Asıl mesele taksimetre değil bir plaka kirası aylık 5 bin lira olur mu

Ortada ciddi bir rant olmasa, UBER ya da benzerleri bu pazara girmeye çalışırlar mı..?

30.12.2016 21:13 Karakter boyutu :

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME)tarafından alınan bir kararla,
taksiler için indi bindi (kısa mesafe) ücreti 8,75 TL olarak belirlendi. Kısa mesafeli taksi kullanımlarına,
gidilen mesafeye bağlı olarak yüzde elliye varan oranlarda, yetkililerce zam olmadığı belirtilen zam
yapılmış oldu. Kararın gerekçesi taksicilerin kısa mesafe yolcu almak istememesi.

Konuyla ilgili olarak, Anadolu Ajansı (AA) muhabirine açıklama yapan İstanbul Taksiciler Esnaf Odası
Başkanı Yahya Uğur; İstanbul Taksiciler Esnaf Odasına gelen şikayetlerin büyük kısmının kısa mesafe
gitmeme sorununu içerdiğini, müşterilerin de taksi bulamamaktan şikayetçi olduğunu, bu kararla
sorunun çözüldüğünü, artık 1 kilometrelik mesafeye de giden, 2,5 kilometrelik mesafeye de giden 8
lira 75 kuruş ödeyecek, diye konuşmuş. (http://aa.com.tr/tr/gunun-basliklari/istanbulda-taksilerde-
kisa-mesafe-ucreti-belirlendi-/716035)

Kamunun, kamu hizmeti yapmaları için tahsis ettiği plakalarla kamunun koyduğu kurallara uygun
olarak kamu hizmeti vermesi gereken ancak kısa mesafe yolcu almayarak kamu hizmetini hakkınca
yerine getirmeyen taksiciler, taksilerin kurallara uygun olarak çalışmasını denetlemesi, uymayanları
cezalandırması gereken UKOME tarafından, bedeli bu kamu hizmetini kullanan vatandaş tarafından
ödenecek şekilde ödüllendirilmiş.

Birçok kişinin, “pahalıysa binmesinler, dolmuş, otobüs kullansınlar o zaman” ya da ”ne yapsınlar onlar
da bütün gün trafikte ekmek paralarını kazanmak için uğraşıyorlar” diyerek yukarıda yaptığımız
değerlendirmeye katılmaması mümkündür.

Bu tür değerlendirmelerin iki nedenle doğru olmadığını belirtelim. Birinci neden taksinin hukuki
statüsü ile ilgili. Taksi herhangi bir ticari işletme değil. Kamu tarafından verilen bir imtiyaza bağlı
olarak kamu hizmeti verme yükümlülüğünü üstlenen, buna karşılık yolcu taşıma ve yaptığı bu hizmet
karşılığında ücret alma ayrıcalığı kazanan bir kamusal ulaşım aracı. Bu yüzden de her isteyen taksicilik
yapamıyor, taksilerin de normal koşullarda müşteri seçip, sen kısa mesafesin götürmem deme hakları
yok.

KİMSELERLE PAYLAŞMAK İSTEMİYORLAR

Taksiciler, idare ile taksiciler arasındaki bu hukuki ilişkiye dayanarak (bir çeşit sözleşme) korsan
taksilere ya da UBER gibi ABD menşeli alternatif taşımacık sistemlerine karşı çıkıyorlar. Ruhsat ya da
imtiyaz niteli taşıması nedeniyle hukuken süreli olması gerekirken, hukuka aykırı olduğunu
düşündüğümüz (konuyu yalnızca gelir açısından gören vergi mevzuatı dahil) ikincil mevzuat
düzenlemeleri ve mevzuata aykırı İl Trafik Komisyonu, UKOME ve İcra Mahkemesi kararlarıyla sürekli
hale getirilen, daha da öte satışa hatta mirasa konu özel mülkiyete dönüştürülen tekel “haklarını”
(aslında hukuken böyle bir hak olamaz) kimselerle paylaşmak istemiyorlar. Daha da öte, hiçbir makul
teknik gerekçeye dayanmaksızın alınan plaka tahdidi/sınırlaması kararlarıyla bu “hakkın” tekel niteliği
pekiştiriliyor.

İkinci neden, her ne kadar aksi iddia edilse de, taksi plakası sahiplerinin ekmek parasından oldukça
fazla olan kazançları. Ne demek istediğimizi biraz açalım. Bu başlıkta bakılması gereken ilk husus, üst
paragrafta belirttiğimiz üzere hukuka aykırı şekilde mülkiyet niteliği kazandırılan plakaların serbest
piyasadaki satış ya da kira değerleri.

Konumuz İstanbul olduğu için örnekleri de İstanbul’dan seçelim. İnternette yer alan kiralık ve satılık
taksi plakası ilanlarından elde ettiğimiz bilgilere göre, İstanbul Anadolu Yakası Kadıköy için bir taksi
plakasının yıllık kirası 60 bin TL’den başlıyor. Avrupa yakası için fiyatlar bunun da üstünde. Plaka
sahibi plakasını günlük ya da aylık kiraya veriyorlar. Kira bedeli aylık yaklaşık 5000 TL yani 2017 için
tespit edilmiş olan yeni asgari ücretin (net) üç katından fazla. Plaka satış rakamları ise 1 milyondan
başlıyor, durağa bağlı olup olmamasına, durağın yeri ve iş kapasitesine göre çok daha yüksek
bedellere ulaşabiliyor. Taksi ücretlerine yapılan her zam bu bedellerin/rantın daha da artmasına
sebep oluyor. Aşağıdaki linklerde ve benzerler sitelerde onlarca hatta yüzlerce örnek bulmak
mümkün. (https://www.sahibinden.com/ticari-araclar-ticari-hat-ticari-plaka-taksi-plakasi/istanbul)
(http://www.tebernuskirecci.com.tr/konut/taksi-getirisi/45938)

YANİ İKİ KATINDAN DAHA FAZLA ARTMIŞ

Arabada çalışan, çoğu sosyal güvenliği olmayan şoförler ise kirayı çıkarmak için ya da borçlanarak
aldığı plaka borcunu ödeyebilmek için gece gündüz çalışmak zorunda. Bu baskının yarattığı stres
nedeniyle müşteri için aralarında bıçaklı silahlı çatışma dahi olabiliyor. Halk otobüsleri ve dolmuşlar
için de durum farklı değil. Yorgunluk ve yolcu kapma kaynaklı olarak, yolcuların hayatlarını tehlikeye
atacak olaylar, sadece medyaya yansıyanlar dikkate alınsa dahi azımsanmayacak sayıda. Dolayısıyla,
esas sorun plaka sahiplerinin aldığı para da değil, ranta dayalı bu sistemin kamusal bir hizmet olan
toplu taşımda neden olduğu kalite ve güvenlik sorunları. (http://www.hurriyet.com.tr/taksicilerin-
bicakli-silahli-kavgasi-kamerada-40237025), (http://www.aksam.com.tr/yasam/bursada-ozel-halk-
otobusu-direksiyonunda-pes-dedirten-goruntuler/haber-558543),
(https://www.youtube.com/watch?v=M7fKk5c4zgI), (http://www.iha.com.tr/haber-otobus-ve-
minibus-soforu-boyle-birbirine-girdi-453704/)

Durum bu olunca ulaşım giderlerinin hane halkı harcamaları yani aile bütçesi içerisindeki payı da
sürekli artıyor, söz konusu fahiş bedeller vatandaşa ödettirilmiş oluyor. TÜİK tarafından her yıl
yayınlanan Hane halkı Tüketim Harcaması istatistiklerine göre, 2003 yılında hane halkı harcamaları
içerisindeki payı yüzde 9,8 olan ulaşım harcamaların payı 2015’de yüzde 17 olarak gerçekleşmiş.
Yüzde 20’lik en alt gelir dilimindeki vatandaşlarımız için durum çok daha vahim. Yüzde 20’lik dilimde
yer alan hane halklarının bütçelerindeki ulaşım harcamaları payı 2003 yılında yüzde 4,2 iken, 2015’de
yüzde 8,8’e yükselmiş, yani iki katından daha fazla artmış.
(http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=47),
(http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do;jsessionid=hcglYmfTwDqnYTShVx9QKm2mvYm1bntl1
Wpv2GTyslG0MJBp4qnn!-1717625595?id=21580)

Yazımızı, ortada ciddi bir rant olmasa, UBER ya da benzerleri bu pazara girmeye çalışırlar mı? Ya da bir
plaka durduk yerde aylık 5000 TL (asgari ücretin 3 katından fazla) kira getirir, 1 milyon TL’den fazla
paraya el değiştirir mi? diye sorarak bitirelim.

Ahmet Müfit

Odatv.com