atlas kirmizi ilan 225_297.pdf 1 18.08.

2016 10:00

HAYATIN HER ANINDA

AYRICALIKLARIN KEYFiNi ÇIKARIN.

CM

MY

CY

CMY

OTEL & ARAÇ KiRALAMA & AKARYAKIT & ALIŞVERiŞ & EĞLENCE
SAĞLIK & SiGORTA & TURiZM & SHOP&MILES
milesandsmiles.com | (0212) 444 0 849
 ATLAS SAYI 282 / EYLÜL 2016 l YABAN BAKIŞLAR l K ARADENİZ ZİRVELERİ l MERCAN ŞÖLENİ l ÇÖLÜ AŞMAK l EK: DOĞADA TATİL - 75 K AMP ALANI
AYLIK COĞRAFYA VE KEŞİF DERGİSİ AZERBAYCAN

PETROL

İÇİNDEKİLER
VE
AŞK DİYARI
Sayı: 282 - EyLÜL 2016 Fiyatı: 10.00 tL (KKTC FiyaTı 12.50 TL) NO: 2016 / 09

Bin yıllık manastırlar gizemli kapılarını Atlas’a açtı!

AYNAROZ YARIMADASI - YUNANİSTAN

KEŞİŞLER ÜLKESİ
SAYI: 282 - EYLÜL 2016 POZANTI-ADANA

TOROSLAR'IN
KAPISI

KAPAK FOTOĞRAFI: ISPARTA

LAVANTANIN SERÜVENİ
FREIBURG

MEHMET Ö. ALKAN / AYNAROZ YARIMADASI ALmANyA’NIN GÜNEşLİ KöşESİ

Ya­yın­cı
Do­ğan Bur­da
Der­gi Ya­yın­cı­lık ve Pa­zar­la­ma A.Ş.
İcra Kurulu Başkanı
Meh­met Y. Yılmaz

Ya­yın Di­rek­tö­rü
Murat Köksal
Ya­yın Da­nış­ma­nı
Meh­met Ya­şin

Ya­yın Yö­net­me­ni (So­rum­lu)

Sinan Çakmak (scakmak@doganburda.com)
Ya­zı İş­le­ri Mü­dü­rü
Hü­se­yin Ke­çe (hkece@doganburda.com)
Yazı İşleri Müdür Yardımcısı: Mustafa Türker Erşen (tersen@doganburda.com)
Haber Müdürü: Naz­lı Kurt (nkece@doganburda.com)
Görsel Yönetmen: Tolga Çoruh
Edi­tor­yal Ser­vis
Fo­to Muhabiri: Turgut Tarhan
Pozantı - Adana 98
Araştırma: Tevfik Taş (ttas@doganburda.com)

Fo­toğ­raf Kurulu
Yasin Akgül, Si­nan Ana­dol, Ali Mu­rat Atay, Servet Dilber, Şeb­nem Eraş, Umut Kaçar,
Selim Kaya, İz­zet Ke­ri­bar, Ali Ethem Keskin, Za­fer Kı­zılka­ya, Ufuk Sarışen, FOTOYORUM AZERBAYCAN
Tolga Sezgin, Cü­neyt Oğuz­tü­zün, Ha­kan Öge, Gökhan Tan, Kerem Yücel
Yazı Kurulu
Fü­sun Ar­man, Rüs­tem As­lan (Ar­ke­olo­ji), Ha­san De­mir­bü­ker, Cenk Dur­muş­kâh­ya (Bo­ta­nik), Ayna ve İmge  8 Petrol ve Aşk Diyarı 64
Yard. Doç. Dr. Yıl­dı­rım Gün­gör (Jeoloji), Ne­dim Gür­sel, Doç. Dr. Nec­mi Ka­rul,
Prof. Dr. İlber Ortaylı, Tülay Zihli Özgür, Ayşegül Parlayan, Selcen Pirge, Melih Şabanoğlu,
Efsanevi aşk öyküsü Leyla ile Mecnun’un
Kansu Şarman, Prof. Dr. Feza Tansuğ (Antropoloji),
Mehmet Sait Taşkıran, Prof. Dr. Fa­ik Yal­tı­rık
PANORAMA
doğduğu topraklar; dünyanın en küçük
Teknik Servis
So­rum­lu ve Say­fa Ya­pım: Ba­ha­dır Er­şık Atlas Şairlerin Ülkesinde  12 kitaplarının toplandığı müzeler, her
Kat­kı­da Bu­lu­nan­lar
sokağında sanatın soluduğu kentler...
Mehmet Ö. Alkan, Eren Aytuğ, Sedef Seçkin Büyük, Alkım Doğan, Sebati Karakurt,
Pamir Kızıltuğ, Gürsel Köksal, Serkan Ocak, Mustafa Seven, Elif Ece Yiğit ATLAS RAPORU
Marka Müdürü: Nihal Ayan
An­ka­ra Tem­sil­ci­si: Er­dal İpe­ke­şen
Son “Yeşil” Fırsat 18 KUYUCAK - ISPARTA
Lavantanın Serüveni 78
0 312 207 00 71 - 95
at­las@doganburda.com www.atlasdergisi.com

Yö­ne­tim GEZGİNCE
Genel Yayın Koordinatörü: Yeşim Denizel
Buram buram kokusuyla, rengiyle, yağı ve
Projeler Direktörü (Tüzel Kişi Temsilcisi): Ferit Özkaşıkçı
Sa­tış Di­rek­tö­rü: Or­han Taş­kın
Fi­nans Di­rek­tö­rü: Di­dem Ku­ru­cu
Sekiz Lezzet  26 suyuyla kozmetikten deterjana kadar pek
Üre­tim Di­rek­tö­rü: Ser­vet Ka­va­soğ­lu

Kurumsal İletişim Müdürü: Seren Urun Benim şehirlerim çok alanda kullanılan bir bitki lavanta...

Barselona Tarzı 28
Rek­lam
Grup Başkanı: Koray Bilici
Baş­kan Yar­dım­cı­sı: Neslihan Can
FREIBURG
Satış Koordinatörü: Suzan Özen, Ebru Elçi
Sa­tış Mü­dü­rü: Hatice Tarhan, Ayşin Sarıkaya, Altuğ Selçuk
Tek­nik Mü­dür: Nus­ret Kı­rım­lı­oğ­lu
Tel: 0 212 336 53 60 - 3 hat Faks: 0 212 336 53 90
YERYÜZÜ PORTRELERİ Almanya’nın Yeşil Kenti 90
Re­zer­vas­yon: Tel: 0 212 336 53 00 - 57 - 59 - Faks: 0 212 336 53 92 - 93
Ankara Reklam Bölge Temsilcisi: Sezinur Balıkçıoğlu Tel: 0 312 207 00 72 - 73
Yüzlerin Sözleri 30 Geçmişte eyalet başkentliği de yapan bu
He­def Say­fa­lar: Tel: 0 212 336 53 70 - Faks: 0 212 336 53 91
Bölgeler Reklam Satış Sorumlusu: Dilek Ünlü Tel: 0 212 336 53 72
görkemli merkez günümüzde doğa
Uluslararası Reklam Satış Temsilcilerimiz
ÇEVREN korumanın önde gelen adreslerinden ve
Almanya: Vanessa von Minckwitz
Tel: +49 89 92 50 3532, vanessa.vonminckwitz.denz@burda.com
Michael Neuwirth
Tel: +49 89 9250 3629, michael.neuwirth@burda.com
Düşünen Bitkiler 32 “yeşil kent” olarak da biliniyor.
Avusturya: Christina Bresler
Tel: +43 1 230 60 3050, Christina.Bresler@burda.com
İsviçre: Goran Vukota TEKNOLOJİ REHBERİ POZANTI - ADANA
Toroslar’ın Kapısında 98
Tel: +41 44 81 02 146, goran.vukota@burda.com
Fransa/Lüksemburg: Marion Badolle-Feick
Tel: +33 1 72 71 25 24, marion.badolle-feick@burda.com
İtalya: Mariolina Siclari
Doğada Mobil Kalın  34
Tel: +39 02 91 32 34 66, mariolina.siclari@burda-vsg.it
Yaylaları, akarsuları, dağları ve
İngiltere/İrlanda: Jeannine Soeldner
Tel: +44 20 3440 5832, jeannine.soeldner@burda.com KIZILCAHAMAM KEŞİF TURU
ABD/Kanada/Meksika: Salvatore Zammuto kanyonlarıyla Adana’nın en sarp kesitini
Tel: +1 212 884 48 24, salvatore.zammuto@burda.com

Yö­ne­tim Ye­ri
Ankara’nın Bahçesi 40 oluşturan ve doğaseverleri kendine çeken
Trump Towers, Kule 2, Kat: 21-24, 34387, Şişli, İstanbul
Tel: 0 212 410 35 66 Faks: 0 212 410 35 64
Ankara Ticaret Odası (ATO) ve Atlas, 20-21 ilçe, barındırdığı birçok tesisle de uzun yol
Bas­kı
Vatan Of­set Yayıncılık ve Mat­ba­acı­lık A.Ş. Ağustos tarihlerinde Kızılcahamam’da özel sürücülerinin serüvenlerine tanıklık ediyor.
Sanayi Mahallesi 1650. Sokak No: 2 Do­ğan Med­ya Te­sis­le­ri
Esen­yurt/İS­TAN­BUL Tel: 0 212 622 19 00
Da­ğı­tım: Yay­sat A.Ş.
bir keşif turu düzenledi.
0 212 622 22 22
Ya­yın Tü­rü: Ye­rel, Sü­re­li, Ay­lık
AYNAROZ YARIMADASI
üyesidir ek
© At­las der­gi­si, Do­ğan Bur­da Der­gi Ya­yın­cı­lık ve Pa­zar­la­ma A.Ş.
ta­ra­fın­dan T.C. ya­sa­la­rı­na uy­gun ola­rak ya­yım­lan­mak­ta­dır.
At­las der­gi­si­nin isim ve ya­yın hak­kı Do­ğan Bur­da Der­gi Ya­yın­cı­lık ve
Keşişler Ülkesi 46 Doğaya Yürüyüş
Pa­zar­la­ma A.Ş’ye ait­tir. Der­gi­de ya­yım­la­nan ya­zı, fo­toğ­raf,
Ege’nin mavi sularına bir parmak gibi
70 Rota
ha­ri­ta, il­lüs­tras­yon ve ko­nu­la­rın her hak­kı sak­lı­dır.
İzin­siz, kay­nak gös­te­ri­le­rek da­hi alın­tı ya­pı­la­maz.
DB Okur Hiz­met­le­ri Hat­tı: 0 212 478 0 300
okur­hiz­met­le­ri@doganburda.com uzanan ve bin yıldır kadınların girmesi yasak
DB Abo­ne Hiz­met­le­ri Hat­tı: 0 212 478 0 300
Faks: 0 212 410 35 12-13
abo­ne@doganburda.com - www.doganburda.com
olan muhteşem bir yarımada.
Pa­zar ha­riç her gün sa­at 9.00 - 22.00 ara­sın­da hiz­met ve­ril­mek­te­dir.

@AtlasDergisi ATLASDergisi atlasdergisi.com atlas_dergisi

EDİTÖR sinanchakmak sinancakmak
KADIKÖY, İSTANBUL / SİNAN ÇAKMAK
Yürüyen İnsan
“Yürüyen insan uzun yaşar” derdi
anneannem. En son 95 yaşında ziyaretine
gidebilmiştim. Görme yetisini kaybedeli
30 seneyi geçmişti; duyma yetisi de iyiden
iyiye kötüleşmişti. Yalnız yaşıyordu. Ama
elinde değneği, omzunda engelini belirten
rozetiyle adımları da, zekâsı ve espri
yeteneği gibi hâlâ dinç ve hızlıydı.
Yürüyen insan yalnızdır. Doğada,
herkesten uzakta da olsa, şehrin
göbeğinde iş çıkışı telaşında da, öyledir.
Ve en özgür halindedir! İç
dünyasından ibarettir o anda. Hızla
yürürken bir anda yavaşlarsa mesela,
hesap yapmaya başladığını anlarsınız.
Kafasının karışıklığı ayaklarına dolanır
sanki. Otursa daha iyi olacağında
hemfikirdir bilim insanları. Hafızanın
derinliklerine dalmak, sayıların veya
anıların hesabını yapmak masa başı
ve sandalye isteyen bir faaliyettir. Ve
özgürlükle uyumlu değildir.
4 ATLAS · EYLÜL 2016
O yüzden yürümeye devam etmeli.
Adımlarımız hızlandıkça düğüm
gevşeyecek, sorunları hesap kitapla değil,
yaratıcılıkla çözebilmenin yolu açılacaktır
önümüzde (yine aynı bilim insanlarına
göre). Aristo’dan Beethoven’a, Einstein’dan
Yaşar Kemal’e, sadece bilgi dağarcığımızı
genişletmekle kalmayan, düşünme
sistematiğimizde de devrimler yapanların
yürümeyi yüceltmesi tesadüf olmasa
gerek. “Tüm büyük fikirler yürürken
düşünülmüştür” diye özetlemiştir
Nietzsche.
Dolayısıyla yürümenin politik bir
faaliyet de olabileceğine şaşırmamalı.
Dünya tarihini etkileyecek bir “Büyük
Yürüyüş” de olsa, sanatsal bir performans
olarak Kanal İstanbul Hattı boyunca “İki
Deniz Arası”nı bağlayacak bir parkur
çizmek de (Atlas İstanbul 2013) olsa
yürümek, bir düşünceyi iletmenin en yalın
halidir. Dolayısıyla yolu sık sık kesilir.
Ayrıca yasaklanacak kadar tehlikeli
bir spor olduğunu biliyor muydunuz
yürümenin? Amerika ve Avrupa’da
uzun yürüme yarışmaları, büyük
izleyici kitleleri çekiyor, sporcuları
kahramanlaştıran hikâyeleri gazeteleri
kaplıyordu yüz sene öncesine kadar. Altı
gün süren yarışmalar gitgide uykusuz
kalma gösterilerine dönüştükçe kimin
en uzun süre ayakta kalabileceğine dair
bahisler oynanıyor, sporcular patır patır
dökülüyordu. Sonunda New York’lu
vaizlerin baskısı üzerine getirilen
yasaklama kararı halen yürürlükte!
Kısacası, kendisi için ve safça yürüyen
insan güzel yaşar. Bu ay verdiğimiz
“Yürüyüş Rotaları” ekinin rehberliğinde
veya başına buyruk, zihnimizin bizi alıp
götürdüğü yere; dinç ve hızlı adımlarla...
2016 ATLAS TEMMUZ 6/23/16 10:34 AM Page 1
C M Y CM MY CY CMY K

Composite
NETWORK_DERGI_yatay_ikili_erkek_kaban_erkek_22,5x29,7.pdf 1 19/08/16 16:55
NETWORK_DERGI_yatay_ikili_erkek_kaban_erkek_22,5x29,7.pdf 2 19/08/16 16:55
FOTOYORUM TEVFİK TAŞ

8 ATLAS · EYLÜL 2016

AYNA VE İMGE
Jacques Lacan’ı psikanalizin
unutulmazları arasına sokan
teorinin ekseninde “Ayna
Evresi” dediği olgu var. Özetle
insan yavruları yaklaşık sekiz
aya gelene değin, kendilerini
anne bedeninin bir parçası
zanneder. Bu değil de, başka
biri olduklarını ayrımsamaları,
aynada kendi görüntülerini
görmeleriyle başlar. Aslında
bu sarsıcı bir evredir; zira
gördüğü kendi imgesidir. Bu
onu büyüler ve aynı zamanda
ele geçirir. Biz insanlar her
sabah kendi imgemize bakarız;
aynayla birlikte güne hazırlarız
onu. İstanbul Asmalımescit’teki
aynalar yalnızca fotoğrafta ona
bakan seyyar manavın değil,
o esnafa uğrayan insanların
imgelerinin de birbirine baktığı,
karıştığı bir alanı temsil ediyor.
Sahici ve sahte, acıtan veya
gönenç veren, sevdalı ya da
kandırıkçı ilişkiler dönenir durur.
Aynalar bize kendi imgemizle
uğraşmanın arı, saydam, mutlak,
istikrarlı bir edim olmadığını
da düşündürür. Tıpkı o semtin
kaderini yeniden şekillendiren
bugünkü ilişkiler ağı gibi.
Fotoğraf: Sinan Çakmak

FOTOYORUM · ATLAS 9
FOTOYORUM

RENKLERİN
DEVİNİMİ
Yum gözlerini ve yitir kendini…
Bunu da diyor olmasın bir
ucu Denizli’nin diğer ucu
Afyonkarahisar’ın sınırlarında
olan Acıgöl’ün ince dalgaları?
Gölün tuz havzalarının birinde,
yaz sıcaklarında bu rengin
oluşumunu, bilim insanları,
artemia salina planktonu, yani
bir mikroorganizmanın yarattığını
söylüyorlar. O bir canlı... Oysa
renkler insana, bir tomurcuğun
görünmez gözeneklerinin o tuzlu
suda devinimini düşündürüyor. Bu
güvez ve pembe devinime Domuz
Tepe (solda) ile Efeklisivrisi’nin
izdüşümü eşlik ediyor. Bir de
bulutun danteli değiyor, köpüğün
danteline. Bazen görünümün
kapısında gezinir sözcükler,
binlerce anlam için; ve insan
yineler içinden: Yum gözlerini ve
yitir kendini...
FotoĞRAF: TURGUT TARHAN

10 ATLAS · EYLÜL 2016

FOTOYORUM · ATLAS 11
PANORAMA

AZERBAYCAN

Atlas Şairlerin Ülkesinde

Atlas, bu sayıda kardeş ülke Azerbaycan’a uzanıyor;
Hazar Denizi’nin en güzel kenti Bakü’yle ülkenin ikin-
ci büyük kenti Gence’yi, Doğan Burda Dergi CEO’su
Mehmet Y. Yılmaz’ın kaleminden okurlarına tanıtıyor.
Atlas ekibinde Yılmaz’ın yanı sıra Atlas Yayın Direktörü
Murat Köksal ve Hürriyet’in deneyimli fotoğrafçısı Sebati
Karakurt yer alıyordu. Ekip, petrol sayesinde son yıllar-
da çehresi hızla değişen Bakü’yü her yönüyle inceledik-
ten sonra Leyla ile Mecnun’un peşine düşerek Gence’ye
kadar uzandı. Azerbaycan ve İran’ın paylaşamadığı, orta-
çağın en büyük şairlerinden Nizami Gencevi’nin izi-
ni sürdü, onun için yapılan dev anıt mezarı ziyaret etti,
anısına düzenlenen müzeyi gezdi ve ünlü şairin Gence
sokaklarına yayılan izlerini takip etti. Mehmet Y. Yılmaz,
Azerbaycan sokaklarında gezinirken neredeyse her köşe
başında karşınıza bir sanatçı heykeli çıkacağını söylüyor
ve ülkenin şairlere verdiği değere; yazar, müzisyen ve res-
samlara duyduğu saygıya dikkat çekiyor.

SEBATİ KARAKURT
Doğan Burda Dergi CEO’su Mehmet Y. Yılmaz, Azerbaycan’ın ikinci büyük
kenti Gence’de, büyük şair Nizami Gencevi için yapılan anıtmezarda.

KİTAP
Bu el
kazan kitabın
d
Bu elkita olara masınd a; düny
bıy amız
hem de on la hem sahillerde yaşamk bulaca aki en ö

Çocuklar İçin Bilim

ki ın o
ların fos deniz kab lı k, nem luş
sorulara
cev
illeri hak
kında me
mukl
uhtearı lar, fan içinde d li başlı umu ve
yapacağın ap bulacaksınız. rako ettiğin şem ta ev d kları canlı

RMATÖ
Ayrıca, sah ld uğu iz dino stik sü

ATÖCFA
en
rünge iz akre soru-cev
AMATÖR

ız gözlem İnilde bir m zorl

hakkında lerd
pratik bilg e nelere dikkat etmsanve doğ
’a ula ac
ada er
ar, fi nle pleri ap
sınıflama iler edinip eniz ger şacak ayla je ller ve k r, kocam , balıkla

M
da kullan göz ekt o

R
iği sın

R
lem mater ıl an ağ r, çi
ız . lojik dev ıç dişli
AM
FOSİLBİL

A
de öğrene acağınız

AM
yalinizi ft
ceksiniz. yöntemi kap açlar,
ATÖR

bilimsel Böylece, ve bilims irlerd

Ö
e do lanları
AMATÖ

terimleri sınıflama el terimleri

olaze kullanabi yapabilen laşar n
İMCİNİN

cak
n sınız…
YERB

T
len amatö ve ak
larla. Ba

YCEİNRİN ATÖ
a, r bir fos
dinozor rekteri. Sonr
R DİN

ız
İN ilbilimci

İLİM OSİLBİLİM
İN
İLİM

ın

A YACINDİNI O
ışt ka
rda tan gi film n
ELKİTAB

çük yaşla bazen bir çiz erin değişmeye

CİNİ
OZORBİ

Çok kü u,
tik filml
N O R B
M Z
ğınız old

I
N EL

R
oyunca nlar ve fantas

A ĞRAF EBLIKİTAELKİTE B
I - Deni
LİM

KİTA

yo
animas ı… çok
CİNİN

en

BİLİ
an da
hakkın itabımız… Bu
BI

kahram
Prof. Dr. Nurdan İnan’ın 8-12 yaşındaki çocuk-
A
ratıklar

B
z Kabu

elk
- Dü

anevi ya vap veriyor iniz için

I
ELKİTA
AM

man efs a ce
Bu koca iğiniz sorular an sonra öğren nozorbilimci”
ecekler ler
MCİ
LKİT İN
ATÖ

nyam

TA
kları

ett nd r Di

N
BI
R

rak bu tö
me e plairr, sayesinde şturmuş “Ama
ız ve
CO

ve Fosi

lara yönelik olarak hazırladığı dört kitap ODTÜ

v

CO
İ
iz va il olu
ĞR

din sce yebm bir temel

Yaşa

n le
AFY

ABI
ık e sü sa ğla

K
Deniz Ka
lleri

ınız iyle rlaola rı caksınız. bukları ve

AC

klar eler

EL
u Fosilleri
ININ

ulu hikây k uns bakıp ör

Yayıncılık’tan çıktı. Amatör Coğrafyacının Elkitabı, yolc l afi çle mat

ELK

de; ın yo coğr bilin “A

liğin oğan lmuş daha ve bir
İTA

e ş Dün
abı için d şturu vreye abilir
BI

lk it e ç yam
e ız olu ç a ız ve
Bu kların larda ığınız arını
milyonlarca yılda oluşmuş coğrafi unsurları tanıya-
u
çoc on yıl yaşad
y
ıy
,
mil arak nyan irsin
tan i bir d olab
ü il
apıl
ın k iz .
ISB
N 978
Yaşa
m

rak çevreye daha bilinçli bakmayı amaçlıyor. Amatör

ı”
-60
c
5-9
n
ye rafya
856
-32
-4
NURDAN

Coğ
ISBN 978-60
NU

5-9856-31-7
¨ 10
İNAN

RDAN

Yerbilimcinin Elkitabı dünyanın oluşumunu ve

İNAN
NURDAN

¨ 10

rdayian İNAN
İNAN

odtuyayinci
Nuodtuy Nurdan İNA
canlıların geçmişini soru-cevap tarzında anlatıyor.
lik.com.tr
ncilik
.com.
tr N
AN
an İN
Nurd Nurd
Amatör Fosilbilimcinin Elkitabı’nda doğada yapı- an İN
NU

AN
RD

tr
cilik.com.
AN

odtuyayin
İNAN

-0
05-9856-30
ISBN 978-6

lan gözlemlerde nelere dikkat edilmesi gerektiği, ¨ 10

sınıflamada kullanılan metot ve bilimsel terimler odtu

yayin
cilik.co
m.tr

işleniyor. Amatör Dinozorbilimcinin Elkitabı bu efsane- 9856

-29-
4
ve doğa hakkındaki temel bilgileri edinmeleri amaçlıyor.
vi canlılar hakkında en çok sorulan sorulara cevap veri- Kitaplarda mini sözlük, mini test ve ödül olarak da “ama-
605-
978-
ISBN
¨ 10

yor. İnan’ın bu dört kitabı, çocukların yaşadıkları dünya tör sertifika” yer alıyor.

12 ATLAS · EYLÜL 2016

 2015 Türkiye Programı
SEKTÖRÜNDE İLK KEZ SEKTÖRÜNDE İLK KEZ "Ürün/Hizmet" Kategorisi Birincilik Ödülü CDP 2014 Karbon Performans Liderliğinde SEKTÖRÜNDE İLK KEZ
e-Atık (AEEE) Üretimde Enerji 2010 Türkiye Programı İSO İklim değişikliğiyle Enerji verimli ürünlerin A Performans ile “Global A Listesi” ne dahil olan “AEEE Yönetiminde
Yönetimi Başarısı ile Verimliliği kapsamında "Yönetim" ve "Ürün" Kategorileri Büyük Ölçekli Kuruluş mücadele piyasa dönüşümü projesi ve Türkiye’den kendi sektöründe bu listeye Lider Şirket” projesiyle
2014 Yılı en yüksek derece olan Birincilik Ödülleri ve Avrupa Programı İnovatif Çevre Dostu Ürün destek platformu üyesi girmeyi başaran ilk şirket, "CDP Türkiye 2015 Sürdürülebilir İş Ödülleri 2015’te
e-Atık Kahramanı Ödülü “Platin Sertifika” "Yönetim" Kategorisi Finalisti 2013 Birincilik Ödülü Karbon Saydamlık Liderliği Ödülü" “Atık Yönetimi” kategorisi ödülü
PANORAMA

GETİR-DOĞAN BURDA İŞBİRLİĞİ

Derginiz İstediğiniz Saatte Gelsin

Akıllı telefon uygulaması Getir ve Doğan Burda’nın yaptığı işbirliği çerçevesinde Capital, Atlas, Elle,
Evim ve Maison Française dergileri istedikleri saatte okurlarına ulaşacak.
Yüzlerce çeşit ürünü 7/24 istenilen noktaya ortalama 10 dakika-
da getiren akıllı telefon uygulaması Getir ile Doğan Burda Dergi
işbirliği yaptı. Bu kapsamda Getir, Doğan Burda dergilerinden beşi-
ni okuyucuların ayağına kadar götürecek.
Uygulama beş dergiyle başladı. İşbirliği çerçevesinde Capital,
Atlas, Elle, Evim ve Maison Française dergileri Getir’le okuyucula-
rına istedikleri saatte ulaştırılacak.
Dergi okuyucuları, Getir’in sunduğu hizmet kapsamında siste-
me kaydettikleri kredi kartıyla kolayca sipariş verdikleri dergileri-
nin kendilerine ulaşmasını haritadan canlı olarak izleyebilecek, bu
şekilde siparişlerini kolayca takip edebilecek.
Bebek bezinden cep telefonu şarjına, kadın çorabından çikolata-
ya, kedi-köpek mamasından deodoranta yüzlerce çeşit ürünü 7/24
bulunduğunuz noktaya getiren Getir uygulaması, kısa sürede 1 mil-
yon kişi tarafından indirildi. İstanbul’da 500 kişilik bir ekiple hizmet
veren Getir, iPhone ve Android telefonlara ücretsiz indirilebiliyor.

Getir’i şu adreslerden indirebilirsiniz:

SEBATİ KARAKURT
AppStore : http://apple.co/1K5rNra
Google Play : http://bit.ly/1G9i6kp
Twitter : https://twitter.com/getir_istanbul
Facebook : https://www.facebook.com/getir.istanbul
www.getir.com

ÇANAKKALE

Behramkale’de Doğal Tatil

Çanakkale’ye bağlı Behramkale yakınlarındaki
Terra Zoe, kendi bahçesinde ürettiği ya da çevredeki
küçük üreticilerden sağladığı sebze meyveleri ko-
nuklarına sunuyor. Sivrice Koyu’na bakan yamaçta
kurulmuş otel, çevresinde hiçbir yapılaşmanın olma-
dığı sekiz dönümlük bir arazi içinde bulunuyor. Nilü-
fer göletleri ve lavantalarıyla ziyaretçilerine doğal bir
ortam sunan otelin 900 metre kadar aşağısında ise
ıssız bir koy bulunuyor. Terra Zoe, büyük kentlerin
sakinleri için yeşil bir sığınak özelliğinde.

14 ATLAS · EYLÜL 2016

PANORAMA

RUNFIRE CAPPADOCIA

Zorlu Koşu Tamamlandı

Runfire Cappadocia, 23-31
Temmuz 2016 tarihlerinde
Kapadokya’nın doğa ve tarih hazine-
leriyle Tuz Gölü’nün sonsuz beyazlı-
ğında gerçekleşti. Uluslararası koşu
yarışı 260 kilometrelik parkuruyla
Türkiye’nin en büyük spor organi-
zasyonlarından biri. Yerli ve yaban-
cı sporcular toplam yedi kategori-
de sınırlarını zorladı; Uçhisar’dan
başlayıp Güvercinlik Vadisi, Damsa
Barajı, Yüksek Kilise, Güzelyurt,
Ihlara Vadisi, Hasan Dağı ve Tuz
Gölü üzerinden geçtikten sonra

RUNFIRE CAPPADOCIA
Çavuşin, Ürgüp ve Göreme vadi-
lerinden tekrar Uçhisar’a ulaştı.
Ayrıntılı bilgi ve sonuçlar için:
www.runfirecappadocia.com

Düzeltme FESTİVAL

Atlas’ın Ağustos 2016

tarihli 281. sayısında
yayımlanan Yaban
Siz de Yapabilirsiniz
Dünyaya ve üzerindeki yaşama
Bakışlar başlıklı konuda,
değer veren bir toplum hayaliyle do-
66 ve 67. sayfalarda yer
ğan Sürdürülebilir Yaşam Film Festi-
alan akbabanın türü kızıl
vali bu yıl dokuz yaşında. Daha iyi bir
değil, kara akbabadır
gelecek için çaba gösteren insanların
(Aegypius monachus).
ilham verici hikâyeleri, 18-20 Kasım
Sayfa 70’de görülen ise
2016 tarihlerinde izleyicilerle buluşu-
kızıl sincap (Sciurus
vulgaris) değil, sincaptır yor. Yüzlerce film arasından seçilen,

(Sciurus anomaluscap). bütüncül bakış ve yaratıcı çözümler

Yine aynı sayıda ek olarak
verilen Doğada Tatil 75
Kamp Alanı kitapçığının
182. sayfasında yer alan
Abant Gölü “krater”
değil heyelan set gölüdür.
Düzeltir, özür dileriz.
içeren belgeseller, bu sene de izleyicilere sorunun bir parçası olmaktan öteye geçip çö-
zümün bir parçası olabileceklerini hatırlatacak. Geçen yıl 20 il ve ilçede, 23 salonda eş
zamanlı gerçekleşen festival, bu yıl da Sürdürülebilir Yaşam Kolektifi’nin sosyal medya
hesaplarından duyurduğu “Siz de Yapabilirsiniz” çağrısıyla programa yeni iller ve yerel
ekipler eklemeyi bekliyor. Kolektif, duyurusunda 12 adımda her yerel ekibin unutul-
maz bir festival gerçekleştirebileceğini belirtiyor. “Siz de Yapabilirsiniz” çağrısına ulaş-
mak ve festival hakkında bilgi almak için: www.surdurulebiliryasam.org

16 ATLAS · EYLÜL 2016

 C

CM

MY

CY

CMY

K
ATLAS RAPORU
ASKERİ ALANLAR

Son “Yeşil” Fırsat

Kanlı darbe teşebbüsü sonrası tartışılan konulardan biri de şehir içini terk edecek TSK’ya ait
arazilerin geleceği. Geçmişteki örneklere bakılırsa tedirgin olmamak elde değil.
YAZI: SERKAN OCAK

A
skeri alanların imara
açılması konusu yeni
değil, 2007’de başladı. Bu
alanların büyük kısmı şehir
merkezlerinde kaldığından
çok değerliler. Bir zamanlar
askeriyenin arazisinde bugün
“1453 Maslak” projesinin
gökdelenleri yükseliyor. Has-
dal’daki arazinin yüzde 60’ı
yapılaştı. İstanbul Zekeriya-
köy’deki 506 dönüm ormanlık
alansa 1959’da “milli güven-
lik” amacıyla metrekaresi üç
dolardan köylülerden alınarak
kamulaştırılmıştı. Füze ram-
pası yapılması planlanıyordu.
SELİM ONAT

Ancak 2010’da askeriye arazisi

TOKİ’ye devredildi. TOKİ de
ihaleyle araziyi özel bir şirkete
sattı. Şu anda Zekeriyaköy’de
“köy” projesi adıyla tanesi bir
milyon TL’yi bulan daireler
yapılıyor. Ormanlık alandaki
projenin tamamının değe-
ri 1.5 milyar doları buluyor.
Bugüne kadar askeriyeden
devlete geçen arazilerin hikâ-
yeleri neredeyse aynı…
Uzmanlara göre, aslında
askeriyeye ait bu arazilerin
kullanıma açılması bir fırsat.
Ancak bu fırsatın adının “yeşil
alan” olması gerekiyor. İstanbul
gibi yeşile muhtaç büyük
kentlerde askeri alanlar çok
önemli. Askeri alanlar genel-
de yeşil alan olduğu için eko-
lojik rezerv görevi de yapıyor.
Kesinlikle yeni yapılaşmalara
izin verilmemesi gerekiyor.
Mimarlar Odası Genel
Maslak’ta daha önce TSK’nın elinden çıkan alanlar günümüzde gökdelenlerle doldu. Bundan sonraki
örneklerde neler yaşanacağı ise merak konusu.
Başkanı Eyüp Muhçu, örnek-
lerin saymakla bitmeyeceği-
ni anlatarak şunları söyledi:
“Kuleli Askeri Lisesi, Selimiye
Kışlası gibi yapıların işlevle-
riyle birlikte korunması, ulus-
lararası koruma kurallarının
gereği. Zaten kişi başına yeşil
alan çok yetersiz. Kamusal
alanların elden çıkarılması,
betonlaşması söz konusu.”
“Bugüne kadar askeriyeye
ait bu alanlar önce TOKİ’ye
devredildi. Sonra Emlak
Konut aracılığıyla satıldı
ve konut projeleri yapıldı”
diyen Şehir Plancıları Odası
İstanbul Yönetim Kurulu
Başkanı Tayfun Kahraman
da konunun bir fırsat
olduğunu belirterek yapılma-
sı gerekenleri şöyle özetledi:
“Zekeriyaköy’deki, Maslak
1453’teki örnekler en bilinen-
leri. Buna benzer çok fazla
örnek var. İstanbul’daki aske-
ri alanların, toplamın yüzde
10’u olduğunu biliyoruz. Bu
da rantiyelerin iştahını kabar-
tıyor. Devletin bugüne kadar
işlevini yitirmiş askeri arazi-
ler için olan tutumu, gelecek-
teki tutumunun da bir gös-
tergesi. Tersi bir örnek yok.
İstanbul’da zaten yeşil alan az.
Aslında bu bir fırsat. Bu alan-
ların yeşil olmayanlarının da
yeşil alana dönüştürülmesi
gerekiyor.”
Kuzey Ormanları
Savunması’ndan Onur Akgül
ise şunları söylüyor: “Askeri
alanların sermayeye devri ve
ekolojik alanlardaki zama-
na yayılmış darbe yeni değil.
Maslak’taki İl Jandarma
Komutanlığı ve Üçüncü
Kolordu Komutanlığı Fatih
Ormanı’nın bitişiğinde. Ona
tekrar dahil edilmeli, çünkü
zaten o ormana ait. Hasdal
Kışlası’nın bulunduğu alan da
kuzey ormanları kapsamında
ve ormana geri katılmalı. Tüm
Türkiye’de de aynı ilke göze-
tilerek askeri alanlar orman
arazisine devredilmeli. Ülke
ranta doymuştur. Ekolojik
kriz ve iklim değişikliğiyse
alarm vermektedir.”l

18 ATLAS · EYLÜL 2016

 22,5x29,7.pdf 1 23.08.2016 10:16

CM

MY

CY

CMY

K
ATLAS RAPORU

İSTANBUL

Kabataş’a Yeni Proje

Kabataş İskelesi, Transfer Merkezi Projesi kapsamında 11 Ağustos 2016’da
kapatıldı. Proje denizin kısmen doldurulmasını da içeriyor.
YAZI VE FOTOĞRAFLAR: ELİF ECE YİĞİT

Kabataş Transfer Merkezi projesi, İstanbul trafiğinde önemli yeri olan bu alanın yeniden düzenlenmesini amaçlıyor. Ama iskeleyi kullanan
İstanbullular yaklaşık iki yıl sürecek inşaat sırasında başka ulaşım seçenekleri bulmak zorunda.

20 ATLAS · EYLÜL 2016

K
abataş, İstanbul’un şehir
içi trafiğinde başlıca
aktarma noktalarından
biri. İstanbul Büyükşehir
Belediyesi’nin (İBB) yeni pro-
jelerinden biri olan Kabataş
Transfer Merkezi çerçevesin-
de Kabataş İskelesi yaklaşık
iki yıl kapalı kalacak ve bu
alan yeni bir görünüm alacak.
Çalışmalar süresince Adalar
vapur seferleri Beşiktaş’tan,
İDO Adalar ve Bostancı sefer-
leri Yenikapı’dan, BUDO Bur-
sa deniz otobüsü seferleri ise
Karaköy’den yapılacak.
Proje kapsamında Üsküdar
ile Kabataş arasında deni-
zin altından yaya tüne-
li yapılacak. Aynı zaman-
da Mecidiyeköy’den başla-
yan Beşiktaş metro hatları
Kabataş’tan geçerek Karaköy
ve Unkapanı Köprüsü’ne
kadar uzanan Mahmutbey
metrosuna entegre edilecek.
Proje denize dolgu yapılma-
sını da içeriyor. Tüm bunlar
olurken meydanın kapatılma-
sı ve vapur seferlerinin çalış-
mayacak olması ise birçok
İstanbulluyu mağdur ediyor.
İstanbul Kent
Savunması’ndan emekli
ulaştırma profesörü Zerrin
Bayrakdar, bu projenin haya-
ta geçmesiyle birlikte uzun
bir süre Kabataş’ta hayatın
felç olacağını söylüyor ve
devam ediyor: “Zaten şu an
Kabataş bir aktarma merkezi.
Yapacakları proje ile burayı
tamamen beton hale çevire-
cekler. Evet, burasının çok
muntazam olduğunu söyleye-
mem. Benim de rahatsızlıkla-
rım var. Bir aktarma merkezi
olduğunda bir sistemden öbür
sisteme geçerken yolcular
fiziki bakımdan en az engelle
karşılaşmalı. Burada vapurdan
iniyorsunuz, başka bir araca
binmek isterken kaldırımla-
rın kötü olmasından kaynaklı
bir sürü zaman kaybediyor-
sunuz. Bir aktarma merkezin-
de fiziki engellerin olmaması,
bir diğerine geçerken zaman
kaybedilmemesi lazım, ayrıca
ekstra bir ücret ödenmemesi
gerek. Eğer bunları sağlayabi-
liyorsanız burası bir aktarma
merkezidir. Bir kere böyle bir
aktarma merkezini düzenle-
mek için neden burayı kapat-
maya kalkışıyorlar?” İstanbul
Kent Savunması, Kabataş’ın
halkı rahatsız etmeden düzen-
lenmesini istiyor. Zerrin
Bayrakdar, iskelelerin birinin
düzenlenirken diğerlerinin
açık olabileceğini, meydan
düzenlemesinin kapanma-
dan yapılabileceğini söylüyor.
Yeni yapılar ve dolgu alanının
İstanbul’un tarihi dokusunu
ve doğasını nasıl etkileyeceği
de önemli bir nokta.
İstanbul Büyükşehir
Belediyesi ise tüm alanda ve
denizde bütün bilimsel araş-
tırmaların çok yönlü tamam-
landığını ve projenin 21.
yüzyıla uygun teknolojiyle
yürütüleceğini belirtiyor. İBB,
şehir ve çevrenin etkilenme-
mesi için işin sonuna kadar
tüm hassasiyetin sürdürülece-
ğini söylüyor.
Kabataş İskelesi 11 Ağustos
2016 sabahında kapatıldı.
İnşaat çalışmalarının önü-
müzdeki yıllarda İstanbul’u
nasıl etkileyeceğini ise hep
birlikte yaşayarak göreceğiz l
ATLAS RAPORU · ATLAS 21
ATLAS RAPORU
MADDE 75

Kanunlar Üstü DÜZENLEME

Artık bakanlar kurulu tek bir kararıyla hiçbir izne tabi olmadan doğayı tahrip edebilecek yatırımların
önünü açabilecek. Ama yaşam hakkı savunucuları bunu sağlayan “75. Madde”nin “kanunlar üstü”
olduğuna ve doğayı korumasız bıraktığına dikkat çekiyor.
YAZI: SERKAN OCAK

T
am adı “Türkiye Var-
lık Fonu Kurulması ve
Bazı Kanun ve Kanun
Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun Tasarısı” olan, kısaca
“torba yasa” olarak adlandırı-
lan düzenleme komisyonlarda
görüşüldükten sonra TBMM
gündemine geldi. Bu tasa-
rı genel kurulda onaylandı.
Kanun metninde Türkiye’de
önemli çevre sorunlarına yol
açabilecek bir madde bulunu-
yor. Yeni yatırımlar için idare-
nin (belediye, bakanlık, valilik,
kaymakamlık, il çevre müdür-
lüğü...) vermesi gereken izinler,
istenirse bakanlar kurulu tara-
fından verilebilecek. Bu madde
Türkiye’de geri dönüşü olma-
yan sonuçlara neden olabilir.
Kanunun ve ilgili mad-
desinin ne anlama geldiğini
önemlisi ise ÇED kararı, bu da
bir idare kararıdır. Bu kanunun
75. maddesi tüm bu izinleri
aradan kaldırıyor. Doğrudan
bakanlar kurulu karar vere-
biliyor. Bu, idari prosedürleri
aradan kaldıran bir madde.
Tüm bu idari izinler verilirken
idarenin uzmanları gerekirse
yerinde incelemelerde bulunu-
yor, raporlar hazırlıyordu. Tek
bir personelin imzası ile olmu-
yordu. Yani bir idari denetim
mekanizması da işliyordu. Biz
de gerek gördüğümüzde yar-
gısal denetim yolunu kulla-
nıp dava açmaktaydık. Artık
bakanlar kurulu tek bir kararı
ile tüm bu izinleri ortadan kal-
dırabileceğinden, hem idari
denetim mekanizması hem de
yargısal denetim mekanizması
devreden çıkabilecek.”
Bundan sonra bakanlar

Türkiye’de uzun yıllardır çev-
re konusunda hukuki müca-
dele veren Avukat Yakup
Okumuşoğlu ile konuştuk.
Bunun bir kanunlar üstü
düzenleme olduğunu belirten
Okumuşoğlu, şunları söyledi:
“Bugüne kadar idarenin
yaptığı işlemlere karşı davalar
açıyorduk. Örneğin bir HES
projesi yapılacaksa belediye, il
özel idaresi ruhsat verir, ona
karşı dava açardık. Orman
İdaresi başka izinler verirdi.
Mera alanları, imar, gürül-
tü, toz, atık su gibi konular-
da çeşitli izinler verilirdi. En
kurulunun kararına karşı dava
açmaları gerektiğini belirten
Okumuşoğlu şöyle devam etti:
“Bakanlar kuruluna karşı
açılan davalarda, yasal düzen-
lemeler ve hukuk tekniği bakı-
mından dava konusu edilen
projenin esasına girememe ris-
ki var. Çünkü yapılan düzenle-
meler ile doğa koruma huku-
kundan yararlanacak mekaniz-
malar önemli ölçüde kısıtlan-
mış durumda. İdari denetim
imkânı da yapılan düzenleme
ile aradan çıkmış vaziyette.”
Doğanın hukuki koru-
madan yoksun bırakıldığını
CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
Kanun taslağı Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra Artvin Erenler
HES gibi doğayı etkileyen projelerde, bakanlar kurulunun kararıyla
ilgili diğer kurumların izinlerine gerek kalmayacak.
belirten Okumuşoğlu, söz- DSİ’nin tesis edeceği işlemler,
lerini şöyle tamamladı: “Bu imar izinleri, ruhsatları, lisans-
yasadan önce de süreçlerde lar, tesciller gibi idari işlem-
hukuksuzluklar yaşıyorduk. ler devre dışı kalıyor. Örneğin
ÇED ile ilgili kararların ipta- bir HES, meraya yapılacaksa
li, yargı süreçlerine müdahale mera komisyonundan geç-
edilebiliyordu ama hukuki ola- mesi gerekiyordu. Bu yasa
rak her zaman itiraz hakkımız bunu ve tahsis alma zorun-
vardı. Dava konusu edilebilen luluğunu ortadan kaldırıyor.
bu idari işlemler şimdi dava Orman, mera, toprak cinsi ve
edilemeyecek. Mera, orman, ekolojik değerine bakılmaksı-
toprak, su ürünleri ile ilgi- zın alınacak kararların telafisi
li kanunlar, Çevre Kanunu, olmayacak.”l

22 ATLAS · EYLÜL 2016

 Açık hava Keyfİ

Trump Cadde, Trump Alışverİş Merkezİ

teras katında.

MECİDİYEKÖY / ŞİŞLİ - T 0 212 348 78 67

http://www.facebook.com/TrumpAVM
https://twitter.com/TrumpAVM
http://instagram.com/TrumpAVM
www.trumpalisverismerkezi.com
BÜYÜK DÜŞÜNENLERİN TELEFONU:
SAMSUNG GALAXY NOTE7
SAMSUNG GALAXY NOTE7
Yeni Samsung
Yeni Samsung Galaxy Note7, göz taramaGalaxy Note7
teknolojisinden suya ve
toza dayanıklı* tasarıma kadar birbirinden büyük yenilikler sunuyor.

En yetenekli S Pen En yetenekli SGöz Pentarama teknolojisiyle

Yetenekleri
Yetenekleri daha da geliştirilen S Pen’in Temassız Komut üst düzey
daha da geliştirilen güvenlik
S Pen’in Temassız Komut
özelliğiyle videodan GIF oluşturabilir, yurtdışıözelliğiyle videodan GIF oluşturabilir, yurtdışı gezilerinizde
gezilerinizde
ekrandaki kelimenin çevirisini yapabilirsiniz. ekrandaki
Kapalı Ekran Galaxy Note7
kelimenin çevirisini ile birlikte,
yapabilirsiniz. dahaEkran
Kapalı güvenli olan Galaxy Note7
göz tarama
teknolojisi ilk kez
Notu ile ekran kilidini açmadan not alabilirsiniz.
Notu ile ekran kilidini açmadan not alabilirsiniz. akıllı telefonla buluşuyor. Tek yumurta
Suya dayanıklı tasarımı sayesinde maceraSuya dolu dayanıklı tasarımı ikizlerinde
sayesinde dahi aynı olmayan
macera dolu eşsiz dokusuyla, irisin
seyahatlerinizde ekran ıslansa bile not almaya seyahatlerinizde
devam kopyalanması neredeyse
ekran ıslansa bile not almaya devam imkânsız. Galaxy Note7’nin
edebilirsiniz. Ayrıca S Pen’in yanındaki tuşa edebilirsiniz. göz tarama teknolojisiyle
bastığınızda Ayrıca S Pen’in yanındaki tuşa bastığınızda kişisel bilgilerinizi meraklı
akıllı kaleminiz
akıllı kaleminiz bir silgiye dönüşüyor. Ucu eskisine göre gözlerden koruyabilirsiniz.
bir silgiye dönüşüyor. Ucu eskisine göre Ekran kilidini de, internet
çok daha ince olan S Pen, doğal yazı yazma çok
vedaha
çizimince olan S Pen,sitelerinde
doğal yazı oturumunuzu
yazma ve çizim da gözünüzü taratarak
yapma deneyimi sunuyor. Hassasiyeti de önceki yapmaNote’adeneyimi sunuyor.açabilirsiniz.
HassasiyetiGüvenli Klasör Note’a
de önceki ile iş ve özel bilgilerinizi
göre
göre iki kat artırılan S Pen’in farklı kalem uçları ileiki ayrı ayrı
kat artırılan S Pen’in
kalın depolayabilir,
farklı kalem uçlarıisterseniz
ile kalın Samsung Knox ile
ya da ince yazabilir, tıpkı tuvaldeki gibi resimyaçizebilirsiniz.
da ince yazabilir, tıpkıerişimi sınırlayabilirsiniz.
tuvaldeki gibi resim çizebilirsiniz. erişimi sınırlayabilirsiniz.

Şık ve suya dayanıklı tasarım

Çift kavisli ekrana ve tamamen simetrik tasarıma sahip
Galaxy Note7’nin şık ve dayanıklı metal ve camGalaxy Note7
malzemesi, birlikte kusursuz bir uyum oluşturuyor.
IP68
IP68 suya ve toza dayanıklılık özelliğine sahip tasarımı
sayesinde maceradan maceraya koşarken
su sıçramasından endişelenmenize gerek yok.
Londra’da sağanak yağmurda ya da Kızıldeniz’de
dalış yaparken 30 dakika boyunca 1,5 metreye dalışkadar
yaparken 30
su altında bile gönül rahatlığıyla kullanabilirsiniz.

* Cihazın suya dayanıklılığı, saf suda 1,5 metre derinliğe ve 30 *dakikaya

Cihazın kadar
suya dayanıklılığı,
yapılan IP68saf suda
testi 1,5 metre
sonucuna derinliğe ve 30 dakikaya kadar yapılan IP68 testi sonucuna dayanır.
dayanır.
Bu sınıflandırmaya
Bu sınıflandırmaya rağmen, cihazın suya dayanıklılığı belirli koşullarda geçerlidir. rağmen, cihazın suya dayanıklılığı belirli koşullarda geçerlidir.
 Düşük ışıkta Aksesuarlar
bile ile Aksesuarlar ile
daha aydınlık fotoğraflar
yepyeni deneyimler yepyeni deneyimler
Daha hızlı otomatik netleme
Gear VR** sağlayan Dual Pixel
ile hayallerin Gear VR** ile hayallerin ötesinde bir sanal gerçeklik
ötesinde bir sanal gerçeklik
teknolojisiyle seyahatlerinizde
deneyimi daima canlıdaha
yaşayabilir, ve netönce hiç gitmediğiniz
deneyimi yaşayabilir, daha önce hiç gitmediğiniz
1,7 lens sayesindefotoğraflar
yetersiz çekebilirsiniz. F1,7 lens
diyarlara sayesinde
yolculuk yetersiz Gear 360 ile
yapabilirsiniz. diyarlara yolculuk yapabilirsiniz. Gear 360 ile
ışıktan hızlı hareketlere kadar tüm zor koşullarda
seyahatlerinizdeki her
en güzel anlarınızı seyahatlerinizdeki en güzel anlarınızı 360 derece
360 derece
zaman aydınlık fotoğraflar yakalayabilirsiniz.
kaydedebilirsiniz. Galaxy Note7’nizi Gear S2kaydedebilirsiniz.
ile eşleyerek Galaxy Note7’nizi Gear S2 ile eşleyerek
Profesyonel Mod ile ayarları manuelakıllı
bildirimlerinizi olarak değiştirebilir,
saatinizden bildirimlerinizi akıllı saatinizden takip edebilirsiniz.
takip edebilirsiniz.
Seçmeli Netleme ile fotoğraf çektikten sonra bile
odağı ayarlayabilirsiniz.

Olağanüstü canlı görüntüler

Galaxy Note7’nin sunduğu mobil HDR video teknolojisiyle,
5,7 inçlik geniş
uçağınızı beklerken ya da uçuş sırasında 5,7 inçlik geniş
QHD ekranda olağanüstü gerçekçi görüntülerin keyfini
çıkarabilirsiniz. Görüntülerdeki gerçek ışığı ve kontrastı
ortaya çıkaran; beyazları daha beyaz, siyahları daha
siyah gösteren gelişmiş görüntü işleme motoru
sayesinde dünyayı gerçek renkleriyle ve tüm
ayrıntılarıyla görebilirsiniz.

Güçlü donanım ile

kesintisiz iletişim
Galaxy64 GB günlük depolama ihtiyaçlarınız için 64 GB
Note7
256 GB’a kadar
dahili olan
hafıza sunuyor. Aynı zamanda 256 GB’a kadar olan
microSD kartları desteklediği için toplam depolama
Bu bir ilandır.

Bu bir ilandır.

alanınızı 320 GB’a kadar genişletebilirsiniz. Artık

seyahatlerinizde bol bol fotoğraf çekerken, bellekte yer
açmak için değerli fotoğraf ve videolarınızı silmenize
3500 mAh kapasiteye
gerek yok.sahipGalaxy Note7’nin 3500 mAh kapasiteye sahip
pili, önceki Note modeline göre daha büyük olmasına
rağmen daha hızlı şarj oluyor. Gün boyunca dışarıda
7’yi tam
gezseniz bile, büyük pili sayesinde Galaxy Note7’yi tam
kapasiteyle kullanabilirsiniz.

** Gear VR 13 yaş ve üzeri için uygundur. Kutudan çıkan sağlık ve

güvenlik uyarılarını okuyunuz.
GEZGİNCE MEHMET YAŞİN myasin@hurriyet.com.tr
SEKİZ LEZZET
Türkiye mutfak kültürü, deniz kıyılarından yaylalara uzanan yemek türleri ve malzeme çeşitliliği
saymakla bitmez. Mehmet Yaşin, bu olağanüstü kültürden çok küçük bir kesit sunuyor.
B
u yazıda sekiz farklı yer-
leşimden sekiz lezzet seç-
tim. Bu seçimi yaparken
çok zorlandım. Bana kalsa
bu rakam daha da fazla olur-
du, ama ayrılan yer bu kadar
olduğu için bu kadarla yetin-
mek zorunda kaldım.
URLA: GÜVECİN EN
LEZZETLİSİ
İzmir’in bu şirin ilçesi,
doğa ve tarihin kucaklaştığı
bir yer. Geçmişi İÖ 4000’lere
kadar uzanıyor. Ayrıca 1963
Nobel Edebiyat Ödülü’nü
kazanan şair Yorgo Seferis’in
doğum yeri. Pazar günle-
ri kurulan pazar yerinde her
türlü otu, sebzeyi bulmak
mümkün.
Çoğu kişi Urla’nın baş
yemeğinin balık olduğunu
zanneder. Bu kısmen doğru-
dur. Aslında Urla mutfağı-
nın kral yemeği güveçtir. Bu
yemeği yemek için bir zaman-
lar İzmirliler buraya akın
ederdi.
ÇEŞME: İKİ DİLİM
ARASINDAKİ ZİYAFET
Ege kıyısındaki bu sınır ilçe
son yıllarda tatilcilerin göz-
desi. Her yaz ilçe Türkiye’nin
dört bir yanından gelenlerle
dolup taşıyor. Kimi kaynak-
lar kuruluşunu İÖ 7. yüzyıla
kadar uzandığını vurguluyor.
Balık yemek isteyenler soluğu
buradaki Dalyanköy’de alıyor.
Çeşme mutfağının bir
başka başyapıtı ise “kumru”
adı verilen çok özel sandviç.
26 ATLAS · EYLÜL 2016
Izgara edilmiş salam, sosis,
sucuk ve domates, yine ızga-
rada kızartılmış iki ekmek
dilimi arasına konarak yapılan
sandviç yiyenlerin damakları-
nı şenlendiriyor.
SELÇUK: KÖFTENİN
DOĞRU ADRESİ
Selçuk, dünyanın en büyük
açık hava müzelerinden biri-
dir. Her şey bir yana Ephesos
antik kenti bu ilçenin sınır-
ları içinde. Onun için her yıl
binlerce turist bu ilçeye akın
ediyor. Eski çağlarda birçok
filozof yetiştiren Selçuk’un
zeytinyağı ile yapılan yemek-
leri, ot kavurmaları da çok
meşhurdur. Ot yemekleri-
nin yanı sıra çöp şiş ve köfte
konusunda da oldukça iddialı.
Burada yiyeceğiniz zeytinyağ-
lı mezelerin, çöp şişin, ızgara
etlerin, özelikle de köftelerin
tadı damağınızda uzun süre
kalacak.
BOZDOĞAN: DAMAK
ÇATLATAN PİDELER
Aydın’ın bu yeşil ilçesinin
adını Çukurova’dan göç edip
gelen ve Avşar boyuna men-
sup olan Bozdoğan aşiretinden
aldığı pek çok yerde yinele-
niyor. İlçe halkının “Madran
Baba Dağı” dediği Madran
Dağı’ndan gelen su burada
yaşayanların övünç kayna-
ğı. Yaz aylarında yere kazılan
çukurlarda pişen tandır da
önemli lezzetlerinden biri.
Oklava kullanılmadan
mermerin üstünde çeke
çeke hazırlanan hamurdan
birçok çeşit pide yapılıyor
ama “Bozdoğan yuvarlığı”
denen pidenin lezzeti bam-
başka. Onu yiyebilmek için
gelenler hafta sonları ilçeyi
dolduruyor.
KORKUTELİ:
DONDURMANIN
YANMIŞI
Antalya’nın yükseklerdeki
bu ilçesi, antik dönemden beri
önemli yerleşimlerden biri.
Nüfusu Türkmen kökenliler-
den oluştuğu için mutfak et
ağırlıklı. Antalyalıların boğu-
cu sıcaktan kaçıp sığındıkla-
rı yayla havasını koruyan bu
diyar, Türkiye’nin kültür man-
tarı yetiştirme merkezi.
Bu ilçenin “yanık dondur-
ma” denen dondurmasının
tadı dillere destan. Sütün altı
bir miktar tutturularak yapı-
lan dondurmayı yerken insa-
nın burnuna duman kokuları
geliyor.
TAŞKÖPRÜ: KUYU
KEBABININ KRALI
Kastamonu’nun bu tarihi
ilçesi, Türklerin Anadolu’daki
en eski yerleşim yerlerin-
den biri. Burada yetiştirilen
sarımsağın tadı tüm dünyanın
malumu. Salı günleri kurulan
sarımsak pazarı ilçeye gelen-
lerin en çok uğradıkları yer-
lerinden biri. Ayrıca hasat
mevsimi yapılan Sarımsak
Festivali’nde ilçe bir şenlik
yerine dönüyor.
Sarımsağının yanı sıra
Taşköprü kuyu kebabı da çok
meşhur. Yaz başında, yani
koyunların kuzulama zama-
nında, kuyuya sarkıtılan kuzu
etinden yapılan bu kebabı
yemeğe doyum olmaz.
SALİHLİ: KÖZÜN
ÜSTÜNDEKİ LEZZET
Herkes Manisa’nın ilçesi
Salihli’yi kiraz diyarı olarak
bilir. Doğrudur bu, Türkiye’nin
en lezzetli kirazı burada yeti-
şir. Aslında bu ilçe sade-
ce yiyecekleriyle ünlü değil.
Dünyada ilk paranın basıldı-
ğı yer buradaki Sardeis kenti.
Ayrıca çevredeki “Bin Tepeler”
denen Anadolu piramitleri
Türkiye’nin en ilginç arkeolo-
jik merkezlerinden biri.
Tüm bunların yanı sıra
odun köftesi, yiyenlerin
damağını şaşırtıyor. Meşe ağa-
cının közünde pişirilen bu
şiş köfteleri yemek için köf-
te severler akın akın buraya
geliyorlar.
İNEGÖL: KÖFTENİN
BAŞKENTİ
Bursa’nın bu büyük ilçe-
si, bölgenin en büyük sanayi
merkezlerinden de biri. Bir
anlamda mobilyacılığın baş-
kenti. Kent büyüklüğündeki
bu ilçenin diğer bir özelliği de
çok lezzetli köfteleri. Kentin
girişindeki köfte heykeli, bu
ilçenin köfteyi ne kadar sev-
diğinin bir ifadesi. İnegöl’de
köfteciler yan yana dizilmiş.
Hepsi de birbirinden lezzetli
köfteler pişiriyor l
 C

CM

MY

CY

CMY

K
 BENİM ŞEHİRLERİM
SÜLE YMAN ORAKÇIOĞLU’ YLA
Barselona Tarzı
Damat, Tween ve D’S Damat markalarını barındıran Orka Tekstil’in kurucusu ve sahibi Süleyman
Orakçıoğlu. İş nedeniyle sık sık ziyaret ettiği Barselona’yı adeta ikinci evi olarak gören Orakçıoğlu,
şehrin cıvıl cıvıl caddelerini, mutfağını, kültürünü, özel yanlarını Atlas okurları için anlattı.
Barselona ne anlama geliyor sizin için?
Barselona’yı farklı bakış açılarıyla de-
ğerlendirmek mümkün. Barselona’yı sa-
nat ve estetik yönüyle, Akdeniz mutfağıy-
la, baskın Katalan kültürüyle, şehre im-
zalarını atan farklı sanatçılar ve onların
bıraktığı eserlerle birlikte değerlendirmek
gerek. Bu kadar çok güzelliği, yani gas-
tronomi, sanat, mimari ve özel bir kültü-
rü anlatmak gerçekten kolay değil. Üstelik
bu şehir Avrupalı özelliklerini taşımasına
rağmen kendi kültürünü de çok iyi koru-
yabilmiş bir yer. Ticari anlamda da Gü-
ney Amerika’ya açılan, alışveriş bakımın-
dan son derece canlı bir lokasyon. Güney
Amerika’dan çok fazla sayıda turist çeken
bir şehir.
Şehri anlatmaya nereden başlamak
istersiniz?
Ben oraya gittiğimde kendimi o şeh-
rin yabancısı gibi hissetmiyorum. Na-
sıl İstanbul’da yaşanmışlığın verdiği bir
çevre ve onu güzelleştiren insani ilişki-
lerim varsa aynı şekilde Barselona’da da
10 yıl boyunca kurduğum böyle arka-
daşlıklarım var. Arkadaşlığa ve dostluğa
çok önem veren bir kültürleri var, bizim
gibi coşkulu ve duygulu insanlar. Örne-
ğin bizim şehrin tarihi dokusu içinde
El Born’daki Tween mağazamız, Picasso
Müzesi’ne giden yolda ve etrafında küçük
kafeler bulunuyor. Bizim mağazamızın
yanı başında dünyanın en ünlü tapas res-
toranı var. Calpep adındaki bu mekânda
öğle servisi saat 11’de açılıyor ve üçte ka-
panıyor. Restoranın önünde içeride otu-
rabilmek için en az 150-200 kişi kuyruğa
28 ATLAS · ŞUBAT 2016
RÖPORTAJ: SEDEF SEÇKİN BÜYÜK
giriyor ve bir buçuk iki saat bekliyor. An-
cak sahibi Mr. Pep benim yakın dostum
ve o her şeye rağmen o sıkışıklıkta sokağa
bir stand atıp kendi eliyle bize servis ya-
pıyor ve bu bambaşka duygular yaratıyor,
eski komşuluk ilişkilerinin sıcaklığını
hissettiriyor.
Barselona’da görülmesini önerdiğiniz, az
bilinen yerler var mı?
Paseo De Gracia, Barselona’nın daha
modern yüzünün, yeni binaların oldu-
ğu bölge ve bizim orada da bir mağaza-
mız bulunuyor. O mağazamızın yanın-
da da çok ünlü bir restoran olan La Pai-
sana bulunuyor. O mağazamızın sağında
Gaudi’nin tasarlayıp inşa ettiği bir bina
yer alıyor. Bunlar hepsi oradaki yaşantıyı
benim için güzelleştiren detaylar. Katalan
mimar Anton Gaudi’nin Casa Milla ve La
Casa Batlo adındaki eserleri de şehrin mi-
mari açıdan görülmeye değer güzel bina-
larından bence.
La Boqueria adında çok büyük, zengin
çeşitli bir balık pazarı bulunuyor ve oraya
güney yarımküreden de, kuzey yarımkü-
reden de çeşitli ürünler geliyor. La Boqu-
eria’da hızlı servis yapan, atıştırmalık su-
nan yerler var, bunlardan bir tanesi El Pi-
notxo inanılmaz popüler. Kral bile oraya
gittiğinde bir taburenin üzerinde oturup
atıştırmalık yiyebilmek için 20-25 dakika
bekliyor.
Hangi otelleri beğeniyorsunuz?
Sahildeki W Otel benim favorilerim-
den. Özellikle yaz aylarında sabah ya da
akşamüzeri buradan çıktığınızda önün-
de yedi sekiz kilometrelik şahane bir sahil
yolu uzanıyor. İnsanlar sağ tarafınızda de-
nize girerken, siz yürüyüşünüzü yapabilir,
yol boyunca kafelerde mola verebilirsiniz.
Otelin üst katında da bir kulüp bulunuyor.
Füzyon mutfağı ve dünyadaki hit müzik-
leriyle popüler. Şehrin içinde kalmak iste-
yenler içinse Casa Fuster Otel’i önerebili-
rim, burada kendimi evimde gibi hissedi-
yorum. Bu otel birçok lüks markaya ve Da-
mat Tween’e de ev sahipliği yapan Passeig
de Gracia adındaki caddede bulunuyor.
Başka ne gibi aktiviteler yapılabilir?
İspanya, kalbi futbolla atan bir ülke.
Barselona’ya kadar gitmişken Camp Nou

Stadı’nı görmeden de olmaz. Ben orada
bugüne dek üç maç seyrettim. Ancak he-
defim ülkenin en büyük iki takımı olan FC
Barcelona ve Real Madrid arasında yapı-
lan bir maçı yakalayıp seyretmek.
Elbette Barselona’ya kadar gitmişken
Gaudi Müzesi ve Picasso Müzesi görül-
meli. Ben Gaudi’nin eserlerine baktığımda
100 yıl önce adeta hayal gücünün ötesine
geçmeye çalışan bir yaratıcılık tutkusu his-
sediyorum. O günün koşullarında ürettiği
eserler gerçekten hayret verici.
Akşam yemeği için nereleri tavsiye edersiniz?
Barselona’da restoranlarda gece servisi
10-11 gibi başlıyor. Bizde ise o saatlerde
bitiyor. Farklı bir sohbet, yaşama kültür-
leri var. Deniz mahsulleri ve onların pi-
şirilme tarzları konusunda büyük bir çe-
şitlilik sunan bir şehir. Martinez’in terası-
nı ısrarla tavsiye ediyorum. Marina’da ise
El Merendero de la Mari adında çok iyi
bir restoran var. Barselona’da 20-30 ka-
dar çok iyi, şık ve lüks deniz mahsulleri
johnkellerman
restoranı bulunuyor. Orta halli restoran-
larda da çok çok lezzetli deniz mahsulle-
ri tadabilmeniz mümkün. Dünyanın her
yerinde iyi restoranlar bulunuyor ama
Barselona’d a ruhu da olan mekânlarla
tanışabilirsiniz.
İspanya ve Barselona’yı moda açısından nasıl
değerlendiriyorsunuz?
El Born’daki mağazamızın bulunduğu
Anna-S
bölgedeki dar sokaklarda şöyle bir dolaş-
tığınız zaman çok farklı sürprizlerle kar-
şılaşabilirsiniz. Küçük tasarım mağazala- Park Güell, ünlü mimar Antoni Gaudi’nin imzasını
taşıyor (en üstte.) La Rambla, Barselona’nın en
rından, tasarımcıların mağazalarından eşi güzel ve hareketli caddesi (üstte.)
benzeri olmayan güzel giysiler, aksesuarlar
alabilirsiniz. Kendinizi özel hissettirebi-
lecek, “bu tam bana göre” diyebileceğiniz
ürünler bulabilirsiniz. Sanata ve tasarıma
TURGUT TARHAN
çok önem verilen bir yer. Biz de Tween
olarak kendimizi bir tasarım markası ola-
rak konumluyoruz ve oradaki mağazamız-
dan dünyaca ünlü futbolcuların da Anto-
nio Bandreas gibi oyuncuların da alışveriş
yaptığı oluyor l
ATLAS 29
YERYÜZÜ PORTRELERİ MUSTAFA SEVEN

YÜZLERİN SÖZLERİ
Bir başka denize bakan bir denize mi bakıyoruz. Biri Ruanda’da, Virunga Dağları
civarında yaşayan ve soyu tükenmekte olan gümüş sırtlı dağ gorilleriyle, turist
kafileleri arasında aracılık ederek geçimini sağlayan bir köylü (üstte, solda); diğeri,
Filipinler Davao’da, Apo Dağı yakınlarındaki muz plantasyonunda çalışan bir işçi
(üstte, sağda)... İki ayrı coğrafyadaki bu yüzlerdeki anlamları sabır, bilgi, anlamak,
birikim ve saygı gibi yine emek isteyen zamanların yarattığını anlamamız umuduyla
işleyen objektif, bize kendi yüzümüze düşünmeyi de ilham etmez mi?
YAZI: TEVFİK TAŞ

30 ATLAS · EYLÜL 2016

ÇEVREN SELCEN PİRGE

DÜŞÜNEN BİTKİLER
Bilim insanları, bitkilerin değişik olaylara farklı
tepkiler verdiğini deneyimliyor ve saptıyor.
Bitkiler sayıyor, öğreniyor, hatırlıyor, dahası risk
değerlendirmesi yapabiliyorlar. Bütün mesele
beyinsel işlev gerektiren bu işleri onların nasıl
yaptıkları...

İ
ngiltere’nin Oxford Üniversi-
tesi ve İsrail’in Tel-Hai Üni-
versitesi’nden bilim insan-
larının oluşturduğu bir araş-
tırma ekibi bezelye bitkileriyle
yaptıkları deneylerde, bitkile-
rin risk analizi yapabildiklerini
gösterdi. Yetiştirdikleri bezel-
yelerin köklerini ayırıp iki ayrı
saksıya diken araştırmacılar,
ilk aşamada daha çok besleyici
madde içeren saksıda daha çok
köklendiklerini belirlediler.
Bir saksıdaki besleyici miktarı
deney süresi olan üç ay içinde
değişken, diğerindeki ise hep
yılında Behavioral Ecology’de
yayımlanan araştırması da bit-
kilerin uzun süreli hafızaları
olduğunu göstermiş, çok ses
getirmişti. Gagliano, bitkile-
rin yeni davranışlar öğrenip
hatırlayabileceğini göstermek
için küstümotu denen Mimosa
pudica türü bitkilere doğa-
da hiç karşılaşmayacakları bir
deneyim yaşattı: Tekrar tekrar
düşürülmek...
Ana vatanı Brezilya olan
küstümotunun özelliği doku-
nulduğunda sanki küsmüş
gibi minik yapraklarını içeri
Yelena Yemchuk

sabit olduğunda ise işler değiş- doğru katlaması. Gagliano’nun

ti. Sabit saksıda besleyici mad-
de sürekli az olduğunda, diğer
saksıda azalıp çoğaldığında
bezelyeler “risk alıp” değişken
saksıda köklenmeyi tercih etti!
Beyinleri olmayan bitkilerin
nasıl risk değerlendirmesi yap-
tıkları bilinmiyor. Sonuçları
temmuz ayında Current
Biology adlı akademik dergi-
de yayımlanan bu araştırma-
yı yürüten ekipten Prof. Alex
Kacelnik, “bir şekilde saksılar-
daki farklı koşulları algılayıp
değerlendirdiklerini, ancak
bilim insanlarının, bitkilerin
bunu nasıl yaptıklarını henüz
bilmediklerini” ifade ediyor.
Batı Avustralya
Üniversitesi’nden Doçent
Monica Gagliano’nun 2014
deneylerinde saksılı küstümot-
larının her biri beşer saniye
aralıklarla altmış defa kaydı-
rak benzeri bir raydan aşağıya
kaydırılarak yumuşak zemine
düşürüldü. Sadece on beş san-
tim aşağıya kaydırılan bu bit-
kilerden bazıları düştüklerinde
yapraklarını tam kapatmamaya
başladılar. Deneylerin sonunda
küstümotları artık yapraklarını
hiç kapatmıyorlardı. Gagliano,
bitkilerin zarar görmeyecek-
lerini kısa sürede anlayıp yap-
raklarını kapatmayı bıraktıkla-
rını ifade ediyor. Peki, üst üste
düşürülen bitkiler “yorgunluk-
tan” yapraklarını kapatmıyor
olabilirler mi? Gagliano bu
ihtimali de devre dışı bırak-
tı. “Yorgun” küstümotlarını
Araştırmalara göre bezelyeler risk değerlendirmesi yapabiliyor.
alıp sarstı hemen yaprakları-
nı kapattılar. Ardından onları
tekrar kaydırıp düşürdü, hiç
tepki yoktu!
Bu yıl içinde, hızla kapana-
rak böcekleri hapseden sinek-
kapan bitkisi Dionaea musci-
pula’nın sayabildiği de ortaya
çıktı. Sinekkapan bitkisinin
nektarının cazibesine kapılan
böcekler çanak yapraklarının
içine girdiklerinde, yapraklar
yüzeylerindeki tüylere doku-
nulmasıyla hızla kapanıyor.
İlginç bir mekanizma yaprak-
ların gereksiz yere kapanma-
sını, enerji sarfiyatını önlüyor.
Daha önceki araştırmalar, iç
kısımlarındaki algılayıcı tüy-
lere 20 saniye içinde iki defa
dokunulmasıyla kapandıkla-
rını göstermişti. Almanya’nın
Würzburg Üniversitesi’nden
Dr. Rainer Hedrich ve ekibinin
sonuçları Current Biology’de
yayımlanan yeni çalışmaları,
sinekkapan bitkisinin tüyler-
den gelen elektrik sinyallerini
“saydığını” gösterdi. Üçüncü
dokunuşla oluşan sinyalin
kapanın sindirim sıvısıyla dol-
masını sağladığı, beşinci sin-
yalin ise besleyici maddelerin
emilimini başlattığı anlaşıldı l

32 ATLAS · EYLÜL 2016

 Sennheiser İle Müzik Her Yerde Sizinle
70 yıllık tecrübesiyle kullanıcılarına her zaman en “mükemmel sesi” sunan Sennheiser, zengin kulaklık çeşitleriyle kullanıcılara müziği
istedikleri yere taşıma özgürlüğünü veriyor.

Müzik vazgeçilmez bir tutku, tıpkı seyahat etmek gibi… Ancak yolculuk ederken hareket halinde olmaktan dolayı kaliteli müzik dinlemek
zaman zaman problem olabiliyor. Sennheiser’ın tam da bu ihtiyaç için birçok kulaklığı mevcut. Bu kulaklıklar hafif, sağlam ve rahat kullanıma
sahip… Ortam gürültüsünü önleme özelliği sayesinde saf bir müzik dinleme deneyimi sunuyor.

Tasarım ödüllü ve suya, neme, gerilmeye dayanıklı

spor kulaklığı OCX 686 seyahatte bile olsa spordan
vazgeçmeyenlere hitap ediyor. Serideki kulak
kepçesinin arkasından geçen ve rahatsız etmeden
kulağa oturan hafif kanca yapısına sahip kulaklıklar,
Az eşyayla seyahat ediyorsanız ne kadar hareketli olursanız olun kulaktan
Sennheiser PX 200-II, sizin için düşmüyor. Kablo üzerindeki kumanda ile telefon
ideal bir seçim olacaktır. Çünkü konuşmaları cevaplanabiliyor.
katlanabilir tasarımı ile neredeyse
hiç yer kaplamayan PX 200-II
aynı zamanda kapalı tasarımı sayesinde dışardaki
seslerden uzak, kaliteli dinleme deneyimi
yaşatıyor. Çantanızda kablo karmaşasından sıkıldıysanız
Sennheiser Momentum Wireless, size kablosuz
olarak müzik dinleme imkanı sunuyor. Dış ortam
Gerçek bir gezginseniz Sennheiser
seslerini tamamen engelleyen Aktif NoiseGard™
CXC 700, tam da size göre! Çünkü
özelliğiyle müzikle aranıza hiçbir şeyin girmesine
CXC 700, NoiseGard™ aktif
izin vermeyen kulaklık, katlanabilir yapısı ve
gürültü engelleme teknolojisi
şıklığıyla da göz dolduruyor. Tek şarjla 22 saat
sayesinde gürültüden uzak, saf
kullanılabilen kulaklık, uzun seyahatlerde sizi şarj
bir müzik dinleme deneyimi
problemiyle uğraştırmıyor. Kulak kapsülüne
sunuyor. Ayrıca sahip olduğu
entegre edilmiş eşleştirme/aç-kapa düğmesi, ses
TalkThrough™ teknolojisi
aç/azalt düğmesiyle müzik ve telefon çağrılarını
sayesinde istenildiği zaman yakın
kontrol edebiliyorsunuz. Özel taşıma çantası,
çevre ile iletişim kurulabilmesi için
kablolu kullanım için 1,4 metre uzunluktaki ses
sizi tekrar dış dünyaya bağlar. 16 saat aralıksız
kablosu ile birlikte gelen Sennheiser Momentum
çalışabilmesi size kesintisiz müzik keyfi sağlar.
Wireless size hem kablolu hem kablosuz kullanım
için olanak sağlar.
Sennheiser’ın tüm ürün bilgilerine ve online mağazasına www.sennheiser.com.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
Ayrıca Bircom’un 4. Levent Eski Büyükdere Caddesi No:61’de hizmet veren Sennheiser Deneyim Merkezi’nde
kulaklıkları deneyip satın alabilirsiniz.

Mükemmel Sesin Peşinde

TEKNOLOJİ REHBERİ PAMİR KIZILTUĞ

DOĞADA MOBİL KALIN

Yolculuk serüvenlerimizi daha keyifli ve unutulmaz kılmak için teknolojik bakımdan doğru
ekipmanlarla yola çıkmak büyük önem taşıyor.

P
arkura uygun ayakkabı,
mevsim şartlarına göre
seçilmiş kıyafetler,
sırt çantasındaki olmazsa
olmazlar ve dahası…
Ekipman konusu asla hafife
alınmamalı, özellikle bazı
küçük detayları atlamak
yolculukları tamamen
işkenceye dönüştürebilir.
Daha unutulmaz, geriye
daha fazla keyif ve anı
bırakan yolculuklar için
hassasiyetle yaklaşmak
gereken konulardan biri de
teknoloji…
Türkiye pazarı dayanıklı
akıllı telefon konusunda
pek de şanslı değil. Genelde
her marka için şıklık,
incelik ve hafiflik gibi
dinamikler ön planda.
Ek olarak dayanıklılıktan
bahsedildiğinde ekranın
çizilmeye karşı olan kaplaması
akla geliyor ancak bizim
burada aradığımız darbelere,
suya, toza karşı da güven
veren modeller. Marka olarak
özellikle Sony XPERIA ve
Samsung GALAXY tarafında
su geçirmeyen seçeneklerin
karşımıza çıktığını
görebiliyoruz; ancak yine
darbe ve toza karşı direnç
istiyorsak ek koruyucu kasa
seçeneklerinden faydalanmak
şart. Bu anlamda ciddi kaliteli
aksesuar seçenekleri rahatlıkla
bulunabiliyor.

Bilgisayar
Hafif ya da Sağlam
Doğal şartlara uygun ve en sağlam
taşınabilir bilgisayar deyince akla
Panasonic’in efsanevi Toughbook
serisi geliyor. Serinin CF-54 modeli
2.1 kilogramlık bir ağırlığa ve 2000 TL
seviyesinde fiyata sahip. İhtiyacınıza
göre bu modeli bir kenara yazabilirsiniz,
ancak bizim asıl olarak değinmek
istediğimiz gerçekten “kuş gibi hafif”
olan ve şarjı uzun süre giden taşınabilir
bilgisayar seçenekleri. Bu alanda
önerilerimizden biri HP’nin EliteBook
Folio 1020 modeli. Magnezyum alaşımlı
bir kasaya sahip olan bilgisayarın
ağırlığı 1.2 kilogram seviyesinde ve
konfigürasyona göre 3500 TL’den
başlayarak tercih edilebiliyor. Tek
şarjla dokuz saat kullanım sağlayan
modellerden biri de Toshiba’nın
inceliği ve hafifliği ile meşhur Portege
serisindeki R30 modeli. Fiyat ise 6000
TL’nin biraz daha üzerinde. Bir başka
öneri olarak da Lenovo ThinkPad X260
ve Apple MacBook Air’e bakabilirsiniz.

34 ATLAS · EYLÜL 2016

KULAKLIK
Müzikli Yol
Kulaklık seçiminde öncelikle in-ear,
yani kulak içine giren yapıda ürünler
seçmelisiniz. Kablolu seçeneklerde
tavsiyemiz kulağa asılan veya
enseden dolaşan bir bantla kolay
kolay yerinden çıkmayacak bir model
olacaktır. Mutlaka kablosuz bir kulaklık
istiyorsanız Plantronics’in BlackBeat
GO veya Fit modellerinin hoşunuza
gidebilir. Yaklaşık 350-400 TL fiyatlarla
karşınıza çıkıyorlar ve çalışma süreleri
de gün içerisinde uyanık olarak
geçireceğiniz zamana neredeyse denk.
Kablolu modellerde ise şarj derdi yok ve
fiyatlar daha makul. Kulağa asılan bir
model olan Philips SHS3300 modelleri
40 TL’lik fiyatıyla vazgeçemeyeceğiniz
bir ürün. Üst seviyelere çıkmak
isterseniz Sennheiser OCX 686i, 300
TL ile fiyatına göre faydası yüksek bir
seçenek olarak göze çarpıyor. Ek olarak
90 TL’lik Philips SHQ4200 ve 240 TL’lik
Sennheiser PCX 95’i de önerebiliriz.

AKSİYON KAMERALARI
Her Anı Kaydet
Aksiyon kamerası dendiğinde akla gelen ilk marka GoPro. En
iyi modeli olan Hero 4 Black Edition 4K çözünürlükte ve 30 fps
kare hızı ile video kaydedebiliyor; ayrıca yüksek fps videolar da
yakalanabiliyor. GoPro en iyi seçeneklerden biri. 4K çözünürlükte
Sony’nin de başarılı çözümlere imza attığını söylemek gerek,
ancak yine 1400-1500 TL bandında fiyatlar görüyoruz.

TEKNOLOJİ REHBERİ . ATLAS 35

TEKNOLOJİ REHBERİ

HARİCİ BELLEK
Yolculuğunu
Sakla
Fotoğraf ve video çeken
tipik bir kullanıcının başlıca
ihtiyaçlarından birisi harici
depolama çözümleri.
Bu anlamda kablosuz
sürücüler mevcut ve fotoğraf
makinenizdeki SD kartın
doğrudan yedeğini alabiliyorlar.
WD My Passport Wireless,
Seagate Wireless Plus, LaCie
Fuel gibi TB’lık depolama
alanı sunan ürünleri Türkiye’de
bulabilirsiniz.
1 TB modeller için genelde
fiyatlar 700 TL seviyesinde
geziniyor. Bir diğer
önemli aksesuar da USB
bağlantısından batarya şarjı
sağlayan ürünler olmalı. LaCie Fuel

MOBİL YAZICILAR
Çantadaki Stüdyo
Mobil yazıcılar çantanızın içerisinde
taşıyabileceğiniz büyüklüklere sahip ve bir dakikaya
yakın bir sürede 10 x 15 santimetre büyüklüğünde
stüdyo kalitesinde baskı alabiliyorlar. Bluetooth
üzerinden veya bellek kartı ile fotoğraf girdisi
yapılabiliyor. Yazıcıların üzerindeki ekranlardan
ayarlama sonrasında baskı alınabiliyor. Maliyeti ise
200 TL ile 650 TL arasında değişiyor. Bu noktadaki
tavsiyemiz hem görüntü kalitesi, hem de sarf
malzemesinin bulunabilirliği ile 300 TL fiyatlı Canon
SELPHY CP910 olacaktır. Kenarlıksız şekilde 10 x
15 fotoğraf basabilen yazıcıda 325 TL düzeyinde
NB-CP2L pil paketi ile kablosuz bir kullanım
gerçekleşebiliyor; normal şartlarda ise çalışması
için priz zorunluluğu var. Bir diğer başarılı seçenek
ise Polaroid markasına ait. Firmanın ZIP isimli mobil
yazıcısı 570 TL fiyat etiketine sahip. Boyut olarak
ürün neredeyse gömlek cebine sığabilecek değerler
sunuyor ve bu alanda sınıfının iddialısı.

36 ATLAS · EYLÜL 2016

 Müziği
Özgür
Bırakın
Kulaklıkların notaları
sınırlandırmasına
izin vermeyin. Suyun
altında olsanız bile
müziklerinizi yol
arkadaşlarınızla
paylaşabilirsiniz.

S üresi uzayan yolculukların, zorlu yürüyüşlerin ve molaların en büyük

motivasyon kaynağı hiç şüphesiz müzik. Yolculuğunuz süresince ya-
nınızdan ayırmayacağınız akıllı telefonunuz veya tabletinizdeki müzikler,
bu konuda en büyük destekçiniz. Hatta yol arkadaşlarınız için de aynı şey
geçerli. Bizler her şeyin olduğu gibi müziğin de paylaşılmasından yanayız.
İşte bu yüzden dinlediğimiz müzikleri kulaklıkla sınırlandırmak yerine ho-
parlörden dinlemenin herkes için bir motivasyon kaynağı olacağını sa-
vunuyoruz. Elbette kullanacağımız hoparlörden bazı beklentilerimiz var.
Yüksek ses kalitesi, dayanıklılık, su geçirmezlik gibi… Tam da bu nokta-
da karşımıza çıkan teknoloji harikası: Ultimate Ears BOOM 2 oluyor.

Rengârenk seçenekleriyle
her zevkten kişiye hitap
eden UE BOOM 2, suya
Ultimate (IPX 7), çamura, darbelere
ve 15 metre yükseklikten
Ears
düşmeye dayanıklı tasarlanan
Boom 2 yapısıyla her yerde üstün
ses performansı sunuyor.
Su şişesi boyutundaki
tasarımıyla bisikletinizin
suluk bölümünde taşıyabilir
veya çantanıza takabilirsiniz.
Böylece hayatınıza her an
müzik katabilirsiniz. Red Dot,
IF Design gibi prestijli tasarım
yarışmalardan ödülle dönen UE
BOOM 2, sürekli gelişen mobil
uygulamasıyla da kendisini
yenilemeye devam ediyor.
BU BİR REKLAMDIR

TEKNOLOJİ REHBERİ . ATLAS 37

TEKNOLOJİ REHBERİ

TABLET
Detaylı Doğa
Eğer çektiğiniz fotoğraf ve videoları boş
zamanlarınızda detaylı olarak incelemek
hoşunuza gidiyorsa, ekran çözünürlüğü
yüksek bir tablet edinmek istemeniz
doğal. Bu noktada özellikle Apple’ın
2732 x 2048 piksel çözünürlük sunan
12.9 inç ekranlı iPad Pro modeli öne
çıkıyor; 3000 TL’lik fiyata sahip olan bu
ürün yerine Samsung’un klavyeli ve 2160
x 1440 piksel çözünürlük sunan Galaxy
Tab Pro S modeli de hoşunuza gidebilir.
Bu model de 1895 TL fiyata sahip.
Fiyat ve fayda oranı yüksek olan tablet
seçenekleri ise 2048 x 1536 piksel
seviyesinde ortaya çıkıyor. Bu noktada
7.9 inç ekranlı Apple iPad Mini’ye
yönelebilir, 8.0 inç ekranlı Samsung
Galaxy Tab 2 seçebilir veya 9.7 inç
ekranlı Apple iPad Air’e göz atabilirsiniz.

ŞARJ CİHAZLARI
Pilin Bitmesin
Fotoğraf makinesi aksesuarları arasında
USB bağlantılı şarj cihazları oldukça
önemli. Yedek bataryanızın bile yeterli
gelmeyeceği anlarda bu tip bir çözüme
yönelebilirsiniz. Diğer birçok cihaz da
(taşınabilir bilgisayar hariç) doğrudan
USB arabirimi üzerinden şarj oluyor;
bunu düşünerek yolculuklar sırasında
yanınızda bulundurmanız gereken bazı şarj
seçeneklerini ve olması gereken özelliklerini
ele almak fayda sağlayacaktır. Özellikle
araçla seyahatler sırasında kullanacağınız
çakmak girişli USB şarj aletlerinde mutlaka
birden fazla çıkış olmasına özen gösterin.
Yaklaşık 30-50 TL arasında kaliteli
adaptör seçenekleri mevcut. Taşınabilir pil
konusunda da karşınıza yüzlerce seçenek
çıkacaktır. Tavsiyemiz en azından 10000
mAh seviyesinde bir ürün.

38 ATLAS · EYLÜL 2016

 AtlasRekm.pdf123086:5

CM

MY

CY

CMY

K
KIZILCAHAMAM KEŞİF TURU
Ankara’nın Bahçesi
K
alabalık gazeteci grubu tam karşıların-
daki taşlaşmış, iki buçuk metre yüksekli-
ğinde ve iki metre çapındaki ağaca bakı-
yor. Bu, günümüzden yaklaşık 18 milyon
yıl önce burada bulunan ormana ait bir
karaçam ağacının fosili. Yüzlerce derece
sıcaklığa sahip volkanik akıntının hızla
akarak ormanı kaplamasıyla ağaçların bir kısmı
yanmış; bir kısmının ise akıntının altında kala-
rak oksijenle teması kesilmiş. Bu koşullar zaman-
la ağaçların fosilleşmeye başlamasına neden ol-
muş. Ağaçlardaki organik malzemelerle taş yapı-
cı minerallerin bünyesinde bulunan silis elementi
yer değiştirmeye başlamış ve ağaçlar yavaş yavaş
40 ATLAS · EYLÜL 2016
taşlaşmış. Türkiye’nin en eski fosil ağacı olan bu
doğal anıt Soğuksu Milli Parkı içindeki Kuzcapı-
nar mevkiinde bulunuyor ve jeoparkın en önemli
jeositlerinden biri. Ağacın bulunduğu 40 dönüm-
lük alan tel örgülerle çevrili, ağacın bulunduğu
yere 500 metrelik bir yürüyüş yoluyla ulaşılıyor.
Basın mensupları Kızılcahamam-Çamlıdere Je-
oparkı’nı da gün boyunca ayrıntılı olarak tanıma
olanağı buldu. Orta miyosen (15-18 milyon yıl
önce) döneminde bölgede oluşan jeolojik oluşum-
ları inceledi, aynı zamanda yeryuvarı tarihinin bir
dönemi hakkında bilgi aldı.
Burada bulunma nedenimiz Ankara Ti-
caret Odası (ATO) ile ortak düzenlediğimiz
 Ankara Ticaret Odası (ATO) ve Atlas, 20-21 Ağustos tarihlerinde Kızılcahamam’da
özel bir keşif turu düzenledi. Yaklaşık 40 basın mensubu ilçenin ormanlarını, göllerini,
fosil ağaçlarını, peribacalarını, yeraltı şehrini ziyaret etti.
YAZI: YILDIRIM GÜNGÖR

SEBATİ KARAKURT

“Kızılcahamam’ı Keşfediyoruz” etkinliği. Aslın-
da etkinliği bir ay önce yapmayı planlamıştık
ama tüm yurdumuzu derinden etkileyen kan-
lı darbe girişimi nedeniyle geziyi ancak 20-21
Ağustos 2016 tarihinde gerçekleştirebildik. İlk
planlarımızda etkinliğe çok sayıda okurumuz da
katılacaktı ve milli park içinde kamp kurularak
artık Atlas’ın gelenekselleşen okur buluşmaların-
dan biri daha hayata geçirilecekti. Ancak OHAL
koşulları nedeniyle okurlarımızla yapacağımız
bu buluşmayı da maalesef iptal etmek zorunda
kaldık. Bu yüzden özel keşif gezimizi ağırlıkla
İstanbul ve Ankara’dan katılan yaklaşık 40 ga-
zeteci arkadaşımızla gerçekleştirdik. Gezimizin
sürprizlerinden biri de Suzuki firmasının Atlas’a Kızılcahamam turunda
sağladığı Yeni Vitara arazi araçlarıydı. Gazeteci katılımcılara eşlik eden
manzaralardan biri de
arkadaşlarımız bu araçlarla, Kızılcahamam’ı bir Eğrekkaya Baraj Gölü’ydü.
uçtan diğerine kadar boydan boya dolaşarak il-
çenin doğal ve kültürel değerlerini tek tek keşfet-
mek olanağı buldu.
İki gün süren etkinliğimiz Soğuksu Milli Parkı
içindeki piknik alanında öğle yemeği ile başladı.
ATO Başkanı Salih Bezci, Doğan Burda Dergi
CEO’su Mehmet Y. Yılmaz, , Atlas Yayın Direk-
törü Murat Köksal’ın ev sahipliğindeki etkinlikte,
Kızılcahamam Kaymakamı Mehmet Yıldız, Kı-
zılcahamam Belediye Başkanı Muhittin Güney,
Hürriyet Ankara Temsilcisi Deniz Zeyrek ve

KIZILCAHAMAM KEŞİF TURU · ATLAS 41

 Doğan Burda Ankara Temsilcisi Erdal İpekeşen
de yer aldı.
Ankara il merkezine 57 kilometre uzaklıktaki
Kızılcahamam uzun yıllar çam ormanları ve şifalı
suları nedeniyle “başkentin akciğeri ve su depo-
su” olarak tanındı. Ancak ilçe, jeoparkla farklı bir
turizm faaliyetine de kapılarını açtı.
“Jeoparkı” kavramı, “jeolojik miras” kavramını
takiben ortaya atıldı. Jeolojik miras, önemli bi-
limsel ve görsel değeri olan ve bünyesine sakladı-
ğı jeolojik kayıtları geçmişten günümüze getiren
jeolojik oluşumlara verilen isim. Bu jeolojik olu-
şumlara “jeosit” adı veriliyor.
Jeoparklar önemli jeolojik oluşumları biraraya
toplamayı ve bunları korumayı amaçlıyor. Aynı
zamanda bulunduğu bölgeye sürdürülebilir bir
ekonomik değer kazandırıyor. Her jeopark, bel-
li yer bilimsel özellikler taşıyan birçok jeositten
oluşuyor. Bu arada jeopark sadece jeolojik öğeleri
42 ATLAS · EYLÜL 2016
kapsamıyor; bölgenin tarihi, arkeolojik, biyolojik,
tüm değerlerini de içine alıyor.
Kızılcahamam-Çamlıdere Jeoparkı gerek reh-
berlik hizmeti, gerekse diğer organizasyonlarıyla
Türkiye’nin en düzenli ve en organize jeoparkı.
İçinde saptanmış ve izlenmeye değer 23 adet je-
osit bulunuyor. Bunları ziyaret edenler bölgenin
jeolojik geçmişi hakkında önemli bilgiler elde
ediyor, gezi bitince insanların taşlara bakış açısı
bile değişiyor.
Türkiye’nin ilk jeolojik koruma bölgesi olan
Kızılcahamam-Çamlıdere Jeoparkı yaklaşık 2
bin kilometrekarelik bir alanı kapsıyor. Burası
sadece jeolojik değil, biyolojik ve arkeolojik açı-
dan da zengin. Jeopark içindeki jeositleri ziyaret
edenler hem bu muhteşem doğal anıtları görme
şansını yakalıyor, hem de bilimsel olarak bilgi-
lendiriliyor. Kızlcahamam-Çamlıdere Jeoparkı
çalışmaları Ankara Üniversitesi, Kızılcahamam
 Y. GÜNGÖR
GÖL MANZARASI
Basın mensupları
Kızılcahamam’ın doğal
ve kültürel varlıklarını
Suzuki Yeni Vitara’larla
gezdi. Ziyaret noktaları
arasında Karagöl de
vardı (solda.) Güvem
bazalt sütunları ilçe
merkezine 20 kilometre
uzakta, Sabuncudere
mevkiinde (sağda üstte.)
SEBATİ KARAKURT

Abacı peribacaları,
Kızılcahamam’ın dikkat

Y. GÜNGÖR
çekici doğa değerlerinden
(sağda.)

ve Çamlıdere Kaymakamlıkları, Kızılcahamam
Belediyesi ve Jeolojik Mirası Koruma Derneği ta-
rafından yapılmış. Şu anda belediye jeopark için
projeler geliştirmeyi sürdürüyor.
Kızılcahamam, Soğuksu Milli Parkı’yla da ünlü.
Türkiye’nin en eski milli parklarından biri olan
Soğuksu, Ankaralılara özellikle hafta sonları nefes
alma imkânı veriyor. Kızılcahamam ilçesi volka-
nik bir arazi üzerine kurulmuş. Genç bir tektoniğe
de sahip olduğu için önemli sıcak su kaynaklarına
sahip. İlçeye en çok turisti de bu kaplıcalar çeki-
yor. İlçenin pazarıysa köylerden gelen doğal ürün-
lerin bulunabileceği cazip bir adres.
Kızılcahamam’ın Peribacaları
Sonraki durağımıza ulaşmak üzere muhteşem
manzaralarla çevrili yayla yollarına düşüyoruz.
Kızılcahamam-Çamlıdere Jeoparkı’nın en önem-
li varlıklarından biri de kara akbaba. Türkiye’de
nesli tehlike altında olan kara akbabaların önemli
yaşam alanlarından biri, jeopark alanı içindeki
Soğuksu Milli Parkı. Keşif turumuza “yolda kara
akbaba görebiliriz” umuduyla devam ediyoruz;
ancak biraz nazlılar, uçarken bile göremiyoruz.
Ormanı çevreleyen yoldan güzel bir manza-
ra eşliğinde inerek ikinci hedefimiz Mahkeme
Ağacin Köyü’ne varıyoruz. İlçe merkezine 18 ki-
lometre uzaklıktaki Mahkeme Ağacin, jeoloji ve
insan ilişkisinin en iyi gözlendiği yerlerden biri.
Buraya ilk yerleşen insanlar kolay oyulabilen tüf
kayasında derin mağaralar yapmış. Daha sonraki
dönemlerde bu mağaralar tapınak olarak da kul-
lanılmış. Burası Kapadokya’dan daha batıdaki en
büyük yeraltı şehirlerinden biri. Bu mağaraların
Frigler, Galatlar ve erken Bizans dönemlerinde
kullanıldığına dair işaretler var. Köyün son ya-
şanan darbe girişiminde ise acı bir hatırası var.
Kanlı darbe gecesi, demokrasi nöbetine katılmak

KIZILCAHAMAM KEŞİF TURU · ATLAS 43

Ankara Ticaret Odası (ATO) üzere Ankara’ya giden ve maalesef hayatını kay-
ve Atlas’ın Kızılcahamam bedenlerden dört Kızılcahamamlıdan üçü bu
gezisine ağırlıklı olarak
İstanbul ve Ankara’dan
köyden ve birbirleriyle akraba… Bu demokrasi
yaklaşık şehitleri şimdi köy mezarlığında yan yana yatıyor.
40 basın mensubu katıldı. Köyü geçerek iki kilometre uzakta, Çeltikçi yolu
üzerindeki Abacı Peribacaları’na varıyoruz. Bura-
sı, çok büyük bir alana yayılmasa da peribacaları-
nın nasıl oluştuğunu anlatmak için tam bir labo-
ratuvar. Peribacalarının arasında yarım saatlik bir
yürüyüş yaptıktan sonra Suzuki Yeni Vitara’larla
üçüncü durağımız olan Güvem bazalt sütunlarına
doğru yola çıkıyoruz. İlçe merkezine 20 kilometre
uzaktaki bu sütunlar, Kızılcahamam-Çerkeş kara-
yolunda Sabuncudere mevkiinde bulunuyor.
Bu jeolojik hazineler hem oluşum öyküle-
ri, hem de estetik görünüşleriyle dikkat çeki-
yor. Sütun yapılarını, bazaltik lavların çukurlarda
44 ATLAS · EYLÜL 2016
birikerek oluşturduğu lav göllerinde alıyorlar. Bu
lav gölünün alttan soğumasıyla büzülme başlıyor.
Hacminde küçülme meydana gelen lavlarda olu-
şan çatlaklar altta soğumanın devam etmesiyle
uzuyor ve altıgen çatlaklar meydana geliyor. Bu
jeosit, gezimizin en çok ilgi gören yerlerinden biri
konumunda.
Alanın bir diğer sürprizi de, sütunlara beş ki-
lometre uzaktaki Beşkonak fosil yatakları. Bura-
daki tortul istif içinde yapılan çalışmalarda, balık,
böcek, kurbağa ve çeşitli ağaçların yapraklarına
ait fosiller bulundu. Çıkarılan fosiller jeoparkın
ziyaretçi merkezinde sergileniyor.
Gezimizin son durağıysa ilçeye 35 kilometre
uzaktaki Işık Dağı’nda yer alan Karagöl jeositi.
Yamaçların bir heyelan sonucunda aşağı doğ-
ru inmesi ve derenin önünü tıkamasıyla oluşan
 YILDIRIM GÜNGÖR
Soldan sağa: Atlas Yayın Direktörü Murat Köksal, ATO Başkanı Salih Bezci, Doğan Burda Dergi
CEO’su Mehmet Y. Yılmaz.

Y. GÜNGÖR
TURGUT TARHAN

Etkinliğe katılan Kızılcahamam Belediye Başkanı Muhittin Güney (sağdan ikinci) Soğuksu Milli
Parkı’ndaki yemekte ATO Başkanı ve Atlas ekibiyle birlikte.

Karagöl, jeoparkın önemli mesirelerinden biri.

Keşif gezimizin son durağı olan Karagöl’ün muh-
teşem güzelliği karşısında dinleniyoruz.
Buradan sonra ATO Başkanı Salih Bezci’nin
annesinin adına yaptırdığı Ayşe Bezci Mesleki
ve Teknik Anadolu Lisesi’ni de ziyaret ediyo-
ruz. Gezimizin gerçekleşmesine en büyük katkıyı
veren Başkan Bezci’nin kendisi de Kızılcaha-
mamlı. Bezci, dedelerinin yaşadığı bu yöreleri
hiçbir zaman unutmamış. Bölgenin tanıtımına
katkıda bulunmak için adeta bir turizm elçisi gibi
çalışıyor.
Jeolojik oluşumların gezilip incelenmesini
kapsayan “jeoturizm”, dünyada ve Türkiye’de gi-
Y. GÜNGÖR

derek yaygınlaşıyor. Dünyayı anlamak ve başın-

dan neler geçtiğini öğrenmek, belki geleceğimize
de daha sağlıklı bakmamıza neden oluyor… l Soldan Sağa: Sezinur Balıkçıoğlu, Deniz Zeyrek, Erdal İpekeşen, Nihal Ayan, Beliz Balibey.

KIZILCAHAMAM KEŞİF TURU · ATLAS 45

AYNAROZ YARIMADASI / YUNANİSTAN

KEŞİŞLER ÜLKESİ
Ege’nin mavi sularına bir parmak gibi uzanan ve bin yıldır kadınların girmesi
yasak olan muhteşem bir yarımada. Vadilere, yamaçlara serpiştirilmiş görkemli
20 manastır… Yunanistan’da, özerk bir yönetime sahip Aynaroz’un gizemli
kapıları Mehmet Ö. Alkan’a açıldı ve binlerce Osmanlı belgesinden, kutsal
emanetler, ikonalar ve eşyalardan oluşan sırları Atlas’ın sayfalarına taşındı.
YAZI VE FOTOĞRAFLAR: MEHMET Ö. ALKAN

Aynaroz Yarımadası’nda, denizden 20 metre yukarıdaki Grigoriou Manastırı 1400’lerin sonunda Sinalı Agios
Grigorios ve tilmizleri tarafından kuruldu. 1500’de de Eflak Kralı Stephan’ın yardımlarını görmüş. 1761 yangını
ardından da Macriani adlı İstanbul Fenerli beyler (Fanariot) ailesinden gelen Eflak beylerinden biri yardım etmiş.
Archondariki adı verilen ve fotoğrafta ahşap balkonlarıyla dikkat çeken misafirhanesi ziyaretçiler için müthiş bir
manzara sunuyor. Kütüphanesinde 297 yazma ve altı bin civarı basma kitap bulunuyor.

AYNAROZ · ATLAS 47
Bir Manastırda
17 Ülke
Vatopediou Aynaroz’da
(Athos) kurulan ikinci
manastır. Birkaç defa
yanmış ve talan edilmiş.
Manastıra en büyük zararı
14. yüzyıl başında Katolik
Hıristiyanlar vermiş. Katalan
saldırısı ve talanı sırasında
manastırın diakosu ve 10
keşiş çok ağır işkenceler
sonucunda öldürülmüş.
Katalanlar birkaç yıl önce,
yüzyıllar önce atalarının
yaptıkları işkenceler ve
manastırda yaptıkları talan
ve yağma hadisenin bir
tür özrü olarak manastırın
onarım ve restorasyonunu
üstlenmiş durumdalar.
Fotoğrafta görülen inşaat
faaliyetinin nedeni bu.
Vatopediou aynı zamanda
Aynaroz’un en kalabalık
manastırı konumunda. Bir
müddet öncesine kadar
çoğu Kıbrıs’tan gelme 50
peder yaşarken şimdiki
sayı 1200 civarında. Suriye
başta olmak üzere birçoğu
Ortadoğu’dan gelmiş
durumda; 17 değişik
ülkeden din adamı var.

48 ATLAS · EYLÜL 2016

AYNAROZ · ATLAS 49
 A
ynaroz’da, Vatopediou
Manastırı’nda, arşiv görevlisi
Peder Filippos entarisinin al-
tından beline kalın bir zincir-
le bağlı büyük anahtarı çıkarıp
arşivin demirden kapısını açtı-
ğında neyle karşılaşacağım konusunda en ufak bir
fikrim yoktu. Özel bir kilit mekanizmasına sahip
demir kapı açılıp da içeri adım attığımda karşımda
I. Abdülhamit’in özenle çerçevelenmiş koskoca-
man fermanını gördüğümde şaşırdım. Hele biraz
sonra Peder Filippos’un yüklenip geldiği büyük
dosyalar içinden II. Murat döneminden başlayarak
sıraya konulmuş onlarca padişah fermanını masa-
nın üzerinde görünce heyecanım daha da arttı. Bu
manastırdan başlayarak dokuz gün boyunca yarı-
madada kaldığım dört manastırda yer alan yüzlerce

Rus Manastırı Agiou
Panteleimonos 12.
yüzyılda kurulmuş. Soğan
kubbeleriyle hemen dikkat
çekiyor. Dünyanın ikinci
en ağır ve en geniş çanı
bu manastırda. Ağırlığı
yaklaşık 13 ton, çevresi
8.71, çapı da 2.71 metre.
Onu çalabilmek için iki
keşiş gerekiyor. En zengin
kitaplıklardan biri de yine
bu manastırda.
Osmanlı fermanını, binlerce Osmanlı belgesini
görmek benim için bir ayrıcalık oldu. Zira bir tarih-
çi için en heyecan verici anlardan biri hiç şüphesiz
daha önce kimsenin kullanmadığı veya çok az kişi-
nin kullandığı belgeleri görme anıdır.
Gerçekten de muhtemelen daha önce Türki-
ye’den hiç kimsenin görmediği, Osmanlı belgeleri-
nin de içinde olduğu arşivleri görme şansına sahip
olmuştum. Üstelik her manastırın sahip olduğu,
özenle saklanan ve çok değer verilen kutsal ema-
netlerini de gösterdiler. Son olarak manastırların
kuruluşundan itibaren kendilerinde olan değerli
ikonalar, kutular, eşyalar, yazmalar, minyatürler
ve koleksiyonların bulunduğu kutsal müzelerini
baştan aşağı gezdirdiler ve üstelik fotoğraf çekme
ayrıcalığına da sahip oldum.
1000 YILDA bir DOĞUM
Yunanlıların Athos dediği Aynaroz Selanik’e
yakın Halkidiki Yarımadası’nın güneyinde, denize
doğru çatal şeklindeki üç uzantının en doğusundaki
yarımada.
Aynaroz, Yunanistan’da çok özel bir bölge olma-
sı ve “avato” adı verilen bir kural nedeniyle binlerce
kişinin yaşamasına rağmen dünyada 1000 yıl içinde
yalnızca bir kez doğum olayının kayda geçtiği bir

50 ATLAS · EYLÜL 2016

coğrafya. Çünkü Aynaroz kadınların girmesinin
dünyada hâlâ yasak olduğu tek –otonom- devlet.
Rivayete göre, XIX. yüzyılda fırtınaya tutulan bir
gemi batar ve keşişler kaza kurbanlarını kurtarırlar.
Kurtarılanlardan biri hamile bir kadındır. İster iste-
mez onu da adaya çıkarırlar ve çocuğunu doğurana
kadar da beklerler ve kadın bir erkek bebek dünya-
ya getirir. Doğum sonrasında kadın çocuğunu alıp
gider. Çocuk 16 yaşına gelince doğduğu yeri merak
edip gelir ve burada keşiş olmaya karar verir.
Aynaroz deyince çoğu kişinin aklına kadınların,
hatta dişi hayvanların bile girmesinin yasak olduğu
bir yer geliyor. Buna “avato” kuralı deniyor. Avato
“geçilemeyen” veya “girilemeyen” anlamına geliyor. Aynaroz Yarımadası’nda
Ancak bu yasak yalnızca kadınlar için geçerli değil. 20 manastır var.
Bunlardan biri
Kurala göre herhangi bir dişi canlı da Aynaroz’a gi- Simonopetra Manastırı
remiyor. Yasağın XI. yüzyılda başlamasının sebebi (fotoğrafta sol üstte),
içlerinde kadınların da olduğu çiftçilerin -manas- bir diğeri de Grigoriou
Manastırı (fotoğrafta
tırlara- çok yakın yerleşmeye/yaşamaya başlamala-
sağda.)
rından ve dünya nimetlerinden elini eteğini çekmiş
ve nefsini terbiye etmekle yükümlü keşişlerin zor
durumda kalmasından kaynaklanıyor.
Yaklaşık 1000 yıldır titizlikle uygulanan bir kural
olduğu için kadınların adaya girmesi veya girme
girişimleri hemen ilgi çekmiş. Mesela Maryse Cho-
isy adlı Fransız bir kadının erkek kılığına girerek
AYNAROZ · ATLAS 51
 dört hafta manastırlarda yaşaması ve bunu Un
Mois Chez Les Hommes (Erkeklerin Yanında Bir
Ay) ismiyle 1929’da kitap olarak yayınlaması dünya
basınında olay olduğu gibi kitap da en çok satanlar
arasına girmiştir.
Mesela 1930 Avrupa Güzellik Kraliçesi ve dün-
ya ikinci güzeli Yunanlı (Aliki) Mel Diplaraku’nun
erkek kıyafetleri içinde Aynaroz manastırlarına
Aynaroz’daki en eski saat girmesi de bütün dünyada özel haber olur. Sonra-
Vatopediou Manastırı’nda. dan anlaşılır ki denizde yüzen güzellik kraliçesini
Yarımadadaki saat sistemi,
gören bir papaz ona âşık olmuş ve papaz kıyafe-
Osmanlı döneminde
kullanılan ve alaturka tinde manastıra girmesini sağlamıştır. Aynaroz’a
/ ezani saat olarak kadınların gizlice girmesi veya girme girişimleriyle
adlandırdığımız, ama ilgili haberler eksik olmaz. Hatta 1960’ların başında
aslında Bizans saat
sistemidir. Buna göre
kadınları gizlice adaya sokmak için yasadışı bir şe-
akşam güneş battığında beke dahi kurulur. Hacı Hrisantos adlı bir motor-
saat 12.00 kabul ediliyor cunun liderliğinde kurulan şebeke, büyük paralar
ve yeni bir gün başlıyor.
karşılığında erkek kılığına girmiş beş Amerikalı ka-
Mesela pazar günü,
cumartesi akşamı gün dını Aynaroz’un en ücra noktası olan Karulia’dan
batımıyla başlamış oluyor. yarımadaya sokmaya teşebbüs ederken yakalanır.

Avato kuralına Bizans imparatorları ve Osman-
lı sultanlarının gösterdikleri saygıyı modern Yu-
nanistan’ın imanlı Ortodoksları da gösteriyorlar.
Ancak son yıllarda hem Yunanistan içinden, hem
de Avrupa Birliği’nden bu yasağa itiraz eden kadın-
ların sesleri yükseliyor. Aslında girmesi yasak den-
mesine rağmen birçok yerde dişi kediye ve kedi
yavrusuna rastladım. Sorduğumda Peder Matthe-
os gülerek onlar “domestik” bir sorun yok” dedi.
“Manastırlar ve Keşişler Diyarı”, “bir kadına
ait olup da kadınların yaşayamadığı yer”, “Bakire
Meryem Bahçesi”, “Cebel-i Mukaddes” gibi isim-
lerle de anılan Aynaroz, Yunanca iki kelimenin
okunuşundan geliyor: “Agion” kutsal demek,
“Oros” ise dağ, dolayısıyla Aynaroz “Kutsal Dağ”
anlamına geliyor. Osmanlıda da bu isme uygun
“Cebel-i Mukaddes” yani “Mukaddes / Kutsal
Dağ” ismi kullanılmıştı. Athos’un Yunanlılar için
hem mitolojik hem de dini bir anlamı var. Athos
yalnızca Yunanistan için değil, aynı zamanda tüm
dünya için de milli, dini, tarihi ve sanatsal açıdan
önemli ve özellikli bir yer. Athos, Yunan mitoloji-
sindeki devlerden biri. Dini efsaneye göre ise, The-
otokos, yani Tanrı’nın annesi olan Hz. Meryem,
yanında Havari Yuhanna olduğu halde Lazaros’u
ziyaret etmek üzere gemiyle Kıbrıs’a giderken,

52 ATLAS · EYLÜL 2016

büyük bir fırtınaya tutulur ve teknesi Athos’a sü-
rüklenir. Bugün İveron Manastırı’nın yakınında bir
yere çıkarlar.
Manastır hayatının başlangıcı olarak biri Mezo-
potamyalı Paul, diğeri Atinalı Athanasios adlı iki
keşişin Büyük Lavra Manastırı’nı resmi olarak aç-
tıkları 963 yılı kabul edilir. Athos’un kuruluşunun
1000. yılı olan 1963 yılındaki törenlere İstanbul
Patriği Athenagoras baş konuk davet edilir.
Her zaman merakımı çeken bu özel mekâna,
Athos’a gitmek için davet aldığımda kendimi ay-
rıcalıklı hissettim. Osmanlıca belge koleksiyonu
açısından en zengini olan Vatopediou Manastırı’na
daha önceden İstanbul’da tanıştığım Peder Hrisos- Manastırlarda yemek
tomos tarafından davet edildim. Benden manastır mekânlarına “trapezi”
deniliyor. Aynaroz’daki göz
arşivlerinde bulunan ve kendilerinin de tam olarak
kamaştırıcı trapezilerden
ne olduklarını bilmedikleri Osmanlıca belgeler ko- biri de Vatopediou
nusunda araştırma yapmam rica edildi. Hem mes- Manastırı’nda. Masalar
leki heyecan, hem de yeni bir yer görme ve tanıma 8-10 kişilik. Tavanları
zarif bir ahşap işçiliği
isteği ile daveti memnuniyetle kabul ettim. Elbette yansıtıyor. Duvarlar çok
böyle bir davet fırsatı herkese nasip olmaz. eskiden kalma renkli
Özellikle yaz aylarında Hıristiyan hacıların akı- resimlerle süslü. Vaiz
kürsüsü içinde de bir keşiş
nına uğrayan bir yer ve diğer inançlardan az
yemek boyunca İncil’den
sayıda kişiye vize veriliyor. Athos’a gitmek için parçalar okuyor.
öncelikle ve mecburen Ouranopoli’ye gelmek ge-
rekiyor. Vize ofisinde işlemlerini tamamlayıp,
AYNAROZ · ATLAS 53
 diamonitirion adlı vize belgenizi aldıktan sonra
saat 9.45’te kalkan ilk feribotla Dafne Limanı’na
gidebilirsiniz. Yol boyunca başta göz kamaştırıcı
manastırlar olmak birçok dini yapıyı yakından
görme şansınız var.
Dafne Limanı’nda yolcuları karşılayan resmi
görevlilere “serdaris” diyorlar. Tahmin edebilece-
ğiniz üzere Türkçe “serdar” kelimesinden geliyor.
Aynı şekilde Osmanlı döneminde adayı koruyan-
lara da serdaris veya seimenides yani “seymen” de-
niyor. Dafne Limanı’nda bizim feribotu karşılayan
ve ayaküstü sohbet ettiğim “serdaris”in adı Hristos
idi. İstanbul’a beş altı defa gelmiş ve İstanbul’a
hayran.
Dafne, Athos’a ayak basılan yer ve bir tatil köyü
kadar hareketli bir liman, yiyecek içecek satan bir
kafe, hediyelik eşya dükkânları var. Feribotun Daf-
ne’ye varış saatine uygun olarak adanın başkenti
Kariyes’e saat 12.00’de biri eski, biri daha yeni
iki otobüs aynı anda kalkıyor. Ancak feribottan
inince otobüslere bin-
mek için biraz acele et-
manastırlar menizde yarar var. Bazı
rehber kitaplarda size
“mukaddes meclis” Dafne’den Kariyes’e eş-
tarafından siz ve çeşit çeşit ağaçla-
rın arasından yürüme-
yönetiliyor. nizi önermesine sakın
kanmayın ve hele sıcak
günlerde asla böyle bir
hata yapmayın. Zira otobüslerle bile ulaşmak yoru-
cu, yaklaşık 30 dakika sürüyor. Otobüslerde ilk iki
sıra keşişlere ayrılmış durumda. Kariyes’e gelince
gideceğiniz manastırın minibüsüne binebilirsiniz.
Beni Kariyes’te Peder Hritostomos karşıladı. Vato-
pediou Manastırı’na doğru yola koyulmadan önce
birlikte Kariyes’i hızlıca dolaştık.
K
ariyes, Athos’un yönetim merke-
zi, bir başka deyişle başkenti. Kariyes
ismi Arapça kökenli ve Osmanlıcada
köy anlamına gelen “karye” kelimesini
çağrıştırıyor. Burası kahve ve bira içip
karnınızı doyurabileceğiniz kafelerin olduğu, ilaç,
şarap ve tespih gibi her türlü ürünü satın alabile-
ceğiniz yan yana dükkanlarıyla küçük bir turistik
köy havasında. Postanesi ve bankasıyla Dafne Li-
manı’ndan sonra Athos’un en canlı mekânı.
Kariyes’te Athos’un 20 manastırının temsilci-
lerinin buluştuğu Mukaddes Cemaat binası var ve
binaya çıkan merdivenlerin solundaki çeşme Yu-
nanca kitabeli ve yapım yılı Osmanlı rakamlarıyla
1203 olarak verilmiş.
Binanın ön tarafında, Pratato Kilisesi var.
54 ATLAS · EYLÜL 2016
Duvarlarındaki resimler çok etkileyici. Kilisenin
etrafında Türkçe konak sözcüğünden geçme “kona-
kia” adı verilen 19 misafirhane bulunuyor. Bunlar
manastırların temsilcilerinin evleri ve buraya gel-
diklerinde kalmak için kullanıyorlar.
Mukaddes Cemaat binasının hemen önündeki
diğer yapı bir kule. Kule de yine özel bir yapı, çünkü
kütüphane olarak kullanılıyor. Bilgiye göre 80 bin
civarında el yazması sayfaya sahip. Agios Oros’un
ilk yazılı dokumanı olarak bilinen “Tragos” adlı
keçi derisine yazılı belge de burada.
ÖZERK YÖNETİM ve KALE SİSTEMİ
Resmi adı “Agios Orous” Özerk Manastır Dev-
leti olan Athos, dini olarak doğrudan İstanbul Ekü-
menik Fener Rum Patrikhanesi’ne, siyasi olarak ise
Yunanistan’a bağlı. 2011 sayımına göre yaklaşık
1800 din adamı yaşıyor ve hepsi Yunanistan vatan-
daşı olmak zorunda. Athos’un tamamı manastırlara
ait. Günümüzde 20 manastır var ve sayısı asla deği-
şemez. Manastırların 17’si Yunan, biri Rus, biri Sırp
ve biri Bulgar manastırı.
Athos bu 20 manastırdan gelen bir yıllığına se-
çilip her yıl başında değiştirilen 20 temsilciden olu-
şan bir “Mukaddes Meclis” tarafından yönetiliyor.
Asıl idari sorumluluk Mukaddes Meclis’in altında
yer alan her sene dört manastırın görev aldığı “Mu-
kaddes / Kutsal Epistasia” adı verilen sekretaryaya
aittir. Athos ile ilgili en önemli kararlar keşişlerden
oluşan ve yılda iki kez toplanan bir kurul tarafın-
dan alınır.
Athos siyasi olarak Yunanistan Dışişleri Bakan-
lığı’na, dini olarak da İstanbul Ekümenik Fener
Rum Patrikhanesi’ne bağlı olmakla birlikte ne Yu-
nanistan, ne de patrikhane manastırlara karışamı-
yor. Manastırlar kendi bölgelerinin hakimiler ve
özerkliklerine çok değer veriyor, kendi kendilerini
yönetiyorlar.
Manastırların hepsi bir kale olarak inşa edilmiş
durumda ayrıca içlerinde en az bir kule var. Ma-
nastır duvarları devasa kale duvarları. 20. yüzyıl-
dan önce özellikle denizden gelen korsan, eşkıya
ve göçebe kabile baskınları nedeniyle manastırlar
birbirleriyle kuleler aracılığı bir iletişim sistemi
kurmuşlar ve birbirlerine tehlikenin geldiğini haber
verirlermiş. Ancak herhangi bir şekilde korsanlarla
veya göçebe saldırganlarla baş edemeyeceklerini
anlayınca, maddi ve ruhani mukaddes emanetleri-
ni ve değerli her şeyi kuleye taşıyarak saklarlarmış.
Yağmacılar alacaklarını alıp manastırı terk edinceye
kadar dışarı çıkmazlarmış. Kulenin içine, dışarıdan
ulaşmak mümkün değil, dolayısıyla günlerce kule
içinde kalabilecek yiyecek ve içecek stokları oluyor-
muş. Yağmacılar gidince dışarı çıkıp yakılıp yıkılanı
Kutsal Sanat
Mehmet Ö. Alkan’ın, Peder Kosmas’ın
özel izniyle fotoğraflarını çektiği
“Kutsal Haç” (altta) ile paha
biçilmez ikona (sağda) Simonopetra
Manastırı Kutsal Müzesi’nde
bulunuyor. İkonalar Aynaroz için
çok önemli. Özellikle İstanbul’un
fethinden sonra ikona sanatçılarının
İstanbul’u terk etmesi sebebiyle
Aynaroz ikona sanatının merkezi
olarak ortaya çıktı. 17’nci yüzyıldan
itibaren ikonalarda gümüş, pirinç,
tunç gibi madeni levhalar kullanıldığı
gibi yeşim, akik, yakut gibi değerli
taşlara da yer verilmeye başlanıyor.
Manastırların bazılarında geçim
kaynağı olarak yapılıyor ve fiyatları
30 ile 5 bin euro arasında değişiyor.
Aynaroz’da yapılanlar en kutsal
ikonalar olarak kabul edildiği için
rağbet görüyor. Ayrıca buradaki
kiliselerde bulunan ve paha
biçilemeyen ikonlar zaman zaman
başka kiliselerde de sergileniyor ve
önlerinde uzun kuyruklar oluşuyor.

AYNAROZ · ATLAS 55
 yeniden inşa edip hayata devam etmişler.
Aslında her manastır, eski Yunandaki site-dev-
letleri gibi adeta bir “manastır devlet” şeklinde
düşünülmüş. Özerkliğe çok değer veriyorlar. Gü-
nümüzde bütün manastırlar “senobitik” adı verilen
ortak komünal bir yaşam üzerine kurulu. Kazanç-
ları ortak, kendilerine ait malları, maaşları, mülk-
leri yok. İhtiyaçları manastırdan karşılanıyor. Keşiş
olmak için yaklaşık 18 yaşında manastıra giriliyor
ve keşiş adaylarına “dokimos” deniyor. Keşişler
için İngilizce monk sözcüğü kullanılır ki Yunanca
“monos”tan gelir. Yalnız, ıssız, tek demek. Zaten
56 ATLAS · EYLÜL 2016
keşişin adı da buradan mülhem “monahos”. As-
lında üç dini rütbe var. Diyakon: peder/papaz yar-
dımcısı; peder ve piskopos/metropolit. Patrik de
aslında metropolittir ve “eşitler arasında birinci”
olarak tanımlanır.
MANASTIRLARIN SIRLARI
Benim ilk durağım Vatopediou Manastırı’ydı.
Ortaçağdan kalma bir feodal kaleyi andıran bu
muazzam manastırın kapısında görevli olan keşiş-
lere “portaris” yani kapıcı deniyor. Kâğıtları kont-
rol edip kendi listelerinde ismi olup olmadığına

Bin Yıllık Manastır
Yarımadanın batısında deniz kıyısında yer alan Dohiariou Manastırı
11. yüzyılda keşiş Eftimios tarafından kurulmuş; Bizans İmparatoru
VII. Mikhael Doukas da yardım etmiş. Korsanlar tarafından neredeyse
yerle bir edildiği için 1578’de tekrar kurulmuş. İkinci kuruluşunda yine
Moldavyalı bir kral olan Aleksandır ve eşi Roksana yardımda bulunmuş.
Manastırın kütüphanesinde 441 yazma ve 2 bin civarında basılı kitap
var. Kutsal emanetleri arasında ise Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği haçtan
parçaların yanı sıra 45 azizin kemikleri de bulunuyor.
Vatopediou
Manastırı birçok
kez yağmalanmış...
bakıyor ve kaydediyor. Kâğıtlar tamamsa arkon-
taris (mihmandar) adlı bir keşiş gelen ziyaretçileri
arkondariki yani misafirhaneye götürüyor. Burada
bütün gelenlere bir tepsi içinde “çipuro” adı verilen
rakı, lokum ve soğuk su ikram ediliyor. Manastırın
içine girdiğinizde mimari yapı hemen dikkat çeki-
yor. Büyük surların üzerine oturtulmuş ahşap evler
ve balkonlar çeşitli renklere boyanmış, göz kamaş-
tırıyor. Tam bir sessizlik hâkim. Önüne bakarak
yürüyen keşişlerin mırıldandıkları dualar hemen
dikkat çekiyor. Manastırlarda keşişlerin bir ibadet
olarak kendi kendilerine sürekli ve etraftan duyula-
bilecek şekilde tekrar ettikleri bir cümle var: “Kyrie
Jesu Christe eleison me”; “Rabbim bize merhamet
et” mealinde bir anlamı var.
Hacıların ve misafirlerin kalacağı odalar genel-
likle 5-10 kişilik; farklı bir din ve kültürden gelmem
nedeniyle yanıma kimseyi vermediler.
Athos’ta kurulan en eski ikinci manastır Vato-
pediou. En büyük zararı 14. yüzyıl başında Hıristi-
yan Katalan saldırısı ve talanı sırasında görmüş ve
manastırın diakosu ve 10 keşiş çok ağır işkenceler
sonucunda öldürülmüş. Şimdi Katalanlar, yüzyıl-
lar sonra bir tür özür olarak kabul edilmesi için
hem kurbanlar, hem de verdikleri büyük zarar için
manastırın onarım ve yenilenmesini finanse etmek-
teler. Şu anda manastırın içindeki ve etrafındaki
inşaat faaliyetlerinin sebebi bu.
Sabah 3.00-4.00 arası dua için kalkılıyor. Sabah
duasına “orthros” deniyor. Saat 6.00 civarında kili-
sede ayin başlıyor. Konuklar genellikle sabah 5.00
civarında kapılarına nazikçe vurularak uyandırı-
lıyor. Yarı karanlık ve loş koridorlarda simsiyah
giyinmiş gölge gibi hareket eden keşiler sessiz ve
hızlı adımlarla kiliseye doğru gidiyorlar. İlk anda
insanın içini bir ürperti sarıyor. Peder Hrisos-
tomos’a, “neden simsiyah giyiniyorsunuz?” diye
soruyorum. “Osmanlı yüzünden” diyor. “Osmanlı
bizim -Ortodoks Hıristiyanların- rengimizi siyah
olarak belirlemiş.” Peder Mattheus ise bunun ilk
dönemlerden beri böyle olduğunu, siyahın ma-
tem rengi olmasından ötürü siyah giydiklerini
AYNAROZ · ATLAS 57

söylüyor. “Biz bir nevi yaşayan ölüleriz” diye cevap
veriyor. Hem de bir tür eşitlik. Pederler arasındaki
hiyerarşiyi yok ediyor. Vatopediou Manastırı’ndan
sonra ikinci durağım, Vatopediou ile neredeyse
zıt bir karaktere sahip, dini turizm faaliyetinden
uzak küçük ve son derece mütevazı bir manastır
olan Stavronikita Manastırı’ydı. Adanın en küçük
fakat en ilgi çekici manastırlarından biri. Burada
sessiz, mütevazı ve telaşsız bir manastır hayatıyla
karşılaşmak etkileyiciydi. Yalnızca 25 peder / keşişi
var. Benimle birlikte altı misafiri vardı. Kilisenin
duvar resimleri 1546’da Giritli Teofanis ve oğlu
Simeon’a ait ve çok meşhur. Bu küçük manastırın
su sistemi kendine özgü. Adeta Roma Aquaduct
ve İstanbul’daki Valens Kemerleri’nin küçük bir
örneği. Daha uzun ve büyük olanı Simonopetra
Manastırı’nda var.
Giriş kulübesindeki fiş dışında elektrik yok. O
da jeneratörle çalışıyor. Arşivi de aynı jeneratöre
58 ATLAS · EYLÜL 2016
Koutloumousiou
(Kutulmusoglu) Manastırı,
988 yılından önce yapıldığı
düşünüldüğünden Aynaroz’un
da en eski yapılarından
biri olarak kabul ediliyor.
Bazı kaynaklarda “Türk
Manastırı” olarak da
geçiyor. Buna göre 1263’te
Anadolu’da Selçuklular
döneminde Kutulmuş (veya
Kutlumuş) ailesinden gelen
II. İzzeddin’in oğlu Süleyman
Bey’in, 40 yaşından sonra,
Ortodoks annesi Anna’nın
etkisiyle Ortodoksluğu kabul
edip Konstantin adını aldığı
ve gelip bu manastırı kurduğu
belirtiliyor (solda, üstte.)
Avato kuralı gereği Aynaroz’a
dişi hayvan girmesi de yasak.
Bu nedenle taşımacılıkta
yük hayvanı olarak katırlar
kullanıyor. Ancak motorlu
araçların daha yaygın
olduğunu belirtmek gerek
(solda, altta.)
bağlı. Ellerindeki Osmanlıca belgeler tahminimden
çok fazla. Kütüphanesi de çok zengin. Odalarda gaz
lambası ve kibrit bulunuyor. Çok uzun zamandır,
gaz lambası yakmamıştım. Fitilini de içine kaçırınca
tam bir şenlik oldu. Kilisedeki ayinlerin bir düze-
ni ve işbölümü var. Kimin ilahi okuyacağı, kimin
hangi mumları yakacağı, kimin kutsal kitabı veya
ikonaları veya kutsal emanetleri taşıyacağı önceden
belli. Ayinler ilahilerle başlıyor. Kiliseye giren her
kişi kutsal ikonaları öperek ve altara selam vererek
yerine geçiyor. Ayin öncesi altardan çıkarılan kutsal
emanetler de cemaate sergileniyor ve ziyaretçiler
saygılarını göstermek üzere öpüyorlar. Ziyaretçi
sayısının çok olduğu günlerde keşişlerden biri elin-
deki temizleyiciyi ikonanın önündeki cama sıkarak
düzenli olarak temizliyor. Misafirler yanlarında
getirdikleri özel eşyalarını kutsal emanetlere sürüp
bir tür tılsım sahibi oluyorlar. Manastırda keşişlerin
her konuda öncelikleri var. Bu Dafne’den otobüse
binişte başlıyor. Kilisede de önce pederler ikonaları
ve kutsal emanetleri ziyaret edip saygıyla öpüyor-
lar. Ardından misafirler bunu yapıyor. İlahilerdeki
bazı makamlar hemen çağrışım yapıyor. Bilindiği
gibi uzmanlar Bizans müziğinin Osmanlı saray
müziğini etkilediğini söylemekteler. Bu konuda son
dönemde çalışmalar artmış durumda.
Akşam, yani saat altı gibi (Bizans / ezani saate
göre 12’de güneş batarken) yapılan ayine “ves-
pers” adı veriliyor. Ayin sonrası yemek yeniyor.
Akşam yemeğinden sonraki son duaya “apodip-
non” adı veriliyor.
Üçüncü geceleyeceğim manastır olan Simono-
petra hem keşişleriyle, hem de yapısıyla etkileyici.
Dafne Limanı bu manastıra bağlı. Beni manastıra
götürecek olan şoför de aslında bir peder ve daha
önce tanıştıklarıma oranla oldukça esprili. Adı Pe-
der Averkios ve elinde manastıra geleceklerin listesi
var. İsmi olmayan gidemez. Edirneliymiş. Saati
beklerken metruk bir kilise var, vakit geçsin diye Selanik yakınındaki
orayı gezdirmek istiyor. İngilizce konuşuyoruz. Halkidiki Yarımadası’nın
Ege’ye uzanan bir bölümü
Gezdirirken buranın “Erdoğan’ın parasına ihtiyacı” Aynaroz Yarımadası’nı
var diye espri yapınca şaşırıyorum, sonra da ekliyor, oluşturuyor. Yarımadanın
“iyi başladı, ama sonra bozdu...” diyor. Gelirken en uçunda
denizde lüks bir yat görüyoruz, “bunlar önce bu- 2 bin 33 metre
yüksekliğinde meşhur
rayı geziyorlar, sonra eğlenceye gidiyorlar” diyor. Athos (Aynaroz) Dağı
“Halbuki ben onlara tersini öneriyorum, önce eğ- yer alıyor. Fotoğrafta
lenceye gidin, sonra günah çıkartmak için buraya bir bölümü görünen
manastırın adı ise
gelin.” Yine gülüşüyoruz. (Ortodokslukta da gü- Simonopetra (üstte.)
nah çıkarma var.) Ben lüks arabaları işaret edince,
“neden bizler en lüks arabaları kullanıyoruz merak
ediyor musun” diye soruyor. Aslında bu Athos’a
geldiğimden beri merak ettiğim bir konu. Cevabı
da ilginç, çünkü vergi olmadığını neredeyse yarı
fiyatına geldiğini o nedenle bu tür arabaların tercih
edildiğini söylüyor. Kendisinin bu tür lükslerden
hoşlanmadığını da ekliyor. Mesela diyor, “Ayasof-
ya muhteşem bir yapı olabilir, ama mütevazı değil,
AYNAROZ · ATLAS 59

Dionysiou Manastırı’ndaki
kutsal emanetlerinden biri
Aziz Niphon’a ait kemikler.
Altın bir kol muhafazası içinde
yer alan Vaftizci Yahya’nın sağ
el kemiği yalnız Dionysiou
Manastırı’nın değil Aynaroz’un
da en değerli ve en önemli
kutsal emanetlerinden.
Dikkatli bakıldığında altın
dirseğin sağına doğru haç
şeklindeki bir metal muhafaza
görülüyor. Aslında çok değerli
taşlarla süslenmiş bu metal
haç, İsa’nın çarmıha gerildiği
hacın bir parçasını saklayan
bir kutu (üstte.)
60 ATLAS · AĞUSTOS 2016
Ortodoksluğa yakışmıyor, bir ibadethane gibi değil,
daha çok Bizans imparatorlarının siyasi bir güç gös-
terisi” diye eleştiriyor.
Simonapetra Manastırı denizden 230 metre
yukarıda kayalıkların üzerine kurulmuş devasa bir
kale görünümünde. Katholikos’u diğerlerine göre
daha yeni, 1891 yangınından sonra yapılmış olma-
lı zira kapısının üstünde 1893 tarihi var. Manastı-
rın denize doğru olan tarafını teraslamışlar tarım
yapıyorlar. Ürünler manastıra aşağıdan bir asan-
sör vasıtasıyla ulaştırılıyor. Keşişlerin dokuzuncu
kat olarak adlandırdıkları en üst balkonda “Greek
Kahve” dedikleri Türk kahvesinin keyfinin tadına
doyum olmadı. Oldukça bilgili ve saygın bir keşiş
olan Peder Kosmas ile uzun uzun sohbet ettik.
Kendisi Selanik’te Türkçe öğrenmiş, ama uzun sü-
redir konuşmadığı için İngilizce konuşmayı tercih
etti. Doktora da yapmış. Bana hem kütüphaneyi,
hem arşivi, hem de kutsal müzeyi gezdirdi.
Yemeklere “trapeza” deniyor. “Trapezi”den ge-
liyor “yemek yenen yer, donanmış yemek masası”
demek. Sabah ve akşam ayinlerinden sonra günde
iki defa yemek yeniyor.
Keşişler ve konuklar trapezaya, “kopanos” adı
verilen ve yemekhanenin önünde asılı duran kalın
ve uzun bir kalasa tahta tokmakla vurularak davet
ediliyor. Yemekhanenin kapısı duayla açılıyor.
Önce keşişler giriyor, sonra misafirler. Yemekler
herkes yerine oturduktan sonra bir zil işaretiyle
başlıyor ve sessizlik içinde yeniyor, konuşmak
âdetten değil. Yemek esnasında duyulan yegâne
ses, vaiz kürsüsüne çıkan bir keşişin yemek bo-
yunca İncil’den okuduğu parçalar, ki buna “anag-
nostis” adı veriliyor. Böylece hem bedenin, hem
de ruhun doyması amaçlanıyor. Balık dışında et
ve özellikle domuz eti yenmiyor. Yemekleri keşiş-
ler hazırlanıyor, servis ediyor ve bulaşıkları yıkı-
yorlar. Özel günlerin menüsü de özel oluyor. Di-
ğer günler vejetaryen yemeği gibi. Örneğin ilk gün
söğüş domates, biber ve mantarlı makarna vardı.
İkinci gün hayatımda ilk kez sabah yemeğinde
kızarmış balık yedim ve harikaydı. Yanında şarap
vardı. Ayrıca şehriye makarnası ve yanında şeftali
verdiler. Yemek ardından ölülerin ruhu için “koli-
va” adı verilen irmik helvası ikram ettiler.
Dionysiou Manastırı benim dördüncü dura-
ğımdı. Mikra Agia Anna adlı küçük feribottan in-
dikten sonra uzun, dik ve yorucu bir yoldan ulaş-
tım. Tıpkı Simonopetra Manastırı gibi -onun ka-
dar yukarıda değilse de- bu manastır da denizden
80 metre yüksekte kayaların üzerinde inşa edilmiş
durumda. Manastırın dört yanı balkonlarla çevrili.
Arkadan çok güzel bir yar var ve dağ yükseliyor,
rüzgârı da eksik olmuyor. Keşişler kendi araların-
da bu dağa “Aeropotamos” yani “rüzgâr ırmağı”
diyorlar.
Pederlerin çoğu yaşlı ve 35 civarında keşiş var.
Benim rastladığım iki özel günden biri Vaftizci
Yahya günüydü. Yıllar önce ailesi Trabzon’dan göç
etmiş ve Türkçe bilen Drama Episkoposu Petros
ile burada tanışıp sohbet ettik. Kütüphanesi zen-
gin manastırlardan biri. Bazı eski yazma kitapların
içindeki minyatürler paha biçilmez; özellikle bir
yazma kitap içindeki Marcus minyatürü. Meryem
Ana ikonası ve küçük mozaiklerden yapılmış İsa
 Süslü Belge
İstanbul’dan
gönderilmiş Arapça
nefis el yazısı ve
süslemeleriyle de
dikkat çeken bu
belge Simonopetra
Manastırı’nın Kutsal
Müzesi’nde yer
alıyor.

HAVADAN ÇEŞME YARIMADASI · ATLAS 61

 AnaKırklareli
girişinin hemen önünde baldaken tarzında
bir çeşme var. Bazı kaynaklarda “Türk Manastı-
rı” olarak da geçiyor. Rivayete göre 13. yüzyılda
Tekirdağ
annesi Hıristiyan olan Koutloumou (Kutlumu)
hanedanından Konstantin tarafından yeniden inşa
Halkidiki Yarımadası edilmiş. Kimi kaynaklara göre 1263’te Anadolu’da
Aynaroz Selçuklular döneminde Kutulmuş (veya Kutlumuş)
Yarımadası ailesinden gelen II. İzzeddin’in oğlu Süleyman
Bey’in kurduğu yazıyor. 40 yaşından sonra annesi
Balıkesir
Asos Anna’nın
Edremit
etkisiyle Ortodoksluğu kabul edip Kons-
tantin adını almış ve gelip bu manastırı kurmuş.
Ayvalık
Peder Hrisostomos’un özel davetiyle Aynaroz
Bergama
manastırlarında geçirdiğim dokuz gün boyunca
keşişlerin
Manisa24 saatlik hayatlarına tanık olmak be-
nim için paha biçilmez bir deneyimdi. Her gün
yepyeni bilgiler öğrenmekle zenginleşmiştim. Hiç
bilmediğimAydınbir kültürü tanımış, kutsal emanetle-
riniKuşadası
görmüş, kutsal müzelerini gezmiştim. Daha
önce Türkiye’den hiçbir araştırmacının görmedi-
Nafplion Didim
ği Osmanlıca Muğlayüzlerce padişah fermanı, beratı ve
binlerce belge görmenin ayrıcalığı ile Aynaroz’dan
Bodrum
Aklımda manastır arşivlerindeki Os-
ayrıldım.Marmaris
manlı ferman
Datça ve berat koleksiyonlarının en azın-
dan birer kopyasının Türkiye’ye kazandırılması
fikri vardı. Döndükten sonra hemen bu konuda
bir girişimde bulundum ve T.C. Başbakanlık Dev-
ATLAS KARTOGRAFYA SERVİSİ

let Arşivleri Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Sa-

da görülmeye değer. Önem verdikleri bir kutsal
emanet de Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği tahta haçın
parçası. Buna “Timyoksilo” diyorlar.
Gezdiğim beşinci manastır Kariyes’e yakın, gü-
neyinde, yaklaşık 5-10 dakika yürüme mesafesinde.
Adı Koutloumousiou (Kutulmusoglu) Manastırı.
yın Dr. Önder Bayır ile görüştüm. Belgelerin birer
kopyasının Türkiye’ye kazandırılması fikrime çok
sıcak baktılar. Büyük ihtimalle bu konuda resmi
girişimler bir müddet sonra başlayacak. Böylece
hem her manastırdaki belgeler için bir kitap ha-
zırlamak, hem de bütün manastırlardaki belge
örneklerinden oluşan bir sergi yapmak önerim
hayata geçebilecek. Yine dönüşümde kendisiyle
görüştüğüm Patrik Bartholomeos Hazretleri de bu
projeyi beğendi ve destekliyor. Şimdi sıra projenin
hayata geçirilmesinde... l

* Mehmet Ö. Alkan ve Özel Davet

Mehmet Ö. Alkan, Aynaroz’a,
özellikle manastırların arşivlerinde
bulunan Osmanlı ferman, berat ve
belgelerin içerikleri konusunda
araştırma yapması amacıyla özel
olarak davet edildi. Aynaroz’daki
manastır hayatına 24 saat tanıklık
ettiği dokuz gün geçirdi. Toplam
20 manastırın yarısından fazlasını
gördü. Beş manastırda ve ayrıca
Kariyes’te kaldı. Dört manastırın
arşivlerinde ve kutsal müzelerinde
incelemelerde bulundu, ayrıca
kutsal emanetlerini de gördü ve
çok az kişiye verilen özel izinle
onları fotoğrafladı. Türkiye’den
gelip de bu kadar uzun süre kalan
ve arşivleri, kutsal emanetleri ve
müzeleri inceleyip fotoğraflayan
ilk kişiydi. Doç. Dr. Mehmet Ö.
Alkan, Ankara Üniversitesi Siyasal
Bilgiler Fakültesi mezunu, yüksek
lisans ve doktorasını İstanbul
Üniversitesi’nde yaptı. Halen İ. Ü.
Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Siyasi
Tarih anabilim dalında öğretim
üyesi. Osmanlı modernleşmesi
ve Cumhuriyet tarihi üzerine
çalışıyor. Kendi alanında
yayınlanmış 200’ün üzerinde
makalesi ve hazırladığı 15 kitabı
var. Ulusal TV’lerde yayınlanan 12
belgesel hazırladı. Türkiye Felsefe
Kurumu, Mülkiyeliler Birliği’nin
üyesi ve Tarih Vakfı’nın kurucusu.
Atlas Tarih, Toplumsal Tarih,
Birikim gibi dergilerde düzenli
olarak yazıyor. Ayrıca A Haber’de
“Eski Defterler”, TRT-TÜRK’te
“Tarihe/Tarihte Yolculuk” ve
CNNTÜRK’te “Sağım Solum Tarih”
programlarını hazırladı.

62 ATLAS · EYLÜL 2016

Stavronikita Manastırı katholikosunun giriş kapısı önünde fotoğrafın en sağında yarısı görünen çanın adı “sideraki /semantron.” Tavana asılı haldeki çan
“kopanos”, oturma yeri üzerinde duran ve tahta bir sopayı andıran çanın adı ise talanto.
Çanlar Kimin İçin Çalıyor?
Aynaroz’da çanlar günlük
hayatın ayrılmaz bir parçası.
Gün içinde dört farklı çan
kullanılıyor ve her biri
ayrı bir çağrıyı simgeliyor.
Bunlar kampana, talanto,
sideraki ve kopanos.
Kampana bildiğimiz çan
kulelerindeki büyüklükleri
manastırdan manastıra
değişen dökme pirinçten
yapılıyor.
Kampanaların
çalınmasından bir süre
sonra talanto adı verilen
ince uzun bir kalası
keşişler omuzuna dayayıp,
15 dakikada bir ve ritmik
olarak üzerine tahta
bir tokmakla vurarak
ses çıkarıyorlar. Bazı
kaynaklarda Osmanlı’daki
çan yasağı nedeniyle bu
tahta çanın kullanıldığı
yazsa da doğru değil. Zira
bunun Nuh Peygamber’in
çanı olduğuna ve bu
tahta çanı çalmakla
çok eski bir geleneğin
sürdürüldüğüne inanılıyor.
Nuh Peygamber’in tufan
öncesi bütün hayvanlardan
bir çifti yaptığı gemiye,
yani “kurtuluş”a çağırmak
için kendisinin yaptığı bir
alet olduğuna inanılıyor.
Kilise de bir tür kurtuluş
gemisi gibi düşünülüyor
ve hem cemaat, hem de
hayvanlar, kısaca bütün
canlılar kilisede ibadete,
yani kurtuluşa çağrılıyor.
Talantoyu çalmakla görevli
keşişe “kudonokrustis”
veya “kabinaris” deniyor.
Son olarak “sideraki /
semantron” adı verilen
küçük eğri bir metale demir
çekiçle vurularak kiliseye
davet tamamlanıyor.
Benim gibi yabancıların
ayine katılmak diye bir
zorunlulukları yok, ancak
Vatopediou gibi bazı
manastırlarda tuvalet ve
banyonun kapandığı kapı
nazikçe tıklatılarak haber
veriliyor.
Manastırlarda kullanılan
son çan da tahtadan. Yatay
şekilde iki ucundan yukarıya
tutturulmuş uzun yassı bir
kalasa yine tahta bir çekiçle
vurularak trapeza yani sabah
ve akşam yemek saati haber
veriliyor. Bu tahta çana ise
“kopanos” adı veriliyor. (Bazı
kaynaklarda semantron diye
de geçiyor.)
HARŞİT · ATLAS 63
AZERBAYCAN

Petrol ve
Aşk Diyarı

Kent halkının, “İçeri Şehir” dediği Bakü’nün

eski merkezi, Roma devrinden kalma yapılardan
Sovyetler Birliği zamanında inşa edilen toplu
konutlara ve günümüzün gökdelenlerine kadar pek
çok farklı döneme ait binayı içinde barındırıyor.

64 ATLAS · EYLÜL 2016

Efsanevi aşk öyküsü Leyla ile Mecnun’un doğduğu topraklar; dünyanın
en küçük kitaplarının toplandığı müzeler, her sokağında sanatın
soluduğu kentler... Hazar sahillerinde yükselen petrol kuleleri ve
kıyılara yayılmış yerleşimler… Atlas, Azerbaycan’ın Başkenti Bakü ve
ikinci kenti Gence’ye konuk oldu.
YAZI: MEHMET Y. YILMAZ / FOTOĞRAFLAR: SEBATİ KARAKURT

AZERBAYCAN · ATLAS 65
 O
n beş yıl aradan sonra, Bakü kent merke-
zine doğru otoyolda, bir otomobilin için-
de giderken, bir an için uçağın yanlışlıkla
Dubai’ye indiğini düşündüm.
Dev binalar, harika bir otoyol, uzaklardaki
inşaat vinçlerinin ışıkları ve yüksek levhalarla
perdelenmiş inşaat alanlarının çokluğuydu bu ya-
nılsamayı yaratan şey.
Azerbaycan’a 15 yıl önce rahmetli “prezident”
Haydar Aliyev’in davetiyle gitmiş ve döndüğüm-
de, o yıllarda çalıştığım Milliyet gazetesine şunu
66 ATLAS · EYLÜL 2016
yazmıştım: “Aliyev’in Azerbaycan için çizdiği viz-
yonu dinlerken kendimi Türkiye Cumhuriyeti’nin
ilk yıllarında, Çankaya sofralarındaki sohbetlerden
birine tanıklık ediyormuş gibi hissettim.
“Aliyev, Azerbaycan’ın bağımsızlığının, Rus kül-
türünün izlerinin tamamen silinmesiyle mümkün
olduğuna inanıyor. Bizdeki harf devriminin bir
benzerinin tam ortasındayız. Tıpkı Çankaya’nın ilk
sakini gibi, o da üç ay içinde Kiril alfabesinin yerini
Latin grafikasının alabileceğine inanmış ve bunu
başarmış da. Aliyev’i, Azerbaycan’da sevmeyenlerin

de olduğuna hiç kuşku yok. Ama eminim günlük
politik tartışmaların unutulup sadece yapılan işle-
rin hatırlanacağı bir yarım yüzyıl sonra bir büyük
dönüşümün mimarı olarak anılacak.”
Yanılmışım, büyük dönüşümün gerçekleşmesi
için 50 yıl beklemek gerekmiyormuş.
O vizyonun 15 yıl içinde nasıl bir dönüşüm ge-
çirdiğini görmek, gerçekten etkileyiciydi.
Kentin merkezinde Zaha Hadid’in bir eseri
yükseliyor: Geniş bir bahçenin içine oturtulmuş bu
muazzam bina, modern Azerbaycan’ın yaratıcısı
Hem bir deniz hem de petrol kenti olan Bakü bu iki olguyu da halkın yaşam kalitesini
düşürmeden taşıyabilen bir kent. Hazar’daki petrol kulelerinin karşısındaki kıyılar,
kentin önemli plajları arasında (solda.) Leyla ile Mecnun destanını derli toplu olarak
yazıya ilk geçiren şair Gencevi Nizami, Azerbaycan’ın önemli bütün kentlerindeki
heykelleri ve adına açılan kültür merkezleriyle yaşatılıyor (altta.)
Haydar Aliyev’in adını taşıyan bir kültür merkezi.
Bina uzaktan bir salyangozu andırıyor sanki.
Dikey hiçbir açıya sahip olmayan bir bina bu.
Sanki Hazar Denizi’nin dalgalarını dondurmuş-
lar, büyütmüşler ve getirip bu parkın içine oturt-
muşlar gibi bir görüntü!
Bu çok ilginç binanın içinde Azerbaycan tarihi
ile ilgili müzeler, Haydar Aliyev Müzesi, sergi alan-
ları, bir de konser salonu bulunuyor. Kültür Mer-
kezi’ni süsleyen heykeller de zaten kendi başlarına
bir sergi değeri taşıyor. Bugünkü modern Bakü’yü
AZERBAYCAN · ATLAS 67
 yaratan vizyonun, diğer Azerbaycan kentlerinde-
ki sonuçları ile ilgili bir fikrim yok elbette. Ancak
şunu söylemeliyim ki benim gördüğüm Gence
kenti, Bakü’de yapılan her hangi bir kompleksin
bütçesiyle toptan yenilenebilir.
Öyle devasa bir bütçe ile yepyeni bir kent yara-
tılmış. Antik Bakü, dünyanın bilinen en eski tek
tanrılı dini Zerdüştlüğün merkezi olmuş bir kent.
Kentin bazı yerlerinde milattan önce 3 bin ile bi-
ninci yıllar arasına tarihlenen arkeolojik buluntular
da var ancak kentin hangi tarihte kurulduğu tam
olarak bilinemiyor. Bakü’de satın aldığım Chingiz
Qajar’ın Old Baku (Eski Bakü) kitabı, kentin kuru-
luşunu milattan önce 6. yüzyıla dayandırıyor, onu
da belirtmiş olayım.
Bugünkü Bakü’de, “İçeri Şehir” olarak anılan
eski şehirde dolaşırsanız göreceğiniz kalıntılar daha
çok Roma dönemine tarihleniyor.
Sasasanilerin, Şirvan şahlarının yönetiminde
uzun yıllar yaşadıktan sonra 8. yüzyıldaki Arap isti-
lası ile birlikte İslam ile tanışmış, o günden bu güne
de nüfusun önemli bölümü İslam dinine mensup.
Bakü’nün sokaklarında gezinirken neredeyse
her köşe başında karşınıza bir heykel çıkacak.
Azerbaycan’ın en büyük şairi Firdevsi’nin dev
68 ATLAS · EYLÜL 2016
heykeli, hemen karşısındaki Şairler Evi’ne bakıyor;
Azerbaycan’ın kendi içinden çıkmış şairlere, ya-
zarlara duyduğu saygının bir nişanesi olarak inşa
edilmiş bir tür Pantheon bu bina.
Azerbaycanlıların, biz de dahil diğer Türki ül-
kelerinde pek rastlamadığımız bir özellikleridir bu.
Sokaklarda yürürken, bazı binaların üzerinde
heykeller ya da bir büst görürsünüz. Bunlar, vak-
tiyle o binada yaşamış bir yazara, müzisyene, şaire,
ressama duyulan saygının ifadesidir.
Sayısız müzede, Azerbaycan tarihinin, kültür ve
sanatının örneklerini izleyebilirsiniz.
Dünyanın en büyük “küçük kitaplar müzesi” de
bu kentte yer alıyor ve o müzede her biri gerçekten
sanat eseri olan içindeki yazıları mikroskopla bile
zor okuyabileceğiniz kitapları görebilirsiniz.
İçeri Şehir’den dışarıya, modern Bakü’ye çıktı-
ğınızda da sizi bekleyen tipik bir Avrupa kentidir.
Kafkaslar’ın bu en büyük kenti, geniş bulvarlar,
parklar, parkları süsleyen heykeller ile bir batı Av-
rupa kenti duygusu veriyor insana. Bu da yetmemiş
gibi kentin Hazar Denizi kıyısındaki bir bölgesi
kentsel dönüşüme tabi tutulmuş. Henüz inşaat
tamamıyla bitmiş değil ama Bakü’de olduğunuzu
bilmezseniz, kendinizi Paris’te zannedebilirsiniz.
Eski mimariyi de barındıran “İçeri Şehir”den, yeni mahallere açıldığınızda
görkemli bir Avrupa kenti dokusu buluyorsunuz.

Hazar Denizi’nin batı

kıyısında yer alan
Bakü, Kafkaslar’ın en
önemli ticaret ve kültür
kentlerinden biri sayılıyor
(üstte.) Bakü’de bulunan,
Iraklı ünlü mimar Zaha
Hadid’in eseri olan Haydar
Aliyev Kültür Merkezi’nin
detay tasarımlarını
Kıbrıslı mimar Saffet
Kaya Bekiroğlu yapmış.
İçinde konser ve konferans
salonları, kütüphane,
müze ve sanat galerileri
barındıran yapının
görünümü Azerbaycan
mitolojisindeki Hazar
Denizi’nin yükselişini
yansıtıyor (sağda.)

AZERBAYCAN · ATLAS 69
ALEVLİ CAM
KULELER
Kentin simgesi haline
gelmiş dev cam kuleler,
geceleri ışık tasarımlarıyla
seyredenlerde alev
almış duygusu yaratıyor.
Kuleler yüzyıllardır
kentin gelir kaynağı
olan petrole saygının da
göstergesi durumunda
(sağda.) Bakü’nün büyük
caddelerinden biri olan
Targovi, aynı zamanda
kentin gece hayatının
odak noktası. Akşam
saatlerinde ışıklarını
yakan meydan, sabahın
ilk ışıklarına kadar
hareketliliğini sürdürüyor
(karşı sayfada, üstte.)

70 ATLAS · EYLÜL 2016

 Kentin simgesi haline gelmiş dev cam kuleler, içinde yaşadığımız coğrafyanın en büyük şair-
gece olunca sanki tutuşuyor, alev alev yanıyor. lerinden birinin doğduğu, büyüdüğü ve aradan
Kimsenin ateş yaktığı yok tabii, gerçek bir görsel geçen sekiz yüzyılı aşan zamana rağmen değerin-
şölen, ışık oyunlarıyla gerçekleştiriliyor ve Ba- den hiç kaybetmeyen, hatta diyebilirim ki değeri
kü’nün 10. yüzyıldan beri en önemli gelir kaynağı daha çok anlaşılan eserlerini verdiği kente iniyor
olan petrole saygıyı da ifade ediyor. olmamdı.
Hazar kıyısı ise kentin bir diğer nefes alma Elbette Nizami’nin doğup büyüdüğü ve sokakla-
alanı. Balıkçı lokantaları, plajlar, bizim Çeşme ve rında gezindiği, yeşil bahçelerinde serinlediği Gen-
Bodrum’dakine benzer “beach clublar” ile Arap ve ce ile bugünkü Gence arasında neredeyse hiç ilişki
İranlı turistlerin ilgisini çekiyor. yok, ama biliyoruz ki bir kente ruhunu veren şey,
Azerbaycan, turistik vizeyi kaldırdığından bu
yana ciddi bir turistik kent olmuş, kentte birbiri ar-
dına yapılan dev otellerde yer bulabilmek için tatil
planını önceden yapmalısınız.
Bir turistin arayabileceği her şey bu kentte mev-
cut: Tarih, sanat, müzeler, günümüzün en önemli
mimarlarının yaptığı binalar, Azerbaycan’ın yerel
lezzetlerinin sunulduğu lokantalar, deniz ve güneş
ile son derece genç gece hayatı!
Bir turist zaten başka ne ister?
ATLAS KARTOGRAFYA SERVİSİ

GENCE VE NİZAMİ
Bakü’den bindiğimiz uçak geniş bir ovaya ya-
yılmış evlerin üzerinden Gence’ye doğru süzül-
meye başladığında bu kadar heyecanlanacağımı
hiç tahmin etmiyordum. Heyecanımın nedeni

AZERBAYCAN · ATLAS 71
EN BÜYÜK
MEYDAN
Targovi Meydanı, kentin en
merkezi noktası sayılıyor.
Meydan ve bağlantılandığı
yollar, kültürel odaklar,
eğlence mekânları
ve alışveriş alanlarını
kapsıyor.

72 ATLAS · EYLÜL 2016

AZERBAYCAN · ATLAS 73
 binalar yıkılıp, yeniden yapılsa da değişmez. Çünkü
o ruhu veren insandır ve o genetik kodlar, aradan
binlerce yıl geçse bile kolayca değişime uğramaz.
Gerçi, bu coğrafyada birçok önemli insanın
nerede doğduğu ile ilgili tartışmalar da hiç bitmez
biliyorsunuz.
Söz konusu olan Nizami gibi bir büyük sanatçı
olunca, bu paylaşamama durumu, adeta bir kav-
gaya da dönüşebiliyor.
Nasreddin Hoca nereliydi? Karagöz kime ait?
Bu türden sayısız tartışma konusu yaratmak bu
coğrafyanın ortak özelliği sanki.
Nizami’nin de kendisini bu kaderden kurtar-
ması beklenemezdi zaten.
İranlılara bakarsanız Nizami, Kum kentinin
Tafraş kasabasının Ta Köyü’nde doğmuş, sonra-
dan Gence’ye göç eden babasıyla birlikte Gence’ye
gelmiştir.
Bir başka iddia da Kum kentinin Farahan kasa-
basında doğduğudur ki bu da, iki kasaba arasında
halen tartışma konusu.
İranlıların bu iddiası, Nizami’nin İkbalname’si-
ne sonradan eklendiği hemen anlaşılan iki beyit-
ten kaynaklanır.
Ama sonuç olarak Nizami, Nizami Gencevi
olarak tanınır, eserlerini bu isimle vermiştir ve
mezarı da halen Gence’dedir. Doğal olarak Azer-
baycan ve Gence için çok önemli bir konu bu, an-
cak ister Kum’un bir kasabasında, ister Gence’de
doğmuş olsun, Nizami benim için Nizami’dir,
değerini belirleyen şey nerede doğduğu değildir.
Hangi kentin ruhunu taşıdığı, büyük eseri Ham-

Gence’de artık unuttuğumuz eşsiz lezzetlere

sahip yemekleri mutlaka tatmak gerekiyor.

se’yi hangi kentte yazdığıdır.
İslamın egemen olduğu doğu coğrafyasında
çok sayıda büyük şair yaşamıştır ama Firdevsi’yi
bir kenara koyarsak hiçbiri gösterişli ve aşırı süs-
lü doğu şiirinin parlayan yıldızı olmayı Nizami
kadar hak etmez.
Düşünün ki bizim büyük şairimiz Fuzuli, Ni-
zami’yi üstat, kendisini onun öğrencisi olarak
tanımlamıştı. Fuzuli’nin bu tutumu elbette teva-
zu ile de açıklanabilir ki böyle bir açıklamaya da
itiraz etmek kolay değildir, ama ne yapalım söz
ağızdan çıkmış bir kere!
Nizami Gencevi’nin en çok taklit edilen ve dün-
yada en çok tanınan eseri Leyla ve Mecnun’dur.
Leyla ve Mecnun’un öyküsü dilden dile anlatılan
bir öykü. Özellikle Arap coğrafyasında değişik
versiyonları nesiller boyunca anlatılmış, ama Ni-
zami’ye kadar kimse bu öyküyü yazıya dökmemiş.
Aslına bakarsanız bu konuda Nizami’nin de
başlangıçta çok hevesli olduğu söylenemez. Çün-
kü Nizami, derin bir keder ve acıyla yoğrulmuş
bu öyküyü yazmanın zor olduğunu düşünmekte-
dir. Nizami, edebiyatın insanın yaşamını keder ve
ümitsizliğe boğacak bir sanat olmadığına inanır.
Edebiyatın, insanı manen yükselten ve güçlü kılan
neşenin ifadesi için bir araç olduğunu düşünür.
Bir Azerbaycanlı olarak Azerbaycan Türkçesine
karşı derin bir muhabbeti olmasına karşın eserini
Farsça yazmıştır. Bu şiiri yazmasını isteyen döne-
min muktediri Şirvanşah’a karşı anadilini cesurca

74 ATLAS · EYLÜL 2016

savunmuş ama Farsçanın zenginliğini kullanmakta
da tereddüt etmemiştir. Zaten her zaman saraya
ve muktedirlere karşı mesafesini korumuş bu dev
şaire, zorla bir şeyi kabul ettirebilmek de mümkün
değildir.
Nizami bu eserini 1188 yılında yazıp, bitir-
mişti. “Eğer sanatçı için bilgi birikimi gerekli ol-
masaydı Leyla ve Mecnun’u 10 günde yazardım”
dediği de kayıtlara geçmiş bulunuyor.
Bugünün sanat ile ilgili tartışmalarından elbette
haberdar değildi, ama sanatın hayatın bir aynası
olması gerektiğine inanıyor ve bunu savunuyordu.
“Sanat mı hayatı taklit eder, hayat mı sanatı”
tartışmasında sanatın hayatı taklit ettiğini bugün
savunanların atasıdır bile diyebilirim!
Bu bilgiyi Mirza İbrahimov’un, Leyla ve Mec- Kimi kaynaklar
nun’un Farsça baskısına yazdığı önsözden aktar- 10. yüzyıldan beri
Azerbaycan’daki petrolün
dım. Bu önsöz, Dr. Ayşe Büyükyıldırım’ın ve Sa- kullanıldığından söz ediyor.
med Vurgun’un Farsçadan çevirisiyle hazırladığı Günümüzde de ülkenin
Leyla ile Mecnun baskısında yer alıyor. Kitabın en önemli geçim kaynağı
petrol. Özellikle Bakü ve
yeni baskısı ne yazık ki yok, ama sahaflarda ben
çevresinde çok miktarda
bir tane bulabildim. rafineri bulunuyor.
Nizami’nin Leyla ve Mecnun’unu bir aşk desta-
nı olarak görmek ve öyle değerlendirmek kuşku-
suz ki büyük sanatçıya haksızlıktır ve çok sığ bir
bakışa delalet eder.
Nizami, bu eseriyle bir aşk öyküsünün arka pla-
nında, zulme ve zalimlere karşı çıkar. İnsanların, güç
sahipleri karşısında alçalmamalarını savunur. Za-
limin zulmüne boyun eğmemeyi, mücadele etmeyi
AZERBAYCAN · ATLAS 75
 önerir. Zulüm alçaklık ise, buna ses çıkarmamak da
rezil bir tutumdur. Kadınlara yönelik zulme daha o
tarihte dikkat çeker, karşı çıkar. Bu nedenle Leyla’yı
betimlerken sadece güzelliğinden söz etmez. Güç-
lü, iradeli, sözünde duran ve ideal bir kadın tipi de
yaratır.
Bu muazzam eserin kimi beyitlerini aklımdan
tekrarlarken, Nizami’nin Gence’deki mezarını zi-
yaret ettim.
Beş büyük eserden oluşan Hamse’sinden ilham
alınarak yapılmış, beşgen bir kule bu.
Kuleye, her biri beşer basamaktan oluşan beş
merdivenden çıkarak giriyorsunuz. Giriş kapısı
76 ATLAS · EYLÜL 2016
zemin seviyesinin üstünde.
İçeri girdiğinizde beş köşede, beş vitray sizi kar-
şılıyor. Güneşin vitraylarda yarattığı ışık oyunları-
na gözünüz alıştığında zemin seviyesinde mozoleyi
görüyorsunuz. Binanın çevresinde, Nizami’nin de-
ğişik eserlerini tasvir eden dev heykellerle süslü bir
park var. Bir de yirmi metre yüksekliğinde heykeli
ile bu tablo tamamlanıyor.
Bakımlı bir parkın içinde yer alan kabrin tam
karşısında Nizami Müzesi’ni de ziyaret edebilirsiniz.
Bu müzede Nizami’nin eserlerini tasvir eden değişik
minyatürleri, Nizami kitaplarının ilk baskılarını,
tarihi Gence halılarını görmeniz mümkün. Ama ne
 Azerbaycan’ın turizm
bakımından da önemli
merkezlerinden biri sayılan
Gence kentinin çevresinde
geniş ormanlık alanlar,
kaplıcalar, piknik alanları,
eğlence ve konaklama
mekanları bulunuyor. Göy
Göl de Gence yakınında
“Göller Bölgesi” olarak
anılan kesimde yer alan
en görkemli göl (solda).
Leyla ile Mecnun destanı,
Nizami’den sonra Fuzuli
gibi önemli bir şairin
kaleminde yeniden
şekillendi ve İran,
Kafkaslar, Türkiye’nin de
içinde olduğu coğrafyada
değişik dillere çevrildi.
Destan, yüzyıllar boyunca
minyatür sanatının da
en önemli motiflerinden
biri oldu (sağda.) Şair ve
bilgin Nizami, geleneklere
uyarak, doğduğu yerin
adını, kendi adının önüne
yerleştirdi. Gence kenti de
hem onun adıyla önemli
bir kültür merkezi yaparak,
hem dev bir mozole
dikerek ona vefasını
gösteriyor (sağda, altta.)

yazık ki müze ile ilgili bir katalog yok, gördüğünüz
her şeyi hafızanızda saklamanız gerekiyor. Azerbay-
can, petrol gelirleriyle artık zengin ve güçlü bir ülke.
Devlet bütçesinden küçük bir harcamayla kabri ve
müzeyi ziyaret edecek olanlara satılabilecek bir kitap
hazırlayıp, bastırmak sorun olmasa gerek.
Gence’ye kadar gidenler için görülmesi gereken
tek şey elbette Nizami’nin kabri değil.
Gerçi ben o kabri görmek için Gence’ye gitmiş-
tim ama gitmişken parklar ve heykellerle güzelleş-
tirilmiş bu kentin tadını çıkarmanızı öneririm. Bir
kere burada yiyeceğiniz etin ve sebzelerin tadını,
artık bizim ülkemizde bulabilmek çok zor.
Kimyasal yemler ve gübrelerle bozulmamış et,
sebzeler ve yakındaki göllerde, derelerde yakalanmış
balıklar zengin bir mutfağın temelini oluşturuyor.
Gence yakınlarındaki Göy Göl de görülmesi ge-
reken bir başka doğal güzellik. Kepez yerleşim biri-
minin sınırları içinde aslında bir göller bölgesi var.
Ama bu göllerin en güzelinin Göy Göl olduğunu
söylemeliyim ki adı gökyüzünün göldeki yansıma-
sından geliyor ve Gence’nin içme suyu ihtiyacı da bu
gölden sağlanıyor. Göller bölgesini gezip, Gence’ye
dönüş yoluna girdiğinizde, dağdan inerken şırıl şırıl
akan derelerin kenarına kurulmuş harika lokanta-
larda mola vermenizi de öneririm l

AZERBAYCAN · ATLAS 77
KUYUCAK - ISPARTA

Lavantanın
Serüveni

78 ATLAS · EYLÜL 2016

Buram buram kokusuyla, rengiyle, yağı ve suyuyla kozmetikten
deterjana kadar pek çok alanda kullanılan bir bitki lavanta...
Türkiye’deki en büyük üretim merkezi ise Isparta Keçiborlu’ya bağlı
Kuyucak. Atlas, lavantanın tarladan başlayan serüvenini izledi.
YAZI: ALKIM DOĞAN / FOTOĞRAFLAR: TURGUT TARHAN

Isparta’nın Keçiborlu ilçesine bağlı Kuyucak,

Türkiye’deki lavanta üretiminin büyük
bölümünü tek başına karşılıyor. Köy yaz
aylarında lavantanın rengine, mora bürünüyor.

KUYUCAK - ISPARTA · ATLAS 79

Lavanta
Gölü
Kuyucak Köyü’nün lavanta
tarlaları Burdur Gölü’nün
hemen kuzeyinde uzanıyor.
Gölün suyu son yıllarda
önemli ölçüde çekilmiş
durumda. Çünkü gölü
besleyen akarsular,
göle ulaşmadan değişik
barajlarla tutuluyor.

80 ATLAS · EYLÜL 2016

KUYUCAK - ISPARTA · ATLAS 81
Çoğu geçici tarım işçisi olan kadınlar lavanta
bitkisini kesip yarım metrelik demetler haline
getiriyorlar. Lavanta hasadını toplamak ve
araçlara yüklemek için havanın serin olduğu
sabah saatleri tercih ediliyor.

Lavanta bir metreye kadar uzayabiliyor. Yarı çalımsı, çok yıll

82 ATLAS · EYLÜL 2016

 K
uyucak’ta sabah sisi ki-
remit çatıların, bahçeler-
deki badem ağaçlarının
üzerinden yavaş yavaş
kalkıyor. Günün erken
saatlerinin sessizliği önce
kuş sesleriyle, sonra da
süt güğümlerinin taşın-
dığı tekerlekli arabaların,
ağıllardaki hayvanların sesleriyle bölünüyor. He-
men her köyde rastlanabilecek bu sabah havasına
Kuyucak’ta bütün köyü bir uçtan bir uca saran
lavanta kokusu ekleniyor. Zira burası bir lavanta
köyü ve bu sıcak ağustos ayında etrafta buram
buram evlerin bahçelerini dolduran lavanta de-
metlerinin hafif baş döndürücü kokusu salınıyor.
Kendimi hemen köyün sokaklarına atıyorum.
Taş, tuğla, ahşap gibi malzemelerle yapılmış en
fazla iki katlı köy evlerinin arasından ilerliyorum.
Elma ve badem ağaçlarının, kırmızıya ve maviye
boyanmış ahşap kapıların yanından geçiyorum.
Kuruması için avlulara serilmiş, saçak altlarına
asılmış lavanta demetleri; lavanta demetlerini
dövmek için bahçenin bir köşesine çıkarılmış eski
tel karyolalar; çuvallara doldurulmuş ovalanmayı
bekleyen lavanta çiçekleri; lavanta elemek için bir
köşede bekletilen kalburlar…
Sağdığı sütü kooperatife götüren Cevahir Çe-
tin ile karşılaşıyorum dolaşırken. “Bir sabah bir
akşam sağıyoruz ineklerimizi” diyor. “Sütü bu
akşam eşim bırakır herhalde. Ben bugün çadırda
çalışmaya gideceğim.”
Çadır dediği yer, Kuyucak’ın lavanta bahçe-
leriyle ilgi çekmesinden sonra, gezmeye gelenler
için köyün manzaralı bir yamacına kurulan yarı
açık bir kafe. Artan bu ziyaretler köyde yavaş
yavaş ev pansiyonculuğunu da geliştirmiş. Ceva-
hir Hanım’ın söylediğine göre geçen haftalarda
lavantalar mor çiçeklerini dökmeden önce epey
gelen olmuş. Konakladığımız yere döndüğüm-
de beni Hatice Hanım’ın geleneksel köy ocağı
üzerinde yaptığı haşhaşlı katmer ve peynirli saç
böreğinin yer aldığı nefis bir kahvaltı bekliyor-
du. Kahvaltıdan sonra Şener Bey ile birlikte bir
lavanta bahçesini ziyarete gidiyoruz. Kuyucak,
sırtını Acı Göl ile Burdur Gölü’nü birbirinden
ayıran Söğüt Dağları sırasının bir parçası olan
Karatepe’ye dayıyor. Etraftamızı ardıç, kızılçam

çok yıllık bitkinin ekonomik olarak kullanılan kısmı ise çiçekleri...

KUYUCAK - ISPARTA · ATLAS 83

 ve meşelerin renkleri sarıp sarmalıyor. Köyün
eğimli yamaçları Burdur Gölü’ne kadar iniyor. Bir
yamaçta, kocaman birer kirpi gibi düzenli aralık-
larla yan yana dizilmiş lavanta öbekleri karşımıza
çıkıyor. Hava çok sıcak. “Hiç bu kadar sıcak ol-
mamıştı” diyor Şener Bey. Sıcak yüzünden bu yıl
lavantalar çiçeklerini daha erken dökmüş. Renk-
leri morluğunu kaybetmek üzere. Daha yüksek
rakımdaki tarlalardaki lavantalar ise biraz daha
korumuşlar renklerini. Lavanta bahçesinin ya-
nında sıra sıra badem ağaçları var. Şener Bey bize
dalından taze badem ikram ediyor.
Altı yedi kişilik, hemen hepsi kadın olan bir
84 ATLAS · EYLÜL 2016
grup tarım işçisi tarlada lavanta biçiyor. Biç-
me işlemi lavanta çalıları çiçeklerini döktükten
sonra başlıyor. Gülüşme sesleri geliyor uzaktan.
Yanlarına gidiyoruz. Ayşe Çetinkaya 10 senedir
lavanta bahçelerinde çalıştığını söylüyor. “Mesai
sabah yedi buçukla akşam beş buçuk arasıdır”
diyor. Mayıs aylarında gül, bu aylarda da lavanta
topluyormuş. Elinde orak ya da testere dedikleri
küçük bir aletle lavanta çalısından uzunca bir tu-
tam kavrayıp bir vuruşta biçiyor. Lavantanın mo-
torlu testereyle de biçildiği oluyor fakat o şekilde
elle olduğu gibi düzenli bir biçme sağlanamıyor.
“Zorluğu yok, sıcağa da alıştık artık” diyor Ayşe

Hanım. Lavantayı evde kullanıp kullanmadığını
soruyorum. “Yastık yaptım bir tane, döndükçe
kokusu geliyor, kafam dağılıyor.”
Kuyucak’a 11 kilometre uzaklıktaki ilçe mer-
kezi Keçiborlu’dan gelen Fadime Acarlar da “altı
yaşından beri gül topluyorum, 10 yıldır da lavanta
tarlasında çalışıyorum” diyor. Tarlalarda çalışma-
ya dışardan mevsimlik tarım işçilerinin de geldi-
ğini söylüyor. Bu yıl sıcaklardan dolayı lavanta
hasadının erken başladığını söylüyor. “Buralarda
lavantayla saçını yıkayanlar, güveler gelmesin
diye lavanta keseleri yapanlar oluyor. Kokusu hiç
geçmez, uzun zaman kesede kalır” diyor.
Kuyucaklı ozan Erdoğan Altın, bir dörtlükte
köyünden şöyle bahsediyor:
“Isparta’ya bağlı bir köyüm / Hamitoğullarına
bağlıdır soyum / Bol miktarda vardır susuz ku-
yum / Ne güzeldir lavantalı köyüm...”
Ozanın da belirttiği gibi burası susuz bir köy, Kuyucak’ta lavanta
tarlalarında çoğunlukla
hatta Şener Bey ismini de zamanında kuyulardan aileler çalışıyor. Ama
suyun kıtlaşmasından almış olabileceğini söylü- aile fertlerinin yetmediği
yor. Ne ilginçtir ki bu susuz köy, 2 bin 400 hektara zamanlarda çoğu
yaklaşan lavanta tarlalarıyla şu anda tek başına Keçiborlu ilçe merkezinden
gelen ve “gündelikçi”
Türkiye lavanta üretiminin yüzde 93’ünü kar- denen tarım işçileri
şılıyor. Keçiborlu ilçesindeki Kuşcular, Aydoğ- çalışıyor (altta.) Lavanta
muş, Çukurören ve Ardıçlı köylerindeki lavanta hasadının yapılması için
çiçeklerin belli olgunluğa
tarlalarını da dahil edince karşımıza bu bölgede ulaşması bekleniyor.
yaklaşık 3 bin hektar büyüklüğünde lavanta ziraat Olgunlaşmamış bitki mor
alanı çıkıyor. değil, yeşil görünümlü
Lavanta çelikleme yöntemiyle dikiliyor. Mart oluyor. Farklı yaşta ve
yan yana olan tarlaların
ayında yeni bahçe kuracak olanlar yaşlı bitkiyi sö- birinde hasat başlamış,
kerek dikim yapıyorlar. Kılcal köklü ve çok yıllık diğerinde ise hasada biraz
bir bitki olduğu için belli bir yaştan sonra çok faz- daha zaman var (solda.)
la işçilik istemiyor. Fakat ilk üç dört yıl bahçelerin
bakımının, ara sürümlerinin ve ara çapalarının
çok iyi yapılması gerekiyor. Yabani otlar sararsa
bitki kuruyabiliyor. Bahçeler şu anda üç metreye
üç metre veya üç metreye bir buçuk metre aralık-
larla kuruluyor. Sulama suyu olmadığından bitki
hava sirkülasyonunu sağlayamazsa verimden dü-
şüp çok erken yaşta ömrünü dolduruyor.
LAVANTANIN HİKÂYESİ
Köyün kaderini değiştiren lavantanın bu coğ-
rafyadaki hikâyesini merak ediyorum. Kuyucak’ın
lavanta serüveni nasıl başlamış? Bunu öğrenmek
için lavantayı bizzat buraya getirenlerden birini,
KUYUCAK - ISPARTA · ATLAS 85
 Fransız şirketi Robertet’nin Türkiye sorumlusu
olan Nihat Yılmaz’ı, Kuyucak’a beş kilometre
uzaklıktaki Senir’de, yani fabrikadaki yerinde
ziyaret ediyorum. Şu anda gül, salatalık, günlük
ağacı, zambak kökü, yeşil çay gibi çeşitli bitkiler-
den esansın elde edilip Avrupa’ya ihraç edildiği
Robertet, 1963 yılında Isparta’da yetişen gülçiçe-
ğinin yağını elde etmek amacıyla kurulmuş.
“Lavantayı 1971 yılında Fransa’dan ithal ettik.
Ben 1975’de firmaya girdim. Babam Nail Yılmaz
da bu şirkette çalışıyordu. Bir yıl sonra her haneye
13-15 kök lavanta dağıttık. Ondan sonra da üre-
tim yavaş yavaş çoğaldı” diyor Nihat Bey.
İlk yıllarda bahçelerin, güllüklerin kenarların-
da deneme üretimleri oluyor, 1980’li yıllarda ilk
düzenli bahçeler kuruluyor, 1990’lı yıllardan son-
ra da ticari üretime başlanıyor.
Nihat Bey, “lavandin” olarak bilinen bu lavanta
türünün parfürmeriye uygun olmadığını, yağının
kozmetik sektöründe, deterjanlarda ve temiz-
lik malzemelerinde kullanıldığını belirtiyor. “La-
vanta bir çalı, toprak seçmiyor. Fransa’da hiçbir
şeye yaramayan arazilerde, dağda taşta ekiyorlar”
diye ekliyor. “Sularsanız elbette daha iyi oluyor.
Lavantanın çiçek ve saplarından, dünyada ticareti en fazla
yapılan uçucu yağlardan biri elde ediliyor.
Kuyucak’ta su yok. Bu köy için en avantajlısı bu
lavanta.”
Kuyucak’ın gözbebeği olan lavantaya, suyu
olan köyler pek ilgi göstermemiş, onun yerine
daha yüksek gelir getirecek bitkiler dikmişler. Fa-
kat Kuyucak son yıllarda artan ziyaretçi sayısıyla
susuzluktan gelen talihsizliğini yenmeye başlamış.
Köyde kırk yıllık lavanta bitkilerinin olduğundan
bahsediliyor. Nihat Bey 40 yıllık çalıların olabi-
leceğini fakat bir lavanta çalısının 15-20 yıldan
sonra verimini yitirdiğini söylüyor.
Şener Bey ile birlikte tekrar Kuyucak’a dönü-
yoruz. Yolda zambak ve gül tarlalarının yanından
geçiyoruz. Şener Bey, zambakların açtığı dönemin
de seyirlik olduğunu, insanların zambakları gör-
meye de geldiklerini söylüyor. Mayısın 15’inde
20’sinde de gül hasadı oluyormuş. Biraz susuz-
luktan bahsediyoruz. Derelerin iyice kuruduğunu
söylüyor. Yatağını gördüğümüz Taşyatağı Deresi
geçen yıl sadece bir- bir buçuk gün akmış. Ben
hâlâ tarlaların gerisinde, çekilmiş suyuyla bir serap
gibi görünen Burdur Gölü’nün yasını tutuyorum.
İlkokul sıralarından bu yana adını duyduğumuz
Göller Yöresi’nin bir güzel gölünün, sukuşlarına
86 ATLAS · EYLÜL 2016
ev sahipliği yapan bu önemli su havzasının hali
insanın içini burkuyor. Doğa Derneği’nin dikkat
çekmeye çalıştığı gibi gölü besleyen derelerin üze-
rine kurulan sulama göletleri ile barajlarının ve
çiftçilerin yeraltı sularına yönelmesinin bu kuru-
mada etkisinin olduğunu öğreniyorum. Gölü bes-
leyen hiçbir kaynak göle ulaşamadığından gölün
suyu gün be gün çekiliyor.
Kuyucak’ta lavanta yağı çıkaran Ramazan Av-
cı’nın yanına gidiyoruz. Ramazan Bey yağ çı-
karma işlemini evinin yanına kurduğu ünitede
gerçekleştiriyor. Sabah erken saatte tarladan kesi-
lip demetler halinde bağlanan lavantalar distilas-
yon kazanına diziliyor. Kazan kapağı kapatılıyor,
menteşeleri sıkılıyor ve ateş yakılıyor. Alt tarafta
kaynayan suyun buharı yukarı doğru yükselerek
dizilmiş lavantaların içinden geçerken bitkideki
yağı ve çeşitli kimyasalları alarak soğutma siste-
mine aktarıyor.
Soğutma sistemine buhar olarak gelen lavanta
yağı ve çeşitli kimyasallar helezon bir boru aracı-
lığıyla soğutma tankında ani soğutmayla yoğun-
laşıp tekrar sıvıya dönüştürülüyor ve yağ ayrış-
tırma tankına geçiyor. Burada yağın sudan hafif
olmasından dolayı yağ üstte, cam haznede kalarak
su alttan arkada bulunan diğer tanka aktarılıyor.
Lavanta yağı da oradan tenekelere alınıyor ve din-
lendirildikten sonra piyasaya sürülüyor. Lavanta-
nın suyu da içinde bir miktar yağ kaldığı için bir
sonraki lavanta yağı işleminde kullanılmak üzere
kazana tekrar geri gönderiliyor.
Ramazan Bey günde toplam üç kazanlık iş yap-
tığını söylüyor. İlk kazanın kaynaması üç, diğer
kazanların kaynaması da ikişer saati buluyormuş.
Lavantaların posasının kullanımının olmadığını
belirtiyor. Ancak hayvan yemi olarak veya öğü-
tülüp tekrar gübre olarak tarlaya serpilebileceğine
dikkat çekiyor.
Bir kilo yağın ne kadar lavantadan çıktığını
soruyorum. “Yıla ve bahar yağışlarına göre deği-
şir. Hatta distile yapılan havanın sıcaklığı, odun
ateşi bile yağ miktarını etkiler. Kazana fazla odun
atılırsa hızlı yanar ve yağ kaçırabiliriz” diyor Ra-
mazan Bey. “Yağışlar iyi giderse bitkide çiçek
öbekleri daha fazla olduğundan dolayı 65 kilodan
bir kilo alabiliyoruz. Fakat 80 kilodan bir kilo
aldığımız da olur. Ortalama 60 ile 80 kilodan bir
kilo yağ çıktığını söyleyebiliriz.”
 Kuyucak’ta eski
imbik düzeneği artık
pek kullanılmıyor.
Ramazan Avcı’nın
kullandığı yeni
ayrıştırma düzeneği
ise farklı çalışıyor.
Önce imbiğin
kazanına su ve
lavanta çiçekleri
konuluyor ve kapağı
sıkıca kapatılıyor.
Bir süre ısıtılınca
lavanta yağı buhar
haline gelip helezon
borudan geçiyor ve
soğutularak sudan
ayrıştırılıyor (üstte.)
Küçük ve geleneksel
yapısı bozulmamış bir
köy olan Kuyucak’ın
tek kahvesi var.
Köylün yaşlıları
kahvenin önündeki
ağacının gölgesinde
namaz vaktinin
gelmesini bekliyor
(solda.)

KUYUCAK - ISPARTA · ATLAS 87

 Lavanta yağı ağırlıklı olarak iç piyasada tüketi-
liyor, deterjan ve temizlik malzemelerinde kullanı-
lıyor, aktarlara gönderiliyor. Lavantanın yanı sıra
hatmi çiçeği, papatya, kekik gibi yörede doğal yeti-
şen ıtri otlar da kurutularak aktarlara satılıyor. Ku-
yucak’ta elde edilen lavanta yağının ihraç edilmesin-
deki en büyük engel Avrupa Farmakopesi’ne göre
üst sınırı yüzde 1.2 olması gereken kafur maddesi
oranının yüksek olması ve bu nedenle parfümeride
kullanmaya elverişsiz olmasıdır diye anlatılıyor.
Ramazan Bey, Kuyucak’ta arıcılığın da son za-
manlarda yükselişe geçtiğinden söz ediyor. Hatta

Kuyucak Köyü’nde çiftçinin bitkiden kazandığı kadar, kimi zaman
yaklaşık 40 yıl önce daha fazlasını lavanta balından kazandığını söy-
üretimine başlanan
lavanta temmuz ayında
lüyor. “Bu bölgede gündönümü denilen 20 ha-
çiçekleniyor ve ardından zirandan sonra hiçbir çiçek kalmaz. Lavanta ise
hasadına başlanıyor. haziranın 20’sinden sonra çiçeklenmeye başlar,
Çiçekli zamanında arıcılık
temmuzun 20’sine kadar da bu çiçeklenme devam
yapanlar lavanta balı da
elde ediyor. eder. Yıla göre değişse de ortalama 20 temmuz -20
ağustos arasında arı muazzam bal yapar.”
Bu sözler, neden arıların etrafımızdaki lavan-
ta çalılıklarının üzerine üşüşmüş olduklarını da
açıklıyor.
Lavantanın dökme çiçek olarak üretimi de ya-
pılıyor. Bahçeden kesilen çiçekler brandalar üze-
rine serilip kurutuluyor. Bu çiçekler nikâh şekeri
ve lavanta keseleri için kullanılıyor. Henüz ma-
kinalaşmış bir sistem olmadığından elle kurut-
ma yapılıyor. Güneşte kurutulan lavanta, koku
ve rengini kaybettiği için değeri düşüyor. Göl-
gede kurutulduğunda ise birtakım hastalıklarda
kullanılabildiği söyleniyor. Ramazan Bey’e göre
lavanta işinin en zor kısmı elle ovup temizleme
işlemi. Lavanta demetleri dövüldükten sonra

88 ATLAS · EYLÜL 2016

eleklerden geçirilip elle ovularak ayıklanıyor.
İkindi üzeri tekrar tarlaya gidiyoruz. Lavanta-
ların moru bu saatlerde biraz daha iyi seçiliyor.
Düzgünce bağlanmış demetler biçilmiş çalılıkla-
rın üzerine atılmış. Yediye doğru hasadı toplamak
üzere tarlaya bir traktör yanaşıyor. Günün hasa-
dı demetler halinde havada uçuşarak traktörün
romörküne yükleniyor. Lavanta işçileri uzun ve
yorucu bir çalışma gününü daha geride bırakıyor.
Kuyucak Köyü’ne yavaş yavaş akşam iniyor.
Güneşin çekilmesiyle ortalık biraz serinliyor,
yakıcı zamanlar yerini daha insaflı saatlere bı- Geleneksel evleri,
rakıyor. Evin terasında etraftaki ağaçların, çatı- meyve ağaçları, orman
dokusu ve Burdur
ların, köyün minaresinin yavaş yavaş sessiz bir Gölü’nün uçuk mavisiyle
karanlığa gömülmesini izliyorum. Elimde Hatice birleşen mor lavanta
Hanım’ın demlediği lavanta çayıyla Burdur’un tarlaları Kuyucak’ın
renk karakteristiğini de
uzak ışıklarına bakarken düşünüyorum. Yeryü-
belirliyor.
zünde her şeyin bir hikâyesi var. Küsen Burdur
Gölü’nün, boynunu büken badem ağaçlarının,
yaz ortasında çiçek bulmaya çalışan arıların bir
hikâyesi var. İşte bu da bu sıcak ağustos gününde
Kuyucak’ı saran lavanta kokusunun hikâyesi. l
KUYUCAK - ISPARTA · ATLAS 89
FREIBURG
Almanya’nın
Yeşil Kenti
Almanya’nın güneybatısındaki Freiburg, ülkenin
en çok güneş alan köşesi. Geçmişte eyalet
başkentliği de yapan bu görkemli merkez
günümüzde doğa korumanın önde gelen
adreslerinden ve “yeşil kent” olarak da biliniyor. Her
yıl yüzbinlerce turistin ziyaret ettiği Freiburg, Güney
Almanya seyahatlerinin başlangıç noktası.
YAZI: GÜRSEL KÖKSAL

E
fsaneye göre Freiburg’a dışarıdan ge-
lenler yürürken yanlışlıkla kent içinde-
ki kanalcıklara düşüp ayaklarını ısla-
tırlarsa, buradan biriyle evlenirlermiş.
Almanya’nın önceki Federal Şansölyesi
Gerhard Schröder’in de başına gelenler-
le efsane yeniden güncelleşmiş durum-
GÜRSEL KÖKSAL

da. Schröder, 2001 yılında Freiburg’da düzenle-

nen Almanya-Fransa zirvesinde konuk ülkenin
Cumhurbaşkanı Jacques Chirac’a kenti gezdi-
rirken ayağı kaymış ve kanala düşmüş, bir aya-
ğı ıslanmış. O sırada dördüncü evliliğinin henüz
başında olan, genç ve güzel eşiyle oldukça mut-
lu görülen Schröder’in ondan sonraki yaşamı-
na yeni bir evlilik sığdırması beklenmediği için
yüzyıllardır süregelen efsanenin onun şahsında
gerçekleşmesi beklenmiyordu. Ancak geçen yıl
Schröder’in dördüncü eşinden de ayrıldığı haberi
duyulduktan sonra, eski şansölyenin özel yaşamı
Freiburglular için daha ilgi çekici olmuş gibi. Be-
şinci kez evlenmeye kalkar, bunu da bir Freiburg-
lu hanımla yaparsa, efsane gerçekleşmiş olacak.
Orijinal adı “Freiburger Bächle” (Freiburg “De-
resi”) olan genişliği bir metreden, derinliği 50
santimetreden daha az olan kanallar Freiburg’un
simgelerinden. Suyunu Ren Nehri’nin kolların-
dan Dreisam Irmağı’ndan alan kanal sistemi, 800
yılı aşkın bir süredir kent merkezini dolanıyor, se-
rinletiyor, suluyor... Kanallar, uzun yıllar bir yan-
dan kent sakinlerinin ve hayvanların içme suyu
ihtiyacının önemli bir bölümünü karşılarken, di-
ğer yandan tarlaların sulanmasında, temizlik için,

90 ATLAS · EYLÜL 2016

yangınların söndürülmesinde ve günün belli sa-
atlerinden sonra kanalizasyon olarak da hizmet
vermiş. Hijyenik nedenlerle ve kirli suyun neden
olduğu kokudan şikâyetler artınca zamanla kanal-
lardan sadece yangın suyu olarak yararlanılmış.
Freiburg’lular kentleri modern su ve kanalizasyon
sistemine kavuştuktan sonra da kanallardan vaz-
geçmemişler. Günümüzde parıldayarak akan su-
yuyla kent merkezini kılcal damarlar gibi dolanıp
“serinleten” toplam 7.2 kilometre uzunluğundaki
kanallar (yer altından geçen kanal bağlantılarıy- Freiburg, diğer birçok
la toplam 14-15 kilometre) artık kentin bir görsel Alman kenti gibi iyi
korunmuş bir tarihi
unsuru konumunda. merkeze sahip. Kara Orman
Hem tarihi, hem de doğal zenginlikleriyle Al- bölgesinin batı yakasındaki
manya’nın en güzel kentlerinden Freiburg, ülke- kent, doğal güzellikleriyle
de dikkat çekici.
nin en güneyindeki metropol. Nüfusu 220 binin
üzerinde olan Freiburg, Kara Orman bölgesinin
batı yakasıyla, Yukarı Ren Vadisi arasında, ülke-
nin Fransa ve İsviçe sınırlarına yarım saatlik ya-
kınlıkta yer alıyor. Almanya’nın en çok güneş alan
ALMANYA · ATLAS 91
 FWTM / RAACH
Katedralin yer aldığı Münster Meydanı’nda iş günlerinde, Kara Orman ve Ren Vadisi’nden (yılda ortalama 1800 saat) bölgelerinden biri ol-
gelen ürünlerin de satıldığı pazar kuruluyor. En canlı pazar cumartesi günleri (üstte). Kent duğu için ülkenin en sıcak kenti olarak da ünlü.
surlarının, büyük kilisenin ve üniversitenin kurucusu dört dükü anmak için 1807’de yapılan
Berthold Anıtı, İkinci Dünya Savaşı’nda tahrip oldu; ardından yeniden yapıldı (altta.)
“Kara Orman’ın başkenti” unvanını taşıyan kent,
kısa süre de olsa siyasi başkent sıfatı taşımış. Dö-
nemin imparatoru, 1498’de İmparatorluk Mecli-
si’ni burada toplamış, 1945-52 arasında da eyalet
başkenti olmuş. İkinci Dünya Savaşı’ndan son-
ra federal cumhuriyet olarak kurulan Federal
Almanya’nın Baden Eyaleti’nin merkezi olmuş
ama daha sonra bu bölgedeki eyaletlerin Baden
Württemberg adıyla birleşmesiyle bu konumunu
yitirmiş.

GÜNEŞ ENERJİSİ ARAŞTIRMALARI

Bilinen tarihi günümüzden 1000 yıl geriye ka-
dar giden Freiburg, özellikle 1980’li yıllardan beri
“Yeşil Kent” olarak biliniyor. Almanya’da 68 hare-
ketinin uzantısı çeşitli sol, çevreci, barışçı örgüt
ve girişimlerin birleşimiyle oluşan Yeşiller Hare-
keti’nin en güçlü olduğu kentlerde biri. Uzun yıl-
lardır bu partiden belediye başkanı tarafından yö-
netiliyor. Atom enerjisinden resmen vazgeçilmesi
(1986) ve giderek yaygınlaşan bir biçimde güneş
enerjisiyle diğer alternatif enerji kaynaklarına yö-
GÜRSEL KÖKSAL

nelik dönüşümler, buraya “Yeşil Kent” unvanı-

nı kazandırmış. Tabii kentin Almanya’da güneş
enerjisiyle ilgili bilimsel araştırmaların merkezi

92 ATLAS · EYLÜL 2016

 A t l a s Ta r İ h Ç ı k t ı !

100. yılında tüm yönleriyle Galiçya Cephesi

Osmanlı ordusu
Orta Avrupa steplerinde

• Ege kıyılarının gizemli

güzeli: Knidoslu Afrodit

• İstanbul gecelerini
MacarLAR
ŞENLENDİRİRDİ

• müzik üstadı bir FUTBOLCU

Sinekemani Nuri Bey

• KADINLARIN AYAK
BASAMADIĞI ADA
Aynaroz’un kısa
tarihi

• İngiltere Kralı VIII. Edward

İstanbul’a SEVGİLİSİYLE GELDİ

Osmanlı’nın
Ege Adaları
Rodos, Sakız, Midilli,
İstanköy, Sisam, Sömbeki

HEPSİ VE DAHA FAZLASI

Atlas Tarih’te

FWTM / SCHOENEN
Bisiklet, “Freiburg’ta haline gelmesi de bu durumun doğal bir sonucu.
başlıca ulaşım aracı. Bu alandaki dünya çapında önemli fuarlara da ev
Kentin tarihi kapılarından
Schwabentor’a uzanan
sahipliği yapan Freiburg’da birçok binanın çatısı
caddede de onlara bolca güneş enerjisi panelleriyle kaplı, ancak bu kentin
raslanıyor. kuşbakışı görünümünü çirkinleştirmiyor.
Freiburg, aynı zamanda bir üniversite kenti.
Yaklaşık 1457 yılında kurulan Freiburg Üniver-
sitesi, 25 bini aşkın öğrencisiyle Almanya’nın en
saygın yüksek öğrenim kurumları arasında yer
alıyor. Diğer yükseköğrenim kurumlarındakilerle
birlikte kentteki üniversite öğrencisi sayısı 30 bini
aşıyor ve bunların dört bini yabancı ülkelerden.
Almanya’nın Fransa sınırına 25, İsviçre sınırına
da 60 kilometre uzaklığındaki Freiburg ve çevre-
si, yılda bir milyonu aşkın yerli ve yabancı turistle
94 ATLAS · EYLÜL 2016
(öncelikle bu iki komşu ülkeden olmak üzere) Al-
manya’nın en sevilen tatil yörelerinden biri.
Kent gezisi için Freiburg’a en az iki gün ayır-
mak iyi olur. İlk gün kentin tarihi merkezine ya-
pılacak tur, ikinci gün de kentin müzelerine, di-
ğer kültürel etkinliklere ve alışverişe ayrılabi-
lir. Kentin yakın çevresine, Kara Orman’a ya da
çok yakındaki Fransa ve İsviçre kentlerine yöne-
lik geziler de geceleme Freiburg’da olmak üzere
planlanabilir.
Freiburg kent turuna kentin ortasında ünlü
Münster Kilisesi’nden başlamak en iyisi. İnşaa-
tı 1200’li yıllarda başlayan ve tam olarak 1513’te
bitirilen gotik kilisenin 116 metre yüksekliğin-
deki kulesi “Hıristiyan dünyasının en güzel kilise
kulesi” olarak tarihe geçmiş. Toplam 33 basama-
ğı çıkmayı göze alanlar, yapımı 1340’da tamamla-
nan kulenin en tepesine çıkıp kente ve bir taraf-
tan Kara Orman’a, diğer taraftan İsviçre Alpleri’ne
doğru uzanıp giden manzaranın keyfine varabi-
lirler. Kilise içindeki vitraylar ya da ana girişteki
kabartmalara dikkatli bakıldığında, hepsinin dini
içerikte olmadığı, yapıldığı döneme ilişkin tasvir-
ler oldukları görülüyor. Bunlar arasında en ilginci
şeytanı dua ederken gösteren bir kabartma. Ku-
ruluşundan uzun yıllar sonra katedral statüsü de
alan kilisenin yanı sıra bu kabartma da Freiburg-
luların övünç kaynağı.
Ortasında kilisenin yer aldığı büyük meydan
yüzyıllardır kent pazarı olarak kullanılıyor. Her iş
günü burada kurulan pazarın en kalabalık ve can-
lı halini yaşamak için en iyi gün cumartesi. Mey-
danın güney tarafında bir pazarda olabilecek her
şey satılıyor, kuzey tarafı ise bölgenin köylüleri-
nin kendi ürünlerini satışa sunduğu standlara ay-
rılmış. Burada Kara Orman ve Ren Vadisi’nden
çeşitli meyvelerin, bunlardan üretilmiş yiyecekle-
rin, içeceklerin çeşit çeşit reçellerin, pastaların ta-
dına bakmak mümkün. Münster Meydanı, her yıl
temmuz ayında Freiburg’un geleneksel şarap fes-
tivaline de ev sahipliği yapıyor. Çevredeki kafeler
ve restoranlar, meydana bakan teraslarıyla mola
vermek için en uygun mekânlar.
Rönesans’ın Ustası Erasmus
Tura “Belediye Sarayı Meydanı” (Rathausplatz)
üzerinden devam edilebilir. Büyük mağazala-
ra ev sahipliği yapan alışveriş caddesi Kaiser-Jo-
seph-Strasse’ye açılan bir sokak (Fransiskaner-
gasse) üzerinden Belediye Meydanı’na giderken,
kentin tarihindeki en tanınmış sakininin iki yıl
yaşadığı “Haus zum Walfisch”in önünden geçi-
liyor. Rönesans döneminin ünlü ustalarından
 FotoAtlas Zamanı

i le r d e !
Bay

atlasdergisi.com ATLASDergisi AtlasDergisi atlas-dergisi


Freiburg kent merkezi 800 yılı aşkın süredir kanallarla serinliyor. Yarısı yer altında olmak
üzere toplam 15 kilometreyi bulan kanallar geçmişte su ihtiyacını karşılıyordu. Şimdilerde
ise kentin en güzel süsü.
REHBER
NASIL GİDİLİR?
Freiburg’a en yakın havaalanı İsviçre’nin
Basel kentindeki “Euro Airport” (Basel-
Mulhouse-Freiburg Havaalanı). Yaklaşık
70 kilometre uzaklıktaki havaalanından
kente servis otobüsleriyle 55 dakikada
ulaşılıyor. İsviçre’deki Zürich (160 km.),
Fransa’daki Strasbourg (120 km.) ve
Almanya’daki Stuttgart (200 km.),
Frankfurt (270 km.) ve Karlruhe/Baden-
Baden Havaalanı (150 km.) üzerinden
ulaşım da mümkün. Bu alanlardan
Freiburg’a hızlı bağlantılar var.
ŞEHİR İÇİ ULAŞIM
Freiburg’da kentin tarihi merkezi
otomobil trafiğine kapalı. Kent için gezi
turunu yürüyerek ve zaman zaman
tramvaya binerek gerçekleştirmek
mümkün. Ayrıca bisiklet kiralayarak ya
da taksi-bisikletlerle kent içi ve
çevresini gezebilirsiniz. Kent içindeki
uzak mesafelere ya da kent
çevresindeki tarihi ve doğal
zenginliklere ulaşabilmek için metro ya
da belediye otobüslerinden
yararlanılabilir.
96 ATLAS · EYLÜL 2016
Rotterdamlı Erasmus 1529’da yerleştiği evden,
karşıdaki kilisenin çanının sesinden rahatsız ol-
duğu için iki yıl sonra taşınmış. Şimdi banka ola-
rak kullanılan binanın içini iş saatlerinde gezmek,
Avrupa’nın modern çağlarını başlatan dönemin
ünlü düşünürün bıraktığı izi sürmek mümkün.
Rathausplatz’daki yan yana iki tarihi bina da
belediye sarayı olarak kullanılmış. “Eski Belediye
Sarayı” 1557’de inşa edilmiş. Giriş bölümü günü-
müzde turizm enformasyon ofisi olarak hizmet
veriyor. Yanındaki “Yeni Belediye Sarayı” ise yüz-
yıllar boyunca önce üniversite, sonra üniversite-
nin tıp fakültesi ve hastanesi olarak kullanılmış.
Halkın kadavra kokusundan şikâyetleri giderek
artınca da belediyeye devredilmiş; 1901 yılından
itibaren belediye sarayı olarak kullanılıyor.
Kent merkezindeki tarihi “Zum Roten Bären
Oteli”nin (Kızıl Ayı’nın Yeri) restoranı akşam ye-
meği için uygun bir mekân olabilir. Burası res-
men Almanya’nın en eski hanı; Kara Orman mut-
FWTM / SCHOENEN
fağı ise mükemmel. Freiburg turuna 1284 metre
yükseklikteki Schauinsland ziyareti de eklene-
bilir. Her gün 9-18.00 arasında çalışan teleferik-
le çıkılabilen zirvedeki kuleden kentin, Kara Or-
man’ın, İsviçre Alpleri’nin manzarası seyredebilir
ve Freiburg’a bir kez daha hayran olabilirsiniz l
Toplu taşıma bilgisi için:
www.vag-freiburg.de
Bisiklet kiralamak için:
www.freiburgbikes.de,
www.rad-ikal.com
Taksi-bisiklet için:
www.fahrradtaxi-freiburg.de
KONAKLAMA - YEMEK
Freiburg 50’ye yakın oteli,
hostelleri, pansiyonları, apart-otelleri,
kent çevresindeki kamping
olanaklarıyla her yıl bir milyonu aşkın
turiste geceleme olanağı sağlıyor.
Başta tarihi kent merkezindekiler
olmak üzere çok sayıda lokanta ve
cafe, bölgeye özgü yemeklerle
turistleri bekliyor. Akıllı telefon
kullananlar, şehir rehberi aracılığıyla
(bluespot Freiburg City Guide) sadece
konaklama konusunda değil, kentin
sunduğu tüm kültürel, turistik
olanaklardan haberdar olabilir, çeşitli
bilgilere ulaşabilir.
ATLAS KARTOGRAFYA SERVİSİ
ÖNEMLİ ADRESLER
Turizm Enformasyon:
Rathausplatz 2-4
79098 Freiburg Tel: + 761 3881-880
 Herkese
hediye
BOAT SHOW
DAVETİYESİ

DENİZLER, TEKNELER VE GEZGİNLER HAKKINDA HER ŞEY

AYIN TEKNELERİ
- Yuka 36
- Dufour 460 GL
- Giaola-LU / Bilgin 155
- Numarine 78 HT Evo
BOAT SHOW
SEYİR DEFTERİ MEVSİMİ BAŞLADI
- Marmaris Amsterdam
- Gökova ve Hisarönü Cannes
- İtalya’nın doğu kıyıları
Southampton
Monaco ve
- Kos-Nisros-Tilos- İstanbul
Halki-Simi fuarlarında
prömiyeri
yapılacak
64 yeni tekne
bir arada

En yeni tekneler
yelken yarışları ve EYLÜL
Türkiye’nin en kapsamlı SAYISI
tekne alım-satım rehberi
YATMARKET
bayilerde
ile birlikte

yachtturkiye yachtturkiye @yachtturkiye TÜRKİYE

POZANTI - ADANA

TOROSLAR’IN KAPISINDA
İç Anadolu’yu Çukurova’ya bağlayan Gülek Boğazı’nın kuzey ucunda yer alan
Pozantı, Toroslar’nın kapısı konumunda. Yaylaları, akarsuları, dağları ve kanyonlarıyla
Adana’nın en sarp kesitini oluşturan ve doğaseverleri kendine çeken ilçe, barındırdığı
birçok tesisle de uzun yol sürücülerinin serüvenlerine tanıklık ediyor.
Yazı: Tevfik Taş / Fotoğraflar: Eren Aytuğ

Pozantı’da halk, sedir ağacına maddiliğinin yanı

sıra duygusal bir değer de veriyor. “Karakuz”
adıyla da anılan Çamlıbel Mahallesi’nin sakinleri
Çetinlik Ormanı yakınındaki sedir ağacı için
“ziyaret gibi” diyorlar.

98 ATLAS · EYLÜL 2016

POZANTI · ATLAS 99
100 ATLAS · EYLÜL 2016
DERİN
MİRAS
İlk kaynaklarını kuzeydeki
Aladağlar’dan alan Körkün
Çayı, Pozantı’ya bağlı
Kamışlı ile Hamidiye
arasından geçip derin bir
kanyona giriyor. Çamlıbel
yakınlarında da bu derin ve
eşsiz güzellikteki kanyondan
çıkıyor.

POZANTI · ATLAS 101

Pozantı, ağır yük taşımacılığı yapan uzun yol sürücüleri için
önemli duraklardan biri. Sürücülerin uyumak, yıkanmak, bakım,
iletişim gibi ihtiyaçlarını da giderebileceği kurumlar, ilçenin
ekonomik gidişatında da belirleyici rol oynuyor.

P
ozantı tren istasyonunda indiğim-
de, yağmurun altında bekleyen di-
ğer trenler bana, Pablo Neruda’nın
bir dizesini anımsattı: “Yağmurun
altında kalmış bir trenden daha
hüzünlü ne var ki!” Çakıt Vadi-
si’nin kente bakan tarafından öte-
ki yana, yani Belemedik tarafına
geçince, yağmurdan ötürü koşuş-
turan piknikçiler, kendi kendime
ve sesli güldürdü beni… Ancak kent merkezinden
Belemedik’e geçiş “acemi gezginler” için pek de ko-
lay değil. Şöyle ki: Anayoldan buraya bağlanan bir
ara yola girmek gerekiyor, ancak herhangi bir ta-
bela, işaret olmadığı için yolu bulmak için döne-
nip duruyoruz. Sonra rastlantıyla yolu bulduk ve
on dakika sonra kahkalara neden olan yazıyı gör-
dük: “Belemedik.” Yol arkadaşım Eren, “dışarıdan
gelenler bulunmasınlar diye yolu saklamışlar” de-
yince gülüşmeler yeniden başladı.
Bir yere ilk gidenin duygularını taşıyorum, tıp-
kı İtalio Calvino’nun dediği gibi: “Krallık sarayı-
nın, kışlanın, değirmenin, tiyatronun ve çarşının
nasıl olacağını” merak ediyorm. Ansiklopediler,
“Adana iline bağlı ilçe” diye başlıyor.
Oysa ben, Adana’nın batısına doğru hiç de kü-
çümsenmeyecek sertliklerle yükselip alçalan o toy
topraklarına, başını alıp gidercesine biteviye ve do-
lambaçla uzayan yollarına bakıp hayallerin eksil-
diği zamanlarda, insanın oturup hayalin varlığını
hissedeceği bu diyara şöyle dedim: Anadolu’dan,
gelirsen Pozantı seni Akdeniz’e, kıyılara, ufkun öte-
lerine taşır. Kapının diğer tarafından, Akdeniz’den kamyoncuların durduğu yerleri tercih edin.” Ne-
gelirsen, dağlara, yaylalara, ormanlara, keskin kan- denini sorduğumda ise aldığım yanıt çoğunlukla
yonlara dala çıka, yüksele alçala Anadolu’nun he- şöyle oluyordu: “Çünkü onlar ayrı şirketlerde çalış-
men her yerine buradan erişebilirsin. salar bile, kamyoncular bir ekip gibidir. Kendi ara-
Pozantı ilçe merkezini hem görünüm bakımın- larında bu tür yerlerin bilgisini paylaşıyorlar; kötü
dan belirleyen; hem de ekonomik ve sosyal ilişkiler olan yeri hızla terk ediyorlar. Hatta onların terk et-
bakımından baskın gelen bu yol ağı oluyor. Top- tiği lokanta uzun yaşamıyor.”
lam bir kilometrelik bir alanda onlarca konaklama Yağmurlu bir Pozantı akşamında, sırılsıklam gir-
tesisi, otel, TIR parkı, oto tamir atölyeleri, lokan- diğim lokantanın birinde Fevzi Mertol ve Kadri
ta var. Yolculukla ilgili olan çok insan duymuştur: Boyacı’yla aynı masaya oturduk. Fevzi, Çanakka-
“Özel araçla uzun yola gidiyorsanız, yemek için le’den mermer yüklemiş Hatay’a gidiyor; Kadri’nin

102 ATLAS · EYLÜL 2016

yükü seramik.
“Doğru mu” dedim, “siz hakikaten yeme içme
mekânları konusunda böyle ağlar mı kuruyorsu-
nuz?” Fevzi Mertol “yok” dedi, “tam öyle değil, bi-
zim çeşitli güzergâhlarda durduğumuz noktalar
var. Sadece yemek için de durmuyoruz. Uzun yol
sürücülerinin uyumak, yıkanmak, bakım, iletişim
gibi ihtiyaçlarını da giderebileceği yerler oluyor
bunlar çoğunlukla. Biz bu durak yerleşimlerinde
iyi olanla kötü olanı ayıklıyoruz. Örneğin ben bu
lokantaya geliyorum, buradan iyi hizmet aldığıma
inanıyorum. Öbür grup daha ileridekine gidiyor.
Ama haberleşiyoruz.
“Bu sadece durak ve lokanta bakımından mı
oluyor” diye merak ediyorum. Kadri: “Bizim,
yani kamyon ve TIR kullananların, bizden baş-
ka dostu yok diyebiliriz. Günlerce yol gidiyo-
ruz ve bazen ben önde, öteki arkada, bazen ter-
si. Ama günlerce biz birbirimizi göre göre gi-
dip dönüyoruz. Arızada, kazada, hastalıkta be-
nim yardımıma koşacak olan Fevzi ya da başka
bir uzun yol adamı oluyor. O yüzden, biz hani
POZANTI · ATLAS 103
Pozantı’da amatör
balıkçılar daha çok akarsu
kıyılarında avlanıyor. İlçeyi
etkileyen akarsulardan
biri olan Çakıt Suyu’nda
genellikle sazan, nadiren
de alabalık tutuluyor
(en üstte.) Pozantı’daki
meyvecilikte kiraz, ceviz
gibi ürünler öne çıkıyor.
Kamışlı Mahallesi ise daha
çok elma bahçeleriyle
dikkat çekiyor (üstte.)
104 ATLAS · EYLÜL 2016
deyim yerindeyse birbirimizin her şeyinden
haberdarız.”
Biraz ileride, önden bakılınca TIR değil de ade-
ta bir eve ama janjanlı bir eve benzeyen bir aracın
önünde Cüneyt İnal ve Mahmut Kaya’yla tanışıyo-
ruz. TIR’ın şoför mahalline ayakkabıyla girilemi-
yor. Cüneyt “Dünyada milyonlarca eve ayakkabı
çıkartılarak girilir. Burası da benim evim, orada
uyuyor, uyanıyorum. Orada yemek yiyor, müzik
dinliyorum. Şimdi çamur, petrol kiri filan olunca
sen olsan rahat eder misin?” Sonra öğreniyorum
ki bu titizlik, TIR kullananların küçümsenmeyecek
bölümünde yaygınmış. Bu tür sürücü dinlenme
tesislerinde örneğin banyo, yakıt, sulu yemek gibi
hizmet alıyor ama yatak hizmeti almıyor. Çünkü,
şoför mahalli iki bölme ve arka bölme yatak oda-
sı. Cüneyt ve Mahmut Gebze’den sac yüklemişler,
birkaç noktaya uğradıktan sonra, şimdi Antalya’ya
gidiyorlar.
Mahmut “Bizim yasal olarak dört buçuk saatte
bir, kırk beş dakika mola vermemiz gerekiyor. Şim-
di buradan kalkacağız varacağımız yer Konya La-
dik, yani Sarayönü. Orada biraz dinleneceğiz. Son-
ra devam. Ama bu bütün uzun yol sürücülerinin,
şirketlerin uyduğu bir kural değil. Kimi arkadaşı-
mız 15 ya da 20 saat molasız direksiyon sallıyor.”
Sıkıntılı bir nefes alıyor: “Şu çok önemli. Şimdi be-
nim arabamda tam 29 ton yük var. 29 bin kilo. Bu
ağırlığı denetleyecek refleksim sağlam olmayınca,
bu araba seri katil demektir.”
Cüneyt “bir de” diyor, “TIR parkı olarak gösteri-
len çok yerde dinlenemiyorsun. Fuhuştan, gürül-
tüye şamataya dek her şey olabiliyor. Bu nedenle,
bir kısım arkadaş oralara kayıyor, bir kısmımız da
daha sükunetli yerleri seçiyoruz.”
Kimisinin “ağaç erleri” kiminin “ormanın ırgat-
ları” dediği Tahtacılar Pozantı’da daha çok Beleme-
dik çevresinde yerleşik. Ama çalışma zamanı gelin-
ce, her bir grup bir ormana gidiyor. Akgün Çiftili-
ği’nden Arif Akgün bizi Alpu Köyü’nün üstündeki
ormanda çalışan Tahtacılara götürüyor. Muharrem
Kesen: “Buradaki Tahtacıların önemli bir kısmı
Mersin Erdemli’den göçme, çoğumuz da yıllar önce Bir zamanlar Pozantı’dan
gelmişiz. Örneğin Sani Yel’in babası bölgede kuru- geçip Bağdat’a giden
trenler, şimdi bu hatta bir
lan Tahtacılar Derneği’nin ilk başkanıydı.” Balıkçı- nevi mahalli hizmet veriyor.
ların takalarda kullandığı ve “pancar motor” denen Ulukışla (Niğde) - Adana
benzinli motorla çalışan testereler kullanıyorlar. treni Pozantı’da bir piknik
alanı da olan Belemedik
Ormanda bu sesi duymanın hoş olduğunu söyle-
Vadisi’nde indi bindi
mek çok olanaklı değil. “Daha çoğunu, açgözlüler yapıyor.
gelip bilinçsizce yok etmesinler diye, buna katlan-
mak gerek” diyor. Neden böyle söylediğini anla-
maya çalışıyorum. “Biz” diyor, “şu anda seyrelt-
me yapıyoruz. Yani kökten geleni değil de, yandan
büyümüş olanları buduyoruz. Bunlar, odun ya da
fabrikada işlenerek suni tahta, Türkiye yakın tari-
hinin o en güzel marangoz argosuyla sunta oluyor.
POZANTI · ATLAS 105
 Biz orman mühendisleri tarafından eğitiliyoruz.
Ama daha da önemlisi Tahtacılar, ağacın her şeyini,
Bir zamanlar bölgedeki mezhebini de meşrebini de bilirler. Çünkü orman-
taşımacılığın da önemli
öğelerinden biri olan larda doğduk çoğumuz, ağaçlarla büyüdük.” Gezi
at, motorlu araçların yazılarında çoğunlukla kurulan sofradan söz edilir,
yaygınlaşmasıyla birlikte ama bu kez başka… Tam yoksulların Halil İbrahim
bu alandan neredeyse
sofrası, Ayşe Kesen, Esen Yel, Sultan Akgün, Nazir
çekildi. Artık çok az
sayıda at bu işi yapıyor Akın, Selçuk ve Arif Şapkalı toplandık sofranın ba-
ve sahipleri onların şına; çay, çökelek ve domates… Karanfil Dağı’ndan
gereksinmelerini yana gelen rüzgâr, börtü böcek iç içe; bir de benim
gidermekte zorlanıyor.
Ömerli Mahallesi’ndeki doymazlığım… Konuşmaların çoğu gelip yeni nesil
nalbant Abdulkadir Tahtacıların bütün bu göçerlik içinde yüksek öğre-
Yüksel, bu işi nime gönderilme çabalarına dayanıyor. “Son yıllar-
dedesinden, babasından
da, özellikle mühendislik alanında bir artış var” di-
devralmış ve “nal ve
çivi için aylar önceden yor Arif Akgün…
sipariş vermek Alpu’nun eteklerinden seyrediyorum Pozan-
gerektiğini” söylüyor. tı’yı… Yollar, Çakıt Çayı’yla sarmaş dolaş akıp gidi-

yor. Çakıt Çayı’nın ilk doğduğu yerlere Ulukışla’ya
doğru bakıyorum. Bu yükseklik yetmiyor. Yollarda
asılı kalıyor bakışım. Oralardaki adı Porsuk Çayı.
Alihoca civarında Killik Deresi’ni alıyor. Fakat Por-
suk Çayı’nı besleyen asıl kol, Kırgeçit Deresi olu-
yor. Daha aşağılarda çayı sürekli diri tutan bir kay-
nak olan Şekerpınarı’nın gür akışıyla buluşuyor.
Artık adı Çakıt Çayı’dır. Aşağıda milyonlarca yılda
kendi oyduğu Kapıkaya Konyonu’nu serinleterek
gidip Seyhan Baraj Gölü’ne dökülüyor. Ben bütün
bu yolları, serüveni uç uça bağlamaya çabalarken
uzaklaştıkça uzaklaşıyor akşamın alacasıyla karışa-
rak Çakıt Vadisi.
Benim Pozantı’ya geldiğim gün, ilçenin belediye
başkanı da Uzak Asya’ya gitmek için uçağa binmeye
hazırlanıyordu; o yola çıkış kahvesini, ben merhaba
kahvemi yudumlarken konuştuk. İlçesi onun gözün-
de dünyanın merkezi; her taşın, akarsuyun, vadinin,
yaylanın izlerini, hatırasını saatlerce anlatsa doymaz
gibi konuşuyor. Bir belediye başkanın kendi yöresi-
ni böylesine iyi bilmesi, usanç duymadan başkalarına
anlatmayı, diğer işlerinden öne alması, ister istemez
dinleyeni kapsıyor…Bizimle ilgilenme görevini İs-
mail Canatan aldı ve Pozantı’da nerede başımız sıkış-
tıysa yardımımıza yetişti.
Şafağın içinden geçip Asmacık Tepe’sine (ki

106 ATLAS · EYLÜL 2016

Pozantı merkezinin ve yakın yerleşimlerinin yay- geçirmek isteyenin de –ama tabii zorluğu göze ala- Pozantı, İç Anadolu’yla
lası da oluyor) doğru yükseliyoruz. Bir yanımız Kı- nın- uğrak yeri” diyor. Pozantı’nın merkezinden bu Akdeniz arasındaki geçiş
noktalarından biri olduğu
zıl Dağ, aramızda uçurum. Arabayı, Hamza Kur- noktaya yaya olarak bir saat kırk beş dakikaya ya- için karayolları bakımından
tul kullanıyor. “Epeydir gelmedim, unutmuşum bu kın bir zamanda erişilebiliyor. Yürüyüşün bundan değişik seçenekler var.
yolun çetinliğini” diyor. Aslında orta halliden daha sonrası, yer yer sıklaşan orman örtüsünün içinde, Kemerhisar (Niğde) -
Pozantı Otoyolu 2009
düşük bir rota diyebilirim. Ancak yağmur sonrası bazen dar patikalardan devam ediyor.
yılında açıldı, ancak
olduğu için çamurlu yol aracı inceden inceye zor- Biz sabahın buğusu içinde yaktığımız bir küçük ate- hemen yanından geçtiği
luyor... İlk düzlük, yani “pınarın ağzı” dedikleri yer şin etrafında sohbete başlamıştık ki, Ramazan Avcu ilçe merkezine bağlantı
buradaki ilk dinlenme alanı. Pınardan hakikaten geldi katıldı. Ramazan bölgenin coğrafyasını yaşaya- verilmediği için pek
tercih edilmiyor. Otoyolun
olağanüstü lezzette, soğuk bir su akıyor. Dağlar- rak bilenlerden biri... Onunla birlikte kalkıp tam kar- kenarında ise çocuk
dan, kimsenin değmediği yerlerden geliyor. Mih- şı yakaya, yani Körkün Çayı’nın oyduğu o muazzam parkları yer alıyor.
mandarımız Efkan Tekin “bu nokta keyif ehlinin, jeolojik mirasın olduğu bölgeye, Kamışlı’ya (bucak
oturup şöyle dünya dertlerinden uzak birkaç saat merkeziydi, şimdi merkeze bağlı mahalle) ve oradan

POZANTI · ATLAS 107

Tarımla uğraşanlar bağ
çitlerini her yıl onarıyor.
Yazıcak Mahallesi’nde,
Hüseyin Atar hem çitler
için hazırlık yapıyor, hem
de artan parçalardan
gelecek kışın odununu
ayırıyor.
108 ATLAS · HAZİRAN 2016
Hamidiye’ye çıkıyoruz. Körkün’ün açtığı kanyona
ben yukarıdan bakıyorum. Hayır, bakamıyorum.
Aklım fır dönüyor… Kayaların gri-yeşil, esmer-sa-
rı, gümüş-kızıl renkleri, yüzlerce metre derinlikte in-
sanda bir dipsizliğe bakıyor duygusu yaratıyor.
Körkün Çayı ilk kaynaklarını Aladağ’ın batı
eteklerinden alıyor. Başlangıçta Üçkapılı Dere
ve Ecemiş Deresi’ni (Niğde’ye bağlı Çamardı sı-
nırlarında) oluşturarak güney yönünde akarken
Mahmatlı mevkiinde birleşmektedirler. Bu birle-
şim Kamışlı’ya kadar Ecemiş adı altında akıyor;
burada birçok yan kolla birleşerek büyüyor, bu-
radan itibaren Körkün Çayı adıyla biliniyor. Çay,
Seyhan Baraj Gölü’ne dökülüyor.
Bu kanyonun bir ucu Karaisalı’da ve o bölge,
kanyonu aşağıdan keşfetmek için daha elverişli;
oradaki kesiti, yaygın olarak Körkün Kanyonu ola-
rak geçiyor.
Ramazan Avcu, kanyonun buradaki kesitine
“Karakuz” dendiğini söylüyor ve ekliyor: “Çam-
lıbel Mahallesi’nin eskiden köy olduğu zamanlar-
daki adı Karakuz’du. Bugün de buradaki halktan
pek çok insan Çamlıbel olarak bilmez, çoğun eski
adını söyler.” Dolayısıyla, Körkün Çayı’nın yardığı
o hakikaten derin kanyonun buradaki kesitini bu-
gün pek çok insan “Kamışlı- Hamidiye Kanyonu”

olarak adlandırıyor ve bazı yazılı kaynaklarda da
böyle geçiyor; ancak burada yerel rehberlerden
yardım alacak olanların, buradaki adlandırmayı
bilmelerinde de yarar var.
Bizim tarihi yerleşimlerimizin adlarınin bir kıs-
mı, bazen gülünç olurcasına değiştirildi. Pozantı
da değişimler geçirdi.. Tarihi boyunca çeşitli ege-
menlikler birbirine çok yakın, isimler verdi: Pon-
dadis, Bezendum, Badandun, Podandos veya
Pendosis, El Bedendum. Pozantı adı hem geçmiş-
le barışık, hem de insanın aklına hayal coğrafya-
larını getirircesine şiirli olma halini korumuş…
Bir süre önce bir sel dalgasının kenara çekilmeye
mecbur bıraktığı tarihi Akköprü’nün gölgesiyle
gece ışıklarının karıştığı, Şekerpınarı’nın kenarın-
da oturuyorum. Gece, uzak, denizler gibi...
Ateş lakaplı Musa Altay, Pozantı’da yaşıyor. Ama
o Niğdeli, çünkü burada sınırları Çakıt Çayı çizi-
yor. Pozantı-Niğde yolunun bir tarafında kalan
ama bütün ilişkileriyle Pozantı’nın mahalleleri
gibi olan yerleşimler bu sınırdan ötürü idari ola-
rak Niğdeli sayılıyor. Dolayısıyla, Horoz Köy de
Pozantı’nın bir mahallesi gibi ama Niğde’nin. Ne
olursa olsun görülesi yer Horozlu. Taraçalı arazi-
de evler birbirinin balkonu, yerleşim boydan boya
Kızıldağ’ın balkonu. Musa, Pozantı’daki cümle bit-
kiyle haşır neşir. Bize ormanlarda andız ağaçları-
nı gösteriyor: “Bunun meyvesinden yapılan şerbet,
astımlı insanlara çok yardım ediyor” diye başlıyor,
sonra yalancı kekik, kekik, yavşan, mantuan, yaba- Tahtacılar ormanlarda
ni sarımsak, yabani çay, yaban pancarı, salep, yaba- seyreltme, odunluk
alanların saptanması
ni nane ve çiğdem diye devam ederek onlarca bit- da içinde olmak üzere,
ki saydı. En son kantoron bitkisine geldi dayandı. pek çok iş yapıyor. Alpu
Musa konuşurken, ben yeniden anımsadım. Lok- Mahallesi’nden de
ulaşılabilen ormanlık
man Hekim söylencelerinin en çok bilineni de Çu-
alanda çalışan ekibin
kurova’da geçeni değil miydi? Yaşar Kemal’in İnce başı Muharrem Kesen,
Memed’indeki şifacı yaşlı kadının mucizeleri de “biz önce eğitim alıyoruz,
eklenince, Musa’yı ve buradaki bitkilere merak sa- sonra çalışma sahasına
giriyoruz” diyor.
lanları daha iyi anlamaya başladım!
Musa, “burada az bilinen bir manastır var” di-
yor. Ömerli’yi geçiyoruz bir sırtı aşınca araba yolu
bitiyor. Yürüyoruz. Bu bir kaya yapısı, üzerinde
POZANTI · ATLAS 109
Toroslar’ın geçit verdiği bir vadiye kurulmuş
Pozantı. Bu sarp coğrafyayı aşan kara ve
demir yolları sayesinde Anadolu’nun iki kesimi
birbirine bağlanıyor.

okunması zor simgeler var. Aslında hiç küçük de-

ğil. Gelgelelim ki defineciler delik deşik etmiş. Po-
zantı arkeolojik bakımdan en az araştırılmış yerler-
den biri demek abartı olmaz.
“Bizim diyarı” diyor Ramazan Avcu “size bir de
kaleden seyrettirmezsem burusarlar (hor görürler)
beni.” Çayını yudumluyor. “Ama akşam kızarma-
dan varmalıyız, kale çetin yerde karanlıkta hareket
tehlikeli…” İkindi vaki çıkıyoruz. Anadolu’da bu
büyüklükte pek çok kale, doğrudan doğruya etek-
lerinde yayılıp giden yeni yerleşime bakar. Bu öyle
değil. Gülek Boğazı’nın, o bir zamanlar sahiden
buradan Ortadoğu’ya, oradan da bu tarafa geçmek
isteyenlerin aşması gereken boğazın derinliklerine
bakıyor. Anlaşılıyor ki zaten bu yüzden kurulmuş.
Zira, Pozantı adının ilk olarak Ortaçağ Arap kay-
naklarında geçmesinin nedeni de bu boğaz diye-
biliriz. Abbasi halifesi Memun’un burayı geçtikten
sonra Pozantı civarında kardeşiyle birlikte öldü-
ğüne ilişkin savların da dayanağı bu boğaz oluyor.
Kalenin yükseltisinden bakınca insan kendini bir
helezonlar silsilesinin içinde buluyor. Üç yanı dağ
ve uçurum, onlar kaleye bakıyor, kale onlara... Po-
zantı için boşuna “Toroslar’ın Akdeniz’e açılan en
görkemli kapısı” dememişler. Şimdi Orta Toros-
lar’ın uzantılarına, Aladağlar’a bakıyor ve bulundu-
ğum yeri unutup kayboluyorum.
Arkeolojik bakımdan buranın ihmal edilmişli-
ğine ilişkin düşüncem bu kaleyle ilgili araştırma
yaparken daha da pekişti. Eski Konacık’ın biraz
ilerisindeki bu kale, benim Anadolu’da gördüğüm
ender sağlamlıkta kalelerden biri… Ne var ki kale
üzerindeki bilgi kıtlığı ve çelişkisi daha adından
başlıyor. Yerel kaynaklar ve bu bilgileri yaygınlaş-
tıran sanal kaynaklar ona “Anhaşa” ya da “Anah-
şa” diyor. Oysa Yurt Ansiklopedisi başta olmak
üzere eski yazılı kaynaklar “Annaşa” diye kayde-
diyor. Bu bir kenara, taradığım kaynaklarda “or-
taçağdan kalma” sözü dışında pek bir bilgi yok.

110 ATLAS · EYLÜL 2016

POZANTI · ATLAS 111
Eski Konacık’ın biraz Arapların “Hüsnüs-Sekalibe” diye adlandırması,
ilerisinde, bir tepenin kimi kaynaklarda “kaleyi Azerbaycan’dan gelen
üzerinde yer alan kale
hakkındaki bilgilerin
İskitlerin kurduğunu düşündürüyor” gibi bir yo-
çelişikliği daha rumla veriliyor.
adından başlıyor. Yerel Kale doğrudan Pozantı yerleşimine bakmıyor.
kaynaklar ve bu bilgileri
Pozantı kalenin kurulduğu gediğin bir ucundan
yaygınlaştıranlar “Anhaşa”
ya da “Anahşa” diyor. görülüyor. Tam karşıdan Çakıt Suyu’yla asfalt ve
Bazı ansiklopedilerde Ulukışla-Adana tren yolu gecenin ışıkları altında
“Annaşa” deniyor. Bugüne tel tel sarılıyor birbirine, aralarında karaşın çiz-
kadar sapasağlam
kalan kale harika bir
gilerle dönüyor da dönüyor zaman. Demir yo-
manzaranın ortasında yer luna bakıp düşünüyorum Bir zamanlar Bağdat’a
alıyor. uzanıyordu bu yol; şimdilerde yerel bir hat olarak
çalışıyor…
Pozantılılar yaylalarıyla övünmeye doyamıyor.
Ne var ki Anadolu’nun pek çok yeri gibi burada-
ki yaylalar da daha çok özensiz yapıların sardığı
birer yerleşim. Öte yandan bu yaylalar bana or-
man dokusunu ve florayı tarif etmek bakımından
kerteriz olabilir. Örneğin: Kalabalık bir mahalle-
den farkı kalmamış Tekir’in etrafında kızılçam
ormanları yoğunlaşıyor. Üstelik yoğun bir kesi-
me; buralıların “hopur” dediği yani orman ya-
kılarak ya da kesilerek açılan tarlalara, arsalara
rağmen… Yeni Şıhlı, Yeni Konacık, Gökbez, Be-
lemedik, Eski Konacık da kızılçam barındırıyor.
112 ATLAS · EYLÜL 2016
Buralardan yükseldikçe karaçam karışımı ve saf
karaçam var; daha yükseklerde ise az miktarda
sedir, göknar örtüsü başlıyor. Aynı ormanlık sil-
sile Akça, Çağşak, Bürücek, Alpu, Kamışlı, Asar,
Armutoluğu yaylaları için de geçerli. Bunların
arasında Ardıç ve Sedir yoğunluğunun en iyi iz-
lendiği yerler Eski Kamışlı, Yazıcak, Solaklı, Aş-
çıbekirli’yi çevreleyen yayla platolarının etrafıdır.
Benim izleyebildiğim kadarıyla yer yer, ama
çok az andız, dişbudak, meşe, gürgen gibi türle-
rin yanında kızılcık, tesbih, demircik, alıç, bö-
ğürtlen, üvez ve ladin gibi türler de göze çarpıyor.
Talihsiz Bektaşi ne zaman bakkaldan sabun
alsa, gökten rahmet öyle bir boşalıyor ki adam
evine varmadan sabun eriyor. Bektaşi bir gün
bakkalın kulağına eğiliyor: “Ben sana helva di-
yeceğim, ama sen sabun vereceksin.” Anlaşıyor-
lar. Erenler en üst perdeden “Helva” diye bağı-
rıyor. Alıyor alacağını daha adımını atar atmaz
rahmet bindiriyor. Bektaşi kaldırıyor başını:
“Sabun değil, helva… helva” diye bağırıyor. Şim-
di ben “köylerini gezdim Pozantı’nın” diyece-
ğim, diyeceğim de şimdi bunların hepsinin adı
resmi kayıtlarda “mahalle” oldu. Yani ben ma-
halle diye yazacağım ama siz köy diye okuyun,
Pozantı TIR ve yük kamyonları için önemli
bir durak. Adana-Aksaray Otoyolu üzerindeki
küçük sanayi bölgesinde tamirhanelerin bir
kısmı da bu işle uğraşıyor.
İlçedeki dinlenme tesisleri
uzun yol sürücülerine
yalnızca yiyecek hizmeti
vermiyor. Lokantaların
banyo, iletişim gibi
hizmetleri de var (altta.)
114 ATLAS · EYLÜL 2016
demek için anlattım Bektaşi’yi. Zira halk hâlâ
köy diyor. İşte oralara gittim, kahvelerinde soh-
bete daldım, yarenlik ettim. Bunlar arasında ör-
neğin Pozantı halk mimarisinin örneklerini ba-
rındıranlardan biri Dağdibi’dir. Ramazan Günal
diyor ki: “Biz eskiden Karaisalı’ya bağlıydık. Kö-
yün adı da Solaklı’ydı. Yani şu sırtın ardındaki
köyden (Solaklı) bölünüp geldik.” Ama sohbetin
edebisini Yazıcak’ta bulduk. Köylüler toplanmış,
caminin etrafını düzenliyor, bahçesine istinat
duvarı yapıyor. Taşlardan konuşuyoruz. Ben ta-
şın küçüğüne bazı yerlerde “hıbar ya da kibar”
dendiğini söylüyorum. Muhtarla imam aynı
anda: “Biz helik derik (deriz).” Yazıcık 1800’lü
yıllarda kurulmuş, biz kalkıp tarih dinlemek
için Mehmet Yansıt’ın evine gidiyoruz. Köyün
en yaşlısı, doksan bir. Ama olağanüstü bir ezber
ve bellek var karşımızda. Manzume tarzıyla bü-
tün geçmişi, askerlik arkadaşlarını sayıp dökü-
yor, öteki dünyaya ilişkin bir dörtlüğü hepimizi
kahkahaya boğdu:
“O tarafta para para etmezmiş.
Bütün dünya senin olsa yetmezmiş.
Hesap vermekle de hesap bitmezmiş.
Kesenin hayrını gören görmedim.”
Hamza Kurtul’la havaalanına giderken, aklıma
Alpuluların oynadığı söylenen saklambaç geldi.
Köylüler saklanmak için bazen başka bir köye gidip
beş altı gün çıkmazlarmış. Siz o oyundaki ebenin
halini düşünün lütfen. İlk bakışta Pozantı küçük
görünüyor, ama insan içine girince o saklambaç
oyunundaki ebe gibi oluyor… Neylersiniz ki biz yol
ırgatları biliriz ki gitmek de güzel emektir l
Untitled-1 1 8/24/16 3:33 PM
 DOĞAYA YÜRÜYÜŞ

D O Ğ AYA Y Ü R Ü Y Ü Ş - 70 R O TA
DOĞAYA YÜRÜYÜŞ
ROTA ROTA
 Ya­yın­cı
Do­ğan Bur­da
Der­gi Ya­yın­cı­lık ve Pa­zar­la­ma A.Ş.

Yayın Direktörü
Murat Köksal
Yayın Yönetmeni (Sorumlu)
Sinan Çakmak
Yazı İşleri Müdürü
Hüseyin Keçe
Yazı İşleri Müdür Yardımcısı
Mustafa Türker Erşen
Tasarım
Bahadır Erşık
Tüzel Kişi Temsilcisi 1
Ferit Özkaşıkçı
Hazırlayan
Yıldırım Güngör
Yönetim Yeri
Trump Towers Kule 2, Kat 21
34387 Şişli - İstanbul
Tel: 0212 410 35 66 - Faks: 0212 410 35 64
Bas­kı ve Cilt
Vatan Of­set Yayıncılık ve Mat­ba­acı­lık A.Ş.
Sanayi Mahallesi 1650. Sokak No: 2
Do­ğan Med­ya Te­sis­le­ri
Esen­yurt / İS­TAN­BUL
Tel: 0 212 622 19 00

Dağıtım
Yaysat A.Ş.
Tel: 0212 622 22 22

© Eylül 2016. Her türlü kullanımı izne tabidir. Tamamen veya

kısmen, kaynak gösterilerek dahi kopyalanamaz.

Atlas dergisinin armağanıdır, parayla satılmaz.

 Soğucak Yaylası / Sapanca, Sakarya..............................................................8
İnönü Yaylası / Pamukova, Sakarya............................................................ 10
Serindere / Yuvacık, Kocaeli.......................................................................... 12
Soğukdere / Yuvacık, Kocaeli........................................................................ 14
Ballıkayalar Kanyonu Gebze, Kocaeli.......................................................... 16
Menekşe Yaylası / Yuvacık, Kocaeli............................................................. 20
Yedigöller / Bolu............................................................................................... 24
Samandere Şelalesi / Düzce-Bolu................................................................. 26
Soğuksu Milli Parkı / Kızılcahamam, Ankara.......................................... 28
Nallıhan / Ankara............................................................................................ 30
Erfelek Şelaleleri / Sinop, Erfelek.................................................................. 34
Sorkun Şelalesi / Gerze, Sinop...................................................................... 36
Yenice Ormanları / Yenice, Karabük........................................................... 38
içindekiler

Karapınar Kumulları / Karapınar, Konya................................................... 40

Celil Boğazı / Cihanbeyli, Konya.................................................................. 42
Kapadokya Parkurları / Nevşehir................................................................. 46
Aladağlar Trans / Niğde-Kayseri.................................................................. 50
Kaldı Buzulu / Niğde....................................................................................... 52
Levent Vadisi-İkiz Mağara-Karadağ Tümülüsleri /
2 Akçadağ, Malatya........................................................................................... 54
Levent Vadisi-Küçükkürne Mağaraları / Akçadağ, Malatya................. 56
Karlık Dağı / Yeşilyurt, Malatya................................................................... 60
Karakaya Baraj Yolu / Kale, Malatya.......................................................... 64
Ansır Mağaraları / Yazıhan, Malatya......................................................... 68
Nemrut Yürüyüşü / Malatya-Adıyaman................................................... 72
Ayvalı Kanyonu / Darende, Malatya.......................................................... 76
Taş Köprü-Kutanlı Peribacaları / Arapgir, Malatya................................. 80
Onar Köyü-Roma Mağaraları / Arapgir, Malatya................................... 84
Kayaarası Kanyonu / Arapgir, Malatya...................................................... 88
Günpınar Kanyonu / Darende, Malatya.................................................... 92
Yukarı Kavrun Yaylası-Kaçkar Buzulları / Çamlıhemşin, Rize.............. 94
Yukarı Kavrun Yaylası-Pokut Yaylası / Çamlıhemşin, Rize.................... 98
Yukarı Kavrun Yaylası-Çeymakçur Gölleri / Rize.................................. 100
Yukarı Kavrun Yaylası-Deniz Gölü / Rize-Artvin.................................. 102
Pokut Yaylası-Samistal Yaylası / Çamlıhemşin, Rize.............................. 104
Avusor Yaylası-Dadala Dağ Evi / Çamlıhemşin, Rize............................ 106
Dadala Dağ Evi-Ambar Gölü / Çamlıhemşin, Rize................................ 108
Dadala Dağ Evi-Hızarkapı Geçidi-Libler Gölü / Rize-Artvin.............. 110
Verçenik Yaylası-Tatos Gölleri / Rize........................................................ 112
Verçenik Yaylası-Kapılı Göller / Çamlıhemşin, Rize.............................. 114
Yedigöl Köyü-Mal Gölü-Deli Göl / İspir, Erzurum................................ 116
Yedigöl Köyü-Yedigöller / İspir, Erzurum................................................ 118
Başyayla-Çiçekli Göl / Çamlıhemşin, Rize............................................... 122
Yaylalar Köyü-Çeymakçur Gölleri / Yusufeli, Artvin............................ 124
Yaylalar Köyü-Deniz Gölü / Yusufeli, Artvin.......................................... 126
Yaylalar Köyü-Modut Yaylası / Yusufeli, Artvin..................................... 128
Dilberdüzü-Soğanlı Dağı / Artvin-Erzurum........................................... 130
Dilber Düzü-Boztepe / Artvin-Erzurum.................................................. 132
Körahmet-Şeytan Gölü-Dübe Yayla / Yusufeli, Artvin......................... 134

içindekiler
Yaylalar Köyü-Kındevul Aşıtı / Yusufeli, Artvin..................................... 136
Barhal-Karagöl / Yusufeli, Artvin............................................................... 138
Pişkankara Yaylası-Libler Gölü / Yusufeli, Artvin.................................. 140
Özgüven Köyü-Ciro Şelalesi / Yusufeli, Artvin....................................... 142
Beyazsu Yaylası-Yıldızlı Göl / Borçka, Artvin.......................................... 144
Maçahel-Maral Şelalesi / Artvin................................................................ 146 3
Narman Kanyonu / Erzurum...................................................................... 148
Süphan Dağı / Bitlis...................................................................................... 150
Tatvan-Por Köyü Rotası / Bitlis.................................................................. 152
Nemrut Kalderası / Bitlis............................................................................. 154
Anavarza / Kozan, Adana............................................................................ 158
Uçan Parkurları / Antalya........................................................................... 160
Karia Patikası / Milas, Muğla..................................................................... 162
Bafa Gölü Yürüyüşleri / Aydın-Muğla...................................................... 164
Taşyaran Vadisi / Uşak................................................................................. 168
Kula Volkanik Jeoparkı / Kula, Manisa.................................................... 174
Karagöl / Karşıyaka, İzmir........................................................................... 178
Ephesos-Kuşini Antik Taşocağı Rotası / Selçuk, İzmir......................... 180
Gökçeada / Çanakkale................................................................................. 184
Kaz Dağları Parkurları / Çanakkale-Balıkesir......................................... 186
Cehennem Şelaleleri / Kırklareli................................................................ 188
Uludağ / Bursa............................................................................................... 190
 DOĞASEVERLERE ÖNERİLER
1. Doğa yürüyüşleri veya
kampçılık yapmak için mut-
laka eğitim alın. Eğitimsiz
doğaya açılmak kazaya da-
vettir.
2. Hiçbir etkinliği tek başı-
nıza gerçekleştirmeyin. En
küçük bir ayak burkulması
bile insanın günlerce vahşi
doğada tek başına kalmasına
neden olabilir. Bu yüzden bir
yerleşim yerinin yakınlarına
gidiyor olsanız bile mutlaka
grup halinde hareket edin.
3. Bilmediğiniz bir bölgeye
rehbersiz gitmeyin. Grupta
4
bölgeyi bilen bir veya birkaç
kişinin bulunması iyi olur.
4. Plan ve program yap-
madan harekete geçmeyin.
Yolculuğun zamanı, süresi,
rotaları, malzemelerin uy-
gunluğu ve yeterliliği, gidi-
lecek bölgenin özelliklerinin
araştırılması gibi konuları
kesinleştirin.
5. Daha önce doğaya gitme-
diğiniz insanlarla çok ciddi
faaliyetler yapmayın. Doğa-
da her faaliyet katılanların
tam bir uyum içinde olması-
nı gerektirir.
6. Paylaşımcı olun. Arkada-
şınıza vereceğiniz bir parça
çikolata büyük dostlukların
başlamasına neden olabilir.
Zaten doğaya gitmek, kamp
yapmanın temelinde de bu
olmalıdır: Paylaşmayı öğren-
mek.
7. Doğayla yarışmayın. Bu
konu hep yanlış anlaşılmış-
tır. Doğaseverlere, dağcılara
doğayla mücadele eden in-
sanlar gözüyle bakılır. Oysa
hiçbir insan doğayla müca-
dele edemez. Unutmayın
doğayla değil kendi dayan-
ma gücümüzle, sınırlarımız-
la mücadele ediyoruz.
8. Çantanızda kötü hava ko-
şulları için giyecek taşıyın.
Hangi mevsim olursa olsun
doğaya çıkarken çantanızda
her zaman bir yağmurluk
olsun.
9. Malzeme almak için acele
etmeyin. Katalogdan malze-
me seçmek yerine bilen biri-
ne danışın.
10. Meteorolojik bilgiler ol-
madan kampa gitmeyin.

11. Gideceğiniz bölgenin
haritasını elde etmeye ça-
lışın. Tek başına harita işe
yaramaz. Pusula da gerekli.
Pusula veya harita kullan-
mayı biliyorsanız doğada
kolay kolay kaybolmazsınız.
12. Gideceğiniz bölgenin
jeolojik, coğrafik ve biyolo-
jik özellikleri hakkında bilgi
toplayın ve bu bilgileri etkin-
liğiniz süresince kullanmaya
çalışın.
13. Doğada kesinlikle kes-
tirme gördüğünüz yerler-
den gitmeye çalışmayın. “En
kestirme yol en iyi bildiğim
SÜPHAN DAĞI / HAKAN ÖGE
yoldur” kuralını bozarsanız,
kaybolma olasılığınız yük-
5
selir.
14. Etkinliğiniz sırasında
doğaya zarar vermeyin.
Önünüze çıkan sık ağaçlık
veya çalılıktan dalları kıra-
rak geçit açmak yerine bu
bölgenin etrafından dolaşın.
Yürürken görebileceğiniz
tavşan, tilki gibi vahşi hay-
vanları rahatsız etmeyin.
15. Eğer kamp kuracaksanız
kamp yerinizi başkalarının
da yararlanabileceği şekilde
düzenleyin.
16. Kamp yerini seçerken
 NEMRUT DAĞI, BİTLİS / TURGUT TARHAN
DOĞASEVERLERE ÖNERİLER
kaya diplerini tercih etme-
yin. Yukarıdan kopacak bir
6
kaya parçası çok ciddi so-
runlara neden olabilir. Rüz-
gârın yönünü saptayarak ça-
dırın ağzının rüzgârın esme
yününün tersine gelmesine
dikkat edin. Yoksa çadırı her
açışınızda ciddi bir rüzgârla
karşılaşırsınız.
17. Kamp yaşamlarının vaz-
geçilmez unsuru ateş yak-
mak ve başında oturup şarkı
söylemektir. Oysa bu durum
bazen geri dönülmez hatala-
ra da yol açabilir. Eğer kamp
yakınında orman varsa ke-
sinlikle ateş yakmayın. Ateş
yakmak için ağaç kesmeyin.
Kuru dalları toplayın. Ateşi
iyice söndürmeden kamp
yerini terk etmeyin.
18. Önemli bir sorun da
kampta bulaşık yıkamaktır.
Kampa kesinlikle deterjan
götürmeyin. En sağlıklısı
granül sabundur. En pratik
olanı ise yanınızda çok az
yağlı yiyecekler götürme-
nizdir. Yağ kullanımını en az
düzeyde tutarsanız tabakla-
rınızı sıcak su, kum, yosun
veya toprakla çok iyi temiz-
leyebilirsiniz.
19. Önemli bir sorun daha:
Çöp. Kamp sonrasında çöp-
lerinizi kesinlikle yakmayın.
Konserve kutularını iyice
ezerek hacmini küçültün ve
tüm çöplerinizi bir poşete
koyarak geri getirin.
20. Yürüyüş veya kamp es-
nasında bulunduğunuz yer-
lerden aşağılara zevk için
taş yuvarlamayın. Hiç um-
madığınız bir rotadan biri-
leri geçiyor veya tırmanıyor
olabilir.
21. Etkinliğiniz sırasında
bulduğunuz teknik tırmanış
malzemelerini kullanmayın.
Doğada kalmaları onlara za-
rar vermiştir.
22. Rastladığınız kamp yer-
lerindeki çadırlara, özellikle
de yiyeceklere dokunmayın.
Yiyecekler etkinliğe göre he-
saplandığı için alacağınız bir
parça yiyecek diğerlerini aç
bırakabilir. Çok zor durum-
daysanız en azını seçerek
(bir parça peynir, bir çikolata
gibi) alın. Zamanınız varsa
gelmelerini bekleyin. Zama-
nınız yoksa not bırakın.
23. Etkinliğiniz sırasında
gruptan ayrı hareket etme-
yin, grup liderinin dedikle-
rini yapın. Çok konuşmayın.
Ekiptekilerle sert tartışma-
lara girmeyin. En küçük bir
tartışma bile ekibi olumsuz
etkiler. Bu durum dikkatin
dağılmasına ve kazalara yol
açar.
24. Hedefe varmak üzere ol-
sanız bile, çok yorulduysanız
veya hava koşulları hızla de-
ğişiyorsa hemen geri dönün.
25. Malzemelerinizi çok iyi
kullanın. Bakımını iyi yapın.
7
Sağlıklı malzeme sağlıklı et-
kinlik demektir.
26. Günlük tutun. Yaşadı-
ğınız anlar kısa sürede zih-
ninizden uçup gider. Oysa
yazılı belge yıllar sonra bile
birçok şeyin hatırlanmasına
neden olur.
27. Gücünüzü ekonomik
kullanın. Dönüşü de düşü-
nün. Önemli kazaların ço-
ğunun dağlarda dönüş sıra-
sında olduğunu unutmayın.
Kendinizi ispat etmeye çalış-
mayın.
 Soğucak Yaylası
Sakarya’nın Sapanca ilçe-
si sınırları içinde bulunan
8
Soğucak Yaylası, her mev-
sim muhteşem güzellikler
sunuyor. Sapanca’nın yük-
sek kesimlerinde dağları
süsleyen ormanın içinde
saklanmış bir cennet ade-
ta. Yöredeki tüm yaylalarda
olduğu gibi burada da artık
eskisi kadar yaylacılık yapıl-
mıyor. Ancak yayla evleri
betona henüz yenik düş-
memiş. Soğucak’ın içinde
bulunduğu ormanlık alan,
yaz aylarında bile gürül gü-
rül akan sayısız dere ve su
YILDIRIM GÜNGÖR
kaynağı barındırıyor.
Yayla, Sapanca merkeze
12 kilometre uzaklıkta. Bu
mesafeyi yürüyerek de gi-
debilirsiniz ama ilk kilomet-
reler yürümek için sıkıcı.
Bunun yerine yaylaya kadar
araçla giderek kamp kurup
yayla civarında yürüyüşler
yapabilirsiniz. Rotaya İstan-
buldere yolunda ilerlerken
sağa giden Soğucak Yaylası
tabelasını görünce girecek-
siniz. Yol üzerinde çok sayı-
da arıcı ve kovan göreceksi-
niz. Yayla yolunda ilerlerken
sola dönen ilk yola girin

mutlaka, yol arıcıların bu-
lunduğu bir düzlükte sona
eriyor. Düzlüğe varmadan
yolun sağ yamacından dö-
külen şelale dikkatinizi çe-
kecek. Bahar aylarında şela-
le oldukça güçlü akıyor. Çok
yüksekten dökülmüyor ama
bulunduğu yerin manzarası
çok güzel. Burada zaman
geçirmenizi öneririm. Hele
yazın şelalenin altına gir-
meden burayı terk etmeyin.
Soğucak Yaylası’na vardı-
ğınızda sadece birkaç evin
dumanının tüttüğünü göre-
ceksiniz. Yazın bile yemek-
ler burada soba üstünde pi-
şiriliyor. Yaylaya gitmişken
kamp yapmanızı öneririm,
Sapanca, Sakarya
oldukça uygun düzlükler
var. Yaylada kamp kurarak
günübirlik yürüyüşler ya-
pabilirsiniz. Orman içinde
çok fazla yürüyüş rotası var.
Yaylanın içinden geçerek
ormanda devam eden yol,
yörenin farklı güzelliklerine
ulaşıyor. Yol, yaylayı çıkınca
bir düzlükte devam ediyor,
sonra iki yokuş geçip düz-
lüğe varılıyor. Burada bir-
kaç farklı rota bulunuyor.
Ormanda kaybolmak çok
kolay olduğu için eğer ya-
nınızda bölgeyi bilen biri
9
yoksa mutlaka GPS ile yü-
rüyün. Yaylada akşam ateş
yakmadan kampın keyfini
çıkarın.
KEREM YÜCEL
 İnönü Yaylası
Sakarya’nın Pamukova
ilçesi sınırları içinde yer
alıyor. Samanlı Dağları’nın
en geniş ve en düz yaylala-
rı arasında bulunan İnönü
Yaylası’na gitmek için do-
ğaseverler çoğunlukla Yu-
vacık-Yuvacık Barajı yolunu
izliyor. Nusretiye Köyü’n-
den giderken sola doğru
İnönü Yaylası’nı görünce gi-
rin. Yol gayet düzgün. Yola
girdikten yaklaşık 40 dakika
sonra İnönü Yaylası’na va-
racaksınız. İlkbaharda gece
ve gündüz arasındaki sıcak-
10
lık farkı fazla olduğu için
bezen yoğun sis yol boyun-
ca devam ediyor ve yaylada
sona eriyor. Yayla çok geniş
bir alana yayıldığı için yay-
la evleri de dağınık bir gö-
rünüm sergiliyor. Samanlı kamp kurarak orman içinde
Dağları’nın önemli yürüyüş günübirlik yürüyüşler de
parkurlarından biri olan yapmak mümkün. Çünkü
Serindere’nin bir kolu bu yayla civarında birçok rota
yayladan doğarak aşağılarda var ve bunların her biri fark-
Serindere’ye karışıyor. lı güzelliğe sahip. Yaylanın
Buradaki tek yürüyüş her mevsim farklı bir güzel-
parkuru Tepecik Köyü’n- liği var. Baharın ilk günle-
de biten rota. Ama yaylada rinde rengârenk çiçeklerin

bezediği yayla, serinlemek
isteyenler için ideal bir sığı-
nak. Sonbaharda ortaya çı-
kan pastel renkler yaylanın
başka güzelliklerini ortaya
çıkarıyor. Kış gelince yay-
la yolu kapanıyor. Ama kış
İnönü Yaylası’nın en güzel
mevsimi. Kar altında kalmış
Pamukova, Sakarya
11
KEREM YÜCEL
yolda saatlerce yürümek
biraz yorucu ama karlar al-
tında kalmış yayla evlerinin
muhteşem görüntüleri yor-
gunluktan eser bırakmıyor.
Yaylaya kış kampçılığı eği-
timi için giderek kar içinde
çadırda yaşama deneyimini
tadabilirsiniz.
 Serindere
Kocaeli sınırlarındaki Se-
rindere geçişi, yaz aylarında
yapılacak en güzel dere ge-
çişi etkinliklerinin başında
gelir. Rota kimi zaman or-
manın içinden geçer, kimi
zamansa derede bele kadar
suya girilir. Bu rota Yuvacık
Barajı’nı besleyen irili ufaklı
derelerin birleştiği su top-
lama havzası içinde devam
eder. Derenin en önemli
kolu İnönü Yaylası’ndan do-
ğar. Yayladan doğan bu kol
aşağılara doğru derin bir
kanyonun içinde geçerek
12
Serindere’ye ulaşır.
Yaz aylarında doğasever-
lerin en çok ilgi gösterdiği
parkur Serindere. Bunun
nedeni vadi içinden geçilen
sulu etapların çok zorlu ol-
maması ve yaşamsal risk ta-
şımaması. Serindere’nin üç
farklı parkuru bulunuyor.
Birinci ve ikinci parkurlar
Serindere Köyü’ndeki ala-
balık tesislerinden başlıyor.
Soldaki dere birinci, sağdaki
dere ise ikinci parkur. Her
iki parkur da kısmen dere
kenarındaki patikalardan,
çoğunlukla da dere için-
den gidiyor. Ancak ikinci
parkur daha çok dere için-
den devam ediyor. Soldaki
dereye girenler iki üç saat-
lik yürüyüş sonrası beton
köprüye varıyor. Buradan
itibaren orman içinde yü-
rünerek dere yatağına geri
dönülüyor. Asıl rota, ikinci
rota. Özellikle ikinci parkur
çoğunlukla dere içinden ge-
çiyor. En çok tercih edilen
parkur da bu. Serindere
rotası yaz aylarında bu yö-
redeki en ıslak rota. Yürü-
yüş yapanların en büyük
keyfi derede ıslanmak ve
yüzmek. Dere içindeki irili
ufaklı rotalarda bol bol yüz-
me molası verilebilir. Bura-
da uzun süre suda yürüne-
ceği için taşları kayganlığına
dikkat etmek gerek. Bu ro-
tanın iki çıkışı var. Birinci
çıkış dönmek, dere bitince
aynı rotadan geri dönülebi-
lir. İkincisiyse İnönü Yaylası
çıkışı. Bu daha zor ve daha
uzun bir parkur. Kanyonu

baştanbaşa geçerek İnönü
Yaylası’na gitmek isteyen-
ler ciddi bir kanyon geçişi
yapacak, yanlarında teknik
malzeme olmadan kanyo-
na girmemeleri gerekiyor.
Ayrıca İnönü Yaylası’ndan
kendilerini alacak bir araç
Yuvacık, Kocaeli
13
YILDIRIM GÜNGÖR
planlaması yapmaları la-
zım. Geçiş, ekibin hızına
ve deneyimine bağlı olarak
üç saat ile yedi saat arasın-
da sürebilir. Üçüncü parkur
baraj parkuru ve herkesin
yürüyebileceği bir özelliği
sahip.
 Soğukdere
Soğukdere, Yuvacık Bara-
jı su toplama havzası içinde
bulunuyor. Kocaeli’nin yaz
aylarındaki önemli ve zorlu
yürüyüş rotalarının başında
geliyor. Bu rotanın önem-
li bir özelliği de Menekşe
Yaylası rotasıyla birleştirile-
bilmesi. Ancak bunun için
ekibin küçük ve deneyimli
olması, dereyi zorlanmadan
hızlı geçmesi gerek.
Rota, Aytepe’de bulunan
Büyükşehir Belediyesi’nin
su deposunun önünden
başlıyor. Burada özellikle
14
kanyon geçişi için gerekli
hazırlıklar yapılıp malzeme
kontrolü yapıldıktan sonra
yola çıkılıyor. Dere yukarı
doğru takip edilerek yürü-
nüyor. Yukarı doğru sert- yapacakların da rahatlıkla
leşen dereyi geçerken her üstesinden geleceği bu rota
türlü emniyet kuralına özen yer yer zorlu noktalardan
göstermek gerek. Özellikle da geçiyor. Serindere’de ol-
dere içinde bulunan taşlar duğu gibi burada da bol bol
bazen çok kaygan olabili- yüzme molası verilebilir.
yor. Bu nedenle mutlaka Bunu dikkate alarak dere-
kask takılmalı. Kask, bu tür ye erken saatlerde girilmesi
geçişlerin en önemli mal- şart. Böylece hem dere ge-
zemesi. İlk kez dere geçişi çişini zamanında yapabilir

hem de istediğiniz yerde
yüzme molası verebilirsiniz.
Parkur bitiminde ıslanan
giysilerin değiştirilmesi için
mutlaka yedek giyecek gö-
türülmeli. Soğukdere içinde
irili ufaklı birkaç şelale ve
birçok küçük çavlan bulu-
nuyor. Yükseldikçe kanyon
duvarları bazen ürkütücü
Yuvacık, Kocaeli
15
YILDIRIM GÜNGÖR
bir görünüme bürünüyor.
Soğukderede’nin kanyon
duvarlarının yüksekliği be-
zen 200 metreyi geçiyor.
Kanyondan Beşkayalar Ta-
biat Parkı’ndan çıkılarak
ormanda Veysel Dayı’nın
kahvesinde sıcak bir mola
vermek, bu yürüyüşün en
keyifli anlarından biri.
 BALLIKAYALAR KANYONU
Ballıkayalar, Kocaeli’nin
Gebze ilçesinin Tavşanlı
Köyü sınırları içinde. Bir
günlük bir aktivite için ol-
dukça uygun. Tavşanlı Kö-
yü’nün içinden giden yolu
takip ederseniz beş dakika
sonra Ballıkayalar yol ay-
rımına varacaksınız. Bu
noktadan birkaç dakika
sonra küçük bir göletin bu-
lunduğu bir meydana vara-
caksınız. Bir ahşap yapının
bulunduğu yer, kanyonun
girişi. Araç ve insanlardan
ücret alınıyor.
16
Yaklaşık iki kilometre-
lik kanyon geçişi genelde
kolay, ama heyecan verici.
Bahar aylarında dere ba-
zen azgın akabiliyor. Bu
nedenle dikkatli olunmalı.
Aşırıya kaçılmadığı süre-
ce geçiş yaşamsal bir risk
taşımıyor ama yine de ka-
yalardan geçiş yapacağı-
nızı unutmayın. Vadinin
girişindeki yüksek kaya
duvarlarında haftanın her
günü tırmanan birilerini
görebilirsiniz. Yürüyüşün
ilk birkaç yüz metresi çok
kolay. Vadi tabanındaki ka-
yaların üzerinde bir sağa
bir sola geçerek yürüyüşün
ikinci etabına varacaksınız.
Bir anda yol bitiyormuş
gibi olacak. Burada karşını-
za çıkan küçük bir kayalığı
tırmanarak birkaç metre
yukarı çıkıp dereyi aşağıda
bırakacaksınız. Derenin en
ürkütücü aktığı nokta da
burası. Bu etap geçişin en
heyecanlı etabı. Kayaların
üzerinden yürürken, hele
de kalabalıksanız çok dik-
katli olmanız gerek. Ters
bir harekette aşağıdaki de-
reye düşebilirsiniz.
Burayı geçtiğinizde bir
yan geçiş noktasına gele-
ceksiniz. Uzunluğu 1.5 met-
re olan bu yan geçiş vadi
geçişinin de kilidi. Yani en
zor nokta burası, ama hiç-
bir riski yok. Çok az basa-
mağın ve tutamağın olduğu
bu noktadan düşülmesi ha-
linde sadece dizinize kadar
suya gömüleceksiniz. Bir-
kaç metre yukarıdan çalılık-

ların arasından da bir patika
açılmış, ama bence su ke-
narı daha güvenli. Bu nok-
tayı geçenleri büyük ve hoş
bir sürpriz bekliyor: Birkaç
metre yükseklikten dökülen
ve derin bir de dökülme çu-
kuru olan bir şelale. Eskiden
burada yüzerdik ama çevre-
deki bahçelerden gelen ilaç-
lar suda yüzmeyi olanaksız
kılıyor artık. Şelalenin üze-
rindeki düzlükten yürüme-
ye başlayın. Kısa bir süre
sonra sol yamaçta tabakalı
Gebze, Kocaeli
CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
17
kayalar çıkacak karşınıza.
Bu etabın sonunda da yine
bir şelale ve önünde büyük
bir gölet çıkacak karşınıza.
Soldaki ağaçları kullanarak
yukarı çıkın. Bundan sonra
vadide kayaların yerini top-
rak almaya başlar. Moladan
sonra dönerken de yine çok
keyif alacaksınız. Eğer fazla
bir kaya tecrübeniz yoksa
bu geçişi bir turizm şirketi
ile yapmakta fayda var. Bu
yürüyüş en fazla üç saatini-
zi alır.
 BALLIKAYALAR KANYONU

18
Gebze, Kocaeli

19

CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
 YILDIRIM GÜNGÖR
MENEKŞE YAYLASI
Menekşe Yaylası İzmit’in
20
Nusretiye Köyü sınırları
içinde yer alıyor. Yürüyüş
bir derenin içinde bulunan
Veysel Dayı’nın doğase-
verlere her türlü hizmeti
verdiği tesislerden başlıyor.
Tesisin yanındaki köprü-
den karşı yamaca geçtiğiniz
anda yürüyüşe başlamış
olacaksınız. Menekşe Yay-
lası yürüyüşünün en zorlu
etabı bu ilk etap. Çünkü
yola çıkar çıkmaz karşınıza
eğimli bir yamaç çıkacak.
Doğa yürüyüşlerinde vü-
cudun normal eğimlerde
ısınması tercih nedeni ama
bu parkur farklı. Bu dik eta-
bı hiç acele etmeden yavaş
bir tempoda çıkmaya çalı-
şın. Zaten acele ederseniz
kısa süre içinde tıkanır ka-
lırsınız. Bu da gününüzün
zehir olacağı anlamına gelir.
Bu etaptaki görkemli kayın
ağaçlarının kökleri bazen
birçok basamak oluştura-
rak bazı etapları daha ko-
lay çıkmanızı sağlayacak.
Temponuzu hiç bozmadan,
yarışmadan yavaş yavaş

yükselirseniz yola çıktıktan
45 dakika sonra ilk parkuru
bitirmiş olursunuz. Parku-
run bitimindeki kayalıklar-
da iyice dinlenin, sıvı alın
ve tekrar yola çıkın. Çok
kısa bir süre sonra bir or-
man yolu çıkacak karşını-
za. Bu yoldan sağa dönün
ve yürümeye başlayın. Yol
inişli çıkışlı olarak sizi or-
man içinde yaklaşık bir saat
yürütecek. Eğer yaz başıysa
ormangülleri, sonbaharsa
pastel renkler eşlik edecek
yürüyüşünüze. Yolun başka
Yuvacık, Kocaeli
YILDIRIM GÜNGÖR
bir orman yolunu kestiği
21
yerden itibaren yolu terk
ederek aşağı doğru inen
geniş patikaya girin. Beş
dakika sonra, ortasından
tertemiz bir derenin aktığı
biz düzlüğe varacaksınız.
Derenin temiz olması sizi
şaşırtmasın. İnsan olma-
yan her yerde dereler temiz
akar. Burada iyice dinlenip
yemeğinizi yedikten sonra
tekrar yola çıkın. Düzlüğün
sonundaki yokuş yarım saat
sonra sizi Menekşe Yayla-
sı’na götürecek.
 MENEKŞE YAYLASI

22
Yuvacık, Kocaeli

23

YILDIRIM GÜNGÖR
 YEDİGÖLLER
Bolu ili sınırları için-
de kalan Yedigöller’e hem
Bolu’nun içinden hem de
Mengen tarafından ulaş-
mak mümkün. Ben Bolu
rotasını tercih ediyorum.
Bolu Ankara yönünde E-5
karayolu üzerinde Yedigöl-
ler tabelasını izlediğinizde
kısa süre sonra evler geride
kalacak ve doğayla baş başa
24
YILDIRIM GÜNGÖR
kalacaksınız. Toprak olma-
sına rağmen iyi bir yol. Hele
mevsim sonbaharsa her bir
virajı döndüğünüzde renk-
ten renge bürünen bir do-
ğaya karşılaşacaksınız. Yol
yaklaşık 1.5 saat sürüyor.
Burada iki yürüyüş rotası
önereceğim. Göllerin etra-
fındaki patikaları dolaşarak
tüm göllere ulaşmak. Bu
 Bolu

yürüyüş sırasında en keyif değiştiğini göreceksiniz. Bi-

alacağınız şey sudaki yan- raz yorucu ama bir o kadar
sımalar olacak. Yedigöller da zevkli bir yürüyüş. Yürü-
yansımanın en güzel göz- yüşün ortalarında okla gös-
lendiği yerlerden biri. Rüz- terilen rotayı takip ederek
gâr olmadığı zamanlarda buradaki anıt çamı ziyaret
yansıma o kadar kusursuz edip dibinde dinlenebilir-
ki gerçeği kadar net. Tüm siniz. Anıt çamın yoldan
göllerin etrafını dolaşmak uzaklığı 500 metre civarın-
birkaç saatinizi alır. Bu yü- da. Patika da yürümek için
rüyüş sırasında göreceğiniz çok uygun. Burada biraz
mantarlar sürekli dinlendikten sonra geri dö-
durarak fotoğraf nün. Hedefimiz manzara
çekmenize neden seyir noktası. Bu noktaya
olacak. Yedigöller vardığınızda Yedigöller’in
gibi muhteşem bitki muhteşem görüntüsü ayak-
25
örtüsüne sahip bir larınız altına serilecek. Bu
yere giderken mutla- seyir noktasında daha iyi bir
ka yanınızda makro başka nokta daha var. Ama
objektif bulundurun. biraz daha ileride. Yaklaşık
Çok güzel kareler bir kilometre yürüdüğünüz-
yakalayabilirsiniz. de bir düzlüğe varacaksınız.
İkinci yürüyüş rotası Bu düzlükteki kayaların
ise Bolu yönündeki üzerine çıktığınızda nefes
çıkış kapısından baş- kesici final ile karşılaşacak-
lar. Toplam beş ki- sınız. Rengârenk bir doğa
lometrelik bir etabı ve muhteşem bir peyzaj. Bu
kapsar. Yol boyunca rotayı yürürken çok dikkat-
yokuş yukarı yü- li olun. Ormandan çıkarak
rürken manzaranın karşıya geçmeye çalışan ge-
birkaç metrede bir yikler sizi korkutabilir.
 SAMANDERE ŞELALESİ
Doğa yürüyüşü yapanlar
nedense Kocaeli’den öte-
ye geçmiyor. Oysa Düzce
ve Bolu’da birçok benzer-
siz doğa değeri bulunuyor.
Düzce’nin güneydoğusun-
daki Samandere Şelale-
si’nden başlayan ve orman
içinde saklı kalmış ve henüz
bozulmamış yaylalardan ge-
çerek Abant’ta biten rota,
bu doğal değerlerin bir kıs-
mını görmenizi sağlıyor.
Düzce’ye 26 kilometre me-
safede bulunan şelale, tabiat
parkı ilan edilmiş. Yaz ayla-
26
rında Düzce ve komşu iller-
den kalabalık bir ziyaretçi
akınına uğruyor. Şelale dar
ve derin bir vadiden akıyor.
Şelale değil de şelaleler de-
mek belki daha doğru. Çün-
kü müthiş bir gürültüyle
düşen birkaç şelale var.
Beyaz köpükler çıkararak
akan su, düştüğü yerde bü-
yük bir kazan oluşturmuş.
Bilinenin aksine kayaları
suyun akışı değil, suyun ta-
şıdığı diğer taşlar aşındırır.
Şelalenin sert düştüğü yer-
lerde su derine doğru aşın-
dırır. Bu aşınan yere giren
çakıl parçaları binlerce yıl
boyunca burayı aşındırarak
çukura dönüştürür. Suyun
sert döküldüğü yerlerde su
tarafından taşınan taşların
oyarak oluşturduğu çukur-
lara “dev kazanı” deniyor.
Şelaleden geri dönerek as-
falt yola girin. Yol yürümek
için oldukça güzel. Yavaş
yavaş yükseliyor. Yaklaşık
beş kilometre sonra sola
doğru eğreti bir levha Sa-
karca Yaylası’nı gösterecek.
Bu yola girdikten 15 dakika
sonra Sakarca Yaylası’n-
dasınız. Bu son etap biraz
dik. Bir tepenin yamacında
kurulmuş yayla çok sakin.
Yayla evleri hâlâ geleneksel
mimarisini koruyor. Sadece
iki ev biraz aykırı o kadar.
Yaylanın ortasında büyük
ve yemyeşil bir düzlük var.
Çocuklar için çok ideal bir
kamp yeri. Ayrıca dağlar-
la bezeli muhteşem bir de
manzarası var. Yaylanın
suyu ise muhteşem. Burada
 DÜZCE-BOLU

biraz dinlendikten
sonra yaylanın
içinden geçerek
ormana doğru
inen yola girin. En
fazla bir saat son-
ra Bolubaşı Yay-
lası’ndasınız. Bu
yayla Sakarca’ya
göre daha küçük
ve bazı evler ne
yazık ki bakımsız-
lıktan yıkılmaya
yüz tutmuş. Sade-
ce iki ev beton ve
yaylaya hiç mi hiç
27
yakışmamış. Yay-
lanın ortasındaki
çeşmenin suyu
çok soğuk ve çok
YILDIRIM GÜNGÖR

lezzetli. Termos-
larınızı bu lezzetli
su ile doldurarak
yaylada biraz daha
oyalanıp keşfinizin son eta-
bı olan Sinekli Yaylası’na
yönelin. Bir saatten kısa bir
süre içinde yaylaya vara-
caksınız. Yayla tam yamaca
kurulmuş. Diğer yaylalara
oranla daha planlı. Evler ya-
maçta, düzlükteyse hayvan-
lar otluyor. Evler geleneksel
mimariye uygun yapılmış ve
hiç beton bina yok. Üç yay-
la içinde yaylacılığın yoğun
olarak yapıldığı tek yayla
burası. Sinekli Yaylası’ndan
Abant dört kilometre.
 TURGUT TARHAN
SOĞUKSU MİLLİ PARKI
28
Kızılcahamam ilçe mer-
kezinin kuzeybatısında ka-
lan 1195 hektarlık bölüm
1959 yılında Soğuksu Milli
Parkı ilan edildi. Milli park,
iki ana vadiye açılan pek
çok dere ve vadiler arasında
uzanan düzlüklere sahip.
Bölgenin jeolojik yapısı ve
genç tektoniği nedeniyle bu
civarda pek çok sıcak ve so-
ğuk su kaynağı bulunuyor.
Sıcak su kaynakları kaplıca
olarak değerlendiriliyor.
Parkta hâkim ağaç türleri
karaçam, sarıçam, köknar,
gürgen. Bunların yanı sıra
yabani çilek, ahlat, yabani
fındık, titrek kavak ve bazı
meşe türlerine de rastlanı-
yor. Milli parkta yabando-
muzu, boz ayı, tilki, çakal ve
kurt gibi memeli hayvanlar
da bulunuyor. Burada ayrıca
160 civarında kuş türü gö-
rülüyor; bunların en önem-
lisi dünya çapında koruma
altına alınan kara akbaba.
Soğuksu Milli Parkı’nı
özel yapan iki şeyden biri

kara akbabaysa diğeri 2.35
metre çap ve 2.8 metre
yüksekliğe sahip fosilleşmiş
ağaç. Günümüzden yakla-
şık 18-15 milyon yıl önce
burada bulunan ormanların
bir kısmı, meydana gelen
volkanik etkinlik soncunda
sıcak volkanik malzemenin
altına kalmış. Zaman için-
de organik malzemeler silis
elementle yer değiştirmiş
ve ağaçlar taşlaşmış. Milli
park içinde uzunluğu 16
kilometre olan bir yürüyüş
KIZILCAHAMAM, ANKARA
YILDIRIM GÜNGÖR
29
parkuru bulunuyor. Çok
fazla cazibesi yok ama kara
akbaba gözlemi ve Kuzca-
pınar’daki fosilleşmiş ağaç
yürüyüşünüzü cazip hale
getirebilir. Rotanın yarısı
yokuş. Burada yürüyüş veya
kamp yapmak için önceden
Milli Parklar’dan izin almayı
unutmayın.
 NALLIHAN
Sadece ormanda, bir ke-
narında veya yeşillikler için-
de bir yaylada değil, hiçbir
bitkinin yetişmediği farklı
bir coğrafyada da olağanüs-
tü bir gün geçirebilirsiniz.
Ankara’nın Nallıhan ilçesi
sınırları içinde kalan Sarıyar
Barajı civarındaki erozyon
bölgesinin en yüksek tepesi
olan Kıztepe ve etekleri çok
farklı bir yürüyüş rotası içe-
riyor.
Nallıhan’a İstanbul’dan
30
YILDIRIM GÜNGÖR
gidecekler Bolu-Aladağ-Se-
ben-Beypazarı yolunu,
Ankara’dan gidecekler ise
Beypazarı-Çayırhan güzer-
gâhını kullanabilirler. Yürü-
yüşe başlayacağınız nokta
ise Çayırhan- Nallıhan ara-
sında bulunan Davutoğlan
Köprüsü’nün biraz ilerisi.
Köprünün karşısındaki böl-
ge ilginç bir jeomorfolojik
yapıya sahip. Buradaki ya-
maçlardan yürüyerek Kız-
tepe’nin eteklerine kadar
gidebilirsiniz. Yürüyüşe
başlamadan yanınıza su
almayı unutmayın. Rota
üzerinde su bulmanız
olanaksız. Bölgenin en
önemli yanı, su ve rüzgâr
etkisiyle ortaya çıkan yer
şekilleri ve bunların bü-
ründüğü renkler. Dünya
ölçeğinde bile böyle bir
oluşum çok ender. Doğa
burada dans ediyor san-
ki. Yüksek bir noktada
durarak dikkatinizi yer
şekillerine verdiğinizde
hareket ettiklerini sa-
nabilirsiniz. Çizgiler o

kadar ritmik ki böylesini
ancak topografik haritalar-
da görmek mümkün. Eroz-
yonun etkisiyle topografya
üzerinde meydana gelen yer
şekilleri olağanüstü. Kızte-
pe’ye baktığınızda ise zirve-
sine doğru her türlü rengin
katman katman gözlendiği,
eteklerinde ise bu renklerin
harmanlandığı bir manzara
gözleniyor. Yürürken ayak-
larınızın çok az da olsa ze-
mine gömülmesi rahat bir
yürüyüş yapmanızı sağlar
ANKARA
YILDIRIM GÜNGÖR
31
gibi gözükse de kaslarınız
zorlanacak. Bu nedenle bu
sırtlarda hızlı yürümeye
çalışmayın, çok çabuk yoru-
lursunuz. Bu sırt boyunca
yapacağınız yürüyüş iki üç
saat arasında değişecek. Bir
yere ulaşmaktan çok, farklı
yer şekilleri arama yürüyü-
şü olacak.
Yürüyüşünüz sırasında
sağanak yağmur yağarsa he-
men geri dönün. Killi top-
rak kısa süre içinde tam bir
balçık haline geliyor.
 NALLIHAN

32
 ANKARA

TURGUT TARHAN
33
 ERFELEK ŞELALELERİ
Bir doğa harikasının rast-
lantıyla bulunmasıyla ülke-
mizin en güzel vadilerinden
biri de ortaya çıkmış oldu.
Sinop’un Erfelek ilçesi sınır-
ları içinde kalan Erfelek Şe-
laleleri’ne giden yol oldukça
bozuk. Bunun nedeni böl-
gedeki yol inşaatları. Orma-
nın içindeki bu gizli cennet-
te otuzun üzerinde şelale
var. Bunlardan dokuz tanesi
diğerlerinde daha büyük.
Sonbaharda yapacağınız
bir yürüyüş pastel renklerin
ortaya çıkmasıyla büyülü
34
bir rotaya dönüşür. Orma-
nın içindeki bir düzlükte ilk
şelale ve oluşturduğu gölet
karşılayacak sizi. Rota da
tam buradan başlıyor. Yak-
laşık üç dört kilometre son-
ra ise vadi tabanı düzleşiyor
ve yolculuğumuz sona eri-
yor. Şelalenin yanından sola
doğru giden patika sizi bir
günlüğüne de olsa düşler
ülkesinde yolculuğa çıka-
racak. Geri döndüğünüzde
gördüğünüz şeylerin tümü-
nün gerçek olup olmadığını
düşüneceksiniz. Şela-
lelerin tümünü gez-
mek için bir rehber
almanızda fayda var.
Vadi boyunca yükse-
lirken her basamakta
bir şelale karşılayacak
sizi. Kimi küçük, kimi
ise oldukça görkemli.
Ancak yükseldikçe
parkur zorlaşmaya
başlayacak. Bazı şela-
lelerin dibinde birik-
miş olan yaprakların
sunacağı müthiş gör-
sel şölenlere şimdi-
den hazır olun. Bazı
yerleri tırmanırken
yardıma gereksinim
duyacaksınız. Kayalar ba-
zen zor geçit veriyor, bazen
de oldukça kaygan oluyor.
Bu yüzden yürüyüşünüzü
olumsuz etkileyecek. Bu
nedenle “rehber alın” diyo-
rum zaten. Eğer rehberiniz
varsa vadinin sonuna kadar
giderek suyun kaynağına da
ulaşabilirsiniz. Benim tav-
siyem büyük şelaleleri gör-
dükten sonra okları izleye-

rek geri dönmeniz. Rotanın
bir noktasında Değirmen
Kafe diye bir işaret görecek-
siniz. Okları takip edin, kısa
sürede ağaçların arasında
kaybolmuş eski bir değir-
menden bozma kafeteryayı
göreceksiniz. Burada çay
içerek su sesi ve kuş cıvıltı-
ları arasında terapi bile ya-
pabilirsiniz kendinize. Yaşa-
dığınız yorgunluktan sonra
Erfelek, Sinop
CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
35
oturduğunuz kanepe size
öyle rahat, öyle büyüleyici
gelecek ki kolay kolay terk
etmek istemeyeceksiniz bu-
rayı. Dönüşte okları takip
ederseniz kısa süre içinde
tekrar yola çıktığınız nok-
taya geri döneceksiniz. Geri
dönerken bu kadar kısa bir
süre içinde bu kadar çok
şelale görmenin şaşkınlığını
yaşayacaksınız.
 SORKUN ŞELALESİ
Günümüzden 65 milyon
yıl önce oluşmuş tabakalı
kayaçların arasında akan
Sorkun Dere’nin kaynağına
çok yakın bir yerde bulunan
Sorkun Şelalesi, Sinop’un
gizli kalmış köşelerinden
biri. Dere milyonlarca yıl
önce oluşmuş tabakaların
üzerinde akarken her bir
küçük çavlanda farklı bir
güzellik sergiliyor.
Gerze’deki bu vadi de Si-
nop’taki diğer vadiler gibi
setlerden oluşuyor. Nedeni
ise tektonizma. Milyonlar-
36
ca yıldır bölgede meydana
gelen jeolojik olaylar so-
nucunda birçok düşey fay
meydana geldi. Bu faylar da
zaman içinde bu muhteşem
dereleri ve derelerden dö-
külen şelaleleri oluşturdu.
Dere bazen düzleşiyor,
kenardaki patikalardan ra-
hatlıkla geçiliyor. Sonra
birden daralarak dar bir
boğaza dönüşüyor. Çok zor
olmayan bir parkur. Kimi
zaman kayadan kayaya atla-
yarak, kimi zaman ise kaya-
lardan tutunup yan geçişler
yaparak devam edebilirsi-
niz. Bazen de suya girerek
tabii. Ara sıra balıklar eşlik
edecek yolculuğunuza. Ro-
tanın ortalarından sonra
setler fazlalaştığı için küçük
çavlanlar da artmaya baş-
layacak. Bu çavlanların en
güzeli arka arkaya akan iki
şelale.
İkiz şelalelerden son-
ra dere iyice kolaylaşmaya
başlıyor. Yaklaşık 20 dakika
kadar bu şekilde yürüdük-
ten sonra dere yeniden sert-
leşiyor. Ama hâlâ yukarıdan
dökülen bir şelalenin sesini
duyamayacaksınız. Sorkun
Şelalesi gerçekten de ken-
dini son ana kadar göster-
miyor. Sağınızda üstü çi-
menlerle kaplı terk edilmiş
bir kulübe göreceksiniz. Bu,
eski bir su değirmeni. Eski
ama aslında küçük bir iki
müdahaleyle çalıştırılabi-
lecek halde. Tüm düzenek
sağlam, sadece değirmene
su getiren kanalların tamir
edilmesi gerek.

Kulübeyi arkanızda bıra-
kıp devam edin. En fazla 10
dakika sonra bir uğultu du-
yacaksınız. Ancak önünüz-
deki kaya bloğunu geçince
görebileceksiniz şelaleyi.
Doğadaki en güzeller en zor
ulaşılacak, en kuytu yerler-
dedir. Onları hak etmek için
emek sarf etmek gerekir de,
bir doğal güzellik bu kadar
mı kuytuda olur? Dereden
gelenlerin görmesi için ne-
redeyse şalalenin dibine
GERZE, SİNOP
YILDIRIM GÜNGÖR
37
kadar gitmeleri gerekiyor.
Kayalarla çevrilmiş bir çu-
kurluğun ortasına akıyor
şelale. Sonbahar olmasına
rağmen su oldukça fazla.
Gerze buna benzer bir sürü
dereyi ve şelaleyi barındırı-
yor. Bir tarafta muhteşem
bir deniz, hemen berisinde
muhteşem ormanlar ve de-
reler. Bu muhteşem doğa-
nın henüz tam anlamıyla
keşfedilmemiş olması ise
buranın en büyük avantajı.
 YENİCE ORMANLARI
Karabük’ün Yenice ilçesi
sınırları içinde kalıyor. Ka-
rabük Valiliği’nin yaptığı
çalışma ile Yenice Orman-
ları içinde 15 adet yürüyüş
rotası, beş adet kamplı rota,
yedi adet de bisiklet rotası
işaretlendi. Dört mevsim
yürüyüş yapılacak muhte-
şem bir bölge. İlkbaharda
yeşilin, sonbaharda da çeşit
çeşit rengin yansıdığı Yeni-
ce Ormanları, bitki çeşitli-
liği ve barındırdığı endemik
türlerin zenginliğiyle eşsiz
bir bölge. Burada yapaca-
38
ğınız yürüyüş sonrasında
rüyalarınızın bile renklen-
diğini göreceksiniz. Yenice
Ormanları içindeki Çitdere
ve Kavaklı bölgeleri kapsa-
dıkları ekosistem nedeniyle
koruma altına alınmış. Çit-
dere’de porsuk, fındık, kara-
çam, akçaağaç, sapsız meşe
ve dağ karaağacı, Kavaklı
bölgesinde ise anıt porsuk ve
fındık ağaçları egemen. Ye-
nice’ye sabahın erken saatle-
rinde varırsanız kahvaltınızı
fırından yeni çıkmış poğa-
çalarla yapmanızı
tavsiye ediyorum.
Eğer kamp kurmak
istemiyorsanız Or-
man İşletme Mü-
dürlüğü’yle temasa
geçip orman evinde
konaklayabilirsiniz.
Ormanda işaretle-
nen birçok yürüyüş
rotası var. Ben yine
de kendi bildiğim
rotayı öneriyorum.
Orman İşletme
M ü d ü r l ü ğ ü ’n ü n
konaklama tesisi-
nin önünden yukarı
çıkan yolda yürü-
meye başlayın. Sa-
ğınızda solunuzda
porsuk ve anıt fındık ağaçla-
rını göreceksiniz. Eğer bir iki
gün önce yağmur yağmışsa
ormanın tabanının rengâ-
renk mantarlarla kaplan-
dığını göreceksiniz. Yukarı
doğru çıktıkça ortam daha
da kızıllaşacak. Yürüyüşü-
nüz boyunca ceylan ve ge-
yik izlerine rastlayacaksınız
sık sık. Eğer biraz şansınız

varsa hayvanları görmeniz
bile mümkün. Burası dün-
yada çok az kalmış doğal bir
anıt orman, doğanın bize
korumamız için bıraktığı
bir değer. Yürüdüğünüz yol
boyunca bazen sisler arasın-
da kalan ağaçların ürkütücü
görüntüsü size eşlik edecek,
bazen de sis dağılacak ve
kendinizi renkli bir masal
Yenice, Karabük
39
TURGUT TARHAN
dünyasında bulacaksınız. Et-
rafınıza dikkatli bakarsanız
mikro dünyanın tüm fertle-
rinin bu ekosistem için nasıl
da canla başla çalıştıklarına
tanık olacaksınız. Yürüyüş
sonunda tüm ormana hâkim
tepeye varacaksınız. Hiçbir
şey yapmayın, sadece etrafı-
nızda dönerek renk cümbü-
şünü izleyin yeter.
 KARAPINAR KUMULLARI
Herkes Karapınar ku-
mullarını erozyon önleme
bölgesinde sanır, ama asıl
kumullar Karacadağ’ın
eteklerinden Karapınar’a
doğru yaklaşıyor. Bu böl-
gede yapacağınız birkaç
saatlik yürüyüş size bir çöl
ortamında yürümenin ne
demek olduğunu fazlasıyla
anlatacaktır. Yolculuğunuz
Karapınar’dan başlayacak.
Ereğli yolu üzerindeki şe-
hitliği geçer geçmez sola
dönen toprak yola girerek
Karacadağ yönüne ilerleyin
40
CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
ve sakın yoldan çıkmayın.
Çıkarsanız bitki örtüsünün
altında derin bir kumun
yattığına şahit olabilirsiniz.
Yani arabanız batar. Yani
gerçekten de çöl. Eğer aracı-
nız batarsa sadece yürüyüş
değil, zorlu bir çöl macerası
da yaşayabilirsiniz. Kumul-
lar uzaktan pek belli olmu-
yor. Bu yüzden kumulların
iyice belli olduğu noktada
araçtan inin ve yürümeye
başlayın. Yanınıza yolculuk
boyunca yetecek kadar su
almayı da unutmayın. Çün-
kü tam bir çöl ortamına gi-
riyorsunuz.
Araçtan inip atacağınız
birkaç adımdan sonra bir-
den yavaşladığınızı hisse-
deceksiniz. Kum tempoyu
iyice düşürüyor ve giderek
yorucu oluyor. Bu nedenle
çok hızlı hareket etmeden
yavaş bir tempoda yürüyün.
Yürüyüşe başladıktan yarım
saat sonra bitki örtüsünün
iyice azaldığını ve uzaktan
gözüken sırtların tamamen
kumullar tarafından işgal

edildiğini göreceksiniz.
Yavaş yavaş yürümeye
devam edin. Hedefiniz kar-
şıda gözüken kumul sırtları.
Eğim dikleştikçe ayakları-
nız da kaymaya başlayacak
ve yorulacaksınız. Bol bol
dinlenmeye ve su içmeye
çalışın. Bir süre sonra bitki
örtüsünün tamamen yok
olduğu kumulların dibine
varacaksınız. Rüzgârın ku-
mullarda meydana getirdiği
kıvrımlar bu çöl ortamını
görsel bir şölene dönüştü-
Karapınar, Konya
YILDIRIM GÜNGÖR
41
rüyor. Yarım saat daha yü-
rürseniz kumulların tepe
noktasına varacaksınız. Ge-
riye döndüğünüzde bıraktı-
ğınız izlerin rüzgârın getir-
diği kumlar tarafından kısa
sürede nasıl da hızla yok
edildiğini göreceksiniz. Do-
ğanın kendisine sunduğu
her türlü kaynağı vahşi bir
şekilde tüketen ve dünyayı
umarsız bir şekilde yaşan-
maz hale getiren bir canlı
türünün üyesi olarak ürper-
diğinizi hissedeceksiniz.
 CELİL BOĞAZI
Konya’nın Cihanbeyli
ilçesinin Kuşca kasabası sı-
nırları içinde yer alan Celil
Boğazı barındırdığı doğal
anıtla ve muhteşem sonba-
har renkleriyle büyülüyor.
Bu bölge de Atlas’ın Tür-
kiye coğrafyasına hediyesi.
Yürüyüşe Celil Boğazı’nın
girişindeki piknik alanından
başlayabilirsiniz. Bu alan-
da bir zamanlar insanların
barınak ve tapınak olarak
kullandığı insan yapımı bir-
kaç mağara, insan-doğa iliş-
kisinin güzel örneklerinden
42
biri. Bu barınaklardan biri
biraz yüksekte kaldığı için
merdivensiz çıkmak epey
zor. Yapı bir ana salon ve
bu salona bağlanan birkaç
odadan oluşuyor. Piknik
alanından itibaren sırtla-
ra çıkarak, sırtlar boyunca
yürüyüşler yapabilirsiniz.
Özellikle akşam saatlerin-
de ışık iyice yataylaşmışken
bölgenin jeolojik özelliğin-
den kaynaklanan renklen-
meler daha belirgin olarak
görülüyor. Boğazdaki peri-
bacaları ülkemizdeki
diğer örneklerinden
daha farklı şekillere
sahipler. Bir zaman-
lar bu peribacaları
dinamitle patlatılarak
elde edilen kaya par-
çaları ev yapımında
kullanılmış. Ama
bir önceki belediye
başkanı bu tahribatı
önlemiş ve bölgeyi
koruma altına almış.
Onca tahribata rağ-
men boğazın her kö-
şesine yayılmış onlar-
ca peribacası zamana
meydan okumaya
devam ediyor. Boğa-
zın bir de efsanesi var; bu-
rada obası bulunan bir ana
kızın öyküsü. Kız bir gün
başka obadan birine âşık ol-
muş. Düğün dernek derken
damat kızı alıp gitmek is-
temiş. Anasından ayrılmak
istemeyen kız atın terkisin-
den atlayarak anasına doğ-
ru koşmaya başlamış. İkisi
tam birbirlerine kavuşacak-
ken taş olup kalmışlar. Her

ikisinin gözlerinden akan
yaşlar pınar olup sulamış
vadiyi. Vadinin içinde tek
bir yerde su var. Burası da
“Anakız” denilen yer. Celil
Boğazı’na yukarıdan bakan
sırtlarda yürürken çok zor-
lanmayacaksınız. Toprakla
kaplı yumuşak zemin karda
yürüyormuşsunuz hissi ve-
recek. Ancak vadi içine inip
de peribacalarına yakından
Cihanbeyli, Konya
YILDIRIM GÜNGÖR
43
bakmaya karar verirseniz
biraz yorulacağınızı bilme-
lisiniz. Ben vadiye inmenizi
şiddetle tavsiye ediyorum.
Kuşca’da konaklamak için
bir tesis yok. Ancak Cihan-
beyli’de kalarak sabah gidip
akşam dönebilirsiniz. Vadi-
nin girişinde bir çeşme var.
Bir çeşme de vadinin çıkışı-
na yakın bir noktada anayol
üzerinde bulunuyor.
 CELİL BOĞAZI

44
Cihanbeyli, Konya

45

YILDIRIM GÜNGÖR
 KAPADOKYA PARKURLARI
Dünyanın en önemli do-
ğal anıtlarının başında gelen
Kapadokya’da doğa yürü-
yüşlerini çok farklı etaplarda
gerçekleştirebilirsiniz.
Doğanın su ve rüzgâr yar-
dımıyla şekillendirdiği vadi-
lerde yapılan birkaç saatlik
yürüyüşler Kapadokya’ya
çok farklı bir gözle bakma-
nızı sağlayacak. Kapadokya,
birçok uygarlığın egemen ol-
duğu bir bölge. Hititlerden,
Phryglerden, Perslerden iz-
ler taşıyor.
Hıristiyanlığın ortaya çı-
46
kışıyla bu dini benimseyen-
lerin, Roma’nın şiddetinden
kaçıp sığındığı bölge, o dö-
nemlerden itibaren kayalara
oyulan kiliseleriyle, yeraltı
şehirleriyle de ünlü. Eskiden
sadece açık hava müzeleri-
nin gezdirildiği bölgede artık
yürüyüşler de düzenleniyor.
Bölgede hizmet veren tur
şirketleri doğa yürüyüşle-
ri için rotalar belirliyor. Bu
tür yürüyüşlerin avantajı, en
görkemli yer şekillerinin bu-
lunduğu Kapadokya bölgesi-
nin oluşumunun
her aşamasını
görme şansının
bulunması. Yü-
rüyüşler boyunca
aşınmanın her
aşamasını göz-
lemek mümkün.
Bir peribacası
daha oluşumu-
nun ilk aşamasın-
dayken, hemen
yanındaki yok
olma halindedir.
Eğer dikkatli ge-
zerseniz belki bir
kuvars minerali
veya bir agat bu-
labilirsiniz. Yü-
rüyüş sırasındaki
görsel şölen de cabası.
Aslında balonla uçuş da
yürüyüşe eklenecek bir et-
kinlik olabilir. Sabah saat-
lerinde yapılacak bir saatlik
balon uçuşu bölgeyi tüm
görkemiyle izlemek için bü-
yük bir şans sunuyor.
Balon uçuşları aynı za-
manda bölgenin oluşumu
için büyük katkılarda bulun-

muş. Ayrıca Erciyes ve Ha-
san Dağı’na daha yüksekten
bakmanızı da sağlayabiliyor.
Milyonlarca yıl bu alana ateş
kusan bu iki dağ şimdilerde
dingin bir dönem yaşıyorlar.
Kapadokya’da yapacağınız
yürüyüşlerde dikkat etme-
niz gereken en önemli konu
zeminin kayganlığı. Aşınma
sırasında açığa çıkan kü-
NEVŞEHİR
47
FATİH ÖZENBAŞ
çük taş parçaları sert zemin
üzerinde çok kaygan hale
geliyor. Bu taşlara basarak
kaymanız ciddi sakatlıklara
neden olabilir.
Yürüyüşler genellikle Ak
Vadi, Ballı Vadi, Güvercinlik
Vadisi, Aşk Vadisi, Zemi Va-
disi ve Kızıl Vadi gibi bölge-
lerdeki parkurlarda yapılıyor.
 KAPADOKYA PARKURLARI

48
 NEVŞEHİR

CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
49
 ALADAĞLAR TRANS
Önemli bir kısmı Niğde ili
sınırları içinde kalan Aladağ-
lar, eşsiz yürüyüş rotalarına
ve bir yandan yüksek zirve-
lere, bir yandan kaya duvar-
larına tırmanış güzergâhları-
na sahip. Dağ aktivitelerinin
tümünde dağcılık veya en
azından kampçılık bilgisine
gerek var çünkü yiyecekler
de dahil olmak üzere tüm
malzemeler sırtta taşınıyor.
Demirkazık Köyü’nden ka-
tır kiralamak da mümkün.
Demirkazık Köyü’nden yola
çıktıktan bir saat kadar son-
50
ra Karayalak Boğazı’nın gi-
rişine varacaksınız. Boğazın
girişindeki kaya kütlesini
döndünüz mü karşınıza bü-
yük bir çanak ve kaya duvar-
ları çıkacak. Buradan 3000
metre civarında bir yüksek-
liğe sahip Çelik Buyduran
Aşıtı’na kadar olan etap epey
zorlu. Zorluğun nedeni ze-
minin çarşakla kaplı olması.
Yukarı doğru çıkarken bazen
adım atmakta bile zorlanabi-
lirsiniz. Yaklaşık iki üç saat
süren çıkışın ardından Çelik
Buyduran pına-
rında kısa bir mola
vererek su gerek-
siniminizi karşı-
layın. Moladan
sonra yarım saat-
lik bir yürüyüşle
aşılacak boyundan
sonra Yedigöller
platosu ve ürkü-
tücü görüntüsüyle
Direktaş Zirvesi
karşılayacak sizi.
Buradan bir saat-
lik yürüyüşle Di-
rektaş’ın dibindeki
göllerden birinde
kamp kurabilir-
siniz. İniş olduğu
için daha hızlı ha-
reket etmeniz mümkün. Pa-
tika iniş için çok uygun.
Platodaki büyük göllerin
sayısı yedi. Bu nedenle de
Yedigöller olarak kalmış adı.
Burada bir iki gün kamp ku-
rarak gölleri dolaşabilirsiniz.
Yeterli zaman geçirdikten
sonra kampınızı toplayarak
Hacer Boğazı’na doğru yola
çıkabilirsiniz. Dik eğimli ya-

macı kesen patika bir orman
yolunda sona erecek. Yola
girdikten yaklaşık bir saat
sonra Soğukpınar’a varacak-
sınız. Bölgeye adını veren
pınarda dinlendikten sonra
yola çıkarsanız iki üç saatlik
yürüyüşle Ulupınar Köyü’ne
aynı gün varabilirsiniz. Bu-
radan ünü dünyaya ulaşmış
Kapızbaşı Şelaleleri bir saat
Niğde-Kayseri
51
YILDIRIM GÜNGÖR
uzaklıkta. Burada kamp
kurabilir ya da bölgedeki
pansiyonlarda kalabilirsiniz.
Farklı yüksekliklerden dö-
külen şelalelerin tümünün
ortak özelliği dağların yük-
sek kesimlerinden adeta fış-
kırması. Şelalelerden dökü-
len sular Zamantı Çayı’nın
en büyük kollarından birini
besliyor.
 TURGUT TARHAN
KALDI BUZULU
Aladağlar’ın zorlu zirve-
lerinden Kaldı’nın kuzeyin-
52
de büyük bir buzul bulunu-
yor. Bu buzul her geçen yıl
biraz daha küçülse de henüz
görkeminden çok şey kay-
betmemiş. Buzula ulaşmak
için Çamardı ilçesinin Çu-
kurbağ Köyü sınırları içinde
bulunan Emli Vadisi’ne git-
mek gerekiyor. Kampınızı
Sarımemedin Yurdu’nda da
kurabilirsiniz, birkaç kilo-
metre ilerideki koca dölekte
de. Kaldı Buzulu’nu görmek
için kamp kurmanıza gerek
yok. Sabah erkenden Niğ-
de’den bile yola çıksanız
akşama geri dönebilirsiniz.
Ancak bu muhteşem dağ-
ların bağrında bir gün bile
kamp kurmanızı, sabahın
erken saatlerinde kalkarak
ciğerlerinize temiz oksijeni
çekmenizi öneririm. Sa-
rımemetler ile Kocadölek
arası yaklaşık beş kilometre.
Yol vadide sıkışmış kalmış
ormana kadar gidiyor. Or-
man içinde ise patikayı ta-
kip etmek gerekiyor. Yürür-
ken Aladağlar’ın görkemli
zirveleri de yavaş yavaş
kendini göstermeye başlı-
 NİĞDE

yor. Kocadölek düzlüğünü saklanmış buzul parçaları

geçince bir yamaç molozu- bulunuyor. Düşerek yara-
nun üzerindeki patikayı ge- lanabilirsiniz bile. Buzulun
çip Sıyırmalık Boğazı’na gi- kenarına geldiğinizde eriye-
den dereye girildikten sonra rek yarılmış masmavi buzu-
yavaş yavaş dereyi takip lun içinden oluk gibi derele-
edip sağdaki yamaca doğru rin aktığını göreceksiniz. Bu
çıkılıyor. Patikalar burada akış, buzulun nasıl hızla yok
çok belirgin değil. Yürürken olduğunu gösteriyor. Buzu-
karşınızda Kaldı Zirvesi, so- lun üzerinde yürümeye ça-
lunuzda Lahitkaya Zirvesi lışmayın. Sadece kenardan
olacak sürekli. Bu yamacı izleyin. Üzerinde yürürse-
acele etmeden yavaş yavaş niz karla örtülü bir buzul
yürümek gerekiyor. Birkaç çatlağına düşebilirsiniz.
iniş çıkıştan sonra bu-
zulun morenleri art-
53
maya başlayacak. İrili
ufaklı çakıl taşlarından
oluşan bu morenler
buzulun hareketi so-
nucunda oluşmuş.
Son bir yayvan tepeyi
de çıkınca buzulu tüm
görkemiyle karşınızda
bulacaksınız. Yayvan
Tepe’yi inerken dikkat
edin çünkü morenler
çok kaygan. Buzul bu-
YILDIRIM GÜNGÖR

rada sadece karın altın-

da gibi gözüküyor ama
morenlerin altında da
 YILDIRIM GÜNGÖR
LEVENT VADİSİ-İKİZ MAĞARA-KARADAĞ TÜMÜLÜSLERİ
54
Levent Vadisi’ne girildi-
ğinde tam karşıda birbirine
50-60 metre uzaklıkta iki
mağara görünür. Bu mağa-
raların arkasındaki Kara-
dağ’da ise üç adet tümülüs
bulunuyor. Bu mağaraların
içine farklı dönemlere ait
yaşam izleri bulunuyor. Yü-
rüyüş, mağaraların bulun-
duğu kayaların altında bu-
lunan meyve bahçesinden
başlıyor. Bu etabın en güzel
tarafı sincapların da size eş-
lik etmesi. Eğim çok dik de-
ğil ama kayaların üzerindeki
otlar ve küçük çakıl taşları
dikkatsiz yürüyüşçülere kü-
çük sürprizler hazırlayabilir.
Kayaların üzerindeki setler-
den yürünerek kısa sürede
mağaranın ağzına geliniyor.
Soldaki mağaranın giri-
şinde 80 santimetre çapında
ve yaklaşık iki metre derin-
liğinde insan eliyle yapılmış
bir sarnıç bulunuyor. Ma-
ğaraya girmek için birkaç
metrelik tırmanış yapmak
gerekiyor. Girişte bulunan
ÜMÜLÜSLERİ AKÇADAĞ, MALATYA

bir çalının altındaki kayanın da yaşadığı çok belli. Jeoloji

solundan kolay bir tırma- ve insan ilişkisinin en güzel
nışla mağaraya girilebiliyor. örneklerini bu mağaralarda
Mağaranın içinde birkaç görmek mümkün. Bu mağa-
oyuk var. Oyuklardan biri radan dışarı çıkmak diğerine
mağara girişine göre solda, göre çok daha kolay oldu-
ikisi de sağda. Soldaki oyuk ğu için dönüş bu mağara-
oldukça yüksek. Ayakta dan yapılmalı. Mağaraların
rahatlıkla yürünebiliniyor önündeki patika kısa sürede
ve yaklaşık 10 metre sonra arka tarafa, Karadağ’ın etek-
sona eriyor. Bu 10 metre- lerine çıkıyor. Buradan itiba-
lik etabı yavaş yürümek ren yalklaşık üç dört saatlik
gerekiyor. Çünkü oyuğun bir yürüyüşle ne yazık ki üçü
ağzı dışarı açılıyor. Sağdaki de define arayıcıları tarafın-
oyuklardan biri birkaç met- dan tahrip edilmiş tümülüs-
re sonra sona eriyor. Onun ler görülebilir.
55
sağındaki oyuk ise bir dehliz
gibi ilerliyor ve sağdaki ma-
ğaraya çıkıyor. Dehlizin ilk
10 metresinden sonra kap-
karanlık olduğu için mut-
laka fener kullanılmalı. Bu
dehliz insanlar tarafından
oyularak iki mağara birbiri-
ne bağlanmış.
Dehlizin çıktığı ikinci
mağara, ilk mağaranın nere-
deyse iki katı büyüklüğünde
ve birkaç setten oluşuyor.
Burada yaşayan grupların
asıl nüfusunun bu mağara-
 LEVENT VADİSİ-KÜÇÜKKÜRNE MAĞARALARI
Mağaraların içinde de-
vam eden olağanüstü bir
parkur. İnsanların mağara-
ları nasıl şekillendirip büyük
yaşam alanları yarattığının
dünyadaki en güzel birkaç
örneği bu parkurda gözleni-
yor. Küçükkürne Köyü’nün
girişinde, duvarında bir
Roma yazısı bulunan çeş-
meyi geçtikten kısa bir süre
sonra köyün sonundaki bir-
kaç eve varılıyor. Mağara
yürüyüşüne bu evlerin ara-
sından mağaralara doğru
giden yoldan başlanıyor. Bu
56
yol birkaç yüz metre sonra
biterek patikaya dönüşüyor.
Patika üzerindeki mağara-
lar köylüler tarafından depo
olarak kullanılıyor. Patika,
üzerinde birkaç küçük niş
bulunan en sağdaki ma-
ğaraya kadar gidiyor. Ma-
ğaraların başlangıcından geçince büyük bir meydana
sonra patika yerini kayalara çıkılıyor. Bu meydanın bu-
bırakıyor. Bu kayalık kesim lunduğu mağara buradaki
setlerden oluştuğu için üze- en büyük mağaralar ara-
rinde yürümek daha kolay. sında. Yüksekliği yer yer 30
Üst üste binmiş iki oyuk metreye kadar ulaşıyor. Se-
görülüyor önce. Bu oyukları tin bittiği yerde yapılan bir

duvarla mağarada yaşayan-
ların güvenliği sağlanmış.
Meydanda çapı yaklaşık bir
metre, derinliğiyse iki metre
olan bir sarnıç bulunuyor.
Mağara içindeki küçük ko-
vuklardan gelen sular hay-
AKÇADAĞ, MALATYA
57
YILDIRIM GÜNGÖR
vanlar için biriktiriliyor. Bu
mağaranın en dikkat çeken
yönü, bu kadar yüksekliğe
rağmen birkaç kat çıkılma-
sı. Duvarlardaki izler bunu
gösteriyor. Kaledeki ma-
ğaranın girişinde bulunan
 LEVENT VADİSİ-KÜÇÜKKÜRNE MAĞARALARI
sikkelerden onlarcası ma-
ğaranın tavanına saplanmış
olarak duruyor. Aslında çok
daha fazlaymışlar ama bir-
çoğu av tüfeğiyle vurularak
indirilmiş. Ucunda demir
bir halka olan bu sikkeler
belki de katlar arasındaki
ağaçların daha sağlam ve
güvenli olmasını sağlıyordu.
Bu mağaradan geri inip
patika takip edilerek Levent
Vadisi’nin en yüksek ve en
geniş mağarasına varılıyor.
Yüksekliği 60 metreye kadar
ulaşabilen bu mağaranın
58
genişliği de yer yer 50 met-
reye yaklaşıyor. Mağarada-
ki küçük oyukların tümü
kaya düşmeleri sonucunda
iyice körelmiş, tepeden iti-
baren birkaç setten oluşan
mağaralar duvarlarda asılı
kalmış. Mağaranın taba-
nında bulunan ve önünde
üçlü bir set bulunan büyük
mağaranın üstünden yu-
karıya doğru genişliği beş
metreden fazla büyük bir
baca yükseliyor. Bu baca
mağaranın tavanına kadar
çıkıyor ve yan duvarlarında
birçok başka mağara bu-
lunuyor. Mağara içindeki
kaya duvarlarının renkleri
de bu mağarada büyük çö-
küntüler yaşandığını göste-
riyor. Mağara, çöküntüler
olmadan önce birkaç katlı
bir binadan farklı değilmiş
ve tüm mağaraların birbir-
leriyle bağlantısı varmış.
Çöküntüler bu mağaraların
birbirleriyle bağlantılarını
kesmiş. Mağaranın girişin-
de solda bulunan duvardaki
mağaralar ve iyice körelmiş
setler, burada dört ayrı se-
viyenin bulunduğuna işaret
ediyor.
Bu duvarın altınday-
sa yan taraftaki mağaraya
geçmek için yapay bir geçit
açılmış. Büyük mağaranın
içinde devam eden patika
doğrudan bir geçide yöne-
liyor. Bu geçidin arkasında
başka büyük bir mağara
bulunuyor. Mağaradan dı-
şarı bakarken sağ ve solda
büyük setler gözleniyor. Bi-
raz dikkatli bakıldığında bu

setlerin insanlar tarafından
şekillendirildiği anlaşılıyor.
Küçükkürne Köyü’nün en
büyüğü olan bu mağaradan
yandaki mağaraya geçile-
biliyor. Bu son mağara bir
önceki kadar büyük değil
ama yörede yaşam izi olan
diğer mağaralara göre ol-
dukça büyük. Burada da
büyük çökme izleri gözle-
niyor. Hatta mağaranın tam
ortasında tavandan düşmüş
yüzlerce tonluk bir kaya
AKÇADAĞ, MALATYA
YILDIRIM GÜNGÖR
59
bloğu duruyor. Bu son ma-
ğaradan aşağı kayalardan
iniliyor. Çok zor değil ama
dikkat etmek gerek. Mağa-
ranın çıkışında soldaki du-
varın dibindeki çukurluğa
beton bir havuz yapılmış.
Bu havuzda, yaz sonlarında
bile mağaradan sızan suları
biriktirilerek hayvanlar su-
lanıyor. Havuzun kenarın-
dan inilerek yaklaşık yarım
saat içinde yürüyüşün baş-
langıç noktasına varılıyor.
 KARLIK DAĞI
Ortaköy, Yeşilyurt ilçe-
sine bağlı. Dağlarla çevrili
bir vadide bulunan köyde
birçok farklı yürüyüş rotası
bulunuyor. Bunların içinde
manzarası en güzel olanı
Karlık Dağı rotası. Yürüyüş
Ortaköy’ü geçtikten sonra
sol yamaçtaki kayalıklarda
bulunan devasa mağaranın
tam karşındaki dereden
başlıyor. Güzel bir patika-
dan 15 dakikalık yürüyüşle
bir mağaraya giderek önce
burayı ziyaret etmenizi
öneririm. İçinde beş altı
60
katlı bir apartman yapıla-
cak kadar geniş ve yüksek
mağarada insan yaşamına
ait birçok iz de bulunuyor.
Ortalıktaki demir cürufları
burada madencilik faali-
yetlerinin de yürütüldüğü-
nün kanıtları. Bu mağara-
da geçirilecek yarım saat,
vücudunuzun ağır dağ yü- rümeye başlayın.
rüyüşüne hazırlanmasını İlk birkaç yüz metrede
da sağlayacak. Tekrar yola patika çok belirgin değil
inilerek dereyi geçip tam ama yükseldikçe belirgin-
karşıdaki büyük derenin sol leşmeye başlıyor. Yaklaşık
yamacındaki patikadan yü- yarım saat kadar yürün-

dükten sonra patika dikle-
şecek ve dere derinleşecek.
Dereye inerek sağ yamaca
doğru giden patika, çakıl
taşlarından oluşmuş ve yer
yer tahrip olmuş mağa-
YEŞİLYURT, MALATYA
61
YILDIRIM GÜNGÖR
ramsı bir yapının önünden
geçiyor ve dere içinden yu-
karıya doğru devam ediyor.
Patikadan çıkmadan sabırla
devam edilirse yarım saat
içinde iki adet mağaranın
 KARLIK DAĞI

önüne varılıyor. Uzaktan iki

tane olarak gözüken mağara
aslında iki girişi olan bü-
yük bir mağara. Çok fazla
insan izi yok ancak girişin
şekillendirilerek sütun ya-
pılmaya çalışıldığı çok açık.
Mağaranın serinliğinde ya-
rım saat kadar mola verile-
bilir. Moladan sonra basit
bir tırmanışla mağaranın
üzerine çıkıldıktan sonra
mağaranın üzerinden geçen
patikaya giriliyor. Bu patika
derenin sağından devam
ederek soldan gelen diğer
62
patikayla birleşiyor. Patika,
bu noktadan itibaren dere
solda kalacak şekilde sağ-
dan devam ediyor ama yer
yer yeşilliklerle kaplı dere-
den de fazla uzaklaşmıyor.
Burada iki noktada su var.
Biri yaz sonunda bile kaya-
lardan sızarak yarım litrelik gayet iyi akıyor. Çeşmeden
bir şişeyi birkaç dakikada sonra iki zirve arasındaki
dolduruyor. Diğeri ise daha boyunun hemen altındaki
yukarıda, patikanın dereyle patikaya ulaşmak yarım sa-
birleşerek sola geçtiği yer- ati alıyor. Buradan itibaren
den birkaç metre ilerideki yaklaşık 150-200 metre ka-
bir çeşme. Yaz sonunda bile dar kayalıklardan çıkılıyor.

Daha sonra soldaki patika-
lardan birine girilerek sol
yamaçta görülen zirvenin
altındaki büyük düzlüğe
varılıyor. Buradan barajla-
rın manzarası muhteşem.
Zirveye doğru giden patika
YEŞİLYURT, MALATYA
63
YILDIRIM GÜNGÖR
takip edilerek yarım saat
sonra karşıda görünen 2 bin
583 metrelik zirveye varıla-
bilir. Zirveden Çat, Keban
ve Karakaya barajları ile
Nemrut Dağı’nın manzarası
görülmeye değer.
 KARAKAYA BARAJ YOLU
Kale ilçesini geçer geç-
mez, Kömürhan Köprü-
sü’ne varmadan hemen
önce sağa doğru Akuşağı
yolu ayrılıyor. Yürüyüş bu
tabelanın bulunduğu nokta-
dan başlıyor. Rota herhangi
bir patikadan değil, stabilize
yoldan devam ediyor. Bu
etabın hiçbir teknik zorlu-
ğu yok, tam bir mukavemet
yürüyüşü. Yürüyüş 20 kilo-
metre sürüyor. Bu mesafe,
kondisyonu iyi bir sporcu-
nun çok rahat başaracağı bir
mesafe. İlk etapta, Karakaya
64
Barajı solda kalacak şekilde
yaklaşık üç kilometre kadar
yürünüyor. Sonra sağa dö-
nülerek yamaca paralel gi-
dilmeye başlanıyor. Bu eta-
bın manzarası inanılmaz.
Baraj gölü, sağa döndük-
ten sonra daralıyor. Barajın
karşı yamaçlarındaki evler
ilkbahar, sonbahar ve kış
aylarında inanılmaz manza- üstünde değil yamaçlarda
ralar sunuyor. Yer yer bah- kurulu.
çeler içinde yapılmış birkaç Gülenköy yol ayrımını
evden oluşmuş küçük yer- geçtikten kısa bir süre son-
lerden geçiliyor. Köyler yol ra Yenidamlar Köyü’nün
 KALE, MALATYA

65

YILDIRIM GÜNGÖR

Kozağacı Çeşmesi’ne varı- Bu noktadan, Karakaya Ba-

lıyor. Çeşmenin merdivenle rajı’nın topografyaya uyarak
çıkılan bir de üst katı var. yaptığı kıvrımlar olağanüstü
Buraya çıkılarak manzaraya güzellikte. Çeşme yürüyü-
daha yüksekten bakılabilir. şün tam 10’uncu kilomet-
 KARAKAYA BARAJ YOLU
resine denk geliyor. Burada
mola verdikten sonra “bu
kadarı bana yeter” diyenler
geri dönebilir. Devam ede-
cekleriyse 12 kilometrelik
zorlu bir yolculuk bekliyor.
İlerledikçe yol ve manza-
ra daha da güzelleşiyor. Bu
aşamadan sonra yol inişli
çıkışlı olmaya başlıyor ve
yer yer kötüleşiyor. Yol ba-
kım çalışmaları nedeniyle
zemin bazen kötüleşiyor
ama yürümeyi engellemi-
yor.
Rotanın sonlarına doğru
66
Akçaköy’e yaklaşırken, yo-
lun sert bir eğimle aşağıya
inerek keskin bir viraj yap-
tığı noktaya varmadan karşı
yamaçta bir şelale göze çar-
pıyor. Uzaktan, şelalenin ak-
tığı dereden gidilerse daha
kolay olacakmış gibi gözü-
küyor ama bu dereye giri-
lirse büyük bir hata yapılır.
Son derece kaygan olan ve
yer yer küçük riskler taşıyan
bu dere, kısa sürede tüm
rotadan daha yorucu bir
zemine sahip. Bu nedenle
yol üzerindeki mescide var-
madan derenin sağındaki
meyve bahçesinden çıkmak
daha akılcı olur. Bahçenin
içinde belli belirsiz bir pa-
tika bulunuyor. Sonbaharda
yürüyenler bahçedeki alıç-
lardan tadarak enerji topla-
yabilir. Bahçe içinden yak-
laşık 15 dakikada şelalenin
altına kadar gidilebiliyor.
Ancak şelaleyi tam görmek
için 15 metrelik çok riskli
olmayan bir etabı geçmek
gerek. Her doğal güzellik
gibi bu şelale de kendini son
ana kadar ortaya çıkarmı-
yor. Yaklaşık 11 metre yük-
seklikten dökülen şelale bu
rotanın görülmesi gereken
en güzel doğal değeri. İner-
ken de yine aynı rotayı kul-
lanmakta fayda var. Yürüyüş
üzerindeki Akçaköy’ün yol
üstündeki mescidinde sona
eriyor. Buradan bir araçla
geri dönülebilir.
KALE, MALATYA

67

YILDIRIM GÜNGÖR
 ANSIR MAĞARALARI
İçinde hem doğa, hem
kültür değerleri barındıran
orta zorlukta olağanüstü
bir rota. Ansır Mağaraları
yürüyüşü Buzluk Köyü’nün
Alocağı Mahallesi’nden
başlıyor. Mahalleyi geçer
geçmez sağ yamaçtaki be-
lirgin patika hemen dikkati
çekiyor. Bu rotanın uzun-
luğu yaklaşık 1150 metre.
Mahallenin karşısındaki ya-
maçtan geçen patika takip
edilerek düşük bir eğimle,
hiç yorulmadan yaklaşık 20
dakika içinde Buzluk (An-
68
sır) Mağaraları’nın dibinde-
ki mezarlığa kadar gidiliyor.
Yürüyüş boyunca herhangi
bir zorlukla karşılaşılmıyor.
Yamaç boyunca özellikle
ilkbahar aylarında yürü-
yüşe muhteşem bir renk olduğu için kısa olmasına
cümbüşü eşlik ediyor. Son- rağmen Alocağı patikasın-
bahardaysa yer yer pastel dan daha yorucu.
renkler görülüyor. Bu rota, Her iki rota da eski me-
Buzluk Köyü’nden başlayan zarlıkta birleşiyor. Buradan
başka bir rotayla mezarlık- itibaren yaklaşık 100 metre
ta birleşiyor. Buzluk Köyü kadar sola doğru yüksel-
ile mezarlık arası yaklaşık dikten sonra mağaralara
660 metre. Ancak eğim dik giden patikaya ulaşılıyor.

Patika bu noktadan itiba-
ren yavaş yavaş sağa doğru
yükselerek devam ediyor.
Patikanın üzerinde 50-60
yıl önce kullanılan büyük
bir çeşmenin kalıntıları var.
Ancak kalıntılar yok olma-
ya yüz tutmuş. Bu noktayı
geçtikten yaklaşık 10 dakika
YAZIHAN, MALATYA
69
YILDIRIM GÜNGÖR
sonra, bir zamanlar mağa-
raların bulunduğu büyük
kaya duvarının bir parçası
olan, ancak zaman içinde
duvardan kopan büyük kaya
bloğunun dibine varılıyor.
Kaya ile ana duvar arasında
dar bir geçit var. Zor değil,
birkaç basamak sonra kaya
 ANSIR MAĞARALARI

bloğunun üzerine çıkılıyor.

Soldaki setin üzerine yakla-
şık bir buçuk metrelik basit
bir tırmanışla çıkılıyor. İlk
set epey geniş. Buradan çok
fazla ileri gitmemek gereki-
yor. Set ileri doğru gidiyor-
muş gibi gözüküyor ama
aniden bitiyor. Daha önce
setin ilerisindeki mağarala-
ra ulaşan yol çökme nede-
niyle yok olmuş.
İkinci sette üç adet ma-
ğara bulunuyor. Bu set
üçüncü sete göre daha az
riskli. Üçüncü sete çıkış ise
70
kolay. Ancak set dar oldu-
ğu için dikkatli yürünmesi
gerekiyor. Buradaki yedi
mağaranın altısının birbi-
rine içeriden bağlantısı var.
Mağaraların şu andaki harap Patika, karşıdaki büyük kaya
durumu bile bir zamanlar kütlelerinin üzerine doğru
burada çok kalabalık bir in- gidiyor ama bu kaya kütle-
san topluluğunun yaşadığı- lerinin dibindeki mağaralar-
nın en büyük delili. Dikkatli da yaşamış olan insanların
olmak şartıyla burada yak- izlerini görmek isteyenler
laşık olarak bir saat zaman önce aşağı inerek At Uçuran
geçirilebilir. Daha sonra kaya denen noktaya kadar yürü-
bloğunun dibinden geçilerek yebilirler. Kayaların dibin-
yürüyüşe devam ediliyor. deki büyük set yürümek için

çok elverişli. Patika buradan
itibaren yer yer kaya inişleri
ile devam ederek arka vadiye
geçiyor. Yol boyunca bir çok
mağara var. Bu mağaralar
buradaki eski yerleşimle-
rin sadece Ansır mağaraları
ile sınırlı olmadığının en
büyük delili. Yaklaşık 700
metre kadar aşağı inildikten
YAZIHAN, MALATYA
71
YILDIRIM GÜNGÖR
sonra sol yamaca ulaşılıyor.
Buradan itibaren aşağıdaki
vadiye inen çok güzel bir
patikaya giriliyor. Yamaçtan
itibaren daha düzgün devam
eden patika, yavaş bir tem-
poyla, kısa sürede derenin
üzerindeki köprüye ve köp-
rünün altındaki derin küçük
kanyona ulaşıyor.
 NEMRUT YÜRÜYÜŞÜ
Nemrut Dağı’na kuzey-
den yürüyüş için Malatya’ya
bağlı Pötürge’nin Tepehan
beldesinin Yandere Köyü’ne
gitmek gerekiyor. Yürüyüşe
köyün hemen çıkışındaki
Karasu alabalık tesislerin-
den başlamak en mantıklı
seçenek. Burada su olağa-
nüstü güzellikte ve yaz kış
gürül gürül akıyor. Araçla
buradan Nemrut Dağı 11
kilometre. Aslında araçla
Büyüköz Köyü’ne gidilip
yürüyüşe oradan da başla-
nabilir. Ama yaklaşık 800
72
metreyi de yürümekle ısın-
mış olacağımız için etkin-
liğin sorunsuz geçmesini
sağlayabilir. Çünkü Büyü-
köz Köyü’nden sonraki etap
epey zorlu. Bu etaba vücut-
ların hazır olarak girmesi
lazım.
Köyün çıkışındaki pati-
ka geniş “S”ler çizerek tam
karşıdaki kayalık sırta doğ-
ru ilerliyor. Bu, ekibin du-
rumuna göre üç-beş saat
arasında sürebilecek dik
bir etap. Girişte biraz dik
çıkılan patika, daha sonra
yamacı takip ederek yu-
muşamaya başlıyor. Eğer
mevsim sonbaharsa ilk bir
saat içinde rota üzerindeki
sarı ve kırmızı alıçlarla vi-
tamin takviyesi yapılabilir.
Özellikle sarı alıçlar çok
lezzetli. Yükseldikçe karşıda
Nemrut Dağı’nın görüntü-
sü ortaya çıkmaya başlıyor.
Aşağılardaysa muhteşem
bir manzara yürüyenleri
hiç yalnız bırakmıyor. Sırta
yaklaştıkça patika kayaların
arasından geçmeye başlı-
yor. Ekibin durumuna göre
üç-beş saat arasında sırta
çıkılabiliyor. Sırtın arka-
sındaki yaylanın ismi Belli.
Bir zamanlar binlerce hay-
vanın bulunduğu Belli’de
günümüzde çok az kimse
yaylacılık yapıyor. Patikayla
sırtın birleştiği yerde bir ob-
ruk var. Ancak henüz tam
olarak çökmemiş. Buradan
itibaren çok fazla aşağıya
inmeden sırt boyunca yer
yer yürüyerek, yer yer de
küçük tırmanışlar yaparak

Nemrut’a ilerleniyor. Sırtın
sol tarafında, aşağılardaki
kayalıklar tam bir doğa anı-
tı niteliğinde. Biraz, Giden
Gelmez Dağları’nı andırı-
yor. Bu etap yaklaşık bir saat
sürüyor. Kaya geçişlerinin
risksiz olması etabı çok eğ-
lenceli bir hale getiriyor. Bu
kayalık sırt, aşağıdan gelen
asfalt yolla birleşiyor. Ancak
buradan su almak için yapı-
lan dinamitleme çalışması,
geçilmesi olanaksız uzun
MALATYA-ADIYAMAN
YILDIRIM GÜNGÖR
73
ve derin bir çukur meydana
getirmiş. Bu nedenle sola
doğru inerek bu çukurun
etrafından dolanarak yola
çıkılıyor. Asfalta çıkar çık-
maz tepenin yamacına gi-
den stabilize yola girilerek
Nemrut’a doğru olan yürü-
yüş devam ediyor. Bu etap
yaklaşık 45 dakika sürüyor.
Aşağıdaki düzlükte yer alan
otelin karşısındaki yamaç-
tan ilerlenerek kısa sürede
Nemrut Dağı’na varılıyor.
 NEMRUT YÜRÜYÜŞÜ

74
MALATYA-ADIYAMAN

75

YILDIRIM GÜNGÖR
 AYVALI KANYONU
İlkbahar aylarında kan-
yonda çok su olduğu için
özellikle sonbaharda veya
yaz aylarında yürünmesi ge-
reken bir parkur. Parkurun
toplam uzunluğu sekiz kilo-
metre. Yaz aylarında o yılki
yağış miktarına göre ilk bir-
kaç kilometresi susuz olan
kanyonun geçişi daha ileride
neredeyse tamamen suyun
içinden yapılıyor. Araçla
kanyonun girişinde yer alan,
birkaç evin bulunduğu Şeref
Mahallesi’ne gidiliyor. Bu
mahalleden öteye zaten yol
76
yok, yürüyüşün başlangıç
noktası da burası. Buradan
hemen kanyona girilerek
aşağıya doğru iniliyor.
İlk üç kilometrenin eğimi
yürümek için çok uygun.
Sonbaharda dere iyice ku-
ruduğu için kurumaya yüz
tutmuş küçük göletlerdeki da aşağıya doğru inildik-
balıkların ve onları avlamak çe kayalıklar artmaya ve
için çamurun kenarında zemindeki çakıl taşları da
bekleyen yılanların yaşam büyümeye başlıyor. Yola
mücadelesi inanılmaz. İlk çıktıktan yaklaşık bir saat
etapta sadece kaygan bir sonra vadinin dirsek yap-
dereden ibaret olan rota- tığı yerdeki düzlükte mola

verilebilir. Bu bölgenin adı
Sarıkaya. Bu noktadan son-
ra vadi yavaş yavaş kanyona
dönüşmeye başlıyor. Kaya
duvarları birbirlerine iyice
yaklaşarak vadiyi daraltıyor.
Rota bazen dere içinden ba-
DARENDE, MALATYA
77
YILDIRIM GÜNGÖR
zen de derenin kenarındaki
patikalardan devam ediyor.
Yola çıktıktan yaklaşık iki
saat sonra ilk su kaynakları
görülmeye başlıyor. Yaz ay-
larında su daha yukarılarda
da görülüyor. Suya ulaşan
 AYVALI KANYONU
noktadan itibaren kısa bir
süre kaya geçişleri yapılabil-
78
se de sonrasında kayalardan
geçmek imkânsız hale ge-
liyor ve artık suyun içinde
yürünmeye başlanıyor. Bu
etapta birkaç büyük mağa-
ra ile yabani üzüm asmaları
var. Üzümler yenilebiliyor.
Üzüm bağlarından sonra su
iyice çoğalarak derinleşiyor
ve kısa süre sonra Gökgöl
denen son geçiş noktasına
varılıyor. Kanyonun duvarla-
rı burada birbirlerine bir bu-
çuk metre kadar yaklaşıyor.
Dere çok daraldığı ve debisi
YILDIRIM GÜNGÖR
arttığı için kayaları yaklaşık
bir metre tırmanarak köp-
rüye çıkıp karşıya geçmek
daha mantıklı. Bu nokta
kanyonun artık en son kaya-
lık noktası. Buradan itibaren
kanyon aniden genişliyor.
Bir mağaranın karstik yapısı,
Romalıların burayı hamam
olarak kullanmasına neden
olmuş. Mağaranın girişinde-
ki kayada bir de Roma yazıtı
var. Burası aynı zamanda
tapınak olarak da kullanıl-
mış. Ayvalı beldesinin içinde
Roma döneminden kalma
bir çok eser de bulunuyor.
DARENDE, MALATYA

79

YILDIRIM GÜNGÖR
 TAŞ KÖPRÜ-KUTANLI PERİBACALARI
Bu rota Arapgir’in olağa-
nüstü doğa ve kültür yürü-
yüş güzergâhlarından biri.
Arapgir-Divriği yolundan
ilerlerken Suceyin Köyü
kavşağından girildikten se-
kiz kilometre sonra bir çeş-
meye varılıyor. Çeşmeden
kısa bir süre sonra, henüz
köye varmadan mezarlığın
dibinden sağa ayrılan yola
girdikten altı kilometre son-
ra yol bir derede sona eri-
yor. Yürüyüş buradan baş-
lıyor. Gidiş dönüş toplam
altı kilometre. Aracı bura-
80
da bırakarak derenin akış
yönünün tersine 15 dakika
yüründüğünde bölgedeki
tek Roma köprüsü olan Taş
Köprü’ye varılıyor. Taş Köp-
rü oldukça iyi korunmuş.
Köprüyü geçtikten sonra
dereye paralel olarak yakla-
şık bir kilometre kadar “S”
çizerek yükselmek gereki-
yor. Taş Köprü’nün üzerin-
deki kaya setinin hizasına
geldikten sonra sola doğru
kayarak setin üzerinden
karşıda görünen sırta doğru
yürünüyor. Büyük setin hi-
zasına kadar olan etapla se-
tin üzerine çıkmak için ya-
pılan yan geçişlerde zemin
çok kötü. Küçük çakıllar ve
yer yer kayganlaşan zemin
yürüyüşü zorlaştırıyor. Bu
aşamadaki hedef, büyük se-
tin üzerindeki büyük kaya
bloklarının dibi olmalı.
Kayaların dibinden giden
patika, yer yer kayalara ası-
lı olarak yapılmış farklı tip
kaya mezarlarından geçi-
yor ve peribacalarına kadar
hiç yormadan götürüyor.
Kayaların dibindeki patika
ilerledikçe yamaçta daha iyi
bir hale geliyor. Kısa sürede
önce sırta sonra da sırtın ar-
kasındaki iki adet peribacası
vadisine varılıyor. Sırttan
sonra da inerken dikkatli
olunmalı. Çünkü iniş çok
kaygan. Patikanın geçtiği
ilk vadide irili ufaklı birçok
peribacası bulunuyor. Pe-
ribacalarının aralarındaki
bazı boşluklar, yukarılardaki
mağaralara çıkılmasını da
sağlıyor. Burada yarım saat

geçirdikten sonra hemen bir
sonraki vadideki peribacala-
rı bölgesine geçiliyor. Burası
diğerine göre daha geniş. Bu
iki vadi belki bir Kapadokya
veya Afyon değil, ama Arap-
gir için önemli bir turistik
değer ve önemli bir doğa
yürüyüşü rotası. Buradaki
volkanik faaliyet, iki lav çı-
kışı etkinliği arasında uzun
süreli bir püskürme şeklinde
olmuş. Bu püskürmede hav-
zaya çökelen kısmen ince
ARAPGİR, MALATYA
YILDIRIM GÜNGÖR
81
kısmen de iri taneli malze-
meler oldukça kalın bir istif
oluşturmuşlar. Zaman için-
de bu ara tabaka rüzgâr yönü
de uygun olduğu için kolay-
ca aşınmış ve bu iki vadide,
oluşum modeli Kapadokya
ile bire bir aynı olan periba-
caları meydana gelmiş. Rota
yıpratıcı ve yorucu ancak
peri bacalarının bulunduğu
iki küçük vadinin sunduğu
güzellikler tüm yorgunluk-
ları kısa sürede unutturuyor.
 TAŞ KÖPRÜ-KUTANLI PERİBACALARI

82
ARAPGİR, MALATYA

83

YILDIRIM GÜNGÖR
 ONAR KÖYÜ-ROMA MAĞARALARI
Onar Köyü, doğal güzel-
liklerinin yanı sıra kültürel
değerleriyle de öne çıkıyor.
Buradaki bir kilometrelik
kısa bir yürüyüşte Onar’da-
ki Roma mağaralarını ve
eski Roma harabelerini,
köyü kuran Türkmen Şey-
hi Hasan Onar’ın yaşadı-
ğı yeri, köyün kurulduğu
yıllarda yapılmış olan cem
evi ve içinde yer alan Oğuz
Boyu’na ait mezar taşlarını
görmek mümkün. Yürüyüş
köyün içinde başlıyor. Kö-
yün vadiye bakan tarafın-
84
daki evleri geçtikten kısa bir
süre sonra vadinin yama-
cındaki ilk kaya mezarına
giriliyor. Bu, mağara girişi
olan duvarlarında çeşitli
şekiller de olan bir mezar.
Yaklaşık 20 adet mağaradan
en büyük olanıysa ibadet
amaçlı olarak da kullanıl-
mış, depo olarak da. Bu sı- simlerinin bulunduğu kaya
radaki mağaraların en ilginç mezarı. Tesadüfen bulunan
olanı, içinde Helenistik veya bu resimler bölge turizmine
daha eski dönemlere ait olumlu etki yapabilir. Kaya
olduğu tahmin edilen, hiç mezarlarından sonra kö-
bozulmamış kök boya re- yün arka bahçelerine doğru

yürünerek Roma harabesi
olduğu sanılan eski ören
yerinde kısa bir keşif de ya-
pılabilir. Bahçelerden köy
içine girilerek Şeyh Hasan
Onar’ın yaşadığı ev de gö-
ARAPGİR, MALATYA
85
YILDIRIM GÜNGÖR
rülebilir. Cem evinin içinde
bulunan, Oğuz Boyu’ndan
kaldığı düşünülen mezar
taşlarıysa köyün neden gö-
rülmesi gerektiğinin ispatı.
 ONAR KÖYÜ-ROMA MAĞARALARI

86
ARAPGİR, MALATYA

87

YILDIRIM GÜNGÖR
 KAYAARASI KANYONU
Kayaarası Kanyonu,
Arapgir’in önemli yürüyüş
parkurlarının başında ge-
liyor. Kanyonun uzunluğu
yaklaşık 13 kilometre. Kaya
tırmanış tecrübesi olma-
yanlarla yükseklik korkusu
olanların kesinlikle dene-
memeleri gereken bir rota.
Kanyonun bir tarafından
girilip diğer tarafından çı-
kılıyor. Her iki tarafta da
birkaç kilometrelik doğa
yürüyüşü yapılacak alanlar
bulunuyor. Meydan Köp-
rüsü’nden yaklaşık iki kilo-
88
metre ötedeki bir çardağın
bulunduğu Kiraz Pınarı’na
kadar küçük doğa yürüyüş-
leri yapılabilir. Çardaktan
sonra kanyonun kayalık ve
tehlikeli kısmı başlıyor. Bu
aşamadan sonra rotaya sa-
dece kanyoning tecrübesi
olanların girmesi gerekiyor.
Kanyonun geçiş süre-
si de geçişi yapan gruba
bağlı. Kanyon yedi saatte
de geçilebilir 15 saatte de.
Gruptakilerin teknik kaya
becerileri ve kondisyonları
bu süreyi belirleyecek olan
en önemli etken. Kanyon
geçişi yapmak istemeyenler
kanyonun çıkışındaki Ha-
vuzunsu mevkiinin yakını-
na kadar araçla gidip biraz
aşağıdaki anıt çınarların ol-
duğu bölgeye kadar küçük
yürüyüşler yapabilir.
Kanyon geçişi için yü-
rüyüş Kozluk Çayı’nın
kenarındaki mağara kafe-
teryadan başlıyor. Rotaya
girmeden ayakkabıları çı-
kararak çay geçiliyor. Daha
sonra yaklaşık yarım saat
kadar çayın alüvyon düzlü-
ğünde yürünüyor. İlk mola
yeri Kiraz Pınarı’nda din-
lenmek için yapılan çardak.
Burada küçük bir pınar var.
Burada kısa bir mola vere-
rek dinlenmek gerekiyor.
Çünkü bu noktadan itiba-
ren kanyon birden gerçek
yüzünü gösterecek ve sert-
leşmeye başlayacak. Kiraz
Pınarı’nı geçer geçmez sol
yamaçtaki kayalıklar rota-
nın giderek zorlaşacağının
işareti. Kayaların üzerinden

giden rota Kurt Salı denen
noktada daha da zorlaşıyor.
Burada yaklaşık 80 derece
eğime sahip kısa bir etap
ilkel bir tahta destekle geçi-
liyor. Kurt Salı ile bu asma
köprünün arası yaklaşık 600
metre.
Kısa bir süre sonra kaya-
lık kesim sol yamaç geçi-
lemeyecek kadar dikleştiği
için derenin üzerinden kar-
ARAPGİR, MALATYA
YILDIRIM GÜNGÖR
89
şıya geçmek gerek. Karanlık
Gölün Üzeri ismi verilen bu
bölgede dere derin bir kan-
yona bürünüyor. Yaklaşık
15 metre yüksekliğindeki
iki kaya duvarı arasına av-
cıların yaptıkları altı-yedi
metre uzunluğundaki asma
köprü buradaki tek geçit.
Köprü, ürkütmesine rağ-
men çok sağlam.
Köprüden sonra çok dik-
 KAYAARASI KANYONU
katli olunmalı çünkü köp-
rüyü geçtikten sonra çıkılan
kayaların eğimi çok dik.
Yaklaşık 15 dakikalık bir yü-
rüyüşle çok iyi basamak ve
tutamak yapılan, yer yer de
çelik halat döşenen Güney
Salı bölgesi geçiliyor.
Güney Salı’ndan sonra
kanyon içinde yürümek bi-
raz daha kolay bir hale ge-
liyor ve kısa bir süre sonra
metamorfik kayalardan
akan lezzetli bir suyun bu-
lunduğu Olukman mevkii-
ne varılıyor. Kiraz Pınarı’n-
90
dan sonraki ilk su kaynağı
burası. Olukman’dan sonra
bir süre kolay giden rota,
Sabunik denen bölgede ye-
niden zorlaşıyor. Bu noktaya
Sabunik denmesinin sebebi
kış aylarındaki kayganlığı.
Bu nokta kışın belki çok zor
ama yazın da hiç kolay de-
ğil. Yapılan basamak ve tu-
tamakların yanı sıra bir de
kablodan hat döşenmiş ama
bu hatta kesinlikle güven-
memek gerekiyor. Buradan
çok dikkatli geçilirse kan-
yonun en zor etabı bitmiş
olacak. Sabunik’ten sonra
yaklaşık 45 dakika sonra
yemek molasının verileceği
Bezeslan mevkiine varılı-
yor. Bir göze de burada var.
Burada iyice dinlenip enerji
toplamak gerekiyor.
Uzun bir moladan sonra
yürüyüşün en son etabı için
tekrar yola çıkılıyor. Çok
zor olmayan ama uzun olan
bu etapta birçok kez dere
geçişleri yapılmak zorun-
da kalınıyor. Bu etapta bol
bol ayı, yaban keçisi ve su
samuru izlerine de rastla-
nıyor. İlerledikçe eğim düz-
leşmeye ve bahçeler ortaya
çıkmaya başlıyor. Yaklaşık 1
saat süren bu son etap kars-
tik bir kaynaktan çıkarak
küçük bir havuz oluşturan
Havuzunsu denen gözede
sona eriyor.
Buradan sonra 20 daki-
kalık bir yürüyüşle yola çı-
kılıyor. Bu etaptaki çınarlar
ve köklerinin oluşturduğu
ilginç şekiller kanyonun son
sürprizi.
ARAPGİR, MALATYA

91

YILDIRIM GÜNGÖR
 GÜNPINAR KANYONU
Günpınar Kanyonu, is-
mini kanyonun bitimin-
deki Günpınar Şelalesi’n-
den alıyor. Şelale, Darende
merkeze sekiz kilometre
uzaklıkta. Yürüyüş Günpı-
nar Kanyonu’nun kayna-
ğından başlıyor. Bir elma
bahçesinin içinden geçile-
rek kısa süre içinde kanyo-
nun başlangıcına ulaşılıyor.
Buradan, yani vadinin her
iki tarafı kayalıkla çevrili
noktasından itibaren 500
metre kadar yüründükten
sonra Günpınar Şelalesi’ni
92
oluşturan derenin irili ufaklı
kaynaklarına ulaşılıyor. Bir-
çok noktadan küçük gözeler
halinde çıkan sular, hızlı bir
şekilde derede birleşerek
akıntının güçlenmesine ne-
den oluyor. Derenin artık
iyice güçlendiği noktada,
özellikle ilkbaharda geçiş
çok zor. Bu nedenle rota bu
noktanın sol yamacındaki
patikadan devam ediyor.
Yaklaşık 20 dakikalık bir
tırmanış ve inişten sonra
tekrar derenin ana kaynağı-
nın bulunduğu düzlüğe va-
rılıyor. Derenin suyu bura-
dan borularla alınarak bazı
yerleşimlerin su gereksini-
mi karşılanmış. Ancak buna
rağmen dere büyük bir güç-
le akıyor. Buradan 100 met-
re kadar ileride dere yine
geçilmez oluyor. Bu nedenle
derenin kenarındaki traktör
yolu takip edilerek dereden
uzaklaşılıyor ve üzerinde
büyük bir kaya bloğunun
bulunduğu tepe aşılarak
tekrar vadiye iniliyor. Kaya
bloklarının arasında, sanki
geçit vermezmiş gibi gö-
rünen bir noktadan küçük
bir iniş yapılarak çalıların
arasından tekrar vadiye ini-
liyor. İlk dere geçişi burada
yapılıyor ama sadece yarım
metrelik bir geçiş bu. Birkaç
metre aşağıda bembeyaz
köpükler akıtarak akan de-
renin üzerinden küçük bir
adım atılarak rahatlıkla kar-
şı kıyıya geçiliyor. Bu nokta-
da tarihi bir patikanın, üze-
rinden geçtiği eski bir duvar
örgüsü bulunuyor.
 DARENDE, MALATYA

Buradan 20-25
metre sonra tek-
rar karşıya geç-
mek gerekiyor.
Yıkılmış bir ağaç,
köprü gibi kul-
lanılarak karşıya
geçiliyor. Bura-
dan itibaren vadi
tüm güzelliğiyle
çıkıyor ortaya. İki
yanı kaya duvar-
larıyla çevrili kan-
yonun en güzel
yönü büyük bir
gürültüyle akan
93
su. Yol çok uzun

değil ve belirgin
bir patika var an-
cak su öyle güzel
akıyor ki her çavlanda mola
verilebiliyor. Mola verilecek
bir nokta da vadinin çıkışı-
na yakın traverten mağara.
Birkaç küçük odası da olan
mağara kanyonun görülme-
si gereken önemli bir gü-
zelliği. Mağaradan itibaren
yaklaşık 10 dakika yürün-
düğünde kanyon büyük bir
uçurumla sona eriyor. Bu
YILDIRIM GÜNGÖR
uçurumdan Günpınar Şela-
lesi akıyor. Manzara olağa-
nüstü ama buradan aşağıya
geçiş yok. Soldaki patika
takip edilerek yarım saatlik
bir tırmanış sonunda önce
bir düzlüğe, beş dakikalık
yürüyüşle de yola varılıyor.
Bu etabın patikası artık
ağaçlar altında kalarak yok
olmaya yüz tutmuş.
 YUKARI KAVRuN YAYLASI-KAÇKAR BUZULLARI
Kaçkar Dağları, Türki-
ye’nin en önemli buzullarını
barındırıyor bünyesinde. Bu
buzullar dağın kuzeyindeki
Büyük ve Küçük buzullar ile
güneydeki Ergör Buzulu’dur.
Eğer sis veya yağmur yok-
sa Yukarı Kavran Yaylası’n-
dan buzulların bulunduğu
Öküz Çayırı’na yürümek üç
dört saatinizi alır. Yaylada
kamp kurarak yapacağınız
günübirlik yürüyüşle buzul-
lara kadar gidip dönebilirsi-
niz. Yaylada bir de pansiyon
var. İsterseniz bu pansiyon-
94
da kalarak her gün başka bir
rotayı da yürüyebilirsiniz.
Bu rotanın başlangıcı olan
Yukarı Kavran Yaylası ço-
ğunlukla sislerle kaplıdır ve
hafif hafif yağmur çiseler.
Siz yaylanın içindeki tahta
köprüden geçerek patikayı
bulun ve kendinizi doğaya
vurun.
Hava ne kadar kapalı
olursa olsun bu rotada kay-
bolmanız çok zor. Yaylayı
geçtikten 10-15 dakika sonra
çamurlu arazi geride kalacak
ve dağlara göre otoyol sayıla-
cak bir patikayı takip etmeye
başlayacaksınız. Yukarıdan
gelen dere Kavran Deresi’dir
ve dağların çanağında yer
alan Derebaşı Gölü’nün su-
ları tarafından beslenmek-
tedir. Eğer siz dereyi takip
ederseniz Derebaşı Gölü’ne
varırsınız. Kavran Deresi’ne
karışan en büyük dere Kaç-
kar buzullarından gelen Me-
zovit Deresi’dir. Yürürken
soldan gelen büyük bir dere
gördünüzde, artık yönünü-
zü değiştirme vakti gelmiş
demektir. Dereyi geçmeden
yavaş yavaş yükselmeye baş-
layın. Çok değil 15-20 dakika
sonra öküzlerin yaylaya gel-
mesini önlemek için yapılan
duvarı göreceksiniz. Öküz-
ler bahar aylarında buraya
bırakılır ve sonbahara doğru
da alınır. Öküz Çayırı adı da
buradan gelir.
Kapı denilen bu duvarı
geçtikten sonra eğim gittik-
çe yumuşamaya başlayacak

ve yarım saat ile 45 dakika
arasında bir sürede Öküz
Çayırı’na varacaksınız. Kaç-
kar Buzulu’nun muhteşem
görüntüsü içinizi ürper-
tecek. Eğer daha önce bir
buzulda yürümemişseniz
buzulun dibine giderek
üzerinde birkaç adım atabi-
lirsiniz. Ancak hem buzulda
kayıp düşmemek için hem
Çamlıhemşin, Rize
YILDIRIM GÜNGÖR
95
de yukarıdan gelen taşla-
ra hedef olmamak için çok
dikkatli olmalısınız. Yukarı
Kavran Yaylası’nda kaldığı-
nız süre içinde mutlaka bir
horona denk gelirsiniz. Tu-
lumcu bulmak önemli bir
sorundur burada. Çünkü
yayla çok, tulumcu azdır.
Bu yüzden de tulumcular
nazlanır da nazlanır.
 YUKARI KAVRuN YAYLASI-KAÇKAR BUZULLARI

96
Çamlıhemşin, Rize

97

TURGUT TARHAN
 YUKARI KAVRUN YAYLASI-POKUT YAYLASI
Zorlu olduğu kadar muh-
teşem bir doğayı barındıran
bir rota. Ancak geri dönüşü
zor olduğu için planlamayı
buna göre yapmakta fayda
var. Daha birkaç yıl öncesi-
ne kadar yol sadece Pokut
Yaylası’na kadar gelmişti.
Ancak doğa, yaylalara hiz-
meti sadece oralara yol gö-
türmekle özdeşleştiren kıt
görüşlü yöneticiler tarafın-
dan son birkaç yılda hızla
katledildi buralar da.
Bu rotanın ilk etabı Yuka-
rı Kavran-Sasmistal arası-
98
dır. Yukarı Kavran’dan yola
çıktıktan sonra en dikkat
edilecek şey patikanın kay-
bedilmemesidir. Patika kay-
bedilirse 60-100 santimetre
yüksekliğindeki komar bit-
kilerinin, yani ormangülle-
rinin arasına düşülür ki bu
durumda yürümek nere-
deyse olanaksızlaşır.
Üç bin metrenin üzerin-
deki tepelerin arasındaki
bir düzlükte kurulmuş olan
Sasmistal Yaylası pembe
renkli ortoklaz kristallerin-
den oluşan granit
taşlarla yapılan ev-
leriyle ilgi çekicidir.
Sasmistal Yaylası’n-
dan Ayder Yayla-
sı’na geçiş olanağı
da vardır ama etap
oldukça yorucu, bi-
raz da tehlikelidir.
Tehlikenin sebebi
yolun büyük kıs-
mının dik eğimli
sık bir ormanın
içinden geçmesi ve
kaybolma riskinin
artmasıdır. Patika
bitip de sırta çık-
tığınızda aşağıdaki
Sasmistal Yaylası’nı
göreceksiniz. Yaklaşık 20
dakikalık bir inişten son-
ra yaylaya varacaksınız.
Bundan sonraki hedefiniz
Hazindak Yaylası. Yaylanın
karşısındaki yamaç üze-
rinde yavaş bir tempoda
yükselerek bir iki saatlik
bir yürüyüş sonrasında Ha-
zindak’a varacaksınız. Or-
manın kenarında bir sırta
kurulmuş yayla bu bölgenin

en güzel yaylalarından biri.
Ancak bu güzellik daha ne
kadar devam eder bilinmez.
Çünkü yol giren yaylalarda
kısa süre içinde o geleneksel
yapıların yerini eğreti beton
yapılar alıyor.
Artık bundan sonra yo-
lunuzu kaybetmeniz çok
zor. Pokut Yaylası’na kadar
yolu takip ederek gidebi-
lirsiniz. Pokut Yaylası da
Çamlıhemşin, Rize
POKUT YAYLASI, ÇAMLIHEMŞİN / TURGUT TARHAN
99
orman içinde bir fay düz-
lüğünün üzerine kurulmuş
muhteşem bir yayla. Kaçkar
Dağları’nın en güzel manza-
ralarını buradan izleyebilir-
siniz.
Pokut’a vardığınızda ar-
tık akşam olmak üzeredir.
Eğer sizi buradan alacak bir
araç yoksa geceyi Pokut’un
ahşap otellerinden birinde
geçirmenizi öneririm.
 YUKARI KAVRUN YAYLASI-ÇEYMAKÇUR GÖLLERİ
Yukarı Kavrun Yaylası,
Kaçkar Dağı’nın kuzey yü-
zünün lojistik merkezi. Her
doğasever burada mutlaka
bir gün mola verir, yayla
kokusu alır. Her geçen gün
yaylalıktan çıksa da yine de
hâlâ geleneksel doku hâkim
burada. Yaylanın solundan
gelen derenin kenarından
yola çıktığınızda birkaç
saatlik yürüyüşle Kaçkar
Dağları’nın en meşhur kö-
şelerinden Çeymakçur Göl-
leri’ne varabilirsiniz. Dere-
nin eğimi dik olduğu için
100
biraz zorlanabilirsiniz ama
hem Büyük Deniz Gölü,
hem de Meterez Gölü’ne
ayaklarınızı soktunuz mu
yorgunluktan eser kalmaya-
cak. Yola çıktığınızda büyük
bir ihtimalle hava sisli ola-
cak. Ya da hafif bir çiseleme
peşinizi hiç bırakmayacak. da güneşleneceksiniz.
Hava moralinizi bozmasın, Dönüşü aynı yoldan yap-
çünkü belli bir süre sonra mak yerine Kaçkar Dağı’na
bu kötü havanın ve bulut- doğru olan sırta doğru yü-
ların üzerine çıkacaksınız. rüyün. Bu sırtı aşarak Öküz
Aşağıda insanlar sis için- Çayırı’na inin. Hava açıksa
deyken siz göllerin kenarın- büyük buzulun muhteşem
 RİZE

101

YILDIRIM GÜNGÖR

görüntüsünü de belleğinize daire çizmiş olacaksınız.

kaydettikten sonra dereyi
takip ederek vadiye inin.
Aşağı doğru akan Kavrun
Deresi’ni takip edin. Bir saat
sonra Yukarı Kavrun Yay-
lası’na vardığınızda tam bir
 YUKARI KAVRUN YAYLASI-DENİZ GÖLÜ
Kaçkar Dağı’nın kuzeyin- göreceksiniz .
den Artvin tarafına geçmek Eğer aşağı inen
için birçok geçit var. Bunlar- patikayı takip
dan biri de Yukarı Kavrun ederseniz bu
Yaylası-Deniz Gölü geçidi. kez de Dava-
Yukarı Kavrun Yaylası’ndan lı Yaylası’na
sabah erken yola çıktıktan inebilirsini z .
iki saat sonra Kavrun De- Olabildiğince
resi’nin kaynağı olan Dere- yamaca paralel
başı Gölü’ne varacaksınız. giden patika-
Burada yarım saatlik bir yı takip edin.
mola verdikten sonra batı- Patika sizi bir
ya dönün. Tam karşınızda zirveye doğ-
bir geçit, Kavrun Gediği’ni ru götürecek.
göreceksiniz. Granit blok- Öküzyatağı
larının arasından devam Tepe isimli zir-
102
eden patika sizi yaklaşık bir venin boynun-
buçuk saat sonra Kavrun dan aştınız mı
Gediği’ne götürecek. aşağıdaki düz-
Burada birçok patika lükte masmavi
bulunuyor. Kuzeye doğru muhteşem bir
giden patikaya girerseniz göl göreceksiniz. Bu gölün
birkaç saat içine Apivanak ismi yok. Eğer zamanınız
Yaylası’na varırsınız. Siz varsa kıyısında kamp kur-
önce güneye daha sonra manızı öneririm. Bu isim-
da doğuya doğru dönen siz gölün kuzeyindeki aşıda
patikayı takip edin. Patika çıktığınızda Kaçkar Dağla-
birçok yerde yamaca paralel rı’nın en muhteşem man-
gidiyor. Belli bir süre son- zarasıyla karşılaşacaksınız.
ra aşağıda büyük bir buzul Yüksekliği 3 bin 370 metre
vadisi olan Davalı Vadisi’ni olan zümrüt mavisi Deniz

Gölü ve arkada 3 bin 932
metrelik Kaçkar Dağı. Bu
manzarayı gördüğünüzde
tüm yorgunluğunuz gide-
cek ve “iyi ki buradayım” di-
yeceksiniz. Gölün kenarına
inen patikada dikkatli olun.
Yer yer büyük kaya blok-
larından geçen patika bu
noktalarda biraz zorlaşıyor.
RİZE-ARTVİN
103
YILDIRIM GÜNGÖR
Gölün kenarında biraz din-
lendikten sonra bir saatte
aşağı inerek Dilberdüzü’nde
kamp kurabilir veya yolu-
nuza devam ederek Yaylalar
Köyü’ndeki pansiyonlardan
birinde kalabilirsiniz.
 POKUT YAYLASI-SAMİSTAL YAYLASI
Fırtına Vadisi su topla-
ma havzası içinde bulunan
Pokut ve Samistal yaylaları,
Kaçkar Dağları’nın en güzel
köşeleri arasında yer alıyor.
Bu rota boyunca sisler için-
de bir görünüp bir kaybolan
Kaçkar Zirvesi ve etrafın-
daki diğer doruklar, yürü-
yüşün en güzel manzarala-
rını sunuyor. Bir zamanlar
Çamlıhemşin’den Pokut’a
sadece patikalardan gidilir-
di. Doksanların ortalarında
önce Pokut’a yol yapıldı;
sonra da Pokut’tan Hazin-
104
dak Yaylası’na. Böylece üç
muhteşem yaylayı birbirine
bağlayan düş patikaları eğ-
reti araç yollarına dönüştü.
Yolların yapılmasıyla birlik-
te yaylalarda her türlü kirli-
lik arttı.
Pokut ile Samistal yayla-
ları aslında yapı tarzı olarak
birbirine oldukça zıt. Pokut
tamamen ahşap yapılardan
oluşurken Samistal taş ev-
lerden ibaret; yayla evleri-
nin çoğu iri pembe renkli,
ortoklaz mineralin egemen
olduğu granitten yapılmış.
Aralarında bulunan Hazin-
dak Yaylası ise ikisinin karı-
şımı bir mimariye sahip. Bu
üç yaylada eskiden yoğun
olarak hayvancılık yapılırdı
ama yüksekliği 2 bin 100
metre olan Pokut ile yakla-
şık aynı rakımda bulunan
Hazindak’a insanlar artık
tatil yapmak amacıyla geli-
yor. Yayla evlerinin bir kıs-
mı da pansiyona dönüştü-
rülmüş. Pokut ile Hazindak
yaylaları arasında yapılan
yeni yol, eski patikaları yok
etmiş.
Orman içinde başlayan
yürüyüş yer yer toprak yol-
dan devam ederek Hazin-
dak Yaylası’na ulaşır. Ha-
zindak Yaylası’yla Samistal
Yaylası arası yaklaşık iki
saat. Hem Yukarı Kavrun
hem de Hazindak’tan gelen-
ler bir sırtı aşınca aşağılarda
2 bin 600 metredeki taşlarla
kaplı bir düzlükte sıralan-
mış Samistal Yaylası’nın
 ÇAMLIHEMŞİN, RİZE

POKUT YAYLASI / TURGUT TARHAN

105

taş evlerini görür. Kesme

taştan yapılmış bu evlerin
en genci yüz yaşında. Sa-
mistal’de yaylacılık geleneği
eskisi kadar olmasa da de-
vam ediyor, Kaçkar yaylaları
arasında önemli bir konu-
ma sahip. Hazindak, Pokut,
Apivanak ve Kavrun yay-
SAMİSTAL YAYLASI / HALİM DİKER

laları arasında kalmış özel

bir yayla. Geçmiş günlerini
özlemle ansa bile görkemli
taş evleri hâlâ dikkat çekici.
 AVUSOR YAYLASI-DADALA DAĞ EVİ
Yürüyüş, Artvin tara-
fında Kındevul Tepe, Rize
tarafında ise Kemerli Kaç-
kar adlı 3 bin 562 metrelik
zirvenin dibindeki Avusor
Yaylası’ndan başlıyor. Yayla-
da iki pansiyon var. Bunla-
rın birinde kalarak Altıpar-
mak Dağları’nın dibindeki
Kaçkar Vadisi’ne muhteşem
manzaralı bir yürüyüş yapa-
bilirsiniz.
Yayladan başlayan patika
dolanarak Kaçkar ve Avu-
sor vadilerini birbirinden
ayıran sırta doğru gidiyor.
106
Patika yaklaşık 15 dakika
sonra sırta paralel olarak
devam edecek. Bu da yü-
rümenizi kolaylaştıracak ve
daha az enerji harcayacaksı-
nız. Mevsim ne olursa olsun
bu rota tam bir çiçek bahçe-
si gibi. Bazen çiçeklerden
gelen kokular insanı mest
edecek düzeyde. Yarım sa-
atlik bir yürüyüşten sonra
küçük düzlükler görülmeye
başlayacak. Bu düzlükleri
geçtikten sonra Kaçkar Va-
disi’ne ulaşmak için son bir
çaba sarf etmek
gerekiyor. Önce
dik çıkan patika
sonra düzleşiyor
ve kısa bir süre
sonra aşıta varılı-
yor. Eğer sis yok-
sa aşıta varanları
muhteşem ama bir
o kadar da ürkü-
tücü bir gürünüm
sunan Atıparmak
Dağları’nın ku-
leleri karşılıyor.
Bunlara eskiden
Kaçkar Dağları de-
niyormuş. Dağla-
rın dibindeki dere-
nin adının Kaçkar,
vadi içindeki iki
yaylanın adının da Yukarı
ve Aşağı Kaçkar olması te-
sadüf değil. Kaçkar Dağı’nın
ismiyse Kavrun Dağı.
Zamanla isimler dönüş-
müş. Gökyüzüne bir merdi-
ven gibi yükselen bu kulele-
rin dibinde belli belirsiz iki
ev göreceksiniz. Yürüyüşün
son noktası bu evler. Aşıttan
sonra aşağı inen patikanın

ilk etabı biraz dik ve zemin
kaygan ama patika belirgin.
Bu etabı dikkatli geçtikten
sonra eğim yavaş yavaş
azalacak ve Kaçkar Vadi-
si’nin buzullar tarafından
aşındırılmış düz tabanına
ineceksiniz. Buradan sonra
yaklaşık yarım saat bu düz
zeminde yürüdükten sonra
eğim biraz dikleşecek. Pa-
ÇAMLIHEMŞİN, RİZE
AVUSOR YAYLASI / YILDIRIM GÜNGÖR
107
tikadan çıkmazsanız Altı-
parmak Dağları’nın lojistik
üssü olan Dadala Dağ Evi’ne
varacaksınız. Dağ evinin
sahipleri Mustafa Bey ve
Hatice Hanım; geceyi orada
geçirirseniz hayatınızın en
keyifli akşam sohbetlerin-
den birini yapabilirsiniz.
 DADALA DAĞ EVİ-AMBAR GÖLÜ
Ambar Gölü, Altıparmak
Dağları’nın kuzey tarafın-
daki en güzel göl. Yaklaşık
2 bin 750 metre rakımlı bir
buzul çanağının içinde yer
alıyor. Ambar Gölü, Rize il
sınırları içindeki en büyük
buzul gölü. Yürüyüş Dada-
la Dağ Evi’nden başlayacak.
Dadala’nın arkasındaki sırta
doğru çıkıp tam tepe nok-
tasından itibaren doğuya
doğru yürümek gerek. Doğ-
rudan Ambar Gölü patika-
sına girmek yerine sırta çık-
manın amacı önce Kaçkar
108
Gölü’nü görmek. Böylece
bir yürüyüşte iki adet bu-
zul gölünü görme şansınız
olacak.
Sırta kadar olan etap bi-
raz dik ama çıkışı rahat.
Yaklaşık bir saat süren sırta
gelince sola doğru 50 metre
kadar yüründüğünde uzun
bir vadinin sonunda yer alan
Kaçkar Gölü karşılayacak
sizi. Burada yarım saat ka-
dar dinlenip manzaranın da
tadını çıkardıktan sonra sırt
boyunca Altıparmak Dağla-
rı’na doğru yürüyün.
İri kristalli granit
bloklarının arasın-
da, bazen de üstün-
den devam eden
yürüyüş boyunca
Altıparmak Dağları
her birkaç dakikada
farklı görüntüler su-
nacak. Kimi zaman
ters ışıkla karara-
cak, kimi zaman ise
bulutların arasında
saklanıp sadece zir-
vesini gösterecek.
Yürüdüğünüz sırt
bazen genişleyecek.
Bu genişleyen ke-
simler çiçek bahçe-
leriyle süslü, çiçeklerden
gelen kokular yürüyüşün
en güzel yönü. Sırtın orta-
larından itibaren Kaçkar
Gölü geride kalacak ve tam
karşıda Ambar Gölü ortaya
çıkmaya başlayacak.
Sırt boyunca devam eden
yürüyüş Altıparmak Dağla-
rı’nın volkanik kayalarıyla
granitlerin birleştiği nokta-
da sona erecek. Bu nokta-

da Ambar Gölü tamamen
ayaklarınızın altında kala-
cak ama aşağıya, gölün düz-
lüğüne inmek için yaklaşık
yarım saatlik bir patikadan
aşağı inmek gerekiyor. Eğer
son bir gayret gösterip gö-
lün kenarına inmeyi göze
alırsanız çiçeklerle süslü
yeşilliklerde uzanarak bu
muhteşem doğanın tadını
çıkarın. Soğuk suya daya-
ÇAMLIHEMŞİN, RİZE
DADALA DAĞ EVİ / YILDIRIM GÜNGÖR
109
nıklıysanız gölde yüzmenizi
öneririm. Daha sonra çıktı-
ğınız patikadan geri döne-
rek aşıta çıkın. Bu aşıttan
sonra geldiğiniz sırtı takip
etmek yerine aşağı, Dadala
Dağ Evi’ne doğru giden pa-
tikayı takip edin. Patika ya-
macı dolanarak inişi kolay-
laştırıyor. Birkaç saat süren
çıkışınız sadece bir saatte
sona erecek.
 DADALA DAĞ EVİ-HIZARKAPI GEÇİDİ-LİBLER GÖLÜ
Dadala Dağ Evi’nden sonra varı-
çok erken çıkılarak gidilip lan küçük bir
dönülecek bir rota. Biraz tepenin üze-
uzun ve zorlu ama bir o ka- rindeki yeşil-
dar da zevkli. Yürüyüşünüz likler insanı
sırasında Altıparmak Dağ- burada uzan-
ları’nın manzarası peşinizi maya zorlu-
hiç bırakmayacak. Libler yor. Sonraki
Gölü yüksek volkanik küt- etap biraz
lelerin dibinde bulunan bir daha zorlu.
doğa anıtı. Bu dağlardaki Bu etapta pa-
diğerleri gibi bu da tipik tika yer yer
bir buzul gölü. Diğer bu- çok kaygan-
zul gölleri gibi çok nazlı ve laşıyor. Bu
Altıparmaklar’ın en zor- kaygan böl-
lu çanaklarından birinde geyi geçtikten
110
saklanmış. Gölün en güzel sonra patika
göründüğü yer Altıparmak iri çakılların
Zirvesi. Zirveden simsiyah egemen oldu-
volkanik kütlelerin arasında ğu zeminde
bir zümrüt parçası gibi par- devam edi-
lıyor. Dadala Dağ Evi’nden yor. Eğim dik ama patika iyi
Avusor Yaylası’na doğru olduğu için hızla çıkılıyor.
yürürken sola doğru çıkan Bu etap bitince 3 bin metre-
en son aşıt olan Hızarkapı nin üzerinde bulunan geçi-
Gediği, bu vadiden Artvin de varılıyor. Geçidin inişin-
tarafına geçiş için en uygun deki patika da çok düzgün.
yer. İlk etabı biraz yorucu Buradan göle ulaşan rotaya
olmasına rağmen çok zorla- bir saatte varılıyor. Göle
mayan bir etap. ulaşmak için iki seçenek
Patikanın ilk girişinden var. İkisi de pek kolay değil.

İlk rota aşıtı indikten sonra
sağa aşağı doğru inerken
sağdaki patikaya ulaşıyor.
Bu patika çok belirgin değil
ama yukarıdan göle inile-
cek noktaya ulaşıyor. Yavaş
yavaş inilerek göl kenarına
ulaşılabilir. İkinci rota pati-
kayı takip ederek doğrudan
vadi tabanına iniyor. Bun-
RİZE-ARTVİN
111
YILDIRIM GÜNGÖR
dan sonra da yaklaşık iki
saatlik bir yürüyüş var. Göl-
den akan dere takip edile-
rek göl kenarına ulaşılabilir.
Gölün kenarı kamp yapmak
için ideal düzlüklere sahip.
Kamp malzemesi olanların
bu muhteşem manzaralı
gölün kenarında kamp yap-
malarını öneririm.
 VERÇENİK YAYLASI-TATOS GÖLLERİ
Tatos Gölleri veya Sulak
Göller, Kaçkar Dağları Milli
Parkı’nın bana göre en güzel
gölleri.
Yürüyüş Verçenik Te-
pesi’nin eteklerinde kurul-
muş Verçenik Yaylası’ndan
başlar. Yüzünüzü Verçe-
nik’e döndüğünüzde solu-
nuzdaki yamaçta uzanan
patikayı takip edin. Patika
belli belirsiz başlar. Birçok
patika olduğu için başlan-
gıçta doğru patikayı ayırt
etmekte zorlanabilirsiniz.
Ancak yükseldikçe patika
112
daha da belirginleşecek.
Yürüyüşün ilk etabı biraz
yorucu. Nedeni ise vücutlar
daha tam ısınmadan olduk-
ça dik bir eğimle yürüyüşe
başlanması. Ancak bir saat
sonra eğim iyice azalacak
ve çimenlerle kaplı düz bir
zeminde yürümeye baş-
layacaksınız. Kimi zaman
çimenlerin, kimi zaman da
kayaların üzerinde yürü-
yerek bir saat sonra Mocar
Gölü’ne varacaksınız. Mo-
car Gölü zirvelerin arasında
saklı bir değer. Orta-
sındaki küçük adacı-
ğı onu diğer göller-
den farklı yapıyor.
Bu güzel göl, Tatos
Gölleri’nin gölgesin-
de kaldığı için değeri
pek bilinmiyor. Göle
varınca ilk yapacağı-
nız şey ayakkabıları-
nızı çıkararak ayak-
larınızı suya sokmak
olsun. Dağda vü-
cudu dinlendirmek
için bundan daha iyi
bir yöntem olamaz.
Burada iyice din-
lendikten sonra gö-
lün biraz üzerindeki
patikayı takip ederek yürü-
yüşe devam edin. Bu etap
çok zorlu değil. Ancak pa-
tika kayaların arasında kay-
boluyor. Bu nedenle biraz
yükselerek kayaları aşağıda
bırakıp toprakta açılmış olan
patikayı bulmayı başardınız
mı işi iyice kolayladınız sa-
yılır. Bu noktadan itibaren
çok düşük bir eğimle yavaş
yavaş yükselerek yarım saat

içinde bir aşıta varacaksınız.
Buradan göreceğiniz man-
zara çok az kimseye nasip
olur. Muhteşem bir dağ sil-
silesinin arasındaki çanakta
kalmış ve birbirine küçük
kanallarla bağlı üç adet göl
nefes kesen görüntüler su-
nacak. Bu aşıt her zaman
sürprizlerle doludur. O yıl
yağan karın yoğunluğuna
göre aynı mevsimde göllerin
RİZE
SULAK GÖLLER, RİZE / YILDIRIM GÜNGÖR
113
etrafı bazen tamamen karla,
bazen de tamamen çiçekle
kaplanır. Patikadan göllerin
kenarına inmeniz yarım sa-
ati bulur. Eğer soğuk suya
dayanıklıysanız göllerde
yüzmenizi tavsiye ederim.
Bu nedenle yanınıza mayo
ve yedek giyecek alsanız iyi
olur. Son gölden akan su bi-
raz ilerideki eğimli bölgede
şelale oluşturuyor.
 VERÇENİK YAYLASI-KAPILI GÖLLER
Bu rota iki farklı güzelliğin
birden görülmesine olanak
verir. Birbirine bağlanmış
iki göl ve bu gölleri eteğin-
de barındıran kara piramit
Verçenik, birbirini tamam-
layan birer doğal mucizedir-
ler. Biri olmazsa sanki öteki
de olmaz gibi gelir. Pazar’da
konaklayarak günübirlik bir
yürüyüş yapabilir veya yay-

KAPILI GÖLLER, RİZE / TURGUT TARHAN

lada kalarak birkaç günlük
yürüyüş aktiviteleri düzen-
leyebilirsiniz.
Verçenik Yaylası’nın bi-
raz ilerisinde kurduğunuz
114
kamptan yola çıktıktan en
fazla üç saat sonra Kapılı
Göller’in kenarına varabi-
lirsiniz. Yürüyüşünüz At
Gölü’nden gelen Verçenik
Deresi’nin kenarında devam
edecek. Bu dağların en güzel
tarafı patikalarının çok be-
lirgin olması. Soldan gelen
büyük bir dereyi görünceye
kadar yürüyüşünüze devam
edin. Dereye kadar olan eta-
bın eğimi yürüyüş için çok
uygun. Dereye varınca so-
lundan yükselmeye başlayın.
Yarım saat sonra Kapılı Göl-
ler’in kenarına varacaksınız.
Kapılı Göller birbirine bağlı
iki büyük gölden ibaret. Göl-
ler yüzmek için yeterli ısıya
sahip. Verçenik gölleri, Kaç-
kar gölleri kadar soğuk değil.
Göllerde dinlendikten sonra
Hemşin Aşıtı’na doğru yola
çıkın. Verçenik Zirvesi’ni
arkanıza aldığınızda tam
karşınızdaki aşıt Hemşin
Aşıtı’dır. Eğim, bazı yerler-
de dikleşmesine rağmen çok

yorucu değil.
Bu etabın en güzel tara-
fı tektonizma sonucunda
oluşmuş her fay düzlüğünde
bir buzul gölünün bulun-
ması. Hemşin Aşıtı’na var-
dığınızda Leşkayası Tepesi
tüm görkemiyle karşınıza
çıkacak. Biraz aşağıda ise iki
küçük göl göreceksiniz. Bu
aşıt aşağıdaki göllere Kapılı
Göller denmesinin de ana
nedeni. Çünkü bu nokta
bir zamanlar Erzurum-Rize
Çamlıhemşin, Rize
115
köyleri arasındaki en önemli
ticaret yolunun üzerinde. Bu
iki il arasındaki ticarette kapı
görevi gördüğü için aşağı-
daki göller de Kapılı Göller
olarak anılmaya başlanmış.
Aşıttan geriye baktığınıza
göller ve arka plandaki Ver-
çenik Zirvesi tüm yorgun-
luğunuzu unutturacak. Eğer
zamanınız varsa aşıtı kapla-
yan çimenlerin üzerine uza-
nın ve bir zamanlar bu aşıtın
trafiğinin ne kadar kalabalık
olduğunu düşleyin.
 YEDİGÖL KÖYÜ-MAL GÖLÜ-DELİ GÖL
Pidasor Yaylası’ndan ku-
zeye doğru giden patikaya
girin. Patikanın iki girişi var.
Biri yaylanın arkasındaki
yamaçlardan, biri de yolun
bittiği noktanın yakınından
akan derenin kenarından
başlar. Bu iki patika yuka-
rıdaki eski yaylada buluşur.
İlk etap biraz yorar. Çün-
kü yürüyüşe yokuş çıkarak
başlayacaksınız. İlk etap
kısadır, yarım saat civarında
sürer. Yokuşun sonunda iyi-
ce yıkılmış eski bir yaylaya
varacaksınız. Bundan sonra
116
eğim daha uygun hale ge-
lecek. Bu etaptan sonra ya-
pacağınız tek şey yukarıdan
gelen dereyi takip etmek
olacak. Dere bulduğu her
yolu kullandığı için burada
birkaç farklı noktadan geniş
olarak akıyor. Dereyi takip
edin. Eğim çok yorucu de-
ğil. Yürümek için oldukça
uygun. Yukarı çıkarken sa-
ğınızda ve solunuzda yük-
seklikleri 3 bin 400 metre
civarında pek çok zirve
göreceksiniz. Bu zirveler-
den en belirgin olanı Mal
Gölü’ne kadar sol yanınızda
size eşlik eder. Eğer iki zirve
arasındaki aşıta doğru gi-
derseniz Deli Göl’e varırsı-
nız. Dere boyu bir saat civa-
rında bir yürüyüşten sonra
eğim biraz dikleşecek. Bu
eğimi çıktığınızda taşlarla
kaplı düzlüğe varacaksınız.
İleri doğru baktığınızda
yolunuzun üzerinde kaya-
lardan ibaret küçük bir yük-
selti göreceksiniz. Mal Gölü
buradan itibaren başlıyor.
Eğer dereyi değil de sağdan
giden patikayı takip ederse-
niz, önce aşağılardan gör-
düğünüz kayalığın dibin-
deki küçük göle varırsınız.
Bu göl ilkbaharda Mal Gö-
lü’nün bir parçasıdır. Ancak
sonbaharda su azaldığı için
gölden kopar. Mal Gölü
bölgedeki büyük göllerden
biri. Suyu da diğer göllere
oranla daha sıcak. Hayvan-
larca kirletildiği için gölden
su almak yerine civarında
akan derelerden almayı ter-
cih edin. Eğer yükünüz çok
 İspir, Erzurum

MAL GÖLÜ / CÜNEYT OĞUZTÜZÜN

117

ağır değilse ve kondisyo-

nunuz da orta düzeyde ise,
doğanın tadını çıkararak
Pidasor Yaylası’ndan Mal
Gölü’ne dört saatte varabi-
lirsiniz. Mal Gölü’nden ku-
zeye baktığınızda Verçenik
Zirvesi’nin farklı bir yüzünü
PİDOASOR YAYLA / YILDIRIM GÜNGÖR

tüm heybetiyle izleyebilirsi-

niz. Zirveyi daha yakından
izlemek istiyorsanız bir saat
daha yürüyerek kuzeydeki
aşıtlardan herhangi birine
çıkmanız yeterli.
 YEDİGÖL KÖYÜ-YEDİGÖLLER
Yedigöl Köyü’nden araç-
la gidilecek en son nokta
Çaşurluk Dere ile Çatak
Dere’nin birleşerek ana de-
reyi oluşturduğu düzlük. Bu
düzlükten sonra iki derenin
birleştiği noktadan itiba-
ren batıdan gelen Çaşurluk
Dere yönüne yürünecek.
Eğer iki derenin birleştiği
noktanın gerisindeki pati-
kalardan Hacıdamı Yaylası
üzerinden gitmeye kalkı-
şırsanız daha fazla yorulur-
sunuz. Bu yol kısa gibi gö-
rünmesine rağmen dik bir
118
eğime sahip ve yorucu. Böy-
le durumlarda, biraz uzun
da olsa suyun en uygun
aktığı eğimi takip etmekte
yarar var. Zaten oldukça
yayvan olan vadi içindeki
patikalar yürümenizi çok
kolaylaştıracak.
İlk etap düz ancak fazla
uzun değil. Yola çıktıktan
bir iki saat sonra dere yavaş
yavaş güneye doğru dön-
meye başlayacak ve eğim de
artacak. Dere iyice güneye
döndüğünde adımlarınız
daha yavaşlaya-
cak. Yükseldikçe
yüksek zirvelerin
arasında kaldığı-
nızı hissetmeye
başlayacaksınız.
Patika bazen
toprak olacak
bazen de taşlık-
lardan geçecek-
siniz. Dere ikiye
ayrılacak. Sağ-
daki dere çifte
göllerden gelir.
Siz soldan ge-
len dereyi takip
edin. Bu dere de
bir süre sonra
ikiye ayrılacak.
Soldan gelen
küçük bir dereyi dikkate
almayın. Şaşırır da bu de-
reyi takip ederseniz hem
oldukça dik bir eğim çıkar,
hem de dere bittiğinde geri
dönmek zorunda kalırsınız.
Bu nedenle büyük dereden
ayrılmayın. Zaten bu ay-
rıma geldiğinizde yüksek
doruklar daha da belirginle-
şecek. Özellikle solunuzda-

ki sivri zirve sizi hiç yalnız
bırakmayacak. Buradan bir
saat daha yürüdüğünüzde
göllerin bulunduğu düzlüğe
varacaksınız.
İlk olarak sizi birbirinden
uzun bir kara parçası ile
ayrılmış iki göl karşılaya-
cak. Bu göllerin arkasında
da diğer göller var. Burada
toplam yedi adet göl var. Bu
İspir, Erzurum
119
CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
nedenle de adı Yedigöller.
Bu göllerin en büyüğüne
ortasındaki adadan dolayı
Göbekli Göl adı verilmiş.
Eğer hava güzelse göllerin
etrafında birkaç saat geçi-
rebilirsiniz. Zaten tüm göl-
lerin etrafını dolaşmak epey
bir zamanınızı alır. Bu göller
bitki çeşitliliği bakımından
da çok zengin.
 YEDİGÖL KÖYÜ-YEDİGÖLLER

120
İspir, Erzurum

121

CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
 BAŞYAYLA-ÇİÇEKLİ GÖL
Başyayla’da kamp kurula-
rak bir gün kalınıp oradan
da Çiçekli Göl’e yürüyüş
düzenlenebilir. Başyayla sa-
kinleri doğaseverlere karşı
inanılmaz bir yakınlık gös-
teriyorlar. Çamlıhemşin’den
sonra gireceğiniz Çat yolu
bir buçuk iki saat sonra
Başyayla’ya getirir sizi. Yol
biraz karışık. Bu nedenle
yolda rastladığınız insanlara
sorarak zaman kaybını ön-
leyebilirsiniz. Yaylaya ulaş-
mak için özel aracınızla da
gidebilir, Pazar’dan Çiçekli
122
Yayla’ya giden minibüslere
de binebilirsiniz.
Yaylanın hemen dibin-
deki düzlük kamp kurmak
için ideal. Önce Çiçekli
Yayla’nın beton yığınlarıyla
kaplanmış evlerini göre-
ceksiniz. Ne yazık ki Elevit,
Tirovit ve Ayder gibi burası
da tamamen betonlaşmış.
Sakın moralinizi bozmayın.
Başyayla’ya varınca da otan-
tik özelliklerinden bir şey
kaybetmemiş tipik Doğu
Karadeniz Hemşin yayla ev-
leri karşılayacak sizi. İki yıl
öncesine kadar yaylada tek
bir beton ev vardı. Umarım
hâlâ öyledir. Bu yaylanın
da betona yenik düşmesi
son kalenin kaybedileceği
anlamına geliyor çünkü.
Sabah erken yayladan yola
çıkan vasat bir grup, eğer
hava da iyiyse aşıta kadar
eğimi biraz dik olan bu ro-
tayı dört beş saatte geçe-
bilir. Yayladan itibaren yaz
aylarında su bulmak çok
zor, bu nedenle yanınıza su
almayı unutmayın. Yaylanın
üzerinden akan küçük de-
reyi geçince hafif eğimlerle
yükselip yarım saat içinde
çimenlerle kaplı bir alana
geleceksiniz. Yaylanın tüm
hayvanları burada besleni-
yor. Yaklaşık bir saatlik bir
yürüyüşten sonra çayırlık
bitecek ve kayalıkların ara-
sındaki patikadan yüksele-
rek kayalıklarla kaplı ikinci
düzlüğe ulaşacaksınız. Ka-
yalıklar bitecek ve önünüze

yine çimenlerle kaplı küçük
bir etap çıkacak. On daki-
kalık bir yürüyüşle bu etabı
bitirdiğinizde aşıta varacak-
sınız. Buradan Hacıvanak
Yaylası’nı görebilirsiniz. Bu
yürüyüşün kilit noktası da
burası. Aşıttan itibaren sağa
doğru hafifçe yükselmeye
başlayın. En küçük bir sap-
ma yolunuzu kaybetmenize
ve aşağılara inmenize ne-
Çamlıhemşin, RİZE
YILDIRIM GÜNGÖR
123
den olur. Çünkü göl sağa
doğru yükseldiğiniz yama-
cın arkasındaki çanakta yer
alıyor. Bu nedenle yanınızda
yöreyi bilen biri yoksa mut-
laka yayladan rehber alın.
Eğer sis olmazsa yaklaşık
yarım saat sonra yukarıdan
gölü görebilirsiniz. Bu ci-
vardaki en güzel göllerden
biridir Çiçekli Göl. Etrafı da
kamp kurmaya elverişli.
 YAYLALAR KÖYÜ-ÇEYMAKÇUR GÖLLERİ
Artvin’in Yusufeli ilçesi-
nin Yaylalar Köyü, Kaçkar
Dağı’nın güney yüzünün
124
lojistik merkezi. Buradan
Kaçkar Dağı civarındaki
birçok rotaya keyifli yürü-
yüşler yapmak mümkün.
Köyde kalarak günübirlik
yürüyüşler yapabilirsiniz.
Ayrıca buradan farklı rota-
ları izleyerek Rize tarafına
geçmeniz çok kolay. Bu ro-
talardan biri Olgunlar-Dü-
be Yayla-Naletleme Aşıtı-
Çeymakçur Gölleri rotası.
Sabah erkenden Olgunlar
Mahallesi’nden yola çıkan
bir ekip, mahallenin üzerin-
YILDIRIM GÜNGÖR
den geçen patikayı takip et-
tiğinde bir saat içinde Dübe
Yaylası’na varabilir. Dübe
Yaylası’ndan sonra patika
yavaş yavaş yükseliyor. Bir
süre yamaca paralel giden
patika, Dübedüzü’nden iti-
baren biraz daha dikleşme-
ye başlıyor ve parkurun en
çiçekli bölgesinden geçiyor.
Rengârenk çiçeklerle süs-
lü bu bölgeyi geçince uzun
süredir çimenlerden devam
eden patika yavaş yavaş
kayalık zemine girmeye
başlıyor. Bu etap yer yer
kar dilimleriyle kaplı. Aşıta
yaklaşınca eğim dikleşiyor

ve bir süre sonra Çeyma-
kur Aşıtı’na varılıyor. Aşı-
tın çıkışı kadar uzun bir de
inişi var. Kuzeye geçince en
büyük risk rotada sisin ol-
ması. Çeymakçur tarafında
ağır bir sis varsa geçmesini
bekleyin ve asla yürüme-
yin. Siste kaybolduğunuzda
nereye gittiğinizi bileme-
yeceğiniz için ciddi sorun-
lar yaşayabilirsiniz. Eğer
hava güneşliyse Meterez
ve Büyük Deniz Gölü’nün
etrafında zaman geçirin,
hatta göllerde yüzün. Eğer
kamp malzemeniz varsa
burada bir gece kalmanızı
öneririm, sonra yola devam
YUSUFELİ, ARTVİN
edebilirsiniz. Eğer aynı gün
Ayder’e varmak istiyorsanız
kuzeybatıya giden dereyi
takip edin, iki saat sonra Yu-
karı Kavrun Yaylası’na vara-
caksınız. Eğer Çeymakur
yaylalarına gitmek isterse-
niz Büyük Deniz Gölü’nden
kuzey-kuzeydoğu yönünde
akan dereyi takip edin. Kısa
sürede Yukarı Çeymakçur
Yaylası’na giden patikayı
bulursunuz. Bir saat sonra
Yukarı Çeymakçur Yayla-
sı’na varıp oradan da kısa
sürede Aşağı Çeymakçur
125
Yaylası’na ulaşabilirsiniz.
Eğer araç bulursanız 45 da-
kikada Ayder’de olursunuz.
 YAYLALAR KÖYÜ-DENİZ GÖLÜ
Kaçkar Dağları’nın en
popüler bölgesi. Eşyalar ka-
tırlarla taşınıyor. Hem Yay-
lalar Köyü’nde hem de son
köyün son mahallesi olan
Olgunlar’da ahşap ve temiz
pansiyonlar var. Yürüyüş bir
buzul vadisi olan Büyükçay
Vadisi’nin tabanından de-
vam ediyor. Hastaf Yayla-
sı’ndan itibaren yavaş yavaş
dikleşmeye başlıyor. Hastaf
Yaylası-Dilberdüzü iki üç
saat. Buradan Kaçkar Dağ-
ları’nın en yüksek ve en de-
rin gölü olan Deniz Gölü ise
126
iki üç saat sürüyor. Deniz
Gölü, Kaçkarlar’ın en güzel
manzaralı gölü. Günübirlik
yürüyüşler içinde en uzunu.
Göle en güzel zamanında
varmak için sabah saat 5.00
gibi yola çıkmak lazım. Ol- kazanarak 2 bin 900 metre
gunlar-Hastaf Yaylası arası yükseklikteki Dilberdüzü’ne
vasat bir ekip için iki saat varır. Bu etabın zorluk de-
sürer. Patika oldukça geniş recesi ortadır. Burada iyice
ve eğim düz. Burası bu yürü- dinlendikten sonra Dilber-
yüşün en kolay etabı. Hastaf düzü’nün arkasındaki dik
Yaylası-Dilberdüzü arası da eğimli bölgeye doğru yürü-
iki üç saat sürer. Bu etabın yün. Zaten patika da ken-
patikaları yavaş yavaş eğim dini belli eder. Dik olması

sizi ürkütmesin. Kayalıkları
arasında çok iyi açılmış pa-
tikalar var. Bu etap teknik
açıdan çok zor olmamakla
birlikte yürüyüşün son etabı
olduğundan yorgunluk artar.
Bu nedenle bu etabı zor bir
etap olarak görüyorum. Pa-
tika o kadar geniş ve belirgin
Yusufeli, Artvin
127
YILDIRIM GÜNGÖR
ki kaybetmenize imkân yok.
Eğer yolda yorulursanız sa-
kın vazgeçmeyin. Kısa bir
süre sonra dünyanın en gü-
zel göllerinden biriyle karşı-
laşacaksınız. Göl, 3 bin 376
metre yükseklikte. Derinliği
ise 60 metre; muhteşem gü-
zelliği sizi büyüleyecek.
 YAYLALAR KÖYÜ-MODUT YAYLASI
Yaylalar Köyü civarında
birçok yürüyüş rotası bulu-
nuyor Bu rotalar yardımıyla
Erzurum ve Rize tarafına
geçilebiliyor. Eskiden zaten
iller arası ilişkiler çoğunluk-
la bu rotalardan sağlanırdı.
Gelenler genellikle köyden
uzak rotaları seçer ama he-
men köyün içinden başlayıp
Kaçkar ve Güngörmez dağ-
larının muhteşem manzara-
sı eşliğinde yürünen bir rota
var. Yaylalar Köyü’ne inen
dereden yukarı çıkan pati-
kayı takip edince kısa süre-
128
de sadece birkaç evi ayakta
kalmış bir yaylaya varılıyor.
Bu yayladan geride bırakıp
sola biraz daha yüründük- türecek Bu düzlükten sonra
ten sonra patika sola doğ- güneye doğru ilerlemeye
ru yükselmeye başlayacak. başlayın. İki sırt aşınca bir
Bu rota ayıların yaşadığı dereyle karşılaşacaksınız.
bölgelerden de geçiyor. Bu Onu takip ettiğinizde bu
nedenle in olabileceğini dü- bölgedeki önemli buzul
şündüğünüz yerlere varma- göllerinden biri olan Kartal
dan gürültü çıkarın. Bu, ayı- Gölü’ne varacaksınız. Di-
nın sizi fark etmesini sağlar ğer buzul gölleri gibi bu da
ve karşılaşma olasılığınız muhteşem. Burada biraz
neredeyse sıfıra düşer. oyalandıktan sonra yavaş
Patika sizi bir düzlüğe gö- yavaş aşağı doğru inerek

Mikeliz Mahallesi’nin bir
yaylası olan Modut’a ulaş-
maya çalışın. Yaklaşık iki
saat sonra Modut Yayla-
sı’na varacaksınız. Modut
Yaylası, dağların eteğinde
kurulmuş, kışın çığ riski de
taşıyan ahşap bir yayla. An-
cak buraya da insanlar artık
tatil için geliyorlar. Son yıl-
larda açılan bir yol yaylanın
betonlaşmasına yol açacak
YUSUFELİ, ARTVİN
YILDIRIM GÜNGÖR
129
ne yazık ki. Modut Yayla-
sı’ndan bir saatlik yürüyüşle
Mikeliz Mahallesi’ne inip
bir araçla Yaylalar Köyü’ne
dönebilirsiniz. Eğer yürü-
yerek dönmek istiyorsa-
nız yayladan itibaren köye
doğru inerken yavaş yavaş
alçalın. Birkaç yayla evinin
bulunduğu düzlükteki pati-
kayı takip edin. Patika sizi
Yaylalar Köyü’ne götürecek.
 DİLBERDÜZÜ-SOĞANLI DAĞI
Dilberdüzü’ne gelenlerin
ilk hedefi 3 bin 932 met-
re yüksekliğindeki Kaçkar
Zirvesi’ne çıkmaktır. Bazen
günlerce uygun hava koşul-
larını bekler, zirveye çıkmak
için kamp yerinde oyalanıp
dururlar. Oysa Kaçkar kadar
yüksek olmasa da tırmanışı
hem kolay hem de çok ke-
yifli başka zirveler de var.
Bunlardan biri de 3 bin 527
metre rakımlı Soğanlı Dağı.
Soğanlı Dağı tırmanışı bir
sırt boyunca devam eden,
muhteşem manzaralar su-
130
nan bir rota. Rotaya girmek
için önce Dilberdüzü’nün şık bir saat daha yürünürse
güneyinde yer alan Hevek Erzurum’un İspir ilçesinin
Aşıtı’na kadar iki saatlik bir Sırakonaklar (Hodiçur) Kö-
yürüyüş yapmak gerekiyor. yü’ne varılıyor. Hevek Aşı-
Hevek Gediği’ne çıktıktan tı’na vardıktan sonra sağa
sonra tam aşağıda bir düz- devam eden sırttan ilerle-
lük gözünüze çarpacak. Bu meye başlayın. İlk etap bi-
düzlük ismini dibinde bu- raz zorlu. Çürük kayalardan
lunduğu dağdan almış: So- oluşan bir zirveyi aştıktan
ğanlı Yaylası. Ancak bu düz- sonra sırt boyunca yavaş
lüğün sadece ismi “yayla”. yavaş yükselecek ve aşıttan
Bunun dışında bu düzlükte yola çıktıktan yaklaşık üç
yayla olarak geriye bir şey saat sonra Soğanlı’nın zir-
kalmamış. Buradan yakla- vesine varacaksınız. Sırt bo-

yunca yürürken tipik bir bu-
zul gölü olan Danma Gölü
Erzurum tarafının, Kaçkar
Dağları ise Artvin tarafının
manzarası olacak. Soğanlı
Dağı’ndan kuzeye doğru ba-
kınca İsimsiz Göl’ü görecek-
siniz. Geldiğiniz yerden geri
dönmek yerine sırt boyunca
yavaş yavaş inerek yaklaşık
bir saat içinde bu göle ula-
şabilirsiniz. Burada da biraz
zaman geçirin. Patikayı ya-
vaş yavaş çıkarak gölün üze-
ARTVİN-ERZURUM
YILDIRIM GÜNGÖR
131
rindeki aşıta vardığınızda,
eğer hava da güzelse muh-
teşem bir manzarayla karşı-
laşacaksınız. Zümrüt mavisi
Deniz Gölü ve arka planda
Kaçkar Zirvesi bu dağların
en güzel manzarasını su-
nuyor. Aşağı inen patikayı
takip ederek gölün kenarına
indikten sonra yine patikayı
takip edip yavaş bir tempoy-
la Dilberdüzü’ne indiğinizde
tam bir daire tamamlamış
olacaksınız.
 DİLBER DÜZÜ-BOZTEPE
Bu rota da Hevek Aşıtı’n-
dan devam ediyor. Kamp
yeri yine Dilberdüzü. So-
ğanlı Dağı’na gitmek için
sağa doğru giden sırt takip
ediliyor. Boztepe’ye gitmek
içinse sola giden sırtı takip
etmek gerekiyor. Bu sırtı
yaklaşık bir saat tırman-
dıktan sonra ilk zirve olan
3 bin 468 metre yüksekliğe
sahip Salağıntepe’ye varılı-
yor. Zirvenin son etabı bi-
raz dik. Bu nedenle dikkat
etmek gerekiyor.
Zirveye çıktıktan sonra
132
sırt boyunca yürümeye de-
vam edin. Bu etap Kaçkar,
Bulut, Kındevul, Altıpar-
mak ve Marsis zirvelerinin dıran Boztepe ile Salağın-
muhteşem görüntülerinin tepe arasındaki son etapta
izlenebildiği bir etap. Bu biraz dikkatli olmakta fayda
etabın sonunda en az 10 var. Patikanın üzerindeki
çadırın sığabileceği bir düz- iri granit bloklar, ayıların
lüğe varacaksınız. Burası in olarak kullanmasına çok
Kaçkar Dağları Milli Parkı elverişli. Blokların birleşme
içinde kamp manzarası en yerlerindeki mağaralar ayı-
güzel yer olabilir. Bundan ların barınması için biçilmiş
sonraki son zirve 3 bin 405 kaftan. İnsan ayağı da değ-
metrelik Boztepe. Lafazan mediği için burayı rahatlıkla
Yaylası’nı eteklerinde barın- kullanıyorlar. Bu nedenle

bu etaba girmeden önce
mutlaka gürültü yapılarak
yabani hayvanların uyarıl-
ması gerekiyor. Kaçkar Dağ-
ları’nda hiçbir yabani hay-
van pusu kurarak insanlara
saldırmaz. Bu etabı geçtik-
ten sonra yavaş yavaş zirve
tırmanışı başlıyor. Yaklaşık
45 dakikalık bir tırmanış
sonrasında Boztepe Zirve-
si’ne varılıyor. Zirve kaya-
ARTVİN-ERZURUM
YILDIRIM GÜNGÖR
133
lık olduğundan dinlenmek
için uygun değil ama birkaç
metre altındaki düzlük ideal
bir soluklanma yeri. Bu zir-
veye çıkanlar aynı zamanda
Artvin’den Erzurum’a da
geçmiş oluyor. Zirveden
hava açık olduğu zaman
Soğanlı, Kaçkar ve Güngör-
mez dağlarının muhteşem
manzaralarını izleyebilirsi-
niz.
 YILDIRIM GÜNGÖR
KÖRAHMET-ŞEYTAN GÖLÜ-DÜBE YAYLA
134
Artvin’in Yusufeli ilçesi-
nin Yaylalar Köyü’ne bağlı
Körhamet Mahallesi’nden
başlayan yürüyüşün ilk etabı
yaklaşık 45 dakika sonra Sa-
telef Yaylası’nda sona eriyor.
Yaylada kısa bir mola verdik-
ten sonra yola devam ederek
Kındevul ile Bulut dereleri-
nin birleştiği yerin birkaç yüz
metre yukarısından geçen
rota takip ediliyor. Ortalama
bir tempoda yaklaşık bir saat
yüründüğü zaman özellikle
sonbahara doğru ahududu
kaynayan Cov Pınarı’na ge-
liniyor. “Cov” yöre dilinde
ahududu anlamına geliyor.
Bu özelliği buradaki ayı nü-
fusunun artmasına neden
olmuş, bu dağlarda ayılar en
çok ahududu yiyor çünkü.
Cov Pınarı’nda dinlen-
dikten sonra Bulut Dağı’nın
muhteşem görüntüsü eş-
liğinde yürümeye devam
edin. Yaklaşık bir saat sonra
Bulut Zirvesi’nin sol yakası-
na doğru tırmanmaya başla-
yacaksınız. Daha çok kaya-

lıklardan devam eden rota
yer yer çimenli zeminlerden
de geçiyor. Bulut’un Şeytan
Gölü’ne doğru olan aşıtına
geldiğinizde aşağıda bir ça-
nak içinde masmavi Şeytan
Gölü’nü görürsünüz. Gölün
adı neden “Şeytan” kimse
bilmiyor. Ama göl inanıl-
maz güzel bir noktada. Belki
de son ana kadar nazlanıp
kendini göstermediği için
bu isim verilmiş. Gölde za-
man geçirdikten sonra yavaş
yavaş geri dönüp karşıdaki
YUSUFELİ, ARTVİN
YILDIRIM GÜNGÖR
135
aşıtı geçerek Dübe Yaylası’na
doğru devam edin. İnerken
dikkat edeceğiniz tek şey
sağa doğru giden patikayı
takip etmek olacak. Bu ya-
maçtaki tek doğru patika bu.
Aksi halde eğimi dik olan
yamaçta saatlerce debelenip
durmak mümkün. Dübe
Yaylası’na vardıktan hemen
sonra yokuş aşağı inerek kısa
sürede önce Olgunlar, sonra
da Yaylalar Köyü’ne ulaşacak
ve tam bir daire çizmiş ola-
caksınız.
 YAYLALAR KÖYÜ-KINDEVUL AŞITI
Bulut Vadisi içinde giz-
lenmiş bir cennet. Taş evler
yüzyıllara meydan okuyor.
Bulut Dağları’nın eteklerin-
den koparak akan irili ufaklı
derelerin kenarında yapaca-
ğınız yolculuk sizi hiç dü-
şünemeyeceğiniz bir hayal
dünyasının içine atacak.
Dağların tepelerinde her an
patlayacakmış gibi duran
yağmur bulutları sayesin-
de ilginç doğa olaylarına
da şahit olacaksınız. Birkaç
saatlik bir yürüyüşten son-
ra Kındevul Aşıtı’na var-
136
dığınızda kuzeyinizde sisli,
bulutlu ve yağmurlu, güne-
yinizde ise günlük güneşlik
bir havaya eşlik edeceksiniz.
Yürüyüş için başlangıç si- araç çıkıyor ancak patikada
zin tercihinize kalmış. Yay- yürümek çok daha keyifli.
lalar Köyü’nün girişindeki Yavaş yavaş yükselirken Bu-
eski kemer köprünün he- lut Deresi’nin gürültüsüne,
men yanından yamaca doğ- Bulut Dağları’nın muhte-
ru giden patikaya vurdunuz şem görüntüsü karışıyor
mu, yarım ile bir saatlik bir ve manzara tamamlanıyor.
sürede Karamolla Mahal- Körahmet’ten sonra Satelef
lesi’ne varırsınız. Buradan Yaylası’na kadar yaklaşık bir
Körahmet Mahallesi de 20 saat dümdüz bir patikada
dakika. Körahmet’e kadar yürüyeceksiniz. Körahmet–

Satelef Yaylası arasında kü-
çük derelerin aktığı vadiler
kelebek kaynıyor. Satelef ’i
geçtikten sonra yarım saat-
lik bir yürüyüşle Bulut De-
resi ile Kındevul Deresi’nin
birleştiği noktaya varacak-
sınız. Bu birleşme noktasın-
dan sağdan yani kuzeyden
gelen ve Bulut Deresi’ne
karışan dereyi takip edin.
Yusufeli, Artvin
137
YILDIRIM GÜNGÖR
Hemen yükselmeye başla-
yacaksınız. Bu etap yürü-
yüşün en zorlu kısmı. Bu
nedenle bu etabı geçmeden
mataralarınızı doldurun.
Son etaptaki iri kaya bloğu
keskin köşeli olduğu için
dikkatli yürümek gerekiyor.
Zemin kısa bir süre sonra
toprağa dönüşecek. Bu aşıta
vardığınız anlamına geliyor.
 BARHAL-KARAGÖL
Artvin’in Yusufeli ilçesi-
ne bağlı Barhal Köyü’nün,
Altıparmak Dağları etekle-
rinde bulunan Naznara ve
Amanesget mahallelerin-
den başlayan yürüyüş gidiş
dönüş 6-10 saat arasında bir
zaman diliminde tamamla-
nabilir. Bu rotada yürürken
kendinizi kısa sürede bölge-
nin geleneksel yaşamından
kesitlerin, henüz betonlaş-
manın işgaline uğramamış
evlerin ve el değmemiş
muhteşem bir doğanın için-
de bulacaksınız. Yürüyüş
138
Altıparmak Dağları’nın en
güzel göllerinden biri olan
Karagöl’de sonlanacak. Yak-
laşık 2 bin 900 metre yük-
seklikteki göl, yüksekliği 3
bin 500 metreye yaklaşan
zirvelerin arasına sıkışmış
gizli bir cennet gibi. Göl-
den, Marsis Dağı’nın sisler
arasındaki görüntüsü do-
ğaseverlerin belleklerinden
kolay kolay silinmez. Yürü-
yüş Amanseget Mahalle-
si’nden başlıyor. Bu nedenle
Barhal’da geceleyip sabah
erkenden yürüyüşün başla-
dığı noktaya araçla gitmek
gerekiyor. Yürüyüşe Bar-
hal’dan da başlanabilir ama
gidiş dönüş için oldukça
uzun bir yol. Naznara ve
Amanezget mahalleleri bu
sırt boyunca yukarı doğru
sıralanmış evlerden oluşan
küçük yerleşimler. Altıpar-
mak Dağları tüm görke-
miyle eşlik edecek yürüyü-
şünüze. Sağınızdaki Marsis
Tepe de sisler arasında bir
görünüp bir kaybolacak.
Bu etap 15-20 dakika sürer
ancak zemin bu etapta biraz
kaygan. Kısa sürede eğim
düzleşecek ve sağınızda or-
man, solunuzda derin bir
vadi yavaş yavaş yükselme-
ye başlayacaksınız. Hemen
ardından orman aşağılarda
kalacak ve kayalık bir ke-
sime varacaksınız. Çanağa
inen patikayı takip ederek
aşağı inin ve buradan göle
giden patikayla birleşin. Ka-
yalıklara paralel giden pati-
kada rahat bir yürüyüşle 15-
20 dakika sonra Karagöl’ün
 Yusufeli, Artvin

YILDIRIM GÜNGÖR
139
bulunduğu çanağa ulaşırsı-
nız ama göl hemen kendini
göstermez. Gölü çevreleyen
düzlükte beş dakika daha
yürümek gerekecek. Sonra
muhteşem görüntüsüyle
Karagöl çıkacak karşını-
za. Dönerken yaşadığınız
tüm zorlukları unutacak
ve beyninizin bir köşesine
doğadan muhteşem kareler
kaydedeceksiniz. Bu kareler
YILDIRIM GÜNGÖR

o kadar bağlayıcı olacak ki

hemen yeni bir rota planı
yapmaya başlayacaksınız.
 YILDIRIM GÜNGÖR
PİŞKANKARA YAYLASI-LİBLER GÖLÜ
140
Yusufeli’nin Barhal Kö-
yü’nden Yaylalar Köyü’ne
doğru giderken, Barhal’dan
altı kilometre sonra sağa
doğru bir yol ayrılır. Bu yol
Altıparmak Dağları’nın her
vadisinin farklı güzelliklere
açıldığının en güzel kanıtı.
Yol buradaki birçok yerleşi-
mi birbirine bağlıyor. Ancak
yoldan ayrılmadan devam
edildiğinde bir yaylada sona
eriyor. Ancak artık yaylaya
varmadan bitiyor, yıllardır
kullanılmadığı için işlevi-
ni kaybetmiş. Yaklaşık 500
metrelik yolu yürüyerek
yaylaya vardığınızda o gü-
zelim ahşap yayla evlerinin
bakımsızlıktan yıkıldığını
görecek ve kahrolacaksınız.
Yaylada son üç yıldır sadece
tek bir ev aktif. Onların da
birkaç ineği var.
Yayladan yolun karşısına
geçerek yürüyüşe başlayın.
Bu rotanın ilk etabından
son etabına kadar oldukça
yorucu etaplar var. Yaklaşık
üç saat süren bir yürüyüşten

sonra Libler Gölü’yle Al-
tıparmak tarafından gelen
bir derenin birleştiği yerden
yola çıkmanız yeterli. Bu ilk
etabın eğimi biraz yorucu
ama her adımda arka plan-
daki yüksek zirveler kendi-
ni daha çok gösterecek ve
yüksek dağ yürüyüşünde
olduğunuzu daha iyi anla-
yacaksınız. Zaten yüksel-
dikçe daha fazla yorulmaya
başlayacaksınız. Yüksek bir
dağda yürüdüğünüzün en
önemli işareti de bu. İki de-
YUSUFELİ, ARTVİN
YILDIRIM GÜNGÖR
141
renin birleştiği yerde sıkı bir
mola vererek bir şeyler yiyip
enerji toplayın. Eğer buraya
çok yorulmadan geldiyseniz
göle de çıkabilirsiniz de-
mektir. Çünkü göle giden
bu sona etap en yorucusu.
Gölden akan derenin kena-
rındaki patika sizi ekibinizin
durumuna göre iki üç sonra
gölün kenarına götürecek.
Buradan Altıparmak Zirve-
si muhteşem gözüküyor.
 ÖZGÜVEN KÖYÜ-CİRO ŞELALESİ
Bu da pek bilinen bir rota
değil. Altıparmak Dağla-
rı’nın arasında kalmış saklı
bir güzellikler diyarı. Özgü-
ven Köyü Yusufeli ilçesine
bağlı.
Yusufeli Barhal arasında-
ki Bıçakçılar yol ayrımın-
dan sağa dönülüyor. Araçla
yaklaşık bir saatlik bir yol-
culuktan sonra Altıparmak
Dağları’nın arasında sıkış-
mış kalmış olan Özgüven
Köyü’ne varacaksınız. Bu
yol epey virajlı ama bura-
ların yollarıyla karşılaştırıl-
142
dığında çok iyi. Bazen biraz
ürkütüyor o kadar.
Köyden sonra yol devam
ediyor ama çok kötü. Bura-
dan itibaren muhteşem do-
ğanın tadını çıkarmak için
yürümenizi öneririm. Çün-
kü köy adeta kayıp bir kent
gibi dağların arasında kal-
mış. Bu dağların arasında
yürümek çok keyifli oluyor.
Sis basınca ansızın farklı bir
ortam beliriyor. Eğer mev-
sim sonbaharsa yürüyüşü-
nüz biraz uzun sürebilir.
Çünkü yol boyunca üç farklı
türde olan böğürtlenleri ye-
mekten yürüyemiyor insan.
Yürüyüşe başladıktan bir
buçuk iki saat sonra derenin
kenarındaki orman kulübe-
sine varacaksınız. Kafanızı
derenin geldiği yöne doğ-
ru çevirerek yukarı bakın.
Birkaç basamak halinde
tam 165 metreden dökülen
Ciro Şelalesi’ni göreceksi-
niz. Derenin kenarındaki
patikayı takip ederek yarım
saat içinde şelalenin dibine
kadar yaklaşabilirsiniz. Şe-
lalenin en güzel tarafı, di-
bindeki kayalıklar sayesin-
de hiçbir zarar görmeden
altında durabilmeniz. Eğer
hava sıcaksa girin altına. Su
biraz soğuk ama tüm yor-
gunluğunuzu alacağından
emin olabilirsiniz.
Yemeğinizi burada ye-
dikten sonra yavaş yavaş
toparlanıp şelalenin üze-
rinden arka tarafa doğru gi-
den patikaya girin. Uzaktan
biraz ürkütücü gözükse de
kayaların arasındaki patika

oldukça geniş ve güvenli.
Yukarı çıkınca aşağıdaki
tabloyla tamamen zıt bir
görüntüyle karşılaşacaksı-
nız. Aşağıda kayalıktan ge-
çilmezken burada neredey-
se kaya bulmak mümkün
değil. Dümdüz bir çayırlıkta
YILDIRIM GÜNGÖR
Yusufeli, Artvin
YILDIRIM GÜNGÖR
akan su menderesler çiziyor
ve aşağıdaki şelaleyi oluştu-
143
ruyor. Bir zamanlar bu ça-
yırlıkta yüzlerce inek, bin-
lerce koyun otlarmış. Oysa
şimdi ıssızlık hâkim ortama.
Bir zamanlar ot yetmezken
şimdi sadece yabankeçileri
besleniyor buralarda. Bura-
dan çok oyalanmadan geri
dönün. Özgüven’de birileri
ile sohbet de edebilirseniz
eğer, dinlediğiniz öyküler
burada yaşayanlarla daha
sıcak bağlar kurmanıza ve-
sile olacak.
 BEYAZSU YAYLASI-YILDIZLI GÖL
Beyazsu Yaylası sırtını
Karçal Dağları’na dayamış
çok güzel bir yayla. Bu yü-
rüyüşü yapmak için önce-
likle Borçka’nın Beyazsu
Yaylası’na gitmeniz gereki-
yor. Borçka-Beyazsu Yaylası
arasındaki mesafe yaklaşık
50 kilometre. Ancak yolun
birkaç noktası gerçekten
çok kötü. Yaylada kamp ya-
pacak yer de var, konaklaya-
cak yer de. İsmini yaylanın
girişindeki beyaz köpükler
çıkaran sudan alan yaylada
TEMA’nın yardımıyla ya-
144
pılan bir de pansiyon var.
Pansiyon 24 kişiye hizmet
verebiliyor. Burada kamp
kurarak veya pansiyonda
kalarak yürüyüşler yapabi-
lirsiniz. Bu yürüyüşlerden
en güzeli yaylaya iki saat
uzaklıktaki Yıldızlı Göl ve
Gorgit Yaylası rotası. Yü-
zünüzü Karçal Dağları’nın
görkemli zirveleri olan Üç
Kardeşler’e çevirin. Yıldız-
lı Göl rotası solda kalacak.
Yarım saatlik bir yürüyüşle
yaylanın dışına çıkarak ana
patikaya ulaşacak-
sınız. Patika kısa
süre sonra ikiye
ayrılıyor. Yukarı
doğru giden pati-
kayı takip ederse-
niz yaklaşık bir saat
sonra çok kötü bir
zeminden inmeye
çalışarak aşağıdaki
patikaya ulaşmaya
çalışırsınız. Oysa
aşağı giden patika
daha düzenli ve gü-
venli. Sel nedeniyle
patika her yıl yer
değiştiriyor ama
Yıldızlı Göl’e giden
aşıt çok belirgin.
Patikadan yavaş
yavaş yükselerek kısa bir
süre sonra adeta halı dese-
nine dönüşmüş bir çiçek
tarlasıyla karşılaşacaksınız.
Yarım saat içinde burayı da
geçip Yıldızlı Göl’e ulaşan
aşıta varacaksınız. Karçal’ın
zirvelerinin birinde bulu-
nan çanakta üç adet göl var.
Bunlardan en büyüğü olan
Yıldızlı Göl, ismini geceleri

gölde yansıya yıldızlardan
almış. Göllerden akan sular
aşağılarda Maçahel’in dere-
lerine karışıyor. İyice din-
lendikten sonra geldiğiniz
aşıta yürüyebilirsiniz. Tabii
karşınızdaki sırtı takip ede-
rek yaylaya farklı bir rota-
dan da dönebilirsiniz. Hava
güzelse yürüyüşünüzün bu
kısmı muhteşem bir man-
Borçka, Artvin
145
YILDIRIM GÜNGÖR
zara eşliğinde devam ede-
cek. Belli bir süre sona sırt
bitecek ve komarlarla kaplı
bir yamaca varacaksınız.
Yamacı inince hayvanların
otladığı bir düzlüğe gele-
ceksiniz. Buradan Beyazsu
Yaylası gözüküyor. Sol ya-
maçtaki patikaya girdiniz
mi en geç iki saat içinde
yaylaya varırsınız.
 MAÇAHEL-MARAL ŞELALESİ
Maçahel düşler diyarına
açılan bir kapı. Bu kapıdan
içeri girince yaşamın yeşil
ve tonları üzerine kuruldu-
ğunu düşünebilirsiniz. Bu
vadide insan kendini bir
rüyadaymış gibi hissediyor.
“Yeryüzündeki cennet” di-
yen de var, “saklı cennet”
diyen de. Ne denirse den-
sin, önemli değil. Ülkemizin
en ücra köşelerinden birin-
de, muhteşem doğası ve o
doğaya anlam kazandıran
bir hayatı sürdüren güzel
insanlarıyla bu vadinin ken-
146
disi önemli.
Maral Şelalesi ise bu saklı
cennetin en nadide değeri.
Camili Köy merkezinden
yürüyerek iki buçuk üç sa-
atte gidiliyor. Rota Cami-
li’deki TEMA konukevinin
önünden başlıyor ve Maral
Köyü sınırları içinde yer
alan Maral Şelalesi’ne kadar
uzanıyor. TEMA’nın konu-
kevinin önünden geçen yol
sağa kıvrılıyor. Bu yolu takip
edin. Yol yavaş yavaş yükse-
lerek devam ediyor. Bu yolu
yürürken kendinizi
bir film platosun-
daymış gibi hissede-
ceksiniz. Yol kena-
rındaki evler başka
bir dünyaya aitmiş
gibi duruyor. Yol
yürümek için uygun
ama hafif bir yağ-
mur çiseledi mi ça-
mur oluyor hemen.
Bu yolun en etkile-
yici yanı yaşlı kayın
ağaçlarının tepeniz-
de doğal bir şem-
siye görevi görerek
güneşi engellemesi.
Kayın ağaçlarının
üzerinde tek tük de
olsa karakovan var.
Son evlerin de geride
kalmasından sonra eğer fo-
toğraf çekiyorsanız makro
objektiflerinizi takarak ha-
zır olun. Dünyanın en gü-
zel pozunu veren kelebek-
leri fotoğraflayamamak bu
etapta imkânsız gibi. Hafif
bir eğimle aşağı inen yol bir
dereyi geçtikten sonra tek-
rar yükselmeye başlayacak

ve sizi kısa bir süre sonra da
eski bir ahşap evin kenarın-
daki çeşmeye getirecek. Yol
biraz ileride sona eriyor.
Ancak bizim rotamız ah-
şap evin arkasındaki küçük
patikaya bağlanıyor. Bu pa-
tika oldukça dik inerek Ma-
ral Şelalesi’ne kadar ulaşıyor
ancak inişte iki yerde merdi-
ven var. Bu merdivenler ol-
Artvin
147
YILDIRIM GÜNGÖR
masa şelaleye ulaşmak bir-
çok kişi için imkânsız olur.
Hava ne kadar sıcak olursa
olsun dereye indikten sona
birden serinlediğini hisse-
deceksiniz. Çok değil 40-50
metre yürüyerek şelalenin
dibine varabilirsiniz. Hava
sıcaksa şelalede yüzebilirsi-
niz ama suyun soğuk oldu-
ğunu da unutmayın sakın.
 NARMAN KANYONU
Narman Kanyonu veya
kırmızı periler diyarında
148
yapılacak bir yürüyüşün
tehlikeli bir yanı yok, ama
bir gün boyunca doğanın ne
büyük bir sanatçı olduğunu
izleyebileceksiniz. İlk kez
2002 yılında Atlas dergisin-
de tanıtılmasıyla gündeme
gelen Narman Kanyonu her
geçen gün biraz daha tanın-
maya başlıyor.
Narman–Pasinler yo-
lunun 11’inci kilometre-
sinden itibaren başlayan
kırmızı peribacaları tam 12
kilometrekarelik bir alanı
YILDIRIM GÜNGÖR
kaplıyor. Peribacalarının ve
vadinin en iyi gözlendiği
yer ise Yoldere Köyü civarı.
Buradaki peribacalarının
Kapadokya ve Afyon’daki
peribacalarından farklı bir
oluşumu var. Aşınma sis-
temleri aynı ama Narman
volkanik değil, sedimanter.
Narman’dan Pasinler’e doğ-
ru yola çıktığınızda birkaç
kilometre sonra toprağın
renginin değiştiğini göre-
ceksiniz. Bu değişimden
kısa bir süre sonra da yolun
sağında peribacaları görün-
meye başlayacak. Araçla va-

dinin girişindeki futbol sa-
hasına kadar gidebilirsiniz.
Burada gereken hazırlıkları
yaparak öncelikle sahanın
biraz ilerisindeki görkemli
iki peribacasını ziyaret edin.
Daha sonra vadi boyunca
yürüyün. Karşınıza çıkacak
her bir vadi sisteminin fark-
lı güzellikler barındırdığını
hayranlıkla izleyeceksiniz.
Her vadi sistemi bir iki saat-
lik yürüyüş rotaları barındı-
rıyor. Yürüyüş bir saat sonra
vadinin sonunda bitecek ve
karşımıza iki vadi sistemi
çıkacak. Hangisinden gi-
Erzurum
YILDIRIM GÜNGÖR
derseniz gidin yamaçlardaki
patikalar sizi kısa süre son-
149
ra vadiye tepeden bakan ve
muhteşem bir manzaraya
sahip olan bir noktaya ge-
tirecek. Yükseklere çıktık-
ça bastığınız yerlere dikkat
etmenizi öneririm. Çünkü
aşınma sonucunda periba-
calarından dökülen küçük
çakıl taneleri sert zeminde
ciddi bir kayma riskini or-
taya çıkarıyor. Ters bir hare-
ket kayarak zarar görmeni-
ze neden olabilir. Kanyonda
su yok, yanınıza fazladan su
almayı unutmayın.
 SÜPHAN DAĞI
Süphan Dağı, ülkemizin
ikinci büyük volkanı. Tüm
dağlar arasında ise üçüncü
en yüksek dağ. Bitlis ili sı-
nırları içinde olan ve etek-
lerinde Adilcevaz ilçesini
barındıran Süphan’ın yük-
sekliği 4 bin 54 metre. Bu
yüksekliğe rağmen bir ro-
tası oldukça kolay. Süphan
Dağı’nın 3 bin 700 metre-
sinde bulunan ilk kraterine
kadar elinizi bir kayaya bile
vurmadan çıkabilirsiniz.
Bunun için yapmanız ge-
reken bir grup oluşturup
150
sabah erkenden Adilcevaz
ilçesinin Kışkılı mezrasına
gitmek olacak. Konakla-
mak için Ahlat daha uygun.
Mezradan alacağınız küçük
bir rota tarifi ile yola çıkabi-
lirsiniz. Bu rotada kaybol-
manız olanaksız. İlk etap cek. Bu yürüyüş çok uzun
bir dere yatağını geçince değil ama rakım yüksek ol-
bitecek ve siz yaşamınızın duğu için süre kişiden kişiye
en keyifli yürüyüşünü yapa- değişebilir. Yolun yarısın-
caksınız. Ayaklarınız dağın dan itibaren Van Gölü’nü
püskürttüğü tüflere hafifçe kuşbakışı izleyebilirsiniz.
gömülecek ve sanki çimen- Yaklaşık üç saat sonra 3 bin
de yürüyorsunuz hissi vere- 700 metrede ilk krater ağ-
 Bitlis

151

TURGUT TARHAN

zına gelmiş olacaksınız. Bu

aşamadan sonra eğer dağcı-
lık deneyiminiz yoksa daha
yükseği denemeyin. Çok
zor değil ama sürekli kaya
düşmesi olabiliyor. Ayrıca
ikinci krater, 4 bin 54 met-
rede, yani dağın zirvesinde.
 Tatvan-Por Köyü Rotası
Por Köyü, Van Gölü’nün
en güzel koylarının birinde
152
bulunuyor. Doğal güzelli-
ğinin yanı sıra mağaraları
köyü daha da ilginç hale ge-
tiriyor. Bitlis’ten yola çıktı-
ğınızda ilk olarak size Nem-
rut’un kardeşi gibi duran
Kirkor Dağı eşlik edecek.
Tatvan çıkışında Bitlis-Van
yolunda ilerlerken kıyıya
paralel yola girin. Kısa bir
süre sonra Nemrut ve Kir-
kor dağlarının önünde yer
alan Van Gölü ile bölgede-
ki en güzel manzaralardan
birine şahit olacaksınız. Sa-
FOTOĞRAFLAR: YILDIRIM GÜNGÖR
hile paralel giden yol biraz
dar ve kötü ama her araç
rahatlıkla gidebilir. Yaklaşık
yarım saat sonra yeşillikler
içindeki Hanelmalı Köyü’ne
varacaksınız. Köyün içinde
ayakta kalmayı başarmış
ama bakımsız bir durumda
olan kiliseyi ziyaret edin.
Kilisenin içine girmek teh-
likeli. Köyü geçtikten son-
ra Van Gölü’ne daha yakın
olacaksınız. Yolun sağında-
ki kayaların tabakalı yapıları
olağanüstü. Bu tabakalar
köye kadar, hatta köyün
içinde de peşinizi bırakma-

yacak. Yaklaşık yarım saat
sonra ilk olarak kafasını
suya gömmüş bekleyen bir
timsaha benzeyen kayalık-
ları göreceksiniz. Bu görün-
tüden birkaç dakika sonra
Por Köyü’ne giriş yapacak-
sınız. Tam bir yarım daire
şeklinde olan köyün yeni
ismi İncekaya. Köyün bu-
lunduğu koyda bir de türbe
var. Hz. Ebubekir’in torunu
olduğuna inanılan Şeyh Hü-
seyin’in türbesi hafta sonları
büyük kalabalıkların buraya
gelmesine neden oluyor.
Türbenin yanındaki mağa-
ralara çıkmak için yaklaşık
10 metrelik merdiven ya-
Bitlis
pılmış. Bazı mağaralar bir-
kaç katlı ve yöre halkı sıcak
havalarda buraları kullanı-
yor. Birçoğunun içine kilim
serilmiş. Türbeyi geçerek
patikayı takip ederseniz iki
büyük kaya bloğunun ara-
sındaki taşların oyulmasıyla
yapılmış merdivenlerden
kayalıklara çıkabilirsiniz.
En üstte büyük bir düzlük
ve çok güzel aşınım şekilleri
var. Rüzgâr burada da çok
güzel doğal anıtlar oluş-
turmuş. Aşınmış kayala-
rın kimi bir insan siluetine
153
benziyor, kimi ise aslana.
Biraz daha ilerlerseniz hem
köyle aynı adı taşıyan Por
Koyu’nu, hem
de Kirkor, Nem-
rut ve Süphan
volkanlarını
görebileceğiniz
bir noktaya ge-
leceksiniz. Bu
etabın sonunda
küçük koyların
turkuvaz mavisi
görüntüleri in-
sanı büyülüyor.
 NEMRUT KALDERASI
Nemrut Dağı dünyanın
en önemli jeolojik oluşum-
larından biri. Yüksek bir
volkanik dağın ani bir pat-
lamayla çökmesi sonucu
oluşan “kaldera”ların en iyi
örneği olarak da öne çıkı-
yor. Patlamanın şiddetiyle
yaklaşık beş bin metre civa-
rında olan yüksekliği 3 bin
100 metreye kadar düşmüş.
Bu özelliğinin yanı sıra kal-
derada bulunan göller de
çok ilgi çekici.
Göllerin birinin hâlâ
sıcak olması ve göllerin
154
kenarındaki bazı noktalar-
dan sıcak buhar çıkması
ise dağın hâlâ aktif oldu-
ğunu gösteriyor. Nemrut
Volkanı’nın içine, göllerin
kenarına kadar yol gidiyor.
Volkana hem Tatvan, hem
de Ahlat’tan gidebilirsiniz.
Kalderanın içine inmeden Gölün etrafında dolaşırken
yukarıdan gözlemenizi tav- kayaların arasında bazen
siye ediyorum. Önce sıcak ince bazen de kalın taba-
suyun olduğu göle gidin. kalar halinde siyah renkli
Bu göl diğerlerine göre çok parlayan bir taş göreceksi-
daha küçük. Daha sonra niz. Bu taş doğal bir camdır.
büyük göle gidebilirsiniz. Adına obsidiyen dediğimiz

bu volkancamı yüzeye çı-
kan lavların ani soğumasıy-
la oluşmuş. Çevreyi dikkatle
gözlerseniz bu taşı bloklar
halinde de görebilirsiniz.
Kaldera gaz çıkış nokta-
larının bulunduğu bir böl-
Bitlis
155
TURGUT TARHAN
ge. Buradan çıkan gazların
bel fıtığına iyi geldiği söy-
leniyor. Pek de yanlış değil
aslında ama bel fıtığına iyi
gelen gazlar değil, gazların
ısısı.
 NEMRUT KALDERASI

156
 Bitlis

TURGUT TARHAN
157
 Anavarza
Adana civarında ilkbahar
aylarında yapmanız gereken
en iyi doğa ve kültür etkin-
liklerinden biri, Anavarza
kayalıklarını ve aynı adı ta-
şıyan antik kenti ziyaret et-
mek. Kozan sınırları içinde
bulunan Dilekkaya Köyü’ne
varınca bir evin bahçesinde
bulunan mozaiklerin öy-
küsünü “Ev Müze”nin res-
mi bekçisi Hatun Dilci’den
dinleyin. Emekli olmuş ve
yerini oğlu Yaşar’a bırak-
mış ama öyküyü anlatmak-
YILDIRIM GÜNGÖR

tan geri kalmayacak kadar

158
enerji dolu. Tesadüfen bu-
lunan ve tabanında iki adet
mozaik yer alan havuz ve
etraftaki arkeolojik kalıntı-
lar, Hatun Dilci’nin bahçe-
sinde sergileniyor.
Köyden çıktıktan son-
ra, bir Kilikya kenti olan
Anavarza, diğer adıyla
Anazarbos’un kale ve sa-
ray kalıntısına ulaşmak için
kayalıklardan yukarı doğru
çıkan merdivenlere doğru
yürüyün. Henüz bir kazı
çalışması yapılmadığı için
kentin tarihi hakkında fazla
bilgi yok. Roma döneminde
en görkemli zamanlarını ya-
şadığı düşünülüyor. Kayala-
ra oyularak yapılan merdi-
venleri yavaş yavaş çıkmaya
başlayın. Merdivenler yüz-
lerce yıl kullanılmaktan
kayganlaşmış. Eğimi ol-
dukça uygun olduğu için
kolay çıkılan merdivenlerin
bir noktasında eğim dik ve
basamaklar çok kaygan.

Burayı da geçtikten sonra
merdivenler çabuk bitecek.
Kaleye girmeden aşağıya
baktığınızda bu muhteşem
kentin kalıntılarını göre-
cekseniz. Türkiye’de en
görkemli manzaraya sahip
olan antik kentte en az üç
saat geçirebilirsiniz. O dö-
nemden günümüze kadar
gelmeyi başaran yapıların
içlerinin defineciler tarafın-
dan nasıl tahrip edildiğini
Kozan, Adana
159
görüp üzüleceksiniz. Ama
bu, kente hayran olmanızı
engelleyemeyecek. Kalenin
içinde bulunan ve kısmen
ayakta kalmış olan sarayı
görünce “ilk hali nasıldı”
diye hayret edeceksiniz.
Kalenin surlarında oturarak
Çukurova’nın manzarasını
kazıyın belleklerimize. Dö-
nüşte merdivenlerin bittiği
noktadaki barakada çay içe-
rek yorgunluk atabilirsiniz.
 UŞANSU ŞELALESİ / CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
UÇAN PARKURLARI
160
Antalya ve civarı birkaç
kitaba konu olacak kadar
fazla yürüyüş parkuru içe-
riyor. Bu yürüyüş parkurları
arasında en dikkati çekenler
Uçan 1 ve Uçan 2 şelalele-
rinin civarındaki parkurlar.
Antalya’nın Serik ilçesine
bağlı Kozan ve Akçapınar
köyleri arasında bulunan
Uçan 1 ve Uçan 2 şelaleleri
ile Kozan Köyü yakınların-
daki Pednelissos antik kenti
çok alternatifli yürüyüş par-
kurları içeriyor. Kozan Kö-
yü’nde bulunan Pednelissos
Restoran’da yemek yeme ve
buradaki bungalovlarda ko-
naklama olanağı da var. Bu
yürüyüşler, doğal ve tarihsel
değerlere bir yolculuk ola-
cak. Güzergâh boyunca bir-
çok antik yerleşimi ziyaret
etme imkânına sahipsiniz.
Bu parkurlar için en uygun
aylar bahar ayları. Yaz ayla-
rında aşırı sıcaklar yüzün-
den bu etapları yürümek
çok kolay değil. Şelalenin
suyu kış ve ilkbahar ayların-
 Antalya

da artıyor. Kozan Köyü ile lesi 60 metre yükseklikten

Akçapınar arasındaki par-
kur buradaki parkurların
en uzun olanı. Orman yolu
ve patika yaklaşık 15 kilo-
metre civarında. Köyden
başlayan yürüyüş bir kilo-
metre sonra Pednelissos an-
tik kentine varıyor. Parkur
boyunca Uçan 1 ve Uçan 2
şelalelerini geçtikten sonra
Akçapınar Köyü’ne doğru
yürüyüşe devam ediliyor.
Bu parkur tümüyle yürüne-
ceği gibi bölünerek de farklı
yürüyüş rotaları çıkarılabi-
lir. Örneğin sadece Pedne-
lissos-Uçan 1 yürüyüşü ve
Uçan 1-Uçan 2 yürüyüşü
de yapılabilir. Uçan 1 şela-
lesi yaklaşık 85 metreden
dökülen bir doğa harikası.
Şelalenin önünde muhte-
şem bir de gölet oluşmuş.
Şelalenin her iki yanındaki
dökülüyor. Şelalenin dibin-
deki gölet yürüyüş yapanlar
için mükemmel bir dinlen-
me alanı. Burada yapacağı-
nız yarım saatlik bir yüzme
keyfi tüm yorgunluğunuzu
alacak ve etabı çok zinde bi-
tirmenizi sağlayacak. Uçan
2’de bulunan ahşap bir res-
toranda uygun fiyata kar-
nınızı doyurabilirsiniz. An-
talya parkurlarının en güzel
tarafı yürüyüş sonrasında
akşamüzeri Akdeniz’de se-
rinlemek.
161
UÇAN 1 ŞELALESİ / ERSİN DEMİREL

patikalardan dikkatli bir şe-

kilde gölete kadar inebilirsi-
niz. Uçan 1’den Uçan 2’ye
orman içinde yaklaşık üç
kilometrelik bir yürüyüşle
ulaşılabiliyor. Uçan 2 Şela-
 KARİA PATİKASI
Muğla’nın Milas ilçesine
bağlı Ören beldesi, Gökova
162
Körfezi’nin en güzel plajla-
rından birine sahip olma-
sıyla bilinir. Bahar başından
itibaren bu şirin belde muh-
teşem bir renk cümbüşü
yaşamaya başlar. Özellikle
nar ağaçlarının yoğun ol-
duğu bağlarda açan çiçek-
ler Ören’in bahar süsüdür.
Kocaçay’ın binlerce yılda
oluşturduğu deltanın üze-
rine kurulan ve arkasına
640 metrelik Kocadağ’ı alan
Ören, antik Keramos ken-
tinin üzerinde bulunuyor.
LABRANDA / CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
Yani önü deniz, arkası dağ,
altı da antik kent olan bir
yerleşim Ören. Keramos’un
Yunanca anlamı seramik.
Dionysos ile Ariadne’nin
oğlu olan ve çömlekçilik
sanatının kurucusu sayılan
Keramos’un adını taşıyan
antik kent, Karia’nın önemli
ticaret merkezlerinden bi-
riydi. Kentte Karia’dan Ro-
ma’ya birçok uygarlığın ka-
lıntısını görmek mümkün.
Özellikle limanda bulunan
hamam ve bu hamama su
getiren kemerler tüm gör-
kemiyle ayakta hâlâ. Gerek
 MİLAS, mUĞLA

Karialılara, gerekse Roma- kervanlar için önemli bir

lılara ait birçok kalıntı ve
kaya mezarını civarda göre-
bilirsiniz.
Keramos’a gelen ürünler
buradan kervanlarla diğer
Karia kentlerine tarihi pa-
tika aracılığıyla gönderili-
yordu. Patika, Kocadağ’ın
eteklerindeki ormandan
başlıyor. Dağdan kente inen
bölümü inşaatlara kurban
gitmiş. Orman yolunu ta-
kip ederek yükseldiğinizde
Ören yavaş yavaş aşağılarda
kalacak. Tüm Ören’i göre-
cek bir yüksekliğe ulaştığı-
nızda muhteşem bir man-
zarayla karşılaşacaksınız.
Yola çıktıktan yarım saat
sonra Kocadağ’ın kayalıkla-
rı ile baş başa kalacaksınız.
Eski patika buradan itibaren
taşlarla döşeli yola dönüşü-
yor. Kayaların üzerinde Z
şeklinde devam eden pa-
tika, bu özelliği sayesinde
geçiş noktası olduğunun
işareti. Patika bir süre sonra
Kocadağ’ın yamacını aşıyor
ve sağdaki düzlüğe doğru
ilerlemeye başlıyor. Tam
bu noktada tepenin arka-
sındaki Alatepe Köyü’nün
bahar renkleri ile süslenmiş
bahçeleri ile karşılaşacaksı-
nız. Burada muhteşem bir
Karia mezarı da bulunuyor.
Gökova Körfezi’ni ve Ören’i
gören bu mevki, dünyanın
en güzel manzaralarından
birine sahip.
163
ÖREN / YILDIRIM GÜNGÖR

yürüyenleri neredeyse hiç

yormuyor. Bu dönüşlerdeki
eğimin azlığı ve patikanın
genişliği, burasının büyük
 BAFA GÖLÜ YÜRÜYÜŞLERİ
Aydın ve Muğla sınırları
içinde yer alan Bafa Gölü,
Beşparmak Dağları’nın di-
binde bulunuyor. Ege Böl-
gesi’nin en büyük gölü olan
Bafa önceleri bir körfezdi.
Ama Menderes Nehri’nin
alüvyonları zamanla bu
körfezin önünü tıkadı ve
Bafa Gölü meydana geldi.
Kıyıları çeşitli uygarlık-
lara ev sahipliği yapmış
Bafa Gölü olağanüstü bir
ıssızlığa ve güzelliğe sahip.
Yürüyüşleriniz sırasında
karşılaşacağınız antik ya-
164
pılar ya da freskler sizi za-
man tünelinde gizemli bir
yolculuğa çıkaracak. Gölün
etrafındaki köylerden Kapı-
kırı antik dönemde yörenin
merkezi olan Heraklia antik
kentinin kalıntıları üzerine
kurulmuş.
Köyden gölün manzarası doğu yamacında. Köyün
muhteşem. Hem Bafa Gölü hemen yanında bulunan
etrafında, hem de gölü Çörlen Kalesi’ne taş döşeli
çevreleyen köylerdeki eski antik bir patikadan ulaşa-
yerleşimlere yürüyüşler ya- caksınız. Kapıkırı Köyü sa-
pabilirsiniz. Bağarcık Köyü kinlerinin kullandığı antik
Beşparmak Dağları’nın patika Myus ve Alinda antik

kentleri arasında. Gölyaka
Köyü’nün kuzeydoğusunda
yer alan Yediler Manastı-
rı’na zeytin ağaçları arasın-
da yapacağınız yürüyüş bel-
ki bir buçuk iki saat sürecek
ama manastırı gördüğünüz-
Aydın-Muğla
165
YEDİLER MANASTIRI / CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
de bu yürüyüşe değdiğini
anlayacaksınız. Görkemli
bir şatoyu andıran Yediler
Manastırı’ndaki freskler gö-
rülmeye değer.
 BAFA GÖLÜ YÜRÜYÜŞLERİ

166
 Aydın-Muğla

CÖRLEN KALESİ / CÜNEYT OĞUZTÜZÜN

167
 TAŞYARAN VADİSİ
Taşyaran Vadisi çok uzun
bir rota değil ama suyun
gnays gibi sert bir kayaca
işlediği muhteşem, adeta
sanatsal görüntülere sahip.
Bu vadi küçük ölçekli jeo-
lojik mucizelerle kuşatılmış
adeta. Sırf bu güzellikle-
ri için bir hafta sonunuzu
Uşak’ta geçirmeye değer.
Yenişehir Köyü yakınla-
rındaki Taşyaran Vadisi’ne
gitmek için Uşak’tan Kula
yönüne doğru yola çıktık-
tan 45 kilometre sonra ta-
rihi bir köprünün yanında
168
duracaksınız. Kış haricinde
vadinin solundaki yamaç-
tan geçerek yarım saat için-
de kanyonun en derin ve
en etkileyici görüntülerinin
bulunduğu noktaya varabi-
lirsiniz. Kışın ise genellikle
dere donduğu için buzun
üzerinden yürüyerek vadiye
içeriden girmek mümkün. sanatçı kişiliğinin en sert
Hamam Çayı üzerinde taşta bile nasıl dile geldiği-
bulunan vadinin yaklaşık nin en güzel kanıtı. Özellik-
100 metre uzunluğa ve yer le 100 metrelik derin yarıl-
yer de 50 metre derinliğe sa- mış kısım oldukça dar. Biraz
hip bu kesimi, yeryuvarının ileride vadi yayvanlaşıyor

ve normal bir vadiye dö-
nüşüyor. Bu kesimden ge-
çen bir kırık hattı boyunca
yükselen su elinden geleni
yapmış ve bir doğa harikası
çıkarmış ortaya. Her bir ha-
UŞAK
169
TURGUT TARHAN
rekette yükselme ve bu yük-
selme sonucunda da suyun
aşındırma ve şekillendirme-
si devam ediyor. İşin ilginç
yanı bu aşınmanın Mende-
res masifinin Alt Paleozo-
 TAŞYARAN VADİSİ

yik yaşlı gnaysları üzerinde

gelişmiş olması. Suyun bu
denli sert kayaçları aşındır-
ması zor aslında, ama aşın-
manın asıl nedeni su değil,
suyun taşıdığı malzemeler,
yani çakıllar. Bu alandaki
dev kazanlarını birçoğunun
içi suyun getirdiği çakıllar-
la dolu. Suyun güçlü aktığı
dönemlerde çakıl taşları bu
çukurlukların veya çatlak
sistemlerinin içine girerek
adeta bir değirmen gibi
öğütüyor. Zamanla da böy-
le olağanüstü şekiller çıkı-
170
yor ortaya. Su ve çakıllar
el ele vererek adeta sanatçı
titizliğinde şekillendirmiş-
ler gnaysları. Vadide suyun
oluşturduğu birçok dev
kazanı bulunuyor. Zaman
içinde ortaya olağanüstü
dokular çıkmaya başlamış.
Bu küçük kanyon adeta bir en dar yerindeki kayaların
jeoloji laboratuvarı. Su tek- birbirleriyle konuşur gibi
tonik olarak açılmış olan durmaları oldukça ilginç.
vadinin çatlak sistemleri Suyun kayalarda yaptığı
içine girerek binlerce yılda şekiller ve oluşan dokulara
muhteşem eserler meydan gnaystaki pembe ortoklaz
getirmiş. Özellikle vadinin mineralinin renk katkısı bu-

rayı daha da ilginç kılıyor.
Vadi tabanın düzleşmeye
başladığı noktadan itibaren
aşınma birden kesiliyor. Dar
kanyon yerini birden yay-
van bir vadi tabanına bıra-
kıyor. Buradaki muhteşem
UŞAK
171
TURGUT TARHAN
görüntüleri belleğinize kay-
dettikten sonra vadi boyun-
ca yürümeye devam edin.
Kısa sürede sakin bir dere-
nin aktığı yayvan bir kan-
yon çıkacak ortaya. Yürü-
dükçe dere iyice küçülecek.
 TAŞYARAN VADİSİ

172
 UŞAK

TURGUT TARHAN
173
 Kula Volkanik Jeoparkı
Manisa’nın Kula ilçesi
civarında volkanik faaliyet-
ler birkaç bin yıl öncesine
kadar devam etti. Antik dö-
nemlerin tarihçisi Strabon
bu coğrafyaya “Yanık Ülke
- Katakekaumene” ismini
vermişti.
Bölgedeki volkanik etkin-
lik, 60’ın üzerinde volkan
konisi oluşmasına yol açtı.
Bunların en önemlisi Divlit-
tepe Konisi. Kula civarında
akmış lavlar o kadar taze
gözükür ki alanın büyük
bölümünün üzerinde top-
174
rak oluşamadığı için bitki
bile yetişmemiştir. Kula
Volkanik Jeoparkı, UNES-
CO onayından geçerek
Türkiye’nin ilk uluslarara-
sı jeoparkı unvanını aldı.
Divlit Volkanı’nın tepesine
yapacağınız küçük bir yol-
culuk bu muhteşem coğ-
rafyayı kuşbakışı görmenizi
sağlayacak. Kula Volkanik
Jeoparkı’nın otoparkının
karşısında bulunan Divlit
Volkanı’na çıkmak zor gibi
gözükse de dikkatli gözler
yukarı doğru giden
patikayı hemen gö-
rebilir. Patikanın
dibine ulaştıktan
sonra zirveye çık-
mak orta karar bir
yürüyüşçü için 40
dakikayı geçmez.
Patika yer yer
kaysa da genelde
rahat bir çıkış sağlı-
yor. Yürüdükçe se-
ramik parçalarının
artmasının nede-
nini zirveye çıkın-
ca anlayacaksınız.
Burada iki odalı bir
yapı kalıntısının ol-
duğu fark ediliyor.
Kraterin kenarında
bir zamanlar bir yapı bulu-
nuyormuş. Krater zamanla
dolduğu için volkanın zir-
vesi şimdi düz. Kraterden
aşağıya bakanlar daha dün
akmış gibi duran lavları ve
art arda sıralanan onlarca
volkan konisini bir arada
görebilir. Kula volkanları-
nın bir özelliği de püskür-
dükten sonra çökelen tüfler

üzerinde insan ayak izlerini
bulunması. Demirköprü
Barajı civarındaki bu ayak
izlerinin ne yazık ki büyük
bir kısmı yerinden söküle-
rek alınmış ve geriye çok
fazla örnek kalmamış. Bu
ayak izlerinin en güzellerini
Ankara MTA’da görebilirsi-
niz.
Kula civarında bulunan
bir vadideki peribacasına
KULA, Manisa
CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
175
benzer oluşumlar da bahar
aylarında gelinciklerle süs-
leniyor. Bu “minik Kapa-
dokya”, Kula’nın bir başka
önemli doğal değeri. İlkba-
har aylarında bu peribaca-
ları arasında birkaç saatlik
keşif yürüyüşleri yapmak
mümkün. Kula’ya gitmiş-
ken her biri başka bir değer
olan tarihi evleri de görmek
gerek.
 Kula Volkanik Jeoparkı

176
 KULA, Manisa

CÜNEYT OĞUZTÜZÜN
177
 Karagöl
Türkiye’nin neredeyse
her bölgesinde bir karagöl
var. İzmir’deki Karagöl de
daha çok civarda yaşayan
doğaseverlerin ilgi göster-
diği bir cennet köşe. Yük-
sekliği 1076 metre olan
Yamanlar Dağı’nın etek-
lerindeki Karagöl, antik
dönemde Tantalos olarak
adlandırılıyordu. İzmir sa-
hilini bir hafta sonu için bile
olsa bırakın ve kendinizi
doğanın kollarına bırakın.
Baharda etrafı çiçeklerle
bezenen, kuş sesinin eksik
178
olmadığı Karagöl, İzmir ve şehri terk eder etmez asla
civarı için büyük bir şans. peşinizi bırakmayacak.
Oldukça geniş bir alana ya- Arabanızı bıraktıktan sonra
yılan gölün kenarında çadır gölün etrafında yürüyebilir,
kurmak için alanlar ayrıl- küçük keşifler gerçekleşti-
mış. Her mevsim muhte- rebilirsiniz. İsteyenler pik-
şem görüntülerin izlendiği nik de yapabilir, ayrıca bir
Karagöl’e Çanakkale yo- lokanta da bulunuyor. Sa-
lunda ilerlerken Örnekköy bah erken giderseniz hafta
tabelasına saptıktan 25 ki- sonları taze köy ekmeği ile
lometre sonra varacaksınız. güzel bir kahvaltı yapabi-
Virajlı bir yoldan sürekli tır- lirsiniz. Girişte araçlar ve
manacaksınız. Yükseldikçe yayalar için belli bir ücret
körfez ayaklarınızın altında alınıyor. Yine az bir ücret
kalacak. Bahar çiçekleri karşılığında çadır kurabilir.
 Karşıyaka, İzmir

YILDIRIM GÜNGÖR TURGUT TARHAN

179
 Ephesos-Kuşini Antik Taşocağı Rotası
Zamanının en görkemli
kenti Ephesos’un yapılarında
kullanılan taşların nereden
alındığını hiç düşündünüz
mü? Mantıklı olan kente ya-
kın bir yerden alınması, za-
ten Ephesos’un ikinci girişin-
de küçük bir ocak var, ama
buradan çıkarılan taşlarla bir
tapınak bile yapılamaz.
Ephesos’un taşlarının 16
ayrı ocaktan alındığı bilini-
yor. Bunlardan en önemlisi
ise Selçuk’a yedi kilometre
mesafede olan antik Kuşini
yeraltı taşocağı. Selçuk-İz-
180
mir yolunda ilerlerken yak-
laşık yedi kilometre sonra
“Zübeyde Hanım Ormanı”
yazan tabelanın dibindeki
orman yoluna girin. Yola
girdikten yaklaşık bir kilo-
metre sonra yol ikiye ay-
rılacak. Sağa giden yoldan
devam edin. Kısa bir süre
sonra üç yol ağzına gelini-
yor. Bu kavşağa çıkmadan
önce 10 metre uzunluğunda
çamurlu bir alan var. Eğer
yağmurlu bir gün ise binek
araçların buradan geçme-
si pek kolay değil. Burayı
geçer geçmez sağa dönün.
Yamaçların bahar çiçekleri
muhteşem görüntüler sun-
maya başlayacak.
Yaklaşık bir kilometre
sonra bir çeşme başına ge-
leceksiniz. Ağaçlar yavaş
yavaş tomurcuklanmaya,
doğa yeniden doğuşun işa-
retlerini vermeye başlıyor.
Yol tepenin etrafını dönerek
karşıda kayalıkların görün-
düğü bir tepenin yamacına
kadar ilerliyor. Sağdan gelen
bir yolla birleşinceye kadar
ilerleyin. Yolların birleşti-
ği yerde aracınızı bırakın
ve yol boyunca yürümeye
başlayın. Kısa bir süre son-
ra ağaçların arasından sola
doğru giden patikayı göre-
ceksiniz. Patika köreldiği
için yer yer çalılarla kaplan-
mış. Yaklaşık 15 dakikalık
bir mücadeleden sonra ça-
lılık geride kalacak ve antik
ocağa adım atacaksınız. İlk
ocak oldukça büyük ama

asıl önemli olan bu ocağın
arkasındaki ikincisi. Bura-
dan o kadar çok taş alınmış
ki bir yeraltı ocağına dönüş-
meye başlamış.
Taş aldıkları bazı blokları
kesmeden mağaraya destek
sütünü olarak bırakmaları,
burada büyük miktarda taş
üretiminin yapıldığını gös-
teriyor. Ocağın girişinde
yan yana duran iki büyük
taş bloğu aslında blokların
SELÇUK, İzmir
YILDIRIM GÜNGÖR
181
ayrılması ve düzeltilmesi
için kullanılan kum katra-
ğı. Yani günümüzde elmas
kesicilerin yaptığı işi o za-
manlar bu kayalar ve kum
yardımıyla yapıyorlardı.
Ocaktan geri dönerken, bir
bahar ayında aşağıdaki ova-
nın bitkileri yeniden hayata
merhaba derken, “bu taşlar
buradan Ephesos’a nasıl gö-
türüldü” sorusunu sormaya
başlayacaksınız.
 Ephesos-Kuşini Antik Taşocağı Rotası

182
 SELÇUK, İzmir

Ephesos / CÜNEYT OĞUZTÜZÜN

183
 GÖKÇEADA
Gökçeada birçok yü-
rüyüş rotası barındırıyor.
Tatil için gidenlere öne-
rim sabah erken kalkarak
saat 14.00’e kadar yürüyüp,
daha sonra plaja gitmele-
ri. Dereköy-Şeytan Kalesi,
Kaleköy-Mavikoy, Şahinka-
ya Kanyonu ve Marmaros
Şelalesi parkurları aklıma
ilk gelenler. Benim Gök-
çeada’daki favorim Mar-
maros Şelalesi parkuru. Bu
parkur için önceden izin
almanız gerekecek. Yangın
çıkabilir diye yaz aylarında
184
bölgeye giriş yasaklanıyor.
Dereköy’ün çıkışında sağa
doğru ayrılan yolun girişi
bu nedenle çoğunlukla zin-
cirle kapalıdır. Yol boyunca
yürürken çam ağaçlarından
yayılan koku sizi hiç yalnız
bırakmayacak. Kısa bir süre
sonra manzaranıza Sema-
direk Adası da eşlik edecek.
Yaklaşık 45 dakikalık bir yü-
rüyüşten sonra sağa doğru
açılmış ama yarım bırakıl-
mış çok kötü bir yol çıkacak
karşınıza. Yola girin. Yol
hemen bitecek ve bir pati-
kaya bağlanacak. Çok fazla
kullanılmadığı için bazı bö-
lümleri iyice bozulmuş olan
patikayı takip edin. Patika
bir süre sonra tatlı bir eğim-
le vadi tabanına inecek.
Vadideki dereyi görünce
şaşıracaksınız. Bir adanın
ortasında debisi böylesine
yüksek bir derenin bulun-
ması tam bir sürpriz. Dere
boyunca yukarı doğru yü-
rümeye devam edin. Birkaç
küçük çavlandan sonra kar-
şınıza yaklaşık 30 metreden
dökülen Marmaros Şelalesi
çıkacak. Bir an kendinizi
Amazon ormanlarında his-
sedebilirsiniz. Vadi içinde
saklı kalmış bu mucizeye
hayran olmamak elde değil.
Benim için antik bir eser
aynı zamanda. Muhteme-
len Troia Savaşı sırasında
da burada akıyordu. Hem
de çok daha görkemli. Şe-
lalenin solunda gözüken
patikayı kullanarak yuka-
rı çıkmaya çalışmayın, bu
etabın inişi çok tehlikeli.
 Çanakkale

YILDIRIM GÜNGÖR
185
Derenin içinden aşağı doğ-
ru yürüyün. 20-25 dakika
sonra derenin denize ulaştı-
ğı Marmaros Koyu’na vara-
caksınız. Sahilin solundaki
kayalıklardan denize gire-
bilirsiniz. Bu kayalıklardaki
mağara bir zamanlar fokla-
ra ev sahipliği yapıyormuş.
MARMAROS ŞELALESİ / TURGUT TARHAN

Marmaros Koyu’nda iyice

dinlendikten sonra akşam
güneşi Semadirek Adası’nın
zirvelerinde kaybolmadan
yola çıkarsanız bir saat için-
de Dereköy’e varırsınız.
 KAZ DAĞLARI PARKURLARI
Ege’nin yakıcı sıcağında
bunalanlar için serin mi se-
rin bir kaçış noktası. Öyle
ki temmuz ortalarında bile
dağın yüksek kesimlerinde
ürperdiğinizi, hatta üşü-
düğünüzü hissedeceksiniz.
Yürüyüşleriniz sırasında
kanyonlarından akan su-
larında serinleyebilir, 1400
metre rakımlı Kapıdağ
yangın istasyonundan Ed-
remit Körfezi’ne kuşbakışı
bakabilir, dağın bağrındaki
Yörük köylerinde hoş va-
kitler geçirebilirsiniz. Kaz
186
Dağları doğal güzelliğinin
yanı sıra mitolojik öyküleri,
efsaneleriyle de ünlü. Troia
Savaşı’nın baş aktörlerinden
Paris bu dağda çobanlık ya-
parmış. Üç Tanrıça arasında
güzellik konusunda yapmış
olduğu seçim halkını bü-
yük bir felakete sürükle-
miş. Dünyanın ilk güzellik
yarışmasının da bu olduğu
söylenir. Sarıkız efsanesi ise
bugün bile dilden dile do-
laşıyor. Yürüyüşleriniz sıra-
sında sahilden yukarı doğru
tırmandığınızda Kaz
Dağları’nın kendine
özgü mikroklimatik
özelliklerinin hızla
kendini gösterdiğini
göreceksiniz. Sahilin
sıcaklığı yerini serin
ve nemli bir havaya
bırakıyor. Bu iklim
sayesinde bölgede,
dünyanın başka hiç-
bir yerinde yetişme-
yen bitkilere rastla-
yabilirsiniz. Sarıkız
Zirvesi bile bölgede-
ki 32 endemik bitki-
den 12’sini barındı-
rıyor. Toplam bitki
türü sayısı ise 800 civarında.
Bu bitki çeşitliliği sayesinde
Kaz Dağları’nın Alpler’den
sonra dünyanın en yüksek
oksijen oranına sahip dağ-
ları arasında olduğu söyle-
niyor. Trekking rotalarının
bir kısmı serin kanyonlarda
yapılırken bir kısmı da da-
ğın yamaçlarından zirveye
kadar uzanıyor. Bu kanyon-
ların içinde en rağbet gören
Şahin Deresi Kanyonu. Bazı

etaplar çok tehlikeli olduğu
için rehbersiz girilmesine
izin verilmiyor. Milli park
içindeki onlarca yürüyüş
rotasından benim için dağın
doğasını ve dağdaki kültürü
en iyi anlatan iki rota var.
İlki Çamlıbel Köyü’nden
yola çıkılan rota. Kimi za-
man düz, kimi zaman da
inişli çıkışlı olan bu 10 kilo-
metrelik parkurda Sutüven
Şelalesi ve Hasanboğuldu
Çanakkale-Balıkesir
GÖKHAN TAN
187
da bulunuyor. Önereceğim
ikinci rota ise tam anlamıyla
bir dağ yürüyüşü. Dik eğimli
çıkışların bulunduğu bu rota
daha çok dağ deneyimi olan
yürüyüşçülerin tercih etiği
bir rota. Tahtakuşlar-Ka-
paklı-Dumanlı-Tavşanoyna-
ğı-Sarıkız Tepe parkuru Kaz
Dağları’nın en zorlu ama
çok zevkli bir parkuru. Eğer
kondisyonunuz iyi ise dene-
menizi tavsiye ederim.
 YILDIRIM GÜNGÖR
Cehennem Şelaleleri
Istranca Ormanları’nın
188
yakınında bulunan ve su
kaynakları açısından zen-
gin olan Kırklareli’nin Vize
ilçesi, doğaseverlerin yeni
gözdelerinden. Yılın her
mevsiminde gidilebilmesi,
bu parkurları daha da cazip
hale getiriyor. Son yıllarda
Kocaeli, Sakarya, Düzce,
Bolu ve Yalova’daki yürü-
yüş parkurlarını neredeyse
ezberleyen doğaseverlerin
arayışları, Vize civarının
keşfedilmesini sağladı. İl-
çenin zenginliklerinden
biri de Vize’nin Kızılağaç
Köyü’nün beş kilometre
kuzeybatısında bulunan
Cehennem Şelaleleri. Çok
yüksekten düşmüyorlar bel-
ki, ama olağanüstü görün-
tüler sunuyorlar. Bu şela-
leleri izlemeye başladıktan
kısa bir süre sonra ruhunu-
zun şelalenin duruluğu ve
coşkulu sesiyle yıkandığını,
rahatladığınızı ve içinizin
huzur dolduğunu hissede-
ceksiniz.
Kızılağaç Köyü’nden iti-
baren birkaç kilometre daha

gidildikten sonra araçtan
inenler, orman içindeki yol-
dan yürüyerek varıyor şela-
lelere. İlkbahar aylarında çi-
çekli kırlara yer yer yağmur
da eşlik ediyor. Yaklaşık ya-
rım saat süren yol, Kereviz-
dere’de sona eriyor. Dere ilk-
baharda oldukça ürkütücü
akıyor. Özellikle yağmurlu
havalarda kayalara basarken
dikkat edilmesi gerek.
Şelale konuşmaları bastı-
racak kadar sesli akıyor ba-
har aylarında. Yaklaşık altı
metre yüksekliğe sahip iki
Kırklareli
YILDIRIM GÜNGÖR
şelale yan yana dökülüyor.
189
Şelaleyi karşıdan görmek
için suya girip şelalenin
önüne kadar yürümek la-
zım. Doğadaki her güzellik
gibi o da nazlanıyor, göster-
miyor kendini kolay kolay.
Yaz aylarında su izin veriyor
ama ilkbaharda ıslanmadan
iki şelaleyi fotoğraflamak
imkânsız. Bu şelalenin ile-
risinde bir şelale daha var.
Ancak ilkbaharda bu şela-
leye ulaşmak için ıslanmayı
göze almak gerek. Bu şelale
tüm görkemiyle poz veriyor.
 Uludağ
190
Uludağ ilkbahar ayla-
rında baharla kış arası bir
görüntü sunar. Dağa çiçek
toplamaya çıkanlar bir tipi-
nin ortasında bile kalabilir
ama bu nadir görülen bir
durumdur. Nisan ortasında
itibaren Uludağ’da pistlerde
kar olsa bile doğa canlan-
maya ve dağın rengini de-
ğiştirmeye başlar. Çiçekler
açınca değişimin geri dö-
nüşü olmaz Uludağ’da. Yol
boyunca her iki tarafta uza-
nan ormanlarda bahar tela-
şı başlamıştır artık. Bitkiler
ve hayvanlar, bu mevsimde
yenilenmenin keyfini çıkar-
maya hazırlanır. Bursa’dan
Uludağ’a çıkarken İnkaya
 Bursa

yulun. Çiçeklerle bezenmiş

çayırlar görmek istiyorsanız
mutlaka Sarıalan’a uğrayın.
Birçok restoranın da bu-
lunduğu bu alan baharda
çiçeklere bürünüyor. Eğer
bahar bitmeden karlarda
yürümek isterseniz yapaca-
ğınız tek şey araçla volfram
madenine kadar yürümek.
Aracınızı burada bırakarak
biraz ilerinizdeki karla kaplı
çanağa yürüyün. Mayıs so-
nunda bile burada oldukça
fazla kar bulunur. Ancak
gölge geldiği zamanlar hava
KOCAYAYLA / TURGUT TARHAN

191
aniden soğuyabiliyor. Bu
nedenle sıkı giyinmekte fay-
da var.
Uludağ’ın az bilinen ama
oldukça güzel bir noktası
Köyü’ndeki 600 yıllık çınara daha var. Genellikle zirveye
uğramalı. Hava güzelse eğer çıkanların yukarıdan gör-
çayınızı içerek temiz hava- düğü bu nokta Uludağ’ın
nın tadını buradan itibaren kuzey çanağı. Yukarıdan
çıkarmaya başlayabilirsi- bakıldığında ulaşılamaz gibi
niz. Çınarın dört bir tarafa görünen bu alanda beş bu-
dağılan dalları, neredeyse zul gölü bulunuyor. İsimleri
bağımsız birer ağaç gibi du- Kilimli, Kara, Aynalı, Hey-
ruyor. Buranın tadını çıkar- beli ve Buzlu olan bu gölle-
dıktan sonra tekrar yola ko- rin bulunduğu buzul düzlü-
 KARAGÖL, ULUDAĞ / TURGUT TARHAN
Uludağ
192
ğü, ilkbaharda Uludağ’ın en
güzel manzaralı yerlerinin
başına geliyor. Rengârenk
çiçekler, baharın nasıl bir
görkeme sahip olduğunun
en iyi göstergesi. Ancak bu
göllere ilkbaharda ulaşmak
oldukça zor, bazen de im-
kânsız. Dağın kuzeyindeki
köylerden buzul göllerine
bağlanan yollar, rakım art-
Bursa
tıkça bozuluyor. Özellikle
kış sonrasında yolların bazı
noktaları çok zarar göre-
biliyor. Bu nedenle göllere
gideceklerin iyi bir 4x4 araç
kullanması iyi olur. Gölle-
rin etrafında küçük bahar
yürüyüşleri yapılabilir veya
kamp kurularak bu muhte-
şem yerin bir gün daha tadı
çıkarılabilir.
 DOĞAYA YÜRÜYÜŞ

D O Ğ AYA Y Ü R Ü Y Ü Ş - 70 R O TA
DOĞAYA YÜRÜYÜŞ
ROTA ROTA