You are on page 1of 34

Caius Iulius caesar

(Cayo Julio César) Militar y político cuya


dictadura puso fin a la República en Roma
(Roma, 100 - 44 a. C.). Procedente de una
de las más antiguas familias del patriciado
romano, los Julios, Cayo Julio César fue
educado esmeradamente con maestros
griegos.

juventud éxito triunvirato

Julio César pasó una juventud De regreso a Roma, Julio César consiguió un El triunvirato fue fortalecido por el
gran éxito político al reconciliar a los dos
disipada, en la que empezó muy líderes rivales, Craso y Pompeyo, a los que
Convenio de Luca (56), que
pronto a acercarse al partido unió consigo mismo mediante un acuerdo aseguraba ventajas para cada uno
político «popular», al cual le privado para repartirse el poder formando de sus componentes; pero
un triunvirato y así oponerse a los optimates respondía a un equilibrio inestable,
unía su relación familiar con que dominaban el Senado (60). Al año
que habría de evolucionar hacia la
Mario. Se ganó el apoyo de la siguiente, César fue elegido cónsul (59); y las
concentración del poder en una
medidas que adoptó vinieron a acrecentar su
plebe subvencionando fiestas y popularidad: repartió lotes de tierra entre sola mano. Craso murió durante
obras públicas. Y fue veteranos y parados, aumentó los controles una expedición contra los partos
acrecentando su prestigio en los sobre los gobernadores provinciales y dio
publicidad a las discusiones del Senado. Pero
(53) y la rivalidad entre César y
diferentes cargos que ocupó: la ambición política de César iba más allá y, Pompeyo no encontró freno una
cuestor (69), edil (65), gran buscando la base para obtener un poder vez muerta Julia, la hija de aquél
pontífice (63), pretor (62) y personal absoluto, se hizo conceder por casada con éste (54).
cinco años -del 58 al 51- el control de varias
propretor de la Hispania Ulterior provincias (Galia Cisalpina, Narbonense e
(61-60). Iliria).

I
Entretanto, César se había lanzado a la conquista del resto de las
Galias, que no sólo completó, sino que aseguró lanzando dos
expediciones a Britania y otras dos a Germania, cruzando el Rin. Con
ello llegó a dominar un vasto territorio, que aportaba a Roma una
obra comparable a la de Pompeyo en Oriente.
El prestigio y el poder alcanzados por César preocuparon a Pompeyo,
elegido cónsul único en Roma en medio de una situación de caos por
las luchas entre mercenarios (52). Conminado por el Senado a
licenciar sus tropas, César prefirió enfrentarse a Pompeyo, a quien el
Senado había confiado la defensa de la República como última
esperanza de salvaguardar el orden oligárquico tradicional.
Tras pasar el río Rubicón -que marcaba el límite de su
jurisdicción-, César inició una guerra civil de tres años (49-46)
en la que resultó victorioso: conquistó primero Roma e Italia;
luego invadió Hispania; y finalmente se dirigió a Oriente, en
donde se había refugiado Pompeyo. Persiguiendo a éste,
llegó a Egipto, en donde aprovechó para intervenir en una
disputa sucesoria de la familia faraónica, tomando partido en
favor de Cleopatra («Guerra Alejandrina», 48-47).

Asesinado Pompeyo en Egipto, César prosiguió la lucha contra sus


partidarios. Primero hubo de vencer al rey del Ponto, Pharnaces, en la
batalla de Zela (47), que definió con su famosa sentencia veni, vidi, vici
(«llegué, vi y vencí»); luego derrotó a los últimos pompeyistas que resistían
en África (batalla de Tapso, 46) y a los propios hijos de Pompeyo en
Hispania (batalla de Munda, cerca de Córdoba, 45). Vencedor en tan larga
guerra civil, César acalló a los descontentos repartiendo dádivas y
recompensas durante las celebraciones que organizó en Roma por la
victoria.
Una vez dueño de la situación, César acumuló cargos y honores que
fortalecieran su poder personal: cónsul por diez años, prefecto de
las costumbres, jefe supremo del ejército, pontífice máximo (sumo
sacerdote), dictador perpetuo, emperador con derecho de
transmisión hereditaria…, si bien rechazó la diadema real que le
ofreció Marco Antonio. El Senado fue reducido a un mero consejo
del príncipe. Estableció así una dictadura militar disimulada por la
apariencia de acumulación de magistraturas civiles

II
Julio César murió asesinado en una conjura dirigida por Casio y Bruto,
que le impidió completar sus reformas; no obstante, dejó terminadas
algunas, como el cambio del calendario (que se mantuvo hasta el siglo
xvi), una nueva ley municipal que concedía mayor autonomía a las
ciudades o el reasentamiento como agricultores de las masas italianas
proletarizadas; todo apuntaba a transformar Roma de la ciudad-estado
que había sido en cabeza de un imperio que abarcara la práctica totalidad
del mundo conocido, al tiempo que se transformaba su vieja constitución
oligárquica por una monarquía autoritaria de tintes populistas; dicha obra
sería completada por su sobrino-nieto y sucesor, Octavio Augusto.

La Galia
Desde el 198 a.C., los romanos eran dueños de la región mediterránea, tras convertirla en
provincia con el nombre de Narbonense; era la «provincia» por excelencia, que se
corresponde aproximadamente con la actual Provenza francesa. Al otro lado se encontraba
la Gallia Comata o «Galia cabelluda». Estaba constituida por tres grandes regiones:
Aquitania, Céltica y Bélgica; aunque los pueblos que la habitaban eran de estirpe céltica,
estaban muy divididos.
Júlio César, ávido de gloria, no se conformó con defender las fronteras del norte de Italia
con sus legiones; se internó hacia el norte en el 58 a.C., y con una hábil política de alianzas,
y fomentando las disensiones internas se hizo con el dominio de toda la Galia.
Sus victorias consolidaron las pretensiones de César frente al Senado y a Pompeyo, su
encarnizado rival, y le proporcionaron una inmensa fortuna, así como una enorme
popularidad.
La conquista definitiva llegó en el 52 a.C., después de que Vercingetórix, el caudillo que
había logrado unificar a las tribus galas, se rindiese ante César.

III
C. IVLI CAESARIS COMMENTARIORVM DE BELLO GALLICO

LIBER PRIMVS

La división de la Galia
Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam

incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum

lingua Celtae, nostra Galia appellantur. Hi omnes

lingua, institutis, legibus inter se differunt. B.G. I, I,1-2.

IV
Eorum una pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine

Rhodano, continetur Garumna flumine, Oceano, finibus Belgarum, attingit etiam ab

Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, vergit ad septentriones. Belgae ab extremis

Galliae finibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, spectant in

septentrionem et orientem solem. Aquitania a Garumna flumine ad Pyrenaeos montes

et eam partem Oceani quae est ad Hispaniam pertinet; spectat inter occasum solis et

septentriones. (B.G., I, 1)

GALIA CISALPINA o Galia “a este lado de los


Alpes” desde el punto de vista de Roma del norte
de Italia, a la llanura del Po (que la atraviesa de
oeste a este) entre los Alpes y los Apeninos, al
norte del río Arno y del Rubicón.

GALIA TRANSALPINA o NARBONENSE, situada


geográficamente “al otro lado de los Alpes” , en el
sureste de la Francia actual y la costa
mediterránea entre los Pirineos y Massalia
Marsella). La capital era Narbo Martius (actual
Narbona). Roma construye en esta zona la via
Domitia, desde la que parte hacia el N otra vía
que, atravesando el valle del Ródano, comunica
con Lugdunum (actual Lyon) y con el lado
germánico del Rin. Invasión de Julio César a partir
del 59 a.C.

GALIA COMATA O CABELLUDA, las actuales


Francia (a excepción de la zona de la Galia
Transalpina), Bélgica, Luxemburgo y parte de
Holanda y Suiza. César la denomina Gallia
Transalpina, y nombrado Procónsul de las Galias
del sur en 58 a.e., las utiliza como base para
conquistar la Galia Comata.

V
Descripción del pueblo belga.

Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque

humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe

commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt

Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt I,3

Características de los helvecios


Qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis

proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum

VI
finibus bellum gerunt. Eorum una, pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit

a flumine Rhodano I, 4-5

El helvecio Orgetórix prepara una conspiración


Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M. Messala M.

Pisone consulibus regni cupiditate inductus coniurationem nobilitatis fecit et civitati

persuasit ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent.

B.G. I, II,1.

VII
Los helvecios siguen a Orgetorix
His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti

constituerunt ea quae ad proficiscendum pertinerent comparare, iumentorum et

carrorum quam maximum numerum coemere (...), cum proximis civitatibus pacem et

amicitiam confirmare.
B.G. I, III,1.

Tras la muerte de Orgetorix, los helvecios siguen decididos a llevar adelante la


campaña militar y destruyen sus posesiones.
Post eius mortem nihilo minus Helvetii id quod constituerant facere conantur, ut e

finibus suis exeant. Ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua

VIII
omnia, numero ad duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata aedificia

incendunt, frumentum omne, praeterquam quod secum portaturi erant, comburunt.

B.G. I, V,1-3.

Hay dos caminos de salida


Erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo

exire possent: unum per Sequanos, angustum et

difficile, inter montem Iuram et flumen Rhodanum

(...); alterum per provinciam nostram, multo facilius atque expeditius, propterea quod

IX
inter fines Helvetiorum et Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus fluit, isque

non nullis locis vado transitur. B.G. I, VIII,1-2.

César fortifica la frontera de la provincia romana

Eo opere perfecto praesidia disponit, castella communit, quo facilius, si se invito

transire conarentur, prohibere possit. B.G. I, VIII,2.

X
Y va a Italia en busca de refuerzos

Ob eas causas ei munitioni quam fecerat T. Labienum legatum praefecit; ipse in

Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et tres, quae

circum Aquileiam hiemabant, ex hibernis educit. B.G. I, X,3.

Los helvecios invaden el


territorio de los heduos

Compluribus his proeliis pulsis

ab Ocelo, quod est citerioris

provinciae extremum, in fines Vocontiorum ulterioris provinciae die septimo pervenit;

inde in Allobrogum fines, ab Allobrogibus in Segusiavos exercitum ducit. Hi sunt extra

XI
provinciam trans Rhodanum primi. Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas

copias traduxerant et in Haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur.

Haedui, cum se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem mittunt

rogatum auxilium. B.G. I, XI,1-2.

César ataca a los helvecios en el río Arar

Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum Helvetios

XII
id flumen traduxisse, quartam fere partem citra flumen Ararim reliquam esse, de

tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus, ad eam partem pervenit

quae nondum flumen transierat. B.G. I, XII,2.

La ciudad de Helvecia calumnió al pueblo romano

Nam omnis civitas Helvetia in quattuor partes vel pagos

est divisa. Hic pagus unus, cum domo exisset, patrum

nostrorum memoria L. Cassium consulem interfecerat et

eius exercitum sub iugum miserat. Ita sive casu sive consilio deorum immortalium,

XIII
quae pars civitatis Helvetiae insignem calamitatem populo Romano intulerat, ea

princeps poenas persolvit. Qua in re Caesar non solum publicas, sed etiam privatas

iniurias ultus est, quod eius soceri L. Pisonis avum, L. Pisonem legatum, Tigurini eodem

proelio quo Cassium interfecerant. B.G.I,13

XIV
La caballería de César sigue al enemigo
Postero die castra ex eo loco movent. Idem facit Caesar equitatumque

omnem, ad numerum quattuor milium, quem ex omni provincia et

Haeduis atque eorum sociis coactum habebat, praemittit, qui videant quas in partes

hostes iter faciant. Qui cupidius novissimum agmen insecuti alieno loco cum equitatu

Helvetiorum proelium committunt; et pauci de nostris cadunt. (B. G. I 15, 1-3)

XV
El ejército romano carece de trigo
Nam propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus, ut ante dictum est, posita

est, non modo frumenta in agris matura non erant, sed ne pabuli quidem satis

magna copia suppetebat. B.G. I, XVI,2.

César se dirige a Bibracte, importante ciudad de los heduos

Cum exercitui frumentum metiri oporteret, et quod a Bibracte, oppido Haeduorum

longe maximo et copiosissimo, non amplius milibus passuum XVIII aberat, rei

XVI
frumentariae prospiciendum existimavit: iter ab Helvetiis avertit ac Bibracte ire

contendit. B.G. I, XXIII,1.

Los helvecios atacan a los romanos


Helvetii cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum contulerunt;

ipsi confertissima acie reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub primam

nostram aciem successerunt. B.G. I, XXIV,4-5

XVII
El combate es incierto y feroz
Ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est. Diutius cum sustinere

nostrorum impetus non possent, alteri se, ut coeperant, in montem receperunt,

alteri ad impedimenta et carros suos se contulerunt. B.G. I, XXVI,1.

Se lucha hasta muy avanzada la noche


Ad multam noctem etiam ad impedimenta pugnatum est, propterea quod pro vallo

carros obiecerant et e loco superiore in nostros venientes tela coniciebant, et non

nulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant nostrosque

vulnerabant. B.G. I, XXVI,3.

XVIII
Los helvecios se rinden
Helvetii omnium rerum inopia adducti legatos de deditione ad eum miserunt. (...)

Eo postquam Caesar pervenit, obsides, arma, servos qui ad eos perfugissent,

poposcit. Dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa, circiter hominum

milia IV eius pagi qui Verbigenus appellatur (...) prima nocte e castris Helvetiorum

egressi ad Rhenum finesque Germanorum contenderunt. B.G. I, XXVII,1-4.

XIX
César ordena que regresen a sus territorios
Helvetios, Tulingos, Latobicos in fines suos, unde erant profecti, reverti iussit et,

quod omnibus fructibus amissis domi nihil erat quo famem tolerarent, Allobrogibus

imperavit ut iis frumenti copiam facerent.

B.G. I, XXVIII,3.

Los jefes galos agradecen a César su ayuda


Bello Helvetiorum confecto, totius fere Galliae legati principes civitatum ad

Caesarem gratulatum convenerunt. B.G. I, XXX,1.

XX
Ariovisto, jefe germano, se dirige a Besanzón
Cum tridui viam processisset, nuntiatum est ei Ariovistum cum suis omnibus

copiis ad occupandum Vesontionem, quod est oppidum maximum Sequanorum,

contendere, triduique viam a suis finibus profecisse. (...) Huc

Caesar magni nocturnis diurnisque itineribus contendit,

occupatoque oppido, ibi praesidium conlocat. B.G. I, XXXVIII,1-7.

Los rumores causan un gran temor en el ejército romano

Dum paucos dies ad Vesontionem rei frumentariae commeatusque causa moratur,

XXI
ex percontatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum (...), tantus

subito timor omnem exercitum occupavit, ut non mediocriter omnium mentes

animosque perturbaret. BG I, XXXIX,1.

Los oficiales son los primeros que se atemorizan


Hic (timor) primum ortus est a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui ex

urbe amicitiae causa Caesarem secuti non magnum in re militari usum habebant.

(...) Hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere poterant; abditi in

tabernaculis aut suum fatum querebantur, aut cum familiaribus suis commune

XXII
periculum miserabantur. B.G. I, XXXIX,1-4.

César reprende a sus oficiales


Haec cum animadvertisset, convocato consilio omniumque ordinum ad id

consilium adhibitis centurionibus vehementer eos incusavit. B.G. I, XL,1.

Los ánimos de las tropas se fortalecen

Hac oratione habita, mirum in modum conversae sunt omnium mentes, summaque

alacritas et cupiditas belli gerendi innnata est, princepsque decima legio per

XXIII
tribunos militum ei gratias egit, quod de se optimum iudicium fecisset, seque esse

ad bellum gerendum paratissimam confirmavit. B.G. I, XLI,1-2.

Ariovisto pide una entrevista a César


Cognito Caesaris adventu, Ariovistus legatos ad eum mittit. (...) Dies conloquio

dictus est ex eo die quintus. Interim saepe ultro citroque cum legati inter eos

mitterentur, Ariovistus postulavit ne quem peditem ad conloquium Caesar

adduceret. B.G. I, XLII,1-4.

XXIV
La entrevista tiene lugar en una llanura
Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo fere

spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad conloquium

venerunt. B.G. I, XLIII,1.

César recuerda a Ariovisto los beneficios que ha recibido


Ubi eo ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque in eum beneficia

commemoravit, quod rex appellatus esset a senatu, quod amicus, quod munera

amplissime missa. B.G. I, XLIII,4.

XXV
Y le pide el fin de las hostilidades

Postulavit deinde eadem quae legatis in mandatis dederat: ne aut Haeduis aut

eorum sociis bellum inferret; obsides redderet; si nullam partem Germanorum

domum remittere posset, at ne quos amplius Rhenum transire pateretur.Ariovistus

ad postulata Caesaris pauca respondit, de suis virtutibus multa praedicavit.

B.G. I, XLIII,9. XLIV,1.

La caballería de Ariovisto ataca a la escolta de César

Dum haec in conloquio geruntur, Caesari nuntiatum est equites Ariovisti propius

tumulum accedere et ad nostros adequitare, lapides telaque in nostros conicere.

Caesar loquendi finem fecit seque ad suos recepit suisque imperavit ne quod

omnino telum in hostes reicerent. B.G. I, XLVI,1-2.

XXVI
Ariovisto pretende cortar a César el suministro de trigo

Postridie eius diei praeter castra Caesaris suas copias traduxit et milibus passuum

duobus ultra eum castra fecit eo consilio uti frumento commeatuque, qui ex

Sequanis et Haeduis supportaretur, Caesarem intercluderet.

B.G. I, XLVIII,1-2.

César le ofrece la posibilidad de combatir

Ex eo die dies continuos quinque Caesar pro castris suas copias produxit et aciem

instructam habuit, ut, si vellet Ariovistus proelio contendere, ei potestas non

deesset. B.G. I, XLVIII,3.

XXVII
Ariovisto no combate y César traslada su campamento

Ubi eum castris se tenere Caesar intellexit, ne diutius commeatu prohiberetur,

ultra eum locum, quo in loco Germani consederant, circiter passus sexcentos ab

his, castris idoneum locum delegit acieque triplici instructa ad eum locum venit.

B.G. I, XLIX,1.

Los Germanos forman para el combate


Tum demum necessario Germani suas copias castris eduxerunt generatimque

constituerunt paribus intervallis, Harudes, Marcomanos, Tribocos, Vangiones,

XXVIII
Nemetes, Sedusios, Suebos, omnemque aciem suam redis et carris circumdederunt,

ne qua spes in fuga relinqueretur.. B.G. I, LI,2.

Las mujeres germanas no quieren ser esclavas de Roma

Eo mulieres imposuerunt, quae in proelium proficiscentes passis manibus flentes

implorabant ne se in servitutem Romanis traderent.

B.G. I, LI,3.

XXIX
Los druidas

De his duobus generibus alterum est druidum, alterum equitum. Illi

rebus divinis intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones

interpretantur: ad hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa concurrit

magnoque hi sunt apud eos honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis

privatisque constituunt et, si de finibus controversia est, idem decernunt, praemia

poenasque constituunt. B.G. VI 14, 1-3

XXX
César dispone su ejército para el combate

Caesar singulis legionibus singulos legatos et quaestorem praefecit, uti eos testes

suae quisque virtutis haberet; ipse a dextro cornu, quod eam partem minime

firmam hostium esse animadverterat, proelium commisit.

B.G. I, LII,1-2.

Se lucha cuerpo a cuerpo

Ita nostri acriter in hostes signo dato impetum fecerunt, itaque hostes repente

celeriterque procurrerunt, ut spatium pila in hostes coniciendi non daretur.

Relictis pilis comminus gladiis pugnatum est. B.G. I, XLII,3-4.

XXXI
El enemigo es rechazado

Ita proelium restitutum est, atque omnes hostes terga verterunt neque prius fugere

destiterunt quam ad flumen Rhenum milia passuum ex eo loco circiter quinque

pervenerunt.

B.G. I, LIII,1.

XXXII
XXXIII
XXXIV

You might also like