‫داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺮﻳﻒ‬

‫داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺷﻴﻤﻲ و ﻧﻔﺖ‬

‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

2
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪4..............................................................................................................................................‬‬

‫‪ .1‬ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﺲ ‪6 .................................................................................................................‬‬

‫‪ .2‬ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﺷﺪن ‪9 .............................................................................................................‬‬

‫‪ .3‬ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش‪11................................................................................................................................‬‬

‫‪ .4‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ‪14 ............................................................................................................‬‬

‫‪ .5‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ ‪18 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ .6‬ﺗﻘﻄﻴﺮ ‪22 .........................................................................................................................‬‬

‫‪ .7‬ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﺧﻼ ‪26 ................................................................................................................‬‬

‫‪ .8‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺎ ﻟﺰﺟﺖ ﺳﻨﺞ ﻣﻮﻳﻴﻦ ‪34 .........................................................................‬‬

‫‪ .9‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻪ روش ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ ‪38 ..............................................................................‬‬

‫‪ .10‬ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي ‪41 ................................................................................................................‬‬

‫‪ .11‬ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ‪44 ........................................................................................................‬‬

‫‪ .12‬ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن ﻗﻴﺮﻫﺎ ‪47 ...................................................................................................‬‬

‫‪ .13‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﻗﻴﺮﻫﺎ ‪50 ...............................................................................‬‬

‫‪ .14‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ ‪53 ..........................................................................‬‬

‫‪.15‬ﻛﺸﺶ ﻗﻴﺮ ‪57 ..................................................................................................................‬‬

‫‪.16‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل‪60..........................................................................................................‬‬

‫‪.17‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ‪63.............................................................................................................‬‬

‫‪3‬‬
 ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻃﺮاﺣﻲ و ﺗﺠﻬﻴﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻧﻔﺖ و‬

‫وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻓﺮآورده ﻫﺎي آن آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ﻓﺮاز و ﻧﺸﻴﺐ ﻫﺎي زﻳﺎدي را ﻃﻲ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬در اوان‬

‫ﺗﺎﺳﻴﺲ داﻧﺸﻜﺪه دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي اﻧﺒﺎر و در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﺟﻤﻊ‬

‫آوري و ﻣﺮﺗﺐ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺮاي آﻧﻬﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ و ﺳﺮوﻳﺲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و‬

‫ﺳﭙﺲ راه اﻧﺪازي ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي راه اﻧﺪازي ﺷﺪه ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در ﻗﺴﻤﺘﻲ از آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻗﺮار‬

‫داده ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ﺑﺮاي داﻧﺸﻜﺪه راه اﻧﺪازي و آﻣﺎده ﺳﺮوﻳﺲ ﺷﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن‬

‫از اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫وﻟﻲ ﺑﻌﺪا در ﻃﻮل زﻣﺎن ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﻦ و ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه دﭼﺎر اﺧﺘﻼﻻت ﻓﺮاوان ﮔﺸﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻴﻠﻲ از‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ از ﺳﺮوﻳﺲ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و داﺧﻞ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺑﺴﻴﺎر آﺷﻔﺘﻪ و ﺑﺎ ﻗﻴﺮ و ﻣﻮاد دﻳﮕﺮ آﻟﻮده ﺷﺪ و از ﺣﻴﺰ اﻧﺘﻔﺎع‬

‫ﺧﺎرج ﺷﺪ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از آﮔﺎﻫﻲ از وﺿﻊ ﺑﺴﻴﺎر آﺷﻔﺘﻪ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ﺳﺮ و‬

‫ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ داده ﺷﻮد و دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي از ﻛﺎر اﻓﺘﺎده ﻣﺠﺪداً ﺗﻌﻤﻴﺮ و در ﺳﺮوﻳﺲ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﻼش زﻳﺎد ﻣﺠﺪداً‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﻣﺪرن و ﺟﺪﻳﺪي ﻧﻴﺰ ﺳﻔﺎرش داده ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ‬

‫آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه و دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻴﺰ در ﺳﺮوﻳﺲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري واﻗﻊ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺎرﺳﺎﺋﻲ ﻫﺎي زﻳﺎدي ﻛﻪ در دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮ آن ﻗﺮار‬

‫ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ اﺻﻼح و ﺗﺪوﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎري ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﺪف ﺗﺪوﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﻛﺎري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﻛﻪ داﻧﺸﺠﻮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ آﻧﺮا دﻧﺒﺎل ﻛﻨﺪ و ﺑﺪون ﻫﻴﭻ اﺷﻜﺎﻟﻲ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﻄﻮر اﻳﻤﻦ و ﺻﺤﻴﺢ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎي ﻻزم ﺑﻪ دﺳﺘﻴﺎران آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه داده ﺷﺪ ﺗﺎ در اﺻﻼح و ﺗﺪوﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﺳﺘﻮر‬

‫ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻋﺪم اﺷﺘﻴﺎق ﺑﺮﺧﻲ دﺳﺘﻴﺎران ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ در اﻳﻦ اﻣﺮ از روش ﻫﺎي‬

‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﺮاي ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻛﺎر ﺑﻬﺮه ﮔﻴﺮي ﺷﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪ ﻛﻪ‬

‫در آن ﺗﻼش ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻋﻜﺎﺳﻲ دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ و ﺑﻴﺎن واﺿﺢ روش ﻛﺎر‪ ،‬دﺳﺘﻮر‬

‫ﻛﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺗﻬﻴﻪ و در اﺧﺘﻴﺎر داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﻋﺰﻳﺰ اﻳﻦ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻗﺮار داده ﺷﻮد‪.‬‬

‫در ﺗﻬﻴﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﻛﺎر ﻻزم اﺳﺖ از ﻣﺸﺎرﻛﺖ و ﻫﻤﻜﺎري ﻫﺎي ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن زﻳﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﺳﺘﻴﺎر‬

‫ﻫﺮ ﻛﺪام ﺳﻬﻤﻲ در ﺗﻬﻴﻪ آن داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ﺗﺸﻜﺮ ﻧﻤﺎﻳﻢ‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫از ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺮﻳﻢ ﺳﻌﺎدﺗﻤﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﻫﺎ ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﻲ دادﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﻫﻤﻜﺎر دﻳﮕﺮﺷﺎن‬

‫ﺧﺎﻧﻢ ﺷﻜﻮﻓﻪ ﻃﻴﺒﻲ اﺻﻼﺣﺎت را اﻋﻤﺎل ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از آﻗﺎي ﺳﻌﻴﺪ ﺻﺎدق ﻧﮋاد‬

‫ﻟﻴﻤﻮﺋﻲ ﻛﻪ ﻛﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ را ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮر اﻟﻌﻤﻞ ﻫﺎ و راﻫﻨﻤﺎﺋﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ردﻳﻒ و ﻣﺮﺗﺐ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و از آﻗﺎي ﺷﺎﻫﻴﻦ‬

‫ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ ﻛﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ در ﺗﻬﻴﻪ ﻋﻜﺲ ﻫﺎ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﺎ از دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎ ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرداﻧﻲ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻣﻴﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺴﻬﻴﻞ اﺳﺘﻔﺎده داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن از آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ و ارﺗﻘﺎء ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت آﻧﺎن در ﻣﻮرد‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻛﺸﻮر ﻳﻌﻨﻲ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻔﺖ ﮔﺮدد و زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاي اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻮﺛﺮﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻣﺮداد ﻣﺎه ‪1384‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﺰوه ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﻪ روز ﺷﺪه ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺑﺮﮔﻪ داده ﻫﺎ و آزﻣﺎﻳﺸﻬﺎي ﺷﻤﺎره‪ 16‬ﺟﻬﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻓﻠﺶ و ﺷﻤﺎره‪ 17‬ﺟﻬﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن در وب ﺳﺎﻳﺖ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ‬

‫ﻗﺮار داده ﺷﺪه ﻛﻪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش ﺳﺮﻛﺎر ﺧﺎﻧﻢ ﺻﺎﻟﺤﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺑﻬﻤﻦ ﻣﺎه ‪1386‬‬

‫‪5‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﺲ‬

‫‪Standard Test Method for Corrosion of Copper with Petroleum Products‬‬

‫)‪(ASTM D130-68‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﺧﻮردﮔﻲ ﻋﺒﺎرت از اﻧﻬﺪام و ﻓﺴﺎد ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ و دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ در ﺧﻮاص و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻮاد )ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻓﻠﺰات( ﺑﻪ ﻋﻠﺖ واﻛﻨﺶ آﻧﻬﺎ‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺸﻜﻼت اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﻳﻤﻨﻲ و ﺿﺎﻳﻌﺎت‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن‪ ،‬اﺗﻼف‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﺼﻮﻻت و‪ ...‬ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺧﻮردﮔﻲ و ﺧﺴﺎرات ﺣﺎﺻﻞ از آن اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي دارد‪.‬‬

‫در ﺿﻤﻦ ﺗﻬﻴﻪ و ﻳﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺮآورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻮاﺳﻄﻪ وﺟﻮد ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻓﺸﺎر و درﺟﻪ‬

‫ﺣﺮارت‪ ،‬ﺧﻮردﮔﻲ ﻫﺎﻳﻲ را در روي ﺳﻄﺢ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﭘﺎﻻﻳﺶ و ﻳﺎ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﺔ اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ‪ ،‬اﺳﻴﺪ ﻛﻠﺮﻳﺪرﻳﻚ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻮا و رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻮاد آﻟﻲ ﮔﻮﮔﺮد دار ﺑﻮﺟﻮد‬

‫ﻣﻲ آﻳﻨﺪ و اﺳﻴﺪ ﻛﻠﺮﻳﺪرﻳﻚ در اﺛﺮ ﻫﻴﺪروﻟﻴﺰ ﻧﻤﻚ ﻫﺎﻳﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﺸﻌﺸﻌﺎت اﺗﻤﻲ و ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ و‬

‫وﺟﻮد ﻣﻴﻜﺮوارﮔﺎﻧﻴﺰﻣﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ روي ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻠﻞ ﺧﻮردﮔﻲ‪ ،‬وﺟﻮد اﻛﺴﻴﮋن ﻣﺤﻠﻮل در ﻣﻮاد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ )ﻫﻤﺰدن( و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫)اﺿﺎﻓﻪ ﻛﺮدن ﻣﻮادي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻴﺪرارﻳﻦ( ﻣﻲ ﺗﻮان آن را از ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎرج ﻛﺮد‪.‬‬

‫از ﺟﻤﻠﻪ روﺷﻬﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺎﺗﺪي‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ آﻧﺪي‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺷﺸﻬﺎي ﻓﻠﺰي‪ ،‬آﻟﻲ و‬

‫ﻣﻌﺪﻧﻲ اﺷﺎره ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﻣﺲ و آﻟﻴﺎژﻫﺎي آن داراي ﻛﺎرﺑﺮد وﺳﻴﻌﻲ ﺑﺮاي ﻟﻮﻟﻪ ﻛﺸﻲ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺒﺪﻟﻬﺎي ﺣﺮارﺗﻲ و ﺻﻔﺤﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺨﺖ‬

‫اﻓﺰارﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎﻧﻜﻬﺎ و‪ ...‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ داﻧﺴﺘﻦ ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﺲ در ﻣﺤﻴﻄﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮاي ﻣﺎ ﻣﻔﻴﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ‬

‫ﻣﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﻠﺰي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮردﮔﻲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺧﻮد ﺗﻐﻴﻴﺮ رﻧﮓ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـﺪو ﻧﻮار ﻣﺴﻲ ﺑﺮاق ﺑﻪ ﻋﺮض ‪ 12/5mm‬و ﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 3mm‬ﺗﺎ ‪ 1/5‬و ﻃﻮل ‪75mm‬‬

‫‪2‬ـ دو ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮاي رﻳﺨﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻗﺮاردادن ﻧﻮارﻫﺎي ﻣﺴﻲ در آن‬

‫‪3‬ـ ﺣﻤﺎم آب ﮔﺮم ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﻣﻮﺳﺘﺎت ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ دﻣﺎ در ‪1000c‬‬

‫‪6‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪4‬ـ ﺑﻤﺐ ﻓﻠﺰي ﻛﻪ از ﺟﻨﺲ اﺳﺘﻴﻞ ﺿﺪ زﻧﮓ اﺳﺖ و ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺣﺎوي ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻧﻮار ﻣﺴﻲ در آن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﻪ‬

‫ﻛﻤﻚ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﻫﺎﻳﻲ در ﺣﻤﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺎﻣﻼً ﻋﻤﻮدي ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬ـ ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻧﻮارﻫﺎي ﻣﺴﻲ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻤﺒﺎده ﺑﺮاي ﺟﻼدادن‪ ،‬ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪6‬ـ ﻛﺎﻏﺬ ﺳﻤﺒﺎده ﻛﻪ از ﺟﻨﺲ ورﻗﻪ ﻫﺎي ﺳﻴﺎﻫﺮﻧﮓ و زﺑﺮ ﻛﺮﺑﻴﺪ ﺳﻴﻠﻴﻜﻮن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪7‬ـ ﭘﻼك اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺮاي ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻮار ﻣﺴﻲ ﺑﺎ آن و ﺗﺸﺨﻴﺺ درﺟﻪ ﺧﻮردﮔﻲ آن‬

‫‪8‬ـ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ‬

‫‪9‬ـ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪:1‬ﺷﻜﻞ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪7‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا دو ﻧﻮار ﻣﺴﻲ را در ﭘﺎﻳﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﺳﻄﺢ آن را ﺳﻤﺒﺎده ﺑﻜﺸﻴﺪ ﺑﻌﺪ آن را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻴﺪ و ﺳﻄﺢ دﻳﮕﺮ را ﻧﻴﺰ‬

‫ﺳﻤﺒﺎده ﺑﻜﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺳﻤﺒﺎده ﻛﺸﻴﺪن ﺑﺎ دﺳﺘﻤﺎل ﺗﻤﻴﺰ ﺳﻄﻮح ﻣﺴﻲ را ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻫﻴﭻ اﺛﺮي از ﻛﺎﻏﺬﻫﺎي ﺳﻤﺒﺎده‬

‫روي ﻧﻮارﻫﺎي ﻣﺴﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻧﻮارﻫﺎ را در ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و در ﻳﻜﻲ از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﻔﺖ و در دﻳﮕﺮي ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻳﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺎ روي ﻧﻮار ﻣﺴﻲ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ .‬ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺎ‬

‫ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ و ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي آزﻣﺎﻳﺶ را در ﻳﻚ ﺑﻤﺐ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﮔﻴﺮه ﻫﺎ در‬

‫ﺣﻤﺎم ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 1/5‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ در ﺣﻤﺎم ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﻨﺲ ﻧﻮار را ﺧﺎرج ﻛﺮده و ﺑﺎ ﻳﻚ دﺳﺘﻤﺎل ﻳﺎ ﭘﻨﺒﻪ‬

‫ﻧﻮار را ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ ﭘﻼﻛﻬﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ و ﻧﺘﻴﺠﻪ را ﮔﺰارش ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬زاوﻳﻪ اي ﻛﻪ ﻧﻮر ﺑﻪ ﻧﻮار ﻓﻠﺰي ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ و ﭘﻼك اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻲ ﺗﺎﺑﺪ ﺑﺎﻳﺪ ‪ 450‬ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ دﻗﻴﻘﺘﺮ‬

‫اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻤﺐ ﻓﻠﺰي را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻼل آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺷﺴﺘﺸﻮ داده و ﻛﺎﻣﻼ ﺧﺸﻚ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ اﮔﺮ ﻟﺒﻪ ﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻧﻮار ﺑﺮاق ﻧﺸﻮﻧﺪ ﭼﻪ اﺷﻜﺎﻟﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ آﻳﺎ ﻣﺪت ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪن ﻣﻮاد ﻣﺴﻲ در ﺑﻤﺐ ﺗﺄﺛﻴﺮي در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ دارد‪.‬‬

‫‪3‬ـ آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﺷﺪن‬

‫‪Standard Test Method for Cloud Point of Petroleum Oils.‬‬
‫)‪(ASTM D 2500-66‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﺷﺪن ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻔﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 490c‬دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ از ﻣﻀﺮب ‪ (10c) 20F‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در آن درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬در ﺗﻪ ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﻛﻪ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ در آن ﻗﺮار دارد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﺎﻣﻼً ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه اﺑﺮ ﻳﺎ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎي واﻛﺴﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ ﻇﺮف اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﻴﺸﻪ اي ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺨﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ در آن رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ دﻣﺎﺳﻨﺞ‬

‫‪3‬ـ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﻇﺮف آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﻪ ﺳﻮراخ وﺳﻂ آن ﺑﺮاي ﻗﺮاردادن دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﺣﻤﺎم ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه‬

‫‪5‬ـ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر اﺳﺖ‬

‫‪9‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﻇﺮف آزﻣﺎﻳﺶ را ﺗﺎ ﺧﻂ ﻧﺸﺎﻧﻪ از روﻏﻦ ﭘﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻇﺮف را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻛﻪ دﻣﺎﺳﻨﺞ در ﺳﻮراخ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ‬

‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ و دﻣﺎﺳﻨﺞ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺣﺒﺎب دﻣﺎﺳﻨﺞ در اﻧﺘﻬﺎي ﻇﺮف ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺣﻤﺎم ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را داﺧﻞ ﺣﻤﺎم ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬در زﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻀﺮﺑﻲ از ‪20F‬‬

‫)‪ (10c‬اﺳﺖ ﻇﺮف آزﻣﺎﻳﺶ را از ﺣﻤﺎم ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورﻳﺪ و ﺗﺸﻜﻴﻞ اﺑﺮ را ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﺪ و ﺳﭙﺲ ﻇﺮف را در ﺣﻤﺎم ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻇﺮف در ﺣﻤﺎم‪ ،‬اﻏﺘﺸﺎﺷﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‬

‫ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬در اﺛﺮ ﺳﺮد ﺷﺪن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎي ﻇﺮف دﻳﺪه ﺷﻮد‪ ،‬اﻳﻦ دﻣﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬زﻣﺎن ﺑﻴﺮون ﻣﺎﻧﺪن ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 3‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺮم‬

‫ﺷﺪه و ﺧﻄﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم آزﻣﺎﻳﺶ دﻣﺎﺳﻨﺞ را از ﻇﺮف ﻣﺤﺘﻮي ﻣﺎده ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﺟﺪا ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را ازﻇﺮف ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و ﻇﺮف‬

‫و دﻣﺎﺳﻨﺞ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺴﺘﺸﻮ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺎي ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش و ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻮرد روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ روﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ آﻧﻬﺎ ﭼﻪ اﻫﻤﻴﺘﻲ‬

‫دارد‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﭼﺮا ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش و ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪10‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش‬

‫‪Standard Test Method for Pour point of Petroleum Products‬‬

‫)‪(ASTM D97‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻔﺘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻔﺘﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺸﺨﺺ‪،‬‬

‫ﻛﺎراﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺪون ﺗﻜﺎن دادن‪ ،‬ﺳﺮد ﮔﺮدد ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻲ رﺳﻴﻢ ﻛﻪ در آن‬

‫ﻣﻴﻜﺮوﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻬﺎ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪن ﻛﺮده ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻛﺪورﺗﻲ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺮي ﮔﻔﺘﻪ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اداﻣﻪ ﻋﻤﻞ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻲ رﺳﻴﻢ ﻛﻪ در آن اﮔﺮ ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اﻓﻘﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ‪،‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ در آن ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﺸﺪه و ﻧﻤﻲ رﻳﺰد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﻪ‬

‫ﻣﻼﻳﻤﺖ ﮔﺮم ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ ﻟﺤﻈﻪ اي ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﻟﻮﻟﻪ ﺳﻴﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖ را ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺎري ﺷﺪن ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺎري ﺷﺪن اﻏﻠﺐ ﭼﻨﺪ درﺟﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻧﻘﻄﻪ‬

‫رﻳﺰش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داﻧﺴﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ﻫﺎ در روﻏﻦ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﻫﺎي ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد ﺑﺎﻻ )ﺑﻪ وﻳﮋه ﻫﻨﮕﺎم ﭘﻤﭙﺎژ در زﻣﺴﺘﺎن( ﻛﻤﻚ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺮاي ﺑﺴﺘﻦ ﻇﺮف آزﻣﺎﻳﺶ ﻛﻪ ﺳﻮراخ وﺳﻂ آن ﺑﺮاي ﻗﺮاردادن دﻣﺎﺳﻨﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺣﻤﺎم ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎﺳﻨﺞ‬

‫‪4‬ـ ﻇﺮف اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﻴﺸﻪ اي ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺗﺨﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ در آن رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪5‬ـ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺗﺎ ﺧﻂ ﻧﺸﺎن از روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻮردﻧﻈﺮ ﭘﺮﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻇﺮف را ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ‪ ،‬ﻛﻪ دﻣﺎﺳﻨﺞ در ﺳﻮراخ‬

‫آن را ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ و دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺣﺒﺎب دﻣﺎﺳﻨﺞ دﻗﻴﻘﺎً زﻳﺮ ﺳﻄﺢ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻤﺎم ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را داﺧﻞ ﺣﻤﺎم ﺳﺮد ﻛﻨﻨﺪه ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬در زﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت‬

‫ﻣﻀﺮﺑﻲ از ‪ 3‬اﺳﺖ ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را از ﺣﻤﺎم ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورﻳﺪ و در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻓﻘﻲ ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻧﮕﻪ دارﻳﺪ و ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﻪ‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ‪.‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﻛﺘﻲ داﺷﺖ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻇﺮف را در ﺣﻤﺎم ﻗﺮار داده و اﻳﻦ‬

‫‪12‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪات را ﺑﺮاي دﻣﺎي ﺑﻌﺪي ﻛﻪ ‪ 30c‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از دﻣﺎي ﻓﻌﻠﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﻇﺮف در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﻓﻘﻲ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺪت ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻛﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬دﻣﺎي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش روﻏﻦ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫زﻣﺎن ﺑﻴﺮون ﻣﺎﻧﺪن ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻘﻄﻪ رﻳﺰش ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 3‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ و آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻄﺎدار ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم آزﻣﺎﻳﺶ دﻣﺎﺳﻨﺞ را از ﻇﺮف ﻣﺤﺘﻮي ﻣﺎده ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﺟﺪا ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را ازﻇﺮف ﺧﺎرج ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ و ﻇﺮف‬

‫و دﻣﺎﺳﻨﺞ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﺴﺘﺸﻮ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ آﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ داﺧﻞ ﻇﺮف در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮي دارد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﭼﺮا از ﺷﺮوع اﻧﺠﻤﺎد ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن آن دﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ‬
‫‪Standard Test Method for Refractive Index of Viscose Materials‬‬
‫)‪(ASTM D1747‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﺷﻔﺎف و ﻳﺎ وﻳﺴﻜﻮز ﺑﺎ رﻧﮓ روﺷﻦ و ﻳﺎ‬

‫ﺟﺎﻣﺪات ذوب ﺷﺪه اي اﺳﺖ ﻛﻪ داراي ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﺑﻴﻦ ‪ 1/33‬و ‪ 1/60‬در دﻣﺎي ‪ 80‬ﺗﺎ ‪ 1000C‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻧﻮر ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻣﻌﻴﻦ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮﻋﺖ آن ﻧﻮر در ﻫﻮا ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﻧﻮر در ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ ﻛﻤﻴﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻴﻨﻮس زاوﻳﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻮس زاوﻳﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﻮد‪،‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ اوﻟﻲ ﺧﻸ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ‬

‫ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از ﻧﻈﺮ ﻋﺪدي ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﺴﺒﻲ در ﻋﺪد ‪) 1/00027‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻫﻮا( اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻳﻜﻲ از ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺧﻮاص ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺧﻠﻮص‬

‫ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﻣﺨﻠﻮﻃﻬﺎي آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر رود‪ .‬در ﻳﻚ ﺟﺴﻢ ﺑﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ و درﺟﻪ ﺧﻠﻮص ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﻧﻮر ﺑﺎ ﻃﻮل ﻣﻮج ﻣﻌﻴﻦ در ﻳﻚ دﻣﺎي ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻘﺪاري اﺳﺖ ﺛﺎﺑﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﻮد‬

‫ﻣﻌﻴﺎري اﺳﺖ دﻗﻴﻖ ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ درﺟﻪ ﺧﻠﻮص ﻓﺮآورده ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ و ﻳﺎ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻔﺘﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ و ﻳﺎ وﺟﻮد ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ‬

‫ﻳﻚ ﺟﺴﻢ دﻣﺎ‪ ،‬ﻓﺸﺎر و ﻃﻮل ﻣﻮج اﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮل ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮح دﺳﺘﮕﺎه‬

‫رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ‪ :‬در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ از دو رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ‪ ،‬ﻳﻜﻲ ﻗﺪﻳﻤﻲ و دﻳﮕﺮي ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ ﺿﺮﻳﺐ‬

‫ﺷﻜﺴﺖ را ﺗﺎ ﭘﻨﺞ رﻗﻢ اﻋﺸﺎر و دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺎ ﺳﻪ رﻗﻢ اﻋﺸﺎر‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﻧﻮع‬

‫‪ Abbe‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻧﻮر ﺗﻚ رﻧﮓ ﻻﻣﭗ ﺳﺪﻳﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و در دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺪﻳﻤﻲ از ﻧﻮر ﺳﻔﻴﺪ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻣﻨﺸﻮر ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬در رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ‪ Abbe‬ﻣﻨﺸﻮر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺸﻮر‬

‫ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻟﻮﻻ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺪاﺷﺪن ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن و ﻧﻴﺰ وارد ﻛﺮدن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺳﻄﺢ‬

‫‪14‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻣﻨﺸﻮر ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﻧﺎﻫﻤﻮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ وﻗﺘﻲ ﻧﻮر ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﻨﺸﻮر ﺗﺎﺑﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد اﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻌﺪاد‬

‫ﺑﻲ ﺷﻤﺎري ﭘﺮﺗﻮ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﺗﻤﺎم زواﻳﺎ از داﺧﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻋﺒﻮر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﺶ در وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮك ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺳﻄﺢ ﺻﺎف‬

‫ﻣﻨﺸﻮر ﺑﺎﻻ ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬دو ﻣﻨﺸﻮر آﻣﻴﻜﻲ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭼﺮﺧﺶ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻊ ﻛﺮدن ﭘﺮﺗﻮﻫﺎي ﺑﺎ زاوﻳﻪ‬

‫ﺑﺤﺮاﻧﻲ واﮔﺮا ﺑﺎ رﻧﮕﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻮر ﺳﻔﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺴﻴﺮ آن ﺑﺎ ﭘﺮﺗﻮ ‪ D‬ﺳﺪﻳﻢ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬

‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻋﺪﺳﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‪ ،‬زاوﻳﻪ ﻣﻨﺸﻮر ﺗﻐﻴﻴﺮ داده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ‬

‫وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮك روﺷﻦ ـ ﺗﻴﺮه ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺳﺮ ﺧﻂ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺲ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﺸﻮر از روي ﻣﻘﻴﺎس ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﮔﺮدش آب و ﻳﺎ ﻫﺮ ﺳﻴﺎل دﻳﮕﺮ از داﺧﻞ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻃﺮاف ﻣﻨﺸﻮر ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬دﻣﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬

‫‪1‬ـ رﻓﺮاﻛﻮﻣﺘﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ دﻣﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﺳﺪﻳﻢ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎﺳﻨﺞ‬

‫‪4‬ـ ﺑﻨﺰن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ و آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪5‬ـ ﺟﺪاول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ اﻳﻨﺪﻛﺲ‬

‫‪15‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻧﻤﺎي دﺳﺘﮕﺎه ﺟﺪﻳﺪ)از راﺳﺖ ﺑﻪ ﭼﭗ‪:‬ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬رﻓﺮاﻛﺘﻮﻛﺘﺮ‪ ،‬ﻻﻣﭗ ﻧﻮر ﺳﺪﻳﻢ(‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ از دو رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ‪ 1‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ دﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪:‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﻣﻨﺸﻮرﻫﺎي ﺷﻴﺸﻪ اي دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺎ ﭘﻨﺒﻪ اي آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ ﻳﺎ ﻛﻠﺮوﻓﺮم ﭘﺎك ﻛﻨﻴﺪ و ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﺳﻄﻮح‬

‫ﺧﺸﻚ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ را روي ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺸﻮر ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﺢ ﻣﻨﺸﻮر را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ و ﺟﻌﺒﻪ ﻣﻨﺸﻮر را ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ‪.‬‬

‫زاوﻳﻪ ﻧﻮر ورودي را ﺗﻮﺳﻂ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪن ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻃﻮري ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ روي ﺻﻔﺤﻪ دﻳﺪ‪ ،‬داﻳﺮه اي ﺑﺎ دو‬

‫ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺎرﻳﻚ و روﺷﻦ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺠﺰا از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪ .‬وﺿﻮح ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك اﻳﻦ دو ﻧﻴﻢ داﻳﺮه را ﻣﻲ ﺗﻮان‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﭻ ﺑﺎﻻﻳﻲ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻬﺘﺮ ﻛﺮد‪ .‬ﻋﺪدي ﻛﻪ روي ﻣﻘﻴﺎس ﻣﻮﺟﻮد در زﻳﺮ داﻳﺮه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻂ ﻣﺆﻳﻴﻦ اﺳﺖ را ﺑﻪ‬

‫‪16‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻧﻴﺰ دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺮاي‬

‫‪ 2‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ‪ 2‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮر ﺳﺪﻳﻢ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ وﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ دﻣﺎ اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺮر دﻣﺎي ﺣﻤﺎم را روي ‪ 200c‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ دﻣﺎ ﺑﻪ ‪ 200c‬ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮﻟﺪ ﻧﻮر ﺳﺪﻳﻢ را روﺷﻦ‬

‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﺮاﺣﻞ رﻳﺨﺘﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺻﻔﺤﻪ دﻳﺪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ‪ 1‬اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻋﺪدي ﻛﻪ از روي درﺟﻪ ﺑﻨﺪي‬

‫رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ ﮔﺰارش ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺪد ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ اﻳﻨﺪﻛﺲ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﺟﺪاوﻟﻲ ﻛﻪ در اﺧﺘﻴﺎر دارﻳﺪ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ اﻳﻨﺪﻛﺲ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ و ﻳﺎدداﺷﺖ‬

‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺮاي ‪ 2‬ﻧﻤﻮﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫وﺟﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﺸﻮر را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﺎرﭼﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻟﻨﺰ و ﻳﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﭘﻨﺒﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫آﻏﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻃﻮل ﻣﻮج ﭼﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﺮ ﺿﺮﻳﺐ ﺷﻜﺴﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮح دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ دو دﺳﺘﮕﺎه رﻓﺮاﻛﺘﻮﻣﺘﺮ ﻣﻮﺟﻮد را از ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺎ در ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪17‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ‬

‫‪Standard Test Method for Reid Vapor pressure of Petroleum Product‬‬

‫)‪(ASTM D323‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﻨﺰﻳﻦ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮار ﻧﻔﺘﻲ ﻛﻪ داراي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻛﻤﺘﺮ از‬

‫‪ 180kpa‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﻓﺸﺎري ﻛﻪ در آن ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در دﻣﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ آن ﻓﺸﺎر ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﻨﺪ و از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫ﮔﺎز درآﻳﻨﺪ را ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪاري ﻣﺎﻳﻊ را در ﻇﺮف ﻣﺴﺪودي ﻛﻪ داراي ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از‬

‫ﻣﺪﺗﻲ ﻣﻘﺪاري از ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه و وارد ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وارد ﺷﺪن اﻳﻦ ذرات ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻀﺎ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻓﺸﺎري‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﻫﻮا در ﻣﺤﻔﻈﻪ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﻓﺸﺎر اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‬

‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺣﺪود ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 9‬درﺻﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻳﻚ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻬﻢ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻓﺮار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻣﺤﺼﻮﻻت‬

‫ﻧﻔﺘﻲ و ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬در دﻣﺎي ‪ ،37/80c‬ﻛﻪ داراي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺮ درﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل و ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي آن و ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﺗﺼﻔﻴﻪ اوﻟﻴﻪ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬داﻧﺴﺘﻦ ﻓﺸﺎر‬

‫ﺑﺨﺎر ﺑﺮاي اﻳﻤﻨﻲ در ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﻣﻮاد ﺳﺒﻚ ﻧﻔﺘﻲ‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺎزن و ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻴﻴﻦ وﻳﮋﮔﻴﻬﺎي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر داراي اﻫﻤﻴﺖ‬

‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﻌﻀﻲ ﻣﻮاد ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ دارﻧﺪ و در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮﻳﻚ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬داﻧﺴﺘﻦ‬

‫اﻳﻦ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻻزم اﺳﺖ زﻳﺮا ﻛﻪ زﻳﺎد ﺑﻮدن ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‪ ،‬اﺗﻼف ﻓﺮاورده ﻫﺎ را زﻳﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﻛﺎرآﻳﻲ ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺤﺪوده ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت آرام ﺳﻮزي اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻲ اﻓﺘﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻳﻚ ﺑﺮش ﻧﻔﺘﻲ را ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺧﺎﻟﺺ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﻳﻊ ـ ﺑﺨﺎر ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط‬

‫ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر آن در دﻣﺎي ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﺮار از ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ‬

‫دﺳﺘﮕﺎه رﻳﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ ﻛﻪ در ‪ 100‬درﺟﻪ ﻓﺎرﻧﻬﺎﻳﺖ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از “‬

‫ﻣﺠﻤﻮع ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺮش و ﻓﺸﺎر ﺟﺰﺋﻲ ﻫﻮا“‪ .‬ﭼﻮن ﺣﺠﻢ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻫﻮا اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﻣﻌﻠﻮم‬

‫‪18‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان راﺑﻄﻪ اي ﺑﻴﻦ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ و ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺨﻠﻮط ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ‬

‫و ﺑﺮﺷﻬﺎ در ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺪه آل ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻗﺎﻧﻮن راﺋﻮﻟﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ اﺳﺖ از ﮔﺮوﻫﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﺸﺎن ﺑﻴﻦ ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ده و ﮔﺎﻫﻲ ﺗﺎ دوازده ﻛﺮﺑﻦ‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر آﻧﻬﺎ از ﻧﻈﺮ ﻛﺎرﺑﺮدﺷﺎن در ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮاد ﻓﺮار ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﺳﻬﻮﻟﺖ راه اﻧﺪازي ﻣﻮﺗﻮر در زﻣﺴﺘﺎن ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺒﻚ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫ﺳﺪي از ﺑﺨﺎر در ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ؛ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺒﺮ ﻛﺮد ﺗﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﺮد ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ‬

‫آن را راه اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده دﻳﮕﺮي ﻛﻪ از ﻓﺸﺎرﺑﺨﺎر ﻣﻲ ﺷﻮد در ﻃﺮاﺣﻲ ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي اﺣﺘﺮاق داﺧﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ‬

‫ﺑﺎزده ﻣﻮﺗﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮاﻛﻢ را ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز ﺑﺎﻻﺗﺮ رود ﭘﺪﻳﺪه اي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﻮﺑﺶ‬

‫در ﻣﻮﺗﻮر اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺻﺪاﻳﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻛﻮﺑﻴﺪن ﭼﻜﺶ دارد و ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻮﺗﻮر و اﻓﺖ ﻗﺪرت آن‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﻨﺘﺮل ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر و دﻣﺎ‪ ،‬در ﻳﻚ ﻣﺤﺪوده ﺧﺎص ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﻦ ﻧﺴﺒﺖ را در ﻣﺤﺪوده ﻣﻌﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﺠﺎد‬

‫ﻛﻮﺑﺶ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ داد‪.‬‬

‫ﺷﺮح دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر‪ :‬اﻳﻦ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻇﺮﻓﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﻜﻞ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ داﺧﻠﻲ )‪ (51 ± 3mm‬و ﻃﻮل‬

‫)‪ (254 ± 3mm‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﺎﻳﻊ‪ :‬ﻇﺮف اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﻜﻞ ﻛﻪ ﻗﻄﺮ داﺧﻠﻲ اش ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻗﻄﺮ داﺧﻠﻲ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر اﺳﺖ و ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻢ‬

‫ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻴﻦ ‪ 3/8‬ﺗﺎ ‪ 4/2‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ اﻳﻦ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ‬

‫ﺷﻮد و اﻧﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮش ﻧﻴﺰ ﻛﺎﻣﻼً ﺗﺨﺖ و ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ ‪ :gauge‬ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ ‪ gauge‬ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر ﻣﺘﺼﻞ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﻄﺮ اﻳﻦ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ ﺑﻴﻦ ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 150mm‬ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ و از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 0/6bar‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﺣﻤﺎم آب‪ :‬آب داﺧﻞ ﺣﻤﺎم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر‪ 25/4mm ،‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ آب‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﻤﺎم ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬ـ آﭼﺎر‪ :‬ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻫﺎ و ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ ﺑﻪ ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ و ﺟﺪا ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‬

‫‪6‬ـ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪19‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﺣﻤﺎم را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺮر درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ را روي دﻣﺎي ‪ 37/80c‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﺎ اﺑﺘﺪاي ﮔﻠﻮﮔﺎه‬

‫ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﺎﻳﻊ )ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ‪ 2‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ(‪ ،‬ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻔﻈﻪ را ﺑﻪ آراﻣﻲ روي ﻣﻴﺰ ﺑﻜﻮﺑﻴﺪ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا در آن‬

‫ﺑﻮد ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺧﻄﺎﻳﻲ در آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻴﺎورد‪ .‬ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر را ﺑﻪ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ ﻛﻤﻚ آﭼﺎر‬

‫اﺗﺼﺎل را ﻣﺤﻜﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ را ﺑﺎﻻي ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﻛﺮده و ﺑﺎ آﭼﺎر اﺗﺼﺎل را ﻣﺤﻜﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از‬

‫اﻳﻨﻜﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺣﻤﺎم ﺑﻪ دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )‪ (37/80c‬رﺳﻴﺪ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه را در ﺣﻤﺎم ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻫﺮ دو دﻗﻴﻘﻪ‬

‫ﻳﻚ ﺑﺎر‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎورﻳﺪ‪ .‬دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺎﻳﻞ در دﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ در ﻳﻚ دﺳﺖ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻣﺎﻳﻊ و در‬

‫دﺳﺖ دﻳﮕﺮ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ اﺳﺖ‪ .‬آن را ﺗﻜﺎن دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﻳﻊ ـ ﺑﺨﺎر ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺠﺪداً دﺳﺘﮕﺎه‬

‫را در ﺣﻤﺎم ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺑﻴﻦ ﺑﻴﺮون آوردن و ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دﺳﺘﮕﺎه در ﺣﻤﺎم ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺶ از ‪ 30‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪ‬

‫‪20‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬زﻳﺮا دﺳﺘﮕﺎه ﺳﺮد ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺑﻴﺮون آوردن دﺳﺘﮕﺎه از ﺣﻤﺎم و ﺗﻜﺎن دادن آن را آﻧﻘﺪر ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ‬

‫ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ ﻗﺒﻞ از ﺑﻴﺮون آوردن دﺳﺘﮕﺎه و ﭘﺲ از ﻗﺮاردادن دوﺑﺎره آن در ﺣﻤﺎم ﻳﻚ ﻋﺪد را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺸﺎر‬

‫را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﮔﺰارش ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻜﺘﻪ ﻫﺎ‬

‫‪1‬ـ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺮاﻗﺐ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻴﺶ از‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺣﺮارت زﻳﺎدي ﻧﺮﺳﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ اﺗﺼﺎﻻت ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﻜﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺘﻲ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺑﺨﺎر و ﻣﺎﻳﻊ را ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮ ﻛﺮدن آن ﻫﺎ ازﺑﻨﺰﻳﻦ و ﺳﭙﺲ آب ﺑﺎ دﻣﺎي ﺑﺎﻻي ‪ 32‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲ ﮔﺮاد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ‬

‫از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﺎك ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ اﮔﺮ ﻫﻮاي اوﻟﻴﻪ داﺧﻞ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻫﻮا داراي ﻓﺸﺎري ﻣﻌﺎدل ‪ 2‬ﻳﺎ ‪ 3‬اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﻲ ﺑﻮد آﻳﺎ در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮا؟‬

‫‪2‬ـ در ﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﭼﻪ ﺧﻄﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫‪Standard Test Method for Distillation of Petroleum Products‬‬

‫)‪(ASTM D86‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﻲ و ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻨﻲ و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺗﻘﻄﻴﺮ )ﻓﺮارﻳﺖ( ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻬﺎ اﻏﻠﺐ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬﻤﻲ در اﻳﻤﻨﻲ و ﻋﻤﻠﻜﺮد آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻣﻮرد ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ و‬

‫ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎ‪ ،‬دارد‪ .‬ﻓﺮارﻳﺖ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪه ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻳﻚ ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺨﺎرﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ اﻧﻔﺠﺎر اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻓﺮارﻳﺖ ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻣﻮﺗﻮر و ﺟﺖ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ روﺷﻦ ﻛﺮدن‪ ،‬ﮔﺮم ﺷﺪن در دﻣﺎﻫﺎي ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ ﺑﺎﻻ‪،‬‬

‫ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻳﺎ ﻫﺮ دو ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﻀﻮر اﺟﺰاء ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺑﺎﻻ در ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻮاد‬

‫ﺟﺎﻣﺪ دور رﻳﺨﺘﻨﻲ ﺣﺎﺻﻞ از اﺣﺘﺮاق‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻓﺮارﻳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺨﻴﺮ اﺛﺮ دارد‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ در‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺑﺴﻴﺎري از ﺣﻼﻟﻬﺎ ﺑﻪ وﻳﮋه آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﻲ اﻏﻠﺐ ﺷﺎﻣﻞ‬

‫ﻣﺤﺪوده ﻫﺎي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت از ﻧﻈﺮ ﻓﺮارﻳﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ از اﺻﻄﻼﺣﺎت وﻳﮋه اي اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ـ دﻣﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ )‪ :(Decomposition Point‬دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺣﺮارﺗﻲ در‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﻮد‪) .‬ﻣﺘﺼﺎﻋﺪ ﺷﺪن ﺑﺨﺎر از ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ و ﺷﺪﻳﺪ دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ از ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎي ﺗﺠﺰﻳﻪ‬

‫ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫ـ دﻣﺎي ﺧﺸﻚ )‪ :(Dry Point‬دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه ﻣﺎﻳﻊ از اﻧﺘﻬﺎي ﻓﻼﺳﻚ ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺨﻴﺮ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﻄﺮه ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ روي ﺟﺪاره ﻓﻼﺳﻚ و ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ‬

‫ﺑﻪ ﺟﺎي دﻣﺎي ﺧﺸﻚ دﻣﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬دﻣﺎي ﺧﺸﻚ ﺑﺮاي ﻣﻮارد ﺧﺎص اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻔﺘﺎ‪،‬‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي آن در ﺻﻨﻌﺖ رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫اي اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻻزم ﺑﺮاي آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﻤﺨﻮاﻧﻲ ﻧﺪارد‪ ،‬از دﻣﺎي ﺧﺸﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ـ ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ )‪ :(Final Boiling Point, End Point‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻣﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ در ﻃﻮل آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻏﻠﺐ اﻳﻦ دﻣﺎ ﭘﺲ از ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻳﻊ درون ﻓﻼﺳﻚ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﺎﻫﻲ از واژه دﻣﺎي ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺑﻪ‬

‫ﺟﺎي ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ـ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش اﺑﺘﺪاﻳﻲ )‪ :(Initial Boiling Point, I.B.P‬دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﻗﻄﺮه ﻣﺎﻳﻊ از ﻟﻮﻟﻪ‬

‫ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺧﺎرج ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ـ درﺻﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه )‪ :(Percent Recovered‬ﺣﺠﻢ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻣﺎﻳﻊ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه در اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج‬

‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن دﻣﺎ‪ ،‬ﺛﺒﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ـ درﺻﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ )‪ :(Percent Recovery‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻊ ﻛﻪ در اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺟﻤﻊ آوري ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ـ درﺻﺪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪه )‪ :(Percent Residue‬ﺣﺠﻤﻲ ﻛﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ در ﻓﻼﺳﻚ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ـ درﺻﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه ﻛﻞ )‪ :(Percent Total Recovery‬ﻣﺠﻤﻮع درﺻﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ و درﺻﺪ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه‬

‫ـ درﺻﺪ اﺗﻼف ﺷﺪه )‪ :(Percent Lost‬ﺗﻔﺎﺿﻞ درﺻﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه ﻛﻞ از ‪.100‬‬

‫ـ درﺻﺪ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪه )‪ :(Percent Evaporated‬ﻣﺠﻤﻮع درﺻﺪ ﺑﺎزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه و درﺻﺪ اﺗﻼف ﺷﺪه‪.‬‬

‫ـ دﻣﺎي ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ )‪ :(Thermometer Reading‬دﻣﺎي ﺑﺨﺎر اﺷﺒﺎع ﻛﻪ در ﮔﺮدﻧﻪ ﺑﺎﻟﻦ‪ ،‬زﻳﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺨﺎر اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻻزم‬

‫‪1‬ـ ﺑﺎﻟﻦ ﺑﺎ ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺎﻧﺒﻲ‬

‫‪2‬ـ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻫﺮ ‪ 5‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ روي اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻴﻦ‬

‫درﺟﺎت ‪ 90‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ و ‪ 100‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ درﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎي ‪ ASTM‬ﻛﺎﻟﻴﺒﺮه ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻣﺎﺳﻨﺞ در ﻳﻚ ﺣﻔﺎظ ﻗﺮار داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬

‫ﺣﻔﺎظ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻃﺮاﺣﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ دﻣﺎﺳﻨﺞ را در وﺳﻂ دﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎﻟﻦ ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارد‪.‬‬

‫‪4‬ـ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه داراي ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﺻﻠﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪ -1-4‬ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر )در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ از آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻳﻊ ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد(‬

‫‪ -2-4‬ﮔﺮم ﻛﻦ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﻪ ﺣﺮارت آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -3-4‬ﺻﻔﺤﻪ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺑﺎﻟﻦ ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در آن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪5‬ـ ﮔﺎزوﻳﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪24‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا ‪ 100cc‬ﮔﺎزوﺋﻴﻞ را ﺑﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج ﺑﺮدارﻳﺪ و در ﺑﺎﻟﻦ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻦ را در ﻣﺤﻞ ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮد روي ﻫﻴﺘﺮ ﻗﺮار‬

‫دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﺎﻟﻦ در ﺳﻮراخ ورودي ﺑﻪ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ ﻛﻪ‬

‫روي ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻗﺮار دارد‪ ،‬اﺗﺼﺎل را ﻣﺤﻜﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬دﻣﺎﺳﻨﺞ را وارد ﺑﺎﻟﻦ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺣﺒﺎب ﺟﻴﻮه اي آن ﻣﻘﺎﺑﻞ‬

‫ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﺑﺎﻟﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج ﺧﺎﻟﻲ را زﻳﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﻫﻴﺘﺮ را روي ‪ 9‬ﺑﮕﺬارﻳﺪ‬

‫و آن را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﻗﻄﺮه از ﻟﻮﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﭼﻜﻴﺪ‪ ،‬دﻣﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪Initial‬‬

‫‪ Boiling Point‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ و ﺳﭙﺲ درﺟﻪ ﻫﻴﺘﺮ را روي ‪ 7‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﻫﺮﮔﺎه ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻊ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه در اﺳﺘﻮاﻧﻪ‬

‫ﻣﺪرج ﺑﻪ ‪ ... ،20 ،15 ،10 ،5‬رﺳﻴﺪ دﻣﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ را ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬وﻗﺘﻲ آﺧﺮﻳﻦ ﻗﻄﺮه از ﻟﻮﻟﻪ ﺧﺮوﺟﻲ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر‬

‫ﭼﻜﻴﺪ‪ ،‬دﻣﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪ Final Boiling Point‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻫﻴﺘﺮ را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﻨﻴﺪ و‬

‫ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻟﻦ ﺧﻨﻚ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﺑﺎﻟﻦ را در ﻳﻚ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج ﺧﺎﻟﻲ رﻳﺨﺘﻪ و ﺣﺠﻢ آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻣﺠﻤﻮع ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪه و ﺣﺠﻢ ﺟﻤﻊ آوري ﺷﺪه در اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج و ‪،100‬‬

‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻣﻴﺰان اﺗﻼف اﺳﺖ آن را ﻧﻴﺰ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم آزﻣﺎﻳﺶ اﺟﺰا ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻦ را از آن ﺟﺪا ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎﻟﻦ‪ ،‬دﻣﺎﺳﻨﺞ و اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻣﺪرج را ﺑﺎ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ‬

‫)ﺑﻨﺰﻳﻦ( ﺷﺴﺘﺸﻮ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ ﻣﻨﺤﻨﻲ دﻣﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺣﺠﻢ را رﺳﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﭼﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻇﺮف ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﭼﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮي دارد‪ .‬آﻳﺎ ﺑﺮاي روﻏﻦ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻫﺮ دﻣﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﺧﻼء‬

‫‪Standard test method for Distillation of Petroleum Products at Reduced Pressure‬‬

‫)‪(ASTM D 1160‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ روﺷﻲ ﺑﺮاي ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺑﺮش ﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻔﺘﻲ ﻛﻪ اﮔﺮ در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮﻳﻚ ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﺰﻳﻪ آﻧﻬﺎ‬

‫وﺟﻮد دارد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪودة ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر در آزﻣﺎﻳﺶ‪ 0,13‬ﺗﺎ ‪ 607‬ﻛﻴﻠﻮﭘﺎﺳﻜﺎل )‪ (1-50mmHg‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫دراﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ از ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎده ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺷﻮﻧﺪه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺶ از ﻧﻮع اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﻮده و ﺷﺎﻣﻞ اﺟﺰاي اﺻﻠﻲ زﻳﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪1‬ـ ﻓﻼﺳﻚ ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫‪2‬ـ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ‬

‫‪3‬ـ ﺳﻨﺴﻮر دﻣﺎ‬

‫‪4‬ـﻈﺮف ﺟﻤﻊ آوري ﻛﻨﻨﺪه‬

‫‪-5‬ﺗﻠﻪ ﺳﺮد‬

‫‪ -6‬درﻳﭽﻪ ﺳﻠﻮﻧﻮﻳﻴﺪ‬

‫‪-7‬ﻛﻨﺘﺮار ‪PID‬‬

‫‪ -8‬ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ ﻓﺸﺎر‬

‫‪9‬ـ ﭘﻤﭗ ﺧﻼء)در ﺷﻜﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ(‬

‫‪10‬ـ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه)در ﺷﻜﻞ ﻧﻴﺎﻣﺪه اﺳﺖ(‬

‫‪26‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪27‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ دو ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻮد و ﭘﻤﭗ را ﺑﻪ ﺑﺮق ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﻫﻮد را ﺑﺎ زدن ﻛﻠﻴﺪ ‪ On‬و ﺳﭙﺲ ‪ Reset‬روﺷﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر را ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ -1-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺸﺎر‪:‬‬

‫ﻛﻠﻴﺪ ‪ on/off‬ﭘﺸﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ را روﺷﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺑﺎ ﻛﻠﻴﺪ ▼ روي ﻣﻨﻮي ‪ Parameter‬رﻓﺘﻪ و ﻛﻠﻴﺪ ‪ Enter‬را ﺑﺰﻧﻴﺪ‬

‫ﺳﭙﺲ روي ‪ Pset‬ﻛﻠﻴﺪ ‪ Enter‬را ﺑﺰﻧﻴﺪ و ﻓﺸﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ آزﻣﺎﻳﺶ را وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪) .‬ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ ‪350mbar‬‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ(‬

‫ﺷﻜﻞ ‪2‬‬

‫‪28‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ‪:3‬ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺸﺎر‬

‫‪ -2-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴﺰاﻧﻲ ﮔﺮﻣﺎدﻫﻲ‪:‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﻛﻠﻴﺪ ‪ on/off‬ﭘﺸﺖ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ را در وﺿﻌﻴﺖ ‪ On‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻛﻠﻴﺪ▼ روي ‪ Parameter‬رﻓﺘﻪ و ﻛﻠﻴﺪ ‪Enter‬‬

‫را ﻓﺸﺎر دﻫﻴﺪ ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮﻣﺎدﻫﻲ ﺳﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﺗﻮان داﺷﺖ ﻛﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ Ctrl.type‬ﻣﻌﺮف ﺳﻪ اﻧﺘﺨﺎب‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪ -1-2-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﻮان ﮔﺮﻣﻜﻦ‪:‬‬

‫ﺑﺎ زدن ﻛﻠﻴﺪ ► وارد ﺻﻔﺤﺔ دوم ﻣﻨﻮي ‪ Parameter‬ﺷﻮﻳﺪ و در ﻗﺴﻤﺖ ‪ Psmax‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻮان ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي‬

‫ﮔﺮﻣﻜﻦ را ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬ﻛﻠﻴﺪ ‪ Enter‬را زده و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ زدن ﻛﻠﻴﺪ ▼ ﺑﺮ روي ‪ Ctrl.type‬رﻓﺘﻪ و ﻋﺪد ﺻﻔﺮ را‬

‫وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻣﺠﺪدا ﻛﻠﻴﺪ ‪ Enter‬را ﻓﺸﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﻠﻴﺪ ‪ ESC‬ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺔ اول ﻣﻨﻮي ‪ Parameter‬رﻓﺘﻪ‬

‫و ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﺮ روي ‪ Ps Heater‬ﺗﻮان ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﮔﺮﻣﻜﻦ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ )ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ در ﻓﺸﺎر‬

‫‪ 50-70W ،350mbar‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ(‬

‫ﺷﻜﻞ ‪:4‬ﺻﻔﺤﻪ دوم ﻣﻨﻮي ﭘﺎراﻣﺘﺮ‬

‫‪30‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪ -2-2-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢ دﻣﺎي ﮔﺮﻣﻜﻦ )‪:(TSabs‬‬

‫‪ Ctr.type‬را ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﺔ اول ﻣﻨﻮي ‪ ،Parameter‬در ﻗﺴﻤﺖ ‪ ،Tmax‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻣﺤﺪودة دﻣﺎﻳﻲ ﻣﺠﺎز‪ ،‬ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻣﺎ را وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ )‪ 2300c‬ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ( ﺳﭙﺲ ‪ Tmin‬را ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ دﻣﺎي ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﻓﻼﺳﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ را رد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ .‬دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﮔﺮﻣﻜﻦ را ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﺮ روي ‪ TSabs‬وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬

‫‪-3-2-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﺑﻴﻦ ﮔﺮﻣﻜﻦ و ﻓﻼﻛﺲ)‪:(Tdiff‬‬

‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ‪ Ctrl.type‬را ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ‪ 2‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬در ﺻﻔﺤﻪ اول ﻣﻨﻮي ‪ Parameter‬ﺑﺮ روي ‪ Tmax‬رﻓﺘﻪ و‬

‫ﺣﺪاﻛﺜﺮ دﻣﺎي ﻣﺠﺎز ﺑﺮاي ﻓﻼﺳﻚ ﺗﻘﻄﻴﺮ را وارد ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ)ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ‪ 230 0c‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ(‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﻠﻴﺪ ▼‬

‫روي ‪ Tdiff‬رﻓﺘﻪ و اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ را وارد ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ)در اﻳﻦ ﺟﺎ ‪ 10‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪(.‬و ﻛﻠﻴﺪ ‪ Enter‬را ﻓﺸﺎر‬

‫دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻛﻠﻴﺪ ‪ Esc‬را زده و ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ اﺻﻠﻲ ﻣﻨﻮي ‪ Parameter‬ﺑﺎز ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-2-2‬ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﺑﻴﻦ ﮔﺮﻣﻜﻦ و ﻓﻼﺳﻚ )‪(Tdiff‬‬

‫دوﺑﺎره ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻞ دﻣﺎي ‪ Tmax‬و ‪ Tmin‬ﻓﻼﺳﻚ را در ﻣﻜﺎﻧﻬﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺣﺎل ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ دوم‬

‫ﻣﻨﻮي ‪ Parameter‬ﺑﺮوﻳﺪ و در ﺳﻤﺖ ‪ Ctrl.type‬ﻋﺪد ‪ 2‬را وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ اول در ﻗﺴﻤﺖ‬

‫‪ Tdiff‬اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﻣﻮردﻧﻈﺮ را وارد ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻋﺪد ‪ 10‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎي ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪه را ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 300C‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از دﻣﺎي ﺑﺨﺎري ﻛﻪ در ﻃﻮل آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﻴﺪ دﻣﺎي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 700C‬ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ را روي دﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻣﻘﺪار ‪ 200‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪ را در ﻓﻼﺳﻚ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ و ﺳﭙﺲ ﻓﻼﺳﻚ را ﺑﻪ اﺗﺼﺎل ﻛﺮوي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬

‫ﻛﺮده و ﺑﺎ ﻗﺮار دادن ﮔﻴﺮه از اﺗﺼﺎل اﻳﻦ دو ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﮔﺮﻣﻜﻦ را در زﻳﺮ ﻓﻼﺳﻚ ﻗﺮار داده و اﻃﺮاف‬

‫ﻓﻼﺳﻚ را ﺑﺎ ﺗﻮري ﻋﺎﻳﻖ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫‪5‬ـ دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺷﻴﺮﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﻧﻴﺰ اﺗﺼﺎﻻت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺘﻲ اي ﺑﻪ ﺑﻴﺮون وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﭘﻤﭗ ﺧﻼء را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪6‬ـ ﻣﺤﺘﻮﻳﺎت ﻓﻼﺳﻚ را از ﻧﻈﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻒ ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻒ ﻛﺮد‪ ،‬اﺟﺎزه دﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﻓﺸﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ‬

‫آراﻣﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓﺸﺎر ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره ﻓﺸﺎر و دﺳﺘﮕﺎه را ﺗﺎ ﻓﺸﺎر ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ ﻛﺎﻫﺶ دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﺷﺘﺒﺎه در رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﺗﻘﻄﻴﺮ و ﻳﺎ وﺟﻮد ﻳﻚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ در ﺳﻴﺴﺘﻢ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﻤﭗ‬

‫‪ block off‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻧﺸﺘﻲ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ اﺗﻤﺴﻔﺮﻳﻚ‬

‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ و دوﺑﺎره اﺟﺰا را روﻏﻦ ﻛﺎري ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪7‬ـ ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻣﻜﻦ را روﺷﻦ ﻛﺮده و ﻓﻼﺳﻚ را ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺳﺮﻳﻊ‪،‬‬

‫ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﻛﻒ زاﻳﻲ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻮﺟﻮد آﻳﺪ‪ ،‬ﮔﺮم ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ روﺷﻦ ﻛﺮدن ﮔﺮﻣﻜﻦ روي ﻣﻨﻮي ‪ start‬رﻓﺘﻪ و‬

‫ﻛﻠﻴﺪ ‪ Enter‬را ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﺎر و ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮﮔﺸﺘﻲ در ﮔﻠﻮﮔﺎه ﻓﻼﺳﻚ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮم ﻛﺮدن را ﺑﻪ‬

‫ﮔﻮﻧﻪ اي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﻄﺮه ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ‪ ، 6 ml min‬وارد ﻇﺮف ﺟﻤﻊ آوري ﺷﻮد‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﮔﺮم ﻛﺮدن در ﺣﻴﻦ ﺗﻘﻄﻴﺮ در ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻨﻮي ‪ start‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ را ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع روش ﮔﺮم ﻛﺮدن اﻋﻢ از ﺗﻮان ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‪ ،‬دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮﻣﻜﻦ و ﻳﺎ اﺧﺘﻼف دﻣﺎي ﺑﻴﻦ ﮔﺮﻣﻜﻦ و ﻓﻼﺳﻚ‪،‬‬

‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪8‬ـ ﺣﺎل دﻣﺎي ﺑﺨﺎر‪ ،‬زﻣﺎن‪ ،‬ﻓﺸﺎر را در ﻫﺮ ﻳﻚ از درﺻﺪﻫﺎي ﺣﺠﻤﻲ ﺧﻮراك ﻛﻪ در ﺟﻤﻊ آوري ﻛﻨﻨﺪه ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‬

‫را در ﺑﺮگ داده ﻫﺎ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ دﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮان دﻣﺎﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪9‬ـ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻛﺎر ﺑﺮاي ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻛﺮدن ﻋﻤﻠﻴﺎت‪ ،‬ﭘﻤﭗ را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮده و ﺑﺮاي ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮدن ﮔﺮﻣﻜﻦ از ﻣﻨﻮي‬

‫‪ Stop‬ﻛﻤﻚ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬و ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ دﺳﺘﮕﺎه ﺧﻨﻚ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻫﺸﺪار‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر )از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺧﻼء( در اﺟﺰاي دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮا‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﺣﺎوي ﺑﺨﺎرﻫﺎي داغ‬

‫ﻧﻔﺘﻲ اﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳﻮزي ﻳﺎ اﻧﻔﺠﺎر ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﻣﺨﺰن ﺟﻤﻊ آوري ﻛﻨﻨﺪه و ﻓﻼﺳﻚ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﭘﺲ از ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮدن ﻣﺤﺘﻮﻳﻴﺎت آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺰن ﺟﻤﻊ آوري ﻛﻨﻨﺪه را در‬

‫ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 50ml‬از ﺣﻼل ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻛﻨﻨﺪه ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪﺗﻮﻟﻮﺋﻦ و ﻳﺎ ﺳﻴﻜﻠﻮ ﻫﮕﺰان ﺑﺎﺷﺪ را در ﻓﻼﺳﻚ‬

‫رﻳﺨﺘﻪ و ﻓﻼﺳﻚ را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎل در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮﻳﻚ)ﭘﻤﭗ ﺧﻼ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻣﻮش ﺑﺎﺷﺪ( ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺣﻼل‬

‫را ﺷﺮوع ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺣﻼل از درون دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻤﻴﻴﺰ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪:‬‬

‫رﺳﻢ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ‪AET‬‬

‫‪33‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺎ ﻟﺰﺟﺖ ﺳﻨﺞ ﻣﻮﻳﻴﻦ‬

‫‪Standard Test Method for Kinematics Viscosity of Transparent and Opaque Liquids‬‬
‫)‪(ASTM D-445‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻔﺘﻲ ﻣﺎﻳﻊ )ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻧﻴﻮﺗﻨﻲ(‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺣﺠﻤﻲ از ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ در ﻳﻚ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻨﺞ ﺷﻴﺸﻪ اي ﻣﻮﻳﻴﻦ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺟﺎري ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻳﻚ ﺳﻴﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﺎﺻﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎل ﺑﻪ واﺳﻄﻪ آن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻨﺶ‬

‫ﺑﺮﺷﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ ﺑﻪ ﮔﺮادﻳﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﮔﺮاﻧﺮوي دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮﺷﻜﻞ ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺮوي ﮔﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻔﺘﻲ و ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﻮاد ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﻏﻦ ﻫﺎي روان ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ‬

‫ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد درﺳﺖ دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدن ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬دارد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي روﻏﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر روان ﻛﺎري ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود زﻳﺎدﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻞ روان ﻛﺎري ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬

‫روﻏﻦ روان ﻛﺎري ﺑﺎﻳﺪ داراي ﮔﺮاﻧﺮوي ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا اﮔﺮ روﻏﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺒﻚ و روان ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل اﻧﻔﺠﺎر ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫داﺷﺖ و اﮔﺮ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪاري از آن از ﺑﻴﻦ ﻣﻲ رود‪ .‬ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺴﻴﺎري از ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﺮاي ﺗﺨﻤﻴﻦ‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﻴﻨﺔ ذﺧﻴﺮه ﺳﺎزي و ﻋﻤﻠﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ از ﻧﻈﺮ ﺣﺮﻛﺖ و ﺟﺮﻳﺎن آن در ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ اﻫﻤﻴﺖ‬

‫دارد‪ .‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ ﻣﻘﺪار ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﮔﺎزﻫﺎي ﺣﻞ ﺷﺪه در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ‪ ،‬آﺳﺎن ﺷﺪن ﺟﺮﻳﺎن آن در ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻻزم‬

‫‪1‬ـ وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺷﻴﺸﻪ اي و ﻛﺎﻟﻴﺒﺮه ﺷﺪه‬

‫‪2‬ـ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻨﺞ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي‬

‫‪3‬ـ ﺣﻤﺎم ﺑﺎ دﻣﺎي ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه‬

‫‪4‬ـ ﻛﺮوﻧﻮﻣﺘﺮ‬

‫‪34‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪5‬ـ ﭘﻮآر‬

‫‪6‬ـ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪7‬ـ ﺟﺪول داده ﻫﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪:1‬ﺷﻜﻞ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪:‬وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ‪،‬ﺳﻤﺖ ﭼﭗ‪:‬ﭘﻮآر‬

‫ﺷﻜﻞ‪ :2‬ﺣﻤﺎم ﺑﺎ دﻣﺎي ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻨﻈﻴﻢ‬

‫‪35‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا ﺣﻤﺎم را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و دﻣﺎي ﺣﻤﺎم را روي ‪ 37/80c‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻳﻚ وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﻛﺎﻟﻴﺒﺮه ﺷﺪه را ﻛﻪ ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ ﺗﺨﻤﻴﻦ زده ﺷﺪه را در ﺑﺮﮔﻴﺮد )ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﭘﻬﻦ ﺗﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺎ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺆﻳﻴﻦ‬

‫ﺑﺎرﻳﻜﺘﺮ ﺑﺮاي ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺎ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻛﻤﺘﺮ( اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ زﻣﺎن ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 200‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﻧﺘﺨﺎب‬

‫وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ آن را ﺑﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺷﺴﺘﻪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﺧﺸﻚ ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ دﻫﺎﻧﻪ ﺑﺎرﻳﻚ وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ را داﺧﻞ ﻇﺮف‬

‫ﻣﺤﺘﻮي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﺮده و دﻫﺎﻧﻪ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﭘﻮآر ﻣﺘﺼﻞ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﻮآر روﻏﻦ را وارد وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ‬

‫ﺣﺒﺎب ﺑﺰرگ وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﺷﺪ ﭘﻮآر را ﺟﺪا ﻛﺮده و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ را داﺧﻞ ﺣﻤﺎم ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺪود ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ ﺻﺒﺮ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ دﻣﺎي روﻏﻦ ﺑﻪ دﻣﺎي ﺣﻤﺎم ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﭘﻮآر روﻏﻦ را ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻂ ﻧﺸﺎن‬

‫اوﻟﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻜﺸﺪ )ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ( ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﺮوﻧﻮﻣﺘﺮ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻋﺒﻮر ﻣﺎﻳﻊ از ﺧﻂ ﻧﺸﺎن اول ﺑﻪ دوم را‬

‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺛﺎﻧﻴﻪ اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﺎن ﺟﺮﻳﺎن اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه و ﺛﺎﺑﺖ وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﻛﻪ روي آن درج ﺷﺪه اﺳﺖ‪،‬‬

‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻌﺎدﻟﺔ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫‪V = c×t‬‬

‫‪mm‬‬
‫‪ :V‬ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫‪s2‬‬

‫‪ :c‬ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺎﻟﻴﺒﺮاﺳﻴﻮن وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ‬

‫‪ :t‬زﻣﺎن ﺟﺮﻳﺎن )‪(s‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫در اﺗﻤﺎم ﻛﺎر ﺑﺮاي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن وﻳﺴﻜﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﻟﻮﻟﻪ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ اﺳﻴﺪ ﻛﺮوﻣﻴﻚ ﺷﺴﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ آب ﻣﻘﻄﺮ و اﺳﺘﻦ‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ ودر آﺧﺮ ﺑﺎ ﻫﻮاي ﺧﺸﻚ آن را ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت و ﻓﺸﺎر ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ اﻳﻨﺪﻛﺲ )‪ (VI‬رﻗﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ روﻏﻨﻬﺎ را در اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺸﺨﺺ‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ اﻳﻦ رﻗﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻌﺮف اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫آﻳﺎ ﻳﻚ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﻣﺮﻏﻮب داراي ‪ VI‬ﺑﺎﻻﺳﺖ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ‪ .‬در ﻏﻴﺮ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﭼﻪ ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪37‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻪ روش ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ‬

‫‪Standard Test Method for Saybolt Viscosity of Petroleum Product‬‬

‫)‪(ASTMD88‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻓﻮرال و ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫در ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻨﺞ ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ و ﺑﻴﺎن ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل‬

‫)‪ (SUS‬و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ ﻓﻮرال )‪ (SFS‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه اﻳﻦ روش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻧﻤﻲ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻳﻦ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ ﻣﻬﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺪوﻟﻬﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﻮﺟﻮدﻧﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ دو زﻣﺎن را ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﺎري ﺷﺪن ‪ 60‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ارﻳﻔﻴﺲ ﻛﺎﻟﻴﺒﺮه ﺷﺪه ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻨﺞ ﻓﻮرال و ﻳﺎ‬

‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻪ دﻗﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه دﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪ SUS‬و ‪ SFS‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫روزﻧﻪ ارﻳﻔﻴﺲ ﻓﻮرال از ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳﺎل ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و اﻏﻠﺐ ﺑﺮاي ﻣﻮاد ﺑﺎ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ‬

‫روزﻧﻪ ارﻳﻔﻴﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻄﻮر ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ و ﺑﺪون وﻗﻔﻪ ﺟﺎري ﮔﺮدد‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻨﺞ ﺳﻴﺒﻮﻟﺖ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﻤﺎم آب ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮﻟﺮ دﻣﺎ و دو ﻣﺨﺰن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻛﺪام ﻳﻚ‬

‫ارﻳﻔﻴﺲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و ﻗﻄﺮ اﻳﻦ روزﻧﻪ ﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ دو ﭘﻴﻜﻨﻮﻣﺘﺮ ﻛﻪ ﺣﺠﻢ ‪ 60cc‬در ﺟﺪاره آﻧﻬﺎ ﻋﻼﻣﺘﮕﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻛﺮوﻧﻮﻣﺘﺮ‬

‫‪38‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا روزﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ درﭘﻮش روزﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ دو ﻣﺨﺰن را ﺗﺎ ﻟﺒﻪ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﺮﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎم را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺮر دﻣﺎ را روي ‪ 700c‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬درﭘﻮش ﻣﺨﺎزن را ﺑﺮدارﻳﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻴﻂ‪ ،‬ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از‬

‫ﭘﻴﻜﻨﻮﻣﺘﺮﻫﺎ را در زﻳﺮ ﻳﻜﻲ از روزﻧﻪ ﻫﺎ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻴﻜﻪ دﻣﺎ ﺑﻪ ‪ 700c‬رﺳﻴﺪ‪ ،‬درﭘﻮش ﻳﻜﻲ از روزﻧﻪ ﻫﺎ را ﺑﺮدارﻳﺪ و‬

‫زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﭘﺮﺷﺪن ﭘﻴﻜﻨﻮﻣﺘﺮ زﻳﺮ آن را ﺗﺎ ﺧﻂ ﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺮوﻧﻮﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻛﺎر را ﺑﺮاي روزﻧﻪ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‬

‫اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺑﺮاي دﻗﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺮاي ﻫﺮ ارﻳﻔﻴﺲ ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﺘﻮﺳﻂ آﻧﻬﺎ را‬

‫ﮔﺰارش ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪39‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ اﮔﺮ در ﺷﺮوع آزﻣﺎﻳﺶ درﭘﻮش ﻣﺨﺎزن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﭼﻪ ﻣﺸﻜﻠﻲ در ﻃﻮل آزﻣﺎﻳﺶ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﺪاول ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺮاﺟﻊ ‪ ASTM‬و ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬وﻳﺴﻜﻮزﻳﺘﻪ ﺳﻴﻨﻤﺎﺗﻴﻚ روﻏﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪40‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي‬

‫‪Standard Test Method for API gravity of Petroleum Products by Hydrometer method‬‬
‫)‪(D 287‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ داﻧﺴﻴﺘﻪ‪ ،‬داﻧﺴﻴﺘﻪ ﻧﺴﺒﻲ و ‪ API‬ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﻲ و ﻏﻴﺮﻧﻔﺘﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر رﻳﺪ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 179kpa‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫داﻧﺴﻴﺘﻪ‪ :‬ﺟﺮم واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪.‬‬

‫داﻧﺴﻴﺘﻪ ﻧﺴﺒﻲ )‪ :(Sp.gr‬ﻧﺴﺒﺖ ﺟﺮم ﺣﺠﻤﻲ ﻣﺎﻳﻊ در ‪ 150c‬ﺑﻪ ﺟﺮم آب ﻫﻢ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻊ در ﻫﻤﺎن درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺳﺖ‬
‫‪60‬‬
‫‪ Sp.gr‬ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪60 0 F‬‬
‫‪60‬‬
‫‪ Sp.gr‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬ ‫‪ :API‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از‬
‫‪60 0 F‬‬
‫‪141.5‬‬
‫= ‪API‬‬ ‫‪− 131.5‬‬
‫‪60‬‬
‫) ‪Sp.gr ( 0‬‬
‫‪60 F‬‬

‫ﺑﺮاي ‪ API‬ﻟﺰوﻣﻲ ﺑﻪ ﮔﺰارش دﻣﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫داﻧﺴﻴﺘﻪ ﻳﻚ ﻣﺎده ﺗﺎﺑﻊ ﻓﺸﺎر و دﻣﺎ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺗﺎﺑﻌﻴﺖ ﻓﺸﺎر در دﻣﺎﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺴﻴﺘﻪ‪،‬‬

‫‪ Sp.gr‬و ‪ API‬ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ داﻧﺴﻴﺘﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ارزش‬

‫ﺣﺮارﺗﻲ ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ درﺻﺪ ﻫﻴﺪروژن ﺳﺎزﻧﺪه ﻫﺎي ﻫﻴﺪروﻛﺮﺑﻨﻲ و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻫﻴﺪروژن ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي‪ :‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ در آن رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و از ﺟﻨﺲ ﺷﻴﺸﺔ ﺷﻔﺎف ﻳﺎ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ و ﻳﺎ ﻓﻠﺰ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬اﮔﺮ از اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي ﭘﻼﺳﺘﻴﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻼﺳﺘﻴﻚ در اﺛﺮ ﺗﻤﺎس ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺗﻴﺮه ﻧﺸﻮد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ اﺛﺮات رﻧﮕﺒﺮي ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻳﺎ ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﺪ( ﻗﻄﺮ داﺧﻠﻲ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪاﻗﻞ‬

‫‪ 25mm‬از ﻗﻄﺮ ﺧﺎرﺟﻲ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ارﺗﻔﺎع اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه اي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻧﺘﻬﺎي اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﻬﺎي‬

‫ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 25mm‬ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪41‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪2‬ـ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ‪ :‬از ﺟﻨﺲ ﺷﻴﺸﻪ ﻛﻪ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي آن ﺑﺮاﺳﺎس داﻧﺴﻴﺘﻪ ﻳﺎ داﻧﺴﻴﺘﻪ ﻧﺴﺒﻲ ﻳﺎ ‪ API‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ‪ :‬ﻧﻴﺮوي ﺷﻨﺎوري ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﺎل ﺳﺎﻛﻦ ﺑﻪ ﺟﺴﻢ ﻏﻮﻃﻪ ور و ﻳﺎ ﺷﻨﺎور در ﺳﻴﺎل‬

‫وارد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس اﺻﻞ ﺷﻨﺎوري درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻨﻈﻮر در اﻧﺘﻬﺎي ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﺳﺎﭼﻤﻪ‬

‫ﻫﺎي ﺳﺮﺑﻲ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺮاي درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﻄﺢ آب ﻣﻘﻄﺮ روي ﺷﺎﺧﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪1,00‬‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺒﻴﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ واﺣﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ را در ﻣﺎﻳﻌﻲ ﺑﺎ داﻧﺴﻴﺘﻪ ﻣﺸﺨﺺ ‪ 5‬ﻗﺮار داده‪ ،‬ﻋﺪد‬

‫ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺤﻞ ﺗﻤﺎس ﺷﺎﺧﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ و ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ اﻳﻦ دو ﻋﺪد‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪي‬

‫ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪V S −1‬‬
‫= ‪∆h‬‬ ‫×‬
‫‪a‬‬ ‫‪S‬‬

‫ﻛﻪ ‪ :a‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ و ‪ v‬ﺣﺠﻢ ﻏﻮﻃﻪ وري اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬ـ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﺮاي ﺧﻮاﻧﺪن دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫‪4‬ـ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ روﻏﻦ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﺣﺪود ‪ 5/6‬ﺣﺠﻢ اﺳﺘﻮاﻧﻪ را از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﻫﻮا‪ ،‬اﺳﺘﻮاﻧﻪ را ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﻜﻮﺑﻴﺪ ﺗﺎ‬

‫ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﻧﻮع ‪ Sp.gr‬و ‪ API‬ﻛﻪ ﺑﺎزه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ را در ﻧﻤﻮﻧﻪ وارد ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي ﻛﻪ در ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎور ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ و از روي درﺟﻪ ﺑﻨﺪي آن‪ Sp.gr ،‬ﻳﺎ ‪ API‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را‬

‫ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻧﭽﺴﺒﺪ ﭼﻮن ﺧﻄﺎ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪42‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻃﺒﻖ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻔﺎف ﻣﺤﻞ ﺗﻼﻗﻲ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ و ﺷﺎﺧﻪ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮي ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد وﻟﻲ ﺑﺮاي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﻫﺎي ﻣﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻤﺎس ﻧﻤﻮﻧﻪ روي ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ‪ ،‬ﮔﺰارش ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ از ﺣﻤﺎم ﺑﺎ درﺟﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺳﺮﻳﻊ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن‬

‫دﻣﺎ در ﺣﻴﻦ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﺧﻄﺎي زﻳﺎدي اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ دﻣﺎﺳﻨﺞ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎ ﻫﻲ ﺷﺴﺘﻪ و ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﺸﻚ ﻛﺎﻣﻼ ﺧﺸﻚ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ دو ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ ﺑﺎ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﺨﺘﻠﻒ )از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺻﻌﻮدي‪ ،‬از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﺰوﻟﻲ( در اﺧﺘﻴﺎر دارﻳﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﻮع ﻫﻴﺪروﻣﺘﺮ )‪ Sp.gr‬ﻳﺎ ‪ (API‬را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ آﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮي در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ دارد‪.‬‬

‫‪43‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‬

‫‪Standard Test Method for Smoke Point of Petroleum Products‬‬

‫)‪(ASTM D1322‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻳﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺖ ﭼﺮاغ و ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﻫﺎي ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﻫﺮﮔﺎه ﻳﻚ ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ را در ﻳﻚ ﭼﺮاغ ﻓﺘﻴﻠﻪ اي ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ و ﻓﺘﻴﻠﻪ را آﻧﻘﺪر ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻳﻢ ﻛﻪ ﺷﻌﻠﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ دود ﻛﺮدن ﻛﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻃﻮل ﺷﻌﻠﻪ را در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ آن ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي آروﻣﺎﺗﻴﻜﻲ ﺷﻌﻠﻪ ﭘﺮدودي‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻘﺪر ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻬﺴﻮزﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ دﺳﺘﮕﺎه از ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -1-1‬درب ﺷﻴﺸﻪ اي‬

‫‪ -2-1‬ﻣﺨﺰن اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﻛﻪ ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ را داﺧﻞ آن ﻣﻲ رﻳﺰﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ -3-1‬درﭘﻮش ﻣﺨﺰن‬

‫‪ -4-1‬ﺧﻂ ﻛﺶ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮي ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻃﻮل ﺷﻌﻠﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ -5-1‬دودﻛﺶ ﻛﻪ در اﻧﺘﻬﺎي ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪ -6-1‬ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺑﺮاي ﺑﺎﻻ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ آوردن ﻓﺘﻴﻠﻪ‬

‫‪ -7-1‬ﻏﻼف اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﻛﻪ ﻣﺨﺰن ﺳﻮﺧﺖ در آن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪ -8-1‬ﭘﺎﻳﻪ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪2‬ـ وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‪:‬‬

‫‪ -1-2‬ﻓﺘﻴﻠﻪ ﻛﻪ از ﺟﻨﺲ ﻛﺘﺎن ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -2-2‬ﻧﻔﺖ و ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺘﻨﻲ‬

‫‪ -3-2‬ﻛﺒﺮﻳﺖ‬

‫‪ -4-2‬ﻗﻴﭽﻲ‬

‫‪44‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا ﻣﺨﺰن را ﺑﺎ ﻛﻤﻲ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺑﺸﻮﻳﻴﺪ ﺳﭙﺲ آن را از ﻣﺎده ﺳﻮﺧﺘﻨﻲ ﭘﺮﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻓﺘﻴﻠﻪ را آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎده ﺳﻮﺧﺘﻨﻲ ﻛﻨﻴﺪ و از‬

‫ﺳﻮراخ درﭘﻮش ﻣﺨﺰن آن را وارد ﻣﺨﺰن ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﻓﺘﻴﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﺮﻓﺘﻴﻠﻪ داﺧﻞ ﻣﺎده ﺳﻮﺧﺘﻨﻲ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺳﺮدﻳﮕﺮ آن ﺣﺪود ‪ 6mm‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻟﺒﻪ ﻓﻠﺰي درﭘﻮش ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﭘﻮش ﻣﺨﺰن را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ )ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‬

‫ﺳﺮﻓﺘﻴﻠﻪ ﻧﺦ ﻧﺦ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻣﺸﺎﻫﺪه اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺳﺮﻓﺘﻴﻠﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻴﭽﻲ ﺷﻮد( ﻣﺨﺰن را ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎي ﺑﺮﻳﺪﮔﻲ ﻏﻼف در‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎﻻ آورﻳﺪ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺿﺎﻣﻦ در ﻣﺤﻞ ﺧﻮد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬درب ﺷﻴﺸﻪ اي دﺳﺘﮕﺎه را‬

‫ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻓﺘﻴﻠﻪ را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺠﺪداً درب ﺷﻴﺸﻪ اي را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻌﻠﻪ را آﻧﻘﺪر ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﻴﺪ‬

‫ﺗﺎ ﻃﻮل ﺷﻌﻠﻪ ﺣﺪود ‪ 10mm‬ﺷﻮد و ﺑﺮاي ﻣﺪت ‪ 5‬دﻗﻴﻘﻪ‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪ را در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﮕﻪ دارﻳﺪ‪.‬‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ‪:‬‬

‫ﻃﻮل ﻳﻚ ﺷﻌﻠﻪ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ روﺑﻪ رو‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺳﻪ اﻧﺪازه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﻛﺮد ﻛﻪ وﺿﻌﻴﺖ درﺳﺖ‪،‬وﺿﻌﻴﺖ ‪ B‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﭼﺸﻤﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻼً اﻓﻘﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ درب ﺷﻴﺸﻪ اي ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و ﺑﺎ ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﻌﻠﻪ را ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﺎﻻ ﺑﺒﺮﻳﺪ ﻛﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻣﺮز دود ﻛﺮدن ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻬﺘﺮ دود‪ ،‬ﻛﺎﻏﺬ ﺳﻔﻴﺪي را در ﺑﺎﻻي دودﻛﺶ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﺳﭙﺲ ﻃﻮل ﺻﺤﻴﺢ‬

‫ﺷﻌﻠﻪ را از روي ﺧﻂ ﻛﺶ ﻣﺪرج اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دو‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻔﺖ و ﮔﺎزوﺋﻴﻞ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫در ﭘﺎﻳﺎن ﻛﺎر ﻣﺨﺰن اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي را از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺴﺘﺸﻮ‬

‫دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ آن را در ﻣﻌﺮض ﻫﻮا ﻗﺮار داده ﺗﺎ ﻛﺎﻣﻼ ﺧﺸﻚ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ ﻣﻮاد زﻳﺮ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻘﻄﻪ دود ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﺮﺗﺐ ﻛﻨﻴﺪ‪) .‬ﻫﮕﺰان ـ ﺑﻨﺰن ـ ﻫﮕﺰﻳﻦ ـ ﺳﻴﻜﻠﻮ ﻫﮕﺰان(‬

‫‪46‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن ﻗﻴﺮﻫﺎ‬

‫‪Standard Test Method for Softening Point of Asphalts and Tar Pitches‬‬
‫)‪(ASTM D36‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪﮔﻲ ﻗﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪﮔﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ در آن دﻣﺎ‪ ،‬دو ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻓﻮﻻدي از دو ﻗﺮص ﻗﻴﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﻘﻲ‬

‫ﻗﺮار دارﻧﺪ ﻋﺒﻮر ﻛﺮده و در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 25‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮي ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﻗﻴﺮ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم اﺳﺖ ﻛﻪ از اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺘﻮن ﺗﻘﻄﻴﺮ ﺧﻸ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪ .‬ﻗﻴﺮ ﺧﺎﻟﺺ‪ ،‬ﺳﻴﺎه رﻧﮓ و ﻳﺎ‬

‫ﻗﻬﻮه اي ﺗﻴﺮه و در ﺷﺮاﻳﻂ ﻋﺎدي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ و در اﺛﺮ ﺣﺮارت ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻧﺮم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻗﻴﺮ ﺷﺎﻣﻞ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﭘﻴﭽﻴﺪه ﻛﺮﺑﻨﻲ‪ ،‬آﺳﻔﺎﻟﺘﻲ و ﻣﻮاد روﻏﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻣﻴﺰان آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ ﺳﺒﺐ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﻴﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻳﻜﻲ از‬

‫ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻬﻢ ﻗﻴﺮ اﺳﺘﻔﺎده از آن در ﺟﺎده ﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺴﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪﮔﻲ ﻗﻴﺮ در اﻳﻦ ﻣﻮرد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ﺗﺎ‬

‫آﺳﻔﺎﻟﺖ )ﻗﻴﺮ و ﻣﺎﺳﻪ( ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ آب و ﻫﻮاي آن ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ ﺑﺸﺮ‬

‫‪2‬ـ دو ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻓﻮﻻدي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 95/3mm‬ﻛﻪ وزن آﻧﻬﺎ ﺣﺪود ‪ 3/45-3/55gr‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ دو رﻳﻨﮓ ﻛﻪ ﻗﻴﺮ در آﻧﻬﺎ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪4‬ـ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎ‬

‫‪5‬ـ دﻣﺎﺳﻨﺞ‬

‫‪6‬ـ ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ذوب ﻛﺮدن ﻗﻴﺮ‬

‫‪7‬ـ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻓﻠﺰي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 25mm‬از ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫‪8‬ـ ﻫﻴﺘﺮ )‪(on-off‬‬

‫‪9‬ـ ﻛﺎردك‬

‫‪10‬ـ ﭘﻨﺲ‬

‫‪47‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪11‬ـ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ‬

‫‪12‬ـ ﻗﻴﺮ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪1‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﺎردك ﻣﻘﺪاري ﻗﻴﺮ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺮدارﻳﺪ و در داﺧﻞ ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﭘﺮ از ﻗﻴﺮ‬

‫ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻴﺘﺮ را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﻮﺗﻪ را روي ﻫﻴﺘﺮ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺗﺎ ﻗﻴﺮ ذوب ﮔﺮدد‪ .‬ﺿﻤﻦ ﮔﺮم ﺷﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ از ﮔﺮم‬

‫ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ رﻳﻨﮓ ﻫﺎ را روي ﻛﺎﻏﺬ ﺧﻴﺴﻲ ﻛﻪ روي ﻣﻴﺰ ﻗﺮار داده اﻳﺪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ‬

‫ﺣﺎوي ﻗﻴﺮ ﻣﺎﻳﻊ ﺷﺪه را ﺑﺎ ﭘﻨﺲ ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﻗﻴﺮ را داﺧﻞ رﻳﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ و ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺳﻄﺢ ﻗﻴﺮ در دو رﻳﻨﮓ ﻳﻜﺴﺎن‬

‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ روي ﻟﺒﻪ رﻳﻨﮓ ﻫﺎ ﻗﻴﺮ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﺎردك ﻟﺒﻪ ﻫﺎ را ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 10‬دﻗﻴﻘﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﻗﻴﺮ ﺧﻨﻚ‬

‫ﺷﻮد و ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﻴﺮد در ﻏﻴﺮ اﻳﻨﺼﻮرت آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺧﻄﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﺣﺎوي ﻗﻴﺮ را روي‬

‫ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﻗﺮار داده و دو ﮔﻠﻮﻟﻪ را در ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻠﻘﻪ روي ﻗﻴﺮ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و ﻛﻤﻲ ﻓﺸﺎر دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺣﺪود ‪ 4/5‬ﺣﺠﻢ ﺑﺸﺮ را آب‬

‫ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ و دﺳﺘﮕﺎه را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺒﻞ ﺳﻮار ﻛﺮده‪ ،‬روي ﻫﻴﺘﺮ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و ﻫﻴﺘﺮ را روﺷﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬دﻣﺎﺳﻨﺞ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬

‫اي ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﺨﺰن ﺟﻴﻮه آن در ﺳﻮراخ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ ﭼﻮب ﭘﻨﺒﻪ آن را ﻣﺤﻜﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪48‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 25mm‬اﻓﺘﺎد‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت را ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻫﺮ دو ﮔﻠﻮﻟﻪ در ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ‬

‫ﻧﻴﻔﺘﻨﺪ و درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ دﻳﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻘﺪار ﻣﺘﻮﺳﻂ اﻳﻦ دو درﺟﻪ ﺣﺮارت را‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺮم ﺷﺪن در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎ و ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﺎ را ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻼل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬اﺟﺰاي دﺳﺘﮕﺎه را ﺟﺪا ﻛﺮده و ﻇﺮف‬

‫ﺣﺎوي ﻣﺎﻳﻊ ﺣﻤﺎم را ﺧﺎﻟﻲ ﻛﺮده و ﻇﺮف ﺣﻤﺎم را ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻼل آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺗﻤﻴﺰ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ ﺳﻴﺎل ﺣﻤﺎم ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﭼﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺗﻲ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ اﮔﺮ دﻣﺎﺳﻨﺞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮ از ﻣﺤﻞ ﻋﻨﻮان ﺷﺪه در ﻣﺘﻦ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﭼﻪ ﺧﻄﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﻳﺮي ﻗﻴﺮﻫﺎ‬

‫‪Standard Test Method For Penetration of Bituminous Materials‬‬

‫)‪(ASTM D5-86‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﻗﻴﺮﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ و ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﻗﻴﺮﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﺻﻨﻌﺖ و راه ﺳﺎزي ﻛﺎرﺑﺮد دارد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ‪،‬‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻔﻮذ ﻗﻴﺮ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻫﻢ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻮزن اﺳﺘﺎﻧﺪارد در ﻣﺪت زﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم‪ ،‬در ﻗﻴﺮ‬

‫ﻧﻔﻮذ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ در ﻗﻴﺮﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻗﻴﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﺮﺑﻪ ﻫﺎي وارد ﺷﺪه ﺑﻪ آن‬

‫)‪ (Shock‬و ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﻴﺮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎر )‪ (Load‬اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﺮ روي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﻛﻤﺘﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﻴﺮ‬

‫ﺳﺨﺖ ﺗﺮ و درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻗﻴﺮ ﻧﺮم ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﻗﻴﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﻲ در ﻛﺎرﺑﺮد آن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل راه ﺳﺎزﻫﺎ ﻣﺎﻳﻠﻨﺪ ﻗﻴﺮي ﻛﻪ در ﻧﻘﺎط ﺗﺮاﻓﻴﻚ و ﻳﺎ‬

‫اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻳﺴﺘﮕﺎﻫﻬﺎي اﺗﻮﺑﻮس اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﭘﺎﻳﻴﻦ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‪،‬‬

‫ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ ﻛﻠﻴﻪ ﻗﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬اﮔﺮ آزﻣﺎﻳﺶ درﺟﻪ ﻧﻔﻮذ در درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ درﺟﻪ ﻧﺮﻣﻲ آﻧﻬﺎ اﻧﺠﺎم‬

‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 800‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ وزﻧﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺳﻮزن اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع وزن آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ‪ 50 ± 0/1gr‬و ﻳﺎ ‪ 100gr‬و ﻳﺎ ‪ 200gr‬ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮزن از ﻓﻮﻻد ﺿﺪ زﻧﮓ آب داده ﺷﺪه و ﺳﺨﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻃﻮل آن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 50‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ )‪ (2in‬و ﻗﻄﺮ آن ‪1/00‬‬

‫ﺗﺎ ‪ 1/02‬ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ )‪ 0/0394‬ﺗﺎ ‪ 0/0402‬اﻳﻨﭻ( اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2‬ـ دﺳﺘﮕﺎه ﺳﻨﺠﺶ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬ﻛﻪ اﺟﺎزه ﻣﻲ دﻫﺪ ﺳﻮزن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺋﻢ )ﺑﺪون ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي اﺻﻄﻜﺎك( در‬

‫ﻗﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ و داراي ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺪرﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ را ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻫﻢ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﺑﺮاي ذوب ﻛﺮدن ﻗﻴﺮ‬

‫‪4‬ـ زﻣﺎن ﺳﻨﺞ ﻛﻪ دﻗﺖ آن ‪ 0/1‬ﺛﺎﻧﻴﻪ در ‪ 60‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬ـ ﻫﻴﺘﺮ‬

‫‪50‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪6‬ـ ﻗﻴﺮ‬

‫‪7‬ـ ﻛﺎردك‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :1‬دﺳﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫آﻣﺎده ﺳﺎزي ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫اﺑﺘﺪا ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺣﺪود ‪ 4/5‬آن ﺣﺎوي ﻗﻴﺮ اﺳﺖ را روي ﻫﻴﺘﺮ ﺑﮕﺬارﻳﺪ و در ﺣﻴﻦ ﮔﺮم ﺷﺪن آن را ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ از‬

‫ﺗﺠﻤﻊ ﮔﺮﻣﺎي زﻳﺎد ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را آﻧﻘﺪر ﮔﺮم ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﺎﻣﻼً ﺳﻴﺎل ﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ‬

‫را ﺑﺎ آب ﺳﺮد ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻗﻴﺮ ﻛﺎﻣﻼً ﺳﻔﺖ و ﺳﺮد ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫آﻣﺎده ﺳﺎزي دﺳﺘﮕﺎه‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﻧﻔﻮذ ﺳﻨﺞ ﺷﺎﻣﻞ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺪرج و ﻋﻘﺮﺑﻪ اي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي آن ﻣﻴﻠﻪ اي ﻋﻤﻮدي ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮزن‬

‫را ﺑﺎ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در اﻣﺘﺪاد ﻣﻴﻠﻪ ﻋﻤﻮدي‪ ،‬ﺳﻮراﺧﻲ ﻗﺎﺋﻢ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺳﻮزن اﺳﺘﺎﻧﺪارد در آن ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬در‬

‫اﻣﺘﺪاد اﻳﻦ ﺳﻮراخ ﻗﺎﺋﻢ‪ ،‬دﻛﻤﻪ اي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ اﮔﺮ آن را ﻓﺸﺎر دﻫﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﺳﻮزن را آزاداﻧﻪ در داﺧﻞ ﺣﻔﺮه ﺑﺎﻻ و‬

‫ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺒﺮﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ دﻛﻤﻪ را ﻓﺸﺎر ﻧﺪﻫﻴﺪ‪ ،‬اﻳﻦ دﻛﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪة ﺳﻮزن ﻋﻤﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﺑﺘﺪا ﻧﻤﻮﻧﻪ را آﻣﺎده ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻮﺗﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﺣﺎوي ﻗﻴﺮ را روي ﭘﺎﻳﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺳﻮزن را ﺑﺎ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬

‫ﺑﺎ ﻓﺸﺎر دﻛﻤﻪ آﻧﻘﺪر آن را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻴﺎورﻳﺪ ﻛﻪ ﺳﻮزن دﻗﻴﻘﺎً روي ﺳﻄﺢ ﻗﻴﺮ و ﻛﺎﻣﻼً ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑﺎﺷﺪ ﺳﭙﺲ دﮔﻤﻪ را رﻫﺎ‬

‫ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﻧﮕﺸﺖ روي ﻣﻴﻠﺔ ﺑﺎﻻي ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻧﻔﻮذﺳﻨﺞ و ﺗﻤﺎس ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮزن‪ ،‬ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻋﺪدي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪،‬‬

‫اﻳﻦ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اوﻟﻴﻪ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺳﻨﺞ را روي ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺮوع ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ‬

‫دﻛﻤﻪ را ﻓﺸﺎر دﻫﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اﻧﮕﺸﺖ را از روي دﻛﻤﻪ ﺑﺮدارﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﻧﮕﺸﺖ روي ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎﻻي ﻋﻘﺮﺑﻪ و‬

‫ﺗﻤﺎس ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮزن‪ ،‬ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻧﻔﻮذﺳﻨﺞ ﻋﺪدي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اوﻟﻴﻪ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ ﺳﻮزن در ﻗﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺮاي ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ و ‪60‬‬

‫ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ‪ 3‬ﺑﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺣﺎل وزﻧﻪ ‪ 50‬ﮔﺮﻣﻲ و ﺳﭙﺲ وزﻧﻪ ‪ 100‬ﮔﺮﻣﻲ را ﺑﻪ ﺳﻮزن ﻣﺘﺼﻞ‬

‫ﻛﻨﻴﺪ و آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﺑﺎﻻ را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﺳﻮزن را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻮﻟﻮﺋﻦ و ﻳﺎ ﺣﻼل دﻳﮕﺮي ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﻤﻴﺰ ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ اﮔﺮ ﻗﻴﺮ را ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻳﺎ ﻛﻤﺘﺮ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺳﺮد ﻛﻨﻴﺪ ﭼﻪ ﺧﻄﺎﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬ـ آﻳﺎ ﺑﺎ زﻳﺎدﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﻔﻮذ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Shock‬و ‪ Load‬زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ‬

‫‪Standard Test Method For Cone penetration of Lubricating Grease‬‬

‫)‪(ASTM D217‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻫﺪف از اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻳﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮر از ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي‪ ،‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻫﻢ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻣﺨﺮوط اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻌﻴﻦ از ﻟﺤﺎظ زﻣﺎن‪ ،‬دﻣﺎ و وزن در‬

‫ﮔﺮﻳﺲ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﮔﺮﻳﺲ ﻳﻚ ﻣﺨﻠﻮط ژﻻﺗﻴﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻳﻚ روﻏﻦ ﭘﺎﻳﻪ )روﻏﻦ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ( ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﻣﺎده ﻏﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه در‬

‫اﻳﻦ روﻏﻦ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ و روﻏﻦ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ژﻻﺗﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن اﺳﺖ در آورده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي روﻏﻦ ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺮﻳﺲ اﻫﻤﻴﺖ دارد ﭼﻮن ﺑﺮ ﻧﺮﻣﻲ ﻳﺎ ﺳﻔﺘﻲ ﮔﺮﻳﺲ اﺛﺮ ﻣﻲ ﮔﺬارد‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﻔﺘﻲ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬

‫ﻣﻘﺪار ﻣﺎده ﻏﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺎ روﻏﻦ ﭘﺎﻳﻪ رﻗﻴﻖ ﻧﻴﺰ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺎده ﻏﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﺮﻳﺲ ﺳﻔﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺎده ﻏﻠﻴﻆ ﻛﻨﻨﺪه ﮔﺮﻳﺲ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺻﺎﺑﻮن ﻛﻠﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺪﻳﻢ و ﻳﺎ آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ‬

‫ﻧﻮع ﮔﺮﻳﺲ را ﮔﺮﻳﺲ ﺻﺎﺑﻮﻧﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬در ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎي ﻏﻴﺮﺻﺎﺑﻮﻧﻲ از ﮔﻞ ﺑﻨﺘﻮﻧﻴﺖ‪ 1‬ـ ﺳﻴﻠﻴﻜﺎ‪ 2‬ـ ﻛﺮﺑﻦ ﺳﻴﺎه‪ 3‬و اﻧﻮاع‬

‫ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﮔﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺳﻔﺘﻲ ﮔﺮﻳﺲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﮔﺮﻳﺲ را ﺑﺎ روﻏﻨﻜﺎري ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ زﻳﺮا‬

‫ﮔﺮﻳﺲ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﺟﺎﻣﺪ دارد‪ .‬ﺳﻔﺘﻲ ﮔﺮﻳﺲ در اﺛﺮ اﻧﺠﺎم ﻛﺎر ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ روي آن‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﻴﺰان ﺳﻔﺘﻲ ﺑﻪ‬

‫ﭘﺎﻳﺪاري ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ژﻻﺗﻴﻨﻲ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دراد‪ .‬ﻳﻚ ﮔﺮﻳﺲ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺧﻴﻠﻲ ﻧﺮم ﺷﻮد ﻳﺎ ﺣﺘﻲ ﻣﺜﻞ ﻣﺎﻳﻊ‬

‫ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮﻳﺲ در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ اﺳﺘﻔﺎده اي از آن ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ آن ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻧﻜﺮده و در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ از آن در وﺳﻴﻠﻪ اي‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد؛ ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻛﺮده ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١‬‬
‫‪. Bentonite clay‬‬
‫‪٢‬‬
‫‪. Silica‬‬
‫‪٣‬‬
‫‪Carbon black‬‬

‫‪53‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫دﺳﺘﮕﺎه و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪1‬ـ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﻔﻮذ ﺳﻨﺞ ﻛﻪ اﺟﺎزه ﻣﻲ دﻫﺪ ﺳﻮزن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺋﻢ )ﺑﺪون ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي اﺻﻄﻜﺎك( در ﮔﺮﻳﺲ ﻧﻔﻮذ‬

‫ﻛﻨﺪ و داراي ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺪرﺟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ را ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻫﻢ ﻣﻴﻠﻴﻤﺘﺮ ﺑﻴﺎن ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺳﻮزن ﻣﺨﺮوﻃﻲ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫‪3‬ـ ﺗﻴﻐﻪ ﺑﺮاي ﺻﺎف ﻛﺮدن ﺳﻄﺢ ﮔﺮﻳﺲ‬

‫‪4‬ـ ﻛﺎردك‬

‫‪5‬ـ ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﻜﻞ و ﻓﻠﺰي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﺨﺖ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪6‬ـ زﻣﺎن ﺳﻨﺞ‬

‫‪7‬ـ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻛﻪ در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻧﻜﺮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ :1‬ﺷﻜﻞ دﺳﺘﮕﺎه‬

‫‪54‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫‪ .1‬روش ﻛﺎر ﺑﺮاي ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻧﻜﺮده‪:‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را از ﮔﺮﻳﺲ ﭘﺮﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﮔﺮﻳﺲ را در ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻴﻐﻪ ﺻﺎف ﻛﻨﻴﺪ و اﮔﺮ ﺳﻮراﺧﻲ در ﮔﺮﻳﺲ دﻳﺪه‬

‫ﺷﺪ ﺑﺎ ﻛﺎردك ﻣﻘﺪاري ﮔﺮﻳﺲ در ﻣﺤﻞ ﺳﻮراخ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ و ﺑﺎ ﺗﻴﻐﻪ ﺻﺎف ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‪ ،‬ﺳﻮزن ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﻜﻞ را ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﻞ )‪ (1‬آن را ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﻔﻮذ ﺳﻨﺞ‬

‫ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را روي ﭘﺎﻳﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و ﻧﻮك ﺳﻮزن را ﻛﺎﻣﻼً در ﻣﺮﻛﺰ و ﻣﻤﺎس ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﻧﮕﺸﺖ روي ﻣﻴﻠﺔ ﺑﺎﻻي ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻧﻔﻮذﺳﻨﺞ و ﺗﻤﺎس ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮزن‪ ،‬ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻋﺪدي را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اوﻟﻴﻪ ﺳﻮزن ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬زﻣﺎن ﺳﻨﺞ را روي ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ و ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺮوع‬

‫‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ دﻛﻤﻪ اي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺮﻛﺖ ﺳﻮزن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد را ﻓﺸﺎر دﻫﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد را‬

‫از روي دﻛﻤﻪ ﺑﺮدارﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﻧﮕﺸﺖ روي ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎﻻي ﻋﻘﺮﺑﺔ ﻧﻔﻮذﺳﻨﺞ و ﺗﻤﺎس ﻣﻴﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﻮزن‪ ،‬ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻧﻔﻮذﺳﻨﺞ ﻋﺪدي‬

‫را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻋﺪد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺑﺘﺪاﻳﻲ و ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺳﻮزن‬

‫ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻳﺲ اﺳﺖ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺮاي ‪ 5‬ﺛﺎﻧﻴﻪ و ‪ 60‬ﺛﺎﻧﻴﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺳﻪ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪.2‬روش ﻛﺎر ﺑﺮاي ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎرﻛﺮده‪:‬‬

‫در اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮﻳﺲ ﻧﻮ و ﻛﺎرﻧﻜﺮده را ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻛﺮده ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر از ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺴﺘﻮن را ﺑﻪ ﻇﺮف ﮔﺮﻳﺲ ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﺪ ﺳﭙﺲ ﺷﻴﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬

‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻛﺮده ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺪت ‪ 1‬دﻗﻴﻘﻪ ‪ 60‬ﺿﺮﺑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻴﺴﺘﻮن ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﺰﻧﻴﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﭘﻴﺴﺘﻮن را‬

‫ﺑﺎﻻ آورده و ﺷﻴﺮ دﺳﺘﮕﺎه را ﺑﺎز ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﮔﺎز ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎز ﻛﺮدن ﭘﻴﺴﺘﻮن را از ﻇﺮف‬

‫ﺣﺎوي ﮔﺮﻳﺲ ﺟﺪا ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﻘﻴﻪ ﻣﺮاﺣﻞ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﺎﻧﻨﺪ روش ﮔﺮﻳﺲ ﻛﺎر ﻧﻜﺮده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه‪:‬‬

‫ﺳﻮزن ﻣﺨﺮوﻃﻲ ﺷﻜﻞ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺣﻼل آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﻤﻴﺰ‪ ،‬ﺧﺸﻚ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺆاﻻت‬

‫‪1‬ـ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ روي ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﮔﺮﻳﺲ را ﺑﻴﺎن ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺎ در آزﻣﺎﻳﺶ ﭼﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎداﺗﻲ دارﻳﺪ‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺮﻳﺲ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﻛﺮده و ﻛﺎر ﻧﻜﺮده آﻧﻬﺎ از ﻃﺮﻳﻖ‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت ﻧﻔﻮذﭘﺬﻳﺮي ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻴﺎر ﺳﻨﺠﺶ ﻣﺮﻏﻮﺑﻴﺖ ﮔﺮﻳﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﺪاﻣﻴﻚ از اﻳﻦ‬

‫ﮔﺮﻳﺲ ﻫﺎ ﻣﺮﻏﻮب ﺗﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪56‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻛﺸﺶ ﻗﻴﺮ‬

‫‪Ductility of Bituminous Materials‬‬

‫)‪ASTM (D113-86‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻛﺸﺶ ﭘﺬﻳﺮي ﻗﻴﺮ )‪ (Ductility‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار ﻃﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺘﻮان ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻣﺸﺨﺺ از ﻗﻴﺮ را ﻛﺸﻴﺪ‬

‫ﻗﺒﻞ از آن ﻛﻪ از ﻫﻢ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺧﻮد ﻣﻘﻴﺎﺳﻲ از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻛﺸﺸﻲ ﻗﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﺮﻋﺖ و دﻣﺎي ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮاي ﻣﺎده ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻓﻮق در دﻣﺎي‬

‫‪ (77 ± 0.9 0 F )25 ± 0.5 0 C‬و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ‪ 5 ± 0.5 cm min‬اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﺮح دﺳﺘﮕﺎه‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ از ﺑﺨﺶ ﻫﺎي زﻳﺮ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪1‬ـ ﺣﻤﺎم آب‬

‫از اﻳﻦ ﺣﻤﺎم ﺑﺮاي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد و داﻣﻨﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات دﻣﺎي آن ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬

‫‪ (0.18 0 F )0.10 C‬ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺠﻢ آب درون ﺣﻤﺎم ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 10lit‬و ارﺗﻔﺎع آب روي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 10cm‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ در آب ﺣﻤﺎم ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ ﺣﻤﺎم آب ﺟﺎﻧﺒﻲ‬

‫از اﻳﻦ ﺣﻤﺎم ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﻣﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد آزﻣﺎﻳﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻗﺎﻟﺐ‬

‫ﺷﻜﻞ و اﻧﺪازه ﻗﺎﻟﺐ در ﺷﻜﻞ ‪ 1‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎت ‪ a‬و ‪ a ′‬دو ﻃﺮف ﻗﺎﻟﺐ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﻗﻄﻌﺎت ‪b‬‬

‫و ‪ ، b′‬ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫‪4‬ـ دﺳﺘﮕﺎه ﻛﺸﻨﺪه‬

‫ﺑﺮاي ﻛﺸﻴﺪن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻗﻴﺮ از اﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻛﻪ از ﻳﻚ اﻟﻜﺘﺮوﻣﻮﺗﻮر ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪ 5 cm min‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﻣﻲ ﻛﺸﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪:1‬اﺑﻌﺎد ﻗﺎﻟﺐ‬

‫ﺷﻜﻞ‪:2‬دﺳﺘﮕﺎه ﻛﺸﻨﺪه ﺷﻜﻞ‬

‫‪58‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫روش اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫ﺣﻤﺎم را روﺷﻦ ﻛﺮده و آن را در ‪ 250C‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ دارﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻛﺎر ﭘﻴﭻ ﺗﻨﻈﻴﻢ دﻣﺎ را روي ﻋﺪد ‪ 6,2‬ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ آزﻣﺎﻳﺶ را ﮔﺮم ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻊ درآﻳﺪ‪ .‬در ﺣﻴﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ذوب‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻤﺰن‪ ،‬ﻛﺎﻣﻼً‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺸﺎﺑﻪ دﻣﺎﻳﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و از اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻧﻤﻮﻧﻪ ‪(local over-‬‬

‫)‪ heating‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻗﻄﻌﺎت ﺟﺪاﺷﻮﻧﺪه ﻗﺎﻟﺐ و ﺻﻔﺤﻪ ﻧﮕﻪ دارﻧﺪه ﺑﺎ ﻻﻳﻪ ﻧﺎزﻛﻲ از ﻣﺨﻠﻮط ﮔﻠﺴﻴﺮﻳﻦ و دﻛﺴﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎﻟﻚ ﻳﺎ ﻛﺎﺋﻮﻟﻦ‬

‫)ﺧﺎك رس ﭼﻴﻨﻲ( آﻏﺸﺘﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ از آﻏﺸﺘﻪ ﻧﻤﻮدن دو ﻗﻄﻌﻪ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ‪ b‬و ‪ b′‬ﺑﺎ‬

‫ﭘﻮدر ﻣﺨﺼﻮص ﺧﻮدداري ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬

‫ﻗﻴﺮ را ﺑﻪ آراﻣﻲ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ از ﻳﻚ اﻧﺘﻬﺎي ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي دﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺑﺮﻳﺪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻟﺒﺎﻟﺐ ﺷﻮد‬

‫و ﺗﻤﺎم زواﻳﺎي ﻗﺎﻟﺐ ﭘﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺪود ‪ 10‬دﻗﻴﻘﻪ در دﻣﺎي اﺗﺎق ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﻪ درون ﺣﻤﺎم ﺟﺎﻧﺒﻲ‬

‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﻮده و ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 15‬دﻗﻴﻘﻪ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻪ دﻣﺎي ﺣﻤﺎم ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﻄﻌﺎت ‪ b‬و ‪ b′‬را از ﻧﻤﻮﻧﻪ‬

‫ﺟﺪا ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﻳﻚ ﻛﺎردك ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﺿﺎﻓﻲ را ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﻗﺎﻟﺐ اﻳﺴﺘﺎده اﻧﺪ را ﺑﺒﺮﻳﺪ و ﻗﺎﻟﺐ را در ﻣﺤﻞ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬

‫در ﺣﻤﺎم اﺻﻠﻲ ﺑﺮ روي ﮔﻴﺮه ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ وﺻﻞ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ ‪.‬ﺳﭙﺲ ﻣﻮﺗﻮر دﺳﺘﮕﺎه ﻛﺸﻨﺪه را روﺷﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪ اي را‬

‫ﻛﻪ ﻗﻴﺮ در آن ﭘﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد را ﻳﺎدداﺷﺖ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻤﺎن ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻧﮕﻤﻲ ﻗﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺟﻮاب ﺑﻬﺘﺮ آزﻣﺎﻳﺶ را دوﺑﺎره ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ و از دو ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﻌﺪل ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪ .‬آزﻣﺎﻳﺶ در‬

‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﺎن ﭘﺎره ﺷﺪن‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﭘﺎرﮔﻲ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻴﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﻮاﻻت‬

‫‪1‬ـ در ﺣﻴﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻗﻴﺮ ﺑﺎ ﻛﻒ ﺣﻤﺎم و ﻳﺎ ﺳﻄﺢ آب ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺘﻴﺠﻪ‬

‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ اﻣﺮ ﭼﻴﺴﺖ و راه ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ ﻓﻮق ﭼﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪2‬ـ آﻳﺎ ﻟﺰوﻣﻲ دارد ﻛﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫‪3‬ـ ﻣﻘﺪار ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻛﺸﺶ ﻗﻴﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻛﺪام ﻳﻚ از ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺎده ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪59‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل‬

‫)‪Flash-Point (A.S.T.M: D 93-66‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ دﺳﺘﮕﺎه )‪(Ponsky-Nartens‬‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫در درﺟﺎت ﺣﺮارت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻘﺪاري ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ ﺗﺒﺨﻴﺮ‪ ،‬واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ‬

‫ﺣﺮارت و ﻓﺮارﻳﺖ ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ Flash-Point‬ﺑﺮاي ﺳﻨﺠﺶ ﺷﺪت ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻣﻮاد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺨﺎرات ﺟﻤﻊ ﺷﺪه در روي ﻣﺎﻳﻊ‬

‫ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺸﺘﻌﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدﻧﺪ )در ﻣﺠﺎورت ﺷﻌﻠﻪ( از ﻣﻮارد اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ﻣﻲ ﺗﻮان ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﺷﺮاﻳﻂ‬

‫اﻳﻤﻨﻲ ﻛﻪ در ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻳﻚ ﻓﺮاورده ﻻزم اﺳﺖ را ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺗﻘﻄﻴﺮ ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر‬

‫)‪ (Lubricant‬در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﭼﻮن درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺠﺰﻳﻪ )‪(Decomposition‬‬

‫روان ﻛﻨﻨﺪه وﺟﻮد دارد‪ Flash-Point .‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ درﺻﺪ ﻣﻮاردي را ﻛﻪ داراي ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﭘﺎﻳﻴﻦ در روﻏﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ را‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫وﺳﺎﻳﻞ ﻻزم‬

‫‪Pensky-Martenes‬‬ ‫‪ .1‬دﺳﺘﮕﺎه ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل‬

‫‪ .2‬ﭘﺮﻳﻨﺘﺮ ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬

‫روش ﻛﺎر‬

‫اﻟﻒ‪ -‬اﺑﺘﺪا ﻇﺮف ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ و ﻫﻤﺰن را ﺧﻮب ﺗﻤﻴﺰ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﺨﺼﻮص ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﺣﻼﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻜﺎر ﺑﺮده اﻳﺪ در ﻣﻮﻗﻊ آزﻣﺎﻳﺶ در ﺟﺪار ﻇﺮف ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ب‪ -‬ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ را ﺗﺎ ﺧﻂ ﻧﺸﺎﻧﻪ از ﻓﺮاورده ﻣﻮرد آزﻣﺎﻳﺶ ﭘﺮ ﻛﻨﻴﺪ و ﭘﺲ از ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻫﻤﺰن در آن‪ ،‬آﻧﺮا در ﻗﺴﻤﺖ‬

‫ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪه در دﺳﺘﮕﺎه ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬ﺗﺮﻣﻮﻣﺘﺮ را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار داده و در ﻇﺮف را ﺑﺒﻨﺪﻳﺪ‪.‬‬

‫ج‪ -‬ﭘﺮﻳﻨﺘﺮ را ﺑﺮاي ﺛﺒﺖ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺘﺼﻞ ﻛﻨﻴﺪ و ﺳﭙﺲ آن را روﺷﻦ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬

‫و‪ -‬دﺳﺘﮕﺎه را روﺷﻦ ﻧﻤﻮده و ﭘﺲ از دادن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﻪ آن آزﻣﺎﻳﺶ آﻏﺎز ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪60‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﺣﻴﻦ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻣﺎي ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ و روش اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل‬

‫دﻗﺖ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺌﻮاﻻت‬

‫‪ .1‬ﻧﻘﻄﻪ اﺷﺘﻌﺎل ﻓﺮاورده ﻫﺎي داده ﺷﺪه را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ .2‬آﻳﺎ راﺑﻄﻪ اي ﺑﻴﻦ ‪ Flash-Point‬ﻳﺎ ﻓﺎﻛﺘﻮرﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﮔﺮاوﻳﺘﻲ و ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش وﺟﻮد دارد؟ ﺷﺮح‬

‫دﻫﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬در واﺣﺪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﭘﺎراﻓﻴﻦ و روﻏﻦ ﻣﻮﺗﻮر ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﻢ ﺗﺸﻜﻴﻞ ) ‪ (Lubricant‬را ﻣﻲ دﻫﻨﺪ از ﺣﻼل‬

‫ﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﺨﻠﻮط )ﺑﻨﺰﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻴﻞ اﺗﻴﻞ‪ ،‬ﻛﺘﻮن و ‪ (..........‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﺗﻘﻄﻴﺮ‪ ،‬ﺣﻼل را از‬

‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ دو ﻓﺮاورده ﺟﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻳﺎ در اﻳﻦ واﺣﺪ آزﻣﺎﻳﺶ ‪ Flash-Point‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫‪ .4‬آﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ‪ Flash-Point‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻤﻨﻲ ﺳﻬﻠﺘﺮي را اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ؟ ﭼﺮا؟‬

‫‪ .5‬آﻳﺎ ﭘﺎك ﻧﺸﺪن ﻇﺮف ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﺣﻼل ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﺷﺴﺘﺸﻮ ﻇﺮف در ﻧﺘﻴﺠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﭼﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮي دارد؟‬

‫اﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮ در ﭼﻪ ﺟﻬﺘﻲ اﺳﺖ؟‬

‫‪61‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪62‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ‬

‫)‪Aniline-Point (A.S.T.M D 611-64‬‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‬

‫ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻲ ﻛﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﺸﻜﻴﻞ‬

‫ﻳﻚ ﻓﺎز را ﻣﻲ دﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻫﺪف‬

‫ﻣﻨﻈﻮر از اﻧﺠﺎم اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﻮادي اﺳﺖ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش‬

‫)‪ (Bobble Point‬و ﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺨﻠﻮط آﻧﻴﻠﻴﻦ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻗﺮار دارد‪.‬‬

‫ﺗﺌﻮري‬

‫ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ )‪ (Aniline Point‬از ﺟﻤﻠﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻨﻨﺪه ﺧﻮاص ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺻﺪ ﻣﻮاد آروﻣﺎﺗﻴﻚ‪ K.B.N. ،Diesel -Index ،‬و ‪ . . . . .‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻛﻪ رواﺑﻂ ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ‬

‫ﺧﻮاص در اداﻣﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫درﺻﺪ ﻣﻮاد آروﻣﺎﺗﻴﻚ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫) ‪Aromatik ( VoL1%) = 692 + 12.15 + ( Sp .Gr × An.Pt ) − 784( SpGr ) − 10.4( An.Pt‬‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ‪ D.I.‬ﻣﺸﺨﺺ آرام ﺳﻮزي ﻳﻚ ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪:‬‬

‫) ‪( An.Pt ° F )( Gracity − A0 P0 I‬‬

‫= ‪Diesel Index‬‬
‫‪100‬‬

‫ﻓﺎﻛﺘﻮر ‪ KNB‬ﻣﺸﺨﺺ ﻗﺪرت ﺣﻞ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻓﺮاورده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش و داﻧﺴﻴﺘﻪ و ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ‬

‫ﻓﺮاورده ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ و رواﺑﻂ و ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺪان در ﻛﺘﺎب ﻧﻠﺴﻮن ﺑﺼﻮرت زﻳﺮ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪63‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫)‪K.B.N.= Kauri Butanol Number)=F (API, TB, An. Pt‬‬

‫‪50 p K.B.N.‬‬

‫)‪K.B.N = 99,6 – 0,80GG – 0,177 A + 0,0755 (340 – B‬‬

‫‪50 f K.B.N.‬‬

‫)‪K.B.N. = 117,7 – 1,0GG – 0,249 – A + 0,10 (340 – B‬‬

‫ﺷﺮح دﺳﺘﮕﺎه آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ دو ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻳﻚ ﻧﻮع ﺳﺎده دﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از‬

‫دو ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ و ﻳﻚ دﻣﺎﺳﻨﺞ و ﺳﻴﺨﻚ ﺑﻬﻢ زن ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬دﻳﮕﺮي دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ‬

‫)‪ (Thin Film Apparatns‬ﻛﻪ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺑﺮ ﻳﻚ ﺑﺸﺮ ‪ 600 ml‬ﺑﻌﻨﻮان ﺣﻤﺎم ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﻳﻚ ﻇﺮف ﻟﻮﻟﻪ اي‬

‫ﻛﻮﭼﻚ ﺗﺮ ﺣﺎوي ﻣﺎده ﻧﻔﺘﻲ و آﻧﻴﻠﻴﻦ و ﻳﻚ ﺑﻬﻢ زن و ﻳﻚ ﻻﻣﭗ ﺟﻬﺖ روﺷﻦ ﻛﺮدن ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﻤﺎم ﮔﺮم‬

‫ﻛﻨﻨﺪه ﻧﻴﺰ داراي ﻳﻚ ﺑﻬﻢ زن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺎ روﻛﺶ ﺗﻔﻠﻮن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫در داﺧﻞ ﻇﺮف ﻫﺎي ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه و ﻣﺤﻠﻮل دﻣﺎﺳﻨﺞ ﻫﺎﻳﻲ ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن درﺟﻪ ﺣﺮارت وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺮم ﻛﻨﻨﺪه دﺳﺘﮕﺎه‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﻮده و در ﺿﻤﻦ ﺑﺮاي ﺳﺮد ﻛﺮدن آن از ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺎرﭘﻴﭻ ﻛﻪ در داﺧﻞ آن آب‬

‫ﺳﺮد ﺟﺮﻳﺎن دارد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺶ‬

‫اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ دو ﻃﺮﻳﻖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﮔﻴﺮدﻛﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻓﺮاورده ﻧﻔﺘﻲ دارد‪:‬‬

‫)‪ (Aniline-Point-a‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺪاﻗﻞ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻳﻚ ﻓﺎز از ﺣﺠﻢ ﻫﺎي‬ ‫‪(a‬‬

‫ﻣﺴﺎوي از ﻧﻤﻮﻧﻪ و آﻧﻴﻠﻴﻦ‬

‫)‪ (Nixed-Aniline Point-b‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺣﺪاﻗﻞ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻻزم ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻳﻚ ﻓﺎز از‬ ‫‪(b‬‬

‫ﻣﺨﻠﻮط ﺣﺎﺻﻞ از دو ﺣﺠﻢ آﻧﻴﻠﻴﻦ و ﻳﻚ ﺣﺠﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ و ﻳﻚ ﺣﺠﻢ ﻧﺮﻣﺎل ﻫﭙﺘﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫روش)‪ (a‬ﺑﺮاي ﻓﺮاورده ﻫﺎي روﺷﻦ و روش )‪ (b‬ﺑﺮاي ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﻧﻴﻤﻪ رﻧﮕﻲ و ﺗﻴﺮه ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رود‪.‬‬

‫روش ﻋﻤﻞ ﺑﺮاي )‪ (a‬و )‪ (b‬ﻳﻜﻲ اﺳﺖ ﻓﻘﻂ در ﻗﺴﻤﺖ )‪ 10 ml (a‬آﻧﻴﻠﻴﻦ و ‪ 10 ml‬ﻓﺮاورده را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط‬

‫ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ وﻟﻲ در )‪ 10 ml (b‬آﻧﻴﻠﻴﻦ را ﺑﺎ ‪ 5 ml‬ﻧﺮﻣﺎل ﻫﭙﺘﺎن ﻣﺨﻠﻮط ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ‪.‬‬

‫‪64‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ -‬روش )‪ (b‬ﺑﺮاي ﻓﺮاورده ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺨﻠﻮط در ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻧﻴﺰ ﻣﻮرد‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻃﺮز ﻛﺎر‬

‫ﻣﺨﻠﻮط را در ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ رﻳﺨﺘﻪ و آن را در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬دﻣﺎﺳﻨﺞ را ﻃﻮري در داﺧﻞ آن ﻗﺮار دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ‬

‫ﺑﺪﻧﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﻤﺎس ﭘﻴﺪا ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺑﺘﺪا آزﻣﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ دﺳﺘﻲ اﻧﺠﺎم داده و ﺳﭙﺲ آن را ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ زﻳﺮ ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻬﻢ زن را آﻧﭽﻨﺎن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ از ﻣﺨﻠﻮط )ﻓﺮاورده – آﻧﻴﻠﻴﻦ( را در روي ﻣﺤﻔﻈﻪ‬

‫ﻻﻣﭗ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺮاورده از ﻧﻮع ﺗﻴﺮه اﺳﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻤﭗ را آﻫﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﻜﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ‬

‫ﭘﻤﭗ در روي ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻻﻣﭗ ﻣﻴﺮﻳﺰد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻗﺸﺮ ﻧﺎزﻛﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫وﻟﺘﺎژ را ﻧﻴﺰ آﻧﭽﻨﺎن ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻧﻮر ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي روﺷﻦ ﻛﺮدن ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮم ﻛﺮدن ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺣﺪود‬

‫‪ 1 − 2°c‬در ﻫﺮ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺲ از اﻳﻨﻜﻪ در اﺛﺮ ﮔﺮم ﻛﺮدن دو ﻓﺎز ﻳﻜﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﮔﺮم ﻛﻦ را ﺧﺎﻣﻮش ﻛﺮده و ﺟﺮﻳﺎن آب‬

‫ﺳﺮد را ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻄﻮري ﻛﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 0.5 − 1°c‬در ﻫﺮ دﻗﻴﻘﻪ ﺳﺮد ﺷﻮد و در ﺿﻤﻦ ﻧﻮر ﻻﻣﭗ را ﺿﻌﻴﻒ‬

‫ﺗﺮ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫در ﻟﺤﻈﻪ اي ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺗﻮده اﺑﺮي در داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ آزﻣﺎﻳﺶ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﮔﺮدد و ﻫﺎﻟﻪ اي دراﻃﺮاف ﻧﻮر ﺿﻌﻴﻒ ﻻﻣﭗ‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت را ﻳﺎدداﺷﺖ ﻛﻨﻴﺪ و اﻳﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﮔﺮم و ﺳﺮد ﻛﺮدن را ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺑﺎر اﻧﺠﺎم دﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﺎً دﻗﻴﻘﻲ ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ -1-‬در ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺮد ﻛﺮدن ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻬﻢ زن را ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻛﻨﻴﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺬﻛﺮ‪ -2-‬آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﺎده ﺳﻤﻲ اﺳﺖ و از اﻳﻨﺮو ﻧﺒﺎﻳﺪ آن را ﺑﺎ دﻫﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ ﭘﻲ ﭘﺖ ﻣﻜﻴﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ از ﻣﻜﻨﺪه‬

‫ﻻﺳﺘﻴﻜﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫ﺳﺌﻮاﻻت و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬

‫‪ Mixed Aniline Point, Aniline Point .1‬را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻴﺪ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮاي ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﻧﻔﺘﻲ‬

‫داده ﺷﺪه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ F‬ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪65‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪ (Kauri Butanol Number) KBN .2‬را ﺷﺮح دﻫﻴﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺘﺎب ﻧﻠﺴﻮن )ﺻﻔﺤﻪ ‪ (153‬ﻣﻘﺪار‬

‫آن را ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ در ﺻﻮرت اﻣﻜﺎن ‪ Key Number of Solvent‬را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ‬

‫)ﺻﻔﺤﻪ ‪.(46‬‬

‫‪ Catane Index, Diesel Index .3‬را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻨﻴﺪ و اﻳﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬

‫‪ ASTMP 976-IP218‬و ‪ IP21‬ﺑﺮاي ﻓﺮاورده ﻫﺎي داده ﺷﺪه ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬آب را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺎﻳﻊ درون ﺣﻤﺎم ﻗﺮار داد ﻳﺎ ﻧﻪ ﭼﺮا؟‬

‫‪ .5‬ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق ﻓﺮاورده ﻫﺎي ﺳﻮﺧﺘﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ‬

‫ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎي ﻫﻮاﭘﻴﻤﺎ ﻃﺮز ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آن ﻃﺒﻖ ‪ ASTMD 1405-IP193‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ از‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎي آن ﺑﺪﺳﺖ آوردن ‪ Aniline Gravity Product‬اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ و‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ API‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ ‪ Jp - 4‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق را )ﺑﺪون‬

‫اﺣﺘﺴﺎب ﮔﻮﮔﺮد( از راﺑﻄﻪ زﻳﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫)‪QP (Net)=41815 + 0,2456 (A × G‬‬

‫اﮔﺮ درﺻﺪ وزﻧﻲ ﺳﻮﻟﻔﻮر ﻣﻮﺟﻮد در ﻓﺮاورده ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار اﺣﺘﺮاق ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫)‪Q = QP (Net‬‬ ‫)‪1-0,01 (S) + 101,6 (S‬‬

‫ﻛﻪ ‪ :A‬ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪° F‬‬

‫‪ :G‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪API‬‬

‫)‪ : QP (NET‬ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق )ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب ﮔﻮﮔﺮد( ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ژول ﺑﺮ ﮔﺮم‬

‫‪ :Q‬ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق )ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﮔﻮﮔﺮد(‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻻت ﻓﻮق ﺣﺮارت اﺣﺘﺮاق ﻛﺎﻣﻞ ﻓﺮاورده زﻳﺮ را ﺑﺪﺳﺖ آورﻳﺪ‪:‬‬

‫‪Sample: Jp-4‬‬ ‫‪Fuel,‬‬ ‫‪Aniline Point,‬‬ ‫‪A: 140 ° F‬‬

‫‪Gravity: G-55,1‬‬ ‫‪API,‬‬ ‫‪Sulphure Content,‬‬ ‫‪S= 0,2 %W‬‬

‫‪ .6‬ﭼﺮا آﻧﻴﻠﻴﻦ را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮده اﻧﺪ )از ﻧﻈﺮ ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻮد(‬

‫‪ .7‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺌﻮال ﻓﻮق ﻧﻘﻄﻪ آﻧﻴﻠﻴﻦ ﻣﻮارد زﻳﺮ ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼف ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻧﻘﻄﺔ آﻧﻴﻠﻴﻦ را در ﭼﻪ‬

‫ﻣﻲ داﻧﻴﺪ‪.‬‬

‫‪66‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪Hydrocarbon‬‬ ‫‪°c An.Pt‬‬

‫‪Paraffins‬‬ ‫‪C6H14‬‬ ‫‪69,1‬‬

‫‪Olefines‬‬ ‫‪C6H12‬‬ ‫‪22,8‬‬

‫‪Aromatic‬‬ ‫‪C6H6‬‬ ‫‪-30‬‬

‫‪Cyclo-Naphthene‬‬ ‫‪C6H12‬‬ ‫‪34‬‬

‫‪ .8‬آﻳﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ‪ An.Pt‬ﺑﺎﻋﺚ آرام ﺳﻮزي اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﻜﺲ؟‬

‫‪ .9‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن درﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ ‪ Aromatic‬ﭼﻪ ﻣﻌﺎﻳﺐ و ﻣﺤﺎﺳﻨﻲ دارد؟‬

‫‪ .10‬ﺑﺎ ﺑﺪﺳﺖ آوردن ‪ An.Pt‬ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎي زﻳﺮ را در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻣﻮاد آزﻣﺎﻳﺶ ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪An.Gr (a‬‬
‫‪Aromatic (%VOL) (b‬‬

‫‪67‬‬
‫دﺳﺘﻮر ﻛﺎر آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﻧﻔﺖ ‪ .............................................................................................................‬دﻛﺘﺮ اﻳﺮج ﮔﻮدرزﻧﻴﺎ‬

‫‪68‬‬