‫)‪(/.

‬‬

‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬

‫ﺑ ﺎززﺧﺧ ﻮ ا ﻧ ﻲ ﻧ ﻘ ﺪ ا ﺑ ﻮ ا ﻟ ﺤ ﺴ ﻦ ﻧ ﺪ و ي ﺑ ﺮ ا ﺳ ﻼ م ﺷ ﻨ ﺎ ﺳ ﻲ ِ ا ﺑ ﻮ ا ﻷ ﻋ ﻠ ﻲ ﻣ ﻮ د و د ي ) ‪news/ .‬‬

‫‪( /57457‬‬

‫‪ ‬ﻣﻘﺎﻻت )‪/category/91/.‬ﻣﻘﺎﻻت(‬ ‫‪10-3-2017 ‬‬

‫‪167 ‬‬ ‫‪ ‬اﺻﻼح وب )‪/source/180/.‬اﺻﻼح‪-‬وب(‬

‫‪Article Image‬‬
 ‫»ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم « ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی در ﻧﻘﺪ ﻧﻈﺮﯾﺎت‬
‫اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی در ﮐﺘﺎبﻫﺎی »اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ در ﻗﺮآن« و »ﺗﺠﺪﯾﺪ و‬
‫اﺣﯿﺎی دﯾﻦ « ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬از آنرو ﮐﻪ ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﮐﺘﺎب »ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی‬
‫راه « ﻣﻮاﺿﻊ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ ﺑﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪهی ﮐﺘﺎب »اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ « دارد‪ ،‬ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد‬
‫اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪.‬‬

‫ﻟﺤﻦ ﮐﺘﺎب و ﺷﯿﻮهی ﻧﮕﺎرش و ﻧﻘﺪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﺮاﺳﺘﻪ و ﺳﺘﻮدﻧﯽ‬
‫اﺳﺖ و در آﻏﺎز ﮐﺘﺎب‪ ،‬از ﺟ ّﺪ و ﺟﻬﺪ اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی در دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﺗﺠﻠﯿﻞ‬
‫و ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽآورد‪» :‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪی ﮐﺘﺎبﻫﺎ و رﺳﺎﻟﻪﻫﺎی دﯾﮕﺮش ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫اﻋﺘﻤﺎد ﻃﺒﻘﻪی ﺗﺤﺼﯿﻞﮐﺮده و روﺷﻨﻔﮑﺮ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻓﮑﺎر و ﻋﻘﺎﯾﺪ اﺳﻼﻣﯽ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارد و آﻧﺎن را درﺑﺎره اﺳﻼم و ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻋﺎﻟﯿﻪی آن‪ ،‬از اﺣﺴﺎس ﺣﻘﺎرت و‬
‫ﺳﺮﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮﻫﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﺸﺎن در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺧﺪﻣﺖ ارزﻧﺪه و ﻣﻔﯿﺪی اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺘﻤﺎن ﻧﻤﻮدن آن ﺑﯽاﻧﺼﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن آن‬
‫زﻣﺎن وی را ﺑﻪ ﻟﻘﺐ »ﻣﺘﮑﻠﻢ اﺳﻼم« ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻃﯽ ﻧﺎﻣﻪای از ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻓﺎرﺳﯽ ﮐﺘﺎب ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﮐﻪ‪» :‬از ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﮐﻠﻤﺎت ﯾﺎ‬
‫اﻟﻔﺎظ زﻧﻨﺪه و از ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﺧﺼﻤﺎﻧﻪ و ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادن اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫در ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر ﻧﯿﺰ ﻧﮑﺎت ﻓﻮق ﻣﺮاﻋﺎت ﺷﺪه و ﻣﻘﺪﻣﻪ از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺣﻤﻠﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫ﻣﺤﺴﻨﺎت ﮐﺘﺎب اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺪوی‬

‫ّ‬ ‫ﭘﺎﮐﯿﺰﮔﯽ زﺑﺎن و ارﺟﺎعدﻫﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﻧﻈﺮات و آراء ﻣﻮدودی و ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ را ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮن ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ ﺑﺎ‬
‫ارﺟﺎع ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻧﻘﻞ ﻗﻮل دﻗﯿﻖ از ﮐﺘﺎبﻫﺎی اﯾﻦ دو ﻣﺘﻔﮑﺮ‪ ،‬ﻣﻮاﺿﻊ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ‬
‫ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ ﻋﺮﺿﻪ دارد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ آﻧﻬﺎ ﺑﭙﺮدازد‪ .‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ از ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﻫﻮﯾﺪا اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﯿﮑﺎن ﻧﻘﺪ ﻧﺪوی ﺑﻪ »ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ از‬
‫ً‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﻣﻮدودی و ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ‬ ‫اﺳﻼم « ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی اراﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در واﻗﻊ دﻓﺎﻋﯿﻪای اﺳﺖ از ﺧﻮاﻧﺶ ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ‬
‫و ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ از دﯾﻦ و اﻋﺎدهی ﺣﯿﺜﯿﺘﯽ اﺳﺖ از ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪی ﺻﻮﻓﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬آﻧﭽﻪ‬
‫ﭼﻨﯿﻦ زاوﯾﻪای را در )ﻧﻮع ﻧﮕﺎه ﻧﺪوی و ﻣﻮدودی اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﻠﻘﯽ اﯾﻦ دو‬
‫‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
 ‫ﻣﺘﻔﮑﺮ از ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﻼم و دﯾﺎﻧﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺪوی ﺑﻪ اﻗﺘﻔﺎی ﻋﺎرﻓﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫ً‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ‬ ‫دﻟﺸﺪهی اﺑﻌﺎد ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ و ﺟﺬﺑﻪﻫﺎی روﺣﺎﻧﯽ اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻮدودی‬
‫ﻣﯽﮐﻮﺷﺪ دﯾﻦ را در ﻫﯿﺌﺖ ﯾﮏ اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺳﯿﺎﺳﯽ اراﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﯽﺗﻮان ﻣﺤﻮرﻫﺎی ﮐﺘﺎب اﻧﺘﻘﺎدی اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی را در ﺳﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫)‪(١‬‬

‫آﯾﺎ اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن دﭼﺎر اﻧﺤﺮاﻓﯽ ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﺤﻮر ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﺪوی ﺑﺎ ﻣﻮدودی و ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ در ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﻼم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﻮدودی آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﭼﻬﺎر ﺗﻌﺒﯿﺮ اﺳﺎﺳﯽ‬
‫رب« و »إﻟﻪ« آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ ﻧﺰول ﻗﺮآن‬
‫ﻗﺮآن‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ »دﯾﻦ «‪ » ،‬ﻋﺒﺎدت «‪ّ » ،‬‬
‫ﻓﻬﻤﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ و آن ﻣﻌﺎﻧﯽ وﺳﯿﻊ و ُﭘﺮداﻣﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺑﻌﺎدی‬
‫ُﺗﻨﮏﻣﺎﯾﻪ ﻣﺤﺪود ﺷﺪ و ﻧﺴﻞﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻘﺼﻮد ﺣﻘﯿﻘﯽ دﻋﻮت‬
‫ﻗﺮآن ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮی از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﺪﯾﺚ » ﻻ ﺗﺠﺘﻤﻊ أﻣﺘﻲ ﻋﻠﻰ‬
‫ﺿﻼﻟﺔ«‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﺮ اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﺎرض ﻧﻤﯽﺷﻮد و ادﻋﺎی‬
‫ﻣﻮدودی در ﺻﻼﺣﯿﺖ اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺗﺮدﯾﺪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﻮﺷﺶﻫﺎی ﻣﺼﻠﺤﺎن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﮐﻢﻗﺪر ﺟﻠﻮه ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﻧﺪوی از اﺳﺘﻮاﻧﻪﻫﺎی ﻓﮑﺮی ﺟﻬﺎن اﺳﻼم از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﺑﻦ ﺣﺰم‪ ،‬اﺑﻦﻗﯿﻢ‪ ،‬اﺑﻦ ﮐﺜﯿﺮ و اﺑﻦﺗﯿﻤﯿﻪ ﻧﻘﻞ ﻗﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮕﯽ ﻣﻨﮑﺮ روﯾﺪاد‬
‫ﯾﮏ ﮔﻤﺮاﻫﯽ و اﻧﺤﺮاف اﺳﺎﺳﯽ و ﺑﻨﯿﺎدﯾﻦ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ ﻧﺪوی اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ دﯾﻦ از ﻧﺎﺣﯿﻪی ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﻔﻆ‬
‫ﻧﺼﻮص و ﻣﺘﻮن دﯾﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ آن اﻟﻔﺎظ ﻧﯿﺰ ﻧﺴﻞ ﺑﻪ ﻧﺴﻞ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺗﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﻣﻘﺎﺻﺪ آن‬
‫ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ وﮔﺮ ﻧﻪ وﻋﺪهی اﻟﻬﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻋﻤﻼً واﻓﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﻮد‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺎور او »ﻣُ ﺒﯿﻦ« و آﺷﮑﺎر ﺑﻮدن ﻗﺮآن ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﻧﮕﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻀﻤﻦ‬
‫ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮدن ﻣﻌﺎﻧﯽ اﺻﻠﯽ اﻟﻔﺎظ ﻗﺮآن اﺳﺖ ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد‪ .‬وی ﺑﺎ ذﮐﺮ آرای ﻋﺎﻟﻤﺎن‬
‫ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﯽ اﻇﻬﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺖ »ﺑﯿﺎن « و آﺷﮑﺎرﮔﯽ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻗﺮآن ﺑﺎ اﯾﻦ‬
‫اﻧﺪﯾﺸﻪ ﮐﻪ ﺣﻘﺎﯾﻖ اﺳﺎﺳﯽ ﻗﺮآن‪ ،‬ﻧﺴﻞﻫﺎ از دﯾﺪﮔﺎن اﻣﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﺎﻧﺪه‬
‫اﺳﺖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی در ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﺪﻋﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﮐﺘﺎب »دﻋﺎة ﻻﻗﻀﺎة « ﺣﺴﻦ اﻟﻬﻀﯿﺒﯽ‪ ،‬از‬
‫رﻫﺒﺮان اﺧﻮاناﻟﻤﺴﻠﻤﯿﻦ اﺳﺘﺸﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﮐﺘﺎب »ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم « ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﻮدودی ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ‬
‫اﺳﻼم ﺑﺪﺑﯿﻨﺎﻧﻪ اﺳﺖ و دورﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﺒﻬﻢ و ﺗﺎرﯾﮏ از ﺗﺎرﯾﺦ و ﺟﻬﺎن اﺳﻼم اراﯾﻪ‬
‫‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬ ‫ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ )‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎوداﻧﮕﯽ و ﺑﺎروری ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻼم ﺗﺮدﯾﺪ ﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻧﺪوی ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪی ﻣﻮدودی در ﮐﺘﺎب »ﺗﺠﺪﯾﺪ و اﺣﯿﺎی دﯾﻦ « ﮐﻪ »ﺗﺎ ﮐﻨﻮن‬
‫ﻫﯿﭻ ﻣﺠﺪد ﮐﺎﻣﻠﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎم‬
‫ﻧﺎﯾﻞ آﯾﺪ اﻣﺎ او ﻫﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﮕﺮدﯾﺪ‪ «.‬اﯾﻦ ادﻋﺎ را ﺑﺎ ذﮐﺮ اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﻧﻘﺪ ﻗﺮار‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪:‬‬

‫ﻳﻦ َﺣ ﱠﺘ ﻰ َﻳ ْﺄﺗ َِﻴ ُﻬ ْﻢ َأﻣْ ﺮُ ﱠ‬ ‫ُ‬

‫اﻟﻠﻪِ وَ ُﻫ ْﻢ َﻇﺎﻫِ ﺮُ َ‬
‫ون«) ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫ال َﻃﺎﺋ َِﻔ ٌﺔ ﻣِ ْﻦ أﻣﱠ ِﺘ ﻲ َﻇﺎﻫِ ِﺮ َ‬
‫» َﻻ َﻳ َﺰ ُ‬

‫ﺑﺨﺎری(؛ » ﻫﻤﺎره ﻣﺠﻤﻮﻋﻪای از اﻣﺖ ﻣﻦ ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ‬

‫ﭘﯿﺮوزی اﻟﻬﯽ ﻓﺮا رﺳﺪ در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺮ ﻫﻤﺎن ﺷﯿﻮهاﻧﺪ‪«.‬‬

‫ِﻴﻦ ‪ ،‬وَ ْ‬ ‫ﻳﻒ ْ‬

‫اﻟ َﻐﺎﻟ َ‬ ‫ﻞ َﺧ َﻠ ٍﻒ ُﻋ ُﺪ ُ‬
‫وﻟ ُﻪ ‪َ ،‬ﻳ ْﻨ ُﻔ َ‬
‫ﻮن ﻋَ ْﻨ ُﻪ َﺗ ْﺤ ِﺮ َ‬ ‫اﻟﻌِ ْﻠ ﻢَ ﻣِ ْﻦ ُﻛ ﱢ‬
‫ﻞ َﻫ َﺬا ْ‬ ‫» َﻳ ْﺤﻤِ ُ‬
‫اﻧ ِﺘ َﺤ ِ‬
‫ﺎل‬
‫ِﻴﻦ«)ﺑﯿﻬﻘﯽ(؛ »در ﻫﺮ ﻧﺴﻠﯽ‪ ،‬ﻓﺮزاﻧﮕﺎﻧﯽ ﻋﻬﺪهدار اﯾﻦ ﻋﻠﻢ‬ ‫ِﻴﻦ ‪ ،‬وَ َﺗ ْﺄ ِوﻳﻞ ْ‬
‫اﻟ َﺠﺎﻫِ ﻠ َ‬ ‫ﻄﻠ َ‬ ‫ْ‬
‫اﻟﻤُ ْﺒ ِ‬
‫ِ‬
‫دﺳﺘﺒﺮد اﻫﻞﺑﺎﻃﻞ و ﺗﺄوﯾﻞ ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎن‬ ‫ُ‬ ‫ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و آن را از ﺗﺤﺮﯾﻒ ُﻏﻠﻮﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﯽدارﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﮐﺘﺎب ﻣﻔﺼﻞ و ﻧﺎمآﺷﻨﺎی »رﺟﺎل اﻟﻔﮑﺮ و اﻟﺪﻋﻮة « اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ‬
‫اﺳﺖ و در ﺑﯿﺎن ﺗﺪاوم و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ روﯾﮑﺮد اﺻﻼﺣﯽ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺛﻤﺮﺑﺨﺸﯽ و ﺑﺎرآوری ﺷﺠﺮهی ﻃﯿﺒﻪی اﺳﻼم ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻗﺮآن‬

‫ذن َر ﱢﺑﻬﺎ«)اﺑﺮاﻫﯿﻢ‪(٢٥:‬؛‬
‫ﺣﻴﻦ ِﺑ ِﺈ ِ‬
‫ٍ‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﮕﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ُ » :‬ﺗ ﺆﺗﻲ ُأ ُﻛ َﻠﻬﺎ ُﻛ ﱠ‬
‫ﻞ‬
‫»ﻣﯿﻮهاش را ﺑﻪ ﺗﻮﻓﯿﻖ ﭘﺮوردﮔﺎرش‪ ،‬زﻣﺎن ﺑﻪ زﻣﺎن ﻣﯽدﻫﺪ«‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻮع ﻧﮕﺎه ﻣﻮدودی‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻨﺎﻓﺎت دارد و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن آﺛﺎر ﻣﻮدودی ﮔﻤﺎن‬
‫ﺑَﺮﻧﺪ اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺻﺤﯿﺢ اﺳﻼﻣﯽ در ﻫﯿﭻ دورهای ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺟﺎﻣﻊ و ﺷﺎﻣﻞ اراﯾﻪ ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ؛ ﻣﮕﺮ در دورهی ﻣﻌﺎﺻﺮ و از ﻃﺮﯾﻖ دﻋﻮت » ﺟﻤﺎﻋﺖ اﺳﻼﻣﯽ « و ﻣﺆﺳﺲ آن‬
‫اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی‪.‬‬

‫) ‪(٢‬‬

‫ﻣﺤﺐ و ﻣﺤﺒﻮب؟!‬
‫ّ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺤﮑﻮم ﯾﺎ‬

‫ﻣﺤﻮر دوﻣﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮی ﻧﺪوی ﺑﺎ ﻧﮕﺎﻫﯽ اﻧﺘﻘﺎدی ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ اﯾﺪهی‬
‫رﺑﻮﺑﯿ ﺖ‪ » ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﺳﻠﻄﻪ«‬
‫ّ‬ ‫ﻣﻮدودی اﺳﺖ ﮐﻪ ُا ّس اﺳﺎس و ﺑﻦ و ﺑﻨﯿﺎدِ اﻟﻮﻫﯿﺖ و‬
‫اﺳﺖ و دﯾﻦ و ﻋﺒﺎدت راﻫﯽ اﺳﺖ ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻣﻘﺼﻮد‪ .‬ﻧﺪوی ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮی از‬
‫ﻣﻮدودی ﮐﻪ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ »اﻟﻮﻫﯿﺖ « ﻫﻤﺎن » ﺳﻠﻄﻪ« اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻘﺪ اﯾﻦ ﺑﺎور‬
‫ﻣﯽﭘﺮدازد‪ .‬در ﻧﮕﺎه اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎن ﮐﺴﯽ را ﻻزم اﻻﺗﺒﺎع داﻧﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﺷﺮک‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻗﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺪوی در اﯾﻦ ﻣﺤﻮر‪ ،‬ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از ﻧﻈﺮات ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‬
‫را از ﮐﺘﺎب »ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی راه « وی ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬آراﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﻮ ﺑﺎ اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎدت را در اﻃﺎﻋﺖ ﻣﺤﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺗﻔﺴﯿﺮ و ﺗﺤﻘﯿﻘﯽ ﮐﻪ ]ﻣﻮدودی[ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﭼﻬﺎر اﺻﻄﻼح‬

‫اراﺋﻪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و آﻧﭽﻪ او آن را ﻧﻘﻄﻪی ﻣﺮﮐﺰی ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻧﻮﯾﻨﯽ از‬
‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
‫ﻗﺮآن و اﺳﻼم اﺳﺖ ﮐﻪ در آن رﻧﮓ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﻣﺤﻮر » ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ‬
 ‫اﻟﻠﻪ« و » ﺳﻠﻄﻪی رب« دور ﻣﯽزﻧﺪ و راﺑﻄﻪی ﺑﻨﺪه ﺑﺎ ﺧﺎﻟﻘﺶ را در ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺧﺎص‬
‫و ﻣﺤﺪودهی ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﺪف از ﻧﺰول ﻗﺮآن و‬
‫دﻋﻮت اﺳﻼﻣﯽ ﻓﻘﻂ ﺗﺄﺳﯿﺲ » ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ « ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬

‫ً‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ در راﺑﻄﻪی‬ ‫اﻧﺘﻘﺎد ﻧﺪوی ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺑﻄﻪی اﻧﺴﺎن ﺑﺎ ﺧﺪا را‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪ .‬ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ از دﯾﺪﮔﺎه ﻣﻮدودی و ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ‬
‫اﺳﺎس راﺑﻄﻪی اﻧﺴﺎن و ﺧﺪا در » ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﻄﻠﻖ« ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻮﯾﺎ ﻫﺪف‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﻧﺒﯿﺎ اﻗﺎﻣﻪی ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﮔﺮ ﭼﻪ‬
‫ّ‬
‫ﻣﺴﻠ ﻢ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﺷﻪی ﮐﻮﭼﮑﯽ از راﺑﻄﻪی اﻧﺴﺎن و ﺧﺪاﺳﺖ و‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪی‬
‫ﻧﻪ ّ‬
‫ﮐﻞ و ﺣﺘﯽ ﺟﺰء ﺑﺰرگ آن‪.‬‬

‫ﻧﺪوی در ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﮕﺎه ﺧﻮد آرای اﺑﻦ ﺗﯿﻤﯿﻪ را در ﺑﯿﺎن ﻣﻌﻨﺎی ﻋﺒﺎدت ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺑﻦ‬
‫ﺗﯿﻤﯿﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﺑﺎ دو ﻣﺆﻟﻔﻪی اﻃﺎﻋﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﻣﯽﺷﻮد‬
‫و ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺧﻀﻮع ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺤﺒﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻣﯿﺎن ﺷﺮک ﺟﻠﯽ و اﻃﺎﻋﺖ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﻠﻂ ﮐﺮد و ﻫﻤﻪی اﯾﻦ‬
‫ﻣﻮارد ﻧﻈﯿﺮ اﻧﻘﯿﺎد ﺳﯿﺎﺳﯽ و‪ ...‬از ﺗﻮاﺑﻊ ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ اﺳﺖ و در درﺟﻪی‬
‫ﺛﺎﻧﻮی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﺑﺎور او‪ ،‬ﻣﺒﺎرزهی اﻧﺒﯿﺎ ﺑﺎ ﺷﺮک و ﺑﺖﭘﺮﺳﺘﯽ را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺛﺎﻧﻮی و‬
‫ﻓﺮﻋﯽ ﺑﺮﺷﻤﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪ ،‬اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی ﮐﻪ اﺻﻞ و ﮐﺎﻧﻮن اﻟﻮﻫﯿﺖ را در ﺳﻠﻄﻪ و‬

‫ﺻ ً‬
‫ﺮﻓﺎ اﻃﺎﻋﺖ و اﻧﻘﯿﺎد ﻇﺎﻫﺮی ﻣﻌﻨﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ً‬
‫ﻧﺘﯿﺠﺘﺎ ﻋﺒﺎدت را ﻧﯿﺰ ِ‬ ‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ‪،‬‬
‫ّ‬
‫اﺧﺺ ﺧﺼﺎﯾﺺ اﻟﻮﻫﯿﺖ و رﺑﻮﺑﯿﺖ‪ ،‬ﺳﻠﻄﻪ و اﺳﺘﯿﻼ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻋﺒﺎدت ﻧﯿﺰ‬ ‫اﮔﺮ‬
‫ً‬
‫ﺻﺮﻓﺎ اﻧﻘﯿﺎد و ﻓﺮﻣﺎنﺑَﺮی اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در اﯾﻦ ﻧﮕﺎه‪ ،‬ﻋﺒﺎدات دﯾﻨﯽ از اﻫﻤﯿﺖ ﺛﺎﻧﻮی ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬او‬
‫از ﻣﻮدودی ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪» :‬ﭘﺎﯾﻪ و اﺳﺎس ﻋﺒﺎدت ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ‪:‬‬
‫وﻓﺎداری ﺑﻪ ارﺑﺎب‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎنﺑﺮداری از ارﺑﺎب و ادب و اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ارﺑﺎب‪«.‬‬

‫ﻧﺪوی ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آﯾﺎﺗﯽ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺜﺮت اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدات دﯾﻨﯽ از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫اﺳﺘﻐﻔﺎر و ﺗﻬﺠﺪ و ذﮐﺮ و‪ ...‬ﺗﺮﻏﯿﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬
‫ﻋﺒﺎدات‪ ،‬ارزش ﺛﺎﻧﻮی ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﺑﯿﻢ آن دارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻠﻘﯽ از ﻋﺒﺎدت ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد راﺑﻄﻪ اﻧﺴﺎن و ﺧﺪا راﺑﻄﻪای‬
‫ﺧﺸﮏ و ﺑﯽروح و ﻣﺤﺪود ﺑﺎﺷﺪ و از ﮐﯿﻔﯿﺎت دروﻧﯽ و اﺣﻮال ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻣﻌﻨﻮی ﻋﺎری‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﮔﺮ ﺑﺎور ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺪف رﺳﺎﻟﺖ اﻧﺒﯿﺎ ﯾﮏ اﻧﻘﻼب دﻧﯿﻮی ﺑﻮده‬
‫اﺳﺖ ﮐﻮﺷﺶﻫﺎی ﻣﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻢﮐﻢ از ﺷﻮق آﺧﺮت و ﻣﺤﺒﺖ اﻟﻬﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮد‬
‫و ﺑﻪ اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎی دﻧﯿﻮی و ﻗﺪرتﻃﻠﺒﯽ آﻟﻮده ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺗﻠﻘﯽ ﻣﻮدودی ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻧﺪوی ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﯽ از او ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﻤﺎم اﻧﺒﯿﺎ‬
‫ﺳﻌﯽ ﮐﺮدهاﻧﺪ اﻧﻘﻼب ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮد ﻣﻮدودی ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
‫ﻫﺪف ﮐﻮﺷﺶﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﺶ اﯾﺠﺎد اﻧﻘﻼب در رﻫﺒﺮی و ﻗﯿﺎدت اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
 ‫ﻣﻮدودی ﺑﺎور دارد ﻋﺒﺎدتﻫﺎی ﺧﺎص دﯾﻨﯽ ﻣﺜﻞ ﻧﻤﺎز و روزه و ﺣﺞ و‪ ...‬ﻧﻮﻋﯽ‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ و ﺷﯿﻮهی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽروﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد را ﺑﺮای ﻋﺒﺎدﺗﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن‬
‫ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﻟﻬﯽ اﺳﺖ‪ ،‬آﻣﺎده ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﮕﺎه زاوﯾﻪ دارد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ در ﻗﺮآن آﻣﺪه ﮐﻪ ﺟﻬﺎد و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﻗﺎﻣﻪی ﻧﻤﺎز و اﻧﺠﺎم ﻋﺒﺎدات اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪:‬‬

‫ﻌﺮوف وَ َﻧ َﻬﻮا‬
‫ِ‬ ‫ﻛﺎة وَ َأﻣَ ﺮوا ِﺑﺎﻟﻤَ‬
‫اﻟﺰ َ‬ ‫ﻼة وَ َ‬
‫آﺗﻮُ ا ﱠ‬ ‫رض َأﻗﺎﻣُ ﻮا ﱠ‬
‫اﻟﺼ َ‬ ‫ﺎﻫ ﻢ ﻓِ ﻲ َ‬
‫اﻷ ِ‬ ‫ﺬﻳﻦ ِإ ن ﻣَ ﱠﻜ ّﻨ ُ‬
‫َ‬ ‫» ﱠ‬
‫اﻟ‬
‫ﻨﻜﺮ ﻟ ﱠِﻠﻪِ ﻋﺎﻗِ ﺒ ُﺔ ُ‬
‫اﻷﻣﻮر«) ﺣﺞ‪(٤١:‬؛ » ﻫﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه در زﻣﯿﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ‬ ‫َ‬ ‫ﻋَ ِﻦ اﻟﻤُ َ ِ وَ‬
‫ﻗﺪرت ﺑﺨﺸﯿﺪﯾﻢ‪ ،‬ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﭘﺎ ﻣﯽدارﻧﺪ و زﮐﺎت ﻣﯽدﻫﻨﺪ و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از‬
‫ﻣﻨﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭘﺎﯾﺎن ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎ از آن ﺧﺪاﺳﺖ!«‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ اﺷﺘﯿﺎق وﺻﻒﻧﺎﺷﺪﻧﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم) ص( ﺑﻪ ﺷﺐزﻧﺪهداری و اﻧﺠﺎم‬

‫ﻧﻮاﻓﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﺗﻠﻘﯽ اﺑﺰاری از ﻋﺒﺎدات ﺟﻤﻊ ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﮔﺮ ﻋﺒﺎدات دﯾﻨﯽ را ﺗﻨﻬﺎ‬
‫وﺳﯿﻠﻪ و اﺑﺰار ﺗﺼﻮﯾﺮ ﮐﻨﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﻋﻤﯿﻖ ﻗﻠﺒﯽ ﻓﺮد ﺑﻪ آﻧﻬﺎ و ﻧﯿﺰ ﮐﯿﻔﯿﺎت ﻣﻄﻠﻮب‬
‫ﻣﻌﻨﻮی و ﺑﺎﻃﻨﯽ ﻋﺒﺎدات ﺻﺪﻣﻪ زدهاﯾﻢ‪.‬‬

‫) ‪(٣‬‬

‫ﺗﺼﻮف در ﺗﺮازو‬

‫ً‬
‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎی ﻣﻮدودی‬ ‫ﻣﺤﻮر اﻧﺘﻘﺎدی ﺳﻮم ﮐﺘﺎب »ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم «‬
‫در ﺧﺼﻮص ارزﯾﺎﺑﯽ ﺗﺼﻮف ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ دﺳﺖ از‬
‫اﻧﺘﻘﺎدات ﻧﺪوی ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب »ﺗﺠﺪﯾﺪ و اﺣﯿﺎی دﯾﻦ « اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی اﺳﺖ‪ .‬‬

‫ﻣﻮدودی در ﺧﺼﻮص »ﺗﺼﻮف« و ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺪم ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺳﯿﺪ‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﺮﯾﻠﻮی و ﻋﻼﻣﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺷﻬﯿﺪ در ﮐﺘﺎب »ﺗﺠﺪﯾﺪ و اﺣﯿﺎی دﯾﻦ « ﮔﻔﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ :‬‬

‫»آﻧﺎن ﺑﯿﻤﺎری ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از ﻧﺎﺣﯿﻪی ﺗﺼﻮف ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ درک ﻧﻨﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ؛ ﺑﺪﯾﻦ‬
‫ﺳﺒﺐ ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻫﻤﺎن ﻏﺬاﯾﯽ را ﻣﯽدادﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از آن ﮐﺎﻣﻼَ ﭘﺮﻫﯿﺰ‬
‫ﻣﯽﺷﺪ‪ ...‬ﻣﻦ ﺑﺮ ﺧﻮدِ ﺗﺼﻮﻓﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﺎن آن را اراﯾﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻫﯿﭻ اﻋﺘﺮاﺿﯽ‬
‫ِ‬
‫ﺗﺼﻮف اﺻﯿﻞ اﺳﻼم اﺳﺖ و‬ ‫ﻧﺪارم؛ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﻮف در واﻗﻊ از ﻟﺤﺎظ روح ﻫﻤﺎن‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺖ آن ﺑﺎ »اﺣﺴﺎن « ﻫﯿﭻ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد؛ وﻟﯽ آﻧﭽﻪ ﻣﻦ آن را ﺷﺎﯾﺴﺘﻪی ﭘﺮﻫﯿﺰ‬
‫ﻣﯽداﻧﻢ اﺳﺘﻔﺎده از رﻣﻮز و اﺷﺎرات ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ و زﺑﺎن ﺗﺼﻮف و اﺑﻘﺎی روشﻫﺎی‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎی ﺗﺼﻮف اﺳﺖ‪ ...‬اﮐﻨﻮن وﺿﻊ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ آﻣﻮزهﻫﺎی ﺻﺤﯿﺤﯽ اراﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐ‪ ،‬ﻫﻤﻪی‬
‫ً‬
‫ﻓﻮرا ﻋﻮد‬ ‫ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻗﺮنﻫﺎ رواج ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ آن واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﮐﻪ ﭼﯿﺰ ﭘﺎﮐﯽ ﻫﻤﭽﻮن آب ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮای ﺑﯿﻤﺎر در ﺻﻮرت‬
‫ً‬
‫ﻗﻄﻌﺎ از اﯾﻦ ﻟﺤﺎظ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻣﻀﺮ ﺑﻮدن ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدد‪ ،‬اﯾﻦ ﻗﺎﻟﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺒﺎح ﺑﻮدن‬
‫ﺗﺮک اﺳﺖ؛ در ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺒﺎس ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ‬
‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
‫ﻣﺤﺾ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﺎ آن اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎران ﻣﺰﻣﻦ ﯾﺎد ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎی‬
 ‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ‪ ...‬ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮاب ﻫﺪاﯾﺖﺷﺎن ﻣﯽﮐﺮده اﺳﺖ‪)«.‬ﻧﻘﻞ از ﺗﺮﺟﻤﻪی ﻋﺒﺪاﻟﻐﻨﯽ‬
‫ﺳﻠﯿﻢ ﻗﻨﺒﺮزﻫﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮ اﺣﺴﺎن(‪ .‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﻧﻘﻞ ﻋﺒﺎراﺗﯽ از ﺧﻮد ﻣﻮدودی در ﺑﯿﺎن ﺧﺪﻣﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫آن دو ﺑﺰرﮔﻮار ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ آندو در اﺻﻼح رﻓﺘﺎر ﻣﺮدم‪ ،‬ﺟﻬﺎد و اﻗﺎﻣﻪی ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮ‬
‫ﻣﻨﻬﺎج ﻧﺒﻮت ﮐﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ اﻋﺘﺮاف ﺧﻮد ﻣﻮدودی‪ ،‬اﯾﻦ دو ﺑﺰرﮔﻮار در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ‬
‫اﻣﺎﻣﺎن ﺗﺰﮐﯿﻪ و ﺗﺼﻮف ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت و ﻣﺴﺎﻋﯽ زدﻧﺪ‪.‬‬

‫ً‬
‫ﻏﺎﻟﺒﺎ ﯾﮏ ﺷﺨﺼﯿﺖ روﺣﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﺪوی‪ ،‬ﻃﻼﯾﻪدار ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺟﻨﺒﺶﻫﺎی ﺟﻬﺎدی‪،‬‬
‫ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬او در ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﺪﻋﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی اﻧﻘﻼﺑﯽ ﺻﻮﻓﯿﻪ اﺷﺎراﺗﯽ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﭘﺮرﻧﮓ ﺻﻮﻓﯿﻪ در ﻋﺼﺮ ﺗﺎﺗﺎر ﮐﻪ اﺳﺘﻤﺮار دﯾﻦ و دﻋﻮت را ﺗﻀﻤﯿﻦ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﺮآﺧﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺗﺎﺗﺎر اﺳﻼم ﺑﯿﺎورﻧﺪ و در ﻓﺮﻫﻨﮓ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ادﻏﺎم ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻨﺪ و زﻣﺎن ﺣﮑﻤﺮاﻧﯽ »اﮐﺒﺮ ﺷﺎه « ﮐﻪ ﻣﻮﺟﯽ از اﻟﺤﺎد و‬
‫ﺑﯽدﯾﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ داﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﺴﺘﺮد‪ ،‬ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺳﺮ ﻫﻨﺪی ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻣﺠﺪد اﻟﻒ‬
‫ﺛﺎﻧﯽ‪ ،‬ﭘﺮﭼﻤﺪار اﻧﻘﻼﺑﯽ اﺻﻼﺣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﻫﻤﻪی ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪی ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎی اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ اﯾﺴﺘﺎدﮔﯽ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺟﻬﺎد ﻗﺪم ﻧﻬﺎدﻧﺪ از ﺻﻮﻓﯿﻪ‬
‫و ﻣﺸﺎﯾﺦ روﺣﺎﻧﯽ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫از ﺑﺎب ﻣﺜﺎل وی ﺑﻪ اﻣﯿﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر اﻟﺠﺰاﯾﺮی‪ ،‬ﭘﯿﺸﺎﻫﻨﮓ ﺟﻬﺎد در اﻟﺠﺰاﯾﺮ اﺷﺎره‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وی ﺻﻮﻓﯽﻣﺸﺮب ﺑﻮد و ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺗﺼﻮف ﺑﺎ ﻧﺎم »اﻟﻤﻮاﻗﻒ « دارد‪.‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﯿﻮخ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪﯾﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ روسﻫﺎ ﺑﻪ داﻏﺴﺘﺎن)ﺑﻪ ﺳﺎل ‪١٨١٣‬م( ﺑﻪ‬

‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺧﻮاﻫﺎن ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺷﺮﯾﻌﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪی ﺟﻤﻊ ﺑﯿﻦ ﺟﻬﺎد و ﺗﺼﻮف‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎور ﻧﺪوی‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺷﺮﯾﻒ ﺳﻨﻮﺳﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دروﯾﺶﻫﺎی ﺳﻨﻮﺳﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻧﺪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﯽﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ ١٥‬ﺳﺎل ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ در‬
‫ﺑﺮﻗﻪ و ﻃﺮاﺑﻠﺲ ﺟﺎی ﭘﺎﯾﯽ ﺑﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﺪوی ﺣﺘﯽ ﺳﯿﺪ ﺟﻤﺎل اﻓﻐﺎﻧﯽ و اﻣﺎم ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ را ﻫﻢ در ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺪاد ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ اﻣﯿﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺷﯿﺪ رﺿﺎ و اﺳﺘﺎدش ﻋﺒﺪه‪ ،‬اﻫﻞ‬
‫ذوق و ﺗﺼﻮف ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬

‫او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ ﮐﻪ وی اﺑﺘﺪا در ﻃﺮﯾﻘﻪی‬

‫ﺣﺼﺎﻓﯿﻪ ﺷﺎذﻟﯿﻪ ﺑﯿﻌﺖ داد و در ِﺳﻠﮏ اﺧﻮان ﺣﺼﺎﻓﯿﻪ درآﻣﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ اوراد و‬
‫اذﮐﺎر آن ﻃﺮﯾﻘﻪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻧﺪوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺑﺰرﮔﺎن اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺻﻮﻓﯿﻪ ﺑﻪ وی‬
‫ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن زﻧﺪﮔﯽ و ﺣﺘﯽ در دﺷﻮارﺗﺮﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮ اوراد و‬
‫اذﮐﺎر ﺧﻮد ﭘﺎﯾﺒﻨﺪی ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد و ﺧﻮد ﺣﺴﻦ اﻟﺒﻨﺎ در »رﺳﺎﻟﺔ اﻟﻤﺆﺗﻤﺮ اﻟﺨﺎﻣﺲ «‬
‫ﺿﻤﻦ ﺑﺮﺷﻤﺮدن ﺧﺼﺎﯾﺺ ﺟﻨﺒﺶ اﺧﻮان‪ ،‬ﯾﮑﯽ از اوﺻﺎف اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ را » ﺣﻘﯿﻘﺔ‬
‫ﺻﻮﻓﯿﻪ « ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
 ‫ﻧﺪوی در ذﮐﺮ ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺼﻮف و ﺟﻬﺎد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻣﺎم ﺳﯿﺪ اﺣﻤﺪ ﺷﻬﯿﺪ‬
‫ﻧﯿﺰ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺪوی اﯾﻦ اﺑﯿﺎت اﻗﺒﺎل ﻻﻫﻮری را در وﺻﻒ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﻮاﯾﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺟﻨﺒﻪی ﺻﻮﻓﯿﺎﻧﻪ و اﺻﻼحﮔﺮی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪:‬‬

‫ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺣﺠﺖ و اﻋﺠﺎز ﺑﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﮐﺎر ﺣﻖ ﮔﺎه ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﺳﻨﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﮔﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻪ ﺧﺮﻗﻪ زره ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ‬

‫ﻋﺎﺷﻘﺎن ﺑﻨﺪهی ﺣﺎلاﻧﺪ و ﭼﻨﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﻧﺪوی ﻣﯽﻧﻮﯾﺴﺪ‪ » :‬ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﺪه ﻗﻠﯿﻠﯽ از ﻣﺘﺼﻮﻓﻪ ﮐﻪ ﻋﺰﻟﺖ را ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهاﻧﺪ‬

‫اﺳﺘﻨﺎد ُﺟ ﺴﺖ‪ ...‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺰرگ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪای از اﻣﺎﻣﺎن ﺗﺼﻮف و ﺻﺎﺣﺒﺎن‬
‫ﻃﺮﯾﻘﺖ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﻣﯿﺪان ﺟﻬﺎد و ﻣﺒﺎرزه و ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن در اﺟﺘﻤﺎع از ﮔﺮوه‬
‫اول ﻣﻤﺘﺎز و ﺑﺮای دﯾﮕﺮان اﻟﮕﻮ ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬

‫ﻧﺪوی ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ »اﺳﺘﻘﺮار ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺣﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺪف اﺻﻠﯽ و ّ‬
‫ﮐﻞ دﯾﻦ ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﯽرود‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ وﺳﯿﻠﻪای اﺳﺖ ﻻزم ﺑﺮای ﻫﺪﻓﯽ‬
‫واﻻﺗﺮ‪  «.‬‬

‫ﻧﺪوی ﺗﺬﮐﺮ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ »اﻗﺎﻣﻪ دﯾﻦ « ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮادف ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮای ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣُ ﺮاد از آن ﺣﻔﺎﻇﺖ ّ‬
‫ﮐﻞ دﯾﻦ‪ ،‬اﻋﻢ از ﻋﻘﺎﯾﺪ و ﻋﺒﺎدات و‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت از ﻫﺮ ﻧﻮع ﮐﮋی و اﻧﺤﺮاف اﺳﺖ و در ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ از آرای اﻣﺎم وﻟﯽ اﻟﻠﻪ‬
‫دﻫﻠﻮی در »ازاﻟﺔ اﻟﺨﻔﺎء ﻋﻦ ﺧﻼﻓﺔ اﻟﺨﻠﻔﺎء« و ﻧﯿﺰ ﻋﻼﻣﻪ آﻟﻮﺳﯽ در »روح‬
‫اﻟﻤﻌﺎﻧﯽ « ﯾﺎری ﻣﯽﺟﻮﯾﺪ‪.‬‬

‫از اﯾﻦرو‪ ،‬ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪی ﺻﻮﻓﯿﻪ را ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻮﺷﺶﻫﺎی درﺧﻮری ﺑﺮای ﺗﺄﺳﯿﺲ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺟﻠﻮه داد‪ .‬‬

‫*‬

‫در ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽﺗﻮان ﮐﺘﺎب »ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم « را ﮐﺘﺎﺑﯽ اﻧﺘﻘﺎدی و از ﺳ ِﺮ اﻧﺼﺎف‬
‫و ژرفﻧﮕﺮی داﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎی ﻃﺮحﺷﺪه در دو ﮐﺘﺎب‬
‫»اﺻﻄﻼﺣﺎت ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ « و »ﺗﺠﺪﯾﺪ و اﺣﯿﺎی دﯾﻦ « اﺑﻮاﻻﻋﻠﯽ ﻣﻮدودی و ﻧﯿﺰ آرای‬
‫ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ در »ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی راه « ﻣﻌﻄﻮف داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﻣﺤﻮری ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‬
‫را‪ ،‬ﮐﻢرﻧﮓ ﺷﺪن اﺑﻌﺎد ﻋﺎﻃﻔﯽ و ﻣﻌﻨﻮی اﺳﻼم و ﻓﺎﺻﻠﻪﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی‬
‫روﺣﺎﻧﯽ اﯾﻦ آﯾﯿﻦ آﺳﻤﺎﻧﯽ در اﺛﺮ ﺧﻮاﻧﺸﯽ ﺑﻪ ﺷ ّﺪ ت ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ اﺳﻼم‬
‫ﺑﺮﺷﻤﺮد‪.‬‬

‫آن زﻣﺎن ﮐﻪ اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ ﻧﺪوی از ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم ﺑﻪ وﯾﮋه در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی‬

‫ﻣﻮدودی و ﺳﯿﺪ ﻗﻄﺐ اﻧﺘﻘﺎد ﻣﯽﮐﺮد‪ُ ،‬ﻋﻤﻖ و ﮔﺴﺘﺮهی اﯾﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ روﺷﻨﯽ‬
‫ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﯽآﻣﺪ‪ ،‬اﻣﺎ) ﻫﻢاﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ روﯾﺶ رو ﺑﻪ ﻓﺰون ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎی اﻓﺮاﻃﯽ‪،‬‬
‫‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
‫ﺧﺸﻮﻧﺖﮔﺴﺘﺮ و ﭘﯿﮑﺎرﺟﻮ ﻫﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ‬
 ‫دﻟﻨﮕﺮاﻧﯽﻫﺎ از ﺧﻮاﻧﺶ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم ﭘﯽ ُﺑﺮد‪.‬‬

‫ﻋﻤﺪهی ﮐﻮﺷﺶ ﻧﺪوی در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺎن اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﻗﺎﻧﻮن‬
‫ﻧﯿﺴﺖ و روح دﯾﻦ‪ ،‬ﮐﯿﻔﯿﺎت ﺑﺎﻃﻨﯽ و ﺟﺬﺑﻪﻫﺎی روﺣﺎﻧﯽ اﺳﺖ و راﺑﻄﻪی اﻧﺴﺎن و‬
‫ﻣﺤﺐ و ﻣﺤﺒﻮب اﺳﺖ‪ .‬‬
‫ّ‬ ‫ﺧﺪا‪ ،‬ﺑﯿﺶ از آﻧﮑﻪ راﺑﻄﻪی ﺣﺎﮐﻢ و ﻣﺤﮑﻮم ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬راﺑﻄﻪی‬

‫ﺧﺪا‪ُ ،‬ﺳﻠﻄﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻋﺸﻖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎب »ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم در آﯾﻨﻪی ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎی ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻣﻌﺎﺻﺮ «‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر دﻫﻘﺎن ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در ﺑﻬﺎر‬
‫‪ ١٣٧٨‬و ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘﺸﺎرات اﺣﻤﺪ ﭼﺎﭖ اﻧﺘﺸﺎر ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺒﻊ ‪ :‬اﺻﻼح وب ) ‪/ http://www.islahweb.org/content/2017/3/18083‬ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻲ‪-‬ﻧﻘﺪ‪-‬اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدي‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﻮﺳﻲ ﺟﺮﺟﺎﻧﻲ ‪:‬دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ ﻧﺮم دﻧﺒﺎل‪...‬‬

‫)‪(news/61916 /.‬‬

‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺳﺎدات‪ :‬ﭘﻴﺮوي از اﻋﺘﻘﺎدات ﮔﺮوه ﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﻞ داﻋﺶ‬

‫اﻧﺴﺎن‪(news/61842 /.) ...‬‬

‫اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ دﻫﺴﺘﺎن ﻛﺮﻧﺪ‪:‬دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم در ﻣﺎﻫﻮاره ﻫﺎ و‪...‬‬

‫)‪(news/61840 /.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﺗﺮﺑﻴﺖ در اﺳﻼم)‪(news/61769 /.) (۴‬‬

‫دو ﺳﺎل ﺣﺒﺲ ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭼﻴﻨﻲ ﻛﻪ اﺳﻼم ﺗﺪرﻳﺲ ﻣﻲﻛﺮد‬

‫)‪(news/61760 /.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ :‬اﻗﺪام ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﻮﻗﻒ‪...‬‬

‫)‪(news/61747 /.‬‬

‫اﻓﻨﺪي ﻧﻴﻜﻮش ‪ :‬ﻣﻨﺸﺎ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﮔﺮوه ﻫﺎي ﺗﻨﺪرو ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎي‬

‫دﺷﻤﻨﺎن‪(news/61686 /.) ...‬‬

‫اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ اﻫﻞ ﺳﻨﺖ رﺿﻮاﻧﺸﻬﺮ‪ :‬ﮔﺮوه ﻫﺎي اﻓﺮاﻃﻲ آﻓﺖ ﺑﺰرگ‬
‫ﺟﻬﺎن‪(news/61675 /.) ...‬‬
‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
 ‫كتاب الله و سنت رسول الله تنها منابع شريعت اسلام‬
‫)‪(news/61635 /.‬‬

‫اﻓﻨﺪي ﺑﺮزﻛﻮﻫﻲ‪:‬دﻧﻴﺎي اﺳﻼم ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺪم ﺗﺤﻤﻞ و ﺗﻌﺼﺒﺎت‬

‫ﻏﻴﺮ‪(news/61618 /.) ...‬‬

‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
 0 Comments sunnatfeed.com 
1 Login

 Recommend Sort by Best

⤤ Share

Start the discussion…

LOG IN WITH OR SIGN UP WITH DISQUS ?

Name

Be the first to comment.

ALSO ON SUNNATFEED.COM

| «‫ﺐ ا ﻟ ّﺘ ﺴ ﻌ ﻪ‬ ُ ‫ﻧﺮم اﻓﺰار » ﺟﺎﻣــﻊ اﻟ‬

ِ ‫ﮑ ُﺘ‬
‫ ﮐﺘﺎب ﺑﺰرگ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮای اﻧﺪروﯾﺪ‬۹
1 comment • 7 months ago•
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎی‬11 —
‫ ﻧﻮﺷﺘﯿﺪ‬. ‫داﻧﻠﻮدﻫﺎﺗﻮن ﻣﺸﮑﻞ داره‬
‫! اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻠﯿﮏ ﮐﻨﯿﺪ اﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻓﻮﻧﺖ‬
‫آﻣﻮزش ﻓﺎرﺳﯽ » ﺳﺎﺧﺖ ﻧﺮم اﻓﺰار‬
‫ا ﻧ ﺪ ر و ﯾ ﺪ و آ ﯾ ﻔ ﻮ ن« ﺑ ﺪ و ن ﮐ ﺪ ﻧ ﻮ ﯾ ﺴ ﯽ‬
1 comment • 7 months ago•
‫— ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎی‬
‫ ﻧﻮﺷﺘﯿﺪ‬. ‫داﻧﻠﻮدﻫﺎﺗﻮن ﻣﺸﮑﻞ داره‬
‫! اﯾﻨﺠﺎ ﮐﻠﯿﮏ ﮐﻨﯿﺪ اﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﻓﻮﻧﺖ‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻠﯽ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ و ﺳﻠﻢ و‬

(‫ﺟ ﻮ ا ﻧ ﺎ ن ﺧ ﻄ ﺎ ﮐ ﺎ ر ) ﻗ ﺴ ﻤ ﺖ ﭘ ﺎ ﯾ ﺎ ﻧ ﯽ‬
1 comment • 7 months ago•
SunnatFeed — ‫ﺗﺴﺖ‬

✉ Subscribe d Add Disqus to your siteAdd DisqusAdd 🔒 Privacy

 ...‫ﺟﺴﺘﺠﻮ‬

(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA )
‫ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت‬
 ‫ﺑﺰودی‬

‫ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ اﺧﺒﺎر‬

‫ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ‬

‫؟ )‪(news/61918 /.‬‬

‫آﻏﺎز ﺟﻠﺴﻪ دﻳﺪار داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﮕﺎن و ﻓﻴﺾ ﻳﺎﻓﺘﮕﺎن ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ‬

‫اﻧﻮاراﻟﻌﻠﻮم ﺧﻴﺮآﺑﺎد ﺑﺎ اﺳﺎﺗﻴﺪ و ﻣﺮﺑﻴﺎن )‪(news/61917 /.‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﻮﺳﻲ ﺟﺮﺟﺎﻧﻲ ‪:‬دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ ﻧﺮم دﻧﺒﺎل اﻳﺠﺎد‬
‫اﺧﺘﻼف در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪(news/61916 /.‬‬

‫ﻧﻤﺎز ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺪ رﺳﺘﮕﺎري و ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ )‪news/.‬‬

‫‪(/61915‬‬

‫ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺳﻮره ﻫﺎي ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ و ﺿﻌﻴﻒ )‪news/.‬‬

‫‪(/61914‬‬

‫ﺣﻘﺎﻧﻴﻪ )‪(news/61913 /.‬‬

‫ﻣﺎﻣﻮﺳﺘﺎ ﻣﻮﻣﻨﻲ‪ :‬ﺗﻨﺪروي ﮔﺮوه ﻫﺎي اﻓﺮاﻃﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ )‪(news/61912 /.‬‬

‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻫﺎﻳﻲ از اﻇﻬﺎرات ﺟﻨﺠﺎﻟﻲ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ )‪news/.‬‬

‫‪(/61911‬‬

‫ﺑﺎ ﺳﻼم ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺪه ﻗﺮاﺑﺖ و ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﺧﻮد را ﺗﺮ و ﺗﺎزه ﻛﻨﻴﺪ‬

‫)‪(news/61910 /.‬‬

‫ﻫﺮ آﻧﭽﻪ را ﺑﺮاي رﺿﺎﻳﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ اﻧﻔﺎق ﻛﻨﻲ؛ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮش ﭘﺎداش داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮي )‪(news/61909 /.‬‬

‫ﭼﻪ ﻛﻨﻢ وﻗﺘﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ رﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ را از دل ﺗﻮ ﺑﺮده اﺳﺖ‬

‫)‪(news/61908 /.‬‬

‫) ﻛﺴﻲ را ﻣﻬﺮﺑﺎنﺗﺮ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده و اﻓﺮاد ﺗﺤﺖ‬

‫‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
 ‫ﺗﻜﻠﻔﺶ ﻧﺪﻳﺪم )‪(news/61907 /.‬‬
‫ﺟﺰ اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﻦ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪهام ﺗﺎ ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ را ﻛﺎﻣﻞ‬
‫ﻛﻨﻢ )‪(news/61906 /.‬‬

‫وﻗﺘﻲ اﻣﺎم ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻛﻌﺒﻪ در ﺣﻖ آﻣﺮﻳﻜﺎي اﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ دﻋﺎي ﺧﻴﺮ ﻣﻲ‬

‫ﻛﻨﺪ )‪(news/61905 /.‬‬

‫ﻧﺎﺑﻮد و ﻫﻼﻛﺖ ﺑﺎد ﺑﻨﺪهي دﻳﻨﺎر‪ ،‬درﻫﻢ‪ ،‬ﻟﺒﺎس زﻳﺒﺎ و ﻧﻔﻴﺲ و ﺗﺠﻤﻞ‬
‫)‪(news/61904 /.‬‬

‫آﻳﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻛﺒﻴﺮه را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻜﻨﻢ )‪news/.‬‬

‫‪(/61903‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺎرزاﻧﻲ ﺑﺮاي ﻟﻐﻮ ﻫﻤﻪ ﭘﺮﺳﻲ )‪(news/61902 /.‬‬

‫وﺧﻴﻢﺗﺮ ﺷﺪن وﺿﻌﻴﺖ آوارﮔﺎن روﻫﻴﻨﮕﻴﺎ ﺑﺎ ﺑﺎرش ﺑﺎران )‪news/.‬‬

‫‪(/61901‬‬

‫ﻳﻚ ﺷﺮوع ﺷﺎد ﺑﺮاي ﻣﺎه ﻣﻬﺮ )‪(news/61900 /.‬‬

‫رد ﻳﻚ ﺷﺒﻬﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺗﻜﻔﻴﺮ در زﻣﻴﻨﻪ اﻋﻼم ﻛﻔﺮ ﻛﺎﻓﺮ )‪news/.‬‬

‫‪(/61899‬‬

‫ﻧﺸﺮ ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺟﻠﺪ ﻗﺮآن در ‪ 16‬زﺑﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‬

‫)‪(news/61898 /.‬‬

‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻋﻠﻤﺎي ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ در ﻟﺒﻨﺎن ‪ :‬ﺑﺮﻗﺮاري راﺑﻄﻪ ﺑﺎ اﺳﺮاﺋﻴﻞ ﺷﺮﻋﺎ‬

‫ﺣﺮام اﺳﺖ )‪(news/61897 /.‬‬

‫ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎ راﻫﻜﺎرﻫﺎى ﻣﻌﻨﻮى دﻳﻦ )‪(news/61896 /.‬‬

‫داغ ﺗﺮﻳﻦ اﺧﺒﺎر‬

‫ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻫﺎﻳﻲ از اﻇﻬﺎرات ﺟﻨﺠﺎﻟﻲ اﻣﺎم ﺟﻤﻌﻪ ﺗﺎﺷﻜﻨﺪ )‪news/.‬‬

‫‪(/61911‬‬

‫‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬
‫) ﻧﻤﺎز ﺷﺮط ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻠﻴﺪ رﺳﺘﮕﺎري و ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ )‪news/.‬‬
 ‫‪(/61915‬‬
‫ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻗﻴﻤﺘﻲ‬
‫؟ )‪(news/61918 /.‬‬

‫ﻓﻀﺎﺋﻞ ﺳﻮره ﻫﺎي ﻗﺮآن ﻛﺮﻳﻢ در اﺣﺎدﻳﺚ ﺻﺤﻴﺢ و ﺿﻌﻴﻒ )‪news/.‬‬

‫‪(/61914‬‬

‫دﻛﺘﺮ ﻣﻮﺳﻲ ﺟﺮﺟﺎﻧﻲ ‪:‬دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم از ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ ﻧﺮم دﻧﺒﺎل اﻳﺠﺎد‬
‫اﺧﺘﻼف در ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ )‪(news/61916 /.‬‬

‫آﻏﺎز ﺟﻠﺴﻪ دﻳﺪار داﻧﺶ آﻣﻮﺧﺘﮕﺎن و ﻓﻴﺾ ﻳﺎﻓﺘﮕﺎن ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﻴﻪ‬

‫اﻧﻮاراﻟﻌﻠﻮم ﺧﻴﺮآﺑﺎد ﺑﺎ اﺳﺎﺗﻴﺪ و ﻣﺮﺑﻴﺎن )‪(news/61917 /.‬‬

‫ﻣﺎﻣﻮﺳﺘﺎ ﻣﻮﻣﻨﻲ‪ :‬ﺗﻨﺪروي ﮔﺮوه ﻫﺎي اﻓﺮاﻃﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ اﺻﻮل اﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ )‪(news/61912 /.‬‬

‫ﺣﻘﺎﻧﻴﻪ )‪(news/61913 /.‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪ ‬ﮔﺰارش ﺗﺨﻠﻒ )‪/page/1 /.‬ﮔﺰارش‪-‬ﺗﺨﻠﻒ(‬

‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺣﻘﻮق اﻳﻦ ﺳﺎﻳﺖ ﺑﺮاي ﺧﺒﺮﺧﻮان اﻫﻞ ﺳﻨﺖ ) ‪ (http://sunnatfeed.com‬ﻣﺤﻔﻮظ‬

‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻪ از اﷲ‬

‫) ‪(https://telegram.me/joinchat/EfKwkEE9X7kgCXeChUGlrA‬‬