‫ا�� ُٔ ُصو ُل ال �ث��َث َ ُة‬

‫ا �ل ِتي ي َ ِج ُب َعلَى ا� ِ ٕ�نْ َسا ِن َم ْع ِرفَتُ َها‬

MANGA TU (3) USULAN/PUUNAN
AMUIN WAJIB HA MANUSIYA' IN UMINGAT KANIYA

kutayb publications
 � ‫الص��َةُ َو‬
‫الس��َ ُم‬ � ‫ا ْل َح ْم ُد ِل �ل ِه َر �ب ا ْل َعا َل ِمين َو‬
‫ف ا�ْ�َٔنبِي َا ِءو ا ْل ُم ْر َس ِلين‬ ِ ‫َعلَى َٔا ْش َر‬
‫نَ ِب �ينَا ُم َح �مد َو َعلَى آ ِل ِه َو َص ْح ِب ِه َٔا ْج َم ِع ْين َٔا �ما ب َ ْعد‬
Sampurna pudji pa Allahu Taala amuin
tag-amulahi sin katan alam, salawat iban salam
duun ha sarayaw-rayaw Nabi daing ha mga
kanabihan iban karasulan,amuna in Nabi
natu’ Muhammad ‫ ﷺ‬,
iban duun ha mga ahli niya iban sin mga
kasaabatan niya, mahuli...
Nah, ingata, kiya-ulungan da man kaw sin Allahu,
awn mga tu(3) usulan/puunan amuin wajib,
subay mu ingatun.

1
 َ ‫ َأ ْن َﻳ ْﻌ ِﺮ‬: ‫َأ َّو ًﻻ‬
‫ف ا ْﻟ َﻌ ْﺒ ُﺪ َر َّﺑ ُﻪ‬
Panagnaan: Subay umingat in hambuuk
iypun(manusiya’) pa Tuhan nagpapanjari kaniya
(lagi' patut susumbahun niya).

َ ‫ َأ ْن َﻳ ْﻌ ِﺮ‬: ‫ﺎﻧﻴﺎ‬
‫ف ا ْﻟ َﻌ ْﺒ ُﺪ َﻧ ِﺒ َّﻴ ُﻪ ﷺ‬ ً ‫َﺛ‬
Hikaduwa: Umingat in hambuuk iypun
(manusiya’) ha Nabi niya (hi Muhammad‫) ﷺ‬

َ ‫ َأ ْن َﻳ ْﻌ ِﺮ‬: ‫َﺛﺎ ِﻟ ًﺜﺎ‬

‫ف ا ْﻟ َﻌ ْﺒ ُﺪ ِد ْﻳ َﻨ ُﻪ‬
Hikatu: Umingat in hambuuk iypun sin
(Shara’) Agama niya.

2
 ‫ول الل ِه ﷺ‬ ‫قَ َال َر ُس ُ‬
‫يض بِالل ِه َربٍّا َو بِا ِإل ْسال َِم‬ ‫َم ْن َر ِ َ‬
‫ِديْ ًنا َو مبِ ُ َح َّم ٍد نَ ِب ٍّيا َو َج َب ْت لَ ُه الْ َج َّنة‬
‫ﷺ ‪Nagsabda in Rasulullah‬‬
‫)‪“Hisiyu-siyu in magrida' (makuyag‬‬
‫‪ha Allahu Ta'ala‬‬
‫)‪magtuhan (magtag-iypun‬‬
‫‪iban ha Islam mag-Agama‬‬
‫‪iban ha Muhammad‬‬
‫’‪mag Nabi mawajib na masuku‬‬
‫”’‪niya in (sumud) Surga‬‬

‫رواه ابن أيب شيبة يف " املصنف " )‪ ،(6/36‬وعبد بن حميد يف "‬
‫املسند " )ص‪ ،(308‬وأبوداود يف " السنن " )رقم‪ ،(1529/‬والنسايئ يف‬
‫" السنن الكربى " )‪ ،(9/7‬وابن حبان يف " صحيحه " )‪،(3/144‬‬
‫والحاكم يف " املستدرك " )‪ (1/699‬وقال ‪ " :‬هذا حديث صحيح‬
‫‪ ".‬اإلسناد ومل يخرجاه‬
‫‪3‬‬
 ‫ﺎﻧ ُﻪ َو َﺗ َﻌﺎ َﻟﻰ‬
َ ‫ﺳ ْﺒ َﺤ‬
ُ ‫ب‬
ِّ ‫اﻟﺮ‬ َ ْ ‫ﺻ ُﻞ‬
َّ ‫ َﻣ ْﻌ ِﺮ َﻓ ُﺔ‬: ‫اﻷ َّو ُل‬ ْ ‫َا ْ َﻻ‬

USULAN Panagnaan:
Pangingat pa (‫ )الله‬Tuhan
Nagpapanjari Mahasussi iban Mahatinggi
Ma’ana sin "Ar-Rabb"

Siya in Tuhan Nagpapanjari, (tagdapu) Tagmilik

Tag Amulahihan sin katan pakaradjaan

In manga unu-ununa/jinisan Tanda' amuin hika ingat mu siya

sin (awun in) Tuhan Nagpapanjari Kaymu

Amuna in manga A-yat (manga tanda') iban sin manga

Makhluk Piyapanjari Niya

In salaggu’- laggu’ kiykita' mu (tanda’)

dayng ha manga a-yat Niya iban
makhluk piyapanjari Niya,(awun in)
dum iban adlaw iban suga iban sin
manga langit iban sin gumi.

4
 َ ََ ُ ُْ َ ُ ْ � َ
‫و اﻠﺪ ِﻠﻴﻞ ﻗﻮﻠﻪ ﺗﻌﺎﻠﻰ‬
ُ ُ ْ َ َ ُ َ َْ َ ُ ْ � َ ُ َ � َ ُ ْ� َٓ ْ َ
‫﴿و ِﻤﻦ اﻳﺎ ِﺗ ِﻪ اﻠﻟﻴﻞ واﻠﻨﻬﺎر واﻠﺸﻣﺲ واﻠﻘﻣﺮ ۚ ﻻ ﺗﺴﺠﺪوا‬
ُ‫ﻟﺸ ْﻣﺲ َو َﻻ ِﻠ ْﻟ َﻘ َﻣﺮ َو ْاﺳ ُﺠ ُﺪوا ِ � ِ� �اﻠ ِﺬي َﺧ َﻟ َﻘ ُﻬ �ﻦ ان ُﻜ ُﻨﺘ ْﻢ ا �ﻳﺎﻩ‬ � ‫ِﻠ‬
� � ِ ِ
ٓ
37 ‫ اﻳﺔ‬: ‫ون ﴾ ﺳﻮرة ﻓﺼﻟﺖ‬ َ ‫َﺗ ْﻌ ُﺒ ُﺪ‬
iban in Dalil Parman sin Allahu Ta’ala:
{"Iban in dayng ha manga ayat (katanda'-tandaan)
Niya dum iban adlaw, suga iban bulan. (Na') Ayaw
tuud kamu sumujud magtuhan ha suga iban bulan,
sagawa' tuput da sujud kamu (magtag-iypun) pa
Allahu Ta'ala amuin (Tunggal) nagpapanjari kanila.
Bang mattan in kaawnan niyu tuput siyara in
pagtag-iypunan niyu"} Surah Al Fussilat # 37.

Maksud Piyapanjari In Bangsa Manusiya’ Iban Jinn

Piyapanjari kaw (O kaw Manusiya’) sin Allahu Ta’ala ha (awun)

Hikmat (maksud) dakula'

Magtag-iypun Tunggal Kaniya isa-isa

Niya (wayruun sakutu Niya)
5
 َ ُ
‫َو �اﻠﺪ ِﻠ ْﻴ ُﻞ َﻗ ْﻮﻠ ُﻪ َﺗ َﻌﺎﻠﻰ‬
ْ ُ ُ ْ َ � َ ْ ْ َ � ْ ُ َْ َ َ َ
﴾‫﴿ و ﻤﺎ ﺧﻟﻘﺖ اﻠ ِﺠﻦ و ِاﻹﻧﺲ ِإﻻ ِﻠﻴﻌﺒﺪو ِن‬
ٓ
56 ‫ اﻳﺔ‬: ‫ﺳﻮرة اﻠﺬارﻳﺎت‬
«Iban wayruun maksud piyapanjari Ku in Jinn iban
Manusiya’ buwat malayngkan hasupaya sila
makapagtag-iypun tunggal Kaku’ »
suwra adh-dhariya’at : ayat 56
In ma’ana sin "Pagtag-iypun"/"Pag-ibadat" pa Allah -
(Amuna in) Pagtawheed Kaniya (magtag-iypun tunggal
Kaniya) iban Pagta’at Kaniya labay magad huminang sin
diya-akan Niya iban tuminggal sin liya-ngan Niya.

Magtag-iypun kaw tunggal pa Allahu Ta’ala isa-isa Niya, iban

di' kaw magsakutu (magshirik ha pag-ibadat mu) Kaniya
hangsulag unu-unu.

َ ُ
‫َو �اﻠﺪ ِﻠ ْﻴ ُﻞ َﻗ ْﻮﻠ ُﻪ َﺗ َﻌﺎﻠﻰ‬
ًَْ ْ ُ ْ ُ َ َ َ� ْ َُُْ
﴾‫﴿ وﻋﺒﺪوا ا� و ﻻ ﻧﺸ ِﺮﻜﻮا ِﺑ ِﻪ ﺷﻴﯫ‬
ٓ
36 ‫ اﻳﺔ‬: ‫ﺳﻮرة اﻠﻨﺴﺎء‬
«Iban pag-tag-iypun kamu tunggal pa
Allahu Ta’ala iban ayaw Kamu
magsakutu Kaniya hangsulag unu-unu»

6
suwra annisaa’ : ayat 36
 ‫ﺳ ْﻮ ُل ﷺ‬
ُ ‫اﻟﺮ‬
َّ ‫ َﻣ ْﻌ ِﺮ َﻓ ُﺔ‬: ‫ﺎﻧﻲ‬
ِ ‫اﻟﺜ‬ ْ ‫َا ْﻷ‬
َّ ‫ﺻ ُﻞ‬

USULAN Hikaduwa:
Pangingat/Umingat ha Rasûl ‫ﷺ‬

‫نَ َس ُب ال َّر ُس ْو ُل ﷺ‬
In Nasaban (Pangkat) Turunan sin Rasul ‫ﷺ‬

ْ‫ﷲ ْﺑﻦ َﻋ ْﺒ ِﺪ ْاﻠ ُﻣ �ﻄ ِﻟﺐ ْﺑﻦ َﻫ ِﺎﺷﻢ َو َﻫ ِﺎﺷ ٌﻢ ِﻤﻦ‬ ِ ‫ﺪ‬ِ ْ

‫ﺒ‬ َ
‫ﻋ‬ ُ
‫ﻦ‬ ‫ﺑ‬ْ ‫ﺪ‬ٌ �
‫ﻣ‬ َ ‫ُﻫ َﻮ ُﻤ‬
‫ﺤ‬
ٍ ِْ ِ ِ ْ
‫ َو ُﻫ َﻮ َﺧ َﺎﺗ ُﻢ �اﻻ ْﻧ ِﺒ َﻴ ِﺎء َو �ا ْﻓ َﻀ ُﻟ ُﻬ ْﻢ َﻋ َﻟ ْﻴ ِﻪ‬. ‫ َو ُﻗ َﺮ ْﻳ ٌﺶ ِﻤ َﻦ اﻠ َﻌ َﺮ ِب‬, ‫ﺶ‬ ٍ ‫ﻳ‬ْ ‫ُﻗ َﺮ‬
‫اﻠﺴ َﻼ ُم‬� ‫اﻠﺼ َﻼ ُة َو‬
�
Siya na in hi Muhammad anak hi Abdullah anak hi
Abdulmuttalib anak hi Hashim, iban hi Hashim dayng ha
(bangsa) Quraysh, iban in Quraysh dayng ha (bangsa)
Arab. Iban siya na in Katapusan sin ka Nabi-Nabihan
iban labi apdal nila salawat iban kasajahitraan duun
kaniya.

7
 In Hukuman sin Pag-Lasa ha Rasul ‫ﷺ‬

Wajib ha katan Muslim (usug iban babai)

In Hukuman sin pagTa’at ha Rasul ‫ﷺ‬

Wajib ha katan Muslim (usug iban babai)

ُ
‫َو �اﻠﺪ ِﻠ ْﻴ ُﻞ َﻗ ْﻮﻠ ُﻪ ﷺ‬
ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ َ� ْ َ � َ �َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ �� � ُ
( ‫ﷲ و ﻤﻦ‬ ِ ‫ ﻳﺎ رﺳﻮل‬: ‫ﻜﻞ اﻤ ِﺘﻲ ﻳﺪﺧﻟﻮن اﻠﺠﻨﺔ ِإﻻ ﻤﻦ اﺑﻰ ﻗﺎﻠﻮا‬
َ‫ َﻤ ْﻦ �ا َﻃ َﺎﻋ ِﻨﻲ َد َﺧ َﻞ ْاﻠ َﺠ �ﻨ َﺔ َو َﻤ ْﻦ َﻋ َﺼﺎ ِﻧ ْﻲ َﻓ َﻘ ْﺪ �اﺑﻰ‬: ‫) َﻳ �ﺎ َﺑﻰ ؟ َﻗ َﺎل‬
Iban in dalil, sabda sin Rasul ‫ﷺ‬
(In katan Ummat ku makasud sila pa Surga' amura in
hisiyu-siyu in di' mabaya', in agi nila (manga Sahabat):
O! Rasulullah hisiyu in di' mabaya' (sumud pa Surga')?
Nagsabda in Rasul ‫ﷺ‬: Hisiyu-siyu in magta'at magad
kaku' makasud siya pa Surga' iban hisiyu-siyu in
magma’siyat kaku' na siya na tuud in di' mabaya')).

8
‫اﻟﺪ ْﻳ ِﻦ‬
ِّ ‫ َﻣ ْﻌ ِﺮ َﻓ ُﺔ‬: ‫ﺚ‬ َّ ‫ﺻ ُﻞ‬
ُ ‫اﻟﺜﺎ ِﻟ‬ َ
ْ ‫َا‬
‫ﻷ‬ ْ

USULAN Hikatu (3):

Pangingat/Umingat sin Agama (Islam)
ِّ ‫ِا ْﻋ َﻠ ْﻢ َأ َّن‬
‫اﻟﺪ ْﻳ َﻦ َﻣ َﺮا ِﺗ ُﺐ‬

Ingata, bunnal tuud in Agama mara-tib siya

(nagsususun-susun in Lambang atawa Rank niya).
ُ ْ ‫َا ْﻟﻤﺮ َﺗﺒ ُﺔ‬
‫ َا ِﻹ ْﺳ َﻼ ُم‬- ‫اﻷ ْو َﻟﻰ‬ َ َْ

In Panagnaan Lambang -
“Islam”(Pangagad tubus ha pardaakan sin Tuhan)
َّ ‫َا ْﻟ َﻤ ْﺮ َﺗ َﺒ ُﺔ‬
ُ ‫ َا ِﻹ ْﻳ َﻤ‬- ‫اﻟﺜﺎ ِﻧ َﻴ ُﺔ‬
‫ﺎن‬

In Hikaduwa Lambang -
“Iyman” (Pagparatsaya).

َّ ‫َا ْﻟ َﻤ ْﺮ َﺗ َﺒ ُﺔ‬
ُ ‫ َا ِﻹ ْﺣ َﺴ‬- ‫اﻟﺜﺎ ِﻟ َﺜ ُﺔ‬
‫ﺎن‬

In Hikatu Lambang -
Ihsan” (Pagparayaw sin hinang)

9
 ِ ْ ‫َﻣ ْﻌ َﻨﻰ‬
‫اﻹ ْﺳ َﻼ ِم‬
In ma'ana sin "Al Islam"
� ‫ َو ْاﻹ ْﻧﻘ َﻴ ُﺎد َﻠ ُﻪ ﺑ‬, ‫ُﻫ َﻮ اﻹ ْﺳﺘ ْﺴ َﻼ ُم �� ﺑ �ﺎﻠﺘ ْﻮﺣ ْﻴﺪ‬
َ‫ﺎﻠﻄﺎﻋ ِﺔ‬ ِ ِ ِ ِ ِ ِِِ ِ ِ
ْ � َ ْ ّ َ ُ َ َ َ ْ َ
‫ و اﻫ ِﻟ ِﻪ‬, ‫اﻠﺸﺮ ِك‬ ِ ‫و اﻠﺒﺮاءة ِﻤﻦ‬
Amuna in panukbal (mamugsu’i) sin ginhawa baran pa
(kabayaan sin) Tuhan (‫)اللہ‬, labay ha magtag-iypun
tunggal Kaniya iban mag Patikawa' magta'at Kaniya
iban tuminggal (mamug-tu’i) sin pag-Shirk iban sin
maghihinang Kaniya.

ِ ْ ‫ﺎن‬
‫اﻹ ْﺳ َﻼ ِم‬ ُ ‫ﻛ‬َ ‫َأ ْر‬
MANGA RUKUN SIN ISLAM
Pagnayk saksi’ ha way mapatut
pagtag-iypunan tunggal malayn- ‫شَ َها َدة أَن الَّ إِلَ َه إِالَّ الله‬
1 gkan ALLAH, iban bunnal tuud in ‫ول الل ِه‬ ُ ‫َوأ َّن ُم َح َّم ًدا َّر ُس‬
Muhammad daak Niya
Pagpalindug sin Sambahayang
2 (lima waktu).
‫الصالَ ِة‬
َّ ‫َوإِق َِام‬
3 Pagtunay sin Zakat ‫َوإِيْتَا ِء ال َّزكَا ِة‬
Pagpuasa ha bulan Ramadhan
4 (hangkabulan).
‫َو َص ْو ِم َر َم َضا َن‬
5 Pagnayk Hadji’ pa Baytullahil
Haram (ha Makkah) ha siyu2x ‫َوالْ َح ِّج‬
in makagaus tumunay kaniya.

10
 ٔ
‫ﻋﻦ اﺑﻲ ﻋﺒﺪ اﻠﺮﺣﻣﻦ ﻋﺒﺪ ﷲ ﺑﻦ ﻋﻣﺮ ﺑﻦ اﻠﺨﻄﺎب رﺿﻲ ﷲ‬
‫ ُﺑ ِﻨ َﻲ‬:‫ ﺳﻣﻌﺖ رﺳﻮل ﷲ ﺻﻟﻰ ﷲ ﻋﻟﻴﻪ وﺳﻟﻢ ﻳﻘﻮل‬: ‫ﻋﻨﻬﻣﺎ ﻗﺎل‬
ً‫ َو �ا �ن ُﻤ َﺤ �ﻣﺪا‬، ‫ َﺷ َﻬ َﺎد ِة �ا ْن �ﻻ إ َﻠ َﻪ إ �ﻻ ﷲ‬: ‫ْاﻹ ْﺳ َﻼم َﻋ َﻟﻰ َﺧ ْﻣﺲ‬
ِ ِ
ْْ َ ّ َ َ َ � ِ َ ِ ْ َ َ � ٍ َ َ
‫ و ﺣ ِﺞ اﻠﺒﻴ ِﺖ‬، ‫ و ِإﻳﺘ ِﺎء اﻠﺰﻜﺎة‬، ‫ و ِإﻗ ِﺎم اﻠﺼﻼة‬، ‫ �ر ُﺳ ْﻮ ُل ﷲ‬،
‫َو َﺻ ْﻮ ِم َر َﻤ َﻀ َﺎن‬
Iban in dalil Hadith bayta' dayng kan Abdullah ibn
(anak) hi Umar kiyaridaan sila karuwa sin Allah
nagbayta’ siya: Nagsabda in Rasulullah (‫)ﷺ‬.

‹‹Nabangun in Agama Islam duun ha Lima parkala':

pagnayksaksi’ sin bunnal tuud wayruun Tuhan mapatut
pagtag-iypunan malayngkan Allah iban bunnal tuud in
Muhammad daak sin Allah iban pagpalindug sin
sambahayang (lima waktu) iban pagtunay sin Zakat
iban pagnayk Hadji’ iban pagpuasa ha bulan Ramadhan

‫رواﻩ اﻠﺒﺨﺎري وﻤﺴﻟﻢ‬

11
 ِ ‫َﻣ ْﻌ َﻨﻰ َا ْ ِﻹ ْﻳ َﻤ‬
‫ﺎن‬
In ma'ana sin "Al Iyman"
َ ْ � ْ َ َ َ َ َ ّ َ َ ْ َ ْ َْ َ ْ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َْ
‫ا ِﻹﻳﻣﺎن ﻳﺸﻣﻞ ﺗﺼ ِﺪﻳﻖ اﻠﻘﻟ ِﺐ و ِإﻗﺮار ِاﻠﻟﺴ ِﺎن و ﻋﻣﻞ اﻻﻋﻀ ِﺎء‬
In Iyman; pagparatsaya nasakup niya in pagtasdik sin
pangatayan (mangahagad pa Allah), iban pag-iqrar sin
dila' (lumapal sin kalima la-ila-ha illallah) iban sin
paghinang sin anggawta' baran ( biya' sin huminang sin
kabayaan sin Allah).

ِ ‫ﺎن َا ْ ِﻹ ْﻳ َﻤ‬
‫ﺎن‬ ُ ‫ﻛ‬َ ‫َأ ْر‬
MANGA RUKUN SIN IYMAN
Pagparatsaya pa Allah
1 (magkahagad Kaniya). ‫ا ْ َِإل ْ َميا ُن بِالل ِه تَ َع َاىل‬
Pagparatsaya ha manga
2 Malaikat
‫ا ْ َِإل ْ َميا ُن بِالْ َمالَئِ َك ِة‬
3 Pagparatsaya ha manga Kitab ‫ا َإلْ ِ ْ َميا ُن بِالْ ُكتُ ِب‬
4 Pagparatsaya ha manga Rasul ِ‫ا ْ َِإل ْ َميا ُن بِال ُّر ُسل‬
5 Pagparatsaya ha Adlaw Mahuli ِ ‫وم‬
‫اآلخ ِر‬ ِ ‫ا َإلْ ِ ْ َميا ُن بِالْ َي‬
6 Pagparatsaya ha Qadar (gantaan/-
kiyahandak sin Allah) marayaw
‫رش ِه‬
ِّ َ ‫ا ْ َِإل ْ َميا ُن بِالْ َق ْد ِر َخ ْ ِري ِه َو‬
atawa mangi' (dayng Kaniya)

12
 ‫ﺎن‬ ِ ْ ‫َﻣ ْﻌ َﻨﻰ‬
ِ ‫اﻹ ْﺣ َﺴ‬
Ma'ana sin "Ihsan"

َ‫ َﻓﺈ ْن َﻠ ْﻢ َﺗ ُﻛ ْﻦ َﺗ َﺮ ُاﻩ َﻓﺈ �ﻧ ُﻪ َﻳ َﺮاك‬, ‫ﷲ َﻜ �ﺎ �ﻧ َﻚ َﺗ َﺮ ُاﻩ‬

َ ‫ُﻫ َﻮ �ا ْن َﺗ ْﻌ ُﺒ ُﺪ‬
ِ ِ
Amuna in magtag-iypun kaw pa Allahu Ta’ala biya'
(sakaula-ula) bunnal tuud in ikaw kikita' mu Siya, na’
bang di' mu Siya kakitaan na tantuha (ha pangatayan
mu) bunnal tuud in Siya (Allah) kikita’ Niya kaw.

Bang mayan piyapagbarakat sin Allaah,

ameeeen.
Wallaahu a’lam bissawaab.

َ ‫َﻻ َﺗ ْﻨ َﺴ ْﻮ َﻧﺎ ِﻣ َﻦ‬

ُ ‫ﺻﺎ ِﻟ ِﺢ ُد َﻋﺎ ِﺋ‬
‫ﻜ ْﻢ‬
Ayaw niyu man kami kalupahi ha duwaa niyu

iban in kitab ini hipagdihil sadja dih makadjari

hipagdagang daing ha sabab yan pangayuun namu kaymu
puas sin pagbassa mu sin kitab ini, dihilan pa
taymanghud mu muslim hasupaya siya makakawa paidda.

For more information and further booklets in this series:

https://www.facebook.com/TausugIslamicBooklet/
13