ଓଡ଼ିଶା ପରି ଚୟ

ଅରୁଣ କୁମାର ଉପାଧ୍ୟାୟ

ଵିଷଯ ସୂଚୀ
୧. ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ର ସଂକ୍ଷି ପ୍ତ ତଥ୍ୟ
୨. ଭୂଗଗାଲ
୩. ଵନ ସମ୍ପତ୍ତି
୪. ଖନିଜ ସମ୍ପଦା
୫. ଓଡ଼ିଶା ର କିଛି ମୁଖୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗୀତ
୬. ଓଡ଼ିଶା ର ଗଵୈଦିକ ପରମ୍ପରା
୭. ଜଗନ୍ନାଥ୍ ତତ୍ତ୍ଵ ଓ ଇତିହାସ
୮. ଓଡ଼ିଶା ର ପ୍ରାଚୀନ ନଗର ଓ ତୀଥ୍ଥ
୯. ଗପୌରାଣିକ ଇତିହାସ
୧୦. ମଧ୍ୟ ଓ ଆଧୁନିକ ଯୁଗ
୧୧. ପ୍ରାଚୀନ ସଂସ୍କ ୃତ ସାହିତୟ
୧୨. ପଞ୍ଚସଖା କଵି ଓ ପାରମ୍ପରି କ ସାହିତୟ
୧୩. ଵନଵାସୀ
୧୪. ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ର ନିମାଥ ତା
୧୫. ସାମୁଦ୍ରିକ ଵୟାପାର ର ଇତିହାସ
୧୬. ନୃ ତୟ କଳା
୧୭. ଗଜୈନ ଓ ଗ ୌଦ୍ଧ ପରମ୍ପରା
ଅଧ୍ଯାଯ ୧-୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ତଥ୍ୟ
୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁ ସାର ଓଡ଼ିଶା ର ଜନସଂଖୟା ୪,୧୯,୪୭,୩୫୮ ଥ୍ ିଲା ଯାହା ଭି ତଗର ୨,୧୨,୦୧,୬୭୮ ପୁରୁଷ ତଥ୍ା
୨,୦୭,୪୫,୬୮୦ ମହିଲା ଥ୍ ିଗଲ| ପରଵତଥୀ ଵଷଥଗଡ଼ ୁ କ
ି ର ଅନୁ ମାନ-
୨୦୧୨-୪.୨୭ ଗକାଟି
୨୦୧୩-୪.୩୧ ଗକାଟି
୨୦୧୪-୪.୩୭ ଗକାଟି
୨୦୧୫-୪.୪୩ ଗକାଟି
୨୦୧୬-୪.୪୯ ଗକାଟି
୨୦୧୭-୪.୫୩୪ ଗକାଟି
ଓଡ଼ିଶା ର ଗକ୍ଷତ୍ରଫଲ ୬୦,୧୧୯ ଵଗଥମାଇଲ ଵା ୧,୫୫,୭୦୭ ଵଗଥ କିଗଲାମୀଟର | ୨୦୦୧ ଓ ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁ ସାର
ଜନସଂଖୟା ଵୃଦ୍ଧି, ଶିକ୍ଷା ଆଦି ର ଗଣନା -
ଵଷଥ ୨୦୧୧ ୨୦୦୧
ଜନସଂଖୟା ୪,୧୯,୭୪,୨୧୮ ୩,୬୮,୦୪,୬୬୦
ପୁରୁଷ ୨,୧୨,୧୨,୧୩୬ ୧,୮୬,୬୦,୫୭୦
ମହିଲା ୨,୦୭,୬୨,୦୮୨ ୧,୮୧,୪୪,୦୯୦
ଵୃଦ୍ଧି ୧୪.୦୫% ୧୫.୯୪%
ଭାରତ ର ଅଂଶ ୩.୪୭% ୩.୫୮%
ମହିଲା ଅନୁ ପାତ ୯୭୯ ୯୭୨
ଶିଶ ୁ ଭି ତଗର ମହିଲା ୯୪୧ ୯୫୩
ଘନତ୍ଵ/କିମୀ୨ ୨୭୦ ୨୩୬
ସମ୍ପ୍ରଦାଯ ଅନୁ ସାର ୨୦୧୧ ଗର ସଂଖୟା-
ହିନ୍ଦୂ ୩,୯୩,୦୦,୪୧ ୯୩.୬୩%
ଇସାଈ ୧୧,୬୧,୭୦୮ ୨.୭୭%
ମୁସ୍ିମ ୯,୧୧,୬୭୦ ୨.୧୭%
ଅନୟ ୪,୭୮,୩୧୭ ୧.୧୪%
ଅଜ୍ଞାତ ୭୬,୯୧୯ ୦.୧୮%
ସି ଖ ୨୧,୯୯୧ ୦.୦୫%
ଗ ୌଦ୍ଧ ୧୩,୮୫୨ ୦.୦୩%
ଗଜୈନ ୯,୪୨୦ ୦.୦୨%
୨୦୧୧ ଗର ନଗର ଜନସଂଖୟା-ଗ୍ରାମୀଣ ନଗର
ଜନସଂଖୟା% ୮୩.୩୧% ୧୬.୬୯%
କୁଲ ସଂଖୟା ୩,୪୯,୭୦,୫୬୨ ୭୦,୦୩,୬୫୬
ପୁରୁଷ ୧,୭୫,୮୬,୨୦୩ ୩୬,୨୫,୯୩୩
ମହିଲା ୧,୭୩,୮୪,୩୫୯ ୩୩,୭୭,୭୨୩
ଵୃଦ୍ଧି ୧୧.୭୭% ୨୬.୯୪%
ମହିଲା ଅନୁ ପାତ ୯୮୯ ୯୩୨
ଓଡ଼ିଶା ର ଜିଲା-ଗକାଡ ସହିତ-୨୧. ଓଡ଼ିଶା ର ୩୦ ଜିଲା-
୩୭୦- ରଗଢ଼, ୩୭୧-ଝାରସୂଗଡ଼ ୁ ା, ୩୭୨-ସମ୍ବଲପୁର, ୩୭୩-ଗଦଵଗଢ଼, ୩୭୪-ସୁନ୍ଦରଗଢ଼, ୩୭୫-ଗକନ୍ଦୁ ଝର, ୩୭୬-
ମଯୂରଭଞ୍ଜ, ୩୭୭- ାଗଲଶ୍ଵର, ୩୭୮-ଭଦ୍ରକ, ୩୭୯-ଗକନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା, ୩୮୦-ଜଗତସି ଂହପୁର, ୩୮୧-କଟକ, ୩୮୨-ଯାଜପୁର,
୩୮୩-ଗ ଂକାନାଲ, ୩୮୪-ଅନୁ ଗଲ ୁ , ୩୮୫-ନୟାଗଢ଼, ୩୮୬-ଗଖାଧଥା (ଗସ ଭି ତଗର ଭୁଵଗନଶ୍ଵର), ୩୮୭-ପୁରୀ, ୩୮୮-
ଗଂଜାମ, ୩୮୯-ଗଜପତି, ୩୯୦-କନ୍ଧମାଲ, ୩୯୧-ଗ ୌଧ, ୩୯୨-ସୁଵଣଥପର ୁ , ୩୯୩- ଲାଂଗି ର, ୩୯୪-ନୂ ଆପଡ଼ା, ୩୯୫-
କାଲାହାଣ୍ଡୀ, ୩୯୬-ରାୟଗଢ଼ା, ୩୯୭-ନଵରଂଗପୁର, ୩୯୮-ଗକାରାପୁଟ, ୩୯୯-ମଲକାନଗି ରି|
ଅଧ୍ଯାୟ ୨. ଭୂଗଗାଲ
ଓଡ଼ିଶା ଭାରତ ର ପୂଵୀଥ ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗରର ୧୭୦୪୯’ ଠାରୁ ୨୨୦୩୪’ ଉତ୍ତର ଅକ୍ଷାଂଶ ଓ ୮୧୦୨୭’ ଠାରୁ ୮୭୦୨୯’ ପୂଵ ଥ
ଗଦଶାନ୍ତର ପୟଥ ୟନ୍ତ| ପୂଵ-ଥ ଉତ୍ତର ୍ଦିଶା ଗର ପଶ୍ଚି ମ ଂଗାଲ, ଉତ୍ତର ଗର ଝାରଖଣ୍ଡ, ପଶ୍ଚି ମ ଗର ଛତ୍ତି ଶଗଢ଼, ଗ୍ା ଦକ୍ଷି ଣ ଗର
ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଗଦଶ|
ଏହାର ୫ଟି ପ୍ରାକୃତିକ ଭାଗ-ତଟୀଯ ସମତଲ ଭୂମି , ମଧ୍ୟ ର ପଵଥତୀଯ ଭାଗ, ଉତ୍ତର ତଥ୍ା ଦକ୍ଷି ଣ ର ଉଚ୍ଚ ପଵଥତ, ନଦୀ ଘାଟି,
ପଠାର ଭାଗ|
ତଟୀଯ ଭୂମି ସୁଵଣଥଗରଖା ନଦୀ ର ଦକ୍ଷି ଣ ଗର ଋଷି କୁଲୟା ନଦୀ ପୟଥ ୟନ୍ତ| ମଧ୍ୟ ଗର ମହାନଦୀ ଗଡଲ୍ଟା ଭାଗ ଗର ୍ୀହା
ସ ୁ ଠାରୁ ଓସାର ଓ ଚିଲିକା ଝୀଲ ନିକଟ ସ ୁ ଠାରୁ କମ ଓସାର| ଏହି ଭଗ ଗର ୬ଟି ମୁଖୟ ନଦୀ ଦ୍ଵାରା ମାଟୀ ଜମା
ଗହଇଅଛି-ସୁଵଣଥଗରଖା, ୂ ଢ଼ା ଲଂଗ, ଗଵୈତରଣୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ, ମହାନଦୀ, ଋଷି କୁଲୟା| ରାଜୟ ର ୩/୪ ଭାଗ ପଵଥତୀୟ ଗଯଉଂ
ଭାଗ ଗର ଗଵୈତରଣୀ, ବ୍ରାହ୍ମଣୀ, ମହାନଦୀ, ଋଷି କୁଲୟା, ଵଂଶଧାରା ଓ ନାଗାଵଲୀ ନଦୀ ର ଘାଟୀ| ନାଗାଵଲୀ ତଥ୍ା ଵଂଶଧାରା-
ଉଭୟ ନଦୀ କାଲାହାଣ୍ଡୀ ର ଥ୍ୁଆମୁଲ ରାମପୁର ଗକ୍ଷତ୍ର ଠାରୁ ାହାରି ଛନ୍ତି ଓ ଵିଶାଖାପତ୍ତନମ ନିକଟ ସମୁଦ୍ର ପୟଥ ୟନ୍ତ
ସମାନାନ୍ତର ହନ୍ତି| ୨ ନଦୀ ଶାଖା ନିକଟ ଗହ ାରୁ ଆନ୍ଧ୍ର ର ଏହି ପତ୍ତନ ର ନାମ ଵିଶାଖା ଗହଲା|
ହୃ ଦୟ ଗକ୍ଷତ୍ର ଭାରତ ର ହୃ ଦୟ ଓଡ଼ିଶା-
 ସ ୁ ଠାରୁ ଡ଼ ଜମ୍ବୂ ଦ୍ଵୀପ (ଏସି ଆ), ଯାହା ଭି ତଗର ଭାରତ ସ୍ଥି ତ| ଏହା ସଭୟତା ର ଗକନ୍ଦ୍ର ଥ୍ ିଲା, ଗତଣୁ ଏହାକୁ ଅଜନାଭ ଵଷଥ
କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ପଗର ଋଷଭ ଗଦଵଂକର ପୁତ୍ର ଭରତ ନାଂ ଗର କିଂଵା ଵିଶ୍ଵ ର ଭରଣ-ଗପାଷଣ କରି ା ରୁ ଭାରତ ନାଂ ଗହଲା|
ଏହା ହିମାଲୟ ଠାରୁ ଦକ୍ଷିଣ ଗହ ାରୁ ତାକୁ ହିମଵତ ଵଷଥ ମଧ୍ୟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଵଷଥ (ଗଦଶ) ର ଵିଭାଜନ କରି ା କାରଣ ହିମାଳୟ
କୁ ଵଷଥ ପଵଥତ କୁହନ୍ତି| ଏହା ଏକ ଵଷଥା-ଵାଯୁ (ଗମୌନସୂନ) କା ଗକ୍ଷତ୍ର| ଦକ୍ଷି ଣଦିଶା ଗର ଏହା ଅଗଧାମୁଖ ତ୍ରିଗକାଣ, ଯାହାକୁ ତନ୍ତ୍ର
ଗର ଶକ୍ତି ତ୍ରିଗକାଣ କୁହନ୍ତି| ହିମାଳୟ ରୁ ଦକ୍ଷି ଣ ଅର ଠାରୁ ଵିଯତନାମ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଭାରତ ର ୯ ଖଣ୍ଡ ଥ୍ ିଗଲ| ଗକନ୍ଦ୍ରୀଯ ଖଣ୍ଡ ମୁଖୟ,
ଗତଣୁ ମୂଲ ଶକ୍ତି -ତ୍ରିଗକାଣ ରୂପ ଗର ତାକୁ କୁମାରି କା ଖଣ୍ଡ କୁହନ୍ତି| ଭାରତ ର ଉତ୍ତରୀ ସୀମା ହିମାଳୟ ଅଦ୍ଧଥ ଚନ୍ଦ୍ରାକାର (୧) | ତା
ଛଡ଼ା ହୁ ଏନସାଂଗ ମତ ଗର ୨ଟି ଅନୟ କାରଣ ରୁ ଭାରତ କୁ ଇନ୍ଦୁ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ-(୨) ହିମାଳୟ ଚନ୍ଦ୍ର ସଦୃ ଶ ଶୀତଲ, (୩) ଭାରତ
ଦ୍ଵାରା ଜ୍ଞାନ ର ପ୍ରକାଶ ଵିଶ୍ଵ ଗର ପ୍ରସାରି ତ ଗହଇଥ୍ ିଲା, ଗଯମି ତି ଚନ୍ଦ୍ରମା ଵିଶ୍ଵ କୁ ପ୍ରକାଶ ଦିଏ| ଗସ ୩ଟି କାରଣ ରୁ ଭାରତ କୁ
ଇନ୍ଦୁ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗ୍ରୀକ ମାଗନ ଏହାର ଠୀକ ଉଚ୍ଚାରଣ କରି ପାରୁ ନ ଥ୍ ିଗଲ ଓ ଇଗଣ୍ଡ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ ଯଃଆ କାଲାନ୍ତର ଗର ଇଣ୍ଡିଆ
ଗହଇ ଗଲା|
ଦକ୍ଷି ଣ ର ଅଗଧାମୁଖ ତ୍ରିଗକାଣ ତଥ୍ା ଉତ୍ତର ର ଅଦ୍ଧଥ-ଚନ୍ଦ୍ର ମି ଶାଇଗଲ ଭାରତ ର ଆକାର ହି ହୃ ଦଯ ର ଆକାର କୁହନ୍ତି| ଏହି
ହୃ ଦୟ ର ଗକନ୍ଦ୍ର ଗର ପୁରୀ-ପଶ୍ଚି ମ ଗର ଅର ଠାରୁ ପୂଵ ଥ ଗର ଵିଯତନାମ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଵା ଉତ୍ତର ଗର କଶ୍ମୀର ଠାରୁ ଦକ୍ଷି ଣ ଗର
କନୟା କୁମାରୀ-ଉଭୟ ପ୍ରକାର ଗର ଏହା ମଧ୍ୟ ଗର| ହୃ ଦୟ ଗହ ା ରୁ ଏଠାଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ଵାସ-
ଈଶ୍ଵରଃ ସଵଥଭୂତାନାଂ ହୃ ଗେଗଶଽଜଥନ ୁ ତିଷ୍ତଠ ି (ଗୀତା ୧୮/୬୧)
ଭାରତ ର ମନୁ (ମାନଵ ଗଲାକ ର ଶାସକ) ଵା ଅଗ୍ନି (ଅଗ୍ରଣୀ = ଗନତା) ଵିଶ୍ଵ ର ଭରଣ ଗପାଷଣ କରୁଥ୍ ିଗଲ, ଗତଣୁ ତାଂକୁ
ଭରତ ଓ ଏହି ଗଦଶ କୁ ଭାରତ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗଯ ପୂରଣ କଗର ଗସ ପୁରୀ| ଭାରତ ର ୭ଟି ପୁରୀ ମଧ୍ୟ ଗର ମାତ୍ର ପୁରୀ କହିଗଲ
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୁରୀ ର ହି ଗ ାଧ ହୁ ଏ-
(୧) ପୃଥ୍ ିଵୟାଃ ସଧସ୍ଥାଦଗ୍ନିଂ ପୁରୀଷୟମଙ୍ଗିରସ୍ଵଦା ଭରାଗ୍ନିଂ ପୁରୀଷୟମଙ୍ଗିରସ୍ଵଦଗେଗଦାଽଗ୍ନିଂପୂରୀଷୟମଂଗି ରସ୍ଵଦ ଭରି ଷୟାମଃ|
(ଵାଜସଗନଯୀ ଯଜୁଗଵଥଦ ୧୧/୧୬) = ଅଗ୍ନି ପୃଥ୍ୀଵ ଉପଗର ସମସ୍ତଂକ ଊପଗର, ଏହା ଅଂଗି ରା ରୂପ ଗର ପ୍ରକାଶ ଦିଏ, ଆମର
ଭରଣ ଓ ପୂରଣ କଗର| ଆମକୁ ଶକ୍ତି ଶାଲୀ ଅଗ୍ନି (ଅଗ୍ରଣୀ) ମି ଲୁ ଗଯ ଆମର ଭରଣ ତଥ୍ା ଉନ୍ନତି ଗର ସମଥ୍ଥ| ତାକୁ ଆଗମ ହଵି
(କର ଆଦି) ଦ୍ଵାରା ଭରି ା|
(୨) ସ ଯଦସୟ ସଵଥସୟାଗ୍ର ସୃଜତ ତସ୍ମାଦଗ୍ରିହ ଥ ଗଵୈ ତମଗ୍ନିରିତୟାଚକ୍ଷଗତ ପଗରାକ୍ଷମ| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୬/୧/୧/୧୧) = ସ ୁ ଠାରୁ
ପ୍ରଥ୍ମ ଉତ୍ପନ୍ନ ଗହ ା ରୁ ଏହା ଅଗ୍ରି (ଗନତା), ତାକୁ ପଗରାକ୍ଷ ଗର ଅଗ୍ନି କୁହନ୍ତି|
(୩) ଭରଣାତ ପ୍ରଜନାଗଚ୍ଚୈଷ ମନୁ ଭର ଥ ତ ଉଚୟଗତ | ଏତନ୍ନିରୁକ୍ତ ଵଚନାଦ ଵଷଥଂ ତଦ ଭାରତଂ ସମୃତମ | (ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ ୧୧୪/୫,
ଵାୟୁ ପୁରାଣ, ୪୫/୭୬) = ଗଲାକ ମାନଂକର ଭରଣ ଓ ପାଳନ କରି ା ରୁ ଏହି ଗଦଶ ର ମନୁ (ଶାସକ) କୁ ଭରତ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ|
ନିରୁକ୍ତ ପରି ଭାଷା ଅନୁ ସାର ମଧ୍ୟ ଏହି ଗଦଶ କୁ ଭାରତ କୁହନ୍ତି|
ଓଡ଼ିଶା ଜନପଦ-ଭାରତ ଅନ୍ତଭଥୁକ୍ତ ଗକ୍ଷତ୍ର କୁ ଜନପଦ କୁହନ୍ତି ଯାହା କୁଲପଵଥତ ମାନଂକ ଦ୍ଵାରା ଵିଭାଜିତ| ଏହା ଭି ତଗରଵତଥମାନ
ଓଡିଶା ର ୩ଟି ଖଣ୍ଡ| ପାଣ୍ଡଵ ଵଂଶୀ ରାଜାମାନଂକ କାଲ ଗର ତ୍ରି-କଲି ଂଗ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ୩ଟି ଗକ୍ଷତ୍ର ଥ୍ ିଗଲ-(୧) ଗକାସଲ,
ରାଜଧାନୀ ମୁରା ଵା ମୁରସୀମପତ୍ତନ| ତାହାର ଅଧ ିକାରୀ ଥ୍ ିଗଲ| ଏ ମାଗନ ପଗର ମଗଧ ଗକନ୍ଦ୍ର ଗର ଭାରତ ଉପଗର ଶାସନ
କଗଲ| (୨) ଉତ୍କଲ, ରାଜଧାନୀ ଵିଜଯକଟକ| ଏହା କୁ ଫାହିୟାନ ଗମୈଗତ୍ରୟ ୁ ଦ୍ଧ ର ଜନ୍ ମ ସ୍ଥାନ ରୂଗପ ଧାନୟ-କଟକ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି|
ଏହା ଵତଥମାନ କଟକ| (୩) କଳିଂଗ, ରାଜଧାନୀ ଜନଗମଜଯ କାଲ ଗର ଗକାଂଗଡ଼ (ଗକାଣ-ଗଢ଼?) ଥ୍ ିଲା| ପଗର ପୀଠାପୁର
(ପି ଷ୍ଟ୍ପୁରମ-ଉତ୍ତରୀ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଗଦଶ) ଗହଲା| କଳିଂଗ ର ହି ଦକ୍ଷି ଣୀ ଭାଗ ତ୍ରି-କଳିଂଗ (ଗତଲଂଗନା) ଥ୍ ିଲା|
ନାମ ଗୁଡ଼କ ି ମୂଳ-ମହାନଦୀ ର ଗରାତ ଭାଗ ଗକାସଲ ଵା ଗକାଶଲ (କୁଶ ଉପାଡ଼ି ା ପରି ନଦୀ ର ଉଦ୍ଗମ), ତଦ ଦ୍ଵାରା ସି ଞ୍ଚତ ି
ଅନ୍ତିମ ଭାଗ ଗତାଶଲ (ତୁ ଷ୍ଟ୍) ଥ୍ ିଲା-ଏହି ଗକ୍ଷତ୍ର ର ମଲ୍ଲ ଗତାଶଳ କଂସ ର ଧନୁ ଷ ଯଜ୍ଞ ଗର ଳରାମ ଦ୍ଵାରା ନିହତ ଗହଇଥ୍ ିଲା|
ମହାନଦୀ ର ଉତ୍ତରୀ ଭାଗ ଉଡ୍ର (ଏଠି କମ ଗଭୀରତା ର ସମୁଦ୍ର ଗହ ାରୁ ଉଡୁ ପ ଵା କାଠ ଗନୌକା ଵୟଵହାର ହୁ ଏ) ତଥ୍ା
ଦକ୍ଷି ଣ ଗର କଳିଂଗ ଥ୍ ିଲା| ଗଗାଲୀଯ ଜୟାମି ତି ଗର ଉତ୍ତରୀ ଧରୁଵ ଵିନ୍ଦୁ କୁ କଦମ୍ବ କହନ୍ତି| କଦମ୍ବ ପୃଥ୍ୀଵ ର ପ୍ରତୀକ, ଏହା ଗଗାଲ
ଓ ଵୃକ୍ଷ ଆଦି ସଦୃ ଶ ଏଥ୍ ିଗର ଗରଗଶ| ନିମ୍ ନ ଵିନ୍ଦୁ କଲମ୍ବ, ଅତଃ ଜହାଜ ର ଲଂଗର କୁ କଲମ୍ବ କୁହନ୍ତି| କଲମ୍ବ ପକାଇ ା ର ସ୍ଥାନ
(ପତ୍ତନ) ମଧ୍ୟ କଲମ୍ବ (ଯଥ୍ା ଶ୍ରୀଲଂକା ର ଗକାଲଗମ୍ବା)| ଜହାଜ ପ୍ରଗୟାଗ କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକ କଲଞ୍ଜ; ଓ ଏମାନଂକ ଗଦଶ କଳିଂଙ୍ଗ|
କଲମ୍ବ ଜାତି ର ଶୀଷଥ ଵା ରାଜା କଦମ୍ବ-ଏହା ଓଡିଶା ତଥ୍ା ଉଡୁ ପୀ ର ରାଜାମାନଂକର ଉପାଧ ି ଥ୍ ିଲା| କଳିଂଙ୍ଗ ର ଉତ୍ତରୀ ଭାଗ
ଗହ ା ରୁ ଏହା ଉତ୍କଲ ମଧ୍ୟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ତାହାର ଦକ୍ଷିଣୀ ଭାଗ ତ୍ରିଲିଙ୍ଗ (ଗତଲାଙ୍ଗନା) ଗର ୩ଟି ଲି ଙ୍ଗ| କଲି ଙ୍ଗ ଗର ଗଗାଟିଏ
ଲି ଙ୍ଗରାଜ|
ଉଡ୍ର ଠାରୁ ଗରାମନ ରାଜୟ ଗର ଚାଉଳ ନିଯାଥ ତ ଗହଉଥ୍ ିଲା, ଗତଣୁ ଚାଉଳ କୁ ଔଡ୍ରୀୟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଔଡ୍ରୀଯ ଠାରୁ ଗ୍ରୀକ ଗର
ଓରାଇଜା ଗହଲା ଯାହା ଚାଉଳ ର ଗଵୈଜ୍ଞାନିକ ନାଂ (Oryza indika)| ଓରାଇଜା ଠାରୁ ଓରି ସା (Orissa) ଗହଲା| ଏଥ୍ ିଗର ଓ
ଲୁ ପ୍ତ ଗହ ା ରୁ ଗସ ଚାଉଳ ର ନାମ ରାଇସ (Rice) ଗହଲା|
ଓଡ଼ୀଶା ନାଂ ଏକ ଅନୟ ଗରାତ ମଧ୍ୟ ଅଛି| ଭଗଵାନ ରାମ ନିଜ ପ୍ରୟାଣ ଗ ଗଳ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୂଜା ର ଦାଯି ତ୍ଵ ଵିଭୀଷଣ କୁ
ଗଦଇଥ୍ ିଗଲ| ଗତଣୁ ଏଠି ରାଵଣ ର ଉଡ୍ଡୀଶ ତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚଲି ତ ଥ୍ ିଲା| ଉଡ୍ଡୀଶ ଗକ୍ଷତ୍ର ରୁ ଉଡ଼ୀଶା ଵା ଓଡ଼ିଶା ଗହଲା| ଵାଲ୍ମୀକି
ରାମାଯଣ, ଉତ୍ତରକାଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାଯ ୧୦୮-
କିଞ୍ଚାନୟ ଵକତୁ ମିୋମି ରାକ୍ଷଗସନ୍ଦ୍ର ମହା ଲ| ଆରାଧୟ ଜଗନ୍ନାଥ୍ମି କ୍ଷ୍ାଵ କୁ କୁଲଗଦୈଵତମ||୨୮||
ଭାରତ ର ୪ ତାନ୍ତ୍ରିକ ପୀଠ ଭି ତଗର ଉଡ୍ଡିଯାନ (ଯା ଓଡୟାଣ) ପୀଠ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଥ୍ ିଲା| ଶରୀର ଭି ତଗର ନାଭି ସ୍ଥାନ ଗର ମଣିପର ୂ
ଚକ୍ର, ଯାହା କୁ ସଂଗକାଚ କଗଲ ଉଡ୍ଡୀଯାନ ନ୍ଧ ହୁ ଏ| ଭାରତ ର ନାଭି ଗକ୍ଷତ୍ର (ନାଭି -ଗଯା ଯାଜପୁର ଯା ଜାଜପୁର) ଗହ ାରୁ
ଏହା ଓଡୟାଣ ଵା ଓଡ଼ିୟା ଗକ୍ଷତ୍ର| ଗଯାଗଶିଗଖାପନିଷଦ, ଅଧ୍ୟାଯ ୧-କୁମ୍ଭକାଗନ୍ତ ଗରଚକାଗଦୌ କତଥ ୟସ୍ତୂ ଡ୍ଡିଯାନକଃ| ଗନ୍ଧା ଗଯନ
ସୁଷମ୍ ୁ ାନ ଯାଂ ପ୍ରାଣସ୍ତୂ ଡ୍ଡୀଯଗତ ଯତଃ||୧୦୬||
ନାଗଭରୂର୍ଧ୍ଥମଧଶ୍ଚାପି ତାଣଂ (ତ୍ରାଣଂ) କୁଯାଥ ତ ପ୍ରୟତ୍ନତଃ||୧୦୮||
ଗସୌଭାଗୟଲକ୍ଷ୍ମୀ ଉପନିଷଦ-
କାମରୂପ ପୀଠ-ଆଧାଗର ବ୍ରହ୍ମଚକ୍ରଂ ତ୍ରିରାଵୃତଂ ଭଙ୍ଗିମଣ୍ଡଲାକାରଂ ତତ୍ର ମୂଲକଗନ୍ଦ ଶକ୍ତି ଃ ପାଵକାକାରଂ ଧ୍ୟାଗୟତ, ତଗତ୍ରୈଵ
କାମରୂପ ପୀଠଂ ସଵଥକାମପ୍ରଦଂ ଭଵତି ଇତି ଆଧାରଚକ୍ରମ|
ଉଡୟାନ ପୀଠ-ଦ୍ଵିତୀଯଂ ସ୍ଵାଧ ିଷ୍ଠାନ ଚକ୍ରଂ ତନ୍ମଗଧ୍ୟ ପଶ୍ଚି ମାଭି ମଖ ୁ ଂ ଲି ଙ୍ଗଂ ପ୍ରଵାଲାଙ୍କୁ ର ସଦୃ ଶଂ ଧ୍ୟାଗୟତ, ତଗତ୍ରୈଵ ଓଡୟାଣ ପୀଠଂ
ଜଗଦାକଷଥଣ ସି ଦ୍ଧିଦଂ ଭଵତି|
ୃ ହତ ତନ୍ତ୍ରସାର ଅନୁ ସାର ଲଲାଟ ଊପଗର ଉଡ୍ଡିୟାନ ପୀଠ| ନାଭି ର ନିମ୍ ନ ଭାଗ ର ସଂଗକାଚ ଉଡ୍ଡିୟାନ ନ୍ଧ ଗର ହୁ ଏ, କିନ୍ତୁ
ତାହାର ପ୍ରଭାଵ ଲଲାଟ ଭାଗ ଗର|
ମୂଲାଧାଗର କାମରୂପଂ ହୃ ଦି ଜାଲନ୍ଧରଂ ତଥ୍ା| ଲଲାଗଟ ପୂଣଗ ଥ ି ଯାଥ ଖୟଂ ଉଡ୍ଡିୟାନଂ ତଦୂ ର୍ଧ୍ଗ
ଥ କ||
ଓଡିଶା ସମ୍ପୂଣଥ ଭାରତ ର ହୃ ଦୟ ଗହ ାରୁ ଏହାର ଖଣ୍ଡମାନଂକ ଗଣନା ପୁରାଣ ମାନଂକ ଗର ମଧ୍ୟ (ଵିନ୍ଧୟ ଭାଗ), ପୂଵ ଥ ଭାଗ ତଥ୍ା
ଦକ୍ଷି ଣ ଭାରତ ର ଜନପଦ ଭି ତଗର ଅଛି| ଗକଵଲ ଉତ୍ତର ତଥ୍ା ପଶ୍ଚି ମ ଭାଗ ଗର ନାହିଂ|
ଯଥ୍ା, ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ, ଅଧ୍ୟାୟ ୧୧୪ ଗର-
ଏଗତ ଗଦଶା ଉଦୀଚୟାସ୍ତୁ ପ୍ରାଚୟାନ ଗଦଶାନ ନିଗ ାଧତ||୪୪||
ଅଙ୍ଗା ଵଙ୍ଗା ମଦଗୁରକା ଅନ୍ତଗି ରି- ହିଗିରୀ| ତତଃ ପ୍ିଵଙ୍ଗ-ମାତଙ୍ଗା ଯମକା ମାଲଵଣଥକାଃ|
ସୁଗହ୍ମାତ୍ତରାଃ ପ୍ରଵିଜଯା ମାଗଥଵାଗଗଯ-ମାଲଵାଃ||୪୫||
ପ୍ରାଗଗଜଜୟାତିଷାଶ୍ଚ ପୁଣ୍ଡ୍ରାଶ୍ଚ ଵିଗଦହାସ୍ତାମ୍ରଲି ପ୍ତକାଃ| ଶାଲ୍ଵମାଗଧଗଗାନଦଥାଃ ପ୍ରାଚୟା ଜନପଦାଃ ସମୃତାଃ||୪୬||
ଅଥ୍ାପଗର ଜନପଦା ଦକ୍ଷି ଣାପଥ୍ଵାସି ନଃ| ପାଣ୍ଡୟାଶ୍ଚ ଗକରଲାଗଶ୍ଚୈ ଵ ଗଚାଲାଃ କୁଲୟାସ୍ତଗଥ୍ୈଵ ଚ||୪୭||
ଗସତୁ କା ମୂଷିକାଗଶ୍ଚୈ ଵ କୁପଥ୍ା ଵାଜିଵାସି କାଃ| ମହାରାଷ୍ଟ୍ରା ମାହିଷକାଃ କଲି ଙ୍ଗାଗଶ୍ଚୈ ଵ ସଵଥଶଃ||୪୮||
ଆଭୀରାଶ୍ଚ ସଗହୈଷୀକା ଆଟଵୟାଃ ଶା ରାସ୍ତଥ୍ା| ପୁଲିନ୍ଦା ଵିନ୍ଧୟମୁଲିକା ଗଵୈଦଭଥା ଦଣ୍ଡଗକୈଃ ସହ||୪୯||
କୁଲୀୟାଶ୍ଚ ସି ରାଲାଶ୍ଚ ଅଶ୍ମକା ଗଭାଗଵଧଥନାଃ| ତଥ୍ା ଗତୈତ୍ତିରିକାଗଶ୍ଚୈ ଵ ଦକ୍ଷି ଣାପଥ୍ଵାସିନଃ||୫୦||
ଇଗତୟଗତ ଅପରାନ୍ତାସ୍ତୁ ଶୃଣ ୁ ଗଯ ଵିନ୍ଧୟଵାସି ନଃ||୫୨||
ମାଲଵାଶ୍ଚ କରୂଷାଶ୍ଚ ଗମକଲାଗଶ୍ଚାତ୍କଗଲୈ ଃ ସହ| ଔଣ୍ଡ୍ରା ମାଷା ଦଶାଣଥାଶ୍ଚ ଗଭାଜାଃ କିଷ୍କିନ୍ଧଗକୈଃ ସହ||୫୩||
ଅରୂପାଃ ଗଶୌଣ୍ଡିଗକରାଶ୍ଚ ଵୀତିଗହାତ୍ରା ଅଵନ୍ତୟଃ| ଏଗତ ଜନପଦାଃ ଖୟାତା ଵିନ୍ଧୟପୃଷ୍ ଠ ନିଵାସିନଃ||୫୪||
ପୂଵ ଥ ଦିଶା ଗର-ଅଂଗ (ପଶ୍ଚି ମ ଵଂଗ), ଵଂଗ ( ଂଗଲାଗଦଶ), ମଦଗୁରକ (ମୁଂଗଗର), ଅନ୍ତଗି ରି (ରାଜମହଲ ଠାରୁ
ହଜାରୀ ାଗ), ହିଗିରି (ହଜାରୀ ାଗ ଠାରୁ ଦାଗମାଦର ଘାଟୀ), ପ୍ିଵଂଗ (ଵାୟୁ ପୁରାଣ ଗର ପ୍ରଵଂଗ, ଵଂଗ ର ସମୁଦ୍ର ତଟ, ପ୍ିଵ
ର ଵୟଵହାର), ମାତଂଗ (ହାଥ୍ୀ), ଯମକ (ମାଲଦ, ମାନଦ), ମାଲଵଣଥକ, ସୁହ୍ମ ( ଦଥଵାନ, ପୁରୁଲି ୟା), ପ୍ରଵିଜଯ, ମାଗଥ, ଵାଗଗୟ,
ମାଲଵ, ପ୍ରାଗଗଜଜୟାତିଷ (ପୂଵ ଥ ଅସମ), ପୁଣ୍ଡ୍ର (ପୂଣଯ ି ା), ଵିଗଦହ (ମି ଥ୍ ିଲା), ତାମ୍ରଲି ପ୍ତକ (ମି ଦନାପୁର, ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା), ଶାଲ୍ଵ
(ମଗଧ ର ଦକ୍ଷି ଣ-ପଶ୍ଚି ମ ସାଲ ଵନ ଗକ୍ଷତ୍ର) , ମଗଧ (ପଟନା-ଗୟା), ଗଗାନଦଥ (ପୂଵ ଥ ଉତ୍ତର ପ୍ରଗଦଶ)|
ଦକ୍ଷି ଣ ର ଜନପଦ-ପାଣ୍ଡୟ (ମଦୁ ରା), ୍ଵା ଗଚର), ଗଚାଲ (ମଦୁ ରା ଠାରୁ ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚି ମ), କୁଳୟ (ଶୂପାଥ ରକ?), ଗସତୁ କ
(ରାଗମଶ୍ଵରମ), ମୂଷିକ (ମୂସୀ ତଟ ଗର ଗହୈଦରା ାଦ), କୁପଥ୍ (ଦକ୍ଷି ଣ ପୂଵ ଥ କଣଥାଟକ), ମାହିଷକ (ଦକ୍ଷି ଣ କଣଥାଟକ), ଵାଜିଵାସି କ
(ଵନଵାସୀ, କଣଥାଟକ), ମହାରାଷ୍ଟ୍ର (ସମୁଦ୍ର ତଟୀୟ ଭାଗ), କଲି ଂଗ (ମହାନଦୀ ୍ଠାରୁ ଗଗାଦାଵରୀ ପୟଥ ୟନ୍ତ ସମୁଦ୍ର ତଟ),
ଆଭୀର, ସଗହୈଷୀକ, ଆଟଵୟ, ଶ ର (ଗକାରାପୁଟ, କାରାପଥ୍), ପୁଲିନ୍ଦ, ଵିନ୍ଧୟମୁଲିକ, ଦଣ୍ଡକ ( ସ୍ତର, ଗକାରାପୁଟ), କୁଲୀୟ,
ସି ରାଲ, ଅଶ୍ମକ (ଦକ୍ଷି ଣ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର), ଗଭାଗଵଧଥନ (ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା), ଗତୈତ୍ତିରିକ (ମଂଗଗଲାର ତଟ), ନାସି କୟ (ନାସିକ ଗକ
ନିକଟ), ନମଥଦା ଦକ୍ଷି ଣ ଗକ ଭାଗ|
ଵିନ୍ଧୟ ଗକ୍ଷତ୍ର-ମାଲଵ (ଉଗଜୈନ), କରୂଷ, ଗମକଲ (ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା), ଉତ୍କଲ (ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା), ଔଣ୍ଡ୍ର (ଉତ୍ତର ପୂଵ ଥ ଓଡ଼ିଶା),
ମାଷ, ଦଶାଣଥ (ଧସାନ ନଦୀ), ଗଭାଜ (ଵିଦଭଥ), କିଷ୍କିନ୍ଧକ (କନ୍ଧ ଗକ୍ଷତ୍ର), ଗତାଶଲ (ମହାନଦୀ ଗଡଲ୍ଟା), ଗକାସଲ (ଦକ୍ଷିଣ ଗକାସଲ,
ରାୟପୁର, ସମ୍ବଲପୁର), ଗତ୍ରୈପର ୁ , ଗଵୈଦିଶ, ତୁ ମୁର, ତୁ ମ୍ବର, ପଦ୍ଗମ, ଗନୈଷଧ (ନଵରଂଗପୁର, କାଲାହାଣ୍ଡୀ), ଅରୂପ (ଵା ଅନୂ ପ-
ନମଥଦା ଉଦ୍ଗମ ନିକଟ), ଗଶୌଣ୍ଡିଗକର, ଵୀତିଗହାତ୍ର (ସୁନ୍ଦରଗଢ଼ ଠାରୁ ପଶ୍ଚି ମ), ଅଵନ୍ତି|
୧୧ଶ ସଦୀ ଗର ରାମାନୁ ଜାଚାଯଥ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଗର ପ୍ରାଣ-ପ୍ରତିଷ୍ାଠ ପାଇଂ ଆସି ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ଗଲଖ ିଥ୍ ିଗଲ କି ଓଡ଼ିଶା ଗର ଉଭୟ
ଆମ୍ନାଯ (ଶାସ୍ତ୍ର ଶାଖା) ପ୍ରଚଲି ତ-ସଂସ୍କ ୃତ ପରମ୍ପରା ଵାଦୀ କୁ ପି ଙ୍ଗଲ (ଛନ୍ଦ ଶାସ୍ତ୍ର) କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗଗାଟିଏ ସ୍ଥାନ ନାଂ ମଧ୍ୟ ଆଲି -
ପି ଙ୍ଗଲ| ଦ୍ରଵିଡ଼ ଆମ୍ନାୟ ଵାଦୀ ତମି ଲ-ଗତଲୁ ଗ ୂ ଗର ପଢ଼ଥ୍ ୁ ିଗଲ, ଗତଣୁ ଗସ ତିଙ୍ଗଲ| ତିଂଗଳ ରୁ ଓଡ଼ିଯା ଗର ଟିଂଗା (ଅହଂକାରୀ)
ଶବ୍ଦ ଗହଇଛି|
ଅଧ୍ଯାୟ ୩-ଵନ ସମ୍ପତ୍ତି
ଓଡ଼ିଶା ର ୧୧ଶ ଵନ ଵିଭାଗ ରି ଗପାଟଥ ୨୦୧୧ ଅନୁ ସାର, ରାଜୟ ଗର ୫୮,୧୩୬ ଵଗଥ କି.ମୀ. ଜଂଗଲ, ଯାହା ଭି ତଗର ୨୬,୩୨୯
ଵ.କି.ମୀ. (୪୫.୨%) ସଂରକ୍ଷି ତ ଵନ, ୧୫,୫୨୫ ଵ.କି.ମୀ. (୨୬.୭୦%) ସୁରକ୍ଷି ତ ଵନ ଓ ୧୬,୨୮୨ ଵ.କି.ମୀ. ଅନୟ ଵନ| କୁଲ
ଗକ୍ଷତ୍ର ର ୩୭.୩୪% ଵନ| ଵାସ୍ତଵ ଗର ୨୦୦୯ ମସି ହା ଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ମାତ୍ର ୪୮,୯୦୩ ଵ.କି.ମୀ. ଵନ ଥ୍ ିଲା ଯାହା କୁଲ ଭୂମି
ର ୩୧.୪୧%| ଏହା ଵିଭିନ୍ନ ସଘନତା ର ଵନ ଗୁଡ଼ିକ ର ଗକ୍ଷତ୍ର| ୨୦୦୭ ଗର ଏହା ୪୮,୮୫୫ ଵ.କି.ମୀ. ଥ୍ ିଲା| ଵନ ର ସୁରକ୍ଷା ଓ
ଵିକାସ ପାଇଂ ଵନ ଵିଭାଗ ସମାଜ ର ସହଗଯାଗ ଦ୍ଵାରା ରକ୍ଷା ଓ ଗରାପଣ କାଯଥ କରୁଅଛି| ଏଠାଗର ୪ ମୁଖୟ ପ୍ରକାର ର ଵନ-
(୧) ଉତ୍ତର ର ଅଧଥ ସଦା ହାର ଵନ-ମଯୂରଭଂଜ, ଗ ଂକାନାଲ, ଆଠଗଢ଼, ପୁରୀ, ନୟାଗଢ଼, ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ, ଗକାରାପୁଟ,
କାଲାହାଣ୍ଡୀ ର ନିମ୍ ନ ପଵଥତ ଓ ଘାଟି ଗର| ଊପରୀ ଵୃକ୍ଷ ପତଝଡ଼ ତଥ୍ା ତଳ ଭାଗ ଗର ସଦା ହାର| ମୁଖୟ ଵୃକ୍ଷ-ଅଜଥନ ୁ , ଆମ୍ବ,
ଗକନ୍ଦୁ , ଚମ୍ପକ, ରଈ, ମନ୍ଦ, ନାଗଗଶ୍ଵର|
(୨) ଉଷ୍ଣ ନମ ପତଝଡ଼ ା ମାନସୂନ ଵନ-ଏହା ମଯୂରଭଂଜ ଗକନ୍ଦୁ ଝର ର ନିମ୍ ନ ଭାଗ ଗର ଓ ଛତ୍ତୀସଗଢ଼, ଆନ୍ଧ୍ର ର ସୀମା ଗକ୍ଷତ୍ର
ଗର| ଊପରୀ ସତହ ( ଡ଼ ଵୃକ୍ଷ) ଅଛି-ସାଲ, ଆସନ, ପି ଯାସାଲ, କୁରୁମ, କାଂଗଡ଼ା, ଗଧୌରା, ଗମାଟା ାଂସ|
(୩) ଊଷ୍ଣ ପତଝଡ଼ ଵନ- ାଲାଂଗି ର, କାଲାହାଣ୍ଡୀ, ସମ୍ବଲପୁର, ଖରି ୟାର, ଗଦଵଗଢ଼ ତଥ୍ା ଗଗାଵିନ୍ଦପୁର ଵନ ମଣ୍ଡଲ ଗର| ଏ
ଭି ତଗର ସାଗଵାନ ଓ ସରୁ ାଉଂସ ମୁଖୟ|
(୪) ତଟୀଯ ଦଲଦଲ ଵନ-ଭୀତରକନିକା ( ାଗଲଶ୍ଵର) ତଥ୍ା ମହାନଦୀ ଗଡଲ୍ଟା ଭାଗ ଗର| ଏ ଭି ତଗର ମୁଖୟ ଵୃକ୍ଷ-କରି କା,
ସୁନ୍ଦରୀ, ାନୀ, ରଈ, ଗୁଆନ| ଏଠି ଗହନ୍ତାଲ ର ଝାଡ଼ ଅଧ ିକ ଗହ ାରୁ ତାକୁ ଗହନ୍ତାଲ ଵନ ମଧ୍ୟ କୁହନ୍ତି|
ଭାରତ ଗର ହିମାଲଯ ସଂପୃକ୍ତ ନିମ୍ ନ ଭାଗ ଗର ମୁଖୟତଃ ସାଲ ଵନ ଅଛି| ତାହାର ଦକ୍ଷି ଣ ଗକଵଲ ସାଗଵାନ ର ଵନ ହୁ ଏ|
ଉଭୟ କୁ ଶକ (ଶକ୍ତି ଶାଲୀ) କୁହନ୍ତି-ସାଲ କୁ ଶକ (ଵା ସଖୁଆ), ଟୀକ କୁ ଶକଵନ = ସାଗଵାନ| କିନ୍ତୁ ଅଧ ିକ ଵଷଥା ତଥ୍ା ଭୂମି
ରଚନା କାରଣ ସାଲ ଵୃକ୍ଷ ର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗଗାରଖପୁର, ସାରନାଥ୍, ସାସାରାମ, ପଲାମୂ, ସି ଂହଭୂମି , ସୁନ୍ଦରଗଢ଼, ସମ୍ବଲପୁର,
କାଲାହାଣ୍ଡୀ, ନଵରଂଗପୁର ଗଦଇ ମଲକାନଗି ରି ପୟଥ ୟନ୍ତ ଚାଲି ଯାଇଅଛି| ଗଗାରଖପୁର ର ଶକ ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର ଉତ୍ପନ୍ନ ଗହ ା ରୁ
ସି ଦ୍ଧାଥ୍ଥ ୁ ଦ୍ଧ କୁ ଶାକୟମୁନି କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ମଲକାନଗି ରି ଗର ମାତଲି (ଗମୈଥ୍ ିଲୀ) ଥ୍ାନା ଯାଵତ ସାଲ ଵନ ଅଛି| ଗମୈଥ୍ ିଲୀ ଠାରୁ
ଦକ୍ଷି ଣ ମାତ୍ର ସାଗଵାନ ହି ଅଛି| ଗଗାରଖପୁର ଠାରୁ ପଲାମୂ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଶକ ଵୃକ୍ଷ ଗକ୍ଷତ୍ର କୁ ଲଘୁ ଶକ-ଦ୍ଵୀପ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ ତଥ୍ା ଏହାର
ନିଵାସୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ କୁ ଶାକଦ୍ଵୀପୀ| ସାଲ ଵୃକ୍ଷ ର ଦକ୍ଷି ଣୀ ସୀମା ନିକଟ ହି ଭଗଵାନ ରାମ ସୁଗ୍ରୀଵ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଦଶିତ ୭ ସାଲ ଵୃକ୍ଷ-
ମାନଂକୁ ଗଗାଟିଏ ାଣ ଗର ଗ ଧ ଗଦଇଥ୍ ିଗଲ|
ସମୁଦାୟ ଗର ଏଖ ିଗଲ ଓଡ଼ିଶା ଵା ଗଶଷ ଭାରତ ଗର ଵନ ର ଅଵସ୍ଥା ଭଳ ନୁ ଗହଂ| ଓଡ଼ିଶା ମୁଖୟ ଵନଗକ୍ଷତ୍ର ଥ୍ ିଲା, କିନ୍ତୁ ଏଗ
ଏଠି ଘଗରୈ ଫନଥୀଚର ପାଇଂ ମଲଗଯସି ଯା ଓ ଅଫ୍ରୀକା ଠାରୁ କାଠ ଆଯାତ ହୁ ଏ| ଏଠି ଵନ ର କାଠ ଠାରୁ ଅଧ ିକା ଆୟ ଗକନ୍ଦୁ
( ୀଡ଼ୀ) ପତ୍ର ଠାରୁ ଅଛି| ଏହା ଵନ ନଷ୍ଟ୍ ଗହ ା ର ଚିହ୍ନ|
ପଶୁ-ପକ୍ଷୀ-ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରାଚୀନ କାଳ ରୁ ହାଥ୍ ି ପାଇଂ ପ୍ରସି ଦ୍ଧ ଥ୍ ିଲା| ମହାଭାରତ ଗର କଲି ଂଗ ର ଗଜ ଗସନା ପ୍ରସି ଦ୍ଧ ଥ୍ ିଲା ଯାହାର
ଭୀମଗସନ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ ଗହଇ ଥ୍ ିଲା| ଆଜି ମଧ୍ୟ କଲି ଂଗ (ମହାନଦୀ ଠାରୁ ଗଗାଦାଵରୀ ଯାଵତ ସମୁଦ୍ର ତଟ) ର ରାଜା ମାନଂକର
(ପୁରୀ, ପରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ, ଵିଜୟନଗର, ଶ୍ରୀକାକୁଲମ) ଉପାଧ ି ଗଜପତି ଅଛି| ଜନଗମଜୟ ର ୨୭-୧୧-୩୦୧୪ ତିଥ୍ ି ର ଦିଗ୍ିଜ ଵ ଯ
ଶାସନ ପଟ୍ଟା ଗର ଉତ୍କଲ-ରାଜା କୁ ଅଶ୍ଵପତି ତଥ୍ା କଲି ଂଗରାଜ କୁ ଗଜପତି କୁହା ଯାଇଅଛି| ଅଶ୍ଵପତି ଓ ଆରୁଣି ଉୋଲକ ର
କଥ୍ା ଛାଗନ୍ଦାଗୟ ଉପନିଷଦ ଗର| ଉୋଲକ ର ନାମ ଗର ଓଦଲା (ମଯୂରଭଂଜ କା ସ ଡିଵୀଜନ) ଗହଇଛି| ସି ଂହ ଓ ଅନୟ ମୁଖୟ
ପଶୁ ମାନଂକ ରକ୍ଷା ପାଇଂ ସି ମଲୀପାଲ (ସି ମଲୀପହାଡ଼-ମଯୂରଭଂଜ) ଗର ୮୫୦ ଵ.କି.ମୀ. ର ଟାଇଗର-ଗପ୍ରାଗଜକ୍ଟ ଅଛି|
ସମ୍ବଲପୁର ନିକଟ ଉଷାଗକାଠୀ ତଥ୍ା ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ନିକଟ ଚଣ୍ଡକା ଗର ଅଭଯାରଣୟ କରାଯାଇଅଛି| ନନ୍ଦନକାନନ (ଭୁଵଗନଶ୍ଵର
ର ଚିଡ଼ିଯାଖାନା) ଗର ଧଳା ାଘ ମଧ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ପରି ଗଵଶ ଗର ରଖାଯାଇଅଛି| ଉଷାଗକାଠୀ ଗର ଚିତା, ଜଂଗଲୀ ଗଭୈ ଂସା
ଅଛନ୍ତି| ଚଣ୍ଡକା ଗର ଜଂଗଲୀ ହାଥ୍ୀ ଅଛନ୍ତି| ଟିକରପାଡ଼ା (ଗ ଂକାନାଲ) ଗର ୮୦୦ ଵ.କି.ମୀ. ଓ ଭୀତରକନିକା ଗର ୧୬୨
ଵ.କି.ମୀ. ର ମଗର ପାକଥ| ଚିଲିକା ଓ ଭୀତରକନିକା ର ଗହିରମଥ୍ା ଗର ଗକଗତ ହଜାର କିଗଲାମୀଟର ଦୂ ର ରୁ ସମୁଦ୍ରୀ କଇଂଚ
ଅଣ୍ଡା ଗଦ ାକୁ ଆସନ୍ତି ଯାହାର ଭାର ୧୩୫-୧୮୦ କିଗଲା ପୟଥ ୟନ୍ତ ହୁ ଏ|
ଅଭଯାରଣୟ ସୂଚୀ-୧. ସି ମଲୀପାଲ, ୨. ଭୀତରକନିକା, ୩. ସାତଗକାସି ୟା (ଟିକରପଡ଼ା, ଗ ଂକାନାଲ), ୪. ହଦଗଢ଼ (ଗକନ୍ଦୁ ଝର-
ମଯୂରଭଂଜ), ୫. ନନ୍ଦନକାନନ (ଭୁଵଗନଶ୍ଵର), ୬. ଈସୀପାଲୀ (ନଯାଗଢ଼), ୭. ଗକାଠଗଢ଼ (କନ୍ଧମାଲ ଗର ାଲି ଗଡ଼ ୁ ା), ୮.
ଚଣ୍ଡକା-ଡମ୍ପଡ଼ା (ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ନିକଟ), ୯. ାଲୂ ଖଣ୍ଡ-ଗକାଣାକଥ, ୧୦. କୁଲଡୀହା ( ାଗଲଶ୍ଵର), ୧୧. ଗଡ ରୀଗଢ଼ (ହୀରାକୁଦ ଜଲ
ଭଣ୍ଡାର ନିକଟ), ୧୨. ଲଖାରୀ ଘାଟୀ (ଗଜପତି ଜିଲା), ୧୩. ଚିଲିକା (ନଲ ନ-ଗଂଜାମ, ପୁରୀ, ଖୁଦାଥ ଜିଲ୍ଲା), ୧୪. ଡରମା
(ଉଷାଗକାଠୀ-ସମ୍ବଲପୁର), ୧୫. ସୂନାଗ ଡ଼ା (ନୁ ଆପଡ଼ା ଜିଲା-ଛତ୍ତୀସଗଢ଼ ସୀମା ଗର), ୧୬. କରଲାପାଟ (କାଲାହାଣ୍ଡୀ), ୧୭.
ଗହିରମଥ୍ା (ମହାନଦୀ ଗଡଲ୍ଟା)|
ଅଧ୍ଯାୟ ୪-ଓଡ଼ିଶା ର ଖନିଜ ସମ୍ପତ୍ତି
୨୦୧୨-୧୩ ର ଅନୁ ମାନ
ଖନିଜ (ଗକାଟି ଟନ ଗର)
ଗ ୌକ୍ସାଈଟ ୧୮୧.୧୨୨୩
ଚୀନୀ ମି ଟ୍ଟୀ ୩୧.୩୯୩୧
ଗକ୍ରାମାଇଟ ୧୫.୯୪୦୮
ଗକାଇଲା ୭୩୭୧.୦୦୧
ଗଡାଗଲାମାଇଟ ୩୨.୫୯୯୪
ଅଗ୍ନି ମି ଟ୍ଟୀ ୧୭. ୫୪୬୨
ଗଗ୍ରଫାଇଟ ୦.୪୩୨୪
ଗଲାହା ୪୯୫.୮୨୫୮
ଗଲଡ, ଜସ୍ତା ୦.୪୯୮
ଚୂ ନା ପତ୍ଥର ୯୯. ୩୭୧୮
ଗମୈଂଗନୀଜ ୧୨.୦୧୧୪
ଭାରୀ ଧାତୁ ୨୨.୬୦୦
ନିଗକଲ ୧୭.୪୦୦
ପାଇଗରାଫାଇଲାଇଟ ୦.୮୩୦୮
ଖନିଜ ାଲୂ ୨୨.୧୮୪୬
ଗଵୈଗନଡିଯମ ୦.୨୫୦୦
କ୍ଵାର୍ଟଥ ଜ ୭.୦୦୮୪
ଟିନ ୦.୦୦୦୦୪
(ଟିନ ଧାତୁ ମଲକାନଗି ରି ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଗାଂ ଗର ତରଳାଇ ିକ୍ରି ଗହଉଅଛି| ଏହା ନିଦିଷ୍ଟ୍ ତାପକ୍ରମ ଗର ସୂନା ପରି ଦିଗଶ| ସମ୍ଭଵତଃ
ତାହାର ସଗଵଥ ଗହଇ ନାହିଂ)
ଅଧ୍ଯାୟ ୫-ଓଡ଼ିଶା ର କିଛି ମୁଖୟ ରାଷ୍ଟ୍ରଗାନ
୧. ଵଗନ୍ଦ ଉତ୍କଲ ଜନନୀ-କାନ୍ତକଵି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର
ଵଗନ୍ଦ ଉତ୍କଲ ଜନନୀ, ଚାରୁ ହାସମୟୀ, ଚାରୁ ଭାସମୟୀ
ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୧||
ପୂତ ପଗୟାଧ ି ଵିଗଧୌତ ଶରୀରା, ତାଲତମାଲ-ସୁଗଶାଭି ତ ତୀରା,
ଶୁଭ୍ରତଟିନୀକୂଲ-ସୀକର-ସମୀରା, ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୨||
ଘନ ଵନଭୂମି ରାଜିତ ଅଗଙ୍ଗ, ନୀଲ ଭୂଧରମାଲା ସାଗଜ ତରଗଙ୍ଗ,
କଲ କଲ ମୁଖରି ତ ଚାରୁ ଵିହଗଙ୍ଗ, ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୩||
ସୁନ୍ଦରଶାଲି -ସୁଗଶାଭି ତ ଗକ୍ଷତ୍ରା, ଜ୍ଞାନ-ଵିଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦଶିତ ଗନତ୍ରା|
ଗଯାଗୀ-ଋଷି ଗଣ ଉଟଜ-ପଵିତ୍ରା, ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୪||
ସୁନ୍ଦର ମନ୍ଦିର ମଣ୍ଡିତ ଗଦଶା, ଚାରୁ କଲାଵଲି ଗଶାଭି ତ ଗଵଷା|
ପୁଣୟ ତୀଥ୍ଥଚୟ, ପୂଣଥ ପ୍ରଗଦଶା, ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୫||
ଉତ୍କଲ ସୁରଵର ଦପି ତ ଗଗହା, ଅରି କୁଲ-ଗଶାଣିତ-ଚଚିତ-ଗଦହା|
ଵିଶ୍ଵ ଭୂମଣ୍ଡଲ କୃତଵର ଗେହା, ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୬||
କଵିକୁଲଗମୌଲି ସୁନନ୍ଦନ ଵନ୍ଦୟା, ଭୁଵନ-ଵିଗଘାଷି ତ-କୀତି ଅନିନ୍ଦୟା|
ଧଗନୟ ପୁଗଣୟ ଚିରଶରଗଣୟ, ଜନନୀ, ଜନନୀ, ଜନନୀ||୭||
୨. ଦଶାଵତାରଗସ୍ତାତ୍ରମ (ଜୟଗଦଵକୃତଂ, ଅଷ୍ଟ୍ପଦୀ ଅନ୍ତଗଥତମ)
ପ୍ରଲୟ ପଗୟାଧ ି ଜଗଲ ଧୃତଵାନସି ଗଵଦମ, ଵିହତ ି ଵହିତ୍ରଚରି ତ୍ରମଗଖଦମ |
ଗକଶଵ ଧୃତମୀନଶରୀର, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୧||
କ୍ଷି ତିରତିଵିପଲୁ ତଗର ତଵ ତିଷ୍ତ ଠ ି ପୃଗଷ୍ଠ, ଧରଣିଧରଣକିଣଚକ୍ରଗରି ଗଷ୍ଠ|
ଗକଶଵ ଧୃତକେପରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୨||
ଵସତି ଦଶନଶିଖଗର ଧରଣୀ ତଵ ଲଗ୍ନା, ଶଶିନି କଲଙ୍କକଗଲଵ ନିମଗ୍ନା|
ଗକଶଵ ଧୃତସୂକରରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୩||
ତଵ କରକମଲଵଗର ନଖମଦ୍ଭୁତଶୃଙ୍ଗମ, ଦଲି ତହିରଣୟକଶିପତ ୁ ନୁ ଭୃଙ୍ଗମ|
ଗକଶଵ ଧୃତନରହରି ରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୪||
ଛଳୟସି ଵିକ୍ରମଗଣ ଲି ମଦ୍ଭୁତଵାମନ, ପଦନଖନୀରଜନିତ ଜନପାଵନ|
ଗକଶଵ ଧୃତଵାମନରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୫||
କ୍ଷତ୍ରିୟରୁଧ ିରମଗୟ ଜଗଦପଗତପାପମ, େପୟସିପୟସି ଶମି ତଭଵତାପମ|
ଗକଶଵ ଧୃତଭୃଗୁପତିରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୬||
ଵିତରସି ଦିକ୍ଷ ୁ ରଗଣ ଦିକ୍ପତିକମନୀୟମ, ଦଶମୁଖଗମୌଲି ଲି ଂ ରମଣୀୟମ|
ଗକଶଵ ଧୃତରଘୁପତିଗଵଷ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୭||
ଵହସି ଵପୁଷି ଵିଶଗଦ ଵସନଂ ଜଲଦାଭମ, ହଲହତିଭୀତିମିଲିତ ଯମୁନାଭମ|
ଗକଶଵ ଧୃତହଲଧରରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୮||
ନିନ୍ଦସି ଯଜ୍ଞଵିଗଧରହହ ଶରୁତିଜାତମ, ସଦୟହୃ ଦୟ ଦଶିତପଶୁଘାତମ|
ଗକଶଵ ଧୃତ ୁ ଦ୍ଧଶରୀର, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୯||
ଗମ୍ିେନିଵହନିଧଗନ କଳୟସି କରଵାଲମ, ଧୂମଗକତୁ ମି ଵ କିମପି କରାଲମ|
ଗକଶଵ ଧୃତକଲ୍କି ଶରୀର, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୧୦||
ଶ୍ରୀଜୟଗଦଵକଗଵରି ଦମୁଦିତମୁଦାରମ, ଶୃଣ ୁ ସୁଖଦଂ ଶୁଭଦଂ ଭଵସାରମ|
ଗକଶଵ ଧୃତଦଶଵିଧରୂପ, ଜୟ ଜଗଦୀଶ ହଗର||୧୧||
ଗଵଦାନୁ ଦ୍ଧରଗତ ଜଗନ୍ନିଵହଗତ ଭୂଗଗାଲମୁଦ୍ି ିଭ୍ରଗତ,
ଗଦୈତୟଂ ଦାରୟଗତ ଲି ଂ ଛଳୟଗତ କ୍ଷତ୍ରକ୍ଷୟଂ କୁଵଗଥ ତ |
ଗପୌଲସ୍ତୟଂ ଜୟଗତ ହଲଂ କୁଳୟଗତ, କାରୁଣୟମାତନ୍ ଵଗତ
ଗମ୍ିୋନ ମୂେୟ ଥ ଗତ ଦଶାକୃତିକୃଗତ, କୃଷ୍ଣାୟ ତୁ ଭୟଂ ନମଃ || ୧୨ ||
୩. ଭାରତ ଜନନୀ-ଶ୍ରୀ ରାଧାନାଥ୍ ରାୟ
ସଗଵଥଷାଂ ଗନା ଜନନୀ, ଭାରତଧରଣୀ କଲ୍ପଲଗତୟମ
ଜନନୀ-ଵତ୍ସ୍ଲ-ତନୟ-ଗଗଣୈସ୍ତତ, ସମୟକ ଶମଥ ଵିଗଧଯମ|| ଧରୁଵମ||
ହିମଗି ରି-ସୀମନ୍ତିତ-ମସ୍ତକମି ଦମ, ଅମ୍ବୁଧ ି-ପରି ଗତ-ପାଵଥମ
ଅସ୍ମଜନ୍ମଦମନ୍ନଦମନିଶ, ଗଶ୍ରୌତପୁରାତନମାଷଥମ||୧||
ଵିଜନିତହଷଥଂ ଭାରତଵଷଥଂ, ଵିଗଶ୍ଵାତ୍କଷଥନିଦାନମ
ଭାରତଶମଥଣି କୃତମସ୍ମାଭି :, ନଵମି ଦଗମୈକୟଵିଧାନମ||୨||
ଭାରତହିତ-ସମ୍ପାଦନଗମଵ ହି, କାୟଥ ୟମ ତ୍ଵିଷ୍ଟ୍ଵିପାକମ
ଭାରତଵଜଥଂ ନ କିମପି କାୟଥ ୟଂ, ନିଶ୍ଚିତମି ତୟସ୍ମାକମ||୩||
ଭାରତଗମକା ଗତିରସ୍ମାକଂ, ନାପରାସ୍ତି ଭୁଵି ନାମ|
ସଵଥାଗଦୌ ହୃ ଦଗୟନ ଚ ମନସା, ଭାରତଗମଵ ନମାମ||୪||
୪. ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ୍ାଷ୍ଟ୍କମ
-ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାୟଥ ୟ (ଶିଖରି ଣୀ ଛନ୍ଦ)
କଦାଚିତ କାଲି ନ୍ଦୀ ତଟ ଵିପିନ ସଙ୍ଗୀତକଵଗରା,
ମୁଦାଭୀରୀ ନାରୀ ଵଦନ କମଲା ସ୍ଵାଦ ମଧୁପଃ|
ରମାଶମଭୁବ୍ରହ୍ମାମରପତି ଗଗଣଶାଚ୍ଚିତପଗଦା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ ପଥ୍ ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୧||
ଭୁଗଜ ସଗଵୟ ଗଵଣୁଂ ଶିରସି ଶିଖ ିପି େଂ କଟିତଗଟ,
ଦୁ କୂଲଂ ଗନତ୍ରାଗନ୍ତ ସହଚର-କଟାକ୍ଷଂ ଵିଦଧଗତ|
ସଦା ଶ୍ରୀମଦଵୃନ୍ଦାଵନ-ଵସତି-ଲୀଲା-ପରି ଚଗୟା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ-ପଥ୍-ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୨||
ମହାଗମ୍ଭାଗଧସ୍ତୀଗର କନକ ରୁଚିଗର ନୀଲ ଶିଖଗର,
ଵସନ ପ୍ରାସାଦାନ୍ତଃ ସହଜ ଲଭଗଦ୍ରଣ ଲି ନା|
ସୁଭଦ୍ରା ମଧ୍ୟସ୍ଥଃ ସକଲସୁର ଗସଵାଵସରଗଦା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ଃ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ-ପଥ୍-ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୩||
କୃପା ପାରାଵାରଃ ସଜଲ ଜଲଦ ଗଶ୍ରଣିରୁଚିଗରା,
ରମା ଵାଣୀ ରାମଃ ସଫୁ ରଦମଲ ପଗଙ୍କରୁହମୁଖଃ|
ସୁଗରଗନ୍ଦ୍ରୈର ଆରାଧ୍ୟଃ ଶରୁତିଗଣ ଶିଖା ଗୀତ ଚରି ଗତା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନଯନ ପଥ୍ ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୪||
ରଥ୍ାରୂଗ ା ଗେନ ପଥ୍ ି ମି ଲିତ ଭୂଗଦଵ ପଟଗଲୈ ଃ,
ସ୍ତୁ ତି ପ୍ରାଦୁ ଭାଥ ଵମ ପ୍ରତିପଦମୁପାକଣଥୟ ସଦୟଃ|
ଦୟା ସି ନ୍ଧୁ ନ୍ଧ ଥ ୁ ଃ ସକଲ ଜଗତାଂ ସି ନ୍ଧୁ ସୁତଯା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ ପଥ୍ ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୫||
ପରଂବ୍ରହ୍ମାପୀଡ଼ଃ କୁଵଳୟ-ଦଗଲାତଫୁ ଲ୍ଲ-ନୟଗନା,
ନିଵାସୀ ନୀଲାଗଦ୍ରୌ ନିହତ ି -ଚରଗଣାଽନନ୍ତ-ଶିରସି |
ରସାନନ୍ଦୀ ରାଧା-ସରସ-ଵପୁରାଲି ଙ୍ଗନ-ସୁଗଖା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ-ପଥ୍ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୬||
ନ ଗଵୈ ଯାଗଚ ରାଜୟଂ ନ ଚ କନକ ମାଣିକୟ ଵିଭଵଂ,
ନ ଯାଗଚଽହଂ ରମୟାଂ ସକଳ ଜନ କାମୟାଂ ଵରଵଧୂମ|
ସଦା କାଗଳ କାଗଳ ପ୍ରମଥ୍ପତିନା ଗୀତଚରି ଗତା,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ ପଥ୍ ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୭||
ହର ତ୍ଵଂ ସଂସାରଂ ଦ୍ରୁତତରମ ଅସାରଂ ସୁରପଗତ,
ହର ତ୍ଵଂ ପାପାନାଂ ଵିତତିମ ଅପରାଂ ଯାଦଵପଗତ|
ଅଗହା ଦୀଗନଽନାଗଥ୍ ନିହତ ି ଚରଗଣା ନିଶ୍ଚିତମି ଦଂ,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵାମୀ ନୟନ ପଥ୍ ଗାମୀ ଭଵତୁ ଗମ||୮||
ଜଗନ୍ନାଥ୍ାଷ୍ଟ୍କଂ ପୁଣୟଂ ଯଃ ପଗଠତ ପ୍ରୟତଃ ଶୁଚିଃ |
ସଵଥପାପ ଵିଶଦ୍ଧ ୁ ାତ୍ମା ଵିଷଣୁଗଲାକଂ ସ ଗେତି||୯||
ଅଧ୍ଯାଯ ୬-ଓଡ଼ିଶା ର ଗଵୈଦକ ି ପରମ୍ପରା
ଅଂଗଗ୍ରଜୀ କାଲ ଗର ଆମକୁ ପଢ଼ାଉଥ୍ ିଗଲ କି ଓଡ଼ିଯା ଗଗାଟିଏ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଜନଜାତୀଯ ଭାଷା ଯାହାକୁ ପଗର ଆୟଥ ୟ ମାଗନ
ସଂସ୍କ ୃତୀକରଣ କରି ଗଦଗଲ| କିନ୍ତୁ ଏହା ଭାରତୀଯ ସଂସ୍କ ୃତି ର ଗକନ୍ଦ୍ର ଗର ଥ୍ ିଲା, ଗଯଉଂ କାରଣ ଏହି ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଗକ୍ଷତ୍ର| ଆଜି
ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିୟା ର ଉଚ୍ଚାରଣ ଶୁଦ୍ଧ ସଂସ୍କ ୃତ ସଦୃ ଶ| ଓଡ଼ିଶା ଠାରୁ ପଶ୍ଚି ମ ଭାଗ ଗର ଅନ୍ତିମ ଅକ୍ଷର କୁ ହଲନ୍ତ ଉଚ୍ଚାରଣ କରନ୍ତି, ଏଠି
ସ ୁ ଅକ୍ଷର ର ସମାନ ଉଚ୍ଚାରଣ ହୁ ଏ| ଠାରୁ ପୂଵ ଥ ଗର ପ୍ରଥ୍ମ ଅ ର ଓ ସଦୃ ଶ ଉଚ୍ଚାରଣ ହୁ ଏ ଗଯମି ତି ଅସମୀ ଓ ଂଗଲା ଗର
ଅଛି| ଵତଥମାନ ଭାରତ ର ାହଗର ଥ୍ାଈଗଲୈ ଣ୍ଡ, କଗମ୍ବାଡିଯା, ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ଯା ଗର ମଧ୍ୟ ଏମି ତି ହୁ ଏ-ଯଥ୍ା ଥ୍ାଇଗଲୈ ଣ୍ଡ ର ରାଜା
ଭୂମି ଳ ଅତୁ ଲୟଗତଜ କୁ ଭୂମି ଗ ାଲ ଓତୁ ଲୟଗତଜ କୁହନ୍ତି| କଗମ୍ବାଡିଯା ରାଜକୁମାର ନଗରାତ୍ତମ କୁ ଗନାଗରାଗତାମ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ|
ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ଯା ଗର ସୁକଣଥ କୁ ସୁକଗଣଥା କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ଠାରୁ ଉତ୍ତର ଗର ଋ କୁ ରି ତଥ୍ା ଦକ୍ଷିଣ ଗର ରୁ ସଦୃ ଶ ପଢ଼ନ୍ତି|
ଓଡ଼ିଶା ଗର ଋ କୁ ରି , ରୁ, ର-୩ ପ୍ରକାର ଗସ ପଢ଼ନ୍ତି ଯଥ୍ା ଅପଭ୍ରଂଶ ଶବ୍ଦ ଦ୍ଵାରା ସ୍ପଷ୍ଟ୍| ଅମୃତ -ଅମିଯ, ଗୃହ-ଘର, ପୃେତି-ପୂଛତା
ଗହୈ (ହିନ୍ଦୀ ଗର ମଧ୍ୟ)| ଵିଶ୍ଵ ର ସ ୁ ଭାଷା ଗର ୪ ପାଦ ର ଛନ୍ଦ ହୁ ଏ| କିନ୍ତୁ ଗାଯତ୍ରୀ ମନ୍ତ୍ର ଗର ଅଥ୍ଥ କରି ା ଆଇଂ ୩ ପାଦ ଅଛି|
ଗାଯତ୍ରୀ ର ଵୟାଖୟା ରୂପ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସଂକ ଭାଗଵତ ଗହ ାରୁ ଗସଥ୍ ିଗର ପ୍ରାଯଃ ୩ ପାଦ ଛନ୍ଦ ର ହି ପ୍ରଗଯାଗ|
ତୀନ ପ୍ରକାର ର ଗଵୈଦିକ ଶବ୍ଦ ର ଗକଵଲ ଓଡ଼ିୟା ଗର ପ୍ରଗୟାଗ ହୁ ଏ-(୧) ଇନ୍ଦ୍ର ପୂଵ ଥ ଦିଶା ର ଗଲାକପାଳ ଥ୍ ିଗଲ, ଗତଣୁ ଇନ୍ଦ୍ର
ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶବ୍ଦ ଓଡ଼ିଶା ଠାରୁ ଇଗଣ୍ଡାଗନସିୟା, ଵିୟତନାମ ପୟଥ ୟନ୍ତ ପ୍ରଯୁକ୍ତ ହୁ ଏ| (୨) ସମୁଦ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶବ୍ଦ-ଓଡ଼ିଶା ଛଡ଼ା ଦକ୍ଷିଣ
ଭାରତ ର ଅନୟ ତଟୀୟ ଭାଗ ଗର ମଧ୍ୟ, (୩) ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶବ୍ଦ| ାକୀ ଶବ୍ଦ ସମ୍ପୂଣଥ ଭାରତ ଗର|
ଇନ୍ଦ୍ର ର ଶବ୍ଦ-(୧) ପତି ଅଥ୍ଥ ଗର ଲମା, ସଜନା, ପରାକ୍ରମୀ ଅଥ୍ଥ ଗର ଚୁ ତିଯା, ଡ଼-
ଯସ୍ମାନ୍ନ ଋଗତ ଵିଜଯଗନ୍ତ ଜନାଗସା ଯଂ ଯୁଧ୍ୟମାନା ଅଵଗସ ହଵଗନ୍ତ|
ଗଯା ଵିଶ୍ଵସୟ ପ୍ରତିମାନଂ ଭୂଵ ଗଯା ଅଚୁ ୟତଚୁ ୟତ ସ ଜନାସ ଇନ୍ଦ୍ରଃ|| (ଋଗଗ୍ଵଦ ୨/୧୨/୯)
= ଯାହା ିନା ଗଲାକଂକର ଵିଜଯହୁ ଏ ନାହିଂ, ଯାହାକୁ ୟୁଦ୍ଧ ସମୟ ହଵି ଦିୟନ୍ତି, ଗଯ ଵିଶ୍ଵ ପାଇଂ ପ୍ରତିମାନ ଗହଗଲ (ଭାଷା,
ମାପ-ଗତୌଲ, ଵୟଵହାର ର ପ୍ରମାଣ ନିଧାଥ ରି ତ କଗଲ), ଗଯଉଂମାଗନ ଏ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଅଚୁ ୟତ ଵା ଅପରାଜିତ ଥ୍ ିଗଲ ଗସମାନଂକୁ ମଧ୍ୟ
ଚୁ ୟତ ଵା ପରାଜିତ କରି ା ଵୟକ୍ତି (ସ-ଜନା = ଗସ ଗଲାକ) ଇନ୍ଦ୍ର ହି ଗହଇ ପାଗର| ପଗର ରାଜା ମାଗନ ଅତୟାଚାରୀ ଗହଇ
ଗଗଲ, ଅତଃ ଚୁ ତିୟା ଶବ୍ଦ ଗାଲୀ ଗହଇ ଗଲା| ରାଜା, ପତି, ଗୁରୁ ଆଦି କୁ ସମ୍ମାନ କରି ା ପାଇଂ ନାମ ଧରି ଡାକନ୍ତି ନାହିଂ-ସ
ଜନଃ (ଗସ ଗଲାକ) କୁହନ୍ତି, ଗତଣୁ ପତି ପାଇଂ ସଜନା ପ୍ରଚଲି ତ ଗହଲା| ଇନ୍ଦ୍ର କୁ ଲମ ( ଳ ସ୍ଵରୂପ) କହୁ ଥ୍ ିଗଲ, ଗତଣୁ ଲମା
କା ଅଥ୍ଥ ପତି| ମହାନ ଅଥ୍ଥ ଗର ଡ଼ା ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ର ପାଇଂ ଥ୍ ିଲା-
ଡ଼-ମହାନ- ଣ ମହା ଅସି ସୂଯଥ ଳାଦିତୟ ମହା ଅସି |
ମହଗସ୍ତ ମହିମା ପନସୟଗତଽଦ୍ଧା ଗଦଵ ମହା ଅସି | (ଋଗଗ୍ଵଦ ୮/୧୦୧/୧୧)
(୨) କାତ୍ତି ଗକୟ ର ସ୍ଥାନ-କାତ୍ତି ଗକୟ ୬ ଶକ୍ତି -ପୀଠ କରି ଥ୍ ିଗଲ ଯାହାକୁ ତାଂକର ୬ ମାତା କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସହି ପରି ଶଂକରାଚାୟଥ ୟ
ଓ ଗଗାରଖନାଥ୍ ପଗର ୪-୪ ପୀଠ କଗଲ| କାତ୍ତି ଗକୟ ର ପୀଠ ଗୁଡ଼ିକ ର ନାମ ଓ ସ୍ଥାନ-୧. ଦୁ ଲା-ଓଡ଼ିଶା ତଥ୍ା ଂଗାଲ, ୨.
ଵଷଥୟନ୍ତୀ-ଅସମ, ୩. ଚୁ ପୁଣୀକା-ପଂଜା , କଶ୍ମୀର (ଗଚାପଡ଼ା ଉପାଧ ି), ୪. ଗମଘୟନ୍ତୀ-ଗୁଜରାତ ରାଜସ୍ଥାନ-ଗ୍ଠି ଗମଘ କମ,
କିନ୍ତୁ ଗମଘାନୀ, ଗମଘଵାଲ ଉପାଧ ି ହୁ ତ| ୫. ଅଭ୍ରୟନ୍ତୀ-ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଆନ୍ଧ୍ର (ଅଭୟଂକର), ୬. ନିତତ୍ନି-ତମି ଲନାଡୁ , କଣଥାଟକ|
ଅତଃ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଗକାଣାକଥ ନିକଟ ହୁ ସ୍ଥାନ ଗର ଦୁ ଲା ଗଦଵୀ ର ମନ୍ଦିର| ଦୁ ଲାଲ = ଦୁ ଲା ର ଲାଲ କାତ୍ତି ଗକୟ|
ଅତ୍ର ଜୁଗହାତି ଅଗ୍ନଗୟ ସ୍ଵାହା, କୃତ୍ତିକାଭୟଃ ସ୍ଵାହା, ଅମ୍ବାଗୟୈ ସ୍ଵାହା, ଦୁ ଲାଗୟୈ ସ୍ଵାହା, ନିତଗତ୍ନୈୟ ସ୍ଵାହା, ଅଭ୍ରଯଗନ୍ତୈୟ ସ୍ଵାହା,
ଗମଘଯଗନ୍ତୈୟ ସ୍ଵାହା, ଚୁ ପୁଣୀକାଗୟୈ ସ୍ଵାଗହତି| (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୩/୧/୪/୧-୯)
(୩) ଶୁନଃ ଇନ୍ଦ୍ର-ଆକାଶ ଗର ଶୂନୟ ଗର ମଧ୍ୟ ଇନ୍ଦ୍ର ଅଥ୍ଥାତ ଵିକିରଣ ଵତଥମାନ| ଗସହି ପରି ପୃଥ୍ୀଵ ଗର ଗଯଉଂ ସମ୍ପତ୍ତି କାହାର
ନାହିଂ, ଗସ ରାଜା ର ହୁ ଏ| ଭୂମି ତଳ ର ଖନିଜ ସମ୍ପତ୍ତି ମଧ୍ୟ ରାଜା ର ହୁ ଏ| ଗସ ଗଦଶ ର ଉପଗଯାଗ ପାଇଂ, ଵିଗଦଶ ପଠାଇ ା
ପାଇଂ ନୁ ଗହଂ| ଶୂନୟ ସମ୍ପତ୍ତି ର ଅଧ ିକାରୀ ଗହ ାରୁ ଇନ୍ଦ୍ର ର ନାଂ ଶୁନଃ| ତାଂକର ଭୂମି ରୂପୀ ସମ୍ପତ୍ତି ଅଛି ଭୁଆସୁନୀ, ଯାହାର
ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ହୁ ମନ୍ଦିର|
ଗନନ୍ଦ୍ରାତ ଋଗତ ପଵଗତ ଧାମ କିଞ୍ଚନ | (ଋକ ୯/୬୯/୬) = ଏମି ତି ଗକାଣସି ସ୍ଥାନ ନାହିଂ, ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ଇନ୍ଦ୍ର ନାହିଂ| ଗସ
ଗମଘ ସଦୃ ଶ ସମ୍ପୂଣଥ ଆକାଶ ଵା ଗଦଶ ଗର ଵୟାପ୍ତ, ଗତଣୁ ମଘଵା ଅଚନ୍ତି-ଶୁନଂ ହୁ ଗଵମ ମଘଵାନମିନ୍ଦ୍ରମ| (ଋକ ୩/୩୦/୨୨)|
ଗଯମି ତି ଇନ୍ଦ୍ର ଶୂନୟ ଗର ମଧ୍ୟ ସ୍ଥିତ, ଗସହି ପରି କୁକକୁର ଖାଲୀ ଘର ଗଦଖ ି ପଶି ଯାଗୟ, ଗତଣୁ ତାକୁ ଶ୍ଵାନ କୁହନ୍ତି| ଏକାକୀ ସ୍ତ୍ରୀ
କୁ ଗଦଖ ିଗଲ ଯୁଵକ (ଯୁଵନ) ତା ପଗଛ ଲାଗି ଯାଅନ୍ତି, ଅତଃ ଶ୍ଵନ, ଯୁଵନ, ମଘଵନ-ଏହି ୩ ଶବ୍ଦ ର ରୂପ ଏକ ସମାନ-
ଶ୍ଵଯୁଵମଗଘାନାମତଦ୍ଧିଗତ (ଅଷ୍ଟ୍ାଧ୍ୟାଯୀ ୬/୧/୩୩)
ଶଂକରାଚାଯଥ ୍ଗଯଗତଗଵଗଳ କଶ୍ମୀର ଯାଉଥ୍ ିଗଲ. ଗସ ଜଗଣ ଝିଅ କୁ ଗଦଖ ିଗଲ ଗଯ କି ଗଗାଟିଏ ମାଳା ଗର ମଣି, ସୂନା ଓ
ଗୁଂଜା ଗାଂଠୁ ଥ୍ ିଲା| ଆଚାଯଥ ପଚାରି ଗଲ-ଏମି ତି ଵିଚିତ୍ର ମାଳା ଗକମିତି କରୁଅଛ? ଝୀଅ କହିଲା କି ପାଣିନି ସଦୃ ଶ ଵିଦ୍ଵାନ ମଧ୍ୟ
ଗଗାଟିଏ ସୂତ୍ର ଗର ଶ୍ଵନ (କୁକକୁର), ଯୁଵନ (ଯୁଵକ) ଓ ମଘଵନ (ଇନ୍ଦ୍ର) କୁ ରଖ ିଛନ୍ତି|
ଗୁଂଜା ମଣିଂ କାଞ୍ଚନଗମକସୂଗତ୍ର ଗ୍ରନ୍ଥାସି ାଗଲ କିମିଦଂ ଵିଚିତ୍ରମ|
ଵିଚାରଵାନ ପାଣିନିଗରକ ସୂଗତ୍ର ଶ୍ଵାନଂ ଯୁଵାନଂ ମଘଵାନମାହୁ ଃ|
(ଶଂକର ଦିଗ୍ିଜ ଵ ଯ)
(୪) ଛିନ୍ନମସ୍ତା-ଇନ୍ଦ୍ର ର ମୁଖୟ ଅସ୍ତ୍ର ଵଜ୍ର ଥ୍ ିଲା| ଵଜ୍ରଶକ୍ତି କୁ ଵଜ୍ର ଗଵୈଗରାଚନୀଗୟ = ଛିନ୍ନମସ୍ତା କୁହନ୍ତି| ଇନ୍ଦ୍ର ର ଗସୈନୟ ଛାଵନୀ
(ସମ୍ବଲ) ର ଗକ୍ଷତ୍ର ସମ୍ବଲପୁର, ଗତଣୁ ଗସଠାଗର ଛିନ୍ନମସ୍ତା ର ସ୍ଥାନ| ସମ୍ବଲପୁର ଗର ଗହ ାରୁ ତାଂକୁ ସମଗଲଶ୍ଵରୀ କୁହନ୍ତି|
ତାଂକୁ ଗଵଦ ଗର ଵୀର ଓ ଗଶ୍ରଷ୍ଠ (ପୁରା) ନାରୀ କୁହା ଯାଇଅଛି ଯିଏ ଯୁଦ୍ଧ ଗର ସାଂଗଗ ଯାଉଥ୍ ିଗଲ-
ସଂଗହାତ୍ର ସ୍ମ ପୁରା ନାରୀ ସମନଂ ଵାଵ ଗେତି| ଗଵଧା ଋତସୟ ଵୀରି ଣୀନ୍ଦ୍ରପତ୍ନୀ ମହୀୟଗତ ଵିଶ୍ଵସ୍ମାଦିନ୍ଦ୍ର ଉତ୍ତରଃ|| (ଋକ
୧୦/୮୬/୧୦)
(୫) ୁ ଢ଼ାରାଜା-ଶାସନ ଗର ଡ଼-ଗଛାଟ କ୍ରମ (civil list) କୁ ଶ୍ରଵା (ଗରଖା, ଗଯଉଂ ଦିଶା ଗର ଶ୍ରଵଣ ହୁ ଏ) କୁହନ୍ତି| ରାଜା ରୂପ
ଗର ସଗଵଥାଚ୍ଚ ସ୍ଥାନ ପର ଇନ୍ଦ୍ର ର, ଗତଣୁ ଗସ ଵୃଦ୍ଧଶ୍ରଵା ଥ୍ ିଗଲ| ସମ୍ବଲପୁର ର ସ୍ଥାନୀୟ ଗଦଵତା ରୂପ ଗର ଗସ ୁ ଢ଼ାରାଜା ଅଛନ୍ତି|
ସ୍ଵସ୍ତି ନ ଇଗନ୍ଦ୍ରା ଵୃଦ୍ଧ ଶ୍ରଵା … (ଵାଜସଗନୟି ଯଜୁଗଵଥଦ ୨୫/୧୯)
(୬) ଆଖଣ୍ଡଳ ମଣି-ଏକ ଖଣ୍ଡ ର ସ୍ଵାମୀ ଖଣ୍ଡାଯତ| ସ ୁ ଖଣ୍ଡ କୁ ମି ଶାଇ ତାହାର ସ୍ଵାମୀ ଵା ପାଳକ ଆଖଣ୍ଡଳ = ଇନ୍ଦ୍ର, ଯାହାର
ସ୍ଥାନ ଭଦ୍ରକ ଗର| ଇନ୍ଦ୍ର ର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗହ ାରୁ ଓଡ଼ିଶା ର କ୍ଷତ୍ରିୟ ମାଗନ ଖଣ୍ଡାଯତ, ଗଶଷ ଭାରତ ଗର କ୍ଷତ୍ରିୟ କୁହନ୍ତି|
(୭) ୀର-ଗଯ ଭୂମି ର ଉପଗଭାଗ କଗର, ଗସ ଵୀର-ଵୀରଗଭାଗୟା ଵସୁନ୍ଧରା| ଗତଣୁ ଇନ୍ଦ୍ର ଗଯଉଂମାନଂକୁ ଭୂ ସମ୍ପତ୍ତି
ଗଦଇଥ୍ ିଗଲ, ଵା ଉପଗଭାଗ କରୁଥ୍ ିଗଲ (ଅତ୍ତା = ଗଭାକ୍ତା), ଗସ ଵୀର| ଵୀର ରାଜା ର ଦାହିଣା ହାତ ସମାନ ଦକ୍ଷିଣ ଭାଗ ଗର|
ଅତଃ ସମ୍ବଲପୁର ର ୁ ଢ଼ାରାଜା ଠାରୁ ଦକ୍ଷି ଣ ଗର ଅତ୍ତା ିରା| ଗକଵଲ ଓଡ଼ିଶା ଗର ହି ଜାଗୀର ଭୂମି କୁ ଵୀର କୁହନ୍ତି, ଯଥ୍ା
ଵୀରମହାରାଜପୁର, ୀରହଗରକୃଷ୍ଣପୁର, ୀରରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର|
ଅତ୍ତା ଗହୟତମନୁ | ଅତ୍ତା ହି ଵୀରଃ | ତସ୍ମା ଦାହ ... ଦକ୍ଷିଣାଗଧଥ (ଦକ୍ଷି ଣ ଭାଗଗ) ସାଦୟତି | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୪/୨/୧/୯)
ରାଜ ପରି ଵାର ଗର ଗକଵଲ ଡ଼ ଭାଈ ଅନ୍ନ (ସମ୍ପତ୍ତି ) ର ଉତ୍ତରାଧ ିକାରୀ ହୁ ଏ, ଅତଃ ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚି ମୀ ଭାରତ ଗର ଵୀର ମାଗନ
ଡ଼ା ଭାଈ| ଅନ୍ନ କୁ ଯି ଏ ଗଭାଗ କଗର ଗସ ଅନ୍ନାଦ, ଅତଃ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତ ଗର ଅନ୍ନା = ଡ଼ ଭାଈ| ଯି ଏ କିଛି ପାଇଲା ନାହିଂ,
ଗସ ସ୍ତମ୍ବ (ସୂଖା ଵୃକ୍ଷ)| ଗତଣୁ ତମି ଲ ଗର ତମ୍ବୀ = ସାନ ଭାଈ|
(୮) ଗଗାଜା-ସୂୟଥୟ ଠାରୁ ଯାହା ଗତଜ ାହାଗର, ଗସ ଗଗାଜା| ଵିନ୍ଦୁ ଗରାତ ଠାରୁ ପ୍ରକାଶ ଶଂକୁ ଆକାର ଗର ାହାଗର, ଗତଣୁ
ଗଗାଜା = ଶଂକୁ ଆକାର| କିରଣ ର ସରଲ ଗରଖା ଗର ଗତି ହୁ ଏ, ଅତଃ ଗଗାଜା ଵା ଗଗାଜୀ = ଲାଠୀ, ାଡ଼ୀ| ସୂଯଥ କିରଣ
ଗଯଉଂ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଚାପ ପଗଡ଼, ଗସ ଈଷା-ଦଣ୍ଡ| ଗସ ସୂଯଥ ଠାରୁ ତାହାର ୩୦୦୦ ଵୟାସ ଦୂ ରତା ପୟଥ ୟନ୍ତ, ଅଥ୍ଥାତ ଯୂଗରନସ କକ୍ଷା
ପୟଥ ୟନ୍ତ| ଏହା ପ୍ରଥ୍ମ ଥ୍ର ୨୦୦୭ ମସି ହା ଗର ଜ୍ ଣା ପଡ଼ିଲା ଗଯଗତଗଵଗଳ ଯୂଗରନସ ପୟଥ ୟନ୍ତ ନାସା ର କାସିନୀ ଅନ୍ତରି କ୍ଷ ଯାନ
ଗଲା|
ଈଗଷ ଗତ୍ଵାଗଜଥ ତ୍ଵା ଵାୟଵସ୍ଥଃ| (ଵାଜସଗନୟି ଯଜୁଗଵଥଦ ୧/୧)= ତୁ ଗମ ଈଷା ଵା ଵାୟଵସ୍ଥ (ଗତିଶୀଲ ଉଜଥା) ଅଛ|
ଵିଷଣୁ ପୁରାଣ (୨/୮/୨)-ଗଯାଜନାନାଂ ସହରାଣି ଭାସ୍କରସୟ ରଗଥ୍ା ନଵ| ଈଷାଦଣ୍ଡସ୍ତଗଥ୍ୈଵାସୟ ଦ୍ଵିଗଗୁ ଣା ମୁନିସତ୍ତମ|| =
ଭାସ୍କର ରଥ୍ କା ଚକ୍ର ୯୦୦୦ ଗଯାଜନ ( ୧ ଗଯାଜନ = ସୂୟଥୟ ଵୟାସ)| ତାହାର ୨ ଗୁଣ ସୂୟଥୟ ର ଈଷା-ଦଣ୍ଡ| ଈଷାଦଣ୍ଡ ର
ପରି ଧ ି ୧୮୦୦୦ ଗଯାଜନ, ଗତଣୁ ତ୍ରିଜୟା ଵା ସୂୟଥୟ ଠାରୁ ଦୂ ରତା ପ୍ରାଯଃ ୩୦୦୦ ଗଯାଜନ ଗହ |
ଗଗାଜିତା ାହୂ ଅମି ତକ୍ରତୁ ଃ ସିମଃ କମଥନ୍ କମ୍ମଥଞ୍ଛତମୂତିଃ ଖଜଙ୍କରଃ |
ଅକଲ୍ପ ଇନ୍ଦ୍ରଃ ପ୍ରତିମାନମ ଓଜସାଥ୍ା ଜନା ଵି ହ୍ୟଗନ୍ତ
ଵ ସି ଷାସଵଃ | (ଋକ ସଂହିତା ୧/୧୦୨/୬)= ଗଗାଜା ହାଥ୍ ଯୁକ୍ତ ଇନ୍ଦ୍ର ର ଶକ୍ତି
ଅପ୍ରତିମ, ତାଂକର ମହାନ କାଯଥ ଓ ଶତ-ଶତ ସାଧନ| ଶକ୍ତି ପାଇଂ ଆଗମ ଇନ୍ଦ୍ର ର ଆରାଧନା କରୁଅଛୁ|
ଏହି ଶକ୍ତି ଗଗା = କିରଣ ଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୁ ଏ, ଅତଃ ଗଗାଜା ଏହି ଗଗାଜା ଶକ୍ତି ଦ୍ଵାରା ଵିଶ୍ଵ ର ଵୟନ ହୁ ଏ, ଅତଃ ଵିଶ୍ଵ ନିମାଥ ଣ ର
ଶକ୍ତି ଗଗାଜା ୟାନୀ| ଗଗାଜା ୟାନୀ ର ଗକ୍ଷତ୍ର ସୂୟଥୟ ଗକ୍ଷତ୍ର ଗକାଣାକଥ ତଥ୍ା ଭଦ୍ରକ (ଆଖଣ୍ଡଲମଣି) ମ୍ି ି ଗର ଗକନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଗର
ଅଛି| ପ୍ରାଯଃ ଗସହି ଅକ୍ଷାଂଶ ଗର ଗୁଜରାତ (ଗଗାଜା ସ୍ଥାନ)|
(୯) ଗଟାକା-ଇନ୍ଦ୍ର ରୁଦ୍ର ରୂପ ଗର ତୀଵ୍ର ଗତଜ ଯୁକ୍ତ, ଅତଃ ଇନ୍ଦ୍ର ର ଶିଵ ରୂପ ଗର ପୂଜା ହୁ ଏ, ଯଥ୍ା ୁ ଢ଼ାରାଜା, ଆଖଣ୍ଡଲମଣି|
ରୁଦ୍ର ସୂକ୍ତ ଗମଂ ଗତାକଃ ର ପ୍ରଗୟାଗ ପୁତ୍ର ଅଥ୍ଥ ଗର, ଗତଣୁ ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଗଟାକା = ପୁତ୍ର| ଅକ୍ଷତ ଦାନ ମନ୍ତ୍ର-ମା ନଗସ୍ତାଗକ
ମା ନ ଆଗଯୌ ... (ଋକ ସଂହିତା ୧/୧୧୪/୮, ଵାଜସଗନୟି ଯଜୁଗଵଥଦ ୧୬/୧୬, ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତା ୩/୪/୧୧/୨, ୪/୫/୧୦/୩)
(୧୦) ଘନଘନ-ଇନ୍ଦ୍ର ହୁ ତ ଶତ୍ରୁ ମାନଂକୁ ଏକା ଥ୍ଗର ପରାଜିତ କରୁଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ସକାଗଶ ଗସ ଘନ-ଘନ (ଵଷଥା ଵିନ୍ଦୁ ପରି ) ାଣ
ଆଡ଼ୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଅତଃ ଓଡ଼ିୟା ଗର ଘନ-ଘନ କା ଅଥ୍ଥ ଅଛି ଗଗାଟିଏ ପଗର ଗଗାଟିଏ|
ଆଶୁଃ ଶିଶାଗନା ଵୃଷଗଭା ନ ଭୀଗମା ଘନାଘନଃ ଗକ୍ଷାଭଣଶ୍ଚଷଥଣୀନାମ | ସଂକ୍ରଂଦଗନାଽନିମିଷ ଏକ ଵୀରଃ ଶତଂ ଗସନା ଅଜଯତ
ସାକମିନ୍ଦ୍ରଃ || (ଋକ ସଂହିତା ୧୦/୧୦୩/୧, ସାମଗଵଦ ୧୮୪୯, ଅଥ୍ଵଥ ସଂହିତା ୧୯/୧୩/୨, ଵାଜସଗନୟି ଯଜୁଗଵଥଦ ୧୭/୩୩,
ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତା ୪/୬/୪/୧, ନିରୁକ୍ତ ୧/୧୫)
(୧୧) ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ୨ ରୂପ-ଗୀତା ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ୨ ରୂପ ଗର ଵଣଥନ| ଗଯାଗ ମାଗଥ ଅନୁ ସାର ଭଗଵାନ ସ ୁ ଵିଭୂତି କୁ କ୍ରମଶଃ
ଗଯାଗସାଧନା ଦ୍ଵାରା ପ୍ରାପ୍ତ କରି ଗହ | ଗଯାଗ ମାଗଥ ଦ୍ଵାରା କ୍ରମଶଃ ଉନ୍ନତି କରି ଗଯଉଂ ସ୍ଥି ତି ର ମନୁ ଷୟ କଲ୍ପନା କଗର, ଗସ
ମହାପୁରୁଷ ରୂପ| ଗସ ରୂପ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ କୁ ଗୀତା ଗର ମହା ାହୁ କୁହା ଯାଇଅଛି| ଗସ ରୂପ ଗର ଅଚୁ ୟତାନନ୍ଦ ତାଂକର ଵଣଥନ
କଗଲ, ଅତଃ ତାଂକର ନାମ ମଧ୍ୟ ମହାପୁରୁଷ ଗହଲା| ଯି ଏ ଗଯମି ତି ଆରାଧନା କଗର, ଭଗଵାନ ତାଂକୁ ଗସହି ପରି ପୂଜନ୍ତି-
ରୂପଂ ମହଗତ୍ତ ହୁ ଵକ୍ତ୍ରଗନତ୍ରଂ ମହା ାଗହା ହୁ ାହୂ ରୁପାଦମ| (ଗୀତା ୧୧/୨୩)
ଗଯ ଯଥ୍ା ମାଂ ପ୍ରପଦୟଗନ୍ତ ତାଂସ୍ତଗଥ୍ୈଵ ଭଜାମୟହମ (ଗୀତା ୪/୧୧)
ଵିଶ୍ଵ ର ଗରାତ ରୂପ ଗର ଭଗଵାନ ଆମର କଲ୍ପନା ଠାରୁ ପଗର| ଗସ ପୁରାଣ ପୁରୁଷ ରୂପ ଯାହାର ଭାଗଵତ ଗର ଵଣଥନ| ଗସ
ଅତି- ଡ଼ା (ମହା ପୁରୁଷ ଠାରୁ ଡ଼) ଅଛି, ଅତଃ ଗସ ରୂପ ଗର ଵଣଥନ କରୁଥ୍ ି ା ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ କୁ ଅତି ଡ଼ୀ କହିଗଲ-
ତ୍ଵମାଦିଗଦଵଃ ପୁରୁଷଃ ପୁରାଣସ୍ତଵମସୟ ଵିଶ୍ଵସୟ ପରଂ ନିଧାନମ | (ଗୀତା ୧୧/୩୮)
(୧୨) ପ୍ରଥ୍ମ ରାମ-ଧାନ ଆଦି ଓଜନ ଗଵଗଳ ଏକ ଦଳ ଗର ରାମ କୁହନ୍ତି, ତା ପଗର ୨, ୩, ଆଦି| ତାହାର କାରଣ ଅଛି କି
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଅଵୟୟ ପୁରୁଷ ରୂପ ଗର କ୍ଷର ତଥ୍ା ଅକ୍ଷର ଉଭୟ ଠାରୁ ଡ଼, ଅତଃ ତାଂକୁ ଉତ୍ତମ-ପୁରୁଷ ଵା ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ କୁହନ୍ତି|
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ରୂପ ରାମ, ଗଯ ପ୍ରଥ୍ ିତ (ଵିଖୟାତ, ସମ୍ମାନିତ) ଅତଃ ଏକ ର ଵିଗଶଷଣ ପ୍ରଥ୍ମ| ପ୍ରଥ୍ ିତ ଠାରୁ ଅଂଗଗ୍ରଜୀ
ଗର ଫସ୍ଥ ଟ ଗହଇଅଛି| ଅତଃ ପ୍ରଥ୍ମ ପାଇଂ ରାମ କୁହନ୍ତି| କୃଷ୍ଣ ପୁରୁଷ ମୟଥ ୟାଦା ଗର ନ ଥ୍ ିଗଲ, ଗସ ସ ୁ ଗଵଗଳ ଅଗଲୌକିକ
ଚମତ୍କାର କରୁଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ମନୁ ଷୟ ର କଲ୍ପନା ପଗର|
ଯସ୍ମାତଜକ୍ଷରମତୀଗତାଽହମକ୍ଷରାଦପି ଗଚାତ୍ତମଃ| ଅଗତାଽସ୍ମି ଗଲାଗକ ଗଵଗଦ ଚ ପ୍ରଥ୍ ିତଃ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମଃ| (ଗୀତା ୧୫/୧୮)
(୧୩) ଇନ୍ଦ୍ର କାଳ- ଇନ୍ଦ୍ର ମରୁତ ସାହାୟୟ ଗର ଗଦଵ-ନାଗରୀ ଲି ପି ଆରମ୍ଭ କଗଲ| ଆଜି ମଧ୍ୟ ତାହାର ପ୍ରଗୟାଗ ଇନ୍ଦ୍ର ର ସ୍ଥାନ
ପୂଵ ଥ ଗର ଅସମ ଠାରୁ ମରୁତ ସ୍ଥାନ ଗପଶାଵର (ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚି ମ କୁ ମରୁତ ଵା ଵାୟଵୟ ଗକାଣ କୁହନ୍ତି) ଗର ହୁ ଏ| ଏହି ଲି ପି ଗର
୩୩ ଵୟଞ୍ଜନ ଵଣଥ ୩୩ ଗଦଵ ମାନଂକର ଚିହ୍ନ| ସ ୁ ୪୯ ଵଣଥ ୪୯ ମରୁତଜର ଚିହ୍ନ| ଚିହ୍ନ ରୂପ ଗର ଏହା ଗଦଵ ମାନଂକର
ନଗର ଗହ ାରୁ ଏହି ଲି ପି କୁ ଗଦଵନାଗରୀ କୁହନ୍ତି| ଇନ୍ଦ୍ର ଏହି ଲି ପି ଆରମ୍ଭ କରି ଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ତାଂକୁ ଗଲଖଷଥଭ କୁହନ୍ତି
(ଗତୈତ୍ତିରୀଯ ସଂହିତା ୬/୪/୭, ଗମୈତ୍ରାଯଣୀ ସଂହିତା ୪/୫/୮, କାଣ୍ଵ ସଂହିତା ୨୭/୨, କପି ଷ୍ଲ ଠ ସଂହିତା ୪୨/୩) ତଥ୍ା ମାକଥଗଣ୍ଡୟ
ପୁରାଣ ର ସୂୟଥୟ-ତନୁ -ଗଲଖନ ଅଧ୍ୟାୟ| ଇନ୍ଦ୍ର ର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗହ ା ରୁ ଗସ ଅଗଲଖ ନାମ ଓଡ଼ିଶା ଗର ହି ପ୍ରଚଳିତ| ୧୪୬୪ ଈସା
ପୂଵ ଥ ଗର ଅଗଶାକ ର କଳିଂଗ ଯୁଦ୍ଧ ଗଵଗଳ ଏହାର ରାଜା ର ନାମ ଅଗଲଖ-ସୁନ୍ଦର ଲି ଖ ିତ ଅଛି (ଗଦହରାଦୂ ନ ନିକଟ କଲସୀ ର
ଶିଳା ଗଲଖ) | କିନ୍ତୁ ତାକୁ ଅଗଲଗକ୍ଜଣ୍ଡ୍ରିୟା ର ରାଜା ମାନିଗଲ ଯାହା ଗସ କାଳ ଗର ନଥ୍ ିଲା| ଅଗଶାକ ରାଜୟ ର ସୀମା ମଧ୍ୟ ଗସ
ପୟଥ ୟନ୍ତ ନ ଥ୍ ିଲା| ସମୁଦ୍ର ଵୟାପାର କାରଣ ଗକଗତ ନାମ ସମୁଦ୍ର ତଟଵତ୍ତଥୀ ଗଦଶ ମାନଂକ ଗର ସମାନ ଅଛି-ଯଥ୍ା ଖୂଣ୍ଟିୟା
(ଖୁଗଣ୍ଟ), ନାଗ (ନାଗଵୀଥ୍ୀ ଆକାଶ ଗର କ୍ରାନ୍ତିମଣ୍ଡଳ ର ଉତ୍ତର ର ଵୃତ୍ତ, ପୃଥ୍ୀଵ ଉପଗର ଗସ ଵିଷଵ ୁ ଗରଖା ର ଉତ୍ତର ର ସମୁଦ୍ରୀ
ମାଗଥ), ନାଗଜାତି ଜାପାନ ର ନାଗାସାକୀ ଠାରୁ ଗମକ୍ସିଗକା (ଆସ୍ତି କ ନାଗ = ଏଗଜ୍ ଟକ) ପୟଥ ୟନ୍ତ ଥ୍ ିଲା| ସମୁଦ୍ରୀ ଦସୁୟ କୁ ପଣି କୁହା
ଯାଇଅଛି, ଗଯଉଂମାନଂକୁ ଇନ୍ଦ୍ର ଦମନ କରି ଥ୍ ିଗଲ (ଋଗଗ୍ଵଦ, ୮/୬୪, ୧୦/୧୦୮ ଆଦି) | ପଣି ମାଗନ ଗସ ହି ସ୍ଥାନ ଗର ରହିଗ
ଗଯଉଂଠି ସମୁଦ୍ରୀ ଵୟାପାର ହୁ ଏ| ଅତଃ ଭାରତ ଗର ଗକଵଲ ଓଡ଼ିଶା ଗର ହି ପଣି ଵନଵାସୀ ଅଛନ୍ତି ତଥ୍ା ପାଣି ଯା ପାଣିଗ୍ରହୀ
ବ୍ରାହ୍ମଣ ଗହୈଂ| କିନ୍ତୁ ଭାରତୀୟ ଗଵଦ ପଢ଼ିଲା ଗଵଗଳ ମାତ୍ର ଵିଗଦଶ କୁ ଗଦଖନ୍ତି, ନିଜ ଗଦଶ କୁ ନାହିଂ| ଗତଣୁ ମାତ୍ର ଫିନିଶଅ ି ନ
ଚଚଥା କଗଲ, ନିଜ ସ୍ଥାନ ର ପାଣ କୁ ଗଦଖ ି ପାରି ଗଲ ନାହିଂ|
ସମୁଦ୍ରୀ ଗକ୍ଷତ୍ର ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶବ୍ଦ-(୧) ଖୂଂଟିଯା-ସମୁଦ୍ରୀ ଜହାଜ କୁ ତଟ ଗର ରଖ ି ା ପାଇଂ ଖୂଂଟ ସହିତ ାନ୍ଧନ୍ତି| ତଟ ର ଭଣ୍ଡାର ଆଦି
ଗର ରଖ ି ା ର ଦାୟି ତ୍ଵ ଗର ଗଯଉଂମାଗନ ଥ୍ ିଗଲ ତାଂକୁ ଖୂଂଟିଯା କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଓ ନାଇଜିରିୟା, ଘାନା ଗର ତାଂକୁ
ଖୁଗଣ୍ଟ କୁହନ୍ତି| (ଅଗଲକ୍ସ ଗହଲୀ ର ଉପନୟାସ ରୂର୍ଟ ସ)
(୨) ସମୁଦ୍ରୀ ଜହାଜ ୨ ପ୍ରକାର ଯାଉଥ୍ ିଗଲ| ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ଗକାଣସି ଅନୟ ସାଧନ ନାହିଂ, ଗସଠାଗର ମନୁ ଷୟ ଚପପୂ ଵା
ାଉଂସ ଦ୍ଵାରା ଚଲାଉ ଥ୍ ିଗଲ| ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ସମୁଦ୍ରୀ ଵାୟୁ ଉପଲବ୍ଧ ଥ୍ ିଲା, ଗସଠାଗର ତା ଠାରୁ ଶକ୍ତି ଗନଇ ଚଲାଉଥ୍ ିଗଲ|
ଵାୟୁ ଶକ୍ତି ର ଯାଚନା ଗହ ାରୁ ତାକୁ ଯାଚକ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଏହା ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ଯାଚ ଗହଇ ଯାଇଅଛି| ଯାଚକ ଉପାଧ ି ଗକଵଲ
ଓଡ଼ିଶା ଓ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଗର ଅଛି|
(୩) ମାଶଥାଘାଈ-ସମୁଦ୍ର ନିକଟ ର ଖାଳ ଭୂମି ଘାଈ ଅଛି| ଏଠି ପାନୀ ଜମା ଗହ ାରୁ ଗସ ଚିକ୍କଣ (ମସୃଣ) ହୁ ଏ, ଗତଣୁ ତାକୁ
ମାଶଥାଘାଈ କୁହନ୍ତି (ଜଗତସି ଂହପୁର ର ଗଗାଟିଏ ଥ୍ାନା)| ଏହା ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ମାଶଥ ଗହଇଚି|
(୪) ଇରାସମା-ଗସ ି ଜଗତସି ଂହପୁର ର ଗଗାଟିଏ ଥ୍ାନା| ଇରା ମାଗନ ଜଳ ର ପ୍ରଵାହ| ଅତଃ ପଂଜା ତଥ୍ା ମଥା ର ନଦୀ
ଗୁଡ଼ିକ ର ନାମ ଇରାଵତୀ (ରାଵୀ)| ଗଯଉଂ ଭୂମି ର ଉଭୟ ପାଶ୍ଵଥ ଗର ସମାନ ରୂପ ଗର ଜଳ ଅଛି, ଗସ ଇରାସମା| ଏହା
ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ଇରାସ୍ମସ ଗହଲା ଓ ପୁଣି ଓଡ଼ିୟା, ହିନ୍ଦୀ ଗର ଅନୁ ଵାଦ କଗଲ-ଜଳ-ଡମରୂମଧ୍ୟ|
(୫) ମୁଣ୍ଡ-ନିମାଥ ଣ କା କ୍ରମ ଗଗାଟିଏ ଵୃକ୍ଷ, ତାହାର ମୂଲଗରାତ କୁ ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଥ କୁହନ୍ତି-ଊର୍ଧ୍ଥମଲ
ୂ ମଧଃ ଶାଖମଶ୍ଵତ୍ଥଂ ପ୍ରାହୁ ରଵୟୟମ (ଗୀତା
୧୫/୧) | ମନୁ ଷୟ ଶରୀର ଗର ଊର୍ଦ୍ଧ୍ଥ ଭାଗ ମୁଣ୍ଡ, ଅତଃ ନଦୀ ର ଗରାତ ଭାଗ କୁ ମୁଣ୍ଡ କୁହନ୍ତି| ଗଯଉଂ ପୟଥ ୟନ୍ତ ମହାନଦୀ ର
ଗଗାଟିଏ ଧାରା ଵା ଗରାତ, ଗସ ମୁଣ୍ଡଲୀ| ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ଦୁ ଇ (ଦ୍ଵି = ାଇ) ଧାରା-ମହାନଦୀ ଓ କାଠଗଜାଡ଼ୀ ଗର ଵିଭାଜିତ
ଗହଲା, ଗସ ାଇମୁଣ୍ଡୀ| ଏହା ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ଗହଡ କୁହନ୍ତି ଯାହାର ପ୍ରଗୟାଗ ଗସଚ ଵିଭାଗ ଵା ଦ୍ରଵ-ଗତିକୀ ଵିଜ୍ଞାନ ଗର ହୁ ଏ|
ଯଥ୍ା ଵନୟା ଗର କୁହନ୍ତି-ନରାଜ ଗହଡ ଠାରୁ ୨ ଲାଖ କୁୟଗସକ ପାନୀ ଗଲା|
(୬) ପାକ-ପାକ ର ଅଥ୍ଥ ପକାଇ ା (ଗଭାଜନ କୁ)| ତା ପାଇଂ ଵସ୍ତୁ କୁ ମି ଶାଅନ୍ତି| ଓଡ଼ିୟା ଗର ମିଶାଇ ା କୁ ମଧ୍ୟ ପକାଇ ା କୁହନ୍ତି|
ସମୁଦ୍ର ଜଲ ଗର ସ ୁ ଖନିଜ ର ମି ଳନ ହୁ ଏ, ଅତଃ ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର ପକାଇ ା = ମିଶାଇ ା-
ଏକଃ ସୁପଣଥଃ ସ ସମୁଦ୍ରମାଵିଗଵଶ ସ ଇଦଂ ଭୁଵନଂ ଵି ଚଗଷ୍ଟ୍ |
ତଂ ପାଗକନ ମନସାପଶୟମନ୍ତିତସ୍ତଂ, ମାତା ଗରଳ୍ିି ସ ଉ ଗରଳ୍ିି ମାତରମ || (ଋଗ ଗଵଦ ୧୦/୧୧୪/୪)
= ଗଗାଟିଏ ସୁପଣଥ (ପକ୍ଷୀ) ସମୁଦ୍ର ଗର ପ୍ରଗଵଶ କଳା, ଗସ ମନ ଗର ଵିଚାର କରି ପାକ ଦ୍ଵାରା ଭୁଵନ ର ନିମାଥ ଣ କଳା| ଗସ ଭୂମି
ର ମାତା ସମାନ ପାଳନ (ଗରଳ୍ି)ି କଳା| ଭୂମି ମଧ୍ୟ ତାକୁ ପୁତ୍ର ସମାନ ପାଳନ କଳା|
 ଅତଃ ଜଲଗସନା ର ମୁଖୟ କୁ ସୁପଣଥ ନାଯକ (ଓଡ଼ିଶା, ଆନ୍ଧ୍ର, ଵିଜଯନଗର ଗମଂ) କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗର ସ ୁ ଠାରୁ ଅଧ ିକ
ଚାସ ଆନ୍ଧ୍ର ଗର ହୁ ଏ, ଅତଃ ଗସଠି ଭୂମି ର ପାଳକ କୁ ଗରଡ୍ଡୀ (ଗରଳ୍ି)ି କୁହନ୍ତି| ଓଡ଼ିଯା ଗର ଗପ୍ରମ ଅଥ୍ଥ ଗର ଗରଳ୍ି ଶବ୍ଦ ଗଗଲ୍ି
ଗହଇଯାଇଅଛି|
ପାକ ର ହୁ ଵଚନ ରୂପ ଅଛି ଗକଗତ ଵସ୍ତୁ କୁ ମି ଶାଇ ନୂ ଆ ନିମାଥ ଣ ଵା ଯା ଷଡ଼ୟନ୍ତ୍ର-
ଯଚ୍ଚ ସ୍ଵଭାଵଂ ପଚତି ଵିଶ୍ଵଗୟାନିଃ ପାଚୟାଂଶ୍ଚ ସଵଥାନ ପରି ଣାମଗୟଦୟଃ | (ଗଶ୍ଵତାଶ୍ଵତର ଉପନିଷଦ ୫/୫)
= ଗଯଉଂ ପ୍ରକାର ନିଜ ଭାଵ ଗର ମନୁ ଷୟ ପକାଏ, ତାହାର ପରି ଣାମ ଗର ଵିଶ୍ଵଗଯାନି (ଭଗଵାନ) ସମସ୍ତଂକୁ ଗସହି ପ୍ରକାର
ପକାଅନ୍ତି|
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ ପାଚୟାଂଶ୍ଚ କୁ ପାଂଗଚ କରି ଗଲଖ ିଅଛନ୍ତି-ଗଯ ପାଂଗଚ ପର ର ମନ୍ଦ, ତାହାର ମନ୍ଦ ପାଂଚନ୍ତି ଗଗାଵିନ୍ଦ|
(୭) ଅଧମଥ ଧନ-ଅଧମଥ ଦ୍ଵାରା ଵୃଦ୍ଧି ପାଇଥ୍ ି ା ଧନ ଗଶଷ ଗର ଵିନାଶକାରୀ ହୁ ଏ-
ଅଧଗମଥଗଣୈଧଗତ ତାଵତ ତଗତା ଭଦ୍ରାଣି ପଶୟତି| ତତଃ ସପତ୍ନାନ ଜୟତି ସମୂଲସ୍ତୁ ଵିନଶୟତି (ମନୁ ସମୃତି ୪/୧୭୪)
= ଅଧମଥ ଦ୍ଵାରା କିଛି କାଳ ପାଇଂ ଵୃଦ୍ଧି ହୁ ଏ (ଏଧଗତ = adds), ତା ପଗର କୁଶଲ ମଂଗଲ ହୁ ଏ, ତା ପଗର ଶତ୍ରୁ ମାନଂକ
ଉପଗର ଵିଜୟ ହୁ ଏ, କିନ୍ତୁ ଗଶଷ ଗର ମୂଳ ସହିତ ନାଶ ହୁ ଏ|
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ ମଝି ର ୨ କ୍ରମ କୁ ଗଗାଟିଏ ଶବ୍ଦ ଗର ଉଗଲ୍ଲଖ କରି ଛନ୍ତି-ଗଲା ଗ ଗଲ| ଅଧମଥ ଧନ ଗଢ଼ ହୁ ତ, ଗଲା ଗ ଗଳ
ଯାଏ ମୂଳ ସହିତ|
(୮) କଣ୍ଵ ଶାଖା ର ଶବ୍ଦ-ପାରମ୍ପରି କ ରୂପ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଶୁକ୍ି ଯଜୁଗଵଥଦ ର କାଣ୍ଵ ଶାଖା ର ପ୍ରଚଲନ ଥ୍ ିଲା| ଯଜୁଗଵଥଦ ର ୧୦୦
ଶାଖା ଗହ ାରୁ ତାହାର ଵୟାଖୟା (= ବ୍ରାହ୍ମଣ) ଗ୍ରନ୍ଥ କୁ ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ କୁହନ୍ତି| ଗତଣୁ ଏଠି ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାନଂକର ଉପାଧ ି ଶତପଥ୍ୀ|
କାଣ୍ଵ ଶାଖା ର ପୁସ୍ତକ ଗର ଗକଗତ ଵିଖୟାତ ଉକ୍ତି ଥ୍ ିଲା ଯାହାକୁ କଣ୍ଵ (ଖନା) ଵଚନ କୁହନ୍ତି| ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ର ଆହୁ ରି ଗଗାଟିଏ
ଶବ୍ଦ ମୁସମୁସ (ମୂଢ଼ୀ, କଡ଼କଡ଼ ଗଭାଜନ) ଗକଵଲ ଗକନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା, ମଯୂରଭଂଜ ଆଦି ଗର ପ୍ରଚଲି ତ-
ସଵଥଂ ଚ ମସ୍ମସା କୁର୍ଵ୍ତ ି ଵ ି(ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୬/୬/୩/୧୦-ସାଯଣଭାଷୟମ) ମସ୍ମସା ଅନୁ କରଣ ଶଗବ୍ଦାଽୟଂ| ଯଥ୍ା ଭକ୍ଷଣ ସମଗଯ-
ମସ୍ମସା ଶବ୍ଦଂ କୁଵନ୍ତ
ଥ ି-ତଥ୍ା କୁଵିତୟଥ୍ଥଃ| ମୃ ସମୃ ସା (ଗମୈତ୍ରାଯଣୀ ସଂହିତା ୨/୭/୭) ମୃ ସମୃ ଷା (ଗପୈପ୍ପଲାଦ ସଂହିତା ୧/୨୯/୩)
ଗଯ ଚ ମୁଟମୁଟା କୁମ୍ଭମୁଷ୍କା ଅଯାଶଵ (ଅଥ୍ଵଥ ଗଵଦ ୮/୬/୧୫) ସାଯଣଭାଷୟମ- ମୁଟମୁଟାଃ = ମୁଟମୁଟ ଇତି ଶବ୍ଦଂ କୁଵନ୍ତ ଥ ଃ|
ମୁଟମୁଟ ଇତୟଵୟକ୍ତ ଶବ୍ଦାନୁ କରଣାଗଥ୍ଥ ଇତି|
(୯) ରାଗ-ଭାରତ ର ଅନୟ ଭାଗ ଗର ରାଗ ଗକଵଲ ସଂଗୀତ ସ୍ଵର ପାଇଂଵୟଵହାର ହୁ ଏ| ଓଡ଼ିୟା ଗର ତାହାର ଅନୟ ଅଥ୍ଥ ି
ଅଛି-ଗକ୍ରାଧ| ପଂଜା ଗର ଭଜନ ଗାୟକଂକୁ ସମ୍ମାନ ପାଇଂ ରାଗୀ କୁହନ୍ତି| ଓଡ଼ିୟା ଗର ଏହା ଗାଲୀ-ରାଗୀ = ଗକ୍ରାଧୀ| ଗୀତା
ଗର ଅଛି-କାମ ପଗର ଗକ୍ରାଧ ହୁ ଏ-କାମାତ ଗକ୍ରାଗଧାଽଭି ଜାୟଗତ (ଗୀତା ୨/୬୨)| ଗକ୍ରାଧ = ରାଗ ପଗର ହୁ ଏ, ଅତଃ କାମ କୁ
ଅନୁ -ରାଗ (ଯାହା ପଗର ରାଗ ଗହଉଅଛି) କୁହନ୍ତି|
(୧୦) ଭାଵ-ସାରା ଭାରତ ଗର ଭାଵ (ଵିଚାର) ଶବ୍ଦ କା ସଂଜ୍ଞା ରୂପ ଗର ପ୍ରଗୟାଗ ହୁ ଏ, କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିୟା ଗର କ୍ରିଯା ରୂପ ଗର ମଧ୍ୟ
ପ୍ରଗଯାଗ-ମୂଂ ଭାଵୁଚି = ମୁଂ ଵିଚାର କଗର| ଗୀତା ଆଦି ଗର ଏ ପ୍ରକାର ର ପ୍ରଗୟାଗ ଯାହାର ମାତ୍ର ଓଡ଼ିୟା ଗର ସଟୀକ ଅନୁ ଵାଦ
କରି ଗହ -
ଗଦଵାନଜଭାଵୟତାଗନନଂ ଗତ ଗଦଵା ଭାଵୟନ୍ତୁ ଵଃ | ପରସ୍ପରମ ଭାଵୟନ୍ତଃ ଗଶ୍ରୟଃ ପରମଵାପ୍ସ୍ୟଥ୍ | ୧୧| (ଗୀତା, ଅଧ୍ୟାଯ ୩)
ଆପତସୁ ମଗ୍ନଃ ସ୍ମରଣଂ ତ୍ଵଦୀୟମ କଗରାମି ଦୁ ଗଗଥ କରୁଣାଣଥଗଵଶି |
ଗନୈତେଠତ୍ଵଂ ମମ ଭାଵଗୟଥ୍ା କ୍ଷୁଧାତୃ ଷାତ୍ତଥା ଜନନୀଂ ସ୍ମରନ୍ତି | (ଗଦଵୀ ଅପରାଧ କ୍ଷମାପନ ଗସ୍ତାତ୍ର )
(୧୧) ଭାଵଗ୍ରହୀ-ଭାଵଗ୍ରହୀ ନାମ ଗକଵଲ ଓଡ଼ିଶା ଗର ହି ପ୍ରଚଲି ତ| ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ ନିଜ ର ଭାଗଵତ ଗର ଭଗଵାନ କୁ ପ୍ରାୟଃ
ଭାଵଗ୍ରହୀ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି| ଗସ ଭକ୍ତ ର ଦୁ ଃଖ ଗସ ଦୁ ଖୀ ହୁ ଅନ୍ତି, ଗତଣୁ ଦୁ ଖ ିଶୟାମ ନାମ ମଧ୍ୟ ଓଡିଶା ଗର ହି ଅଛି| ଜଗନ୍ନାଥ୍
ସମସ୍ତଂକ ହୃ ଦୟ ଗର ଵସନ୍ତି ଓ ତାଂକର ଭାଵ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତି|
(୧୨) ଅସନା, ପଡ଼ିଶା-ଓଡ଼ିୟା ଗର ଅସନା ର ଅଥ୍ଥ ଅଶୁଦ୍ଧ| ଏହା ଅଶ୍ନାତି = ଖାଉଅଛି ର ଅପଭ୍ରଂଶ| ଗଭାଜନ ଅଥ୍ଥ ଗର ୩ ମୁଖୟ
ଧାତୁ -ଭୁଜ ପାଲନାଵୟଵହାରଗୟାଃ (ପାଣିନୀୟ ଧାତୁ ପାଠ ୭/୧୭)-ପାଲନ, ରକ୍ଷଣ ଯା ଗଭାଜନ କରି ା (ଗକଵଲ ଶରୀର
ରକ୍ଷଣ ପାଇଂ ଗଭାଜନ ଆଦି ଗ୍ରହଣ), ଅଦ ଭକ୍ଷଗଣ (୨/୧) ଗଭାଜନ ସାଂଗଗ ଆନନ୍ଦ (ସ୍ଵାଦ), ଅଶ ଗଭାଜଗନ (୯/୫୪)-ଏଥ୍ ିଗର
ଗଭାଜନ ଵା ଅନୟ ଗଭାଗ ସହିତ ଭଵିଷୟ ର ଚିନ୍ତା ମଧ୍ୟ ହୁ ଏ| ଗୀତା ଅନୁ ସାର ଗକଵଲ ଵତଥମାନ କମଥ ଗର ଧ୍ୟାନ ଗଦ ା ଉଚିତ,
ଭଵିଷୟ ଫଲ ର ଚିନ୍ତା ନାହିଂ-କମଥଗଣୟଵାଧ ିକାରଗସ୍ତ, ମା ଫଗଲଷୁ କଦାଚନ| (ଗୀତା ୨/୪୭)| ନିମାଥ ଣ ପଗର କ୍ରିୟା ରୂପ ଗର
ସୁପଣଥ ର ୨ ରୂପ, ଗଗାଟିଏ କାମ କଗର, ଅନୟ ଗସ ଉପଗର ନଜର ରଗଖ କି ଭୂଲ ସୁଧାର ଗହଉ| ସ ୁ ସ୍ଵଚାଲି ତ ଯନ୍ତ୍ର ଗସହି
ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ ଗର କାମ କରନ୍ତି| ଉଭୟ ସୁପଣଥ (ପକ୍ଷୀ) ନିକଟ ଗର ରହନ୍ତି ଯାହା ପାଇଂ ପରି ଷସ୍ଵଜାଗତ କୁହାଯାଇଅଛି| ଓଡ଼ିୟା ଗର
ପ୍ରାଯଃ ମୂଳ ରୂପ ପଡ଼ିଶା ଅଛି| ହିନ୍ଦୀ ଗର ଟିକିଏ ଅଧ ିକ ଦଲି କରି ପଗଡ଼ାସୀ ଶବ୍ଦ| ୨ ପକ୍ଷୀ ଭି ତଗର ଗଯ କମଥ ଗର ଲି ପ୍ତ ଗହାଇ
ଫଲ ର ଚିନ୍ତା କଗର ଗସ ଜୀଵ (ଈଵ)| ତାହାର ଆସକ୍ତି ସହିତ ଗଭାଜନ (ଅସନା) ନିନ୍ଦିତ ଅଛି, ଅତଃ ଅନୟ ସୁପଣଥ ଆତ୍ମା
(ଆଦମ) ଅନଶ୍ନନ ରଗହ|
ଦ୍ଵା ସୁପଣଥା ସୟୁଜା ସଖାୟା ସମାନଂ ଵୃକ୍ଷଂ ପରି ଷସ୍ଵଜାଗତ |
ତଗଯାରନୟଃ ପି ପ୍ପଲଂ ସ୍ଵାଦ୍ଵତ୍ତୟନଶ୍ନନ୍ନଗନୟା ଅଭି ଚାକଷୀତି |
(ଋକ ସଂହିତା ୧/୧୬୪/୨୦, ଅଥ୍ଵଥ ୯/୧୪/୨୦, ମୁଣ୍ଡକ ଉପନିଷଦ ୩/୧, ଗଶ୍ଵତାଶ୍ଵତର ଉପନିଷଦ ୪/୬)
ଵନଵାସୀ ମାନଂକ ମୂଳ-ଵନଵାସୀ ମାନଂକର ମୂଳ ଗରାତ ୪ ପ୍ରକାର ର--(୧) ଭାରତ ର ଖନିଜ କମଥୀ, (୨) କୂମଥ ଅଵତାର
ସମୟ ଗର ଆସି ଥ୍ ି ା ଅଫ୍ରୀକୀ ଅସୁର, (୩) ପୂଵ ଥ ସମୁଦ୍ର ରୁ ଆକ୍ରମଣକାରୀ, ତଥ୍ା (୪) ପୁରାଗନ ଶାସକ|
(୧) ଖନିଜ କମଥ-ଖନିଜ କମଥୀ ମାନଂକୁ ଶ ର ଯା ଗସୌର କୁହନ୍ତି| ମୀମାଂସା ଦଶଥନ ର ସ ୁ ଠାରୁ ପୁରୁଣା ଵୟାଖୟା ଶ ର
ମୁନିଂକର| ଶିଵ ଦ୍ଵାରା ଶା ର-ମନ୍ତ୍ର ଦିଆ ଯାଇଥ୍ ିଲା ଯାହା ିନା ଗକାଣସି ଅଥ୍ଥ ଗର ମଧ୍ୟ ଫଲ ଦିଏ| ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନଂକ ସମୟ
ଜଗନ୍ନାଥ୍ଂକର ଲୁ ପ୍ତ ମୂତ୍ତି ର ଉଦ୍ଧାର ଵିଦୟାପତି ଶ ର କରି ଥ୍ ିଗଲ" ତାଂକର ଵଂଶଜ ଆଜି ମଧ୍ୟ ତାଂକର ଉପାସକ ଓ ତାଂକୁ
ସ୍ଵାଈଂ ମହାପାତ୍ର କୁହନ୍ତି| ଶୂକର ର ଅପଭ୍ରଂଶ ଗସୌର (ହିନ୍ଦୀ ଗର ସୁଅର) ଗଯ ନିଜ ମୁଂହ ଵା ଦାଂତ ଦ୍ଵାରା ମାଟୀ ଖଗଣ| ଅତଃ
ମାଟୀ ଖଣି ା ଵାଲାଂକୁ ଶୁକର ଵା ଶ ର କୁହନ୍ତି| ଏହା ନାମ ସାରା ଵିଶ୍ଵ ଗର ପ୍ରଚଲି ତ ଥ୍ ିଲା| ହି ରୂ ଗର ମଧ୍ୟ ତାହାର ଗସ ହି
ଅଥ୍ଥ ଓ ତାହର ାଇ ିଲ ଗର ହୁ ସ୍ଥାନ ଗର ପ୍ରଗୟାଗ| ହି ରୂ ର ଔନଲାଇନ ଡିକ୍ଶନରୀ ଅନୁ ସାର-
7665. shabar (shaw-bar') A primitive root; to burst (literally or figuratively) -- break (down, off, in pieces,
up), broken((-hearted)), bring to the birth, crush, destroy, hurt, quench, X quite, tear, view (by mistake
for sabar).
ଶ ର ପାଇଂ ଗଵୈଖାନସ ଶବ୍ଦ ର ମଧ୍ୟ ପ୍ରଗଯାଗ ଅଛି| ଵିଷଣୁ-ସହରନାମ ର ୯୮୭ତମ ନାମ ଗଵୈଖାନସ, ଯାହାର ଅଥ୍ଥ ଶଂକର
ଭାଷୟ ଅନୁ ସାର ଶୁଦ୍ଧ ସତ୍ତ୍ଵ ପ୍ରାପ୍ତି ପାଇଂ ଗ୍ରନ୍ଥ ଭି ତଗର ପ୍ରଗଵଶ| ଏହା ପାଞ୍ଚରାତ୍ର ଦଶଥନ ର ମୁଖୟ ଆଗମ ଓ ଗଗାଟିଏ ଗଵୈଖାନସ
ଗଶ୍ରୌତ ସୂତ୍ର ମଧ୍ୟ ଅଛି|
(୨) ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ଗର ସହଗୟାଗୀ- ଲି ଦ୍ଵାରା ଵାମନ କୁ ଇନ୍ଦ୍ର ର ୩ ଗଲାକ ଗଦଲା ପଗର ଗକଗତ ଅସୁର ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ୍ ଥ୍ ିଗଲ କି
ଗଦଵତା ମାଗନ ଯୁଦ୍ଧ କରି ରାଜୟଗନ ା ଗର ସକ୍ଷମ ନ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ମାନଂକ ଦ୍ଵାରା ପୁଣି ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଗସଗତ ଗଳ
ଵିଷଣୁ ଅଵତାର କୂମଥ ଗସମାନଂକୁ ୁ ଝାଇଗଲ କି ଯଦି ଉତ୍ପାଦନ ଗହଗଲ ହି ଯୁଦ୍ଧ ର ଲାଭ, ନ ଗହଗଲ କାହା ପାଇଂ ଲଡ଼ି ା?
ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଂ ପୃଥ୍ୀଵ ର ଖଣିଜ ଗଦାହନ ଆଵଶୟକ| ପୃଥ୍ୀଵ ସତହ ର ଵିସ୍ତାର ହି ସମୁଦ୍ର| ମହାଦ୍ଵୀପ ମାନଂକ ସୀମା ରୂପ ଗର ୭
ଟି ସମୁଦ୍ର, କିନ୍ତୁ ଗଗୌ ରୂପୀ ପୃଥ୍ୀଵ ଠାରୁ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଂ ୪ ସମୁଦ୍ର (ମଣ୍ଡଲ)-ପଗୟାଧରୀ ଭୂତ ଚତୁ ଃ ସମ,ଉଦ୍ରାଂ, ଜୁଗଗାପ ଗଗା
ରୂପ ଧରାମି ଗଵାଵଥୀମ (କାଲି ଦାସ ର ରଘୁଵଂଶ, ୨/୪)| ଏହି ୪ ସମୁଦ୍ର କୁ ଆଧୁନିକ ଯୁଗ ଗର ସ୍ଫି ଯର (sphere) କୁହନ୍ତି-
Lithosphere (ପୃଥ୍ୀଵ ର ଗଠାସ ସତହ), Hydrosphere (ସମୁଦ୍ର), Biosphere (ପୃଥ୍ୀଵ ର ଉପରୀ ସତହ ଯାହା ଵୃକ୍ଷ ଓ ଜୀଵ
ମାନଂକ୍ର ସ୍ଥାନ), Atmosphere (ଵାଯୁମଣ୍ଡଲ)| ପୃଥ୍ୀଵ ର ଗଠାସ ସତହ କୁ ଖଣି ଗସ ର୍ଟିତ ି ରୁ ଧାତୁ ାହର କରି ା କୁ ହି ସମୁଦ୍ର-
ମନ୍ଥନ କୁହା ଯାଇଅଛି| ଊପରୀ ସତହ ଉପଗର ଚାସ କରି ା ଅନୟ ପ୍ରକାର ସମୁଦ୍ର ର ମନ୍ଥନ| ଭାରତ ଗର ଖନିଜ ର ମୁଖୟ
ସ୍ଥାନ ିଲାସପୁର (ଛତ୍ତୀସଗଢ଼) ଠାରୁ ସି ଂହଭୂମି (ଝାରଖଣ୍ଡ) ପୟଥ ୟନ୍ତ ଯାହା କଈଂଚ (କୂମ)ଥ ଆକାର ର| ତାହାର ଉପର ଵା
ଉତ୍ତର ଭାଗ ମଥ୍ାନୀ ଆକାର ର ପଵଥତ ଯାହା ଗଂଗା ତଟ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଯାଇଅଛି-ଗସହ ମନ୍ଦାର ପଵଥତ-ଯାହା କୁ ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ ଗର
ମଥ୍ାନୀ କୁହା ଯାଇଅଛି| ଉତ୍ତରୀ ସୀମା ଗର ଵାସୁକିନାଥ୍ ତୀଥ୍ଥ, ନାଗରାଜ ଵାସୁକି କୁ ମନ୍ଦରାଚଳ ଘୁରାଇ ା ର ରସ୍ସୀ
କୁହାଯାଇଅଛି| ଵାସୁକି ନାଗ ଗଦଵ-ଅସୁର ସହଗଯାଗ ର ମୁଖୟ ସଂଚାଲକ ଥ୍ ିଗଲ| ଅସୁର ମାଗନ ଵାସୁକି ନାଗ ର ମୁଖ
ପାଖଗର ଥ୍ ିଲା ଯାହା ଗ ଶୀ ଗରମ| ଏହା ଖଣି ଭୀତର ର ଗରମ ଭାଗ| ଜଣା ପଗଡ କି ଗସ ଯୁଗ ଗର ଅସୁର ମାଗନ ଖନନ
ଗର ଅଧ ିକ ଦକ୍ଷ ଥ୍ ିଗଲ, ଗତଗଣ ଗସମାଗନ ଗସହି କାମ ଗନଗଲ| ଗଦଵ ମାଗନ ଵିରଲ ଖନିଜ (ସୂନା, ଚାନ୍ଦୀ) ଠାରୁ ଧାତୁ
ନିଷ୍କାସନ ଗର ଦକ୍ଷ ଥ୍ ିଗଲ, ଗତଣୁ ଗସ ମାଗନ ଜିମ୍ବା ଗଵ ଗର ସୂନା ାହର କରି ା କାମ ତଥ୍ା ଗମକ୍ସିଗକା ଗର ରୂପା ଗଶାଧନ
କଗଲ| ପୁରାଣ ଗର ଜିମ୍ବା ଗଵ ର ସୂନା କୁ ଜାମ୍ବୂନଦ-ସ୍ଵଣଥ କୁହା ଯାଇଅଛି| ତାହାର ସ୍ଥାନ ଗକତୁ ମାଲ (ସୂଯ-ଥ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ, ଅଧ୍ୟାଯ ୧୨
ଅନୁ ସାର ଏହାର ଗରାମକ-ପତ୍ତନ ଉଗଜୈନ ଠାରୁ ୯୦୦ ପଶ୍ଚି ମ ଥ୍ ିଲା) ଵଷଥ ର ଦକ୍ଷିଣ| ଏଠି ହରକୁଲସ କା ସ୍ତମ୍ଭ ଥ୍ ିଲା, ଅତଃ
ତାକୁ ଗକତୁ ମାଲ (ସ୍ତମ୍ଭ ର ମାଲା) କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ାଇ ିଲ ଗର ରାଜା ଗସାଗଲାମନ ର ସୂନା ଖଣି ମଧ୍ୟ ଏଠି ଥ୍ ିଲା| ଗମକ୍ସିଗକା ଠାରୁ
ରୂପା ଆସୁଥ୍ ିଲା, ଅତଃ ଆଜି ମଧ୍ୟ ରୂପା କୁ ସଂସ୍କ ୃତ ଗର ମାକ୍ଷି କଃ କୁହନ୍ତି| ରୂପା ାହର କରି ା ର ଵିଧ ି ଗର ଗସମି ତି ଗକାଣ୍ି ସ କ୍ରିୟା
ନାହିଂ ଯାହା ଯାହା ମାଛୀ ସଦୃ ଶ,ଏହା ଗମକ୍ସିଗକା ର ପୁରୁଣା ନାମ ଗର ହି ଗହଇଅଛି| ସୂନା ପତ୍ଥର ଗର ସୂକ୍ଷ୍ମ କଣ ରୂପ ଗର
ମି ଗଲ, ତାକୁ ାହର କରି ା ଗସହି ପରି ଗଯମି ତି ପି ମ୍ପଡ଼ ୁ ି ାଲି ରୁ ଚୀନୀ ର ଦାନା ାହର କଗର| ଅତଃ ସୂନା ଖନନ କରି ା
ଗଲାକ କୁ କଣଡୂ ଲନା (= ପି ମ୍ପଡ ୁ ି, ଗଗାଟିଏ ଵନଵାସୀ ଉପାଧ ି) କୁହନ୍ତି| ପି ମ୍ପଡ଼
ୁ ି ଚଢ଼ିଗଲ କୁଣ୍ଡାଇ ହୁ ଏ, ଗତଣୁ ଗସ କଣଡୁ ଲନା|
ସ ୁ ଗ୍ରୀକ ଗଲଖକ ମାଗନ ଭାରତ ଗର ସୂନା ଖଣି ା ଵାଲା ପି ମ୍ପଡ଼ ୁ ି ଵିଷୟ ଗର ଗଲଖ ିଛନ୍ତି| ଗମଗସ୍ଥନୀଜ ଗସ ଉପଗର ୨ ଅଧ୍ୟାଯ
ଗଲଖ ିଅଚନ୍ତି| ସମୁଦ୍ର-ମନ୍ଥନ ଗର ସହଗୟାଗ ପାଇଂ ଉତ୍ତରୀ ଅଫ୍ରୀକା ଠାରୁ ଅସୁର ଆସି ଥ୍ ିଗଲ| ଗସଠାଗର ପ୍ରହ୍ଲାଦ ର ରାଜୟ
ଥ୍ ିଲା, ତାଂକୁ ଗ୍ରୀକ ଗର ଲି ିୟା (ମି ର ଠାରୁ ପଶ୍ଚି ମ ର ଗଦଶ) କୁହାଯାଇଅଛି| ଗସହି ରାଜୟ ର ପୂଵ ଥ ଉତ୍ତର ଭାଗ ଗର ଯଵନ
ଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ଭାରତ ର ପଶ୍ଚି ମୀ ସୀମା| ସଗର ଦ୍ଵାରା ଗଖଦି ା ପଗର ଏମାଗନ ଗ୍ରୀସ ଗର ଗଗଲ| ତା ପଗରଗ୍ରୀସ କୁ ଇଓନିଆ
କହିଗଲ (ଗହଗରାଗଡାଟସ)|
ଵିଷଣୁ ପୁରାଣ(୩/୩)-ସଗର ଇତି ନାମ ଚକାର||୩୬|| ପି ତୃରାଜୟାପହରଣାଦମଷି ଗତା ଗହୈହଯତାଲଜଙ୍ଘାଦି ଵଧାୟ
ପ୍ରତିଜ୍ଞାମକଗରାତ||୪୦|| ପ୍ରାଯଶଶ୍ଚ ଗହୈହଯାସ୍ତାଲଜଙ୍ଘାଞ୍ଜଘାନ||୪୧|| ଶକ-ଯଵନ-କାଗମ୍ବାଜ-ପାରଦ-ପହ୍ଲଵାଃ
ହନୟମାନାସ୍ତତଜକୁଳଗୁରୁଂ ଵସି ଷ୍ଂଠ ଶରଣଂ ଜଗମୁଃ||୪୨|| ଯଵନାନଜମୁଣ୍ଡିତ ଶିରଗସାଽଦ୍ଧଥମଣ୍ଡ ୁ ିତାଞ୍ଛକାନ ପ୍ରଲମ୍ବ ଗକଶାନ
ପାରଦାନ ପହ୍ଲଵାନ ଶ୍ମଶରୁଧରାନ ନିଃ ସ୍ଵାଧ୍ୟାୟ ଵଷଟଜକାରାଗନତାନନୟାଂଶ୍ଚ କ୍ଷତ୍ରିୟାଂଶ୍ଚକାର||୪୭||
ଗତଣୁ ଗସଠାଉ ଆସି ଥ୍ ି ା ଖନିକ ମାନଂକ ଉପାଧ ି ଧାତୁ ନାମ ର ଥ୍ ିଲା| ଗସ ହି ନାମ ଗ୍ରୀସ ଗର ଗ୍ରୀକ ଭାଷା ଗର ଗଗଲ ଓ ଆଜି
ମଧ୍ୟ ଗସ କୂମଥ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ନିଵାସୀ ମାନଂକର ନାଂ| କିଛି ଉଦାହରଣ-
(୧) ମୁଣ୍ଡା-ଗଲୌହ ଖନିଜ କୁ ମୁର (ଗରାଡ ଊପଗର ପଡ଼ୁଥ୍ ି ା ନାଲି ରଂଗ ର ମୁରମ ଥ ) କୁହନ୍ତି| ନରକାସୁର କୁ ି ମୁର କୁହା
ଯାଇଅଛି, କାହିକି ତାହାର ନଗର ର ଗଘରା ଗଲାହା ର ଥ୍ ିଲା (ଭାଗଵତ ପୁରାଣ, ସ୍କନ୍ଧ ୩)-ଗସ ଗଦଶ ଆଜି ଗମାରଗକ୍କା ଓ
ତାହାର ନିଵାସୀ ମୂର| ଭାରତ ଗର ି ଗଲୌହ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ଭାଗ ଗର ମୁରା ନଗର ଥ୍ ିଲା ଯାହା ପାଣଡୁ ଵଂଶୀ ରାଜା
ମାନଂକର ଶାସନ ଗକନ୍ଦ୍ର ଥ୍ ିଲା (ଗସ ସ୍ଥାନ ର ପଟ୍ଟା ପଗର ଦିଆଯାଇଅଛି)| ପଗର ମୁରା ର ଶାସକ ଗମୌୟଥ ୟ ମାଗନ ମଗଧ ର
ନନ୍ଦ ଵଂଶ କୁ ପରାଜିତ କରି ସାରା ଭାରତ ଉପଗର ଶାସନ କଗଲ| ମୁରା ନଗର ଏଗ ହୀରାକୁଦ ଜଲ ଭଣ୍ଡାର ଗର ୁ ଡ଼ି
ଯାଇଅଛି ଓ ୧୯୫୬ ଗର ମୁରା ଥ୍ାନା ୁ ରଲା ଗର ଆସିଲା| ଗମୌଯଥ ର ୨ ଅଥ୍ଥ-ଗଲୌହ ସତହ ର କ୍ଷରଣ (ଗମାଚଥା) ଵା ଯୁଦ୍ଧ
ଗକ୍ଷତ୍ର (ଗସ ି ଗମାଚଥା)| ଫାରସୀ ଗର ି ଜଂଗ ଶବ୍ଦ ର ଏହି ୨ଟି ଅଥ୍ଥ| ଗଲୌହ ଅଯସ୍କ ର ଖନନ କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକଂକ ଉପାଧ ି
ମୁଣ୍ଡା| ଏ ସ୍ଥାନ ର ଅଥ୍ଵଥ ଗଵଦ ଶାଖା ମଧ୍ୟ ମୁଣ୍ଡକ, ଯାହାର ମୁଣ୍ଡକ ଉପନିଷଦ ଉପଲବ୍ଧ| ତାହାର ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥ୍ ି ା ବ୍ରାହ୍ମଣ
ମାନଂକର ଉପାଧ ି ଭୀ ମୁଣ୍ଡ ( ଲାଂଗି ର, କଲାହାଣ୍ଡୀ)
(୨) ହଂସଦା-ହଂସ-ପଦ ର ଅଥ୍ଥ ପାରଦ-ଚୂ ଣଥ ଵା ସି ନ୍ଦୂର| ପାରଦ ର ଗଶାଧନ କରୁଥ୍ ି ା ଵୟକ୍ତି ଵା ଖନିଜ ଠାରୁ ମାଟୀ ଆଦି
ସଫା କରି ା ଗଲାକ ହଂସଦା|
(୩) ଖାଲଗକା-ଗ୍ରୀକ ଗର ଖାଲଗକା ର ଅଥ୍ଥ ତାମ୍ବା ଗହୈ| ଆଜି ମଧ୍ୟ ତାମ୍ବା ର ମୁଖୟ ଅଯସ୍କ ଖାଲଗକା (ଚାଲଗକା) ପାଇରାଇଟ|
(୪) ଓରାମ-ଗ୍ରୀକ ଗର ଔରମ କା ଅଥ୍ଥ ଗସାନା ଗହୈ|
(୫) କକଥଟା-ଜୟାମି ତି ଗର ଚିତ୍ର କରି ା ର କମ୍ପାସ କୁ କକଥଟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଭୂମି ର ମାପ ନକ୍ଷତ୍ର ଗଦଖ ି କରାଯାଏ, ଗତଣୁ ମାପ () କୁ
ନକ୍ଶା କୁହନ୍ତି| କାଗଜ ଗର କକଥଟ ଦ୍ଵାରା ନକ୍ଶା କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକ କକଥଟା| ସାରା ଝାରଖଣ୍ଡ ପ୍ରଗଦଶ କୁ ହି କକଥ-ଖଣ୍ଡ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ
(ମହାଭାରତ, ୩/୨୫୫/୭)| କକଥ ଗରଖା ତାହାର ଉତ୍ତରୀ ସୀମା ଗର, ପାକିସ୍ତାନ ର କରାଂଚୀ ନାମ ି ଗସହି କାରଣ|
(୬) କିସ୍କ ୂ-ଗକୌଟିଲୟ ଅଥ୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଗର ଏହା ଭାର ର ଏକ ମାପ| ଭରଦ୍ଵାଜ ର ଗଵୈମାନିକ ରହସୟ ଗର ଏହା ତାପ ର ଇକାଈ|
ଗସହି ପ୍ରକାର ଆଧୁନକ ି ଵିଜ୍ଞାନ ଗର ତାପ ର ଇକାଈ ମାତ୍ରା ସହିତ ସମ୍ବଦ୍ଧ (୧ ଗ୍ରାମ ଜଲ ତାପ ୧୦ ଗସଲ୍ି ଅ ସ ସ ଢ଼ାଇ ା ପାଇଂ
ଆଵଶୟକ ତାପ ଗକୈଗଲାରୀ)| ଗଲୌହ ଧାତୁ ନିମାଥ ଣ ପାଇଂ ଧମନ ଭଟ୍ଟୀ କୁ ି କିସ୍କ ୂ କୁହନ୍ତି, ଗସ କାମ କରି ା ଗଲାକ ମଧ୍ୟ କିସ୍କ ୂ|
(୭) ଗଟାଗପ୍ପା-ଗଟାପାଜ ରତ୍ନ ାହର କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକ|
(୮) ସି ଂକୂ-ଟିନ କୁ ଗ୍ରୀକ ଗମଂ ଗସ୍ୈନ ଟ ମ ତଥ୍ା ଓ ତାହାର ଭସ୍ମ କୁ ଗସ୍ୈନ
ଟ ିକ କୁହନ୍ତି|
(୯) ମି ଂଜ-ମୀନ ସଦା ଜଲ ଗର ରଗହ| ଅଯସ୍କ ଗଧାଇ ସଫା କରି ା ଗଲାକ ମୀନ (ମି ଂଜ)|
(୧୦) କଣଡୂ ଲନା-ସୂନା ଖଣି ଗର କାମ କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକ କଣଡୂ ଲନା| ତା ଠାରୁ ଧାତୁ ାହର କରି ା ଗଲାକ ଓରାମ|
(୧୧) ଗହମ୍ବରମ-ସଂସ୍କ ୃତ ଗର ଗହମ ର ଅଥ୍ଥ ସୂନା, ଵିଗଶଷକର ତେଵାରା ନିମିତ ଆଭୂଷଣ| ହିମ ର ଵିଗଶଷଣ ରୂପ ଗର ଗହମ ଵା
ଗହୈମ ର ଅଥ୍ଥ ରଫ| ଗହମସାର କୁ ତୂ ତିଯା କୁହନ୍ତି| ଗକାଣସି ସ୍ଵଣିମ ରଂଗ ର ଵସ୍ତୁ ଗହମ ଯା ଗହୈମ| ସି ନ୍ଦୂର ି ଗହୈମ ଗହୈ,
ତାହାର ମୂଲ ଧାତୁ କୁ ଗ୍ରୀକ ଗର ହାଈଗଗ୍ରରି ଅମ କୁହନ୍ତି ଗସହି ସମ୍ଭଵତଃ ଗହମ୍ବରମ ର ମୂଲ|
(୧୨) ଏକ୍କା ଵା କେପ-ଉଭୟ ର ଅଥ୍ଥ କଇଂଚ| ସାରା ଖନିଜ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଆକାର କଇଂଚ ସମାନ| କିନ୍ତୁ ଖଣି ଭି ତଗର ଗୁଫା କରି ା
ପାଇଂ ତା ଊପଗର ଓ ପାଶ୍ଵଥ ଗର ଆଧାର ଦିଆ ଯାଏ, ନ ଗହଗଲ ଭୁସୁଡ଼ି ଯି | ଖଣି ଗୁଫା ର ଦୀଵାଲ ଓ ଛାତ କଇଂଚ ଗଖାଳ
ସଦୃ ଶ, ଗତଣୁ ତାହାର ନିମାଥ ଣ କତ୍ତଥା ଏକ୍କା ଯା କେପ|
(୩) ଆକ୍ରମଣକାରୀ-ଦୁ ଗାଥ ସପ୍ତଶତୀ, ଅଧ୍ୟାଯ ୧ ଅନୁ ସାର ସ୍ଵାଗରାଚିଷ ମନୁ ( ଦ୍ଵିତୀଯ ମନୁ ) କାଳ ଗର ଭାରତ ର ଗଚୈତୟ ଵଂଶୀ
ରାଜା ସୁରଥ୍ ର ରାଜୟ କୁ ଗକାଲା ଵିର୍ଧ୍ଂସୀ ମାଗନ ନଷ୍ଟ୍ କରି ଥ୍ ିଗଲ, ଏହା ପ୍ରାଯଃ ୧୭,୫୦୦ ଈସଵୀ ପୂଵ ଥ ର ଘଟନା, ତା ପଗର ୧୦
ଯୁଗ (୩୬୦୦ ଵଷଥ) ପୟଥ ୟନ୍ତ ଅସୁର ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ ିଲା ଓ ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ କାଲ ୧୩୯୦୦ ଈସା ପୂଵ ଥ ଗର ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ପ୍ରାଯଃ
୧୭୦୦୦ ଈସା ପୂଵ ଥ ଗର ରାଜା ପୃଥ୍ ୁ ସମୟ ଗର ସାରା ପୃଥ୍ୀଵ ର ଗଦାହନ (ଖନିଜ ନିଷ୍କାସନ) ଗହଇ ଥ୍ ିଲା| ଗସ କାରଣ ତାକୁ ପୃଥ୍ୀଵ
(ପୃଥ୍ ୁ ର ଵିଗଶଷଣ) କହିଗଲ| ପୃଥ୍ ୁ ର ଜନ୍ମ ତାଂକ୍ର ପି ତା ଗଵନ ର ହାତ ର ମନ୍ଥନ ଦ୍ଵାରା ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଦାହାଣା ହାତ ଠାରୁ ନିଷାଦ ଓ
 ାମ ହାତ ରୁ ଗକାଳ ଓ ଭୀଲ ଉତ୍ପନ୍ନ ଗହଗଲ (ଭାଗଵତ ପୁରାଣ, ୪/୧୪)| ଭାରତ ମାନଚିତ୍ର ଗର ହିମାଲଯ ଦିଶା ଗର ସି ର
ରଖ ିଗଲ ଦକ୍ଷି ଣ ହାତ ପଶ୍ଚି ମ ଭାଗ ଗର ଗହ | ଗସଠାଗର ଦକ୍ଷ ର ଯଜ୍ଞ ହରି ଦ୍ଵାର ଗର ହ୍ରିଥ୍ ିଲା| ପୂଵୀଥ ଭାଗ ଗର ଗକାଳ ମାନଂକର
ଗକ୍ଷତ୍ର ଋଷୟମୂକ ଵା ଋକ୍ଷ ପଵଥତଯାହାର ଅଥ୍ଥ ଭାଲୂ | ଗକାଳା ର ଅଥ୍ଥ ସାରା ଵିଶ୍ଵ ଗର ଭାଲୁ | ପୂଵୀଥ ସାଇଗ ରି ଆ ଗକାଳା
ପ୍ରାୟଦ୍ଵୀପ, ତାକୁ ଭାଲୂ ଗକ୍ଷତ୍ର କୁହନ୍ତି| ଆଗସ୍ଟରଲିଆ ଗର ଏହା ଭାଲୁ ର ଗଗାଟିଏ ଜାତି, ଅଗମରି କା ଗର ତାହାର ଅଥ୍ଥ ଭାଲୂ ଥ୍ ିଲା,
ଗସମାନଂକର ପ୍ରି ୟ ଫଳ କୁ ଗକାକା-ଗକାଲା କୁହନ୍ତି| ଭାଲୁ ର ଵିଗଶଷତା ଅଛି କି ଗସ ହୁ ତ ଗଜାର ଗର ଆଗ ଦୁ ଇ ଗଗାଡ଼ ଦ୍ଵାରା
ମନିଷ ହାତ ସମାନ କାହାକୁ ଧଗର| ଅତଃ ଗକାଲପ (ଗକାଲା ଦ୍ଵାରା ରକ୍ଷି ତ) ର ଅଥ୍ଥ ଓଡ଼ିୟା ଗର ତାଲା| ହୁ ମଳ ୂ ୟ ଵସ୍ତୁ ତାଲା
ପକାଇ ରଖନ୍ତି, ଅତଃ ଲକ୍ଷ୍ମୀ (ସମ୍ପତ୍ତି ) ଗକାଳାପୁର ନିଵାସି ନୀ| ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଗର ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିର ଗକାଲ୍ିାପୁର ଗର ଅଛି| ଅତଃ
ସମ୍ପତ୍ତି , ଧାତୁ ଭଣ୍ଡାର ଆଦି ର ରକ୍ଷା କରି ା ଗଲାକ ଗକାଲା| ଅନୟ ଗଦଶ ଗର ମଧ୍ୟ ଗସହି କାମ କରି ା ଗଲାକମାନଂକୁ ଗକାଲା
କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସମାଗନ ଭି ନ୍ନ ଜାତି ର ଗହଇ ପାରନ୍ତି, କିନ୍ତୁ କାମ ଏକା ଥ୍ ିଲା| ଗସହି ପରି ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନ ର ଵୟଵସ୍ଥା କରି ା ଗଲାକ
ଵାନର ଥ୍ ିଗଲ| ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗର ଜହାଜ ରଖ ି ା ପାଇଂ ଗସଠାଗର ନ୍ଧ କରା ଯାଏ| ତାକୁ ନ୍ଦର କୁହନ୍ତି|ଗସ ଗଲାକ ମଧ୍ୟ ଵାନର
ଵା ନ୍ଦର| ଶ୍ରୀରାମ କୁ ସମୁଦ୍ର ପାର କରି ଆକ୍ରମଣ କରି ା ପାଇଂ ଵାନର (ପତ୍ତନ ର ମାଲି କ) ତଥ୍ା ଭାଲୂ (ଧାତୁ ରକ୍ଷକ) ର
ଆଵଶୟକତା ଥ୍ ିଲା| ଗକାଲା ଜାତି ନାମ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ହୁ ତ ସ୍ଥାନ-ଗକାଲା ିରା ଥ୍ାନା (ଓଡ଼ିଶା ର ଝାରସୂଗଡ ୁ ା, ଝାରକଣ୍ଡ ର
ସି ମଗଡଗା-ଉଭୟ ଜିଲା ଗର), ଗକାଲା (ଗକାରାପୁଟ| ମୁମ୍ବଈ ଗର ମଧ୍ୟ ଗଗାଟୁ ଏ ସମୁଦ୍ର ତଟ ର ନାଂ ଗକାଲା ା|
(୪) ପୁରାଗନ ଶାସକ-ପଠାର ଭୁମି କୁ କନ୍ଧ ଯା ପୁଟ (ପ୍ରସ୍ଥ) କହୁ ଥ୍ ିଗଲ, ଯଥ୍ା କନ୍ଧ-ମାଳ ଵା ଗକାରାପୁଟ| ଗସ ସ୍ଥାନ ର ନିଵାସୀ କନ୍ଧ
ଓ ଗସ ରାଜୟ କିଷ୍କିନ୍ଧା| ଉତ୍ତରୀ ଭାଗ ଗର ାଲି ର ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ ିଲା| ଗସ ଓଡ଼ିଶା ଗର ାଲି ଗଡ ୁ ା, ାଲି ଗମଲା ଆଦି ସ୍ଥାନ| ଦକ୍ଷିଣୀ
ଭାଗ ଗର ସୁଗ୍ରୀଵ କା ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ା|
ଭାରତ ର ଗଣ୍ଡ ଭାଗ ଵିନ୍ଧୟାଚଳ ର ଗଗାଣ୍ଡଵାନା, ତାହାର ନିଵାସୀ ଗଗାଣ୍ଡ| ତାହାର ପଶ୍ଚି ମୀ ସୀମା ଗୁଜରାତ ର ଗଗାଣ୍ଡଲ
(ରାଜଗକାଟ ଜିଲା)| ଉତ୍ତର ପ୍ରଗଦଶ ର ପୂଵୀଥ ଭାଗ ଗର ମଧ୍ୟ ଗଗାଟିଏ ଜିଲା ଗଗାଣ୍ଡା, କିନ୍ତୁ ଗସ ଗଗାନଦଥ (ଗାଇ ଖୁର ଦ୍ଵାର ଗାତ,
ନଦଥମାଵା କଳା ମାଟି) ର ଅପଭ୍ରଂଶ| ଏଠାଗର ପତଞ୍ଜଲି ର ଜନ୍ ମ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗଗାଣ୍ଡ ଗଲାକ ଗଗାଣ୍ଡଵାନା ର ଶସକ ଥ୍ ିଗଲ|
ମୁଗଲ ଶାସକ ଅକ ର ର ସ ୁ ଠାରୁ ପ୍ର ଳ ଵିଗରାଧୀ ଗଗାଣ୍ଡ ରାନୀ ଦୁ ଗାଥ ଵତୀ ଥ୍ ିଗଲ, ତାଂକର ପତି ଓଡ଼ିଶା ର କଲାହାଣ୍ଡୀ ଗର
ଲାଞ୍ଜି ଗଢ଼ ନିଵାସୀ ଵୀରସି ଂହ ଥ୍ ିଗଲ (ଵୃନ୍ଦାଵନଲାଲ ଵମଥା କା ଉପନୟାସ-ରାନୀ ଦୁ ଗାଥ ଵତୀ)| ଗଗାଣ୍ଡ ଜାତି ର ରାଜ ପରି ଵାର ର
ଵୟକ୍ତି ରାଜ-ଗଗାଣ୍ଡ ଅଛନ୍ତି| ଏମାଗନ ସତ୍ତା ସହିତମି ଶ ି ନ ଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ଗଯ ଦରି ଦ୍ର ଵା ଦଳିତ ଗହଇ ଗଗଲ| କିନ୍ତୁ ତାଂକର
ଗସଵକ ମାଗନ ଅକ ର କୁ ଗଭଦ ଗଦଉଥ୍ ିଗଲ| ତାହାର ପୁରସ୍କାର ଗରଗସମାନଂକୁ ନମକହରାମୀ ଜାଗୀର (ଵିଶ୍ଵାସଘାତ)
ମି ଲିଲା| ରାନୀ ଦୁ ଗାଥ ଵତୀ ଗକ ପୁଗରାହିତ କୁ କାଶୀ ର ଓ ରଗସାଇଆ ମଗହଶ ଠାକୁର କୁ ମି ଥ୍ ିଲା ର ରାଜା କଗଲ|
ଓଡ଼ିଶା ର ଗଵଦ ଶାଖା-(୧) ଋଗଗ୍ଵଦ ର ସ ୁ ଶାଖା ଏଠାଗର ପ୍ରଚଲି ତ ଥ୍ ିଲା| ତାକୁ ଅଧ୍ୟଯନ କରି ା ଗଲାକଂକ ଗହାତା ଉପାଧ ି|
(୨) ଯଜୁଗଵଥଦ ଗର ଶୁକ୍ି ଯଜୁଗଵଥଦ ର କଣ୍ଵ ଶାଖା ଏଠି ଅଧ ିକ ପ୍ରଚଲି ତ ଥ୍ ିଲା-ମୁଖୟତଃ ଗ ୌଧ ଗର| କଣ୍ଵ ଵଂଶର ବ୍ରାହ୍ମଣ ମଗଧ
ଗର ୯୧୬-୮୩୩ ଈ.ପୂ. ଗର ଶାସନ କରି ଥ୍ ିଗଲ (ଗପୌରାଣିକ କାଳକ୍ରମ)|
କୃଷ୍ଣ ଯଜୁଗଵଥଦ ର ଔଦଲ କଠ ଶାଖା ର ଗକନ୍ଦ୍ର ଉଦଲା (ମଯୂରଭଂଜ)| ପି ଂଗ ଶାଖା କା ସ୍ଥାନ ଆଲି -ପି ଂଗଳ|
(୩) ସାମଗଵଦ-୨ ଶାଖା ର ଅଧ୍ୟୟନକାରୀ ର ଉପାଧ ି ଓଡ଼ିଶା ଗର ପ୍ରଚଲି ତ-
ଗକୌଥ୍ୁମୀ ଶାଖା-ଉଦ୍ଗାତା, ଗଜୈମିନୀଯ ଶାଖା-ଓତା
ଗକୌଥ୍ୁମୀ-କୁଥ୍ ପ୍ରଗକ୍ଷପଗଣ (ଧାତୁ ପାଠ ୧୦/୧୬୫)- ାହର କରି ା| ଉଦ୍ଗାନ ଯା ଉଦ୍ଗାର (ଓଗାଲ-ଓଡ଼ିଯା ଗୀତ)- ାହର କରି ା|
ଜିମ ୁ ଅଦଗନ (୧/୩୧୮)-ଭୀତର ଗନ ା| ଓତ-ଗପ୍ରାତ ଗର ଓତ ଭୀତର ର ଵୟାପ୍ତି , ପ୍ର+ଉତଃ = ାହର ଦିଶା ଗର ଗତି|
(୪) ଅଥ୍ଵଥଗଵଦ-ମୁଣ୍ଡକ ଶାଖା ଗକଵଲ ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା ଗର ପ୍ରଚଲି ତ ଥ୍ ିଲା| ସମ୍ବଳପୁର ଓ ାଲାଂଗିର ଗର ମୁଣ୍ଡ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାନଂକର
ଉପାଧ ି| ମୁଣ୍ଡ କା ଅଥ୍ଥ ଗଲୌହ ଖନିଜ, ଲୁ ହା ଖଣି ଗର କାମ କରି ା ଗଲାକ ମୁଣ୍ଡା ଜନଜାତି| ଆଜି ଉପଲବ୍ଧ ଗଶୌନକ ଓର
ଗପୈପ୍ପଲାଦ ଶାଖା ଭି ତଗର ଗପୈପ୍ପଲାଦ ଶାଖା ର ପ୍ରତି ଗକଵଲ ଓଡ଼ିଶା ଗର ହୀ ମି ଲି ଥ୍ ିଲା| ସମ୍ଭଵତଃ ତାହାର ଗକନ୍ଦ୍ର ପି ପ୍ପଲୀ
(ଭୁଵଗନଶ୍ଵର-ପୁରୀ ମାଗଥ ଗର) ଥ୍ ିଲା|
ଅଧ୍ଯାୟ ୭. ଜଗନ୍ନାଥ୍ ତତ୍ତ୍ଵ ଓ ଇତିହାସ
ଗଵଦ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ କୁ ପୁରୁଷ କୁହା ଯାଇଅଛି ଓ ସ ୁ ପୂଜା ଗର ପୁରୁଷ ସୂକ୍ତ ର ୧୬ ମନ୍ତ୍ର ର ହି ୧୬ ଉପଚାର ଗର ପ୍ରୟୁକ୍ତ ହୁ ଏ|
ଭଗଵାନ ନିଗଜ କହିଛନ୍ତି କି ସମ୍ପୂଣଥ ଗଵଦ ତାଂକର ହି ଵଣଥନ-
ଗଵଗଦୈଶ୍ଚ ସଗଵୈରହଗମଵଗଵଦୟଂ ଗଵଦାନ୍ତଵିଦ ଗଵଦଵିଗଦଵ ଚାହମ (ଗୀତା, ୧୫/୧୫)
ଭାଗଵତ ପୁରାଣ ଗର କୃଷ୍ଣ ଅଵତାର ଵଣଥନ ଆରମ୍ଭ ଗର ହି ଉଗଲ୍ଲଖ ଲି ଜଗନ୍ନାଥ୍ ହି ଵାସୁଗଦଵ, ଵୃଷାକପି , ପୁରୁଷ ଅଛନ୍ତି, ଅତଃ
ତାଂକର ସ୍ତୁ ତି ପୁରୁଷ ସୂକ୍ତ ଦ୍ଵାରା ହୁ ଏ-
ତତ୍ର ଗତ୍ଵା ଜଗନ୍ନାଥ୍ଂ ଵାସୁଗଦଵଂ ଵୃଷାକପି ଂ| ପୁରୁଷଂ ପୁରୁଷସୂଗକ୍ତନ ଉପତଗସ୍ଥ ସମାହିତାଃ|| (ଭାଗଵତ ପୁରାଣ ୧୦/୧/୨୦)
ଵୃଷାକପି ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ହନୁ ମାନ ରୂପ, ଵୃଷା = କଣ ଵା ଵିନ୍ଦୁ ର ଵଷଥା, ସାରା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ (ଆକାଶଗଂଗା) ଵା ଗସ ଭି ତଗର ସ ୁ ତାରା
ଗଗାଟିଏ ଗଗାଟିଏ କଣ| କପି = ପୂଵ ଥ ପରି ନିମାଥ ଣ, କ = ଜଲ ସମାନ ଵିସ୍ତୃତ ପଦାଥ୍ଥ, ପି = ପି , ତାହାର ପାନ ଦ୍ଵାରା ନିମାଥ ଣ|
ତଦ ଯତ କମ୍ପାୟ-ମାଗନା ଗରଗତା ଵଷଥତି ତସ୍ମାଦ ଵୃଷାକପି ଃ, ତଦ ଵୃଷାକଗପଃ ଵୃଷା କପି ତ୍ଵମ| ... ଆଦିଗତୟା ଗଵୈ ଵୃଷାକପି ଃ|
(ଗଗାପଥ୍ ାହ୍ମଣ, ଉତ୍ତର ୬/୧୨)
ଗଲାକଭାଷା ଗର ପୁରୁଷ ର ଅଥ୍ଥ ମନୁ ଷୟ ପୁରୁଷ, ସ୍ତ୍ରୀ ନୁ ଗହଂ| କିନ୍ତୁ ଗଵଦ ଗର ପୁରୁଷ ର ଵୟାପକ ଅଥ୍ଥ, ଏଠି ପୁରୁଷ ର ଅଥ୍ଥ ଵିଶ୍ଵ
ନିମାଥ ଣ ର ସ ୁ ସ୍ତର ଓ ସ ୁ ସଜୀଵ-ନିଜୀଥ ଵ ପି ଣ୍ଡ ଯାହା ସୀମା ଵା ପୁର ଗର ସ୍ଥି ତ|
ଭାଗଵତ ଗୀତା ଗର ୪ ସ୍ତର ର ପୁରୁଷ-
(୧) ପରାତ୍ପର ପୁରୁଷ-ଏହା ମୂଳ କାରଣ, ଯାହା ଭି ତଗର ଗଭଦ ନାହିଂ, ଗତଣୁ ତାହାର ଵଣଥନ କରି ଗହ ନାହିଂ| ତାହାର ଉଗଲ୍ଲଖ
କୁ ଉପଵଣଥନ କୁହନ୍ତି-
ଏଵଂ ଗଗଜନ୍ଦ୍ରମୁପଵଣିତ ନିଵିଗଶଷଂ (ଗଗଜନ୍ଦ୍ର ଗମାକ୍ଷ ଗସ୍ତାତ୍ର ପଗର ଶୁକଗଦଵଂକ ମନ୍ତଵୟ-ଶ୍ରୀମଦ ଭାଗଵତ, ୮/୩/୩୦)
ଅନୟ ୩ ସ୍ତର ଗ ାଧ ଗମୟ-
(୨) କ୍ଷର ପୁରୁଷ-ଯାଃଆ ସଥ୍ୂଲ ରୂପ ଦିଶଚ ୁ ି, ଗସ କାଳ କ୍ରଗମ ଧୀଗର ଧୀଗର ପୁରୁଣା ଗହଇଯି (କ୍ଷୟ) ଓ ଗଶଷ ଗର ସମାପ୍ତ
ଗହ |
(୩) ଅକ୍ଷର ପୁରୁଷ- ାହୟ ରୁପ ଓ ରଚନା କ୍ରମଶଃ ଦଗଲ କିନ୍ତୁ ତାହାର କୂଟସ୍ଥ ପରି ଚୟ (ନାମ, ଗୁଣ, କମଥ) ଗସ ହି ରଗହ| ଅତଃ
ତାକୁ ଅକ୍ଷର କୁହନ୍ତି|
(୪) ଅଵୟୟ ପୁରୁଷ-ସାରା ସମାଜ ଵା ଵୟଵସ୍ଥା କୁ ଗଦଖ ିଗଲ ଗଗାଟିଏ ସ୍ଥାନ ଗର କିଛି କମ ଗହ , ଅନୟ ସ୍ଥାନ ଗର ଗସତିକି ଢ଼ି
ଯି -ଗଯାଗ ସମାନ ରହି | ଅତଃ ତାକୁ ଅଵୟୟ ପୁରୁଷ କୁହନ୍ତି| ଏହା ପରି ଵତଥନ-କ୍ରମ ରୂପ ଗର ଵୃକ୍ଷ ଭଲି , ମନୁ ଷୟ ର କ୍ରମାଗତ
ଜନ୍ମ ର ି କ୍ରମ|
କ୍ଷର ଓର ଅକ୍ଷର ଠାରୁ ଉତ୍ତମ ଗହ ାରୁ ଅଵୟୟ କୁ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ି କୁହନ୍ତି| ଵଣଥନୀଯ ରୂପ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଅୟୟ ପୁରୁଷ ଵା
ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ| କୃଷ୍ଣ ଗଯାଗଗଶ୍ଵର ଅଵସ୍ଥା ଗର ଭଗଵାନ ଥ୍ ିଗଲ, ଗୀତା ଗର ତାଂକୁ ଭଗଵାନ କୁହାଯାଇଛି, ଅନୟ ସ୍ଥାନ ଗର ନାହିଂ|
ଗସ ଜନ୍ ମ ଠାରୁ ହି ଚମତ୍କାର ଆରମ୍ଭ କର ଗଦଗଲ| କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୀ ରାମ ସଦା ପୁରୁଷ ମୟଥ ୟାଦା ଭି ତଗର ରହିଗଲ, ଏମି ତି ଗକାଣସି କାମ
କଗଲ ନାହିଂ ଯାହା ପୁରୁଷ ପାଇଂ ଅସମ୍ଭଵ| ଅତଃ ଜଗନ୍ନାଥ୍ କୁ ଭଗଵାନ ରୂପ ଗର କୃଷ୍ଣ ଓ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ରୂପ ଗର ରାମ କୁହନ୍ତି|
ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ରୂପ ଗର ଗଲାକ ଓ ଗଵଦ (ଉଭୟ ସଦା ଏକା ସାଂଗଗ) ଗର ପ୍ରଥ୍ ିତ ଗହ ାରୁ ଏକ (୧) ର ଵିଗଶଷଣ ପ୍ରଥ୍ମ ହୁ ଏ ଓ
ଵଜନ କଲା ଗ ଗଳ ୧ ଦଲ ଗର ରାମ କୁହନ୍ତି|
ଗୀତା, ଅଧ୍ୟାୟ ୧୫-ଦ୍ଵାଵିଗମୌ ପୁରୁଗଷୌ ଗଲାଗକ କ୍ଷରଶ୍ଚାକ୍ଷର ଏଵ ଚ| କ୍ଷରଃ ସଵଥାଣି ଭୂତାନି କୂଟଗସ୍ଥାଽକ୍ଷର ଉଚୟଗତ||୧୬||
ଉତ୍ତମଃ ପୁରୁଷସ୍ତଵନୟଃ ପରମାଗତ୍ମତୁ ୟଦାହୃ ତଃ| ଗଯା ଗଲାକତ୍ରଯମାଵିଶୟ ିଭତୟଵୟୟ ଈଶ୍ଵରଃ||୧୭||
ଯସ୍ମାତ କ୍ଷରମତୀଗତାଽହମକ୍ଷରାଦପି ଗଚାତ୍ତମଃ| ଅଗତାଽସ୍ମି ଗଲାଗକ ଗଵଗଦ ଚ ପ୍ରଥ୍ ିତଃ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମଃ||୧୮||
୪ ଟି ପୁରୁଷ ଗକ ୪ ପ୍ରକାର ର କାଳ| କାଳ ର ଅଗନକ ପରି ଭାଷା ଵିଭିନ୍ନ ଦଶଥନ ଗର ଅଛି| କାଳ କୁ ପରି ଵତଥନ ର ଆଭାସ କହି
ଗହ | କ୍ଷର ପୁରୁଷ ଗର ସଦା ପରି ଵତଥନ ହୁ ଏ, ଗତଣୁ ତାହାର କାଳ ନିତୟ କାଳ| ଯାହା ପରି ଵତଥନ ଗହଇ ସାରି ଲା, ଗସ ପୁଣି
ଗଫରାଇ ଗହ ନାହିଂ| ୂ ଢ଼ା ଗହଲା ପଗର ପୁଣି ଗକଗ ଯୁଵକ ଵା ାଳକ ଗହଇ ପାରି ନାହିଂ| ଅତଃ ନିତୟ କାଳ ର ଅଥ୍ଥ
ମୃତୁୟ |ି ଗକଗତ ପରି ଵତଥନ ଚକ୍ରୀଯ କ୍ରମ ଗର ହୁ ଏ| ପ୍ରାକୃତକ ି ଚକ୍ର ଅଛି, ଦିନ-ରାତ୍ରି, ମାସ, ଵଷଥ| ଗସହି ଚକ୍ର ଗର ମନୁ ଷୟ ର ି
ଯଜ୍ଞ ହୁ ଏ| ଗସ ଅକ୍ଷର ପୁରୁଷ ର କାଯଥ| ଗସ ଚକ୍ର ର କାଳ ଦ୍ଵାରା କାଳ ର ମାପ ହୁ ଏ| ଗସ ଚକ୍ର ଗର ଜନନ ଵା ଯଜ୍ଞ ଦ୍ଵାରା
ଉତ୍ପାଦନ କରା ଯାଏ, ଅତଃ ତାକୁ ଜନୟ କାଳ କୁହନ୍ତି| ପୂଣଥ ସଂସ୍ଥା ଗଦଖ ିଗଲ ଗକାଣସି ପରି ଵତଥନ ହୁ ଏ ନାହିଂ, ଅତଃ ଅଵୟୟ
ପୁରୁଷ ର ଅକ୍ଷୟ କାଳ| ଅକ୍ଷୟ କାଳ ର ପୁରୁଷ କୁ ଗ୍ରନ୍ଥ ସାହ ଗର ଅକାଳ ପୁରୁଷ କୁହା ଯାଇଅଛି| ପରାତ୍ପର କାଳ ଅନୁ ଭଵ
ଠାରୁ ପଗର| ଏ ଵିଷୟ ର ଵିସ୍ତୃତ ଵଣଥନ ଭାଗଵତ ପୁରାଣ(୩/୧୧) ଅଧ୍ୟାୟ ଗର|
ଦାରୁ ବ୍ରହ୍ମ-ଜଗନ୍ନାଥ୍ କୁ ପ୍ରାୟଃ ଦାରୁ-ବ୍ରହ୍ମ କୁହନ୍ତି ତଥ୍ା ପୁରାଣ ଗର ତାହାର ଅଥ୍ଥ ଅଛି-
ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ-ଗଵୈଷ୍ଣଵ ଉତ୍କଲ ଖଣ୍ଡ,ଅଧ୍ୟାୟ ୪-
ଗଦଵାସୁର ମନୁ ଷୟାଣାଂ ଗନ୍ଧଗଵଥାରଗରକ୍ଷସାମ| ତିରଶ୍ଚାମପି ଗଭା ଵିପ୍ରାସ୍ତସ୍ମିନ୍ଦାରୁମଗୟ ହଗରୌ||୭୧|
ସଵଥାତ୍ମଭୂଗତ ଵସତି ଚିତ୍ତଂ ସଵଥସଖ ୁ ାଵଗହ| ଉପଜୀଵନ୍ତୟସୟ ସୁଖଂ ଯସୟାଽନନୟ ସ୍ଵରୂପି ଣଃ||୭୨||
ବ୍ରହ୍ମଣଃ ଶରୁତିଵାଗାଗହଗତୟଦତ୍ରାଽନୁ ଭୂୟଗତ| ଦୟତି ସଂସାର ଦୁ ଃଖାନି ଦଦାତି ସୁଖମଵୟୟମ||୭୩||
ତସ୍ମାୋରୁମଯଂ ବ୍ରହ୍ମ ଗଵଦାଗନ୍ତଷୁ ପ୍ରଗୀୟଗତ| ନହି କାଷ୍ଠମୟୀ ଗମାକ୍ଷଂ ଦଦାତି ପ୍ରତିମା କ୍ଵଚିତ||୭୪||
ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮-ଆଦୟାମୂତଭ ି ଗ ଥ ଵଗତା ନାରସି ଂହାକୃତିନପ ଥୃ | ନାରାୟଗଣନ ପ୍ରଥ୍ ିତା ମଦନୁ ଗ୍ରହତସ୍ତଵଯି |୩୮||
ଦାରଵୀ ମୂତିଗରଗଷତି ପ୍ରତିମା ୁ ଦ୍ଧିରତ୍ର ଗଵୈ| ମା ଭୂଗତ୍ତ ନୃ ପଶାଦଥୂ ଲ ପରବ୍ରହ୍ମାକୃତିସ୍ତିୟ ଵ ମ||୩୯||
ଖଣ୍ଡନାତ ସଵଥ ଦୁ ଃଖାନାଂ ଅଖଣ୍ଡାନନ୍ଦ ଦାନତଃ| ସ୍ଵଭାଵାୋରୁଗରଗଷା ହି ପରଂ ବ୍ରହ୍ମାଭି ଧୀୟଗତ||୪୦||
ଇତ୍ଥଂ ଦାରୁମଗୟା ଗଦଵଶ୍ଚତୁ ଗଵଥଦାନୁ ସାରତଃ| ରଷ୍ଟ୍ା ସ ଜାଗତାଂ ତସ୍ମାଦାତ୍ମାନଞ୍ଚାପି ସଷ୍ଟ୍
ୃ ଵାନ||୪୧||
ତାହାର ମୂଳ ଋଗଗ୍ଵଦ ଗର-ଅଗଦା ଯୋରୁଃ ପ୍ିଵଗତ ସି ଗନ୍ଧାଃ ପାଗର ଅପୂରୁଷମ|
ତଦାରଭସ୍ଵ ଦୁ ହଗଥ ଣା ଗୟନ ଗେ ପରସ୍ତରମ|| (ଋକ , ଶାକଳୟ ଶାଖା ୧୦/୧୫୫/୩)
ଯତ୍ର ଗଦଗଵା ଜଗନ୍ନାଥ୍: ପରପାରଂ ମଗହାଦଗଧ:|
ଲଭଦ୍ର: ସୁଭଦ୍ରା ଚ ତତ୍ର ମାମମୃତଂ କୃଧ ି|| (ଋଗଗ୍ଵଦ ପରି ଶଷ୍ଟ୍ ି )
ଯୋଵଥମାନୁ ଷ ସିଗନ୍ଧାସ୍ତୀଗର ତୀଣଥଂ ପ୍ରଦୃ ଶୟଗତ| ତଦାଲଭାୟ ପରଂ ପଦଂ ପ୍ରାଗପ୍ନାତି ଦୁ ଲଭ ଥ ମ| (ଋକ, ଵାଷ୍କଲ ଶାଖା
୮/୮/୧୩/୩)
= ଏ ଯାହା ଅଗପୌରୁଗଷୟ ଦାରୁ-ମୂତି ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗର ଦିଶଚ ୁ ି, ତାହାର ଭକ୍ତି କଗଲ ଦୁ ଲଭ
ଥ ପରମ ପଦ ମି ଗଲ|
ଏଠି ଆକାଶ ର ୩ ଧାମ ଗର ଵିରଳ ଅଦୃ ଶୟ ପଦାଥ୍ଥ ର ଵିସ୍ତାର ୩ ପ୍ରକାର ର ସମୁଦ୍ର-ସ୍ଵୟମଭୂ ମଣ୍ଡଳ ଵା ଉତ୍ତମ ଧାମ ଗର
ଆଦି ରୂପ (ଆଦିତୟ) ଅୟଥ ୟମା ଓ ସମୁଦ୍ର ନିୟତି ଵା ପ୍ରକୃତି| ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ମଧ୍ୟମ ଧାମ ଅଛି ଯାହାର ଆଦିତୟ ଵରୁଣ, ଓ ଅଦୃ ଶୟ ପଦାଥ୍ଥ
ର ଵିସ୍ତାର ସରସ୍ଵାନ ସମୁଦ୍ର| ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ ଅଵମ ଧାମ ଯାହାର ଆଦିତୟ ମି ତ୍ର ଓ ମର ସମୁଦ୍ର| ଏ ସ ୁ ସମୁଦ୍ର ଗର ଭାସୁଥ୍ ି ା
ପି ଣ୍ଡ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ-ତାରା-ଗ୍ରହ ର ଏକତ୍ଵ ଵା ଅଗପୌରୁଗଷୟତ୍ଵ ଅନୁ ଭଵ କଗଲ ପର ପରମ ପଦ ମିଗଲ|
ପୃଥ୍ୀଵ ଗର ୭ ଟି ଜଳ ସମୁଦ୍ର ୭ ଦ୍ଵୀପ ର ସୀମା| ଗଗା ରୂପ (ଯଜ୍ଞ ଉତ୍ପାଦକ) ପୃଥ୍ୀଵ ର ୪ ଉତ୍ପାଦକ ମଣ୍ଡଳ ୪ ସମୁଦ୍ର-ଜଳ ସମୁଦ୍ର,
ସ୍ଥଲ ସମୁଦ୍ର (ଖନିଜ, କୃଷି ର ଉତ୍ପାଦନ), ଜୀଵ-ମଣ୍ଡଳ (ପଶୁ, ଵୃକ୍ଷ ର ଉତ୍ପାଦ), ଵାୟୁମଣ୍ଡଳ-ଵଷଥା, ଵନସ୍ପତି ଦ୍ଵାରା ଉତ୍ପାଦନ|
ଏମାନଂକର ଅଗପୌରୁଗଷୟତ୍ଵ ଵା କ୍ରମ (ପୁରୁଷ ସୂକ୍ତ ର ୭ ପରି ଧ ି, ୩x୭ ସମି ଧା) ଜାଣିଗଲ ପରମ ପଦ ମି ଗଲ|
ପୁରାଣ ଗର କଥ୍ା ଅଛି କି ଭଗଵାନ କୃଷ୍ଣ ଗଶାଇଥ୍ ିଲା ଗଵଗଳ ଜରା ଵୟାଧ ତାଂକର ପାଦ ମୂଳ ଗର ାଣ ମାରି ଲା ଯାହା ଦ୍ଵାରା
ତାଂକର ଗଦହାନ୍ତ ଗହଲା| ତାଂକର ଶରୀର ସମ୍ପୂଣଥ ନଷ୍ଟ୍ ଗହଲା ନାହିଂ| ଗସ ସମୁଦ୍ର ଗର ଭାସି ପୁରୀ ତଟ ପହଂଚିଲା| ଗସହି କାଠ
ଦ୍ଵାରା ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ପ୍ରତିମା ତୟାର ଗହଲା (ଓଡ଼ିୟା ଗର ସାରଲା ଦାସଂକର ମହାଭାରତ, ଗମୌସଲ ପଵଥ)| ଏହା ଲାକ୍ଷଣିକ କଥ୍ା
ଗହଇ ପାଗର|
ଆଧ୍ୟାତ୍ମି କ ଅଥ୍ଥ ଅଛି କି ମନୁ ଷୟ ଶରୀର ଗର ଗମରୁଦଣ୍ଡ ସ୍ଥି ତ ଷଟ-ଚକ୍ର ଗର କ୍ରମଶଃ ଉତ୍ଥାନ ଗହଗଲ ଗଯଗତଗଵଗଳ ହୃ ଦୟ ର
ଶ୍ରୀ-ଗକ୍ଷତ୍ର ଅନାହତ ଚକ୍ର ଗର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ଦଶଥନ କଗର, ତାହାର ମୁକ୍ତି ହୁ ଏ| କଗଠାପନିଷଦ, ଅଧ୍ୟାୟ ୨, ଵଲ୍ଲୀ ୨-
ହଂସଃ ଶୁଚିଷଦ ଵସୁରନ୍ତରି କ୍ଷସଦ, ଗହାତା ଗଵଦିଷଦ ଅତିଥ୍ ିଦଥୁ ଗରାଣସତ|
ନୃ ଷଦ ଵରସଦୃ ତସଦ ଗଵୟାମସଦବ୍ଜା, ଗଗାଜା ଋତଜା ଅଦ୍ରିଜା ଋତଂ ୃ ହତ||୨||
ଊର୍ଧ୍ଥଂ ପ୍ରାଣମୁନ୍ନଯତୟପାନଂ ପ୍ରତୟଗସୟତି| ମଗଧ୍ୟ ଵାମନମାସୀନଂ ଵିଗଶ୍ଵ ଗଦଵା ଉପାସଗତ|||୩||
(ଗଶ୍ିାକ ୨-ମହାନାରାଯଣ ଉପନିଷଦ ୮/୬, ୧୨/୩, ନୃ ସିଂହ ପୂଵତ ଥ ାପି ନୀ ଉପ. ୩/୬, ଋକ ୪/୪୦/୫)
ଊପଗର ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ ଗର ଦାରୁ ଶବ୍ଦ ର ଵୟାଖୟା ଅନୁ ସାର ଦାରୁ ବ୍ରହ୍ମ ର ଅଗନକ ଅଥ୍ଥ-
(୧) ଵିଶ୍ଵ ନିମାଥ ଣ ର କ୍ରମ-ଆକାଶ ଗର ଵିଶ୍ଵ ନିମାଥ ଣ ର ୫ ପଵଥ-ଏହା ପୂଵ ଥ ଗର ୨ଟି ଅଵୟକ୍ତ-ପରାତ୍ପର ଓ ଶିଵ-ଶକ୍ତି ଗଭଦ-
ଅଗଭଦ| ତା ପଗର ୧୦୦ ଅର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ସମୂହ ରୂପ ଗର ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମଣ୍ଡଳ, ଆମର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ୧୦୦ ଅର ତାରା, ସୂଯଥ ର
ଗକ୍ଷତ୍ର ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ, ଗ୍ରହ ମାନଂକଗର ଜୀଵନ ଗକ୍ଷତ୍ର ଚାନ୍ଦ୍ର ମଣ୍ଡଳ ତଥ୍ା ଭୂ-ମଣ୍ଡଳ| ଏମାନଂକ ଭି ତଗର ସ ୁ ପି ଣ୍ଡ ର ର
ନିମାଥ ଣ-ଵିନାଶ ଚାଲୁ ଥ୍ାଏ, କିନ୍ତୁ ନିମାଥ ଣ ର କ୍ରମ ଶାଶ୍ଵତ| ଏହି ରୂପ ଗର ଗସ ଅଵିନାଶୀ ଅଶ୍ଵତ୍ଥ| ନିଦଷ୍ଟ୍
ି ପି ଣ୍ଡ ଏହାର ପତ୍ର ସଦୃ ଶ
କ୍ଷଣ-ଭଙ୍ଗୁ ର| ନିମାଥ ଣ ର ଗରାତ ମୂଳ ଵା ଊପଗର, ନିମିତ ପଦାଥ୍ଥ ଶାଖା ଓ ତଳ ଗର| ଆକାଶ ର ୭ ସ୍ତର ର ପ୍ରତିମା ରୂପ ମନୁ ଷୟ
ଶରୀର ଗର ୫ ଚକ୍ର ଓ ତା ଊପଗର ମସ୍ତି ଷ୍କ ଗର ୨ ଚକ୍ର|
ଊର୍ଧ୍ଥମଲ ୂ ମଧଃ ଶାଖମଶ୍ଵତ୍ଥଂ ପ୍ରାହୁ ରଵୟୟମ| ଛନ୍ଦାଂସି ଯସୟ ପଣଥାନି ଯସ୍ତଂ ଗଵଦ ସ ଗଵଦଵିତ| (ଗୀତା ୧୫/୧)
ଦୁ ଇ ଟି ଅଵୟକ୍ତ ସ୍ତର ୧ ଓ ତଥ୍ା ଚତୁ ଧଥା ଵିଭକ୍ତ ଓ| ତା ପଗର ୫ ସ୍ତର, ଯାହା ମାଗହଶ୍ଵର ସୂତ୍ର ର ପ୍ରଥ୍ମ ୫ ଵଣଥ ( ୫ ମୂଲ ସ୍ଵର)
ଦ୍ଵାରା ନିଦିଷ୍ଟ୍| ଏ ମାନଂକ ପ୍ରତିମା ଶରୀର ର ୫ ଚକ୍ର ର ୀଜ ମନ୍ତ୍ର ଗସହି ସ୍ଵର ର ସଵଣଥ ଅନ୍ତଃସ୍ଥ ଵଣଥ|
ସ୍ଵଯମଭୂ- ଅ - ହ-ଵିଶଦ୍ଧ ୁ ି ଚକ୍ର
ପରଗମଷ୍ଠୀ(ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ)-ଇ -- ଯ- ଅନାହତ
ଗସୌର ---ଉ --- ଵ -- ସ୍ଵାଧ ିଷ୍ଠାନ
ଚାନ୍ଦ୍ର- ଋ-- ର -- ମଣିପର ୂ
ଭୂ- ଲୃ --- ଲ- ମୂଲାଧାର
ଏହି ସୃଷ୍ଟ୍ି କ୍ରମ ଗର ସ୍ଵାଧ ିଷ୍ଠାନ ଓ ମଣିପର
ୂ ଚକ୍ର ର କ୍ରମ ଦଳି ଯାଇଅଛି| ଏହା ଶଂକରାଚାଯଥ ର ଗସୌନ୍ଦଯଥ ଲହରୀ ଅନୁ ସାର-
ମହୀଂ ମୂଲାଧାଗର କମପି ମଣିପଗୂ ର ହୁ ତଵହଂ, ସ୍ଥି ତଂ ସ୍ଵାଧ ିଷ୍ଠାଗନ ହୃ ଦି ମରୁତମାକାଶମୁପରି |
ମଗନାଽପି ଭରୂମଗଧ୍ୟ ସକଲମପି ଭି ତ୍ତ୍ଵା କୁଲପଥ୍ଂ, ସହରାଗର ପଗଦ୍ମ ସହ ରହସି ପତୟା ଵିହରସି ||୯||
ମାଗହଶ୍ଵର ସୂତ୍ର --ଅଇଉଣ| ଋଲୃ କ|-- ହଯଵରଟ| ଲଣ|--
(୨) ନିମାଥ ଣ ର ସାମଗ୍ରୀ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ନିମାଥ ଣ ସାମଗ୍ରୀ ମଧ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ହି| ଏ ହି ନିମାଥ ତା, ନିମାଥ ଣ ସାମଗ୍ରୀ, ନିମିତ, ତାହାର ଫଲ ଆଦି
ସ ୁ କିଛି| ଏହି ରୂପ କୁ ସୁକୃତ (କତଥା-କ୍ରିଯା ଆଦି ମିଶାମିଶ)ି କୁହମ୍ି|ି ତାହାର ଗଲାକଭାଷା ଗର ଅଥ୍ଥ ଅଛି ଭଲ କାମ|
କିଂ ସ୍ଵିଦ ଵନଂ କ ଉ ସ ଵୃକ୍ଷ ଆସ ଯଗତା ଦୟାଵା ପୃଥ୍ ିଵୀ ନିଷ୍ଟ୍ତକ୍ଷୁଃ|
ମନୀଷି ଗଣା ମନସା ପୃଚଗତଦୁ ତତ ଯଦଧ୍ୟତିଷ୍ଦ ଠ ଭୁଵନାନି ଧାରୟନ||
(ଋକ ୧୦/୮୧/୪, ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୨/୮/୯/୧୫, ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତା ୪/୬/୨/୧୨)
=ଗସ ଗକଉଂ ମହାନ ଵନ ଵା ଵୃକ୍ଷ ଥ୍ ିଲା ଯାହାକୁ କାଟି ପୃଥ୍ୀଵ ଓ ଆକାଶ ନିମାଥ ଣ ଗହଲା? ମନୀଷୀ ମାଗନ ମଗନ ମଗନ ଭାଵିଗଲ
କି କିଏଏ ସ ୁ ର ନିମାଥ ଣ ଓ ଧାରଣ କଲା?
ବ୍ରହ୍ମ ଵନଂ ବ୍ରହ୍ମ ସ ଵୃକ୍ଷ ଆସୀତ ଯଗତା ଦୟାଵା ପୃଥ୍ ିଵୀ ନିଷ୍ଟ୍ତକ୍ଷୁଃ|
ମନୀଷି ଗଣା ମନସା ଵିବ୍ରଵୀମି ଗଵା ବ୍ରହ୍ମାଧ୍ୟତିଷ୍ଦ ଠ ଭୁଵନାନି ଧାରୟନ|| (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୨/୮/୯/୧୬)
=ଗସ ପ୍ରଶ୍ନ ର ଉତ୍ତର ମନୀଷୀ ମାଗନ ମନ ଗର ହି ଗଦଗଲ କି ବ୍ରହ୍ମ ହି ଗସ ଵନ ଓ ଵୃକ୍ଷ ଥ୍ ିଲା ଯାହାକୁ କାଟି ବ୍ରହ୍ମ ହି ପୃଥ୍ୀଵ -
ଆକାଶ ର ନିମାଥ ଣ କଲା ଓ ଧାରଣ କଲା|
କିଂ ସ୍ଵିଦାସୀଦଧ ିଷ୍ଠାନମାରମ୍ଭଣଂ କତମତ୍ସ୍ିଵତ କଥ୍ାସୀତ| ଯଗତା ଭୂମି ଜନୟନ ଵିଶ୍ଵକମଥା ଵି ଦୟାଗମୌଗଣଥାନ ମହ୍ନା ଵିଶ୍ଵଚକ୍ଷାଃ||
(ଋକ ୧୦/୮୧/୨, ଗତୈତ୍ତିରୀଯ ସଂହିତା ୪/୬/୨/୧୧)
= ନିମାଥ ଣ ର ଆଧାର ତଥ୍ା ଆରମ୍ଭ ର ସାମଗ୍ରୀ କଅଣ ଥ୍ ିଲା, ତାହାର ଵିଧ ି ଓ କ୍ରମ କଅଣ ଥ୍ ିଲା ଯାହା ଦ୍ଵାରା ଵିଶ୍ଵକମଥା ଭୂମି -
ଆକାଶ ନିମାଥ ଣ କରି ଆକାଶ ଗର ଯଥ୍ା-ସ୍ଥାନ ସ୍ଥାପି ତ କଗଲ?
ବ୍ରହ୍ମାପଥଣଂ ବ୍ରହ୍ମ ହଵିବ୍ରହ୍ମ
ଥ ାଗଗ୍ନୌ ବ୍ରହ୍ମଣା ହୁ ତମ | ବ୍ରଗହ୍ମୈଵ ଗତନ ଗନ୍ତଵୟଂ ବ୍ରହ୍ମକମଥସମାଧ ିନା|| (ଗୀତା, ୪/୨୪)
= ବ୍ରହ୍ମ ହି ଅପଥଣ, ହଵି, ଅଗ୍ନି ତଥ୍ା ଗସ ଭି ତଗର ହୁ ତ ପଦାଥ୍ଥ| ହଵନ କରି ା ଗଲାକ ି ବ୍ରହ୍ମ, ନିମିତ ପଦାଥ୍ଥ, ଓ ଗଶଷ ଗର ବ୍ରହ୍ମ
ରୂପୀ କମଥ ଗସ ବ୍ରହ୍ମ ଗର ହି ଲୀନ ହୁ ଏ|
(୩) ନିରଗପକ୍ଷ ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ା-
ଯସ୍ମାତ ପରଂ ନାପରମସ୍ତି କିଞ୍ଚଦ ି ଯସ୍ମାନ୍ନାଣୀଗୟା ନ ଜୟାଗଯାଽସ୍ତି କଶ୍ଚି ତ |
ଵୃକ୍ଷ ଇଵ ସ୍ତଗବ୍ଧା ଦିଵି ତିଷ୍ଗଠ ତୟକଗସ୍ତଗନଦଂ ପୂଣଂଥ ପୁରୁଗଷଣ ସଵଥମ || (ଗଶ୍ଵତାଶ୍ଵତରଉପନିଷଦ, ୩/୯)
ବ୍ରହ୍ମ ସ ୁ କ୍ରିୟା-ପରି ଣାମ ଠାଉ ଊପଗର| ଗଯମି ତି ମାଗଥ ଗର ସ୍ଥି ତ ଵୃକ୍ଷ ସମସ୍ତଂକୁ ଯାଉଥ୍ ି ା ଗଦଗଖ, କିନ୍ତୁ ଗକାଣସି ାଧା ଵା
ସହାୟତା କଗର ନାହିଂ| ଗସହି ପରି ବ୍ରହ୍ମ ଗକଵଲ ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ା| ତାହାର ପ୍ରତୀକ ରୂପ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମୂତି ର ଖାଲୀ ହାତ ସାମନା କୁ
ପ୍ରସାରି ତ|
(୪) କାରଣ-କ୍ରିୟା-ଫଲ ର ଚକ୍ର-ଵୃକ୍ଷ ର ମୂଳ କାରଣ ସଦୃ ଶ, ତାହାର ଶାଖା କ୍ରିଯା, ଫଳ ପରି ଣାମ| ଫଳ ର ୀଜ ଠାରୁ ପୁଣି
ଗସ ହି ଚକ୍ର ଆରମ୍ଭ ହୁ ଏ| ମନୁ ଷୟ କମଥ-ଫଳ ର ଅନନ୍ତ ଚକ୍ର ଗର ସଦା ଜନ୍ ମ ଗନଇ ଥ୍ାଏ|
ଅହଂ ଵୃକ୍ଷସୟ ଗରରି ଵା| କୀତିଃ ପୃଷ୍ଂଠ ଗି ଗରରି ଵ| ଊର୍ଧ୍ଥ ପଵିଗତ୍ରା ଵାଜିନୀଵ ସମୃତମସି | ଦ୍ରଵିଣଂ ସଵଚଥସମ| ସୁଗମଧା
ଅମୃଗତାକ୍ଷି ତଃ| ଇତି ତ୍ରିଶଗଙ୍କାଗଵଥଦାନୁ ଵଚନମ| (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ଉପନିଷଦ ୧/୧୦)
ଵାସନା ଵଶତଃ ପ୍ରାଣସ୍ପନ୍ଦଗସ୍ତନ ଚ ଵାସନା| କ୍ରିଯଗତ ଚିତ୍ତ ୀଜସୟ ଗତନ ୀଜାଙ୍କୁ ରକ୍ରମଃ||୨୬||
ଗଦ୍ଵ ୀଗଜ ଚିତ୍ତଵୃକ୍ଷସୟ ପ୍ରାଣସ୍ପନ୍ଦନଵାସଗନ|
ଏକସ୍ମିଶ୍ଚ ତଗୟାଃ କ୍ଷୀଗଣ କ୍ଷିପ୍ରଂ ଗଦ୍ଵ ଅପି ନଶୟତଃ||୨୭||
ଗଦ୍ଵ ୀଗଜ ଚିତ୍ତଵୃକ୍ଷସୟ ଵୃତ୍ତିଵ୍ରତତିଧାରି ଣଃ| ଏକ ପ୍ରାଣ ପରି ସ୍ପଗନ୍ଦା ଦ୍ଵିତୀୟଂ ଦୃ ଢ଼ଭାଵନା||୪୮||
(ମୁକ୍ତିଗକାପନିଷଦ, ଅଧ୍ୟାଯ ୨)
ଅଧଗଶ୍ଚାର୍ଧ୍ଥଂ ପ୍ରସୃତାସ୍ତସୟ ଶାଖା ଗୁଣପ୍ରଵୃଦ୍ଧା ଵିଷୟପ୍ରଵାଲାଃ|
ଅଧଶ୍ଚ ମୂଲାନୟନୁ ସନ୍ତତାନି କମଥାନୁ ନ୍ଧୀନି ମନୁ ଷୟଗଲାଗକ||୨||
ନ ରୂପମଗସୟହ ତଗଥ୍ାପଲଭୟଗତ, ନାଗନ୍ତା ନ ଚାଦିନ ଥ ଚ ସମ୍ପ୍ରତିଷ୍ାଠ | ଅଶ୍ଵତ୍ଥଗମନଂ ସୁଵିରୂଢ଼ମୂଲମସଙ୍ଗଶଗସ୍ତ୍ରଣ ଦୃ ଗଢ଼ନ
ଛିତ୍ଵା||୩|| (ଗୀତା, ଅଧ୍ୟାଯ ୧୫)
(୫) କତ୍ତଥା-ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ା ସମନ୍ଵୟ-ସ ୁ ଜୀଵିତ ରଚନା ଗର ମସ୍ତି ଷ୍କ ର ୨ ଭାଗ, ଏକ କାଯଥ କଗର, ଅନୟ ନିରୀକ୍ଷଣ କଗର| ଅତଃ ିନା
ାହରୀ ନିଯନ୍ତ୍ରଣ ଜୀଵନ ସ୍ଵୟଂ ଚାଗଲ| ଵିରାଟ ସ୍ତର ଗର ମଧ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମ ଗସ ହି ଦୁ ଇ ରୂପ ଗର ସୃଷ୍ଟ୍ି ଚଲାଏ|
ଦ୍ଵା ସୁପଣଥା ସୟୁଜା ସଖାୟା ସମାନଂ ଵୃକ୍ଷଂ ପରି ଷସ୍ଵଜାଗତ|
ତଗୟାରନୟଃ ପି ପ୍ପଲଂ ସ୍ଵାଦୁ ଅତ୍ତି ଅନଶ୍ନନ ଅଗନୟା ଅଭି ଚାକଷୀତି||
(ଋକ ୧/୧୬୪/୨୦, ଅଥ୍ଵଥ ୯/୧୪/୨୦, ଗଶ୍ଵତାଶ୍ଵତର ଉପନିଷଦ ୪/୬, ମୁଣ୍ଡକ ଉପନିଷଦ ୩/୧/୧)
= ଏକ ଵୃକ୍ଷ ଗର ଏକା ସାଂଗଗ ଦୁ ଇ ପକ୍ଷୀ| ଜଗଣ ପି ପ୍ପଳ (ପି + ଫଲ, ଗୟଉଂ ଫଳ ଗର ଆସକ୍ତି ଅଛି) କୁ ସ୍ଵାଦ ସହିତ ଖାଉଚି|
ଅନୟ ିନା ଖାଇ ଗକଵଲ ଗଦଖ-ଭାଲ କରୁଅଛି|
ଶରୀର ଗର ଏହି ୨ ପକ୍ଷୀ ଆତ୍ମା ଓ ଜୀଵ ( ାଇ ିଲ ଗମଂ ଆଦମ-ଈ)|
(୬) ଵନ-ଅନନ୍ତ କମଥ-ଚକ୍ର ତଥ୍ା କ୍ରିୟା ର ସମନ୍ଵୟ ହି ବ୍ରହ୍ମ ରୂପୀ ଵନ|
ଵୃକ୍ଷ ପ୍ରତୀକ-ଵିଷଣୁ ଵା ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସମସ୍ତଂକ ହୃ ଦୟ ଗର ରହି ସଂଚାଲି ତ କରନ୍ତି| ପ୍ରଗତୟକ ଵୟକ୍ତି ନିଜ ସ୍ଥାନ ଗର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର| ତାହାର
ପ୍ରତୀକ ପି ପ୍ପଳ, ଯାହାର ପ୍ରତି ପତ୍ର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ରୂପ ଗର ହିଗଲ| ପତ୍ର ମାନଂକ ହଲି ା ଚଞ୍ଚଳ ମନ ର ପ୍ରତୀକ|
ଅଶ୍ଵତ୍ଥରୂଗପା ଭଗଵାନ ଵିଷଣୁଗରଵ ନ ସଂଶୟଃ| ରୁଦ୍ରରୂଗପା ଵଟସ୍ତଦ୍ଵତ ପଲାଗଶା ବ୍ରହ୍ମରୂପଧୃକ|| (ପଦ୍ମପୁରାଣ, ଉତ୍ତର ଖଣ୍ଡ
୧୧୫/୨୨)
ଯସ୍ମିନ ଵୃଗକ୍ଷ ମର୍ଧ୍ଦଃ ସୁପଣଥା ନିଵିଶଗନ୍ତ ଚାଧ ିଵିଗଶ୍ଵ| ତଗସୟଦାହୁ ଃ ପି ପ୍ପଳଂ ସ୍ଵାଦ୍ଵଗଗ୍ର ତଗନ୍ନାନ୍ନଶଦୟଃ ପି ତରଂ ନ ଗଵଦ|| (ଋକ
୧/୧୬୪/୨୨)
ଅଶ୍ଵଗତ୍ଥ ଗଵା ନିଷଦନଂ ପଗଣଥ ଗଵା ଵସତିଷ୍କ ୃତା| ଗଗା ଭାଜ ଇତ କିଲାସଥ୍ ଯତ ସନଵଥ୍ ପୂରୁଷମ|| (ଋକ ୧୦/୯୭/୫)
ଯସ୍ମିନ ଵୃଗକ୍ଷ ସୁପଲାଗଶ ଗଦଗଵୈଃ ସମ୍ପି ଗତ ଯମଃ| ଅତ୍ରା ଗନା ଵିଶୟତିଃ ପି ତା ପୁରାଣାଂ ଅନୁ ଗଵନତି|| (ଋକ ୧୦/୧୩୫/୧)
ଶିଵ-ଗୁରୁ-ଶିଷୟ ପରମ୍ପରା ର ପ୍ରତୀକ ଵଟ ଵୃକ୍ଷ| ମୂଳ ଵୃକ୍ଷ ଠାରୁ ଶାଖା ତଗଳ ଭୂମି ଗର ଗସହି ପରି ନୂ ଆ ଵୃକ୍ଷ ଗହଇ ଯାଏ| ଗୁରୁ
ି ଶିଷୟ କୁ ଜ୍ଞାନ ଗଦଇ ନିଜ ସମାନ ମନୁ ଷୟ କରି ଦିଏ| ମୂଳ ଵୃକ୍ଷ ଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଅନୟ ଵୃକ୍ଷ ର ପ୍ରଚଳିତ ନାମ ଦୁ ମଦୁ ମା (ଦ୍ରୁମ
ଠାରୁ ଦ୍ରୁମ)| ସ ୁ ଶିଵ ପୀଠ ଗର ଦୁ ମଦୁ ମା-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର, କାମାଖୟା, ଗକାଲକାତା ଗର ଦମଦମ, ଗଵୈଦୟନାଥ୍ ଧାମ ଗର ଦୁ ମକା,
ଅମୃତସର ହରମନ୍ଦିର ର ଦମଦମୀ ଟକସାଲ, ଗସାମନାଥ୍ ର ଦୁ ମିୟାଣୀ ଆଦି|
ବ୍ରହ୍ମା ର ପ୍ରତୀକ ପଲାସ| ମୁଣ୍ଡଗକାପନିଷଦ ର ଆରମ୍ଭ ଗର ଅଛି କି ମୂଳ ଅଥ୍ଵଥ ଗଵଦ ଠାରୁ ୩ ଶାଖା ଋକ-ଯଜୁ-ସାମ ଗହଗଲ
ତଥ୍ା ମୂଲ ି ରହିଲା| ଅତଃ ତ୍ରୟୀ ର ଅଥ୍ଥ ୧ ମୂଳ + ୩ ଶାଖା = ୪ ଗଵଦ| ତାହାର ପ୍ରତୀକ ପଲାସ ଶାଖା ଯାହା ଠାରୁ ୩ ପତ୍ର
ାହାଗର| ବ୍ରହ୍ମା ଦ୍ଵାରା ଗଵଦ ନିମାଥ ଣ ଗହଇଥ୍ ିଲା ଵା ୩ ଗୁଣ ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟ୍ି ରୂପୀ ଗଵଦ ନିମାଥ ଣ ଗହଲା, ଅତଃ ଯଗଜ୍ଞାପଵୀତ ର
ଗଵଦାରମ୍ଭ ସଂସ୍କାର ଗର ପଲାସ ଶାଖା ର ପ୍ରଗୟାଗ ହୁ ଏ|
ସଗଵଥଷାଂ ଵା ଏଷ ଵନସ୍ପତୀନାଂ ଯାନିଯତ ଥ ପଲାସଃ| (ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ବ୍ରହ୍ମରୂପତ୍ତ୍ଵାତ) -ଐତଗରୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୨/୧)
ବ୍ରହ୍ମ ଗଵୈ ପଲାଶସୟ ପଲାଶମ| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୨/୬/୨/୮)
ବ୍ରହ୍ମ ଗଵୈ ପଲାଶଃ| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୧/୩/୩/୧୯)
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ନିତୟ ଅଵତାର-ଗଲାକଭାଷା ଗର ଜଗତ ଓ ଵିଶ୍ଵ ର ଏକା ଅଥ୍ଥ| କିନ୍ତୁ ଗଵଦ-ପୁରାଣ ର ଗଵୈଜ୍ଞାନିକ ଭାଷା ଗର
ଵିଶ୍ଵନାଥ୍ ଶିଵଂକ ନାମ ଓ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଵିଷଣୁ ର| ଶିଵ ଜ୍ଞାନ ରୂପ, ାହୟ ସ୍ଵରୂପ ଵା ଲି ଙ୍ଗ ଦ୍ଵାରା ଗଯଉଂ ଵସ୍ତୁ ର ଜ୍ଞାନ ହୁ ଏ ଗସ
ଶିଵ| ଗସ ଭୀତର ର ଅଦୃ ଶୟ ଗଚତନା ଜଗନ୍ନାଥ୍| ଗଚତନା ର ଅଥ୍ଥ ଯି ଏ ଚିତି (ରୂପ, design) କରି ପାଗର| ଵିଶ୍ଵ ସୀମା ଦ୍ଧ
ଵୟଵସ୍ଥା ଯାହା ନିଜ ଭି ତଗର ପ୍ରାଯଃ ପୂଣ|ଥ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ, ଗସୌର ମଣ୍ଡଲ, ପୃଥ୍ୀଵ , ମନୁ ଷୟ ଶରୀର, ଶରୀର ର ଗକାଷି କା, ପରମାଣୁ,
ପରମାଣୁ ର ନାଭି ଆଦି ସ ୁ ଵିଶ୍ଵ| ଵିଷଣୁ ର ପ୍ରତୟକ୍ଷ ରୂପ ସୂଯ|ଥ ଗସୌର ମଣ୍ଡଲ ର ୩ ଗକ୍ଷତ୍ର-୧୦୦ ସୂଯ-ଥ ଵୟାସ ପୟଥ ୟନ୍ତ ତାପ,
୧୦୦୦ ଵୟାସ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଗତଜ ତଥ୍ା ଲକ୍ଷ ଵୟାସ ପୟଥ ୟନ୍ତ ପ୍ରକାଶ-ଗଯ ଵିଷଣୁ ର ୩ ପଦ| ପରମପଦ ଗସ ଗକ୍ଷତ୍ର ଯହା ପୟଥ ୟନ୍ତ
ସୂଯଥ ଵିନ୍ଦୁମାତ୍ର ଦିଶଚ ୁ ି| ଏହା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଵା ସୂଯଥ ମାନଂକ ସମୂହ ଓ ତାକୁ ମହାଵିଷଣୁ କୁହନ୍ତି| ସୂଯଥ ଠାରୁ ୟାହା ପ୍ରକାଶ ାହାଗର ଗସ
ଇନ୍ଦ୍ର ଗୟ ଶୂନୟ ସ୍ଥାନ ଗର ି ଵୟାପ୍ତ| ସୂଯଥ ର ଆକଷଥଣ ଗର ପୃଥ୍ୀଵ ଆଦି ଗ୍ରହ କକ୍ଷା ଗର ସ୍ଥିର, ଏହା ଵିଷଣୁ ରୂପ| ସୂଯଥ କକ୍ଷା ଗର
ରହି ା ଓ ତାହାର ପ୍ରକାଶ ଦ୍ଵାରା ଜୀଵନ ର ଵିକାସ ହୁ ଏ ଗସ କ୍ରିୟା ରୂପ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍| ଗକଵଲ ପୃଥ୍ୀଵ କୁ ଧାରଣ କରି ା ସୁପ୍ତି
ଅଛି, ଜୀଵନ ର ଵିକାସ ଜାଗ୍ରତ ଅଵସ୍ଥା| ଚଣ୍ଡୀ-ପାଠ, ପ୍ରଥ୍ମ ମହାକାଳୀ ଚରି ତ୍ର ଗର ଗଯଗତଗଵଗଳ ଗଯାଗନିଦ୍ରା ଗର ଗଶୈଥ୍ ିଗଲ
ଗସଗତଗଵଗଳ ଵିଷଣୁ କହିଛନ୍ତି| ଜାଗ୍ରତ ଗହଲା ପଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଗହଗଲ| ଏହି ସ ୁ କ୍ରିଯା ଦ୍ଵାରା କାଳ ର ଆଭାସ ହୁ ଏ ଯହା
କାଳୀ ରୂପ| ଅତଃ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ଉଗଲ୍ଲଖ ମହାକାଳୀ ଚରି ତ୍ର ଗର ଅଛି ଓ ତାଂକୁ ଦକ୍ଷି ଣା କାଳୀ କୁହନ୍ତି|
ଶତ ଗଯାଜଗନ ହ ଵା ଏଷ (ଆଦିତୟଃ) ଇତସ୍ତପତି | (ଗକୌଷୀତକି ବ୍ରାହ୍ମଣ ୮/୩)
ସହରଂ ଗହୈତ ଆଦିତୟସୟ ରଶ୍ମୟଃ| (ଗଜୈମିନୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉପନିଷଦ ୧/୪୪/୫)
ଭୂଗମଗଯଥାଜନ ଲଗକ୍ଷ ତୁ ଗସୌରଂ ଗମୈଗତ୍ରୟ ମଣ୍ଡଳମ | (ଵିଷଣୁ ପୁରାଣ ୨/୭/୫)
ଇଦଂ ଵିଷଣୁଵିଚକ୍ରଗମ ଗତ୍ରଧା ନିଦଗଧ ପଦମ | (ଋକ ୧/୨୨/୧୭)
ତଦ୍ଵିଗଷ୍ଣାଃ ପରମଂ ପଦଂ ସଦା ପଶୟନ୍ତି ସୂରୟଃ| (ଋକ ୧/୨୨/୨୦)
ନିତୟ ଅଵତାର ୫-ମତ୍ସ୍ୟ, ଯଜ୍ଞ, କୂମ,ଥ ଵରାହ, ଵାମନ|
(୧) ମତ୍ସ୍ୟ-ସ୍ଵୟମଭୂ ମଣ୍ଡଳ ର ଦୃ ଶୟ ଭାଗ ତପଃ ଗଲାକ ଗର ୧୦୦ ଅର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ମତ୍ସ୍ୟ ସଦୃ ଶ ଭାସୁଛନ୍ତି| ସମୁଦ୍ରାୟ ଶିଶମ ୁ ାରାନ
ଆଲଭଗତ ପଜଥନୟାୟ ମଣଡୂ କାନ ଅଗଦ୍ଭୟା ମତ୍ସ୍ୟାନ ମି ତ୍ରାୟ କୁଲୀପୟାନ ଵରୁଣାୟ ନାକ୍ରାନ || (ଵାଜ. ଯଜୁ ୨୪/୨୧)| ପୁଗରାଳା
ଇତ ତୁ ଵଥଗଶା ଯକ୍ଷୁରାସୀଦ ରାଗଯ ମତ୍ସ୍ୟାଗସା ନିଶତ ି ା ଅପୀଵ|| (ଋକ ୭୧/୮/୬) ଏ ମାନଂକୁ ଦ୍ରପ୍ସ୍ଃ (drops) କୁହନ୍ତି, ଵିଶ୍ଵ ଗର
ସମ୍ପୂଣଥ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ଵିନ୍ଦୁମାତ୍ର, ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଭି ତଗର ତାରା ଵିନ୍ଦୁ ଅଛି, ଓ ସୂୟଥୟ ପ୍ରଭୃତି ତାରା ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର ପୃଥ୍ୀଵ ଗଗାଟିଏ ଵିନ୍ଦୁ| ଦ୍ରପ୍ସ୍ଶ୍ଚ
ସ୍କନ୍ଦ ପୃଥ୍ ିଵୀମନୁ ଦୟାମ| (ଋକ ୧୦/୧୭/୧୧, ଅଥ୍ଵଥ ୧୮/୪/୨୮, ଵାଜ. ଯଜୁ. ୧୩/୫, ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂ. ୩/୧/୮/୩, ୪/୨/୮/୨,
ଗମୈତ୍ରାୟଣୀ ସଂହିତା ୨/୫/୧୦, ୪/୮/୯, କାଣ୍ଵ ସଂ. ୧୩/୯, ୧୬/୧୫,୩୫/୮, ଶତପଥ୍ ବ୍ରା. ୭/୪/୧/୨୦)
(୨) ଯଜ୍ଞ-ଗୀତାନୁ ସାର ଯଜ୍ଞ ଗସ ପ୍ରକାର ର କମଥ ଯାହା ଦ୍ଵାରା ଚକ୍ରୀୟ କ୍ରମ ଗର ଉତ୍ପାଦନ ହୁ ଏ| ଵିଶ୍ଵ ଗର ଗତି ର ଆରମ୍ଭ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ
ନିମାଥ ଣ ଠାରୁ ଗହଲା| ଏ ମାନଂକ ନିମାଥ ଣ ଓ ଵିନାଶ ମଧ୍ୟ ଗଗାଟିଏ ଚକ୍ର ଯଃଆ କୁ ବ୍ରହ୍ମା କା ଦିନ-ରାତ୍ରି କୁହନ୍ତି| ଏହା ଯଜ୍ଞ
ଅଵତାର|
(୩) ଵରାହ-ଵରାହ ର ଅଥ୍ଥ ଗମଘ ଓ ସୂକର ଉଭୟ| ଵିଶ୍ଵ ର ମୂଳ ତତ୍ତ୍ଵ ସମୁଦ୍ର ସଦୃ ଶ ଆକାଶ ଗର ଵିସ୍ତୃତ, ଗସ ଗଗାଟିଏ ଜଳ|
ସ୍ଵୟମଭୂ ର ଶାନ୍ତ ଜଲ ରସ ଅଛି, ଗସ ଭି ତଗର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ରୂପ ତରଂଗ ଉତ୍ପନ୍ନ ଗହଲା ପଗର ସରି ର ଵା ସଲି ଲ, ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ପଦାଥ୍ଥ
ଅପ, ଗସ ଭି ତଗର ତାରା ର ଶବ୍ଦ ଵା ତରଂଗ ଦ୍ଵାରା ଅମ୍ଭ, ଗସୌର ମଣ୍ଡଲ ର ମର (ମତଥୟ ଵିଶ୍ଵ)| ଗଠାସ ଵା ସୀମା ଦ୍ଧ ପି ଣ୍ଡ ପୃଥ୍ୀଵ ,
ଯାହା ୩ ସ୍ତର ର-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ = କାଶୟପୀ, ଗସୌର ପୃଥ୍ୀଵ = ଗମୈଗତ୍ରୟ, ଓ ଆମର ପୃଥ୍ୀଵ ଗ୍ରହ| ଜଳ ଓ ପୃଥ୍ୀଵ ର ମଧ୍ୟଵତଥୀ ସ୍ଥି ତି ଵରାହ|
ଗମଘ ଜଲ ଓ ଵାଯୁ ର ମିଶ୍ରଣ, ସୂକର ଜଲ-ସ୍ଥଲ ଉଭୟ ର ପ୍ରାଣୀ, ଅତଃ ଏ ମାଗନ ଵରାହ| ଏଗ ଗସ ୩ ପ୍ରକାର ର ପୃଥ୍ୀଵ ଓ
ତାଂକର ମଝି ର ଅନ୍ତରି କ୍ଷ ଗର ଦିଶଛ ୁ ନ୍ତି-ସ୍ଵୟମଭୂ ଗର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ମାନଂକ ମଝି ର ସ୍ଥାନ ତପଃ ଗଲାକ ର ପଦାଥ୍ଥ ଅୟଥ ୟମା, ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ
ଭି ତଗର ତାରା ମାନଂକ ମଧ୍ୟ ର ପଦାଥ୍ଥ ଵରୁଣ ଅଛି ଯାହା ମୁଖୟତଃ ମଦୟ (ଇଥ୍ାଇଲ ଅଲଗକାହଲ)| ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ ଗର ଗ୍ରହ
ମାନଂକ ମଧ୍ୟ ସ୍ଥାନ ର ପଦାଥ୍ଥ ମିତ୍ର ଅଛି| ମି ତ୍ର, ଵରୁଣ, ଅଯଥମା-ଏହି ୩ ଆଦିତୟ (ଆଦି ରୂପ)|
ଯଗଦ୍ଵୈ ତତଜସୁକୃତଂ ରଗସା ଗଵୈ ସଃ | ରସଂ ଗହୟଵାୟଂ ଲବ୍ଧଵାଽଽନନ୍ଦୀ ଭଵତି| (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ଉପନିଷଦ ୨/୭) ସମୁଦ୍ରାୟ ତ୍ଵା
ଵାତାୟ ସ୍ଵାହା, ସରି ରାୟ ତ୍ଵା ଵାତାୟ ସ୍ଵାହା | (ଵା॰ ଯଜୁଗଵଥଦ ୩୮/୭)
ଅୟଂ ଗଵୈ ସରି ଗରା ଗଯାଽୟଂ ଵାଯୁଃ ପଵତ ଏତସ୍ମାଗଦ୍ଵୈ ସରି ରାତ ସଗଵଥ ଗଦଵାଃ ସଵଥାଣି ଭୂତାନି ସଗହରଗତ (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ
୧୪/୨/୨/୩)
ଵାତସୟ ଜୂତିଂ ଵରୁଣସୟ ନାଭି ମଶ୍ଵଂ ଜଜ୍ଞାନଂ ସରି ରସୟ ମଗଧ୍ୟ| (ଵା॰ ଯଜୁଗଵଥଦ ୧୩/୪୨)
ଆଗପା ହ ଵାଽ ଇଦମଗଗ୍ର ସଲି ଲଗମଵାସ| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୧୧/୧/୬/୧)
ଗଦୟୌଵଥାଽଅପାଂ ସଦନଂ ଦିଵି ହୟାପଃ ସନ୍ନାଃ | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୭/୫/୨/୫୬)
ଆଗପା ହ ଵାଽ ଇଦମଗଗ୍ର ସଲି ଲଗମଵାସ| ତା ଅକାମୟନ୍ତ କଥ୍ଂ ତୁ ପ୍ରଜାଗୟମହୀତି| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୧୧/୧/୬/୧)
ତଦଜଅବ୍ରଵୀତ (ବ୍ରହ୍ମ) ଆଭି ଵାଥ ଅହମି ଦଂ ସଵଥମାପ୍ସ୍ୟାମି ଯଦିଦଂ କିଂଗଚତି ତସ୍ମାଦାଗପାଽଭଵଂସ୍ତଦପାମପ୍ତଵମାଗପ୍ନାତି ଗଵୈ ସ ସଵଥାନ
କାମାନ ଯାନ କାମୟଗତ | (ଗଗାପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୂଵ ଥ ୧/୨)
ଆଗପା ଵା ଅମ୍ବୟଃ | (ଗକୌଷୀତକି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଉପନିଷଦ ୧୨/୨)
ଅଯଂ ଗଵୈ ଗଲାଗକାଽମ୍ଭାଂସି (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୩/୮/୧୮/୧)
ଏତା ଵାଽ ଆପଃ ସ୍ଵରାଗଜା ଯନ୍ମରୀଚୟଃ | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୫/୩/୪/୨୧)
ଯଃ କପାଗଲ ରଗସା ଲି ପ୍ତ ଆସୀତ୍ତା ମରୀଚଗୟା ଽଭଵନ| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୬/୧/୨/୨)
ସ ଇମାଗଲ୍ଲାକନସୃଜତ | ଅଗମ୍ଭା ମରୀଚୀମଥରମାଗପାଽଗଦାଽମ୍ଭଃ ପଗରଣ ଦିଵଂ ଗଦୟୌଃ ପ୍ରତିଷ୍ାଠ ନ୍ତରି କ୍ଷଂ ମରୀଚୟଃ ପୃଥ୍ ିଵୀ ମଗରା
ଯା ଅଧସ୍ତାତ୍ତା ଆପଃ| (ଐତଗରୟ ଉପନିଷଦ ୧/୧/୨)
ତିଗରା ଭୂମୀଧଥାରୟନ ତ୍ରୀରୁତ ଦୂ ୟନଜତ୍ରୀଣି ଵ୍ରତା ଵିଦଗଥ୍ ଅନ୍ତଗରଷାମ |
ଋଗତନାଦିତୟା ମହି ଗଵା ମହିତ୍ଵଂ ତଦୟଥ ମନ ଵରୁଣ ମି ତ୍ର ଚାରୁ || (ଋଗଗ୍ଵଦ ୨/୨୭/୮)
ଵରାହ ର ୫ ସ୍ତର-(୧) ଆଦି ଵରାହ-ଵିଶ୍ଵ ର ମୂଳ ରୂପ ଅୟଥ ମା| (୨) ଯଜ୍ଞ ଵରାହ-ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ନିମାଥ ଣ-ଅଵସ୍ଥା| ନିମାଥ ଣ ଵିନାଶ ର
କ୍ରମ ଯଜ୍ଞ ଅଵତାର| (୩) ଗଶ୍ଵତ ଵରାହ-ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ ଗର ସୂୟଥ ନିମାଥ ଣ ପଗର ପ୍ରକାଶ ଉତ୍ପନ୍ନ ଗହଲା, ଅତଃ ଏହା ଗଶ୍ଵତ
ଵରାହ| (୪) ଗଯଉଂ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ପଦାଥ୍ଥ ଘନୀଭୂତ ଗହଇ ପୃଥ୍ୀଵ ନିମାଥ ଣ ଗହଲା, ଗସ ଭୂ ଵରାହ, ତାହାର ଆକାର ପୃଥ୍ୀଵ ଠାରୁ ପ୍ରାଯଃ
୧୦୦୦ ଗୁଣା (ଵାଯୁ ପୁରାଣ ୬/୧୨ ଅନୁ ସାର ଏହା ସୂଯଥ ଠାରୁ ୧୦୦ ଗଯାଜନ ଉଚ୍ଚ ଓ ୧୦ ଗଯାଜନ ଗମାଟା| ପୃଥ୍ୀଵ ସୂଯଥ ଵୟାସ
ମାପ ଗର ୧୦୮-୧୦୯ ଗଯାଜନ ଦୂ ର, ଅତଃ ଏଠି ଗଯାଜନ ର ଅଥ୍ଥ ସୂଯଥ ଵୟାସ ଗହୈ| ପୃଥ୍ୀଵ ର ଆକାର ୧/୧୦୮ ଗଯାଜନ ଗହ
ଅଥ୍ଥାତଜଏହା ଵରାହ ର ୧/୧୧୦୦ ଭାଗ ଗହ | (୫) ପୃଥ୍ୀଵ ର ଆଵରଣ ରୂପ ଵାୟୁମଣ୍ଡଳ ହି ଏମୂଷ ଵରାହ|
ବ୍ରହ୍ମା ଗଦଵାନାଂ ପଦଵୀଃ କଵୀନାମୃଷିଵପ୍ର ି ାଣାଂ ମହିଗଷା ମୃଗାଣାମ |
ଗଶୟଗନା ଗୃଧାନାଂ ସ୍ଵଧ ିତିଵନ ଥ ାନାଂ ଗସାମଃ ପଵିତ୍ରମଗତୟତି ଗରଭନ| (ଋଗଗ୍ଵଦ ୯/୯୬/୬)
ବ୍ରହ୍ମା ଗଵୈ ସ୍ଵୟମଭୂଃ-ତଗପାଽତପୟତ| ତଗଦୈକ୍ଷତ-ନ ଗଵୈ ତପସୟାନନ୍ତୟମସ୍ତି | ହନ୍ତ? ଭୂଗତଷ୍ଵାତ୍ମାନଂ ଜୁହୁଵାନି, ଭୂତାନି ଚାତ୍ମନି-
ଇତି | ତତ୍ସ୍ଗଵଥଷ ୁ ଭୂଗତଷୁ ଆତ୍ମାନଂ ହୁ ତ୍ଵା ଭୂତାନି ଚାତ୍ମନି (ହୁ ତ୍ଵା)- ସଗଵଥଷାଂ ଭୂତାନାଂ ଗଶ୍ରୈଷ୍ୟଠ ଂ ସ୍ଵାରାଜୟଂ ଆଧ ିପତୟଂ ପଗୟଥ ୟତ
| (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୧୩/୭/୧/୧)
ସ ଯଃ କୂମଃଥ ଅଗସୌ ସ ଆଦିତୟଃ | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୬/୫/୧/୬)
ତାଂ ପୃଥ୍ ିଵୀଂ (ପରଗମଷ୍ଠୀ) ସଂକ୍ିିଶୟାପସୁ ପ୍ରାଵିଧ୍ୟତ ତଗସୈୟ ଯଃ ପରାଙ ରଗସାଽତୟକ୍ଷରତ-ସ କୂଗମଥାଽଭଵତ | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ
୬/୧/୧/୧୨)
ପ୍ର କାଵୟମୁଶଗନଵ ରୁଵାଗଣା ଗଦଗଵା ଗଦଵାନାଂ ଜନିମା ଵିଵକ୍ତି |
ମହିଵ୍ରତଃ ଶୁଚି ନ୍ଧୁ ଃ ପାଵକଃ ପଦା ଵରାଗହା ଅଗଭୟତି ଗରଭନ (ଋକ ୯/୯୭/୭)
ସ ପ୍ରଜାପତି-ଗଵୈ ଵରାଗହା ରୂପଂ କୃତ୍ଵା ଉପନୟମଜତ | (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୧/୧/୩/୬)
ଅଗଗ୍ନା ହ ଗଵୈ ଗଦଵା ଘୃତକୁମ୍ଭଂ ପ୍ରଗଵଶୟାଂଚକରୁସ୍ତଗତା ଵରାହଃ ସମ୍ବଭୂଵ | ତସ୍ମାଦ ଵରାଗହା ଗମଦୁ ଗରା ଘୃତାଦ୍ଧି ସମଭୂତଃ |
ତସ୍ମାଦ ଵରାଗହ ଗାଵଃ ସଂଜାନଗତ | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୫/୪/୩/୧୯)
ତାଂ ପ୍ରାଗଦଶମାତ୍ରୀଂ (୧୦ ଅଂଗୁଳ) ପୃଥ୍ ିଵୀଂ-ଏମୂଷ ଇତି ଵରାହ ଉଜଘାନ | ଗସାଽସୟାଃ ପୃଥ୍ ିଵୟାଃ ପତିଃ ପ୍ରଜାପତିଃ | (ଶତପଥ୍
ବ୍ରାହ୍ମଣ ୧୪/୧/୨/୧୧)
(୪) କୂମ-ଥ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ଆଧାର କୂମ,ଥ ଏହା କାମ କଗର| ଏହା ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ୧୦ ଗୁଣ| ଏହା ଖାଲୀ ସ୍ଥାନ, ଓ ମାତ୍ର କିରଣ ଵୟାପ୍ତ, ଅତଃ
ବ୍ରହ୍ମଗଵୈଵତ୍ତଥ ପୁରାଣ, ପ୍ରକୃତି ଖଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୩ ଗର ଏହାକୁ ଗଗାଗଲାକ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ କୁ ମହାଵିଷଣୁ ରୂପ ଵିରାଟ ାଲକ କୁହା
ଯାଇଅଛି|
ସ ଯତ କୂଗମଥା ନାମ-ଏତଗଦ୍ଵୈ ରୂପଂ କୃତ୍ଵା ପ୍ରଜାପତିଃ ପ୍ରଜା ଅସୃଜତ | ଯଦସୃଜତ-ଅକଗରାତ-ତତ | ଯଦକଗରାତ-ତସ୍ମାତ କୂମଃଥ |
କଶୟଗପା ଗଵୈ କୂମଃଥ | ତସ୍ମାଦାହୁ ଃ-ସଵଥାଃ ପ୍ରଜାଃ କାଶୟପୟଃ-ଇତି | (ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ ୭/୫/୧/୫)
ମାଗନନ ତସୟ କୂମସ ଥ ୟ କଥ୍ୟାମି ପ୍ରଯତ୍ନତଃ |
ଶଗଙ୍କାଃ ଶତ ସହରାଣି (୧ ଉପଗର ୧୮ ଶୂନୟ) ଗଯାଜନାନି ଵପୁଃ ସ୍ଥି ତମ || (ନରପତି ଜୟଚୟଥ ା, ସ୍ଵଗରାଦୟ, କୂମଚ ଥ କ୍ର)
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ର ଆକାର ପରାଦ୍ଧଥ (୧ ଉପଗର ୧୭ ଶୂନୟ) ଗଯାଜନ-
ଋତଂ ପି ଗନ୍ତୌ ସୁକୃତସୟ ଗଲାଗକ ଗୁହାଂ ପ୍ରଵିଗଷ୍ଟ୍ୌ ପରଗମ ପରାଗଧଥ |
ଛାୟାତଗପୌ ବ୍ରହ୍ମଵିଗଦା ଵଦନ୍ତି ପଞ୍ଚାଗ୍ନଗୟା ଗଯ ଚ ତ୍ରିଣାଚିଗକତାଃ || (କଗଠାପନିଷଦ ୧/୩/୧)
(୫) ଵାମନ-ଗସୌର ମଣ୍ଡଲ ଗର ସୂୟଥ ର ପି ଣ୍ଡ ହି ଵାମନ| ସୂୟଥ କୁ ମାପଦଣ୍ଡ ଵା ଗୟାଜନ ଧରି ଗଲ ଏହାର ରଥ୍ (ଶରୀର =
ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ) ର ଵିସ୍ତାର ୧ ଗକାଟି ୫୭ ଲକ୍ଷ ଗଯାଜନ ପୁରାଣ ଗର ଉକ୍ତ| ଗଠାସ ଗ୍ରହ ମାନଂକ ଗକ୍ଷତ୍ର ମଂଗଳ କକ୍ଷା ପୟଥ ନ୍ତ-ଗସ
ଦଧ ି-ଵାମନ ଅଛି| ଏହା ଭାଗଵତ ପୁରାଣ ଗର ଦଧ ି ସମୁଦ୍ର ର ଆକାର|
ପୃଥ୍ୀଵ ଗର ଗଭୌତିକ ଅଵତାର
ଗଭୌତିକ ଅଵତାର ମାନଂକ ସଂଖୟା ୨୪ ଵା ୧୦ କୁହନ୍ତି| ଭାସ୍କରାଚାୟଥ ର ଗଣିତ ଗ୍ରନ୍ଥ ଲୀଲାଵତୀ ଗର ୨୪ ଅଵତାର ର ଗଣନା
ଅଛି| ଭଗଵାନ ର ୪ ହାତ ଗର ୪ଟି ଆୟୁଧ-ଶଂଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା, ପଦ୍ମ ଗକଗତ ପ୍ରକାର ଗର ରଖ ି ଗହ | ଶଂଖ ଗଯ ଗକାଅଣସି
ହାତ ଗର ୪ ପ୍ରକାର ଗର ରଖ ି ଗହ | ତା ପଗର ାକୀ ୩ ହାତ ଗର ୩ ପ୍ରକାର ଗର ଚକ୍ର ରଖ ି ଗହ | ଗଶଷ ୨ ହାତ ଗର ୨
ପ୍ରକାର ଗର ଗଦା ରଖ ି ା| ଅନ୍ତିମ ହାତ ଗର ପଦ୍ମ ରହି | ଅତଃ କୁଲ ପ୍ରକାର ୪ x ୩ x ୨ x ୧ = ୨୪| ଅନୟ ଵିଧ ି ଗର ହାତ ଗର
ସଜାଇଗ ନାହିଂ, ମାତ୍ର ଚୁ ନିଗ | ସ ୁ ୪ ଅସ୍ତ୍ର ୧ ପ୍ରକାର ଗର ଗନଇ ଗହ | ୩ ଅସ୍ତ୍ର ୩ ପ୍ରକାର ଗର (କଖଗ, କଗଘ, ଖଗଘ), ୨
ଅସ୍ତ୍ର ୬ ପ୍ରକାର ଗର (କଖ, କଗ, କଘ, ଖଗ, ଖଘ, ଗଘ)-ସମୁଦାୟ ୧୦ ପ୍ରକାର ର ମି ଶ୍ରଣ ଗହଇ ପାଗର| ଏକ ଅନୟ ଵିଚାର ଗର
୩ ଗୁଣ ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟ୍ି ହୁ ଏ, ଵା ଭଗଵାନ ର ୩ ପ୍ରକାର ର ଅନୁ ଭଵ କରି ଗହ -ଜ୍ଞାନ (ଜଗନ୍ନାଥ୍), ଲ ( ଲରାମ), କ୍ରିଯା
(ସୁଭଦ୍ରା)-
ନ ତସୟ କାୟଥ ଂ କରଣଂ ନ ଵିଦୟଗତ, ନ ତତ୍ସ୍ମକ୍ଷାଭୟଧ ିକଂ ଚ ଦୃ ଶୟଗତ|
ପରାଽସୟ ଶକ୍ତି ଵିଵିଗଧୈଵ ଶରୂୟଗତ, ସ୍ଵାଭାଵିକୀ ଜ୍ଞାନ ଲ କ୍ରିୟା ଚ|| (ଗଶ୍ଵତାଶ୍ଵତର ଉପନିଷଦ, ୬/୮)
ତୀନ ଵସ୍ତୁ (କ, ଖ, ଗ) ର ସଂକଳନ ୧୦ ପ୍ରକାର ଗର ଗହ -ଏକ ଏକ ର-୩ ପ୍ରକାର ଗର, ତୀନି ଏକା ସହିତ ୧ ପ୍ରକାର| ୬
ପ୍ରକାର ଗର ୨-୨ ର ସମନ୍ଵୟ, ଯାହା ଅଧ ିକ ପ୍ରଭାଵୀ ତାକୁ ପ୍ରଥ୍ମ ଗଲଖ ି ା-କଖ, ଖକ, କଗ, ଗକ, ଖଗ, ଗଖ|୧୦ ମୁଖୟ
ଅଵତାର ର ଵଣଥନ ଜଯଗଦଵ କରି ଛନ୍ତି, ଗସ କୃଷ୍ଣ କୁ ଅଵତାର ନୁ ଗହଂ, ଅଵତାରୀ ମାନିଛନ୍ତି| ଗସ ଦଳ ଗର ଲରାମ କୁ
ଅଵତାର କହିଛନ୍ତି (ଜଯଗଦଵ ର ଦଶାଵତାର ଗସ୍ତାତ୍ର)|
ଅଵତାର ମାନଂକ କାଳକ୍ରମ ପୁରାଣ ଗର ସୂକ୍ଷ୍ମତା ଗର ଵଣିତ| ପୁରାଣ ଓ ଗଵଦ ଗର ୭ ପ୍ରକାର ର ଗଯାଜନ ଓ ୭ ପ୍ରକାର ର
ଯୁଗ-ସପ୍ତ ଯୁଞ୍ଜନ୍ତି ରଥ୍ଗମକ ଚଗକ୍ରା ଏଗକା ଅଗଶ୍ଵା ଵହତି ସପ୍ତନାମା (ଋଗଗ୍ଵଦ ୧/୧୬୪/୨)| ଇତିହାସ ପାଇଂ ମୁଖୟ ଯୁଗ
୨୪,୦୦୦ ଵଷଥ ର, ଯାହା ଵାସ୍ତଵିକ ଜଳ-ପ୍ରଲୟ ଓ ଶୀତ ଯୁଗ ର ଚକ୍ର| ଆଧୁନିକ ମିଲାଂଗକାଵିଚ ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ (୧୯୨୩) ଅନୁ ସାର
ଏହା ପୃଥ୍ୀଵ ର ମଗନ୍ଦାଚ୍ଚ (କକ୍ଷା ର ଦୂ ର ଵିନ୍ଦୁ) ର ୧ ଲକ୍ଷ ଵଷଥ ଗର ଗତି ଓ ଵିପରୀତ ଦିଶା ଗର ପୃଥ୍ୀଵ ଅକ୍ଷ ର ଶଂକୁ ଆକାର ଗର
୨୬୦୦୦ ଵଷଥ ଚକ୍ର ର ସଂଯୁକ୍ତ ପ୍ରଭାଵ| ଗସ ଅନୁ ସାର ଏହା ୨୧୬୦୦ ଵଷଥ ର ଚକ୍ର ଗହ ା କଥ୍ା-୧/୨୬୦୦୦ + ୧/୧୦୦୦୦୦ =
୧/୨୧୬୦୦| କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତ ଗର ଏହା ୨୪୦୦୦ ଵଷଥ ଚକ୍ର ଯାହା ଭୂଗଭଥୀୟ ଅନୁ ମାନ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରମାଣିତ| ଅତଃ ଭାରତ ଗର ମଗନ୍ଦାଚ୍ଚ
ର ଦୀଘଥକାଲି କ ଚକ୍ର ୩୧୨,୦୦୦ ଵଷଥ ଅନୁ ସାର ଗଣନା ଥ୍ ିଲା-୧/୨୬୦୦୦ + ୧/୩୧୨୦୦୦ = ୧/୨୪୦୦୦|
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣ ଗର ୨୬୦୦୦ ଵଷଥ ର ଐତିହାସି କ ମନ୍ନ୍ତ ଵ ର ଅଛି, ଯାହା ପୃଥ୍ୀଵ ଅକ୍ଷ ର ଶଂକୁ ଆକାର ଗର ପରି ଭ୍ରମଣ କାଳ| ଏହା
ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଗସ ଗଵଦଵୟାସ (୩୧୦୨ ଈ.ପୂ. ଗର କଳି ଆରମ୍ଭ) ପୟଥ ନ୍ତ କାଳ| ଏ ଭି ତଗର ୭୧ ଯୁଗପ୍ରତି ଯୁଗ ପ୍ରାଯଃ ୩୬୦
ଵଷଥ ର ଗହ ଯାହା କୁ ଦିଵୟ ଵଷଥ କୁହନ୍ତି| ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ ଅନୁ ସାର ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ୍ଠାରୁ ଗଵୈଵସ୍ଵତ ପୟଥ ନ୍ତ ୪୩ ଯୁଗ ଓ ତା
ପଗର ୨୮ ଯୁଗ ଗହଇ ଥ୍ ିଲା| ୨୮ତମ ଯୁଗ ଗର ଗଵଦଵୟାସ ପଗର ଅନୟ ଗକହି ଵୟାସ ଗହଗଲ ନାହିଂ, ଗତଣୁ ଏଗ ମଧ୍ୟ
୨୮ତମ ଯୁଗ ହି କୁହନ୍ତି| ଏକ ଅନୟ ଗଣନା ୨୪,୦୦୦ ଵଷଥ ଯୁଗ ର ଯାହାକୁ ବ୍ରହ୍ମାବ୍ଦ କହିଛନ୍ତି| ତାହାର ଏଗ ତୃ ତୀୟ ଦିନ
ଚାଲୁ ଛି| ଏ ଭି ତଗର ପ୍ରଥ୍ମ ୧୨୦୦୦ ଵଷଥ ର ଅଵଗରାହୀ କ୍ରମ (ଅଵସପି ଣୀ ଯୁଗ) ହୁ ଏ| ଏହାର ୟୁଗ କ୍ରମ ଅଛି-ସତୟ, ଗତ୍ରତା,
ଦ୍ଵାପର, କଲି କ୍ରମଶଃ ୪୮୦୦, ୩୬୦୦, ୨୪୦୦, ୧୨୦୦ ଵଷଥ ର| ଏହି ଚକ୍ର ଗର ବ୍ରହ୍ମଗୁପ୍ତ ତଥ୍ା ଭାସ୍କରାଚାଯଥ ୀଜ ସଂସ୍କାର
କରି ଛନ୍ତି ଓ ତାକୁ ଆଗମ ପ୍ରାପ୍ତ କହିଛନ୍ତି| ତା ପଗର ୧୨୦୦୦ ଵଷଥ ର ଉତ୍ସ୍ପି ଣୀ କାଳ ଗର ଵିପରୀତ କ୍ରମ ଗର ଗସହି ର କଲି ,
ଦ୍ଵାପର, ଗତ୍ରତା, ସତୟ ଯୁଗ ଆସି | ଏହି କ୍ରମ ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା, ଅତଃ ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଆଦୟ ଗତ୍ରତା ଗର
ପଡ଼ିଗଲ, ତାଂକ ଠାରୁ ସତୟ ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ ଗହଇ ନାହିଂ|
ଷଡ ଵିଂଶତି ସହରାଣି ଵଷଥାଣି ମାନୁ ଷାଣି ତୁ | ଵଷଥାଣାଂ ଯୁଗଂ ଗଜ୍ଞୟଂ ଦିଗଵୟା ଗହୟଷ ଵିଧ ିଃ ସମୃତଃ||
(ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣ,୧/୨/୨୯/୧୯)
ସ ଗଵୈ ସ୍ଵାୟମଭୁଵଃ ପୂଵଂଥ ପୁରୁଗଷା ମନୁ ରୁଚୟଗତ| ତଗସୈୟକସପ୍ତତି ଯୁଗଂ ମନ୍ନ୍ତ ଵ ରମି ଗହାଚୟଗତ|| (ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣ,୧/
୨/୯/୩୬,୩୭)
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣ (୧/୨/୨୯)-ଚତ୍ଵାୟଥ ାହୁ ଃ ସହରାଣି ଵଷଥାଣାଂ ଚ କୃତ ଯୁଗମ| ତସୟ ତାଵେତୀ ସନ୍ଧୟା ସନ୍ଧୟାଂଶଃ ସନ୍ଧୟୟା
ସମଃ||୨୫||
ଇତଗରଷୁ ସସଗନ୍ଧୟଷୁ ସସନ୍ଧୟାଂଗଶଷୁ ଚ ତ୍ରିଷ|ୁ ଏକନୟାଗୟନ ଵତଥଗନ୍ତ ସହରାଣି ଶତାନି ଚ||୨୬||
ତ୍ରୀଣି ଗଦ୍ଵ ଚ ସହରାଣି ଗତ୍ରତା ଦ୍ଵାପରଗୟାଃ କ୍ରମାତ| ତ୍ରିଶତୀ ଦ୍ଵିଶତୀ ସଗନ୍ଧୟ ସନ୍ଧୟାଂଗଶୌ ଚାପି ତତ ସଗମୌ||୨୭||
କଲି ଂ ଵଷଥ ସହରଂ ତୁ ଯୁଗମାହୁ ଦ୍ଵିଗଜାତ୍ତମାଃ| ତଗସୈୟକଶତିକା ସନ୍ଧୟା ସନ୍ଧୟାଂଶଃ ସନ୍ଧୟୟା ସମଃ||୨୮||
ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ, ଅଧ୍ୟାୟ ୨୭୩-ଅଷ୍ଟ୍ାଵିଂଶ ସମାଖୟାତା ଗତା ଗଵୈଵସ୍ଵଗତଽନ୍ତଗର| ଏଗତ ଗଦଵଗଗଣୈଃ ସାଧଥଂ ଶିଷ୍ଟ୍ା ଗଯ
ତାନ୍ନିଗ ାଧତ||୭୭||
ଚତ୍ଵାରି ଂଶତ ତ୍ରୟଗଶ୍ଚୈ ଵ ଭଵିତାଗସ୍ତ ମହାତ୍ମନଃ (ସ୍ଵାୟମଭୁଵଃ)| ଅଵଶିଷ୍ଟ୍ା ଯୁଗାଖୟାଗସ୍ତ ତଗତା ଗଵୈଵସ୍ଵଗତା ହୟୟମ ||୭୮||
ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ, ପ୍ରତିସଗଥ ପଵଥ ୧/୧-ପ୍ରଥ୍ଗମଽଗବ୍ଦହ୍ନି ତୃ ତୀଗୟ ପ୍ରାଗପ୍ତ ଗଵୈଵସ୍ଵଗତଽନ୍ତଗର ||୧||
କଲ୍ପାଗଖୟ ଗଶ୍ଵତଵାରାଗହ ବ୍ରହ୍ମାବ୍ଦସୟ ଦିନତ୍ରଗୟ||୩||
ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ, ପ୍ରତିସଗଥ ପଵଥ (୧/୪/୧୬,୨୬)-ଆଦଗମା ନାମ ପୁରୁଗଷା ପତ୍ନୀ ହଵୟଵତୀ ତଥ୍ା| ... ଗଷାଡଶାବ୍ଦ ସହଗର ଚ ତଦା
ଦ୍ଵାପଗର ଯୁଗଗ|
ଯା ଓଷଧୀଃ ପୂଵାଥ ଜାତା ଗଦଗଵଭୟସ୍ତ୍ରିଯଗ ୁ ଂ ପୁରା |
(ଋକ ୧୦/୯୭/୩, ଵା. ଯଜୁ ୧୨/୭୫, ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତା ୪/୨/୬/୧, ନିରୁକ୍ତ ୯/୨୮)
ଆଯଥଭଟୀୟ, କାଳକ୍ରିୟା ପାଦ-ଉତ୍ସ୍ପି ଣୀ ଯୁଗାଧଥଂ ପଶ୍ଚାଦପସପି ଣୀ ଯୁଗାଧଥଂ ଚ| ମଗଧ୍ୟ ଯୁଗସୟ ସୁଷମାଽଽଦାଵଗନ୍ତ
ଦୁ ଷୟଗମନ୍ଦୂ ଚ୍ଚାତ||୯||
ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ଠାରୁ କଲି ଆରମ୍ଭ ପୟଥ ନ୍ତ ସତୟ ୪୮୦୦ + ଗତ୍ରତା ୩୬୦୦ + ଦ୍ଵାପର ୨୪୦୦ = ୧୦,୮୦୦ ଵଷଥ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଏ
ଭି ତଗର ୩୬୦ ଵଷଥ ର ୩୦ ଯୁଗ ଗହ | ଜଳ ପ୍ରଲଯ ୫୦୦-୧୦୦୦ ଵଷଥ ପ୍ରଭାଵୀ ଥ୍ ିଲା| ଗସ ଭି ତଗର ୨ ଯୁଗ = ୭୨୦ ଵଷଥ
ମାନିଗଲ ାକୀ ୨୮ ଯୁଗ ଗହ | ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ଠାରୁ ଗଵୈଵସ୍ଵତ ପୟଥ ନ୍ତ (୨୬୦୦୦-୧୦୮୦୦ = ୧୫୨୦୦ ଵଷଥ| ଏ ଭି ତଗର ୪୩
ଯୁଗ ପ୍ରାଯଃ ୩୫୩.୫ ଵଷଥ ର ଗହ |
ଗଦଵ ଓ ଅସୁର ମାନଂକ ଭି ତଗର ୧୦ ଯୁଗ = ୩୬୦ x ୧୦ = ୩୬୦୦ ଵଷଥ ଯାଵତଜଗମୈତ୍ରୀ ଥ୍ ିଲା| ଗସଗତ ଗଵଗଳ ଅସୁର
ମାନଂକ କ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ ିଲା| ଏହା କଶୟପ ଠାରୁ ଗଵୈଵସ୍ଵତ କାଳ ପୟଥ ନ୍ତ ଥ୍ ିଲା| ତା ପଗର ମନୁ ଷୟ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| କଲି ଯଗ ୁ
ଆରମ୍ଭ ୩୧୦୨ ଈ.ପୂ. ଠାରୁ ୧୦୮୦୦ ଵଷଥ ପୂଵ ଥ ୧୩୯୦୨ ଈ.ପୂ. ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ର କାଳ ଥ୍ ିଲା| ତା ଠାରୁ ୩୬୦୦ ଵଷଥ ପୂଵ ଥ
ପ୍ରାଯଃ ୧୭,୫୦୦ ଈ.ପୂ. କଶୟପ କାଳ| ମହାଭାରତ, ଉଗଦୟାଗ ପଵଥ (୨୩୦/୮-୧୦) ଗର କାତ୍ତି ଗକୟ କାଳ ଦିଆ ଯାଇଅଛି| ଗସ
ସମୟ ଅଭି ଜିତ ନକ୍ଷତ୍ର ର ପତନ ଗହଇଥ୍ ିଲା ଓ ଗସ ଦଳ ଗର ଧନିଷ୍ାଠ ନକ୍ଷତ୍ର ରୁ ଵଷଥ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଅଭି ଜିତ ପତନ ର ଅଥ୍ଥ
ପୃଥ୍ୀଵ ଅକ୍ଷ ର ଉତ୍ତରୀ ଦିଶା ଗସ ଠାରୁ ହଟି ଗଲା ପ୍ରାୟଃ ୧୬୦୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର| ଗସଗତଗଭଗଳ ଧନିଷ୍ାଠ ନକ୍ଷତ୍ର ଗର ଵଷଥା
ଗହଉଥ୍ ିଲା| ଵଷଥା ଠାରୁ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ର ଆରମ୍ଭ ଗହ ାରୁ ସମ୍ଵତ କୁ ଵଷଥ କୁହନ୍ତି| ୧୫୮୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର ଧନିଷ୍ାଠ ନକ୍ଷତ୍ର ଗର ଵଷଥା
ଗହଉଥ୍ ିଲା| ଏହା କାତ୍ତି ଗକୟ ର କାଳ|
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣ (୨/୩/୭୨)-ସଖୟମାସୀତ୍ପରଂ ଗତଷାଂ ଗଦଵନାମସୁଗରୈ ଃ ସହ|
ଯୁଗାଖୟା ଦଶ ସମ୍ପୂଣାଥ ହୟାସୀଦଵୟାହତଂ ଜଗତ||୬୯|| ଗଦୈତୟ ସଂସ୍ଥମି ଦଂ ସଵଥମାସୀେଶଯୁଗଂ କିଲ||୯୨||
ଅଶପତ୍ତୁ ତତଃ ଶୁଗକ୍ରା ରାଷ୍ଟ୍ରଂ ଦଶ ଯୁଗଂ ପୁନଃ||୯୩||
ଯୁଗାଖୟା ଦଶ ସମ୍ପୂଣାଥ ଗଦଵାପାକ୍ରମୟମୂଧନ ଥ ି| ତାଵନ୍ତଗମଵ କାଲଂ ଗଵୈ ବ୍ରହ୍ମା ରାଜୟମଭାଷତ ||
ଵାୟୁ ପୁରାଣ ( ୯୮/୫୧)-ଗଦୈତୟାସୁରଂ ତତସ୍ତସ୍ମିନ ଵତଥମାଗନ ଶତଂ ସମାଃ||୬୨||
ପ୍ରହ୍ଲାଦସୟ ନିଗଦଗଶ ତୁ ଗଯଽସୁରାନଵୟଵସ୍ଥି ତାଃ||୭୦|| ଧମଥାନ୍ନାରାଯଣସ୍ତସ୍ମାତ୍ସ୍ମଭୂତଶ୍ଚାକ୍ଷୁଗଷଽନ୍ତଗର||୭୧||
ଯଜ୍ଞଂ ପ୍ରଵତଥଯାମାସ ଗଚୈଗତୟ ଗଵୈଵସ୍ଵଗତଽନ୍ତଗର| ଚତୁ ଥ୍ଥୟାଂ ତୁ ଯୁଗାଖୟାୟାନ୍ନାପଗନ୍ନଷ୍ଵସଗୁ ରଷ୍ଵଭୂ||୭୨||
ସମଭୂତଃ ସସମୁଦ୍ରାନ୍ତହିରଣୟକଶିଗପାଵଥଗଧ| ଦ୍ଵିତୀଗୟା ନାରସି ଂଗହାଽଭୂଦ୍ରୁଦଃ ସୁର ପୁରଃସରଃ||୭୩||
ଲି ସଂଗସ୍ଥଷୁ ଗଲାଗକଷୁ ଗତ୍ରତାୟାଂ ସପ୍ତଗମ ଯୁଗଗ| ଗଦୈଗତୈୟଗସ୍ତ୍ରୈଗଲାକୟ ଆକ୍ରାଗନ୍ତ ତୃ ତୀଗୟା ଵାମଗନାଽଭଵତ||୭୪||
ନମୁଚିଃ ଶମ୍ବରଗଶ୍ଚୈ ଵ ପ୍ରହ୍ଲାଦଗଶ୍ଚୈ ଵ ଵିଷଣୁନା||୮୧|| ଦୃ ଷ୍ଟ୍ଵା ସଂମୁମହ
ୁ ୁ ଃ ସଗଵଥ ଵିଷଣୁ ଗତଜ ଵିଗମାହିତାଃ||୮୪||
ଏତସ୍ତି ରଃ ସମୃତାସ୍ତସୟ ଦିଵୟାଃ ସମଭୂତଯଃ ଶୁଭାଃ| ମାନୁ ଷୟାଃ ସପ୍ତ ଯାତସୟ ଶାପଜାଂସ୍ତାନ୍ନିଗ ାଧତ ||୮୭||
ସଂକ୍ଷି ପ୍ତ ଯୁଗ ଚକ୍ର
ପ୍ରଥ୍ମ ବ୍ରହ୍ମାବ୍ଦ-(୬୧୯୦୨-୩୭୯୦୨ ଈ.ପୂ.)-ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଵା ବ୍ରହ୍ମା ପୂଵ ଥ ସଭୟତା| ଯାମ ଗଦଵତା| ୪ ମୁଖୟ ଵଣଥ-ସାଧ୍ୟ,
ମହାରାଜିକ, ତୁ ଷି ତ, ଆଭାସ୍ଵର| ମଣିଜା ସଭୟତା-ଖନିଗଜାଂ ର ଗଦାହନ| ଗଦଵ ମାନଂକ ଦ୍ଵାରା ଵିମାନ ପ୍ରଗୟାଗ|
ଦ୍ଵିତୀୟ ବ୍ରହ୍ମାବ୍ଦ-(୩୭୯୦୨-୧୩୯୦୨ ଈ.ପୂ.)-୩୧୦୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର ଜଳ ପ୍ରଲଯ ପଗର ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଦ୍ଵାରା ୨୯୧୦୨ ଈ.ପୂ.
ଗର ସଭୟତା ର ଵିକାସ| ସାଧ୍ୟ ଯୁଗ ର ଦଶଵାଦ (ନାସଦୀଯ ସୂକ୍ତ) ର ୬ ଦଶଥନ ଗର ସମାଗଵଶ, ଲି ଖ ିତ ଗଵଦ ସଂହିତା|
ଏ ଭି ତଗର ଅଵସପି ଣୀ (୩୭୯୦୨-୨୫୯୦୨ ଈ.ପୂ.)-ସତୟ ଯୁଗ ୩୭୯୦୨-୩୩୧୦୨ ଈ.ପୂ.
ଗତ୍ରତା (୩୩୧୦୨-୨୯୫୦୨ ଈ.ପୂ.)-ଜଲ ପ୍ରଲୟ ପଗର ପୁଣି ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଦ୍ଵାରା ସୃଷ୍ଟ୍ି କା ଵିକାସ|
ଦ୍ଵାପର (୨୯୫୦୨-୨୭୧୦୨ ଈ.ପୂ.)-ଗଵୈଦିକ ସଭୟତା ର ଵିକାସ
କଲି (୨୭୧୦୨-୨୫୯୦୨ ଈ.ପୂ.)
ଉତ୍ସ୍ପି ଣୀ ଗର କଲି (୨୫୯୦୨-୨୪୭୦୨ ଈ.ପୂ.), ଦ୍ଵାପର (୨୪୭୦୨-୨୨୩୦୨ ଈ.ପୂ.)
ଗତ୍ରତା (୨୨୩୦୨-୧୮୭୦୨ ଈ.ପୂ.)-ସ୍ଵାଗରାଚିଷ ଗସ ଚାକ୍ଷୁଷ ପୟଥ ନ୍ତ ୫ ଅନୟ ମନୁ , ୭ ସାଵଣି ମନୁ ର କାଳ| ହିମଯୁଗ ଗର ଅନ୍ତ|
ସତୟ ଯୁଗ (୧୮୭୦୨-୧୩୯୦୨ ଈ.ପୂ.)- ହିମଯୁଗ ପଗର ୧୭୫୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର କଶୟପ (ଦ୍ଵିତୀୟ ବ୍ରହ୍ମା) ଦ୍ଵାରା ସଭୟତା ର ପୁନଃ
ଵିକାସ| ୧୭୧୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର ପୃଥ୍ ୁ ଦ୍ଵାରା ସାରା ପୃଥ୍ୀଵ ଗର ଖନିଜ ର ଗଖାଜ ଓ ଗଦାହନ| ୧୫୮୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର କାତିଗକୟ ଦ୍ଵାରା
ଅଭି ଜିତ ପତନ ପଗର ଧନିଷ୍ାଠ (ଵଷଥା ଠାରୁ) ସମ୍ଵତ୍ସ୍ର ଆରମ୍ଭ|
ତୃ ତୀଯ ବ୍ରହ୍ମାବ୍ଦ-(୧୩୯୦୨ ଈ.ପୂ. ଗସ ୧୦୦୯୯ ଈସ୍ଵୀ ପୟଥ ନ୍ତ)-
ଅଵସପି ଣୀ (୧୩୯୦୨-୧୯୦୨ ଈ.ପୂ.) ଗର-
ସତୟ ଯୁଗ (୧୩୯୦୨-୯୧୦୨ ଈ.ପୂ.)-ଵିଵସ୍ଵାନ ତଥ୍ା ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ର ଯୁଗ ଆରମ୍ଭ| ଗଵୈଵସ୍ଵତ ଯମ ପଗର ଜଳ ପ୍ରଲଯ ଓ ତା
ପଗର ଋଷଭଗଦଵ ଗସ ପୁନଃ ସଭୟତା ର ଆରମ୍ଭ|
ଗତ୍ରତା (୯୧୦୨-୫୫୦୨ ଈ.ପୂ.), ଦ୍ଵାପର (୫୫୦୨-୩୧୦୨ ଈ.ପୂ.)-ମହାଭାରତ ପଗର ଯୁଗ ର ଅନ୍ତ| କଲି (୩୧୦୨-୧୯୦୨ ଈ.ପୂ.)
-ଭଗଵାନ ମହାଵୀର ଜନ୍ମ ପଗର ଯୁଗ ର ଅନ୍ତ|
ଉତ୍ସ୍ପି ଣୀ (୧୯୦୨ ଈ.ପୂ. ଗସ ୧୦୦୯୯ ଈସ୍ଵୀ ପୟଥ ନ୍ତ) ଭି ତଗର-
କଲି ଯଗ ୁ (୧୯୦୨-୭୦୨ ଈ.ପୂ.)-ଶୂଦ୍ରକ ଶକ (୭୫୬ ଈ.ପୂ.) ଗସ ଯୁଗ ର ଅନ୍ତ| ଦ୍ଵାପର (୭୦୨ ଈ.ପୂ.-୧୬୯୯ ଈସ୍ଵୀ ପୟଥ ନ୍ତ),
ଗତ୍ରତା (୧୬୯୯-୫୨୯୯ ଈସ୍ଵୀ ୍ପୟଥ ନ୍ତ), ସତୟଯୁଗ (୫୨୯୯-୧୦୦୯୯ ଈସ୍ଵୀ)
ଗତ୍ରତା ସନ୍ଧି (୧୬୯୯-୧୯୯୯ ଈସ୍ଵୀ) ଗର ଵିଜ୍ଞାନ ଓ ଉଗଦୟାଗ ର ଵିକାସ|
ଅସୁର ରାଜା-ଏ ମାଗନ କଶୟପ (୧୭୫୦୨ ଈ.ପୂ.) ପଗର ୩୬୦ ଵଷଥ ର ୧୦ ଯୁଗ ଗର ଥ୍ ିଗଲ|
(୧) ଵରାହ ଅଵତାର-ଚତୁ ଥ୍ଥ ଯୁଗ (୧୬୪୨୨-୧୬୦୬୨ ଈ.ପୂ.)-ଵରାହ ସମୁଦ୍ର ପାର କରି ହିରଣୟାକ୍ଷ କୁ ମାରି ଗଲ| ଗଜନ୍ଦ
ଅଗଵସ୍ତା ଅନୁ ସାର ହିରଣୟାକ୍ଷ ର ରାଜୟ ଆଗମଜନ ନଦୀ ଗକ୍ଷତ୍ର (ଦକ୍ଷି ଣ ଅଗମରି କା) ଗର ଥ୍ ିଲା| ଏହା ପୁଷ୍କର ଦ୍ଵୀପ ତଥ୍ା
ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷି ଣ ଗଗାଲାଧଥ ର ୪-୪ ଖଣ୍ଡ ର ଵିଭାଜନ ଗର ରସାତଳ ଥ୍ ିଲା| ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ପୁରାଣ (୧/୨/୨୦/୯-୪୬) ଗର ସ ୁ ତଲ ଓ
ଗସ ମାନଂକ ମୁଖୟ ରାଜା ର ଵଣଥନ ଅଛି| ଏହା ବ୍ରହ୍ମା ର ପୁଷ୍କର (ଉଗଜୈନ ଠାରୁ ୧୨ ଅଂଶ ପଶ୍ଚି ମ ୁ ଖାରା) ର ଵିପରୀତ ଗହ ାରୁ
ପୁଷ୍କର ଦ୍ଵୀପ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ହିରଣୟାକ୍ଷ ରାଜୟ ଗର ଭଗଵାନ ଵରାହ ରୂପ ଗର ପୂଜା ଗହଉଥ୍ ିଲା| ଗରୁଡ଼ ପୁରାଣ (୧/୮୭/୩୦)
ଅନୁ ସାର ଗତଜସ୍ଵୀ ନାମକ ଇନ୍ଦ୍ର ର ଶତ୍ରୁ ହିରଣୟାକ୍ଷ କୁ ଵରାହ ରୂପଧାରୀ (ମନୁ ଷୟ) ଵିଷଣୁ ଵଧ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ହିରଣୟାକ୍ଷ କୁ
ପ୍ରସନ୍ନ କରି ା ପାଇଂ ଵିଷଣୁ ନିଜ ୧୮ ସାଂଗ ସହିତ ଵରାହ ର ମୁଖ ଲଗାଇ ଆଗମଜନ ତଟ ଯାଇଥ୍ ିଗଲ| ଏମାନଂକ ଭଲ
ସ୍ଵାଗତ ଗହଲା| ଗଗାଟିଏ ଦିନ ଅଚାନକ ହିରଣୟାକ୍ଷ ର ମହଲ ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ କରି ତାକୁ ମାରି ଗଦଗଲ ଓ ଗସଠାରୁ ଖସି
ଗଗଲ| ତା ପଗର ଅସୁର ମାଗନ ଵରାହ କୁ ଘୃଣା କରନ୍ତି| ଏହା ଇସ୍ିାମ ଗର ପ୍ରଚଲି ତ| ପୁରାଣ ଗର ି ଚଚଥା ଅଛି କି ହିରଣୟାକ୍ଷ କୁ
ଗଧାଖା ଗଦଇ ମାରି ଥ୍ ିଗଲ|
(୨) ନରସି ଂହ ଅଵତାର-(୫, ୬ ଯୁଗ, ୧୬୦୬୨-୧୫୩୪୨ ଈ.ପୂ.)-ତଳାତଳ ଗଲାକ ଗର ଲି ିୟା-ମି ର ର ରାଜା ହିରଣୟକଶିପ ୁ
ଥ୍ ିଲା| ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା (ନରସି ଂହନାଥ୍ ଠାରୁ ଵିଶାଖାପତ୍ତନମ ନିକଟ ସି ଂହାଚଲ ପୟଥ ନ୍ତ) ଗର ନରସିଂହ ଅଵତାର ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗସ
ହିରଣୟକଶିପ ୁ ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ କଗଲ (ନରସି ଂହ ପୁରାଣ)| ନରସି ଂହ ର ଗସନା ପ୍ରହ୍ଲାଦ ସହାୟତା ଗର ଗୁପ୍ତ ରୂପ ଗର ପଶି
ଗଗଲ ତଥ୍ା ହିରଣୟକଶିପ ୁ କୁ ମାରି ପ୍ରହ୍ଲାଦ କୁ ରାଜା କଗଲ| ହିରଣୟାକ୍ଷ ହୁ ତ ପୂଵ ଥ ଗର ଦକ୍ଷି ଣ ଅଗମରି କା ଗର ଥ୍ ିଲା, କିନ୍ତୁ ଵିଶ୍ଵ
ଶକ୍ତି ସନ୍ତୁଲନ ଗର ଏକା ପକ୍ଷ ରଥ୍ ି ା ରୁ ତାଂକୁ ଡ଼ା ଭାଈ କହିଛନ୍ତି|
(୩) ଲି (ସପ୍ତମ ଯୁଗ, ୧୫୩୪୨-୧୪୯୮୨ ଈ.ପୂ.)-ଵିଷଣୁ ର ଵାମନ ଅଵତାର ପୁରୀ ନିକଟ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ତାଂକ୍ର ଵୟକ୍ତି ଗତ ନାମ
ଵିଷଣୁ ହି ଥ୍ ିଲା| ଭରଦ୍ଵାଜ ତାଂକୁ ଗଵଦ ଓ ଶସ୍ତ୍ର ର ଶିକ୍ଷା ଗଦଗଲ| ଭାଦ୍ର ଶୁକ୍ି ଦ୍ଵାଦଶୀ ଦିନ ଲି ଦ୍ଵାରା ଅଧ ିକୃତ ଗଦଵ ଭୂମି ର ୩
ଗଲାକ ଵାମନ ଗନଗଲ| ଗସ ଦିନ ଠାରୁ ଇନ୍ଦ୍ର ର ରାଜତ୍ଵ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା, ଅତଃ ରାଜା ମାନଂକ କାଳ ଗସହି ଦିନ ଠାରୁ ଗଣା ଯାଏ|
ଶୂନୟ ଠାରୁ ଗଣତି ଆରମ୍ଭ ଗହ ାରୁ ତାକୁ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଶୂନୟା ପଵଥ ଵା ସୁନିଯା କୁହନ୍ତି| ମହାଯୁଦ୍ଧ ଓ ସଂହାର କୁ ଏଡ଼ାଇ ା ପାଇଂ
ଲି ଗଦଵ ଭୂମି ଛାଡ଼ି ଗଦଗଲ, କିନ୍ତୁ ଗକଗତ ଅସୁର ଭା ୁ ଥ୍ ିଗଲ କି ଗଦଵତା ଲ ପୂଵକ ଥ ରାଜୟ ଗନ ା ଗର ସକ୍ଷମ ନ ଥ୍ ିଗଲ ଓ
ଗସମାଗନ ଯୁଦ୍ଧ ଜାରି ରଖ ିଗଲ| ଵିଷଣୁ ର କୂମଥ ଅଵତାର ଗସ ମାନଂକୁ ୁ ଝାଇଗଲ କି ଵିଵାଦ ମାତ୍ର ଧନ ପାଇଂ| ଯଦି ତାହାର
ଉତ୍ପାଦନ ଗହ ନାହିଂ, ଏ ଉପଗର ଅଧ ିକାର ଗକମି ତି ଗହ | ଗଦଵ ଓ ଅସୁର ର ସଂଯୁକ୍ତ ରୂପ ଗର ଧାତୁ ର ଖନନ କଗଲ|
ଝାରଖଣ୍ଡ ତଥ୍ା ନିକଟଵତଥୀ ଭାଗ ଗର ଅସୁର ଖନନ ଗର ସହାୟତା କଗଲ ଓ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଗସ ମାନଂକ ଉପାଧ ି ଖନିଜ ନାମ
ଉପଗର ଅଛି| ଗଦଵ ଖନିଜ ର ଗଶାଧନ ଗର କୁଶଲ ଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ଜିମ୍ବାଗଵଵ ଖଣି ର ସ୍ଵଣଥ ର ଗଶାଧନ କଗଲ| ତାକୁ ହି ପୁରାଣ
ଗର ଜାମ୍ବୂନଦ ସ୍ଵଣଥ କହନ୍ତି| ରୂପା ର ଗଶାଧନ ଗଦଵ ମାଗନ ଗନ ଗମକ୍ସିଗକା ଗର କଗଲ, ଅତଃ ସଂସ୍କ ୃତ ଗର ରୂପା କୁ ମାକ୍ଷିକଃ
କହନ୍ତି| ଖନିଜ ଂଟନ ଗର ପୁଣି ସଂଘଷଥ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା ଓ ରାହୁ ର ଵଧ ଗହଲା| ହୁ ତ ଦିନ ଗସ ଯୁଦ୍ଧ ଚାଲି ଲା| ତା ପଗର
କାତିଗକୟ ଗକ୍ରୌଞ୍ଚ ଦ୍ଵୀପ (ଉଡ଼ୁଥ୍ ି ା ପକ୍ଷୀ ଆକାର ର ଉତ୍ତର ଅଗମରି କା) ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ କଗଲ, ଯାହାର ଉଗଲ୍ଲଖ
ଗମଗାସ୍ଥନୀଜ ଭାରତ ଦ୍ଵାରା ଅନ୍ତିମ ଆକ୍ରମଣ ରୂପ ଗର କ୍ିରିଛି|
(୪) ମତ୍ସ୍ୟ ଅଵତାର- ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ (୧୩୯୦୨ ଈ.ପୂ.) ପଗର ଗଦଵ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ ିଲା ଓ ଗକାଣସି ଵିଷଣୁ ଅଵତାର ର ଆଵଶୟକତା
ଗହଲା ନାହିଂ| ତା ପଗର ଆଧୁନକ ି ଅନୁ ମାନ ଅନୁ ସାର ୧୧୦୦୦ ଗସ ୧୦୦୦୦ ଈ.ପୂ. ପୟଥ ନ୍ତ ଜଳ ପ୍ରଲଯ ର ପ୍ରଭାଵ ଥ୍ ିଲା|
ଗଜନ୍ଦ ଅଗଵସ୍ତା ଅନୁ ସାର ଏହା ଜମଗଶଦ ର ସମଯ ଯାହାକୁ ପୁରାଣ ଗର ଗଵୈଵସ୍ଵତ ଯମ (କଗଠାପନିଷଦ ର ଉପଗଦଶକ)
କୁହାଯାଇଅଛି| ଗକଗତ ପୁରାଣ ଗର ି ଯମ କାଳ ଗର ଜଳ-ପ୍ରଲୟ ର ଉଗଲ୍ଲଖ| ଯମ ର ରାଜଧାନୀ ସଂୟମନୀ ଇନ୍ଦ୍ର ର
ଅମରାଵତୀ ଠାରୁ ୯୦ ଅଂଶ ପଶ୍ଚି ମ ଥ୍ ିଲା| ଏହା ଅମ୍ମାନ, ମୃତ ସାଗର ନିକଟ ଗର| ଗସ ସ୍ଥାନ ରୁ ଵାମନ ର ପୂଵ ଥ ଦିଶା ଗର ପ୍ରଥ୍ମ
ପଦ ଇନ୍ଦ୍ର ର ଅମରାଵତୀ ଗର ଗଲା (ସଂଯମନୀ ଠାରୁ ୯୦ ଅଂଶ ପୂଵ)ଥ | ଏହା ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ଯା (ଯଵଦ୍ଵୀପ ପଗର ୭ ମୁଖୟ ଦ୍ଵୀପ)
ର ପୂଵ ଥ ଭାଗ ଗର ଥ୍ ିଲା (ଵାଲ୍ମୀକି ରାମାଯଣ, କିଷ୍କିନ୍ଧା କାଣ୍ଡ, ୪୦/୫୩)| ଜଳ ପ୍ରଲଯ ପଗର ମତ୍ସ୍ୟ ଅଵତାର ତଥ୍ା ରାମ ଜନ୍ମ
ସମଯ ଉଭୟ ପଦ୍ଧତି ଗର ପ୍ରଭଵ ଵଷଥ ଥ୍ ିଲା (ଵିଷଣୁ ଧଗମଥାତ୍ତର ପୁରାଣ, ୮୨/୭-୮, ୮୧/୨୩-୨୪)| ଗସୌର ପଦ୍ଧତି ଅନୁ ସାର ୮୫
ଗସୌର ଵଷଥ ଗର ୮୬ ାହଥସ୍ପତୟ ଵଷଥ ହୁ ଏ| ପି ତାମହ ପଦ୍ଧତି ଗର ଗସୌର ଵଷଥ କୁ ହି ାହଥସ୍ପତୟ ଵଷଥ କୁହନ୍ତି| ଅତଃ ଉଭୟ ର
ସମ୍ମି ଲିତ ଚକ୍ର ୮୫ x ୬୦ = ୫୧୦୦ ଵଷଥ ଗର ଗହ | ଏହି ଗଣନା ଅନୁ ସାର ମତ୍ସ୍ୟ ଅଵତାର ୯୫୩୩ ଈ.ପୂ. ତଥ୍ା ରାମ ଜନ୍ମ
୪୪୩୩ ଈ.ପୂ. ଗର ଥ୍ ିଲ| ମତ୍ସ୍ୟ ଅଵତାର ପଗର ଋଷଭ ଗଦଵ ଗନ ପୁନଃ ସଭୟତା ର ଆରମ୍ଭ କଗଲ| ଗସ ରୂପ ଗର ଗସ
ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଂକ ଵଂଶଜ ଗଯ ୩୧୦୦୦ ଈ.ପୂ. ର ଜଳ ପ୍ରଲୟ ପଗର ସୃଷ୍ଟ୍ି ଆରମ୍ଭ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ର ପରମ୍ପରା
ପୁନଃ ଇକ୍ଷ୍ଵାକୁ ଠାରୁ ୧-୧୧-୮୫୭୬ ଈ.ପୂ. ଗର ଆରମ୍ଭ ଗହଲା ଯାହାକୁ ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ର ପୁତ୍ର କହନ୍ତି|
(୫) ଇକ୍ଷ୍ଵାକୁ ପର ର ଅଵତାର କୁ ମନୁ ଷୟ ଅଵତାର କୁହା ଯାଇଅଛି| ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ଠାରୁ କଳି ଆରମ୍ଭ ପୟଥ ୟନ୍ତ ୩୬୦ ଵଷଥ ର
୩୦ ଯୁଗ ଗହଗଲ, କିନ୍ତୁ ୨୮ କୁହନ୍ତି, ଅତଃ ୨ ଯୁଗ = ୭୨୦ ଵଷଥ ଜଳ ପ୍ରଲଯ ଗର ଥ୍ ି | ଵା ୨୮ ଯୁଗ ର ସମାପ୍ତି ୩୧୦୨ ଈ.ପୂ.
ଗର ଭା ି ତା ଠାରୁ ୧୦ ଯୁଗ ଠାରୁ ଗଣନା କରି ଗହ | ୧୦ମ ଯୁଗ ଗର ଦତ୍ତାଗତ୍ରଯ, ୧୫ଶ ର ମାନ୍ଧାତା, ୧୯ଶ ଗର ପରଶୁରାମ
ଓ ୨୪ଶ ଗର ରାମ ଗହଇଥ୍ ିଗଲ| ଅତଃ ଏ ମାନଂକ ସମୟ ଅଛି-ଦତ୍ତାଗତ୍ରଯ (୯୫୮୨-୯୨୨୨ ଈ.ପୂ.), ମାନ୍ଧାତା (୭୭୮୨-୭୪୨୨
ଈ.ପୂ.), ପରଶୁରାମ (୬୩୪୨-୫୯୮୨ ଈ.ପୂ.), ରାମ (୪୫୪୨-୪୧୮୨ ଈ.ପୂ.)| ପରଶୁରାମ ର ନିଵାଥ ଣ ପଗର ୬୧୭୭ ଈ.ପୂ. ଗର
କଲମ୍ବ ସମ୍ଵତ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା ଯାହା ଗକରଳ ଗର ଗକାଲ୍ଲମ ନାମ ଗର ପ୍ରଚଲି ତ| ତାଂକର ଠାରୁ ୧୫ ପୁରୁଷ ପୂଵ ଥ ଡାଗୟାନିସସ
ଵା ାକ୍କସ ର ଆକ୍ରମଣ ୬୭୭୭ ଈ.ପୂ. ଗର ଗହଇଥ୍ ିଲା| ୧୫ ପୁରୁଷ ଗର ୬୦୦ ଵଷଥ ଅନ୍ତର ଉଚିତ| ଵାଯୁ ପୁରାଣ (୯୮)-
ଏତାସ୍ତି ରଃ ସମୃତାସ୍ତସୟ ଦିଵୟାଃ ସମଭୂତୟଃ ଶୁଭାଃ| ମାନୁ ଷୟାଃ ସପ୍ତ ଯାସ୍ତସୟ ଶାପଜାଂସ୍ତାନ୍ନିଗ ାଧତ||୮୭||
ଗତ୍ରତାଯୁଗଗ ତୁ ଦଶଗମ ଦତ୍ତାଗତ୍ରଗୟା ଭୂଵ ହ| ନଗଷ୍ଟ୍ ଧଗମଥ ଚତୁ ଥ୍ଥଶ୍ଚ ମାକଥଗଣ୍ଡୟ ପୁରଃସରଃ||୮୮||
ପଞ୍ଚମଃ ପଞ୍ଚଦଶୟାଂ ତୁ ଗତ୍ରତାୟାଂ ସମ୍ବଭୂଵ ହ| ମାନ୍ଧାତୁ ଶ୍ଚକ୍ରଵତିଗତ୍ଵ ତଗସ୍ଥୌ ତଥ୍ୟ ପୁରଃ ସରଃ||୮୯||
ଏଗକାନଵିଂଗଶ ଗତ୍ରତାୟାଂ ସଵଥକ୍ଷତ୍ରାନ୍ତଗକାଽଭଵତ| ଜାମଦଗ୍ନୟାସ୍ତଥ୍ା ଷଗଷ୍ଠା ଵିଶ୍ଵାମି ତ୍ରପୁରଃ ସରଃ||୯୦||
ଚତୁ ଵିଂଗଶ ଯୁଗଗ ରାଗମା ଵସିଗଷ୍ଠନ ପୁଗରାଧସା| ସପ୍ତଗମା ରାଵଣସୟାଗଥ୍ଥ ଜଗଜ୍ଞ ଦଶରଥ୍ାତ୍ମଜଃ||୯୧||
(୬) କୃଷ୍ଣ ଅଵତାର-୧୨୫ ଵଷଥ ଆଯୁ ଗର ଗଦହାନ୍ତ ୩୧୦୨ ଈ.ପୂ. ଗର ଗହଲା ଗଯଗତଗଵଗଳ କଳିଯଗ ୁ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଅତଃ
ତାଂକର ଜନ୍ମତିଥ୍ ି ୧୯-୭-୩୨୨୮ ଈ.ପୂ (ଭାଦ୍ର କୃଷ୍ଣ ଅଷ୍ଟ୍ମୀ)|
(୭) ୁ ଦ୍ଧ ଅଵତାର-ସି ଦ୍ଧାଥ୍ଥ ୁ ଦ୍ଧ (୧୮୮୭-୧୮୦୭ ଈ.ପୂ.) ତଥ୍ା ଗଗୌତମ ୁ ଦ୍ଧ (୪୮୩ ଈ.ପୂ. ଗମଂ ନିଵାଥ ଣ) ଏମାଗନ ଭାରତ ର
ରକ୍ଷା ପାଇଂ ଅସୁର ମାନଂକୁ ଗମାହିତ କରି ନ ଥ୍ ିଗଲ, ରନଜଭାରତୀୟ ଗଲାକମାନଂକୁ ହି ଗମାହିତ କରି ଗଵଦ ମାଗଥ ନଷ୍ଟ୍
କଗଲ| ଵିଷଣୁ ଅଵତାର ୁ ଦ୍ଧ ମଗଧ ଗର ଅଜିନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ର ପୁତ୍ର ରୂପ ଗର ଜନ୍ ମ ଗନଇଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ଅସୁର (ଅସୀରି ଯା) ଆକ୍ରମଣ
ଠାରୁ ରକ୍ଷା ପାଇଂ ଆ ୂ ପଵଥତ ଗର ଯଜ୍ଞ କଗଲ| ଏହି ୟଜ୍ଞ ଗର ୪ ପ୍ରମୁଖ ରାଜା ଭାରତ ର ରକ୍ଷା ପାଇଂ ମାଲଵ ଗଣ ଵା ସଂଘ
କଗଲ| ସଂଘ ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଶୂଦ୍ରକ ର ନାମ ଗର ଗଦ ଦିନ ୭୫୬ ଈ.ପୂ. ଗସ ଶୂଦ୍ରକ ଶକ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଅସୀରି ଯା ଇତିହାସ
ଅନୁ ସାର ି ତାଂକର ରାନୀ ଗସମି ରାମୀ ଅଫ୍ରୀକା ତଥ୍ା ମଧ୍ୟ ଏଶିଯା ର ରାଜା ମାନଂକ ସହାଯତା ଗର ୩୫ ଲାଖ ଗସନା ଏକତ୍ର
କରି ଭାରତ ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ସଂଘ ର ୪ ରାଜଵଂଶ ର ଵଂଶାଵଲୀ ଗସହି କାଳ ରୁ ଅରମ୍ଭ-ପ୍ରମର ଵା ପରମାର
(ପଂଵାର), ଚପହାନି ଵା ଚାହମାନ (ଗଚୌହାନ), ପ୍ରତିହାର (ପରି ହାର), ଶୁକ୍ି (ଚାଲୁ କୟ, ଗସାଲଂକୀ, ସାଲୁ ଂଗଖ)| ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ,
ପ୍ରତିସଗଥ ପଵଥ ୩, ଅଧ୍ୟାୟ ୨୧-
ସପ୍ତଵିଂଶେଗତ ଭୂଗମୌ କଗଲୌ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ଗର ଗଗତ||୨୧|| ଶାକୟସି ଂହ ଗୁରୁଗଗଥଗଯା ହୁ ମାଯା ପ୍ରଵତଥକଃ||୩||
ସ ନାମ୍ନା ଗଗୌତମାଚାଗଯଥା ଗଦୈତୟ ପକ୍ଷଵିଵଧଥକଃ| ସଵଥତୀଗଥ୍ଥଷ ୁ ଗତଗନୈଵ ଯନ୍ତ୍ରାଣି ସ୍ଥାପି ତାନି ଗଵୈ|| ୩୧||
ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ, ପ୍ରତିସଗଥ ପଵଥ, ୩/୩-
ଵୟତୀଗତ ଦ୍ଵିସହରାଗବ୍ଦ କିଞ୍ଚଜ ି ାଗତ ଭୃଗୂତ୍ତମ||୧୯||
ଅଗ୍ନିଦ୍ଵାଗରଣ ପ୍ରଯଗଯୌ ସ ଶୁଗକ୍ିାଽ ୁ ଦ ଥ ପଵଥଗତ| ଜିତ୍ଵା ଗ ୌଦ୍ଧାନ ଦ୍ଵିଗଜୈଃ ସାଧଥଂ ତ୍ରିଭିରଗନୈୟଶ୍ଚ ନ୍ଧୁ ଭିଃ||୨୦||
ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ, ପ୍ରତିସଗଥ ପଵଥ, ୪/୧୨-
ଗ ୌଦ୍ଧରୂପଃ ସ୍ଵଯଂ ଜାତଃ କଗଲୌ ପ୍ରାଗପ୍ତ ଭଯାନଗକ| ଅଜିନସୟ ଦ୍ଵିଜଗସୈୟଵ ସୁଗତା ଭୂତ୍ଵା ଜନାଦଥନଃ||୨୭||
ଗଵଦ ଧମଥ ପରାନ ଵିପ୍ରାନ ଗମାହୟାମାସ ଵୀଯଥଵାନ|||୨୮||
ଗଷାଡଗଷ ଚ କଗଲୌ ପ୍ରାଗପ୍ତ ଭୂଵୁଯଜ୍ଞ ଥ ଵଜିତାଃ||୨୯||
ଭାଗଵତ ପୁରାଣ ୧/୩/୨୪-ତତଃ କଗଲୌ ସମ୍ପ୍ରଵୃଗତ୍ତ ସଗମ୍ମାହାଯ ସୁରଦ୍ଵିଷାମ|
ୁ ଗଦ୍ଧା ନାମ୍ନାଜିନସୁତଃ କୀକଗଟଷୁ ଭଵିଶୟତି||
(୮) କଲ୍କି ଅଵତାର-ଏଗ କଲ୍କି ଅଵତାର ଗହ ା ାକୀ ଅଛି କିନ୍ତୁ ଜନ୍ ମ ତିଥ୍ ି ଗଚୈତ୍ର ଶୁକ୍ି ୧୨ କୁ ପାଳନ ହୁ ଏ| ଗସ ଧୂମଗକତୁ
ସମାନ ତଲଵାର ଗସ ଅସୁଗରାଂ କା ଵଧ କଗରଂଗଗଂ|
ଭାଗଵତ ପୁରାଣ, ସ୍କନ୍ଧ ୧୨, ଅଧ୍ୟାୟ ୨-
ଶମ୍ଭଲଗ୍ରାମମୁଖୟସୟ ବ୍ରାହ୍ମଣସୟ ମହାତ୍ମନଃ| ଭଵଗନ ଵିଷଣୁଯଶସଃ କଲ୍କି ଃ ପ୍ରାଦୁ ଭଵ ଥ ଷ
ି ୟତି|||୧୮||
ଅଶ୍ଵମାଶୁଗମାରୁହୟ ଗଦଵଦତ୍ତଂ ଜଗତ୍ପତିଃ| ଅସି ନାସାଧୁଦମନମଗଷ୍ଟ୍ୈ ଶ୍ଵଯଥଗଣ ୁ ାନ୍ିତ
ଵ ଃ||୧୯||
ଯଦାଵତୀଗଣଥା ଭଗଵାନ କଲ୍କି ଧମ ଥ ପ ଥ ତିହର
ଥ ି ଃ| କୃତଂ ଭଵିଷୟତି ତଦା ପ୍ରଜାସୂତିଶ୍ଚ ସାତ୍ଵିକୀ||୨୩||
ଯଦା ଚନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ସୂଯଶ୍ଚ ଥ ତଥ୍ା ତିଗଷୟ ୃ ହସ୍ପତୀ| ଏକରାଗଶୌ ସଗମଷୟନ୍ତି ଭଵିଷୟତି ତଦା କୃତମ||୨୪||
୧ ଅଗସ୍ତ, ୨୦୩୮ ଭାରତୀଯ ସମୟ ୯ ଗଜ ସୂଯ,ଥ ଚନ୍ଦ୍ର. ୃ ହସ୍ପତି ତୀଗନାଂ ଗ୍ରହ ପୁଷୟ ନକ୍ଷତ୍ର ତଥ୍ା ଏକ ରାଶି ଗମଂ ଗହାଂଗଗ|
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୂଜା ର ପରମ୍ପରା-
(୧) ଵରାହ ଅଵତାର ସମୟ ଗର ଇନ୍ଦ୍ରନୀଳ ମଣି ର ମୂତି ଥ୍ ିଲା-ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ, ଗଵୈଷ୍ଣଵ, ଉତ୍କଲ ଖଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୨-
ଦଂଗଷ୍ଟ୍ରାଦ୍ଧୃତକ୍ଷି ତିଭୃଗତ ତ୍ରୟୀମୂତମ ି ଗତ ନମଃ| ନଗମା ଯଜ୍ଞଵରାହାୟ ଚନ୍ଦ୍ର-ସୂଯାଥ -ଗ୍ନି-ଚକ୍ଷୁଗଷ ||୨୩||
ନରସି ଂହାୟ ଦଂଗଷ୍ଟ୍ରାଗ୍ରମୂତିଦ୍ରାଵିତଶତ୍ରଗଵ| ଯଦପାଙ୍ଗଵିଲାଗସୈକସୃଷ୍ଟ୍ିସ୍ଥି ତୁୟପସଂହୃ ତିଃ||୨୪||
ତମମୁଂ ନୀଳଗମଘାଭଂ ନୀଲାଶ୍ମମଣି ଵିଗ୍ରହମ||୨୫||
ଵରାହ ର ଅନୁ ୟାୟୀ ମାନଂକୁ ଶ ର କୁହନ୍ତି| ଶ ର ର ଅଥ୍ଥ ଭୂମି ଖଣି ା| ଗସ ଶବ୍ଦ ଠାୟଥ ଓଡ଼ିୟା ଗର ସା ଲ ଗହଇଛି| ଏହି
ପରମ୍ପରା ର ଗ୍ରନ୍ଥ କୁ ଗଵୈଖାନସ (ଖନନ) କୁହନ୍ତି|
ଏ ପ୍ରକାର ର ପୂଜା ନରସି ଂହ ଅଵତାର ପୟଥ ୟନ୍ତ ଚାଲି ଲା| ତା ପଗର ନରସି ଂହ ଆକୃତି ଗର ପୂଜା ଗହଲା|
ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ-ଗଵୈଷ୍ଣଵ ଉତ୍କଲ ଖଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୨୮-
ଆଦୟା ମୂତିଭଗ ଥ ଵଗତା ନାରସି ଂହାକୃତିନପ ଥୃ | ନାରାୟଗଣନ ପ୍ରଥ୍ ିତା ମଦନୁ ଗ୍ରହତସ୍ତଵଯି |୩୮||
ନୀଳାଦ୍ରି ମଗହାଦୟ ୬/୬୭-ପ୍ରତୟକ୍ଷଂ ପଶୟ ଗଭା ପୁତ୍ର ନାରସି ଂହ ତନୁ ଂ ପରାମ| ଆଵାହନମତଃ କୁୟଥୟାଦଜଦାରୁବ୍ରହ୍ମଣି ତତ୍ତ୍ଵଵିତ||
ଭାରତ ର ନରସି ଂହ ମୂତି ଗର ଶରୀର ମନୁ ଷୟ ର ଓ ସି ର ସି ଂହ ର| ପୁରୁଷ ର ଵୀର ରୂପ ଗର ପ୍ରଶଂସା ପାଇଂ ତାଂକୁ ସି ଂହ
କୁହନ୍ତି| ସଵଥ ପ୍ରଥ୍ମ ଭଗଵାନ ରାମ କୁ ସମ୍ମାନ ପାଇଂ ସି ଂହ କହିଥ୍ ିଗଲ, ତା ପଗର ଏହା ରାଜା ମାନଂକ ଉପାଧ ି ଗହଲା| ମି ର ର
ସ୍ଫି ଂକ୍ସ ଗର ଓଲଟା| ଗସଠି ଶରୀର ସି ଂହ ର ଓ ସି ର ମନୁ ଷୟ ର|
ଵରାହ-ନରସି ଂହ କାଳ ର ୪ ପଵଥ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଆଜି ମଧ୍ୟ ପାଳନ ଗହଉଛି-
(କ) କାତିଗକୟ ପରମ୍ପରା ର ୧୯ ଵଷଥୀୟ ଯୁଗ-କାତିଗକୟ କାଳ ଗର ଧନିଷ୍ାଠ ଗର ଵଷଥ ର ଆରମ୍ଭ ଥ୍ ିଲା ଓ ୧୯ ଵଷଥୀୟ ଯୁଗ ର
ପ୍ରଚଳନ ଗକଵଲ ଗଵଦାଙ୍ଗ ଗଜୟାତିଷ ଗର ଅଛି ଯାହା ମାଘ ମାସ ଗର ଆରମ୍ଭ ହୁ ଏ|
ଋଗ ଗଜୟାତିଷ (୩୨, ୫,୬) ଯାଜୁଷ ଗଜୟାତିଷ (୫-୭)
ମାଘଶୁକ୍ି ପ୍ରପନ୍ନସୟ ଗପୌଷକୃଷ୍ଣ ସମାପି ନଃ| ଯୁଗସୟ ପଞ୍ଚଵଷଥସୟ କାଲଜ୍ଞାନଂ ପ୍ରଚକ୍ଷଗତ||୫||
ସ୍ଵରାକ୍ରଗମଗତ ଗସାମାଗକଥୌ ଯଦା ସାକଂ ସଵାସଗଵୌ| ସୟାତ୍ତଦାଦି ଯୁଗଂ ମାଘଃ ତପଃ ଶୁଗକ୍ିାଽୟନଂ ହୁ ୟଦକ||୬||
ଋକ ଗଜୟାତିଷ ଗର ୧୯ ଵଷଥ ର ଯୁଗ ହୁ ଏ ଯାହା ଭି ତଗର ୫ ଵଷଥ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ର ଓ ାକୀ ଇଦା-, ଇଦୁ -, ପରି -, ଅନୁ -ଵତ୍ସ୍ର ହୁ ଏ|
ଯାଜୁଷ ଗଜୟାତିଷ ଗର ୫-୫ ଵଷଥ ର ୫ ଯୁଗ ଗର ୬ କ୍ଷୟ ଵଷଥ ହୁ ଏ ଓ ଗସ ୧୯ ଵଷଥ ର ଯୁଗ ଗହଇ ଯି | ଆଜି ମଧ୍ୟ ଜଗନ୍ନାଥ୍ଂକ
ନଵ କଗଳଵର (ନୂ ଆ ମୂତି ରୂପ ଗର ଜନ୍ମ) ୧୯ ଵଷଥୀୟ ଯୁଗ ସରି ଲା ପଗର ହୁ ଏ| ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ କାଳ ର ସୂଯଥ ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ ଗର ଏ
ପ୍ରକାର ର ଯୁଗ ନାହିଂ|
(ଖ) କାତ୍ତି ଗକୟ କାଲ (୧୫୮୦୦ ଈ.ପୂ.) ଗର ଧନିଷ୍ାଠ ଵା ମାଘ ମାସ ଗର ଵଷଥା ଓ ଵଷଥ ର ଆରମ୍ଭ ଗର ରଥ୍ଯାତ୍ରା ଗହଉଥ୍ ିଲା|
ଆଝି ି ଗକାଣାକଥ ଗର ମାଘ ଶୁକ୍ି ସପ୍ତମୀ କୁ ରଥ୍ ଯାତ୍ରା ହୁ ଏ|
(ଗ) ଶିଵ ପାଵଥତୀଂକ ଵିଵାହ ଗଜଷ୍ଠ ଶୁକ୍ି ଷଷ୍ଠୀ କୁ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗସ କାଳ ଗର ଏହା ଶୀତ ଋତୁ ର ଆରମ୍ଭ ଥ୍ ିଲା| ଆଜି ଏହା
ପ୍ର ଳ ଖରା ସମୟ କିନ୍ତୁ ଏଗ ମଧ୍ୟ ଶୀତଲ ଷଷ୍ଠୀ କୁହନ୍ତି|
(ଘ) ଗଦଵଯୁଗ (ଅଦିତି ସମୟ ଗର) ଗର ପୁନଵଥସ ୁ ନକ୍ଷତ୍ର ଗର ଵିଷଵ ୁ ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଗହଉଥ୍ ିଲା (୧୭୫୦୦ ଈ.ପୂ.)| ଅତଃ ଅଦିତି କୁ
ପୁନଵଥସ ୁ ନକ୍ଷତ୍ର ର ଗଦଵତା କୁହନ୍ତି| ଅଦିତି ନକ୍ଷତ୍ର ଗର ଵଷଥ ର ଅନ୍ତ ଓ ନୁ ଆ ଵଷଥ ର ଆରମ୍ଭ ଗହଉଥ୍ ିଲା-
ଅଦିତିଜାଥ ତମଦିତିଜନ ଥ ିତ୍ଵମ (ଋଗଗ୍ଵଦ ୧/୮୯/୧୦, ଅଥ୍ଵଥ ୭/୬/୧, ଵାଜସଗନୟି ସଂ. ୨୫/୨୩, ଗମୈତ୍ରାୟଣୀ ସଂ. ୪/୨୪/୪)| ଅତଃ
ଆଜି ମଧ୍ୟ ରଥ୍ଯାତ୍ରା ଵା ଵିପରୀତ ଯାତ୍ରା ( ାହୁ ଡ଼ା) ଗର ଅନୂ ୟନ ଗଗାଟିଏ ପୁନଵଥସ ୁ ନକ୍ଷତ୍ର (ସୂୟଥ ର) ଗର ହୁ ଏ|
(୨) ଯମ କାଲ ର ଜଲ ପ୍ରଳଯ ଗର ନୀଳ ମୂତି ାଲି ଗର ଗପାତି ଗଦଗଲ-
ବ୍ରହ୍ମ ପୁରାଣ, ଅଧ୍ୟାୟ ୪୩-ଇନ୍ଦ୍ରନୀଳମୟୀ ଗଶ୍ରଷ୍ଠା ପ୍ରତିମା ସାଵଥକାମି କୀ||୭୧|| ଯମ ତାଂ ଗଗାପୟି ଷୟାମି ସି କତାଭି ଃ
ସମନ୍ତତଃ||୭୪||
ଲୁ ପ୍ତାୟାଂ ପ୍ରତିମାୟାଂ ତୁ ଇନ୍ଦ୍ରନୀଳସୟ ଗଭା ଦ୍ଵିଜାଃ||୭୭||
(୩) ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ ଦ୍ଵାରା ଉଦ୍ଧାର-ଜଳ ପ୍ରଲୟ ପଗର ସତୟଯୁଗ (୯୧୦୨ ଈ.ପୂ. ପୂଵ)ଥ ଗର ସୂଯଥ ଵଂଶୀ ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ ଦ୍ଵାରା
ଵିଦୟାପତି ଶ ର ସାହାୟୟ ଗର ନରସି ଂହ ମୂତି ଗଖାଜୀ ଗହଲା| ତା ପଗର ଦାରୁ (କାଠ) ମୂତି ର ପୂଜନ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା|
ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ ର ପୂଵ ଥ ସମୁଦ୍ର ଦ୍ଵୀପ ଗର ଶାସନ ଥ୍ ିଲା ଯାହାକୁ ଐନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ = ଅଣ୍ଡମାନ କୁହନ୍ତି| ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ କୁ ବ୍ରହ୍ମା ଠାରୁ ପଞ୍ଚମ
ପୁରୁଷ କୁହାଯାଇଛି| ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ , କଶୟପ, ଵିଵସ୍ଵାନ, ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ ପଗର| ସମ୍ଭଵତଃ ଗସ ଋଷଭଗଦଵ ପଗର ଓ ଇକ୍ଷ୍ଵାକୁ
ପୂଵ ଥ ଗର ଥ୍ ିଗଲ| ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ, ଗଵୈଷ୍ଣଵ, ଉତ୍କଲ ଖଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୭-
ଆସୀତ କୃତଯୁଗଗ ଵିପ୍ରା ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟଗମ୍ନା ମହାନୃ ପଃ| ସୂଯଵ ଥ ଂଗଶ ସ ଧମଥାତ୍ମା ରଷଟୁ ଃ ପଞ୍ଚମପୁରୁଷଃ||୬||
(୪) ଇକ୍ଷ୍ଵାକୁ ଵଂଶ-ଇକ୍ଷ୍ଵାକୁ (୧-୧୧-୮୫୭୬ ଈ.ପୂ) ଠାରୁ ଭଗଵାନ ରାମ ପୟଥ ୟନ୍ତ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଏହି ଵଂଶ ର କୁଳଗଦଵତା ଥ୍ ିଗଲ|
ଏହା ସୂଯଵ ଥ ଂଶୀ ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ ପରମ୍ପରା ଗର ଥ୍ ିଲା| ରାମ ନିଵାଥ ଣ ପୂଵ ଥ ଵିଭୀଷଣ କୁ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୂଜା ର ଦାୟି ତ୍ଵ ଗଦଗଲ| ଅତଃ
ଵିଭୀଷଣ ର ଗଡ଼ ଭାଈ ରାଵଣ ର ଉଡ୍ଡୀଶ ତନ୍ତ୍ର ଏଠି ପ୍ରଚଲି ତ ଥ୍ ିଲା| ଏହା ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶା ନାମ ର ମୂଳ| ଵାଲ୍ମୀକି ରାମାୟଣ,
ଉତ୍ତରକାଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୧୦୮-
ଆରାଧୟ ଜଗନ୍ନାଥ୍ମି କ୍ଷ୍ାଵ କୁ-କୁଲ-ଗଦୈଵତମ||୨୮||
ତଗଥ୍ତି ପ୍ରତିଜଗ୍ରାହ ରାମଵାକୟଂ ଵିଭୀଷଣଃ|
ରାଜା ରାକ୍ଷସମୁଖୟାନାଂ ରାଘଵାଜ୍ଞାମନୁ ସ୍ମରନ||୨୯||
ଭଗଵାନ ରାମ ର ଅଶ୍ଵଗମଧ ଯଜ୍ଞ ସନ୍ଦଭଥ ଗର ପଦ୍ମପର ୁ ାଣ ଗର ଗଂଗାସାଗର ର ଦକ୍ଷି ଣ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଵଣଥନ|
(୫) ଖାରାଗଵଲ କାଳ- ଉଦୟଗିରି ଶିଳାଗଲଖ ଅନୁ ସାର ନନ୍ଦ ଅଭି ଗଷକ ର ୮୦୩ (ତ୍ରି-ଵସୁ-ଶତ ର ଅଥ୍ଥ ତ୍ରି-ଵଷଥ-ଶତ କରି
୧୦୩ ଵା ୩୦୦ ଵଷଥ କରି ଗଦଇଛନ୍ତି) ଵଷଥ ପଗର ନିଜ ରାଜୟ ର ପଞ୍ଚମ ଵଷଥ ଗର ପନାସ (ନହର) ର ମରାମତି କଗଲ| ଅଥ୍ଥାତ
ଖାରାଗଵଲ ଅଭି ଗଷକ ୮୩୫ ଈ.ପୂ. ଗର ଗହଲା| ଗସ ୪ ଵଣଥ ର ରାଜା ଥ୍ ିଗଲ କିନ୍ତୁ ଗଜୈନ ଅହଥତ ର ମଧ୍ୟ ସମ୍ମାନ କରୁଥ୍ ିଗଲ|
ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜା ସାତକଣି ସମୟ ମଥ୍ୁରା ଗର ଵିଗଦଶୀ ଆକ୍ରମଣ ଗହଇଥ୍ ିଲା ଯାହା କୁ ରାଜୟ ର ୮ ଵଷଥ ଗର ଖାରାଗଵଲ ର ହାତୀ
ଗସନା ପରାସ୍ତ କଲା| ୮୨୮ ଈ.ପୂ. ଗର ଵସ୍ତୁ ତଃ ଅସୀରି ଯା ର ଆକ୍ରମଣ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ନଵମ ଵଷଥ ଗର ଗସ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାନଂକୁ
ଅଗ୍ରହାର ଗଦଗଲ| ୧୧ଶ ଵଷଥ ଗର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ କଗଲ ଓ ମି ତ୍ର ରାଜା ମାନଂକ ପାଇଂ ଜନସଦ-ଭଵନ କଗଲ| (ସଂସଦ- ତାକୁ
ଗଜୈନ ଭଵନ କହୁ ଛନ୍ତି)| ୧୩ଶ ଵଷଥ ଗର ମଗଧ ଠାରୁ କଳିଂଗ ଜିନ ର ମୂତି ଆଣିଗଲ| ରାଜୟ ର ତୃ ତୀୟ ଵଷଥ ଗର ଗନ୍ଧଵଥ ଗଵଦ
ର ଵିଦ୍ଵାନ ମାନଂକୁ ଡାକିଗଲ ଓ ଚତୁ ଥ୍ଥ ଵଷଥ ଗର ପ୍ରାଚୀନ ଵିଦୟାଧର ନିଵାସ ର ମରାମତି କରାଇଗଲ| ଉଭୟ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୂଜା
ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧିତ|
(୬) ଶଙ୍କରାଚାୟଥ (୫୦୯-୪୭୭ ଈ.ପୂ.)-୪୮୩ ଈ.ପୂ. ଗର ରାଜା ସୁଧନ୍ାଵ ଆଶ୍ରୟ ଗର ୪ ପୀଠ ର ସ୍ଥାପନା କଗଲ, ପୁରୀ ର
ଗଗାଵଧଥନ ପୀଠ, ଓ ଦ୍ଵାରକା, ଶୃଗଙ୍ଗରୀ, ଦ୍ରୀନାଥ୍ ର ପୀଠ| ଶଙ୍କରାଚାୟଥ ଗନପାଲ ଯାଇଥ୍ ିଗଲ ଓ ତାଂକର ଆଶୀଵଥାଦ ଗର
ରାଜା ଵୃଷଗଦଵଵମଥନ କୁ ପୁତ୍ର ଗହଲା| ଗସ ରାଜା ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୁରୀ ପୟଥ ନ୍ତ ସାଂଗଗ ଆସି ଗଲ| ଗସଗତଗଵଗଳ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ର
ପୁନରୁଦ୍ଧାର କାରଣ ଗନପାଳ ରାଜା କୁ ପୁରୀ ରାଜା ସଦୃ ଶ ପୂଜା ଅଧ ିକାର ଅଛି|
(୭) ହଷଥଵଧଥନ (୬୦୫-୬୪୬ ଈ.) ଥ୍ାଗନଶ୍ଵର (ସ୍ଥାଣ୍ଵୀଶ୍ଵର) ର ରାଜା ହଷଥଵଧଥନ ଓଡ଼ିଶା ର ି ଶାସକ ଥ୍ ିଲା| ଅତଃ ହୁ ତ ଥ୍ର
ରଥ୍ଯାତ୍ରା କରାଈ ଥ୍ ିଗଲ| ହୁ ଏନସାଂଗ ୬୪୨ ଈ. ର ରଥ୍ଯାତ୍ରା ର ଵଣଥନ କରି ଛନ୍ତି, ଯାହା ୫ ଵଷଥ ପଗର ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଏକମାତ୍ର
ନଵକଗଲଵର ହି ହୁ ତ ଵଷଥ ପଗର ହୁ ଏ| ାକୀ ପଵଥ ସ ୁ ଵଷଥ ହୁ ଏ|
(୮) ରାଜା ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଗଦଵ ପ୍ରାଯଃ ୧୧୦୦ ଈ. ଗର ଵତଥମାନ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ର ନିମାଥ ଣ କଗଲ| ମନ୍ଦିର ଗର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ାଠ
ପାଇଂ ରାମାନୁ ଜାଚାୟଥ (୧୦୧୭-୧୧୩୭ ଈ.) ଆସି ଥ୍ ିଗଲ| ଜଗନ୍ନାଥ୍-ସ୍ଥଲ-ଵୃତ୍ତାନ୍ତମ (ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସଂସ୍କ ୃତ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଲଯ, ପୁରୀ,
୨୦୦୫) ଅନୁ ସାର ଏହା ୩ ଵଷଥ ଗର ୧୨.୪୭ ଗକାଟି ସ୍ଵଣଥ ମୁଦ୍ରା ଖଚଥ ଗର ନିମିତ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ତା ପାଇଂ ମାଟୀ ଭରି ପୁରୁଣା
ମନ୍ଦିର ର ସ୍ତର ଉଠାଇଗଲ| ଗସ ଭି ତଗର ପୁରୁଣା ମନ୍ଦିର ର ଗଗାଟିଏ ଶିଖର ଦ ି ଯାଇଅଛି| ଗସଗତ ଗଵଗଳ ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ର
ଵାଷି କ ଆୟ ୫୦ ଗକାଟି ସ୍ଵଣଥ ମୁଦ୍ରା ଥ୍ ିଲା| ସାରା ଭାରତ ରୁ ଆସୁଥ୍ ି ା ତୀଥ୍ଥଯାତ୍ରୀ ମାନଂକ ପାଇଂ ନିଃଶୁଲ୍କ ଗଭାଜନଓର ଚିକତ୍ସ୍ ି ା
ର ଵୟଵସ୍ଥା ଥ୍ ିଲା|
(୯) ମୁସ୍ିମ କାଲ ଓ ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଶାସନ ଗର ଦମନ-୧୩୬୫ ଗର ଫିଗରାଜଶାହ ତୁ ଗଲକ ଜାଜନଗର (ଜାଜପୁର) ଗର ଆକ୍ରମଣ
କରି ଥ୍ ିଲା ଓ ଗସ ଠାରୁ ସମୁଦ୍ର ପୟଥ ନ୍ତ ୫ ଲାଖ ଗଲାକଂକ ହତୟା କଲା ଓ ୧.୫୦ ଲକ୍ଷ ଶିଶ ୁ ଓ ସ୍ତ୍ରୀ ମାନଂକୁ ଗୁଲାମ ନାଇ କ୍ର ି ୀ
କଲା (ତାରୀଖ-ଏ-ଫିଗରାଜଶାହୀ)| କିନ୍ତୁ ରାଜା ମୁକୁନ୍ଦଗଦଵ ର ପରାଜୟ ପଗର ହି ୧୫୬୮ ଈ. ଠାରୁ ଓଡ଼ିଶା ଗର ମୁସ୍ିମ ଶାସନ
ଆରମ୍ଭ ଗହଲା ଓ ଭାରତ ର ଅନୟ ଗକ୍ଷତ୍ର ପରି ଏଠି ମଧ୍ୟ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଯାତ୍ରା ଓ ଦଶଥନ ପାଇଂ ଭାରୀ କର ଵସୂଲୀ ଗହଲା| ୧୭୫୧
ଠାରୁ ୧୮୦୩ ଈ. ପୟଥ ନ୍ତ ମରାଠା ଶାସନ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଯାତ୍ରା ସ ୁ ହିନ୍ଦୁ ମାନଂକ ପାଇଂ ସୁଲଭ ଓ କର-ମୁକ୍ତ ଗହଇ ଗଲା|
୧୮୦୩ ଈ. ଗର ଅଂଗଗ୍ରଜ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଅଧ ିକାର କଲା ମାଗତ୍ର ୧୮୦୬ ଠାରୁ ଗଲାଥ୍ ିୟନ କମି ଟୀ ରି ଗପାଟଥ ଅନୁ ସାର ତୀଥ୍ଥଯାତ୍ରୀ
ମାନଂକ ଉପଗର ଭାରୀ କର ଲଗାଇଗଲ| ଯାତ୍ରୀ ମାନଂକୁ ୪ ଗଶ୍ରଣୀ ଗର ଵିଭକ୍ତ କଗଲ-ଉତ୍ତର ର ଧନୀ (ଲାଲ) ଯାତ୍ରୀ ଉପଗର
୧୦ ରୁପୟା ପ୍ରତି ଵୟକ୍ତି , (୨) ଦକ୍ଷିଣ ର ଧନୀ ଯାତ୍ରୀ ଉପଗର ୬ ରୁପୟା, (୩) ମଧ୍ୟମ ଵଗଥ ଠାରୁ ୨ ରୁପୟା (୪) ନିମ୍ ନ ଵଗଥ ର
ପ୍ରଗଵଶ ମନା ଓ ଗକାଣ୍ି ସ ଫୀସ ନହୀଂ| ନିମ୍ ନ ଵଗଥ ର ଵଜିତ ଗଲାକମାନଂକ ସୂଚୀ ଥ୍ ିଲା-୧. ଗଲାଲୀ ଵା କସ ୀ, ୨. କୁଲାଲ ଵା
ଗସାନାରୀ, ୩. ମଛୁଆ, ୪. ନାମସୁନ୍ଦର ଯା ଚାଣ୍ଡାଳ, ୫. ଗଘାସ୍କୀ, ୬. ଗୂଜର, ୭. ାଗଡ଼ୀ, ୮ ଗଜାଗୀ, ୯. କହାର, ୧୦.
ରାଜଵଂଶୀ, ୧୧. ପି ଗରଲୀ, ୧୨. ଚମାର, ୧୩. ଗଡାମ, ୧୪. ଗପୌନ, ୧୫. ଗଟାର, ୧୬. ନମାଳୀ, ୧୭. ହାଡ଼ୀ| ୧୯୩୨ ଗର
ଅଗମ୍ବଡକର ଗସହି ରି ଗପାଟଥ ଆଧାର ପର ଗଲଖ ିଥ୍ ିଗଲ କି ଭାରତ ଗର ହିନ୍ଦୁମାନଂକୁ ମନ୍ଦିର ଗର ପ୍ରଗଵଶ ମନା ଅଛି|
(୧୦) ୧୯୪୭ ପଗର ପୁନଃ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଗର ସ ୁ ହିନ୍ଦୁମାନଂକ ପାଇଂ ନିଃଶୁଲ୍କ ପ୍ରଗଵଶ ଅଛି|
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଗକ୍ଷତ୍ର-(୧) ସମ୍ପୂଣଥ ଜଗତ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଵରୂପ ର ଵଣଥନ ଦାରୁ ବ୍ରହ୍ମ ରୂପ ଗର-
ଅଗଦା ଯୋରୁଃ ପ୍ିଵଗତ ସି ଗନ୍ଧାଃ ପାଗର ଅପୂରୁଷମ| ତଦାରଭସ୍ଵ ଦୁ ହଗଥ ଣା ଗଯନ ଗେ ପରସ୍ତରମ||
(ଋକ , ଶାକଳୟ ଶାଖା ୧୦/୧୫୫/୩
ଏହାର ୫ ଟି-(୧) ଗଯମି ତି ଦାରୁ (କାଠ) ଦ୍ଵାରା ସ ୁ ଉପକରଣ ନିମାଥ ଣ ହୁ ଏ, ଗସହି ପରି ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦ୍ଵାରା ଵିଶ୍ଵ ର ନିମାଥ ଣ ହୁ ଏ|
(୨) ଵୃକ୍ଷ ସମାନ ନିରଗପକ୍ଷ ଦ୍ରଷ୍ଟ୍ା|
(୩) ଵୃକ୍ଷ ର ମୂଳ-ତନା-ଫଳ ସମାନ ପ୍ରତି କାମ ର ମୂଳ ସଙ୍କଲ୍ପ-କ୍ରିୟା-ଫଳ ଜଗନ୍ନାଥ୍| ମନୁ ଷୟ ଗସ ଚକ୍ର ଅଧୀନ ଗର |
(୪) କାଷ୍ଠ ସମୁଦ୍ର ଗର ଭାସୁଥ୍ ି ା ଦିଗଶ, ଗସ ହି ପ୍ରକାର ଆକାଶ ର ଵିଶାଳ ସମୁଦ୍ର ଗର ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ, ତାରା, ଗ୍ରହ ଆଦି ଗଦଖାଯାଏ|
(୫) ଵୃକ୍ଷ ଜୀଵନ ର ଆରମ୍ଭ ଓ ଆଧାର| ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମଧ୍ୟ ସମ୍ପୂଣଥ ଜଗତ ର ଜୀଵନ|
କ୍ରିଯା, ଫଲ, କତଥା, ଆଧାର, ହଵି, ନିମାଥ ଣ ଆଦି ସ ୁ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ରୂପୀ ବ୍ରହ୍ମ, ଏହା ଗୀତା ଗମଂ ଭୀ ନିଦଷ୍ଟ୍ ି ଗହୈ-
ବ୍ରହ୍ମାପଥଣଂ ବ୍ରହ୍ମ ହଵିବ୍ରହ୍ମ
ଥ ାଗଗ୍ନୌ ବ୍ରହ୍ମଣା ହୁ ତମ| ବ୍ରଗହ୍ମୈଵ ଗତନ ଗନ୍ତଵୟଂ ବ୍ରହ୍ମକମଥସମାଧ ିନା|| (ଗୀତା, ୪/୨୪)
୨. ଧାମ-ଵିଶ୍ଵ ର ହୃ ଦୟ ରୂପ ଗର ସମ୍ପୂଣଥ ଭାରତ ହି ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ନିଵାସ| ପୁରୀ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତ ର ଉଭୟ ଦିଶା ଗର ଗକନ୍ଦ୍ର
ପୁରୀ ଥ୍ ିଲା-ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷି ଣ, ପୂଵ ଥ ପଶ୍ଚି ମ| ଅତଃ ପୁରୀ ଗର ତାଂକର ନିଵାସ| ଧାମ ର ୩ ଟି ସୀମା (ସାମ), ଵିଷଣୁ ସହରନାମ
ଗର ତ୍ରିସାମା ନାମ ଅଛି| ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର, ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୁରୀ ର ସୀମା (ଚନ୍ଦନ = ଆଵରଣ) ଚନ୍ଦନପୁର, ଧାମ ର ସୀମା ଶ୍ରୀ-ଚନ୍ଦନ,
ହରି ଚନ୍ଦନ ଵା ଏକାମ୍ର ଗକ୍ଷତ୍ର (ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ଲି ଙ୍ଗରାଜ)| ଉଷା ସୂକ୍ତ ଗର ଧାମ ଗଯାଜନ ର ଅଥ୍ଥ ଵିଷଵ ୁ ପରି ଧ ି ର ୭୨୦ ଭାଗ
= ୫୫.୫ କି.ମୀ.| ଅତଃ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଠାରୁ ୫୫.୫ କି.ମୀ. ଵା ୫ ଗଯାଜନ ଦୂ ର ସୀମା| ଉଭୟ ଦିଶା ଗର ୧୦ ଗଯାଜନ ଵିସ୍ତାର
ଗହ | ସ୍କନ୍ଦପୁରାଣ, ଗଵୈଷ୍ଣଵ, ଊତ୍କଲ ଖଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୩-
ପଞ୍ଚଗକ୍ରାଶମି ଦଂ ଗକ୍ଷତ୍ରଂ ସମୁଦ୍ରାନ୍ତଵଥୟଵସ୍ଥି ତମ| ଦ୍ଵିଗକ୍ରାଶଂ ତୀଥ୍ଥରାଜସୟ ତଟ ଭୂଗମୌ ସୁନିମଲ ଥ ମ||୫୨||
ସୁଵଣଥ ାଲୁ କାକୀଣଥଂ ନୀଳପଵଥତ ଗଶାଭି ତମ| ଗଯାଽଗସୌ ଵିଗଶ୍ଵଶ୍ଵଗରା ଗଦଵଃ ସାକ୍ଷାନ୍ନାରାଯଣାତ୍ମକଃ||୫୩||
ଅଧ୍ୟାୟ ୧-ଅଗହା ତତ ପରମଂ ଗକ୍ଷତ୍ରଂ ଵିସ୍ତୃତଂ ଦଶ ଗଯାଜନମ||୧୧|| ନୀଳାଚଗଳନ ମହତା ମଧ୍ୟଗସ୍ଥନ ଵିରାଜିତମ||୧୨||
ସାଗରଗସୟାତ୍ତଗର ତୀଗର ମହାନଦୟାସ୍ତୁ ଦକ୍ଷି ଗଣ||୩୧|| ଏକାମ୍ର କାନନାଦ ଯାଵଦ ଦକ୍ଷି ଗଣାଦଧ ି ତୀରଭୂଃ||୩୩||
ବ୍ରହ୍ମ ପୁରାଣ, ଅଧ୍ୟାୟ ୪୩-ଦକ୍ଷିଣଗସୟାଦଗଧସ୍ତୀଗର ନୟଗଗ୍ରାଗଧା ଯତ୍ର ତିଷ୍ତ ଠ ି|
ଦଶ ଗଯାଜନ ଵିସ୍ତୀଣଥଂ ଗକ୍ଷତ୍ରଂ ପରମ ଦୁ ଲଭ ଥ ମ||୫୩||
୩. ଶଙ୍ଖ ଗକ୍ଷତ୍ର-ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଠାରୁ ସ ୁ ଦିଶା ଗର ୫ ଗଯାଜନ ସୀମା ପୟଥ ନ୍ତ ଶଙ୍ଖ ଆକାର ର ଗକ୍ଷତ୍ର ଶଙ୍ଖ ଗକ୍ଷତ୍ର| ଡ଼ ରୂପ
ଗର କଗମ୍ବାଡିୟା (କମ୍ବୁଜ = ଶଙ୍ଖ) ତଥ୍ା ଜାପାନ (ଭାଗଵତ ୫/୧୯/୩୦ ର ପଞ୍ଚଜନ ଵା ୫ ମୁଖୟ ଦ୍ଵୀପ, ଏ ସ୍ଥାନ ର ପାଞ୍ଚଜନୟ
ଜଗନ୍ନାଥ୍ଂକ ଶଙ୍ଖ) ଶଙ୍ଖ ଗକ୍ଷତ୍ର ଅଛନ୍ତି| ଚକ୍ର ପଵଥତ ଗମାରଗକ୍କା ଗର ଅଛି (ରାମାଯଣ, କିଷ୍କିନ୍ଧା କାଣ୍ଡ, ୪୨/୨୭) ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର
ସୁଦଶଥନ ଚକ୍ର ନିମାଥ ଣ ଗହଇଥ୍ ିଲା|
ରଥ୍-ଯାତ୍ରା-ସ ୁ ସୀମା ଦ୍ଧ ରଚନା ପୁର ଅଛି| କ୍ରିୟା ଵା ଗତି ଯୁକ୍ତ ପୁର କୁ ରଥ୍ କୁହନ୍ତି| ରଥ୍ ଭି ତଗର ତାହାର ସଞ୍ଚାଲକ ଆତ୍ମା କୁ
ଯି ଏ ଗଦଗଖ, ତାହାର ପୁନଜଥନ୍ ମ ନାହିଂ-କଗଠାପନିଷଦ, ୨/୨-
ଊର୍ଧ୍ଥଂ ପ୍ରାଣମୁନ୍ନୟ୍ତ ିୟପାନଂ ପ୍ରତୟଗସୟତି| ମଗଧ୍ୟ ଵାମନମାସୀନଂ ଵିଗଶ୍ଵ ଗଦଵା ଉପାସଗତ|||୩||
ଗୀତା, ୮/୧୬-ଆବ୍ରହ୍ମଭୁଵନାଗଲ୍ଲାକାଃ ପୁନରାଵତିଗନାଽଜଥନ ୁ | ମାମୁଗପତୟ ତୁ ଗକୌଗନ୍ତୟ ପୁନଜଥନ୍ ମ ନ ଵିଦୟଗତ||
ମନୁ ଷୟ ଶରୀର ଗର ଆତ୍ମା ହି ଵାମନ| ତାକୁ ଅଙ୍ଗୁ ଷ୍ଠ ରୂପ କୁହା ଯାଇଅଛି| ଗସ ଆତ୍ମା ର ଅନୁ ଭୂତି ଗହଗଲ ପୁନଜଥନ୍ ମ ହୁ ଏ ନାହିଂ|
କଗଠାପନିଷଦ, ୧/୩-ଆତ୍ମାନଂ ରଥ୍ ିନଂ ଵିଦ୍ଧି, ଶରୀରଂ ରଥ୍ଗମଵ ତୁ | ୁ ଦ୍ଧିଂ ତୁ ସାରଥ୍ ିଂ ଵିଦ୍ଧି, ମନଃ ପ୍ରଗ୍ରହଗମଵ ଚ||୩||
ଇନ୍ଦ୍ରିଯାଣି ହୟାନାହୁ ଵଷ ି ଯାଂଗସ୍ତଷୁ ଗଗାଚରାନ| ଆଗତ୍ମନ୍ଦ୍ରିୟମଗନାଯୁକ୍ତଂ ଗଭାଗକ୍ତତୟାହୁ ମନ ଥ ୀଷି ଣଃ||୪||
କଗଠାପନିଷଦ ୬/୧୭-ଅଙ୍ଗୁ ଷ୍ଠମାତ୍ରଃ ପୁରୁଗଷାଽନ୍ତରାତ୍ମା ସଦା ଜନାନାଂ ହୃ ଦଗୟ ସନ୍ନିଵିଷ୍ଟ୍ଃ|
ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଗର ତାହାର ଗକନ୍ଦ୍ର କୃଷ୍ଣ (ଗଵୈକି ଗହାଲ) ଯାହାର ଆକଷଥଣ ଗର ଏହି ଗଲାକ (ରଜସ) ସ୍ଥି ତ| ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ ଗର ସୂୟଥୟ ହି
ଵାମନ| ଆକଷଥଣ ଗକନ୍ଦ୍ର ରୂପ ଗର ଵିଷଣୁ, ଊଜଥା ଵିକିରଣ ରୂପ ଗର ଇନ୍ଦ୍ର, ତଥ୍ା ଉଭୟ ରୂପ ଦ୍ଵାରା ଜୀଵନ ର ଗରାତ ଜଗନ୍ନାଥ୍|
ତାଂକୁ ଵିଷଣୁ ର ଜାଗ୍ରତ ରୂପ କୁହନ୍ତି (ଚଣ୍ଡୀ ପାଠ, ଅଧ୍ୟା ୧)| ଗସୌର ମଣ୍ଡଳ ଗର ଗଠାସ ଗ୍ରହ ମଂଗଳ ପୟଥ ନ୍ତ ଗକ୍ଷତ୍ର ଦଧ ି-ଵାମନ|
ଶନି ପୟଥ ନ୍ତ ଗକ୍ଷତ୍ର ସହରାକ୍ଷ (ସୂୟଥୟ ଠାରୁ ୧୦୦୦ ଵୟାସ ଦୂ ରତା) ଚକ୍ର| ପୃଥ୍ୀଵ ଭି ତଗର ୩ ଧାମ ଓ ାହଗର କ୍ରମଶଃ ୨-୨ ଗୁଗଣ
ଡ଼ ଧାମ| ୧୭ଶ ଧାମ ଗର ଦଧ ିଵାମନ ତଥ୍ା ୨୦ଶ ଧାମ ଗର ସୂଯଥ ରଥ୍ ର ଚକ୍ର| ଅତଃ ପୃଥ୍ୀଵ ସତହ ଉପଗର ୧୭ ଅକ୍ଷାଂଶ ଗର
ଦଧ ିଵାମନ ତଥ୍ା ୨୦ ଅକ୍ଷାଂଶ ଗର ପୁରୀ ଗର ରଥ୍ଯାତ୍ରା ହୁ ଏ|
ଆକାଶ ର ସୃଷ୍ଟ୍ି ୧୦ ରାତ୍ରି (୧୦ ଚକ୍ର, ସୃଷ୍ଟ୍ି ର ୧୦ ସଗଥ, ୧ ଵୟକ୍ତ, ୯ ଅଵୟକ୍ତ) ଗର ଗହଇଅଛି| ମନୁ ଷୟ ର ଜନ୍ ମ ି ଚନ୍ଦ୍ର ର ୧୦
ପରି କ୍ରମା (୨୭୩ ଦିନ) ଗର ହୁ ଏ| ଗପ୍ରତ ଶରୀର ଚାନ୍ଦ୍ର ମଣ୍ଡଳ ରଯାହାର ଜନ୍ ମ ପୃଥ୍ୀଵ ର ୧୦ ପରି କ୍ରମା (୧୦ ଦିନ) ଗର ହୁ ଏ| ଅତଃ
ରଥ୍ଯାତ୍ରା ି ୧୦ ଦିନ ହୁ ଏ (ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ି ୧୦ ତକ)| ପ୍ରଥ୍ମ ଦିନ ଉଗନ୍ଷ ମ ପଗର ଦ୍ଵିତୀୟ ଦିନ ରଥ୍ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ ହୁ ଏ|
ଋକ ୧/୩୫/୨-ଆକୃଗଷ୍ଣନ ରଜସା ଵତଥମାଗନା ନିଗଵଶଯନ୍ନମୃତଂ ମତଥୟଂ ଚ|
ହିରଣୟଗୟନ ସଵିତା ରଗଥ୍ନା ଗଦଗଵା ଯାତି ଭୁଵନାନି ପଶୟନ||
ତାଣ୍ଡୟ ମହାବ୍ରାହ୍ମଣ, ୪/୮/୬-ଵିରାଡ ଵା ଏଷା ସମୃଦ୍ଧା ଯେଶାହାନି|
ଶତପଥ୍ ବ୍ରାହ୍ମଣ, ୫/୪/୫/୩-ଅଥ୍ ଯେଶମମହରୁପୟନ୍ତି| ସଂଵତ୍ସ୍ରଗମଵ ଗଦଵତାଂ ଯଜଗନ୍ତ| ଵଷଥା ଠାରୁ ସମ୍ଵତ ର ଆରମ୍ଭ
ଗହଉଥ୍ ିଲା, ଅତଃ ତାକୁ ଵଷଥ କୁହନ୍ତି| ଗଗାଟିଏ ଵଷଥା ର ଗକ୍ଷତ୍ର ି ଵଷଥ, ଯଥ୍ା ଭାରତଵଷଥ| ଵଷଥା ଆରମ୍ଭ ଵିକ୍ରମ ସମ୍ଵତ ଆରମ୍ଭ
ଗମଂ ଆଷାଢ଼ ମାସ ଗର ଗହଉଥ୍ ିଲା, ଅତଃ ଆଷାଢ଼ ମାସ ଗର ରଥ୍ ଯାତ୍ରା ହୁ ଏ|
ଅଧ୍ଯାୟ ୮-ଓଡ଼ିଶା ର ପ୍ରାଚୀନ ନଗର ଓ ତୀଥ୍ଥ
୧. କଟକ-କଣ୍ଟକ = କଂଟା| କଟକ କା ଅଥ୍ଥ ଦୁ ଗ|ଥ ମହାଭାରତ କାଲୀନ ଜନଗମଜୟ ର ଵଂଶଜ ମାନଂକ ଶାସନ ଗର ଏହା
ଉତ୍କଲ ର ରାଜଧାନୀ ଵିଜୟ କଟକ ଥ୍ ିଲା| Inscriptions of Orissa, Vol. IV by Sri Stayanarayan Rajaguru-
Orissa State Museum, 1966-୨୫ଶ ତାମ୍ରଶାସନ| ଜନଗମଜୟ ର ଦିଗ୍ିଜ ଵ ୟ ଶାସନ ଗର ତାକୁ କଟକ ହି ଗଲଖା ଅଛି|
କିଲା ଦ୍ଵାର ଦ୍ଵାରା ଗଘରି ରଗହ, ଅତଃ ଏହାକୁ ଦ୍ଵାରାଵତୀ ( ାର ାଟୀ) କହନ୍ତି| ଶିଵପୁରାଣ ଅନୁ ସାର ଵାରାଣସୀ ଗକ୍ଷତ୍ର ୩
କଣ୍ଟକ ଗର ସ୍ଥି ତ ଓ ତାହାର ମୁଖ ଗର ଗଗୌରୀ (ଗଗୌରୀମୁଗଖ ତ୍ରିକଣ୍ଟକ ଵିରାଜିଗତ)| ରାଜା ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ଗଦଵଂକ ସମୟ ତାକୁ
ଅଭି ନଵ ଵାରାଣସୀ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ଏଗ ିଡ଼ାନାସୀ ଗହଇ ଯାଇଚି| ଏହାର ୨ କଣ୍ଟକ ମହାନଦୀ ର ୨ ଧାରା-ମହାନଦୀ ଓ
କାଠଗଜାଡ଼ୀ| ତୃ ତୀୟ କଣ୍ଟକ ଦ୍ଵାରାଵତୀ ଦୁ ଗଥ ଯାହା ଭୀତଗର ଚଣ୍ଡୀ ସ୍ଥାନ| ମହାନଦୀ ତଟ ଗର ଜଳ ଜମା ଗହ ା ରୁ ଗସଠାଗର
ଲମ୍ବା ଗାଣ୍ଡର ଘାସ ଗହଉଥ୍ ିଲା, ତାକୁ ଏଗ ଗଣ୍ଡରପୁର କହନ୍ତି| ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ମହାନଦୀ ୨ ଧାରା ଗର ଵିଭାଜନ ହୁ ଏ, ଗସ
ାଇମୁଣ୍ଡୀ (ଦ୍ଵିମଣ୍ଡ
ୁ ୀ-ମୁଣ୍ଡ = ଶୀଷଥ ଵା ଗରାତ)| ଗଯଉଂ ପୟଥ ନ୍ତ ଗଗାଟିଏ ଧାରା, ଗସ ମୁଣ୍ଡଳୀ| ାଇମୁଣ୍ଡୀ ନିକଟ ଜଳ ର ଧାରା
 ହୁ ତ ମନ୍ଦ, ଗତଣୁ ତାକୁ ଚହଟା କହନ୍ତି| ନଦୀ ତଟ ର ସ ୁ ପତ୍ତନ (ଗନୌକା ଘାଟ) ର ନାମ ପଟନା, ଯଥ୍ା ମଧୁପଟନା,
ରଉସାପଟନା, ନୁ ଆପଟନା ଆଦି|
୨. ଧାନୟ ନାମ ର ସ୍ଥାନ-ଓଡ଼ିଶା ଧାନୟ କା ମୁଖୟ ଉତ୍ପାଦକ ଥ୍ ିଲା ଓ ପାଖ ଅଂଚଳ ର ଧାନ ି ଏଠାରୁ ନିୟଥାତ ଗହଉଥ୍ ିଲା, ଅତଃ
ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ଉଡ୍ର (ଉତ୍କଳ) ର ଉତ୍ପାଦ ରୂପ ଗର ଔଡ୍ରୀୟ ଓ ତା ପଗର Oryza ତଥ୍ା rice ଗହଲା| ଓଡ଼ିଶା ନାମ ମଧ୍ୟ ର ଗସ
ମୂଳ| କଟକ ନିକଟ ଗସ ନାମ ର ଅଗନକ ସ୍ଥାନ-ଚାଉଳିୟାଗଂଜ, ଧାନମଣ୍ଡଳ, ସାଗଲପୁର (ଶାଲି = ଧାନ), ଆଲି , କନିକା (ଧାନ
ରଏକ ପ୍ରକାର), ରାଜକନିକା ଆଦି|
୩. ତୀଗତଥୌଲ-(ତୀଥ୍ଥାଵଲୀ)-କଟକ ପାରାଦୀପ ମାଗଥ ଗର| ପୁରୀ ଠାରୁ ଯାଜପୁର ପୟଥ ନ୍ତ ଶକ୍ତି ପୀଠ ଅଧଥଚନ୍ଦ୍ରାକାର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର
ଥ୍ ିଗଲ| ାହରୀ ଵୃତ୍ତ ର ଗକନ୍ଦ୍ର ତୀଗତଥୌଲ ଓ ଅନୟ ସ୍ଥାନ-କାକଟପୁର (ମଙ୍ଗଳଚଣ୍ଡୀ), ଝାଂକର ସାରଲା, ପୁରୀ (ଵିମଳା) ଆଦି|
ଭୀତରୀ ଵୃତ୍ତ ଛତିୟା, କଟକ (ଚଣ୍ଡୀ), ାଂକୀ ମାଗଥ ଗର| ତାହାର ଗକନ୍ଦ୍ର କପି ଲାସ (ଗକୈଲାସ)|
୪. କନ୍ଦରପୁର (କନ୍ଦପଥପର ୁ )-କନ୍ଦପଥ ଅଥ୍ଥାତ କାମଗଦଵ ଶ ର ରାଜା ଶମ୍ବର ର ଵଧ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଅତଃ ଶ ର ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଉତ୍ତରୀ
ସୀମା ଗର ତାଂକ୍ର ନଗର| ଅନଂଗ ଗହଲା ପଗର ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ତାଂକୁ ଅଂଗ ମି ଲିଲା, ଗସ ଅଂଗ ଗଦଶ (ପୂଵୀଥ ିହାର,
ପଶ୍ଚି ମ ଂଗାଲ)|
୫. ଭୁଵଗନଶ୍ଵର-ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଧାମ ର ସୀମା ରୂପ ଗର ଏକାମ୍ର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗହୈଅଛି ଯାହା ଲି ଂଗରାଜ ର ନିଵାସ| ଶିଵପୁରାଣ ଅନୁ ସାର
ଲି ଂଗରାଜ ଅଵୟକ୍ତ ଅଛନ୍ତି, ତାଂକ ଵୟକ୍ତ ରୂପ ଅଗ୍ନି-ସ୍ତମ୍ଭ ରୂପ ଗର ପ୍ରକଟ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଅଗ୍ନି ରୂପ ଗମଂ ୮ ଵସୁ ଅଛନ୍ତି|
ଗସମାନଂକ ୮ ସ୍ଥାନ-ସାତଶଂଖ (ପୁରୀ ମାଗଥ ଗର, ସପ୍ତାଚି ଵା ସପ୍ତଶିଖା = ଅଗ୍ନି), ଜଗାମରା (ଯଜ୍ଞାମ୍ର = ଯଜ୍ଞ ଭାଗ ଵହନ କତ୍ତଥା),
ଐଗି ନିୟା (ଆଗଗ୍ନୟ), ଚଣ୍ଡକା, ଡମଣା (ଦମୁନା = ଅଗ୍ନି ର ଗଵୈଦିକ ନାମ), ଗରତାଂଗ, କିଶନନଗର (କୃଶାନୁ ଗରତା = ଅଗ୍ନି),
ନିଯାଲୀ (ଅଗ୍ନି + ଆଲି )| ପୁରୀ ହୃ ଦୟ ଗକ୍ଷତ୍ର, ନାଭି -ଗୟା ଜାଜପୁର ଅଛି| ହୃ ଦୟ ର ଠୀକ ତଗଳ କଲ୍ପଵୃକ୍ଷ (ଏକାମ୍ର) ଛାୟା ଗର
ଶିଵରୂପୀ ମଞ୍ଚ (ମଗଞ୍ଚଶ୍ଵର) ଗର ଲି ଂଗରାଜ ସାଂଗଗ ଭୁଵଗନଶ୍ଵରୀ ର ନିଵାସ| ଅତଃ ଲି ଂଗରାଜ ମନ୍ଦିର ସାଂଗଗ ଭୁଵଗନଶ୍ଵରୀ
ମନ୍ଦିର ସଂଯୁକ୍ତ ଓ ଏହି ନଗର ର ନାମ ଭୁଵଗନଶ୍ଵର| ତାଂକ ଘର ଚିନ୍ତାମଣି ର (ଚିନ୍ତାମଣୀଶ୍ଵର), ସୁଧାସି ନ୍ଧୁ (ଵିନ୍ଦୁସାଗର) ନିକଟ
ର ସ୍ଥଳ ଭାଗ (ମଣିଦ୍ଵୀପ) ଗର ମନ୍ଦିର ଅଛି| ଚତୁ ଃ ପାଶ୍ଵଥ ଗର ଗୁରୁ ଶିଷୟ ପରମ୍ପରା ର ପ୍ରତୀକ ଵଟ ର ଉପଵନ-ଵଟ ର ମୂଳ
ରଗଢ଼, ଵଟ ର ତନା ଯଜ୍ଞାମ୍ର (ଜଗାମରା), ଵଟ ର ମୁଣ୍ଡ ରମୁଣ୍ଡା ଓ ଗସ ଦ୍ରୁମ ରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ଅନୟ ଦ୍ରୁମ ଦୁ ମଦୁ ମା ଅଛି|
ଭୁଵଗନଶ୍ଵରୀ ୧୦ ମହାଵିଦୟା ଭି ତଗର ଏକ| ଗଦଵୀଭାଗଵତ ପୁରାଣ ଵଣଥନ ର ସାରାଂଶ ଶଂକରାଚାୟଥ ର ଗସୌନ୍ଦଯଥ ଲହରୀ (୮)
ଗର ଅଛି-
ସୁଧାସି ଗନ୍ଧାମଥଗଧ୍ୟ ସୁରଵିଟପଵାଟୀ ପରି ଵୃଗତ, ମଣିଦ୍ଵୀଗପ ନୀଗପାପଵନଵତି ଚିନ୍ତାମଣିଗଗୃ ହ|
ଶିଵାକାଗର ମଗଞ୍ଚ ପରମଶିଵପୟଥ ଙ୍କ ନିଲୟାଂ, ଭଜନ୍ତି ତ୍ଵାଂ ଧନୟାଂ କତିଚନ ଚିଦାନନ୍ଦଲହରୀମ||
୬. ାରଂଗ-ପ୍ରତି ଦୁ ଗଥ ନିକଟ ଗର ଗଭାଜନ ପାନୀ ଵୟଵସ୍ଥା ପାଇଂ ଗଗାଟିଏ ାହରୀ ଗଛାଟ ଦୁ ଗଥ ରଗହ, ଯାହାକୁ ହିରଂଗ
କହନ୍ତି| ଓଡ଼ିଶା ଗର ଅଗନକ ଗଡ଼ ଗାଂ ଗଢ଼ ନାମ ଗର, ତାଂକ ନିକଟ ହିରଂଗ ଵା ାରଂଗ, ହାରାଣା ଆଦି ଅଛନ୍ତି| ଯଥ୍ା
ଗାଗଲାଗଢ଼ ନିକଟ ଗାଗଲା ହାରାଣା| କଟକ ଦୁ ଗଥ ନିକଟ ି ାରଂଗ ଅଛି| ରାଜସ୍ଥାନ ଗକ ଗକାଟା ନିକଟ ାରଂଗ ତଥ୍ା
ଦିଲ୍ଲୀ ଦୁ ଗଥ ନିକଟ ାରନ (୧୭୦୭ ଠାରୁ ଅଲୀଗଢ଼) ଅଛି|
୭. ପୁରୀ-ଭାରତ ର ପ୍ରାଚୀନ ୭ ପୁରୀ ଥ୍ ିଗଲ| ଏମାନଂକ ନାମ ସହିତ ପୁରୀ କକହୁ ଥ୍ ିଗଲ ଯଥ୍ା ଅଗଯାଧ୍ୟାପୁରୀ| କିନ୍ତୁ
ଜଗନ୍ନାଥ୍ପୁରୀ କୁ ଗକଵଲ ପୁରୀ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଯି ଏ ଭରଣ କଗର, ଗସ ଭାରତ, ଯି ଏ ପୂରଣ (କମୀ ର ପୂତି) କଗର ଗସ ପୁରୀ| ଵା
ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗର ଶୁଦ୍ଧ ଜଳ ର ଗକ୍ଷତ୍ର ପୁରୀ ଅଛି| ସମ୍ପୂଣଥ ଆକାଶ ନୀଳାଚଲ, ପୂଵ ଥ ତଟ ଉଦୟାଚଲ ଵା ଉଦୟଗି ରି ଅଛି-ଏହି
ନାମ ର ହୁ ସ୍ଥାନ ପୁରୀ ନିକଟ ଗର| ପଶ୍ଚି ମୀ ତଟ ଗର ରତ୍ନାଗି ରି (ଅସ୍ତାଚଳ) ଵା ସୂଯାଥ ସ୍ତ (ସୂରତ) ନଗର| ପୁରୀ ର ପଶ୍ଚି ମ
ସୀମା ଗର ଵାରୁଗଣଈ ଗହୈ କାଗହକି ଵରୁଣ ପଶ୍ଚି ମ ଦିଶା ର ସ୍ଵାମୀ| ସ୍କନ୍ଦପୁରାଣ ଗସତୁ ଖଣ୍ଡ (ଅଧ୍ୟାୟ ୪-୬) ଗର ଚକ୍ରତୀଥ୍ଥ କୁ
ଦକ୍ଷି ଣ ସମୁଦ୍ର ତଟ ର ଫୁ ଲ୍ଲଗ୍ରାମ ଠାରୁ ଗଦଵୀପତ୍ତନ ପୟଥ ନ୍ତ କୁହାଯାଇଛି| ଏହା ପୁରୀ ର ଉତ୍ତରୀ ଭାଗ ଅଛି ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର
ଗଦଵୀ ନଦୀ ଗହ| ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ଖଣ୍ଡ ଅଧ୍ୟାୟ ୧୬, ୧୭/୧, ୨୯/୩୮, ୩୪/୩୫) ଗର ଇନ୍ଦ୍ରଦୁ ୟମ୍ନ ସଗରାଵର
ନିକଟ ଦଶପୁର କୁହାଯାଇଅଛି| ସମ୍ଭଵତଃ ଏହା ପ୍ରାଚୀନ ପୁରୀ ନଗର ଗଗାଟିଏ ଭାଗ ଥ୍ ିଲା|
୮. ଜାଗଲଶ୍ଵର-ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ, ଗରଵାଖଣ୍ଡ ଅନୁ ସାର ାଣ ଅସୁର ଵିଷଣୁ, ବ୍ରହ୍ମା ଓ ଶିଵଂକ ନଗର ଉପଗର ଅଧ ିକାର କରି ଥ୍ ିଲା|
ଗସ ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ ପାଇଂ ଶିଵ ଶ୍ରୀ-ପଵଥତ (ଶ୍ରୀଗଶୈଲମ) ଠାରୁ ାଣ ଛାଡ଼ୁଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ାଣ ଗୁଡ଼କ ି ଏହି ନଗର ମାନଂକୁ ନଷ୍ଟ୍
କରି ଆଗକୁ ଗଗଲ| ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ାଣ ର ଜାଲ ଗହଇ ଗଲା, ତାକୁ ଜାଗଲଶ୍ଵର କହିଗଲ| ଏହା ଉତ୍ତରୀ ାଗଲଶ୍ଵର ଗର
ଅଛି| ଆଜି ମଧ୍ୟ ଭାରତ ର ଗକ୍ଷପଣାସ୍ତ୍ର ପରୀକ୍ଷଣ ଗକନ୍ଦ୍ର ଗସଠାଗର ଅଛି| ବ୍ରହ୍ମା-ଵିଷଣୁ-ଶିଵ ର ପୁର ଅଛନ୍ତି-ବ୍ରହ୍ମପୁର,
ଜଗନ୍ନାଥ୍ପୁରୀ, ଭୁଵଗନଶ୍ଵର| ତାଂକର ଗକନ୍ଦ୍ର ଗର ାଣପୁର ଅଛି|
୯. ଦୀଗପଶ୍ଵର-ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ (୧୯୧/୪୧, ୧୯୩/୮୦) ତଥ୍ା ପଦ୍ମ ପୁରାଣ (ସ୍ଵଗଥ ଖଣ୍ଡ, ୨୦/୭୬) ଅନୁ ସାର ଏଠି ଵୟାସ ର ଆଶ୍ରମ
ଥ୍ ିଲା ଓ ତାଂକର ଭୟ ଗର ମହାନଦୀ ୁ ଲି କରି ଦାହାଣା ଦିଶା ଗର ପ୍ରଵାହିତ ଗହଲା| ଏହା ରାଉରଗକଲା ନିକଟ ଶଂଖ-
ଗକାୟଲ ନଦୀ ର ସଂଗମ ଗର ଗଵଦଵୟାସ ଅଛି| ଗଵଦଵୟାସ ର ଜନ୍ ମ ଦ୍ଵୀପ ଗର ଗହ ା ରୁ ତାଂକୁ ଗଦ୍ଵୈପାଯନ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ|
୧୦. ଅଗସ୍ତୟ ଆଶ୍ରମ-ଗଯାଗି ନୀ ତନ୍ତ୍ର (ଖଣ୍ଡ ୨, ୧/୨୯, ୪/୪୪, ୧୩୬, ୧୩୮, ୫/୧୬୦, ୧୬୪), ନୀଳମତ ପୁରାଣ (୧୨୮-୧୩୭),
ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ (କାଶୀ ଖଣ୍ଡ, ଅଧ୍ୟାୟ ୩) ଅନୁ ସାର ସୁଵଣଥମଖ ୁ ରୀ ନଦୀ ତଟ ଗର ଅଗଗସ୍ତୟଶ ଲି ଙ୍ଗ ଥ୍ ିଲା| ରାମାୟଣ (ଯୁଦ୍ଧ କାଣ୍ଡ
୧୨୬/୪୧-୪୨, ଉତ୍ତର କାଣ୍ଡ ୮୨/୩) ଅନୁ ସାର ଏହା ଗଗାଦାଵରୀ ତଟ ଗର ଥ୍ ିଲା| ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ ତାକୁ ନୟଙ୍କୁ ମତୀ ତଟ ର
କହୁ ଅଛି| ରାମାୟଣ ଅରଣୟ କାଣ୍ଡ (୧୧/୪୨) ତାକୁ ନାସି କ ପୂଵ ଥ ଗର କହୁ ଅଛି| ଏହି ନାମ ର ୪ ଟି ସ୍ଥାନ-(୧) ନାସିକ ଠାରୁ ୩୮
କି.ମୀ. ଦକ୍ଷିଣ-ପୂଵ,ଥ (୨) ଅଗସ୍ତୟକୂଟ-ତମି ଲନାଡୁ ର ତିରୁଗନଲ୍ଲୀ ଜିଲା ଗର ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ରୁ ତାମ୍ରପଣଥୀ ନଦୀ ାହାଗର| (୩)
ଗଢ଼ଵାଲ ଗର ରୁଦ୍ରପ୍ରୟାଗ ଠାରୁ ୨୦ କି.ମୀ. ଦୂ ର ମନ୍ଦାକିନୀ ତଟ ଗର ଅଗସ୍ତୟ ଗ୍ରାମ| (୪) ଓଡ଼ିଶା ଗର ଜଗତସି ଂହପୁର ନିକଟ
ଏକ ଗଛାଟ ମନ୍ଦିର ଅଛି| ଏଠି ପୁରୁଣା ନଦୀ ଧାରା ଥ୍ ିଲା ଯାହା ନୟଙ୍କୁ ମତୀ ଗହଇ ପାଗର|
୧୧. ଉତ୍କଳାଲାଵତଥକ-ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ (୧୩/୪୫) ତଥ୍ା ଉତ୍ତର ମତ୍ସ୍ୟ (୨୨/୬୪) ଗର ଉତ୍କଲ ର ତୀଥ୍ଥ ରୂପ ଗର ଵଣିତ| ଵାୟୁ
ପୁରାଣ (ଉତ୍ତର ୧୫/୮୨) ଗର ଉମାତୁ ଙ୍ଗ ନାମ ଅଛି|
୧୨. କାରାପଥ୍-ଵାୟୁ ପୁରାଣ (ଉତ୍ତର, ୨୬/୧୮୭) ରଘୁଵଂଶ (୧୫/୯୦) ଗର ଏହାର ଉଗଲ୍ଲଖ| ରାମାୟଣ ଉତ୍ତର କାଣ୍ଡ (୧୦୨/୫-
୮) ଗର କାରୁପଥ୍ କୁହାଯାଇଅଛି| ଏହାର ନାମ ରାମ-ରାଵଣ ଯୁଦ୍ଧ ପଗର ଲକ୍ଷ୍ମଣ-ପୁତ୍ର ଅଂଗଦ ନାମ ଗର ଅଂଗଦୀୟ ଗହଲା|
ଏହା ାଲି ର ଗକ୍ଷତ୍ର ଥ୍ ିଲା, ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ଵତଥମାନ ଗମୈଥ୍ ିଲୀ ଥ୍ାନା ପୟଥ ନ୍ତ ସାଲଵନ ଗକ୍ଷତ୍ର ଅଛି| ଗସଠାଗର ରାମ ୭ଟି
ସାଲ ଵୃକ୍ଷ କୁ ଗଗାଟିଏ ାଣ ଗର କାଟିଥ୍ ିଗଲ| ାଲି ନାମ ଗର ାଲି ଗମଲା, ାଲି ଗଡ଼ ୁ ା ଏହି ପାଖଗର| କନ୍ଧ ଗକ୍ଷତ୍ର କିଷ୍କିନ୍ଧା ଅଛି|
ଲଂଗଗାଟ କୁ ଲାଂଜ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ ଯାହାର ଅଥ୍ଥ ପୁେ ି ଅଛି| ଗସ ନାମ ର ଲାଂଜୀଗଢ଼ ି ଅଛି| ଦଣ୍ଡ ଗଦ ା ପାଇଂ ଏଠି ଗଲାକଂକୁ
ନିଵାଥ ସି ତ କରୁଥ୍ ିଗଲ ଗଯମି ତି କୁଗ ର ଜଗଣ ଯକ୍ଷ କୁ ନିଵାଥ ସି ତ କରି ଥ୍ ିଗଲ (ଗମଘଦୂ ତ)| ଦଣ୍ଡ ଉଗେଶୟ ଗର ଅରଣୟ ଥ୍ ିଲା-
ଦଣ୍ଡକାରଣୟ| ଏହି କାରା କୁ ଯି ା ର ପଥ୍ କାରାପଥ୍ ଥ୍ ିଲା ଯାହା ଏଗ ଗକାରାପୁଟ ଅଛି| ାଲି ର ପୂଵୀଥ ଦ୍ଵୀପ ମାନଂକ ଉପଗର
ି ଅଧ ିକାର ଥ୍ ିଲା| ନିଗକା ାର ର କାରା କୁ କାର-ନିଗକା ାର କହନ୍ତି| ପାନୀ ର କାରା କୁ କାରା-ପାନୀ ଵା କାଲାପାନୀ
କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଇଗଣ୍ଡାଗନସିୟା ଠାରୁ ପୂଵ ଥ କିରି ାଟୀ ଦ୍ଵୀପ ମଧ୍ୟ କାରାପଥ୍ ର ଅପଭ୍ରଂଶ| ପୂଵ ଥ ଯୂଗରାପ ର ନିଵାଥ ସନ ଗକ୍ଷତ୍ର ି
ଗରାମାନିଯା ର ପଵଥତ ଗର କାରଗପଥ୍ ିୟା ଥ୍ ିଲା|
୧୩. କରଂଜ-ସ୍କନ୍ଦ ପୁରାଣ ଗରଵାଖଣ୍ଡ (ଅଧ୍ୟାୟ ୪-୬) ତଥ୍ା ମତ୍ସ୍ୟ (୧୯୦/୧୧) ଗର କରଂଗଜଶ୍ଚର ଶିଵ ମନ୍ଦିର ର ଉଗଲ୍ଲଖ| ଏହା
ଗକନ୍ଦୁ ଝର ଜିଲା ର କରଂଜିୟା|
୧୪. ସି ଦ୍ଧଗକ୍ଷତ୍ର-ଅଗନକ ସି ଦ୍ଧଗକ୍ଷତ୍ର ଅଛନ୍ତି-ଵାୟୁ ପୁରାଣ (ଉତ୍ତର, ୧୫/୧୩-୧୪) ଅନୁ ସାର ଏହା କଳିଂଗ ଗର| ଅନୟ ଅଛନ୍ତି-
ଗଂଗା ତଟ ଗର ଵିଶ୍ଵାମି ତ୍ର ର ସି ଦ୍ଧାଶ୍ରମ ( ିହାର ର କ୍ସର ଵା ଵୟାଘ୍ରସର), ହିମାଳୟ ଗର କଂଚନଜଂଘା ତଥ୍ା ଗଧୌଲାଗି ରି ମଝି
ଗର (ରାମାଯଣ, କିଷ୍କିନ୍ଧା କାଣ୍ଡ ୪୩/୩୩) ମନ୍ଦାକିନୀ ତଟ ଗର| କଲି ଂଗ ଗର ନରାଜ ନିକଟ ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ମହାନଦୀ ଧାରା
୨ ଭାଗ ଗର ଵିଭାଜିତ ହୁ ଏ ଗସଠି ତଲଗଢ଼ ଗାଂ ଗର ସି ଦ୍ଧନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଅଛି| ତାହାର ଗଗାଟିଏ ପାଶ୍ଵଥ ଗର ଵରାହ ଗକ୍ଷତ୍ର ରାମ୍ବା
ତଥ୍ା ଅନୟ ପାଶ୍ଵଥ ଗର ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ର ଗଧୌଲାଗି ରି| ଜାଜପୁର ଗର ମଧ୍ୟ ଵରାହନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଅଛି|
୧୫. ମଣିପର ୁ -ମହାଭାରତ (ଅଶ୍ଵଗମଧ, ଅଧ୍ୟାୟ ୭୯) ଗର ତାକୁ କଳିଂଗ ରାଜଧାନୀ ରୂପ ଗର ଉଗଲ୍ଲଖ| ଏହା ଚିଲିକା ଝୀଲ ତଟ
ର ମାନିକପତ୍ତନ ଗହଇ ପାଗର|
୧୬. ାଗଲଶ୍ଵର-ଉଦୟକାଳୀନ ସୂୟଥ କୁ ାଳ ସୂୟଥ କହନ୍ତି| ଅତଃ ପୂଵ ଥ ତଟ ର ନଗର କୁ ାଗଲଶ୍ଵର କହିଗଲ| ଏହା ର ଗଦଵୀ
ନାମ ରମଣା ଅଛି ଯାହା ଏଗ ଗରମୁନା ଅଛି|
୧୭. ମୟୂରଭଂଜ-ଏହାର ପ୍ରାକୃତକ ି ଵାତାଵରଣ ଗର ମୟୂର ୁ ଲୁଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ମୟୂରଭଂଜ ନାମ ଗହଲା| ନିକଟ ର ାଉଂଶ କା
ଵନ କୁ ଖୀଚିଂଗ କହନ୍ତି (କୀଚକ = ାଉଂଶ)| ଗକଗତ ଗଲାକ ତାକୁ ମହାଭାରତ କାଳୀନ ଵିରାଟ ର ଗସନାପତି କୀଚକ ର ସ୍ଥାନ
କହନ୍ତି| ଜଳ ପ୍ରପାତ ର ସ୍ଥାନ ାରି ପଦା|
୧୮. ବ୍ରହ୍ମପୁର-ବ୍ରହ୍ମା ନାମ ର ନଗର| ନିକଟ ଗର ଗଥ୍ାକ ାଜାର ଗଂଜାମ ତଥ୍ା ଖୁଚରା ାଜାର ଛତ୍ର ପୁର ଥ୍ ିଲା| ଗଂଜ =
ସଂଗ୍ରହ କରି ା| ଗଛାଗଟ ଗଛାଗଟ ଛତ୍ର ତଗଳ ଦୂ କାନ ଗଦୈନ୍ କ ଜାର ଗର ହୁ ଏ| କଟକ ଗର ମଧ୍ୟ ପରି ା ଜାର କୁ ଛତ୍ରା ାଜାର
କହନ୍ତି|
୧୯. ଗକାଦଲା, ଅସ୍କା-ଖନିଜ ନଗର| ଗକାଦଲା = କୁଦାଲ ଦ୍ଵାରା ଖଣି ା ସ୍ଥାନ| ଅଯସ୍କ = ଖଣିଜ|
୨୦. ଗଗାଲାନ୍ତରା-ଏହା ଚାଣକୟ ର ଜନ୍ମ ସ୍ଥାନ ଗଗାଲ୍ଲ ଜନପଦ ଥ୍ ିଲା| ଏହାର ନିଵାସୀ ମାନଂକୁ ଅରଗଗାଲା କହନ୍ତି| ଏଠି ଗଗାଲ
ଵା କୁଟୀ (କୁମଟୀ, ଗୁମଟୀ ପରି ) ଧାନ ରଖ ି ା ଭଣ୍ଡାର କରୁଥ୍ ିଗଲ| କୁଟୀ ଗକ୍ଷତ୍ର ଗହ ାରୁ ଚାଣକୟ ର କୁଳନାମ ଗକୌଟିଲୟ ଥ୍ ିଲା|
ଏଠି ଵୟାପାରୀ ମାନଂକୁ କୁମଟୀ କହନ୍ତି|
୨୧. ଗଥ୍ରୁ ାଲି -ତମିଲ ଗର ତିରୁ = ଶ୍ରୀ| ଏହା ାଲି ନାମ ର ସ୍ଥାନ|
୨୨. ପୁଟ୍ଟାସି ଂଘା, ଜଲତର-ପୁର୍ଟାଠ = କନ୍ଧା (ପ୍ରସ୍ଥ), ସି ଂଗା = ସୀଂଗ| ପଵଥତ ଉପର ର ସ୍ଥାନ| ଏ ସ୍ଥାନ ର ାଜାର ତଗଳ ସମତଲ
ଭୂମି ଗର ଅଛି ଯାହା କୁ ଜଳତର କହନ୍ତି| ଝାରଖଣ୍ଡ, ଂଗାଲ, ଅସମ ଗର ହୁ ତ ସ୍ଥାନ ର ନାମ ଜଲଦା| ଧନ ଜଳ ଵା ଦ୍ରଵ
ସମାନ ଗହ, ଅତଃ ଧନ କୁ ଦ୍ରଵିଡ଼ ଵା ାଜାର କୁ ଜଳଦା କହନ୍ତି| ାଜାର ଗର ଗ ଶି ଦାମ ଗନଇର ଠକନ୍ତି, ଅତଃ ସ୍ଥାନୀୟ
ଭାଷା ଗର ଜଲତର ର ଅଥ୍ଥ ଠକ|
୨୩. ମଲକାନଗି ରି-ଏହାର ପୁରୁଣା ନାମ ମାଲୟଵନ୍ତଗି ରି ଥ୍ ିଲା| ଏଠି ଵନଵାସ ଗର ରାମ ରହିଥ୍ ିଗଲ| ଗଗାଟିଏ ଝରଣା ତଗଳ
ସୀତା ିନା ଵସ୍ତ୍ର ଗାଧୁଥ୍ ିଗଲ| ସ୍ଥାନୀୟ ମହିଲା ତାଂକୁ ଗଦଖ ି ହଂସି ଗଲ| ସୀତା ଗସମାନଂକୁ ଶାପ ଗଦଗଲ କି ଗସଠି ଗକାଣସି
ମହିଲା ଵସ୍ତ୍ର ପି ନ୍ଧିଗ ନାହିଂ| ୫୦ ଵଷଥ ପୂଵ ଥ ପୟଥ ନ୍ତ ସ୍ଥାନୀୟ ଗ ାଣ୍ଡା ମହିଲା ମାଗନ ଵସ୍ତ୍ର ପି ନ୍ଧୁ ନ ଥ୍ ିଗଲ| ସୀତା ଏ ନିଵାସ ସ୍ଥାନ
ଗମୈଥ୍ ିଲୀ ଅଛି| ଗସ ଝରଣା ର ପାନୀ ରାମଗି ରି ଗଦଇ ଯାଉଅଛି| ଗସ ଵିଷୟ ଗର କାଲି ଦସ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି କି ଏହି ସ୍ଥାନ ସୀତା ର
ୋନ ଜଲ ଦ୍ଵାରା ପଵିତ୍ର ଅଛି (ତସ୍ମିନ୍ନଗଦ୍ରୌ ଜନକ ତନୟା ୋନ ପୁଗଣୟାଦଗକଷୁ-ଗମଘଦୂ ତ, ୨)|
୨୪. କାଲାହାଣ୍ଡୀ-ହାଣ୍ଡୀ ର ଅଥ୍ଥ ମାଟୀ| ଏଠି କଳା ମାଟୀ ଅଛି|
୨୫. ଥ୍ୁଆମୁଲ-ରାମପୁର-ଥ୍ୁଆ = ଗରାତ| କାଲାହାଣ୍ଡୀ ଗର ଏହା ୨ ନଦୀ ର ଗରାତ ଵା ମୂଳ-ନାଗାଵଲୀ, ଵଂଶଧାରା|
୨୬. ଡା ୁ ଗାଂଵ-ଡା ୁ = ଗପୈସା| ାଜାର ର ସ୍ଥାନ|
୨୭. ନଵରଂଗପୁର-ଏହା ପ୍ରାଚୀନ ନଳ ରାଜାମାନଂକର ରାଜଧାନୀ ଥ୍ ିଲା| ଅତଃ ଵିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର ର ରଂଗ ଵା ଚତୁ ରାଈ ଥ୍ ିଲା|
ରାଜଧାନୀ ର ଗଲାକ ଅଧ ିକ ଗହାଶିଯାର ହୁ ଅନ୍ତି, ଅତଃ ନଵରଂଗ ର ଅଥ୍ଥ ଧୂତତ ଥ ା|
୨୮. ଗ ାରି ଗମ୍ମ ୁ ା-ଗୁଲ୍ ମ ଗସନା ର ଗଛାଟ ଭାଗ-ପ୍ରାୟଃ ୧୦୦ ଜଣ| ସୀମା ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଛାଵନୀ|
୨୯. ଗ ୌଧ, ଫୂ ଲ ାନୀ-ପରଶୁରାମ ର ଗୁରୁ ସୁଗମଧା ୁ ଦ୍ଧ ର ସ୍ଥାନ| ଗ ୌଦ୍ଧ ଵିଦୟାଳୟ ପୁଷ୍ପପୁର କା ଅପଭ୍ରଂଶ ଫୂ ଲ ାନୀ|
୩୦. ସମ୍ବଲପୁର-ସମ୍ବଲ ର ଅଥ୍ଥ ଗସୈନୟ ଛାଵନୀ| ଅତଃ ଇନ୍ଦ୍ର ର ଶକ୍ତି ଛିନ୍ନମସ୍ତା (ସମଗଲଶ୍ଵରୀ) ତଥ୍ା ତାଂକର ପ୍ରମୁଖ ଵୃଦ୍ଧଶ୍ରଵା
( ୁ ଢ଼ାରାଜା) ର ମନ୍ଦିର ଅଛି|
୩୧. ହୀରାକୁଦ = ହୀରା ର ଖଣି| ଗ ୌଧ ପୟଥ ନ୍ତ ମହାନଦୀ ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର ହୀରା ମିଗଲ|
୩୨. ରାଜଗଂଗପୁର-ଗଂଗା ନଦୀ ଗଯଉଂ ସମୁଦ୍ର ଗର ମି ଗଶ ଗସ ଗଂଗାସାଗର| ଗସ ଉପଗର ନିଯନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥ୍ ି ା ଓଡ଼ିଶା ର
ଗଂଗ ରାଜାମାନଂକ ସ୍ଥାନ|
୩୩. ରାଉରଗକଲା-ରାଉର = ରାଵଲ, ଵା ଓଡ଼ିଯା ଗର ରାଉଲ, ସାମନ୍ତ| କଲା = ଡ଼, ଖୁଦ ଥ = ଗଛାଟ| ଡ଼ ସାମନ୍ତ ର
ନିଵାସ|
୩୪. ଡ଼ ିଲ- ିଲ = ଗଖତ| ଖଣି ପାଇଂ ଅଧ ିକ ମାଟି ଗଖାଦା ଯାଏ, ଅତଃ ତାକୁ ଡ଼ ିଲ କହନ୍ତି|
୩୫. ଲାଂଗି ର-ନରସି ଂହନାଥ୍ ର ସ୍ଥାନ| ଗସ ଳ ଅଵତାର ଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ତାଂକର ନିଵାସ ଶଂକର ଦିଗ୍ିଜ ଵ ୟ ଗର ଳାଚଳ
ଅଛି ଯାହା ଏଗ ଲାଂଗି ର| ପୁରୀ ପୀଠ ର ପ୍ରଥ୍ମ ଶଂକରାଚାୟଥ ପଦ୍ମପାଦ ଏଠି ତପସୟା କରି ଥ୍ ିଗଲ|
୩୬. ପାଇକମାଲ-ପାଇକ = ପଦାତିକ| ନରସି ଂହ କାଳ ଗସ ଗସୈନିକ ଗକ୍ଷତ୍ର|
୩୭. ଭଟଲୀ-ଭଟ = ଗସୈନିକ, ପୁଲିସ ର ସ୍ଥାନ|
୩୮. ୁ ଲାଥ - ରଲା = ତାଡ଼ ପତ୍ର ସଦୃ ଶ ଭୂମି ସ୍ତର| ଗକାଇଲା ଓ ଅନୟ ଖନିଜ ମାଟୀ ର ଗକଗତ ସ୍ତର ଭି ତଗର ରଗହ| ତାଂକୁ
ଖଣି ା ଗଲାକ ରଲା ଥ୍ ିଗଲ| ଏହା ଵନଵାସୀ ମାନଂକ ଉପାଧ ି|
୩୯. ଅନୁ ଗଲ ୁ -ଅଣି = ହାଥ୍ୀ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପାଇଂ ଅଂକୁଶ| ଗଗାଲ = ସମୂହ| ହାଥ୍ୀ ଗସନା ର ସ୍ଥାନ| ନିକଟ ଗର ହାଥ୍ୀ ାରୀ ଆଦି
ସ୍ଥାନ| ଭାରତ ଗର ହାଥ୍ୀ ଗସନା ର ଅନୟ ସ୍ଥାନ-ଦକ୍ଷି ଣ ଆନ୍ଧ୍ର ଗର ଓଂଗଗାଲ, କଣଥାଟକ ର ଗ ଲଗାମ ଗର ଅନୁ ଗଲ ୁ |
୪୦. ଇରାସମା-ଇରା = ନଦୀ ଧାରା ଯଥ୍ା ଇରାଵତୀ| ଗଯଉଂ ଭୂମି ର ଉଭୟ ପଗଟ ସମାନ ରୂପ ଗର ଜଲ ର ପ୍ରଵାହ, ଗସ
ଇରାସମା| ତା ଠାରୁ ଗ୍ରୀକ ଗର ଇରାସ୍ମସ ଗହଇଛି|
୪୧. ମାଶଥାଘାଈ-ଘାଈ = ନିମ୍ ନ ଭୂମି | ମାଶଥ = ମସୃଣ, ଚିକ୍କଣ ମାଟୀ| ତଳ ର ଦଲଦଲ ଭୂମି | ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ମାଶଥ|
ଅଵତାର ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଶବ୍ଦ-
ଵରାହ ଅଵତାର ସମ୍ବନ୍ଧୀ-ଶ ର ଜାତି, ଗଯ ଶ ଲ = ଵା ସା ଲ ଗସ ଭୂମି ଖଗଣ| ଶଵର ଵା ସୂକର ସମ୍ବନ୍ଧୀ ସ୍ଥାନ-ଗସାଗରାଂ
(ଭଦ୍ରକ ଗର), ଶୂକର ପଡ଼ା (ଗକନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା)|
କୂମ-ଥ ଚାସ ଵା ଖନିଜ ପାଇଂ ଭୂମି ଖଣି ା| ଗଖତ ଚାସ ଵାଲା କୁମୀଥ ଅଛନ୍ତି| ଚାସ ର ସ୍ଥାନ ଖମାର ତଥ୍ା ତାହାର ମାଲି କ ଖମାରୀ|
ଗତଲୁ ଗ ୁ ଗର କମ୍ମା, କଗମ୍ବାଡିଯା ଗର ଗମମର ନାମ ଅଛି| କୂମଥ ଅଵତାର ସମୟ ଗର ଖନନ ପାଇଂ ଅସୁର ଆସି ଥ୍ ିଗଲ, ଗସ
ମାନଂକର ଉପାଧ ି ଖନିଜ ନାମ ଗର ଅଛି| ମୁଣ୍ଡା = ଗଲୌହ ଖନିଜ, ଗହମ୍ବରମ = ପାରଦ, ଓରାମ= ଗ୍ରୀକ ଗର ଔରମ ଵା ସୂନା|
ଖାଲଗକା = ତାମ୍ବା (ଖାଲଗକାପାଇରାଇଟ), ସି ଂକୂ -ଚାନ୍ଦୀ, କିସ୍କ ୂ-ଲୁ ହା ର ଭଟ୍ଟୀ| ଗଟାଗପ୍ପା-ଗଟାପାଜ| ମି ନ୍ ଜ - ମୀନ ସମାନ ଖନିଜ
କୁ ଗଧାଇ ସଫା କରି ା| କରକଟା-ନକଶା ଗର ଖନିଜ ସ୍ଥାନ ଗଖାଜୀ| ହଂସଦା-ଖନିଜ ଠାରୁ ଧାତୁ ଗଶାଧନ|
ଵାମନ ଅଵତାର-ଶୁକ୍ର (କାଵୟ) ର ମଖ (ଯଜ୍ଞ) ଅର ଗର ରାଜା ଳି ଦ୍ଵାରା ଗହଉଥ୍ ିଲା| ଗସ ସ୍ଥାନ କା ା ଓ ମକ୍କା-ମଦୀନା
(ମଖ-ଗମଦିନୀ)| ଗସହି ପରି ସ୍ଥାନ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଗହଗଲୱ-ଯାଜପୁର, ଗମଦିନୀପୁର| ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ଯା ଗର ମଧ୍ୟ ଯଜ୍ଞକତଥା (ଜକାତଥା)
ରାଜଧାନୀ ଗହଲା| ଭାଦ୍ର ଶୁକ୍ି ୧୨ କୁ ଲି ଠାରୁ ଇନ୍ଦ୍ର ର ରାଜୟ ଗନଇଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ଗସ ଦିନ ଠାରୁ ରାଜା ମାନଂକ କାଳ ଗଣା
ଯାଏ-ଏହା ଅଂକ ପଦ୍ଧତି| ପ୍ରଥ୍ମ ଅଂକ ଶୂନୟ, ଅତଃ ଏହା ଶୂନୟ ି ା ପଵଥ| ଇନ୍ଦ୍ର ର ରାଜୟ ଛାଡ଼ି ା ପଗର ଲି ପାତାଲ ଗଗଲ,
ଅତଃ ଶୂନିଯା ର କିଛି ସମୟ ପଗର ଲି ଯାତ୍ରା ହୁ ଏ| ଏହା ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ଯା ର ାଲି ଦ୍ଵୀପ ସହିତ ି ସମ୍ବନ୍ଧ|
ପରଶୁରାମ ଅଵତାର-ପରଶୁରାମ ର ସହାୟତା କରି ା ର ଗକଗତ ଜାତି ଓଡ଼ିଶା ର ଥ୍ ିଗଲ-ଶ ର, କଲି ଂଗ, ଔଡ୍ର| ତାଂକର ପି ତା
ର ଶିଷୟ ଅଗଘାରନାଥ୍ ର ସ୍ଥାନ ଗଘାଘରନାଥ୍ ରାଉରଗକଲା ନିକଟ ଗର ଅଛି| ପରଶୁରାମ ପରଶୁ ଵା ଟାଂଗୀ ରଖୁଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ
ତାଂକର ଗସୈନିକ ସ୍ଥାନ ର ନାମ ଟାଂଗୀ ଅଛି| ାଂକୀ ଗର ତାଂକର ମାତା-ପି ତା ନାମ ଗର ଅଗମକ ମନ୍ଦିର|
ରାମ ଅଵତାର- ାଲି ଗମଲା, ଗମୈଥ୍ ିଲୀ, ମଲକାନଗି ରି, ଦଣ୍ଡକାରଣୟ, ଗକାରାପୁଟ, କିଷ୍କିନ୍ଧା ର କନ୍ଧ ଆଦି| ାଲି ରାଵଣ ର ମି ତ୍ର
ଥ୍ ିଲା, ଅତଃ ତାହାର ସ୍ଥାନ ଗର ରାଵଣ ନାମ ପ୍ରଚଲି ତ (ଗଜପତି ଜିଲା ଗର)| ଋକ୍ଷ ସ୍ଥାନ ଋକ୍ଷ ପଵଥତ ଥ୍ ିଲା| ଋକ୍ଷ ପଵଥତ ରୁ
ାହାରୁଥ୍ ି ା ପଗଯାଷ୍ଣୀ ନଦୀ ତଟ ର ଚୟଵନ ଆଶ୍ରମ ଗର ରାମ ର ଅଶ୍ଵଗମଧ ଯଜ୍ଞ ଗର ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ଆସିଥ୍ ିଗଲ (ପଦ୍ମ ପୁରାଣ,
ପାତାଲ ଖଣ୍ଡ)| ତା ପଗର ଗସ ନୀଳାଚଳ (ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସ୍ଥାନ) ଗଦଖ ିଗଲ| ଗସ ମାଗଥ ଗର ରତ୍ନତଲା ନଗର ଗଗଲ| ଚକ୍ରାଙ୍କା ନଗରୀ
ଗର ଯୁଦ୍ଧ ଗହଇଥ୍ ିଲା (ପୁରୀ ଚକ୍ରତୀଥ୍ଥ ନିକଟ)|
କୃଷ୍ଣ ଅଵତାର-ଜରା ଶ ର କୃଷ୍ଣ ର ପି ତା ର ଅନୟ ପତ୍ନୀ ର ସନ୍ତାନ ଥ୍ ିଲା ଯି ଏ ନିଷାଦ ମାନଂକ ରାଜା ଗହଲା| ତାହାର ସ୍ଥାନ
ଜରା ( ରଗଢ଼ ର ଜୀରା ନଦୀ) ନଦୀ ଥ୍ ିଲା ଯି ଏ ଜରାସନ୍ଧ ର ଜନ୍ ମ ସ୍ଥାନ ି ଥ୍ ିଲା| ମହାଭାରତ ଗର କଲି ଂଗ ର ଗଜ ଗସନା
ଵିଖୟାତ ଥ୍ ିଲା ଅତଃ ଏହି ଗକ୍ଷତ୍ର ର ରାଜା ମାନଂକୁ ଗଜପତି କହନ୍ତି| ଶିଶପ ୁ ାଳ ର ପି ତା ଦନ୍ତଵକ୍ତ୍ର ର ନାମ ଗର ସ୍ତର ଗର
ଦଗନ୍ତଵାଡ଼ା ତଥ୍ା ଦଗନ୍ତଶ୍ଵରୀ ମନ୍ଦିର ଅଛି| ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ଶିଶପ ୁ ାଲଗଢ଼ ଅଛି|
ଗ ୌଦ୍ଧ ଅଵତାର-୨୮ ୁ ଦ୍ଧ ମାନଂକ ଭି ତଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ୩ ୁ ଦ୍ଧ ଗହଇଥ୍ ିଗଲ-ଦୀପଂକର ୁ ଦ୍ଧ ର ଶିଷୟ ଓଡ଼ିଶା ର ରାଜା
ଇନ୍ଦ୍ରଭୂତି ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଦ୍ଵାରା ାଉଲ ଗୀତ ତଥ୍ା ଲାମା ପରମ୍ପରା ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଗମୈଗତ୍ରୟ ୁ ଦ୍ଧ ଧାନୟକଟକ (କଟକ) ଗର
ଗହଇଥ୍ ିଗଲ| ସୁଗମଧା ୁ ଦ୍ଧ ପରଶୁରାମ ର ଗୁରୁ ଥ୍ ିଗଲ ଓ ଗ ୌଧ ଗର ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ କାଳ ର ଵିଦୟାଳୟ ଲଲି ତ ଗି ରି ତଥ୍ା
ପୁଷ୍ପଗି ରି (ଫୂ ଲ ାନୀ) ଥ୍ ିଗଲ|
ଅଧ୍ଯାୟ ୯-ଓଡ଼ିଶା ର ଗପୌରାଣିକ ଇତିହାସ
୧. କାତ୍ତି ଗକୟ କାଳ-ଇନ୍ଦ୍ର ର ଗସନାପତି କାତ୍ତି ଗକୟ ର କାଳ ମହାଭାରତ ଵନପଵଥ (୨୩୦/୮-୧୦) ଅନୁ ସାର ୧୫,୮୦୦ ଈ.ପୂ.|
ତାଂକର ଗସୈନିକ ଗକନ୍ଦ୍ର କୁ ୬ ମାତା କୁହା ଯାଇଅଛି-ଦୁ ଳା ( ଂଗାଲ, ଓଡ଼ିଶା ଗକ୍ଷତ୍ର), ଅଭ୍ରୟନ୍ତୀ (ଆନ୍ଧ୍ର, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର), ଗମଘୟନ୍ତୀ
(ଗୁଜରାତ, ରାଜସ୍ଥାନ), ଵଷଥୟନ୍ତୀ (ଅସମ), ନିତତ୍ନି (ତମି ଲନାଡୁ ), ଚୁ ପୁଣୀକା (ପଂଜା , ଗଚାପଡ଼ା)-ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତା
(୪/୪/୫/୧୦) ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ବ୍ରାହ୍ମଣ (୩/୧/୪/୪)| ଗସ ଭି ତଗର ଦୁ ଳା ର ଗକନ୍ଦ୍ର ଗକାଣାକଥ ନିକଟ ଗର ଥ୍ ିଲା ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର
ଗକ୍ରୌଞ୍ଚ ଦ୍ଵୀପ ଜୟ ପଗର ଗକାଣାକଥ ଗର ଵିଜୟ ସ୍ତମ୍ଭ ସ୍ଥାପି ତ କରି ଥ୍ ିଗଲ| କାତ୍ତି ଗକୟ କୁ ଵିଶାଖ (ଵିଶାଖା ର ପୁତ୍ର) କୁହା
ଯାଇଅଛି| ଵିଶାଖା ର ସ୍ଥାନ ଵିଶାଖାପତ୍ତନମ ଗହଇ ପାଗର ଗଯଉଂ ସ୍ଥାନ ଗର ୨ ନଦୀ ଏକା ସାଂଗଗ ସମୁଦ୍ର ଗର ମି ଶନ୍ତି-
ଵଂଶଧାରା, ନାଗାଵଲୀ|
ଇନ୍ଦ୍ର ମରୁତ ସାହାୟୟ ଗର ଲି ପି ଆରମ୍ଭ କରି ଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ଭି ତଗର ୪୯ ମରୁତ ଅନୁ ସାର ୪୯ ଵଣଥ ଥ୍ ିଲା| ୩୩ ଗଦଵ ମାନଂକ
ନାମ ପର ଅ ଠାରୁ ହ ପୟଥ ନ୍ତ ୩୩ ଵଣଥ ଅଛି ଗତଣୁ ତାକୁ ଗଦଵନାଗରୀ କହିଗଲ| ଆଜି ି ଇନ୍ଦ୍ର ର ସ୍ଥାନ ପୂଵ ଥ ଭାରତ ଠାରୁ
ମରୁତ ର ପଶ୍ଚି ଗମାତ୍ତର ଭାରତ ପୟଥ ନ୍ତ ପ୍ରଚଳିତ| ଲି ପି ଆରମ୍ଭ କରି ା କାରଣ ଇନ୍ଦ୍ର ଗଲଖଷଥଭ ଥ୍ ିଗଲ (ଗତୈତ୍ତିରୀୟ ସଂହିତା
୬/୪/୭, ଗମୈତ୍ରାୟଣୀ ସଂହିତା ୪/୫/୮, କାଣ୍ଵ ସଂହିତା ୨୭/୨, କପି ଷ୍ଳ ଠ ସଂହିତା ୪୨/୩) ତଥ୍ା ମାକଥଗଣ୍ଡୟ ପୁରାଣ ର ସୂୟଥତନୁ
ଗଲଖନ ଅଧ୍ୟାୟ (ଗଗାଳ ସ୍ଵଣଥ ଥ୍ାଲ ଉପଗର)| ଅତଃ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଅଗଲଖ ନାମ ପ୍ରଚଳିତ| ୧୪୬୪ ଈ.ପୂ. ର କଳିଂଗ ଯୁଦ୍ଧ
ଗଵଗଳ କଳିଂଗ ରାଜା ର ନାମ ଅଗଲଖ ସୁନ୍ଦର ଉଲ୍ଲି ଖ ିତ (କଲସୀ ଶିଲାଗଲଖ) ଯାହାକୁ ପାଶ୍ଚାତୟ ଗଲଖକ ମାଗନ
ଅଗଲଗକ୍ଜଣ୍ଡ୍ରିୟା କରି ଗଦଇଛନ୍ତି ଯାହା ଗସଗତଗଵଗଳ ନ ଥ୍ ିଲା| ଇନ୍ଦ୍ର କାଳ ର ସମୁଦ୍ରୀ ଦସୁୟ ପଣି ଥ୍ ିଗଲ; ଏ ମାନଂକ ଵଂଶଜ
ପାଣ ଅଛନ୍ତି| ଗସ ଯୁଗ ର ଵରାହ, କୂମ,ଥ ନରସି ଂହ ଅଵତାର କାଳ ର ସ୍ଥାନ ପୂଵ ଥ ଅଧ୍ୟାୟ ଗର ଅଛି|
୨. ମହାଭାରତ ପୂଵ-ଥ ମତ୍ସ୍ୟ ପୁରାଣ (୪୮/୭୭), ଵାୟୁ ପୁରାଣ (୯୯/୮୫) ଅନୁ ସାର ଵିଗରାଚନ ପୁତ୍ର ଳି ର ପତ୍ନୀ ସୁଗଦଷ୍ଣା ର
ଗଭଥ ରୁ ଦୀଘଥତମା ଦ୍ଵାରା ୫ ପୁତ୍ର ଗହଇଥ୍ ିଗଲ-ଅଙ୍ଗ, ଵଙ୍ଗ, କଳିଙ୍ଗ, ସୁହ୍ମ ତଥ୍ା ପୁଣ୍ଡ୍ର| ଗସମାନଂକ ନାମ ଗର ୧-୧ ରାଜୟ ଗହଲା|
ଅଙ୍ଗ (ପୂଵ ଥ ିହାର, ପଶ୍ଚି ମ ଵଙ୍ଗ), ଵଙ୍ଗ- ଂଗଲାଗଦଶ, ସୁହ୍ମ-ଉତ୍କଳ, ମି ଦନାପୁର, ପୁଣ୍ଡ୍ର (ପୂଣଯ ି ା)| ଚନ୍ଦ୍ରଵଂଶୀ ଵା ପୁରୁଵଂଶୀ
ଯୟାତି (ପ୍ରାୟଃ ୮୦୦୦ ଈ.ପୂ.) ର ପୁତ୍ର ତୁ ଵଥସ ୁ ଏହି ଗକ୍ଷତ୍ର (ଦକ୍ଷି ଣ ପୂଵ ଥ ଭାରତ) ର ରାଜା ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଵଂଶଜ ମାଗନ
ଦୁ ଷୟନ୍ତ ପୟଥ ନ୍ତ ଓଡ଼ିଶା ର ଶାସନ କରି ଥ୍ ିଗଲ (ଵିଷଣୁପର ୁ ାଣ, ୪/୧୦)|
ମହାଭାରତ ପଗର-ଯୁଧ ିଷ୍ି ର ଠ ର ଗପୌତ୍ର ପରୀକ୍ଷି ତ ର ହତୟା ପଗର ତାହାର ପୁତ୍ର ଜନଗମଜୟ ୨୭ ଵଷଥ ପଗର ନାଗ ରାଜୟ କୁ
ପରାଜିତ କରି ତାହାର ନଗର କୁ ଶ୍ମଶାନ କରି ଗଦଗଲ| ଏ ମାନଂକ ନାମ ଗହଲା-ହଡ଼ପ୍ପା (ହାଡ଼ ର ଡିହ) ଗମାଇନ-ଗଜା-ଦଗରା
= ମୃତକଂକ ସ୍ଥାନ| ତା ପଗର ନର ସଂହାର ର ପ୍ରାଯଶ୍ଚି ତ୍ତ ପାଇଂ ୫ ସ୍ଥାନ ଗର ଭୂମି ଦାନ କଗଳ ଗଯଗତଗଵଗଳ ପୁରୀ ଗର
ସୂୟଥଗ୍ରହଣ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଏହି ଦାନପତ୍ର ଗର ସ ୁ ୫ ପ୍ରକାର ଗର ତିଥ୍ ି ଅଛି ତଥ୍ା ସୂୟଥଗ୍ରହଣ ର ଉଗଲ୍ଲଖ| ଏହି ଦାନ ୨୭-୧୧-
୩୦୧୪ ଈ.ପୂ. କୁ ଦିଆ ଯାଇଥ୍ ିଲା| ଏ ସ ୁ ଇଣ୍ଡିୟନ ଐଣ୍ଟିକୁଅରୀ ର ଜୂନ ୧୯୦୧ ଅଂକ ଗର ପ୍ରକାଶିତ ଗହଇଥ୍ ିଲା ତଥ୍ା ୨୦୦୭
ଗର ସ ୁ ତିଥ୍ ି ର ଯାଂଚ ଗହଲା| ଡା. ଗକାସଲା ଗଵପାଂକ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା ଗର ଅଗମରି କା ର ଡଲାସ ଗର ଅକଟୁ ର ୨୦୦୭
ସମ୍ମି ଳନୀ ଗର ଏହି ପୁସ୍ତକ ପ୍ରକାଶିତ ଗହଲା-Astronomical Dating of Events & Select Vignettes from Indian
History.| ଜନଗମଜୟ ର ଦିଗ୍ିଜ ଵ ୟ ଶାସନ ଗର ଉତ୍କଳ ରାଜା କୁ ଅଶ୍ଵପତି ଓଥ୍ା କଳିଂଗ ରାଜା କୁ ଗଜପତି ଲି ଖ ିତ| ଏହି ସ ୁ
ପଟ୍ଟା ଗର ପରୀକ୍ଷି ତ ଅଭି ଗଷକ ୨୫-୮-୩୧୦୨ ଈ.ପୂ ଠାରୁ ଵଷଥ ଗଣନା ଅଛି ଗଯଉଂ ଦିନ ଜୟ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ର ଆରମ୍ଭ ଗହଲା ତଥ୍ା
ପାଣ୍ଡଵ ଅଭୁୟଦୟ ପାଇଂ ହିମାଳୟ ଗଗଲ| ତାକୁ ଜୟାଭୁୟଦୟ ଶକ କୁହା ଯାଇଅଛି| ପଗର ଜନଗମଜୟ ର ଵଂଶଜ ଓଡ଼ିଶା ଗର
ଶାସନ କଲା ଗଵଗଳ ଗସହି ଭାଷା ଓ ଗଶୈଲୀ ଗର ଦାନ ପତ୍ର ଗଲଖ ିଥ୍ ିଲ୍ର| ଅଧ ିକାଂଶ ଦାନ ସୂୟଥଗ୍ରହଣ ଦିନ ଗର ଯାହା ଦାନ
ପାଇଂ ପଵିତ୍ର| କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶା ର ପାଣଡୁ ଵଂଶୀ ରାଜା ଵିଜୟ ରାଜୟ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ର ର ଵୟଵହାର କରି ଛନ୍ତି| ଏହା ଜନଗମଜୟ ର
ଦିଗ୍ିଜ ଵ ୟ ଶାସନ ପଗର ୩୦୧୩ ଈ.ପୂ. ଗର ଆରମ୍ଭ ଅଛି| ଗସମାନଂକ ରାଜଧାନୀ ଗସାନପୁର ଥ୍ ିଲା ଓ ରାଜୟ ୩ ଖଣ୍ଡ ଥ୍ ିଲା-
ପଶ୍ଚି ମ ଗର ଗକାସଲ ର ରାଜଧାନୀ ମୁରା ଵା ମୁରସୀମପତ୍ତନ ଥ୍ ିଲା ଯାହା ୧୯୫୬ ଗର ହୀରାକୁଦ ାନ୍ଧ ଦ୍ଵାରା ମହାନଦୀ ଜଳ-
ଭଣ୍ଡାର ଗର ୁ ଡ଼ି ଗଲା| ଉତ୍କଳ ର ରାଜଧାନୀ ଵିଜୟ-କଟକ ଥ୍ ିଲା (ଵତଥମାନ କଟକ)| ଜନଗମଜୟ ର ଦିଗ୍ିଜ ଵ ୟ ଶାସନ ଗର
ତାକୁ କଟକ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି| ଦକ୍ଷି ଣ ପୂଵ ଥ କଲି ଂଗ ର ରାଜଧାନୀ ଗକାଙ୍ଗଣ ଥ୍ ିଲା ଯାହା ପଗର ପୀଠାପୁର ଗହଇ ଗଲା| ଜନଗମଜୟ
ତଥ୍ା ଓଡ଼ିଶା ର ପାଣଡୁ ଵଂଶୀ ରାଜା ମାନଂକର ସ ୁ ଦାନପତ୍ର ଗର ଏହି ଗଶ୍ିାକ ଅଛି- ଆଦିତୟଚନ୍ଦ୍ରାଵନିଗଳାଽନଲଶ୍ଚ
ଗଦୟୌଭଥୂମି ରାଗପା ହୃ ଦୟଂ ଯମଶ୍ଚ|
ଅହଶ୍ଚ ରାତ୍ରିଶ୍ଚ ଉଗଭ ଚ ସଗନ୍ଧୟ ଧମଥଶ୍ଚ ଜାନାତି ନରସୟ ଵୃତ୍ତଂ||
ଦାନପାଳନଗଯାମଥଗଧ୍ୟ ଦାନାଗେରଗୟାଽନୁ ପାଳନଂ| ଦାନାତ୍ସ୍ଵଗଥମଵାଗପ୍ନାତି ପାଳନାଦ୍ଵିଗଣ ୁ ଂଫଲଂ ||
ସ୍ଵଦତ୍ତାଦ ଦ୍ଵିଗଣ ୁ ଂ ପୁଣୟଂ ପରଦତ୍ତାନୁ ପାଲଗନ| ପରଦତ୍ତାପହାଗରଣ ସ୍ଵଦତ୍ତଂ ନିଷ୍ଫଲଂ ଭଗଵତ ||
ମେତ୍ତା ପୁତ୍ରିକା ଗଜ୍ଞୟା ପି ତୃଦତ୍ତା ସଗହାଦରୀ| ଅନୟଦତ୍ତା ତୁ ଜନନୀ ଦତ୍ତଭୂମି ଂ ପରି ତୟଗଜତ ||
ଅଗନୈୟସ୍ତୁ ଛଦିତଂ ଛଗଦ୍ଵଶ୍ଵଭି ଶ୍ଚ ଛଦିତଂ ନ ତୁ | ତତଃ କଗଷ୍ଟ୍ା ତଗତା ନୀଚଃ ସ୍ଵଦତ୍ତାପହାରକଃ ||
ସ୍ଵଦତ୍ତାଂ ପରଦତ୍ତାଂ ଵା ବ୍ରହ୍ମଵୃତ୍ତିଂ ହଗରତ ଯଃ| ଷଷ୍ଟ୍ିଵଷଥସହରାଣି ଵିଷ୍ଟ୍ାୟାଂ ଜାୟଗତ କୃମିଃ ||
ପ୍ରଥ୍ମ ଗଶ୍ିାକ ର ପ୍ରଥ୍ମ ୨ ସାକ୍ଷୀ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଶା ର ଜମୀନ ପଟ୍ଟା ଗର ଗଲଖନ୍ତି-ଯାଵଚ୍ଚନ୍ଦ୍ର ଦିଵାକଗରୌ| ଜନଗମଜୟ ର
ଗକଦାରନାଥ୍ ଦାନପତ୍ର ର ତିଥ୍ ି -
ସ୍ଵସ୍ତି ଶ୍ରୀ ଜୟାଭୁୟଦଗୟ ଯୁଧ ିଷ୍ିର
ଠ ଶଗକ ପ୍ିଵଙ୍ଗାଗଖୟ ଏଗକାନନଵତିତମ (୮୯) ଵତ୍ସ୍ଗର ସହସି ମାସି ଅମାଵାସୟାୟାଂ
ଗସାମଵାସଗର ଶ୍ରୀମନ୍ମହାରାଜାଧ ିରାଜ ପରଗମଶ୍ଵର ଗଵୈୟାଘ୍ରପାଦ ଗଗାତ୍ରଜ ଶ୍ରୀଜନଗମଜୟ ଭୂଗପା----
ଵୟାଘ୍ରପଦ ଗଗାତ୍ର ର କ୍ଷତ୍ରିୟ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଆଜି ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି, ତାଂକୁ ଏଗ ଗଘଲ କହନ୍ତି| ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ ଦପଥଣ ର ଗଲଖକ
ଚନ୍ଦ୍ରଗଶଖର ସି ଂହ ସାମନ୍ତ (୧୮୩୧-୧୯୦୪) ଵି ଗସହି ଗଗାତ୍ର ର| ପାଣଡୁ ଵଂଶୀ ରାଜାମାନଂକ ତିଥ୍ ି ଏହି ପୁସ୍ତକ ଗର-
Inscriptions of Orissa, Vol. IV by Sri Stayanarayan Rajaguru-Orissa State Museum, 1966| ଗସ ପୁସ୍ତକ
ର କ୍ରମ ସଂଖୟା ଅନୁ ସାର-
(୧୬) ସୁଵର୍ଣ୍ଥପର ୁ ସମାଵାସି ତଃ -- ତ୍ରିକଲି ଙ୍ଗାଧ ିପତି ଶ୍ରୀ ମହାଭଵଗୁପ୍ତରାଜଗଦଵଃ --ଶ୍ରୀ ଜନଗମଜୟଗଦଵସୟ ଵିଜୟରାଗଜୟ
ସମ୍ଵତ୍ସ୍ଗର ତୃ ତୀଗୟ ଶ୍ରାଵଣ ସୁଦି ୫ ଲି ଖ ିତମି ଦଂ
(୧୭) ମୂରସୀମପତ୍ତନ --ତ୍ରିକଲି ଙ୍ଗାଧ ିପତି--ଶ୍ରୀ ଜନଗମଜୟଗଦଵସୟ ଵିଜୟରାଗଜୟ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ଗର ଷଗଷ୍ଠ ଫାଲଗୁନ ମାସ ଦ୍ଵିତୀୟ
ପକ୍ଷ ତିଗଥ୍ୌ ପ୍ରତିପଦି---
(୨୫) ସୁଵର୍ଣ୍ଥପର ୁ ସମାଵାସି ତ ଶ୍ରୀମଦ ଵିଜଯକଟକାତ- -ତ୍ରିକଳିଙ୍ଗାଧ ିପତି ଶ୍ରୀ ଜନଗମଜୟଗଦଵସୟ ପ୍ରଵଦ୍ଧଥମାଗନ ଵିଜଗୟ
ରାଗଜୟ ସମ୍ଵତ୍ସ୍ଗର ଚତୁ ସ୍ତ୍ରିଂଶତ୍ତଗମ ଆଶ୍ଵିନ ଦୀ ଅଷ୍ଟ୍ମୟାମ ତିଗଥ୍ୌ ସମ୍ଵତ ୩୪ ଆଶ୍ଵିନ ଦୀ ୮ ଲି ଖ ିତମି ଦଂ---
ଆଧୁନିକ ଇତିହାସକାର ଏ ସ ୁ କୁ ହଷଥଵଧଥନ କାଳ ଗର କରି ଗଦଇଛନ୍ତି| ଗସ କାଳ ଗର ହଷଥଵଧଥନ ହି ଓଡ଼ିଶା ର ରାଜା ଥ୍ ିଗଲ ଓ
ତାଂକ ଦ୍ଵାରା ଆଗୟାଜିତ ରଥ୍ ଯାତ୍ରା ର ଵଣଥନ ହୁ ଏନସାଂଗ ଦ୍ଵାରା ଅଛି|
ଖାରାଗଵଲ-ଗସ ଗଚଦି ରାଜ ଶିଶପ ୁ ାଲ ର ଵଂଶଜ ଥ୍ ିଗଲ ଯାହାକୁ ଯୁଧ ିଷ୍ି ରଠ ର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ (୩୧୫୩ ଈ.ପୂ.) ଗର ଭଗଵାନ
କୃଷ୍ଣ ଵଧ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଗଚଦି ରାଜୟ ସ୍ତର ତଥ୍ା ଦକ୍ଷି ଣ ପୂଵ ଥ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଥ୍ ିଲା| ଖାରାଗଵଲ ର ଶିଶପ ୁ ାଲଗଢ଼ ତଥ୍ା ଖଣ୍ଡଗି ରି
ଗୁଫା ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ନିକଟ ଅଛି ଗକଵଳ ତାଂକ ହି ଶିଳା ଗଲଖ ଉପଲବ୍ଧ| ଗସ ଗଲଖ ର ମୁଖୟ ଵାକୟ-(୧) ଅଭି ଗଷକ ପଗର
ଗଵଦ ଵିହତ ି ଵିଧ ି ଗର ଗଗାପୁର (ରାଜଭଵନ, କାୟଥ ାଳୟ) ନିମାଥ ଣ କଗଲ| (୨) ଦ୍ଵିତୀୟ ଵଷଥ ଗର ଅଶ୍ଵଗସନା ଦ୍ଵାରା ସାତକଣଥୀ କୁ
ପରାଜିତ କରି ମୂଶକ ି ନଗର (ମୂସୀ ନଦୀ ତଟ ର ଗହୈଦରା ାଦ) କୁ ଜୟ କଗଲ| (୩) ତୃ ତୀୟ ଵଷଥ ଗର ଗାନ୍ଧଵଥ ଵିଦୟା ର
ଵିଦ୍ଵାନ ମାନଂକୁ ଉତ୍ସ୍ଵ ଗର ଡାକିଗଲ (ସଂଗୀତ ସମାଗରାହ)| (୪) ଚତୁ ଥ୍ଥ ଵଷଥ ଗର ଵିଦୟାଧର ଭଵନ ର ମରାମତି କରାଇଗଲ
(ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ?)| (୫) ପଞ୍ଚମ ଵଷଥ ଗର ନନ୍ଦ ରାଜା ଦ୍ଵାରା ନିମିତ ପ୍ରାଚୀ ନହର (ପନସ) ର ମରାମତି ୮୦୩ ଵଷଥ ପଗର
କରାଇଗଲ| ପୁରାଣ ଅନୁ ସାର ନନ୍ଦ ଅଭି ଗଷକ ୧୫୦୪ କଲି = ୧୬୩୪ ଈ.ପୂ. ଗର ଗହଇଥ୍ ିଲା| ତାହାର ୮୦୩ ଵଷଥ ପଗର
ଖାରାଗଵଲ ରାଜୟ ର ୪ ଵଷଥ ପୂରା ଗହଲା| ଅତଃ ଖାରାଗଵଲ ର ଅଭି ଗଷକ ୧୬୩୪-୭୯୯ = ୮୩୫ ଈ.ପୂ. ଗର ଗହଇଥ୍ ିଲା|
(୬) ୭ମ ଵଷଥ ଗର ରାଜସୂୟ ଯଜ୍ଞ କରି କର ଗନଗଲ ଓ ଅନୁ ଗ୍ରହ କଗଲ| (୭) ଵାଜି-ଗୃହ-ଵାଟୀ (ଅଶ୍ଵଗସନା?) ଠାରୁ ଶାସନ
କଗଲ| (୮) ୮ମ ଵଷଥ ଗର ମଥ୍ୁରା ଠାରୁ ଯଵନ ରାଜା ଦିମିତ କୁ ାହର କଗଲ| ଅସୀରି ୟା ଇତିହାସ ଅନୁ ସାଗର ମଧ୍ୟ ତାଂକର
ରାଜୟ ର ଵିସ୍ତାର ୮୫୦ ଈ.ପୂ. ଗର ଗହଲା ଓ କିଛି ସମୟ ପଗର ଗସମାଗନ ଭାରତ ପୟଥ ନ୍ତ ଆକ୍ରମଣ କଗଲ| ଖାରାଗଵଲ
ଗସମାନଂକୁ ୮୨୮ ଈ.ପୂ. ଗର ପରାଜିତ କଗଲ| ଏହା ମଗଧ ର ଦୁ ଳ ଥ ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜାମାନଂକ ସାହାୟୟ ପାଇଂ ଥ୍ ିଲା, ମଗଧ
ଵିଗରାଧ ଗର ନାହିଂ| ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜା ମାନଂକ୍ର ଶାସନ ୮୩୩ ଈ.ପୂ. ଗର ଆରମ୍ଭ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ପ୍ରଥ୍ମ ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜା ର ପୁତ୍ର ସାତକଣଥୀ
କୁ ପରାଜିତ କରି ଥ୍ ିଗଲ| (୯) ନଵମ ଵଷଥ ଗର ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାନଂକୁ ଅଗ୍ରହାର, ମହାଵିଜୟ (ମନ୍ତ୍ରାଳୟ) ତଥ୍ା ଗସନା ପାଇଂ ଆଵାସ
କଗଲ| ତାହାର ତିଥ୍ ି କଳି ସମ୍ଵତ ଗର ଅଛି ଯାହା ଅପୂଣ,ଥ ଅଥ୍ଥାତ ୭୫୬ ଈ.ପୂ. ର ଶୂଦ୍ରକ ଶକ ଆରମ୍ଭ ଗହଇ ନ ଥ୍ ିଲା| (୧୦)
ଦଶମ ଵଷଥ ପୟଥ ନ୍ତ ସାମ ଦାମ ଗର ସାରା ଭାରତ ଗର ଶାସନ କଗଲ| (୧୧) ୧୧ଶ ଵଷଥ ଗର ଅଵି ରାଜା ର ସ୍ଥାନ କୁ ଗଧ ଦ୍ଵାରା
ହଳ ଚାସ କରାଇ ଗଦଗଲ| ଜନସଦ ଭଵନ (ସଂସଦ) ନିମାଥ ଣ| (୧୨) ୧୨ଶ ଵଷଥ ଗର ଉତ୍ତରାପଥ୍ କୁ ଜିତିଗଲ ଓ କଳିଂଗ ଜିନ ର
ମୂତି ଆଣିଗଲ| ମଗଧ ଓ ଅଂଗ ଠାରୁ କର ଵସୂଲି କଗଲ| (୧୩) ୧୩ଶ ଵଷଥ ଗର ଭି କ୍ଷ ୁ ମାନଂକ ପାଇଂ କୁମାରୀ ପଵଥତ ଗର
ଆଵାସ ନିମାଥ ଣ|
ଗମୌୟଥ ଅଗଶାକ-ପାଣଡୁ ଵଂଶୀ ରାଜା ମାନଂକ ଅଧୀନ ମୁରା ର ଅଧ ିକାରୀ ଗମୌଯଥ ଥ୍ ିଗଲ| ମହାପଦ୍ମନନ୍ଦ (୧୬୩୪-୧୫୩୪
ଈ.ପୂ.) ଚନ୍ଦ୍ରଵଂଶୀ ରାଜା ମାନଂକ ଉପଗର ଅଧ ିକାର କରି ଥ୍ ିଗଲ| ତାହାର ୧୨ ଵଷଥ ଭି ତଗର ମୁରା ର ଗମୌଯଥ ମାଗନ ମଗଧ
ଉପଗର ଅଧ ିକାର କଗଲ| ସାରନାଥ୍ ଗଲଖ ଅନୁ ସାର ଅଗଶାକ (୧୪୭୨-୧୪୩୬ ଈ.ପୂ.) ର ୮ମ ଵଷଥ ୧୪୬୪ ଈ.ପୂ. ଗର
କଳିଂଗ ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଏହି ୟୁଦ୍ଧ ଗର ଗକଗତ ମଗଲ ତାହାର ଉଗଲ୍ଲଖ ନାହିଂ କିନ୍ତୁ ଗ ୌଦ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ ଦିଵୟାଵଦାନ ର
ଅଗଶାକାଵଦାନ ଅନୁ ସାର ଯୁଦ୍ଧ ପଗର ଗ ୌଦ୍ଧ ମାଗନ ଗଜୈନ ଵିରୁଦ୍ଧ ଶିକାଯତ କଗଲ କି ଗସମାଗନ ୁ ଦ୍ଧ କୁ ଅପମାନ କରି ା
ପାଇଂ ତାଂକୁ ମହାଵୀର ର ଚରଣ ସ୍ପଶଥ କଥ୍ ି ା ଗଦଖାଇଛନ୍ତି (ଖଣ୍ଡଗି ରି ଗୁଫା ଗର)| ତା ପଗର ଅଗଶାକ ୧୨,୦୦୦ ଗଜୈନ ସାଧୁ
ମାନଂକ ହତୟା କରି ଥ୍ ିଗଲ| କଳିଂଗ ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ ର ମୁଖୟ କାରଣ ଥ୍ ିଲା କି ଗମୌୟଥ ମୂଳତଃ ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା ର ଥ୍ ିଗଲ ଓ
ନିଜ ର ମୂଳ ସ୍ଥାନ ଗର ି ଅଧ ିକାର ଚାହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ତାତ୍କାଲି କ କାରଣ ଥ୍ ିଲା କି କଳିଂଗ ରାଜକୁମାରୀ କାରୁ କୀ ର ଵିଵାହ ଅଗଶାକ
ସହିତ କରି ା କୁ ମନା କରି ଗଦଗଲ| ନିଗଜ ଏହି ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଗହ ା ରୁ ଅପମାନ ଅନୁ ଭଵ କଗଲ| କାରୁ କୀ ନିଜ ନାମ ର
ଗପାଖରୀ ଭାଗଲପୁର ଗର କରାଇ ଥ୍ ିଗଲ| ୧୮୬୯ ଗର ଓଡ଼ିଶା ର ସାରା ଅନ୍ନ ାହର ିକ୍ରୀ ଗହ ା ରୁ ଅକାଳ ଗର ୧/୩
ଗଲାକସଂଖୟା ମରି ଗଗଲ| ତାକୁ ଲୁ ଚାଇ ା ପାଇଂ ଵିଗନ୍ଣ୍ଟ ସ ସ୍ମିଥ୍ ୧୮୯୩ ଗର ଭାରତୀୟ ରାଜା ଦ୍ଵାରା ି ନର ସଂହାର ର
କହାନୀ ଗଢ଼ିଗଲ ଓ ଗକଵଲ ଗ ୌଦ୍ଧ କୁ ହି ଅହିଂସକ କହିଗଲ| ଗ ୌଦ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁ ସାର ଗସ ୧୨୦୦୦ ଗଜୈନ ସାଧୁମାନଂକ ହତୟା
କରି ଥ୍ ିଗଲ ଅତଃ ଗ ୌଦ୍ଧ ସମଥ୍ଥକ କହିଗଲ| କିନ୍ତୁ ଗସ ହିଂସା ର ତୟାଗ କହି ଗହ ନାହିଂ|
ଗମୌୟଥ (୧୫୩୪-୧୨୧୮ ଈ.ପୂ.) ପଗର ମଗଧ ଗର ଶୁଂଗ (୧୨୧୮-୯୧୮ ଈ.ପୂ.) ର ଶାସନ ଗହଲା| ଶୁଂଗ ମି ଦନାପୁର (ସୁହ୍ମ)
ନିକଟ ର ଥ୍ ିଗଲ| ତା ପଗର କଣ୍ଵ ଵଂଶ ର ଶାସନ (୯୧୮-୮୩୩ ଈ.ପୂ.) ଗର ଗହଲା| କଣ୍ଵ ଶାଖା ଗକଵଲ ଓଡ଼ିଶା ଗର ହି ଥ୍ ିଲା|
ଅତଃ ଗଯ ନିଶ୍ଚିତ ରୂପ ଗସ ଓଡ଼ିଶା ର ବ୍ରାହ୍ମଣ ଥ୍ ିଗଲ| ୮୩୩-୩୨୭ ଈ.ପୂ. ପୟଥ ନ୍ତ ଆନ୍ଧ୍ରଵଂଶ ର ୩୩ ରାଜା ଶାସନ କଗଲ|
ଏମାନଂକ ଗସନା ର ଵଣଥନ ସି କନ୍ଦର ର ସମକାଳୀନ ସ ୁ ଗଲଖକ କରି ଛନ୍ତି| ସ୍ପଷ୍ଟ୍ତଃ ସ ୁ ଅଂଗଗ୍ରଜ ଗଲଖକ ମାନଂକୁ ଜଣା
ଥ୍ ିଲା କି ଆନ୍ଧ୍ରଵଂଶ ର ଅନ୍ତ ପଗର ଗୁପ୍ତ କାଳ ଆରମ୍ଭ ଗର ସିକନ୍ଦର ର ଆକ୍ରମଣ ହ୍ରିଥ୍ ିଲା| କିନ୍ତୁ ଇତିହାସ ନଷ୍ଟ୍ କରି ା ପାଇଂ ମଝି
ର ଇତିହାସ ସମାପ୍ତ କରି ଗସ କାଳ ଗର ଗମୌୟଥ ଵଂଶ ର କରି ଗଦଗଲ| ଆନ୍ଧ୍ର ଵଂଶ କାଳ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଶକ୍ତି ଶାଲୀ
ଖାରାଗଵଳ ର ଶାସନ ଥ୍ ିଲା ଯାହାର ସହାୟତା ର ଚଚଥା ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜା ପୂଗଣଥାତ୍ସ୍ଂଗ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଗୁପ୍ତକାଲ (୩୨୭-୮୨ ଈ.ପୂ.) ଗର
ଓଡ଼ିଶା ଗସମାନଂକ ଅଧୀନ ଥ୍ ିଲା| ଗସ କାଳ ଗର ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା ର ଵକାଟକ ରାଜା ର ଵିଵାହ ସମୁଦ୍ରଗୁପ୍ତ (୩୨୦-୨୬୯ ଈ.ପୂ.)
ର ପୁତ୍ରୀ ପ୍ରଭାଵତୀ ଗଦଵୀ ସହି ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗକଵଲ ପ୍ରଭାଵତୀ ଗଦଵୀ ର ଶିଳାଗଲଖ ଗର ହି ଆରମ୍ଭି କ ଗୁପ୍ତ ରାଜା ମାନଂକ
ସୂଚୀ ମି ଗଲ| ଉଗଜୈନ ର ଵିକ୍ରମାଦିତୟ (୮୨ ଈ.ପୂ.-୧୯ ଈ.) ର ସାରା ଭାରତ ଗର ଅଧ ିକାର ଥ୍ ିଲା ଓ ତାଂକର ଵିକ୍ରମ ସମ୍ଵତ ୫୭
ଈ.ପୂ. ଠାରୁ ଆଜି ପୟଥ ନ୍ତ ଚାଲୁ ଛି| ଗସ ଭାରତ ଗର ୪ ସ୍ଥାନ ଗର ଗଯାଗି ନୀ ମନ୍ଦିର କରି ଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ଭି ତଗର ଗଗାଟିଏ
ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ନିକଟ ଗର| ିନା ଗକାଣସି ଆଧାର ଗର ତାହାର କାଳ ଅଷ୍ଟ୍ମ ସଦୀ କରି ଗଦଇଛନ୍ତି| ଗସ କାଳ ଗର ଭାରତ ସ ୁ
ଠାରୁ ଶକ୍ତି ଶାଲୀ ଥ୍ ିଲା ତଥ୍ା ଈସା ମସୀହ ଓ ତାଂକର ଶିଷୟ ଏଠି ଶରଣ ଗନଇଥ୍ ିଲ୍ର (ଗଚନ୍ନଈ ଗକ ଟାମସ ମାଉଣ୍ଟ ଗକ ଅନୁ ସାର
୮୨ ଈ.) ଅତଃ ଗସ କାଳ ଗର ଵିଗଦଶୀ ଆକ୍ରମଣ ର କହାନୀ ନିରାଧାର ଯାହାର ମୁକା ଲା ପାଇଂ ମଗଧ ର ସହାୟତା
ଖାରାଗଵଳ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ତା ପଗର ଓଡ଼ିଶା ର ଇତିହାସ ଅସ୍ପଷ୍ଟ୍| ଖାରାଗଵଳ ତଥ୍ା ଗୁପ୍ତ ମଧ୍ୟ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଵୟାଘ୍ରପଦ ଗଗାତ୍ର
ର ରାଜା ସୁଧନ୍ ଵା ର ଶାସନ ଥ୍ ିଲା ଗଯଗତଗଵଗଳ ୪୮୩ ଈ.ପୂ. ଗର ପୁରୀ ର ଗଗାଵଧଥନ ପୀଠ ସ୍ଥାପି ତ ହୁ ଆ|
ଅଧାୟ ୧୦- ମଧ୍ଯ ଓ ଆଧୁନକ ି ଯୁଗ
ମଧ୍ୟ ଯୁଗ ର ରାଜା-ଗପୌରାଣିକ କାଲକ୍ରମ-ମୁଖୟ ସଂଵତ-(୧) ଯୁଧ ିଷ୍ି ର ଠ ଅଭି ଗଷକ (ଯୁଧ ିଷ୍ି ର
ଠ ଶକ) ୧୭-୧୨-୩୧୩୯ ଈ.ପୂ.,
କଲି ଯଗ ୁ ଆରମ୍ଭ ୧୭-୨-୩୧୦୨ ଈ.ପୂ., ପରୀକ୍ଷି ତ ଅଭି ଗଷକ (ଜୟାଭୁୟଦଯ ଶକ)-୨୫-୮-୩୧୦୨ ଈ.ପୂ., ଯୁଧ ିଷ୍ି ର ଠ ଗଦହାନ୍ତ
ପଗର ଗଲୌକିକ ଶକ କଶ୍ମୀର ଗର-୩୦୭୭ ଈ.ପୂ.|
(୨) ଗଜୈନ ଯୁଧ ିଷ୍ି ରଠ ଶକ (କାଶୀରାଜ ର ପାଶ୍ଵଥନାଥ୍ ନାମ ଗର ସଂନୟାସ)-୨୬୩୪ ଈ.ପୂ.|
(୩) ଶିଶନ ୁ ାଗ ଶକ ( ମଥା କା ଗକୌଜାଦ)-୧୯୫୪ ଈ.ପୂ.|
(୪) ନନ୍ଦ ଅଭି ଗଷକ-୧୬୩୪ ଈ.ପୂ.
(୫) ଶୂଦ୍ରକ ଶକ-୭୫୬ ଈ.ପୂ.
(୬) ଚାହମାନ (ଚାପ) ଶକ-ଵରାହମି ହର ି କାଲ-୬୧୨ ଈ.ପୂ.|
(୭) ଶ୍ରୀହଷଥ ଶକ-୪୫୬ ଈ.ପୂ.
(୮) ଵିକ୍ରମାଦିତୟ ସମ୍ଵତ-୫୭ ଈ.ପୂ.
(୯) ଶାଲି ଵାହନ ଶକ-୭୮ ଈ.
(୧୦) କଲଚୁ ରି ଵା ଗଚଦି ଶକ-୨୪୬ ଈ.-ଖାରାଗଵଲ ଵଂଶଜ ଶାସନ ର ଅନ୍ତ?
(୧୧) ଵଲଭୀ ଭଂଗ-ଗୁପ୍ତ ଵଂଶ ର ପରଵତଥୀ ଶାଖା କା ଗୁଜରାତ ଗର ଅନ୍ତ-୩୧୯ ଈ.
(୧୨) ଓଡ଼ିଶା ଗର ଭାସ୍ଵତୀ ଶକ (ଶତାନନ୍ଦ)-୧୦୯୯ ଈ.
(୧୩) କପି ଗଲନ୍ଦ୍ର ଶକ-୧୪୩୫ ଈ. (କପି ଲ-ଭାସ୍ଵତୀ)
ମଗଧ ରାଜୟ- ାହଥଦ୍ରଥ୍ ଵଂଶ ର ୨୨ ରାଜା-୩୧୩୮-୨୧୩୨ ଈ.ପୂ.
ପ୍ରଗଦୟାତ ଵଂଶ ର ୫ ରାଜା (୨୧୩୨-୧୯୯୪ ଈ.ପୂ.)
ଶିଶନ ୁ ାଗ ଵଂଶ ର ୧୦ ରାଜା-୧୯୯୪-୧୬୩୪ ଈ.ପୂ. -ମହାଵୀର (୧୧-୩-୧୯୦୫ ଈ.ପୂ, ଗଚୈତ୍ର ଶୁକ୍ି ୧୩ ଗର ଜନ୍)ମ , ସି ଦ୍ଧାଥ୍ଥ
ୁ ଦ୍ଧ (୩୧-୩-୧୮୮୭ ଗସ ୨୭-୩-୧୮୦୭ ଈ.ପୂ.). ଉଦାୟି (୧୭୫୨-୧୭୧୯ ଈ.ପୂ.) ର ଚତୁ ଥ୍ଥ ଵଷଥ ଗର ପାଟଲି ପତ୍ର ୁ |
ନନ୍ଦ ଵଂଶ-୧୬୩୪ ଗସ ୧୫୩୪ ଈ.ପୂ.
ଗମୌୟଥ ଵଂଶ ର ୧୨ ରାଜା-୧୫୩୪-୧୨୧୮ ଈ.ପୂ.-ଚନ୍ଦ୍ରଗୁପ୍ତ (୧୫୩୪-୧୫୦୦ ଈ.ପୂ.), ଵିନ୍ଦୁସାର (୧୫୦୦-୧୪୭୨), ଅଗଶାକ
(୧୪୭୨-୧୪୩୬ ଈ.ପୂ.)| ତାଂକର ସମକାଳୀନ କଶ୍ମୀର ରାଜା ଅଗଶାକ (୧୪୪୮-୧୪୦୦ ଈ.ପୂ.) ଗ ୌଦ୍ଧ ଗହଇଥ୍ ିଗଲ, ଗସଗକ
କାରଣ ଗସଠାର ଗ ୌଦ୍ଧ ମାଗନ ମଧ୍ୟ ଏଶିଯା ର ଗ ୌଦ୍ଧ ମାନଂକୁ ଡାକି କଶ୍ମୀର କୁ ନଷ୍ଟ୍ କରି ଗଦଗଲ (ରାଜତରଂଗି ଣୀ)|
ଶୁଂଗ ଵଂଶ ର ୧୦ ରାଜା-୧୨୧୮-୯୧୮ ଈ.ପୂ.|
କଣ୍ଵ ଵଂଶ ର ୪ ରାଜା-୯୧୮-୮୩୩ ଈ.ପୂ.|
ଆନ୍ଧ୍ରଵଂଶ ର ୩୩ ରାଜା-୮୩୩-୩୨୭ ଈ.ପୂ.|
ଗୁପ୍ତ କାଲ-୩୨୭-୮୨ ଈ.ପୂ.-ଆରମ୍ଭ ଗର ସି କନ୍ଦର ର ଆକ୍ରମଣ| ସମୁଦ୍ରଗୁପ୍ତ (୩୨୦-୨୬୯ ଈ.ପୂ.) କାଲ ଗର ଗସଲୁ ୟକସ
ଆକ୍ରମଣ|
ଵିକ୍ରମାଦିତୟ କାଳ (୮୨ ଈ.ପୂ. ଠାରୁ ୧୯ ଈ.) ଗର ତାଂକ ଅଧୀନ ଓଡ଼ିଶା| ତାଂକ୍ର ଗପୌତ୍ର ଶାଳିଵାହନ (ଆ ୟ) ୭୮ ଈ. ଗର ଓଡ଼ିଶା
ଉପଗର ପୁଣି ଶାସନ କଗଲ| ଗସ କାଳ ଗର ଓଡ଼ିୟା ସାହିତୟ ର ଆରମ୍ଭ (ସରସ୍ଵତୀ କଣ୍ଠାଭରଣ, ୨/୧୫)|
ଓଡ଼ିଶା ର କିଛି ପ୍ରାଚୀନ ରାଜା-ମହାଭାରତ ଗର କଳିଂଗ ରାଜା ଶରୁତାୟୁଧ କୁ ଭୀମ ମାରି ଥ୍ ିଗଲ (ମହାଭାରତ, ଭୀଷ୍ମ ପଵଥ
ଅଧ୍ୟାୟ, ୫୪)| ତାଂକ ୨ ପୁତ୍ର ି ଯୁଦ୍ଧ ଗର ଥ୍ ିଗଲ-ଗକତୁ ମାନ, ଶକ୍ରଗଦଵ|
ଜଗଣ ଅନୟ କଳିଂଗ ରାଜା ଚିତ୍ରାଙ୍ଗଦ ର ନାମ ଶାନ୍ତି ପଵଥ (୪/୨-୩) ଗର ଅଛି|
ତାଂକୁ ମାରି ତାଂକର ଭାଈ ଵୀରଗସନ ରାଜା ଗହଇଥ୍ ିଗଲ| (ଗକୌଟିଲୟ ଅଥ୍ଥଶାସ୍ତ୍ର, ଅଧ୍ୟାୟ ୨୦-ଗଦଵୀଗୃଗହ ହି ଲୀଗନା ହି ଭ୍ରାତା
ଭଦ୍ରଗସନଂ ଜଘାନ| ଟୀକା-କଲି ଗଙ୍ଗଶ୍ଵରସୟ ଭଦ୍ରଗସନସୟ ଗସାଦୟଥ ଃ ଵୀରଗସନଃ) ହଷଥ ଚରି ତ, ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ (୮/୫୮)
ଅନଙ୍ଗ-ପି ଲା ମାନଂକ ଉପଗର ଅତୟାଚାର କାରଣ ପ୍ରଜା ତାଂକର ଵଧ କଗଲ (ଗସାମଗଦଵ, ଯଶସ୍ତି ଲକ, ଆଶ୍ଵାସ ୩)
ଦଧ ିଵାହନ ଓ ତାଂକର ପୁତ୍ର କରକଣଡୁ ଭଗଵାନ ମହାଵୀର ର ସମକାଳୀନ ଥ୍ ିଗଲ (ଵିଵିଧତୀଥ୍ଥ କଲ୍ପ, ଚମ୍ପାପୁରୀ କଲ୍ପ)
ଆଧୁନିକ କାଲ କ୍ରମ ି ଵିଵାଦିତ| ତଦନୁ ସାର ଗମୌୟଥ କାଳ ୩୨୭ ଈ.ପୂ. ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ, ତାହାର ଠୀକ ପଗର ଖାରାଗଵଳ ର
ସମୟ କୁହନ୍ତି| ଶାଳିଵାହନ (ଆ ୟ ରାଜ) ପଗର କଳିଂଗ ଗର ମାଠର ଵଂଶ ପ୍ରାୟଃ ୬୦୦ ପୟଥ ନ୍ତ ରାଜୟ କଲା| ଗସ ହି ଅଵଧ ି
ଗର ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଶରଭପୁରିୟା ଵଂଶ ର ଶାସନ ଥ୍ ିଲା| ତା ପଗର ଗଶୈଗଲାଦ୍ଭଵ ଵଂଶ କାଳ ଗର କଳିଂଗ ର ଗନୌଗସନା
ର ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ ିଲା ଓ ତାଂକର ଗଗାଟିଏ ଶାଖା କଗମ୍ବାଡିୟା ଗର ଶାସନ କରି ଥ୍ ିଲା| ପ୍ରାଯଃ ୧୧୦୦ ଈ. ଗର ରାଗଜନ୍ଦ୍ର ଗଚାଲ ଜଗନ୍ନାଥ୍
ପୁରୀ ନିଜ ଗନୌଗସନା ସହିତ ଆସି ଥ୍ ିଗଲ| ତା ପଗର ଗସ ଗନପାଳ ର ପଶୁପତିନାଥ୍ ଗଗଲ ଓ ଗସଠାରୁ ଗସ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ମଂଜି ଆଣି
ନିଗକା ାର ଦ୍ଵୀପ ଗର ଵୃକ୍ଷ ଲଗାଇଗଲ| ତାଂକର ୫୦୦ ଵୃକ୍ଷ ଗସଠାଗର ଆଜି ି ଵତଥମାନ| କିନ୍ତୁ ଏହା ତୀଥ୍ଥଯାତ୍ରା ରୂପ ଗର
ଥ୍ ିଲା| କଲି ଂଗ ସହିତ ଗକାଣସି ୟୁଦ୍ଧ ଗହଇ ନାହିଂ| ତା ପଗର ସି ଂହଳ ର ରାଜା ନିଶଂକ ମଲ୍ଲ ୧୧୮୭ ଈ. ଗର ନିଜ କୁ କଳିଂଗ ର
ଗଲଖ ିଛନ୍ତି|
୧୨୪୩ ଈ. ଗର ତ କତ-ଇ-ନାସି ରୀ ଗକ ଅନୁ ସାର ତୁ ଗରଲ ଖାନ ଂଗାଲ ତରଫ ରୁ ଆକ୍ରମଣ କରି ଥ୍ ିଲା କିନ୍ତୁ ଯାଜପୁର
ପରାଜିତ ଗହଲା|
୧୩୬୫ ଗର ତାରୀଖ-ଏ-ଫିଗରାଜଶାହୀ ଅନୁ ସାର ଫିଗରାଜଶାହ ତୁ ଗଲକ ଯାଜନଗର ଗର ଆକ୍ରମଣ କଲା ତଥ୍ା ଗସଠାରୁ
ସମୁଦ୍ର ପୟଥ ନ୍ତ ୧୭ ଵଷଥ ଠାରୁ ଅଧ ିକ ଵୟସ ର ସ ୁ ୫ ଲାଖ ଗଲାକଂକ ହତୟା କଲା ଗଯଉଂମାଗନ ଇସ୍ିାମ କୁ ମାନିଗଲ ନାହିଂ ଓ
ଗଡଢ଼ ଲକ୍ଷ ଗଲାକଂକୁ ଗୁଲାମ କରି ଗଜନୀ ଗର ିକ୍ରୀ କଲା|
ଗଂଗ ଵଂଶ ର ପ୍ରଥ୍ମ ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଵମଥନ-୧ ଥ୍ ିଗଲ ଯାହାର ରାଜଧାନୀ ଦନ୍ତପୁର ଥ୍ ିଲା| ତାଂକର ରାଜୟ ର ୩୯ଶ ଵଷଥ ଗର
୫୩୭ ଈ. ର ଦାନପତ୍ର ଉପଲବ୍ଧ (୪୯୯ ଈ. ଗର ରାଜୟ ଆରମ୍ଭ)| ରାଜା ଗଦଗଵନ୍ଦ୍ରଵମଥନ (୬୫୨-୬୮୨ ଈ.) ଗର ତଂକର
ରାଜଧାନୀ କଲି ଂଗନଗର ଗହଲା| ରାଜା ଅନନ୍ତଵମଥନ ଗଚାଳଗଂଗ ୧୧୩୫ ଈ. ଗର କଟକ ଗର ରାଜଧାନୀ କଗଲ ଓ ଏହାକୁ
କଟକ ର ଜନ୍ ମ ଦିନ କହନ୍ତି| କିନ୍ତୁ ଏହା ମହାଭାରତକାଲୀନ ଜନଗମଜୟ କାଳ ଗର ି ଥ୍ ିଲା| ଗସ କାଳ ଗର ଵତଥମାନ ପୁରୀ
ମନ୍ଦିର ର ନିମାଥ ଣ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା ଯାହା ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଗଦଵ କାଳ ଗର ସରି ଲା| ତା ପଗର ନରସି ଂହଗଦଵ ଗକାଣାକଥ ମନ୍ଦିର
ନିମାଥ ଣ କରାଇଗଲ| କିନ୍ତୁ ଏହି ସମୟ ପ୍ରାୟଃ ୨୦୦ ଵଷଥ ପୂଵ ଥ ଥ୍ ି , କାଗହକି ୧୧୦୦ ଈ. ଗର ରାମାନୁ ଜାଚାୟଥ ଏଠି ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ାଠ
କରି ଥ୍ ିଗଲ| ସମ୍ଭଵତଃ ଗସହି କାଳ (୧୦୯୯ ଈ.) ଠାରୁ ଭାସ୍ଵତୀ ର ଗଣନା|
ମଧ୍ୟୟୁଗ ର କାଳକ୍ରମ (ଓଡ଼ିଶା ଶାସନ ର ୨୦୧୪ ପ୍ରକାଶନ ଅନୁ ସାର)-
୧୧୧୫ ଈ-ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ନିମାଥ ଣ ଆରମ୍ଭ| ଏହା କିଛି ପୂଵ ଥ ଗର ଗହଇଥ୍ ି କାଗହକି ତାହାର ପ୍ରାଣ ପ୍ରତିଷ୍ାଠ ରାମାନୁ ଜାଚାୟଥ
(୧୦୧୭-୧୧୩୭ ଈ.) ଦ୍ଵାରା ଗହଇଥ୍ ିଲା|
୧୧୪୭-୧୧୫୬-କାମାଣଥଵ-୬ ର ଶାସନ
୧୧୫୬-୧୧୭୦--ରାଘଵ ଗଦଵ
୧୧୭୦-୧୧୯୮-ଅନଙ୍ଗଭୀମଗଦଵ-୩ କା ଶାସନ
୧୨୩୪-୧୨୪୫-ଲାଂଗୁଲା ନରସିଂହଗଦଵ| ଗକାଣାକଥ ର ସୂଯଥ ମନ୍ଦିର|
୧୨୬୪-୧୨୭୮-ଭାନୁ ଗଦଵ-୨ ର ରାଜୟ|
୧୨୭୮-ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଗଦଵ-୩ ର ପୁତ୍ରୀ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଗଦଵୀ ଦ୍ଵାରା ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗମଂ ଅନନ୍ତ ଵାସୁଗଦଵ ମନ୍ଦିର ର ନିମାଥ ଣ|
୧୨୭୮-୧୩୦୫-ନରସି ଂହଗଦଵ-୨
୧୩୦୬-୧୩୨୮-ଭାନୁ ଗଦଵ-୨
୧୩୨୮-୧୩୫୨-ନରସି ଂହଗଦଵ-୩
୧୩୫୨-୧୩୭୮-ଭାନୁ ଗଦଵ-୩
୧୩୭୮-୧୪୧୪-ନରସି ଂହଗଦଵ-୪
୧୪୧୪-୧୪୩୪-ଭାନୁ ଗଦଵ-୪
୧୪୩୫-୧୪୬୭-କପି ଗଲନ୍ଦ୍ରଗଦଵ ଦ୍ଵାରା ସୂଯଵ ଥ ଂଶୀ ଶାସନ ଆରମ୍ଭ| କପି ଗଲନ୍ଦ୍ର ଶକ ୧୪୩୫ ଠାରୁ|
୧୪୬୪-ଗଂଗା ତଟ ଠାରୁ ତମି ଳନାଡୁ ର ତିରୁଚିରାପଲ୍ଲୀ ପୟଥ ନ୍ତ ରାଜୟ ର ଵିସ୍ତାର| ଗଜପତି ଗଗୌଗଡ଼ଶ୍ଵର ନଵଗକାଟି କଣଥାଟ
କାଳଵଗଗଥଶ୍ଵର ର ଉପାଧ ି| ସାରଳା ଦାସ ଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିୟା ମହାଭାରତର ର ରଚନା|
୧୪୬୭-୧୪୯୭-ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ଗଦଵ ର ଶାସନ|
୧୪୯୭-୧୫୪୦-ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଗଦଵ ଶାସନ|
୧୫୪୨-୧୫୪୯-ଗଗାଵିନ୍ଦ ଵିଦୟାଧର ର ଶାସନ| ଗଭାଈ ଵଂଶ ରାଜୟ|
୧୫୬୦-୧୫୬୮-ମୁକୁନ୍ଦ ଗଦଵ ଦ୍ଵାରା ଚାଲୁ କୟ ଵଂଶ ର ଶାସନ| କାଲା ପହାଡ଼ ଦ୍ଵାରା ୬୦୬ ମନ୍ଦିର ର ର୍ଧ୍ଂସ|
୧୫୬୮-ସୁଗଲମାନ କରଥାନୀ ଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିଶା ଵିଜୟ| ଓଡ଼ିଶା ପରାଧୀନତା ର ଆରମ୍ଭ|
୧୫୯୦-ଓଡ଼ିଶା ଉପଗର ମୁଗଲ ଆକ୍ରମଣ|
୧୫୯୨-ସ୍ଵଣଥଗରଖା ତଟ ଗର ମୁଗଲ ଓ ଅଫଗାନ ଗସନା ର ଯୁଦ୍ଧ| ସାରଂଗଗଢ଼ ଦୁ ଗଥ ଗର ମୁଗଲ ଅଧ ିକାର|
୧୫୯୩-ମାନସି ଂହ କୁ ଖୁଦାଥ ରାଜା ର ଆତ୍ମସମପଥଣ|
୧୬୧୧-୧୬୧୭-ରାଜା ଗଟାଡରମଲ ଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିଶା ର ଗଡ଼ଜାତ ଓ ମୁଗଲ ନ୍ଦୀ ଗର ଵିଭାଜନ|
୧୬୧୭-ସୂଗ ଦାର ମୁକରଥମ ଖାନ ର ଗଖାଦଥା ଉପଗର ଆକ୍ରମଣ|
୧୬୨୫- ାଗଲଶ୍ଵର ଜିଲା ର ପି ପଲୀ ଗର ଡଚ ଗକାଠୀ|
୧୬୩୩-ବ୍ରିଟିଶ ଈଷ୍ଟ୍ ଇଣ୍ଡିୟା କମ୍ପନୀ ର ସମୁଦ୍ର ତଟ ର ହରି ପର ୁ ଗର ପ୍ରଥ୍ମ ଗଫୈ କ୍ଟରୀ|
୧୬୬୦-୧୬୬୭-ଖାନ-ଏ-ଗଦୌରା ଓଡ଼ିଶା ର ସୂଗ ଦାର|
୧୬୭୧- ଔରଂଗଗଜ ଶାସନ ଗର ଈଷ୍ଟ୍ ଇଣ୍ଡିୟା କମ୍ପନୀ କୁ ିନା ଗଟୈକ୍ସ ଵୟାପାର ର ସୁଵିଧା|
୧୭୫୧-ମରାଠା ଶାସନ ଆରମ୍ଭ
୧୭୬୬-ଈଷ୍ଟ୍ ଇଣ୍ଡିୟା କମ୍ପନୀ ର ଗଂଜାମ ଜୟ|
୧୮୦୩-କଟକ ର ାର ାଟୀ ଦୁ ଗଥ ଗର ଅଂଗଗ୍ରଜ ଅଧ ିକାର|
୧୮୧୭-ପାଈକ ଵିଗଦ୍ରାହ|
୧୮୩୫-ଘୁମସର ଵିଗଦ୍ରାହ|
୧୮୬୨-ସମ୍ବଲପୁର ର ଵିଗଦ୍ରାହୀ ଵୀର ସୁଗରନ୍ଦ୍ର ସାଈ ର ଗମଜର ଇଗମ୍ପ ସମମୁଖ ସମପଥଣ|
୧୮୬୬-କଟକ କମିଶନର ଗରଗଵନଶା ଦ୍ଵାରା ସାରା ଧାନ ଖରୀଦ କରି ାହର କରି ା ରୁ ଦୁ ଭିକ୍ଷ| ଓଡ଼ିଶା ର ୧/୩
ଗଲାକସଂଖୟା ୩୫ ଲକ୍ଷ ମୃତ| ୯ ଅଂକ ଦୁ ଭିକ୍ଷ (ଓଡ଼ିଶା ରାଜଵଂଶ ର ରାଜା ଦିଵୟସି ଂହ ଗଦଵ ରାଜତ୍ଵ ର ନଵମ ଵଷଥ)
୧୮୮୨-ଗଗୌରୀଶଂକର ରାୟ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଲ ସଭା ର ଗଠନ|
୧୮୯୫-ଓଡିୟା ଭାଷୀ ଗକ୍ଷତ୍ର କୁ ଓଡ଼ିଶା ମି ଶାଇ ା ପାଇଂ କଟକ ଗର ମଧୁସଦ ୂ ନ ଦାସ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା ଗର ସଭା|
୧୮୯୮- ଂଗାଲ ଅଗସମ୍ବଲୀ ଗର ମଧୁସଦ ୂ ନ ଦାସ ନିଵାଥ ଚିତ|
୧୯୦୩-ଉତ୍କଲ ସଂଘ ସମ୍ମି ଳନୀ ର ଆରମ୍ଭ|
୧୯୦୭-ଓଡ଼ିୟା ରାଜୟ ପାଇଂ ରାୟଲ କମୀଶନ ର ଆଗଵଦନ|
୧୯୦୯-୧୨ ଅଗସ୍ତ କୁ ସତୟଵାଦୀ ଵନ ଵିଦୟାଳୟ ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୧୧- ଂଗାଲ ଠାରୁ ିହାର- ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ଅଲଗ|
୧୯୧୨- ାଗଲଶ୍ଵର ଗର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିୟା ରାଜୟ ପାଇଂ ଜାତୀୟ ସମ୍ମି ଳନୀ|
୧୯୧୩-ଓଡ଼ିଶା ଗରୈ ୟତ ିଲ ପାସ|
୧୯୧୪-ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ ଦ୍ଵାରା ସାଖୀଗଗାପାଲ ର ସତୟଵାଦୀ ଗର ସତୟଵାଦୀ ମାସି କ ପତ୍ରିକା ଆରମ୍ଭ| ଆଶା ଗପ୍ରସ ବ୍ରହ୍ମପୁର
ଗର ଛପାଈ|
୧୯୧୫- ାଘା ଜତୀନ ଶହୀଦ ଗହଗଲ|
୧୯୧୬- ାମଡ଼ା ସୁରତରଂଗିଣୀ ସାରସ୍ଵତ ସମି ତି ଦ୍ଵାରା ଫକୀର ଗମାହନ ଗସନାପତି କୁ ସରସ୍ଵତୀ ଉପାଧ ି ପ୍ରଦାନ|
୧୯୧୭-ମଧୁ ା ୂ ଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିୟା ଅଖ ାର ର ପ୍ରକାଶନ|
୧୯୧୮-ସାଖୀଗଗାପାଳ ଗର ସତୟଵାଦୀ ଗପ୍ରସ ଆରମ୍ଭ|
୧୯୧୯-ସମାଜ ସାପ୍ତାହିକ ର ୪ ଅକଟୂ ର ଠାରୁ ପ୍ରକାଶନ|
୧୯୨୦- ାରି ପଦା- ାଂଗରୀଗପାସୀ ମଝି ଗର ୩୭.୨୦ କି.ମୀ. ଗରଲଗଵ ଲାଈନ ଆରମ୍ଭ|
୧୯୨୧-ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ୨୪ ମାଚଥ କୁ ଓଡ଼ିଶା ଆସି ଗଲ|
୧୯୨୨-କନିକା ଵିଗଦ୍ରାହ ପାଇଂ ହଗରକୃଷ୍ଣ ମହତା କୁ ୧୮ ଜୁଲାଈ କୁ ୧ ଵଷଥ ର ଗଜଲ ଦଣ୍ଡ|
୧୯୨୩- ିହାର ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ର ମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ରୁ ମଧୁ ା ୂ ଂକ ୯ ମାଚଥ ଗର ଇସ୍ତୀଫା|
୧୯୨୪-ବ୍ରହ୍ମପୁର ଗର ଓଡିୟା ମହିଲା ସଂଘ ର ସ୍ଥାପନା ତଥ୍ା କଟକ ଗର ପ୍ରଥ୍ମ ଗ ୈଠକ|
୧୯୨୫-ଗାନ୍ଧୀ ର ୯ ଅଗସ୍ତ କୁ ଓଡ଼ିଶା ଆଗମନ|
୧୯୨୬-ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ ଦ୍ଵାରା ପୁରୀ ଗର ଵିଧଵାଶ୍ରମ ତଥ୍ା ଵିଦୟାଳୟ| ଆଚାଯଥ ହରି ହର ଦାସ ତାହାର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ|
୧୯୨୭-ଗାନ୍ଧୀ ଓଡ଼ିଶା ଆସି ଗଲ| ାଗଲଶ୍ଵର ଗର ପ୍ର ଳ ଵନୟା| ଗଜପତି ରାମଚନ୍ଦ୍ରଗଦଵ-୪ ଦ୍ଵାରା କାଲୀଚରଣ ପଟନାଯକ କୁ
କଵିଚନ୍ଦ୍ର ଉପାଧ ି|
୧୯୨୮-ସମ୍ବଲପୁର ଗର ଗାନ୍ଧୀଂକ ଆଗମନ| ଉତ୍କଲମଣି ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ ର ଗଦହାନ୍ତ|
୧୯୨୯-କଟକ ଗର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଗଦଶ କାଂଗଗ୍ରସ ସମି ତି ର ଗ ୈଠକ|
୧୯୩୦- ାଗଲଶ୍ଵର ର ଇଂଚୁ ଡ଼ୀ ଗର ଲଵଣ ସତୟାଗ୍ରହ|୨୦ ଜୂନ ଗକା ାଗଲଶ୍ଵର ଗର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଗଦଶ କାଂଗଗ୍ରସ ସମି ତି ର
ଗ ୈଠକ|
୧୯୩୧-ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ର ସ୍ଥାପନା ପାଇଂ ଲନ୍ଦନ ର ଗଗାଲଗମଜ ସମ୍ମି ଳନୀ ଗର ୧୬ ଜନଵରୀ କୁ କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ନାରାଯଣ
ଗଜପତି ଦ୍ଵାରା ଦା ି|
୧୯୩୨-ଦ୍ଵିତୀୟ ଗଗାଲଗମଜ ସମ୍ମି ଳନୀ ଗର ୭ ସି ତମ୍ବର କୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ସ୍ଥାପନା ର ନିଣୟଥ |
୧୯୩୩-ବ୍ରହ୍ମପୁର ୍ର ଆଶା ଗପ୍ରସ ରୁ ଲି ଂଗରାଜ ପାଣିଗ୍ରହୀ ସାହାୟୟ ଗର ଶଶିଭୂଷଣ ରଥ୍ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରଥ୍ମ ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗଦୈନିକ
ନୁ ୟ ଓଡ଼ିଶା ର ପ୍ରକାଶନ|
୧୯୩୪-ଗାନ୍ଧୀ ର ୫ ମଈ କୁ ଓଡ଼ିଶା ଆଗମନ|
୧୯୩୫-ଗରଗଵନଶା କାଗଲଜ ଗର ରସାଯନ ଶାସ୍ତ୍ର ର ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ସରଦାର କରତାର ସି ଂହ ଦ୍ଵାରା କଟକ ର କାଲି ଯାଗ ାଦା ଗର
ଗୁରୁଦ୍ଵାରା ନିମାଥ ଣ| ପୁରୀ ଗଲା ଗ ଗଳ ଗୁରୁ ନାନକ ୍ୀଠି ରହିଥ୍ ିଗଲ|
୧୯୩୬-ଓଡିଶା ୧ ଅଗପ୍ରୈଲ କୁ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ରାଜୟ ଗହଲା|
୧୯୩୭-ପ୍ରଥ୍ମ ଓଡିଶା ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଲ ର ଗଠନ|
୧୯୩୮-ପୁରୀ ଜିଲା ର ଗଡଲାଂଗ ଗର ଗାନ୍ଧୀ ଗସଵାସଂଘ ର ଵାଷି କ ସଭା ଗର ଗାନ୍ଧୀ ୨୫ ମାଚଥ କୁ ଆସି ଗଲ| ପୁଲିସ ଗୁଲି ଗର
ାଜୀ ରାଉତ ର ମୃତୁୟ|
୧୯୩୯-ସୁ ାସ ଚନ୍ଦ୍ର ଗ ାସ ୫ ଅଗସ୍ତ କୁ କଟକ ଆସିଗଲ| ଜୟପ୍ରକାଶ ନାରାୟଣ ି କଟକ ଆସି ଗଲ| କାଂଗଗ୍ରସ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଲ ୪
ନଵମ୍ବର କୁ ଇସ୍ତୀଫା ଗଦଲା| ଗମଜର ଗଜନରଲ ଗ ଗଜଲଗଗଟ ର ପୁରୀ ର ରଣପୁର ଗର ଵଧ (ଏଗ ନୟାଗଢ଼ ଜିଲା ଗର)|
ଧାମି କ ନୟାସ ର ଗଠନ| ପୁରୀ ଗମଂ ରଵୀନ୍ଦ୍ରନାଥ୍ ଗଟୈଗଗାର ର ଆଗମନ|
୧୯୪୦-କାଲୀଚରଣ ପଟନାୟକ ଦ୍ଵାରା କଟକ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଥ୍ ିଏଟର ର ସ୍ଥାପନା| ଗପ୍ରା. ଆତଥଵଲ୍ଲଭ ଗମାହାନ୍ତୀ ଦ୍ଵାରା ମାଦଲା
ପାଂଜୀ ର ସମ୍ପାଦନ|
୧୯୪୧-ଗ ଗଜଲଗଗଟ ଵଧ ପାଇଂ ରଘୁ ଦିଵାକର କୁ ଫାଂସୀ|
୧୯୪୨-ଲୂ ନୟ ି ା ଗର ପୁଲିସ ଗୁଲି ଗର ୯ ଜଣ ମଗଲ| ଇରମ ଗର ପୁଲିସ ହୁ ଲି ଗର ୨୯ ଵୟକ୍ତି ନିହତ|
୧୯୪୩-କଲକତ୍ତା ଗରଡିଓ ଗଷ୍ଟ୍ଶନ ପ୍ରଥ୍ମ ଥ୍ର ଓଡ଼ିୟା ଗୀତ ର ପ୍ରସାରଣ|
୧୯୪୪-ଓଡ଼ିଶା ର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ନାରାଯଣ ଗଜପତି ଦ୍ଵାରା ୩୦ ଜୂନ କୁ ଇସ୍ତୀଫା|
୧୯୪୫-ବ୍ରିଟିଶ ଵାୟୁ ଗସନା ର ୫୦ ଵିମାନ ଦ୍ଵାରା ରଂଗୂନ ନିକଟ ଆଜାଦ ହିନ୍ଦ ଗଫୌଜ ଅଡ୍ଡା ଉପଗର ମ ପକାଇ ା ରୁ ଗକଗତ
ଓଡ଼ିୟା ଗସୈନକ ି ନିହତ ୟି ଏ ମୁଖୟତଃ ଗଂଜାମ ଜିଲା ର ଥ୍ ିଗଲ| ଜୁଲାଈ ଠାରୁ ାଗଲଶ୍ଵର, ସମ୍ବଲପୁର, ପୁରୀ ଗର ନୁ ଆ କାଗଲଜ
ସ୍ଥାପନା| ାଲାଂଗି ର ନଗରଶ ରାଗଜନ୍ଦ୍ର ନାରାଯଣ ସି ଂହଗଦଵ ଦ୍ଵାରା ାଲାଂଗି ର ଗର କାଗଲଜ ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୪୬- ଗାନ୍ଧୀ ୨୯ ଜନଵରୀ କୁ ଓଡ଼ିଶା ଆସି ଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ର ରାଜୟପାଳ ହାଥ୍ାନଥ ଗଲଵିସ ଦ୍ଵାରା ହୀରାକୁଦ ାନ୍ଧ ନିମାଥ ଣ ର
ଆଧାରଶିଳା| କଟକ ଗର ଗକନ୍ଦ୍ରୀଯ ଚାଉଳ ଅନୁ ସନ୍ଧାନ ଗକନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୪୭-ଇଗଣ୍ଡାଗନସିୟା ଗନତା ଆଣି ା ପାଇଂ ୀଜୂ ପଟନାଯକ ଦ୍ଵାରା ଇଗଣ୍ଡାଗନସିୟା କୁ ସାହସିକ ଉଡ଼ାନ| ଓଡ଼ିଶା ଗର ରାଜ
ଶାସି ତ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଵିଳୟ|
୧୯୪୮-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ନୂ ଅ ରାଜଧାନୀ ର ଶିଳନୟାସ| କଟକଗରଗମଂ ଉଚ୍ଚ ନୟାୟାଳୟ ତଥ୍ା ଗରଡିଓ ଗଷ୍ଟ୍ଶନ ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୪୯-କଟକ ଠାରୁ ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ରାଜଧାନୀ| ାଲାଂଗି ର ଜିଲା ନିମାଥ ଣ|
୧୯୫୦-ଓଡ଼ିଶା ର ୧୩ ଜିଲା ସହିତ ନକ୍ଶା ପ୍ରକାଶିତ|
୧୯୫୧-ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜଵାହରଲାଲ ଗନହରୂ ୧୩ ଦିସମ୍ବର କୁ ଝାରସୂଗଡ଼ ୁ ା ଆସିଗଲ|
୧୯୫୨- ୀଜୂ ପଟନାୟକ ଯୂଗନଗସ୍କା କୁ କଲି ଂଗ ପୁରସ୍କାର ପାଇଂ ୧୦୦୦ ପାଉଣ୍ଡ ଗଦଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ଗର ସରକାରୀ ପାଇଂ ଓଡ଼ିୟା
ତଥ୍ା ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ର ପ୍ରଗୟାଗ|
୧୯୫୩-ରାଉରଗକଲା ସ୍ଟୀଲ ପ୍ିାଣ୍ଟ ର ସ୍ଥାପନା|
୧୯୫୪-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର କୃଷି କାଗଲଜ ସ୍ଥାପି ତ| ସରକାରୀ କାମ ଗର ଓଡ଼ିୟା ପ୍ରଗୟାଗ ର କାନୂ ନ ପାସ|
୧୯୫୫-ଭୂମି ହୀନ କୁ ଭୂଦାନ ଜମୀନ ଦିଆ ଗଲା|
୧୯୫୬- ୁ ଲାଥ ଗର ଇଂଜୀନିଯରି ଂଗ କାଗଲଜ ର ସ୍ଥାପନା| ପ୍ରଜାମଣ୍ଡଳ ର ଗନତା ସାରଂଗଧର ଦାସ ର ନିଧନ| ରାଉରଗକଲା
ଷ୍ଟ୍ୀଲ ପ୍ିାଣ୍ଟ ର ନିମାଥ ଣ ଆରମ୍ଭ|
୧୯୫୭-ଜଵାହରଲାଲ ଗନହରୂ ଦ୍ଵାରା ହୀରାକୁଦ ନ୍ଧ ର ଉଦ୍ଘାଟନ| ଓଡିୟା ସାହିତୟ ଅକାଦମୀ ସ୍ଥାପି ତ| ସି ମଲୀପାଲ ଵନ ଗର
ରାଷ୍ଟ୍ରୀଯ ପାକଥ| ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ମୁୟଜିଅମ ର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ରାଗଜନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ ଦ୍ଵାରା ଶିଲାନୟାସ|
୧୯୫୮-ମି ହର ି ଗସନ ଇଂଗଲି ଶ ଗଚୈନଲ ପଂଵରି ପାର କଗଲ| ଦଣ୍ଡକାରଣୟ ଗପ୍ରାଗଜକ୍ଟ ଆରମ୍ଭ|
୧୯୫୯-ଲଲି ତ କଲା ଅକାଦମୀ ସ୍ଥାପି ତ| ୁ ଲାଥ ଗମଂ ଵୀର ସୁଗରନ୍ଦ୍ର ସାଈ ଗମଡିକଲ କାଗଲଜ ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୬୦-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ରାଜକୀୟ ଅଭି ଗଲଖାଗାର| ନନ୍ଦନକାନନ ଚିଡ଼ିୟାଖାନା| ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ଅନ୍ଧ ଵିଦୟାଳୟ| ଶ୍ରୀ
ଵିଗନାଦ କାନୂ ନଗଗା ସମ୍ପାଦନ ଗର ଜ୍ଞାନମଣ୍ଡଳ ଦ୍ଵାରା ଓଡ଼ିୟା ଵିଶ୍ଵଗକାଷ ର ପ୍ରଥ୍ମ ଖଣ୍ଡ ପ୍ରକାଶିତ|
୧୯୬୧-ଓଡ଼ିଶା ଵିଧାନ ଗସୌଧ କା ଉଦ୍ଘାଟନ| ରାଉରଗକଲା ଇଂଜୀନିଯରି ଂଗ କାଗଲଜ ଆରମ୍ଭ|
୧୯୬୨-ଜଵାହରଲାଲ ଗନହରୂ ଦ୍ଵାରା ପାରାଦୀପ ନ୍ଦରଗାହ ର ଆଧାରଶିଲା| ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ଗସୈନିକ ସ୍କ ୂଲ| ଗଦୈତାରୀ ଠାରୁ
ପାରାଦୀପ ଏକ୍ସଗପ୍ରସ ହାଈଗଵ ନିମାଥ ଣ ଆରମ୍ଭ| ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୬୩-ରୂସୀ ଅନ୍ତରି କ୍ଷ ଯାତ୍ରୀ ଵାଗଲଣ୍ଟି ନା ଗଟଗରଗଶ୍କାଵା ର ଓଡ଼ିଶା ଆଗମନ| ଉତ୍କଳ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ଆରମ୍ଭ|
୧୯୬୪-ଜଵାହରଲାଲ ଗନହରୂ ଦ୍ଵାରା ତାଲଗଚର ତାପ ଵିଦୁୟତ ଗକନ୍ଦ୍ର ର ଆଧାରଶିଳା|
୧୯୬୫-ଗ୍ରାମୀଣ ଗଚୌକୀଦାରୀ ଵୟଵସ୍ଥା ନ୍ଦ|
୧୯୬୬-ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଲାଲ ହାଦୁ ର ଶାସ୍ତ୍ରୀ ନିଧନ ପଗର ଶ୍ରୀ ଵିଶ୍ଵନାଥ୍ ଦାସ ଭାରତ ଗଲାକଗସଵକ ମଣ୍ଡଳ ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଗହଗଲ|
୧୯୬୭-ବ୍ରହ୍ମପୁର ତଥ୍ା ସମ୍ବଲପୁର ଗର ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ର ସ୍ଥାପନା| ପଣ୍ଡିତ ନୀଲକଣ୍ଠ ଦାସ ର ନିଧନ|
୧୯୬୮-ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଦ୍ଵାରା ୫ ଜନଵରୀ କୁ ସମ୍ବଲପୁର ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ର ଉଦ୍ଘାଟନ| ସ୍ଵାଧୀନତା ଗସନାନୀ ତଥ୍ା ସାହିତୟକାର
ରାଧାନାଥ୍ ରଥ୍ କୁ ପଦ୍ମଵଭ ି ୂ ଷଣ ଉପାଧ ି|
୧୯୬୯-ଵରାହଗି ରି ଗଵଙ୍କଟ ଗି ରି ୨୪ ଅଗସ୍ତ କୁ ଭାରତ ର ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ଗହଗଲ|
୧୯୭୦- ୀଜୂ ପଟନାୟକ ଦ୍ଵାରା ଉତ୍କଲ କାଂଗଗ୍ରସ ର ସ୍ଥାପନା|
୧୯୭୧ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସଂସ୍କ ୃତ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ର ସ୍ଥାପନା| ଆଚାଯଥ ହରି ହର ଦାସ ର ନିଧନ| ଂଗଲାଗଦଶ ଯୁଦ୍ଧ ଗର ଵୀରତା
ପାଇଂ ଲାଂସନାଯକ ଅଲ ଟଥ ଏକ୍କା କୁ ପରମଵୀର ଚକ୍ର|
୧୯୭୨-ଓଡ଼ିଶା ତଟ ଗର ଭୀଷଣ ସମୁଦ୍ରୀ ଗତାଫାନ|
୧୯୭୩-କଟକ-ପାରାଦୀପ ଗରଲଲାଈନ ଗରର ଯାତାୟାତ ଆରମ୍ଭ| ଚିଲିକା ଗର ଗନୌଗସୈନିକ ଗେନିଂଗ ଗକନ୍ଦ୍ର ର ଆଧାରଶିଳା|
୧୯୭୪-ମହାରାଜା କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାଯଣ ଗଦଵ ର ନିଧନ|
୧୯୭୫-ଗଡା ଗଜ ଵୀ ଗ ାଲ୍ଟନ ଓଡ଼ିଶା ଵିଧାନସଭା ଗର ଵୟାସକଵି ଫକୀରଗମାହନ ଗସନାପତି ଉପଗର ଗଶାଧ ପାଇଂ ସମ୍ମାନିତ
ଗହଗଲ| ଭୀତରକନିକା ଗର ଖାରା ପାନୀ ର ମଗର ଅନୁ ସନ୍ଧାନ ଗକନ୍ଦ୍ର ର ଆରମ୍ଭ|
୧୯୭୬- ନ୍ଧୁ ଆ ମଜଦୂ ର ଉନମୂଳନ କାନୂ ନ ୧୯୭୬ ପାସ|
୧୯୭୭-ଗକୌଶଲୟାଗଂଗା ଗର ମତ୍ସ୍ୟ ଅନୁ ସନ୍ଧାନ ଗକନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥାପି ତ|
୧୯୭୮-ଗକନ୍ଦୁ ଝର ଜିଲା ର ନ୍ଧଗଗାଡ଼ା ଗର ଭୟଂକର ତୂ ଫାନ| ଊପରୀ ଇନ୍ଦ୍ରାଵତୀ ଗପ୍ରାଗଜକ୍ଟ ର ଆରମ୍ଭ|
୧୯୭୯-ଇମ୍ଫା େଷ୍ଟ୍ ଦ୍ଵାରା ସାରଲା ପୁରସ୍କାର ଆରମ୍ଭ|
୧୯୮୦-ଇଂଗଗଲୈ ଂଡ ର ପ୍ରି ଂସ ଚାଲ୍ଥ ସ ଓଡ଼ିଶା ଆସିଗଲ| ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ୟା ସରକାର ଦ୍ଵାରା ୀଜୂ ପଟନାୟକ କୁ ଭୂମିପତ୍ର ୁ ସମ୍ମାନ|
୧୯୮୧-ଅଂଗୁଲ ଗର ନାଲଗକା (ଅଲମୁନୟ ି ମ କାରଖାନା) ର ସ୍ଥାପନା|
୧୯୮୨-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ୨୩ ଅକଟୂ ର କୁ ଭାରତୀୟ ଗରାଡ କାଂଗଗ୍ରସ ର ଵାଷି କ ଗ ୈଠକ|
୧୯୮୩-ଡା. ହଗରକୃଷ୍ଣ ମହତା କୁ ତାଂକ ପୁସ୍ତକ ଗାଂ-ମଜଲି ସ ପାଇଂ ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ସାହିତୟ ଅକାଦମୀ ପୁରସ୍କାର|
୧୯୮୪- ାଲାଂଗି ର ର ଗସୈଂତଲା ଗର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଇନ୍ଦିରା ଗାନ୍ଧୀ ଦ୍ଵାରା ଆୟୁଧ କାରଖାନା ଓ ତାଲଗଚର-ସମ୍ବଲପୁର ଗରଲ
ଲାଈନ ର ଶିଳାନୟାସ| ଓଡ଼ିଶା ଵିଜ୍ଞାନ ଅକାଦମୀ ତଥ୍ା ଓଗରଡା ର ସ୍ଥାପନା| ଓଡ଼ିଶା ର ୨ ପୂଵ ଥ ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ଵିଶ୍ଵନାଥ୍ ଦାସ
ତଥ୍ା ଶ୍ରୀ ନଵକୃଷ୍ଣ ଗଚୌଧରୀ କା ଗଦହାନ୍ତ|
୧୯୮୫-ସଗଵଥାଦୟ ତଥ୍ା ଭୂଦାନ ଆଗନ୍ଦାଳନର ଗନତ୍ରୀ ରମା ଗଦଵୀଂକ ଗଦହାନ୍ତ| କଟକ ଗର ପ୍ରଥ୍ମ ରାଜୟ ସ୍ତରୀୟ ଗଲାକ
ଅଦାଲତ|
୧୯୮୬-ଜ୍ଞାନମଣ୍ଡଲ ସମ୍ପାଦକ ଵିଗନାଦ କାନୂ ନଗଗା କୁ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ପୁରସ୍କାର| ପଠାନୀ ସାମନ୍ତ ତାରାମଣ୍ଡଳ ର ଶିଲାନୟାସ|
୧୯୮୭-ପୂଵ ଥ ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗଡା ହଗରକୃଷ୍ଣ ମହତା ର ନିଧନ| କଟକ ଗର ଜଵାହରଲାଲ ଗନହରୂ ଇନଗଡାର ଗଷ୍ଟ୍ଡିୟମ କା
ଉଦ୍ଘାଟନ| ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ହଗରକୃଷ୍ଣ ମହତା ରାଜୟ ପୁସ୍ତକାଳୟ ର ଉଦ୍ଘାଟନ| ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ କୁ ଭାରତୀୟ
ଜ୍ଞାନପୀଠ ପୁରସ୍କାର|
୧୯୮୮-ଧମଥଗର ୁ ୁ ଦଲାଈ ଲାମା କୀ ଓଡ଼ିଶା ଯାତ୍ରା| କଟକ ଦୂ ରଦଶଥନ ଗକନ୍ଦ୍ର କା ଆରମ୍ଭ|
୧୯୮୯-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଷ୍ଟ୍ାକ ଏକ୍ସଗଚଂଜ ଆରମ୍ଭ| ଇ ତାପ ଵିଦୁୟତ ଗକନ୍ଦ୍ର ର ଶିଳାନୟାସ| କଟକ ନଗର ର ସହରାବ୍ଦୀ| ଶ୍ରୀ ରଵି
ରାୟ ଗଲାକସଭା ଗକ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଗହଗଲ| ଚାନ୍ଦୀପୁର ଠାରୁ ଅଗ୍ନି ମି ସାଇଲ ର ପରୀକ୍ଷଣ|
୧୯୯୦-ନୟାୟମୂତି ରଂଗନାଥ୍ ମିଶ୍ର ଭାରତ ର ମୁଖୟ ନୟାୟାଧୀଶ ଗହଗଲ|
୧୯୯୧-ସାହିତୟକାର କାଲି ନ୍ଦୀ ଚରଣ ପାଣିଗ୍ରହୀ ର ନିଧନ| ମହିଳା ଵିକାସ ସମଵାୟ ନିଗମ କା ଗଠନ|
୧୯୯୨-ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ରାଜକୃଷ୍ଣ ଗ ାସ କା ନିଧନ|
୧୯୯୩-ଗାୟକ ାଲକୃଷ୍ଣ ଦାସ ର ନିଧନ| ଓଡ଼ିଶା ର ୧୩ ଜିଲ କୁ ଵିଭାଜିତ କରି ୩୦ ଜିଲା ଗନ|
୧୯୯୪-ସିମଲୀପାଲ ସଂରକ୍ଷି ତ ଵନ ଭାରତ ସରକାର ଦ୍ଵାରା ଗଜୈଵ ମଣ୍ଡଳ ଗଘାଷି ତ ଗହଲା| ନୟାୟମୂତି ଜୀ ଟୀ ନାନାଵତୀ
ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟ ନୟାୟାଧୀଶ ଗହଗଲ|
୧୯୯୫-ଇଗଣ୍ଡାଗନସିୟା ସରକାର ଦ୍ଵାରା ଶ୍ରୀ ୀଜୂ ପଟନାୟକ କୁ ସଗଵଥାଚ୍ଚ ନାଗରି କ ସମ୍ମାନ ିନତାଂଗ ଯସୁତ୍ତମ (ଗଵୈନଗତୟ
ଯଗଶାତ୍ତମ) ପ୍ରଦାନ|
୧୯୯୬-ପୁରୀ ଗର ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ୍ଂକ ନଵ-କଗଲଵର ପାଲନ|
୧୯୯୭-ପୂଵ ଥ ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ୀଜୂ ପଟନାୟକ, ପୁରାତତ୍ତ୍ଵଵିଦ ସତୟନାରାଯଣ ରାଜଗୁରୁ ତଥ୍ା ଓଡ଼ିଶୀ ନୃ ତୟାଙ୍ଗନା ସଂଯୁକ୍ତା
ପାଣିଗ୍ରହୀଂକ ନିଧନ|
୧୯୯୮-ସମାଜ ପତ୍ର ର ସମ୍ପାଦକ ରାଧାନାଥ୍ ରଥ୍, ସମାଜ ଗସଵିକା ମାଲତୀ ଗଚୌଧରୀଂକ ନିଧନ| ତାଲଗଚର-ସମ୍ବଲପୁର
ଗରଲ ଲାଈନ ଗର ଯାତାୟାତ ଆରମ୍ଭ| ଖୁଦାଥ ଗର ତୃ ତୀଯ ସାକଥ ସମ୍ମି ଳନୀ|
୧୯୯୯-ଅଗ୍ନି-୨ ମି ସାଈଲ କା ଚାନ୍ଦୀପୁର ରୁ ସଫଲ ପରୀକ୍ଷଣ| ୨୮-୨୯ ଅକଟୂ ର କୁ ଓଡ଼ିଶା ତଟ ଗର ଭୀଷଣ ଚକ୍ରଵାତ|
୧୨,୦୦୦ ଠାରୁ ଅଧ ିକ ର ମୃତୁୟ| କୁଜଂଗ ଗାନ୍ଧୀ ନାରାଯଣ ଵୀରଵର ସାମନ୍ତ ର ନିଧନ| ଶ୍ରୀ ଏମ. ଏମ. ରାଗଜନ୍ଦ୍ରନ ଓଡ଼ିଶା ର
ରାଜୟପାଳ ଗହଗଲ|
୨୦୦୦-୫ ମାଚଥ କୁ ଶ୍ରୀ ନଵୀନ ପଟନାୟକ ଓଦିଶା ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ସଂସ୍କ ୃତି ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ର ସ୍ଥାପନା| ସ୍ଵାଧୀନତା
ସଂଗ୍ରାମୀ ଚିନ୍ତାମଣି ପାଣିଗ୍ରହୀ ର ନିଧନ| ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଦ୍ଵାରା ଵୟଵସାୟ କର ଲାଗୂ| ରାଉରଗକଲା ଗର ଦ୍ଵିତୀୟ ଵିଶ୍ଵ ଓଡ଼ିୟା
ସମ୍ମି ଲନୀ| ଓଡ଼ିଶା ଗର ମରୁଡ଼ି|
୨୦୦୧-ଓଡ଼ିଶା ଗର ଵନୟା|
୨୦୦୨-ଓଡ଼ିଶା ଗର ମରୁଡ଼ି|
୨୦୦୩-ଓଡ଼ିଶା ଗର ଵନୟା| ନୟାୟମୂତି ସୁଜୀତ ମଥନ ରାୟ ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟ ନୟାଯାଧୀଶ|
୨୦୦୪-ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ପୁରସ୍କାର-ହାକୀ ଖ ିଲାଡ଼ୀ ଦିଲୀପ ଟିକୀଥ , ନୃ ତୟଗୁରୁ ମାଗୁନୀ ଚରଣ ଦାସ, ନାଟକକାର ମଗନାରଂଜନ ଦାସଂକୁ|
ଡା. ପ୍ରଫୁ ଲ୍ଲ ଗମାହାନ୍ତୀଂକୁ ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ସାହିତୟ ଅକାଦମୀ ପୁରସ୍କାର| ରୂପା ମିଶ୍ର କୁ ଆଈଏଏସ ପରୀକ୍ଷା ଗର ସଗଵଥାଚ୍ଚ ସ୍ଥାନ| ଶ୍ରୀ
ନଵୀନ ପଟନାୟକ ୫ ମାଚଥ କୁ ଦ୍ଵିତୀୟ ଥ୍ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ର ଶପଥ୍ ଗନଗଲ| ନିଧନ-ଓଡ଼ିଶୀ ନୃ ତୟଗୁରୁ ଗକଲୁ ଚରଣ
ମହାପାତ୍ର, ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସଚ୍ଚିଦାନଦ ରାଉତରାୟ, କଵି ଗୁରୁ ପ୍ରସାଦ ଗମାହାନ୍ତି, କଵି ପୂଣାଥ ନନ୍ଦ ଦାନୀ, ଉପନୟାସକାର କିଗଶାରୀଚରଣ
ଦାସ, ପୂଵ ଥ ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ନୀଲମଣି ରାଉଅତରାୟ| ଶ୍ରୀ ରାଗମଶ୍ଵର ଠାକୁର ଓଡ଼ିଶା ର ରାଜୟପାଳ ଗହଗଲ|
୨୦୦୫-ନିଧନ-ଗଲଖକ ଚିନ୍ତାମଣି ଗ ଗହରା, ଜସ୍ିସ ଟ ନ କିଗଶାର ଦାସ| ଵିଧାନସଭା ଗର ୀଜୂ ଜନତା ଦଲ ର ମୁଖୟ
ସଗଚତକ ସଂକଷଥଣ ନାଯକଂକ ଦୁ ଘଟ ଥ ନା ଗର ନିଧନ| ଵାଟ, ଆଥ୍ିକ ଦାଯି ତ୍ଵ ିଲ, ତଥ୍ା ସୂଚନା ଅଧ ିକାର କାନୂ ନ ଓ ସୂଚନା
କମୀଶନ| ଶିକ୍ଷା ଉପଗ୍ରହ ଗଯାଜନା|
୨୦୦୬- ାଗଲଶ୍ଵର ଗମଂ କୀତଥନୟ ି ା ନ୍ଦରଗାହ ପାଇଂ ଚୁ କ୍ତି | ଗଖଲ ଅକାଦମୀ ସ୍ଥାପି ତ| ପୁରୀ ଗର ଗଵଦାନ୍ତ ସଂସ୍ଥା ଦ୍ଵାରା
ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ସ୍ଥାପନା ପାଇଂ ଚୁ କ୍ତି | ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଗ୍ରାମୀଣ ଗଯାଜନା, ତଥ୍ା ଗକ ୀଗକ ଗଯାଜନା ଆରମ୍ଭ| ପୂଵ ଥ ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ନନ୍ଦିନୀ
ଶତପଥ୍ୀଂକ ଗଦହାନ୍ତ| ପଂଚାୟତ ଚୁ ନାଵ ୩ ସ୍ତର ଗର ସମ୍ପନ୍ନ|
୨୦୦୭-ଅଗଶାକ ଗାଂଗୁଲୀ ମୁଖୟ ନୟାୟାଧୀଶ ତଥ୍ା ମୁରଲୀଧର ଚନ୍ଦ୍ରକାନ୍ତ ଭଣ୍ଡାଗର ରାଜୟପାଳ ଗହଗଲ| ପୁରାଗନ ଵିଧାନସଭା
ଭଵନ ଗର ୧୮୫୭ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ର ୧୫୦ତମ ଜୟନ୍ତୀ|
୨୦୦୮-କଟକ-ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ପୁଲିସ କମିଶନର ଵୟଵସ୍ଥା ଆରମ୍ଭ| କଲ୍ପନା ଦାସ ଦ୍ଵାରା ଏଵଗରଷ୍ଟ୍ ଗଚାଟୀ ର ଵିଜୟ|
ନୟାଗଢ଼ ଶସ୍ତ୍ର ଲୂ ଟ ଗର ଶହୀଦ ଶ୍ରୀ ପ୍ରଗମାଦ ଶତପଥ୍ୀ କୁ ଅଗଶାକ ଚକ୍ର| ନୂ ଆ କୃଷି ନୀତି-୨୦୦୮ ର ଆରମ୍ଭ|
୨୦୦୯-ତୃ ତୀୟ ଥ୍ର ଶ୍ରୀ ନଵୀନ ପଟନାୟକ ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ଇତିହାସକାର ମନ୍ଥ୍ ମ ନାଥ୍ ଦାସ ର ନିଧନ|
ଶତରଂଜ ଖ ିଲାଡ଼ୀ ପଦ୍ିନ ମ ୀ ରାଉତ କୁ ଏକଲଵୟ ସମ୍ମାନ| ଜାନକୀ ଵଲ୍ଲଭ ପଟନାୟକ କୁ ଅତି ଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୁରସ୍କାର| ହାକୀ
ଖ ିଲାଡ଼ୀ ଇଗଗ୍ନସ ଟିକୀଥ କୁ ଅଜଥନ ୁ ପୁରସ୍କାର|
୨୦୧୦-କଲି ଂଗ ଗଷ୍ଟ୍ଡିୟମ ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ୧୫ଶ ରାଷ୍ଟ୍ରୀଯ ଯୁଵ ସମାଗରାହ| ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନ-ସଂଗୀତଜ୍ଞ ରଘୁନାଥ୍ ପାଣିଗ୍ରହୀ,
ହାକୀ ଖ ିଲାଡ଼ୀ ଇଗଗ୍ନସ ଟିକୀଥ , ଗୁରୁ ମାୟାଧର ରାଉତ| ପଦ୍ମଵିଭୂଷଣ-ହୃ ଦୟ ଶଳୟ ଚିକିତ୍ସ୍କ ରମାକାନ୍ତ ପଣ୍ଡା| ରାଷ୍ଟ୍ରମଣ୍ଡଲ ଗଖଳ
ର ଭାଗରାଗତ୍ତାଲନ ଗର ଗକ ରଵିକୁମାର କୁ ସ୍ଵଣଥ ପଦକ| ଏସିୟନ ଗଖଳ ର ଗନୌକା ଚାଳନ ଗର ପ୍ରତିମା ପୁହାନ ତଥ୍ା ପ୍ରମି ଲା
ପ୍ରଭା ମି ଂଜ କୁ କାଂସୟ ପଦକ| ଭଜନ ସମ୍ରାଟ ଭି ଖାରୀ ଳଂକ ନିଧନ| ଗଵୈଜ୍ଞାନିକ କୁଳମଣି ପଣ୍ଡା ତଥ୍ା ରଜନୀକାନ୍ତ ଗଚୌଧରୀ କୁ
ୀଜୂ ପଟନାୟକ ପୁରସ୍କାର|
୨୦୧୧-ଓଡ଼ିଶା ର ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ନାମ ଗର ପରି ଵତଥନ କରି ଓଡ଼ିଶା ତଥ୍ା ଓଡ଼ିୟା ଗହଲା-୧ ନଵମ୍ବର କୁ ଭାରତ ସରକାର ର ଗଜଟ
ସୂଚନା| ଶାରୀରି କ ଅକ୍ଷମ ଗଲାକଂକ ସହାୟତା ଗର ଗଂଜାମ ଭାରତ ଭି ତଗର ସଵଥଗଶ୍ରଷ୍ଠ ଜିଲା ଗଘାଷି ତ ଗହଲା| ଫିଲ୍ମକାର
ଅପୂଵ ଥ କିଗଶାର ୀର କୁ ଜୟଗଦଵ ସମ୍ମାନ| ଗକ ରଵିକୁମାର କୁ ଅଜଥନ ୁ ପୁରସ୍କାର| ୩ ଓଡିଯା ଏଵଗରଷ୍ଟ୍ ଚଢ଼ିଗଲ-ଗଗଣଶ ଚନ୍ଦ୍ର
ଗଜନା, ଗଯାଗଵୟାସ ଗଭାଈ, ଗଦଵୀଦତ୍ତ ପଣ୍ଡା| ସୀତାକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର କୁ ପଦ୍ମଭୂଷଣ| ାଲୁ କା ଶିଲ୍ୀପ ସୁଦଶଥନ ପଟନାଯକ ର
ଅନ୍ତରଥାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଖୟାତି| ଓଡ଼ିଶା ଗ୍ରାମ ପଂଚାୟତ ନିଯମ ୧୯୬୪ ଗର ସଂଗଶାଧନ କରି ମହିଳା ପାଇଂ ୫୦% ଆରକ୍ଷଣ|
ସାହିତୟକାର ନାରାଯଣ ପୁରଗସଠଂକ ନିଧନ| ଖନିଜ ଦୁ ନୀଥ ତି ଗର ସାହା କମୀଶନ ର ଯାଂଚ ଆରମ୍ଭ|
୨୦୧୨-ନିଧନ-ଜଷ୍ଟ୍ିସ ରଂଗନାଥ୍ ମି ଶ୍ର, ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ଏଵଂ ପୂଵ ଥ ମନ୍ତ୍ରୀ ନିତୟାନନ୍ଦ ମହାପାତ୍ର, ଓଡ଼ିଶୀ ଗୁରୁ ହଗରକୃଷ୍ଣ
ଗ ହରା, ଆଗଲାଚକ ଜତୀନ୍ଦ୍ର ଗମାହାନ୍ତୀ, ଚିତ୍ରକାର ଅଜିତ ଗକସରୀ ରାୟ|
ଗଟୈଗଗାର ଅକାଦମୀ ରତ୍ନ ପୁରସ୍କାର-ଗୁରୁ ମାଯାଧର ରାଉତ, ଗଗାପାଲ ଚନ୍ଦ୍ର ପଣ୍ଡା, ନୀଲମାଧଵ ପାଣିଗ୍ରହୀ| ଗଡା ରମାକାନ୍ତ
ପଣ୍ଡା ଗକା ଗମଡଗସ୍କପ ପୁରସ୍କାର|
୨୦୧୩-ଜଷ୍ଟ୍ିସ ଆଦଶଥ କୁମାର ଗଗାୟଲ ମୁଖୟ ନୟାୟାଧୀଶ ତଥ୍ା ଶ୍ରୀ ଏସ ସୀ ଜମୀର ରାଜୟପାଳ ଗହଗଲ| କଟକ ର ଗଜା ରା
ଗର ଗନୌ-ପରି ଵହନ ସଂଗ୍ରହାଳୟ| ପ୍ରତିଭା ରାୟଂକୁ ଜ୍ଞାନପୀଠ ପୁରସ୍କାର| ସାମୁଦାୟି କ ପୁଲିସ ଗଯାଜନା ଆରମ୍ଭ| ପୃଥ୍କ କୃଷି
ଜଟ| ତମ୍ବାକୂ ନିମାଥ ଣ, ିକ୍ରୀ ତଥ୍ା ପ୍ରଗୟାଗ ଉପଗର ପ୍ରତି ନ୍ଧ| କୃଷି ନୀତି ତଥ୍ା ଯୁଵା ନୀତି ର ଗଘାଷଣା| ମଗନାରମା ମହାପାତ୍ର
କୁ ସାରଲା ସମ୍ମାନ| ଗଲାକ ଗସଵା କାନୂ ନ ପାସ|
୨୦୧୪-ଵିଧାନସଭା ର ପୂଵ ଥ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଯୁଧ ିଷ୍ି ର ଠ ଦାସ ର ନିଧନ| ଓଡ଼ିୟା ପ୍ରାଚୀନ ଭାଷା ଗଘାଷି ତ| ଚତୁ ଥ୍ଥ ଥ୍ର ଶ୍ରୀ ନଵୀନ
ପଟନାୟକ ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ମହିଲା ନୀତି ଗଘାଷି ତ| ସରକାରୀ କମଥଚାରୀଂକ ଅଵକାଶ ଗ୍ରହଣ ଆୟୁ ୫୮ ରୁ ୬୦ ଵଷଥ
ଗହଲା|
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୧-ସଂସ୍କ ୃତ ସାହିତୟ
୧. ମାଧଵ ନିଦାନ-ଆୟୁଗଵଥଦ ଇତିହାସ ଗର ଅତି ପ୍ରାଚୀନ ୩ ସଂହିତା-ଚରକ, ସୁଶରୁତ, ଵାଗ୍ିଟ-କୁ ୃ ହତ୍ତ୍ରୟୀ କହନ୍ତି| ତା ପଗର
୩ ମୁଖୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଲଘୁତ୍ରଯୀ-ମାଧଵନିଦାନ, ଭାଵପ୍ରକାଶ, ଶାଙ୍ଗଥ ଧରସଂହିତା| ମାଧଵ ନିଦାନ ର ମୂଳ ନାମ ଗରାଗଵିନିଶ୍ଚୟ ଥ୍ ିଲା,
କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିଶା ର ମାଧଵ କର ଦ୍ଵାରା ରଚିତ ଗହ ା ରୁ ମାଧଵ ନିଦାନ କହନ୍ତି| ଏହାର ପ୍ରସି ଦ୍ଧି କାରଣ ଖଲୀଫା ହାରୂନ ଅଲ ରଶୀଦ
ସମୟ ଗର ତାହାର ଫାରସୀ ଅନୁ ଵାଦ ଗହଲା| ମାଧଵଂକୁ ଗରାଗ ନିଣୟ ଥ କାରଣ କର କହୁ ଥ୍ ିଗଲ କାହିକି କର (ହାତ) ନାଡ଼ୀ
ଦ୍ଵାରା ଗରାଗ ନିଣୟ ଥ ହୁ ଏ| ଏଗ ଓଡ଼ିଶା ଗର କର ପ୍ରଚଳିତ ଉପାଧ ି|
୨. କାଳିଦାସ-୩ଟି ମୁଖୟ କାଳିଦାସ ଥ୍ ିଗଲ-ଏଗକାଽପି ଜୀୟଗତ ହନ୍ତ କାଳିଦାଗସା ନ ଗକନଚିତ| ଶୃଙ୍ଗାଗର ଲଲି ଗତାଦ୍ଗାଗର
କାଳିଦାସ ତ୍ରୟୀ କିମ|ୁ | (ସାହିତୟ ମୀମାଂସା-ରାଜଗଶଖର)| ପ୍ରଥ୍ମ କାଳିଦାସ ନାଟକକାର ଥ୍ ିଗଲ ତଥ୍ା ମାଳଵିକାଗ୍ନିମିତ୍ର ଗର ନିଜ
କୁ ଶୁଂଗ ରାଜା ଅଗ୍ନିମିତ୍ର (୧୧୫୮-୧୧୦୮ ଈ.ପୂ.) ର ସମକାଳୀନ କହିଛନ୍ତି| ଦ୍ଵିତୀଯ କାଳିଦାସ ଉଗଜୈନ ର ପରମାର ରାଜା
ଵିକ୍ରମାଦିତୟ (୮୨ ଈ.ପୂ.-୧୯ ଈ.) ର ନଵରତ୍ନ ମାନଂକ ଭି ତଗର ଥ୍ ିଗଲ| ୩ ମହାକାଵୟ ପଗର ଗଜୟାତିଷ ଗ୍ରନ୍ଥ
ଗଜୟାତିଵିଦାଭରଣ ଗର ଵିକ୍ରମାଦିତୟ ତଥ୍ା ନଵରତ୍ନ ମାନଂକର ପରି ଚୟ ଗଦଇଛନ୍ତି| ତାଂକର ଗମଘଦୂ ତ କାଵୟ ଗର ଦକ୍ଷି ଣ
ଓଡ଼ିଶା ର ସ୍ଥାନ ଗୁଡ଼ିକ ର ଵିସ୍ତାର ଗର ଵଣଥନ ଓ ଗକାରାପୁଟ ର ରାମଗି ରି କୁ ଦଣ୍ଡ ପାଇଂ ସ୍ଥାନ କହିଛନ୍ତି, ଅତଃ ତାଂକର ଜନ୍ମ
ଓଡ଼ିଶା ଗହଇ ପାଗର| ତୃ ତୀୟ କାଳିଦାସ ମାଲଵା ର ଗଭାଜଵଂଶୀ ରାଜା କାଳ ଗର ଥ୍ ିଗଲ ଓ ତାଂକର ସହିତ ଲ୍ଖ ଵିଜୟ ଯାତ୍ରା
ଗର ହଜରତ ମୁହମ୍ମଦ ସହିତ ଗଦଖା ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗସ ନିଜ ର ସ୍ଥାନ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ର ପୂଣାଥ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି|
୩. ଶତାନନ୍ଦ-ତାଂକର ଗଜୟାତିଷ ର ଵିଖୟାତ ଗ୍ରନ୍ଥ ଅଛି ଭାସ୍ଵତୀ| ଏହା ଵରାହମି ହର ି ର ପଞ୍ଚସି ଦ୍ଧାନ୍ତିକା ର ସଂକ୍ଷି ପ୍ତ ଵିଧ ି ଗହ ାରୁ
ତାକୁ ପଞ୍ଚସି ଦ୍ଧାନ୍ତିକା-ଭାସ୍ଵତୀ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ପୁରୀ ନିଵାସୀ ଶଂକର ଓ ସରସ୍ଵତୀ ର ପୁତ୍ର ଥ୍ ିଗଲ ଓ କଳି ଵଷଥ ୪୨୦୦ (୧୦୯୯
ଈ.) ଗର ଏହି ଗ୍ରନ୍ଥ ଗଲଖ ିଗଲ| ଏହା ପ୍ରଖୟାତ ଥ୍ ିଲା ଓ ୫୦୦ ଵଷଥ ପଗର ରସଖାନ ର କାଵୟ ପଦ୍ମାଵତ ଗର ତାହାର ଉଗଲ୍ଲଖ|
୪. ଵିଶ୍ଵନାଥ୍ କଵିରାଜ-ତାଂକର ସାହିତୟ ଦପଥଣ ନିଜ ଵିଷୟ ର ସ ୁ ଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ| ଗସ ଭାନୁ ଗଦଵ (୧୪୧୪-୧୪୩୪ ଈ.) ର
ଆଶ୍ରିତ ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଅନୟ ପୁସ୍ତଗକ-ରାଘଵ ଵିଲାସ, କୁଵଳୟ ଚରି ତ କାଵୟ, ପ୍ରଭାଵତୀ ପରି ଣୟ ନାଟିକା, ଚନ୍ଦ୍ରକଳା ନାଟିକା,
ପ୍ରଶସ୍ତି ରତ୍ନାଵଳୀ, କାଵୟ ପ୍ରକାଶ ଦପଥଣ, ନରସି ଂହ ଵିଜୟ, ମାଳତୀ ମଧୁକର|
୫. ଜୟଗଦଵ-ଗସ ୧୨ଶ ସଦୀ ଗର ଗହଇଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଗୀତ ଗଗାଵିନ୍ଦ ମହାକାଵୟ ପ୍ରସି ଦ୍ଧ ଯାହାର ଦଶାଵତାର ଗସ୍ତାତ୍ର
ଆଧାର ଗର ହି ଓଡ଼ିଶୀ ନୃ ତୟ ହୁ ଏ| ଭଵିଷୟ ପୁରାଣ ଅନୁ ସାର ତାଂକର ଅନୟ ପୁସ୍ତକ ନିରୁକ୍ତ ଵୟାଖୟା ଥ୍ ିଲା| ଗକରଳ ର କିଛି
ଗଜୟାତିଷ ଗ୍ରନ୍ଥ ଗର ତାଂକର ୀଜଗଣିତ ପୁସ୍ତକ ର ଵିଧ ି ଉଦ୍ଧୃତ| ଗୀତ ଗଗାଵିନ୍ଦ ର ଅଗନକ ଟୀକା ଯାହା ଭି ତଗର ଗମଵାଡ଼ ର
ରାଣା କୁମ୍ଭା ର ଟୀକା ି ଅଛି|
୬. ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମହାପାତ୍ର-ତାଂକର ଉପାଧ ି ଗକୌଳ ଭଟ୍ଟାରକ ଥ୍ ିଲା| ତାଂକର ପୁସ୍ତକ ଶିଳ୍ପ ପ୍ରକାଶ ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଅନୁ ଵାଦ ସହିତ
୨୦୦୫ ଗର ପ୍ରକାଶିତ ଗହଲା| ଗ ଟ୍ଟିନା ାଉମର, ରାଗଜନ୍ଦ୍ର ପ୍ରସାଦ ଦାସ ତଥ୍ା ଏଲି ସ ଗ ାନର ଦ୍ଵାରା ଅନୁ ଵାଦ ଗହଇଅଛି|
୭. ସଂଗୀତ ନାରାୟଣ-ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ ର ରାଜା ଗଜପତି ନାରାଯଣ ଗଦଵ ର ଆଶ୍ରିତ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ମି ଶ୍ର ଦ୍ଵାରା ୧୭ଶ ସଦୀ
ଗର ରଚିତ| ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଅନୁ ଵାଦ ସହିତ ୨୦୦୯ ଗର ପ୍ରକାଶିତ|
୮. ଵିଷଣୁ ଶମଥା-ପଞ୍ଚତନ୍ତ୍ର| ତାଂକୁ ଗକୌଟିଳୟ ଚାଣକୟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଗଜୈନ ଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁ ସାର ଗଗାଲ୍ଲ ଜନପଦ (ଗଗାଲାନ୍ତରା) ର ଥ୍ ିଗଲ|
ଚଣକ ତାଂକର ନଗର ର ନାମ ଥ୍ ିଲା (କଂସ ର ମଲ୍ଲ ଚାଣୂର ର ନିଵାସ) ତଥ୍ା ତାଂକର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର କୁଟୀ ଗର ଧାନ ରଖୁଥ୍ ିଗଲ,
ଅତଃ ପାରି ଵାରି କ ନାମ ଗକୌଟିଳୟ ଗହଲା| ତକ୍ଷଶିଳା ଗର ଅଧ୍ୟାପକ ଗହଲା ପଗର ଗମୌୟଥ ରାଜୟ ର ସଂସ୍ଥାପକ ଗହଗଲ ଓ
ଅଥ୍ଥଶାସ୍ତ୍ର ଗଲଖ ିଗଲ|
୯. ଭଟ୍ଟ ନାରାଯଣ-ଗଶୈଗଲାଦ୍ଭଵ ଵଂଶ ର ରାଜା ମାଧଵରାଜ କାଳ ର| ଗଵଣୀସଂହାର କାଵୟ|
୧୦. ମୁରାରି ମିଶ୍ର-ଅନଘଥ ରାଘଵ| ଇସକା ରାଜଗଶଖର ଦ୍ଵାରା ଉଗଲ୍ଲଖ ଗହୈ|
୧୧. ଗଗାଵଧଥନ ଆଚାୟଥ -ଆୟଥ ା ସପ୍ତଶତୀ|
୧୨. ଉଦୟନ ଆଚାୟଥ -ଗଗାଵଧଥନ ଆଚାୟଥ ର ଅନୁ ଜ| ଶ୍ରୀହଷଥ ର ଗନୈଷଧ ଚରି ତ ତଥ୍ା ଜୟଗଦଵ ର ଗୀତ ଗଗାଵିନ୍ଦ ର ଟୀକା|
୧୩. ଗ ାପଗଦଵ ର ମୁଗ୍ଧଗ ାଧ ଵୟାକରଣ (୧୩ଶ ସଦୀ)|
୧୪. ଵିଦୟାଧର-ଏକାଵଳୀ, ଅଲଂକାର ଶାସ୍ତ୍ର ର ପୁସ୍ତକ| ନରସି ଂହଗଦଵ ର ଆଶ୍ରିତ|
୧୫. ଶ୍ରୀଧର ସ୍ଵାମୀ-ଗଗାଵଧଥନ ମଠ ପୁରୀ ର ଶଂକରାଚାଯଥ| ଭାଗଵତ ପୁରାଣ ର ଟୀକା|
୧୬. କୁମାରି ଲ ଭଟ୍ଟ-ଜିନଵିଜୟ ମହାକାଵୟ ଅନୁ ସାର ତାଂକର ସମୟ (୫୫୭-୪୯୩ ଈ.ପୂ.) ଥ୍ ିଲା| ତାଂକର ଜନ୍ ମ ମହାନଦୀ ର
ଦକ୍ଷି ଣ ତଟ ର ଜଯମଂଗଳା ଗ୍ରାମ ଗର ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଉଗଜୈନ ର ଗଜୈନ ଗୁରୁ କାଳକାଚାୟଥ (୫୯୯-୫୨୭ ଈ.ପୂ.) ଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ଗ୍ରହଣ
କରି ଗଵଦ ଉଦ୍ଧାର କାୟଥ ଆରମ୍ଭ କଗଲ| ଗକଗତ ଗଜୈନ ତାକୁ ଗୁରୁ ଗଦ୍ରାହ କହିଗଲ| ତାହାର ପ୍ରାୟଶ୍ଚି ତ ପାଇଂ ଗସ ପ୍ରୟାଗ
ସଂଗମ ଗର ଆତ୍ମଦାହ କଗଲ| ଗସଠାଗର ଶଂକରାଚାୟଥ କୁ ନିଜ ର ଶିଷୟ ମଣ୍ଡନ ମି ଶ୍ର (ଗସାନଭଦ୍ର ତଟ ଗର ନିଵାସ) ର
ସହାୟତା ଗନ ାକୁ କହିଗଲ| ଗସ ମୀମାଂସା ଦଶଥନ ର ସ ୁ ଠାରୁ ଡ଼ ଵିଦ୍ଵାନ ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ପୁସ୍ତକ ତନ୍ତ୍ର ଵାତ୍ତି କ ର ଅଗନକ
ଟୀକା ପ୍ରକାଶିତ|
୧୭. କଵିଚନ୍ଦ୍ର ରାୟ ଦିଵାକର ମିଶ୍ର-ଵିଜୟନଗର ର ରାଜା କୃଷ୍ଣଗଦଵରାୟ (୧୫୦୯-୧୫୩୦) ର ଆଶ୍ରିତ| ଅଭି ନଵ ଗୀତ
ଗଗାଵିନ୍ଦ, ଭାରତମାତା ମହାକାଵୟ|
୧୮. କଵିଚନ୍ଦ୍ର ଜୀଵଗଦଵାଚାୟଥ (୧୪୭୮-୧୫୫୦)-ଭକ୍ତି ଭାଗଵତ ମହାକାଵୟ|
୧୯. କୃଷ୍ଣ ମି ଶ୍ର-ପ୍ରଗ ାଧ ଚଗନ୍ଦ୍ରାଦୟ|
୨୦. ଜଯଗଦଵ ଆଚାୟଥ -ପୀୟୂଷ ଲହରୀ, ଗଵୈଷ୍ଣଵମାଳା|
୨୧. ଲକ୍ଷ୍ମୀଧର ଭଟ୍ଟ-ସରସ୍ଵତୀ ଵିଜୟ|
୨୨. ରାମକୃଷ୍ଣ ଭଟ୍ଟ-ପ୍ରତୀପ ଅଲନ୍ତମ|
୨୩. ରାୟ ରାମାନନ୍ଦ-ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଗଦଵ ର ଅଧ ିକାରୀ| ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଵଲ୍ଲଭ, ଗଗାଵିନ୍ଦ ଵଲ୍ଲଭ| ତାଂକର ଝିୟାରି ମାଧଵୀ ଦାସୀ ଦ୍ଵାରା
ପୁରୁଗଷାତ୍ତମଗଦଵ ନାଟକ|
୨୪. ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମିଶ୍ର-ରସ କଲ୍ପଦ୍ରୁମ|
୨୫. ଗଂଗାଧର ମି ଶ୍ର-ଗକାସଲାନନ୍ଦ ମହାକାଵୟ (ସମ୍ବଲପୁର ାଲାଂଗି ର ଗକ ଗଚୌହାନ ରାଜାମାନଂକର ପ୍ରଶସ୍ତି |
୨୬. ଗଵୈଜଲ ଗଦଵ-ପଟନା ର ଗଚୌହାନ ରାଜାଂକ ଆଶ୍ରିତ| ପ୍ରଗ ାଧ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଵୟାକରଣ|
୨୭. କୃଷ୍ଣଦାସ ଡ଼ଗଜନା ମହାପାତ୍ର- ଗଜପତି ମୁକନ୍ଦ ୁ ଗଦଵ ଦ୍ଵାରା ଅକ ର ଦର ାର ଗର ଦୂ ତ| ଗୀତ ପ୍ରକାଶ-ସଂଗୀତ ଶାସ୍ତ୍ର|
୨୮. ମାକଥଗଣ୍ଡୟ ମି ଶ୍ର-ଦଶଗ୍ରୀଵ ଵଧ ମହାକାଵୟ, ପ୍ରାକୃତ ସଵଥସ୍ଵମ|
୨୯. ହଲଧର ମି ଶ୍ର (ଗଜପତି ନରସି ଂହଗଦଵ କାଳ ଗର)-ଵସଗନ୍ତାତ୍ସ୍ଵ ମହାକାଵୟ, ସଂଗୀତ କଲ୍ପଲତା, ହଳଧର କାରି କା
(ଵୟାକରଣ)|
୩୦. ହରି ନାୟକ-ହରି ନାୟକ ରତ୍ନମାଲା, ଵିଷମ ପ୍ରକାଶ ପ୍ର ନ୍ଧ|
୩୧. ଗଜପତି ନାରାଯଣ ଗଦଵ (ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ ରାଜା)-ସଂଗୀତ ନାରାୟଣ, ଅଲଂକାର ଚନ୍ଦ୍ରିକା|
୩୨. କଵିରତ୍ନ ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ମି ଶ୍ର-ଗଜପତି ନାରାଯଣଗଦଵଂକ ଗୁରୁ| ଯମକ ଭାଗଵତ ମହାକାଵୟ, ନୀଲାଦ୍ରି ଶତକ,
ଅନଘଥରାଘଵମ ନାଟକ, ରାମଚଗନ୍ଦ୍ରାଦୟ ପ୍ର ନ୍ଧ|
୩୩. ଵାସୁଗଦଵ ରଥ୍-ଗଙ୍ଗଵଂଶାନୁ ଚରି ତମ (୧୭୭୦ ଈ.)
୩୪. ନିତୟାନନ୍ଦ ରଘୁନାଥ୍ ତୀଥ୍ଥ (୧୭ ଵୀଂ ସଦୀ)-ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଲୀଲାମୃତ, ମୁକୁନ୍ଦ ଵିଲାସ|
୩୫. କଵିଚନ୍ଦ୍ର କମଲଗଲାଚନ ଖଡ୍ଗରାୟ-ସଂଗୀତ ଚିନ୍ତାମଣି, ଗୀତ ମୁକୁନ୍ଦ|
୩୬. ଲଗଦଵ ଵିଦୟାଭୂଷଣ ( ାଗଲଶ୍ଵର ର ଗରମୁନା ଗର)-୧୭୩୦ ଗର ବ୍ରହ୍ମସୂତ୍ର କା ଗଗାଵିନ୍ଦ ଭାଷୟ, ରୂପଗଗାସ୍ଵାମୀ ର
ସ୍ତଵମାଳା ଉପଗର ଟୀକା|
୩୭. ରଘୁନାଥ୍ ଦାସ-କାଳ ନିଣୟ ଥ , ଶ୍ରାଦ୍ଧ ନିଣୟ
ଥ , ଧମଥଶାସ୍ତ୍ର, ନୟାୟ ରତ୍ନାଵଳୀ, ଅମରଗକାଷ ଟୀକା, ଵଧଥମାନ ପ୍ରକାଶ (ଵଧଥମାନ
ଵୟାକରଣ ର ଟୀକା), କାରକ ନିଣୟ ଥ , ଉତ୍ପଲ ତରଂଗି ଣୀ, ସାହିତୟ ଭୂଷଣ, ଵନଦୁ ଗାଥ ପୂଜା, କାତନ୍ତ୍ର ଵିସ୍ତାର ଆଗକ୍ଷପ, ଗଵୈଦୟ
କଲ୍ପଲତା, ନିଗଢ଼ ୂ ାଥ୍ଥ ପ୍ରକାଶ ଆଦି|
୩୮. ଗଯାଗୀ ପ୍ରହରାଜ ମହାପାତ୍ର (୧୮ତମ ସଦୀ, ଗକାରାପୁଟର ନନ୍ଦପୁର)-ଵିଦୟା ହୃ ଦୟାନନ୍ଦ, ସଂକ୍ଷି ପ୍ତ ସମୃତି ଦପଥଣ|
୩୯. ରାଜା ପୁରୁଗଷାତ୍ତମ ଗଦଵ-ତ୍ରିକାଣ୍ଡ ଗଶଷ, ହାରାଵଳୀ, ଏକାକ୍ଷର ଗକାଷ, ଦ୍ଵିରୂପ ଗକାଷ|
୪୦. ଶମଭୁକର ଵାଜଗପୟୀ (ଗଂଗରାଜା ନରସି ଂହ ଗଦଵ-୨-୧୨୭୯-୧୩୦୩ ଈ. କାଳ ଗର)-ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପଦ୍ଧତି, ଵିଵାହ ପଦ୍ଧତି,
ଶମଭୁକର ପଦ୍ଧତି, ସ୍ମାତଥ ରତ୍ନାଵଳୀ ଆଦି|
୪୧- ଶ୍ରୀ ଚନ୍ଦ୍ରଗଶଖର ସି ଂହ ସାମନ୍ତ (ଖଣ୍ଡପଡ଼ା, ୧୮୩୧-୧୯୦୪)-ଗଜୟାତିଷ ଗ୍ରନ୍ଥ ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ ଦପଥଣ (୧୮୯୯ ଗର କଲକତ୍ତା
ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରକାଶିତ, ୧୯୯୯ ଗର ଅରୁଣ କୁମାର ଉପାଧ୍ୟାୟ ଦ୍ଵାରା ଗଣିତୀୟ ଵୟାଖୟା)|
୪୨. ଵିଶ୍ଵନାଥ୍ ମହାପାତ୍ର-କାଞ୍ଚୀଵିଜୟ ମହାକାଵୟ|
ଆଧୁନିକ ଯୁଗ ର ସଂସ୍କ ୃତ କଵି ମାନଂକ ଭି ତଗର ଚନ୍ଦ୍ରଗଶଖର ମି ଶ୍ର, ପ୍ରଗ ାଧ କୁମାର ମିଶ୍ର, ସୁଦଶଥନ ଆଚାଯଥ, ଚନ୍ଦ୍ରଗଶଖର
ଷଡଂଙ୍ଗୀ, ପ୍ରଫୁ ଲ୍ଲ କୁମାର ମିଶ୍ର, ହଗରକୃଷ୍ଣ ଶତପଥ୍ୀ, ଗଗାପାଲ କୃଷ୍ଣ ଦାଶ ଆଦି ପ୍ରସି ଦ୍ଧ|
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୨-ପଞ୍ଚସଖା କଵି ଓ ପାରମ୍ପରି କ ସାହିତୟ
୧. ଓଡ଼ିୟା ଲି ପି-ଭାରତ ଗର ମୁଖୟତଃ ୨ ପ୍ରକାର ର ଲି ପି ପ୍ରଚଳିତ ଥ୍ ିଲା-
(୧) ଇନ୍ଦ୍ର ଓ ମରୁତ ଦ୍ଵାରା ଗଦଵନାଗରୀ-କ ଠାରୁ ହ ପୟଥ ୟନ୍ତ ୩୩ ଵୟଞ୍ଜନ ଵଣଥ, ୩୩ ଗଦଵ ମାନଂକ ଗକ ଚିହ୍ନ ଥ୍ ିଲା| ଚିହ୍ନ
ରୂପ ଗର ଗଦଵତା ମାନଂକର ନଗର ଗହ ାରୁ ଏହାକୁ ଗଦଵନାଗରୀ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ୧୬ ସ୍ଵର ଵଣଥ ମିଶାଇଗଲ ୪୯ ମରୁତଜଅନୁ ସାର
୪୯ ଵଣଥ| ଇନ୍ଦ୍ର ଗକ୍ଷତ୍ର ପୂଵ ଥ ଠାରୁ ମରୁତ ଗକାଣ (ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚି ମ) ପୟଥ ୟନ୍ତ ଗଦଵନାଗରୀ ଲି ପି ଆଜି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଚଳିତ, ଯଦୟପି
ଅକ୍ଷର ର ରୂପ ଦଳି ଯାଏ| ଅ ଠାରୁ ହ ପୟଥ ନ୍ତ ସ ୁ ଵଣଥ ଦ୍ଵାରା ଵିଶ୍ଵ ର ଵଣଥନ ହୁ ଏ ଓ ତାହାର ପ୍ରତିମା ମନୁ ଷୟ ଶରୀର, ଅତଃ
ଅହମ ର ଅଥ୍ଥ ସ୍ଵଯଂ| ଶରୀର ଗକ୍ଷତ୍ର ଗହୈଅଛି ତଥ୍ାତାହାର ଜ୍ଞାତା ଗକ୍ଷତ୍ରଜ୍ଞ, ଅତଃ କ୍ଷ, ତ୍ର, ଜ୍ଞ-ଏହି ୩ ଅକ୍ଷର ମି ଶାଇଗଲ ୫୨ ସି ଦ୍ଧ
ପୀଠ ଗକ ଅନୁ ସାର ୫୨ ଅକ୍ଷର| ତାକୁ ସି ଦ୍ଧ କ୍ରମ କହନ୍ତି|
(୨) ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲି ପି-ଏହା ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ (ମନୁ ଷୟ ବ୍ରହ୍ମା) ଵା ଗଜୈନ ପରମ୍ପରା ଅନୁ ସାର ଋଷଭ ଗଦଵ ଦ୍ଵାରା ଆରମ୍ଭ ଗହଲା
ଯାହାକୁ ଭାଗଵତ ଗର ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ର ଵଂଶଜ ଲି ଖ ିତ| ଏଥ୍ ିଗର ମଧ୍ୟ ଗଦଵନାଗରୀ ଲି ପି ଅନୁ ସାର ଅକ୍ଷର-କ୍ରମ, କିନ୍ତୁ ସ୍ଵର
ଗର ହ୍ରସ୍ଵ, ଦୀଘଥ ସହିତ ପଲୁ ତ (୩ ମାତ୍ରା) ି ଅଛି| କିଛି ଅତିରିକ୍ତ ଅକ୍ଷର ଅଛନ୍ତି ଯାହା ଗଦଵନାଗରୀ ର ଵଗଥ ଣିତଗର ଆସୁ
ନାହାନ୍ତି| ଗସମାନଂକୁ ଅଗୟାଗଵାହ କହନ୍ତି| ଯଥ୍ା ଦୁ ଇ ପ୍ରକାର ର ଲ-ଲ ତଥ୍ା ଳ| ଳ ର ଉଚ୍ଚାରଣ ଡ଼ ସମାନ| ଏଥ୍ ିଗର ହ ୟୁକ୍ତ
କଗଲ ଢ଼ ହୁ ଏ| ଭାରତ ର ସ ୁ ଲି ପି ଗର ଡ, ଛଡ଼ା ଡ଼, ଢ଼ ର ି ପ୍ରଗୟାଗ ଗହଉଛି| ଓଡ଼ିୟା ତଥ୍ା ସ ୁ ଦକ୍ଷି ଣ ଭାଷା ଗର
ଉଭୟ ଲ ର ଵୟଵହାର ହୁ ଏ| ଓଡ଼ିଯା ଗର ଉତ୍ତର ତଥ୍ା ଦକ୍ଷି ଣ ଉଭୟ ପ୍ରକାର ର ପରମ୍ପରା|
ତା ଛଡ଼ା ଵିଗଶଷ କାମ ପାଇଂ ଅନୟ ଲି ପି ଥ୍ ିଗଲ-ଗଜୟାତିଷ ଗର ନକ୍ଷତ୍ର ନାମ ପାଇଂ ଅଵକହଡ଼ା ଚକ୍ର ଅଛି ଯାହାର ୨୦ ଵୟଞ୍ଜନ
ତଥ୍ା ୫ ସ୍ଵର-ଅ, ଇ, ଉ, ଏ, ଓ| ଗସହି ଵୟଞ୍ଜନ ଵଣଥ ସହିତ ୨୫ ଅକ୍ଷର ର ଗରାମନ ଲି ପି, ଏଥ୍ ିଗର ଅତିରିକ୍ତ ଅକ୍ଷର ଏକ୍ସ| ନକ୍ଷତ୍ର
ପାଦ ପାଇଂ ଅଵକହଡ଼ା ଗମଂ ୧୨ ଅକ୍ଷର ମି ଶାଇ ଜମା ୩୭ ଅକ୍ଷର ହୁ ଏ| ଗଵଦ ର ସ ୁ ଚିହ୍ନ ମି ଶାଇଗଲ ୧୭ x ୧୭ = ୨୮୯
ଅକ୍ଷର ଯାହା ଭି ତଗର ୧ ଓ, ୩୬ x ୩ =୧୦୮ ସ୍ଵର ତଥ୍ା ୩୬ x ୫ = ୧୮୦ ଵୟଞ୍ଜନ ଵଣଥ|
ଉଚ୍ଚାରଣ ଅନୁ ସାର ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷି ଣ ତଥ୍ା ପୂଵ ଥ ପଶ୍ଚି ମ ଉଭୟ ଦିଶା ଗର ଓଡ଼ିୟା ଗକନ୍ଦ୍ର ଅଛି| ଓଡ଼ିଶା ଠାରୁ ପଶ୍ଚି ମ ଅନ୍ତିମ ସ୍ଵର ର
ହଲନ୍ତ ସମାନ ପଢ଼ନ୍ତି, ପୂଵ ଥ ଗର ପ୍ରଥ୍ମ ଅ କୁ ଓ ଗଜୈସା ପଢ଼ନ୍ତି ଯଥ୍ା ଂଗାଲ ଗର| ଥ୍ାଇଗଲୈ ଣ୍ଡ ର ରାଜା ଭୂମି ଳ ଅତୁ ଲୟଗତଜ
ର ଉଚ୍ଚାରଣ ଭୂମି ଗ ାଲ ଓଦୁ ଲୟଗଦଜ ହୁ ଏ| କଗମ୍ବାଡିୟା ଗକ ନଗରାତ୍ତମ ସି ଂହାନକ ର ଉଚ୍ଚାରଣ ଗନାଗରାଗଦାମ ସି ଂହାନୁ କ
ହୁ ଏ| ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ୟା ଗର ପୂଵ ଥ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସୁକଣଥ କୁ ସୁକାଗଣଥା କହୁ ଥ୍ ିଗଲ|
ଉତ୍ତର ଗର ଋ କୁ ରି ପଢ଼ନ୍ତି, ଦକ୍ଷି ଣ ଗର ରୁ ସମାନ| ଓଡ଼ିୟା ଗର ଉଭୟ ପ୍ରକାର ର ଅପଭ୍ରଂଶ-ଵୃଦ୍ଧ- ୂ ଢ଼ା, ଦୃ ଶୟତି -ଦିଶଚ ୁ ି| ଋ
କା ର ଉଚ୍ଚାରଣ ି ସାରା ଭାରତ ଗର-ଗୃହ ରୁ ଘର|
ଲୃ ର ହ୍ରସ୍ଵ ଵା ଦୀଘଥ ଵଣଥ ର ପ୍ରଗୟାଗ ସଂସ୍କ ୃତ ଵା ଭାରତୀୟ ଭାଷା ଗର ପ୍ରାଯଃ ନାହିଂ| ଲୃ + ଆକୃତି = ଲାକୃତି (ଲାଗକଟ)|
ତାହାର ମାତ୍ର ଗଗାଟିଏ ପ୍ରଗୟାଗ, ଂଗଲା ଗର ନଵମ ସ୍ଵର ଲୃ ଗଯମି ତି ଗଲଖନ୍ତି (ঌ), ଗସହି ପରି ଓଡିୟା ଓ ହିନ୍ଦୀ-ମରାଠୀ ଗର
୯ ଅଂକ ଗଲଖନ୍ତି (୯)| ଏହା ରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ୍ କି ଭାରତ ର ଲି ପି ର ରଚନା ଏକା| ସାୟଣ ଭାଷୟ କୁ ୬୦୦ ଵଷଥ ପୂଵ ଥ ସାରା ଭାରତ ଗର
ପଢ଼ଥ୍ ୁ ିଗଲ| ଶଂକରାଚାୟଥ କୁ କଶ୍ମୀର, ଓଡ଼ିଶା ଵା ପ୍ରଯାଗ ଗର ଲି ପି କାରଣ ଅସୁଵିଧା ଗହଲା ନାହିଂ ଵା ଗଚୈତନୟ କୁ ଂଗାଲ,
ଵୃନ୍ଦାଵନ ଵା ଓଡ଼ିଶା ଗର| କିନ୍ତୁ ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଶାସନ ଗର ସ ୁ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଅଲଗା ଟାଇପ ଚିହ୍ନ କରି ଗଲ ଯାହା ଦ୍ଵାରା ସ ୁ ଗକ୍ଷତ୍ର ର
ପରସ୍ପର ସମ୍ପକଥ କଟି ଗଲା| ତା ପଗର ସ ୁ ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଅଲଗା ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କ ୃତି ଅନୁ ସାର ଭାଷା ଵିଜ୍ଞାନ ର ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ ଗହଲା ଓ
କହିଗଲ କି ଭାରତ ଗର ାହର ରୁ ଆଯଥ ଆସି ସଂସ୍କ ୃତ ଅନୁ ସାର ଭାଷା କୁ କରି ଗଦଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ଗର ୫୦ ଵିଗଶଷ ଗଵୈଦିକ ଶବ୍ଦ
ପ୍ରଚଳିତ, ଯାହା ପୂଵ ଥ ର ଗଲାକପାଳ ଇନ୍ଦ୍ର, ଜଗନ୍ନାଥ୍, ଓ ସମୁଦ୍ର ତଟ ସାଂଗଗ ସମ୍ବନ୍ଧିତ| ତା ଛଡ଼ା ଖନିଜ ଗକ୍ଷତ୍ର ଗର ସମୁଦ୍ର ମନ୍ଥନ
କାଳ ଠାରୁ ଖନିଜ ର ଶବ୍ଦ ପ୍ରଚଳିତ| ଯଦି ଆୟଥ ପଶ୍ଚି ମ ରୁ ଗଵୈଦିକ ଶବ୍ଦ ଆଣିଗଲ, ପଶ୍ଚି ମ ର ମଧ୍ୟ ପ୍ରଗଦଶ, ରାଜସ୍ଥାନ, ସି ନ୍ଧ ଗର
ି ଏ ସ ୁ ଶବ୍ଦ ମି ଳିଥ୍ାଗନ୍ତ|
ଗ ୌଦ୍ଧ କାଳ ଗର ସଂସ୍କ ୃତ ର ଦ୍ଵିଵଚନ ର ପ୍ରଗୟାଗ ନ୍ଦ ଗହଇ ଗଲା ତଥ୍ା ଆଜି ଭାରତ ର ଗକାଣସି ଭାଷା ଗର ନାହୀଂ| ଗସହି
ପରି ସ୍ଟାଲି ନ କାଳ ଗର ରୂସୀ ଭାଷା ଗର ଦ୍ଵିଵଚନ ର ପ୍ରଗୟାଗ ନ୍ଦ ଗହଇଥ୍ ିଲା|
ଓଡ଼ିଶା ଗର ପାରମ୍ପରି କ ଗଵୈଦିକ ଛନ୍ଦ ଅନୁ ସାର ଅକ୍ଷର ସଂଖୟା ଅନୁ ସାର ଛନ୍ଦ ହୁ ଏ| କିଛି ଅନିୟମିତ ଛନ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଅଛନ୍ତି ଯାହାକୁ
ଦଣ୍ଡ କହନ୍ତି, ଗଯମି ତି ସଂସ୍କ ୃତ ଗର ରାଵଣ ରଚିତ ଶିଵ-ତାଣ୍ଡଵ ଗସ୍ତାତ୍ର| ସାରଲାଦାସ ର ମହା ଭାରତ ଦଣ୍ଡ ଛନ୍ଦ ଗର ଅଛି|
ଓଡ଼ିୟା ଗର ଛନ୍ଦ କୁ ଛାନ୍ଦ ି ଗଲଖନ୍ତି| ଦଣ୍ଡ ଅନିୟମି ତ ଗହ ାରୁ ନିୟମ ପାଳନ ନ କରି ା ଗଲାକ କୁ ି ଦଣ୍ଡା ( ାଲୁ ଂଗା) କହନ୍ତି|
ସରସ୍ଵତୀ କଣ୍ଠାଭରଣ ଅଲଂକାର (୨/୧୫) ଅନୁ ସାର ଶାଲି ଵାହନ (୭୮-୧୨୮ ଈ.) କାଳ ଗର ପ୍ରାକୃତ ଭାଷା ର ସାହିତୟ ଆରମ୍ଭ
ଗହଲା| ତା ପୂଵ ଥ ଗର ମଧ୍ୟ ଗଲାକଭାଷା ଗର ତାହାର ପ୍ରଗୟାଗ ଥ୍ ିଲା, କିନ୍ତୁ ସାହିତିୟକ ଭାଷା ଗର ନ ଥ୍ ିଲା| ଏଗ ଗଗାରଖନାଥ୍
କାଳ ୮ମ ସଦୀ ଠାରୁ ଗଲାକଭାଷା ର ସାହିତୟ ଉପଲବ୍ଧ ଯାହା ନାଥ୍ପନ୍ଥୀ ସାଧୁମାଗନ ଗଲଖ ିଥ୍ ିଗଲ| ଗଜୈନ ତଥ୍ା ଗ ୌଦ୍ଧ ସାହିତୟ
ମଧ୍ୟ ଗସ କାଳ ର ଗଲାକ ଭାଷା ଗର ଗଲଖାଯାଇଥ୍ ିଲା| ପ୍ରାକୃତ ଭାଷା ର ରୂପ ସମୟ ଅନୁ ସାର ଦଳି ଯାଏ, କିନ୍ତୁ ସଂସ୍କ ୃତ
ସନାତନ ଭାଷା| ଏଗ ପୁରାଗନ ଗଜୈନ ଗ ୌଦ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ କୁ ପଢ଼ି ା ପାଇଂ ଅନୁ ମାନ କରନ୍ତି କି ତାଂକ ମୂଳ ସଂସ୍କ ୃତ କାଣ ଥ୍ ି |
ନାଥ୍ ସାହିତୟ ର ମୁଖୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଶିଶ ୁ ଗଵଦ ଓ ଗଗାରଖ ସଂହିତା| ଗଶୈଵ ତଥ୍ା ଗଵୈଷ୍ଣଵ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଅନୁ ସାର ସମ୍ପ୍ରଦାଯୟ ତଥ୍ା
ସାହିତୟ ର ଵିଭାଜନ କରନ୍ତି ଯାହା ଉଚିତ ନୁ ଗହଂ| ଜଗନ୍ନାଥ୍ ର ଭକ୍ତ ଗହ ାର ଏହା ଅଥ୍ଥ ନାହିଂ କି ଗସ ରାମ, ଶିଵ, ଦୁ ଗାଥ ଵା
ହନୁ ମାନ ର ପୂଜା କରି ନାହିଂ| ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଗର ହି ସମସ୍ତ୍ରଂକ ମନ୍ଦିର| ନାଥ୍ କାଳ ର ଗଗାଟିଏ ଅନୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ରୁଦ୍ର-
ସୁଧାନିଧ ି ଅଛି|
ଗକାଇଳି ଗୀତ ି ପ୍ରାଚୀନ କାଳ ଠାରୁ ଅଛି| ଗକାଇଳ କୁ ଦୂ ତ ମାନି ତାକୁ ସଗନ୍ଦଶ ଦିଅନ୍ତି| ତମି ଳ ଗର ଗକାଇଲ ମାଗନ ମନ୍ଦିର|
ଗସ ଅଥ୍ଥ ଓଡ଼ିୟା ଗର ି ପ୍ରଚଲି ତ (ଗଵୈକୁଣ୍ଠ ଗକାଇଲି )|
ଦୁ ଇ ଟି ଅନୟ ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥ ଉପଲବ୍ଧ- େ ଦାସ ର କଳସା ଗଚୌତୀସା-ଏଥ୍ ିଗର କ ଠାରୁ ପୟଥ ନ୍ତ ୩୪ ଅକ୍ଷର ରୁ ଛନ୍ଦ ର ଆରମ୍ଭ|
ଅନୟ ଅଛି ସି ଗଦ୍ଧଶ୍ଵର ଦାସ ର ଵିଚିତ୍ର ରାମାୟଣ| ଅନୟ ମତ ଅଛି କି ସନୟାସ ପୂଵ ଥ ସାରଳା ଦାସ ର ହି ନାମ ସି ଗଦ୍ଧଶ୍ଵର ଥ୍ ିଲା|
ସାରଳା ଦାସ ପ୍ରାଚୀନ କଵିମାନଂକ ଭି ତଗର ସଵଥାଧ ିକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ| ତାଂକର ପୂଵ ଥ ନାମ ସି ଗଦ୍ଧଶ୍ଵର ପରି ଡ଼ା ଥ୍ ିଲା| ତାଂକର ରଚନା
ଅଛି-ସାରଳା ମହାଭାରତ, ଵିଲଂକା ରାମାୟଣ, ଚଣ୍ଡୀ ପୁରାଣ, ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ଵଚନିକା| ଗଗାପୀନାଥ୍ ଗମାହାନ୍ତି ତାଂକର ସମୟ
୧୦ମ ସଦୀ ମାନନ୍ତି|
ପଞ୍ଚସଖା କଵି-ଗକଗତ ଗଲାକଂକ ଵିଚାର ଅଛି କି ୧୫୦୯ ଈ. ଗର ଗଚୈତନୟ ମହାପ୍ରଭୁଂକ ଆସି ା ପଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଗଵୈଷ୍ଣଵ
ସାହିତୟ ର ପ୍ରଚାର ଗହଲା| କିନ୍ତୁ ହୁ ତ ପ୍ରାଚୀନ କାଳ ରୁ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଧାମ ଗଵୈଷ୍ଣଵ ମତ ର ଗକନ୍ଦ୍ର ଥ୍ ିଲା| ଗଚୈତନୟ କାଳ ଗର ି
ଓଡ଼ିଶା ଗର ଗକଗତ ଵିଖୟାତ ଵିଦ୍ଵାନ ଥ୍ ିଗଲ ଗଯଉଂମାନଂକ ଗ୍ରନ୍ଥ ର ଵିଵରଣ ଓଡ଼ିଶା ର ସଂସ୍କ ୃତ ସାହିତୟ ଗର ଦିଆଯାଇ ଅଛି|
ଗସ କାଳ ର ୫ ମୁଖୟ ମହାକଵି କୁ ପଞ୍ଚସଖା କହନ୍ତି-(ମତ୍ତ) ଲରାମ ଦାସ, (ଅତି ଡ଼ୀ) ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ, (ମହାପୁରୁଷ)
ଅଚୁ ୟତାନନ୍ଦ, ଅନନ୍ତ ଦାସ, ଯଗଶାଵନ୍ତ ଦାସ| ଗଯ ସନ୍ତ କଵି ଏକା କାଳ ଗକ ନ ଥ୍ ିଗଲ, ନା ପରସ୍ପର ମିତ୍ର ଥ୍ ିଗଲ| ଏକ ପରମ୍ପରା
ର ଗହ ାରୁ ଏମାନଂକୁ ପଞ୍ଚସଖା କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ପଞ୍ଚଶିଖ ସାଂଖୟ ଦଶଥନ ର ମୁଖୟ ଆଚାୟଥ ଥ୍ ିଗଲ ଗଯ କପି ଳ ସାଂଖୟ ସୂଗତ୍ରାଂ ର
ଵୟାଖୟା କରି ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଗକାଣସି ପୁସ୍ତକ ଉପଲବ୍ଧ ନାହିଂ| ସମ୍ଭଵତଃ ପଞ୍ଚଶିଖ ଓଡ଼ିଶା ର ଥ୍ ିଗଲ ଵା ତାଂକର ପରମ୍ପରା ଏଠି
ସୁରକ୍ଷି ତ ରହିଲା| ତାଂକର ସାଂଖୟ-ଗଯାଗ ଦଶଥନ ଵୟାଖୟା କରି ା ରୁ ଏହି କଵି ମାନଂକୁ ପଞ୍ଚସଖା କହି ପାରନ୍ତି| ଏମାନଂକ
ରଚନା-
ଲରାମ ଦାସ-ଜଗଗମାହନ ରାମାୟଣ, ଲକ୍ଷ୍ମୀ ପୁରାଣ, ଗଵଦାନ୍ତସାର, ଗୁପ୍ତଗୀତା, ନାମ-ମାହାତ୍ମୟ, ଭାଵ-ସମୁଦ୍ର, କମଳଗଲାଚନ
ଗଚୌତୀସା, କାନ୍ତ ଗକାଇଲୀ ଆଦି|
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ-ତାଂକର ଭାଗଵତ ସ ୁ ଠାରୁ ପ୍ରସି ଦ୍ଧ ଓ ଓଡ଼ିଶା ର ପ୍ରଗତୟକ ଗାଂ ଗର ତାହାର କଥ୍ା ଶୁଣି ା ପାଇଂ ସ୍ଥାନ ସ୍ଥାନ
ଥ୍ ିଲା ଯାହାକୁ ଭାଗଵତ-ଟୁ ଂଗୀ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଅନୟ ରଚନା-ଅଥ୍ଥ ଗକାଇଲୀ, ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ଗୀତା, ଶୂନୟ ଭାଗଵତ, ଧରୁଵ-
ସ୍ତୁ ତି ଆଦି|
ଅଚୁ ୟତାନନ୍ଦ ଦାସ-ତାଂକର ମାଳିକା ହୁ ତ ଵିଖୟାତ ଯାହା ଭି ତଗର ଭଵିଷୟ ଘଟନା ର ଵଣଥନ| ତାଂକର କିଛି ସମଯ ପଗର
ଫ୍ରାଂସ ଗର ଗନାଗଶ୍ଟରଡାମସ ଗସହି ପ୍ରକାର ର ପୁସ୍ତକ ଗଲଖ ିଗଲ| ତାଂକର ୧୬ ଟି ଗପାଥ୍ୀ ଥ୍ ିଲା ଯାହା ମାତ୍ର ସାଦା ତାଳ-ପତ୍ର ଵା
ତାମ୍ବା ଆଦି ର ଗପ୍ିଟ| ତାକୁ ଗମୌନ ପ୍ରଶ୍ନ କଗଲ ମହାପୁରୁଷ ଅଚୁ ୟତାନନ୍ଦ ର ଉତ୍ତର ଗସ ଉପଗର ଗଲଖା ମି ଗଲ| ଗସ ଭି ତଗର
ଗଗାଟିଏ ଗପାଥ୍ୀ ଦୁ ରାଚାର କାରଣ ନଷ୍ଟ୍ ଗହଇ ଗଲା| ୧୫ ଏଗ ି ପ୍ରଚଳିତ| ତାଂକ୍ର ଅନୟ ପୁସ୍ତକ-ଶୂନୟ ସଂହିତା, ଗଚୌରାସୀ
ଯନ୍ତ୍ର, ଗୁରୁଭକ୍ତି ଗୀତା, ଖ ିଲ ହରି ଵଂଶ, ଗୁପ୍ତ ଭାଗଵତ, ଗକୈଵତଥ ଗୀତା, କାଲ-ନିଘଣ୍ଟ ଥ , ଗତରହ ଜନ୍ ମ ଶରଣ, ବ୍ରହ୍ମ ଏକାକ୍ଷର ଗୀତା,
ଗଗାପାଳ ଓଗାଳ, ଭାଵ-ସମୁଦ୍ର, ଗରୁଡ଼ ଗୀତା, ବ୍ରହ୍ମ ଶଂକୁଲି, ଅନନ୍ତ ଵଟ ଗୀତା, କାଳୀ କଲ୍ପ ଗୀତା, ଅଷ୍ଟ୍ ଗୂଜରୀ, ଗୂଜରୀ ରାସ,
ବ୍ରହ୍ମ କୁଣ୍ଡଳୀ, ମହାଗୁପ୍ତ ପଦ୍ମକଲ୍ପ, ଗଚୌସଠୀ ପଟଳ, ଗଛଯାଲି ସ ପଟଳ, ଗଚୌ ୀସ ପଟଲ, ଦସ ପଟଲ, ନିତୟ ରାସ, ମନ୍ଥ୍ ମ
ଚନ୍ଦ୍ରିକା, ଶିଵ କଲ୍ପ, ଅଚୁ ୟତାନନ୍ଦ ଜନ୍ମ ଶରଣ, ଚିତ୍ତ ଗ ାଧ, ରାସ ମାଳା, ପଞ୍ଚସଖା ଭଜନ| ଗଚୌରାସୀ ଯନ୍ତ୍ର ଶରୀର ଭି ତର ର ୮୪
ଗକନ୍ଦ୍ର ଯାହାର ସାଧନା ଦ୍ଵାରା ୮୪ ସି ଦ୍ଧି ହୁ ଏ| ତାଂକ୍ର ଭଵିଷୟ ମାଳିକା, ଆଗତ ଭଵିଷୟ ଗଲଖନା, ଭଵିଷୟ ପରାଧଥ, ଜାଇଫୂ ଳ
ମାଳିକା ପ୍ରଚଳିତ|
ଅନନ୍ତ ଦାସ କୁ ଶିଶ ୁ ଅନନ୍ତ ି କୁହନ୍ତି| ଗସ ନାମ ଗର ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ଗଗାଟିଏ ସ୍ଥାନ| ପୁରାଗନ ଶିଶନ ୁ ାଗ ଵଂଶ ର ମଧ୍ୟ ଗସହି
ଅଥ୍ଥ ଥ୍ ିଲା| ତାଂକର ମୁଖୟ ପୁସ୍ତକ ଅଛି-ଚୁ ମ୍ବକ ମାଳିକା, ନୀଳଗି ରି ଚରି ତ, ଗହତୁ ଉଦୟ ଭାଗଵତ, ଅଥ୍ଥ ତାରି ଣୀ ପ୍ରଗଶ୍ନାତ୍ତର,
ଭକ୍ତି ମକ୍ତ
ୁ ି ପ୍ରଦାୟକ ଗୀତା|
ଯଗଶାଵନ୍ତ ଦାସ ର ପୁସ୍ତକ-ଶିଵ ସ୍ଵଗରାଦୟ, ଗପ୍ରମଭକ୍ତି ବ୍ରହ୍ମ ଗୀତା, ଆତ୍ମପ୍ରତୟୟ ଗୀତା. ଗଗାଵିନ୍ଦଚନ୍ଦ୍ର| ପଞ୍ଚସଖା କଵି ମାଗନ
ପ୍ରାଚୀନ ଗୂଢ଼ ଗଵୈଦିକ ଶବ୍ଦ ମାନଂକୁ ଵିଶଷ୍ଟ୍ି ଅଥ୍ଥ ଗର ପ୍ରଗୟାଗଯାଗ କରି ଛନ୍ତି ଓ ଗକଗତ ଥ୍ର ତାଂକର ୧ ପଂକ୍ତି ର ଵୟାଖୟା ୧୦
ପୃଷ୍ ଠ ର ସଂସ୍କ ୃତ ଭାଷୟ ଠାରୁ ଅଧ ିକ ସଟୀକ| ତା ପାଇଂ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ପୁସ୍ତକ ଆଵଶୟକ| ଗକଵଲ ଗଗାଟିଏ ଉଦାହରଣ ଦିଯା
ଯାଉଅଛି-
ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦାସ-ଗଜ ପାଂଗଚ ପର ର ମନ୍ଦ, ତାହାର ମନ୍ଦ ପାଂଚନ୍ତି ଗଗାଵିନ୍ଦ|
ଗଶ୍ଵତାଶ୍ଵତର ଉପନିଷଦ (୫/୫)-ଯଚ୍ଚ ସ୍ଵଭାଵଃ ପଚତି ଵିଶ୍ଵଗଯାନିଃ, ପାଚୟାଂଶ୍ଚ ସଵଥାନ ପରି ଣାମଗୟଦ ଯଃ|
ପାଚୟାଂଶ୍ଚ = ଓଡ଼ିଯା ପାଂଗଚ-ଗଯାଜନା, ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର|
ଷଡ-ଗଗାସ୍ଵାମୀ-ପଞ୍ଚସଖା ସହିତ ଓଳାସୁନୀ ର ମହାତ୍ମା ଅରକ୍ଷି ତ ଦାସ କୁ ଗଜାଡ଼ିଗଲ ଏ ମାନଂକୁ ଷଡ-ଗଗାସ୍ଵାମୀ କହନ୍ତି|
ଅରକ୍ଷି ତ ଦାସ ର ରଚନା-ମହୀମଣ୍ଡଳ ଗୀତା, ଭକ୍ତି ଟୀକା, ସପ୍ତାଙ୍ଗ ଅଦ୍ଭୁତ ସଂହିତା, ତତ୍ତ୍ଵସାର ଗୀତା|
ଉଗପନ୍ଦ୍ର ଭଞ୍ଜ ପଞ୍ଚସଖା ପଗର ସ ୁ ଠାରୁ ପ୍ରସି ଦ୍ଧ ମହାକଵି| ଗଯ ବ୍ରହ୍ମପୁର ର ଭଂଜ ରାଜପରି ଵାର ର ଥ୍ ିଗଲ ଓ ତାଂକୁ
କଵିସମ୍ରାଟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ସ ୁ ଠାରୁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ରଚନା ଗଵୈଗଦହୀଶ-ଵିଳାସ ଯାହା ରାମାୟଣ ର କଥ୍ା କିନ୍ତୁ ସ ୁ ପଂକ୍ତି ଵ (ଵା
) ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ| ତାଂକର ଅନୟ ରଚନା-ଗକାଟି ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସୁନ୍ଦରୀ, ଲାଵଣୟଵତୀ|
ପରଵତ୍ତଥୀ କାଳ ର ଅନୟ ମୁଖୟ ପାରମ୍ପରି କ କଵି ଥ୍ ିଗଲ-
ଶିଶ ୁ ଶଂକର ଦାସ-ଉଷାଭି ଲାଷ|
ଗଦଵ ଦୁ ଲଭ ଥ ଦାସ-ରହସୟ ମଂଜରୀ|
କାତ୍ତି କ ଦାସ-ରୁକ୍ିଣମ ୀ ଵିଵାହ|
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ପଟନାୟକ-ହାରାଵଲୀ|
ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦାସ-ରସ କଗଲ୍ଲାଲ|
ଅଭି ମନୁ ୟ ସାମନ୍ତସି ଂହାର-ଵିଦଗ୍ଧ ଚିନ୍ତାମଣି|
କଵିସଯ ୂ ଥ ଲଗଦଵ ରଥ୍-ଚମ୍ପୂ ଓ ଚରି ତ କାଵୟ|
ବ୍ରଜନାଥ୍ ଡ଼ଗଜନା-ଚତୁ ର ଵିଗନାଦ|
ଭୀମ ଗଭାଈ ୧୯ଶ ସଦୀ ର ଗଜ୍ ଣ ପ୍ରଖୟାତ ସନ୍ତ ଥ୍ ିଗଲ ଯାହାର ଶିକ୍ଷା କୁ ମହିମା ଧମଥ କହନ୍ତି| ତାଂକର ଗୁରୁ ଥ୍ ିଗଲ ମହିମା
ଗଗାସାଈଂ| ଭୀମ ଗଭାଈ ଅନ୍ଧ ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଶିକ୍ଷା କୁ ତାଂକର ଶିଷୟ ମାଗନ ଲି ପି ଦ୍ଧ କଗଲ ଯାହା ଭି ତଗର ଅଗନକ ଲୁ ପ୍ତ
ଗହଇ ଗଗଲ| ଉପଲବ୍ଧ ଗ୍ରନ୍ଥ-ସ୍ତୁ ତି ଚିନ୍ତାମଣି, ବ୍ରହ୍ମନିରୂପଣ ଗୀତା, ଆଦି-ଅନ୍ତ ଗୀତା, ଗଚୌତୀସା ଗ୍ରନ୍ଥମାଲା, ନିଗଵଥଦ ସାଧନା,
ଶରୁତି ନିଗଷଧ ଗୀତା, ମନୁ ସଭା ମଣ୍ଡଳ, ମହିମା ଵିଗନାଦ (୪ ଖଣ୍ଡ, ଅପ୍ରକାଶିତ), ୃ ହତ ଭଜନମାଲା, ଂଗଲା ଆଠ ଭଜନ|
ମହିମା ର ଅଥ୍ଥ ନିରାକାର ବ୍ରହ୍ମ ଉପାସନା| ଏହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ର ସନ୍ତ ସଦା ପାଦ ଗର ଚାଲନ୍ତି|
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୩-ଵନଵାସୀ
୨୦୦୧ ଜନଗଣନା ଅନୁ ସାର ଓଡ଼ିଶା ଗର ୬୨ ଜନଜାତି ଅଛନ୍ତି ଯାହା ଭି ତଗର ଗଖାଣ୍ଡ ୧୭.୧%-କୁଲ ସଂଖୟା ୧୩,୯୫,୬୪୩| ତା
ପଗର ଗଗାଣ୍ଡ ୯.୬%| ଅନୟ ୬ ମୁଖୟ ଜାତି-ସନ୍ଥାଲ, ଗକାଲ, ମୁଣ୍ଡା, ସଉର, ସଵର, ଗଭାତ୍ତଡ଼ା (ଭତରା) ମିଶାଇ ଜନଜାତି ର
୬୪.୨%| ଭୂମି ଜ, ଭୂଇୟାଂ, ଓରାଂଵ, ପରଜା ଓ କିସାନ ପ୍ରାୟଃ ୩ ଲାଖ ଅଛନ୍ତି| ଅନୟ ୪୪ ଜନଜାତି ୮.୮% ଅଛନ୍ତି| ୫ ଜାତି
ଲୁ ପ୍ତପ୍ରାୟ-ଗଚମଚୂ , ମାଂକିଡ଼ୀ, ଗଦସୁଆ ଭୂମି ଜ, ଘର, ଥ୍ରୁଆ|
ପୁରାଣ ଓ ଇତିହାସ ପରମ୍ପରା ଅନୁ ସାର ୫ ପ୍ରକାର ଜନଜାତି-
(୧) ଶ ର-ଗଯ ଵରାହ ଅଵତାର ସମୟ ପ୍ରାୟଃ ୧୭୦୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର ଥ୍ ିଗଲ-ଏମାନଂକ ମୁଖୟ କାମ ଖନନ ଥ୍ ିଲା| ଶ ର ଶବ୍ଦ ରୁ
ଓଡ଼ିୟା ଗର ସା ଲ ଗହଇଛି ଯାହା ଦ୍ଵାରା ଖନନ କରା ଯାଏ| ଏ ମାଗନ ମୁଖୟତଃ ଦକ୍ଷିଣ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଅଛନ୍ତି| ମୀମାଂସା ଦଶଥନ ର
ମୁଖୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଶା ର ଭାଷୟ| ଶିଵ ପରମ୍ପରା ର ନିରଥ୍ଥକ ମନ୍ତ୍ର କୁ ଶା ର ମନ୍ତ୍ର କହନ୍ତି|
(୨) ସମୁଦ୍ର ଵୟାପାର-ଵୟାପାର ପାଇଂ ଯାତ୍ରା କରି ା ଗଲାକଂକୁ ନାଗ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ ଗଯ ସାରା ଵିଶ୍ଵ ଗର ଥ୍ ିଗଲ-ନାଗାସାକୀ,
ଗମକ୍ସିଗକା ର ଆସ୍ତୀକ (ଏଜଗଟକ) ଆଦି| ଭାରତ ଗର ନାଗରଗକାଇଲ, ନାଗପୁର, ଅହିେତ୍ର ଆଦି|
ଓଡ଼ିଶା ର ଅଧ ିକାଂଶ ରାଜା ନାଗଵଂଶୀ ଵା ନାଗଗଶ୍ଵର ଗଗାତ୍ର ର| ଉତ୍ତରୀ ଗଗାଲାଧଥ ର ସମୁଦ୍ର ମାଗଥ ନାଗ ଵୀଥ୍ୀ କହନ୍ତି| ଅଜଥନ ୁ
ମଣିପର ୁ ର ନାଗ କନୟା ଉଲୂ ପୀ କୁ ାହା ଗହଇଥ୍ ିଗଲ| ରାମ ର ପୁତ୍ର କୁଶ ଓଡ଼ିଶା ର ନାଗ କନୟା କୁମଦ୍ଵ ୁ ତୀ ସାଂଗଗ ଵିଵାହ
କଗଳ| ଜହାଗଜାଂ ଗକା ନ୍ଦରଗାହ ପର ରଖଗନ ଗକ ଲି ଗଯ ଉନଗକା ଖୂଂଗଟ ଗସ ାନ୍ଧଗତ ଗହୈଂ| ସାମାନ ଓଲ୍ିାଇ ା, ଚଢ଼ାଇ ା
ଗଲାକଂକୁ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଖୂଂଟିୟା, ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ତଥ୍ା ନାଈଜୀରି ୟା ଗର ଖୂଂଗଟ କହନ୍ତି| ଵୟାପାରୀ ଓ ଜଳ ଦସୁୟ କୁ ଗଵଦ ଗମଂ
(ଋଗଗ୍ଵଦ ୮/୬୪, ୧୦/୧୦୮ ଆଦି) ପଣି କୁହା ଯାଇଅଛି| ଗସ ମାନଂକୁ ଓଡ଼ିଶା ଗର ପାଣ କହନ୍ତି ଗସମାଗନ ଏଗ ଅଧ ିକାଂଶ
ଇସାଈ ଅଛନ୍ତି| ଵୟାପାର ସମ୍ବନ୍ଧିତ ବ୍ରାହ୍ମଣ ି ପାଣି, ପାଣିଗ୍ରହୀ ଆଦି ଥ୍ ିଗଲ|
(୩) ଖନିଜ ସମ୍ବନ୍ଧୀ- ଲି ଠାରୁ ୩ ଗଲାକ ର ରାଜୟ ଗନଲା ପଗର ପୁଣି ଗଦଵ ଅସୁର ଭି ତଗର ଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| କୂମଥ
ଅଵତାର ଵିଷଣୁ ସଳାହ ଗର ସଂଯୁକ୍ତ ଖନନ ଗହଲା| ଅସୁର ଖଣି ଭି ତଗର କାମ ଗର କୁଶଳ ଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ଗସ ମାନଂକୁ ଵାସୁକି
ମୁଖ ଆଗଡ଼ କାମ କରୁଥ୍ ି ା କହନ୍ତି ଯାହା ଖଣି ଭୀତର ର ଗମଥ ଭାଗ| ପଶ୍ଚି ମ ଏଶିୟା, ଉତ୍ତର ଅଫ୍ରୀକା ଠାରୁ ଖନନ ପାଇଂ
ଆସି ଥ୍ ିଗଲ| ଗକ୍ଷତ୍ର ର କିଛି ଗଲାକଂକୁ ରାଜା ସଗର ଗ୍ରୀସ କୁ ଗଖଦି ଗଦଇଥ୍ ିଗଲ| ଅତଃ ଖନନ କାୟଥ କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକଂକୁ ଉପାଧ ି
ଗ୍ରୀକ ଭାଷା ଗର ଖନିଜ ର ନାମ| କିଛି ସଂସ୍କ ୃତ ନାମ ି ଅଛି| ଯଥ୍ା ସୁନା କୁ ଗ୍ରୀକ ଗର ଔରମ କହନ୍ତି, ଅୟସ୍କ ଠାରୁ ସୁନା ାହର
କରି ା ଗଲାକ ଓରାମ ଗହଗଲ| ତାମ୍ବା ର ମୁଖୟ ଖନିଜ ଖାଲଗକା-ପାଇରାଇଟ (ଖାଲଗକା)| ଗଟାପାଜ ରୁ ଗଟାଗପ୍ପା, ଖଣି ଗର
କଇଂଚ ଗଖାଳ ସମାନ ରକ୍ଷା ଦୀଵାଲ କରି ା ଗଲାକ କେପ (ସଂସ୍କ ୃତ) ଵା ଏକ୍କା (ଗ୍ରୀକ)| ନକଶା ଗର ସ୍ଥାନ ଚିହ୍ନତ ି କରି ା ଗଲାକ
କକଥଟା (କକଥଟ = କମ୍ପାସ) ଅଛନ୍ତି| ଖନିଜ ର ସଫାଈ ତଥ୍ା ଗଶାଧନ କରି ା ଗଲାକ ମି ଂଜ (ମୀନ = ମାଛ) ତଥ୍ା ହଂସଦା (ହଂସ ର
ନୀର କ୍ଷୀର ଵିଗଵକ) ଅଛନ୍ତି| ଟିନ ଖଣି ା ଗଲାକ ସି ଂକୂ (ଗ୍ରୀକ ଗସ୍ୈନ ଟ ିକ), ପାରା ଖନନ କତଥା ଗହମ୍ବରମ (ଗହୈମ = ସିନ୍ଦୂର, ପାରା
ଠାୟଥ ତୟାର)| ଭାର ତଥ୍ା ତାପ ର ମାପ କୁ ସି ଂକୂ କନ୍ତି| ଗଲାହା ଭର୍ଟ ଠୀ ି ସି ଂକୂ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଭଟ୍ଟୀ ଗର କାମ କରି ା ଗଲାକ ସି ଂକୂ
ଅଛନ୍ତି|
(୪) ଆକ୍ରମଣକାରୀ-ଚଣ୍ଡୀ ପାଠ ର ପ୍ରଥ୍ମ ଅଧ୍ୟାୟ ଗର ଗକାଳା ଵିର୍ଧ୍ଂସୀ ମାନଂକ ଆକ୍ରମଣ ଗଲଖା ଅଛି| ଗସ ମାଗନ ଭାରତ ଵା
ଆଗସ୍ଟରଲିୟା ରୁ ଗହଇ ପାରନ୍ତି| ରାମାୟଣ କାଳ ଗର ଏ ମାନଂକୁ ଋକ୍ଷ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଋକ୍ଷ ପଵଥତ ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା, ଛତ୍ତୀସଗଢ଼ ଗର
ଅଛି|
(୫) ପ୍ରାଚୀନ ରାଜଵଂଶ-ରାମାୟଣ କାଳ ଗର କିଷ୍କିନ୍ଧା ରାଜୟ ର ଗଲାକ କନ୍ଧ ଅଛନ୍ତି| ଗସ ମାଗନ ଲାଂଜି (ଲଂଗଗାଟ) ପି ନ୍ଧୁଥ୍ ିଗଲ,
ଯାହା ଵାନର ପୁେ ସଦୃ ଶ| ଏମାନଂକ୍ର ଗଗାଟିଏ ସ୍ଥାନ ଲାଂଜିଗଢ଼ କାଲାହାଣ୍ଡୀ ଗର ଅଛି| ଅକ ର କାଳ ଗର ରାଣୀ ଦୁ ଗାଥ ଵତୀଂକ
ପତି ଵୀରସି ଂହ ଲାଂଜୀଗଢ଼ ର ଥ୍ ିଗଲ| ଗଗାଣ୍ଡ ଭି ତଗର ଶାସକ ଵଗଥ କୁ ରାଜ-ଗଗାଣ୍ଡ କହନ୍ତି|
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୪-ଆଧୁନକ ି ଓଡ଼ିଶା ର ନିମାଥ ତା
ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଗର ତାହାର ପ୍ରଥ୍ମ ୨ ଟି ଗକନ୍ଦ୍ର-ମଦ୍ରାସ ଓ କଲକତ୍ତା ର ଗଲାକମାନଂକ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ରହିଲା ୟାହାର ସ୍ଥାନୀୟ ଗଲାକ
ଅଂଗଗ୍ରଜ ଅଧୀନ ସରକାରୀ ଗସଵା ଗର ପ୍ରଥ୍ଗମ ଆସି ଗଲ| ଗସହି ଗକ୍ଷତ୍ର ର ଗଲାକଂକ ପୁସ୍ତକ ର ପ୍ରକାଶନ ି ଗହଲା| ଦକ୍ଷି ଣ
ଓଡ଼ିଶା ମଦ୍ରାସ ଗପ୍ରସି ଗଡନ୍ସୀ ଗର ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଗଦଶ ସହିତ ଥ୍ ିଲା| ଆନ୍ଧ୍ର ଅଲଗା ଗହଲା ପଗର ଗକାରାପୁଟ ତଥ୍ା ଗଂଜାମ ଜିଲା ଓଡ଼ିଶା
ଗର ମି ଶଗି ଲ| ଗସ ଜିଲା ର ପୁଲିସ ଥ୍ାନା ଗରଏଗ ି ପୁରାଗନ ଗତଲୁ ଗ ୂ ଭାଷା ର ପୁଲିସ ଗମୈନୁଅଲ ଅଛି| ମୁଖୟ ପ୍ରଭାଵ
ଂଗାଲ ର ଥ୍ ିଲା| ଅଧ ିକାଂଶ ମୁଦ୍ରିତ ପୁସ୍ତକ କଲକତ୍ତା ର ହି ଉପଲବ୍ଧ ଥ୍ ିଲା| ଅତଃ ଂଗାଲୀ ସାହିତୟ ର ପ୍ରଭାଵ ପଡ଼ିଲା| ସତ୍ତା
ର ଗକନ୍ଦ୍ର କଲକତ୍ତା ଗହ ା ରୁ ଗସ ସ୍ଥାନ ର ଗଲାକ ଓଡ଼ିଶା ର ସ ୁ ଜମୀନ୍ଦାରୀ ଗର ଅଧ ିକାର କଗଲ| ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଶାସନ ଗର ଓଡ଼ିଶା
ର ସ ୁ ଭାଗ ର ଵିଳୟ ତଥ୍ା ଓଡ଼ିୟା ସାହିତୟ ଓ ଗଚତନା ର ପ୍ରଚାର ପାଇଂ ହୁ ତ ପ୍ରୟାସ ଗହଲା| ଗକଗତ ଗଲାକ ଓଡ଼ିଶା ର
କମି ଶନର ଗରଗଵନଶା କୁ ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ର ନିମାଥ ତା କହନ୍ତି| ତାଂକ ସମୟ ଗର ଓଡ଼ିଶା ର ସମ୍ପୂଣଥ ଚାଉଳ ଖରୀଦ ରି ର ାହର
ପଠାଇ ଗଦଗଲ ଓ ଏଠି ୧୮୬୮ ର ଦୁ ଭିକ୍ଷ ଗର ୧/୩ ଭାଗ ଗଲାକ (ପ୍ରାୟଃ ୩୫ ଲକ୍ଷ) ମରି ଗଗଲ| ତା ପଗର ଗରଗଵନଶା କଟକ
ଗର ଗଡଲଟା ନହର ର ଗଯାଜନା କଗଲ| ତାଂକ କହି ା ରୁ ମୟୂରଭଂଜ ର ରାଜା ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଂଜଗଦଵ ଗରଗଵନଶା କାଗଲଜ
ତଥ୍ା ଗମଡିକଲ କାଗଲଜ କଗଲ| କାଗଲଜ ଗରଗଵନଶା ର ନାମ ଗର ଗହଲା ଯାହା ଏଗ ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ଗହଇ ଗଲା| ଏ
ଭି ତଗର କନିକା ରାଜା ପୁସ୍ତକ ଦାନ କରି ଥ୍ ିଗଲ ଯାହା କୁ କନିକା ପୁସ୍ତକାଳୟ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ପ୍ରଵତଥୀ ଗଶାଧକତଥା ଅଧ ିକାଂଶ ପୁସ୍ତକ
ଗଚାରୀ କଗଲ ଓ ାକୀ ନଷ୍ଟ୍ ଗହଇ ଗଲା| ୧୮୯୩ ଗର ୩୫ ଲକ୍ଷ ଗଲାକଂକ ହତୟା ଲୁ ଚାଇ ା ପାଇଂ କହାନୀ ଗଢ଼ିଗଲ କି
ଭାରତୀୟ ରାଜା ି ଗସହି ପରି ହିଂସକ ଥ୍ ିଗଲ ଓ ଅଗଶାକ ର ଆକ୍ରମଣ ଗର ୧୧ ଲକ୍ଷ ମରି ଥ୍ ିଗଲ ଵା ଆହତ ଗହଗଲ| ସ ୁ ହିନ୍ଦୂ
ରାଜା ଅଂଗଗ୍ରଜଂକ ସମାନ ହିଂସକ ଥ୍ ିଗଲ ଏହା ପ୍ରମାଣିତ କରି ା ପାଇଂ ଗଲଖ ିଗଲ କି ହିଂସା ତୟାଗ କରି ା ପାଇଂ ଗସ ଗ ୌଦ୍ଧ
ଗହଇ ଗଗଲ| କଲି ଂଗ ଯୁଦ୍ଧ ଗର ମୃତକ ସଂଖୟା ର ଗକାଣସି ଉଗଲ୍ଲଖ ନାହିଂ ଵା ଅଗଶାକ ର ଗ ୌଦ୍ଧ ଗହ ା ର ଚଚଥା ଅଛି| ଗ ୌଦ୍ଧ
ଗ୍ରନ୍ଥ ଦିଵୟାଵଦାନ ଗର ଅଛି କି ଗ ୌଦ୍ଧ ମାନଂକ ଶିକାୟତ ପଗର ଅଗଶାକ ୧୨,୦୦୦ ଗଜୈନ ସାଧୁମାନଂକ ହତୟା କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଏହା
ହିଂସା ତୟାଗ ନୁ ଗହଂ, ଵରନ କରୂର ହିଂସା ଅଛି|
ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ର ନିମାଥ ତା ମାନଂକ ଭି ତଗର ମୁଖୟ ଅଛନ୍ତି-
(୧) ଫକୀରଗମାହନ ଗସନାପତି-୧୪ ଜନଵରୀ, ୧୮୪୩ ଗର ାଗଲଶ୍ଵର ର ମଲ୍ଲି କାଶପୁର ଗର ଜନ୍ ମ ଗହଲା| ଆଧୁନିକ ଓଡ଼ିଶା ର
ସମାଜ ସୁଧାର ପାଇଂ ହୁ ତ ଗ୍ରନ୍ଥ ଗଲଖ ିଗଲ| ମୁଖୟ ଉପନୟାସ-ଛ ମାଣ, ଆଠ ଗୁଣ୍ଠ (ମାଣ ତଥ୍ା ଗୁଣ୍ଠ ଜମୀନ ର ମାପ), ମାମୂନ,
ପ୍ରାୟଶ୍ଚି ତ, ଲଛମା| ଗକଗତ ଲଘୁ କଥ୍ା ମଧ୍ୟ ଅଛି-ଗରଵତୀ, ଗପଗଟଣ୍ଟ ଗମଡିସିନ, ରାଣ୍ଡୀପୂଅ ଅନନ୍ତ| ନିଜର ଆତ୍ମକଥ୍ା ି
ଗଲଖ ିଗଲ-ଆମ ଜୀଵନ ଚରି ତ| ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତ ର ଅନୁ ଵାଦ ଛଡ଼ା ଅଗନକ କଵିତା ମଧ୍ୟ ଗଲଖ ିଗଲ ଯାହା କାରଣ ତାଂକୁ
ଵୟାସ କଵି କହନ୍ତି|
(୨) ଉତ୍କଲ ଗଗୌରଵ ମଧୁସଦ ୂ ନ ଦାସ-୨୮ ଅଗପ୍ରୈଲ ୧୮୪୮ କୁ କଟକ ଜିଲା ର ସତୟଭାମାପୁର ଗର ଜନ୍ ମ ଗହଲା| କଲକତ୍ତା
ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ରୁ ଏମ.ଏ. .ି ଏଲ. ଉପାଧ ି ପାଇ ା ଗସ ପ୍ରଥ୍ମ ଓଡ଼ିୟା ଥ୍ ିଗଲ| ୩ ରାଜୟ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଭାଗ ଥ୍ ିଲା ତଥ୍ା ଅଧ ିକାରୀ
ମାଗନ ଓଡ଼ିୟା ଗଲାକଂକ ଉଗପକ୍ଷା କରୁଥ୍ ିଗଲ| ଓଡିୟା ଭାଷୀ ଗଲାକଂକ ଏକ ରାଜୟ ସ୍ଥାପି ତ କରି ା ଓ ଓଡ଼ିୟା ଗଲାକଂକ
ସାମାଜିକ ଓ ଆଥ୍ିକ ଉନ୍ନତି ପାଇଂ ସରକାର ଗର ଚାପ ପକାଇଗଲ ତଥ୍ା ତା ପାଇଂ ଉତ୍କଳ-ସଭା ର ଗଠନ କଗଲ| ତାକୁ ଭଂଗ
କରି ୧୯୦୩ ଗର ଉତ୍କଳ ସମ୍ମି ଳନୀ କଗଲ| ତାଂକ ଗଚଷ୍ଟ୍ା ଗର ସ ୁ ଵଗଥ ର ଓଡ଼ିୟା ଭାଷୀ ଓଡ଼ିଶା ର ଏକତା ଓ ଉନ୍ନତି ପାଇଂ ଏକା
ଗହଗଲ| ଭାରତ ର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ସହି ଓଡ଼ିୟା ଆଗନ୍ଦାଳନ ଚାଲି ଲା ଓ ଉତ୍କଲମଣି ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ ି ଗଯାଗ ଗଦଗଲ| ଗସ
ଵିଧାୟକ ଗହଗଲ ଓ ିହାର-ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଗର ସ୍ଵାୟତ୍ତ ଶାସନ ମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ସି ଦ୍ଧାନ୍ତ ଗର ମତଗଭଦ ଗହ ା ରୁ ୧୯୨୩ ଗର
ମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ରୁ ଇସ୍ତୀଫା ଗଦଗଲ| ଓଡ଼ିୟା ନାମକ ଗଗାଟିଏ ସାପ୍ତାହିକ ି ୧୯୧୭ ଗର ାହର କଗଲ ଯାହା ଓଡ଼ିୟା ଗଲାକଂକ
ସରକାରୀ ଉଗପକ୍ଷା ଗଦଖାଉଥ୍ ିଲା| ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅଗସମ୍ବଲୀ ଗର ପ୍ରଥ୍ମ ଓଡ଼ିୟା ଵିଧାୟକ ଗହଗଲ ଓ ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ର ଦା ି ପାଇଂ
ଇଂଗଗଲୈ ଣ୍ଡ ି ଗଗଲ| ତାଂକ୍ର ଗଦହାନ୍ତ ୪ ଫରଵରୀ ୧୯୩୪ ଗର ଗହଲା| ତାଂକୁ ମଧୁ ଗ ୈରିଷ୍ଟ୍ର ଵା ଉତ୍କଳ ଗଗୌରଵ
କହୁ ଥ୍ ିଗଲ|
୩. ଗଂଗାଧର ଗମଗହର-୯ ଅଗସ୍ତ ୧୮୬୨ ଶ୍ରାଵଣ ପୂଣମ ି ା ଗର ତାଂକ ଜନ୍ ମ ସମ୍ବଲପୁର ର ରପାଲୀ ଗର ୁ ନକର ପରି ଵାର ଗର
ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗକଵଲ ୫ମ କକ୍ଷା ପୟଥ ନ୍ତ ହି ତାଂକ ପାଠ ଗହଲା| କିନ୍ତୁ ଓଡ଼ିୟା ସାହିତୟ ଗର ତାଂକ ମହାନ ଗଯାଗଦାନ| ତାଂକ
କାଵୟ-ପ୍ରଣୟ-ଵଲ୍ଲରୀ, କୀଚକ-ଵଧ, ଇନ୍ଦୁ ମତୀ, ଉତ୍କଲ-ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ଅଗୟାଧ୍ୟା ଦୃ ଶୟ, କଵିତା-କଗଲ୍ଲାଲ, ଅଘଥୟ ଥ୍ାଲୀ, ଅହଲୟା-ସ୍ତଵ,
ମହିମା ଭାରତୀ ଭାଵନା, କୁମାର ଜଗନ୍ାମ ତ୍ସ୍ଵ, ଭକ୍ତି ଉପହାର, ପଦ୍ି ମନୀ, କଵିତା-ମାଳା, କୃଷକ ସଂଗୀତ| ତାଂକ ଗଦୟ ରଚନା-ଆତ୍ମ
ଜୀଵନୀ, ଶ୍ରୀ ନୃ ପରାଜ ସି ଂହ, ପୁରାନା କଵି ଫକୀରଗମାହନ, ସ୍ଵଗଥୀୟ କାଶୀନାଥ୍ ପଣ୍ଡା, ଏହା କି ପୃଥ୍ୀଵ ର ଶବ୍ଦ?, ଶିକ୍ଷିତ, ଅଶିକ୍ଷିତ ଓ
ଶିକ୍ଷାଭି ମାନିନୀ| ତାମ୍କ କଵିତା ଗର ଉଗପନ୍ଦ୍ର ଭଂଜ ର ଅଳଂକାର ଓ ରାଧାନାଥ୍ ରାୟ ର ପ୍ରକୃତି ଵଣଥନ ଅଛି| ୪ ଅଗପ୍ରୈଲ ୧୯୨୪ କୁ
ତାଂକ ଗଦହାନ୍ତ ଗହଲା|
୪. ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଭଂଜଗଦଵ- ମଯୂରଭଂଜ ର ରାଜପରି ଵାର ଗର ତାଂକ ଜନ୍ ମ ୧୭ ଦିସମ୍ବର ୧୮୭୧ ଗର ଗହଲା| ୧୫ ଅଗସ୍ତ ୧୮୯୨
କୁ ରାଜା ଗହଗଲ ଓ ହୁ ତ ଗସ ଵିକାସ କାୟଥ କଗଲ| ପଣ୍ଡିତ ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ ତାଂକ୍ର ମି ତ୍ର ଓ ସଲାହକାର ଥ୍ ିଗଲ| ରୁପସା-
ାଂଗି ରିଗପାସି ଗଛାଟୀ ଲାଇନ କରାଇଗଲ ଓ ହଳଡୀହା ଓ ହଲଦିଯା ଗର ଜଲ ଗସଚ ପାଇଂ ନ୍ଧ କରାଇଗଲ| ପ୍ରାଥ୍ମି କ
ଵିଦୟାଳୟ ର ସଂଖୟା ୪୪ ଠାରୁ ଢ଼ି ୩୦୦ ଗହଇ ଗଲା|
୫. ଉତ୍କଲମଣି ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ-୯ ଅକଟୂ ର ୧୮୭୭ ଗର ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସଂକ ଜନ୍ ମ ଗହଲା| ଓଡ଼ିଶା ର ଉନ୍ନତି ତଥ୍ା ଆତ୍ମସମ୍ମାନ
ପାଇଂ ଗସ ଗପ୍ରରଣା ଗଦଗଲ ଓ କାୟଥ କଗଲ| ଗସଥ୍ ି ପାଇଂ ଂଗାଲ ର ଵିଖୟାତ ରାଷ୍ଟ୍ରଵାଦୀ ଗଵୈଜ୍ଞାନିକ ପ୍ରଫୁ ଲ୍ଲ ଚନ୍ଦ୍ର ରାୟ ତାଂକୁ
୨୮-୬-୧୯୨୪ ଗର ଉତ୍କଲମଣି ର ଉପାଧ ି ଗଦଗଲ| ୧୯୦୯ ଗର ଗସ ପଣ୍ଡିତ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ ସହିତ ସତୟଵାଦୀ ଗର ଵିଳ୍ୟ୍ ାଳୟ
ସ୍ଥାପି ତ କଗଲ| ପଗର ପଣ୍ଡିତ ଗଗାଦାଵରୀଶ ମିଶ୍ର ତଥ୍ା ଆଚାଯଥ ହରି ହର ି ଗଯାଗ ଗଦଗଲ| ମଧୁସଦ ୂ ନ ଦାସ ସହିତ ମିଶ ି ଓଡ଼ିଶା
ର ଏକୀକରଣ ପାଇଂ ଉତ୍କଳ ସଭା ର ଗଠନ କଗଲ| ଧଳଭୂମି (ଝାରଖଣ୍ଡ) ର ଗ ହରାଗୁଡ଼ା ଗର ି ଓଡ଼ିୟା ଵିଦୟାଳୟ ସ୍ଥାପନା
କଗଲ| ୪ ଅକଟୂ ର ୧୯୧୯ କୁ ଓଡ଼ିୟା ଗଚତନା ଔର ସଂସ୍କ ୃତି ର ଵିକାସ ପାଇଂ ସମାଜ ସାପ୍ତାହିକ ର ସ୍ଥାପନା କଗଲ| ପଗର ଏହା
ଗଦୈନିକ ଗହଇ ଗଲା ଓ ୮୦ ଵଷଥ ପୟଥ ନ୍ତ ସମାଚାର ପତ୍ର ର ଅଥ୍ଥ ଗଲାଗ ସମାଜ ହି ଭା ୁ ଥ୍ ିଗଲ, ଯଦୟପି ଅନୟ ଗକଗତ ସମାଚାର
ପତ୍ର ଆରମ୍ଭ ଗହଇସାରି ଥ୍ ିଲା| ଗସ ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ତଥ୍ା ରାଷ୍ଟ୍ର ଗଚତନା ର ସାହିତୟକାର ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ମୁଖୟ ରଚନା-
ନ୍ଦୀ ର ଆତ୍ମକଥ୍ା, ଅଵକାଶ ଚିନ୍ତା|
୬. ପଣ୍ଡିତ ନୀଳକଣ୍ଠ ଦାସ-ତାଂକର ଜନ୍ମ ୫ ଅଗସ୍ତ ୧୮୮୪ କୁ ପୁରୀ ର ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର ଗାଂ ଗର ଗହଇଥ୍ ିଲା| ଗାଂ ଗର ପ୍ରାଥ୍ମି କ
ଶିକ୍ଷା ପଗର ପୁରୀ ଜିଲା ସ୍କ ୂଲ ଗର ପ୍ରଗଵଶ ଗନଗଲ ଓ ୧୯୦୯ ଗର ୀ.ଏ. ପାସ କଗଲ| ତା ପଗର କଲକତ୍ତା ଗର ଏମ.ଏ. ତଥ୍ା
ୀ.ଏଲ. କରି ା ପାଇଂ ଗଗଲ| ୧୯୧୧ ଗର ଗଫରି ା ପଗର ସତୟଵାଦୀ ଵିଦୟାଳୟ ର ପ୍ରଧାନାଧ୍ୟାପକ ଗହଗଲ| ପଗର ଗସ
ଓଡ଼ିୟା ତଥ୍ା ଦଶଥନ ର ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଗହଗଲ କିନ୍ତୁ ଅସହଗୟାଗ ଆଗନ୍ଦାଳନ ଗର ଇସ୍ତୀଫା ଗଦଗଲ| ଗସ ଉତ୍କଳ ପ୍ରଗଦଶ କାଂଗଗ୍ରସ
ସମି ତି ତଥ୍ା ଅଖ ିଲ ଭାରତୀଯ କାଂଗଗ୍ରସ ସମି ତି ର କାୟଥ କାରି ଣୀ ର ସଦସୟ ଗହଗଲ| ସମ୍ବଲପୁର ରୁ ଗଗାଟିଏ ସମାଚାର ପତ୍ର
’ଗସଵା’ ଆରମ୍ଭ କଗଲ| ୯ ମାସ ଗସଠାଗର ରହି ା ପଗର ନିଜର ଗାଂ ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର ଗଫରି ଆସି ଗଲ| ୧୯୩୨ ଗର ବ୍ରିଟିଶ
ଶାସନ ଵିରୁଦ୍ଧ ଆଗନ୍ଦାଳନ କାରଣ ତାଂକୁ ଗି ରଫ୍ି ାର କରି ହଜାରୀ ାଗ ଗଜଲ ଗର ୬ ମାସ ରଖ ିଗଲ| ଆସି ଲା ପଗର ଗଗାପ ନ୍ଧୁ
ଦାସ ସଲାହ ଗର ଚୁ ନାଵ ଲଡ଼ିଗଲ ଓ ୧୯୨୩ ଗର ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅଗସମ୍ବଲୀ ର ସଦସୟ ଗହଗଲ| ୧୯୨୬ ଗର ଶିମଲା ସଗମ୍ମଲନ ଗର
ଭାଗ ଗନଗଲ| ୧୯୨୮ ଗର ଗଗାପ ନ୍ଧୁ ଦାସ ର ନିଧନ ପଗର ଓଡ଼ିଶା କାଂଗଗ୍ରସ ର ମୁଖୟ ଗହଗଲ| ଲାଗହୌର କାଂଗଗ୍ରସ ର ନିଣୟ ଥ
ଗକ ଅନୁ ସାର ଅଗସମ୍ବଲୀ ରୁ ଇସ୍ତୀଫା ଗଦଗଲ ଓ ନମକ ଆଗନ୍ଦାଳନ ଗର ଭାଗ ଗନଗଲ ଯାହା କାରଣ ୬ ମାସ ର ସଜା ଗହଲା|
ଅସ୍ପୃଶୟତା ଵିରୁଦ୍ଧ ଅଭି ୟାନ କଗଲ ଓ ନିମ୍ ନ ଵଗଥ ର କଲୟାଣ ପାଇଂ କାମ କଗଲ| ପୁଣି ଗସ ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ଅଗସମ୍ବଲୀ ଗର ନିଵାଥ ଚିତ
ଗହଗଲ| ୧୯୩୩ ଈ. ଗର ଓଡ଼ିୟା ମାସି କ ’ନଵ ଭାରତ’ ର ସମ୍ପାଦନ କଗଲ| ୧୯୩୪ ଗର ମଧୁସଦ
ୂ ନ ଦାସ ର ନିଧନ ପଗର
ସ୍ଵାଧୀନତା ଆଗନ୍ଦାଳନ ର ପୂରା ଭାର ତାଂକ ଉପଗର ଆସି ଲା ଓ ଓଡ଼ିଶା ଗର ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ କୁ ଡାକିଗଲ| ୧୯୩୬ ଗର ଓଡ଼ିଶା
ରାଜୟ ଗଠନ ପଗର ଗସ ପ୍ରଗଦଶ କାଂଗଗ୍ରସ ସମି ତି ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଗହଗଲ| ତାଂକ ଗନତୃ ତ୍ଵ ଗର କାଂଗଗ୍ରସ କୁ ୬୦ ଭି ତଗର ୩୬ ସୀଟ
ମି ଲିଲା| ଗସ ଵିଶ୍ଵଵିଧ୍ୟାଳୟ ସ୍ଥାପି ତ କରି ା ପାଇଂ ସମି ତି କଗଲ ଯାହାର ପ୍ରସ୍ତାଵ ଅନୁ ସାର ଉତ୍କଲ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ସ୍ଥାପି ତ ଗହଲା|
୧୯୫୧ ଗର ସ୍ଵାଧୀନ ଜନସଂଘ ଦଳ ରୁ ଗସ ଵିଧାନ ସଭା ଗକ ସଦସୟ ଗହଗଲ| ୧୯୫୫ ଗର ଗନହରୂଂକ ଅନୁ ଗରାଧ ଗର ପୁଣି
କାଂଗଗ୍ରସ ଗର ମି ଶଗି ଲ| ଗସହି ଵଷଥ ଗସ ଉତ୍କଳ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ର ପ୍ରତି-କୁଳପତି ଗହଗଲ| ୧୯୫୭ ଗର ଵିଧାନସଭା ଗର ପୁଣି
ନିଵାଥ ଚିତ ଗହଗଲ ଓ ୧୯୬୧ ଜୁଲାଈ ପୟଥ ନ୍ତ ଗସ ଵିଧାନସଭା ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ରହିଗଲ| ୬ ନଵମ୍ବର ୧୯୬୭ କୁ ତାଂକର ନିଧନ ଗହଲା|
୭. ମହାରାଜ ଶ୍ରୀ କୃଷ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାୟଣ ଗଦଵ-ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ ରାଜା ଗଗୌର ଚନ୍ଦ୍ର ଗଜପତି ନାରାଯଣ ଗଦଵଂକ ପୁତ୍ର ରୂପ
ଗର ତାଂକର ଜନ୍ମ ୨୬ ଅଗପ୍ରୈଲ ୧୮୯୨ ଗର ଗହଲା| ମଦ୍ରାସ ଗର ଶିକ୍ଷା ପଗର ଗସ ୧୯୧୩ ଗର ରାଜା ଗହଗଲ| ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କ ୃତି ର
ଵିକାସ ପାଇଂ ଉତ୍କଳ ସଭା ର ଵାଷି କ ସତ୍ର ୧୯୧୪ ଗର ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ ଗର ଆଗୟାଜିତ କଗଲ| ୧୯୧୬ ଗର ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ
ତାଂକୁ ଭୂମି ଗସନା ର ଅଗଵୈତନିକ କମି ଶନର ନିୟୁକ୍ତ କଗଲ| ଗନୌପଡ଼ା-ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ ମଝି ଗର ଗଛାଟ ଗରଲଗଵ ଲାଇନ
କରାଇଗଲ| ରାଜମହଲ ଗର ଗଶାଧ ପାଇଂ ଗଗାଟିଏ ପୁସ୍ତକାଳୟ କଗଲ| ମଦ୍ରାସ ଜସ୍ିସ ଟ ପାଟଥୀ ର ମୁଖୟ ସଦସୟ ଗହଗଲ ଓ
ରାୟଲ କୃଷି କମୀଶନ ର ସଦସୟ ମଗନାନୀତ ଗହଗଲ| ୧୯୨୭ ଗର ମଦ୍ରାସ ଵିଧାନସଭା ର ସଦସୟ ଗହଗଲ|୧୯୩୦-୩୧ ଗର
ଲନ୍ଦନ ଗଗାଲଗମଜ ସମ୍ମି ଳନୀ ଗର ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ଗଠନ ର ଦା ି କଗଲ| ୧୯୩୪ ଗର ପାରଲାଗଖମୁଣ୍ଡୀ ର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଵିଳୟ
ପାଇଂ ସଂସଦୀୟ ସମି ତି ସମମୁଖ ଗର ଦା ୀ ରଖ ିଗଲ| ୧୯୩୬ ଗର ସରକାର ତାଂକୁ ମହାରାଜା ର ଉପାଧ ି ଗଦଗଲ| ୧୯୩୭
ଗର ଗସ ଅଣ କାଂଗଗ୍ରସ ସରକାର ର ମୁଖୟ ଗହଗଲ| ନଵମ୍ବର ୧୯୪୧ ଗର ଗସ ସରକାର ଗଢ଼ି ା ପାଇଂ ନିମନ୍ତ୍ରିତ ଗହଗଲ ଓ
ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ନିଗଲ| ୧୯୪୭-୫୦ ଗର ଗସ ସଂଵିଧାନ ସଭା ର ସଦସୟ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ରାୟଲ ଆର୍ଟଥ ସ ଗସାସାଇଟୀ, ରାଯଲ
ଏସି ୟାଟିକ ଗସାସାଇଟୀ, ଲନ୍ଦନ, ତଥ୍ା ଉତ୍କଲ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ର ଆଜୀଵନ ସଦସୟ ରହିଗଲ| ଉତ୍କଲ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ତାଂକୁ
ଏଲ.ଏଲ.ଡି ର ଉପାଧ ି ଗଦଲା| ତାଂକ୍ର ନିଧନ ୨୫ ମଈ ୧୯୭୪ ଗର ଗହଲା|
୮. ଗଡା ହଗରକୃଷ୍ଣ ମହତା -ଅଵିଭକ୍ତ ାଗଲଶ୍ଵର ର ଅଗରପଡ଼ା ଗର କୃଷ୍ଣ ଚନ୍ଦ୍ର ଦାସ ତଥ୍ା ଗତାହଫା ଗଦଵୀ ର ପୁତ୍ର ରୂପ ଗର
ତାଂକର ଜନ୍ ମ ୨୧ ନଵମ୍ବର ୧୮୯୯ ଗର ଗହଲା| ଭଦ୍ରକ ଉଚ୍ଚ ଵିଦୟାଳୟ ରୁ ଗମୈେିକ ପାସ ଗହଲା ପଗର ଗରଗଵନଶା କାଗଲଜ ଗର
ପ୍ରଗଵଶ ଗନଗଲ| ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଗର ଭାଗ ଗନ ା ପାଇଂ ୧୯୨୧ ଗର ଗସ ମଝି ଗର ହି ପାଠ ଛାଡ଼ି ଗଦଗଲ| ୧୯୨୩ ଗର
ାଗଲଶ୍ଵର ରୁ ’ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର’ ସାପ୍ତାହିକ ର ପ୍ରକାଶନ ଆରମ୍ଭ କଗଲ| ରାଜଗଦ୍ରାହ ର ଆଗରାପ ଗର ୧୯୨୨ ଗର ଗଜଲ ଗଗଲ| ୧୯୨୪
ଗର ିହାର-ଓଡ଼ିଶା ଵିଧାନସଭା ର ସଦସୟ ଗହଗଲ| ନମକ ସତୟାଗ୍ରହ ଗର ଭାଗ ଗନ ା ରୁ ୧୯୩୦ ଗର ଗଜଲ ଗଗଲ| ୧୯୩୪
ଗର ହରି ଜନ ଅଭି ୟାନ ଆରମ୍ଭ କଗଲ ଓ ନିଜର ଗପୈତୃକ ମନ୍ଦିର କୁ ସମସ୍ତଂକ ପାଇଂ ଗଖାଲି ଗଦଗଲ| ୧୯୩୮ ଗର ଗଲାକ ଯାଂଚ
ସମି ତି ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ରୂଗପ ରାଜା ମାନଂକ ସନଦ ସମାପ୍ତ କରି ଗସମାନଂକର ରାଜୟ ଗୁଡ଼କ ି କୁ ଓଡ଼ିଶା ଗର ମି ଶାଇ ା ର ଦା ୀ
କଗଲ| ଗଦଶୀ ରାଜୟ ଵିରୁଦ୍ଧ ଆଗନ୍ଦାଳନ ଗର ୧୯୪୧ ଗର ଗଜଲ ଗଲ୍ର ଓ ପୁଣି ୧୯୪୨ ର ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆଗନ୍ଦାଳନ ଗର ଗଜଲ
ଗଗଲ| ୧୯୪୬-୫୦ ଗର ଗସ ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥ୍ ିଗଲ, ୧୯୫୦-୫୨ ଗର ଵାଣିଜୟ-ଉଗଦୟାଗ ର ଗକନ୍ଦ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ସଂସଦ
ଗର କାଂଗଗ୍ରସ ର ସାଧାରଣ ସଚିଵ ତଥ୍ା ୧୯୫୫-୫୬ ଗର ମ୍ବଈ ର ରାଜୟପାଳ ରହିଗଲ| ରାଜୟପାଳ ପଦ ରୁ ତୟାଗପତ୍ର ଗଦଇ
୧୯୫୬-୬୦ ଗର ପୁଣି ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ଗଦଶୀ ରାଜୟ ମାନଂକ ଵିଳୟ, ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଗର ରାଜଧାନୀ ନିମାଥ ଣ ଓ
ହୀରାକୁଦ ନ୍ଧ ଆଦି କାୟଥ ପାଇଂ ତାଂକୁ ଆଧୁନକ ି ଓଡ଼ିଶା ର ନିମାଥ ତା କହନ୍ତି| ଗଲାକସଭା ଗର ୧୯୬୨ ଗର ନିଵାଥ ଚିତ ଗହଗଲ|
୧୯୬୭, ୧୯୭୧, ୧୯୭୪ ଗର ଵିଧାନ ରଭା ଗକ ସଦସୟ ନିଵାଥ ଚିତ ଗହଗଲ| କଟକ ଗର ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମି ତି ସ୍ଥାପି ତ କଗଲ|
ଗସ ଦ୍ଵାରାଆଜି ପୟଥ ନ୍ତ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ଗଦୈନିକ ର ପ୍ରକାଶନ ଗହଉଛି| ଏଠି ଗକଗତ ଅନୟ ପୁସ୍ତକ ି ପ୍ରକାଶିତ ଗହଗଲ ଓ ଗଗାଟିଏ
ସଂସ୍କ ୃତ ମହାଵିଦୟାଳୟ ି ଚାଲୁ ଅଛି| ଦୁ ଇ ଥ୍ର ଗସ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତୟ ଅକାଦମୀ ତଥ୍ା ଓଡ଼ିଶା ସଂଗୀତ ନାଟକ ଅକାଦମୀ ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ
ରହିଗଲ| ଉତ୍କଳ ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ସୀଗନଟ ର ସ୍ଥାଯୀ ସଦସୟ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ଵିଖୟାତ ଇତିହାସକାର ତଥ୍ା ଗଲଖକ ଥ୍ ିଗଲ| ଆନ୍ଧ୍ର
ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ତାଂକୁ ସାହିତୟ ଗର ଓ ସାଗର ଵିଶ୍ଵଵିଦୟାଳୟ ଆଇନ ଗର ଡାକ୍ଟଗରଟ ଉପାଧ ି ଗଦଗଲ| ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପତ୍ର ଗର
ତାଂକର ଧାରାଵାହିକ ଗାଂ-ମଜଲି ସ ପାଇଂ ୧୯୮୩ ଗର ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ସାହିତୟ ଅକାଦମୀ ପୁରସ୍କାର ପାଇଗଲ| ଗସ ଓଡ଼ିଶା ର
ଇତିହାସ, ଅନ୍ତ ର ଆରମ୍ଭ (ଉଭୟ ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର) ଛଡ଼ା ଅଂଗଗ୍ରଜୀ, ଓଡିୟା ଗର ଅଗନକ ପୁସ୍ତଗକଂ ଗଲଖ ିଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ର ଏହି
ଵରପୁତ୍ର ର ନିଧନ ୨ ଜନଵରୀ ୧୯୮୭ କୁ ଗହଲା|
୯. ରାଜା ହାଦୁ ର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମଦଥରାଜ ଗଦଵ-ଖଲୀଗକାଟ ରାଜା ହରି ହର ମଦଥରାଜ ତଥ୍ା ରାନୀ କନକମଞ୍ଜରୀ ଗଦଵୀ ର ପୁତ୍ର
ରୂପ ଗର ତାଂକର ଜନ୍ମ ୧୩ ଜନଵରୀ ୧୯୦୦ ଗର ଗହଲା| ଗଵଗନଥସ ହାଗଵଥ ଡନ ତାଂକର ପାଳନ କଗଲ ଓ ତାଂକୁ ଏରି କ କହି
ଡାକୁ ଥ୍ ିଗଲ| ୨୦ ଜୁଲାଈ ୧୯୦୯ କୁ ପି ତା ର ଅସାମୟି କ ମୃତୁୟ ପଗର ତାଂକୁ ସ୍କ ୂଲ ଶିକ୍ଷା ପାଇଂ ମଦ୍ରାସ ପଠାଇଗଲ ଓ
ଗଵଲି ଂଗଟନ ସ୍କ ୂଲ ଗର ପଢ଼ିଗଲ| କ୍ରିଶ୍ଚିୟନ କାଗଲଜ ଗର ୨୧ ଵଷଥ ଆୟୁ ପୟଥ ନ୍ତ ପଢ଼ିଲା ପଗର ୧୪ ଜନଵରୀ ୧୯୨୧ ଗର
ଖଲୀଗକାଟ ରାଜା ଗହଗଲ| ୧୯୨୪ ଗର ଫିଲି ପ-ଡଫ ସମି ତି କୁ ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ସ୍ଥାପନା ର ଦା ି ରଖ ିଗଲ| ୧୭-୨୧ ଦିସମ୍ବର କୁ
ସମି ତି ର ଉଭୟ ସଦସୟ ତାଂକର ଘଗର ରହିଗଲ ଓ ଵିଶାଳ ଜନ ସଭା ର ଆଗୟାଜନ କଗଲ| ପଗର ଓ-ଗଡାଗନଲ କମୀଶନ
ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ଏକୀକରଣ ଵିରୁଦ୍ଧ ମତ ଗଦଗଲ| ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମଦଥଗଦଵ ନିରାଶ ନ ଗହଇ ମଦ୍ରାସ ଵିଧାନ ସଭା ଗର ତା ଵିରୁଦ୍ଧ ହସ
କଗଲ| ୨୧ ଅଗସ୍ତ ୧୯୩୨ କୁ ଉତ୍କଳ ସଭା ମୀଟିଂଗ ଗର ଫିଲି ପ ଡଫ କମି ଟୀ ପ୍ରସ୍ତାଵ ଅନୁ ସାର ଓଡ଼ିଶା ଏକୀକରଣ ଦା ୀ କଗଲ|
୧୯୩୩ ଗର ରାଜା ସାହ ଲନ୍ଦନ ର ତୃ ତୀଯ ଗଗାଲଗମଜ ସଗମ୍ମଲନ ଗର ଗଗଲ| ୧୨ ଜନଵରୀ କୁ ଓଡ଼ିଶା ମି ଳନ ଆଗୟାଜିତ
କରି ଭାରତ ସଚିଵ ସର ଗସୈମଅ ୁ ଲ ଗହାର କୁ ନିମନ୍ତ୍ରିତ କଗଲ ଓ ତାଂକ ଠାରୁ ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ ଗଠନ ର ସ୍ଵୀକୃତି ଗନଗଲ| ଗସ
ଅନୁ ସାର ଏକ ସଂସଦୀୟ ସମି ତି ଗହଲା ଓ ଗଵଗମଥଣ୍ଟ ଔଫ ଇଣ୍ଡିୟା ଐକ୍ଟ ୧୯୩୫ ର ଧାରା ୨୮୯ ଅନୁ ସାର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ରାଜୟ
ନା| ରାଜା ସାହ ସ ୁ ଗ ଗଳ ଓଡ଼ିଶା ଵିକାସ ପାଇଂ ସଗଚଷ୍ଟ୍ ରହିଗଲ| ୨୩ ଜନଵରୀ ୧୯୬୩ ଗର ତାଂକର ନିଧନ ଗହଲା|
୧୦. ଵିଜୟାନନ୍ଦ ( ୀଜୂ) ପଟନାୟକ-ଶ୍ରୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ପଟନାଯକ ର ପୁତ୍ର| ଜନ୍ ମ ୫ ମାଚଥ ୧୯୧୬| ୀ.ଏସ.ସୀ ପୟଥ ନ୍ତ ଶିକ୍ଷା|
ପତ୍ନୀ ଶ୍ରୀମତୀ ଜ୍ଞାନ ପଟନାୟକ| ୨ ପୁତ୍ର ତଥ୍ା ୧ ପୁତ୍ରୀ| ଵୟଵସାୟୀ ଓ ଉଗଦୟାଗପତି, ଵିମାନ ଗର ରୁଚି| ବ୍ରିଗଟନ, ଅଗମରି କା,
ରୂସ, ଫ୍ରାଂସ ତଥ୍ା ଇଗଣ୍ଡାଗନସି ଯା ଆଦି ହୁ ଗଦଶ ର ଯାତ୍ରା କଗଲ| ଛାତ୍ର ଜୀଵନ ଗର କଟକ ରୁ ଗପଶାଵର ପୟଥ ନ୍ତ ସାଇକିଲ
ଗର ଯାଇଥ୍ ିଗଲ| ଭାରତୀୟ ଵିମାନ କମ୍ପନୀ ଗର ପାଯଲଟ ଗହଗଲ| ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆଗନ୍ଦାଳନ ଗର ଗୁପ୍ତ ରୂପ ଗର ଗଲାକଂକ
ସହାୟତା କରି ା ପାଇଂ ତାଂକୁ ୩୦ ମାସ ର ସଜା ଗହଲା| ଇଗଣ୍ଡାଗନସିୟା ର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଗର ଗସଠାର ରାଜା ସୁଲ୍ାି ନ
ସି ହରି ର କୁ ଚାଇ ଦିଲ୍ଲୀ ଵିମାନ ଗର ଆଣିଗଲ| କଶ୍ମୀରଗର ୧୯୪୭ ର ପାକିସ୍ତାନ ଆକ୍ରମଣ ଗଭଗଳ ଗସଠି ଭାରତ ର ପ୍ରଥ୍ମ
ଵିମାନ ଆଣିଗଲ| ଵାପସ ଓଡ଼ିଶା ଆସି ଉଗଦୟାଗ ର ସ୍ଥାପନା କଗଲ| ପ୍ରଗଦଶ କାଂଗଗ୍ରସ ସମି ତି ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ତଥ୍ା ଭାରତୀୟ
କାଂଗଗ୍ରସ ସମି ତି ରସଦସୟ ଗନ| ୧୯୬୧ ର ମଧ୍ୟାଵଧ ି ଚୁ ନାଵ ଗର ତାଂକର ଗନତୃ ତ୍ଵ ଗର କାଂଗଗ୍ରସ ଅଭୂତପୂଵ ଥ ସଫଲତା
ପାଇଲା| ୧୯୬୧-୬୩ ଗର ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଥ୍ ିଗଲ| କାମରାଜ ଗଯାଜନା ଗର ପଦ ଗଛାଡ଼ିଗଲ| କଳିଂଗ ଏୟରଗଵଜ ର
ସ୍ଥାପନା କଗଲ| ଯୂଗନଗସ୍କା କୁ ଵିଜ୍ଞାନ ଗର କଲି ଂଗ ପୁରସ୍କାର ପାଇଂ ୧୦୦୦ ପାଉଣ୍ଡ ର ରାଶି ଗଦଗଲ| ୧୯୫୨, ୧୯୫୭, ୧୯୬୧
ଗମଂ ଜଗନ୍ନାଥ୍ପ୍ରସାଦ, ଗସାରଡା ତଥ୍ା ଗଚୌଦ୍ଵାର ଠାରୁ ଵିଧାନସଭା ଗର ନିଵାଥ ଚିତ ଗହଗଲ| ୧୯୭୧ ତଥ୍ା ୧୯୭୪ ଗର କଟକ ର
ରାଜନଗର ରୁ ନିଵାଥ ଚିତ ଗହଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ଗଯାଜନା ଆଗଯାଗ ର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ୧୯୭୧-୭୨ ଗର ଥ୍ ିଗଲ| ୧୯୭୭ ଗର ସଂସଦ ସଦସୟ ଓ
୧୯୭୯ ପୟଥ ନ୍ତ ଗକନ୍ଦ୍ରୀୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ରହିଗଲ| ୧୯୮୦, ୧୯୮୪ ଗର ପୁଣି ଗକନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଠାରୁ ସାଂସଦ ଗନ| ୧୯୮୫ ଗମଂ ସଂସଦ ରୁ
ତୟାଗପତ୍ର ଗଦଇ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଵିଗରାଧୀ ଦଳ ର ଗନତା ଗହଗଲ| ୫ ମାଚଥ ୧୯୯୦ କୁ ପୁଣି ଓଡ଼ିଶା ର ମୁଖୟମନ୍ତ୍ରୀ ଗହଗଲ| ୧୯୯୫
ଗର ଦ୍ଵିତୀୟ ଥ୍ର ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ଠାରୁ ଵିଧାନସଭା ସଦସୟ ଓ ଵିଗରାଧୀ ଦଳ ଗନତା ଗହଗଲ| ଜୂନ ୧୯୯୬ ଗର କଟକ ତଥ୍ା ଆସ୍କା
ଉଭୟ ସ୍ଥାନ ଗସ ଗଲାକସଭା ପାଇଂ ନିଵାଥ ଚିତ ଗହଗଲ| ୧୭ ଅଗପ୍ରୈଲ ୧୯୯୭ କୁ ଦିଲ୍ଲୀ ର ଏଗସ୍କାଟଥ ଅସ୍ପତାଲ ଗର ଗଦହାନ୍ତ
ଗହଲା|
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୫-ସାମୁଦ୍ରକ ି ଵୟାପାର ର ଇତିହାସ
ହୁ ତ ପ୍ରାଚୀନ କାଳ ରୁ ଭାରତ ଗର ସାମୁଦ୍ରିକ ଵୟାପାର ଗହଉଥ୍ ିଲା ଓ ଏହାର ଉଦାହରଣ ଗଵଦ ଗର ହୁ ସ୍ଥାନ ଗର ଅଛି|
ସାମୁଦ୍ରିକ ଯାତ୍ରା ଗକଵଲ ସମୁଦ୍ର ତଟ ରୁ ହି ଗହଇ ପାଗର| ଏହା ତଥ୍ା କଥ୍ ିତ ହଡ଼ପ୍ପା ସଭୟତା, ପଂଜା ଵା ଉତ୍ତର ପ୍ରଗଦଶ ଗର
ସମ୍ଭଵ ନୁ ଗହଂ|
ଦୁ ଭାଥ ଗୟଵଶ ମଧ୍ୟୟୁଗ ଗର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଜହାଜ ନିମାଥ ଣ ଵା ସାମୁଦ୍ରିକ ଯାତ୍ରା ସମ୍ବନ୍ଧିତ ଗକାଣସି ପୁସ୍ତକ ଉପଲବ୍ଧ ନାହିଂ| ଜହାଜ
ନିମାଥ ଣ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ଅନ୍ତିମ ପୁସ୍ତକ ରାଜା ଗଭାଜ ର ଯୁକ୍ତି କଲ୍ପତରୁ ଅଛି| ଗସ ଅନୁ ସାର ମୁଖୟତଃ ୨ ପ୍ରକାର ର ଜହାଜ ଥ୍ ିଗଲ-ସାମାନୟ
ଜହାଜ ନଦୀ ଯା ସମୁଦ୍ର ତଟ ନିକଟ ଚାଲୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଵିଗଶଷ ଜହାଜ ଗଡ଼ ଗହଉଥ୍ ିଗଲ ଓ ସମୁଦ୍ର ଗର ଗଯ ଗକାଣସି ସ୍ଥାନ ଗର ଯାଇ
ପାରୁ ଥ୍ ିଗଲ| ସିକନ୍ଦର ପ୍ରାଯଃ ୨ ଲାଖ ଗସନା ସହିତ ଆକ୍ରମଣ କରି ଥ୍ ିଲା| ଅନୂ ୟନ ୧୨୦ ହଜାର ଗସନା ଚି ଥ୍ ିଲା| ତା ଛଡ଼ା ଯୁଦ୍ଧ
ଓ ଗଭାଜନ ସାମଗ୍ରୀ, ୨ ଲକ୍ଷ ଲୂ ଟିଥ୍ ି ା ଳଦ ଅନୟ ମାଲ ଥ୍ ିଲା| ପାରସ ର ଗସନା ଠାରୁ ଚି ା ପାଇଂ ଗସ କରାଚୀ ତଟ ର
ଗନୌକା ଉପଗର କ ଜା କଲା ଓ ଅର ର ଦକ୍ଷି ଣ ଗଦଇ ସୀଧା ମିର ପହଂଚିଲା| ଏଗତ ଡ଼ ଗସନା ଏକା ଥ୍ଗର ପହଂଚି ଗଲା|
ଅଗମରି କା କୁ ଈରାକ ଗର ୧ ଲକ୍ଷ ଗସୈନିକ ପଠାଇ ା ଗର ଜହାଜ ର ୫ ଥ୍ର ଯାତ୍ରା କରି ା କୁ ପଡ଼ିଲା| ସି କନ୍ଦର ର ପ୍ରାଯଃ ୩୦୦
ଵଷଥ ପଗର ଉଗଜୈନ ର ଵିକ୍ରମାଦିତୟ ପାଖଗର ପ୍ରାଯଃ ୪ ଲାଖ ଗନୌକା ଥ୍ ିଲା (ଗଜୟାତିଵିଦାଭରଣ, ୨୨/୧୨)| ଗସ ଭି ତଗର ଓଡ଼ିଶା
ତଟ ର ଜହାଜ ମଧ୍ୟ ଥ୍ ିଗଲ| ଵିକ୍ରମାଦିତୟ ୪ ଟି ଗଯାଗିନୀ ମନ୍ଦିର କରାଇଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ଭି ତଗର ଗଗାଟିଏ ଓଡ଼ିଶା ଗର ଭୁଵଗନଶ୍ଵର
ନିକଟ ଅଛି| ିନା ଗକାଣସି ଆଧାର ତାହାର ସମଯ ୮ଵୀଂ ସଦୀ ଅନୁ ମାନ କରା ୟାଇଅଛି| ଵିକ୍ରମାଦିତୟ କଗମ୍ବାଡିଯା ଓ ଂଗାଲ
ଗର ଭୀ ଜଲଗସନା ଗସ ଆକ୍ରମଣ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଗଜୟାତିଵିଦାଭରଣ, ଅଧ୍ୟାୟ ୨୨-
ଯସୟାଷ୍ଟ୍ାଦଶଗଯାଜନାନି କଟଗକ ପାଦାତିଗକାଟିତ୍ରୟଂ, ଵାହାନାମୟୁତାୟୁତଂ ଚ ନଵତିସ୍ତ୍ରିଘ୍ନା କୃତିହସ୍ତ ଥ ି ନାମ|
ଗନୌକାଲକ୍ଷଚତୁ ଷ୍ଟ୍ଯଂ ଵିଜୟି ଗନା ଯସୟ ପ୍ରୟାଗଣ ଭଵତ, ଗସାଽୟଂ ଵିକ୍ରମଭୂପତିଵିଜୟଗତ ନାଗନୟା ଧରି ତ୍ରୀଧରଃ||୧୨||
ଉୋମଦ୍ରଵିଡଦ୍ରୁଗମୈକପରଶୁଲାଥ ଟାଟଵୀପାଵଗକା, ଗଵଲ୍ଲଦ୍ଵଙ୍ଗଭୁଜଙ୍ଗରାଜଗରୁଗଡା ଗଗୌଡାବ୍ଧିକୁଗମ୍ଭାଦ୍ଭଵଃ|
ଗଜଥଦ ଗୁଜର ଥ ରାଜସି ଂଧୁରହରି ଧାଥ ରାନ୍ଧକାରାୟଥ ମାଃ, କାଗମ୍ବାଜାମ୍ବୁଜଚନ୍ଦ୍ରମା ଵିଜୟଗତ ଶ୍ରୀଵିକ୍ରମାଗକଥା ନୃ ପଃ||୧୪||
ତାହାର କିଛି ସମୟ ପଗର ଦ୍ଵିତୀଯ ସଦୀ ଗମଂ ଓଡ଼ିଶା ରୁ ଗକୌଣ୍ଡିନୟ କଗମ୍ବାଡିୟା ର ଯାତ୍ରା କରି ଥ୍ ିଗଲ ଓ ଗସଠି ରାଜୟ କଗଲ|
ଓଡ଼ିଶା ର ଗଶୈଗଲାଦ୍ଭଵ ରାଜା ମାଗନ ଗସଠାଗର ଶ୍ରୀଵିଜୟ ରାଜୟ ସ୍ଥାପି ତ କଗଲ| ଶ୍ରୀଵିଜୟ ରାଜା ଦକ୍ଷି ଣ ଚୀନ ସମୁଦ୍ର ତଥ୍ା
ଭାରତ ମହାସାଗର ର ଏକେତ୍ର ଅଧ ିପତି ଥ୍ ିଗଲ ଓ ସାମୁଦ୍ରିକ ଵୟାପାର ର ରକ୍ଷା ପାଇଂ ଗସ ମାଗନ ନିଜ ର ଗନୌଗସନା ନିକଟ ର
ଦ୍ଵୀପ ଗର ପଠାଉଥ୍ ିଗଲ| ସୁମାତ୍ରା ଦ୍ଵୀପ ର ଅଧ ିକାଂଶ ନିଵାସୀ କଲି ଂଗ ତଟ ରୁ ଯାଇଥ୍ ିଗଲ| ୧୦୦୦ ଈ. ପୟଥ ନ୍ତ ଶ୍ରୀଵିଜଯ ରାଜୟ
ର ସମୁଦ୍ରୀ ପ୍ରଭୁତ୍ଵ ଥ୍ ିଲା" ତା ପଗର ଗକରଲ ର ରାଗଜନ୍ଦ୍ର ଗଚାଳ ପରାଜିତ କଗଲ| ଗକ୍ତ ଗଲାକଂକ ଧାରଣା ଅଛି କି ରାଗଜନ୍ଦ୍ର
ଗଚାଳ ଓଡ଼ିଶା ି ଜିତି ଥ୍ ିଗଲ| କିନ୍ତୁ ଗସ ଗସୈନୟ ଅଭି ୟାନ ଗଭଗଳ ପୁରୀ ତଟ ଗକଵଲ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ଦଶଥନ ପାଇଂ ଆସି ଥ୍ ିଗଲ| ତା
ପଗର ଗସ ସମୁଦ୍ର ମାଗଥ ଗର ଗଂଗା ନଦୀ ଗଦଇ ଭାଗଲପୁର ଓ ଗନପାଲ ଗଗଲ" ଗସଠାଗର ପଶୁପତିନାଥ୍ ରୁ ଆଣିଥ୍ ି ା ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ
ୀଜ କୁ ନିଗକା ାର ଦ୍ଵୀପ ଗର ଗରାପି ଗଲ| ଆଜି ମଧ୍ୟ ୫୦୦ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ଵୃକ୍ଷ ଗସଠି ଉପଲବ୍ଧ ଯାହା ର ଆୟୁ ୧୦୦୦ ଵଷଥ ଅଛି|
ଫାହିୟାନ ପଶ୍ଚି ମୀ ହିମାଳୟ ାଟ ଗର ଆସି ଥ୍ ିଲା| କିନ୍ତୁ ପଵଥତୀୟ ମାଗଥ କଠିନ ଗହ ାରୁ ଗସ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ର ତାମ୍ରଲି ପ୍ତି ନ୍ଦର
ରୁ ଜହାଜ ଗର ଯାତ୍ରା କଲା| ଗସ ପ୍ରଥ୍ଗମ ସି ଂହଲ ଗଲା, ଗସଠାରୁ ସୀଧା ନିଗକା ାର ର ଦକ୍ଷି ଣ ାଟ ଗର ସି ଂଗାପୁର ଗଦଇ
ଗକୈଣ୍ଟନ ପହଂଚିଲା| ଜାପାନ ଓ ଚୀନ ର ଗଲଖକ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି କି ଗକୈଣ୍ଟନ ଗର ସ ୁ ଗ ଗଳ ୧୦୦-୧୫୦ କଳିଂଗ ର ଜହାଜ
ରହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଫାହିୟାନ ୨ ଟି ଆଶ୍ଚୟଥ କରି ଛି-ତାମ୍ରଲି ପ୍ତି ର ଜହାଜ ଗର ୧୫୦୦ ଵୟକ୍ତି ଯାତ୍ରା କରୁଥ୍ ିଗଲ| ଦ୍ଵିତୀୟ କି ଜହାଜ ସମୁଦ୍ର
ତଟ ଗର ନୁ ଗହଂ, ସୀଧା ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଗଦଇ ନିଜର ଲକ୍ଷୟ ଗର ପହୁ ଂଚୁ ଥ୍ ିଲା| ଚୀନ ର ଜହାଜ ତଟ ପାଖଗର ହି ଯାତ୍ରା
କରୁଥ୍ ିଗଲ| ଜହାଜ ର ସ୍ଥି ତି ତଥ୍ା ଦିଶା ଜାଣି ା ପାଇଂ ଗଜୟାତିଷ ର ସୂକ୍ଷ୍ମ ମାପ ଜରୂରୀ ଅଛି ଯାହାକୁ ଭାରତୀୟ ଗଜୟାତିଷ ଗର
ତ୍ରିପ୍ରଶ୍ନାଧ ିକାର କହନ୍ତି| ସ୍ଥି ତି ଜାଣି ା ପାଇଂ ଅକ୍ଷାଂଶ ତଥ୍ା ଗଦଶାନ୍ତର ର ଗଣନା ଆଵଶୟକ| ଗଦଶାନ୍ତର ଜାଣି ା ର ଵିଧ ି ଗକଵଲ
ଭାରତ ଗର ହି ଜଣା ଥ୍ ିଲା| ୧୪୮୦ ଗର ଏହା ତୁ କଥୀ ର ଜହାଜୀ ମାନଂକ ଠାରୁ ଗଚାରୀ କରି ଗସ୍ପନ ପହଂଚିଲା ଯାହାର ୧୨ ଵଷଥ
ପଗର ଗକାଲମ୍ବସ ଅଗମରି କା ଯାତ୍ରା ର ଗଯାଜନା କଲା| ଗକରଲ ଗର ଗଣନା ସ୍ମରଣ ରଖ ି ା ପାଇଂ ଗକଗତ ଵାକୟ କରଣ
କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଓଡ଼ିଶା ର ଜହାଜ ମଧ୍ୟ ତାହାର ଉପଗୟାଗ କରୁଥ୍ ିଗ , କିନ୍ତୁ ଏଗ ଗସ ଉପଲବ୍ଧ ନାହିଂ|
ଗରାମନ ଇତିହାସକାର ପ୍ିନ ି ୀ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି କି ଭାରତ ଠାରୁ ଆୟାତ କାରଣ ଗରାମ ର ପ୍ରତି ଵଷଥ ୧୦ ଗକାଟି ମୁଦ୍ରା ଵା ୫୦୦
ଗସ୍ଟରିଯା ସୁନା ାହର ଯାଉଥ୍ ିଲା| ଭାରତ ଠାରୁ ମୁଖୟତଃ ଧାନ, ଗରଶମ ତଥ୍ା ସୂତୀ କପଡ଼ା, ଗଗହୂ ଂ, ଚୀନୀ, ହଲ୍୍ୀ, ମସାଲା,
ତିଳ ର ଗତଳ, ଚନ୍ଦନ, ସାଗଵାନ, ଆ ନୂ ସ, ହୀରା, ତାମ୍ବା, ଗାଗନଥଟ ତଥ୍ା ଅନୟ ରତ୍ନ ଯାଉଥ୍ ିଲା| ାହର ରୁ ସୁନା, ଗଘାଡ଼ା,
ଚାନ୍ଦୀ, ଟିନ, ରୂ ୀ, ଗ୍ିାସ, ସୀସା ଆଦି ଆସୁଥ୍ ିଲା| ଓଡ଼ିଶା ରୁ ଧାନ ଯାଉଥ୍ ିଲା, ଅତଃ ତାକୁ ଔଡ୍ରୀୟ ଵା ଓରାଇଜା (Oryza)
କହୁ ଥ୍ ିଗଲ ଯାହା ଅଂଗଗ୍ରଜୀ ଗର ରାଇସ (Rice) ଶବ୍ଦ ଗହଲା| ଅଧ ିକାଂଶ ଖନିଜ ଗକ୍ଷତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ତଟ ପାଖଗର, ଅତଃ ଏହାର
ନିୟଥାତ ି ଓଡିଶା ରୁ ହି ସମ୍ଭଵ| ଶ୍ରୀ ନଵୀନକୁମାର ସାହୂ ଓଡ଼ିଶା ର ଇତିହାସ ଗର ଗଲଖ ିଛନ୍ତି କି ଗରାମ ଗର ସମ୍ବଲପୁର ରୁ
ଗରଶମ ଯାଉଥ୍ ିଲା ଯାହାର ଉଗଲ୍ଲଖ ଗରାମନ ଗଲଖକ କରି ଛନ୍ତି| ଓଡ଼ିଶା ଗର ଦକ୍ଷି ଣ ଅଫ୍ରୀକା ର ଜାଗମ୍ବଜୀ ତଟ ଠାରୁ ସୁନା
ଆସୁଥ୍ ିଲା ଯାହାକୁ ପୁରାଣ ଗର ଜାମ୍ବୂନଦ ସ୍ଵଣଥ କୁହାଯାଇଅଛି| ଅଫ୍ରୀକା ସହିତ ସମ୍ପକଥ କାରଣ ରୁ ଗକାଣାକଥ ମନ୍ଦିର ଗର ଜିରାଫ
ର ଆକୃତି କରଆଯାଇଅଛି|
ଓଡ଼ିଶା ର ସ୍ଥାନ ତଥ୍ା ଉପାଧ ି ନାମ ସାମୁଦ୍ରିକ ଯାତ୍ରା ଉପଗର ଆଧାରି ତ| ଉତ୍ତରୀ ଓଡ଼ିଶା ର ସମୁଦ୍ର କମ ଗଭୀର ଅତଃ ଏଠି
କାଠ ର ଗଛାଗଟ ଜହାଜ ହି ଚାଲୁ ଥ୍ ିଲା| ଗଛାଟ ଜହାଜ କୁ ଉଡୁ ପ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ, ଅତଃ ଉତ୍ତର ଓଡ଼ିଶା ଵା ଉତ୍କଳ (କଳିଂଗ ର ଉତ୍ତର
ଭାଗ) କୁ ଉଡ୍ର (Woods) କହୁ ଥ୍ ିଗଲ| ଦକ୍ଷି ଣ ଭାଗ ଗର ଗଭୀର ସମୁଦ୍ର ଥ୍ ିଲା| ଏଠି ଗଭୀର ଲଂଗର ପକାଉଥ୍ ିଗଲ| ଲଂଗର କୁ
କଲଂ କହନ୍ତି| ଅତଃ ନ୍ଦରଗାହ କୁ ମଧ୍ୟ କଲମ୍ବ (ଲଂକା ର ଗକାଲଗମ୍ବା) କହନ୍ତି| ତାହାର ଉପଗୟାଗ କରୁଥ୍ ି ା ଗଲାକ କଲଂଜ
ତଥ୍ା ଗସମାନଂକର ଗଦଶ କଲି ଂଗ| ଜହାଜ ର ଦିଶା ନିଗଦଥଶ କରି ା ଗଲାକ ମଂଗରାଜ, ତାହାର ସଂଚାଲକ ମାଝୀ, ଗସନାପତି
ଗ ହରା (ଜହାଜୀ ଗ ଡ଼ା) ଆଦି ଅଛନ୍ତି| କଲମ୍ବ ଗଲାକଂକର ରାଜା କଦମ୍ବ ଗହ | ଓଡ଼ିଶା ଗର ନଦୀ ତଥ୍ା ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗର
ପଟନା ନାମ ର ପ୍ରାଯଃ ୧୦୦ ସ୍ଥାନ ଅଛନ୍ତି ଯାହା ପତ୍ତନ = ନ୍ଦରଗାହ କା ଅପଭ୍ରଂଶ| ିହାର ର ରାଜଧାନୀ ପଟନା କା ମୂଳ ି
ପ୍ରକାଶ ପତ୍ତନ (ଲାଇଟ ହାଉସ) ଥ୍ ିଲା ଯାହା ନଦୀ ର ଜହାଜ ପାଇଂ ନ୍ଦରଗାହ ଥ୍ ିଲା| କଲି ଂଗ ର ଜହାଜ ନିମାଥ ଣ ଗକନ୍ଦ୍ର
ଵିଶାଖାପତ୍ତନମ ଵା ମସୁଲିପତ୍ତନମ ଗହଇ ପାଗର ଯାହା ପ୍ରାଚୀନ କଲି ଂଗ ର ଭାଗ ଥ୍ ିଲା| ପାରାଦୀପ ନିକଟ ି ତାହାର
ସମ୍ଭାଵିତ ଗକନ୍ଦ୍ର ଅଛି ଗସହି ାଟ ଗର କଟକ ଠାରୁ ଜହାଜ ଯାଉଥ୍ ିଗଲ| ଜହାଜ ଗର ସାମାନ ଗ ାହି ା ପାଇଂ ହଂଗା (କାନ୍ଧ
ଉପଗର କାଠ ଦ୍ଵାରା ଦୁ ଇ ପଗଟ ଭାର ଵହନ) ଵୟଵହାର ହୁ ଏ| ଗସ ନାମ ଗର ଗଗାଟିଏ ସ୍ଥାନ ହଂଗା ାଜାର ଅଛି (କଟକ
ଠାରୁ ଉତ୍ତର ଗରଲ ଗସ୍ଟଶନ)| ସମୁଦ୍ର ତଟ ଗର କଗତ ପ୍ରକାଶ ସ୍ତମ୍ଭ ଥ୍ ିଗଲ-ଗଗାଟିଏ ଗକାଣାକଥ ଗର ଥ୍ ିଲା|
References-India and World Civilization-D P Singhal
The vision of India-Sisir Kumar Mitra
Main Currents of Indian Culture-S. Natarajan
Hinduism: Its Contribution to Science and Civilization-Prabhakar Balavant Machwe
History of Post-war Southeast Asia-John F. Cady
The Soul of India-Amaury de Riencourt (Suvarnabhumi)
Foreign Trade and Commerce in Ancient India-Prakash Chandra Prasad
Indian Shipping: A History of thr Sea-Borne Trade and Maritime Activity of the Indians From the
Earliest Times-Radha Kumud Mookerjee
The Ideals of the East with Special Reference to the Art of Japan-Prof Kakasu Okakura
India and the World-Buddha Prakash
Ancient Hinduized states of the Far East-George Coedes.
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୬- ସଂଗୀତ
ସଂଗୀତ ର ୩ ଭାଗ -ଗାୟନ, ଵାଦୟ, ନୃ ତୟ|
ଗାୟନ ଗର କାଵୟ ତଥ୍ା ଲୟ ସହିତ ପାଠ ହୁ ଏ| ଓଡ଼ିୟା କାଵୟ ଗର ମାତ୍ରା ଵୃତ୍ତ ତଥ୍ା ଵଣଥ ଵୃତ୍ତ ଉଭୟ ଅଛନ୍ତି| ଏହାର ଛନ୍ଦ ଗର
ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷି ଣ ଭାରତ ର ସମନ୍ଵୟ| ଓଡ଼ିୟା ଛନ୍ଦ ର ଉଚ୍ଚାରଣ ପ୍ରାୟଃ ଗଵଦ ମନ୍ତ୍ର ସଦୃ ଶ| କିଛି ମୁଖୟ ରାଗ ଅଛି-ହଂସଧରୁଵୀ,
ପଞ୍ଚମ ରାଡ଼ୀ, ଗଚାଖୀ, କଲୟାଣ ଆହାରୀ, ଗକଦାର, ଗକଦାର ଗଗୌଡ଼, ପହାଡ଼ିୟା ଗକଦାର, କାଗମାଦୀ, ଚିନ୍ତା ଗଭୈ ରଵ,
ରାଜହଂସ| ପାରମ୍ପରି କ ୬ ରାଗ ତଥ୍ା ୩୬ ରାଗି ନୀ ଭି ତଗର ୨୪ ରାଗ-ରାଗି ନୀ ର ଓଡ଼ିଶା ଗର ଵୟଵହାର| ଖାରାଗଵଲ
ସଂଗୀତ ପାଇଂ ଭଵନ କରାଇଥ୍ ିଗଲ ତଥ୍ା ସମାଗରାହ କରି ଥ୍ ିଗଲ| ଗକାଣାକଥ ମନ୍ଦିର ତଥ୍ା ଭୁଵଗନଶ୍ଵର ର ଗକଗତ ମନ୍ଦିର ଗର
ନୃ ତୟ ମଣ୍ଡପ ଅଛି|
ଓଡ଼ିଶୀ ସଂଗୀତ ର ମୁଖୟ ୪ ପ୍ରକାର ର ଗୀତ-
୧. ଚିତ୍ରକଲା-ଏ ଭି ତଗର କାଵୟ ତଥ୍ା ଶବ୍ଦ ଦ୍ଵାରା ରାଗ ଓ ତାଳ ଅଧ ିକ ମହତ୍ତ୍ଵପୂଣ|ଥ କଵିସୟ
ୂ ଥ ଳଗଦଵ ରଥ୍ ର ଗକଗତ ରଚନା
ଏହି ପ୍ରକାର ର|
୨. ଧରୁଵପଦ-ଗୀତ ର ପ୍ରଥ୍ମ ପଂକ୍ତି କୁ ଧରୁଵ ଵା ଗଘାଷ କହନ୍ତି ଯାହାକୁ ାରମ୍ବାର କହନ୍ତି|
୩. ଚିତ୍ରପଦ-ଶବ୍ଦ ର ଅଳଂକାରି କ ସଂଗଯାଜନ ଯାହା ର ପଦ ମୁଖୟ|
୪. ପଞ୍ଚଳୀ-ଏହା ହୁ ପଦଯୁକ୍ତ ଗୀତ| ଏହା ଦୁ ଇ ପ୍ରକାର ର-ଅଧରୁଵ ଓ ସଧରୁଵ ପଞ୍ଚଳୀ| ସଧରୁଵ ଗର ଗଗାଟିଏ ଗଘାଷ ହୁ ଏ|
ଅଧରୁଵ ପଞ୍ଚଳୀ ର ଉଦାହରଣ ଗଚୌତୀସା ଅଛି| ଓଡ଼ିସୀ ର ନିଜ ର ସ୍ଵତନ୍ତ୍ର ଛନ୍ଦ, ରାଗ ଓ ତାଳ ଅଛି| ଧୀର ଔର ଦ୍ରୁତ ଉ ୟ
ପ୍ରକାର ର ତାଳ ଅଛି| ପଦୀ ଗର ଶବ୍ଦ ର ଦ୍ରୁତ ଗତି ଗର ଗାୟନ ହୁ ଏ ଓ ଲୟ ଦଲୁ ଥ୍ ି | ଗଚୌତୀସା ଗର କ ଠାରୁ ହ ପୟଥ ନ୍ତ ୩୪
ଅକ୍ଷର କ୍ରମ ଗର ପଦ ରହନ୍ତି| ଓଡ଼ିସୀ ସଂଗୀତ ଗର ଅଗନକ ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥ ର ପ୍ରଭାଵ-ସଂଗୀତାଣଥଵ ଚନ୍ଦ୍ରିକା, ଗୀତ ପ୍ରକାଶ,
ସଂଗୀତ କଳାଲତା, ନାଟୟ ମଗନାରମା, ସଂଗୀତ ସରଣି, ସଂଗୀତ ନାରାୟଣ| ଵତଥମାନ ଓଡ଼ିସୀ ନୃ ତୟ ଉପଗର ସ ୁ ଠାରୁ ଅଧ ିକ
ପ୍ରଭାଵ ଜୟଗଦଵ ର ଗୀତ ଗଗାଵିନ୍ଦ ର ଅଛି|
ଏଠି ମୁଖୟ ଗଲାକ ଗୀତ ଅଛି-ଝୂ ମର, ଗଯାଗୀ ଗୀତା, ଗକନ୍ଦରା ଗୀତା, ଧୁଦୁକୀ ଵାଦୟ, ପ୍ରହ୍ଲାଦ ନାଟକ, ପାଳା, ସଂକୀତଥନ,
ଗମାଗଲ ତମାଶା, ଗୀତିନାଟୟ, କଗେଈ ନାଚ, ଗକଲା ନାଚ, ଗଘାଡ଼ା ନାଚ, ଦନ୍ ଡ ନାଚ| ପ୍ରଗତୟକ ଜନଜାତି ର ନିଜ ର ଅଲଗା
ଗୀତ ଓ ଗଶୈଳୀଲୀ ଅଛି|
ନୃ ତୟ-(୧) ଗଗାତୀପୂଅ ନାଚ-ଗଗାତୀ ର ଅଥ୍ଥ ଗଗାଟିଏ| ଏହାର ଅଥ୍ଥ ଗଗାତ୍ର ି ଗହଇ ପାଗର| ଜଗଣ ପି ଲା ଦ୍ଵାରା ନାଚ ହୁ ଏ|
ରାଜା ପ୍ରତାପରୁଦ୍ରଗଦଵ (୧୪୯୭-୧୫୪୦ ଈ.) ସମୟ ଏହାର ପ୍ରଚଳନ ର ଉଗଲ୍ଲଖ ମି ଗଲ|
(୨) ମହାରୀ ନାଚ-ଏହା ଗଦଵଦାସୀ ଦ୍ଵାରା ମନ୍ଦିର ଗର ନାଚ ଥ୍ ିଲା| ଗଚାଳଗଂଗଗଦଵ ଶାସନ ଗର ପୁରୀ ମନ୍ଦିର ଗର ମହାରୀ
ଅଥ୍ଥାତ ଗଦଵଦାସୀ ର ନିୟୁକ୍ତି ଗହଇଥ୍ ିଲା| ତା ପଗର ଅନଙ୍ଗଭୀମଗଦଵ ଜଗନ୍ନାଥ୍ ମନ୍ଦିର ଗର ନୃ ତୟ ମଣ୍ଡପ କରାଇଗଲ| ହୁ ତ
ପ୍ରକାର ର ମହାରୀ ଥ୍ ିଗଲ-ନାଚୁ ନୀ, ାହର ଗାଂଵନୀ, ଭୀତର ଗାଂଵନୀ, ଗଗୌଡ଼ାସନୀ| ସମ୍ପ୍ରଦା ନିଗଯାଗ ଗକଵଲ ମନ୍ଦିର ଗର ହି
ନାଛୂଥ୍ ିଗଳ| ମହାରୀ ସ୍ତ୍ରୀ ପାଇଂ ହୁ ତ ନିୟମ ଥ୍ ିଲା-
-ଏମାନଂକ ଵିଵାହ ୯ ଵଷଥ ଆୟୁ ଗର ଜଗନ୍ନାଥ୍ ସହିତ ଗହଉଥ୍ ିଲା|
-ଜଗନ୍ନାଥ୍ ପୂଜା ପଗର ହି ତାଂକର ନାଚ ଗହ ଓ ମନ୍ଦିର ର ଗକାଣସି ଉତ୍ସ୍ଵ ସମୟ ଗର ହି|
-ନାଚ ସମୟ ଗସ ଦଶଥକଂକୁ ଗଦଖ ିଗ ନାହିଂ|
-ଏହା ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ପଦ୍ଧତି ଗର ହି ଗହ |
-ସଦା ସ୍ଵେ କପଡ଼ା ପି ନ୍ଧଗ ି |
(୩) ଛଊ ନାଚ-ଏହାର ଆରମ୍ଭ ମୟୂରଭଂଜ ଗର ଗହଲା| ଏହା ଯୁଦ୍ଧ ସମ୍ବନ୍ଧୀ ନାଚ| ତାହାର ୩ ମୁଖୟ ପ୍ରକାର-ସରାୟଗକଳା,
ପୁରୁଲି ୟା, ମୟୂରଭଂଜ ଛଊ|
(୪) ଘୁମର ୁ ା (ଘୁମରା)-ଗକାଣାକଥ ସୂୟଥ ମନ୍ଦିର ଗର ତାହାର ଚିତ୍ର ଅଛି ତଥ୍ା ସାରଲା ମହାଭାରତ ର ମଧ୍ୟ ପଵଥ ଗର ଏହାର
ଉଗଲ୍ଲଖ| କାଲାହାଣ୍ଡୀ ରାଜୟ ଗର ଏହା ଦର ାରୀ ନାଚ ଥ୍ ିଲା| ତାକୁ ଜନଜାତୀୟ ନାଚ କହନ୍ତି| ଏଥ୍ ିଗର ଘୁମର ୁ ା, ଗ ାଳ, ନିଶାନ,
ମାଦଳ ଆଦି ାଦୟ ଜାଅନ୍ତି| ପ୍ରାୟଃ ନୂ ଆଖାଈ ତଥ୍ା ଦଶହରା ଗର ଏହି ନାଚ କାଳାହାଣ୍ଡୀ ଗର ହୁ ଏ|
(୫) ପାଳା, ଦାସକାଠିଆ-ଗପୌରାଣିକ କଥ୍ା ର ସଂଗୀତ ନାଟକ କୁ ପାଲା ଖନ୍ତି| ଏଥ୍ ିଗର ଅଳଂକାରି କ ଶବ୍ଦ ର ପ୍ରଗୟାଗ ନୃ ତୟ
ସହିତ ହୁ ଏ ଓ ନିଜ କଲ୍ପନା ଗର କଥ୍ା ର ସଂଗଯାଜନ କରା ଯାଏ| ଦାସକାଠିୟା ଗର ଗଗାଟିଏ କାଠ କୁ ଜାଅନ୍ତି| ୩ ପ୍ରକାର ର
ପାଲା ଅଛି-ଗ ୈଠକୀ ଗର ସି ଗକ ନାଚ କରନ୍ତି| ଠିୟା ଗର ଠିଆ ଗହୈ କହନ୍ତି ଓ ନାଚନ୍ତି| ାଡ଼ୀ ଗର ଦୁ ଇ ଦଳ ପରସ୍ପର କୁ
ଚୁ ଗନୌତୀ ଦିଅନ୍ତି|
(୬) ପଶ୍ଚି ମ ଓଡ଼ିଶା ର ଵିଵିଧ ନୃ ତୟ-ପି ଲା ମାନଂକର ଗୀତ ଅଛନ୍ତି-ଛିଓଲାଇ, ହୁ ଗମା ାଉଲୀ, ଗଦାଲୀଗୀତ| କୁମାରଂକ ଗକ
ଗୀତ-ସଜନୀ, ଛାତ, ଦଈକ, ଗଭକନୀ| ଯୁଵକଂକ ଗୀତ-ରଦରଗକଲି , ଜାଈଫୂ ଲ, ମାଈଲ ଜଡ଼, ଗ ଇମାନ, ଗୁଂଛୀକୂଟ,
ଡାଲଖାଈ| ମଜଦୂ ରଂକ ଗୀତ-କମଥା, ଝୁ ମର ଯାହା ଭି ତଗର ଵିଶ୍ଵକମଥା ଓ କମଥାଶନୀ ର ପୂଜା ହୁ ଏ| ହୁ ତ ପ୍ରକାର ନତଥକ-ଦାଣ୍ଡ,
ଧଂଗଡ଼ା, ମୁଦ୍ଗଡ଼ା, ଘୁମରା, ସାଧନା, ସ ର-ସ ରୀ, ନଚନା- ଜନିଯା, ସମ୍ପଦଥା, ସଂଚର|
ଓଡ଼ିସୀ ନାଚ-ଭାରତ ର ପ୍ରାଚୀନ ୮ ପ୍ରକାର ର ନୃ ତୟ ଗର ଗଗାଟିଏ ଓଡ଼ିସୀ ନୃ ତୟ ଅଛି ଯାହାର ଉଗଲ୍ଲଖ ଭରତ ମୁନି ର ନାଟୟ
ଶାସ୍ତ୍ର ଗର ଅଛି| ଭାରତ ର ମନ୍ଦିର ଗର ୨ ପ୍ରକାର ର ଶାସ୍ତ୍ରୀଯ ନୃ ତୟ ହୁ ଏ-ଓଡ଼ିସୀ ଓ ଭରତ ନାଟୟମ| ଉଦୟଗି ରି ଗୁଫା ଗର
ଖାରାଗଵଲ ର ଚିତ୍ର ଅଛି ଏଥ୍ ିଗର ଗସ ୨ ରାଣୀ ସହିତ ନାଚ ଗଦଖୁଛନ୍ତି| ପଗର ଏହା ମନ୍ଦିର ର ମହାରୀ ନାଚ ସହିତ ସମ୍ବନ୍ଧିତ
ଗହଇ ଗଲା| ଓଡ଼ିସୀ ନୃ ତୟ ଓ ସଂଗୀତ ଉଭୟ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ| ଆଧୁନକ ି ଯୁଗ ଗର ଗୁରୁ ଗକଲୁ ଚରଣ ମହାପାତ୍ର, ସଂଯୁକ୍ତା ପାଣିଗ୍ରହୀ,
ଅରୁଣା ଗମାହାନ୍ତି ଆଦି ଏହାକୁ ସାରା ଵିଶ୍ଵ ଗର ଗଲାକପ୍ରି ୟ କରି ଛନ୍ତି|
ଅଧ୍ଯାୟ ୧୭-ଗଜୈନ ଓ ଗ ୌଦ୍ଧ ପରମ୍ପରା
ଭାରତ ଗମଂ ଏହି ଦୁ ଇ ପରମ୍ପରା ଵିଷୟ ଗର ସ ୁ ଠାରୁ ଡ଼ ଭ୍ରମ ଓ ଦୁ ଷ୍ପରଚାର ଅଛି କି ଏହାର ଆରମ୍ଭ ୬ଠ ସଦୀ ଗର ମହାଵୀର
ଓ ୁ ଦ୍ଧ ଦ୍ଵାରା ଗହଲା| ଵସ୍ତୁ ତଃ ମହାଵୀର ୨୪ ତୀଥ୍ଥଂକର ଭି ତଗର ଅନ୍ତିମ ଥ୍ ିଗଲ| ତା ପୂଵ ଥ ି ଗଜୈନ ତୀଥ୍ଥଂକର ଥ୍ ିଗଲ ଯାହାକୁ
ପରଗମଷ୍ଠୀ କହୁ ଥ୍ ିଗଲ (ବ୍ରହ୍ମା ର ୭ ମନୁ ଷୟ ରୂପ, ମହାଭାରତ ଶାନ୍ତି ପଵଥ, ଅଧ୍ୟାୟ ୩୪୮)|
ବ୍ରହ୍ମା ଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ଗହ ା ରୁ ଗଵୈଦିକ ଔର ଗଜୈନ ପରମ୍ପରା ପ୍ରାୟଃ ଏକା ସାଂଗଗ ଵିକସି ତ ଗହଗଲ ଓ ପରସ୍ପର ର ପୂରକ
ଅଛନ୍ତି| ଗଵଦ ସନାତନ ଶାସ୍ତ୍ର ଅଛି ଓ ଗସ ଭି ତଗର ୩ ଵିଶ୍ଵ ର ପରସ୍ପର ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି-ଆକାଶ, ପୃଥ୍ୀଵ , ମନୁ ଷୟ ଶରୀର| ଗଜୈନ ମତ
ତାତ୍କାଳିକ ଵିଜ୍ଞାନ ଗ୍ରନ୍ଥ ଅଛି ଯାହା ଗଯାଗୟତା ଅନୁ ସାର ହୁ ତ ସ୍ତର ର ଥ୍ ିଲା| ଗସ ଗଲୌକିକ ଭାଷା ଗହ ା ରୁ ଭାଷା ର ପ୍ରଚଳନ
ସମାପ୍ତ ଗହଲା ପଗର ଲୁ ପ୍ତ ଗହଇ ଗଲା| ୨୯,୦୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର ସ୍ଵାୟମଭୁଵ ମନୁ ଦ୍ଵାରା ଗଵୈଦିକ ପରମ୍ପରା ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ତାକୁ
ବ୍ରହ୍ମ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ କହନ୍ତି| ଗଵୈଵସ୍ଵତ ମନୁ (୧୩,୯୦୦ ଈ.ପୂ.) ଗସଠାରୁ ଆଦିତୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଏହି ୭ ମନୁ ହି ଗଜୈନ
ମତ ର ୭ ପରଗମଷ୍ଠୀ| ୧୦,୦୦୦ ଈ.ପୂ. ର ଜଳ ପ୍ରଳୟ ପଗର ପ୍ରାୟଃ ୯୫୦୦ ଈ.ପୂ. ଗର ଋଷଭ ଗଦଵ ଠାରୁ ଗଜୈନ ତୀଥ୍ଥଂକର
କ୍ରମ ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ଗଜୈନ ଶାଗସ୍ତ୍ରା ଗର ଗକଵଲ ସନୟାସ ନାମ ଗଲଖ ିଛନ୍ତି ଗସ କାରଣ ତାଂକର ମୂଳ ନାମ ଓ ଇତିହାସ ଜଣା
ପଡ଼ୁ ନାହିଂ| ଯୁଧ ିଷ୍ି ର ଠ ର ୮ ପଗର କାଶୀ ରାଜା ସଂନୟାସ ଗ୍ରହଣ କଗଲ ଓ ଗସ ସମୟ ରୁ ଯୁଧ ିଷ୍ି ର ଠ ଶକ ୨୬୩୪ ଈ.ପୂ. ଗମଂ
ଆରମ୍ଭ ଗହଲା| ତାଂକର ସଂନୟାସ ନାମ ପାଶ୍ଵଥନାଥ୍ ଥ୍ ିଲା| ଓଡ଼ିସା ର ଜଗଣ ରାଜା କରକଣଡୁ ଓ ଦଧ ିଵାମନ ତାଂକର ଶିଷୟ
ଥ୍ ିଗଲ| ପଗର ଖାରାଗଵଲ ସମୟ ଗର କୁମାରୀ ପଵଥତ ଗର ଗଜୈନ ମୁନି ର ନିଵାସ ନିମାଥ ଣ ର ଉଗଲ୍ଲଖ| କିନ୍ତୁ ପ୍ରତି ଯୁଗ ଗର
ଗଜୈନ ମୁନି ଓ ଗୃହସ୍ଥ ଥ୍ ିଗଲ|
ଗ ୌଦ୍ଧ ମତ ୨୮ ୁ ଦ୍ଧ କୁ ମାଗନ ଯାହା ଭି ତଗର ପ୍ରଥ୍ମ କଶୟପ (୧୭୫୦୦ ଈ.ପୂ.) ଥ୍ ିଗଲ| କିଛି ୁ ଦ୍ଧ ଭାରତ ାହର ର ଥ୍ ିଗଲ
ଯଥ୍ା ଚୀନ ଗର ଫାନ (ସମ୍ଭଵତଃ କଶୟପ) ଓ ଅମି ତାଭ ୁ ଦ୍ଧ (କାକ ଭୁଶୁଣ୍ଡୀ) ୟାହାର ରାଵଣ କୁ ଉପଗଦଶ ଲଂକାଵତାର ସୂତ୍ର
କହନ୍ତି| ଭାରତ ର ମୁଖୟ ୁ ଦ୍ଧ ଥ୍ ିଗଲ-ସି ଦ୍ଧାଥ୍ଥ (୧୮୮୭-୧୮୦୭ ଈ.ପୂ.), ଗଗୌତମ ୁ ଦ୍ଧ (୪୮୩-୫୫୦ ଈ.ପୂ.)| ତାଂକ ଅତିରିକ୍ତ
ସାରନାଥ୍ ସ୍ତୂ ପ ଗର ଗମୌୟଥ ଅଗଶାକ ଗଲଖ ଗର ୪ ୁ ଦ୍ଧ ର ଚଚଥା| ଫାହିଯାନ ୪ ୁ ଦ୍ଧ ର ଜନ୍ ମ ସ୍ଥାନ ଓ ସମୟ ଗଦଇଛନ୍ତି| ତାଂକ
ଅନୁ ସାର ସି ଦ୍ଧାଥ୍ଥ ନିଵାଥ ଣ ର ୧୫୦ ଵଷଥ ପଗର (୧୬୫୭ ଈ.ପୂ.) ଧାନୟକଟକ (ଵତଥମାନ କଟକ) ଗର ଗମୈଗତ୍ରୟ ୁ ଦ୍ଧ ର ଜନ୍ ମ
ଗହଇଥ୍ ିଲା ଆଚାୟଥ ନଗରନ୍ଦ୍ରଗଦଵ ର ପୁସ୍ତକ ଗ ୌଦ୍ଧଧମଥ ଔର ଦଶଥନ ଅନୁ ସାର ଓଡ଼ିଶା ର ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଭୂତି ଦୀପଂକର ୁ ଦ୍ଧ ର
ଶିଷୟ ଥ୍ ିଗଲ| ତାଂକର ଵଂଶଜ ଲାମା ପରମ୍ପରା ଆରମ୍ଭ କଗଲ ଯାହା ତିବ୍ବତ ଗର ଅଧ ିକ ପ୍ରଚଲି ତ| ଇନ୍ଦ୍ରଭୂତି ର ପୁତ୍ରୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀଂକରା
ର ାଉଲ ଗୀତ ଗଲଖ ିଗଲ ଯାହା ଏଗ ଂଗାଲ ଗର ଅଧ ିକ ପ୍ରଚଲି ତ| ଏକ ଅନୟ ପ୍ରାଚୀନ ୁ ଦ୍ଧ ଥ୍ ିଗଲ ସୁଗମଧା ଋଷି ଯି ଏ
ମି ଥ୍ ିଲା ର ଧନୁ ଷ ଯଜ୍ଞ ପଗର ପରଶୁରାମ କୁ ଦୀକ୍ଷା ଗଦଗଲ| ତାଂକ୍ରକୀ ଶିକ୍ଷା ତ୍ରିପରୁ ା ରହସୟ ଗର ଓ ଚଣ୍ଡୀ ପାଠ ର ଋଷି ି
ଗସହି| ତାଂକୁ ଗ ୌଦ୍ଧ ସୁଗମଧା ୁ ଦ୍ଧ କହନ୍ତି ତଥ୍ା ୧୦ ମହାଵିଦୟା କୁ ୧୦ ପ୍ରଜ୍ଞା ପାରମି ତା କହନ୍ତି| ତାଂକର ସ୍ଥାନ କୁ ଗ ୌଧ କହନ୍ତି
ଯାହା ଓଡ଼ିଶା ର ଗଗାଟିଏ ଜିଲା| ପୁଷ୍ପଗି ରି ତଥ୍ା ଲଲି ତ ଗି ରି ଗର ଗ ୌଦ୍ଧ ଵିଦୟାଳୟ ର ଅଵଗଶଷ|
ଵିଷଣୁ ଅଵତାର ୁ ଦ୍ଧ ର ଜନ୍ମ ଅଜିନ ବ୍ରାହ୍ମଣ ଘଗର ମଗଧ ଗର ଗହଇ ଥ୍ ିଲା| ଖାରାଗଵଲ ସମୟ ଗର ମଥ୍ୁରା ଗର ଅସୁର
ଆକ୍ରମଣ ଗହଇଥ୍ ିଲା| ମଗଧ ର ଆନ୍ଧ୍ର ରାଜା ର ସାହାୟୟ ପାଇଂ ଖାରାଗଵଲ ର ଗଜ ଗସନା ଗଲା| ଗସ ପାଇଂ ମଗଧ ରାଜା
ପୂଗଣଥାତ୍ସ୍ଂଗ ତାଂକର ପ୍ରଶଂସା କରି ଛନ୍ତି| ମଥ୍ୁରା ଗର ପରାଜୟ ପଗର ଅସୁର ମାଗନ ଏଶିଯା ଅଫ୍ରୀକା ର ସ ୁ ରାଜାମାନଂକ
ସହାୟତା ଗର ଭାରତ ଉପଗର ୩୫ ଲକ୍ଷ ଗସନା ସହିତ ସ ୁ ଠାରୁ ଡ଼ ଆକ୍ରମଣ କଗଲ ଯାହାକୁ ଗରାକି ା ପାଇଂ ଵିଷଣୁ ୁ ଦ୍ଧ
ମାଲଵ ଗଣ କଗଲ| ଏହାର ଗନତା ଅସୀରି ଯା ର ରାନୀ ଗସମି ରାମୀ ଥ୍ ିଗଲ| ଗସ ସମୟ ୭୫୬ ଈ.ପୂ. ଗର ଶୂଦ୍ରକ ଶକ ଆରମ୍ଭ
ଗହଲା| ଗସ ହି ୁ ଦ୍ଧ ର ଅଵତାର ଅସୁର କୁ ଗମାହିତ କରି ା ପାଇଂ ଗହଇଥ୍ ିଲା|