur per-
tl putarunt esse oiti. (f 11 49 fugiat di j. ut (r
1 Cor. 12, 12. Cf. Rom. 12, 1.
1 Cor. 12, 1-f). líditio Directorii a. IS't.i iesit divisiones ininistralio-

DOC. ;}3. 34, 43 - NN. 163-165 685
homo, ut ralionalis. {lei)ol onmihus siiis actionihus poneré finem

congruentem rationi, Cliristianus autem debct omnia opera sua
dirigere ad fineni supernaturalem si haec ergo in singulis acti- ;
,5
Inis fieri debent, quando magis in capiendo stalii. ex qno scilicet
consequuntur fere omnia opera vitae nostrae, iUi iil. si fiáis ipsius
status sit vitiosiis, ea etiam quae ad finem consequunlur, oi)or-
teat esse vitiosa.
ri64] 3. In<liít'«M-<Mil¡a a<l eleelioneni. Deinde, ul ia corpore .,0
animantis plura sunl nieinhra, ñeque omnia membra sunt ocu-

lus, aut omnia i)edes, ul ait S. Paulas 2»"; ita in hoc corpore ¥.c-
clesiae oportet esse varios gradas et status. Huius autem divi-
sionis et partitionis auctor est Spiritus sanctus, ad quem jiertinet
singulis suum locum tribuere. l'nde A])ostolus eodem loco : Divi-
siones gratiarum sunt, idem autem Spiritus et divisiones mini- :
steriorum sunt, idem autem Dominas et divisiones operationum, :
idem vero Deus, qui operatur omnia in omniinis Kx (pío con-

stat. ut famuli a sao domino, suo quisque operi ac muneri desti-
lUHitur; sic homines a Deo ac ])roinde non dei)ere liominem im-
:
30
pediré in seipso id, quod Deus in eo et de eo agere vult sed opor- ;
lere, ut ei fideliter serviat, in quacumque re eius Maiestas vo-

iuerit.
l'tilitas talis eirctíonis. Accedit etiam propria ati-
ri65] 4.
litas,eaque magna, quoniam pertinet ad salutem aeternam. Nam 35
etsi Deus nemini negat auxilium necessarium ad salutem, tamen
non est dubium, quin iis multo abundantius gratiam saam, et
lumen, atque opem communicet, qui non se in aliquem vitae
statum ex libito suo intruserunt, sed eum elegerunt, quem prae-
missa diligenti consideratione putarunt es.se iuxta Divinam bene- 49
placitam.
22 in iiiartj. Primao Cor. i:! wrf falso, rede aliac edd. XII , 27 in marg. Cor.
XII. 4. .i. f.
nuiii " sequens Vulgatam clementinam. Editio princeps, quam transcribimus,

habet eodem modo ac Erasmus ministeriorum : « » Novi Testamenti editio pos-
trema per D. ERA.SMUM Roterodanum, Basileae, 1.52,3 f. E 2v.
'0^
I'rov. 1, 24.
-»» Prov. 1, 26.
Le. 19, 41.
Le. 19, 44.
2»» lob 9, 4.
()86 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
pcliiis scnipulis el stimulis, quos el Un assiduc sentirc nmhim est,

rt ¡H'ius non sentiré, (¡uia indiciiim est animi ohdnrnti.
I
IIIG Denique si nos in tanta re nostro indicio, ac [62] ])lacito
,íîil)oin,are velinuis, facile in máximos et máxime perniciosos er-
')5 rores incidemns, vero Dei voluntatem executi fiierimiis, ille ut
si
Pater et creator noster, nihil de nohis statnet, quod nobis utile

el salutare non sit, immo vero etiam aptum et accommodatum
nohis, quoniam ipse noscit iigmentum nostrum 2"'.
[1Ü7] Haec igitur et alia in hanc sententiam non solum Inslriic-

tori utilia erunt, ut in hoc negotio magniim sUidium adhiheat,
sed multo magis ei, qui facit Exercilia. ul videal quo animo ag-
gredi debeat rem adeo necessariam.
[168] Igitur, ut in hoc traclando aliquis ordo servetur, primo

dicemus quales esse deheant, qui ad eleclionem admittunLur, se-
05 cundo quales ii qui eos dirigunt tertio quae sint res, de quil)us ;
est electio quarto quae in ea regulae servandae, quinto quis sit

:
ordo et praxis electionis faciendae.
[169] Circa primum, apertum est non omnes esse admittendos

ad electionem Qui enim iam tenent statum determinatum,
status.
70 uL coniugati, aut religiosi, non del)ent de hoc agere, sed tantum
iuvari debent, ut in suo quisque statu ad perfectionem tendat pro
mensura gratiae, quam ei Dominus Deus concedat. Qui autem
adhuc statum non habent, non tamen ómnibus indifferenter dari
debet electio, ut habetur in séptima ¡jarte (ônst. c. 4 lit. F
75 ubi dicitur quod non nisi paucis, iisque huiusmodi, ut ex eorum
profectu non vulgaris ad Dei gloriam fructus speretur. Igitur,
qui vel incapaces essent huius perfectionis, aul quos constet ha-
i)ere ¡lassiones quasdam indómitas, aul malos iiabilus[6.'51, qui
videantur incorribigiles, non essent admiltendi, nisi laiii erla signa c
so essent peculiaris cuiusdam gratiae, ut haec omnia Mipphiet
.'.1 scntiiu del. et G
2'" Ps. 102, 14.

D ic. 33, 31, 43 - N\. 166-169 687
[166] 5. Ufi. lUMi aiil«Mii iiostra scquoiida voliiiilas. De-

nique si nos in tanta re nostro indicio ac ])lacit() i*ul)eriiare veli-
mns, facile in máximos et máxime perniciosos errores incidenuis :
si vero Dei voluntatem executi fnerimus, ille. ut I'aler el C.realor 15
noster, nihil de nohis statuel, quod n()l)is utile et sahilaie non

sit, immo vero etiam aptnni et accommodatiim nohis (|iioniam ;
ipse noscit figmentuni nostrum

[167] 6. HatM» oiniiia siicj ¡jerenda. Haec igitnr et alia in
hanc sententiam non solum Instructori utilia ernnt, ut in lioc 5o
negotio magnnm studium adhibeat sed mnlto magis ei. c[ui faeit ;
Exercitia, ut videat quo animo aggredi deheat rem adeo neces-

sariam.
[168] 7. l*arl¡tio scqiHMitiuiii capiliiin. Igitur. ul in iioc
tractando aliquis ordo servetur, ])rini() dicenuis quales esse de- 55

beant, qui ad electionem admittuntur ; secundo, quales ii qui eos
dirigunt ; tertio, quae sint res, de quibus est eleetio ;
quarlo,
quae in ea regulae servandae quinto, quis
;
sil ordo, et ¡¡raxis
electionis faciendae.
(i O
Cap. XXIII
Quales esse debeaxt, qui ad electionem admittuntur.
[169] 1. Quinam ad eleftionem adinittendi. Circa primum,

apertum est, non omnes esse admittendos ad electionem status,
Qui enim iam tenent statum deterininatum, ut coniugati, aut
religiosi, non debent de hoc agere, sed tantum iuvari debent ut li.')
in suo quisque statu ad perfectionem tendat pro mensura gratiae,

quam ei Dominus Deus concedat. Qui autem adhuc statum non
habent, non tamen ómnibus indifferenter dari dei)et eleetio, ut
habetur in séptima parte Constitutionum cap. IV, litt. F".,""
quod non nisi paucis, iisque huiusmodi, ut ex eorum
ubi dicitur, 7o
profectu non vulgaris ad Dei gloriam fructus speretur. Igitur qui
vel incapaces essent huius perfectionis, cuiusmodi siint leves na-
liira el inconslantes, quos in primis explorare oporlebil, nec iillo
modo admitiere ad electiom'm ; aut quos constet habere passiones
="» Const. S. I. [n. M9].

De iis quibus eleetio uoii est pro|)oneiicia in Dol-. IS aiiiiol. 12.
688 DIRECTORIA CONSCHIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
[170] Secundo praeter naturam, et mores aptos, requiritur

etiam, ut ille cui datiir olectio, eam ipse desideret, et petat"".
Et hoc omnino necessarium est, et nuUo modo alioquin dari de-
bet, multo autem minus ingerí et obtrudi non cupienti. Nam prae-
85 terquam quod qui sic affectus est, omnia quae ei dicentur, cum
suspicione accipiet, et ideo iis iuvari non poterit, est etiam ea
causa, quod in electione facienda multae et magnae incidunt dif-
ücultates, etiam cum voluntas bona, et fervens est quare multo ;
erunt maiores, cum voluntas languet, et ideo nunquam eas supe-

90 rare poterit.
[171] Tertio
valde expedit, omnino necessarium est
ut qui ingreditur electionem,
studeat esse sit
95 liber ab omni affectu inordinato, et plañe ad omnia indifferens,

ad hoc vero unum inclinatus, ut sanctum Dei beneplacitum se-
quatur, quodcumque illud esse cognoverit. Quare si cerneretur
eum nimis propenderé ad divitias, minus autem ad paupertatem,
non esset bene dispositus, nec sperandus esset bonus exitus in
100 electione. Ule enim affectus aversus a via perfectiori, et ad imper-
fectiorem conversus intellectum traheret ad excogitandas rationes
tal affectui consentaneas. Ac cum, [64] ut dici solet, quicquid re-
i
cipitur, recipiatur ad modum recipientis, facile fieret ut existi-

maret illam esse Dei voluntatem, quae est ipsius voluntas. Opor-
to5 tet igitur ut perveniat ad tertium gradum humilitatis, qui ponitur
in libro Exercitiorum "^ aut saltem ad secundum, cui compa-
rando serviunt meditationes de vexillis, et de tribus classibus et
aliae, de quibus infra dicetur "f, et ideo esset in iis meditationibus
diutius retinendus, ut paulatim disponatur, ad hoc aequilibrium
lio animi, partim conando propria diligentia, partim id a Deo petendo
ferventibus orationibus. Quod si ad hanc resignationem et indif-
ferentiam non pervenerit, tota tractatio de modo eligendi relin-
quenda expediré videbitur, procedendum in re-
est, et tune si ita
liquis Exercitiis faciendis, ut si fieri potest, per ea ad maiorem
115 maturitatem perducatur, vel post breve tempus finis eis impo-
nendus.
84 corr. obtrudi ex obtundi G 85 ei corr. ex eis G

||
86 est sup. Un., privs
II
vel G 91 Pol. [Doc. 20 n. 78] in marg. G,

II R
104 Aeg. [Doc. 31 n. 107) in marg.
II
G, R II 111 Mir. [Doc. 22-23 n. 78] in marg. G,R

DOC. 3:3, 31, 13 - NN. 109-171 689
quasdam indómitas, aiit malos liabiliis, qui vidoantur íiu-üitíj>¡- 75
hiles, non essent admittendi, nisi lam certa signa essent pecuiiaris
cuiusdam gratiae, ut haec omnia suppleret
[170; 2. Xecessariuin est «IcsHlerium vi pelitio. Secundo,
praeter naturam el mores aptos, requiritiir etiam iit ille, cui dalur
electio, eam ipse desideret et petat Et hoc omnino necossa-
rium est et nullo modo alioqiiin dari debet, multo autem minus in-
:
gerí et ohtrudi non cupienti. Xam praeterquam quod, qui sic affec-
tus est. omnia quae ei dicentur, cum sus¡)icione aecii)iel, el ideo iis
iuvari non polerit est etiam ea causa, quod in electione facienda
;
multae et magnae incidunt difficultates, etiam cum voluntas 85

bona et fervens est quare multo erunt maiores, cum voluntas
:
languet, et ideo numquam eas superare poterit.

[17r 3. Eloeluriis sit al> «uiiiii afíectus liher. Tertio valde
expedit, ut qui ingreditur electionem. sludeat esse liber ab omni
affectu inordinalo, et plañe ad omnia indifferens ad hoc vero yu :
unum inclinatus, ut sanctum l)ei bene[)lacitum sequatur, quod-

cumque illud esse cognoverit. Quare si cerneretur eum uimis
[)ropendere ad divitias, minus autem ad paupertatem, non esset
bene dispositus, neo sperandus esset bonus exitus in electione.
Ule enim affectus aversus a via ¡¡erfectiori, et ad imperfectiorem 95
conversus, intellectum traheret ad excogitandas rallones tali af-
fectui consentaneas. Ac cum, ut dici solet, quidquid recii)ilur,
recipiatur ad modum recipientis, facile fieret, ul existiniaret il-
lam esse Dei voluntatem, quae est ipsius voluiUas. ()[)()rtet igi-
tur ut ])erveniat ad tertium gradum humilitatis, qui ponitur in mo

lil)roExercitiorum aul saltem ad secundum, cui comparando
serviunt meditationes de vexillis, et de tribus classibus, et aliae,
de quibus infra dicetur el ideo esset in iis meditationibus diu-
:
tius retinendus, ut ¡)aulatim disponatur ad hoc aequilibrium animi,

])artim conando propria diligentia partim id a Deo peleiulo fer- ios
ventibus orationibus. Quod si ad hanc resignationem et indifferen-
tiam non pervenerit, tota tractatio de modo eligendi relinquenda
€st. Et tune, si ita expediré videbitur, procedendum in reliquis
Exercitiis faciendis, ut, si fieri potest, per ea ad maiorem ma-
turitatem perducatur, vel post breve tempus finis eis imponendus. ii"
De animi dispositioiie necessaria ad electionem faciendani in Doc.

20 annot. 148.
Infra in his Doc. Xi, .34, 43 nn. 210-215.
690 DIHKCTORIA f;()XSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
[172] Quarto omnium óptima est illa dispositio ut non modo

non magis propendeat ad terrena retinenda, sed quoad íieri potest,
voluntatem suam semper inflectere conetur ad' id quod perfectius
120 est "3. Nam licet re ii)sa non id electurus sit, qiiia fortasse Deus
non eum vocet ad talem statum, tamen nihil ei nocebit, immo
plurimum proderit tale desiderium ac j)roinde in his Exercitiis ;
sem¡)er proponitur via perfectior, tamquam magis optanda. et

a Deo pelenda. In qiio valde notanda est sententia quaedam P,
125 N. Ignalii, quae inventa est in quodam eius scri-[65]pto "^ ubi
ita ait, deberé Instructorem ita disponere eum, qui est in Exerci-
tiis, ut omnino resignatus sit, tam ad consilia sequenda, quam
ad praecepta, immo vero quantum in ipso est magis inclinatus

sit ad consilia, si id maius Dei obsequium fuerit et addit maiora :
130 utique signa requiri ad statuen- Dei signa requiri ad praecepta

dum quod ea sit Dei voluntas, quam ad consilia, quia ad haec
ut quis in eo statu maneat, in Christus Dominas tam aperte
quo satis sit servare praecepta hortatus est contra vero in pos- , ;
quam ut viam consiliorum in- sidendis divitiis magnam osten-

135 grediatur, quia Dominus tam dit esse difjicultatem.
aperte ad consilia exhortatus
est at vero in illo statu
magna ostendit esse pericula.
[173] Ultima est ea dispositio, quam idem P. Ignatius eodem
140 loco praecipit ut qui facit electionem, colligat se totum
2^", nempe
intra se, et toto tempore quo durat haec deliberatio, claudat sen-
sus, claudat animam ómnibus aliis rebus, nihilque velit videre^
aut audire quod non de sursum sit Quibus verbis dúo indi-
cantur : primum ut anima non sinat se distrahi ad alias cogita-
145 tiones, sed hoc unum agat, et huic uni intenta sit, ceteris ómni-
bus negociis a se reiectis. Alterum est, ut in hac deliberatione
non admittat rallones, quae non sint e cáelo, id est nullas ad-
mittat, quae sapiant carnem, et sanguinem î», aut aliquid lui-
manum., ac terrenum, quia omnia manare debent ex uno illo prin-
150 cipio, quod est desiderium gloriae Dei, et exequendi eius volun-
tatem. Hic enim est verus ille sumptus ad aedificandum turrim.
117 Mir. [Doc. 22-2:í n. 731 in niary. (1. H \\ 124 Aivh. IDoc. 1 nn. 8,
marq. (!, 1{ II 13!)ea post corr. 143 Aeg. IDof. 31

:
ii. 110] in mará. G, R II
146 omnibiis dei. a se fr' 147 millas) (luae r;

ll
lai'c aiiinii iiu-liinilio teiidi-ndi ad id (juod perfofl ius est comnienda-

Doc. 22-2:í aniiol. 101.
Dof. 1 Mil. 8, 9.
i).c. 3.3, 31, 13 - NN. 172-173 (591
n72 1. <Jusi«Miuiii (>|)liiiia <lis]>ositi«» u<l eIo<'ti<»ii(>iii. Qiiarlo

oinniiim óptima est illa dispositio, ut non modo non magis pro-
pendeat ad terrena retinenda, sed quoad fieri potest, voluntatem

siiam semper inílectere conetur ad id, qiiod perfectius est Nam
licet re ipsa non id electiirus sit, quia fortasse Deus eiim non vocet 115
ad talem statum, tamen nihil ei nocebit, immo pliirimum pro-
derit tale desiderium ac proinde in his Kxercitiis semjjer pro-
;
ponitur via perfeclior, tamqiiam magis optanda, el a Deo petenda.

In quo valde notanda est sententia quaedam P. N. Ignatii, quae
inventa est in quodim eius scripto=i\ ul)i ita ait Deberé Instruc- 120 :
torem ita disponere eum qui est in Exercitiis, iit omnino resi-
gnatus sit, tam ad consilia sequenda, quam ad praecepta immo ;
vero, quantum magis inciinatus sit ad eonsilia, si id

in ipso est,
maius Dei obsequium fuerit. El addit Maiora utique signa re- :
quiri ad statuenduni. qiiod ea sil Dei voluntas, ut quis in eo statu 125

maneat, in quo satis sil servare praeee])ta quam ut viam consi- ;
liorum ingrediatur: quia Dominus tam aperte ad consilia exhor-

tatus est"'; al vero in illo statu magna ostendit esse pericula.
[173] ó. l Itinia dispositio ad oleetioneiii. Ultima est ea

dispositio, quam idem P. Ignatius eodem loco praecipit^'% nempe 130
ut qui facit electionem colligat se tolum intra se, el loto lempore
quo durat haec deliberalio, claudal sensus, claudal animum ómni-
bus aliis rebus, nihilque velit videre, aul audire, quod non de sur-
sum Quibus verbis dúo indicanlur ¡¡rimum. ut anima non
sit''". :
sinat se distrahi ad alias cogilaliones, sed hoc unum agat, et huic 135
uni intenta sit, celeris ómnibus negotiis a se reieclis. Allerum est,
ut in hac deliberalione non admittat rationes, quae non sint e
coelo, id est, nullas admillat, quae sapiant carnem et sangui-
nem aut aliquid humanum ac terrenum, quia omnia manare
debent ex uno illo principio, quod esl desiderium gloriae Dei, et 1^0
exsequendi eius voluntatem. Hic enim est verus ille sumplus ad
i:!t! in man/. Aunot. 10. ex 20.
-'^ Mt. 5, 48; 19, 21.

In Doc. 1 n. 6.
De secessu interiore in Doc. 2() annot. 152.
.Mt. ir., 17: I Cor. 1.5, 5(1; (nú. 1, Ifi; Kph. (i, 12.
602 DIlíF.CTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
de qua est in Evangelio î',

et hoc magnam animae íiduciam [66]
affert, quod Deus non eam decipi, qiiia cum eum in toto
sinet
corde, et in veritate quaerat, nunquam se Deus ab ea avertet,
155 cuius scilicet tanta est bonitas, et amor in siiam creaturam, ut
etiam occurrat saejje non qiiaerentil)us Quod licet ila sit, et
ea sit perfecta electio, ad quam solius Dei amor impellit, tamen
si praecipuus quidem esset amor Dei, sed praeter illum aliquid
etiam accederet quod eodem inclinaret, modo non repugnans Dei

160 legi, ac voluntati, et ex sua natura i)onum, ut puta consolatio
propria, et quies spiritualis, ratio valetudinis, aut aliquid eius-
modi, non propterea improbanda esset Haec tamen opor-
electio.
teret semper minus esse praecipua, et minus praecipue moveré,
et haec ipsa ad Dei amorem referri.
iii5 [174] Circa secundum, officium eius qui tradit Exercitia in

hoc particulari negocio est cooperari motioni divinae, eamque
non ad hoc disponere animam eius qui facit
praeire, sed sequi, et
Exercitia, removendo impedimenta, nempe errores, dolos, affec-
tiones, atque inclinationes inordinatas. Non debet eum moveré
170 vel ad unam, vel ad aliam partem ut dicitur in 15 annotatione ex
prioribus ^22. Etsi enim ex natura sua licitum est, ac meritorium
etiam, hortari ad perfectiora, tamen ut eiusmodi deli-
berationes solidius fian t, et sin e ulla humana
p e r s u a s i o n e, multo melius est permittere, ut solus Deus
175 cum sua Creatura tractet, nec aliquis [67] tertius intercedat et :
hoc máxime in Exercitiis, ubi se anima ad hoc ipsum disponit.

Ratio huius est, quia electio tantae rei, ut est status vitae non
debet ni ti i)ersuasione, aut inductione humana, sed sola Dei vo-
lúntate ;
metuendum esset illud, quod Dominus dixit, Om-
alioqui
jg,,
nis plantatio quam non plantavit Pater meus caelestis eradica-
bitur Et cum in eiusmodi via per se ardua, et deinde Dae-
156 Pol. [Doc. 20 n. 911 ira marg. G, R II 165 Aeg. (Doc. 31 n. 115] in marg. G,
n 168 errores aáá. et G dolos add. et G W 179 aUoqui] et praeterea consi-
—
II \
derandum est et G |
esset] est II
181-182 et» expósita o?ra. /í
2'» í,c. 14, 2K.

Cf. Is. ()5, 1.
DOC. 3,}, 31. 13 - \N. 173-171 G93
'"^
acdificaiulam lun im, do qiia cst in KvantJieiio ; el lioc inafíiiain
animae fiduciam affert, quod Deus non sinel i'aiii (Ucipi : ([uia,
cum eum in toto corde et in veritate quaoral, nuinciuani se Dciis

ab ea avertet, cuius scilicet tanta esl l)()nilas, el ainoi- iii siiam 145
creaturam, ul etiam occurraL saepe non qiiaercnl il)iis Oiiod lit cl
ila sil. ot ea sit perfecta electio, ad qiiam solius Dei amor inipeliil ;
lamen si i)iaecipiius qiiidem esset amor Dei, sed praeler illum ali-
(piideliam accederet. (piod eodem inclinarot, modo non repiii>-
nans Dei legi ac volunlali. el ex sua natura boniim, uL puta con- 15')
soialio i)roj)ria. vi ([uies s|)irilualis. ratio valeludinis, aul aliquid

eiusmodi, non |)r()plerea improl)anda essel eieclio. Haee lamen
o})orlerel semper niinus esse praeei])ua, el minus i)raecipue mo-
veré, el haee ipsa ad Dei amorem referri.
Cap. XXIV 155
QUALIS ESSli DEBICAT, QUI DIRHirr ELECrURUM.
[174] 1. Oi'i'íoiiiiii ílirij/enlis elecliii iiiu. Circa secundum, oi-

ficium eius qui tradit Exercilia, in hoc particulari negotio est
cooperari motioni Divinae, eamque non praeire, sed sequi et ad ;
hoc disponere animam eius qui facit Exercitia, removendo impe- Kio
dimenta, nem|)e errores, dolos, affectiones, atque inclinationes
inordinalas. Non del)el eum moveré vel ad unam, vel ad aliam
l)artem, ut (licitar in 15.a Annotatione ex priorihus --2. Etsi enim
ex natura sua licitum est, ac meritorium etiam, liortari ad per-
fectiora tamen ut eiusmodi deliberationes solidius fianl, el sine kis
;
ulla humana peisuasione, multo melius est permitleri\ ul solas

Deus cum sua erealiira tractet, nec aliquis tertius inlercedal et :
hoc máxime in Exerciliis, ubi se anima ad hoc ipsum disponit.

Hatio huius est, cfuia eieclio lanlae rei, ul esl status vitae, non
debet nili persuasione aul inductione humana, sed sola Dei vo- 170
hmtate ; alioípii meluendum esset illud, quod. Dominus dixil :
Oninis plantalio, quam non i)lantavit Pater meus coeleslis, era-

dicabitur 2'". El cum in eiusmodi via per se ardua, el dcinde dae-
178 i II iiKini. Matth. 1.>. I:í
De offlcio Directoris genciatim in Doc. 22-2.'? aiinol. .'^S.
In libro Hxercitioruni (n. 1.')). De liljorlatc coiuedciifla ¡11 electioiio

iii Doc. I amiol. 18.
Mt. I"), i;í.

691 DIUECTOHIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
inonum invidiae duhio secutiirae sint multae

expósita sine
non potest ullum auxilium, ac sub-
tentationes, ac difficultates,
levatio expectari ab homine qui nos induxit, nisi levemus oculos
185 nostros in coelum, et dicere ])ossimus, Dominas solas Dax meas
fuit"\ qaoniam
iaxta Apostolam sjjerandam /// ait apostólas, pcitinet nd
est, eam qui dedil velle, da- eum qui dedit vellc, lü del etiam
tarum etiam perficere et perficerc -'^^
et confirmcl.
190 confirma taram asqae in fmem.
[175] Ex qao colligitar eam qai dirigit in hac electione deberé
ipsam qaoque sao modo indifferentem esse, ut fideliter peragat
opas, qaod ei commissam, et creditum est, idque tantam respi-
capiat at Dei voluntas et beneplacitum compleatar, ni-
ciat, et
195 apponens de sao spirita proprio.
hil
Hoc enim est immittere falcem Nani etsi potest proxinw sao cu-
ín messem Dei, et praeterea pos- pere maius bonum, quod chari-
sel aliqaando praebere mate- tatis est, tamen quia regula huius
riam tentationam exercitanti, honi est Dei voluntas, quam igno-
200 quia maneret semper aperta rat circa illum particularem ho-
daemoni haec porta, suggerendi minem, ideo totum negotinm ip-
quod hominis instinctu ad reli- sius Dei providentiae permitten-
gionem inductas esset ^ê. dum est.
Persaadeat autem sibi illud lutum fore, ac sine periculo quod
205 indagaverit iuxta regulas sanae electionis. Tan-[68]tum diligens
sit in sublevando ac dirigendo quem Dominus eius curae ac íi-
dei commisit.
[176] Vigilet in detegendis fraudilius et paralogismis Dae-
monis, quoniam ex falsis principiis,
210 qualia ille suggeret, sequetur non non potest sequi,
nisi falsa conclusio.
Animadvertat etiam contingere saepe ut quis ingrediatur
[177]
in cum óptima dispositione, et tamen in ipso articulo
electionem
cligendi insurgat in ipso aliquis sinister affectus ^2', qui omnia
215 perlurbel, et suffocet bonum semen, et ideo cantas sit, et indu-
slrius ad haec omnia tum providenda, lum praecavenda.
194 ct'l ac (í II
19()-li)7 nuiius hoimni cupoic Iransii. (I 204 AcK. [Uoc.
ii :{1
II. 117] in mnri/. (i. /f || -¿OS insk /i. I in. (i J -.'K; pi-Dvidciulal praecidenda li
2" Deut. ;í2, 12.
Phil. 2, V.i.
DOC. 33, 34. 43 - nx. 174-177 695
niDiuiin invidiao expósita, sine dubio seculuiae sint iniillai' ten-

tationes ac difficullates ; non potest ulliim auxilium ac suhle- i~''>
vatio exspectari ah homine, qui nos induxit, nisi levonuis ocuios

nostros in coeliim, et dicere possimus Dominas solus dux meus :
fiiit ;
quoniam iuxta Apostolum sperandum est, Eum qui dedit
w'Uc. datiiriim oliam perficere et confirmaturum iisqiie in
[175] 2. lncl¡íí«M'«'iilisn'li;»iii <I¡i-ij|eii|¡s «'h'fturuiu. Ex quocol-

ligitiir, eum qui dii¡f»it ipsum quoque in liac electione, dei)ere
sao modo indifferenteni
esse, ut fideliter peragat opus, quod ei
commissum et creditum est idque tantum res])iciat et cupiat, ut ;
Dei voluntas et heneplacitum compleatur, nihil apponens de suo 185
^piritu proprio iioc enim est immittere falcem in messem Dei.

:
Et i)iaelerea posset aliquando praehere materiam tentationum

exereilanti, quia maneret semper aperta dacmoni haec porta, sug-
gerendi quod hominis instinctu ad religionem inductus esset
Persuadeat autem sihi, illud tutum fore, ac sine periculo, quod 190
indagaverit iuxta regulas sanae electionis. Tantum diligens sit
in sublevando ac dirigendo, quem Dominus eius curae ac fidei

commisit.
ri76] 3. Eiusdeni
vigilaiitia. Vigilet in detegendis fraudil)us,
el paralogismis daemonis, quoniam ex falsis principiis, qualia I9ó
ille suggeret, sequetur non nisi falsa conclusio.
177] 4. Ut debet ingredi in oleetioin'iii. Animadvertat

ftiam, contingere saepe, ut quis ingrediatur in electionem cum
óptima dispositione, et tamen in ipso articulo eligendi insurgat
in ipso aliquis sinister affectus qui omnia perturbet, et suf- 200
focel bonum semen et ideo cautus sit et industrius ad haec
:
omnia tum providenda, tum praecavenda.
178 In iiiaríi. I'hilip. 2. I

|i
187 in man/. Annot. 1). ex 2(1.
l-"tsi in margine' niliil ai)|)oii¡tur. Iiit iocus cxceri)Uis est ex I)oc. i n. 8.

.\. 17() et n. 177 iis([ne ad haec verba in\eniuntiir in (IZ. Dávii.a,
Doc. ,31 n. lis.
696 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. V. CL. ACQUAVIVA
[178] Circa tertiiim, ilhul certum csl rem omneni, quae siih
olectionem caclal oportere esso l)onam sive sit negocium ali-
(luod particulare, sive status totius vitae.
220 [179] ElecLio autem status versatur circa dúo : sitne nianendum
in i)raeceptis, an progrediendum ad consilia
[180] Si consilia sequeuda, nuin in Roligione, an extra eam.

Quanquam enim vix iam extra rcligionem servari ])ossunt, tamen
potest esse talis natura, ut non sit valde idónea ad comijiunitatem
225 vitae, et obedientiam, et tamen |)ossit servare paupertatem et
castitatem.
[181] Tertio si in Religione, restat etiam in particulari qui;^
ordo eligendus, quia alios vocat Dominus ad maiorem solitudinem,
alios ad iuvandos próximos, et ipsa naturalis complexio vel cor-
230 poris, vel etiam animae alia alii instituto aptior est.
[182] Quarto electa peculiari religione, deliheratur etiam de

lem])ore, et de modo id exe-[69]quendi.
[183] In eligenda hac autem vel illa religione, cavendum est,
primo ne eligatur aliqua iam corrupta, vel in qua non vigeat ob-
235 servantia, secundo inter illas ipsas in quibus viget observantia.
praeferenda est ea, cuius institutum sit perfectius, in quo diiu-
dicando est óptima doctrina sancti Thomae 2. 2. quaest. 188 art. 6,
et habenda est máxime ratio personae, non solum iuxta vires et
propensionem, sed etiam iuxta dotes, et tálenla, quae habet,
240 propter maius Dei obsequium.
[184] In tempore autem exequendi divinam vocalionem est
interdum peculiaris difíicultas, quoniam in his, quae repugnant
sensui, solet humana infirmitas procrastinare quantum potest.
et causas morarum innectere, seque i])sam decipere, quaerendo
2)5 rationes difTerendi. Quare optimum est, hanc ipsam difTicultatem
|)ronigare in Exercitiis, et cogitare quod ait Sanctus Ambrosius,
•21H Aop. IDoc. :il n. 112) //) iiiaiv. 11. lí 22n Aroh. [Doc. 1 n. 22 et Doc. 2 n. 1)
¡I
in iiiarij. (!. íí |
sitin- iiosi ,nrr. ti \\ 223 \vk. IDoc. 31 n. 112] in marg. G, R 230 ||
instituto curr. c.r institutao (i, li || autem hac Iransp. G

2:):i 237 óptima est /ransj>
II
G I
2 — (i om. G
238 máxime
II
oin. G 238-239 et propensionem om. G
||
244 1|
causas nuil. Un., prius casus G II 245 difíerendl corr. ex disserendi G

DOC. 33, 31, 13 - NN. 178-184 697
Cap. XXV
Qu.\I-: SINT HES, DE QUIBr.S KST ELECTIO.
[178] 1. Eleetio sit d*- re boiia. Circa tortiiim, illiid corlum esl, 205
rom omnem, quae sub electionom codal, (¡¡«¡riere esse honam
sive sit negotium aliquod ])articulaie, sive stalus loliiis vitae.
[179] 2. Kleelio status. Eleetio aiiteni status versatur eirea
dúo, sitne manendum in praeceptis. an progrediendum ad eon-
silia"'. 210
[180] 3. Si eoiisilia sequeiida, quid afienduiii. Si eonsilia
sequenda, num in religione, an extra eani. Quamquam enim vix
iam extra religionem servari possunt, tamen polesl esse lalis na-
tura, ut non sit valde idónea ad communitatem vilae, el ohedien-
tiam, et tamen possit servare paupertatem et eastitatem. 2i5
[181] 1. reiijjionem incji-odienílum, quaonaiii «'i¡-
Si in
ijonda. Tertio, si in religione, restat etiam in particulari, quis
ordo eligendus quia alios vocat Dominus ad maiorem solitudinem,
;
alios ad iuvandos próximos, et ipsa naturalis com])lexio vel corpo-

ris vel etiam animae alia alii Instituto aptior est. 220
ri82] 5. Teniporis eleetio. Quarto electa peculiari religione,
deliberatur etiam de tempore et de modo id exsequendi.
[183] 6. ^)uid eavenduni in eleetione reliyíouis. In eligenda
hac autem vel illa religione, cavendum esl primo, ne eligalur
aliqua iam corru])ta, vel in qua non vigeat ol)servanlia. .Secundo, 225
Inter illas ip.sas, in quibus viget observantia, ])raeierenda esl ea,
cuius In.stitutum sit perfectius in quo diiudicando est óptima:
doctrina S. Thomae habenda est máxime

21. 2, quaest. 188, art. 6, et
ratio personae, non solum iuxta vires et propensionem, sed etiam
iuxta dotes et tálenla, quae habet propter maius Dei obsequium. 230
[184] 7. Diífieultas voeationeni exsequeníli. In tempore
autem exsequendi divinam vocationem est inlerdum peculiaris
difficultas quoniam in bis, quae repugnanl sensui, solet humana
;
infirmitas procraslinari quantum potest, et causas morarum in-

nectere, seque ipsam decipere, quaerendo rallones differendi. Quare 235
optimum est, hanc ijjsam diflicultalem profligare in Exercitiis,
QiTADRANTiM, I)oc. 3.') 11, (ií) Nolchiil iit vei-l)a quae in

acldeieii t IIP
libro ISxercitiorum (n. 170) his scqiuintur :

> aut corte non nialam, nec nisi
ODiisonam Institutis orthodoxac nialris I'cck'siae ». C.omniissio id a|)])rol)avit,
sed verba illa non sunt inducía.
De gradilnis in eleclioiie in Doc. 1 annol. 25.
(398 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
Nescit tarda molimina Spiritus sancti gratia Imitanda est

etiam promptitudo Apostolorum, relictis statim retibiis, et pa-
ire valetque illa ratio, Si aliquando, cur non modo ? et si non
:
250 modo, fortasse nunquam. Nunc enim recens est Dei motio, et eius
auxilium, postea vero facile fieri potest, et fit qiiotidie, ut refri-
gescat hic spiritus, et sic multo diíRcilius erit resistere ])ugnae
carnis, et diaboli. Et haec de electione consiliorum.
[185] Si quis vero eligat servare ])raecepta, restat adhuc con-

255 sultandum, in quo statu, aut in qua ratione vivendi ea ser-[70]vet,
quae singula discutienda sunt, ut eo melius, et cum maiori luce
vita instituatur.
[186] Denique in aliis particularibus negociis, ut in suscipienda
aliqua re, vel non suscipienda, utendum est his iisdem regulis,
260 sumendo scilicet eam partem ipsarum quae sufiicit pro qualitate
rei. Modus autem, seu regula etiam in his ómnibus particularibus
actionibus, est omnia metiri ex Dei honore, nullo habito respectu

ad proprias commoditates, máxime temporales, ut intentio semper
in Deum recta sit, nec inüectatur ob aliquid terrenum.
2(i5 [187] Circa quartum declaranda sunt lantum tria témpora

electionis faciendae, quae habentur in libro Exercitiorum .
nam bene cognitis, nihil fere aliud desiderari posse videtur.

his
Sed de primo modo pauca sunt dicenda, cum scilicet adeo clare
constat de Dei volúntate, ut ne dubitari quidem de ea possit, pro
270 cuius exemplo ponitur vocatio Matthaei, et Pauli Et quamvis
iam non contingant eiusmodi vocationes ita miraculosae, tamen
et legimus, et videmus quasdam, quae quodammodo ad eas viden-
tur accederé tanta claritate, et satisfactione spiritus, tamque certa
illustratione divinae voluntatis, ut ne in has quidem videatur
275 cadere posse dubitatio"^
249 valetque] valet /í, valetque prins valet (í 254 Mir. [Doc. 22-2:{ n. 811 in
II
marg. (i, R 2.58 Aeg. [Doc. 31 n. 1141 praecipue in marg. (i

\\ 260 ip.sarum .f»;). |¡
Un., mami corred. O 2fi8 Aeg. ÍDof. 31 n. 119) in marg' O, R

II 274 his G II
Stus. Amiírosius, lii l.uaim lib. 2 (I'l.. 15, I5()(l).

DOC. 33, 31, 43 - NN. 181-187 699
oL cogitare ail S. Ainl)i()siiis : Xoscil larda molirnina Spiri-

lus sancli i;ralia Imitanda esl oUain |)r()m|)liliid() AposlDloriiin,
relictis slatiiii rctihiis et ])alre valiifiuc illa ralio : Si aliqiiando,
cur non modo? non modo, fortasse niimquam. Nunc enim 2to
et si
recens est Dei motio, et eiiis auxiüum, ¡¡ostea vero facile lieri
potest, et fit qiiotidie, ut refrigescal liic s|)irilus, el sir mullo dif-
licilius erit resistere pugnae eaniis el dial)()li. VA haee de electione
consiliorum.
[185] 8. (,)unl si eliijal servare praeeepl.a. Si quis vero eli- 215
i>at servare praecepta, restal adhuc consultandum, in quo statii,
aiit in qua ratione vivendi ea servet : quae singula discutienda
sunt, ut eo melius, et cuín maiori luce vita instiluatur.
[186] 9. In aliis parliciilarihus utonduin iisdeiii reciiilis.
Denique in aliis particulaiil)us negotiis, ut in suscipienda aliqua 250
re, vcl non suscipienda, utendum est bis iisdem regulis, sumendo
scilicet eam partem ipsarum, quae suflicit pro qualitate rei. Mo-
dus autem, seu regula, etiam in his ómnibus particularibus actio-
nii)us, est omnia metiri ex Dei honore, nullo babito respectu ad
proprias commoditates, máxime temporales, ut intentio semjjer 255
in Deum recta sil, nec inflectatur ob aliquid lerrenum.
Cap. XXVI
De tempore thiplic.i ad electionem hecte faciendam.
[187] 1. Tria témpora eieclioiiis. Circa quartum, decla-

landa sunt tantum tria tem])ora electionis faciendae, quae lia- 2iiü
benlur in lil)ro lixerciliorum nani bis bene cognitis, nibil fere :
aliud desiderari |)osse videlur. Témpora (iiitcm dicuníiir, (¡iiia cuni

tilles (ininvi luoliones senlil. (¡udles ihi deserihiinliir, tune nptuni est
tempiis et oppmiimum elrelioni. Ae de ¡¡rimo qnidem lempore pauca
sunt dicenda, cum scilicet adeo clare constat de Dei volúntate, 265
ut ne dul)ilari quidem de ea possit, ])ro cuius exem[)lo ponilur vo-
catio Mattbaei, et PauliEt quamvis iam non contingant eius-
tamen et legimus et videmus
niodi vocationes ita miraculosae,
quasdam, quae quodammodo ad eas videntur accederé, tanta cla-
Mt. 4, 22 : C.f. Me. I, 19-20.

In libro ICxercitiorum (1111. 175-177).
In libro líxercitioruni n. 175. Vocatio Sti. Mattbaei ai)iitl Mt. ?), i»;
-Me. 2, 14; Le. 5, 27-28 et Sti. Pauli in Act. í), 1-lí); 22, 3-1(1.
De ]irinio tempore electionis in Doc. '.\'¿

annot. 95.
700 DIKECTORIA CONSCRIPTA lUSSU B. P. ( L. A( QUAVIVA
Sed modas nimisextraordinarius est, nec cadit sub regulam

hic :
et ideo nec a Deo peLendus, aiit expectandus est, et ob hanc etiam

causam, cuiii lam rariis sit, non multum est in eo insistendum, et
[71] tantum obiter declarandus ei qui facit Exercitia.
280 [188] Secundas igitur modas est magis ordinarias per inspira-
liones, et motiones internas in volantate, easqae tam eiTicaces,
at sine alio intellectas discarsa, aat fere nullo, volantas feratnr
ad Dei servilatem, et ad perfectionem
[189] Tertias modas procedit per viam intellectas, nemj)e

2.S5 ratiocinando, et ponderando rallones ])ro ana, et pro altera parte,
et demam eiigendo id quod, omnilnis ])erpensis, melius iudicalur.
Ilaque etiamsi liae daae polentiae animae ita conianctae

[190]
sint, at ana sine altera in eiigendo operari non j)ossit, est tamen
haec difTerentia, quod in ])riori modo volantas jjraecedit, intellec-
2i»0 tas vero seqaitiir, et ab ea trahitur sine alio sao discarsa, aat
canclatione, in posteriori aatem praecedit intellectas ipse, tamqae
maltas rationes vola.ntati proj)onit, ut eam extimalet, et impel-
lal in eam partem, qaam iadicat meliorem. Et qaidem hoc suppo-
sito, qaod motio illa sit immediate a Deo, sine dubio hic modas
2H5 excellentior est, et altior, qaia etiam Aristóteles, at refert S.
Thomas ita ait illis qai moventar secandam instinctam divi-
nam, non expediré consiliari secandam rationem humaram,
qaia moventar a meliori principio, qaam sit hamana ratio. Sed
l)Osterior via nempe per ratiocinationem, et discarsam, est seca-
30ii i'ior, et tatior^'".
•-'80 Pol. fDoc. >{) II. 8.i] in manj. (1. U \\ ¿i)3 Acgr. IDoc. :il n. in iiiarri-
<!, H II
'2!)4-2í).") i'st ante sine transp. (1
"5 De sccuiido modo clc-ct ionis ¡ii Doc. 2(1 aiiiiol. ICid.
DOC. :\3, 31. - NN. 187-190 701
ritate el satisfactiono spiritiis. lamque corla illiislralionc divinae 27(»
voluntatis, ut ne in has quidem videatur cadere posse dubitatio

Sed haec vocatio nimis extraordinaria est, nec cadil suh regulam,
el ideo nec a Deo petenda, aul exspectanda esl el oh hanc etiam :
causam, cum tam raro accidal, non multum esl in huiiis primi
temi)oris consideratione insislendum, el ohiter dumlaxal dechi- 275
randum ei, qui fácil Exercilia.
[1881 2. Sí'fuiidiini teinpus iiia()is ordiiiariuiii. Secundum
igilur tempns esl inagis ordinariuA/í ; cum scilirel animiis inspird-
tionibus et motionibüs inleinis agitiii. iisqiir Utm elficaribus, iil
sine ullo inlellectus discursu, aul fere nuUo. voluntas feratur ad 280
Dei servitulem et ad perfectionem
[189] 3. Terlium teinpus. Terlium tcmpiis est, cum inlel-
lectus ratiocinando, et ponderando rallones \)vo una el altera ])arle,

vcñldtcm cldiius aspicii, et veluli lumen imluníati prae/ert, ut vo-
luntas id (Icmum eligcit, quod ómnibus peri)ensis melius fnerit iii- "•¿85
(licdtum.
Cap. XXVII
CoMPAHATIO SEC.UNDI TKMPORIS FAC.IENDAK ELKCTIONIS
[190] Diíferontia voluntatis ot iiitoll cftiis in rloctione.

1.
Ilaque . hae duae potentiae animae lia conlunclae slnt, 290

etiamsi
ut una sine altera in ellgendo operari non posslt esl lamen haec ;
differentia, quod In primo et secundo tempore voluntas praecedit,

inlellectus vero sequitur, et ab ea trahltur sine ullo suo discursu,
aul cunctatione in tertio autem j)raecedit inlellectus ipse, lamque
;
mullas rallones voluntali proponit, ut eam exstimulet, et impellat 295

in eam partem, quam iudicat meliorem. Et quidem hoc supposito,
quod motio illa sil immediale a Deo, sine dubio excellentior vid
est et altior, cum voluntas divinitus illustruta praecedit ac trahit intel-
lectum quia etiam Aristóteles, ut referí S. Thomas
: ita ait :
lilis qui moventur secundum instinctum divinum, non expediré :\m

consiliari secundum rationem humanam, quia moventur a meliori
l)rincipio, quam sil humana ratio. Sed posterior via, nempe per
ratiocinationem et discursum, est securior el tutior
Vide textum Aristotelis iii Doc. 31 aiiiiot. 210 ex qiio Documento

liic locus excerptus est.
De discrimine inter secuiuliim et tertiuni tempus eleclioiiis in Doc.
20 annot. 168.
702 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAMVA
[191] Pro notitia aulem prioris declarandum est exercenti

se quid sit consolatio, et quid desolatio de qua utraque agitur in
tertia, et quar-[72]ta regula discernendi spiritus"».
[192] Haec autem consolatio non est habitas, sed veluti spi-
30") riUialis data superna turaliter, cuius natura est, ut dum
passio
praesens est, facile exerceantur actus virtutis, immo cum delecta-
tióne et gustu, et cum inflammatione aíTectus contra vero facit, :
ut opera carnis desipiant, et insuavia videantur. Eius partes,

vel niodi varii sunt, ut pax, et quies quaedam interior, gaudium
MO lumen, et clarior cognitio rerum divinarum, lachryinae,
spirituale,
mentis elevatio in Deum, spes in Deo fixa, sensus rerum aeter-
narum, conversio ad coelestia, calor sancti amoris, el si qui sunt
símiles alii eíTectus, vel aíTectus, qui sunt omnes a spirilu i)ono
[193] Desolatio contra est tristitia, perturbatio animi, spes in

315 rebus, vel personis humanis, amor rerum inferiorum, ariditas,
depressio, et evagatio mentis in res huius mundi, quae sunt omnia
a spiritu malo 2^".
[194] Hoc igitur utra ex duabus

pósito ad cognoscendum
partibus, de quibus consultatur, magis placeatDeo, debet homo
320 in se ipso notare, et animadvertere, quando sentit consolationem,
ad quam partem eum inclinet consolatio, et tranquillitas animae,
el contra desolatio cum eam sentit, ad quam partem eum magis
inclinet. Et cum his temporibus contrariis videat se moveri ad
contrarios eíTectus, debet pro certo habere, nasci id ex principiis
325 contrariis. Proprium enim est spiritus mali, invadere animam
tempore desolationis, eamque obruere pusillanimitate, et tristi-
tia, et tori)ore contra vero proprium est boni [73] spiritus, aíTerre
;
animae laetitiam, et tempore laetitiae cum ea tractare, et in eam

iníluere. Uterque enim dat ex eo quod habet, et quo abundat,
330 ut constat ex regulis discretionis spirituum praesertim
quae huic secundae hebdomadae conve-
nu n t, quae valde opportunae sunt hoc tempore et sine illis
i
fere ambulabitur in tenebris.

[195] Est etiam alter modus, et praxis huius rei, quam ponit
335 P. N. Ignatius^j' illa similitudine eius qui praesentat Principi suo
ifilS Pol. IDoc. 20 n. SI |

hi nioru. (1. H ii :ir¿ si siip. lin. post cnrr. ({ i| 318
.VcK. IDoc :J1 h. 128) in iiifiiy. C.R |
utra corr. cj- una (1 íl 323 moveii cnrr. ex
iiií)verit <i II 320 eamijue rorr. <.r t-iíiue ir' " 327 sjiiritus add . ct (1
DOC. 33, 31, 13 - NN. 191-195 703
[191] 2. QiiUl ¡11 primo t-l srciindo loinpoi'*'. Pro nolilia

aiitem primi el seciindi t('nii)oris, (¡muido sciliccl, ni diclum esl, 305
(inima ajflalii divino penuoixiur, (leclaraiulimi (.'sl exercenti se,
quid sil consolatio, et quid desolatio, do qua ulraque aíîtur in

lertia et quarLa regula discernendi spirilus
[192] 3. Quiíl sil consolatio. Hace aulciii cousolalio non est
habiUis, sed veluti s])irilualis passio data sii|)i'nial iiraliliT, cuiiis .jio
natura est, ut, duin |)raesens esl, facile exerceanlur ac lus virlulis,
immo cum delectalione et gustu, et cum inflaniniatione affectus :
contra vero facit, ut opera carnis desipiant, el insuavia videantur.

Eius partes ve! niodi varii sunt, ut pax et quies quaedam interior,
gaudium spirituale, lumen, et clarior cognitio rerum divinarum, 315
lachrymae, mentis elevatio in Deum, spes in I)eo fixa, sensus re-
rum aeternarum, conversio ad coelestia, calor saiicti amoris, et
si qui sunl similes alii effectus vel affectus, qui sunl omnes a spi-
ritu l)ono
[193] 1. Quid desolutio. Desolatio contra est tristitia, per- 32i>
lurl)atio animi, spes in rei)us vel personishumanis, amor rerum

inferiorum, ariditas, depressio, et evagatio mentis in res liuius
mundi, quae sunt omnia a sj)iritu malo 2^".
[194] 5. Quap observanda
iu liís lempo ribiis eleflionom
íaeliiro. Hoc ad cognoscendum, utra ex duabus 325
igitur pósito,
parlihus, de quihus consultatur, magis placeat Deo, dehet homo
in se ipso notare, et animadvertere, quando senlit consolationem,
ad quam partem eum inclinet consolatio, et tranquillitas animae :
et contra desolatio, cum eam sentit, ad quam partem eum magis

inclinet. Et cum his tem])oril)us contrariis videal se moveri ad 330
contrarios effectus, dehet i)ro certo hahere, nasci id ex principiis
contrariis. Proprium enim est s])iritus mali, invadere animam tem-
pere desolationis, eamque ohruere ])usillanimitate, et tristitia, et
torpore : contra vero projirium est boni spirilus, afferre animae
laetitiam, ettempore laetitiae cum ea tractare, el in eam influere. 335
Uterque enim dat ex eo quod hahet, et quo ahunchit, ut constat
ex regulis discretionis spirituum, praesertim quae huic secundae
hehdomadae conveniunt, quae valde opportunae sunl hoc tempore,
et sine illis fere anihulabitur in tenebris.
[195] 6. Similitudo V. .X. Ic|natii. Esl eliam (diera quaedam [uo
In liliro l-'xerritiorum (nii. 3I(), 317). De consolatioiie iii Dor. 1 aiinot.

10 et fie (lesolatioiie in eoflem Doe. 1 annot. 11.
De consolatidiie in Ooc. 1 annot. 10.
De (lesolatione in Doc. 1 annot. 11.
In Doc. 1 n. 21.
genus aliquod cibi, iit explorel quam ei anideat. Sic anima ciim
profunda humilitate, et ferventi amore, ac desiderio gratificandi
Deo, offerat ei diversis temjjonbus modo unam, modo alteram rem.
observans qu.aenam ex illis a Deo magis accipiatur, et admittatur,
•JlO dicens semper, Domine quid me vis faceré?'-" Quod non solum
ore, aut leviori mentis añectu, sed toto corde, et multis cordibus,
si lot liaberet, ei dicendum et sentiendum est.
[196] Porro Ínter alia indicia divinae voluntatis vocantis ad

statum perfectiorem, illud est optimum, si anima sentit sibi pro-
•^45 mittitantum pecuniae spiritualis, quantum necesse sit ad aedifi-
candam hanc turrim Evangelicae perfectionis id est si sentit
labores huius vitae, qui aliis ita graves videntur, et ipsimet antea
ita videri solebant, nunc leviores, et faciliores reddi, sic, ut volun-
taria paupertas, vel abnegatio propriae voluntatis, vel castitatis
350 observantia, et reliquarum virtutum exercitatio, iam [74] non adeo
gravis ei videatur, ut de se ipso scribit S. Augustinus in libris Con-
fessionum^^^ Secundum est indicium si hae cogitationes pergunt

semper moveré ad bonum. Satanás enim, licet ab initio dissimulet,
in progressu tamen non potest diu se celare, quin incipiat depro-
355 mere suum venenum
[197] Denique de eiusmodi signis boni vel mali spiritus, op-

lime et valde dilucide agitur in regulisdiscretionis spirituum
posterioribus libri Exercitiorum, agit etiam Gerson in libro de
probatione spirituum et Bonaventura de processu religionis
:^60 cap. 18^".
Atque haec hactenus de secundo modo electionis, in
[198]
quo si anima plañe confirmetur,
ita constet de divina volúntate, ut
et stabiliatur, nec desideret maiorem certitudinem, potest hic
conquiescere, sin vero non suíTiciat, poterit progredi ad tertium
365 modum^**.
341 et del. a O 351 ei post. corr. (1

ll
S corr. ex
| D I! 354 In om. G \
ce-
lare pos< rorr. O II 358 in libro (1 361 haec om. (i
II
Act. 9, (i.
2" Le. 14, 28.
2" Lib. 12 cap. 30 (PL. 32, 795).
^" Quae hic in nn. 19fi et 197 iiiveniuntur, etsi nihil in margine indice-
tur, sumpta .sunt ex Doc. 31 nn. 200-203.
DOC. 33. 31, 43 - Nx. 195-198 705
praxis luiiiis loi. quam i)onil 1'. N. Ií>nalius-" illa siinilil udiru'
oiiis. ((üi pnu'sriilal Principi suo j|enus aliqiiod cihi, ni cxplorcl

(piam i'i arridcal. Sic anima cum profunda liiiinilil ale. IViv^nli e l
amoro, ac desidcrio i;i al ilicandi I)eo, offeral ci divcrsis Ifiiipoi ihiis Mo

modo unam, modo allcram rem, observans (piacnam ex iilis a Dt'o
maí»is acripialiir el adinil latiir, dicens sem|)iM- : Domiiif, (piid iiu'
vis facen.' Quod non soliim ore, aul leviori iiieidis afferlii.
sed lolo eorde, el mullis eordihiis, si tot haherel, ei dieendiim. vi
senliendum esl. 35i>
|19(){ 7. Opliiiiiiiii K¡j|iiiiiii iivi \oc':inlis sul |M' rl'4><-l Í4»ii«Mii.
Porro ínter alia indicia Divinae volimlatis Nocaníis ad slatum

])erfecliürem, ilind esl ()|)l¡muni. s¡ anima scnlil sihi |)r()miUi
lantiim peciiniae spirilnalis, quanlnin luccssc sil ad aedilicandam
lianc lurrim Kvangelicae perfecl ioiiis -
" ; id esl, si seiUil labores :í55
liiiius vitae, qiii aliis ila iji'avt's vitk'nlnr, el i])simel aiilea ita vi-
deri solebanl, mine lexioiis el lacilioies ri'ddi, sic id voluntaria
paujjertas, vel abnei>ali() pn)|)riae vohinlatis, vel caslilalis ob-
servantia, et reliquarum virUdnm exercilalio, iam non adeo i;ravis
ei videatur, ul de se ipso scrihil S. Aui>uslinus in libris Conl'essio- :i(iO
num Secundum esl indicinm, si liae eogilationes i)erí>unl semper

moveré ad bonum. Satanás enim, licet ab initio dissimulet, in
pro^ressu lamen non |)()tesl diu se celare, ([uin incipial deproniere
suuni veneiuim
[197] 8. !)<• sífjiiis IxMii vi iiiiili spiriliis. Denique de eius- 3(i5
modi signis boni vel mali spirilns oplime el valde dilucide agitur
in regulis discretionis si)irilnnniposl .'rioribns libri Exercitiorum :
ágil etiam (ierson in libro de Piohalione si)iriluum et Bo-

naventura de Processn relig. caji. 18
- [198] 9. Oiiainlo ad loiiíuiii l(>ni|ms profji-i'dieiidiini. vVtque 370
haec hactenus de primo et secundo Icmporc electionis in quo si :
ita constel de Divina volúntate, ut anima |)lane conürmetur et

stabiliatur, nec desideret maiorem certitudinem, potest hic con-
quiescere : sin vero non sufíicial, poterit progredi ad tertium
(licnsoN, Opera oniiiia I7()(i, 1 col. :57-l,'5.
Opus De ¡irocessione relii/ionis vel De si'jitrni pniccssibus rí'li¡/ionis cuín

nomine quidem S. nonaveiitinac a. ir)17 cdiliiiii, sed a l-'r. Daviile al) Au-
gusta (von Augsl)ur<í) ni. 1272 conscriptuni. Itcrum editum tamquani tcr-
tiu.s liber operis a Das idc coniposili De exlcrioris el iníerioris hominis compo-
silionc, París 1899 in qua editioiie cap. 18 cxstat in pp. 197-198.
De tertio tempere electionis in Doc. 1 annot. 23.
4."> — DlRECTOIil.\ EXERCITIORU.M.

Hic antem bipertitus est, nani in prima parte sunt sex

[199]
in secunda quattnor
illa piincta, Si ergo in priori non fíat electio.
veniendum est ad posteriorem, qui est ultimus modus, qui in hac
materia tradi possit.
370 [200] Pro hoc autem modo, sicut etiam omni tempore, que-
durat electio, requiritur tranquillitas animae, quoniam tempore
turbationis non est locus electionis, cum scriptum sit Eccles. 2.
Ne festines in tempore obductionis, quare qui hanc tranquillita-
tem in se non sentiret, satius esset ut progrediatur in meditatio-
375 nibus doñee tempestas deferveat, et redeat serenitas, quoniam
dum túrbida est aqua, [75] nihil in ea |)erspic¡ |)()test.
[201] Supposita ergo hac tranquillitate, i)roi)onenda sunt ex

una parte commoda, ex altera parte incommoda provenientia ex
ea re, de qua agitur, et singula bene aestimanda, et examinanda.
380 ut videatur quaenam j)raei)onderenl.
[202] Tantum Tomen

observandum, et actuandum hic, quod supra attiginius, nempe
illud
has rationes, quae ad deliberationcm adhil)cntur, deberé omnes
proficisci ex illo principio divini obsequii, nec admittendos esse
385 in hac consultatione respectus humanos, aut terrenas cogitationes..

[203] Notandum est etiam quod hic tertius modus non solum
tune adhibendus est, cum in secundo modo nihil conclusum est.
sed etiam si facta sit electio confert ad eam magis coníirmandam.
et stabiliendam. Si enim anima certa esset, quod illa molió secundi
390 modi esset a Deo, sine dubio nihil ei esset amplias requirendum.
sed quia Angelus satanae transfigurat se aliquando in Angehim
lucis"", ideo haec generalis regula esse debet, vakle jiericulosum
esse, cum homo vult se guhernare tantum per motus voluntatis.
:!6G Arch. IDoc. 1 nn. 'JIM in marg. C. l{ l ;i71 durat <;,rr. r.r dat (í U 37Í
cvim sut). Un., priim sicut (1 '¿T.i ohduc t innis /wsí curr. (1
i
\
Pol. IDoc. 20 n. SÜI
in mary. (1, R :i75 defervoíit forr. (1
\\ ,, :i77 Acp. (I)oc. 31 n. 1311 i» marg. G, R \\
378 commoda add. et G \

parte mu. (1 3,s2 attiginnis sv¡t. Un., yjnw.s egimus O
i
DOC. 33, 34, 43 - nn. 199-2 )3 707
Cap. XXVIII
De modo phiore iít posteriore bonae
elkctionis faciendae
[199] 1. Quol iiiodis ItMiipus U'i'tiiiiii dislinjjiialiii'. 7>/7íum

lempas in lihello Exercitioriun duohus modis distingiiiliir, qui vo- aso
aintur modas prior, ct modas posterior Imnae eleetionis prior scx :
panetis, posterior (¡aataor regalis eontim'tar Si ergo in priori

non fíat electio, veniendum est ad postcriorem, qui est ultimas
modus, qui in hac materia tradi possit.
2. ÍJuid ín
[200] liis iiiodis olirjciidi i-equíratur. Pro his 385
•lutenidaobas modis henv eligendi, sicut etiani onini tem})ore quo

durat electio, requiritur tranquillilas animae, quoniam tempore
turbationis non est locus eleetionis ; cum scri|)tum sit Eccles. 2.
Ne festines in tempore quare qui hanc tranquil-
oi)ductionis,
litatem in se non sentirel, satius esset ut progrcdiatur in medita- 390
tionibus, doñee, temj)estas deferveat, et redeat serenitas, quo-
niam dum túrbida est aqua, nihil in ea perspici potesl.
[201] 3. Posila aiiiiiií tranquillitate quid l'aeienduiii. Sup-
posita ergo hac tranquillitate, proponenda sunt ex una parte com-
moda, ex altera parte incommoda provenientia ex ea re, de qua 395
agitur, et singula l)ene aestimanda et examinanda, ut videatur
quaenam praeponderent.
[202] 1. Hationes iinde prienda»'. Tantuni illud observandum,
el actuandum hic, cpiod supra atligimus, nempe has rationes,
quae ad deliberationem adhii)entur, deberé omnes proficisci ex 400
ilh) principio Divini ()l)sequii nee admitlendos esse in hac consul-
;
lalione respectus humanos, aut terrenas cogitationes.

[203] 5. Electio lerlii teiii|Joi'is alias confiriiiat. Notandum
est etiam, quod hi dao modi (piibas lertiam tempas distingaitar,
aon solam tañe adhihendi siuit, euni in secundo tempore nihil con- 405
clusum est sed etiam si faeta sit electio, conferí ad eam magis
;
coniirmandam el stal)iliendam. Si enim anima certa esset, quod

illa molió secundi temporis esset a üeo, sine dubio nihil ei esset
araplius requirendum sed quia Angelus satanae transfigurat se

:
aliquando in angelum lucis ideo haec generalis regula esse debet, no
41(1 in marij. secunda cor. 11
Sisnincat .sex puiu-ta quae invtMiiiintur iii libio líxercitioiuni (mi.

17S-183) et quatiior i)uiK-ta (¡uae leguntur in {iin. 184-187).
2 Cor. 11, I I.
708 Dir.ECTOIÍIA CO.NSCHIPTA lUSSU H. P. CL. AC.QUAVIVA
el ([uosdam interiores, non adhibendo consideraUonem

scasiis
A\)-> debilaiii El itleo prohalio el examen fieri dehel per lumen,
quia, ul dieil Aposlolus, omne qiiod manifeslalur lumen est^^*.
Hoc aulem lumen posl lumen íidei est etiam ipsa humana ratio,
a (l u t a
i t a m e n, el u m n a l a lamine f i d e i, i 1 1 i
quae ipsa quoque a Deo est, et non potest unum repugnare alteri,
lOi) quia ne-[76]cessarium est ut verum vero consonum sit.
[204] Ilaquelioc etiam signum est s|)irilus mali, quando re-
fugit hoc examen, quia amat tenehras, et non vuU venire ad lu-
cem, ut non arguantur opera eius -^^ Hanc igitur oh causam hic
modus eligendi securior est, quia ratio fíde illuminata, et Eccle-
105 siae catholicae doctrina instructa suo olficio fungitur, et cum totas
vires suas, et quicquid potest exponat in inquirenda Dei volún-
tate, fideliter facit quod in ipsa est.
[205] Si vero ad has rationes adiungatur, etiam experientia

quam quis liabeal suae infirmitatis, ut manifesté sentiat salutem
410 suam in saeculo exponi magno discrimini, non est dubium, quin
securius etiam res procedat.
[206] Quod si praeterea rationes istae coníirmenlur per aliqua

signa secundi modi quae superius diximus^^S nempe pacis, conso-
lationis, aut guslus, tum vero anima maiorem etiam satisfac-
415 tionem, et
claritatcm certitudinem
accipit.
[207] Quaeret aliquis quid faciendum sit, si forte contingat,
ut secundo tempore in aliquam rem inclinemur, tertio vero tem-
420 l)ore in ei contrarían!, vel dissimilem
alteram Respondemus
esse rem examinandam per regulas discernendi spiri-
diligenter
tus, et per rectam rationem, et aestimandum pondus rerum moven-
tium utroque modo. Quod si constaret clare quod ratio astipulatur
clectioni tertii temporis, securius est eam sequi, quia non est
425 certum an molió illa secundi temporis sit a [77] Deo, et tune ma-
3!)!) et| nec (i II

401 mali spiritiis tran^p. (i \\ 418 Pol. [Doc. 20 n. 88] iv
mar/j. (1, I{
Cf. C.Z. l)Ávii,A, Doc. ;í1 nn. 134, i;5,').
l-.ph. 5. \:\.
lo. 3, 20. Cf. lihnim Kxercitiorum (n. ,326) et C.Z. Dávila, Doc. 31
II. 139 et 141 ul)i iiiveniuntur quae hic exstant in iin. 204-206.
noc. 33, 34, 43 - xx. 203-207 70Í)
vahie pcriciilosimi esse, ciim homo vull se i>iil)t'rnare taiiliini per

molus volimlalis, el st'usiis (iiKisdniii ¡nlt'iiores, non a(lhil)i'ii(l()
considoralioiicin dehilain VA ideo piolyalio t'( examen lieri
del)ol per lamen; (¡nia, ut dicil Aposlolns : Omne cpiod manifes-

talnr, lamen esl I loo anlem lamen posl lamen lidei es( eliam Il5
ipsa humana ralio, adiula tamen el illnminala lamine lidei, (piae

ipsa quoque a Den esl : et non |)oLesl unum repugnare alleri, cpiia
necessarium est, ul verum vero consonum sil.
[201] (i. AIíikI si«|iiiiiii iiisili spii-iliis. Ilaque hoc etiam sig-
num esl spirilus mali, quando refugil hoc examen, quia amat 420
tenebras, el non vull venire ad lucem, ut non arguanlur opera
eius"^ Hanc igilnr oh causam hic modus eligendi secnrior est,
quia ralio lide illnminala, el I^cclesiae Calholicae doctrina in-
strncta suo ofiicio fungitur ; el cum totas vires suae, el (piidquid
[)otest, exj)onal in inquirenda l)ei volunlale, lideliter fácil, quod -125
in i|)sa est.
[205j 7. Kxperientia suao inl'írniítatis. Si vero ad has ra-

l iones adiungatur etiam experientia, quam quis habeat suae in-
lirmitalis, ut manifesté sentiat salulem suam in saeculo ex])oni
magno discrimini, non est duhium, quin securius eliam res pro- ^30
cedal.
Maiiis aniniae liiiiioii. Quod si ])raeterea rationes
[206] 8.
i.staeconfirmentur per aliqua signa secundi tcmporis, cpiae supe-
rius diximus, nemjje pacis, consolationis aut gustas, tum vero
anima maiorem etiam satisfaclionem el claritatem accipil. 435
[207] 9. Ouid si sreundo tciiipoi-o l'it inelinatio. Quaeret ali-

quis, quid faciendum secundo tem|)()re in
sil, si forte conlingal, ut
aliquam rem inclinemur, terlio vero lempore in alteram ei contra-
riam vel dissimilem Respondemus esse diligenter rem examinan-
dam ])er regulas discernendi s|)iritus, el per rectam rationem, et 440
aestimandum jjondus rerum moventium ulroque modo. Quod si con-
starel clare, quod ralio astipulatur electioni lertii lemporis, secu-
rius est eam sequi, quia non est certum, an molió illa secundi
420 in iitari/. Ex rcpr. ad niotus auiiniu- (lisfeincndos li 421 in man/. loan.

III, l.í s<(l falso, in (iliix iilil. 2(1
Sii|)r;i II. 10 1.
Quid facioiidum sil si forte in contrarias |)artc-s si-cundo et tertio teni-

poie inelinemiis in Doc. 2i) antiot. 17,'5.
710 DIRECTORIO CONSCRII'TA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
xime cum ratio alind suadet. Contra vero si rationes, quae tertio
tempore movent, essent débiles, motiones autem secundi temporis
bene examinatae iuxta regulas videntur esse a Deo, et recta ratio
eis non repugnat, tota electio secundi temporis est praeferenda ;
430 licet enim prius clare non constaret per eam de Dei volúntate
tamen rebus melius agitatis, et discussis, accedente rationis testi-
monio, jjotest fieri ut constet.
nunc ultimum, nempe tota praxis, et ordo pro-

[208] Restat
])onendi electionem etmanuducendi eum, qui facit Exercitia. In
435 primis igitur hoc valde notandum est, quod etiam supra indicavi-
mus, iam tum ab initio huius secundae hebdomadae incipere dis-
poni animam per meditationem illam de Regno Christi, quae
mentem erigit a terrenis et fluxis ad Salvatoris imitationem deside-
randam, quae quidem dispositio alenda est semper deinceps in
440 eo qui se exercet excitando eum, et dirigendo ad id quod per-
fectius est"' per reliquas meditationes, ut Nativitatis, Circunci-
sionis, et alias, in quibus
instruendus est, ut concipiat deside-
ita
rium assimilandi se fdio Dei, et praeterea quam maximam possit
erga eum gratitudinem, qui lanta uol)is dedit, et tanta pro nobis
445 fecit.
[209] Delude quarlo,

ve! quinto die inchoantur meditatio-
nes electionis per iliud Exercitium pueri lesu, cum remansit in
templo, in quo ut [78] dicitur in libro Exercitiorum coepit daré
exemplum huius Evangelicae perfectionis, quando patre putativo
450 et naturali matre relictis voluit occu[)ari in iis quae Aeterni Patris
essent.
42!) tota un/), lin.. prius sola (/ II 433 Aeg. [Doc. 31 n. IfiO] in inaru. G. II ||
447 reniaiiKit siiii. lin., prius errasset G
De legiio Christi iii Doc. 22-23 annot. 92.

DOC. 33, 31, 43 - NN. 207-20!) 711
toniporis sil máxime cum rallo aliiid siuulel. Conlra

a I)eo, el lunc
vero si quae tertio tempore moveiil, essenl (lel)lles, mo-
rallones, 445
tlones autem secundl temporls bene examlnalae iuxla reculas vl-

dentur esse a Deo, el recta ratio eis non repiignal, tola elec-
tlo secundl temporls est praeferenda ilcet enlm prlus clare non :
constaret per eam Del volúntate, lamen rebus meliiis

de ai^l-
tatis et discussis, accedente ratlonis testimonio polest lieri ul 150
constet.
Cap. XXIX
Dk FRAXI et ORDINI-: ELECTIONIS.
[208" 1. Praxis oJet'tionis. Restat nunc ultimum, nempe tota

praxis, et ordo proponendl electlonem, et manuducendl eum, qui 455
l'aclt Exercltia. In prlmls igltur hoc valde notandum est, quod
etlam supra Indlcamus, lam tum ab Initlo hulus secundae hel)do-

madae Inclpere dispon! anlmam per medltatlonem lllam de Regno
Chrlstl, quae mentem eriglt a terrenis et fluxis ad Salvatoris imi-
tatlonem deslderandam quae quidem dlspositio alenda est sem-
: 4(iO
per deinceps In eo, qul se exercet excitando eum, et dlrigendo

ad id quod perfectius est ^" per reliquas meditationes, ut Nati-
vitatls, Circumcisionis, et alias, in quibus ita instruendus est, ut
concipiat desiderium assimllandl se Filio Del, et praeterea quam
maximam possit erga eum gratitudinem, qui tanta nobis dedit, 4(i5
et tanta pro nolñs feclt. In hac autem contemplatione de Regno

Christi, existimandiun non est verba illa: Attestans coram infini-
ta bonitate tiia, etc. voti inm habere, cum Annotatione 14.^ ex 20,
sit peculiaris admonitio, ne quis vaeans Exercitiis voto se facile
obstringat. 470
Quai'ta vel quinta tiit' inchoanda lueilitatiu eleetio-
[209] 2.
iiis. Delude quarto vel quinto die inchoantur meditationes elec-
tlonis per illud Exercitium pueri lesu, cum remansit in templo,
in quo, ut dicitur in libro Exercitiorum coepit daré exemplum
huius evangelicae perfectionis, quando, patre putativo et natu- 475
rali matre relictis, voluit occupari in lis quae Aeterni Patris essent.
471 in iitun/. pi-aeludii) fitca electioneiii statuum
De hai- aiiinii (iispositioiic ad id ([uocl est perfectissiiiiiuii in Doc. 22-

2:5 aiinot. 104.
Quo die electio iiicipi dcbeat in Doc. 20 aimot. l.'{2.
-'>»
Iii l¡t)ro i:\ereitioruni (ii. 1;í5).
712' DIHECTOHIA CONSCRIPTA lUSSU H. P. CL. ACQUAVIVA
[210] Igilur ad disponendam animam electioni facicndae, post

hanc meditationem datur primo Exercitium duorum vexillorum
deinde eodem die meditatio de tril)iis liominum classibiis, quae ad
i.'35 hoc tendit, ut iuxta eas exercitans se examinet, et cognoscat af-
t'ectuni suum erga res mundanas et si in prima, vel secunda classe
;
se deprehenderit, conetur sibi vim faceré, ut se transferat in ter-

tiam.
[211] Ad niaiorem autem intelligentiam iiarum trium classium.

"160 notandum ómnibus sup])oni, modum illum, quo pecunia
esl iioc in
illa ae(]uisita esl, non esse illicitum, ila ut obliget ad restitutionem.
Nam alioquin non possel homo indilíerens esse ad eam retinen-
dam. vel relinquendani ; (¡uod tamen dicitur in tertia classe^".
[212] Est ergo hic modus, ut quando v. g. aliquis ex nimio

*i6ó studio lucri, vel ex aliquo alio aíTectu humano et vitioso nego-
ciatur.
Secundo notandum primam et secundam classem ita inter se
quod utraque habet quidem voluntatem quandam infir-
diíTerre,
mam et remissam exuendi alTectum ad rem illam, sed prima clas-
470 sis nulla unquam adhibet media, nec cogitat de mediis, secunda
vero aliquid amplius facit, quia adhibet quidem aliqua media, sed
quae ipsi placent, non autem iuxta Dei voluntatem, ac benepla-
citum, et ideo [79] videtur sibi parata omnia alia faceré, praeter
quam amat, tertia porro ad hoc etiam pa-
illud, ut privetur re illa
4T.J rata est, Deo ita placea!, idque tantum inquirit an placeat.
si
Et sic patet totam hanc meditationem eo tendere ut

[213]
ostendat animae quam tur|)e, et perversum sit, si non solum exuere
nolit inordinatas cupiditates, sed si velit quidem eas exuere, sed
eo modo velit. quo i[)si lii)eat, et se non resignat in manibus Dei.
480 Ex quo apparel illam esse voluntatem admodum debilem, quia
veré vult, et non vull.
[21 1] Unde quia res haec tanti momenti est, praesertim ad
disponendam animam eleclioni iam vicinae, posset etiam exer-
citans ad maiorem claritalem, praeter hanc similitudinem trium
485 mercatoriim eflingere sibi alias simililudines, eiusdem lenoris. ut
V. g. si essenl quidem omnes cupiunt, sed
Ires aegroli. qui sanari
primas nolil adhibere nu'dicinas idlas pro|)ler earum amaritudi-
nem, nec abscissionem propter dolorem secundus velit quidem ;
4.5() Mil'. IDoc. 22-23 ii. 711 íft man/, (i, ]{ \\ 4(il esse post. corr. (1 || 473 kico
add. (i del. noc G II 484 praeter hanc ¡xist corr. 11
U
DOC. 33, ;U, 43 - NN. 2 10-2 713
[2101 3. Kxerfilaiis dispoiuMidiis iu\ eUH'lioiu'iii. liîliir ad

(lis|)()nendam animam electioni faciendae, post hanc mcdilalio-
nem datur primo Exercitium duorum Vexillorum dt iiidt' oo-
dem die meditatio de tribus hominum classihiis, quae ad lioc 4so
U'ndit ; iit iuxta eas, qui in Exercitiis est, se examinol. el comios-
cat affecliim suum erga res mundanas et : si in prima, vel secunda
ciasse se deprehenderit, conetur sibi vim faceré, ut se Iransferat
in tertiam.
[211] 4. l'ro íiilellifji'iifia iiiaiori li-iiiiii flasHÍuiii. Ad maio- 485
rem autem intelligentiam harum Irium classium, nolandum est,
iioc in ómnibus sujiponi, modum illum, quo pecunia illa acqui-
sita est, non esse illicitum, ita ut obliget ad restitutionem. Nam
alioquin non ])osset homo indifferens esse ad eam retinendam,
vel relincjuendam, quod lamen dicilur in leiiia ciasse^"'. 490
[212] 5. Alia notanda. Est ergo liic modus, ul ([uando v. g.
aliquis ex nimio studio lucri, vel ex aliquo alio ai'feelii luiiiiano,
et vitioso negociatur. Secundo nolandum, priniaiii el seeundam
classem lia Inter se differre. (piod utracpie liahel (juidem volun-
latem quamdam intirmam et remissam exuendi ai'feclum ad rem 4;i5
illam, sed |)rima classis nulla umquam

adhihet media, nec cogitat
de mediis secunda vero aliquid amplius facit, quia adhibel quidem
;
aliqua media, sed quae ipsi placent, non autem iuxta Dei volun-
tatem ac beneplacilum et ideo videtur sibi parala omnia alia
;
faceré, praeter illud, ul privetur re illa quam amat. Tertia porro 5110
ad hoc etiam parata est, si Deo ita placeat, idque tantum inquirit
an placeat.
[213] 6. Fiiiis iiiedifatioiii!^ irium elassiuiii. Et sic patet, lo-
tam hanc meditalionem eo tendere, ut ostendat animae quam lurpe
el perversum sit, si non solum exuere nolit inordinatas cupiditates. .505
sed si velit quidem eas exuere, sed eo modo velil, quo ipsi libeal,
et se non resignat in manibus Dei. Ex quo apparet, illam esse vo-
luntatem admodum debilem. quia veré vult et non vult.
[214 7. Aliat' quoquo siniilítiuliiies etíiiic)<>iida4>.
l ude quia
res liaec tanti momenli

praesertim ad disponendani animam 510
est,
electioni iam vicinae, posset etiam (/;// Exacilia siimil, ad maiorem
(laritatem, praeter hanc similitudinem Irium mercatorum, eflin-
gere sil)i alias similitudines eiusdem tenoris, ut v. g. si essent tres
quidem omnes cupiunt, sed primus nolit adhi-
aegroti, qui sanari
bere medicinas ullas propter earum amariludinem, nec abscis- 515
De líxercitio dijw^jni vexilloiiiiii in Doc. 22-2.'i niinol.

lii libro l-'\erc¡tioriiiii (11. ló.")).
adhibere, sed quas ipse probet, ac iudicet, non eas quae aptae
490 sunt eius morbo, ut v. g. si nollet abstinere a vino, aut similibus,
tertius denique se totum medico permittat, ut et dietam imperet,
et urat, et secet ipsa etiam membra si opus sit.
[215] Porro simul ciim his duabus meditationil)us, quas dixi-

mus, nempe de duobus vexillis, el de tribus classibus, vel si ita
495 melius videatur sequenti die, post meditalionem de transitu Christi
a Nazareth, et de eius l)aptismo, pro-[80]ponuntur exercitanti tres
gradus humilitatis ut quemadmodum dicitur in libro Exerci-
tiorum, toto die eos animo verset -"^ simul unum, vel dúo myste-
:
ria vitae eodem die sicut in reliquis diebus meditanda

Christi
500 sunt^". Nam hi tres modi non dantur pro certa hora alicuius
meditationis, cum non contineant nisi unum punctum praecipuum,
scilicet desiderium attingendi tertium illum gradum humilitatis,
quod toto die mente revolvendum est extra meditationem immo ;
etiam in meditatione opportuno tempore, adhibito triplici illo col-

505 loquio de vexillis, ut ibidem dicitur
His peractis accedendum iam propius est ad electionem,

[216]
et in primis declarandum
praeludium electionum quod fere
coincidit cum Fundamento jjosito ante Exercitia, et ideo, qui bene
illud meditatus fuerit, nullam in hoc habebit diíTicultatem.
510 Interim Instructor exploret voluntatem exercentis se,

[217]
an habeat indiíTerentiam de cuius necessitate supra locuti su-
mus et si magis propenderé ad imperfectiorem statum animad-
verterit, explicet ei illud notabile, quod est in Exercitiis post tres
classes^ss^ ut scilicet qui sentit aíTectum rejuignantem paupertati
515 reali, petat a Deo, ut ipsum potius inclinet in illam partem. Cuius
4S)1 ut et corr. cj- et ut (1 497 Mir. [Doc. 22-23 n. 76] in marg.manu corred. G
II ||
.506Aeg. |Doc. 31 n. 152] in mary. O, li ólO Pol. (Doc. 20 n. 781 in marg. R, in

II
mará, nianu corrcct. G,
'-"2
De tribus inodis humilitatis in Doc. 20 annol. 14(i.
In libio i:\crcitiornni (n. 104).

DOC. 33, 31, 13 - Nx. 21 1-217 715
sionern prüj)ter dolorem si'cimdus ; velil qiiideni adliihcie, sod

quas ipse prohet ac iudicet, non cas ([uac aplac suiil ciiis morix),
ut V. g. si nollet abstinere a vino, aul siinilibus ;
tcrtiiis denique
se totum medico permittat, ul el diaelain imperel, el mal, et
secet ipsa etiam membra, si ojxis sil. 520
r215] 8. Qiiandonam i'l<M'tion<Mii t'aeliiro propoiiaiitiii* Ivvh
ni'adus liuiiiililatis. Porro simid eum liis diiabiis meditationibus,
qiias diximus, nempe de (iu()l)üs vexillis, el de tribus classibus,
vel, si ita melius videatur, sequenli die, posl meditalionem de
Iransitu Christi a Nazarelli, el de eiiis lia|jlismo, {)roj)onuntur 52r¡
electionem facturo tres gradiis liuinilitatis ul, quemadmodum

animo verset
dicitur in libro Exercitioruni, tolo die eos simul :
tamen unum, dúo mysteria vilae Christi eodem (be, sicut in

vel
reliquis diebus, meditanda sunt Nam hi tres gradas non danUir
pro certa hora alicuius meditationis, cum non contineant nisi 530
unum i)unctum praecipuum, sciHcet desiderium attingendi tertium
illum gradum humilitatis, quod tolo die mente revolvendum est
extra meditalionem, immo etiam meditatione opjjorluno lem-
in
l)ore, ahibito triplici illo colioquio de vexillis, ut ibidem dicitur
Cap. XXX 5S5
De ipsa electione iuxta uationem secundi temporis
"216] 1. I'raoIiKliuiii «>le 'leelaranduin. His peractis

accedendum iam ¡¡ropius esl atl electionem, et in primis decla-
randum |)raeludiuin eleclionum quod fere coincidit cum fun-
(laniLMilo posilo anle Exercitia : et ideo, qui bene ilhid meditatus 540
i'ueril, nuiiani in hoc habebit (Uflicultalem.
Kxploj-anda t'xerfonlis voluntas. Interim Instructor
[21 7J 2.
explorel volunlatem exercenlis se, an habeal indifferentiam, de
cuius necessilate supra locuti sumus et si magis proi)endere :
ad imperfecliorem statum animadverterit, expHcet ei ilhid nota- 545

bile, quod est in E.xercitiis posl tres classes ul scilicel qui senlit
affectum repugnanlem pauperlali reali, pelal a l)eo, ul i|)sum
De líoii oniitlendis meditatioiühus teiTii)ore electioiuim ¡11 Doi-. 20

aiinot. 137.
•"^ In libro Exeicitiorum (n. Iü8).
-«« In libro Exercitiorum (n. 1G9).
Supra in his Doc. .3.3, .34. Í3 11. 171.
In libro l^xeiiitioriim (n. 157).
716 DIHF.CTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
ratio est, quia virga incurva flectenda est in contrariam ])arl(,m,

ut dein.de manens in medio, lial recia : (jiiod praesertim lociim
habet in hac materia, cum illa pars sil seciirior, ethoc nihil impe-[81]
diat vel Dei voluntalem, vel lihertatem nostram. Hoc ergo .suj)po-
52(( sito j)ergendum est meditationibus mysteriorum Christi, quae
in.
sunt in libro Exercitioriim, et simul vacandiim electioni, ad quam

dirigendam, dandi sunt tres illi modi recte eligendi voce vel scrip-
to^''^ ut magis videbitur Instructori.
[218] Eleclio aulem i ta peragenda est, non ut exercitans me-

525 ditetur tres illos modos toto tempore meditationis, sed post perac-
tam unamquamque meditationem, vel in aliqua eius parte, cum
animus iam quietus est, tune tempus projjrium est agendi, et ra-
liocinandi circa rem proposilam. Kt ideo diligenter curandum est,
ut meditation.es, quemadmodum diximus"", de Christi vita d\-

5M) ligenter fiant suo tempore. Nam si quis omissis suis meditationibus
vellet se totum daré cogitationi de electione status, non bene face-
lel, idque ei damnum alTerret, quia per meditationes anima corro-
el elevatur a terrenis, unde lit aptior ad
boratur, et illuminalur,
Dei voluntatem, et cognoscendam, el amplectendam, el ad supe-
535 randa omnia impedimenta et contra si cessaret a meditando ;
obscurior fieret, et infirmior

ut dictum est, d?ndum esl suum tempus medi-
[219] Quare,
divinarum rerum, quae pro varietate mysteriorum oc-
lalioni
currunl, et suum deinde tempus electioni, ne si anima tota occu-
540 j)etur in hoc negocio, haec una cogitatio exsugat, et exhauriat
(|uodammodo succum et ílorem devotionis, el ita reddatur langui-
dior [82].
[220] Quod si ad.huc magis in particulari quaeratur quomodo
hoc faciendum sit, dicendum, quod si in secundo modo eligendi
51") verselur, debel qui deliberat sine ulla sua ratiocinatione, aut dis-
cursu adhibito, dum
meditationem, aut colloquia, et in
facit
summa dum Deum, proponere oculis mentis
constilutus est ante
suae viam consiliorum, et observare an sentiat in anima sua motas
aliquos consolationis, aut desolationis. Deinde proponere sibi viam
.55(1 mandalorum et hoc idem circa eam observare.
;
.)24 Mir. IDoc. 22-2.! ii. 80 in mari/. ti. R

1 \\ y.W fiant imst n,rr. (i .'j;58 pn. .iiip.
¡\
Un. manii rorree!, (i \\ .US Pol. (Doc. 20 n. 82) inmanj. R, in innrri. inanií corree!. (!
I)c sc'ri|)lis dandis in Doc. ,5 aiinot. (i.
Supra in liis Doi-. X', 34. 4;5 ii. 215.

DOC. IVA, 34. i;5 - \N. 217-220 717
potius inclinot in illain parloin. Cuiiis ralio osl. c[uia virga incurva
•l'leclenda ost in conlrariam partem, iit cleinde manons in iiu'dio,
lial recta : quod praesertim lociim habet
hac nialeria, ciim illa 550 in
pars sit securior, ot hoc niliil inipedial vel Dei volunlaliMii w\ li-
l)ertalem noslrani. Hoc ertô siijjposilo, pcr<i;i.'n(luni rsl in nuMÜta-
Lionihus mysterioruni quae siinl in lil)r() Kxt'icit ioiiini.
C.hristi,
el sinud vacanduni ad qiiam dirigendam, danda snnl
clfi tioni ;
tria illa témpora rerle elit^cndi, voce vol scripto ut niagis vi- 555
(lel)itur Insti iK'loi i.
218] .'5. OiioiiKMln «>l(><-lio |>(>ra;)(Mul:i. EU'ctio autem ita ptT-

agenda est, non ul clecturus moditetur tria illa tcrapara tolo tem-
pore meditationis, sed post peraclani unamquanupie nieditatio-
nem, vel in aliqua eius i)aiie, runi aninius iaiii quieliis csl, tune 560
lenipus propium est agendi. el raliocinandi ciña vvm pr()j)osilam.
El ideo diligenter curandiini csl, iil mcdilal ioius, (picmadmodum
diximus de Chrisli vita diligenter liaiit suo tenipore. Xam si
quis omissis suis medilalionil)us veliet se lotuni daré cogitalioni
de electione status, non bene faceret ; idcpie ei <lainnuni at'ferret : siíó
<pda |)er meditationes anima corrohoratur. et illuniinatur. et ele-

vatur a terrenis. unde til aplior ad Dei volunlatein el cognoscen-
dam, et ampleclendani. el atl superanda omnia impedimenta :
et contra, si cessaret a meditando, obscurior tierel et inlirmior
[219] 4.Miseenda cleetíoni medilalio. Quare ut diclum esl, 570

dandum suum tempus medilationi Divinarum rerum, quae
esl
pro varielale mysleriorum occurrunl id suum deinde lemi)us ;
electioni. ne si anima tota occupetur in hoc negotio, haec una

eogitalio exsugat el exiiauriat (puxiammodo succum et florem
<ie\-ol¡onis, reddalur languidior.
el ita 575
220 .). I*«'*'u!ia ris iiiu<liis ¡11 ek'flione lenondiis. Quod si
adluic magis in ¡¡articulari i[uaeratur, quomodo hoc faciendum
sil. dicendum. quod si in secinuh) trmpore eligendi versetiu-. dei)et
(pu deliberat sine ulla sua raliocinatione, aut discursu adhil)ito,

dum medilalionem. aul colloquia. el in summa, dum con- 580
fácil
stitutus esl anle Deum, proponere oculis menlis suae viam consi-
liorum, el ol)servare an sentiat in anima sua mol s aliquos con-
solalionis, aut desolationis. Deinde proponere sibi viam manda-
lorum et hoc idem circa eam ol)servare.
;
.)üO in iiuirn. Ex :i. tcmiiorc lionac elcctionin
De non omittendis meilitatioiiitjus tenipore eleclioiiis in Doc. 20

imnot. 1.37.
71 S DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. AC.QUAVIVA
[221] Nec est ad hoc necessaria particularis meditatio, ut

paulo ante dictum est, sed suííicit hoc faceré dum versatur in me-
ditationibus, et orationibus consuetis. Et hoc idem facial extra
lenipus meditationis proponendo hoc modo dicto, et observando
555 motus praedictos nihil discurrendo per se, sed tantum audiendo
;
vocem üomini, et se ad eam audiendam, et ad motum illum ac-

cipiendum disj)onendo quantum poterit máxime renovando ;
saepe resignationem, et desiderium cognoscendi divinum benepla-

cilum, et hoc semper curando, ut cesset omnis propria voluntas.
5Ü0 aut inclinatio.
[222] Cum autem venerit Instructor, exigat al) eo rationem

huiusmodi motionum et si boni vel mali spiritus signa deprelu n-
iis praecipue, quae
dat, utatur regulis de discernendis spiritibus, sed
secundae hebdomadae conveniunt, et declaret ei, quantum satis
5;i5 esse iudicabit ad ipsum dirigendum, vel erigendum si opus fue-
rit Et si bene procederé hac via vide-[83]bit alia meditatione
¡«•oposita hortetur, ut eandem viam teneat circa electionem pro-
positan!, ut experiatur an durent eaedem motiones, an aliae con-
trariae succedant, quod si contrariae occurrerint, conetur discer-
570 nere per praedictas regulas, quae sint bonae, quae malae.
[223] Si hoc modo secundi temporis non conficitur electio,

quia qui exercetur nullam notatu dignam motionem in se sentit,
vel sentit in utramque partem, adhibendi sunt modi tertii temporis,
prior, et posterior, qui ei declarandi erunt, ut cum priori modo
-75 aliquid constituerit, idem deinde expendat posteriori, et si idem
resultet ex utroque, id bonum signum est bonae electionis.
[224] Hoc autem tertio tempore poterit dari una tantum medi-
tatio ex iis, quae secunda hebdómada proponuntur cum sua repe-
titione ut reliquum tempus impendatur eleotioni, idque videtur
.¡^(^ innui in libro Exercitiorum per exempknn contemjjlationis bap-
.-.04 (ledaret fwr. rx dcbci-ft (I \

rüí) Mir. IDoc. -'2-2:! u. 74] in iiianj. (i. U f
.")80 inmii rorr. cj- im-sse <l
"'^
De cxigeiula ratione al) eo qui exercelur in Doc. 3 amiot. 7.
DOC. 33. 34, 13 - NN. 221-221 719
6. Alón vst necessaria partieularis ineditalio. Nec 585

[221]
esl ad hoc necessaria particularis meditatio, iit jiaulo ante dictiim
est, sed sufficit hoc faceré dum versatiir in meditationibiis et
orationibus consuetis. Et hoc ideni facial extra leinpiis medila-
tionis, proponendo hoc modo dicto, el ()l)servan(l() inotiis prae-
dictos ; nihil disciirrendotantum aiuUendo voccm
per se, sed 5!>u
Domini, et se ad eam audiendam,

ad motiim illiim accipiendiim
et
disponendo, quantum poterit máxime renovando saepe resifj¡na-
;
lionem, et desiderium coíJ;noscendi divinum l)eneplacituni, et

hoc semper curando, ut cesset omnis ¡jropria voluntas, aul in-
dinatio. 595
[222] 7. Exigencia ratio iiiotionuiii exercilaiitis. Cum aulem
venerit Instructor, exigat ah eo rationem huiusmodi motionum'-^'^ :
et boni vel mali spiritus signa deprehendat, utatur regulis de

si
discernendis s])iritibus, sed iis praecipue quae secundae Hebdo-

madae conveniunt : et declaret ei quantum satis esse iudicabit 6 lo
ad ipsum dirigendum vel erigendum opus fuerit Et si i)ene
si
procederé hac via videbit, alia meditatione proposita hortetur,

ut eamdem viam teneat circa electionem propositam, ut experia-
tur an durent eaedem motiones, an aliae contrariae succedanl :
quod si contrariae occurrerint, conetur discernere [)er ])raedictas lids
regulas, quae sint bonae, quae malae.
'
Cap. XXXI
De electione iuxta priorem et POSTERIOREM modum.
[223] 1. Quid si hoc tempere non eonfieilur eleelio.

Si hoc secundo íempore non conficitur electio, quia qui exercetur (uo
nullarñ notatu dignam motionem in se sentit, vel sentit in utramque
partem adhibendi sunt modi tertii temporis, prior et posterior,
:
qui ei declarandi erunt, ut cum priori modo aliquid constituerit.

Ídem deinde expendat posteriori et si idem resultet ex utroque,
;
id bonum signum est bonae electionis. ()15
[224] 2. l'na detur meditatio tertio tempore. Hoc autem

tertio tempore ¡)oterit dari una tantum meditatio ex iis, quae
secunda hebdómada proponuntur cum sua repetitione ut reli-
quum tempus impendatur electioni. Idque videtur innui in libro
De (iec-huM!idis regalis oiscretionis spirituum in l)oc. 22-23 annot. S3.

De meditationibiis tempore electionis in Doc. 20 annol. 137.
tisnii, quae ponitur quinta die ^'K Quanqiiam ciim hoc non prae-
c'ipiatiir, credi potest, quod ¡)ermittitur
Inslruclori, ut iinam vel
duas in die del meditationes, ut viderit exercitanli magis profu-
turum, pro diñicultate quam sentiat, et ])rout indigeat tempore
•"'8''
ad faciendam hanc discussionem.
[225] Monendus etiam erit, ut notet scrijjto rationes, quae se

oíTerunt pro utraque ¡)arte, idque seorsim. Nam rationes omnes
cuiusque partis simul collectae magis veritatem ostendunt, et
niaiorem vim habent [84] ad movendum. Has vero cum Instruc-
591) lore conferre dehehit, ut ah eo melius dirigi ])ossit.
[226] Porro illud etiam cavendum Instructori, ne in hoc negocio

per se tam difficili, et laborioso, nimis obruat exercitantem, neo
semper eum stimulet, et quin potius sinendus est aliquando
fatiget,
respirare ne semper aut absorbeatur tristitia, aut
affligatur,
59.') taedio et desperatione abiiciat se ipsum, quod tune máxime me-
luendum est, cum praeter propriam infirmitatem, et repugnan-
tiam carnis, accedunt etiam daemonum impugnationes. Difficile
est enim relevare eiusmodi cor, cum semel conciderit.
[227] Immo vero etiam si quis cerneretur minus prompte re-

600 spondere divinae voluntati, nec se vincere, ut deberet, sustinendus
lamen patienter essel, et expectandum, ut paulatim, et quasi pe-
detentim superet óbices illi oppositos et in hoc etiam imitandus ;
mos divinae bonitatis, cui cooperamur, quae omnia suaviter

disponit et longanimiter expectat animae moras in veniendo ad eum.
605 Denique hoc etiam advertendum, quicquid eliget secundo,

[228]
vel tertio tempore, nevotum ullum emittat, ut dicitur annota-
tione decima quarta et praesertim in secundo tempore. vSaepe
enim in illo calore, vel consolatione fiunt vota, quae deinde dis-
plicent, et hoc praesertim servandum cum iis, qui natura sunt
610 ferventi, et praecipiti, vel parum stabili. Sed tamen si electio facta
esset maturo consilio, ut cum ma-[85]gna claritate, et indiciis haud
obscuris divinae vocationis,praesertim si aetas, aut natura ho-
minis non esset suspecta, et hic suam electionem voto firmare
586 Pol. IDoc. 20 n. 8.S] in marg. G, fí II

591 Aeg. (Doc. 31 n. 149] in marg.
<1. R 591 affligatur corr. ex obligatur
II G II 605 Pol. (Doc. 20 n. 87] in marg.
G, R
DOC. 31, 4;} - NN. 224-228 721
Exorcitioniin per oxompliiin conU'inplationis Haplisnii, quao |)o- (i2n
nitur quinta (lie Qiiamquam, cuín hoc non praecipiatur, credi

potest quod i)ermitt¡tur Instruclori, ut unam vel duas in die del
nieditationes. uL viderit exercitanti magis j)rofuturum, pro dif-
ficullaLe quam senliat, et proul indigeat tempore ad faciendam
hanr discussionem. (;2r>
[225] Xotet sei-iplo ratiunes. Monendus eliam erit, ut

3.
notet scripto rationes, quae se offerunt pro utraque parte, idque

seorsim. Nam rationes onines euiusque partis simul coUeetae ma-
gis veritatem ostendunl, et habent ad movcndum.
maiorom vini
Hac vero cum Instruclore conferre debebit, ut ab eo melius dirigi 6:^0
l)ossil.
[2261 4. Xoii obriioiidus exoreilantis animus. Porro illud

etiam cavendum Instructori, ne in hoc negotio per se tam difficili
et laborioso nimis obrual cxercitantem, nec semper eum stimulet
et fatiget quin potius sinendus est aliquando respirare
: ne (;;{5
semper affligatur, aut al)sorbeatur tristitia, aut taedio et despe-
ratione abiiciat se ijjsum, quod tune máxime metuendum est,
cum praeter propriam iníirmitatem et repugnantiam carnis, acce-
dunt etiam daemonum impugnationes difficile est enim relevare :
eiusmodi cor, cum semel conciderit. 640

[227] 5. 11 sustinendus qui non prompte vocationi di-
vinae respondet. Immo vero etiam si quis cerneretur minus
promte responderé divinae voluntati, nec se vincere ut deberet,
sustinendus tamen patienter esset, et exspectandum, ut paulatim
et quasi pedetentim superet óbices illi oppositos et in hoc etiam (545 ;
imitandus mos divinae bonitatis, cui cooperamur, quae omnia

suaviter disponit, et longanimiter exspectat animae moras in ve-
niendo ad eum.
[228] 6. Tempore electionis nulluiii votuni eiuittenduni.
Denique hoc etiam advertendum, quidquid eliget secundo vel ,550
tertio tempore ne votum uUum emittat, ut dicitur annotatione
decima quarta et praesertim in secundo tempore. Saepe enim
in illo calore vel consolatione fiunt vota, quae deinde displicent.
Et hoc praesertim servandum cum iis, qui natura sunt ferventi,
et praecipiti, vel parum stabili. Sed tamen si electio facta esset j^^^-
maturo consilio, ut cum magna claritate, et indiciis haud obscuris
divinae vocationis, praesertim si aetas, aut natura hominis non
la lil)ro líxercitiorum (n. 158).

De benifíiiitate Directoris in Doc. 18 aimot. 77.
In libro Exercitioruin (11. 14).
46 — Directoría uxercitiorüm.
cuperet, iit se melius muniret contra oppugnationes carnis, et

mundi, et Satanae, non potest Instructor, nec debet eius devo-
tionem impediré, sicut nec ad id ulla ratione impeliere "8.
[229] Ultimum est in hac electione id quod in libello Exerci-

tiorum ponitiir in ultimo puncto"^ ut homo post conclusam elec-
tionem ad orationem se conferat. Quo tempore si senserit mentem
(>20 suam confirmari in electione iam facta, sentiendo in se motiones
aliquas, vel illustrationes desuper immissas, ita ut Deus appro-
bare videatur quod factum est, et promittere vires ad exequen-
dum, id est optimum indicium, et haberi debet tanquam sigillum
totius electionis.
625 [230] Si vero motiones, vel affectus, vel illustrationes intel-

lectus eiusmodi essent, quae infirmarent electionem factam, et
examinatae iuxta regulas supra positas, viderentur a malo spi-
ritu, vel saltem essent dubiae, non est mutanda electio.
[231] Si autem clare appareret esse a bono spiritu, signum est

*i30 discursum non fuisse bonum, et electionem denuo faciendam.
[232] Quod si in hac oratione nihil in utramvis partem nota-

bile accideret, nec in affectu, nec in intellectu, et voluntas eli-
gentis in suo proposito perseverat, non est electio in dubium re-

va[86]canda, sed ita putandum est voluisse Deum per discursum
635 rationis voluntatem suam inveniri.
[233] Caeterum illud quoque interdum contingere solet, ut

exercitans hallucinetur in electione facienda, et licet Deus illum
617 Pol. fDoc. 20 n. 90] in marg. G, R II 622 est fac-tum iransp. G II 627 positas}
dictas G
DOC. 33, 31, 13 - NN. 228-233
csset susi)ecla, el hic suam electionem voto firmare cuperel, ul

se melius miiniret contra oppiiiJnalionos carnis, et mundi, et Sa-
lanae non potest Instructor, nec dehet eius devotionem impe- g60
;
diré, sieut nec ad id ulla ratione impeliere
Cap. XXXII
De oratione pust factam elec.tionkm.
[229] 1. Quid posl rliH'lionoiii íactuin pefafjeiidiiiii. Ulti-

mum hac eleclione id quod in libello Exercitiorum ponitur
est in oiiS
in ultimo puncto "\ ul homo post conclusam eleclionem ad ora-

liónem se conferal. Quo tempore
si senserit menteni suam con-
lirmari in eleclione iam

senliendo in se moliones aliquas,
facía,
vel illuslrationes desuper immissas, ita ut Deus ap])rol)are videatur
quod faclum est, el promillere vires ad exsequendum id est ; (i7(>
optimum indicium, el haheri debel tamquam sigillum lolius elec-

lionis.
[230] 2. Qiiiíl fiim oleetio a malo spiritii tnilalur. Si vero
motiones, vel affectus, vel illuslrationes intelleclus eiusmodi es-
sent, quae iníirmarent eleclionem factam et examinatae iuxta 675 :
regulas supra posilas, viderentur a malo spiritu, vel saltem essent

dir)3iae, non est mutanda eleclio.
[231] 3. O"'*' » bono spiritu. Si autem clare appareret
'^'t
esse a bono spiiitu, signum est discursum non fuisse bonum, et

eleclionem denuo faciendam. 680
[232] 4. Quid si in oratione nihil notabile afoidorit. Quod
si in hac oratione nihil in utramvis partem notabile accideret,
nec in affectu, nec in inlellectu, el voluntas eligentis in suo pro-

l)osilo perseverat ; non est eleclio in dubium revocanda, sed ita
putandum est voluisse Deum per discursum rationis voluntatem ti85
suam inveniri.
Cap. XXXIII
Quid agendum instructori, cum sentit eum,
qui electionem facit, hallucinari.
[233] 1. Quid eum exercens liaiiueinatur. Ceterum illud ygo

(juoque interdum contingere solet, ut Exercilia sumens halluci-
De votis facieiidis in eleclione in Doc. 20 aiinot. 172.

In libro I'^xeirit loruni (n. 183). Quae in nn. 22!)-2.'52 dicuntur, tere
eadeni inv.Miiuntur in Poi.anc!), Doc.-. 20 n. 90.
724 DIHECTORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
vocel ad vitam ¡jerfectiorem, ipse tamen vel propter daemonis

dcco])tionem, vel propter propriam iníirmitatem imperfectiorem
ti4'i eligat, idqiie a Spiritu sancto esse putet, nec ah eo dimoveri possit.
Tune igitur prudentiae est, ut Instruetor non multum

[234]
reluctetiir,quod frustra faceret, sed ñeque ex altera parte con-
firmet electionem factam, ac potius ostendat sibi non valde satis-
fecisse, sed sperare quod progressu temporis Dominus ei clarius
(i45 indicabit voluntatem siiam, et sic eum relinquat aliquantum du-
bium et incertum de tali deinde etiam instruat quo-
electione,
modo disponere se debeat, ne aditum claudat divinae luci.
[235] Saepe enim experientia monstravit quosdam, qui in ipso

conflictu Exercitiorum succubuerant, deinde extra Exercitia com-
(150 modius veritatem agnovisse, idque ex iisdem principiis, quae hau-
serant in ipsis Exercitiis, sive quia daemon acrius oppugnat in
illo articulo electionis, sive quod natura ipsa praesertim in iis qui
timidiores sunt, el pusillaninies, ut in illa quasi agonia quodam-
modo eum deinde quodammodo re-
opprimitur, et suffocatur, ita
<)55 spirat, est melius disj)osita ad
ratiocinandum, et perci-[87]pien-
dum lumen Dei, sive denique, quia experientia deinde cognove-
runt se non eam vitam posse in saeculo tenere, quam fortasse
in Exercitiis vel ipsi sil)i linxerant, vel eis dnemon persuaserat.
Cap. XVI
De iis qui iam statum habent.
[236] Post tractationem de electione ponitur a nostro Patre

methodus quaedam de emendatione, seu reformatione vitae^«":
quae doctrina maximi momenti est pro iis, qui iam sunt in statu
5 immutabili, vel salLem quos Deus non vocat ad mutationem status.
Per hanc enim reformationem tolluntur multi abusus, qui etiam
si non sint peccata, saltem sunt origo multorum malorum.
[237] Hac vero doctrina id agitur, ut multi qui iam uxorem et

10 familiam habent, licet in saeculo maneant, suo tamen modo per-
6i:5-f)44 satisfocisse sup. Un. (í || 652 natura) anima /?, na G 656 deinde stip.
II
Un. (I II
65S vel ipsi su¡). Un. G \
vel' —persuaserat add. manu corred. G 3 ;
Aeg. [Doc. ;U n. 154] in inarg. G K

DOC. 33, 34, 13 - N\ 233-237 725
neüir in olectione facienda : el liccl Deus illum vocol ad. vilam

l)erfectiorem, ipse lamen vel propter daemonis deceplionem, vel
propter pro|)r¡am infirmitatem, imperfectiorem eligal, idque a
Spiritu Sancto esse putet, nec ab eo dimoveri possit. 695
[234] 2. lírijioiKliis ést. Tune igitur prudentiae est, ut In-
struclor non multum reluctetiir (quod frustra faceret), sed ñeque
ex altera parte confirmet electionem faclam, ac potius ostendat
sibi non valde satisfecisse, sed sperare quod progressu temporis
Dominus ei elarius indicahit voluntatem suani, et sic eum relin- 700
qual aliquantum dubium, et incertum de tali electione, deinde
etiam instruat quomodo disponer'e se debeat, ne aditum claudal
divinae luci.
[235] 3. \Iulli extra Exereitia voritatem aqnovoriint.
Saepe enim experientia monstravit, quosdam, qui in ipso con- 705
flictu Exercitiorum succubuerant, deinde extra Exereitia commo-
dius veritatem agnovisse, idque ex iisdem principiis, quae hause-
rant in ipsis Exercitiis sive quia daemon acrius oppugnat in illo
;
articulo electionis : sive quod natura ipsa praesertim in iis qui

timidiores sunt et pusillanimes ut in illa quasi agonia quodam- 710
modo opprimitur deinde quodammodo res-
et suffocatur, ita cum
pirat, est melius disposita ad ratiocinandum, et percipiendum lu-
men Dei, sive denique, quia experientia deinde cognoverunt, se
non eam vitam posse in saeculo tenere, quam fortasse in Exer-
citiis vel ipsi sibi íinxerant, vel eis daemon persuaserat. 715
Cap. XXXIV
De iis, qui iam statum habent.
[236] 1. Mcthodus rel'ormationis vitae. Post tractationem

de electione, ponitur a Nostro Patre methodus quaedam de emen-
datione seu reformatione vitae quae doctrina maximi mo- : 5
menti est pro iis, qui iam sunt in statu immutabili, vel saltem
quos Deus non vocat ad mutationem status. Per hanc enim refor-
mationem tolluntur multi abusus, qui, etiamsi non sint ])eccata,
saltem sunt origo multorum malorum.
[237] 2. Fruetus huius doctrinae. Hac vero doctrina id agitur, i'>
ut multi, qui iam uxorem el familiam habent, licet in saeculo
In libr.) i:xeic-¡ti'>ruin (n. 18;)). De roformationc vitae in Doc. 1() aii-
iiot. .").
726 DIRE(.TORIA CONSCRIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
fectionem sectenlur, ad quam nos quoque invitare, et perducere

eos debemus ex vocatione nostra itaque passim iubent Constitu- ;
tiones nostrae. Nec est dubiiim quin si próximos iuvare conare-

mur, ac dirigere ad lianc formulam, quae hic expressa est, valde
15 insignis fructus sequeretur. Itaque hoc ómnibus operariis Socie-
tatis valde commendatum esse deberet.
[238] Cum his igitur hunc modum tenere oportet, ut praeter

Exercitia ordinariade mys-[88]teriis vitae Christi, dentur etiam
illa de duobus vexillis, et tribus hominum classibus, immo etiam
20 praeludium electionum. Haec enim licet non adeo necessaria sint,
ut iis qui de toto vitae statu deliberaturi sunt, non potest tamen
dubitari, quin valde sint utilia, ut animentur ad eam perfectionem,
cuius ipsorum saltem status ac conditio est capax.
[239] Ceterum secundus modus eligendi non valde ad hoc

25 negocium pertinet, sed potius tertius modus, eiusque membrum
utrumque. Res autem instituenda ita est, ut singula puncta dis-
cutiantur v. g. de familia, vel de expensis, et post deliberationem
factam de uno {)uncto, transeatur ad aliud, in singulis autem
maius vel minus tempus insumatur, ut fuerit negocii gravitas,
30 vel difficultas. Aliquando enim una hora, aut etiam plures in uno
puncto insumendae erunt, aliquando autem plura puncta in una
hora concludentur.
Cap. XVII
De TERTIA HEBDOMADA.
[240] In terlia hebdómada stabilitur, et confirmatur electio

vitae melioris iam
voluntas serviendi Deo, proposito
facta, et
5 tanto, et tali exemplo, nempe passione Domini et Salvatoris

nostri^". In ea enim omnes eius virtutes multo insignius, atque
excellentius elucent, et efficacius nos invitant ad sui imitationem.
Itaque magnus hic thesaurus reconditus est, unde videmus san-
[89]ctos omnes in hac potissimum parte se exercuisse, ut appa-
10 ret ex libris, quos scriptos reliquerunt. Et ideo in hoc etiam opor-
17 Pol. [Doc. 20 n. 92] in mará. O. R II 28 aliud alteriim fr' 1| 2!) inaius ;>osí rorr.
(1 !l :i Acg. [Doc. :í1 n. ir>l] in iiianj. (!, R \\ 5 et'l ac (i

.
DOC. 33, 31, 13 - NN. 237-240 727
mancanl, suo tamen modo porfeclionem sectontur, ad (¡iiam nos

quoque invitare et perducere eos del)einus ex vocal ioiie nostra,
itaque passim iubent Constituliones noslrai.'. Nec csl dubium,
quin si próximos iuvare conaromur ac diriiJ;ore ad hanc formulam 15
quae hic expressa est, valdc insigáis fructiis sequeretur. Itaque
hoc ómnibus ojjerariis Socielatis valde commendatum esse de-
beré!
[238] 3. (^)uis iikmIiis leiieii«lus iii iiivsindis l'ii-iiiiiiii sta-
luii»habenlibiis. Cum his igitur liune modum lenere oporlet, 20
ut praeter Exercitia ordinaria de mysteriis vitae Cbristi, dentur
etiam illa de duobus Vexillis, et tribus hominum Classibus, immo
etiam Praeludium electionum. Haec enim licet non adeo neces-
saria sint, ut iis qui de loto vitae slalu deliberaturi sunt, non
potest tamen dubitari quin valde sint utilia, ut animentur ad 25
eam perfectionem, cuius ipsorum saltem status ac conditio est
capax.
[239] 4. Tei'tius iiiodiis <>li(joiicli üs utilior. Ceterum se-
cundus modus eligendi non valde ad hoc negocium pertinet, sed
potius tertius modus, eiusque membrum utrumque. Res autem 30
instituenda ita est, ut singula |)uncta discutiantur, v. g. de fa-
milia, vel de exi)ensis ; et post deliberationem factam de uno
puncto, transeatur ad aliud in singulis autem maius vel minus
:
tempus insumatur, ut fuerit negotii gravitas, vel difficultas. Ali-

quando enim una hora, aul eliam plures in uno puncto insumendae 35
erunt, aliquandoautem i)lura puncta in una hora concludentur.
Cap. XXXV
De TERTIA HEBDOMADA.
[240] 1. In tertia Hebdómada stabilitiii- vitae melioris

electío. In tertia Hebdómada
conflrmatur electio
stabilitur, et
vitae melioris iam facta, et voluntas serviendi Deo, proposito 5
tanto et tali exemplo, nempe passione Domini et Salvatoris nos-
tri In ea enim omnes multo insignius atque
eius virtutes
excellentius elucent, et efficacius nos invitant ad sui imitationem
Itaque magnus hic thesaurus reconditus est, unde videmus sanctos
omnes in hac potissimum parte se exercuisse, ut apparet ex libris 10
De fine tcrtiae hebdoinadae iii Doc. I« aniiot. 17. Fere totuni hoc
caput, ut iiidicatur in maigiiie, sumiitum est ex f'.Z. Dávila, üoc. 31 nn.
I.í7-17(t.
tet exercitantem diligenter instriii, quoniam hic esse deberet or-

dinarias animae cibus.
[241] Ordo et discursus harum meditationnm est idem, qui
in ])raeterita hebdómada, nempe intuendo personas,
15 dicta etopera^ 82. Debet tamen
iis praesertim qui non adeo
sunt exercitati, aperiri via in hac materia per illa puncta, quae
communiter tradi solent, quis patiatur, quid patiatur, a quibus,
et propter quos^»'.
[242] In compositione loci284 debet qui meditatur ita se con-

20 stituere, quasi ])raesens esset mysterio illi dum ageretur, et qui-
dem ac si gestum solum iuxta formam illam Apo-
esset propter se
stoli, Qui dilexit me, et Iradidit semetipsum pro me Itaque
debet anima ita se respicere, quasi ipsa causa fuerit tantorum do-
lorum, et ignominiarum, quas Dei filius i)erpessus est, deinde
25 videre, quidquid bonorum spiritualium, quidquid gratiae, et quod
ab aeternis malis libérala sil, quod aeterna i)ona se consecuturam
speret, haec omnia ex Christi meritis sibi provenisse. Immo etiam
considerare Christum dum illa pateretur, habuisse ante oculos et
nos, et nostra peccata in particulari omnia, et pro iis orasse, eo-
30 rumque remissionem, et gratiam nobis impetrasse.
[243] Quamquam autem affectus compassionis est valde bo-

nus, debetque et peti cum instantia [90] et desiderari cum humi-
litate, et excipi cum gratia, debent tamen simul etiam curari
alii affectus, qui sunt utiliores ad profectum nostrum spiritualem.
35 [244] Primus autem est, quanta res sit offendere Deum, quando
ad satisfaciendum ei divina sapientia dignum putavit adhibere
ipsum filii sui sanguinem, et vitam, ex quo etiam nascitur sum-
mum odium peccati, quod praesertim ab illa iustitia tam severis
poenis vindicetur, quia si hoc in viridi, quid in árido''*'?
40 [245] Secundo cognoscenda, et veneranda est bonitas, et sa-
14-15 nempe — opera etiam in O ¡¡ 25 quldtiuid —

spiritualium sup. Un, manu
scribae G ii
29-30 corumque et eorum G 30 impetrasse nobis transp. G
\\ II 35
ACK. (Dof. 31 nn. 183-165] in marg. G, R |
est siip. Un. G
QuADRANTiNi, l)oc. 35 11. 70 volcbat ut ]iost haec verba, adderetur :
< Praeterquam quod tria alia puncta addi debeant : queniadmodum in prin-
ci])io tertiae liebdomadae libri Exercitiorum (nn. 195-197) habetur ».
Qi-ADRANTiNi, Doc 35 1111. 31-33 iietit ut declaretur utruni sequendus

:
DOC. 33, 34, 13 - XN, 240-215 729
quos scriplos El kloo in hoc oliam o\mr[v[ mcditnntem

ri'li(¡iKTiinl.
liic osso dcheret ordinariiisanimae cibus.

diligenter instriii, qiioniam
[241] 2. líloin ordo liariiiii iiiedilatíomini, qiii iii secunda
Hebdómada. Ordo et discursus hariim meditationuni est idem,
qui in praeterita hebdómada, nempe intuondo personas, dicta, 15
et opera Debet tamen, iis praesertim qui non adeo sunl exer-
citati, aperiri via in hac materia per illa puncta, quac comimi-
niter tradi solent, quis patiatur, quid patiatur, a quibiis, t i [nop-
ter quos
^>uoiiiodo in eoniposílione loei quis se slafuat. 20
[242] 3.
In compositione loci del)et qui meditatur, ita se constituere,
quasi ])raesens esset mysterio illi dum ageretur et quidem ac si ;
gestum esset propter se solum, iuxta formam illam Apostoli

Qui dilexit me, et tradidit semetipsum pro me Itaque debet
anima ita se respicere, quasi ipsa causa fuerit tantorum dolorum, 25
et ignominiarum, quas Dei Filius perpessus est deinde videre ;
quidquid bonorum s])iritualium, quidquid gratiae, et quod ab

aeternis malis liberata sit, quod aeterna bona se consecuturam
speret, haec omnia ex Christi meritis sibi provenisse. Immo etiam
considerare Christum, dum illa pateretur, habuisse ante oculos ;:o
et nos et nostra peccata in particulari omnia, et pro iis orasse,
eorumque remissionem, et gratiam nobis impetrasse.
[243] 4. Affectus euraudí. Quamquam autem affectus compas-
sionis est valde bonus, debetque et peti cum instantia, et desi-
derari cum humilitate, et excipi cum gratia debent tamen simul 35 ;
etiam curari alii affectus, qui sunt utiliores ad profcctum nostrum

spiritualem.
[244] 5. Pi'iiiius,odiuni peceati. Primus autem est, quanta
res sit offendere Deum, quando ad satisfaciendum ei divina sa-
pientia dignum j)utavit adhibere ipsum Filii sui sanguinem el 40
vitam, ex quo etiam nascitur summum odium peceati, quod prae-
sertim ab illa iustitia tam severis poenis vindicetur, quia si hoc
in viridi, quid in árido '?
[245] 6. Seeundus, eognitio Dei bonitatis. Secundo cognos-
24 in manj. tiul. II, 20
sit is ordo mysteriorum passionis Christi, qui est in libro Exercitíoruni, aii
potius ordo chronologicus, cum S. Ignatius aliquoruni mysteriorum d spo-
sitionem mutet.
De compositione loci in Doc. 22-2'A annot. 96.
Gal. 2, 20.
Le. 23, ;}!.
730 DIRECTORIA ( ONSCRIPTA lUSSU R. P. C(,. AÍ.QUAVIVA
])ientia Dei infinita, quae tam aptum médium invenit, ut homi-

num corda amore suo liquefacta ad se attraheret, iuxta Aposto-
lum, Commendat Deus charitatem suam in nobis quoniam cum
inimici essemus etc
45 Tertio liic otiam coníirmalur s])es nostra
[246] quia ut
ait S.Augustinus, qui dedit quod i)lus est, uempe unigeniti sui san-
guinem, dabit et gloriam aeternam, quae minus est sinc dubio**'.
Et ideo hic Chrisli sanguis tenendus est ut arrha, et pignus tum
divini amoris, tum futurae beatitudinis.
50 [-'7] Quarlo et omnium máxime, inflanimatur amor in Deum

consideratione tantae bonitatis, et tanti bcneficii nobis dati, et
dali tal i modo.
[218] Quinto sic etiam animantur omnes ad perfectam imi-
tationem, ut ait S. Petrus, Christus i)assus est pro nobis, vobis
55 relinquens exemplum, ut sequamini vestigia eius^"". Turpe enim
esset, et intolerabile, cum ille ut nos pro nostra i])sorum salute
doceret, non dcdignatus sit tam humilla [91] perpeti, si nos quorum
salus agitur recusemus.
[249] Denique j)otest etiam et debet concipi magnus zelus
€0 animarum, quas videlicet Deus tanti aestimavit, et tanto affectu

amavit, et tam magno pretio emit.
[250] luvat etiam habere in promptu hac hebdómada aliquas
sententias Sacrae Scripturae ad Domini jiassionem pertinentes ex
psalmis, vel ex prophetis, et máxime ex Isaia, vel etiam ex Evan-
65 geliis, aut ex epistolis Pauli, quae vel magnitudinem dolorum, ac
cruciatu[u]m Chrisli Domini indicent, vel eius bonitatem, aut ef-
fectus mirabik's in hominum reparatione, quae extra meditatio-
nem valde proderunt ad cor excilandum, et etiam ad tollendam
nescio quam satietatem, quae subrej)ere solet ex continuatione
70 earundem rerum. Haec autem loca Scripturae poterit Instructor
colligere, vel ab alio iam collecta suppeditare. Sunt enim multa,
el passim occurrunl.
43 In nobis ow. C 48 arrha \\

/í(i., priiis arca (! 50 máxime sup.lin.
II
G ||
57 si sup. Un. (1 58 recusaremus

II O II ü2 Aeg. [Doc. :U n. 169] in marg. G, R ||
meditationem del. per (r
Rom. 5, 8.
Non placel Qr adiíantini, Doc. 35 ii. 12 excitar! affectum spei in
tcrtia hebdómada. Ilic cnini affectus «cuín sit de gloria, videtur ei esse iucun-
diis » et ad movciidam laetitiani spiritiialein acconiniodatus, cuín lihcr K.\er-
cilioruin (ii. 20(1) praecipiat eiusmodi affectus defugere.
DOC. 33, 31, 13 - xN. 245-250 731
cenda el venoranda esl bonitas et sapientia Dei infinita, quae 45

tain a{)tum médium hominum corda amere suo lique-
invenit, ut
facta ad se attralieret, iuxta Apostolum Commendat Deus charita- :
tem suam in uobis, quoniam cum inimici essemus, etc.

[24G] 7. Tcriius, spei confirniatio. Tertio, hic etiam confir-
matur spes nostra quia, ul ait S. Augustinus Qui dedit quod : 50
plus est, nempe Unigeniti sui sanguinem, dabit et gloriam aeter-
nam, quae minus est sine dubio Et ideo hic Christi sanguis
lenendus est ut arrha et i)ignus tum üivini amoris, lum futurae
l)eatitudinis.
[247] 8. Quarlus, amor in Ueuni. Quarto, el omnium máxime, 55
inflammatur amor in Deum, consideratione tantae bonitatis, et
tanti beneficii nobis dati, et dati tali modo.
[248] 9. Quintus, inflammatio ad imitationcm Chrislí.
Quinto, sic etiam animantur omnes ad perfectam imitationem,
11 1 ait S. Petrus
Christus passus est pro nobis, vobis relinquens (iO
:
exemplum, sequamini vestigia eius

ut Turpe enim esset, et
intolerabile, cum ille, ut nos pro nostra ipsorum salute doceret,
non dedignatus sit tam humilia peri)eti si nos, quorum salus ;
agitur, recusemus.
[249] 10. Sextus, zehis aiiiinaruiii. Denique potest etiam et (55
debet concipi magnus zelus animarum, quas videlicet Deus tanti
aestimavit, et tanto affectu amavit, et tam magno pretio emit.
[250] 11. I surpandae aptae senteiitiae e Sei'iplura. luvat
etiam halêre in promptu hac Hebdómada aliquas sententias
Sacrae Scripturae ad Domini passionem pertinentes, ex Psal- 70
mis, vel ex Pr()])hetis, et máxime ex Isaia, vel etiam ex Evangeliis,
aul ex e])istolis Pauli quae vel magnitudinem dolorum ac crucia-
;
tuum Chrisli Domini indicent, vel eius bonitatem, aut effectus

mirabiles in hominum re])arali()ne {{uae extra meditationem ;
valde proderunt ad cor excitandum, el etiam ad toUendam nescio 75

quam satietatem, quae sultrepere soleL ex continuatione earum-
dem rerum. Haec autem loca Scripturae jjoterit Instructor colli-
gere, vel ab alio iam collecta supi)editare : sunt enim multa, et
passim occurrunt.
4S in iiiurii. Rdiii. V. 8 ;| (il in nidri/. I. Pot. 2, "21.
S. Augustinus haec- et c[uae sequuntur de sanguine Chrisli, aetertiae

bealitudiiiis pignore, conipluries enairax it : De civHalc Dei 1. 22, c. 24 PL. 41,
7i)2 ; Enarrcilio in J>s. 14.s n. S l'L. 37, 1941-1942; Serum 334 n. 2 1'!.. 38,
14(i.S-I4(i9.
1 l'elr. 2, 21.
732 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU P. P. CL. ACQUAVIVA
[251] Cebera quae ad hanc hebdomadam pertinent, scripta

sunt in libro Exercitiorum clare et distincte in meditationibus,
et additionibus. In particulari aiitem quae in fine huius hebdo-
madae tradiinUir de regulis ad victum temperandum non est
quod scripta dentar 292, sed verbo tantum explicentur, tum ob
alias causas, tum quia non ómnibus eodem modo proponendae
sunt, sed adliibita discretione pro cuiusque complexione, et viri-
^" bus tam corporis, quam animi.
[252] Notandum etiam quod liae regulae non solum proponi

debent hac hebdómada, sed antea etiam aliquo opportuno [92]
tempore saltem, si tamen prius factum non est, hic declarentur.
Fortasse enim in liunc locum dilatae sunt, ne prioribus bebdó-
se madis nimis oneraretur is qui in Exercitiis versatur tot documentis
extra ipsas meditationes. In hac autem hebdómada multo pau-

ciora sunt eiusmodi documenta, et sic magis vacabit Instructori
ea explicare. Expedit enim ut semper aliquid novi afferal
cum invisit exercitantem.
Cap. XVIII
De QUARTA HEBDOMADA.
[253] Quarta hebdómada

videtur responderé respondet
5 viae unitivae^»^: tota enim exercetuj in amore Dei, et desiderio
aeternitatis 2 cuius tanquam exemplar proponitur resurrectio
Christi^»^ eaque gaudia, quae etiam in hoc mundo eam conse-
cuta sunt. Possent etiam hic addi aliquae meditationes de gloria
Paradisi, et de futura iustorum felicítate 2", cuius pignus acce-
1(1 i)imus in hoc mysterio resurrectionis Christi, quia iuxta Aposto-
lum, Deus nos etiam conresuscitavit, et consedere fecit cum illo-»».
Quare eo magis excitari debemus ad contemnenda terrena, et
75 Pol. [Doc. 20 n. 98] in iiiary. (í, R \\ 83 non factum Iraiisii. (1 II 84 delatae

<i II 3 Aeg. [Doc. 31 n. 171] in maro. O, H
^" De regulis ad victum teiiiperimdiiin in Doc. 20 annot. lcS7.

"2 De scriptis dandis in Doc. 3 annot. (i.
A Direclorc aliquid novi semper afferendum esse indicatur etiam in
Doc. :í. annot. 5.
De lr¡l)Lis viis in Doc. l.S annot. 12.
De fine (piartae liebdomadae in Doc. l.S annot. KS.

DOC. 33, 31, 13- NN. 251-253 733
[251] 12. Cetora qiiae renda t'x libello Kxoreilioruiii. He- 80

«jiilae vietus. Celera, quae ad hanc Hebdomadam pertinent,
scrii)la sunl in lil)r() Kxercilioriim clare et distincte in medita-
lionibus, el additionihiis. Iii pniliculari autem quae in fine hiiius
liehdomadae tradunlur de retûlis ad victum temperandum
non e.sl quod scripla denliir sed verlx) tantuin exi)lieentiir, 85
tiim ol) alias causas, tuni ([uia non oninil)us eodein modo propo-
ncndae sunl, sed adhibila discretione pro cuiusque complexione,
ct viribus tam corporis quam animi.
Qiiamlo eao pi-oponeiMlae. Nolandum eliam, quod
[252] 13.
liae regulae non soluni proponi debent hac hebdómada, sed antea 90
etiam aliquo opportuno tempore saltem, si lamen prius factum :
non est, hic declarenUir. l-'orlasse enim in hunc locum dilatae

sunl, ne prioribus Hebdomadis nimis oneraretur is qui in Exercitiis
versatur, tot documentis exlra ipsas meditationes. In hac autem
hebdómada, multo pauciora sunt eiusmodi documenta, et sic ma- 95
gis vacabit Instructori ea explicare. Expedit enim ut semjier ali-
quid novi afferat cum illum, ciii iradit Exercitia, invisit.
C.vp. XXXVI
De QUARTA HEBDOMADA.
[253]
1. Quarta hebdómada respondet viae unítivae
(juartahebdómada videtur responderé viae unitivae tota :
enim exercetur in amore Dei, et desiderio aeternitatis cuius g

lamquam exemplar proponitur resurrectio Christi^'% eaque gau-
dia, quae etiam in hoc mundo eam consecuta sunt. Possent etiam
hic addi aliquae meditationes de gloria paradisi, et de futura
iustorum felicítate cuius pignus accepimus in hoc mysterio
resurrectionis Christi, quia iuxta Apostolum, Deus nos etiam 10
conresuscitavit, et consedere fecit cum illo "\ Quare eo magis
c'xcitari debemus ad contemnenda terrena, et coelestia appetenda,
11 in manj. Ephes II, (i
\'ide (lesiilerala Qi aduantim Doc. 35 nn. 34-41 de rebus quae ex

"ius S2nteiiti;i explicaiidae sunt in quibusdani apparitioiiibus lesu Christi.
Prov. Neapolitaua Doc. 37 n. 1(3 ad ¡)leiiioreni aequabilitateni obti-
iieiidam, volebat ut conscriberentur et a P. Generali approbarentur puncta
earuni meditationum, quae, ut hic indicatur, possunt addi. Similia petit Doc.
38 n. 10.
"« l-:ph. 2, (i.
734 DIRECTORIA (ONSCRieTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
caelestia appetenda iuxta illud eiusdem. Si consurrexistis cum

Christo, quae siirsum sunt quaerite, quae sursum sunt sapite
15 etc.
amore Dei est
[254] Exercitium de valde aptum ad amorem
nostrum in Deum
excitandum, et continet quattuor puncta foe-
cundissima, et quae [93] magnam materiam suppeditant ad medi-
tandiim. Potest autem duobus modis fieri,
20 primo iisdem diebus cum aliis primo coniimdim cum aliis my-
mysteriis resurrectionis, steriis,
ita ut secundo die postquam coepta sint mysteria resurrectionis

incipiatur etiam haec meditatio de amando Deo, eique quotidie
una aut altera hora tribuatur distincta a meditatione illorum my-
25 steriorum. Alter modus est, ut absolvantur prius omnia illa mys-
teria, et deinde integer dies, aut dúo dies huic uni meditationi
assignentur.
[255] Est autem bene notandum, et declarandum exercitanti,
quod in eo dicitur^"', amorem magis penderé ex operibus, quam
30 ex verbis, et consistere in mutua quadam facultatum, et omnium
rerum communicatione. Per hoc enim intelligere debet non suf-
ficere sibi teneriorem quendam affectum, quem in se sentiat,
ñeque eo contentum esse deberé. Verum est enim quod ait S. Gre-
gorius, Probatio amoris, exhibitio est operis, et amor ubi est,
35 magna operatur, et ubi operari renuit, amor non est '"2. Nec aliud
occurrit circa hanc quartam hel)domadam.
Cap. XIX
De TRIBUS MODIS ORANDI.
[256] Post Exercitia adduntur aliqua documenta aptissima et

valde utilia profectui spirituali Primo autem loco ponuntur
5 tresmodi orandi, non ut
omnes qui iam Exercitia pere- qui iam Exercitia peregil in
gerint in eis exerceantur , nam eis exerceatur ; hoc enim ge-
16 Pol. [Doc. 20 n. 10'21 in mary. G, R || 21 lOsurieetioni.s rííom ín G I! H auti

vel (I II
25 prius om. G || :? aptissiniR rorr. ex apta G
"» Col. .3, 1.
De contcmplatiüiio ;í<1 amandum Deiini in Doc. 20 annot. 195.

DOC 33. 34. 43 - nn. L'.53-256 735
iuxta illud eiusdoin : .Si consiirroxislis c um Chrislo, quae sursum

siinl quaerile ; qiiao sursum sunt sapile. etc.
[254] 2. Exereilium do antoro l)ei. Exercitium de amore 15

Dei est^"" valde aptum ad amorem nostrum in Deum exerci-
tandum, et continet quatuor puncta foocundissima, et quae mag-
nam materiam sujjpeditant ad meditandum. Potest autem duo-
bus modis fieri, primo iisdem diebus cum aliis mysteriis Resur-
rectionis, ila ut secundo die postquam coepta sint mysteria resur- 2<>
rectionis, incipiatur etiam haec meditatio de amando Deo eique ;
quotidie una aut altera hora tribualur, dislincla a niedilatione

iílorum mysteriorum. Alter modus est, ul ahsolvanlur ¡jrius omnia
illa my.steria, et deinde integer dies, aut dúo dies hule uni medi-
tationi assignentur. 2S
[255]3. Quid a<lvorf t'inluiii Iiaiic iiiedilaliouein íaoieiili.

Est autem bene notandum et declarandum lianc mcditalionrin
aggredienti, quod in eo dicitur'"', amorem magis penderé ex ojie-
ribus, quam ex verbis, et consistere in mutua quadam facultatum
et oranium rerum communicatione. Per hoc enim intelligere debet, 30
non sufücere sibi teneriorem quemdam affectum, quem in se sen-
tial, ñeque eo contentum esse deberé. Verum est enim quod
ait S. Gregorius : Probatio amoris, exhibitio est operis et Amor ;
ubi est, magna operatur et ubi operari renuit, amor non est ^"^
;
Nec aliud occurrit circa hanc quartam hebdomadam. 35
Cap. XXXVII
De tribus modis orandi.
[256] 1. Documenta ulilia. Post Exercitia adduntur aliqua do-

cumenta aptissima el valde utilia profectui spiritualia '"^ Primo
autem loco ponuntur tres modi orandi, non ut omnes qui iam 5
Exercitia peregerint, in eis exerceanlur (nam hoc non necessa-
rium est) sed ponuntur ad complemenlum doctrinae, et propter
14 in mary. Coloss. III, 1 28 oo] ea aliac edd.
In liítro ICxen-itioruni (r.n. 230, 231).

S. Grkuohius, Hom. 30 in lú) infiel. l'I.. 87, 112(1-1121.
De tribus modis orandi in I)oc. 2C> oniiot. 71.
hoc non necessarium est, ñus oralionis est aliquanto im-

pcrfectius ineditatione el ora-
10 íione de qiia hactenns est actum
sed ponuntiir ad complementum doctrinae, et propter rudiores,
et minus capaces, qui scilicet non ita possunt habere perpetuos
discursus in oratione, ut dintius haereant in una materia. Unde
in Const. part. 7 cap. 4, 1. F. dicitur Exercitia plena non
15 nisi paucis, primam hel)domadam cum his tribus modis orandi,
pluribus communicari posse
[257] Primus ergo modus est discurrendo circa praecepta
Dei aut Ecclesiae 3»', et circa septcm peccata capitalia, et tres
potentias animae, et quinqué sensus, et hoc non tam speculative,
20 quam practice v. g. cogitando in praeceptis quomodo male ea
servaverit, et proponendo in posterum melius servare, et sic de
reliquis ^"^
vero hae materiae paulo altius elevandae essent et
[258] Si
modus praescribi posset. In prae-
exercitans capacior esset, hic
25 ceptis consideretur primo praeceptum ipsum in se, quam sit bonum
etiustum, et sanclum. Secundo quam utilis eius observantia.
Tertioquomodo antea observatum sit, et si bene sit observatum
agendo gratias Deo, sin contra, dolendo, et petendo veniam. Quarto
proponendo in posterum perfectam, et exactam observantiam, et
30 petendo ad hoc gratiam per coloquium. Quo finito si non expleta
sit hora, transeatur ad aliud praeceptum eodem ordine.
[259] primo videndo singula, quam mala sint, et

In peccatis
quam Secundo quantum noceant si non fugiantur.
iuste prohibita.
Tertio quomodo adhuc fugerit, vel in [95] posterum decreverit
35 fugere.
[260] In potentiis, et sensibus cogitari potest primo quam no-
biles, et quam nobis útiles sint singulae, ut v. g. intellectus, et
deinceps aliae. Secundo ad quem finem datae. Tertio quomodo
iis usus sit Christus, vel Beatissima Virgo Quarto quomodo
40 nos usi simus, et dolendo quod male etc. Et idem de aliis poten-
11 Pol. [Doc. 20 n. 104] in marg. 6, R II 17 Pol. [Doc. 20 n. 105] in marg. G, R
Const. S. I. (n. 049).

305 Provincia Neapolitana Doc. 37 n. 17 quaerit num et quomodo co-
adiutores docendi sint tíos modos orandi, et num omnia Exercitia eis tradenda
sint. Vide lesponsum in Doc. 42 n. 1!.
'»° De primo modo orandi in Doc. 18 annot. 25.
DOC. 33, 34, 13 - NN. 256-260 737
riidioresel minus capaces, qui scilicet non ¡ta possunl habere

perpetuos discursus in oratione, ut diutius haereant in una ma- 10
teria. Unde in Constit. part. VII c. IV lit. F. dicitur,
Exercitia plena non nisi paucis ;
primam hebdomadam cum his
tribus modis orandi, pluribus communicari posse
I»r¡iiius modus
[257] 2. Discurre re eirea praecepla Dei
:
Primus ergo modus '"^ est, discurrendo circa praecepla Dei aut ^5
ele.
Ecclesiae et circa septem peccata capitalia, et tres potentias
animae, et quinqué sensus et hoc non tam speculative, quam
:
practice, v. g. cogitando in praeceptis quomodo male ea servaverit,

el proponendo in posterum melius servare, et sic de reliquis
2o
[258] 3. I*riiiius niodiis, pro eapaeioribus. Si vero hac
inateriae paulo altius elevandae essent, et exercitans capacior
esset, hic modus praescribi posset. In praeceptis consideretur
primo praeceptum ipsum in se, quam sit bonum, et iustum, et
sanctum. Secundo, quam utilis eius observantia. Tertio, quomodo
antea obscrvatum sit et si bene sit observatum, agendo gratias 25
;
Deo sin contra, dolendo et petendo veniam. Quarto, proponendo

;
in posterum ])erfectam et exactam observantiam, et petendo ad

hoc gratiam per colloquium. Quo finito, si non expíela sit hora,
transeatur ad aliud praeceptum eodem ordine.
[259] l. Cirea peeeata. In peccatis primo videndo singula, 3u
quam mala sint, et quam iuste prohibita. Secundo, quantum no-
ceant, si non fugiantur. Tertio, quomodo adhuc fugcrit, vel in
jwsterum decreverit fugere.
[260] 5. Carca sensus. In potentiis, et sensibus, cogitari
potest, primo, quam nobiles, et quam nobis útiles sint singulae, 3!5
ut V. g. intellectus, et deinceps aliae. Secundo, ad quem finem da-

tae. Tertio, quomodo iis usus sit Christus, vel Beatissima Virgo"*'
Quarto, quomodo nos usi simus, et dolendo quod male, etc. Et
QuADUAMiM, Oof. 35 II. 1 1 quaerit iium niagis expcdial nostros,

oinissis praeceptis, I^cclesiae praesertini, api)licare hunc inoduni orandi ad
jiraescripta regularum nostrarum. Commissioni hoc placuit, sed in Directorio
nihil est innovatuni. De auctoribus cpii regulis haec applicaverunt in Doc.
35 annot. 74.
ao« Doc, ;í8 n. (> rtesiderabat ut fierent formulae de primo modo orandi,
ne suo quisque spiritu duceretur.
De licata .María Virgine in Doc. 18 annot. 98.
47 — DlRECTORI.^ EXERCITIORUM.
738 DinECTORlA CONSCHIPTA lUSSr H. I>. (X. AC.QUAVIVA
el sensibus sigillalim, et inter alia etiam de facúltale l()([uen(li^

tiis,
de virtiite motiva, et similibus.

[261] Est tamen adverlendum, diim cogitamus, quomodo usi
simus his ])otentiis, vel in meditandis praeceplis, qiiam male ea
Ab servaverimus, el máxime in meditandis peccatis, non ila deberé
instilui medilationem, quasi examinare velimus conscienliam, ul
fil, cum nos praeparamus ad confessionem vel eliam velimus de
industria elicere conlrilionem.Hoc enim pertinet ad primam heb-
domadam. Sed hic principalis intenlio est cogitare i])sas materias,
50 ex occasione autem íil reflexio ad nos ipsos, et ideo in generali
lantum debet fieri haec reflexio, non multum descendendo ad
particularia peccata.
[262] Hoc orandi genus dicitur F. Franciscus Xaveriu.s^'" com-
mendare solitus ómnibus animabus quas traclabat, ila ul etiam
55 poenitentiae loco iniungere soleré t, ul mane et vespere aliquod
tempus hule impenderent.
[263] Quamvis autem in libro Exercitiorum dicalur lanto

spatio esse immorandum, quo oratio dominica ter recitari pos-
sit tamen si quis in aliquo guslum inveniret, [96] vel utilitatem
60 aliquam spiritualem, deberet ibi haerere diutius, etiamsi non pos-
set absolvereomnia praecepta iuxta id quod : dicitur in quarta
additione ad finem j)rimae hebdomadae
[264] modo orandi

In secundo noLandum esl, cum una vox
non sensum, plures deberé coniungi, ul Qui es in caelis, aiU
facit
ti5 Sanctificetur nomen luum. Aliae sunl voces, quae solae praebent
materiam meditationis. ul Pater, vel Noster.
[265] Quod autem hic dicitur de his oralionibus, idem inlel-

ligendum est de aliquibus scriplurae locis. ac praeserlim psalmis.
e quibus aliqui eligi i)ossunt, vel psalmi loti, vel eorum versiculi.
70 qui uberrime pascunt et intelleclum, el affectum.
[266] Notandum est etiam, cum qui facit Exercitia bene pro-
cedit in hoc orandi modo, ita ut cum satis tenere videatur, non
esse necessarium, ut multum in eo procedat, quia sufficit, ut di-
dicerit modum, quo deinde in posterum uti sciat. Quod idem in-
.y.i Aeg. IDoe. 31 n. 1731 inmarq. G, Jí w 57 Pol. IDoc ¿O n. 1041 in mará. O, H

II 61-G2 iuxta hebdomadae om. O. w 63 Pol. IDoc. 20 n. lOfil /« maní- Ji
Cf. Dof. :}1 annol. 272.

D.)c.. :w, ;n, i;5 - nn. 260-26(1 739
idoin (le aliis polenliis, el sensihus sigillatini, ot inlor alia i'liani

(lo facúltate loquendi, de virtiite motiva, el siniilihiis.
[261] 6. adverlenduiii in hoe modo. Esl lamen ad-
íjii'ul
vertendiim, dum quomodo iisi simus bis potenliis

cogitamus. ;
vel in medilandis ])raeceplis, quam male ea servaveriiniis. et má-

xime in medilandis peccatis, non ila del)ere inslilui meditalioneni,
(|uasi examinare velimus conseienliam, ul lil cum nos ])]aepara-
mus ad confessionem, vel etiam velimus de industria elieere con- 45
Iritionem hoc enim pertinel ad primam helxlomadam. Sed liic
;
aulem
principalis intentio esl cogitare ipsas materias, ex occasione
lil ad nos ipsos el ideo in generali lantum del)el lieri
reflexio :
haec reflexio, non mullum descendendo ad parlicularia jjeccata.

"262 7. lloe cjeiius orandi a Xaverio comiiifiidaluiii. 50
1loe orandi genus dicilur P. F'ranciscus Xaverius commendare
solilns omnihns animahus, quas Iraclahal, ila ul etiam poeni-
lenliae loco iniungere soleret. ut mane el vespere aliquod tempus
huic impenderenl.
1263 8. Qiiaiiidiu imiiioi-audum ia his nioílitationibus. 55
Quamvis aulem in libro Exercitiorum dicatur, tanto spatio esse
immorandum, quo oralio Dominica ter recitari i)ossit lamen ;
si quis in aliquo gustum invenirel, vel utilitalem aliquam spiri-
lualem, deberet ibi haerere diulius. etiam si non posset absolvere

omnia ])raecepla, iuxla id quod dicilur in quarla addilione ad 6»
linem primae hebdomadae
[264] 9. Quid
secundo iiiotio orandi notanduni. In se-
in
cundo modo orandi nolandum esl, cum una vox non fácil sensum,
plures del)ere coniungi, ul Qui es in coelis, aul Sanclilicelur nomen
Uium. Aliae sunl voces, quae solae i)raebenl materiam medilalionis, (55
ul Paler, vel Nosler.

|26ó] 10. Oi-atlones aliae. Quod aulem hic dicilur de his
oralionibus, idem intelligendum esl de aliquibus Scriplurae locis,
ac praeserlim psalmis, e quibus aliqui eligi possunt, vel psalmi
toti, vel eorum versiculi, qui uberrime pascunl el intellectum, el 70
affectum.
Quandiu in inodis orandi persinlenduin. Nolan-
[266] 11.
dum cum qui facit Exercitia, bene procedit in hoc orandi
est etiam,
modo, ila ut eum satis tenere videatur, non esse necessarium, ut
multum in eo ])rocedat, quia sufficil, ul didicerit modum, quo 75
' In libro líxercitioriim (ii. 241).

In libro Ivxcrcilioruni (ii. 7i>).
De sccuiulo modo orandi in Doo. IS aiinol. 41.

740 directj:u.\ consckipta iussu r. p. cl. acquaviva
75 tclligendum est de primo modo, nisi quod ciim ille habeat aliquanto
maiorem varietatem, utile erit ut faciat unum Exercitium circa
praecepta, aliiid circa peccata, aliud circa potentias animae, aliud
circa sensus etc.
[267] Tertius modus orandi"* ita intelligendus est, ut in con-

80 siderandis singulis vocibus alicuius orationis tantum tempus in-
sumamus, quantum communiter una respiratio durare solet. Quod
si quis pro sua devotione amplius morari vellet poterit quidem,
sed tune potius ad [97] secundum orandi modum pertinebit, quam
ad hunc tertium. luvat autem hic modus, ut assuescamus faceré
85 orationem vocalem cum attentione et devotione debita, ut ser-
vemus illud Apostoli, Orabo spiritu, orabo et mente Quare
hoc Exercitium est valde utile eis, qui obligati sunt ad horas canó-
nicas, vel ad alias orationes
vocales mentales
90 [268] Quamvis autem hic tradantur, non
hi tres modi orandi
existimandum est excliidi alios modos, quos SpiriLus Sanctus do-
cero solet, et quos viri in sprritu exercitati secundum experientiam,
et secundum rationem, et doctrinam sanam habere solent, vel
quos quisque sibi útiles ad suum profectum ipso usu deprehen-
95 derit"«.
Quod Ídem etiam de nostris Quod quidem de aliis exíernis
ipsis intelligendum est, acce- inteUigendum est. Nam nostris
dente tamen semper approba- semper eommendandum est, ut
tione, et consensu Superioris, nunquam reeedant ab hae regia
IDO ve! Praefecti spiritualis quibus via Exercitiorum, primum quia
quisque patefacere modum de- solida et secura est, deinde prop-
bet, quem in orando tenel, ter uniformitatem, quae máxime
eoque magis si paulum discedat in ómnibus rebus inter nostros
ab ordinario modo eustodiri dehet
105 Ceterum tres hi modi non solum alius aliis aptior erit pro perso-
narum varietate, sed etiam persona eadem pro varia dispositione
animi, vel corporis aptior erit modo ad unum modo ad alium,
79 Mir. [Doc. 22-23 n. 134] in mary. (í. R 89 vocales] mentales omnia Dir.
li
el codd., sed sensus exigit vocales, sicnili est in Doc. 31 n. 175 ex quo pendet. Dirert.
ed. anno 1893 habet vocales II 90 Pol. [Doc. 20 n. 108] in mary. G, R 91 modoü ||
corr. G II 98 eommendandum corr. eJc commonendum G
De terlio modo orandi in Doc. 20 annot. 200.

1 Cor. 1 1, 15.
OiiADn iM, Doc. 35 n. 45 crcdit esse fortassc opportunum adiungi
n.y.:. 33, 31, 43 - nx. 2GC-2 i8 711
(leindo in posLeriini uli scial. Qiiod idem inLclligenduin osl iW

primo modo, nisi (jiiod ciim ille haheal aliquanto maiorem va-
rietatem, ulilo oril iit facial unum Exercilium circa praecepta,
aliud circa pcccala, aliiid circa ))()lentias animae, aliud circa seii-
sus, etc. 80
^'^
[267] 12. Tertius uiodus orandi. Tertius modus orandi
ita intelligcndus cst, ut in considerandis singulis vocibus alicuius
orationis tantum lompiis insumamiis, quantum communiter una
respiratio durare solet. Quod si quis pro sua devolione amplius
morari vellel, poterit quidem
sed tune potius ad secunduni ,s5
;
orandi modum quain ad hunc lertium. luvat autem hie

pertinel)it
modus, ut assuescamus faceré orationem vocalem cum attentione,
et devotione debita, ut servemus illud Apostoli Orabo spiritu, :
orabo et mente"'. Quare hoc Exercilium est valde utile eis, qui
()i)ligati sunt ad horas canónicas, vel ad alias orationes [vocales]. 90
[268] 1.3. .>Ion exeludiiuiui- alii ino«li oi-aiuli. Quamvis au-

lem hi modi orandi hic tradantur, non exislimandum est
tres
excludi alios modos, quos Spiritus sanctus docere solet, et quos
viri in spiritu exercitali secundum experientiam, et secunduni
rationem, el doctrinan) sanam habcre solent vel quos quisque ;
95
sibi útiles ad suum profeclum ipso usu deprehenderit Quod
idem etiam de Noslris ipsis intelügendum est, accedente la-
men semper approbatione et consensu Superioris, vel Prae-
iecti spiritualis,quibus quisque patefacere modum debel, quem
in orando eoque magis si paulum discedat al) ordi- 100
tenet,
nario modo Ceterum tres hi modi, non solum alius aliis
aptior erit |)ro })ersonarum varietate sed etiam persona eadem, ;
l)ro varia dispositione animi vel corporis, aptior erit modo ad

unum, modo ad alium, ut v. g. cum aliquis est fatigalus, vel male
habet, non erit bene dispositus ad longiorem medilationem, et 105
mentis excursum, el lunc magis iuvahitur secundo, vel tertio
modo. Quod intelligendum est non solum in hac quarta hebdó-
mada, sed reliquo omni tempore.
89 in maríj. i)iMinae Cor. U ii ítO ointiones ndd. mentales sed /also. Aliae edd.
huhent vurnlcs.
exempla talium modorum, (¡ui coiuedi possinl, iie iii tanta iiigeniorum varie-
tate erretiir in cxcogitandis novis et niuUiplicibus orandi modís.
De tnettiodis orationis secundum Fxercitia in I)oc. 11 annol. 12.
742 DIHECTOHIA CONSCRIPTA lUSSr 1!. P. CL. ACQUAVIVA
uL V. ¡4. cum
aliquis osl fatigatus vel niak' hal)el, non eril hene
dispositus ad longiorem meditationem, el montis excursum, el
1"' tune nraí>is iiivahilur secundo vel terlio modo, Quod i n t e 1-
1 í; e n d u m
i e s non s o u m n h a e q u arta he 1) d o-
l 1 i
m a da, sed r e q u o o m ni le m p o r e. [98]

1 i
Cap. XX
1)k Regui.is thadiíndis.
[269] Hegulae quae additae suul in fine Exereilioruin, non

ideo positae sunl, ut ómnibus ])roponantur, sed ul quisque egue-
5 ril, vel etiam desideraveril pro sua devotione.
[270] Quare illae quae agunt de dislrihutione eleeniosynarum

non dehehunl dari nisi iis, qui locupleles sunt, el qui soienl, aul
possunt eleemosyuas faeert' >Simililer quae agunl de seru|)ulis,
non esl eur denlur iis, qui nullis serupulis agilantur "°.
10 [271] ilem quae ad calholicam doctrinan! perlineul, iis

Illae
potissimum Iradendae sunl, qui in locis, vel cum personis sus-
])ectis versanlur, quamquam omnil)us eliam operariis, el iis qui
verhum Dei Iraelanl, útiles sinl, quia directe pugnanl contra
sensa, el dicta liaeieticorum noslri temporis
Cap. XXI
Bhkvis i:xpli(:a ik) nonnui.lohum, qv\e in Diiíkc.tohio ni;
TRIBUS VIIS .Vri'INC.l'NTrU.
[272] Quoniam in hoc Directorio, el in Exerciliis Iradendis

5 íil mentio viae ¡¡urgativae, illuminativae, el unilivae, et quod
iiis respondent ordine suo hae quatluor hehdomadae, ideo visum
esl pro niaiori notitia liuius rei aliquid addere Non enim hoc
ila accipiendum esl, ul inlelligalur aliquis |)eracta i)rima liebdo-
3 Aog. IDoc. ;{| n. 17()| in iiuin/. (!, [{ 11 U» l'iil. IDoc. -'(( n. 1 1

-'
| in iiiaríi. <l. />'
12 Aeg. [Doc. :!1 n. ITOl //( nian/. <1. H ]¡ 13 siiit |

iiiissiint cs.kc <1 II 1-8H intr-
unnii deest in Doc

DOC. 33, 31, 13 - N.N. 269-272 743
Cap. XXXVI 11
Dk HEGITLIS TRAnRNüIS.
[269 1. r.ur posilao reíjiilae iii íiu«» l':vt'i>cít¡«>ruiii. Re-

iîilae, qitae additae siinl iii fino Exorcitiorum, non ideo positae
sunl, ut ómnibus proponanlur ; sed ul quisque eguerit, vel etiam 5
desideraverit pro sua devotione.
[270] 2. líe eleeinosyiiariiiii <lisl rilml ¡«un-. Quai e illae, quae
agunt de distril)utione eleeniosynarum, non (lel)el)unl dari nisi
iis qui locupletes sunl, et (pii solent aut i)()ssunl eleeniosynas fa-
ceré Similiter quae ai>uiit de serupulis, non esl cur dentur iis, 10
(pii nullis serupulis agitanlur
<
[271] 3. Ite(|iila«' a<I '.alliolioaiii «loetrinaiii pei lincutes.
lUae Ítem, quae ad C.atluilieani doelrinani perlineul, (¡iKirnins ad
(imniiim pietaiem coiiliriniindtim el ¡(incndam ixdcnl ; iis lamen
polissimiim, qui in locis vel enni personis snspeclis \ersanlur ; 15
êrnndo loco ómnibus eliam operaiüs, el iis cpii veri)uni I)ei truc-
lant, Iradendae sunl: quia direele put>naul contra sensa et dicta
haereticorum noslri teniporis
Cap. XXXIX
BrEVIS EXPLlCArU) XONNTLI.OIU'Ar. QV\K IX
DIRECTOHIO DF. riUBl S VUS A r riX( aTNTUH.
[272] 1. I)i> vlis purcjativa, illumiiiatíva, el unitiva. Quo-

niam in hoc Directorio, et in Exercitiis tradendis fit mentio viae ,-
purgativae, illuminativae. quod bis resjxjndenl

et unitivae ; et
ordine suo liae quatuor hebdomadae ideo visum esl pro maiori ;
notitia buius rei aliquid addere '2'. Non enim hoc ita accipiendum
De regiilis dispeasíindi elcfiiiosviias in Doc. 2() aiiiiot. <S1.
De regulis (liiíiiosteiuli sciupulos in Doc. 2fi annot. 85.

De refíulis seiiliendi cuni lúclcsia in Doc. 20 anuot. 207.
De tribus vüs in Dne. I,S annot. 12.
niada perfecte, et plene autem secunda el

piirgatus, per-[99]acta
10 lertia perfecte illmninatus denique absoluta etiam quarta
: et
pervenisse ad plenam unionem cum Deo. Haec enim omnia indi-
gent diuturno tempore, studio, et exercitatione in extirpandis
vitiis, in passionibus edomandis, et in virtutibus acquirendis.
Verum hoc indicatur, primam hebdomadam propor-

[273]
15 tione quadam responderé viae purgativae quoniam in ea nihil :
aliud agitur, quam ut [)cccata praeterita recogitentur et ponde-

rentur, et concipiatur de eis quam maximus dolor et contritio,
et timor aeternae poenae, ex quibus fíat, ut animus abstrahatui
ab amore omnis rei terrenae, et fundetur in odio, et detestatione
20 peccati. Quae omnia pertinent ad purgationem animae.
[274] Similiter in secunda et tertia hebdómada, considerando

exemplum Domini Salvatoris tum in. vita, tum in passione, et
omnes virtutes, quae in eo tanquam in idea fulserunt, nos queque
discimus, in quo consistat
salus, et perfectio hominis, et quae
25 via sit ad aeternam beatitudinem consequendam. Et praeterea.
cum anima j)urgata fuerit, íit habilis et apta ad recipiendas illus-
trationes divinas, et illapsum, et influxum illius interni luminis.
simulque gignitur in anima vigor quidam eiiciens omnem con-
cupiscentiam, eamque ferventem faciens ad patiendam pauper-
30 tatem, contemptum, et omnem asperitatem, et excutiens omnem
negligentiam, et disponens ad exequenda bona opera [100] vigi-
lanter et strenue.
Denique in quarta hebdómada primum ob resurrectio-

[275]
nem Ascensionem Domini, in qua simul etiam meditari pos-
et
35 sumus futuram nostram gloriam, quoniam, ut ait Paulus, si Chris-
tus resurrexit, et nos resurgemus ¿einde vero ex meditatione
.
ad amorem in nobis excitandum, quae multiplex est, et varia

paneta ac materias complectitur, efficitur, ut anima uniatur Deo
per amorem, qui concipitur meditando bonitatem Dei, et eius
40 beneficia, et quantum nostra causa egerit, atque pertulerit tum ;
etiam per desiderium coelestis gloriae, per considerationem prae-

sentiae Dei in omni re et in omni loco, gau.dendo de eius perfec-
tionibus, el optando placeré ei soli, idque propter ipsum soluni
l'mv. Neapolilaiia Doc. 37 ii. 18 iudicat eliani in lertia hebdómada

noiiinilla ad viani uiiilivam iiertinere. .Idem ceiiset ("ommissio iii sua respoii-
sioiu".
DOC. 33, 3-4, 43 - nn. 272-275 745
esl, perada prima hebdómada. ¡)erfecle el

ul inlelligalur aliquis,
pleno purgatiisperada autem secunda el lerlia, perfecte illii- lo
;
minatus el denique absoluta etiam quarta

;
pervenisse ad ])le-
nam unionem cum Deo. Haec enim omnia indigent diuturno tem-
pere, studio, et exercitatione in extirpandis vitiis, in passionibus
edomandis, et in virtutibus acquirendis.
[273] 2. Prima Ilebdoiiiada rcspondol viae purgativa»'. 15
Verum lioc indicatur, primam hebdomadam proporlione quadani
responderé viae purgativae : quoniam in ea uihil aliud agilur,
quam ut peccata praeterita recogitentur et ponderenlur, et con-
dpiatur de eis quam maximus dolor et contritio, et timor aeternae
poenae ex quibus üat, ul animus abstrahatur ab amore omnis 20
;
rei terrenae, et fundetur in odio, et detestatione peccati. Quae
omnia pertinent ad purgationem animae.

[274] 3. Secunda el lertia hebdómada parlim pu rejal ivae,
partim illumiuativae. Similiter in secunda et tertia hebdómada,
considerando exemplum Domini Salvatoris tum in vita, tum in 25
passione, et omnes virtutes, quae in eo tamquam in idea fulse-
runt, nos quoque discimus, in quo consistat salus et perfectio ho-
minis, et quae via sit ad aeternam beatitudinem consequendam-
Et praeterea, cum anima púrgala fuerit, fit habilis et apta ad reci-
piendas illustrationes divinas, et illapsum, et influxum illius in- 30
terni luminis simulque gignitur in anima vigor quidam eiiciens
;
omnem concupiscentiam, eamque ferventem faciens ad patien-

dam paupertatem, contemptum et omnem asperitatem, et excu-
liens omnem negligentiam et disponens ad exequenda bona
;
opera vigilanter et strenue. 35

[275] 4. Quarta hebdómada responde! unilivae. Denique
in quarta hebdómada primum ob resurrectionem et ascensionem
Domini, in qua simul etiam meditar! possumus futuram nostram
gloriam, quoniam, ut ait Paulus, si Chrislus resurrexit, et nos
resurgemus deinde vero ex meditatione ad amorem in nobis 40
;
excitandum, quae multiplex est, et varia puncta ac materias com-

plectitur, efficitur, ut anima uniatur Deo per amorem, qui conci-
pitur meditando bonitatem Dei, et eius l)eneficia, et quantum
nostra causa egerit atque pertulerit tum etiam per desiderium ;
coelestis gloriae, per considerationem praesentiae Dei in omni re 45

et in omni loco, gaudendo de eius perfectionibus, et optando |)la-
cere ei soli, idque propter ipsum solum, et nunc eum laudando,
Hoc S. Paulus copióse exponit 1 Cor. 15, 12-22.

746 DIHECTORIA CONSCRIPTA IISSC H. P. (L. ACQUAVIVA
el iiiuic eum lauclantlo, nunc magnificaiulo, mine admirando eiiis

i"> altitudinem ; ct aliis similihus, quae ut ante (Uximus. res])()ndent
viae unitivae.
Haee igitur esl raliü dúplex, cur dicatiir lias quattuor
[276]
hebdómadas responderé his tribus viis, |)rimum ¡¡ropter materias,
quae in earum quaque tractantur, pertinentes ad lias vias el ;
50 quia in eis iaciunlur initia singularum, quae deinde oportet pro-

sequi cum tempore, et cum studio, si velimus ad aliquam earum
Deinde etiam quia discitur niodus ac me-
|)erfeeli()nem |)ervenire.
tliodus, quam
deinde servare debemus in ¡¡rosequenda unaquaque
harum viarum.
55 [277] Ex his ergü sequitur, quod etiam si quis [101] aliquem
guslum, aut specimen huius viae unitivae in quarta hebdómada
liabuil, non propterea debet assidue in ea haerere, sed debet re-
diré ad priores vias, el sese diu el ordinarie continere lum in pas-
sionum mortilicatione, lum in virlutum exercilalione, el in aliis
(id eiusmodi sludiis consenlaneis utrique viae elsi niliil impedit, :
immo etiam saepe evenit ut dum aliquis versalur in una via, sen-
liat inlerdum aliquos affectus pertinentes ad aliam viam nee sunt
reiieiendi, modo ut dietum esl, non exereeantur ordinarie ante

lempus.
05 [278] Hoc enim negocium non ex sj)ali() lemporis, sed ex men-
sura profecliis jiendet. Nam si quis temeré as|)irare vellet ad il-
lam viam unitivam, esset magna eonfusio, (piae impedirel omnino

proieelum spirilualem el insu|)er etiam esset res exposila |)e-
:
rieulis el illusionibus. Faceret enim perinde ae si quis ex inlima

sellóla transiré vellet ad |)rimam non transeuudo per medias :
Y,)
aut si ex inlimis gradibus sealarum sallu, Iraiieere \ellel ad sum-
mos, rclirtis iis, c|ui sunt interieeli. Sie igitur antequam aliquis
exenea l se ex professo in via hac, quam diximus, unitiva, o[)orlet
ul heiif purLíalus sil Exereitiis viae |)urgativae, et deinde etiam
^- bene proíec.iil in via iiluminaliva. K\ huius enim defecto pro-
venit, ut mulLi non ambulantes, sed saltantes in via Domini posl
multum tempus diversosque labores, vaeui virtutil-us invenianlur.
impatienles, el iracundi, et cum aliis e-[l(>2]iusmodi imperfectio-
nibus.
gil
279! Immo hic gradus ad altiorem viam non lam ex eleclione
noslra, el volúntate, ac conalu ])endet, quam ex directione Spi-
ritus Sancli, cuius mos esl ascensiones istas in anima disponere,
ut eat de virtule in virtutem : in quo tamen ad certiorem di-
i's. 8;í, (i, .s.

DOC. :v.\. :\ I. 1.} - NN. 27:)-279 747
iiiiiK- niai>niluaii(lo, nunc admirando oius alliludiiK'iii, el aliis
siniilihus, qiiai". iit ante dixiimis, respondonl viae unitivae.

.276] 5. Ilal i«> dúplex fur liae quatuor hebdomaclae respondo- 50
IT dieaiiliir li-ilms viis. Haec igitur est ratio diipUx, ciii dicatur
lias qualuor lu'lxloniadas responderé his lril)us viis : priinuni pro-
pler materias, quae in earum quaque piMlimnles ad Iractantiir.
has vias el quia in eis iaciiintur initia sin,í»ulanim, qLiae deinde
;
oporlet prosequi cum temi)ore, et eum sliidio, si velinuis ad aii- 55

(piam earum perteelionem pervenire. Deintle cliain ([uia discitur
modiis ae melhodiis, quam deinde servare dei)emus in ¡¡rosequenda
unaquaque harum viarnm.
^277] 6. Aii seinper in una permanenduni, an ad priores
reden nduni. Ex his ergo sequitur, quod etiam si quis aliquem gus- 60
tiim. aut specimen huius viae nnitivae in quarta helxlomada
liahuit, non propterea debe! assidue in ea lineiere, si'd dciíet re-
diré ad priores vias, et sese tliu el ordinarie (.onliiiiix' liim in [)as-
sioniim morlificatione, tum in virluUim exeicilatioiR', el in aliis
eiusmodi stndiis consentaneis ulricpie \ iat'
- elsi iiihil inipedil. (15 ;
inimo eliam saejie evenil. ut dum aiicpiis versalur in una via.

senlial inlerdnm aliqnos affectus pertinentes ad aliam viain nee ;
snnl reiiciendi. modo ul diclum esl, non t'xerceanlur ordinarie

anle leni])us.
278 7. l nde pendef mensura írueUis. loe enim negó- 70 I
lium non ex spatio temporis, sed ex mensura piolVclus pendet.

Xam si (|uis lemere aspirare vellet ad illam \ iani iinilivam. esset
magna confusio, quae im])edirel omnino prol'ecluni spii itualem :
el insnper eliam esset res expósita |)ericulis v[ iliusi()nii)us. Va-
cerel enim perinde ac si (piis ex intima sehola hausiiH' xellet ad 75

primam, non Iranseundo ])er medias aul si ex inlimis niadihiis ;
scalarum salín Iraiicere vellel ad sunnnos, reiiclis iis (pii suul

inleriecti. Sie igilur anlequam aliquis exeiceal se ex prolesso in
via liac, quam diximus, uniliva, oporlel ul i)eue puiiâfus sil exei-
purgalivae. el deinde eliam hene profeceiil in via iilu- so
ciliis viae
minali\a. Ivx huius enim defeclu provenil. ul mulli non amhu-

lanles. sed sallantes in via Domini, ])osl mnitnm tempus, diver-
soscpie labores vacui virtutibus inveniantur, im{)alientes. et ira-
eundi, et eum aliis eiusmodi imperfeelionibus.
279] 8. ex eleetione Spirilus Sandí. Immo liie gra-
l»en<let <S5
dus ad alliorem viam non lam ex eleelione noslra. v[ volunlale.

ac conatu |)en(lel. quam ex direelione Spirilus Saneli. cuius mos
eslascensiones islas in anima disponere, ul eat de viilule in vir-
lulem '-': in quo lamen ad cerliorem direclionem, el ad prae-
748 DIRECTÜIUA CüNSCHIPTA lUSSU R. P. CL. ACQUAVIVA
rectionem, et ad praecavendos errores, qui contingere pohfint,

«5 consiilendus esl pater spiritualis qui animam gubernat, et cum
eius coasilio in ómnibus i)rocedendum.
Cap. XXII
QUAE COMMHNDANDA SUNT El, QUI ABSOLVIT ExEIU'.ITIA
[280] Ut qui ex loco calido ad locum frigidum egreditur, fa-

cile íieri potest, ut cito frigefiat, nisi diligentem curam adhibeat
5 retincndi calorem, ita qui Exercitiis peractis redit ad communem
vitam, et conversationem, nihil est facilius, quam ut fervorem,
ac lumen conceptum brevissimo tempore perdat, praesertim quia
quicquid boni acquisivit, nondum est confirmatum per modum
habitus, sed est tamquam passio quaedam, quae facile remittitur,
10 vel etiam tota amittitur. Quod cum contingit omnis fructus, et
omnis labor F.xercitiorum evanescit.
[281] Quare hoc primum commen.dandum est ei, qui Exercitia

absolvit, ut magni aestimet hoc principium, et quasi fundamentum
vitae bonae et spiritualis, quod per Dei gratiam iecit in Exerci-
15 tiis, idque a Deo acci-[103]piat tamquam beneficium, et quidem
máximum, et omnia lumina, omnem cognitionem, quam in Exer-

citiis acquisivit, credat sibi a Domino Deo donata peculiari quodam
amore, et ut talia ea conservare, et tueri studeat. Praeterea timo-
rem concipiat, ne si deinceps non vixerit, ut intellexerit esse vi-
20 vendum, gravius a Deo puniatur ob ingratitudinem, et quia scienti
bonum-, et non facienti maius iudicium est ipsi.
[282] Secundo loco intelligat se adhuc nihil aliud fecisse, nisi
quod bonum semen in eius anima a Deo seminatum est. Unde

nisi hoc semen foveatur, et excolatur, et ad maturitatem perdu-
25 calur, ut det fructum in tempore suo per se quidem aut nihil,
aut parum est. Itaque hoc primum cavere debet, ne eiusmodi
semen, vel a volucribus, id est a Daemonibus rapiatur, vel a spi-
nis suffocetur, nempe a cogitationibus, et cupiditatibus terrenis
et vitiosis^28^ ideoque non solum peccata, sed etiam eorum occa-
) XXII) XXI (1. R II

est om. G
(i 23 a Deo .seminatum est in eius anima
\\
IruriKp. (I \\
2.'{-24 a Deo seminatum est in eius anima, l'nfie nisi semen in ninrij.
iiianii rorrevUiris : in semen a Deo seminatum est in anima mil. corred. (1.
DOC. 33, 34, 43 - nn. 279-282 749
caviMidos errores qui rontini>ere possiint, coiisiilendiis esl Paler iU)
spiritualis, qiiianimam guhernat, el cuín eius consilio in oinnibiis

procedenduni.
Cap. XL
quae commemoranda su.nt el, qui absolvit kxkkcitia
[280] 1. iMonita eiiiii ab lixoreiliis prodieril. Vi qui ex

loco calido ad locum frigidiim egreditur, facile fieri potesl, ut
cito frigefiat, nisi diligentem curam adhibeat retinendi calorem ;
5
ita qui Exercitiis peractis redil ad communem vitam el conver-
sationem, nihil est facilius, quam ut fervorem ac lumen conceptuni
brevissimo tempore perdat praesertiin quia quidquid boni ac-
;
quisivit, nondum confirmatum per moduni habilus, sed est

est
tamquam i)assio quaedam, quae facile remittitur. vel etiam tota jq
amittitur. Quod cum contingit, omnis fructus el oinnis labor Exer-
citiorum evanescit.
[281] 2.Quid oi priiiiuiii romiiieiidaudiiiii. Quare lioc ])ri-
mum coinmendandum est ei, qui Exercitia absolvil, ul inagni
aestimet hoc principium et quasi fundanientum vitae bonae et 15
spiritualis, quod per Dei gratiam iecit in Exercitiis ; idque a Deo
accipiat tamquam beneficium, et quidem máximum et omnia :
lumina, oinnem cognitionem quam in Exercitiis acquisivit, credat

sibi aDomino Deo donata peculiari quodam amore, et ul talia ea
conservare et tueri sludeat. Praeterea timorem concii)iat, ne si 2r)
deinceps non vixerit, ul intellexerit esse vivendum, gravius a Deo

puniatur ob ingratitudinem ; et quia scienti bonuni, el non fa-
cienti maius iudicium est ipsi.
[282] 3. Quid secundo Secundo loco intelligal, se ad-

loco.
luic aliud nihil fecisse, quod bonum semen in eius anima a
nisi 25
Deo seminatum est. Unde nisi hoc semen foveatur, et excolatur,
et ad maturitatem perducatur, ut det fructum in lempore suo
per se quidem aut nihil, aut parum est. Itaque hoc primum cavere
debet, ne eiusmodi semen, vel a volucribus, id est, a daemonibus
rapiatur, vel a spinis suffocetur, nempe a cogitationibus et cupi- 30
ditatibus terrenis et vitiosis ideoque non solum peccata, sed
De perseverantia post I^xercitia in IJoc. 18 annot. 92.

»" lac. 4, 17.
Mt. 21, 41.

«• Mt. 13, 3-22;.Me. 4,3-19; I.c. 8, 5-14.
750 DIRECTORIA CONSCRIPTA lUSSU n. P. C.L. ACQUAVIVA
30 sioiies evitet, et illa praesertim ad quae ante Exercitia inclinaliis
fiiiL, nam contra haec potissimum se armare debet, qiiia facillime

recidere potest.
[283] Tertio hortandiis est ad conservandam, et alendam de-
votionem iam conceptam piis et spiritualibus exercitationil)iis.
35 Ínter quas haec potissimum coinmendari i)oterunt. Primo ut con-
servet usum meditandi qiiotidie per dimidiam horam, aut etiam
integram, si fieri poterit. Secundo ut singulis diel)us faciat examen
conscientiae, per quar-[104]tam horae partem. Tertio ut octavo
quoque communicet
die confiteatur, et Quarto eligat aliquem
10 Confessarium stahilem, eumque accipiat ut ducem huius s])iri-
tualis itineris, et cum eo tractet omnia, quae ad suam animam
pertinent. Quinto legat saepe pios libros, et iial)eal hononini ho-
minum conversationem, malorum autem fugiaL sunimopere. Sexto

curet i)roíicere quotidie in virtutibus, jjraesertim in iumiintate.
45 patentia, et charitate. Et summa nitatur
in ipse quoque ad eam
summam perfectionem, quam in suo statu, et iuxta mensuram
divinae gratiae acquirere poterit.
[284] Haec autem sunt fere generaba mónita, quae ómnibus
dari poterunt. Aba
sunt deinde quae iuxta cuiusque professioneni
50 aut statum, aut particularem indigentiam addi poterunt immo :
haec ipsa augeri, et intendi ex maiori abquorum devotione, et

progressu spirituali ; quod facile advertet bonus el prudens Ins-
tructor, adiutus gratia, et Uimine Domini el Salvatoris nostri
Del, cui sit gloria, et honor in saecula.
AMEN.
:i5 Mir. [Doc. 22-23 n. U9 ||

40 c-onfewioieiii j 41 aniniam saluteiii « í»
If 'I 52 augeri corr. ex augere G

DOC. 33, 31, 13 - NN. 282-28 1 751
eliaiu oariim [sic] occasioiu-sevilol, el illa praesoiiim, ad (luao anlo
PLxercitia inclinaliis fuil : nam contra liaec polissiimiin se annare

rtobel, quia facillime recidere potosí.
[283] 1. Ad quid K'i-iio iiortaiidus. Tertio hortandus esL ad -^^
c'onservandam el aleiidam dovolionem iam conceptam, piis el

.spiritualibiis exercilatioiiihiis ; inler qiias haec potissiimim eoni-
mondari poterunl. Primo, iil eoiiservel usuin medilandi cpiolidie
per dimidiam horam, aiil eliani inle^rain, si lleri poleril. Se-
cundo, iit sini>idis diel)iis facial examen conscienliae jier quartani ii>
horae partem. Terlio, iil octavo quoqiie die coníileahir el com-

.
mnnicet Quarto, elijât aliquem confessarimn slal)ilein, eiimqiie

accipiat iit ducem huius spiritualis itineris, el eiim eo Iraclel om-
nia, quae ad suam animam pertinent. Quinlo, le_i>al saepe [¡ios
libros, et habeat bonorum hominum conversalionem, malorum {r>
aulem fugial suminopere. Sexto, curet proíicere cpiolidie in virlu-

libus, ¡jraeserlim in iuimililate, patientia, et cliarilate. l^t iii
summa, nitatnr ipse (piocpie ad eam summam perfectionem, cpiani

in siu) statn, et inxta mensuram divinae £i¡ratiae accjuirere poterit.
1281] Praeier cjeneralía nioiiíla, siiiil alia peciilia i-ia.
5. ,0
Haec autem snnl fere generalia mónita, quae ómnibus dari |)ote-
runt. Alia sunt deinde, quae iuxta cuius(]ue ])rofessi()nem aid sta-
lum, aut particularcm indigentiam addi ])()terunt immo haec ;
ipsa augeri et intendi ex maiori aliquorum devolione et progressu

spirituali, quod facilc advertet l)()nus et prudens Instructor, adiu- .-,5
tus gratia et lumine Domini el Salvatoris noslri I)ei cui sil gloria :
et honor in saecula. .\men.
Ii¿ caiuni I
ciiniiii ali<i( <<l<l.
I )c coMiimiii ionc ¡11 Doc. 17 aiiiiol. 7.

PARS QUINTA
OBSKRVATIONES FACTAE IN DIRECTORIUM ANNI 1591
ET ALIAE INSTRUCTIONES
48 — Directoría kxercitiorum.
35
NOTATA P. FABIAN I QUADRANTINI IN DIRECTORIUM
p:xercitiorum
(intra aa. 1591-1593)
Praejatio
Textus Bibliot. Xaz. Roma Foml. Ges. 13ó3 n. 15. Auto-

i. :
graphum P. Quadrantini cuni annotationibus iii margine factis

'
a Patre nobis ignoto, ex comniissione Dircctorii conficiendi. Etsi

enim in involucro qiio documentum tegitur scriptum est has anno-
tationes a P. Polanco esse conscriptas, hic tamen Pater ante quin-
decim annos, anno 157tj, vita functus erat. In codem involucro
manu recentiore, medio iam saeculo XIX, ut videtur, scriptum
est Qiiesia é copia di un manoscriíto che contiene molte cose circo
:
il Direttorio degli esercizi, nótate dal P. Fabiano Quadrantino.

Queste note del P. Fabiano Quadrantino. Vi sonó le rispaste
del P. Polanco in margine e queste rispaste sano scritte veramente
;
in modo che si sienta assai a leggerle.

Si trova in margine segnata ad alcuni dubbi la lettera O questa ;
significa, per quanto pare, Optime^ », el é la risposta del P. Polanco^

•<
II. Typis impkkssum IVIHSI Exerc. 1079-1091. :
'
I'. I-'al)iaiius Qi ADUWTiNi natus erat in oppiflo Stargaid, in Horassia,
f liilh'iiM'iis nilheiiis parentibus, anuo 15Í4. í;uni amuim 21 aetatis ageret,
catholicani religionem ainplexus est. Anuo 15(10 Cardinali Hosio fa\ente, líomatii
pcrvcuit, uh\ in Cillegio Gernianico-luingaiiio a mense martio 1570 usque ad
aiiiium 1574 studuit, qiio anno, iam canonicus liraunsbergensis creatus, in
patriam reversus est. C.apellani (ârdinalis Hosii niunus obiit usque ad annuin
1588 quo in Societatem lesu cooptatu.s est. Noviciatu nondum ab.soluto egil
siibstitutum Magistri novicioruni ad S. Stephani. Anno 1590 in eadem domo
pi-obationis fuit niinister et contionator ordinarias germanorum. Postea ope-
tA'n dedit praesertim lontionibus el lonfessionibus. Orator egregius, fuit .\n-
nae, r^-ginae I'oloniae. a confessionibus et contionibus. Mortuus est anno l(i05.
r.um ergo h is aiinotationes Homam misit, non amplius quinqué aiuios ii>
Si)cietate transegerat.
''
Si^nlíicat potius " O nitt?nduin », val aliquid simile.
' Non Patris Polanco, iam anm 157ó defuncto, sed alius a Commissione
rtepiitati, hae o'jservationes sunt.
756 NOTATA P. FABIANI QUADHANTINI
III. AucTORES MHSI. iixm-. 773-774 Ipa rragi irrí;, Historia

: ;
2 cap. 15 pp. 451-452.

IV. De NATURA DocuMENTi Ut patet ex ipso titulo, non :
rofertur in hoc Documento Directorium, sed annotata in Directo-

riuni Roma missum anno 1591. Ideo initio ea ex hoc Directorio
transcribuntur in ([uibus aliciuid animadvertendum Patri Quadran-
tini videbatur, postea vero de singulis cius iudicium consignatur.
Quae quidem de sequentibus Documcntis dici etiam debent.
V. Ratio editionis Edimus autographum. Litteris vero
: ita-
licis, intra virgulas « » inckisis ea referimus quae P. Quadrantini ex
Directorio Romae recognito ad litteram sumit. Litteris etiam ita-
licis, sed anteposita parva lineóla huius formae ea imprimimus —
quae commissionis nomine Pater nobis ignotus annotavit. In uncis
unius anguli ea inserimus quae in manuscripto oblitérala invc-
niuntur.
Numerus quem in uncis inserimus post números a Quadrantini
alíalos, significat — ut in annotatione prima dicinius —
numeruni
Directorii a. 1.591 [Doc. 34].
Tí'.r/{/.s
NoTATA IN Directorio Exercitiorum
Pag. 15, v. [3.5] dicilur

27, « Cuín aliis, qiii debilioris
'
[1] :
siint imh'ludinis, lam exacliim inodiim servare non possunt, dis-

vel
pensari poteril de hora mediar noclis, ita ut quatuor horae maneant,
5 vel panciorcs ele. ».
Recte haec quidem, quantum ad dispensationem de hora

[2]
mediae noctis attinet. At, quia P. Ignatius in tertia nota secundae
hebdomadae ^ praescribit ut etiam senes et valetudinarii, vel vi-
ribus per primam hebdomadam attriti, quinqué tamen contem-
10 plationes j)er diem peragant, incipiendo ab aurora et vult ut ;
illi ipsi non quotidie, sed aliquoties duntaxat, a media nocte liberi
sint, etiam in secunda et tertia hebdómada ct in secunda nota ;
tertiae hebdomadae dicit Habita aetatis, complexionis corpo-

•'
:
ralis ac dispositionis totius ratione, vel quinqué vel pauciora

1.5 Exercitia diebus singulis impleantur et in secunda nota quartae ;
hebdomadae^ dicit: Convenire magis quartae hebdomadae quam
' In o:nnibus luimeiis hoc vcrbum l'ag. sive P. referí pagiiiam Directorii
I-".xercitioruin Homa anuo láOl ad pros iiu ias missi. quam paginam etiam in
iiostra editione intra tcxtmn consignanius. Numerus in uncis insertus signifi-
C:it numeruin singulis paragrajíhis a noiiis in liac editione ante]>ositum.
•'
In libro líxercitiorum (n. 205).
' In libro Kxercitiorum (n. 227).
DOC. 35 - Nx. 1-G 757
l)raece(lt'nlil)us. ul qualiior tlunlaxal liant Kxercilia ele. : cas oh

causas videliir iiiDirectorio haec mitigatio adhibeiida, ut haec
vox " quinqué » addatur, et ul dicalur sic « Disi)ensari poteril :
do hora mediae noctis, ita ut quinqué lamen horae maneant, vel 20

quatuor aut etiam pauciores » etc., cum ut sil uniformitas cum li-
bro Exercitiorum, tum ul occasio non detur quintam horam relin-
quendi penilus, si media nocle non surgalur\ Admiiíiliir cnrredio- —
P] P. 26, in fine eapitis quarli [G7], possel derlarari \v] quot
])ersonis unus Instructor, uno eodemque lempore, Kxercilia Ira-
2.")
dere possit aut debeat is praesertim. qui gravioribus occupatio-

;
nibus domeslicis sil ini|)e(Hlus. Kl aii expedial ut lalis Kxercilia

del quatuor, quinqué, aut pluribus hominibus uno lem])ore — O.
[4' P. 32, cap. 5% [84] recle agilur de modo Iradendi nostris
Kxercilia'. Al ibidem agi videtur de nostris literalis lantiiniiuoilo. 30
non etiam de simplicibus coadiuloribus», qui non niinus incUgent
ut recle el secundum communem Socielalis mochun iuformentur,
in examine parliculari praesertim, quomotlo ilhid faceré del)eanl,
cum iibellos non habeanl, in quibus lineas ducant, in mysleriis
quoque rosarii uniformiter considerandis el ()randis\ el aliis. 35
[5] P. 32, V. 10 8.") , ulii tlicilur : iis, <¡ui Sorirlitlem ingrc-
diuntur, omnino deberé dari Exeirilia omnia inteyra el iiuia ¡ormani
in libro praeseriptam declarandum videtur an etiam iuxla tempus
».
in libro praescriptum, id estmedia nocle O. —

Experientia enim docuil omnes, etiam robustiores, quotquot 40
media nocle surrexerunt, in ip.sa statim prima hebdómada, post
exactos dúos vel tres Kxercitiorum dios, aut dolorem aut fatiga-
tionem capilis contraxisse, ita ul continuare I^xercitia lali modo
nequierint. Kliani de eo, qui eos nocla excilel. est dil'ficultas "'.
TGj P. 35, V. 27, [93] dicitur Inslruclorem jiosse (dií¡uas (duis 45

mcditationes, praeler eas quae in libro PZxerciliorum continentur,
sfatui eiiiusqiie vel [2r] necessitati accommodatas, addere. ut de
18-19 haec' — ut in mary. ladem iiianu.
' De oratione nocturna ¡ii Doc. 20 annnt. 107. Vide respoiisuni iiitegrum,
in Doc. 42 n. 1.5.
' In Dir. 34 non vero in cap. 5, ut dicit yt ADn.wxiM. sed in cap 6.

de hoc agitur.
' De Exercitiis iesuitaruni ¡ti Doc. 17 annot. .').
» De Kxercitiis coadiutoruni in Doc. 7 annot. 2.').
' De rosario seu corona in honoreni 15eatae .Mariae N'iriíinis recitando

in Doc. 17 annot. .jI.
D." nu' litationc nocturna vide locuni iani allatuni supra annot. .">.
20 annot. 107.
758 NOTATA. P. FABIANI QUADRANTINI
//í7)».s- nolis, de causis ciir vota remvenlur etc.» Al quia tales medita-
tiones non ubique ad manus habentur, forte non fieret abs re, si,
50 vel in fine Directorii, vel in fine libri Exercitiorum, totae pone-
rentur. Quod ídem faciendum videtur de aliis quoque meditatio-
nibus, non expresse positis, quarum mentio fit in fine colloquii
quinti Exercitii ])rimae hebdomadae, in libro Exercitiorum et
in Directorio, p. 47, v. 18 [128], ut esset apud omnes uniformitas.
55 [7] P. ;59, V. primo congressu
16 [101], dicitur ut « Instructor in
explicet ei, quintam et decimam septi-
qui facit Exercitia, primam et
mam annoíationem «. At in libro Exercitiorum i)raecipitur, ut duo-

décima quoque et decima tertia explicentur, quibus et tertia
adiungi potest, quandoquidem eae omnes Exercitia sumentis per-
60 sonam concernunt " O. —
[8] P. 39, V. 18 [101], dicitur « esse admonendus is, qui Exer-
citia sit facturas, de animo aperiendo secundum annotationem
decimam septimam ». Rectissime hoc quidem. At annotatio illa
videtur contrarium dicere, nempe ut Instructor non debeat inqui-
(15 rere aut scire velle ])roprias alterius cogitationes et peccata. Di-
citur enim il)i, inquirere ac scire nolens etc. Nisi forte sit vitium
typographi, et pro « nolens >> sit « volens legendum quamquam
» ;
in ómnibus exemplaribus quae hic habemus, Romae et Viennae

impressis, vocabulum «nolens» habetur^^.
70 Instructor debet scire omnia quae perlinent ad Exercitia. —
In Directorio hoc loco est explicandns sensus annotcdionis 17.
[9] P. 42, V. 21 [114]. Videtur explicandum quomodo examen
particulare circa additiones et Exercitia instituí debeat, cum exa-
men particulare circa unam peccati speciem versetur, additiones
75 ['2v] vero et Exercitia plures in se diversorum generum negligen-
tis continere possint — Inobservanlia in nniversiim omnium
E.verciliorum el additiomim habealiir pro uno extirpando.
" Do adílenclis medilatioiiibus, ((iiac ¡ti libio l-:\ercitii)iiiiu non iiivr-
iiiiintiir in l)oc. 2.') aiiiiot. 4.
lii viTsioiH' viilfâta post ii. 71.

''
De coniiiieicio Ínter euni (|iii cxercetur et eius Directorem in Doc. 10
annot. 14.
1* N'ullinii \itiuni typographi irrepserat in nienioratis editionibus. Naiii
S. iKiiatius (lilifjenter distingiiit (djîtat iones et peccata eius qui se exercel

a niolil)Us et rogitationibus, quae extrinsecus e¡ a spiritibus variis ingeruntur,
et affirniat piiora illa posse, haec vero postrema millo modo deberé Exerci-
tiorum modiMatoieni iiiuorare. \'ide res|)onsuni integrum Commissionis in
Doc. 42 n. 1(1.
''
De examine particulari in Doc. 4 annot. 19.
DOC. 35 - NN. 6-12 759
[9a] P. 4.5, V. ;5[115], ( dicitur quod eodein die (videlicel quo

<liirat meditatio fundamenti) et seqiienti, datur examen genérale el
'luotidianum. Et ji. 48, v. 23 [132], dicitur : Addiliones, quae in 80

libro Exerrifioriimponuntur in fine primae hehdomadae, dandae sunt
¡jridie qiiam incipiatur primum Exercitium de peccatis, quod
Irium polentiarum vocatur Videtur igitur sequi inter diem, quo
durat meditatio fundamenti. el Inter diem, quo incipi debent
Exercitia de peccatis, unum tertium diem intermedium esse deberé, 85
quo nulla meditatio fiat, sed tantummodo examen genérale et
additiones primae hebdomadae legantur quod videtur inconve- :
niens ut toto uno die nulla sit meditatio. Aut certe declarandum
t'st, quid illo intermedio die praeterea fieri debeat ).
[10] P. 45, V. 5, [121] ubi de compositione loci in meditatio- 90

nibu.s agitur'\ clarius exponendum videtur quomodo proprie fa-
cienda sit loci compositio proi)ter diversitatem componentium loca.
Aliqui enim locum sibi íingunt in Palaestina aut circa Hieroso-

lymam, ubi res gesta est. Et iioc in ómnibus fere contemplatio-
nibus trium ultimarum hel)domadarum videtur velle P. Ignatius. 95
Alii locum sibi cognitum et visum imaginantur. Alii locum faciunt
ibi, ui)i meditantur. Alii templum accipiunt pro loco, aut sacellum
aliquod. Alii in corde suo vel in capite locum sibi faciunt. Alii
alium modum sequuntur. Et forte, quot sunt capita, tot fere modi
diversi inveniuntur. —
Directoriimi hcne\hahet [3r]. 100
Ibidem. [121] Nec minus declarandum videtur, propter sim-
[11]
pliciores, quo pacto sit effingendus locus, si speculationi subsit
res incorpórea, eo quod unicus tantum aut alter modus in libro
Exercitiorum invenitur. Ut si quis velit meditari de humilitate, de
obedientia. de caritate, de castitate etc., quem locum sibi tomare 105
debeat. —
Videalnr an nliqnid addendum.
[12] Ibidem [121]. Etiam declarandum videtur in composi-
tione loci nudusne locus sit effingendus, an vero etiam personae
ad idem mysterium pertinentes, cum uterque
in loco existentes, et
actus ad vim imaginativam pertineat nam hoc docetur in primo ; no
Exercitio primae hebdomadae, ubi de loci compositione ex pro-
fesso agitur atque etiam in meditatione de duobus vexillis
Illud vero praxis ipsa ostendere videtur, quae datur in ómnibus
'* Quo tempore additiones proponi debeaut in l)oc. annot. 2. .'{
" Tota paragraphus 9» deleta est in originali idem ac aliae ¡nclusae signis<(^.
'* De compositione loci in Doc. 22-2.3 11. 9G.
" In lilíro F.xercitiorum (n. 47).
lii lil)ro I'Kercitiorum (n. 13<S).
760 NOTATA P. FAlilANI QUADRANTIM
cüiitemplalionibiis 'i"*", 3*'^ et í^^hebdoinadarum, in quibus so-

lí'» lilis loci, sine ulla significatione personarum fit mentio. Idem qiioque
in Directorio, p. 45, v. 10, [121] docetur. — O.
[13] materia de nativitate
P. 45, V. 10 [121], dicitiir quod in
Christi aut coenae Domini, ad compositionem loci faciendam,
« imaginari debeamus stahulum, in qno Chrishis natas est, aut coc-
120 naculiun grande slratiim ole. ». Al in libro Exerciliorum dicitur
quod non liaec tantiim,scd iter oLiam ad illa loca, aestimata eius
longitudine, obliqiiitalo, lenitale vol asperitate passim occurrente.
cum caeteris, quae inesse possint circumstantiis, repraesentare in
imaginatione debeamus. Idem dicitur in aliis quoque conlempla-
125 tionibus. In meditatione vero incarnationis Christi etiam additur.
iit universae terrae ambitus oblului nostro interiori obiiciaLur [3wT.
[14] 22 [126], ubi de re|)elitionibus meditationum

P. 46, V.
agitur exi)licandum videtur utrum prima repetitio debeat esse

primae medilationis, et secunda secundae, an vero utraque unius
130 aut utriusque. — Est textus claius in lH)iü E.rciriiiorum.
sensuum applicatione
Similiter de clarius docendum videtur.
quomodo una sensuum applicatio ad duas diversas unius diei ma-
terias considéralas fieri debeat, v. g. ad materiam de incarnatione
Christi et ad materiam de nativitate, cum illa gesta sit in Naza-
135 reth, haec in Bethlehem illa alias personas, verba et opera, haec
;
Ítem alias contineat.

[15] Ibidem. Ubi agitar de tertio et quarto Exercitio ])rimae
hebdomadae quia dicitur in libro Exercitiorum, ut in secundo
;
colloquio subdatur oratio, quae incipit Anima Christi etc. Et

140 quia haec oratio in paucis Exercitiorum libris tota invenitur, atque
etiam multae Societatis personae eam non habent, expediret for-
tasse eam integram poneré in aliquo loco, aut Directorii, aut libri
Exercitiorum, ne tam devota oratio, nostraeque Societatis propria.
cum tempore elabatur. O. —
145 [16] P. 48, V. 23 [132], ubi de additionibus ])rimae hebdomadae
agitur^s, videtur lertia additio magis declaranda utrum in cogi- :
lalione divinae praesentiae necessarium sit solum Christum cogi-

tare praesentem, quemadmodum additio illa videtur innuere, an
vero possit quis etiam Sanctissimam Trinitatem, B. Virginem, pa-
In lihro líxcrcilioriiiii (n. 112).

-'-
De rc'pi'l ¡t ioiic iii Dor. 11) annot. (t.
-' De ;i|i|>I¡i al ¡Diic sciisuuni in 1 )oc 20 aiinol. 11(i.
-' lii libio l'.xercilioruiii (ii. (iHi). De iiac oratioiie cf. I)oc. 20 annol. ül.
De addilionilnis in Dof. .'5
annot. 2.
DOC. 35 - NN. 12-18 761
liónos, lolain denique coek-slom ciiriam animo inliuTi tanquam 150

praesentem : et haec ipsa coniuncliinne, an divisini, in meditatio-
nibus praesertim generum diversoruin.
[17] P. 48, V. 18 [131]. De oo, (¡uod ¡¡onilur aliquolies in col-
loquiis Exercitiorum oranduni csse ("Jirisluni, rií"! iil oret pro
nobis Deum Patrem etc. ; salvo seniper niciiore indicio, seciiriiis 155
videtnr, iit colloquia diritânlur ad |)ersonam C.liristi, ul ipsc nol)is
gratiam largiatiir. Cum qiiod in nullis, quod sciam, aul Ecclesiae
aut Sacrarum Literaruni, aut sanclorum Patrum orationihus ad
Christuni direclis, ita orelur, ul ipse oret i)ro nobis; tum quod
sit in qiiacslionc apud niultos, an Christus in coelis per modum lOO
orantis aul suppHcanlis inlercedat pro nobis, tum quod.S. Thomas,
cuius doctrina esl laúdala ab Ecclesia, 3 p., q. 57, art. 6, aperte
dicat, superverba Hebr. 7
illa Christus intravil coelum « ad :
inter])ellandum pro nobis» 2"; ¡psam repraesenlalionem Chrisli ex

natura humana, quam in coelum inlulil, esse quandam interpel- i(;5
lationem ])ro nobis ut ex quo Deus humanam naturam sic exal-
;
tavit in Christo, et eorum misereatur, pro quibus Filius Del hu-

manam naturam assumpsit, tum quod nescio quid inaequalilalis
Ínter personam Christi, quae Deus est, et personam aeterni Patris,
hoc modo orandi innuatur tum denique quod nihil plus tribualur i70
;
Christo in modo orandi, quam coeteris sanctis aut puris homini-

bus. —
Hispanice habetiir k alcanze n quod est " adipisci )) et vi-
deatur annotatio P. Natalis.
[18] P. 48, V. ult. [132], dicitur: Seqiientilnis diebus dandae
siinl reliqune additiones etc. »
^^ Quae illae ? Nam reliquae addi- 175
tiones, ulibidem paulo superius dicitur, « dandae sunt pridie quam
incipiantur Exercitia» Et in libro Exercitiorum, ultra decimam,
nullae aliae additiones inveniunlur. quae quidem ad priniam
hebdomadam pertineanl. Sed nec in fine libri eiusdem ínter re-
gulas de discernendis spirilibus, el alias, ulla aliarum addilionum 180
fit mentio. — Notelur locus tanquam indigens eoricetione.
[18a ] P. 52, v. 6 [139]. (Dicitur quosdam diutius deberé exer-
ceri in prima hebdómada, id est, ultra quinqué dies, cum autem
in libro Exercitiorum pro duobus et in Directorio, p. 44 [118]
pro tribus tantummodo diebus Exercitia ])raescribantur ; decía- i8r>
-* In libro ICxeiritioruiii (mi. iVÁ, 117). De colloeiiiiis ¡n Doc. 17 aiiiiol. 12.

-' Hebr. 7, 2.'i.
= » In libro Ilxercitioruni (nn. (i.?. I 17). Cf. de hac re quae dicit Polanco,
Doc. 20 n. 51.
De additionibus in Doc. W annot. 2.
Iii eodem n. 1:52 Direc toiii '.V.i.

762 NOTATA P. FABIANI QUAUHANTIM
ranclum videtiir quid aliis diebus fieri deheat iis, qui diiitius sunl
prima hebdómada detinendi, aut quibus meditationibus sint
in
occupandi ) [-iv].
[19] P. 54, cap. 11 [147]. Quandoquidem liber Exercitiorum
190 quaedam ponit quae apocryplia sunt, aut certe non indubitatae fi-
dei, cuiusmodi est in contemplatione de nativitate Domini quod B.
Virgo ancillulam habuerit magis vero conforme sil paupertati ;
ipsius, si sine ancillula aut fámula fuisse dicalur, cum nec Chris-
üis ipse in omni vita sua famulum hal)uisse sciatur videtur in ;
195 Directorio declarandum, utrum huiusmodi dicta accipienda sint

ut certa et in meditationibus usurpanda, an vero relinqui possint. —
Bene habet liber Exerciiiorum.
[20] P. 55, V. 18 [148], posset declarari utrum, in primo puncto
meditationis de incarnatione illa speculatio quae ponitur in
'
20(1 libro Exercitiorum de albis et nigris liominibus, de ridentibus et
I)lorantibus, de nascentibus et morientibus etc., necessario adhi-
l)enda an vero variari aut etiam omitti possit.
sit, Bene habet. —
Ibidem. In mysterio de conversione Magdalenae liber
[21]
Exercitiorum in dubium vocat, utrum historia evangélica de
205 muliere peccatrice, Luc. Maria Magdalena, 7, sit accipienda de S.
sorore Marthae, an de aliqua alia persona et Ec- ; cum tamen
clesia evangelium illud tune legat tanquam de Magdalena scrip-
tum, et communis opinio' tacitusque [5r] omnium, atque etiam
Ecclesiae totius, consensus sit (non obstante eo, quod aliqui ve-
" In libro lixercilioruin (ii. 111). Sine íUibio hacf de aiicill;! suinpsit S.
liíiiatius ex libro inseriplo "l'\os sanctoruni % queni l.oyolac ieiêrat, ubi
dieitui- : " I-levavan . . . su moco e su mo(,-a » Cf. 'l'extuni in .MHSI. lixerc.
De ([uibusdain iniaginibus in cfuibus ef fingebatur Heata Maria N iigo
xiúQ in MHSI /íjp/r. (55 annot. 1.\'id' resj)onsuni ¡ntegruni I ¡epiitaloruni ad

ha?ie quaestioneni in Doc. V2 n. 17.
'-
In libro lixercitioruni (ii. KXi).
S. Igdatius in aulographo opinioneni se(|uilur eoruni qui nuilierem

liane peieatrieeni, eandem esse opinatur atque e.ni, ([uae in aliis e\angelii
loéis .Maria Magdalena vocatur et quae alibi Maria sóror Marthae et l.azari
essc dicitnr (n. 2iS2). In versione vero vulgata, Pater Polaneo, Ignatio sine
dubio eonsentiente, rationeni aliquam putavit habendani esse eoruni qui
alitcr sentiunt, et hae de causa loeo vocis « Magdalena >' in autographo adlii-
bitae, haec verba scripsit : « .Mulier (|uae fuerat in civitate peccatrix (sive
María Magdalena sóror Marthae Commissio Directorii con"
fuerit, sive alia) ».
lieiendi Doe. 42 n. 18, respondet P.» Quadrantini hane locutionem, qua ¡u

dubium vocatur, nuni .Maria Magdalena eadem fuerit euni aliis Mariis, nou
esse in autographo.
DOC. - NX. 18» 21 7C3
IcM-iim el moderiioriim conlrariiiin scnserinl), atque

paucissinii 21o
oLiam argumentis evinci ])()ssil eaiii liisLoriam de
officacissiiiiis
S. Magdalena esse. Videlur declarari deberé in Direelorio quoinodo
illa verba libri Exercitioruni « sive Maria Magdalena sóror Marthae
fuerit, sive alia deferens alabaslrinum vas « etc. accipienda sint,

<iini praeserlim in Exercitiis oinnia secundiim communiorem et 215
seciiriorem senlenliani, quae praesertim Kcclesiae totius auLhori-
lale nitatur, tradenda sint. Non est in lüsjxiniro.
-
[22] P. 57, V. 3 [151]. Salvo semper melioie indicio illa de-

claratio, quae datur in Directorio, caj). I, » de roníemplandis 1
personis et earum verbis atque operibus in singulis |)unctis etc.», 220

videtur pugnare cum forma tradita in Exercitiis a P. Ignatio, in
quibus expressissime praescribit meditandi modum a que ordi-
narie non sit recedendum, nempe, ut in primo puncto personae,
in secundo verba, in tertio opera considerenlur quem quidem
modum ipse non tantum in meditatione incarnationis et nativi- 225
tatis,ut in Directorio innuitur, sed in ómnibus et singulis omnino
conlemplationibus 2*^®, 3** et hebdomadarum, ad ungueni
servari velle videlur. Quin et distributionem illam punctorum in
applicatione sensuum servandaui esse praescribit, ul
similiter
in primo puncto fiat personarum tantummodo, in secundo verbo- 230
runi contemplatio aut visio. Similiter in I-» nota hebdomadae
((uartae clarissime dicit, modum ase praes(rii)lum in ómnibus
Exercitiis .servari deberé.
[2.31 Nam quod ad distributionem pun-[5í/U'U)rum attinet, quae
in fine libri Exercitiorum ponitur^", illa mysteriorum vitae el 235
(Ihrisli tantummodo distributio est. ex cpui deinceps
¡¡assionis
púnela conU'm|)lationis formentur, non confuse, sed ordine, ut
personarum praecedat consideratio, secpiatnr verborum, subse-
([iialur tándem ()|)erum aul rerum geslarimi, in i)unctis diversis,
id cpiod satis clare oslendit annotalio 2=^ ex viginli : (|uae quidem 2Í0
(lislribuLio, cum sil ad menlem P. Ignatii, tanluni al)esl ul confu-
sionem pariat, ut magnam eliam lucem contemplanti adferat.
Nec videtur P. Ignatii mens ista fuisse, ut regulam dun-
[24]
taxat daret quo meditantis intentio ferrelur in singulis punctis, ut
in eorum quolibel primum personae, si prius personae occurrant, 245
" In libro ICxeiLitionuii (iin. liXi-Ki.S).
In libro Exercitiorum (nn. 122-12,1).

" In libro Kxerc-itioriiin (n. 22(i).
Indicare vult mystcria vitae Chrisli ([uac invoiiiuntur in extremo li-
bio líxercitioruni (nii. 2()l-.'5r2).

.
761 NOTATA P. FABIAXl QUAUR \NTINl
(It'inclo verl)a, si verba, ])oslea facta, si facía considorarenUir :
cum millam ea de re annolationem ponal ; alia vero omnia, etiam

minus necessaria, minutim ac pene scrupulose sit persecutus. Quod
si (iislrii)iili() piinctorum, qiiam ponit ipse, ])areret confusionem,
2"i(i ij)se proeul (lui)i() in aliquo vilae, aul passionis aut resurrectionis
(]lirisLi myslerio eam notassel
[25] His de causis videlur in Direclorii j). 57, v. 8 [151], pro
eo cpiod dicitur " í7i singulis punctis » \nmi deberé : « in singulis
niedilalionibus >k Similiter v. 14 eiusdem paginae [152], ubi denuo
255 dicitur « in singulis piinctis » legi deberé : « in singulis meditationi-
i)us )). « in illo púnelo » poni posse vi-
Porro, v. 16 [152], ubi dicitur
detur « in meditatione », ut, bac modificatione adhibita, nec
illa
(pnc([uam [6r] decedat formae meditandi in libro Exercitiorum

praescriptae, et Directorium tamen suum etiam intentum habeat.
2(io Quanquam illa verba, posita v. 18 [152] » El ita absoluto uno punch,
lianseatur ad aliud, eundem ordinem in eo servando », expuntii de-
bebunt. — Direelorium intellexit melius P. Ignalium (puuu (umolator:
nam P. Ignalius in meditatione de incíunatione non ponit puneta.
sed ea ponit in ¡ine et in meditatione de ineavnatione ponit ¡oiimun
;
2(;5 meditandi pro singulis punelis.

[26] P. 57, V. 1 [151], ubi agitur «de eonlemplandis personis
in primo meditationis puncto », declarandum videtur, qua ratione
personae sint considerandae ; utrum secundum exteriores tantum-

modo circumstantias, mores, gestus, proprielates, quae oculis cor-
¿71) poris obiiciuntur quod innuere videtur P. Ignatius in primo
;
puncto primae meditationis secundae bebtiomadae atque etiam

Directorium in fine huius ])aginae [153], cpiando cogitationes et
affectus personarum interiores, tum etiam virtutes, ad distincta
puncta refert an vero ¡)ersonae etiam secundum interioren! men-
;
27") lií^ disi)ositionem et qualitatem, debeant considerará
[27] Quod quidem multo verisimilius videtur, cum meditatio

al) ap])licatione sensuum plurimum differat, et mere sit intellec-
lualis haec vero, secundum vim imaginativam, exteriores tan

;
lummodo circumstantias consideret, quemadmodum in primo pune

280 to quintae contem|)lationis secundae iiebdomadae^" dicitur
1(1 cst, in soric luxsU'riorum \ilac' C.hi'isti, (|iiaiii S. Ifínalius ¡nscrit

(II. 2()2). iiidicat piiiK'la nieditaiuia. Cuín vero idem S. Ignatius ))rinuiin llxtr-
filiiiiii scciiiidae liclidomadat' (nu. loU loS) doscribit. non puncta, sed ratio-
neni taiitum nicdilandi in sintíulis |iuii( lis inoponi l
In libro l^xcicitioruni (ii. KMi).
In lil)ri) I-lxcrcitiorum (n. 122).

DOC. 35 - XN. 24-301 765
Porro, si personal' considi'randae siint eliam seciiiidiini inlerio-

rem mentis di'sjjositioneni ot (lualitatem ; qiiare v. 21 ciiisdi'm
j)ai>inae [153] « cogitationcs ct njjcclus personanim interiores, liuú
ctiam virtiitesî, ad dislincta i)uiula referuntur ?
|"28] í'. 58, V. 1 1 [151], ul)i atîlur « de applicatione seiisiium 2js5
salvo etiam iiieliore indicio, discedi videtur a modo, quein prae-

serihit P. Ignalius, ([iii expresse in ómnibus omnium dieriim, non
lanlum secundae, sed lerliac el quarlae hehdomadae idlimam
horam I6í'] meditalionuin allribuil sensuum appliealioni. Immo
in notato quod ponilui- posl arûmenlum primae el secundae con- 2!to
templationis secundi diei secundae hebdomadae^^ [)raescribit ul

potius una repetitio omillalur, quam ut sensuum applicalio de-
l)eal relinqui. In secundo vero notato ])ost contemplationem pri-
mam hebdomadae quartae". concedit ut ambae repetitiones omit-
lantur at vero sensuum ajjplicationem hora praefixa omitti non 295
;
concedit, immo vult ut semper fiat, acl imprimendas fortius animae

contemplationes tres, eo die factas. Bene monet. —
[29] P. 57, V. 27 [153], dicitur «contemplationem causarum
el effectuum, modi quoque el finis alicuius mysterii vitae Christi,
referri deberé ad dislincluin punctum a contemplatione persona- 30"
rum, verborum et operum ». At in libro Exercitiorum, in tertio
puncto contemplationis de nativitate Christi docetur haec ipsa
omnia in eodem tertio puncto considerari deberé id quod de ;
caeteris quoque ómnibus contemplationibus intelligendum esse fa-

eile colligitur. —
Examinabitnr an iollenda sint illa verba. 305
[30] P. 59, V. 23 [159], repetitur id, quod superius, p. 15, v. 27
[35] dictum fuerat, nempe « ut omittatur meditatio, quae fit media
nocte, et retineantur tantum quatuor horae, non tantum a fati-
gatis, verum etiam a non fatigatis ». Id vero non esse omnino con-
forme cum libro Exercitiorum, iam ante notatum est^\ Quamob- sio
rem, post illa verba « ut detiir illi » addenda videtur haec vox,
" nonnumquam ». Et loco illorum verborum « retineri aliae qua-
luor horae», poni possent «retineri tamen quinqué aut quatuor
liorae prout Instructor! videbitur ».
[30^] (P. 57, V. pehult. [154], declarandum videtur, applicatio 315
" De applicatione sensuum iti Doc. 20 annot. IK!.

* In libro Exercitiorum (n. 133).
" (ti libro Exercitiorum (ii. 227).
" In libro Exercitiorum (ii. 116).
In n. 2 huius Doc. 35. De meditatione nocturna vide Doc. 20 annot.
107, locus allatus in annot. 5 huius Documenti.
766 NOTATA P. FABIANI QUADRANTIM
sensiium post duas diversarum materiarum [Ir] conlemplationos,

(juo pacto fieri del)eat. IJtrum").
P. 88, cap. 17 [240], ubi de mysteriis passionis Christi
[31]
aí>ilur, videtur declarandum, an idem ordo mysteriorum passio-
.520 nis Christi necessario sit servandus, qui in libro Exercitiorum prae-
scribitur. Nam historia de Barabba manumisso et Christo condem-
iiato'", praemittitiir historiae missionis Christi ad Herodem, cuni
lamen D. Lucas aperte^\ et caeteri evangelistae haud obscure
testentur, illam secutam. — Examinelur.
:í25 [32] ll)idem [240]. Etiam quintum verbum Christi in cruce
prolatum, « Sitio praemittitur illis verbis Deus meus, Deus
: «
ineus, ut quid me dereliquisti ? n^» ; cum tamen Matthaeus, Mar-

cus et loannes, .satis manifesté testentur fuis.se secutum"*'. — Non
cst (( deinde » in hispano.
.330 Ibidem. Simililer in libro Exercitiorum videntur^'^ conteni-
['^3]
plationes, decima,undécima et duodécima die faciendae in secunda

hebdomada^% es.se transpositae, ita ut decima, non praecedere se-
quentes, sed .sequi debeat, quandoquidem historia ipsa post eas
gesta quod etiam testatur idem Exercitiorum liber in myste-
sit,
3^5 riis vitae Christi^^ Bene monet examinelur. — ;
[34] P. 92, cap. 18 [253], ubi de mysteriis resurrectionis domi-

jiicae agitur,videtur declarandum quo pacto accipiendum sit quod
in libro Exercitiorum in quarta hebdómada, de apparitione Christi
facta Beatissimae Virgini dicitur « ut pie et verisimiliter creden- :
340 (lum est ; nam doctrina Ecclesiae et communis omnium rem
*" Sil- (le.sinit ini|)erferta seiiteiitia.
In libro I-^Keicitioruni (iiii. 29,'?, 29t). Nicle responsum Dcimtatoium

in Doc. 12 II. 10.
l'racsi'rtiiii in cap. T.i, 2> et 2.t.
" lo. lit, 28.

.Mt. 27, 4t; ; .Me. \d. ;í4.
r.f .Mt. 27, 48: Me. 15, 3(i ; lo. 10. 28-30. \ ide iiitegrum respon.siini
I)ei)utatorum in IJoc. 42 n. 20.
•-
C.f. librum líxereiliorum (ii. 297).
•'
In libro ICxereitioruni (n. Kil).
•"'
S. Ifínatius deeinio die eontem|)landuni proponit (piomo;lo t;iiristus
doeuit in templo, quidem evenit post triumi)haleni Chris-

e.x Le. 19, 17, (¡uod
ti ingressuin in urbeni Hierosolymam, duni ea c|uae contemplanda die undé-
cimo et duodécimo tradit, id est, l.azari resiirreetio et re.s gestae die palmarum.
aliíjuot diebus antea accideriiit. In mysteriis vitae Christi (nn. 285, 287, 288)
chronologicum eventuum ordincni retinuit. \id? integrum responsum IJepu-
tatorum in Doc. 42 ii. 21.
In versione vulgata (n. 219). In autographo vero, ut monet Comiiiis-
0
DOC. 35 - NN. 30a-3í) 767
non fácil verisiniilem lantum, sed certam. — In Autographo non

sunt.
[35] El in eock'm libro Exercitiorum in mysteriis vitae Chrisli,
ubi do eadeni apparitione agitar^*, dicitur Scripluram illud nobis
relinquere ¡)ro certo, lanquam intelleclum habenlil)us, no alioqui :n5
iureaudiamus illud « adhuc et vos : sine intellectu eslis ? [7v]
Id autem, quod verisimile tanlum est, non est omni ex i)arte
certum.
[36] Ad haec, in eodem libro Exercitiorum quod Christus lo-
sepho ab Arimathia apparuif , dicitur esse verisimile et creditu 350
pium non plus affirmatur de apparitione Beatissimae Vir-
: et sic
jJini facía, quam quae losepho. Accedit quod Sancti Paires quoque
rom ut indubilatam affirmcnt tametsi ex recentioribus aliquibus ;
pauci verisimilem lantum ducant, quorum vesligiis non videtur

inhaerendum contra receptam Ecciesiae senlentiam. 355
[37] Ibidem. [253] Historia de apparitione Christi, Iosei)iio ah
Arimathia facía, declarandum est an necessario in Exercitiis sit
adhibenda, cum sit apocrypha (nam quod in Hagiographis do ea
legatur, ut in libro Exercitiorum dicitur", ignoro), et non ai)pro-
bata ab Ecclesia. Videntur enim Exercilia de robus certissimis 31
esse deberé. —
Accommodetiir ex autographo^".
[38] Ibidem. Apparitio Christi Patribus in limbo facta non
videtur in apparitione decima tertia inler appariliones post rosur-
rectionem facías numeranda", cum ipsa et resurrectionem prao-
cesseril, et iam semel posita fuerit in prima contemplatione do ro- 3(;5
surrectione Christi'^ —
Autographum.
[39] Ibidem [253]. In quarta apparitione Christi, in libro Exer-
sio, haec lociitio non inveiiitur, sed ex modo quo de ca iii mysteriis (n.'iíH))
lo(i'jitur, clare demonstratur |)ersuasissimum esse Sto. Ignatio rem ita se ha-
l)iiisse.
lii lil)ro ICxerciliorum (n. 299).

MI. l.í, Ki.
' In libro i:xercitiorum (n. 310).
" In libro ICxercitiorum (n. 310). Sine dubio his verbis « en la vida de
los santos » signiíicat librum cui titulus « Hos Saiictorum queni Loyolae
Jegerat et in quo de hac apparitione sermo fit. Cf. MUSI. lixerc. 68.
«« Huius responsi sensus elucet ex integris verbis quae exstant in Doc.
42 n. 23.
" Sicuti habi't líber H.xcrcitiorum (n. 311).
"- In libro l-^xercilioruni (n. 219). Vide responsum integrum Depulato-
rii m in Doc. 42 n. 24.
768 NOTATA P. FABIANI QUADKAXTIM
citiorum", satis manifesté innuitur Ciiristum appariiisse Petro an-

tequam Magdalenae apparuerit. Et quod Petrus cucurrerit ad
;í7o inonumentum, audita ex mulieribus Christi resurrectione, post-
quam ipsae eum in via redeuntes a monumento, vidissent, ut
habetur in apparitione tertia*^. Et quod Christus Petro tune ap-
])aruerit, quando, a Magdalena caeterisque mulieribus admonitus,
eum loanne diluculo cucurrit ad monumentum''^ Quae omnia non
375 videntur consona verbis Evangelii. O. [8r] —
[10] Ibidem [253]. Decima apparitio Christi in libro Exerci-
tiorum non videtur esse seiungenda a nona''^ cum utraque una
eademque fuerit secundum multos quod et verba Evangelii satis ;
testantur (quidam autem dubitaverunt") quae ad apostólos re-

.58(1 ferri nequeunt. Ipsi enim in {¡rima apparitione crediderunt et
gavisi sunt, solo Thoma absenté, qui et ipse j)aulo post credi-
"dit. — O.
[41] Ibidem [253]. Declarandum videtur an omnes tredecim
apparitiones semper dandae sint necessario iis, qui sunt in Exer-
3j5 citiis. Videntur enim plerique taedio affici, iuniores praesertim,
quin et maiores. — O. Dicatur aliquid in Directorio.
[42] P. 90, V. 6 [246], agitur « de affectu spei in nobis excitando
tertia hebdómada », qui quidem affectus, cum sit de gloria,

in
videtur esse iucundus et ciens laeticiam spiritualem. At liber Exer-
390 citiorum in tertia notatione tertiae hebdomadae^^ praecipit ut
tales affectus suffugiantur, potius quam quaerantur in tertia heb-
dómada, ])onitque exemplum de gloria, et in quarta notatione
quartae hebdomadae"' dicit cogitationem de gloria pertinere ad
hebdomadam quartam. Denique etiam affectus amoris divini, in
395 se optimus et perfectissimus, tamen ad quartam hebdomadam
magis proprie pertinere videtur, ut in libro Exercitiorum satis
])erspicue innuitur. — O.
[43] P. 93, V. 2 [254], dicitur « Exercitium de amore Dei' " ñeri
In libro Exercitiorum (ii. 302).

Haec habentur in libro Exercitiorum (n. 302).

*' Id est, ap])aritio coram quingentis fratribus simul, de qua Stus. Pau-
las in 1 Cor. 1,5, Ignatius décimo loco (n. 308) et apparitio coram
6 et Stus.
disci|)ulis quam narrat Stus. Matthaeus 28, l()-20 et Stus. Ignatius loco nono
<ollocat (n. 307).
9' .Mt. 28. 17.
"» In libro líxercitiorum (n. 206).
'» De contenijilatione ad obtinendum amorem in Doc. 20 annot. 195.
d;)C. .'^5 - NN. 39-46 769
possi' iisdcni dichiis rum aliis mtjsteriis rcsiurcctioijis ele. ». Al id

videtur esse non secundum quod dicitiir iii prima nota quartae 400
hebdomadae, ubi sic dicitur : « Servatis ubique iisdem formulis
et modis. sicuti per totam hel)domadam lertiarn faclum est
El paulo iuferius « Pari etiam ratione circa repetitiones el
: sen-
.suum operaliones» ele'-. El il)idcm in secunda ñola dicitur",
ut quarlum Exercitium fiat ante coenam, admotis sensuum of- 103
ficiis ad imprimendas forlius animae [8/'j conlemplationos tres,
eo die factas. Loquitur auleni il)i de niysleriis resurreclionis et

ascensionis. At quomodosensuum fieri ad exer- ¡¡otest ai)i)licatio
citia materiarum, scilicet resurrectionis et amoris
diversarum
Dei Cum praesertim contemplatio de amore Dei nullam habeat
'? lio
sensuum applicationem. Non solnm est contra annotationem, —

.sed etiam contra praxim.
[44] P. 94, V. 9 [257], ubi aiîtur « de primo modo orandi, dis-
i iirrendo est au uou
circa praecepta Dei et Ecclesiac », videndum
magis expediret nostros, omissis praeceptis, Ecclesiae praesertim 415
applicare lumc modum orandi ad praecepta regularum nostra-
rum'*. — Fiat.
[45] P. 97, V. 9 [268], ubi dicitur, praeter tres orandi modo^^ «
a P. Ignatio pósitos, non excludi

modos, qiios Spiritus Sanc- alios
íiis docere solet etc., » expediret fortasse adiungere exempla talium 420
modorum, qui praesertim concedi possent, ne in tanta ingeniorum

varietate erretur in excogitandis novis et multiplicibus orandi
modis. O. —
[46] P. 13, V. 19 [29], dicitur, « in prima hebdómada legi posse
' In libri) l'.xciTitiorum (ii. 22ti).
•- In libro l-Xercitiorinn (n. 21¡(i).
In libro l'^xercit ioruni (n. 227).

Hevc-rn quidani l'atrcs, nt Chccd 1 ri, ila fccerunt. Nido (Uxxorii.
Appuraltis ad Medilaliones Vitar l). X. Irsii Christi lúverriliis S. P. lynaíii
(iccommodatiis, Romae 1031 p. .Mclhodus exaniinaiuli reiíulas . . . iiixta
I)riniuin orandi moduni » et Blondo suis Aiuiotationibus uUiniuni Exerci-

tium pro|)onit '< Modo primo di orare per li Nostri, sopra le rególe . In libro magni
«estimando, ad scholasticos coUegii roniani scripto, cui titulus : CiJinprndium In-
slructionum spirilualium qiiae privalim Sostris a Praefecto Rerum Spirilualiiun tra-
(lunlur.singulae singulis i'iCíftus in que titulo clare codicis natura elucet, exstant
Animadversiones in Regulas iuxta primum orandi modum ex libro Exer-
<'itiorum B. P. X. Ignatii ad certa virtutum capita redactas, pro triplici pro-
grcssus via, ad suae vitae reformationem ». Arch. Pont, l'nir. Creg. F. C.
n.' 1299, 72-73. Etiam in Arcti. Univ. Greg. F. C. n. 1701 f. 2()Gr |)rostat quac-
dam « Fornula o modo di meditare le Rególe ».
770 XOTATA P. FABIAN! QUADRANTIM
"^-^ librum Gersonis de imitatione Christi At in libro Exerciüorum

in fine contemplationis regni Christi dicitur'*, id in secunda heb-
dómada et sequentibus fieri posse, cum in eis proponatur vita
ad excitandum in nobis desiderium ac studium eum imi-
Christi
autem ille peculiariter tractat de imitatione Christi.
tandi. Liber
430 [47] Praeter haec, alia quoque notata sunt a me sed veritus ;
suni ne haec ipsa nimis multa viderentur atque superflua. [9rJ
[48] NOTATA ALIA MINORIS FORTASSE MOMENTI.
[49] P. I, [1-12], Totum Directorii prooemium requirere vi-

detur stylum emendatiorem, qualis nimirum in ipso Directorii
435 corporc, et Exercitiorum libro cernitur.
[50] P. I, illa verba
V. 10 [2], ad
« Interna experientia et usu » :
haec addenda videntur tractandorum animorum edoctus » quem-

: «
admodum in praefatione libri Exercitiorum adduntur" cum ut ;
sit uniformitas, tum ne illa vox « usu » ad internum tantummodo

440 P. Ignatii usum referatur.
[51] P. 13, v. 17 [29]. Liber de imitatione Christi vocatur « Ger-
son », cum constet non esse Gersonis, sed Thomae Kempisii. Idem
fil p. 60, v. :3 [160].
[52] 4 [36]. Ad illa verba
P. 16, v. annotatione ultima)^ vi- 'i
4 15 detur de « viginti » vel « de primis » cum variae cae-

addendum :
teroqui annotationes in libro Exercitiorum sparsim. legantur.

[53] P. 16, V. ult. [38], ad illa verba Necessaria ad vidiim » i(
possent addi « et ad usum quotidianum » cum praeter victum,

alia quoque necessaria sint iis, qui in Exercitiis versantur, ut
450 otiam innuitur p. 17, v. 4 el 5 [38].
[54] P. 17, V. 12 [39], ])ro « Qnae opas erií » videtur ponendum
(' quae opus erunt ».
[55] P. 17, V. penult. [41], ubi «de victii Exercilia facientis

agitur, ut ci afferatur qnod ille pctieritn'^, quaeri potest an idem
453 nostris quoque fieri debeat.

[56] P. 16, V. 11, [36], pro illa dictione, a Exercitans » commo-
dius dici posse videtur, « Exercitia faciens » [9y] vel « qui exerci-
tatur », aut « est in Exercitiis » ;
propterea quod dictio « exerci-
"•
l)f liluis Icfíendis in i:xeiTÍt¡is in Doc. 18 annot. 90.
In libro l-;xercit ioriim (n. 100).
In pra'.'liitinne primae c.litionis NulgaUu' vtTsiouis l^xercitioruin, scrip-
la wl saltcin rccognita a V. I'olanco, (|uani videre potes in .AIHSI. Kverc. 218.
De victii in Ivxoail iis in Doc. 2 annnl. 1.

DOC. 35 - NN. 16-63 771
lans » magis significal euni qui exercel alterum, quain qui exer-
cetur. Qua de causa in libro Exercitiorum nunquam haec vox 4m
>< exercitans » in illa signiíicatione legitur ; sed vel « is qui suscipit
Kxercitia », vel <i se exercens », vel « qui se exercet », vel « qui re-
cipit Exercitia », vel « sumens Exercitia
qui exercetur », », vel «
vel « qui exercitalur » etc. Pari modo aliis queque in locis Direc-
lorii valde multis haec vox « exercitans » abusive poni videtur. 465 —
Placer.
[57] P. 23, v. 2 [56], post illa verba « consolationes el lamina »
videtur addi deberé : u Desideria quoque et firmas deliberationes

iaciendi aliquid » quemadmodum ]). 14, v. 26 [32], dicitur. — Bene.
10 [76], ubi de coniugatis agitur, videtur ordo 470
[58] P. 29, v.
inimutandus, ut post religiosos non statim de coniugatis, sed primo
de ecclcsiasticis, deinceps de magnatibus, tum demum de coniu-
gatis, ad extremum de illiteratis agatur. O. —
[59] P. 33, v. 5, [86] i)ro « Additiones décimas », videtur le-
gendum » Additiones decem » ad eum modum quo paulo supe- 475
rius, V. 3 r86], dicitur « Annoiationes viginii » non « vigésimas ».
:
^ Bene.
[60] P. 39, V. 13 [101], pro verbis « ea ipsa nocte » videtur po-
nendum « Eo ipso die » vel « eo die ante noctem ». Quomodo enim
Instructor debet in nocte accederé eum, qui facit Exercitia, et non 480
potius die ? Nisi forte hyems sit. — Bene.
[61] P. 39, V. 16 [101], ad illa verba « Rr annotaíionibus » vi-
detur addendum » Primis », vel « quae in principio libri Exercitio-
rum ponuntur » ut sic clarior sensus.
[62] P. 39, V. 18, [101] pro « Ex viqinti » videtur ponendum 485
" Ex vigésima ». — Bene [lOr].
[63] P. 13, v. 21 [117]. Cum in libro Exercitiorum particulare
examen vocetur quotidianum, genérale vero non ita vocetur, sed
id, quod in Directorio vocatur quotidianum, in libro Exercitiorum
vocetur modus generalis confessionis qui fit quod in Directorio, : 49n
contrario modo, genérale vocetur quotidianum, particulare vero
non ? Cum non minus particulare, quam genérale, quotidie fieri
debeat, quemadmodum etinm in Directorio innuitur, p. 42, v.
18 [1131.
In editione ofliciali Dircclorii niiitata est vox « exercitans > in alias, se-
funduni desideria P.is Quadrantini. IIoc uiuini nionitum huiiis scripti Commis-
sio in correctione Directorii adinisit, iiani ctsi alia niiiUa iuílit aiet bona (. l
c'.onsideratione digna, postea non esl nuilatus textus soiinuliini ea quae

a I'. Ouadrantini desiderabantur.
772 NOTATA P. FABIANI QUADRANTINI
195 [64] P. 42, V. 18 [113], ante illa verba «Tota vitac tempore »
videtiir addenda haec vox « Quotidie », ut sil clarior sensus, et ol)

causam paulo ante dictam. — O.
[65] P. 13, V. 1 [115], postilla verba « Ad cognoscenda peccata
vitnc praeicrUdc » adiicienda videntur liaec « et a quibus sibi :
500 deinceps cavere debeat », (vel haec pro illis ponenda) propterea
quod iíenerale examen, cuius ibi fit mentio, non eo fine detur, ut
indo lia! examen praeteritorum peccatorum. — O.
[66] P. 43, v. 21 [117], dicitur «examen qiiotidianum dictari
deberé prout iacet ». Recte hoc quidem. Sed cum homo multa pec-
ríOr) cata possit committere post examen nocturnum usque ad tempus
quo surgitur, quare illud totum tempus nocturnum examini non
subiicitur ? Sed dicitur « Per horas singulas, ex quo surreximus,
vest ¡gando »*°. — O.
[67] P. 58, V. 1 [1511, ad illud verbum n videre videtur ad- )),
510 denda haec vox, c personas », ut sit melior sensus, ne illud, « videre »
ad verba referatur. Bene. —
[68] P. 60, V. 2 [160], ubi nominantur libi i, qui legi possunt
in Exercitiis secundae hebdomadae, post illa verl)a « Ut sunt »
videtur addi del)ere Codex aliquis evangelicus, Sanctorum vita »,
<
515 horum enim exprcssi' mentio fit in libro Exercitiorum, in secunda

hebdómada, in fine contemplationis de regno Christi", atque
etiam in Directorio, j). 13, v. 20 [29]. O. [lOy]. —
[69] P. 68, v. 12 [178], ubi de electione agitur, dicitur: a Rem
omnein, quae siib elcctionem cadat, oportere esse bonam » ; in libro
520 vero Exercitiorum additur « Aut certe, non malam, nec nisi
:
consonan! institutis orthodoxae matris Ecclesiae » Fortasse non

abs re fieret, si adderentur ista propter uniformitatem. Beiie. —
[70] P. 89, V. 8 [241], post verba «.Personas, dicta et opera»,
videntur addenda haec « Praeterquam quod tria alia puncta addi
:
525 debeant quemadmodum in principio tertiae hebdomadae libri

:
Exercitiorum habetur » quandoquidem contemplationes tertiae

hebdomadae sex puncta continenf. O. —
Fabianiis Quadranlinus.
Cf. libnmi l-'.xcrcilioriim (ii. 25).
la libro l-:xercitii)runi (ii. lnil).
lit libro ivxercitiorum (ii. I7(t)-
Cr. libnim l':\oiTÍtioruni (mi. l!>:)-197).

DOC. 3(3 - PHAEFATIO 773
DESIDERATA IN DIRECTORIO
A P. ALBERTO THEOBOLSKI
Praefatio
Textus Bibliot Xa:. Roma. Fnnd. Ges. 7-5.97 n. 10. Dúo

I. :
exemplaria quorum alteruin, iit vidotur autographuni, alterum

certe apographum ac recentius. Initio huius traiiscriptionis cadem
itianus sic animadvertit Vide Alegambe qui habet tonipendium
: « '
de rebus P. Alberti Theobolcii In involucro scriptum est Questo ». : <
manoscritlo contiene alciine osservazioni sul Direttorio, del P. Alberto

Theobolcio » -.
II. Typis impressum. MHSI. E.verc. 1091-1093.

III. AucTORES : MHSI. E.verc. 773, 775; Iparraguirre, //;.s-
loria 2, cap. 15 pp. 453-454.
IV. Natura Documenti : Nihil memoratu dignum diccndum
videtur, cum natura Documenti primo aspectu appareat. Agit enim
auctor de iis quae in Directorio desideraverat, quare ea tantum
annotat, de quibus aliquid animadvertendum iudicat.
V. Ratio editionis : Edimus antiquius manuscriptum (A),
indicato único loco in quo discrepat alter textus (B). Intra virgulas « »
litteris italicis scripta inserimus ea quae auctor noster ex Directorio
recognito transcribit. Etiam litteris italicis, sed anteposita parva
lineóla huius formae —
edimus quae Deputatio Directorii confi-
,
ciendi in margine annotavit.
'
Significat Alegambe Pliilipi)uni, Hiblii)lheca Scrijjlcnun Suciclalis Irsu,
Antverpiae 1643 ubi )). 10 vita P. Theobolski hrevi describitur.

- Albertus 'I'heobolski, sic eiiis nonien, etsi iii antiquis rntalosis tere
seniper latino more Tlieobolcius iiomiiiatur, iiatus in rjazd in linibus Sile-
siae et ininoris Poloniae anuo 1535. Stiuluit Mennae litteris huiiiaiiioribus

ibique dedit nomen Societati die 4 aprilis 15()1. Studiis peraotis doiuit hu-
manitatem, rhetoricani, graecas litteias in pluribus collcgiis .\ustiiae et Po-
loniae, uti Viennae, Pultoviac Posnaniae. Hraunsbeigae. Contionatus est
rrebro Vilnae, Pultoviae et aniplius se\ ilienses in catbedrali luclesia Po-
nanieiisi. Egit etiam Posnaniae praefccluni stiidioruni per sex annos. Fuit
«lenique Magister novicioruin per tres annos, Pater s])iritualis et consultor
r.'ctorum par niultos ann )s. Obiit die 2(1 decenibris aniii Ifill. Cf. ARSI Pul.
;. i'.Ií. et l(;3f : (ÍSi'.
774 DESIDERATA IN DIRECTORIO A P. ALBERTO THEOBOLSKI
Tcxliis
[1] P. AlBERTUS ThEOBOLCIUS HAEC PALCA DESIDERAT

IN Directorio Exercitiorlim.
[2] ponaUir tota epistola (et si forlo non extat

In prooemio iit
memoriae P. N. Ignatii ad suum con-

latina, sed conversa) sanctac
5 fessariuni Mionam quam etiam P. Possevinns iiabehal. Eñica-
citer enim potest persuadere Exercitia apertis gravihnsqne ratio-
nibus. — Placel '\
[3] In i)rimo capite [13] dicitiir « ut nostri, qmiquoi possiinl,

ad agenda Exeicilia impellant ». Ambiguum est illud (quotquot
10 possunt), ad nostrosne, an ad eos, qui sunt impellendi, referatur.
Nam si ad impellendos referatur, experientia didicimus non omnes
esse ad Exercitia [2] impellendos, sed idóneos dumtaxat. Imo ne

rogantes quidem omnes admittendos, nisi singularis vitae emen-
dandae propositum in eis appareat. Itaque non nisi idóneos, id est,
15 qui magnum fructum ex eis sint probabiliter capturi. Alioquin
diffamabuntur nostra Exercitia, saltem apud minus cautos :
quamquam iam fere est responsum ex A. R. P. N. Ignatio.

[4] In cai)ite 2, et in aliis cupit adhiberi meliorem rerum dis-
tinctionem ut ubicumque novum caput incipit, il)i nova linea
;
20 inchoétur, verbi gratia, in hoc secundo capite « Erga cuín vero qui :
daturus esl Exercilia etc.» sit nova linea. Hoc enim accidit lectori
gratius, iuvatquc inventionem et memoriam. Placel. —
[.í] Optareni praelerea ibidem [21], contineri hoc praecei)tum
includendi. (pianlmn |)()ssiint, etiam foris disponanlur ingressi '
;
25 auLeni eul)i( ida b^xereiliorum, ad dimidiam diem, precando et le-

gendo disponanlur, antequam eis proponatur Exercitiorum Fun-
damenluni. - O.
[3]
8 quotquot add. pnt. A ; videtur esse hoc verbuni ••

pnulenter , s('<l forte eat liis
sci'iptum hoc verltnin «possunt' in mrirg. B.
'
!=:,lita iii MUSI. Moii. Igii. I, lll-ll.H. I'ossovino in sua Aulohiogra-
l)hia luu'c ele se icl'ci-l : " N'erum taTiien duin exiilvit scripta Sock'talis, \aria
a lito. Iîiatio ilictata (le s|)ii¡tiialil)us Exciciliis invcMiit <)i>i'. .V.\. ¡id.
NT/. Ouae tune iiuciüt 1
'osscxino, videntur ca esse (]uae in codiccm Insí.
//^ liansiribcrc ¡iissil : ¡n iis ci-rtc iii f. Ir iiiveiiitiir hace epístola ad I'.
Mioiia script'i.
- l-:tiani posi haiie apiirobalionciii, non est addita epislola.
De aiiiiiii dispositione ad l-^xereitia taeieiida iii Doc. 12 aniiot. N.
iK)c. ;}6 - NX. 1-16 775
[tíj In :\ capito [3()J desideral in sin<)iil¡s coIIcíjíís ciihicula,

idque propi' It-niplum, ad cxercitanU's aplc (xcii)i( iidos *. Bene. —
[7] Quao in prooemio oouliru'ntiir et dii()l>us pi imis capilihus,
30
optal seorsim imprimí v[ cum ("xercilandis communicari.
[8j An L-tiam ii)sis pi'leiil ihus possiiil cis concedi ExerciLia,
(juae feceninl, descril)i nula sarpi- urí*enL el clanfuliim sihi ea
'.
descril)uiil, lioc cupit resolví, qiiamquam videtur consliiii' ex ca-

l)itt' quinlo [71] eis posso concedí priidenter. Ciini ¡nudmiin el 35 —
paucis.
[9j In l capite [48] « prohiheUir Instructor «/(V/í/íV/ cxcrcitanli
siiadere cum lamen id sae])e necessarium sil, verhi oralia, prae-
latus dives, dum vivíl, non vult sua, relíclis síhí necessariis, in pios
usus conferre, cum lamen plerumque usuveníal ul, posl mortem lo
eius, voluntatem multa disponanlur. Sed, si id

contra eiusdem
intelligatur de consilío, tamquam de suo, aul temeré, solulum
mihi est, alioquin non.
[10] In eodem capite desiderat paradigma utendi recle lrii)us
anímae ])olentiis apponi. 45
[11] In o" capite [71], o))larem uheriorem a|)poni finium Exer-
citiorum declarationem^
[12] In 6" capite [88], prohibetur dari Exercitía religiosis
nostris accommodata", cum id accidal sae|)e gratum el utile, lam-
(jue in [4] maiori speciei, quam generís lumine. 50
[!.'}] In capile 7, fol. .'59 lOl !, (piae afferunlur. de ([uihus In-
structor exercitanlem monere (lel)el, apliorem lociim el magís
])rüprium mihi liahere videnlui- cap. I. Xam íhí Instructor instruí-
tur. — Bene.
[11] In capite 8 utile videlur addere : ul in Fundamento, tres 55
quatuorve horae insumantur» ;
quia permagní referí etc. — {Bene).
In cap. 10 [118] praeponitur Exercilium de inferno, Exer-
[1,")]
cítio de morle contra ordinem naturae sive Uiiiporis. Sed. ul puto,

non contra ordinem prudentiae et conncxioiiis. lanquam |)oena
cum peccatis. Utile etiam essel addere in margine Vide pag. 47 :
ri28], quia ihi aliquid dicilur de peccatis. O. —

[16] Quae liabentur in line luiius capitis [133], ea videntur
'
Di- loi-o íul líxerciUii lack'iida iii I)(ic. I annol. íl.
^ De coinmuiiiciuidis mcilitat ionibiis scriptis iii I-^xcrii l i is iu Doc-. .'i aii-
not. (i.
* De fine Kxercitioruin iii Doc. lí) aruiot. I. I
De aceoinniodandis I'.xeieiliis in Doc. 4 aiinol. 01.

" De rrinci|)¡o et l'iiiHianiento in Doc. annot. 48. t
776 DESIDERATA IN DIRECTORIO A P. ALBERTO THEOBOLSKI
ponencia in capite quarto, quia sunt instructiones Inslriictoris, aut

saltem in margine notari : Vide. — Bene.
65 [17] In eodem capite bonum esset apponere Exercitia de morte
et de indicio nova".
[18] In 15 capite, 74 [199], fit mentio sex punctorum et
fol.
quatuor ;puncta clarius explicare quaenam sint.

utile esset ea O. —
[19] Fol. 77 [208] dicitur Rcstai mine alterum etc, : cum
70 sit quintum ex propositis.
[20] Optarem etiam annotari in margine loca Scripturae et
Patrum, et sententias tales diverso charactere scribi.
[21] Item, melius distinguí etiam per cola " quorum nullum
hic video.
75 [22] Alioquin libellus et exoptatus, et perutilis ómnibus sacer-
dotibus, immo et necessarius.
L. D.
3T
AVVERTIMENTI SOPRA IL DIRETTÜRIO
DEGLI ESSERCITII
(1591-1593)
Praejatio
I. Textus Naz. Roma, Fond. Ges. 1594 n. 12. Manu-

: Bibliot.
scriptuni saeculi XVI ignotae manus. In involucro haec sunt scripta :
Qiiesíi sonó due foglie che coníengono N. 18 avertimenti o dubi iníorno

un Direttorio di Esercizi proposto ad esaminarsi prima che si formasse
il Direttorio che abbiamo.
Vi sonó in margine le rispaste di carattere difficile a capirsi, e

che dev'essere d'uno dei Padri contemporanei a S. Ignazio, come si puó
capire dalle rispaste stesse, dalle qiiali si hanno alcune notizie impor-
lanti, come al n. 7, 12, 16.
Ad alcuni numeri in luogo di risposta c'é la lettera O, pare che
dica optime K Ad altri numeri milla si risponde.
" De meditatione nioitis et iudicü in l)oc. .3 aniiot. 11 et Doc. 20 bis

aiinot. 6.
Ita quidem dicebat textus, sed iii erratis » iam emeiidatum eiat "
sic « Restat
: iiunc ultimum ».
" luxta hoc verbum in margine, in altero códice, exi)licationis causa, a|i-
l)i)situm est voc ibulum hoc modo cola (membra). :
Sed ut p. 755- indicavimus, potius significat

'
Omittenduni vel ali- « «
<|iiid iiieliis.
do;-. 37 - X. 1 777
Conlroiilalo il caruticre, si trova che le rispaste sonó del P. Po-

lano \
II. MHSI. Exerc. 1093-1097.
Typis impressum :
III. AucTOREs MHSI. Exerc. 11b.

:
IV. Di: ArcTORE Huius Documenti Ut iam P. Codina iii- :
dicabat \ terluin cst hoc Documentum e Provincia Neapolitana S. I.

provenire. Hoc enim apertc colligitur ex indicio deputatoriini ad
Directoriuni recognoscendum. lis enim quae ex hoc monumento
afferunt addunt semper « Petit Provincia Neapolitana », vel quid
:
simile. Cf. Doc. 42 nn. 1-5, 8. Immo ex hoc modo referendi condudi
forsitan possit Documentum esse nomine totius provinciae exaratum.
Occasionem potuit praebere Congregatio provincialis anno 1590
habita, sed in ea nihil de hac re actum est*.
Fungebatur muñere Praepositi Provincialis P. Antonius Lisio,
de cuius sollicitudine erga PZxercitia nihil novimus memoratu di-
gnum. Anno 1594 die 24 novembris ei suffcctus est in muñere Prae-
positi Provincialis S. Robertus Bellarmino sed probabile videtur
—
;
etsi certum dici nequeat hoc Documentum iam ante illum—

annum confectum fuisse.
Inter Paires qui tune in Provincia Neapolitana versabantur el
de Exercitiis bene meriti sunt, numerabantur PP. Petrus Antonius
Spinelli, Lucas Pinelli, Nicolaus Orlandini, losephus Blondo al- ;
tamen valde difficile scitu est, non dicam quisnam ex eis, sed etiam
utrum ex eis an ex aliis illius Provinciae Patribus, auctor huius
Documenti fuerit.
V. Ratio editionis : Edimus textum unicum. Imprimimus
liíteris italicis anteposita lineóla parva huius formae ea quae de- —
putati ad Directorium conficiendum in margine annotaverunt.
Textus
.\VVERTIMENTI SOPRA II. DIRETTORIO DEGLI ESSERCITII
1. Questo Direttorio, ])arlando in genérale, si nota che ha poco

ordine, perché gli avisi et precetti che dá non hanno altra di.stin-
tione et ordine tra sé, eccetto quello di 22 capí. Donde ne nasce
prima, che dopo haverli la persona ])iíi volte letti e riletti, non se
- Ut indicamus in Praefalioiie Doc. 3ó non l'atris Polanco, qui iam

anno 1576 mortiius eral, sed aiius Patris a Conimisslone deputali. Iiae
(>l)seivationes sunt.
'
MHSI. Exerc. 775.
' In c )ngregalione provinciali N'ea|)oli anuo 1.');K) habita hoc tanluni
valdc dissiniile de líxercitiis deeretuni est, ut (juotannis absque uMa oblif<a-
tione oppoituiio tenipore nostii ad aliquot dies a<l eadeni I-^xercitia suavi-
ter iiiducerentur >, .\RSI. Congr. 44. :Wr, ex quo saileni appaiel amor erga
lixercitia qai in proxincia vigebat.
778 AVVERTIMENTI SOHRA IL DIRETTORIO DEGLI ESSERCITII
ne piló con tutto ció ben ricordare ; secondo che perció é necessario
ripeter piü volte l'istesse cose, et esser molto diffuso. Ma [)erché
é cosa forse difficile ridurlo a miglior ordino, ci occorre un'ottimo
rimedio, et é, che ridotto in maggior brevitá, si stampasse il Diret-
10 torio insieme col testo degli Essercitii a modo di comento : perché
cosí non occorrerebbe né tante volte ripeter le stesse cose, né mol-
tiplicar parole soverchie, havendo all'incontro l'aiuto del testo. O. —
2. Venendo al parlicolare, par che sia necessario per maggior
facilita e di chi da gli Essercitii, e di chi li rieeve, metter insieme

15 con ogni brevitá et chiarezza tulto quello che locca in universale
alia prattica della meditatione come dell'oration preparatoria,
de preludii, de punti, del colloquio etc., acció con qiiesta aboz-
zatura se ne potesse formare qualche concetto, almeno in univer-
sale, tutto unito insieme perché uno che comincia l'apprenderá
;
20 molto mcglio, che se in ogni occasione se li debba daré un'aviso,

hor circa li preludi, hor circa li punti, hor circa li colloquii et
simili altre cose, come stanno adesso sparsi nel Direttorio et [2] ;
supposlo questo concetto in universale, si potrebi)e poi con brevitá

et facilitá conforme alia varietá della materia, daré quelli avisi
25 in particolare che si ricercano, li quali forse non si posson cosi
ben capire, non essendosi prima ben appresso il modo in universale
in tutte le parti dell'oratione. — Fiat.
3. Nel caj). 2", i)ag. 13 [29], si dice che nella 2^ scttimana si
puó daré a legger le vite de santi selette -. Queste vite scelte non
30 si trovano raccolte tutte insieme, e mentre si dá a legger quel ciie
fa a proi)()sito dell'essercitante, puó fácilmente ancora legger quel
che é poco a proposito. Et pero si desideraria clie se ne facesse una
raccolta per simil uso. — O.
I. Nell'istesso luogo [31], dove si trallacome si ha da tratte-
35 nere quel che fa gli Essercitii, fuor del tempo della meditatione,
.sarebbe bene far mentione ancora di qualche trattenimento ma-
nuale, come et qui et in Roma
si prattica, et é cosa usata
talvolta
da santi Padri. Et in vero l'esperienza dimostra che molti hanno
bisogno d'interromper la continuitá dell'essercitio mentaie con qual-
40 che cüstrattion corporale ^ Videatiir Directoriiiin. —
5. Nell'istesso capo, pag. 14 [32], s'avisa che non si lasci scri-
ver molto l'essercitante * et con tutto ció se li dá licenza che

;
' De msthattj iiiedUiilioiiis in l<:xerc'it iis ¡ii l)oc. 14 aniiot. 12.

- De libris legeiidis in I-:xcrcitiis in Doc. l.S aunol Slít.
''
De hac mentis rol ixationc qiiaesila in Doc. 42 ii. 2 indicatui' stan-
ûm esse prudentiae Directoris.
* De iis quae Exercitioruni teniporc scribi [¡ossinil in Doc. 21 annot.2.^.
;
DOC. .'57 - Nx. 6-9 779
])o.ssa nolaro li d-siderii liaviili ncH'oratione, li proposili, li liinii
ot senLimenti, el cose simili, che non tutti sanno fare con quella
il
brevitá che si ricerca, anzi alciini vi spenclano il tempo et le forze 45

mcntali, che poi non sonó boni per seguiré l'altre mcditationi. Per
questo si dovrei)l)e avvertire in i>articolare, che rislrultore stesso
vedesse qiiel che si ñola. Vidcalnr Directoiiiim [3]. —
(). Nella pai>. ló [31], si dice che chi ha l)oiie forze piio far cin-
que hore di Essercilii, el Ira ([uesle ve n"e una a mezza notte Su
Quest'hora della notle non si prallica inai, et lame fare ancor qua-
tro hore j)er molti giorni non riesce, perché jjroviamo che quelli
che son molti rol)iisti non la posson durare, e perdono lalmente la
testa, ch'é necessario poi farle stare molTallri giorni senza far
«ralione. — Servetur Diredoriiim. 55
7. pag. 21 [52], si da per conseglio non visitar l'es-
Nel cap. 4,
sercitante piü che una volta il giorno ^ Questo par che non basti
nía si dovrebbe fare ogni volta che si da novo Essercitio, acció non
vi sia confusione d'una meditalione con l'altra. - üinncs, pracser-
tiin initio, per se uisitandi bis el il<i in prima hclxloniada jiiciel)i¡t
;
lii)
P. hjndtiu.s, el saepius eli(un in nuderia eleclioniini. ¡i.r pr<iedicl<i

inslruelione.
8. Nella pag. 22 [531 si dice che il leni]») delUi nialliua par pin
connnodo per visitar l'essereilaule. Ma nieglio riesce (piel che
si prattica adesso, ch'é do]») pranso o la sera, ])erché la inaltina 65
sogliono stare gressercilaiili' per ordinario occupati, ¡¡arte in medi-
tar le lor materie assegnaleli, parle in udir la messa et in altre
occiipalioni j)roprie. Ollre di queslo, 1' Instrullore per lo piii non ha
lanía comiiiodila di polei lo far la mal lina". .1 pnindio et anle
etddliun prius coenaiii nisi (diud videidur InsUuelori. 7U
9. Xcl capo [HP, si dice che a (pielli che entraño
O, |)ag. .'Vi
nella (loinpagiiia hisogiia dar gl'Kssercilii lulli inlii-ri. Qui liiso-

gnerei)l)e loccar duc pimli inollo iieccssarii. Prima, se convien dai-
gli lulli inlieri ncl principio a cpialsivoglia. ]tei'clié s'é piíi volle
duhilalo, el ancora si dubita se fussc meglio diffciirli mentre ¡I 75
novilio pigli piíi prallica della religione. El questo a noi ci riesce
molió meglio el con maggior frutto» [4]. Secondo, sarebbe anco
"•
I)." moililaUDiK' iKicl iii iKi ¡II l)(ic. 2(1 aiiiiot. 107.
'
Quolics ¡n\ ¡scndiis sil js se cxncfl in Doc. I aiiiHit.
l)f ti-ni|)i)ri' apliiirc ail in\ iscndimi nmi cNcrcftiii' iii Doo. I an-
iioi. :n.
" l-'.xercitiis ¡osuilanmi el de varüs opinioiiiluis ([uoad tcinpus
aptiiis ad nieiisem l-lxcrcitidrum ini ipicndiim vide in nosira llisliirin t¡i- les
780 AVVEHTIMENTI SUFRA IL DIRETTOHIO DIXiLI ESSERCITII
espediente, accennar qualche cosa per quelli che non posson farli
tutti seguitamente, come molti giovanetti, ai quali per le poche
80 forze é necessario ben spesso dividerli et farglili fare in due volte.
— Ad depuíatos pro novitiis^.
Nella pag. 34 [89], si vieta il j)assar dalla prima settimana
10.
alia seconda et terza, se quel che fa gli Essercitii della prima ha bi-
sogno di maggior purga. Ma che diremo di quelli che debbon fare
X5 gli Essercitii per esperimento ? Perché questi tali, supposto che non
siano giudicati atti per passar all'altre settimane, non si posson
trattener un mese nella prima. O. —
11. Nel capo 7°, pag. 38 [99]; si dice che sarel)be espediente
che quel che fa gli essercitii, s'é sacerdote, s'astenesse talvolta, per
lio riverenza, dal celebrare i". Qui bisognerebbe dichiarare, se s'in-
lende de forastieri soli, o ])ur anco de nostri perché, se questo ;
abbraccia ancor i nostri, par che non si possa fare senza qualche
maraviglia e nota degli altri. O. —
12. Nel capo 9", pag. 42 [110], suppone il Direttorio che il fonda-
do mentó habl)i da durare due o tre giorni, ne quali vuole che si diano
insieme due essami
i Ma questo é contro ogni prattica, né par
sia cosa da riuscire, essendo massime questa una materia piii tostó
árida per molti, che feconda. — P.
fundamento dabat dúosIgnaliiis
dies. Distinguatur per púnela seiatur summum momentum positum
;
100 in intelligentia et penetratione fundamenti

13. Nel capo 10, pag. 44 [118], si dice che nella prima hora si
dia il primo E.ssercitio della prima settimana, et nella seconda il
secondo, et nella terza et quarta la repetitione dell'uno e del-
l'altro". Questo [5] par che sia troppo cibo per volta, et la prat-
105 tica é in contrario, che é di daré un'Essercitio per due o tre hore ;
"
De intonuptioiu' i:xercitioriini iii Doc. 1 aiiiiol. 12, .Scinius K. 1'. C.hui-
(liuni Acijuaviva, voliiiilati C.oiifírefíatioiiis (¡eiicialis quintae, anuo ]'>'Xi
habitae, obseiundanlem, ut in aclis iiiaiuiscriptis (kiiigregatiotiis asscritiir.
instituisse, » petuiiarem Deputat ioiuin pro iioviciis adinitlciuiis ct iiistitufii-
(lis. liuicquc (iepiitatioiii assi[>nassc líos Paires : Alplionsuiii Hodriguez, loaii-
iiein Doniinicuni Candelani. ]'al)iuin de l"al)¡is, liernardinuiii Hossigiioluni.

Harliioloniaciim Hieciuin. l'etrum Maiorium Congr. 1, f. 212.
De omitlenda eelcl)rat¡()ne missae in prima liebdomada in l)oc. 2i>
annot. 41.
" De l'iineipio et l'undanieiilo in Doc. I annot. 1<S.
Responsiini Coniiiiissionis ¡ilenius refertur iii Doc. 42 n. S.

" De duabns lal ¡onihu.s l'xereitia |)ritnae liehdoniadae tradendi in Doe.
2 annot. ;!.
DOC. 37 - NN. 14-16 781
ct rioscc honc. Proponatur diihium P. N. Gcnevali riim latio-

nihus.
II. NeU'isti'sso hi()i>() [118j si dice cho il lorzo jjiorno s'ha da
proporro l'istessa materia, cioé delli |)occali ele, sed cum aliqui-
hiis novis puncti.s Se quesli |)iinli s'hanno da daré in serillo, no
par eontro quello ehe s'ordiiia iiei eapo (>", ciu' non s'alteriiio i^li
Rssercilii del P. Ignalio : <•
luilla re (inqiiil) (iddihi vvl litinslor-
m<tla )>. da daré in serillo, non si |)()ssoii i)ea
[88] Se non s'haiiiu)
tener a mente. El perció questo ha hisogno di qualehe dieiiiara-
tione '\ 115
Nel capo 14, pag. ,38 [lóü], si fa paragone del discorrer
1.5.
sopra li punti co'n l'applicalion de sensi el si dice ehe medi- <•
talio r.s7 (dlior Pare clie il X. P. Ignalio senla altrinienli, il qiiale

>.
|)ai la deirapiílical ioiu" de seiisi, come si fusse una sju'lie di eonlem-
pialione perché nel Utzd nol ahile della qnarta sel imana
;
dice 120 I
ehe rappli(í?lione de sensi serve ad fortius imprimendas animae

eonlemplatidnes. Ollre di f[ueslo vnole che dal risgnardare, ascol-
lare, ele. sempre. se ne tragga qualehe frutto, refleelendo ad se
il ehe non pnó esser senza discorso, el cosi non v'interviene solo il
senso. 3" Si serve delli sensi del gusto et odorato, a])plicati propor- 12,5
lionahnente a cose spirituali, il che non si puó fare con I'istessi
sensi. Pare duneiue che il noslro Padre ci accenni che l'applicatione
de sensi é qualehe cosa piü alta del discorso della meditatione, et
che é quasi una [6] spetie, come s'é detto, di contemplatione, di
cui é proprio star íisso nell'ogetto che si contemjjla, gustando, odo- isy
rando, etc. —
S. Thomas in ep. S. Bonaventiira. P. Achilles^^.
An sit altior meditatio.
16. Nel capo 18, pag. 92 [253], si dice che alia quarla settimana
si potrebhono aggiunger alcune meditationi della gloria del para-
diso e della felicita fulura de giusti, etc. et in allri luoghi di 135
' '
Di- mediliilioiiibus addciulis in líxercitiis in l)oc. 25 annot. I.
Arl haiic ((iiaestionem niliil respondetur a ('onimissioiie dcputatonmi.

Oe applicatione sensuiim in Doc. 20 annot. IKi.
In lihro lüxercitiorum (n. 227). Non in tertio, sed in secundo nota-
l>il¡ quailae licl)doniadae iioc dicilur.
'
" In lil)ro lí.xercitioruni (nn. 122-125).
'lextuni Sti. Thoinae in I'hil. 2, lecl. 2, allert (iz. 1).4vila, Doc. M
n, 95. Textus S. Bonaventurae invenitur in Itinerario merilis iti Deiim cap.
I. Transcribitur a Polanco, Doc. 20 n. (>(). I". Acliilles Gac.liardi agit de
luic re in Commeníariis aeu Hxplanationibiis in Exercitia, Brugis 1882, 22-24.
" De nieditationibus adiungendis vide locum menioratum in annot. 1-1,
id est Doc. 25 annot. ).

782 AVVERTIMENII SJPBA IL DIRETTORIO DEGLl ESSERCITII
questü Direttorio si fa mentione d'alcun'altre meditationi, che

s'havrebbon da aogiiiiiíêre come della morte, del giuditio, della
l)arabola del figliol prodigo, et altre simili. Per questo sarebbe bene
per maggior uniformilá si facessero 11 punti di detle meditationi,
no et s'aiitenticassero da! nostro Padre.
.1 iempore P. Ignatii é —
DelV inferno l'ha falta P.
¡alta della morte, dicono dal Pietro Orliz*^.
Polanco -\ Consulanlur Exercitia P. Polanci
17. Nel capo 19", pag. 94 [256], si dice che gli Essercitii pieni
el intieri, secondo le Constitutioni a pochi si debhan daré, et che
145 agli altri \ni\ rozzi si posson dar solo quelli della ])rima settimana,
cum tribus modis orandi. Qui puó esser dubio che cosa s'habbi
da fare con li Coaiutori et altre persone simili, per farli finir
il mese del lor es|)t'rimenl() perché non si posson ti;attener tanlo ;
lempo ne soli Ksscrcilii della prima settimana, cum tribus modis

150 orandi. Pare ancora che per li coaiutori bisognerebbe insegnare
qualche modo piíi facile, del quale fussero capaci, perché di tali
poco se ne tratta nel Direttorio, essendo che le cose, che qui si di-
cono i)er piü rozzi, manco convengono a molti coaiutori.
i Coa- —
diiitores igitur non faciiint nniim mensem Exercitiorum et doceri ;
155 debenl modiim orandi. Et spectat ad depiitatos pro novitiis.

18. Nel capo 21, i)ag. 99 [272], el nel capo 18, pag. 92 [253],
si dice che la quarta settimana a proportione ris])onde alia via
unitiva 2« [7]. Qui |)are che vi sia qualche cosa da dichiarare o mo-
derare per contó della 'i^ settimana, che contiene la meditatione
1(50 della passione, la quale comincia dalla cena, dove fu instituito
il sacramento deH'eucharistia, ch'é sacramento d'unione et per- ;
ché altrimenti nosUo Signore non ci havrebbe lasciato in vita sua

essempio della via unitiva. Potest etiam tertia hebdómada perti- —
nere ad viam iinitivam.
Doc. 31 lili. ,S7. 1 IS, I2,S, 1 10.

-'-
Hace iiRNlitalio iiiortis ea esse videtur (|iiae iiiseritiir a Polanco, Doc.
2(1 /)/.s iii Suiiiiiiarid l'-xcicit iorum ([uae scripto coniniuiiicari possiint. Doc-
tor Pctius Oitiz, liispaiiiis, (".aroli V imperatoris orator a])U(l Honiamiin l'oii-
tilk-em ¡II causa divoiUi lleiirici, regís Aiigliac cum resina Catlierina. Iiieunlc
anuo I53.S i:xcrcilia spiritualia per (lies 40 liucc Ignatio iu .Monte Cassiii»
lieietíit. Coiiipluli ohiil auno i:> IX. Cf. .MH.SI, .MI, i' Narr.l, I J lannol. IK.
-' Ifínoramus de (pía ni'.'dit.Uione ajíatur. uam I'oi.anto, Doc. 2(1 bia
11. S tanluin alTert iiieilil iliniie¡ii übri ICxcivit inruni.
-* .\gilur de Suninriri'i IXercilioruiii id csl de Doc. 2» bis.
De
-'-
Hxercitiis coadiuloruni iii Doc. 7 annol. 25.
" De tribus \ ¡is ¡ii Doc. IS aniiot. 12.
.
noc. 38 - NN. 1-3 783
;i8
DUBIA CIHCA DIHECTORIl M EXP:H(:n iORUM

SPIBITUALIUM P. X. IGNATII
(1591-1593)
Praefatio
I. Textl-s : Bibliot. Saz. Roma. Foml. Ges. 1694 n. 14, ff. 1-3
Codex saeculo XVI vergcnte scriptus nianu nobis ignota. In invo-
lucro recentiore appositum est « Quesln manoscritto contiene alcuni
:
(iubbi circa il Direttorio degli Esercizi de S. P. Ignazio.

Si vedono in margine alciine risposle, una delle quali é sicura-
meníe del P. Polanco n \
II. Typis impressum Hd. MHSI. E.verc. 1098-109Í).
:
III. De Auctore Xihil de auctore invcninius, ñeque coniec-

:
lura aliquid probabile assequi possumus.

IV. Ratio EDiTioNis Edimus textuni unicuni. Litteris italicis
:
impriniimus responsa Conimissionis Deputatorum ad Directoriinn

conficienduni, anteposita lineóla huius formae —
Te.xtus
DrBI.\ CIRCA DIRECIORIUM EXERC ITIÜHUM SPIRITUALU M

P. N. Ignatii
[1] Pag. 13. [29] Pro prima hebdómada assignatur leclio li-
belli < De imitatione Christi » At is non videtur adeo commodiis
pro affectibus in ea excitandis, quam pro affectibiis hebdomadae 5
secundae, nisi forte ])auea capita suh finem ])rimi lil)ri. Bcnc —
habet Directorium.
\2] Ibidem. [29J Pro secunda hebdómada Inslructori imponi-
lur cura seligendi sanclorum vitas, quae unicuique conveniunl
oxercitanti secundum statum suum. Optandum esset ut breviter 10
insinuarenlur vitae aliquot sanctoruni ¡)ro uxoratis, aliquot pro
sacerdotibus secidaribus, aliquot pro religiosis etc.
Pag. 21. [52] Semel in die visitare exercitantem S ordina-
[3]
rio parum videtur nam tune deberent niultae Exercitioruni
nimis ;
chartae simul dari unde oriretur tenlatio inspiciendi chartas pos-

; 15
' l't dictuni esl, non Patris Pohiiico, anuo 1570 ian» vita functi, sdl aliu^
Patris, nobis ignuti c Ooinniissionc, hace annotata sunt.
' De libris Icgcndis in Doc. 18 annot. 00.
' Quoties inviscnihis sit is (jn! exercctur in Doc. I annot. 3G.
784 DI BIA C.lRr.A DIRECTOHIUM EXER( TIORUM . I
teriüiium meditationum ^ el hiñe persiiasio quod in posterio-

;
ribus melius esset meditatiirus, quam in priorihus, et idcirco ex

his fructum quaerere negligerent.
Rursus, [53] cum media nocte, vel in aurora, vel in utroqiie
[4]
)() sit inclioanda nova materia, eaque reliquis diei temporibus per
rej)etitiones et applicationem sensuum ruminanda commodius ad ;
visitandiim lempas videretur [vespertiniim], si única tantum vi-

sitatio facienda*. Nam si matutino tempore materia pro sequenti
die explicetur, forsan eius memoria
et repraesentatio impediet [2]
25 bonum successum Exercitiorum pro praesenti die assignatorum.
Imo videtur non esse conforme P. N. Ignatii menti, qui prohibet
legere quicquam de mysterio sequenti \ quo die meditatio de
praecedenti instituitur. At vero si hic sermo sit de aliqua visita-
tione praeter eam, in qua materia explicanda est, nulla est dif-
30 ficultas.
Pag. 31. [80] Dicitur hic, quod P. N. Ignatius sece-sserit
[5]
in montem Cassinatem. Existimo insinuari id, de quo cap. 12, 1. 2,
vitae ipsius*, ubi narratur quod D. Ortizius eo, ol) Exercitia spiri-
tualia, secesserit etc.
35 Pag. 35, 36. [93] Monetur Instructor quod potest medita-

[6]
tiones, statui vel necessitati praesenti cuiusque accommodatas,
addere in prima hebdómada, ut de beneficio vocationis, de tribus
votis etc.'. Esset valde utile si aliqua puncta, vel saltem modi, seu
formulae convenientes pro eiusmodi meditationibus formandis
,}Q indicarentur quemadmodum circa primum modum orandi (pag.
;
94 et 95) [258-260] et quemadmodum hic (pag. 36) [94] circa medi-

tationes de incarnatione et passione Domini fit ne quisque pro- ;
prio spiritu faciat, forte minus provide. —

Instructor faciat, medi-
tationibus separatis, nec vocentur Exercitia.
45 U] P^g- 47. [128] Commendatur hic ut addantur in prima

hebdómada Exercitia de aliis peccati poenis etc. Operae pretium
videretur, si formarentur solida et brevia puncta de aliis peccati
poenis, de morte, de indicio, de aliis inferni cruciatibus, nam di-
versa in diversis locis, eaque satis prolixe, habentur^
Tentatio quia esset contra praescri])ta in annotatione 11.

' De tempore aptiore ad visitationcs faciendas in l)oc. 4 annot. 34.
^ In libro l'xercitioruni (ii. 127).
' Significatur Vila Ignatii Loiolae, aiictore Petro de I Iihadeneyra, pri-
mum Neapoli latine, anno 1572, deiiide Matriti hispanice, anno 1583, postea
variis locis saepius edita.
' De meditationibus quae addi possunt in Doc. 25 annot. 4.
* Alii similia jjetierunt. Vide Doc. 25 annot. 4.

DOC. 38 - \N. 3-10; íhh:. 39 - nn. 1-3 785
[8J Pili». 52. [UüJ SimiliU-r iilik'

essel iit similia moditationis 50
púnela darentur de filio i)rodi<)()". Ilem púnela aliqua quorum [3]
meditatio sil dispositiva ad saerani eommunioneni. Quia in fino
capiti-s 12 [140] commendatur ul istae modilalioiu-s lianl.
[9]Pag. 57, 58. [154] Asserilur liie quod ai)i)liealio sensuum
sit valde facilis Verum cxperienlia doeel (piod in nuUo Exer- 55
filio tantum sit periculum laedendi organa eapitis, quam in isto ;
etiamsi iuxla menlem Direetorii, atque adeo P. N. Ignatii, sol-

lieite ex])Iieelur quomodo sit proecdendum. Proinde forsan eom-
mode monerelur Direetor, ul advigilet ne exereilans niniiuni lali-
get imaginalionis organum, quando in islo versalur l^xereilio. 60
[lOi Pag. 92. Initio eapilis 18 [2.o3] dicitur quod in quarla
hebdómada i)ossint addi aliquae meditationes de gloria paradisi
el de futura iustorum foelicitate ele. Desiderandum, ul harum
quoque medilalionum púnela solida formarentur, ut ulñque esset
conformilas. 65
39
L\ DIRECTORILM EXERCITIORUM
(e. annis 1591-1593)
P rae futió
I. Textus Bibliot. Naz. Roma, Fond. Ges. 1594
: n. 14 fol. 4
Manuscriptum exeuntis saec. XVI.
II. Typis impressum l-.d. MHSi. Exerc. 1100.
:
III. Ratio editionis IMimus textum unieum. :
re.rZíí.s-
In DIRECTORIUM EXERCITIORUM
1 Pag. 2 [4], ubi dicit Mionam, addendum essel : qui postea

in Societatem ingressus est.
2 Pag. 8. [19] Addi posset : Id confirmalur ex annotatione 18.
Ea quae habentur in cap. 1, 2 et 3, in distribuí commodius 5
esset.
3 Pag. 25. [65] Citatur Cassianus. Ponatur locus Cassiani.
» De meclitatione filii prodigi in Doc. 1 annot. 1.'}.

De applicatione sensuum in Doc. 20 annot. 116.
óO — Directoría exercitiorüm.
786 DIKECTOHIUM EXERCITIORUM P. GASPARIS SAWICKl
4 Pag. 42. [114] Citatur Bernardas. Ponatur etiam locus Ber-

nardi. Et Cassianus non recte citatur in Goliat. 4 et 5, [114] nisi
10 addatur caput.
5 Index copiosus Directorii desideratur.
6 Praxis etiam usu perfacilis desideratur.
7 Exercitiorum puncta in italicam linguam etiam imprimenda
pro coadiutoribus \
15 8 In libro Exercitiorum, ubi agitur de peccatis cogitationis et
delectationis morosae ^ explicari posset quomodo dignoscetur sitne
mortalis vel venialis culpa.
9 In peccatis operis ' explicandum quomodo intelligatur trans-
gredí quis rectorum sanctiones.
20 10 Directorium imprimendum in eadem parva forma, ut Exer-
citiorum liber.
OBSERVATA CIRCA DIRECTORIUM EXERCITIORUM

P. GASPARIS SAWICKl
(c. annis 1591-1.593)
P rae f alio
I. Textus Bibliot. Naz. Rom. Fond. Ges. 1594 n. 15. Auto-

:
graphum P. Gasparis Sawicki In aversa manuscripti pagina le- '.
gitur : « Obsérvala circa Directorium Exercitiorum et dubia quaedam
'
I)c ííxíicitiis coarliutorum ia Doc. 7 aiinot. 25.
' \n libro Hxercitioruni (n. 35).
' In libro líxerc itioriim (ii. 42).
' r. ("raspar Sawicki, e parentibus nobililnis iiatiis esl Mli'af anuo 1552.
Fostquam iiliilosophiac studiiit, iiiyressus est iii Socictateiii Fôinae die l(i
septenibris 1575. I-iiiito tirocinio, theoloiîa:' s -liolaslicac posilivae et quaes-

tionibus cum haereticis controvcrsis oi)erain dedil. Missus in Poloniam, pri-
mum .laroslaviae muñere ¡iraelccli sUidionini ct coiitionatoris. ¡lostca N'ilnae
oílicio lectoris controversiarum funclus esl. ('.ollcfíii C.alissiensis rector consti-

tiitus, post sexdecini menses tr.inslatus est ad gubernandani residentiam Gc-
danensem ex qua post solos scx nicnscs tr.msiit in Domuni Probationis Cra-
coviensem ; eam rexit annos nt)veni. post (píos Doniui Professae eiusdem ci-
vitatis annos quinqué praefult. Skíus Provincialis t'uit |)er annum. Saepe
malinas Icfíationes oldil apiid rc,tíni proceres. Oiiondani cum eiusniodi consilitv
in Hussiam missus cssct. ah haereticis detenUis per tres annos in carcere
niansit. Mortuus est die lí) ianu irii 11120 inter haerelicos jirope l-'raneofor-
DOC. 40 - NN. 1-3 787
(//•((/ ipsa Exercilia spiriliialia, occosione Di redor i i abarla. Damiis

Probutionis Sac. /es». Cracovia ad S. Slephamim «.
In involucro mamis posterior scripsit « Quesío manoscritto con- :
tiene certe osservazioni circa il Direüorio degli Esercizi e alcuni dubbi

circa gli Esercizi medcsimi inseríi all'occasiane di ¡ormarsi il Direl-
íorio ».
II. Tyims imimu-ssum Ed. MHSI. Exerc. 1100-1102. :
III. Al CTORES MHSI. Exerc. 775, Iparraguirre, Historia 2

:
i-ap. 15 p|). i:)i-i:>:).

IV. ArcioHi ; 1,1 si in prima Directorioruin editione hoc
Docuincnliim i^noti domus Cracoviensis esse
:uul()ris vel potiiis
dicitur, iiiilluin tiiibiiiin osl sil a F. Sawicki, qui eo ({uin exaratum
tempore iiuinert' reitoris iilius doimis
l'ungebatur. totum Do- Nam
cumentiiiii eius mami scriptum est, ciim cotera huiiis domus Docu-
menta, ut litterae annuae et calalogi semper ab amanuensi sinl
transcripta. Non sohim ergo auctor documenti est P. Sawici<i,
sed ille id conscribit non rector domus sed privatus Pater in Exer-
citiis versatus, qui de hac re aliquid vult aniniadvertere.
V. Ratio editionis : Hdimus autographum.
T ex tas
Observata Circa Directorium Exercitiorum
1.Videtur desiderari modus aliquis peculiaris Exercitiorum

.spiritualium, quae darl solent ac dehent fratribus nostris coad-
iutoribus temporalibus quoniani ex una parte, ut lilis Exer-
'
;
citia integra tradanlur, communiter non sunt capaces, ex alia 5

parte status illorum religiosus videtur aliquid amplius requirere,
quam quorumvis aliorum simplicium ac radium conditio.
2. Requiri videntur meditationes uniformes de illis materiis
(juarum fit mentio, tum in libello P. N. Ignatii \ tum in ipso Dire-

ctorii ])ag. 47 et [128, 151], [2] ut eadem modo eodem ab om- lo
nibus tradantur ad instar eorum, (¡uorum P. N. Ignatius non modo
certum modum ni'.Hlilandi, sed ij)sa ])uncta meditationis certa
praescripsit in suo Exercitiorum libello.
F^xpediret l'orte dubia nonnulla, quae, in separata charla
'.i.
tum atl Oderam, dum Hoiiia c ('.oiifírcKal ione Prociiratoruin in tôloniaiii
rediret. Scripsitnon coiittriiiunda opusiida contra hacreticos et viros poli-

ticos. Cf. .\RSI Pol. S, (i,S/-, Vilor IfJ. .i.Sdr-.'iX-r.
'
De l-;xercitiis coadiuloruni ¡ii Doc. 7 aniiot. 25.
- Vide alios testes qui etiani formulas harum nieditalioiiuin desidera-
l)anl in Doe. 2'^ annot. 4.
' Iii versioiie vulgata libri l-"\ercitioruni past u. 71.

'
788 DIRECTORIUM EXERCITIORUM P. GASFAHIS SAWICKI
15 adnotata, una cum his punctis in uil)em mittunUir, in ii)so Direc-

lorii libello ex¡)licare quia jiassim occurrerc possunt.
;
4. Loca illa Scripturae insigniora, quorum mentio fit pag. 91

[250] Exercitiorum, commodius fortasse ad unifor-
Directorii
mitatem retinendam, ipsi Directorio insercrentur, quam a variis
20 varia colligerentur^
[3] DUBIA QUAEDAM, CIRCA EXERCITA SPIRITUALIA

OCCASIONE DIRECTORII EXERCITIORUM OCCURRENTIA
[5] 1. An ea quae dicuntur pag. 8 et 9 [19] Directorii Exerci-

tiorum, intelligi debent etiam de nostris fratribus coadiutoribus
25 simplicioribus^ an vero tantum de externis. Nam regula 28 Ma-
gistri novitiorum exigit^ ut ómnibus nostris exacte tradantur, suo
ordine, Exercitia omnia. At non omnes videntur capaces omnium.
[6] 2. An ea, quae cap. 6 Directorii Exercitiorum, seu pag. 33,
[88] dicuntur, ita accipienda sunt, ut nihil jirorsus in scriptis
30 tradi posse intelligatur, praeter Exercitia P. N. Ignatii, cum in-
sinuari videatur contrarium in eodem capite, pag. 35 [93], et dif-
ficile videatur aliquid verbo tenus tantum proponi [4] utiliter
exercitanti posse.
[7] 3. An novitiis, iam in probatione prima vel secunda versan-
^5 tibus, sed fluctuantibus in vocationis proposito, electio tradi for-
maliter et integre debeat, et quis modus hac in ¡jarte tenendus*.
[8] 4. Utrum Fundamenti Exercitiorum repetitio aliqua dari
debeat ordinarie, an vero satis sit iHud semel expendisse».
[9] 5. Cum experientia in istis partibus doceat, communiter
' Ipsc P. Sa.vicki reliquit [ere i)erfei'tuni Iiuliceiii liiblicuni omnium

maleriaiuni, moituus vero est antequaiii euin iii |)ul)licum edere potuisset
ARSI Vilac 149, 3S()í>.
5 Vide annot. primani et locuni ibi allatuin, id est Doc. 7 amiot. 25.
* .\gitur de regulis magistri noviciorum ai)probatis a H. V. Acquaviva et
jironiulgatis in editioiie Reguiaruni amii 1590. lia se habebat in hac edi-

tione iiieinorata, regula 28 : « líxercitia spiritualia priniuin siiigulis, eo quo
[¡rocedunt ordine, i)raescripto tempere atque exacte tradantur, secunduiii
uniuscuiusque dispositionem et captum, iuxta Regulas libri Exercitiorum.
praetermissis tamen his quae ad electiones spectat, ut inde, praeter alia,
certam, ac nostro Instituto consentaneam mente et voce orandi rationem
habeant, quam in posterum servare debeant ».
' De |)unctis scripto tradendis in Doc. 3 annot. 0.

» De electione iesuitis proponenda in Doc. IG annot. 21.
' De Principio et Fundamento in Doc. 4 annot. 48.
.
DOC. 11 - NN. 1-2 789
nu'liiis el iililiiis I'ktí KxeiTitin spiriliialia a noviliis posl uniiin 40

\v\ alteruni al) ingrossu iiiriiscui, (|uani si illa slalini iiiilio faciant
(dum adhiic riides v[ wyum s|)iritiialiiini incapaces siinl), sicut
videtur regala '2'.'>
MaL;islri iioviliorum, pelilur a H.i'.N. ut dig-
nelur declarain- suam liac in parte seiilentiam. el reíîilae siipradic-
lae intentionem el scopuni, qiiando commodiiis hiiiusmodi Elxer- 45
citia Iradi possint el deheanl "'.
'i i
CIRCA DIRECTORIUM EXERCITIORUM

(c.
I
annis 1591-1593)
Praefatio
I. Textus
Nulluni inaiuiscriptuni invenire potuinius. Secun-
:
úum P. Codina (MHSI. Exerc. 1102) invcniretur« in capsa quadam . .
in (jua sunt libri Ivxercitioruni », sed omnes inquisitiones ad hanc

eapsani inveniendani, inútiles evaserunt.
III. AucTORES PARRAGUiRRE, Historia 2 cap. 15, 455-456.

:
IV. De Auctore Ex ipso Documento nihil concludere licet

:
;
extra Docuinentum vero nihil invenire potuimus, quod nobis lucem

in hac quaestione afferat.
V. Ratio editionis Edimus textum ex editione a P. Codina
:
factam. Litteris italicis ac parva lineóla huius tonnae anteposita —

distinguimus ca quae Commissio Deputatoruni ad Directorium con-
ficiendum respondit.
Textus
Circa Dihkctohium Exercitiorum
1. An quae in secundo ca])ile dicuntur proponenda sint exerci-

tanti antequam ingrediatur cuhiculum vel post. Si post, indiget
medio vel integro die ad se hoc modo disponendum.
2. Optandum ut abrogetur modus alicubi introductus acci-
piendi solutionem victus ab exercitantibus (quamquam in magna- ^
5
libus tolerari ])ossiL liic usus, de quo ¡)ag. 17, cap. 3) [11]. <: ubi
frequentes sunt qui exercentur, habenda ratio solutionis, et fíat
aequalis solutio et exacta >> Ne plus accipiatur.
'" De temi)()rc aptiore ad líxerc-itia iioviciis tradeiula. pro \aiietate opi-

nioiuim, cf. I)oc. 37 annot. 8.
'
De victti in líxerciliis ¡n Doc. 2 aiuiot. 1.
790 CIRCA DIKECTORIUM EXEHCITIOHUM
3. Bonum esset ut Instructor exercitantis ministranti illius óre-

lo tenus explicet vel in scriptis det, quae pag. 17 [38] dicuntur ^. O. —
4. Ex eadem pag. [39] apparet quod deberet esse missa parti-
cularis pro exercitante, quod alicubi non servatur, sed cum do-
mesticis audiunt sacrum — Fiat, ^. si potest.
5. Pag. 17, linea penúltima [41], posset addi : nisi i])se esset
15 victu nostro contentus. — O.
6. Quod dicitur pag. 17, [39] de lecto exercitantis componendo a
ministrante, multi nollent ut nostri hoc faciant, multis forte non ex-
pedit ut fíat. Multi non habent lectos, vel miseros. Explicandum
esset, num monendi secum ferant, vel
sint exercitantes ut lectos
^0 ex collegio subministrari debeant^ O. —
Pag. 19, [44]
7. declarandum esset an ille concedendus sit exer-
citanti pro Instructore, quem ille cupit aut petit ; quia forte ali-
quando non esset ille tam aptus sicut alii, qui tamen exercitanti
minus grati erunt. O. —
25 8. Declarandum an mitti debet aliquis quotidie fere ad recrea-
tionem cum exercitante, ut aliquando factum est, et quo tempore,

ac quoties mittendus esset qui mittitur \ — O.
9. Quod dicitur de 21 [52], aliqui putant
visitatione, pag.
esse opus frequentiori visitatione, utpote post singula Exerci-
30 tia, ne res alioquin degeneret in nimiam melancholiam et tae-
dium^ — O.
10. Pag. 1 1 [32], iubetur exercitans notare puncta aliqua'.
Declarandum igitur pag. 22 [55] an petendum quidnam notarit
post singula Exercitia ; nisi enim petatur, experientia docuit ne-
35 gligenter Exercitia fieri. — O.
11. Cum visitandus sit semel in die, ut dicitur pag. 21 et 22 [53],
nihilominus quatuor horis ordinarie debet meditari, declarandum
et
quo tempore, et an simul vel seorsim omnes quatuor meditationes
dandae sint, et quomodo una visitatione omnium quatuor Exer-
40 citiorum totius diei puncta proponere et explicare, ut dicitur
pag. 24 [63]. — O.
De ministro eoruni (|ui exercciilur in Doc,

-
annot. 1 l.'i.
De missa eorum qui se fxerieiit in Iôc. 4 annot. 10.

•'
Non |)auci co tempore. elsi nobis nunc lioe niiruni \i(leatur, ledos
'
secum afierre dehchant. De h;ic re, vide cjuae dicinuis in llisldiiii de ¡( s Ejer-
cicios 2 p;). 241-2 12.
• Qui ¡lossint invisere eum qui cxeroetur in líoe. 1 annot. Ki.

' Quoties invisendus sit is qui se exercet in Doc. 4 annot. 3(S.
' De seriljendis temiiore l-^'verrltiorum in Doc. 21 annot. 23.

DOC. 41 - NN. 3-21 791
12. QiKxl (liciliir,de introducendis inonachis ad

cap. 1 [18],
Exercitia, res possil nc videamur esse vel
videri multis odiosa,
reformatores monachorum*. Sunt etiam aliqui in ea sententia,
non facile inducendos alios in Exercitia, praeserlim studiosos, ne 15
videamur illos velle capere, sed tantiim eos qiii sponle el ardenter
j)etunt. — O.
13. dicitur pag. 28 [74], de instituendis aliis in modo tra-
Quod
dendi Exercitia, experientia aliqua docuit rem non succedere, et
hanc gratiam esse quasi propriam Societatis, neo aliis facile com- 50
municandam. — O.
Pag. 30 [79], explicandum esset quoties et qiiibus tempo-
14.
ribus Instructor dehet adire domos eorum, qui domi faciunt Exer-
citia. — O.
15. Item, quod dicitur cap. 6, pag. 32 [85], de Exercitiis bis vel 55
ter a nostris faciendis, bonum est ut saepius faciant, et declaretur
quibus temporibus íieri debeant". — O.
16. An fratres cum faciunt Exercitia debent iiabere librum
P^xercitiorum et quaerere ea, quae pag. 33 [86] dicuntur quae-
renda ai) Instructore, an vero ad sacerdotes tantum hoc perti- 6*'
nel — Paires nisi non habent librum.

17. Utrum nostri, cum volunt se recoUigere, possint soii per se
faceré Exercitia sine Instructore, ut alicubi íieri dicitur, ita ta-
men ut finitis Exercitiis, Pater aliquis exigat fructum et rationem
Exercitiorum — Fial. <)5
18. Pag. 33 [88], dicitur non esse danda in scriptis Exercitia

accomodata religioso statui cum pag. 35 [93] dicatur id fieri
posse. — O.
19. Pag. 31 [89], vult ut Exercitia primae hebdomadae minori
sj)atio quam tridui exjjediantur a nostris, cum tamen externis,
qui nunquam antea fecerunt Exercitia, tantum temporis detur,
imo ex libris Exercitiorum omnia Exercitia primae hebdomadae
deberent una die peragi. O. —
20. Nostri semper cum faciunt Exercitia, debent faceré talem
confessionem generalem qualis praescribitur pag. 35? [92]. O.
~^ —
21. Num Ídem modus quoad Fundamentum, examen genérale.
" De l-;xeiTÍl¡¡s leliuiosorum ¡ii Doc. IS aniiot.

''
De Iv\erc'¡tiis iesnitaruni iii Doc. 17 aiinot. 5.
Quaiii restricte iisiis lihri I",\crcitioriini eo leiiipore i)enn¡Ueretiir in
Doc. IS aiitiot.
" De non a(lhil)eii(l() Directore in l'.xerc-itüs in Doc. IN aunot. 5fi.
'- De accotnniodaiidis l^xcrcit iis in Doc. 1 aiuiol. (il.

792 CIRCA DIRECTORIUM EXERCITIORUM
particulare et quotidianum, servandus cum nostris, cum secundo

tertiove faciunt Exercitia, qui praescribitur cap. 8, 9 et 10. — Ita.
Pag. 42, [110] dicitur exercitantem visitandum aliquoties
22.
80 dum meditatur fundamentum. Ante vero dictum est ut semel
in die visitetur et quid est illud, aliquid novi, quod semper in
:
scriptis afferri debet dum durat meditatio fundamenti num nova :
Exercitia, vel novae instructiones, vel novae explicationes fun-

damenti
85 23. Declarandum, pag. 52, [113] quo tempore uti debet exa-
mine particulari, et circa quid dum est in Exercitiis Trac- —
tetiir.
24. Explicandum, pag. 43, [117] an examen quotidianum sit

in Exercitiis faciendum simul cum examine particulari an vero :
90 alio tempore.
25. Declarandum pag. 52, cap. 9 [110], quod in fundamento et
examinibus debet unus dies consumi ; hoc enim colligitur ex
initio cap. 10. [118]
26. Quod pag. 48 [132], bonum est
dicitur de additionibus
5)5poneré cap. 9, cum debent praecedere.
27. Cap. 10 vel 4 explicandum esset an permittendum exerci-
tantibus ut describant Exercitia, quae in chartis dantur, et secum
auferant
28. Circa pag. 43 [116], quaeritur, utrum examen genérale^*
100 sit dandum illis, qui alias fecerunt Exercitia et generaliter sunt
confessi, et an tales adducendi sunt ad confessionem generalem
denuo faciendam.
29. Pag. 44 [118] apparet primam hebdomadam Exercitiorum
totam perfici tribus diebus. Quid ergo reliquis diebus faciendum.
2Q5 Num eadem Exercitia denuo repetenda et eodem ordine quo prius.
— Repetatur.
30. Si citius non monentur de confessione generali, quam dici-
tur cap. 11, pag. 49 [134], multi dies elabentur antequam con-
85 52 sic pro 42
'^ De (]uibus ageiuium sit iii visitatione in l)oc. 20annot. (>3. I'tiain de
iiovis rebus alYereiulis iii visitatioiiibiis loquunUir testes commcmorati in
üoc. .{ amiot. 5.
" De examine particulari in l)oe. 1 annot. 49.
Vicie quae bis respondet ludiciutii l)ei)utatoruni in Doc. 42 n. 8.

'« De additionibus in Doc. 3 annot. 2.
" De describendis meditationibus seu iiunclis in Doc. 3 aimot. (i. De

constricto usu libri líxercitioruni in Doc. 1<S annot. 3.
'* De examine generali in Doc. l annot. 50.
DOC. 41 - \x. 21-38 793
lileantur í>enoralilor, ut ox])eiientia docuil nain i»ran(liores vix

cluobus intcrdum diebus so i)()ssunl parare. O. — li'*
'.U. Bonum essel ul eadem essent ubique Kxercitia, de {|uil)us
dicitur pag. 50 [134j, propter conformitatem tenendam.

32. Bonum esset nominare aliqua certa et meliora Directoría
ex meiioribus de quibus mentio iit pag. 51 [136].
33. Quomodo potest prorogari prima liebdomada, nisi repe- ii">
tendo eadem Exercitia aliquoties vel nova dando ideo esset; ;
hoc plenius declarandum

34. Ex illis quinqué membris, quae habenlur pag. 62, cap. 15
[168], bonum esset faceré quinqué distincla capita propter confu-
sionem vitandam et servandum meliorem methodum. 120
35. Num regulae de spiritibus de quibus agitur pag. 73 [194]

sint dandae illis qui non eligunt statum.
36. Pag. 68, linea 12 [177], videtur deesse aliquid.
37. Loca Scripturae, de quibus pag. 91 [250], essent colligenda,
ut essemus uniformes in iis tradendis. 12.5
38. Bonum
prima hebdómada aliqua lial menlio de
est ut in
modis orandi dandi exercitanlibus de quibus fit mentio pag. 91
[27.5].
41 a
RESPÜNSA MEDIOLANO MISSA
Dcputati pro Kxercitiis respondentes primae quaestioni a Pro-

vincia Neapolitana propositae dicebant [Doc. 42 n. 1]. :
. Videndam explicationem allatam Mediolano ».

. . . «
Ex que conici posse videtur in hoc Documento explicationem

adhiberi ad id quod ([uaerebatur, id est ad rationem meditandi
" videlicet orationis praeparatoriae, praekidiorum, punctorum et col-
locpiiorum ».
De teiiipore apio ad coiifessioiiein gcneralom in Doc. '.i amiol. 12.
Signitu'at Diretloiia ad scncralciii ronfcssionem |)araiidain. De Direc-

torio scri¡)lo a P. l'olaiKo, quod principem lociiin leiiebat inter oiiinia eius-
iiiodi opera a iesuitis conscrii)ta, in Doc. 4 aiinot. W).
-' Quae mi. 19 et 29 quaerit, valde cuni liac quaestioiic coiinexa sunt.
^- De his regulis discretioiiis spirituiiiii vidc in Doc. 22-23 aiiuot. 83.
I>e modis orandi iii Doc. 2(1 aniiot. 71.
794 ANNOTATA MISSA E PROVINCIA GERMANIAE SUPEHIOHIS
41 I»
ANNOTATA MISSA E PROVINCIA GERMANIAE SUPERIORIS

(anno 1597)
De hoc ainisso Documento ea tantiim (juac seqiiuritur scimus

ex Actis Congregalionis Provincialis Germaniae Superioris, servatis
in ARSI, Congr. 47, 293y. Ad secundum caput haec legimus «2» Diu
:
desideratur atque a multis petitur aliquod ut extaret Exercitiorum

spiritualium Directorium per quod honiines Societatis facilius atque
utilius Exercitia peragerent, ñeque nondum videtur huic rei adeo in
Societate necessariae sufficienter i)rospectuni. Rogatur ¡taque R. P.
N. ut sive prius Directorium recognitum, sive aiiquid aliud in eo
genere tutum atque accuratum ad nos trasmittat. Et quaedam
quae quibusdam Patribus super hac re occurrebant, ca Congrega-
tio a certis quibusdam deputatis Patribus colligenda curavit, quae
ex Procuratorc cognoscere licobit ».
45Í
lUDICIUM DEPUTATORUM AD DIRECTORIUM

CONFICIENDUM
(circiler 1595-1598)
P rae f alio
Textus Eadeni dicere debemus, cjuae de Doc.

I. : 41 indica-
vimus, nam Documentum secundum P^m. Codina(MHSI. Exerc. 1105)
in eadeni capsa, nobis ignara, inveniretur.
Refert P. Codina (MHSI. E.rerc. 1110) verba quae statim
exscribimus ad niodum inscriptionis praeposita esse codici, quae,
ipsius textus initio, paucis mutatis, postea repetuntur.
« t De deputatione Patrum congregatorum pro Directorio Exer-
citiorum.
Primo. Quaesitum est utrum Directorium sit totum percurren-
dum prius et responsum est, ita faciendum.
;
2°. Coeperunt legi, quae allata sunt circa Directorium, et primo

quae ex provincia neapolitana et responsio affixa est margini sin-
;
gulorum capitum propositorum ».

II. Typis impressum MHSI Exerc. 1105-1110.
: .
III. AucTORES MHSI. Exerc. 775, Iparraguirre, Historia 2

:
cap. 15 pp. 456-458.

IV. De natura Documenti : In Congregatione generali quinta,
DOC. 12 - X. 1 795
anno 1593 Romae coacta, Patri .\c(|uavivii coniniissum csl, ut ali-

([uos Patrcs Directorio rccogiiuscciulo dcsigiiarcl. V. (ieneralis dc-
cem Paires constituit, quorum nomina iu Praefalione generali re-
ferimus, ut pracside P. Aeoidio (lonzákv, Dávila, ca quae ex pro-
vinciis alíala erant. diligenter expeiulcrent, de iisc[ue iudicium lerreiU.
Hoc iudicium nostrum Documentum exhibet. Sed de his copiosius
in Praefatione General! a nobis actum est.
\'. Ratio editionis Typis imprimimus iterum tcxtum a P.
:
Codina in MHSI. editum.
Textiis
In DEPUTATIÜXt; PHO EXERCITIIS,

PRAEFECTO P. AeGIDIO GONZALEZ.
Primo. Visum esl ómnibus ut percurre[re]tur ab omnil)us liber

Directorii K
2" Visum est ut in librum ipsum Directorii romani insererentur, 5
ea, quae materiam Directorii faciunt, si quae huiusmodi ha-
ad.
berentur allata ex Provinciis, qualia sunt quae Mediolano missa
sunt -, servato nomine et ordine eiusdem Directorii quoad fieri
possel.
3" Ut reviderentur etiam Directoría, quae sunt in romano lo
archivio ex quibus romanum hoc confectum constat ^ ut consta-
ret quorum in primis haberi ratio deberet ex his, quae se exami-
nanda offerei)ant in Directorio eodem.
4" Coe])erunt legi quae a diversis in romano Directorio notata
sunt, aut desiderabantur. 15
IrniC.IUM DKPUTATORUM PHO Exi-.HCITI IS CIHC.A EA QUAE ALI.ATA

Sl'XT EX PKOVIXCIIS l'KO DiHEC.TOHIO
rij Provincia neapolitana^ petit, ut universe et breviter initio

ex])licetur praxis mcditationis, videlicet orationis prae])aratoriae.
praeludiorum, ])unctorum et colloquiorum etc., ut ex eo initio 20
' Id est, Directoriuiii anuo 1591 Romae typis excusum et experinieiiti

causa in provincias missum, quod in nostra editione est Doc. 34.
- Nescimus, de quo Documento agatur.
' \ ide in Praefatione generali cap. 2 art. 1 pp. 18, 19 elencliuni ho-
runi Directoriorum.
' Agil de Doc 'M in quo sunt prinii duodecim nunieri luiius monumenti.
796 Il DICIUM DEPUTATORUM AD DIRECTORIUM CONFICIENDUM
formetur conceplus saltem rudis ab exercitante, qui etiam hoc

modo eam multo facilius intelliget, quam si per partes et inter-
rii])te traderetur^
Responsum est ita deberé íieri, et videndam explicationem
25 allatam Mediolano, et inserendam.
[2] Eadem provincia quaerit an opere manuum detinendus sit
interdiu exercitans'.
Responsum est, standum esse Directorio, cap. 2", et relinquen-
diim prudentiae pro qualitate personarum.
30 [3] Eadem etiam monet ut occurratur nimiae scriptioni ali-
quorum exercitantium, qui fuse nimis suos etiam conceptus expli-
cant scripto'.
Responsum esl, sat bene consultum per Directorium, cap. 2".
[4J Quaesivit eadem etiam de contrahendo spatio quinqué ho-
3.5 raruni Exercitiorum ^
Responsumest, standum Directorio, ibid.
Quaesitum ab eadem de visitando exercitante, et quibus
[5]
vicibus, cum caj). 4 Directorii unam vicem sufficere indicetur^
Responsum est, omnes, sed praesertim inexpertos, visitandos
40 bis, et ita in prima hebdómada faciebat P. Ignatius, et saepius
etiam in materia electionis. Denique hoc relinquendum prudentiae
Instructoris.
[6] Quaesitum de tempore visitationis, quia Directorium coni-
mendat matutinum, ibid,
4.5 Responsum est, tempus oportunius videri a prandio et ante
cubitum, nisi aüud videatur Instructori.
[7] Circa cap. 6 Directorii quaesitum est ut Exercitia nostris
novitiis non dentur omnia simul et in initio
Responsum est hoc pertinere ad Deputationem pro novi-
50 tiis ^ qui dixerunt se id iam proposuisse.
[8] Circa cap. 9™ eadem provincia proposuit tamquam dignum
consideratione an in meditatione fundamenti debeant poni plures
'
l)oc. ,'57 n. 2. De nielhodo nieditatioiiis iii l'xeicitiis iii I)oc. 1 I annot. \
'2
" l)of. 37 n. I. \i(le de liac manuuiii iiiterruptioTie iii Doe. 33, 34. 43
aniH.I. 29.
'
Doe. .37 M. ."). De iis (¡uae IvKercit ¡oiiim leiiipore seribi ])()ssuiit iii
Doc. 21 amiol. 23.

" Doc. 37 II. (i. De iiiedilatione iioctunia in Doc. 2i) annot. 107.
" Doc. 37 n. 7. Quotie.s ¡nvisendiis sil is qui exercetur in Doc. 4 annot. 3(i.
Doc. .37 n. cS. De tempore aptiore ad invisenduni euni qui se exeicet

" Doc. 37 n. '.).
'- De liac comniissione cf. Doc. 37 annot. 9.

DOC. 42 - N.\. 1-11 797
(lies, qiiod siipponil Direcloriiim ; nam lioc vidoliir i'sso contra

iisum, el |)k'ris([iu' t'xeiTilanlilius osl infriicUiosiim, qiiihiis steri-
lis materia íundamenti ''.
osl
Res|)onsum est, hoc in priinis iiilellii>i máxime ()|)ortere, sum- 55
mum momentum ad conseqiiendum Hxereil ioriim liiiem positum
esse in intelligentia exquisita omnimodaíiiu' i)eiu'lrali()iie t'unda-
menli; ol) idqiie P. Ignatium solitiim fuisse in eius considera-
tione dúos dies ¡¡onere ac idcirco ulilissimum esse si loliim fun-
;
damenlum disl ini>uerel per l)re\ issima púnela, ilaqiie distine- (¡o
lum daretur exereilanli.

[9] Circa cap. X™ quaesilum esl de praxi illa dandi eodem die
plura Exercitia : primum videlieet |)rimae helxloniadae pro prima
hora, secundum pro secunda, ulriusque rei)elilionem pro 3* et
I'"», sic deincei)s
et nam id plerisque videbatur onerosum exer-
;
citantihus, et vero etiam infructuosum utilius autem si iuhere- :
lur sistere exercitans in primo Exercitio tandiu, (luandiu conse-

quutus esset optatum fmem, et deinde ])ergeret ad ulteriora, et
l)ost Exercitia ad repetiones ".
R» Ad P. N. Generalem.
[10] Circa cap. X™, quia dicitur alicubi in libro i^xereit iorum
addi posse ad Exercitia alias aliquas meditationes, ul in line quar-
tae hebdomadae de gloria paradisi, et alias alibi, ut de morte etc.,
quaesitum est a multis i« ut hae formulae üerent, ne liceret cuique
pro suo arbitratu eas formare.
^5
Responsum est, meditationem de morte iam inde a P. Ignatii
tempore esse conscriptam et tribuitur I). Petro Ortiz, medita-
:
tionem de indicio opus esse P. Polanci, et ex eius Directorio pe-

tendam
[11] Circa cap. 19™ quaesitum est, quomodo nos gerere debea-
mus cum nostris coadiutoribus novitiis, et an debeant dari illis
omnia Exercitia, ut habetur in regulis Magistri novitiorum et in

experimentis, an solum Exercitia primae hei)domadae cum tribus
Doc. 37 n. 12. De Principio et l-"undanieiito in Doc. aimot. 4S. l
Doc. 37 n. 13. De cluohus niodis exiioiieiuli prinuun hebdomadam in

Doc. 2 annot. 3.
In vulgata versione post n. 71.

" Praeter Doc. 37 n. 1(5, cui C.ommissio [iroprie respondct, similia propo-
suerunt Quadrantini, .Doc. 35 n. 6, Theobolski, Doc. 30 n. 17, Sawicki
Doc. 40 n. 2. De novis meditationibus addendis vide in Doc. 25 annot. 4.
" Vide de meditatione niortis et iudicii in Doc. 3 annot. 11 et Doc. 20
bis annot. fi.
.
798 lUDICIUM DEPUTATOKUM AD DIHECTOHIUM CONFICIENDUM
quod hic praescribitur faciendum cum rudioribus i».

niodis orandi,
Responsum, hoc pertinere ad deputationem pro novitiis et :
tertum est coadiiitoril)us ordinarie non danda Exercitia per men-

sein integrum, sed tantum Exercitia primae hebdomadae cum
niodis orandi, et secundum Constitutiones modus recitandi rosa-
riiim 1'.
Circa cap. 21 et 18, quia ibi videtur ad viam unitivam

[12]
reduci sola 4* hebdómada Exercitiorum, quaesitum est car non
etiam tertia, quae incipit a sacramento eucharistiae, quod est
unionis, et pergit in passione
Responsum est, etiam tertiam suo modo ad viam illam jierti-
"5 nere, quamvis magis proprium hoc sit quartae.
[13] Quaesitum est a quodam rectore^' de textu secundi no-
tandi, quod est ante tres gradus humilitatis nam in fine est
valde obscuras et videtur nihil dicere ; et in editione viennensi
est in eodem notando tertii die, quod non est in romana
100 Responsum est, ex Autographo P. N. Ignatii illud « tertii
diei » male additum esse in editione viennensi, et deberé expungi,
quia non est in Autographo, et est contra sensum intentum. 2»
Verba illa ultima ex eodem Autographo faceré hunc sensum, ut
scilicet discussio electionum, aut materia, ut ait Autographum,
105 inchoétur a meditatione discessus Christi e Nazareth lordanem
versus, quáe meditatio est asignata 5^^ diei : hispanice enim habet
" lomando inclusive che[sic !] es del quinto dia » id est, accipiendo
meditationem scilicet quae est quintae diei, non inchoando ex-
clusive ab ea, sed inclusive. Et quod additur in Autographo et
lio non est in latino «según che se deelara lo siegúente»" vult di-
cere illam discussionem faciendam eo ordine qui postea traditur.
[14] A multis 26 quaesitum est ut meditationes illae, quarum
91 4»] 5" ins.
'* I)oc. .37 II. 17. De (-^xercitiis coadiutoruni iii Doc. 7 anuot. 2.5.
" Ue rosario recitando iii Doc. 17 aiinot. 5\
Doc. 37 n. 18. De tribus viis in Doc. IS annot. 12.
Df. Fabi. Doc. 21 n. .")2.
" In libro i:xercitiorLiin n. 1(,3.
.Xiíitur, ut |)atet c.\ res|i;)nsione C.onniiissionis. de discrepantia Ho-

nianac cditioni.s l'xercitioiuni anni ló í.S el \ icnnensis anni 1.57(i.
Xl'i-a lectio autograplii : tomando ¡nc lusi\c, que es el ciuinto día "
(M. Iti3).
\'era lectio autographi : según que se declara en lo siguiente » (n. 1(13).
" .\b eisdem qui i)etierunt formulas novarum niedilationum, quos ba-
I)es in annotatione IG huius Dol-. 42.
DOC. 12 - NN. 11-17 799
íil iiU'iUio in Directorio, diciliirquo cas |)osse intcrscri quil)iis{lain

locis, ut volis etc., conliccrcntiir.
Responsum est rcmittcndam reni Inslriuiori, ct non (lel)ere
illa vocari Exercitia.
[15] Al) alio quodam Patre proposilum est ut in Directorio,
pag. 15, vcrsu 27 [n. 35], ubi dicitur possc dispcn- cum quibusdam
de hora mediae noctis, ita ut quattuor horae maneanl ele,
.sari
adderentur isla dispensari poterit de hora mediae noctis ita ul

:
quinqué tamen horae maneant vel quattuor etc. Id. pag. 59, v.
23 [159], Direc toril.
Responsum. placeré addi quia est conforme tertiae ad- illa,
notationi secundae hel)domadae ubi P. Ignatius vult in simili

casu retineri inlerdiu quinqué horas ex qua occasione cónsul- :
tum est Autographum illlus annolalionls, el visum est vacare In

latino particulam lllani « lantum » el posl copulam « et » (piae
est ante verbum «applicatione sensuum » |)()sse addl unum "|)oslea »,
nam hispanice est « et después», scilicet copula cum u des])ués »
quae magis distinguit illas quinqué horas. i'Ô
[16] Quaesitum ab eodem 2* de sensu annotationis 17, in qua

dicitur, scire nolens cogitationes et peccata ; et tamen certior
actus de cogitationihus.
Responsum est, in Directorio posse clarius, |)ag. 39 [n. 101],
expiicari rem hanc. Nam certum est P. Ignatium non ¡¡robasse 135
ut qui dat Exercitia audiat confessionem eius qui accipit ordi-

narie, et tamen volebat ut fieret certior, non de cogitationihus
aperiendis confessario, sed de cogitationihus ad Exercitia perti-
nentibus, et praesertim quae a vario spiritu immittuntur, ut pos-
sit dirigere 1^"
[17] ab eodem
Quaesitum utrum deberet ex])ungi ex
est
libro Exercitiorum in contemplatione de nativitate, quod B.
Virgo ancillulam habuerit tamquam apocriphum, et repugnans pau-
pertati.
Responsum
est, in libro Exercitiorum haberi " ut pie meditari 1
'">
licet quae verba sunt de manu ipsius P. Ignalii in .\utographo,

»,
ac ideo bene habet lil)er, et nihil immutandum.
129 et sir sed aufogr. habet hispanice y
" Qi-ADKANTiNi, Doc. 3.') 11. I. De oratioiic iiocturna iii Doc. 20 annot. 107.
" In libro Kxercitioruni (ii. 129). Observationes quae sequuiitur afiuiit
<lc hac annotatione.

Doc. .'55 11. 8.
^" De aperienda i'oiiscieutia Directori iii Doc. 10 aiiiiot. 14.
^' Doc. 35 11. 19.
800 lUDICIUiM DEPUTATORUiM AU DIRECTOKIUM CONFICIENDUM
[18] Qiiaesitum ab eodem an illa veii)a, in meditatione de

Mariae Magdalenae conversione « sive Maria Magdalena sóror
150 Marthae fuerit sive alia » sint retinenda, ciim evangelista teneat
esse eandem Magdalenam sororem Marthae.
Responsum, in Autographo hispano illa verba non haberi.
[19] Quaesitum ab eodem an sit retinendum in Exercitiis,
ul habetiir, piinctum de Barrabba dimisso et Domino condem-
i-já nato ante historiam missionis Christi ad Herodem, cum secutum
sit in Evangelio eamdem missionem.
Responsum est, ordinem Exercitiorum, tamqiiam a P. Ignatio
institutiim, esse venerandum. Hoe tamen quaesitum postea con-
siderandum melius.
l'>0 [20] Quaesitum ab eodem utrum verbum «sitio», quod est
unum ex septem a Domino in cruce prolatis, sit relinquendum
quarto loco, ut ponitur in libro Exercitiorum, an vero reponendum
quinto loco, ut significant evangelistae esse ponendum.
Responsum, enumerari a P. Ignatio illa septem verba, ut sciatur
1115 quae fuerit, non quo prorsus ordine collocanda sint et notatum ;
est quod vox illa « deinde » quae est in editione ante « sitio », non
est in hispánico textu et ideo si quod est erratum, error est in-
;
terpretis latini, et ideo toUenda.

Quaesitum ab eodem
[21] cur in 2» hebdómada contemplatio
170 de praedicatione Christi in templo ponatur decima die, cum secuta
sit post contemplationem XI»" et 12 *® diei, et sic coUocetur in
libro Exercitiorum in ordine mysteriorum.

Responsum est, id esse dignum consideratione, propterea quod
certum ex Autographo ita esse a P. Ignatio coUocatam illam
sit
175 historiam, ut cadat in decimam diem 2**® hebdomadae etc.
[22] Quaesitum ab eodem utrum illa verba quae sunt in

libro Exercitiorum 4 hebdomadae de apparitione facta B. Virgini
« ut pie et verisimiliter credendum est » ^'
sint relinquenda, cum vi-
deantur pugnare cum illis, quae habentur infra in mysteriis vitae

180 Christi, ubi dicitur hoc ])ro certo habendum.
Responsum est illa verba non esse in Autographopiispano.
" Doc. 35 n. 21.
Doc. :í5 n. 31.

" Doc. 35 n. 32.
Doc. 35 n. 33.
^« Doc. 35 n. 34.
" In versione vulgata (n. 219).
DOC. 1 l 801
[23] Quaesitiim esl al) eodem do ai)i)arili()iu- fac ía loscpho

ab Arimathia, ut dicitur in agiographis.
Responsum, illam apparilionem poni a P. Igaalio, illiid autem 185
in agiographis non, sed ita « como píamente se medita, y se lee
on la vida de los Santos » et sunl verba manu propria a P. N.
Ignatio ibi posita.
[24] Quaesitum ab eodem^» cur apparitio patiii)us in limbo
ponatur inter apparitiones post resuneclionem, ul hal)etur ap- 190
paritione 13.
Responsum est poni cum illo addilo, qiiod apparuerit iisdem,
quorum animabus in limbo apparueral. postquam resumpserit
Corpus illud « resumpto corpore » ¡¡onendum ex autogra])ho in
;
fine secundi puncti illius apparitionis*', tollendum autem a tertio 195

puncto, ubi nunc in editione latina.
MODUS TRADENDI EXERCITIA SPIRITUALIA IIS QUI

SUNT DE SOCIETATE EOSQUE IN CULTU INTERIORE
PROMO VENDI A P. ACHILLE GAGLIARDI
Praefatio
I. Te.xtus : Archiv. Pont. Univ. Greg. F. C. n. 409, 15ür-ló4r.

II. Typis impressum Ineditum. :
III. AucTORES Iparraguirre, Historia,

: 2 pp. 278-280, et
288-290.
IV. De
Scriptis P'^. Gagliardi circa Iíxercitia In aliis :
locis plura P. Gagliardi' et quidem utilissiina el pulcherrima scripsit.
Doc. 35 n. 37.
" In libro l-^xercitiorum (ii. 310).
" Doc. 35 11. 38.
" In libro l-^xercitiorum (n. 311). I-' Deputatoruin seiitentia hic ininierus
in tria puncta dividitur, quae incipiunt verbo: « .\pparuit », vel « apparebat >.
Deputatio indicat non deberé scribi, ut fit in versione vulgata : « Apparuit

etiani patribus in limbo, quoad animani. et postquam inde educti siint. l)e-
nique, resumpto corpore, apparebat passim ...» sed itu : "... i)ost([u;un
inde educti sunt, . . . resumpto corpore. .\pparebat passim...".
• Achilles Gagliardi natus Patavii anno 1537 vel 1538, ingressus esl in
Societatem Romae die 29 septembris anni 1559. Anno 1561 theologiae in

Collegio Romano studuit. In eodem collegio docuit ethicam (15()3-()1), logi-
<-am (1564-65), physicam (1565-6()), meta|)hysicam (1566-67), theologiaiii dog-
51 — Directoría exercitior0m.
802 MODUS TRADENDI EXEHCITIA A P. ACHILLE GAGLIARDI
Sed fere in ómnibus his sive sensuni libri Exercitiorum explicare

intendit, sive meditationes ipsas explanat, de ipsa vero Exerci-
tiorum methodo non agit. Verum est in Commentario in Exercitia
quaedam esse de peritia adhibenda in intelligendo libro, sed ea omnia
et alia id genus quae in suis scriptis inveniuntur, obiter dicta sunl
et cum aliis rebus commixta. Quare illa in hoc opere nostra non
intersunt. Liceat tamen ut tractatio nostra perfectior evadat, prae-
cipua cius opera de Exorcitiis indicare.
1) Opus eius de Exercitiis praecipuum pluribus titulis nominatur.
In aliis manuscriptis appellatur Instructio Exercitiorum, in aliis :
In lihelliim Exercitiorum, in editione facta Brugis anno 1882 Com- :
mentarii sen Explcmationes in Exercitia spiritualia.

De hoc opere plura manuscripta exstant, quae vel totum vel
partem huius operis continent ipso saeculo XVI facta et fere omnia
ab ipso P. Gagliardi emendata. Ita in Archiv. Pont. Univ. Greg. F. C.
nn. 409, 869 (pars minima), 931, 1480 in Bibliot. Naz. Roma, Fond.
;
Ges. n. 1439, in Archiv. Prov. Tol. (Madrid) n. 1778.

Sed horum manuscriptorum textus in non paucis variant, immo
saepe, in uno loco tres vel quatuor correctiones manu ipsius P. Ga-
gliardi inductae apparent. Ule enim Pater numquam suis rebus
contentus, semper velera corrigere et perficere, nova addere volebat>
Hac de causa sinc dubio etsi plurima scripsit, nihil in publicum
edere potuit. Quae enim sunt edita, ut indicavi, saeculo praeterito
sunt typis impressa.
2) In manuscriptis indicatis et praeterea in Archiv. Pont. Univ,
Greg. F. C. n. 1480 (tantum ex parte) simul cum eis quae de doc-
trina agunt, inveniuntur explanationes meditationum Principii et
fundamenti ac primae hebdomadae.
3) Aliud opus scripsit maximi quidem meriti, quod editum est
Neapoli anno 1851 sub titulo S. P. Ignatii de Logóla de discretione
inaticani (1567-68). Hoc anuo doctor in tlieologia factus, rector collegii Tan-
riiieiisis (31 martio 1568) est coiistitutus. .\nno 1573 Taurini mansit contio-
iiator sub rectore Carolo Farao. Die 8 septembris anni 1575 professionem so-
lemneni emisit. Aniiis 1577-1579 iterum in Collegium Romanum venit Prae-
íectus studiorum (1577-1578) el professor theologiae scholasticae. Postea Pa-
tavii (1579-1580) theologiam etiani docuit. A Sto. Carolo Borromeo, qui eum
ab anno 1572 desiderabat, accitus Mediolanum exeunte anno 1580 se contu-
lit, ubi contionibus et confessionibus operam dedit. Annis 1584-1594 prae-
terea Praepositi domus muñere functus est. Mense decembri Cremonani pro-
fectus est (.\HSI. 14 (1945) 41-44) ubi per alíquot menses suis scriptis per-
ficiendis et laboribus spiritualibus occupatus fuit. Ex hac urbe in Bríxienseni
domum pervenit anno 1595, et post quatuor annos domus professae Vene-
tianae Praepositus (1599-1606) Anno vero 1600 electas est ut nomine
fuit.
Provinciae congregationi jjrocuratorum Romae interesset. Tándem anno 160(>

missus Mulinani, ib! in Domino quievit die 6 iulii anni 1607. Cf. Villeií,
RAM 12 (1931) 50 annot. 5. Quae ab his in hac nostra vitae summa dif-
ferunt, correcta sunt praesertini ex .\RSI, Ven. 36, 37.
DOC. 44 - Nx. 1-2 803
spiriluiim regulae explanalae. In eo, ul inanifestum cst, illas regulas

declarat. Hiiius opcris alia nianuscripta non inveninuis.
4) Exstat dcniquc magnum opus P. Gagliardi De interiori
disciplina, ad quod ipsc in aliis suis scriptis saepe reicil Icgentem.
In eo non de Exercitiis, sed de tota vita spirituali agit, (piam in tres
gradus vitae purgativae, ¡Uuniinativae et imitivae dividit. In hoc
libro omnia quae perfectioneni et vitam spiritualem spcctant trac-
tare volebat, et hac de causa, de non paucis disserit quae cum Exer-
citiis sunt connexa. Sed, pro dolor, etsi servannis indiceni totius
operis, eius prima pars tanluin usque adhuc inveniri potuit. Haec
cum Índice totius ojhm-ís invenitur in ARSI Opp. 304. Quae W.
cum Exercitiis magis congruunt ea sunt quae in Libro secundo de
peccato mortali continentur, ubi, praeter alia, per septem integra
capita de peccato angelorum agit, et quae in quarta parte libri
tertii de discretione spirituum.
5) Infra in documento 45 transcribimus aliam instructionem
P.'^ Gagliardi ad novicios, in qua multa huic similia inveniuntur,
sed tot tantasque variationes introduxit, tot sententias mutavit,
et perpolivit, ut eum in aliud quodam modo novum Documentum
formaverit.
V. Ratio editionis : Edimus lextum unicuni.
Textüs
[1] [150] Ad Exercitia s])iritualia cum recessu facienda [novicius]

est promovendus ;
quae quoniam experientia compertum est non
expediré ut simul omnia fiant S et nihilominus in regulis ^ et Exa-
mine ^ tanquam primum inter sex experimenta praescribitur, ut
sine exceptione omnes omnia perficiant exacto, vidclur valde com- 5
modum singulis sex mensibus biennii i)robationis cum ex Insti-
tuto innovatur examen Novitiorum Exercitia spiritualia iterare,
ut sic utiliter ac commode ad íinem usque omnium Exercitiorum
perveniat.
[2] Semper autem cum de novo repetuntur Exercitia, inci- 10
piendum est a Fundamentos cui addenda est propria vocatio,
ut scilicet meditetur se a Deo creatum in fmem, qualem in Fun-
damento proponit Pater Ignatius. Tum praeterea esse a Deo vo-
catum ad Institutum Societalis, ut saluti et perfeclioni suae ac
proximorum incumbat, iuxta ea quae in Summario Constitutio- l.'>
' Ut clarius apparet ex sequenti instructione Doc. 45, Gagliardi defen-

debat opinionem eorum qui Exercitia per integrum continuum mensem per-
agere nímis arduum noviciis et eorum capacitati excedens esse iudicabanl.
De qua re videas Iparraguirrk, Historia 2, pp. 281-284 et 288-290.
* In regula 28 inagistri noviciorum, in ed. Regularum facta anuo 1 ,')<)().
' Examen cap. 4 n. 10 [n. (55 ].
* De Principio et I'undaniento in Doc. 1 annot. 48.

80 I MODUS THADENDI EXERCITIA A I'. ACHILLE GAGLIARDI
num, regulis et votis nostris iam antea est meditatus, cum pri-
mum ad secundam probationem est admissus.
[3] Post Fundamentum, prima hebdómada spacio duorum
aut trium dierum est percurrenda, quae ut accommodetur Novi-
20 tiis, tota applicanda est [150t;] iisdem regulis, ac Instituto ex- ;
peditquc propterea valde ut ex Summario, examine, regulis, et

similibus, quilibet per se colligat virtutes et actus earum, ad quas
est vocatus, et vitia, passiones ac defectus, quos esse vitandos
Institutum praescribit^ tum per examen et Exercitia primae heb-
;
25 domadae perpendat, quam grave sit declinare a recta via perfec-

tionis eiusdem Instituti, tam in peccato mortali, quam veniali.
[4] Et descendendo ad singula, examinet in quibus potissimum
ipse offendat ac deficiat quae sint remedia, qui actus, quae dili-
;
gentia ac cura sit adhibenda, ut plcne in ómnibus emendetur.

30 Inde facile examen genérale formare poterit, et generalem confes-
sionem semestrem instituere, terminando in ea primam hebdo-
madam et viam purgativam^
[5] In 2* deinde hebdómada exacte est exercendus, accommo-
dando Exercitium de Regno Christi, nostro Instituto, cui mire
35 quadrat'. Tum aliud de duobus vexillis ad proprias tentationes
ac remedia referéndo^ miscendo meditationem et contempla-
tionem misteriorum ordine quo in libello habentur'.
[6] Et quamvis in regulis dicatur [151r] praetermissis his,
quae ad electiones spectant'°; id intelligendum est quoad elec-
40 tionem status, vel negotiorum. Nam aperte P. Ignatius prae-
scribit ut iisdem regulis electionis utamur ad emendationem vitae
ac morum, quibus utuntur alii ad electionem status i'.
[7] Immo certum est, et nos experientia didicimus, progressum
spiritualem in virtutibus et emendationem vitiorum, in quo No-
45 vitiorum studium totum est collocandum penderé quam máxime
38 in marg. reg. 28.
De accommodationc in Doc. 4 aiinot. (il, et de repetenda prima heb-

»
dómada cum Exercitia iteraiitur in Doc. 45 amiot. 19.

» P. (Iagliahdi oninia in tribus viis includcbat. Magnum eius opus de
Doctrina interiori nitiil aliud contiiiet nisi harum trium viarum explanatio-
nem. De tribus viis in Doc. 18 annot. 12.
' De regno Christi in Doc. 22-23 annot. 92.
» De duobus vexillis in Doc. 22-23 annot. 93.
» De meditationibus proponendis tempore electionis in Doc. 20 annot. 137.
In Regula 28 magistri noviciorum in editionc Regularum facta anno 1590.
" Cf. librum Hxercitioruni (n. 189).
DOC. I I - NN. 2-10 805
a frequenli ac familiari usii regulariim eleclionis, de qii(3 in noslris

commentariis
[8] Modus autem facillimus omnium est, ex iisdem regiilis ac
Instituto nostro, virtutes proprias eius et oarum actus ac media,
ut diximus, diligenter ac ordinate etiam in scriptis prae manibus
50
habere tum ad Christi imitationem siiporatis tentationibus circa
;
easdem, et omnes et singulas pro varietale si)iiiliiiim et persona-

rum electionis regulas et actius exercere, el iisdem uti in quoli-
dianis nostris actionibus, ministeriis, et commertiis ad emenda-
tionem morum et progressum in bono quod proculdubio multo- 55 ;
rum annorum spatium requirit.
[9] Propterea [151y] cum spacio decem aut quindecim dierum

secundan! hebdomadam persolverit, et diligenter electionis modum
ac regulas ad vitae emendationem accommodaverit, poterit ad
convictum communem tamen ut Exercitiorum cursum
reduci ; ita (iO
nunquam praetermittat, meditando mane misteria Christi, ut eas

imitetur virtutes, quae in eis proponuntur ;
vesperi autem, propria
vitia, passiones, defectus, cum remediis ac mortificatione earum,
seu virtutes, et máxime proprias Instituti iam coUectas ex eo
cum mediis ad eas consequendas pro captu personarum interdiu 65 ;
vero per examina reflexionen! exercendo in opera quotidiana, ut

emendet, et easdem solidarum virtutum ratione ac circumstantiis
informet De bis autem ómnibus in commentariis libelli Exerci-
tiorum, et in nostra disciplina agitur
[10] Singulis autem sex mensibus eadem repetendo Exercitia, 70
mutet materiam et quibus tune
purgationis illorum defectuum,
est obnoxius et illuminationis virtutum, ac emendationis vitiorum,
cum continuo progressu i\ Et hoc ordine suaviter et [152^ magna
cum utilitate quattuor integras hebdómadas libelli poterit per
intervalla persolvere, et in via etiam unitiva materia quae in con- 75
templatione divini amoris a Patre Ignatio praescribitur, exerceri
Cf. opus commemoratuni in pp. 802-03 : S. P. Igimiii de Loyohi de

discretione spirituum regulae explanatae.
" De hac niethodo insereiicli líxcrcitia in vitam coniniuiicni iiovicioruni
vide Iparraglirri;, Historia 2 ca|). <S n. 13 pj). 27(i-/80.
" Significat suuni opus De interiori disci¡)lina ubi in libro \ I-IX agit
de progressu in gratia, de niortificatione passionum et de virtutibus, sed de
his ómnibus, ut in Praefatione indicamus index rerum tantum remanet.
Hace omnia copiosius explanat idoni (lagliardi in Doc. 1,'). De repe-
tenda via purgativa cum Exercitia iUrantur In Doc. I.") annot. 19.
" Haec omnia de via unitiva proposiicrat tractarc ipse 1'. Gagiiardi in
suo magno 0|)ere De inleriori discii)¡inti, ut ex Índice constat. .Xescinnis nuni
806 MODUS TRADENDI EXERCITIA A P. ACHILLE GAGLIARDI
autem prudentiae Magistri Novitiorum et charitatis

[11] Erit
officium singulorum capacitati, et naturae et influxibus, ac
se
motibus gratiae ita accommodare, ut singulos ad perfectionem
80 semper promoveat. Hoc autem, peritia, experientia et unctio do-
i'.
cebunt.
De scholasticis
[12] Rectorum officium est, semina in Novitiis iacta in biennii

probatione cum inde ad collegia transferuntur diligentissime colere,
85 ne remissione orationis ac spiritualium exercitationum quae est
necessaria ut studiis dent operam, et studiorum ipsorum, ac
scientiarum tumore inflati, in taepiditatem spiritus morbum dif-
ficillimum et fere incurabilem incidant.
Exercitiorum spiritualium continua praxis est omnium
[13]
90 optimum remedium, et haec dúplex est in se, única autem quoad
fructum Cum enim singulis sex mensibus renovanda sint vota
post primam eorumdem emissionem, tune óptima offert [152£;] se
occasio recessus per aliquot dies, vel saltem per horam cum di-
midia singulis diebus, ut per Exercitia primae hebdomadae pur-
95 gentur bis in anno, examen faciant genérale et confessionem, et
sic spiritu renoventur, eodem prorsus ordine, quo iam diximus
de Novitiis l^ accommodando materiam purgationis propriis de-
fectibus, quos tune maiores ac difficilliores in seipsis sentiunt,
renovando similiter mirabilem disciplinam emendationis vitae
100 ac studii virtutum per regulas electionis in via illuminativa, vel
si expediré videbitur, exercendo se in via unitiva divini amoris.
[14] 2^ vero praxis est continua etiam dum student, tam in

meditatione quam in quotidianis actionibus semper enim potest ;
et debet qui est ex Societate in Exercitiis spiritualibus Patris

105 Ignatii exerceri.
[15] Modus autem libelli hic esse videtur, ut a tempore Adven-
tus usque ad Quinquagesimam meditentur omnia Christi misteria
ab eius conceptione, Nativitate, et Infantia, usque ad coenam
exclusive. 2» Tota Quadragesima versentur in passione. 3^^ In aliis
lio ómnibus usque ad Pentecosten sic enim conformitate quadam
;
sua (Icsideria exsequutus sil. Saltem de hac parte nihil servatur praeter iiidicem.
De contemplatione ad obtineiidum amorem iii Doc. 20 annotationibus 195 et 19<).
" De accommodatione in Doc. 4 annnt. fil.
'* De hoc Exercitiorum spiritualium continuo usu cf. annot. 13 huius
Documsnti.
>» In nn. 2-9.
DOC. 11 - NX. 11-20 807
Ecclesia singulis annis percurronl omnia Chrisü misleria, et

totum Evangelium. [153/-]. 4" In toto intervallo a Pontéeoste
usqiie ad Adventum poterunt meditari Evangelia currentia et
festa Sanctorum, vel aliquid aliud cum maioriim consilio 2°.
[16] Haec autem meditatio tota habetiir in libello Exercitio- 115
rum, dcbetque fieri modo, quo a Patre Ignatio {)raescrihitiir uti-
lissimo et altissimo in Exercitio Regni Christi, et in aliis, ac in Con-
templatione divini amoris, et aliis notandis ac regulis lihelli, de
quibus in nostris commentariis
[17] Interdiu vero utantur bis examine quotidianorum defec- 120
tuum, ut habetur in regulis examine generali ad emendationem
semcl in mense, vel circiter accommodato praesenti illoriim statiii ac
necessitati. Examine etiam singulorum defectuum, iit emendentur ;
vel passionum, ut mortificent, singulis scilicet hebdomadis, vel

circiter mutata materia. In ipsis autem actionibus, continuo utan- 125
tur studio mortificationis, et procurent Deum in ómnibus quae-
rere et invenire.
[18] Eadem prorsus ratio videtur ineunda cum operariis et
sacerdotibus, et etiam professis, secundum subiectam materiam
defectuum suorum, virtutum quibus indigent et ministeriorum in 130
quibus versantur. Purgatio autem in [153^] professis saltem semel
in anno fieri deberet, cum scilicet tenentur reddere rationem pro-
priae conscientiae et confessionem generalem annuam instituere.
[19] Rectorum, Praepositorum, Provincialium, immo et Gene-
ralis eadem est ratio, at materia eorum ut et purgentur in ea, et 135
illuminentur ac Deo uniantur, deberet esse ea, in qua quicquid ad
eorum officium in Constitutionibus et Instituto pertinent conti-
netur, et praescribitur in 3*, 4^- et 5^ parte Constitutionum et 10^
et in propriis Regulis, tum in undécima pro Generali, et in ómni-

bus Constitutionibus. 140
[20] Fundamentum igitur Exercitiorum faciant cum additione

vocationis, et officii suiad omnia, quae ad illud recte obeundum
praescribuntur ; nam vocati sunt ad hoc Et purgare se debent
a defectibus, quos committunt circa officium proprium ; et illumi-
nari virtutibus, quos eorum status exigit, et in ministeriis sui re- 145
giminis uniri Deo.
De meditalione Exercitiorum per aiinum vide Iparraguirre, Historia

2 cap. 9 n. 1.
In libro qui itiscribitur Commenlarii sea Exiylaiicitiones in Exercitia

Hrugis 1882.
-'-
De Principio et Fundamento in Doc. l annot. 48.
808 DE CURA INTERIORE NOVICIOHUM P. ACH. GAGLIARDI
[21] Utinam sapiant et intelligant nostri, et libellum Exerci-

tiorum, continuamque eius praxim in semetipsis, tamquam unicum
ac efficacissimum instrumentum perfectionis quam nostrum Insti-
150 tutum requirit a [154i;] nobis semper adhibeant. Hinc enim unde
Societas sumpsit initium, pendet proculdubio progressus eius " ;
quem nobis Dominus intercessione B. P. Ignatii, et sua misera-

tione concedat. Amen.
45
DE CURA INTERIORE NOVICIORUM P. ACH. GAGLIARDI
Praejatio.
I. Textus Naz. Roma, Fond. Ges. n. 1439 (4).

: Biblioi.
II. Typis impressum Ineditum. :
III. De natura documenti Vide quae in praecedenti Doc. 44

:
dicta sunt, nam haec Instructio nihil aliud est nisi ulterior expla-
natio quarundam quaestionum, quae in illa tractabantur, praeser-
tim vero quomodo Exercitia in noviciatu iteranda sint. Quamob-
rem omnia quae ibi diximus huic Documento pro re applicari
possunt.
Documentum agit de cura interiore noviciorum, ut ipse titu-
Quare multa de vita spirituali generatim
las significat. disserit,
quae nostra non intersunt, et hac de causa hic omittimus ; serva-
mus tamen numerorum ordinem, qui in códice exstat.
IV. Ratio editionis Edimus textum unicum.
:
Texíiis
Pro novitiis primi et secundi anni.
De cura interiori novitionim.
[1] In prima probatione edocentur brevissime de modo

[Ir]
orandi, nisi iam sint instructi. (Pro materia orationis paucis illis
5 diebus ante ingressum in Exercitia spiritualia dantur sex medita-
tiones de vocatione a peccato ad gratiam et a saeculo ad religionem,
vel aliud simile pro devotione, vel prout iudicaverit dirigens) [\v].
[2] [....] 4. primam hebdomadam Exercitio-
Ingrediuntur
rum, quae datur modo quo habetur in libello P. Ignatii. Ad
illis eo
10 eorum autem explicationem quam P. Ignatius ipsemet praescribit.
De íructihus I'xercitiorum iii Ooc. .5 annot. 7.

DOC. 15 - NN. 1-8 809
addiintur aliqua púnela sen meditationcs de gravitate peccati, de

morte, iudicio, gratia etc.
[3] 5. Scopus autem
liebdomadae est inducere [2r] con-
huiiis
tritionem peccatorum, ut bcne dispositus ad confessionem gene-
sit
ralem eorum. Tum praeterea poenitenliam habitualem et compunc- 15

tionem continuam eorumdem peccatorum, quae unicum est vitae
spiritualis fundamentum, zelum similiter animarum et odium
peccati cum desiderio efficaci eas liberandi ab omni peccato. Aesti-
mationem denique maximam gratiae divinae iustificantis, cum sub-
missione máxima et totali de[)endentia ab ea 20
De secunda probatione.
[4] 6. In hac probatione secunda, duobus mensibus aut circi-
ter detinentur, antequam reliqua Exercitia P. Ignatii illisdentur
completa [. .
.] [2;;]
[5] Toto autem hoc tempore quoad orationem primo omnium, 25

7.
instruuntur plenius ac fusius in actibus ómnibus et singulis orandi,

cum debito eorum ordine a primo usque ad ultimum. Expedit au-
tem plurimum ut per aliquos dies pro materia orationis dentur
ipsi actus, ut illis facile assuescant, et stilum integrum orationis
habeant familiarem. [ . .
.] [3r]. 30
[6] Post haec instruendi sunt in variis modis orandi inci-
11.
piendo a facilioribus usque ad summum pro capacitate tamen
singulorum ^ Et primo omnium tradi debent illis modi orandi qui
continentur in tertio modo orandi P. Ignatii, qui sunt omnium
facillimi, vocales scilicet cum aliqua mixtione mentali *. 35
[7] 12. Primus horum in hoc tertio modo orandi est puré vo-
calis sine ulla intelligentia eius quod legitur vel recitatur, qui
modus communis est ómnibus qui tenentur recitare divinum of-
íicium^ [Si;].
[8] 13. Secundus vero praeter recitationem iam dictam con- 49

tinet meditationem, sed levem et facillimam, alicuius alterius mys-
terii, sicut est recitatio Rosarii [. . .]».
' De meclitatioiiibus quae iii libro Kxeriilioruni non inveniunlur, ¡n Uoc.

25 aiinot. 4. In margine aclditur : « líx compendio eultus interioris ».
^ De fine primae hebdomadae in Doc. 2fi annot. 27.
' De methodis orationis in libro Kxercitiorum in Doc. 14 annot. 12.
* De tribus modis orandi in Doc. 2(5 annot. 71.
' De primo modo orandi in Doc. 18 annot. 25.
* De secundo modo orandi in Doc. IS annot. II et de corona Reatae
Mariae Virginis in Doc. 17 annot. 51.
810 DE CURA. INTERIORE NOVICIORUM P. ACH. GAGLIARDI
[9] 14. Tertius praeter recitationem addit intelligentiam eius

quod recitatur, et hic est proprie tertius modus P. Ignatii'.
45 [10] 15. Post hos sequitur quartus, qui est secundus P. Igna-
tii«. [4r]
[11] 16. Est primus P. Ignatii qui puré mentalis est et aliis
altior, sed pro materia assumit ea quae faciliora et communiora
sunt, quorum fere omnes etiam idiotae capaces sunt' [. .] [5r].
.
50 [12] 19. His peractis post dúos menses aut circiter aggrediuntur
iterum Exercitia spiritualia P. Ignatii cum recessu in cubículo.
Et primo primam hebdomadam brevissimo spatio
[13] 20.
trium aut quatuor dierum ad summum, in qua quoad peccata
gravia praetenditur solum compunctio habitualis ac odium pec-
55 cati in communi et zelus quoad proximum reliqua vero omit- :
tuntur, nisi alias necessaria esset repetitio aut renovatio.

[14] 21. Tum adduntur meditationes contra tepiditatem et
post has meditationes de pravis habitibus in communi et in par-
ticulari cum suo examine i", ut in lucem claram veniant eorum,
60 in quibus magis in usu quotidiano offendunt et egent efficacibus
remediis. [. . .]
Post haec autem aggrediuntur secundam hebdomadam

[15] 23.
in qua incipiendo a Regno Christi danda sunt illis Exercitia P.
Ignatii ad verbum.
65 Simul autem addenda est explicatio in singulis [5t;]
[16] 24.
maior vel minor pro capacítate cuiusque, ut per eam disponantur
ad resolutiones illas faciendas efficaciter, quae singulae requirunt,
imitandi scilicet Christum etc.
[17] 25. Debentque inter alia Exercitia praecipua, scilicet, de
70 Regno, de Vexillis, Tribus classibus et gradibus humilitatis immis-
ceri aliquot mysteria vitae Christi, ut in libello.
[18] 26. Tum vero sequitur praeludium quod valde ponde-
randum emendandi vitam et mores circa pravos
est, et electio
habitus etc., eo modo quo in explicatione electionis habetur.
75 [19] 27. Quoad modum autem orandi instruendi sunt [ ]
in plena et perfecta meditatione quam ipsemet P. ígnatius docet

in ipsismet Exercitiis et vocat exercitationem trium potentia-
rum [. .
.]
' D> t3rLio m3cIo orandi in Doc. 20 annot. 200.

" De secundo modo orandi cf. locum allatum in annot. 6" huius Doc. 45.
' De ])rimo modo orandi vide supra annot. Sam huius Doc. 45.
1" De maditationibus libro Sti. Ignatii adiectis in Doc. 25 annot. 4.

DOC. 15 - NN. 9-28 811
[20] 28. Tilín in aijplicationc quinqué scnsuum, cL haheUir in

secunda hebdómada F^xercitiorum 8^
[21] 29. Quod si non sunt capaces, sislant in uno ex aliis [6r]
modis orandi iam dictis, magis illis accommodato. [. .] .
[22] 30. His peractis, cum recessu qui, uL plurimum, durat

spatio quindecim vel circiter dierum, permittuntur per integrum
mensom repeleré ex^ se tempore orationis ordinariae omnia Exer- 85
citia a i)rimo usque ad íinem eis dala, ne scilicet nimium faligentur
si nova darenlur, el ul melius imprimantur iam facía.
[23] 31. Hoc eodem tempore exercentur in quarlo gradu, sci-

licel in exlirpalione malorum haliiluum i)ercurrendo singulos " :
assumendo singulis hebdomadis aul circiler unum aut allerum, 90

el de eo in oralione inmiscendo medilalionem, el inlerdiu faciendo
aclus opposilos cum suo examine. El hoc modo perganl spalio
duorum mensium aul circiler.
Quo tempore, scilicet [6y] posl primum mensem repelilionis
Exerciliorum, poterunl in oralione medilari mysleria vilae Chri- 95
sli quae sequuntur in secunda hebdómada usque ad finem, eo modo
quo alia superiora [. . .]
Post haec omnia, ut possint perficere Exercilia omnia

[24] 33.
P. Ignatii usque ad quarlam hebdomadam, iterum spalio quin-
decim dierum aut circiter secedunl in culMculum, pro more. 100
[25] 34. Tum autem prima hebdómada i)revissime illis tra-
denda est spalio scilicet duorum aul Irium dierum ad summum.
El tota accommodanda est contra amorem ])roprium el passionum,
sensualitalis, iudicii et volunlalis excessus seu defeclus, ut morti-
ficationis necessilas el praestantia imprimalur i*. 105
[26] 35. Examen etiam hic eidem materiae accommodari
debet, tumcommuni, tum in singulis passionibus [Ir].
in
Secunda hebdómada post primam similiter repelenda
[27] 36.
est incipiendo ab Exercitio Regni Christi cum aliis quatuor, aj)-
:
plicando ea eidem materiae mortificationis, sicut factum est de no

malis habitibus.
[28] 37. Expedit autem in medio singulorum Exercitioruñi
immiscere mysleria quae sequuntur immediate in vita Christi, ul
sic lotum ordinale percurrat, eo modo quo diximus in aliis mysle-
riis. 115
'- In libro l-^xcrcitiorum (ii. 121). De applicatioiie sensuiim in I)oc. 2(i
aniiot. IK).
'•'
Sigiiifical gradus in quos divldit ciiltutn vt'l vitaui spiiiluak-m iu suo
opere [)c interiuri disciplina.
De fine pritnae hebdomadae in Doe. 2(i annot. 27.

812 DE CURA INTERIORE NOVICIORUM P. ACH. GAGLIARDI
[29] 38. Tum

veniunt ad electionem, in qua quoad praelu-
dium ponderanda sunt, quae in
eius de fine etc. divinae gloriae
propria instructione traduntur '\
communi et in singulis materiis
[30] 39. Electio vero ipsa, et in
120 quae habentur, pro opportunitate et capacitate singulorum fa-
ibi
cienda est, totaque posita in victoria sui generosa, superando af-
fectus et Ímpetus quoscumque passionum et difficultates immi-
nentes, necnon et daemonis suggestiones possuntque in ipsa elec-
:
tione mysteria Christi immisceri [Iv] vel omitti ad libitum

125 [31] 40. Pergant deinde imitando mysteria quartae hebdoma-
dae usque ad contemplationem divini amoris, qua debet illis bre-
viter explicari ut incipiant aliquo modo gustare viam virtutis et
operari omnia in Deo.
[32] 41. Peractis ómnibus Exercitiis P. Ignatii, in oratione
130 quotidiana ordinaria possunt meditari mysteria vitae Christi, vel
Evangelia quae tune leguntur cum festivitatibus occurrentibus et
mysteriis, vel si quid aliud expediré videbitur, promovendo semper
ad altiorem perfectionem orandi pro singulorum capacitate, ut
habetur in instructione.
135 [33] 42. Exerceriautem debent continuo et per aliquot men-
ses et annos etiam, si opus sit, in continuo studio mortificationis
singulis hebdomadis, aut circiter in una passione cum suo examine,
doñee veré proficiant et disponantur ad solidas virtutes [8r].
De 2" ANNO PROBATIONIS.
140 [34] Promovendi sunt in primis in materia orationis iuxta

institutionem pro cuiusque aptitudine. Poteritque iterum illis
dari materia Religionis, Votorum, Instituti, fusius ut maiorem
habeant lucem et affectum erga Institutum.
[35] Quod si in mortificatione eum progressum ut
fecerint
145 iudicentur apti ad studium virtutum, expedit tune post unum aut
alterum mensem secundi anni dari illis Exercitia studio virtutum
accommodata. Sin minus, pergendum erit in Exercitio mortifica-
tionis,quousque incipiant assuescere perfectae victoriae suarum
l)assionum. Et tune poterunt iterum dari Exercitia circa eandem
150 mortificationem, ut in ea [8^] magis conformentur.
[36] Cum autem studium virtutum aggrediuntur, tune pro
more danda sunt illis Exercitia cum recessu. Prima quidem heb-
'' In libro Exercitiorum (n. 1()9).
'« De contemplatioiiibus tenipore eleclioiiis fac-ieiKlis in Doc. 20 aiiiiot. 137.

DOC. 15 - NN. 29-12 813
(lomada brevissime ad ¡nirgationem eoriim dofecluum quibiis eo

U'inpore detinentur. In 2^ autem diligenter sunt exercendi cum
máxime accommodetur virtuti, viae scilicet illuminativae. 155
[37] Et Regni Christi ponderandum erit, quomodo
in exercitio
Christus per actus virtutum regnaverit, et nobis ad eius imita-
tionem suscipiendum sit acriler studium earumdem virtutum qua-
rum excellentia cum earum motivis erit ponderanda
[381 Similiter et in mysteriis, si quae miscebuntur, et in aliis lOO
quatuor Exercitiis faciendum eril. Electio autem diligenter appli-
canda est virtutibus in communi et singulis suo ordine. Et post
(r)recessum, et oratio in eadem materia et studium earumdem vir-
tutum continuandum erit, quod non solum multorum annorum,
sed etiam totius [9r] vitae spatium requirit. 165
[39] Transactis autem sex mensibus aut circiter, poterunt dari
Exercitia spiritualia ultima vice in hunc ünem potissimum, ut
incipiant melius degustare in via unitiva, quae etiam nostro Insti-
tuto est accommodata, quia suavis est Dominus'*.
[40] Praemissa igitur via purgativa, in prima hebdómada bre- 170
vissime^', secunda applicanda est tota perfectae caritati, nam et
per hanc Christus potissimum regnavit et nos in illo regnamus,
per eamdem expugnamus daemonem et vincimus.
[41] autem serviendi Deo in perfecta caritate et unione
Electio
illius facienda est cum regulis et modis eius. Est enim omnium no- 175
bilissima et perfectissima, ut ex se patet.
[42] Mysteria autem poterunt misceri quaecumque, ponde-
rando in eis Christi caritatem erga nos et nostram erga illum. At
potissimum quadrant viae unitivae consensu omnium mysteria
Eucharistiae et passionis, cum aliis quae sequuntur ^Sv]. 180
" De regno Christi in l)oc. 22-23 annot. (i2.
>» Ps. 33,9.

" Praemitti oportere meditationes primae hebdoniadae seu viae purga-
tivae cum Exercitia repetuntur supra iiidicavit iam hoc I)oc. 45 n. 12 et ipse
Gagliardi, Doc. 44 n. 3, 10 ; Miró, Doc. 22-23 n. 51 : Doc. 33, 34, 43 af-
firmant etiam oportere aliqua Exercitia purgativa non ])raetermittere. Ea-

dem in n. 89 asserunt hanc primae hebdomadae repetitionem brevi exjjedien-
dam esse, interdum brevius quam triduo vel etiam aliquando, biduo ; sed si
qui exercetur indigeat maiore [jurilicatione, eum a Directore in illa ditius

retinendum esse. Eadem Doc. in n. 100 ídem repetunt, quia haec prima heb-
dómada — aiunt — fundamentum ceteraruni
est basis et et ideo immquaiii
praetermitti debet. .\ttamen eadem Doc. 33, 34, 44 n. 9.') provectioribus
in rebus spiritualibus plenam libertatem relinquunt, ut ea quae sibi utiliora
videantur meditari possint.
814 IXSTRUCTIO P. lULII MA.NCINELLI
[43] Peracta autem electione et 2* hebdómada, primo omnium

danda sunt per modum meditationis dúo prima notanda ante con-
templationem de divino amore^°, et haec separatim unum post
aliud, interponendo aliquot mysteria, ut in illis eadem notanda
18") maturius penetrentur. Et haec debent esse mysteria passionis et
alia quae sequuntur. Licet non repugnet aliquando alia quaecum-
que mysteria Christi immiscere, praesertim si eo tempore occur-
rant, ut in solemnitatibus ordinariis.
[44] Tum eodem ordine sequuntur quattuor puncta eiusdem
190 contemplationis, immiscendo similiter inter illa, ac si essent qua-
tuor distincta Exercitia, aliquot mysteria ad libitum in quibus
eadem puncta ponderentur -K Et hoc ordine 3^ et 4» hebdómada
Exercitiorum compleri poterunt spatio 15 dierum circiter.
[45] Post recessum deinde poterunt vel pergere in studio
19.5 virtutum modo iam notato et tune semel aut [lOr] bis in heb-
:
dómada, hoc studio intermisso, posset eis dari modus quotidia-

nus uniendi se cum Deo per mutuam caritatem, modo qui in con-
templatione divini amoris continetur. Vel si visum fuerit expediré
posset simul in studio virtutum, si iam diu in eo essent exercitati
200 et valde profecissent, promoveri continuo in eadem via unitiva ;
dando illis ad meditandum Canticum Canticorum.

[46] Denique hoc eodem ordine quem a principio usque ad
finem hic notavimus, debent tota vita exerceri, cum augmento
continuo et promotione ad maius bonum pro capacítate singulo-
205 rum, quod et in quotidiana oratione faciendum est, dando et ma-
teriam altiorem de Deo, de divinis beneficiis, de Passione etc. et
altiores modos orandi et contemplandi, ut habetur in instructione.
45a
IXSTRUCTIO P. lULII MANCINELLI
De hoc deperdito documento nihil scimus praeter titulum scripti

indicatum in ARSI, Vüae 41, p. 35, ínter nomina aliorum operum
huius Patris :
Istriitdone per daré grEsserciiii spirituali della Compagnia.
In libro Kxercitiorum (nii. 232, 233).

" De contemiilatione ad obtinendum amoreni in Doc. 20 annot. 195.
INDEX PERSONARUM, RERUM, LOCORUM
Signa compendiaría in Índice adhibita: Contempl. Contemplatio Dir. Di- : — :
rector Exercitiorum —
Ex. Exercitia Spiritualia Stí.Ignatii
:
Exerc. Exercítans, — :
sive qui se exercet bis Sxercitils Hebd. : Hebdómada Exercitiorum Sti.Ignatii— —

Slns. : Sanctus.
A 577 ; edit Directorium officiale 26 ;
textus 562 ss., Merilum laborum

Abad, C, S. I., scriptor, 113^ eius 26 ; commendat librum Marci
Abstinentia cf. paeuiteiitia. Maruli 358 ; exhortatio 57 : ordi-
Accommodatio, loci paralleli 105" ; nationcs 39 ; Mcditationes ex., 12 ^
officium Directoris 169 650; ad in- 432' : — 31 270 301 >'« 344 465 '
geiiium exercitantis 499, ad qua- 780» 788".

litates exercitantium 286 287 357 Adamus de Drybourgh 201".
361, ad disposiliones 295-296, ad Addere meditationes ex., loci paral-
corporis constitutiouem 433, ad leli 432' 85 432 467 656 657 797,
;
adiuncta 143 217 ' 382-383 634-635, si exerc. non invcnit quod deside-
ad lineni vocationis uniuscuiusque rat 85 sint accomniodatae statui
;
3()1 791, ad tempus i-oncessuni 353 : exercitantis 634 757-758 ; coiitician-
punctorum ad siiigulos 374 470 540, tur hae meditationes 7íi9 ; deside-
ad riides 497-4;»S 680-681 ; addenda ratur uniformilas in liis meditatio-
punctis cxplicatio pro ingenio exer- nibus 787 793 definiatur in Direc- ;
citantium 810 ; instruetioiiuni 450 : torio quí\e meditationes addi pos-

in modo moneiuli 471 : in niodis sint 75S ; In l^xercitiis iesuitarum
meditandi 185 740-741 ; in additio- 632-633 810.
nibus 280 <)60 ; in l-lxercitiis iesui- .\dditiones, loci i)aralleli 82 - : den-
larum 465-467 775, noviciorum tur 440, dandae pridie quam inci-
S. I., 804 806 ; in electione 720-721 ; piant l-:x., 658 650 750 : vespere
in hora nocturna 353 (cf. nocturna l)rinii diei 171 : ali(|uae cum prin-
oratio) in materia meditationuni cipio et fundamento 120 jjost pri- ;
353-354 ; in meditationibus (piae mum l'.xercitiutn peccatorum 154

adduntur 634 757 ; materia nimis 155 ; die (juinto post coenam 390,
extenditur ab alicpiibus 465 (cf. sex primae initio 535, varüs tem-
addere, additio) 193 586 587. poribus 261 383 761 ; accurate
Acquaviva, Claudius, S. i., iampri- servandae 105 660 661 ; ex addi-
dem Directorium faceré volebat tionum observantia pendet mul-
568 569 ; labores suscepti in coii- tum fructus 660 661 ; habeatur
scribendo Directorio, 17-2{) 576 ratio personarum 280 660 ; secun-
816 INDEX PERSONARUM, RERUM, LOCORUM
dum iudiciuni Directoris 233 ;

sistit potissimum fructus 656-657;
quomodo exponendae occupatis Ex. sunt etiam ordinata ad aff.,
251 ; religiosis 252 ; modus eas tra- 446 ; in repetitionibus aperitur via
dendi 294-295 ; declarentur dili- internis aíT., 656 657 ; iis qui amant
gentius cum
non proricit 83
exerc. ;
aff. potius praebenda electio se-
debent esse infixae memoriae 460 ;
cundi temporis, 473.
Summa additionum 333-334, tex- Agazzari, Alfonsus, S. I., 58.
tus Patris Valentino 205-206 ; in- Aguilera, límmanuel, S. I., scriptor,
quiratur ab exerc. diligenter quo- 465
modo eas observet, si non invenit Alcalá, oppidum, visitatio facta a P.
quod vult 85 134 358 377-378 438 González Dávila 39 ; collegium
540 604-605; variationes in 2» heb- Complutense S. 1. 113'— 141 '
dómada 303 338 404 407 409 453 454 176' 483 1.
508 536 548 ;

— 235 305 476 771 Aldama, Antonius de, S. I., scrip-
792; Add. l'^ 434, 2" 183 257-258 tor 37.
434-435, 3^ 434 435, magis decla- Alegambe, Philippus, scriptor 773
randa in Dir. 760, 5" cf. Examen Alvarez, Balthasar, S. 1., 46.
meditalionis, 9^451, 10» cf. paeni- Alvarez de Paz, lacobus, S. I., 302
tenlkt. Ambrosius, Sanctus, 523 698 699.
Adorno, l'ranciscus, S. I., et scripta Amor, pars consolationis (cf. consola-
S. Caroli Borromeo 30. tio) ;
spiritus amoris est proprius
Aegyptum fuga, in contemplatione, Societatis lesu 202 ; in oñerenda
159 238 407. Deo electione 518 in applicatione ;
Affectio, avellere afl. terrenas et in sensuum 510 ;

—
Amor Dei, peten-
Creatore eas collocare est fmis Ex., dus máximo aíTectu 160; eius cogni-
584-585 ; eas conformare cognitioni tio 159 ; est fons aíTectionis, rectae
est fructus Ex., 360 ; Dir. quaerat in electione 318 519 692 693; ei
quas afíectiones exerc. habeat, 161 possunt addi alia 432 ; quam máxi-
164 : sunt impedimentum ad Exerc. me quaerendus in 3^ et 4^ hebd.,
facienda 90 ; inclinet exerc. ad af- 630 ;
quaerendus in passionis me-
fectiones contrarias 479 ; inordi- ditatione 730 731 ; debet impeliere
natae adversus consilia sunt impedi- ad amorem proximi 632 credat ;
mentum electionis 307 315 396; exerc. omnia lamina donata esse a
necessario exuendae ad electionem Deo peculiari amore 748 749 Ex. ;
faciendam 315 316 554 ;

— 134. debent fieri ex amore Dei 96.
Affectus, sunt excitandi 193 ; quae Anagni, oppidum, 223 '°, 359 ".
sunt ponderanda ut facilius exci- Andreas apost. Stus., contemplatio
tentur 451 ; eis utendum magis de eius vocatione 340 406 408.
quam intellectu et volúntate 155 Androzzi, Fulvius, S. I., 110.
178 181 ; fovendi magis quam abun- Angelí, eorum niotus in iis qui tepide
dantia scientiae 178 451 503 ; maior agunt 474 eorum amor amittitur
;
diligentia in eis habenda 652 653 ;

per peccatum 463 eorum devotio ;
aff. varii qui possunt excitari 319- in pueris 255 iuvat ad perseve-;
320 451 728-729 alia mysteria ap- ; randum 188 263 416 138 197 ;
—
tiora ad alios aff., 444 quatenus ;
207.
miscendi vari af!., 354 ; in aff. con- « Anima Christi », 294" ; non semper
INDEX PEHSONARUM, RERUM, LOCORUM 817
)iecessario proponenda 294 ; expe- paralleli 145 ; exiiide |)cndet fruc-
(liret ut poneretur integre in Exer- tus 145 ; niliil celaiiduni Directo-

citiis vcl Directorio 760. rem 96 498 Dir. moneat exerci- ;
Anua, regina Poloniae, 755 tantem de apcrienda coiisc. 537 ;
Alinas, contemplatio de actis in eius quaerenda .sinceritas conscientiae

domo 409. 177-178 288-289 cxerc. referat om- ;
Annihilatio, Exercitium 4G6 ' 468 iiia 258 ; quac dcboat coiiinuinicare
472. 1 15 : tlebet ap. coiisc. praesertim
Annotationes, debent declarari 103 in elect., 514 ; celare conscientiam
250 285 ;
possunt monstrari 70 71 ; est indicium mali spiritus 521 ;
scripto relinquendae 374 ;

quo ordi- aperieiula conscientia Superiori et
ne tradendae 100-101 ; debent ob- Directori Spirituali 474 ;
— 116
servari accurate 499 586 587 ; a 176-177 479 586 587 758 799.
Directore cognoscendae 178 372 ; a Apología i:xercitiorum P. Nadal 132.
Directore familiares et ad manus Apostoli, a Cliristo vocati, contempl.,
habcantur 441 ; bene intellegeiidae 159 238 406 408 461 ; apparitio
a iesuitis 619 620; Annot. 1» 187 ("hristicoram apostolis 7()8.
227 245 380 390 422 640 641 758 ; Apparitio Christi coram .Matre sua,
2» 287 374 377 384 394 430 442 800 pro certa habenda 766 767
; ;
470 495 497 503 ;

3» 227 288 385 coram losepho ab Ariniathaea 767
426 434 446 503 ;
4=' 224 260-261 801 coram patribus in limbo 767
;
327 411 433 434 445 625 639 664 801 coram S. Petro 768 coram
; ;
665 5» 149 151 187 227 380 390

; Maria Magdalena 768 coram apo- ;
434 437 446 494 537 583 640 641 stolis 768 ;
— 411 459.
758 ; 6» 378 425 438 442 495 605 ; Applicatio sensuum, loci paralleli
7» 227 495 605 ; 8^ 227 383 430 ; 301 ;
interpretationes de sensibus
«)» 227 290 383 10" 227 290 392 ; intellectualibus et imaginariis 300-
432 11» 227 434 12» 227 382 438
; ; 303 510 549 676-678 tendentia ma- ;
448 482 758 13» 227 382 434 438

; gis abstracta 487-488 in quo dif- ;
448 605 615 758 14» (cf. Vota) ; ; ferat a nieditatione 680 681 764 ;
15» 149 226 377 442 470 495 501 negatur meditationem esse excel-
.515 692 693 694 695 ;
16» 149 151 lentiorem 781 ; fit melius in myste-
227 448 501 513 17» 187 227 379 ; riis vitae Christi 171 ; modus 395 ;
380 390 425 434 438 482 495 608 in occupatis 251 ; utilis si fíat sim-
4)09 640 641 758 799 18» 126 130 ; pliciter 510 ;
poriculum laedendi
143 176, 187 280 371 383 616 617 caput 785 ; de peccatis 213 ; do-
785 19» 126 176 187 220* 280 371
; cendi de ea novicii 811 ;
~ 237 238
424 433 437 438 455 471 497 615 ; 336 404-412 458 466 ' 478 483 548
20» 126 187 278 284 295 371 380 760 763 765 769.
390 424 425 434 437 438 445 448 Approb^tio pontificia Exercitiorum,
474 493 495 538 617 640 641 — 244» 275 294" 369 493 536 572
476 489 608 609 770 771. 573 ; est suílicicns testimonium
Antonio, Franciscus, S. I., scriptor ut Exercitia sint commendatissima
39. 491.
.\nYcrs, oppidum, 564. Arana, Marius, S. I., 37.
Aperire conscientiam Directori, loci Aragón, Petrus, 176'.
52 — Directoría exeroitiorüm.
1
Aragonia, Congregatio Frov., 39. Basilius, Stus., 527

Archinto, I'hilippus, \ icarius Roinae Beatitudines, contempl., 238 252 34
I l(i 406 408 462 ; in religiosis 252.
Arequipa, oppiduin KiS'. Beda Venerabilis, Stus., 543".
Arias, l*"raiiciscus, S. I., Ki. Beguiriztain, lustus, S. I., 222'.
Ariditas, tiuoniodo iu\aiHlus qui ea Bekker, scriptor, 519 î» 547".
laboral, 5H() 51)7 (io t ()(»,') tíbO ; prae- Bellarmino, Robertus, Stus., 777 ;
paraiidus ad eani exerc, ()04 605 ; eius liber de Doctrina Christiana 58.
ost pars dt'solalionis cf. desolíiiio. Bello et Cuervo, scriptores, 515"'.
Aristóteles, 1 i7 '<> " .307 .ÎD^'» Belluno, oppidum 205 ^
5 17"' 7.)0 701. Hencio, llieronymus, S. I., 186 365
Asceiisio Cliristi, foiitenii)l., 223 413 430 431 481 482.
Beneficia Dei, in Exercitiis iesuita-
Assiimptio litae. Mariae con- runi 632 ; contempl. accomnio-
templ. 255 ; in coadiutoribus 253- data ]Hicris 255 ; amoreni accen-
251. dunt 34 1 ; perspiccre eorum magiii-
Aticiitio in moditatioiie, 1 S5 ; variae tudinem et multitudinem iuvat ad
cius species 201 ; violenta nihil ])erseverandum 415.
prodesl (i52 653. Benignitas directoris, loci paralleli
Augsburg, David ab, 517 705 "'. 259" ; sit potius suavis quam aus-
Autore, S., script., 358 terus 495 596 ; hilarem vultum
Augustinus, Stus., suadet ut cotidie prae se ferat 173 497 ; debet ani-
fíat paenitentia 548 ; eius líber Con- mum exercitantis erigere et conso-
fessionuni legendus in Exercitiis lari 596 ;
magno caritatis aíTectu
264'» 375 498 523 588 589 ; hic eum dirigat 376 ; incitet suaviter
liber esl valde aplus ad electionem 442 ; nullum signum diffidentiae det
522 ;
— 148 " 157" 197 " 518 443 ;
patienter sustineat eum qui
704 705 731 non prompte divinae Voluntati res-
Avignon, oppidum 565. pondet 720-721 erga túrbalos 361 ; ;
Avila, loannes de, Btus., 64. non reprehendat sed benevolum se

Azpilcueta, Martinus, vita 662'=^*; eius praebeat 259.
Enchiridioii Confessariorum iuvat Bernard, Paul, S. I., scriptor, 32.
ad confcssioneni parandani 662 Bernard-Maitre, Henricus, S. I., scrip-
063. tor, 68 273 367 563 566.

Bernardus, Stus., in Exercitiis eius
B opera legenda 264»» 300 682 683 :
leader, Georgius, S. 1., 352. de examine particular! 501 ; de

Baetiea provincia S. 1., 40. dilatione in exsequenda vocatione
15alnia, Hugo de, 146 i'.
Dei 524 "» 646 647 760 786.
Baplisrnus Cbristi, contempl., 159 238 Biberach, Rod., O. F. Min., 511»»».
306-308 338 397 405 554 720 721 ;
Bid, lohanii. Bapt., typographus, 564.
repetitio 408. Bibona, opi)idum, 46 1
Barabbas latro, 766 800. Bilbao, o])pi(luni, 88 = 5(i5.
Barcelona, oppidum, ¡n eius collc- Binarii ef. Classitim Iriiim hominuni

giuin allennitur Ncrii)ta romana de líxcrciliiim.
líxercitiis 20. Blondo, Iosei)hus, S. I., vita 464';
INDEX PERSONARUM, RERUM, LOCORUM 819
tcxlus Dircctorii 4()4- l75 ; socius I5rümi, oppidum, 352.

C.ommissionis ad Dir. recognosceii- Bruno, loaiuies, S. I., 58.
(lum 25 ; normae de
eius líxorci- Bruxellos, ()|)pi(lum, archiva 13-47 —
tiis tradendis 28 Conimcntarium ; 351 440.
de Kxercitiis 12=; — 3ó VA'l' 470 Buck, losephus de, S. I., scriptor, 352.
TíH)'-* 777. Burgos, oppidum 88 - 272 editio '
;
Hobadilla, Nicolaus, S. I., eius excur- F^xercitiorum auno 1571 facía 477
siones a|)ostolicae 464 > : — 4()5. 613*" 655 1".
IJohr, los., S. I., scriptor 32 M (58 Buruj()n, oppidum in ilisinmia 183'.

88 563 SBC.
Hologna, oppiduni SS - 179' 27,'i
C
Bonavenlura, Stus., de seiisibus iiitel-
leetualibus el im;ii;iiiariis 1.S7-488, Caelestinus III Pont. .Max. 223

510-511 .>4»" : - 14ti IHó -" 19() 359
198 " 246 302 359 " 4(52 509 (".aelum, addenda medilalio de cáelo
517 518 547 654'" 676 704 705 140 528 732 733 741 745 781 785
781 797 ; nicditatio caeli ])ueros aliicit
Bonitas Del, tanta est ul oocurrat ])lus (]uam inferni 255 ; Dir. habeat
saepe non quaerentibus ()92-693 ; ad manum lianc meditationeni 441 ;
iniitanda ci qui longaniniiler cx- intueri Deuni in cáelo iuvat ad

spectat animae moras, 720-721; elu- perseverandum 262 ;
— 138 442 444
cet in i)assionc Clirisli 527 728 729 ; 466 ' 468.
obiectuni alTectus in ¡nissionis metli- Calatabellota, oppidum 464
tatione 728 729 : luibcat cxerc. in ca Calisz, oppidum 786 '.
magnani spcni 583 584 ; gustanda C.alveras, Iose|)hus, S. I., scriptor
in applicatione sensuuni 51".». 128" 663'''».
Borja, Franciscus de, Stus., consti- (lampano, loannes Pauliis, S. I., Mo-
luit Coniniissioneni ad Diretto- dns et ratio tradendi l-^x., 45.
rium conficcndum 15-16; eius ()r- Cácela. Alexandcr. 56 1.
dinationos ,39 ; S(TÍi)ta 46 ; líxhor- C.ahors, oppidum, l nivorsitas Cadur-

tatiotU; Meditationes 52 ;
— 127 ccnsis ()62
273 ' 366 ' 161 '
533. Caielanus 151 515.
Borromeo, C.aroius, Stus., 802 '
; eius C.aiplias, contení])!, de gestis in eius
Regulae de i:xerí-it¡is tradendis 30. domo 490.
Bouvier, Fctrus, S. I., scriptor 31 68 C.anac miracnlum, contení])!, facienda
Brandáo, Antonias, 195'°. cuni piiipoiiitnr cIccIíd Kil.
Braunsberger, Otto, S. I., scriptor, Candela, loannes Domiiiieus, S. I.,
134 1 351 ' 755 ' 773 socius C.ommissionis ad Dirccto-

Brescia, oppidum, 205 ^
;
collegium rium recognoscendum 25 780".
brixiense 802 K Canisius, Petrus, Stus., vita 133';
Breviarium, devotius recitandum 134. Directorium l^xercitiorum, texlus
Broet, Pascasius, S. I., vita 268« ;
133-134 ;
— 14 4(i 89 \
serval methoduni Sti. Ignatii in Cántica Canticorum, (juatenus consi-
Exercitiis tradendis 268 ; Ferrarae deranda in nieditatione a noviciis
88 2 —135. 814.
Bruges, oppidum, 565 5C6 802. Carafa, Carolus, Card., 114°.
;
Caritas, perfectio in caritate 203 ; vi- Classium trium hominum Exercitium,

deat exerc, quomodo usus sit ca- loci paralleli 396 "", finis 396 712
ritate 149 curandum ut exerc. pro-
; 713 ; quomodo homines trium clas-
ficiat in ea 417 per eam exercen-;
sium Ínter se differant 712 713 ;
tur gustus et tactus spiritualis 302 eius expositio 163-164 ; tradatur

303 510 676 678 ;
per eam iungi- quarto die 405 ; repetendum hoc
mur Deo 560 ; aftectus caritatis in exercitium cum adest aíTectus inor-
tertia hebd., 558 ; exercere eius dinatus 310 ; iuvat ad electionem
opera est praxis paenitentiae 262 ;
praeparandam 524 ad reformatio- ;
148. nem vitae 318, ad modos humilita-

Carminata, loannes Bta., S. I., 57. tis comparandos 513 688 689 ;
Carolus V, imperator, 782. possunt efflngi aliae similitudines

Carthago, oppidum 138. 712-713; —238 307 340 425 494-
Cassianus, scriptor asceticus,de exami- 495 554 810.
ne particulari 501'»» — 517"' Clemens Alexandrinus, scriptor, 492^».
520 215 607'» 646 647 785. Coadiutores temporales S. I., eorum
Castiglione,oppidum, Castillionense Exercitia 221 797-798 782 ;
quo-
Collegium 205 modo eis tradenda Ex., 253-254 ;
Castitas, commendatur post Exercitia desideratur modus peculiaris coad-

263 ;
possunt proponi meditatio- iutoribus accommodatus 787 den- ;
nes de ea 432. tur eis Ex. accommodate ad eorum

Castro, Ctiristoptiorus de, S. I., scrip- captum 128 371 757; doceanturmo-
tor, 52 141 1 475 dum simpliciorem meditandi 782
Catania, oppidum 464 an danda sint eis integra Ex., 788 ;
Catanzaro, Catacense Collegium 464 ^ imprimantur Ex. italice ad coadiu-

Ceccotti, loannes Bta. S. I., scriptor, tores iuvandos 786.
eius meditationes 432*, Commenta- Codacio (Codazzo), Petrus, S. I., vita
rium de Exercitiis 12 % Directo- 116"; eius paenitentia in Exerci-
rium editum a P. Watrigant 31 ;
tiis 116.
opinionibus similis est Patri Blon- Codina, Arthurus, S. I., scriptor, edi-
do 465 — 24612, 468 474" 769'^ tor Exercitiorum in MHSI, 31 33
Cepari, Virgilius, S. I., 563. 34 35 88 271 777 789 794 795.
Chuquiabo, oppidum 168 Cognitio Dei, íructus Exercitiorum
Cicero 365". 144-145 ; cogn. amoris Dei 159 ;
Cilicium, Dir. indicet opportunitatem qualem lesu Christi cognitioneni

utendi cilicio 155 ; expedit daré cil. habere debeamus 157 {cf. Finis se-
exercitanti 296 ; dandum vel offe- cundae hebdomadae) ;
— cogn. re-
rendum 541 ; latenter relinquen- rum supernaturalium 552 ;
— Co-
dum in cubículo 170. gnitio sui, quod remedium ex ea
Circumcisio Domini, contempl., com- proveniat 146 147 ; est fmis medi-
mittitur indicio Directoris 509 ;
tationis peccatorum 150-151 ; et
quomodo exponenda 164-165 ; con- fructus Exercitiorum 463 ; exer-

cipitur in ea desiderium assimilan- citans consideratione sui quaerat
di se Filio Dei 710 711 ;
— 158 159. cognitionem suae miseriae 184 628
Claritas conscientiae cf. Aperire con- 629 ; est necessaria iesuitis 628-
scientiam. 629 ; quaerenda ab ómnibus 640
041 ; inodi eam toiisequendi 147- tiore animo Ex. aggredictur 373 ;
148. (Cf. Finis hebdomadae pri- ante eam praeparandus exerc, 363
niae). — Cognitio peccatoruni, a 506 664 665 ;
quibus punctis ad
Deo impetranda 463 ;
magni est eam disponatur 664 6(i5 785, indi-
niomenti 447 ; est fundainentum catis eius utilitatibus 235 434 503 ;
reformandae vitae 610 611. comm. in Exercitiis 223 237 281

Coimbra, oppidum 121 122 125 244» 283 389 508 ; exerc. doceatur de
365 modo eam accipiendi 249, singilla-
Colonna, Marcus Antonius, coinitem tim rudiores 220, valetudinarii 250 ;
sibi adiunxit Patrem Vitoria iii post Ex. commendetur eius frequens
expeditione cypriaca 89 usus ad perseverandum 188 220 221
CoUegia, in aediflcandis novis colle- 222 234; comm. hebdomadalis 249
güs assignetur locus apposltus ad 280 418 535 750 751 iuvat ad Del ;
Ex. 131 ;
penuria collegiorum ratio dona accipienda 462 -<• ;
— 124 156
intermissi usus Exercitiorum 73 ; 391 406 409 411 435 453 ; Cf. Eu-
cf. Loca ad Exercilia facienda. cltarislia.
(>olloquia, loci paralleli 223 '» sunt ; Compassio, affectus tertiae hebdoma-
lingua cordis 198 ; desideratur ut dae 526 558.
Dir. ea explicet initio 795 ; varii Gompositio loci, loci paralleli 394"" ;
niodi ea faciendi 658 659 ; exem- est tantum via et instrumentum ad

pla colloquiorum 159-160 ; sensus fructum meditationis 654 655 ;
gratitudinis 160 ; traditionis sui exerc. se constituat quasi adesset

160 ;
gratiarum actionis 160 ; ad- mysterio 728 729 exponendus in ;
moiiendus exerc. ut in colloquiis Directorio modus animo fingendi

maiorem reverentiam habeat 288 loca 759 ; num eílingendae etiam
658 659 proprius eorum locus est
;
personae 759 ;
explicetur in Exer-
in fine orationis 364 658 659 ; pos- citiis 652 653 ; iuvat ad attentio-
sunt fleri etiam ineunte et media nem et motionem animi 652 653 ;
oratione 425 656 657 ; expedit ut ne exerc. niniiam vim in ea sibi
interdum ita flant 385 ; quomodo iníerat 376 ; ne caput laedat 606
in iis se habere debeat exerc, 385 ;
607 654 655 ; multi in ea plurimum
possunt fleri sive voce sive mente laborant 449 ; subsidia ad eam
482 ; flant plura in repetitionibus facilius concipiendam 449 ; in Exer-
.")()4 ; tardioribus aperiunt viam ad citio peccatorum 424, in tertia
orationem mentalem 223 ; sunt re- hebd. 526 728 729 : — 137 477 503
media dei)ellendi distractiones 184 ; 504 509.
gratiae in eis petendae 193 ; coll. Compunctio, datur a Deo 540 ; ali-
post tres classes hominum 307 ;

quibus diebus habenda ad puriflca-
coll. in 4» hebd. 322 ; coll. de lesu tionem animae 545 ; meditatione
(>hristi mediatore apud Patrem obtinetur 547 magna et diuturna
;
761 ;
— 134 137 150 195 303 426 est fundamentum magnae sancti-
478 505 560 778 793. tatis 547.
(".olonia, cf. Kóln. Confessarius, alius a Directore eli-
(ômmunio, loci paralleli 221'; liat gendus, loci paralleli 70' 71 187
ante Exercitia, si exerc. saepius 297 452 453 506 544 662 663 ; id
eam accipit 96 373 494 ; ita arden- máxime refert 388 ; exerc. eligat
"
coiifessarium quem malit 237 ; con- quens valet ad perseverandum 18S

fessarius accommodet remedia ad 220 221 234 249 ; confessio hebdo-
spiritus necessitatem 128 quomo- ; madalis post Ex. 249 280 418 535
do per Ex. animas dirigere possit 750 751 ;
— 139 156 202 278 391
429 habet occasionem movendi
; 406 409 411 640 641.
paeniteiites ad Ex. 428 ; potest Congregatio Generalis S. I., 1», de-
daré pueris quaedam Ex. per mo- cretum de Directorio Exercitiorum
dum paenitentiae 254-255 ; Conf. conficiendo 15 275 370» 491 576
stabilis iuvat ad perseverandum 577 ;
2» iubet Patrem Nadal scri-
750 751. bere instructionem de consuetudi-

Confessio, valet ad homines ad Ex. nibus Societatis 127 ; iterat man-
trahendos 91 428 494 578 579 ; est datum de Directorio conficiendo
praeparatio Exercitiorum 91 100 15 5% 430" 795.
;
254 ; potest fleri ante Fundamen- Coniugati, eorum Exercitia 612 613 ;
tum si exerc. saepius confitetur 9(5 quo consilio Ex. eis dentur 612 613 :
373 494. — Praeparatio confessio- quid si peculiari directione egeant

nis generalis, loci paralleli 86 614 615 ; non tradatur eis electio
228 233 236 297 425 436 505-506 395.

544 660 661 792 793 ; ostendendae Conscientia cf. Aperire conscientiam.
eius utilitates, loci paralleli 103" Consilia evangélica, Christus est eo-
235 293 384 434 447 452 503 539 rum exemplar 554 ;
placent magis
662 663 ;
tempus praeparationis 86 quia meliora et perfectiora 488, et
387 452 ; eo tempore intermittantur securiora 556 ; ingressurus electio-
alia Exercitia 86 104 388, cum ea nem sit saltem indifferens ad con-
misceantur aliquae meditationes silia et praecepta 70 71 455 ; exerc.
490 660 661 ; conf. diligenter pa- pro sua parte magis inclinet ad
randa 506 662 663 ; num facienda consilia 70 71 72 73 690 691 ; in-
ab iis qui alias Ex. peregerunt 792 ;

clinatio ad cons. est melior dispo-
modus eam faciendi explicandus sitio ad electionem 307 ; minora si-
rudibus 240 249, valetudinariis gna requiruntur ad consilia quam

250 ; facienda a iesuitis in experi- ad praecepta sequenda 72 73 306
mento Exercitiorum 124, in aliis 396 513 556 690 691 ; exerc. pro-
Exereitiis 791 804 ; ad praepara- ponat sibi in meditatione viam con-
tionem exerc. iuvetur Dircctoriis siliorum 310 ; facial electionem de
peculiaribus 428" 502 503 662 663 consiliis 76 77 116 437 553 556;
793^°. Meditatio malorum habituuni offerat Deo alternis vicibus consi-
iuvat ad praeparationem 172. — lia el praecepta 76 77 402 ; cons.
I'ructus confessionis generalis : uni- possunt servari in mundo 696 697 ;
verse 120 354 ; confert paceni ani- quid faciendum si consilia eligan-
mae 5(16 ; purgat a peccatis totius tur 696 697.
vitae 493 ; utilis est ad reformatio- Consolatio, loci ])aralleli 72 '° ; defi-
nem 628 629 ; ad Dei dona acci- nitio 76 77 311 400 456-457 517 606
picnda 462 2"
108 112 221 222 ; - - 607 702 703 ; Dir. eam declaret 76
223 237 247 250 254 281 283 389 77 187 311 400 510-517 555-556
435 447 468 508 534 535 536 539 702 703 ; per eam Deus inmedia-
548 664 665 809. — Confessio fre- tius suam voluntatem manifestat
INDEX PERSONARUM, RERL'M, LOCORUM 823
314 : per eam quaercnda vocatio Dei quid in ea quaereret et quid evita-
76 77 ; in repetitionibus est uberri- rct S. Ignatius 112 ; modus conver-
inus eius fons 258 504 ; anima fer- sandi cum exercitante 226.
vens cam iiivenit in applicatione Conza, oi)pidum 464
sensuum 080 681 dirigencia ad nio- ;
Cooperatio gratiae, ab initio Exerci-
runi emendationem 602 603 con- ; tiorum 285 ;
quaerenda in exerci-
íiolationes exercitantium cognoscen- tante a Directore 286 ;
quomodo
<lae a Directore 444 ;
aperieiidae cooperandum 278-279 462 " ; Pro-
Directori 537 586 587 ; earum ra- videntia Dei exigit ut diligenter coo-
tio quaerenda a Directore 70 71 peremur 287.
438 ; exerc. persistat in consola- Cordeses, Antonius, S. I., vita 529 '
;
tione 185 ; scribat consolationes Directorium 529-560 ; Epístola Pa-

notabiles 378 461 602 603 ; in tris Mercuriani 51 ; conceditur ei
eam non est contendendum tam- ut videat documenta de Exercitiis

quam in flnem 96 exerc. tempore ; 21 ; scribit Directorium 21 ; sumit
consolationis ne emittat vota cf. multa ex Directorio Patris Po-
Vota ;
— 771. lanco 532-533 — 12 123.
Constantinopolis, oppidum 138. Córdoba, oppidum 39 168
Constitutiones S. I., quatenus colli- Córdoba Antonius de. S. I., 168'.
genda quae in eis de Exercitiis in- Cor lesu et S. Petrus Canisius 134
veniuntur 421 422. Corona B. M. cf. Hosarium.
Contemplatio ad amorem, loci paral- Coronatio Btac. M. contempl. in
leli 322 ;
pertinet ad vitam uni- Exercitiis coadiutorum S. I. 254 ;
tivam 560 duobus modis distribuí

; in Exercitiis puerorum 255.
potest 734 735 methodus 763 mo- ; ; Cosenza, opiiidum 464 '.
mentum 560 apud P. Nadal 132 ; ; Cosnard, typogr., 565.

in noviciorum Exercitiis 805 814 Cracovia, oppidum 563 564 : Obsér-
— Que tempore tradi possit, loci vala collegii Cracoviensis cf. Sa-
paralleli 323 320-321 768 769 ; wicki.
post confessionem, si non sequun- Creatio hominis, 148.
tur alia 391 ; in secunda vel in Creaturae,factae a Deo 148 207 ;
tertia hebd. 459. — 160 195 220 earum usus 149 206 quomodo per ;
221 222 252 344 406 408 411 413 eas ad Deum ascendendum 474 ;
433 528 807. quomodo vocandae in colloquiis ut

Contemptus sui, imbibendus in Exer- Deum collaudent 160 videndum ;
citiis a iesuitis 628 630. quomodo eis usi simus 149.

Contritio, finis primae hebdomadae Cremona, oppidum 802
(cf. Finis) ; in ea insistendum 547 ; Cubiculum, in eo quae res sint opor-
ad eam paenitentia externa dispo- teat 538 ; qui libri 374-375 ; in óm-
nit 487 ; petenda a Deo 134 463 ; nibus collcgiis sint cubicula ad Ex.,
Dir. de ea interroget 85 134 442 ; 775 : quatenus everrenda ab exer-
est fundamentum emendandae vi- citantibus cf. Humilia officia.
tae 610 611 ;

— 139 224 297 452
640 641. D
Conversatio (colloquium), valet ad Daemon, eius exercitus 162 quod ;
praeparationem Exercitiorum 91 ;
odium habeat in Christum 162 pee- ;
cavit tantum semel 208 eius in- ; Desiderium proficiendi, dispositi»

vidia 207 oppugnat Ecclesiam
; quaerenda in exercitante 372.
520 ;
gignit confusionem 517 ; a Desolatio, deflnitio 72 76 77 457 702
peccatore recipitur 151 ; eius signa 703 ; per eam investiganda volun-
708 709 ; transfigura! se in ange- tas Dei 76 77 ; declaratur exerci-
lum lucis 520 ; conatur ut exerc. tanti 187 311 400; Dir. exercitan-
minuat tempus orationis 227 ; eius tem ad eam praeparet 604 605 ; de
effectus in tepidis 473-474 ; eius ea interroget 70 71 438 604 605 ;
tentationes 444, in electione 694 exerc. scribat desolationes 461, ea5>

695 722 723 724 725, in hora mor- Director! aperiat 537 586 587 ; non
tis 214 542 543 ; eius suggestiones est quaerenda 96 ;
augeri solet post
812 ; indicium eius est celare res meridiem 98.
521 ; invadit tempere desolationis Deus, eius est diligere 183 ; ipse est
702 703 ;
— Dir. exerc itantem prae- ultimus flnis omnium 183 ; consi-
doceat de futura eius oppugnatione derandus ut Pater 198 ;
ipse solus
154 ;
detegat eius fraudes in elec- eligit suos 95 ; eius beneficia 149 ;
tione 516 ; communicatio cum Di- ab eo omnia bona derivantur 415 ;
rectore est remedium contra eius qua benignitate agat erga electos
tentationes 96 145 445 ; caveat 444-445 multa communicare solet
;
exerc. ne post Ex. exceptum semen 170 ; vocat ad perfectiora 164 ; do-
ab eo suffocetur 748 749 ;
— 139. nat specialia auxilia lilis qui eius
Dalmases, Candidus de, S. I., scrip- voluntatem faciunt 522 ; semper
tor, 37 47 ^ 52. paratus ad dona effundenda 572
Danzig, oppidum, Gedanensis domus 573 ;
magis paratus ad sua dona
S. I., 786 '. infundenda quam sol ad radios suos
David, rex et propheta, peccator 541, 415 ;
diligit nos plus quam nos ipsi
vocatus a Deo 162. 415 quae dona infusione divina

;
Debuchy, Paulus, S. I., 440 441 concedat 546 omnia donat exerci-
;
444. tanti peculiari amore 748 749 : eius

Defectus in Exercitiis tradendis, loci communicatio cum anima 150 : om-
paralleli 420', 114' 125-126 360- nia inefiicacia sunt sine eius auxi-
361 ;
quidam usus rarissimus 491 lio 364 ; de eius beneficiis 814 ; eius
492 ;
ignoratio methodi 491 492 ;
voluntas regulat omnem volunta-
quid de electione ad vitam religio- tem 163 ; est praecipuus auctor ora-
sam proponenda, antequam Chri- tionis, qui illustrat, movet, com-

sti consilia exerc. elegerit 116: ra- pungit 540 ; initio videtur deserere
tio defectuum est ignoratio Directo- electos 443 ; summe odit peccatum
rum 142. 384 526 ; confert sensum aboniina-
Delattre, Petrus, S. I., 37. tionis peccati 546 errantes sequi- ;
Deputati ad Directorium conficien- tur, sed multo magis accipit eos

dum, ludicium ab eis prolatum qui ad se accedunt 584 585. — At-
794-801 ; nomina 25 ; labor ab eis tributa Dei, varia 144 145 199 ;
perfectus 25 795. eorum consideratio 138 ; investi-

Desertum, tentationes lesu Christi in gantur in meditatione 680 681 ;
deserto, contenipl., 405 407 repe- ;

est Creator 148 550 ; Bonus 526-
titio 408. 527 et passim ;
Sapiens 526-527 ;
INDEX l ERSONARUM, RERUM, LOCORUM 825
Salvator 550 551 ; cst lux et aniat Ex. egregia dona elargiri 375; —
lucem 521 ; quod magisterium exer- Deus dedit S. Ignatio Ex. spiritua-
ceat per Ecclesiam 521. — Officia lia 174 ; omnes actus qui circa
Direcloris erga Deum, Dir. est ido- Deum versantur, sunt Ex. sp. 245.
iieum instrumentum Dei 153 170 Devotio, modus eam assequendi 604
586 587 ; quaerat solum eius glo- 605 ; exerc. ne se oneret multitu-
riam 153 ; habeat in eo fiduciam dine devotionum 222; renovatio de-
153-154 ; ab eo omnia recipit 170 ;
votionis 222 ; devotio erga sanctos
familiariter cuni eo agat 170 ; om- et angeles iuvat ad perseverandum
nem vim suae actionis ab eo exspe- 188 ; devotio iam concepta post Ex.
ctet 598 599 (cf. orare). — Officia piis exercitationibus est alenda 750
exercitanlis erga Deum 148 ; cxerc. 751.
pendet ex divina Bonitate 445 cogi- : Dictatio, puncta prout iacent suffl-
tet in oratione Deum esse patrem ciunt magis versatis in rebus spi-
416 ;
cognitio Dei est fructus Exer- ritualibus 302 ; dictanda puncta
citiorum 144-145 ; melior cognitio electionis tertii tcmporis 315 ; iuvat
Dei obtinetur ex consideratione vi- dictare puncta 125 ; Dir. dictet ca-
tae lesu Christi 552; cognitio amoris pita memoriter 437 : magis versa-
Dei est íons amoris 159 ; intelligenda tis sufficit dictare mysteria Chri-
voluntas Dei 169 ; voluntas exerci- sti 680 681 : niiiil dictetur de re-
tantis perfecte subiciatur voluntati formatione 318 ; quae dictanda sint
Dei 183 exerc.
; se Deo totum oíTerat in tertia hebdómada 320.
181 ; offerat electionem 704 705 ; Diertins, Ignatius, S. I., scriptor 564
Dei flliatio amittitur per peccatum 565.
463 quomodo animo concipiendus
; Dionysius, .\reopagita, scriptor, 514
Deus praesens 184 De praesentia ; 526.
in anima 215-216 ; Deus adest, si Dionysius, Carthusianus (Rickjel),
perseveratur humiliter 261 ; cogi- quatenus legendus in Exercitiis
tandum de bonitate Dei 451 ; nulla 264 460 588 589;— 223 246'*
pax ei qui Deo resistit 523 : plena 358 " 359 2».
gratitudo erga beneficia Dei 524 ; Director Exercitiorum, eum habere

tria necessaria ad Dei dona exci- oportet 390 ; necessarius est 137
pienda 462 habenda cum ; fiducia 175 375 376 ; ratio necessitatis 491 ;
Deus confert sensum paeniten- maximi interest 142 ; iesuitae utan-
tiae 547 modus se disponendi ad

; tur lîrectore 254 ; quatenus Ex.
Dei dona accipienda 493 quomodo ;
fieri possint sine Directore 230 791 ;
ascendendum ad Deum per crea- habeatur Directorum delectus 131.

turas 474 curet exerc. in ómnibus
;
— Qualis esse deheal Dir., loci pa-
Deum quaerere 807 agenda om- ;
ralleli 286^* ; generatim 495 534
nia in Deo 812 videndus Deus in ;
596-597 ; sit tantum unus 187 373
ómnibus rebus 195 ;
quid sit refl- 437 ; sciat se esse indignum instru-
cere amicitiam cum Deo 526 ; pec- mentum Dei 153 170 586 587 ; re-
cator amittit amicitiam Dei 542 ;

cognoscat se virtutibus destitutum
quaerenda a Deo detestatio perfecta 287 ; considerandus ut ángelus 170
peccati 463 ;
peccator est oílensor 180 ; ut coadiutor divinae gratiae
maiestatis Dei 151 ; Deus voluit per 540 ; est viva vox Dei 175 ; conci-
liet et servet auctoritatem apud exerc. resistat 447 ; remedia affe-
exercitantem 97 286 600 ; sit ei rat 447 ; respondeat quaesitis 94 ;
gratus 286 790 ; sit familiaris cum quae ipse quaerere debeat 152-153
Deo 170 ;
diligens 289 ; prudeng 161 ; ne nimium exercitantem ur-
278 ; verus dux electionis 167 ; ad geat 444 ; praecaveat ne exetc. ca-
Ex. dirigenda apti eligantur 130. — pul laedat 606 607 ; ante puncta
Praeparatio Directoris, loci paralleli diligenter consideret Exercitium
131 ;
praeparationis momentum proponendum 256 : meditetur ante
131 ; modus 153 495 ; in primis puncta tradenda, loci paralleli
opus est Ex. fecisse 110 >' 154 187 256*' ;
quae dicet, optime praeparet
258 370 441 ; dein oportet cogno- 97 600 601 ; breviter puncta tradat,
scere bene librum Exercitiorum, loci paralleli 97" 138; melius est
loci paralleli 75 187 359 372 596 puncta memoriter declarare 288 ;
597 ; eum penitus pernoscat 258 ; aperiat viam meditationis 604 605 ;
annotationes bene discat 441 ; in- explicet modum meditandi 443 ;
structus sit variis Exercitiorum re- videat quomodo exerc. se habuerit

gulis 458 ;
legat documenta P. in modis orandi 326 ; eum hortetur
Ignatii non est multum
169 ; si ut recollectionem et communica-
exercitatus, det tantum Ex. pri- tionem cum Deo quaerat 169-170 ;
mae hebdomadae 109 ; necessarium doceat remedium contra distractio-

est ut iesuitae se praeparent ad Ex. nes 155-156 ;
regulet lectionem 226 ;
danda 245 254 370 ; eo consilio exercitanti tradat vitas sanctorum

conferant cum expertis 370-371 ;
accommodatas 588 589 explicet sen- ;
possunt docere religiosos modum sum eorum quae scripto sunt tradita
Ex. dirigendi 253. — Officium Di- 461 ; quomodo agat cum tentatis
rectoris, loci paralleli 376 256-257 361 non det occasionem ut exerc.
;
437-438 ; modus tractandi exerci- suspicetur 378 604 605 ostendat ;
tantem 99 ; initio eum adeat 640 semper se bene sperare 606 607 ;
641 ; desideret spiritualem eius semper animum addat 378 498 ;
profectum 286 372 ;

cognoscat eius metiatur tempus possibilitate exer-
i ndolem et motus 143 287 444 citantis 232 ; committitur eius pru-
600 601 ; discernat spiritus 76 77 ; dentiae interruptio 796 ; multa
singula indoli exercitantis accom- committuntur eius prudentiae 425 ;
modet 109 (cf. Accommodatio) ;

Deo acceptos referat fructus 598
consideret quae ei desint 443 ; de 599 ; oninia recipiat ut a Deo ac-
quibus eum edocere vel monere cepta 1 70 ; difTidat sibi et fidat
debeat 155-156 159 173-174 287 ;
Deo 153-154 170 ;
— Director in
agat cum unoquoque singillatim electione, OÍTicium generatim 515-
373 ; inquibus et quomodo diri- 516 692-695 716-719 ; ne inclinet
gere et instruere debeat 290 ; in- ad alterutram partem 314 692-
tellegat quomodo se habeat exerc. 693 sequatur motionem Dei, non
;
in victus ratione 87 ;
roboret, diri- praeeat 692 693 sit indifferens 694 ;
gat, instruat et animet 442 443 695 ;

disponat suum officium ut
447 ;
semper animum addat 378 exerc. a Creatore doceatur 314 ;
498 ; ad quae debeat hortari 604 advertat motus gratiae 471 ; sinat
605 ; saepe animadvertat quomodo Deum de sua creatura disponere 598-
009 ; quando possit aliquitl suadcre ditae ad Ex. iesuitarum 28 ; Edi-

775 ;
invigilet fraudibus dacnioiiis tiones Directoriorum 30-37 ; edi-
094-695 ; quid si immisceatur ali- tio MHSI 32-34 ; editio nostra 35-
quid non rectuni, vel si alucinatui" 37 ;
quid addamus praecedenti edi-
cxerc. 314 722-725 cf. ¡ienigiiilas tioni 35-37 ; Dcfcctus notati in Di-
Direcloris. rectorio 777-778 ; Notata de stilo
Director spiritualis, consulendus iii Directorii 770.

viis spiritus 748 749 ;
procedendum Directorium ad confessioncs audien-
set iiiidum eius consilia 748 749 : das cf. Conlessio.
iKilierc directorem iuvat ad perse- Discretionis spirituum, r^ígulae, cf. re-
veiíiiuium 418. giilae.
Direttoriuni Exercitioruni, utile ad Dispositio cxercitantis, loci paralleli

inválidos omiies operarios spiritua- 177 177-178 436-437; Necessc
les 492 ; S. Ignatius tradit normas est habere rectam dispositionem
de Exercitiis 13-14 ; normae alio- 137 ;
Dispositio opportuna ad dona
rum Patrum antiquorum 14 ; Com- capienda, removctida imijcdimenta
missio Congregationis Generalis pri- 493 ; ad gratiam 415 : ad orandum
mae 14-15 ; acta a R. P. Lalnez 498 ; ad exci|)iendas inspirat iones
15 ; a S. Francisco de Borja 15 ; Spiritus Sancti 312 ; Directoris est
sub R. P. Mercuriano 15-17 ; a PP. exercitantem disponere ut a Crea-
Polanco et Miró 16-17 ; a R. P. tore doceatur 314 ; exerc. disponitur
Acquaviva 17-26 qui totam rem ex ;
ad Ex. lectione et precibus 774 ;
integro reflcere constituit 17-18 ;

— Dispositio apta ad ingredienda
antiquas normas iterum examinat Ex., 96 100 495 584 585 : ad Ex.
18; iubet antiquos Patres scribere primae hebdomadae 87 ad Ex. ;
quae sibi in mentem occurrant 18 ; secundae hebdomadae 507 668 669 :
mittit eis scripta recognoscenda 18- ad electionem 70 71 400 512-513 ;
20 Scripta adhibita ad Directo-

;
si exerc. sentit aíTectum repugnan-
rium conficiendum 18-19 21 colli- ; tem |)aupertati reali, in hanc po-

guntur scripta líomam missa 2(1 : tius inclinet 71(i 717 quo magis :
his exaniiiiatis instar teiitoiiis coiifi- dispositus est exerc, eo magis iu-
cilur Directorium 21-22 ; ex hoc vatur 144 ;
— üispusitiones i'iiriae :
conficitur Directorium quod editur exerc. totum animum ad Deum

anno 1591 21-22 562: Fontes Di- convertat 380 ne constituat tér- ;
rectorii 22 : adiuncta conscriptioiiis minos desideriis Dci 584 585 se ;
22 .'i7(i ; miUilur ad provincias 22 comniittat in manus Del 99-100

568 ÓTí) ;
sei)tics editur 31 óli.H ;
285 (cf. resignatio) ; confidat Dei
natura et scopus Directorii 23 : ob- bonilati 285 ; habeat desiderium
servationes factae 23-25 ; natura l)roficiendi 372 584 585 ; contendat
praecipuarum observationuni 24 ; ad id quod est perfectum 509 670
recognitioet promulgatio Directorii 671 ; intellegat suam necessitatem
ofTicialis Commissio ad Di-
25-26 ; 582 583 ; curet habere proniptio-
rectorium recognoscendum 25 Di- ; rem et ardentiorem aninmm 373 ;
rectorium OfTiciale 26 paulum dif- ; et magnam siieni 584 585 : det o]>e-
fert a Directorio anni 1591 26 ;
— ram singulis nieditationibus 380 ;
Alia Directoría 27-28 ; Normae tra- sit diligens 177 181 183; humilis
:
144 (cf. humilitas) ; — disposi- ciuntur rationes electionis 521 :
tiones non rectae 360 ; inviti pa- quidquid eligitur debet considerari
rum aut nihil proficiunt 372 ; qui bonum ab ea 514 ; variae vocatio-
non sunt recte dispositi, cum fame nes in Eccl. .522 ;
exponenda ru-
reliquantur 670 671. dioribus eius praecepta 249 ; quo-
Distractiones, earum causae 156 sen- ; modo meditari possit exerc. eius
tiuntur initio a multis 178 modus ; praecepta cf. modi orandi ; oppu-
in eis habendus 178 183-184 pa- ;
gnatur a daemone 520.
tienter sustinendae 197 ; Dir. det Ecclesia (Templum), est locus aptus
remedia contra eas 155-156 ; exer- ad Ex. tradenda mulieribus 106
citantem de eis interroget 358 — 108-109 112 177 372; cubicula ad
424. Ex. destinata sint prope ecclesiam
Distributio (temporis partitio), eius 775.
necessitas 137 ; varíelas 224 228- Ecclesiastici, qualia Ex. eis danda
239; — 223 499. 614 615.
Dobschutz von, scriptor 520 Editiones Directoriorum 30-37 563-
Doctrina christiana, Dir. eius sum- 566.
niam memoriter teneat 417 ; me- Electio, quanti sit momenti ad saiva-
ditari eam quis potest iuxta tres tionem animae 152 ; res omniuin
modos orandi 417. diflcillima 511 682 683; Ex. uti-
Doménech, Hieronymus, vita 113' liora sunt iis qui nondum statum
179 1; Directoría 178-186; eminet vitae elegerunt 114; qui dubii
in Exercitiis primae hebdomadae sunt de sua electione, multum Exer-
tradendis 179'; accípit a R. P. citiis iuvari possunt 137 ; ad elec-
Acquaviva scrípta de Exercitiis 20 ;
tionem ordinantur praecedentia in
tradit scrípta haec Patri Román Exercitiis 152 ; tantum nitenduni
20 ; meditationes Patris Doménech rationibus supranaturalibus 51 4 51 6
64; — 14 346 439. Ex. continent omnia quae de hac
Dominíci Sancti, Fratres, 175 ; loan- re dici i)ossunt 269 ; momentum
nes de la Peña 176' ; Mancius de electionis 522-523 682-683 ; elect-
Corpore Christi 175' ; cf. Tilomas tionem recte faceré iuvat ad Dei
Pedroche. dona excipienda 462 ô. Condi- —
Dueñas, oppidum 114*. ciones ad electionem faciendam : loci
Duhr, Bernardos, S. I., 217 '. paialleli 309 '**, quinam ad electio-
Dumeige, Gervasius, S. I., 37. nem admittendi 512-513 686-687 ;
non detur nisi illis qui eam deside-
E rant 398 688-689 ; optio detur, loci

paralleli 95 ; necessaria est indif-
Ecclesia, est lux 521 ; militans et ferentia 76 77 142 435 455 682 683,
tríumplians 162 ;
per eam Deus re- quae est fundamentum electionis
vela! sua mysteria 551 ; lesus Chri- 142, a qua pendet bona el., 152 :
stus est eius sponsus 551 ; per eam necessaria est ])lena voluntatis re-
possumus habere cognitionem lesu signatio 74 75 309 ; vel potius in-
Christi 552 quomodo iuvemur eius
;
clinatio ad consilia 309 ; aflectus
príncipiis 514 quatenus sentíen-
; adversus consilia impossibilem red-
dum cum ea 462 " ; eius doctrina ful- dit electionem 309 ; exerc. líber sit
;
ab omni afTectu inordinato 088 exerc, 310 ; el. prueparatur exer-

()89 óptima dispositio est ten-
; citio regni Christi 670 671 ; modus
dere ad id quod est perfectuni proponendi electionem 311-318, 524-
1)90 691 ;
opus est máxima recol- 525 710 711 714 715 ; OíTicium Di-
lectione et segregatione 70 71 187 rectoris in genere 515 516 ; ante
225 310 436 513 ; animus sit omnia proi)onat utrum consiliaan
quietus 398 403 436 456 519 706 praecepta sequenda 81 ; maius pon-
707 fervens ac fortis 507 508
; . dus necessarium ad praecepta quam
non improbandus exerc. si misceat ad consilia, loci paralleli 72 ' : de-
quod non repugnet Dei voluntati claret primam partem electionis 72
318 692 693: in eligens facit 73 ;
quae Dir. observare debeat 315-
<luod in se est, i)otest optimam Deo 318 ; non relinquendae contempla-
reddere rationem 314. — Quibus tiones vitao Christi, loci paralleli
non danda est electio, loci paralleli 307 ;
quaenam mysteria contem-
252" ;
quibus iiihil dandum 171 ;
planda tempore electionis 397 ;
ei qui non sit indifferens 435 455 ;

456 ; materia electionis gradatim
eis de quibus non multum speratur proponenda, loci ])aralleli 78 " 399
176 250 512 ; a Sto. Ignatio rarius 456 514-515 553 (i9rt 697 ; variae
dabatur 112; non detur coniuga- res de ([uibus el. fiei i possit 3119 ;
tis 177 395, religiosis 177 232 252 quid agendum Directori si iinmi-
395 455 612 613, monialibus 130, sceatur aliquid non rectuni 314 :
personis nimium occupatis 283-284, proponatur valde diligenter 172 ;
iesuitis, loci paralleli 171 " 110 130 exigenda ratio electionis 400 ; sae-
634 635 788", iis qui deliberatum pius exerc. visitaiidus 511 682 683
habent ingredi S. I. 124 129 ; de 779 796. — Tria lem¡>ora eleclionis
electione tradenda noviciis 788 812; 400-404 516-519 ; Ínter se iuvan-
de iis qui antea electionem fecerant tur 473 : electio primi temporis,
78 ; niodus regulas accommodandi loci paralleli 555 " ; electio se-
ad alias electiones 110 396 468 cundi temporis, loci paralleli 312 '*";
635 636 ; el. potest fleri de modo 714-719 : modus eam proponendi
proficiendi in virtutibus 130 252 312-313 714-715; si Deus primo
813, iesuitae docendi sunt omnia tempore non movet, insistat exerc.
quae de electione dicuntur 252 ; in secundo 76-77 ; iis qui amant af-
uti licet regulis electionis ad emen- fectus in oratione, melius est daré
dationem vitae 804 dilatio in ex- ; electionem secundi temporis 473 ;
sequenda electione 524 non detur ; quid si constct de ccrtitudine mo-

nisi ei qui 12 saltem diebus fuerit tionis Dei 519-520 ; si exerc. rema-
in Exercitiis 224. — Praxis el ordo net dubius, potest applicare ter-
electionis, tempus incipiendi, loci tium tempus 314 quando prae- ;
paralleli 305 159 430 553 554 ferendum secundum tempus et

710 711 ; Praeludium electionis est quando tertium 314 quid si eli- ;
fere principium et fundamentum gantur contraria secundo et tertio

electionis 524 714 715 ; non dictan- tempore 314 ; electio tertii tempo-
dum sed verbo explicandum 306. ris, loci paralleli 77" 718-723;
307 ; declaretur 341 405 555, quid adhibeatur cum secundo tempore
si alTectum inordinatum habeat non sit facta electio 76 77 313
830 INDEX PEHSONARUM, RERUM, LOCORUM
iiiodus eam adhibeiidi 313-314 718 eius necessitas 212-213 ; ad multos

719 ; iiuncta suiit dictanda 317 ; plures quam ad Ex., 371; quomodo
exerc. aiinotet scripto rationes in exponendum 213 293 quae iu- ;
utranique i)artem 720-721 ; si non vant ad id bene faciendum 382 ;
habet tranquillitateni, detineatur exponatur primo vel secundo die

aliis nieditationibus 316 : oíTeren- 171 381-382 390 434 646 647 ;
expo-
dum Deo utrumque extremum ut natur rudibus 220 280, pueris 255,
appareat quid niagis ei placeat 7tí impeditis negotiis 220 282, iesuitis
77 457 ;
coniparatio secundi et cum repetunt Ex., 791, accommo-
tertii temporis electionis, loci pa- detur noviciis cum repetunt Ex.,
ralleli 314 — Observationes de 811 ; facientibus Ex. primae heb-
electione 553-558 ; — 220 267. domadae 81 num dandum iis qui
;
Eleemosinae, ut a coniugatis fiant, alias Ex. fecerunt 792 num simul ;
tractetur in Exercitiis 612 613 ; cf. cum examine particulari facien-

Regulae. dum 792 ; quaerat Dir. ab exerci-
Emniaus, apparitio lesu C.hristi, con- tante quomodo facial examen 358 ;
teniplatio U2. explicandae utilitates exaniinis 502

línimerich, oppidum 218'. 503 ; fiat cotidie post Ex., ut auxi-
límendatio, ad eani obtinendam con- lium perseverantiae 87 91 249 263
siderentur pravae propensiones 358 ; 434 529 538 539 750 751 — 82 108
ex singulis Exercitiis aliquod pro- 112 121 134 144 150 187 221 233
positum ad eam eliciatur 358. 234 236 249 250 267 279 421 424
lünptor, excrc. tradat ei pecuniam 425 466' 468 534 759 772 804
pro praiuiio 93 373. 807. — Hxamen medilationis, loci
luighieii, oppidum, collegium angiense ])aralleli 258'", commendandum pe-
219; Collectio Bibliothecae Exer- culiari cura 290 ;de modo adhi-
citiorum 31. bendi Principium et fundamentum
Estrada, Franciscus 114°; cont iones 381 ; de additionibus 309; quaerat
266 '. Dir. cum visitat exercitantem quo-
líucharistia, contempl., 56, 21()-217 modo faciat Ex., 83 exjjedit ut ;
319 1119 467 '; proponenda iesui- exerc. deambulet cum examen fa-
lis ()18 619; compositio loci 760; cit 260; — 170 258 383 448 454
potissimum accommodatur viae uni- 455 461 179. — Examen parliciilare,
tivae 813 cf. Communio. loci paralleli 102'' ; bene discen-
Iuisel)ius a Cacsarea, scriptor, 492 dum 538 ; valde utile 213 381 538
]-:vaiiî'liuin, loci paralleli 263 »'; le- 646 proponatur primo die
647 ;
fícnduin iii i:xerritiis 300 359 375 390 434 446 447 modus propo- ;
1,37 16(1 5().S 5,S8 589 772. nendi 292-293 suggerendum etiam ;
i;zc[uci i a, Alfoiisus, S. I., scriptor 52. in secunda et sequentibus hebdo-

líxamen conscienliae, iuvat ad niadis 454 ; eius usus in Exerci-
Dei dona excipienda 462 ; ad tiis 501 792 ; fiat cotidie 390 405
auferendas radicibus omnes ma- 407 412 450 detur iis quibus ;
las licrhas 117 ; ad praccavciuia datur prima liebd. 81, rudibus 220
pcccata futura 772 ; beiic intel- 280, impeditis negotiis 220 282,
legalur a iesuitis (;i9-(i20. I-:xa- iesuitis 472 792, coadiutoribus 757;
iuvat ad ])erseverandum per to-
INDEX PIÍRSONARUM, RERUM, LOCORUM 831
lam vitani 381 Uó 41») 501 502 ,509 670 671. Plures exercitan-
538 539 f)4C 647; — 82 112 134 150 tes siniul, loci paralleli 223 " 206 ;
187 248 259 329 330 424 427 434 ojjortet indicare in Directorio quot
758 771. personae uno codcnuiuo tenipore
l-'xcellentia Exercitioruin, sunt do- exercendae 157 cf. Sirniil.
iiuni I)ei 574 575, valde efficacia I-'xercitia, quid sint 111 180 245 492
ad salutem et perfectioneni 578 568-571 ; assiniilantur SS. Scriptu-
579 808 arma ad profectum ani-
; ris 243 429 ; non solum religiosis
inarum 370 optimuni remedium ;
sed oliatn s;\ccularibus sunt ne-
ad evitandani reinissioiiem aniniae cossaria 581) .'i.S!. Cf. Accommoda-
80(j remedium iiifirmitatis animae
; tio, .\(i(lit iones, .\iiiiotationes, .\p-
578 579 ; continent modum per- probatio ¡lont ificia, ('.(ill(>([ui;), Coni-
fectum orandi 41)5 magiiam auc-
: positio loci. Director. Dispositio,
toritatem apud omnes sibi con- Electio, Examen, Excellentia Exer-
ciliarunt 500 ; sunt plena pietate citiorum, Fructus, Hebdómada.
(>t sanctitate 242 : tutissinia et Ignatius de I. oyóla, Indifferenlia,
certa quia approbata a Summo Pon- Liber Exercitiorum, Meditalio, Me-
lifice 242 243 ; sunt thesaurus thodus, Modi orandi, Oratio,
574 575 ; per ea perfecte paramur Púnela iiioditationis, Hcfortnatio
ad Dei dona capienda 370 72 ;
— vitae. iiegulae i:xereitioruni, Hc-
92 131 242-245 492 493 573. petitio, Rudiores, Seripta, Deces-
Kxercitans, cuicumque aliqua Ex. sus, Tempus Exercitiis impenden-
dari possunt 137 quihus i)ossint : dum, Visitatio.
dari omnia K\.. 10(1 371 5,S(I 5,S1 ; i:x|)ensae solvendae in lixercitiis,
qualis oportet sit exerc. loci pa- loci |)aralleli 93 " ; niodi varii
ralleli 90' 17('> ; qualitates iiidi- expensas solvendi 93 125 22 4 225
catae a Sto. Igiiatio 580 581 ; va- 373 592 593 ; cur solvi debeant
riae exercitantiuni classes, loci pa- 125 13(1; ((uando non opus sit
ralleli 219' 219-221 248 ss., 280- cas exifíore 130 — 789.
284 534-53() quae Ex. unicuique
; Experinientuni niensis Exercitiorum,
classi danda 3G1 quil)us dari pos- ; ab ómnibus noviciis S. I. fieri de-
sint integra vel non integra Ex., bel 12.3-12 1 128; lempus et mo-
608-609 ;
dispositio exercitantium dus 121 124 ; exi)e(lil ut iTiitio
(cf. dispositio) ; in Exercitiis ia- noviciatus fiat 371 ; non iiolest
citur spirituale vitae fundamentuni mutari in alia expeiimenla 124

582 583. — Opera ¡wnendd ab 128 : t|uatenus exiiiii (¡uis possit
exercitanle, loci paralleli 257"'*; quid 124 ; fiiiis experimenti 121 122
generatim faceré debeat 182-184 129 ;
— 192 103.
226 498 499 ; res per se ipsum con-
sideret 97 nulli parcat labori 448
F
; ;
ne nimis tamen se urgcat 444 ; Ex. Fabi, Fabius de, S. I. Vita 419' ; Eius
ruminet ac secum rci)ctat 448 ; Dircclorii Exercitiorum textus 419-
agat soluni cum Directore 259 376 ; 438 ;
opinionibus similis est Pa-
referal omnia Directori 87 96 177 tris Blondj 485; De quodam Di-
585 235 258 581 585 758 ; oboediat rectorio quod ei |)otest tribuí 481 ;
Directori 87 ; optet perfeclissima Mónita ci a R. P. Mercuriano

data 266-269 ; socius Commissio- Filii prodigi, meditatio cf. Prodigí

nis ad Directorium lecognoscen- filii.
dum 25 ; annotationes quasdam Finis Exercitiorum, generatim, loci

fecit 168 ;
quaerit a P. Ruiz ra- paralleli 269 '* 134 169 193 370
tionem exercitiorum 169 — 14 19 429 545-546 ; in religiosis 455 ; eo
28 34 40 41 42 51 178 476 780'. metiendum tempus 537 ab eo non ;
Fabritio, losephus, S. I., eius Expli- discendendum 425 praesertim in ;
catio doctrinae christianae 58. electione 522 qui finis non de- ;
Farao, Carolus, S. I., 802 K beat intendi 96 ; pericula ex ignó-

Favre (Faber, P'abro), Petrus, Btus., ralo fine 421 425. — Indicandus est
S. I. 113 1
; tradit Ex. Sto Petro exercitanti finis Exercitiorum, loci
Canisio 133 ^ ; eius paenitentia in paralleli 169^; 193, 235, 285,503.
Exercitiis 115 ; serval methodum Finís primae hebdomadae, loci pa-
ignatianam sincere 268; — 179' ralleli 446 " 146 147 157 187
193 266 1 294" 431. 193 244 291 297 354 380 386 388
Fazio, lulius, S. I., 41. 435 446" 496 503 506-507 537 541
Ferrara, oppidum 88 ^ 550 638 660 661 666 667 808-
Ferrer, Vicentius, Stus., 175'. 811. — Finis liebdomadae secun-
Fides, per eam iungimur Deo 560 ;
dae 157 291 355 507 537 666 667.
illuminat intellectum et inflam- Finis hebdomandae tertiae 194 247
mat voluntatem 550 ;
quomodo 291 317 355. Finis hebdomadae
crescat in via illuminativa 559 ;
quartae 194 195 291 355 356. —
eius actus in applicatione sensuum Finis meditationum, unusquisque
510 676 ; fulcit rationes tertii tem- exerc. habet suum finem 183
poris electionis 521 ; est pars con- 364 ;
intellegat eum exerc, 183 ;
solationis 72 73 (Cf. Consolatio, Finem ultimum in ómnibus rebus

definitio) examinandum quomodo considerare iuvat ad perseveran-
ea usi simus 149. dum 262 263.
Fiducia in Deo, Directoris 153 154 Firenze, oppidum 273 ' 563 564.
170 ; multum confidat in Deo 598 Fischer, scriptor 359
599 ; ut in Patre 198. — Fiducia Flagellum, ostendendum quam sit
in Deo, exercitantis, ut in fonte conveniens 155 ; dandum vel of-
oinnium bonorum 287 ; in Dei ferendum 541; latenter relinquen-

clementia et liberalitate 584 585 ;
dum in cubículo 170 296; — 154.
in sapientia divina ad egregia dona Fouet, loannes, typographus 563.
capienda 375 ; exerc. ne fidat suae Fouqueray, Henricus, S. I., 268'.
industriae sed bonorum donatori Franco, Antonius, S. I., scriptor,
456 ; habere fiduciam in Deo est 123 '.
dispositio exercitantis 285; est ele- Frankfurt a. d. Oder, oppidum 786
mentum consolationis 456 (cf. Con- F"rascati,oppidum 465

solatio, definitio) ;
qui actus fidei Freiburg, oppidum in Helvetia 134 '
excitetur in meditatione 451 ; exerc. 218.

habeat fiduciam etiam cum ari- Frías, oppidum in Hispanía 89 ^
dum se sentit 604 605 ; electurus Fructus Exercitiorum, loci paralleli
credat Deum non passurum se de- 107' 96 ;
intellegat exerc. perci-
cipi 692 693. piendum sibi esse fructum 183;
INDEX PliHSONARUM, REHUM, LOCORUM 833
non pendet ex diulurnitate tein- sit aptus ad oratioiieni 122 ; cxci-

poris sed ex mensura profectus tantur vocationes ud plures alias
746 747 pendet multum ex com-
;
religiones 572 573 ; Ex. iuvant
niunicatione cum Directore 145 ; ad homines lucrandos ad divinum
€0 copiosior fructus quo inaius servitiuni 108 ; insignes fiunt re-
desiderium proficiendi habeat format iones 493. — Causae ¡nic-
exerc, 372 maiorem habeat sui; trnt, loci paralleli 276»; 120 174«
deditionem 97 quo diligentior sit ;
176 493 572 573; fructus cst ef-
in Exercitiis 58(5 587 parum fruc- ;
fectus gratiae a solo Deo datae
tus capiet exerc, si parvi pen- 598 599 ; líx. disponunt efficaciter
dat annotationes 499, vel additio- ad dona divina remotione impedi-
iies G60 661 ; quibus utiliora fiunt mentoruni 574 575 ; concurrunt
Ex., 114 ; fructus sunt indicandi Deus, liomo, leclio, meditatio 174-
exercitanti 439 445 536 537, ut 176 ; latet in Exercitiis vis quae-
trahatur ad Ex., 578 579 ; Dir. dani, quia fundantur in Sacra
Deo fructum acceptum referat 598 Scriptura et sanctorum doctrina
599. —
Quinam sinl fructus, ge- 429 ; Divina Sapientia cooperari
neratim 110 120 142 154 174 244 voluit cum Exercitiis ad egregia
268 275 462-463 495 536 572 573 ; dona elargienda 375 ; — 131 133
magni fructus percepti primis So- 269.
cietatis temporibus 428 429 in ; Fructus meditationum Exercitio-
religiosis 612 613, maiores quam rum, varii 185; consistunt máxime
sperare ausi sunt 572 573 ; in in actibus voluntatis 186, dedu-
Exercitiis sementis tantum est cendi ex considerationibus 197 ;
facta 748 749 ; evanescunt fruc- apparent in operibus 198 ; conan-

tus, si non consulitur perseve- dum semper aliquem fructum ca-
rantiae 748 749 — singillatim, pere ex mysteriis vitae Christi 395.
pax quae remanet 92 439 578 579, Frusius (des Freux), .\ndreas, S. I.,
lumen, cognitio voluntatis Dei 126 --.
144 179 439 578 579 ; solutio du- Fuga in Aegyptum, contempl. 401
biorum et perplexitatum 140 ; co- 405.
gnitio Dei et hominis 144 ; fervor Fundamentum cf. Principium et Fun-
174, remedium ad spiritus iactu- damentum.
ram 128 mutationes ; morum 578
579 motus voluntatis ad dete-
;
G
standum peccatum et ad Deum Gagliardi, Achilles, S. I., vita 801
amandum 450 451 ; affectus con- eius Directorii Exercitiorum tex-
íormati cognitioni 360 ;
potentiae et tus 801-814 ; eius consuetudo cum
sensus renovata 181 ;
dispositio Sto. Carolo Borromaeo 30 ; eius
ad excipiendam gratiam efficacissi- Scripta 57 61 ;
scripta de Exer-
mam 369 ;
plurimae vocationes citiis 801-802 12 2 28; 11 52 —
ad Societatem lesu 107 174 244 302 1" 781
493 ; fundatio Societatis lesu 369 ; Gagliardi, Ludovicus, S. I., 58 so- ;
multi iesuitae acceperunt spiritum cius Commissionis ad Directo-

Societatis per Ex. 108 ; Exercitiis rium recognoscendum 25.
demonstratur num exerc. iesuita Gallia, 113 • 119 K
13 — DIRECTORIÜM EXERCITIORUM.
Gaiulia, opi)idum 365 ' 53U ^ 599 ; Dir. est coadiutor gratiae 540 ;
García Gohiaraz, Carolus, S. I., 37. Gratia religionis est magnum auxi-
GclasiLis, l'oiil. Max. 520. lium 153-154. — Cooperatio gratiae,
Generosilas (magiianimitas), est dis- loci paralleli 177 '^ ; orandus Deus
positio ad Ex., 494 584 585 ; in ut adiuvet sua gratia 362 519;
lixercitiis 277 — 134 477. Dir. et exerc. sedulo cooperentur
Germaiiia, 113' 119' 134»; pro- cum gratiaadmoneat Dir. 286 ;
vincia Germaniae Sui)erioris, Ob- exercitantem ut omnia experia-

servationes Romam missae iii D¡- tur ad gratiam obtinendam 287 ;
rectoriuni 24. eo aptior est exerc. ad gratiam
Germanicum collegium, Ex. simultia- acci])iendani, quo diligentius duc-
dita eius aluinnis 373 tum Dei sequatur 586-587 ; Fa-
Gerson, loannes 518 -"^ 7(i5 di- cienti quod in se est, non dene-
citur auitor libri de Imitatione gatur gr., 382 ; de communi lege
Cliristi 178 30(1 375 437 588 589 gr. confertur iuxta hominis co-
(j82 683 ; negatiir essc auctoreni natum vel dispositionem 381 :
libri de imitatione C^tiristi 770. confidat in Dei clementia, quae

Ghiselbert, editor, 201". cum piuni desiderium dederit, da-
Girgenti, oppidum 464 '. bit etiam gratiam 584 585 ; per
Gloria Dei, ratio agendi 262 ; omiiia Dei gratiam iaciuntur funda-
debent manare ex desiderio glo- menta spiritualia 748 749; exerc.
riae Dei 690 691 ; haec ratio agendi se disponat ad gratiam Dei ope-
affert magnam fiduciam animae ris pietatis Ex. disponunt ef-
285 ;
692 693. ficacissimead gratiam Dei exci-

Gonpalves da Cámara, Ludovicus, piendam 274 369 ad Dei gratiam ;
S. I., Excerpta ex eius Memoriali merendam iuvat multum humili-

113-116 33 68. tas 288 452 ; aestimatio máxima
González Dávila, Aegidius, S. I., gratiae in Exercitiis noviciorum 809;
vita 483 ' ; eius Directorii textus meditatio peculiaris gratiae 809 ;
483-529 ; socius Commissionis ad privatio gratiae in peccatore 151 ;
Directorium recognoscendum 25 ;
tollenda impedimenta divinae gra-
visitat collegium complutense 39 ;
tiae 276 582 583 ;
— 135.
visitat provinciam Toletanam 39 ;
Gregoriana Universitas Pontifitia, ar-
accipit a P. Acquaviva scripta de chivum 33.
Exercitiis 19 ; varia de eius Direc- Gregorius Magnus, Stus., 324'»* 512
torio 19 20 31 62 562, — 173 241. 513"" 735 ^»=.
Granada, Ludovicus, O. P., qua- Gregorius XIII, Pont. Max., 346'.

tenus legendi eius libri in Exer- Gugney-aux-Aulx, oppidum 346
citiis 264»» 261 682 683. Guigo, carthusianus, scriptor 175
Gratia Deus eam dat singulis
Dei, Gustus spiritualis, qui actus ad eum
155, humilibus 376non negat bo- ; pertineant 364 : consideranda dul-
nae voluntati 448 Motus animi, ; cedo Dei 395 cf. Applicatio sen-
illustratio et consolatio sunt ef- suiim.
fectus gratiae 314 : fructus est
effectus gratiae a solo l)eo ihitae
H
598 599; Consilia vini tantum Habitus, meditatio de habitibus pra-
habent quanta a I)eo da tur 598 vis 466 '
468; in lixercitiis novi-
INDEX 1 ERSONARUM, RERUM, LOCORUM 835
ciorum iSlO ;
rcpelatur si oppor- quibus tradeiula tantum est pri-
tununi videatur 472 ; iuvat ad ma hebdómada 87 ; tradebalur óp-
( onfessionem generalem 172 ;
— timo a I". i:slrada 113-11 1 I 16-156
171 204 221 224 616 617. ~ Hebdó-
I lacretici, Ex. quateaus eis tradeiula mada secunda, pertinet ad viam 11-
132. luminativam 392 496 507 744

Hall, oppidum ¡ii Austria, lUI'. 745 : eius materia et ordo .392-404
Ilansleea Knudseen, Ivar, scriplor 638 (')39 : duae rallones impendendi
301 dúos primos dies 291) ; detur
Hebdómada prima, qui cam possint tantum iis de (inil)us niidtiim spe-
lacere, loci paralleli lUíi ^

;
quae ratur I 10, et siut iiidifferentes
tontineat 106 293-294 361 390- 1:í,'>
; peiidel iiiulluin a dis|)ositione
392 638 ;
pertinet ad viam purga- exeri llaiilis 131) ; (piid si exerc. de
livam 392 496 624 640 641 744 745 : fervore remittat 104 ; exereeantur
semper praemittenda, loci paralleli aeeurate in liae hebd. uovieii 804 ;
813 est basis ceterarum

; 640 ajiplieari potest earilali ¡¡erfec-
641 ;
quibus est daiida 91 281, tae in i:\eri itiis novieiorum 813 —
quibus quadrat praecipue 2(i2 ; ad IDC) .')
lS-."):>:i. Hebdómada leríia,
mullos extendatur 108 110 371 |)crtiuel ;ul \ ¡:iiii illiiiniiiativam et
580 581 ; facilius quam aliae daiula uniti\-ani IDii 7N2 71I,S ; eius materia
124 129; impeditis negotiis 220; et ordo, loci i)aralleli 247 317-319
parum capacibus 109 220 mulie- ; 310-3 11 158 638-639; in ea sta-
ribus 109 130 ; valetudinariis 250 ; bililur el eonfirmatur electio 525
iis qui non apti sunt ad religio- 726 727 ; eo dirigitur ut anima
nem 110; religiosis 610 611; ie- (piam máximum Dei amorem con-
suitis 618 619 808 809 ; coadiuto- eipiat 630 ; ([ui afíectus quaerendi
ribus 253 ;
quibus Stus. Ignatius 526 728 729 ; varietas horum affec-
eam daret 112; — Variac ob- luum 558 ; afferl secum Iristi-
servaliones, 538-548, Numeras die- tiam 403 ; quid de iis qui deereve-
rum in ea impendendus 761-7G2 791; runt Societatem lesu ingredi 356 —
postulat sat mullos dies 483 ; pot- 109-41 1 496 548-553. 555.— Heb-
es! contrahi vel prorogari 2ü0 dómada (/liarla, loci ])aralleli 247 " ;
450 664 665 ;

quibus lougior vel |)ertinet ad viam unitivam 496
brevior convenit 99 ; brevior his 527 732 733 714 745 eius materia ;
qui proficiunt in via spiritus 664 et ordo 341-342 111-413; adden-

665, religiosis oratioiii deditis 252, dae aliae eontemplationes 781- 782 ;
iesuitis vel aliis cum repetunt Ex.» plures observationes 559-560 —

254 389 409 624 625 811 ; brevior 319-320 409-411 458-459 496 527-
etiam cum Ex. fuerunt interrupta 528 812 cf. Fiiüs liebdomadarumi
411 ;
applicare potest tota regulis llebdoniadae quattuor, in quo dif-
S. I. cum proponitur noviciis 804 ; ferant 1 32 ; non separantur adae-

non indicetur in ea indifíerentiam quate 248 ; earum partes variae
ordinari ad electionem 152 ; exer- et finis 291.
citantes primae tantum hebdoma- Helmi, Cae.sar, S. I., 109.
dae domi non cxcipiantur 131 ; in Helyar, loannes, 294".
ea legantur libri clamantes pae- Henricus III, rex Galliae 346'.
nitentiam 358 ;
disposilio eorum Hernández, Bartholomaeus, S. I., 39.
836 INDEX PERSONARUM, HERUM, LOCORUM
Hernández, Eusebius, S. I., scriptor militas exercitantis, defcctus exer-

73". citantis in hac re 360 ; Humilitas
Herodes Antipas illusor Christi pa- crga Directorem 584 585 ; in ofte-
tientis, contemplatio, 410 766 800 ; renda Deo electione 518 ; curet
repetitio conteinplationis 410. proficere post Ex. in humilitate
Herp, Henricus, O. ¥. M., scriptor 64. 750 751 ; Humilitatis acquisitio est
Hieronymitani Patres, 175 176'. fructus Exercitiorum 463. — Mi-
Hieronymus, Stus.,543" paeni- ; nister curet aedificare exercitan-
tenlia Sti. Hieronymi 547. tes exemplo humilitatis 378 439.
Hilarius, Stus, quid de paenitentia Humilitatis modi, loci paralleli 308'"
sentiret 547. — 159 239 308-310 341 397-398 ; ra-
Hispania, modus dandi in ea Ex. tio eos proponendi 714 715 ;
per
initio bonus 114 ; consuetudo fa- totum diem considerandi 405 408 ;
ciendi Ex. in doniibus iesuitarum quaedam eorum expositio 165-166 ;
125 ;
-- 1131. a Polanco expositi 341 ; declaren-
Hoffaeus, Paulus, S. I., vita 218'; tur diligentius 455 ; parant ani-
Directorium 218-238 ; ed. eius Di- mum ad electionem 524 688 689 ;
rectorii a P. Watrigant 31 ;
— 27. quando proponendi 308 405 408
Horarum liber 538. 554 714 715 ;
possunt proponi for-
Horatius, 365". ma meditationis 239 ; consideren-

Hormisdas, Pont. Max., 520^^*. tur bis vel ter 554 ; repetendi cum
Hosius, ep., 755 adest affectio inordinata 310 ;
pos-
Humilia officia, loci paralleli 452^' ;
sunt dari religiosis 252 ; cum de
quatenus deceat ut fiant in Exer- reformatione agitur 318 ; accom-
citiis 87 387 ; fiant a exercitantibus modati ad modos perfectionis 469 ;
187 437 ;
compositio locti 790 ;
in Exercitiis iesuitarum 630. —
verritio cubiculi exercitantis 87 187 Secundas modus, qui eum non ba-
231 437 452 ; sunt gratissima Deo bel, ne facial electionem 76 77
et mirifice disponunt ad augmen- 513. — Tertius modus, 78, in elec-
tum gratiae 452. tione curandum ut exerc. ad eum

Humilitas, virtus quae iuvat ad dis- accedat 74 75 ;
oportet ut electu-
positionem exercitantis 144 ; de- rus ad eum veniat 688 689 ;
— 475
finitio Sti. Thomae 144 ; iuvat ad 524 810.
Dei bona obtinenda 288 493 ; ad Huré, Sebastianus, typographus, 563.
consequendain devotionem 604 605; Hymni, eos meditari secundum mo-
Deo perplacet 175 ; Ratio Dei dos orandi, iuvat ad perseveran-
habendi erga humiles 443 ; ora- dum 417.
tio humiliantis se penetrat cáelos

416 ; est óptima dispositio ad me- lacobus, Stus., apostolus, apparitio
ditationem 416 ; Humilitas Chri- Christi coram eo 413.
sti 165-166 : — Director et humi- laculatoriae orationes, 188 197 222 ;
litas, Auctoritas Directoris sit tem- familiaris usus 474 ; iuvat ad per-
pérala humilitate 596 597 ; curet severandum, saepe eis uti 262 415.
ut proficiat exerc. in humilitate laroslavia, 786 '.
417 ; potest addere aliqua de hu- leiunium, 139, ostendere quam con-
militate 432 ; doceat exercitan- veniens sit 155 ;
primorum iesui-
tem humiliter se gerere 445. — Hu- tarum 115.

lesuitae, necesse ut faciant F,x. loci quo propinquior lesu Christo, eo

paralleli 221 \ 123-12t 129 130 propinquior ultimo fini 507 ; ¡le-
132 ; qui ingrediuntur faciant in- tat perfectum amorem scrvitii lesu
tegre 130 618 619; dentur Ex. eis Christi 194 ; conelur consequi com-
qui ea nondum fecerunt 130 131 ; passionem Christi in tertia hebdó-
semper debent se Exercitiis exer- mada 194 ; peccutor iterum cru-
cere 806 ; modus 806-807 ;
tempus cifigit lesum Christum 208 ; ad
quo eis dantur Ex., 129 ;
quomodo perfectionem dirigimur exemplo vi-
distribuenda eorum Ex. 229-230 ; tae lesu Christi 267 392 510 ; af-
rationes cur debeant Ex. faceré fectus et motus aiiinii erga I. Ch.,
124 129 618 619; provecti faciant 451 ; videnda humanitas lesu Chri-
Ex. aliquoties 618 619 ;
ipsi le- sti in Exercitio praesentiae Dei 261-
gant librum et sumant quod sibi 263 ; illuminandus et excitandus
prodest 254 ; varia de Exercitiis exerc. ad imitationem vitae lesu
iesuitarum 791 ; multum proficiant Christi 493 máxime ad contem-
;
mysteriis vitae Christi et eis dili- ptum sui 628 630, ad desiderium
genter exerceantur 254 ; Notanda solidarum virtutum 628 ; contem-
de mense Exercitiorum 779-780. — pletur 1. Ch. pluribus figuris 197;
De electione proponenda, loci pa- consideret in modis orandi quo-
ralleli 171 " ; multum viguit ini- modo usus sit lesus Christus sen-
tio usus paenitentiae in his Exer- sibus 736 737 ; examinet exerc.
citiis 386 ; accommodetur metho- quomodo usus sit sanguine lesu
dus iesuitis 469 775 ; defectus in Christi 149, quomodo intellectu
Exercitiis tradendis iesuitis 114'; 324 ; cognitio lesus Christi haberi
scholasticis bene inculcanda collo- potest diversis modis 552 ; sem-
quia 223. — lesuitae directores Exer- per aliquem fructum elicere co-
citiorum ; sciant daré Ex., 245 ; dis- netur 395. — Coníemplutio vitae
cant daré Ex., 392 618 619 ; de lesu Christi : generatim coiitem-
instituendis iesuitis in Exercitiis planda suiit eius vita et mysteria
489 ;
— 221 224 253-2.54. C.f. Di- indicata sub finem libri Exerci-
rector, Liber Exercitiorum. tiorum 139 157-166 171 193 222
lesus Christus, est via ad Patrem 223 304 511 548-549 672 673 680
157 552 ; Summus Sacerdos 551 ; 681 763 764 810 811 813; modus
cxemplar iierfectissimum 158 507 ; generalis ea considerandi 199 ; in-
lux 666 667 humanitas lesu Chri- ; dustriae ad meditandum 305 : at-
sti est porta divinitatis 197 ; eius tendat exerc. ad personan! et actio-
vita est ratio omnium perfectis- nes lesu Christi 199; consideranda
sima 393 ; splendor lesu Christi eius divinitas 140 ; mysteria lesu
considerandus in applicatione sen- Christi possunt tradi cxplicatius
suuni 549 ;
quomodo sit mediator 394 ;
peritis tradantur ex ipso evan-
apud Patrem, explicandum rudiori- gelio 394 : dentur occupatis 220
bus 294 505 658 659 ; dubia Pa- 251 283 ;
aliqua valetudinariis 250 ;
tris Quadrantini de hac re 761 ; diligentius religiosis 252 ; noviciis

humilitas lesu Christi 166 ; inci- 253 ; magis versatis sufficit ea dic-
pit vocare homines 162. — Exer- tare 680 681 : cum aliis desceiiden-
citans erga lesitm Christum, quae de dum ad parlicularia 680 681 qui ;
1. Ch. sint ei cognoscenda 551 ; ordo servandus sit 424 tempore ;

electionis 307 "' 424 436 557 716 sitabat exercitantem bis in prima
717 814 ; iesuitae eis multum pro- hebdómada et saepius in electio-
ficiant et diligenter exerceantur 254; ne 779 796 ; adibat ecclesiam ad
ea post Ex. meditari iuvat ad per- deliberandum 115 ; eius ars in col-
severandum 416 417 ia orationc ; loquiis cum mulieribus 112 ; fuit
cotidiana 812. — Contemplationes apostolus frequentis communionis
particulares : infantia lesu Christi 221. — Directoría Sti. Ignatii, textus
806 eius vita occulta 238 304. in
; 67-116 ; Stus. Ignatius tradidit nor-
templo remanet ibique invenitur mas de Exercitiis 13 486 ; voluit
238 304 710 711, e Nazareth ad faceré Directorium 116; id inchoa-
lordanem proficiscitur 554 ;
bap- non absolvit 275 descripsit
vit sed ;
tismus Christi 407 ; in deserto 405 tantum magis necessaria 425 do- ;
407, super mare ambulat 406 pa- ; cebat filios modum tradendi Ex.,
rábola de daemone expulso, con- 88; docuit Patrem Vitoria 113':
templanda post confessionem gene- quid ipse desideraret faceré 111 ;
ralem 354 355, triumphans lerusa- oportet colligere quae ipse de Exer-
lem ingreditur 408 passio Christi ; citiis tradidit 421 ;
— 31 491 506.
409-411 558 728 729; lesus Chri- Illuminati, iesuitae in suspicione illu-
stus quando cor-
gloriosus 195; minismi erant 482 ; abutuntur ver-
pus mausit seiunctum ab anima bo persentiscere 488.
410 ;
Apparitiones 766-768. Cf. Imi- lUuminativa via cf. Via.
lalio Chrisli. Imaginatio, eius momentum in prae-
Ignatius de Loyola, Stus., auctor ludiis 196 ; in distractionibus ora-
Exercitiorum 570 571 ; a Deo ac. tionis 156 197; Dir. moneat exer-
cepit Ex., 174 ; Christus dedit ei citantem de non nimis defatiganda
Ex., 242 ; tradit Ex. Patri Villa- imaginatione in applicatione sen-
nueva 141 ; Dri. Ortiz 616 617 782 " suum 785 ; Ek. accommodata eis
784 ; observat in se omnes regu- qui debilitati sunt imaginatione
las Exercitiorum 114 ; servavit me- 252-253 ; imaginatio odorum po-
thodum sincere 268 multum com- ; test deducere ad sensus internos
mendat usum Exercitiorum 570 exercendos non pos-
395 ; pueri
571 ; considerabat confessionem es- sunt conservare diutius firmam ima-
se optimum modum inducendi ho- ginationem 253.
mines ad Ex., 578 579 ; volebat Imagines devotae, in cubículo 538 ;
ut singulis hebdomadis sibi de pueri eas habeant in cubiculis co-

Fíxercitiis scriberetur 106 108 ;
qui- ram oculis 253.
bus daret omnia Ex., 111; qui- Imitatio lesu Chrisli, plures eius gra-
bus tantum Ex. (¡rimae hebdoma- dus (¡70 671 ; venit ex amore Chri-
dae 112; docet inclinare magis ad sti 157 ; desiderium imitandi in-
consilia 488 ; dicebat in Exercitiis cluditur in amore 159 ; hoc desi-

non jiroficere eum qui stabilitam derium accenditur contemplatione
methodum non servat 187 ;
quid passionis 527 780 781 ; est morum
docuerit de observantia annota- emendatio 666 667 Dir. quaerat ;
tionum 499 quod momentum tri-

;
quae desideria habeat exerc. imi-
buerit Principio et Fundamento tationis Christi 161 ; Chri.slus est
501 ; dúos dies impendebat in Prin- imitandus in quolibet statu vitae

cipio et Fundamento 780 797 vi- ; 267 393 507 553 666 667 ; Chri-
;
INDEX PERSONVnUM, RF.RUM, LOCORUM 839
*tus imitandus in usu sensuuni et classium est experimentum indif-

polentiarum 324 345 736 737 ; ¡nii- ferentiae 164 ; revocandi ad indiffe-
tatio virtutum Chiisti 158 ; im¡- rentiam ii qui non bene elegerunt
tari (".hristum in ferendis iniuriis 356 ; quaerat Dir. quomodo se ge-
ct ómnibus adversis 337. Cf. lerant exerc. in indifferentia 153

siis Clirisliis. 161 ; observet üir. nuni exerc. ha-
Imilatio Christi liber, loci paralleli beat indifferentiam ante electio-
2(54'»; legendus in Exercitiis 178 nem 309 315 714 715 ; Indiffer.
375 682 683 770 ; etiam in prima Directoris in electione 172 516 694
hebdómada 437 498 783 : iesui- 695 ;
periculum ne Dir. non sit
tac loco imitationis Christi pos- indifíerens 355 ; apud P. Nadal
sunt legere regulas 472 ; — 194" 132; — 151-152 200 422 426 538.
223 230 359 508 588 589. Cf. Ger- Inducere alios ad Exercitia, loci pa-
snn, Kempis. ralleli 92'; modi varii 91-92 576-
Incarnalio D. N. lesu Christi, con- 5H1 ; indicare fructus 536 578-570 ;
templatio, possunt explicari eius proponet exempla eorum qui Ex.

causae et fructus 633 634 compo- fecerunt 578 579 indicare quam ;
;
sitio loci sumniarium contem-

760 ;
consolationem alii habuerint 578
plationis 337 puncta 394-395
; tria ;
579 ; aptissima opportunitas est
de primo puñete 762 modos ap- ;

confessio 578-570 ; opera eorum qui
plicandi sensus 760 ; danda iesui- ant ea Ex. experti sunt 572 573;
tis 618 619; — 158 160 171 237 inducantur tantum idonei 774 ; ca-
299'» 303 306 404 407 442 453 vendum ne accedant inviti 494
466 ' 509 548 590 591 670 671 672 774 ; inducendi religiosi 791 ; me-
673 678 679 763 784. lius est nuUum alium inducere, sed
Inclinatio, contraria quomodo vin- ut veniant sponte qui ardenter pe-
citur 152 307-308 ; agendum con- tant 791.
tra inclinationes terrenas 716 717 ;
Infernus, meditatio 249 330-331 ;
curandum ut cesset omnis inordi- puncta Patris Polanco 782 ; des-
nata inclinatio 718 719. Cf. Af- criptio inferni 139 ; in hac medi-
fectio. tatione horrorem
concipit anima
Indifferentia, explicatio 149-150 ; de- peccatorum 505 in ea probatur ;
claranda 500-501 ; petenda a Deo peccatum esse gravissimum ma-

cum sit res maximi momenti 554 lum 545 potest dirigí ad altio-
;
644 645 ; estfundamentum elec- res affectus 624 ; conscribenda bre-

tionis 142 152 multum iuvat
;
via puncta de inferni cruciatibus
156 ; Exerc. contendat semper ad 784 ; in meditatione iesuitarum
perfectam inditferentiam 555 ; in 624 ; ordo cam proponendi 775
id solum voluntas feratur, ut com- proponatur tertio die 236 435 539 ;
pleatur perfecta Dei voluntas 598 quarto die 540, quinto die ante
.">99 ; non indicetur in prima hebd. coenam 390 scholares non per-
;
indifferentiam ad electionem or- ci|)iunt multum utilitatis genera-
dinari 152 ; si exerc. non est indif- tim ex hoc Exercitio 234 minus ;
ferens, ne faciat electionem 76 77 allicit quam exercitium caeli et

398 455 555 688 689 exerc. curet ;
mortis 255 ;
— 223 425 444 452 460
luctare, si habet affectiones contra- 466 ' 471 2» 535 541 560 650 651
rias 152 307-308 ; meditatio trium 656 657.
840 INCEX PERSONARUM, RERUM, LOCORUM
Infideles, possunt eis accommodari 543-544 ; conscribenda bravia punc-

Kx., 132. ta 784 ;
scripta sunt a P. Polan-
Infirmarius, post Kx. constitueban- co 797 ; iudicii descriptio 139 ; Dir.
tur exercitantes sub cura infirmarii habeat semper ad manum hanc
386-387 437 meditationem 441 iuvat ad timo- ;
Iiigolstadt, oppidum 134 ^ 219' 563 rem incutiendum 432 ad avocan- ;
564. dum animum ab inordinato amore

Innocentius III, Pont. Max., Hber de rerum visibilium 505 potest di- ;
Contemptu mundi legendus in rigí ad altiores affectus 624 ; qui

Exercitiis 223'» 358 359". affectus erui ex ea possint 444 ;
Innsbruck, oppidum 134 '. detur occupatis prout directorí

Intellectus, eius officium in medita- videbitur 251 283 ;
pueros allicit
tione 155 ; modus eum exercendi magis quam meditatio inferni 255 ;
in meditatione 478. in Exercitiis iesuitarum 624 ; in

Intentio pura, habeat eam Dir., 153 : prima probatione noviciorum 809 ;
in ómnibus eam habere iuvat ad tradatur 85 776 782 ; tertio die

perseverandum 415. 236 ; sexto die post prandium 391 ;
Interruptio Exercitiorum, loci paral- potest dari si exerc. fastidium sen-

leli 73 " quando debeant inter-
;
tit 296 541 ; si eget adhuc contri-
rumpí 87 100 causae incapacitas
; : tione 296 ; si credit Dir. conveniens
exercitantis 121, inoboedientia 87 450 ; sed si iani invenit exerc. quod
375, insufficiens indifferentia 76 77 volebat, non est opus eam daré
398 455 555, defectus fervoris ad 386 ; rarissime omittenda 505 656
electionem 507 508 ; in experi- 657 ; si datur, ponatur quinto loco
mento noviciatus 780 803 805 ;
435 ; fructus huius meditationis 656
interruptio laborum mentalium ope 657 ;
—
99 223 442 460 466 ' 468
officiorum manualium 796, hu- 471 " 509 535 650 651.
milium 296 (cf. Humilla officia), lulien, typogr., 565.
relaxationis causa 778, — 780'. luneta Philippus, typogr., 477 563

Iniuria, desiderium iniuriarum 78 ;
564.
imitandus Christus in ferendis iniu-
K
riis 337.
loannes III, Pont. Max. 351 '.
Kempis, Thomas cf. Imitatio Christi,
lordanis, fluvius, transitas Christi e liber.
Nazareth ad lordanem, contem- Knydsen, scriptor, 351 '.
platio, 238 340 405 407 554 798. Kóln, oppidum 133 ' 134 '
220 ' 359 »«.
loseph, Stus., 165 203 ; venit in Beth- Kostka, Stanislaus, Stus., 168'.
lehem 337 338 ; lesus subditus
loseph 554. L
losephus ab Arimathaea, apparitio
lesu Christi coram eo 767 801. Labor curandum ne sit
in Exercitiis,
Italia, 113'. nimius 540 minus fructuosas est;
ludas, traditor 444, fefellit electus quam Dei dona 546 labore quae- ;
manu Dei 523. ritur Ilnis Exercitiorum 546.

ludicium, meditatio, loci paralleli Lacrimae, sunt pars consolationis 72
334' ; Summarium meditationis 334 73 76 77 702 703 (cf. consolatio) ; iie
vim facial exerc. ad eas habendas 295 ; in secunda hebdómada 300.

184 ; coacticiae nihil prosunt 607 Legere libros pios iuvat ad perseve-
()08 ; petendae a Deo 463 ; lacr. de randum 188 261-263 418 529 750
peccatis 134 331 ; Dir. interrogat 751.
oxercitanlem de eis 442 ; exerc. Lectus, ab exercitante sternendus
scribat de eis461;— 224 311 526. 87 ; detur exercitanti, si ab eo
I .Miidsberg, oppidum 219'. non afferatur 93 ; sternatur a mi-
I iinierd, typogr., 565. nistro exercitantis 96 594 595 ;
I :i Palma, Ludovicus de, S.I., scrip- huius usus difficultates 790 ster- ;
tor, lie'»»; adhibet excerpta ex natur ab ipso exercitante 87.

Directorio Sti. Ignatii 31. Ledesma, lacobus de, S. L, scriptor,
I.a Fuente, Ludovicus de, S.I., scrip- eius Adhortationes 64.
tor 302 ; eius scripta 46. Leerno, Philippus, S. L, 105.
Layiiez, lacobus, Praep. Gen. S. I., Leturia, Petrus de, S. I., scriptor, 37
tradit i:x. Patri Polanco 273 '
; est 358
probabilis auctor Directorii Vitae Liber Exercitiorum, a Directore di-
-Mixtae 135 ; eius labores pro Di- ligenter cognoscendus 75 '» 359
rectorio Exercitiorum 15 ; eius Or- 372 ; quae notanda ad pertectam
dinationes 39 ;
— 64 168 ' 179'. intelligentiam 422 ; ex eius lectione
I.azarus, vitae restitutus, contempl., parum fructus nisi antea Ex. fue-
74'^ 762" 766**; quando facienda rint facta 243 ; non sufficit intelle-
408 ;
apta est ad quiescendum post gere litteram, sed necessaria est co-
confessionem generalera 428. gnitio materiae 430 ; loca obscura
Lectio librorum, loci paralleli 263" ;
debent elucidari 421 ; sunt in eo
ea disponantur homines ad Ex., aliqua ai)ocrypha 7(52 ; ex aliis li-
774 ; eius vis et momentum 175 ;

brisquaedam sumantur 430 non :
est remedium ad spiritus iacturam omnia ad litteram servanda 422 ;
128 ; legantur ea quae ad medita- quoties legitur, toties novum lu-

tioneni iuvant 364 ; exerc. ea tan- men hauritur 608 609 ; Director et
tum legat quae scripto sibi tradun- liber Exercitiorum, cognoscat eum
tur 588 589 quales sint oportet
; diligenter, loci paralleli 75 '*
; to-
libri legendi 588 589 ; legantur litum perlegerit 372 437 441 600
bri qui pietatem potius quani in- 601 ;
probé eum perspectum ha-
tellectum nutriant 682 683 ; qua- beat 258 441 495 ;
prae manibus
tenus habenda lectio communis eum habeat 304 372 600 601 ha- ;
cum plures simul faciunt 225 ; ne beat eum valde familiarem et tri-
tempus meditationis eripiat lectio tum 304 608 609 eum ne afferat ;
590 591 ; ne exerc. nimis defatige- secum, loci paralleli 75 '* 74 75

tur lectione 590 591 ; nullus liber 97 373 437 ; sed potius mcmoriter
legendus detur exercitanti incon- teneat 373 ;
singulas paene voces
sulto Directore 226 ; lectio libro- expendat 600 601 ;
— lesuitae et
rum generatim 178 223 231 358- liber Exercitiorum, eum legant et
359 374-375 437 480 498-499 508 bene intellegant 254 392 619 620 ;
783 in prima hebdómada nuUi

; adhibeant eum semper 808 fami- ;
legantur 537-538 ; non convenit liarissime eo utantur 418 ; cum ne

multum legere in prima hebdómada dent illis qui prima vice exercentur
418 : sed finitis Exercitiis 392 ; lí- Longobardi, Nicolaus, epistolae 58.
ber necessarius est sacerdotibus ie- López, Valentinus, S. L, 39.
suitis 776 ; sumant quod sibi ex Loqui, minister cum exercitante tan-
eo prodest 254 ; de libro habendo tum de rebus sui officii loquatur
a iesuitis 791 ;
— Propagatio libri, 93-94 ;
prudenter tempore electionis
loci paralleli 243 ' ; rarissime tra- 95 " ; ii qui domi sunt, ne loquan-
dendus 489 potest tradi externis
;
tur cum exercitante sine venia Di-
392 religiosis post Exercitia 253
;
rectoris 94 ; de quibus non opor-
612 613 non debet concedí externis
;
teat loqui cum exercitante 95.
418 ; non vulgo relinquendus 243 ;
Loreto, oppidum, collegium Laure-
iis tantum qui Ex. aceuratíssime tanum 464
fecerunt 489. Louvain, oppidum 114^, Universitas,
Libertas, ¡n electione relinquenda 172 266'.

399 400 515 692 693 ; Dir. ad neu- Loyola, oppidum, contionatur ibi F.
tram partem inclinet 555 ;

qui exer- Vitoria, 89 ^
citantem vísitat ne eum impellat Lugo, loannes de, S. L, 64.
ad alíquem vitae statum 594 595. Lukács, Ladislaus, S. L, 37.

Lippomano, Aloisias, 359 Lusitania, 111 116 119
Lisboa, oppidum, 123' 141 Lyon, oppidum 346 ' 565.
Lisio, Antonius, S. L, 777.
Lítaníae recitandae, 229 233.
Litterati, 111 ; eorum Ex., 220.
Litúrgica officia fieri possunt ab exer-
Madrid, 484 ' 566 784» 802 ; archiva
cilante 538. Cf. Vesperae.
matritensia 46-47 collegium ma-
Loarte, Gaspar, S. I., 108. ;
tritense 141
Lob, Nicolaus, typogr., 564.
Maggio, Laurentius, S. I., Ex. facit
Locus aptus Exercitiis faciendis, 92»
89 ; socius Commissionis ad Direc-
372 quando collegia sint accom-
;
torium recognoscendum 25.

modata 92 93 108 125 130 436
Magister noviciorum. Ex. accommo-
592 593 ; pro iis qui Ex. integre
det indoli noviciorum 806 ; eius re-
faciunt 109 ; si adest consuetudo
gulae 788' 789 ; nomina magistro-
131 ; ne tollatur consuetudo quae
rum cf. Fabi Fabius de, Pereyra
in Hispania viget 125 ; cubicula sint
Eduardus, Plaza loannes, Ruiz
Ínter se quam separata 70 71 91
Alfonsus, Valentino Antonius.
92 93 259 436 495 536 537 580 581
Magistratus, qualia Ex. eis danda 614
592 593 614 615 ; condiciones soli-
615 ;
quomodo proponenda eis elec-
tudinis 285-286 in domibus So-
;
tio 616 617.
cietatis, si fieri potest, ne faciant Magnates viri, qualia Ex. eis danda
Ex. externi 130 ; Ex. fieri possunt 614 615.
in cubiculis alicuíus amici 125 ; in Maior, Petrus, S. I., socius Commis-
domo, si agitur
ipsius exercitantis sionis ad Directorium recognoscen-
de Exercitiis primae hebdomadae dum 25 780».
580 581 ; a mulieribus in ecclesia Marulus, Marcus, 358
(cL ecclesia) ; quid si minus abso- Manareo, Oliverius, S. L, 44 266'.
lute dentur Ex., 176. Mancinelli, lulius, S. L, eius Direc-
Lodi, oppidum in Italia 116. torium Exercitiorum 30 814.
INDF.X PERSONAHUM, RERUM, LOCORUM 843
M;uioius de Corpore C.hristi, O. P., Mascarenhas, Eleonor, 141

175'. .Mateos, Eranciscus, S. I., scrijitor, 37
Maiicovius, Ludovicus, S. I., 51. 168 '.
Manualia officia, ad interruni|)eiida Matthieu, Claudius, S. I., vita 340 '

;
F.x. relaxationis causa, 778 700 ; eius Directorium 340-347 ; quae-

cxercenda iti silentio 221. Cf. Hu- dam spectantia hoc Directorium 19
milia officia. 27 29 34 340-347 : iudicium Patris
Marcourt, oppidum in Belgio, 268 ». González Dávila de eius Directorio
Marcchal, Io.sephus, S. I., 300 487 ; Annotatioiiis Patris González
Maria Virgo, locí paralleli 263" ; at- Dávila ad hoc Directorium 490-
tracta a Christo 217 ; pauper 167 ;
491 ;
— 439.
magis congruit cum eius paupertate Medina del Campo, oppidum in Hís-
diccrceam non habuisse ancillam, panla, 003 '^*.
762 799 ; lesus ei subditus 554 ;

Medítatio, methodus meditandi, loci
depositio Christí ¡ii eius ulnis 249 paralleli 187 methodi necessitas
262 ; quid egerit post mortem Chris- 185 ; doceatur exerc. me- modum
tí 410 ; eius solitudo, desolatio et ditandi 54 269 443 570 571 652
afflictio 411 ; Christum resurrectum 653 doceantur novicií 809
; in- ;
videl 411 766 767 800 ; eius as- structio detur singillatim in primo
sumptio et coronatio contemplanda exercitio 503-504 ; rudibus 220 ;
in Exercitiis coadiutorum 254 quo- ;

in ariditate praecipue erudíendus
modo usa fuerit potentiis vel sen- exerc, 261 ; de methodo generatini
sibus, meditandum primo orandi 134 258 265; animadvertenda de
modo 324 736 737 ; meditatioiies modo meditandi 364 470-471 ;
—
de ea 55 ;
colloquia cum ea 193 Processiis meditationis, quae conside-
322. — Devotio erga D. Mariam Vir- randa sint ante meditationem 183 ;
ginem 263 ; horae Btae. Mariae rese sistat exerc. ante thronum Dei
citandae in Exercitiis 374 437 588 183 ; habeat fiduciam, laetítiam, re-
589 ; modus recitandi coronam 57 sígnatíonem 184 ; ne ínferat me-
58 ; impetrari oportet a Deo imita- moriae vim 184 ; ne perniíttatur
tionem Mariae 345 : devotio erga contentío et intensio nimia 445 :
Btam. Mariam post Kx. iuvat ad ne laedat caput OOO 007 ; ducatur a
perseverandum 2()3 416 165 166 ;
— Spiritu Sancto 184 ; desiderium me-
203 760. ditandi debet esse iam in praelu-
Maria Magdalena, contem|)l. de eius diis 448 ; Praeludia declaranda 652
conversione 75 762 : de Christo ei 653. cf. Compositio loci ; praelu-
post resurrectionem viso 411 768 . diuin de rccogitanda historia in se-
quam paenitentiam fecerit 547 ; cunda hebdómada 070 671 Dir. ;
num fuerit eadem ac sóror Marthae aperiat viam meditationis putic-

et mulier peccatrix 762 " ; — 800. torum expositione 498 604 005 cf.
Marín, Canutus Hilarius, S. I., scrip- púnela ; consideret causas facto-
tor, 30" 244' 275 ' 369 » 572'. rum, si alias non invenit quod quac-
Martinengo, Hieronymus, S. I., Ex. fa- rit 549 : de distributione puncto-
cit 115'. rum 703-704 : qua ratione sint per-
Martini, Angelus, S. I., scriptor, 136 sonae considerandae 7(54 ; curan-
273'. dum ut anima quietem reperiat
227 ; situs corporis 260 ; custodia cetera huic uni rei esse ordinanda
oculorum in meditatione 451 ; ca- 590 591 cogitet tantum de mate-
;
veatur a curiositate 170 ; quas par- riismeditationum quas facit 380 ;
tes habeat meditatio 454 ; monea- permaneat horam integram 382 ;
tur exerc. ne nimis speculetur 155 ;

nullam meditationem facile relin-
ut magis affectibus indulgeat 155 quat nisi experientia sit contraria
(cf. affectus) ; dúo impedimenta me- 382 quid de exercitantibus qui ad
;
ditationis 155-156 ; meditatio est meditandum fere sunt inepti 220 ;
actus proprius intellectus practici, exerc.debet scire omnia quae ad

non speculativi 545 ; non consistit meditationem referuntur 470 (cf.
in pulchris cogitationibus 193 ; varii Distractiones, Exercitans, nocturna
fructus ex ea percipiuntur 185 277- oratio). — Meditatio post Exercitia,
278 ; liniatur oratione et devotione commendanda ad perseverandum
198 ; cf. coUoquiiim ; differt ab ora- 263 529 750 751 ; cotidie saltem
tione 449 ; animum excitat et dis- per dimidium horae 249 417 ;
quid
ponit ad orationem 195 449 (cf. de consueta iesuitarum meditatione
oratio); valetad Dei dona obtinenda 806-807 ;
~ 778.
474 ; ad ipsam vitam agendam 474 ;
Memoria, exercenda in meditatione
animam corroborat, illuminat et 478 ne fatigetur 606 607.
;
elevat 716 717 ; exerc. referat Di- Mendoza, Antonius, S. I., 39.
rectori suam rationem meditatio- Mendoza, lacobus, S. I., 39.
nisl45. — Mcthodi medilationis, Ex. Mercurianus, Everardus, Praep. Gen.,
continent modum perfectum orandi S. I., vita 266»; eius Directorii
465 ; methodus trium potentiarum textus 266-269 ; aliud Directorium
150 ; detur secundo die et discatur probabiliter ab eo scriptum 240-
eius usus 171 652 653 ;
(cf. poten- 265 ; rationes cur lioc ei tribuen-
tiae tres) ;
qui mettiodus sit ap- dum videatur 240-241 ; Directoria
tus iis qui capite laborant 475 ;
facta eius tempore 15-17 ; de Di-
subsidia ad iuvandos parum capa- rectorio ab eo conscripto 16 19
ces 033 634 ;
quomodo meditari 30 39 51 265 ; committit Patri
|)ossint parum eruditi 632 633 ;
Miró curam Directorii conficiendi
methodus levis et facillima est se- 186; quatenus eius Directorium
cundus orandi modus 809 ; im- adhibitum sit ad Directorium of-
probatur sententia dicentium me- ficiale conficiendum 22 564 ; eius

ditationeni esse excellentiorem ap- scripta 42-43 ; eius exhortatio anno
lilicatione .sensuum 781 cf. Applica- 1574 habita 55; Epístola ab eo
lio sensuum. Memoria, Methodus missa ad P. Cordeses 51 ; iubet
iijnaliana, Modi orandi, Oratio, Vo- Patrem Polanco Ex. faceré 275 ;
—
liinlas. — Exercitans et meditatio ;
34 273 ' 366 486.
351 i
nullas alias meditationes faciat Messina, oppidum 119' 134' 464 ';
praeter commendatas a Directore P. Vitoria, rector coUegii messanen-
372 586 587 ;

potest eas transferre sis 89.
vel commutare 455 lectionem di- ; iMethodus ignatiana, loci paralleli
rigat nd meditandum 588 589 ca- ;

104^'; 137 193 256-257 497; ars
veat ne lectio vel scriptio tempus huius methodi 164 ; necessitas me-
cripiant meditationi 590 591 ; sciat thodi 574 575 ; consistit in om-
;
iiiuiii nexu 3()1 ; cducenda ex aii- Minister exercitanlium, oportet prae-

iiotationibus et additionibus 469 ; ter Directorem esse ministrum 439 ;
non facile intellegitur 1^2 ; debet qualis debeat 439 592 593
esse
-servari simpliciter 268, integre 757, quid faceré debeat 225 495-496 ;
781 788* ; servetur mcthodus gene- certiorem facial Directorem de óm-

ratim 187 193 ; in electione 523 ;
nibus 439 594 595 : moneat Direc-
in 3^ hebdómada 527 ad amussim ; torem de eo quod excrc. nianduca-
106 109 788 quo accuratius ser-
; verit 94 ; nihil Directore inconsulto
vetur, 60 niagis concurret Deus 608 faciat 439; a Dircctorc intellcgat
609 non debet Dir. eam mutare
; quoniodo se gerere debeat 378 438 ;
ad suuni arbitriuni 375 Stus. Igna- ; quaerat ab exercilante post praii-

tius animadvertebal inagni inte- dium quid ad próximas epulas ve-
resse ordinem lixercitioruni servare lit 87 ; eos ai)i)onat cibos quos
375 methodus debet temperar! et
; exerc. petierit 93 290 387 541 594
accommodari 608 600 ordo non ; 595 ; de silentio ab eo servando
ita alligatus, ut non possit mutari 94 594 595 ; loquatur cum exerci-
425. Cf. Accommodalio puncta ; tantc tantum de rebus ad suum
quam máxime libro líxercitioruni officium pertinentibus 93-94 ; cubi-
accommodanda 74 75 ; sequenda culuni coniponat el exercitanti ser-
methodus, sed non pimis strictc viat 94 378 594 595 ; curet exemplo
470 ; danda Ex. noviciis ad ver- esse exercitanti 9 1 ; oret i)ro eo 94.
buni (SKI : pericula recedendi a me. Miona, lüunianuel, S. I., Sto. Ignatio
thodo 421 ; Dir. curet bene intel- fuit a.confessionibus 241 271 486'
legere methodum 363. — Methodus 493 570 571 572 573 774 785 ; tex-
ignatiana in medilationc, 195 476- tus epistolae a Sto. Ignatio ad eum
479; multiplex 176-177: optan- missae 570.
dum ut Dir. eam doceat initio ex- Mirándola, oppidum, Mirandulanum
plicite 795-796 : exponenda 364 ; collegium 205
necessitas methodi 185 ; non exclu- Miró, Didacus, S. I., vita 365 '
; Di-
duntur modi or.mdi 710 741:
alii rectoría, textus 365-418 ; Summa
dealiismodis orandi 769 methodus ;
Directorii, textus 186-188 ;
quid
meditandi non ex Exercitiis. sed senserit de decreto (.ongregationis
aliunde accepta 491 ; iesuitae ha- Generalis primae circa Directorium
beant meditationem iuxta Ex., 15 ; socius Commissionis a S. Fran-
418 ; habeant hanc methodum or- cisco de Borja institutae 15 ; adiu-
dinarie et praecipuc 631 ; doceantur vat Patrem Mercurianum 16 : amat
hanc methodum ii qui sunt in traditiones 16 ; adversatur commen-
prima probatione, nisi eam iam no- tatoribus Exercitiorum nimis libe-
rint 808 ; methodus Exercitiorum ris 464 ; accipit a P. Acquaviva
¡n vita ordinaria noviciorum 805 ;
scripta de Exercitiis 20 ; de eius
libertas ea utendi cum approba- Directorio 16-17 20 49-50 56 59
tione superiorum 740 741. 61 62 ; iudicium Patris González
IMeursius, loannes, typogr., 563 564. Dávila de eius Directorio 487 ; aii-
Miari, Candidus, S. I., vita 205. notationes huius Patris in eius Di-
Milano, oppidum, 464 564 ;
Responsa rectorium 490 ; eius Directorium
Mediolano Romam missa 24 793 795. mittitur ad P. Polanco 19 ; eo Di-
rectorio usus est Pater De Fabi tres modos 561 ; quae sint trium
420 ; eius Directorium adhibitum modorum communia 186 ; fiat ali-
cst ad conficiendum Directorium qua eorum mentio in prima heb-
officiale 22 562 ; multa ex eius dómada 793 modi ; varii 809-810 ;
Directorio inveniuntur in Directo- modi excellentiores orandi 814 ;

—
rio Brevi 440 ; eius Schedulae seu 91 106 108 114 199 202 222 267
formulae meditationis 18 29 123. 413-414 433 480 528-529 534 535
-Misericordiae opera, declaranda rudi- 560 582 583 769.— Modas primas
bus 249 ; ea faceré iuvat ad per- orandi, loci paralleli 249 " ; de-
severandum 264 418. scriptio 414 methodus 736
561 ;
.Alissa, in Exercitiis, loci paralleli 921", 737 ; in eo habetur communicatio

exerc. habeat facultatem exeundi cum Deo 52 8 praecipue propona- ;
ad missam 92 285 537 582 583 ;

tur hicmodus 87 multo pluribus ;
exerc. potest audire missam 176, proponi potest quam Ex., 371 ru- ;
228 230-231 232 297 ; plures exer- dibus 220 249 280 ; videtur accom-
citantes possuiit audire missam si- modalus esse simplicioribus 323 ;
mul 225 ; missa specialis dici po- quilibet praeditus bona volúntate
test pro exercitantibus 790 ; de ad hunc modum est idoneus 371 ;
missa celebranda vel omitteiida in detur etiam lis qui faciunt tantum
prima hebdómada, loci |)aralleli primam hebdomadam 81 ;
quae for-
283" ; 283 388 428 538 640 641 mula possit adhiberi 323-325 ;
780 ; explicanda mysteria et cae- quamdiu in eo immorandum 324

rimoniae 230-231 ; explicandus ru- 738 739 ; sufficit ut exerc. discat
dibus modus audiendi missam 220 ;
modum, quo delude utatur 740
— 91 260 378 453 458. 741 ;
prodest ut exerc. faciat varia
iModena, oppidum, 204 205 '
802 '
;
Ex. de variis materiis 740 741 ;
archivum 47-49. accommodatus est iesuitis 472 ; in
iNIodestiae regulae 234. Exercitiis coadiutorum 253 ; tra-

Modi orandi, loci paralleli 455 ; ali- datur accommodatus regulis S. I.,
quis eorum proponatur 87 ; decla- 467'; —231 232 342-343 413 784.—
renturdiligentius 455 ponuntur ;
Modus secundas orandi, loci paral-
ad complendam doctrinam et ut leli 252" ;
quid contineat 809 ; me-
rudiores haereant diutius in una thodus sequenda 738 739 ; non mul-
materia 736 737 ;
possunt cum tum temporis in eo impendendum
pluribus communicari 736 737 ;
738 sufficit ut exerc. discat mo-
;
cum multis 110 : cum impeditis ne- dum, quo delude utatur 740 741 ;
gotiis 220 ; cum mulieribus 109 ;

dandus religiosis 252 ; animadver-
accommodantur varietati hominum tenda 414 ;
— 325 343 413 460 482
185; dandi pro necessitate exerci- 528-529 810. — Modus tcrlius orandi,
tantis et prudentia directoris ^59 ;

loci paralleli 326 ; methodus
(jui sint aptiores pro varia exerci- 325-326 740 741 ; utilis est exerci-
tantis dispositione 740 741 ; propo- tantibus primae hebdomadae 279 ;
nendi coadiutoribus 782 ; noviciis proponatur iis quibus datur prima

coadiutoribus 798 ; in eis insti- hebdómada 460 ;
simplicibus 561 ;
luendi novicii incipiendo a modis utilis est iis qui officio divino obli-
faciliorihus 809 ; observationcs in gan tur 529 ; íacillimus omnium
.
INDEX PEHSONAKUM, HEKUM, LOCí)HUM 847
so;) ; facilior 501 ; tradalur iiovi- 471 " 476 ,509 535 5(iO 050
ciis ante oinnes alios 809; — 345- 05 1
.{46 413 460 528-529. Mortificatio cf. pacnilentin.

.Monachino, Vincentius, S. I., 37. Molió, Dcus initncdiat ius siiam vo-
Moiiiales cf. religiosae. luntalem ostendit per j^ratiae ef-
Monte Cassino, oppiduni, Stus. Igna- fcctus, quani per discursus 314 ;
tius in Monte Cassino 782 " 784. cxaminandum initiuni, médium et

Montoya, Ludovicus, S. I., 58. finis niotionum 521 ; |)ersistat exerc.
Morales, Sebastiaiius, S. I., sacer- in motionibus 185; maior motio

(los ordinatur in collegio Roma- esse solet cuni nondum est electas
no 58. status vitae 114 ; periculosum
Mors, eius meditatio in lixcrcitiis, loci est gubernari caece motionibus
liaralleli 85 " ; addi potest, 386 ;
520 ; exerc. magis agitatur mo-
addatur 85 782 797 ; quando possit tionibus post ¡¡randiam et coe-
l)roponi 99 ; ordo eain proponendi nam 497 ; Dir. cognoscat motiones
775 ; tradatur tertio dio 230 ; quinto exercitantis 411 : de cis intiuirat
dic 391 ; si datar, ponatur quinto 438 ; exigat ab oxci ¡lantc caruni (.
loco 435 ;
detur, si exerc. fastidio rationem, i)r;iescrlini si non inve-
afficiatur, et nihilominus egeat con- nit quod quaerit 377 378 438 5 10 ;
tritione 296 ; si aridus est exerc. exerc. observe! motiones suas 312 ;
541 non est opus eam daré si

; moneatur exerc. iit scribat suas
exerc. iam invenit quod quaerit motiones 8.") (cf. svribnr) ; de mo-
386 proponatur novuni exerci-
; tionibus icsuitarum 173-17 1.
tiuni 770 ; ])otcst dari si Directori Moyses, 102 218.

videatur opportunuin 150 ; raris- Molieres, modas agendi cuín eis 112 ;
sinie omittenda 505 656 657 fit ; earum quomodo Stus.

levitas 112;
a tempore Sti. Ignatii 782 797 ;
Ignatius cum eis loqueretur 112;
addicitur nomini Doctoris Ortiz 782 — Exercitia mvlicniin 100 108-
797 ; Dir. habeat cain ad nianum 109 255-250 modus ea dandi 177
;
441 ; conscriíjantur brevia eius 250 ; Ídem modus ac in rudiorum

puncta 784 ; Suninia punctoruni Exercitiis (ilO 017 ; materia cxpo-
334 542-543 ; quatenus proponenda nenda, locus parallelus 109 ; den-
occupatis 251 283 ; allicit pueros tur eis fcre l"x. i)rimae hebdomadae
magis quam meditatio inferni 255 ;
130 ;
possuiit faceré Ex. primae
quae afíectuum varietas possit ex bebdomadae 108 ; sufficit eis prima
ea erui 444 ; perpendat Dir. qui hebdómada in<) ; iiihil detur scrip-
affectus magis iuvent cxercitantes to 250 ; locus ad earuin Ex. aptus,
471 ; tiinor incutitur 432 ; avoca- loci parallcli 108'-; — cf. Ecclesia.
tur animus ab inordinato amore München, oppidum 134 219; ar- ^
rerum visibiliuni 505 cmisulcratio ; chivum 10 ; coUegium Monacense

mortis 138; consideral io triplex 218 '.
139; in Exercitiis priniae pr()i)a- Mundi cognitio, pelenda in coUoquiis

tionis 809 ; in Exercitiis icsuitarum 193.
(i20 621 624 ; potest dirigi ad al- Miinster, oppidum 218
tiores affectus 624; fructus huius me- Murmuralio, eius occasio vitanda in
riitationis 656-657 ;
— 212-215 468 modo agendi cum mulieribus 112.
N
potest omitti 544 ; cum quibus sit
dispensandum 590 591 799 ; omitti
Nadal, Hieronymus, S. I., vita 119 '
potest cum Ex. relaxantur 682
;
eius excerpta de Exercitiis, textus 683 ; curandum ne penitus omit-

119-133; varii eius scriptorum có- tatur 756 757 ; difficultas eam fa-
dices 126-127 eius scripta de Exer- ;

ciendi 757 ; fiat cum Ex. integre
citiis 132-133 Visitator Hispaniae dantur 382 ; fiet cum fit Exerci-
;
483 1
; eius instructiones variae 40 tium peccatorum 82 ; secunda et
41-42 123 ; fortasse auctor est cuius- tertia nocte 82 83 ;
— 435 509 650
dam instructionis 172-173 651.
; eius
exhortationes 40 42 46 120 ur- ;
Novellaria, oppidum 191 205 '; Do-
gebat in visitationibus formatio- mus probationis 47 49.
nem Directorum 245 ; eius Re- Novicii, eorum Ex., 253 causae cur ;
sponsiones ad dubia 39 eius Ro- debeant faceré Ex., 133 tempus ;

;
sarium vitae Christi 56 ss. — 33

ea faciendi 789 796 ; quamdiu de-
246" 317'". bent detineri ante Ex., 809 num ;
Napoli, oppidum, Annotata in Direc- debeant omnia Ex. simul et initio

torium a provincia neapolitana S. I., noviciatus faceré 796 ; modus fa-
textus 777-782 Provincia Neapo- ;
ciendi Ex. temporibus interiectis
litana S. I., 24 777* 795, — 89 ^ 803-806 ; num sit electio eis pro-
419 ' 464 1 784« 802. ponenda 788 cf. experimentum.
Nativitas D. N.I. Christi, contempl. Novissima, ea considerare iuvat ad
158 171 237 255 299 "i 303 306 perseverandum 415.
404 407 442 453 466 ' 509 548 670
671 672 673 678 679 763 765 806 ;
O
eius Puncta 337-338 ; exerc. in ea
desideret similem esse Filii Dei Oboedientia, 148 263 466 '
; est vitae
710 711 ; Compositio loci 760. spiritualis fundamentum 263 ; ne-

Natura, consideratio naturae 139. cessaria est exercitanti 87 375 586
Nazareth, contempl. rerum ibi ge- 587.

starum a Christo 306 308 337 340 Ocaña, Ocaniense coUegium 141 '.
554 714 715 760 798. Occupationibus distentí, eorum Ex.,

Nicolai, Laurentius, S. I., vita 351 ' loci paralleli, 220*; 250-251 282-
;
eius Responsiones, textus 351-365 ;

284 ; non proponantur eis electio-
qua occasione eas conscripserit 352- nes 616 617.

353 ;
— 27. Officium parvum, id cotidie recitare
Nicolau, Michael, S. I., scriptor 119 iuvat ad perseverandum 417. Cf.
121 123 127 133 244«. Horae B. Mariae Virginis.

Nocera, oppidum 464 Olmutz, oppidum 351 ' 352.
Nocturna meditatio, loci paralleli Olot, oppidum in Hispania 529

2981»'; non fit hoc tempere 193 Oña, oppidum in Hispania, archivum
294 779 praxis indicata a P. Ni-
; Oniense, 46 475.
colai 353 expedit aliquando eam
; Oñate, oppidum in Hispania 89
in secunda hebdómada omitiere Operarii S. I., proponantur eis regu-
393 ; non necessario semper fa- lae sentiendi cum Ecclesia 742 743 ;
cienda 482-483 ; saltem aliquando ratio meditandi Ex. per annum 807;
; ;
INDEX PEHSONAHUM, HERUM, LCCOBUM 849
)ratio, valet ad Dci dona excipienda calis 126 ; meditari possunt reli-
U)2 403 ; eius excelleiitia atquc giosi oraliones vocales 252 : - 220
efficacia 175 ; iuvat ad malas in- cf. Rosarium.
clinationes tollendas 122 ; est re- Oratio praeparatoria ante nieditalio-
mediuni maloruni hominis 147 etsi ; nem, 137 150 183 195 477 778
exigat cooperationem, est donuni 793 in ea renovatur principium et
;
Dei ()08 ()09 ; in ea nostra consilia fundamentuni 250 " optandum ut ;
cum Dco quodamniodo coinmuui- initio cxplicelur oratio (iraepara-

cainus 448 motus ad ; orationcni toria 795.
incitantes non possunt esse sine pe- Orígenes, scriptor 56.
culiari auxilio Dei 449 iuvat ad ; Orlandini, Nicolaus, S. I., scriptor
sui cognitionem 147 oraudus Deus ;
praesertim in re difficiliore 363 ; Ortiz, l'ctrus, Dr., Ex. fecit ducc

exerc. in oratione permaneat reve- Sto. Ignatio (iHi" 782 " 784 ; dici-
renter, attente, devote 183 ;

quid tur auctor meditationis de morte
<lebeat petere exerc. initio oratio- 782 797.
nis 96 ;
promoveatur niagis ac ma- Oslo, oppidum 351
gis perfecta oratio pro singulorum
capacitate 812 ; disponantur homi- P
nes ad Ex. per orationem 96 774 ;
disponatur exerc. ad orandum 498 ; Padova. oppidum 136 205' 241 265
oratio sub finem meditationis 200 ; 273 > SOI '.
est effectus meditationis 195 : quor- Paenitentia, loci paralleli 80=: fruc-
sum fiat oratio 199 ; oratio est tus j)acnitentiae 20(; ."il7 ; ¡ii\at ad
íructus Exercitiorum 536 ; in ie- Dei dona excipiciula 1()2 '-"
l'.t.'i :
suitis 788* ; dentur Ex. iesuitis ut meas ea disponitur ut a Deo illunii-
discant modum oratioiiis 124 ; Dir. netur et perficiatur 386 ; expedit ut

oret pro exercitante, loci paralleli sit voluntaria et ad uniuscuiusque
256" 95-96 438 496 498 534 600 naturae accommodata 386 ; deside-
601 ; oret pro exercitante toto ret exerc. eam faceré 155 ; incipien-
Exercitiorum tempore 287 : Mi- tes ponunt in ea quasi onniem per-
nister oret pro exercitante 94 225 fectionem 204. — Actio Directoris,
594 595 ; oret cotidie 378-379 ; ora- explicet eius utilitales 155 296
tio pro iesuitis Nadal 132- apud P. declaret quid sit 80 390 ;
proponat,
133. — Oratio mentalis, an semper si non petunt exercitantes 461 ;
debeat esse mentalis 426 ; potest non cogat ad eam, sed proponat,
esse in primo modo orandi 528 et liberum exercitantem relinquat
valdecommendatur iesuitis 418 ; 187 437 ; non imponenda, sed in-
quomodo agendum cum religiosis sinuar! potest 451 ; ne exigat ut
non deditis orationi mentali 251 ; exerc. faciat omnia indicata in de-
et quomodo cum deditis 252; — cima additione 386 ;
provide eam
220. —
Vocalis oratio, modi orandi accommodet 451 ; nihil dicere de
valent ut oratio voc. fiat attentius paenitentia tentatis 361 ;
aliquid
528-529; post Ex., 249 417; in tamen est praescribendum 261 ; of-
pueris 255 ; ex abundantia devo- ferat instrumenta paenitentiae 80

tionis potest prorumpere oratio vo- 296 541 ; latenter ea relinquat in
5i — Directoría Exercitiorum.
'
cul)icul() 170; qiiaerat ratioiieni de Christi insignius atque excellentius

|)¡u'iiit('iitia 3iS() 51(1 ; manifcstanda in ea eUicent 726 727 ;
augel om-
(lircc-lori 2.S!» 't'AI ; lauik't oxcroitan- nes virtutes 247, quasdam prae-
tfiii cuni lat-il f)!! ; si cxtTC. eani sertini 527 ; eolligitur ex ea ma-
oniiltil, (.'iiiii excitct \cl ei offiTat gnas fructus 171 ; deberel esse nu-
instrunu'iila pacnitt'nt iar ÜIm; .MI ; trimentum ordinarium animae 525 :
lU'tílifítMiU's (.'xcitaiuli 17(1 I.S7 ; iiio- est thesaurus christianae vitae

(luiii imiti't, si CXCTI-. non ¡nvciiiat 525 ; confirmat electionem 525 726
(liiod (|uac'r¡l 2(il 'MX (Ki.") : obser- 727 ; potest exponi causa acerbi-
vot Dir. an rxcac. iii aliciua re tatis 633 634 ; possunt insiiiuari
excedal ¡ \'A ; ffi'vent ¡oci's iiiterro- modi cam meditandi 633 t)34 ;
gandi ii'iiriimaidi 17(1; ne fiaiit exerc. incipit in ea assuescere pcr-

tenic'iu paciiileiiliae extraordina- fectae victoriae passionum 812 : quo
riai' 170 ; iic pcrmit talur iiitensio ordine ))roponenda sint eius mys-
nimia 1 Ifi ; niinister iiioiieat üirec- teria 526 766 ; quomodo conside-
lorcm, si cxerc. facit iiiiiiiani paeii., randa rudibus 219, pueris 255 ; con-
122.") ; exerc. oboi'diat Directoi i iil siderare in ea peccata inducit ad
pacnitc'utia .")8() .')>S7 ; initio Socie- contritionem 463 ;
potissimum qua-
latis \¡Líuit niultuni i)aeiiitciitia drat viae unitivae 247 798 quo- :
11.1 ;í,S(; .")(!.'); ad paenitentiam re- modo coutemplanda 409-411 558-

ioii iitui- rcgulae de victu 428 ; de- 559 726-732 ;
passio tota uno die
siderium paenitentiae est fructus repetenda 410 ; affectus varii ex
meditationis peccatorum 1.51 ; fa- ea educendi 319-321 728 729 ; sen-
ceré iiaenilentiam iuvat ad ])erse- tentiae Sacrae Scripturae ad illam
veranduiii 151 41() ; fíat aliquid pae- pertinentes iuvant in tertia heb-
nitentiae eotidie 548 ; exereeantur dómada 526 527 ;
proponen da est
iesuitae per aliquot annos in con- iesuitis 618 619 ; in Exercitiis no-
tinuo mortificationis studio 812 ;

— viciorum 811 ; meditari aliquid ex
278 434 467 i
474 475 480 483 811. ea eotidie, iuvat ad perseveran-
Falencia,oppidum 114*. dum 188 415 ;
imago passionis
Falermo, oppidum 464 Christi habenda in cubiculis 538 ;
Palma de Mallorca, oppidum 119'. — 194 223 240 460 467' 476 590
Palma, Hugo, 197 591 784 806.
Palmarum dominicd, contemiil. eo die Pastores in Bethlehem lesum adorant,
gestorum 406 408. contempl. 158 162-163 408; com-
Palmio, Henedictus, S. I., 19 64 191. mittenda indicio Directoris 509 in ;
Panamá, l(i8 '. Exercitiis coadiutorum 253 pue- ;
Paris, oi)|)idum 113' 174 179 > 222' rorum 255.

365 ' 563 564 ; Universitas 266 « Iâter Noster », oratio, est veluti
272. lingua Christi 200 ; eius excellentia,.
Parma, opi)iduni 113'' 179'. 200; considerationes 200-201.
Partitio temporis, 259-260 ; varietur Patientia, curandum ut exerc. pro-
pro cuiusque dispositione 297-298. fectum in ea facial 417 ; possunt
Pas.sio (Ihristi, contempl. loci ])a- l^roponi considerationes de ea 432 ;
ralleli 171 '" 409 411 ; habet comjiaranda praesertim ut adiu-

vim extraordinariani 525 ; virtutes mentum ad i)erseverandum 263 417.
INDEX PERSüNAHUM, RKHUM, I.OCOHUM 851
l';ures Saiu-ti, loca ex eoruni siTip- voeat ab obtinendo fme 1 16 ; ef-
tis (iistinctius in Directorio ponan- fieit liominem siinilem l)esliis 512 ;
tur 77(). impedit cognitionem volunlalis Dei

raulus, Stus., eius coiiversionis con- 519; est inaluni onniiuiii gravissi-
teiu))!., 7') " : eius vociitio est exeni- inuin 52(i ; crimen ingiati aiiinii
pluni primi teiuporis elcctionis (iíts 526 ; Di'Us odit |)cccatum 526 ;
1)99 ; de passionc Cluisti in eius epi- Deus ¡ndigiiatur píH'catuni 526 527 ;
slolis 527 729 7:i(i : Cliristum post mala provcnient ia ex pcccatis 163
resurrectioiiem videl IKÍ; ([uo- 512 511 515 quid merealur [)ecca- :
niodo applicandi sciisus ad hane lor 151 ; in lu incipio et fundamento

apparitioneni 413. exerc. iaciat fuiidanienluin ad co-
I'aulus III, Font. Max., approbat Ex., gniiscciidaiii deformitalcm peccati
21 P ;
— 3()9 ' .572'. 611 6 15; l'crnitdnim lixerriliu,
l'aupertas, eius excellentia KiCi-KiT: 187 2(17-2118 223 267 442 I6n 468
status pauperuni est siiniliur statui 176 535 759 : Summa punctormn
CIn-isti I(i7 ; C.liristus elegil paupe- 33(1-332 511-512; aliae medilatio-
ifs iuxia se 1(12 ; itetenda pauper- nes de pcccatis. de pociia peccati
tas ¡11 eollixpdis ,'{;H) ; moN'enduni 251 282-283 335-336 784 ; quan-
ad |iaupertateni 112; pr<)])ler pau- donam pi()|)onenda haec medita-
[lerlateni dotnoruni (lel)ent exer- lio 82 235 382 390 434 448; Dir.
citantes inipeusas solvere 12.") ; i)ro- habeat ad inanum meditationem
ponenda alieiua l"x. de paupertatc de effectil)us peccati 441 dúplex
;
432 ;
pauperlas eligenda est ex modus propoiiendi lias meditatio-
amere Christi 341. nes, sive singulis dielius onmes si-
Pavone, Franciscus, S. I., (13. mul repetitas, sive per dies ex or-
I'ax, est |)ars consolationis 72 73 702 dine distribuías, loci jiaralleli 8(1 ^
;
703 (cf. con.solalio, (l('¡inilio) : apti I9!l 539 (i50 7 8(1'' 797 ; possunt di-
sunt ut ad lix. invitentur qui eani vidi meditationes in paites 183 ;
quacrunt 91 ;
requiritnr ad elec- linis buius considerat ionis est cd-
tioneni tertii tem|)oris 7()ü 7(t7 ; ut gnitio sui el odium peccati 104
oblineatur, faceré quisque debel 15(1 193 ; fiuctus est desiderium
quod in se est 662 663 ; est fruc- pacnilentiac 151 ; in meditatione
tus lixercitioruin .')78 579. peccatorum ne examincntur singil-
l'eceatuni, eius nialitia et foeditas 151 lalim singula peccata commissa 138
210-211 504 ; quoniodo possit expli- 298 387 136 452 504 506 539 654
cari eius nialitia 384 ;
cognoscitur 655 7.38 739 : magna lamen dili-
ex passione (lliristi 526 728 729 ; gentia adbibenda est 506 ; in l':xer-
est quaedani i)erduellio contra do- citiis iesuitarum considerenlur pec-

miniuni Dei 151 ;
pcccator quod cata etiam in saeculo commissa
ad se atlinet, vult tollere esse Dei 621 ; sed praesertim commissa in
151 ; vellel jieccator uL Deus non rcligionc (i2o 621 ; examen ])ecca-
esset Deus 151 ;

peccalor est iiii- loruin (piomodo faciendum a no-
niicus Dei 151 512; ciccil Dcuni viciis 80 1 ;
([uomodo proponendae
de sua anima 151 ;
pro sua parle sint bae meditationes occupatis 250-
Deum íacit creaturam 151 ;
i)ec- 251 282 ;
|)rop()nalur quibus modis
catum est impedimentum quod re- possit peccari 117; species pecca-
torum petantur ab aliis auctoribus 670 671 ; animus excitatur ad per-

648 649 in examine geiierali at-
; fectionem mirabili artificio Spiri-
tinguntur quae frequeiitius occur- tus Sancti 670 671 ; voluntas in-
runt 293 648 649 ; de peccatis co- clinet ad partem perfectiorem 396 ;
gitationis et delectationis morosae exerc. debet expeliere a se omnes

786 ;
quomodo meditandum pecca- imperfectiones 630 ; quam grave
tis primo modo orandi 324 345 sit declinare a recta via perfectionis
479 736 737. — Ejfectus medila- 804 ; quaeratur perfectio in omni
tionum peccatorum, cognitio ma- statu ad quem Deus vocet 554 ;
litiae peccati 174 247 267 560 ; pe- religiosi quaerant quae perfectiora
tenda in colloquiis haec cognitio sunt 512. — • Qiiaerere perfectionem
193 463 ; sentienda ex animo ma- in mediíationibus Exercitiorum, fa-
litia peccati 640 641 ; comparan- cultas determinandi de statu per-
dus sensus malitiae peccatorum fectionis, condicio ad Ex. integra
54ti Dcus dat sensum et verecun-
; 90 ;
qui quaerit perfectionem, re-
diam peccati 540 confusio de pec- ; deat ad primam hebdomadam 547 ;
catis quaerenda in tertia liebdo- exerc. indaget perfectionem in ómni-

mada 558 ;
compunctio de pecca- bus meditationibus 670 671 ;
perfec-
tis 809; detestatio peccati 152; tionis semina quae sparguntur in
odium peccati 202 203 728 729 ;
meditatione regni Christi, crescant
paenitentia suscepta ad remissio- per alias meditationes 670 671 ;
nem peccatorum 452 (cf. paeniten- imitandum id quod est perfectius

tia) ; lacrimae de peccatis 224 ; in- in vita Christi 393 524 ; Christus
terrogandus exerc. num quaerat fuit exemplar evangelicae perfec-
dolorem de peccatis 134 ; interro- tionis 551 710 711 ; exerc. incipit
gandus de contritione 85 ; vitanda disponi ad electionem appetendo
occasio peccati post líx., 750 751 ;
id quod est perfectius 710 711 ;
~ 138 139 468. optimum in electione est contendere

Pecunia, exerc. tradat pecunlam emp- ad perfectiora 313 690 691 ;
pro-
tqri 93 ; salutem animae difficilio- ponatur semper via perfectior tam-
rem facit 396. quam optabilior et a Deo petenda
Pedroctie, Thomas, O. P.. 126" 132 690 691 : perfectio in oratione et
317 operatione est Tmis quartae hebdo-
Pelletier, loannes, S. I., 107. madae 194 ; exerc. nitatur post Ex.
Peña, loannes, O. P., 176'. quam maximam perfectionem ac-
Pereyra, Eduardus, S. I., vita 141 ^ : quirere 750 751 ; Dir. hortetur ut
Directorium, textus 141-157 ; Ín- exerc. Deo perfecte serviat 164 ; ob-
doles Directorii 141-142 ;
— 19 60. servet num in electione sit exerc. dis-
Perger, A., scriptor, 351 positus ad perfectiorem vitam 400.
Perfeclio, signa virorum perfectorum Perseverantia, normae ad eam obti-
205; desiderium perfectionis 111; nendam, loci paralleli 261°^; ha-
concipiet exerc. desiderium quam benda de ea instructio 529 Mó- ;
maximae perfectionis 630 ; conten- nita ad perseverandum 188 261-

dat ad id quod est perfectius 397 265 415-418 529 748 749 semen ;
509 670 671 ; animum inflectat ad seminatum in Exercitiis debet fo-

id quod est perfectissimum 396 veri et excoli 748 749.
;
INDEX l'EHSONARUM, KEKUM, LOCOHUM 853
Personae, qua ratione sint toiisitle- P. Cordcses 532-533 ; 11 M2 59 ;

—
randae 672 673 674 764. Summarium Exercitiorum 497 500
Perú, visitatio facta a P. Plaza 39 ; 505 Summarium italice 257"'.
;
—
provincia peruana S. I., 168'. Directorium ad Confessarius, 104»°
Petitio, quid sit 504 ;

quae debeat pe- 359 2» 50() ;
— 81 204 241 489.
tere exerc. initio 96 ;
petenda a Deo Pont-á-Mousson, opi)idum 564.
salus animac 382. Porres, Franciscus, S. I., 38 39.
Petrus Stus., apostólos, contempl. ges- Portillo, Ilenricus del, S. I., 564 ".
torum ab eo in horto Gethsemani Possevino, Aiilonius, S. 1., codex eius

449 ; meditatio conversionis Sti. iussu scriplus 11 ; sciibil vitam P.
Petri 75 " ; venit in sepulcrum IMercuriani 26() '
; 12 13 270
Christi 411412; Christum resur- 273' 351 • 352 774 >.
rectum videt 768 — 601. Potentiae animae, methodus medi-

Piacenza, oppidum in Italia 205 tandi exercendo potentias animae,
Pietrabissara, oppidum in Italia, 564. 324-325, 479 650 651 ;
explicanda
Pilatus, contempl. de actis coram eo 503-504 652 653 cxponcnda initio :
409 ;
repetitio 410. Exercitiorum 658 659 (¡uomodo ;
Pinelli, Lucas, S. I., 777. instruendi novicii in earum usu810 ;
Pistola, oppidum 273 '. in primo modo orandi examinan-

Plasencia, oppidum in Híspanla 113 dum quomodo eis usi simus 738
Plaza, loannes M», S. I. 168'; Visi- 739 apponatur paradigma uberius
;
tator provinciae peruanae 39. ad potentiarum meditationem 775.

Plinius, 213 Potenza, oppidum 464
Plutarchus, 501 '"^ Poveda, loannes, S. I., 46 475.
Poisy, oppidum 2-73 '.
Poznan (Posnania) regio, 773 -.
Polanco, loannes Alfonsus de, S. I., Praecepta Dei, perfectio omni svitae
vita 272 '
; eius Directorium, tex- christianae consistit in eorum ob-
tus 272-328 ; eius Summarium servantia 488 de eorum obser- ;
Kxercitiorum, textus 328-346 ; eius vantia 428 ; meditatio de eis ser-
scientia theologica 136 ; socius Com- vandis 453 ; modus oranoi de eis
missionis pro Exercitiis a S. Fran- 324 34 1 414 479 ,561 736 737 769 ;
cisco de Borja institutae 15 ; con- Dir. ea exponat 535 ; rudibus 249 ;
scribit meditationem inferni 782 ;

coadiutoribus 253 ; iiccessaria sunt
facit compendia punctorum 18 ; maiora signa ad ea quam ad con-

annotat normas de Exercitiis 79 ; silia sequenda 72 73 308 396 513
est fortasse auctor Directorii Vitae 556 ; exerc. proponat sil)l eorum
Mixtae 135 ;
— Directorium Exerci- viam 437 ; si exerc. ea eligit, inter-
íiorum mittitur ad P. González Dá- rogetur in quo .statu 437 698 699
vila 19 ;
quid de eo iudicaret Pater uno die offerat secundo electionis
González Dávila 485 ;
quas Anno- tempore praecepta et alio die con-
tatioiies Ídem Pater fecerit in hoc silia 402.
Directorium 487-488 ; quatenus ad- Praedicatio, normae Sti. Ignatii de'
hibitum est ad Directorium oíTiciale praedicatione 111.
conliciendum 22, 562 ; traditum est Praeludia nieditationis, eorum proces-
Patri Codina a P. Watrigant ut ty- sus 19() ; lie nimis in eis insistatur
pis ederetur 31 ; ex eo multa sumit 197 ;

quo animo íieri debeant 118
1
449 : non debet esse sterilis quae- bus prandium sumendum sit in cu-
dam consideratio 448 ; exerc. debet bículo 230 ; num invitandi ad pran-
haberc coniunctim desideria 448 ; dium communitatis ii qui Ex. fi-
declaranda initio 652 653. ~ Cf. niunt 225.

Composilio loci. Prati,oppidum 133.
Praemonstratenses, 20 Prima hebdómada cf. Hebdomadae.
Praga, oppidum 134 > 218 ' 351 • 564 ;
Principiumet fundamentum, loci pa-
P. Vitoria, rector collcgii 89 ^ ralleli 102^«; scopus 644 645; est
Praeparatio, ad Exercitia per confes- basis totius aedificü spiritualis 292
siones 100 per bona opera 494 ; ;
380 500 642 643 : influit in omnia
eorum qui non sunt bene dispositi Ex., 644 645 ;
proponitur in eo ca-
91 ad Ex. secundae hebdomadae
; ritas seu fmis praecepti 500 ; est
87. — Praeparatio Directoris, loci fundamentum electionis 142 ; in-
paralleli 131 " cf. Director. terdum ex solo pr. et fund. totum
Praesentatio Christi in templo, con- emendatur 268 debet infigi quam ;
templ. 4 04 405 407. máxime in mente 644 645. De- —

Praesentia Dei, quomodo Deus ima- claratio principii et fundamenti,
ginandus 184 ;
pericula imagina- ante hoc exerc. exponendum potest
tionis corporalis 184 489 ; assues- confiteri et communionem sumere,
cat exerc. cogitare se agere omnia si id frequentius facial 96 ;
pro-
in conspectu Dei 361 ; consuetudo ponatur ante omnia reliqua 82 170-
habendi praesentiam Dei 199 ;
171 380 ;
primo die 390 ;
postquam
Praesentia Dei in quarta hebdó- explicatae sunt annotationes 187 :
mada 194-195 ; meditationes de dum examina explicantur 447-448 ;
praesentia Dei 215-216 ; Praesentia incipiatur semper a princ. et fund.

Dei iuvat ad perseverandum 188 cum repetuntur Ex., 803. — Modiis
261-262 415 quomodo obtinenda ; id declarandi, 101, explicatio 148-
261-262 ; Praesentia Christi haben- 150 ; brevis summa 267 329 ; uti-
da in meditatione 429 ; medita- lissimum est distinguere considc-
tio de praesentia eucharistica 216- rationem per puncta 797 ; propo-
217 (cf. Eucharistia). nantur puncta brevia 538 ; po-
« Praesuppositum », loci paralleli 499'^ test dividi in tres partes 134 446
ratio huius considerationis 379- 642 643 ; addi possunt excursiones
380 500 ; quando explicanda 642 ad meditandum 644 645 500 ; quae
643 ; omittenda videtur 499-500 ;
sint consideranda 434 ; exerc. ac-
— 445 482. commodet finem ad statum in quo
Prandium, in Exercitiis 71 ; liabere est 622 623 807 ; in Exercitiis iesui-
rationem prandii multum confert tarum adiungatur finis i)ropriae

87 ;
quaeratur ab exerc. quid man- vocationis 467 accommodatio Pa- ;
ducare velit 79 ; exerc. post pran- tris Valentino 208 apud P. Nadal ;
dium iudicet et petat (juid In pro- 132 : examinetur modus utendi

ximis epulis velit 87 ; tradatur principio et fundamento 381 exerc. ;
exercitanti id tantuni ct totum secum consideret quomodo hacte-

quod petierit 93 ; exerc. tradat i)e- nus se habuerit ad finem et media
cuniam emptori pro prandio 93 292 ()44 645 modus id declarandi
;
373 ;
quatenus icsuitis exercitanti- occui)atis 250 282 ;
pueris 255 ; iesui-
INDEX TERSONAIIUM, HEnUM, I.OCüRUM 855
lis qui repetunt E\., 7í)l ; dcntur ralleli 256" 441 498 ; utilitas prae-
siniulaliquae adclitioiies 429; exerc. parandi puncta, 184 ; puncta sint
co tempere visitandus 792 ;
repe- quam máxime libro Exercitiorum
tatur seniel salteni 171 390; tradi accommodanda 71 75: Dir. Iiabcat
potest cis qui electioiiem non fa- materiam per piiiu ta disl l ilmtain
< iunt 'MÂ : quanidiu in eo inmo- 441 ; quotics novuiii l^xt'icit iuni
raiiduni 100 '-,03 780 790-797 ; in- datur 235 ; oportet ea dictare 288 ;
--uinantur tres vel quattuor horae magis exercitato sudicit dictare

77") ; nuUum praescribitur certuni puncta vitae C.hristi (]uae sunt ¡ri
tcnipus 4'M : consideretur per dieni fine libri l-^x., 304 ; ore fusius expli-
integrum 150 234 ;
per unum vel canda 125 ; Dir. apcriat viain ad me-
dúos dies 535 ; per dúos circiter ditationem 498 604 605 ; dentur ad
(lies 447-448 ;
— 200 235 248 292 eani mensuram qua via meditatio-
421 460 460 ' 471 759. nis aperiatur 287 540 ; quasi digito
Prodigi filii parábola, loci |)aralleli indicetur vena 606 ()07 ; indicentur
74 " ; Dir. habeat ad manum cani aliqui conceptus quos deinde exerc.
ineditationem 441 ; utilitas propo- prosequatur cogitatione 604 (i05 ;
nendi hanc meditationem 785 ; oi)- indicentur mysteria, causae, modi,

))ortunius proponitur ante confes- etTectus. virtutcs 443 ; curetur brc-
sionem generalem 490 ; ante coin- vitas, loci paralleli 97 " 37.3 374
niunionem 435 ; post confessionem 384 ; quam brevissinia sint oportet
ut in mente versetur per diem 391 ; 295 : augenda vel mituienda pro
die quietis post primam hebdoma- dispositione exercitantis 470 ; ac-
dam 453 664 665 ; exerc. applicet commodanda singulis 374 ; in ex-
ad se parabolam 389 ; — 147 407 tensione 540 ; copiosius exponenda
409 428 782. rudibus 227 ; et iis (|ui non sunt as-
Propositum, fírmum a Deo quaeren- sueti 227 ; brevius iiigeniosis 22(5-
dum in líxertitiis 463 ; pr. medita- 227 : nec nimis breviter et ieiune
lionis debet dilitíenter exsequi 448. nec nimis declárala 287 ; cum mi-
Providentia Dei 500 ; nihil de nobis nus exercitatis descendendum ad
statuet quod nobis utile non sit particularia 304non necesse ut eo ;
686 687 cf. Deus. modo exponantur quo sunt in li-

Psalmi, considerari possunt secundo bro 482 industriae ad varietatem
:
modo orandi 325 738 739 ; i)raeci- obtinendam 354 ad pauciora vel ;
pue a religiosis 252 ; recitare cotl- plura reduci possunt 482 ; dentur
die psalmos paenitentiales iuvat ad nova ut tollatur taedium et ma-
perseverandum 417 — 548. teriae profundius penetrentur 650
Pueri, Ex. puerorum 254-255 quae ; 651 : Dir. conscribat brevia iiuncta
eis sint tradenda 255 methodus ; de meditationibus quas addit 784
sequenda 255. 785 ; repetantur, si opus est, ut
l'ultowsk,oppidum 773 -. menioriae lixa maneant 539 ; Dic-
Puncta meditationis, modus ea pro- tanda eorum substantia 74 75 ;
ponendi, loci paralleli 84' 160 ;

relinquenda de scripto 74 75 291
Dir. antequam tradat puncta, se- 374 539 ; brevitas curanda in punc-
cum ea ruminet 437 ; meditetur tis scriptis 74 75 257 ; notentur
antequam tradat puncta, loci pa- breviter 170. — Dir. moneat ut
m
856 liNDEX PERSONARUM, RERUM, LOCORUM
exerc. consuescat sibi applicare rebus 358 376 498 ; de actis eo die
puncta (522 623 ; exigat rationeni 309 de motionibus internis 312
;
punctorum 80 187 442 443 ; exerc. 377 378 438 540 praesertim de ;
percipiat bene puncta ut iii memo- meditatione 602 603 606 607 ; de
ria insideant et celerrime occurrant paenitentia 386 540 ;
— Ratio red-
iii meditatione 182 ;
puncta affec- denda Directori 287 313-314.
tibus dilatanda 178 ;
— 138 478 778. Ratti, Achilles, 30
Pura intentio, in ómnibus actionibus Recreatio,quatenus alii ad exerci-
habenda 200 ; meditatio de puri- tantem mittendi recreationis causa
tate intentionis in tertia hebdó- 362 602 603 790 ; recreatio com-
mada 355. munis iesuitarum 225 ; recreatio
Purgativa vía, quomodo intelligatur silentio transacta 229=». Cf. rela-
246 ; in prima hebdómada 813 ;

xatio.
exerc. debet se purgare etiam de- Reformatio vitae, loci paralleli 267^ ;
fectibus in suo oíTicio commissis modus eam faciendi 316 724 725 :
807 ; in Exercitiis scholasticorum ad eam utilis est confessio genera-

806. Cf. Via. lis 628 629 ;
dispositio ad eam fa-
Purgatorium, meditatio in prima heb- ciendam 473 ; materia reformationis

dómada 236. 626 627 ; extenditur ad quascumque
Puritascommendatur 263 ; ea et hu- actiones quas ordinare exerc. velit
militas disponunt ad orationem 626 627 ;
proponenda electionem
608 609. non facturis 318 426 724 725 ; uti-
Pyrrhon, 501". lius fit tertio modo electionis 726

Pythagoras 501 727 ; operariis S. I. commendatur
726 727 ; eius fructus 724 725 ; eli-
Q gantur media utilia ad reforma-

tionem 469 ; reformationes insignes
Quadrantini, Fabius, S. I., vita 755 '
;
factae in Exercitiis 493 ;

— - 361 469.
Notata in eius Directorium, textus
Regensburg oppidum
755-772 ;
— 24 60.
566.
(Ratisbona),
Qualitates directoris, loci paralleli

Regnum Christi, contempl. loci pa-
286". Cf. Director.
ralleli 393'^ ; est velut fundamen-
Qualitates exercitantis 90 ' ;
quali-
tum meditationum de vita Christi
tates indicatae a Sto. Ignatio 580
393 409 668 669 ; est summa vitae
581 ; qualitates requisitae 106*
Christi et eius missionis 508-509
107-110.
668 669 ; sparguntur in ea semina
Quies, dies quietis in Exercitiis 74
perfectionis 670 671 ; mentem eri-
75 ;
quid eo die meditandum loci
git a terrenis 710 711 ; in ea inci-
paralleli 74 " 508 quies Inter pri-
;
pit anima disponi ad electionem
mam et secundam hebdómada
509 670 671 710 711 proponatur ;
74 75 389 428 453 664 665.
üs tantum qui electionem sunt fac-
Quito, oppidum 168
turi 269 ; tradi potest etiam lis qui
electionem non faciunt 393-394
R
670-671 ; ostendit varios gradus
Ratio, eam exigat Dir. ab exercitante in imitatione Christi 670 671 ; fíat
256-257 357-358 376 ; de quibus bis 548 ; in Exercitiis iesuitarum
INDEX PEHSONAHUM, RERUM, LOCORUM 857
(il8 619 1)30 ; acconimodaiula insti- tradi debent 457 ; explicentur adhi-
tuto S. I., cui optime qiiadrat 804 ;
bita discretione 320-321 558-559
qiiomodo possit applicari cuni no- 732 733 ;
prout discretio dictabit
vicii R\. repetunt 811 813 160 ;
— et tempus feret 281 proponantur ;
161 162 171 238 298 299 306 336- opportuno tempore 732 733 com- ;
337 404 407 422 453 466 » 469 muniter non proponendae 403-404;
472 807 810. tradi poterunt quando opus erit
Hegulae Bxercitiorum, generatiin, op- ratione personae 403-404 550 cum ;
time observatae suut a Sto. Igna- opportunum videbitur 292 ; pro

tio 114; proponantur pro exerci- dispositione exercitantis 529 ; ex-
tantis necessitate 742 743. — Re- ponantur cum agitur de reforma-
gulae discretionis spirituum, loci pa- tione 436 428 476 480. ;Notae — —
ralleli 391" ; sunt valde útiles 608 ad dignoscendos scrupulos, loci pa-
609 ; lucem praeferunt in hoc iti- ralleli 457" ;
explicandae prout
nere spirituali 608 609 ; Dir. cas discretio dictabit et tempus feret
legat diligenter 359 ; iesuitae bene 281 ; communiter non proponen-
eas intellegant 619-620 ; Commen- dae 403-404 : tradi poterunt quan-
tarium Patris Gagliardi 802-803 do opus erit ratione personae 403-
Dir. examinet per eas electionetn 404 ; si eisegeat exerc, 541 ; cum
315 557 558 ; praesertim cum con- opportunum videbitur 292 535 ;
traria eliguntur in secundo et in cum de reformatione agitur 436 ;
tertio tempore 316 ; eis utatur Dir. — 295 326-327 476 480. — Regu-
ad motiones examinandas 312 317 ; lae pro distribuendis eleemosynis,
proponendae sunt 83 383 possunt ; loci paralleli 457" ;
exponendae
dari 103 ; quo tempore sunt tra- prout discretio dictabit et tempus
dendae, loci paralleli 83* ; sequen- feret 281 ;, communiter non expli-
tibus diebus 658 659 : declarentur candae 403-404 ; tradi jjoterunt
vel seripto tradantur 450 ;
qui- quando opus erit ratione personae
bus temporibus declarari possint 403-404 ; cum eis eget exerc,
391 429 ; proponantur cum neces- 550 ;
pro dispositione exercitantis
sitas id postulet 236 427 541 ; ex- 529 ; cum opportunum videbitur
plicentur eae quibus exerc. indiget Directori 292 535 ; proponantur
297 ;
prout opportunum Directori locupletibus 742 743 ; cum de re-
videbitur 238 283 ; prout discretio formatione agitur 436 ;

— 476. —
dictavit et tempus feret 281 ;
pro- Regulae ad sentiendum cum Eccle-
ponantur capacioribus 171 ; reli- sia. loci paralleli 327 : exponen-
giosis 252; — 140 187 202 261 281 dae prout discretio dictabit et tem-
295 476 479 480 516 517 704 705 pus feret 281 ; communiter non
793. — Regulae primae hebdoma- explicandae 403-404 458 ; tradi
dae 381 535 Regulae secundae ; poterunt quando ratione personae
hebdoniadae 436 455 457 508 se- ; opus erit 403-404 ; cum exerc. eis
cundum has examinetur secundum eget 550 ;
pro dispositione exerci-
tempus electionis 556 dentur ante ; tantis 529 ; cum opportunum Direc-
praeambulum electionis 398 ex- ; tori videbitur 292 ;
aptiores sunt iis
ponantur quinto die 405 408 ;

— qui Ínter haereticos vivunt 561 ;
Hegulae vicias, loci paralleli 320»»' ;

sunt valde necessariae operariis
;
858 INDEX PERSONARUM, RERUM, LOCOHUM
S. I., 529 742 743 ;

proponantur iis Ex. sine consensu superiorum 129.
qui versantur cum personis suspec- Religiosi, eorum Ex., loci paralleli
tis 742 743 ; mérito commendan- 251 ; horum Exercitiorum
fmis
dae, iiamniultum iuvaut 327-328 455 ; rurandum ut dent operam
— 126 221' 248 480. perfectioni 177 ; utilissime coluntur
Regulae Societatis lesu, meditatio de Exercitiis 251-253 610 611 ; multi
regulis S. I. in Exercitiis iesuitarum per Ex. máximos progressus spi-
632 633 ; iesuitae legant regulas rituales fecerunt 275 ; instituendi
in Exercitiis 472 ; applicatio modo- aliter ac saeculares 489 ; ne trada-
rum orandi 769 ; nonnulli ita fece- tur eis electio 177 395 455 512 612
runt 769'^ ; ex his educunt iesui- 613 ; in vocatione confirmandi 610
tae modum proprium perfectionis 611 ; accommodentur eis Ex., 357
. 805 ;
— 804. 422 ; doceantur modum dandi Ex.,
Relaxatio in Exercitiis, quaerenda 253 ; liber Exercitiorum eis com-
operibus manualibus 778 796 (cf. municari potest post K\., 253 612
nianualia ofTicia) ; si exerc. fati- 613 ;
— 251 489 791.
gatur, concedatur ei aliquid relaxa- Repetitio Exercitiorum a iesuitis
tionis 680 681. 791 792 ; methodus Patris Gagliar-
Religio, normae habendae in elec- di 803 ss. ;
quomodo repetenda Ex.
tione religionum 515 ; aliis aliae in vita ordinaria noviciorum 811.
sunt aptiores 696 697 ; ea est eli- Repetitio meditationum, loci paral-
genda in qua vigeat observantia leli 268» ; est valde utilis 268 435
515 696 697 non loquendum de
; 450 656 657 ; necessaria ad fmem
religione amplectenda, doñee exerc. Exercitiorum 435 ; multum iuvat
non elegerit consilia 116; exami. ad profectum spiritus 384-385 ;
nandae causae electionis 521-522 ;

explicandae eius utilitates exerci-
ne detur exercitanti locus suspi- tanti si taedio afTiciatur propter
candi de impulsu ad religionem 578 crebras repetitiones 354 ;
quid mo-
579 ; meditatio de religione, apta nendum si exerc. taedio afTiciatur
est noviciis 812 ; inepti non inci- 391 ; ratio eam faciendi 384-385
tandi ad statum religiosum 346 450 656 657 ; indicandae eius ne-
490 ; extra Ex. licet moveré ad sta- cessitates et fructus spirituales
tum religiosum amplectendum 515 427 ;
quomodo fiat 260 ; videat
692 693 : temporelíxercitiorum Dir. num expediat eam faceré
melius est ut id Deo suggerendum 294-295 ;
Repetitio principii et fun-
relinquatur 515 692 693 exempla ;
damenti meditationum de 788 ;
alTerri possunt eorum qui fecerunt peccatis 207 211-212 390 540 me- ;
Exercitia et non ingressi sunt in ditationum primae hebdomadae

religionem 92. 390-391 ; secundae et tertiae heb-
Religiosae. Exercitia monialium, po- domadae 320 ;
punctorum 230 ;
—
test eis tradi plus quam prima heb- 104 251 425 466 ' 479 504 509
dómada 130 ; fortasse possunt dari 650 651 760.
eis E.x. plene 256 ; Ex. primae Resch, A., scriptor 521
hebdomadae eis coniunctim tradi Resignatio (deditio sui), oninimoda
possunt 373 ; ne eis dentur in manus I)ei hgbenda 181 279;
INDEX PEKSONARUM, REHUM, LOCORUM 859
resifíiuUio voluiUalis propriac Kil : Roma, edilio l-:xereilíorum a. 157f)
¡n beneplacituin Dei ócS 1 .jS5 ; in faeta 482' ; coUegium Cermaiiieum

maiius Dei esl condicio friutus 218 '
; passim.
97 ; quam turi)c sil non se resi- Román, Alfonsus, S. 1., eius annota-
gnare in manus Dei 712 713; pio- tiones in l".\., l'.l l.i!) ; \ idet seripla
ponenda meditatio de ea II).'! ; eius romana de i:\er( ¡tiis 2n.
necessitas 99-100 ; i:xer( ¡lans eani Honeo, Anfíclus. S. 1., 5(i(i.
habeat ante meditationein I.s:i ; est Hosariuni Htae. Marine \ irginis, loei
dispositio quacrenda in l^xerciliis paralleü 231 •'

: lecilandum in I-]xer-
177 372 ; exere. ad orationeni eat ciliis 233 : sil iii eubiculis exerci-
cuni plena resignatione 470 ; Dir- tantiuni 53.S ; explicentur eius mys-
invisens vitleat num exere. aeces- teria 231 ; eonsidercntur eius mys-
serit vel pervenerit ad eani 310 ; teria 2.32 ; in i:xercitiis rudiorum
exhortetur exercitantem ad resi- 249 ; eius mysteria considerarida
gnalionem perfcctam 310 ; exere. uno modo a eoadiutoribus 757 ; in
resignetur in manus Dei ad quam- Exercitiis eoadiutorum 254 798 ;
eunique viam, quasi sit in aequili- consideranda secundo orandi modo

brio 309 ; si non est plene resigna- 809 ; rosarium recitare cotidic \)os{
tus in manus Dei, ne tradatur ei K\. iuvat ad perseverandum 188

electio 398 455 688 689 ; in electio- 249 417.
-'-
ne renovet saepe resignationem Rossignoli, Bernardinus, S. I., 528
718 719; — 500. 780».
Resurrcetio D.N.I. Christi, contenipl. Rouquette, Robertus S. I., scriptor,
223 323 442 444 476 769 801 ; in 35 68 88 273 484 563 566.
Kxcreitiis coadiutorum 253. Rudiores, corum ICx., loci paralleli
Revelatio, ne quaerantur revelatio" 220 2 218-21!) 531 7í)S : (pjomodo
nes in eleetione 513. tradenda cis 12(i -
: fusius
Ribadeneyra, Petrus de, S. I., 39 exponeiida paneta ruiliorilins 227
17!) 7.S10. 51(i; niajíis iiecesse habenl manii-
Rieci, Harllioloniaeus, S. I., socius (luei in niedilat ioniltns 5 1!) ; del)ent
Comniissionis ad Direetoriuin re- eis dari alicpia serii)la 50!) ; in
cognoseenduni 25 ; - 7(S()''. modis orandi ¡¡ossanl diulius liae-

Riekjel, Dionysius cf. Dionysius C.ar- rere in una materia 7,36 7.37 : ex-
thusianus. plieetur quoTUodo C.hrisUis impe-
Ripalda, Hieronynius, S. I., vita 475'. tret a l'atre (Í5.S (iril) ; aperienda
Observationes Patris Hi|)alda, tex- eis \'¡a ad passioncni ('hristi eoii-
tus. 475-480; — 46. lemplandani 72S 721); eis ex|)oni
Rodrifûes, Simón. S. I., i;x. fecit Pa- ])ossunt tres niodi orandi 736 737 ;
risiis 115; - 123'. quae de eis dicunlui', lonveniunl

Rodríguez, Alfonsus, .Stus., 530 eoadiutoribus 7.S2.
Rodríguez, Alfonsus, S. 1., 7.S()'' ; so- Ruiz, Alfonsus. S. I., vila 168' ; eius
eius Comniissionis ad Directorium normae de exercitiis. lexlus 169-
recognoscendum 25. 17 1; socius Conunissionis a .S.
Roehampton, pagus, 565 566. de Horja institutae 15.
Roger, Petrus, S. I., 218 219. Ruzafa, oppidmn in Ilisiiania, 365'.

;
modata 221 224 quomodo danda ;
s eis Ex. secundum P. Gagliardi

806-808 ;
quatenus Ex. simul eis
Saa, Emmanuel, S. I., 119. tradenda 373
Sacramenta, eorum cognitio 552 ; eo- Schwartz, E., scriptor 520 2'*.
rum usus iuvat ad Dei clona obti- Scripta, quatenus danda exercitanti,
nenda 493 examinandum quomo-
; loci paralleli 84' ; 374 461 775 790
do usus sim eis 149 commendanda ; 796; consideret Dir. num oporteat
Sacramenta post Ex., 529 et cf. monere exercitantem ut scribat
Communio, Confessio ;
— 121 551. 443 moneat exercitantem ut scri-
;
Salamanca, oppidum, 366 ' 464 i

475 '
bat conceptus 85 quatenus danda ;
'^s.
662 quaedam scripta de consensu su-
Salerno, oppidum 464 ^ perioris 362 ; rudibus 424 ; nihil
Salmerón, Alfonsus, S. I., vitallS''; tradere oportet scriptum in Exer-
465 citiis 116 541 ;
— Púnela scriplo
Salomón, peccator 207 212. tradita, loci paralleli 75 ; 291 374
Sánchez, P'ranciscus, S. I., 483 424 539 606 607 646 647 : sint
Santander, oppidum 566. brevia 125 257 ; sufTicit daré in
Sancti, attracti a Christo 218 eorum ; scriptis puncta mysteriorum vitae
intercessio amittitur per peccatum Christi 680 681 ; dari possunt scrip-
463 ; vis Exercitiorum partim in ta puncta in auxilium meditationis
eo consistit quod fundantur in eo- 193 ; ne tradantur feminis medita-
rum doctrina 429 ;
legendae eorum tiones scriptae 256 616 617 ; ne den-
vitae in Excrcitiis 588 589 772 tur scripta Ex. accommodata reli-
in Exercitiis puerorum 255 sint ; giosis 620 621 ; ne dentur scriptae

selectae et accommodatae 588 589 ; regulae victus 558-559 ; tradantur
oportet faceré collectionem vita- puncta exscripta ex Summario Pa-
rum 778 ;
oportet indicare in Direc- tris Polanco 497 ;
regulae discre-
torio aliquas sanctorum vitas pro tionis spirituum scriptae tradi pos-
statuum varietate 783; Devotio — sunt si Directori videatur 450 ;
sanctorum iuvat ad perseveran- nihil aliud scriptum detur praeter

dum 188 263 416 ; consideranda Ex. et additiones 295 ; dari scrip-
eorum exempla 416 devotio sanc- ; tum potest summarium annotatio-
torum quorum reliquiae sint in num 448 notanda de tradendis
;
loco 416-417 ; colat suuni quisque scriptis 788 num permittendum

;
sanctum patronum 416. ut exerc. transcribat quae sibi
Sardinia, P. Vitoria Visitator Sardi- scripta dantur 792. — Scriptio exer-

niae 89 ^ cilantis, loci paralleli 358 " ; 231
Sartorii, typogr., 563. 778 779 ; scribere potest ])uncta
Savonarola, excerpta ex eius serip- Exercitiorum 177 790 ; praestat ut
tis 57. ipse scribat puncta quam ut scripta
Sawicki, Gaspar, S. I., vita 786 '
;
accii)iat 288 ; scribat summam
eius Annotationes in Ex., textus Exercitiorum 97 rerum capita ne;
786-789 ;
— 34 64. excidant e memoria 251 propo- ;
Scandala, eorum damna 112. sita, lumina, affectus 358 588 589 ;
Scholastici S. I., Exercitia eis accom- conceptus et meditationes notabi-

les 137 ; coiisolationes iiotabiles 378 separatus 91 131 372 480 494 ; se-
002 quae inter nieditaiuliini
fi03 ;
cessus in cubiculis exercitantium
placuerunt 228 haec oinnia bic- ; 92-93; l'.x. sine secessu 116; —
viter 588 589 ()()2 «03 suas devo- : 125 126 2(i.S 3.Sit .536 537.
lioiies 234 ; electioiicni tcrtio Icni- Scfíuin, l-ranriscus 565.
pore scriptam facial 313 51í) r).')7 Soiiccn. I.. AiiiKifUs 501
720 721 ; ne scriptioiic eripiat leni- Sensus ( (irporis, modus orándi de eis
pus nieditatioiii 590 591 ; iie iiimis 321-325 315 730 737; exponendi
dcfatigctur 590 591. rudibus 249 ; eorum custodia 474.
Scriptura Sacra, vis Exercitioruni Severin, Antonius, S. I.. scriptor 20()'.
exinde provenit quod íundantur Sermo (;hristi in monte cf. Heatitu-

in Scriptura 429 ;
aliquae siniilitu- dines octo.
dines inter Ex. et Sacram Scriptu- Servitium Dei, curandum ut anima
ram 243 ;
cognitio Sacrae Scriptu- se sentiat accensam desiderio ser-
rae 552 ; ruminatio Sacrae Scriptu- vitii magni interest non
Dei 146 ;
rae 188 ; Dir. habeat summas col- imi)cdire quominus Deus facial id
lectas ex Sacra Scriptura 354 788 quod iêrtinet ad suum servitium
793 ; loca Scrii)turae in Directorio 522.
distincte ponantur 77(i ; habendae Sevilla, oppidum 168' 530 '.
in promptu sententiae excerptae Sicilia, 89 2 179 .

ex Sacra Scriptura ad passionem Siena. o|)|)i(iuni 273 '
465 K
730 731 ; consideranda Scriptura Sigüen/.a, loaiincs, S. I., 39.
secundo et tertio modo orandi 417 Silentium. in l-2xercitiis, loci paral-
738 739 Sacram Scriptu-
;
legere leli 229 quaerat Dir. quomodo
ram iuvat ad perseverandum 418 ; exerc. id servet 152; id servet Mi-
— 551 552. nister cuni exercitantibus 94 378
Scrupuli, iuvant ad Dei dona acci- 438 139 591 595 ; silentium in exer-
pienda 4(52 2" ; cavenduni ne in eos citils corporalibus 221 ; in recrea-
incidat exerc. pro])ter reliquias pec- tione 229
catorum 506 062 603 ; modus eos Simul cum aliis i:xercitia faceré,
deponendi 326-327. quomodo inceptum est Ex. pluri-
Secessus in Exercitils, necessarius est bus ])ersonis iunctim dari 373 --
;
137 ; eum quaerat exerc. pro viri- Ex. tradita sunt simul monia-
bus 183 ; omnia deponat et reliii- libus 373 ; scholasticis iesuitis
quat 170 ; omnia negotia 285 ; ami- 373 " ; alumnis Collegii Gernia-
cos et litteras 582 583 ; reiciat cogi- nici 373 --
; lectio communis cum
tationes alienas 582 583 ; observan- Ex. a pluribus simul fiunt 225.
dus praecipue sec. internus 409- Sinthern, P., scriptor, 34.
470 ;
praesertim ab occupatis 010 Sixtus V, P.M., 346 '.
617 ; sec. iesuitarum qui faciunt Ex. Societas lesu et Exercitia, Ex. sunt
secundum annotationem lOam 474 ; ministerium valde proprium S. I.,
fructus ex secessu 176 227-228 ; 108 110 primarium eius mini-

; est
indicet Dir., si libet, rallones 286 ; sterium 131 274 magni momenti ;
maíor sec. necessarius tempore elec- 142 unum instrumentum Societa-

;
tionis, loci paralleli 310 '^^ 70 71 tis 267 568 569 Ex. síngulari Dei ;
400 430 513 514 690 691 ; locus sit dono Societati concessa 275 574
075 ; arma propria Societatis 245 agitur de reformatione 469 626

Deus concurrit cum iesuitis in 726 727 ;
quid ostendant Ex. ope-
Exercitüs 17 1 ; per haec Societas rariis Societatis 429 ;
— Varia,
initium habuit 174 3B9 ; ex Exer- Perfectio instituti Societatis 203 ;
citüs pervenit Societati vita et exerc. desideret perfectionem quam

spiritus ad alia ministeria 493 ; maximam 630 ; Societas cooperari
imilti vocati ad Societateiii per líx., vult cum I)eo in animis ei subicien-
107 171; aptis ad Societatem S. dis 203 ; spiritus proprius Societa-
Igiiatius daret l'x., 111 ; quo aptis est spiritus amoris 202.
tior quisque est ad Societatem, eo Sodoma, punita ob peccata 207.
aptior ad Ex. tacienda 90-91 ; qua Sola, losephus, S. I., scriptor 113 ^
ratione fmis Societatis per Ex. pos- Sommervogel, C.arolus, S. I., 105
sit quaeri 428 ; quid ostendant Ex. 359 -» 464.
operariis Societatis 429 ; l*]x. de Sonsa, Michael, S. I., vita 123'; —
variis gradibus Societatis 46(5 ' ; me- 122.
ditatio de instituto Societatis tra- Si)avaciii(). I''r., S. I., 51.
denda noviciis 812 ad vocatioiiem ; Spcs, iuiifíimur cum Deo per spem
Societatis cognoscendam, expcdit 5t)() ; habcnda spcs initio líxerci-
faceré Ex., 371 : ne trahaiitur exer- tiorum 582 583 ; spes est pars con-
citantes ad Societatem 94-95 595 : solationis 73 76 77 148 (cf. Conso-
ne fíat sermo de Societate cum latio, deflnitio) ; examinandum quo-
exercitantibus 94 ; Minister exerci- modo usus .sim spe 149 ; spes et
tantium ne facile respondeat de applicatio sensuum 510 676 ; af-
rebus Societatis 226 ;
regulae sen- fectus in passione Christi 527 558
tiendi cum Ecclesia valde neces- 730 731 ;
— 148 ; spes fovenda in
sariae sunt operariis Societatis lesu desolatione 604 605.
529 ;
— Religiosi Societatis lesa et Spinelli, I'ctrus, S. I., 777.
líxercitia, Societatem ingredien- Spiritus bonus, discretio spirituum
tes l-:x. faciant 371 (il7 (¡18 619; est fructus líxercitiorum 462
noviciis detur meditatio de Insti- 463 ;
spiritus sunt probandi 520 ;
tuto Societatis 812 ; quomodo do- spiritus mali signum est luminis
ceat P. Gagliardi E\. eis tradere exstinctio 521 ;
Spiritus Sanctus
803-806 (cf. novicii) : iideni faciant ])rimas i)artes habet 444 ; quomodo
Ex. ante vota biennii 371 ; quomo- operetur 444 ; ascensus ad altiorem
do illa faceré debeant 253-254 ; ne viam non tam ex nostro conatu,
tradatur eis electio, loci paralleli quam ex directionc Spiritus Sancti
171 ; 110 130 034 635 788« ; quo- |)endet 746 747 ; videtur ojierari
modo facienda ab eis l''x. sine I)i- in animum per Ex., 174; ajjparet
reclore 25! 791 ; liabcant librum multii)lex eius operatio 204 ; exerc.
i:\cr(it¡()runi (cf. l.ibcr I-:xcrcit¡o- ducatur ad eum in ipsa meditatio-
runi); (liscantdare l-:x., 251 392; ne 184; solet edocere varios mo-
(piid sibi curanflum in I-^xercitiis dos orandi 326 740 711 769; cum
faclendis 617-638; initio Societatis inspirat. reliiupiantur inincta 185
multam pacnitcnliam excrcitantes 548 ; i)ercipialur in medilatione
iesuitac fcccrunt 115 386 505 ; ope- fructus ad quem ipse invitat 185 ;
r;i]ii cx imiiicnl sua minisleria cum exerc. iH-rsistat in meditatione sub

INDEX PKRSONARUM, RERUM, LOC.ORUM ¥63
eius iii.Uixii ISl-lS,'); vidoUir ope- 740 741 : (luandonam uli debeat
rari iii animo per ]'.\.. 174; siifj- regulis eiectionis (;3l).
gerit nioduni priuieiilcni r)7<S oTí) : Surin, loannes losepiuis. scriptor,

cius uiictione adiuti niultuiii lur- 302 "«.
rcnt (535 ; Dir. debet haberc cius Surius, scriptor, editor operiini Tau-
unctioneni 534 ; Anima exi itatur leri, 359".
ad pcrfectionem niirabili eius arti- Suspicio, vitanda in modo agendi cum
licio (570 ()7I eius dona 72 73 135
: mulieribus 112.
551 ; eius dona sunt fundanientum
consolationis 311 : Dir. (i¡s]ionat
excrcitantem ad excii)iendani eius T

niotionem per experientiam con-
solationis 401 ; exerc. se disponat 'l'acchi \enturi, í'etrus, S. I., scri])-
ad excii)ieii(l;Hii eius inspirationeni tor 1 Hi :

222" 273 '.
312 ; pcicaloi- agit contra eius in- Tauleriis. (luatciuis li'ticiula cius scrip-
si)irationem 2i»S ; eius niotus dis- ta in i:xercitiis 2r, l" llill ; 359".
cernendi sunt 724 725 ; eonteni- Tcmplum. pracscatatio C.hrisli in
planda eius missio 1 40. templo, contempl., lti(i ; lesus ma-

Status vitae dúplex, coinniunis et lU'l in tcTiiplo ruin iloctiiribus, con-
perfectus 78 79 31 1 312 30',l 514 templ.. I ."i'.i :ii >(> |ii7 II is ; contempl.
(59(> G97 ; in ómnibus statibus potest pracdicationis C.hristi iii templo
quis eonsequi perfectionem 101 8(10.
;
perfectissimus est qui proxime ad Tempus in l'.xcrcitiis impendcndum

Christum accedit 393 507 6ü() ()(i7 ;
137 25!i 355 3liii KM; 497 ; in l-'.xer-
non eligitur inconsultis parentibus, citiis icsuilarum 124 ; potest |)r()-
trabi vcl contralii pi

ergo eo niiniis inconsulto Deo 523 ;
1 l'.Hi Iii7 5.37 ;
momeiituni eleclionis status exinde tempus ajitum ail llanda a.. 127 I :
colligitur quod ex statu conse- tempus mcditat ioni li iliucndum 171

quantur fere omnia opera IhS4 (185 ;
227 298; l'empus aptius ad visi-
Spiritus Sanctus est auctor vario- tandum cxcrcil anteni cf. Visil/ilio;
rum statuum (i84 (i85. Temiioris (iisirihutio iii l'.xei-citüs
Stephanus, Stus.. 120. 259-2(ili 2',i7-2",iS. Tiniiinni flec-
Strasburgo, oppidum, 134 '. tionis tria 405 51(i-511l (i98 (i99
Suárez, I-"ranciscus, S. I.. .3(12 702 703. — 'rempiis primum. loci
Subditus lesus parentibus, contempl.. l)aralleli 555'^ 51(i 700 701 ; ex¡)0-
405 407 553. natur ol)iter555. — Tempus seciin-

Suecia, natio, 351 (hin), loci itaralleli 312 45(i-457
Superior, videbit quando et (|uibus 51(1-517 555 550 700 701 ; quid fa-
Hx. dari debeant 129 130 ; dcler- cicndum hitv tcmporc 7ii2 7(i3 ; me-
niinet ulrum omnia an aliqua tan- dus faciciidi clcctiimcm lioc tcm-
tum Ex. sint tradenda 124 ; vide- porc 71(i 717: sLilticit cicctioncm
bit pro|)rietates methodi Kxerci- faceré dum cxcrc. versal ur in mc-
liorum 129 ; accomniodet sulisitlia ditat ionibus consuctis 718 719 ;
ad spiritus necessitatem 128 : omnia Dir. exifiat ab cxercitantc ratio-

ei subiciantur 130 ; cum eo confc- nem motionnm 718 719; est exccl-
rendum de rebus aniniae 417 (i20 lentius (¡uam lertium tenqjus 101 ;
518 ; signa secundi temporis pos- Thieullier, Henricus, typographus 564.

sunt confirmare electionem tertii Thomas, Stus., apostolus, Christum
temporis 708 709 ; quid, si sit dis- post resurrectionem videt, con-
crepantia ínter secundum et ter- templ., 412.
tium tempus 402 522 557 558 708 Thomas Aquinas, Stus., O. P., 147,
709. — Tempus lerlium, loci paral- 154 311 510 513 519 522 696 697
leli 77 " 517-519 700 701 ;
(cf. 700 701 761 781 '»
; eius doctrina
consolatio) duobus modis tradi po- 143 ; eius definitio humilitatis 144.
test 406 706 707 ; est securius quam Tiberiadis mare, apparítiones Christi
secundum tempus 521 non adeo ; ad Tiberiadem, contempl. 412 ; re-
excellens ut secundum 401 518 ; petitio 413.
debet adhiberi cum manet dubium Timor, spiritus timoris 202 ;
possunt
in secundo 401 ; si non
adhibeatur addi meditationes ad timorem Del
fit electio secundo tempore 708 excutiendum 432 ; Timor Dei parit
709 718 719 ; communiter electio spiritum salutis 505 656 657.
debet fieri tertio tempore 401 ;
Toledo, oppidum, 58 475 >
; toletana
melius si conveniat cum electione domus S. I. 1411 483 1; toletana
secundi temporis 521 ;
exigit tran- provincia S. I., 39.
quillitatem 519 706 707 ; quomodo Toledo, Franciscus, S. I., 64.
adhibendum 557-558 ; proponan- Tolosa, oppidum 563 ; Universitas To-

tur commoda et incommoda 706 losana 662 i*'.
707 ; confirmatur electione aliis Torino, oppidum 565 ; Taurinense col-
temporibus facta 708 709 ; anno- legium 8021.

tentur rationes scripto 313 519 557 Torres, Franciscus, S. I., 57.
720 721. Cf. Electio. Torres, Michael, S. I., eius epístola de
Tendilla, oppidum in Hispania, 176'. Exercitiis 19 21 29 438.
Tentatio, cognoscat Dir. tentationes Torsellini, Horatius, S. I. 58-59 273
exercitantis 444 ; quaerat ab eo 328 549.
quas habeat 152 ; exerc. eas Direc- Tournai, oppidum 44 266
tori aperiat 537 ; maior motio spi- Tranquillitas, necessaria est ad elec-
rituum est in tentationibus 114 ;
tionem 398 403 436 456 519 706
augeri solent post meridiem 98 707.
600 602 ; modus agendi cum ten- Transfiguratio D. N. I. Christi, con-
tatis 361 — Tentationes lesu Chri- templ., 444.
sti in deserto, contempl., 238 340 ;
Trapezitae, 520-521.
danda iesuitis 618 619. Trento, oppidum 134 ; Tridentinum
Tepiditas, meditatio addenda in Exer- Concilium 113 ^
citiis iesuitarum 632 633 810. Trigoso, Petrus, S. I. 46.
TertuUianus, scriptor, 492 Trinitas sanctissima, contemplanda
Teruel, oppidum, 475 i. et laudanda, 140 ; exerc. Trinita-
Teschitel, losephus, S. I., archiva- tem animo concipiat creantem nunc
rius, 37. animam suam 207 ; invocanda ut
Themistius, scriptor, 547»°. fructum capiamus 180 ; animam or-
Theobolski, Albertus, S. I., vita 773 "
;
nat innumeris beneficiis 463 cum ;
Observationes in Directorium, tex- ea colloquendum affectuosis verbis

tus 773-776 ;
— 24 63. 454.
INDEX PERSONARUM, HEHUM, LOr.ORUM 865
Tristitia, est pars desolationis 7(i 77 801 ; hac meditalione incitalur
Desolalio). exerc. ad iierfectionem sui status

(cf.
Trognaesii, loach., typofjr.. ñfil. 72() 727 : iirodest ut veniatur ad
Tyriiaw. oppidiini, <S9 - '¡(il. graíkK hiiniililnlis .->i:i; ad U-r-
tium hnniilil.il is líi adiiiii tiSS liSi) ;
in Hxerciliis ¡csuitaruni (i3(i in

U ;
Exercitiis coadiutorum 253; — 159

l'jazd, o|)iiiduni 773 -. 238 300 307 I6(i > 409 509 554 810.
Unió cum I)eo, eam quaerat opera- \'ia spiriUialis triplex, loci paralleli
rius spiritualis in ministeriis 807 ; JK.'- I If. 1 17 liiT ISü 496 ; explicatio
quomodo coniungamur cum Deo Iriaruni viaruni 7 12 7 13 : tres viac
5()() ; est fructus líxercitioiiiin 1(»'2. Ínter se misceiUur 2IN ; (k hoiit mu-
Unitiva via cf. Via. tuo compleri 74(i 7 17 : ()|ius I',
(lagliardi de tribus viis 803. — V/a
V purgdliva, ((uid sit 246 550 ; con-

gruit cum prima hebdómada 550
Valencia, oppidum 39 113^ 17!) ^ 3(55 >
744 745. — llhtmtiKilivd vid, quid
r)()3 ; collegiuin valentinum 530 sit 550; exponiUir 217 ; quas vir-
Valentino, Antonius, S. I., vita 191 '

; tutcs exigat S(i7 : iDii^íruit cum se-
Inforniatio, textus 191 ;
— 204 quo ;
cunda hebdómada '>5() ; quomodo
tempere scripserit 191-192; — 12 conveiiiat cum hebdómada secunda
29 35 49. et tertia 71171"); Iructus 559 560;
Valetudinarii, eorum Ex., 220 ^ 250- — 507 ti()(i (')(i7 M.í. l'nitiva via,
Valladolid, oppidum, 475 congruil cum ¡iiiaila hebdómada

Valle, Antonius del, S. I., scriptor, 247 74 1 7 15 7iS2 798 ad eam ;
34 08 81 88. etiam pertinet tertia hebdómada

Vaz de Meló, S. I., 306 K 247 798 ;
oportet in Exercitiis an-
Vázquez, Gabriel, S. I., 46. tea transiré [ler alias 746 747 ;
Venezir, oppidum, 191 222' 486' 571 mensura seu progressus in ea pen-
802 K dent ex electioiie Spiritus Sancti
Vesperae, loci paralleli -231 ; offi- 7I('] 7)7 ; C.ontemplatlo ad amorem
cium liturgicum, sit facilitas ad- ad eam pertinet 171 exerceantur ;
eundi ad vesperas 92 582 583 ; in ea novicii 803 scholastici 800 ; ;
exerc. eat in templum vicinum ad Ex. applicata viae unitivae 813.;

vesperas, si Director! videbitur 231 modus huius applicationis 813-814 ;
233 234 ; eat si libet 285 ; 297. appellatur vía perfectiva 246 ;
—
Vexillorum meditatio, loci paralleli .527 500.
393" expositio 106-167 Summa
; ; Victus in l-:xereitiis, loci paralleli 79 '
;
punctorum 339-340 quando tra- ;

ministcr deferat id ipsum cpiod
denda 238 405 est repetenda 405 ; exerc. pctierit 93 290 387 511 591
407 ; fíat cum de reforniatione agi- 595 ; si exerc. non invcnit quod
tur 318 ; tradi potest etiam iis qui quaerit, videatur num debeat mu-
electionem non faciunt 306 393- tare rationem victus 378 ; quanti
394 070 671 ;
parat electionem 524 intersit ratio victus in Exercitiis
712 713; compositio loci 759 ; re- 224 386 ; victus sobrius nmltum
fcratur ad suas cuiusque tentationes conferí ad mentis elevationem 380 ;
— DlKECTORlA EXERCITIORUM.
866 INUEX PERSONARUM, RERUM, LOCORUM
Dir. intellegat quomodo se gerat ponenda noviciis Ex. virtutibus ac-

exerc. in victu 387 437 4 13 ; mini conirnodata 812-813: — 148.551 560:
iesuitis daiidus etiam victiis quem \'¡silali() cxcrcitant is, quoties debeat
peticrint 770 : nuiii extciiii dcbcant ¡nvisi, loci paralleli 9H^^ ; nonnum-
esse coiitenti cibo iesuitaniin 791) ;
— quani 239 ; i)ro iudicio Directoris
286 7iS9 ([. l-^xpcnsíic, I'randium. 509 : saepius 187 490 497 796 ; se-
Vienna (Wien), oi)pidum 89= 134 '

mel in die 539 540 549 550 ; .sal-
218' 773 = editio líxerciliorum

: tem semel in die 682 683 ; videtur
anno 1576 facta 758 796 798 ; col- parum semel in die TS.'i ; bis in die
legium Vienncnse 218'. 258; Stus. I^-iiatius visitabat bis
Villagarcia de Campos, oi)i)¡diim in in die in ]iriina lu l)il()ina(la el sae-
Hispania, 46 475 '. |)ius in elei tione 779 796 : aliquo-

Vilna (Wilna), oppidum 351 ' 773 ~
ties duni exerc. considerat I'rin-
786 '. cipium et Fundamentum 646-()47 ;
Villanueva, Franciscus, S. I., vita tenipore electionis crebrius 682

113'; facit I-:x. duce Sto. Ignatio 683 ; saei)ius, si eget 600 601 ; bis
141 ;
— 175^ 176' 475 >. in electione 550 ; aliquando iuvat
Villaret, oi)pidiim in Sabaiidia, 113'. omitiere visitationem 600 601 ; ani-
Viller, Mari ellus, S. I., 802 '. madvertenda de frequentia visi-
Virtus, lesus C.hristus cst ipsa virtu- tandi 779 790 ; — 362 376 442 ;
tis forma 666 667 imitaiidac eius

;
iiiitio secundac licbdonuuiae 303-
virtutes 158 ; cognitio virtutis ac- 30 1 : ¡n tcrtia hebdómada 158. —
quirenda iiraeciinie per vitam lesu 7'í7íí/)i).s (iptum ad visitandum, loci
C.hristi 552 :
])<)ssunt considerari vir- paralleli 98" 187 362 376 442-
tutes i)ersonarum in mysteriis vi- 4 15 197 600 601 779 784 790 796.
tae lesu Christi 674 675 ;
])etendac — Quid ¡(icicndum in visUdtinne,
virtutes quibus magis egeam 160; loci paralleli 289'''^ : si exerc. ])ro-
proponenda exempla virlutum ])ue- cedit bene, Dir. diu ne maneat 85

ris 255 addenda meditatio de vir-
; 377 438 442 ; si exerc. non invenit
tutibus 355 432 de virtutibus pc- ; ([uod quaerit, interrogetur diligen-
culiaribus iesuitarum in eorum tius 85 377-378 138 442; videat
Exercitiis 356. — Curandum ut Dir. num exerc. ad resignationem
voluntas accendatur desiderio vir- accedat 310 : de quibus agendum
tutum 446 ; actus virtutum ex- est generatim 94 152-153 296 376
citantur motibus etticacibus in vo- 497 594 595 ;
quid, si exerc. con-
lúntate 451 ; necesse cst com])arare solatione al)undet 604 60."i ; quid
virtutes 446 ; continua mortificatio si desolatione afficiatur (lO l 605;
disponit ad solidas virtutes 812 ; Dir. exigat rationem punctorum,
potest proponi religiosis electio Ín- loci paralleli 85' : 187 540 ; aliquid
ter duas virtutes 252 ; acquisitio novi semiier afferendum, loci pa-
virtutum quaerenda in Exercitiis ralleli 83-: 295 384 540 541 559;
463 ; curanduni crescere in virtu- quid sil ¡Ilud novuni quod debeat
tibus |)ost l-:x., 263 417 750 751 ; afferri 792. — Visilaliunes alionim
Acquisitio virtutum est fructus loci paralleli 91 '"
;
magna cum cir-
Exercitiorum 463 ; novicii inci|)iant runispcclione et raro sunt ])erni¡t-
gustare viam virtutum 812 ; pro- tcndae 189 ;

— 94.
INDEX PERSONAlíUM, RKRU.M, LOCORUM 867
Visit;itio lUae. Marine X'irginis, coii- nostrae voluntatis l(i3; lundamen-

tcnipl., 408. Uini electionis 51(>; inunediatius
Vitelleschi, Mutius, l'raop. Gen. S. I., cpiain per discursus inanifestalnr
57 111. per motionem 314 ; et per graliae
\'itoria, loanncs Alfonsus de, S. I., cflectus 101 ; cupial exerc. sentiré
vita 88'-; Directoriiini. tcxtus.SS- voluntatem Dei secundo tempore
10;-) ; tradit Ex. l-aiiirntin Ma.Ufíio electionis 400-401 ; observandum in
88-89;— 13-14 5o lili IM, |S7 11) 1. quam partem Deus signa suae vo-
V'ocalis oratio cf. Oratio. luntatis praebeat 457 ; investiganda
Vocatio, qui loquuntur cuni cxoici- voluntas Dei in moduni cius (jui
tante eum ad nullam vofationciu cuni l)eo sua consilia cotnnuniicat
trahaiit 04 05 ; ratio cur altiahi 1 18 : Dcus i-oni cdil auxilia spccialia

non dcbel cxerc. ad vocal ¡oneni eis (¡ni suani voluntatem faciunt
deterniinatam 05 ; i)eri( uhnn lo- 552 ; ])ost(|uani cxerc. leccrit ([uoil
quendi deT^vocatione, cuni exerc. est in se, fidat cclcruni voluntati
non est iiraeparatus 112 357 ; con- Dei i;n| Olí.-, : MH'dilatioiic exerc. fit
silia Sti. Ignatii ad comparaiidas apliorad Del volmilatcni cogno-

vot-ationcs ¡10; Ex. optinuini nio- sccndani et aniplcclendani 71(1717 ;
diuni sunt ad vocationes coniparan- finis l-:xercitioruni est intellegere

das lio ; multae vocationes ad plii- voluntatem Dei 58 1 585 ; oninia de-
res religiones lueruiit friictus i:xer- bcnt manare ex dcsidcrio exse-
ciliorum 187 211 420 572 573; quendi voluntatem Dei Ooo (101;
vocatio priindruni icsuitariini fiiit omnia tentanda ad \()luiit;itcm Dei
fructiis I'.xercilioruiii :W.) ; pluri- agnoscendam 10 1 ; cxerc. exse-
mae vocationes ad Socictatcni lesu quatur voluntatem Dei. nulli par-
244 274 493; finis l-:xercil iorum cens labori 118; nihil intendat
is est, ut religiosi firnicntur in sua exerc. praeterquam (piod vol. Dei
vocationc 155 ; signa vocationis ad perficiatur 5'.)S 5'.)'l : eicctio non de-
statuni iicrfcclionis 70 1 7o5 ; i)roni- l)el niti ])crsuasi(inc humana, sed
])te exsequenda vocatio 522 tiOS sola Dei volúntale !t5 (;!)2 (103;
(iOO ; vocatio amitti potest 522 ; oret minister ut a(linq)leat exerc.
adiuvet Dir. exercitantem cuín hic voluntatem Dei 01; maiora signa
obsistit vocationi exsequendae 1().3 ; voluntatis Dei necessaria sunt ad
indicet damna non exse([uendi vo- sequenda praccepta cpiam consilia
cationeni 1(1.3; (|uid evenerit theo- (Cf. ((insiliii) : (|uam poenam me-
logo qui resisicbat vocationi 1 1,3 ; reatur ([ui resistit voluntati Dei
exercitanti inepto ad vocationeni 52.3 ; |)atienter sustinendus qui non
detur tantuni prima hebd., IKt: l)romi)te rcspondet voluntati Dei
addatur meditatio de vocationc 720 721 : (18(1 (187.
4(;() 1 ()32 ()33 784 803. N'oluntas liominis, Deus est qui eam
Vocatio ai)ostolorum, contení])!., 1()2 movct 510; exercenda in medita-
406 ; vocationes quaedam similes tione praecipue 18(1 178 51o 515;
vocationi apostolorum 51(1 (iOO 700. voluntas in clectioiu' 7oo 7oi ; eius
— \'ocatio Moysis, l(i2, Davidis |)lena resignatio in electionc 71 75 ;
*1()2, Sauli 1(53. necesse est ut accendalur desiderio

Voluntas Dei, est regula el norma virlutis 4J() ; inflammatur fide re-
868 INDEX PERSONARUM, RERUM, LOCOUUM
i'uni illuminataruni 550 ; eius ex- dum orandi 528 "2 738 739 ;
quos
cessus vel defectus 811 ;
— 54(5. libros seeum portasset 358 ;
— 123'
Vota religionis, ne ea faciat exerc. 108' 0(;3'"'«.
iiiconsidcrate. pracseiliiii si natura Xiniéne/., Didacus, S. I.,4I 07 81 88

l)rac(ei>s sit, loci paralleli 419 '.
227 2!)() 310 403 12(i 112 19(1 525

541 558 711 722 723 ; sed prudentcr Y
fieri possunt 227 310 4o3 525 558
Yanguas, Aurelias, S. I., 530 541"
722 723 ; meditatio de votis ad-
511»' 545" 540-^'' 547" »^
deiida in ([uibusdani I'^xercitiis 758
784 799 812 ; faciant l-:x. novicii
ante vola einitteiida 371 : de l'.xer- Z
eitiis in lenovationc votoruni 800.
Zacchaeus, contempl., 75
Zanieza, losephus, S. I., scri|)tor, 37.
Zelus animarum, ardeiitem zelum ha-
Waillet, oppiduni in Belgia, 200 >.
beat Dir., 154 qui euni habet, ])ro-
;
Watiif>aiit, llenriciis, S. I., editor |)aget Ex. oinni modo 309 ; ex-
l-:xercitioruni. 31 32 219 200 citandus in líxercitiis 028 ; eccle-
Wicki, losephiis, S. !., seriplor, 37. siastiei excitaiidi ad zeluni in lixer-
Wien, oppiduni, ef. Virnud. citiis 014 015 ; in Exercitiis reli-
Wornis, ()|)|)idum, 89 giosoruni (ilO 011, noviciorum 810,
Würzljurg, (Hcrbipolis), o|)pidum, l)riniae probationis 809 ; est affec-
134 1.
lus cjuaerendus in tertia hebdó-
mada 730 731 est fructus passio-
X ;
nis Christi 527 ; addatur meditatio

* Xavier, I->anciseus, Stus.. eius qua exerc. disponatur ad zelum
pae-
nitentia in l-'.xercit iis 115; adhilje- 034.
i)al ct eonnnendabat piinuini mo- Zerbiolt de Zulphen, Gerardus, 359
ADDENDA ET CORRIGENDA
lin. 31 Quadrimestraes ¡ege Quadrinicslres

54 lin. 21 58v le ge 57v
86 annot. 12 lin. 9 n. 31 lege n. 24
99 lin. 59 loren lege lloren
102 annot. 19 n. 41 lege n. 34

113 lin. 17 tambipn lege también
168 annot. 1 Granóla lege Gránala
195 annot. 20 omittatur
224 annot. 18 abertaten lege libertatem
283 annot. 41 n. 45 lege n. 38
353 lin. 5 indie lege in die
354 lin. 50 ent lege est^
365 annot. 57 ismplicius lege simplicius
372 lin. 81 dispcnatur lege disp. nantiii-
372 lin. 86 is est qui lege is qui

394 lin. 41 gulatribus lege gularibus
438 lin. 147 genere lege gerere
451 annot. 48 (n. 10) legi- (n. 82)

469 lin. 94 ritiratameat') lege ritiramento
496 lin. 335 alius lege aliad
534 lin. 10 spiritul lege spiritual
538 lin. 7 condiderar lege considerar

539 lin. 35 e lege le
616 annot. 83 causis lege casibus

630 Adde annot. 99o-: Examen cap. 4 n. 46 103 MHSI. Const. III, 29
659 Nota 149 respondet 147 et nota 147, 149
lin. 88 affectus lege affectu.
DATE DUE
GAYLORD

Monument A Ignatia 02 I Gna

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Monument A Ignatia 02 I Gna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

V, i

Digitized by the Internet Archive

EXERCITIA SPIRITIIALIA SANCTI IfiNATI! DE LOVOLA

EDiniT, EX INTEGRO REFECIT ET NON'IS TEXTIBUS AUXIT

Romae, 11 feb- 1955

Tiferni Tiberini, die 26 aprilis 1955

lURA PROPRIETATIS RESERVANTUR

CITtA di CASTELLO (PERUQIA) — TIPOGRAFIA U.MIONE ARTI GRAFICHE, 1955

INTEGRE EIDELITERQUE TRANSFUDIT

C.Al'UT I. De ANTiyUISSIMIS AD EXERCITIA

ciale conficiendiim habitis 14

Cai'ut II. De laboribus Acquaviva in

Cai'ut III. De alus Directoriis 27

Caput IV. De Directoriorum euitionibus ... 30

CaPUT V, NOTITIA CODIGCM MA.NUSCRIPTORCM . . 38

Doc. 1 Directoria ignatiana autographa .... 67

Pars 2^ : Annotationes et instructiones antiquae . . 117

Doc. 7 Excerpta ex Monumentis P. Hieronymi

l^ARS ;{' : Directoría confect.\ tempore R. P. Mercu-

Doc. 16 Inl'ormatio P. Antonii Valentino (c. 1575-

Doc. l'J Mónita R. P. Everardi Mercuriani tra-

Doc. H> a Directorinm B in archivo inventum : B. 270

Pahs 4** : Directoría coxfecta tempore R. P. .Xcqua-

Doc. 21 Responsiones Patris Laurentii Xicolai . . 351

BB (e. 1587) 483

tate H. P. Claudii .\cqiiaviva .... 562

PaRS 5^^ : üliSERVATIONES FACTAK IN DIRECTORIUM A. 1591

15S)9). i:ditum siniul ac Doc. 33, 34 . . 562

(pii suid de Sociclate et eos in eullu inte-

Index personarum, rerum et locorum 815

a. = annus in apparatu critico significat ante,

FM = MHSI. Fabri Monumenta.

LQ = MHSI. Litterae Quadrimestraes.

PCo. = MHSI. Polanci Complementa.

^, ^. . . numeri Dírectorií missí aliquibus Patribus a. 1582 .

Abad, Camilo M», S. I. —

tigua Compañía : el colegio de Alcalá. Manr. 21 (1949) 325-35-4.

illusíravit loh. Bollandus. —

Aicardo, José Manuel, S. I. —

de España, 7 vol. Madrid 1902-1925.

loire (1599). Louvain, 192() ( : Museuni Lessianum. Section ascétique et

Bremond, Heiiri. — Saint Ignace el les Exercices. La Vie spirituelle, 20 (1929)

Cassianus, Collalioncs. Apud PL. -19.

Ceccotti, lo. Bapt. - Ap¡iaralus ad Medilaliones i'ilae D. A'. lesu Chrisli

Biblioteca Balines, Serie II, vol. 1).

DioNYSius Carthusianus De qualuor honiinis noi'issimis — liber. Opera omnia.

FouQUERAY, Henri, S. I. — Histoire de la Compagnie de .lésus en Erance. 5

vol. Paris, 1910-1925.

Hernández, Eusebio, S. I. — Los ejercicios espirituales de Verronio. IManr.

en vida de su autor, Roma-Bilbao, 194(5 ; vol. 2. Desde la muerte de S. Igna-

Manr. 16 (1944) 359-371.

legisla:ione scolastica delta Compagnia di Gesú. .\HS1 21 (1952) 225-281.

MHSI. Polanci Complementa. Epistolae et commenlaria P. Joannis Alphonsi de

Ediderunl Dionysius Fernández Zapico S. I. el Cándidus de Dalmases S.I.

¡wtiasimiim dcprumpla, a Palribiis ciusdcm Socieluds cdila. 8 vol. Ma-

in (¡uihus üUi¡ui de Socieldlc Jesu versabanlur, Romam missae. 1 vol. Ma-

— Monumenta Ignaliuna. Series secunda. Exercilia el Diretloria. 1 vol. Ma-

— Jerónimo Nadal, S. 1. (1507-1580). Sus obras y doctrinas espiriluales.

PiRRi, Pietro, S. I. - // P. .\chitle Gagliardi, la dama milanese, ta riforma dello

PoLANCo, Joannes .\lfonsus, S. I. lireite directorium ad Gonfcssarii ac confi-

sepl. 1910. Transcrip. in C. 15. i: 32 (1911) et Mahín, Enchiridion 397-403.

Rescii a. — Ágrapha dusserkanonisctie Schrijtfragmente. Leipzig 1900, 2» ed. ( :

lihris quinqué comprehensa ; in quibus initio ipsius Societatis in annum