Anomalite e gjendrave salivare

Semundjet e Gjendrave te Peshtymes mund te kategorizohen ne:

◦ Semundje Funksionale (mucocele, sialocyst,sialolitiasis, sialometaplasia nekrotika)

◦ Semundje Obstruktive(sialoadenitis, chelitis glandularis)

◦ Semundje jo-neoplazike

◦ Semundje Neoplazike

Semundjet Funksionale (crregullime te salivacionit)

1. Sialorea: Rritje e prodhimit te peshtymes

 Shkaktaret mund te jene te ndryshem: Psikozat, semundjet mendore, disa semundje

neurologjike, semundja e Terbimit
 Helmim me merkur (zhive)

2. Kserostomia: Ulje e prodhimit te peshtymes

 Shkaktaret jane te ndryshem: Shytat, Sindroma Sjörgen, Lupus Eritematozus, ose post-rrezatimit
 Pas nderhyrjeve kirurgjikale

Semundjet funksionale reaktive

1.Mukocelet:

 Jane sekondrare te traumave

 70% e tyre prek buzen e poshtme
 Zakonisht biopsia me prerje eshte kurative

2. Ranula:

 Mukocele e gjendres sublinguale

 Trajtimi I saj duhet te perfshije heqjen e plote te gjendres sublinguale

Mukocelet Eshte nje lezion I zakonshem I mukozes orale nga ruptura e duktusit te gj.salivare,
grumbullimi I imucines ne indete buta perreth

Mukusi eshte produkti eksluziv i sekretuar nga gjendrat e vogla te peshtymes dhe produkti me dominues
I gjendres sublinguale.

Mekanizmi I zhvillimit per kavitetin e mukusit eshte gjakrrjedhje ose mbajtja.

 ◦ Ne afersisht 70% te rasteve ndodh ne buzen e poshtme

◦ Zakonisht eshte si pasoje e traumave

Gjakrrjedhja: Eshte derdhja e lengjeve nga duktuset ne indin Perreth.

Mund te jete: Extra: jashte Vasa: Vazo gjaku Mbajtja: hapja e duktusit e ngushte duke mos
mundur te nxjerr te gjithe prodhimin e peshtymes se krijuar. Kjo gje con ne zgjerimin e duktusit dhe
enjtjen e siperfaqes, kjo e fundit, nje fenomen me pak I zakonte. Mungon nje minearizlim I vertet
epitelial .

 Jane fluktuante nga ana klinike

 Paraqitet si edeme e mukozes ne indet e buta perreth
 Diameter 1-2mm deri ne cm
 Prek te gjitha grup moshat
 Kane ngjyre blu transparente mukocelat siperfaqesore
 Kane ngjyre normale mukocelat ne thellesi
 Zgjasin disa dita, deri ne disa jave
 Mund te rupturohen dhe te recidivojn

 Trajtimi I Mukoceleve:

o Prerje me heqje te plote te gjendrave salivare te vogla te perfshira.

o Duhet shmangur demtimi I gjendrave te tjera te peshtymes gjate mbylljes se plages

fillestare.

Ranula

Eshte nje term I perdorur per mukocelet, te cilat ndodhin ne dyshemene e gojes. Emri e merr
origjinen nga fjala Rana, sepse enjtja mund te ngjasoje me barkun e bretkoses. Paraqet nje te enjtur
ne forme si kubé, ne dyshemene e gojes. Ato kane prirje per te qene me te medha se Mukocelet dhe
mund te mbushin gjithe siperfaqen e dyshemese se gojes dhe mund edhe te ngrene gjuhen.

Zakonisht pozicionohet lateralisht linjes se mesme, duke e bere te mundur diferencimin nga nje Cist
Dermoid I Linjes se mesme.

Ranula Cervikale: Ndodh kur derdhen mucina permes muskulit miloioide dhe mund te shkaktoje
enjtje te qafes. Gjithashtu mund te japi edhe enjtje te dyshemese se gojes.

Trajtimi I Ranula-s: Marsupializimi: eshte I dizfavorshem per shkak te normes se larte te perseritjes
(60-90%)Heqja e gjendres sublinguale nepermjet nderhyrjes intraorale.

Semundjet Obstruktive
 ◦ Shialolitiazis (Guret):

◦ Pengese mekanike e duktuseve salivar.

◦ Eshte shkaku kryesor I enjtjes unilaterale te gjendrave Parotide dhe Submandibulare.

◦ Patogjeneza e sakte e Shialolitiazes mbetet ende e panjohur.

◦ Mendohet se mund te formohet nepermjet

◦ Nje foleje fillestare organike e cila progresivisht rritet, duke depozituar

substanca organike dhe inorganike

Mund te bllokoje rrjedhjen e peshtymes nga gjendra tek kaviteti oral.

 Etiologjia: Hiperkalcemia….. Vetem tek minjte e vertetuar

 Medikamente per Xerostomine
 Konsumi I duhanit
 Duhanpirja ka nje rritje te efektit citotoksik ne peshtyme, ulin aftesine
fagocitare dhe te proteina salivare.

 Arsyet pse Shialolitiaza mund te preke me shpesh gjendren Submandibulare

 Peshtyma eshte me alkaline

 Perqendrim me I larte I kalciumit dhe fosfateve ne peshtyme

 Permbajtje me e larte e mukusit

 Duktuse me te gjate te perthyer

 Rrjedhje kunder-gravitetit

SIALOLITHIASIS (KALKULAT SALIVARE )

• Struktura te kalcifikuara brenda sistemit duktal salivar . Depozitim I kriprave te Ca.rreth nje
nidusi (berthama)mbeturinash brenda ne lumenin e duktit . Mbeturinat perfshijne :mukus te
thare ,bakterie ,epitelocite duktale ose trupa te huaj.

 Etiologjia :

• E pa qarte – mund te nxitet nga sialadeniti kronik dhe obstruksioni parcial .

Sialoliti me shpesh – brenda sistemit duktal te gjendres submandibulare (me rralle ne parotide )-
formohen dhe ne gjendrat salivare minore (buza e siperme ose mukoze bukale) shfaqet ne cdo moshe .

• Klinikisht sialolitet e gjendrave te medha – shkaktojne dhimbje ose edeme te

gjendres(vecanerisht ne kohen e ngrenjes).
 • Ne radiografi:

sialolitet si masa radioopak(ne duktus ose ne vet gjendren )-sialolitet submandibulare (grafi okluzale)-ne
radiografi panoramike ose periapikale (kalcifikimet superpozohen mbi mandibul – ngaterohen me
lezione intrakockore ). Sialolitet ne parotide mund te ngjajne (radiografikisht) me limfonodet parotide
te kalcifikuara (ne tuberkuloz ).

• Per diagnoze te sialoliteve mund te perdoren: sialografia,ultrasonografia.

STM(skaneri I tomografise se kompjuterizuar).

• Sialolitet e gjendrave minore :shpesh asimptomatike – ose japin edeme lokale ose dhimshmeri
te gjendres. Zbulohet – si radioopacitet I vogel ne radiografine e indeve te buta .

• Trajtimi – sialolitet e vegjel ne gjendrat e medha – trajtohen me masazhe te lehte (te dale guri).

• Perdoren sialogog : Sialolitet e medhenje – hiqen me kirurgji-ne gjendrat e medha behet

sialadenectomia.

SIALOMETAPLASIA NECROTIKE

Gjendje inflamatore destruktive e gjendrave salivare – si rezultat i ishemise te indit salivar qe con ne
infarkt lokal – lezioni shembellen me nje proces malinj Faktoret predispozues mund te jene : Demtimet
traumatike – injeksionet dentare – protezat e keqia Infeksionet respiratore superiore – tumoret fqinje-
kirurgjia e meparshme .Keta faktore ndihmojne ne mos furnizimin me gjak dhe si pasoj ne nekroze
ishemike . Shume raste s’kane faktore predispozues te njohur .

Paraqitja klinike: Zhvillohet ne gjendrat salivare palatale – 75%ne palatum posterior .

-me shpesh palatum durum – 2/3 jane unilaterale – 1/3 bilaterale ose ne mes - Rralle haset ne gjendrat
e tjera te vogla dhe ne parotide. Akoma me rralle – ne submandibulare dhe sublinguale .

Ne cdo moshe – me teper ne te rriturit dhe ne meshkuj . Fillon si edeme jo e ulceruar – me dhimbje ose
parestezi – brenda 2-3 javesh indi nekrotik bie–formohet ulcer ne forme krateri 1-5cm diamter .Dhimbja
pushon – mund te destruktohet kocka palatinale

Histopatologjia:

-Nekroze acinare – metaplazi skuamoze e dukteve salivare

Hyperplazi pseudoepiteljomatoze

Diagnoza difernciale :karcinoma skuamocitare – karcinoma mukoepidermoide

Trajtimi & Prognoza: Biopsi (te perjashtohet semundja malinje) ,Mbas diagnozes – ska nevoje per
trajtim specifik .Sherohet brenda 5-6 javesh .
Semundje obstructive

CHEILITIS GLANDULARIS.CHEILO MYXADENITIS -Gjendje inflamatore e rralle e gjendrave salivare te vogla

.(te buzes)

Etiologjia : E pa qarte , por sugjerohen demtimi aktinik , duhani , higjena e keqe , trashegimia.

Klinika : -Shfaqet ne buzen e poshteme , me rralle ne buzen e siperme dhe qiellze (uranosialadenitis)

-Edeme dhe eversion I buzes se poshteme nga hypertofia dhe inflamacioni I gjendrave .

Hapjet e dukteve te gjendrave te vogla salivare jane te inflamuara dhe dilatuara. Ne shtypje nxjerin
sekrecion mukopurulent nga orifciumet duktale . -Semundja me shpesh takohet ne burrat e moshes se
mesme dhe te moshuar .

Cheilitis glandularis klasifikohet ne tre forma :simplex ,supurativa superficialis (morbus Baelz),
supurativa profunda (chelitis glandularis apostematosa).Dy tipet e fundit paraqesin stade progresive te
patologjise me perfshirje bakteriale dhe karakterizohen me inflamacion te rritur, supuracion , ulceracion
dhe edeme te buzes .

Histopatologjikisht paraqet sialadenit kronik dhe dilatacion duktal – ne epitel mund te verehen
ndryshime dysplastike –

Trajtimi – kur chelitis glandular shoqerohet me demtim aktinik .-Eshte vermilionektomia .

-Ne 18-35% shoqerohet me zhvillimin e carcinomes skuamocitare (rrezatimi diellor

ultraviolet,shkakton degjenerimin malinj).

Infeksionet e Gjendrave te Peshtymes

1) Shialdenitis Bakterial Akut

2) Shialdenitis Bakterial Kronik

3) Infeksionet virale (Shytat)

Shialadenitis Ndergjegjesimi in infeksioneve te gjendrave te peshtymes u rriten ne 1881 kur nje

preident I Amerikes (Garfield) vdiq nga nje Parotit Akut pas nje nderhyrjeje kirurgjikale te abdomenit
dhe dehidrimit sistemik te ardhur gjate tij.

Infeksionet akute prekin me shpesh gjendrat e medha ne krahasim me ato te voglat.

Patogjeneza:

1- Kontaminim retrograde I duktuseve salivare dhe indeve parenkimale nga baktere te

kavitetit oral.
 2- Stazis (ndalese) e rrjedhes se peshtymes ne duktuse dhe parenkima favorizon fillesen e
nje infeksioni akut qelbezues.

 Infeksionet Akute Qelbezuese ,Me shpesh prekin Parotiden.

 Format mund te jene nga me te ndryshmet: Parotitis Qelbezues, Parotitis kirurgjikal, Parotitis
post-operacion, Parotitis Pyogjenik.
 Faktori etiologjik me shpesh I lidhur me kete semundje eshte Infeksioni Retrograde nga goja.
 Ne 20% te rasteve eshte bilateral.

Faktore risku per Shialadenitis; Dehidratim sistemik (stazis salivare) , Semundje kronike dhe/ose
imunokompromentuese

 Deshtim I melcise
 Deshtim I veshkes
 Hipotiroidizem
 Moshat e medha
 Kequshqyerja

Tumoret (Mbyllje nga presioni I duktuseve)

 Shialektazis (Zgjerim I duktuseve salivar) rrit rrezikun per ndotjen retrograde. Eshte e lidhur me
Fibrozen Cistike dhe Pneumoparotitis.
 Moshat ekstreme
 Higjene e keqe e gojes
 Kalkulit, Ngushtim I duktuseve

Panorama Komplekse

Mund te kete edhe faktore te tjere risku ne pune…

 Shialolitiazis mund te prodhoje nje obstruksion mekanik te duktuseve, gje e cila sjell nje staze te
peshtymes dhe rrjedhimisht infeksion.
 Formimi I gureve ndodh me shpesh ne duktuset e gjendres Submandibulare, rreth 85-90%.
 Pavaresisht kesaj, gjendra e Parotides eshte ajo me e prekura nga Infeksionet Akute Qelbezuese.

Parotitis Akut Qelbezues:

 Fillim I papritur enjtjeje eritematoze e zones pre/post aurikulare me zgjerim ne kendin e

mandibules.
 Me te prekur jane meshkujt mbi 60 vjec sesa femrat.
 Stafilokokus Aureus eshte organizmi me shkaktar sepse eshte ai qe kolonizon orificet
(gryket) perreth duktuseve.
 Ulje e fluksit te peshtymes.
 Ana Klinike:
 Fillim I shpejte I enjtjes pre-aurikulare
  Eritema
 Dhimbje
 Palpim I gjendres se perfshire do te tregoj qe s’ka rrjedhje ose nxjerr nje shkarkim purulent
nga grykae duktuseve.

Bakteriologjia:

 Peshtyma purulente duhet te dergohet per kulture.

 Stafilokokus Aureus eshte me I zakonshmi.
 Streptokokus Pneumonia dhe S. Pyogenes
 Edhe Hemofilus Influenza eshte I zakonshem.
 Teste laboratorike:
 Parotitis eshte pergjithesisht nje diagnoze klinike
 Megjithate ne pacientet kritike, diagnostikimi I metejshem eshte I nevojshem
 Numer I larte rruazash te bardha
 Nese nuk ka pergjigje ndaj antibiotikeve brenda 48 oreve, mund te behet MRI, CT ose
Ultratinguj per te perjashtuar formimin e nje absesi.
 Mund te kryhet aspirim me age te absesit

Trajtimi i Shialadenitit Akut

 Kujdes simptomatik dhe mbeshtetes

 Hidratim intravenoz
 Kompresa te ngrohta
 Nese e toleron, masazh I lehte ne pjesen e jashtme rreth gjendres.
 Antibiotike (Cefalosporine e gjenerates se dyte, Augmentine)
 Diagnoza diferenciale:
 Tumor ne gjendren sublinguale
 Tumor ne gjendren submandibulare
 Infeksion ne regjionin submandibular
 Limfadenopatite

Sialadenosis (Sialosis):

Crregullim joinfiamator I rralle, karakterizohet me zmadhim te gjendrave te peshtymes, vecanerisht prek

Parotiden.

Etiologjia: Sialadenoza shpesh shoqerohet me probleme sistemike, endokrine, nutricionale, neurogjene.

Endokrinopati: Diabetes Mielitus, akromegalia, hipotiroidizmi.

Nutricionale: Kequshqyerja, alkoolizimi, bulemia, anoreksia nervore.

 Medikamentet neurogjene: Barnat hipertensive, psikotrope, simpatomimetike.

 Sialadenozat shkaktohen prej crregullimit te inervimit autonom qe shkakton nje cikel sekretor
intracelular. Keshtu rritet grumbullimi I granulave sekretore me zmadhim te qelizave acinare.
 Klinikisht: paraqitet me edeme te gjendres parotide – me ose pa dhimbje ,
 zakonisht bilaterale , mund te jene dhe unilaterale .
 Mund te preket edhe gjendra submandibulare , mund te shfaqet hyposalivacioni .
 -Ne sialografi – modeli “ I pemes pa gjethe”( prej kompresionit te dukteve me te vegjel prej
acinociteve hypertrofike ).

Histopatologjia :

 -Hypertofi e acinociteve (2-3here me te madhe se norma)-ne raste me diabet ose

 alkolizem – ka atrofi acinare dhe infiltrim adipoz .

 Trajtimi :lidhet me kontrollin e shkakut .Kur edema paraqet probleme estetike –

 porotidektomi .Ne sialozat bulemike perdoret pilokarpina