1

Ροπή σε ρευματοφόρο πλαίσιο μέσα σε ομογενές

μαγνητικό πεδίο
Θέλουμε να υπολογίσουμε την ροπή ως προς έναν άξονα που ασκείται σε τετράγωνο
πλαίσιο που διαρέεται από ρεύμα Ι όταν βρίσκεται σε ομογενές μαγνητικό πεδίο Β.

y
B C B B
a/2 r a/2

x
T a/2 a/2

D
B A B
I
Σχήμα 1
Επιλέγουμε άξονες x,y με αρχή το κέντρο του τετραγώνου και διευθύνσεις
παράλληλες στις πλευρές του. Η επιλογή αυτή δεν περιορίζει καθόλου την γενικότητα
εφόσον θεωρούμε ότι το B έχει και τις τρεις συνιστώσες. Η στοιχειώδης δύναμη
δίνεται από την σχέση

dF  I  dl  B

Η στοιχειώδης ροπή ως προς τον άξονα x δίνεται από την σχέση:

dT  I  r  ( dl  B )
όπου r το άνυσμα1 απόστασης του σημείου εφαρμογής της δύναμης από τον άξονα ως
προς τον οποίο υπολογίζουμε την ροπή. Ας θυμηθούμε ότι το εξωτερικό γινόμενο

T  rF

1
Για ευκολία με τον επεξεργαστή κειμένου, τα ανύσματα εμφανίζεται με βέλος από πάνω από το
σύμβολο στις εξισώσεις και με με παχειά (bold) σύμβολα στο κείμενο.

1
 2

δίνει την ροπή με φορά από τον δεξιόστροφο κανόνα όπως φαίνεται στο σχήμα 2.

T
r

Σχήμα 2

Για να βρούμε την ροπή στο πλαίσιο ολοκληρώνουμε στην διαδρομή ABCDA με
φορά διαγραφής την φορά του ρεύματος. (Αν το ρεύμα Ι έχει αρνητική τιμή η ροπή
θα έχει επίσης αρνητική τιμή)

Η συνολική ροπή στο πλαίσιο θα δίνεται από το κλειστό επικαμπύλιο ολοκλήρωμα

T   I  r  (dl  B)
ABCDA

το οποίο ισούται με

T  TAB  TBC  TCD  TDA

όπου
B
TAB   I  r  (dl  B ) κλπ…
A

Με την βοήθεια της ισότητας

a  (b  c )  b(a  c )  c (a  b)

τα ολοκληρώματα γράφονται στην μορφή

I  r  (dl  B )  I  dl (r  B)   B(r  dl )
και με δεδομένο ότι για το πλαίσιο που εξετάζουμε

r  yy
ˆ όπου ŷ το μοναδιαίο διάνυσμα στον άξονα y, καθώς επίσης ότι
ˆ  B  By
y
η γενική μορφή του κάθε ολοκληρώματος γράφεται

2
 3

  
I  dl ( r  B )   B (r  dl )  I B y  y dl  B  y ( yˆ  dl ) 
Ας δούμε την ολοκλήρωση σε κάθε πλευρά του τετραγώνου χωριστά.

Από το Α στο Β:

dl  y
ˆ dy και

 y
a
2
y
a
2

 ˆ 
TAB  I  B y y  ydy  B  ydy   0
 y 
a
2
y 
a
2


επειδή τα δύο (ίδια) ολοκληρώματα είναι μηδέν.

Από το B στο C:

a
dl   x
ˆdx και y
2

 x
a
2
x
a

 a a 2  a
TBC  I  B y xˆ  dx  B  ( yˆ  xˆ )dx   IB y axˆ
2 2 a 2
 x 
a
2
x 
2


Προσοχή: στην αλλαγή μεταβλητής ολοκλήρωσης απο l σε x, αλλάζουν και τα όρια

ολκλήρωσης
a
x
C 2
 dl  BC   axˆ   xˆ  dx
B a
x
2

Το δεύτερο ολοκήρωμα είναι μηδέν επειδή το εσωτερικό γινόμενο των δύο, καθέτων
μεταξύ τους, μοναδιαίων ανυσμάτων είναι μηδέν.

Από το C στο D:

dl   y
ˆ dy και

 y 
a
2
y 
a
2

 
TCD  I  B y yˆ  ydy  B  ydy   0
 y
a
2
y
a
2


3
 4

και τέλος από το D στο A:

a
dl  x
ˆdx και y
2

 x
a
2
x
a

 a a 2  a
TDA  I  B y xˆ  dx  B  ( yˆ  xˆ )dx    IB y axˆ
2 2 a 2
 x 
a
2
x
2



Η ολική ροπή στο πλαίσο, ως προς τον άξονα x, είναι επομένως:

T  T AB  TBC  TCD  TDA   IB y a 2 xˆ

Εχει την φορά 2 που φαίνεται στο σχήμα 1 και μέτρο IBya2.

Βρίσκουμε το ίδιο αποτέλεσμα άν θεωρήσουμε ότι το πλαίσιο και γενικότερα ο

οποιοσδήποτε επίπεδος βρόχος με ρεύμα Ι και εμβαδόν S έχει μαγνητική διπολική
ροπή ίση με

  IS

όπου S άνυσμα με μέτρο ίσο με το εμβαδόν της επίπεδης επιφάνειας που περικλείει ο
βρόχος, διεύθυνση κάθετη στο επίπεδο και φορά που δίνεται από τον αντίχειρα του
δεξιού χεριού όταν τα λυγισμένα υπόλοιπα δάκτυλα δείχνουν την φορά του ρεύματος
στον βρόχο

Η ροπή τότε δίνεται από την σχέση

T  B

ή ισοδύναμα,
xˆ yˆ zˆ
T  x y z
Bx By Bz

Στην περίπτωση που υπολογίσαμε αναλυτικά την ροπή ως πρός τον άξονα x, έχουμε
μόνο z με μέτρο Ia2, οπότε:

Tx   B y  z   Ia 2 B y

2
Το ότι η ροπή ως προς τον άξονα x είναι άνυσμα στον άξονα αυτόν εφόσον είναι ίση με –IBya2 επί το
μοναδιαίο άνυσμα στον x, είναι απλώς επιβεβαίωση ότι κάναμε σωστά τις πράξεις με τα ανύσματα.