You are on page 1of 352

A

a [aγra] : a/A || asekkil amezwaru n


ugemmay n tmaziγt.
a [a] : a.
a TJR. || tazelγa n usiwel. MD.
A tameṭṭut ! – a ccix ! Ma isem
ibeddu s teγri, a yettuγal d ay. MD.
Ay argaz ! Ay aqcic ! NFL. A rrebḥ, a
tafat ! A lxir, a rrebḥ ! NZ. A win
ifeṭṭren s lekdeb, s wacu ara teččeḍ
imensi ?
a [a] : a. TJR+RB+ MSKN || talγa
tawezzlant n : –agi, –ayi, –
agikana, atg. Yettas-d d awsil γer
yisem. MD. Argaz-a neγ argaz-
agi/ayi/agikana (ineggura-ya ur
ten-nettaru ara, deg lmenṭeq kan i
ten-nessexdam).

1
Lqayed, yella nnig Lxuğğa. SG :

B Bacaγat.
bacmaqt [ṯabacmaqṯ]:
[ṯabacmaqṯ]: ta/tbacmaqt.
SM+NT || tasebbaṭ tacebḥant i
ttlusunt tlawin timerkantiyin. MD.
Mi ara qqnent tlawin lḥenni i
b [ba]: b/B. || asekkil wis sin n leqwiɛan n yiḍarren-nsent, ttgent-
ugemmay n tmaziγt. d tibacmaqin s lḥenni-nni. SG.
Tibacmaqin.
Ba
badut [ṯaḇaḏuṯ]
[ṯaḇaḏuṯ] : ta/tbadut. SM+ NT
bab [ḇaḇ]
[ḇaḇ] : bab.
bab SM+ML || 1. win ilan || anamek n wawal, n tikti, n
kra n tγawsa (d wayen ayen ur nelli tmiḍrant. MD. D acu i d tabadut n
d taγawsa). MD. Bab n wayla, bab n wawal-a ?= D acu i d anamek-ines ?
uxxam || 2. win ilan kra, rnu iḥkem SG. tibadutin.
deg-s. MD. Bab n wawal, bab n rray.
baḍen
baḍen [baḍen/ba
[baḍen/baṭen]
baṭen] : baḍen.
bab n yigenwan [ḇaḇ
[ḇaḇi
ḇaḇiǥenwan] : Bab MG+GWT || issin sser (n ḥedd), daser
n yigenwan. SM+ML || Rebbi. MD. D neγ xaleḍ mliḥ. MD. Aṭas aya degmi
bab n yigenwan i d-ixelqen t-buḍneγ. MẒR. Ibuḍen, ad ibaḍen,
imdanen. ittbaḍan. MΓN. Ibuḍnen. sDD+SM.
baba [ḇaḇa]:
[ḇaḇa]: baba.
baba SM+ML || 1. win i Abaḍen. abaḍni. lbaḍna. SDD+MG.
iyi-d-yurwen. MD : Wa, d gma : d Mbaḍen, sembaḍen.
mmi-s n baba d yemma. || 2. baḥwasu baḥwasu SM+
baḥwasu [baḥwaṣu] : baḥwasu.
leḥmala. NFT. Wa, d mmi-s n baba-s ML|| win iweɛɛan i kra, yeddem-it,
= iḥemmel baba-s. NZ : – A baba, yawi-t. MD. Wa mačči d beṭṭu, d
wten-aγ ; – A mmi, ɛeqlen-aγ! baḥwasu. MGD. Aḥwas. MGL. Beṭṭu.
*babat [aḇaḇaṯ]:
[aḇaḇaṯ]: a/ubabat.
a/ubabat SM+ML || [aḇaḵuṛ] : a/ubakur. SM+ ML||
bakur [aḇaḵuṛ]
win d-yurwen mmi-s neγ yelli-s. MD ssenf n tbexsisin (lexrif) i d-
: Nekk d ababat, kečč werɛad ur yettsemḍin deg unebdu (ssif), deg
tezwiğeḍ. SG. ibabaten. lawan n userwet, uqbel lawan n
babaγayu [ḇaḇa
[ḇaḇaγayu]:
ḇaḇaγayu]: babaγayu. lexrif. Tabakurt : taneqlet
SM+ML || afrux imrebbi, i yettrebbi (tameγrust, tagrurt) i d-yettaken
umdan deg uxxam ; yettemgar deg ibakuren (tibexsisin, iliγman). SG.
lqefs; babaγayu yettales-d i wayen Ibakuren. JML. lbakur.
yesla : ihedder, icennu. MD. balak [balak] : balak. TJR. Aferdis n
Yettḥwal tameslayt, yeγleb ubhat || wexxer, qqel γer tama ;
babaγayu. SG. Ibabaγayuten. γur-k (-m). MD. Balak, ad ɛeddiγ!
bacaγa [bacaγa]: bacaγa. SM+ ML || baliz [abaliz, aḇaliz]
aḇaliz] : a/ubaliz.
yiwen n lğid gar leğwad deg tallit n SM+ML || lḥila (taγawsa) ideg yeggar
Yiṭerkiyen d tin Yifransisen deg umdan iceṭṭiden-is d tγawsiwin-
Lezzayer ; leğwad, d wid iwumi nniḍen, tugart mi ara yinig. MD.
tɛelleq ddula (n Ṭṭerk, n Fransa) Iḥder-d rrwaḥ ad nruḥ, tabalizt gar
cciɛa terna tefka-yasen leḥkem ; yifassen (tizlit). SG. Ibalizen. NT.
Bacaγa, yekka-d nnig Lqayed ; Tabalizt (tibalizin).
2
ballaw [aḇallaw]
[aḇallaw] : a/uballaw. SM+ML Ibusa, ur ibusa, ad ibasi, ittbasi.
|| imγi d-yettağğan tiɛeqqayin MΓN. Ibusan. SDD+SM. Abasi,
yesɛan isennanen. MD. Timeḥremt ambasi. SDD+MG. Sbasi, mesbasi.
mm tballawin (neγ mm zzrur). SG.
batenğal [batenğal] : batenğal.
Iballawen. NT. Taballawt.
SM+ML || ssenf n lxeḍra (izegzawen)
balmud [aḇalmuḏ]
[aḇalmuḏ] : a/ubalmud. yettmeččan mi tewwa, ama deg
SM+ML || amecṭuḥ yeqqaren deg zzit, ama deg waman. MD. Llan kra,
lakul. MD. Kra n yiγerbazen werğin uγen-d akilu n batenğal deg
imezwura rran-asen tiwwura ilindi, ssuq, axaṭer ur ssinen ara ad t-
xaṭer ulac ibalmuden ara yeγren niwlen.
deg-sen.. SG. Ibalmuden. NT.
baṭaci
baṭaci [baṭaci]
[baṭaci] : baṭaci.
baṭaci. SM+ML || urar
Tabalmudt.
n yimdanen (arrac, irgazen). MD.
Asmi nella d arrac, yal tameddit n
wass netturar baṭaci gar-aneγ.
baluẓ
baluẓ [aḇaluẓ, abaluṣ] : a/ubaluẓ
SM+ML || aman igellen ideg yexleḍ baṭaṭat
baṭaṭat [ṯabaṭaṭaţ, ṯaḇaṭaṭaţ ] :
wakal, iẓuran n yimγan, d ta/tbaṭaṭat.
ta/tbaṭaṭat. SM+ NT || ssenf n lxeḍra
yibeɛɛac. MD : Tedduγ kan armi i (izegzawen) yettmeččayen mi
kecmeγ deg ubaluẓ. SG : Ibalusen. tewwa kan, ama deg waman (neγ
MGD. Amalus, amejriw. deg useqqi), ama deg zzit, mi ara
teqlu. MD. Llan wid ur ntett ara
Banta [taḇanta] ta/tbanta SM+NT ||
[taḇanta] : ta/tbanta.
lbaṭaṭa, mi tewwa (teqla) deg zzit.
1. taγawsa n uγeggad i yeskar
SG. Tibaṭaṭatin. JML. Lbaṭaṭa.
ufellaḥ neγ uḥeddad γef taγmiwin-
is; tettwaqqan γer wammas yakk d baxur [aḇaxuṛ]
[aḇaxuṛ] : a/ubaxur. SM+SG ||
γer yiri. MD. Ifellaḥen zik, s amexluḍ n yiḍγaγen ireqqen, am
tbantiwin i d-cerrwen tidi.|| 2. lğawi, aẓarif, ttuteyya, atg. MD. Ad
taγawsa n uceṭṭid i skaren sxelḍen ibaxuren, ad ten-rren γef
yimdanen mi ara tuγ xeddmen. MD. tmes, iwakken ad fsin; mi ara d-ten
Deg sbiṭar, tibantiwin n yewwet leḥmu, ad d-brun i dexxan
yixeddamen, am ṭṭbib, am ufremli, swayes sufuγen medden deg
d ticebḥanin. SG . Tibantiwin. umdan neγ deg lḥara ma
tettwazdeγ s yir kra, am leğnun ;
barda [taḇarda]
[taḇarda] : ta/tbarda. SM+ NT
yes-sen daγen sefsaxen medden
|| taγawsa i skaran medden i uγyul
iḥeckulen ma muggen-d i ḥedd. SG.
(aserdun, taserdunt) mi ara bγun
Ibaxuren. JML. Lebxur. MGD.
ad d-ɛebbin fell-as kra, neγ mi ara
Isefsaxen.
bγun ad t-rekben. Md. Ayen
yelhan, wwin-t lefḥul, tabarda bawen [iḇawen]
[iḇawen] : i/yibawen. SM+SG
terḡa aγyul. (NZ). || ssenf n lxedra (izegzawen)
yettmeččayen, ama zegzawit, ama
bareγ [aḇare
[aḇareγ]
ḇareγ] : a/ubareγ. SM+NT ||
wwan deg waman (deg useqqi) ;
ssenf n yiγersiwen n lexla, am
deg-sen, amur ur nettmeččay :
wuccen. MD. Abareγ d uydi d
aγeryun ; amur i yettmeččayen :
ixsimen. MGD. Akɛeb.
tifejγelt. Deg tfejγelt, ad naf ilmec
basi [baṣi
[baṣi ]: basi. MG+GWT || mger yakk d yiɛeqqayen. aɛeqqa n
γer lḥebs. MD. Ibusa ur inγi. MẒR. yibawen. Nz. Iferr n yibawen, mγin
3
d asawen ; xlum-t a ɛecra, yeḥya-tt- bberwi [bberwi] : bberwi. MG+GWT ||
id yiwen. SF. Ibiw, ttwaxleḍ, rwi. MD. Terwi tebberwi,
yegguma ad yedher yixef-is (tizlit).
bayeɛ
bayeɛ [bayeɛ] : bayeɛ. MG+GWT ||
MẒR. I/yebberwi, ad i/yebberwi,
wehhi (s ufus-ik) akken yettwehhi
i/yettberway. SM+MG. Aberwi,
uɛsekri i win yellan nnig-s. MD. Deg
imberwi. SDD+MG. Mberwi.
lgirra-nni (1954-1962), ma
temlaleḍ-d aɛsekri deg ubrid ur as- bbeγ [bbeγ] : bbeγ. MG+GWT || ger
tbuyɛeḍ ara, ad ak-yefk tiγrit. MẒR. kra n tγawsa (aγrum) deg zzit, deg
Ibuyeɛ, ur ubuyeɛ, ad ibayeɛ, tamemt, deg udi. MD. Mi ara ittett
i/yettbayaɛ. MΓN. Ibuyɛen. SDD+SM. aγrum s wudi, itebbeγ ula d
Abayeɛ. SDD+MG. Mbayeɛ. accaren-is. MẒR. I/yebbeγ, ur
i/yebbiγ, ad i/yebbeγ, ittebbeγ.
bazin [aḇazin]
[aḇazin] : a/ubazin.
a/ubazin SM+ML || 1.
MΓN. I/yebbγen. SM+SM. Abbaγ,
asafar n wučči yettmagan s uwren
tubbγa. SDD+ MG. ttwabbeγ.
n yirden (n temẓin), yettwaftal am
seksu, am berkukes. MD. Iɛeqqayen *bbexbex [bbexbex] : bbexbex. MG +
n ubazin ufayit, mačči am wid n GWT || ẒR. Sbexbex.
seksu. || 2. ayen yerwin, ayen ur
bbeẓ bbeẓ. MG+GWT || ger,
bbeẓ [bbeẓ] : bbeẓ
nesfi ara. MD. Weɛad tefri temsalt-
kcem deg waman. MD. Yeğğa-yi
nni, rnan-aγ-d abazin-nniḍen.
armi γefleγ, yebbeẓ-iyi. MẒR.
I/yebbeẓ, ur i/yebbiẓ, ad ibbeẓ,
itebbeẓ. MΓn. I/yebbẓen. SM+SM.
Bb Tubbẓa, abbaẓ. SDD+MG. Mibbeẓ.
bbeẓbeẓ
bbeẓbeẓ [bbeẓbeẓ] : bbeẓbeẓ.
MG+GWT || ččar d aman. MD. Yezger
bbaḥ
bbaḥ [bbaḥ] : bbaḥ. SM+ML || ulac : s
asif s lqecc, yeffeγ-d yebbeẓbeẓ.
lehdur n warrac. MD. “bbaḥ ṭiṭi, ewt
MẒR. I/yebbeẓbeẓ, ur i/yebbeẓbeẓ.
aqamum” i as-yenna ugḍiḍ (ufrux) i
ad i/yebbeẓbeẓ, i/yettbeẓbiẓ. MΓN.
mmi-s.
I/yebbeẓbẓen.
bbeḥbeḥ
bbeḥbeḥ [bbeḥbeḥ]: bbeḥbeḥ.
bbi [bbi]: bbi. MG+GWT || ṭṭef aksum
MG+GWT || ens (xsi) a ssut deg
n ḥedd gar sin n yiḍudan. MD. Ma
taγect. MD. Yecna yecna armi
yexdem-ak kra, bbi-t neγ ckukkeḥ-
tebbeḥbeḥ taγect-is. MẒR.
it. MẒR. I/yebbi, ur i/yebbi, ad
I/yebbeḥbeḥ, ur i/yebbeḥbeḥ, ad
i/yebbi, i/yettebbi. MΓN. I/yebbin.
i/yebbeḥbeḥ, i/yettbeḥbiḥ. MΓN.
MGD. Skuṭṭef.
i/yebḥebḥen. SM+MG. Abeḥbeḥ,
abeḥbaḥ. SDD+MG. Sbeḥbeḥ. bbijjew
bbijjew [ḅḅijew]:
[ḅḅijew]: bbijew. MG+GWT ||
qim ur ttḥerrik ara, ur d-ttara ara
bberbek [bberbeḵ]
[bberbeḵ] : bberbek.
awal ; bhet. MD. Heddreγ-as,
MG+GWT || ṭṭerḍeq, sselfeɛ. MD.
yeqqim ibbajjew. MẒR.
Tebberbek lbumba, tenγa acḥal d
I/yebbajjew, ur i/yebbajjew, ad
amdan. MẒR. I/yebberbek, ad
i/yebbijjew, i/yettbijjiw. MΓN.
i/yebberbek, i/yettberbik. SM+ MG.
I/yebbajjwen. SDD+SM. Abijjew.
Aberbek. SDD+MG. Sberbek,
SDD+MG. Sbijjew
mberbek, mesberbek.

4
bbu [abbu] : a/wabbu.
a/wabbu SM+ML || mi ḍerrgen, ttbeciccen. MD. Leqbayel,
arzrγen yisγaren, yettali-d wabbu. zik, ur sɛin ara ibdaz ; ay γur-sen d
MD. Tekker tmes, yuli-d wabbu. igudiyen.
MGD. Dexxan, aluyen.
bded [bdeḏ]
[bdeḏ] : bded. MG+GWT || kker
bbuc [abbuc] : a/ubbuc. SM+ML || fell-ak. NZ. Bded, ad twaliḍ ; ruḥ, ad
amur deg tfekka n urgaz ; yettili d-tawiḍ ; qim, ulac ! MẒR. Ibded, ur
gar taγmiwin-is, yes-s, yettbeccic, ibded, ad ibded, ittbedday. MΓN.
itegg tameṭṭut. MD. Argaz γur-s I/yettbeddayen. SDD+SM. Ibeddi,
abbuc, tameṭṭut tesɛa tibbac (neγ : abaddid, anebdad.. SDD+MG. Sebded,
tibbucin). SG. Ibbac. MGD. Aɛeṭṭud, msebded. TLΓ+Nḍ. bedd. MGL. Qim.
aɛelluc.
[ḇḏer] : bder. MG+GWT || awi-d
bder [ḇḏer]
[ṯabbucṯ] : ta/tebbuct. SM+NT
bbuct [ṯabbucṯ] awal γef kra, γef ḥedd deg leγyab-
|| 1. idmaren n tmeṭṭut ; yes-s, is. MD. Win d-iğğan kra yelhan
tessuṭuḍ tyemmat aleqqaq (lḍufan). deffir-s, beddren-t-id medden s
MD. Win ur nerwi ayefki (n tebbuct) lxir. MẒR. I/yebder, ad i/yebder,
n yemma-s, d ameγbun meskin. SG. ibedder. SM+ MG : Abdar. SDD+SM.
Tibbac, tibbucin.|| 2. tacrurt n Anebdar. SDD+MG. ttwabder. Talγa-
lḍufan. MD. Mi ara s-xetnen i uqcic, nniḍen : adder.
gezzmen-as acerdbiḍ n yixef n
*bdil [aḇḏil]
[aḇḏil] : abdil. SM+ML || win
tebbuct-is.
yeqqlen deg umkan wayed. MD.
bbuh [abbuh] : abbuh. TJR. || Awal n Tayemmat, ur tesɛi abdil. SG.
usiwel, n unaji. MD.Abbuh ! Ibdilen. ẒR. Beddel
ɛiwen(t)-iyi ! Abbuh, a lγaci ! MGD.
[ḇḏu] : bdu. MG+GWT || egg kra d
bdu [ḇḏu]
Taneɛrit ! Ad tneɛrem !
amezwaru. MD. Uqbel ad tebduḍ
bburef [buṛṛef]
[buṛṛef] : bburef. MG+GWT || učči, ini : Bismilleh ! MẒR. I/yebda,
simγer iman-ik ; ḥseb iman-ik nnig ur i/yebdi ad i/yebdu, ibeddu. mΓn.
lγaci MD. Yesɛa idrimen kan, I/yebdan. SDD+SM. beddu. SDD+MG.
yebburref γef medden. MẒR. Sebdu, ttwabdu, msebdu. MGD. Amu
I/yebburref, ur yebburref, ad (neγ : ami), zwir. NMG. Fakk, kfu.
i/yebburref, i/yettburruf. MΓN.
bḍu [ḇḍu/ḇṭu] : bḍu. MG+GWT ||
i/yebburfen. SDD+SM. Abburef.
gzem, freq. NZ. Atmaten d atmaten,
aɛebbuḍ yebḍa-ten. MẒR. Ibḍa, ad
ibḍu, ibeṭṭu. SM+SM : Beṭṭu. SDD+MG.
Bc, Bd Sebḍu, msebḍu, ttwabḍan. NMG. Zdi,
sdukkel.

bcirt [ṯaḇcirṯ]
[ṯaḇcirṯ] : ta/tebcirt. SM+NT ||
taferṭeṭṭut n yiḍ. MD. Tabcirt mi d-
tekcem s axxam, tettawi-d lfal
Bec, beč, bed, bej, beh, beḥ
beḥ
yelhan. SG. Tibcirin. Talγa-nniḍen :
lebcira.
becc [ḇecc]
[ḇecc] : becc. MG+GWT || suffeγ
bdaz [iḇḏaz]:
[iḇḏaz]: i/yibdaz. SM+SG || ibeccan-ik/im (neγ : ibeccicen,
amḍiq ideg teffeγen medden : ideg ibezḍan). MD. Mdeg ccetwa, ay
5
ttbeccicen medden aṭas. MẒR. bedɛit
bedɛit [ṯaḇeḏɛiṯ] : ta/tbedɛit.
ta/tbedɛit SM+
ibecc, ad ibecc, i/yettbeccic. NT || aselsu (llebsa) yettemlasen gar
SDD+SM : Ibeccan. SDD+MG. Sbecc, tqemjet d ubalṭu(n). MD. Zik,
mesbecc. MGD. bzeḍ. imnayen (at wayla) ttlusun
tibedɛiyin. SG. Tibedɛiyin. MGD.
*beccan [iḇeccan]
[iḇeccan] : i/yibeccan.
i/yibeccan.
Tijilit (n uγeggad).
SM+SG. || MGD. Ibeccicen, ibezḍan.
ẒR. Becc. bejbej |bejbej] : bejbej. MG+GWT ||
ɛerqen-ak lehdur, ffeγ i leɛqel-ik.
[ḇeccaṛ] : beccar. SM+ML ||
beccar [ḇeccaṛ]
MD. Mi yekker ad yemmeslay,
Irebbit n zik (?) γur Yimaziγen, am
yebbejbej, ɛerqen-as lehdur. MẒR.
Anẓar (Rebbi n ugeffur). NFT. Mi ara
I/yebbebej, ur i/yebbekbej, ad
d-yeɛḍes llufan, deɛɛun medden,
i/yebbejbej, i/yettbejbij. MΓN.
qqaren : A Beccar, ad iruḥ ccer !
I/yebjebjen. SDD+SM. Abejbej. SDD +
* beccicen [iḇeccicen]
[iḇeccicen] : MG. Sbejbej, ttwabejbej.
i/yibeccicen.
i/yibeccicen. SM+ML+SG || MGD.
behdel [behdel] : behdel. MG+GWT ||
Ibeccan, ibezḍan. ẒR. Becc.
ɛayer, ḥeccem, kkes sser. MD. Ur iy-
[aḇeččim] : abeččim. SM+ML
beččim [aḇeččim] iğği, ur iyi-ixellef s yimi-s sdat n
|| 1- amur seg leqṭen, seg taduṭ. MD. lγaci, yebbezhdel-iyi ! MẒR. Ibehdel,
Uzzlen wanzaren-iw d idammen, ur ibehdel, ad ibehdel, i/yettbehdil.
sefḍeγ-ten-d s ubeččim n leqṭen. || MΓN. Ibhedlen. SDD+SM. Abehdel,
2. ssenf n udfel. MD. Adfel iγelli-d d tibehdelt. SDD+MG.Ttwabehdel,
absis, am seksu neγ berkukes ; mbehdel.
iγelli-d d abeččim, am telfafin n
beḥḥet [beḥḥeṯ] : beḥḥet. MG+GWT||
beḥḥet [beḥḥeṯ]
leqṭen. SG. Ibeččimen. MGD.
nadi, qelleb, seqsi. MD. ibeḥḥet-iyi,
Ameččim.
ad as-tiniḍ d apulis neγ d ağadarmi.
beckiḍ
beckiḍ [aḇeckiḍ/aḇeckiṭ] : MẒR. ibeḥḥet, ad ibeḥḥet, ittbeḥit.
a/ubeckiḍ.
a/ubeckiḍ. SM+ML || ssenf n slaḥ ay sM+ MG : abeḥḥet. sM+ MSK. abeḥḥat.
ssexdamen madden, ama i useyyed SDM. ttwabeḥḥet, mbeḥḥet.
(ssyada) n yifrax d lmal n lexla,
beḥmami
beḥmami [beḥmami] : beḥmami.
beḥmami.
ama i umenγi ; kkaten yes-s rrsas,
TΓR+ MRN || γef tikelt, akken yekmel
lbarud, ccabruṭi. Yella ubeckiḍ mm
(tekmel). MD. Ičča tateffaḥt
yiwet n txenfuct, yella win isɛan
beḥmami.
snat n txenfiyyac. MD. Zik, mi ara
ruḥen ad d-awin tislit, iqeffafen beḥri
beḥri [aḇeḥri] : a/ubeḥri. SM+ML || 1-
ttawin yid-sen ibeckiḍen. SG. ssenf n waḍu. yella ubeḥri n lebḥer,
Ibeckiḍen, ibeckiyaḍ. MGD. yella uhcili (achili). MD. Iwwet-d
Tamekḥelt. ubeḥri, iqelleɛ ixxamen. MGD. Aḍu.
|| 2- aṭṭan. MD. Yewwet-iyi ubeḥri s
bedd [ḇedd]
[ḇedd] : bedd. MG+GWT || ẒR.
aqerruy, s idmaren. Yenna-yas
Bded.
ubeḥri : « Ma deg ccetwa, ḍelmeγ
bedɛi
bedɛi [aḇeḏɛi ] : a/ubed
a/ubedɛi.
ubedɛi. SM+ML|| medden ; ma deg unebdu, d nutni
win i d-yessebdaɛen, i d- iyi-iḍelmen » : acku ttɛerrin, ur
yesnulfuyen, i d-yettawin amaynut. ttḥadaren ara iman-nsen. SG.
SG. Ibedɛiyen. Ibeḥriyen.

6
beḥruri
beḥruri [a] : a/ubeḥruri.
a/ubeḥruri SM+ML || tettwaɛqal deg ddjaj-is. SG.
ssenf n udfel. MD. Deg cctawi Tibellarin.
qessiḥen, tikwal, mi ara d-yewwet
bellaɛ [aḇellaɛ] : a/ubellaɛ. SM+ML ||
bellaɛ
waḍu, yettawi-d abruri. MGD.
mi ara azzlen waman (idammen,
Abruri. TTY. Aḥebruri.
isusfan) deg lqaɛɛa. MD. Yessusuf
beḥḥer [beḥḥeṛ] : beḥḥer. MG+GWT ||
beḥḥer γer lqaɛɛa armi d-iga abellaɛ zdat n
1. ɛumm, ccef deg lebḥer. MD. Deg yiḍarren-is. NZ. Ajeḥniḍ-is deg
unebdu, ttbeḥḥiren medden, xaṭer ubellaɛ, netta yettmenni ddellaɛ.
iḥma lḥal. || 2. kcem deg yiγeblan SG. Ibellaɛen.
imeqqranen, deg unezgum lqayen.
belleɛ
belleɛ [belleɛ, ḇelleɛ] : belleɛ.
MD. Kecmeγ deg leḥsab, ttbeḥreγ.
MG+GWT || err, sekker, γleq, susem.
MẒR. Ibeḥḥer, ur iḥebber, ad
MD. Win ur nessin ad yehder zdat n
ibeḥḥer, ittbeḥḥer. mΓn. Iḥebbren.
medden, yif-it ma ibelleɛ imi-s.
sDD+SM. Abeḥḥer. SDD+MG.
MẒR. Ibelleɛ, ur ibelleɛ, ad ibelleɛ,
Ttwabeḥḥer, mbeḥḥer.
i/yettbelliɛ. MΓN. Ibellɛen. sDD+SM.
Abelleɛ. SDD+MG. Ttwabelleɛ,
mbelleɛ.
Bek, bel, ben, beq
bellirej [iḇelliren
[iḇellirenğ]
ḇellirenğ] : i/ubellirenğ.
SM+ML || afrux (agḍiḍ) d amellal n
ssifa : aɛenqiq d yiḍarren-is γezzifit
bekker [ḇekkeṛ]
[ḇekkeṛ] : bekker. MG+GWT ||
; yettɛecci γef ttjur neγ teɛrestin (n
kker zik. MD. Llan kra n medden
wuzzal)ɛlayen nezzeh. SG .
ttbekkiren, ttɛeẓiren ; llan wiyiḍ,
Ibellirenğen. TLΓ+Nḍ. Ibellireğ
gganen alamma d azal. MẒR.
(ibelliruğ).
Ibekker, ur ibekker, ad ibekker,
i/yettbekkir. MΓN. i/yettbekkiren. belluḍ
belluḍ [aḇelluḍ ; aḇelluṭ]
aḇelluṭ] :
sDD+SM. Abekker. SDD+MG. Mbekker. a/ubelluḍ.
a/ubellu ḍ. SM+ ML || ssenf n lfakya i
d-tettağa tbelluṭ (ttejra) ; itett-it
belɛarriw
belɛarriw [aḇelɛaṛṛiw] :
lmal, tetten-t yimdanen deg lawan
a/ubelɛarriw. SM+ ML ||
a/ubelɛarriw. win
n laẓ ; – : ajemmal n tbelḍin.
ittnawalen deg lɛar. MD. Beɛɛed i
Tabelluḍt – yemma-s n ubelluḍ – d
ubelɛarriw, a bab n teqbaylit ! SG.
ttejra i d-imeqqim deg yidurar
Ibelɛarriwen. TLΓ+Nḍ. Bu lɛar.
ɛlayen d teẓgiwin ; asγar n tbelluṭ
belheddar [abelheddar]: xeddmen yes-s ineğğaren. NZ. I k-
a/ubelheddar. SM+ ML || win iɛuzzen ay abelluḍ, hatan cudden-
isuguten awal, iḥemmel ad yehder ak tacacit!
aṭas. MD. Abelheddar: ihedder,
belmeẓẓu
belmeẓẓuγ
ẓẓuγ [belmeẓẓu
[belme ẓẓuγ]:
ẓẓuγ]:
ismehdir. SG. Ibelheddaren. MGD. Bu
belmeẓẓu
belme ẓẓuγ.
ẓẓuγ. SM+ML || ssenf n waṭṭan
lehdur. NMG. Imgemgem,
yekkaten imeẓyanen s imeẓẓuγen.
aneggaymu.
MD. Ulac wi ur yewwit belmeẓẓuγ,
*bellart [ḇellaṛṯ] : ta/tbellart. SM+ aqcic taqcict.
NT || lḥila n ddjaj ideg ggaren
belṭuṭ
belṭuṭ [ṯaḇelṭuṭ] : ta/tbelṭuṭ. SM+NT
medden zzit, tament, d wayen-
|| deg tama n berra n umeẓẓuγ n
nniḍnin. MD. Tabellart-a n zik,
umdan, d amur-nni i fellunt

7
tyemmatin i warraw-nsent, ixxamen. SG. Ibennnayen. MGD.
iwakken ad ɛellqen tiwinas neγ Amassut, amassiw ẒR. Bnu.
timengucin. MD. Zik-nni, γur
Leqbayel, ula d aqcic fellun-as
tabelṭuṭ-ines. SG. Tibelṭuḍin. Beq
belyaziḍ
belyaziḍ [abelyaziḍ/abelyaziṭ] :
a/ubelyaziḍ.
a/ubelyazi ḍ. SM+ML || win (tin) ur
nebliγ ara deg lawan. MD. Amek ara beqbaqt
beqbaqt [ṯaḇeqaḇqṯ]
[ṯaḇeqaḇqṯ] : ta/tbeqbaqt.
yaγ tilemẓit n tmenṭac d aseggas, SM+ NT || lḥila n uxxam, yettmagan s
netta d bu ɛecrin, meɛna ar assa d ufexxar (neγ s talext), tessen deg-s
abelyaziḍ ! NT. Tabelyaziṭ. SG. aman. SG. Tibeqbaqin.
Ibelyuzaḍ/ibelyaziḍen.
beqqa [aḇeqqa]
[aḇeqqa] : a/ubeqqa. SM+ ML ||
belγezfan [abelγezfan]: tiyita s ufus γer lḥenk neγ γer
a/ubelγezfan. SM+ML+ RB || γezzif wudem. MD. Ifka-yas yiwen n
kemmil. MD. Timellalin n tyaziṭ, ur ubeqqa, yeγli yesreɛ. SG. Ibeqqayen.
ɛdilent ara : llant, d tikerdudyanin MGD. Aserfiq, aceqqir.
(timdewrin), llant d tibelγezfanin.
beqqiw [aḇeqqiw]
[aḇeqqiw] : a/ubeqqiw.
a/ubeqqiw
NT. Tabelγezfant (tibelγazfanin). sG.
SM+ML || ssenf n ubeɛɛac yettidiren
Ibelγezfanen.
anda yeḥma lḥal d wanda ulac
belɛarus
belɛarus [aḇelɛaṛus] : a/ubelɛarus.
a/ubelɛarus. tezdeg ; yettɛic deg uxxam, gar
SM+ML | axut ilan timejjatin d yimdanen d lmal n uxxam ;
uberjeγlal (ajeγlal) ; yettidir deg iwakken ad yessefrurex, yessefk ad
tebḥirin. MD. Belɛarus, Belɛarus, isumm idammen (n umdan, n
sufeγ-d timejjatin-ik ur ttaggad ara lmal). MD. Kra n yisensa (nnutilat) n
azrem (tizlit). SG. Ibelɛuras, temdinin ččuren d ibeqqiwen. SG.
ibelɛarusen. MGD. Aɛarus, amillus. Ibeqqiwen. TLΓ+Nḍ. Lbeq.
bendayer [aḇendayer]:
[aḇendayer]: beqraj [aḇeqṛaj]
[aḇeqṛaj] : a/uberqraj. SM+ML
a/ubendayer. SM+ML || allal n || acabcaq, lḥila ur nettusexdam
lmusiqa (uḥiḥa, aẓawan) ; kkaten ara. MD. Lḥara-nneγ teččur d
yes-s medden, irgazen tilawin, mi ibeqrajen. NT.
ara cennun ; deg-s sin n yimuren : Tabeqrajt(tibeqrajin). SG. Ibeqrajen.
taẓayert (neγ : ddur) am tin n beqri [aḇeqri]
[aḇeqri] : a/ubeqri.
a/ubeqri. SM+ML ||
uγerbal, yakk d uglim, swayes ssenf n lmal n uxxam (n udaynin),
rebbun yiwet seg tamiwin-ines. MD.
am tfunast, tawmat, azger, aɛejmi.
Aḍebbal n tidet yekkat lγiḍa, ṭṭbel,
MD. Llan tteğğar n lmal ur d-nettaγ
abendayer. SG. Ibenduyar. TLΓ+Nḍ. ur znuzun abeqri, xaṭer γlay fell-
Amendayer.
asen.
*bennart [ṯaḇennaṛṯ]
[ṯaḇennaṛṯ] : ta/tbennart.
ta/tbennart
SM+ NT || ẒR. Tabellart.
Ber
* bennay [aḇennay]
[aḇennay] : a/ubennay.
SM+ ML || win ibennun ixxamen.. MD.
berbart [ṯaḇerbarṯ]
[ṯaḇerbarṯ] : ta/tberbart.
Llan ibennayen, ur nesɛi ara
SM+NT || tanafa, iḍes, naddam. MD. A

8
taberbart n yiḍes, as-d γer uqcic ad (tibergazin) : tameṭṭut mm
yeṭṭes. SG. Tiberbarin. tissas.SG. Ibergazen.
berber [beṛbeṛ]
[beṛbeṛ] : berber. MG+GWT || berjeγlal [aḇerje
[aḇerjeγlal]
ḇerjeγlal] : a/uberjeγlal.
1. ḥlulli, ččar d aman. MD. Luɛaγ-t SM+ML || ayen ideg tettili tfekka n
kan, iberber-d fell-i. || 2. mmir γef ubelɛarus (aɛarus). NZ. Abelɛarus ur
ḥedd s yir awal. MẒR. I/yebberber, yezmir i yiman-is, irna-d aberjeγlal
ur i/yebberber, ad i/yebberber, γef yiri-s. SG. Iberjeγlal. MGD.
ittberbir. MΓN. I/yebrebreb. Ajeγlal.
SDD+SM. Aberber. SDD+MG. Sberber.
berjuj [aḇerjuj]:
[aḇerjuj]: a/uberjuj. SM+ML ||
MGL. Zqef, qqar.
1. anegzum n temqeṭṭeft, n ufḍir-
berčečču [aḇerčečču]
[aḇerčečču] : uqessul, n spagiṭi. || 2. ayen ur
i/yiberčečča SM+ML || ssenf n leḥcic
i/yiberčečča. nebdid γef yiman-is, yettleγwi kan.
I d-imeqqin deg lexla. MD. Llan MD. Argaz-ihin d abarjuj kan. SG.
yiberčča yettmeččan, llan wid Iberjujen.
ineqqen. SG. Iberčečča. MGD.
* berjuju [ḇerjuju]:
[ḇerjuju]: berjuju. SM+ML ||
Tireγla.
deg tmeslayt n warrac d : aberjuj.
berdeɛ
berdeɛ [ḇerḏeɛ] : berdeɛ. MG+GWT ||
[aḇeṛjuj]: a/uberjuj. SM+ML ||
berjuj [aḇeṛjuj]:
eg-as, err-as tabarda. MD. Berdeɛ
amkan ineqren. MD. Afus-is iččur d
aγyul, tɛebbiḍ-as. MẒR.
iberjujen, xaṭer yeṭṭattaf ssiman
I/yebberdeɛ, ur i/yebberdeɛ, ad
(abeγli) s yifassen-is. SG. Iberjujen.
iberdeɛ, i/yettberdiɛ. MΓN.
MGD. Tineqqirt, aflut.
I/yebredɛen. SDD+SM. Aberdeɛ.
SDD+MG. Ttwaberdeɛ, mberdeɛ. berka [beṛka]
[beṛka] : berka. Awal berra i
tseddast. || Icaḍ, ḥbes din. MD.
|ḇerḏeq] : berdeq. MG+GWT ||
berdeq |ḇerḏeq]
Berka ! rwiγ.
cerreg, felleq, sṭerḍeq. MD. Ilsa
taqemjet meẓẓiyet fell-as, dγa berkan [a [aḇerḵan]
ḇerḵan] : a/uberkan.
yebredeq-itt. MẒR. I/yebberdeq, ur SM+ML || 1. yiwet n tiγmi (nnul). MD.
I/yebberdeq, ad i/yebredeq, Imdanen n Tefriqt n wadda d
i/yettberdiq. SDD+ SM. Aberdeq. iberkanen deg ssifa. || 2. ssenf n
SDD+MG. Ttwaberdeq, mberdeq. lexrif. MD. Lexrif yebḍa d lesnaf :
yella uberkan, yella uzenğar, tella
berdi [aḇeṛḏi]
[aḇeṛḏi] : a/uberdi. SM+ML ||
tɛemriwt. NT. Taberkant
ssenf n yiγes n umdan neγ n lmal ;
(tiberkanin) SG. Iberkanen.
iberdiyen ttwaṭṭfen γer ujgu n
uɛrur. MD. Imdanen merra sɛan 7 n * berkant [ṯaḇerḵant]
[ṯaḇerḵant] : ta/tberkant.
yiberdiyen. SG. Iberdiyen. SM+ NT || ttejra n (lexrif) uberkan.
MD. Tibexsisin n tberkant ugarent
berḍiḍ
berḍiḍ [aḇerḍiḍ/ aḇerṭiṭ] :
tid-nniḍen deg lbenna d tiẓet SG.
a/uberḍiḍ.
a/uberḍiḍ. SM+ML || tixmirt, aluḍ.
Tiberkanin. ẒR. Aberkan.
MD. Teγli-d lehwa, iberdan merra
ččuren d aberḍiḍ. SG. Iberḍiḍen. berkukes [ḇerkukes]
[ḇerkukes] : berkukes.
SM+ ML || asfar n wučči yettmagan s
bergaz [aḇergaz]
[aḇergaz] : a/ubergaz.
uwren n yirden neγ n temẓin ;
SM+ML || argaz i asent-izemren, bu
yettwaftal am seksu, maca
tissas. SG. Ibergazen. NT. Tabergazt
iɛeqqayen-is d imeqqranen cwiṭ.

9
MD. Tameṭṭut-a, ur tessin seksu, Afrux-ihin acek-it, d aberqmuc. SG.
wala berkukes. Iberqmucen.
[abeṛmil] : a/ubermil. SM+
bermil [abeṛmil] berra [be ṛṛa/ḇeṛṛa] : berra. TJR.
[beṛṛa/ḇeṛṛa]
ML || ssenf n lḥilat ideg ggaren MRN+ DG.|| 1. mačči sdaxel. MD. Aql-
medden aman d wayen-nniḍen. in berra i Tmurt, kečč deg-s i telliḍ.
MGD. Tibettit. NZ. Isserwat berra i unnar. || 2.
aferdis n ubhat. MD. Berra ! : ffeγ !
bermisal [abermisal/bermisal]
[abermisal/bermisal] :
MGD. Deg, daxel (sdaxel).
bermisal. SM+ ML || ssenf n wučči
yettmagan s uwren neγ s ssmid ; berrad [aḇerraḏ]
[aḇerraḏ] : a/uberrad.
yettemgar γer teccuyt d iγeryunen, SM+ML || lḥila ideg ggaren
neγ d igeṭṭucen, iwakken ad yeww. iqehwağiyen latay (lqahwa),
MD. Ccerba tettmaga s bermisal neγ iwakken ad yismiḍ cwiṭ. SG.
s lefrik. Iberraden.
bernint [ṯaḇernint]
[ṯaḇernint] : ta/tbernint. berreḥ
berreḥ [ḇerreḥ] : berreḥ. MG+GWT ||
SM+ML || ssenf n wallal swayes siwel, suγ i lγaci (medden). MD. Zik,
fellun (neγ neqqren) medden asγar yal taddart tesɛa aberraḥ-is i
neγ uzzal. MD. Asγar ma deg irriz ur yessawalen i lγaci mi ara bγun ad
tfellu-t ara tbernint. SG. Tibernini. d-nnejmaɛen. MẒR. Iberreḥ, ur
iberreḥ, ad iberreḥ, i/yettberriḥ.
bernunnez [ḇernunnez]
[ḇernunnez] :
SDD+SM. Aberreḥ, aberraḥ.
bernunnez. MG+GWT || sɛu talγa n
takurt, n ddabex. MD. Seksu-ya, berrem [beṛṛem]
[beṛṛem] : berrem. MG+GWT
ibernunnez kan iqqim. MẒR. || xeẓẓer yiwen mliḥ rnu s yir tiṭ.
I/yebbernunnez, ur MD. Ɛeddaγ-d zdat-s, iberrem-iyi-d.
i/yebbernunnez, ad MẒR. Iberrem, ur iberrem, ad
i/yebbernunnez, i/yettbernunnuz. iberrem, i/yettberrim. MΓN.
MΓN. I/yebbernunnzen. SDD+ SM. iberrmen. SDD+SM. Aberrem.
Abernunnez. SDD+MG. Sbernunnez. SDD+MG. Mberrem.
MGD. ɛukker.
berrez [berrez] : berrez. MG+GWT ||
bernus [aḇeṛnuṣ] a/ubernus SM+
[aḇeṛnuṣ] : a/ubernus. ewt, efk tiyita i ḥedd. MD. Iluɛa-t-id
ML|| ssenf n llebsa n yirgazen ay kan, iberrz-as s wukkim. MẒR.
zeṭṭent tlawin ; yettmaga s taduṭ n iberrez, ur iberrez, ad iberrez,
wulli ; γur-s aqelmun d sin n i/yettberriz. SDD+ SM. aberrez.
yicuḍaḍ. MD. Lemmer d izmawen i SDD+MG. mberrez.
d-tellsen medden, tili uqan
berrit [tiberrit] : ti/berrit. SM+ NT ||
yirgazen ara yelsen abernus. SG.
ayen i d-ixerra lmal n udaynin, am
Iberniyas, ibernusen. MGD. Ibidi.
uγelmi d umaɛiz. MD. Tiberra n lmal
* berqac [aḇerqac]
[aḇerqac] : a/uberqac. ttγebbiren yes-sent igran d
SM+ML+RB || deg-s yal tiγmi (amellal, tebḥirin, mačči am rrut n uγyul,
aberkan, …). SG. Iberqacen. ẒR. dir-it i uγebber. SG. Tiberra.
Berqec.
berriq
berriq [iḇerriq]
[iḇerriq] : iberriq. SM+ML ||
berqmuc [aḇerqmuc]
[aḇerqmuc] : ssenf n yibeɛɛac yettafgen. MD. deg
a/uberqmuc. SM+ML+RB || tiγmi ccetwa, mi d-tecrek tafukt (iṭij), ad
(nnul) imalen γer uberqac. MD. ffγen iberriqen akken d igelfan.
10
Imeksawen ttaddin yes-sen yifrax (igḍaḍ) yettidiren deg
tixeftin. SG. Iberriqen. yiḍuman d yigudiyen. SG.
Iberyiẓẓanen.
bersessi [ḇersessi]
[ḇersessi] : bersessi.
MG+GWT || err aɛeqqa d iwzan, berzegzaw [aḇerzegzaw]
[aḇerzegzaw] :
mačči d awren neγ d taneγda. MẒR. a/uberzegzaw.
a/uberzegzaw. SM+ ML || ssenf n
I/yebbersessi, ur i/yebbersessi, ad yifrax, ila tiγmi d tazegzawt. SG.
i/yebbersessi, i/yettbersessay. Iberzegzawen.
MΓN. I/yebbersessin. SDD+SM.
Abersessi, abersesyan. SDD+MG.
Sbersessi. MGD. Bri. Bes, beṭ,
beṭ, bew
*bersesyan [aḇersesyan]
[aḇersesyan] :
abersessyan. || ẒR. Bersessi.
besbas [aḇesḇas]
[aḇesḇas] : a/ubesbas. SM+ML
[berṱel] : bertel. MG+GWT || γli
bertel [berṱel]
|| ssenf n lxedra yettmeččayen, ama
akken tγelli teckart γer lqaɛɛa. MD.
d azegzaw, ama yewwa deg teccuyt.
Anda i yewweḍ, ad yebbertel. MẒR.
MD. Llan kra, ma sraḥen rriḥa n
I/yebbertel, ur i/yebbertel ad
ubesbas deg teccuyt, ur tetten ara
yebbertel, yettbertil. MΓN.
učči-nni. SG. Ibesbasen.
i/yebretlen. SDD+SM. Abertel. MGD.
bertex. besmelleh [besmellah] : Besmellah.
TJR. Awal berra i tseddast || s yisem-
[berṱex] : bertex. MG+GWT ||
* bertex [berṱex]
Ik, a Lleh ! MD. Zik, qbel ad yeg
ẒR. Bertel.
yiwen kra, neγ ad iɛeddi ad yečč,
berwali [aberwali]
[aberwali] : aberwali. yeqqar Besmelleh ! iwakken ad
SM+ML+RB || ahrawan am ujellab. MD. tewwet lbaraka deg wayen-nni, i d-
Baba-s ilsa-d aserwal aberwali, qqaren.
mmi-s iwwet-d akustim. SG.
bessast |taḇe
|taḇessas
ḇessasṯ] ta/tbessast SM+
ssasṯ] : ta/tbessast.
Iberwaliyen.
NT || aceṭṭid i ttgen i uleqqaq gar
berwaq [aḇeṛwaq]
[aḇeṛwaq] : a/uberwaq. SM+ ddwaxel-is. MD. Ma ur as-tgiḍ ara
ML.| ssenf n leḥcic n lexla i d- tabessast i lḍufan, izmer ad
imeqqin deg yigran, gar tlisa (tilas). yettherri. SG. Tibessasin.
Mi ara yeqqar yifer-is, ttakken-t
beṭṭen
beṭṭen [ḇeṭṭen] : beṭṭen. MG+GWT ||
medden d leɛlef i lmal. MD. Ay
eg aceṭṭid aleggaγ (am lfina) i
aberwaq, lḥal iḍaq/ iwweḍ-d lawan,
uselsu ḥercawen akken ad t-iḥamel
ad nemfaraq (tizlit). SG. Iberwaqen.
uksum n umdan. MD. Llan wid
berwiṭ
berwiṭ [ṯaberwiṭ/ ṯaḇerwiṭ] : yettbeṭṭinen ula d ibernusen. MẒR.
ta/tberwiṭ
ta/tberwiṭ. SM+ NT || lḥila n lḥelya Ibeṭṭen, ur ibeṭṭen, ad ibeṭṭen,
(n wuzzal) i seqdacen medden mi i/yettbeṭṭin. MΓN. Ibeṭṭnen. SDD+
ara bennun : sawaḍen yes-s, seg SM : abeṭṭen, lebṭan. SDD+MG.
umkan γer wayeḍ, ablaḍ, lyajur, Ttubeṭṭen.
rrmel, abeγli, atg. ; γur-s rruda,
beṭṭix
beṭṭix [abeṭṭix] : a/ubeṭṭix. SM+ML ||
ifassen d yiḍarren. SG. Tiberwiḍin.
ssenf n lfakya i d-tettakken ixulaq.
beryiẓẓan
beryiẓẓan [aḇeryiẓẓan] : MD. Yella ssenf n ubeṭṭix d amessas.
a/uberyiẓẓan.
a/uberyiẓẓan. SM+ ML|| ssenf n MGD. Afeqqus.

11
* beṭṭu
beṭṭu [ḇeṭṭu] : beṭṭu. SM+ ML || bezrureɛ
bezrureɛ [ḇezrureɛ] : bezrure
bezrureɛ.
ureɛ.
lefraq, berru. ẒR. Bḍu. MG+GWT || yal aɛeqqa iruḥ weḥd-s.
MD. Seksu-nni n tmeγra ibezrureɛ,
bewwaḍt
bewwaḍt [ṯabewwaṭ] :
tin i t-ifetlen d taɛewwact ! MẒR.
ta/tbewwaḍt
ta/tbewwaḍt.
ḍt SM+NT || taγawsa
I/yebbezrureɛ, ur i/yebbezrureɛ,
yemmugen s lḥelya, s usγar (neγ s
ad i/yebbezrureɛ, i/yettbezruruɛ.
wayen-nniḍen) ideg nezmer ad
SDD+SM. abezrureɛ. SDD+MG.
nger neγ ad nejmeɛ kra n tγawsa.
Sbezrureɛ. MGL. Ɛukker, yembabb.
MD. Zik deg wacciwen n uzger ay
ggaren icemmamen ccemma-nsen, bezṭuḥ
bezṭuḥ [aḇezṭuḥ] : a/ubezṭuḥ.
a/ubezṭuḥ.
tura tettas-d deg tbewwaḍin n SM+ML+RB || aṭiṭuḥ, ameẓyan. MD.
tḥelya. SG. Tibewwaḍin. MGD. Deg leɛmer d abezṭuḥ, deg
Taḥkukt, tadeqqalt, tasenduqt. uxemmem d awessar. SG. Ibezṭaḥ,
ibezṭuḥen. NT. Tabezṭuḥt. TLΓ+Nḍ.
Amejṭuḥ, amecṭuḥ.
Bex, bey, bez, beẓ
beẓ bezzaf [bezzaf] : bezzaf.
bezzaf. TJR. MRN +
MKT || mačči drus. MD. Yessimγur
Bezzaf iman-is ! NZ. Deg tmurt-a,
bexxer [ḇexxeṛ]
[ḇexxeṛ] : bexxer. MG+GWT || win yessnen bezzaf, ad yemmet deg
sreγ ibaxuren, tesriḥeḍ-ten. MD. zzɛaf.
Win yeččan iḥeckulen neγ yewt-it
[iḇezziw] : i/yibezziw. SM+
bezziw [iḇezziw]
uğenniw, ibexxer ! MẒR. ibexxer, ad
ML || ssenf n yifrax (igḍaḍ) ittrebbin
ibexxer, i/yettbexxir. SM+ MG :
deg uxxam, am yiyuẓaḍ. MD. Mi ara
abexxer. SM+ KMM : lebxur,
iteddu ibezziw, yesferkil. NT.
ibaxuren.
tibezziwt. SG. Ibezziwen. MGD.
bexxuc [aḇexxuc]
[aḇexxuc] : a/ubexxuc. SM+ Abrik, “akanar”.
ML || ssenf n yifrax (igḍaḍ)
* be
beẓdan
ẓdan [iḇezḍan] : i/yibezḍan.
yettafgen ; abexxuc d agḍiḍ d
SM+ML+SG || ibeccan, ibeccicen. ẒR.
aṭiṭuḥ rnu yecṭer nezzeh. MD. Aqcic
bzeḍ.
imcewwel ttkennin-t medden γer
ubexxux. SG. Ibexxac, ibexxucen.
beyyen [beyyen/beggen] : beyyen. beɛ
beɛ
MG+GWT || sken, sɛen. MD. ma kra
deg-k yeffren, beyyen-t-id ad t-
nwali ! MẒR. Ibeyyen, ur ibeyyen,
beɛ
beɛ [beɛ] : beɛ. Afrdis n ubhat ||
ad ibeyyen, i/yettbeyyin. MΓN.
Akka i sawalen medden n uγelmi d
Ibeyyenen. SDD+SM. Abeyyen,
umaɛiz.
lbeyyana . SDD+MG. Sbeyyen,
ttwabeyyen, mbeyyen. * beɛbeɛ
beɛbeɛ [beɛbeɛ] : ẒR. sbeɛbeɛ.
* bezzi
bezziṭṭ [ṯaḇezziṭ] : ta/tbezziṭ. beɛda [abeɛda] : abeɛda. TJR. SΓN+STL
beɛda
SM+NT || tacercurt (lɛin) n waman || xersum, tugart. MD. Win d-yusan
tarqaqant am lxiḍ. MD. Tala n ad t-nemmager, abeɛda ma d kečč.
taddart-nneγ truḥ ad teqqar, deg beɛɛa
beɛɛa [aḇeɛɛa]: a/ubeɛɛa. SM+ML ||
unebdu, tacercurt-ines d tabezziṭ. ayen d-igerrun mi ara yemmeẓd
MGL. ddefq. ẒR. Bzeḍ.

12
uzemmur; llan wid yeṭṭiggiren Ibeɛɛren. SDD+SM: Abeɛɛer. SDD+MG.
abeɛɛa, llan daγen wid i t-ijemmɛen Ttwabeɛɛer, mbeɛɛer.
: sruγun-t am yisγaren, deg ccetwa.
NFT. I yettɛawaden d abeɛɛa !
Meḥsub : abeɛɛa, ttɛawaden-as Bg, bh
medden iẓid ; azemmur, netta,
tikelt kan i yettemẓad.
beɛli [aḇeɛli]: a/ubeɛli. SM+ML+RB ||
beɛli bgayti [aḇgayti]
[aḇgayti] : abgayti. SM+ ML+
ittewwa mebla ma yeswa aman. RB || 1. amezdaγ n (temdint n)
MD.yella lebsel abeɛli, yella lebsel n Bgayet. MD. Yemyaggar Ubgayti,
waman. NT. Tabeɛlit. SG. Ibeɛliyen. Aɛennabi yakked Uwehrani deg
yiwen n usensu. || 2. ssenf n lexrif.
beɛzeq
beɛzeq [beɛzeq] : beɛzeq. MG+GWT ||
MD. Lexrif abgayti ur isɛi ara gma-s.
felleq, ṭerḍeq. MD. Mi ara yezqel
MGD. Aɛbarqi, buɛenqiq, buɛenqur.
lḥal, tettbeɛziq tegnewt, iγelli-d
ugeffur. MẒR. I/yebbeɛzeq, ur [ḇges] : bges. MG+GWT || qqen
bges [ḇges]
i/yebbeɛziq, ad i/yebbeɛzeq, kra i wammas-ik (im). MD. Tamẓurt
i/yettbeɛziq. MΓN. I/yebɛezqen. (nnafsa, timnifrit) mi ara tekker,
SDD+SM. Abeɛzeq. SDD+MG. Sbeɛzeq, yessefk ad tebges aceṭṭiḍ, iwakken
mbeɛzeq. ad yeqqel uɛebbuḍ-is s amkan.
MẒR. I/yebges, ur i/yengis, ad
beɛɛed [ḇeɛɛeḏ] : beɛɛed. MG+GWT ||
beɛɛed
i/yebges, ibegges. MΓN. Ibegsen.
wexxer akin ; aẓ akin, ruḥ akin. MD.
SDD+SM. Abgas (abagus, tabagust,
Yir amdan, ttbeɛɛiden medden fell-
aggus, tagust). SDD+MG. Ttwabges.
as. MẒR. Ibeɛɛed, ur ibeɛɛd, ad
ibeɛɛed, i/yettbeɛɛid. Mγn. bhu [ḇhu]
[ḇhu] : bhu. MG+GWT || zhu,
Ibeɛden. SDD+SM. Abeɛɛed. SDD+MG. nnecraḥ, eḍs. MD. Tameṭṭut-ihin
Sbeɛɛed, mbeɛɛed. telha, tebha. MẒR. I/yebha, ur
i/yebhi, ad i/yebhu, ibehhu. MΓN.
beɛɛuc
beɛɛuc [abeɛɛuc/aḇeɛɛuc] :
I/yebhan. SDD+ SM. Abhay. SDD+MG.
a/ubeɛɛuc.
a/ubeɛɛuc. SM+ML || ssenf n
Sebhu, msebhu.
waxuten imecṭaḥ. MD. Llan yibeɛɛac
yettafgen, am tizit, izan, arẓaẓ, bḥirt[ṯiḇḥirṯ] : ti/tebḥirt.
ti/tebḥirt. SM+ NT ||
tizizwit, atg.; llan wid ur nezmir ad akal ideg llant ttjur n lfakya d
afgen, am uweṭṭuf, abeqqiw, tilkit, lxedra. MD. Tibḥirin ideg llan
axunfes, ibẓinẓer, atg. Llan wid waman, imeqqi-d deg-sent kra
yettidiren deg tfekka n yimdanen yellan. SG. Tibḥirin. MGD tajnant,
(imeɛfan), am telkin ; neγ deg urti. TLΓ+ Nḍ. Leğnan.
tfekka n lmal, yettɛicen deg yiri n
uqjun, am uselluf ; neγ deg
yiceṭṭiden, am tumeṭ (takekkuct). Bi
NT. Tabeɛɛuct (tibeɛɛac,
tibeɛɛucen). SG. Ibeɛɛac,(iɛɛucen)
beɛɛer
beɛɛer [beɛɛeṛ] : beɛɛer. MG+GWT || biba [aḇiḇa]
[aḇiḇa] : a/ubiba. SM+ ML ||
skuṭṭef, bbi, qqes. MD. Ibeɛɛer-iyi-d ssenf n waṭṭan yekkaten iγersiwen
warẓaẓ. MẒR. Ibeɛɛer, ur ibeɛɛer, (d lmal, deg tegti) s aqadum, neγ
ad ibeɛɛer, i/yettbeɛɛir. MΓN. γer yimi. MD. Awtul yewwet ubiba,
13
ad tafeḍ imi-s yekker : yeččur wwent (mi tent-srekmen deg
merra d ideddicen. waman). MD. Taḥaluct tettwaxdam
s tγiγact akked tbitas. Mgd. Sselq.
bibb [bibb] : bibb. MG+GWT || ddem,
ɛebbi, rfed. MD. Ibubb taɛkemt γef biṭbiṭ
biṭbiṭ [iḇiṭḇiṭ] : i/yibiṭbiṭ.
i/yibiṭbiṭ SM+ML ||
yiri-s, ur as-yezmir. MẒR. Ibubb, ur ssenf n yifrax (yigḍaḍ). NZ. Hder a
ibubb, ad ibabb, i/yettbabba. MΓN. Biṭbiṭ, inna-yas : “Irgazen ttarwen-
Ibubben. sDD+SM. Abibbi, d, weḥḥlen wiyiḍ.” SG. Ibiṭbiṭen.
timesbibbit. SDD+MG. sbibb, mbibb,
mesbibb. MGL. Sers.
bidi [abiḏi/
[abiḏi/ ibiḏi] : a/ubidi. SM+ML || Bh, bj, bk
abernus. MD. Zik, mi ara kkren
Leqbayel ad nnaγen, ttlusun
ibidiyen izegzawen. NT. Tabidit bhet [ḇheṯ]
[ḇheṯ] : bhet. MG+GWT || whem,
(tibidiyin). SG. Ibidiyen. ḥir. MD. Mi teẓriγ amek yuγal,
qqimeγ behteγ. MẒR. I/yebhet, ur
[aḇidun] : a/ubidun. SM+ML ||
bidun [aḇidun]
i/yebhit, ad i/yebhet, ibehhet.
lḥila (n lḥelya neγ n plastik) ideg
Mγn. Ibehten. SDD+SM. abhat.
ggaren medden aman, zzit, atg. MD.
SDD+MG. Sebhet.
Zik, ulac wala abidun, wala
tabidunt ; lḥilat n Leqbayel merra, bjen [ḇjen]
[ḇjen] : bjen.
bjen. MG+GWT || issin ad
n ufexxar : yella ucmux (asagem), i ttqableḍ medden s yiles-ik. MD.
waman, yella ucebli (taceqfet), i Taqcict-a temɛen, tebjen. MẒR.
zzit. NT. Tabidunt (tibidunin). SG. I/yebjen, ur i/yebjin, ad i/yebjen,
Ibidunen. ibejjen (?). mγn. Ibejnen (?). SDD+
SM. Abjan.
biḥlew [ḇiḥlew] : biḥlew. MG+GWT
* biḥlew
|| ẒR. Sbiḥlew. bki [iḇki]
[iḇki] : i/yibki.
i/yibki SM+ ML || ssenf n
yiγersiwen yettcabin γer yimdanen
*bircew [bircew] : birecew. MG+GWT
; ttidiren deg teẓgiwin. MD. Ayen
|| ẒR. Sbircew.
giγ, ad t-yeğ, ittɛanad-iyi am yibki.
bisar [aḇisaṛ]
[aḇisaṛ] : a/ubisar.
a/ubisar SM+ML || SG. Ibkan. MGD. Iddew, aḥallum.
asfar n wučči yettmagan s tefrac (n
yibawen). MD. Ičča abisar, akka i
yensa yeṭṭeḥḥir ! MGD. Tifrac (n Bl, bn
yibawen).
bisbist [ṯiḇisḇisṯ]
[ṯiḇisḇisṯ] : ti/tbisbist. SM+
NT || ssenf n yifrax (yigḍaḍ) blaḍ
blaḍ [aḇlaḍ/ṭ] : a/ublaḍ. SM+ ML ||
yettafgen ; d afrux amuḍɛif. akal yeqquren. MD. Myewwaten s
MD.Taqcict mm tqajjart tamuḍɛift, yiblaḍen, mfeddaxen. NZ. “Inna-yas
ttkennin-tt medden γer tbisbist. SG. ublaḍ: Ad fsiγ, inna-yas ukurra : I
Tibisbisin. nekk d acu ara d-iniγ ?” SG. iblaḍen.
MGD. Adγaγ, aẓru.
bitas |ṯiḇiṯas]
|ṯiḇiṯas] : ti/tbitas.
ti/tbitas SM+NT+SG ||
ssenf n teḥcicin yettmeččayen : blaṭ
blaṭ n tẓallit [ṯaḇlaṭ t-t-tẓalliṯ] :
itett-itent lmal, d tizegzawin ; ta/teblaṭṭ n tẓallit. SM+NT || ablaḍ
ta/tebla
tetten-tent yimdanen mi ara usbiḍ is ttaγen medden luḍu, ticki

14
ur zmiren ara ad aγen luḍu s bluγ [aḇlu
[aḇluγ]
ḇluγ] : a/ubluγ. SM+ML ||
waman. MD. Zik-nni, win ur nweɛɛa iwzan (n yirden) yewwan deg
ara ad yaγ luḍu s waman, yaγ-it waman d lmelḥ. MD. Wa mačči d
xersum s teblaṭ n tẓallit. seksu, d abluγ kan. SG. Ibluγen.
blawt [ṯaḇlawṯ]
[ṯaḇlawṯ] : ta/teblawt. SM+ML bnadem [bnaḏem]
[bnaḏem] : bnadem. SM+ML
|| lḥila n waman yettmagan s uglim || amdan, “mmi-s n Adem”. MD. Ur
(n lmal) ; ttawin-tt medden deg-s yezmir bnadem ad yidir, ma
aman n tissit, mi ara ffγen γer yeqqim i laẓ d fad.
lexla, neγ mi ara ruḥen ad unagen.
bnaqes [bnaqes] : bnaqes. Afersis n
SG. Tiblawin.
ubhat || Qqaren-t medden ticki d-
ḇleγ] : bleγ. MG+GWT || aweḍ-d
bleγ [ḇleγ] yewweḍ kra iγef ur bnin, neγ yili ur
d argaz neγ d tameṭṭut i zzwağ. MD. ilaq ara ad d-yaweḍ imiren. MD.
Deg tmurt-neγ, zik, tiqcicin Tewweḍ-d yakan ccetwa, ur kfiγ
zeggjent uqbel ad belγent. MẒR. ara lebni, bnaqes !
I/yebleγ, ur i/yebliγ, ad i/yebleγ,
bnin [iḇnin]
[iḇnin] : ibnin. MG+TΓR || sɛu
ibelleγ. Mγn. Ibelγen. SDD+S M.
lbenna, tiẓet. MD. At tḥuna n lmakla
Ablaγ.
ssnen ad nawlen, učči-nsen yezga
bleɛ
bleɛ [ḇleɛ] : bleɛ. MG+GWT || yekcem bnin. MẒR. Bnin (bninet, bninit), ur
deg waman (tixmirt, …) armi d … ; bnin, ad yibnin, yettibnin. SDD+SM.
yedda deg kra n tγawsa. MD. Ikcem Lbenna. SDD+MG. Sibnen.
deg texmirt, ibleɛ armi d iri. MẒR.
bnu [ḇnu]:
[ḇnu]: bnu. MG+GWT || 1. Sali
I/yebleɛ, ur i/yebliɛ, ad i/yebleɛ,
ssur, axxam, lḥara. MD. A wi ibnan
ibelleɛ. SDD+S M. Ablaɛ. SDD+MG.
axxam alamma ifukk, ad as-iɛiwed !
Sebleɛ, msebleɛ.
|| 2 . ḥsu s kra seg tazwara. MD. Ma
blu [ḇlu]:
[ḇlu]: blu. MG+GWT || hlek, aḍen. txedmeḍ aya, bnu γef lmut-ik. MẒR.
MD. Lxunta d zzani tenna-yas I/yebna, ur i/yebni, ad i/yebnu,
tewwurt : err-iyi, ad rreγ lebla. ibennu. MΓN. I/yebna, SDD+SM.
MẒR. i/yebla, ur i/yebli, ad i/yeblu, Lebni, lbenyan, abennay. SDD+MG.
ibellu. SM+ MG : Lebla. SDM. seblu, Ttwabnu.
mseblu.
Br
blul [aḇlul]
[aḇlul] : a/ublul. SM+ ML.|| ssenf
n nneɛma i itett lmal d yimdanen ;
ẓẓaden-t-id medden am wakken i
brat [ṯabṛaţ,
[ṯabṛaţ, ṯabṛat] : tabrat. SM+NT
d-ẓẓaden irden neγ timẓin ; s
|| lkaγeḍ yuran i yettaznen umdan i
uwren-ines, sewwayen-d aγrum.
wayeḍ. MD. Aru-yi-d tabrat s
MGD. ageṭṭuc, akbal.
teqbaylit, ayen i ak-yehwan ini-t-id
blult [ṯa
[ṯaḇlult]:
ṯaḇlult]: ta/teblult. SM+ NT.|| deg-s. SG. tibratin. MGD. Izen.
deg uḍar n umdan, d tizizet
braḥ
braḥ [abṛaḥ]
[abṛaḥ] : abraḥ. SM+ML ||
(aksum) i d-yezgan gar tgecrirt d
amkan iqeɛɛden gar yixxamen, gar
tewleẓẓa (uḍar). MD. Taqcict ilan
leḥwari MD. Uffiγ-tt deg ubraḥ,
tiblulin ččurent, tezmer i kra
tebges am ufellaḥ (asefru). NT.
yellan. SG. Tiblulin.
Tabraḥt (tibraḥin). SG. Ibraḥen.
MGD. Afrag.

15
braraḥ
braraḥ [aḇṛaṛaḥ] : a/ubraraḥ. ma tebreq fell-as tiṭ-iw ! MẒR.
SM+ML || amkan iqeɛɛden deg yidis. I/yebreq, ur i/yebriq, ad i/yebreq,
Tlali, tettgeḍ ibraraḥen, alamma iberreq. MΓN. Iberqen. SSD+SM.
tewḍeḍ ar tqacuct. NT. Tabraraḥt Abraq ( lberq/lebraq).
(tbraraḥin). SG. Ibraraḥen.
brest [ṯuḇresṯ]
[ṯuḇresṯ] : tubrest. SM+NT ||
breḍ [ḇreḍ/ṭ]: breḍ. MG+GWT || ffeγ
breḍ ssenf n lfakya. MD. Ttejra n tubrest
ddaw-ak MD. Tuzzel tɛebbuṭ-is, teččur d isennanen, degmi ur d-
yebreḍ akk iceṭṭiden-is. MẒR. ttwakkas ara s ufus : s yiblaḍen i tt-
I/yebreḍ, ur i/yebriḍ, ad i/yebreḍ, id-sseγlayen medden. MD. Tubrasin.
iberreḍ. MΓN. Iberḍen. SDD+ SM.
brez [ḇrez]
[ḇrez] : brez. MG+GWT || kkes
Abraḍ (aberriḍ, taberriṭ (aṭṭan n
ammus, fres, sizdeg, sfeḍ. MD.
yimdanen d yiyuẓaḍ). SDD+ MG.
Timdinin-nneγ umsent, axaṭer ur
Sebreḍ, msebreḍ.
tent-berrzen ara. MẒR. I/yebrez, ur
bred [ḇṛeḏ]
[ḇṛeḏ] : bred. MG+GWT || kkes- i/yebriz, ad i/yebrez, iberrez. MΓN.
as (lmebred) zzyada i taγawsa Iberzen. SDD+SM. Abraz (libraz) .
yemmugen s wuzzal. MD. Imlal SDD+MG. Ttwabrez.
lmebred d lmebred, anwa ara d-
[ḇri] : bri. MG+GWT || err-it d
bri [ḇri]
yekksen i wayeḍ. MẒR. I/yebred, ur
iɛeqqayen iwezwazen, d iwzan. MD.
i/yebrid, ad i/yebred, iberred. MΓN.
Lqahwa ur tettwasway ara akken d
Iberden. SDD+SM. Abrad (lmebred).
taɛeqqayt : dγa, llan wid i tt-
SDD+MG. Ttwabred.
iberrin, llan wid i tt-yeẓẓaden. NZ.
[ḇreḵ] : brek. MG+GWT || 1. ffer.
brek [ḇreḵ] Yufa-t iẓda, inna-yas : Ibri. MẒR.
MD. Asmi ttnaγen medden, kunwi I/yebri, ur i/yebri, ad i/yebri,
tberkem. || 2. gen, lγet. MD. Deg iberri. SDD+SM. Abray, abruy,
ccetwa, mi yekkat ugeffur neγ taberrayt, (t)abruryan(t).
udfel, berrken medden deg
brid [aḇriḏ]
[aḇriḏ] : a/ubrid.
a/ubrid SM+ML || ansa
yixxamen. MẒR. I/yebrek, ur
i tekken yimdanen, d lmal d wayen
I/yebrik, ad i/yebrek, iberrek. MΓN.
akk ileḥḥun, mi ara ruḥen sani i
Iberken. SDD+SM. Abrak, (
bγan. MD. D wa kan i d abrid : aγ-it
lberrayek/bubrak (win
neγ eğğ-it ! NT. Tabridt (tberdatin) :
yessebraken medden deg uzeṭṭa).
abrid arqaqan. SG. Iberdan, ibriden.
SDD+MG. Sebrek, msebrek.
brid n Rebbi [aḇriḏ
[aḇriḏ ṛ-ṛ-ṛebbi] :
bren [ḇren]
[ḇren] : bren. MG+GWT || 1. zzi,
A/ubrid n Rebbi. SM+ML || d ayen
dewwer, uγal (qqel). MD. Ibren-d
yessefk ad yeg lmumen deg ddunit-
γur-i, yenna-yi : « Ulac. ». || 2.
is. MD. Inselmen n tidet, atnan deg
sezleg (seɛwej). MD. Ibern-as iγil-is
ubrid n Rebbi.
armi i yerreẓ. MẒR. I/yebren, ur
i/yebrin, ad i/yebren, iberren. MΓN. bru [ḇru]
[ḇru] : bru. MG+GWT || 1. serreḥ.
Ibernen. SDD+SM. Abran, tabernint, MD. Bru i wawal ! || 2. msebḍu, freq.
ubrin. SDD+MG. Sebren ttwabren, MD. Gan axxam n ddunit acḥal d
msebren. aseggas, γer taggara, ibra i tmeṭṭut-
is. MẒR. I/yebra, ur i/yebri, ad
breq [ḇreq]
[ḇreq] : breq. MG+GWT || 1. ewt-
i/yebru, iberru. Mγn. I/yebran.
d a lebraq. MD. Tewwet-d lehwa, ur
terɛiḍ, ur tebriq.|| 2. ẓer. MD. Wellah
16
SDD+SM. berru, inebran. SDD+MG. MD. Lehdur-a, lemleḥ ur t-sɛin, d
Sebru, msebru, myebru. lebsala. MẒR. I/yebsel, ur I/yebsil,
ad i/yebsel, i/yettbessil. MΓN.
bruri [ḇruri]
[ḇruri] : a/ubruri. SM+ ML ||
Ibeslen. SDD+ SM. Abessel, lebsala,
ssenf n udfel, iγelli-d am berkukes.
abessal.
MD. Adfel, deg-s acḥal n lesnaf :
absis, abruri, ameččim, igedrez. ẒR. bselt [ṯiḇṣelt]
[ṯiḇṣelt] : ti/tebselt. SM+NT ||
Aḥebruri. ssenf n lxedra yettmeččan d
azegzaw, neγ yewwa (deg waman,
bruɛ [aḇruɛ] : abruɛ. SM+NT || lqaɛ n
bruɛ
deg zzit) ; deg leswaq, lebsel
tqendurt (n tmeṭṭut). MD. Abruɛ-im
yettnuz d iseɛlaq neγ s ukilu. MD.
γezzif, yettaweḍ armi d tiwleẓẓa-
Ičča lebsel (azegzaw), ifuḥ yimi-s.
inem. NT. Tabruɛt (tibruɛin). SG.
SG. Lebsel, tibeslin. MGD. Aẓalim.
Ibruɛen.
[aḇsis] : a/ubsis. SM+ML || ssenf
bsis [aḇsis]
Bγ n udfel i d-iγellin seg tegnewt d
iɛeqqayen, am seksu. MD. Adfel
yebḍa d lesnaf : absis, d iɛeqqayen
bγeḍ
bγeḍ [ḇγeḍ]
γeḍ] : b
bγe
γeḍ.
γeḍ. MG+GWT || jmeɛ n berkukes ; ameččim, d tilfafin ;
deg wul-ik tismin d ukrah. MD. igedrez, d idγaγen. SG. Ibsisen.
Wihin iččur d tismin, ibγeḍ ! MẒR.
bṭel |ḇṭel]: bṭel. MG+GWT || ur ttruḥ s
I/yebγeḍ, ur yebγiḍ, ad i/yebγeḍ,
anda i ilaq ad truḥeḍ deg lawan.
ibeγγeḍ. MΓN. Ibeγḍen. SDD+SM.
MD. Ass-a, ur xdimeγ ara, beṭleγ.
Abγaḍ, lbeγḍ. (t)ubγiḍ (t), abeγḍi.
MẒR. I/yebṭel, ur yebṭil, ad
SDD+MG. Sebγeḍ, msebγeḍ.
i/yebṭel, ibeṭṭel. MΓN. Ibeṭlen.
bγest [ṯaḇ
[ṯaḇγes
ṯaḇγesṯ]
γesṯ] : ta/tebγest. SM+ ML SDD+S M. Abṭal, lebṭil.
|| taγara n win ur nettuggad, ur
bṭiṭert [ṯiḇṭiṭerṯ] : tibṭiṭert. SM+NT ||
nettkukru. MD. Tabγest, d lɛali-tt,
ssenf n sḍaq yemmugen s ddheb
dir-itt : win ur nessin ad deg-s
(tikwal s lfeṭṭa). MD. Tibṭiṭrin d
yeḥkem, ad t-tawi γer lmut-is. SG.
tferṭeṭṭucin i d-yetteɛlulluqen deg
Tibγas. MGD. Tasa, tissas, lkuraj.
tɛessabt neγ deg tsemsemt. ML.
bγu [ḇγu] : bγu. MG+GWT || ini Ih, Ibṭiṭer (ibṭiṭren). SG. Tibṭiṭrin. Isem
mreḥba i ḥedd neγ i kra n tγawsa. (aqdim) n tmeṭṭut : Bṭiṭra.
MD. Bγiγ ad d-iniγ tidet, meɛna
uggadeγ ara d-yeḍrun. MẒR.
I/yebγa, ur i/yebγi, ad i/yebγu, Bu
ibeqqu. MΓN. I/yebγan. SDD+SM.
Lebγi, beqqu. SDD+MG. Sebγu,
msebγu, myebγu. MGD. Rdu, ri, hwu,
bu [bu] : bu. TJR. aferdis n userbeb||
exs.
yes-s, ttgen-d medden irbiben. MD.
Bs, Bṭ
Bṭ Bu wuglan, bu ɛenqiq, bu snin, bu
tirtaw, bu lɛar, bu tissas, bu yiwet n
tiṭ, atg. ; yes-s, ttgen-d daγen
ismawen. MD. Burekku, butellis,
bsel [bsel] : bsel. MG+GWT || suget
buneqqar, buneggaf, buɛfif,
ameslay ur nesɛi lmeɛna wala sser.
bucḥiḍ, tabuciḍant, atg.
17
bubbu [bubbu] : bubbu. SM+ML || deg ttgen-tt (d tisumtiwin) gar uzaglu d
tmeslayt n warrac d : abbuc. NZ. yiri n uzger. MD. Seg wasmi i
Inna-yas yiγid i yemma-s : Efk-iyi-d yeqqur umkan-a, ula d tabuda
ɛuɛɛu ar d-imγureγ, ad am-d- tenger. SG. Tibuda. ML. abudaw
serwuγ bubbu. (amkan ideg d-tmeqqi tbuda).
bubrak [bubraḵ]:
[bubraḵ]: bubrak. SM+ML || budaliw [aḇudali/aḇuḏaliw]:
[aḇudali/aḇuḏaliw]:
amexluq (am lğen) yessebraken a/ubudali. SM+ ML || amdan bu
amdan, xersum tameṭṭut, ma yella nniyya yettcalin seg umkan γer
yeṭṭes deffir uzeṭṭa. MD. Qqaren-d wayeḍ. MD. Ibudaliyen ttkukrun-
ma yeṭṭes yiwen deffir uzeṭṭa, ad d- ten medden, axaṭer heddren s
yerzu γur-s Bubrak deg targit, ad lemɛani, ttciren, sfilliten ; win
ixenneq deg-s, ad irennu alamma iwumi dɛan, ad t-ḥuẓen ; win
iruḥ-as rruḥ. MGD. Lberrayek. iwumi icaren kra, ad yid-s iḍru . SG.
Ibudaliyen.
bubu [ḇuḇu]
[ḇuḇu] : bubu. SM+ML || Deg
tmeslayt n warrac d : aɛeqqa (n [ḇudd] : budd. MG+GWT || efk
budd [ḇudd]
yibawen, n tjilbant, …).. MD. Awi-d kra i ḥeḍḍ baṭṭel, mudd kra i ḥeḍḍ s
bubu-inu, neγ a becci kanunu ! wul , menni, sirem. MD. Buddeγ-as
(tamacahut). lxir d rrbeḥ. MẒR. Ibudd, ur ibudd,
ad ibudd, i/yettbuddu. MΓN.
bucḥiḍ
bucḥiḍ [bucḥiḍ] : bucḥiḍ. SM+ML ||
Ibudden. SDD+SM. Abuddu,
ssenf n waṭṭan yettaγen iyuzaḍ.
imweddi : win ittbuddun (ayen
MD.Teḍra yid-i am uyaẓiḍ yewwet
ilhan) i wiyiḍ.
bucḥiḍ.
budid [aḇuḏiḏ]
[aḇuḏiḏ] : a/ubudid. SM+ML ||
[aḇucic] : a/ubucic. SM+ML ||
bucic [aḇucic]
isγaren swacu ttzerriben medden
ccḍeb i d-imeqqin γer lğedra n
akal n lḥara, taferka, iger, atg. MD.
tbelḍin. MD. Abucic yelha i ẓẓerb,
Llan wid yettzerriben s ubudid, llan
yelha i ucɛal n tmes (n lkanun). NT.
wid yettextirin aγanim. MD.
Tabucict (tibucicin) : ttejra n
Ibudiden.
ubucic. SG. Ibucicen.
buduft [taḇuḏuft]
[taḇuḏuft] : ta/tbuduft.
buciḍant
buciḍant [ṯaḇuciḍant/ṯaḇuciṭant] :
SM+ML || tacriḥt n uksum ikennfen,
ta/tbuciḍant. SM+NT || ssenf n waḍu
neγ i useknef : yewwan γef yirrij
i itezzin itenneḍ ; mi ara ad d-
(mirruj). MD. Mi ara d-terbu
ihubb, yesderγil allen s uγebbar i d-
tmeṭṭut, ttmuddun-as tibudufin
yettawi. SG. Tibuciḍanin.
rennun-as timellalin. MD.
buclux [bucluc/abucluc] : Tibudufin. MGD. Akanaf.
a/ubucluc. SM+ML || ssenf n
buḍ
buḍ [aḇuḍ/ṭ] : a/ubuḍ. SM+ML || deg
yibeɛɛac itetten (iɛeqqayen)
ubuqal n wakal, d ajeɛbub ideg
ibawen rennun swaγayen-ten. MD.
tessen medden aman. MD.
Aɛdaw n yibawen, d bucluc. SG.
Imejṭuḥen tessen aman deg ubuḍ n
Ibuclucen.
ubuqal (n wakal), mačči deg yimi-s.
buda [ṯaḇuḏa]
[ṯaḇuḏa] : ta/tbuda. SM+NT ||
bufekrun [abufekrun]
[abufekrun] :
ssenf n leḥcic i d-imeqqin deg
a/ubufekrun.
a/ubufekrun SM+ML || ẒR. Ifker. SG.
yimukan ideg llan waman ;
Ibufekrunen.
ifellaḥen ikerrzen s yizgaren,
18
bufessus [bufessus]: bufessus. bujlima [bujlima] : bujlima. SM+ML ||
SM+ML || tebrek-nni i d-yettγiman amdan yekkaten lγiḍa n teglut deg
γer lqaɛ (neγ γef yiran) uqellil i tuddar neγ deg leswaq iwakken ad
ttarran medden γef tmes (lkanun). d-iḥelli aγrum n warraw-is ;
MD. Aḍajin-nwen yeččur d bujlima yezga yettawi-d mmi-s,
bufessus, mi ɛeddaγ ad t-id-ddmeγ, netta, yekkat lγiḍa, mmi-s yekkat
yessames-iyi merra. ṭṭbel. Di tegti, ala aklan i ixeddmen
lḥirfa-ya. SG. Bujlimat/ibujlimaten.
bufraḥ [bufṛaḥ]: bufraḥ. SM+ML ||
bufraḥ
TLΓ+Nḍ. Buğlima. MGD. Buɛfif,
aqellil n ufexxar (n talext) ideg
buseɛdiyya.
sewwayen medden aγrum, tiγrifin,
atg. MGD. Aḍajin, afan. [ṯabuḷga] : tabulga. SM+NT ||
bulga [ṯabuḷga]
axxam n tweḍfin. MD. Deg lawan n
buhali [aḇuhali/abuhali]
[aḇuhali/abuhali] :
userwet n nneɛma, i xezznent
a/ubuhali. SM+ML || ẒR. Abudali.
tweḍfin nneɛma deg tbulgiwin-
buḥcict
buḥcict [ṯaḇuḥcicṯ] : ta/tbuḥcict. nsen. SG. Tibulgiwin.
SM+NT || amur deg yiri (aɛenqiq) n
bumesɛud
bumesɛud [abumesɛud] :
umdan, n uγersiw. MD. Ikerri mi ara
a/ubumesɛud.
a/ubumes ɛud. SM+ML || ssenf n
yemzel, ur t-iteffeγ ara rruḥ
ubeɛɛuc yettirin ṭṭlam, yettidiren
alamma gezmen-as tabuḥcict. ML.
deg yixxamen, gar yimdanen. MD.
Abuḥcic (ibuḥcicen). SG. Tibuḥcicin.
Deg tmurt-a, win yernan wayeḍ,
buḥeddayed
buḥeddayed [aḇuḥeddayeḏ] : iɛfes-it, akken ɛeffsen medden
a/ubuḥeddayed.
a/ubuḥeddayed. SM+ML || amur ibumesɛuden. MD. Ibumesɛuden.
ssenf n yigḍaḍ (ifrax) n lexla. SG. MGD. “Akafar”.
Ibuḥedduyad. TLΓ+Nḍ. Abuḥeddad
bunayt [taḇunayt]
[taḇunayt] : ta/tbunayt.
ta/tbunayt
(ibuḥeddaden).
sM+NT || takurt. MD. Ssuri (lxiḍ)
buḥru
buḥru [buḥru] : buḥru. MG+GWT || yettnuz d tibunayin. SG. Tibunayin.
lqeḍ-d abeḥri n lebḥer, ismiḍ. MD.
bundel [ḇundel]:
[ḇundel]: bundel. MG+GWT ||
Tama-ya tebbuḥra nezzeh. MẒR.
ewt s allen, mass allen n wayeḍ s
I/yebbuḥra, ur i/yebbuḥra, ad
kra. MD. Iwwet-d waḍu, igla-d s
i/yebuḥru, i/yettbuḥruy. MΓN.
uγebbar, dγa bundlent akk wallen-
I/yebbuḥran. SDD+SM. Abuḥru,
iw. MẒR. I/yebbundel, ur
tasbuḥrayt (timrewweḥt). SDD+MG.
i/yebbundel, ad i/yebbundel,
Sbuḥru, mesbuḥru. MGL. Kmen.
i/yettbundul. MΓN. I/yebbundlen.
bujad [aḇujaḏ]
[aḇujaḏ] : a/ubujad. SM+ML || SDD+SM. Abundel. SDD+MG. Sbundel ;
win urɛad nessin, win mazal ur ttwabundel, mbundel. ẒR. Mundel.
neḥfiḍ kra n lḥirfa. MD. Ulac win i
buneqqar [aḇuneqqar]
[aḇuneqqar] :
d-yekkren issen, medden yakk d
a/ubuneqqar. SM+ML || ssenf n
ibujaden mi ara bdun almad n
leḥcic ; iferr-is ila isennanen. NZ.
lḥirfat. SG. Ibujaden. NT. Tabujadt
Ini-d ay Abunneqqar, inna-yas : Ur
(tibujadin). MGD. Amanun, aḥeffaḍ.
d-qqareγ, ur d-qqar.
bujember [bujember] : bujember.
bunyiw |abunyiw] : a/ubunyiw.
SM+ML || ayyur aneggaru (wis 12) n
SM+ML || adebbuz, ukkim, amenγi.
useggas. ẒR. Jember.
MD. Heddren gar-asen, awal

19
yettawi-d wayeḍ, armi i yekker busegrayest [ṯaḇusegrayesṯ]
[ṯaḇusegrayesṯ] :
ubunyiw. TLΓ+Nḍ. Abunyiḍ , lbunya , ta/tbusegrayest. SM+NT || ssenf n
ukkim. MD. Ikmes afus-is, iwwet-it s ṭṭir yettafgen. SG. Tibusegruyas.
lbunya γer wudem.
buseɛd
buseɛdiyya
ɛdiyya [buseɛḏiyya]
[buseɛḏiyya] :
buqal [aḇuqal]:
[aḇuqal]: a/ubuqal. SM+ML || buseɛdiyya.
buseɛdiyya. SM+NT || ẒR. Bujlima.
lḥila n waman. Zik, deg tmurt n
busiḥan
busiḥan [aḇusiḥan] : a/ubusiḥan.
Leqbayel, ibuqalen d lḥilat-nniḍen
SM+ML || ssenf n tzermemmuyt. MD.
merra, ttwaxdamen s taleγt (neγ :
Inna-yas ubusiḥan : Lemmer
ideqqi, afexxar). NFL. Rẓan-aγ tirẓi n
ttwaliγ, tili seγlayeγ-d imnayen γef
ubuqal : aceqquf ur yeddi d gma-s.
trika. MD. Ibusiḥanen.
NT. Tabuqalt (tibuqalin). SG.
Ibuqalen. MGD. Aqbuc. [buṣnin] : busnin. SM+ML ||
busnin [buṣnin]
win yettriḥen s yir rriḥa. MD. D
[ḇur] : bur. MG+GWT || ur eg (ara)
bur [ḇur]
busnin, yeγleb aqelwac. ẒR. ssnin.
tameṭṭut deg yiri-s. MD. Leflantiyya
meskint tbur : seg wasmi i tella butellis [buṯellis]
[buṯellis] : butellis. SM+ML ||
meẓẓiyet ur d-bdiden fell-as ssenf n waṭṭan yekkaten lmal d
yinexḍaben. MẒR. Ibur, ur ibur, ad yimdanen s allen (iẓri). MD. Win
ibur, i/yettbur. MΓN. Iburen. yewwet butellis, ur iɛeqqel ara
SDD+SM. Lbur, (t)ambur(t). SDD+MG. mliḥ, mi ara txus tafat (n wass).
Sbur : seγli-d lbur (γef ḥedd). bux [̠ḇux]
ḇux] : bux. MG+GWT || sebzeg
burar [aḇurar]
[aḇurar] : a/uburar. SM+ML || kra s cwiṭ n waman kan, ruc. MD.
akurbec, ablaḍ amejṭuḥ swayes Ibux-aγ-d yigenni, ifka-yaγ-d kra n
tturaren medden alqafen. MD. lehwa. MẒR. Ibux, ur ibux, ad ibux,
Arrac-ihin ğelliben am yiburaren. i/yettbuxu. MΓN. Ibuxen. SDD+SM.
MD. Iburaren. MGD. alqaf. Abuxu, lbux/lbex : lehwa tarqaqt i
tekksen ala aγebbar deg yiberdan.
burekku [burekku] : burekku.
SM+ML || ssenf n waṭṭan buyiles [ḇuyiles,
[ḇuyiles, buyiles] : buyiles.
yesserkuyen ttjur n lfakya. MD. SM+ML || win yessnen ad yemmeslay
Iɛedda-d burekku, yessenger-iyi s tiẓet i medden ; win iwumi ẓid
lmenci (aɛerqub) n ugrur. yiles. NZ. Buyiles : medden akk,
ines.
burqayemt [ṯaḇurqayemt]
[ṯaḇurqayemt] :
ta/tburqayemt. SM+NT || ssenf n buzduz [ḇuzduz]
[ḇuzduz] : buzduz. SM+ML ||
ugḍiḍ (afrux, ṭṭir) urqim. MD. ssenf n leḥcic n dir i d-imeqqim deg
Rrqem n tburqayemt am win n yigran n nneɛma. MD. Buzduz
teslit n wenẓar : yal nnul hat-an ssusayen-t medden deg yigran,
din. SG. Tiburqaymin. MGD. uqbel ad iger zerriɛa.
Taberqmuct, tabureqlayemt. buzelḥaḍ
uzelḥaḍ [aḇuzelḥaḍ] :
bururu |ḇururu/bururu]
|ḇururu/bururu] : bururu. a/ubuzelḥaḍ.
a/ubuzel ḥaḍ. SM+ML || win
SM+ML || ssenf n ṭṭir aseggad ; yetturaren neγ yekkaten s
yettseggid deg yiḍ. MD. Deg yiḍ, i uzelmaḍ. MD. Tiyita n ubuzelḥaḍ
yekkat bururu. SG. Ibururten. tewɛer. SG. Ibuzelḥaḍen.
buzeggaγ [buzeggaγ] : buzeggaγ.
SM+ML || ssenf n waṭṭan n yibawen
20
deg yigran. MD. Aɛdaw n yibawen d i k-ixussen a buɛeryan ? – D
buzeggaγ. taxatemt gar yiḍuḍan !
buzeggaγt [taḇ
[taḇuzeggaγṯ]
uzeggaγṯ] : buɛfif [buɛfif] : buɛfif. SM+ML || 1. D
buɛfif
tabuzeggaγt. SM+NT || ssenf n urar, deg kra n tamiwin n tmurt n
waṭṭan yekkaten ileqqaqen, aqcic, Leqbayel zik ; tturaren-t yirgazen d
taqcict. MD. Seg wasmi i cerrḍen yimeẓyanen mi qrib ad terzu tefsut
medden, tuγal tenger tbuzeggaγt ; ad ffγen d tarbaɛt, γef yixxamen d
deg tmurt-nneγ. tudrin, deg yiḍ iwakken ad ḥtilen
timellalin d wayen yakk ilaqen i
buzelluf [buzelluf]: buzelluf. SM+ML
uheyyi n yimensi n uderyis. MGD.
|| aseknef n uksum. MD. Aksum n
Amγar n uqruc, amγar n uceqlal. ||
buzelluf yif win iqlan neγ win
2. buğlima, buseɛdiyya. || 3. zik, d
yewwan deg teccuyt.
argaz itekkin deg terbaɛt n
buzzalt [taḇuzzalt]
[taḇuzzalt] : ta/tbuzzalt. yiḍebbalen ; yetteqqal i lmendad n
SM+NT || taγawsa (n wuzzal) tceṭṭahin iteddun d yiḍebbalen.
tameẓyant, d takerdudyant (am
buɛjajt
buɛjajt [ṯaḇuɛjajṯ]
[ṯaḇuɛjajṯ] : ta/tbuɛjajt.
tkurt) swayes tturaren warrac gar-
SM+NT || asafar n wučči yewwan ;
asen. MD. Arrac n tura s tedjajin i
tibuɛjajin mi wwant (deg uḍajin)
tturaren, xaṭer tibuzzalin uqant.
ttaččarent d tifla. SG.
MGD. Lbiyya, tadjajt. SG. Tibuzzalin.
Tibuɛjajin/lbuɛjaj. MGD. Tiγrifin.
buɛber [buɛber] : buɛber. MG+GWT ||
buɛber
buɛɛu
buɛɛu [buɛɛu] : buɛɛu. SM+ML || deg
simγer iman-ik, ali sufell n ḥedd.
tmeslayt n warrac, d awal swayes
MD. Heddreγ-as kan, yettbuɛbur.
ssaggaden iṭuṭuḥen (imeẓyanen),.
MẒR. i/yebbuɛber, ad i/yebbuɛber,
MD. Ameẓyan, inna-s : A buɛɛu ! dγa,
i/yettbuɛbur. SM+ MG : abuɛber. SDD
ad yelγet (yessusem).
buɛber, mbuɛber.
buɛemmar
buɛemmar [aḇuɛemmaṛ] :
a/ubuɛemmar.
a/ubuɛemmar. SM+ML || ssenf n ṭṭir Bx, bz, bẓ
bẓ
aseggad ; yettseggiḍ deg uzal.
Taqulhut (n warrac): Cḍeḥ, cḍeḥ a
ṭṭir/d abuɛemmar axir ! NZ. Ay
bxir [ḇxiṛ]
[ḇxiṛ] : bxir. TJR. MRN +TΓR. || kra
afrux n ubuɛemmar : ma trebḥeḍ,
ur t-yuγ ; labas. MD. Aql-aγ labas,
medden akk inek ; ma txesreḍ,
bxir, tazmert.
ḥedd ur k-yessin. SG. Ibuɛemmaren.
NT. Tabuɛmmart (tibuɛammarin). bzeḍ
bzeḍ [ḇzeḍ, ḇzeṭ] : bzeḍ. MG+GWT ||
becc. MD. Teḍra yid-s am uγyul,
buɛenqiq
buɛenqiq [buɛenqiq] : buɛenqiq.
ixerra, ibezzeḍ. MẒR. I/yebzeḍ, ur
SM+ ML || ssenf n lexrif aberkan ;
i/yebziḍ, ad i/yebzeḍ, ibezzeḍ. MΓN.
tibexsisin-ines sɛant aɛenqiq. MD.
Ibezḍen. SDD+SM. Abzaḍ, ibezḍan.
Lexrif buɛenqiq yif merra
SDD+ MG. Ttwabzeḍ.
tibexsisin-nniḍen : ẓid, acek-it.
MGD. Aɛbarqi, abgayti. bzeg [ḇzeǥ]
[ḇzeǥ] : bzeg. MG+GWT || ččar d
aman. MD. Teγli-d lehwa fell-as,
buɛeryan
buɛeryan [ḇuɛeryan, buɛeryan] :
yebzeg seg tcekkuḥt armi d
buɛeryan.
buɛeryan. SM+ML || win ur nettlusu
iḍarren. || 2. Uf. MD. Qqsen-t tzizwa,
lqecc ad yesser iman-is. Nz. – D acu
21
yebzeg yakk uksum-is. MẒR.
I/yebzeg, ur i/yebzig, ad i/yebzeg,
ibezzeg. MΓN. Ibezgen. SDD+SM.
Abzag, bezzag, bazug, azzug.
SDD+MG. Sebzeg, msebzeg.

[ḇzer] : bzer. MG+GWT || efk,


bzer [ḇzer]
seddeq, xelles. MD. Asmi i d-nuγ
luziɛa taneggarut deg taddart-
nneγ, kra yellan d axxam ibzer-d.
MẒR. I/yebzer, ur i/yebzir, ad
i/yebzer, ibezzer. MΓN. Ibezren.
SDD+SM. Abzar, tabzert/lbezra.
SDD+MG. Ttwabzer.

*tabzert[ṯaḇzerṯ]
*tabzert[ṯaḇzerṯ] : ta/tebzert.
SM+NT || 1. ayen i d-bezzren medden
(at uxxam, at taddart) iwakken ad
d-aγen kra d ucrik. MD. Bezren-d
yakk medden kra kra, dγa nuγ-d
luziɛa. || 2. Lexṭiyya, leγrama. MD.
Asmi i yella lqanun deg tudrin, win
ixedmen kra, tili yeffeγ i lqanun n
taddart, ad yefk tabzert. ẒR. Bzer
bziz [aḇziz]
[aḇziz] : a/ubziz. SM+ ML ||
aɛeqqa aṭiṭuḥ maḍi-maḍi. MD.
Ibzizen n tazart tečča-ten twekka.
SG. Ibzizen.

bẓiẓ [aḇẓiẓ] : a/ubẓiẓ. SM+ML || ssenf


n ubeɛɛuc (yettafgen) yettemcabin
γer ujrad. NZ. Abẓiẓ, d gma-s n
ujrad. SG. Ibẓaẓ.

bɛid [iḇɛiḏ]
[iḇɛiḏ] : ibɛid. MG+ΓR || (ur)
iqrib ara. MD. Beɛdeγ fell-awen,
akken i yebɛed yigenni γef lqaɛɛa.
MẒR. I/yebɛed, ur i/yebɛid, ad
i/yibɛid, ibeɛɛed (i/yettibɛid). MΓN.
Ibeɛden. SDD+SM. Abɛad, lbeɛd
(lbeɛdan). SDD+MG. Sibɛed, msebɛed.

22
Tacalit (acali). SDD+MG. Mcali,

C semcali. MGD. Ḥewwes, merreḥ.


camar [acamar, ačamar]
a/ucamar. SM+ML || anzaden i d-
imeqqin deg udem n urgaz (deg
:

leḥnak, deg tamart). MD. Atmaten


C [ca] : c/C. Asekkil wis 3 n inselmen ttağğan icamaren. SG.
ugemmay n tmaziγ Icumar, icamaren

Ca camlal [acamlal] : a/ ucamlal.


SM+ML || yiwen n ssenf n uzemmur
cabcaq [acaḇcaq,
[acaḇcaq, ačaḇčaq] : deg tmurt n Leqbayel. MD. Aseggas-
a/ucabcaq. SM+ML || lḥila n lḥelya
a/ucabcaq. a yurew uzemmur, ama d acamlal,
neγ n wuzzal neγ n wayen-nniḍen. ama d azerraj. SG. Icamlalen. NT.
MD. Yuγ-d ssardin, yečča ayen Tacamlalt (ticamlalin) : ttejra n
yellan daxel-is, nekk yeǧǧa-yi-d ucamlal.
acabcaq-is. NT. Tacabcaqt
(ticabcaqin) . SG. icabcaqen. camtin [ṯicamtin]
[ṯicamtin] : ti/tcamtin.
SM+NT || deg tesyar n uzemmur, d
cabi [caḇi]
[caḇi] : cabi. MG+GWT || qaren, tiγawsiwin ideg yettemgar
skanzi, serwes. MD. Wihin cabi-t γer uzemmur yemmeẓden. MD. Mi ara
uγyul, ḥaca-k ! MẒR. Icuba, ur yemmeẓd uzemmur s uγaref, ad t-
icuba, ad icabi, i/yettcabi. MΓN. id-ɛemmren seg lḥuḍ γer tcamtin,
Icuban. SDD+SM. Acabi. SDD+MG. ad tent-snin ta γef ta, ad tent-gren
Mcabi. deg uγezzal; simmal γezzlen,
ḇuγ] : a/ucabuγ. SM+ML ||
cabuγ [acaḇu
[acaḇuγ] simmal zzit-nni ad d-ineggi, ad d-
acekkuḥ n umdan mi ara yedmes, tettqiṭṭir γer leḥwali ; γer taggara,
mi ara yimγur. MD. Yeğğa acabuγ, ad d-kksen ticamtin-nni, ad d-
armi d-yeγli γef yimeẓẓuγen-is. SG. suffγen deg-sent abeɛɛa-nni, syin
Icabuγen. MGD. Acekkuḥ, acebbub. γur-s ad rren ticamtin-nniḍen γer
uɛezzal. SF. Tacammet.
cacca [cacca] : cacca.
cacca. SM+ML || Deg
tmeslayt n warrac, d aγyul, aserdun, caqur [acaquṛ]
[acaquṛ] : a/ucaqur SM+ML ||
atg. yiwen deg dduzan n ufellaḥ, n
ugezzar ; d taγawsa swayes
cacit [ṯacaciṯ]
[ṯacaciṯ] : ta/tcacit. SM+NT || gezzmen medden isγaren neγ
taγawsa (aselsu) i yettarra urgaz aksum. MD. Iruḥ ad d-yezdem,
γef uqerruy-is. MD. Icudd tacacit, d yettu ur yewwi ara acaqur. NT.
tamadanit/iḍelli yella, ass-agi, Tacaqurt (ticaqurin, ticuqar). SG.
ulac-it. (tizlit). SG. Ticaciyin, Icuqar/icaquren.
ticucay.
capun
capun [acapun, ačapun] :
cali [ cali] : cali. MG+GWT || ddu aṭas
a/ucapun. SM+ML || taγawsa
war iswi. MD. Yan ad ncali, ma ulac
(aselsu), am lemḍella, yettarra
d acu ara
umdan (ama d argaz, ama d
txedmeḍ ! MẒR. Icula, ur icula, ad
tameṭṭut) γef uqerruy. MD. Acapun
icali, i/yettcali. MΓN. Iculan. SDD+SM.
yelha tikwal i cbaḥa, maca tikwal
yettarra yes-s umdan iṭij n unebdu.
23
NT. Tacapunt (ticapunin). SG. cbiha [ecḇiha]:
[ecḇiha]: cbiha. SM+NT || ssifa,
Icapunen. udem n umdan. MD. D aberkan am
bufessus, yettak cbiha γer wakli.
care
careɛ
reɛ [caṛeɛ] : careɛ. MG+GWT ||
SG. Cbihat.
zzem ḥedd, siweḍ-it γer uxxam n
creɛ. MD. Ur iyi-ttcaraɛ, ur k- cbirdu [cpirḏu,
[cpirḏu, cbirḏu]: cbirdu.
ttcaraɛeγ, ad tt-nefru s tiẓudya. SM+ML || aγersiw annect n umcic,
MẒR. Icureɛ, ur icureɛ, ad icareɛ, ilan tazeḥḥaft d takemlant ;
i/yettcaraɛ. MΓN. Icurɛen. SDD+SM. yettaker tiyuẓaḍt. MD. Yenna
Acareɛ, ccreɛ. SDD+MG. Ttwacareɛ, cbirdu : Ma ur tent-nečči
mcareɛ. (tiyuẓaḍt), ad tent-nessejɛer.SG.
Icbirduten. MGD. Izirdiw.
cawi [acawi]: A/Ucawi. SM+ML ||
amezdaγ (n temnaḍt) n Wawras, cbu [ecḇu]
[ecḇu] : cbu.
cbu. MG+GWT || mmag
yettmeslay tantala tacawit. MD. am ḥedd, ili-k am netta, xdem
Aqbayli, Acawi, Amaheγ, Amẓabi, akken ixeddem. MẒR. I/yecba, ur
ttmeslayen yakk tamaziγt. NT. yecbi, ad yecbu, icebbu. MΓN. Icban.
Tacawit (ticawiyin) : tameṭṭut MD. Ala ṭikkuk i d-icebbun seg bab-
tacawit/tutlayt n Yicawiyen. SG. is (NZ). SDD+SM. Cebbu.
Icawiyen
cawrar [acawrar]: a/ucawrar.
a/ucawrar.
SM+ML || aqcic ameẓẓyan. MD. Asmi i Cc
lliγ a acawrar/zzin-iw
yufrar/ixeddem-d baba felli
(asefru). SG. Icawraren. cc [ecc, cci] : ecc . Aferdis n ubhat ||
sexdamen-t medden i tuẓaḍ akken
* cayaḍ
cayaḍ [acayaḍ, acayaṭ] : a/ucayaḍ.
ad wexxrent, ad ruḥent. MD.
SM+ML || mi ara yerγ zzit deg lmeqli,
Eccemt, teččimt ddunit !
yettuγal d ddexxan. MD. Yeqla-d
ifelfel, yesker acayaḍ. SG. Icayeḍen, cc [icc] : i/yicc. SM+ML || iγes deg
icuyaḍ. uqerruy n uγersiw, am yikerri,
aqelwac, azger, atg. MD. Yuγ-d sin n
Cb wakraren, yiwen d aferḍas wayeḍ
yesεa acciwen. NT. Ticce(w)t, tictin.
SG. Icciwen, acciwen.
cbayli [acḇayli]
[acḇayli] : a/ucbayli. SM+ML ||
ccac SM+ML || ssenf n
ccac [eccac] : ccac.
lḥila deg wacu jemmεen zzit,
lkettan. MD. Yuγ-d snat n
temmug s talext (afexxar). MD.
tqendurin, yiwet temmug s ccac,
Acbayli i zzit, acmux i waman. NT.
tayeḍ, s leḥrir. SG. Ccacat
Tacbaylit, ticbayliyin. SG.
Icbayliyen. ccaf [eccaf] : ccaf. SM+ML ||
axeddam yettrayin (yettḍebbiren)
cber [cber] : cber. SM+ML || tardast
γef kra n yimdanen-nniḍen. MD. D
tameẓyant, am tin n lḍufan. MD. Ad
ccaf i d-yettaken leryuy i
teddem mmi-s deg yirebbi-s/ad
yixeddamen-is, yemmal-asen-d d
tqis s cber-is/ma yella kra n ddnub,
acu ara xedmen. NT.
ad t-nemɛawan (asefru).

24
Tacafet/ticaftin. SG. Ccifan. MGD. *ccḍeḥ
*ccḍeḥ [ccḍeḥ] : ccḍeḥ. SM+ML || ẒR.
Aγella. cḍeḥ.
ccah [ccah]: ccah. Aderdis n ubhat. Cc
|| qqaren-t umdan i wayeḍ mi ara s-
teqqed, amzun akken yerra-d ttar !
MD. Yerγa, ccah !
ccedda [ccedda]: ccedda. SM+NT ||
ccahed [eccaheḏ]
[eccaheḏ] : ccahed.
ccahed SM+ML || tagnit yessawnen, yuγren ; tin
1. ablaḍ i sbeddayen γef uẓekka n iwumi ur izmir umdan ad tt-iqabel
umdan. MD. Yal aẓekka yesεa sin n s lqedd. MD. Yal ccedda teḍfer-itt
cwahed, yiwen γer uqerruy n talwit. SG. Cceddat.
umettan, wayeḍ γer yiḍarren-is ||
cceḍ
cceḍ [cceḍ/ṭ]: cceḍ. MG+GWT || cceg,
2. aḍaḍ ayeffus i d-yezgan gar
ffeγ i ubrid. MD. Win yeccḍen, ad d
udebbuz akked uḍad alemmas, yes-
yuγal s abrid. MẒR. I/yecceḍ, ur
s i yettcehhid umdan. MD. Mi
i/yecciḍ, ad i/yecceḍ, i/yettecceḍ.
yedden lmeγreb , yerfed aḍad-is,
MΓN. Yeccḍen. SDD+SM. Ucuḍ (iciḍ,
icehhed. || 3. inigi : amdan iḥedren i
tuccḍa).
kra mi yeḍra. MD. Yeḥder mi
nnuγen, dγa yedda d ccahed. SG. cceɛra
cceɛra [ecceɛṛa] : cceɛra. SM+NT ||
Ccwahed. am ccɛer (rric). MD. Yekkes-d cceɛra
n dexxan d lmassa, yebren agarru,
ccama [ccama]: ccama. SM+NT ||
yeswa-t. SG. Ccɛerat
tettγimi-d, mi ara yeḥlu lğerḥ,
adeddic neγ tirẓi. MD. Lğerḥ iseffeḍ, ccef [ccef] : ccef. MG+GWT || sired
iḥellu ; ma d ccama, ur tettwakkas tafekka-k s waman.. MD.
ara. SG. Ccwami, ccamat. Timeddiyin, mi ara d-uγaleγ seg
berra, teccfeγ. MẒR. I/yeccef, ur
ccan [ccan]: ccan. SM+ML || azal
i/yeccif, ad i/yeccef, i/yetteccef.
meqqren. MD. D isem-ik i d awal-ik,
MΓN. Yeccfen. SDD+SM. Tuccfa
a Mass Aselway, ccan-ik meqqer !
(tawacfa). SDD+MG. Sucef. myiccef,
SG. Ccanat.
msucef.
ccaw [eccaw] : ccaw. SM+ML || zik,
cceg [ecceǥ]:
[ecceǥ]: cceg. MG+GWT || cceḍ,
uqbel zik, ixef n zik ; ansi d-tebda
ḥnucceḍ, ḥnucceg. MD. Yecceg cwiṭ,
ddunit. MD. Seg ccaw n zik, ttnaγen
tili yeγli. MẒR. I/yecceg, ur
yimdanen. SG. Ccawat. MGD.
i/yeccig, ad i/yecceg, itteceg. MΓN.
Tazwara, ixef, amezwaru.
I/yecgen. SDD+SM. Uccug (iccig,
ccay [uccạy]
[uccạy] : u/wuccay. SM+ML || tuccga).
ssenf n uqjun (aydi) n ssyada. MD.
cceḥ
cceḥ [ecceḥ] : cceḥ. SM+ML || nnig
Iseyyaḍen ttawin yid-sen iḍan, am
uẓar, γef yimi n lqaɛɛa. MD. Yegzem
uṭarus, uccay, atg. NT. Tuccayt,
ttejra γef cceḥ, ala iẓuran i as-
tuccayin . SG. Uccayen.
yeǧǧa.
ccḍef
ccḍef [ccḍ/ṭef] : ccḍef. SM+ML ||
cceḥna
cceḥna [cceḥna]: cceḥna.
cceḥna. SM+NT ||
tawaγit, tagdi. MD. Yesḥerder-it i
ayen n dir yettwaṭṭafen deg wul.
ccḍef ; iḥuza-t s ccḍef.
MD. Yeṭṭef-iyi cceḥna, yebγa ad
yerr ttar. SG. ccḥani/cceḥnat.

25
*ccekk [ eccek] : ccek. SM+ML || ulac ccerf [ecceṛf]
[ecceṛf] : ccerf. SM+ML || azal
tidet, ulac nniyya. MD. At tsertit ur n umdan gar wiyaḍ ; ccan, iseγ,
sfin ara, yezga yella ccek deg lḥerma. MD. Taqcict tettḥadar γef
wayen i d-qqaren d wayen ccerf-is, ma ulac ur tzeggej ara. SG.
reggmen i lγaci. SG. Cckuk, ccekkat. Ccerfat.
ẒR. Cukk.
*ccerq [ecceṛq]:
[ecceṛq]: ccerq. SM+ML ||
ccelṭa
ccelṭa [eccelḍ/ṭa]: ccelṭa. SM+NT || ansi d-icerreq yiṭij ssbeḥ. MD. Asmi
taγawsa yettmaga s uglim ; yes-s d-rzan Yinselmen γer Tmazγa,
yekkat umdan, ama d lmal, ama d kkan-d seg ccerq. SG. Ccerqat. MGD.
imdanen-nniḍen. MD. Asmi i Asammer. ẒR. Cerreq.
yekcem γer lḥebs, fkan-as mya n
ccetwa [ eccetwa] : ccetwa. SM+NT ||
teyyitiwin s ccelṭa. SG. Ccelṭat.
yiwen n uḥric deg useggas ilan
ccemma. SM+NT
ccemma [eccema] : ccemma. krad n wayyuren : seg jember ar
|| ayen ttcummun medden, ay furar. MD. Tuɛer ccetwa γef uẓawali
ggaren deg yimawen-nsen. Ad d- : ccer, asemmiḍ. SG. Cctawi,
ddmen ifer n ccemma, ad t-sseγren ccetwat. MGD. Tagrest.
i tafukt (iṭij), ad t-ddzen, ad t-
*ccfawa [eccfawa] : ccfawa. SM+NT ||
sxelḍen d yiγed n ugrur, ad
ayen iγef yecfa umdan, ayen i d-
sseḥlullin. MD. Yuγ-d lkilu n yifer,
yettγimin deg wallaγ-is. MD. Seg
iga-t d ccemma. SG. Ccemmmat.
wayen iɛeddan fell-aγ, dir-it neγ d
ccen [uccen]: u/wuccen.
u/wuccen. SM+ML || lɛali-t, ala ccfawat i d-yeqqimen.
ssenf n uγersiw n lexla ; d aɛdaw n SG. Ccfawat. ẒR. Cfu.
umeksa, axaṭer itett-as lmal-is, ama
ccfer [eccfeṛ]
[eccfeṛ] : ccfer. SM+ML || iri n
d lmal yeddren, ama d win
umkan lqayen nezzeh-nezzeh. MD.
yemmuten. MD. Yenna-yas Wuccen
Ibedd γef ccfer, yeγli d aksar,
: Lexrif, xerfayen ; ccetwa,
igrurreb. NT. Tacefret, ticfertin. SG.
yumayen ; anebdu, ɛamayen. NT.
Ccfur.
Tuccent (tuccanin). SG. Uccanen
ccfer n tiṭ
tiṭ [eccfeṛ ṭ-
ṭ-ṭiṭ, eccfeṛ n ţiṭ]
ccer [cceṛ] ccer. SM+ML || 1. mačči
[cceṛ] : ccer.
tiṭ. SM+ML || anzaden i d-
: ccfer n tiṭ.
d ayen ilhan, d ayen d dir. MD. Win
imeqqin berra i wallen. MD. Tiṭ n
yettɛebbiren deg ccer, ad d-yeffeγ
umdan tesɛa sin n lecfar, win n
γef wudem-is MGL. Lxir. || 2. laẓ. MD.
wadda, d win ufella. SG. Lecfar n
Yuḍen, yeqqim acḥal n wussan ur
wallen. MGD. Irgel.
yečči, yenγa-t ccer. SG. Lecrur. MGL.
Tawant. *cchada [ecchaḏa,
[ecchaḏa, ecchada]:
cchada. SM+NT || 1. Ini Ad cehhdeγ
dakken ulac ilu nnig Lleh, ad rnuγ ad
ccer [iccer] :iccer/yiccer. SM+ML || d-iniγ dakken Muḥamed d amceyyeɛ-
iteffeγ-d deg uḍaḍ n umdan, deg is. MD. Tineslemt tbedd γef semmus
uxabbaz n uγersiw ; yes-s, n tγemmar : cchada, taẓallit,
nkemmez neγ nxebbec wiyaḍ. MD. remḍan, zzakat d lḥiğ (i win d tin i
Ikemmez aglim-is s waccaren-is. as-izemren). || 2. tidet, sswab,
NT. Ticcert (taccarin). sG. Accaren, lḥeqq. MD. Din i yella, iḥder i wayen
iccaren. yellan, meɛna asmi d-yeḥder ad d-

26
yesfell cchada, yessusem. MD. Rebbi. MD. Iγur-iyi cciṭan, armi i d-
Cchadat. ddmeγ ayen ur ttayaleγ. SG.
Ccwaṭen.
[ccheṛ] : ccher. SM+ML ||
ccher [ccheṛ]
ayyur. MD. Ccher n furar, γur-s 28 n ccix [eccix]: ccix. SM+ML || amdan
wussan kan, mačči am win n ameqqran i yessnen ayen ur ssinen
yennayer ila 31. SG. Lechur. ara wiyaḍ; amdan yeγran,
yesselmaden. MD. Bab n lḥirfa,
cci [ ecci]: cci . SM+ML || d ayen ila
yettusemma d ccix ; win yeγran
umdan (neγ addud), ama d
daγen d ccix, ama d ccix n lğameɛ,
idrimen, d ddheb d lfeṭṭa, d akal,
ama d win n lakul. NT. Tacixet
lmelk... MD. Cci, d kulci. MGD.
(ticixtin). SG. Lecyux, lecyax. MGD.
Idrimen, ssɛaya.
Amγar, aselmad.
*ccib [cciḇ]
[cciḇ] : ccib. SM+ML || anẓaden
ccix n lakul [ccix l-
l-lakul] : ccix n
mellulen i d-imeqqin deg uqerruy n
lakul. SM+ML || ẒR. Aselmad deg
umdan, neγ deg tamart-is. MD. Icab,
uγerbaz.
ur igi axxam. ẒR. Cib.
ccix n lkulij [ccix l-
l-lkulij] : ccix n
cciḥ
cciḥ [ecciḥ] : cciḥ. SM+ML || ssenf n
lkulij. SM+ML || ẒR. Aselmad deg
yimγi n lexla ay serkamen medden
uγerbaz.
i tissit; yelha i leqriḥ n tɛebbuḍt.
MD. Yeswa cciḥ, akken ad tazzel ccix n lkanun [eccix l-
l-lkanun] : ccix
tɛebbuḍt-is. MGD. Ari n lkanun. SM+ML || yiwen n ssenf n
yibeɛɛac itezzin γer yiri n lkanun
ccil [ccil]: ccil. Tjr. Awal berra i
deg ccetwa ; am tewkiwt, yessa
tseddast || bγu neγ qim, nnig n ufus
ccɛer deg uɛrur-is. MD. Yecba ccix n
i d-yekka. Akka ara teḍru, ccil-nneγ
lkanun : isem-is yella, netta ulac-it.
!
SG. Lecyax n lkanun.
ccin [eccin] : ccin . SM+ML || aṭṭan
cckul [ecckul] : cckul. SM+ML || deg
yettḥazen lqaɛ n umdan ; yettili-d
yifadden (n umdan, n uγersiw),
mi ara bezgen yiẓuran n taxna n
amur i yettilin gar tewleẓẓa (n
umdan. MD. Zerriɛa n yifelfel
uḍar) d lmefsel n tgecrirt γer tama
aqerḥan d tin n ṭamatic tazegzawt,
n deffir. MD. Yewwet-it s uqeddami
ma yečča-tent yiwen yerna iḥawel
γer cckul, yeγli γef wudem.
deg-sent, zemmrent ad as-gent
ccin. MGD. Lebbwaser. cclaḍa
cclaḍa [cclaḍ/ṭa] : cclaḍa.
cclaḍa.
SM+NT+JML || ssenf n lxedra ilan
ccita [ ecciṯa]:
ecciṯa]: ccita. SM+NT ||
afriwen d izegzawen ; tetten-tt
taγawsa yemmugen i usfaḍ n
medden akken d tazegzawt, s zzit; s
tγawsiwin, n yiselsa, n yisebbaḍen.
zzit d lxell. MD. Llan wid itetten
MD. Mi walaγ abalṭun-iw yeγγuber
cclaḍa d taneggarut, uqbel
neγ yumes, ad d-ddmeγ ccita d
tiẓidanin. NT. Taclaḍat (ticlaḍatin).
umatu, ad t-sefḍeγ. SG. Ccitat.
SG. Cclaḍat.
cciṭan
cciṭan [ecciṭan] : cciṭan. SM+ML ||
ccmul [ccmul] : ccmul. SM+SG || ayen
deg ddin n tneslemt, d amexluq i
ur nemɛin, ur nlaq ara ; ayen
yettγurrun amdan, yettawi-t s ayen
iceqqun imawlan d yimeqqranen.
n dir, yessufuγ-it berra i Ubrid n

27
MD. Imeẓyanen ččuren d ccmul, yimensi, rran taccuyt n seksu. ML.
xeddmen ala tuɛwijin. SF. Ccmel. Accuy (iccuyen). SG. Ticcuyin. MGD.
Tugi [ṯuǥi], tasilt.
*ccna [ eccna] : ccna. SM+ML ||
aγenni, aḥiha, acewweq. MD. Ma *ccwal [ccwal] : ccwal. SM+ML || ẒR.
yebda-d ccna n yigḍaḍ, ḥedru-d Cewwel.
tafsut. MGD. Leγna. ẒR. Cnu
[ccwaṛ] : ccwar. SM+ML || ẒR.
*ccwar [ccwaṛ]
ccnaq
ccnaq [ccnaq] : ccnaq. SM+ML || Ciwer.
ayan i as-ttɛebbin i uγyul sennig
ccɛer ɛer. SM+ML ||
ccɛer [eccɛeṛ] : ccɛer
ccɛer.
teḥmilin. MD. Iεebba-d tiḥmilin,
acekkuḥ, rric, anẓaden. MD. Yeččur
yerna-as-d ccnaq. SG. Ccnaqat.
akk lebden-is d cɛer, yettkanzi γer
ccnin [ccnin] : ccnin. SM+ML || yiddew. SG. Ccɛur, lecɛur.
ayefki azegzaw, aḥmayan (imir d-
yettwaẓẓeg). MD. Ayefki, d lesnaf :
yella ccnin, yiγi, yikkil. Cḍ, Ce
Ce
ccrab [eccṛab]:
[eccṛab]: ccrab. SM+ML ||
aman n tẓurin, d izeggaγen ; win
iten-yeswan, ad yemlelli, yesker. cḍeḥ [cḍeḥ, cṭeḥ]: cḍeḥ. MG+GWT ||
MD. Lkif ccrab allaγ yerwi.(tizlit). huzz kra deg tfekka-k (lğetta-k) ay
amdan. MẒR. I/yecḍeḥ, ur i/yecḍiḥ,
* ccreh [ccṛeh]
[ccṛeh] : ccreh. SM+ML || ẒR.
ad yecḍeḥ, iceṭṭeḥ. MΓN. Iceḍḥen.
Creh.
MD. Yeɛmer wurar, nutni ttγennin,
* ccreɛ
ccreɛ [ccṛeε]:
[ccṛeε]: ccreε. SM+ML || ẒR. netta iceṭṭeḥ s wammas. SDD+SM.
Careɛ. Acḍaḥ, (ccḍeḥ) , aceṭṭaḥ ,taceṭṭaḥt.
SDD. + MG. secḍeḥ.
*ccγel [ccγel] : ccγel. SM+ML || ẒR.
Cγel. cebbaḍ
cebbaḍ [acebbaḍ/aceppaḍ] :
a/ucebbaḍ.
a/ucebbaḍ. SM+ML || asafar n wučči
ccuca [eccuca] : ccuca. SM+NT ||
yewwan, yettmeččan s useqqi
acekkuḥ (amzur) i d-tgezzem
(lmerqa) neγ s yiγi. MD. Mačči d
tmeṭṭut, iwakken ur d-iγelli ara γef
yiwen n usafar n wučči n zik, ay
wallen-is. MD. Tegzem ccuca, terra
nettu tura : acebbaḍ, afḍir uqessul,
fell-as, dayen kan. SG. Ccucat.
timqeṭṭeft, tiɛesbanin, atg. MGD.
*ccum [ ccum]: ccum. SM+ML || ayen Afettet, aγrum.
n dir-i, neγ yettusemman dir-it. MD.
cebbub [acebbub] : a/ucebbub.
Ddu d umcum, ad taγeḍ deg ccum-
SM+ML || acekkuḥ, amzur. MD. Yella
is” (NZ). SG. Ccmum. ẒR. Amcum.
ucebbub, zrir ; yella wayeḍ, susem
*ccuq [eccuq]: ccuq. SM+ML || beqqu kan, am win n wakli. SG. Icebbuben.
(lebγi), lxiq, acedhi. MD. Yenγa-yi
cebrari [ ceḇrari]:
ceḇrari]: cebrari. SM+M ||
ccuq, dima d awḥid, seg wacḥal aya
ass i yerḍel furar i yennayer. MD.
ur ẓriγ tamurt. ẒR. Ctiq.
Qqren-d, ass-nni aneggaru n
ccuyt [ṯaccuyṯ]
[ṯaccuyṯ] : ta/teccuyt. SM+NT yennayer, d yiwet n taγaṭ i as-
|| aqellal (lḥila) n usewwi n wučči yennan i yennayer : «Kuḥ ṭeẓẓ, deg
yettmagan s ufexxar, s wuzzal, s tiṭ-ik a ɛemmi yennayer, menɛeγ
lḥelya, atg. MD. Yewweḍ-d lawan n nekki, temneɛ yelli !». Dγa, iṛuḥ
28
yennayer γer furar, yessuter deg-s amek i tella temsalt. || 2. Ini Ad
ad as-yernu yiwen n wass, iwakken cehhdeγ dakken ulac ilu nnig Lleh
ad d-yerr ttar deg taγaṭ. Ihi, ass-nni (irebbit nnig Rebbi), ad rnuγ ad d-iniγ
n cebrari yefka-d Rebbi lehwa, Muḥemmed d imceyyeɛ- is ! . MẒR.
adfel, asemmiḍ yenγan taγaṭ d Icehhed, ur icehhed, ad icehhed,
yelli-s. MGD. Ass n ureṭṭal. i/yettcehhid. MΓN. icehhden.
SDD+SM. Acehhed, cchada, ccahed.
ceddiw [aceddiw] : a/uceddiw. SM+
SDD+MG. Seched, myiched,
ML || ayen ttcuddun medden
semyiched.
iwakken ad yeddukel d tuna ;
aksum, fell-as ad ad t-gren γer cehrit[ṯacehṛiṯ]
cehrit[ṯacehṛiṯ] : ta/tcehrit. SM+NT
teccuyt (n tmeγra), ttgen-t medden || azal (n yidrimen) n wayen i
d iceddiwen : ad snin iftaten deg yettaγ umdan deg ccher. MD. D acu
lxiḍ, ad d-gen iseɛlaq. MD. Mi d- i yezmer ad d-yaγ uxeddam s
neqleɛ lebsel, nga-t d iceddiwen, tcehrit-is, ala zzit d ssmid ?! SG.
iwakken ad ten-nɛelleq. NT. Ticehriyin.
Taceddiwt (ticeddiwin). SG.
cek [acek] : acek. TJR. Awal berra i
Iceddiwen. MGD. Aseɛlaq. tseddast. || yelha, ur ixus ara. MD.
cedhi [ceḏhi]
[ceḏhi] : cedhi. MG+GWT || xiq, Netta, acek-it, kečč daγen ur
bγu nezzeh nezzeh ḥedd neγ kra. txusseḍ ara.
MD. Yeccedha wid ɛzizen fell-as,
cekkel (cekkel] : cekkel. MG+GWT ||
aṭas aya ur ten-yeẓri. MẒR. qqen neγ cudd (s lxiḍ, s umrar, s
I/yeccedha, ur i/yeccedha, ad legraf....) kra ( amdan, aγersiw,
i/yeccedhi, i/yettcedhi. MΓN.
ṭṭir....) akken ur yettḥerrik ara. MD.
Icedhan. SDD+SM. Acedhi. SDD + MG. Azger uqbel ad t-zlun seγlin-t,
Ttwacedhi, mcedhi, semcedhi. MGD. cekklen-t. MẒR. Icekkel, ur icekkel,
Xiq. ad icekkel, i/yettcekkil. MΓN.
cedluḥ
cedluḥ [ aceḏulḥ]: a/ucedluḥ. Icekklen. SDD+SM. Acekkel, acekkal,
SM+ML || aksum i ttmelliḥen aseckal, cckel. SDD+MG. Seckel,
medden, rennu fessren-t γer yiṭij ttwackel, myickel, semyickel,
alamma yeqqur ; tetten-t deg ttwamyickel.
ccetwa. MD. Ččiγ lεesban n ubisar, *cekkal [acekkal] : a/ucekkal.
a/ucekkal
rnu gan-as acedluḥ. SG. Icudluḥen. SM+ML || taγawsa n wuzzal swayes
MGD. Aqeddid.
ttarzen medden imeḥbas, imexlal
ceffer
ceffer [ceffeṛ]
[ceffeṛ] : ceffer. MG+GWT || neγ lmal amaɛur. MD. Gan-as
semsed-d dduzan n wuzzal icekkalen deg yifassen d yiḍarren,
(tagesrart, acaqqur, agelzim…). γur wwin-t γer lḥebs. NT. Tacekkalt,
uḥeddad. MD. Ruḥ ceffer-aγ-d ticekkalin. SG. Icekkalen. ẒR.
acaqqur-a, yeḥfa MẒR. Iceffer, ur Cekkel.
iceffer ad iceffer, i/yettceffir. MΓN. cekkel [cekkel] : cekkel.
cekkel. MG+GWT ||
Iceffren.. SDD+SM. Aceffer. SDD+ MG. qqen, ṭṭef, arez. MD. Yeṭṭef ifassen-
Ttwaceffer. is, icekkel-it. MẒR. Icekkel, ur
cehhed [cehhe
[cehheḏ]:
ehheḏ]: cehhed. MG+GWT || icekkel, ad icekkel, i/yettcekkil.
1. ili d inigi γef tedyant yeḍran. MD. MΓN. Icekklen. SDD+SM. Acekkel,
icehhed s ẓẓur, ur d-yenni ara
29
acekkal. SDD MG. Ttwackel, cekti [ce
[ceḵṯi,
ḵṯi, acetki]: cekti. MG+ GWT
mcekkel. NT. Tacekkalt (ticekkalin). || rzu sani, γer ḥedd, tiniḍ yeḍra
fell-i lbaṭel. MD. Iruḥ γer uxxam n
cekkem [cekkem] : cekkem. MG+GWT
ccreɛ, yeccekta. MẒR. I/yeccekta, ur
|| ini kra γef yiwen i wayeḍ (aɛdaw-
i/yeccekta, ad i/yeccekti,
is) mebla lebγi-s, mebla leɛlem-is.
i/yettcekti. MΓN. I/yeccektan.
MD. Susem, γur-k ad d-tiniḍ kra,
SDD+SM. Acetki, acekkay. SDD+MG.
acku yella ucekkam da, ad yessiwḍ
Mcekti.
lexber. MẒR. Icekkem, ur icekkem,
ad icekkem, i/yettcekkim. MΓN. celfeḍ
celfeḍ [celfe
[celfeḍ,
feḍ, celfeṭ] : celfeḍ.
Icekkmen. SDD+SM. Acekkem MG+GWT || ččar d ticelfuḍin, d
(cckem), acekkam. SDD+MG. ccwami ilan aman. MD. Yewwet
Ttwackem, mcekkem. NT. mmi-s s ugeṭṭum n rremman, dγa
Tacekkamt, ticekkamin. SG. yeccelfeḍ-as merra idisan-is. MẒR.
Icekkamen. MGD. Aqerraḍ. I/yeccelfeḍ, ur i/yeccelfeḍ, ad
i/yeccelfeḍ, i/yettcelfiḍ. SDD+ SM.
[cekkeṛ] : cekker. MG+GWT ||
cekker [cekkeṛ]
Acelfeḍ, acelfuḍ (tacelfuṭ). SDD+MG.
ini-d γef yiwen ayen n lεali, ama
Scelfeḍ, ttwacelfeḍ, mcelfeḍ.
yuklal, ama ur yuklal. MẒR. Icekker,
ur icekker, ad icekker, i/yettcekkir. celḥi
celḥi [acelḥi] : A/Ucelḥi. SM+ML ||
MΓN. Icekren. MD. Deg urar n lxalat, amezdaγ n Ssus, yiwet n temnaṭ
ttcekkirent-d tlawin irgazen n deg unẓul n Lmerruk, yettmeslayen
uxxam. SDD+SM. Acekker, ccker, tacelḥit, yiwet n tantala n tmaziγt.
ccekran. SDD+MG. Ttwacekker, MD. Aṭas n lesnaf n Yimaziγen i
myicker. yellan deg Lmerruk : Icelḥiyen,
Irifiyen, Imaziγen n Waṭlas, atg. NT.
cekkircu [acekkircu, acekkirci] :
Tacelḥit : tameṭṭut n Ucelḥi yakk d
a/ucekkircu SM+ML || ssenf n yimγi
tameslayt n Yicelḥiyen. SG.
yesɛan nnwar d amellal, rriḥa-s
Icelḥiyen .
diri-tt; ittett-it lmal, ladγa amaɛiz;
imeqqi-d deg yimukan anda yella cellel [cellel]: cellel. MG+GWT || 1.
uẓrar, gar ṭṭarmat n yinijel. MD. Mi sfeḍ; kkes-as sḍiḍ (rekku) teḍluḍ-as
ara d-tuγaleḍ deg tkessawt, glu-d s lfeṭṭa, ddheb. MD. Fkiγ-as i uḥeddad
tqettunt n ucekkircu i taγaṭ-nneγ. ameqyas, icellel-it-id s ddheb. ||
NT. Tacekkircut/ticekkirciyin. SG. sired kra. MD. Icellel iceṭṭiḍen. MẒR.
Icekkircuten Icellel, ur icellel, ad icellel,
i/yettcellil. MΓN. Icellen. SDD+SM.
cekkuḥ
cekkuḥ [acekkuḥ] : a/ucekkuḥt.
Acellel. SDD+ MG. Ttwacellel.
SM+ML || acebbub, amzur, ccɛer,
anẓaden. NT. Tacekkuḥt, celliḍ
celliḍ [acelliḍ/ṭ] : a/ucelliḍ. SM+ML ||
ticekkuḥin. SG. Icekkuḥen. 1. ageṭṭum arqaqan yettneɛwajen
deg tixfet-is ; yettwaxdam i tiyita, i
cekrid [acekriḏ]:
[acekriḏ]: a/ucekrid. SM+ML
unhar n lmal. MD. Yewwet-iyi-d s
|| ma yettwaleqqem, ad yefk
ucelliḍ, yessenzef-iyi. || 2. abeḥri
tabelluṭ neγ taxerrubt. MD. Acekrid
araqaqan, d asemmaḍ, yettḥaz
n uxerrub itett-it lmal, win n
imdanen deg leḥnak d yimeẓẓuγen.
ubelluḍ ferrgen-d medden yes-s
MD. Ibeḥriyen uggten : yella ubeḥri
leḥwari neγ tiferkiwin-nsen. SG.
n lebḥer, yella uchili, yella ucelliḍ,
Icekriden. MGD. Takerruct.
30
yella uɛeğğağ, yella wawaẓ, atg. NT. cemlax [acemlax] : a/ucemlax.
a/ucemlax
Tacelliḍt (ticelliḍin). SG. Icelliḍen. SM+ML || ini azegzaw ur nqessiḥ ara.
MGD. Bucellayeḍ. MD. Azegzaw d azegzaw, meɛna d
acemlax, ur qessiḥ ara. NT.
cellef [cellef] : cellef. MG+GWT || ini-
Tacemlaxt (ticemlaxin). SG.
d γef ḥedd (senteḍ-as i yiwen) ayen
Icemlaxen.
werğin yexdim. MD. Icellef-d fell-i
ayen ur xdimeγ, dγa umnen-t akk cemlit [ṯacemliṯ]
[ṯacemliṯ] : ta/tcemlit. SM+NT
medden. MẒR. Icellef, ur icellef, ad || ayen xeddmen at taddart lwaḥid.
icellef, i/yettcellif. MΓN. Icellfen. MD. Ass n tcemlit deg taddart, win
SDD+SM. Acellef. meɛduren ur nexdim ara, ad ixelles
amur-is, win ur d-nusi ad
celleḥ celleḥ. MG+GWT || eg
celleḥ [celleḥ] : celleḥ
yettuxeṭṭi. SD. Ticemliyin.
ajerriḍ deg uksum n ḥedd, gzem s
lmus. MD. Mi ara iɛeddi lɛid * cemli [acemli] : a/ucemli. SM+ML ||
ameqqran, ayen i d-yegran seg win ixeddmen tacemlit. MD. Anda
yikerri-nni d aksum, ad t-ncelleḥ, tella tcemlit, ttilin icemliyen. NT.
ad t-nmelleḥ, ad t-nefser i yiṭij Tacemlit. SG. Icemliyen.
alamma yeqqur; γer taggara, ad t-
cemma [acemma] : a/wacemma.
neg d acedluḥ ara nejmeɛ i wussan
TJR+MRN+ TΓR || cwiṭ, ciṭuḥ, drus. MD.
n ccetwa. MẒR. Icelleḥ, ur icelleḥ,
Yeγli-d seg yixf n tzemmurt,
ad icelleḥ, i/yettcelliḥ. MΓN.
Welleh, ma yuγ-it wacemma !
Icellḥen. SDD+SM. Acelleḥ, acelliḥ.
SDD+ MG. Ttwacleḥ, mcelleḥ. cemma-
cemma-cemma [cemmacemma] :
cemma-
cemma-cemma. TJR+MRN+TΓR ||
cellek [cellek] : cellek. MG+GWT ||
cwiṭ-cwiṭ, yiwet-yiwet; s leɛqel
wali, tafeḍ-d d acu, acḥal i yellan.
kan. MD. Ad as-ruḥeγ cemmaz-
MD. Cellkeγ-ak, ma tufiḍ-d ayen
cemma, alamma wḍeγ lebγi-w.
yella deg ufus-iw, ad taγeḍ ayen i
ak-yehwan ! MẒR. Icellek, ur icellek, cemmer [cemmeṛ]
[cemmeṛ] : cemmer.
ad icellek, i/yettcellik. MΓN. MG+GWT || rfed abruɛ-im, a
Icellken. SDD+SM. Acellek. SDD +MG. tameṭṭut ! MD. Yewwet-d waḍu,
Mcellek. icemmer-as abruɛ, iban-d akk
wayen i telsa sdaxel. MẒR.
celγum [acelγum] : a/ucelγum.
Icemmer, ur icemmer, ad icemmer,
SM+ML || anẓaden i d-imeqqin deg
i/yettcemmir. MΓN. Icemmren.
tama n berra n ucenfir ufella n
SDD+SM. Acemmer. SDD+MG.
urgaz, gar ucenfir-is (win ufella) d
Ttwacemmer, mcemmer.
tanzarin-is. MD. D irgazen i iseɛɛun
claγem, mačči d lxalat. NT. cenfir [acenfir] : a/ucenfir. SM+ML ||
Tacelγumt (ticelγumin) . SG. tiwwura n yimi n umdan d uγersiw
Icelγumen, cclaγem. ; llan sin n yicenfiren : win n ufella,
d win n wadda. MD. Tḥukk agusim i
tcenfirin-is. NT. Tacenfirt
Cm (ticenfirin). SG. Icenfiren. MGD.
Ancucen.
cengu [acengu]: a/ucengu.
a/ucengu. SM+ML ||
aɛdaw, axsim. MD. Acengu n
31
wuccen, d aydi ; win n uydi, d tiblusin (tiqmejtin) n yirgazen. MD.
amcic. NT. Tacengut (ticengutin). Yelsa-d akustim yerna-yas-d
SG. Icenga (icenguyen). MGL. taqendurt n ucenṭad, d tamellalt.
Amdakkel, arfiq, amendid, aḥbib.
cenwi [acenwi] : A/Ucenwi. SM+ML
cenguṭ
cenguṭ [ṯacenguṭ] : ta/tcenguḍt.
ta/tcenguḍt. || amezdaγ deg tmurt n Ccenwa,
SM+NT || tamuqint n ucekkuḥ. MD. yiwet n temnaḍt deg tmurt n
Iseṭṭel-iyi-d, meɛna yeğğa-yi-d Lezzayer, yettmeslayen tacenwit,
tacenguṭ yeffus, tayeṭ zelmeḍ. SG. yiwet n tantala n tmaziγt. MD.
Ticenguḍin Icenwiyen, am tuget n Yimaziγen,
zedγen deg yidurar. NT. Tacenwit :
cenna [cenna] : cenna. TΓR+ MRN ||
tameṭṭut n Yicenwiyen + tameslayt
drus maḍi, meɛdur. MD. I yeḍran
n Yicenwiyen. SG. Icenwiyen.
yid-i a yemma, ma ttruγ idammen
cenna. cerbiḍ
cerbiḍ [acerḇiḍ/ṭ] : /ucerbiḍ.
/ucerbiḍ.
SM+ML || aglim. MD. Yeḍɛef, yeḍɛef,
cenneɛ
cenneɛ [cenneɛ] : cenneɛ
cenneɛ. MG+GWT ||
yeḍɛef armi d-yetteɛlulluq ucerbiḍ-
ini γef ḥedd ayen n dir-i; awi ḥedd
nni seg yiγallen-is. NT. Tacerbiḍt
d imi. MD. Win cennɛen medden,
(ticerbiḍin). SG. Icerbiḍen,
imari. MẒR. Icenneɛ, ur icenneɛ, ad
icerbiyyaḍ.
icenneɛ, i/yettcenniɛ. MΓN. Icenɛen.
SDD+SM. Acenneɛ, acennaɛ. SDD+MG. cercer [ ceṛceṛ]
ceṛceṛ] : cercer. MG+TΓR ||
Ttwacneɛ, mcenneɛ. mmiret-d, ay aman !. MD. Teγli-d
lehwa d icerciyar. MẒR.
cennef [cennef]: cennef. MG+GWT ||
I/yeccercer, ur i/yeccercer, ad
ɛkes ḥedd ; zḥel fell-as ; err-as awal
i/yeccercer, i/yettcercur. MΓN.
s leɛyaḍ, meɛwuji. MD. Akken i
I/icrecren. SDD+SM. Acercer,
trebban yimawlan-is, akken i as-
acercur, imcercer. SDD+ MG.
temmeslayeḍ, ad d-icennef fell-ak.
Mcercer.
MẒR. Icennef, ur icennef, ad
icennef, i/yettcennif. MΓN. *cercur [aceṛcuṛ]
[aceṛcuṛ] : a/ucercur.
Icennfen. SDD+SM. Acennef, ccnafa, SM+ML || 1. amkan ɛlayen seg wansi i
imcennef. SDD+MG. Ttwacennef, d-ttmiren waman s ddefq. MD. Ulac
mcennef. i yecban acercur n Kefrida, deg
unebdu ! || 2. lɛin (n waman). MD.
cenqer [cenqer] : cenqer.
cenqer. MG+GWT ||
Nebγa kan ad nesɛu icerciyar deg
kkes-d ayen yettwaṭṭfen s
yixxamen-nneγ, ulac aman! NT.
lemγawla, am ticki d takerḍa ara t-
Tacercurt (ticercurin, ticerciyyar).
id-takreḍ. MD. Yeccenqer uǧeḥmum
SG. Icercuren, icerciyar. ẒR. Cercer.
deg tqeffet, yečča takeččawt-nni,
yerwel. MẒR. I/yeccenqer, ur cerreb [ceṛṛeb]
[ceṛṛeb] : cerreb. MG+GWT ||
i/yeccenqer, ad i/yeccenqer, efk-as aman, alamma ur yezmir ara
i/yettcenqir. MΓN. Icneqren. SDD+ ad ten-isew. MD. Lebni s ssiman deg
SM. Acenqer, acenqar, timcenqert. unebdu, yettaḥwağ acerreb. MẒR.
SDD+MG. Ttwacenqer, mcenqer. Icerreb, ur icerreb, ad icerreb,
i/yettcerrib. MΓN. Icerrben. SDD+SM.
cenṭad
cenṭad [acenṭad] : a/ucenṭad.
a/ucenṭad.
Acerreb, acerrab. SDD+MG.
SM+ML || ssenf n lkettan yemmugen
Ttwacerreb.
s lxiḍ arqaqan ; xeddmen yes-s

32
cerreg [cerreǥ]
[cerreǥ] : cerreg. MG+GWT || SDD+SM. aceṭṭeb, ccḍeb. SDD+ MG.
bḍu, freq, fri. MD. Tewwet tuccent Ttwaceṭṭeb, mceṭṭeb.
deg lḥarra-nneγ, iγerban-is yakk
ceṭṭiḍ
ceṭṭiḍ [aceṭṭiḍ, aceṭṭiṭ]: a/uceṭṭiḍ.
a/uceṭṭiḍ.
cerrgen. MẒR. Icerreg, ur icerreg,
SM+ML || taγawsa n lkettan i ttlusun
ad icerreg, i/yettcerrig. MΓN.
yimdanen. MD. Iruḥ-d akkan d
Icerrgen. SDD+SM. Acerreg, acerrig.
aɛeryan, aceṭṭiḍ ur t-id-yerri γef
SDD+MG. Ttwacerreg, mcerreg.
yiri-s. NT. Taceṭṭiḍt (ticeṭṭiḍin). SG.
[ceṛṛem] : cerrem. MG+GWT
cerrem [ceṛṛem] Iceṭṭiḍen. MGD. Aselsu (iselsa).
|| ldi, felleq. MD. Asmi i yezweğ,
cewweḍ
cewweḍ [ cewweḍ/ṭ, cebbeḍ,
icerrem tameṭṭut-is, s yiγil i tt-id-
ceggeḍ]
cegge ḍ] : cewweḍ.
cewweḍ. MG+GWT ||
ixaḍ yiwen n ṭṭbib. MẒR. Icerrem,
weddef lḥağa n wučči γer uḥeğğağu
ur icerrem, ad icerrem, ittcerrim.
n tmes, iwakken ad d-teww cwiṭ,
MΓN. Icerrmen. SDD+SM. Acerrem.
sufella kan. MD. Llan widen ur
SDD+MG. Ttwacerrem, mcerrem.
nḥemmel ara ad ččen aksum
cerreɛ [ceṛṛeɛ] : cerreɛ. MG+GWT ||
cerreɛ yewwan deg zzit neγ deg teccuyt,
ldi mliḥ. MD. Ibγa ad d-yecmumeḥ, dγa sseknafen-t neγ tcewwiḍen-t
icerreɛ-d aqemmuc-is annect n win kan. MẒR. Icewweḍ, ur icewweḍ, ad
n uxerciw. MẒR. Icerreɛ, ur icerreɛ, icewweḍ, i/yettcewwiḍ. MΓN.
ad icerreɛ, i/yettcerriɛ. MΓN. Icewwḍen.. SDD+SM. Acewweḍ,
Icerrɛen. SDD+SM. Acerreɛ. SDD+MG. acewwaḍ (tacewwaḍt). SDD+MG.
Ttwacerreɛ, mcerreɛ. Ttwacewweḍ.
[ceṯfi] : cetfi. MG+ GWT || cɛef,
cetfi [ceṯfi] cewwel [cewwel, cebbel, ceggel]:
sṭiret, err-d aḍar ; ndemm seg cewwel. MG+GWT || cqu wiyaḍ, sker
wayen txedmeḍ, tuγal-d s Abrid (n wahruḥu, leɛyaḍ, imenγi. MẒR.
Rebbi). MD. Yuγal γer tẓallit, dayen Icewwel, ur icewwel, ad icewwel,
yeccetfa. MẒR. I/yeccetfa, ur i/yettcewwil. MΓN. Icewwlen. MD.
i/yeccetfa, ad i/yeccetfi, Arrac imeẓyanen ttcewwilen
i/yettcetfi. MΓN. I/yecetfan. SDD+ SM. imawlan-nsen, rennun lğiran.
Acetfi, imcetfi. SDD+ MG. Mcetfi. SDD+SM. Acewwel, ccwal, imcewwel.
MGD. Cɛef. SDD+ MG. Ttwacwel, mcewwel. MGD.
Rked.
*cetwi [acetwi] : a/ucetwi.
a/ucetwi SM+ML+
RB || ayen i d-yettilin deg ccetwa : cewweq [cewweq] : cewweq.
lfakya i d-yettsemḍin derg lawan-a, MG+GWT || cnu s taγect-ik kan,
iselsa i ttlusun medden ala deg mebla aseqdec n wallal n uẓawan
ccetaw. MD. Yesɛa tteffaḥ d acetwi, (abendayer, tajewwaqt, snitra, ).
ur ittewwa ara alamma d ccetwa. MD. Mačči ala acewweq i yellan,
NT. Tacetwit (ticetwiyin). SG. yella daγen uḥiḥa, yella uγenni.
Icetwiyen. ẒR. Ccetwa. MẒR. Icewweq, ur icewweq, ad
icewweq, i/yettcewwiq. MΓN.
ceṭṭeb
ceṭṭeb [ceṭṭeḇ] : ceṭṭeb.
ceṭṭeb. MG+GWT ||
Icewwqen. SDD+ SM. Acewweq,
kkes-as ccḍeb-is i ttejra. MD. Azal n
acewwiq. SDD+MG. Ttwacewweq,
tsaɛet, iceṭṭeb-d taslent, yewwi-d
mcewweq.
kullec s axxam. MẒR. Iceṭṭeb, ur
iceṭṭeb, ad iceṭṭeb, i/yettceṭṭib. ceyyeb [ceyyeḇ,
[ceyyeḇ, ceggeḇ]: ceyyeb.
MG+GWT || sufeγ-as-d ccib i ḥedd seg
33
leɛtab d uxeddim, seg unezgum. ceɛguggel
ceɛguggel [ceɛguggel] : ceɛguggel.
Md. Iceyyeb-iyi uxeddim-nni, ur t- MG+GWT || ceɛlulleq, skunṭed. MẒR.
fukkeγ ara armi kkawen yifadden- I/yecceɛguggel, ur i/yecceɛguggel,
iw. MẒR. Iceyyeb, ur iceyyeb, ad ad iceɛguggel, i/yettceɛguggul.
iceyyeb, i/yettceyyib. MΓN. MΓN. Iceɛgugglen. MD. Yecceɛguggul
Iceyyben. SDD+SM. Aceyyeb, ccib. deg-i iḍ d wass. SDD+SM. Aceɛguggel,
SDD+ MG. Ttwaceyyeb, mceyyeb. aceɛgaggal/taceɛgaggalt.
ceyyer [ceyyer, cegger] : ceyyer. ceɛɛala [ceɛɛala]: ceɛaala. SM+NT ||
ceɛɛala
MG+GWT || freq, wezzeɛ ayen ssenf n lkettan yesɛan timdewwrin
yedduklen. MD. Imaziγen ceɛɛlent, ttreqriqent. MD. Uγeγ-d
nceyyaren deg wakal n Tmazγa, am snat n tqendyar : yiwet n cckara,
yibawen γef lluḥ : yal wa anda tayeḍ n ceɛɛala. SG. Ceɛɛalat.
yezdeγ, ḥedd yeṭṭef adrar, wayeḍ
yuγ sseḥra. MẒR. Iceyyer, ur
iceyyer, ad iceyyer, i/yettceyyir. Cf, Cj, Ch, Cḥ
Cḥ
MΓN. Iceyyren. SDD+SM. Aceyyer,
aceyyar. SDD+MG. Ttwaceyyer,
mceyyer. MGD.Jmeε, sdukkel.
cfu [ecfu] : cfu.
cfu. MG+GWT || ur tettuy
ceyyet [ceyyet, cegget] : ceyyet. ara. MD. Ur nceffu, ur d-nettmekti,
MG+GWT || ewt ccita i ḥedd, sqizzib ayen akk iɛeddan, nettu-t. MẒR.
as. MD. Yettceyyit-as i ccaf-is, i/yecfa, ur i/yecfi, ad i/yecfu,
medden yakk ẓran. MẒR. Iceyyet, ur iceffu. MΓN. I/yecfan. SDD+SM. Ceffu,
iceyyet, ad iceyyet, i/yettceyyit. ccfawa. SDD+MG. Secfu, msecfu. NMG.
SDD+SM. Aceyyet, aceyyat. SDD+MG. Ttu, shu, sruḥ.
Ttwaceyyet, mceyyet. cjer [cjeṛ
[cjeṛ] : cjer. SM+ML+JML || ttejra,
ceyyeɛ
ceyyeɛ [ceyyeε,
[ceyyeε, ceggeε, cekkeε] : d ttejra, d ttejra, d ... MD. – Acḥal n
ceyyeε. MG+GWT || siweḍ taγawsa lesnaf n cjer i yellan deg ddunit ? –
neγ amdan seg umkan γer wayeḍ. Aṭas, mačči d yiwen neγ d sin.
MD. Tceyyeɛ-iyi-d yemma tabrat, Tamezwarut, yella cjer i d-yettaken
tenna-yi-d Ruḥ-d ad tzewğeḍ lfakya i umdan ; tis snat, yella cjer
(taγect n ccna). MẒR. Iceyyeε, ur n udrar ideg d-itekkes umdan asγar
iceyyeε, ad iceyyeε, i/yettceyyiε. n useḥmu, asγar n lebni ; tis tlata,
SDD+SM. Aceyyeε, imceyyeɛ. SDD+ yella cjer seg wadeg i d-itekkes
MG. Ttwaceyyeε, mceyyeε. MGD. asγar n tẓuri, am uxlenğ. MGD.Ttjur,
Azen, siweḍ. isekla.
ceɛlulleq
ceɛlulleq [ceɛlleq] : ceɛlulleq.
ceɛlulleq a/uchili SM+ML || d
chili [ achili] : a/uchili.
MG+GWT || ṭṭef s yifassen-ik deg kra ssenf n ubeḥri (aḍu), iqewwa
ɛlayen, tserrḥeḍ i yiman-ik deg nezzeh, yetthubbu-d seg yal tama,
lhawa. MD. Yecceɛlulleq umakur γef tkwal yettdewwir, tiwal d aḥmayan
ssur yuli-yas yerwel. MẒR. tkwal semmeḍ. MD. Achli diri-t i
I/yecceɛlulleq, ur i/yecceɛlulleq, userwet, yessedday timẓin γer
ad iceɛlulleq, i/yettceɛlulluq. MΓN. walim, mačči am ubeḥri n lebḥer.
Iceɛlullqen. SDD+SM. Aceɛlulleq, NT. Tachilit (tichiliyin). SG.
aceɛlalluq, taceɛlalluqt. Ichiliyen. TLΓ+Nḍ. Ahcili.

34
* cḥuclef
cḥuclef [cḥuclef,]: cḥuclef. cihwu [cihwu]: cihwu. MG+GWT ||
MG+GWT || ẒR. Sḥuclef. bγu-d lḥağa n wučči (neγ n wayen-
nniḍen). MD. Mi ara tettinit
tmeṭṭut, tettcihwi-d kra n yisafaren
Ci n wučči, ama d aksum n useknef,
tasa, tiẓidanin, atg. MẒR.
I/yeccuhwa(-d), ur (d-)
cic [cic] : cic. Aferdis n ubhat. || i/yeccuhwa, ad (d-)i/yeccihwu,
awal swayes i yecqirriw umdan i/yettcihwu-d. MΓN. I/yeccuhwan.
SDD+SM. Acihwi, icihwan, ccehwat.
wayeḍ. MD. Cic ! aẓ-d γur-s, ma ur
SDD+ MG. Ttwacuhwu, mcehwu.
k-rẓiγ ara ! MD. D amezga-k (m,
twen, twent). cilbeb |cilbeb] : cilbeb. MG+GWT ||
cidert [ṯiciḏerṯ] kkes-d kra yellan nnig-k(m) s yimi-
[ṯiciḏerṯ] : ti/tcidert. SM+NT ||
k (im), s yifassen-ik (im) ; ṭṭef-d seg
ssenf n lɛali n temẓin n tmurt-
kra n tγawsa yellan nnig-k (m) neγ
nneγ. MD. Wi ifkan ticidert i uγyul,
ad yawi ddnub deg yifellaḥen. ceɛguggel deg-s. MD. Teḍra yid-s
am taγaṭ, anda truḥ tettcilbib. MẒR.
ciḍ
ciḍ [cid, ciṭ]
ciṭ] : ciḍ.
ciḍ. MG+GWT || ili s I/yeccalbeb, ur i/yeccalbeb, ad
waṭas, aget, fti. MD. Yefka-yas i/yeccibeb, i/yettcilbib. MΓN.
yiwen n wukkim, yenna-yas, berka, I/yeccalbeben. SDD+SM. Acilbeb.
icaḍ ! MẒR. Icaḍ, ur icaḍ, ad iciḍ, SDD+MG. Mcilbeb.
i/yettciḍ. MΓN. Icaḍen. SDD+SM.
Aciḍi, cciḍ. SDD+MG. Sciḍ. cilliw [acilliw,
[acilliw, acillaw] : a/ucilliw.
SM+ML || afrux aleqqaq (ama d win n
cifaḍ
cifaḍ [icifaḍ, icifaṭ] : i/yicifaḍ. tyaẓiṭ, ama d win n lɛecc). MD. Mi
SM+SG || tisandalin n uγeggad. MD. ara ssefrurxent tyuẓaḍ, i d-ttlalen
Deg unebdu, yeḥma lḥal nezzeh yicillliwen. MD. Icilliwen.
deg tmurt-nneγ, degmi i ttlusun
yakk medden icifaḍ. cilmun [cilmun, čilmun] : cilmun.
SM+ML+JML || ssenf n lfakya am
ciflurt [ṯacifluṛṯ]
[ṯacifluṛṯ] : ta/tciflurt.
ta/tciflurt SM+NT tezwal n yinijel. MD. Aɛeqqa n
|| ssenf n lexḍra yettmeččan d cilmun ila ilmec d aberkan ; sdaxel,
tazegzawt, neγ mi ara teww deg ila iγes ur nettmeččay ara. NT.
waman, deg zzit. MD. Yella uciflur, Tacilmunt (ticilmutin) : ttejra n
akrembiḍ, batenğal, taga, atg. ML. cilmun. MGD. Lqiqeb ( ?).
Aciflur(icifluren). SG. Ticiflurin.
cimi [acimi] : acimi. TJR. MTR ||
JML. Cciflur.
acuγer, acuγef, ayen. MD. Acimi ur
cig [icig] : i/yicig. SM+ML || ttejra, truḥeḍ anida i ak-nniγ ?
deg-s tassiwin ; tassiwin, bḍant d
icigwan. MD. Asmi ara fakken ciqer [iciqer] : i/yiciqer. SM+ML ||
tiγmert deg rrif, ama deg uxxam,
medden azway, ad fersen tizemrin-
nsen : ad d-gezmen yakk icigwan- ama deg yiger neγ deg wasif. MD.
Yeṭṭef ticiqert, yeqqim weḥdes. NT.
nni ur nelḥi. NT. Ticigeṭ (ticigtin).
Ticiqert (ticiqa)r. SG. Iciqren.
SG. Icigwan/icigen. MGD. Afurku.

cig [iciǥ] cir [cir]: cir. MG+GWT || 1. kacef,


[iciǥ] : i/yicig. SM+ML || ẒR. Cceg.
ɛezzem, ẓer ayen d-yilin γer sdat.

35
MD. Caren-aγ imezwura-nneγ, nnan
: anda tewweḍ teqbaylit-nneγ, ad
yaweḍ lɛar-nneγ. || 2. wehhi γer ckart [[ṯackaṛṯ]
ṯackaṛṯ] : tackart/teckart.
ḥedd. MD. Icar γur-s, amzun d SM+NT || ayeddid (n uxican, n nnilu)
netta i d-yeqsed. MẒR. Icar, ur icar, ideg ggaren medden tiγawsiwin ur
ad icir, i/yettcir. MΓN. Icaren. nettruẓ. MD. Yuγ-d tackart n
SDD+SM. Aciri, ccir. SDD+MG. Ttwacir, yifelfel, yerna-d yiwet-nniḍen n
mcir. lebsel, ma d ṭumaṭic, yegr-it-id deg
tqecwalin. ML. Ackar (ickaren). SG.
ciṭa
ciṭa [taciṭa] : ta/tciṭa. SM+NT || Tickarin.
taceḍbubt. MD. Kkrent a tiqbayliyin,
awimt-iyi-d taciṭa, seg wansi ara tt- ckunṭeḍ
ckunṭeḍ [ckunṭeḍ/ckunṭeṭ,
id-tawimt, seg udrar n Ğerğira ckinṭeḍ]
ckinṭeḍ] : ckunṭeḍ. MG+GWT || ṭṭef
(taγect n ccna). SG. ticiḍa. mliḥ-mliḥ deg kra neγ deg ḥedd s
yifassen-ik. MD. Ur bγin ara ad t-
ciṭuḥ
ciṭuḥ [ciṭuḥ] : ciṭuḥ. TJR. MRN+MKT || awin, meɛna yeckunṭeḍ, yedda.
drus, mačči aṭas. MD. Efk-iyi-d ciṭuḥ MẒR. I/yeckunṭeḍ, ur i/yeckunṭeḍ,
n uɛrum, deg leɛnaya-k !. ad i/yeckunṭeḍ, i/yetteckunṭuḍ.
ciwer [ciweṛ]
[ciweṛ] : ciwer. MG+GWT || MΓN. I/yeckunṭden. SDD+SM.
qbel ad d-tiniḍ, uqbel ad tgeḍ kra, Ackunṭeḍ. SDD+ MG. Seckunṭed,
steqsi ḥedd, medden. MD. Win ttwackunṭeḍ, myeckunṭeḍ.
yessnen, yerna ittcawaren, winna d cku [acku] : acku. TJR+Tasγunt n
cci// win ur nessin, yerna ur usentel.|| axaṭer. MD. Ur n-usiγ ara,
ittcawar, winna d ulaci (Ccix acku yeṭṭef-iyi ccγel.
Muḥend Ulḥusin). MẒR. Icawer, ur
icawer, ad iciwer, i/yettcawar. MΓN. ckukkeḥ
ckukkeḥ [eckukkeḥ] : ckukkeḥ.
Icawren. SDD+SM. Aciwer, ccwar MG+GWT || ṭṭef ḥedd deg ucekkuḥ,
(ccur). SDD+MG. Ttucawer, mcawer. tjebdeḍ. MD Ccix-nneγ ur yekkat, ur
ireggem, mi ara yebγu ad iɛaqeb
ciwwi [iciwwi, icibbi, iciggi] : yiwen, ad t-yeckukkeḥ. MẒR.
i/yiciwwi. SM+ML || ilem yettilin I/yeckukkeḥ, ur i/yeckukkeḥ, ad
gar yidmaren akked wayen telsa i/yeckukkeḥ, i/yetteckukkuḥ. MΓN.
tmeṭṭut. MD. Ayen tufa deg ubrid, I/yeckukkḥen. SDD+SM. Ackukkeḥ.
ad t-tger γer yiciwwi-is. NT. SDD+MG. Ttwackukkeḥ.
Ticiwwit (ticiwwitin). SG. myeckukkeḥ.
Iciwwan/iciwwiyen.
ckumt [tackumt] : ta/teckumt.
ciɛruft
ciɛruft [taciɛṛuft]
[taciɛṛuft] : ta/tciɛruft.
ta/tciɛruft. SM+NT || 1. asγar yesɛan sin n
SM+NT || deg unebdu d lexrif, d wackumen, mexdum am Y. MD.
taxxamt (n usγar) i bennun Yegzem-d asγar, yekkes-d seg-s
ifellaḥen deg tferkiwin-nsen, anda tackumt i yileddi. || 2. asγar
yezga yettil uɛessas i yettɛassan γef γezzifen iwumi ttferriɛen medden
lγella n tebḥirin d yigran. SG. ixf-is ; yes-s, tekksen-d medden
Ticiɛrufin. tikermusin. MD. Takermust tesɛa
isennanen, ur d-tettwakkas ara s
yifassen, tettwakkas-d s teckumt.
Ck SG. Tickumin.

36
Ihedder kan : aclim, alim ! NT.
Taclimt (ticlimin). SG. Iclimen.
Cl
*clil [clil]: clil. MG+GWT || s+ lil. ẒR.
Slil.
clalt [ṯaclalt]
[ṯaclalt] : ta/teclalt. SM+NT || cluc [acluc] : a/ucluc. SM+ML ||
taḥebbast, ayen iferrqen kra γef abeɛɛuc yettilin deg yiɛeqqayen n
sin. MD. Taclalt n taγect tḥebbes yibawen mi ara qqaren. MD. Yewwi-
aman d wučči ur zerrin ara γer d zerriɛa n yibawen, ččuren d
tanzarin. SG. Ticlalin. acluc. NT. Taclut (ticlucin). SG.
Iclucen. MGD. Bucluc.
* claγem [cclaγem] : claγem.
SM+ML+ SG || ẒR. Acelγum. cluḥ [acluḥ] : a/ucluḥ. SM+ML || 1.
cluḥ
aqiḍun; axxam n uceṭṭiḍ. MD.
clawlala [clawlala] : clawlala. SM+NT
Aɛraben n ucluḥ ur bennun ara
|| ssenf n lkettan γlayen i ttxiḍen
ixxamen, acku ur zeggen ara deg
tlawin d tiqnedyar (tijellabin). MD.
yiwen n umkan ; yiwen n wass, ad
Iruḥ ad d-ifessel, ur yufi ara
ten-tafeḍ da, yiwen n wass-nniḍen,
clawlala.
ad ggaǧğen, ad ruḥen anda-nniḍen.
cleḍ [ ecleḍ/ṭ]: cleḍ. MG+GWT || nal-
cleḍ || 2. iceṭṭiḍen yehban, yeqqersen.
it sufella kan. MD. Yeɛreḍ ad t- MD. Asmi d-yeqqel, yelsa-d icluḥen.
yewwet, ur t-yelḥiq ara, d aclaḍ NT. Tacluḥt(ticluḥin). SG. Icluḥen.
kan i t-yecleḍ. MẒR. I/yecleḍ, ur
cluq [cluq]: cluq.
cluq MG+TΓR || rẓag,
i/yecliḍ, ad i/yecleḍ,
ẓẓay-it i tissit. MD. Aman n tala-
icelleḍ/itteclaḍ. MΓN. Icelḍen.
nneγ cluqit, ur yezmir yiwen ad
SDD+SM. Aclaḍ, acelliḍ. SDD+MG.
ten-yessew.
Ttwacleḍ, myecleḍ.
clem [aclem] : a/uclem. SM+ML || Cm
aglim n lfakya n lxedra ; iqcer,
rrihḍa. MD. Yal wa d acu i yeqqar :
ḥedd, yeqqar lfakya tettmeččay s *cmat [tacmaţ,
[tacmaţ, tacmat] : ta/tecmat.
ta/tecmat.
yilemcan-is ; wayeḍ yeqqar ilaq ad SM+NT || lɛar ;tawaγit, ayen n dir.
as-ten-nekkes. SG. Icelman. MLL. MD. Yemmut, yeǧǧa-d tacmat i
Ilmec (ilemcan). tarwa-s. ẒR. Cmet.
clex [clex] : clex. MG+GWT || kkes-as [ecmaṯa] : cmata. SM+ML ||
*cmata [ecmaṯa]
s ccḍef (i kra neγ i ḥedd) ayen i d- amdan i ixeddmen ala ayen n diri,
izaden seg lğedra, ayen i d-yeffγen ur yesfi ara. Awal-a nesexdam-it
seg lğetta, am yiγallen, iḍarren, atg. ula i yiγersiwen. MD. Cmata ! seg
MD. Ihubb-d waḍu, yeclex tizemrin. wasmi i d-tekreḍ, kečč d tixitas. SG.
MẒR. I/yeclex, ur i/yeclix, ad cmayet. ẒR. Cmet.
i/yeclex, icellex. MΓN. Icelxen.
cmet [cmeṯ]
[cmeṯ] : cmet. MG+GWT ||
SDD+SM. Aclax. SDD+SM. Ttwaclex.
behdel ; ur cebbeḥ, ur d-ttağğa
clim [aclim]: a/uclim. SM+ML || tucbiḥin i wiyaḍ. MD. Cemteγ, ma
tuga ; nneɛma (timẓin, ireden …) yella ur giγ ara ayen iwulmen.
mebla lḥebb, uqbel ad terwet. NZ. MẒR. I/yecmet, ur i/yecmit, ad

37
i/yecmet, icemmet. MΓN. Icemmten Tacmuxt (ticmuxin). SG. Icmax.
SDD+SM. Acmat, tacmat, ucmit, MGD. Asagem.
acemmat (cmata), imcemmet.
SD+MG. Secmet, ttwacmet, msecmet,
myecmet. MGL. Cebbeḥ. Cn
meɛ [cmeɛ] : cmeɛ. SM+JML ||
cmeɛ
taγawsa ideg tettili teftilt n tafat.
MD. Asmi i ulaḥed trisiti, d cmeɛ i cnaf [acnaf] : acnaf/ucnaf. SM+ML ||
ceɛɛlen medden. NT. Tacemmaɛt/ ssenf n yimγi, ur nesliḥ ara igran n
tacemmuɛt ( ticemmaɛin). nneɛma. MD.Win ur nefrin deg
lawan igran-is deg yir leḥcic, am
cmeɛ
cmeɛ n tzizwa [cmeɛ t-
t-tzizwa, cmeɛ
cmeɛ
ucnaf, asennan n uγyul, ur d-
n tzizwa] : cmeɛ
cmeɛ n tzizwa. SM+ML ||
imegger, ur yesserwat. SG. Acnafen.
taγawsa i d-rebbant tzizwa deg
teγrast ; yes-s, ttgent-d tasniwin cneq [ecneq]: cneq. MG+GWT || ḥres ;
neγ iḥbal ideg sefrurxent, rennunt ḥzeq, jbed (inziz, lxiḍ, amrar)akken
ttgent-d tament. ur yettalway ara. MD. Ur lway ara,
yecneq. MẒR. I/yecneq, ur i/yecniq,
cmiḍ
cmiḍ [cmiḍ] : cmiḍ. SM+ML ||
ad i/yecneq, icenneq. MΓN. Icenqen.
taγawsa, am nnilu, plastik; swayes
SDD+SM. Acnaq, acennaq. SDD+MG.
i d-ttgen medden lexyud n ccedd,
Ttwacneq, myecneq.
imurar, atg. Zik, s yiseγwan
(iseqqan) i teqqnen medden cnu [ecnu] : cnu. MG+GWT || γenni,
iqettunen n nneɛma d yibawen, cewweq, sḥaḥi. MD. Cnu-d, nekki ad
taggara yennulfa-d lxiḍ n cmiḍ. ceḍḥeγ. MẒR. I/yecna, ur i/yecni,
ad i/yecnu, icennu. MD. Icnan.
cmumeḥ
cmumeḥ [cmumeḥ] : cmumeḥ.
SDD+SM. Ccna, acennay. SDD+MG.
MG+GWT || eḍs s ɛeddaz. MD.
Ttwacnu, secnu, msecnu.
Yettawi-d yiwen timseḍsay,
medden akk ḍsan, netta Cq
yettecmumuḥ kan. MẒR.
I/yecmumeḥ, ur i/yecmumeḥ, ad
i/yecmumeḥ, i/yettecmumeḥ. MΓN.
cqayeq [ecqayeq] : cqayeq.
I/yecmumḥen. SDD+SM. Acmumeḥ.
SM+ML+SG || ilmawen n telwiḥin n
SDD+MG. Secmumeḥ.
tewwurt. MD. Seg cqayeq n tewwurt
cmingu [cmingu]: cmingu. SM+ML || d tid n ṭṭaq i d-tkeččem tafat n
llazuq ; iteffeẓ-it umdan. MD. Yuγ sbeḥ. SF. Aceqqiq (iceqqiqen). MGD.
tanumi, kra yekka wass d netta d Iγisan.
tuffẓa , cmingum. NT. Tacimingut
cqirrew [cqiṛṛew]:
[cqiṛṛew]: cqirrew.
(ticmingutin).
MG+GWT || ini-yas i ḥedd cic ! Yya-n
cmux [acmux] : a/ucmux. SM+ML || ad nennaγ, ama s wawal, ama s
lḥila n waman yemmugen s wukkim. MD. Lemmer d lemltel-iw
ufexxar; yes-s, ttagment tlawin neγ win i iyi-ifen i iyi-cqarrwen, tili
aman seg tliwa. MD. Zik, s yicmax i ur tt-ğğiγ ara seg tama-w, imi d
d-ttagmen medden, mačči s netta, Welleh ma rriγ-as awal !
yibidunen n lkawiču, am tura. NT. MẒR. I/yecqarrew, ur i/yecqarrew,

38
ad i/yecqirrew, i/yecqirrew. MΓN. credma [creḏma]
[creḏma] : credma. SM+NT ||
Icqarrwen. SDD +SM. Acqirrew. qqaren i teqcict, i tmeṭṭut i
SDD+MG. Ttwacqirrew, myecqirrew. iḥercen. MD. Taqcict-a d credma, ad
ak-taγ, ad ak-tezzenz. SG. Credmat.
cqu [ecqu] : cqu. MG+GWT || 1. erẓ i
ḥedd aqerruy-is neγ rrkid ideg crek [creḵ]
[creḵ] : crek. MG+GWT || ili-k d
yella. MD. Ur iyi-cqin ara medden, axeddam neγ d aqeddac n ḥedd ;
ma nnan fell-i kra dir-it. MẒR. zdi lxedma-k d yiwen nniḍen. MD.
I/yecqa, ur i/yecqi, ad i/yecqu, Cerken-aγ yidammen, mačči seg
iceqqu. MΓN. I/yecqan. || 2. ruḥ, rzu, wassa, seg zik aya. MẒR. I/yecrek,
aweḍ. MD. Ceqqu tecqiḍ-d, glu-yas ur i/yecrik, ad i/yecrek, icerrek.
meqqar yes-s. SDD+SM. Ceqqu. SDD+ MΓN. Icerken. SSD+SM. Acrak,
MG. Secqu, ttwacqu, myecqu, tacerka, ucrik, acrik. SSD+MG.
msecqu. Secrek, ttwacrek, mcarek, msecrek.
Cr creq [creq, cṛeq]:
cṛeq]: creq. MG+GWT ||
ali-d ay iiṭij, γwu-d ddunit s tafat-
ik. MD. Yecreq yiṭij, yuli wass.
(Tizlit). MẒR. I/yecreq, ur i/yecriq,
creḍ
creḍ [creḍ,creṭ]: creḍ. MG+GWT ||
ad i/yecriq, icerreq. MΓN. Icerqen.
celleḥ aksum n umdan, alamma
SDD+SM. Acraq, ccerq, acerqi. SDD+
ğellben-d idammen, tgeḍ-as ddwa,
MG. Ttwacreq.
akken ad yemmet waṭṭan-nni i
yellan deg-s. MD. Seg zik, cerrḍen i crew [ecrew] : crew.
crew. MG+GWT ||
warrac d yimeqqranen, d acu kan kkes-d s waṭas, sfeḍ s waṭas. MD.
tura d tisegnatin i asen-kkaten. Awi yeddan d ifellaḥen, mi ara
MẒR. I/yecreḍ, ur i/yecriḍ, ad ttcewwiqen, s tbantiwin i d-
i/yecreḍ, icerreḍ. MΓN. Icerḍen. cerrwen tidi. MẒR. I/yecrew, ur
SDD+SM. Acraḍ, ticreḍt. SDD+MG. i/yecriw, ad i/yecrew, icerrew.
Secreḍ, ttwacreḍ. MΓN. Icerwen. SDD+SM. Acraw.
SDD+MG. Ttwacrew.
creṭ [ticreṭ]: ti/tecreḍt. SM. + NT ||
* creṭ
aweccem ; acraḍ deg lğetta n crift[ṯacrifṯ] : ta/tecrift. SM+NT ||
crift[ṯacrifṯ]
umdan. MD. Zik-nni, tameṭṭut lqut, tagella ; ayen ittmeččan, s
icebḥen d tin yeɛan aṭas n ticraḍ umata ; lqahwa. MD. A ḥeqq tacrift-
(deg yifassen-is d yiγallen-is, deg a, ur truḥeḍ alamma teččiḍ imekli !
twenza-s, gar yidmaren-is, atg.). SG. SG. Tictifin.
Ticraḍ. ẒR. Creḍ.
crih [icṛih]
[icṛih] : icrih. MG+TΓR || eḍs,
creḍ [cṛeḍ/cṛeṭ] : creḍ. MG+GWT ||
creḍ freḥ, zhu. MD. Segmi d-yuγal urgaz
suter, ḍleb kter n wayen ilaqen. MD. seg Fransa, tecreh. MẒR. I/yecreh,
Mi ira ad yezweǧ, yecreḍ ad yaγ ur i/yecrih, ad i/yecreh, icerreh.
yelli-s n sselṭan. MẒR. I/yecreḍ, ur MΓN. Icerhen. SDD+SM. Acrah, ccreh,
i/yecriḍ, ad i/yecreḍ, icerreḍ. MΓN. ucrih. SDD+ MG. Secreh, ttwacreh,
Icerḍen. SDD+SM. Acraḍ, ccerṭ, msecreh.
acerraḍ. SDD+MG. Ttwacreḍ,
criḥ
criḥ [acriḥ] : a/ucriḥ. SM+ML ||
myecreḍ.
aksum n qellu, n useknef. MD. Yuγ-
d aksum, deg-s ala acriḥ, ur d-yeddi

39
yiγes, wala agergis, wala aberdi. NT.
Tacriḥt (ticriḥin). SG. Icriḥen. MGD.
Akanaf, tabuduft. ctal [acṯal]
[acṯal] : a/uctal. SM+ML || yir
kra. MD. Deg leɛnaya-k, serked
crur [acrur]: a/ucrur. SM+ML || 1. iman-ik, ur aγ-d-ttawi ara actal !
azrar. MD. Yefka-yas acrur n ddheb
i tmeṭṭut-is. || 2. abbuc. NT.Tacrurt ctel [cṯel]
[cṯel] : ctel. MG+GWT || aγ-d aẓar
(tin n uqcic). SG. Icruren.. seg; fruri-d seg … MD. Seg at nnif i
d-yectel. MẒR. I/yectel, ur i/yectil,
*crurt [ṯacrurṯ] ta/tecrurt SM+NT
[ṯacrurṯ] : ta/tecrurt. ad i/yectel, icettel. MΓN. Icetlen.
|| 1. tabbuct n lḍufan (aqcic). MD. SDD+SM. Actal, ccetla. SDD+ MG.
Ula d Udayen ṭehhiren i warraw- Sectel, myictel.
nsen, gezzmen-as ixfawen n
tebbucin-nsen, iwakken ur hellken [ecṯiq] : ctiq. MG+GWT || ayen
ctiq [ecṯiq]
ara. || 2. ṭṭira, yir lfal. MD. Ɛellqen-as neγ win tebγiḍ mliḥ-mliḥ, ayen neγ
tacrurt, nettat ur texdim acemma. win teccadhaḍ, ulac-it, yebɛed i
SG. Ticrurin. tifin. MD. Win yellan deg lγerba, ad
yectiq wid εzizen fell-as. MẒR.
crured [crure
[crureḏ
crureḏ ] : crured. MG+GWT || I/yectaq, ur i/yectaq, ad i/yectiq,
ddu, lḥu, a tasekkurt. MD. Tikli n i/yettectiq (yettectiqi). MD.
tsekkurt d acrured. NZ. Yeḍfer I/yectaqen. SDD+SM. Actiqi, ccuq,
acrured n tsekkurt, tikli n tyaẓiḍt mectaqen, amectaq.. SDD+MG. Sectiq,
teεreq-as. MẒR. I/yecrured, ur myectiq, msectiq.
i/yecrured, ad i/yecrured,
i/yettecrurud. MΓN. I/yecrurden. cṭember [cṭembeṛ]: cṭember.
ṭember. SM+ML
SDD+SM. Acrured. SDD+MG. Secrured. || ayyur deg wis tesεa n useggas.
MD. Deg tmurt-nneγ, deg wayyur n
cṭember ay ttuγalen yinelmaden d
Cγ yiselmaden γer yiγbazen. SG.
Icṭembar.
cṭen [ecṭen, cḍen]: cṭen. MG+GWT ||
cγeb[ecγeḇ]
cγeb[ecγeḇ] : cγeb.
cγeb. MG+GWT || eg xdem lexdayem n Cciṭan, aγ abrid-
(kra neγ ḥedd) d aγbel, d anezgum. is. MD. Aqcic-ihin zik zun d
MD. Tecγeb-it tγuri mačči d kra. lmalayek, yeshel, taggara-ya,
MẒR. I/yecγeb, ur i/yecγib, ad yecṭen. MẒR. I/yecṭen, ur yecṭin, ad
i/yecγeb, iceγγeb. MΓN. Iceγben. yecṭen, iceṭṭen. MD. Iceṭnen.
SDD+SM. Acγab. SDD+MG. Ttwacγeb, SDD+SM. Acṭan, ticiḍent, cciṭan.
myicγeb. cṭer [ecṭeṛ]: cṭer.
ṭer. MG+GWT || MGD.
cγel [cγel] :cγel. MG+GWT || xdem, ğelleb, neggez, qfez, ḥrec. MD.
eg, sker. MD. Ruḥeγ γur-s, ufiγ-t Yecṭer, d lmuḥal ad as-tt-
yecγel. MẒR. I/yecγel, ur i/yecγil, yessexdem yiwen. MẒR. I/yecṭer, ur
ad i/yecγel, iceγγel. MΓN. Iceγlen. i/yecṭir, ad i/yecṭer, iceṭṭer. MΓN.
SDD+SM. Acγal, ccγel, taceγlet. Iceṭren. SDD+SM. Acṭar, ccaṭer.
SDD+MG. Secγel, msecγel. * cṭiṭeḥ
cṭiṭeḥ [ecṭiteḥ]: cṭiṭeḥ MG+GWT ||
Ct, cṭ aql-ik da, aql-ik dihin, zun akken
cṭ
tceṭṭḥeḍ. MD. Seg sbeḥ netta d
acṭiṭeḥ, ad tafeḍ yella kra i t-
40
iceγben. MẒR. I/yecṭaṭeḥ, ur Acuḥḥu, cceḥḥa, amecḥaḥ. SDD+MG.
i/yecṭaṭeḥ, ad i/yecṭiṭeḥ, Mcuḥḥ. MGD. Budd.
i/yettecṭiṭiḥ. MΓN. I/yecṭaṭḥen.
cukk [cukk]: cukk. MG+GWT || cukk ;
SDD+SM. Acṭiṭeḥ, amecṭaṭah. SDD+
ur ttamen, ur tteg laman deg kra
MG. Secṭiṭeḥ.
neγ deg ḥedd. MD. Cukkeγ deg
umdan-nni ila kra n dir, yeskiddib,
ixeddeɛ. MẒR. Icukk, ur icukk, ad
Cu icukk, i/yettcukku. MΓN. Icukken.
MD. Icukken. SDD+SM. Acukku, ccekk
(cckuk), ameckuk. SDD+SM. Mcukk.
cu [acu] : a/wacu. TJR. Amattar. ||
cukket [cukkeṯ,
[cukkeṯ, cakkeṯ]: cukket.
win ur nesli i win i as-d-iheddren
MG+GWT || cukk. MD. Cukkteγ yella
(yessawalen), neγ ur nefhim
wi k-yifen. MẒR. icukket ur icukket,
lmeɛna n wawal, yeqqar : acu, d acu
ad icukket, i/yettcukut/yettcakat.
? MD. – Nniγ-ak, a wi l-yeḥkan .../–
MΓN. Icukkten. MD. Icukkten.
Acu ??
SDD+SM. Acuket. SDD+MG.
cudd [cudd]: cudd. MG+GWT || arez, Ttwacukket, mcukket.
ṭṭef, qqen, xiḍ kra γer kra s lxiḍ
culliḍ
culliḍ [ṯaculliḍ, ṯaculli
ṯaculliṭ] :
(amrar) iwakken ad ddukklen. MD.
ta/tculliḍt
ta/tculliḍt.
ḍt. SM+NT || ayeddid,
Icudd-as ifassen-is d yiḍarren-is,
tackart yemmugen s nnilu neγ s
yeddem-it am teckart. MẒR. Icudd,
wayen-nniḍen. MD. Mugreγ-d
ur icudd, ad icudd, i/yettcuddu. .
bubriṭ, yewwi-d taculliṭ (tizlit). ML.
MΓN. Icudden. SDD+SM. Acuddu,
Aculliḍ (iculliḍen). SG. Ticulliḍin.
ccedd. Aceddiw. SDD+MG. Ttwacudd,
mcudd. cumm [cumm]: cumm. MG+GWT || 1.
ger ccemma deg yimi-k. MD. Llan
* cuff [cuff] : cuff. MG+GWT || ger-as
wid yettcummun ccemma seddaw
nnefs i tγawsa, i ḥedd. MD. Leqbayel
ucenfir, llan wid i tt-yettcummun
ḥemmlen ad ten-tcekkreḍ, teḍra
seddaw yiles. || 2. sriḥ; ɛqel. MD.
yid-sen am tcufftin mi ara tent-
Icumm-itt ad yečč tiγrit, dγa
tcuffuḍ. MẒR. icuff, ur icuff, ad
ibeddel abrid. MẒR. Icumm, ur
icuff, i/yettcuffu. MΓN. Icuffen.
icumm, ad icumm, i/yettcummu.
SDD+SM. Acuffu, tacuffet (ticufftin).
MΓN. Icummen. NZ. Cumm, ad
SDD+SM. Mcuff. ẒR. Uff.
yemmet umcum, ad d-ilal useɛdi !
* cuffet [ṯacuffeţ]
[ṯacuffeţ] : ta/tcuffet.
ta/tcuffet SDD+SM. Acummu, ccemma,
SM+NT || tambult ; taγawsa i ttcuffun acemmam. SDD+MG. Ttwacumm,
medden. ẒR. Cuff. scumm, mcummen.
cuḥḥ
cuḥḥ [cuḥḥ] : cuḥḥ.
cuḥḥ. MG+GWT || sufeγ cuγef [acuγef]: acuγef.
acuγef. TJR. MTR ||
cwiṭ-cwiṭ kan, ur ttbudd ara aṭas ticki ur tefhimeḍ ara ssebba n kra n
neγ maḍi. MD. Icuḥḥ-asen i tγawsa, ini : acuγef ? MD. Acuγef ur
yidrimen-is, yugad ad as-faken. d-yusi ara, acuγef ur ruḥeγ ara ?
MẒR. Icuḥḥ, ur icuḥḥ, ad icuḥḥ,
cuγer [acuγer]: acuγer. TJR. MTR ||
i/yettcuḥ (i/yettcuḥḥu). MΓN.
acuγef, acimi, ayen. MD. Akken i
Icuḥen. NZ. Win yettcuḥḥun i ciṭuḥ,
dak-yehwa ini-d : acuγer, acuγef,
yettruḥu-yas ḥawla. SDD+ SM.
41
acimi, iwacu, ayen ? Yal wa, amek cwiṭ
cwiṭ [cwiṭ] : TJR+ MRN+ SMK || drus,
yeqqar. ciṭuḥ, cwiya. MD. Anect-a mačči d
cwiṭ, d xirella.
cuɛben [cuεḇen]: cuεben. MG+GWT ||
cuɛben [cuε
deg lawan n tagdi (n lxelɛa), ḥuss i cwiṭ
cwiṭ cwiṭ
cwiṭ [cwiṭcwiṭ]
[cwiṭcwiṭ] : cwiṭ
cwiṭ cwiṭ. TJR.
wanẓaden n lebden-ik bedden. MD. MRN+TΓR || cemma-cemma, yiwet-
Iḥekku-d γef wayen yeḍran yid-s yiwet. MD. Ma truḥeḍ cwiṭ-cwiṭ, ur
deg lgirra-nni, ḥusseγ tekcem-iyi tγelliḍ ara, mebla ccekk.
terɛaɛact, yeccuɛben uksum-iw.
cwu [cwu] : cwi. MG+GWT || serγ
MẒR. I/yeccuεben, ur yeccuaben, ad
aksum s ujajiḥ n tmes. MD. – Ccah !
teccuaben, yettcuεbun. MΓN.
Yeγli, yerreẓ, teqqed-iyi ! – Ad
Icuɛbnen. SDD+SM. Acuεben. SDD+MG.
tecwu tasa-k, ad ternu lqinsya-k !
Ttwacuɛben, scuɛben.
MẒR. I/yecwa, ur i/yecwi, ad
i/yecwu, icewwu. MΓN. I/yecwan.
SDD+SM. Acway, lmecwi. SDD+MG.
Cw Secwu, mecwu, msecwu. MGD.
Cewweḍ.
cwiya [cwiya]:cwiya. TJR+MRN+ SMK ||
cwawt [ṯacwawṯ]:
[ṯacwawṯ]: ta/tecwawt.
ẒR. Cwiṭ.
SM+ML || takufrart, taqacuct. MD.
Asmi lliγ γef tecwawt, ḥedd ur iyi-
d-ittqamar. SG. Ticwawin. Talγa-
nniḍen. Ccwaw. Cɛ
cwi [cwi] : cwi. TJR+MRN+ SMK ||
ddeqs, labas. MD. – Amek telliḍ
cɛef [cɛef] : cɛef. MG+GWT || aγ-d
assa? – Welleh ar cwi, tanemmirt.
tamsirt seg wayen n dir i txedmeḍ ;
cwir [acwir] : a/ucwir.
a/ucwir. SM+ML || sṭiret (sṭiṛeṯ]. MD. Seg wasmi i
aḍellaɛ, aqeffu, lḥila n wussran (neγ yekcem γer lḥebs, yeffeγ-d, dayen
n nnilu) swayes i d-iqeṭṭu umdan yecɛef. MẒR. I/yecɛef, ur i/yecɛif,
lxedra (lfakya, aksum…) seg ssuq ad i/yecɛef, iceɛɛef. MΓN. Iceɛfen.
neγ seg tḥanut. MD. Teḍra yid-i am SM+SM. Acεaf, ucɛif. SM+SM. Secɛef,
ucwir iwumi yeγres lqaɛ. SG. msecɛef.
Icwiren. MGD. Tacwirt.
cɛel [ecɛel]: cɛel. MG+GWT || siγ,
cwirin [ṯicwirin]
[ṯicwirin] : ti/tecwirin.
ti/tecwirin. sender, sker times. MD. Deg wul-is,
SM+NT || ccwari ; snat n tecwirin n tecɛel tmes, tugi ad tens. MẒR.
uceṭṭiḍ, n wussran neγ n lḥelfa I/yecɛel, ur i/yecɛil, ad i/yecɛel,
yenṭeṭṭen (yeqqnen) ta γer ta ay iceɛɛel. SDD+SM. Acɛal, aceɛɛal,
ttarran medden i uγyul (aserdun…) amecɛal. SDD+ MG. Secɛel, ttwacɛel,
iwakken ad d-awin deg-sen lxedra, mmicɛel.
lfakya, arg. MD. Ticki d lḥağa ara
cɛit [icɛiṯ] : icɛit. MG+ GWT || ur as-
yerrẓen (am tmellalin) neγ ara
tteg zzit, wala aseqqi. MD. Kkan-aγ-
yefrekkjen (am ṭamaṭic), ur ttawin
d seksu yecɛet. MẒR. I/yecɛit, ur
ara medden ticwirin, ttawin
i/yecɛit, ad i/yeccɛet, iceɛɛet
tiqeṭṭarin, axaṭer mugent s izebbuj
neγ s uγanim.
42
(i/yetticɛit). MΓN. Iceɛten. SDD+SM.
Aceɛtan (= akerfaf).
cɛir [acɛir] : a/ucɛir. SM+ML || ccɛer,
anẓaden i d-imeqqim i urgaz d
tmeṭṭut deg umelqed, seddaw tmiṭ-
is. MD. Asmi ara as-d-yemγi ucɛir,
ini-yas hatan tewweḍ-d (yewweḍ-
d) i zwağ. SG. Icɛiren. NT. Tacɛirt
(ticɛirin) .

43
Heddreγ-as cemma-cemma,

Č yeččeɛčiɛ-d fell-i. MẒR. I/yeččečeɛ,


ur i/yeččečeɛ, ad i/yeččečeɛ,
i/yeččeɛčiɛ. MΓN. I/yeččɛečɛen.
SDD+SM. Ačeɛčeɛ, ačeɛčaɛ
(imčeɛčeɛ). SDD+MG. Mčeɛčeɛ,
sčeɛčeɛ.
č [čaṛ]
[čaṛ] : č/Č. Asekkil wis 4 n
ugemmay n tmaziγt. čefčef [čefčef] : čefčef. MG+GWT || γli,
a tirget γer waman. MD. Teγli-d
čanyar [ačanyaṛ]
[ačanyaṛ] : a/učanyar.
lehwa, yeččefčef yirruj, tensa tmes.
SM+ML || ccwal, leɛyaḍ, imenγi. MD.
MẒR. I/yeččefčef, ur i/yeččefčef, ad
Neqqim deg uxxam nettqessir,
i/yeččefčef, i/yettčefčif. MΓN.
taswiɛt kan nesla i učanyar yekker
I/yeččfečfen. SDD+SM. Ačefčef,
deg uzniq. SG. Ičanyaren.
ačefčuf (tačefčuft). SDD+MG. Sčefčef,
čč [ečč] : ečč. MG+GWT || awi učči ttwačefčef, mčefčef.
(lmakla, tagella) s imi-k, teččareḍ
čenčen [čenčen]: čenčen. MG+GWT ||
čenčen
aɛebbuḍ-ik. NZ. Win yeččan, yečča,
fkemt-d ssut i tizebgatin. MD.
win ur nečči, tarbuyt tekkes. MẒR.
Sčenčen tizebgatin-im, a Ɛica a
I/yečča, ur i/yečči, ad i/yečč, itett.
yelli (tamacahut). MẒR.
MΓN. I/yeččan. SDD+SM. Učči/tuččit.
I/yeččenčen, ur i/yeččenčen, ad
SDD+MG. Ttwečč, sečč, mečč, msečč.
i/yeččenčen, i/yeččenčun. MΓN.
ččar [ččaṛ]
[ččaṛ] : ččar. MG+GWT || smir- I/yeččnečnen. SDD+SM. Ačenčen,
as, ger-as alamma d imi. MD. Cudd ačenčun (ičenčanen), imčenčen.
tackart-nni, ma teččur. MẒR. SDD+MG. Sčenčen, ttwačenčen,
I/yeččur, ur i/yeččur, ad i/yeččar, mčenčen.
itaččar (i/yeččaray). MΓN.
čermim [čermim]: a/učermim.
I/yeččuren. SDD+ SM. Taččert,
SM+ML || aḥeččun, afečriḍ (n
ačuran. SDD+SM. Myeččar.
tewtemt). MD. Am učermim n
ččeḥ
ččeḥ [ččeḥ] : ččeḥ. MG+GWT || tfunast, ur yeddi d uglim, ur yeddi
nneγni, fqeɛ, wareb. MD. Wissen d d uksum. NT. Tačermimt
acu i das-xedmen at uxxam-is, (tičermimin). SG. Ičermimen.
teččeḥ, twureb-d. MẒR. I/yeččeḥ, ir
černan [ačernan] : a/učernan.
i/yeččiḥ, ad i/yeččeḥ, iteččeḥ. MΓN.
SM+ML || ayen ilan talγa n uγerbal, n
I/yeččḥen. SDD+SM. Aččaḥ, tuččha,
umeqyas, n twinest, s umta ;
amaččaḥ. SDD+MG. Seččeḥ, myeččeḥ.
tiryalin n yidrimen (adinar, 4 n
ččina [ččina] : ččina. SM+NT+JML || yidinaren, 10 …). MD. Idrimen
senf n lkakya ; iqcer-is d azegzaw, imeqqranen mačči d ičernanen, d
mi ara teww, yettuγal d azeggaγ. lekwaγeḍ. SG. Ičernanen.
MD. Tella ččina taẓidant, tella
čewčew [čewčew] : čewčew. MG+
tsemmamt, am lqares. NT+SF.
GWT || fkem-d ssut-nwen a yifrax, a
Tačinet (tičintin) : ttejra n ččina
leḍyur. MD. Mi ara čewčewen akken
neγ taɛeqqayt n ččina.
yifrax, d tameslayt i heddren gar-
čeɛčeɛ
čeɛčeɛ [čeɛčeɛ]
[čeɛčeɛ] : čeɛčeɛ. MG+GWT || asen. MẒR. I/yeččewčew, ur
hder s leɛyaḍ, s wurrif. MD. i/yeččewčew, ad i/yeččewčew,
44
i/yeččewčiw. MΓN. I/yeččwečwen.
SDD+SM. Ačewčew. SDD+MG.
Sčewčew, mčewčew.
čičču [čičču]: čičču. SM+ML || deg
tmeslayt n warrac, d : aksum (ama
d azegzaw, ama d win yewwan). MD.
Wi ibγan čičču, ifk lillu ; wi ibγan
lesfenğ, ifk nanna-s ! (NZ).

45
umyag. MD. Da ara qqimeγ, mačči

D dihin!
[aḏaḇu] : a/udabu. SM+ML ||
dabu [aḏaḇu]
taseqqamut n yimdanen i yettrayin
γef tmurt, i tt-iḥekmen. MD. Ulac
tamurt ur nli adabu. SG.
d [da/ḏa]
[da/ḏa] : d/D. || D asekkil wis 4 n Iduba/idabuten. MGD. Leḥkem.
ugemmay n tmaziγt. dadda |ḏadda] : dadda. SM+ML || isem
dadda |ḏadda]
d [eḏ]
[eḏ] : d. TJR+NZΓ || temmal-d (n timarrewt) n umdan meqqren
asdukel. Tesseḍfar isem γer fell-ak (m), s umata ; isem n gma-k
waddad amaruz. MD. Argaz d (m) ameqqran. MD. Dadda Lmulud
tmeṭṭut. MGD. Akked. yeğğa-yi yiwen n useggas deg
leɛmer.
[eḏ] : d. TJR+ZLΓ+TLW || 1. aferdis
d [eḏ]
swayes i nessin ismawen (neγ daddac [daddac] : daddac. awal
imqimen ilelliyen : nekk, kečč, ...). berra i tseddast.|| Deg tmeslayt n
MD. D Imaziγen ; d kečč. || 2. warrac : ddu, lḥu. MD. Daddac, a
tesseḍfar isem γer waddad ilelli. mimi!
MD. Argaz d tameṭṭut. || Tezmer ad
*daddat[aḏaddaṯ]
*daddat[aḏaddaṯ] : a/udaddat.
d-teg tafyirt taddayt. MD. D axxam ; SM+ML || dadda. SG. Idaddaten. ẒR.
d argaz. Dadda.
d [ed] : d. TJR+ZLΓ+TNL || temmal-d dadi |ḏaḏi]
|ḏaḏi] : dadi. TJR+ MSKN. || da,
dakken tigawt teḍra-d γer tama n dagi.
win i d-yettmeslayen (γer da). Deg
tjerrumt, tettili tama n umyag : [aḏal] : a/udal. SM+ML+RB || ssenf
dal [aḏal]
ama sdat-s, ama deffir-s. MD. D n teγmi (llun) imalen γer uzegzaw.
netta i d-yennan/Netta, yenna-d. MD. Leḥcic d adal, igenni d azgzaw.
NT. Tadalt. SG. Adalen. MGD. Arbiɛi.
[aḏ] : ad. TJR+ZLΓ+ WRM || tettas-d
d [aḏ]
sdat talγa n wurmir (aḥerfi neγ damus [adamus] : a/udamus. SM+ML
ussid) n umyag. Temmal-d imal neγ || aɛcuc n udles, jmuɛayen deg-s
asirem. MD. Ad truḥeḍ, neγ ad lγella n userwet deg ccetwa. Ad
teqqimeḍ? (imal)/Tamacahut-iw ad seddun iẓuran-is deg wakal,
telhu, ad tiγzif am usaru (asirem). acebbub-is ad tcudden γer yiγf s
tseqqent yerna ad as-gen tawwurt
d tameẓẓyant seg wanisa ara
Da keččmen. MD. Ddamus, γas akken
deg berra i uxxam ay t-xeddmen,
ur t-keččmen ara waman. NT.
Tadamust (tidamusin). SG.
da [ḏa]
[ḏa] : da. TJR+MRN+ DG || talγa Idamusen. ẒR. Ddamus.
tawezzlant n dagi, dayi, daki, daha,,
dagikana ; yemmal-d adeg (amkan) dan [aḏan]
[aḏan] : a/wadan. SM+ML+JML ||
n win i d-yettmeslayen. Deg ayen i yettilin deg uɛebbuḍ n
tjerrumt, d aferdis yettilin tama n umdan neγ n uγersiw. MD. Ad k-

46
wteγ s lmus γer uɛebbuḍ, ad ak-d- MD. Aserwal-nni yedbeγ deg
seγliγ adan-ik. MGD. Axsa. yilefḍan, γas ḍeqqer-it. MẒR.
I/yedbeγ, ur i/yedbiγ, ad i/yedbeγ,
dandun [adandun] : a/udandun.
idebbeγ. MΓN. Idebγen. SDD+SM.
SM+ML || ssenf n ufrux yettemcabin
Adbaγ, adebbaγ. SDD+MG. Ttwadbeγ,
γer yiyuzaḍ, imi itett ayen tettent
myedbeγ.
tyuzaḍ. Yesɛa rric d urqim d
wafriwen swayes yettzuxxu. MD. dbelt [ṯaḏbelt]
[ṯaḏbelt] : ta/tedbelt. SM+NT ||
Adandun-a yecbeḥ, yif afrux n tasuddut i yessedduyen tisuddiwin-
ṭawes. NT. Tadandunt (tidandunin). nniḍen n tmurt (ama d tid n ddula,
SG. Idandunen. MGD. Azuxzux. ama d tid n yiṭacrunen), am
tselweyt n tegduda, taγlift,
ḏaγen]: daγen. MRN+TΓR || ula
daγen [ḏa
[ḏaγen]:
tasdawit, iγerbazen, lewzinat, atg.
d kečč (kemm) kifkif. Nekki, lliγ,
MD. Yal tasdawit, yal aγerbaz yesɛa
kečči, daγen.
tadbelt i d-ilehhun d lxedma n
daγenta [ḏaγenta]
ḏaγenta] : daγenta. TJR. lekwaγeḍ. SG. Tideblin.
MQN. || imi akka. MD. – Ma truḥeḍ,
ula d nekki ad dduγ/ – Daγenta, ad
neqqim i sin. Dd
dawt [ṯaḏawṯ]
[ṯaḏawṯ] : tadawt. SM+NT ||
tama n deffir n umdan. MD.
Yewwet-iyi-d γer tadawt, yeqreḥ- *dd [idd] : i/yidd. SM+NT || ẒR. Ided.
iyi. SG. Tadiwin
dda [adda] : a/wadda. SM+ML ||
[ḏawi] : dawi. MG+GWT || kkes-
dawi [ḏawi] amkan yettilin iweksar. MD.
as i umuḍin aṭṭan, seḥlu-t. MD. A Sbedden-t-id s ufella, nnan-as ruḥ-
wid yettawin ddwa, dawit-aγ, d s wadda, ad ak-d-iban d asawen.
nenṭer. MẒR. Idawi, ur idawi, ad
*dda [dda] : dda. || talγa tawezzlant
idawi, i/yettdawi. SDD+SM. Adawi,
n dadda. ẒR. Dadda.
ddwa, amdawi. SDD+MG. Ttwadawi,
mdawi. MGD. Seḥlu, suji. MGL. Siḍen, dda [dda] : dda. SM+ML || ayen n dir-i
sehlek. i wučči. MD. Ččiγ-kem a dda, ilmend
n ddwa.
day [uḏay]
[uḏay] : u/wuday. SM+ML+RB ||
win i yettamnen s Ṭṭura, Adlis i d- ddabex [eddaḇex]
[eddaḇex] : ddabex. SM+ML ||
yefka Rebbi i Wudayen. MD. Udayen takurt n uγerrus, n lkawiču, n
llan deg yal tamurt n ddunit, mačči uγeggad swayes tturaren yimyurar
ala deg Yisra-il. NT. Tudayt deg unnar n turart. MD. Awi-d
(tudayin) : ddin n Wudayen + ddabex, taseḍ-d γer unnar ad
tameṭṭut n Wuday SG. Udayen. nwali wi yessnen ad yurar. SG.
Ddwabex/ddabxat.
ddabex n uḍar
uḍar [ddaḇex n uḍ/ṭar] :
Db ddabex n uḍar.
uḍar. SM+ML || takurt is
tturaren yimyirar n ddabex n uḍar.
MD. Zinedine Zidane d amarir n
dbeγ [edḇe
[edḇeγ/e
ḇeγ/eḏḇe
γ/eḏḇeγ]
ḏḇeγ] : dbeγ. ddabex n uḍar n tmurt n Fransa.
MG+GWT || Ḍlu, sbeγ ; ččar d ilefḍan.

47
ddabex ufus [eddaḇex
[eddaḇexufus]
ḇexufus] : kra … MD. Izad-ak leḥqer armi
ddabex n ufus. SM+ML || takurt terriḍ medden akk ddaw uḍar-ik.
swayes tturaren yimyirar n ddabex
dday [adday] : a/wadday. SM+ML+RB
n ufus. MD. Lezzayer tesɛa tarbaɛt n
|| ulac ameẓẓyan maḍi maḍi ddaw-
ddabex n ufus telha.
as. MD. imesli adday d win ur
ddad [addaḏ]
[addaḏ] : a/waddad. SM+ML || nezmir ad nebḍu γef yimesla-
ssenf n leḥcic n lexla, ur nniḍen. NT. Taddayt (taddayin). SG.
nettmeččay ara. MD. Win yebγan ad Addayen.
d-yerr tiγeṭṭen-is akken i ten-
ddaynin [addaynin] : a/uddaynin.
yessufeγ ssbeḥ, yawi-ten γer lexla
SM+ML || deg uxxam (n zik) n
anda yella waddad. SG. Addaden.
Leqbayel, d amur yellan ddaw n
ddad [addaḏ]
[addaḏ] : a/waddad. SM+ML || teɛrict (takanna) ; dinna, i yettili
liḥala (lḥala), tagnit ideg yella lmal n uxxam. MD. Zik, axxam n
umdan. || Deg tjerrumt, d abeddel n Leqbayel, yebḍa d imuren : mi ara
teγri tamezwarut n yismawen : t-tkecmeḍ, yella ugnes zelmeḍ : d
yella waddad ilelli, yella waddad tama anda i tillin yimdanen ;
amaruz. MD. Kkes-d seg tefyar-a yeffus, ad tafeḍ addaynin, iweksar;
ismawen i yesɛan addaden, ilelli d ma yella nnig uddanynin, tella
umaruz. SG. Addaden. teɛrict (neγ takanna). SG.
Iddayninen.
ddakkel [ddakkel] : ddakkel.
MG+GWT || zdi, ur ferreq ara. MD.
Asmi ara ddakklen Yimaziγen,
assen ad … MẒR. I/ddukkel, ur Dde
i/yeddukkel, ad i/yeddallel,
i/yettddukkul. MΓN. I/yeddukklen.
SDD+SM. Addakkel, taddukli, *ddebra [eddeḇṛa]
[eddeḇṛa] : ddebra. SM+NT ||
amdakkel. SDD+ MG. Sddakkel, lğerḥ, adeddic ameqqran. MD. Ur
ttwaddakkel mdakkel. ẒR. Ddukkel. nekni ara, armi aγ-tewweḍ ddebra
s iγes. SG. Ddebrat. MD. Tifidi. ẒR.
ddamus [eddamus] : ddamus. SM+ML
Ddber
|| SG. Ddamusat. ẒR. Ddamus.
*ddebza [eddeḇza]
[eddeḇza] : ddebza. SM+NT
ddari [eddari] : ddari. MG+GWT || Err
|| tiyita, amenγi s yifassen. SG.
iman-ik ddaw tγawsa yesɛan ssqef
Ddebzat. ẒR. Adebbuz.
neγ yettarran lehwa akin. MD.
Adfel, lḥu-yas; lehwa, ddari-yas * dded [ddeḏ]
[ddeḏ] : dded. MG+GWT ||
(NZ.). MẒR. I/yedduri, ur i/yedduri, bded, bedd. MD. A win yesnuzun
ad i/yeddari, i/yettdari (yettdaray, urfan, ur aγ-d-ttadded γef umnar.
yeddaray). MΓN. I/yeddurin. SDD+SM. MẒR. I/yedded, ur i/yeddid, ad
Adari (tadarit, tiddirin, tuddarit), i/yedded, i/yettadded. MΓN.
taseddarit/tadarit, amesdari, I/yeddden [yeddḏ]. SDD+ SM. Addud.
SDD+MG. Sdari, mesdari. ẒR. Bedd.
ddaw [ddaw] : ddaw. TJR+NZΓ || ddehn [ddhen]: ddhen. SM+ML ||
temmal-d amkan yellan iweksar n lbal. MD. Yettmeslay-yi-d, meɛna ur
rriγ ara ddehn-iw γur-s.

48
ddekkar [ddekkaṛ]
[ddekkaṛ] : ddekkar. iγef yezmer umezdaγ ad yeddu, ad
SM+ML+JML || ssenf n tbexsisin i yeqqim, ad yebbuḥru. MD.
ttɛelliqen medden i teγrusin Dderbuẓat n tγurfatin n zik
(timeγrusin, tneqlin, tigrurin) ttmaggan s lluḥ, tura kra yellan
akken ur seγlayent ara aqarquc, ur yettmaga s uniṭun. || 2. asefreg (n
yettwačččay ara. MD. Γas ɛelleq- wuzzal) ay ttgen medden i ṭṭiqan n
asent ddekkar i teγrusin-ik, ma yixxamen-nsen, akken ad rren yes-
tebγiḍ tibexsisin. NT. Tadekkart s imakaren. MD. Ma tuggadeḍ γef
(tidekkarin) : Ttejra n ddekkar. uxxam-ik, err dderbuẓ i ṭṭaq-ik. ẒR.
Aderbuẓ [adeṛbuẓ].
ddel [ddel] : ddel. SM+ML || tagnit
anda yella lḥif, leḥqer, laẓ, …. MD. dderder [edderder] : dderder.
Kker fell-ak, ad nbeddel tamurt, MG+GWT || Uγal d aɛeqdan am
neɛya deg ddel. ubisar. MD. Aseqqi n seksu-ya yelha,
yedderder. MẒR. I/yedderder, ur
ddellaɛ
ddellaɛ [ddellaɛ] : ddellaɛ. SM+ML+ i/yedderder, ad yedderder,
JML || ssenf n lfakya i yettili deg yettderdir/yedderdir. Mγn.
unebdu. Yetteg ixulaq (tiqerruyin) I/yedredren. SDD+SM. Aderder,
annect n ddwabex. MD. Yella imderder. SDD+MG. Sderder.
ddellaɛ aberqac d umellal. NT.
Tadellaɛt (tidellaɛin). dderder [eddeṛdeṛ]
[eddeṛdeṛ] : dderder.
MG+GWT || rwu aman, teğğuğgeḍ.
dden [dden] : dden. MG+GWT || Γer-d MD. Ifelfel aseggas-a yedderder,
i yimeẓẓula ad d-asen ad ẓẓalen deg axaṭer llan waman n yigenni. MẒR.
lğameɛ. MD. Sliγ i ccix mi yedden, d I/yedderder, ur i/yedderder, ad
lawan n tẓallit. MẒR. I/yedden, ur i/yedderder,
i/yeddin, ad i/yedden, i/yettdedir/yedderdir. MΓN.
i/yettedden/itedden. MΓN.
I/yeddredren. SDD+SM. Aderder.
I/yeddnen. SDD+ SM. Tuddna (ladan, SDD+MG. Sderder.
lmudden).
dderγel [dderγel]: dderγel. MG+GWT
dder [dder] : dder. MG+GWT || Ur || uγal d aderγal ; ur ttwali ara. MD.
ttmettat ara; ṭṭef rruḥ. MD. Win Llan yiderγalen isekkden ; llan wid
yettun, yedder yemmut. MẒR. yettwalin, meɛna ḥseb-iten
I/yedder, ur i/yeddir, ad i/yedder, ddreγlen. MẒR. I/yedderγel, ur
i/yettidir/itedder. MΓN. I/yeddren. i/yedderγel, ad i/yedderγel,
SDD+SM. Tudert, tameddurt, i/yettdderγil. MΓN. I/yeddreγlen.
ameddur (imiddur). MGD. Idir, ili. SDD+SM. Tiderγelt, aderγal. SDD+MG.
MGL. Mmet, nger.
Sderγel, ttwaderγel, mesderγel.
*dder [ddeṛ]
[ddeṛ] : dder. SM+ML || ayen n ddersa [eddersa] : ddersa. SM+ML ||
dir, ayen ur nenfiɛ. MD. Tiγeṭṭen d ayen akken yettwaddzen, i irewten
lmal i d-yettawin dder i ttjur, ma . MD. Rnu-yas ddersa n teskert i
yesɛa-tent yiwen. ẒR. Ḍur [ḍuṛ] teccuyt-nni, ad tibnin ccerba-inek.
*dderbuẓ
*dderbuẓ [eddeṛbuẓ] : dderbuẓ. dderya [edderya, edderga] : dderya.
SM+ML || 1. deg tγurfet, γer tama n SM+NT || wid i d-turweḍ (lwacul d
berra n ṭṭaq neγ tin n txerrağit, d teqcicin). MD. Rebbi dderya-k, ma
agnes yebnan s lluḥ (neγ s ibiṭun)

49
tebγiḍ lehna i yiγf-ik. SG. Dderyat. ddjaj n ttiwiqan, yettarra asemmiḍ
MGD. Arraw. d waman, meɛna ur yettarra ara
tafat neγ tallast (ṭṭlam). MD. Err-as
dderz [edderz] : dderz. SM+NT ||
ddjaj i ṭṭaq-ihin, ikeččem-d
lḥess i d-yettlin s tiyiti n yifassen
usemmiḍ. SG. Ddjajat.
gar-asen, neγ n yiḍarren γer lqaɛɛa.
MD. Waqila d tameγra, sliγ i dderz. [eddḵir] : ddkir. SM+ML || ssenf
ddkir [eddḵir]
MGD. Zzhir. n wuzzal aquran mliḥ-mliḥ ; d win
ur yezmir uḥeddad ad t-yexdem,
[iddew] : iddew. SM+ML || ssenf
ddew [iddew]
acku ur iɛeggej, ur ireṭṭeb, ifessi s
n yibki. MD. Yeḥrec, yecṭer am
tmes n lkir-ines. MD. Wwiγ-as i
yiddew. NT. Tiddewt (tiddawin). SG.
uḥeddad uzzal ad iyi-d-yeg
Iddawen. MGD. Ibki, aḥallum.
taqabact, yenna d ddkir.
ddez [eddez] : ddez. MG+GWT || Ewt
[eddnuḇ] : ddnub. SM+ML ||
*ddnub [eddnuḇ]
kra yeqquren s kra-nniḍen
awal n tesreḍt (ddin). D
yeqquren ugar, iwakken ad
leγlaḍ/tuccḍa (s tmeslayt n yal ass).
yemmet; iwakken ad t-terreḍ d
MD. Ma tenγiḍ amdan, ad tawiḍ
afrur, d iwzan,. d awren, atg. MD.
ddnub d ameqqran. SG. Ddnubat.
Ikerri-nni, seg wasmi i t-ddzen, i
ẒR. Dneb.
yuγal yufa iman-is. MẒR. I/yeddez,
ur i/yeddiz, ad i/yeddez, ddreɛ
ddreɛ [eddreɛ] : ddreɛ. SM+ML || iγil,
iteddez/itteddez. Ur i/yeddiz. tazmert, tiyita. MD. Yekkes-iyi
SDD+SM. Addaz, (tuddza) azdud, idrimen-iw s ddreɛ. MGD. Iγil.
amuddiz. SDD+ MG. Ttwaddez.
* ddγel [eddγel] : ddγel. SM+ML ||
Ddi tebrek n wul, lekreh, aγullu, tismin.
MD. Beɛɛed iman-ik γef bu ddγel !
ẒR. Dγel.
*ddi [tiddi] : tiddi. SM+NT || 1. amek i ddu [eddu] : ddu. MG+GWT || Bedd
yetteddu yiwen. MD. Seggem tiddi- γef yiḍarren-ik, tbeddleḍ amkan.
m, ma tebγiḍ ad yali leqder-im. MD. yetteddu, iteddu armi kkawent
MGD. Tikli. || 2. amur deg uzeṭṭa tgecrar-is, yeγli. MẒR. I/yedda, ur
urɛad nettil γef ufeggag. MD. i/yeddi, ad i/yeddu,
Tewweḍ tiddi, ad tt-ttleγ. SG. i/yetteddu/iteddu. MΓN. Iteddun.
Tiddiwin. ẒR. Ddu. SDD+SM. Tiddit/tiddi. SDD+MG.
Seddu, ttwaseddu, mseddu.
ddin [eddin] : ddin. SM+ML || laman s
wayen i d-yenna Rebbi deg Udlis-is, ddubbez [ddubbez] : ddubbez.
d wayen i d-yerna yenna-t-id neγ MG+TΓR || ffγem-t (tt) ay idammen,
ixdem-it umceyyeɛis. MD. Ddin n teqqleḍ d aquran zun d taγawsa
Muḥemmed iwumi i qqaren (yemmuten). MD. Γliγ γef yixf, ččiγ-
medden tineslemt. SG. tt, yeddubbez uksum-ik. MẒR.
Ddyun/ddiyanat. MGD. Tasreḍt. I/yeddubbez, ur i/yeddubbez, ad
ddjaj [eddjaj] : ddjaj. SM+ML || tanga i/yeddubbez, i/yettdubbuz. MΓN.
swayes i d-xeddmen medden I/yeddubbzen. SDD+SM. Adubbez.
SDD+ MG. Ttwaddubbez, sdubbez.
tiftilin, tiqeslin d leqlul-nniḍen, kra
n yimuren deg ṭṭwiqan d tewwura ;
50
*ddud [adduḏ]
[adduḏ] : a/waddud. SM+ML || dduzan [edduzan] : dduzan.
Zik, mi ara tejgugel tmeṭṭut yellan s SM+SG+JML || tiγawsiwin swayes
tadist deg umrar yeqqnen γer ujgu, ixeddem ufellaḥ, uḥeddad,
akken ad d-tarew, qqaren-as : teṭṭef ubennay, atg. MD. Yal lɛid
s waddud. MD. Γas tennum tuṭṭfa s ameqqran, semsadeγ-d dduzzan n
waddud, s yiγil i d-teǧǧa aneggaru- tmezliwt γer uḥeddad.
ines. ẒR. Dded.
ddwa [eddwa] : ddwa. SM+NT ||
dduḥ [edduḥ] : dduḥ. SM+ML ||
dduḥ isafaren swayes seḥlawen aṭṭanen.
taɛcuct, ssrir n lḍufan. MD. Ulac MD. Ulac aṭṭan ur nesɛi ddwa. SG.
lḍufan ur nesɛi dduḥ. SG. Ddhuḥ, Ddwawi/ddwawit. MGD. Asfel
dduḥat. (iseflan).
*ddukla [ṯiddukla]
[ṯiddukla] : ti/tddukla. De
SM+NT || tarbaɛt n yimdanen
yemsefhamen ad ddukklen, ad d-
gen tasuddut iwumi ara mudden
debbez [debbez] : debbez. MG+GWT ||
isem. Tiddukkla tesɛa imḍebren-is,
ewt s lγecc; ewt s tdebbuzt neγ s
gar-asen aselway, amaray amatu,
ddebza. MD. Idebbez-it armi yugi ad
atg. MD. Deg useggas n 1990, ulac
yekker. MẒR. Idebbez, ur idebbez,
taddart neγ taγiwant deg tmurt n
ad idebbez, i/yettdebbiz. MΓN.
Leqbayel, ur nesɛi ara tiddukkla
Idebbzen. SDD+ SM. Adebbez,
tadelsant. DG. Tiddukkliwin. Ẓr.
adebbuz. SDD+ MG. Mdebbez.
Ddakkel
debbuz [adebbuz, aḏebbuz]
aḏebbuz] :
[dduniṯ] : ddunit. SM+NT || 1.
ddunit [dduniṯ]
a/udebbuz. SM+ML || gar yiḍudan n
amaḍal ideg ttidiren yimdanen,
ufus, d win yellan weḥd-s. MD. Efk-
iγersiwzen, atg. MD. Ddunit tebḍa d
as tabibrunt-is, ad yeǧǧ tuṭṭda n
timura. ||2. mačči laxert. MD. Tella
udebbuz. NT. Tadebbuzt
ddunit, tella laxert ; ddunit ur
(tidebbuzin). SG. Idebbuzen.
tdum ara. || 3. uqqu. MD. As-nni n
tmeγra-s, i d-qqaren, gant-as *debbuzt
*debbuzt [[ṯadebbuzṯ]
ṯadebbuzṯ] : ta/
iḥeckulen, kksent-as ddunit. Ur tdebbuzt. SM+NT || taqerruyt-nni
yesɛi ara ddunit (nft): ur yezmir ara yesɛa usγar neγ ufus γer taggara-s.
ad yeqqu. MD. Ma teẓriḍ yugi ad yaγ awal, efk-
as snat s tdebbuzt-nni s aqerruy.
ddur
ddur [edduṛ]:
[edduṛ]: ddur. SM+ML || talwiḥt
SG. Tidebbuzin. MGD. Lbunya
i d-yezzin i uγerbal, i ubendayer.
(lpunya).
MD. Ddur n uγerbal-a yerreẓ,
beddel-as wayeḍ. SG. Ddurat. MGD. debder [aḏeḇḏer]
[aḏeḇḏer] : a/udebder.
Taẓayert. SM+ML || 1. deg uxxam (n zik) n
Leqbayel, d tadujt meqqren γef
ddurt [dduṛṯ]
[dduṛṯ] : ddurt. SM+NT || lawan
ttγimin medden, γef ttalin γer
deg wayyur, ideg llan sebɛa n
tkanna. MD. Ulac axxam ur nesɛi
wussan ( lğemɛa, ssebt, lḥedd, …).
adebder. SG. Idebdiyar. MGD.
MD. Yal ddurt yettili ssuq. SG.
Tadekkant.
Ledwar. MGD. Ssmana, imalas.
*deblan [a
[aḏeblan]
ḏeblan] : a/udeblan.
SM+ML+RB|| tamsalt yerzan tadbelt.
51
NT. Tadeblant (tideblanin). SG. Win i ten-yesɛan, yerwa amdegger;
Ideblanen. win ur ten-nesɛi, yuggad nnger
(Nz). MẒR. Idegger, ur idegger, ad
[aḏebli] : a/udebli. SM+ML+RB
*debli [aḏebli]
idegger, i/yettdeggir/ yeddeggir.
|| tamsalt yerzan tadbelt, axeddam
MΓN.Ideggren. SDD+SM. Adegger.
n tedbelt. Lekwaγeḍ d lxedma n
SDD+MG. Ttwadegger, mdeggar.
udebli, mačči d lxedma n uselmad.
NT. Tadeblit (tidebliyin). SG. *dehri [aḏehṛi]
[aḏehṛi] : a/udehri.
Idebliyen. SM+ML+RB || iban-d, ur yeffir ara ;
yennulfa-d. NT. Tadehrit
ded [ideḏ]
[ideḏ] : i/yided. SM+ML || D lxiḍ
(tidehriyin). SG. Idehriyen. ẒR. Dher.
n uzeṭṭa. MD. Lexyuḍ n yided. || D
ayen akken i yettaṭṭafen aksum s *dehrit [ṯaḏehṛiṯ]
[ṯaḏehṛiṯ] : ta/tdehrit.
iγes. MD. Tacriḥt-a i yi-d-tefkiḍ, ala SM+NT || anejmuɛ n Yimrabḍen n
ided i yellan deg-s. MGD. Ustu. taddart ideg d-sedharen ayen i
yellan d lbaḍna. MD. Ass-a d
ded n uɛrur
uɛrur [ided n uɛrur] : i/yided
tadehrit, ad d-tban tidet. SG.
n uɛrur.
uɛrur. SM+ML || taγanimt n yiγes i
Tidehriyin. ẒR. dher.
yebdan seg wadda n uqerruy,
tettfakka γer wammas (n umdan dekkan [adekkan] : a/udekkan.
neγ n uγersiw i t-yesɛan). MGD. Ajgu SM+ML || deg uxxam aqdim n
n uɛrur. Leqbayel, amkan i yettilin nnig
lkanun iγef srusen tiγawsiwin, am
deddic [adeddic] : a/udeddic. SM+ML
yiqbac n wučči, taftilt, atg. MD. Sers
|| lǧerḥ-nni iγef d-yuli yiqcer, mi
tarbut-nni γef udekkan, taseḍ-d ad
ara iruḥ ad yeḥlu. MD. Eǧǧ adeddic-
teẓẓiẓneḍ. NT. Tadekkant
ik ad yeḥlu, ur t-seqcar ara. NT.
(tidekkanin). SG. Idekkanen.
Tadeddict (tideddicin). SG.
Ideddicen. MGD. Aɛeqqa, lğerḥ, dekkant [ṯadekkant]
[ṯadekkant] : ta/tdekkant.
tifidi. SM+NT || deg uxxam aqdim n
Leqbayel, d amkan i d-yezgan deg
deffir [deffir] : deffir. TJR. || 1. NZΓ.
wagnes ; fell-as ttγimin medden,
Temmal-d tama/amkan yellan γer
srusun tiγawsiwin rennun ɛebbsen
uɛrur n kra. MD. Ruḥ deffir
iwakken ad alin γer teɛrict. Ddaw-
texxamt, teffreḍ.|| 2. MRN+DG ||
as, yesɛa tikwatin ideg ggaren at
irennu-d i umgag kra n unamek
uxxam tiγawsiwin-nsen. MD.
yerzan adeg (amkan). MD. Kečči,
Subbeγ-t-id γef tdekkant, yuli-yi
qim deffir, tessusmeḍ.
γef udekkan. SG. Tidekkanin. MD.
deg [aḏeg]
[aḏeg] : a/wadeg. SM+ML || Adebder.
amkan, amḍiq. MD. Ulac adeg anda
*dekkart [taḏekk°aṛṯ,
[taḏekk°aṛṯ, taḏekkaṛṯ] :
ur t-ttafeγ ara. SG. Idigan.
ta/tdekkart. SM+NT || ttejra n
deg [ḏeg]
[ḏeg] : deg. TJR. NZΓ || temmal-d ddekkar. SG. Tidekkarin.
adeg (amkan) ideg tella tγawsa. MD.
dekt [ṯiḏekṯ]
[ṯiḏekṯ] : tidekt. SM+NT || ssenf
Ad k-id-afeγ, γas ffer deg lɛeqda n
n yimγi aḥeccad, meɛna lγella-s
uγanim !
tettmeččay. Yettaǧǧa-d tiɛeqqayin
degger [ḏegger]
[ḏegger] : degger. MG+GWT || d timeẓẓyanin maḍi, mi ara wwent,
demmer, ṭebbeɛ, quǧǧ, deḥḥes. MD. ttuγalent d tiberkanin. Afriwen-is

52
sɛan rriḥa n lɛali. MD. Ma truḥeḍ deqqer [ḏeqqeṛ]
[ḏeqqeṛ] : deqqer. MG+GWT ||
γer lexla, glu-yi-d s kra n tidekt ad ḍegger [ḏeggeṛ], bru i , seγli kra γer
tt-ččeγ. lqaɛɛa. MD. Iruḥ ad ideqqer aqjun-is
γer wasif, yuγal yeγli netta yakan.
del [ḏel,
[ḏel, del] : del. MG+GWT || mi ara
MẒR. Ideqqer, ur ideqqer, ad
tɛeddiḍ γer yiḍes, err γef tteğa
ideqqer, i/yettdeqqir. MD.
taduli ; γumm iman-is s kra. MD. Del
Ideqqren. SDD+SM. Adeqqer
mliḥ, yella usemmiḍ. MẒR. I/yeddel,
(tadeqqrawt). SDD+MG. Ttwadeqqer,
ur i/yeddil, ad i/yeddel, yeddal
mdeqqar.
(i/yeddalay). MΓN. I/yeddalen
(yeddalayen). SDD+SM. der [aḏer]
[aḏer] : ader. MG+GWT || Ruḥ-d s
Addal/tudlin/taduli, taduli. MGD. afell s adda (seg tama n ufella γer
Γumm. MGL. Ɛerri. tama n wadda). MD. Ssuq am
lmizan, yettader, yettali. MẒR.
*dellaɛt
*dellaɛt [ṯadellaɛṯ] : ta/tdellaɛt.
Yuder, ur yudir, ad yader,
SM+NT || ẒR. Ddellaɛ.
i/yettader. MΓN. Yudren. SDD+ SM.
[uḏem] : u/wudem. SM+ML || 1.
dem [uḏem] Tudrin/addur/tadert. SDD+MG.
tama n sdat deg uqerruy n umdan Sader, msader. MGD. Subb [ṣubb],
neγ n uγersiw, ideg ttilint wallen γli.
axenfuc, imi, atg. MD. Γas yecbeḥ
*derγal [aderγal] : a/uderγal.
wudem-is, lefhama ur t-tekki. || 2.
SM+ML+ RB || win ur nettwali ara. MD.
lewjeh (n lbarud). Deg tmeγriwin,
Γas d aderγal, yeẓra anida i yeggar
kkaten medden lbarud, yal wa
iḍarren-is. NT. Taderγalt
axḥal n wudmawen i yesufuγ. NT.
(tiderγalin). SG. Iderγalen. ẒR.
Tudemt (tudmawin). SG. Udmawen.
Dderγel.
demmer [demmer,
[demmer, ḏemmer] :
dert [ṯiḏerṯ]
[ṯiḏerṯ] : tidert.
tidert. SM+NT || deg
demmer. MG+GWT || degger, deḥḥes.
uγeryun n nneɛma, amur ideg llan
MD. Win idemmren, ad t-id-
iɛeqqayen (irden, timẓin, ..). MD.
demmren wiyaḍ. MẒR. Idemmer, ur
Win yebγan ad d-yeṭṭef asekkur,
idemmer, ad idemmer,
yaddi s tidert. SG. Tidrin. MGD.
i/yettdemmir (i/yeddemmir). MΓN.
Tiyedret
Idemmren. SDD+SM. Ademmer.
SDD+MG. Ttwademmer, mdemmar. *dert [ṯuḏert]
[ṯuḏert] : tudert. SM+NT ||
mačči d lmut, mačči d laxert. MD.
denden [denden] : denden. MG+GWT
Ayen i yebγu yesɛu-t deg tudert-is,
|| 1. ewt, ay ul. MD. Ma ur
asmi ara yemmet, kra yellan ad t-
yeddendun wul-is, ḥseb-it yemmut.
id-yeğğ : anagar tardast n wakal,
|| 2. uγal-d a ssut seg … MD. Iγli s
ma tsaḥḥ-it-id. ẒR. Idir, dder.
lqedd, yeddenden uqerruy-is deg
ssur. MẒR. I/yeddenden, ur det [ṯiḏeţ,
[ṯiḏeţ, ṯiḏet] : tidet. SM+NT ||
i/yeddenden, ad i/yeddenden, mačči d lekdeb, mačči d tikerkas.
i/yeddendin (i/yeddendun). MΓN. MD. Ḥedd ur yeksib tidet.
I/yeddnednen. SDD+SM. Adenden.
derwic [aderwic] : a/uderwic.
SDD+ MG. Sdenden, ttwadenden,
SM+ML+RB || amdan (argaz neγ d
mdenden, mesdendan.
tameṭṭut) d-yeqqaren ayen ara
yeḍru γer sdat, d win i d-itellsen

53
iḥeckulen, …. MD. Aderwic yettaf, yiγerban-nniḍen bedden, seḥḥan,
yettlaf. NT. Taderwict (tiderwicin). acemma ur ten-yuγ, ma d win
SG. Iderwicen. isennden γer ukeddar, yeddexxir
aman mačči d kra. MẒR. Idexxer, ur
deryis [aḏeryis]
[aḏeryis] : a/uderyis.
idexxer, ad idexxer, i/yeddexxir.
SM+M+JML || imγi ur nettmeččay ara
MΓN. Idexxren. SDD+SM. Adexxer.
; iẓuran-is, xeddmen-ten medden d
SDD+MG. Ttwadexxer, mdexxer.
seksu s tmellalin ass n umenzu n
tefsut ; ass n uderyis, d ass n deɛwessu
deɛwessu [ḏeɛwessu, deɛwessu] :
ukeččum n tefsut. MD. Deg umenzu deɛwessu.
deɛwessu. SM+ML || yir ddɛawi, yir
n tefsut, ulac axxam ur ntett lfal i yettawin srid γer tuffγa i
aderyis s tmellalin tuftiyin. ubrid, γer tmexlelt. MD. Ad aγ-
yemneɛ Rebbi seg deɛwessu n
dewwel [dewwel] : dewwel. MG+GWT
yimawlan ! SG. Deɛwessuyat (?).
|| zzi, sezzi, dewwer. MD. D nnuba-k,
TTY. Dewɛessu.
ɛeddi dewwel izgaren-ihin deg
unnar. MẒR. Idewwel, ur idewwel,
ad idewwel, i/yeddewwil. MΓN.
Idewwlen. SDD+SM. Adewwel (adwal, Df, dh, dḥ
dḥ
tadwilt (?)) . SDD+MG. Nnedwal.
dewwer [dewweṛ]
[dewweṛ] : dewwer.
dfeɛ
dfeɛ [edfeɛ, eḏfeɛ] : dfeɛ. MG+GWT ||
MG+GWT || zzi; bren ; nneḍ ; uγal
Efk, s umata ; efk ayen ideg
ansa i d-tekkiḍ. MD. Nwiγ wwḍeγ,
tettusayaleḍ ; aγ-d lkaγeḍ n yinig
ziγ dewwreγ-d s amkan-iw. MẒR.
(ssfer). MD. Yewwi-d ad yedfeɛ,
Idewwer, ur idewwer, ad idewwer,
uqbel ad yali yiwen γer tmacint,
i/yeddewwir. MΓN. Idewwren.
γer lbabur, γer tmesrigegt. MẒR.
SDD+SM. Adewwer, ddur,
I/yedfeɛ, ur i/yedfiɛ, ad i/yedfeɛ,
tadewwart, imdewwer. SDD+ MG.
ideffeɛ. MΓN. Idefɛen. SDD+SM. Adfaɛ,
Sdewwer, ttwadewwer, ndewwer.
ddfeɛ. SDD+MG. Ttwadfeɛ.
dexxan [dexxan] : dexxan. SM+ML ||
[aḏfel] : a/udfel. SM+ML || deg
dfel [aḏfel]
nnefs i d-iteffγen seg usγar mi ara
tegrest, d aman deg yigenni mi ara
ireqq. MD. Yal asγar s dexxan-is
jemden. MD. Adfel d lesnaf : yella
(nz). MGD. Abbu.
uftatas, yella ubruri (aḥebruri),
dexxec [dexxec] : dexxec. MG+GWT || ameččim, igedrez. SG. Ideflawen.
ger kra n tγawsa s tussda, meɛwiji,
dfir [aḏfir]
[aḏfir] : a/udfir. SM+ML|| aferdis
deg umkan. MD. Ur yessin ara ad
n tjerrumt i rennun medden i
yekbel lqecc-is, ad ten-yeg yal wa
wawal, iwakken ad d-yefk talγa-
deg umkan-is, d adexxec kan i ten-
nniḍen. MD. Asget n wawal arusrid
yeddexxic armi kemcen. MẒR.
yettili-d s yinernan n udfir –en, d
Idexxec, ur idexxec, ad idexxec,
ayen ara d-yefken irusriden en SG.
en.
i/yettdexxic (i/yeddexxic). MΓN.
Idfiren.
Idexxcen. SDD+SM. Adexxec (adxac).
SDD+MG. Ttwadexxec, mdexxec. dher [eḏheṛ]
[eḏheṛ] : dher. MG+TΓR || bin-d,
ffeγ-d γer berra, nnulfu-d. MD. Yal
dexxer [dexx°eṛ]
[dexx°eṛ] : dexxer. MG+GWT
tazwara n ccher, ad yedher wayyur
|| ger aman γer daxel. MD. Tlata n
deg yigenni. MẒR. I/yedher, ur
54
i/yedhir, ad i/yedher, idehher. ttγimit ara da, ruḥet γer dihin,
MΓN. Idehren. SDD+SM. Adhar, yella listaɛ.
tadehrit. SDD+MG. Sedher, ttwidher,
[iḏikel] : i/yidikel. SM+ML ||
dikel [iḏikel]
msedher.
deg tirakalt, d amkan yeγzan cwiṭ
dḥu [eḍḥu]
[eḍḥu] : dḥu. MG+TΓR || gru-; deg luḍa. MD. Tella texnaqt, yella
bin-d γer taggara ziγ … MD. Yedḥa-d yidikel. NT. Tidikelt (tidukal). SG.
d aγrib deg tmurt-is. MẒR. I/yedḥa Idukal.
(–d), ur (d-) i/yedḥi, ad (d-)i/ydḥu,
dikel ufus [iḏikelufus]
[iḏikelufus] : i/yidikel n
ideḥḥu(-d). MΓN. (d-)I/yedḥan. SDD+
ufus. SM+ML || deg ufus n umdan, d
SM. Adḥay (deḥḥu, tudḥin).
amur-nni i yellan gar yiḍudan d
udebbuz. MD. Mi ara iɛeddi yiwen
ad icumm, ad d-yesmir rrefɛa n
Di ccemma γer yidikel-is, ad tt-yerr
gar yiḍudan-is, syin akin ad tt-
ireffeɛ.
di [ḏi]
[ḏi] : di. TJR+NZΓ || talγa wezzilen
dil [iḏil]
[iḏil] : i/yidil. SM+ML || ayen akk i
n deg. ẒR. Deg.
yettarra umdan d taduli, mi ara yili
[ṯiḏi] : tidi. SM+NT || aman
di [ṯiḏi] s usrad (mačči s uḍfas). MD. Sɛiγ
merriγen i d-ikefflen i umdan ( anagar yiwen n yidil n tduli, ur sɛiγ
aγersiw) mi ara yeḥmu lḥal deg ara ak-d-fkeγ. SG. Idilen/idulal.
berra neγ mi ara t-teṭṭef tawla. MD.
dima [ḏima/dima]
[ḏima/dima] : dima. TJR+
Teccef-iyi-d tidi, γas akken ur
MRN+KD || yezga; din kan. MD. Mačči
yezqil ara lḥal, waqila d aṭṭan ay
ass-a kan i yessefsed, akka dima.
uḍneγ ! SG. Tidiwin.
[ṯaḏimt] : tadimt. SM+NT ||
dimt [ṯaḏimt]
di [uḏi]
[uḏi] : u/wudi. SM+ML || ddhan i d-
taγawsa swayes qefflen imi n
yettwakkasen seg uyefki mi ara
tγawsa-nniḍen (taccuyt, akufi,
yendu. MD. Ndu, ndu ay iγi, efk-d
lbir….). MD. Err-aγ akk tidima. SG.
tawaract n wudi, akken i tt-
Tidima.
nettmenni (tizlit).
[ḏin] : din. TJR+MRN+DG || mačči
din [ḏin]
[ḏiḏ] : did. TJR. MQM+LL || yid ; d
did [ḏiḏ]
da, mačči anda-nniḍen. MD. Ma
… MD. Ddu did-i, neγ ddu did-s, ur
tusiḍ-d γer Fransa, ad iyi-d-tafeḍ
qebbleγ ara ad tedduḍ did-neγ i sin
din, ur ttaggad !
!
dinar [adinaṛ]
[adinaṛ] : adinar/udinar.
diddi [diddi] : diddi.
diddi. || deg tmeslayt
SM+ML || tayunt iγef yebna leḥsab n
n warrac d : ayen qerriḥen.
yidrimen deg Lezzayer d kra n
dif [aḏif]
[aḏif] : a/wadif. SM+NT || tassemt tmura-nniḍen. MD. Tawerqet-a,
i yettilin deg tγanimt n yiγsan. MD. yiwen n udinar i teswa. SG.
Ma yeffeγ wadif iγes-ik, ad kkiwent Idinaren.
tgecrar-ik.
dis [iḏis]
[iḏis] : i/yidis. SM+ML || 1. deg
dihin [ḏihin]
[ḏihin] : dihin. TJR. MRN+DG || tirakalt, d amkan imalen, d
mačči da. MD. Deg leɛnaya-twen, ur agrarrab. MD. Ali idis-a, ad tafeḍ
taddart-nneγ iwsawen. || 2. deg

55
tteğğa n umdan, d tama i yellan γer dmaren [iḏmaren]
[iḏmaren] : i/yidmaren.
tama n yifassen-is. MD. Yenteḍ-iyi-d SM+M+SG || 1. deg tfekka n umdan d
am ḥennteḍ, anisa kkiγ ad t-id-afeγ uγersiw, d amur-nni yellan gar
γer yidis-iw. SG. Idisan. uɛebbuḍ d uɛenqiq (iri). MD. Iswa
dexxan armi i t-qerḥen yidmaren-
dist [ṯiḏisṯ]
[ṯiḏisṯ] : tidist. SM+NT || mačči d
is. || 2. tibbucin n tmeṭṭut. MD.
tinegnit, mačči γef wudem. MD.
Semḥeγ-ak am uyefki tettḍeḍ deg
Akken i bγiγ ad ṭṭseγ, d tidist, d
yidmaren n yemma-k. NT. Tidmert
tinegnit neγ γef wudem.
(tidmarin).
dist |ṯaḏisṯ]
|ṯaḏisṯ] : tadist. SM+NT || aleqqaq
dmawan [uḏmawan]
[uḏmawan] : udmawan.
mi ara yili deg uɛebbuḍ n yemma-s.
SM+ ML+RB || n wudem. MD. Deg
MD. Terfed s tadist, terba-d xemsa.
tjerrumt n tmaziγt, amqim
SG. Tadusin/tidisa.
udmawan yenṭed γer umyag mi ara
yefti. SG. Udmawanen.
Dl, Dm, Dn
Dn dmawin [ṯuḏmawin ] : tudmawin.
SM+NT+SG || tajɛelt, rrra, tamussni.
MD. Deg tmurt-nneγ assa, kullec
iteddu s tudmawin.
dlal [aḏlal]
[aḏlal] : a/udlal. SM+ML || lxiḍ n
taduṭ mi ara tettwallem. MD. Icab *dmert [ti [tiḏmert]
ḏmert] : ti/tedmert.
uqerruy-is am udlal. SG. Idulal. SM+NT || deg tfekka n uγersiw
(ikerri, azger, aserdun, ayaziḍ, …), d
dles [aḏles]
[aḏles] : a/udles. SM+ML || ssenf
amur deg umeslux yellan gar yiri d
n yimγi i d-yettemγayen deg
yimukan n umadaγ yerγan ; tuyat. MD. Win ibudden wayeḍ, ad
yettunefk d lɛelf i tsita d uγyul, atg. as-yefk tidmert SG. Tidmarin. MD.
Ttgen-d yes-s iseqqan (iseγwan). Idmaren.
MD. Yesreγ amadaγ, akken ad d- *dmi [tiḏmi]
[tiḏmi] : ti/tedmi. SM+NT ||
yemγi deg-s udles. rray, takti, asumer i d-yettak
dles [iḏles] umdan. MD. D tidmi ideg yemxalaf
[iḏles] : i/yidles. SM+ML || ayen
akk i icudden γer wansayen, llebsa, umdan d uγersiw : amezwaru,
yesnuzgum, yettḥebbir, idemmu ;
tterbiya, ddin, amezruy... MD.Kul
aγref s yidles-is. SG. Idelsan. wis sin, itett, itess, yeggan, ifetti.
SG. Tidmiwin. ẒR. Dmu.
dlis [aḏlis]
[aḏlis] : a/udlis. SM+ML || agraw
[ḏmu] : dmu. MG+GWT ||
dmu [ḏmu]
n twerqin yedduklen ideg yettaru
Xemmem tefkeḍ-d taktiwin. MD.
umaru tiktiwin-is. MD. Iḍelli, γriγ
yiwen n udlis, acek-it. SG. Idlisen. Imura, imedyazen d yimassanen
demmun kter n yimdanen-nniḍen.
dlu [eḏ
[eḏlu, edlu] : dlu. MG+GWT || rzu MẒR. I/yedma, ur i/yedma, ad
γef ḥedd mebla ma tenniḍ-as aql-in i/yedmu, idemmu. MΓN. I/yedman.
ad n-aseγ, mebla ma yeɛlem. MD. SDD+SM. Demmu, tidmi. SDD+SM.
Yedla-d fell-i ssbeḥ zik, yufa-yi-d Ttwadmu.
mazal ur swiγ ara lqahwa. MẒR.
dneb [eḏneḇ]
[eḏneḇ] : dneb. MG+GWT ||
I/yedla, ur i/yedli, ad i/yedlu,
idellu. MΓN. I/yedlan. SDD+ SM. Xdem ayen i yeffγen i ubrid n
Rebbi. MD. Leflani yedneb, mačči d
Dellu/timedliwt. SDD+ MG. Myedlu.
56
yiwet ixdem-itt deg temẓi-s, drif [iḏṛif]
[iḏṛif] : idrif. MG+ ΓR || ili-k d
yewwet medden, yeḥqer-iten, win yessnen ad yemmeslay, ad
yečča-ten, iɛedda γef lḥerma-nsen. iqabel medden s wawal ẓiden, d
MẒR. I/yedneb, ur i/yednib, ad win yetturebban akken ilaq. MD.
/iyedneb, idenneb (?). MΓN. Yedref dayen kan, meɛna ul-is d
Idenben. SDD+SM. Adnab, ddnub. aberkan. MẒR. I/yedref, ur i/yedrif,
MGD. Cceḍ, γleḍ. ad i/yedref, iderref. MΓN. Iderfen.
SDD+ SM. Adraf, ddraf (ledrafa),
udrif.
Dr drim [aḏrim]
[aḏrim] : a/udrim. SM+ML ||
ayen swayes i d-ttaγ znuzun
medden sslaɛi. MD. Tayunt n udrim
drar [aḏrar]
[aḏrar] : a/udrar. SM+ML || n Lezzayer d adinar, tin n tmura n
amkan ɛlayen mliḥ γef wid i as-d- Lurup d luru [luṛu]. NT. Tadrimt. SG.
yezzin. MD. Aṭas n yidurar i yellan Idrimen.
deg tmurt n Leqbayel, meɛna win
driz [aḏriz]
[aḏriz] : a/udriz. SM+ML ||
ɛlayen gar-asen d Ğerğer. SG. Idurar
tameγra ; lferḥ. MD. Asmi yezwej,
drarufud [aḏrufufuḏ]
[aḏrufufuḏ] : a/udrufud. iga adriz d ameqqran. SG. Iderzan.
SM+ML || iγes yellan gar tgecrirt d
drum [aḏrum]
[aḏrum] : a/udrum. SM+ML ||
uḍar n umdan (aγersiw). MD.
agraw n yixxamen deg yiwet n
Yewwet s uqeddami γef udrufud,
taddart i cerken idammen. MD.
yeγli dumatu.
Taddart n Leqbayel tebḍa d iderma
dreg [eḏreǥ]
[eḏreǥ] : dreg. MG+GWT || ffer, ; adrum yebḍa d ixxamen. SG.
ur d-ttibin ara. MD. Ayen idergen i Iderma.
tiṭ, yedreg i wul. MẒR. I/yedreg, ur
druri [ḏṛuṛi]
[ḏṛuṛi] : druri. MG+GWT ||
i/yedrig, ad i/yedreg, iderreg. MΓN.
ttwiγ, ttwaweḍ, ili meɛdureḍ. MD. A
Idergen. SDD+SM. Adrag, adrig,
Sidi Rebbi ɛzizen, ili-k d ṭṭamen,
udrig. SDD+ MG. Sedreg, ttwadsreg,
aql-aγ neḥwaj, neḍrura. MẒR.
msedreg.
I/yeḍrura, ur i/yeḍruri, ad
drem [eḏrem]
[eḏrem] : drem. MG+GWT || i/yeḍruri, i/yetteḍruruy (?). MΓN.
kerrec, hmej; jbed kra s tuγmas-ik. Yedruran. SDD+SM. Aḍruri, medrur.
MD. Aqcic ameẓẓyan iderrem aγrum
drus [eḏrus]
[eḏrus] : drus. TJR+MRN+MKT ||
s tuγmas-is. MẒR. I/yedrem, ur
cwiṭ, mačči aṭas. MD. Drus n lγaci i
i/yedrim, ad i/yedrem, iderrem
yeddan γer temḍelt. MGL. Aṭas.
(yettderrim, yedderrim,
yettedram). MΓN. Idermen. SDD+SM.
Adram. SDD+ MG. Ttwadrem.

*drig [aḍriǥ]
[aḍriǥ] : a/udrig.
a/udrig. SM+ML ||
ayen yettwadergen, d taγawsa neγ
d ayen yettxeṭṭiren deg lbal. MD. Ar
dγa [ḏ
[ḏγa] : dγa. TJR+SΓN+NTL || yuγal,
assa, ur d-tban ara tidet γef
ihi. Rğiγ-t, rğiγ-t, rğiγ-t, ur d-yusi
tmettant n Leflani, tagnit ideg
ara, dγa ruḥeγ ğğiγ-t.
yemmut d adrig. SG. Idrigen. ẒR.
Dreg
57
dγaγ [aḏ
[aḏγaγ] : a/udγaγ. SM+ML|| urgaz n lɛali. MẒR. I/yedγer, ur
aẓru, ablaḍ ; akal yeqquren nezzek- i/yedγir, ad i/yedγer, ideγγer. MΓN.
nezzeh. MD. Axxam-ihin yecbeḥ, Ideγren. SDD+SM. Adγar, amedγar.
yebna s udγaγ urqim. SG. Idγaγen.
dγes [aḏ[aḏγes] : a/udγes. SM+ML ||
dγaγat [ṯaḏ
[ṯaḏγaγa
ṯaḏγaγaţ,
γaγaţ, ṯaḏγaγat]
ṯaḏγaγat] : ayefki n wussan imezwura n
ta/tedγaγat. SM+ NT || ssenf n tarrawt n tfunast (n taγaṭ, n
uγersiw yettcabin s aγerda ; teqqaz tixsi...). MD. Akken kan i turew
tigennariyin deg wakal ; tettnaγ d tfunast-nsen, zzin-d ad ferqen
yizerman. MD. Ulac i as-izemren i adγes.
uzrem annect n tγaγat. SG.
Tidγaγatin.
dγec [a[aḏ
ḏγ°ec, aḏ
aḏγec]: a/udγec.
SM+ML || ablaḍ (amsed) aṭiṭuḥ,
akerdudyan i yettilin deg rrmel n
yiγezrawen, n yisaffen, n lebḥer. Du, Dw, Dy
Dy
Adγec zeddig, axaṭer ttɛeddin fell-
as waman. NT.Tadγect (tideγcin).
SG.Ideγcen. du [aḏu]:
[aḏu]: adu. MG+GWT || Egg (qqu)
tameṭṭut (argaz) n ḥedd-nniḍen.
dγel [edγel] : dγel. MG+GWT || ibrik ; MD. Mmi-s n leḥram-ihin yettadu
ur ttizdig, ur seffu. MD. Yeḥdeq deg
tilawin n lğiran-is, yiwet ur tt-
yimi, ma d wul-is yedγel. MẒR.
yezgil. MẒR. Yuda, ur yudi, ad yadu,
I/yedγel, ur i/yedγil, ad i/yedγel,
i/yettadu. MΓN. Yudan. SDD+SM.
ideγγel. MΓN. Ideγlen. SDD+SM. Tudin.
Adγal, ddγel, amedγul. SDD+MG.
Sedγel, ttwadγel, medγel myedγal, dujember [ḏujembeṛ]
[ḏujembeṛ] : dujember.
smedγel. SM+ML || ayyur aneggaru n useggas.
MD. Tban ccetwa ad tiqsiḥ, teqwa
dγen [aḏ
[aḏγen] : a/udγen. SM+ ML || lehwa deg dujember. MGD. Jember.
nneɛma mi ara temmger γer unnar
n userwet. MD. Mi ara teḥdem *dukli [ṯaḏukli] : ta/tdukli. SM+NT ||
nneɛma, ur nettɛeṭṭil kan ad yerreẓ mačči d beṭṭu ; ulac lefraq. MD.
udγen. Tadukli tenγa izem (nz). ẒR.
Ddakkel (ddukkel).
dγer [aḏ
[aḏγ°eṛ,
γ°eṛ, aḏγe
aḏγeṛ]:
γeṛ]: a/udγer.
a/udγer.
SM+ML || ssenf n uγersiw yecban dum [ḏum]
[ḏum] : dum. MG+TΓR || Ili, γas
ijirmeḍ yettidiren deg waman kullec yekfa; ur ttfakk, ur negger,
iluγen. MD. D timerdedda i ur ttmettat. MD. Lemmer tettdum
yettuγalen d ideγran, dγa mi ara ddunit, yili ur mmuten ara
tsew lhacya deg usarij n tala, yimezwura-nneγ. MẒR. Idum, ur
teddun-d ideγran-nni, tettes-iten. idum, ad idum, i/yettdum. MΓN.
SG. Ideγran. Idumen. SDD+SM. Adumu (ddwam).
SDD+MG. Sdum.
dγer [ḏ
[ḏγeṛ]:
γeṛ]: dγer.
dγer. MG+GWT || buṭṭi ;
xtir isem n umdan (umuγ) iγef ara dumatu [ḏumaṯu]: dumatu.
tebbuṭṭiḍ. MD. Yal tafrent, deγγren TJT+MRN+KD|| dindin, imir-imir. MD.
medden, meɛna werğin yeffeγ-d

58
Sawel-aγ i umdakkel-iw, yusa-d dɛen [edɛen] : dɛen. MG+TΓR ||
dumatu. nnam; aγ tannumi d... MD. Deɛneγ i
lxir d lγir. MẒR. I/yedɛen, ur
[aḏur] : a/wadur. SM+ML || ccafa,
dur [aḏur]
i/yedɛin, ad i/yedɛen, ideɛɛen. MΓN.
lḥedd n kra. MD. Ḥader afenǧal-nni
Ideɛnen. SDD+SM. Adɛan. SD+MG.
ad yeγli, atan γef wadur n ṭṭabla i t-
Sedɛen.
tserseḍ. SG. Aduren. MGD. Lḥedd,
ccafa, iri. dɛu [edɛu/eḏɛu] : dɛu. MG+ TΓR ||
Suter deg Rebbi ayen yelhan neγ
durren [aḏurren]
[aḏurren] : a/wadurren.
ayen n dir, i kečč neγ i wayeḍ. MD.
SM+ML+SG || aman swayes ttekksen
Yedɛa-yi s lxir. MẒR. I/yedɛa,
iḥeckulen MD. Yeswa adurren-nni,
i/yedɛi,ad i/yedɛu, ideɛɛu. MΓN.
dγa dindin msan iḥeckulen-nni i
I/yedɛan. SDD+ SM. Deɛɛu, ddeɛwa,
yečča..
adeɛɛay. SDD+MG. Myedɛu, msedɛu.
[duṛu] : duru. SM+NT || deg
duru [duṛu]
leḥsab n yidrimen n Lezzayer n zik,
d xemsa n yisuntimen. MD. Win ur
tt-nesɛi, duru teswa. SG. durwat.
duṭ [taḏuṭ] : tadiṭ. SM+NT || llebsa n
duṭ
uγelmi (ikerri, tixsi, …). MD. Mi ara
d-llsen aγelmi, tekksen-d ilisen n
taduṭ.
dwat |ṯaḏwaţ,
|ṯaḏwaţ, ṯaḏwat]: ta/tedwat.
SM+NT || tadeqqalt ideg ggaren
medden lmidad neγ ssmex MD.
Asmi i ttarun medden s ticcert d
lmidad, imir ulac istiluyen. SG.
Tidwatin.
*dwilt [tadwilt] : ta/tedwilt. SM+NT
|| ambadel n lemɛawna gar sin neγ
ugar n yimdanen, seg yiwen γer
wayeḍ : ilaq ad nemyefk tadwilt deg
tfellaḥt akken ad nsellek. SG. tidwilin.
ẒR. Dewwel.
dyant [ṯaḏyant]
[ṯaḏyant] : ta/tedyant. SM+NT
|| ayen i yeḍran dir-it ; ayen n dir
iɛeddan γef umdan (γef terbaɛt n
yimdanen, aγref, tamurt). MD.
Leɛmer teḍri fell-i tedyant am ta.
SG. Tidyanin.

59
*ḍan [uḍ/ṭan] : u/wuḍan. SM+M+SG

Ḍ || ẒR. Iḍ.
ḍar [aḍaṛ, aṭaṛ] : a/uḍar. SM+ML ||
win iγef yettebdad umdan, iteddu,
yettazzal yes-s. MD. Amdan
qqaren-as Bu sin (n y)iḍarren ,
ḍ [ḍar] : ḍ/Ḍ || asekkil wis 6 n aγersiw, netta, ila rebɛa. SG.
ugemmay n tmaziγt. Iḍarren. MGD. Aqejjar.
ḍ [iḍ, iṭ] : i/yiḍ. SM+ML || amur wis ḍbeɛ [ḍbeɛ, ṭbeɛ] : ḍbeɛ. MG+GWT ||
sin deg wass, segmi lmeγreb eğğ-d ccamma. MD. Ikerrec-iyi s
alamma d tafrara. MD. A win tuγmas-is, yeḍbeɛ useḍsu-ines deg
itteddun deg yiḍ, deg uzal d acu i ufus-iw. || 2. aγ a lḥenni. MD. Qqneγ
tuggadeḍ. SG. Uḍan. lḥenni deg lɛid-nni iɛeddan, ar assa
mazal-it, yeḍbeɛ. MẒR. I/yeḍbeɛ, ur
i/yeḍbiɛ, ad i/yeḍbeɛ, iṭebbeɛ
Ḍa, ḍb (i/yeṭṭabaɛ). MΓN. Iḍebɛen. SDD+SM.
Aḍbaɛ, ṭṭabeɛ. SDD+MG. Nneḍbaɛ,
ttwaḍebeɛ.
ḍad [aḍaḏ, aṭaḏ] : a/uḍad. SM+ML ||
deg-s imeqqi-d yiccer, yiwen seg
xemsa yesɛa ufus n umdan. MD. Ḍe
Iḍudan n ufus d wi : adebbuz,
ccahed, alemmas n ufus, warisem,
taleṭṭaṭ. NT. Taḍadect. SG. Iḍudan. ḍebbal [aḍebbal, aṭebbal] :
a/uḍebbal.
a/uḍebbal. SM+ ML || win yekkaten
ḍamu [aḍamu] : a/uḍamu. SM+ML ||
ṭṭbel neγ lγiḍa. MD. Asmi i yexdem
ayen i d-sufuγen medden d uččiten
tameγra, sebɛa n wussan d sebɛa n
seg yixxamen-nsen, ḍeggiren-t. MD.
wussan d iḍebbalen kkaten. NT.
Deg temdinin-nneγ assa, ulac azniq
taḍebbalt. SG. Iḍebbalen.
ideg ur tettafeḍ ara iḍuman. SG.
Iḍuman. MGD. Zzbel, agudi (agudu). ḍebber [ḍ/ṭebbeṛ] : ḍebber. MG+GWT
|| rayi ; uγal d imḍebber γef
ḍajin [aḍajin, aṭajin] : a/uḍajin.
a/uḍajin.
medden. MD. Ḍebber kan γef
SM+ML || taγawsa n ufexxar (n
uxxam-ik, axxam n wayeḍ ur k-
lḥelya, n wuzzal) iγef sewwayen
yecqi. MẒR. Iḍebber, ur iḍebber, azd
medden aγrum, tiγrifin, afḍir, atg.
iḍebber, i/yettḍebbir. MΓN. Iḍebren.
MD. Aḍajin, ma yebda yesɛa iγisi,
SDD+SM. Aḍebber, imḍebber. SDD+
γas ḍegger-it. NT. Taḍajint. SG.
MG. Ttwaḍebber, mḍebbar.
Iḍujan (iḍajinen). SG. Bufreḥ, afan.
ḍebsi [aḍ/ṭeḇṣi] : a/uḍebsi. SM+ML ||
*ḍan |aḍ/ṭan] : a/waḍan. SM+ML ||
1. taqessult ; lḥila n wučči ideg
ẒR. Aḍen.
tetten medden. MD. Yečča sin n
*ḍan [iḍ/ṭan] : i/yiḍan. SM ML+SG || yiḍebsiyen n seksu, yerna wayeḍ n
ẒR. Aydi. ddellaɛ. ||2. allal ideg llant tuγac n
ccna. MD. Zik, ulac tisfifin neγ CD, d
iḍebsiyen iγef seklisen medden
60
ccnawi-nsen. NT. Taḍebsit aseggas, qbel ad nger nneɛma s
(tiḍsiyin). SG. Iḍebsiyen. annar, yewwi-d ad t-nḍerri. MẒR.
Iḍerra, ur iḍerra, ad iḍerri,
ḍeggal [aḍ/ṭeggal, aḍ/ṭegg°al] :
i/yettḍerri. MΓN. iḍerran. SDD+SM.
a/uḍeggal.
a/uḍeggal. SM+ ML || baba-s n
aḍerri (tteṭriya). SDD+MG.
tmeṭṭut n ḥedd. MD. Adeggal am
Ttwaḍerri.
umrabeḍ : aγ afus-is, twexreḍ (nz).
NT. Taḍeggalt. SG. Iḍewlan [iḍulan]. *ḍes |iḍ/ṭes] : i/yiḍes.
i/yiḍes. SM+ML ||
tanafa, taguni. ẒR. Ṭṭes.
ḍegger [ḍ/ṭeggeṛ] : ḍegger. MG+GWT
|| deqqer. Yufa-t yeqdem, iḍegger- *ḍeyyaft [ṯaḍ/ṭeyyafṯ] :
it, yefka-t i uqjun. MẒR. Iḍegger, ur ta/tḍeyyaft.
ta/t ḍeyyaft. SM+NT || tameγra n
iḍegger, ad iḍegger, i/yettḍeggir taddart ideg d-ɛerrḍen at tuddar-
(i/yeṭṭeggir). SDD+SM. Aḍegger nniḍen. MD. Kul mi ara d-yezzi
(taḍeggrawt). SDD+ MG. Ttwaḍegger, lweqt n lleqḍ n uzemmur, netteg
mḍegger. taḍeyyaft. SG. Tiḍeyyafin. ẒR.
Ḍeyyef.
ḍellaɛ [aḍ/ṭellaɛ] : a/uḍellaɛ.
SM+ML || lḥila n lxiḍ, n wusran, n ḍeyyef [ḍeyyef/ḍeggef]
[ḍeyyef/ḍeggef] : ḍeyyef.
nnilu ideg d-qeṭṭun yimsewqen. MG+GWT || ɛreḍ ; mager ; qabel
MD. Yeqḍa-d aḍellaɛ n lbaṭaṭa. NT. inebgi deg uxxam-ik tbeddeḍ γer-s.
Taḍellaɛt. SG. Iḍellaɛen. MGD. MD. Ma yewwi-k-id ubrid, tɛeddaḍ-
Aqeffu. d γer taddart-nneγ, ad iyi-d-tafeḍ
din, ad k-ḍeyyfeγ. MẒR. Iḍeyyef, ur
ḍemmin [aḍ/ṭemmin] :
iḍeyyef, ad iḍeyyef, i/yettḍeyyif.
a/uḍemmin.
a/uḍemmin. SM+ML || asafar n wučči
MΓN. Iḍeyyfen. SDD+SM. Aḍeyyef
: axaluḍ n uwren n yirden d win n
(tteḍyaf, ḍḍyafa), taḍeyyaft*,
lḥemmeẓ, ttgen-t mi ara d-ẓden
aḍeyyaf. SDD+MG. Ttwaḍeyyef,
azemmur akken ad t-ččen s zzit
mḍeyyaf.
ajdid d tazart. MD. Ass-a, imi zzit
ajdid yella, ad ččeγ aḍemmin d ḍeyyeɛ [ḍ/ṭeyyeɛ, ḍeggeɛ] : ḍeyyeɛ.
tazart. MG+ GWT || anef i kra ad iruḥ neγ ad
yettwiγ. MD. Ayen i as-fkiγ ad t-
aḍen. MG+TΓR.|| hlek,
ḍen [aḍ/ṭen] : aḍen.
iḍeyyeɛ, ur itteg aweɛni, ur as-itegg
aγ ay aṭṭan deg ḥedd. MD. Yuḍen
azal. MẒR. Iḍeyyeɛ, ur iḍeyyeɛ, ad
seg wasmi d-ilul, meɛna yiwen ur
iḍeyyeɛ, i/yettḍeyyiɛ. MΓN.
yeɛlim d acu i yuḍen. MẒR. Yuḍen,
Iḍeyyɛen. SDD+SM. Aḍeyyeɛ,
ur yuḍin, ad yaḍen, i/yettaḍen.
imḍeyyeɛ. SDD+MG. Ttwaḍeyyeɛ,
MGD. Yuḍnen. SDD+SM. Aḍan, aṭṭan,
mḍeyyeɛ.
amuḍin (amaḍun). SDD+ MG. Siḍen.
ḍer [aḍ/ṭer] : aḍer. MG+ GWT || subb,
ader. MD. Yehlek mliḥ, yenṭer : Ḍf, ḍi
rruḥ-is yettali, yeṭṭar. MẒR. Yuḍer,
ur yuḍir, ad yaḍer, i/yettaḍer
(i/yeṭṭar). MΓN. I/yeḍren. SDD+SM.
*ḍfay [aḍfay] : a/uḍfay.
a/uḍfay. SM+ML+JML ||
Taḍuri. SDD+ MG. Sḍer.
nnǧasa n yiḍan (iqjan) neγ tarfa n
ḍerri [ḍ/ṭeṛṛi] : ḍerri. MG+ GWT || ḍlu tsita. MD. Ḍlu-yasent aḍfay i ttjur-
tarfa i unnar n userwet. MD. Yal ik, ma tebγiḍ lḥebb, ma ulac ur d-
61
ttaǧǧant kra wulli. MGD. Tarfa. ẒR. ḍill [ḍill] : ḍill. MG+GWT || muqel, ẓer,
Ḍfi. wali. MD. Mi ara ttmeslayeγ yid-k,
ḍill-d γur-i mačči s igenni. MẒR.
ḍfer [ḍ/ṭfeṛ] : ḍfer. MG+GWT || ruḥ-d
Iḍall, ur iḍall, ad iḍill, i/yettḍilli
sdeffir n ḥedd. MD. Anisa kkiγ ad yi-
(i/yeṭṭilli). SDD+SM. Aḍilli. SDD+ MG.
d-yeḍfer. MẒR. I/yeḍfer, ur i/yeḍfir,
Sḍill.
ad i/yeḍfer, i/yeṭṭafar. MΓN.
Iḍefren. SDD+SM. Aḍfar, ṭṭfer, udfir, ḍiɛ [ḍ/ṭiɛ] : ḍiɛ. MG+GWT || ẒR.
aneḍfar. SDD+MG. Seḍfer, ttwaḍfer, Ḍeyyeɛ. MẒR. Iḍaɛ, ur iḍaɛ, ad
myeḍfer, mseḍfer. i/yiḍiɛ, i/yettḍiɛ. MΓN. Iḍaɛen. SDD+
SM. Aḍiɛ/aḍaɛi, ṭṭiɛ.
ḍfes [ḍfeṣ, dfeṣ] : ḍfes. MG+GWT ||
kbel ; err taγawsa γef sin neγ ugar
n sin. MD. Tawerqet i as-fkiγ ad tt-
yeḍfes, ulac tin yeǧǧa tesred. MẒR. Ḍl, ḍm
Y/yeḍfes, ur i/yeḍfis, ad yeḍfes,
i/yetteḍfas (?). SDD+SM. Aḍfas.
SDD+MG. Nneḍfes, seḍfes, ttwaḍfes. ḍlem [ḍ/ṭlem] : ḍlem. MG+GWT ||
kkes-as lḥeqq-is i yiwen; xdem-as
ḍfi [ḍfi] : ḍfi. MG+GWT || 1. ḍlu, s
ayen n dir. MD. Yeḍlem, yerna
umata ; ḍlu-yas i yifer n teγrusin
yettcetki, ad d-yawi lḥeqq ur nelli.
tixmirt n nnǧasa, n tfunasin neγ n
MẒR. I/yeḍlem, ur i/yeḍlim, ad
yiḍan, akken ad t-iγunfu lmal i
i/yeḍlem, iḍellem. MΓN. Iḍelmen.
wučči. MD. Teḍfiḍ-tent akk anagar
SDD+SM. Aḍlam, ḍḍelm, ḍḍalem.
yiwet, d tin i yečča lmal-nni. || 2.
SDD+MG. Seḍlem, ttwaḍlem,
sewsex ; kkes sser γef yiman-ik neγ
myeḍlem, mseḍlem.
γef wayeḍ. MD. Yeḍfi iman-is yerna
yegla ula s leqrub-is. MẒR. Yeḍfi, ur ḍlu [ḍ/ṭlu] : ḍlu. MG+GWT || ḍfi, sbeγ,
yeḍfi, ad yeḍfi, iḍeffi. MΓN. Yeḍfin. cellel, aγ. MD. Deg lɛesker, mi ara
SDD+SM. Aḍfay. SDD+MG. Ttwaḍfi. bγun ad ɛaqben yiwen ixedmen kra
yeffγen berra i lqanun, ad as-ḍlun
ḍiḥan [aḍ/ṭiḥan] : a/uḍiḥan. SM+ML
sker neγ tament i yixf-is, ad as-rzen
|| deg uteɛɛaliq n n umdan neγ n
ifassen-is, ad t-ğğen akken i yiṭij d
uγersiw, i yettili ; yecba ul, afwad,
yizan kra yekka wass. MẒR. I/yeḍla,
tasa, taḍiḥant, iẓi, atg. S umata
ur i/yeḍli, ad i/yeḍlu, iḍellu. MΓN.
ttaken aḍiḥan i win iwumi xussen
I/yeḍlan. SDD+SM. Ḍellu, lmeḍli.
idammen. MD. Γas ur ixuss deg
SDD+MG. Seḍlu, myeḍlu, mseḍlu
yidim, d netta i itetten aḍiḥan kul
lɛid. NT. Taḍiḥant. SG. Iḍiḥanen. ḍmen [ḍ/ṭmen] : ḍmen. MG+TΓR ||
qqel fell-as d lmendad ; ili-k d inigi
ḍiḥant [ṯaḍ/ṭiḥant] : ta/tḍiḥant.
tekkseḍ-as ccekk. MD. Aγ-itt ur
SM+NT || deg uteɛɛaliq n umdan neγ
ttaggad, ḍemneγ-k, ma yella wayen
n uγersiw, i tettili. MD. Taḍiḥant d
n dir deg-s d nekk ara tt-id-
uḍiḥan mačči kifkif. SG. Tiḍiḥanin.
iγermen. MẒR. I/yeḍmen, ur
ḍil [aḍ/ṭil] : a/waḍil. SM+ML+JML || i/yeḍmin, ad i/yeḍmen, iḍemmen.
ssenf n tẓurin. MD. Llan wid MΓN. Iḍmnen. SDD+SM. Aḍman,
yeqqaren Aḍil, lla wid yeqqaren ṭṭmana, ṭṭamen. SDD+MG.
Tiẓurin. Ttwaḍmen.

62
ḍmes [ḍ/ṭmeṣ] : ḍmes. MG+GWT || iwumi d-ttalseγ akka, yeḍra,
qeflet, reglet, ay anzaren s uxenziz. iɛedda-d fell-i, mačči d timucuha.
MD. Yewwet-ik waḍu, tḍemseḍ. MẒR. I/yeḍra, ur i/yeḍri, ad
MẒR. I/yeḍmes, ur i/yeḍmis, ad i/yeḍru, iḍerru. MΓN. I/yeḍran. SDD+
i/yeḍmes, i/yetteḍmas (i/ḍemmes). SM. Ḍerru.
MΓN. Iḍemsen. SDD+SM. Aḍmas.

ḍmeɛ [ḍmeɛ] : ḍmeɛ. MG+TΓR || bγu-


d kra ; cedhi, cihwu-d. MD. Ḍγ, ḍs, ḍu, ḍɛ
Yeṭṭamaɛ, ayen i yeẓra, ilaq ad t-
yečč. MẒR. I/yeḍmeɛ, ur i/yeḍmiɛ,
ad i/yeḍmeɛ, iḍemmeɛ (yetteḍmaɛ, ḍγar [ḍ/ṭ
[ḍ/ṭγa
ḍ/ṭγaṛ]
γaṛ] : ḍγar.
ḍγar. MG+GWT || aẓ,
yeṭṭamaɛ). SDD+SM. Aḍmaɛ, ṭṭmeɛ, ruḥ, beɛɛed (qerreb). MD. Ḍγar akin,
ṭṭameɛ (aḍemmaɛ). SDD+MG. wessiɛet ddunit. MẒR. Yeḍγar, ur
Seḍmeɛ, mseḍmaɛ. yeḍγar, ad yeḍγar, yeḍγaray. MΓN.
I/yeḍγaren. SDD+SM. Aḍγar.
ḍγareb [ḍ/ṭ
[ḍ/ṭγa
ḍ/ṭγaṛeḇ]
γaṛeḇ] : ḍγareb. MG+GWT
Ḍr || ḍγar, aẓ, ruḥ, beɛɛed (qerreb). MD.
Ḍγareb-d γur-I, yella ara ak-id-iniγ
γer umeẓẓuγ. MẒR. Yeḍγareb, ur
ḍraft |ṯaḍ/ṭṛafṯ] : ta/teḍreft. SM+NT yeḍγareb, ad yeḍγareb, yeḍγarab.
|| err taduṭ d llwan (lxiḍ). MD. Mi MΓN. I/yeḍγarben. SDD+SM. Aḍγareb.
tfukk asqerdec n taduṭ, ad tellem
ḍγu [ḍ γu/ṭγu]: ḍγu. MG+GWT ||
[ḍγu/ṭ
taḍraft.
imγur, fti, uγal d azemmar. MD.
ḍref [aḍ/ṭṛef] : a/uḍref. SM+ML || mi Teḍγa nneɛma, a winnat, ur kess
ara ikerrz ufellaḥ s tyiga, d taγuzi i ara dinna. MẒR. I/yeḍγa, ur i/yeḍγa,
d-tettaǧǧa tgersa deg wakal. MD. ad i/yeḍγa, iḍeγγu. MΓN. I/yeḍγan.
Kenned γef lmaɛun-nni, ad tgeḍ
ḍs [eḍ/ṭṣ] : eḍs.
eḍs. MG+GWT || freḥ,
aḍref ameqqran. NT. Taḍerfet. SG.
nnecraḥ, zhu. MD. Eḍs-as i ddunit,
Iḍerfan.
ad ak-d-teḍs. MẒR. I/yeḍsa, ur
ḍreḥ [ḍ/ṭreḥ] : ḍreḥ. MG+TΓR || hlek i/yeḍsi, ad yeḍs, iḍess (i/yettaḍsa).
mliḥ alamma tuγeḍ usu (ameḍreḥ). MΓN. I/ḍsan. SDD+SM. Taḍsa, aseḍsu,
MD. Ma yeḍreḥ win meqqren, ini- timseḍsit. SDD+ MG. Seḍs, mseḍs.
yas aredqal ad t-tawi lmut. MẒR.
a/waḍu. SM+ML || 1. deg
ḍu [aḍ/ṭu] : a/waḍu.
I/yeḍreḥ, ur i/yeḍriḥ, ad i/yeḍreḥ,
tegnewt, mi ara d-isuḍ, mi ara d-
iḍerreḥ (i/yetteḍraḥ). SDD+SM.
ihubb, yetthuzzu ttjur, itteg
Aḍraḥ, ṭṭerḥ, imeḍreḥ (timḍireḥt),
tiwaγiwin. MD. Yewwet-d waḍu,
ṭṭerḥa. SDD+MG. Seḍreḥ, ttwaḍreḥ.
yezwi tizemrin, aɛeqqa ur t-yeǧǧi.
ḍris [aḍriṣ] : a/uḍris. SM+ML || agraw ||2. ssenf n waṭṭan. MD. Yenna-yas
n wawalen, n tektiwin, n tseddarin. Waḍu Win wwteγ deg ccetwa,
MD. Yura-d yiwen n uḍris, yelha ḍelmeγ-t ; ma d win wwteγ deg
aṭas. SG. Iḍrisen. unebdu, iḍlem-iyi.
ḍru [ḍ/ṭṛu] : ḍru. MG+GWT || ili, ḍḥu, ḍuɛ [ḍ/ṭuɛ] : ḍuɛ. MG+GWT || aγ awal;
ɛeddi, zri deg tilewt. MD. Ayen ddu-yas deg lebγi; xdem akken i ak-

63
d-yenna. MD. Iḍuɛ imawlan-is akken
ilaq. MẒR. Iḍuɛ, ur iḍuɛ, ad iḍuɛ,
i/yettḍuɛ. MΓN. Iḍuɛen. SDD+SM.
Ṭṭuɛ, ṭṭaɛa, amḍuɛ. SDD+ MG. Mḍuɛ.
ḍwiqt [ṯaḍ/ṭwiqṯ] : ta/teḍwiqt.
SM+NT || ṭṭaq ameẓyan. SG. Tiḍwiqin.

ḍɛif [iḍɛif] : iḍɛif.


iḍɛif. MG+TΓR || uγal d
arqaq, aẓawali. MD. Yeḍɛef yizimer-
nni, suget-as lɛelf. MẒR. I/yeḍɛef, ur
i/yeḍɛif, ad i/yiḍɛif, iḍeɛɛef
(i/yettiḍɛif). MD. Iḍeɛfen. SDD+SM.
Aḍɛaf (ḍḍeɛf), ḍḍɛafa, uḍɛif,
amuḍɛif. SDD+MG. Seḍɛef.

64
E
e [ilem] : e/E. D asekkil wis sa n
ugemmay n tmaziγt.
Ilugan n e deg wawal.
1. Deg tazwara n wawal, yettmaga
deg yimyagen ilan talγa yecban ti :
eC1C1, MD : ečč, err, neγ eC1C2, MD :
ens,enz, els, exs, erḍ, ezg, eẓd, eḍs, erg,
erẓ, eγz, atg.
2. Γer taggara n wawal yettfakkan s
tergalt, werğin yettili e.
3. Deg tlemmast n wawal, deg tegti
ur d-yettili ara umseḍfer n 3 n
tergalin yemxalafen, am C1C2C3.
Mi ara-d mseḍfarent tergalin, am
wakka C1C2C3,
C1C2C3 yettemgar e gar
C1C2 yakk d C3.C3 MD. ixdem, ixḍeb,
atg. ; mi ara mseḍfaren 3 n tergalin,
am wakka C1C2C2,
C1C2C2 yettemgar e gar
C1 yakk d C2C2.C2C2 MD. Tameṭṭut,
tazemmurt, taγeddiwt, taseqqart,
atg.
GM : werğin yettili e gar C2 akked
C2.
C2

65
faksi [fakṣi]:
[fakṣi]: faksi. MG+GWT || azen

F kra yuran s ttawil n lfaks. MD.


Faksiγ-as asuter-ik i unemhal n
tesdawit. MẒR. I/yeffaksi, ur
i/yeffalsi, ad i/yeffaksi, i/yettfaksi.
MΓN. Ifuksan. SDD+SM. Afaksi, lfaks.

f [fa] : f/F. || asekkil wis 8 n falku [afalku] : a/ufalku. SM+ML ||


ugemmay n tmaziγt. ssenf n ugḍiḍ aseyyaḍ yettidiren
deg tqucac n udrar ; itett aksum n
f [af] : af. MG+GWT || magger ayen
yigḍad d yiγersiwen. MD. Afalku
iγef tettnadiḍ, mlil yid-s. MD. Win
mačči am ugarfiw : ifalkuten tetten
inudan γef kra, ad t-yaf. MẒR. Yufa,
aksum zegzawen ; igarfiwen ttɛicen
ur yufi, ad yaf, i/yettaf. MΓN. Yufan.
deg wayen yemmurḍsen. SG.
SDD+SM. Af, tifin, lufan. SDD+MG.
Ifalkuten. MGD. Lbaz.
Ttaf, myaf. MGD. Mlil, magger.
fan [afan] : a/wafan. SM+ML || aḍajin.
f [if] : if. MG+GWT || ili-k axir n
Ttawil n ufexxar γef sewwayen
wayeḍ deg kra. MD. Tasusmi tif
tlawin aγrum (aquran). MD. Afan
tamussni. MẒR. Yif, ur yif, ad yif,
ma ila iγisi, γas ḍegger-it. SG.
i/yettif. MΓN. Yifen. SDD+SM. Tifin,
Afanen.
ttif (mettyif). SDD+SMG. Ttif, myif.
MGD. Agar, ɛeddi, rnu. ṛeṣ] : fares. MG+GWT || aweγ ;
fares [faṛeṣ
[faṛeṣ]
ma tettunefk-ak tegnit, aγ-itt,
ddem-itt. MD. Ass yuḥwaj yiwen,
Fa yettufaras. MẒR. Ifures, ur ifures, ad
ifares, i/yettfaras. MΓN. Ifursen.
SDD+SM. Afares. SDD+ MG. Ttufares,
mfarares.
* fad: [fad] : fad. SM+ML || lixsas n
waman. MD. Yenγa-t fad armi ur fareẓ[afaṛeẓ]
fareẓ[afaṛeẓ] : a/ufareẓ. SM+ML ||
yezmir ad d-yenṭeq. ẒR. Ffad. awraγ-nni i yellan deg tmellalt (n
tyaẓiṭ). MD. Tamellalt, ad tafeḍ
fada [tafada] : ta/tfada. SM+NT ||
sufell-as aberjeγlal (iqcer), sdaxel,
leεqed, amtawa, amsefhem. MD. Γut yella imelli d ufareẓ. SG. Ifuraẓ.
at wawal, tafada d awal. SG.
Tifadiwin. farmac [afarmac] : a/ufermac.
SM+ML+RB || win iwumi γlint
fadden : [ifadden]: i/yifadden.
i/yifadden tuγmas-is. MD. Afermac ur d-
SM+ML+SG || amur unnig deg
yessefraw ara lehdur. NT.
yiḍarren sdat n teγmiwin. MD. Ɛyiγ, Tafarmact (tifarmacin, tifarmac).
kkawen ifadden-iw. SF. Afud. MD. Ifarmacen.
fakk [fakk] : fakk. MG+GWT || aweḍ fat [faṯ]
[faṯ] : fat.
fat. MG+GWT || zri, εeddi ay
γer taggara n kra n cγel. MD. Fakk akud. MD. Ma ifut-ik wučči, in-as
cceγl-ik, twelliḍ ! MẒR. ifukk, ur Čciγ ; ma ifut-ik wawl, in-as Sliγ
ifukk, ad ifakk, i/yettfakka. MΓN. (Nz). MẒR. Ifut, ur ifut, ad ifat,
Ifukken. MGD. Sali, kfu i/yettfut (i/yettfat). MΓN. Ifuten.
MGD. Iεedda.

66
fat [ṯafaṯ]
[ṯafaṯ] : tafat. SM+NT || mačči d fḍer [efḍeṛ/efṭeṛ] : fḍer. MG+GWT ||
ṭṭlam, mačči d talast. MD. Mi i d- ečč, s umata ; ečč imekli (lfaḍur).
yecreq yiṭij, tafat teɛmer allen. MD. MD. Usan-d inebgiwen s axxam n
Tafatin. ɛemmi, meɛna feḍren γur-neγ.
MẒR. I/yefḍer, ur i/yefḍir, ad
fawet [ṯafaweţ,
[ṯafaweţ, ṯafawet] : ta/tfawet.
i/yefḍer, ifeṭṭer. MD. Ifeḍren.
SM+NT || mi ara yehbu uselsu
SDD+SM. Afḍar, lfaḍur (lfaṭur), afḍir.
(aserwal, taqemjet, ...) deg yiwet n
SDD+ MG. Ttwafḍer, sefḍer, msefḍer.
tama, ttarran deg umkan-nni
yehban (icergen) aceṭṭiḍ iseḥḥan. * fḍir
fḍir [afḍiṛ] : a/ufḍir.
a/ufḍir. SM+ML ||
MD. Mi yeγres neγ yehba uselwal-is, asafar n wučči yecban afettet,
gan-as tifawtin, telseḍ-t. SG. acebbaḍ. S uwren n yirden, ad d
Tifawtin. gent tiwriqin ara yewwen deg
uḍajin, syin akin ad fettten
* fay [ufay] : ufay. ML+SG+RB ||
[feţţṯen], ad rren deg terbuyt ideg
yeṭṭuqet, yeččur, hraw, yekmel.
yella useqqi (lmerqa) alamma wwa
Leflani γezzif, ufay, allen-is d
lwaḥid. MD. A wi iččan afḍir iḍ-a !
izerqaqin. NT. Ufayet. SG. Ufayit. ẒR.
ẒR. dḍer.
Awfay.
fḍir uqessul [afḍiṛ uqessul, afṭiṛ
uqessul] : a/ufḍir
a/ufḍir (n) uqessul.
Fc, fd, fḍ
fḍ SM+ML || asafar n wučči n tmurt n
Leqbayel. Ad d-gent tiqerrisin s
uwren n yirden (ssmid), ad tent-
fcel [fcel] : fcel. MG+GWT || alway, ay gezmen d iberjujen, ad ten-gren
amdan ; ffeγ, nγes a tazmert-is. MD. γer teccuyt ideg tella lmerqa (neγ
Yefcel, acku yedda acḥal n wussan abisar) alamma wwan. MD. Afḍir
γef uḍar. MẒR. I/yefcel, ur i/yefcil, uqessul d asafar n yiẓawaliyen !
ad i/yefcel, ifeccel. MΓN. Ifeclen. fḍirt [ṯafḍiṛṯ, ṯafṭiṛṯ] : ta/tefḍirt.
SDD+SM. Facal (feccal, lefcel), SM+ML || asafar n wučči n tmurt n
afeccal. SDD+MG. Sefcel, msefcel. Leqbayel. Tifḍirin ttmeččan d
fdent |ṯifḏent] tiḥafiyin neγ sexlaḍen yes-sent
|ṯifḏent] : ti/tefdent. SM+NT ||
1. “aḍad” n uḍar. MD. Aḍar n umdan lqahwa ; tewwant deg zzit. MD.
Ayen i ak-yehwan sexleḍ yes-s
γur-s xemsa n tfednin. || 2. tayunt
lqahwa-nni, yella lesfenğ, llant
deg tγawsa. MD. Efk-iyi-d tifdent n
tefḍirin, yella lmeqruḍ, yella lkeɛk.
teskert (ticcert). SG. Tifednin.
SG. Tifḍirin.
fḍeḥ [fḍeḥ] : fḍeḥ. MG+GWT || kcef-d
yiwen, tiniḍ ɛinani sdat medden fḍis [afḍis] : a/ufḍ
a/ufḍis. SM+ML || d allal
i sexdamen ama yinaḍḍen
ayen yexdem. MD. Γas γelḍeγ-t, tili
(iḥeddaden) neγ imassiwen, deg
ur iyi-d-yefḍeḥ ara sdat medden.
uhuddu neγ deg truẓi n tγawsa. MD.
MẒR. I/yefḍeḥ, ur i/yefḍiḥ, ad
Aqerruy-ik yeqqur ugar n ufḍis. NT.
i/yefḍeḥ, ifeḍḍeḥ. MΓN. Ifeḍḥen.
tafḍist (tifḍisin, tifḍas) SGT. Ifḍisen.
SM+GWT. Afḍaḥ, lefḍayeḥ (lefḍiḥat),
ufḍiḥ. SDD+MG. Ttwafḍeḥ, myefḍeḥ,
msefḍeḥ.
Fe
67
win ufella ; ifeggagen, deg yeṭṭef
wustu, ttaṭṭafen deg tama d tama
feččer [feččeṛ]
[feččeṛ] : feččer. MG+GWT || γer snat n trigliwin, yiwet tbedd
ewt ḥedd s kra n tγawsa qeṭṭiɛen, zelmeḍ, tayeḍ yeffus.
teldiḍ-as amkan-nni. MD. Yewwet-it
s ublaḍ s aqerru, ğellben-d feggag [afeggag] : a/ufeggag.
idammen, ifeččer-it. MẒR. Ifeččer, SM+ML || deg tjerrumt : afeggag n
ur ifeččer, ad feččer, i/yettfeččir. wawal, d awal mebla amagard-ines.
MΓN. Ifeččren. SDD+SM. Afeččer, MD. Amagrad n wawal axxam, d
afečriḍ. SDD+ MG. Ttwafeččer. xxam. SG. Ifeggagen

*fečriḍ
*fečriḍ [afečṛiḍ, afečṛiṭ] : feḥli
feḥli [afeḥli] : a/ufeḥli
a/ufeḥli SM+ML|| win i
a/ufečriḍ.
a/ufečriḍ. SM+ML || amakan yeldin yellan d anifi, yezga yettidir s
ilan talγa n uḥeččun. NT. Tafečriḍt tfenṭazit. MD. Yemmut d aẓawli,
(tifečriḍin). SG. Ifečriḍen. ẒR. maca d afeḥli : werğin yekni i ḥedd
Feččer. neγ yesqazzeb. NT. Tafeḥlit
(tifeḥliyin). SG. Ifeḥliyen. MGD.
feddex [feddex] : feddex.
feddex MG+GWT || Lefḥel (lefḥul).
ewt yiwen s kra yeqquren neγ
qeṭṭiɛen ternuḍ sazzel-d idammen- fejγelt [ṯifej
[ṯifejγel
ṯifejγelṯ]
γelṯ] : ti/tfejlγet
ti/tfejlγet.
lγet SM+NT
is. MD. Ččiγ-tt mertayen : afeddix, || deg-s i ttilin iɛeqqayen n tjilbant,
tirγi. MẒR. Ifeddex, ur ifeddex, ad ibawen, atg. MD. Iɛeqqayen n
ifeddex, i/yettfeddix. MΓN. tjilbant (ibawen) ttilin deg tfejγelt,
Ifeddxen. SDD+SM. Afeddex, afeddix. wid n yirden (timẓin) deg tidert. SG.
SDD+MG. Ttwafeddex, mfeddex. Tifejγal.

feddun [afeddun] : a/ufeddun. [ṯafejriṯ] : ta/tfejrit. SM+NT ||


fejrit [ṯafejriṯ]
SM+ML || tadla, tamuqqint n leḥcic. tafrara, ssbeḥ zik γer lefjer. MD.
MD. Kkseγ-d adles, rriγ-t d Yekker-d tafejrit, werɛad ur d-yuli
ifeddunen. NT. Tafeddunt yiṭij. MD. Tifejriyin. MGD. Lefjer.
(tifeddunin). SG. Ifeddunen. fekker [fekkeṛ]:
[fekkeṛ]: fekker. MG+GWT ||
feḍ
feḍ [ife
[ifeḍ]
ifeḍ] : i/yifeḍ. SM+ML || miya, mmekti, xemmem, meyyez,
alef, amelyun, amelyar, ... ifeḍ. MD. ḥebber. MD. Win ittmeyyizen i
Ḥseb ar ifeḍ. tmeddit, yettfekkir i tsebḥit. MẒR.
ifekker, ur ifekker, ad ifekker,
feg [afeg] : afeg.
afeg MG+GWT || ferfer, ur i/yettfekkir. MD. Ifekkren. SDD+SM.
ttrus ara. MD. Γur kra n medden, Afekker, lfekra. SDD+ MG.
ayen yettafgen yakk yettusemma d Ttwafekker, mfekker.
ṭṭir, i tmesrifegt daγen d ṭṭir ? MẒR.
Yufeg, ur yufig, ad yafeg, fel [fel] : fel. MG+GWT || ɛeddi akin,
i/yettafeg. MD. Yufgen. SDD+SM. ɛedd nnig kra.... MD. Ttxil-k ay itbir,
Afag, tuffga (tawafga), afug, anafag, γas fel/ fel i udrar akin. MẓR: ifel, ur
timesrifegt. SDD+MG. Sifeg, msifeg. ifil, ad ifel, i/yettfil. SDD+SM. Affal,
afella. SDD+MG. Sfel.
feggag [afeggag, afeggaǥ]
afeggaǥ] :
a/ufeggag. SM+ML || deg uzeṭṭa, d fellaḥ
fellaḥ [afellaḥ]: a/ufellaḥ.
a/ufellaḥ. SM+ML ||
allal ideg yettenneḍ wustu. MD. Deg win ixeddmen akal n tfellaḥt d
uzeṭṭa, yella ufeggag n wadda, yella wayen i as-d-yezzin. MD. Ifellaḥen
kerrzen, meggren, ttrebbin lmal.
68
NT. Tafellaḥt (tifellaḥin). SG. ifeqqer, ad ifeqqer, i/yettfeqqir.
Ifellaḥen. MΓN. Ifeqqren. SDD+SM. Afeqqer.
SDD+MG. Ttwafqer, mfeqqer.
*fellaḥt
*fellaḥt [ṯafellaḥṯ] : ta/tfellaḥt.
ta/tfellaḥt.
SM+NT || lxedma n ufellaḥ + feqqes [feqqes] : feqqes. MG+GWT ||
tameṭṭut n ufellaḥ. ẒR. Afellaḥ. γli γer lqaɛɛa am wakken i tγelli
tfeqqust. Yeddem-it d asawen,
[afenǧal]: a/ufenğal. SM+ML
fenğal [afenǧal]:
ifeqqes-it-id γer lqaɛɛa. MẒR.
|| lḥila ideg tessen medden lqahwa,
Ifeqqes, ur ifeqqes, ad ifeqqes,
latay, atg. MD. Afenğal n lqahwa yif
i/yettfeqqis. MΓN. Ifeqqsen. SDD+SM.
agellid deg tesga. NT. Tafenğalt
Afeqqes. SDD+MG. Ttwafqes,
(tifenğalin). SG. Ifenğalen.
mfeqqes.
fennan [afennan] : a/ufennan.
*feqqus [afeqqus]: a/ufeqqus.
SM+ML || bab n lfen. MD. Afennan γur
SM+ML+JML || lfakya i d-yettakken
Leqbayel d win icennun kan. NT.
ixulaq. MD. Mačči ala afeqqus i d-
Tafennant (tifennanin). SG.
yettaken ixulaq, yella daγen
Ifennanen.
ddellaɛ, tella taxsayt. NT. Tafeqqust
fenṭazit
fenṭazit [ṯafenṭaziṯ] : ta/tfenṭazit.
ta/tfenṭazit. (tifeqqusin) : yiwen n uxaluq n
SM+NT || 1. taγara n umdan : nnif d ufeqqus. MGD. Abeṭṭix. ẒR. Feqqes.
tissas d ɛaruḍ, mi ara ten-yesɛu
fer [ifer] : i/yifer. SM+ML || 1. amur
yiwen n umdan. MD. Mačči ala rrsas
deg tciṭa (taceḍbubt) n ttejra. MD.
i ineqqen, ula d tafenṭazit tneqq. ||
Ulac ttejra ur nesεi afriwen, acku
2. tin (tameṭṭut) ilan tafenṭazit. SG.
yes-sen i tesnuffus. || 2. ifer n
Ifenṭaziyen.
leḍyur d yifrax. MD. Iyuẓaḍ ur
fenzeɛt
fenzeɛt [ṯifenzeɛt] : ti/tfinzeɛt.
ti/tfinzeɛt. ttafgen ara, γas akken sɛan afriwen
SM+NT || tifdent n kra n yiγersiwen, am leḍyur-nniḍen. NT. Tiferret
am wakraren, izgaren d (tiferratin). SG. Afriwen, iferrawen.
yiqelwacen. MD. Yečča tifinzeɛt n
ferzizwi
ferzizwi [iferzizwi] : i/yiferzizwi.
uqelwac, axaṭer nnan-as deg-s
SM+ML || imγi bu nnwar yesεan
ddwa. SG. Tifenzaɛ.
rriḥa n lεali ; sexdamen-t medden
feqlujt [[ṯafeqlujṯ]
ṯafeqlujṯ] : ta/tfeqlujt. akken ad d-ṭṭfen yes-s iglafen n
SM+NT || taxsayt swayes senduyen tizizwa. MD. Tizizwa gemmrent-d
ayefki, ideg jemmɛen ayefki (iγi, učči-nsent deg nnwar, gar-asen
ikkil). MD. Zik, mi ara ruḥen iferzizwi. NT. Tiferzizwit. SG.
medden γer lexla, ttawin tafeqlujt Iferzizwan.
n yiγi d wuran n tazart. SG.
*ferḍas
*ferḍas [feṛḍas/feṛṭas]
[feṛḍas/feṛṭas] : ferḍas.
Tifeqlujin.
SM+ML || aṭṭan yekkaten amdan s
feqqer [feqq°e
[feqq°eṛ,ṛ, feqqeṛ] : feqqer. aqerru ; mi ara yefferḍes yiwen,
MG+GWT || ldi tafekka n umdan (n aqerruy-is merra ad yeččar d
uγersiw) s ujenwi. MD. Mi yemzel, iɛeqqayen, cwiṭ-cwiṭ alamma
mi i yuza, ad nfeqqer ikerri, ad d- yensel acekkuḥ-is. MD. Aferḍas, d
nekkes ayen akk yellan deg wadan- win ihelken ferḍas ; bu (u)selbuɛ, d
is : ateɛɛaliq (ul, tasa, afwad), win iwumi yensel ucekkuḥ. ẒR.
akerciw, ijeγdanen ; iẓi-nni Ferḍes.
neṭṭeggir-it.. MẒR. Ifeqqer, ur
69
ferḍes
ferḍes [feṛḍes,
[feṛḍes, feṛṭes] : ferḍes. ferka [ṯaferka]:
[ṯaferka]: ta/tferka. SM+NT ||
MG+GWT || hlek ferḍas. MD. Win akal ; iger; aḥriq ; aγeggad ; tibḥirt.
yefferḍsen, yettuɛayar, qqaren-as Ufiγ-n Aɛrab di tferka-w, serγeγ-t-
medden Ay aferḍas ! MẒR. id s uḥlalas (tizlit). SG. Tiferkiwin.
i/yefferḍes, ur i/yefferḍes, ad
fernas [afernas]: a/ufernas. SM+ML||
i/yefferḍes, i/yettferḍis. MΓN.
tawaγit, axessar. MD. Yiwen weḥd-s
I/yefreḍsen. SDD+SM. Aferḍes,
yexdem afernas deg taddart. SG.
ferḍas, bu ferḍas (imferḍes).
Ifernasen.
SDD+SM. Sferḍes, ttwaferḍes,
mferḍes. ferqiqqes [ferqiqqes] : ferqiqqes.
MG+GWT || mwiwwel, friwes, rgigi,
[aferḏis] : a/uferdis. SM+ML ||
ferdis [aferḏis]
jdeb. MD. Tceṭṭeḥ tettrgigi, tceṭṭeḥ
ayen i d-yemmalen yiwen seg
tettferqiqqis. MẒR. I/yefferqaqqes,
ugraw(aṭas). MD. Iferdisen tjerrumt
ur i/yefferqaqqes, ad
(n tmaziγt) ggten : yella umernu,
i/yefferqiqqes, i/yettferqiqqis.
tanzeγt, tazelγa, atg. SG. Iferdisen.
MΓN. I/yefferqaqsen. SDD.+SM
ferdi [afeṛḏi]
[afeṛḏi] : a/uferdi. SM+ML+RB || aferqiqqes, aferqeqqas. SDD+MG.
bu yiwen (yiwet). MD. Aferdi n tiṭ, Sferqiqqes.
yif adeɛmamac. NT. Taferdit
ferreḥ
ferreḥ [feṛṛeḥ] : ferreḥ. MG+GWT ||
(tiferdiyin). SG. Iferdiyen.
sleḥ, sizgeg, fres. MD. Lemmer
fermasyan [afermasyan] : meɛnen medden, til yal yiwen
a/ufermasyan. SM+ML || win iferreḥ ayen yellan γer tewwurt n
yesnuzen ddwa. MD. Uḍneγ, uxxam-is. MẒR. iferreḥ, ur iferreḥ,
iceyyeε-iyi ṭṭbib γer ufermasyan, ad iferreḥ, i/yettferriḥ. MΓN.
uγeγ-d ddwa. MD. Tafermasyant Iferrḥen. SDD+SM. Aferreḥ,
(tifermasyanin). SG. Ifermasyanen. (t)aferraḥ(t). SDD+SM. Ttwaferreḥ.
*ferfar [aferfar]: a/uferfar. SM+ML || * ferret [tiferret] : ti/tferret. SM+NT
allal i d-yettaken abeḥri. MD. Ad || ifer aṭiṭuḥ. MD. Mi ara tɛeddi
itezzi, ad itenneḍ, ad yesbuḥruy. tmeṭṭut ad tefreq ayaẓiḍ neγ
NT. Taferfart (tiferfarin). SG. tayaẓiṭ, yal yiwen, yal yiwet ad as-
Iferfaren. tefk ayen i t-iwulmen ; amγar, ad
yaγ aqerruy ; taqcict, ad taγ tiferret
ferfer [ferfer] : ferfer. MG+GWT ||
(iwakken yiwen n wass ad tesrigeg
afeg ; zzi s wafriwen-ik. MD. Ttxil-k
ad teg axxam), atg. SG. Tifertin. ẒR.
ay itbir ferfer, γas ɛelli ferfer. MẒR.
Ifer(r).
I/yefferfer, ur i/yefferfer, ad
i/yefferfer, i/yettferfir. MΓN. *ferru [ferru]: ferru. SM+ML || tarusi
I/yeffrefren. SDD+SM. aferfer, n talwit gar sin n yixsimen, gar
taferfart. SDD+SM. Sferfer, mferfer, snat n tamiwin (tirebbaɛ) tixsimin.
mesferfer. MD. Tajmaɛt n taddart mačči ala
ferru i tferru ixsimen. ẒR. Fru.
ferga [ṯaferga]
[ṯaferga] : ta/tferga. SM+NT ||
tarbaɛt n yigḍaḍ (ifrax). MD. Walaγ ferruǧ
ferruǧ [afeṛṛuǧ/afeṛṛuj] :
taferga n yiğeḥmam, ɛeddaγ ad a/uferruǧ.
a/uferruǧ. SM+ML || afrux n yiḥiqel
ten-wteγ, tenna-k Malika D leḥram neγ mmi-s n tsekkurt. MD. Yecbeḥ
! SG. Tifergiwin. amzun d aferruǧ. SG. Iferraǧ

70
(iferruǧen). NT. Taferruǧt * fessas [afessas] : a/ufessas.
(tiferruğin). SM+M+RB || xfif. MD. Zemreγ ad-t-
refdeγ, fessus. NT. Tafessast. SG.
ferṭeṭṭu
ferṭeṭṭu [aferṭeṭṭu] : a/uferṭeṭṭu.
a/uferṭeṭṭu.
Ifessasen. MGL. ẓẓay. ẒR. Ifsus.
SM+ML || abeɛɛuc acebḥan, ila
afriwen swayes yettruḥ yettuγal. fessel [feṣṣel]
[feṣṣel] : fessel. MG+GWT || 1.
MD. Teḍṛa yid-s am uferṭeṭṭu, gzem lkettan tgeḍ-d yes-s aselsu,
itezzin i tewredtin. SG. Iferṭeṭṭa. am tqenddurt, tajellabt, aserwal,
atg. MD. Ifessel leqmac, yessufeγ-d
ferṭeṭṭuct
ferṭeṭṭuct [ṯaferṭeṭṭucṯ] :
deg-s sin n yiserwula. || 2. ili-k d
ta/tferṭeṭṭuct.
ta/tferṭeṭṭuct. SM+NT || deg
bab b wawal. MD. Llan kra n
tsemsemt (azrar n lfeṭṭa), deg
yimdanen, ttfessilen awal,
tɛessabt, d zzrur-nni i d-
ttserrifen-t ayen i as-yehwa. MẒR.
yetteɛlulluqen akken deg-s. MD.
Ifessel, ur ifessel, ad ifessel,
Tisemseml-a teččur d tiferṭeṭṭucin.
i/yettfessil. MΓN. Ifesslen. SDD+SM.
SG. Tiferṭeṭṭucin.
Afessel, lmefsel. SDD+MG. Ttwafsel,
ferɛun a/uferɛun. SM+ML
ferɛun [aferɛun] : a/uferɛun. mfessel.
|| amdan bu cci, bu trika. MD.
fettet [feţţeṯ,
[feţţeṯ, fetteṯ] : fettet.
fettet MG+
Tamettant ur tettextir ara wi ara
GWT || bḍu taγawsa d ihemmijen, d
tawi, tettawi aferɛun d umeγbun.
iceqfan imeẓyanen. MD. Aγrum
NT. Taferɛunt (tiferɛunin). SG.
aquran ticki i d-yeqqim ur t-ččin
Iferɛunen (iferɛan).
ara yimdanen, ttfettiten-t tlawin,
feγ [ifeγ] : i/yifeγ.
i/yifeγ. SM+ML || lbaḍna, ttmuddun-t i yiyuẓaḍ-nsent. MẒR.
sser; ayen yeffren. MD. Yeffeγ yifeγ. Ifettet, ur ifettet, ad i/yefttet,
*feγnun [afeγnun] : a/ufeγnun. i/yettfettit. MΓN. Ifettten [ifeţţṯen].
SDD+SM. Afettet. SDD+MG. Ttwafettet,
SM+M+RB || win i d-yettmeslayen
seg wanzaren-is. MD. Mi ara yi-d- nfettet.
ihedder ufeγnun-nni, awal ad feṭṭiwej
feṭṭiwej [ifeṭṭiwej]
[ifeṭṭiwej] : i/yifeṭṭiwej
i/yifeṭṭiwej.
ṭṭiwej. SM
fehmeγ, awal-nniḍen, ulac. NT. +ML || ayen i d-ineṭṭgen (iğelliben)
Tafeγnunt. SG. Ifeγnunen. MGD. mi ara msentagen sin n yisufa. MD.
Aneγnaγ. ẒR. Sfeγnen. Yewwet-iyi-d s userfiq, ẓriγ
feγwet [ṯafe
[ṯafeγwe
ṯafeγweţ,
γweţ, ṯafeγwet]
ṯafeγwet] : ifeṭṭiwjen. SGT. ifeṭṭiwjen.
ta/tfeγwet. SM+NT || ssenf n lxedra fewwart [ṯafewwaṛṯ]
[ṯafewwaṛṯ] : ta/tfewwart.
yecban taga ur nettmeččay ara d SM +NT || seg-s teffγen-d waman,
tazegzawt ; tetten-tt medden s zzit ttalin, ttsubbun. MD. Tafewwart-nni
(neγ s zzit d lxel), mi yuγ lḥal n Sṭif d Irumiyen i tt-yebnan deg
trugget deg waman. MD. lqern wis 19. SG. Tifewwarin.
Yesfaxxew-d γur-i am tfeγwet. SG.
fexxar [afexxaṛ]
[afexxaṛ] : a/ufexxar. SM+ML
Tifeγwatin. MGD. Lqernun.
|| 1. lḥirfa n win (tin) ixeddmen
fesna [ṯafesna]
[ṯafesna] : ta/tfesna. SM+NT || iqellal (ijeqduren) s talext. MD. Γur-
tayunt n leḥsab n uzγal (d neγ, win ixeddmen afexxar neqqar-
tesmuḍi). MD. Azγal azekka, ad as Aḥumad. I kunwi, amek i as-
yaweḍ γer 30 deg usali n Celcius teqqarem ? || 2. tanga swayes
[30° C]. SG. Tifesniwin. xeddmen iqellalen. MD. Qqaren-as

71
afexxar, qqaren-as daγen talext. SG. taγanimt (tasγart) n wuffal swayes
Ifexxaren. MGD. Talext. ttcuddun medden imerẓi.
Fexxem [fexxem] : fexxem. MG+GWT ffan [iffan] : i/yiffan. SM+ML+SG ||
|| budd, mudd-as isefkan. MD. axfiwen n tmaẓẓagt n taγaṭ (tixsi,
Fexxem-iyi-d, tefkeḍ-iyi-d iγes ! tafunast). MD. Iffan n taγat-nneγ
(Nz). MẓR Ifexxem, ur ifexxem, ad am wid n tfunast.
ifexxem, i/yettfexxim. MΓN.
ffar [affar] : a/waffar. SM+ML ||
Ifexxlmen. SDD+SM. Afexxem,
leḥcic i itett lmal ; yeggar iẓuran
ttfaxum, afexxam. SDD+MG.
hala. MD. Taqsiḍt n Waffar akked
Ttwafexxem, mfexxem.
Tneqlet. Yiwen n wass iɛedda-d
[ṯifexsiṯ] : ti/tfexsit. SM+NT ||
fexsit [ṯifexsiṯ] Waffar γef uxxam n Tneqlet,
icerrigen i yettilin deg lqaɛ n uḍar, yenna-yas : – Abrid fell-i γezzif, iḍ
mi ara yaγ tannumi iteddu ḥafi, ḥedru-t-id ad d-yeγli, deg leɛnaya-
ama deg unebdu, ama deg ccetwa. m, a taneqlet, ma ur iyi-tessenseḍ,
MD. Win iteddun ḥafi, ad γur-s iḍ-a. Dγa, tessens-it. Deg yiḍ-nni,
tifexsa, yeɛjel neγ iḍul. SG. Tifexsa. Affar yezzi-yas-d i Tneqlet-nni,
yeggar iẓuran irennu. Azekkuya
ssbeḥ, Taneqlet texleɛ, mi d-tufa
Ff inebgi-nni yezzi--d i lğedra-s ; ihi
tenna-yas : – Tura tefrari tafat,
ddem lqecc-ik, taγeḍ abrid i ak-id-
ff [uff] : uff. MG+GWT || ččar d nnefs. yewwin armi d da. Affar inker-itt,
MD. Ɛemmi Belgefguf, itezzi yettuf.
yenna-yas : – D lekdeb, mačči d
D acu-t ? (timseɛreqt). MẒR. Yuff, ur kemmi iyi-sensen ; da, i d-kkreγ,
yuff, ad yuff, i/yettuff. MGD. Yuffen. da, ara qqimeγ alamma yefna
SDD+ SM. Uff. SDD + MG. Cuff, myuff.
leɛmer. /– Ad ak-iḥdu Rebbi, ay
Affar ! /– Yenna-yas : Yya-n ad
ffa [ṯaffa]
[ṯaffa] : taffa. SM+NT || iqettunen neḥseb iẓuran-nneγ, ad nẓer aniwa
( n temẓin, n yirden, n yibawen, i yesɛan aṭas. Mi ḥesben, afen-d d
atg.) mi ara mbabben wa γef wa. tidet d Affar i yugaren Taneqlet deg
MD. Deffir tamegra, tettili nneqla ; yiẓuran, γas akken yiwen n yiḍ kan
mi ara d-sawaḍen medden ayen i yensa dinna.
akken qqnen s annar (n userwet),
ad t-gen d taffiwin. MD. Taffiwin. Ffer MG+GWT || ili,
ffer [effer] : Ffer.
meɛna ur d-ttbin ara. MD. Mi i
ffaf [ṯiffaf]
[ṯiffaf] : tiffaf. SM+NT+SG || leḥcic iwala baba-s iteddu-d s axxam,
yettmeččan, ama d azegzaw, ama yeffer deffir ddeffa n tewwurt.
yewwa (deg waman). MD. Tetten MẒR. I/yeffer, ur i/yeffir, ad
tiffaf, am lmal, acku lluẓen. i/yeffer, itteffer (iteffar). MΓN.
ffal [uffal]:
[uffal] u/wuffal. SM+ML || ssenf I/yeffen. SDD+SM. Tuffra (tawafra),
n usγar afessas swayes xeddmen uffir, amuffir. SDD+MG. Ttwaffer,
ijebbaren tufflin. MD. Zik, ijebbaren myeffer.
s tufflin i ttcuddun yiwen mi ara ffeẓ
ffeẓ [effeẓ] : ffe
ffeẓ.
ẓ. MG+ GWT || ger kra
yerreẓ. MD. Tuffalt (tufflin) : γer yimi-ik, tekki-yas s tuγmas-ik.
MD. Kra yekka wass d netta iteffeẓ.

72
MẒR. I/yeffeẓ, ur i/yeffiẓ, ad i d-imeqqin γef uglim n umdan. MD.
i/yeffeẓ, itteffeẓ. MΓN. I/yeffẓen. Asmi i lliγ d ameẓyan, ifassen-iw
SDD+SM. Tuffẓa, ifeẓ (ilifeẓ). SDD+ MG. ččuren d tifiḍliwin ; tura, ulaḥed-
Ttwaffeẓ, myeffeẓ. itent. SG. Tifiḍliwin.
ffi [effi] : ffi. MG+GWT || smir-d aman fif [ifif]
[ifif] : ifif.
ifif MG+GWT || γerbel, ɛeddi
(iγi, ...) seg lḥila γer tayeḍ. MD. deg uγerbal. MD. Awren yettfif.
Yeddem-d abuqal, yeffi-yaγ-d aman MẒR. Ifaf, ur ifaf, ad i/yifif, i/yettfif.
isemmaḍen seg ucmux. MẒR. I/yeffi MΓN. I/yufafen. SDD+SM. Afifi. SDD +
(–d), ur (d-)i/yeffi, ad (d-)i/yeffi, MG. Sfif.
i/yetteffi (-d). MΓN. (d)i/yeffin.
fiḥel
fiḥel [ fiḥel] : fiḥel.
fiḥel. TJR. awal berra i
SDD+SM. Affay (?).
tseddast || ulayer, ulaγef. Fiḥel ad
ffis [iffis, iḵfis
iḵfis]
ḵfis : i/yiffis. SM+ML || n-taseḍ, nella nekni.
aγersiw n teẓgi itetten iḍan d
a/ufilali SM+ML ||
filali [afilali] : a/ufilali.
uksum yemmurḍsen. MD. I uqjun,
ssenf n uγeggad (aγerrus) i d-
buddeγ-as iffis, ad t-yewwet deg
yettasen seg Tfilalit (yiwet n
yidis. NT. Tiffist (tiffisin). SG. Iffisen.
temnaṭ deg Lmerruk). MD. Aksum-is
* fflin [ṯufflin] tufflin SM+ NT+SG ||
[ṯufflin] : tufflin. d afilali : d azeggaγ, d aleggaγ.
ẒR. Uffal.
finaγ [tifinaγ] : ti/tfinaγ.
ti/tfinaγ SM+NT+SG
|| isekkilen inesliyen n Yimaziγen.
MD. Tifinaγ i nessen ass-a mačči d
Fh, fi tid ijemɛen Imuhaγ, d Agraw
Imaziγen n Lpari i tent-izerɛen
derg yiseggasen n 1960 gar
fhem [ efhem] : fhem. MG+TΓR || Yimaziγen, ama deg Lezzayer, ama
ɛlem, gzu. MD. Heddreγ-awen-d i deg Lmerruk d tmura-nniḍnin.
kunwi, fehmen wiyaḍ. MẒR.
fiq [fiq] : fiq.
fiq MG+GWT || ɛlem, gzu,
I/yefhem, ur i/yefhim, ad
aki-d s kra. MD. Yettwaker, ur ifaq
i/yefhem, ifehhem. MΓN. Ifehmen.
ara. MẒR. Ifaq, ur ifaq, ad ifiq,
SDD+SM. Afham, lefhama, ufhim,
i/yettfiq. MΓN. Ifaqen. SDD+SM. Afiqi,
lfahem. SDD.+MG. Sefhem,
lfayeq. SDD+MG. Sfiq, mfiq, mesfiq.
ttwafhem, myefhem, msefhem.
fireɛqest
fireɛqest [tifireɛqest
[tifireɛqest] : ti/tfirɛqest.
ti/tfirɛqest.
fidi
fidi [ṯifiḏi]
[ṯifiḏi] : ti/tfidi. SM+NT || aglim
SM+NT || aγersiw amecṭuḥ
mi ara yeslex, yedber. MD. Tewweḍ
yettidiren deg waman iluγen d
tfidi s iγes. SG. Tifidiwin. MGD.
yimejriwen. MD. Tifireɛqas
Ddebra [ddebṛa].
ttkerricent amdan, teqqsent-t,
fiḍ
fiḍ [fiḍ, fiṭ] : ifi
ifiḍ.
fiḍ. MG+GWT || ččar maca ur t-neqqent ara. ML.
alamma tettwezziɛeḍ. MD. Yeččur- Ifireɛqes (ifireɛqas). SG. Tifireɛqas.
yi-d afenǧal d lqahwa armi d-ifaḍ.
firellest [tifirellest] : ti/tfirellest.
MẒR. Ifaḍ, ur ifaḍ, ad i/yifiḍ,
SM+NT || ssenf n ugḍiḍ (ṭṭir)
i/yettfiḍ. MΓN. ifaḍen. SDD+SM. Afiḍi
amsafer: hatan da, hatan dihin. MD.
(?).
Ad nettruḥ, ad nettuγal am yifrax n
fiḍliwt
fiḍliwt [ṯifiḍliwṯ, ṯifiṭliwṯ] : yifirellas (tizlit). ML. Iferelles
ti/tfiḍliwt.
ti/tfiḍliwt. SM+NT || aɛeqqa n uksum (iferellas). SG. Tifirellas.
73
fires [ifires] : i/yifires. SM+ML+JML || i/yefji, ad i/yefju, ifejju. MΓN.
ssenf n lfakya i d-yettaken I/yefjan. SDD+ SM. Fejju (?).
tiɛeqqayin, mi ara wwent, ttuγalent
fjur [afjuṛ]
[afjuṛ] : a/ufjur. SM+ML || amur
d tiwraγin neγ d timiwriγin. MD.
deg uxaluq n ddellaɛ (afeqqus,
Ifires yakk d tfirest ur ɛdilen ara.
taxsayt...). MD. Yefka-yi-d afjur n
NT. Tifirest (tifiras). SG. Ifires
ddellaɛ. NT. Tafjurt (tifjurin). SG.
(ifiras).
Ifjuren.
[tifiri] : ti/tfiri. SM+ NT || ccama
firi [tifiri]
fk [efk] : efk. MG+GWT || mudd ayen
yettḥazen aglim n umdan, s umata ;
yellan γur-k i wayeḍ. MD. Ifka yelli-
tifiriwin ttilint tugart deg wudem.
s ad tezwej. MẒR. I/yefka, ur i/yefki,
MD. Temmug-as-d tfiri deg uɛenqiq-
ad i/yefk, i/yettak. MΓN. I/yefkan.
is. SG. Tifiriwin.
SDD+SM. Inefkan (tinefki). SDD+MG.
[tifiγa : ti/tfiγa. SM+ NT+SG ||
fiγa [tifiγa] Sefk, nnefk, myefk, msefk.
iẓẓan n yiγid aleqqaq (mmi-s n
fker [ifker] : i/yifker. SM+ML ||
taγaṭ). MD. Iγid ixerra-d tifiγa,
aγersiw imrebbi ; yettrebi-t umdan
yemma-s d baba-s xerran-d tiberra.
deg uxxam. MD. Akken i yas-yenna
fis [ifis] : i/yifis. SM+ ML || leḥcic yifker : Akka kan deg wasmi i d-
iteddun lqaɛɛa lqaɛɛa mi ara nekker ! (nz). NT. Tifkert. SG.
igemmu ; itett-it lmal, ama d Ifekran. MGD. Abufekrun.
azegzaw, ama aquran. MD. Seg
wasmi i yerwa ifis, tuga d walim, i
yebda yesreɛruɛ. NT. Tifist. Fl
fiẓẓa
fiẓẓa [tifiẓẓa] : ti/tfiẓẓa.
ti/tfiẓẓa. SM+NT+SG ||
imeṭṭi n uzumba. MD. Tifiẓẓa (neγ
imeṭṭi n izumba) lɛali-tent i lehlak flali [eflali] : flali. MG+GWT || sejbu-d,
n waḍu, i tusut, i leqriḥ n aweḍ-d, dlu-d. MD. Yeflali-d amzun
yidmaren. d itri. MẒR. I/yeflali, ur i/yeflali, ad
i/yeflali, i/yetteflali. MΓN.
I/yeflalin. SDD+SM. Aflali (taflalit).
Fj, fk flu [eflu] : flu. MG+GWT || γez
ameǧxix, neγ nqer kar. MD. Yewwi-
d tabidunt tefla, ur tjemmeɛ ara
fjeɛ
fjeɛ [efjeɛ] : fjeɛ
fjeɛ. MG+TΓR || MGD. aman. MẒR. I/yefla, ur yefli, ad
aggad, xleɛ. MD. Iwala aqjun, yefjeɛ. yeflu, ifellu. SDD+SM. Fellu, afellay,
MẒR. I/yefjeɛ, ur i/yefjiɛ, ad aseflu, tiflit. SDD+MG. Seflu, ttwaflu,
i/yejeɛ, ifejjeɛ. MΓN. Ifejɛen. SDD+ myiflu, ttwamyiflu. MGD. Nqer.
SM. Afjaɛ, lefjeɛ. SDD+MG. Sefjeɛ,
flu [iflu] : i/yiflu. SM+ML || aγenğa.
ttwafjeɛ, myefjeɛ, msefjeɛ.
Allal swayes i d-ttɛemmiren
fju [efju] : fju.
fju MG+TΓR || 1. ldi. MD. medden aseqqi d wayen yettillin
Yewwet aḍar-is, tefja lqaɛɛa.|| fakk, deg teccuyt, swayes i ferrqen učči
fasel. MD. Waqila dayen, tefja-d γer tqeslin. MD. Ayen yellan deg
lehwa aseggas-a ? MẒR. Ifja, ur teccuyt, ad t-id-yessali yiflu ! NT.
Tiflut (tiflutin). SG. Ifluten.

74
fluk [ṯafluḵṯ] : ta/teflukt. SM+NT || kemmi am yigenni d lqaɛɛa, afrag
allal irekkben yimdanen, iwakken ur yelli gar-aneγ. ẒR. Ferreg.
ad zegren asif, lebḥer. . MD. Tella
frara [tafrara]: tafrara. SM+NT ||
teflukt, tella tbaburt, yella lbabur.
lawan mi ara iruḥ yiṭij ad d-yali.
SG. Tifluklin.
MD. Wi ibγan Rebbi ad t-iḍuɛ, ad d-
Fn, fq yekker γer tafrara. MGD. Tafejrit
(lefjer).
*frat [tifrat] : tifrat. SM+NT+SG || fessi
fneɛ
fneɛ [fneɛ] : fneɛ. MG+GWT || ur d- n tkerrust, n wugur. MD. Ulac ugur
yeqqim ara unamek n wawal ara ; ur nesɛi tifrat. ẒR. Fru.
awal-a yeqqim-d ala deg tenfalit-a :
Freḍ [fṛeḍ] : freḍ. MG+GWT || creḍ,
Freḍ
yefneɛ, yetrek, meḥsub : ixdem aya,
ssefk. MD. Rebbi yefreḍ-d γef
uxdem aya.
yinselmen ayyur n remḍan yal
fniq [afniq]: a/ufniq. SM+ML || aseggas. MẒR. I/yefred, ur i/yefrid,
asenduq n lluḥ ay ttawint teslatin ad i/yefred, iferred. MΓN. Iferden.
zik-nni. MD. Tislatin tura, mi ara SDD+SM. Afraḍ, lferdḍ (lfuruḍ).
ddunt, ur ttawint ifniqen, ur ttawin SDD+MG. Ttwaferḍ.
tixzanin. NT.Tadniqt (tifniqin). SG.
freg [freǥ]
[freǥ] : freg. MG+GWT || ẓerreb ;
Ifniqen.
zzi-d s leswar (s ẓẓerb) i lḥara, i
fnu [efnu]
[efnu] : fnu. MG+GWT || fak, tferka, i .... MD. Γur-i tibḥirt deg
mmet. MD. Nella, ad nili alamma yidis, ferrgeγ-tt-id s lqis. MẒR.
tefna ddunit. MẒR. I/yefna, ur I/yefreg, ur i/yefrig, ad i/yefreg,
i/yefni, ad i/yefnu, ifennu. MΓN. iferreg. MΓN. Ifergen. SDD+SM. Afrag,
I/yefnan. SDD+SM. Fennu, lfanni. asefreg. SDD+MG. Sefreg, ttwafreg.
SDD+MG. Sefnu.
freḥ
freḥ [fṛeḥ] : Freḥ. MG+GWT || zhu,
fqeɛ
fqeɛ [fqeɛ]
[fqeɛ] : fqeɛ. MG+GWT || zɛef, bhu, nnecraḥ, eḍs. MD. Yečča lmal,
rfu. MD. Ur yefqiɛ, ur yeččiḥ, ur yefreḥ bab-is (Nz). MẒR. I/yefreḥ,
yenneγna. MẒR. I/yefqeɛ, ur ur i/yefriḥ, ad i/yefreḥ, iferreḥ.
i/yefqiɛ, ad i/yefqeɛ, ifeqqeɛ. MΓN. MΓN. Iferḥen. SDD+SM. Lferḥ. SDD+MG.
Ifeqɛen. SDD+SM. Afqaɛ, lefqeɛ Sefreḥ, myefreḥ, msefreḥ.
(lefqayeɛ, lefqaɛat), afeqqiɛ.
fremli [afremli] : a/ufremli. SM+ML ||
SDD+MG. Sefqeɛ, myefqeɛ, msefqeɛ.
amɛawen n ṭṭbib. MD. D afremli i
yekkaten tisegnatin i yimuḍan. NT.
Tafremlit (tifremliyin). SG.
Fr, fγ Ifremliyen.
fren [fren] : fren. MG+GWT || lqeḍ,
*frag [afraǥ]
[afraǥ] : a/ufrag. SM+ML || 1. xtir ayen iwulmen, ilaqen. MD. Fren
Amkan yellan gar yixxamen n awal iwatan i tririt-ik ! MẒR.
lḥara, yettwaferreg s leswar. MD. I/yefren, ur i/yefrin, ad i/yefren,
Zik, ulac axxam ur nesɛi afrag. iferren. MΓN. Ifernen. SDD+SM.
Tafragt (tifragin). SG. Ifergan. MGD. Afran, tafrent (tifernin), ufrin.
SDD+MG. Sefren, ttwafren.
Abraḥ. || 2. ẓẓerb. MD. Nekki d

75
*frent [ṯafrent]
[ṯafrent] : ta/tefrent. SM+NT || frik [ufriḵ]
[ufriḵ] : u/wufrik. SM+ML || kter
Deg tsertit, d lawan-nni n lextiyar n yizimer, ddaw n yikerri. MD. Ḥaca
gar yimdanen (neγ umuγen n iẓawaliyen ur nzellu ufriken ass n
yismawen) i d-ibedden iwakken ad lɛid. NT. Tufrikt. SG. ufriken.
bbuṭin medden fell-asen. MD. Mačči
friqt [tafriqt] : ta/tefriqt. SM+NT ||
d yiwet n tefrent i yellan deg
tamnaḍt deg umaḍal i yellan
Tmurt-nneγ : tella tin n tselweyt,
seddaw n yill agrakal. MD. Tella
tella tin n Ugraw Aγelnaw, tella tin
tefriqt n ugafa ideg tella Tmazγa,
n Ugraw n Waγir (tawilayt), tella
tella tefriqt taberkant ideg llant
tin n Ugraw n Tγiwant. SG. Tifernin.
tmura n Yiberkanen.
freq [freq] : freq. MG+GWT || bḍu d
frir [ifrir] : ifrir. MG+ΓR || ekk-d
imuren; efk amur i wa, amur i
nnig-sen (sent), ali-d (d asawen).
wayeḍ. MD. Iteddu, iferreq aγrum i
MD. Yufra-d gar tizyiwin-is. MẒR.
lγaci. MẓR I/yefreq, ur i/yefriq, ad
Yufrar, ur yufrar, ad yifrir,
i/yefreq, iferreq. MΓN. Iferqen.
i/yettifrir. MΓN. Yufraren. SDD+SM.
SDD+SM. Afraq, lferq. SDD+MG.
Tafrara (?), amufrar. SDD+MG. Sifrir.
Ttwafreq, sefreq, msefreq.
friwes [friwes] : friwes. MG+GWT ||
fres [fres] : fres. MG+GWT || sizdeg, s
rgigi, duqqes, aggad. MD. Frawsen
umata ; kkes ayen i izaden, ayen ur
yifrax mi slan i uɛbar yeffeγ. MẒR.
nelḥi. MD. Qbel ad teẓẓuḍ kra, fres
I/yefrawes, ur i/yefrawes, ad
akal-ik. MẒR. I/yefres, ur i/yefris,
yefriwes, i/yettefriwis. MΓN.
ad i/yefres, iferres. MΓN. Ifersen.
I/yefrawsen. SDD+SM. Afriwes.
SDD+SM. Afras (afrasen), afaras.
SDD+MG. Sefriwes.
SDD+MG. Ttwafres.
fru [fru] : fru. MG+GWT || ekk-d gar
frez [frez, fṛez]
fṛez] : frez. MG+GWT || eg
sin n yixsimen (n yiɛdawen), tawiḍ-
tamgirda gar snat n tγawsiwin, gar
ten d ubrid n tifrat. MD. Yefra snat
sin n ... MD. Sin n watmaten-ihin,
n twaculin. MẒR. I/yefra, ur i/yefri,
ur ten-ttferrizeγ ara. MẒR. I/yefrez,
ad i/yefru, iferru. MΓN. I/yefran.
ur i/yefriz, ad i/yefrez, iferrez.
SDD+SM. Ferru, tifrat, asefru,
MΓN. Iferzen. SDD+SM. Afraz (lferz),
tamsefrut, anefray. SDD+MG. Sefru,
ufriz. SDD+MG. Ttwafrez, mferrez.
myefru, ttwasefru, msefru.
fri [fri] : fri. MG+GWT || ldi, qqers,
frur [afrur] : a/ufrur. SM+ML ||
bḍu. MD. Yefri uyeddid, neγlen
iceqfan n yiqermuden, n ufexxar, s
waman-is! MẒR. I/yefri, ur i/yefri,
umata ; teddzen-ten medden akken
ad i/yefri, iferri. MΓN. I/yefrin.
ad ḥellin taneγda i iwimi rennun
SDD+SM. Ferri, ifri. SDD+MG. Sefri,
tumlilt.
ttwafri.
*frurex
*frurex [fṛuṛex]
[fṛuṛex] : fruruex. MG+GWT ||
*fri [ifri] : i/yifri. SM+ML ||
eğğ-d ifrax ; nnerni, fti. MD. Asmi d-
tagennarit, lγar, amxuj meqqren,
frurxent tmellalin (n tyaẓiḍt),
γezzifen, lqayen. MD. Deg lgirra-
ffγen-d yicilliwen. MẒR. I/yefrurex,
nni, imjuhad teffren deg yifran
ur i/yefrirex, ad i/yefrurex,
yellan deg yidurar. NT. Tifrit
i/yettefrurux. MΓN. I/yefrirxen.
(tifratin). SG. Ifran.

76
SDD+SM.Afrurex. SDD+MG. Sefrurex, fsex [fsex] : fsex. MG+GWT || nγes
mefrurex, msefrurex. ẒR. Afrux. (ruḥ) a llun n uceṭṭiḍ, a tafat. MẒR.
I/yefsex, ur i/ yefsix, ad i/yefsex,
fruri [fruri] : fruri. MG+GWT || qqel d
ifessex. MΓN. Ifesxen. SDD+SM. Afsax,
iceqfan, d iɛeqqayen, d iwzan. MD.
ufsix. SDD+MG. Sefsex, ttwafsex,
Ibawen frurin, iẓiḍ yemmeẓḍ, seksu
myefsex, msefsex.
yeftel, aγrum yewwa. MẒR.
I/yefruri, ur i/yefruri, ad i/yefruri, fsi [fsi] : fsi. MG+GWT || fri, ldi. MD.
i/yettefruruy (i/yettefruri). MΓN. Ilsawen i daγ-cudden, fsin. MẒR.
I/yerfrurin. SDD+SM. Afruri, I/yefsi, ur i/yefsi, ad i/yefsi, ifessi.
tafrarayt (n tẓurin). SDD+MG. MΓN. I/yefsin. SDD+SM. Fessi. SDD
Sefruri, ttwfruri, msefruri. +MG. Sefsi, ttwafsi, myefsi,
myessefsi. MGD. Cudd, qqen, arez.
[afṛux] : a/ufrux. SM+ML || ṭṭir ;
frux [afṛux]
agḍiḍ aṭiṭuḥ. MD. Afrux n Ṭawes, fsu [fsu] : fsu. MG+GWT || aweḍ-d a
afrux (n) Ubuɛemmar, afrux n lbaz. tafsut ; ğuğğeg. MD. Tajeğğigt tugi
NT. Tafruxt (tifrax). SG. Ifrax. ẒR. ad tefsu. MẒR. I/yefsa, ur i/yefsi, ad
Sefrurex. i/yefsu, ifessu. MΓN. I/yefsan.
SDD+SM. Fessu, tafsut. SDD+MG. Sefsu,
fγul [afγul] : a/ufγul. SM+ML ||
ttwafsu, myefsu, msefsu.
amdan ur nettimγur ara, ama deg
lqedd, ama deg leɛqel . MD. Lqedd d *fsut [ṯafsuṯ]
[ṯafsuṯ] : ta/tefsut. SM+NT ||
lehri n ufγul anect n wid n uqcic n tasemhuyt tamezwarut deg
10 n yiseggasen. NT. Tafγult useggas i keččmen lawan n meγres.
(tifγulin). SG. Ifγal (ifγulen). MD. Nxeddem seksu d uderyis i
umenzu n tefsut. SG. Tifsutin
(tifsuyin).
Fs fsus [ifsus] : ifsus. MG+TΓR || ixfif ; ur
ttaẓay ara. MD. Fessus ugelzim deg
yifassen n umertaḥ ! MẒR. Fessus
fsed [fseḏ]
[fseḏ] : fsed. MG+GWT || ttwiγ, (fessuset, fessusit), ur Fessus
swiγ, sexser ; err-itt (it) d yir kra. (fessuset, fessusit), ad yifsus,
MD. Ayen akk i jemɛeγ deg unebdu i/yettifsus. MΓN. Fessusen. SDD+SM.
iɛeddan, ifessed-iyi-t waḍu. MẒR. Afessas, afsasan, tefses. SDD+MG.
I/yefsed, ur i/yefsid, ad i/yefsed, Sifsus.
ifessed. MΓN. Ifesden. SDD+SM. Afsad,
lefsad, afessad. SDD+SM. Sefsed,
ttwafsed, msefsed. Ft
fser [fser] : fser. MG+GWT || ɛelleq
kra i yiṭij (i waḍu) akken ad
yekkaw. MD. Iceṭṭiḍen i tessared ftat [afṯaṯ]
[afṯaṯ] : a/uftat. SM+ML ||
yemma, fesreγ-ten nekki . MẒR. anegzum n uksum ( n uɛeqqa n
I/yefser, ur i/yefsir, ad i/yefser, tazart). MD. Yefka-yas aftat n
ifesser. MΓN. Ifesren. SDD+SM. Afsar, uksum. SG. iftaten.
afessar, tafessart. SDD+MG. Ttwafser,
*ftatas [afṯaṯas]
[afṯaṯas] : a/uftatas.
msefser.
SM+ML+RB || am yiɛeqqayen n seksu,

77
d iwezwazen. MD. Yewwet-d udfel d ttruḥun γef teftisin, fessren
aftatas/i texnaqt iḥewel-as/tiγilt medden idisan-nsen. SG. Tiftisin.
ihebbel-itt waḍu (asefru). NT.
ftiyt[ṯufṯiyṯ]
ftiyt[ṯufṯiyṯ] : tuftiyt. SM+NT+RB ||
Taftatast (tiftatasin). SG. Iftatasen.
ayen yewwan deg waman. MD. Ččiγ
ẒR. Ftutes.
tamellalt d tuftiyt. SG. tuftiyin.
fteḥ [fṯeḥ] : fteḥ. MG+GWT || Ldi, fsu.
fteḥ
ftiyen [ufṯiyen]
[ufṯiyen] : u/wuftiyen.
MD. Asmi ara yefteḥ ccjer, ini-yas
SM+ML+ SG|| ayen ifettin, s umata ;
ḥedru-d tafsut. MẒR. I/yefteḥ, ur
iɛeqqayen n lxedra, am yibawen,
i/yeftiḥ, ad i/yefteḥ, ifetteḥ. MΓN.
lḥemmes, tajilbant, atg., mi ara
Ifetḥen. SDD+SM. Aftaḥ, leftiḥ (n
wwen deg waman. MD. Uftiyen mi
ufus), lmeftaḥ, (a)fettaḥ. SDD+MG.
ara ten-yečč yiwen, ttcufun-as
Ttwafteḥ.
aɛebbuḍ. NT. Tuftiyin.
ftek [fṯeḵ]
[fṯeḵ] : ftek. MG+GWT || kkes-d
[fṯu] : ftu. MG+ GWT || ini-d aya d
ftu [fṯu]
kra n yiẓra seg uγrab n uxxam,
waya Yeḥlel, neγ yeḥrem. MD. Tura,
tkecmeḍ syin. MD. Asmi ibennun
win iɛeddan kan ad d-yeftu. MẒR.
medden ixxamen-nsen s ublaḍ,
I/yefta, ur i/yefti, ad i/yeftu, ifettu.
imakaren fettken iγerban s
MΓN. I/yeftan. SDD+SM. Lfettya,
tnugwin. MẒR. I/yftek, ur i/yeftik,
lmefti (ccix).
ad i/yeftek, ifettek. MΓN. Ifetken.
SDD+SM. Aftak, afettak, leftek. (?). ftutes [fṯuṯes]
[fṯuṯes] : ftutes. MG+GWT ||
uγal d iwezwazen, d iɛeqqayen, d
ftel [ftel,
[ftel, fṯel]
fṯel] : ftel. MG+GWT || err
ibzizen. MD. Seksu-inem yetteftutus
awren (n yirden, n temẓin) d seksu,
weḥd-s, mačči am win i d-nečča
d berkukes, atg. MD. Seksu i d-
iḍelli deg uxxam n tmeγra,
fettlen i tmeγriwin, mačči am win n
yeɛukker. MẒR. I/yeftutes, ur
yall ass. MẒR. I/yeftel, ur i/yeftil, ad
i/yeftutes, ad i/yeftutes,
i/yeftel, ifettel. MΓN. Ifetlen.
i/yetteftutus. MΓN. I/yeftutsen.
SDD+SM. Aftal (leftil), lfetla. SDD+MG.
SDD+SM. Aftutes, aftatas. SDD+MG.
Ttwaftel.
Seftutes.
[fṯi] : fti. MG+GWT || nnerni,
fti [fṯi]
frurex, aget. MD. Adrum-nneγ yefti, Fu
win-nsen yenger. MẒR. I/yefti, ur
i/yefti, ad i/yefti, ifetti. MΓN.
I/yeftin. SDD+SM. Fetti (afti). fucal [ṯifucal]
[ṯifucal] : ti/tfucal. SM+NT+SG ||
SDD+MG. Sefti, ttwafti. tiγunam (iγsan) yellan deg yiγallen
n umdan. MD. Axxam ideg
ftilt [ṯafṯilt]
[ṯafṯilt] : ta/teftilt
ta/teftilt.. SM+NT ||
tettwaliḍ, s tfucal n yiγallen-iw i d-
llamba (llampa) ; allal i d-yettakken
yuli.
tafat. MD. Snat n teftilin i yellan deg
texxamt-is. SG. Tiftilin. fud [afuḏ]:
[afuḏ]: a/ufud. SM+ML || 1. deg
uḍar, ayen yellan ddaw tgecrirt.
ftist [ṯaftisṯ]
[ṯaftisṯ] : ta/teftist. SM+NT ||
MD. Seg wasmi yeγli, ur yezmir ad
amkan i yellan γef yiri n wasif, n
iḥerrek afud-is. || 2. tazmert, lğeḥd.
lebḥer, yeččur d rrmel. MD. Deg
MD. Afud iğehden, a gma ! SG.
unebdu, mi ara yeḥmu lḥal,
Ifadden.

78
fuḥ
fuḥ [fuḥ] : fuḥ. MG+GWT || sɛu rriḥa fur [fuṛ]
[fuṛ] : fur. MG+GWT || rugget ;
n diri ; ttriḥ mliḥ-mliḥ. MD. Bu snin seww učči s yiraggen (lefwar) n
yettfuḥ yettfuḥ, issired neγ iqqim !. teccuyt. MD. Tanwalt n lefwar tif
MẒR. Ifuḥ, ur ifuḥ, ad ifuḥ, tiyaḍ, acku ur t-hellek ara amdan.
i/yettfuḥ. MΓN. Ifuḥen. SDD+SM. MẒR. Ifur, ur ifur, ad ifur, i/yettfur
Lfuḥa, afuḥan. SDD+MG. Sfuḥ. (i/yettfuru). MΓN. Ifuren. SDD+SM.
Lefwar, tafewwart. SDD+MG. Sfur.
fukt [ṯafuḵṯ]
[ṯafuḵṯ] : ta/tfukt. SM+NT || iṭij ;
azγal n yiṭij. MD. Irgazen d tlawin [fuṛaṛ] : furar. SM+ML || ayyur
furar [fuṛaṛ]
deg tmurt-nneγ, am wayyur d tfukt wis sin deg iseggas. MD. Luleγ deg
: ttmeẓran, ur ttemlilin. tlemmast n furar. SG. Ifuraren.
fula [fula, lfula] : fula. SM+ML || aṭṭan *furaren [ifuṛaṛen]
[ifuṛaṛen] : i/yifuraren.
n tuγmas. MD. Aseḍsu-ines d ilem, SM+ML+SG || furar yakk d furar, yakk
tuγmas-is tečča-tent fula. d furar. MD. Ha d iṭij, ha d asigna, d
tignewt n yifuraren.
funast [ṯafunasṯ]
[ṯafunasṯ] : ta/tifunasin.
SM+NT || tawtemt n uzger. MD. D furk [afurk] : a/ufurk. SM+ML || icig
tawmat i yettuγalen d tafunast. ML. n useklu (ttejra). MD. Tesɛa acḥal n
Afunas (ifunasen). SG. Tifunasin. yifurkawen. SG. ifurkawen.
MGD. Tistet (tista, tisita).
furr [furr] : furr. MG+ GWT || ldi-yas
funnec [funnec] : funnec. MG+GWT || imi-s i uγersiw, twaliḍ ma ur t-yuγ
sɛu anzaren d usbiḍen (ɛewjen), kra, teẓreḍ acḥal n tuγmas i γur-s
neγ qqlen γer daxel. MD. Yewwet-it (acḥal deg leɛmer-is). MD. Ruḥeγ
s wukkim, yesfunnec-it. MẒR. γer umsuji n tuγmas, ifurr-iyi
I/yefunnec, ur i/yefunnec, ad aseḍsu-inu. MẒR. Ifurr, ur ifurr, ad
i/yefunnec, i/yettfunnuc. MΓN. ifurr, i/yettfurru. MΓN. Ifurren.
I/yefunncen. SDD+SM. Afunnec, SDD+SM. Afurru.
afuncan. SDD+MG. Sfunnec.
fus [afus] : a/ufus. SM+ML || 1. deg
funzer [funzer]
[funzer] : funzer. MG+GWT || yiγil n umdan, amur-nni ideg llan
efk-d idammen seg wanzaren-ik yiḍuḍan. MD. Yewwet afus i
(im). MD. Yessuget tiγimit γer yiṭij, ucennay. || 2. ayen deg wacu i
dγa yeffunzer-d. MẒR. I/yeffunzer, ttaṭṭafen medden kra n tγawsa
ur i/yeffunzer, ad i/yeffunzer, (dduzan). MD. Afus n ugelzim
i/yettfunzur. MΓN. I/yeffunzren. (aqabac, snitra...) ḥercaw. || 3.
SDD+SM. Afunzer. SDD+MG. Sfunzer, tudmawin, tijɛelt. MD. Mačči d win i
msefunzer. tt-id-iḥellen s tidi-ines i irebbḥen,
serbaḥen medden s ufus. NT.
fuqqes [fuqqes] : fuqqes.
fuqqes. MG+GWT ||
Tafuset (tifastin). SG. Ifassen.
sɛu tafeqqust deg wadan-ik. MD.
Win yesɛan yir arraw, ad t- *fuyan [afuyan, awfayan] :
sfuqqsen. MẓR I/yeffuqqes, ur a/ufuyan. SM+ML+RB || aččuran,
i/yefuqqes, ad i/yeffuqqes, aṭuqtan, azehran. MD. D afuyan,
i/yettfuqqus. MΓN. I/yeffuqsen. amek ara yazzel ?! NT. Tafuyant
SDD+SM. Afuqqes, afeqqus. SDD+MG. (tifuyanin). SG. ifuyanen. MGL.
Sfuqqes, ttwafuqqes, mesfuqqes. Arqaqan, aḍeɛfan. ẒR. Awfay (ufay).

79
fuz [fuz] : fuz. MG+ GWT || agar wiyaḍ Fɛ
deg tḥerci neγ deg wayen-nniḍen.
MD. Ifaz deg yal kra. MẒR. ifaz, ur fɛel [fɛel] : fɛel. MG+ GWT || xdem ;
ifaz, ad ifiz, i/yettfiz. MΓN. Ifazen. eg. MD. Nekni mačči d lehdur kan,
SDD+SM. Lfayza (isem n tmeṭṭut). ayen i d-neqqar, nfeɛɛel-it. MẒR.
i/yefɛel, ur i/yefɛil, ad i/yefɛel,
fuzzel [afuzzel] : a/ufuzzel. SM+ ML ifeɛɛel. MΓN. ifeɛlen. SDD+SM. lefɛa
|| ssenf n yimγi n udrar. MD. Mi ara
terγ teẓgi, ad rγent ttjur, imeqqi-d
deg-s ufuzzel, asezzu, atg. MD.
Ifuzzal.

Fw, fy

fwad [afwaḏ]:
[afwaḏ]: a/ufwad. SM+ML ||
turin. MD. Deg tmurt-nneγ, ntett
ateɛɛaliq : afwad, tasa, ul, aḍiḥan,
atg. NT. Tafwadt (tifwadin). SG.
Ifwaden.
fyir [afyir] : a/ufyir. SM+ML || deg
tmedyezt (asefru), d azlem n
wawalen. MD. Asefru-inek isɛa 35 n
yifyar, γezzif ! SG. ifyar.
fyirt[ṯafyirṯ]
fyirt[ṯafyirṯ] : ta/tefyirt. SM+NT ||
deg tseddast, d azrar n wawalen i
yesɛan anamek. MD. Tella tefyirt n
umyag, tella tin n yisem. SG.
Tifyirin (tifyar).

Fz

fza [ṯafza]
[ṯafza] : tafza. SM+NT || ssenf n
uḍγaγ (ablaḍ, aẓru). MD. Tafza
teqqur, yezmer yiwen ad yebnu
yes-s, mačči am yikecfeḍ.
SG.Tafziwin.

fzim [afzim] : a/ufzim. SM+ML || ẒR.


abzim. NT. Tafzimt (tifzimin). SG.
Ifzimen.

80
i/yettgabar. MΓN. Igubren. SDD+

G SM. Agaber, amgaber. SDD+ MG.


ttugaber, ttwagaber, mgaber.
galgam [agalgam] : a/ugalgam.
SM+ML || afurk, icig aleqqaq. MD.
Mi ara tferseḍ tazemmurt, γurek
g [ga/ǥa]
[ga/ǥa] : g/G.
g/G.|| Asekkil wis 8 n ad tgezmeḍ igalgamen, xaṭer d
ugemmay n tmaziγt. widak ara d-yefken nnwar qabel. .
SG. Igalgamen (igulgam).
g[g] : g. TJR + NZΓ || talγa tawezlant
n tenzeγt “seg” neγ “deg”, tettili ganği [ganği] : ganği. MG+GWT ||
gar umyag d yisem neγgar yisem kcem γer lɛesker, tiliḍ d aɛsekri
dyisem-nniḍen, yerna isem ara γef waṭas n yiseggasen. MD.
tt-id-iḍefren yettili deg waddad Leqbayel, zik, ur ttganğin ara,
amaruz. MD. Amyag + isem : Ufiγ-t kerhen lxedma n lɛesker. MẒR.
(de)g uxxam ; yeffeγ-d (se)g I/yegganǧi, ur i/yegganǧi, ad
uxxam. Isem + isem : Aqcic-a seg i/yegganǧi, i/yettganǧay. MΓN.
temẓi-ines d amuḍin. I/yeggunğan. SDD+SM. Aganǧi,
amganǧi, lemgaǧiya. SDD+MG.
g [eǥ]
[eǥ] : eg. MG + GWT || 1. xdem, sganǧi.
sker. MD. Ccah, i yi-iga rray-iw! ||
2. ğɛel, err. MD. Ad neg d kečči i d gant [ṯagant]
[ṯagant] : tagant. SM+ NT ||
aselway, d acu ara txedmeḍ ? aḥebbus n lxedma, n tγuri. MD.
MẒR. Iga, ur igi, ad i/yeg, i/yetteg. Lmeɛna n : Eg tagant, d : ḥbes
MΓN. Igan. SDD+SM. Imigi. SDD+MG. lxedma neγ taγuri. Tagant d
mmag. ttawil swayes i suturen
ixeddamen, inelmaden, atg.,
izerfan-nsen.
Ga, gb gar [ǥar]
[ǥar] : gar. TJR+NZΓ || tettili
ama deg tefyirt n yisem ama deg
tin n umyag, tessekcam-d isem
ga [tuǥa]
[tuǥa] : tuga. SM+ NT || leḥcic deg waddad amaruz. MD. Taluft-a
am uẓekkun, taẓekkunt, ifis, atg., ad teqqim gar kečči d nekki
ay ttağğan-t ad yeqqar i wakken (tafyirt n umyag). D afrux gar
ad yuγal d awraγ; ttaken-t i lmal tezyiwin-is (tafyirt n yisem).
deg ccetwa. MD. Am uγyul yeččan gar [uǥar]
[uǥar] : ugar. TJR. MRN ||
tuga, am urgaz yensan deg lexla. teskany-d taγara n lḥaǧa, tella
MGD. Asaγur. kter n tiyaḍ. MD. Yečča ugar n
ga |ṯaǥa]
|ṯaǥa] : taga. SM+NT || ssenf n terbuyt n seksu, rnu mazal yelluẓ.
lxedra i d-yettaken igeṭṭucen ; gar [aǥ°ar,
[aǥ°ar, aǥar]
aǥar] : agar. MG+ ΓR ||
tettmeččay mi ara terugget deg ggru ; qim ur seɛɛu ara azal. MD.
waman, syin akin tettili deg Eğğ-itt ad tagar, ḥedd ur d-
useqqi n seksu, tiɛesbanin, atg. yesteqsay γur-s. MẒR. yugar, ur
MD. Γas ur iyi-d-yeɛjib ara seksu, yugar, ad yagar, i/yettagar. MΓN.
γef wudem n taga ad t-ččeγ. Yugaren. SDD+SM. Anagar. SDD+SM.
gaber [gaḇeṛ]
[gaḇeṛ] : gaber. MG+GWT || siger.
qsed ; err lwelha-k (-m) γer kra garaj [agaṛaj]
[agaṛaj] : a/ugaraj. SM+ ML ||
(neγ γer ḥedd) iwakken ad t- tazeqqa anda i ggaren medden
takreḍ, ad as-tawiḍ kra γlayen. ṭṭumubilat-nsen, ikumya, atg. MD.
MD. Iguber afniq n temγart. MẒR. Mi d-yessufeγ takerrust-is seg
iguber, ur iguber, ad igaber, ugaraj, yufa-yi-d ttrajuγ-t. NT.
81
Tagarajt (tigarajin). SG. igarajen. gbur [aǥbuṛ]
[aǥbuṛ] : a/ugbur. SM+ ML ||
MGD. Aseddari (taseddarit). ayen inettaf deg tazwara neγ
taggara n udlis (n tezrawt); deg-s,
garfa [ṯaǥarfa]
[ṯaǥarfa] : ta/tgarfa. SM+ NT
imeγri yezmer ad yaf izewlen d
|| ssenf n ugḍiḍ (ṭṭir, afrux)
wuṭṭunen n yisebtar n yimuren ,
aberkan, ittett lğifat neγ aksum
n yixfawen n udlis (n tezrawt), ad
imirḍus. MD. Ma tezzint tgarfiwin
yeɛlem s umata acu yellan deg-s,
deg igenni, in-as d kra n yimirḍus
ɛef waci i d-yettmeslay. Ulac
iγef ttezzint. SG. Tigarfiwin. ML.
adlis, ulac tazrawt ur nli agbur.
Agarfiw (igarfiwen).
MD. Llan kra n yidlisen mači
*garfiw [aǥarfiw]
[aǥarfiw] : a/ugarfiw. SM+ dayen yuran deg uzwel-ines ara
ML. || ẒR. tagarfa. tafeḍ daxel, seγlaḍen, γef wayen i
garraw [aǥarraw] ilaq yiwen ad iṭil agbur, d tasarut
[aǥarraw] : a/ugarraw.
SM+ML || deg tkurt n lqaɛɛa, γur-s i
n udlis. SG. igburen. MGD. Aγawas.
d-ttmiren yillawen. MD. Agarraw gdez [gḏez]
[gḏez] : gdez. MG+GWT ||
n Aṭlantik d win yezdin timura n zzegzew ay aksum. MD. Mi ara
Lurup d tid n Marikan. SG. yečč yiwen tiγrit s tγawsa n
Igarrawen. wuzzal, tili ur d-jriḥen ara
garru [aǥaṛṛu] idammen, qqaren-as Yegdez
[aǥaṛṛu] : a/ugarru. SM+ML ||
uksum, meḥsub : yemmug d
iferr n dexxan i berrnen medden i
azegzaw mliḥ ; tizegzewt n ugdaz
wakken ad t-swen. MD. Llan wid
truḥ γer tebrek. Yella ugdaz n
ur d-nettaγ ipakiyen n dexxan,
ɛeyyu neγ mi ara yeddu yiwen
ttaγen-d cceɛra d lmassa, dγa d
aṭas, mači ala seg tiγrit i geddzen
nutni i ibernen igurra. SG. Igurra
yimdanen. md. Iḍelli nuli γer
(lgarwat).
udrar d tarbaɛt, aṭas i nelḥa γef
gart |ṯuǥarṯ]
|ṯuǥarṯ] : tugart. TJR+MQN || uḍar, ass-a, gedzeγ merra, ur
abeɛda, xersum. MD. Win d-yusan zmireγ ad beddeγ. MẒR. I/ yegdez,
mreḥba yes-s, ad yečč, ad isew, ad ur i/ yegdiz, ad i/yegdez, igeddez
ines, tugart ma d kečči. (?). SDD+SM. Agdaz, amegdaz. SDD+
MG. ttwagdez.
gawa [aǥawa]
[aǥawa] : A/ugawa. SM+ML ||
amezdaγ n tmurt n Yigawawen, gdud [aǥḏuḏ]
[aǥḏuḏ] : a/ugdud. SM+ ML ||
yiwet n temnaṭ deg tmurt n 1. medden, lγaci, cceɛb, aγref. MD.
Leqbayel. MD. Γur at Bgayet, kra n Kker fell-ak, ay agdud n tmurt-
win izedγen deg tama n Tizi- nneγ ! || 2. imferrğen, imeγriyen.
Wezzu d Agawa. NT. Tagawawt MD. Wid yettarun sɛan igduden-
(tigawawin) : tameslayt n nsen, wid yettgen amezgun neγ
Yigawawen + tameṭṭut n Ugawa. sinima, sɛan daγen wid-nsen. SG.
SG. Igawawen. Igduden.
gazu [aǥazu]
[aǥazu] : a/ugazu. SM+ML || gduda [ṯaǥḏuḏa]
[ṯaǥḏuḏa] : ta/tegduda.
aɛenqud uγur nettḍent SM+ NT || deg tsertit, d tuddsa
tɛeqqayin, ama d tẓurin, ama d yebnan γef leḥkem n ugdud. MD.
ttmer (tini). MD. Yefka-yi-d yiwen Lezzayer d tagduda, axaṭer tesɛa
n ugazu n tẓurin, ad ibarek Rebbi, aselway i d-yesbedday ugdud s
ad cfuγ fell-as. NT. Tagazut tefranin ; tamurt n Lmerruk d
(tiguza). SG. Iguza. MGD. aɛenqud. tagelda, acku tesɛa agellid. SG.
Tigduda.
gdut [ṯuǥḏuṯ]
[ṯuǥḏuṯ] : tugdut. SM+ NT ||
Gb, gd, gḍ
gḍ deg tsertit, d idles i yebnan γef
temlellit n rray d leḥkem, γef

82
tlelliyin, am tin n wawal, tin n Igeldunen.
usuddes, n tdukli, atg. MD. Llant
gella [ṯaǥ°ella,
[ṯaǥ°ella, ṯaǥella] : ta/tgella.
tegduda anda i ulac tugdut, llan
SM+NT || ayen yettmeččan. MD.
tgeldiwin anda tella. SG. tugdutin.
Yuɛer limin n tgella d lemleḥ,
MGD. tadimuqraṭit.
bab-is ur asent-yettanef. MGD.
gḍiḍ [aǥḍiḍ] : agḍiḍ/ugḍiḍ.
agḍiḍ/ugḍiḍ. SM+ML Učči, lɛic, lmakla, rrzeq.
|| aγersiw bu wafriwen rnu
gedha [gedha] : gedha. TJR+awal
yettafeg. MD. Ay agḍiḍ ɛelli deg
berra i tseddast || qqaren medden
yigenwan, awi-yi-d lexbar yellan.
i win (tin) igan (i d-yennan) kra
NT. tagṭiḍt (tigḍaḍ). SG. igḍaḍ.
yifen kullec. MD. Gedha s yemma-
MGD. ṭṭir, afrux.
k i k-id-yurwen !
gedged [ gedged] : gedged.
Ge TJR+MRN || Yemmal-d taγara n kra
n tγawsa yemɛadalen d tayeḍ
swaswa. MD. Tawwurt i d-tuγeḍ
gecrirt [ṯ
[ṯaǥecrirṯ] : ta/tgecrirt. tekfa-d gedged kan.
SM+ NT || amur alemmas deg uḍar, gedrez [iǥeḏrez]
[iǥeḏrez] : i/yigedrez.
anda akken yettneḍfas. MD. Yuγ- SM+ML || 1. ssenf n udfel ; igedrez
itt deg tgecrirt, ur yezmir ara ad iγelli-d am yiblaḍen seg yigenni.
yeddu. ML. Agecrir (igecrar). SG. MD. Yeγli igedrez, yexdem
Tigecririn (tigecrar). tawaγit, win yeṭṭef deg ubrid,
geffur [aǥeffur]
[aǥeffur] : a/ugeffur. ifeddex-it, iqermuden yerẓa-ten,
SM+ML || d aman i d-iγellin seg lexyuḍ n trisit d wid n tilifun
yigenni, mi ara texser tegnewt. iqreḍ-iten. || 2. ssut i d-yettaǧǧa
MD. Ur ttfessir ara iceṭṭiḍen ass-a, umeslay mi ara ddakklen at
ḥedru-d ageffur! NT. taddart ad xedmen kra lwaḥid,
Tageffurt(tigeffurin). SG. yecban tiwizi. MD. Yuget yigedrez
igeffuren. MGD. Lgerra, lehwa, ass-a deg taddart, waqila tella
aγebbar. twizi. SG. igedrizen.
gejdur [a [aǥejḏur]
ǥejḏur] : a/ugejdur. geḥḥel
geḥḥel [geḥḥel] : geḥḥel. MG+ GWT
SM+ML || mi ara yemmet umdan || Eg taẓult neγ legḥul i lecfar n
deg uxxam, ttruyent tlawin, wallen, akken ad cebḥent, neγ d
ttsuγunt, cerrwent-d leḥnak- ddwa, mi ara tettrunt. MD. Iruḥ ad
nsent s waccaren-nsent. MD. as-igeḥḥel, yesderγel-itt. MẓR.
Lxalat tura ur kkatent ara Igeḥḥel, ur igeḥḥel, ad igeḥḥel,
agejdur, tid n zik kkatent agejdur i/yettgeḥḥil. MΓN. Igeḥḥlen.
rennunt aminur. SG. Igejduren. SDD+SM. Ageḥḥel, amgeḥḥel,
MGD. Amnir (aminur). legḥul (lekḥul, leḥkul). SDD+MG.
Ttwageḥḥel, mgeḥḥel.
gelda [ṯaǥelǥa]
[ṯaǥelǥa] : ta/tgelda. SM+NT
|| deg tsertit, d ssenf n leḥkem gel [uǥel]
[uǥel] : u/wugel.
wugel. SM+ML ||
anda yeḥkem ugellid (neγ tuγmest yellan γer zdat n useḍsu.
tagelliḍt). MD. Deg Lurup, aṭas n MD. Deg tuγmas n umdan, llan
tlura d tigeldiwin. SG. Tigeldiwin. wuglan, llant tesyar, llant tuγmas
n leɛqel. NT. Tiglect (tuglacin). SG.
geldun [aǥelḏun]
[aǥelḏun] : a/ugeldun. Uglan. MGD. Tiγmest, taγennust.
SM+ML || mmi-s n ugellid. MD.
Ageldun Faruq n tamurt n Maser gellid [aǥelliḏ]
[aǥelliḏ] : a/ugellid. SM+ ML
yesɛa imir 16 n yiseggasen deg || win i d-yettilin γef uqerru n
leɛmer-is asmi i yuli γer leḥkem. tgelda, d netta i yesselḥayen
NT. Tageldunt (tigeldunin). SG. lecγal-is. MD. Masensen d agellid
83
n tgelda n Yimasilen. NT. SDD+MG. Mgemmen.
Tagellidt (tigellidin). SG. Igelliden.
gemmi [ṯiǥemmi]
[ṯiǥemmi] : ti/tgemmi.
gellil [iǥellil]
[iǥellil] : igellil/yigellil.
SM+NT || 1. ayen tekseb twacult,
SM+ML || win ur nessekfi iman-is.
ama d cci, ama d akal neγ d lmal.
MD. Segmi d-yekker d igellil, ur
MD. Tigemmi n yimawlan d nettat
yerbiḥ netta, ur yesserbeḥ widak-
i d kulci. || 2. ayen tla tmurt, ayen
is. NT. Tagellilt (tigellilin). SG.
i d-yewret uγref seg yizri-nes d
Igellilen. MGD. Aẓawali, ameγbun.
idles, s umata. MD. Tigemmi n
MGL Amerkanṭi.
Yimaziγen γur-s azal meqqren
gellil
gellil [aǥellil]
[aǥellil] : a/ugellil. SM+ML || nezzeh.
amdan aɛeqli, ur nxeddem ara
gemmun [aǥ
[aǥemmun] :
ayen ifesden. MD. Ad iḥrez Rebbi
a/ugemmun. SM+ML || tadrart,
mmi-m, d agellil. MGD. Amtawli,
aɛemrur, aɛemmur. MD. Yessers
imhedden. MGL. amcum.
isγaren d agemmun. NT.
gelmiḍ
gelmiḍ [aǥelmiḍ/ṭ] : a/ugelmiḍ. Tagemmunt (tigemmunin). SG.
SM+ ML || ayen yettawi yimi d Igammunen.
aman neγ d ayen yecbab aman
gen [ǥen]
[ǥen] : gen.
gen MG+GWT || ṭṭes ;
(isusfan, lqahwa, latay, ...). MD. Mi
nuddem ; ur d-ttaki, ur d-ttekkar,
ara d-yeččar ugelmiḍ-is d
d lawan n usteɛfu. MD. Igen armi
imetman, ad yessusef γer lqaɛɛa.
d azal, rnu ur yerwi ara iḍes. MẒR.
SG. Igelmiḍen.
Igen. ur igin, ad igen, i/yeggan.
gelmim [aǥelmim]
[aǥelmim] : a/ugelmim. MΓN. I/yegnen. SDD+SM. Taguni,
SM+ ML || amkan i yebna umdan i amgun. SM+MG. Sgen, ttwasgen.
wakken ad d-yejmeɛ aman i
gender [ǥender]
[ǥender] : gender. MG+GWT
useswi (tissiwt) n tebḥirt d win n
|| 1. sɛu idrimen aṭas-aṭas. MD.
lmal. NT. Tagelmimt (tigelmimin).
Widak ignedren, d widak yesɛan
SG. Igelmimen.
idrimen iberkanen. || 2. ččar armi
gemmaḍ
gemmaḍ [aǥemmaḍ] : ur tezmireḍ ara ad ternuḍ ula d
a/ugemmaḍ.
a/ugemma ḍ. SM+ML || tama i d- kra. MD. Mi teččiḍ armi
iqublen win yesttmeslayen, teggendreḍ, tiniḍ-d imensi diri-t.
yettwali-t meɛna yebɛed fell-as. MẒR. Igender, ur igender, ad
MD. Win iγef tettnadiḍ, yezdeγ igender, i/yettgendir. MΓN.
deg ugemmaḍ-ihin, gar-aγ asif. Ignedren. SDD+SM. Agender,
NT. Tagemmaṭ (tigemmadin). SG. tagnedranit, asgender. SDD+MG.
Igemmaḍ (igemmaḍen). Ttwagender, sgender.
gemmay [aǥemm
[aǥemmay]
ǥemmay] : gendur [a
[aǥendur]
ǥendur] : a/ugendur.
a/ugemmay. SM+ML || azrar n SM+ML || amur deg wudem n
yisekkilen s wayes ttarun umdan neγ n uγersiw i d-yezgan
medden tutlayt, yebḍa γef teγra d nnig n wallen, anyir, tawenza,
tergalin. MD. Deg ugemmay n asenduḥ. MD. Wissen d acu i as-
tmaziγt n wassa, llan 32 n nniγ ur as-yehwi ara, yekres
yisekkilen. SG. Igemmayen. agendur-is. NT. Tagendurt
(tigendurin). SG. Igenduren.
gemmen [[ǥemmen]
ǥemmen] : gemmen.
MG+GWT || ttkel,
ḍmeɛ. MD. Leflani, genni [iǥenni]
[iǥenni] : i/yigenni. SM+ML
ma igemmen (yettgemmen) ḥedd || ayen ur nelli deg (neγ γef)
fell-as, d argaz d wawal. MẒR. lqaɛɛa, yettqabal-itt-id. MD. lbizan
Igemmen, ur igemmen, ad ttafgen deg yigenni. SG. Igenwan.
igemmen, i/yettgemmin. MΓN.
gennur [aǥennur]
[aǥennur] :
Igemmnen. SDD+SM. Agemmen.
agennur/ugennur.
agennur/ugennur. SM+ML || 1.
84
ttabani, aɛmam, taɛessabt, i sɛan yakk medden igerdasen,
ttcuddun i uqerruy-nsen, meɛna am wakken ur γrin, ur
semtuttulen-t aṭas n yiberdan, d fhimen. SG. Igerdasen.
aγezfan. MD. D imγaren i
gerger [gerger] : gerger. MG+GWT
yettcuddun agennur. || 2. win
|| sɛu ssut n waman mi ara
ifeqɛen γef wayeḍ neγ issaɛlay
ttazzalen deg terga (deg yiγzer),
iman-is fell-as, yettɛassa ad yuγal
mi ara d-teffγen seg tbeqbaqt, seg
γur-s ad as-yessuter leɛfu. md.
ucmux. MD. Ass-a izad lḥamu,
Ussan-a txedmeḍ fell-aγ agennur,
acḥal i sgergreγ n waman yerna
yerna mebla sebba. NT. Tagennurt
mazal ffudeγ. MẒR. I/yeggerger,
(tigennurin). SG. Igennuren.
ur i/yeggerger, ad i/yeggerger,
ger [ǥer]
[ǥer] : ger.
ger MG+GWT || sekcem i/yettgergir. MΓN. I/yegregren.
kra γer daxel. MD. Ger tiγeṭṭen-ik SDD+SM. Agerger, agergur,
s axxam, tessufγeḍ-d ulli-nni. asgerger. SDD+MG. Ttwagerger,
MẓR. Iger(yegra), ur igir (igra), ad sgerger, ttwasgerger.
iger, iggar. MΓN. I/yegren. SDD+SM.
gergis [aǥerǥis]
[aǥerǥis] : a/ugergis. SM+ML
Agray, timgirt, taguri. SDD+MG.
|| yettili gar yiγsan, deg lemfasel
Ttwager, sger, mger.
n umdan (d uγersiw). MD.
ger [iǥer]
[iǥer] : i/yiger. SM+ML || Qerḥent tgecrar-is, axaṭer teḥfa
aγeggad, aḥriq, lmelk. MD. Yezreɛ tadimt n ugergis i yellan gar
iger d timẓin, wayeḍ d irden. NT. yiγsan-is. NT. Tagergist. SG.
Tigert (tigrin, tirgratin). SG. Igran. Igergisen.
gerbi [aǥ°erḇi,
[aǥ°erḇi, aǥerḇi] : a/ugerbi. gerjum [aǥerjum]
[aǥerjum] : a/ugerjum.
SM+ ML || aɛecciw, ajdar ; axxam SM+ML || 1. tabuḥcict ; deg yiri n
yebnan s uγanim, s yisγaren, umdan (n uγersiw), d aẓrem ideg
anda yeggan lmal, ideg ggaren yettɛedday wučči, aman γer daxel
medden alim, tuga, atg.. MD. n uɛebbuḍ. MD. Ma yella ur
Agerbi-nni ɛeddan fell-as acḥal d yettwagzem ara ugerjum n
aseggas, ur yeγli ara, mazal-it uɛejmi, ini werɛad yemmut. || 2.
ibedd. NT. Tagerbit (tigerbiyin). ssut n taγect. MD. Ccix-nneγ
SG. igerbiyen. yeqwa ugerjum-is, mi ara yedden,
sellen-as-d deg ugemmaḍ-ihin i
gerbil [a
[aǥer
ǥerḇil]
ǥerḇil] : agerbil/ugerbil.
wasif. NT. Tagerjumt (tigerjumin).
SM+ML || taqeffalt tameqqrant i
SG. Igerjumen.
yettilin deg ubalṭun (akebbuḍ).
MD. Ad ak-id-wajhent, ma *germi [aǥermi,
[aǥermi, awermi] :
xeddmen medden agerbil i a/ugermi. SM+ML || ẒR. Awermi.
tekbert ! NT. Tagerbilt (tigerbilin).
gerruj [aǥerruj]
[aǥerruj] : a/ugerruj.
SG. Igerbilen (igerbiyyal).
SM+ML || adrim, ddheb d lfeṭṭa;
gercal [aǥercal]
[aǥercal] : a/ugercal. ayen isɛan azal meqqren, yeɛziz
SM+ML || amexluḍ n yilemcan n γef umdan, yettaf-it deg teswiɛin
temẓin, d wid n ublul d wid n n cedda. MD. D lxedma, i d agerruj
yirden ; ttakken-t medden i lmal, ur nettfakka. NT. Tagerrujt
akken ad irebbi aksum. MD. (tigerrujin). SG. Igerrujen.
Ssmid-a ur bnin, ur yesɛi leγri,
gerruyt [[ṯaǥerruyṯ]
ṯaǥerruyṯ] : ta/tgerruyt.
abḥal d agercal. MGD. Tiwzit.
SM+ NT || lγella n kra n lesnaf n
gerdas [aǥerḏas]
[aǥerḏas] : a/ugerdas. lxedra, am lleft, zzrudiya. MD.
SM+ML || lkaγeḍ n ttbut i d- Lleft, nnig wakal, yesɛa afriwen;
yettawi umdan mi ara yekfu ddaw-as, yesɛa tagerruyt. SG.
taγuri neγ tannant. MD. Tura, Tigeryin (tigerruyin). MGD.

85
taqerruyt n lleft (neγ ẓrudiya), yinelmaden ur ẓrin ara amek ad
taleftunt, tagernujt. d-awin izerfan-nsen. MGD. Aṭas.
MGL. drus. ẒR. Aget.
gersa [taǥersa]
[taǥersa] : ta/tgersa. SM+NT
|| allal n wuzzal yettmagan i geṭṭuc
geṭṭuc [aǥeṭṭuc] : a/uge a/ugeṭṭuc.
ugeṭṭuc.
lmaɛun s wayes tkerrz tyuga n SM+ML || taγawsa ilan talγa n
yizgaren. MD. Tagersa-inek teḥfa, uɛekkaz. MD. Ageṭṭuc n taga,
efk-itt i uḥeddad, ad tt-iceffer. SG. ageṭṭuc n spagiṭi. NT. tageṭṭuct
Tigersiwin. (tigeḍcin, tigeṭṭucin). SG. igeḍcen
(igeṭṭucen). MGD. agerjuḍ
*gersi [ṯiǥersi,
[ṯiǥersi, ṯiyersi] : ti/tǥersi.
(igerjuḍen)
SM+NT || takerrust. ẒR. Kres.
*geṭṭuf
*geṭṭuf [aǥeṭṭuf, aweṭṭuf] :
gertil [aǥerṯil]
[aǥerṯil] : a/ugertil. SM+ML ||
a/ugeṭṭuf.
a/ugeṭṭuf. SM+ML+JML || ẒR.
taγawsa n wusu yettmagan s
aweṭṭuf.
lḥelfa, s wusran, s nnilu ; tessun-t
medden deg lqaɛɛa. MD. Agertil geṭṭum
geṭṭum [aǥeṭṭum]
[aǥeṭṭum] : a/ugeṭṭum.
a/ugeṭṭum.
yessa, tasumta theyya, Ɛarus SM+ML || ileγ, aɛekkaz azegzaw.
yessetḥa, yeḥwaǧ timsiɛfa. MD. MD. Yewwet-it s ugeṭṭum n
Tagertilt (tigertiyal, tigertilin). rremman. SG. Igeḍman.
SG. Igertal (igertiyal, igertilen).
geyyart [ṯaǥeyyarṯ/tageyyirt]
[ṯaǥeyyarṯ/tageyyirt] :
gertilt n nnbi [ṯaǥerṯilt
[ṯaǥerṯilt n nnbi] : ta/tgeyyart.
ta tgeyyart. SM+NT || iẓuran n
ta/tgertilt n Nnbi. SM+ NT || ssenf tidekt i ttgen medden d asγar n
n leḥcic i iteddun γef yiri n iseḥmu. MD. Times n tgeyyart,
lqaɛɛa. MD. D taḥcict ulac wi tt-yifen. ML. Ageyyir
yettwassnen, tettnuz deg lewaq, (igeyyar/igeyyiren) SG. Tigeyyar
axaṭer deg-s ddwa ; deg-s asafar i (tigeyyarin).
yessefsayen ibeɛlalacen i yellan
deg tegẓelt. MGD. Kesser leḥğer.
*gezzan [agezzan] : a/ugezzan.
SM+ML || win yettgezzinen. ẒR.
geγγac [geγγ°ac, geγγac] : geγγac. Gezzen.
Awal berra i tseddast. || Teqqar-it
* gezzar [a[aǥezzar]
ǥezzar] : a/ugezzar.
tyemmat i uleqqaq, i wakken ad
SM+ML || win igezzren aksum ; win
d-yehder. MD. Geγγac mimmi !
izellun lmal, yettazu-t, yeznuzu
geswaḥ
geswaḥ [ageswaḥ] : a/ugeswaḥ. aksum. MD. Zik, Leqbayel ur
SM+ML || ameγbun, aẓawali neγ ttaken ara yessi-tsen i
win ur nessekfi iman-is s umata. yigezzaren. NT. Tagezzart
MD. Yella ugeswaḥ i k-yecban, a (tigezzarin). SG. Igezzaren. ẒR.
win i yettun lasel-is ! NT. Gzer.
Tageswaḥt (tigeswaḥin). SG.
gezzen [gezzen] : gezzen. MG+GWT
Igeswaḥen.
|| cir ; cellek ; ini-d ayen ara
get [aǥ°eṯ,
[aǥ°eṯ, aǥeṯ] : aget. MG+GWT || yeḍrun uqbel ad d-yelḥeq lawan-
Uγal d aṭas, fti, nnerni. MD. Gten is. MD. Mlaleγ-d d yiwet n
yimeslayen, tifrat ulac. MẓR. tgezzant, fkiγ-as afus-iw,
Yuget, ur yugit, ad yaget, tettmuqul idikel n ufus-iw,
i/yettaget. MΓN. Yugten. SDD+SM. teqqar-d ayen ara yeḍṛun yid-i,
Tuget, tugti, asaget. SDD+MG. am tin i d-yeqqaren deg udlis.
Suget, ttwasuget, myaget. MẒR. Igezzen, ur igezzen, ad
igezzen, i/yettgezzin. MΓN.
*get [ṯuget]
[ṯuget] : tuget. SM+NT || amur
Igezznen. SDD+SM. Agezzen,
ameqqran ; ṭṭaqa, ala drus maḍi i
agezzan. SDD+MG. Ttwagezzen,
ten-ixulfen. MD. Tuget n
mgezzan.
86
Rebbi ! a ḥeqq Sidi Leflani ! .... MD.
Awal γer wayeḍ, ad tafeḍ
Gg yettgalla, yenwa akken ara t-
amnen medden. MẒR. I/yeggul, ur
i/yeggul, ad i/yeggal, i/yettgalla.
gg [egg] : egg. MG + GWT. || 1. xdem, MΓN. I/yeggulen. SDD+SM. Tagalli
sker. MD. Asafar-a tettmaga s (tagallit). SDD+MG. Sgall, mesgall.
uksum aleqqaq. SDD+SM. Igi,
ggani [ggani] : ggani. MG+GWT ||
tigawt, ameggay. SDD+MG. Mmagg.
rğu ternuḍ terğuḍ. MD. Lmut
|| 2. qqu ; ger ayennat-ik, ay
yegguni-t, tegguni-t, yerwel,
awtem, deg uyennat n tewtemt.
yeffer neγ ixdem ayen i as-
MD. Mi tt-yegga, yenγa-tt. MẒR.
yehwa. MẒR. I/yegguni, ur
I/yegga, ur i/yeggi, ad i/yegg,
i/yegguni, ad yeggani, i/yettgani
itegg (ittegg). MΓN. I/yeggan.
(yettganay). MẒR. I/yeggunin.
SDD+SM. Timegga, amaggay.
SDD+SM. Aggani (tagganit),
SDD+MG. Ttwagg, myegg.
amesgani. SDD+MG. sgani.
gg° [egg°] : egg°. MG+GWT || ɛrek ;
*ggara [ṯaggara]
[ṯaggara] : taggara. SM+NT
eg-as aman i urekti, tmesleḍ-t.
|| ẒR. ggru.
MD. Egg-it, msel-it, terreḍ-t γer
tmes ad yeww. MẒR. I/yegga, ur ggaγ[aggaγ]
ggaγ[aggaγ] : a/waggaγ. SM+ ML ||
i/yeggi, ad i/yegg, itegg (ittegg). deg temsiselt, d ssenf n yimesli
MΓN. I/yeggan. SDD+SM. Tiggin. (ssut). MD. Deg tmaziγt tazwawt,
SDD+MG. Ttwagg. imesli yezmer ad γur-s azal
aggaγ, akken i yezmer as yesɛu
* ggaḍ
ggaḍ [aggaḍ, awwaḍ] : SM+ ML ||
azal azenzaγ ; amedya, azal n /K/
ẒR. aweḍ.
deg wawal nker, d aggaγ, maca
ggağ [ggağ] : ggağ. MG+GWT || deg wawal akal, d azenzaγ. SG.
Beddel tamezduɣt ; eǧǧ axxam Aggaγen. MGL. Izenzaγen.
ideg tettiliḍ, truḥeḍ zdeγ wayeḍ.
* ggay [aggay] : aggay/waggay.
MD. Tegguǧ twacult yettidiren
SM+ML || ẒR. awi.
sdat-neγ, qrib mmexlen warrac,
myeḥmalen abḥal d atmaten. * ggayt [ṯaggayṯ,
[ṯaggayṯ, ṯawwayṯ] :
MẒR. I/yegguğ, ur i/yegguğ, ad taggayt. SM+ML || aḥric ; tarbaɛt,
i/yeggağ, i/yettgağa. MΓN. asmil. MD. Amawal n tmaziγt
I/yegguğen. SDD+SM. Aggaği yebḍa d taggayin: llan yimyagen,
(taggağit), ameggaği (imegguğa). llan yismawen, atg. ML. Aggay
SDD+MG. Sgağ, mggağ. (aggayen). SG. Taggayin. ẒR. Awi.
ggami [eggami] : ggami. MG+GWT ggaẓi
ggaẓi [ggaẓi] : ggaẓiγ.
ggaẓiγ. MG+GWT ||
|| ur qebbel ayen ara d-iḥettem awi fell-as zzedwan ; ddhem. MD.
yiwen fell-ak ma ur ak-yeɛjib, agi Yeggaẓi-d fell-asen, rewlen
[ag°i] ; ini ala. MD. Nniγ-as Amek? merra, yiwen ur d-yebded. MẒR.
Tenna-d Ulamek ; tegguma ad I/yegguẓa, ur yegguẓa, ad
teddu. MẒR. i/yegguma, ur i/yeggaẓi, i/yettgaẓi. MΓN.
i/yegguma, ad i/yeggami, I/yettgaẓin. SDD+SM. Aggaẓi.
i/yettgami. MΓN. I/yegguman.
ggent [ṯagg°ent,
[ṯagg°ent, ṯaggent] :
SDD+ SM. Agami (tagamit). SDD+MG.
taggent. SM+NT || abeɛεuc
Mgami.
amecṭuḥ yettwaxedmen am yizi,
ggal [ggal] : ggal. MG+GWT || itteqqes lmal, ladγa izgaren. MD.
senned γer wawal n bab n Mi ara yeḥmu lḥal, izgaren
yigenwan akken ad tesɛeddiḍ ṭṭukkuken mi ara ten-teqqes
awal-ik, ini Welleh ! A ḥeqq taggent. ML. Aggen. MGD. Nniεra
87
(nniɛrat), aggug. I/yeggursel, ur i/yeggursel, ad
i/yeggursel, i/yettgursul. MΓN.
ggeɛmer
ggeɛmer [eggeɛmer] : ggeɛmer.
ggeɛmer.
I/yeggurslen. SDD+SM. Aggursel.
MG+GWT || imγur ay amdan (a
SDD+MG. Sgursel, ttwasgursel.
taγawsa) deg lqedd, deg ccan. MD.
Yeggeɛmer deg tfekka, maca *ggus [aggus] : a/waggus. SM+ML ||
allaγ-is yeqqim d ilem. MẒR. abagus. ẒR. Bges.
I/yeggeɛmer, ur i/yeggeɛmer, ad
i/yeggeɛmer, i/yettgeɛmir. MΓN.
I/yegɛemren. SDD+SM. Aggeɛmer, Gi
taggeɛmert, ageɛmir, asgeɛmer.
SDD+MG. Sgeɛmer, ttwasgeɛmer.
MGD. Imγur.
gi [agi]
[agi] : a/wagi. TJR+RB || awal s
*ggrayt [ṯagg°rayṯ,
[ṯagg°rayṯ, ṯaggray
ṯaggrayṯ]:
aggrayṯ]: wayes i d-neskanay lḥaǧa i d-
ta/teggrayt. SM+NT || awal s wayes yezgan sdat n win yettmeslayen,
yettfakka umdan inaw-ines, amkan-is yeqreb-it. Talγiwin-
lxatima. MD. Inaw, ibeddu s nniḍen n umeskan-a d ti : a ; ayi ;
tezwart, yettfakka s teggrayt. SG. agikana. MD. Axxam-agi d aqdim,
Tiggrayin. ẒR. Ggru. acḥal n lwacul i d-yekkren deg-s.
ggru [gg°ru, ggru] : ggru. MG+GWT gi [aǥi/aǥ°i]
[aǥi/aǥ°i] : agi. MG+GWT ||
|| qim d aneggaru, ulac win ara ggami ; ini Ala. MD. Sawleγ-as,
yilin deffir-k. MD. Deg umaḍal yugi ad d-yas. MẒR. Yugi, ur yugi,
ideg nella, llan tmura yezwaren ad yagi, i/yettagi. MΓN. Yugin.
deg tussnan deg tneflit d tdamsa, SDD+SM. Tugin. SDD+MG. Sagi.
llant tid yeggran. MẒR. I/iggra, ur gider [iǥiḏer] i/yigider SM+ML ||
[iǥiḏer] : i/yigider.
i/yeggri, ad i/yeggru, igerri. MΓN. afrux ilan afriwen meqqrit ;
I/yeggran. SDD+SM. Aggray, yettidir weḥd-s deg tqucac n
taggara, taggrayt, aneggaru, yidurar. MD. Ccan n yigider
asegri. SDD+MG. Segri, myegri. meqqer γer yimedyazen. SG.
ggug [aggug] : a/waggug. SM+ML || Igudar (igidren).
taggent, nniɛra. ẒR. taggent. gig [iǥiǥ]
[iǥiǥ] :i/yigig. SM+ML || tagust ;
ggujel [ggujel] : ggujel. MG+GWT || ipiki ; tahrawt, uzzal ay sentuyen
ggru-d mebla yemma-k (m), medden deg lḥiḍ i wakken ad
mebla baba-k (m), neγ mebla i sin ɛellqen γur-s tiγawsiwin ; neγ deg
n yimawlan. MD. Win iwumi lqaɛɛa, i wakken ad qqnen γur-s
yemmut baba-s, d agujil abrid; taγawsa neγ lmal. MD. Ewt qbel
win iwumi temmut yemma-s, d igagen, truḥeḍ ad tzerrbeḍ. SG.
agujil mertayen (Nz). MẒR. Igagen. MGD. Akti (ikta).
I/yeggujel, ur i/yeggujel, ad
i/yeggujel, i/ yettgujul. MΓN.
I/yeggujlen. SDD+SM. Tiggujelt, Gl
agujil. SDD+ MG. Sgujel, ttwagujel,
mesyujel.
*ggur [aggur] : a/waggur. SM+ML || *glallaz [aglallaz, aǥlallaz]
aǥlallaz] : a/
ẒR. ayyur. uglallaz. SM+ML || amkan anda
yetteglilliz lmal yecban aγyul,
ggursel [ggursel] : ggursel.
aserdun, aqjun, atg. MD. Iγyal gar-
MG+GWT || ur ttruggut, ur teww
asen wa ur ikemmez i wa, daymi i
deg waman. MD. Rriγ γef tmes
tteglillizen, ttḥukkunidisan-nsen
acḥal d tasaɛet, tugi ad teww,
γer lqaɛɛa. SG. Iglallazen. ẒR.
waqila teggursel lbaṭaṭa-nni. MẒR.
Glillez.
88
glaf [aǥ
[aǥ°laf, aǥ
aǥlaf/aǥ
laf/aǥlif] : a/uglaf. SM+ML || aksum ; ajlid yeddlen
SM+ML || tarbaɛt n yibeɛɛac acriḥ d yiγes deg tfekka n umdan
yettafgen, am tzizwa, arẓaẓen, d tin n uγersiw. MD. Ibded uglim
izan, tizit, atg. MD. Mi ara teččar γef yiγess. NT. Taglimt
teγrast d tzizwa, teffγent, (tigelmatin, tiglimin). MD.
ttruḥunt d igelfan. SG. Igelfan Igelman.
(iglafen).
glu [ǥlu]
[ǥlu] : glu. MG+GWT || Awi yid-
*glect |ṯuglecṯ] : tuglect. SM+NT || k kra imi d win ay d abrid-ik. MD.
ugel aṭiṭuḥ. MD. Lḍufan mi ara Ma tuγaleḍ-d tikelt-nniḍen, glu-d
yebdu ad d-yessemγay, iseɛɛu s yelli-k. MẓR. I/yegla, ur i/yegla,
tuglacin. SG. Tuglacin. ẒR. Ugel. ad i/yeglu, igellu. MD. I/yeglan.
SDD+SM. Gellu, meglu. SDD+MG.
glel [ǥlel]
[ǥlel] : glel. MG+ GWT || qim
Seglu, myegu, mseglu.
deg yiwen n umkan, ur ttḥerrikk
ara. MD. Gellen waman deg
umkan-ihin, dγa yekker umalus.
MẒR. i/yeglel, ur i/yeglil, ad Gm
i/yeglel, igellel (i/yetteglal). MΓN.
Igellen. SDD+SM. Aglal, ameglal,
taglelt. SDD+MG. Ttwaglel, seglel, gma [eǥma]
[eǥma] : gma. SM+ML || mmi-s
ttwaseglel. n baba, n yemma neγ n baba d
yemma. MD. Ur ḥemmleγ gma, ur
glem [ǥlem]
[ǥlem] : glem. MG+GWT ||
ḥemmleγ win ara t-yewten. SG.
wessef-d taɣawsa, amkan, amdan,
Ayetma.
s wayes yesɛa, yemxalaf yes-s γef
kra-nniḍen, atg. MD. Deg tsekla, gmart [ṯaǥmarṯ]
[ṯaǥmarṯ] : ta/tegmart.
yettili aṭas n uglam ; imeskaren SM+NT || tawtemt n uɛidiw ;
ḥemmlen ad gellmen asaḍen- yemm-as n uɛidiw d usedun. MD.
nsen, imukan ideg ttidiren, atg. Deg Tmurt n Leqbayel, tagmart
MẒR. I/yeglem, ur i/yeglim, ad ur ttɛebbin ara fell-as, mexdumet
i/yeglem, igellem. MΓN. Igelmen. i rrekba kan. SG. Tagmarin.
SDD+SM. Aglam, aneglam. SDD+MG.
*gmat [ṯaǥmat
[ṯaǥmat,
ṯaǥmat, ṯagmaţ] :
Ttwaglem, myeglam. ta/tegmat. SM+NT || 1. aẓar,
glez [ǥlez]
[ǥlez] : glez. MG.+ GWT. || ur idammen i cerken atmaten n
tteg ara ccan i lḥaǧa neγ i umdan yiwet n tɛebbuṭ, n yiwen n
; ur as-ttakk ara azal maḍi-maḍi. uxxam, n yiwen n udrum, atg. MD.
MD. Yeglez yiwen seg warraw-is. Win ur nesɛi tagmat, ulayγer ara
MẒR. I/yeglez, ur i/ yegliz, ad i/ yeqqim deg tejmaɛt. || 2. tadukli,
yeglez, igellez. MΓN. Igelzen. amɛiwen, ɛaruḍ, tussra, atg., i
SDD+SM. Aglaz, amaglaz. SDD+MG. yettilin gar yimdanen i yecrek
Seglez, ttwaglez, myeglaz. uẓar neγ nnesba, i cerken
idammen. ẒR. Gma.
glillez [glillez, ǥlillez]
ǥlillez] : glillez.
MG+GWT || aγ lqaɛɛa (agnes) s gmer [ǥmer]
[ǥmer] : gmer. MG+GWT ||
yidisan-ik (im). MD. Icaḍ ay jmeɛ-d, ḥawec-d ayen ur d-
teglallzeḍ, abḥal d aydi. MẒR. I/ nettwajmeɛ uqbel . MD. Lemmer
yeglallez, ur i/ yeglallez, ad i/ ad d-negmer ayen qqaren
yeglillez, i/ yetteglilliz. MΓN. medden, ad nernu ad t-naru, ad
I/yeglallzen. SDD+SM. Aglillez, neččar idlisen d yidlisen. MẓR.
aglallaz, aseglillez. SDD+MG. I/yegmer, ur i/yegmir, ad
Seglillez, ttwaglillez, mseglillez. i/yegmer, igemmer. MΓN.
Igemren. SDD+SM. Tagmert, agmar
glim [aǥ°lim,
[aǥ°lim, aǥlim] : a/uglim.
(tagmart), anegmar. SDD+MG.
89
Ttwagmer. gni [aǥ°ni]
[aǥ°ni] : a/ugni. SM+ML ||
annar ; amkan iqeɛɛden
gmi [ṯaǥmi]
[ṯaǥmi] : ta/tegmi. SM+NT ||
yettwaqeɛɛden deg yidis. Yella
anadi, aqelleb. MD. Amnadi d win
yiwen n umkan sawalen-as Agni
yettgen tagmi tussnant. Yenna
y-yimnayen, qqaren yimγaren
yiwen : Imnuda i yettnadin, nufa,
dakken, zik, tturaren,
ggten ; imnuda i d-yettafen,
ttemzazzalen yirgazen s
uqan, nettnadi fell-asen.
yiserdiyan d yiɛidiwen dinna. NT.
gmu [ǥmu]
[ǥmu] : gmu. MG+GWT || Tagnit (tignatin). SG. Ignan
imγur, ama deg lğetta d leɛmer, (igunan).
ama deg leɛqel d lefhama. MD.
* gnit [ṯagniţ/ṯagnit]
[ṯagniţ/ṯagnit] : ta/ tegnit.
Llan wid yettimγuren, ttilqiqen ;
SM+NT || agni ameẓyan. ẒR. Agni.
llan wid yettimγuren, ttiwsiren.
MẒR. I/yegma, ur i/yegmi, ad gnit [ṯagniţ/ṯagnit]
[ṯagniţ/ṯagnit] : tagnit/
i/yegmu, igemmu. MΓN. tegnit. SM+NT || tawala, lawan
I/yegman. SDD+SM. Gemmu, iwulmen, taswiɛt iwatan MGD. Ad
anegmay, tigmi. SDD+MG. Segmu, farseγ tagnit, bγiγ ad awen-d iniγ
ttwasegmu, msegmu. ayen iy-iqerḥen. SG. Tignatin.
gnu [aǥnu]
[aǥnu] : a/ugnu. SM+ML || ugur
; aɛewwiq ; takezrrust ; war
Gn amsefhem. MD. Yal agnu, γur-s
tifrat. SG. Igna.

gna [ṯuǥna]
[ṯuǥna] : tugna. SM+NT || ssifa,
ssura n umdan neγ n kra-nniḍen, Gr
ama d tin i yellan kan deg wallaγ,
ama d tin i yezmer umdan ad
iwali. MD. Tugna n taddart-nneγ
gram [aǥṛam]
[aǥṛam] : a/ugram.
a/ugram. SM+ML ||
asmi lliγ meẓẓiyeγ, hatt-a gar
taynunt n uwzan. MD. Akilu deg-s
wallen-iw ar assa. SG. Tugniwin.
1000 n yigramen ; aqerṭar, deg-s
gnan [aǥnan]
[aǥnan] : a/ugnan. SM+ML || 100 n yikiluten. SG. igramen.
aqeffu ; aḍellaɛ; acwir. MD. Ad d-
*grarab [aǥraraḇ]
[aǥraraḇ] : a/ugrarab.
cehden medden, d tameṭṭut ur
SM+ML || aksar ; idis. ẒR. grurreb.
neɛmir ara, argaz ittwellay-d s
ugnan yeččur yallas. NT. Tagnant grawla [ṯaǥrawla]
[ṯaǥrawla] : ta/tegrawla.
(tinganin). SG. Ignan (igunan, SM.+ NT || tanekra n uγref mgal
ignanen). adabu (leḥkem) ; tanekra-ya
yettili deg-s uceyyer n taktiwin
[aǥnes] : a/wagnes. SM+ML ||
gnes [aǥnes]
timaynutin, asexdem yiγil d win
tiγerγert ; taqaɛɛet ; lqaɛɛa n
n sslaḥ. MD. Lgirra n 1954 i tga
uxxam (n texxamt). MD. Yeṭṭef,
Lezzayer mgal Fransa mačči d
yeṭṭef, armi d-yekcem s axxam,
tagrawla, d lgirra n uselluli. SG.
yeγli deg wagnes. SG. Igensan
tigrawliwin. MGD. ṭṭrad, lgirra.
(igensawen).
grest [ṯaǥresṯ]
[ṯaǥresṯ] : ta/tegrest. SM+NT
gnewt [ṯignewṯ]
[ṯignewṯ] : ti/tegnewt.
|| tasemhuyt taneggarut n
SM+NT || liḥala n wass deg wayen
useggas, tbeddu seg jember
yerzan tifesniwin n uzγal, asigna,
alamma d furar. MD. Rebɛa n
lehwa, d waḍu. MD. Deg yisallen n
tsemhay i yettilin deg useggas :
tegnewt, nnan-d Azekka ad teγli
tafsut, anebdu, lexrif, tagrest.
lehwa, deg luḍyat d swaḥel ; ma
MGD. ccetwa.
deg yidurar iɛeddan 600 n lmitrat
deg laɛli, ad yili udfel. grew [ǥrew]
[ǥrew] : grew. MG+GWT || mlil
90
d kra n yimdanen, iswi-nwen (tigrurin) : ttejra n tbexsisin =
merra d ferru n kra n temsalt, tineqlet, tameγrust, taberrant. ||
nnejmaɛ, mmqebbi. MD. Sawlen-d 2. agerbi, axxam ideg yeggan lmal
yimeqqranen n taddart ad amecṭuḥ.
ɛemren agraw ; gerwen, fran kra
grurreb [grurreḇ,
[grurreḇ, grirreb] :
n temsal. MẒR. I/yegrew, ur
grurreb. MG+GWT || nneqlab,
i/yegriw, ad i/yegrew, igerrew.
ḥnuccey seg umkan ɛlayen s
MΓN. Igerwen. SDD+SM. Agraw,
amkan yellan iweksar. MD.
asegrew, anagraw. SDD+MG.
Yegrareb-d seg yiwen n leɛli, ur
Segrew, myegri.
umineγ ara ad yemneɛ. MẒR.
grez [a[aǥ°rez,
ǥ°rez, aǥrez] : a/ugrez. I/yegrurreb, ur i/yegrurreb, ad
SM+ML || amur n deffir deg uḍar n i/yegrurreb, i/yettegrurub. MΓN.
umdan. MD. Aḍar, deg-s 5 n I/yegrurrben. SDD+SM. Agrurreb
tifednin, γer sdat; γur-s agrez, γer (agrirreb), agrarrab. SDD+MG.
deffir. SG. Igerzan. Segrurreb (segrirreb),
msegrurreb (msegrirreb).
gric [a
[aǥ°ric,
ǥ°ric, aǥric] : a/ug°ric.
SM+ML || iblaḍen imecṭuhen. MD. grurrez [grurrez] : grurrez.
Uqbel ad as-tgeḍ abeγli i MG+GWT || sɛu talγa iwatan : yal
tγerγert-ik, ssu-yas agric, amur yedda d gma-s ; icbiḥ, izdig,
teddzeḍ-t. MGD. Ibeɛlalacen, reyyes, bdedd γer yiman-im (ik).
ikurbcen. MD. Tegrurrez yerna tecbeḥ. MẒR.
I/yegrurrez, ur i/yegrurrez, ad
gris [aǥ°ris,
[aǥ°ris, aǥris] : a/ugris. SM+ML
i/yegrurrez, i/yettegruruz. MΓN.
|| mi ara yesmiḍ lḥal mliḥ-mliḥ,
I/yegrurrzen. SDD+SM. Agrurrez,
tserred nnda deg lqaɛɛa, tettγar,
(t)agrurzan(t). SDD+MG. Segrurez,
tettuγal am ddjaj. MD. Ala iṭij ma
ttwasegrurrez.
yeffeγ-d, ara yessefsin agris.
griwel [ǥriwel]:
[ǥriwel]: griwel. MG+GWT ||
eg tagrawla. MD. Asmi i γlin Gt
Yiṭsaren deg tmurt n Russ, ur γlin
weḥd-nsen, d Ibulcibiken i d-
inekren, grawlen, ulin s adabu
gti [ṯeǥ°ṯi,
[ṯeǥ°ṯi, teǥti] : tegti. Awal
deg useggas n 1921. MẒR.
berra i tseddast. || awal i yellan
I/yegrawel, ur i/yegrawel, ad
kan deg tenfalit-a : di tegti (= s
i/yegriwel, i/yettegriwil. MΓN.
umata).
I/yegrawlen. SDD+SM. Agriwel,
tagrawla, agrawliw. SDD+SM. gtul [aǥṯul,
[aǥṯul, awṯul] : a/ugtul.
Segriwel, msegriwel. SM+ML || ẒR. awtul.

grud
grud [aǥruḏ]
[aǥruḏ] : a/ugrud. SM+ML ||
aqcic, aqrur, ameččuk. MD. Asmi i
nella d igerdan, ttwaliγ-tt, Gu
tettwali-yi, tura mi meqqrit
dayen, yal wa anwa abrid i yuγ.
NT. Tagrudt (tigerdatin). SG. gu [aǥu]
[aǥu] : a/wagu. SM+ML ||
Igerdan. iraggen i d-yettalin seg lebḥer mi
ara tezqel tegnewt; mi ara alin s
grur [aǥrur]
[aǥrur] : a/ugrur. SM+ML+JML igenni, tili din semmeḍ lḥal,
|| 1. ttjur i d-yettaken tibexsisin,
iraggen-nni ttuγalen-d d aman i
tazart, iliγman (iniγman). MD.
d-iγellin d ageffur. MD. Mi ara
Win yesɛan lmenci n ugrur, ur
wagu, wa ur yettwali wa : abrid,
yesri wayra-nniḍen. Tagrurt
yezmer ad ak-yeɛreq. NT. Tagut.
91
gudi [aǥuḏi,
[aǥuḏi, aǥuḏu] : a/ugudi. SG. Agumen.
SM+ML || amkan anda ṭṭeggiren
gumi [agumi] : a/ugumi. SM+ML ||
medden iḍuman-nsen d leγbar i
win yeddan d lɛesker n Fransa
d-sufuγen seg yidayninen. MD.
deg lgirra n 1954. MD. Mi tefra
Asmi i sɛan medden igudiwen, ur
lgirra deg 1962, aṭas n yigumiyen
tettafeḍ kra yettmenḍar deg
i yunagen γer Fransa ; llan daγen
yiberdan d yizenqan, kra yellan
wid nγan watmaten-nsen s yir
dir-it ad tafeḍ deg ugudi, simmal
lmut. SG. Igumiyen. MGD. Aḥerki.
ad yerku, ad yuγal d leγbar ; syin
akkin, leγbar-nni ad yeffeγ, ad t- gummu [aǥummu]
[aǥummu] : a/ugummu.
xedmen medden i tibḥirin, i SM+ML || aɛeqqa, taɛeqqayt n
yigran. SG. Iguda (igudiwen). MGD. lfakya. MD. Ggten yigummuyen,
agudu, uzur. tella tfirest, rremman, ččina, atg.
SG. Igummuyen.
*gugam [aǥuǥam,
[aǥuǥam, agugam] :
a/ugugam. SM+ML || win *guni [ṯaǥuni]
[ṯaǥuni] : ta/tguni. SM+ML ||
yeggugmen, win ur nezmir ad iḍes, naddam, tanafa. ẒR. gen.
yehder. ẒR. ggugem. gur [uǥur]
[uǥur] : u/wugur. SM+ ML ||
gugem [guǥe
[guǥem]
ǥem] : gugem. MG+GWT aɛewwiq; ccedda ; takerrust. MD.
|| ur ttizmir ad d-temmeslayeḍ. Ad frun wuguren-a, ad d-rnun
MD. Igugamen i d-ilulen akken, wiyaḍ. SG. Uguren. MGD. irriz,
sɛan deg tuγac-nsen kra ur aγbel. MGL. tifrat.
newqim ara, daymi ur zmiren ara gurres [gurres] : gurres. MG+GWT ||
ad neṭqen. MẒR. I/yeggugem, ur ggursel ; qqar ; ur teww ara. MD.
i/yeggugem, ad i/yeggugem, Lbaṭaṭa, mi ara tegurres, ur
i/yettgugum. MΓN. I/yeggugmen. tetteww ara. MẒR. I/yegurres, ur
SDD+SM. Tigugemt, agugam, i/yegurres, ad i/yegurres,
anegaymu. SDD+MG. Sgugem, i/yettgurrus. MΓN. I/yegurrsen.
ttwagugem, ttwasgugen, SDD+SM. Agurres. SDD+MG. Sgurres,
mesgugam. ttwagurres, mgurres,
gugli [a
[aǥuǥli,
ǥuǥli, aǥuǥlu] : a/ugugli. ttwasgurres.
SM+ML || ayefki mi ara yejmed. MD. gurreɛ
gurreɛ [gurreɛ] : gurreɛ. MG+GWT ||
Amek i yettwaxdam ugugli ? Smir sufeγ-d ssut seg yimi-k, ticki i
ayefki γer lḥila, sqiṭṭer-as
teččiḍ armi i bezzaf. MD. Γur
timiqwa n lliqa, teğğeḍ akken
Leqbayel, mi ara d-yegurreɛ
lḥila-nni, ur tt-semwiwwil ara,
yiwen, yeqqar Lḥemdu li Llah !
aredqal ayefki-nni ad yuγal d
Irumiyen, mi ara d-yegurreɛ
agugli.
yiwen gar-asen, yeqqar Surfet-i !
*gujil [aǥujil,
[aǥujil, agujil] : a/ugujil. MẒR. I/yeggurreɛ, ur i/yeggurreɛ,
SM+ML || win iwumi yemmut baba- ad i/yeggurreɛ, i/yettgurruɛ. MD.
s, yemma-s neγ deg sin yid-sen. i/yegurrɛen. SDD+SM. agurreɛ,
NT. tagijilt (tigujilin). SG. Igujilen. (t)agurriɛ(t). SDD+MG. sgurreɛ,
ẒR. ggujel. ttwasgurreɛ.
gum [a [aǥum]
ǥum] : agum/wagum. gusim [a[aǥusim]
ǥusim] : a/ugusim .
SM+ML || 1. asegru ; asγar-nni iγef SM+ML+JML || 1. aseklu i d-
yeddewwir uγaref ufella n tsirt. yettaǧǧan lγella n lǧuz. MD. At zik
MD. Ur zmireγ ad zḍeγ s tasirt-a, qqaren Ma ur yuriw ara ugusim,
agum-ines yerreẓ, ulac acu ara tt- ad tiqsiḥ tegrest n useggas-nni.
iḥerrken. || 2. asγar i d-yeffγen NT. Tagusimt (tugusimin) :
seg yirriz n uqerrum (aqejmur) ; tağuzet (tiğuztin). || 2. iqecran n
ajeɛbub i d-yeffγen seg timmist. yiẓuran n tgusimt. MD. Agusim
92
seqdacent-t tlawin i ureyyes neγ taγawsa ur yuḥwajeḍ ara umdan.
ccbaḥa : mi ara t-ffẓent, aman- MD. Yefren lqecc yelhan, yeǧǧa-d
nni ad d-aγen uglan-nsent, ad igziren. SG. Igziren.
rnunt ad t-ḥukkent i yicenfiren-
gzirt [[ṯiǥzirṯ,
ṯiǥzirṯ, ṯigzirṯ] : ti/tegzirt.
nsent.
SM+NT || akal iwumi i d-yezzi
gust [ṯa
[ṯaǥusṯ]
ṯaǥusṯ] : tagust. SM.+ NT. || lebḥer seg yal tama. MD. Qqaren-d
igig, ipiki. MD. Yessenta-yas ula deg tegzirin tiknariyin, deg
tagust gar wallen. SG. Tigusa. tmurt n Spenyul, sawalen
tamaziγt. SG. Tigzirin.
*gut [ṯaǥuṯ]
[ṯaǥuṯ] : tagut. SM+NT || ẒR.
Agu. gzu [ǥzu]
[ǥzu] : gzu. MG+GWT || 1. xaleḍ,
issin ḥedd neγ wiyaḍ. MD. Gezzun
ala sut tecraḍ.|| 2. fhem. MD. Ur
Gz, gẓ
gẓ sliγ, ur gziγ, ur ɛlimeγ. MẒR.
I/yegza, ur i/yegzi, ad i/yegzu,
igezzu. MΓN. I/yegzan. SDD+SM.
Tigzi, asegzi, imegzi, asegzawal,
gzul [aǥzul]
[aǥzul] : SM+ML || Abruy ;
talγa tawezlant n kra. MD. Ur agzawal. SDD+MG. Segzi, ttwagzi,
ttalseγ ara i temsirt i d-fkiγ iḍelli, ttwasegzi, msegzi, myegzi.
assa ad awen-d-fkeγ agzul kan. gẓelt [ṯiǥẓelt] : tigẓelt/ tegẓelt.
SG. Igzal. SM+NT || am wul d tasa, tettili deg
tama n wadda n uɛebbuḍ n
gzem [ǥzem]
[ǥzem] : gzem. MG+GWT ||
bḍu taγawsa s wayen qeṭṭiɛen, umdan d uγersiw ; d nettat i
am lmus, ajenwi, tamencart, yessizdigen idammen deg tfekka.
MD. Amdan γur-s snat n tgeẓẓal,
tacaqurt, atg. MD. Yegzem
ameslux-nni n lɛid d ṭṭwabeq, ma meɛna yezmer ad yidir s yiwet
d tiγerḍin, ad tent-nefk i teqcicin kan, ma yerra-t lḥal. SG. Tigeẓẓal
yellan deg yixxamen-nsent. MẓR. (tigeẓlin).
I/yegzem, ur i/yegzim, ad
i/yegzem, igezzem. MΓN.
Igezmen. SDD+SM. Agzam
(agezzum), tugzimt, anegzam.
SDD+MG. Ttwagzem, myegzem,
nnegzem.
gzer [ǥzer]
[ǥzer] : gzer. MG+GWT || bḍu
aksum. MD. Agezzar, d win i d-
yettaγen lmal, izellu-t, yeznuzu
aksum i medden. MẒR. I/yegzer,
ur i/yegzir, ad i/yegzer, igezzer
(i/yettgezzir). MΓN. Igezren.
SDD+SM. Agzar, agezzar, amsegzer.
SDD+MG. Ttwagzer, msegzer,
myegzer.
* gzi [ṯiǥzi]
[ṯiǥzi] : ti/tegzi. SM+NT ||
lefhama, tamussni. ẒR. Gzu.
gzir [a[aǥ°zir,
ǥ°zir, aǥzir] : a/ugzir.
SM+ML || 1. cwit n wakal ur yekriz
ara ufellaḥ. MD. Ḥaca afellaḥ ur
neffiγ ara neγ izgaren imanunen,
i yettağğan igziren deg yiger. || 2.
93
ML. Lğar (lğiran). SG. Tiğiratin.

Ǧ MGD. tamεacert.

Ğe

ğ [ǧa]
[ǧa] : ǧ/Ǧ. || Asekkil wis 9 n
ugemmay n tmaziγt. *ğeğğigt [ṯa
[ṯağeğği
ṯağeğğiǥt,
ğeğğiǥt, ṯajeğğig
ṯajeğğigṯ,
ğğigṯ,
ṯazeğğig
ṯazeğğigṯ]
ğğigṯ] : ta/tğeǧǧigt.
ta/tğeǧǧigt. SM+NT ||
ssenf n yimγi yesɛan nnwar
Ğa icebḥen d rriḥa yelhan. MD. Fkan
tağeğğigt i uγyul ad tt-yesriḥ,
yečča-tt. ML. Ağeǧǧig (iğeǧǧigen).
SG. Tiğeğğigin. MGD. Tanewwart.
ğadarmi [ağadaṛmi,
[ağadaṛmi, ajada
ajadaṛmi]
jadaṛmi] :
ẒR. Ğuğğeg.
a/uǧadarmi.
a/u ǧadarmi. SM+ML || yiwen deg
terbaɛt n yiγallen n teγlist ğeğğiḍ
ğeğğiḍ [ağeğği
[ağeğğiḍ,
ğeğğiḍ, azeğği
azeğğiḍ]
ğğiḍ] :
(laman). MD. Iğadarmiyen d ağeğğiḍ.
ağeğğiḍ. SM+ML || ssenf n waṭṭan
yipulisen xeddmen d cceɛb, yettenṭaden ; yettaγ imdanen d
mačči am lɛesker. NT. Taǧadarmit yiγersiwen, am yiḍan. Ağeğğiḍ
(tiǧadarmiyin). SG. Iğadarmiyen. yekkat s aglim ; amuḍin i t-
MGD. Amsaltu/imsulta. yuḍnen, itett-it uksum-is, aglim-
is yettaččar d iɛeqqayen. MGD.
ğağur [ağağur] : a/uğağur. SM+ML
Mejjuḍ.
|| yettili γef uqerruy n uyaziḍ,
azlem n rric i d-iruḥen seg yiri-s ğeḥḥa
ğeḥḥa [[Ğe
Ğeḥḥa,
Ğeḥḥa, Jeḥḥa] : Ğeḥḥa.
Ğeḥḥa.
alamma d tanyirt-is. MD. Twalam SM+ML || asaḍ i yellan deg waṭas n
amek i ttḥeffifen warrac, tura ? temɛayin d tedyanin i d-ttawin
Ad d-seṭṭlen merra iqerruyen- Leqbayel, Izzayriyen, at Tmazγa,
nsen, deg tlemmast ad d-ğğen at Maser, atg. MD. Akken i as-
tiğağurin. NT. Tağağurt yenna Ğeḥḥa : Ṭṭef lḥiḍ-a, ar d-
(tiğağurin). SG. Iğağuren. uγaleγ!
ğağiḥ
ğağiḥ [a
[ağaği
ğağiḥ,
ğağiḥ, ajajiḥ] : a/uğağiḥ.
a/uğağiḥ. ğeḥmum
ğeḥmum [ağe
[ağeḥmum,
ğeḥmum, ajeḥmum]
ajeḥmum] :
SM+ML || mi ara taγ tmes deg a/uǧeḥmum.
a/u ǧeḥmum. SM+ML || agḍiḍ
tγawsa, tili ad tekker, ad tali s (afrux, ṭṭir), am uẓerẓur,
igenni. MD. Yal anebdu, tekkaren yettidiren deg yinujal. MD. Ay
yiğağiḥen n tmes deg tẓegwa. SG. ağeḥmum i rebbant tezwal ! NT.
Iğağiḥen. MGD. Aḥeğğağu. Tağeḥmumt (tiǧeḥmumin). SG.
Iğeḥmam (iğeḥmumen).
ğahennama [ğahennama] :
ǧahennama. SM+NT || deg ǧenniw [ağenniw,
[ağenniw, ajenniw] :
tneslemt d tserḍin-nniḍen, d a/uǧenniw.
a/uǧenniw. SM+ML || deg nnwaya
amkan n tmes ara kecmen n Leqbayel, d amexluq yettidiren
yimcumen asmi ara mmten. MD. gar yimdanen, i izeddγen
Imcumen, wid ur nuγ ara Abrid n imdanen neγ allaγen-nsen. MD.
Rebbi deg tudert-nsen, ad ten- Akken i d-qqaren Leqbayel,
tečč ğahennama deg laxert. Iğenniwen zeddγen imdanen,
zeddγen ixxamen d leḥwari, γas
ğaret [[ṯa
ṯağa
ṯağaṛet]
ğaṛet] : tağaret/tğaret.
tağaret/tğaret. akken werğin yeẓra-ten ḥedd. NT.
SM+NT || tin izedγen γer tama n
Tağenniwt (tiğenniwin). SG.
uxxam n ḥedd. MD. Tağaret-iw am
Iğenniwen. Talγa-nniḍen : lğen
uletma, tezdi-yaγ tgella, ula d
(leğnun).
arraw-is mmezgen-d d wid-inu.
ğerğer
ğerğer [ğeṛ
[ğeṛğeṛ]
ğeṛ] : Ğeṛ
Ğeṛğeṛ.
ğeṛ. SM+ML ||
94
isem n udrar deg tmurt n wučči s axxam. MD. Aseggas-a,
Yigawawen, deg temnaḍt n Tizi- γlay zzit, uğğweγ-t-id s rebɛin
Wezzu. MD. Ğerğer d adrar alef i llitra. MẒR. Yuğğew, ur
ɛlayen. yuğğiw, ad yağğew, i/yettağğew.
MΓN. Yuğğwen. SDD+SM. Ağğaw
ğewwad [ağewwad] : a/
(tiğğewt), amağğaw, asağğew.
uǧewwad. SM+ML || mmi-s n lasel ;
SDD+ MG. Siğğew, msiğğew,
bu wayla. MD. Asmi d-kkren
ttwasiğğew.
Leqbayel mgal Lɛesker n Fransa
deg useggas n 1871, d leğwad, am ǧḥiḥ [ağ
[ağḥiḥ, ajḥiḥ] : a/uǧḥiḥ.
a/uǧḥiḥ.
Lḥağ Muḥend at Meqqran d Ccix SM+ML || mmi-s n uγyul ; aγyul
Aḥeddad, i d-yegren tiγri i lγaci ameẓyan. MD. Kečč d ungif, d
ad d-kkren ad nnaγen. SG. ajḥiḥ axir-ik! NT. Tağḥiḥt
Iğewwaden. Talγa-nniḍen : lğid (tiğḥiḥin). SG. Iğḥiḥen.
(leğwad).
ğeɛbub
ğeɛbub [ağe
[ağeɛḇuḇ]
ğeɛḇuḇ] : a/uğe
a/uğeɛbub.
ğeɛbub.
SM+ML || ajeγdan, aẓrem. Yerra-d, Ği
ayen yellan deg yiğeɛbubeb-is,
yeffeγ-d. NT. tağeɛbubt
(tiğeɛbubin). SG. iğeɛbuben. *ğiğğiḥ
*ğiğğiḥ [[ğiğği
ğiğğiḥ]
ğiğği ğiğğiḥ.
ḥ] : ğiğğiḥ. SM+ML ||
iγimi γef tuyat. ẒR. ğiğğeḥ.
ğeɛɛeb
ğeɛɛeb [ğe
[ğeɛɛeḇ]
ğeɛɛeḇ] : ğeɛɛeb.
ğeɛɛeb. MG+GWT
|| nğeɛ ; ewt ḥedd s kra n tγawsa ğiğğeḥ
ğiğğeḥ [ğiğğe
[ğiğğeḥ]
ğiğğeḥ] : ğiğğ
ğğeeḥ. MG+GWT
iceḥden (anzel, ccuka, issegni, || eg-as ğiğğiḥ ; sγim lḍufan neγ
aseffud). MD. Yettxiḍ, yettxiḍ, aqrur γef tuyat. MD. Lferḥ-is, ma
armi iyi-d-iğeɛɛeb nekki s yeǧǧaǧeḥ-it yiwen. MẒR.
yissegni-nni. MẒR. Iğeɛɛeb, ur I/yeǧǧaǧeḥ, ur i/yeǧǧaǧeḥ, ad
iğeɛɛeb, ad iğeɛɛeb, i/yeğeɛɛib i/yeǧǧaǧeḥ /iyeǧǧiǧiḥ. MΓN.
(i/yettğeɛɛib). MΓN. Iğeɛɛben. I/yeğğağḥen. SDD+SM. aǧaǧeḥ
SDD+SM. ağeɛɛeb, tağeɛɛibt, (amǧaǧeḥ), ǧiǧğiḥ, asğiğğeḥ,
asğeɛɛeb. SDD+MG. ttwağeɛɛeb, ğiğiḥi. SDD+MG. ttwaǧiǧğeḥ,
mğeɛɛeb. sǧiǧğeḥ, mǧiǧğeḥ, mesǧiǧğeḥ .
ğiğğu [ğiğğu, ğuğğu] :
ğiğğu/ğuğğu. SM+ML || deg
Ğğ, ǧḥ tmeslayt n warrac, d : ayaẓiḍ,
tayaẓiḍt, afrux (ṭṭir). MD. Bbaḥ
ğiğğu !
ğğ [eğğ] : eǧǧ. MG+GWT || Anef ;
ṭixxer, beɛɛed fell-as. MD. Eğğ-it
ad yeγli, ad yissin d acu i d ibeddi. Ğu, ǧɛ
MẒR. I/yeğğa, ur i/yeğği, ad
i/yeğğ, i/yettağğa. MΓN. I/yeğğan.
SDD+SM. Tuǧǧit (tuǧǧin, aǧǧay).
ğuğğ [ğuğğ] : ğuğğ. MG+GWT ||
SDD+MG. Ttweğğ, myeğğ.
nhezz ; seqluqqel. MD. Yeṭṭef-it
ğğal [ağğal] : a/waǧǧal.
a/waǧǧal. SM+ML || gar tuyat, iğuğğ-it. ẒR. Iğuğğ, ur
argaz iwumi temmut tmeṭṭut. MD. iğuğğ, ad iğuğğ, i/yettğuğğ. MΓN.
Muḥend d aǧǧal, tameṭṭut-is Iğuğğen. SDD+SM. Ağuğğu. SDD+MG.
iḍelli i tewweḍ leɛfu n Rebbi. NT. Ttwağugg, mğuğğ.
Taǧǧalt (tuğğal). SG. Aǧǧalen.
ğuğğu [ğuğğu] : ğuğğu. awal
MGD. Adgal.
berra i tseddast. || d kečči
ğğew [ağğew]
[ağğew] : ağğew. MG+ GWT. || (kemmi) ma ulac ala ! MD. Ğuğğu
qḍu ; aseγ (=aγ) ; awi-d ayen n
95
d nekki, neγ yezmer ḥedd ad d-
yas deg umkan-iw ?
ğundi [ağundi] : a/uğundi. SM+ML
|| aɛsekri, aserdas. MD. Yeqqim
deg tqernit, iɛuss, am uğundi. SG.
Tağundit (tiğundiyin). SG.
Iğundiyen (= lğunud).
ğuzet [ṯa[ṯağuze
ṯağuzeţ,
ğuzeţ, tağuzet]
tağuzet] :
ta/tğuzet. SM+NT || tagusimt ;
ttejra n lğuz. MD. Qqaren-
ddakken tağuzet tesγar ttjur i
yellan γer tama-s. SG. Tiğuztin.
[ğɛel]
[ğɛel] : ğɛel. MG+GWT || 1. eg. MD.
Ad neğɛel ulac-ik kečči, amek ara
nexdem ? || 2. nwu; γil. MD.
Tğeɛlem negren Yimaziγen deg
ddunit ? MẒR. I/ yeǧεel, ur
i/yeğɛil, ad i/ yeǧεel, iğeɛɛel.
MΓN. Iğeɛlen.

96
mi yessglef. MD. Tebɛen-iyi-d 3 n

H yiqjan, qqaren-iyi-d Haw, haw,


haw !
haw [ihaw] : ihaw. SM+ML+RB.||
yella da, yella tura. MD. Annect-a
d ihaw, mačči d ayen n yiḍelli neγ
h [ha] : h/H. Asekkil wis 11 n d ayen n zik. NT. Tihewt. RB.
ugemmay n tmaziγt. (t)ihaw(t).
h [ih] : ih. TJR. Awal-tafyirt || hayen [ihayen] : ihayen. Awal-
yerbeḥ ; d asel, ihayen. MD. Nekki tafyirt || ih ; yerbeḥ ! MD. Acuγer
ad d-iniγ Ala, kečči ini-d Ih. MD. ara d-iniγ Ala, ihayen yella ?
Ihayen. MGL. ala, xaṭi. (Nz.). MGD. anɛem, ih. MGL. ala,
xaṭi.
*hazt [tamhazt] : tamhazt. SM+NT
Ha || ẓR. mhez.

ha [ha] : ha. TJR+SΓN || tetteqqen Hb, hd


isem γer wayeḍ, assaγ yellan gar-
asen d lxetyar, tikawal-tikwal.
MD. D tameγra n wuccen : ha, d
iṭij ; ha, d lehwa. hbel [hḇel]
[hḇel] : hbel. MG+GWT || ffeγ i
leɛqel-ik. MD. Yehbel seg zik,
haa [haa] : haa. TJR. Aferdis n yečča-tt-id seg lgirra-nni. MẓR.
ubhat || balak! γur-k ! MD. Haa ! ur I/yehbel, ur i/yehbil, ad i/yehbel,
ggar ara iman-ik γer wayen i k- ihebbel. MΓN. Iheblen. SDD+SM.
ibeɛden. Ahbal (lehbala), timuhbelt,
habi [haḇi]:
[haḇi]: habi. MG+GWT || kukru, amehbul, asmuhbel. SDD+MG.
aggad, qader. MD. Aberrani, ma ur Sehbel, muhbel, msehbel. MGD.
k-yessetḥa, ad ak-ihabi. MẓR. Sleb, mxel.
Ihuba, ur ihuba, ad ihabi, hber [hḇer]
[hḇer] : hber. MG+GWT ||
i/yetthabi. MΓN. Ihuban. SDD+SM. xdem ternuḍ. MD. Hebbreγ am
Ahabi, ambabi, muhab (muhabet, wakli, ixeddmen deg yiḍ deg uzal.
muhabit). SDD+MG. Ttuhabi, MẓR. I/yehber, ur i/yehbir, ad
mhabi. i/yehber, ihebber. MΓN. Ihebren.
hağer [hağeṛ]
[hağeṛ] : hager. MG+GWT || SDD+SM. Ahbar, ahebbar. SDD+MG.
ddu, nnaγ γef lḥeq yakk d tidet. Ttwahber, sehber, myehbar.
MD. Win ur netthağar, ḥseb-it seg hbu [hḇu]
[hḇu] : hbu. MG+GWT || mmečč
wid yemmuten. MẓR. Ihuğer, ur ; ḥfu ; rku ; iqdim. MD. Yiwen
ihuğer, ad ihağer, i/yetthağar. userwal i yesɛa, kkes win, terreḍ
MΓN. Ihuğren. SDD+SM. Ahağer, win, armi i yehba deg tardiwin.
amhağer. SDD+MG. Ttuhağer, MẓR. I/yehba, ur i/yehbi, ad
mhağer. yehbu, ihebbu. MΓN. I/yehban.
hat [hat] : hat. Aseγru (amsisen) SDD+SM. Ahbay, lehba. SDD+MG.
|| yeskan-d amdan neγ taγawsa Sehbu, ttwahbu, msehbu.
yellan sdat-k(m). MD. Hata urgaz- hdef [hḏef]
[hḏef] : hdef. MG+GWT || 1.
iw, hatta tmeṭṭut n gma. TSF. aweḍ γer kra n umkan neγ lḥaǧa
hat/hatt, hatna/hatenta. ur d-tegriḍ ara deg lbal-ik uqbel,
haw [haw]: haw. Awal berra i d abrid kan i k-yewwin, ur ẓrin
tjerrumt || ssut i d-yessufuγ uqjun ara wuγur truḥeḍ ad tɛeddiḍ
97
imir-nni. MD. Ur tɛellmeḍ ara MẓR. Ihedden, ur ihedden, ad
maḍi melmi ara d-yekcem ihedden, i/yettheddin. MΓN.
umɛellem-nneγ, yal tasaɛet Iheddnen. SDD+SM. Ahedden,
ayweq ara d-yehdef. || 2. ɛeddi-d imhedden, asehden. SDD+MG.
deg lbal akka kan mebla ma Sehden, ttwahedden, mhedden,
txemmeḍ fell-as uqbel, d tikti ara meshedden.
d-ikecmen srid. MD. Ur as-sliγ ara
hednahedna [hednahedna]:
i temsalt-a n rrwaḥ γer Fransa, d
hedna hedna. TJR+ Afersis n ubhat
ahdaf kan i tt-id-thedfeḍ. MẓR.
|| a leɛqel, a leɛqel ! serked iman-
I/yehdef, ur i/yehdif, ad
is. D awal ay qqaren medden i
i/yehdef, iheddef. MΓN. Ihedfen.
yizgaren iwakken ad tɛeqqlen,
SDD+SM. Ahdaf, anehdaf, tuhedfin,
tikwal (deg kra n tamiwin n
asehdef. SDD+MG. Sehdef,
Tmurt) qqaren-t ula i yimdanen.
ttwahdef, myehdef, ttwasehdef,
MD. Mi ara yeğğellib uzger,
msehdef.
qqaren medden Hedna-hedna !
hder [hḏeṛ
[hḏeṛ]
ḏeṛ] : hder. MG+GWT || nṭeq,
hedwir [aheḏwir]
[aheḏwir] : a/uhedwir.
mmeslay, ini. MD. Hder ay
SM+NT || leɛyaḍ, zzhir, ssut. MD.
Iḍ-
Abuneqqar, yenna-yas Ur d-
a d tameγra deg lḥara ufella, ad
qqareγ, ur d-qqar ! MẓR. I/yehder,
yekker uhedwir. SG. Ihedwiren.
ur i/yehdir, ad yehder, ihedder.
MΓN. Iheddren. SDD+SM. Ahdar, hellalen [ahellal] : a/uhellal.
lhedra, taheddurt (tiheddurin), SM+ML || deg remḍan, wid i d-
abelheddar. SDD+MG. Sehder, yessakayen medden deg yiḍes i
ttwahder, mehdar, msehder. wakken ad seḥḥren ; ad ttɛeddin
MGL. Susem, ggugem. d tarbaɛt gar yixxamen d leḥwari
n taddart, ad cennun, ad qqaren :
[hḏu] : hdu. MG+GWT || efk kra
hdu [hḏu]
a ssḥur-k, a fṭur-k, a baba remḍan
d lehdiyya ; budd. MD. Taγect-a,
! MD. Leɛwayed n zik, tura
ad ak-tt-hduγ i kečč d yimdukkal-
neggren ; deg yiseggasen-a
ik. MẓR. I/yehda, uri/ yehdi, ad
ineggura, ulac ihellalen. SG.
i/yehdu, iheddu. MΓN. Iheddun.
Ihellalen.
SDD+SM. lehdiyya, ahdaw, asehdu.
SDD+MG. Sehdu, ttwahdu, msehdu. hendawal
hendawal [ahendawal] :
MGD. Budd, efk, mudd. MGL. Xeṭṭi. a/uhendawal. SM+ML || wa yenna-
d akka, wa yenna-d akka; yal wa d
hdu [hḏu]
[hḏu] : hdu. MG+GWT || seγleb
acu i yeqqar. MD. Wa, mačči d
γef ḥedd tawiḍ-t-id s abrid. MD.
isali, d ahendawal kan. MD. Ay
Yehda-yi-d netta, yerna-yi Rebbi.
ahendawal i yekkren deg taddart,
MẓR. I/yehda, ur/ yehdi, ad
seg wasmi i d-tennebra Faḍma.
i/yehdu, iheddu. MΓN. Iheddun.
SG. Ihendawalen
SDD+SM. lehdu. SDD+MG. Sehdu,
ttwahdu, myehdu, msehdu. MGD. hendazi [ahendazi] : a/uhendazi.
a/uhendazi.
Welleh ; zzem. SM+ML || bab n wawal, win
yessnen ad ifessel neγ ad iserref
ameslay ; tikwal d win yettciren
He neγ yettkacafen. MD. Gar
yicennayen n tura, drus maḍi-
maḍi i d ihendaziyen. NT.
Tahendazit. SG. Ihendaziyen.
hedden [hedden] : hedden.
Talγa-nniḍen : ahendaz.
MG+GWT || sers-d talwit; serked ;
sayes ; ruḥ s leɛqel. MD. Hedden hendi [ahendi, ahendiw] :
iman-ik, Rebbi ur as-yexfi wayra. a/uhendi(w). SM+ML || isem n

98
umezdaγ n tmurt n Lhend. MD. hi [ihi] : ihi. TJR+SΓN || tetteqqen
Gar Yihendiwen, llan Yinselmen, gar tefyar neγ gar tseddasin. MD.
llan wiyaḍ ilan ddin-nniḍnin. NT. – Ihi akka i d-yenna ? – Akka, ih.
Tahendiwt(tihediwin). SG. MGD. dγa ; ladγa.
Ihendiwen, ihendiyen.
hiccur [ahiccu
[ahiccuṛ]
ṛ] : a/uhiccur.
henni [henni] : henni. MG+GWT || SM+ML || ayen akken i d-yegran
efk lehna, efk talwit. MD. Terẓiḍ deg yiger, mi ara megren
aqerruy-iw s lehdur ur nemɛin, medden. MD. Aseggas-a d aγurar,
deg leɛnaya-k, efk-iyi lehna ! MẓR. ula d ahiccur yuqa. Talγa-nniḍen.
Ihenna, ur ihenni, ad ihenni, Lhicer.
i/yetthenni. MΓN. Ihennan.
hidur [ahiḏuṛ]:
[ahiḏuṛ]: a/uhidur. SM+ML ||
SDD+SM. Ihenni, lehna, imhenni.
taγawsa iγef ttγimin, iγef gganen
SDD+MG. ttuhenni, mhenni.
yimdanen deg yixxamen ; d
henni [henni] : henni. MG+GWT || aḥedduf n yikerri mi ara yeqqar.
bedd γef teqcict yefka lḥal mi d- MD. Aḥedduf n yikerri, mi ara
terba neγ mi d-yella lferḥ-nniḍen yemmzel, ur t-ṭeggiren ara
deg uxxam-is. MD. Yerna γur-i medden ; xeddmen-t, ttarran-t d
uqcic ilindi, ayen din n medden alemsir neγ d ahiddur. Ahidur,
iyi-d-ihennan. MẓR. Ihenna, ur ttγimin neγ gganen fell-as
ihenni, ad ihenni, i/yetthenni. yimdanen ; alemsir, srusun fell-as
MΓN. Ihennan. SDD+SM. Ahenni, tasirt, mi ara ɛeddin ad ẓden. NT.
(t)imhenni(t), lehna. SDD+MG. Tahidurt. SG. Ihiduren. MGD. Ajlid,
Ttuhenni, mhenni. alemsir.
hewwen [hewwen] : hewwen. hij [hij]
[hij] : hij. MG+GWT || fqeɛ mliḥ
MG+GWT || budd kra i ḥedd ; efk s armi ur tsekkdeḍ ara abrid, ur
wul-ik MD. Tura, ifukk uhewwen, teẓẓareḍ anda teggareḍ iḍarren-
tfukk tikci, kra yellan yettnuz. ik, mxel, sleb. MD. Asmi i yesla
MẓR. Ihewwen, ur ihewwen, ad truḥ tbeddel wayeḍ, tedda d tislit,
ihewwen, i/yetthewwin. SDD+SM. ihaj meskin. Mẓṛ. Ihaj, ur ihaj, ad
Ahewwen, (t)imhewwen(t). ihaj (ihij), i/yetthuj (yetthij). MΓN.
SDD+MG. ttuhewwen, mhewwen. Ihajen. SDD+SM. lhij, amhaji,
MGD. budd, seddeq, bzer. ttehjija. SDD+MG. shij, ttwaheyyej
(ttuhij).
heyyi [heyyi, heggi] : heyyi.
MG+GWT || sewjed ; bedd mliḥ γer
ccγel. MD. Ḥedru-d lawan n
yikayaden, inelmaden merra Hm, Hr
Hr
ttheyyin iman-nsen. MẓR. Iheyya,
ur iheyyi, ad iheyyi, i/yettheyyi.
MΓN. Iheyyan. SDD+SM. Aheyyi, hlek [hleḵ]
[hleḵ] : hlek. MG+GWT || aγ
imḥeyyi. SDD+MG. Ttuheyyi, ayen n dir-i. MD. Yehlek, yewwet-
mheyyi. MGD. Sewjed. it waḍu s aqerruy. Mẓṛ. I/yehlek,
ur i/yehlik, ad i/yehlek, ihellek.
MΓN. Ihelken. SDD+SM. Ahlak,
Hğ, hh, hi lehlak, amehlak, asehlek. SDD+MG.
Sehlek, ttwahlek, msehlek,
myehlek. MGD. Aḍen. MGL. ḥlu, jji.
hha [ahha] : ahha.
ahha. TJR+aferdis n hmel [hmel] : hmel. MG+GWT || ddu
ubhat. || ɛjel, γiwel, γseb. MD. tqelɛeḍ tikli ; ɛeddi seg yiger s
Ahha ! heyyi-d iman-ik, ad nruḥ ! asuki. MD. Ihemmel kan, ur
yettxemmim, ur yettqis deg
99
wawal-is. MẓR. I/yehmel, ur Hu
i/yehmil, ad i/yehmel, ihemmel.
MΓN. Ihemlen. SDD+SM. Ahmal,
lhamel. SDD+MG. Sehmel,
hu [ahu] : ahu. TJR+Awal-tafyirt. ||
ttwahmel, myehmel.
akka i qqaren medden i win(tin) i
hmez [hmez] : hmez. MG+GWT || d-yennan A macahu ! MD. – A
ckeḍ ; berrez; ewt. MD. Ikerri macahu ! – Ahu ! – Win d-yennan
tehmez-it taγγaṭ. MẓR. I/yehmez, Ahu, ad yaf lhu, tamacahut-iw ad
ur i/yehmiz, ad i/yehmez, teḍbeɛ am usaru.
ihemmez. MΓN. Ihemzen. SDD+SM.
hubb [hubb] : hubb. MG+GWT ||
Ahmaz, anehmaz, tahmezt,
suḍ, kker-d ay aḍu. MD. Ihubb-d
ahemmaz. SDD+MG. Sehmez,
waḍu, yeqleɛ ttjari. MẒR. Ihubb,
ttwahmez, myehmaz.
ur ihubb, ad ihubb, i/yetthubbu.
hrawt [ṯahrawṯ]
[ṯahrawṯ] : ta/tehrawt. MΓN. Ihubben SDD+SM. Ahubbu.
SM+NT || taγawsa n usγar i SDD+MG. Ttwahubb, mhubb.
sseqdacen medden i umenγi, i
hudd [hudd] : hudd. MG+GWT ||
teyyita. MD. Yuli cwiṭ n umeslay,
qqleɛ, erẓ, seγli. MD. Ihudd lḥara n
ffγen-d γur-s s tehrawin deg
baba-s γef lsas, yebna tayeḍ. MẒR.
wacḥal yid-sen. ML. Ahraw
Ihudd, ur ihudd, ad ihudd,
(ihrawen). SG. Tihrawin. MGD.
i/yetthuddu. MΓN. Ihudden.
Tareggeγt, taɛaẓẓagt.
SDD+SM. Ahuddu, ahudd,
hrej [hṛej]
[hṛej] : hrej. MG+GWT || issiḍ amhuddu. SDD+MG. Shudd,
deg reffu. MD. Yehrej, teḍra yid-s ttwahudd, mhudd.
am win yeččan rraj neγ lḥelba?,.
huh [huhh] : huhh. TJR+Aferdis n
MẓR. I/yehrej, ur i/yehrij, ad
ubhat. || tettwanay mi yemlal
i/yehrej, iherrej. MΓN. Iherjen.
yiwen kra iγef ur ibni ara. MD.
SDD+SM. Ahraj. SDD+MG. sehrej,
Huhh ! tesxelɛeḍ-iyi, ur k-id-ẓriγ
myehrej, msehrej.
ara.
hriw [ihriw] : ihriw. MG+TΓR || aγ
huzz [huzz] : huzz. MG+GWT ||
tehri ; iwsiɛ, rnu deg tawseɛ. MD.
ḥerrek kra zelmeḍ yeffus, neγ d
Zedγeγ deg yiwet n texxamt,
aksar d asawen. MD. Ma huzzeγ
susem kan : ur hrawet, ur
aqerruy-iw, fhem nniγ-ak Ala !
γezzifet. SFF+Nḍ. Hraw (hrawet,
MẒR. Ihuzz, ur ihuzz, ad ihuzz,
hrawit). MẓR. Hraw, ur hraw, ad
i/yetthuzzu. MΓN. Ihuzzen.
yihriw, i/yettihriw. MΓN. hrawen.
SDD+SM. Ahuzzu, imhuzzu,
SDD+SM. lehri, tehri, imihriw,
ashuzzu. SDD+ MG. Shuzz,
ahrawan. SDD+MG. sihrew,
ttwahuzz, mhuzz.
ttwasihrew .
huẓẓi
huẓẓi [ahuẓẓi] : a/uhuẓẓi. SM+ML ||
hruri [hruri] : hruri. MG+GWT || γli-
win yessexdamen ddreɛ d lbaṭṭel
d ; kker. MD. Acḥal aya ur nuγal
γef wiyaḍ. MD. Yefka-yas Rebbi
γer taddart-nneγ, asmi nuγal,
tazmert, yeqqel fell-aγ d ahuẓẓi.
nufa leswar n lḥara-nneγ hrurin,
NT. Tahuẓẓit (tihuẓẓiyin). SG.
meɛna qqimen bedden. MΓN.
Ihuẓẓiyen.
I/yehruran. MẓR. I/yehruri, ur
i/yehruri, ad i/yehruri,
i/yettehruruy. MΓN. I/yehrurin.
SDD+SM. ahruri, abehruri, Hw, hy, hz
asehruri. SDD+MG. sehruri,
ttwaruri.

100
hwu [hwu]: hwu. MG+GWT || ini-d
ih, yerbeḥ; qbel, bγu. MD. Ma
yehwa-yi ad ruḥeγ, ad ruḥeγ, ma
ulac, ad qqimeγ da. MẒR. I/yehwa,
ur i/yehwi, ad i/yehwu, ihewwu
[iheggu]. MΓN. I/yehwan. SDD+SM.
ahway, asehwu, ahwawi. SDD+MG.
sehwu, myehwu, msehwu.
hwu [hwu] : hwu. MG+GWT || subb,
ader, ruḥ d aksar. MD. Hwu-d, neγ
ad d-aliγ, xtir ! MẒR. I/yehwa, ur
i/yehwi, ad i/yehwu, ihewwu
[iheggu]. MΓN. I/yehwan. SDD+SM.
ahway, amehway, asehway.
SDD+MG. Sehwu, ttwahwu,
msehwu. GM. s unamek-a, hwu
yezga tettafar-it neγ tzeggir-as
tzelγa n tinila d.
hwawi [ahwawi] : a/uhwawi. SM+
ML || win iḥemmlen zzhu d lhu.
MD. Aqcic-ihin acek-it, d ahwawi
armi d ulamek. NT.Tahwawit
(tihwawiyin). SG. Ihwawiyen.
hya [ahya] : ahya. TJR. Aferdis n
usiwel || sawalen yes-s medden.
Ahya a Winnat ! Ur bniγ ara, ad k-
id-afeγ deg umkan am wa !
hzel [hzel] : hzel. MG+GWT || iḍɛif
mliḥ, γli, hlek, nqes deg tezmert.
MD. Acḥal netta d lehlak, yehzel.
MẒR. I/yehzel, ur i/yehzil, ad
i/yehzel, ihezzel. MΓN. Ihezlen.
SDD+SM. Ahzal, lehzel, uhzil,
ahezlan, amehzal. SDD+MG. Sehzel,
ttwahzel, myehzal, ttwasehzel,
msehzel.

101
najin. MD. A Ḥafiḍ, a Settar ! Kulci

Ḥ yeqqur.
ḥalala [ḥalala] : ḥalala. SM+NT ||
ssenf n wurar n warrac. MD. Ur
tecfiḍ ara asmi akken nella d
arrac, netturar lwaḥid ḥalala?
ḥ [ḥim]: ḥ/Ḥ. Asekkil wis 12 n MGD. tuqemca n wallen, γumayḍa.
ugemmay n tmaziγt. ḥaluct [taḥaluct] : ta/tḥaluct.
ta/tḥaluct. SM+
NT || asafar n wučči
yettwaxdamen s yimγan
Ḥa yerrugten (sselq, tibitas,
ḥaca [ḥaca] : ḥaca. TJR+Aferdis n taγiγact, atg.). MD. Zik-nni, i
ubhat || semḥet-iyi, ur yessefk ara wakken ad d-nennawel taḥaluct,
ad d-iniγ awal-a sdat-wen. MD. ad neffeγ γer yigran (neγ γer
Taqsiḍt n umqerqur, a samɛin, lexla), ad nekkes tiḥcicin, am
ḥaca-kum ! tγiγact, tibitas, sselq d wayen
yettmeččayen. SG. tiḥalucin. MGD.
ḥaca [ḥaca] : ḥaca. TJR+NZΓ || siwa ; Abisar.
(ḥ)ala ; bexlaf ; anagar. MD. Usan-
d yakk, ḥaca kečči. ḥallum [ḥallum] : a/uḥallum.
SM+ML || ibki, iddew. MD. Llan
ḥacama [ḥacama] : ḥacama. yiḥullam mačči d kra deg
TJR+SΓN || Tetteqqen gar snat n umadaγ n Yemma Guraya d
tefyar yesɛan assaγ n tewtil yifran n Xerraṭa. NT. Taḥallumut
(sebba) gar-asent, alamma. MD. (tiḥullam, tiḥallumin). SG.
Ad nennaγ ḥacama neγli, ur Iḥullam.
nezmir ara.
ḥamec [ḥamec] : ḥamec. MG+GWT
ḥader [ḥaḏer] : ḥader. MG+GWT || || suden-it/itt deg yal amkan. MD.
γur-k iman-ik, beɛɛed γef wayen Iḥamec-itt, teḥamec-it, taggara
n dir-i. MD. Acḥal n yiberdan i ak- uγalen γer tmeqqranin. MẒR.
qqareγ ḥader iman-ik, meɛna ur I/yḥamec, ur i/yḥamec, ad
iyi-d-ttḥessiseḍ ara. MẒR. Iḥuder, i/yḥamec, i/yettḥamac. MΓN.
ur iḥuder, ad iḥader, i/yettḥadar. Iḥamcen. SDD+SM. Aḥamec,
MΓN. Iḥudren. SDD+SM. Aḥader, ḥamac, ḥmimec, taḥamect.
lemḥadra, amḥadar. SDD+MG. SDD+MG. Ttwaḥamec, mḥamec.
ttwaḥader(ttuḥader), mḥader.
ḥamel [ḥamel] : ḥamel. MG+GWT ||
ḥader [ḥaḏer] : ḥader.
ḥader. TJR+Aferdis awi, mari. MD. Ur ttḥamaleγ ara
n ubhat || wexxer, γur-k. MD. asemmiḍ, deg ccetwa ttergigiγ
Ḥader ! γellin-d yiblaḍen ! am yiferr. MẒR. Iḥamel, ur iḥamel,
ḥafi [ḥafi]: ḥafi. MRN+TΓR || 1. ur ad iḥamel, i/yettḥamal. MΓN.
ttlusu wayra i yiḍarren-ik. MD. Iḥamlen. SDD+SM. Aḥamel,
Iteddu, iḍarren ḥafi. || 2. ečč aḥemmal, taḥamelt. SDD+MG.
aγrum mebla kra-nniḍen. MD. I ttwaḥamel (ttuḥamel), mḥamel.
laẓ d acu i ixeddem deg tmurt-a : ḥami [aḥami]
[aḥami] : a/uḥami. SM+ML ||
tetten aγrum ḥafi ! talγa-nniḍen : yiwen deg twacult n Ḥam. MD.
ḥefyan. Deg tutlayin tiḥamiyin, tella
ḥafiḍ [ḥafiḍ, ḥadiṭ] : ḥafiḍ. TJR. tmaziγt ; deg tsamiyin, tella
Aferdis n ubhat || Qqaren-t taɛrabt, taḥebrit, atg. NT.
medden mi ara dɛun, mi ara Taḥamit. SG. Iḥamiyen.

102
ḥami [ḥami] : ḥami. MG+GWT || zzi, ḥasen [ḥasen] : ḥasen. MG+GWT ||
ddu d tama n ḥedd. MD. Zik-nni, eg leḥsan, xdem-as lxir, lmul. MD.
deg leswaq, ma tennuγeḍ d ḥedd Ayen akk i ttḥusneγ, tura tenker,
tili terniḍ, imir-mir ad ak-ḥamin zun akken werğin tessen-iyi. MẒR
at uxsim-ik. MẓR. Iḥuma, ur iḥusen, ur iḥusen, ad iḥasen,
iḥuma, ad iḥami, i/yettḥami. MΓN. i/yettḥasan. MΓN. Iḥusnen.
iḥuman. SDD+SM. Aḥami, amḥami, SDD+SM. Aḥasen, leḥsan, timḥisna,
tamḥamit. SDD+MG. Sḥami, aḥessan, lmuḥasana. SDD+MG.
ttuḥami, mḥami. MGD. Zzi. MGL. Ttwaḥasen (ttuḥasen), mḥasen.
Ewt. MGD. Mull.

*ḥanet [ḥaneṯ] : ḥanet. TJR+MRN || ḥawet [ḥaweṯ] : ḥawet. MG+GWT ||


1. temmal-d taγara n win ur ḥellel ; suter deg-s ternuḍ ; ini-
nettaṭṭaf deg wawal-is, ggal yas : Deg leɛnaya-k ma ur d-…! MD.
ternuḍ ur ttaṭṭaf ara deg limin-ik. Acḥal i ḥawteγ deg-s ad d-tas s
MD. Yeggul (ggulen) ḥanet. || 2. RB. axxam, tegguma. MẒR. Iḥawet, ur
MD. Yeggul limin ḥanet. ẒR. ḥnet. iḥawet, ad iḥawet, i/yettḥawat.
MΓN. Iḥawten. SDD+SM. Aḥawet.
ḥanut [taḥanuţ, taḥahut] :
SDD+MG. Ttuḥawet, mḥawet. MGD.
ta/tḥanut.
ta/tḥanut. SM+NT|| axxam anda
Ḥellel, jbed deg-s.
ttnuzent tγawsiwin, isafaren n
wučči, tissit, iselsa, atg. MD. Deg *ḥawla [ḥawla] : ḥawla. TJR.
tḥuna n taddart, γlayet sselɛa, ala MRN+MKT || teskan-d ayen yellan
win yerra lḥal i yettaγen din. SG. d aṭas, ddeqs, xi(re)lla. MD. Yefka-
Tiḥuna, tiḥanuyin. yas Rebbi ḥawla n dderya. ẓR.
ḥiwel.
ḥanut uḥeddad [taḥanuţ
uḥeddaḏ] : ta/tḥanut.
ta/tḥanut. n uḥeddad.
uḥeddad. ḥayek [aḥayeḵ] : a/uḥayek.
a/uḥayek. SM+ML
SM+NT || axxam anda i ixeddem || taγawsa n wusu d tduli
uḥeddad uzzal, lfeṭṭa d ddheb. yemmezḍen s wustu d taduṭ MD.
MD. Deg ccetwa, ad tafeḍ tiḥuna n Deg ccetwa, i teddlen medden
yiḥeddaden ɛemrent, din merra iḥuyak, axaṭer semmeḍ lḥal. NT.
ay ttγimin wid ur nesɛi ara Taḥayekt (tiḥuyak). SG. Iḥuyak.
lxedma, axaṭer din yeḥma lḥal. MGD. Aɛlaw, taẓerbit, ihembel,
tarakna.
ḥaqaf [aḥaqaf] : a/uḥaqaf. SM+
ML||ayen i d-iḥebbsen (aman neγ ḥayek [aḥayeḵ] : a/uḥayek.
a/uḥayek. SM+ML
taγawsa-nniḍen). MD. Ruḥeγ ad || aceṭṭiḍ (amellal) i ttarrant
ɛeddiγ, gan-iyi-d aḥaqaf. NT. tlawin i wakken ad ḥejbent iman-
taḥaqaft (tiḥaqafin). SG. iḥaqafen. nsent. MD. Zik, deg temdinin, mi
ara teffeγ tmeṭṭut γer berra,
ḥarum [aḥarum]
[aḥarum] : a/uḥarum. SM+
tetteg aḥayek trennu leɛğar γef
ML|| taggayt n yimdanen i d-
wudem-is, iwakken ḥedd ur tt-
yefrurin seg yiwen n umarraw
iɛeqqel. SG. Iḥuyak. MGD. Lḥaf.
(ljedd) MD. Aḥarum-nneγ tura
yefti. SG. iḥarumen. MGD. Axxam, ḥaẓuẓ [aḥaẓuẓ] : a/uḥaẓuẓ
a/uḥaẓuẓ.
ḥaẓuẓ SM+ML
adrum, taxerrubt. || aṭṭan yettḥuzun amdan deg
uɛenqiq (iri, amgerḍ). MD. Ssebba
ḥaseb [ḥaseḇ]: ḥaseb. MG+GWT ||
n uḥaẓuẓ d nniqsan n liyud, acku
efk leḥsab. MD. Ḥaseb-iyi γef
wid ittetten aṭas n lḥut werğin
wayen xedmeγ. MẒR Iḥuseb, ur
sɛan-t. NT. Taḥaẓuẓt (tiḥaẓuẓin).
iḥuseb, ad iḥaseb, i/yettḥasab.
SG. Iḥuẓaẓ, iḥaẓuẓen. MGD.
MΓN . Iḥusben. SDD+SM. aḥaseb,
Akaẓuẓ.
lḥisab, lemḥasba. SDD+MG. Sḥaseb,
ttwaḥaseb (ttuḥaseb), mḥaseb.

103
Ḥb iḥbuben s zzit ! SG. Iḥbuben. MGD
Iliγem, afessas.
ḥbubt [ṯaḥḇuḇṯ] : ta/teḥbubt.
ḥbac [aḥḇac] : a/uḥbac.
a/uḥbac. SM+ML || SM+NT || ssenf n waṭṭan i yettaγen
ssenf n “tjilbant n lexla”. MD. Mi imdanen, tessengar-iten. MD.
ara yellaẓ yiwen, yezmer ad yečč Tɛedda-d fell-asen teḥbubt, ur
ula d aḥbac, ma yufa-t. SG. teğği ala uṭwil n leɛmer. MGD.
Aḥbacen. tazerzayt.
ḥbaq [aḥḇaq] : aḥbaq. GM. Awal-a ḥbul [aḥḇul]: a/uḥbul. SM+ML ||
yejla unamek-ines ; yeqqim-d deg iferran n ttarmat ilan talγa
tenfalit-a kan Aḥbaq awsaq ! taberγezfant (qrib d
Lmeɛna n tenfalit-a d ta : s timdewwert). MD. Ula d akermus
temγawla. yesɛa iḥbal. NT Taḥbult (tiḥbal).
SG Iḥbal. MGD. Taḥdilt.
ḥbek [ḥbeḵ] : ḥbek. MG+GWT ||
ewt, zwi ; ḥukk. MD. Yeḥbek-it s ḥbul [aḥḇul]: a/uḥbul. SM+ML ||
uɛekkaz abrid neγ berdayen, tawackant ; asafar n wučči
yeγli. MẒR. I/yeḥbek, ur i/yeḥbik, yettmagan s uwren n yirden (n
ad i/yeḥbek, iḥebbek. MΓN. temẓin), yerna yettewwa deg
Iḥebken. SDD+SM. aḥbak, uḍajin. MD Aḥbul n uγrum,
(t)aḥebbak (t)*, uḥbik. SDD+MG. beṭṭun-t medden γef rebɛa n
Seḥbek, ttwaḥbek, myeḥbek, terbeɛtin, neγ γef tmanya n
mseḥbek, ttwaseḥbek. tḥedrin. NT taḥbult (tiḥbal). SG
iḥbal. MGD.Tawackant, taḥdilt.
*ḥebbakt [ṯaḥebbaḵṯ] :
ta/tḥebbakt.
ta/t ḥebbakt. SM+ML || lkasa ;
taγawsa s wayes ttḥukkun iqbac
(leqlul). MD. Iqbac-a acḥal ur Ḥc, ḥd, ḥḍ
raden, ma ulac aman iḥman,
ssabun d tḥebbakt, ur ittekkes
ara deg-sen zzlaj-nni. ẒR. ḥbek. ḥcayci [aḥcayci]
[aḥcayci] : a/uḥcayci.
a/uḥcayci.
SM+ML || win iḥemmlen zzhu d
ḥberber [ḥbeṛbeṛ]: ḥberber.
lhu. MD Ḥaca aḥcayci, ara
MG+GWT || ččar d iɛeqqayen
ifehmen d acu i d zzhu n ddunit.
(ideddicen) ay aksum n ḥedd. MD.
NT. Taḥcaycit. SG. Iḥcayciyen.
Yehlek lehlak d afuḥan :
yeḥberber uksum-is. MẒR. ḥcici [aḥcici] : a/uḥcici. SM+ ML+RB
I/yeḥberber, ur i/yeḥberber, ad || ssenf n tiγmi, d nnul. MD.
i/yeḥberber, i/yetteḥberbir (?) Ssenğaq n tmurt-nneγ deg-s
MΓN. Iḥberbren. SDD+SM. aḥberber, aḥcici, azeggaγ d umellal. NT
aḥberbur, aseḥberber. SDD+MG. Taḥcicit (tiḥciciyin). SG iḥciciyen.
ttwaḥberber (?). MGD Arbiɛi, adal.

*ḥbib [aḥḇiḇ] : a/uḥbib. SM+ML || ḥcict [ṯaḥcicṯ] : ta/teḥcict. SM+NT


win iḥubb wul d lxaṭer, || imγi akken yebγu yili, n lexla
temmezgeḍ-d yid-s, ur tettakeḍ neγ d win i netteẓu deg tebḥirt.
fell-as afus. MD. Winna mačči d MD. Gar teḥcicin yellan deg
arfiq kan neγ d amdakkel, winna ugama, llant tid yettmeččayen,
d aḥbib. NT. Taḥbibt (tiḥbibin). SG meɛna llant tid ineqqen, xersum
Iḥbiben. MGD. Amiddi. ẒR. ma yella ur rrugtent ara. SG
Mḥabab. Tiḥcicin. JML+SG. leḥcic.
ḥbub [aḥḇuḇ] : a/uḥbub.
a/uḥbub. SM+ML || ḥcu [ḥcu]: ḥcu. MG+GWT || af-itt d
aɛeqqa n tazart. MD. A wi yeččan lemziyya ; kellex, γurr, zerreg.
104
MD. Yeḥca-yi-tt, ur faqeγ ara armi Seḥḍem, ttwaḥḍem, ttwaseḥḍem,
iɛedda wi iɛeddan. MẒR. I/yeḥca, mseḥḍem.
ur i/yeḥci, ad i/yeḥcu, iḥeccu.
ḥḍiḍ [aḥḍiḍ, aḥṭiṭ] : a/uḥḍiḍ.
MΓN. I/yeḥcan. SDD+SM. Ḥeccu,
SM+ML || aqcic i d-ilulen berra i
lḥecwa, aḥcaw, aḥeccaw. SDD+ MG.
zwağ gar urgaz d tmeṭṭut; win ur
Seḥcu, ttwaḥcu, myeḥcu, mseḥcu.
yeɛqil ara baba-s. MD. Tura,
ḥday [aḥḏay] : a/uḥday. SM+ML || mačči am zik, deg tmura n Lurup,
aqcic, aqrur, agrud, ameččuk. MD. iḥḍaḍ ur ten-ttnuγen, ur
Asmi i nella d iḥdayen, netturar ttwaḥqaren, axaṭer tameṭṭut
yakk lwaḥid, ulac aḥday, ulac tezmer ad d-terbu mebla ma
taḥdayt, mi meqqrit dayen, tezweğ. NT. Taḥṭiṭ. SG. Iḥḍaḍ.
tiḥdayin uγalent d lxalat, iḥdayen MGD. Aqruc.
uγalen d irgazen. NT. Taḥdayt
(tiḥdayin). SG . Iḥdayen.
ḥdenden [ḥdenden] : ḥdenden. Ḥe
MG+GWT|| GM. Anamek n wawal-a
yejla ; yeqqim-d ala deg
temseɛreqt-a : – Teḥdenden ḥebbel [ḥebbel] : ḥebbel. MG+GWT
temdenden, teγza amdun tgen, d || jmeɛ-d kra kra. MD. Tala-nneγ
acu-tt ? – D tarsast. truḥ ad teqqar, mi ara nruḥ ad
neččar leḥwali, d aḥebbel kan i d-
ḥder [ḥḏeṛ] : ḥder. MG+ GWT|| ili-k
nettḥebbil. MẒR. Iḥebbel, ur
dinna, ur ttruḥ sani. MD. Mi
iḥebbel, ad iḥebbel, i/yettḥebbil.
yuker, ḥedreγ ; mi yeggul, umneγ
MΓN. Iḥebblen. SDD+SM. aḥebbel,
! MẓR. i/yeḥder, ur i/yeḥdir, ad
imḥebbel, asḥebbel. SDD+MG.
i/yeḥder, iḥedder. MΓN. Iḥedren.
ttwaḥebbel. MGD. ḥtil.
SDD+SM. aḥdar, lḥader, lḥedra.
SDD+MG. Seḥder, myeḥder, ḥebber [ḥebbeṛ] : ḥebber. MG+GWT
mseḥder. || xemmem i teswiɛin i d-iteddun,
snuzgem. NZ. Nekni nettḥebbir,
ḥdert [ṯiḥḏerṯ] : ti/teḥdert. SM+NT
Rebbi yettḍebbir. MẒR. Iḥebber,
|| amur deg uḥbul n uγrum. MD.
ur iḥebber, ad iḥebber,
Yečča aḥbul yerna tiḥdert. SG.
i/yettḥebbir. MΓN. Iḥebbren.
tiḥedrin.
SDD+SM. Aḥebber, aḥebbir,
ḥdiq [iḥḏiq] : ḥdeq. MG+ TΓR|| issin aḥebbar, imḥebber. SDD+MG.
ad temmeslayeḍ, ad telḥuḍ gar ttwaḥebber, mḥebber.
medden. MD. Win ur neḥdiq ara,
ḥebbiḍ [aḥebbiḍ, aḥebbiṭ] :
qqaren-as medden Yesfiğğuγ kan.
a/uḥebbiḍ.
a/uḥebbiḍ. SM+ML || ccama
MẒR. I/yeḥdeq, ur i/yeḥdiq, ad
zeggaγen deg ugerbuz n umdan.
i/yeḥdeq, iḥeddeq. MΓN. Iḥedqen.
MD Yewt-itt s tbaggust γer yidis,
SDD+SM. Aḥdaq, leḥdaqa, uḥdiq,
ɛeddan wayyuren, iḥebbiḍen-nni
aseḥdeq, ameḥduq. SDD+MG.
qqimen akken. SG. Iḥebbiḍen.
seḥdeq.
MGD. Icelfiḍen.
ḥḍem [ḥḍem, ḥṭem] : ḥḍem.
ḥebbu [ḥebbu] : ḥebbu. SM+NT ||
MG+GWT || ḥmu, zqel, eww, erγ.
yemma-s n baba neγ n yemma.
MD. Mi ara ḥeḍmen yisγaren,
MD. Ulac win ur nesɛi ara ḥebbu-
reqqen weḥd-nsen. MẒR.
s. MGD. jidda, setti, nanna.
I/yeḥdem, ur i/yeḥḍim, ad
yeḥḍem, iḥeṭṭem. MΓN. Iḥeḍmen. ḥebbu [ḥebbu] : ḥebbu. SM+GWT ||
SDD+SM. aḥḍam, leḥḍumiya, tiddit n lṭufan def yiseggasen
uḥḍim, aḥeḍman. SDD+MG. imezwura uqbel ad ibedd γef
yiḍarren-is, d amrured ay
105
yetttemrurud s yifassen d (ttuḥeccem), nneḥcem,
yifadden-is. MD. Aqcic-a iɛettel mseḥcem. MGD. Behdel, fḍeḥ.
deg tiddi, fell-as aseggas d uzgen
ḥeccir [aḥecciṛ] : a/uḥeccir.
mazal d ḥebbu ay iḥebbu. ẓR. Ḥbu.
SM+ML || yir lehdur ijemmɛen
ḥebbuyt [ṯaḥebbuyṯ] : medden deg wul. MD. Wissen d
ta/tḥebbuyt.
ta/tḥebbuyt. SM+NT || aɛeqqa acu i as-d-nniγ dir-it, dγa yeṭṭef-
(ameẓyan) i d-imeqqin seg iyi aḥeccir armi d ass-a. NT.
uksum. MD. Asmi i yuḍen, ffγent- Taḥeccirt. SG. Iḥecciren. MGD.
it-id tḥebbuyin d tiberkanin. SG. Tuḥsift (tuḥsibt), abeqqil.
Tiḥebbuyin. JML. Lḥebb. MGD.
ḥeckul [aḥeckul] : a/uḥeckul.
Tabelɛuḍt (tibelɛuḍin), taɛeqqayt.
SM+ML || asafar (n wučči n tissit)
ḥeblemluk [aḥeblemluk] : yessufuγen i leɛqel, yesmexlilen
a/uḥeblemluk. SM+ML || ssenf n
a/uḥeblemluk. amdan. MD. Yella uḥeckul ur
lfakya i d-yettsemḍin deg nesɛi asfel, ur nesɛi ddwa. SG.
unebdu. MD. Iɛeqqayen n Iḥeckulen. MGD. Asaḥur
ḥeblemluk-a deg-sen ibeɛbayen s (isaḥuren). TTY. Aḥelkuc.
waṭas yerna ur izur ara. NT.
ḥecluf [aḥecluf] : a/ḥecluf. SM+ML
Taḥeblemlukt (ttejra n –). SG
|| aẓemẓum, leḥcic. MD Yelluẓ
Iḥeblemluken. JML ḥeblemluk.
lmal aseggas-a, ulac aḥecluf ara
MGD Ẓẓeɛrur, amecmac.
yečč. SG. Iḥeclaf, iḥeclufen. ẓR.
ḥebrit [ṯaḥebṛiṯ] : ta/tḥebrit. Sḥuclef.
SM+NT || tutlayt n Yiḥebriyen
ḥeččun [aḥeččun] : a/uḥeččun.
(Udayen). Gar Yidlisen i d-yefka
SM+ML || syin i d-tettbeccic, i d-
Rebbi i talsa, tella Ṭṭura ; tutlayt
trebbu tewtemt. MD. tawtemt
n Ṭṭura d taḥebrit.
γur-s aḥeččun, awtem yesɛa
ḥebruri [aḥeḇruri] : a/uḥebruri. abbuc. NT taḥeččunt (aḥeččun
SM+ML || ssenf n udfel ; iγelli-s am ameẓyan). SG. Iḥeččunen,
seksu neγ am berkukes. MD. Adfel iḥeččnan. MGD afečriḍ.
yebḍa d lesnaf : yella uftatas,
ḥedd [ḥedd] : ḥedd. TJR+MRN ||
yella uḥebruri, yella umeččim,
yemmal-d tasmekta (acḥal
yella yigedrez. MGD. Abruri,
yellan) yiwen ; ula yiwen. MD.
abraray.
Yuḍen, ur yeɛlim ḥedd.
ḥeccad [aḥeccaḏ] : a/uḥeccad.
*ḥeddad [aḥeddaḏ] : a/uḥeddad.
SM+ML || ssenf n uzemmur ur
SM+ML || win ixeddmen uzzal,
nleqqem ara MD. Aḥeccad
lfeṭṭa d ddheb. MD. Yella uḥeddad
ttleqqimen-t medden, ma ur
n lfeṭṭa d ddheb, yella win
ileqqem ara, azemmur-ines ur d-
imesslen uzzlan. NT. Taḥeddaṭ
yettak ara zzit. SG. Iḥeccaden.
(tiḥeddadin). SG Iḥeddaden. ẒR.
MGD. Aẓebbuj, ajebbuc.
Ḥedded.
ḥeccem [ḥeccem] : ḥeccem.
ḥedded [ḥeddeḏ] : ḥedded.
MG+GWT || ini-yas, xdem-as ayen
MG+GWT || xdem, msel uzzal,
swayes ara yessetḥi. MD. Iḥeccem
ddheb neγ lfeṭṭa. MD. Yettḥeddid
adrum yerna lɛerc s wayen akken
uzzlan s yifassen-is. MẓR. Iḥedded,
yexdem. MẒR. Iḥeccem, ur
ur iḥedded, ad iḥedded,
iḥeccem, ad iḥeccem,
i/yettḥeddid. MΓN. Iḥeddden
i/yettḥeccim. MΓN. Iḥeccmen.
[iḥeddḏen]. SDD+SM. aḥedded,
SDD+SM. aḥeccem, leḥcima
leḥdid, aḥeddad. SDD+MG.
(leḥcimat), aneḥcam. SDD+MG.
Sḥedded, ttwaḥedded,
Sḥeccem, ttwaḥeccem
ttwasḥedded.
106
ḥedduf [aḥedduf] : a/uḥedduf. xemmem nezzeh-nezzeh MD.
SM+ML || aglim n uγersiw (izimer, Medden xeddme, netta
taγγaṭ, azger, …). MD. Mi ara yettḥekkir deg-sen. MẒR Iḥekker,
yemmzel uzger, ad t-azun, ad d- ur iḥekker, ad iḥekker,
kksen aḥedduf-is ; dγa s yiḥedfan i/yettḥekkir. MΓN. Iḥekkren.
n yizgaren d lmal-nniḍen, i d- SDD+SM. Aḥekker, aḥekkar,
ttgen medden isebbaḍen d yiselsa imḥekker, timḥekkert. SDD+MG.
ilan ccɛer. NT. Taḥedduft. SG Ttwaḥekker, mḥekker.
Iḥeddufen/iḥedfan. MGD.
*ḥekkayt [ṯaḥekkayṯ] :
Taglimt, tahiḍurt.
ta/tḥekkayt.
ta/t ḥekkayt. SM+NT || taγawsa
ḥeddur [aḥedduṛ] : a/uḥeddur. swayes ttḥukkun, ama d leqlul
SM+ML || ssenf n wučči, deg-s ad (iqeccucen), ama d aksum n
ɛejnen awren mebla zzit alma umdan mi ara yessirid. MD Win ur
yettnejbad, ad t-sebḍen d arqaq nesseqdec ara taḥekkayt mi ara
mliḥ, ad t-gezmen am lḥacyat, ad iɛeddi ad yessired, am wakken ur
t-jebden syin ad t-gren γer yeccif ara. SG. Tiḥekkayin. MGD
lmerqa i d-heggan yakan uqbel. lkasa (lkasat).
MD. Gar yisafaren n wučči ilan
ḥekkayt [ṯaḥekkayṯ] :
Leqbayel (zik), yella uḥeddur. SG.
ta/tḥekkayt.
ta/tḥekkayt. SM+NT || Ssenf n
Iḥedduren. MGD. Afḍir.
tsekla timawit, ḥekkun-tt-id
ḥedru [ḥeḏṛu]: ḥedru. TJR+aferdis yimγaren zik i warrac deffir n
n ubhat || iteddu(-d), qrib ad (d- yimensi sdat n lkanun, sedhayen-
)yaweḍ. MD Yekcem-d unebdu, ten yes-sent. MD. Gar tḥekkayin i
ḥedru-d iγriben ad d-awḍen. mazal deg uqerrruy, ḥkan-iyi-tt-
id acḥal n yiberdan, tib n uɛeqqa
ḥedruc [aḥeḏruc] : a/uḥedruc.
a/uḥedruc.
yessawalen. SG. Tiḥekkayin. MGD.
SM+ML || imi (tiḥdert) n uγrum.
Tamɛayt, tamacahut.
MD. Yeffeγ γer berra, yewwi-d
yid-s aḥedruc n uγrum, itteddu * ḥellabt [ṯaḥella ḇṯ] : ta/tḥellabt.
itett. SG. Iḥedrucen. SM+NT || lḥila n ufexxar (neγ n
wayen-nniḍen) ideg itess uqjun
ḥeffef [ḥeffef] : ḥeffef. MG+GWT ||
(amcic) deg uxxam. MD. Deg
gzem acekkuḥ-ik, tamart-ik. MD.
tḥellabt i ttaken i umcic ayefki.
Yuli-t ucabuγ, acḥal ur iḥeffef
SG. Tiḥellabin. ẓR. Ḥleb
ara. MẓR. Iḥeffef, ur iḥeffef, ad
iḥeffef, i/yettḥeffif. MΓN. Iḥeffen. ḥellej [ḥellej]: ḥellej. MG+GWT ||
SDD+SM. Aḥeffef, tteḥfifa gzem ttejra nnig lğedra-ines. MD.
(tteḥfifat), (t)aḥeffaf(t). SDD+MG. Mi ara timγur mliḥ ttejra, tili
Ttwaḥeffef, mḥeffef. MGD. Seṭṭel ɛlayet nezzeh, dγa nettḥellij-itt,
axaṭer nettaggad ad teγli γef
*ḥeğğağ
ḥeğğağ [aḥe
[aḥeğğağ]
ḥeğğağ] : a/uḥe
a/uḥeğğağ.
ḥeğğağ.
uxxam. MẓR. Iḥellej, ur iḥellej, ad
SM+ML || win i d-iḥuğğen. NT
iḥellej, i/yettḥellij. MΓN. Iḥeljen.
Taḥeğğağt. SG. Iḥeğğağen. JML
SDD+SM. Aḥellej. SDD+MG.
Lḥeğğağ.
ttwaḥellej. MGD. Qerrem.
ḥeğğagu
ḥeğğagu [aḥe
[aḥeğğağu]
ḥeğğağu] :
ḥellel [ḥellel] : ḥellel. MG+GWT ||
a/u
a/uḥeğğağu.
ḥeğğağu. SM+ML || times mi
ḥiwet, suter i kra n teswiɛt akken
ara taweḍ s igenni. MD. Yekker
ad as-tbeddleḍ rray neγ tamuγli.
uḥeğğağu, dγa rennun-as zzit. SG
MD. Ḥelleγ deg-s ayen din, yugi ad
Iḥeğğuğa. MGD Ajajiḥ, aḥajij.
iyi-d-isel. MẒR. Iḥellel, ur iḥellel,
ḥekker [ḥekkeṛ] : ḥekker. MG+GWT ad iḥellel, i/yettḥellil. MΓN.
|| muqel mliḥ ḥedd neγ kra Iḥellen. SDD+SM. Aḥellel, aḥellal.
(muqel γef lbeɛd ḥedd neγ kra),
107
SDD+MG. Ttwaḥellel, mḥellel. MGD. tduli. MD. Win yessan iḥembel,
Ḥiwet. yerna yeddel wayeḍ, ur yesri ara
times ad tecɛel. SG. Iḥembal,
ḥelleq [ḥelleq] : ḥelleq. MG+GWT ||
iḥmeblen.
egr-as iγallen. MD. Acḥal aya ur
mluɛan, meɛna asmi i yemmut ḥemmal [aḥemmal] : a/uḥemmal.
a/uḥemmal.
baba-tsen, mḥellaqen sdat n SM+ ML|| aman mi ara d-mmγen s
medden. MẒR. Iḥelleq, ur iḥelleq, ddefq. MD. Mi d-teγli lehwa aṭas,
ad iḥelleq, i/yettḥelliq. MΓN. ini-yas ad d-yewt uḥemmal. NT
Iḥellqen. SDD+MG. aḥelleq, taḥemmalt. SG. Iḥemmalen,
imḥelleq. SDD+MG. sḥilleq, iḥemmula.
mḥelleq.
ḥemmalt l- l-lexrif [taḥemmalt
[taḥemmalt l-
l-
ḥelles [ḥelles] : ḥelles. MG+GWT || lexṛif]:
lexṛif]: ta/tḥemmalt n lexrif.
err-as leḥlas. MD Uqbel ad as-rren SM+ML || ssenf n lehwa ; mi ara
tabarda, ttgen-as i uγyul leḥlas, tewt (deg lexrif), ad as-tiniḍ
axaṭer tabarda-nni tekkat-it. MẒR. yeqqers-d igenni ; mi d-tewt,
Iḥelles, ur iḥelles, ad iḥelles, dindin ad azzlen iḥemmula. MD.
i/yettḥellis. MΓN . Iḥellsen. Yeγli-d felli-d s lehdur am
SDD+SM. Aḥelles, leḥlas, imḥelles, tḥemmalt n lexrif. SG.
leḥlasa. SDD+MG. Sḥelles, Tiḥemmalin n lexrif.
ttwaḥelles, mḥelles.
ḥemmas [aḥemmaẓ, aḥemmaṣ] :
ḥelli [ḥelli] : ḥelli. MG+GWT || jmeɛ, a/uḥemmas.
a/uḥemmas. SM+ML || win
sefḍel, err γer tama. MD. Ayen yeznuzun lḥemmes ; deg tḥuna n
akka i tettwalim, mačči d tikci lmakla (n wučči), win
iyi-d-yettwanefk, s tfucal n yessewwayen ala lmerqa n
yiγallen-iw i t-id-ḥellaγ. GM. lḥemmes. MD. Zik, deg Lezzayer,
Amyag ḥelli, tezga tzelγa d yella yiwen n ubrid ala
teṭṭafar-it, neγ tzeggir-as. MẓR. iḥemmasen ara tafeḍ ; dγa,
Iḥella-d, ur d-iḥella, ad d-iḥelli, imeγban merra din ara ten-tafeḍ,
i/yettḥelli-d. MΓN. (d-)iḥellan. lawan n yimekli neγ n yimensi.
SDD+SM. Aḥelli, imḥelli. SDD+MG. SG. Iḥemmasen. talγa-nniḍen.
Ttwaḥelli. MGD. Sfiṭṭel. Iḥemmazen.
ḥelluf [aḥelluf] : a/uḥelluf. SM+ML ḥemmem [ḥemmem] : ḥemmem.
|| ssenf n uγersiw yettidiren deg MG+GWT || ccef tessucfeḍ ama deg
tẓegwa. MD. Aksum n uḥelluf uxxam, ama deg lḥemmam. MD.
iḥerrem-it ddin n lislam, wissen Win ur nḥemmem ara uqbel ad
acuγer ? NT. Taḥelluft (tawtemt n yeẓẓal, ur tettaweḍ ara tẓallit-
–). SG. Iḥellufen, iḥelfan. MGD. ines, i d-yenna ccix ass n lğemɛa
Ilef. iɛeddan. MẓR. Iḥemmem, ur
iḥemmem, ad iḥemmem,
ḥelquq [aḥelquq] : a/uḥelquq.
i/yettḥemmim. MΓN. Iḥemmen.
SM+ML || acerbiḍ i yetteɛlulluqen
SDD+SM. aḥemmem, lḥemmam,
sef umgerḍ n umdan (ayaziḍ,
taḥmamt. SDD+MG. ttwaḥemmem,
azuxzux, atg.). MD.Yettbin
mḥemmem (?).
umelliẓ d win yerwan ; wid
yerwan seɛɛun iɛebbaḍ rennun ḥemmer [ḥemmeṛ] : ḥemmer.
iḥelquqen. NT. Taḥelquqt. SG. MG+GWT || zzi-yas-d s nnqec i
Iḥelquqen, iḥelqaq. yimγi (n lxedra), i ttejra mi ara
yeqqar fell-as wakal ; nqec. MD.
ḥembel [i
[iḥembel]: i/yiḥembel.
Mi ara teγli lehwa, tin γur-s ad d-
SM+ML || ssenf n tγawsa
yeffeγ yiṭij, akal i d-yezzin i
yemmezḍen ; yettmaga i wusu d
lğedra n yimγan d tin n tjur
108
yettuγal yettγar. Segmi i Iḥemriḍen. MGD. Azeggaγ n ssifa
ttḥemmiren medden, xersum (n uksum), tiḥimret.
imγan n lxedra leqqaqen : ad
ḥennikt [ṯaḥenniḵṯ] :
neqcen akal-nni i d-yezzin i
ta/tḥennikt.
ta/tḥennikt. SM+NT || amur deg
lğedra-nsen, iwakken ad afen
wudem n umdan, amur-nni i
yimγan-nni iman-nsent amek
yellan ddaw umeẓẓuγ. MD.
snuffsen, amek ara gmun. MẓR.
Taḥennikt d tazeggaγt, tawjayt-is
Iḥemmer, ur iḥemmer, ad
am rremman. SG. Tiḥennikin. JML.
iḥemmer, i/yettḥemmir. MΓN.
Leḥnak.
Iḥemmren. SDD+SM. aḥemmer.
SDD+MG. Ttwaḥemmer. MGD. * ḥenṭeḍ [ḥen[ḥenṭeḍ, ḥenṭeṭ] :
Kebbec. ḥenṭeḍ. SM+ML || ssenf n leḥcic n
yigran ; yettenṭaḍ-d deg llebsat n
ḥemmer [ḥemmeṛ] : ḥemmer.ḥemmer.
yimdanen, xersum ma ḥercawit.
MG+ GWT|| err kra n tγawsa d
MD. Win yezgan yettḥenṭiḍ γer
tazggaγt. Zik d lxalat kan i
wayeḍ, qqaren-as medden
yettḥemmiren, rnu mi tella
Ḥenṭeḍ. ẒR. Ḥenṭeḍ.
tmeγra kan, mačči yal ass. Tura,
tbeddel ddunit, ula d tullas ḥenṭeḍ [ḥenṭeḍ, ḥenṭeṭ] : ḥenṭeḍ.
ttḥemirrent, ula mi ara ruḥent MG+GWT|| lseq, nṭeḍ γer kra neγ
γer lakul. Deg ubrid, mi ara tent- γer ḥedd. MD. Qqaren-as Wexxer
temmagreḍ, ad tafeḍ tudmawin- akin, yettḥenṭid-d γur-i. MẓR.
nsent d tewjayin-nsent d Iḥenṭeḍ, ur iḥenṭeḍ, ad
tizeggaγin, ticenfirin-nsent i/yeḥenṭeḍ, yettḥenṭiḍ MΓN.
daγen d timizwiγin. MẓR. Iḥneṭḍen. SSD+SM. Aḥenṭeḍ,
Iḥemmer, ur iḥemmer, ad aḥnunṭeḍ, imḥenṭeḍ. SSD+MG.
iḥemmer, i/yettḥemmir. MΓN. Sḥenṭeḍ, ttwaḥenṭeḍ, mḥenṭeḍ,
Iḥemmren. SDD+SM. Aḥemmer, ttwasḥenṭeḍ.
lḥemmayer. SDD+MG.
ḥeqqa [ḥeqqa]: ḥeqqa. TJR+aferdis
Ttwaḥemmer, mḥemmer. MGD. n berra i tseddast || ini-yi-d,
Reyyes. smekti-yi-d. MD. Ḥeqqa, d acu d-
ḥemmuden [iḥemmuḏen] : nniγ akken zgellina ?
i/yiḥemmuden.
i/yiḥemmuden. SM+SG || idrimen ḥeqqa-
ḥeqqa-ḥeqqa [heqqa-
[heqqa-ḥeqqa] :
imeqqranen. MD. Ala tteğğar n TJR+MRN || yemmal-d taγara, am
lmal ameqqran i yesɛan wakken akken i teḍra, am
iḥemmuden. MGD . Iḥemmudiyen. wakken d tidet. MD. Ini-d kan
ḥemret [ṯaḥemreţ, ṯaḥemret] akken, ḥeqqa-ḥeqqa. MDG. Zeɛma-
:ta/tḥemret.
:ta/tḥemret. SM+NT || ssenf n zeɛma.
ufrux (agḍiḍ) azeggaγ. MD. Mi ara ḥeqqani [aḥeqqani] : a/uḥeqani.
a/uḥeqani.
nemdi tixeftin, nettaṭṭaf-d kra SM+ML+RB || win yefka lḥal
yellan : iẓerẓiyar, iğeḥmam, nezzeh-nezzeh. MD Winna, d gma
tiḥmertin, atg. SG. Tiḥmertin. aḥeqqani, meḥsun : d mmi-s n
MGD. Tiḥimret.
baba d yemma. NT. Taḥeqqanit
ḥemriḍ [aḥemṛiḍ, aḥemṛiṭ] . (tiḥeqqaniyin). SG. Iḥeqqaniyen.
a/uḥmriḍ.
a/uḥmriḍ. SM+ML+RB || azeggaγ n * ḥeqqi [aḥeqqi] : a/uḥeqqi.
uksum neγ d imizwiγ. MD SM+ML+RB || win iḥemmlen lḥeqq ;
Leqbayel ur ɛdilen deg ssifa : llan bab n tidet, yes-s ay iferru timsal.
deg-sen icebḥanen, llan warrasen MD Amdan aḥeqqi, ur iγebbu
(ixemriyen), llan daγen tidet, ur yettcehhid s ẓẓur. NT.
yiḥemriḍen, llan ula d iberkanen. Taḥeqqit (tiḥeqqiyin). SG.
NT. Taḥemriṭ (tiḥemriḍin). SG.

109
Iḥeqqiyen. MGD. Uγdim. ẒR. lbarud d rrsas. MD. Tiḥerrasin
Lḥeqq. bḍant d lesnaf : llant tid yesɛan
yiwet n txenfuct, llant tid yesɛan
ḥerkel [ḥeṛkel] : ḥerkel. MG+GWT ||
snat ; llant tḥerrasin mm xemsa
ddu d tama n uɛdaw, mi ara d-yili
(n tersasin), llant tid mm ɛecra.
ccwal gar-awen. MD. Deg lgirra-
SG. Tiḥerrasin. MGD. Tameẓyant.
nni (1954-1962), win ur neddi ara
d tama n FLN, yettusemma * ḥerrat [ṯaḥerrat] : ta/tḥerrat.
yeḥḥerkel. MẓR I/yeḥḥerkel, ur SM+NT || ayen i d-iḥerr umdan deg
i/yeḥḥerkel, ad i/yeḥḥerkel, wass. MD. Taḥerrat n wass : ayen i
i/yettḥerkil. MΓN. Iḥreklen. yezmer ufellaḥ (s tyuga n
SDD+SM. Aḥerkel, imḥerkel. yizgaren) ad d-yekrez deg wass.
SDD+MG. Sḥerkel, twaḥerkel ẓR. Ḥerr.
(ttuḥerkel), ttwasḥerkel,
ḥerref [ḥeṛṛef] : ḥerref. MG+GWT ||
mḥerkel.
egr-as kra gar yiḍarren-is
ḥerkuk [aḥerkuk]: a/uḥerkuk. (iwakken ad yeγli). MD. Ruḥeγ ad
SM+ML || assn lferḥ ; tameγra. MD. azzleγ, iḥerref-iyi taqejjart. MẓR.
I yettilin d iḥerkuken deg Iḥerref, ur iḥerref, ad iḥerref,
unebdu, yal anebdu ! MD. i/yettḥerrif. MΓN. Iḥerrfen.
Iḥerkuken. JML. Lḥerk. SDD+SM. Aḥerref, imḥerref,
aḥerraf. SDD+MG. Ttwaḥerref
ḥerqes [ḥerqes] : ḥerqes. MG+GWT
(ttuḥerref), mḥerref. MGD. Xeyyel.
|| geḥḥel, reyyes. MD. Tɛedda ad
teḥḥerqes, tesderγel iman-is. ḥerrek [ḥerreḵ] : ḥerrek. MG+GWT
MẒR. I/yeḥḥerqes, ur || ur ḥebbes (ara), beddel amkan i
i/yeḥḥerqes, ad i/yeḥḥerqes, kečč neγ i kra n tγawsa. MD. Win
i/yettḥerqis. MΓN. Iḥreqsen. SDD+ ikerfen –lebɛid !–, ur yettḥerrik
SM. Aḥerqes, ttḥerqis, taḥerqast, ara. MẓR. Iḥerrek, ur iḥerrek, ad
lḥerqus. SDD+MG. Sḥerqes, iḥerrek, i/yettḥerrik. MΓN.
ttwaḥerqes, ttwasḥerqes, Iḥerrken. SDD+SM. Aḥerrek,
mḥerqes. MGD. Ḥekkel. leḥrak, asḥerrek. SDD+MG.
ttwaḥerrek (ttuḥerrek), mḥerrek.
ḥerr [ḥeṛṛ] : ḥerr. MG+GWT || err-d
azal-ik gar wiyaḍ mebla ma ḥerrem [ḥeṛṛem] : ḥerrem.
yeɛɛawen-ik ḥedd. MD. Widak i d- MG+GWT || ssufeγ-it d aḥram, ctiq-
iḥerren tamurt, ass-a mmuten. as, qell-as kra. MD. Asmi t-
GM. Amyag-a teṭṭafar-it (neγ iḥerrem baba-s, yectaq-as kra
izeggir-as) tzelγa d. MẓR. Iḥerr-d, yellan, iḥerrem-it ula seg waman
ur d-iḥerr, ad d-iḥerr, n tala, acku ayen akken iga i
i/yettḥerrir-d. MΓN. d-iḥerren. uxxam d udrum, mačči d ayen
SDD+SM. Aḥerrer, taḥerrat, iqebbel leɛqel. MẓR. Iḥerrem, ur
imḥerrer. SDD+MG. Ttwaḥerr. MGD. iḥerrem, ad iḥerrem, yettḥerrim.
sasi-d, rbeḥ-d, ḥerrer. MΓN. Iḥerrmen. SDD+SM. Aḥerrem,
aḥram, aḥraymi, taḥraymit.
*ḥerrar [aḥerrar] : a/uḥerrar.
a/uḥerrar.
SDD+MG. Sḥerrem, ttwaḥerrem
SM+ML || win yettaγen yeznuzu
(ttuḥerrem), mḥerrem. MGD. Nfu.
lehrir. MD. Gar at tḥuna n lkettan,
llan iḥerraren. NT. Taḥerrart ḥerrem
ḥerrem [ḥerrem]
[ḥerrem] : ḥerrem.
(tiḥerrarin). SG. Iḥerraren. ẓR. MG+GWT || eg γef uqerruy-ik
Leḥrir. aḥram. MD Wid yettidiren deg
sseḥra, ttḥerrimen, acku dinna
ḥerrast [ṯaḥeṛṛasṯ] : ta/tḥerrast.
ta/tḥerrast.
aγebbar n rrmel yesderγil. MẓR.
SM+NT || ssenf n sslaḥ ineqqen
Iḥerrem, ur iḥerrem, ad iḥerrem,
lmal d yimdanen : tessufuγ-d
i/yettḥerrim. MΓN. Iḥerrmen.
110
SDD+SM.Aḥerrem, aḥram. SDD+MG. SDD+SM. Aḥewwes, tteḥwas,
Ttwaḥerrem (ttuḥerrem), aḥewwas. SDD+MG. Sḥewwes.
mḥerrem. MGD. Γennes, cudd.
ḥeyyan [aḥeyyan, aḥeggan] :
ḥerzet [ṯaḥerzeṱ, ṯaḥerzet] : a/uḥeyyan.
a/uḥeyyan. SM+ML || Deg leḥsab n
ta/tḥerzet.
ta/tḥerzet. SM+NT || ayen akken wussan d wayyuren n Leqbayel, d
yettaru ccix l lğameɛ ; yes-s, i d- ussan ineggura n tesmeḍ. MD. Ma
qqaren medden, seḥlawen yeffeγ uḥeyyan, mci ɛeryan ! Ma
imuḍan, suffuγen leğnun izedγen yeffeγ uḥeyyan, dayen teffeγ
imdanen, sibɛident yir tiṭ, atg. MD tesmeḍ, ḥedru-d tafsut.
Tiḥreztin seḥluyent wid
ḥeyyef [ḥeyyef, ḥeggef] : ḥeyyef.
yettamnen yes-sent. SG.
MG+GWT || seγli-d fell-as lḥif. MD.
Tiḥreztin. MGD Tirit (tira). Talγa-
Asmi nɛac ddaw temhersa n
nniḍen. lḥerz.
Fransa, ulac ayen i nluḥeq,
ḥess [ḥess] : ḥess. MG+GWT || sel, nenḥaf deg kullec, ula d aγrum ur
err mliḥ lbal-ik. MD. Selleγ-as imi t-nerwi. MẓR. Iḥeyyef, ur iḥeyyef,
i d-ihedder, meɛna ur as- ad iḥeyyef, i/yettḥeyyif. MΓN.
ttḥessiseγ ara. MẓR Iḥess, ur Iḥeyyfen. SDD+SM. Aḥeyyef, lḥif,
iḥess, ad iḥess, yettḥessis. MΓN meḥyaf, imḥeyyef, miḥyaf.
Iḥessen. SDD+SM. Aḥesses, lḥess, SDD+MG. Ttwaḥeyyef (ttuḥeyyef),
(t)aḥessas(t). SDD+MG. Sḥesses, mḥeyyef.
ttwaḥesses, mḥesses, smeḥses.
ḥeyyer [ḥeyyeṛ]: ḥeyyer. MG+GWT
ḥettem [ḥettem, ḥeţţem] : || sewhem, egr-it deg unezgum.
ḥettem. MG+GWT || eg-as ayen ur MD. Iḥeyyer-iyi umdan-ihin,
as-nehwi. MD. Iḥettem-fell-i armi ɛewwqeγ amek ara as-dduγ. MẓR.
qebleγ, xedmeγ ayen ur bγiγ. MẓR. Iḥeyyer, ur iḥeyyer, ad iḥeyyer,
iḥettem, ur iḥettem, ad iḥettem, i/yettḥeyyir. MΓN. Iḥeyyren.
yettḥettim. MΓN. Iḥettmen. SDD+SM. Aḥeyyer, imḥeyyer, lḥir.
SDD+SM. Aḥettem, mḥettem, SDD+MG. Sḥeyyer, ttwaḥeyyer,
imḥettem. SDD+MG. Ttwaḥettem mḥeyyer, ttwasḥeyyer,
(ttuḥettem), mḥettam. MGD. mesḥeyyer.
Seγleb, rnu, seyyef.
ḥeyyunt [taḥeyyunt, taḥeyyunţ] :
ḥewḥaw [aḥewḥaw] : ta/tḥeyyunt.
ta/tḥeyyunt. SM+NT ||ssenf n
a/uḥewḥaw.
a/uḥewḥaw. SM+ML || taqeḍɛit tegrurt (taneqlet, tameγrust). MD
(tajlibt) n lmal. MD. Yesɛa Mačči ala yiwet neγ snat n
aḥewḥaw n lmal, yeqqar Ur sɛiγ tegrurin i yellan deg Tmurt n
ara. SG. Iḥewḥawen. Leqbayel zik : tella tɛidelt,
taɛemriwt, taḥeyyunt, taberkant,
ḥewwat [aḥewwaṯ] : a/uḥewwat.
tabakurt, tazanğart, atg. Yal ssenf
SM+ML || aseggaḍ n lḥut, win
n tbexsisin, yesɛa lbenna-s. SG.
yettaγen yeznuzu lḥut. MD.
Tiḥeyyunin.
Ddunit n uḥewwat, d lebḥer. SG.
Iḥewwaten. ḥezzeb [ḥezzeḇ] : ḥezzeb. MG+
GWT || xemmem mliḥ uqbel ad
ḥewwes [ḥewwes] : ḥewwes.
tgeḍ (neγ ad d-tiniḍ) kra i ḥedd.
MG+GWT || ffeγ γer berra, cali ;
MD Win ur nettḥezzib ara, ḥseb-
nadi, qelleb. MD. Yal tameddit,
it d lmal. NZ Aḥezzeb qbel
teffγeγ, ttḥewwiseγ. MD. Acḥal
aneggez. MẓR. Iḥezzeb, ur
aya nekk ttḥewwiseγ fell-ak,
iḥezzeb, ad iḥezzeb, i/yettḥezzib.
ziγen da i teffreḍ ! MẓR. Iḥewwes,
MΓN. Iḥezzben. SDD+SM. Aḥezzeb,
ur iḥewwes, ad iḥewwes,
imḥezzeb (aḥezzab), asḥezzeb.
i/yettḥewwis. MΓN. Iḥewwsen.
SDD+MG. Sḥezzeb, mḥezzeb.

111
ḥezzem [ḥezzem] : ḥezzem. ḥider [ḥiḏeṛ] : ḥider. SM+NT ||
MG+GWT || bges, ɛewwel, bnu, ssenf n uγersiw n teẓgi, am
qdem ref kra n tγawsa theggiḍ-as yizem, neγ aγilas. MD. Win
ayen i as-ilezmen. MD Asmi d- muhaben, ttkenni-t medden γer
ḥezzmen Yizzayriyen ad ssufγen ḥider.
Fransa, kkren-d meẓẓi meqqer,
ḥiḥa [aḥiḥa] : a/uḥiḥa. SM+ML ||
argaz tameṭṭut. MẓR. Iḥezzem, ur
ssenf n ccna. MD. Yella uḥiḥa,
iḥezzem, ad iḥezzem,
yella ucewweq, yella ddker, yella
i/yettḥezzim. MΓN. Iḥezzmen.
usbuγer. SDD+MG. sḥaḥi
SDD+SM. Aḥezzem, taḥzamt,
aḥazzam. SDD+MG. Sḥezzem, ḥilet [ṯiḥileţ, ṯiḥilet] : ti/tḥilet.
ti/tḥilet.
ttwaḥezzem (ttuḥezzem), SM+NT || tiḥerci, mačči d nniya,
mḥezzem. mačči s wul. MD. Imdanen-a
ččuren d tiḥila. SG. Tiḥila.
SM+MSK: Bu tḥilet/bu tḥila.
Ḥf, ḥj *ḥili [iḥili/aḥili] : i/yiḥili.
SM+ML+RB || bu tḥila, win
yeččuren d tiḥila, win
ḥfeḍ [ḥfeḍ, ḥfeṭ] : ḥfeḍ. MG+GWT || yesseqdacen tiḥila. MD. Beɛɛed
γer (sel, ẓer) tecfuḍ, qeyyen ayen iman-ik γef bu tḥila, laman deg-s
xeddmen wiyaḍ akken ad t- ur yelli. NT. Tiḥilit (tiḥiliyin). SG.
tissineḍ ula d kečč, ad t-tlemdeḍ. Iḥiliyen.
MD. Yiwen yenna-yas Nḥeffeḍ ar
nimγur ; wis sin yenna Nḥeffeḍ ar ḥir [ḥir]: ḥir. MG+GWT || γseb, ayes,
ncib ; aneggaru yenna Nḥeffeḍ ar qelleq. MD. Amdan-ihin yemmut
nemmet. MẒR. I/yeḥfeḍ, ur wul-is : ur yettḥir, ur yecliɛ, ur t-
i/yeḥfiḍ, ad i/yeḥfeḍ, iḥeffeḍ. yekcim unezgum. MẓR. Iḥar, ur
MΓN Iḥefḍen. SDD+SM. Aḥfaḍ, iḥar, ad iḥir, i/yettḥir. MΓN.
leḥfaḍa, aḥeffaḍ, aseḥfeḍ. Iḥaren. SDD+SM. aḥiri, lḥir, imḥiri,
SDD+MG. Seḥfeḍ, ttwaḥfeḍ, asḥir. SDD+MG. Sḥir, ttuḥir, mḥir,
mseḥfeḍ. MGD. Cfu, lmed. ttusḥir. MGL. Sber, awi, mari.

ḥfid |ḥfi
|ḥfiḍ,
fiḍ, ḥfiṭ] : ḥfiḍ ! TJR+Aferdis
n ubhat || qqaren-t medden Ḥj, ḥk, ḥl
iwakken ad sbeɛden yes-s ayen n
dir (lebla). MD. – Itteddun laẓ γer
tmurt-a... – Ḥfiḍ ! awer d-yaweḍ ! ḥjalt [ṯaḥjalt]: ta/teḥjalt. SM+NT ||
ḥfu [ḥfu] : ḥfu. MG+GWT || msu a taγwsa am uxelxal i as-ttgen i
leqḍeɛ n ujenwi ; ttwiγ, imi yekfa- uɛidiw (aserdun, aγyul) deg
yas leqteɛ. MD. Ḥedru-d lɛid, yiḍarren-is ineggura, iwakken ad
ḥedru-d timezliwt, ma ḥfan yissin ad isir (ssira). MD. Ma yella
ijenwiyen, ad ten-id-nessemsed. ur as-gin ara tiḥjalin, ad yissin
MẓR. I/yeḥfa, ur i/yeḥfi, ad kan aqlaqal, ur yettissin ad isir.
i/yeḥfu, iḥeffu. MΓN. I/yeḥfan. SG. Tiḥjalin.
SDD+SM. Ḥeffu, aḥfaw(y). SDD+MG.
ḥjurt [ṯaḥjuṛṯ] : ta/teḥjurt. SM+NT
Seḥfu, myeḥfu, ttwaseḥfu, || taγawsa ilan talγa n tyajurt. MD.
mseḥfu. Ssker-nni bu teḥjurin, ulac-it,
Ḥi tura win yettnuzun d taneγda.
SG. Tiḥjurin. ML. Aḥjuren
(iḥjuren).

112
ḥjeb |ḥjeḇ] : ḥjeb. MG+GWT || qim Tukerḍa, lexdeɛ, tixidas, annect-a
deg uxxam kan, ur teffeγ (ara) ; yakk mačči d taḥlalt. ẓR. Ḥlel,
ḥsen, ttwasser. MD Deg tmurt- iḥlil.
nneγ, aṭas n tlawin i iḥejjben : ur
ḥleb [ḥleb] : ḥleb. MG+GWT|| skef,
teffγent ara weḥd-nsent, rnu
sew s yiles. MD. Aydi ur itess ara
alamma tella ssebba. MD. Lḥara-
aman, am wakken xeddmen
nneγ teḥjeb, ulac wi ara tt-id-
yimdanen, netta iḥelleb. MẓR.
iqerben. MẓR. I/yeḥjeb, ur
I/yeḥleb, ur i/yeḥbib, ad
i/yeḥjib, ad i/yeḥjeb, iḥejjeb.
i/yeḥleb, iḥelleb. MΓN. Iḥelben.
MΓN. Iḥejben. SDD+SM. Aḥjab,
SDD+SM. Aḥlab, aḥellab, taḥellabt.
leḥjab, lḥijab, taneḥjubt,
SDD+MG. Ttwaḥleb.
Meḥjuba, meḥjub. SDD+MG.
Seḥjeb, ttwaḥjeb, mseḥjeb. MGD. ḥlil [aḥlil] : aḥlil ! TJR+Aferdis n
Ffer, sṭer. ubḥat || qqaren-t medden mi ara
nneγnin neγ ticki tbeddel lḥala
ḥkem |ḥkem] : ḥkem. MG+GWT||
rnu tmal γer tama n dir-i. MD.
ili-k d bab n … , ṭṭef akersi, sɛu
Aḥlil ! a ddunit ideg d-negra !
ddabir. MD. Ma yehda-ken Rebbi,
ḥekmet deg yiḍan-nwen ! MD ḥliles [ḥliles] : ḥliles. MG + GWT||
Tamurt-a, mačči d imawlan-is i ečč aḥlalas ; erγ (γer) daxel. MD.
tt-iḥekmen, ay at leɛraḍ ! MẓR. Asmi temmut yemma-s, i yessen
I/yekem, ur i/yeḥkim, ad d acu i teswa lmut, teḥlales tasa-
/yeḥkem, iḥekkem. MΓN s. MẒR. I/yeḥlales, ur i/yeḥlales,
Iḥekmen. SDD+SM. Aḥkam, ad i/yeḥliles, i/yetteḥlilis. MΓN.
leḥkem, aḥkim, aneḥkam, I/yeḥlalsen. SDD+SM. Aḥliles,
aseḥken. SDD+MG. Seḥkem, aḥlalas. SDD+MG. Siḥliles,
ttwaḥkem, mseḥkem. ttwaḥliles, mseḥliles.
ḥku [ḥlu] : ḥku. MG+GWT || awi, ḥliw [iḥliw] : iḥliw. MG+TΓR || iẓid,
ales. MD. Ttxil-m a Jidda ! ḥku-yi- ur ttirẓig, ur ttismum; ur ttiqsiḥ,
d tamacahut. MẓR. I/yeḥka, ur ur ttiqriḥ. MD. Ifelfel, yella deg-s
i/yeḥki, ad i/yeḥku, iḥekku. MΓN. uqerḥan, yella uḥalawan ; ččina,
I/yeḥkan. SDD+SM. ḥekku, aḥkay deg-s tasemmamt, deg-s
(taḥkayt). SDD+MG. Ttwaḥku, taḥlawant. MẓR (SFT+RMR). Ḥlaw,
myeḥku. ur ḥlaw, ad yiḥliw, i/yettiḥliw.
MΓN. I/yeḥlawen. SDD+SM. Leḥlu,
ḥkukt [ṯ:aḥkukṯ] : ta/teḥkukt.
ta/teḥkukt.
aḥlawan (aḥelwan), imiḥliw,
SM+NT|| lḥila ideg ggaren medden
taḥlawat, tiḥlawatin (leḥlawat).
ayen yesɛan ttra, iwakken ur
SDD+GM. Siḥlew, msiḥlew.
tettkaw ara. MD. Icemmamen, zik,
ggaren ccemma-nsen deg yicc (n ḥlu [ḥlu] : ḥlu. MG+GWT || hlek,
uzger), syin γer da deg teḥkukin, aḍen tekkreḍ. MD Acḥal i yuḍen,
tura deg tculluḍin n nnilu. SG. yuγal yeḥla, dayen. MẓR. I/yeḥla,
Tiḥkukin. MGD. Tabewwaṭ, ur i/yeḥli, ad i/yeḥlu, iḥellu. MΓN.
tasenduqt. I/yeḥlan. SDD+SM. Ḥellu, aḥlaw,
leḥla. SDD+MG. Seḥlu, mseḥlu.
ḥlalas [aḥlalas]
[aḥlalas] : a/uḥlalas.
MGD. Jji.
SM+ML|| lbaruḍ i fettlen medden
am seksu ; ggaren-t yiseyyaḍen ḥlulli [ḥlulli] : ḥlulli. MG+GWT||
deg uqerḍas. MD. Aɛdaw, ftel-as ččar d aman. MD. Bezzaf yeḥlulli
aḥlalas. SG. Iḥlalasen. ẓR. Ḥliles. ubeγli-ya, amek ara bnuγ yes-s !?
MẓR. I/yeḥlulli, ur i/yeḥlulli, ad
* ḥlalt [ṯaḥlalt, ṯaḥlalţ]:
i/yeḥlulli, yetteḥlulluy. MΓN.
ta/teḥlalt.
ta/teḥlalt. SM+NT|| ayen iḥellen ;
I/yeḥlullin. SDD+SM. Aḥlulli,
ayen ur neḥrim (ara). MD.
113
aḥlalay, aseḥluli. SDD+MG. Seḥlulli. ḥmilt [taḥmilt/tiḥmilt] :
MGD. Beẓbeẓ. ta/teḥmilt.
ta/teḥmilt. SM+NT || 1. lḥila n
uγeggad ideg yeggar umdan
taḥerrast (tameẓyant). MD. At zik
Ḥm ttawin slaḥ ; llan wid yettawin
timeẓyanin deg uqelmun, llan
daγen wid i tent-yeggaren deg
ḥmam [aḥmam] teḥmilin. SG. Tiḥmilin. || 2. asemlil
[aḥmam] : a/uḥmam.
SM+ML || deg tmdyezt n zik : itbir.
n waṭas n yibgasen irqaqen,
tteṭṭefen-d ammmas merra imi
MD. Ttxil ay aḥmam, siweḍ-as
lexber. NT. Taḥmamt (tiḥmamin, γezzif-iten daγen, ddewwiren-ten
tiḥumam). SG. Iḥmamen aṭas n yiberdan, xeddmen-asen
ikerrisen akken ur ttenfaraqen. S
(iḥumam).
umata, d timγarin i tt-ibeggsen.
ḥmed [ḥmeḏ] : ḥmed. MG+GWT || MD. Amaḥla n wammas, terna-yas
qneγ, llez, ini Lḥemdu li Llah ! NZ. abgas n teḥmilt; abḥal d tizizwit.
Ma nerwa, ad neḥmed Rebbi ; ma
nelluẓ, ad neḍleb Rebbi. MẓR. ḥmilt [ṯiḥmilt, ṯiḥmilţ]:
I/yeḥmed, ur i/yeḥmid, ad ti/teḥmilt. SM+NT || akken ur
ti/teḥmilt.
i/yeḥmed, iḥemmed. MΓN.
ɛetteb uγyul mi ara as-ɛebbin,
Iḥemden. SDD+SM. Aḥmad, beṭṭun taɛkemt : azgen γer tama
tayeffust, azgen-nniḍen γer tama
aḥemmad, imḥemmed, aseḥmed.
SDD+MG. Seḥmed, ttwaḥmed, tazelmaṭ. NZ. Inna-yas A baba, ur
myeḥmed. d-newwi ara amrar; Yenna-yas
Ad t-nesni d tiḥmilt. SG. tiḥmilin.
ḥmel [ḥmel] : ḥmel. MG+GWT|| err, Talγa-nniḍen. leḥmel. MGD.
eg-it deg wul-ik (im), ur kerreh tiɛdilin.
(ara). MD. Ḥemleγ-tt, teḥmel-iyi,
baba-s yenna-d Ala. MẓR.
ḥmimuc [ḥmimuc/ḥmimec] :
I/yeḥmel, ur i/yeḥmil, ad ḥmimuc. SM+NT|| taγawsa
i/yeḥmel, iḥemmel. MΓN.
tazeggaγt i ttgent (ḍellun) tlawin
Iḥemlen. SDD+SM. Aḥmal, leḥmala. i tcenfirin-nsent, mi ɛeddant ad
SDD+MG. Seḥmel, ttwaḥmel, reyysent. MD. Tura dγa ad d-yini
kra urgaz-iw γef ḥmimuc-a i
myeḥmel, mseḥmel. MGD. Ḥubb,
ri. MGL. Kreh, γudd, γunzu, γunfu. xedmeγ, ur yezmir ad t-yesriḥ.
MGD. azeggaγ n tcenfirin.
ḥmeq [ḥmeq] : ḥmeq. MG+GWT ||
ḥmu [ḥmu] : ḥmu. MG+GWT || aγ
ur sebber (ara), ayes, ḥir. MD.
Ḥmeq neγ qim, yal kra ad d-tas (ččar) d lḥamu, d lḥuman. MD
deg lawan-is. MẓR. I/yeḥmeq, ur Ḥman wulawen, semmḍit
wusawen. MẒR. I/yeḥma, ur
i/yeḥmiq, ad i/yeḥmeq,
iḥemmeq. MΓN. Iḥemqen. SDD+SM. i/yeḥmi, ad i/yeḥmu, iḥemmu.
MΓN. I/yeḥman. SDD+SM. leḥmu
Aḥmaq, lḥemq, meḥmeq,
aḥemmaq, aseḥmeq. SDD+MG. (lḥuman, lḥamu), aḥmayan,
Seḥmeq, ttwaḥmeq, myeḥmeq. aseḥmu. SDD+MG. Seḥmu,
ttwaseḥmu (ttuseḥmu), mseḥmu.
ḥmeẓ [ḥmeẓ] : ḥmeẓ. MG+GWT ||
ḥres, cneq, ẓeyyer. MD. Yeḥmeẓ-
it, yeḥmeẓ-it, yeḥmeẓ-it armi i t- Ḥn
ffγen yidammen. MẓR. I/yeḥmeẓ,
ur i/yeḥmiẓ, ad i/yeḥmeẓ,
iḥemmeẓ. MΓN. Iḥemẓen. SDD+SM. ḥnayt [ṯaḥnayṯ] : ta/teḥnayt.
Aḥmaẓ, Aḥemmeẓ, aḥemmaẓ. SM+NT|| tiqernit; tiγmert ; tasga.
SDD+MG. Ttwaḥmeq. MD. Medden akk heddren,
114
ttqessiren, netta yeṭṭef taḥnayt I/yeḥnunnḍen. SDD+SM.
weḥd-s. SG. Tiḥnayin. Aḥninneḍ, aḥnannaḍ, ameḥnaḍ,
aseḥninneḍ. SDD+MG. Seḥnunneḍ,
ḥnet [ḥneṯ] : ḥnet. MG+GWT || ur
myeḥnunneḍ, mseḥnunneḍ.
ttɛeddi ara a limin yeggul ! MD
Yeggul ur yeḥnit, alamma ḥnunnef [ḥnunnef] : ḥnunnef.
yeqqim din. MẓR. I/yeḥnet, ur MG+GWT|| qim, sers idisan-ik γer
i/yeḥnit, ad i/yeḥnet, iḥennet. lqaɛɛa teccgeḍ. MD. Teẓriḍ
MΓN. Iḥenten. SDD+SM. Aḥnat, taqacuct-ihin ? syinna i d-
ḥanet, amḥanet, aseḥnet. SDD+MG. ḥnunnfeγ. MẓR. I/yeḥnunnef, ur
Seḥnet, mseḥnet. i/yeḥnunnef, ad i/yeḥnunnef,
i/yetteḥnunnuf. MΓN.
ḥnin [iḥnin] : iḥnin. MG+TΓR || ili d
I/yeḥnunnfen. SDD+SM. Aḥnunnef,
lɛali-k, ili-k d aẓidan, d aḥlawan.
aḥnannaf. SDD+MG. Seḥnunnef,
Iḥnin-d fell-i a taɛzizt ! MẓR
ttwaseḥnunnef, mseḥnunnef.
(sFF+RM). Ḥnin, ur ḥnin, ad
yiḥnin, i/yettiḥnin. MΓN iḥninen. ḥnunnez [ḥnunnez] : ḥnunnez.
SDD+SM. Aḥninan, uḥnin, ḥenna, MG+GWT || sfeḍ taxna-k/m (s
lḥenna, leḥnana, asiḥnin. SDD+MG. uceṭṭiḍ, s lkaγeḍ). MD. Irumiyen, i
Siḥnen, myiḥnen, mseḥnen. d-qqaren medden, ur siriden ara
s wamam mi ara ɛeddin ad xran,
ḥnucceḍ [ḥnucceḍ, ḥnucceṭ] :
d aḥnunnez kan kan i
ḥnucceḍ. MG+GWT || cceg ternuḍ ;
teḥnunnuzen s lkaγeḍ. MẓR.
cceg mebla ssebba, yella kra i
I/yeḥnunnez, ur i/yeḥnunnez, ad
tɛefseḍ yecceg neγ d asebbaḍ i
i/yeḥnunnez, i/yetteḥnunnuz.
diri, yeḥfa. MD. Yeḥnucceḍ,
MΓN. I/yeḥnunnzen. SDD+SM.
yewwi-tt-id deg lqaɛɛa. MẓR.
Aḥnunnez, aḥnannaz,
I/yeḥnucceḍ, ur i/yeḥnucceḍ, ad
aseḥnunnez. SDD+MG. Seḥnunnez,
i/yeḥnucceḍ, i/yetteḥnuccuḍ.
ttwaḥnunnez, ttwaseḥnunnez,
MΓN. Iḥnuccḍen. SDD+SM.
myeḥnunnez, mseḥnunnez.
Aḥnucceḍ, aseḥnucceḍ,
ameḥnaccuḍ. SDD+MG. Seḥnucceḍ, * ḥnannaf [aḥnannaf]:
ttwaseḥnucceḍ, mseḥnucceḍ. a/uḥnannaf.
a/uḥnannaf. SM+ML || amkan ideg
tteḥnunnufen medden (arrac).
ḥnucceg [ḥnucceǥ] : ḥnucceg.
MD. Mi ara nruḥ s adrar ad neks,
MG+GWT || cceg ternuḍ ; cceg
lmal ad yeks, nekni ad nruḥ s
mebla ssebba neγ imi tebzeg
aḥnannaf ad nurar. NT.
lqaɛɛa. MD. Yeḥnucceg, yewwi-tt-
Taḥnannaft (tiḥnannafin). SG.
id deg lqaɛɛa, rwan deg-s warrac
Iḥnannafen. ẓR. Ḥnunnef.
taḍsa. MẓR. I/yeḥnucceg, ur
i/yeḥnucceg, ad i/yeḥnucceg,
i/yetteḥnuccug. MΓN. Iḥnuccgen.
SDD+SM. Aḥnucceg, aḥnaccag, Ḥq
aseḥnicceg. SDD+MG. Seḥnucceg,
ttwaseḥnucceg, mseḥnucceg.
ḥqen [ḥqen] : ḥqen. MG+GWT || qim
ḥnunneḍ [ḥnunneḍ] : ḥnunneḍ.
din ur d-teffeγ (ara). MD Mi ara
MG+GWT || zzi, zzi, zzi kan : nneḍ
ḥeqqnen yimeṭṭawen, yedderγil
ternuḍ, rennu ddiq-ik i walbaɛd
yiẓri n umdan. MẓR i/yeḥqen, ur
imi tufiḍ kra n lfayda deg-s. MD.
i/yeḥqin, ad i/yeḥqen, iḥeqqen.
Ur ixeddem, ur igeddem,
MΓN. iḥeqnen. SDD+SM. Aḥqan,
yetteḥnunnuḍ kan. MẓR.
aseḥqen. SDD+MG. Seḥqen,
I/yeḥnunneḍ, ur i/yeḥnunneḍ,
ttwaḥqen, myeḥqen, myeḥqen.
ad i/yeḥnunneḍ,
i/yetteḥnunnuḍ. MΓN.

115
ḥqer [ḥq°eṛ, ḥqeṛ]: ḥqer. MD. Lemmer yeḥric wuccen, tili
MG+GWT|| senγes mliḥ deg wazal iga axxam. MẓR (SFF+RM).
ila ; ur t-ḥesseb ara yella. MD. Ma I/yeḥrec, ur i/yeḥric, ad yiḥric,
teḥqerḍ kra n medden, ad ilin iḥerrec (i/yettiḥric). MΓN.
kra-nniḍen ara k-iḥeqren. MẓR Iḥercen. SDD+SM. aḥrac/lḥerc,
I/yeḥqer, ur i/yeḥqir, ad tiḥerci, uḥric, ameḥruc,
i/yeḥqer, iḥeqren. MΓN. Iḥeqren. leḥruceyya. SDD+SM. Seḥrec,
SDD+SM. Aḥqar, leḥqer, mseḥrec, ttwaseḥrec.
tamḥeqranit, aḥeqqar, aseḥqer.
ḥriq [aḥriq, aḥṛiq] : a/uḥriq.
SDD+MG. Seḥqer, ttwaḥqer,
SM+ML || ciṭuḥ n wakal, yerna ur
myeḥqer, ttwaseḥqer, mseḥqer.
yelhi ara i tfellaḥt. MD. Yemmut
baba-s, yeğğa-t-id d aẓawali : ur
as-d-yeğği axxam, ur as-d-yeğği
Ḥr, Ḥs iḥerqan. NT. Taḥriqt. SG. Iḥerqan,
iḥriqen. MGD. Iger, aγeggad,
taferka.
ḥrarad [aḥraraḏ] : aḥrard. SM+ML||
imeẓyanen n ujrad. MD. Ajrad ḥrur [aḥṛuṛ] : a/uḥrur. SM+ML+RB
awessar yettarew-d timellalin ; || amdan neγ kra n tγawsa yesfan,
timellalin, mi ara frurxent, ad d- zeddigen, i d-yekkan srid seg
fkent aḥrarad ; aḥrarad-nni mi lɛinser, ur tedγil ara. MD. Tamemt
ara yimγur, ad yuγal d ajrad. SG. (tament) taḥrurt d tin i d-turew
Iḥraraden. tzizwit, xersum mi tgemmer
učči-ines (nnwar) deg umadaγ
* ḥraymit [ṯaḥraymiṯ] : yakk d tẓegwa. NT. Taḥrurt. SG.
ta/teḥraymit.
ta/te ḥraymit. SM+ML || ẓR. Iḥruren, leḥrar. MGD. Sari. MGL.
ḥerrem. Asekkak [asekkaḵ].
ḥreq [ḥreq, ḥṛeq]: ḥreq. MG+GWT || ḥrurred [ḥrureḏ] : ḥrured.
seknef, serγ, cewweḍ. MD. Yeḥreq MG+GWT || lḥu am uḥrarad, ddu
wul, Rebbi yeẓra. MẓR. I/yeḥreq, cemma-cemma. MD. Seg umurred
ur i/yeḥriq, ad i/yeḥreq, iḥerreq. ar uḥrurred. MẓR. I/yeḥrirred, ur
MΓN. Iḥerqen. SDD+SM. Aḥraq, i/yeḥrurred, ad i/yeḥrurred,
ḥaruq, aḥerraq, imḥerreq. i/yetteḥrurud. MΓN. I/yeḥrurden.
SDD+SM. Seḥreq, ttwaḥreq, SDD+SM. Aḥrurred, aḥrarrad.
mseḥreq, ttwaseḥreq. SDD+MG. Seḥrurred, ttwaseḥrured.
ḥrez [ḥrez] : ḥrez. MG+GWT || jmeɛ, ḥruẓẓem [ḥṛuẓẓem]: ḥrruẓẓem.
ffer. MD. Ḥerzeγ-tt am kra ɛzizen. MG+GWT || anamek n wawal-a ur
MẓR. I/yeḥrez, ur i/yeḥriz, ad yettwassen ara ass-a; yeggra-d
i/yeḥrez, iḥerrez. MΓN. Iḥerzen. deg temseɛreqt-a kan : –
SDD+SM. Aḥraz, lḥerz, taḥerzet, Yeḥruẓẓem yeqruẓẓem, ibedd
aḥerraz, aseḥrez. SDD+SM. Seḥrez, deg tiγilt am yizem. D acu-t ? – D
ttwaḥrez, mseḥrez. atemmu.
ḥric [aḥric] : a/uḥric. SM+ML|| ḥseb [ḥseḇ] : ḥseb. MG+GWT || eg
amur, ciṭuḥ seg kra yellan leḥsab : rnu, senγes, sefti, bḍu,
meqqer kter-is… MD. Qessam-a d atg. MD. Ḥesbeγ ussan deg
bu tlufa/γur-i d-yestufa/ aḥric-iw yiḍuḍan-iw. MẓR. I/yeḥseb, ur
anda yella ? NT. Taḥrict. SG. i/yeḥsib, ad i/yeḥseb, iḥesseb.
Iḥricen. MGD. Amur, tun(e)t. MΓN. Iḥesben. SDD+SM. Aḥsab,
ḥric [iḥṛic] : iḥric. MG+ΓR || ur ttili leḥsab, amḥaseb, lḥisab. SDD+MG.
(ara) d nniyya, neγ d aɛeggun, Seḥseb, ttwaḥseb, myeḥseb,
sexdem allaγ-ik akken ad tidireḍ. mseḥseb, ttwasehseb. MGD. Siḍen.
116
ḥsed [ḥseḏ] : ḥsed. MG+GWT || Ḥt, ḥṭ
kreh, asem, γull, ur seɛɛu lxir deg
wul-ik, ssiɛziz ayla-k γef medden.
MD. Yeḥsed merra medden, a wi
ḥtil [ḥṯil] : ḥtil. MG+GWT || jmeγ,
yufan yiwen ur yettaf iman-is …
ḥiwec, sefḍel. MD. S tidi-inu i d-
ala netta. MẓR. I/yeḥsed, ur
ḥtaleγ cwiṭ. MẓR I/yeḥtal, ur
i/yeḥsid, ad i/yeḥsed, iḥetted.
i/yeḥtal, ad i/yeḥtil, i/yetteḥtil.
MΓN. Iḥesden. SDD+SM. Aḥsad,
MΓN. I/yeḥtalen. SDD+SM. Aḥtili,
leḥsed, aḥessad, aseḥsed. SDD+MG.
leḥtil, aseḥtil, asemḥitel. SDD+MG.
Seḥsed, ttwaḥsed, mseḥsed.
Siḥtel, ttwaḥtel, smiḥtel.
ḥsel [ḥṣel] : ḥsel. MG+GWT || wḥel,
ḥṭuṭṭec [ḥṭuṭṭec] : ḥṭuṭṭec.
egr iman-ik s anda ur tezmireḍ
MG+GWT || kker, idir, ur γelli (ara),
ara ad d-teffγeḍ. MD Ḥesleγ amek
sɛu lxeffa d tezmert, ttneggiz
ara xedmeγ : ad ruḥeγ ? ad
qqimeγ ? MẓR. I/yeḥsel, ur (ttgenniz) am uwtul. MD. Γas
i/yeḥsil, ad i/yeḥsel, iḥessel. MΓN. akken deg leɛmer-is 70, mazal
Iḥeslen. SDD+SM. Aḥsal, leḥsel, yeḥṭuṭṭec. MẓR. I/yeḥṭuṭṭec, ur
aseḥsel, lḥesla. SDD+MG. Seḥsel, i/yeḥṭuṭṭec, ad i/yeḥṭuṭṭec,
ttwaseḥsel, myeḥsel, mseḥsel. i/yetteḥṭuṭṭuc. MΓN.
I/yeḥṭuṭṭcen. SDD+SM. Aḥṭuṭṭec,
ḥsen [ḥṣen] : ḥsen. MG+GWT || ḥjeb, aseḥṭuṭṭec, aḥṭaṭṭac. SDD+MG.
ffer, dduri, zerreb-d s leswar. MD. Seḥṭuṭṭec, mseḥṭuṭṭec.
Axxam-ik yeḥsen. Saḥḥa deg-k,
tzedγeḍ leḥsin ! MẓR. I/yeḥsen, ur
i/yeḥsin, ad i/yeḥsen, iḥessen. Ḥu
MΓN. Iḥesnen. SDD+SM. Aḥsan,
leḥsin. SDD+MG. Semyeḥsen,
mseḥsen.
ḥu [aḥu] : aḥu. TJR+Aferdis n
ḥser [ḥṣeṛ] : ḥcer. MG+GWT || ubhat || yes-s, sawalen medden i
ddhem, ḍfer, ddu γef ….. MD. wiyiḍ ad kkren, ad cennun, ad
Teddhem-d fell-i ddunit ceḍḥen, ad wten afus. MD. Kkremt
tineggura-ya, ttwaḥesreγ. MẓR. a tiqcicin, a lxalat, kkret ay
I/yeḥser, ur i/yeḥsir, ad i/yeḥcer, irgazen, aḥu !
iḥesser. MΓN. Iḥesren. SDD+SM.
ḥubb [ḥubb/ḥibb] : ḥubb. MG+GWT
Aḥsar, leḥsir, aseḥser. SDD+MG.
|| ur kerreh (ara); ḥmel ; ri, bγu s
Seḥser, ttwaḥser.
wul. MD. Iḥubb-itt akken i iḥubb
ḥsift [ṯuḥsifṯ] : tuḥsift. SM+NT || Ɛziz Ɛzizu. MẓR. Iḥubb, ur iḥubb,
jmeɛ deg wul ayen n dir-iγef ad iḥubb, i/yettḥubb/yettḥibbi.
yiwen, tettɛssaḍ kkan melmi ara MΓN. iḥubben. SDD+SM. Aḥibbi,
as-ttterreḍ. MD. Yettalas-iyi lḥubb, aḥbib (taḥbibt), lemḥibba.
tuḥsift seg wasmi i nella d SDD+MG. Sḥubb, ttwaḥubb,
imeẓyanen. SG. Tuḥsifin. MGD. mḥubb, mesḥubb. MGD. Ri.
Tuḥsibt, cceḥna.
ḥucc [ḥucc] : ḥucc. MG+GWT ||
ḥsu [ḥṣu] : ḥsu. MG+GWT || issin, gzem, mger, jmeɛ tuga neγ ayen
ẓer, ɛlem, gzu (fhem). MD. Ur itt-yecban. MD. Deg lawan n
yeḥsi ara d acu-t, ma d Amaziγ tḥeccact i ttḥuccun medden. MẓR.
neγ d … ? MẓR. I/yeḥsa, ur i/yeḥsi, Iḥucc, ur iḥucc, ad iḥucc,
ad i/yeḥsu, iḥessu. MΓN. I/yeḥsan. i/yettḥuccu. MΓN. Iḥuccen.
SDD+SM. Ḥessu, leḥsu, leḥsi, SDD+SM. Aḥuccu, taḥeccact, leḥcic.
aseḥsi. SDD+MG. Seḥsu, myeḥsu, SDD+MG. Ttwaḥucc(u), mḥucc(u).
smeḥsu.
117
ḥudd [ḥudd] : ḥudd. MG+GWT || eg- ḥunğer
ḥunğer [ḥun
[ḥunğe
ḥunğeṛ]
ğeṛ] : ḥunğer.
ḥunğer. MG +
as tilisa (tilas). MD. Ḥudd-d akal- GWT || enγ-it (itt) mliḥ ay aqerrif.
nwen, ur d-nkeccem ara γur-s. MD. Ḥunğreγ yiwen n uḥunğer,
MẓR. Iḥudd, ur iḥudd, ad iḥudd, weḥd-s : mi d-yeγli-d akken
yettḥuddu. MΓN. iḥudden. SDD+SM. udfel, yufa-yi-d lḥal deg udrar
Aḥuddu, lḥedd (lḥudud). SDD+ MG. nekki ur lsiγ ara aṭas n lqecc, rnu
Ttwaḥudd (u), mḥudd. lluẓeγ. MẒR. I/yeḥḥunğer, ur
i/yeḥḥunğer, ad i/yeḥḥunğer,
ḥudd [ḥudd] : ḥudd. MG+GWT||
i/yettḥunğur. MΓN.
kcem gar-asen/asent, fru neγ
I/yeḥḥunğren. SDD+SM. Aḥunğer,
freq. MD. Anda i iwala sin ttnaγen,
aḥenğir, asḥunğer. SDD+SM.
ad ten-iḥudd. MẓR. Iḥudd, ur
Sḥunğer, ttwaḥunğer,
iḥudd, ad iḥudd, yettḥuddu. MΓN.
ttwasḥunğer, mḥunğer.
Iḥudden. SDD+SM. Aḥuddu,
tamḥaddit, amḥaddi. SDD+MG. ḥunn [ḥunn/ḥinn] : ḥunn.
Ttwaḥudd (u), mḥudd. MG+GWT || ur ttḥawal ara ; ur ttḍur
ara ḥedd, ur ttiqsiḥ fell-as, ad ak-
*ḥuddu [aḥuddu] : aḥuddu.
iγiḍ. MD. Ḥunn-as deg leɛnaya-k,
TJR+Aferdis n ubhat || .aḥuddu
d agujil meskin ! MẒR. Iḥunn, ur
aḥunnu ! Meḥsub : ad d-yawi
iḥunn, ad iḥunn, i/yettḥunnu.
Rebbi win ara aḥuddu yernu-d
MΓN. Iḥunnen. SDD+SM. Aḥunnu,
aḥunnu !
leḥnana, lḥenna, aḥnin, asiḥnen.
ḥuf [ḥuf] : ḥuf. MG+GWT || qelleb, SDD+ MG. Siḥnen, mḥunn,
nadi, ḍur ayen ur twalaḍ neγ ur mesḥunn.
tesɛiḍ ara. MD. Ḥufeγ, ḥufeγ,ur
*ḥunn Rebbi [iḥunn Rebbi] :
ufiγ ḥedd. MẓR. Iḥuf, ur iḥuf, ad
iḥunn Rebbi. TJR+MRN || sɛu ẓẓher.
iḥuf, i/yettḥuf (u). MΓN. Iḥufen.
MD. Zzin-as deg wacḥal yid-sen,
SDD+SM. Aḥufu, taḥufit. SDD+ MG.
bγan ad t-wten, iḥunn Rebbi
Ttwaḥuff (u), mḥuff(u).
newweḍ-d. ẒR. ḥunn.
ḥukk [ḥukk] : ḥukk. MG+GWT ||
*ḥunnu-
ḥunnu-aḥuddu [aḥunnu-
[aḥunnu-
sfeḍ, ḍlu, kkes-d. MD. Tḥukk
aḥuddu] : aḥunnu-
aḥunnu-aḥuddu. NFL +
agusim i tcenfirin-is, lḥemmayer
DDEƐWA N LXIR || gedha yes-k(m) ;
i tewjayin-is. MẓR. Iḥukk, ur
ad ak-imneɛ Rebbi ! Ad ibeɛɛed
iḥukk, ad iḥukk, i/yettḥukk (u).
Rebbi fell-ak lebla d lmusayeb !
MΓN. Iḥukken. SDD+SM. Aḥukku,
Aḥunnu-aḥuddu fell-am, a yelli !
(t)aḥekkay(t). SDD+MG. Ttwaḥukk ,
ẒR. ḥunn.
mḥukk.
ḥurecla [ḥuṛecla]: ḥurecla. SM+NT
ḥuli [aḥuli] : a/uḥuli. SM+ML ||
|| ssenf n leḥcic yettmeččan,
awtem n taγaṭ. MD.Tawrirt n
yettwaγẓaẓen. MD. Ad as-tiniḍ d
Ɛelwac, deg mya u rbeɛṭac, ur
awtul, imγi i yufa ad yečč, waγẓaẓ
seγlin aqelwac. SG. Iḥuliyen,
yeddan, ḥurecla tedda, kullec
iḥulay. MGD. Aqelwac.
yedda.
ḥumad [aḥumaḏ] : a/uḥumad.
ḥuri [aḥuṛi] : a/uḥuri. SM+ ML+RB ||
SM+ML || win ixeddmen lḥilat n
win iḥemmlel lḥuriyya (tilelli).
ufexxar yernu yeznuzu-tent. MD.
MD. D wid yulin s adrar deg 1954 s
Aγyul n yiḥumaden yettwassen :
lebγi-nsen, iwumi semman
tikli-ines cemma-cemma, acku
medden iḥuriyen. NT. Taḥurit
ttɛebbin-as alamma yeqqers. NT.
(tiḥiyin). SG. Iḥuriyen (leḥrar).
taḥumaṭ (tiḥumadin). SG.
iḥumaden. ḥuss [ḥuss] : ḥuss. MG+GWT || aγ-itt
γer daxel ; ḥulfu ; ḥmel. MD. Iḥuss

118
i tasa-s terγa. MẒR. Iḥuss, ur Ḥz
iḥuss, ad iḥuss, i/yettḥuss(u).
MΓN. Iḥussen. SDD+SM. Aḥussu,
leḥsas, aḥessas. SDD+SM. Sḥuss,
ḥzen [ḥzen] : ḥzen. MG+GWT ||
ttwaḥuss(u), ttwasḥuss, mḥuss.
mmuγben ; ru ; ur ferreḥ ara. MD.
ḥutiw/ḥitaw [aḥutiw, aḥitaw] : Tamurt yakk teḥzen, asmi i
a/uḥitiw
a/uḥitiw (aḥitaw). SM+ML || yemmut. MẒR. I/yeḥzen, ur
aγersiw yettidiren deg waman (n i/yeḥzin, ad i/yeḥzen, iḥezzen.
temda, n wasif, n lebḥer), ittet-it MΓN. Iheznen. SDD+SM. Aḥzan,
umdan, yessimγurray tiḥerci-ines leḥzen, imeḥzen, ameḥzun,
yerna yessiğhid iγess-is, uḥzin, aseḥzen. SDD+MG. Seḥzen,
imdawiyen merra ttwessin fell- mseḥzen. MGL. freḥ, zhu.
as. MD. D wid yettseyyiden lḥut
ḥzeq [ḥzeq] : ḥzeq. MG+GWT || ḥres
deg lebḥer, iwumi qqaren
; cudd, rnu ddiq i win d-yezgan
medden iḥewwaten. NT. Taḥutiwt
sdat-k. MD. Telsa-d aserwal
(tiḥitawin). SG. Iḥutiwen. JML.
yeḥzeq. MẒR. I/yeḥzeq, ur
Lḥut.
i/yeḥziq, ad i/yeḥzeq, iḥezzeq.
ḥuttit [aḥuttiṯ, aḥuţţiṯ]: MΓN. Iḥezqen. SDD+SM. Aḥzaq,
a/uḥuttit.
a/uḥuttit. SM+ML || ayen i d- uḥziq, aḥzazuq, aseḥzeq. SDD+MG.
yeggran ; ayen i d-sseggran. MD. Sehzeq, ttwaḥzeq, myeḥzeq,
Ččan, rwan, ğğan-aγ-d iḥuttiten. ttwaseḥzeq, mseḥzeq.
SG. Iḥuttiten. ẒR. sḥuttet.
ḥzamt [ṯaḥzamt/ṯaḥzamţ] :
ḥuz [ḥuz] : huẓ. MG+GWT || mass ; ta/teḥzamt.
ta/teḥzamt. SM+NT || lḥila n
nall. MD. Ala yiwen n rrami i uγeggad ideg ggaren medden
iḥuzan lγerḍ-nni. MẒR. Iḥuza, ur aqerḍas (rrsas, lbarud, ccabruṭi).
iḥuza, ad iḥaz, i/yettḥaz. MΓN. MD.Taḥzamt teččur d aqerḍas/
Iḥuzan. SDD+SM. Aḥuzu, amḥizi, gar lbarud d rrsas/ aqewwad ad
lḥiz. SDD+MG. Ttwaḥuz, mḥuz. kem-id-isami (asefru).

Ḥw, Ḥy
ḥwes [ḥweṣ] : ḥwes. MG+GWT ||
jelqem, ddem, aker, kkes i yiwen
kra s lemγawla. MD. Beṭṭu ur yelli,
ayen yufa yiwen, iḥwes-it. MẓR.
I/yeḥwes, ur i/yeḥwis, ad
i/yeḥwes, iḥegges (i/yettḥawas).
MΓN. Iḥewsen. SDD+SM. aḥwas,
aḥeggas, leḥwas, amḥawes. SDD+
MG. Seḥwes, ttwaḥwes, myeḥwes.

ḥyu [ḥyu]: ḥyu. MG+GWT. || sider,


err i kra neγ i ḥedd tudert. MD.
Tajenwit n Ğeḥḥa, tneqq, tḥeyyu.
MẒR. I/yeḥya, ur i/yeḥyi, ad
i/yeḥyu, iḥeyyu/iḥeggu. MΓN.
I/yeḥyan. SDD+SM. ḥeyyu/ḥeggu,
amḥayi, asḥayi. SDD+MG. Seḥyu,
ttwaḥyu, ttwaseḥyu, mseḥyu.
MGD. Sider. MGL. enγ.

119
I
i [iγri] : i/I. Asekkil wis 13 n
ugemmay n tmaziγt.
i [i] : TJR+ MQM || talγa tawezzlant
n umqim udmawan iyi ama d
asemmad usrid ama d asemmad
arusrid; talγa-ya tettili tugart deg
tmedyezt //MD1. Cqan-i medden
ma nnan neγ Cqan-iyi = asemmad
arusrid. MD2. wwin-iyi yid-sen γer
tmeγra = asemmad usrid.
i [i] : TJR+MQM || awal yettuγalen
deg umkan n yisem i d-tessekcam
tenzeγt, itteqqen dima γer
tenzeγt-nni, yettili umtawa gar-s
d yisem umi yewwi amkan
(amqim udmawan ilelli “nekk”).
MD. γur-i, yid-i, deg-i, seg-i, zdat-
i, …
i [i] : TJR+NZƔ || d tuzzigt,
tessekcam-d asemmad arusrid n
umyag, isem ara tt-id-iḍefren
yettili dima deg waddad amaruz.
MD. Efk-it i wuccen ! Yenna i
medden/yura tabrat i yimawlan-
is.
i [i] : TJR+MSΓ || awal i itteqqnen
gar snat n tefyar, amassaγ. MD.
Tessew-d tmeṭṭut aγrum i ččan
warrac. Yettili daγen deg tefyirt
n usezwer.MD. Walaγ argaz i d-
iteddun. Yella wanda i nezmer ur
t-netteg ara. MD. D acu i tebγiḍ ?
neγ D acu tebγiḍ ?

120
i ijebbden amrar, ixef-is ata da

J γur-i ! (Nz.) MẒR. I/yejbed, ur


i/yejbid, ad i/yejbed,
ijebbed/ittejbad. MΓN. Ijebden.
SDD+SM. Ajbad, ajebbud, tajebbadt,
lmejbed. SDD+MG. ttwajbed,
myejbad, nnejbad.
j [ja] : j/J. || asekkil wis 14 n
ugemmay n tmaziγt.
jber [ejḇeṛ]
[ejḇeṛ] : jber. MG+GWT || err-d
; mneɛ ; dawi, sellek-d ḥedd seg
Ja lmut ner ayen i tt-yecban. MD.
Jber-d aγrib γer tmurt-is. MẒR.
I/yejber, ur yejbir, ad yejber,
jaddit [ṯajaddiṯ]
[ṯajaddiṯ] : ta/tjaddit. ijebber/ittejbar. MΓN. Ijebren.
SM+NT || ayen d-ğğan lejdud (neγ SDD+SM. Ajbar, lejber, imjebber,
imezwura), ama d tutlayt, ama d ljebran. SDD+MG. Ttwajber,
leɛwayed d yidles, s umata. ẒR. myejber, nnejber.
Jeddi, jidda.
jbu [ejḇu]
[ejḇu] : jbu. MG+GWT || 1. ruḥ ;
jafjaf [jafjaf, jifjif] : jafjaf. SM+ML || rzu γer ḥedd. MD. Yejba γer
aɛeyyeḍ d usuγu mi ara yeṭṭes sbiṭar, yeẓra-d umuḍin.|| 2. fel ;
ḥedd. MD. Win yeṭṭef jafjaf, ɛeddi akkin. MD. Tameddit n wass,
qqaren-as medden Yettjafjaf. ẒR. iṭij ijebbu i udrar akkin. MẒR.
Ttjafjaf. I/yejba, ur i/yejbi, ad i/yejbu,
jagu [ajagu] : a/ujagu. SM+ML || ijebbu. MΓN. I/yejban. SDD+SM.
deg wasif, amkan anda ttazzalen Ajbay, lejba, ajebbay. SDD+MG.
waman s lğehd. MD. Yeɛreḍ ad sejbu, myejbu, msejbu.
yezger asif, yewwi-t ujagu, *jdab [ajḏaḇ]
[ajḏaḇ] : a/ujdab. SM+ML ||
yemmut. NT. Tajagut (tijagutin). ẒR. jdeb.
SG. Ijaguten.
[ajḏaṛ] : a/ujdar. SM+ML ||
jdar [ajḏaṛ]
jajiḥ a/ujajiḥ. SM+ML ||
jajiḥ [ajajiḥ] : a/ujajiḥ. aɛecciw ; axxam yemmugen s
aḥeğğağu ; times mi ara tenker ubudid. MD. Wa mačči d axxam, d
mliḥ-mliḥ. MD. Yečča-t ujajiḥ n ajdar : yelha i tuga d walim. NT.
tmes. SG. Ijajiḥen/jujaḥ. Tajdart (tijdarin). SG. Ijdaren.
jareḥt|ṯajaṛeḥṯ]
jareḥt|ṯajaṛeḥṯ] : ta/tjareḥt. jdeb [j
[jḏeḇ] : jdeb. MG+GWT || ccḍeḥ
SM+NT || ayen merriγen mliḥ-mliḥ. yessufuγen leğnun d waṭan, s
MD. Nečča-d seksu iḍelli deg umata. MD. Mi ara isel i tityita n
uxxam n tmeγra, aseqqi-nni ubendayer, ad d-yeγli γer jjdeb.
merriγ am tjareḥt. MẒR. I/yejdeb, ur i/yejdib, ad
jayeḥt
jayeḥt [ṯajayeḥṯ]: ta/tjayeḥt. i/yejdeb, ijeddeb. MΓN. Ijedben.
SM+NT || aṭṭan yettḥazen aglim n SDD+SM. Ajdab, jjdeb, asejdeb,
umdan, yettarra-t d aḥercaw. MD. ajeddib. SDD+MG. Sejdeb.
Yeččur wudem-is d tajayeḥt n jdi [ij
[ijḏi]
ḏi] : i/yijdi. SM+ML || rrmel.
waman . MD. Ijdi n lebḥer d win n sseḥra

Jb, jd ur ɛdilen ara. SG. Ijdiyen.


jdid [ajḏiḏ]
[ajḏiḏ] : a/ujdid. SM+ML+RB ||
amaynut; taγawsa werɛad tebdi.
jbed [ejḇeḏ]
[ejḇeḏ] : jbed. MG+GWT || ṭṭef MD. Yuγ-d aserwal d ajdid,
kra tawiḍ-t γer tama-k. MD. A win tabagust d taqdimt. NT. Tajdidt
(tijdidin). SG. Ijdiden.
121
Je baba-s d yemma-s mmuten asmi i
γur-s ɛamayen. SG. lejdud.
jedɛun
jedɛun [ajeḏɛun] : a/ujedɛun.
jebbadt [ ṯajebbaṭ] : ta/tjebbadt. SM+ML || mmi-s n tegmart ; aɛidiw
SM+NT || deg uẓeṭṭa, d taγawsa n aṭiṭuḥ. MD. Asmi i yella d aqrur
wuzzal iḥerrsen tiddi yuγ-as-d baba-s ajedɛun. NT.
yemmezḍen γer yifeggagen. MD. Tajedɛunt (tijedɛunin). SG.
Aẓeṭṭa laqen-as yifegagen, Ijedɛunen.
tirigliyin, tijebbadin, ustu, atg. SG.
Tijebbadin. jedɛun
jedɛun n tmeqbert [ajeḏɛun n
tmeqḇerṯ]
tmeqḇerṯ] : a/ujedɛun n
jebbant [ṯajebbant/ţ]
[ṯajebbant/ţ] : tmeqbert. SM+ML || aγersiw n lexla
ta/tjebbant. SM+NT || adeg anda ilan aεenqiq γezzif nezzeh ; itett
meṭṭlen yimdanen wid afriwen n yisekla iwimi ur
yemmuten. MD. D tajebbant i ttawḍen ara yiγersiwen-nniḍen.
daγ-yettrağun merra, akken MD. Argaz ɛlayen rnu zeγγif
yebγu yiwen yili deg ddunit, d uɛenqiq-is nettkenni-t γer
aẓawali neγ d amerkanti. SG. ujedεun n tmeqbert. NT.
Tijebbanin. MGD. Timeqbert ; Tajedɛunt n tmeqbert.
taqerrabt.
*jehli [ajehli] : a/ujehli. SM+ML +RB
*jebbar [ajebbaṛ]
[ajebbaṛ] : a/ujebbar. || aseqqam ; win ur nessin,
SM+ML || win yettcuddun neγ ireggmen, yettsebbilen ddin
ilettfen imerẓi, ixeddem-as (Rebbi). MD. Xḍu-k i lɛebd ajehli.
tuflak. MD. Zik, llan yijebbaren ; NT. Tajehlit (tijehliyin). SG.
win yerrẓen neγ yelluγẓmen, ad Ijehliyen. ẒR. Jhel.
awin γer ujebbar, ad t-id-icudd.
NT. Tajebbart (tijebbarin). SG. jeḥlum [ajeḥlum] : a/ujeḥlum.
Ijebbaren. ẒR. Jber. SM+ML || taseṭṭa , azeḥḥaf ,
ajeḥniḍ. MD. Teḍra yid-s am
jedd [jedd] : jedd. MG+GWT || qqel ; uγyul, yekkaten izan s ujeḥlum-
ɛawed; rnu. MD. Yemmut, ijedd, is. NT. Tajeḥlumt (tijeḥlumin). SG.
iɛawed. MẒR. Ijedd, ur ijedd, ad Ijeḥlumen.
ijedd, i/yettjeddid. MΓN. Ijedden.
MGD. immut, iɛawed. jeḥniḍ
jeḥniḍ [ajeḥniḍ/ṭ] : a/ujeḥniḍ.
a/ujeḥniḍ.
SM+ML || taseṭṭa ; azeḥḥaf;
jedder [jeddeṛ]
[jeddeṛ] : jedder. MG+GWT ajeḥlum, ajallum. MD. Deg ujeḥniḍ
|| sufeγ-d zzεaf-ik s leεyaḍ, s n yiɛidiw i d-tekksen inzizen i
ucennef... MD. Ur as-d-xdimeγ ubendayer. NT. Tajeḥniḍt
ara ayen iyi-d-yeḍleb, dγa yerwa (tijeḥniyaḍ). SG.
ajedder fell-i. MẒR. Ijedder, ur Ijeḥniḍen/ijeḥniyaḍ.
ijedder, ad ijedder, i/yettjedder.
MΓN. Ijeddren. SDD+SM. Ajedder, jellab [ajellaḇ]
[ajellaḇ] : a/ujellab. SM+ML ||
ajeddar. SDD+MG. Ttwajedder, aqendur n urgaz. MD. Di tegti, d
mjedder. imγaren i yettlusun ijellaben. NT.
Tajellabt* (tijellabin). SG.
jedder [jedder] : jedder. MG+GWT Ijellaben.
|| nqeb ; bčeč. MD. Ad k-jeddren
ijudar ! MẒR. Ijedder, ur ijedder, *jellabt
*jellabt [ṯajellaḇṯ]
[ṯajellaḇṯ] : ta/tjellabt.
ad ijedder, i/yettjeddir. MΓN. SM+NT || taqendurt ; taksiwt. MD.
Ijeddren. SDD+SM. Ajedder, ijider. Telsa-d tajellabt terna-d lfuḍa. SG.
Tijellabin.
jeddi [jeddi] : jeddi
jeddi.. SM+ ML. ||
baba-s n baba. MD. D jeddi-s seg jember [jembeṛ
[jembeṛ ] jember. SM+ML ||
yemma i t-id-irebban, axaṭer ayyur wis 12 deg useggas. MD.
Tagrest tbeddu deg jember,
122
tettfakka deg meγres. ẒR. jeqqem [jeqqem]: jeqqem.
Dujember. MG+GWT || kkes-d cwiṭ seg kra n
tγawsa. MD. Ijeqqem-d ihemmij n
jemmal [ajemmal]
[ajemmal] : a/ujemmal.
uγrum seg uḥbul. MẒR. Ijeqqem,
SM+ML || aṭas ; tuget. MD. Deg
ur ijeqqem, ad ijeqqem,
leswaq imeqqranen, llan
i/yettjeqqim. MΓN. Ijeqqmen.
ibeqqalen yeznuzun s ujemmal.
SDD+SM. Ajeqqem, ijeqqim.
jemmem [jemmem] : jemmem. SDD+MG. Ttwajeqqem, mjeqqem.
MG+GWT || ččar lḥila alamma d imi. MGD. Ceddeq.
MD. Mi yekfa taγuzi n lbir,
jernan [ajeṛnan]
[ajeṛnan] : a/ujernan.
azekka-nni, mi d-yekker ssbeḥ,
SM+ML || agraw n tewriqin i d-
yufa-t-id ijemmem. MẒR.
yettawin isallen yallas, neγ yal
Ijemmem, ur ujemmem, ad
ddurt, neγ ayyur. MD. Yal ssbeḥ
ijemmem, i/yettjemmim. MΓN.
ad d-yaγ ajernan, d win ay d
Ijemmen. SDD+SM. Ajemmem,
lqahwa-s. SG. Ijernanen. MGD.
ajmam. SDD+MG. Ttwajemmem,
Aγmis.
mjemmem.
jerrart [tajeṛṛaṛt]
[tajeṛṛaṛt] : ta/tjerrart.
jenṭad
jenṭad [ajenṭaḏ/ṭ] : a/ujenṭad.
a/ujenṭad.
SM+NT || 1. rruda n wuzzal (neγ n
SM+ML+RB || mačči d alemmas,
plastik) ideg yettɛeddi umrar ; mi
mačči d agejdan, d timernit kan i
ara tettezzi tjerrart, amar-nni
d-rnan. MD. At leflani mačči n
yettali yeṭṭar ; sexdamen-tt i usali
taddart-nneγ, d ijenṭaḍen. NT.
n tγawsiwin ẓẓayen. MD. Zik, s
Tajenṭaṭ (tijenṭadin). SG.
tjerrart i d-salayen medden aman
Ijenṭad/ijenṭaden.
seg lbir. || 2. tin sexdamen i
jenwi [ajenwi
[ajenwi ] : a/ujenwi. SM+ ML userwal akken ad qeflen rrisun-
|| d yiwen gar dduzan n ugezzar ; is. MD. Yugi ad yeqfel rrusun n
ajenwi d taγawsa n wuzzal ilan userwal-is, acku terreẓ tjerrart-is.
afus d leqḍeɛ ; yettwaseqdac i MGD. Taziba. SG. Tijerrarin.
ugezzum n uksum, i tmezliwt n
jerreb [jeṛṛeḇ]
[jeṛṛeḇ] : jerreb. MG+GWT ||
yiγersiwen. MD. Mi ara qrib ad d-
issin kra mebla ma teγriḍ-t. MD.
yaweḍ lɛid, semsaden-d medden
Ṭṭbib iγra, meɛna akken qqaren
ijenwiyen-nsen d dduzan nniḍen.
medden Lmujerreb yif ṭṭbib. MẒR.
NT. Tajenwit (tijenwiyin). SG.
Ijerreb, ur ijerreb, ad ijerreb,
Ijenwiyen.
i/yettjerrib. MΓN. Ijerrben.
jenyur [ajenyuṛ]
[ajenyuṛ] : a/ujenyur. SDD+SM. Ajerreb, imjerreb,
SM+ML || win ilan agerdas n lmujerreb. SDD+MG. Ttwajerreb,
tjenyert. MD. Asmi ara d-yawi mjerreb.
yiwen lbak, ilaq-as ad iγer 5 n
jerred [jerreḏ,
[jerreḏ, jeṛṛeḏ] : jerred.
yiseggasen deg tesdawit, akken
MG+GWT || 1. eg ccwami deg
ad d-yeffeγ d ajenyur. NT.
tγawsa s tγawsa n wuzzal. MD. Mi
Tajenyurt (tijenyurin). SG.
iɛedda ad yessired lmeqli, ijerred-
ijenyuren.
itt s tγenjawt. || 2. aru, ini s tira.
jeqdur [ajeqḏuṛ]
[ajeqḏuṛ] : a/ujeqdur. MD. Ayen i d-yenna, ijerred-it γef
SM+ML || lḥila, acabcaq ur nesliḥ lkaγeḍ. MẒR. Ijerred, ur ijerred, ad
ara. MD. Anda yella ujeqdur ad ijerred, i/yettjerrid. MΓN.
ibded fell-as, ad t-id-yejmeɛ, Ijerrden. SDD+SM. Ajerred, ajerrid.
neɛweq yakk d acu i asen- SDD+MG. ttwajerred.
ixeddem, ziγen yeznuzu-ten. NT.
jerrem [jerrem] : jerrem. MG+GWT
Tajeqdurt (tijeqdurin). SG.
|| 1. hmej deg kra, azal ara yeččar
Ijeqduren.
yimi-k kan. MD. Walaγ-t ittett
123
aγrum, yefka-yi-d jerrmeγ. MGD. ijewweq, ad ijewweq, yettjewwiq.
Hmej, jeqqem. || 2. Rgem ; dɛu s MΓN. Ijewwqen. SDD+SM. Ajewweq,
ccer. MD. I ixeddem i ujerrem ! || ajewwaq (tajewwaqt), ajawaq,
3. sečč tiγrit i yiwen alma yeγli, imjewweq.
ad teğğeḍ kan tirwiḥt deg-s, ur
jeyyef [jeyyef] : jeyyef. MG+GWT ||
tseɛɛuḍ kra n rreḥma deg wul-ik
ruḥ a nnefs ; awi leɛmer n ḥedd.
fell-as. MD. Mačči d tterbeyya i
MD. Yeṭṭef-it deg yiri, ijeyyef-it.
yettrebbi arraw-ik, ur yettɛeyyiḍ
MẒR. Ijeyyef, ur ijeyyef, ad
ara fell-asen meɛna ma yegra
ijeyyef, i/yettjeyyif. MΓN.
afus-is, yettjerrim deg-sen. MẒR.
Ijeyyfen. SDD+SM. Ajeyyef,
Ijerrem, ur ijerrem, ad ijerrem,
tajeyyaft. SDD+MG. Ttwajeyyef,
i/yettjerrim. MΓN. Ijerrmen.
mjeyyaf.
SDD+SM. Ajerrem.
jeyyeḥ [jeyyeḥ] : jeyyeḥ. MG+GWT
jeyyeḥ [jeyyeḥ]
jerri [jerri]: jerri. MG+GWT || efk
|| awi yiwen γer yir abrid, swiγ-it.
tiwriqin n wurar i wid
MD. Ijeyyeḥ-aγ argaz, degmi ara
yetturaren. MD. Jerri-d tura, d
d-yekker netta d ssekra. MẒR.
nnuba-k. MẒR. Ijerra, ur ijerra, ad
Ijeyyeḥ, ur ijeyyeḥ, ad ijeyyeḥ,
ijerri, i/yettjerri/yettjerray. MΓN.
i/yettjeyyiḥ. MΓN. Ijeyyḥen.
Ijerran. SDD+SM. Ajerri, ttejriyya,
SDD+SM. Ajeyyeḥ [ajeggeḥ],
ajerray. SDD+MG. Ttwajerri. MGD.
ajeyyaḥ. SDD+MG. Ttwajeyyeḥ,
Freq.
mjeyyaḥ.
jeγdan [ajeγḏan]
[ajeγḏan] : a/ujeγdan.
a/ujeγdan.
jeyyer [jeyyer, jegger] : jeyyer.
SM+ML || aqadus, amizab n uksum
MG+GWT || 1. reqqeɛ ljir deg ugnes,
yellan deg uɛebbuḍ n umdan d
lqaɛɛa. MD. Jeyyer mliḥ tiγerγert
win n uγersiw, deg-s i yettɛedday
tcerrbeḍ-tt. || 2. settwiγ, freq. MD.
wayen yečča. MD Yuγ-itent deg
Ad ak-ijeyyer Rebbi tiram-ik,
ujeγdan ameqqran. NT. Tajeγdant
almi ur tẓriḍ ara d acu i
(tijeγdanin). SG. Ijeγdanen. MGD.
txeddmeḍ. MẒR. Ijeyyer, ur
Ajeɛbub, asrem [aṣṛem]; aẓrem.
ijeyyer, ad ijeyyer, i/yettjeyyir.
jeγdan n tarrawt [ajeγḏan
[ajeγḏan n MΓN. Ijeyyren. SDD+SM. Ajeyyer,
ţarrawṯ, ajeγ
ajeγḏan ttarrawṯ:
ttarrawṯ: ajeyyar. SDD+MG. Ttwajeyyer,
a/ujeγdan n tarrawt. SM+ML || mjeyyer.
Ajeγdan (neγ ajeɛbub) n tarrawt
jeɛbub
jeɛbub [ajeɛḇuḇ] : a/ujeɛbub.
d amizab swayes tessidir tmeṭṭut
SM+ML || ẒR. ajeγdan ; aẓrem.
lḍufan yella deg uɛebbuḍ-is. MD.
Mi ara tarew tmeṭṭut, gezzmen- jeɛbub
jeɛbub n tarrawt [ajeɛḇuḇ
[ajeɛḇuḇ n
as timiṭ i lḍufan, meḥsub : tarrawṯ]
tarrawṯ] : a/ujeɛbub n tarrawt.
ferqen-t netta d yemma-s. SG. SM+ML || ẒR. ajeγdan n tarrawt.
Ijeγdanen n tarrawt. MGD. ajeɛbub
n tarrawt.
jeγlal [ajeγ°lal, ajeγlal] : ajeγlal. Jf, jg, jh
SM+ML || tajellabt n ubelɛarus. MD.
Abelɛarus ur nezmir i yiman-is,
yerna-d ajeγlal γef yiri-is (Nz.). jfay [ajfay]: ajfay. MG+TΓR || ili-k
NT. Tajeγlalt (tijeγlalin). SG. d awfayan, d aṭuqtan. MD. Ur
Ijeγlalen. MGD. Aberjeγlal. yezmir ara ad yali tasawent, acku
jfay. MẒR. jfay, ur jfay, ad i/yejfay,
jewweq [jewweq] : jewweq. i/yettejfay. MΓN. i/yejfayen.
MG+GWT || ewt tajewwaqt. MD.
SDD+SM. Ajfay, ajfayan. MGD.
Ameksa-ya, si ssbeḥ netta
Awfay, ttaqqet.
yettjewwiq. MẒR. Ijewweq, ur
124
jfel [ejfel] : jfel. MG+GWT || rgagi ay jidda [jidda] : jidda. SM+NT || ama
ul ; xleε. MD. Seg wasmi i tt- d yemma-s n yemma, ama d
ifureq, ul-is la ijeffel. MẓR. Ijfel, ur yemma-s n baba. MD. D settut n
i/yejfil, ad i/yejfel, ijeffel. MΓN. jidda i yi-menɛen ad jewjeγ. MGD.
Ijefflen. SDD+SM. Ajfal, ajeffal. Ḥebbu, setti, nanna.
SDD+MG. Ttwajfel, myejfel.
jiḍran
jiḍran [ijiḍṛan, ijiṭṛan] : ijiḍran.
jfufer [ejfufer] : jfurer . MG+GWT || SM+ML+SG || iqejjaren iγezfanen.
ḥseb iman-ik meqqreḍ ; jur ; hder MD. Ila ijiḍran annect n wid n
seṭṭac. MD. Win yejfufren, ad t-id- ujedɛun n tmeqbert.
yessers Rebbi. MẒR. I/yejfufer, ur
jidu [jidu] : jidu. SM+ML || ssenf n
i/yejfufer, ad i/yejfufer,
waddal n yimenγi. MD. Aṭas n
i/yettejfufur. MΓN. I/yejfufren.
waddalen n yimenγi i yellan, gar-
SDD+SM. ajfufer, ajfafar.
asen tella jidu, lkaraṭi, atg.
a/ujgu. SM+ML || deg
jgu [ajgu] : a/ujgu.
jif [jif] : jif. MG+GWT || γib a
sqef n uxxam, d taγawsa n usγar
leεqel. MD. Yefka-yi-d teyyita
(neγ n wuzzal d ubeγli) i izeggren
jafeγ. MẒR. Ijaf, ur ijaf, ad ijif,
seg lḥiḍ γer wayeḍ. MD. Γef ujgu i/yettjif. MΓN. Ijafen. SDD+SM.
alemmas, iwumi qqaren daγen Ajeyyaf. SDD+MG. Jeyyef,
asalas, i tettebdad tesqifa n ttwajeyyef, mjeyyaf.
uxxam. NT. Tajgut (tijgwatin). SG.
Ijegwa/ijga. jiḥ
jiḥ [jiḥ] : jiḥ. MG+GWT || ffeγ i
ubrid ; ḍfer zzhu n ddunit-ik
jguggel [ejguggel] : jguggel. tettuḍ tawacult-ik. MD. Ijaḥ seg
MG+GWT || ckunṭeḍ ; ṭṭef mliḥ deg
wasmi i iruḥ γer lγerba, yewwi-t
kra neγ deg ḥedd. MD. Yejguggel zzhu n ddunit. MẒR. Ijaḥ, ur ijaḥ,
deg-s almi i yas-d-yefka ayen i ad ijiḥ, i/yettjiḥ. MΓN. Ijaḥen.
yas-iεejben. MẓR. I/yejguggel, ur SDD+SM. jjiḥ, amjaḥ. SDD+MG. Sjiḥ,
i/yejguggel, ad i/yejguggel, mjiḥ.
i/yettejguggul. MΓN.
I/yejgugglen. SDD+SM. Ajguggel. jiḥbuḍ
jiḥbuḍ [jiḥḇuḍ/ṭ]: jiḥbuḍ. SM+ML
SDD+MG. Ttwajguggel, myejguggel. || ssenf n yimγan, yettağğa-d
tiğeğğigin sεant ini d azeggaγ,
jhel [ejhel]
[ejhel] : jhel. MG+GWT || ttwaččayent deg umeqful (seksu).
rğem, rgem Rebbi d wayen i d- MD. Awi-d ibawen ternuḍ-d
yefka. MD. Wissen d acu i as-d- jiḥbuḍ, akken ad nexdem
yenna, dγa yebda yejhel, yebda ameqful n seksu. NT. Tajiḥbuḍt.
sseb n ddin. MẒR. I/yejhel, ur MGD. Ticelbbaḍ.
i/yejhil, ad i/yejhel, ijehhel. MΓN.
Ijehlen. SDD+SM. Ajhal, lejhel, jilit [ṯijiliṯ]
[ṯijiliṯ] : ti/tjilit. SM+NT ||
ajehli, amejhal. tabedɛit ; aselsu i ttlusun
yirgazen nnig tqemjet, ddaw
*jḥiḥ
*jḥiḥ [ajḥiḥ, ağ
ağḥiḥ]
ḥiḥ] : ajḥiḥ. SM+ML lfista. MD. Yuγ-d akustim bu 3 n
|| ẒR. ağḥiḥ. leḥwayej : aserwal, lfista yakk d
tjilt. SG. Tijiliyin.

Ji jikiṭ
jikiṭ [ṯajikiṭ] : ta/tjikiṭ. SM+NT ||
aselsu yettcabin γer lfista, meɛna
tettaweḍ-d γer wammas kan. MD.
Yelsa-d aserwal n lğin, yerna-d
jider [ijiḏer]
[ijiḏer] : i/yijider. SM+ML || tijikiṭ n uγeggad aberkan. SG.
ssenf n ṭṭir aseyyaḍ. MD. Win Tijikiḍin.
jeddren ijudar, ad yemmet. SG.
Ijudar. MGD. Igider. jipunt [ṯajipunt]
[ṯajipunt] : ta/tjipunt.
SM+NT || taksiwt n tlawin
125
(teqcicin) i asent-id-yettawḍen jji [ejji] : jji. MG+GWT || ḥlu ; af
alamma d tigecrar kan, rennun-tt iman-ik (im) ; qebbi ; rebbi-d
ddaw tjellabt. MD. Telsa-d aksum. MD. Yuḍen acḥal, yuγal
tajipunt, tiblulin-is merra ttbant- yejji dayenni. MẒR. I/yejji, ur
d. SG. Tijipunin. i/yejji, ad i/yejji, i/yettejji. MΓN.
I/yejjin. SDD+SM. tujjit, amsuji
jiq [jiq] : jiq. MG+GWT || muγ ; ečč
[ṭṭḇiḇ], amajjay, asuji. SDD+MG.
s wallen ; ur ttyawan ara maḍi.
Suji, msuji, mjuji.
MD. Ijaq amzun seg lḥebs i d-
yeffeγ. MẒR. Ijaq, ur ijaq, ad ijiq, *jjiḥ
*jjiḥ [jjiḥ] : jjiḥ. SM+ML || ẒR. jiḥ.
i/yettjiq. MΓN. Ijaqen. SDD+SM. Jjiq.
*jjiq [jjiq] : jjiq. SM+ML || war
jir [jiṛ]
[jiṛ] : jir. MG+GWT || aγ tawant. ẒR. Jiq.
tezzenzeḍ. MD. Yettjir deg yal kra
jjuğ [jjuğ] : jjuğ. SM+ML || deg
: alim, tuga, lmal. MẒR. Ijar, ur
uxxam n creɛ, amdan iḥekkmen s
ijar, ad ijir, i/yettjir. MΓN. Ijaren.
wayen i as-d-yenna usaḍuf
SDD+SM. Ttjara, ttajer/amestajer.
(lqanun). MD. Jjuğ ur nḥekkem s
jirmeḍ
jirmeḍ [ijirmeḍ/ṭ] : i/yijirmeḍ.
i/yijirmeḍ. lḥeq, ur yettusemma d jjuğ. NT.
SM+ ML ||abeɛɛuc ameẓyan iga am Tajujet (tijujtin).
sbagiṭi, zeggaγ llun-is. MD. deg
lmiksik tetten ijirmeḍ! . SG.
Ijermiḍen, ijirmaḍ. Jl, jm, jn

Jj jlibt [ṯajli
[ṯajliḇṯ]
ṯajliḇṯ] : ta/tejlibt. SM+NT ||
taqeḍɛit ; addras. MD. Tajlibt
qqaren-d i wulli ; tirkeft qqaren i
jja [tijja] : tijja.
tijja. SM+NT+SG || uččiten yiḍan. SG. Tijlibin.
i tjemmeɛ tmeṭṭut i wass n lxir d
jlid [ajliḏ]
[ajliḏ] : a/ujlid. SM+ML ||
wass n lγir. MD. Tameṭṭut mm tijja
ahidur ; aḥedduf n yikerri. MD.
iwumi qqaren medden Tameṭṭut
Alemsir, srusun fell-as tasirt ;
iḥerrzen neγ taneɛmart.
ajlid, ttγimin fell-as yimdanen,
jjeḍ
jjeḍ [ejjeḍ/ṭ] : jjeḍ. MG+GWT || neγ zeggiren-t i wusu. NT. Tajliḍt
aḍen mejjuḍ neγ ajeğğiḍ. MD. (tijlidin). SG. Ijliden.
Argaz ma yeẓleḍ, am uqjun ma
jlu [ejlu] : jlu. MG+GWT || γib γef
yejjeḍ (Nz.). MẒR. I/yejjeḍ, ur
wallen ; zzer ; nger. MD. Yejla
i/yejjiḍ, ad i/yejjeḍ, i/yettejjeḍ.
leḥzen γef wudmawen, d lawan n
MΓN. I/yejjḍen. SDD+SM. Ajjaḍ,
zzhu. MẒR. I/yejla, ur i/yejli, ad
mejjuḍ. SDD+MG. Sejjeḍ.
i/yejlu, ijellu. MΓN. I/yejlan.
jjer [ijjer] : i/yijjer. SM+ML || iɛiqer SDD+SM. Jellu, asejlu, ajlay.
; ur yettarew, ur irebbu. MD. SDD+MG. Sejlu, ttwajlu, myejlu.
Aserdun yakked d tserdunt d
*jmam [ajmam] : a/ujmam.
ijjren. NT. Tijjert (tijjrin). SG.
SM+ML || yeččur armi d imi.. ẒR.
Ijjren.
Jemmem.
jjex [jjex]
[jjex] : jjex. MG+GWT || ffγem-t
jmaɛliman
jmaɛliman [jmaɛliman] :
ay idammen ; iwriγ a bnadem.
jmaɛliman.
jmaɛliman. NFL. || tanfalit swayes
MD. Yejji-d cwiṭ, yekker γer
ttgallan Leqbayel. MD. Jmaɛliman,
warraw-is, meɛna Welleh ar
ur kkin yiḍarren-iw s axxam-is !
mazal yejjex. MẒR. I/yejjex, ur
i/yejjix, ad i/yejjex, itejjex. MΓN. jmaɛt
jmaɛt [ṯajmaɛṯ, ṯajmayṯ] :
I/yejjxen. SDD+SM. Jjix. ta/tejma
ta/tejmaɛt.
jmaɛt. SM+ NT || 1. amḍiq
126
anda ttnejmaɛen at taddart. MD. deg yigenni d igelfan, meɛna ma
Tajmaɛt n taddart tettili s umata yers-d γer lqaɛɛa, ḥsu belli
γer tama n lğameɛ, meɛna yessengar kra yellan tettmeččay :
ttcebiḥḥen-tt, bennun-tt : ttgen- nneɛma, lfakya, iferr n ttjur, atg.
d tiseddarin anda ara qqimen at
jreḥ
jreḥ [ejreḥ] : jreḥ. MG+GWT ||
leɛraḍ. || 2. agraw n yimγaren i
ffγem-d ay idammen seg uksum n
yesselḥawen lecγal n taddart (n
umdan (n uγersiw). MD. Yewwet
lɛerc, n teqbilt). Ameqqran n
afus-is s lmus, ijreḥ-d. MẒR.
tejmaɛt n taddart qqaren-as
I/yejreḥ, ur i/yejriḥ, ad i/yejreḥ,
Lamin n taddart ; win n tejmaɛt n
ijerreḥ (i/yettejraḥ) . MΓN.
lɛerc (n teqbilt) qqaren-as Lamin
Ijerḥen. SDD+SM. Ajraḥ, ljerḥ,
n lumna.
amejruḥ. SDD+MG. Sejreḥ,
jmed [jmeḏ]
[jmeḏ] ; jmed. MG+GWT || ttwajreḥ, myejreḥ, msejreḥ.
sred ; ḥunğer. MD. Semmeḍ lḥal
jrir [ajrir] : a/ujrir. SM+ML || taqsiṭ,
armi jemden waman deg yiqudas.
taḥkayt γezzifen ; awal γef
MẒR. I/yejmed, ur i/yejmid, ad
umezruy. MD. Yewwi-d ajrir d
i/yejmed, ijemmed. MΓN. Ijemden.
umnir. SG. Ijriren.
SDD+SM. Ajmad, asejmed. SDD+MG.
Sejmed, ttwajmed, ttwasejmed. jγelt [tijγelt] : ti/tejγelt. SM+NT ||
taγenjawt, tiflut.. MD. S tejγelt i
jmeɛ
jmeɛ [ejmeε]:
[ejmeε]: jmeε. MG+GWT || zdel
tetten medden, mačči s ufus. SG.
; sefdel [sefḏel] ; ur sufuγ ara ; eğğ
Tijeγlin.
kra γur-k (m). MD. Yejmeε akk
ayen i yas-d-yeğğa baba-s. MẒR. jγem [ejγ°em, jγem] : jγem.
I/yejmeε, ur i/yejmiε, ad MG+GWT || sew aman (lqahwa,
i/yejmeε, ijemmeε (i/yettejmaε). latay ...) s kra-kra kan. MD. Kra
MΓN. Ijemεen. SDD+SM. ajmaε, ara d-yawi lqahwa, ad as-fkeγ ad
ajemmaε, anejmuɛ, tajmaɛt. jeγmeγ deg-s. MẒR. I/yejγem, ur
SDD+MG. Ttwajmeε, nnejmaɛ. MGD. i/yejγim, ad i/yejγem, ijeγγem.
Ḥrez. MGL. ḍegger, wedder. MΓN. Ijeγmen. SDD+SM. Ajγam,
ajeγγam, tajeγγimt. SDD+MG.
jmilt [ṯajmilt,
[ṯajmilt, ṯajmilţ] : jamilt.
Ttwajγem.
SM+NT || leḥsan ay s-ttaran
yimdanen i yiwen, ama yemmut, jγer [jγ°eṛ,
[jγ°eṛ, jγe
jγeṛ]
γeṛ] : jγer.
jγer. MG+GWT ||
ama yedder, s usteεref n leqdic i summ ; dexxer ; sew. MD. Teffud
iga. MD. Rran-as tjmilt i lqaɛɛa nezzeh, asmi d-teγli
umedyaz, dγa semman i tfaska i lehwa, tugi ad terwu aman ; ayen
d-heyyan γef yisem-is. SG. din d-yeγlin seg yigenni, meɛna
Tijmilin. tejγer-iten merra. MẒR. I/yejγer,
ur i/yejγir, ad i/yejγer, ijeγγer.
jnu [ejnu]: jnu. MG+GWT || ḥelli-d
MΓN. Ijeγren. SDD+SM. Ajγar.
kra s leεtab, s lxedma. MD. Yejna-
SDD+MG. Ttwajγer.
d axxam, acku ixeddem, ijemmeε.
MẒR. I/yejna, ur i/yejni, ad
i/yejnu, ijennu (i/yettejnay). MΓN.
I/yejnan. SDD+SM. Ajnay, jennu, Ju, jw, jx, jɛ

ajennay, SDD+MG. Ttwajnu.
Jr, jγ judd [judd] : judd. MG+GWT || nfed ;
snes ; fɛel ayen i d-yettwannan.
MD. A Rebbi ɛjel-aγ-d s
jrad [ajṛaḏ]
[ajṛaḏ] : ajrad. SM+JML || ssenf lefraq/judd ay Axellaq/buddeγ-
n ubeεεuc yettcabin γer ubẓiẓ. as lğenn ad t-yeγder (asefru).
MD. Mi ara d-yeffeγ ujrad, ileḥḥu MẒR. Ijudd, ur ijudd, ad ijudd,
127
i/yettjudd(u). MΓN. Ijudden. *jɛel
*jɛel [ejεel,
[ejεel, eğ
eğεel] : jεel. MG+GWT ||
SDD+SM. Ajuddu. ẒR. ğɛel.
jujar [tijujar] : ti/tjujar. SM+NT+SG jɛer [ejεer]
[ejεer] : jεer. MG+GWT || xleε ;
|| ccwami tizeggaγin deg teblulin friwes ; rgagi. MD. Yettaggad
n yimdanen (tilawin akked iqjan, mi ten-iwala ad yejεer .
yirgazen), ticki zgan ttγimin sdat MẒR. I/yejεer, ur i/yejεir, ad
tmes (sennig lkanun). MD. Ccetwa i/yejεer, ijeεεer (i/yettejεar).
ad tfakk, lɛar-ik a bu tjujar ! MGD. MΓN. Ijeεren. SDD+SM. Ajεar,
Tiqqad. amejɛur. SDD+MG. Sejεer, ttwajεer,
myejεer, ttwasejɛer.
juleq [ajuleq] : a/ujuleq. SM+ ML ||
amkan, neγ iger yeṭṭurfan mliḥ. jɛuɛi [jɛuɛi] : jɛuɛi. MG+GWT || llaẓ.
MD. Ajuleq-ihin ur isliḥ i tfellaḥt, MD. Jɛuɛan medden, ɛran, nḥafen,
ur isliḥ i lebni. SG. Ijulaq. aggadet Rebbi ! Muqlet-d γur-sen
! MẒR. I/yejɛuɛa, ur i/yejɛuɛa, ad
jumma [ṯajumma]
[ṯajumma] : ta/tjumma.
i/yejɛuɛi, i/yettejɛuɛuy. MΓN.
SM+NT || 1. imi n lqaɛɛa. MD.
I/yejɛuɛan. SDD+SM. tajɛaɛayt,
Zedren waman n lbir-a, deg
ajɛuɛan. SDD+MG. sejɛuɛi,
ccetwa-nni ulin-d armi d
msejɛuɛi.
tajumma. || 2. deg tusnakt,
tajumma tettwasaḍan s usefti n
tehri s teγzi. MD. D amedya, iger,
ma ila 10 lmitrat deg tehri, yakk d
20 deg teγzi, tajumma n yiger-a,
ad tesɛu 10x20 = 200 m2.
jur |juṛ]
|juṛ] : jur. MG+GWT || ḍurr ḥedd
; ɛeddi γef lḥerma n yiwen ; ekk-d
nnig medden, acku tesɛiḍ neγ
tesɛiḍ tazmert neγ irgazen. MD.
Amjur, ad t-id-yerẓ Rebbi ! MẒR.
Ijur, ur ijur, ad ijur, i/yettjur.
MΓN. Ijuren. SDD+SM. Ljur, amjur.
SDD+MG. Ttwajur.

jwert [ṯajweṛṯ,
[ṯajweṛṯ, ṯijweṛṯ]
ṯijweṛṯ] :
ti/tejwert. SM+NT || ayen ur nezgi
; axxam n medden. MD. Yezdeγ
tijwert, kra i tekka ddunit-is.
jxer [ejx°eṛ]
[ejx°eṛ] : jxer. MG+GWT || jbed
mliḥ nnefs seg wanzaren-ik. MD.
Yewwet-it waḍu, atan la ijexxer.
MẒR. I/yejxer, ur i/yejxir, ad
i/yejxer, ijexxer (i/yettejxar).
MΓN. Ijexren. SDD+SM. Ajxar,
ajexxar. SDD+MG. Myejxar.
jɛelt [ṯajεelt,
[ṯajεelt, ṯijεelt]
ṯijεelt] : ti/tejεelt.
SM+NT || ayen yettak umdan
seddaw ufus, iwakken ad as-d-
yeqḍu ccγel iwumi ur yezmir neγ
ur yessin. MD. Yefka tijεelt, dγa
yessufeγ-d mmi-s seg lḥebs. SG.
Tijuεal, tijeɛlin.
128
yellan : tumlilt, akal uzwiγ, akal

K awraγ, akal aberkan, atg. MGD.


aluḍ, iberkec, tixmirt. || 2.
tigemmi, tamurt ; iger. MD. Ffeγ
seg wakal-iw, deg leɛnaya-k ! SG.
Akalen.
k |ka] : k/K. Asekkil wis 15 n kalitus [kalitus] : kalitus.
kalitus. SM+ML ||
ugemmay n tmaziγt. aseklu (ttejra) γezzifen nezzeh ;
asγar-is yelha i tenserma ;
[aḵ] : ak. TJR+MQM || awal n
k [aḵ]
iferrawen-is, lhan i ddwa. MD
tjerrumt yettuγal deg wadeg n i
Aẓerẓur-ihin ibna lɛec-is sufella n
kečči, yellan d asemmad arusrid..
ukalitus. NT. Takalitust
MD. Iruḥ-ak uγyul = Iruḥ uγyul i
(tikalutisin). SG. Ikalitusen.
kečči.
kamyun [akamyun, akamyu] :
k [iḵ]
[iḵ] : ik. TJR+MQM || awal n
a/ukamyu. SM+ML || ttawil nn
tjerrumt yettuγal deg wadeg
usiweḍ, d akerrus ameqqran deg
umqim udmawan ilelli, udem wis
wacu sawaḍen medden ayen
sin asuf, amalay “kečč” yesɛan
yeẓẓayen, s wayes bennun (uzzal,
tawuri n usemmad n yisem. MD.
ssiman, rrmel d ugrabyir) neγ d
Axxam-ik = axxam n kečči.
dduzan n uxxam ( ttarma, lbenk,
k [ik] : (i)k. TJR+MQM || yettuγal afrijidir, atg. MD. Lebni taggara-ya
deg wadeg n kečči, deg tefyirt n d ayen iweεren maḍi, bab
umyag anda yesɛa tawuri n ukamyun i d-yewwin sselεa,
usemmad usrid. MD. Tuγ-ik iman-is yewwi tmenya (08) n
tmeṭṭut = Tuγ tmeṭṭut kečči. yimelyan. SG. Ikumya(n),
ikamyunen.
kan [kan] : kan.
kan TJR+MRN || awal-a
Ka yemmal-d tasmekta, yeskan-d
acḥal yellan. MD. Ala wass-a kan i
d-iban, wamma akkin ur t-
kabar [aḵabar]
[aḵabar] : a/ukabar. SM+ML tettafeḍ, medden merra
|| deg ugama, d imγi i d-yettaken ttseqsayen fell-as. MGD. Anagar,
tiɛeqqayin (am uzemmur) ay ḥaca.
tetten medden s zzit d lxel. MD.
Lḥebb n ukabar ttxemmiren *kanaf [aḵanaf]
[aḵanaf] : a/ukanaf.
medden deg ddwa, am wakken sm+ml || ayen i tecweḍ tmess,
ttxemmiren azemmur. telḥeq-it mebla ma yerγa, d rriḥa
i d-yessegray umi qqaren akanaf.
kabar [aḵabar]
[aḵabar] : a/ukabar. SM+ML MD. Mačči d timess ay ččan ccεer-
|| deg tsertit, d tidukkla n iw, d rriḥa n ukanaf, ulac kra
yimdanen i yesdukkul wahil yeffren. MGD. Azalif.
(asertan). MD. Tamurt n Lezzayer
d FLN, yiwen n ukabar, i tt- kanar [akanaṛ]
[akanaṛ] : a/ukanar. SM+ML
iḥekmen seg wasmi i tewwi || ṭṭir yettrebbi umdan deg
timunnent-is armi d 1989 ; seg uxxam, ittett aksum-is, d yiwet n
1989 armi d ass-a, aṭas n taywa d yiwẓaḍ, deg lqedd
yikabaren-nniḍen i d-ilulen, i d- meqqer-it fell-asen cwiṭ,
yennulfan. SG. Ikabaren. ḥemmlen tuccfa yerna ixeddem
ssut ass kamel, iḍarren-is
kal [aḵal]
[aḵal] : a/wakal. SM+ML || 1. mecṭuḥ-iten maḍi, d aḥnunef ay
ayen is temmug teqcert n Lqaɛɛa. tteḥnunufen, aksum-is yebnin
MD. Aṭas n lesnaf n wakalen i ugar n win n uyaẓiḍ. MD.
129
Tameṭṭut-a d tagezzlant yerna kayas [aḳayaṣ]
[aḳayaṣ] : a/ukayas. SM+ML
teččur mliḥ, mi ara tleḥḥu, abḥak || ssenf n ublaḍ ameẓyan
d takanart. NT. Takanart. SG. arqaqan, iseḥḥa, yettwasexdem i
Ikanaren. MGD. ibezziw lebni n yixxamen. MD. ur yessin
dacu i d adγaγ, dacu i d akayas,
kanna [ṯaḵanna]
[ṯaḵanna] :
γur-s d yiwen.
kansu [aḵansu]
[aḵansu] a/ukansu. SM+ML
|| 1. asγar arqaqan, akemlan iγef
yettγimi uyaẓiḍ. MD. Tettbaddad Kb, kc
ula γef ukansu. || 2. ajdar anda
ttilin, anda ttnusen tyuzaḍ. Deg
ukansu, llant iyuzaḍ, llant tyuzaḍ, kbal [a
[aḵ°bal,
ḵ°bal, aḵḇal]: a/wakbal.
llan yicilliwen (ifrax). SG. Ikunsa SM+ML || ssenf n yimγan i
(ikansuten). yettwaččayen, yettemγay-d deg
karḍa
karḍa [ṯakaṛḍa] ta/tkarḍa. SM+NT yiγanimen, tteẓẓun-t medden.
|| tawriqt ideg yettwaru kra n MD. Tagarfa tḥemmel akbal. MGD.
wawalen (isem, nnekwa, tawuri, Ageṭṭuc, ablul.
akud d wadeg n tlalit), kbel [ḵbel]
[ḵbel] : kbel.
kbel. MG+GWT || ḍfes
tettbeyyin-d anwa i tt-yesɛan. γef sin, taγawsa. MD mi kkawen
MD. takarṭa n tumast, takarṭa n lqecc i tessared tmeṭṭut, tekbel-
unelmad. SG. Tikarṭiwin. iten. MẓR: i/yekbel, ur i/yekbil, ad
karḍus
karḍus [akaṛḍus, akarṭus] : i/yekbel, ikebbel. SDD+SM. Akbal,
a/ukarḍus.
a/ukarḍus. SM+ML || lfakya n Akebbal, akebbul, akbabbul,
tegrurt mi ara d-tlal, d tabexsist asekbel. SDD+MG. Ttwakbel,
ur newwi ara, teqqur. MD. sekbel, myekbel, ttwasekbel.
Tabexsist-a ur tẓiḍ ara tga am kber [ḵ°beṛ] kber. MG+GWT ||
[ḵ°beṛ] : kber.
ukarḍus!. SG. Ikurḍas, ikarḍusen. imγur deg leɛmer, rnu deg tudert
kasiṭ
kasiṭ [ṯaklasiṭ] : ta/tklasiṭ. SM+NT ad tuγaleḍ d ameqqran. MD. Mi
|| ẓR. tasfift yemγur kebren lecγal-is.|| Ḥseb
iman-ik xir n wiyiḍ, sɛu aḥulfu
katri [akatri] : a/ukatri. SM+ML || dakken tifeḍ wiyaḍ. MD. Amdan-a
ayen iγef yettrus umeṭreḥ iγef yettkebbir γef medden. MẓR.
neggan. MD. Akatri-ya ur yesliḥ I/yekber, ur i/yekbir, ad
ara, iseddeḍ. SG. Ikatriyen. MGD i/yekber, ikebber/ittkebbir.
Lbenk. SDD+SM. Akebber, imkebber.
kawkawt [ṯakawkawṯ] : SDD+MG. Ttwakebber, mkebber.
ta/tkawkawt. sM+NT || ssenf n MGD. Zux.
lfakya yeqquren, iga d iɛeqqayen kbert [tiḵḇerṯ]
[tiḵḇerṯ] : ti/tekbert. SM+NT
am llubiya d iqehwiyen. MD. Zziγ- || ayen i d-yezzin i uglim n
d kra n tkawkawin, bninent yiselman (lḥut). MD. Izad uqebli
abḥal d lxir. SG. Tikawkawin. deg wussan-a n unebdu, ur izmir
kayad [aḵayaḏ]
[aḵayaḏ] : a/ukayad. SM+ML umdan ad yesres ula d tikbert γef
|| ayen ara yesεeddi unelmad uglim-is. SG. Tikbar. MGD.
akken ad t-iqeyyem uselmad-is Taqemjet
γef wayen yeγra, ma yegza-t neγ kbert |taḵḇerṯ]
|taḵḇerṯ] : ta/tekbert.
ala. MD. Tura d lawan n SM+ML || ẓR. Takemt, tansanast.
yikayaden, ad nẓer ma yella kra i
tfehmem neγ teskiddibem γef kcef [ḵcef]
[ḵcef] : kcef. MG+GWT ||
yiman-nwen. SG. Ikayaden. sbeyyen-d ayen ur neẓri ara neγ
ayen i yeffren γef medden. MD.
Ikcef-d leɛyub n lğar-is. MẓR.
130
i/yekcef, ur i/yekcif, ad i/yekcef, MD. cclaḍa-ya tsefsed-itt
i/yettkeccif (yettekcaf). MΓN. tkeččawt. SG. Tikeččawin. MGD.
ikecfen. SDD+SM. akcaf, anekcaf, Tawekkawt.
akeccaf, asekcef. SDD+MG.
*keddab [akeddaḇ]
[akeddaḇ] : a/ukeddab.
Ttwakcef, sekcef, myekcaf,
SM+ML || win ur nhedder ara tidet,
ttwasekcef. MGD. Beyyen. MGL.
s lekdub kan ay itteddu. MD.
Ffer.
Akeddab saweḍ-it al tala n tidet,
kcem [ḵcem]
[ḵcem] : kcem. MG+GWT || 1. al din ulac leslak. NT. Takeddabt.
ger iman-ik γer daxel n kra, ili-k SG. Ikeddaben.
deg-s. MD. yekcem zik γer
keddar [aḵeddaṛ]
[aḵeddaṛ] : a/ukeddar.
Umussu Unnig n Timmuzγa. || 2.
SM+ML || akal yerran tama
erẓ lḥerma n ḥedd neγ n tmurt.
tasawent, yettcabi adrar
MD. ikcem-d ucengu (isteɛmer).
ameẓẓyan. MD. Am ukeddar am
MẓR. i/yekcem, ur i/yekcim, ad
udrar, d zzyada n wakal i ɛebban.
i/yekcem, ikeččem i/yettekcam.
SG. Ikedran, ikeddaren.
MΓN. ikecmen. SDD+SM. Akcam,
anekcam, takcumi, amnekcam, keffen [ḵeffen,
[ḵeffen, keffen] : keffen.
akeččum. SDD+MG. Sekcem, MG+GWT || deg tneslemt, sels
ttwakcem, myekcem, lekfen (aceṭṭiḍ amellal) i win
ttwasekcem, msekcem. yemmuten, uqbel ad t-gren s
aẓekka. MD. Aγrib-a yettwamḍel
mebla ad t-kefnen. MẒR. I/yekfen,
Ke ur i/yekfin, ad i/yekfen, ikeffen.
MΓN. Ikefnen. SDD+SM. akfan,
kebbuc [akebbuc/ akebbic] : lekfen. SDD+MG. Sekfen, ttwakfen,
a/ukebbuc. SM+ML || ttawil n lektil ttwasekfen.
i tγawsiwin timecṭaḥ, ayen i
zemren ad d-awin yifassen mi ara kekkuct [ṯakekkucṯ]
[ṯakekkucṯ] : ta/tekkuct.
ta/tekkuct.
mlilen, ad qbubbin. MD. Aseggas- SM+NT || ẓR. Takkuct, tumeṭ.
a, ufiγ yella lexrif, sγuren ula d kel [kel] : kel. RB || deg tmaheγt,
tazart, mi d-nuγal, tefka-yaγ-d yettwameslay i udrum neγ i
setti kra n yikebcan. NT. twacult ; deg teqbaylit neqqar at.
Takebbuct. SG. Ikebbicen, MD. Kel aheggar = at uheggar.
ikebcan. MGD. Uran, akemmic.
kellabt [ṯak°ellaḇṯ]
[ṯak°ellaḇṯ] : ta/tkellabt.
kebbuḍt
kebbuḍt [ṯaḵebbuṭ] : ta/tkebbuḍt. sM+NT || ttawil s wayes d-ittekkes
SM+NT || yiwet seg llebsa n umdan, ṭṭbib tiγennusin i yimuḍan. MD.
tettwaxdem s taduḍt, irennu-tt Ttaggadeγ ad d-kkseγ tiγmest
umdan deg wussan n usemmiḍ anagar mi ara ẓreγ takellabt-nni
sufell n llebsa akken ad as-terr deg ufus n ṭṭbib. SG. Tikellabin.
asemmiḍ. MD. Wissen ma yella MGD. lkellayeb.
akken ara teffγeḍ, ass-a d
asemmiḍ, γas rnu takebbuḍt. SG. kellef [k°ellef, kellef] : MG+GWT ||
Tikebbuḍin. Efk rray i yiwen, ad yexdem ayen
tebγiḍ s wamek iwala yezmer,
kečč [[ḵečč,
ḵečč, kečči] : kečč. MQM+ tettekleḍ deg-s. MD. D baba i
DMW || udem wis sin amalay yebnan axxam n εemmi yellan
(awtem) deg tseftit n teqbaylit. deg Fransa, ikellef-it fell-as, asmi
MD “Yenna-yas: a bab igenwan ala i iruḥ i as-d-yeǧǧa idrimen. MẓR.
Kečč i iẓran!” SG. kunwi. Ikellef, ur ikellef, ad ikellef,
keččawt |ṯaḵeččawṯ]
|ṯaḵeččawṯ] : i/yettkellif. MΓN. Ikellfen. SDD+SM.
ta/tkeččawt. SM+NT || abeɛɛuc Akellef, aklufi, imkellef, akellaf.
ameẓẓyan, iḥebbu γef uɛebbuḍ-is.
131
SDD+MG. Ttwakellef (ttukellef) , *kemmic [ak°emmic, akemmic] :
mkellef. MGD. Wekkel. a/ukemmic. SM+ML || ayen i
yettaṭṭaf idikel n ufus s yiḍudan.
kelleḥ
kelleḥ [k°elleḥ, kelleḥ] : MG+GWT ||
MD. Akemmic n tzizwa yif
wεed yiwen γef kra ur txeddmeḍ
azembil n yizzan! SG. ikemmicen.
ara, ur tettaṭṭafeḍ deg wawal-ik,
imi tuγaleḍ deg-s. MD. Akeddab ur kemmust [ṯaḵemmusṯ]
[ṯaḵemmusṯ] :
yettbeddil ara deg yiwen n wass, ta/tkemmust. SM+NT || ẓR.
tkellḥeḍ-iyi ula d nekk, nenniḍ-d Tawemmust
ad nemlil deg tmeγra. MẓR.
kemt [ṯaḵ°emt,
[ṯaḵ°emt, ṯaḵemt] : takemt.
ikelleḥ, ur ikelleḥ, ad ikelleḥ,
SM+NT || aṭṭan i yettḥazen aglim n
i/yettkelliḥ. MΓN. Ikellḥen. SDD+
uqerruy, ad yetteqcar, ad iγelli
SM. akelleḥ, (t)akellaḥ(t), leklaḥa,
γef ccɛer.
ikelliḥ (ikelliḥen). SDD+MG.
Ttwakelleḥ (ttukelleḥ), mkelleḥ. ken [iḵen]
[iḵen] : i/yiken. SM+ML || win
MGD. Kellex. i d-ilulen d wayeḍ deg yiwet n
teswiεt, εacen lwaḥid deg
kellex [kellex] : kellex. MG+GWT ||
uεebbuḍ n tyemmat, ad ten tafeḍ
ẓR. kelleḥ.
ttaken anzi wa gar-asen. MD. I
kelt [ṯikelt]
[ṯikelt] tikelt. SM+NT.|| ayen yiken -nniḍen, ayγer ur d-yusi
yeḍran yiwen n ubrid. MD. tikelt i ara? SG. Akniwen
ruḥeγ ar Marikan. SG. tikkal.
ken [ken] : ken. TJR+MQM ||
kemm [ḵemm,
[ḵemm, kemmi] : yettuγal deg wadeg n umqim
kemm/kemmi. MQM+DMW || udem udmawan ilelli kenwi, deg tefyirt
wis sin unti (tawtemt) deg tseftit n umyag anda yesɛa tawuri n
n teqbaylit. MD. Seg wasmi i usemmad usrid. MD. Yewwi kenwi
akem-ssneγ kemm d acetki! SG. γer uxxam-is = yewwi-ken γer
kunemti. uxxam-is.
kemmel [kemmel] : kemmel. kenned [ḵenneḏ]
[ḵenneḏ] : kenned.
MG+GWT || rnu deg leqdic γef kra n MG+GWT || ṭṭef deg kra ara ak-d-
wayen i yettwaxedmen. MD. Yella yernun deg tezmert, ad ak-yili d
yakan yuḍen, ikemmel-as yir tallelt. MD. Tikwal yettas-iyi-d
lexber! MẒR. ikemmel, ur dduxan alma kenndeγ i lbenk neγ
ikemmel, ad ikemmel, i lḥiḍ, kra n ddqayeq ad yekkes,
i/yettkemmil. SDD+SM. akemmel, ilaq ad ẓreγ ṭṭbib. MẓR. Ikenned,
lkamel, akemmali, lemkemmel, ur ikenned, ad ikenned,
lekmala. SDD+MG. Sekmel, i/yettkennid. MΓN. Ikennden.
ttwakmel, myekmel. MGD. SDD+SM. Akenned, akennad,
Semmed asekned. SDD+MG. Skenned,
ttwakenned (ttukenned),
kemmem [ḵemmem]
[ḵemmem] : kemmem.
mkenned, ttwaskenned,
MG+GW || mmeslay i urgaz s
meskenned. MGD. Senned.
userxes, s usexdem n umqim
udmawan “kemm”. MD Kemm a kenni [ḵenni]
[ḵenni] : kenni. MG+GWT ||
Muḥend tura, tenwiḍ iman-im d cukk deg kra imi ur tsuriḍ ara
argaz! MẒR ikemmem, ur deg-s mliḥ. Md. Kenniγ ussan
ikemmem, ad ikemmem, iberkanen dayen εeddan, iṭij ad
i/yettkemmim. MΓN. Ikemmen. iγumm asegna. MẓR. Ikenna, ur
SDD+SM. Akemmem, akmammay, ikenna, ad ikenni, i/yettkenni.
asekmem. SDD+MG. Skemmem, MΓN. Ikennan. SDD+SM. Akenni,
ttwakemmem (ttukemmem), imkenni. SDD+MG. Ttukenni,
mkemmem. mkenni.

132
kent : TJR+MQM || yettuγal deg kerrast [ṯak°er
[ṯak°erras
ṯak°errasṯ,
rasṯ, ṯakerrasṯ] :
wadeg n umqim udmawan ilelli ta/tkerrast. SM+NT || yiwet n
kunemti, deg tefyirt n umyag tḥajet seg wayen tyettawi
anda yesɛa tawuri n usemmad unelmad γer lakul, deg-s i yettaru
usrid. MD.Yeεreḍ kunemti i timsirin i yeqqar. MD. Nniγ-ak
tmeγra = yeεreḍ-ikent i tmeγra. acḥal n yiberdan takerrast-ik ilaq
ad tesεu tajellabt. SG. Tikerrasin.
ker [aḵ°er,
[aḵ°er, aḵer] : aker. MG+GWT ||
MGD. Azmam.
ddem ayen ur nelli d ayla-k
mebla ccwar n bab neγ n lal n *kerray [aḵerray]
[aḵerray] : a/ukerray.
tγawsa. MD. yuker acḥal d adrim. SM+ML || win izedγen deg uxxam
NZ. yuker ḥeḍreγ, yeggul umneγ! n wayeḍ neγ n ddula i kra n
mẓr. yuker, ur yukir, ad yaker, teswiεt, yettak fell-as idrimen.
yettaker. MΓN.+ZR. yukren. MD. Ula deg unebdu-ya, ad d-
SDD+SM. tukerḍa, amakar skecmeγ akerray i uxxam-iw,
(amakur). SDD+MG. Ttwaker, nekk ad t-sεeddiγ deg tmurt. NT.
msaker. Takerrayt. SG. Ikerrayen.
kerciwt [ṯakerciwṯ]
[ṯakerciwṯ] : ta/tkerciwt.
ta/tkerciwt kerrec [[ḵerrec,
ḵerrec, kerrec] : kerrec.
SM+NT || amur deg uɛebbuḍ n MG+GWT || ṭṭef kra s lğeḥd n
yiγersiwen anda tettruḥ lmakla i tuγmas-ik iwakken ad t-tmezqeḍ
seblaɛen. MD ččan kulci, ala neγ ad t-tgezmeḍ. MD. ikerrec-it
takerciwt-a i d-yeggran. SG. uqjun. MẓR. ikerrec, ur ikerrec, ad
Tikerciwin. ikerrec, yettkerric. MΓN+ZR.
ikercen. SDD.+SM. akerrec.
*kerḍa
*kerḍa [tuḵ°erḍa, tuḵ°erṭa] :
SDD.+MG. ttwakrec, myekrac,
tukerḍa.
tukerḍa. SM+ NT || tuddma n
ttwamyekracen.
wayen ur nelli d ayla mebla
ccwar neγ lɛelm n bab n tγawsa- * kerri [iḵerri]
[iḵerri] : i/yikerri. SM+ML ||
nni. MD. Ayen i yesɛa d aḥram! ẓR. Ikerr.
Iḥerr-it-id s tukerḍa. SG.
*kerrust |takeṛṛust]
|takeṛṛust] : ta/tkerrust.
tukerḍiwin, tukerḍat. ẒR. Aker.
SM+NT || allal n uɛebbi n
kerfa [aḵ°erfa]
[aḵ°erfa] : a/ukerfa SM+ ML|| tγawsiwin akked yimdanen. MD.
timẓin neγ d irden n diri, mi ara Zik rekkben medden γef uγyul,
d-fernen yettγimi-d ukerfa. MD. ass-a γef tkerrust. SG. tikeryas.
macci s ukerfa i d-xeddmen MD. Kres.
aγrum.
kersi [akersi] a/ukersi. SM+ML||
kerfi [aḵ°eṛfi]
[aḵ°eṛfi] : a/ukerfi. SM+ ML|| allal iγef nettγimi, nesrus fell-as
lxedma n leɛtab tikwal ur tli deg- iman-nneγ. MD. efk-as-d i yinebgi
s lfayda. MD. Seg temẓi yerwa akersi ad yeqqim.|| deg tsertit d
akerfi. SG. ikerfiyen. tasga n umḍebber i d-xeyren
medden deg tefranin. MD. Segmi
kerri [ikerri, ikerr] : i/yikerri
yeṭṭef akersi yerfed iman-is. NT.
(i/yikerr). SM+ML i/yikerri||
Takersit (tikersiyin). SG.
aγersiw i yettrebbi amdan,
ikersiyen.
yesfayed aksum d taduṭ s yes-s.
MD Yuγ-d ikerri n lɛid. SG. *kessawt [ṯaḵessawṯ]
[ṯaḵessawṯ] :
akraren. MGD axerfi. ta/tkessawt. SM+NT || tigawt n
umdan ikessen lmal. ẒR. eks.
*kerraf [ḵerraf,
[ḵerraf, kerraf] : kerraf.
SM+ ML|| aṭṭan ticki iḥuza amur kessel [kessel] : kessel. MG+GWT ||
deg tfekka-k ur teẓmireḍ ad t- 1. ṭleq iman-ik (tafekka-k) γef kra
tḥerkeḍ. MD. Ad k-d-yefk Rebbi isawan akken ad testeεfuḍ. MD.
kerraf ar yiḍarren-ik! ẒR. Kref. Seg ssbeḥ nekk s ubaddid, lukan
133
ad tt-afeḍ ad kessleγ iman-iw γas tikeεrert-ik dima din, ur cukkeγ
ma yebγa γef uckar. MGD. ṭleq, yella win ara k-isaman.
sred. || 2. efk tiγrit i yiwen alma
ur yezmir ad yerfed ticeṭbin-is.
MD. Icureε-it acḥal iberdan, ulac Kf, ki
aḥesses, ikker γur-s ikessel-it
akken iqwem, abḥal d tirit i as-
yexdem. MGD. Ewt. MẓR. Ikessel, ur kfer [ḵ°feṛ]
[ḵ°feṛ] : kfer. MG+GWT || deg
ikessel, ad ikessel, i/yettkessil. tesreḍt. Nɛel win i ak-d-ixelqen,
MΓN. Ikesslen. SDD+SM. Akessel,
ur ttamen ara s Rebbi. MD. Γur
akessal, imkessel. SDD+MG.
Yinselmen, win ur numin s Rebbi
Ttwakessel, mkessel.
d Muḥemmed yekfer. MẒR.
ketter [ḵetteṛ]
[ḵetteṛ] : ketter. MG+GWT || I/yekfer, ur i/yekfir, ad i/yekfer,
rnu ayen i tzemreḍ, mebla cceḥ, i ikeffer. MΓN.Ikefren. SDD+SM.
wayen yellan yakan uqbel. MD. Ur Akfar, akafriw, lkafer, takeffart.
ttcuḥu ara γef teqreḥ, iεjeb-asen SDD+MG. Sekfer, ttwasekfer.
merra, γas ketter mebla tugdi.
kfert [tiḵferṯ]
[tiḵferṯ] : ti/tekfert. SM+ NT ||
MẓR. Iketter, ur iketter, ad iketter,
anres, lğebs. MD. Asemlad s
i/yettkettir. MΓN. Ikettren.
tekfert i yettaru γef tfelwit.
SDD+SM. Aketter, asekter, lketra.
SDD+MG. Sketter, ttwaketter, kfu [ḵfu,
[ḵfu, kfu] : kfu. MG+GWT ||
mketter. MGD. Zeyyed. MGL. cuḥḥ. mmed ayen i tebdiḍ. MD. yekfa
astehzi-ines, tura yettmeslay s
*kewt [ṯaḵewṯ]
[ṯaḵewṯ] : takewt. SM+NT ||
sseḥ. NZ. yekfa ssuq, tefra rreḥba.
ẓR. kkiw.
MẒR. I/yekfa, ur i/yekfi, ad
kewkew [kewkew] : kewkew. i/yekfu, ikeffu. MΓN.+ZR. i/yekfan.
MG+TΓR || 1. leɛyu ameqqran ara d- SDD.+MG. tekfa. mgd. ifuk.
yeγlin γef ḥed, ticki ixdem lğehd
ameqqran. MD. amγar-a
yekkewkew seg lxedma n ublaḍ. || Ki
2. leḥmu i yettziden γef kra n
tγawasa. MD. lqecc i tfesreḍ
kewkewen (ḥman almi sruγayen).
ki [aḵ°i,
[aḵ°i, aḵi] : aki. MG+GWT || kker
MẓR. i/yekkewkew, ur
γef yiman-ik, ur ggan ara, ḥrec i
i/yekkewkew, ad i/yekkewkew,
wakken ad d-tḥerreḍ amkan-ik
i/yettkewkiw.
gar wiyaḍ, ur tettwakellaḥeḍ ara.
MΓN.i/yekkewkwen. SDD+SM.
MD. Aki ay aqcic, kfant tirga,
Tikewkewt, askewkew. SDD+MG.
acḥal ay εeddan fell-ak, ur
skewkew, ttwakewkew,
tceεεfeḍ. MẓR. Yuki, ur yuki, ad
mkewkew, ttwaskewkew.
yaki, yettaki. MΓN. Yukin. SDD+SM.
*kewwac [akewwac] : Tikin, awkay. SDD+MG. Saki, msaki.
a/ukewwac. SM+ML || win i d- MGD. Awki, fiq. MGL. Gen.
yessewwayen aγrum fransis
kiḍkiḍ
kiḍkiḍ [kiḍkiḍ, kiṭkiṭ] : kiḍkiḍ.
(lxebz) deg tḥanut-is. MD. yessen
SM+ML || urar i xeddmen
ad yexdem aγrum am ukewwac.
yimeqqranen i warraw-nsen mi
NT. Takewwact. SG. Ikewwacen.
ara yilin d imeẓyanen maḍi
ẒR. Lkuca.
(aseggas01 ar useggas wis 09)
keɛrert
keɛrert [ṯikeɛrert] : ti/tkeɛrert. zeγmani kiḍkiḍ.
SM+ NT || liḥala n win i d-yedduren
kifkif :
nnbec, ulac yid-s abrid, ur issin
acu d sswab. MD. Γas temγureḍ
134
kilu [akilu]
[akilu] : a/ukilu. SM+ ML|| ddunit n wid i yettenkaren
tayunt n lmizan swayes ttaznen tafejrit! MẓR. i/yekker, ur
medden lxeḍra d kra n i/yekkir, ad i/yekker,
tγawsiwin. MD. efk-iy-d lkilu n i/yettekkar. MΓN. i/yekkren.
ttmer. SG. lkiluwat. SDD+SM. Tukkra (tawakra, takuri),
amenkar. SDD+MG. Sker, ttwakker,
kilumitr [akilumitr] a/ukilumitr.
ttwasker, myekker.
SM+ ML|| tayunt s wayes ttqisen
medden tikli n yiberdan d wakta i kkes [kkes] : kkes. MG+GWT || ddem
yellan gar tmurt d tayeḍ. MD. Deg kra seg umkan-is. MD. Yekkes-as
Bgayet armi d Tubiret llan 120 n idrimen i mmi-s. MẓR. I/yekkes,
yikilumitren. SG. ikilumitren. ur i/yekkis, ad i/yekkes, ittekkes.
MΓN. I/yekksen. SDD+SM. tukksa,
kit [kit] : kit. NFL. || gedged. ticki
amekkas. SDD+MG. Ttwakkes,
yiwen ur d-yerni ur d-yessenqes.
myekkes, msekkes.
MD. Yeffeγ kit.
kki [ekki] : kki. MG.+GWT.|| Ddu deg
* kiwan [akiwan] : a/ukiwan.
tekti neγ deg umahil n yiwen neγ
SM+ML || ẒR. kkiw
n ugraw. MD. anwa ara yekkin deg
leqdic-a? MẒR yekki, ur yekki, ad
yekki ittekki. MΓN.+ZR. yekkin.
Kk SDD.+SM. attekki, imekki, tittekkit.

kkil [ikkil] i/yikkil. SM+ML ||


kk [akk°, akk] : akk. TJR+MRN || ayefki lbayet i yensan i leḥmu,
yemmal-d tasmekta, ayen yellan yettuγal am yiγi. MD. nekk i yi-
s ujemmal. MD. Mi ara tili d ɛeğben d ikkil wala iγi ! SG.
tamsalt n teqbilt, teεna akk leεrac ikkilen.
yellan deg-s, ad ḥedren merra. kkim [ukkim] u/wukkim. SM+ML||
MGD. merra. tiyita n umdan s ufus ar udem
kk [ekk] : ekk. MG+GWT || 1. aγ neγ ar tfekka s umata. MD.
abrid, ɛeddi seg tama-ya. MD. yewwet-iyi s wukkim. SG.
Yekka s tama n teẓgi. || 2. qqim ukkimen. MGD. abunyiw.
kra n lweqt deg yiwen n umkan. akkin [akkin] : akkin. TJR. MRN+DG
MD. yekka 10 n yiseggasen netta || yeskan-d amkan i ttwaliγ meεna
deg lγerba. MẒR. I/yekka, ur yebεed fell-i, deg ugemmaḍ i d-
i/yekki, ad i/yekk, i/yettekk. yezga. MD. Akkin, akka ; lḥebb, ad
MΓN. I/yekkan. SDD+SM. Tikkin, yagar takka !
imikki, akkay. SDD+MG. Sekk,
kkit [akkit] : akkit . TJR. MRN+MKT ||
myekk.
ẓR. Akk.
kka [ṯakka]
[ṯakka] : takka. SM+NT ||
kkiw [kkiw] : kkiw. MG+GWT || kkes
aγebbar i yettilin deg yiberdan
aman γef tγawsa iwakken ur
ma ulac lehwa neγ tin i yettilin
tettebzag ara. Kkawen lqec-nni i
deg unnar mi ara srewten
tessared yemma.|| leɛyu
yifellaḥen ddamus. Md. Lexrif
meqqren i yessefcalayen amdan.
yettubnin mi ara tewt fell-as
MD. Kkiweγ seg uxeddim. MẓR.
lehwa, tettekkes-as takka, ad t-
i/yekkaw, ur i/yekkaw, ad
tečceḍ deg tneqlet yakan. MGD.
i/yekkaw, i/yettkaway. MΓN.+ZR.
Aγebbar.
i/yekkawen. SDD.+MG. skiw,
kker [kker, nker] : kker. MG+GWT || tekkaw.
bedd γef yiman-ik. MD. Yekker
qbel ma ad yali yiṭij ar ssuq. NZ. Kl, km
135
Sekmec, ttwakmec, myekmec,
ttwasekmec, msekmec. MGL. Sred.
kli [a
[aḵli]
ḵli] : a/wakli. SM+ML || win
ur nli tilelli, ixeddem ar sidi-s. *kmel [ṯeḵ°mel,
[ṯeḵ°mel, ṯeḵmel] : tekmel.
MD. Ixeddem am wakli, mebla SM+ NT || teγzi. ẓR. Ikmil.
lexlas. NT. taklit (tiklatin). SG.
kmes [ḵmes,
[ḵmes, kmes] MG+GWT || ṭṭef
aklan, iklan.
taγawsa s ukras. md. kmes
kli [tikli] : tikli. SM+ML|| 1. idrimen-ik deg yifassen-ik. MẓR.
amenṭer deg yiberdan. MD. segmi I/yekmes, ur i/yekmis, i/yekmes,
i d-kkreγ nekk d tikli.|| 2. d ikemmes. MΓN. Ikemsen. SDD+SM.
abeyyen n lγiḍ γef kra yella s akmas, akemmas, takemmust,
tiddit deg yiberdan. MD. amussu- asekmummes. SDD.+MG.
ya yessawel-d i tikli azekka Ttwakmes, myekmas.
tameddit. MGD. tiddit. MGL.
kmez [ḵmez]
[ḵmez] : kmez. MG+GWT ||
tiγimit.
xbec aglim-ik s yicarren-ik ticki
klizt [ṯaklizṯ]
[ṯaklizṯ] : lğame
lğameɛ
ğameɛ n itett-ik. MD. ur kmez ara aṭṭan n
Yimasiḥen.
Yimasiḥen. tfiri, irennu! MẓR i/yekmez, ur
i/yekmiz, ad i/yekmez, ikemmez.
klu [ḵlu]
[ḵlu] : klu. MG+GWT || 1. lḥu
SDD+SM. Akmaz. SDD+MG.
neγ ddu deg ubrid-ik. MD. Klu, ad
Ttwakmez.
nruḥ γer tesdawit. || 2. xdem
ssebγa i uxxam (taklut). MD. kmil [īk°mil,
īk°mil, iḵmil] MG.+TΓR.|| rnu
Anaẓur-a yekla-d yiwet n tfelwit s deg lqed n tγawsa, neγ ihriw. MD
wayes yewwi arraz. MẓR. I/yekla, Ur yikmil yiwen sdat n Rebbi.
ur i/yekli, ad i/yeklu, ikellu. MΓN. MẓR. ikmil, ur ikmil, ad i/yekmil,
i/yeklan. SDD+SM. Tikli. ikemmil. MΓN.+ZR. ikemlen.
SDD.+SM. tikmelt, akemlan.
*klufi [aklufi] : a/uklufi. SM+ML ||
SDD.+MG. sikmel, myekmal.
win iwumi nkellef kra. ẓR. Kellef.
kmummes [ḵmummes]
[ḵmummes] MG+TΓR ||
kmam [akmam] a/ukmam. SM+ ML
mttuttel ; ffer iman-ik deg tduli
|| ayen i nezmer ad nennal s
MD. Ma yella usemmiḍ, kmummes
yifassen-nneγ imi ur llint ara d
deg tduli, ad teḥmuḍ. MẓR.
tiktiwin. MD. Ablaḍ d akmam
i/yekmummes, ur i/yekmummes,
mačči am cciṭan. SG. akmamen.
ad i/yekmummes,
kmamt [taḵmamt]
[taḵmamt] ta/tekmamt. i/yettekmummus. MΓN.+ZR.
SM+NT || 1. ayen ixeddmen i ugjun i/yekmumsen. SDD+SM.
neγ i uγyul bac ur ittett ara akmummes, takmummest,
imdanen. MD. Yeqqen takmam i asekmummes. SDD+MG.
yimi-s!|| 2. amnaɛ n tmeslayt γef sekmummes, ttwakmummes,
medden iwakken ur d- ttwasekmummes.
ssenfalayen ara ayen i bγan. MD.
adabu-ya yerra takmamat i
ugdud-is. SG. tikmamin. Kn
[ḵmec, kmec] MG+TΓR ||
kmec [ḵmec,
ayen ur nelli isred, iserreḥ,
yeḍfes merra. MD. Acu d aqendur- kna [ṯaḵna]
[ṯaḵna] : takna.
takna. SM+NT ||
nni, atan ikmec abḥal d tikercet, tameṭṭut tis snat ara d-yernu
ur tezmireḍ ad tegreḍ deg urgaz γef tmeṭṭut-is tamezwarut
waman. MẓR. i/yekmc, ur ur yebrin ara. MD. akken tebγiḍ
i/yekmic, ad i/yekmec, ikemmec. tiliḍ a takna ur tettawiḍ amkan n
MΓN. Ikemcen. SDD+SM. Akmac, yemma! SG. taknat.
ukmic, akmamac. SDD+MG.
136
knef [ḵnef,
[ḵnef, knef] : knef. MG+GWT || asekref. SDD+MG. Sekref, ttwakref,
seww kra γef times maca mebla myekref, ttwasekref, msekref.
aman neγ zzit. MD. yeknef udem-
kreh [ḵṛeh]
[ḵṛeh] : kreh. MG+GWT || ur
is seg times. MẒR. I/yeknef, ur
ttḥunnu ara, ur as-xeddem ara
i/yeknef, ad i/yeknef, ikennef.
amkan deg wul-im (ik). MD.
mγn.+zr. SDD+SM. Aknaf, akanaf,
Aqcic-a ur yesεi ara zzher deg
aseknef. SDD+MG. Seknef,
medden, kerhen-t merra, ulac
ttwaknef, ttwaseknef, mseknef.
win i t-iεettqen. MẓR.I/yekreh, ur
knu [ḵnu]
[ḵnu] : knu. MG+GWT || 1. sader i/yekrih, ad i/yekreh, ikerreh.
lqedd-ik (leqder) sdat n wumdan- MΓN. Ikerhen. SDDD+SM. Akrah,
nniḍen. MD. Yekna-yas imi s-d- mekruh, lekruhiya, asekreh.
yefka idrimen.|| 2. ruḥ ar umkan- SDD+MG. Sekreh, ttwakreh,
nniḍen ad teqḍuḍ cceγl-ik. MD. myekreh, twasekreh, msekreh.
Tameddit ad knuγ γer ssuq. MẒR. MGD. Γunfu, εuff. MGL. Ḥmel, ḥibb.
I/yekna, ur i/yekni, ad i/yeknu,
krembiḍ
krembiḍ [akrembiḍ/ṭ] :
ikennu. MΓN. I/yeknan. SDD+SM.
a/ukrembiḍ
a/ukrembiḍ SM+ ML|| ẓR. lekremb
Kennu, akennay, aseknu. SDD+MG.
Seknu, ttwaseknu, myeknu, kres [ḵres]
[ḵres] : kres. MG+GWT || 1.
mseknu. qqen taγawsa s ukmas. MD. yekres
umrar.|| 2. d tadyant i yuɛren, ur
Kr nli tifrat. MD. Tamsalt-a-inek
tekres. MẓR. i/yekres, ur i/yekris,
ad i/yekres, ikerres. MΓN. Ikersen.
krafej [kṛafej]
[kṛafej] : krafej. SM+ML|| SDD+SM. akras, akerras, takerrust.
imγi i rennun i ccerba neγ i SDD+MG. ttwakres, myekrasen.
leğwaz (imekli), iwakken ad
yesɛu rriḥa n lɛali. MD. lqesber d krez [ḵrez]
[ḵrez] MG+GWT|| qelleb akal i
krafej d isufar i yettnuzen s waṭas tfellaḥt neγ xdem lγar deg wakal
deg wayyur n rremṭan. i lbir. MD. Ikrez tamurt akken ma
tella! MẓR. i/yekrez, ur i/yekriz,
kreḍ
kreḍ [ḵreḍ, ḵreṭ] MG+GWT || 1. ad yekrez, ikerrez. MΓN.+ZR.
ssufeγ-d ayen i yettwafren ddaw ikerzen. SDD+SM. akraz, takerza,
n wakal. MD. ilfan kerḍen akk amekraz. SDD+MG. ttwakrez.
akal-a.|| 2. nadi s telqey lbaḍna n
yiwen, neγ ayen ur nessin deg-s. kridi [akri
[akriḏi]
kriḏi] a/ukridi. SM+ML ||
MD. Ikreḍ-d akk lesrar n wayyaw- ayen ara d-yerḍel yiwen γer
is. MẒR. I/yekreḍ, ur i/yekriḍ, ad wayeḍ. MD. yessenz-as axxam d
i/yekreḍ, ikerreḍ. MΓN. Ikerḍen. akridi. SG. ikridiyen. MGD. areṭṭal.
SDD+SM. Akraḍ, akerraḍ, kru [ḵru]
[ḵru] MG.+GWT.|| efk idrimen
takerraḍt, asekreḍ. SDD+MG. (azal ameẓẓyan) γef tγawsa i
Sekreḍ, ttwakreḍ, myekreḍ, tallit tameẓẓyant. MD. Kru-d
ttwasekreḍ, msekreḍ. takerrust, kru axxam ...atg. MẓR.
kref [ḵref,
[ḵref, kref] : kref. MG+GWT || I/yekra, ur i/yekri, ad i/yekru,
sεu aṭṭan yekkaten i yiγsan, ad ikerru. MΓN+ZR. i/yekran. SDD+SM.
tuqaleḍ ur tettḥerrikeḍ ara. MD. Akray/lekra, akerray. SDD+MG.
Ibeddel lweqt, ileẓiyen n tura Sekru, ttwakru, ttwasekru.
kerfen yifassen-nsen, ur kruci [akruci] : a/ukruci.
a/ukruci SM+ML||
xeddmen kra, bγan kan lmawjed. ttawil s wayes neqqcen, tteẓẓun
MẓR. I/yekref, ur i/yekrif, ad yifellaḥen tibḥirt, yettwaxdem
i/yekref, ikerref. MΓN. Ikerfen. am tesmirt s sin n yiγemsan n
SDD+SM. Akraf, karraf, amekruf, wuzzal, cebbḥen γur-s tahrawt n
usγar anis i t-ttaṭṭafen. MD.
137
Yetter-d imεawanen, yeffer-asen ksu [ḵsu]
[ḵsu] : ksu. MG+GWT || xdem
akruci. NT. Takrucit. SG. talγa n umzur, sni wa γer wa
Ikruciyen. MGD. Agelzim. alma mcubbaken gar-asen. MD.
Ulac win ara as-yeksun ccεer-is i
temγart-nni, atan abḥal d
Ks ddamus. MẓR. I/yeksa, ur i/yeksi,
ad i/yeksu, ikessu. mγn.
I/yeksan. SDD+SM. Aksaw. SDD+MG.
ks [eḵs] Ttwaksu, myeksu. MGD. ezḍ. MGL.
[eḵs] : eks. MG+GWT || awi lmal
Xreb, fsu.
ad yeṭwi neγ ad yečč imγan deg
berra. MD. ruḥ ad tekseḍ ksum [aksum] a/uksum. SM+ML ||
akraren.|| 2. ticki yiwen iruḥ deg ayen i d-yezzin i tfekka n
uxemmem. MD. Ur yeẓri anida wumdan akk d tfekka n uγersiw.
ksan-t. MẓR. i/yeksa, ur i/yeksi, MD. Efk-iyi-d ad ččeγ lkilu n
ad i/yeku, ikess. MΓN. I/yeksan. uksum aγenmi. NT. Taksumt
SDD+SM. Taksawt, (t)ameksa(wt). (tikesmatin). SG. Ikesman.
SDD+MG. Ttwaks. MGD. Ṭwi

ksar [a
[aḵsar,
ḵsar, akessar] : a/uksar.
SM+ML|| ayen i d-iqublen tama n Kt
ufella. MD. ẓer acu i ak-yeγlin
ukessar-ihin. NT. Takessart
(tikessarin). SG. Ukessaren. MGD. kteb [ḵṯeḇ]
[ḵṯeḇ] : kteb. MG+GWT ||1.
wadda. MGL. Ufella, nnig. jerred tameslayt neγ iḥulfan s
tira. MD. ikteb-as tabrat i mmi-s.
ksas [aksas, aḵsas]
aḵsas] a/uksas. SM+ML MẓR. I/yekteb, ur i/yektib, ad
|| win ittetten ayen yufa, ur i/yekteb. iketteb. MΓN. Iketben.
yettxeyyiren ara učči. MD. Izimer- SDD+SM. Aktab, lketba, taktabt*,
a d aksas. SG. iksasen. lmektub. SDD+MG. Ttwakteb.
kseb [ḵseb,
[ḵseb, kseb] MG+GWT || ili kra *ktabt[ṯaḵṯaḇṯ]
*ktabt[ṯaḵṯaḇṯ] : ta/tektabt.
i kečč d ssɛaya. MD. Yenna-yas SM+NT || ẓR. Kteb.
Muḥya : Kesben kan snat n
wallen, akken ad ttrun kul ass. kter [ḵteṛ]
[ḵteṛ] : kter.
kter TJR+MRN || ayen i
MẒR. I/yekseb, ur i/yeksib, ad yuggten, yellan s waṭas. MD. D
i/yekseb, ikesseb. MΓN. Ikesben. tilawin i yellan kter n yirgazen.
SDD+SM. Aksab, lekseb. SDD+MG. kti [tiḵṯi]
[tiḵṯi] : tikti. SM+NT || tifrat i d-
Ttwakseb, myekseb. MGD. Sεu, yettasen γer wallaγ neγ γer lbal-
rebbi, aγ. nneγ ticki nettxemmim. md.
|ḵsen] : ksen. MG+GWT || kreh.
ksen |ḵsen] anwa ara d-yafen tikti i wugur-a?
MD. Ur uksaneγ ara, ulak yella SG. tiktiwin. || tuddsa i yebnan
wamek ad t-awḍeγ. MẓR. Yuksan, γef yiwet n tsertit neγ n tesreḍt
ur yuksan, ad yuksan, (ddin). MD. Wwin-d tikti n
i/yettuksan. MΓN. Yuksanen. tiɛurrebt γer tmurt n Yimaziγen.

ksil [aḵsil]
[aḵsil] a/uksil. SM+ML|| 1. ktil [ḵṯil]
[ḵṯil] MG+GWT || qis acḥal i
mmi-s n yizem d tsedda. MD. Aksil yellan d gar sin n wadgen. md.
d ageldun n teẓgi. || 2. Isem n yektal acḥal yesɛa d akal. MẓR.
yiwen n ugeldun amazigh n tama I/yektal, ur i/yektil, ad i/yektil,
n Wawras ; yennuγ mgal ittektil. MΓN. I/yektalen. SDD+SM.
anekcum n Waɛraben γer Tmazγa Aktili/aktal, lektil. SDD+MG. Sektil,
deg tasut tis VII ; γas akken ttwaktil, myektil, ttwasektil.
yesneslem, yettwanγa deg
useggas n 688 (deffir S. Ɛ.).
138
ktuniya [[ṯaḵṯuniya]
ṯaḵṯuniya] : ktuniya. *kuffit [akuffit] : a/ukuffit.
SM+NT || yiwen seg yisekla SM+ML|| ẓR. Kuffet.
yettarun, lfakya-ines tettwaxdem
*kufta [tikufta] ti/tkufta. SM+NT ||
am tteffaḥt, tesεa am ccεer γef
ayen yecban tiqqiṭṭirin n waman,
teqcert-is, mi ara teww, tettuγal
mi ara xelḍent s urewwi ttuγalent
d tawraγt. MD. Mi ara yesεu yiwen
am tdewranin timeẓyanin. MD.
taktuniya deg tejnant-is, trennu-
ssabun ixeddem-d tikufta.
yas-d deg ccbaḥa. SG. Tiktunin.
MGD. Taktumt. kukru [ḵuḵru]
[ḵuḵru] : kukru. MG+GWT ||
ili tugdi γef kra neγ γef ḥedd. MD.
ur ttkukru ḥedd deg wayen ur
Ku texdimeḍ ara. MẓR. I/yekkukra, ur
i/yekkukra(i), ad i/yekkukru,
i/yettkukru. MΓN. Ikukran.
SDD+SM. Akukru, akukri,
kuba [ṯaḵuḇa]
[ṯaḵuḇa] ta/tkuba. SM+NT ||
(t)akukray(t). SDD+MG. Skukri,
asekkin neγ ajenwi akemlan,
mkukri.
ttnaγen zik yes-s mi ulac lbaruḍ.
MD. Uγeγ-d takuba γer kul [kul] : kul. TJR+MRN || yemmal-
Yiṭergiyen. SG. Tikuba. MGD. Iskim d ayen yesεa yiwen d ayla-s,
yessemxalef-it γef wiyaḍ-nniḍen
kubb [ḵubb]
[ḵubb] : kubb. MG+GWT ||
merra, d amernu n tesmekta. MD.
qelleb kra n tγawsa γef wudem-is.
Kul yiwen s rray-is, bḍan yiqerra i
MD. ikubb taccuyt, inγel useqqi.
rraḥa. MGD. Yal.
MẓR. Ikkubb, ur ikubb, ad ikubb,
i/yettkubb. MΓN. Ikubben. SDD+SM. kullec [kullec] : kullec. TJR+MRN ||
akubbu. SDD+MG. Ttwakubb, yemmal-d ayen yesεa yiwen
mkubb. merra ines, ulac ayen yesmenyef
γef wayeḍ, d amernu n tesmekta.
kud [aḵuḏ]
[aḵuḏ] a/wakud. SM+ML ||
MD. Ur ttḥeyyir ara iman-im
ayen i d-yemmalen imir (lweqt).
maḍi, tetteγ kullec, ur ttextireγ
MD. Muḥemmed Harun yedder
ara. MGD. Merra. MGL. Ulac, kra.
deg wakud amiran.
kunemti [ḵunemti]
[ḵunemti] : kunemti.
kufi [aḵufi]
[aḵufi] a/ukufi. SM+ML ||
TJR+MQM || amqim udmawan wis
taqlilt (tacbaylit) tameqqrant,
sin asget unti, yettwasexdem i
ideg ggaren deg-s ama d zzit neγ
usiwel i teqcicin neγ tilawin. MD.
awren neγ ula d iniγman (tazart).
Kunemti, xedmet-aγ-d ccγel n
MD. Ulac axxam aqdim ar
uxxam. SF. kemmi
Leqbayel ur nli akufi. NT. Takufit
(tikufiyin). SG. Ikufiyen. MGD. kunwi
kunwi [ḵunwi]
[ḵunwi] : kunwi. TJR+MQM ||
Aqlil, acbayli. amqim udmawan wis sin asget
amalay, yettwasexdem i usiwel i
kuffet : [kuffeṯ]
[kuffeṯ] : kuffet. MG+GWT ||
warrac, ilemẓiyen neγ i yirgazen.
Eǧǧ-d arebrub am waman mi ara
tikwal i yirgazen d tlawin. MD.
rekkmen neγ wid yesεan ssabun.
kunwi, seg wasmi i ken-ssneγ d
MD. Sin yicettiḍen kan i
acetki. SF. kečči
tessardeḍ, tkuffteḍ anect-nni n
ssabun, a taγbint n urgaz ara kurdac [akurdac] : a/ukurdac.
taγeḍ, ad ixeddem kan γef SM+ML || amdan ur nesɛi lqedd.
ssabun. MẓR. Ikuffet, ur ikuffet, ad MD. Argaz akurdac, ḥeqqrent
ikuffet, i/yettkuffut. MΓN. medden. NT.
Ikufften. SDD+SM. Akuffet, akuffit, Takurdact/tikurdacin. SG.
askuffet. SDD+MG. Skuffet, Ikurdacen. MGD. Aqerṭiw, agizzuḥ.
ttwakuffet, mkuffet. MGL. Akemlan, aɛlayan.

139
kured [aḵureḏ]
[aḵureḏ] a/ukured. SM+ ML|| kuzint [ṯ
[ṯakuzint] ta/tkuzint.
abeɛuc meẓẓiyen, ittneggiz, SM+NT || tanwalt ; tazeqqa,
yettidir deg uglim n yiγersiwen taxxamt ideg ttnawalen medden,
am uqjun d umcic ...atg. SG. xeddmen daγ deg-s asired n
Ikurdan. yiqbac. MD. Axxam ur nesεi
takuzint, mačči deg ddunit i yella.
kurra [akurra] a/ukurra. SM+ML ||
SG. Tikuzinin.
akal ilan talγa n ublaḍ ameẓẓyan.
MD. Akal-a yeččur d akurra, ur kuẓ
kuẓ [ukuẓ] : ukuẓ. SM+MḍN || rebɛa
yelhi ara i tfellaḥt. SG. Ikurra. s tmaziγt, uṭṭun yellan gar kraḍ
(03) d semmus (05). MD. Deg
kurt [ṯakurṯ]
[ṯakurṯ] ta/tkurt. SM+NT ||
useggas, llant kuẓ n tsemhuyin :
allal ideg ntezzi fell-as lxiḍ. MD.
tafsut, unebdu, amawan yakkeds
Ittezzi i wawal am lxiḍ γef tkurt.
tegrest. NT. Kuẓet.
SG. Tikurin, takurin.

kussem [kussem] : kussem.


MG+GWT || Effeγ aman i kra n Kw, ky
tγawsa yecban ????? acettiḍ mi
ara yeqqim i yiṭij uqbel ad
yekkiw, kfant-as kan tmeqwin n
kwal [ṯikwal]
[ṯikwal] : tikwal. TJR. MRN+KD
waman. MD. Ayγer i ten-id-
|| Tiswiεin ; d timexḍa n tikkal. MD.
jemεem yicettiḍen-a, kussmen
Ur as-qqar yeḥla dayen, tikwal
kan, ur kkawen ara. MẒR.
yettuγal-it-id waṭṭan-nni,
I/yekkussem, ur i/yekkussem, ad
yetthewwil-iten merra. MGL.
i/yekkussem, i/yettkussum. MΓN.
Dima.
I/yekkussmen. SDD+SM. Akussem,
askussem, akussim. SDD+MG. kwat |ṯaḵwaţ,
|ṯaḵwaţ, ṯaḵwat] : ta/tekwat.
Skussem, ttwakussem, SM+ NT|| deg uxxam n Leqbayel (n
meskussem. zik), d amxuj iay qqazen medden
deg lḥid. MD. Ayen i ak-yehwan
Kustim [Kustim] : a/ukustim.
ger-it deg tekwat : ddḥuḥ, lqecc,
SM+ML ||Takebbuḍt d userwal
isebbaḍen, ... SG. tikwatin.
yettwaxedmen s yiwen n ucettiḍ,
d lxiḍ neγ d leḥrir, ttlusun-t ama kwiweḍ
kwiweḍ [ḵwiweḍ/ṭ] : kwiweḍ.
d irgazen ama d lxalat mi ara yili MG+ GWT || nezlulef ; ečč amdan a
lferḥ neγ kra n temlilit lqerḥ deg umkan-a neγ wihin.
yesεanazal. MD. Imi tkerheḍ MD. Mi ara yeḥmu lḥal, ttḥulfuγ i
llebsa n ukustim anect-a, amek uksum-iw yettekwiwiḍ. MẒR.
ara txedmeḍ ass ara tzewjeḍ ? NT. i/yekwaweḍ, ur i/yekwaweḍ, ad
Takustimt. SG. Ikustimen. i/yekwiweḍ, i/yettekwiwiḍ. MΓN.
i/yekwawḍen. SDD+SM. akwiweḍ,
kuṭṭif
kuṭṭif [akuṭṭif] a/ukuṭṭif. SM+ML ||
takwawaḍt. SDD+MG. sekwiweḍ.
qreḥ yiwen s ujbad n uksum-is s
sin yiḍudan-ik. MD. Lfahem ad kyu [ḵyu]
[ḵyu] : kyu.
kyu. MG+GWT|| kuffer ;
yegzi s lγemza, ma d ungif ḥbes-as nnefs deg ugerjum. MD.
ulayγer akuṭṭif. SG. Ikuṭṭifen. ẒR. Yewwet-it s wukkim γer
Skuṭṭef. yidmaren, yekya-t. MẒR. i/yekya,
ur i/yekyi, ad i/yekyu, ikeyyu.
kuz [aḵuz]
[aḵuz] a/wakuz. SM+ML||
MΓN. i/yekyan. SDD+SM. Keyyu,
ibeɛεac imeẓẓyanen ttfessiden
lkiyya. SDD+MG. Sekyu, msekyu.
nneɛma, tetten iɛeqqayen n
yibawen, ajilban, lḥemmez Kɛ
yeqquren. MD. Lkawkaw yečča-t
wakuz. kɛeb [akɛeb, ikɛeb] a/ukɛeb. SM+
ML||aγersiw n lexla yettaken anzi
140
γer wuccen; itetten aksum ; yesɛa
imeẓẓuγen malen γef uqerruy-is.
MD. d axeddaɛ am yikɛeb ! SG.
ikeɛben.
kɛuc [akɛuc] : a/ukɛuc. RB || win
ur d-newwi ara iman-is deg
lqedd, ur d tehri, ur d teγzi. MD.
Aqcic-nni meskin d akεuc, ur as-
teqqareḍ ara d tanudda n mmi.
MGD. Akurdac. MGL. Awfayan.

141
taba [ṯalaḇa]
[ṯalaḇa] : ta/tlaba. SM+ NT ||

L llebsa ; aselsu ; taduli. MD. Win


yeččan amur-is, isukk talaba γef
yimi-s. SG. tilabiwin.
lac [ulac] : ulac. TJR. MRN+TΓR || ur
yelli kra. MD. Ulac aman deg
l [la] : l/L. || asekkil wis 16 (mraw wasif.
sḍis) n ugemmay n tmaziγt.
lac [ulac] : u/wulac. TJR. SΓR ||
l [ul] : u/wul. SM+ML || agmam deg ayen ur nelli. MD. Kunwi tellam,
uɛebbuḍ n umdan d uγersiw; ul nekni ulac-aγ.
yettili deg tama tazelmaḍt. MD.
Γef wul i ttɛeddin idammen n lada [laḏa]
[laḏa] : lada. SM+ NT|| yir kra
umdan yakked uγersiw, dγa ma (aṭṭan, tawaγit, ṭṭira, ...). MD. Err-
yeḥbes wul, ur iḥebbek ara, bab- iyi, ad rreγ lada ! i tenna tewwurt.
is ad yemmet dumatu. NT. tulet lag [alaḡ]
[alaḡ] : a/walag. SM+ ML || win i
(tulatin). SG. ulawen. k-yefka lḥal (leɛmum, lexwal, …).
MD. Yeɛreḍ-d akk alagen-is γer
l [ul] : ul. TJR. MRN || ur ; aferdis
amezwaru n tzelγa n tibawt, deg tmeγra. NT. talagt (talagin). SG.
kra n temnaḍin n tmurt n alagen.
Leqbayel. MD. Ul d-yusi = ur d- lajel [lajel] : lajel. SM+ML || lawan n
yusi. lmut. MD. Ma yewweḍ-d lajel-is,
ad iruḥ.
lt [ult] : ult. TJR. MRN || yelli-s n ...
MD. Imezdaγ n Tmazγa i semman lajer [lajeṛ]
[lajeṛ] : lajer. SM+ ML|| ayen i
iman-nsen d Ccurafa, qqaren yelhan γur Rebbi. MD. Win i
dakken seg Faṭima ult Nnbi i d- irefden gma-s, ma yenṭer, yesɛa
frurin. lajer d ameqqran γur Rebbi.
La laḥed
laḥed [ulaḥed] : ulaḥed. TJR. SΓR ||
ur ttili ara. MD. Ulaḥed-it da,
wissen ma dihin i yella.
la [ala] : ala. TJR. MRN || xaṭi ; uhu ; lal [lal] : lal. MG+ GWT || ass-d γer
yeqqar-d tibawt (ur qbileγ ara, ur ddunit ; nnulfu-d. MD. Ilul-d win
bγiγ ara), d anemgal n ih. MD. Ma ara iwerten baba-s. MẒR. ilul, ur
netta yenna-yak Ih, nekki ad d- ilul, ad ilal, yettlal/yettlala. MΓN.
iniγ Ala. ilulen. SDD+ SM. alali, talalit. SDD+
MG. Slal.
la [ala] : ala. TJR. NZΓ || ḥaca ; siwa ;
anagar. MD. Fehmen yakk ala lall [lall] : lall. SM +NT || tin yesɛan
kečči. ayla. MD. D lall n uxxam i d-yeldin
tawwurt. SG. Sut.
la [ṯala]
[ṯala] : tala. SM+ NT|| lɛinser ;
aγbalu ; taɛwint iseg d-nettagem. lalla [lalla] : lalla. SM + NT || isem
MD. Tugem-d aman seg tala. SG. yettwannayen i tmeṭṭut
taliwin. yettuqadaren : tameṭṭut neγ
yelli-s n sselṭan, tamrabeḍt, ...
la [ula] : ula. TJR. NZΓ|| daγen. MD.
neγ i lall n wayla (axxam, lḥara,
Ula d netta yenna-d amur-is.
...). MD. Ɛeddi-d a Lalla, d nnuba-
la [ula] : ula. TJR. MRN|| aferdis wis m i ccḍeḥ. SG. lallat.
sin n tzelγa n tibawt (ul — ula).
*laman [laman] : laman. SM + ML ||
MD. Ul d-yusi ula. MGD. ani, ara.
tagnit ideg ulac lekdeb, lexdeɛ,

142
tagdi.. MD. Ẓriγ ur yi-ixeddeɛ ara, lawan [lawan] : lawan. SM + ML ||
sɛiγ deg-s laman. ẒR. Amen. lweqt ; lmaḥel. MD. D lawan n
yiḍes, kkret. SG. lawanat.
lamana [lamana] : lamana. SM + NT
|| sser neγ ayen ɛzizen i d- lawi [lawi] : lawi. MG + GWT || eg ;
yettağğa yiwen i wayeḍ, i ilaq ad niwel, bded s lmul γer kra n
yessiweḍ yiwen i wayeḍ. MD. Ur ccγel. MD. Deg tmurt-nneγ, mazal
tessaweḍ ara lamana-nni, dγa ar ass-a d tilawin i yettlawin lqut
imsex-iit Rebbi. SG. lamanat. deg yixxamen. MẒR. Iluwa, ur
iluwa, ad ilawi, i/yettlawi. MΓN.
lamek [ulameḵ]
[ulameḵ] : ulamek. TJR. MRN
Iluwan. SDD+SM. Alawi.
|| ur yelli wamek. MD. Ulamek ara
n-aseγ, yergel ubrid. laxert [laxeṛṯ]
[laxeṛṯ] : laxert. SM + NT ||
tudert n deffir lmut. MD. Xdem
lameɛna
lameɛna [lameɛna] : lameɛna. TJR.
lxir deg ddunit-ik, ad t-tafeḍ deg
ZLΓ.|| temmal-d tanmegla. MD. D
laxert-ik, i d-yenna ccix.
ameẓẓyan deg leɛmer, lameɛna d
lfahem, yif imeqqranen. MGD. *laxert [ulaxeṛṯ]
[ulaxeṛṯ] : ulaxert. SM + ML
meɛna, maca. || win yemmuten, win yellan deg
laxert. MD. Yuser aksum, yif-it
lamin [lamin] : lamin. SM + ML ||
ulaxert. NT. Ultlaxert (sut laxert).
ameqqran (amγar) n taddart. MD.
SG. At laxert.
Taddart-a ilaq-as lamin ara
yazzlen fell-as. SG. lummna. *layas [layas] : layas. SM + ML ||
asirem. MD. Yegzem layas, ur
lamma [alamma] : alamma. TJR.
yumin ad tseggem fell-as teswiɛt.
NZΓ || ar ; ḥacama. MD. Ruḥ
ẒR. Ayes.
alamma d tawwurt-ihin, qqim din
; qqim alamma d tameddit, *laẓ
*laẓ [laẓ] : laẓ. SM + ML || ulac n
tuγaleḍ-d. wučči. MD. Yeqqim i laẓ sin n
wussan. ẒR. llaẓ.
lammaḍ
lammaḍ [alammaḍ/ṭ] :
a/ulammmaḍ.
a/ulammma ḍ. SM + ML || win ur laɛi
laɛi [laɛi] : laɛi. MG + GWT || siwel ;
nesɛi ara acamar deg leḥnak-is. γer iḥedd ; mmeslay d ḥedd. MD.
MD. Alammaḍ, d as-d-imeqqi ara Γas akken ur t-ssineγ ara, iluɛa-
ucamar. SG. ilammaḍen. yi-d. MẒR. iluɛa, ur uluɛa, ad ilaɛi,
i/yettlaɛi. MΓN. iluɛan. SDD+ SM.
larebɛa
larebɛa [laṛeḇɛa] : larebɛa. SM + NT
alaɛi. SDD + MG. mlaɛi.
|| ass deg wussan. MD. Ass n
larebɛa ara tebdu tmeγra, mačči laɛli
laɛli [laɛli] laɛli. SM + ML || amkan i
ass n lexmis ? SG. larebɛat. d-yezgan iwsawen. MD. Yessuli-t
γer laɛli, yebra-yas-d γer lqaɛɛa.
lasel [laṣel]
[laṣel] : lasel. SM + ML ||
SG. laɛliyat.
imawlan lejdud. MD. D Amaziγ
deg lasel kan, acku ass-a ibeddel Lb
tamurt, ibeddel tiγelnewt,
ibeddel tutlayt.
*last [ṯalasṯ]
[ṯalasṯ] : talast. SM + NT || lbabur [lḇaḇuṛ]
[lḇaḇuṛ] : lbabur.
lbabur. SM + ML ||
tilist; lḥedd. MD. Tɛeddaḍ-d i afluk ; ttawil swayes zeggren
talast. SG. Tilas (tilisa). medden lebḥer. MD. Lbabur
yettawi imdanen, yettawi sselɛa.
law [ilaw] : i/yilaw. SM + ML+RB||
NT. tababurt (tibaburin). SG.
yella deg tilewt. MD. Anect-a d
lebwaber.
ilaw, mačči d tirga neγ d asugen.
NT. tilawt (tilawin). SG. ilawen. lbaḍna [lḇaḍ/ṭna] : lbaḍna. SM +
lbaḍna
NT || sser ; ifeγ ; ayen i ijemmeɛ
umdan deg wul-is. MD. Ayen iγef
143
nemsefham d lbaḍna, ur ilaq ara yidurar. MD. Wwin fell-ak awal
ad t-isel ḥedd-nniḍen. SG. imedyazen, a lbaz ! SG. Lbizan.
lbaḍnat.
baḍni
baḍni |ibaḍ/ṭni] : abaḍni. SM + ML+
RB|| win ur nettemẓar ara. MD. A Lbe
ḥeqq ibaḍniyen, ur lliγ din, ur
ẓriγ d acu i yellan ! NT. tabaḍnit
(tibaḍniyin). SG. ibaḍniyen. lbecna [lḇecna]
[lḇecna] : lbecna. SM + NT ||
*lbakur [lḇaḵuṛ]
[lḇaḵuṛ] : lbakur. SM + ML|| ssenf n nneɛma i itett lmal. MD.
ẒR. abakur. Lbecna zerrɛen-tt medden, acku
d lɛali-tt d leɛlef i yizgaren.
lbal [lbal] : lbal. SM + ML|| ayen
yellan deg uqerruy ; allaγ. MD. lbecra [lḇecṛa]
[lḇecṛa] : lbercra. SM + NT ||
Ttuγ ayen iyi-d-yenna, yeffeγ i udem n umdan. MD. Ur terri γef
lbal-iw. lbecra-s tlaba-nni. SG. Lbecrat.
*lbanan [lbanan] : lbanan. SM+ ML lbeḥt
lbeḥt [lḇeḥṯ] : lbeḥt. SM + ML ||
|| ssenf n lfakya i yettilin ladγa aqelleb ; asteqsi. MD. Yefka lbeḥt
deg tmura ideg teḥma tegnewt. iḍelli, azekka d nnuba-nneγ.
MD. Lbanan ur itewwa ara deg
lbeq [lḇeq]
[lḇeq] : lbeq. SM + ML || ẒR.
tmurt-nneγ. ẒR. Abanan,
Abeqqiw.
tabanant.
lberd [lberḏ]
[lberḏ] : lberd. SM + ML ||
lbanka [lbanka] : lbanka. SM+ ML ||
aṭṭan n yimdanen ; lberd ineṭṭeḍ,
axxam n yidrimen. MD. Deg
ineqq imdanen. MD. Aseggas-nni
lbanka i jemmɛen medden
mi d-iɛedda lberd, acḥal d amdan
idrimen-nsen. MD. Lbankat.
i yenγa.
lbarud [lbaṛuḏ]
[lbaṛuḏ] : lbarud. SM+ ML ||
lberquq [lḇerquq]
[lḇerquq] : lberquq. SM +
awren aberkan i yettilin deg
ML || ssenf n lfakya. MD. Yal yuwen
uqerḍas. MD. Deg uqerḍas, tettili
amek i as-teqqaq i lberquq, ḥedd
tersast γer yif-is, yettili lbarud
lmecmac, ḥedd Ḥebblemluk, atg.
deg texxamt ; mi ara izenned
akken bab n tmekḥelt γef zznad, lberr [lḇerr]
[lḇerr] : lberr. SM + ML || akal
ad d-yeg ifeṭṭiwej ara yessiγen ; lqaɛɛa. MD. Yeṭṭef lebḥer yerna
times deg texxamt-nni n uqerḍas, lberr, kullec ines. SG. lebrur.
mi yeṭṭerḍeq tlbarud, ad teffeγ
lbex [lḇex]
[lḇex] : lbex. SM + ML|| lehwa
tersast.
tarqaqt mliḥ mliḥ. MD. Teγli-
lbayet [lḇayeṯ]
[lḇayeṯ] : lbayet. SM+ ML || dlehwa, maca d lbex, ula d
učči yensan. MD. Aseqqi-nni d aγebbar deg yizenqan ur yekkis
lbayet, yiḍelli i yemmug. ara. ẒR. buxx.
lbaylek [lbaylek] : lbaylek. SM+ ML lbexs [lḇexs]
[lḇexs] : lbexs. SM + ML||
|| ddula. MD. Abrid n lbaylek, ur lexdeɛ. MD. Lbexs, d ayen akken i
yelli inek, ur yelli inu, n medden iga Buxus asmi yezzenz Yugurten
yakk. i Rruman.
lbaṭṭel
lbaṭṭel [lḇaṭṭel] : lbaṭṭel. SM+ ML || [lbexṯ] : lbext. SM + ML||
lbext [lbexṯ]
ayen ur necbi sswab ; ayen zzher ; iman. Tru, tettγewwit,
yeffγen i tɛerfit yakked d tcerɛit. teqqar A lbext-iw, a zzher-iw !
MD. Iga fell-as lbaṭṭel, yerna
*lbezra [lḇezra]
[lḇezra] : lbezra. SM + NT ||
yessusem.
tabzert. SG. lbezrat. ẒR. bzer.
lbaz [lḇaz]
[lḇaz] : lbaz. SM+ ML || ṭṭir n
lexla, izedγen deg tqucac neγ deg
144
Lbi, lbu lbuq [lḇuq]
[lḇuq] : lbuq. SM+ ML || allal,
yecban icc n uzger, swayes
sseɛlamen medden belli yella-d
kra d amaynut. MD. Mi ara
lbir [lḇir]
[lḇir] : lbir. SM+ ML || amdun
iɛeyyeḍ lbuq, ad d-slen gemmaḍ-
lqayen i qqazen medden deg
in gemmad-a. MD. Lbuqat.
wakal, akken ad d-salin aman.
MD. Yeγza acḥal n lmitrat, ur yufi lbur [lbuṛ]
[lbuṛ] : lbur. SM+ NT || asuki ;
ara aman deg lbir-nni. SG. lebyur. iger ur nettwaxdem ara. MD.
MGD. anu. Segmi i yunag, akal-is akk yeqqim
d lbur.
lbira [lbira] : lbira. SM+ NT ||
“aman n temẓin”. MD. Itess lbira,
yettbeccic. MGD. Tabyirt
(tibyirin). Ld, lḍ
lḍ
lbiru [lbiru] : lbiru. SM+ ML || 1.
ṭṭabla iγef ttarun medden. MD.
Tura, sɛan lbirwat ula deg ldi [ldi] : ldi. MG+ GWT || kkes argal
yixxamen-nsen. || 2. taxxamt ideg neγ acekkal i tewwurt. MD. Ldi
tella ṭṭabla-nni. MD. As-d γer lbiru tawwurt s tsarut, tkecmeḍ. MẒR.
ad nemsefham. || 3. iɛeggalen i/yeldi, ur i/yeldi, ad i/yeldi,
imezwura n terbaɛt n yimdanen ileddi. MΓN. yeldin. SDD+ SM. Leddi
(akabar, tidukkla, ...) gar-asen : (tullya). SDD + MG. ttwaldi, myeldi.
aselway, aselway wis sin, amaray ldun [aldun] : a/uldun. SM+ ML ||
amatu akked lmuserref n terbaɛt. rrsas : ssenf n wuzzal i ifessin
MD. Ass-a ad yennejmaɛ lbiru n ḥala deg tmes. MD. Ǧǧiγ-t
tidukkla Imnayen n tmaziγt. yessefsay aldun, ad yexdem
lbiɛ
lbiɛ [lḇiɛ]
[lḇiɛ] : lbiɛ. SM+ ML || azenzi n tirsasin.
sslaɛi. MD. – Lxedma-w d lbiɛ w lḍufan [llufan, lṭufan] : lḍufan.
ccra, i kečči ? – Nekk, selmadeγ. SM+ ML || aleqqaq ; win i d-ilulen
lbiɛa
lbiɛa [lḇiɛa] : lbiɛa. SM+ NT || γer ddunit. MD. Teǧǧa-d lḍufan
azenzi n umdan. MD. Qqaren-d yewzen semmus n lkilwat. SG.
asmi i yemmut Ɛmiruc d Si leḍwafen.
Lḥewwas tella lbiɛa fell-asen,
zenzen-ten watmaten-nsen γer
lɛesker n Fransa. SG. lbiɛat. Leb, led, lef
lbumba [lbumba] : lbumba. SM+ NT
|| ssenf n sslaḥ n lgirra. MD. lebda [leḇḏa]
[leḇḏa] : lebda. SM+ ML ||
Teṭṭerḍeq lbumba, tenγa alamma tenger ddunit. MD. Ad
imdanen. SG. Lbumbat. neqqim akka d iɛdawen i lebda, i
lbunta [lbunta] : lbunta. SM+ NT || as-yenna yiwen i wayeḍ.
ayen i d-igerrun deg ugarru mi lebden [leḇḏen]
[leḇḏen] : lebden. SM+ ML ||
ara yerγ, mi ara t-yekfu bab-is. tteğğa ; tafekka n umdan. MD.
MD. Yella yisiγed γef ṭṭabla, maca Yerresres lebden-iw.
anida i yeqqim ad yeččar lḥala d
lbuntat. SG. lbuntat. *lebḥer
*lebḥer [leḇḥer] : lebḥer. SM+ ML ||
ilel ; deg tkurt n lqaɛɛa, aman i d-
lbunya [lbunya] : lbunya. SM+ NT || yezzin i lebrur. MD. – Amek i as-
ukkim ; ddebza. MD. Yefka-yas qqaren i lebḥer i iferqen Tafriqt
lbunya γer uqadum, yeγli γef yakked Lurup ? – Ill agrakal. SG.
wudem. SG. lbunyat. lebḥur. ẒR. beḥḥer.

145
*lebni [lebni] : lebni. SM+ ML || ixussen. MD. Ur ttsewwiqeγ ara
asali n kra n tγawsa yecban yal ddurt, maca ttleddimeγ-d,
axxam. MD. D lebni i ibennu, ansa i d-ɛeddaγ ad d-gluγ s kra.
mačči d aḥuddu i yetthuddu. SG. MẒR. Ileddem, ur ileddem, ad
Lbenyan (lebniyat). ẒR. bnu. ileddem, i/yettleddim. MΓN.
Ileddmen. SDD+SM. Aleddem. SDD+
lebraq [leḇraq]
[leḇraq] : lebraq.
lebraq. SM+ ML ||
MG. ttwaleddem.
tafat i d-yettefγen s leqseḥ, mi
ara yemlil ubeḥri asemmaḍ d lef [alef] : a/walef. Mḍ || 1000 :
uḥmayan deg tegnewt. MD. Teḍra mraw n twinas. MD. Tessneḍ aḍris
yid-k am lebraq ur d-newwi iwumi semman Alef n wuḍan d
lehwa, deg lxedma ur teǧǧiḍ, yiwen n yiḍ? SG. luluf. MGD. agim.
lfayda ur tt-id-tewwiḍ. SG. lebruq.
lef [ilef] : i/yilef. SM+ ML || aḥelluf :
*lebsala [lebsala] : lebsala. SM+ NT aγersiw n lexla i itetten ayen i d-
|| asfiččew ; asfuğğeγ ; asmusses. imeqqin deg tibḥirin. MD. Yerwi-
MD. Wi, d imeslayen n lebsala. ẒR. yi yilef tibḥirt-iw, ad ad-mdiγ
bsel. lmendif, ahat ad t-id-ṭṭfeγ. NT.
tileft (tilfatin). SG. ilfan.
lebsel [lebṣel]
[lebṣel] : lebsel. SM+ ML ||
aẓalim : ssenf n lxedra i *lefḍan
*lefḍan [ilefḍan, ilefṭan] :
yettmeččan ama d azegzaw, ama i/ilefḍan.
i/ilef ḍan. SM + ML+ SG || inğan ;
yewwa. MD. Ma teččiḍ lebsel d ammus n umdan ; leɛfen. MD. Bu
azegzaw, ad yettfuḥ yimi-k. MGD. yilefḍan, ad yeqqim d ameɛfun,
Tibselt (tibeslin). yessired neγ yeqqim. ẒR. llufḍu.
ledda [aledda] : a/uledda.
a/uledda. SM+ ML lefjer |lefjer] : lefjer. SM+ ML ||
|| ssenf n wuzzil i d-iγellin seg taẓallit i d-yettin γer tafrara :
yimi n lḍufan neγ umdan uqbel ad d-yali yiṭij. MD. Mi d-
meqqren. MD. Mi ara d-yini yiwen yekker ad yeẓẓal lefjer, yesla i
Iγli-yas-d uledda, lmeɛna-s : lğar-is yettsuγγu. SG. Lefjur.
yeḍmeɛ. NT. Taleddayt*
lefḥel lefḥel. SM+ ML ||
lefḥel [lefḥel] : lefḥel.
(tileddayin). SG. Ileddayen.
afeḥli : argaz bu truggza, bu nnif.
leddayt [ṯaleddayṯ]
[ṯaleddayṯ] : ta/tleddayt. Kker fell-ak a lefḥel, ma ulac ad
SM+ NT || acettiḍ ay ttarran k-yernu wulac ! SG. lefḥul.
medden i lḍufan γef yiri-s. MD.
lefnar [lefnaṛ]
[lefnaṛ] : lefnar. SM+ ML ||
Sles-as taleddayt-is i uqcic-nni,
ssenf n teftilt, n llamba. MD.
meqqar ma yeγli-d kra fell-as,
Segmi i d-tennulfa trisit, ur
ama d ileddayen, ama d učči neγ
ssenqdacen ara medden lefnar.
d aman, ad tames tleddayt-nni, ur
SG. Lefnarat, lefnayer.
ttamsen ara iceṭṭiḍen-is. SG.
tileddayin. *lefraq [lefraq] : lefraq. SM+ ML ||
beṭṭu ; inebran. MD. Yuɛer lefraq
leddi [ileddi] : i/yileddi. SM+ ML ||
d wi ɛzizen, akken yebγu yili. ẒR.
allal swayes tturaren warrac ; ad
freq.
d-ddmen asγar yesɛan talγa n Y,
ad as-qqnen lastik γer wacciwen *lefwar [lefwaṛ] lefwar. SM+ ML ||
[lefwaṛ] : lefwar.
n lastik, ad garren tixelwalin deg iraggen. MD. Yettili lefwar mi ara
lastik, ad myiwwaten gar-asen. uγalen waman d iraggen (lgaz).
MD. Iḍelli kan i tturaren warrac s ẒR. fur.
yiledwan, yiwen deg-sen lefxarat [lefxaṛaṯ]
[lefxaṛaṯ] : lefxarat. SM+
yesderγel wayeḍ. Iledwan. NT + SG || allaγ ; agmam i yettilin
leddem [leddem] : leddem. MG+ deg uqerruy n umdan (n
GWT || semmed ; awi-d aten uγersiw). MD. Ma rwint lefxarat n
146
umdan, ad yesleb, ad yekref neγ *leğruḥ
*leğruḥ [leğru
[leğruḥ]
ğruḥ] : leğru
leğruḥ.
ğruḥ. SM+ ML+
ad iɛib, neγ ad yemmet maḍi. SG || ẒR. lğerḥ.

*leğwad [leğwaḏ]
[leğwaḏ] : leğwad.
leğwad. SM+
ML+ SG || ẒR. Lğid.
Leg, leğ, leh
leğwaz [leğwaz] : leğwaz. SM+ ML||
učči swayes zerrin medden
leggem [leggem] : leggem. MG+ aγrum. MD. Leğwaz yella, netta
GWT || eg i ḥedd neγ i uγersiw itett aγrum ḥafi.
(aserdun, aɛidiw, ...) algam ; *lehdu [lehḏu]
[lehḏu] : lehdu. SM+ ML ||
ḥkem. MD. Lemmer ileggem beqqu ; ssmaḥ; tayri. MD. D lehdu
arraw-is, tili mačči akka i teḍra i t-id-yehda Rebbi, yeɛfa-yi. ẒR.
yid-s. MẒR. ileggem, ur ileggem, hdu.
ad ileggem, i/yettleggim. MΓN.
Ileggmen. SDD+SM. Aleggem, *lehdur [lehduṛ]
[lehduṛ] : lehdur. SM +
algam. SDD+MG. Ttwaleggem, ML+ SG || awalen; imeslayen. MD.
mleggem. MGD. Leğğem, ḥkem. Yir leğruḥ teqqden ḥellun, yir lehdur
qqazen rennun, i yenna Yizem i
leggit [ṯileggiṯ,
[ṯileggiṯ, ṯilegg°iṯ] : tileggit. tmeṭṭut. ẒR. hder.
SM+ NT|| ssenf n yimγi n lexla. MD.
Tileggit, am uzezzu meqqin-d deg *lehmum [lehmum] : lehmum.
teẓgi mi ara terγ. SM+ ML+SG || ẒR. Lhemm.

legḥul
legḥul [legḥul]
[legḥul] : legḥul. SM+ ML+ SG *lehna [lehna] : lehna. SM+ NT || 1.
|| taẓult : taneγda-nni taberkant talwit ; rrkid. MD. – Qim deg lehna
swayes ttgeḥḥilent tlawin. MD. ! – Lehna tafeḍ-tt ! || 2. ayen akk i
Ula d irgazen ttgen legḥul i ttawin imawlan i yelli-tsen mi
wallen-nsen, ticki i ten-qerḥent, ara yernu γur-s uleqqaq. MD. Ay
ticki i uḍnen. imhennan, Rebbi ad ken-ihenni.
ẒR. henni.
*legluḍ
*legluḍ [aleḡluḍ/ṭ] : a/ulegluḍ.
SM+ ML || aɛeggun ; win ur nessin * lehri [lehri] : lehri.
lehri. SM+ ML ||
ad yemmeslay. MD. Mi ara tehri; lɛerḍ. MD. Argaz-a, a Rebbi
yettmeslay ulegluḍ, izeggir iles- ibarek! teγzi lehri. ẒR. ihriw.
is. NT. talegluḍt (tilegluḍin). SG. lehwa [lehwa] : lehwa. SM+ NT ||
ilegluḍen. ẒR. slegleḍ. ageffur ; lgerra ; anẓar ; aman n
leğğam [aleğğam] : a/uleğğam. yigenni. MD. Tseḥḥa tegnewt ass-
SM+ ML+RB || ẓẓay cwiṭ i tissit; cluq. a, nezmer ad neffeγ.
MD. Aman ileğğamen d aman ideg
ur tewwant ara tefrac n ubisar.
NT. Taleğğamt (tileğğamin). SG. Leḥ
Leḥ
Ilegğamen.
*leğğam [aleğğam] : a/uleğğam.
SM+ ML+RB || win yettleğğimen. leḥbeq
leḥbeq [leḥḇeq] : leḥbeq. SM+ ML ||
MD. Ruḥeγ ad d-iniγ tidet, meɛna ssenf n leḥcic yesɛan rriḥa n lɛali
Rebbi d alegğam, ṭṭfeγ imi-w. NT. ; yetteg ijeǧǧigen d imellalen. MD.
Taleğğamt (tileğğamin). SG. Zik, tilawin-nneγ ḥemmlent aed
Ilegğamen. ẒR. Leğğem neγ gent tiseḍwa n leḥbeq deg
leggem. yimeẓẓuγen-nsent neγ deg
ucekkuḥ-nsent ; tura, ttnawalen-
*leğğem [leğğem] : leğğem. MG+ t, rennun-t i lmerqa.
GWT || ẒR. leggem.
leḥdid
leḥdid [leḥḏiḏ] : leḥdid. SM+ ML ||
allal n wuzzal swayes ttekksen
147
medden ikemmicen i llebsat, mi MD. Wissen ma yeẓra d acu i d-
ara ttwakemcent deffir tarda yeqqar, neγ yettlejlij kan. MẒR.
yalled d ufsar γer tafukt. MD. i/yellejlej, ur i/yellejlej, ad
Yesreγ akk lqecc-is s leḥdid. SG. i/yellejlej, i/yettlejlij. MΓN.
leḥdayed. i/yellejljen. SDD+SM. Alejlej.
leḥlal
leḥlal [leḥlal] : leḥlal. SM+ ML || deg lejmeɛ
lejmeɛ [lejmeɛ] : lejmeɛ. SM+ ML ||
tneslemt, ayen ur nelli d leḥram. tarbaɛt n yimdanen i d-yeggaren
MD. Deg tcerɛit, yella leḥlal, yella iman-nsen gar yixsimen akken ad
leḥram. Leḥlal, d ayen i ten-frun. MD. Zik, ticki ur
yettuneḥsaben yelha, d lɛali-t : msefhamen yixsimen, ggaren
yemmeslay-d Rebbi deg Wawal- afus-nsen lejmuɛ, ferrun-ten. SG.
is. lejmuɛ.
leḥlal
leḥlal [leḥlal] : leḥlal. SM+ ML || [lekḏeḇ] : lekdeb. SM+ ML ||
lekdeb [lekḏeḇ]
yiwet n tallit deg uwatay n askerkes ; ayen ur nelli d tidet
Yimaziγen. MD. Mi ara yekcem neγ d sswab. MD. Meyyzeγ
leḥlal, beddun yifellaḥen takerza. lehdur-is, ufiγ deg-sen lekdeb. SG.
Lekdub. MGD. akeddib. ẒR.
leḥram
leḥram [leḥram] : leḥram. SM+ ML
Skiddeb.
|| deg tneslemt, ayen ur nelli d
leḥlal. MD. Tukerḍa, d leḥram ; lekder [lekḏeṛ]
[lekḏeṛ] : lekder. SM+ ML ||
tissit n ccrab, d leḥram, atg. ẒR. (t)adekkan(t) : amkan i yellan
leḥlal. nnig lkanun iγef srusun
tiγawsiwin n uxxam. MD. Yeγli
leḥrir
leḥrir [leḥrir] : leḥrir. SM+ ML ||
lekder-nni, alamma yusa-d
ssenf n lkettan (acettiḍ) ɛzizen
ubennay iɛawwed-as lebni. MD.
nezzeh. MD. Ala tiqnedyar n
lekdur.
leḥrir i tekkat, i tesɛa.
*lekfen [le
[leḵfen,
ḵfen, leḵfen]
leḵfen] : lekfen.
leḥwal
leḥwal [leḥwal] : leḥwal. SM + ML+
SM+ ML || aceṭṭiḍ acebḥan
SG || ssmayem ; ticraḍ n wudem n
(amellal) ideg semtutulen
umdan. MD. Leḥwal n uqcic-a d
amettan (lmeyyet) uqbel ad gren
iberkanen : aksum, d abrurkan,
s aẓekka. MD. Kra i tesɛiḍ deg
acekkuḥ d aberkan, allen d
ddunit, ad t-id-teğğeḍ, ala kra n
tiberkanin, ...
yiγallen n lekfen ara tawiḍ yid-k.
leḥwal
leḥwal n teccuyt [leḥwal n ẒR. keffen [ḵ°effen].
ṯeccuyṯ] : leḥwal n teccuyt. SM +
*lekkant [ṯalekkant]
[ṯalekkant] :
ML+ SG || iɛeqqaren : isafaren
ta/tlekkant. SM+ NT || allal n
irennun medden i teccuyt, akken
wuzzal swayes ttlekkinen
ad tibnin lmerqa. Aṭas n leḥwal i
yineğğaren asγar (lluḥ). Gar
yellan, yella lkemmun, ifelfel
dduzan n uneğğar, tella tefḍist,
aberkan, ...
talekkant, tabernint, ... SG.
Tilekkanin. ẒR. lekken.
Lej, lek, lel lekken [lekk°en] : lekken. MG+
GWT || silweγ s tlekkant ; kkes i
usγar isiren. MD. Yexdem-iyi-d
*lejdud [lejḏuḏ]
[lejḏuḏ] : lejdud. SM + ML+ uneğğar tawwurt yakked ṭṭaq,
SG || imawlan ; imezwura. MD. wellah ma ilekken asγar-nni !
Ččan tamurt i aγ-d-ǧǧan lejdud. MẒR. Ilekken, ur ilekken, ad
ẒR. ljedd. ilekken, i/yettlekkin. MΓN.
Ilekknen. SDD+SM. Alekken,
lejlej [lejlej] : lejlej. MG+ GWT || talekkant*. SDD+MG. ttwalekken.
shetref ; rwi ; ffeγ i leɛqel-ik (im).
148
lekremb [lek°ṛemb,
[lek°ṛemb, lekṛemb] : deg wussan ideg ssemmeḍ lḥal.
lekremb. SM+ ML || ssenf n lxedra MD. Γas ulac lehwa, yebzeg ubrid
yettmeččan d azegzaw neγ s ulemlum. SG. Ilemlumen.
yewwa (yerruget). Agummu n
lemmas [alemmas] : a/ulemmas.
lekremb yecba cwiṭ cciflur,
SM+ ML+ RB || ili deg tlemmast ;
teggen i sin iqerra, d acu kan
ezg-d gar kra yakked kra-nniḍen.
lekremb yeččur d iferrawen.
MD. Ili-k d alemmas, ur ttzid, ur
lel [ilel] : i/yilel. SM+ ML || lebḥer. ttenqas. NT. talemmast
MD. D aɛewwam, yerna yečča-t (tilemmasin). SG. Ilemmusa
yilel, yeqqim-d tura win ur nessin (ilemmasen). ẒR. Lummes.
ad iɛumm. SG. illen.
lemmas ufus [alemmas ufus] :
*lelli
*lelli [ilelli] : i/yilelli. SM+ ML+ RB || a/ulemmas n ufus. SM+ ML ||
aḥurri [aḥuṛṛi] ; bab n tlelli. MD. yiwen uḍaḍ gar yiḍudan n ufus n
Nlul-d d ilellyen, nuγal d icriken umdan. MD. Iḍuḍan n ufus d wi :
neγ, ugar, d aklan n yigduden- adebbuz, ccahed, alemmas n ufus,
nniḍen. NT. Tilellit (tilelliyin). SG. warisem yakked tleṭṭaḍt. SG.
Ilelliyen. ẒR. Tilelli. Ilemmasen n ufus.
lelli [ṯilelli]
[ṯilelli] : ti/tlelli. SM+ NT || lemmem
lemmem [lemmem] : lemmem.
lḥuriyya ; izerfan. MD. Bu tilelli MG+ GWT || issin ad teččeḍ leḥcic
γur-s izerfan, maca γur-s daγen ay iγid (izimer). MD. Ticki i bγan
aγanen. ẒR. Tilelliyin. ad as-kksen tuṭḍa i yizimer neγ i
yiγid, xeddmen akka. Ttgen-as
tackart i tmaẓẓagt n tixsi neγ n
Lem taγaṭ ; deg yiwet n tama, akken ur
teṭḍen ara warraw-is deg yemma-
tsen ; deg tayeḍ, akken ad issinen
lem [ilem] : i/yilem. SM+ ML || ur alemmem. MẒR. ilemmem, ur
taččert. MD. Ceyyɛeγ-t ad d- ilemmem, ad ilemmem,
yeqḍu, yuγal-d ifassen-is d i/yettlemmim. MΓN.
ilmawen. NT. Tilemt (tilmawin). ilemmemmen. SDD + SM.
SG. ilmawen.. alemmem.
lem [ilem] : i/yilem. SM+ ML || 1. lemmer [lemmer] : lemmer. TJR.
e/E : asekkil (tiγri) deg ugemmay ZLΓ|| temmal-d tawtilt. MD.
n tmaziγt. MD. Deg tmaziγt Lemmer d nekk i d-yennan akka,
tazwawt, llant 3 n teγra yeččuren tili wissen d acu iyi-iga.
(a,u, i) yakked e, ilem. lemnam [lemnam, lemlam] :
lemḍella
lemḍella [lemḍ/ṭella] : lemḍella. lemnam. SM+ ML || targit. MD.
SM+ NT || ssenf n uselsu Ẓẓleγ cwiṭ, yeγder-iyi
yemmezḍen s wussran, s teγlelt ; yiḍes,yewwi-k-id Rebbi deg
yettarra-tt urgaz γef uqerru-s deg lemnan. SG. lemnamat.
unebdu, mgal tafat n yiṭij. MD. lemqes [lemqes] : lemqes. SM+ ML
Lemḍella tettara-d tili i bab-is. SG. || allal swayes ferrsen medden
lemḍellat. isekla. MD. Ur as-teqqareḍ ara s
*lemkes [lemkes] : lemkes. SM+ ML lemqes i iẓebber ttejra-nni n llim,
|| azal yettawi umekkas deg ssuq. iqeccem-itt d aqeccem. SG.
MD. Ayen i d-yewwi d lfayda, lemqessat.
yettxellis-it d lemkes. ẒR. kkes. lemri [lemri] : lemri. SM+ ML ||
lemlum [alemlum] : a/ulemlum. ddjaj ideg nettwali iman-nneγ mi
SM+ ML|| azzug i d-nettaf ssbeḥ, ara nmuqel deg-s. MD. Kul taswiɛt
149
ad yemmuqel udem-is deg lemri. *leqqaq [aleqqaq] : a/uleqqaq.
SG. lemriyat. SM+ ML +RB || afeslan ; win ur
newwiḍ ara leɛmer n uwessar ; ur
*lemγawla [lemγawla] :
newwiḍ ara (imγi). MD. Ceyyɛeγ-t
lemγawla. SM+ NT || lɛejlan ;
ad d-yaγ ifelfel, yewwi-d aleqqaq.
zzerban. MD. Yekcem-d s
NT. taleqqaqt (tileqqaqin). SG.
lemγawla kan, yeffeγ. ẒR. γiwel.
ileqqaqen. ẒR. Ilqiq.
*lemγel [lemγel] : lemγel. SM+ ML
leqqeḥ
leqqeḥ [leqqeḥ]
[leqqeḥ] : leqqeḥ. MG + TΓR
|| aγullu. MD. D lemγel iyi-iγul
|| ger-d ixulaf neγ allen. MD. Γileγ
kan, tili ɛeddaγ. ẒR. γull.
teqqur ttejra-nni, ğğiγ-tt acḥal ur
* lemγi
lemγiḍa
ḍa [lemγi
[lemγiḍa]
γiḍa] : lemγi
lemγiḍa.
γiḍa. tt-sewweγ, taggara tleqqeḥ-d,
SM+ NT || MD. D lemγiḍa kan i yi- tezzegzew. MẒR. i/yelqeḥ, ur
iγaḍ, tili ğğiγ-t dinna ruḥeγ. ẒR. i/yelqiḥ, ad i/yelqeḥ, ileqqeḥ.
γiḍ. MΓN. ileqḥen. SDD+ SM. alqaḥ, lqiḥ.
SDD+ MG. ttwalqeḥ, selqeḥ.
*lemsalḥa
*lemsalḥa [lemsalḥa] : lemsalḥa.
lemsalḥa.
SM+ NT || amyeɛfu ; amlaɛi. MD. Ma leqqem [leqqem] : leqqem. MG +
telha lemsalḥa, acuγer ara GWT || beddel-as ccetla i ttejra ;
tawḍem γer yinebran ? SG. err-d yir ttejra d lɛali-tt. MD. Ayen
lemsalḥat. ẒR. msaleḥ. akk i leqqmeγ ilindi, yiwen n
lemsir [alemsir] : a/ulemsir. SM+ uxalaf ur yuγ, txab lleqma-nni.
MẒR. ileqqem, ur ileqqem, ad
ML || ahidur ; ajlid : aglim n
yizimer iγef srusen tasirt mm ileqqem, i/yettleqqim. MΓN.

yiγur. MD. Tger-d tasirt ad teẓd ileqqmen. SDD+ SM. Aleqqem,


irden, tesres-itt γef tqaɛa, alemsir llqim. SDD+ MG. ttwalqem.
yeqqim fell-as. NT. Talemsirt leqran [leq°ṛan]
[leq°ṛan] : leqran. SM+ ML ||
(tilemsiyar, tilemsirin). SG. Awal n Rebbi ; Adlis i d-yuzen
ilmesyar. Rebbi i Nnbi Muḥammed. MD. A
lemziyya [lemziyya, lemzegga] : ḥeqq Leqran d wi t-yeγran !
lemziyya. SM+ NT || lxir ; aɛiwen leqrar [leqṛaṛ]
[leqṛaṛ] : leqrar. SM+ ML ||
γef wudem n Rebbi. MD. Yexdem- rray aneggaru ; tifrat ; taggara.
iyi lemziyya d tameqqrant, d MD. Nnig ubrid, ddaw ubrid,
lmuḥal ad tt-ttuγ. SG. Lemziyyat. leqrar-is d abrid. SG. leqrarat.
lemẓi
lemẓi [ilemẓi] : ilemẓi.
ilemẓi. SM+ ML+ RB *leqraya [leqraya] : leqraya. SM+
|| aqcic iɛedda, d argaz ur yewwiḍ NT || taγuri. MD. Leqraya yeγra, ma
ara deg leɛmer. MD. Lemmer d lefhama, ulac. ẒR. γer.
tessen tilumẓit, lemmer tezmer
leqwirsa [leqwirsa] : leqwirsa. SM+
temγer. NT. tilemẓit (tilemẓiyin).
NT || Tasemmumt ; ssenf n yimγi
SG. ilemẓiyen. ẒR. tilumẓit.
iteggen ijeǧǧigen d iwraγen. MD.
Lemmer yessen takessawt, tili ur
yettawi ara ulli-ines s amkan n
Leq leqwirsa.

leqḍen
leqḍen [leqḍen, leqṭen] : leqḍen. Ler, Leγ
SM + ML || ssenf n yimγi i d-
yettaǧǧan ijeǧǧigen imellalen am
taduṭ n wulli. MD. Mačči s ucettiḍ
leryac [leryac] : leryac. SM+ ML+ SG
ara tettgeḍ ddwa i lǧerḥ, s
|| allalen i yeddewwiren iγuraf n
leqḍen.
tsirt n waman ; leryac sɛan tuccar
150
neγ tiγennusin i ikeččmen wa deg yesnulfa wales, yiwen n wass ad
wa. MD. Tasirt mi ara tent-taγ deg d-yezzi fell-as. SG. Ilsan (?).
leryac, ur yelli ara as-d-gen
les [ales] : ales. MG+ GWT || awi ;
yiγuraf.
ḥku ; ɛawed. MD. Taqsiḍt-a, aṭas n
*lerẓaq
*lerẓaq [lerẓaq] : lerẓaq. SM+ ML+ tikal i as-d-tulseḍ. MẒR. Yules, ur
SG || ayen swayes i d-yerẓeq Rebbi yulis, ad yales, i/yettales. MΓN.
amdan yakkeḍ txelqit : učči, Yulsen. SDD + SM. Alas, ullis,
tissit, llebsa, ... MD. A ḥeqq lerẓaq- tullist, anellis. SDD + MG. ttwales.
a, ur yelli wanect-a ! SF. rreẓq. ẒR.
les [iles] : i/yiles. SM+ ML || 1.
rẓeq.
agmam i yellan deg uqemmuc.
leγ [ileγ] : i/yileγ. SM+ ML || MD. Ihedder iteffeẓ iles-is. || 2.
ağeṭṭum ; aγeryun ; aɛekkaz tameslayt (tutlayt). MD. Bu yiles,
(asγar). S yileγ i inehher aγyul. medden akk ines. SG. ilsawen.
SG. Ilγan.
lest [ṯalesṯ]
[ṯalesṯ] : talest. SM+ NT ||
*leγbar [leγḇaṛ]
[leγḇaṛ] : leγbar.
leγbar. SM+ ML|| taqcict. MD. Ulac tullas da, d
ayen akken i d-tekksen sef lxalat kan iyellan. SG. Tullas.
udaynin, mi ara t-id-berzen. MD.
lesses [lessses] : lesses. MG+ GWT ||
Yelha leγbar i wakal, i ttjer d
kecmet-d ay aman gar uγrab
yimγan. ẒR. Γebber.
(lḥiḍ) yakked d ukeddar, tawḍem
*leγla [leγla] : leγla. SM+ ML || alamma d llsas. MD. Ma ur as-tgim
talluyt n sswami n sselɛat. MD. Ur ara abeγli i umkan-a, ad ttlessisen
yezmir ara uẓawali i leγla. ẒR. waman, taggara ad d-irib lḥiḍ-a.
Aγlay. MẒR. Ilesses, ur Ilesses, ad Ilesses,
i/yettlessis. MΓN. Ilessesen. SDD +
leγlil [leγlil] : leγlil. SM+ ML ||
SM. Alesses, alessas.
ccwami timellalin i yettlin deg
tiṭ. MD. Yexdem aparasyun i tiṭ-is, letnayen [letnayen, leṯnayen]
leṯnayen] :
yekkes-d leγlil. letnayen. SM+ NT || ass deg wussan
n ddurt. MD. Mačči d letnayen
*leγna [leγna]
[leγna] : leγna. SM+ NT ||
ass-a, d ttlata neγ larebɛa. SG.
ccna ; aḥiha ; ssda. MD. Leγna
letnaynat.
yessen ad iγenni. ẒR. γenni.
leṭṭaḍt
leṭṭaḍt [ṯaleṭṭaṭ] : ta/tleṭṭaḍt. SM+
leγri [leγṛi]
[leγṛi] : leγri.
leγri. SM+ ML || itess
NT || aḍad aṭerfi deg ufus n
aman rnu yettwaɛrak. MD. Ssmid-
umdan, mačči adebbuz. MD.
a ur yesɛi ara leγri, ur nezmir ara
Yeččur taleṭṭaḍt-is d tixutam. SG.
ad d-neg yes lesfenğ neγ tifḍirin.
tileṭṭaḍin.
leγwi [leγwi] : leγwi. MG+ GWT ||
*lexṭiyya
*lexṭiyya [lexṭiyya]
[lexṭiyya] : lexṭiyya. SM+
ɛwej ; ur serred ara. MD. Iteddu,
NT || tabzert ; leɛrama. MD. Yenna-
yettleγway, wissen ma d aṭṭan i
yas uneγrim Win i d-ihedren, ad
yehlek neγ ahat d ssekra i yesker.
yefk lexṭiyya, win ur d-nehdir, ad
MẒR. i/yelleγwi, ur i/yelleγwi, ad
yefk lexṭiyya. SG. lexṭiyyat. ẒR.
i/yelleγwi, i/yelleγway. MΓN.
xeṭṭi.
i/yelleγwin. SDD+SM. Aleγwi,
imleγwi. SDD+MG. Sleγwi. *lexwal [lexwal] : lexwal. SM+ ML+
SG || ẒR. xali.
*leγyab [leγyaḇ]
[leγyaḇ] : leγyab.
leγyab. SM+ ML ||
tagnit ideg ulac-ik. MD. Ihedder lexyal [lexyal] : lexyal. SM+ ML ||
fell-as deg leγyab-is. SG. leγyabat. tili ; netta wis sin. MD. Yal ass
ẒR. γib. ttwaliγ lexyal-im gar wallen-iw.
SG. lexyalat.
les [ales] : a/wales. SM+ ML ||
amdan ; lɛebd. MD. Ayen akk i d-
151
lexyal n tebḥirt
tebḥirt [lexyal n teḇḥirṯ] Leɛ
Leɛ
tebḥirt. SM+ ML || asγar
: lexyal n tebḥirt.
deg yiger, deg tebḥirt swayes
saggaden medden ifrax n yigenni.
leɛca
leɛca [leɛca] : leɛca. SM+ ML || iḍ
MD. Ifrax ttḍurrun tibḥirin
neγ iḍ iɛeddan. MD. Wissen d acu i
yakked d yigran, dγa sebdaden
yeḍran leɛca deg uzniq ufella, sliγ
ifellaḥen lexyat din. Ihi ifrax, mi
i leɛyaḍ.
ara d-walin akken asγar ilan
aqerru, wuγur ɛellqen abalṭun, *leɛcur
*leɛcur [leɛcuṛ] : leɛcur. SM+ ML ||
deg tlemmast n yiger neγ n deg tneslemt, amur wis 10 n
tebḥirt, ad γilen d amdan, dγa ur wayen yesɛa yiwen d cci neγ d
d-ttrusun ara. SG. Lexyalat n rrezq yessufuγ-it, yettseddiq-it
tebḥirt. yal aseggas. MD. Deg tneslemt,
yella leɛcur, tella zzakat, tella
lexmis [lexmis] : lexmis. SM+ ML ||
daγen ssadaqa. ẒR. ɛeccer
ass deg wussan n ddurt. MD. Ass n
[ɛecceṛ].
lexmis d wass lğemɛa ur
xeddmen ara medden deg leɛder
leɛder [leɛḏeṛ] : leɛder. SM+ ML ||
Lezzayer. SG. Lexmisat. ssaebba i k-yeğğan ur txeddmeḍ
ara ayen ilaqen. MD. Sɛiγ leɛder,
lexliɛ
lexliɛ [lexliɛ] : lexliɛ. SM+ ML ||
daymi ur n-usiγ ara assen.
tassemt taqurant. MD. Am wakken
ttgen acedluḥ, Leqbayel ttgebn leɛdu
leɛdu [leɛḏu] : leɛdu. SM+ ML ||
daγen lexliɛ. Amek-it ? Mi ara d- taɛdawit; lexsem. MD. Seg tegmat
kksen akken tassemt seg yikerri n i daγ-d-yusa leɛdu.
lɛid, ad tt-mellḥen, ad tt-fesren i *leɛfu
*leɛfu [leɛfu] : leɛfu. SM+ ML ||
yiṭij alamma teqqur, imir ad tt- ssmaḥ ; amsameḥ. MD. Yelha leɛfu
jemɛen d tijji i wass n lxir d wass gar watmaten. ẒR. ɛfu.
n lγir.
*leɛma
*leɛma [leɛma] : leɛma. SM+ ML ||
lezzaz [aleẓẓaẓ]
[aleẓẓaẓ] : a/ulezzaz. SM+ tiderγelt. ẒR. ɛmu.
ML|| taqeclalt neγ aγeggad i
ggaren ifellaḥen gar tehrawt *leɛmum
*leɛmum [leɛmum] : leɛmum. SM+
yakked tqabact (aqabac, agelzim, ML+ SG || ayetma-s n baba. MD.
...) ticki lwayet tehrawt-nn. MD. Winna d ɛemmi aḥeqani, d gma-s
Mi ara as-gen akken alezzaz-nni, n baba, ma d wiyiḍ, d leɛmum n
ad teḥres tehrawt γef tqabact. SG. berra kan. ẒR. ɛemmi.
Ilezzazen. *leɛnaya
*leɛnaya [leɛnaya] ; leɛnaya. SM+
leẓwi
leẓwi [ileẓwi] : i/yileẓwi. SM+ ML || NT || aḥuddu : aḥami. MD. Leɛnaya
1. legraf neγ sselk : lxiḍ n wuzzal. tuɛer mliḥi mliḥ ; ma tedduriḍ
MD. S yileẓwi i ttferrigen medden, deg leɛnaya n ḥedd, γas ur
axaṭer zzerb ur yettaṭṭaf ara ttaggad ara, aql-ik ddaw yiffer-is ;
weḥd-s. || 2. ageṭṭum, ileγ n dγa ma yeḍra kra yid-k, axsim-
rremman. MD. Yessegzew-it s nni ad yebnu γef wayen akken
yuleẓwi. SG. ileẓwiyen. yexdem : ad yuγal uxsim-inek, d
axsim n win n bab n leɛnaya. SG.
leẓẓaẓ
leẓẓaẓ [aleẓẓaẓ] : a/uleẓẓaẓ. SM+ leɛnayat. ẒR. ɛenni.
ML || 1. azebbuj (?). MD. Aleẓẓaz
zeṭṭen yes-s tiqecwalin, *leɛra
*leɛra [leɛra] : leɛra. SM+ ML || ulac
tiqeṭṭarin, ... || 2. ssenf n usγar n llebsa. MD. Deg unebdu, teḥma
(aqerrum, aqejmur) yuɛren i tegnewt, teddun medden i leɛra
ufelleq d tiqeclalin. MD. Aslen-a neγ qrib. ẒR. ɛerri.
waqil d aleẓẓaẓ, iweḥḥel umenṭas leɛyun
leɛyun [leɛyun] : leɛyun. SM+ ML+
deg-s. SG. ileẓẓaẓen. SG || timmmiwin ; ccɛer-nni i
152
yellan nnig wallen, seddaw lfetla [lfeṯla
[lfeṯla]
ṯla] : lfetla. SM+ NT ||
twenza. MD. Ileqqeḍ leɛyun-is s mačči d seksu, mačči d berkukes :
tleqqaḍt am tmeṭṭut. ayen i d-igerrun deg tẓiwa
(lğefna) mi teftel tmeṭṭut seksu
neγ berkukes. MD. Deg uqenṭar n
Lf ssmid, ala cwiṭ i-yeffγen d seksu
yakked berkukes, ayen i d-
yeggran yeffeγ-as d lfetla i tefka i
lfaḍur tyuẓaḍ. SG. lfetlat.
lfaḍur [lfaḍuṛ] : lfa
lfaḍur. SM+ ML ||
imekli. MD. Ur itett γer lfaḍur, ur lfetna [lfeṯna]
[lfeṯna] : lfetna. SM+ NT ||
itett γer yimesi. imenγi ; ttrad. MD. D netta i
lfaft [ṯalfafṯ] ssebba n lfetna i yekkren gar-
[ṯalfafṯ] : ta/telfaft. SM+ NT ||
asen. SG. lfetnat.
lfakya [lfakya] : lfakya. SM+ NT ||
agummu ; lγella n ttejra. MD. lfeɛl [lfeɛl] : lfeɛl. SM+ ML || ayen
lfeɛl
Ṭtebba qqaren-d dakken ilaq ad itegge medden. MD. Γur-s awal
yečč umdan, meqqer meẓẓi, d kan, wamma lfeɛl ulac.
argaz neγ d tameṭṭut, azal n 5 lfeɛl
lfeɛl [lfeɛl] : lfeɛl. SM+ ML ||
isafaren gar lfakya yakked lxedra ɛeẓrayen. Yal yiwen s uẓekka-
deg wass. SG. Lfakyat. ines, yal yiwen ad iqabel lfeɛl-is.
lfal [ lfal] : lfal. SM+ ML || ayen lfina [lfina] : lfina. SM+ NT || ssenf
wuγur sfilliten yimdanen ; lfal n lkettan (aceṭṭiḍ) yemmugen s
yezmer ad yili d ayen yelhan, ma lxiḍ 100 %. Lkettan-a mačči d
wakken i yezmer ad yili d ayen ur lfina, yexleḍ deg-s nnilu. SG.
nelhi. MD. Qqraren-d, ssbeḥ zik, Lfinat.
ma temlaleḍ deg ubrid akɛeb neγ
uccen, γas uγal s axxam : d yir *lfuḥa
*lfuḥa [lfuḥa] : lfuḥa. SM+ ML || yir
lfal. ẒR. Sfillet. rriḥa ; nnğasa ; lmejra. MD.
Ajeǧǧig-a d lfuḥa i yesɛa, mačči d
lfayda [lfayda, lfayḏa]
lfayḏa] : lfayda. rriḥa. SG. lfuḥat. ẒR. fuḥ.
SM+ NT || rrbeḥ i d-yettwi umdan,
mi ara yezzenz kra neγ mi ara lfula [lfula] : lfula. SM+ NT || aṭṭan
yexdem kra s umata. MD. Yettawi- n tuγmas n umdan. MD. Tuγmas-is
d lfayda tameqqrant deg tebḥirt- tečča-tent lfula akken meẓẓi, itett
nni. SG. lfaydat. ssker mačči d kra rnu ur yessirid
ara tuγmas-is. MGD. Fula.
lfeḍra
lfeḍra [lfe
[lfeḍṛa, lfeṭṛa] : lfeḍra. SM+
NT || deg tneslemt, ssadaqa i lfuγ [alfuγ] : lfula. SM+ ML || arseḍ ;
ttakken yimdanen ass n lɛid ayen akken i d-iteffγen seg
tamecṭuḥt ; yezmer ad tt-yefk d uɛeqqa (adeddic) neγ seg timmist
awren (ssmid) neγ d adrim. MD. mi ara teww. MD. Γur-k aman ad
Qqaren-d At zik Ssadaqa, ur kecmen lğerḥ-nni, ma ulac ad
tetteffeγ ara alamma rwan At yeččar d alfuγ. SG. Alfuγen.
uxxam, daymi i yettak lfeḍra-nni i
ɛemmi-s yal lɛid. SG. lfeḍrat.
Lg
lfeγ [lfeγ] : lfeγ. MG+ GWT || erẓ ;
sferkej. MD. Yewwi-d tibexsisin
yakked iṭemṭumen deg uḍellaɛ,
mačči deg tqecwalt, daymi i llgaz [lgaz] : lgaz. SM+ ML || urrig ;
lefγen. ẒR. i/yelfeγ, ur i/yelfiγ, ad asigna. Mi ara yaweḍ leḥmu ar
i/yelfeγ, ileffeγ. MΓN. Ilefγen. 100 °C, ttuγalen waman d lgaz
SDD+MG. Selfeγ, mselfeγ. neγ d urrig. MD. D asigna i yettilin

153
akken deg tegnaw i d-iγellin d lkulij ; lğameɛ anda qqaren
ageffur neγ d adfel, maca asigna- warrac. MD. Ulac lğameɛ n tγuri
nni yakan seg lebḥer i d-yettas, d deg lḥuma-nneγ. SG. leǧwameɛ n
aman (n lebḥer) i yettrugguten, i tẓallit. MGD. Aγerbaz.
yettfuru ticki i yeḥma lḥal
lğame
lğameɛ
meɛ n yirumiyen [lğame
[lğameɛ
ğameɛ yy--
lgaz n tqerɛet
tqerɛet [lgaz n ṯqerɛeţ
ṯqerɛeţ neγ
neγ yiṛumiyen/g
yiṛumiyen/g-
ṛumiyen/g-giṛumiyen]
giṛumiyen] : lğame
lğameɛ
ğameɛ
n n Yirumiyen. SM+ ML || taklizt ;
ṯqerɛet] : lgaz n tqerɛet. SM+ lğameɛ anda tẓallan Yirumiyen
ML || neγ lkeffar. MD. Asmi i llan
lgaz i d-iteddun deg teqreɛtin n Yirumiyen deg tmurt-nneγ,
wuzzal ; yes-s i ceɛɛlen At tudrin tẓallan yal lḥedd deg leğwameɛ-
times deg yixxamen-nsen. MD. nsen. SG. leǧwameɛ n Yirumiyen.
Zik, s yisγaren i ceɛɛlen medden
times deg yixxamen, seg wasmi i lğameɛ
lğameɛ n tẓalli [l
[lǧameɛ n tẓalliṯ] :
d-yennulfa lgaz, uγalen akk lǧameɛ n ṭtẓallit. SM+ ML ||
medden γer teqreɛtin. tamesgida : lğameɛ anda ttẓallan
yinselmen, anda qqaren warrac
Awal n Rebbi. MD. Ulac taddart
lgaz n lḥiḍ
lḥiḍ [lgaz n lḥiḍ/lḥiṭ] : lgaz deg tmurt n Leqbayel ur nesɛi
n lḥiḍ.
lḥiḍ. SM+ ML || lgaz i d-yettasen lğameɛ. SG. leǧwameɛ n tẓallit.
deg yiqudas n neḥḥas ; yettili deg
temdini. MD. Lgaz n lḥiḍ yerxes, lğamuɛa
lğamuɛa [lǧamuɛa] : lǧamuɛa. SM+
mačči am win n teqreɛtin, netta NT || taẓallit n wass n lǧemɛa γer
γlay γef medden. ṭṭhur. MD. Γas yettẓalla, leɛmer
yeẓẓul lǧamuɛa. SG. lǧmuɛat.
lgelba [lgelḇa]
[lgelḇa] : lgelba. SM+ NT ||
lḥila swayes ttektilin medden lğamus [lğamus] : lğamus. SM+ ML
nneɛma. MD. Yuğğew-d lgelba n || plastik aquran ; ssenf n tanga
yirden yerna-d tayeḍ n yibawen. swayes xeddmen medden
SG. Lgelbat. irellucen, leḥwali yakked
tγawsiwin-nniḍen. MD. Taɛelğet-a
lgerra [lgerra] : lgerra. SM+ NT || mačči s lğamus i tettwaxdem.
lehwa ; ageffur. MD. Deg ccetwa
tuqsiḥt, tekkat lgerra, ur tḥebbes lğar [lǧar]
[lǧar] : lǧar. SM+ ML|| win
ara iḍ d wass. SG. lgerrat. izedγen γer tama-k, γer tama
uxxam-ik. MD. Uqbel ad taγeḍ
lgirra [lgirra] : lgirra. SM+ NT || akal neγ axxam, steqsi γer lğiran
ttrad ; lfetna ; amennuγ neγ amak gan. NT. taǧaret (tiğiratin).
imenγi. MD. Tid iwumi semman SG. lǧiran.
lgirrat timaḍalin, tin n 1917
yakked tin n 1945, d lğirrat i d- lğawi [lğawi] : lğawi. SM+ ML ||
yellan s umata gar tmura n ssenf n udγaγ ilan aṭas n ddwawi.
Lurup. SG. lgirrat. MD. Lğawi, d lɛali i yibaxuren neγ
isefsaxen.
Lğ lğebba [lğebba] : lğebba. SM+ NT ||
tajellabt ; taqendurt n tlawin. MD.
Telsa-d lğebba ad tecḍeḥ. SG.
lğameɛ
lğameɛ [lǧameɛ] : lǧameɛ. SM+ ML Lğebbat.
|| axxam anda ttnejmaɛen
medden. MD. Aṭas n leğwameɛ i lğebs [lǧeḇs]
[lǧeḇs] : lǧebs. SM+ ML ||
yellan, yella win tẓallit, yella win anres ; ssenf n wakal amellal i
n leqraya. SG. leǧwameɛ. yessexdamen medden deg lebni,
xersum i uslaγ n leḥyuḍ. MD.
lğameɛ
lğameɛ n tγruri
tγruri [lǧameɛ
[lǧameɛ n tγu
tγuṛi]
γuṛi] : Akal-a yettess aman am lǧebs,
lǧameɛ n tγuri.
tγuri. SM+ ML || lakul ; ssew-it din, ad yeqqar din.
154
lğedra [lǧeḏra]
[lǧeḏra] : lǧedra. SM+ NT || nessin ula d kra ; win ur nfehhem
lqaɛ n ttejra. MD. Ma tgezmeḍ ara. MD. Aqerruy-ik am win n
ttejra seg lğedra, yezmer ad d- lhacya, ur tessineḍ kra. SG.
txellef, ma tqelɛeḍ-as iẓuran, lhacyat.
dayen temmut. SG. leǧdari.
lhawa [lhawa] : lhawa. SM + ML ||
lğefna [lğefna] : lğefna. SM+ NT || abeḥri n lɛali, mi ara d-yekkat kra
taẓiwa ; lḥila n uxxam ideg kra. MD. Taddart-a tesɛa lhawa n
fettlent lxalat seksu, ideg lɛali.
sewwayen aγrum, ... MD. Yelha
lhedra [lhedṛa,
[lhedṛa, lheḏṛa] :
usγar swayes tettwaxdem lğefna i
d-tuγed. SG. Lğefnat. Lheffa
*lğehd [lğehd, mğehḏ]
mğehḏ] : lğehd.
lğehd. lhemm [lhemm] : lhemm. SM +
SM+ ML || tazmert ; sseḥḥa. MD. Ad ML || ixemmim, ugur i wimi ur
aγ-yefk Rebbi lğehd i trewla ! yezmir wallaγ, i t-yettcewwilen.
akken i das-yenna uneγrim. ẒR. MD. Ur ttrxemmim, lhemm am
Iğhid. wassa ad yefru. SG. lehmum.
*lğen [lğen] : lğen. SM+ ML || am
amexluq (am cciṭan) i yettidiren
gar yimdanen, γas akken ur ten- Lḥ
ẓerren ara. MD. Leğnun ur llin ara
s tidet, deg wallaγ i wid
yettamnen kan i tezzin, i llan, i- lḥağ
ḥağ [lḥaǧ]
[lḥaǧ] : lḥaǧ. SM + ML || win i
yenna yiwen SG. Leğnun. ẒR. d-iḥuǧǧen. MD. Seg wasmi d-yeẓra
ağenniw. axxam n Rebbi, ibeddel yisem-is s
“lḥaǧ”. NT. lḥaǧǧa. SG. lḥeǧǧaǧ.
lğennet [lğennet] : lğennet. SM+
NT || akken i d-yeqqar Wawal n lḥağa [lḥaǧa] : lḥaǧa. SM + NT ||
ḥağa [lḥaǧa]
Rebbi, d axxam ara aγen taγawsa. MD. Fkiγ-as yiwet n
imettanen iseɛdiyen deg laxert. lḥaǧa, d taxlaft. SG. leḥwayej.
MD. Wid yuγen abrid n Rebbi, win lḥal [lḥal] : lḥal. SM + ML || amek i
iḍuɛen Rebbi deg ddunit, ad yaγ yella yiwen neγ kra deg yiwen n
amkan deg lğennet. lweqt. MD. Lḥal n yigenni; lḥal n
[lǧerra] : lǧerra. SM + NT ||
lğerra [lǧerra] umdan. SG. leḥwal.
udem n uḍar neγ n usebbaḍ i d- lḥara [lḥara] : lḥara. SM + NT ||
yettγiman deg lqaɛa mi iɛedda. axxam ameqqran. MD. Yettheyyi
MD. Anisa i yekka ad yeǧǧ lǧerra- lḥara i mmi-s akken ad as-
s. SG. lǧerrat. yezweǧ. SG. leḥwari.
lğib [lǧib]
[lǧib] : lǧib.
lǧib. SM + ML || amkan lḥasun [lḥaṣun] : lḥasun. TJR.
ideg neggar idrimen deg userwal. MRN . || s tegzel n wawal. Neqqar-
MD. Idrimen leɛmer ten-teḥrizeḍ, it-id mi ugtent tigawin i d-
ad as-tiniḍ yefla lǧib-ik. SG. nḥekku akken ad negzem awal,
leǧyub. ad nruḥ srid γer wayen i yesɛan
Lh azal s waṭas.
lḥess [lḥess] : lḥess. SM + ML ||
ssut n kra mi ara yettḥerrik. MD.
lhacya [lhacya]
[lhacya] : lhacya. SM + NT Sliγ i lḥess-is, waqila yewweḍ-d.
|| 1. aγersiw imrebbi, yettɛebbi-d lḥeyyet [lḥeyyeṯ] : lḥeyyet. SM +
fell-as umdan kul kra : isγaren, ML || win ur nemmut ara. MD. Ala
aman, sselɛa, … MD. Lhacya yesɛa, yiwen i d-yeqqimen d lḥeyyet,
isγaren γef uɛrur-is. || 2. win ur
155
mmuten akk. SG. lḥeyytin. MGD. yerwet. MD. Yezuzzur irden
amuddir. MGL. lmeyyet. akken i yefren lḥebb γef walim.
lḥiḍ [lḥiḍ] : lḥiḍ. SM + ML || ccγel liγem [iliγem] :
n ubennay, yes-s nbeṭṭu amkan
lis [ilis] : i/yilis. SM + ML || taduṭ i
γef sin akken tama ur tettbin γer
d-nettelles deg yiwen n yiγf. MD.
tayeḍ, neγ akken ad d-nefreg yes-
Kul mi ara yelles izamaren-is, ad
s. MD. Yebna-d lḥiḍ akken ad
yi-d-yefk yiwen n yilis. SG. ilisen.
yeḥjeb akal-is. SG. leḥyuḍ. MGD.
aTΓR ab. liser [liser] : liser. SM + ML ||
taswiɛt n listaɛ, n talwit d wayen
lḥif [lḥif]
[lḥif] : lḥif. SM + ML || ulac n
yelhan. MD. Yettɛic deg liser.
wallelen i tudert (učči, idrimen,
leqraya, tazmert, …). MD. Seg list [tilist] : tilist. SM + NT || Ayen i
wasmi d-yekker d lḥif. nesrus deg kra n umkan akken ad
d-yesken anida i yettfakka umur
lḥu [lḥu] : lḥu.
lḥu. MG + GWT || ddu.
n yiwen, d wanisa i ibeddu umur
MD. Ayen akk i wteγ deg-s, yerna
n wayeḍ. MD. Iɛedda-yi-d tilist. SG.
yugi ad yelḥu uγyul-nni. MẒR.
tilisa/tilas.
yelḥa, ur yelḥi, ad yelḥu, ileḥḥu.
SDD.+ SM. leḥḥu. SDD.+ MG. selḥu, Lk
mselḥu. MΓN. yelḥan.
lkanun [lkanun] : lkanun. SM +
Li ML || 1. amdun ideg ttsiγen times
s yisγaren. MD. Inessi nnig
li [ali] : ali. MG + GWT || 1. ruḥ seg
lkanun. || 2. yiwen seg yimawen
wadda s afella. MD. Yuli tasawent.
iseg d-tecɛul times deg ufurnu.
|| 2. err iman-ik γef. MD. Yuli γef
MD. Afurnu-ya ur d-yessufuγ ara
ukersi. || 3. ruḥ seg uswir anadday
times, yergel lkanun-is. SG.
γer uswir unnig. MD. Yella d
lekwanen.
lewzir, tura yuli d aselway. MẒR.
yuli, ur yuli, ad yali, yettali. SDD.+ lkaγeḍ
lkaγeḍ [lkaγe
[lkaγeḍ]
γeḍ] : lkaγe
lkaγeḍ.
γeḍ. SM.+ ML.+
SM. alluy. SDD.+ MG. sali. MΓN. GRW. || yettweg s lḥelfa, netteg
yulin. yes-s izmamen, nettaru fell-as.
MD. Ifukk-iyi lkaγeḍ-nni s tira. SG.
li [ṯili]
[ṯili] : tili. SM + ML || ṭṭlam i d-
lekwaγeḍ.
tetteg lǧetta neγ taγawsa mi ara
d-tqabel tafat. MD. Yeṭṭafar-iyi am lkazirna [lkaziṛna]
[lkaziṛna] : lkazirna. SM
tili-w. + NT || amkan ideg izeddeγ
lɛesker. MD. Lkazirna akk tguǧǧ-d
li |ili] : ili. MG + GWT || ur ttγib
γer taddart mi tesla i lbaruḍ. SG.
ara. MD. Azekka ilaq ad tiliḍ deg
lkazirnat.
ugraw. MẒR. I/yella, ur i/yelli, ad
yili, i/yettili. MΓN. yellan. SDM+ SM. lkemm [lk°emm] : lkemm. SM +
tilin. SDD + MG. sili. ML || amur deg llebsa i
yettγummun iγallen. MD. Kul mi
lili [ilili] : i/yilili.
i/yilili. SM + ML || ssenf
ara yessired afus-is, ad yessebzeg
n yimγi, ttejra-s tettemcabi γer
lkemm-is. SG. lekmam.
tidekt, yetteg ijeǧǧigen yelhan
maca d arẓagan am qeḍran. MD. lkuri [lkuri] : lkuri. SM + ML ||
Tecbiḍ ttejra n yilili, lwerd-is taxxamt ideg yeggan lmal. MD.
yecbeḥ, ma d ul-is yeqseḥ. NT. Lmal n lkuri ur yecbi win n udrar.
tililit. SG. lkuriyat.

lim [alim] : a/walim. SM.+ ML.+


GRW. || iγlen n yirden mi ara

156
Ll llit [talliṯ]
[talliṯ] : tallit. SM + NT || amur
deg lweqt. MD. Necfa-d i yiwet n
tallit, asmi teqwa lmizirya. SG.
tallitin.
llal [allal] : a/wallal. SM + ML ||
ayen i aγ-d-yettaken afus n
lemɛawna. MD. Yusa-d ad yexdem
mebla allalen, yeḍmeɛ aγellet. SG. Llu
allalen.
llamba [llamba] : llamba. SM + NT
|| taftilt i yecɛulen s zzit neγ s llummet [llummeṯ]
[llummeṯ] : llummet.
lgaz s i nettwali deg tallast. MD. MG.+ TΓR . || efk-d udem n taγert.
Cɛel llamba ad nettwali iberdan. MD. Yeǧǧa tibḥirt-is i fad armi
SG. llambat. yellumet wayen i yeẓẓa. MẒR.
yellummet, ur yellummet, ad
llaγ [allaγ] : a/wallaγ. SM + ML || yellummet, yettlummut. SDD.+ SM.
win i s nettxemmim. MD. Yečča- alummet. MΓN. yellummten.
tent deg wallaγ, isehhu aṭas. SG.
allaγen. lluγẓem
lluγẓem [lluγ lluγẓem. MG +
[lluγẓem] : lluγ
GWT || iceqqeq maca ur yerriẓ
llast [tallast] : tallast. SM + NT || ara. MD. Yelluγẓem yiγes n uḍar-
ulac n tafat. MD. Yetteffeγ i is mi yeγli. MẒR. yelluγẓem, ur
tallast, yettuγal-d i tallast. MGD. yelluγẓem, ad yelluγẓem,
ṭṭlam. yettluγẓum. SDD.+ SM. alluγẓem.
SDD.+ MG. ttwalluγẓem. MΓN.
Lle
yelluγeẓmen.

*llebsa [lleḇsa]
[lleḇsa] : llebsa. SM + NT ||
ẒR. ls [els]. MD. llebsa-s akk
Lm
yesseTΓR es-itt imi ur yettḥdar. lmaḍerra
lmaḍerra [lmaḍeṛṛa] : lmaḍerra.
SG. llebsat. SM + NT || ayen i yettḍurrun. MD.
Yexdem yiwet n lmaḍerra, mačči
llem [ellem] : llem. MG + GWT ||
d ayen i zemreγ ad d-alseγ. SG.
err taduṭ d ilni (lxiḍ). MD. yellem
lmaḍerrat.
taduṭ. MẒR. yellem, ur yellim, ad
yellem, yettellem. SDD.+ SM. lmaɛun
lmaɛun [lmaɛun] : lmaɛun. SM +
tullma. SDD.+ MG. ttwallem. MΓN. ML || allal n tkerza, yes-s ay
yellmen. nkerrez. MD. Lmaɛun-is yerreẓ,
yeḍmeɛ ad yekrez iger-is. SG.
lleγ [elleγ] : lleγ. MG + GWT ||
lemwaɛen.
sɛeddi iles-ik γef kra ; sew-d s
yiles-ik. MD. yedhen-d taqerruyt- lmedwed [lmedweḏ]
[lmedweḏ] : lmedwed.
is, amzun telleγ-t tfunast ; SM + ML || win iγer ttaken lɛelf i
yettelleγ aman am uqjun. MẒR. yizgaren (lmal s umata) deg lkuri.
yelleγ, ur yelliγ, ad yelleγ, MD. Lmedwed yella, yettak lɛelf s
yettelleγ. SDD.+ SM. tullγa. SDD.+ asenduq. SG. lemdawed.
MG. ttwalleγ. MΓN. yellγen.
lmefsel [lmefṣel]
[lmefṣel] : lmefsel. SM +
ML || amkan n uneḍfes. md.
Lmefsel n uḍar (tagecrirt);
Lli, Llq, Llz lemfasel n yiḍudan. SG. lemfasel.
lmeḥna
lmeḥna [lmeḥna] : lmeḥna. SM +
NT || taswiɛt n ddiq ideg ugten
wuguren d ulac n wallelen. MD.
157
Win ur t-teqqis lmeḥna, ur yeẓri tettili d lqabla i teslit-is. SG.
d acu i teswa. SG. lmeḥnat lqablat.
(lemḥan, lemḥayen).
lqares [lqaṛeṣ]
[lqaṛeṣ] : lqares. SM.+ ML.+
lmerruk [lmerruk] : Lmerruk. SM GRW. || 1. seg twacult n ččina,
+ NT || tamurt deg Tferka n Ugafa, maca d asemmam. MD. yeẓẓa
i yellan tama n umalu n Lezzayer ččina yerna lqares. || 2. ayen i
yerna. Tla ssaḥel tama n yilel semmumen aṭas. MD. ččina-ya d
agrakal, wayeḍ tama n ugaraw lqares, ur tewwi ara.
γer umalu. Leḥkem-is d tagelda.
lqay [alqay] :
lmetred [lmetreḏ]
[lmetreḏ] : lmetred. SM +
lqaɛ
lqaɛ [lqaɛ] : lqaɛ. SM + ML || adda
ML || taqessult i ibedden γef uḍar,
n ḥedd neγ n tγawsa. MD. Mi ara
mačči γef lqaɛ-is srid. MD. Lqedd
tafeḍ lqaɛ n lğameɛ, ruḥ zelmeḍ.
ulac, isett deg lmetred. SG.
SG. lqiɛan.
lemtared.
lqaɛɛa
lqaɛɛa [lqaɛɛa] : lqaɛɛa. SM + NT ||
lmeyyet [lmeyyeṯ]
[lmeyyeṯ] : lmeyyet. SM +
tin iγef netteddu. MD. Tikli-ines
ML || 1. win yeǧǧan ddunit,
deg lqaɛɛa, allen-is yefka-tent s
iruḥen anida ur d-yettuγal. MD.
igenni. SG. leqwiɛan.
Γas d lmeyyet yizem-nni, kukran
ad t-qerrben. || 2. Win iḍeɛfen lqebla [lqeḇla]
[lqeḇla] : lqebla. SM + NT ||
aṭas armi ur d-ggrin deg-s ala tama iγer yella uxxam n Rebbi,
iγsan. MD. Yeḍɛef armi yuγal am iγer ttarran iqerra-nsen deg
lmeyyet. SG. lmeyytin. tẓallit wid yettẓallan. MD.
Yedderwec armi as-teɛreq lqebla
lmeɛna
lmeɛna [lmeɛna] : lmeɛna. SM +
deg tẓallit.
NT || 1. ayen i d-yeqsed win i d-
yettmeslayen s wawal-is. MD. lqecc [lqecc] : lqecc. SM.+ ML.+
Ɛiwed-as-d kan ttxil-k i wayen GRW. || ayen i yettmelsan. MD.
akka d-teqqareḍ, ur d-fhimeγ ara Yessewsex lqecc-is akk s waluḍ.
lmeɛna-s. SG. lemɛani (lmeɛnat). || lqeḍ
lqeḍ [lqeḍ]/ṭ] : lqeḍ. MG + GWT ||
2. ccγel i yelhan. MD. D acu i d ddem-d s sin n yiḍudan. MD. Lqeḍ
lmeɛna-nni, seggem iman-ik. tiɛeqqayin n yirden ; ileqqeḍ am
lmumen [lmumen] : lmumen. tyaziḍt. MẒR. yelqeḍ, ur yelqiḍ,
SM.+ ML./SM+ML+ RB || 1. win ad yelqeḍ, ileqqeḍ. SDD.+ SM. alqaḍ
yettamnen. MD. Flan d lmumen (lleqḍ), lleqḍ. SDD.+ MG. selqeḍ,
mačči d lkafer. || 2. win ur ttwalqeḍ. MΓN. ileqḍen.
nxeddem tiwuγay. MD. Tesɛa-d lqedd [lqedd] : lqedd. SM + ML || 1.
yiwen n uqcic, d lmumen. SG. tekmel n tfekka. MD. Lqedd-is
lmumnin. meẓẓi, aqerru-s meqqer. || win i
lmus [lmus] : lmus. SM + ML || yes- yellan annect-ik deg leɛmer. MD.
s ngezzem ; yes-s nzellu. MD. Flan d lqedd-ik, deg yiwen n
Lmus yeḥfa, yeḍmeɛ yes-s ad useggas ay tlulem. SG. leqdud.
yezlu azger. SG. lemwas. lqut [lquṯ]
[lquṯ] : lqut. SM + ML || ayen i
Lq yettwaččan. MD. Yečča lqut aqdim
dγa yuḍen. ẒR. qewwet.

lqabla [lqaḇla,
[lqaḇla, lqibla] : lqabla. SM
+ NT || tin i d-yettqabalen lγa [talγa] : talγa. SM + NT || amek
leḍwafen mi ara d-lalen, d nettat iga kra : d unniḍ ; yesɛa tiγemmar
ara iɛiwnen tin ara yarwen deg ; d ameqqran ; d ameẓẓyan ; …
tarrawt. MD. Tamγart werǧin
158
MD. Ayyur yesɛa talγa n ddabex. lwaldin [lwaldin] : lwaldin. SM.+
SG. talγiwin. ML.+ SG.|| ababat d tyemmat. MD.
Lbarak n lwaldin, d tin i d kullci.
lγaba [lγaḇa]
[lγaḇa] : lγaba.
lγaba. SM + NT ||
amadaγ ; tiẓgi. SG. leγwabi. lway [alway] : lwi. MG+ TΓR || ur
yecniq ara ; yekna-d armi t-
lγaci [lγaci] : lγaci. SM.+ ML+ SF/SG.
yesseḥlellay waḍu. MD. Jbed
|| aṭas n yimdanen. MD. Icekker-ik
amrar ad yecneq, ur tettaǧǧa ara
lγaci, tessneḍ ad tγenniḍ.
ad yelwi. MẒR. yelwi, ur yelwi, ad
lγecc [lγecc] : lγecc. SM + ML || yir yelwi, ilewwi. SDD.+ SM. alwi,
iḥulfan ; zzɛaf. MD. S lγecc i d- talwit. SDD.+ MG. selwi. MΓN.
yettmeslay. yelwin.
lγella [lγella] : lγella. SM + NT+ lweqt [lweqt] : lweqt. SM + ML ||
GRW. || lḥebb i d-yettarra yiwen akud. SG. lewqat.
deg wayen i yezreɛ (ma yemγi).
lwes [alwes, alus] : a/ulwes. SM +
MD. Nekk zerrɛeγ meggreγ, netta
ML || i tmeṭṭut, gma-s n urgaz-is.
yettwi lγella.
NT. talwest. SG. ilewsan.
*lγiḍ
*lγiḍ [lγi
[lγiḍ]
γiḍ] : lγi
lγiḍ.
γiḍ. SM + ML || iḥulfa
lwi [lwi] : lwi. MG + GWT || seγli-d
n lɛali i yezmer yiwen ad yesɛu
iniγman γer lqaɛa. MD. D lweqt ad
γer win yenṭerren. MD. D lγiḍ i yi-
d-nelwi aɛeqqa. MẒR. yelwi(-d),
iγaḍ mi yemmut baba-s. ẒR. γiḍ.
ur (d-)yelwi, ad (d-)yelwi,
lγu [alγu]
[alγu] : alγu. SM + ML || ilewwi(-d). SDD.+ SM. alway (alwi).
tamawt i d-neggar i medden s MΓN. yelwin.
tira akken ad ten-id-nxebber s
lwiḥ
lwiḥ [ṯalwiḥṯ] :
kra. MD. Ilaq ad asen-d-xedmeγ
alγu akken ad nennejmaɛ azekka. lwit
lwit [talwit] : talwit. SM + NT ||
SG. alγuten. tiremt ideg ur llin wuguren. MD.
Tekfa fell-as lmeḥna, tewweḍ-d
Lu teswiɛt n talwit.

luḍ
luḍ [aluḍ] : a/waluḍ. SM + ML || Lx, lz
akal d waman xelḍen. MD.
Yetteddu ur yettḥadar, γas d lxayen [lxayen] : lxayen. SM+ML+
aluḍ, deg-s yerkeḍ. RB || win yettakren ; win
ixeddɛen. MD. Argaz lxayen, ur
luḍu
luḍu [luḍu, luṭu] : luḍu. SM + ML || yettrus deg wulawen. SG. lxeyyan.
asired n tẓallit. MD. Yettẓalla
mebla luḍu. *lxelɛa
*lxelɛa [lxelɛa]
[lxelɛa] : lxelɛa. SM + NT ||
ẒR. xleɛ. MD. Tekcem-it lxelɛa mi
lukan [lukan] : lukan. TJR. MRN . || tenhezz ddunit, iγil d nnger i d-
yemmal-d asirem, amek i yewwḍen. SG. lexlaɛi (lxelɛat).
nettmenni ad tili teswiɛt. MD.
Lukan sɛiγ idrimen, ad seččeγ lxezna [lxezna] : lxezna. SM + NT
imeγban merra. || taxxamt ideg jmuɛen lγella neγ
aman. MD. Lxezna n waman. SG.
lxeznat.
Lw lxiq. SM + ML || MD. D
*lxiq [lxiq] : lxiq.
lxiq i ixaq γef yemma-s, acḥal aya
lwacul [lwacul] : lwacul.
lwacul. SM.+ ML.+
ur tt-yeẓri. ẒR. xiq
SG.|| iwetmen seg warraw-ik. MD.
Yesɛa-d sin n lwacul d teqcict. lxir [lxir] : lxir. SM + ML || ayen i
yelhan ara yexdem yiwen i
159
wayeḍ. MD. Ixeddem lxir i lɛebd [lɛeḇḏ]: lɛebd. SM + ML ||
yimeγban. amdan; win iɛebden Rebbi. MD.
Ulac yir lɛebd i k-yecban ! SG.
lxuf [lxuf] : lxuf. SM + ML ||
lɛibad.
iḥulfan s ukukru deg kra. MD.
Yekcem-it lxuf mi yesla s wid *lɛehd
*lɛehd [lɛehḏ] : lɛehd. SM + ML ||
ineqqen kecmen-d taddart-is. tagallit ; awal iγef mwafaqen
yimdanen. MD. A ḥeqq lɛehd n
lxuna [lxuna] : lxuna. SM + NT ||
Rebbi, ur t-ẓriγ, ur ḥdireγ ! ẒR.
lxedma n lxayen. MD. Ma d lxuna,
ɛahed.
texliḍ akk ixammen n medden.
SG. lxunat. lɛella [lɛella] : lɛella. SM + NT ||
taɛerfit : ḥedd yuγ Lalla-s, ḥedd
lyajur [lyajuṛ]
[lyajuṛ] : lyajur. SM+ ML||
yuγ lɛella-s.
allal yemmugen s ubeγli ; bebbun
yes-s leswar. Yesseγli axxam n lɛerf [lɛeṛf] : lɛerf. SM + ML ||
udγaγ, y ebna wayeḍ s lyajur. taɛerfit : leqwanen swayes
MGD. Tayajurt (tiyajurin). leḥḥunt tudrin n Leqbayel (zik).
MD. Zik, deg tmurt n Leqbayel,
lzem [lzem] : lzem. MG.+ TΓR . || ili
tella tɛerfit, tella tcerɛit neγ
mi terra tmara. MD. Yelzem fell-
ccreɛ. Ccreɛ, d Abrid n Rebbi,
aγ ferru s lḥeqq akken wa ur
dayen yellan deg tektabin ;
iḍellem wa. MẒR. yelzem, ur
taɛerfit, ur tt-yuri ḥedd, maca
yelzim, ad yelzem, ilezzem
ssnen-tt medden, xersum
(yettelzam). SDD.+ SM. llazem.
imeqqranen, lummna.
SDD.+ MG. ttwalzem, myelzam.
MΓN. ilezmen. *lɛerḍ
*lɛerḍ [lɛe
[lɛer
ɛerḍ/ṭ] : lɛerḍ. SM + ML ||
ɛaruḍ. MD. Tura yuqa lɛerḍ, yenza
dayen, yiwen ur iɛerreḍ wayeḍ.
Lɛ ẒR. ɛreḍ.
lɛada [lɛada]
[lɛada] : lɛada. SM + NT || lɛerḍ [lɛerḍ/ṭ] : lɛerḍ. SM + ML ||
ayen i nxeddem yal ass neγ yal tehri. MD. – Acḥal deg lɛerḍ-is,
lweqt mi as-tettunefk tegnit. MD. lkettan-a ? – Sin n yiγallen.
Γur-neγ d lɛada, ilaq mi ara teddu lɛesker [lɛeskeṛ] : lɛesker. SM + ML
teslit ad tegzem ccuca. SG. + GRW || wid yettnaγen γef tlisa d
leɛwayed. lḥerma n yiwet n tmurt. MD. D
lɛali [lɛali] lɛali. SΓR || igerrez, lɛesker i as-ilaqen i tmurt i
yelha. MD. Lɛali-t ubrid-nni, ɛeddi iḥeqqren tiyaḍ.
ur ttaggad ara.
lɛib [lɛiḇ] : lɛib. SM + ML || ayen
lɛar [lɛaṛ] : lɛar. SM + ML || 1. ixussen neγ ur nelhi deg kra. MD.
tuzuft ; ayen itegg uwtem i Izimer-ihin yesɛa lɛib, tedderγel-
tewtemt. MD. Yeṭṭef-it ixdem-as as yiwet n tiṭṭ. SG. leɛyub.
lɛar. || 2. ayen yexḍan taqbaylit.
lɛic [lɛic] : lɛic. SM + ML || ayen i
MD. Anda tewweḍ teqbaylit n
yettwaččan akken yes-s ad neṭṭef
yimezwura, ad yaweḍ lɛar n
rruḥ. MD. D igellil armi ur yezmir
yineggura, i d-yenna umγar. SG.
ula i lɛic n warraw-is.
leɛrur.
*lɛid
*lɛid [lɛiḏ] : lɛid. SM + ML/NT || deg
lɛasi [lɛaṣi] : lɛasi. SM+ML+ RB ||
tmura n Yinselmen, ass n tmeγra,
win ur nettaγ awal. MD. Ala yiwen
n lferḥ. MD. Deg tmura n
i d-yesɛa yerna d lɛaṣi ; lqum lɛasi
Yinselmen, llan sin n leɛyud ; lɛid
tteffγent-as tirga mxalfa.
ameẓẓyan (amecṭuḥ), yettili-d mi
ara tfakk txatemt n remḍan ; deg
160
lɛiḍ ameqqran, zellun medden
ixfawen (akraren); smektayen
assen iγef iruḥ Ibrahim Lxalil γer
udrar n Ɛarafa ad yezlu mmi-s,
Smaɛil ; mi iɛedda ad t-yezlu,
yuzen-as-d Rebbi ikerri ara
yyezlu deg waydeg n Smaɛil. SG.
leɛyud. GM. Γur kra n Leqbayel,
isem n lɛid d unti, qqaren Lɛid
tameẓẓyant, tameqqrant. ẒR. ɛeyyed
[ɛeyyeḏ].
*lɛid
*lɛid ameqqran [lɛiḏ
ameqqr°an/ameqqran] : lɛiḏ lɛiḏ
ameqqran. SM + ML/NT ||Lɛid
ameqqaran deg-s tlata n wussan ;
ass n bu (i)qerruyen ideg tetten
aqerruy d uteɛɛaliq ; ass n bu (i)
meɛraḍen : assen, wa iɛerreḍ wa s
axxam-is ; ass n bu yeγsan : assen
sḥuttuten medden ayen i d-
yegran deg tsenγit-nni. ẒR. lɛid.
*lɛid
*lɛid ameẓẓyan [lɛiḏ ameẓẓyan] :
lɛiḏ ameẓẓyan. SM + ML/NT || Asmi
ara ifakk wayyur n remḍan,
yettili-d lɛid ameẓẓyan. ẒR. lɛid.
lɛinser [lɛinṣeṛ] : lɛinser. SM + ML
|| aγbalu ; tala tameqqrant. MD.
Yettkel ad isew deg lɛinser,
taggara yufa-t yeqqur. SG.
leɛwanser.
*lɛuf
*lɛuf [lɛuf] : lɛuf. SM + ML || lkerh ;
aγunzu. MD. D lɛuf i tt-ɛuffeγ, tili
aql-in din i ttidireγ tura. ẒR. ɛuff.
lɛula [lɛula] : lɛula. SM + NT ||
awren ; tagella ; učči. MD. Cceḥḥa
nettcuḥḥu, lɛula tettfukku (Nz).
SG. lɛulat.

*lɛum
*lɛum [lɛum] :lɛum. SM + ML ||
tuccfa ; aɛummu. MD. Yessen
lɛum, ad as-tiniḍ d aɛewwam. ẒR.
ɛumm.
*lɛu
*lɛun
ɛun [lɛun]
[lɛun] : lɛun. SM + ML ||
lemɛwna ; tallet. MD. Ad yaweḍ s
lɛun n Rebbi. ẒR. ɛawen.

161
yuγen tmacint-a, tugi ad teddu,

M waqila tebγa aḥellel.


timacinin. MGD. Tanaɛurt.
SG.

mačči [mačči] : mačči. TJR. ||


Tazelγa n tibawt, terza anagar
tafyirt tanisemt s talγa d + isem.
m [ma] : m/M. || asekkil wis mraw MD. Mačči d axxam = ur yelli d
d sa n ugemmay n tmaziγt. axxam.
m [am] : am. TJR. || tazelγa n madunt [ṯamaḏunt]
[ṯamaḏunt] : ta/tmadunt
userwes, teskanay-d assaγ n SM + NT || Taγawa i srusayent
umcabi gar sin n yismawen. MD. tlawin ddaw n uṭajin (afan). s
Kečči am nekki. MGD. amzun, zun, umata, yettwaxden s wuzzal
abḥal. yerna deg tehri d amecṭuḥ ddaw
uṭajin. Xeddment akken ur
Ma yettruγ ara uγrum. MD. Ur
tezzewreḍ ara tamadunt, aγrum-
nni ad d-ireγ. SG. timadunin. MGD.
ma [ṯama]
[ṯama] : tama. SM + NT || lǧiha; tazwert.
tamnaṭ. MD. Tama n ufella tugar
maḍi
maḍi [maḍi/maṭi] : maḍi.
maḍi. TJR.
tin n wadda. SG. tamiwin.
MRN+SMK || Amernu n tesmekta,
ma [ma] : ma. TJR. || Tazelγa n temmal-d acḥal yellan (amḍan).
tewtilt, teskan-d ayen ara d-yawi MD. Ur d-usin ara maḍi warrac
neγ ayen ara d-yeḍrun s wayen i imecṭaḥ γer tmeTΓR a
nexdem akken. MD. Ma d aḥbib
magday [amaǥḏay]
[amaǥḏay] : a/umagday.
yemneɛ, ma d acengu anagar ass-
SM + ML. || Ayen i d-yezgan deg
a ma yeffeẓ aTΓR um.
yiwen n uswir d wayeḍ, deg
maca [maca] : maca. TJR. || leɛmer, deg cci neγ deg wazal.
Tazelγa n tenmegla, tesskanay-d MD. ur ẓriγ ara ma yella deg
ayen yessemxalfen snat n yiwen n wayyur i ilulen, icuba-yi-
tγawsiwin. D ayen i d-yemmalen d Rebbi d amagday-is. SG.
anemgal n wayen yellan neγ n imagdayen. MGD. tizya
wayen ara yettwaxedmen. MD.
maggad [amaggaḏ,
[amaggaḏ, amagg°aḏ] :
Zik yella d uḥric, maca aṭṭan ur t-
a/umaggad. SM + ML. || Win
yemniɛ ara. MGD. Meɛna, besseḥ.
yettaggaden (isem umeskar), ur
macahu [amacahu] : a/umacahu. yumin ara s tezmert-is. MD.
TJR. BERRA I TSEDDAST|| D awal amaggad d gma-s umerwal. SG.
swayes beddun yimalasen imaggaden.
tamacahut. MD. Amacahu….!
magraman
macahut [ṯamacahuţ/ṯamacahut]
[ṯamacahuţ/ṯamacahut] [amaḡraman/maḡraman]
[amaḡraman/maḡraman] :
: ta/tmacahut. SM + NT || D ayen i a/umagraman.
a/umagraman. SM + ML. || ssenf n
d-ḥekkun zik yimγaren d yimγi i d-yettemγayen anda llan
temγarin i warrac deffir yimensi waman. MD. Amagraman deg-s
sdat lkanun. MD. Tamacahut-iw ddwawi : teddzen medden
lwad lwad, ḥkiγ-tt-id i tarwa n afriwen-is, acku aman-is ḥellun
leǧwad, ... SG. Timucuha. MGD. lejruḥ ; teqqnen-t i wammas, i
tamɛayt. uqerru, acku ijebbed-d abeḥri
seg tfekka n umuḍin.
macint [ṯamacint]
[ṯamacint] : ta/tmacint SM
+ NT. || D taγawsa itteddun s magnu [amaḡnu]
[amaḡnu] : a/umagnu. SM
umutur. MD. Ur ẓriγ ara acu-tt + ML. || Ayen swayes tettwassen
162
tγawsa neγ tekti, ur d-yelli ara yettkemmil ar ass-a. SG. imula.
deg-s ubeddel. MD. Anect-a d
malus [amalus] : a/umalus. SM +
amagnu, ulac fell-as tameslayt, d
ML. || Akal ibezgen s waman armi
ajdid. SG. imagnuten. NT.
yuγal d aluḍ. MD. Teγli-d lehwa s
tamagnut.
teqseḥ, abrid-nni yeččur d
makar [amaḵar]
[amaḵar] : a/umakar.
a/umakar SM + amalus, ur tezmireḍ ara ad
ML|| Win yettaddamen tɛeddiḍ. SG. Imulas, imalusen.
tiγawsiwin n wiyiḍ. MD. Amakar, MGD. aluḍ, abalus, aberṭiṭ.
ur yezmir ara ad yaker gma-s. NT.
man [aman] : a/waman. SM + ML. ||
tamakart (timakarin). SG.
Ayen i yettasu umudir ama d
imakaren.
imγan, ama d iγersiwen ama d
makur [amaḵur]
[amaḵur] : a/umakur. SM + imdanen, γur-s i tcudd tudert,
ML || Win yettwakren : win iwumi kra ur yezmir ad iɛic mebla
tettwaddem tγawsa. MD. Tuγaleḍ aman. MD. Ur ẓriγ ara amek ara
d amakur, ay amakar ! SG. yexdem yiwen tibḥirt deg
imakuren. unebdu-ya, ur cukkeγ ad d-kfun
waman ula i yimdanen.
mal [imal] : i/yimal. SM + ML ||
ayen ara d-yilin γer sdat : azekka, man [iman] : i/yiman. SM + ML. ||
qabel, wabel ... MD. D imal ara d- rruḥ ; iziγer ; ayen ur nelli d
yemlen tidet, wamma ass-a d tafekka. MD. Imiddur, ama d
tikerkas. amdan, ama d aγersiw, ila
tafekka, ila iman.
*malas [amalas] : a/umalas. SM +
ML || deg tsekla, deg ullis (ungal, manun [amanun] : a/umanun. SM
tullist, tamacahut...), d udem i d- + ML. || win ideg yella nnun ; win
yettalsen ayen ttgen wasaḍen, i ur neffiγ ara deg lxedma-ines ;
d-igellmen ayen. MD. Amalas aḥeffaḍ ; abujad. MD. Azger
yemgarrad d umeskar ; amanun d win ur nessin ara ɛad
amezwaru, d udem n wullis kan ; ad yekrez, ur yessin ara ad yaγ
wis sin d amdan ilan isem, adeg n afus-is. NT. Tamanunt
tlalit, tameddurt, atg. SG. (timanunin). SG. Imanunen. NMG.
Imalasen. ẒR. Ales. Awekri [awekṛi].
malas [imalas] : i/yimalas. SM + ML mara [ṯamara]
[ṯamara] : ta/tmara. SM + ML.
|| ddurt, ssmana. MD. Amalas deg- || Ayen ara yexdem yiwen mebla
s 7 n wussan. SG. imalasen. ma yebra-t, d aḥetten i
yettuḥettem fell-as, yugi ad
malay [amalay] : a/umalay.
umalay. SM +
yexser krama yugi-t. MD. D
ML || Awal i d-yemmmalen lxilaf
tamara, ḥeḍreγ tameγra-s i
gar tewtemt d wewtem deg
wudem n lwaldin-is, ur bγiγ ara
tjerrumt s wayen umi qqaren
ad xedmen kra deg wul-nsen.
tawsit.. MD. Aselmad d amalay n
yisem unti taselmadt. SG. *maray [amaray] :
Imalayen amaray/umaray. SM + ML. || deg
tedbelt, win yettalen
malu [amalu] : a/umalu. SM + ML ||
(yettɛawanen) aγella, anemhal, ...
Amkan ur tetttḥuz ara yiṭṭij s
MD. Ma tebγiḍ timlilt yid-i, ẓer
waṭas. MD. Uγal γer umalu, iṭij n
tamarayt-inu, iyi-d-yenna
lawan-a yuɛer. || Tama iqublen
unemhal. NT. Tamarayt
asammar, deg-s i yettnusu yiṭṭij.
(timarayin). SG. imarayen. ẒR. aru.
Qqaren-t i tmura i d-yezgan deg
tama -nni s umata. MD. Mazal marraw [amarraw] : a/umarraw.
a/umarraw.
awal γef Sseḥra n umalu SM + ML || win yettkettiren
163
tameslayt, tenfeɛ neγ ur tenfiɛ. ttafen deg uselmed. MD.
Yessawel-d umaswaḍ ddurt-a i
marrezg [amarrezg] : amarrezg.
temlilit gar yiselmaden. SG.
NFL. || Ayen yeqqar umdan i
imaswaḍen.
wayeḍ ma yessarem ad yili deg
umkan-is, yebγa ad yili am netta. mattak [amattak] : a/umattak. SM
MD. amarrezg-ik!, testufaḍ imi + ML || aɛeṭṭay ; win yettaken
ihenna uqerruy-ik. (taxna-s). MD. Tura imattaken
γelben lxalat. NT. Tamattakt
maruz [amaruz] : a/umaruz. SM +
(timattakin). SG. imattaken.
ML. || Ayen yettarzen taγawsa neγ
yetteqqen-itt γer tayeḍ. MD. mattar [amattar] : a/umattar. SM
Aqcic-nni d amuḍin, ur iḥellu ara; + ML. || 1. win ur yessekfi ara
ad d-yawi ddunit-is d amaruz γer Rebbi, yessutur timɛiwna deg wid
yemma-s. SG. Imaruzen. yesɛan, yettakk afus i tallelt γer
umsebrid. MD. Iseggasen-a
maγun [amaγun] : a/umaγun. SM
ineggura zaden yimattaren, azniq
+ ML. || yiwet n taggayt n umyag n
i tkecmeḍ ad ten tafeḍ, ur ẓriγ ara
tmaziγt n Ugafa ; amaγun ur
ma d ccer ay izaden neγ illa win i
yettbeddil ara talγa ilmend n
ten-yessexdamen. SG. imattaren.
wudmawan ; ma d ilaw, ibeddu s i
|| 2. Deg tjerrumt n tmaziγt,
neγ s ye ; yettfakka s n. MD. Itetten,
amattar yemmal-d awal i
iteddun, iẓerren, yettawin, yettalin,
nesseqdac ma nebγa ad d-nefk
atg. Ma d ibaw, yezga beddu s ne.
aseqsi, ad nessuter kra n lḥaǧa.
MD. Ur neγri, ur nečči, ur newwi, atg.
MD. Anwi i as-yeqqaren tamaziγt
SG. imaγunen.
tekfa? Anwi : d amattar.
mass [mass] : mass. MG + GWT. ||
maw [imaw] : i/yimaw. SM + ML +
Aweḍ lḥaǧa s ufus, sɛu-tt gar
RB || Ayen yellan deg tmeslayt,
yifassen-ik. MD. Aqcic-a d
heddren-t medden, dacu ur yesɛi
aweɛran, yebγa ad imass lṭufan s
ara later neγ limara deg tira; ur
yiγil. MẒR. imuss, ur imuss, ad
nettaf ara idlisen i d-
imass, yettmassa. SDD + SM. amass.
yettmeslayen fell-as. MD. yessekf
SDD + MG. ttwamuss. MΓN. imussen.
fell-aγ nekni s yilmeẓyen ad d-
MGD. nall, qerreb.
negmer, ad naru ayen yellan d
massan [amassan] : a/umassan. imaw, ad t-id-afen yineggura. SG.
SM + ML. || Win yuγen abrid n imawen. NT. timawt (timawin).
tmussni, yuyem-d seg-s. MD. J.M.
mawt [ṯamawṯ]
[ṯamawṯ] : tamawt. SM + NT
Dallet d yiwen umassan
|| Ayen ara d-yini yiwen i wayeḍ,
ameqqran. SG. imassanen. MGD.
yebγa ad yecfu fell-as imi teɛa
bab n tmussni.
azal, ad teɛɛiwen deg wayen ara
massiw [amaṣṣiw]
[amaṣṣiw] : a/umassiw. d-yernun. MD. Ldi imeẓẓuγen-ik
SM + ML. || Amdan ibennun tecfuḍ mliḥ, ayen ara d-iniγ d
ixxamen. MD. Amassiw-nni ulac tamawt ara ak-inefɛen ass-a d
deg ssuq-is, yekkat kan amek ara uzekka. SG. tamawin.
yekfu. SG. imassiwen. NT.
maxir [amaxiṛ/maxir]
[amaxiṛ/maxir] : amaxir.
tamassiwt.
TJR.|| Tazelγa n userwes. MD.
maswaḍ
maswaḍ [amaswaḍ] : a/umaswaḍ. Amaxir ad teTΓR eḍ neγ ad
SM + ML. || Win i d-yezgan i temmentareḍ war axeddim.
lmendad n yiselmaden, amek i
maynut [amaynu
[amaynuṯ]
ṯ] : a/umaynut.
selḥawen (selḥayen) timsirin-
SM + ML. ||
Ayen ur nettwassen ara
nsen, yessawal-d i temliliyin gar-
γer yindanen neγ d talalit ara d-
asen yerna iferru uguren i d-
164
ilal γer sdat. MD. Ayen i d- Mb
teqqareḍ akka d amaynut, ur sliγ
ara yes-s. SG. imaynuten. NT.
tamaynut.
mbul [ambul] : a/umbul. ẒR.
mazγ
mazγa [ṯamaz
[ṯamazγ
ṯamazγa] : ta/tmazγa. SM abbuc.
+ NT || Akal anda ttidiren
[ṯambulṯ] : ta/tembult. SM
mbult [ṯambulṯ]
yimaziγen. Ass-a, llan deg waṭas
+ NT || Yiwen umur deg tfekka n
n tmura yecban Lzayer, Lmerruk,
tmeṭṭut, yes-s i tessuṭuḍ lṭufan
Muriṭanya, Tunes, Niǧer, Mali d
mi ara d-ilal. Tameṭṭut-nni ur
Sseḥra n umalu. MD. Tamazγa i
tesɛa ayefki, s yiwet n tembult
yimaziγen, ur tettnuz ur trehhen.
kan i tessuṭuḍ. SG.timbulin.
maziγ [amaziγ] : a /umaziγ.
umaziγ. SM +
ML || amdan izedγen akal n
Tmazγa neγ amdan yettmeslayen Mc
tutlayt n tmaziγt, γas ur yezdiγ
ara deg-s. MD. Ad d-yini d azzayri mceddal [amceddal] :
i lliγ, lasel-iw d amaziγ. SG. a/umceddal. SM + ML. || amdan
imaziγen. izedγen tama n mecdala ama deg
tubiret ama deg Yigawawen. SG.
mazirt [ṯamazirṯ]
[ṯamazirṯ] : ta/ tmazirt. imecdalen
SM + NT || Akal anda itteẓẓu
umdan ayen yellan d učči. s mceḍ
mceḍ [mceḍ] : mceḍ. MG + GWT. ||
umata tazga-d sdat n uxxam anda Sukk timceḍt γef ccɛer. MD. ad
ttilin waman.. MD. yexdem yiwet nemceḍ i teslit leɛyun n tsekkut,
n tmazirt, deg-s akk isufar n alwes-is γef tewwurt.MẒR.
wučči. SG. timazirin I/yemceḍ, uri/yemciḍ, ad
i/yemceḍ, imecceḍ/yettemcaḍ.
mazray [amazray] : a/umazray. SDD.+SM. amcaḍ, ameccaḍ
SM + ML. || Amdan yuγen abrid n (aḥeffaf); lmecṭa, timceḍt.
tussna, yettnadi γef umezruy n SDD.+MG. ttwamceḍ, myemcaḍ.
yimdanen; talliyin n umezruy i
ten-iḥuzan. MD. Ibn Xaldun d mceḥ
mceḥ [mceḥ] : mceḥ. MG + GWT. ||
yiwen n umazray i d-yewwin sfeḍ ayen i d-yegran deg leryuf n
awal γef umezruy n yimaziγen. lḥaǧa.. S umata qqaren-t medden i
SG. imazrayen. NT. tamazrayt. wayen yettwaččayen.. MD. Din ara
tmecḥeḍ deg leryuf n tmejlubt,
maẓẓagt
maẓẓagt [ṯamaẓẓagṯ/ ṯamaẓẓayṯ] abḥal ur teččiḍ ur teẓriḍ, d tamda
: ta/ tmaẓẓagt.
tmaẓẓagt. SM + NT || Amur ur nesɛi lqaɛa. MẒR. i/yemceḥ, ur
deg tfekka n tewtemt γer lmal i/yemciḥ, ad i/yemceḥ, imecceḥ
yettarwen, yes-s i tessuṭuḍ (ttemcaḥ). MΓN. imecḥen. SDD +
arraw-is mi ara tarew. MD. SM. amcaḥ. SDD + MG. ttwamceḥ.
Tafunast-nni tesɛa ayefki, MGD. slet.
timaẓẓagin-is ad ibarek Rebbi. SG.
timaẓẓagin. mcic [amcic] : a/umcic. SM + ML. ||
Aγersiw imrebbi yettidiren d
maɛiz
maɛiz [amaɛiz] : a/umaɛiz. SM + umdan, d bu rebɛa n yidarren,
ML + GRW. || Yiwen seg yiγersiwen yettakk anzi i uzirdiw dacu d
yettrebbi umdan deg uxxam, amecṭuḥ ddaw-s. Ikesseb-it
yettjeddiɛ γer ccjer, dγa yettakk- umdan akken ur t-id-ttqaraben
as-d i umdan ula d ayefki. MD. Acu ara yiγerdayen, ur ttidiren ara
d arrac-a, abḥal d amaɛiz, γlin γef anda yettili umcic. MD. Sɛiγ yiwen
ttejra-nni n lmecmac, ur ǧǧin n umcic d aseyyaḍ, segmi t-
taɛeqqayt. kesbeɛ ur ẓriγ aγerda, akkin anda

165
tserseḍ nneɛma ččan-tt. SG. tris sdat n uletma-s. NT.
imcac. Timderdest (timdurdas). SG.
Imdurdas.
mdi [mdi] : mdi. MG + GWT || aweḍ ;
Md, Mḍ
Mḍ ass-d ; dlu. MD. Ma temdi-yak-d
tmeγra, yewwi-d ad truḥeḍ, ilqa
ad truḥeḍ. MẒR. i/yemdi, ur
mda [amda] : a/umda. SM + ML. || i/yemdi, ad i/yemdi, imeddi (?).
Amkan anda ttnejmaɛen waman i MΓN. i/yemdin.
kra n teswiɛt, ur tteffγen ara. S
mḍi [mḍi] : mḍi. MG + GWT || aweḍ-
umata, yettγara deg unebdu. MD.
d ; eww.
Amkan-nni dima d amda n
waman. SG. imedwan. MGD. Amrij, mḍiq [amḍiq/ amṭiq] : a/umḍiq.
awelmim. SM + ML. || Amkan i d-iɛezlen
iman-is γef wiyaḍ.
mda [ṯamda/ṯamḏa]
[ṯamda/ṯamḏa] : ta/temda.
SM + NT || Amkan anda
ttnejmaɛen waman mi ara d-tewt
lehwa, d tamecṭuḥt ddaw n Mec, meč
umda. MD. Lehwa tensa tekkat,
abrid ansa i d-ttekkeγ yuγal d
tamda n waman. SG. timedwatin, *mecḥaḥ
*mecḥaḥ [amecḥaḥ] :
timedwa. MGD. tamdunt a/umecḥaḥ.
a/umec ḥaḥ. SM + ML || Amdan ur
mdakkel [amdakkel] : nettserriḥ ara i ufus-is. Γur-s,
a/umdakkel.
a/umdakkel. SM + ML. || win kullec yeɛziz; γas yerɛa cci,
itteddun yid-i mmezgeγ-d yid-s, yettaǧǧa-tt deg terwiḥt-is. NZ.
nettembaddal lesrar. MD. Agla n umecḥaḥ, ittett-it
Amdakkel yettban-d deg teswiɛt umertaḥ. SG. imecḥaḥen. MGD.
n ddiq. SG. Imdukkal. NT. Akaccar. ẒR. cuḥḥ.
Timdukkal. MGD. Arfiq, amidi. mecmact [ṯamecmact]
[ṯamecmact] :
mdan [amḏan]
[amḏan] : a/umdan. SM + ta/tmecmact. SM + NT || Aseklu
ML. || Amudir ittetten ama d (ttejra) i d-yettağğan lmecmac.
aksum ama d leḥcic, yemxalaf γef MD. tamecmact-nni i ẓẓiγ, turew
lmal-nniḍen s leɛqel imi aseggas-a. SG. timecmacin. ||
yettmeslay tutlayt. MD. Anwa Taɛeqqayt n lfakya i d-tettağğa
amdan i tufiḍ yenker lasel-is imi ttejra n lmecmac. MD. tamecmact
tt-txedmeḍ kečč. SG. imdanen. i ɛerḍeγ izgelli d tabninant.
MGD. lɛebd. mečč
meččim
ččim [ameččim] :a/umeččim.
mdel [m
[mḏel,
ḏel, mdel,] : mdel. MG + SM + ML || ẒR. Abeččim.
GWT || err ; sekker ; γleq;
zemmem. MD. Mi ara teffγeḍ,
mdel tawwurt deffir-k. MẒR. Med, Meḍ,
Meḍ, meg, meh, meḥ
i/yemdel, ur i/yemdil, ad
i/yemdel, imeddel.MΓN. imedlen.
SDD + SM. amdal, tasemdelt, meddasin [ṯimeddasin]
[ṯimeddasin] :
tamdelt. SDD + MG. ttwamdel, ti/tmeddasin. SM + NT + SG. || Ayen
semdel. MGD. Ndel. yettlusu umdan γer uḍar-is. ẒR.
mderdes [imderdes] : ameddas. MD. Ager deg yiḍarren-
i/yimderdes. SM+ML+RB || ticki ur ik tameddast, lḥala semmeḍ. Bu
msadant ara teγmiwin. MD. tmeddasin ad iruḥ, bu teḥlasin ad
Azeṭṭa-ihin d imderdes, tiγmi ur yeqqim. ML + SG. imeddasen.
166
meddit [ṯameddit]
[ṯameddit] : ta/tmeddit. nsen, imi-nsen mi ara ččen. MD.
SM + NT || Yiwen n lawan deg ttuγ ur d-wwiγ ara timeḥremt,
wass, ibeddu mi ara yekfu uzal yerna yewta-yi ubeḥri. SG.
(ttnasfa n wass). MD. Tasebḥit d timḥermin.
aḥebber, tameddit i uḍebber. SG.
Timeddiyin.
meddurt [tameddurt] : Mej, Mek
ta/tmeddurt1. SM + NT || Ayen ara
yesɛeddi umdan segmi ara d-ilal
armi d ass ara yemmet. MD. mejjet [ṯimejjet]
[ṯimejjet] :ti/tmejjet. SM +
Tameddurt n Si Muḥend U NT || Amur deg uqerruy n umdan
Mḥend d tin yeččuren d leḥzen. neγ n uγersiw, yes-s i isell. MD.
timeddurin : idrimen yessufuγ fell-as kra n tmejjatin, abḥal d
ubabat γef at uxxam, yettakk-iten awtul. SG. timejjatin. MGD.
tameẓẓuγt. ẒR. ameẓẓuγ.
i win yenḥafen, yebγa ad yessider
arraw-is. mejjir
mehraz [amehraz] : a/umehraz. mejjuḍ
mejjuḍ [mejjuḍ/ mejjuṭ] : mejjuḍ.
SM + ML. || Allal swayes tteddzen SM + ML. || Aṭṭan yekkaten ama d
neγ ttherrisen nneɛma, llan wid i imdanen ama d iγersiwen. Win
t-yessexdamen i umur-nni yeṭṭef waṭṭan-a ad ikemmez armi
yemmuggen s usγar neγ s wuzzal ffγen-as-d yiddicen, s umata
mebla lḥila ideg yettnejmaɛ ayen yettentaḍ medden sγur
i yettwahersen akken. MD. Ur ẓriγ yiγersiwen. MD. Furulu mi yella d
anida ara t-afeγ umehraz-nni, ameẓẓyan, yečča-d mejjuḍ aglim-
ilaq ad d-herrseγ kra n zzeɛter. is.
SG. imehrazen.
mejnun [amejnun] : a/umejnun.
meḥqar
meḥqar [ameḥqaṛ] : a/umeḥqar. SM + ML. || Amdanyeffeγ leɛqel, ur
SM + ML. || Amdan yeččan lḥeqq n yeẓri ara acu ixeddem neγ acu
wayeḍ, yugar-it deg tezmert, deg yettmeslay. Yezmer ad yili waya s
ssɛaya neγ deg rray. MD. Yiwen n leḥmala n kra n tγawsa. MD. Mi
umeḥqur deg uqcic-nni ya laṭif, ara iẓer lmakla, ur yessin ḥedd,
lukan ad yaf win ara yeḥqer, ulac yettuγal d amejnun. SG.
acu ara t-id-yefrun deg-s. SG. Imejnunen, imejnan. NT.
imeḥqaren. Tamejnunt.
meḥqur
meḥqur [ameḥquṛ] : a/umeḥqur. mek [ameḵ]
[ameḵ] : amek. TJR. || Amqim
SM + ML. || Amdan i wumi yettwačč n tuttra, yemmal-d taγara (
lḥeqq, yella win i t-iḥeqren. MD. liḥala). MD. Amek akka? Ur aγ-
yekkat yerna yettettru, win ara t- tenniḍ ara ad tuγaleḍ γer tmurt.
yezren ad as-yini d ameḥqur. SG.
mekkas [amekkas] : a/umekkas.
imeḥquren.
SM + ML. || Amdan yettaṭṭafen
meḥremt
meḥremt |ṯimeḥremt] : idrimen sγur yimsewwqen
ti/tmeḥremt. SM + NT || Amersun
ti/tmeḥremt. yeṭṭfen amkan deg ssuq
n ucettiḍ i ttcuddunt tlawin i (znuzuyen). Yettɛedday-d γef wid
uqerruy-nsent. MD. tuγ-d yemma yeznuzuyen merra. MD. lxedma n
yiwet n tmeḥremt d taqeṭnit, ur umekkas tettawi-d ccwal, ur t-
tetteccey ara. MGD. tafunart, ttxellisen wid yeznuzun armi
tiɛsisebt. || Amersun n ucettiḍ yerwi lxaṭer-is. SG. imekkasen.
swayes seffḍen medden amzaren-
mekli [imeḵli]
[imeḵli] : i/yimekli. SM + ML.
|| Učči i d-yettheggi umdan deg

167
wass. yettili-d deg uzal, deffir mendid [amendiḏ]
[amendiḏ] : a/umendid.
lfaṭur n ssbeḥ. MD. imekli ad SM + ML || ẒR. amdakkel ?
iɛeddi s wayen yewfa yiwen, rray
mendil [amendil] : a/umendil. SM
deg yimensi imi ad d-uγalen ama
+ ML. || Acettiḍ i ttcuddunt tlawin
d wid yeqqaren ama d wid
ama γer uqerruy-nsent (kra n
ixeddmen. SG. imekliyen. MGD.
tamiwin) ama γer wammas-
lfaṭur, lefṭur.
nsent. MD. amendil i xeddment
mekraz [ameḵraz]
[ameḵraz] : a/umekraz. tlawin yemxalaf seg tama γer
SM + ML || afellaḥ ; amdan tayeḍ deg tmurt n Leqbayel. SG.
ikerrzen. MD. Imekrazen kerrzen, imendyal, imendal, imendilen.
ttmeyyilen, teẓẓun, qellɛen, atg. NT. tamendilt.
SG. imekrazen. MGD. akerraz.
menγi [imenγi] : i/yimenγi. SM +
ML || Ccwal i d-yettilin gar sin n
yimdanen ma drus, i yessawaḍen
Mel tikwal γer lmut. MD. imenγi i d-
mellalt [ṯamellalt]
[ṯamellalt] : ta/tmellalt. yellan gar yicerɛiwen d
SM + NT || Ayen i d-tettağğa yirumiyen yegla-d nnger n lɛerc
tyaziḍt, ttetten-tt yimdanen mi n yicerɛiwen. SG. imenγiyen.
ara teww. Tzeddel fell-as daγen mengur [amengur] : a/umengur.
21 n wussan akken ad tefrurex, SM + ML || amdan ur nesɛi ara
ad d-yeffeγ seg-s ufrux (acillaw, dderya, ur d-neğği ara awtem ara
acilliw). MD. Ass-a turew-d tyaziḍt yesseftin sself-ines. MD. Yemmut
tamellalt d tawfayant; d m sin d amengur, ur d-yeğği ara
yifuraẓ. SG. timellalin. tadfert, taddart akk tettru fell-as.
melmi [melmi] : melmi. TJR. SG. Imenguren, imengar.
MQM+TTR || aymeq (ayweqt). MD. – menna [ṯimenna]
[ṯimenna] : ti/tmenna. SM
Melmi ara truḥem ? – Azekka. + NT || Ayen yellan d tameslayt,
lehḍur id-yeqqar umdan akken
ad d-yessefhem kra n tikti. MD.
Mem, men Deg uxxam n ccreɛ, ṭṭfen timenna
n win icehden γef yimenγi
yeḍran iḍelli. MGD. lehḍur,
memt [ṯamemt/
[ṯamemt/ ṯament] : lmenṭeq.
tamemt. SM + NT || Ddwa i tusut, *mennay [amennay] :
ttağğant-id tzizwa. seɛɛun-tt a/umennay. SM + ML || amdan
medden d tiji i umuḍin neγ i yettinin, i yessnen ad
yinebgi yesɛan ccan meqqer. MD. yemmeslayen i medden. MD.
D imdukkal n temẓi, zgan am Amennay ihedder, imsefliden
yiḍudan n tamemt. ttḥessisen, ttarun. NT. Tamennayt
*mencar [amencar] : a/umencar. (timennayin). SG. Imennayen. ẒR.
SM + ML. || ẒR. ncer. ini.
mendeffirt [ṯamendeffirṯ]
[ṯamendeffirṯ] : menni [menni] : menni. MG + GWT.
ta/tmendeffirt. SM + NT || Tuγalin || Sirem lḥağa, tebγiḍ ad tawḍeḍ
γer deffir meɛna mačči s wudem, γur-s, tettxemmimeḍ fell-as aṭas
s uɛrur mebla ma iwala win aya.. MD. Ma yekfa umenni
ileḥḥun abrid. MD. cfiγ γef uqcic-a (asirem), tekfa tudert. MẒR.
asmi yella meẓẓi, mi yebda tikli, imenna, ur imenna, ad imenni,
ileḥḥu d tamendeffirt. SG. yettmenni. MΓN. imennan. SDD +
timendeffar (timendeffirin). SM. amenni, amennay. SDD + MG.

168
ttwamenni, smenni,mminnan.
menqar [amenqaṛ]
[amenqaṛ] : a/umenqar. meqfult [ṯameqfult]
[ṯameqfult] :
SM + ML. || Allal swayes neqqren ; ta/tmeqfult. SM + NT || ssenf n
xeddmen yes-s yimdanen tifla. wučči yettmaggan s usexleḍ n
MD. Bγiγ ad d-greγ trisiti, ilaq ad lxeḍra, ttfewwirent-itt tlawin,
neqreγ lḥiḍ, meɛna ur ẓriγ ara syin akkin rennunt-as seksu deg
anida ad afeγ amenqar. SG. ufewwer aneggaru. Učči-ya
imenqaren. ittewwa mebla lmerqa, xfif, ur
mensi [imensi] : i/yimensi. SM + yettɛettib ara. MD. Lferḥ-is mi ara
ML. || Učči i d-yettheggi umdan d-yaf temmug tmeqfult, yeqqar-d
γer lmeTΓR eb. yettili-d deg yiḍ, tameqfult n yibawen tif imensi n
deffir tanalt (tanilt) n tmeddit. uksum. SG. timeqfulin.
MD. imekli ad iɛeddi s wayen *meqqran [ameqqran] :
yewfa yiwen, rray deg yimensi a/umeqqran. SM + ML + RB || Win
imi ad d-uγalen ama d wid yeddan deg leɛmer, yegman. MD.
yeqqaren ama d wid ixeddmen. Yuγal d ameqqran, mačči akka i t-
menṭer
menṭer [menṭeṛ]
[menṭeṛ] : menṭer. MG + ǧǧiγ tikelt taneggarut. NT.
GWT. || Zzi neγ ḍewwer mebla Tameqqrant (timeqqranin). SG.
lfayda, ttruḥ saγel sura mebla imeqqranen. ẒR. Imγur, meqqer.
lmeɛna . MD. A yemma s wul i meqqunt [ṯameqqunt]
[ṯameqqunt] :
tesɛiḍ, acḥal i temmenṭareḍ n
wussan, ur ak-d-yečči ara wul- meqyas [ameqyas] : a/umeqyas.
ik?. MẒR. i/yemmenṭer, ur SM + ML || ayem i txeddem
i/yemmenṭer, ad yemmenṭer, tmeṭṭut neγ teqcict i ufus-is, a
yettmenṭar. MΓN. imenṭren. SDD + aḍewran, irennu-d deg ccbaḥa-s.
SM. amenṭer, amenṭar. SDD + MG. yettwaxdem neḥḥas, s lfeṭṭa neγ s
smenṭer, ttwasmenṭer. wureγ. MD. Teǧǧa-yi-d nanna
(jidda) yiwen n umeqyas, ur t-
menwala [menwala] : menwala. ttbeddileγ ara s wureγ, ur
TJR. MRN+SMK || Ayen neγ win ur tettafeḍ ara wi it-yecban ass-a.
nxulef ara ayetma-s. MD. SG. imeqyasen.
Mmeslay s tutlayin nessen,
menwala seg-sent. Mer
menzu [amenzu] : a/umenzu. SM
+ ML + RB || Ixef neγ d taqacuct
swayes tbeddu lḥağa, ulac ayen i merḍiḍ
merḍiḍ [amerḍiḍ/amerṭiṭ] :
t-yezwaren, d timernit i d- a/umerḍiḍ.
a/umerḍiḍ. SM + ML || Win teǧǧa
rennun γur-s. MD. tagrest n tezmert, mexsus n seḥḥa yerna
useggas-a teqseḥ yerna lehlak ur ur irebba ara aksum. Yettban-d
t-yemniɛ ara, wissen ma ad t-id- dima d amuḍin. MD. Ahya Rebbi
yaf umenzu n Yennayer. SG. ata umerḍiḍ n uqcic, abḥal ur
imenza. MGD. amezwaru. MGL. ittett ur ittasu. SG. imerḍiḍen.
aneggaru. MGL. aḥtuṭac.

menɛac
menɛac [amenɛac] : amenɛac.
amenɛac. merḍil
merḍil [amerḍil/amerṭil] :
NFL. || Awal i d-yemmalen asirem. a/umerḍil.
a/umerḍil. SM + ML. || 1. Ayen i
MD. Amenɛac ad d-imγuren yezmer ad yerḍel yiwen i wayeḍ
warrac, ad kksen fell-aγ leɛtab ! deg lawan n ddiq, ad as-t-id-yerr
mi ara t-yesɛu, ad d-yeγli gar
yifassen-is. MD. Atan yiger ma
Meq tebγiḍ ad t-teẓẓuḍ, ad iɛin Rebbi,
meɛna d amerḍil, ad ḥeḍren
169
medden; azekka ulac fell-as deg lḥiḍ ? – D timerγa, a mmi. – I
ccwal. SG. imerḍilen. || 2. Qqaren-t wacu-tent ? – Lɛali-tent i tmes,
γef wass ineqsen i wayyur n yes-sent tettaγ tmes. SG. timerγa.
Furar imi γef wakken i d-ḥekkun ẒR. Erγ.
yimezwura, yerḍel ass i wayyur n
Yennayer akken ad d-yerr ṭṭar n
taγγat yeḍsan fell-as, ur temmut Meγ
ara s usemmiḍ-is. MD. Anwa deg
yinelmaden i izemren ad d-yawi *meγḍel
*meγḍel [meγ
[meγḍel] : meγ
meγḍel. MG +
awal γef umerḍil n taγγat, anaγ d GWT || ẒR. γḍel.
taneqqist i neẓra yakan. meγnas [ameγnas] :
merkanti [amerkanti] : ameγnas/umeγnas. SM + ML || win
a/umerkanti.
a/umerkanti. SM + ML || win yettnaγen γef tektiwin-is. MD.
yestekfa Rebbi, ur d-yettmagar Imeγnasen n tmaziγt ruḥen ad
ara uguren n tedrimt deg ddunit- negren tura. SG. imeγnasen.
is, yečča, yelsa yerna yedduri seg
usemmiḍ; ur ijerreb ara llaẓ. MD.
Amerkanti d win tessγer ddunit, Mes, met, meṭ
meṭ
yessen acu d azal-is wamma
idrimen d ccbaḥa n ddunit. SG.
imerkanṭiyen. MGL. igellil. messenda [imessenda] :
merna [timerna] : ti/tmerna. SM i/yimessenda. SM + ML + SG || Tlata
+ NT || Ayen ara d-yernun γer n yisγaren γer wacu ttɛelliqen
wayen yellan yakan, tilin-is lḥila n yiγi, mi ara ɛeddint ad t-
trennu-yas-d ccan neγ azal sendunt ; tteqqnen-ten deg
meɛna ma ulac-it, ulac fell-as; yixfawen-nsen i wakken ur
icaḍ ayen yellan akken. MD. Aya ttḥerriken ara. MD. Ḥader
merra d timerna, d ccbaḥa n tafeqlujt-nni ad d teγli,
wudem, wamma ayen i d-tuγeḍ imessenda-inem ur risen ara
akken uqbel deg-s lbaraka. SG. akken iwata.
timerniwin.
mernu [amernu] : a/umernu. SM + Mez, Meẓ,
Meẓ, Meɛ
ML || deg tjerrumt n tmaziγt, d
ayen i d-irennun γer umyag,
yebγa ad d-yesken amkan (adeg), mezwaru [amezwaru] :
akud, taγara akked tesmekta. a/umezwaru.
a/umezwaru. SM + ML. || Win
Llant kra n tenzaγ izemren ad yellan γer tazwara, ulac ayen
yesɛu tawuri n umernu, gar-asent yellan sdat-s, deffir-s merra ara
“nnig, deffir, ddaw, sdat...”. MD. Deg d-ḍefren. MD. TameTΓR a n
unebdu, sɛeddayeγ azgen n wass wukyis, amenzu-ines d aqcic. SG.
ddaw n tneqlet. ddaw : amernu n imezwura. MGD. amenzu.
wadeg.
mezzir [amezzir] : a/umezzir.
a/umezzir. SM
merray [amerray] : a/umerray. + ML. || Yiwen ssenf n yimγi,
SM + ML || win terna neγ teṭṭef
asγar-is yecbeḥ. MD. axxam-is ur
tayri. ????? as-yezmir, lǧameɛ yeṭṭef-as
*merγit [ṯimeṛ
[ṯimeṛγi
ṯimeṛγiṯ]
γiṯ] : ti/tmerγit.
ti/tmerγit. SM amezzir. SG. imezziren.
+ NT || tarfa yeqquren. Zik, meẓla [tameẓla] : ta/ tmeẓla. SM +
meẓla
jemmɛen medden tarfa, sγaren-tt NT || lxilaf, tamgarda. MD. Ulac
i yiṭij, jemmɛen-tt i wussan n tameẓla gar uɛdaw d mmi-s. SG.
ccetwa. MD. – D acu i d tarfa-ihin timeẓla. MGD.
170
meẓri
meẓri [ṯimeẓri] : ti/tmeẓri.
ti/tmeẓri SM + millus [amillus] : a/umillus. SM+
NT || terza anagraw n umyag n ML. || ẒR. abelɛarus.
tmaziγt ; amyag ila 4 n tmeẓra :
izri ilaw, izri ibaw, urmir (s ad)
yakked wussid. MD. Timeẓra n Mm
umyag amen, d ti : yumen, ur
yumin, ad yamen, i/yettamen.
SG. timeẓra.
*mmag [mmag] : mmag . MG +
*meẓriwt
*meẓriwt [ṯimeẓriwṯ] : GWT || ẒR. eg.
ti/tmeẓriwt.
ti/tmeẓriwt. SM + NT || Tawuri n
wallen imi yes-sent ay nettwali. Mn
MD. Amγar aciban, timeẓriwt-is mnayt [tumnayt]
[tumnayt] : tumnayt . SM +
ẓaylal. SG. timeẓriwin. ẒR. ẓer. NT || ttawil yessexdam umdan
meẓẓyan
meẓẓyan [ameẓẓyan] : akken ad iruḥ seg umkan γer
ẓẓyan. SM + M + SM+ML+ RB
a/umeẓẓyan
a/umeẓẓyan. wayeḍ ibeɛden fell-as, ur yezmir
|| Win yellan d amecṭuḥ γef ara neγ ur yebγi ara ad yawi
wiyaḍ. MD. asmi yella d ameẓẓyan amecwar γef uḍar. ttawil-a
ur yessettwaγ kra. SG. yemxalaf seg umdan γer wayeḍ
imeẓẓyanen. MGD. amecṭuḥ. MGL. ilmend n ssɛaya n yal yiwen,
ameqqran. yezmer ad yili d lhayca, d aɛudiw
d ttawilat n usiweḍ imaynuten
meẓẓu
meẓẓuγ
ẓẓuγ [ameẓẓu
[ameẓẓuγ
ẓẓuγ] : a/umeẓẓu
a/umeẓẓuγ
ẓẓuγ. yecban ṭumubil, akamyun neγ
SM + ML. || Amur deg uqerruy n aṭruli. MD.Ussan-a txuss tumnayt,
umdan neγ n uγersiw, yes-s i tzemreḍ ad tɛasseḍ armi d 2
isell. MD. fell-as kra n yimeẓẓuγen sswayeɛ.
abḥal d abhim. SG.
imeẓẓaγ/imeẓẓuγen. *mneṭri
*mneṭri [imenṭri] : i/yimenṭri.
SM+ ML || ẒR. menṭar
meɛfun
meɛfun [ameɛfun] : a/umeɛfun
a/umeɛfun.
ɛfun.
SM + ML + SM+ML+ RB || Win ur mnifrit [timnifrit] : ti/temnifrit.
nezdig qqaren-as: ameɛfun. NZ. d SM+ NT || ẒR. nnafsa.
imeɛfan i yesnegren aman. SG. mnukkal [amnukkal]
[amnukkal] :
imeɛfan. MGL. azeddgan, imezdig. a/umnukkal. SM+ M || aγella ;
meɛna
meɛna [meɛna] : TJR. || Tazelγa n agellid. MD. Zik, Imuhaγ lan
tenmegla, tesskanay-d snat n amnukkal. SG. imnukkal.
tγawsiwin yemxalafen, ur *mnunneḍ
*mnunneḍ [mnunneḍ] :
dduklent ara. MD. yebγa tilelli mnunneḍ.
mnunne ḍ. MG + GWT || ẒR.
meɛna ur as-yezmir. MGD. maca, nunneḍ.
besseḥ, dacu kan.
Mq, Mr

Mḥ, Mi, Mj
mqelleɛ
mqelleɛ [mqelleɛ] : mqelleɛ. MG +
GWT || aγ
mi [imi] : i/yimi. SM+ ML || mrar [amrar] : a/umrar. SM + ML ||
aqemmuc. MD. Imi izemmen, ur t- lxiḍ azuran, aγezzfan
keččmen yizan. SG. imawen. yettwaxdamen i ucuddu neγ i
middi [amiddi] : a/umiddi. SM+ tuqqna. MD. A win ijebbden
ML. || amdakkel. MD. mmi-k d amara, ixf-is ata γur-i ! NT.
imiddi n wagla-w, seg temẓi tamrart (timuar). SG. imurar.
immezg-d yid-s. SG. imiddiyen. mraw [mraw] : mraw. SM + Mḍ ||
171
ɛecra : 10. amḍan i d-iḍefren 9. NT || timrist.
MD. Iga akayad, yewwi-d mraw
γef mraw (10/10).
mres [mres] : mres. MG + GWT || Mγ
ttwaseqdec ; ttwasexdem. MD.
Semres yekka-d seg mres ; anamek
n semres, d : sexdem ; seqdec. *mγ
*mγar [amγ
[amγaṛ] : a/umγ
a/umγar. SM+ ML
MẒR. i/yemres, ur i/yemris, ad || 1. awessar ; win yeddan deg
i/yemris, ad i/yemres. MΓN. leɛmer, teǧǧa-t tezmert. MD. Ur
Imersen. SDD+SM. Amres, amras, ǧǧin yimγaren ara d-inin
umris. SDD+MG. Semres, ttwamres. yilemẓiyen. || 2. bab n rray
yakked tmussni ; ameqqran n
*mrist [ṯumrisṯ]
[ṯumrisṯ] : tumrist. SM +
uxxam (n udrum, n taddart...).
NT+RB || ayen i sermrasen yakk
MD. Ddurt-a ara d-yili unejmuɛ n
medden ; ayen i ssexdamen
taddart, ad d-fernen amγar ajdid.
medden yallas. MD. Tella tira
MGD. ameqqran, lamin.
tumrist, tella tussnant. SG.
Tumrisin. ẒR. Mres. *mγelli [imγelli] : i/yimγelli. SM+
ML+RB || win yettγullun wayeḍ
mrir [amrir] : a/umrir. SM + ML ||
(wiyiḍ). MD. Xḍu-k, i lɛebd imγelli
anamek n wawal-a yejla ; maca
! NT. timγellit (timγelliyin). SG.
yeqqim-d deg tenfalit-a : Yewwi
Imγelliyen. ẒR. Γull.
ajrir d umrir.
*mγer [ṯem
[ṯemγe
ṯemγeṛ]
γeṛ] : temγer.
temγer. SM+ NT ||
mrist [timrist]
[timrist] : ti/temrist neγ
1. tizi n win n meqqren deg
tamrust. SM+ NT || 1. idrimen i
leɛmer. D temẓi i ixeddmen γef
ttakken imawlan n uqcic i
temγer. || 2. aburref ; acennef. MD.
yimawlan n teqcic, ticki bγan ad
Ur ḥesseb ara iman-ik, a win
tt-id-xeḍben. MD. Ass-a i d-ussan
tenγa temγer ! ẒR. imγur.
γur-s inexḍaben, sersen fell-as
timrist. Ma d tikli, werɛad mγur [imγur] : imγur. MG + TΓR ||
msefhamen imawlan. || 2. Urar ili-k d ameqqran, ama deg
yettkanzin γer ddama. Timrist, ay leɛmer, ama deg wayen-nniḍen,
tturan medden deg sin, qqazen- yecban tirrigza, nnif ; gmu.. MD.
as deg wakal neγ γef ublaḍ ; yal Meqqer ccγel-is uxxam-nni,
yiwen ad yextir iblaḍen-is, ad mačči d kra i xeddmeγ neγ i d-
yernu ad yeddem yiwet n tama, ttqeɛɛideγ. MẒR. meqqer, ur
ad yesres deg-s idγaγen iwumi meqqer, ad yimγur, i/yettimγur.
qqaren timrisin. MD. Win yessnen MΓN. meqqren. SDD + SM. temγer,
ad yurar ddama, ad yissin ad ameqqran. SDD + MG. simγer,
yurar timrist. SG. timrisin. ttwasimγer.
*mru [imru] : i/yimru. SM+ ML ||
allal swayes kettben (ttarun)
medden γef lkaγeḍ. MD. Ddem-d Ms
imru, taruḍ. SG. imra. MGD. astilu.
ẒR. aru
mrud [amṛuḏ]
[amṛuḏ] : a/amrud. SM + ML *mses [ṯemses]
[ṯemses] : temses. SM + NT ||
|| asγar swayes ttgeḥḥilen-t mačči d temreγ (lmelḥ). ẒR.
tlawin. MD. Truḥ ad tgeḥḥel, Imsus.
tesderγel iman-is s umrud-nni. msirt [ṯamsirṯ]
[ṯamsirṯ] : ta/temsirt. SM +
SG. Imruden. NT || ayen ara d-yexdem win
mrust [tamrust] : ta/temrust.
ta/temrust SM+ yesselmaden (aselmad) i wid

172
yebγan ad iγer (inelmaden) mussu [amussu] : a/umussu. SM+
akken ad d-yessefhem kra n ML || deg tsertit, d tirebbaɛ
temsalt. MD. tamsirt n wass-a yeddukklen γef llsas n yiwet n
tella-d γef umerṭil n taγγaṭ. SG. tikli, n yiwen n yiswi, ... Deg
timsirin. yiseggasen n 1980 i d-yennulfa
Umussu Adelsan Amaziγ.
msiwt [ṯamsiwṯ]
[ṯamsiwṯ] : ta/temsiwt. SM
+ NT || taqcict ur nezwiǧ ara, γas
meqqret deg leɛmer. MD. A sseɛd
n win ara yaγen tamsiwt-a, ad as- Mx, Mz, Mẓ
Mẓ
teḥrez axxam ! SG. Timsiwin.
msu [msu] : msu. MG+GWT || sfeḍ :
*mxelli [imxelli] : imxelli. SM+
mḥu; kkes. MD. Taḥerzet-nni
ML+RB ||win ixellun. MD. Aγrum d
temsa tira-ines. MẒR. i/yemsa, ur
imxelli, ixellu lɛula deg uxxam.
i/yemsa, ad i/yemsu, imessu.
NT. Timxellit (timxelliyin). SG.
MΓN. i/yemsan. SDD+MG. Semsu.
Imxelliyen. ẒR. Xlu.
msus [imsus] : imsus. MG+TΓR ||
kkes-as tissent (lmelḥ); ur ttimriγ
ara. MD. Ur ttiẓid, ar k-ffẓen ; ur
ttimsus, ar k-id-ssusfen. MẒR.
Messus, ur messus, ad yimsus,
i/yettmsus. MΓN. messusen.
SDD+SM. Temses, amessas. NMG.
imliḥ ; imriγ.

Mu

murred [murreḏ]
[murreḏ] : murred. MG+
GWT || lḥu γef rebɛa (sin n yifassen
d sin n yiḍarren). MD. – Iteddu γef
rebɛa, yuγal iteddu γef sin,
taggara iteddu γef tlata. D acu-t ?
– D amdan. MẒR. i/yemurred, ur
i/yemurred, ad i/yemurred,
i/yettmurrud. MΓN. i/yemurrden.
SDD+SM. Amurred. SDD+ MG.
Smurred.
mus [mus] : mus. MG+ TΓR || uγal d
bu tmussa ; sfiččew, sfuğğeγ. MD.
Aqicic-ihin imus, aɛeqqa n lemleḥ
ur t-yesɛi. MẒR. i/yemmus, ur
i/yemmus, ad imus, i/yettmus.
MΓN. i/yemmussen. SDD+SM.
Timussa*. SDD+ MG.Smusses.
*mussa [ṯimussa]
[ṯimussa] : ti/tmussa. SM+
NT+SG || lehdur ur nesɛi lmeɛna.
MD. Berka timussa, deg leɛnaya-k
! ẒR. mus

173
Amek, ad d-tnafeq ?/ – Meḥsub :

N tezref ad teğğ argaz-nni neγ


axxam-nni. ||2. namer ; nnaγ
mgal … Ayen iwumi qqaren
Nnfaq n Ccix Aḥeddad d nnfaq-
nni n 1871, asmi i d-kkren
Leqbayel ad nnaγen d Fransa.
N [na] : n/N. Asekkil wis ? n
MẒR. Inufeq, ur inufeq, ad inafeq,
ugemmay n tmaziγt.
i/yettnafaq. MΓN. Inufqen. SDD+SM.
n [na] : n. TJR. NZΓ|| MD. rebɛa n Anafeq, nnfaq, amnafeq. SDD+SM.
texxamin ; deg uxxam n ɛemmi i Snafeq, mnafeq.
lliγ.
*nagam [anaǥ°am,
[anaǥ°am, anaǥam] :
n [na] : n. TJR. ZLΓ+NL || MD. Ad n- a/nagam. SM+ML || win i d-
aseγ ; ad n-awḍeγ γef setta n yettagmen (aman). MD. Zik, deg
tmeddit. Tmurt n Leqbayel, d tilawin i d-
yettgmen aman seg tala. NT.
Tanagamt (tinagamin). SG.
Na Inagamen. ẒR. Agem.
nahi [nahi] : nahi. TJR. TJR. MRN
+KD || niqal. MD. Nahi fehmeγ, tura
nadi [naḏi]
[naḏi] : nadi. MG+ GWT || d lxir kan.
qelleb ; ḥewwes ; nced. MD. Ad
nag [unaḡ]
[unaḡ] : unag. MG+ GWT || safer
nnadi ur nufi, ad neqqel ar yirden
; ruḥ γef kra n wass, γef kra n
n ukufi (Nz). MẒR. Inuda, ur
wussan (n wayyuren, n
inuda, ad inadi, i/yettnadi. MΓN.
yiseggasen) seg tmurt-ines γer
Inudan. SDD+ SM. Anadi, amnadi.
tin n medden. MD. Yunag γer
SDD+ MG. Ttwanadi, mnadi.
Fransa, meɛna ḥedd ur t-yeẓri
naḍ
naḍ [anaḍ] : a/unaḍ. SM+ML || deg asmi i iruḥ. MẒR. Yunag, ur yunig,
tseftit, d talγa taḥerfit n umyag. ad yunag, i/yettinig. MΓN.
MD. Xdem, xedmet, xedmemt, d Yunagen. SDD+SM. Inig, iminig.
udmawen n umyag xdem deg
nagar [anaḡar]
[anaḡar] : anagar. SΓN+ NTL
unaḍ.
|| ḥaca, siwa ; ala. MD. Ur d-
naḍ
naḍ [anaḍ] : a/wanaḍ. SM+ML || ttruḥuγ ara, anagar ma telliḍ din.
aḥeddad n ... ; bab n lḥirfa. MD.
nagi [anaḡi,
[anaḡi, iniḡi] : a/unagi.
Aneğğar, aḥeddad n wuzzal (n
SM+ML || ccahed ; win iḥedren
lfeṭṭa d ddheb), ... d inaḍen. NT.
dinna. MD. Ad d-iniγ ayen yeḍṛan,
tanaḍt (tinaḍin). SG. inaḍen.
lliγ d anagi. NT. Tanagit (tinigit).
*nafag [anafa
[anafaǥ]:
nafaǥ]: a/unafag. SM+ML SG. Inagan (inigan).
|| annar ideg ttafgent ttrusunt
naga [tanaǥa]
[tanaǥa] : ta/tnaga. SM+ NT ||
tmesrufag. MD. Anafag Huwari
ayen i d-yenna unagi (d amdan
Bumedyen i d anafag meqqren
neγ d tasuddut), ama s wawal,
deg Lezzayer. SG. Inafagen. ẒR.
ama s tira. MD. Tinagiwin n wid
Afeg.
iɛacen lgirra, qqarent-d dakken
nafeq [nafeq] : nafeq. MG+ GWT || 1. ur yelli ara wanect-a. SG.
wareb ; eğğ argaz-im, axxam-im. tinagiwin.
MD. – Deg tɛerfit (lɛerf), tameṭṭut
naji [naji] : naji. MG+GWT || γer
(taqbaylit) yeddan d tislit, tezmer
(siwel, laɛi) ; dɛu γer Rebbi, γer
ad d-tnafeq, ma yella ur as-yeɛğib
ssadat. MD. Kra yekka wass, d
urgaz i wumi tt-fkan yimawlan-
netta d anaji s tezmert-ines. MẒR.
is, neγ axxam anda tedda…/ –
174
inuja, ur inuja, ad inaji, i/yettnaji. naγur [anaγuṛ]
[anaγuṛ] : a/unaγur. SM+ ML
MΓN. Inujan. SDD+SM. Anaji. || aγurar meqqren. MD. Yeγli-d
unaγur γef tmurt, ula d aman n
nal [nal] : nal. MG+GWT || aweḍ ;
tissit nectaq-iten. SG. Inaγuren.
mass ; ṭasi. MD. Nal-it deg tayet
kan, ad iğelleb. MẒR. Inul, ur inul, nawel [nawel] : nawel. MG+GWT ||
ad inal, i/yettnal. MΓN. Inulen. seww, sewjed-d učči. MD. Win i d-
SDD+SM. Tanalit, amnal. SDD+MG. inawlen kra s ufus-is, yečč-it.
Ttwanal. MẒR. Inawel, ur inawel, ad iniwel,
i/yettnawal. MΓN. Inawlen.
nalt |ṯanalt]
|ṯanalt] : tanalt. SM+ NT || učči
SDD+SM. Anawel, tanwalt. SDD+MG.
afessas n tmeddit n wass. MD. Deg
Ttunawel, mnawel.
unebdu, tetten medden tanalt,
axaṭer γezzifit tmeddiyin. SG. nawur [anawur] : a/unawur. SM+
Tanalin. ML || amdan i xeddmen deg twuri
tazayezt. MD. Kra n win ixeddmen
namek [anameḵ]
[anameḵ] : a/unamek. SM+
de tedbelt, d anawur. NT.
ML || lmeɛna n wawal (n tenfalit, n
Tanawurt (tinawurin). SG.
tefyirt). MD. D acu i d anamek n
Inawuren.
wawal-a ? SG. inumak.
nazeɛ
nazeɛ [nazeɛ] : nazeɛ. MG+GWT ||
namer [namer] : namer. MG+GWT ||
ttnekki ; ttsuγ mi ara teṭṭseḍ, mi
qabel ayen yessawnen ; zzem ;
ara tettwaqerḥeḍ. MD. Yettnazaɛ
nnaγ. MD. Ur yettqabal, ur
umuḍin-ihin, ad tafeḍ yella i t-
yettnamar. MẒR Inumer, ur
iqerḥen. MẒR. Inuzeɛ, ur inuzeɛ,
inumer, ad inamer, i/yettnamar.
ad inazeɛ, i/yettnazaɛ. MΓN.
MΓN. Inumren. SDD+SM. Anamer,
Inuzɛen. SDD+SM. anazeɛ.
tinimert, amnamar. SDD+ MG.
Mnamer. naɛurt[ṯanaɛuṛṯ]
naɛurt[ṯanaɛuṛṯ] : ta/tnaɛurt.
ta/tnaɛurt. SM+
NT || uzzal am lbarrada [lḇeṛṛaḏa]
*nan [inan] : inan. SM+ ML ||
yettwaqqanen γer umrar deg lbir.
timenna ; ayen i d-yettwannan.
MD. Γur-s ttɛelliqen medden
MD. D inan i d-nniγ kan, ur giγ
wayra. ẒR. Ini. lḥilat swayes i d-ssalayen aman
seg lbir. SG. tinaɛurin.
nanna [nanna] : nanna. SM+ NT ||
uletma neγ tameṭṭut tameqqrant. nbec [nḇec]
[nḇec] : nbec. MG+GWT || nqer
MD. Kra n tin imeqqren fell-ak
; nğeɛ; aweḍ. MD. Ala aγyul i
(am), siwel-as Nanna. MGD. ileḥḥun s nnbec. MẒR. I/yenbec,
tanannat. SG. tinannatin. ur i/yenbic, ad i/yenbec, inebbec.
MΓN. Inebcen. SDD+SM. Anbac,
*nannat [ṯanannaţ,
[ṯanannaţ, ṯanannat] : nnbec, anebbac. SDD+ MG.
ta/tnannat. SM+ NT || ẒR. nanna. Ttwanbec, msenbec.
MD. Tinannatin.

naqubt[ṯanaquḇṯ]
naqubt[ṯanaquḇṯ] : ta/tnaqubt.
SM+ NT || aseɛwej s wudem. MD. Nc, nč
Heddreγ-as, yettarra-yi-d, am
yibki, tanaqubt.
*narut [ṯanaruṯ,
[ṯanaruṯ, tanariṯ] : nced [nceḏ]
[nceḏ] : nced. MG+GWT || 1.
ta/tnarut. SM+ ML || tazeqqa anda i ɛreḍ. MD. Hatan azekka
yesrus umdan tiγawsiwin-is n tettwaɛerḍem ad teččem imekli
tira. MD. Mačči γas anemhal neγ γur-i. || 2. qelleb ; nadi. MD. Ulac
amaray i yesɛan tanarut, ula deg win ur necced ara γef rriḥa n
yixxamen seɛɛun medden yimawlan-is. MẒR. I/yenced, ur
tinaruyin. MD. Tinaruyin. i/yencid, ad i/yenced, inecced.

175
MΓN. Inecden. SDD+SM. Ancad, ndef [ndef] : ndef. MG+GWT || aki-d
tanecda. SDD+MG. Ttwanced. a lqerḥ iruḥen ad yeḥlu. MD. Iruḥ
udeddic-iw ad yeḥlu, iɛedda
ncef [ncef] : ncef. MG+GWT || sleb ;
yesnedef-iyi-d. MẒR. i/yendef, ur
hbel. MD. Yencef meskin, ula ara
i/yendif, ad i/yendef, ineddef.
as-nexdem. MẒR. I/yencef, ur
MΓN. Inedfen. SDD+SM. Andaf. SDD+
i/yencif, ad i/yencef, ineccef (?).
MG. Sendef, msendef.
MΓN. Inecfen. SDD+SM. Ancaf,
amnencuf. SDD+MG. sencef. ndel [ndel, nḏel]
nḏel] : ndel. MG+GWT ||
err ; γleq ; sekker. MD. – Ndel
ncer [nceṛ]
[nceṛ] : ncer. MG+GWT ||
tawwurt-nni, deg leɛnaya-k ! – D
felleq ; greq ; bḍu. MD. Yencer
acu ? – Nniγ-ak Err-itt deffir-k.
tadellaɛt γef sin, yefka-yas azgen.
MẒR. i/yendel, ur i/yendil, ad
MẒR. I/yencer, ur i/yencir, ad
i/yendel, ineddel. MΓN. Inedlen.
i/yencer, ineccer. MΓN. Inecren.
SDD+SM. Andal. SDD+ MG. ttwandel.
SDD+SM. Ancar, taneccirt,
amnencar. SDD+MG. ttwancer, ndem [ndem] : ndem. MG+GWT ||
smencer. ziγen ayen akken i txedmeḍ ur
ilhi ara, dir-it. MD. Reḍleγ-as
nceɛ
nceɛ [nceɛ] : nceɛ. MG+GWT || ṭineg
idrimen, uγaleγ ndemmeγ,
; ğelleb fell-as. MD. Inceɛ-d fell-i,
uggadeγ ur iyi-ten-id-yettarra
tili yerka-yi. MẒR. I/yenceɛ, ur
ara. MẒR. i/yendem, ur i/yendim,
i/yenciɛ, ad i/yenceɛ, inecceɛ.
ad i/yendem, ineddem. MΓN.
MΓN. Inecɛen. SDD+SM. Ancaɛ.
Inedmen. SDD+SM. Andam,
nčew [nčew]: nčew. MG+GWT || aneddim, tindemmit(nndama).
kkes-as rric-is. MD. Ayaẓiḍ SDD+ MG. sendem.
yemzel, yenčew, irad. MẒR.
ndu [ndu]: ndu. MG+GWT || smir iγi
I/yenčew, ur i/yenčiw, ad
γer texsayt, tezzunzneḍ-tt
i/yenčew, ineččew. MΓN. Inečwen.
(taxsayt-nni) alamma yefka-d
SDD+SM. Ančaw, unčiw. SDD+SM.
yiγi-nni udi. MD. Ndu, ndu ay
Senčew, msenčew.
iγi/efk-d tawaract n wudi (tizlit).
MẒR. i/yendu, ur i/yendi, ad
i/yendu, ineddu. MΓN. Inedun.
Nd SDD+SM. Anday. SDD+ MG. sendu,
msendu.

nda [anda] : anda. TJR. MTR.|| 1. nder [ndeṛ]


[ndeṛ] : nder. MG+GWT ||
wessi ; welleh. MD. Ad ak-nedreγ,
awal swayes steqsayen medden
wiyaḍ. MD. Anda ara truḥeḍ, ass-a ur ttruḥu ara axir-ik! MẒR.
? i/yender, ur i/yendir, ad
i/yender, inedder. MΓN. Inedren.
nda [anda, aniḏa]
aniḏa] : a/wanda. SDD+SM. Andar. SDD+ MG. ttwander,
SM+ML || amkan wuγur tleḥḥuḍ. myender.
MD. – Γer wanda i nteddu, a baba
*nderkel [ndeṛkel]
[ndeṛkel] : nderkel.
? – Γer Lezzayer, a mmi. MG+GWT || ruḥ ad teγliḍ. ẒR.derkel.
ndaw [tindaw]
[tindaw] : tindaw. SM+ML ||
ssenf n waṭṭan n wallen. MD. Win
yesɛan tindaw, allen-is zgant Ne
ttrunt.
* ndekwel [ndeḵwel]
[ndeḵwel] : ndekwel.
MG+GWT || aki. ẒR.dekwel nebdad [aneḇḏaḏ]
[aneḇḏaḏ] : a/unebdad.
SM+ ML || win yettebdaden s
wayen ilaqen γer walagen-is, ama
176
deg lferḥ, ama deg lqerḥ. MD. axaṭer yečča-yaγ uγebbar. MẒR.
Nekni, deg uxxam-nneγ nesɛa Ineccef, ur ineccef, ad ineccef,
inebdaden mačči d kra, asmi ara i/yettneccif. MΓN. Ineccfen.
nesɛu lferḥ, mačči d yiwen neγ d SDD+SM. Aneccef, aneccaf. SDD+
sin i d-yettasen, tthennin-aγ-d. MG.Ttwaneccef.
NT. tinebdadin. SG. Inendaden.
neḍḍem
neḍḍem [neḍḍem] : neḍḍem.
nebdu [anebḏu]
[anebḏu] : a/unebdu. SM+ MG+GWT || weqqem (qewwem) ;
ML || tasemhuyt tis snat deg seggem ; suddes. MD. Neḍḍmet
useggas, tin i d-yeṭṭafaren tafsut. iman-nwen, ay Imaziγen ! MẒR.
MD. Deg lawan n unebdu ay Ineḍḍem, ur ineḍḍem, ad
ttawin medden imuras-nsen, ineḍḍem, i/yettneḍḍim. MΓN.
sgunfuyen, ttmerriḥen, ttruḥun ineḍḍmen. SDD+SM. aneḍḍem.
γer lebḥer, γer teftisin. MGD. Ssif. SDD+MG. ttwaneḍḍem.

[ineḇgi] : i/yinebgi. SM+ ML


nebgi [ineḇgi] * neddim [aneddim] : aneddim.
|| win i d-yusan s axxam-ik (im). SM+ ML || ẒR. ndem
MD. Sɛiγ inebgawen ass-a, ulamek
* ne
neḍfar
ḍfar [aneḍfaṛ] : a/uneḍfar.
ara ffγeγ, ad ten-ğğeγ deg uxxam,
SM+ ML || win iḍefren ḥedd deg
nekk ad ruḥeγ ad ḥewwseγ. NT.
wayen yexdem. MD. Yal amedyaz,
Tinebgiwt (tinebgiwin). SG.
yal amussnaw yesɛa ineḍfaren-is.
Inebgawen (inebgiwen).
NT. taneḍfart (tineḍfarin). SG.
*nebran [ineḇran]
[ineḇran] : i/yinebran. ineḍfaren. ẒR. ḍfer.
SM+ ML || beṭṭu, lefraq gar urgaz d
tmeṭṭut igan axxam lwaḥid
(yemmizwağen). MD. Inebran Nef, neg, neğ
sgujulen arrac. ẒR. Bru.

nef [anef] : anef. MG+GWT || eğğ ;


Nec, ned, neḍ
neḍ err-it (-itt) γer tama. MD. Anef-as
ad yeṭṭes, yebγa ad yerwu taguni.
MẒR. Yunef, ur yunif, ad yanef,
necraḥ
necraḥ [necṛaḥ] : necraḥ.
necraḥ. MG+GWT i/yettanef. MΓN. Yunfen. SDD+SM.
|| eḍs ; freḥ ; creh ; qesser. MD. Anaf, annuf. SDD+MG. Sinef.
Neqqim lwaḥid, nečča, neswa,
*neflit [ṯanefliṯ]
[ṯanefliṯ] : ta/tneflit. SM+
neḍsa, nettnecraḥ armi i d-tefrari
NT || abrid n win (tin) yettaẓen
tafat, mi d-yuli yiṭij, yal wa iruḥ s
γer sdat. MD. Ayen iwumi i qqaren
axxam-is. MẒR. I/yennecraḥ, ur
“Timura yellan deg ubrid n
i/yennecraḥ, ad i/yennecraḥ,
tneflit (tadamsant)” d tmura i
i/yettnecraḥ. MΓN.
yellan seddaw uzaglu n tmura n
I/yennecraḥen. SDD+SM. anecreḥ,
Lurup deg lqern wis 19. ẒR. nnefli.
tinecreḥt.
*neggal [aneggal] : a/uneggal.
*neccaf [aneccaf] : a/uneccaf. SM+
SM+ ML || win yettarun ungalen.
ML || aceṭṭiḍ swayes i d-seffḍen
MD. Aneggal d unelliz d
medden tiγerγert (agnes) n
imeskaren. NT. Taneggalt
uxxam. MD. Zik, ulac ineccafen, d
(tineggalin). SG. Ineggalen.
aferreḥ kan i d-nettferriḥ agnes s
tseḍwin (timselḥin). SG. *neggaru [aneggaru] :
Ineccafen. ẒR. Neccef. a/uneggaru. SM+ ML || win
yeggran. MD. D aneggaru i yerran
neccef [neccef] : neccef.
neccef. MG+GWT ||
tawwurt, amezwaru yeldi-tt. NT.
sfeḍ ; sired ; sizdeg agnes
(tiγerγert). MD. Yallas d aneccef,
177
Taneggarut (tineggura). SG. Neh, neḥ,
neḥ, nej
Ineggura.
*neggaymu [aneggaymu] :
a/uneggaymu. SM+ ML || win ur *nehhit [anehhiṯ]
[anehhiṯ] : a/unehhit.
nhedder ara aṭas ; win ur SM+ ML || acukcit i d-yettarra
nḥemmel ara ad yemmeslay aṭas umdan mi ara yeɛyu neγ
d medden. MD. Aneqqaymu mačči yenneγna ; mi ara yali asawen; mi
d agugam neγ d aɛeggun. NT. ara yaḍen. MD. Ata wul-iw
Taneggaymut (tineggaymutin). yesnehtit/yeggul ur yeḥnit
SG. Inegguyma (ineggaymuten). (asefru). SG. inehhiten. Talγa-
MGD. Imgemgem. ẒR. Gugem. nniḍen. nnehta (nnhati, nnehtat).
ẒR. Snehtet.
neggez [neggez] : neggez. MG+GWT
|| suref ; ğelleb, ɛeddi seg umkan neḥḥel
neḥḥel [neḥḥel] : neḥḥel. MG+GWT
γer wayeḍ. MD. Ameyyez, qbel || kkes-d tament (tamemt) seg
aneggez (Nz). MẒR. Ineggez, ur teTΓR ast n tzizwa. MD. Win ur
ineggez, ad ineggez, i/yettneggiz. nessin ara amek gant tzizwa, ur
MΓN. Ineggzen. SDD+SM. Aneggez. yessawaḍ ara ad d-ineḥḥel. MẒR.
SDD+ MG. Sneggez. Ineḥḥel, ur ineḥḥel, ad ineḥḥel,
i/yettneḥḥil. MΓN. ineḥḥlen.
neggist [ṯineggisṯ]
[ṯineggisṯ] : tineggist. SM+
SDD+SM. aneḥḥel. SDD+ MG.
NT || lqerḥ n umdan mi ara yazzel
ttwaneḥḥel.
aṭaṣ, mi ara yali asawen ; lqerḥ-
nni yettḥaz-it γer tama n tgeẓẓal. nejdam [anejḏam
[anejḏam ] : a/unejdam.
MD.Yehlek wul, ddukklent-as/ SM+ ML || akli (amdan aberkan).
aṭṭan, tineggas, tawla (Asefru). SG. MD. Yetteddu deg uzal, deg yiḍ,
tineggas. amzun d anejdam. NT. Tanejdamt
(tinejdamin). SG. Injedamen.
neglus [aneǥlus]
[aneǥlus] : a/neglus. SM+
ML || deg tneslemt d tserḍin- nejdamt l- l-lḥiḍ [ṯanejḏamt l- l-
nniḍen, d amexluq i d-yexleq lḥiḍ/ṭ] : ta/tnejdamt n lḥiḍ. SM+
Rebbi iwakken ad yettsaɛaf yal NT || aγersiw n twacult n uzrem
amdan deg tudert-is ; aneglus iteddun γef leḥyuḍ n yixxamen.
yettaru i umdan ayen iga d MD. Tinejdamin n lḥiḍ tettent
wayen i yenna, ama d ayen ilhan, tizit d yibeɛɛac imecṭaḥ iγef dlan.
ama d ayen n dir-i. MD. Aneglus SG. Tinehdamin n lḥiḍ.
yettwassnen mliḥ d win iwumi
qqaren Ğibril. SG. ineglusen. MGD.
Lmelk (lmuluk, lmalayek) Nek, nel
*negnit [ṯineǥnit]
[ṯineǥnit] : SM+ ML || mi
ara yeṭṭes umdan γef uzagur-is.
MD. Akken iyi-ihwa ad ṭṭseγ, d nek [ineḵ]
[ineḵ] : inek. TJR. WSL+SM+ W2||
tinegnit, d tidist neγ γef wudem. talγa γezzifen n ik. MD. Ini-d
axxam-inek, neγ axxam-ik.
*negzum [aneǥzum]
[aneǥzum] :
a/unezgum. SM+ ML || tigewt n nekcum [anēḵcum]
anēḵcum] : a/unekcum.
win igezzmen. ẒR. Gzem. SM+ ML || amkan ansa i keccmen
medden ; lawan mi ara keccmen.
*neğğar [aneğğaṛ]
[aneğğaṛ] : a/uneğğar.
a/uneğğar.
MD. Deg Tmurt-nneγ, lawan n
SM+ ML || win i d-yettgen, s usγar,
unekcum γer uγerbaz d cṭember.
tiwwura, ṭṭwiqan (n yixxamen),
NT. Tanekcumt (tinekcumin). SG.
atg. ẒR. nğer.
Inekcumen.

178
nekki [nekk, nekki] : nekki. TJR. (tineqqirin). SG. Ineqqiren. ẒR.
MQM+ DM +LL|| deg tjerrumt, d Nqer.
udem (1s) n win yettmeslayen (i
yiman-is, i wayeḍ). MD. Nekki, Ner, neγ
isem-iw ……, nniγ-d dakken ẓriγ s *nerzuf [anerzuf] : a/unerzuf. SM
wallen-iw Leflani mi yeldi + ML || win i d-irezfen. MD. Usiγ-d
tawwurt n Flantiyya. d anerzuf seg lɛesker, ad qqimeγ
nekni [nek°ni, nekni] : TJR. MQM+ kra n wussan, ad uγaleγ. NT.
DM +LL|| deg tjerrumt, d udem Tanerzuft (tinerzaf, tinerzufin).
(w2) n wid yettmeslayen (i SG. Inerzaf (inerzufen). ẒR. Rzef.
wiyaḍ). MD. Nekni, s at tsertit, ur neγ [neγ] : neγ. TJR. SΓN+ QQN || ma
neskiddib, ur nhedder tidet. mačči akka, akken-nniḍen. MD.
*nelliz [anelliz] : a/unelliz. SM+ ML Qim, neγ ruḥ ! Ruḥ, neγ qim !
|| win yettarun tullizin. MD. neγ [ineγ] : ineγ. SM+ ML || deg
Anelliz d uneggal, mačči yiwen- uqemmuc (u umdan, n uγersiw),
nsen. NT. Tanellizt (tinellizin). SG. amur-nni yellan deg uγesmar
Inellizen. ufella, nnig n yiles. MD. Mi ara k-
yečč yineγ-ik, ḥukk γur-s iles-ik.
SG. Inγawen.
Nem, neq neγlaf [aneγlaf] : a/uneγlaf. SM+
ML || win yellan γef uqerruy n
teγlift. MD. Deg tmurt n Lezzayer,
nem [inem] : inem. TJR. WSL+ taγlif n usegmi d tin n uselmed
SM+W2 || talγa γezzifen n im. MD. unnig, mačči d yiwet.
Ini-d Argaz-im, neγ argaz-inem. NT.Taneγlaft (tineγlafin). SG.
nemgal [anemgal] : a/unemgal. Iγlifen. MGD. Lewzir.
SM+ ML || ticki mxalafen sin, rnu
yiwen deg tqernit, wayeḍ deg
tqsernit-nniḍen. MD. Anemgal n Nes, Net
tafat, d talast ; win n tlelli, d
tamhersa.
nemhal [anemhal] : a/unemhal. nes [ines] : ines. TJR. WSL+ SM+ W3 ||
SM+ ML || aγella (ixf) n tsuddut, am talγa γezzifen n is. MD. Tameṭṭut
uγerbaz, tasnawit, atg. MD. tesɛa sin n yixxamen ; axxam-is
Tadbelt, ma meqqret, beṭṭun-tt d (neγ axxam-ines), axxam anda
tinmehliwin, yal tanmehla s tezweğ ; axxam-nsen, d axxam n
unemhal-ines. NT. tanemhalt yimawlan-is.
(tinemhalin). SG. Inemhalen. nesnas [anesnas] : a/unesnas. SM+
nemmirt [ṯanemmirṯ]
[ṯanemmirṯ] : ML || win ur neggan ara deg yiḍ
ta/tnemmirt. SM+ NT || awal is (wala deg wass). MD. Yenγa-yi
qqaren medden i wiyaḍ Saḥḥa, ɛawaz, ur gganeγ, ur ttnuddumeγ
saḥḥit ! MD. Mi ara k-d-yefk : teḍra yid-i am unesnas. NT.
yiwen lḥağa, ini-yas Tanemmirt ! Tanesnast (tinesnasin). SG.
SG. tinemmrin. ẒR. Snemmer. Inesnasen.
*neqqir [aneqqi
[aneqqiṛ]
qqiṛ] : a/uneqqir. nessig [inessiǥ]:
[inessiǥ]: i/yinessig. SM+
SM+ ML || tiflit ; tiṭ. MD. Ayen ML || cwiṭ n waman (n lehwa) mi
yettwaneqren neγ yeflan, ara d-keccmen seg ssqef n
qqaren-as medden tiflit, uxxam, seg lḥiḍ-is. MD. Mačči d
tineqqirt. NT. Tineqqirt yiwen n yinessig ad t-id-qefleγ,

179
yeγleb win iyi-d-yennan Qleɛ neznaz [aneznaz] : a/uneznaz.
lḥiḍ-nni, tɛawdeḍ-t-as lebni. SG. SM+ ML || ssenf n ugeffur ; lehwa
Inessigen. tafessast, tarqaqt. MD. Yekkat
uneznaz, yuγ-iyi lḥal deg ubrid.
net [ṯuneţ,
[ṯuneţ, ṯunet] : tunet. SM+ NT ||
MD. Ineznazen.
taxxamt (deg luziɛa) ; amur ;
lḥeq. MD. Bḍan aksum deg nezzut [tanezzut] : ta/tnezzut.
taddart, yal wa yuγ amur-is, ma d SM+ NT || tigewt n win yettaγen
nekki ulac tunet-iw. SG. Tuna. iznuzu. MD. Tanezzut d lḥirfa
yessawnen, ala bab n cci i as-
izemren. MGD. Lbiɛ w cra.
Nex, nez, neẓ,
neẓ, neɛ neẓman
neẓman [ineẓman] : i/yineẓman.
SM+ ML+SG || iγeblan ; inezgumen.
MD. Nγan-t ineẓman n ddunit.
nexxal [anexx°al, anexxal] :
* ne
neɛrit
ɛrit [tane
[taneɛṛit] : taneɛrit. SM+
a/unexxal. SM+ ML || ayen akken
NT ||annaγ ! awal swayes sawalen
ur nettɛeddi deg uγerbal, mi ara
medden i wiyaḍ iwakken ad ten-
yessif ḥedd iẓid (n yirden, n
id-menɛen. MD. Taneɛṛit, ay at
temẓin). MD. Anexxal, ur t-tetten
Rebbi ! ẒR. nɛer.
ara yimdanen, i yiyuẓaḍ i t-
ttaken medden. SG. Inexxalen. neɛneɛ
neɛneɛ [neɛneɛ] : neɛneɛ. MG+
MGD. Tiwzit, agercal. GWT || gmu am nneɛnaɛ ; zegzew
gar yiḍ d wass. MD. Nekki ttcuḥuγ,
nexxel [nexx°el, nexxel]: nexxel.
netta yettneɛninɛ γef yiman-is.
MG+GWT || fres, sizdeg axxam. MD.
MẒR. I/yenneɛneɛ, ur
Seg tallit γer tayeḍ, nettnexxil-s
i/yenneɛneɛ, ad i/yenneɛneɛ,
ixxamen-nneγ, acku ttaččaren
i/yettneɛniɛ. MΓN. I/yenɛenɛen.
leḥyuḍ d squf d ambuxen, d bu
SDD+SM. aneɛneɛ. SDD+MG
fessus, d aγebbar. MẒR. Inexxel,
ttwaneɛneɛ, sneɛneɛ.
ur Inexxel, ad Inexxel,
i/yettnexxil. MΓN. Inexlen.
SDD+SM. Anexxel, anexxal. SDD+
MG. Ttwanexxel. Nf
nez [anez] : anez. MG+GWT || knu.
MD. Yekna-yas, yunez-as,
nfed [nfeḏ]
[nfeḏ] : nfed. MG+ GWT || fɛel ;
yessuden-as aqerruy-is. ẒR.
err awal d lfeɛl (tigewt). MD. – I
Yunez, ur yuniz, ad yanez,
wteγ deg-k, a lğameɛ, ur tenfideḍ
i/yettanez. MΓN. Yunzen. SDD+SM.
!? /– I xedmeγ deg-k, ur teɛlimeḍ
Annuz. SDD+MG. Sanez, msanez.
!? (Nz.). MẒR. I/yenfed, ur
*nezduγt [ṯanezḏu
[ṯanezḏuγ
ṯanezḏuγṯ] : tanezduγt. i/yenfed, ad i/yenfed, ineffed.
SM+ NT || amkan anda yezdeγ MΓN. Inefden. SDD+SM. Anfad.
yiwen. MD. Tanezduγt-ik ur
nfed [infeḏ]
[infeḏ] : i/yinfed. SM+ ML ||
hrawet, ur teḥsin. SG. Tinezduγin.
allal swayes ceɛɛlen medden
ẒR. Zdeγ.
times. MD. – Efk-iyi-d ẓẓalamiḍ,
nezgum [anezgum] : a/unezgum. deg leɛnaya-k, bγiγ as siγeγ
SM+ ML || aγbel ; aḥebber. MD. agarru./ – Ur sɛiγ ara ẓẓalamiḍ,
Yenγa-yi unezgum : axxam, yella yinfed. SG. Infad. ẒR. Nfufed.
taγuri, lxedma … ur gganeγ uḍan.
nfeq [nfeq] : nfeq. MG+ GWT || qḍu-
NT. Tanezgumt (tinezgumin). SG.
d, aγ-d aksum. MD. Mi ara qrib ad
Inezgumen. ẒR. Snuzgem.
d-yaweḍ lɛid, ad d-nenfeq, ad d-
nfessel, ad d-naγ kra iwulmen i
180
uxxam. MẒR. I/yenfeq, ur timezrucin, isefra, atg. SG.
i/yenfeq, ad i/yenfeq, ineffeq. ungalen.
MΓN. Inefqen. SDD+SM. Anfaq,
ngif [ungif, unguf] : ungif. SM+ ML
nnafaqa.
|| abehlul, abuhali ; aɛeggun. MD.
nfu [nfu] : nfu. MG+ GWT || ḥerrem Lweqt-a ideg nella, ulac ungufen,
; sufeγ ḥeḍḍ seg wayen ila. MD. medden yakk zemren i yiman-
Acḥal d yiwen i nfan seg tmurt n nsen. NT. Tunguft (tungufin,
baba-s. MẒR. I/yenfa, ur i/yenfi, tungifin). SG. Ungufen (ungufen).
ad i/yenfu, ineffu. MΓN. i/yenfan.
nger |nger] : nger. MG+ GWT || jlu ;
SDD+SM. Nnfu, imenfi (lmenfi).
mmet. MD. Yallas neggrent
SDD+ MG. Ttwanfu, senfu, msenfu.
tutlayin deg ddunit. MẒR.
nfufed [nfufeḏ]
[nfufeḏ] : nfufed. MG+ GWT I/yenger, ur i/yengir, ad
|| nker cwiṭ-cwiṭ. MD. Ttḥerrikeγ i/yenger, inegger. MΓN. Inegren.
irrij s usafu, times-nni SDD+SM. Angar, nnger, amengur.
tettenfufud. MẒR. I/yenfufed, ur SDD+ MG. Senger, msenger.
i/yenfufed, ad i/yenfufed,
ngi [ngi] : ngi. MG+ GWT || qiṭṭer.
i/yettenfufud. MΓN. I/yenfufden.
MD. Ixeddem, tidi tneggi-d seg-s.
SDD+SM. Anfufed. SDD+MG.
MẒR. i/yengi, ur i/yengi, ad
Senfufed, msenfufed.
i/yengi, ineggi. MΓN. i/yengin.
nga [ṯanga
[ṯanga]
ṯanga] : ta/tenga. SM+ NT || 1. SDD+SM. Angay. SDD+SM. Sengi.
deg tfelseft, d ayen ur nelli ara d
ngugi [ngugi ] : ngugi. MG+ GWT ||
iziγer (d iman), d takti. MD. At
nhez ; denden; ḥerrek. MD. Mi ara
teẓranga qqaren dakken d tanga i
tengugi lqaɛɛa, ayen yellan sufell
d-yezwaren aktu ; d amaḍal ilaw i
yettengugi. MẒR. I/yengugi, ur
d-yezwaren amaḍal n tektiwin. ||
i/yengugi, ad i/yengugi,
2. taγawsa yellan deg lqaɛɛa, ama
i/yettengugi. MΓN. I/yengugin.
sufella-s, ama deg wadan-is ; mi
SDD+SM. Angugi. SDD+ MG. Sengugi,
ara tt-id-kksen seg lqaɛɛa, ttgen-
msengugi.
d yes-s allalen, dduzan, atg.;
selḥawen yes-s tiγawsiwin- i/yinğan. SM+ ML+SG
nğan [inğan]: i/yinğan.
nniḍen. MD. Aman (yellan deg || ilefḍan. MD. Iqqim acḥal ur
lqaɛɛa), d tanga itessen yessared ara, yeččur d inğan.
yimdanen, iγersiwen, imγan d nğast [ṯan
[ṯanğas
ṯanğasṯ]
ğasṯ] : ta/tenğast.
ta/tenğast. SM+
yisekla, atg. ; seg tama-nniḍen, s NT || tawala ; taswiɛt; liḥala. MD.
waman aṭas n tγawsiwin i d-itteg Yusa-d yeswaγ tanğast, iruḥ. SG.
umdan. Tanğasin.
ngal [angal] : a/wangal. SM+ ML || nğem [nğem] : nğem. MG+ GWT ||
anagraw n yilugan. MD. Deg izmir ; twel, ẓwer. MD. Ilaq i
wangal n tenhert, azeggaγ yakk, wawal, ur yenğim ara i tira ! MẒR.
igeddel. SG. angalen. I/yenğem, ur i/yenğim, ad
ngal [ungal] : u/wungal. SM+ i/yenğem, ineğğem. MΓN.
ML+RB || abrurkan ; arras ; axemri ; Ineğmen. SDD+SM. Anğam, unğim.
akeḥluc. MD. A Dadda Yusef ay nğer [nğeṛ,
[nğeṛ, njeṛ] : nğer.
nğer. MG+ GWT ||
ungal/ ay ixf n lehl-is. NT. tungalt eg-d s usγar taγawsa yecban
(tungalin). SG. ungalen. tahrawt, takersit, ṭṭaq, tawwurt,
ngal [ungal] : u/wungal. SM+ ML || atg. MD. Ayen teẓra tiṭ-is, ad t-id-
ssenf deg yidlisen n tsekla yuran. yenğer ufus-is, d aneğğar d
MD. Deg tsekla yuran s tmaziγt, wawal ! MẒR. I/yenğer, ur
llan wungalen, tullizin, i/yenğir, ad i/yenğer, ineğğer.
MΓN. Ineğren. SDD+SM. Anğar,
181
nnğer, aneğğar. SDD+ MG. nhu [nhu] : nhu. MG+ GWT || zzem ;
Ttwanğer. welleh. MD. Nhiγ, nhiγ, yugi ad
iyi-d-isell. MẒR. I/yenha, ur
nğes [nğes] : nğes. MG+ GWT ||
i/yenhi, ad i/yenhu, inehhu. MΓN.
ames ; wsex. MD. Lehdur-ines, d
i/yenhan. SDD+SM. Nnehwa.
nnğasa, ḥaca-twen ! MẒR.
SDD+MG. Ttwanhu, myenhu.
I/yenğes, ur i/yenğis, ad
i/yenğes, ineğğes. MΓN. Ineğsen. nḥer [nḥeṛ] : nḥer.
nḥer. MG+ GWT ||
SDD+SM. Anğas, nnğasa, amenğus. jerred ; eγz. MD. Tament taḥrurt d
SDD+ MG. Senğes. tin yettneḥḥiren deg taγect n win
i tt-yeččan. MẒR. I/yenḥer, ur
nğeɛ
nğeɛ [nğe
[nğeɛ]
ğeɛ] : nğe
nğeɛ.
ğeɛ. MG+ GWT ||
i/yenḥir, ad i/yenḥer,
nbec ; ewt ḥedd (aγersiw, amdan)
i/yettneḥḥir. MΓN. Ineḥren.
s wayen iceḥden, s wayen ilan
SDD+SM. Anḥar.
aqamum. MẒR. I/yenğeɛ, ur
i/yenğiɛ, ad i/yenğeɛ, ineğğeɛ. nḥerwel [nḥeṛwel] nḥerwel. MG+
[nḥeṛwel] : nḥerwel.
MΓN. Ineğɛen. SDD+SM. Anğaɛ, GWT || wqeɛ ; cleɛ. Ur yenḥerwal,
amenğaɛ. SDD+ MG. ttwanğes, ur yecliɛ, hder neγ qim. MẒR.
myenğeɛ, msenğeɛ. I/yenḥerwal, ur i/yenḥerwal, ad
i/yenḥerwal, i/yettnḥerwal. MΓN.
nğu [nğu] : nğu. MG+ GWT || mneɛ ;
I/yenḥerwalen. SDD+SM.
sellek. MD. Mi ara yadder yiwen
anḥerwel.
Ağenniw, yewwi-d ad d-yini Ad
aγ-inğu Rebbi, inğu lmumnin ! MẒR. nḥu [nḥu] : nḥu. MG+ GWT || cɛef ;
i/yenğa, ur i/yenği, ad i/yenğu, err s aḍar. MD. Ccah deg-s ! ur
ineğğu. MΓN. i/yenğan. ineḥḥu ara. MẒR. i/yenḥa, ur
i/yenḥi, ad i/yenḥu, ineḥḥu. MΓN.
i/yenḥan. SDD+SM. nnḥu.
Nh, nḥ
nḥ nḥuḥ |nḥuḥ] : nḥuḥ. SM+ ML +SG ||
acɛaf. MD. Asmi i llan at
nḥuḥ/tiqcicin g dduḥ/lwacul g
nher
nher [nheṛ]
[nheṛ] : nher. MG+ GWT || lğameɛ γγaren (asefru).
ṭṭef-it (itt) gar yifassen-ik,
teskenḍ-as abrid ara yawi (tawi).
MD. Kečči, ay aγyul, tfehmeḍ, Ni
iggra-d win i k-inehren ! (Nz.).
MẒR. I/yenher, ur i/yenhir, ad
i/yenher, inehher (i/yettenhar).
ni [ani] : ani. TJR. ZLΓ+BBW || amur
MΓN. Inehren. SDD+SM. Anhar,
wis sin n uferdis n tibewt : ara ;
tinhert, amenhar. SDD+MG.
ula. MD. – Iruḥ ? – Ur iruḥ ani.
Ttwanher, senher, msenher.
ni [ini] : ini. MG+ GWT || hder ;
*nhert [ṯinheṛṯ]
[ṯinheṛṯ] : ti/tenhert. SM+
mmeslay ; nṭeq; utlay. MD.
NT || tigewt n win inehhren. MD.
Nemyenna aṭas : yenna-yi-d,
Yiwen ur yeṭṭafar ilugan n ungal
nniγ-as. MẒR. I/yenna, ur i/yenni,
n tenhert.
ad i/yini, i/yeqqar (i/yettini ?).
nhez [nhez] : nhez. MG+ GWT || MΓN. i/yennan. SDD+SM. Ini,
nguggi ; ğuğğ. MD. Tenhez lqaɛɛa, inanan (timenna), amennay.
γlin yakk yixxamen ur nseḥḥa SDD+MG. Ttwani, myini.
ara. MẒR. I/yenhez, ur i/yenhiz,
ni [iniy] : ini/iniyen. SM+ ML ||
ad i/yenhez, inehhez. MΓN.
ablaḍ iγef tettrus teccuyt mi ara
Inhzen. SDD+SM. Anhaz. SDD+MG.
tt-rren γef lkanun. MD. Taccuyt
Senhez, ttwanhez, msenhez.
tettrus γef tlata n yiniyen, mačči
182
γef yiwen neγ γef sin. SG. Iniyen yimdanen. NT. Tinijelt
(idenyan). (tiniklatin). SG. Inujal (inijlawen).
nicca [ṯanicca]
[ṯanicca] : ta/tnicca. SM+ ML nila [ṯanila]
[ṯanila] : ta/tnila. SM+ NT ||
|| ssenf n udγaγ. MD. Mi ara amkan s anda tqesdeḍ. MD. Deg
tḥukkeḍ aẓru n tnicca γer wayeḍ, tusnakt, tanila γur-s sin n
ṭṭinigen-d ifeṭṭiwjen. yinumak , anamek A yakk d
unamek B ; A d B magaraden. SG.
nida [anida] : anida. TJR. NRN+DG ||
Tiniliwin.
amattar : awal swayes steqsayen
medden wiyaḍ γef umkan anda nilban |inilḇan]
|inilḇan] : i/yinilban. SM+
ara ruḥen. MD. – Anida ara ML+ SG || mačči d akniwen. MD.
truḥeḍ, ass-a ? /– Ass-a, ad ruḥeγ Acḥal n tdisa i d-turew, kra d
ad qqimeγ γer yiri n lebḥer, ad akniwen, kra-nniḍen d inilban.
leqḍeγ abeḥri. Talγa-nniḍen : NT. tinilbatin.
anda.
nili [anili] : a/unili. SM+ ML+RB ||
*nifi [anifi, inifi] : a/unifi. SM+ ssenf n teγmi, am uzegzaw, adal,
ML+RB || win isɛan nnif. MD. atg. MD. Lkettan i tebγiḍ, d anili
Inifiyen neγ at nnif d wid neγ d azgzaw ? NT. tanilit
yettruẓun asalu deg wayen (tiniliyin). SG. Iniliyen.
yellan. NT. Tinifit (tinfiyin). SG.
*nimert [tinimert] : ti/tnimert.
Inifiyen.
SM+ NT || ugur meqqren ; abrid
nifif [inifif] : i/yinifif. SM+ ML || yessawnen, yuɛren. MD. – Awer
lḥila swayes smarayen medden temyageḍ tinimert, awer
zzit seg lḥila meqqren γer tin temmegreḍ deg lqella ?/ – Amin !
iwumi ur meqqer ara yimi, am SG. tinamarin. ẒR. Namer.
tqerɛet. MD. Ma ulac inifif, amek
niqal [niqal]:
[niqal]: niqal. TJR. NRN+ KD ||
ara smireγ zzit γer teqreɛtin ? NT.
nahi. MD. Niqal bγiγ ad ruḥeγ,
tinifift (tinififin). SG. Inififen.
tura mi walaγ amek tettidirem
[iniǥ] : inig. SM+ ML || ssfer.
*nig [iniǥ] din, dayen ndemmeγ.
MD. – Inig aseɛdi ! Ad ak-yessiweḍ
niri [ṯiniri]
[ṯiniri] : ti/tniri. SM+ NT ||
Rebbi bxir, yerr-ik-id bxir ! –
amkan yettcabin γer sseḥra. MD.
Amin ! ẒR. unag.
Achili mi ara d-ihubb, yettawi-d
nigi [iniǥi
[iniǥi ] : i/yinigi. SM+ ML || rrmali n tniri. SG. Tinitiyin.
anagi ; ccahed ; win iḥedren i
nisi [inisi]
[inisi] :i/yinisi. SM+ ML ||
ḥedd mi d-yenna (neγ mi iga)
aγersiw annect n yifjer ; aḥedduf-
kra. MD. Aṭas n yimγaren d
ines yeččur d isennanen. MD.
temγarin i yeddren lgirra-nni n
Aksum n yinisi bnin, meɛna
1954, ẓran d acu I yeḍran, llan d
mačči d ayen isehlen, iwakken ad
inigan. NT. Tinigit (tinigatin). SG.
yessiweḍ ad t-yezlu yiwen : akken
Inigan.
kan ara truḥeḍ ad d-teṭṭfeḍ
nijel [inijel] : i/yinijel. SM+ ML || aqerruy-is, ad t-iger γer daxel n
ssenf d ttarma [ttaṛma] i d- lğetta-s. NT. tinisit (tinisatin). SG.
imeqqin deg tregwa yakk d inisan.
yiγezran. MD. Inijel ur nelli d imγi
nita [anita, anta] : anita. TJR. MTR ||
(neγ d leḥcic), ur nelli d ttejra,
awal is steqsayen medden wiyaḍ
ixeddem ttarmat, am wakken
γef ssenf n tewtemt, neγ isem-is,
txeddem tidekt. Inijel yesɛa
atg. MD. Anita tameṭṭut i yellan d
isennanen, meɛna yesɛa daγen
tagellidt asmi d-kecmen
tizawal itetten yigḍaḍ d
Waɛraben γer Tmazγa ? D Dihya.

183
Aɛraben gan-as isem Kahina. SG. Nn
Aniti (anti).
nna [nna]: nna. SM+NT. || talγa
niwa [aniwa, anwa]: aniwa. TJR. wezzilen n Nanna. ẒR. Nanna.
MTR || awal swayes swayes
steqsayen medden wiyaḍ γef nnader [nnaḏeṛ]:
[nnaḏeṛ]: nnader. SM+ ML.
ssenf n uwtem, neγ isem-is, atg. || sennig tiṭ, amkan-nni iγef d-
MD. – Aniwa agellid i yennuγen d tmeqqi timmi (lɛin). MD. Nwader-
Rum azal n sebɛa n yiseggasen ?/ is yakk d ilmawen, anẓad ur d-
– D Yugurten. SG. Aniwi (anwi). yeggri. MD. Nnwader.
niwer [aniwer] : aniwer.
aniwer. TJR. nnafex [nnadex] : nnafex. SM+ ML.
NRN+DG || anda (anida). MD. || taftilt ; allal n ufexxar i ceɛɛlen
Aniwer truḥeḍ ? ẒR. anida. medden deg yiḍ, yettak-d tafat.
MD. Seg wasmi d-tennilfa trisiti,
niẓẓer
niẓẓer [niẓẓeṛ] : niẓẓer. MG+ GWT || ulac nnwafex. SG. Nnwafex.
xdem akken ixeddem lemleḥ deg
tiṭ, neγ lxel γef lğerḥ. MD. Mi ara nnafuri [nnafuri] : nnafuri. TJR.
tesmireḍ lalkul i lğerḥ ajdid, ad MRN+TΓR || cɛel-as mliḥ i lkanun.
yettniẓẓir uksum-ik. MẒR. MD. Ifka-yas nnafuri i lkanun, dγa
I/yennaẓer, ur i/yennaẓẓer, ad tenẓef teccuyt-nni.
i/yenniẓẓer, i/yettniẓẓir. MΓN. nnam [nnam]: nnam. MG+ GWT. ||
i/yennaẓren. SDD+SM. aniẓẓer. dɛen ; aγ tannumi. MD. Win
yennumen d kra, ur as-
yettwakkas ara. MẒR. I/yennum,
Nk, nm ur i/yennum, ad i/yennam,
i/yettnam (i/yettnum). MΓN.
i/yennumen. SDD+SM. Tannumi
nkenti [nk°enti, nkenti] : TJR. (tannamit). SDD+ MG. Snum,
MQM+ DM +LL || deg tjerrumt, d mesnum.
udem (1s) n wiadak yettmeslayen *nnamit [ṯa
[ṯanami
ṯanamiṯ]
namiṯ] : tanamit. SM+
( i wiyaḍ). MD. Nkenti, s lxalat, NT || tannumi. MD. Ixeddem akka,
nettwaḥqer ; neḥqer iman-nteγ s axaṭer d tanamit i yennum. SG.
yiman-nteγ. Tinumiwin. ẒR. Nnam.
nker [nker] : nker. MG+ GWT || nnant [ṯannant]
[ṯannant] : tannant. SM+ NT
bded γef yiman-is ; aki-d. MD. || azal n wussan (n wayyuren, n
Kkaten deg-i, meɛna yiwen ur d- yiseggasen) i itekk unelmad
yenkir, yiwen ur d-igir afus-is. iwakken ad yekfu taγuri-ines neγ
MẒR. I/yenker, ur i/yenkir, ad almud-ines. MD. Tannant i
i/yenker, i/yettenkar. MΓN. nexdem telha mliḥ, lemmer
Inekren. SDD+SM. Ankar, tanekra. γezzifet cwiṭ. SG. Tannanin. ẒR.
SDD+MG. Senker, msenker. MGD. Amanun, nnun.
kker
nnaqus [nnaqus] : nnaqus. SM+ ML
nker [nke
[nkeṛ]:
nkeṛ]: nker. MG+ GWT || ini-d || deg teklizt, deg uγerbaz, atg., d
(neγ eg) kra, tiniḍ-d ur d-nniγ allal swayes i d-smekatayen
(neγ ur giγ) ara. MD. Reḍleγ medden s anda tewweḍ tsaɛet
idrimen i medden, nker-iyi ; deg wass. MD. Ur d-teffγen, ur
xedmeγ-asen lxir, nker-iyi. MẒR. keccmen warrac s aγerbaz,
I/yenker, ur i/yenkir, ad alamma yewwet nnaqus. MGD.
i/yenker, inekker. MΓN. Inekren. Anunay.
SDD+SM. Ankar, lmunker, anekkar.
SDD+MG. Ttwanker, myenker. nnar [annar] : a/unnar. SM+ ML ||
luḍa ; amkan i qeɛɛden medden i
184
userwet, i wurar, atg. MD. Win armi d assa. MẒR. i/yennefli, ur
yekkren γer wayeḍ, yini-yas i/yennefli, ad i/yennefli,
Tesserwateḍ berra i unnar ! NT. i/yettnefli. MΓN. i/yenneflin.
tannart (tannarin). SG. Inurar. SDD+SM. Anefli, taneflit. SDD+ MG.
Snefli.
nnaγ [annaγ]: annaγ
annaγ ! TJR. AFERDIS
N UBHAT || ɛawnet-iyi, sellket-iyi ! nneftatel [nnefṯaṯel]
[nnefṯaṯel] : nneftatel.
MD. Sliγ i yiwen yeqqar Annaγ ! MG+ GWT. || lluγẓem ; wexxer ay
ɛeqleγ-t, yella kra i yesri. iγes seg umkan-ik. MD. Γliγ,
nnaγ [nnaγ] : nnaγ. MG+ GWT. || yenneftatel uḍar-iw, meɛna ur
ewt ḥedd s wawal, s wukkim, s yerriẓ ara. MẒR. I/yenneftatel, ur
sslaḥ. MD. Nekki yid-s, ur nennuγ, i/yenneftatel, ad i/yenneftatel,
ur nettemlaɛi. MẒR. I/yennuγ, ur i/yettneftitil. MΓN.
i/yennuγ, ad i/yennaγ, i/yettnaγ. I/yennaftatlen. SDD+SM. Aneftatel.
SDD+ MG. Ttwaneftatel.
MΓN. I/yennuγen. SDD+SM. Unuγ,
amennuγ. SDD+MG.Ttwannaγ. *nnegzam [nnegzam] : nnegzam.
*nnayer [nnayer] : nnayer. SM+ ML MG+ GWT. || ẒR. gzem.
|| Yennayer. ẒR. Yennayer. *nnehta [nnehṯa]:
[nnehṯa]: nnehta. SM+ NT
nnbi [nnḇi]
[nnḇi] : Nnbi. SM+ ML || || ẒR. anehhit.
imceyyeɛ n Rebbi. MD. *nnehzam [nnehzam] : nnehzam.
Muḥammed mačči f Nnbi kan, d MG+ GWT. || ẒR. hzem.
Rrasul, axaṭer yefka-yas-d Rebbi
Taktabt. MD. Nnabiyat (nnubiya). *nneḥcam
*nneḥcam [nneḥcam] : nneḥ
nneḥcam.
MG+ GWT. || ẒR. ḥeccem.
nnda [nnḏa]:
[nnḏa]: nnda. SM+ NT || am
lehwa tarqaqt, dacu kan tekkat nneḥḥas
nneḥḥas [nneḥḥas] : nneḥḥas.
nneḥḥas.
SM+ ML || ssenf n uẓru n tγaza
deg yiḍ, γef wudem n ssbeḥ. MD.
Kra yekka yiḍ, d nnda ur teḥbis (lmina), am wuzzal, aldun, ureγ,
teyyita. aẓref, atg. MD. Iqudas yemmugen
s nneḥḥas lhan i waman, lhan
daγen i lgaz n lḥiḍ.
Nne *nneḥwas
*nneḥwas [nneḥwaṣ] : nneḥwas.
MG+ GWT. || ẒR. ḥwes.

nnejdam |nnejḏam]
|nnejḏam] : nnejdam.
*nnedfes [nnedfeṣ]
[nnedfeṣ] : nnedfes. MG+ SM+ ML|| ssenf n waṭṭan yettaγen
GWT. || MD. Dfes [ḏfeṣ]. imdanen. MD. Yehlek aṭṭan n
nneḍ
nneḍ [nneḍ]
[nneḍ] : nneḍ. MG+ GWT. || nnejdam.
zzi ; dewwer ; mtuttel. MD. Fiḥel nnejli [nnejli] : nnejli. MG+ GWT. ||
ad nezzi, fiḥel ad nenneḍ, ad rwel. MD. Wid neḥmel yakk,
nruḥ srid γer wayen i aγ-d- mmuten neγ nnejlan, beddlen
ijemɛen da. MẒR. I/yenneḍ, ur tamurt. MẒR. I/yennejla, ur
i/yenniḍ, ad i/yenneḍ, itenneḍ. i/yennejla, ad i/yennejli,
MΓN. i/yenḍen. SDD+SM. annaḍ, i/yettnejli. MΓN. I/yennejlan.
tunḍa, unniḍ. SDD+MG. nunneḍ, SDD+SM. Anejli, imnejli. SDD+MG.
mnunneḍ. Ttwanejli, snejli, mesnejli.
nnefli [nnefli]
[nnefli] : nnefli. MG+ GWT. || nneqla [nneqla] : nneqla. SM+ NT ||
deg tdamsa, aẓ, lḥu γer sdat, γer asiweḍ n nneɛma, ibawen,
wayen ilhan. MD. Addad n tneflit tajilbant, atg., seg yigran s annar
tadamsant n tmurt n Lezzayer (n userwet). MD. Yewwet-as-d
ibeddel mliḥ-mliḥ, seg wasmi i
temunnen deg useggas n 1962
185
nneqla i uγyul, netta yerkeb-d serwaten-ten (ibawen, tajilbant,
aserdun. SG. Nnqali (nneqlat). lḥemmes, atg.) daγen.
*nneqlab [nneqlab] : nneqlab. nneɛnaɛ
nneɛnaɛ [nneɛnaɛ] : nneɛnaɛ. SM+
MG+ GWT. || ẒR. qleb. ML || ssenf n yimγi n twacult n
leḥbeq : ila rriḥa yelhan rnu
nneqma [nneq°ma, nneqma] :
serkamen medden deg waman i
nneqma. SM+ NT || meɛwiji ;
ddwa neγ rennun i latay. MD. Wid
meqlubi. MD. Akken i as-nniγ, ad
yessnen ad swen latay, rennun-as
iyi-ddu deg nneqma. SG.
nneɛnaɛ, iẓuran n ṭṭib, ifelfel
Nneqmat.
aberkan.
*nneqsaf [nneqsaf] : nneqsaf. MG+
*nneɛ
*nneɛwaj [nneɛwaj,
[nneɛwaj, nneɛwağ]
nneɛwağ] :
GWT. || ẒR. qsef.
nneɛwaj.
nneɛwaj. MG+ GWT. || ẒR. ɛwej.
*nnerni [nnerni]
[nnerni] : nnerni. MG+
GWT. || ẒR. rnu.

nneγ [nneγ] : nneγ. TJR. WSL+SM /+ Nnf, nng, nnğ


NZΓ || ayla n nekni. MD. Axxam-nni,
nneγ, mačči d ayla-nwen.
*nnfaq [nnfaq] : nnfaq. SM+ ML ||
nneγni [nneγ°ni, nneγni]: nneγni.
1. awareb. MD. Ad iliγ yid-k, ay
MG+ GWT || ččeḥ ; ḥuss ; ḥzen. MD.
aḥbib, γas ad d-yeγli nnfaq. ||2.
Yenneγna, yeččeḥ, meɛna ur
lgirra , tanekra. MD.Nnfaq n 1871,
yettru ara. MD. I/yenneγna, ur
d lgirra-nni i gan Leqbayel deg
i/yenneγna, ad i/yenneγni,
useggas n 1871 mgal lɛesker n
i/yettneγni. MΓN. I/yenneγnan.
Fransa. ẒR.Nafeq.
SDD+SM. Aneγni, imneγni. SDD+ MG.
Sneγni, ttwaneγni, mesneγni. nnfiḍ
nnfiḍ [nnfiḍ/ṭ]: nnfiḍ. SM+ ML ||
tanga swayes d-ttgen medden
nnesma [nnesma]: nnesma. SM+
ccmeɛ ; swayes d-ttgent tzizwa,
NT || rriḥa n tesmuḍi, n ubeḥri
arẓaẓen tassniwin-nsen. MD. Iẓri-
asemmaḍ, n waman, s umata. MD.
w, am nnfiḍ, ineggi.
Yezqel lḥal ussan-a, nnesma ur
telli. MD. Nnesmat. *nnger [nnger] : nnger. SM+ ML ||
lmut. MD. Nekni s Yimaziγen, ma
nnesmumi [nnesmumi] :
ur as-nerni ara cwiṭ n useḥtelli, d
nnesmumi. MG+ GWT || kcem a
nnger i aγ-d-yettrağun. ẒR. Nger.
nnesma. MD. Iḥekku-yi-d leγben-
is, nekki ttnesmumiγ. MẒR. *nnğer [nnğeṛ]
[nnğeṛ] : nnğer.
nnğer. SM+ ML ||
i/yennesmumi, ur ayen yeṭṭeggir uneğğar. MD.
i/yennesmumi, ad Nnğer irekku, yettuγal d leγbar.
i/yennesmumi, i/yettnesmumi.
nnğum [nnğum] : nnğum. SM+
MΓN. I/yennusmen. SDD+SM.
ML+JML || aɛeqquc. MD.Yella
Anesmumen. SDD+MG. Snesmumi.
lkettan i yesɛan nnğum, meɛna
*nnexḍaf
*nnexḍaf [nnexḍaf]
[nnexḍaf] : nnexḍaf.
nnexḍaf. ma irad tikelt, dayen ad yeṭṭineg.
MG+ GWT. || ẒR. xḍef.

*nneɛdam
*nneɛdam [nneɛḏam] : nneɛdam.
MG+ GWT. || ẒR. ɛdem. Nni
nneɛma
nneɛma [nneɛma] : nneɛma. SM+ nni [nni]: nni. SM+ML+ RB + MSK ||
NT+JML || irden, timẓin, lbecna, awal swayes d-smektayeγ win ur
rruz, atg. MD. Mačči ala nneɛma i nelli ara dinna. MD. Argaz-nni, ur
serwaten medden, ula d uftiyen d-yusi ara; tameṭṭut-is, tusa-d.

186
nnif [nnif] : nnif. SM+ ML || azal *nnulfa [ṯinnulfa]:
[ṯinnulfa]: SM+ ML|| ayen i
ideg tella lḥerma, iseγ, tiruggza, d-yennulfan. MD. Annect-a ur
tafenṭazit, lxir deg wul, ... MD. D yelli ara, d tinnulfiwin ! SG.
at nnif i d-yettenkaren d Tinnulfiwin. ẒR. Nnulfu.
imezwura, ad seγlin lbaṭel ma
* nnulfu [nnulfu] : nnulfu. MG+
izad, ad d-sasin lḥerma d tlelli,
GWT || dher ; bin ; bdeɛ. MD. Deg
ma ruḥent ad regglent.
unnar n tetiknulujit, yallas
nnig [nniǥ]:
[nniǥ]: nnig. TJR. || 1. NZΓ. MD. tettnulfu-d tγawsa tamaynut.
Nnig tewwurt, ad tafeḍ din MẒR. I/yennulfa, ur i/yennulfa,
tasarut. || 1. TJR. MRN +DG. MD. ad i/yennulfu, i/yettnulfu. MΓN.
Aql-in nnig-k. I/yennulfan. SDD+SM. Anulfu,
tinnulfa. SDD+MG. Snulfu. ẒR. Lfu.
nnila [nnila]
[nnila] : nnila. SM+ NT ||
ccama-nni tazegzawt i d-igerrin *nnumi [ṯannumi]
[ṯannumi] : ta/tennumi.
deg lğetta n umdan, mi ara yečč SM+ NT || tannamit. ẒR. Nnam.
tiγrit s yileγ (ageṭṭum), s tbagust,
nnun [nnun] : nnun. SM+ ML ||
atg. MD. Lkettan-ihin d azegzaw
ayen n dir ; lexsas. MD. Yak ssneγ,
am nnila.
ur yessin ḥedd/ d nnun ulaḥed
nnimru [nnimṛu]:
[nnimṛu]: nnimru. SM+ ML (asefru). ẒR. amanun.
|| uṭṭun. MD. Acḥal nnimru-inek ?
*nnur [nnuṛ]
[nnuṛ] : nnur. SM+ ML ||
nniyya [nniyya] : nniyya.
nniyya. SM+ NT || tafat. MD. Yettheğğiğ wudem-is d
1. anemgal n tḥerci, n nnkud. MD. nnur. ẒR. nur
Yeddukkel bu nniyya d wuḥric. ||
nnuz [annuz] : a/wannuz. SM+ ML
2. liman; laman. MD. Fukken at
|| kennu ; arekkeɛ. ẒR. Anez.
nniyya yesfan, ḥaca imcumen d
warraw n leḥram i d-yeggran. nnwader [nnwaḏeṛ]
[nnwaḏeṛ] : nnwader.
SM+ ML+SG || 1. leɛyun ; timmiwin.
nniɛra
nniɛra [nniɛra] : nniɛra. SM+ NT ||
MD. Yeγli γef wudem, rẓen
ẒR. taggent.
nnwader-is. || 2. Ismaqalen. MD.
Ṭṭebba qqaren-d dakken amdan
ma iɛedda 40 n yiseggasen deg
Nnk, nnm, nnu leɛmer-is, ilaq ad yeg nnwader,
ma ulac asekkud-is ad yettenγas
seg useggas γer wayeḍ.
nnkud [nnkuḏ]
[nnkuḏ] : nnkud.
nnkud. SM+
*nnzaf [nnzaf] : nnzaf. SM+ ML ||
ML+SG || tiḥerci ; abeddel n rray ;
laẓ. MD. Yal imekli, ad rẓeγ nnzaf
tirwas. MD. Lxalat ččuren d
γas ula d cwiṭ n uγrum. ẒR. Nzef.
nnkud, i d-qqaren yirgazen.
nnɛac
nnɛac [nnɛac] : nnɛac. SM+ ML ||
*nnmara [nnmara] : nnmara. SM+
allal n lluḥ (asγar) deg waydeg
NT || ugur ; aksar d usawen. MD.
siriden medden lmeyyet, swayes i
Neɛya deg nnmara. SG. Nnmarat.
t-ttawin γer tjebbant (timeqbert).
ẒR. Namer.
MD. Mi tkeffnen, sersen-t deg
nnul [nnul] : nnul. SM+ ML || tiγmi. nnɛac, dγa yuki-d, ziγen werɛad
MD. At tussna qqaren-d dakken yemmut. MGD. Lkakuli.
tebrek mačči d nnul, am umellal,
azeggaγ, awraγ, atg. ; tettban-d Nr
tebrek, ticki ay ulac nnul , d
amedya, tγelli talast (=tebrek),
ticki i yeγli yiṭij. nrar [anrar] : a/unrar. SM+ML||
annar. SG. Inurar. ẒR. Annar.

187
nres [anres] : anres. SM+ML || ineqqeb-it. MẒR. I/yenqeb, ur
lğebs, taret, tikfert. MD. – S wacu i i/yenqib, ad i/yenqeb, ineqqeb.
ttarun yiselmaden deg tfelwit ? MΓN. Ineqben. SDD+SM. Anqab,
/– S wanres. tanaqubt (?). SDD+MG. ttwanqeb.
nqec [nqec] : nqec. MG+ GWT || 1.
qleb akal ugelzim. MD. Mi ara d-
Nγ yeğğ igziren ufellaḥ ikerrzen s
tyuga, neqqcen-ten ifellaḥen s
ugelzim. || 2. cebbeḥ ; zewweq.
nγed [nγeḏ]
[nγeḏ] : nγed.
nγed. MG+ GWT || MD. Llant tẓidanin, am lmeqruḍ,
qqel d taneγda, d awren, d ay neqcent tlawin, ama s ufus,
taγebbart. MD. Aγ-d lqahwa n ama s wallal n wuzzal. MẒR.
tɛeqqayt, teddeḍ-tt, ad tenγed. I/yenqec, ur i/yenqic, ad
MẒR. I/yenγed, ur i/yenγid, ad i/yenqec, ineqqec. MΓN. Ineqcen.
i/yenγed, ineγγed (i/yettenγad). SDD+SM. Anqac, unqic, amenqac.
MΓN. Ineγden. SDD+SM. Anγad, SDD+MG. ttwanqec.
unγid, taneγda. SDD+MG. Senγed,
nqed [nqeḏ]
[nqeḏ] : nqed. MG+ GWT ||
msenγed.
kkes-d i ḥedd (neγ i tγawsa) ayen
nγel [nγel] : nγel. MG+ GWT || ila d lɛali-t d wayen ila dir-it. MD.
wezzeɛ ; mmir. MD. Ayen i d- Mi ara ruḥent tnexḍabin ad d-
ḥellaγ deg useggas, yenγel deg xeḍbent, neqqdent-d tislit-nni,
ddqiqa. MẒR. I/yenγel, ur imawlan-is, axxam-nni, atg. MẒR.
i/yenγil, ad i/yenγel, i/yettenγal. I/yenqed, ur i/yenqid, ad
MΓN. Ineγlen. SDD+SM. Anγal. i/yenqed, ineqqed. MΓN. Ineqden.
SDD+MG. Senγel, ttwanγel, SDD+SM. Anqad, amenqad. SDD+MG.
msenγel. ttwanqeb, senqed, msenqed.
nγi [anγi] : a/wanγi. SM+ML. TJR. || nqer [nqeṛ]
[nqeṛ] : nqer. MG+ GWT || flu.
deg temsiselt, d imesli ilan (°).MD. MD. Tajewwaqt, d aγanim i
Deg tmaziγt tazwawt, imesla am yettwaneqren. MẒR. I/yenqer, ur
k, g, atg., lan azal n tanγit. MD. i/yenqir, ad i/yenqer, ineqqer.
Aker, yettwanṭaq [aḵer] neγ MΓN. Ineqren. SDD+SM. Anqar,
[aḵ°er] ; agi, yettwanṭaq [aǥi] neγ tineqqirt, amenqar. SDD+MG.
[aǥ°i]. ttwanqer.
nγ [enγ] : enγ. MG+ GWT || kkes i ns [ens] : ens. MG+ GWT || 1. sɛeddi
umdan rruḥ-is, iẓiγer-is ; err-it d iḍ. MD. Iḍ-a, ad nseγ deg uxxam-
amettan. MD. Yenγa acḥal d ik. || 2. xsi. MD. Ur ẓriγ ara acuγer
tameğreḍt, rnu werğin yekcim i tensa tafat-ihin, i kečči teẓriḍ ?
lḥebs. MẒR. I/yenγa, ur i/yenγi, MẒR. I/yensa, ur i/yensi, ad
ad i/yenγ, ineqq (i/yettnuγ). MΓN. /yens, i/yettnus. MΓN. I/yensan.
I/yenγan. SDD+SM. Tinγit, unuγ, SDD+SM. Tansawt, imensi. SDD+ MG.
amennuγ, imenγi. SDD+MG. Senγ, Sens, msens.
ttwaneγ, mesneγ.
nsa [ṯansa]
[ṯansa] : tansa. SM+ NT || amur
deg uzaglu. MD. D tasa iyi-gan
tansa, armi rwan deg-i taḍsa (Nz.)
Nq, Ns SG. tansiwin.

nsa [ṯansa]
[ṯansa] : tansa. SM+ NT ||
amkan n tnezduγt. MD. – Efk-iyi-d
nqeb [nqeḇ]
[nqeḇ] : nqeb. MG+ GWT || ewt
tansa-inek ?/ – Amek ?/ – Ini-yi-d
s uqamum. MD. Ayaẓiḍ, mi ara
isem n lḥuma neγ n uγalad anda
yebγu ad ye ayen yeqquren,
188
tzedγeḍ, uṭṭun n uzadaγ d wuṭṭun atg., ur sɛint awtem, wala
n uxxam-ik. SG. tansiwin. tawtemt ; maca nezmer ad d-nini
dakken unti n uɛekkaz, d taɛekkazt
nsaf [nṣaf]
[nṣaf] : nsaf. TJR. MRN+ TΓR ||
; amalay n tewwurt, d awwur ;
azgen. MD. Tazegnet, d aḥbul (n
unti n uberkan, d taberkant, atg.
uγrum) yebḍan nsaf ; tarebɛet, d
tazegnet yebḍan nsaf ; tiḥdert, d *nti [anti] : a/wanti. TJR. MTR ||
tarebɛet yebḍan nsaf. ini-d isem n tidak i … ? MD. – Anti
i yeddan d tislatin aseggas-a ? /–
nsen [nsen] : nsen. TJR. WSL+SM
Tella tğaret-nneγ, yelli-s n xalti,
(+NZΓ) || ayla n nutni. MD. Axxam,
yelli-s n ɛemmi, atg. ẒR. anta.
nsen, mačči d ayla-nwen.
ntu [ntu] : ntu. MG+ GWT || kcem a
nsent [nsent] : nsent. TJR. WSL+SM
kra iceḥden deg kra-nniḍen. MD.
(+NZΓ) || ayla n nutenti. MD. Axxam,
Tekkseγ-d tizwal, ntan-yi
nsent, mačči d ayla-nwent.
yisennanen. MẒR. I/yenta, ur
nser [nser] : nser. MG+ GWT || 1. i/yenti, ad i/yentu, inettu. MΓN.
(ttwa)kkes ayen yellan sufell i/yentan. SDD+SM. antay, nettu
(zdaxel). MD. Senser qbel lqecc-is, (?).SDD+MG. Sentu.
tekcemḍ s usu. Nser anzaren-ik,
nṭeḍ [nṭeḍ, nṭeṭ]: nṭeḍ. MG+ GWT ||
deg leɛnaya-k ! || 2. rwel ; sellek-
lseq ; ṭṭef mliḥ deg ḥeḍḍ neγ deg
iman-ik (im). MD. Γiwel, senser kra. MD. Neṭden idammen-is deg
iman-ik, lemmer ad ak-d-yaf da, lḥiḍ. MẒR. I/yenṭeḍ, ur i/yenṭiḍ,
terwi fell-ak ! || 3. ḍɛef. MD. Yeḥla ad i/yenṭeḍ, ineṭṭeḍ. MΓN.
seg waṭṭan-nni, meɛna Welleh ar ineṭḍen. SDD+SM. anṭaḍ. SDD+MG.
yenser, tenbeddal ssura-s armi ur Senṭeḍ, ttwanṭeḍ, msenṭeḍ.
yettwaɛqal ! || MẒR. I/yenser, ur
i/yensir, ad i/yenser, i/yettensar nṭeg [nṭeǥ] : nṭeg. MG+ GWT || suref
(inesser). MΓN. Inesren. SDD+SM. ; ğelleb ; neggez. MD. Sentagen
Ansar. SDD+MG. Senser, ttwanser, times s usafu, neṭgen-d
msenser. yifeṭṭiwjen γer wudem-iw. MẒR.
I/yenṭeg, ur i/yenṭig, ad
nsuf [ansuf] : ansuf. Awal berra i i/yenṭeg, i/yettenṭag. MΓN.
tseddast || awal n leḥdaqa swayes ineṭgen. SDD+SM. anṭag, amenṭag.
ttmagaren medden wiyaḍ. MD. SDD+MG. Senṭeg.
Ansuf yes-wen ! MGD. Mreḥba.
nṭeq [nṭeq] : nṭeq. MG+ GWT || ini ;
hder ; mmeslay ; utlay. MD.
Nt, Nṭ
Nṭ Yergem-iten, meɛna yiwen ur d-
yenṭiq. MẒR. I/yenṭeq, ur
i/yenṭiq, ad i/yenṭeq, ineṭṭeq
(i/yettenṭaq). MΓN. ineṭqen.
nta [anta] : a/wanta. TJR. MTR ||
SDD+SM. anṭaq, unṭiq, tunṭiqt,
ini-d isem n tin i … ? MD. – Anta i
lmenṭeq. SDD+MG. Senṭeq,
yeddan d tislit iḍelli ? /– D yelli-s
ttwanṭeq, msenṭeq.
n xalti. SG. Anti. MGD. Menhu
nṭer [nṭeṛ] : nṭer. MG+ GWT ||
nti |unṯi
|unṯi]
ṯi] : u/wunti. SM+ ML ||
ttwaweḍ ; hlek ; aḍen. MD. Yehlek
mačči d amalay. MD. Unti d
mliḥ-mliḥ, yenṭer. MẒR. I/yenṭer,
uwtem, d sin n wawalen
ur i/yenṭir, ad i/yenṭer,
yemxalafen deg unamek. D
i/yettenṭar. MΓN. ineṭren. SDD+SM.
amedya, awtem n tfunast, d azger ;
anṭar, nnṭer. SDD+MG. Senṭer,
win n tmeṭṭut, d argaz ; win n
msenṭer.
tsekkurt, d iḥiqel. Maca tiγawsiwin,
am uɛekkaz, tawwurt, aberkan,
189
nṭit [ṯunṭiṯ] : tunṭit. SM+ NT || učči nuṭ
nuṭ [ṯanuṭ] : ta/tnuṭ.
ta/tnuṭ. SM+ NT ||
i ttemyifkan lğiran gar-asen, mi tameṭṭut n gma-s n urgaz-iw. MD.
ara d-tuγal teslit seg trezzaf. MD. Lemɛanda n tnuḍin, γur-neγ
A tunṭit ur tγennuḍ, ciṭuḥ n tettwassen mliḥ-mliḥ. SG. tinuḍin.
lemhibba i trennuḍ (Nz.). MGD.
tirzeft.
Nw, nx, ny
Nu
nwa [anwa] : a/wanwa. TJR. MTR ||
ini-d isem n win i … ? MD. Anwa
nu [inu] : inu. TJR. WSL+SM || ayla n deg-wen i d-yennan annect-a ?
nekki. MD. Aγyul-inu. Aγyul, inu, NT. anta (anti). SG. anwi
rniγ rrekba γer deffir(Nz.)
nwen [nwen] : nwen. TJR. WSL+SM
nu [anu] : a/wanu. SM+ NT || ẒR. (+NZΓ) || ayla n kunwi. MD. Tutlayt-
lbir. nwen tettwaray seg zik, tin-nneγ
d timawt.
*nuddam [nuddam] : nuddam.
SM+ ML|| iḍes ; taguni , tanafa. ẒR. *nwi [anwi] : a/wanwi. TJR. MTR ||
Nuddem. ini-d isem n widak i … ? ẒR. Anwa.
nuddem [nuddem] : nuddem. MG+ nwu [nwu] : nwu. MG+ GWT || γil ;
GWT || ṭṭes ; gen. MD. Ass n amen. MD. Win inwan kra, ad t-
lğamuɛa, mi ara d-yettxeṭṭib yaweḍ. MẒR. I/yenwa, ur i/yenwi,
akken ccix deg lğameɛ, kra n ad yenwu, inewwu. MΓN.
yimeẓẓula ttnuddumen. MẒR. I/yenwan. SDD+SM. nnwaya. SDD+
Inuddem, ur inuddem, ad MG. Senwu.
inuddem, i/yettnuddum. MΓN.
nxer [nxeṛ]
[nxeṛ] : nxer. MG+ GWT ||
I/yennuddmen. SDD+SM.
zder ; beddel abrid. MD. Ayen
Anuddem, naddam (nuddam).
iɛeddan, tella tala deg umkan-a,
SDD+MG. Snuddem.
tura tala-ya teqqur neγ nexren
nulya [ṯanulya]
[ṯanulya] : ta/tnulya. SM+ waman-is. MẒR. I/yenxer, ur
NT || ssenf n ubeɛɛuc i ihellken i/yenxir, ad i/yenxer, inexxer.
tizizwa deg teγrasin. MD. Ilindi, MΓN. Inexren. SDD+SM. Anxar.
acḥal n teγrain ay γur-i, aseggas-
nxuxel [nxuxel] : nxuxel. MG+
a yiwet ur d-teqqim, teγli-d fell-
GWT|| ḥerrek ;mwiwel ; rwi ; luγ.
asent tnulya, tessenger-itent.
MD. Mi ara ttwaliγ ayen akk
*nunneḍ
*nunneḍ [nunneḍ, nunne nunneṭ]ṭ] : xeddmen medden, tettenxuxul
nunneḍ.
nunne ḍ. MG+ GWT .|| ẒR. nneḍ. nniyya-w. MẒR. I/yenxuxel, ur
i/yenxuxel, ad i/yenxuxel,
nur [nur] : nur. MG+ GWT.|| feğğeğ ;
i/yettenxuxul. MΓN. I/yenxuxlen.
efk-d (sufeγ-d) tafat; fu. MD.
SDD+SM. Anxuxel. SDD+ MG.
Mazal yettnur wudem-is, γas
Senxuxel, ttwanxuxel.
akken meqqer mliḥ deg leɛmer.
MẒR. Inur, ur inur, ad inur, nyir [anyir] : a/unyir. SM+ML ||
i/yettnur. MΓN. Inuren. SDD+SM. tawenza ; agendur ; asenḍuḥ. MD.
Nnur, imnewwer. Ayen yuran deg unyir-ik, ad
yeḍru, iyi-d-yenna Baba yiwen n
*nuγ [unuγ]
[unuγ] : u/wunuγ. SM+ ML ||
wass. NT. Tanyirt (tinyirin). SG.
amčečew ; amyuzzem ; ccwal ;
Inyiren.
trad. ẒR. Nnaγ.

190
Nz, Nẓ
Nẓ nziz [inziz] : i/yinziz. SM+ ML ||
anẓad i d-yettwakkasen seg
uzeḥḥaf n uɛidiw, ttgen-t
medden i wallalen n uẓawan
nza [anza] : a/wanza. SM+ML||
(lmusiqa), am ubendayer, snitra,
asiwel n umettan (lmeyyet) seg
atg. MD. Sin ar tlata n yinzizen i
uẓekka-s. MD. Γur Leqbayel, ma xeddmen medden i ubendayer.
yemmut yiwen s lmut n leqtel,
ilaq ad yuγal ttar-is. Ihi, ma yella nz [enz] : enz. MG+ GWT || beddel
ur yuγal ara ttar-nni, qqaren-d kra (irden) s kra-nniḍen ilan azal
amettan-nni ad asen-d-yessawal (idrimen). MD. Yezzenz adrum s
seg uẓekka, ad ten-d-yesmektay. uγrum (Nz.). MẒR. I/yenza, ur
i/yenzi, ad i/yenz, i/yettnuz (u).
nzef [nzef] : nzef. MG+ GWT || MΓN. I/yenzan. SDD+SM. Azenzi,
mmet seg laẓ ; qlileḥ. MD. Ilaq-iyi tanezzut. SDD+ MG. Senz [zenz],
ad ččeγ cwiṭ, ḥusseγ i yiman-iw msenz [mzenz].
nezfeγ. MẒR. I/yenzef, ur i/yenzif,
ad i/yenzef, inezzef. MΓN. Inezfen. nẓa [ṯanẓa] : ta/tenẓa. SM+NT ||
SDD+SM. Anzaf, nnzaf*. SDD+ MG. lferq-nni yellan gar tuγmas.
senzef. MD.Tanẓiwin ttcemmitent mliḥ
aseḍsu n umdan. SG. tanẓiwin.
nzel [anzel]: a/unzel. SM+ML|| allal
swayes inehher ufellaḥ izgaren nẓad [anẓaḏ] : a/wanẓad. SM+ ML ||
mi ara ikerrez. MD. – D acu-t ccɛer ; lxiḍ ; izir. MD. – Acḥal n
unzel ? – Anzel, d aɛekkaz (am wanẓaden I yellan deg ucekkuḥ n
umezway) iwumi ttgen uzzal γer umdan ? – I kečči, acḥal n yitran
yixf-is. iyellan deg yigenni ? SG. anẓaden.
nzert [ṯinzerṯ]
[ṯinzerṯ] : ti/tenzert. SM+NT nẓar [anẓaṛ] : a/wanẓar. SM+ ML ||
|| deg uxenfuc n umdan (n 1. lehwa, ageffur. MD. Anẓar,
uγersiw), d aqadus i yettawin anẓar, ad terwu nneɛma (n)
yettarra nnefs. MD. Amdan yesɛa udrar. || 2. Rebbi n ugeffur. MD.
snat n tanzarin. ML. Inzer Deg tesreṭ n Yimaziγen n zik
(anzaren*). SG. Tanzarin. (uqbel ad rzunt tserḍin
tisamiyin), Anẓar d Rebbi n
*nzaren [anzaren] : a/wanzaren. ugeffur; d Netta i d-yettakken
SM+ML+SG || azamul n nnif. MD. Mi
ageffur i tmurt d lγaci-ines, d
ara k-yini yiwen Ur tesɛiḍ ara Netta daγen i t-itekksen, ma
anzaren, lmeɛna-s : ur tesɛiḍ ara yehwa-yas.
nnif. Zik, mi ara bγun ad as-kksen
nnif-is, ad as-gezmen cwiṭ deh nẓef [nẓef] : nẓef. MG+ GWT || erγ;
wanzaren-is, iwakken ad zqef. MD. Tettmuqul asaru deg
yettwaɛqal. ẒR. Tinzert. tiliẓri, dγa tenẓef teccuyt-nni n
yimensi. MẒR. I/yenẓef, ur
nzi [inzi] : i/yinzi. SM+ ML || ssenf i/yenẓif, ad i/yenẓef, ineẓẓef.
n tewsit deg tsekla timawt. Inzi, MΓN. Ineẓfen. SDD+SM. Anẓaf. SDD+
deg tuget n waddaden, d tafyirt MG. senẓef.
(n yisem neγ n umyag) ilan
tamsirt n tikli deg tmetti, n
tuzzma, atg. ; inzan ttawin-ten-d
medden deg waṭas n tegnatin,

ama deg tmeslayt n yallas, ama
deg tsekla. MD. I tebγuḍ tiɛzizeḍ a
tiṭ, timmi sennig-m i tezga ! (Nz). nɛam [anɛam] : anɛam. TJR. awal
berra i tseddast || ih ; ihayen. MD.

191
Yessawal-iyi-d, qqareγ-as Anɛam.
NMG. Ala ; xaṭi.

nɛel [nɛel] : nɛel. MG+ GWT ||


rgem ; xzu ; sebbel. MD. Inɛel-iyi-
d, rnu yewwet-iyi-d. MẒR.
I/yenɛel, ur i/yenɛil, ad i/yenɛel,
ineɛɛel. MΓN. Ineɛlen. SDD+SM.
anɛal, unɛil. SDD+ MG. ttwanɛel,
myenɛel.
*neɛmar
*neɛmar [aneɛmaṛ] : a/uneɛmar.
SM+ ML || win iɛemren. ẒR. ɛmer.

nɛer [nɛeṛ] : nɛer. MG+ GWT ||


sellek ; ɛiwen. MD. Nɛer, a Sidi
Rebbi ! MẒR. I/yenɛer, ur i/yenɛir,
ad i/yenɛer, ineɛɛer. MΓN.
Ineɛren. SDD+SM. anɛar, taneɛrit.
SDD+ MG. ttwanɛer, senɛer.

* nnɛi
nnɛi [nnɛi] : nnɛi. SM+ ML || učči i
xeddmen imawlan (neγ lğiran-
nsen) n lmeyyet i yimẓuren. MD.
Mačči akken i d-nniγ, a nnɛi d
ujejdur ! ẒR. nɛu.
nɛu [nɛu] : nɛu. MG+ GWT || ečč deg
uxxam n lmeyyet. MD. Ččan, nɛan.
MẒR. I/yenɛa, ur i/yenɛi, ad
i/yenɛu, ineɛɛu ( ?). MΓN.
I/yenɛan. SDD+SM. nnɛi.

192
iqader, i/yettqadar. MΓN. iqudren

Q . SDD+ SM.
Aqader,lemqadra/leqder. SDD+MG.
Mqadar, ttemqadar.
qadum [aqaḏum]
[aqaḏum] : a/uqadum.
SM+ML. || amru deg yettili deg
Q [qa] : q/Q. || D asekkil wis 20 n uqerruy n umdan, deg-s ay llant
ugemmay n tmaziγt. wallen, leɛyun, aqemmuc,
anzaren, tamart. MD. yumes
uqadum-is, iruḥ ad t-yessired. NT.
Qa taqadumt/tiqudam. SG. iqudam,
iqadumen. MGD. Udem.
qadus [aqaḏus]
[aqaḏus] : a/uqadus.
a/uqadus
qabac [aqaḇac]
[aqaḇac] : a/uqabac. SM+ ML SM+ML. || yemmgu s wuzzal, s
|| allal n tfellaḥt, ttawil s wayes lkawičču, d ubrin, ttawin deg-s
ttekksen medden leḥcic, aman deg wadeg γer wayeḍ, neγ
ttḥemmiren yes-s tibḥirt, sufuγen deg-s aman iwesxen
neqqcen akal ... MD. Win yebγan (aman n ubduz, lizigu...) seg
lbenna n teccuyt, yerfed aqabac uxxam γer yiγẓer, asif... MD.
γer tebḥirt. SG. iqubac, iqabacen yenqer uqadus, ffγen-d waman .
NT. taqadust/tiqadusin. SG.
qabact [taqaḇacṯ]
[taqaḇacṯ] : ta/tqabact.
Iqadusen/iqudas. MGD. letyu
SM+NT || allal n tfellaḥt, neqqcen
yes-s ifelfelfel, lebsel, tiskert... qajjer [qajjeṛ]
[qajjeṛ] : qajjer. MG+GWT. ||
MD. iruḥ ad yeẓẓu lebsel, yewwi ḥuss-as i usemmiḍ mliḥ, alamma
taqabact. SG. tiqubac,tiqubac. ur teẓmireḍ ara ad tḥerkeḍ, neγ
ad d-tneṭqeḍ. MD. Yeqqajjer seg
qabel [qaḇel
[qaḇel ] : qabel. FRS+ TJR. ||
usemmiḍ. MẒR. i/yeqqajjer,
amernu n wakud. Aseggas ara d-
i/yeqqajjer, ad i/yeqqajjer,
iḍefren aseggas ideg nella, syin
i/yettqijjir. MGD. Yeqqajren.
ad t-id-yeḍfer deffir-s wabel. MD.
SDD+SM. Aqijjer. SDD+MG. Sqijjer,
Kif kif ama qabel am wabel, tugi
ttwaqijjer.
ad tbeddel. MGL. ilindi.
qalaği [aqalaği] : a/uqalği.
qabel [qaḇel]
[qaḇel] : qabel.
qabel MG+ GWT. ||
SM+ML. || win yettγennin deg
magaer, kra, ḥedd. MD. yewweḍ-
tmeTΓR iwin, s wallalen n
d baba-s deg Fransa, iqubel-it γer
uẓawan (lmusiqa). NT.
usafag. MẒR. Iqubel, ur iqubel, ad
Taqalağit/tiqalağiyin. SG.
iqabel, i/yettqabal. MΓN. Iqublen
Iqalağiyen. MGD. Acennay.
SDD+SM. Aqabel, lemqabla.
SDD+MG. Sqibel, mqabal. qamer
qamer [qameṛ]
[qameṛ] : qamer. MG+ GWT.
|| 1- err tanaqubt (awal), ur
qacuc [aqacuc ] : aqacuc. SM+ML. ||
ttaggad win i iwimi tettmeslayeḍ,
taggara taɛlayant n kra γer
sker-itt yid-s, nnaγ yid-s. MD. Ur
yigenni, syin i yettfakka, nnig-s
bniγ ara ad nnaγeγ yid-s maca d
ulac. MD. ires lbaz γef tqacuct n
netta i yi-d-iqumren. || 2- ger
ttejra. NT. taqacuct/tiqucac,
aḍar-ik akken ad as-d-tekkseḍ
tiqacucin. SG. iqacucen, iqucac.
ddabex (lbalu) i wayeḍ. MD. Kečč
qader [qaḏeṛ,
[qaḏeṛ, qadeṛ] : qader. qamer-it umyurar ihin acku
MG+GWT || efk-as azal i wayeḍ, err- yeẓwer, ur t-ttaǧǧa ara ad uɛeddi.
it nnig-k. MD. Yettqadar baba-s, MẒR. Iqumer, ur iqumer, ad
ur yezmir ara ad d-yessiwel sdat- iqamer, i/yettaqmar. MΓN.
s. MẒR. Iquder, ur iquder, ad Iqumren. SDD+SM. Aqamer,
193
amqamer. SDD+MG. Ttwaqmer takebbuḍt (lfista). MG. ila sin n
Mqamer. yiserwula, yiwen n lǧin wayeḍ n
qaṭifa. SG. qaṭifat.
qamum [aqamum] : a/uqamum.
SM+ML. || imi n ugḍiḍ (afrux, ṭṭir), qawsas [qawsas] : qawsas. SM+ML.
s wayes ittett, ineqqeb. MD. Amcic || aṭṭan yettḥazen tugririn
yesεa aqemmuc, tayaẓiḍt tesεa (tineqlin, timeTΓR usin),
aqamum. Tenna tayẓiḍt i mmi-s: yesserkuy--itent, yessengar-itent.
“ wwet aqaqmum, baḥ ṭiṭi” (NZ) MD. Ad ak-id-yefk Rebbi qawsas n
NT. Taqamumt/tiqamumin. SG. tegrurt.
iqumam, iqamumen..
qayli [qayli] : qayli. SM+ML. ||
qaqi [qaqi] : qaqi. MG+GWT. || xtir, talemmast n wass, tiremt ideg
fren, ɛnu ayen ara teddmeḍ, ayen ttγiman γer tili, imi qessiḥ yiṭij.
ara takreḍ ... MD. Uccen yettqaqi MD. Anda ara teffγeḍ deg uzal
izimer ur neǧhid ara, akken ad qayli ?! Uγal-d s axxam !
as-yishil i tuṭṭfa. MẒR. Iquqa,ur
iquqa, ad iqaqi, i/yettqaqi. MΓN.
Iquqan. SDD+SM. Aqaqi. Qb
qaqqa [qaqqa] : qaqqa. SM+NT. ||
tameslayt i warrac. ayen
yettwaččayen, ladγa tiẓidanin. qbabt [[ṯaqḇaḇaṯ]
ṯaqḇaḇaṯ] : ta/teqbabt.
ta/teqbabt
MD. yewwi-d leḥlawat, yenna-yas SM+NT. || ayen ara tesniḍ, ad as-
i mmi-s: “ax qaqqa”. tgeḍ taqacuct. MD. iḥuc tuga,
yerra-tt d tiqbabin. ML.
qareɛ
qareɛ [qaṛeɛ] : qareε.
qareε. MG+GWT. ||
aqbab/iqbaben . SG. tiqbabin
raju nnuba-k, εass ad d-taweḍ
ddala-k. MD. Attan deg tala qbala : TJR. MRN .
tettqaraε. MẒR. Iqureε, ur qbayli [aqḇayli]
[aqḇayli] : a/uqbayli. SM+
iqureaε, ad iqareε, i/yettqaraε. ML || win izedγen deg tamurt n
MΓN. Iqurεen. SDD+SM. Aqareε, Leqbayel. MD. Yefka-yid Rebbi d
taqareεt. SDD+MG. mqareε aqbayli; ur nekkreγ aẓar-iw,
* taqare
taqareɛt
ɛt [ṯaqareε
ṯaqareεṯ]: ta/tqareεt. taqbaylit d tameslayt-iw. NT.
SM+NT. || taεessast n nnuba deg Taqbaylit/tiqbayliyin. SG.
tala. MD. truḥ ad d-tagem tufa Iqbayliyen, leqbayel.
tella tqareεt dγa tuγal-d. *qbaylit [ṯaqbayliṯ]
[ṯaqbayliṯ] : ta/teqbaylit.
qarquc [aqarquc] : a/uqarqu. SM+NT. || 1- tameslayt (tantala) n
SM+ML+JML. || ẒR. Taqarquct. yiqbayliyen. MD. Tamaziγt ass-a,
tettban-d d aṭas n tantaliwin am
qarquct [ṯaqarqucṯ]
[ṯaqarqucṯ] : ta/tqarquct.
teqbaylit, tacawit, tatergit... || 2-
SM+NT. || ssenf n lfakya i d-
ayen yelhan, tajaddit, tirrugza...
tettaǧǧa tegrurt (tmeTΓR ust,
MD. Yeǧǧa-d taqbalit, yeγli gma-s
tneqlet) send ad teww, send ad
irfed-it.
terḍeb. ttɛelliqen-as ddekkar
akken ur tγelli ara. MD. qbec [iqḇec]
[iqḇec] : i/yiqbec. MG+ML. ||
taqaequct ad tennerni ad tuγal d taglimt n tɛeqqayt ( n lfakya, n
tukurṭast (tagarbust) syin ad lxedra...) daxel-is yettili wayen
tuγal d tabexsist syin d iliγem. yettwaččayen. MD.ččina yečča-tt,
ML. aqarquc/iqurqac. SG. nekk yeǧǧa-yi-d iqebcan. NT.
tiqarqucin. Tiqbect/tiqebcin. SG. Iqebcan..
MGD. Iqcer, ilmec..
qaṭifa
qaṭifa [qaṭifa]: qaṭifa. SM+ML. ||
ssenf n lkettan, yesɛa izarigen, qbel [eqḇel]:
[eqḇel]: qbel. MG+GWT. || ini
yettxiḍ d aserwal neγ d “ih” i wayen i yak-d-sutren;
194
nnan; sumren... MD. sutreγ-as i/yetteqcar. MΓN. iqecren. SDD+SM.
taγawsa, yeqbel yefka-yi-tt-id. aqcar, iqcer, aqeccar. SDD+MG.
MẒR. Iqbel, ur yeqbil, ad yeqbel, seqcer, ttwaqcer, myiqcer,
iqebbel/itteqbal. MΓN. Iqeblen. ttwamyiqcer, semyeqcer.
SDD+SM. aqbal. SDD+MG. ttwaqbel,
*qcer [iqceṛ]
[iqceṛ] : i/yiqcer. SM+ML. ||
myiqbel, semyiqbel.
ayen yettwaqecren. ẒR. qcer.
qbiḥ
qbiḥ [iqḇiḥ] : iqbiḥ.
iqbiḥ MG+ TTΓR . ||
qcic [aqcic] : a/uqcic.
a/uqcic. SM+ML. ||
uγal diri-k, ama deg tmeslayt,
win meẓẓeyyen, ur d-yewwi s
lexdayem... MD. iqbeḥ, ur iferrez
lexber deg ddunit. MD. ur t-
ara akk ayen i d-yeqqar. MẒR.
ttεanad ara, mazal-it d aqcic,
i/yeqbeḥ, ur i/yeqbiḥ, ad
labud ur yessin ara. NT.
i/yeqbeḥ, iqebbeḥ/itteqbaḥ. MΓN.
tiqcict/tiqcicin.
iqebḥen. SDD+SM. aqabeḥ, leqbiḥ.
qceɛ
qceɛ [qceε] : qceε. MG+GWT. || ini i
qbilt [ṯaqḇilt/ţ]
[ṯaqḇilt/ţ] : ta/teqbilt.
wayeḍ “ruḥ s ya”, s leεyaḍ, s lγec.
SM+NT. || deg tuddsa n tmetti γer
Ḍerreq-it, sufeγ-it s ddreε. MD.
leqbayel, mi ara ddaklen waṭas n
iqceε tameṭṭut-is, dγa yenna-yas:
leεrac, tettmaga-d teqbilt. MD.
“εeffeṭ s axxam n baba-m”. MẒR.
Tadukli n yiderma tettak-d
iqceε, ur yeqciε, ad yeqceε,
taddart, aṭas n tuddar d lɛerc,
iqecceε. MΓN. iqecεen. SDD+SM.
aṭas n leɛrac d taqbilt. SG.
aqcaε. SDD+MG. seqceε, ttwaqceε,
tiqbilin.
myiqceε.
qbubec [qḇuḇec]
[qḇuḇec] : qbuqec. MG+
qdec [q
[qḏec]
ḏec] : qdec. MG+GWT. ||
GWT. || ẒR. qbec.
MGD. xdem. MD. iqeddec, ur
qbuc [aqḇuc]
[aqḇuc] : a/uqbuc. SM+ML. || yestehzay ara deg uxeddim-is.
ayen deg wacu ggaren aman, MẒR. iqdec, ur yeqdic, ad yeqdec,
ayefki, iγi... meẓẓeyyet, tettawi iqeddec. MΓN. iqedcen. SDD+SM.
alamma d snat n llitrat. MD. aqdac, aqdic, leqdic, aqeddac
yekker ccix ad yeẓẓal, yenna (taqeddact). SDD+MG. seqdec,
efket-iyi-d taqbuct ad aγeγ s ttwaqdec, ttwaseqdec.
luḍu. NT. taqbuct/tiqbucin. SG.
qdef [qḏef]
[qḏef] : qdef. MG+GWT. || mi
iqbucen. MGD. ssḍel.
yak-id-yenna yiwen kra ini-yas
qbur [aqbuṛ]
[aqbuṛ] : a/uqbur. SM.+ ML.+ ih, srid.. MD. Mi i yas-yenna ax ad
SM+ML+ RB || ayen yellan d ak-d-fkeγ idrimen, iqdef-it
aqdim, ɛeddan fell-as acḥal n yeṭṭef-iten. MẒR. I/yeqdef, ur
yiseggasen, tura yuγal ur i/yeqdif, ad i/yeqdef,
yettwasexdam ara. MD. Si lbacir iqeddef/itteqdaf. MΓN. Iqedfen.
Amellaḥ d yiwen gar wid i SDD+SM. Aqdaf, lqedf. SDD+MG.
ixedmen tamedyazt taqburt.NT. Ttwaqdef, myiqdef.
taqburt/tiqburin. SG. Iqburen.
* qdim [aqḏim]
[aqḏim] : a/uqdim. SM+ML.
MGD. aqdim. MGL. ajdid, amaynut.
|| ayen iγef iεedda waṭas n
wakud. MD. Yeqqur uTΓR um-a,
waqil d aqdim. NT.
Qc, qd, qḍ
qḍ Taqdimt/tiqdimin. SG. Iqdimen.
ẒR. Iqdim.
qḍar [aqḍaṛ]
[aqḍaṛ] : a/uqḍar.
a/uqḍar. SM+
qcer [eqceṛ]
[eqceṛ] : qcer.
qcer MG+GWT. ||
ML+JML. || agraw n yiγersiwen,
ensel, ekkes ay iqcer; ay aglim; ay
akken i kessen, i ddakalen. s
ilmec... . MD. iqcer uglim-is seg
umata d tifunasin. MD. tafunast
waṭṭan. MẒR. i/yeqcer, ur
n uqḍar tennum d lexlawi, mačči
i/yeqcir, ad i/yeqcer, iqeccer,
195
am tin ur ntteffeγ ara. MGD. iqeccmen. SDD+SM. aqeccem,
taqeḍεit aqeccam. SDD+MG. ttwaqqeccem.
qḍeɛ [qḍeɛ]
[qḍeɛ] : qḍeɛ. MG+ GWT. || qeccuc [aqeccuc] : a/uqeccuc.
tbeɛ deffir lḥaǧa akken ad tt- SM+ML. || yiwet n tayunt seg lqecc,
tawḍeḍ. MD. seg wasmi yella yezmer d aselsu, tγawsa n
meẓẓi d aḥaḥi, ur yessaweḍ ad wučči,... MD. yerẓa kullec, ur d-
yeqḍeɛ tizyiwin-is MẒR. yeqḍeɛ, yeǧǧi ula d aqeccuc. NT.
ad yeqḍeɛ, yettqaḍaɛ. MΓN. Taqeccuct/tiqeccucin. SG.
iquḍɛen. SDD+SM. aqaḍeɛ/aqḍaɛ. Iqeccucen.
SDD+ MG. ttwaqaḍeɛ.
qeclaw [aqelaw] : a/uqeclaw.
a/uqeclaw SM +
qḍu [qḍu] : qḍu. MG+GWT. || 1- aγ- ML. || lḥaǧa tameẓẓyant maḍi, s
d tiγawsiwin seg ssuq. MD. iruḥ ad umata tettili –d seg uγebbar
d-yeqḍu, yewwi aḍellaɛ. 2- xdem (takka). Yettawi-tt ubeḥri mi ara
, qdec. MD. ur d-uγaleγ ara yili. Dγa yezmer ad yekcem γer
alammi qḍiγ ccγel-iw γur-s. wallen n umdan neγ n uγersiw.
MẒR. i/yeqḍa, ur i/yeqḍi, ad NZ. lqedd n uxecwal, yexdem
yeqḍu, iqeṭṭu. MΓN. i/yeqḍan . ccwal. SG. iqeclawen. MGD.
SDD+SM. qeṭṭu. lqeḍyan. SDD+MG. Axecwal
ttwaqḍu, myiqḍu.
qecwal [aqecwal] : a/uqecwal.
SM+ML. || taγawsa ideg d-ttawin
azemmur, iliγman, timellalin,
Qe lxebz ... atg. Yemẓeḍ s uzebbuj
neγ s uγanim. MD. Yeččur-d
aqecwal n uzemmur. NT.
qebli [aqeḇli]
[aqeḇli] : a/uqebli. SM+ML. || Taqecwalt/tiqecwalin. SG.
zzyada n leḥmu, ladγa deg uzal n Iqecwalen.
ssif. MD. deg uqebli, ttqeyyilen
* qeddac [aqeddac] : a/uqeddac.
medden i tili. SG. iqebliyen. MGD.
SM+ML. || amdan i iqeddcen. ẒR.
azγal.
qdec.
qecc [qecc] : qecc.
qecc MG+GWT. || fak,
qeddam [aqeddami] :
kfu. MD. iqecc ifelfel. MẒR. Iqecc,
a/uqeddami. SM+ML. || win
ur iqecc, ad iqecc, i/yettqeccic.
(amdan, aγersiw...) yettilin dima
MΓN. Iqeccen. SDD+SM. Taqeccact.
deg tzwara (tettmaga d
*qeccact [taqeccact] : amezwaru). NT.
ta/tqeccact.
ta/tqeccact. SM+NT. || taggra n Taqeddamit/tiqeddamyin. SG.
tiwwin n lfakya neγ n lexdra. MD. Iqeddamiyen.
yusa-d deg tqeccact n lexrif. ẒR.
qeddem [qeddem] : qeddem.
Qecc.
MG+GWT. || aẓ, wexxer, ddu γer
qeccaḍ
qeccaḍ [aqeccaḍ/ṭ] : a/uqeccaḍ. sdat. MD. iwala imudukal-is,
SM+ML. || asγar arqaqan mi ara iqeddem γur-sen, yemsalam yid-
yeqqar. MD. aqeccaḍ i tḥeqreḍ ara sen. MẒR. iqeddem, ur iqeddem,
k-yesdreγlen.(NZ.). NT. ad iqeddem, i/yettqeddim. MΓN.
taqeccaḍt/tiqeccaḍin. SG. iqeddmen. SDD+SM. aqeddem.
iqeccaḍen.
qedder [qeddeṛ]
[qeddeṛ] : qedder. MG +
qeccem [qeccem] : qeccem. GWT || 1- aru-yas, ḥkem-as i
MG+GWT. || bḍu kra, erẓ-it . MD. yiwen ayen ara as-yeḍrun deg
iqeccem-as temẓi-s, yectaq-as tudert-is. MD. iqedder-as Rebbi ad
lehna. MẒR. iqeccem, ur iqeccem, yemmet d ilemẓi. || 2- seḥseb-as,
ad iqeccem, i/yettqeccIM. MΓN. tafeḍ-as-d acḥal. MD. Qedder-as,
196
acḥal ara yesεu deg leεmer-is. || qeffalt [[ṯaqeffalt]
ṯaqeffalt] : ta/tqeffalt.
3- bḍu d iftaten. MD.mi zlan SM+NT. || aceṭṭiḍi dewwiren i yimi
izimer, qeddren-t, rran-t d tuna. n teccuyt mi ara yernu fell-as
MẒR. iqedder, ur iqedder, ad useksut. MD. akken ur d-yetteffeγ
iqedder, i/yettqeddir. MΓN. ara lefwar deg yimi n teccuyt,
iqeddren. SDD+SM. aqedder. SDD+ xeddmen-as taqeffalt, akken ad
MG. i/yettwaqedder. d-yeffeγ deg useksut. SG.
Tiqeffalin.
qeddid [aqeddiḏ]
[aqeddiḏ] : a/uqeddid.
SM+ML. || ẒR. acedluḥ. NT. qeffilt [ṯiqeffilt/ţ]
[ṯiqeffilt/ţ] : tiqeffilt.
Taqeddidt/tiqeddidin. SG. SM+ML. || ẒR. Tiseqfelt.
iqeddiden
qeffu [aqeffu] : a/uqeffu.
a/uqeffu. SM+ML. ||
qeddiw [aqeddiw] : a/uqeddiw . ẒR. aḍellaɛ. NT. taqeffut.
SM+ML. || ẓR . lqedd.
* qe
qeḥbit
ḥbit [taqeḥbit] : ta/tqeḥbit.
qedduḥ
qedduḥ [aqedduḥ] : a/uqedduḥ. SM+NT. || tin yettaken. ẒR.
SM+ML. || ........MD. NT. qeḥḥeb.
taqedduḥt/tiqedduḥin. SG.
qeḥḥeb
qeḥḥeb [qeḥḥeb] : qeḥḥeb. MG+
iqedduḥen.
GWT. || eg assaγ n tuzzuft a
qeḍɛit
qeḍɛit [ṯaqeḍ/ṭɛiṯ] : ta/tqeḍεit.
ta/tqeḍεit. tameṭṭut d waṭas n yirgazen,
SM+NT. || agraw n tayunin, neγ n snez ccerf-im (aḥeččun-im) s
yiferdisen, ama d imdanen, ama d yidrimen. MD. iceyyeɛ-itt baba-as
iγersiwen. MD. Yuγ-d taqeḍεit n ad tγer, tettqeḥḥib. MẒR.
wulli, tayeḍ n teγṭṭen. ML. iqeḥḥeb, ur iqeḥḥeb, ad iqeḥḥeb,
aqeḍεiw/iqeḍεiwen. SG. i/yettqeḥḥib. MΓN. iqeḥben.
tiqeḍεiwin. MGD. Tgrurt, aqḍar. SDD+SM. aqeḥḥeb, lqeḥba.
qeḍmir
qeḍmir [aqeḍ/ṭmiṛ] : a/uqeḍmir. qehher [qehheṛ]
[qehheṛ] : qehher.
SM+ML. || anda yettwaṭṭaf uɛeqqa MG+GWT. || kkat yiwen alamma
(lfakya neγ lxedra) γer wan d- yenna-d tidet. MD. yewwi-d
yemγi. MD. aεeqqa ččiγ-t, yeggra- idrimen, iqehher-it baba-s almi i
d uqeḍmir. (NZ). NT. yas-yenna ansi i ten-d-yuker.
taqeḍmirt/tiqeḍmirin. SG. MẒR. iqehher, ur iqehher, ad
iqeḍmiren. iqehher, i/yettqehhir. MΓN.
iqehhren. SDD+SM. aqehher,
qeɛɛed
qeɛɛed [qeɛɛeḏ] : qeɛɛed.
leqher, aqehhar. SDD+MG.
MG+GWT. || 1- seggem , qewwem
ttwaqehher.
kra mi ara yettwiγ. MD. qeɛɛed
iman-ik mačči akken i ttγamayen. qehwaği [aqehwaği] :
|| 2- ayen yellan d akeddar err-it a/uqehwaği. SM+ML. || win i
d luḍa. MD. yettqeɛɛid ad yebnu ixeddmen deg tecrift (lqahwa).
lḥara. MẒR. iqeɛɛed, ur iqeɛɛed, MD. ay aqehwaği, awi-yaγ-d snat
ad iqeɛɛed, i/yettqeɛɛid. MΓN. n leqhawi d yiwen n latay. NT.
iqeɛden. SDD+SM. aqeɛɛed, Taqehwağit/tiqehwağiyin. SG.
lemqaɛda, aqeɛɛad. SDD+MG. Iqehwağiyen.
ttwaqeɛɛed.
qejjar [aqejjar] : a/uqejjar.
qeffaf [aqeffaf] : a/uqeffaf.
a/uqeffaf SM + SM+ML. || ẒR. aḍar. NT.
ML || win ara iruḥen seg uxxam n taqejjart/tiqejjarin. SG. iqejjaren..
yisli γer uxxam n teslit akken ad
qejjem [qejjem] : qejjem. MG +
tt-id-yawi deg wass n rrcil. MD.
GWT || 1-hder s taḍsa γef wayen
lɛeslama s yiqeffafen i d-yewwin
ur nelli d tidet akken ad
tislit seg yiberwaqen. NT.
tesɛeddiḍ taswiɛt. MD. Nwiγ
Taqeffaft/tiqeffafin. SG. iqeffafen.
tettqejjimeḍ, ziγ s wul-ik i d-
197
theddreḍ. MGD. sqecmeɛ, qesser. qelmun [aqelmum] : a/uqelmun.
a/uqelmun.
|| 2- ẓer ayen n diri deg wiyaḍ, SM+ML. || aceṭṭiḍ ay ttarran γef
tiniḍ-asen-t γer wudmawen- uqerruy, yenṭeḍ γer ubernus, neγ
nsen. MD. iruḥ axxam n umdakel- rer ubalṭun, rer utriku... MD.
is, yebda aqejjem deg-sen. MẒR. aberns yesɛa sin n yicuḍaḍ, d
iqejjem, ur iqejjem, ad iqejjem, uqelmun d tmekrest... Yeqqel
i/yettqejjim. MΓN. iqejjmen. . uqelmum s iḍarren (NZ). NT.
SDD+SM. aqejjem. Taqelmunt/tiqelmunin. SG.
Iqelmunen.
qejmur [aqejmuṛ]
[aqejmuṛ] : a/uqejmur.
SM+ML. || aseklu mi ara yeqqar, qelwac [aqelwac] : a/uqelwac.
a/uqelwac.
ad yeγli. MD. yewwi-d aqejmur n SM+ML. || ssenf n uγersiw imrebbi.
tbelluḍt, akken ad yecɛel times, ẒR. aḥuli.. SG. iqelwacen.
yella usemmiḍ. NT.
qemca [ ṯiqemca ] : tiqemca.
taqejmurt/tiqejmurun. SG.
SM+NT. || ssenf n wurar n
iqejmuren. MGD. Aqerrum.
yimeẓẓyanen. ẒR. ḥalala.
qejwew [qejwew] : qejwew.
qemjet [ṯaqemjet/ţ]
[ṯaqemjet/ţ] : ta/tqemjet.
ta/tqemjet
MG+GWT. || ɛayer, rgem wayeḍ mi
SM+NT. || ssef n iselsa. ẒR. tablust.
ara k-yexdem kra. . MD. yuggad ad
t-ṭṭfeγ, yerwel yettqejwiw-iyi-d. qemmaṭ
qemmaṭ [taqemmaṭ] : SM+NT. ||
MẒR. i/yeqqejwew, ur qemmeɛ
emmeɛ [qemmeɛ] : qemmeɛ.
i/yeqqejwew, ad i/yeqqejwew, MG+GWT. || meslay s leɛyaḍ, s lγec,
i/yettqejwiw. SDD+SM. aqejwew, d urfad n yifassen, zun tebγiḍ ad
aqejwaw. SDD+MG. sqejwew. Mgd. t-tewteḍ. MD. heddreγ-as s leɛqel,
Qewjej. netta yettqemmiɛ-d γur-i, qrib
qell [qell] : qell. MG+GWT. || ctiq- yewwet-iyi. MẒR. iqemmeɛ, ur
as, kkes-as i wayeḍ kra. MD. Iqell- iqemmeɛ, ad iqemmeɛ,
as Rebbi aTΓR um. MẒR. iqell, ur i/yettqemmiɛ, MΓN. iqemmɛen.
iqell, ad iqell, iqellell. MΓN. SDD+SM. aqemmeɛ, aqemmaɛ.
iqellen. SDD+SM. aqllel, lqella. qemmer [qemmeṛ]
[qemmeṛ] : qemmer.
qemmer
qellal [aqellal] : a/uqellal. SM+ML. MG+GWT. || ger idrimen-ik (tikwal
|| 1- ssenf n wakal, imal γer d ayen-nniḍen, ayen yesɛa) deg
tewreγ, xeddmen yes-s tisugam, urar, ma trebḥeḍ ad d-tawiḍ
tibaqiyin, tijeqdurin... MD. zik zzyada, ma txesreḍ ad ak-ruḥen.
tetten deg tḍebsiyin n uqellal. MD. idrimen i yesɛa iqemmer-
MGD. afexxar. || 2- tagtemt n iten, arraw-is yeǧǧa-ten i ccer.
urgaz (neγ n uγersiw), yettilin MẒR. iqemmer, ur iqemmer, ad
gar taγmiwin-is, ddaw win-is iqemmer, i/yettqemmir. MΓN.
(ubbuc-is). MD. amdan yesɛa sin n iqemmmren. SDD+SM. aqemmer,
yiqellalen, maca llan wid yesɛan aqemmar,leqmar. SDD+MG.
ala yiwen. NT. taqellalt/tiqellalin. myiqmer.
SG. iqellalen. MGD. amellal.
qemmuc [aqemmuc] :
qelleq [qelleq] : qelleq. MG+GWT. a/uqemmuc. SM + ML || amur deg
|| xdem tiγawsiwin s tazzla, s wudem n umdan neγ n uγersiw.
leγseb, s lɛejlan... MD. Iqelleq-iyi, Seg-s i yessekcam učči i itett
ɛjel, ɛjel, almi shiγ lkwaγeḍ-iw. akken ad yidir. Aqemmuc d
MẒR. Iqelleq, ur iqelleq, ad amger ifassen d nnger. NZ. NT.
iqelleq, i/yettqelliq. MΓN. taqemmuct/tiqemmucin. SG.
Iqellqen. SDD+SM. Aqelleq, Iqemmucen. MGD. imi.
tteqlaq, aqellaq, lemqelleq. * qemmuct [ṯaqemmucṯ]
[ṯaqemmucṯ] :
SDD+MG. Ttwaqelleq. ta/tqemmuct.
ta/tqemmuct SM+NT. || asdukel n
198
yimi n urgaz d win n tmeṭṭut i aman, ayefki, lqahwa, lqazuz... s
kra n wakud s nnafaḥa, d lbenna. umata ayen yettwaswayen. MD.
MD. yefka-yas taqemmuct i awi-d taqerɛunt n waman akken
tmeṭṭut-is. SG. tiqemmucin. ad sweγ. ML. aqerεun/iqerεunen.
SG. tiqerεunin.
qemqum [aqemqum] :
a/uqemqum.
a/uqemqum. SM+ML. || win yesɛan qermud [aqeṛmuḏ]
[aqeṛmuḏ] : a/uqermud.
idrimen, tazmert, iḥrec nezzeh, SM.+ML. || ayen i ttessun madden i
izmer i kullec. MD. imdan-ihin d sseqf n uxxam n zik, yettmaga s
aqemqum, ur as-yezmir yiwen. yideqqi, yettarra aman, ur
NT. Taqemqumt/tiqemqumen. SG. keččmen ara γer uxxam. . ƐRQ.
Iqemqumen. sufell d aqermud, ddaw-s d rruḥ =
ifker. TTY. abufekran/abukefran.
*qennart [taqennaṛt]
[taqennaṛt] :
NT. Taqermudt/tiqermudin. SG.
ta/tqennart.. SM+NT. || isem n
ta/tqennart
Iqermuden, lqermud.
tigawt. ẒR. qenner.
*qermudi [aqermuḏi]
[aqermuḏi] :
qenner [qenneṛ]
[qenneṛ] : qenner.
a/uqermudi. SM+ML. || ssenf n
MG+GWT. || ini-yas i win umi
yiγersiwen yesɛan aɛebbuḍ,
tettlayeḍ kra, ad ak-t-id-yerr imr
mačči d awfayan maca d akemlan
yakkan, ur s-ttanef ara almma
d aksar. MD. ikerri – ihin ur
yerra-yak-t-id. MD. iqenner-it
yettbin ara ma yerwa-d acku d
alammi i yas-d-yerra ayen i yas-
aqermudi. NT.
yettalay. MẒR. iqenner, ur
Taqermudit/tiqermudiyin. SG.
iqenner, ad iqenner,
Iqermudiyen.
i/yettqennir. MΓN. iqennren.
SDD+SM. aqenner, taqennart, qerqar [aqerqar] : a/uqerqar.
aqennar. SDD+MG. ttwaqenner, SM+ML. || akal
i d-yezgan γef yiran
mqenner. n wasif, ur yettwaxdam ara,
yeččur d lγaba. MD. Ilfan, ttilin s
qenṭert
qenṭert [ṯiqenṭeṛṯ] : ti/tqenṭert.
waṭas deg yiqerqaren. SG.
SM+NT. || ẒR. Asaka. SG.
Iqerqaren.
yiqenṭiyyar.
qerqec [qeṛqec]
[qeṛqec] : qerqec.
qerdac [aqeṛdac]
[aqeṛdac] : a/uqerdac.
MG+GWT. || ur ttili d areḍban, ishil
SM.+ML. || ttawil s i xeddmen
i beṭṭu, neγ i truẓi. MD. Yewwi-d
taduṭ akken ad tuγal d ifulkan
aTΓR um d aqreqcan, ḥawlen-as
(ifulak). Yettwaxdem s usγar,
zzit. MẒR. i/yeqqerqec, ur
yesɛa afus, deg yiwen n wudem
yeqqerqec, ad i/yeqqerqec,
yesɛa tisennanin. Deg-sent i
i/yettqerqic. MΓN. i/yeqreqcen.
ttaṭṭafen yifulkan n taḍuṭ. Md.
SDD+SM. Aqerqec, imqerqec.
Allalen s wayes xeddmen taḍuḍt
SDD+MG. Sqerqec, ttwaqerqec.
illa uqerdac, imceḍ, taruka... SG.
Iqerdacen. qerqur [aqerqur] : a/uqerqur.
SM+ML. || 1- adfer n tyaẓiḍt mi
qerdun [aqeṛḏun]
[aqeṛḏun] : a/uqerdun.
ara s-yettwikkes rric-is. MD.
SM+ML. || aceṭṭiḍ i tessemttuttul
Aqerqur n tyaẓiḍt ala tameṭṭut i
tmeṭṭut (teqcict) i ucekkuḥ-is,
tettetten. || 2- timeccacin. MD.
akken ad yimγur, ad yemmag d
Teεjeb-as acku tesεa aqerqur
aselban. MD. acekkuḥ, tezmer
meqqer. NT.taqerqurt/tiqerqurin.
teqcict ad teẓḍ-it d tizellamin,
SG. Iqerquren.
neγ ad as-texdem aqerdun. SG.
iqerdunen. * qerra
qerraḍḍ [aqeṛṛaḍ/ṭ] : a/uqerraḍ.
SM+ML. || amdan yessawaḍen
qerɛunt
qerɛunt [taqerɛunt] : ta/tqerεunt.
ta/tqerεunt.
imeslayen i yesla i wiyaḍ. Mḍ. Ur
SM+NT. || ggaren deg-s ama d

199
t-ttamneγ ara, d aqerraḍ ayen i NT. Taqerrumt/tiqerrumin,
yas-tenniḍ i t-iεiwed i medden. tiqermatin. SG.
NT. taqerraḍt/tiqerraḍin. SG. Iqerrumen/iqermen.
iqerraḍen.
qerruy [aqerruy] : a /uqerruy.
/uqerruy
qerreb [qeṛṛeḇ]
[qeṛṛeḇ] : qerreb. SM+ ML. || 1-amur n ufella deg
MG+GWT. || ḍγar, aẓ, aweḍ γer kra. tfekka n umdan neγ n uγersiw.
MD. qerreb γur-s, nnal-it, ad Deg-s i tettili twenza (anyir),
teẓreḍ amek yemmug. MẒR. allen, anzaren, aqemmuc,
iqerreb, ur iqerreb, ad iqerreb, imeẓẓuγen akked leḥnak. MD.
i/yettqerrib. MΓN. iqerben. iqreḥ-it uqerruy-is, yemlelli.
SDD+SM. aqerreb, liqrib. SDD+MG. Aqerruy ur nenqir, hder neγ qim
sqerreb, ttwaqerreb, myiqerreb. (NZ). || 2- ccaf, imḍebber. MD. D
netta i d aqerruy nuxxam. SG.
qerreḍ
qerreḍ [qerre
qerreḍ/ṭ]:
qerreḍ/ṭ]: qerreḍ.
iqerruyen/iqerra.
MG+GWT. || ini ayen tesliḍ i wayeḍ,
ssawaḍ tixbirin. MD. mmleγ-s sser, qerruyt [[ṯaqerruyṯ]
ṯaqerruyṯ] : ta/tqerruyt.
ta/tqerruyt
iqerrḍ, yenna-t i wiyaḍ. MẒR. SM+ NT. || asemẓi neγ d asezdeḥ n
iqerreḍ, ur iqerreḍ, ad iqerreḍ, uqerruy. Qqaren-t i win yesɛan
i/yettqerriḍ. SDD+SM. aqraḍ, aqerruy d ameẓẓyan, am wakken
aqerraḍ. SDD+MG. sqirreḍ. i t-qqaren daγen i lxeḍra
ttwaqerreḍ. (taqerruyt n lebsel, taqerruyt n
lleft,…). SG. tiqerruyin. ƐRQ.
qerres [qeṛṛes]
[qeṛṛes] : qerres. MG+ML. ||
taqerruyt n telkit, texdem
εreḍ ad teldiḍ kra, s usexdem n
tawaγit.
lğehd. MD. Akken ad d-yaker,
iqerres-as i tewwurt, yerẓa qeṭni
qeṭni [aqeṭni] : a/uqeṭni.
a/uqeṭni. SM.+
lmefteḥ, yekcem. MẒR. Iqerres, ML.+ SM+ML+ RB || ayen i
ur iqerres, ad iqerres, yettwaxedmen s leqṭen, yettarra
i/yettqerris. SDD+SM. Aqerres. asemmiḍ deg tegrest (ccetwa).
SDD+MG. Ttwaqerres. MD. llebsa-s d aqeṭni, tikli-ines
ɛeǧǧabi. SG. iqeṭniyen.
qerrif [aqeṛṛif]
[aqeṛṛif] : a/uqerrif. SM+ML.
|| leqriḥ yettḥazen tiqerray n qesbuḍ
qesbuḍ [aqesbuḍ/ṭ] : a/uqesbuḍ.
yiḍudan akked tfednin (tikwal SM+ML. || win yeqqimen ɛeryan,
yettḥaz afus d akemmali) mi ara ur yelsi ula d kra. MD. ur ttγimi
yizid usemmiḍ, ayen i iḥuza ara d aqesbuḍ, ma ulac ad ak-
yettarra-t d adabbuz, ttefγen-t yewwet ubeḥri. NT.
yidammen, ur tezmireḍ ara ad taqesbuḍt/tiqesbuḍin. SG.
tḥerkeḍ. MD. Nnuleγ adfel, iqesbuḍen.
yewwet-iyi uqerrif.
qessam [qessam] : qessam.
qerrist [ṯaqeṛṛisṯ
[ṯaqeṛṛisṯ ] : ta/tqerrist.
ta/tqerrist SM+ML. || ẒR. Rebbi.
SM+NT. || arekti yeḥlullin, rran-t d
qessem [qessem] : qessem.
timdewwrin, akken ak xedmen
MG+GWT. || gal i ḥedd, ini-yas ad
afḍir n uqessul. MD. Texdem afḍir
tanfalit n tgallit s wayen
n uqessul i yimensi, teǧǧa-d snat
tettamneḍ. MD. qessmeγ-k-id s
n tqerrisin, ad tent-tesseww d
Rebbi d Nnbi, ar d wa. MẒR.
lemcewwec. ML.
iqessem, ur iqessem, ad iqessem,
Aqerris/iqerrisen. SG. Tiqerrisin.
i/yettqessim. MΓN. iqessmen.
qerrum [aqerrum] : a/uqerrum. SDD+SM. aqssem, lqesma, qessam.
SM+ML. || ttejra mi ara teqqar, ad SDD+MG. ttwaqessem.
teγli, ttawin-t i tmes. MD. Yewwi-
qesser [qesseṛ]
[qesseṛ] : qesser. MG+GWT.
d aqreeum akken ad yecεel times.
|| 1- meslay d wayeḍ s taḍsa, s
200
nnecraḥa, sɛeddi yid-s tiswiɛin iqewwmen. SDD+SM. aqewwem,
yelhan. MD. nqesser almi neɛya, leqwam, aqewwam. SDD+MG.
nesmekta-d akk timɛayin ay sqewwem, ttwaqewwem.
nexdem. MGD. zhu, necraḥ. || 2-
*qewqaw [aqewqaw] :
ini ayen ur nelli d tidet i wayeḍ.
a/uqewqaw. SM+ML. || amdan ur
MD. d aqesser kan, amčči d sseḥ
d-nessefraw ara imslayen-is, awal
wayen i yak-d-nniγ. || 3- eg assaγ
ad t-id-yenṭeq ugar n yiwet n
n tuzzuft d tmeṭṭut. MD. Yenna-
tikkelt. ẒR. Sqewqew. MD.
yas ad nmyigger, ad nqesser,
Yemmeslay-iyi-d, ur as-fhimeγ
cedheγ-kem. MẒR. iqesser, ur
ara acku d aqewqaw . NT.
iqesser, ad iqesser. i/yettqessir.
Taqewqawt/tiqewqawin. SG.
MΓN. iqessren. SDD+SM. aqesser,
Iqewqawen. MGD. ameqmaq.
tteqsir, aqessar.
*qewwad [aqewwaḏ]
[aqewwaḏ] :
qessult [ṯaqessult/ţ]
[ṯaqessult/ţ] : ta/tqessult.
a/uqewwad. SM+ML. || win
SM+NT. || taγawsa ideg tetten.
yetqewwideN. ẒR. QEwwed. MD.
temmug ama s ddjaj; s ufexxar;
atan yewweḍ-d uqewwad-nni
ama s usγar. MD. yečča taqessult n
daγen. NT.
seksu. ML. aqessul/iqessulen,
taqewwadt/tiqewwadin. SG.
iqeslen. SG. tiqessulin/ tiqeslin.
iqewwaden.
qettal
qettal [aqeţţal]
[aqeţţal] : a/uqettal.
qewwed [qewweḏ]
[qewweḏ] : qewwed.
SM+ML. || amdan i yenγan, neγ i
MG+GWT. || stehzi deg lxedma-k,
izemren ad ineγ amdaniḍen,
ur tt-xeddem ara akken i iwata.
yernu ur yettḥussu ara s wayen i
MD. Aru akken i iwata berka ur
yexdem, qessiḥ wul-is. Md.
ttqewwid ara. . MẒR. Iqewwed, ur
ttḥadar iman-ik, ad ak-ineγ ad
iqewwed, ad iqewwed,
yernu ad isew idammen-ik.
i/yettqewwid. MΓN. Iqewwden.
NT.taqettalt/tiqettalin. SG.
SDD+SM. Aqewwed, leqwada,
Iqettalen.
aqewwad. SDD+MG. Ttwaqewwed.
qeṭṭart
qeṭṭart [ṯaqe
[ṯaqeṭṭarṯ]
qeṭṭarṯ] : ta/tqeṭṭart.
qeyyel [qeyyel] : qeyyel. MG+GWT.
SM+NT || ẓeṭṭen-tt s ujebbuj,
|| qim i tli mi ara yili d azγal. MD.
ttarran-tt γef yiri n uγyul
ruḥ γer ddaw ttejra ad tqeyyleḍ.
(aserdun, aɛudiw) ttawin-d deg-s
MẒR. Iqeyyel, ur iqeyyel, ad
ama d iliγman, ieflfel, timellalin...
iqeyyel, i/yettqeyyil. SDD+SM.
MD. Zik, mi ara tarew tmeṭṭut, ad
Aqeyyel, lemqil, aqeyyal. SDD+MG.
as-hennin, ad as-ččaren aqeṭṭar n
Ttwaqeyyel.
tmellalin, d wayen-nniḍen. ML.
aqeṭṭar/iqeṭṭaren. SG. tiqeṭṭarin. * qezqaz [aqezqaz] : a/uqezqaz.
a/uqezqaz
SM+ML. || win ur nerkid ara,
qeṭṭef
qeṭṭef [qeṭṭef] : qeṭṭef. MG+GWT. ||
yettḥerrik dima, yettayes. MD.
gzem-it d ifettiten d imeẓyanen.
Llan kra n yiγyal d iqezqazen, ur
MD. iqeṭṭef-it d imersulen. MẒR.
k-ttağğan ara ad asen-tεebbiḍ.
iqeṭṭef, ur iqeṭṭef, ad iqeṭṭef,
NT. Taqezqazt/tiqezqazin. SG.
i/yettqeṭṭif. MΓN. iqeṭṭfen.
Iqezqazen. ẒR. Qezqez.
SDD+SM. aqeṭṭef, timqeṭṭeft.
SDD+SM. ttwaqeṭṭef. qezqez [qezqez] : qezqez.
qezqez
MG+GWT. || ur rekked ara deg
qewwem [qewwem]
[qewwem] : qewwem.
qewwem
yiwen n wadeg, ttḥerrik kan,
MG+GWT. || seggem ayen
ttayes. MD. Sterged iman-ik,
yettwaγen. MD. iqewwem
berka ur ttqezqiz ara. MẒR.
takerrust yessettwaγ gma-s.
I/yeqqezqez, ur i/yeqqezqez, ad
MẒR. iqewwem, ur iqewwem, AD
i/yeqqezqez, i/yettqezqiz. MΓN.
iqewwem, i/yettqewwim. MΓN.
201
iqezqzen. SDD+SM. Aqezqez, qibib [iqiḇiḇ]
[iqiḇiḇ] : i/yiqibib. SM+ML. ||
aqezqaz. SDD+MG. sqezqez. MGD. taqeddidt n uksum (acerbiḍ),
qnizzeḥ. yettili deg wadda n win n tmeṭṭut
(aḥeččun). MD. Llant tmura anda
qezzeb [qezzeḇ]
[qezzeḇ] : qezzeb.
qezzeb
tilawin xettnent, ttekksent-d
MG+GWT. || ini i wayeḍ ayen yebγa
iqibib-nsent. NT. tiqibibt. SG.
netta, kečč tḍemɛeḍ kra deg-s .
Iqibiben.
MD. Iqezzeb-as akken ad as-yernu
deg ssuma. MẒR. Iqezzeb, ur qil [qil] : qil. MG+GWT. || qbel
iqezzeb, ad iqezzeb, i/yettqezzib. tindemmit n walbɛeḍ. MD. Atan
SDD+SM. Aqezzeb, leqzaba, mi tendemmeḍ, qaleγ-k. MẒR.
aqazzab. SDD+MG. Sqizzeb, Iqal, ur iqal, ad iqil, i/yettqil. MΓN.
ttwaqezzeb. Iqalen. SDD+SM. Aqili, lqil. SDD+MG.
Mqil.
qeɛɛed [qeɛɛeḏ] : qeɛɛed. MG+GWT.
qeɛɛed [qeɛɛeḏ]
|| 1- err akal neγ akeddar d luḍa,
qim [qim] : qim. MG+GWT. || 1- ezg
akken ad tebnuḍ deg-s. MD.
deg yiwen n umkan war ma
Iqeɛɛed yebna agaraǧ. || 2- MGD.
tḥerrkeḍ γer wayeḍ neγ tbedded.
Seggem. MD. qeɛɛed ccɛer-ik send
MD. Nekni nruḥ, netta neǧǧa-t
ad teffγeḍ γer berra. MẒR.
yeqqim deg uxxam. MGD. Ezg.
iqeɛɛed, ur iqeɛɛed, ad iqeɛɛed,
MGL. ruḥ. || 2- sres adfar-ik
i/yettqeɛɛid. MΓN. iqeɛden.
(timeccacin-ik) γef kra (lqaɛa,
SDD+SM. aqeɛɛed, aqeɛɛad,
akersi, takersit, tasumta...). MGL.
lemqiɛda. SDD+MG. ttwaqeɛɛed.
bedd. MD. Ur yezmir ara ad
yeqqim γef wayen yeqquren, dγa
yettγamay γef tsumta. MẒR.
Qf, Qi i/yeqqim, ur i/yeqqim, ad
i/yeqqim, yettγima
(yettγamay/yettqima/yettqama).
MΓN. i/yeqimen. SDD+SM. Iγimi,
qfel [eqfel] : qfel. MG+GWT. || 1- tiγimit, tasqamut, inesγuma.
err tadimt neγ tawwurt i kra. MD. Sdd+mg. Sqim, sγim.
Iqfel imeẓẓuγen-is s yiḍudan-is
akken ur d-yessal ara i wayen i qimac [qimac] : qimac. MG+ GWT.
|| tameslayt n warrac. ẒR. Qim.
nhedder. MGD. Sekker. MGL. Ldi. ||
2- ur fehhem ara, ili-k am uγyul qiqebt [[ṯaqiqeḇṯ]
ṯaqiqeḇṯ] : ti/tqibibt.
deg tiḥerci. MD. yeṭṭaxxer-d seg SM+NT. || ssenf n useklu (ttejra),
uγebaz acku yeqfel, ur yessin ara tettaǧǧa-d tiɛeqqayin
ad iγer. MẒR. i/yeqfel, ur ttwaččayent (čilmun), sγar-is
i/yeqfil, ad i/yaqfel, iqeffel. MΓN. yeǧhed, iseḥḥa, dγa ssexdamen-t
Iqeflen. SDD+SM. Aqfal, aqeffal, d tiqejjarin n tmegḥelt (abeckiḍ).
taqeffalt, uqfil. SDD+MG. Ttwaqfel, Md. Ma tebγiḍ ad tneǧreḍ
myiqfel. taqejjart n ubeckiḍ-ik, yelha
qfez [qfez] : qfez. MG+GWT. || 1- usγar n tqiqebt.
ḥrec, sexdem aqerruy-ik, af-d qiqqiḥ
qiqqiḥ [qiqqiḥ] : qiqqiḥ. SM+ML. ||
ayen yuɛren i tifin. MD. Iqfez deg tameslayt n warrac. ẒR. iẓẓan.
yal taγawsa, werǧin yezmer
qirniḍ
irniḍ [qiṛniḍ/ṭ] : qirniḍ
qirniḍ. SM+ML. ||
yiwen ad as-tt-yessexdem. MẒR.
amdan ineṭṭḍen wiyaḍ. MD. kečč d
i/yeqfez, ur i/yeqfiz, ad i/yeqfez,
qirniḍ, anda iruḥ ad truḥeḍ.
iqeffez. SDD+SM. Aqfaz, lqafez,
laqafez. qirniḍ
qirniḍ n lebḥer [qiṛniḍ/ṭ
[qiṛniḍ/ṭ llebḥeṛ]
: qirniḍ
qirniḍ n lebḥer.
lebḥer SM+ML. ||
202
aγersiw yettεic deg lebḥer, yesεa ttarran γef umgerḍ n yiγersiwen.
aṭas n yiḍarren. Md: llan wid i MD. Ẓuγer-d aγyul-nni, yak yesεa
tetten qirniḍ n lebḥer. taqlaḍt. ML. aqlaḍ. SG. tiqlaḍin.
qis [qis] : qis. Mg+gwt. || ktil, qleb [qleḇ]
[qleḇ] : qleb. MG+GWT. || err
tafeḍ-d acḥal. md. Iqas acḥal i taγawsa γef wudem-nniḍen,
yellan n lmitrat i yesɛa lbir-nsen. beddel-as udem. MD. aḥbul n
. MẒR. Iqas, ur iqas, ad iqis, uTΓR um mi i d-yewwa γef yiwen
i/yettqis. MΓN. Iqasen. SDD+SM. n wudem, ad t-qelben akken ad
Aqisi, lqis, aqeyyas. SDD+MG. Sqis, d-yeww γef wudem-nniḍen. MẒR.
ttaqis, mqis. i/yeqleb, ur i/yeqlib, ad i/yeqleb,
iqelleb. MΓN. iqelben. SDD+SM.
qiṭṭer
qiṭṭer [qiṭṭeṛ]: qiṭṭer. MG+GWT. ||
aqlab, aqellab. SDD+MG. seqleb,
eǧǧ aman ad ffγen deg-k, sgmi
ttwaqleb, myiqleb, neqlab,
tbezgeḍ. MD. tessareḍ iceṭtiḍen,
ttwamyiqleb.
tɛelleq-iten akken ad qiṭṭren.
MẒR. i/yeqqaṭṭer, ur i/yeqqaṭṭer, qleɛ [qleε] : qleε. MG+GWT. ||
qleɛ [qleε]
ad i/yeqqiṭṭer, i/yettqiṭṭir. MΓN. kkes-d kra, yettwaṭṭef γer kra-
iqaṭṭren. SDD+SM. aqiṭṭer. SDD+MG. nniḍen, neγ yerba deg wakal. MD.
sqiṭṭer. yeγza-yas i tbelluḍt, yeqleɛ-as
tageyyirt-is. MẒR. i/yeqleɛ, ur
i/yeqliɛ, ad i/yeqliɛ, iqelleɛ. MΓN.
Qj, Ql iqeɛen. SDD+SM. aqlaɛ, leqliɛ.
SDD+MG. ttwaqleɛ, myiqleɛ.
qlileḥ
qlileḥ [qlileḥ] : qlileḥ. MG+GWT. ||
qjun[aqjun] : a/uqjun. SM+ML. || IḥNIN ΓEF YIWEN, TTQELLEQ, AGGAD
aγersiw imrebbi, ikesseb-it FELL-AS. MD. tayemmat dima
umdan i tɛessast n uxxam; tetteqliliḥ γef mmi-s. MẒR.
qqaren-d aγersiw-a ur yettak ara i/yeqlaleḥ, ur yeqlaleḥ, ad
afus γef bab-is, yella uqjun n yeqlileḥ, i/yetteqliliḥ. MΓN.
ssyada (aṭarus), yella win yuɛren i/yeqlalḥen. SDD+SM. aqlileḥ,
itett (ittkerric) imdanen. MD. aqlalaḥ. SDD+MG. seqlileḥ.
lemmer ḥsiγ ad d-afeγ aqjun, yili
ur d-kcimeγ ara. MGD. aydi, aqziḥ, qlu [qlu] : qlu.
qlu MG+GWT. || seww
aqezwaḥ. kra n wučči deg zzit. MD. yeqla-d
tacriḥt n uksum. MẒR. i/yeqla, ur
qlalact [[ṯaqlalacṯ]
ṯaqlalacṯ] : ta/teqlalact. yeqli, ad i/yeqlu, iqellu. MΓN.
SM+NT. || ssenf n lxeḍra, tyunt n i/yeqlan. SDD+SM. qellu, lqelyan,
texsayt n wučči, neγ n tgurjiṭ. MD. lmeqli. SDD+MG. Seqlu, ttwaqlu..
iruḥ γer tebḥirt yekkes-d snat n
teqlalacin n texsayt, yiwet n qlulec [qlulec] : qlulec. MG+GWT. ||
tgurjiṭ. SG. Tiqlalacin. qdec, xdem. MD. truḥ ad teqlulec
γef yemma-as: ad as-tesseww, ad
qlaqal [aqlaqal] : a/uqlaqal. as-tesleḥ,... MẒR. i/yelulec, ur
SM+ML. || ssenf n tikli n kra n i/yeqlulec, ad i/yeqlulec,
yiγersiwen (aγyul, aserdun, i/yettuqluluc. MΓN. i/yeqlulcen.
aεudiw...), tikli-ya tessenhaz win i SDD+SM. aqlulec. SDD+MG. Seqlulec.
irekben aγersiw-nni, ur telli d
tazzla, ur telli d tikli cwiṭ cwiṭ. qlulli [qlulli] : qlulli. MG+GWT. ||
MD. Aγyul yesɛ kuz n tikliwin: grirreb d akessar. MD. yeqqim
tikli cwiṭ cwiṭ, aqlaqal, ssira, tama n ucruf, ciṭ kan yeqlilli.
amecwar (arabeɛ). MẒR. i/yeqlulli, ur i/yeqlulli, ad
i/yeqlulli, i/yetteqlullay. SDD+SM.
qlaṭ
qlaṭ [taqlaḍt/ṭ] ta/teqlaḍt. SM+NT.
|| tin (tamrart, aγeggad) ay
203
aqlulli. SDD+MG. seqlulli, qqed [qqeḏ]
[qqeḏ] : qqed. MG+GWT. || 1-
ttwaqlulli.. ger ijeqduren yemmugen s
ufexxar (taleγt) γer yirij n tmes,
qluqel [qluael] : qluqel. MG+GWT. ||
akken ur ttceqqiqen ara, akken
enhez, ğuğğ, tafekka-k, ḥerrek
ad isḥiḥen . MD. afexxar ma ur
aεebbuḍ-ik. MD. rekbeγ-d deg
yeqqid ara, ur yettisḥiḥ ara,
laban n ukamyun, qluqleγ,
yettruẓu s sshala, yettceqqiq. || 2-
mlelliγ. MẒR. i/yeqluqel, ur
xdem ayen n diri i wayeḍ. MD.
i/yeqluqel, ad yeqluqel,
fkiγ-as laman, yeqqed-iyi deg
i/yetteqluqel. MΓN. i/yeqluqlen.
tḥawact-iw. MẒR. i/yeqqed, ur
SDD+SM. aqluqel, aqlaqal. SDD+MG.
i/yeqqid, ad i/yeqqed, itteqqed.
seqluqel, ttwaqluqel, neqluqel.
MΓN. yeqqden. SDD+SM. aqqqad,
tuqqda, tuqqidt. SDD+MG.
ttwaqqed, myiqqed.
Qm, Qn
qqen [qqen] : qqen. MG.+GWT. ||
Kres taγawsa neγ lmal i wakken
qmec [eqmec] : qmec. MG+GWT. || ur yettḥerrik neγ ur
ndel, sekker allen-ik. MD. iqmec irewwel[regg°el] ara. MD. Teqqen
allen-is akken ur yeẓẓar ara tminẓa aqcic γer ucmux. MẒR.
lmeyyet. MẒR. i/yeqmec, ur i/yeqqen, ur i/yeqqin, ad
yeqmic, ad i/yeqmec, iqemmec. i/yeqqen, itteqqen. SDD+SM.
MΓN. iqemcen. SDD+SM. aqmac, tuqqna, aqqan, aseqqen,
tiqemca.. amaqqan. SDD+MG. Ttwaqqen,
myiqqen. MGD. kres, arez, kmes.
qneɛ
qneɛ [qneɛ] : qneɛ. MG+GWT. || MGL. bru.
rwu deg wayen tesɛiḍ, γas drus.
MD.γas drus n yidrimen ay yesɛa, qqes [qqes] : qqes. MG+GWT. ||
maca yeqneɛ ye-sen . MẒR. smir ssem-ik(im) (ay azrem,
i/yeqneɛ, ur i/yeqniɛ, aq tiγerdemt, abusiḥan, abeɛɛuc,
i/yeqneɛ, iqenneɛ. SDD+SM. tizizwit, arẓaz...) deg kra. MD.
aqnaɛ, leqnaɛa, aqennaɛ. SDD+MG. teqqes-it tzizwit, yezzegzew
seqneɛ, ttwaqneɛ, myiqneɛ.. uksum-is. MẒR. i/yeqqes, ur
i/yeqqis, ad i/yeqqes, itteqqes.
qnuneḥ
qnuneḥ [qnuneḥ] : qnuneḥ. MΓN. i/yeqqsen. SDD+SM. ttuqqsa,
MG+GWT. || ........... MD............ MẒR. tisiqqest. SDD+MG. ttwaqqes,
i/yeqnuneḥ, ur i/yeqnuneḥ, ad myiqqes.
i/yeqnuneḥ, i/yetteqnunuḥ.
mγn. i/yeqnunḥen. . SDD+SM. * qqin [uqqin] : u/wuqqin.
aqnuneḥ. SM+RBB. || ẒR. Qqen. MD. aγerbal
uqqin
*qqiṭ
*qqiṭ [ ṯuqqiḏt/ṭ] : tuqqidt.
tuqqidt.
Qq SM+NT. || ẒR. qqed. SG. tuqqdiwin.

* qqna [ṯuqqna,
[ṯuqqna, tuqqna ] :
qqar [ṯiqqaṛ]
[ṯiqqaṛ] : tiqqar. SM+NT+SG. || tuqqna. SM+NT. || ẒR. Qqen.
ssenf n wurar n warrac, yettili-d s qqu [eqqu] : qqu. MG+GWT. || eg
tiyita s yiḍarren. MD. Zikk arrac assaγ n tuzzuft d wayeḍ. MD. iqqa
tturaren tiqemsca, tiqqar... tameṭṭut turew-d. MẒR. i/yeqqa,
*qqda [tuqqḏa]
[tuqqḏa] : tuqqda. SM+NT. || ur i/yeqqi, ad i/yeqqu, itteqqu.
MΓN. yeqqan. SDD+SM. uqqu,
ẒR. qqed. MD. Ad ak-yeqqed Rebbi
tuqqda n ufexxar. aqqaw. SDD+MG. ttwaqqu,
myeqqu. MGD. egg.

204
qqufi [qqufi]: qqufi. MG+GWT. || Taqrurt/tiqrurin. SG. Iqruren.
ruḥ seg uxxam n yisli akken ad MGD. lṭufan.
d-tawiḍ tislit seg uxxamn yisli.
MD. wweḍen-d, ad awin tislit, Qs
atnan qqufin-d. . MẒR. iqqufi, ur
i/yeqqufi, ad i/yeqqufi,
i/yettqufi. SDD+SM. aquffi, qsed [qseḏ]
[qseḏ] : qsed. MG+GWT. || 1-
taquffet, aqeffef. SDD+MG. mquffi. nwu, err d lbal-ik. MD. d ayen i d-
yeqsed s umeslay-is. || 2- rzu, ruḥ
γer ḥedd. MD. ad t-qesdeγ γer
uxxam, din kan ara t-afeγ. MẒR.
Qr
i/yeqed, ur i/yeqsid, ad i/yeqsed,
iqessed. MΓN. iqesden. SDD+SM.
aqsad, leqsed. SDD+MG. ttwaqsed,
qreḍ
qreḍ [ qreḍ/ṭ] : qreḍ. MG+GWT. ||
myiqsed.
bḍu. MD. yexdem laksida, yeqreḍ
ufus-is. MẒR. i/yeqreḍ, ur qsef [qsef] : qsef. MG+GWT. || bḍu
i/yeqriḍ, ad i/yeqreḍ, iqerreḍ. kra, erreẓ-it, ad yuγal d ifettiten.
MΓN. iqerḍen. SDD+SM. aqraḍ, MD. iqsef asγar γef sin. MẒR.
lqarṭa, uqriḍ. SDD+MG. ttwaqreḍ, iqsef, ur yeqsif ad yeqsef. iqessef.
myiqreḍ, nneqraḍ. MΓN. iqesfen. SDD+SM. aqsaf,
aqessaf. SDD+MG. ttwaqsef.
qreq [qṛeq]
[qṛeq] : qreq. MG+GWT. ||
ebrek, ur ttnekkar ara a tayaẓiḍt qsiḥ
qsiḥ [iqsiḥ] : iqsiḥ. MG+ TTΓR . || 1-
γef tmellalin-im, deg tεeccet-im, ur seɛɛu ara lḥenna deg wul-ik.
akken ad tent-id-tessefrurxeḍ . md. werğin yettsamaḥ, qessiḥ
MD. yugi ad iḥerrek, yeqreq am wul-is. || 2- bin-d ugar. md. MẒR.
tyaẓiḍt. MẒR. i/yeqreq, ur yeqriq, qessiḥ, ur iqessiḥ, ad yiqsiḥ,
ad yeqreq, iqerreq. MΓN. qerqen. i/yettiqsiḥ. MΓN. iqessḥen.
SDD+SM. aqraq. SDD+SM. aqsaḥ, teqseḥ, leqseḥ.
SDD+MG. seqseḥ, ttwaqseḥ,
qrib [iqrib] : iqrib. MG+GWT. || aẓ-
myiqseḥ.
d, teddu-d γer da. MD. Iqreb-d
lɛid, drus i yas-d-yeggran ad d-
yaweḍ. MẒR. Iqreb, ur yeqrib, ad
yeqreb, iqerreb. MΓN. Iqerben. Qu
SDD+SM. Aqrab, lqeSM+ML+ RB
SDD+MG. Seqreb, ttwaqreb,
myireb, semyiqreb. qubbet [taqubbet] : ta/tqebbet.
SM+NT. || – n lğameɛ.
lğameɛ.
qriḥ
qriḥ [iqriḥ] : iqri
iqriḥ.
ḥ. MG+TTΓR . ||
aɛer ay učči γer win ara k-yeččen. qubeɛ
qubeɛ [aquḇeɛ] : a/uqubeɛ.
MD. yewwi-d ifelfel qerriḥ. MẒR. SM+ML. || ssenf n yigḍaḍ (ifrax), ila
qerriḥ, ur qerriḥ, ad yiqriḥ, cwiṭ n rric ibedd deg uqerruy-is.
i/yettiqriḥ. SDD+SM. aqraḥ, leqriḥ, MD. yuddi akken ad d-yeṭṭef
teqreḥ. SDD+MG. ttwaqreḥ, ağeḥmum, yeṭṭef-d aqubeε. NT.
myiqreḥ. taqubeɛt/tiqubɛin. SG. iqubɛen,
iqubaɛ.
qruct [taqruct] : ta/teqruct.
SM+NT. || ... MD. yewwet-it γer *quffet [ṯaquffeţ,
[ṯaquffeţ, ṯaquffet] :
teqrict n wul-is. SG. tiqricin. ta/tquffet. SM+NT. || ẒR. aqeffu,
aḍellaɛ . sg. tiquftin.
qrur [aqṛur]
[aqṛur] : a/uqrur. SM+ML. ||
agrud ameyan. MD. Aqrur tettlen- qummec [qummec]
[qummec] : qummec.
t send ad t-segnen. NT. MG+GWT. || qim γef tgecrar-ik, war
ma tennuleḍ lqaɛa neγ kra s
205
udfar-ik (timeccacin-ik). MD. ma MD.yexdem aqwir n lbaṭaṭa. NT.
ulac ayen γef ara teqqimed, Tqwirt/tiqwirin. SG. Iqwiren.
qummec. || xra. MD. iruḥ ad
qwu [qwu] : qwu. MG+GWT. || 1.
iqummec, teqreḥ-it tɛebbuḍt-is.
sɛu tazmert, eğhed. MD. Ur
MẒR. i/yeqqummec, ur
yezmir ad t-yewwet yiwen, acku
i/yeqqummec, ad i/yeqqummec,
yeqwa. || 2- steɛref s wayen
i/yettqummuc. SDD+SM.
yexdem yiwen. MD. qwiγ-ak amek
aqummec, aqummic, taqummict.
i teddukuleḍ yid-s, yuɛer i
SDD+MG. sqummec.
lefhama. MẒR. i/yeqwa, ur
qunniḍ
qunniḍ [aqunniḍ/ṭ]: a/uqunniḍ. i/yeqwi, ad yeqwu, iqewwu MΓN.
SM+ML. || adfar n umdan. MD. Yeqwan. SDD+SM. aqway, qewwu,
yeqres userwal-is iban-d lqewwa. SDD+MG. seqwu,
uqunniḍ-is. NT. ttwaqwu, myiqwu.
taqunniḍt/tiqunniḍin. SG.
qziḥ [aqwziḥ,
qziḥ ziḥ, aqziḥ] : a/uqziḥ.
iqunniḍen. MGD. Ameccac,
SM+ML. || ẒR. aqjun.. NT.
axuẓẓiḍ, txna.
taqziḥt/tiqziḥin. SG. iqziḥen,
* quqeɛ
quqeɛ [quqeɛ] : quqeε.
quqeε. Berra i iqzaḥ.
tseddast. || ẒR. squqeɛ
qẓiẓ [aqẓiẓ] :a/uqẓiẓ. SM+ML. ||
quqɛu
quqɛu [ququɛu] : ququɛu. SM+ML || amdan ur nesɛi ara lqedd, d
tameslayt n warrac. ẒR. ayaẓiḍ. arṭayan (akurdac). MD. annect-is
annect n uqẓiẓ, maca yezmer i
quran [aquran] : a/uquran.
a/uquran. SM+
kullec. NT. taqẓiẓt/tiqẓizẓin. SG.
ML+ SM+ML+ RB || Ayen i d-
iqẓiẓen.
yewwan s ttmam, yettwakkes-d
seg yemma-s, iɛedda fell-as yiṭṭij;
ulac deg-s rruḥ. NZ. yerγa uzegaw
s uquran. SG. iquranen. MGL.
asegzaw, areṭban.
quss [quss ] : quss. MG+GWT. || ddu
di nneqna, ɛaned, ur ttsamaḥ
ara. MD. ur t-ttqasas ara, meskin.
ur yessin ara . MẒR. iquss, ur
iquss. ad iquss, i/yettqasas. MΓN.
iqussen. SDD+SM. aqases. SDD+MG.
mqasas. MGD. sameḥ.
quzzib [aquzziḇ]
[aquzziḇ] : a/uquzzib.
SM+ML. || ayen i idewwren
(imdewwer) yesɛa taqacuct. MD.
iruḥ γer ugudi yesres aquzzib n
yiẓẓan. NT. taquzzibt/tiquzzibin.
SG. iquzziben.

Qw, qz, qẓ
qẓ

qwir [aqwiṛ]
[aqwiṛ] : a/uqwir. SM+ML. ||
akal anda tteẓẓun ttjer; lesnaf n
lexedra (lebsel, taga, cclaḍa...),

206
rakna [ṯaṛakna]
[ṯaṛakna] : ta/trakna.

R SM+NT
uxxam
|| 1. yiwet n teγmert deg
ur as-ileḥḥeq ara
usemmiḍ, tedduri-d fell-as. MD.
Iṭṭef tarakna, ittraju deg tin n
Rebbi, ur yeẓri aγrum i t-id-
yettḥerriren d wid yettbekkiren i
r [rar] : r/R. Asekkil wis 20 deg
usemmiḍ d yideflawen. SG.
ugemmay n tmaziγt
Tireknin. MGD. Tarkent. || 2. ayen
r [ir]
[ir] : RB. «D ayen ur nelhi ara». ara yessu neγ yadel yiwen,
yettwaxdem s taduḍt tazurant, ur
r [ur] : ur.
ur TJR+ FRS || Aferdis
t-ikeccem ara usemmiḍ yerna ur
amezwaru n tzelγa n tibawt ;
d-yewwi ara s lexber s wid
yettili ama deg tefirt n yisem. MD.
isemḍen. NZ. win yeṭṭsen deg
Ur d amγar, ur d ilemẓi. || Ama
trakna yeqqar tarakna teḥma. SG.
deg tefyirt n umyag. MD. Mazal ur
Tirakniwin.
d-terri ara tmurt timmunent-is.
rakul [arakul/arukal] : a/urakul.
ra [ara] : TJR. ZLΓ+BWT || aferdis
SM+ML || ṭṭabeɛ ikeblen deg
aneggaru n tzelγa n tibawt ;
uceṭṭiḍ n lxiḍ neγ n leḥrir,
tettili dima deffir umyag. MD. Ur
ttdawayen medden yes-s kra n
aγ-d-ǧǧin ara yimezwura-nneγ
lehlak i d-yessegray usemmiḍ deg
ansay n tira i tmaziγt.
tegrest, s umata yettaγ iqejjaren.
ra [ara] : TJR. ZLΓ+ RMR || awal Ad t-sseḥmun γer tmes alamma
izeggiren i umyag yeftin γer yeḥma, ad t-sersen γef umkan
wurmir. MD. Azekka ara n-aseγ, yuḍnen akken ad yeqqed. MD.
mačči ass-a. Tegrest n useggas-a teqseḥ,
ra [ṯara] tessegra-yi-d tesmeḍ, ilaq ad tt-
[ṯara] : tara. SM+NT || Ayen i
izemren ad d-yarew, qqaren-t s qqdeγ s urakul. SG. Irakulen
lixsas i useklu i d-yettaǧǧan (irukal). NT. Tarakult tiraklulin).
MGD. Tuqqad.
tiẓurin imi ur tbedd ara, d albas
kan i tlebbes. MD. Ẓẓiγ tara n rami [ṛami]
[ṛami] : rami. MG+GWT || qsed
tẓurin. MGD. Taẓayart. kra akken ad tessiγeḍ, ad t-
* ra [ṯira] tawḍeḍ, d tamsalt n yiwen n
[ṯira] : tira. SM+NT || ẒR. aru.
umdan mi ara yebγu ad d-iseyyeḍ
ra [ṯura]
[ṯura] : tura. TJR. MRN+KD || neγ d tamsalt n nnif gar twaculin,
Lawan anda i d-ttmeslayeγ tudrin neγ tiqbilin n Leqbayel mi
yiwen. MD. Tura i ẓriγ aqcic iγef ara mxaṭaren. MẒR. Iruma, ur
tettnadiḍ izgelli. MGD. Imir-a ; iruma, ad irami, i/yettrami. MΓN.
taswiɛt-a ; lawan-a. Iruman. MD. Zik, win ara yawin
ragt [ṯuragṯ]
[ṯuragṯ] : turagt. SM+NT || imensi n yiqeffafen d amecruḍ,
iseggasen ara yesɛeddi uqcic neγ yezmer ad irami ayen i as-d-
taqcict ara d-yawin l’BAC, ad γren sersen. SDD+SM.. Arami, rrami.
SDD+MG. Ttwarami, mrami.
deg tesdawit tlata neγ rebɛa n
yiseggasen, deg taggara ad d- ramul [aramul] : a/uramul. SM+ML
awin yiwen n lkaγeḍ ara asen- || ssenf n lmal azuran, yettrebbi-t
yeldin tiwwura i uxeddim. MD. umdan, ittett aksum-is yerna
Mmi-s n gma yesɛa turagt deg yessexdam ajlid-is d ahiḍur, d
Yidles d Tutlayt n Tmaziγt, awtem n tfunast. SG. Iramulen.
saramaγ ad yaf axeddim aseggas- MGD. Azger aweεan.
a.

207
ran [uran] : u/wuran. SM+ML || leqraya neγ d taymat, dakkalen
ayen yellan d lqit i tḥaǧa dima lwaḥi, tikwal kan i
tamecṭuḥt, d ayen i zemren ad ttenfaraqen. MD. Urbaɛ-nni n
awin sin yifassen mi ara ddaklen, tmaziγt am yiḍuḍan n ufus,
ad qbubbin. MD. Drus kan i yellan yiwen ur yettakk afus γef gma-s.
uzemmur aseggas-a yerna
rbeɛ
rbeɛ [arḇeɛ] : arbeɛ. S M+M+RB ||
tawacult d tameqqrant, ad t-
win yesɛan sin n yiseggasen,
yefreq yiwen d uranen yerna
qqaren-t s umata i lmal ama d
wissen ma ad d-yekfu; tif xir ad t-
arqaq ama d azuran. D arbeɛ
yelqeḍ yiwen kan; wiyaḍ aseggas-
axaṭer yerẓa rebɛa n teγmas. MD.
iḍen deg lehna. SG. Uranen. NT.
Ikerri-ya d arbeɛ, aksum-is yefsel
Turanin.
yerna deg lqedd abḥal d azger.
rar [urar] : u/wurar. MG+GWT || NT. Tarbeεt.
nnecraḥ d yiwen n umdan, ma
rbeɛṭac
rbeɛṭac [rḇeɛṭac] : rbeɛṭac.
drus, s kra lḥaǧa ibanen neγ s kra
SM+MḍN || 14 : mraw-ukuẓ : ||
n tektiwin akken ad tekksem γef
amḍan yellan gar tleṭṭac (13) d
wulawen-nwen, ad testeɛfum. MD.
xmesṭac (15). MD. Caren
Ass-a ad nurar s temseɛraq, win
yimezwura γef lqern rbeɛṭac.
iγelben gma-s, ad ixelles lqahwa.
MẒR. Yurar, ur yurar, ad yurar, rbib [arḇiḇ]
[arḇiḇ] : a/urbib.
a/urbib. SM+ML || 1.
i/yetturar. MΓN. yuraren. SDD+SM.. aqcic ara d-taf tmeṭṭut deg
Urar, turart (tirart), amyurar, uxxam n urgaz-is imi yesɛa-t-id
anrar (annar). SDD+MG. Surar, yakan d tmeṭṭut tamezwarut
myurar. uqbel ad yeɛɛawed zzwaǧ. SG.
Irbiben. MD. Jjiḥ n yirgazen am
rar [urar] : u/wurar. SM+ML ||
lxedma γef yirbiben. || 2. awal-a
ayen i d-yettilin gar tejmaɛt n
yesɛa daγen anamek deg
yimdanen d imeqqranen neγ d
tjerrumt, d isem ara d-yernun γer
imecṭaḥ ( ugar n sin) mi ara bγun
wayeḍ, yettili deg waddad ilelli.
ad kksen kra γef wul-nsen, ad
MD. Aqcic acebḥan; acebḥan
acebḥan yesɛa
nnecraḥen, tikwal yettili-d deg-s
tawuri n urbib.
win irebḥen d wayeḍ ara ixesren.
MD. Kra n wurar yellan tessneḍ-t, rbibt [ṯarḇiḇṯ]
[ṯarḇiḇṯ] : ta/terbibt.
ta/terbibt SM+ML
eml-aγ-d acu ara nurar ass-a. SG. || taqcict ara d-taf tmeṭṭut deg
Uraren. MGD. Llɛeb. uxxam n urgaz-is, imi yesɛa-tt-id
yakan d tmeṭṭut tamezwarut
*rart [ṯ
[ṯurarṯ
urarṯ] : turart. SM+NT || ẒR.
uqbel ad yeɛɛawed zzwaǧ. MD.
Urar.
Yerna-d urgaz-nni yiwet n
[ṛayi] : rayi. MG+GWT || efk-d
rayi [ṛayi] tmeṭṭut, texdem aṭas n lḥif γef
tamuγli-inek neγ rray-ik γef kra terbibt-is. SG. Tirbibin.
n temsalt, uγal d bab n rray imi rbu [rḇu]
[rḇu] : rbu. MG+GWT || 1. eǧǧ-d
tferruḍ-tt s lḥeq yal mi ara dderya d wayen ara as-texdem
temsawaḍ. MD. Tamsalt am ta d tyemmat-is deg yiseggasen
tin iweɛren, ur ẓriγ anwa ara imezwura, seg wučči-s, asired-is,
yesɛun tabγest ad irayi. MẒR. asgan-is alma d tameslayt-is. MD.
Irayi, ua irayi, ad irayi, i/yettrayi. Acḥal i d-terba deg warraw-is
MΓN. Irayan. SDD+SM.. Arayi, yerna ur as-texsir ara ṭṭbiɛa, tura
amrayi, rray. SDD+MG. Ttwarayi, mazal tesserbay wid n tarwa-s.
srayi, mrayi. MGD. Ḥkem, nhu. || 2. eǧǧ iman-ik deg lewsex imi
rbaɛ
rbaɛ [arḇaɛ] : a/urbaɛ. SM+ML || tfecleḍ, ur tezmireḍ ara ama i
wid yezdi kra n wassaγ, d yiman-ik ama i wayen ara ak-d-
twacult, d tanudda, d aswir n yezzin; d axxam-ik, d dderya-k

208
neγ d imawlan-ik, ur tecliɛeḍ ula ma yella ad tenqes cedda lukan
deg yiwen. MD. Ur ẓriγ ara acu i k- ad recmeγ. || 2.ḍlu kra i lḥiṭ, yes-s
yrban akka, win ara k-yeẓren ad ad γummen tmexwaj yellan deg-
as-yini γlin-d fell-ak igenwan. s, ur d-ttbanent ara, ad yecbeḥ
MẒR. I/yerba, ur i/yerbi, ad yerna ur as-keččmen ara waman.
i/yerbu, irebbu. MΓN. I/yerban. MD. Zik, imdanen izedγen deg
SDD+SM.. Arbaw ( arbay), turbit, yiɛcucen reccmen-ten γer
rrbu, rrba. SDD+MG. Serbu, wudem n berra s yideqqi d tuga
ttwarbu, ttwaserbu, mserbu. akken ur d-ikeččem ara usemmiḍ.
|| 3. Ayen ara yexdem umdan deg
rbuyt [ta
[taṛbuyt]
ṛbuyt] : ta/terbuyt.
yiwen n wurar yettwalɛaben s
SM+NT || Lḥila ideg ttetten
lkarṭa akken ad yeγleb axsim-is, d
medden lqut, tettwaxdem s
tigawt-nni n urcam ara as-d-
ufexxar neγ s usγar, meqqer ugar
yernun aqqayen. MD. Acḥal n
n tmejlubt, mačči yiwen ara
tikkal i ak-yercem, ur tezmireḍ
yeččen deg-s; zik d tilawin i tt-
ara t-id-tqadɛeḍ, γas ḥbes tura
ixeddmen deg uxxam. MD.
axir ma yettwakkes fell-ak sser.
xedmen deg tesdawit aderyis, ula
MẒR. I/yercem, ur i/yercim, ad
d iselmaden win yesɛan tarbuyt,
i/yercem, i/yettercam (ireccem).
yewwi-tt-id, deg-sent ay ččan
MΓN. Irecmen. SDD+SM.. Arcam,
merra. NZ. Win yeččan yečča, win
areccam. SDD+MG. Ttwarcem,
ur nečči tarbuyt tekkes. SG.
sercem, ttwasercem, myercem.
tirbuyin. MGD. Lemterd, tabeqsit (
tibeqsiyin/tibeqsay). [ṯarḏa] : tarda. SM+NT || ẒR.
*rda [ṯarḏa]
Irid.
[ṛceḏ] : rced. MG+GWT || εreḍ
rced [ṛceḏ]
amek ara as-tessekneḍ i yiwen rdast |ṯardasṯ] ta/terdast. SM+NT
|ṯardasṯ] : ta/terdast.
yeccḍen abrid yessufuγun γer || tayunt n lqis neγ n lektil ; tehri
tafat, ayen ara t-id-yerren γer yellan seg tleṭṭaḍt ar adebbuz.
ubrid n sswab, ayen ara as-d- MD. S wacu i ak-yehwa qis-it, s
yeldin allen-is, ur yettuγal γer tardast neγ s yiγil. SG. Turdas
tuccḍa-ines n tazwara. MD. Ma (tardasin).
yerceḍ-ik-id Rebbi, wamma nekk
rdem [ṛḏem]
[ṛḏem] : rdem.
rdem MG+GWT || 1.
ur sawḍeγ ara, xedmeγ ayen
err akal γef kra n tγawsa akken
yellan deg tezmert-iw.
ur tt-twaliḍ , ur d-tettban ara. MD.
rcel [rcel] : rcel. MG+GWT || zweğ ; Rdem nnjasa yellan din deg
qqu neγ egg. DEg unebdu iɛeddan ubrid, lukan ad d-iɛeddi ḥedd
i recleγ, iyi-d-yenna yiwen n syin ad ten-yeɛfes. MGD. Γumm,
Ucawi. MẒR. I/yercel, ur i/yercil, adel, sṭer. || 2. xdem aman i
ad i/yercel, ireccel (ittercal). MΓN. seksu akken ad yerṭeb, ad yuγal d
Ireclen. SDD+SM.. Arcal, amercal, aleqqaq, ur yettḥerciw ara. MD.
rrcil. SDD+MG. Sercel, ttwarcel, Ad as-yeɛfu Rebbi i tin ixedmen
ttwasercel, myercal. seksu-ya, yerdem akenn iqum,
abḥal d leḥrir. MGD. Rucc, buxx.
rcem [ṛcem]
[ṛcem] : rcem. MG+GWT || 1.
MẒR. I/yerdem, ur i/yerdim, ad
Ssenf n udawi, sufuγen yes-s
i/yerdem, ireddem. MΓN.
karruf neγ tijjert (tiɛuqert),
Iredmen. SDD+SM.. Ardam,
yettili-d s useḥmu n temgert γer
amerdam, tardemt. SDD+MG.
tmess anda win i t-itteksen
Ttwardem, serdem, ttwaserdem,
waṭṭan-a yettabaɛ tafekka n
myerdam.
umuḍin merra s temgert-nni
mebla ma yesreγ-it. MD. Yegguma rdem [ṛḏem]
[ṛḏem] :
ad iyi-yeffeγ karruf, ur ẓriγ ara

209
rden [irḏen]
[irḏen] : i/yirden. SM+ML+SG I/yerda, ur i/yerdi, ad i/yerdu,
|| ssenf n yimγi i itteẓẓu umdan, ireddu. MΓN. i/yerdan. SDD +SM.
yettwaxdem am uẓekkun d acu Rrda, arday, amerday. SDD+MG.
kan aneggaru-ya yettağğa-d Ttwardu, serdu, ttwaserdu,
tiyedrin ara yuγalen d lḥebb, myerdi.
yes-sent i d-xeddmen yimdanen
rḍ [erḍ] : erḍ. MG+GWT || bru-d i
awren mi ara tent-ɛezḍen γef
wurḍan : sufeγ-d aḍu ifuḥen seg
tefrent. MD. Tamurt-a tuγal d
wanda i d-txerraḍ. MD. Aṭas i
lbur, ula d irden tettawi-t-id seg
teččiḍ n yibawen, iḍ-a ad tenseḍ
tmura-nniḍen; akal-is d win n
tettruḍeḍ alamma yesbeḥ. MẒR.
tfellaḥt, arraw-is yenγa-ten ccer.
I/yerḍa, ur i/yerḍi, ad i/yerḍu,
SF. Ired.
i/yettruḍu. MΓN. I/yerḍan.
rdex [ṛdex]
[ṛdex] : rdex. MG+GWT || akal SDD+SM. awriḍ (uriḍ), tawriḍt
neγ amkan ara yadren ddaw (turiḍt), urḍan.
wayen ara as-d-yezzin, ad tafeḍ
* rḍan
rḍan [urḍ/ṭan] : u/wurḍan.
yettnejmaɛ deg-s ama d aman
SM+ML || ẒR. Erḍ.
ama d lusex. MD. Ur ẓriγ anwa i
tt-yessan lqaɛa-ya, yiwet n tama rḍeb [rḍeḇ] :
terdex, ad awḍen waman γer din rḍel [ṛḍrel] : rḍel. MG+GWT || efk i
ad ḥebsen. MGD. Ḥder. || 2. qbel yiwen neγ i yiwet ayen teḥwaj,
ayen ara d-yini yiwen γas mačči d ama d idrimen, ama d kra n
rray-ik imi yugar-ik ama deg tγawsa deg teswiɛt n cedda, ad
leɛmer ( d tamsalt n leqder) ama ak-t-id-rren mi ara sekfun iman-
deg tezmert ( d tamsalt n wuzzal) nsen, amek i temsefhamen deg
neγ deg tmussni ( d tamsalt n tazwara. MD. Tettqarab-d tmeγra
lḥeq). MD. Ur ẓriγ ara argaz am n yelli yerna ur tt-slezmeγ ara, ur
kečč, ama tesxesreḍ ama twenɛeḍ ẓriγ ma tzemreḍ ay d-treḍleḍ kra
ur tredxeḍ, aqerruy-ik yeqqur. n yidrimen, ad ak-ten-id-rreγ
MGD. Qbel, anez, knu. MẒR. deffir tmeγra, deg lehna d liser.
I/yerdex, ur i/yerdix, ad MẒR. I/yerḍel, ur i/yerḍil, ad
i/yerdex, ireddex. MΓN. iredxen. i/yerḍel, ireṭṭel. MΓN. Ireḍlen.
SDD+SM.. Ardax, tardext, amerdax.
SDD+SM.. Areṭṭal, amerḍil, tarḍelt,
SDD+MG. Ttwardex, serdex, aserṭel. SDD+ MG. Serḍel, ttwarḍel,
ttwaserdex, myerdax. ttwaserṭel, myerḍal.
rdid [rḏiḏ]
[rḏiḏ] : rdid. || Ayen ara d- rḍex [rḍex] : rḍex. MG+GWT || qbel
yessegri lmal, ama d arqaq ama d ayen ara d-yessuter yiwen deg-k
azuran, deg tuga ara yečč, ur neγ d tikti γef i d-yettmeslay imi
yettuγal ara γur-s, tterran-t ur yelli ara d lebγi-k, ulac γur-k
medden i wusu mi ara yebzeg lxetyar; d tamara, yessefk fell-ak
waddaynin. MD. Tuga i d-nuγ ad t-tqebleḍ. MD. Nerḍx i wayen
tikelt-a ur tt-ittett ara lmal mliḥ, ur nebγi imi d-neggra deg lǧil ur
aṭas i yettuγalen d rdid. MGD. nemɛin, deg-s γaben yimcac,
Rrdad. zrargen yiγerdayen. MẒR.
rdu [ṛdu]
[ṛdu] : rdu. MG+GWT || qbel I/yerḍex, ur i/yerḍix, ad
ayen ara d-yessuter yiwen deg-k i/yerḍex, ireddex. MΓN. Iredxen.
neγ d tikti γef i d-yettmeslay. D SDD+SM.. Arḍax, amerḍax, urḍix,
ayen yellan s lebγi-k mači d tarḍext. SDD +MG. Ttwarḍex,
aḥettem. MD. Ur ufiγ amek ara as- serḍex, ttwaserḍex, myerḍax.
xedmeγ i teqcict-nni, nettat rebbanit [tarebbanit] :
tetteddu d yiwen, baba-s ur ẓriγ ta/trebbanit. SM+NT || ayen i d-
ma ad yerdu neγ ala. MẒR.
210
yusan sγur Bab n yigenwan, ur rebɛin d aterras, ala seg yiwen i
yeqdim ara fell-as umdan, akken d-tekka nneɛrak
tebγu tili ad tt-yeqbel, mačči d
rect [ṯirecṯ]
[ṯirecṯ] : tirect. SM + NT ||
ayen i wumi yezmer ad iger afus-
adamus n lḥebb (nneɛma, uftiyen
is. MD. Yuḍen acḥal d aseggas, kul
....) ; ayen i d-ttḥellin medden d
ṭṭbib yeẓra-t almi yeḥla iman-is,
nneɛma (neγ d lγella-nniḍen :
d tarebbanit. SG. Tirebbaniyin.
ibawen, tajilbant, ...) mi ara
rebbi [irebbi] : i/yirebbi. SM+ML || srewten fukken. MD. Yal tirect
1. ayen yellan seg yiḍarren tesɛa akerfa. SG. tirac. MGD.
alamma d idmaren n yiwen mi ticleqt.
ara yeqqim. MD. Deg wansayen-
* red [ireḏ]
[ireḏ] : i/yired. SM+ML|| ẒR.
nneγ, mi ara d-tekcem teslit, ad
Irden.
as-sersen aqcic deg yirebbi-s, ad
as-sfilten yes-s dderya. SG. redli [areḏli]
[areḏli] : a/uredli. SM+ML ||
Irebban, irebbiyen. || 2. Ayen ara ẒR. Awerdali
d-yeǧǧ yiwen d leɛmara, d regreg [regreg] : regreg. MG+GWT
tadfert, ad awin isem-is mi ara || azzlem ay aman, fkem-d ssut.
yemmet. MD. Asmi yezmer, MD. Nesεa tibḥirt, deg-s lεinser n
yeččur-d irebbi-s, axxam yeɛmer, waman yettregrig. MẒR.
tura mi yeγli ur yufi d wid ara I/yerregreg, ur i/yerregreg, ad
yehḍer, yal wa d yiman-is. i/yerregreg, i/yettregrig. MΓN.
[ṛebbi] : Rebbi. SM+ ML ||
Rebbi [ṛebbi] I/yerregregren. SDD+SM. Aregreg,
axellaq ; ilu ; bab n yigenwan. MD. taregragt. SDD+MG. Sregreg,
Isem n Rebbi deg tneslemt d Llah. ttwaregreg.
rebbi [ṛebbi]
[ṛebbi] : rebbi. MG+GWT || reḥḥalit
reḥḥalit [ṯaṛeḥḥaliṯ] :
sken i yiwen amek ara yelḥu d ta/treḥḥalit.
a/treḥḥalit. SM+NT || 1. allal n
wayen ara yexdem deg tudert-is tfellaḥt yemmugen, am uglezim,
segmi ara yili d ameẓẓyan, d ayen s wuzzal ; deg tama, tesεa timceṭ,
ara as-yeldin tiwwura, ad as-imel deg tayeḍ tesεa iles. Mexdumet i
abrid γer sdat, ad as-yili d unqac n tebḥirt. MD. Ira ad yeg
taɛekkazt. MD. Win i d-irebban iḍerfan, yewwi yid-s tareḥḥalit.
dderya-s, yessufeγ-iten γer tafat, SG. Tireḥḥaliyin.
yexdem lǧennet-ines deg ddunit. reḥwi
reḥwi [aṛeḥwi] : a/ureḥwi. SM+ML
MẒR. Irebba, ur irebba, ad irebbi, || win i ixeddmen deg tsirt n
i/yettrebbi. MΓN. Irebban. SDD +SM. waman, yeẓẓad lḥebb (irden,
Imrebbi, arebbi, tterbeyya. SDD + timẓin, ...). MD. Teččureḍ d
MG. ttwarebbi, mrebbi.
aγebbar zun d areḥwi. SG.
*rebbu [rebbu] : rebbu. MG+GWT || ireḥwiyen.
ẒR. rbu. rejdal [arejdal] : a/urejdal. SM+ML
rebɛa
rebɛa [reḇɛa] : rebɛa. ukuẓ.. || d || win ur ittedun ara akken i
uṭṭun n usiḍen yellan gar tlata iwata, yesseεwaj tikli-s. MD.
(kraḍ) d xemsa (xemmus). MD. Suεfeγ arejdal, s tmara ay
ƐRQ. Rebɛa n watmaten, nanna newweḍ, ur yezmir ara akk ad
tjeddeb gar-asen. yeddu. NT. Tarejdalt (tirejdalin).
SG. Irejdalen. MGD. Aεuḍar.
rebɛin
rebɛin [rebɛin] : rebɛin. ukuẓet. ||
uṭṭun n usiḍen yellan gar tesɛa u rekkec [rekkec, rekk°ec] : rekkec.
tlatin d waḥed u rebɛin, d asemlil MG+GWT || nall tafekka n yiwen,
n rebɛa n tmerwin . MD. Rebɛa u anda yebγu yili umkan-is, s
teγmas-ik, ad t-tqerḥeḍ, llan wid i
d-yesseγlayen deg wid ara
211
kerrcen idammen imi feqɛen imawen irqaqen, sebzayent-it s
aṭas. Aya yettwassen yes-s uṭufan zzit, tetten-t tadγa warrac
amecṭuḥ i d-yessemγayen imecṭaḥ neγ imγaren imi ur sɛin
tiγennusin, tetten-t. MD. Aṭufan-a ara tiγmas yerna yessiǧhid. MD.
ad d-yeffeγ d aweɛran, mi ara Arekti d ayen i ḥemleγ, ladγa ma
ikerrec, abḥal d awessar, yemγi aγrum-nni yeḥma, imir i d-
yakan deg-s lγecc. MẒR. ikerrec, yewwa, ur t-rewwuγ ara. MGD.
ur ikerrec, ad ikerrec, Tarekkuyt. || 2. Awen i yeḥlullin
i/yettkerric. MΓN. ikerrcen. SDD + send ad yettwimsel. MD. Tekkes-d
SM. akerrec, akerric (ikerricen), aγrum-is seg uḍajin uqbel ad
akurric. SDD + MG. ttwakerrec, yeww, mazal-it akken d arekti.
mkerrac. Aẓem neγ ɛrek iceṭṭiḍen SG. Irektiyen.
akken ad ten-ffγen waman. sdd +
relluc [arelluc] : a/urelluc. SM+ML
sm. tarkuct.
||1. taγawsa s wayes tturaren
rekkeɛ
rekkeɛ [ṛekkeɛ] : rekke
rekkeɛ.
ɛ. MG+GWT warrac imecṭaḥ, sedhayen-ten
|| kennu γer lqaɛa i wakken ad yes-s imeqqranen. MD. Aqcic-a
tessutreḍ leɛfu neγ ssmaḥ deg yetturebba-d s ttnefcic, arelluc
yiwen imi txedmeḍ lḥaǧa diri-tt. yeẓra yebγa ad t-yesɛu, yerna ur
MD. Yerkeɛ wakli i ugellid-is i iqebbel ara ad yurar ḥedd yes-s. ||
wakken ad yessuter leɛfu. MẒR. 2. Ayen ttɛelliqent tlawin, d
I/yerkeɛ, ur i/yerkkeɛ, ad timeẓẓyanin neγ d timeqqranin,
i/yerkeɛ, irekkeɛ. MΓN. Irekkɛen. ttcebbiḥent iman-nsent yes-s. MD.
SM+GWT. Arkaɛ. MGD. Kennu, Arelluc aberreqmuc, cellef-it kan
ttanez. ad yeddegdeg d ticrarafin
tirqaqanin ( Mɛemri, tabrat i
rekkeẓ
rekkeẓ [rekkeẓ] : rekkeẓ
rekkeẓ . MG+GWT
Muḥend Azwaw). SG. Irellucen.
|| Tekki γef kra n tγawsa neγ kra
NT. Tarelluct (tirellucin).
n tikti akken ad tesɛuḍ tazmert
ugar, ur tetteγlayeḍ ara, ad reγla [ṯire
[ṯireγla]
ṯireγla] : ti/treγla.
tsenndeḍ γur-s. MD. rekkez kan SM+NT+SG || ẒR. Iberčečča.
γef wayen i ak-d-nniγ deg ressi [ṛessi]
[ṛessi] : ressi. MG+GWT || sres
tazwara, ulac acu ara ak-yeḍrun, γef llsas iseḥḥan, ayen yersen
ur ttqelliq, γas ttkel. MẒR. fell-as ulac lxuf axaṭeryegra
Irekkeẓ, ur irekkeẓ, ad irekkeẓ, iẓuran. MD. Tressa tgelda n
i/yettrekkiẓ. MΓN. Irekkẓen. yirumaniyen iman-is deg tefriqt
SDD+SM.. arekkeẓ, urkiẓ, tarkeẓt, n Ugafa. MẒR. Iressa, ur iressa,
amerkaẓ, tirekkizt. SDD +MG. ad iressi, yettressi. SM+GWT.
Serkeẓ, ttwarkeẓ, ttwaserkeẓ, Aressi. MΓN. Iressan.
myerkaẓ, mserkaẓ. MGD. Kenned. ret [ṯareṯ]
[ṯareṯ] : taret. SM+NT || ẒR.
*rekkiṭ
*rekkiṭ [ṯiṛekkiṭ] : ti/trekkiṭ. Anres, lğebs.
SM+NT || lateer i d-yettağğa yiwen *reṭṭal
*reṭṭal [aṛeṭṭal] : a/ureṭṭal. || ẒR.
(ama d amdan, ama d γersiw) mi rḍel
ara yeεfes. MD. Sya i iεedda, attan
trekkiṭ-is. ẒR. rkeḍ. rew [arew] : arew. MG+GWT || eǧǧ-
d dderya, ad ten-id-tessufeγ
rekkizt [ti
[tiṛekkizt]
ṛekkizt] : ti/trekkizt. yemma-tsen seg uɛebbuḍ-is, ad
SM+NT || 1. ẒR. Rekkeẓ. || 2. asen-tefk tudert. tawtemt-a,
timekḥelt tameqqrant SG. tezmer ad tili d amdan neγ d
Tirekkizin. aγersiw. tikwal ayen ara d-teǧǧ
rekti [arek°
[arek°ṯi,
ṯi, arekṯi] : a/urekti. tyemmat mačči d lṭufan srid
SM+ML || 1. aγrum n uṭajin i d- meɛna d ayen yesɛan rruḥ, ad t-
sewwayent tlawin, seftutusen-t d id-yefk γer sdat, d tamellalt. MD.

212
Tameṭṭut-a abḥal d tawtult, yal i ten-iceγben. MẒR. I/yergel, ur
aseggas s uṭufan, temγur uqbel n i/yergil, ad i/yergel, ireggel. MΓN.
lawan. MẒR. Yurew, ur yuriw, ad Ireglen. SDD+SM.. Argal, amergal,
yarew, i/yettarew. MΓN. Yurwen. tisergelt, amergul. SDD+MG.
SDD +SM. Arraw, tarwa, tarrawt, Sergel, ttwargel, ttwasergel,
tamarrawt. SDD+ MG. Sarew, myergal.
ttwarew, ttwasarew, myurwen.
rgem [rgem] : rgem. MG+GWT ||
rez [arez] : arez. MG+GWT || cudd ; sexser-d tameslayt i yiwen ama d
qqen; ḥbes. MẒR. Yurez, ur iriz, asefqeɛ i k-yessefqeɛ neγ d kečč i
ad yarez, i/yettruz. MΓN. Yurzen. t-iγelḍen, ur ak-yexdim kra,
SDD+SM. Arzay, taruzi, asaraz, yeγli-d kan deg teswiɛt anda
amaruz. SDD+MG. Ttwarez, sarez. tfeqɛeḍ, ixelles-itent. MD. Ur ẓriγ i
MGL. Bru ; serreḥ. t-yuγen, irgem-aγ-d tasebḥit-a
merra, ulac i as-nexdem. MẒR.
reẓẓu [aṛeẓẓu] : a/ureẓẓu. SM+ML
reẓẓu
I/yergem, ur i/yergim, ad
|| tayerza tamezwarut i kerrzen
i/yergem, ireggem. MΓN. Iregmen.
uqbel ad d-tewt lehwa, ad as-
SDD+SM.. Argam, rregmat,
kecmen waman ad terṭeb.
anergam. SDD+MG. Ttwargem,
Xeddmen-t ladγa wid yesɛan akal
myergam.
deg uzaγar, d akal ameqqran. MD.
Areẓẓu d lweqt deg tkerrzem rğem [ṛ
[ṛğem] : rğem. MG+GWT || 1.
lbecna, yak ?! ewt yiwen neγ kra s yiẓra,
qqaren-t i yimdanen ladγa i
rfu [rfu] : rfu. MG+GWT || fqeɛ γef
warrac imecṭaḥ s turart neγ mi
lḥaǧa neγ γef ḥedd alma ur
ara nnaγen gar-asen, ad mwaten
tezmireḍ ara ad teṭṭfeḍ deg
s yiẓra. Sexdamen-t daγen i lmal
yiman-ik. MD. Terfa tyemmat γef
mi ara yebγu umdan ad t-
warraw-is. MẒR. I/yerfa, ur
yessendeh. || 2. nnaγ d yiwen s
i/yerfi, ad i/yerfu, ireffu. MΓN.
tmeslayt akken tebγu teqseḥ
I/yerfan. SDD+SM. reffu, urrif*.
mebla ma tewweḍ γer yiγil.
SDD+ MG. Serfu, myerfu.
MẒR. I/yerǧem, ur i/yrǧim, ad
i/yerǧem, ireǧǧem. SDD+SM..
Arǧam, amerǧam (ttreǧman).
Rg, rğ SDD+MG. Ttwarǧem, serǧem,
ttwaserǧem, myerǧam.
rgal [urgal] : u/wurgal. || ẒR.
rg [erg] : erg. MG+GWT || ffeγ. MẒR.
Ireg, ur yurig, ad i/yareg, Argul.
i/yettrug. MΓN. I/yergan. SDD+SM. rget [ṯirgeţ, ṯirget] : tirget. SM+NT
rget [ṯirgeţ,
Arag, asrag, tarugi. SDD+MG. Sreg, || ẒR. Tirgit.
mmesrag.
rgit [ṯirgiṯ]
[ṯirgiṯ] : tirgit. SM+NT || ayen i
rgaz [argaz] : a/urgaz. SM+ML || d-yetteggrayen mi ara yerγ
awtem n tmeṭṭut. MD. Argaz d usγar, dend ad yuγal d irrij. MD.
lsas, tameṭṭut d ajgu alemmas. SG. Times tensa, mazal ala tirgin. SG.
Irgazen. tirgin.
rgel [rgel] : rgel. MG+GWT || ezg-d rgul [argul]: a/wargul. SM+ML||
deg ubrid n yiwen neγ n kra tabexsist i d-yettsemḍin qbel
akken ur yettɛedday ara, ad as- lawan, qbel ad icix lexrif. MD.
tiliḍ d tamdelt neγ d irriz. MD. Mačči d tikelt neγ d snat ay ufiγ
Reglen-asen iberdan i yilmeẓyen argul. SG. Argulen.
n tmurt-a, yeɛreq-asen uzegzaw
d uquran, ur d-ufin tifrat i wayen
213
Ri rrac [arrac] : a/warrac.
a/warrac. SM+ML ||
imeẓyanen ; iṭiṭuḥen. MD. Kkret
ay arrac, tefrari tafat, yuli-d yiṭij !
GW. Yellan wanda i qqaren :
rid [riḏ]
[riḏ] : rid. MG+GWT || bγu ; kteb.
tarract (tarracin), arracen.
MD. AD IRID REBBI, Akka i irad
Uxellaq. MẒR. Irad, ur irad, ad *rrami [ṛṛami]
[ṛṛami] : rrami. SM+ML ||
irid, ?. MΓN. iraden. win yettramin. ẒR. Rami.
riḍa
riḍa [aṛiḍa] : ariḍa. TJR+ MRN+KUD || rras [arras] : a/warras. SM+ML+RB
ar tura ; ar assa. MD. Arida mazal- || abrurkan ; axemri. MD. Ay aqcic
it ur iruḥ ara. arras, ay izimer aksas/wi ibγan
tamaziγt, ad yissin tira-s (tizlit).
yiriran SM+SG ||
riran [iriran] : i/ yiriran.
NT. Tarrast (tarrasin). SG. Arrasen.
ayen i d-yettarra umdan, mi ara
yaḍen, neγ mi ara yečč ayen ur rrasul [ṛṛaṣul]
[ṛṛaṣul] : rrasul. SM+ML ||
as-nehwi ara. MD. Ayen i yečča, win i d-yuzen Rebbi, yefka-yas-d
yerra-t-id. Tabrat (izen). MD. D Muḥemmed i
d Rrasul aneggaru. SG. Rrusul.
Rk, Rn, Rq
rray [ṛṛay]
[ṛṛay] : rray. SM+ ML || 1.
awal. MD. Efk-d rray-ik ! || 2.
leɛqel, ixf. MD. Rwu rray-ik, a
rked [rkeḏ]
[rkeḏ] : rked. MG+GWT || Sers
rray-iw ! || 3. aḍebber, leḥkem.
iman-ik, qqaren-t s umata i uqcic
MD. Yeffeγ rray ifassen-nneγ. SG.
yettafgen, ur yeẓri ara acu ara
Rryuy.
yexdem, issn amek ara telḥuḍ, ur
ttneggiz. MD. Ad trekdeḍ neγ ad *rraw [arraw] : a/warraw.
ak-fkeγ tiγrit, zeɛma d inebgi, ur SM+ML+JML || dderya ; lwacul ;
nebγi ara ak-newt. MẒR. imeẓyanen ; wid i d-yeğğan
I/yerked, ur i/yerkid, ad imawlan. MD. D imawlan i
i/yerked, irekked. MΓN. Irekden. yettwessin arraw, qqaren-asen
SDD+SM. Arkad, rrkid. SDD+MG. amek ara mmeslayen, amek ara
Serked, ttwaserked, mserked. gen. ẒR. Arew.
*rrcil [rrcil] : rrcil. SM+ML || zzwağ
; assaγ n wuzzuf gar uwtem
Rq, Rs, Rr yakked tewtemt, s umata. MD.
Rrcil n lbaz d tsedda, axxam-nsen
d leɛmara. ẒR. rcel.
rqiq [irqiq] : irqiq. MG+TΓR || uγal d
rrda
rrda [rrḏa]
[rrḏa] : rrda. SM+NT || aceṭṭiḍ
arqaqan. MẒR. Rqiq, ur rqiq, ad
azegzaw swayes sburrun i
yirqiq, i/yettirqiq. MΓN. rqiqen.
yiẓekwan deg lemqamat. MD. Mi
MD. Rqiq lḥal-iw, yugi wul-iw,
tkecmeḍ γer din, sfeḍ udem-im s
yid-m ad qqimeγ (tizlit). SDD+SM..
rrda-nni.
Arqaq, terqeq, amurqiq, areqqaq.
SDD+MG. Serqiq, ttwaserqiq. MGD. *rrda [ṛṛḏa]
[ṛṛḏa] : rrda. SM+ NT || lebγi ;
Ḍɛef. MGL. Ufay, jji. aɛğab. MD. Akken yenna uγrim :
Tafellaḥt s rrwa, zzwağ s rrda. ẒR.
rquq [arquq] : a/warquq. SM+ML ||
rdu [ṛḏu].
allen timeqqranin neγ ticki i d-
ffγent i yimukan-nsent. MD. rreḥm
rreḥma
ḥma [rreḥma]
[rreḥma] : rreḥma. SM+NT
Lukan mačči d arquqen-nni i || ssmaḥ ; leɛfu ; lehna ; leḥmala.
yesɛa, melliḥ. NT. Tarquqt ( MD. Sutureγ deg Uxellaq ad d-
tarquqin). SG. Arquqen. yesres rreḥma deg wulawen.

214
rrij [irrij] : i/yirrij. SM+ML || tirgin.
MD. Werɛad tensi (texsi) tmes-
nni, mazal irrij ireqq. SG. Irrijen. Rt, Ru, Rx, Rw
MGD. Mirruj, lmirruj.

rrsas
rrsas [rrṣaṣ]
[rrṣaṣ] : rrsas. SM+ML || aldun
rtaw [ṯirṯaw]
[ṯirṯaw] : ti/tertaw. SM+NT ||
: ssenf n udγaγ (akal yeqquren),
aṭṭan yekkkaten allen n umdan
am wuzzal, nneḥḥas, ureγ, ... i d-
neγ n uγersiw, aṭṭan-a yettaǧǧa
qqazen medden seg tγaziwin
allen ttettrunt kan. Awal-a ur
(lminat) ; rrsas neγ aldun
yesɛi la amalay la asget. MD. Bu
yettwaxdam xersum deg taγult n
tirtaw n wallen yerwa aḥezzem,
sslaḥ ; xeddmen-yes udmawen
mu tirtaw n wallen terwa
(lewjuh). MD. – D acu i yettilin deg
aḥezzem.
udem (lewjeh) ? – Yettili lbarud d
rrsas. ru [aru] : aru. MG+GWT || kteb ;
jerred.
rruẓ rruẓ . SM+GRW || ssenf
rruẓ [ṛṛuẓ] : rruẓ
n nneɛma ; zerrɛen-tt, imeqqi-d ru [ru] : ru. MG+GWT || efk-d, seγli-
deg yimerjan deg yimukan anda d imeṭṭawen seg wallen-ik (im).
ttgellilen waman aṭas. MD. Aman MD. Ulac win ur nettru ara deg
n rruẓ sexdamen-ten medden d temṭelt n yilemẓi-nni,
ddwa, lɛali-ten i win iwumi yettwaɛdem am ujeǧǧig n tefsut.
tettazzal tɛebbut. MẒR. Iru, ur iru, ad iru, i/yettru.
MΓN. irun. SDD+MG. ttru, sru,
settru, msettrun.
Rγ rusrid [arusriḏ]
[arusriḏ] : a/urusrid.
SM+ML || isem i d-tessekcam
tenzeγt “i” γer umyag, yettili deg
rγ [erγ] : erγ. MG+gwt || ciḍ ; ḥmu ; waddad amaruz, nettaf-it-id s
zqel; eww s tmes ; ecc-it (itt), a usteqsi i waniwa/i menhu, neγ
times. MD. Times tesruγ ayen amqim yettuγalen deg umkan-is.
yellan. MẒR. I/yerγa, ur i/yerγi, Ur d-ikeččem ara srid γer umyag,
ad ireγ, i/yettruγ (yettruγu, asemmad arusrid yettili kan deg
ireqq). MΓN. I/yerγan. SDD+SM. tefyirt n umyag, ulac-it deg tin n
tirγi, urγu, timerγit*. SDD+MG. yisem. MD. Yewwi aγrum i
Serγ, ttwasreγ, mserγ. MGD. ciḍ. umeksa –umeksa- d asemmad
arusrid. SG. Irusriden. MGL. Usrid.
rγeb [ṛ
[ṛγeb] : rγeb. MG+GWT || bγu
kra, ad txedmeḍ ayen ilaqen rxay [arxay] : arxay. rxu [rxu] :
akken ad tawḍed γer-s, ur k- rxu. MG+ TΓR || ader-d ; γli-d ; ur
sefcalen ara irrizen ara d- ttaɛlay ara MD. Yerxa ẓẓerb-is, wi
tmagreḍ imi d ayen yeɛzizen fell- iεeddan yekcem γer tebḥirt.
ak, ur as-tettserriḥeḍ s ssihlan. MẒR. I/yerxa, ur i/yerxi, ad
MD. Ilaq ad teẓreḍ a mmi ddunit-a i/yerxu, irexxu. MΓN. rxayen.
d lakul, ad tissineḍ amek ara as- SDD+SM. rrxa, rexxu, arxayan.
tedduḍ, yezmer ayen i treγbeḍ, ur SDD+MG. Serxu.
t-tettawḍeḍ ara, mči d ayen ara
rxis [irxis] : irxis. rxu [rxu] : rxu.
k-yesfeclen. MẒR. I/yerγeb, ur
MG+ TΓR || ur ttaγlay ara ; γli-d a
i/yerγib, ad i/yerγeb, ireγγeb
summa, ay azal n kra n tγawsa.
(ireqqeb). MΓN. Ireγben. SDD +SM.
Aγet tiẓurin, rexsent !!! MẒR.
Arγab, aserγeb, lmerγub. SDD+MG.
I/yerxes, ur i/yerxis, ad i/yerxes,
Serγeb, ttwarγeb, ttwaserγeb,
irexxes. MΓN. irexsen. SDD+SM.
myerγab. MGD. Bγu, sirem.

215
Arxas, rrixsan, urxis. SDD+MG. || 2. err-d amadaγ (neγ tiẓgi) d
Sirxes. akal yelhan i tkerza d wuẓu. MD.
Imukan iwumi semman ireẓẓa, d
*rwa [ṯarwa]
[ṯarwa] : tarwa. SM+NT ||
tirẓi iten-id rẓan medden, zik-nni
ayen i d-teğğa tewtemt
d imudaγ neγ tiẓegwa. || 3. kkes-
(tameṭṭut) yakked uwtem (argaz-
as ddunit-is. MD. Ticki bγan
ines). MD. Nekni, d tarwa n
ifellaḥen ad rren ikerri d aneɛluf,
Masensen. ẒR. Arew.
neγ ad rren iɛejmi d ayug (azger
Rz, rẓ
rẓ n tyerza), ttruẓun-ten : tekksen-
asen ddunit. MẒR. i/yerẓa, ur
i/yerẓi, ad i/yerẓ, i/yettruẓ. MΓN.
rzef [rzef] : rzef. MG+GWT || ẓur ; I/yerẓan. SDD+SM. Taruẓi, tirẓi,
areẓẓu (ireẓẓa), imerẓi.
uγal s amkan anda i tluleḍ (ay
aγrib, ay aɛsekri) ; as-d s imawlan rẓaẓ [arẓaẓ] : a/warẓaẓ.
a/warẓaẓ. SM+ML ||
(a tameṭṭut). MD. Seg unebdu γer ssen n ubeεεuc, yettkanzi γer
wayeḍ, ad terzef s axxam n tzizwit, itteqqes, ur ixeddem ara
yimawlan-is, ad tesɛeddi din tamemt. MD. Ur d-yettak warẓaẓ
ussan. MẒR. I/yerzef, ur i/yerzif, tamemt (NZ). NT. Tarẓaẓt
ad i/yerzef, irezzef. MΓN. Irezfen. (tirẓaẓin) SG. Arẓaẓen.
SDD+SM. Arzaf, tirzeft, anerzuf.
rẓen [ṛẓen] : rẓen. MG+GWT || ur
SDD+MG. serzef..
tteqliliḥ ara mi ara txeddmeḍ
*rzi [ṯirzi]
[ṯirzi] : tirzi. SM+NT || ẒR. Rzu. lecγal, xeddem-iten s leεqel, s
rzu [rzu] : rzu. MG+GWT || ruḥ ; umeyyez. MD. Telha teqcict-ihin,
aweḍ γur .... MD. Yerza-d γur-i terzen. MẒR. I/yerẓen, ur
uḥbib-iw, yesεedda ussan acek- i/yerẓin, ad i/yerẓen, ireẓẓen.
iten. MẒR. I/yerza, ur i/yerzi, ad SDD+SM. Arẓan, areẓẓan. SDD+MG.
i/yerzu, irezzu. MΓN. I/yerzan. Serẓen, ttwarẓen.
SDD+SM. tirzi. rẓeq [rẓeq] : rẓeq. MG+GWT || budd
rzu [rzu] : rzu. MG+GWT || cqu ; ; efk i yiwen taγawsa neγ kra. MD.
erẓ. MD. Anef-asen ad uraren, Irẓeq-it-id Rebbi, yefka-yas-d
ɛniγ rzan-k neγ cqan-k ! MẒR. baba-s cwiṭ n tedrimt ftin dγa
yuli. MẒR. I/yerẓeq, ur i/yerẓ/q,
I/yerza, ur i/yerzi, ad i/yerzu,
irezzu. MΓN. I/yerzan. ad i/yerẓeq, ireẓẓeq (itterẓaq).
MΓN. Ireẓqen. SDD+SM. Arẓaq,
rzu [rzu] : rzu. MG+GWT || cudd ; rreẓq, lerẓaq, areẓẓaq. SDD+MG.
qqen ; ɛnu. MD. Ayen yerzan Ttwarẓeq, myirẓeq.
izerfan n umdan, d taγawsa, ayen
yerzan tilelli n tameṭṭut, d rẓig [iṛẓiǥ] : irẓig. MG+TΓR || ur
ttiẓid ara. MD. Rẓag am yilili, ur
taγawsa-nniḍen. MẒR. I/yerza, ur
i/yerzi, ad i/yerzu, irezzu. MΓN. teẓmireḍ ad t-tegreḍ γer yimi-k.
I/yerzan. MẒR. Rẓag, ur rẓag, ad i/yirẓig,
i/yettirẓig. MΓN. rẓagen. SDD+SM.
rzuz [arzuz] : a/urzuz. SM+ ML || Terẓeg, arẓagan, amerẓag(u).
ssenf n ubeεεuc aberkan SDD+MG. Serẓeg, myirẓeg.
yettafgen. MD. D aberkan am wa
rzuz. NT. Tarzuzt
(tarzuzin). SG. Arzuzen. MGD. Rɛ
Aεerzen
rẓ [eṛẓ] : erẓ. MG+GWT. || 1. bḍu ;
enγ ; seγli. MD. Rẓan-aγ tirẓi n *rɛaɛact
*rɛaɛact [ṯaṛɛaɛacṯ] :
ubuqal, aceqquf ur yeddi d gma-s. ta/terɛaɛact.
ta/terɛaɛact. SM+NT || targagayt,
216
tawla tasdemmaṭ. MD. Yuḍen,
teṭṭef-it terεaεact. ẒR. rɛiɛec.
rrɛud
rrɛud [rrɛud] : rrɛud. SM+ML+SG ||
ssef i d-yettilin mi ara yemyagger
usigna d wayeḍ, llan rεud i d-
igellun s ugeffur llan xṭi. Md. Ma
tesliḍ i rrεud, heyyi iman-iki
trewla, ma ulac ad ak-teṭṭef
lehwa. SF. Rraεd.

217
rebḥen. MD. Zik aṭas n wuraren ay

Γ
yellan, gar-asen tiqqar, taγalaḍt...
γamac [aγamac] : a/uγamac. SM +
ML || Lḥamu iqesḥen mliḥ. MD.
Aseggas-a ad iqsiḥ unebdu,
yessefk ad iḥader yiwen iman-is
γef uγamac. SG. iγamacen. MGD.
γ [γaṛ] γ/Γ. || asekkil wis 20 deg
[γaṛ] : γ/Γ
ugemmay n tmaziγt. azγal.

γ [aγ] : aγ. MG + GWT. || 1. sɛu γamsa [taγamsa] : ta/tγamsa. SM+


NT || aḥric deg teywalt ; asadur
lḥaǧa, err-itt d ayla-k, tefkiḍ fell-
as azal neγ d tikci i ak-d- (lḥirfa) n yineγmasen
tettunefk, d kečč kan ara (imesjernanen). MD. Timura ideg
tella tugdut, tezmer tγamsa ad
iḍebbren fell-as. MD. Uγen merra
amur-nsen, teqqimeḍ kan kečč, tesseγli adabu (asertan). SG.
Tiγamsiwin.
ɛass tikelt-nniḍen. || 2. eǧǧ limara
deg kra n lḥaǧa, ama deg lqecc γanim [aγanim] : a/uγanim.
ama deg ufus, ur ittekkes ara s SM+ML || ssenf n yimγi i d-
sshala. MD. Anda teqqimeḍ akka, yettemγayen anda llan waman,
sarameγ mačč deg wadal axater yettwaxdem am usγar yerna deg
illa kra yuγen deg userwal-ik. || 3. teγzi d aγezfan aṭas. Deg tegrest,
sɛu rruḥ neγ tudert, neqqar-it s ttekksen-t-id akken ad d-
umata i yimγan neγ i ttjur yeɛɛiwed, win ara d-kksen ad t-
yezgezwen. MD. Tuγ ttejra i neẓẓa theggin i tbeḥyar n unebdu. MD.
deg tegrest-nni iɛeddan. MẒR. Aγanim n useggas-a yesserqiq, ur
Yuγ, ur yuγ, ad yaγ, yettaγ. MΓN. d-nekkis ara deg-s aṭas. SG.
Yuγen. SDD+SM.. attwaγ, aswaγ, Iγunam, iγanimen.
amyaγ. SDD+MG. Ttwaγ, swaγ.
γanimt [taγanimt] : ta/tγanimt.
γ [aγ] : aγ. TJR. MQM || yettuγal deg SM+NT || 1. iγes i iṭṭfen taqebbiṭ n
umkan n yisem, itteqqen γer ufus γer yiγil neγ tin yeṭṭfen
umyag neγ γer tenzeγt. D udem taqebbiṭ n uḍar γer ufud, fell-as i
amenzu asget, d amalay neγ d yebna ama d afus ama d aḍar. MD.
unti. MD1. Tesseγliḍ-d fell-aγ Yettγaḍ uqcic-nni yerrẓen seg
rrehba. fell-aγ : aγ – d amqim tγanimt n ufus, ad ḥasben deg-s
awsil, asemmad n tenzeγt. MD2. yimawlan-is. SG. Tiγanimin. || 2.
Sarameγ ad aγ-d-yawi useggas-a ssenf n lexrif, d tadalt yerna d
kra n talwit. aγ-d-yawi : aγ - d takemmlant. MD. Nesεa aṭas n
amqim awsil n umyag, asemmad lesnaf n tmeγrusin tazeggγt,
arusrid. tazanğart, taγanimt... || 3. aḥric
ameẓẓyan deg uγanim, daxel-is
tefreγ, tesɛedday aman, γef waya
Γa, Γb, Γc, Γd i semlaqayen yes-s sin n letyuyat.
MD. Drus n waman i d-yesɛedday
letyu-ya, yessufuγ merra, ilaq ad
t-gezmeγ, ad t-semlaqiγ s
γalaṭ
alaṭ [taγala
[taγalaṭ]
γalaṭ] : ta/t
ta/tγaladt.
γaladt. SM+NT
tγanimt. SG. Tiγunam.
|| ssenf n wurar, ad d-ddmen as
snin kra n yiẓra (tiblaṭin), mi ara γara [ṯa
[ṯaγara]
ṯaγara] : ta/tγara. SM+NT ||
tent-seγlin s ddabex, ad rewlen, liḥala, amek i i(t)ga kra. MD. Llan
ma snin-tent i tikelt tis snat war yimyagen n tighawt, llan wiyaḍ n
ma nnulen-ten s ddabex-nni, tγara.

218
γaref [aγaṛef]
[aγaṛef] : a/γaref.
a/γaref. SM+ML || γben [γben] : γben. MG GWT || efk
ablaḍ yesɛan talγa taḍewwrant, azuγer i yiγeblan mebla ma
yettakk anzi i tin ukerwaw. Md. tɛerḍeḍ ad ten-tefruḍ, tebriḍ i
Zik ẓẓaden azemmur deg tesyar n yiman-ik almi ẓran akk medden.
yiγuraf, tura jlant tesyar-a. SG. MD. Kker γef yiman-ik icaḍ i
Iγuraf tγebneḍ, ulac win ara as-yinin
meskin, ara win ara yeḍsen fell-
γarek [γaṛeḵ]
[γaṛeḵ] : γarek. MG + GWT ||
ak. MẒR. I/yeγben, ur i/yeγbin,
ḥader. MD. Γarek iman-ik, ma
ad i/yeγben, iγebben. SDD+SM..
ulac ad ak-id-yewwet. MẒR.
Leγben, aγban, aseγben,
Iγarek, ur iγarek, ad iγarek,
asmuγben. MΓN. iγebnen. SDD+MG.
i/yettγarak. MΓN. Iγarken.
Seγben, ttwaγben, mmuγben,
SDD+SM. Aγarek. SDD+ MG. Ttγarak.
ttwaseγben, smuγben.
*γarim [aγaṛim]
[aγaṛim] : a/uγarim.
γbu [γḇu]
[γḇu] : γbu. MG+GWT || ffer
SM+ML || ayen yerzan amdan d
lḥaǧa γef yiwen neγ fru ccwal
wayen id-icudden γur-s, ur
yellan s ubrid n lbaṭṭel, ur iɛeddel
ittekki udabu deg uselḥu-s. MD.
ara gar sin-nni yennuγen. MD. A
Llebsa n lεesker temgarad γef tin
win yeččan aksum, γbu iγess.
n uγarim. SG. Iγarimen. MGL.
MẒR. I/yeγba, ur i/yeγbi, ad
Tzemmalt. MD. Taγerma.
i/yeγbu, iγebbu. MΓN. yeγban.
*γaṭ
*γaṭ [taγa
[taγaṭ]
γaṭ] : ta
taγγa
γγaṭ.
γγa ṭ. SM+NT || SDD+SM.. Γebbu, aγbay, aseγbu.
tawtemt n uqelwac neγ n uḥuli, d SDD+MG. Ttwaγbu, seγbu,
ssenf n lmal arqaq, yettrebbi-tt ttwaseγbu, myeγbu. MGD. Ffer,
umdan i uyefki neγ ad as-d-teǧǧ nker.
tisenγit n lɛid. MD. Nesɛa yiwet n
γdemt [taγdemt] : ta/teγdemt.
taγaṭ, yal aseggas tettaǧǧa-d sin
SM+NT|| axxam ideg ttemcaraεen
yerna yerna tseɛɛu ayefki s
yimdanen, iḥekkem gar-asen jjuj
waṭas, ilaq ad yekseb yiwen
(lqaṭi) s lḥeqq, yal yiwen ad yawi
ccetla-s. SG. Tiγeṭṭen.
lḥeqq-is. MD. Nnuγen watamten
γawsa [ṯa[ṯaγawsa]
ṯaγawsa] : ta/tγawsa. γef tilist, d axxam n teγdemt – tt-
SM+NT || ayen akk i nezmer ad t- yefran gar-asen. MGD. Ccreε.
nwali, nezmer ad t-nennal (ad t-
γder [γḏeṛ]
[γḏeṛ] : γder. MG+GWT || xdeε,
nmas). MD. Iruḥ γer ssuq,yewwi-d
erẓ laman i yak-yefka yiwen. MD.
aṭas n tγawsiwin. SG. Tiγawsiwin.
Iγder-it slaman, yewwi-yas akk
SGD. Lḥağa.
ayen i yesεa. MẒR. I/yeγder, ur
γbalu [aγbalu] : a/uγbalu. SM+ML i/yeγdir, ad i/yeγder, iγedder.
|| amkan ansi i d-ttawin medden MΓN. Iγedren. SDD+SM. Aγdar,
aɛwin, d aman, d lqut neγ d leγder, aγeddar. SDD+MG.
tamussni, d tala ansi i d-ttagmen ttwaγder, myiγder.
medden. MD. Nesɛa yiwen n
[γḏer] : γḏer. MG+GWT || ezg-d
γder [γḏer]
uselmad, d aγbalu n tmussni,
daxel waman. MD. Ablaḍ ma
ayen iγef wacu i as-d-yemmeslay
tebriḍ-as γer waman ad yeγder,
yiwen, yessen-it. SG. Iγbula.
γas meẓẓi. MẒR. I/yeγder, ur
γbel [aγbel] : a/uγbel. SM+ML || i/yeγdir, ad i/yeγder, iγedder.
Aɛewwiq i d-yettaf umdan deg MΓN. Iγedren. SDD+SM. Aγdar,
tudert-is akken ad yaẓ γer sdat, d aγeddar. SDD+MG. Seγder,
irriz i wayen yebγa. MD. Ur ẓriγ ttwaγder, myiγder. MGD. Γreq.
ara acu d aγbel-inek, segmi ara d-
γḍel [γ
[γḍ/ṭel] : γḍel. MG+GWT || γli.
tekkreḍ d asmuγben. SG. Iγeblan.
MD. S yiwet n teyyita iγḍel-it γer
lqaεa. MẒR. Iγḍel, ur iγḍil, ad
219
iγḍel, iγeṭṭel. MΓN. Iγeḍlen. MΓN. Iγellfen. SDD+SM. Aγellef,
SDD+SM. Aγḍal, aγeṭṭal. SDD+MG. taγlaft. SDD+MG. Ttwaγlef.
Seγḍel, ttwaγḍel, myiγḍel.
γellet [γelleṯ]
[γelleṯ] : γellet. MG+GWT ||
awi ayla n wayeḍ, err-it inek. MD.
Ayen i d-yeğğa baba-tsen, iγellet-
Γe, Гf it iman-is. MẒR. Iγellet, ur
iγellet, ad uγellet, i/yerttγellit.
Mγn. Iγellten. SDD+SM. Aγellet,
γeddiwt [ṯa
[ṯaγeddiw
ṯaγeddiwṯ]
γeddiwṯ] : aγellat. SDD+MG. Ttwaγellet.
ta/tγeddiwt.
ta/tγeddiwt. SM+NT || yiwen n
ssenf n yimγi i d- imeqqin *γemmalt [ṯ
[ṯaγemmalṯ]
aγemmalṯ] :
(yettemγayen) deg lexla ;llan ta/tγemmalt. SM+NT || ẒR. Γmel.
yimdanen i tt-ikessben deg γemmez [γemmez] : γemmez.
tebḥirt. Taγeddiwt tettak anzi MG+GWT || qmec tiṭ-ik ldi-tt-id imr
deg talγa-s i taga, teεa isennanen, yakan sdat wayeḍ. MD. tεedda-d
ttetten-tt medden deg seksu. MD. teqcict sdat-is iγemmez-as. MẒR.
Lferḥ-is, ma yufa-d gan imensi n Iγemmez, ur iγemmez, ad
seksu s tγeddiwt. SG. Tiγeddiwin. iγemmez, i/yettγemmiz. MΓN.
γeddu [aγeddu] : a/uγeddu. Iγemmzen.
SM+ML || lğedra n yimγi. MD. γemmurt |ṯa
|ṯaγemmu
ṯaγemmuṛṯ
γemmuṛṯ]
ṛṯ] :
Cclaḍa mi ara taweḍ, teggar-d ta/tγemmurt. SM+NT || amur deg
aγeddu. SG. Iγeddwan. yiγil n umdan, d lmefsel
γeggad [aγeggaḏ]
[aγeggaḏ] : a/uγeggad.
a/uγeggad. yesdukklen afus γer yiγil. MD.
SM+ML || 1. aglim mi ara Argaz i temmut tmeṭṭut am tyita
yettwixdem, yettuγal yerḍeb. MD. n uγemmur, ad yenzef imir-nni
Yuγ-d tisandalin n uγeggad. || 2. kan. SG. tiγemrin, tiγemmurin.
iger, aḥriq. MD. Yesεa yiwen n ML. Aγemmur (iγemran).
uγeggad, yeẓẓa-t d timeγrusin. γemγum [aγemγum] :
NT. Taγeggadt (tiγudatin). SG. a/uγemγum. SM+ML || asigna. MD.
Iγudan. Aγemγum-a yezmer ad yeglu s
γeggaṭ
γeggaṭ [ṯaγegga
[ṯaγeggaṭ]
γeggaṭ] : ta/tγegga
ta/tγeggaṭ
γeggaṭ lehwa.
SM+NT || ẒR. tabaggust. γenğawt
γenğawt [ṯa
[ṯaγen
ṯaγenğaw
γenğawṯ]
ğawṯ] :
γella [aγella] : a/uγella. SM+ML || ta/tγenğawt.
ta/tγenğawt. SM+NT || ẒR. Tiflut.
ccaf, ; ixf ; aselway, imḍebber. γennes [γennes] : γennes. MG+GWT
MD. Yal tarbaɛt tesεa aγella-s, i tt- || sbur aceṭṭiḍ γef uqerruy-ik. MD.
yesselḥawen. Tekker ad teffeγ temγart, terra
γellayt [ṯa
[ṯaγellay
ṯaγellayṯ]
γellayṯ] : ta/tγellayt.
ta/tγellayt. aγennas γef uqerruy-is. MẒR.
SM+NT || lkar ideg sewwayen Iγennes, ur iγennes, ad iγennes,
ayefki, lqahwa, ideg serkamen i/yettγennis. MΓN. Iγennsen.
aman akked wayen SDD+SM. Aγennes, aγennas.
yettwaswayen. MD. Tesseww-d SDD+MG. Ttwaγennes.
taγellayt n lqahwa tayeḍ n uyefki. γenni [γenni] : γenni. MG+GWT ||
SG. Tiγellayin. cewweq, sḥaḥi. MD. Kečč γenni-d
γellef [γellef] : γellef. MG+GWT || , nekk ad ceḍḥeγ. MẒR. Iγenna,
sbur-as i kra n tγawsa, err-itt ur iγenna, ad iγenni, i/yettγenni.
daxel, akken ur d-tettbin ara. MD. MΓN. Iγennan. SDD+SM. Aγenni,
Fkan-as arraz iγellef s lkaγeḍ aγennay, lγenya. SDD+MG. Mγenni.
imreqreq. MẒR. Iγellef, ur γennust [[ṯa
ṯaγennus
ṯaγennusṯ]
γennusṯ] :
iγellef, ad iγellef, i/yettγellif. ta/tγennust. SM+NT || yiwet n
220
tγawsa yellan deg yimi n umdan i/yettγerγir. MΓN. Iγreγren.
neγ n uγersiw, qqnent γer waneγ. SDD+SM. Aγerγer, aγerγar,
Taγawsa-ya temmugg s yiγess, tiγerγert*. SDD+MG. Sγerγer,
seg-s i tteffẓen učči. MD. A yiṭṭij ttwaγerγer.
fkiγ-ak-d taγennust n yiγess, err-
*γerγert [ṯi
[ṯiγerγer
ṯiγerγerṯ]
γerγerṯ] : ti/tγerγert.
ti/tγerγert.
iyi-d tin n lfeṭṭa. SG. Tiγennusin.
SM+NT || lqaεa n tzeqqa. MD. Zik
MGD. Tuγmest.
tiγerγert n uxxam, sellγen-tt s
γ [γer] : γer. MG+GWT || xdem ayen wakal d tumlilt SG. Tiγerγiyyar.
i ak-d-yeqqar uselmad-ik deg ẒR. Γerγer.
lakul akken ad tesɛuḍ amkan deg
γerreb [γeṛṛeḇ]
[γeṛṛeḇ] : γerreb. MG+GWT
tussna, ur tettiliḍ ara d amerẓu n
|| 1. aγ abrid n lγerb (amalu).
yiles. MD. Berka-k lebsala, ruḥ ad
Nettat tγerreb, ma d netta
teγreḍ, ẓriγ ur texdimeḍ kra deg
icerreq. || 2. inig ; ffeγ seg tmurt-
wayen i ak-d-yessuter uselmad-
ik. MD. Iγerreb akken d ameẓyan.
ik. MẒR. I/yeγra, ur i/yeγri, ad
MẒR. Iγerreb, ur iγerreb, ad
iγer, i /yeγγar (yeqqar). MΓN.
iγerreb, i/yettγerrib. MΓN.
I/yeγran. SDD+SM. Leqraya, taγuri,
Iγerrben. SDD+SM. Aγerreb, aγrib,
imeγri, aseqri. SDD+MG. Sγer,
lγerba.
ttwasγer, mseγren.
γerrez [γerrez] : γerrez. MG+GWT ||
γ [γer] : γer.
γer. TJR+NZΓ || tanzeγt i d-
cudd kra n tγawsa seg yal tama ;
yemmalen tanila, nettaf-itt-id s
qqen-it mliḥ mliḥ. MD. Iγerrez-as
useqsi anida?. Teskanay-d amkan
tteεbiyya i uγyul-is, armi ur
yerna tessekcam-d isem deg
yezmir ad yeddu. MẒR. Iγerrez,
waddad amaruz. MD. Segmi d-
ur iγerrez, ad iγerrez,
kecmeγ γer tesdawit ur ẓriγ
i/yettγerriz. MΓN. Iγerrzen.
anelmad am win, seg tzeqqa n
SDD+SM. Aγerrez. SDD+MG.
tγuri γer texxamt, ayen-nniḍen
Ttwaγerrez.
ur t-yecqi ara.
*γersi [ṯi
[ṯiγe
ṯiγeṛsi]
γeṛsi] : ti/tγersi.
ti/tγersi. SM+NT ||
γerbel [γerḇel]
[γerḇel] : γerbel. MG+GWT ||
ssenf n waṭan i yettaγen amdan.
sεeddi deg uγerbal, akken ad
MD. Ayen akk i d-iteffγen seg
yeṭṭer wayen rqiqen, ad yeqqim
umkan-is, qqaren-as tiγersi. SG.
deg-s wayen zuren. MD. Ssmid
Tiγersiwin. ẒR. qqers.
qbel ad t-rren deg lğefna,
ttγerbilent. MẒR. I/yeγγerbel, ur γersiw [aγersiw] : a/uγersiw. SM +
i/yeγγerbel, ad i/yeγγerbel, ML || lḥiwan, lmal ; aγersiw
i/yettγerbil. MΓN. I/yeγreblen. yezmer ad yili n lexla neγ d
SDD+SM. Aγerbel, aγerbal. SDD+MG. imrebbi, yessenfaɛ-it umdan. MD.
Sγerbel, ttwaγerbel. Izem d agellid n yiγersiwen. SG.
iγersiwen.MGL. luḥuc.
γerda [aγeṛḏa]
[aγeṛḏa] : a/uγerda.
a/uγerda. SM+ML
|| ssen n ubeεεuc, yettεic deg *γert [taγert] : taγert. SM+NT ||
leγwiran, anda yella lewsex, ẒR. Qqar.
yessefsad. MD. Llan yiγedayen n γes [iγes] : iγes. SM+ML || fell-as ay
uxxam, llan yiγerdayen n usuli. ibedd umdan neγ aγesiw, amur
NT. Taγerdayt (tiγerdayin) SG.
yeqquren nezzeh deg tfekka-s,
Iγerdayen. fell-as i irennu uksum. MD.
γerγer [γerγer] : γerγer. MG+GWT || Yeğhed rnu zur yiγes-is. SG.
qeεεed akal akken ad yuγal d Iγsan.
luḍa, d tiγerγert. MD. Yeγγerγer γesmar [aγesmaṛ]
[aγesmaṛ] : a/uγesmar.
a/uγesmar.
yebna axxam. MẒR. I/yeγγerγer, SM+ML || amur deg wudem n
ur i/yeγγerγer, ad i/yeγγerγer, umdan neγ n uγersiw, iγes ideg
221
d-meqqint tuγmas. MD. Yewwet- iγeyyez, ittγeyyiz. MΓN. Iγeyyen.
it γer uγesmar, yessefruri-yas-d SDD+SM. Aγeyyez, aγeyyaz.
tuγmas-is. NT. Taγesmart SDD+MG. Seγyez, ttwaγyez.
(tiγesmarin). SG. Iγesmaren.
γeẓẓ
γeẓẓ [γe
[γeẓẓ]
γeẓẓ] : γeẓẓ.
γeẓẓ. MG+GWT || bḍu,
γessa [taγessa] : ta/tγessa. SM+NT ffeẓ s tuγmas-ik kra n wučči. MD.
|| lebni, amek yeddes. Md. akken Yettḥibbi ad iγeẓẓ abelluḍ. MẒR.
ad nẓer taγessa nuḍris, yewwi-d iγeẓẓa, ur iγeẓẓa, ad iγeẓẓ,
ad nessefsusi tiktiwin-is. i/yetteγẓaẓ. MΓN. iγeẓẓan.
SDD+SM. Aγẓaẓ. SDD+MG. Ttwaγẓeẓ,
γewwer [γewweṛ]
[γewweṛ] : γewwer.
myiγẓeẓ.
MG+GWT || xdem, eg deg kra n
lγawsa (lḥiḍ) leγwiran. MD. γfel [γfel] : γfel. MG+GWT || ttu
Yeddem-d tabernint, iγewwer iman-ik, ur d-ttarra ara s lexber.
lḥiḍ-nni. MẒR. Iγewwer, ur MD. Ğğan-t almi yeγfel, ukren-t.
iγewwer, ad iγewwer, MẒR. I/yeγfel, ur i/yeγfil, ad
i/yettγewwir. MΓN. Iγewwren. i/yeγfel, iγeffel. MΓN. Iγeflen.
SDD+SM. Aγewwer. SDD+MG. SDD+SM. Aγfal, aγeffal. SDD+MG.
Ttwaγewwer. Seγfel, ttwaγfel, myiγfel.
γewwes [γewwes] : γewwes.
MG+GWT || afeg, ferfer. MD. Ay
afrux ifirelles/ Ad ak-ceyyεer Γi
awi-d ttbut/ Ɛelli di tignaw
γewwes/ Awi-yi-d lexber n tmurt
(tizlit). MẒR. Iγewwes,ur γi [iγi] : i/yiγi. SM+ML || ayefki mi
iγewwes, ad iγewwes, yismum. MD. Ndu, ndu ay iγi/
i/yettrewwis. MΓN. Iγewwsen. efk-d tawaract n wudi (tizlit).
SDD+SM. Aγewwes, aγewwas.
SDD+MG. Ttwaγewes. γib [γiḇ]
[γiḇ] : γib. MG+GWT || ba ; bɛed
γef wallen. NZ. Γaben yizmawen,
γewwet [γewweṯ]
[γewweṯ] : γewwet. zrargen wuccanen. MẒR. Iγab, ur
MG+GWT || ttru s leεyaḍ, s usuγu.
iγab, ad iγib, i/yettγib. MΓN.
MD. Akken kan i slan s lmut-is,
Iγaben. SDD+SM. Lγiba. SDD+MG.
bdan ttγewwitent. MẒR. Sγib, mγaben.
Iγewwet, ur iγewwet, ad iγewwet,
i/yetγewwit. MΓN. Iγewwten. γid [iγiḏ]
[iγiḏ] : i/yiγid.
i/yiγid. SM+ML || mmi-s
SDD+SM. Aγewwet, aγewwit. n taγaṭ, mi ara d-ilal send ad
yuγal d aḥuli (aqelwac). MD. yuγ-d
γeryun [aγeryun] : a/uγeryun. taγaṭ, turew-as-d iγid d tγideṭ. NT.
SM+ML || lğedra n yibawen, deg
Tiγideṭ (tiγidaṭ). SG. Iγiden.
ttilin yiferran yakked tfejγal. MD.
Urwen yibawen : yal aγeryun ila γiḍ
γiḍ [γi
[γiḍ/ṭ]
γiḍ/ṭ] : γi
γiḍ.
ḍ. MG+GWT || eğğ
aṭas n tfejγal. SG. Iγeryan. yiwen ad d-yiḥnin fell-ak, kcem s
uli-s. MD. Iγaḍ-iyi sumḥeγ-as.
*γeyyaḍ
*γeyyaḍ [aγeyya
[aγeyyaḍ]
γeyyaḍ] : aγeyyaḍ
aγeyyaḍ. MẒR. Iγaḍ, ur iγaḍ, ad iγiḍ,
SM+ML || bu lγiḍa ; win yekkaten i/yettγiḍ. MΓN. Iγaḍen. SDD+SM.
lγiḍa. Usan-d iḍebbalen wten Aγiḍi, lemγiḍa, amγiḍ. SDD+MG.
tameγra, wa d aγeyyaḍ, wa d Sγid, mγiḍ.
aḍebbal. SG. Iγeyyaḍen. ẒR.
γeyyeḍ. γil [iγil] : i/yiγil. SM+ML || 1. Amur
deg tfekka n umdan, seg
γeyyez [γeyyez] : γeyyez. MG+GWT tγemmut alamma d afus. MD.
|| ddez, senγed. MD. Iγeyyez almi i Tameṭṭut tettbabba, argaz
asten-tekkes tizzit i temẓin. yettaddam gar yiγallen-is. || 2.
MẒR. Iγeyyez, iγeyyez, ad tayunt n lqis (lektil), azal-is azgen
222
n lmitra. MD. Yuγ-d taqendurt, γisi [iγisi] : i/yiγisi. SM+ML ||
deg-s setta n yiγallen deg teγzi, aceqqiq, acerrig. Md. Ul-iw
sin deg tehri. NT. Tiγilet (tiγaltin). wwten-t yiγisan/lğiha yeḥlan/di
SG. Iγallen. teyeḍ ad d-iceqqeq (tizlit). Sg.
Iγisan.
γil [iγil] : i/yiγil. SM+ML || deg
tirakalt, amkan ɛlayen ideg γit [γit] : γit. MG+GWT || efk kra i
yezmer yiwen ad yezger seg yiwen, ur tt-inewwu ara. MD.
ugemmaḍ γer wayeḍ. MD. Ruḥ iγil Iγat-it-id Rebbi s uqcic. MẒR.
iγil, alamma tewwḍeḍ s amkan.. Iγat, ur iγat, ad iγit, i/yettγit.
NT. Tiγilt (tiγaltin). SG. Iγallen. MΓN. Iγaten. SDD+SM. Sγit, mmγit.
γil [γil] : γil. MG+GWT || nwu ; ğɛel . γiwant [ṯa [ṯaγiwan
ṯaγiwanṯ]
γiwanṯ] : ta/tγiwant.
ta/tγiwant.
MD. Γileγ iruḥ, ziγ mazal-it. MẒR. SM+ NT || tasuddut yesselḥawen
Iγil, ur iγil, ad iγil, i/yettγil, MΓN. lecγal (lumur) n ugraw n tudrin
γilen. yeddukklen. Tasuddut-a, tla
aselway i d-yettbaddiden s
γilif [aγilif] : a/uγilif. SM+ML ||
tefranin i teγzin n xemsa n
afeqqiε, reffu. MD. Ula aγilif,
yiseggasen. MD. Deg tγiwant i
sumḥeγ-am. SG. Iγilifen.
nezmer ad d-nexdem nnesxa n
γilt [ṯi
[ṯiγilt]
ṯiγilt] : tiγilt. SM + NT. || tlalit. SG. Tiγiwanin.
Amkan i d-yezgan nnig wayen i
γiwel [γiwel] : γiwel. MG+GWT ||
as-d-yezzin, yeɛlay fell-asen
γseb, εjel. MD. Γiwel-d, neγ ma
merra. Win ara yilin deg-s, tiṭ-is
ulac ur nettaweḍ ara deg lweqt.
ad tili γef wayen iḍerrun merra,
MẒR. Iγawel, ur iγawel, ad iγiwel,
kra ur yeffir fell-as. md.
i/yettγawal. MΓN. Iγawlen.
* γimi [iγimi] : i/yiγimi. SM+ML ||
ẒR. Qim.
*γimit [ṯi
[ṯiγimit]
ṯiγimit] : ti/tγimit. SM + NT Γl, Гm, Гn
|| ẒR. Qim.
*γin [tiγin] : tiγin. SM + NT || ẒR.
Aγ. γlad [aγlaḏ]
[aγlaḏ] : a/uγlad
a/uγlad.
γlad SM+ML ||
Lesfuf i xeddmen yifellaḥen s
γirdemt [ṯi
[ṯiγe
ṯiγeṛḏemt]
γeṛḏemt] : yidγaγen i yiγudan icerrfen
ti/tγerdemt. SM+NT || ssenf n akken ad ṭṭfen aman yerna ur d-
ubeεauc, tla settan n yiqejjaren, yettsix ara ucriḥ n wakal. MD. Mi
tlata deg tama, tlata deg tama- ara d-telḥeq tegrest, tettaf-d
nniḍen, sin n yikacbaren γer sdat, iγladen heggan yakan. SG.
d uzeḥḥaf anda tjemmeε ssem-is, Iγladen, iγulad. MGD. abankiṭ
γer taggara n uzeḥhaf-is tesεa (ibankiṭen).
tisiqqest s wayes i tetteqqes. MD.
win teqqes tγirdemt, ilaq ad as- *γlaft [ṯa
[ṯaγ°laf
ṯaγ°lafṯ]
γ°lafṯ] : ta/teγlaft.
ta/teγlaft. SM+NT
certḍen, ad t-cudden nnig wanda || ẒR. Γellef.
i teqqes-it. SG. Tiγirdmiwin. γlel [iγlel] : i/yiγlel. SM+ML || ayen
γiγact [ṯa
[ṯaγiγac
ṯaγiγacṯ]
γiγacṯ] : ta/tγiγact.
ta/tγiγact. i d-igerrun mi ara yemger
SM+NT || ssenf nyimγi, ufellaḥ, ama d timẓin, ama d
yettmeččay mi ara teww deg irden... MD. Seld mi fuken
waman syin ad as-εawden deg tamegra, serrḥen i lmal γer tiγlel
zzit, ttgen-tt d taḥaluct. MD. ad t-ksent. MGD. Imeγlel.
Taḥaluct tettmagga s sselq d γli [γli] : γli. MG+GWT || bru i
tγiγact. tfekka-k, anef-as ad taweḍ γer
lqaεa. MD. Yenderkal, yeγli, cwiṭ
223
tili yerreẓ. MẒR. I/yeγli, ur yelli-s n umerkanti, yeγna-t.
i/yeγli, ad i/yeγli, iγelli/itteγlay. MẒR. I/yeγna, ur yeγni, ad yeγnu,
MΓN. Yeγlin. SSD+SM. Aγelluy. iγennu. MΓN. I/yeγnan. SDD+SM.
SDD+MG. Seγli, myeγlin. Γennu. SDD+MG. Seγnu.
γlift [ṯa
[ṯaγlif
ṯaγlifṯ]
γlifṯ] : ta/teγlift.
ta/teγlift. SM+NT ||
tasuddut n udabu, tlehhu d lecγal
n taγult iγef d-tella. Yesseddaw- Γr, Γt
itt uneγlaf. MD. Leqraya d taγlift n
usegmi i d-ilehhun deg-s.
γma [ṯa
[ṯaγma]
ṯaγma] : taγma. SM+NT || γras n tẓallit
tẓallit [aγ
[aγṛas n tẓalliṯ] :
amur deg tfekka n umdan ; taγma aγras n tẓallit.
tẓallit. SM+ NT || lɛada ;
tezga-d gar wammas yakked ussan ideg tettḥiḍ tmeṭṭut. MD.
tmeccacin. MD. Iwwet-d tissegnit Tameṭṭut tseɛɛu aγras n tẓalli yal
deg taγma-s, yeqlaleḥ. SG. ayyur, seg wasmi ara tebleγ
Taγmiwin. alamma d asmi ara tfakk tsartut-
is. Ihi, ma tezgel yiwen n wayyur,
γmel [γmel]
[γmel] : γmel. MG+GWT || ali-t ur tesɛi ara idammen, yya tuḍen ,
(tt) a taγemmalt ; ttwiγ; fuḥ. MD. yya terfed s tadist.
Ticki teγmel lḥağa (aγrum,
aceṭṭiḍ...), ad tafeḍ yemγi-d fell- γrast [taγrast] ta/teγrast : SM+NT
as ubeɛɛuc ilan anẓaden am wid n || axnac imdewwer ideg ggaren
taduṭ. MẒR. I/yeγmel, ur yizizwa. MD. Inehḥel-d taγrast n
i/yeγmil, ad i/yermel, iγemmel. tzizwa. SG. Tiγrasin.
MΓN. Iγemlen. SDD+SM. Aγmal, γref [γref] : γref.
γref. MG+GWT || ffer,
taγemmalt. SDD+MG. Seγmel, brek, ur xeddem ara lḥess a tixsi.
ttwaγmel. MD. Ma teγref tixsi, werğin
γmert [ṯi
[ṯiγme
ṯiγmeṛṯ]
γmeṛṯ] : tiγmert.
tiγmert. SM+NT || yezmer wuccen ad tt-yaf, γas
1. Tarkent; tiqernit ; tasga. MD. tensa deg lexla. MẒR. I/yeγref,
Yeqqim deg teγmert deg uxxam. ur i/yeγrif, ad yeγef, iγerref. MΓN.
|| 2. amur deg n uzembil (ccwari, Iγerfen. SDD+SM. Aγraf, aγerraf.
tiγrarin). MD. Yeṭṭef azembil deg γref [aγṛef]
[aγṛef] : aγref.
aγref. SM+ML ||
teγmert, yejbed, dγa yeγli uγyul- agdud. MD. Imaziγen d aγref
nni. Sg. Tiγemmar. amezwaru i izedγen Tafriqt n
γmest [ṯ[ṯuγmesṯ]
uγmesṯ] : tuγmest. SM+NT Ugafa. SG. Iγerfan.
|| ẒR. Taγennust. γrem [iγṛem]
[iγṛem] : i/yiγrem.
i/yiγrem. SM+ML ||
γmi [γmi] : γmi. MG+GWT+TTY || agraw n yimezdarγ n uzaγar,
ẒR. mγi. xeddmen tanezzut s waṭas. MD.
lğil n tura yesmenyif amezduγ n
γmis [aγmis] : a/uγmis.
a/uγmis SM+ML || yiγrem wala win n taddart. NT.
ayen deg wacu yettaf umdan Tiγremt (tiγermin). SG. Iγerman.
isallen γef wayen yeḍran deg MGD. Tamdint.
tmurt-is neγ deg tmura-nniḍen.
Yella win i d-yettefγen yal ass, γreq [γreq] : γreq. MG+GWT || bleε
yal amalas, wiyaḍ yal ayyur. MD. deg waman, ur ttizmir ara ad d-
Aγmis n wass-a yewwi-d awal s tessukseḍ iman-ik. MD. Iruḥ ad
telqey γef tegrawla n 54. SG. iεum yeγreq, yečča-t lebḥer.
iγmisen. MGD. Ajernan MẒR. I/yeγreq, ur i/yeγriq, ad
(ijernanen). i/yeγreq, iγerreq. MΓN. Iγerqen.
SDD+SM. Aγraq. SDD+MG. Seγreq,
γnu [γnu] : γnu. MG+GWT || efk i ttwaγreq.
yiwen idrimen d wayen γlayen ;
err-it d bab b wayla. MD. Yuγ
224
γri [γri] : γri. MG+GWT || eǧǧ-d γrum [aγṛum]
[aγṛum] : aγrum. SM+ML ||
lṭufan uqbel n lawan, dγa ad yili asafar n wučči ; ittewwa deg
yakan yemmut uqbel ad d-ilal. uḍajin, (afan), yettmaga s ssmid
Awal-a s umata yettwasexdam i neγ s uwren n yirden, n temẓin...
lmal mačči i yimdanen. MD. Lukan MD. Yezzenz adrum s uγrum. SG.
ur d-teγri ara tfunast-nni, lukan Iγerman.
teǧǧa-d akniwen. MẒR. I/yeγri,
γruṭ
γruṭ [ṯaγ
[ṯaγṛuṭ] : taγruṭ.
taγruṭ. SM+NT ||
ur i/yeγri, ad yeγri, iγerri. MΓN.
amur seg uγersiw (ikerri,
I/yeγrin. SDD+SM. Aγray, teγri.
aqelwac, azger, ...) ; seg uḍar
SDD + MG. Seγri, ttwaγri.
alamma d tayet. MD. Yal lɛid
γri [iγṛi]
[iγṛi] : iγri.
iγri. SM+ML || yiwet seg ameqqran (tameqqrant), ad as-
teγra n tmaziγt, yetwaray akka yawi taγruṭ i yelli-s. MD. tiγerḍin.
“i” tulmisin timsislanin n teγri-
γtay [γṯay] γtay MG+GWT || uγal
[γṯay] : γtay.
ya: d tumsidt d tanesdat, d
d aṭas, fti arma ur d-yeggri listaɛ i
tarubrint. Md. kif kif am iγri am
wiyaḍ. MD. Bezzaf i yeγtay lebsel-
uγru am aγra, d tiγra n tmaziγt.
nni i tzerɛeḍ akken. MẒR.
γri [tiγri] : ti/teγri. SM+NT || 1. deg I/yeγtay, ur i/yeγtay, ad
temsisselt, mi ara d-yali uzwu i/yeγtay, yetteγtay. MΓN.
(abeḥri) seg yidmaren alma I/yeγtayen. SDD+SM. Aγtay.
yeffer-d seg yimi, ama ur d- SDD+MG. Seγtey.
imugger ara ayen ara t-ireglen,
γti [γṯi]
[γṯi] : γti. MG+GWT ||
yettuγal d ssut, yettak-d tiγri. MD.
ttwaseggem; ttwakksent
Tiγri temgarad γef tergalt. SG.
tuccḍiwin. MD. Aḍris i d-yura
Tiγra. || 2. asiwel, alaεi. MD. Asmi i
unelmad, ilaq ad yeγti. MẒR.
tekker lgirra gar Lezzayer d
I/yeγti, ad i/yeγti, iγetti
Fransa, d at udrar i d-yegren
(i/yetteγtay). MΓN. I/yeγtin.
tiγri.
SDD+SM. Aγtay. SDD+MG. Seγti,
*γrib [aγrib] : a/uγrib. SM+ML || ttwaγti.
win yettidiren berra i tmurt ideg
ilul. MD. A Rebbi ! dawi amuḍin,
terreḍ-d aγrib γer tmurt-is. NT. Γu
Taγribt (tiγribin). SG. Iγriben. ẒR.
Γerreb.
γrift [taγṛift]
[taγṛift] : ta/teγrift.
ta/teγrift. SM+NT || γucc [γucc] : γucc. MG+GWT || ẒR.
ẒR. Tabuεjajt. Kreh. MẒR. Iγucc, ur iγucc, ad
γrit [ṯi
[ṯiγ
ṯiγṛit] : tiγrit.
tiγrit. SM+NT || 1. iγucc, i/yettγuccu. MΓN. Iγuccen.
Teyyitiwin ara yečč yiwen akked SDD+SM. Lγecc.
leqriḥ-nsent. MD. yexdem tawaγit γulef [γulef] : γulef. MG+GWT ||
yessečč-as baba-s tiγrit. || 2. Deg aṭṭan yettḥaz win ara iwalin kra
temsisselt, d imesli yesεan tγect ur as-yeεjib ara, syin ad yebγu ad
(ssut), inzizen n taγect d-yerr. MD. Iwala lṭufan imsex
ttelwiwiḍen. MD. llan yimesla iman-is iγulef-d, cwiṭ yerra-d.
sεan tiγrit am “z”, llan wiyaḍ ur MẒR. Iγulef, ur iγulef, ad iγulef,
tt-sεin ara am “s”. i/yettγulf. MΓN. I/yeγγulfen.
γru [uγru] : u/wuγru. SM+ ML || SDD+SM. Aγulef. SDD+MG. Sγulef.
tiγri i nettaru akka u. MD. Deg γull [γull] : γull. MG+GWT || ur
tmaziγt llant kraḍ n teγra : aγra, ttbuddu ara lxir ; kkes iḥedd ayen
uγru, iγri. i t-id-isaḥḥen. MD. Ur yecliɛ seg
yiwen, ur k-yettbuddu, ur k-

225
yettγullu. MẒR. iγull, ur iγull, ad tḥemleḍ, ttγurrun-k ; ten-
iγull, i/yettγullu. MΓN. iγullen. tγucceḍ, atmaten.
SDD+SM. Lemγel, imγelli. SDD.
*γuzi [taγuzi] : ta/tγuzi. SM+NT ||
ttwaγull, mγull.
ẒR. Eγz.
γult [ṯa
[ṯaγult]
ṯaγult] : taγult. SM+NT ||
annar ; iger ; aḥric. MD. Iga Γw, γy
tazrawt n nnig turagt deg taγult
n tesnilest.
γumm [γumm] : γumm. MG+GWT || γwi [γwi] : γwi. MG+GWT || ali a
ffer aqerruy-ik s tduli. MD. Ur taγemmalt γef tγawsa (s umata
zmireγ ara ad gneγ ma ur iγewwi wayen yettmečcayen),
γummeγ ara aqerruy-iw. MẒR. ttwiγ, efk-d yir rriḥa. MD. Ğğan
Iγumm, ur iγumm, ad iγumm, ssmid yeqdem dγa yeγwi. MẒR.
i/yettγummu. MΓN. Iγummen. I/yeγwi, ur i/yeγwi, ad i/yeγwi,
SDD+SM. Aγummu.
iγewwi. MΓN. I/yeγwin. SDD+SM.
Aγway. SDD+MG. Seγwi, ttwaγwi.
γunzu [γunzu] : γunzu. MG+GWT ||
kreh. MD. Degmi i tt-texdeε-it γwiwes [γwiwes] : γwiwes. MG+
GWT || aγ tawaγit, tuqqidt ;
yuγla iγunza tiqcicin. MẒR.
I/yeγγunza, ur i/yeγγunza, ad ttwiweḍ ; aγ-iten mliḥ, γer daxel.
MD. Yesla s lmut n yemma-s,
i/yeγγunzu, i/yettγunzu. MΓN.
I/yeγγunzan. SDD+SM. Aγunzu. yebda yeγwawes. MẒR.
SDD+MG. Mγunzu, ttwaγunzu.
I/yeγwawes, ur i/yeγwawes, ad
i/yeγwiwes, i/yetteγwiwis. MΓN.
γurar [aγuṛaṛ]
[aγuṛaṛ] : a/uγurar.
a/uγurar. SM+ML || I/yeγwawsen. sDD+SM. Aγwiwes.
yettili ma ur telli lehwa (aman), SDD+MG. Seγwiwes.
yettγaray wayen i d-yemγin deg
lqaεa. MD. Aseggas-a d aγurar, γyul [aγyul] : a/uγyul. SM+ ML ||
ulac lehwa, ulac nneεma. SG. lhacya ; aγersiw yessexdam
Iγuraren. umdan i uɛebbi, i rrekba. MD.
Lemmer mačči d anekkar n
γurfet [taγuṛfet]
[taγuṛfet] : ta/tγurfet.
ta/tγurfet. leḥsan, tili tecfiḍ γef wayen i
SM+NT || taxxamt i yebnan s ufella yexdem uγyul-ik fell-ak, γef
n uxxam, tezga-d nnig-s. MD. uxxam ! NT. Taγyult* (tiγyal). SG.
Yejwej, fkan-as tγurfet yezdeγ Iγyal.
deg-s. SG. Tiγurfatin.
*γyult [ṯa
[ṯaγyult]
ṯaγyult] : ta/teγyul. SM+
*γuri |taγuṛi]
|taγuṛi] : ta/tγuri.
ta/tγuri. SM+NT || NT || aɛeqqa ; yiwen. MD. – Zik, mi
ẒR. Γer. ara netturar gar-aneγ, netteg
γurr [γuṛṛ]
[γuṛṛ] : γurr. MG+GWT || xdeɛ tiγyal... – Amek ? ... – Win
yiwen yesɛan laman deg-k, eγz-as yessekren aṭas n teγyal i wayeḍ
tamda war ma yerra-d s lexber. neγ i wiyiḍ, d win i iγelben, d
MD. Win i iγurren atmaten-is, ur netta i irebḥen. SG. Tiγyal. ẒR.
as-d-yeggri kra deg ddunit-is. Aγyul.
MẒR. Iγurr, ur iγur ad iγurr,
yettγurru. MΓN. iγurren. SDD+SM.
Γz
Aγurru. SDD+MG. Ttwaγurr,
mγurren.
γz [eγz] : eγz . MG+ GWT || 1. Xdem
γurru [aγuṛṛu]
[aγuṛṛu] : a/uγurru. SM+ML amdun deg wakal. ƐRQ.
|| Lexdeɛ-nni i t-xedɛen wid iwimi Teḥdenden, tebdenden, tγez
yefka laman. MD. Ulac i iweɛren amdun tgen = d tarsast/d
am uγurru n tegmat : ad ten- taqerṭast. || 2. kkat deffir yiwen s

226
wayen n diri war ma yewwi-d s
lexber, ad as-d-tawiḍ kra n ccwal.
MD. Ur ẓriγ ara amek ur as-ifaq
ara ɛad, acḥal iberdan i as-iγeza
tamda. MẒR. Iγza, ad iγez,
i/yettaγez, i/yeγγaz, i/yeqqaz.
MΓN. I/yeγzen/yeγzan. SDD+SM.
Iγiz, tuγzin/taγuzi. SDD+MG.
Ttwaγeẓ.
γzalt [ṯa
[ṯaγ°zalt,
ṯaγ°zalt, ṯaγ°zalt]
ṯaγ°zalt] :
*γzef [teγzef] : teγzef. SM+NT ||
ẒR. Iγzif.
γzel [γzel] : γzel. MG+GWT || ẓmi ;
ɛser. MD. Deg lemɛesra, aγzal n
uzemmur, d asɛeddi n tcamtin
deg uγezzal. MẒR. I/yeγzel, ur
i/yeγzil, ad i/yerzel, iγezzel. MΓN.
Iγezlen. SDD+SM. Aγzal, aγezzal*.
SDD+MG. ttwaγzel.

γzer [iγzeṛ]
[iγzeṛ] : i/yiγzer.
i/yiγzer. SM+ML ||
targa meqqren ; amkan yeγzan
mliḥ ideg ttazzalen waman,
xersum deg ccetwa. MD. Iḥeml-d
yiγzer, yewwi kra yellan. NT.
Tiγzert (tiγezratin) ML.
Iγezran/iγezrawen.
*γzi [teγzi] : teγzi. SM+NT ||
tekmel ; tehri ; ṭṭul. MD. Sirem-
aneγ teγzi n leɛmer, ay amγar.
ẒR. Iγzif.
γzif [iγzif] : iγzif. MG+TΓR || ili-k d
aγezzfan, d akemlan. MD. Γezzif
dγa ur yezmir ara ad yekcem deg
tewwurt alamma yekna. MẒR.
Γezzif, ur γezzif, ad yiγzif,
i/yettiγzif. MΓN. Iγezzifen. sDD+SM.
teγzef aγezzfan., abelγezzfan.
SDD+MG. Seγzef, mseγzef.

γzu [γzu] : γzu. MG+GWT || ḥkem-


as s teqseḥ, d wayen n diri. MD.
Yenna-d wweten-iyi, nniγ-as
γzan-ak. MẒR. I/yeγza, ur
i/yeγzi, ad yeγzu, iγezzu. MΓN.
I/yeγzan.
γzuyt [taγzuyt] : ta/teγzuyt.
SM+NT || iger, lmelk, taḥriqt. MD.
Nekseb tiγezza n camlal/ nerna
idurar/ εuddeγ d ssaba irkelli
(asefru). SG. Tiγezza.
227
yusi, ad yas, i/yettas. MΓN. Yusan.

S SDD+SM. tisin.

Sa

sa [ṣa]
[ṣa] : sa. MḍN || 7 : sebɛa. amḍan
s [s] : s/S. || asekkil wis 22 (snat n yellan deffir sḍis (6). MD. Ḥseb-d
tmerwin d sin) n ugemmay n akka : semmus, sḍis, sa, ....
tmaziγt.
sa [ṯasa]
[ṯasa] : tasa. SM+NT || am wul,
s [s] : s. TJR. NZΓ || tanzeγt i d- aḍiḥan, taḍiḥant, afwad, ... d
yemmalen allal. Deg tjerrumt, imi amur deg uteɛɛaliq n umdan
ara tili sdat yismawen yesɛan yakked uγersiw. MD. Yečča afwad
addad tettarra addad ilelli d yerna tasa. SG. tasiwin. GM. Tasa d
amaruz. MD. Yezwi-d azemmur s azamul n tebγest (ljuraj). MD. Argaz
umezway. ur nesɛi ara tasa mačči d argaz. D
s [s] : s. TJR. NZΓ || tanzeγt i d- azamul n leḥnana. MD. Tasa n tasa
yemmalen tanila : anda ileḥḥu tif tas.
umdan. Deg tjerrumt, isem yellan sabunt [[ṯaṣaḇunt]
ṯaṣaḇunt] : ta/tsabunt.
deffir-s, ur yettbeddil ara addad. SM+ NT || tanga swayes siriden
MD. Ruḥ s axxam, ad k-in-afeγ
(sizdigen) medden idisan-nsen.
din. MD. Uqbel ad nɛeddi γer wučči,
s [s] : s. TJR. MQM || 1. awsil n nessired ifassen-nneγ s tasbunt.
yisem n wudem wis 3. Deffir SG. Tisabunin. JML. Ssabun.
yismawen yeggran s teγri, sadel [asaḏel]
[asaḏel] : a/usadel. SM+ ML ||
yettɛimi d s. MD. Gma-s ; agla-s. aqeccaḍ i ttgen i yiγiḍ (izimer)
Maca deffir yismawen yeggran s deg yimi-s, akken ur iteṭṭeḍ ara
tergalt, s yettuγal d is. MD. Akal-is deg tmaẓẓagt n yemma-s. MD. Mi
; idrimen-is. ||2. awsil n tenzeγt n ara ɛeddin ad sufγen medden
wudem wis 3. Talγa-s tettbeddil lmal γer lexla, xeddmen-as asadel
seg tenzeγt γer tayeḍ : tikwal s i yiγid (neγ i yizimer), akken ur
talγa s, am deg-s ; γef-s ; γur-s ; … izemmer ad yeṭṭeḍ, akken ad
Tikwal s talγa as am : fell-as ; gar- yissin ad ilemmem. SG. Isadalen.
as ; …
sadit [taṣaḏiṯ]
[taṣaḏiṯ] : ta/tsadit. SM+NT ||
s [as] : as. TJR. MQM || awsil tameslayt n kra n trebbaɛ, am
asemmad arusrid n umyag. Sdat yiḍebbalen. MD. Iḍebbalen n zik
umyag s talγa as–, ma deffir-s sɛan tasadit : mi ara heddren gar-
ilmend n talγiwin n yimyagen, asen, wiyiḍ ur fehhmen ara.
deffir kra n talγiwin yeggran s
teγri, talγa-s d : –yas, deffir sadden [isa
[isadden]
dden] : i/yisadden.
talγiwin yeggran s tergalt akked SM+ ML || ttriḥ ; turagt ; agerdas.
kra n talγiwin yeggran s teγri, MD. Zik, deg tmurt n Leqbayel,
talγa-s d : –as. MD. Ad as-yečč ; ifsiḥen heffḍen γef wiyiḍ. Ihi, mi
yergel-as ; ini-yas ; yečča-yas. ara d-yas yiwen ad d-yawi isefra,
steqsayen-t medden, qqaren-as :
s [as] : as. MG+GWT || beddel amkan Anwa i dak-yefkan isadden ?
; ruḥ seg umkan γer wayeḍ. Meḥsub : anwa i d Ccix-ik ?
Amyag-a tezga yid-s tzelγa n tnila
d neγ n. MD. As-d γur-i, ad ak-zluγ sadur [asaḏ
[asaḏur] : a/usadur. SM+ ML
ayaziḍ d imensi. MẒD. Yusa, ur || lxedma ; lḥirfa ; ssenɛa. MD.
Asadur-is netta d amaru. SG.
Isaduren.
228
saḍ
saḍ [asaḍ] : a/wasaḍ. SM+ ML || deg saḥḥit
saḥḥit [saḥḥit, saḥḥiţ]
saḥḥiţ] : saḥḥit.
tsekla, udem i yettgen tigawin AFERDIS N UBHAT || awal n leḥdaqa.
deg wullis, am tmacahut, tullizt, || 1. saḥḥa ; tanemmirt. MD. Yefka-
ungal, ... MD. Aṭas n wasaḍen n yi-d ayen i das-sutreγ, nniγ-as
tmucuha i yellan, yella Mqidec, Saḥḥit ! || 2. awal wayes
Belɛejjuḍ, ... SG. asaḍen. MGD. ttsellimen medden. MD. Ur iyi-d-
Udem. yettlaɛi, ur as-qqareγ Saḥḥit. MGD.
Azul, alxir, ...
saḍuf
saḍuf [asaḍuf] : a/usaḍuf. SM+ ML
|| lqanun. MD. Kra yellan iteddu s saka [asaḵa]
[asaḵa] : a/usaka. SM+ML ||
yisuḍaf. SG. isuḍaf. allal γef zeggren medden seg
ugemmaḍ (n yiγzer, n wasif...) γer
safer [safer] : safer. MG+GWT ||
wayeḍ. MD. Zik, s udγaγ i ttgen
unag ; beddel tamurt ; ruḥ seg
medden isakaten, tura ttgen-ten-
umkan γer wayeḍ MD. Isufer γer
id s ubiṭun d wuzzal. SG. Isakaten.
Fransa deg wass, yuγal-d azekka-
MGD. tiqenṭert.
uya. MẒR. Isufer, ur isufer, ad
isafer, i/yettsafar. MΓN. isufren. saku [asaku] : usaku. SM+ML || lḥila
SDD+SM. ssfer, amsafer. yemmezḍen s wustu yakked
taḍut ideg ggaren medden lḥebb
safar [asafar] : a/usafar. SM+ ML ||
(irden, timẓin, ...). MD. Yella lxilaf
1. adun ; ssenf n wučči. MD.
gar usaku yakked uylu ; asaku, d
Iɛedda ad yečč, sersen-as-d acḥal
lḥebb kan i ggaren deg-s, dazeṭṭa
n yisafaren n wučči. || 2. ddwa.
i tzeṭṭen am wakken zeṭṭen
MD. Lehlak-is ur yesɛi ara asafar.
aḥayek, ibidi, ... NT. tasakut
SG. Isafaren.
(tisakutin). SG. isuka.
saft [ṯasafṯ]
[ṯasafṯ] : tasaft. SM+ NT || ssenf
sal [sal] : sal. MG+GWT || steqsi γef
n usγar (ttejra) n teẓgi n taywa n
ḥedd tessiwḍeḍ-as sslam. MD. –
ubelluḍ. MD. Ma d aqejmur n
Ma teẓriḍ Leflani, ttsal fell-as
tasaft idegger akkin idenyan
nezzeh nezzeh. – Sawaḍeγ sslam-
(Ccna).
ik. MẒR. Isal, ur isal, ad isal,
safu [asafu] : a/usafu. SM+ML || i/yettsal. MΓN. Isalen. SDD+SM.
asγar ideg tecɛel tmes. MD. Sswal.
Yessentag isufa, yesreγ iman-is.
salas [asalas] : a/usalas. SM+ML ||
SG. Isufa.
ajgu alemmas. MD. Ma yerka
*sagem [asaḡem]
[asaḡem] : a/usagem. usalas, ad d-yeγli sseqf γer lqaɛɛa.
SM+ML || lḥila n ufexxar swayes d- SG. Isulas.
ttagment tlawin aman seg tala.
salelt [tasalelt] : ta/tsalelt. SM+NT
MD. Kul mi ara d-tagem, ad terẓ
|| asγar azuran ay ttgen i tseḍwa
asagem. SG. Isagamen. MGD.
n ttjur (ticki ččurent d lḥebb),
acmux. ẒR. Agem.
akken ur d-cellxent ara. MD.
saḥ
saḥ [ṣaḥ] : saḥ. AFERDIS N UBHAT || Turew nezzeh, lḥebb yeγleb
awal n lmeɛna, n leḥdaqa ; afriwen, lemmer gan-as tisilal, tili
qqaren-t medden mi ara yesw ur clixent ara tfurkatin-is. SG.
yiwen. MD. Mi ara yesw yiwen Tisulal. MGD. Tirekkiẓt.
aman, ad yessers lḥila-nni, neqar-
*salelt [tasalelt] : ta/tsalelt.
as Saḥ !
SM+NT || || deg tesdawit, d lawan
saḥḥa
saḥḥa [saḥḥa] : saḥḥa. AFERDIS N mi ara yesɛeddi unelmad
UBHAT || awal n lmeɛna, n tazrawt-ines n taggara n tγuri-
leḥdaqa. MD. Mi ara k-id-yefk ines sdat n tseqqamut n
yiwen kra, ini-as Saḥḥa ! MGD. yinesγumma. MD. Deg tesga n
tanemmirt; aɛṭi-k ssaḥḥa !
229
tmaziγt, yal anelmad itteg i/yessumnen. SDD+SM. Asamen.
tazrawt γer taggara n tγuri-ines, SDD+ MG. Msamen. ẒR. Amen.
rnu ttgen daγen tasalelt. SG.
samer [asamer] : a/usamer.
Tisulal.
SM+ML || nnwar n tkermust. MD.
*sali [sali] : sali. MG+GWT || ddem ; Isumar n tkermust d lɛali-ten d
saɛli ; awi ḥedd neγ taγawsa seg ddwa i tɛebbuṭ. SG. isumar.
uksar d asawen. MD. Sali aqcic γef
*sames [sames] : sames. MG+GWT ||
ukersi. MẒR. I/yessuli, ur
sewsex ; ḍlu ammus i ḥedd. MD.
i/yessuli, ad i/yessali, i/yessalay.
Ur ttames kečč, ur samas i wiyiḍ.
MΓN. i/yessulin. SDD+SM. Asali. ẒR.
MẒR. i/yessames, ur i/yessames,
Ali.
ad i/yessames, i/yessamas. MΓN.
salqef [salqef] : salqef. MG+GWT || i/yessamsen. SDD+SM. Asames.
ewt, egg am ulqaf : ali taḍreḍ. MD. SDD+ MG. Msames. ẒR. Ames.
Mi mazal yessalqaf wul-is, ḥseb-
sami [sami] : sami. MG+GWT ||
it yedder. MẒR. i/yessalqef, ur
gzem; ruḥ srid. MD. Ur iteddu ara
i/yessalqef, ad i/yessalqef,
deg ubrid, yettsami kan. MẒR.
i/yessalqaf. MΓN. i/yessalqfen.
Isuma, ur isuma, as isami,
SDD+SM. Asalqef. MGD. sger.
i/yettsami. MΓN. i/yettsamin.
salu [asalu] : a/usalu. SM+ML || SDD+SM. Asami. SDD+ MG. Msami.
agadir ; aḥaqaf ; ayen ireglen
sami [asami] : a/usami. SM+ ML+RB
abrid, s-umata. MD. Win
|| mmi-s neγ ... n Sam ideg tekkin
yettruẓun asalu, ixeddem akken
Yiramanen, Aɛraben, Udayen
yufa, mačči akken yebγa. MD.
(iḥebriyen). MD. Tutlayin
Isula.
tisamiyin am taɛrabt, taḥebrit ;
sameḥ
sameḥ [sameḥ] : sameḥ. MG+GWT || tiserḍin tisamiyin am tneslemt.
ttu ; nfu ; sufeγ seg ... MD. Deg NT. Tasamit (tisamyin). SG.
tɛerfit n tmurt n Leqbayel, Isamiyen.
tameṭṭut ur tettawi ara lwert gar
sammer [asammer] : a/usammer.
wayetma-s d yimawlan-is, degmi
SM+ML || tama, idis iqublen iṭij.
i tseɛɛu inebdaden : mi turew neγ
MD. Axxam-is iqubel asammer :
yeḍra-d kra deg uxxam-is,
akken kan ara d-yali yiṭij, ad d-
ayetma-s tebdaden γur-s s wayen
yekcem s afrag. NMG. Amalu.
yellan. Maca, ma iγurr-itt cciṭan,
tewwi lwert, meḥsub : tewwi sanas [asanas] : a/usanas.
amur-is (d akal, neγ d ayen- SM+ML+RB || win ur nettwali ara
nniḍen), yettusemma teffeγ mliḥ γef lqerb. MD. Asanas, ur
imawlan-is (ayetma-s), ffγen-tt, d iẓerr ara lḥağa, alamma iḥeqqeq-
win iwumi qqaren medden itt nezzeh. NT. Tasanast
asameḥ. MẒR. isumeḥ, ur isumeḥ, (tisanasin). SG. Isanasen.
ad isameḥ, i/yettsamaḥ. MΓN. *sanez [sanez] : sanez. MG+GWT ||
isumḥen. SDD+SM. asameḥ, ssmaḥ, err-it yunez ; seknu ; seγref. MD.
amsameḥ. SDD+MG. ttwasameḥ, Win ur nuniz i Yiwen, ur yettanaz
msameḥ. i yiwen. MẒR. i/yessanez, ur
*samen [samen] : samen. MG+GWT i/yessanez, ad i/yessanez,
|| err-it yumen. MD. Win i d- i/yettsanaz. MΓN. i/yessanzen.
yusan, ad d-yawi timucuha-ines, SDD+SM. Asanez. SDD+SM.
ad aγ-yessamen yes-sent. MẒR. Ttwasanez, msanez. ẒR. Anez.
i/yessamen, ur i/yessumen, ad sani [sani] : sani. TJR. MTR || anida
i/yessamen, i/yessaman. MΓN. ? MD. Sani i ruḥeγ, ad t-afeγ din
yezwar-iyi.
230
*saqu [saqu] : saqu. MG+GWT || err- ur i/yessaγli, ad i/yessaγli,
it yuqa ; err kra qlil (qlilet), ɛziz. i/yessaγlay. MΓN. i/yessaγlin.
MD. Ad kem-yessaqu Rebbi, uqbel SDD+SM. Asaγli. ẒR. Aγlay.
ad taqu nneɛma ! MẒR. i/yessuqa,
saγur [asaγuṛ]
[asaγuṛ] : a/usaγur.
a/usaγur. SM+ML ||
ur i/yessuqi, ad i/yessaqu,
leḥcic yeqquren ; tuga. MD. Ulac
i/yettsaqu. MΓN. i/yessuqin.
asaγur aseggas-a. SG. Isaγuren.
SDD+SM. Asaqu. SDD+ MG.
Ttwasaqu, msaqu. ẒR. Aqu. sasi [sasi] : sasi. MG+GWT || err-d
ayen i ak-iruḥen ; ḥelli-d. MD.
[asaraḡ] : a/usarag. SM+ML ||
sarag [asaraḡ]
Armi nnuγen Yizzayriyen 7 n
1. anejmuɛ ; agraw. || 2. timlilit ;
yiseggasen mgal lɛesker n Fransa,
tamsirt (tussnant, tasertant, ...).
s wamek i d-sasin tilelli-nsen deg
MD. Ḥeddreγ i yisaragen, dγa aṭas
useggas n 1962. MẒR. i/yessasi, ur
i d-lemdeγ seg-sen. SG. Isaragen.
i/yessasi, ad i/yessasi, i/yettsasi.
*sarez [asarez] : a/usarez. SM+ML MΓN. i/yessasin. SDD+SM. Asasi.
|| 1. taγawsa swayes nettarez. || 2. SDD+ MG. Ttxasasi, msasi.
deg tjerrumt, awal swayes
*sastent [ṯasa
[ṯasas
ṯasasṯent] : ta/tsastent.
nettarez kra γer kra-nniḍen
SM+ NT || anadi, aqelleb γef ḥedd
(tafyirt γer tefyirt). MD. deg Yečča
neγ γef kra ; asteqsi n medden.
armi i d-yessager, ihi yerwa ; Ihi,
MD. Iga tasastent, yufa-d tiririt i
d asarez. SG. Isuraz. ẒR. Arez.
yisteqsiyen-is. SG. Tisastanin. ẒR.
sarezt [ṯasarezṯ
[ṯasarezṯ > ṯazarezṯ] : Sesten.
ta/tsarezt. SM+NT || tazellamt. MD.
satal [asaṯal]
[asaṯal] : a/usatal. SM+ ML ||
Temceḍ acekkuḥ-is, tga-t d
deg tesnilest, aḍris ideg yezmer
tasarezt. SG. Tisuraz.
ad yemger wawal, iwakken ad d-
sari [sari] : sari. RB || zeddigen, nesken anamek neγ inumak-ines.
yesfan. MD. A ccix Muḥend MD. Asatal n wawal neγ tanfalit, d
Ulḥusin, a win ituben meẓẓi/ Mi tafyirt ; asatal n tefyirt, d aḍris.
iruḥ γer tala ad yeẓẓal, yufa-tt d SG. Isatalen.
ddheb sari/ A tala ay nebγa d
sawaḍ [asawaḍ] : a/usawaḍ. SM+
sawaḍ
aman, wamma ddunit d lfani.
ML || ttawil yessawaḍen ssut n win
saru [asaru] : a/usaru. SM+ ML || yettmeslayen γef lbeɛd. MD. Ur
aggus (abagus). MD. Tebges asaru ak-nsell ara mliḥ, deg leɛnaya-k
n leḥrir. SG. Isura. ddem asawaḍ ! SG. isawaḍen.
saru [asaru] : a/usaru. SM+ ML || || sawalt [ṯasawalt]
[ṯasawalt] : ta/tsawalt. SM+
deg sinima, d azrar n tugniwin. NT || tunṭiqt. MD. Awal enγ, deg-s
MD. Gar yisura imezwura i yiwet n tsawal ; awal tameṭṭut,
yettwaxedmen s teqbaylit, yella deg-s 3 : ta. meṭ. ṭut. SG.
Tawrirt yettwattun n A. Bugermuḥ Tisawalin.
yakked Adrar n Baya n A. Meddur.
sawem [sawem] : sawem. MG+GWT
SG. Isura.
|| efk ssuma i kra ; seqsi acḥal
sarut
sarut [tasaruţ] : ta/tsarut. SM+NT yeswa kra n tγawsa. MD. Ssuq akk
|| taγawsa n wuzzal swayes isawem-it, ur d-yuγ ula d tibselt.
nqeffel, nleddi tiwwura. MD. MẒR. Isawem, ur isawem, ad
Yeffeγ, ibelleɛ tawwurt s tsarut. isawem, i/yettsawam. MΓN.
SG. Tisura. Isawmen. SDD+SM. Asawem,
amsawem, ssuma. SDD+MG.
*saγli [saγli] : saγli. MG+GWT ||
Msawem, ttwasawem
ḥseb-it, err-it γlay ; eg-as ssuma
meqqren. MD. Yufa takerrust, *sawen [asawen] : a/usawen.
maca yessaγli-tt. MẒR. i/yessaγli, SM+ML || idis ;
amkan i ilaq ad nali.
231
MD. Larebɛa n At Iraten, ansa i Yessaɛli ssut-is sdat baba-s. MẒR.
das-tekkiḍ d asawan. NT. I/yessaɛli, ur i/yessaɛli, ad
Tasawent (tisawnin). SG. Isawnen. i/yessaɛli, i/yessaɛlay. MΓN.
ẒR. Siwen. i/yessaɛlin. SDD+SM. Asaɛli. SDD+
MG. msaɛli. ẒR. Aɛlay.
sayes [asayes] : a/usayes. SM+ML ||
deg umezgun, taqaɛɛet anda
tturaren yimariren. MD. – D acu i
d amezgun ? – D yiwen n wurar n Sb
telγut ideg yella usayes ara
yebḍun aγref neγ imnezzhen
yakked umarir (neγ imariren). sbadu [sḇaḏu]
[sḇaḏu] : sbadu. MG+GWT ||
MD. Isuyas. efk-d lmeɛna, anamek n wawal, n
tenfalit. MD. Asegzawal yesbuday-
sayes [sayes] : sayes. MG+GWT ||
d awalen. MẒR. I/yesbuda, ur
ruḥ s leɛqel, cemma-cemma. MD.
i/yesbuda, ad i/yesbadu,
Amsaysi, leɛmer yeddim, neγ
i/yesbuduy. MΓN. i/yesbudan.
leɛmer yendim ? MẒR. isuyes, ur
SDD+SM. Asbadu, tabadut. SDD+MG.
isuyes, ad isayes, i/yessayas
Ttwasbadu, mesbadu.
(i/yettsayas). MΓN. Isuysen.
SDD+SM. Asayes, amsaysi. SDD+ MG. sbayɛi
sbayɛi [asḇayɛi] : a/usbay
a/usbayɛi. SM+
Ttwasayes, msayes. ML+RB || lḍufan i d-ilulen deg
wayyur wis 7. MD. Medden yakk
ttlalen-d deg wayyur wis 9, kečč
Saz, Saẓ,
Saẓ, Saɛ ay asbayɛi, teffγeḍ-d zik seg
tɛebbuṭ n yemma-k ! NT. tasbayɛit
(tisbayɛiyin). SG. isbayɛiyen.
* sazzel [sazzel] : sazzel. MG+GWT *sbedd [sḇedd]
[sḇedd] : sbedd. MG+GWT ||
|| err-it yettazzal. MD. Yessazzal err-it yebded. MD. Armi d-yewwi
ṭumubil, yettak-as lliraq mačči d ssaneɛ s wamek i as-yesbedd
kra. ; kra n wass ad ten-yečč tawwurt. MẒR. I/yesbedd, ur
netta, ad ten-ternu tkerrust-ines. i/yesbidd, ad i/yesbedd,
MẒR. i/yessuzzel, ur i/yessuzzel, i/yesbbaddad. MΓN. I/yesbedden.
ad i/yessazzel, i/yessazzal. MΓN. SDD+SM. Asbaddid (asbeddi),
i/yessuzzlen. SDD+SM. Asazzel, asebdad, anebdad. SDD+MG.
amsizzel. SDD+MG. msazzel. ẒR. ttwasbedd, myesbedd. ẒR. Bedd
Azzel. (bded). MGD. sebded.
*saẓi
*saẓi [saẓi] : saẓi. MG+GWT || ḥseb- sbeḍ
sbeḍ [sḇeḍ/ṭ] : sbeḍ. MG+GWT || 1.
it, err-it ẓẓay. MD. Saẓiγ tameslayt err-taγawsa d tusbiḍt. MD.
yid-s. MẒR. i/yessaẓi, ur i/yessaẓi, Isebbeḍ uzzal s ufḍis. || 2. ewt ;
ad i/yessaẓi, i/yessazay. MΓN. rteɛ-it s tiyyitiwin. MD. Isebbeḍ
i/yessaẓin. SDD+SM. Asaẓi. SDD+MG. deg-s yeqqar mazal. MẒR.
Msaẓi. ẒR. Aẓay. I/yesbeḍ, ur i/yesbiḍ, ad
i/yesbeḍ, isebbeḍ. MΓN. Isebḍen.
saɛef
saɛef [saɛef] : saɛef. MG+GWT || ddu
SDD+SM. Asbaḍ, usbiḍ. SDD+ MG.
d ḥedd (yid-s) ; wanes. MD. Isuɛef-
myesbeḍ.
it armi d talemmast n ubrid,
yuγal-d. MẒR. Isuɛef, ur isuɛef, ad sber [sḇeṛ]
[sḇeṛ] : sber. MG+GWT || 1. rju ;
isaɛef, i/yettsɛaf. MΓN. Isuɛfen. ggani ; awi ; mari. MD. Yesber
SDD+SM. Asaɛef, lemsaɛfa, armi i iɛedda ugeffur, yeffeγ-d. ||
amsaɛef. SDD+MG. msaɛef. 2. awi ; ddem; mari ; ur feččel ara.
MD. Isebber i lemḥayen n ddunit.
*saɛli
*saɛli [saɛli] : saɛli. MG+GWT || sali-
MẒR. I/yesber, ur i/yesbir, ad
it d asawen ; err-it ɛlay. MD.
232
i/yesber, isebber. MΓN. Isebren. ad i/yesburr, i/yesburray (?).
SDD+SM. Asbar, ssber, usbir. MΓN. i/yesburren. SDD+SM.
SDD+MG. myesbar. Asburru.
sbeγ [sḇe
[sḇeγ]
ḇeγ] : sbeγ. MG+GWT || rqem *sbuγer [sḇu
[sḇuγer]
ḇuγer] : sbuγer.
; ḍlu ssebγa i tγawsa. MD. Yesbeγ MG+GWT || ini-d tibuγarin. MD. Deg
axxam-is s umellal. MẒR. tmeγriwin ay sbuγurent
I/yesbeγ, ur i/yesbiγ, ad temγarin. MẒR. i/yesbuγer, ur
i/yesbeγ, isebbeγ. MΓN. Isebγen. i/yesbuγer, ad i/yesbuγer,
SDD+SM. Asbaγ, ssebγa, usbiγ. i/yesbuγur. MΓN. i/yesbuγuren.
SDD+MG. Ttwasbeγ. SDD+SM. Asbuγer. ẒR. tibuγarin.

sbeɛbeɛ
sbeɛbeɛ [sḇeḇeɛ] : sbeɛbeɛ.
MG+GWT || suγ, ɛeyyeḍ, ay izimer
(tixsi, taγaṭ, ...). MD. Asbeɛbeɛ d Sč, Sd, sḍ
sḍ
tameslayt n lmal ameẓyan. MẒR.
I/yesbeɛbeɛ, ur yesbeɛbeɛ, ad
yesbeɛbeɛ, yesbeɛbuɛ. MΓN. *sčenčen [sčenčen] : sčenčen.
I/yesbeɛbɛen. SDD+SM. Asbeɛbeɛ. MG+GWT || ewt azbeg (ameqyas)
γer wayeḍ. MD. Sčenčen
sbeɛṭac
sbeɛṭac [sbeɛṭac] : sbeɛṭac. MḍN ||
tizebgatin-im, a yelli Γriba
17 : amḍan i d-irennun deffir
(tamacahut). MẒR. i/yesčenčen,
seṭṭac (16). MD. Deg sbeɛṭac yid-
ur i/yesčenčen, ad i/yesčenčen,
sen, ur as-zmiren ara.
i/yesčenčin. MΓN. i/yesčnečnen.
*sbibb [sbibb] : sbibb. MG+GWT || SDD+SM. Asčenčen. ẒR. Čenčen.
ddem-it γef uzagur-ik (im) ;
sdawit [ṯasḏawiṯ]
[ṯasḏawiṯ] : ta/tesdawit.
ɛebbi. MD. Sbubben-as anezgum n
SM+NT || aγerbaz n uselmed unnig
ddunit. MẒR. I/yesbubb, ur
(aɛlayan). MD. Deg tesdawit i
i/yesbubb, ad i/yesbibb,
tettili tussna. SG. Tisdawiyin.
i/yesbabbay. MΓN. I/yesbubben.
SDD+SM. Asbibbi, tmesbibbit. * sdukkel [sḏukkel,
[sḏukkel, sdukkel] :
SDD+MG. Myesbibb. ẒR. bibb. sdukkel. MG+GWT || zdi ; rnu wa
γer wa. MD. Sdukkel-iten γer
sbiṭar
sbiṭar [sḇiṭaṛ] : sbiṭar. SM+ ML ||
yiwen n umkan. || 2. err sin (neγ
axxam, azdaγ anda ttdawin
ugar n sin), d yiwen. MD.
ṭṭebba imuḍan-nsen. MD. Ulac
I/yesdukkel lexyuḍ. MẒR.
sbiṭarat yelhan deg tmurt-nneγ.
I/yesdukkel, ur i/yesdukkel, ad
SG. sbiṭarat.
i/yesdukkel, i/yesdukkul.
sbuḥru
sbuḥru [sḇuḥru] : sbuḥru. MG+GWT SDD+SM. Asdukel, tasedukkli
|| efk abeḥri s trewwaḥt (i ḥedd). [tazedukkli]. ẒR. dakkel
MD. Yesbuḥruy-as i mmi-s, mi ara
*sduqqes [sduqqes] : sduqqes.
yeḥmu lḥal. MẒR. I/yesbuḥri, ur
MG+GWT || dlu γef ḥedd ; saki-t-id
I/yesbuḥri, ad i/yesbuḥru,
seg wayen yemger, seg wazyen
i/yesbuḥruy. SDD+SM. Asbuḥru,
yekcem (axemmem). MD. Yekka-
tasbuḥrayt. SDD+MG. myesbuḥru.
yi-d sdeffir, yesduqqes-iyi-d. MẒR.
sbundel [sḇundel]
[sḇundel] : sbundel. i/yesduqqes, ur i/yesduqqes, ad
MG+GWT || ẒR. smundel. i/yesduqqes, i/yesduqqus. MΓN.
i/yesduqqsen. SDD+SM. Asduqqes.
sburr [sḇurr]
[sḇurr] : sburr. MG+GWT ||
ẒR. Duqqes.
γumm kra s kra-nniḍen ; err
aceṭṭiḍ γef uqerruy-ik (im), γef *sduri [sduri] : sduri. MG+GWT ||
yidis-ik (im). MD. Mi tekker ad ffer ddaw (neγ deffir) kra γef
teffeγ, tesburr lḥaf γef uqerruy- lehwa, aḍu, adfel.... MD. Adfel lḥu-
is. MẒR. i/yesburr, ur i/yesburr, yas, lehwa dduri-yas (Nz). MẒR.
233
i/yesduri, ur i/yesduri, ad i/yettsebbil. MΓN. Isebblen.
i/yesduri, i/yesduray. MΓN. SDD+SM. Asebbel, imsebbel.
i/yesdurin. SDD+SM. Asduri, SDD+MG. Ttwasebbel, msebbel.
taseddarit. ẒR. Ddari.
sebber [sebbeṛ]
[sebbeṛ] : sebber. MG+GWT
sḍaq [sḍaq] : sḍaq. SM+ ML || || azen-as ssber ; ini-as : Ad ak-d-
isγunen (ddḥuḥ) n teslit, n yazen Rebbi ssber ! Neγ : Ad ken-
tmeṭṭut. MD. Tezzenz sḍaq-is, tuγ- isebber Rebbi ! MD. Ttsebbiren
d lḥara. medden imawlan, mi yemmut
mmi-tsen. MẒR. Isebber, ur
sḍis [sḍis] : sḍis. MḍN || 6 ; setta.
isebber, ad isebber, i/yettsebbir.
MD. Efk-iyi-d sḍis n tektabin.
MΓN. Isebbren. SDD+SM. Asebber.
sḍiset [sḍiset] : sḍiset. MḍN || 6o ; SDD+MG. Ttwasebber, msebber.
settin. Taktabt n Leqran deg-s MGD. Ɛezzi.
sḍiset n leḥzab.
sebbeɛ [sebbeɛ] : sebbeɛ. MG+GWT
sebbeɛ
sḍulet [sḍuleṯ, sṭuleṯ] : sḍulet. || bbeγ, ger kra deg waman
MG+GWT || err ḥedd d aḍeggal-ik izeddganen. MD. Sebbeɛ tamellat
(im). MD. D kunwi iyi-sḍulten, sebɛa n yiberdan, tezziḍ-as-tt.
tefkim-iyi-d yelli-twen. MẒR. MẒR. Isebbeɛ, ur isebbeɛ, ad
i/yesḍulet, ur i/yesḍulet, ad isebbeɛ, i/yettsebbiɛ. MΓN.
i/yesḍulet, i/yesḍulut (?). MΓN. Isebbɛen. SDD+SM. Asebbeɛ.
i/yesḍulten. SDD+SM. Asḍulet. ẒR. SDD+MG. Ttwasebbeɛ.
aḍeggal
*sebbiwt [ṯasebbiwṯ]
[ṯasebbiwṯ] :
ta/tsebbiwt. SM+NT || ssebba ;
ayen i yeğğan kra ad d-yeḍru. MD.
Seb, seč, sed, sef D nutni i as-d-yesγamen, d nutni
i d ssebba n lmut-is. SG.
Tisebbiwin. ẒR. Sebbeb.
sebbaḍ
sebbaḍ [asebbaḍ/ṭ] : a/usebbaḍ.
SM+ML || ayen i yettmelsan i uḍar.
*seble
*sebleɛ
bleɛ [seḇleɛ] : sebleɛ. MG+GWT ||
MD. Isebbaḍen yesɛa, netta iteddu
ečč ; enγ. MD. Iruḥ ad yezger asif,
ḥafi. NT. Tasebbaḍt (tisebbaḍin). tessebleɛ-it temda. MẒR.

SG. Isebbaḍen. MGD. Ameddas.


I/yessebleɛ, ur i/yessebleɛ, ad
i/yessebleɛ, i/yesseblaɛ. MΓN.
sebbalt [[ṯasebbalt]
ṯasebbalt] : ta/tsebbalt. I/yesbelɛen. SDD+ SM. Asebleɛ.
SM+ NT || lḥila n waman. MD. Ffi-d SDD+MG. Ttwasebleɛ, msebleɛ. ẒR.
aman γer tsebbalt, ur ten- Bleɛ.
ttwezziɛ ara kan akken. SG.
Tisebbalin. sebγes [seḇ
[seḇγes] : sebγes. MG+GWT
|| eg, efk i ḥedd tisebγas (tissas,
sebbeb [sebbeb] : sebbeb. MG+GWT lkuraj). MD. Acḥal d asebγes deg-s,
|| ɛreḍ ad tgeḍ kra ; ili d ssebba n maca yugi ad iḥerrek. MẒR.
kra. MD. Isebbeb i lmut-iw. MẒR. i/yessebγes, ur i/yessebγes, ad
Isebbeb, ur isebbeb, ad isebbeb, i/yessebγes, i/yessebγas. MΓN.
i/yettsebbib. MΓN. I/yesbebben. i/yessebγasen. SDD+SM. Asebγes,
SDD+SM.. Asebbeb, ssebba tisebγas. SDD+MG. Ttwasebγes,
(tasebbiwt). SDD+MG. Ttwasebbeb, msebγes.
msebbeb.
*sebγas [ṯiseḇ
[ṯiseḇγas]
ṯiseḇγas] : ti/tsebγas.
sebbel [sebbel] : sebbel. MG+GWT || SM+NT+SG || abuddu i uswir deg
efk ḥedd neγ kra (n tγawsa) d tγuri. Deg uγerbaz alemmas
asfel γef... MD. Isebbel tarwiḥt-is i yakked tesnawit, ticki i yeḥrec
usekfel n tmaziγt. MẒR. isebbel, unelmad ttbudun-t-id, ttakken-as
ur isebbel, ad isebbel,
234
tafelwit n usehru, tisebγas neγ, ma Yuli asawen, yuli tseddarin. || 2.
yufrar, tigedhiwin. ẒR. Sebγes. Deg tsekla (yuran), amur deg
uḍris ; deg tesrit, d beṭṭu n uḍris s
sebsi [aseḇsi]
[aseḇsi] : a/usebsi. SM+ML ||
tuγalin γer ujerrid deg tazwara d
allal n usγar ideg tessen medden
taggara ; deg tmedyazt, d agraw n
cceɛra n dexxan. MD. Isebsiyen
yifyar i tezdi tmeγrut. MD. Aru-d
ttwaxdamen s usγar n uxlenğ. SG.
aḍris, tgeḍ-t d tiseddarin. SG.
Isebsiyen.
Tiseddarin.
sebter [aseṯḇer]
[aseṯḇer] : a/usebter.
seddast [ṯaseddasṯ]
[ṯaseddasṯ] : ta/tseddast.
SM+ML || udem n twerqet n
SM+NT || deg tesnilest, d tussna
lkaγeḍ. MD. Aru-d yiwen n
yesselmaden lebni d usuddes n
usebter. SG. Isebtar.
wawalen gar-asen. MD. Taseddast,
*sebzeg [seḇzeǥ]
[seḇzeǥ] : sebzeg. MG+GWT d aswir, tasnamka d aswir-
|| slexsi ; rucc ḥedd neγ taγawsa s nniḍen. SG. Tiseddasin.
waman. MD. Sebzeg aserwal-ik s
seddaw [seddaw] : weddaw. TJR.
waman. MẒR. I/yessebzeg, ur
NZΓ || ddaw ; iweksar. MD. Ad t-
i/yessebzeg, ad i/yessebzeg,
tafeḍ seddaw n ubrid. MGD. ddaw.
i/yessebzag. MΓN. I/yesbezgen.
SDD+SM.. Asebzeg. SDD+MG. seddeq [seddeq, ṣeddeq] : seddeq.
Ttwasebzeg, ssebzeg. ẒR. bzeg. MG+GWT || deg tneslemt, efk i
umeγbun kra (adrim, učči, aselsu,
sebɛa
sebɛa [seḇɛa] : sebɛa. MḍN || 7 : sa
...) γef wudem n Rebbi. MD.
[ṣa]. MD. Iqas acciwen-is, yufa
Yettseddiq awren i yimeγban.
deg-sen sebγa n turdas.
MẒR. Iseddeq, ur iseddeq, ad
sebɛin
sebɛin [seḇɛin] : sebɛin. MḍN || 70 : iseddeq, i/yettseddiq. MΓN.
saset. MD. Yeγza sebɛin n lmitrat, Iseddqen. SDD+SM. Aseddeq,
ur yufi ara aman. ssadaqa. SDD+MG. Ttwaseddeq.
*sečč [sečč] : sečč. MG+GWT || efk- sedder [seddeṛ]
[seddeṛ] : sedder. MG+GWT
as ad yečč; ɛiwen-it neγ ɛreḍ-it-id || beddel llebsa, a tislit, tsekneḍ-
s axxam-ik ad yečč. MD. Win tt-id i medden (inebgawen). MD.
yebγan ad yall wayeḍ, ur as- Mi d-tsebbeḥ, tsedder-d 7 n
yesseččay ara, ilaq ad as- tikkal. MẒR. tsedder, ur tsedder,
yesselmed amek ara yečč iman-is. ad tsedder, tettseddir. MΓN.
MẒR. I/yessečč, ur i/yesseč, ad Iseddren. SDD+SM. Asedder.
i/yessečč, i/yesseččay. MΓN.
*seddu [seddu] : seddu. MG+GWT ||
Iseččen. SDD+SM. Asečči, asečču*.
ɛiwen ḥedd ad yeddu. MẒR.
SDD+MG. Ttwsečč, msečč. ẒR. ečč.
I/i/yessedda, ur yesseddi, ad
sečču [asečču] : a/usečču. SM+ ML i/yesseddu, i/yessedduy. MΓN.
|| deg temdinin, taḥanut n wučči ; I/yesseddan. SDD+SM.. Aseddu.
lmaḥel anda d-tetten medden. SDD+ MG. mseddu. ẒR. ddu.
MD. Yekcem s asečču, yessuter d
*sedhec [sedhec, seḏhec]
seḏhec] :
acu ara yečč. SG. Iseččuyen. ẒR.
sedhec. MG+GWT || sduqqes ;
ečč.
sexleɛ. MD. Yekka-d sdeffir,
sedda [ṯasedda]
[ṯasedda] : ta/tsedda. yessedhec-iyi. MẒR. I/yessedhec,
SM+NT || yemma-s n yizem. MD. D ur i/yessedhec, ad i/yessedhec,
tasedda ireɛden tuγwas/taqcict n i/yessedhac. MΓN. I/yesdehcen.
At Ɛebbas (asefru). SG. SDD+SM. Asedhec. SDD+MG.
Tiseddiwin. msedhec. ẒR. dhec.
seddart [ṯaseddaṛṯ]
[ṯaseddaṛṯ] : ta/tseddart.
ta/tseddart.
SM+NT || 1. tadrujt, taskalt. MD.

235
sednan [ṯiseḏnan]
[ṯiseḏnan] : ti/tsednan. tseffart. MD. Ur yesɛi ara taseffart,
SM+ NT +SG || lxalat ; tilawin. MD. D dγa yettseffir-as s yiḍuḍan-is.
kemmi i d lalla-s n tsednan. MẒR. Iseffer, ur iseffer, ad iseffer,
i/yettseffir. MΓN. Iseffren. SDD+SM.
*seḍfer
*seḍfer [seḍfeṛ] : seḍfer. MG+GWT
Aseffer, taseffart.
|| setbeɛ ; eğğ-it γer taggara. MD.
Yal mi ara d-yekfu tameslayt, ad *sefren [asefren] : a/asefren.
as-d-yesseḍfer s yinzi. MẒR. SM+ML || ticreḍt ; ayen swayes
I/yesseḍfer, ur yesseḍfer, ad nezmer ad neɛqel kra. MD. Isem
i/yesseḍfer, i/yesseḍfar. MΓN. amaziγ yesɛa tlata n yisefran :
I/yesḍefren. SDD+SM. Aseḍfer. addad, amḍan, tawsit. SG. Isefran.
SDD+ MG. mseḍfer. ẒR. ḍfer. ẒR. Fren.
seḍru
seḍru [aseḍru] : a/useḍru. SM+ML sefreγ [sefṛe
[sefṛeγ]
ṛeγ] : sefreγ. MG+GWT ||
|| areqqas n ssaɛɛa (n rrabay). MD. senxuxel nniyya n umdan ; hder
Iteddu am useḍru, ur yezmir ara γef ḥedd ayen n dir. MD. Ruḥen ad
ad yeqqim anda i tt-tuγ. SG. tt-id-xeḍben, teɛğeb-asen,
Isedruyen. tagarra sferγen fell-as lğiran.
MẒR. i/yessefreγ, ur i/yessefreγ,
*seḍs
*seḍs [seḍs, ṣeţţ] : seḍs. MG+GWT ||
ad i/yessefreγ, i/yessefraγ. MΓN.
err ḥedd yettaḍsa. MD. Iḍsa, iḍsa,
i/yesferγen. SDD+SM. Asefreγ.
iḍsa, taggara yerra-tt i yimeṭṭi.
MẒR. i/yeḍsa, ur i/yeḍsi, ad sefru [sefru] : sefru. MG+GWT || eg-
i/yeḍs, i/yettaḍsa. MΓN. i/yeḍsan. d, sali-d isefra. MD. Yessefra-tt
SDD+SM. aseḍsu*, timseḍsit. armi d mya, yeḥbes, ur yezmir
SDD+MG. mseḍs. ẒR. eḍs. ara ad ikemmel. MẒR. i/yessefra,
ur i/yessefra, ad i/yessefru,
*seḍsu
*seḍsu [aseḍsu] : a/useḍsu. SM+ML
i/yessefruy. MΓN. i/yessefran.
|| tuγmas n umdan. MD. Ur d
SDD+SM. Asefru, tamsefrut.
aseḍsu, ur d aγemsu, ur d amzur
ad t-id-neksu. (NZ). SG. Iseḍsa. ẒR. *sefru [asefru] : a/usefru. SM+ML ||
eḍs. ssenf n uḍris n tmedyezt. MD.
Igemmer-d isefra γur medden,
* sefcel [sefcel] : sefcel. MG+GWT ||
yura-ten, yerra-ten d adlis. SG.
err ḥedd yefcel neγ efk-as feccal.
Isefra. MD. ẒR. sefru.
MD. Yessefcel-iyi s lxedma. MẒR.
i/yessefcel, ur i/yessefcel, ad sefruri [sefruri] : sefruri. MG+GWT
i/yessefcel, i/yessefcal. MΓN. || kkes-d tiɛeqqayin seg tfejγal.
I/yesfeclen. SDD+SM. Asefcel. ẒR. MD. Sefruri ibawen-ihin ternuḍ
fcel. tajilbant-nni. MẒR. i/yessefruri,
ur i/yessefruri, ad i/yessefruri,
sefḍel
sefḍel [sefḍel] : sefḍel. MG+GWT ||
i/yessefruruy. MΓN. i/yessefrurin.
jmeɛ ; err γef tama i wass n lxir d
SDD+SM. Asefruri.
lγir. MD. Ilaq useggas akken ad
sfedleγ 1000 DA. MẒR. i/yessefdel, sefsaf [aṣefṣaf]
[aṣefṣaf] : a/sefsaf. SM+ML ||
ur i/yessefdel, ad i/yessefdel, ssenf n ttjra ur nesγi ara lγella
i/yessefdal. MΓN. i/yessefdlen. neγ lfakya. MD. Aseklu n usefsaf
SDD+SM. Asefdel. iḥemmel mliḥ aman. SG.
Isefsafen.
seffaḥ
seffaḥ [aseffaḥ] : a/useffaḥ.
SM+ML || ssenf n ublaḍ aquran *sefsaxen [isefsaxen] :
mliḥ-mliḥ. MD. Ulac ayen iseḥḥan i/yisefsaxen. SM+ML+SG || taɛeṭṭart
am useffaḥ, mačči am yikecfeḍ (lebxur) swayes sefsayen medden
neγ tafza. iḥeckulen. MD. Iɛedda-d uɛeṭṭar,
nniγ-as ma γur-k isefsaxen. MD.
seffer [seffeṛ]
[seffeṛ] : seffer. MG+GWT ||
Sefsex.
eg-d ssut n tseffart ; suḍ s
236
*sefti [sefṯi]
[sefṯi] : sefti. MG+GWT || 1. Iseggmen. SDD+SM. Aseggem,
err-it yefti, yuget. MD. Ttbudun imseggem. SDD+MG. Ttwaseggem,
medden wiyiḍ s wuftiyen, akken mseggem.
ad ftin yixxamen-nsen neγ
seglef [seḡlef]
[seḡlef] : seglef. MG+GWT ||
iderma-nsen. || 2. efk-d yakk
ɛeyyeḍ, suγ ay aqjun. MD.
udmawen n umyag deg yiwet n
Yesseglaf deg yiḍ deg uzal, ur
tmeẓri (izi, urmir, ...) neγ deg
yeggan, ur yesgan, meɛna ur itett
usuddim. MD. Sefti-d amyag arui
ara. MẒR. I/yesseglef, ur
γer yizri. MẒR. I/yessefti, ur
i/yesseglef, ad i/yesseglef,
i/yessefti, ad i/yessefti,
i/yesseglaf. MΓN. I/yesgelfen.
i/yesseftay. MΓN. I/yesseftin
SDD+SM. Aseglef.
SDD+SM. Asefti, taseftit. MD. fti.
*segmi [iseǥmi]
[iseǥmi] : i/yisegmi.
*seftit [ṯasefṯiṯ]
[ṯasefṯiṯ] : ta/tseftit. SM+ NT
SM+ML || ileγ ; imγi aleqqaq i
|| aḥric deg tjerrumt. MD. Mačči
mazal yettimγur. MD. Yeḍmeɛ
γas yiwert n tseftit i yellan : tella
lγella deg yisemi. SG. Isegman. ẒR.
tin n unaḍ, tin n yizri, atg. SG.
Segmu.
tiseftay. ẒR. Sefti.
*segmu [segmu] : segmu. MG+GWT
|| simγer ; rebbi. MD. Yessegma-d
Seg, Seḥ acḥal d tasuta n yinelmaden.
Seḥ MẒR. i/yessegma, ur i/yessegma,
ad i/yessegmu, i/yessegmuy.
MΓN. I/yessegman. SDD+SM.
seg [seg] : seg. TJR. NZΓ || temmal-d Asegmu, isegmi. ẒR. Gmu.
anisa i d-yekka kra. MD. Yusa-d
seg Tmurt n Leqbayel. MGD. g ; si. *segmu [aseḡmu]
[aseḡmu] : a/usegmu.
SM+ML || tterbiyya. MD. Ulac
segg [segg]
[segg] : segg. MG+GWT || wali ; tamurt ur nesɛi taγlift n usegmu.
muqel ; ḍil. MD. Segg, ad twaliḍ. ẒR. Segmu.
MẒR. Isegg, ur isegg, ad isegg,
i/yettsag. MΓN. I/yessagen. segres [aseḡres]
[aseḡres] : a/usegres.
SM+ML || tacekkart n ucettiḍ neγ n
*seggad [aseggaḏ]
[aseggaḏ] : a/useggaḍ. wayen-nniḍen ideg ggaren
SM+ML || win yettgemmiren,
timẓin neγ lɛelf i ttɛelliqen i
yettseggiden. MD. Zik llan uγyul (aserdun, aɛidiw) akken ad
iseggaden n tsekrin, tura llan yečč deg-s. SG. isegreyyas.
yiseggaden n udrim, n tafat. NT.
Taseggadt (tiseggadin). SG. segrest [ṯaseḡresṯ]
[ṯaseḡresṯ] : ta/tsegrest.
Iseggaden. ẒR. Seyyed [seggeḏ]. SM+NT || tacekkart i ttgen i
tmaẓẓayt n tixsi, n taγaṭ, akken
seggas [asegg°as, aseggas] : ur iteṭṭeḍ ara mmi-s. SG.
a/useggas. SM+ML|| deg wakud, 12 Tisegriyas.
n wayyuren. MD. Deg useggas n
1980 i d-tlul tefsut n Yimaziγen ; *seggri [seggri] : seggri. MG+GWT ||
deg useggas n 2001, tennulfa-d eǧǧ-it γer taggara. MD. Irgem-t-id
tafsut taberkant. SG. Iseggasen. yerna yesseggra-yas-d s yisusfan
γer uqadum. MẒR. i/yesseggra,
seggem [seggem, ṣeggem] : ur i/yesseggri, ad Iyesseggri/ ad
seggem. MG+GWT || selhu ; i/yesseggru, i/yesseggray
qewwem ; sewweb ; err taγawsa (yesseggray). MΓN. i/yesseggran.
yettwaγen (iɛewjen) tleḥḥu. MD. SDD+SM. Aseggri (aseggru),
Wwiγ-as aselkim yettwaγ, iruḥ tiseggray. ẒR. ggru(neγ : ggri).
seg-sent, iseggem-it-id dindin.
MẒR. Iseggem, ur Iseggem, ad segru [aseḡru]
[aseḡru] : a/usegru. SM+ML
Iseggem, i/yettseggim. MΓN. || asγar yesɛan aṭas n twuriwin
237
deg uxxam. MD. 1) selḥuyent MD. Yesseḥlay imuḍan s tmeslayt.
tlawin tasirt n ufus ; 2) tḥerrikent MẒR. I/yesseḥla, ur i/yesseḥla, ad
yes-s ayen yellan deg teccuyt; 3) i/yesseḥlu, i/yesseḥluy. MΓN.
ggarent yes-s azeṭṭa. NT. Tasegrut I/yesseḥlan. SDD+SM. Aseḥlu.
(tisegatin). SG. Isegruyen. MGD. SDD+MG. mseḥlu. ẒR. ḥlu.
Tamernuyt.
*seḥmu
*seḥmu [seḥmu] : seḥmu. MG+GWT
*segzi [segzi] : segzi. MG+GWT || || err-it yeḥma, yezqel, yuwwel.
sefhem ; seɛlem. MD. Segzi-d awal, MD. Yesseḥma-tt s ubandayer.
tefkeḍ-d amedya. MẒR. MẒR. I/yesseḥma, ur i/yesseḥma,
I/yessegza, ur i/yessegza, ad ad i/yesseḥmu, i/yesseḥumy
i/yessegzi, i/yessegzay. MΓN. (i/yesseḥmay). MΓN.
I/yessegzan. SDD+SM. Asegzi, I/yesseḥman. SDD+SM. Aseḥmu.
imsegzi. SDD+MG. Ttwasegzi, SDD+MG. mseḥmu. Ẓ ẒR. ḥmu.
msegzi. ẒR. gzi.
[sehheṛ] : sehher. MG+GWT
sehher [sehheṛ]
|| ɛawez ; ɛeẓẓer; qim ur ggan ara Sek
kra yekka yiḍ neγ uḍan. MD. Deg
remḍan ttsehhiren medden,
xersum imertaḥen. MẒR. iseḥḥer, *sekfel [seḵfel]
[seḵfel] : sekfel. MG+GWT ||
ur iseḥḥer, ad iseḥḥer, sasi-d ; sali-d ; eγz-d. MD. Yebγa
i/yettseḥḥir. MΓN. iseḥḥren. ad d-yessekfel tidet γef lmut n
SDD+SM. aseḥḥer, ssehra [ssehṛa]. umdakkel-is, dγa sγamen-as-d,
nγan-t netta yakan. MẒR.
*seḥfeḍ
*seḥfeḍ [seḥfeḍ] : seḥfeḍ. MG+GWT
i/yessekfel, ur i/yessekfel, ad
|| selmed ; mel i ḥedd ad yissin
i/yessekfel, i/yessekfal. MΓN.
kra. MD. Tesseḥfeḍ i yelli-s azeṭṭa,
i/yessekflen. SDD+SM. Asekfel.
aniwel d leḥdaqa. MẒR.
SDD+MG. ttwasekfel, msekfel.
I/yesseḥfeḍ, ur i/yesseḥfiḍ, ad
i/yesseḥfeḍ, i/yesseḥfaḍ. MΓN. sekkak [asekka
[asekkaḵ] ḵ] : a/usekkak.
I/yesḥefḍen. SDD+SM. Aseḥfeḍ. SM+ML+RB || bu sdin n wudmawen
ẒR. ḥfeḍ. ; win ur nḥedder ara tidet. MD.
Xḍu-k i lɛebd asekkak ! NT.
seḥḥer
seḥḥer [seḥḥer]
[seḥḥer] : seḥḥer. MG+GWT
tasekkakt (tisekkakin). SG.
|| ɛezzem ; eg akken itegg
Isekkaken.
useḥḥar(aɛezzam). MD. Iseḥḥer-d,
walan medden leɛğeb. MẒR. *sekkart [ṯasekkaṛṯ]
[ṯasekkaṛṯ] : SM+ML ||
iseḥḥer, ur iseḥḥer, ad iseḥḥer, lmefteḥ ; allal swayes ttarran
i/yettseḥḥir. MΓN. iseḥḥren. medden tiwwura . MD. Yekkes-as
SDD+SM. ssḥur, aseḥḥar. SDD+ MG. aẓekrun-nni i tewwurt-is, yerra-
ttwaseḥḥer. yas tasekkart. SG. Tisekkarin. ẒR.
sekker.
seḥḥer
seḥḥer [ṣeḥḥeṛ] : seḥḥer. MG+GWT
|| deg remḍan, ečč ssḥur. MD. Deg sekkem [sekkem] : sekkem.
remḍan, mi ara yedden ccix, MG+GWT || sebleɛ dexxan deg yimi,
ttruẓun lmeγreb ; ssbeḥ zik, tessufγeḍ-t-id seg wanzaren-ik.
ttseḥḥiren medden uqbel ad MD. Itess dexxan, rnu yettsekkim-
yeqḍeɛ ccix tuddna. MẒR. iseḥḥer, it. MẒR. Isekkem, ur Isekkem, ad
ur iseḥḥer, ad iseḥḥer, Isekkem, i/yettsekkim. MΓN.
i/yettseḥḥir. MΓN. iseḥḥren. Isekkmen. SDD+SM. Asekkem. SDD+
SDD+SM. ssḥur. MG. ttwasekkem.

*seḥlu
*seḥlu [seḥlu] : seḥlu. MG+GWT || sekken [sekk°en]
[sekk°en] : sekken.
suji ; kkes aṭṭan i yellan deg ḥedd. MG+GWT || senqes cwiṭ deg lqerḥ.
MD. Yekkat tisegnatin yal
238
tasebḥit, maca d asekken kan ay seksu [seksu] : serksu. SM+ ML ||
ttsekkinent, ur t-sseḥlawent ara. asafar n wučči i fettlen-t tlawin s
MẒR. isekken, ur isekken, ad ufus. MD. Seksu akken i dak-
isekken, i/yettsekkin. MΓN. yehwa ečč-it, s tẓurin, s yiγi, s
Isekknen. SDD+SM. Asekken. SDD+ useqqi...
MG. ttwasekken.
seksut [aseksuṯ]
[aseksuṯ] a/useksut. SM+
sekker [sekkeṛ,
[sekkeṛ, sekk°eṛ] : sekker. ML || lḥila yeflan deg lqaɛ
MG+GWT || err ; γleq. MD. Sekker yettrusun γef teccuyt ; yettfuru
tawwurt-nni deffir-k. MẒR. deg-s seksu, berkukes... MD.
isekker, ur isekker, ad isekker, Iseksuten n zik ttmagan s
i/yettsekkir. MΓN. Isekkren. ufexxar, wid n tura s lḥelya. SG.
SDD+SM. Asekker, tasekkart*. SDD+ Iseksuten. MGD. Aseksut.
MG. ttwasekker.

sekkil [asekkil] : a/usekkil. SM+ML


|| lḥerf. MD. Agemmay n tmaziγt n Sel
wass-a deg-s isekkilen n tlaṭinit,
deg-s daγ isekkilen n tregrigt. SG.
Isekkilen. sel [aṣel]
[aṣel] : asel. Awal berra i
tseddast || deg tenfalit-a kan i
*sekkud [asekkuḏ]
[asekkuḏ] : a/usekkud. yella dasel ; lmeɛna-s, d : meɛlum.
SM+ML || tiẓri ; timesliwt; aḥulfu... MD. – Ad d-taseḍ ass n tmeγra-s ?
MD. Yemsed usekkud-is. SG. – Dasel.
Isekkuden. ẒR. Sked.
sel [sel] : sel. MG+GWT || ḥess
sekkurt [ṯasekkurṯ]
[ṯasekkurṯ] : ta/tsekkurt. (smeḥses); ur ttɛuẓẓug ara. MD.
SM+ NT || ssenf n ṭṭir n lexla ; Win yeslan werɛad yeẓri. MẒR.
yemma-s n uferruğ ; tawtemt n i/yesla, ur i/yesli, ad isel, issel.
yiḥiqel. MD. Tasekkurt deg-s tlata MΓN. i/yeslan. SDD+SM. Timesliwt,
n ssifat yelhan : ccbaḥa, tikli imesli, imeslic.
yakked wafug. SG. Tisekkrin.
selbaɛt
selbaɛt [ṯaselbaɛṯ] : ta/tselbaɛt.
[ṯasekḏa] : ta/tsekda. SM+NT
sekda [ṯasekḏa] SM+ NT || ssenf n uslem (aḥitiw).
|| ssenf n tẓuri i yerzan aseggem n MD. Ḥaca tiselbaɛin i yellan deg
tallunt d lebni. MD. Tasekda n temda-ya, ulac iselman-nniḍen?
yiwet gar tiẓuriwin tihuskanin. SG. tiselbaɛin.
SG. Tisekdiwin.
selbuɛ
selbuɛ [aṣelḇuɛ] : a/uselbuɛ.
*seddarit [ṯaseddariṯ]
[ṯaseddariṯ] : SM+ML || asegnin ; aferḍas. MD.
ta/tseddarit. SM+ NT || amdan ideg Buselbuɛ d win iwumi yeγli
yedduruy umdan (aγersiw neγ ucekkuḥ neγ ccɛer deg uqerruy-
taγawsa), mi ara tekkat lehwa. is. NT. taselbuɛt (tiselbuɛin). SG.
MD. Tiseddariyin. ẒR. Ddari. iselbuɛen.
sekla [tasekla] : ta/tsekla. SM+NT || seldazekka [seldazekka,
ssenf n tẓuri i yerzan tiggin n sellazekka] : SM+ML || ass i d-
yiḍrisen s wawal. MD. Aḍris n yeṭṭafaren azekka. MD. Ur ttiliγ
tsekla mačči am yiḍrisen-nniḍen, azekka, wala seldazekka, uγal-d
mačči am uḍris n tedbelt, n kan ddurt i d-iteddun.
tγamsa... MD. Tisekliwin.
*selhu [selhu] : selhu. MG+GWT ||
*sekrit [ṯasekṛiṯ]
[ṯasekṛiṯ] : ta/tsekrit. err-it yelha, d lɛali-t. MD. Win
SM+NT || lḥila ideg yettemgar yettwaγen, ad t-id-nesselhu. MẒR.
ssker. MD. Yessers-iyi-d lqahwa d i/yeslha, ur i/yeslha, ad i/yeslhu,
uyefki, maca ulac tasekrit. MD. i/yesslhaw (yesselhuy). MΓN.
Tisekriyin. ẒR. Ssker.
239
i/yesselhan. SDD+SM. Aselhu. SDD+ i/yesselmad. MΓN. I/yeslemden.
MG. ttwaselhu, mselhu. ẒR. Lhu. SDD+SM. Aselmed, aselmad*. ẒR.
lmed.
sellak [asellak] : a/usellak. SM+ML
|| ssenf n temceṭ n lxalat. MD. S *selmu [selmu] : selmu. MG+GWT ||
usellak i d-tferri tmeṭṭut err-it yelma. MD. Itess ccrab armi
acekkuḥ-ines, tettarra-t zrir. SG. i as-yesselma tasa-s. MẒR.
Isellaken. i/yesselma, ur i/yesselma, ad
i/yesselmu, i/yesselmuy. MΓN.
*sellak [asellaḵ]
[asellaḵ] :a/usellak. SM+ML
i/yesselman. SDD+SM. Aselmu.
|| win yettselliken wiyiḍ. MD. Ala
SDD+ MG. Ttwaselmu. ẒR. lmu.
Rebbi i d Asellak n tidet ! NT.
tasellakt (tisellakin). SG. Isellaken. *sels [sels] : sels. MG+GWT || efk
ẒR. sellek. aselsu (llebsa) ; ɛiwen-it ad yels.
MD. Sels-as tisebbaḍin-is,
sellalut [[ṯasellalut]
ṯasellalut] :ta/tsellalut.
tserreḥeḍ-as ad yeddaddec. MẒR.
SM+ NT || tamrart iγur ttɛelliqen
i/yessels, ur i/yessels, ad
win ara nγen s txennaqt. MD.
i/yessels, i/yesslusuy (yesslusay).
Gan-as tasellalut, dindin yeffeγ
MΓN. i/yesselsen. SDD+SM. Asels,
rruḥ-is. SG. Tisellalutin.
aselsu. SDD+ MG. msels. ẒR. Els.
sellek [selleḵ]
[selleḵ] : sellek. MG+GWT ||
*selsu [aselsu] : a/uselsu. SM+ ML ||
mneɛ ; sufeγ-d ḥedd seg kra n
aceṭṭiḍ ; llebsa ; lqecc ; ayen
wugur, seg twaγit. MD. Mi nesli i
yettlusu umdan. MD. Iselsa-ines
yiwen yeqqar Annaγ ! dγa nruḥ
yakk d izeggaγen, waqil d
nsellek-t-id. MẒR. isellek, ur
azeddukkli. SG. Iselsa. ẒR. Sels.
isellek, ad isellek, i/yettsellik.
MΓN. Isellken. SDD+SM. Asellek, selṭeṭṭit
selṭeṭṭit [ṯiselṭeṭṭiṯ] : ti/tselṭeṭṭit.
ti/tselṭeṭṭit.
sslak, asellak*. SDD+ MG. SM+NT || tagazut : amur aṭiṭuḥ deg
ttwasellek, msellek. ugazu n tẓurin. MD. Ččiγ yiwet n
tselṭeṭṭit kan, agazu-nni d netta i
sellem [sellem] : sellem. MG+GWT ||
t-ikemmlen. SG. Tiselṭeṭṭay.
efk azul (sslam) i ḥedd neγ err
fell-as azul (sslam). MD. – Ttsellim *selway [aselway] : a/uselway.
γef xalti deg leɛnaya-m, ma SM+ML || ixf, aqerruy n terbaɛt n
teẓriḍ-tt. – Sslam-im ad yaweḍ yimdanen (tamurt, taddart,
γer lğennet ! MẒR. isellem, ur taγiwant, aseqqamu,...). MD.
isellem, ad isellem, i/yettsellim. Aselway n tegduda yettwafran,
MΓN. Isellmen. SDD+SM. Sslam, mačči am ugellid. NT. Taselwayt
asellem. (tiselwayin). SG. Iselwayen. ẒR.
Selwi.
selluf [aselluf] : a/uselluf. SM+ML
|| ssenf n ubeɛɛuc yettidiren deg selwi [selwi] : selwi. MG+GWT ||
tfekka n uydi ; itess idammen- uγal, mmag d aselway. MD. Acḥal
ines. MD. Tekkseγ-d aselluf i uydi, n temliliyin i yesselwi, maca ur
ihemmej deg-i (Nz). SG. Isellufen. yessin ara ad yemmeslay. MẒR.
i/yesselwi, ur i/yesselwi, ad
*selmad [aselmaḏ]
[aselmaḏ] : a/uselmad.
i/yesselwi, i/yettsdelwi. MΓN.
SM+ML || ccix ; win yesselmaden.
i/yesselwin. SDD+SM. Aselwi,
NT. Taselmadt (tiselmadin). SG.
aselway*.
Iselmaden. ẒR. selmed.
*selmed [selmeḏ]
[selmeḏ] : selmed.
MG+GWT || mel-as akken ad yissin. sem, sen, ser
MD. Anda yella unelmad, yella
uselmad. MẒR. I/yesselmed, ur
i/yesselmed, ad i/yesselmed,
240
sem [asem] : asem. MG+GWT || kreh (tisemmamin). SG. Isemmamen.
ḥedd neγ γull-it, acku yif-ik neγ ẒR. Ismum.
yesɛa kra ur tesɛiḍ ara kečč. MD.
semmar [asemmaṛ]
[asemmaṛ] : a/usemmar.
a/usemmar.
Yettsasem seg-s, acku iɛedda-t
SM+ML || ssenf n yimγi i d-imeqqin
deg wayen yellan. MẒR. Yusem, ur
deg yilmaten; deg yimukan anda
yusim, ad yasem, i/yettasem.
llan waman. MD. Anda llan
MΓN. i/yusmen. SDD+SM. Tismin,
waman, ad tafeḍ yella usemmar.
amyasem. SDD+ MG. Myasem.
*semmed [semmeḏ]
[semmeḏ] : semmed.
sem [isem] : i/yisem. SM+ML ||
MG+GWT || rnu-yas kra ad
awal swayes nettsemmi i umdan,
yemmed, ad yeččar. MD. Semmed
i tγawsa, i wadeg, i wakud, i tikti,
anamek n tefyirt s yiwen seg
... MD. Deg tjerrumt, isem d awal i
wawalen-a. MẒR. Isemmed, ur
izemren ad yili d amalay neγ d
isemmed, ad isemmed,
unti ; d asuf neγ d asget ; izemren
i/yettsemmid. MΓN. Isemmden.
ad yili γer waddad ilelli neγ
SDD+SM. Asemmed, asemmad.
amaruz ilmend n umkan-is d
SDD+MG. Ttwasemmed, msemmed.
twuri-ines deg tefyirt. SG.
ẒR. mmed.
Ismawen.
semmer [semmeṛ]
[semmeṛ] : semmer.
*semmad [asemmaḏ]
[asemmaḏ] :
MG+GWT || 1. ewt-as i tγawasa
a/usemmad. SM+ML ||deg
amesmar ; felles. MD. Semmer
tjerrumt, d awal yettsemmiden
asenduq-nni, tcuddeḍ-t s
awal-nniḍen deg unamek. MD.
temrart. ||2. eg-as tismirin i uγyul
Asemmad imsegzi, asemmad
(aserdun, aɛidiw, tagmart..). MD.
ilelli, asemmad usrid, ... SG.
Wwiγ aγyul s axxam n uḥeddad,
Isemmaden. ẒR. semmed.
igzem-as lḥafer-is, yerna
*semmaḍ
*semmaḍ [asemmaḍ/ṭ] : isemmer-it-id. MẒR. Isemmer, ur
a/usemmaḍ.
a/usemma ḍ. SM+ML+RB || win isemmer, ad isemmer,
semmḍen, yemmuten. MD. Lqut-a i/yettsemmir. MΓN. Isemmren.
d asemmaḍ am udfel. NT. SDD+SM. asemmer, amesmar,
tasemmaḍt (tisemmaḍin). SG. tismirt. SDD+MG. ttwasemmer.
isemmaḍen. ẒR. ismiḍ.
semmeɛ
semmeɛ [s [semme
emmeɛ]
emmeɛ] : semmeɛ.
semmaḍen
semmaḍen [isemmaḍen] : MG+GWT || 1. ur d-qqar ara tikti
i/yisemmaḍen
i/yisemmaḍen.
ḍen. SM+ML+RB || 1. wid neγ awal srid, ini-tt-id s lmeɛna.
yemmuten. MD. Nnuγen MD. – Asemmeɛ mačči d
msenγan, wwin-d acḥal timenna... – Amek ? – Mi ara
isemmaḍen. || 2. lawan-nni ideg yebγu yiwen ad d-isemmeɛ lḥağa,
ttruḥunt lxalat γer tala ad cnunt. ur ak-tt-id-yeqqar ara srid. || 2.
MD. Ass n yisemmaḍen, ttruḥunt siqḍeɛ; semsed. MD. Yettsemmiɛ
tlawin γer tala ad cnunt, ad lmus i tmezliwt. MẒR. Isemmeɛ,
ceḍḥent, ad bbuḥrunt... ur isemmeɛ, ad isemmeɛ,
i/yettsemmiɛ. MΓN. Isemmɛen.
semmam [asemmam] :
SDD+SM.. Asemmeɛ. SDD+MG.
a/usemmam. SM+ML || ssenf n
Ttwasemmeɛ.
yimγi n yigran. MD. Aɛdaw n
yigran d asemmam. semmi [semmi] : semmi. MG+GWT
|| efk-as neγ eg-as isem i tγawsa (i
*semmam [asemmam] :
umdan...). MD. –Amek i as-
a/usemmam. SM+ML+RB || ur ẓid
tsemmaḍ i mmi-m ? – Aksil. MẒR.
ara ; ulac deg-s ssker. MD. Mi ara
Isemma, ur isemma, ad isemmi,
yettwiγ useqqi (lmerqa),
i/yettsemmi. MΓN. Isemman.
yettismum. NT. Tasemmamt

241
SDD+SM.Asemmi, isem*. SDD+MG. wwin 10/20. SG. Tisemlilyin. ẒR.
ttusemmi, msemmi. semlil.
*semmiḍ
*semmiḍ [asemmiḍ/ṭ] : *semres [semres] : semres.
a/usemmiḍ.
a/usemmiḍ. SM+ML|| tarusi n MG+GWT || sexdem ; seqdec. MD.
tfesniwin deg tegnewt. MD. Deg Tafyirt tamyagant d tafyirt ideg
ccetwa, yettil usemmiḍ, acku nessemres amyag. MẒR.
liḥala n tegnewt tettbeddil, i/yessemres, ur i/yessemres, ad
γellint-d tfesniwin ; deg unebdu, i/yessemres, i/yessemras. MΓN.
izeqqel lḥal, acku ttalint alamma i/yessemrsen. SDD+SM. Asemres,
d 30°c d tasawent. ẒR. ismiḍ. asemrus. SDD+MG. ttwasemres,
msemres.
semmumt [ṯasemmumt]
[ṯasemmumt] : SM+NT ||
ssenf n yimγi yettmeččan mi ara *semγi [semγi] : semγi. MG+GWT ||
terruget (terkem) deg waman. err-it yemγi. MD. Yessemγi-d
MD. Tasemmunt ur yezmir umdan tuγmas asmi i γur-s aseggas.
ad tt-yečč d tazegzawt. MẒR. I/yessemγi, ur i/yessemγi,
ad i/yessemγi, i/yessemγay. MΓN.
semmus [semmus] : semmus. MḍN
I/yessemγin. SDD+SM. asemγi. ẒR.
|| 5 : xemsa. MD. Semmus, d
mγi.
amḍan i yellan gar kraḍ (3)
yakked ukuẓ (4). *semsed [semseḏ]
[semseḏ] : semsed.
MG+GWT || err-it yemsed, qeṭṭiɛ.
semmuset [semmuseṯ]
[semmuseṯ] :
MD. Semsed ijenwiyen-nni, ad
semmuset. MḍN || 50 : xemsin. MD.
nezlu akraren azekka. MẒR.
Semmuset, d amḍan i yellan
i/yessemsed, ur i/yessemsed, ad
deffir 49.
i/yessemsed, i/yessemsad. MΓN.
*semlelli [semlelli] : semlelli. i/yessemsden. SDD+SM. Asemsed.
MG+GWT || 1. dewwex ; err-it SDD+MG. ttwasemsed. ẒR. msed.
yemlelli. MD. Yewwet-it s
semsemt [ṯisemsemt]
[ṯisemsemt] :
wukkim, yessemlelli-t. || 2.
ti/tsemsemt. SM+ NT|| ssenf n
beddel-as amkan. MD. Semlelli a d
uzrar. MD. Tisemsemt n ddheb
i, ad d-tafeḍ asget n usefru. MẒR.
γlayet, d tin n lfeṭṭa kan iwumi
i/yessemlelli, ur i/yessemlelli, ad
tezmer. SG. Tisemsmin.
i/yessemlelli, i/yessemlellay.
MΓN. i/yessemlellin. SDD+SM. *semsu [semsu] : semsu. MG+GWT
Asemlelli. SDD+MG. Ttwasemlelli, || sfeḍ ; mḥu. MD. Tura-yas-d
msemlellin. ẒR. mlelli. taḥerzet (tirit) γur ccix, dγa iruḥ
γer ccix-nniḍen yessemsa-tt.
*semlil [semlil] : semlil.
semlil. MG+GWT ||
MẒR. i/yessemsa, ur i/yessemsi,
sezdi ; sdukkel; semyigger. MD.
ad i/yessemsu, i/yettsemsuy (?)
Tessemlal-aγ-d tmeγra. MẒR.
MΓN. i/yessemsin. SDD+SM.
I/yessemlal. ur i/yessemlal, ad
Asemsi. SDD+MG. ttwasemsu. ẒR.
i/yessemlil, i/yessemliliy
msu.
(yessemlalay). MΓN.
i/yessemlalen. SDD+SM.. Asemlil semzi [asemzi > azemzi] :
(asemlili), tasemlilt*. MD. mlil. a/usemzi. SM+ML|| 1. adγaγ iγer
mezzin ijenwiyen. MD. Ddem-d
*semlilt [ṯasemlilt]
[ṯasemlilt] : ta/tsemlilt.
ta/tsemlilt.
asemzi mzi tiγerγert-nni,
SM+NT || deg tesdawit, d akayad i
ḥercawet. || 2. adγaγ n wasif ;
d-yettawin γef wahil n useggas.
amsed. MD. Asemzi, i d-ttawin
MD. Mi ara kfun ikayaden,
medden seg wasif, bebbun yes-s,
amezwaru d wis sin, wid ur
d lɛali i tqerniyin ; amassiw
nessufeγ ara aseggas, ad sɛeddin
ineğğer-it, akken yehwa ad as-
tasemlilt deg ulmud ideg ur d-
242
yexdem. NT. tasemzit SDD+SM. Asenned. SDD+MG.
(tisemziyin). SG. Isemziyen. msenned.
sen [asen] : asen. TJR. MQM || awsil *senγed [senγeḏ]
[senγeḏ] : sensenγed.
γed.
asemmad arusrid n umyag 5udem MG+GWT || err aɛeqqa d takka, d
wis 3, SG+ML). Sdat umyag, yettili awren, d taneγda. MD. Yessenγad
s talγa asen–, ma deffir-s ilmend n irden s yiḍuḍan-is. MẒR.
talγiwin n yimyagen ; deffir I/yessenγed, ur i/yessenγed, ad
talγiwin yeggran s teγri talγa-s, d i/yessenγed, i/yessenγad. MΓN.
: –yasen ;, deffir talγiwin yeggran I/yesneγden. SDD+SM. asenγed.
s tergalt talγa-s, d : –asen. MD. Ad SDD+MG. ttwasenγed. ẒR. nγed.
asen-yeddem ; yeddem-asen ;
*senγes [senγes, senqes] : senγes.
yewwi-yasen.
MG+GWT || kkes cwiṭ seg tγsawsa.
sendiḍelli
sendiḍelli [sendiḍelli] : senḍiḍelli. MD. Yessenγas deg yidrimen-is
SM+ ML|| ass yezwaren iḍelli. MD. cwiṭ-cwiṭ, armi i ten-ifukk.
Sendiḍelli i iruḥ γer lɛesker. MẒR. I/yessenγes, ur i/yessenγes,
ad i/yessenγes, i/yessenγas. MΓN.
sendu
senduḥ [asenduḥ] : a/usenduḥ.
I/yesneγsen. SDD+SM. asenγes. ẒR.
SM+ ML|| tawenza ; agendur; anyir.
nγes.
MD. Ayen yuran deg usenduḥ,
ulanda iruḥ. NT. tasenduḥt senγit [ṯisen
[ṯisenγi
ṯisenγiṯ]
γiṯ] : ti/tsenγit.
ti/tsenγit. SM+
(tisenduḥin). SG. isenduḥen. NT|| ikerri (aɛejmi, tawmat, ...) n
lɛid. MD. Ayaziḍ ur yeḥlil d
senduq [asenquq] : a/usenduq.
tisenγit, ilaq ikerri neγ lmal-
SM+ ML|| afniq ; lḥila n usγar (n
nniḍen. SG. Tisenγiyin.
ddjaj, lḥelya, ...), ideg ggaren
medden tiγawsiwin. MD. Asmi i sens [sens] : sens. MG+GWT || sexsi
yemmut, wwin-t-id deg usenduq ; seγli neγ kkes tafat. MD. Mi
ifelles, yiwen ur t-yeẓri. NT. iɛedda ad yeṭṭes, yessens tafat.
Tasenduqt (tiseduqin). SG. MẒR. i/yessens, ur i/yessens, ad
Isenduqen. i/yessens, i/yesnusu. MΓN.
I/yessensen.
sennan[asennan] : a/usennan.
SM+ ML|| isir i d-iteffγen seg *sens [sens] : sens. MG+GWT ||
yimγan yakked yisekla neγ seg sɛeddi iḍ deg ... . MD. Yessens-iyi
lfakyat-nsen. MD. Takermmust deg berra. MẒR. i/yessens, ur
teččur d isennanen. NT. I/yessens, ad i/yessens,
Tasennant (tisennanin). SG. i/yesnusu. MΓN. I/yessensen.
Isennanen. SDD+SM. Asensi, asensu*,
timsensit. ẒR. ens.
sennart [ṯasennaṛṯ]
[ṯasennaṛṯ] : ta/tsennart.
SM+ NT|| allal swayes i d- sensal [asenṣal]
[asenṣal] : a/usensal. SM+
ttseyyiden lḥut deg temda, deg ML|| ssenf n wakal azegzaw. MD. S
wasif, deg lebḥer. MD. Ṭṭfeγ usensal i meḥḥun medden
tasennart kra yekka wass, maca tilwiḥin-nsen. SG. Isensalen.
ur d-ṭṭifeγ ara ula d aslem. SG.
*senser [senser] : senser. MG+GWT
Tisennarin.
|| kkes ; rwel. MD. Senser lqecc-ik,
senned [senneḏ
[senneḏ] : senned. tkecmeḍ s usu. MẒR. i/yessenser,
MG+GWT || tekki. MD. Tura mi ur i/yessenser, ad i/yessenser,
senndeγ s uffal, zzher-iw imal, ya i/yessensar. MΓN. i/yessensren.
ḥesra γef zik-nni (asefru). MẒR. SDD+SM. Asenser. ẒR. nser.
Isenned, ur Isenned, ad Isenned,
*sensu [asensu] : a/usensu. SM+
i/yettsennid. MΓN. Isennden.
ML|| deg temdinin, axxam
(azadaγ) ideg kerrun yimsebriden
243
tixxamin anda sɛeddin iḍ. MD. Mi iseqqamuten i tent-yesselḥawen.
ara terseḍ, ruḥ srid γer usensu, NT. Taseqqamut (tiseqqamutin).
kru taxxamt. SG. Isensuten SG. Iseqquma. ẒR. Sγim.
(isensuyen). ẒR. sens.
*seqqamut [ṯaseqqamuţ,
[ṯaseqqamuţ,
sent [asent] : asent. TJR. MQM || ṯaseqqamut] : SM+ NT|| 1.
awsil asemmad arusrid n umyag taqerqurt n tyaẓiḍt. MD. Bḍan
(udem wis 3, SG+NT). Sdat umyag tayaziḍt, tsaḥḥ-t-id tseqqamut. ||
yettili s talγa :asent–, ma deffir-s 2. aseqqamu amejṭuḥ. MD. Ilaq ad
ilmend n talγiwin n yimyagen ; d-nesbedd taseqqamut ara
deffir talγiwin yeggran s teγri yesselḥun timsal deg taddart. MD.
talγa-s, d : –yasent ; deffir talγiwin Tiseqqamutin. ẒR. aseqqamu.
yeggran s tergalt talγa-s, d : –
seqqef [seqqef] : seqqef. MG+GWT ||
asent. MD. Ad asent-yeddem ;
eg-as ssqef i uxxam. MD. Ulac
yeddem-asent ; yewwi-yasent.
ayen yecban ssqef s uqermud.
*senz [senz > zenz] : senz. MẒR. Iseqqef, ur iseqqef, ad
MG+GWT || siğğew ; efk-it ad yenz. iseqqef, i/yettseqqif. MΓN.
MD. Yezzenz adrum s uγrum Iseqqfen. SDD+SM. Aseqqef,
(Nz.). i/yezzenz, ur i/yezzenz, ad tesqifa, asqif. SDD+MG. ttwaseqqef.
i/yezzenz, i/ueznuzu.
seqqi [seqqi] : seqqi. MG+GWT ||
i/yezzenzen. SDD+SM. Azenzi
sebzeg, rucc asafar n wučči s
(lbiɛ). SDD+MG. Ttwazenz, mzenz.
useqqi (lmerqa). MD. Seqqi-yi-d
deg leɛnaya-k ! MẒR. Iseqqa, ur
iseqqa, ad iseqqi, i/yettseqqi.
Seq MΓN. Iseqqan. SDD+SM. Aseqqi.
SDD+MG. Ttwaseqqi, mseqqi.

*seqqi [aseqqi] : a/useqqi. SM+


*seqdec [seqḏec]
[seqḏec] : seqdec.
ML|| lmerqa ; asakaf. Iḍ-a d
MG+GWT || sexdem ; semres. MD. –
tameγra deg lḥuma, ad yeḥmu
Ur seqdac ara lmitrat, mi ara
useqqi. ẒR. seqqi.
nettmeslay γef taẓẓeyt. Tesliḍ ? –
Akka. MẒR. i/yesseqdec, ur seqsi [seqsi, sṯeqsi]
sṯeqsi] : seqsi.
i/yesseqdec, ad i/yesseqdec, MG+GWT || efk asteqsi i ḥedd ;
i/yesseqdac. MΓN. i/yesseqdcen. suter ; sesten. MD. Win ur neɛlim,
SDD+SM. Aseqdec. SDD+MG. yesseqsi. MẒR. i/yesseqsa, ur
ttwaseqdec. ẒR. qdec. i/yesseqsa, ad i/yesseqsi,
i/yesseqsay. MΓN. i/yesseqsan.
seqfelt [ṯ
[ṯiseqfelt] : ti/tseqfelt. SM+
SDD+SM. Aseqsi, imseqsi. SDD+MG.
NT||allal swayes qefflen medden
Ttwaseqsi, mseqsi
abalṭun, taqemjet. MD. Tiseqfal n
tqemjet-nni γlint merra. SG.
Tiseqfal. MGD. Tiqeffilt (tiqeffilin).
Ser
*seqqaḍ
*seqqaḍ [aseqqaḍ/ṭ] : a/useqqaḍ.
SM+ ML|| win iseqḍen : yeffuden,
yelluẓen, yuḥdajen, ... MD. Kečč
ser [aṣeṛ]
[aṣeṛ] : aser. MG+GWT || ur
ay aseqqaḍ, ṭṭef iman-ik cwiṭ. NT.
berru ara i wawal ; qenner ; suter
taseqqaḍt (tiseqqadin). SG.
ternuḍ. MD. Win yusren wayeḍ,
iseqqaḍen. MD. sqeḍ.
ad as-d-yini leɛğeb. MẒR. Yuser,
seqqamu [aseqqamu] : ur yusir, ad yaser, i/yettaser.
a/useqqamu. SM+ ML|| tarbaɛt n MΓN. Yusren. SDD+SM. Tamasurt.
yimdanen i d-yettwafernen deg
tfernin. MD. Tiγiwanin d
244
serdas [aserḏas]
[aserḏas] : a/userdas. SM+ serreḥ
serreḥ [serreḥ] : serreḥ. MG+GWT ||
ML|| aɛsekri. MD. Iserdasen n zik bru ; ur teqqen ara. MD. Yeṭṭef
deg-sen sin n lesnaf : iterrasen amakar,deg uxxam-is, iserreḥ-as
yakked yimnayen. NT. Taserdast iruḥ, ur d-t-yessaweḍ ara s axxam
(tiserdasin). SG. Iserdasen. n ccreɛ. MẒR. Iserreḥ, ur iserreḥ,
ad iserreḥ, i/yettserriḥ. MΓN.
serdun [aserḏun]
[aserḏun] : a/userdun. SM+
Iserrḥen. SDD+SM. Aserreḥ,
ML|| mmi-s n tegmart d uγyul. MD.
ttesriḥ, imserreḥ. SDD+MG.
Aserdun (taserdunt) d iɛiqer,
mserreğ. NMG. Qqen, arez.
acku seg tegmart d uγyul i d-
yefruri. Tagmart, ma terfed s serrem [seṛṛem]
[seṛṛem] : serrem.
uɛidiw, ad terbu aɛidiw neγ MG+GWT || eg-as ssrima neγ algam
tagmart. NT. Taserdunt i hacya (aγyul, aserdun, ...). MD.
(tiserdiyatin, tiserdunin). SG. Serreğ-it, serrem-it, trekbeḍ.
Iserdiyan. MẒR. Iserrem, ur iserrem, ad
iserrem, i/yettserrim. MΓN.
*serfu [serfu] : serfu. MG+GWT ||
Iserrmen. SDD+SM. Aserrem,
sefqeɛ ; skuffer ; err-it yerfa,
ssrima. SDD+MG. ttwaserrem.
yekuffer. MD. Yesserfa-yi-d, mi
suγeγ fell-as, yettru. MẒR. sertit [ṯasersiṯ]
[ṯasersiṯ] : ta/tsertit. SM+
i/yesserfa, ur i/yesserfa, ad ML|| taẓuri yesselmaden amek ara
i/yesserfu, i/yesserfay. MΓN. yeḥkem yiwen aγref d wamek ara
I/yesserfan. SDD+SM. Aserfu. ẒR. yesselḥu tikufa d lecγal-ines. MD.
rfu. Akken i as-yenna umenzu :
tasertit, d taẓuri i yettarran
serrağ [aseṛṛa
[aseṛṛağ=
ṛṛağ= azerrağ] :
lekdeb d tidet.
aserrağ. SM+ ML|| ssenf n
uzemmur awfayan. MD. Crew-d serwal [aserwal] : a/userwal. SM+
azemmur, xemmer-it deg ddwa ML|| aselsu n urgaz d tmeṭṭut;
alamma yewwa, teččeḍ-t. yettemgar deg yiḍarren,
yettaweḍ-d alamma d ammas. MD.
serref [seṛṛef]
[seṛṛef] : serref. MG+GWT ||
Aserwal yesɛa sin n rrğul ideg
1. err adrim meqqren d
keččmen yiḍarren, yettwaqqan
iwezwazen. MD. Serref-iyi-d
γer wammas n umdan. NT.
tawriqt-a n mya-t alef deg
Taserwalt (tiserwula). SG.
leɛnaya-k ! || 2. efk lmeɛna neγ
Iserwula. MGD. Tastawt.
anamek i wawal (inaw). MD. – Ad
ak-id-fkeγ awal, tiniḍ-iyi-d amek *serwes [serwes] : serwes.
i tzemreḍ ad t-tserrfeḍ. – Ahha ! MG+GWT || ini-d ayen yezdin d
MẒR. iserref, ur iserref, ad iserref, wayen yessemgarden sin
i/yettserrif. MΓN. Iserrfen. SDD+SM. yimdanen (iγersiwen, ...) neγ snat
Aserref, sserf, ttesrif, lmesruf, n tγawsiwin –taktiwin,
lmuserref. SDD+MG. Ttwaserref. timiḍranin, tiẓriwin, ...). MD.
Serwes gar umdan d uγersiw,
serreğ [serreğ] : serreğ. MG+GWT ||
tiniḍ-d anwa deg-sen i iḥercen.
err-as, eg-as ssriğa (tabarda) i
MẒR. I/yesserwes, ur I/yesserwes,
uɛidiw. MD. Yekker-d ssbeḥ,
ad i/yesserwes, i/yesserwas. MΓN.
iserreğ aɛidiw-is, iruḥ, seg
I/yesrewsen. SDD+SM. Aserwes,
wassen yiwen ur t-yeẓri. MẒR.
yaserwest. SDD+MG. Ttwaserwes,
Iserreğ, ur iserreğ, ad iserreğ,
mserwes. ẒR. rwes.
i/yettserriğ. MΓN. Iserrğen.
SDD+SM. Aserreğ, ssriğa, imserreğ. *serwet
serwet [serweṯ]
[serweṯ] : serwet.
SDD+MG. Ttwaserreğ, mserreğ. MG+GWT || err-it yerwet. MD.
Serwet deg unnar, neγ serwet s
tmacint, mačči deg tlemmast n
245
ubrid ara tesserseḍ taffa. MẒR. MẒR. i/yesseγref, ur i/yesseγref,
i/yesserwet, ur i/yesserwet, ad ad i/yesseγref, i/yesseγraf. MΓN.
i/yesserwet, i/yesserwat. MΓN. i/yessγerfen. SDD+SM. Aseγref.
i/yesserwten. SDD+SM. Aserwet. SDD+ MG. ttwaseγref. ẒR. γref.
SDD+MG. Ttwaserwet, mserwet. ẒR.
*seγres [seγreṛ]
[seγreṛ] : seγres.
seγres. MG+GWT
rwet.
|| err-it yeγres. MD. Nekk ttxiḍeγ,
Seγ netta yesseγras. MẒR. I/yesseγres,
ur i/yesseγres, ad i/yesseγres,
i/yesseγras. MΓN. I/yesγersen.
SDD+SM. Aseγres. ẒR. γres (qqers).
*seγfel
*seγfel [seγfel] : seγfel. MG+GWT ||
err-it yeγfel; igen (yeṭṭes) ; *seγri [seγṛi]
[seγṛi] : seγri.
seγri. MG+GWT ||
samen-it. MD. Yesseγfel-iyi, seγlid-d aɛebbuḍ (tadist) i tixsi
taggara yuker-iyi. MẒR. (taγaṭ, tafunast, ...). MD. D ikerri-
I/yesseγfel, ur i/yesseγfel, ad nni i tt-id-yesseγrin, mi tugi ad
i/yesseγfel, i/yesseγfal. MΓN. as-d-tbedd, yewwet-itt, teqlulli.
I/yesγeflen. SDD+SM. Aseγfel. ẒR. MẒR. i/yesseγri, ur i/yesseγri, ad
γfel. i/yesseγri, i/yesseγray. MẒR.
i/yesseγrin. SDD+SM. Aseγri. SDD+
*seγleb [seγleḇ] seγleb. MG+GWT
[seγleḇ] : seγleb.
MG. ttwaseγri. ẒR. γri.
|| err fell-as tamara ; seγref. MD.
Tugi ad tezwej, maca yesseγleb seγru [aseγṛu]
[aseγṛu] : a/useγru.
a/useγru. SM+ML ||
fell-as baba-s. MẒR. i/yesseγleb, «tigewt». Deg tesnilest, tafyirt
ur i/yesseγleb, ad i/yesseγleb, taddayt d tin ideg yella useγru
i/yesseγlab. MΓN. i/yesseγlben. yakked win (amatar udmawan) i
SDD+SM. Aseγleb. SDD+ MG. igan «tigewt». MD. Deg tmaziγt,
Ttwaseγleb, mseγleb. ẒR. γleb. yezmer useγru ad yili mačči d
amyag.
*seγleḍ
*seγleḍ [seγle
[seγleḍ/ṭ]
γleḍ/ṭ] : seγle
seγleḍ.
γleḍ.
MG+GWT || err-it yeγleḍ, yecceḍ, ur *seγti [seγti] : seγti. MG+GWT ||
yesɛi ara lḥeq. Win i d-yennan err-it yeγta ; efk-as tamsirt i
tidet sari, ad yesseγleḍ. MẒR. ḥedd. MD. Yesseγta-d sin n
i/yesseγleḍ, ur i/yesseγleḍ, ad yiluγma, netta ur d-kfiγ ara
i/yesseγleḍ, i/yesseγlaḍ. MΓN. yiwen. MẒR. I/yesseγta, ur
i/yesseγlḍen. SDD+SM. Aseγleḍ. i/yesseγta, ad i/yesseγti,
SDD+ MG. Ttwaseγleḍ, mseγleḍ. ẒR. i/yesseγtay. MΓN. I/yesseγtan.
γleḍ. SDD+SM. Aseγti. SDD+MG. ttwaseγti.
ẒR. γti.
*seγli [seγli] : seγli. MG+GWT || err-
it yeγli. MD. Yesseγli axsim-is γer seγwen [aseγwen] : a/useγwen.
lqaɛa. MẒR. I/yesseγli, ur SM+ML || lxiḍ, ilni yemmug s lḥelfa
i/yesseγli, ad i/yesseγli, neγ s udles ; teqqnen yes-s
i/yesseγlay. SDD+SM.. Asγli. MΓN. iqettunen (iqettyan). MD. Tγelli-
i/yesseγlin. ẒR. Γli. yas-d tbanta, dγa yebges
aseγwen. SG. Iseγwan. MGD.
seγlit [ṯise
[ṯiseγli
ṯiseγliṯ]
γliṯ] : ti/tseγlit.
ti/tseγlit. SM+NT ||
Aseqqen.
tawwurt ; asefreg. MD. Ticki bγan
ad qeflen abrid, ur d-yettɛeddi
ḥedd syinna s tteɛbiyya, ad
sbedden tiseγlit. SG. Tiseγliyin. Ses, set, seṭ
seṭ
* seγref [seγref] : seγref. MG+GWT
|| seqreq ; sers-d tasusmi, leqder
*sesmel [sesmel] : sesmel.
neγ tagdi deg ugraw n yimdanen.
MG+GWT || err-it(-itt) d ismilen, d
MD. Iman-is yesseγref taddart.
taggayin. MD. Yessesmel imyagen
246
ilmend n umḍan n yifeggagen. mliḥ, neqqar-as A settut mm lebhut
MẒR. I/yessesmel, ur i/yessesmel, !
ad i/yessesmel, i/yessesmil. MΓN.
*settru [settru] : settru. MG+GWT ||
I/yessemlen. SDD+SM.
seγli-d fell-as imeṭṭawen. MD.
asesmel/Asismel. SDD+ MG.
Iɛessel-itt, iɛessel-itt armi i tt-id-
Ttwasesmel, msesmel.
yessettru. MẒR. i/yessettru, ur
sesten [sesṯen]
[sesṯen] : sesten. MG+GWT || i/yessettru, ad i/yessettru,
steqsi ; suter. MD. Sesten-iyi-d i/yessettruy (i/yessettraw). MΓN.
nekk, ad ak-iniγ tidet. MẒR. i/yessettrun. SDD+SM. Asettru.
i/yessesten, ur i/yessesten, ad SDD+ MG. Msettru.
i/yessesten, i/yessestan. MΓN.
seṭṭa
seṭṭa [ṯaseṭṭa] : ta/tseṭṭa. SM+NT ||
i/yesstetnen. SDD+SM. Asesten,
1. ajeḥniḍ ; azeḥḥaf. MD. A taseṭṭa
tasastent. SDD+ MG. ttwasesten,
n uγyul, ma d argaz wihin ! || 2.
msesten.
taceḍbubt. Yekkes-d taseṭṭa n
setbeɛ [seṯḇeɛ] : setbeɛ. MG+GWT ||
setbeɛ uzemmur, yewt-it yes-s. ||3.
1. seḍfer. MD. Yefka-yi-d merra imesleḥ. MD. Efk-as taseṭṭa, ad
ayen i as-sutreγ, maca yessetbeɛ- yesleḥ. SG. tiseḍwa.
iyi-d s lemɛayra. || 2. Teḥma :
seṭṭac
seṭṭac [seṭṭac] : seṭṭac. MḍN || 16 :
tebγa ad terfed. MD. – Tessetbaɛ
amḍan i d-yeṭṭafaren xmesṭac
neγ ala ? – Waqila. MẒR.
(15). MD. Seṭṭac deg leɛmer-is,
I/yessetbeɛ, ur i/yessetbeɛ, ad
rran-tt d takna.
i/yessetbeɛ, i/yestabaɛ. MΓN.
I/yestebɛen. SDD+SM. Asetbeɛ. seṭṭaf
seṭṭaf [aseṭṭaf] : a/useṭṭaf.
SM+ML+RB || aberkan. MD. Ṭṭlam d
setta [setta, seţţa]
seţţa] : setta. MḍN || 6 : aseṭṭaf, tafat d tacebḥant. NT.
sḍis. amḍan i d-yeṭṭafaren
taseṭṭaft (tiseṭṭafin). SG. iseṭṭafen.
semmus (5). MD. D setta axir n
xemsa, d xemsa axir n rebɛa. seṭṭeḥ
seṭṭeḥ [seṭṭeḥ] : seṭṭeḥ. MG+GWT ||
seγli-d kra ibedden γer lqaɛɛa,
setti [setti, seţţi] : setti. SM+NT ||
γer ssṭeḥ (tiγerγert). MD.
yemm-as n baba neγ n yemma.
Yeddem-d tagesrart, iseṭṭeḥ-d
MD. Win i d-trebba setti-s, ad
taslent. MẒR. iseṭṭeḥ, ur iseṭṭeḥ,
yissin kra yellan. MGD. Jidda,
ad iseṭṭeḥ, i/yettseṭṭiḥ. MΓN.
ḥebbu.
iseṭṭḥen. SDD+SM. aseṭṭeḥ, sṭṭeḥ.
settin [settin,
[settin, seţţ] : settin. MḍN || SDD+ MG. TTwaseṭṭeḥ, mseṭṭeḥ.
60 : sḍiset. amḍan i d-yeṭṭafaren
seṭṭel
seṭṭel [seṭṭel] : seṭṭel. MG+GWT ||
semmuset (50). MD. A ḥeqq settin
kkes tamart, acekkuḥ neγ ccɛer s
ḥizeb, ur d-lliγ din, ur ḥdireγ i
umata. MD. Iseṭṭel-as tamart
wayen i d-yenna !
yerna-yas acekkuḥ. MẒR. iseṭṭel,
*settu [settu] : settu. MG+GWT || ur iseṭṭel, ad iseṭṭel, i/yettseṭṭil.
err-it (itt) yettu, yesha. MD. Tuγ MΓN. iseṭṭlen. SDD+SM. aseṭṭel,
yeḥmel-itt am mummu n tiṭ-is, tesḍila. SDD+ MG. TTwaseṭṭel,
asmi i yečča iḥeckulen, dayen mseṭṭel.
settu-as-tt. MẒR. Isettu, ur isettu,
ad isettu, isettuy (isettaw). MΓN.
Isettun. SDD+SM. Asettu. SDD+ MG. Sew, Sex, Sey
Ttwasettu, msettu. ẒR. Ttu.
settut [settuṯ,
[settuṯ, seţţuṯ] : SM+NT ||
udem deg tmucuha n Leqbayel ; sew [sew] : sew. MG+GWT || 1.
tamγart tuḥrict, taɛewwact, s sebleɛ ; dexxer ; ger γer daxel-ik
umata. MD. Ticki teḥrec temγart (im). MD. Yeswa aman, yeswa

247
qeḍran d qlilu. || 2. skef. MD. err- Seɛ
Seɛ
as tadimt, ma ulac ad yesw waḍu.
MẒR. I/yeswa, ur i/yeswi, ad
isew, i/yettess. MΓN. I/yeswan.
*seɛdel
*seɛdel [seɛḏel] : seɛdel. MG+GWT
SDD+SM. Issi (tissit). SDD+ MG. Sesw.
|| 1. err sin (neγ ugar) ɛedlen neγ
*seww [seww] : seww. MG+GWT || kifkif-iten. MẒR. i/yesseɛdel, ur
err-it yewwa. MD. Tessewway i/yesseɛdel, ad i/yesseɛdel,
aγrum n uḍajin yallas. MẒR. i/yesseɛdal. MΓN. I/yesɛdelen.
I/yessew, ur i/yesseww, ad SDD+SM. Aseɛdel. ẒR. Ɛdel.
i/yesseww, i/yessewway. MΓN.
*seɛdi
*seɛdi [aseɛḏi] : a/useɛdi.
a/useɛdi.
I/yessewwen. SDD+SM. Asewwi.
SM+ML+RB || bu sseɛd. MD. Aseɛdi, d
ẒR. eww.
win i ixedmen ayen yelhan, acku
sewweq [sewweq] : sewweq. taggara ad yemlal d wayen akken
MG+GWT || rzu γer ssuq ; aγ iga, ad t-yaf. NT. Taseɛdit
tezzenzeḍ. MD. Yettsewwiq yal (tiseɛdiyin). SG. Iseɛdiyen. ẒR.
ddurt. MẒR. Isewweq, ur sseɛd.
isewweq, ad isewweq,
seɛlaq
seɛlaq [aseɛlaq] : a/useɛlaq.
i/yettsewwiq. MΓN. Isewwqen.
SM+ML || ucciten (am tbeslin,
SDD+SM. Asewweq, amsewweq,
tiskert,, aksum, ...) i sennin
imsewweq. SDD+ MG. msewweq.
medden deg lxiḍ. MD. Deg
sewwer [sewweṛ]
[sewweṛ] : sewwer. tmeγriwin, ggaren aksum γer
MG+GWT || 1. eg-d tteswira (neγ teccuyt akken d iseɛlaq. SG.
tteswirat). MD. Rziγ s asewwar, Iseɛlaq.
giγ-d acḥal n ttsawer i d-iteffγen
*seɛlef
*seɛlef [seɛlef] : seɛlef. MG+GWT ||
deg ddqiqa. || 2. ḥelli ; eg ; xdem.
efk-as ad yeɛlef. MD. Yesseɛlaf
MD. Iruḥ γer fransa, isewwer-d
izimer-is i lɛid i d-iteddun. MẒR.
aγrum i warraw-is. MẒR. Isewwer,
i/yesseɛlef, ur i/yesseɛlef, ad
ur Isewwer, ad Isewwer,
i/yesseɛlef, i/yesseɛlaf. MΓN.
i/yettsewwir. MΓN. Isewwren.
I/yesɛelfen. SDD+SM. Aseɛlef. ẒR.
SDD+SM. Asewwer, tteswira,
ɛlef.
asewwar. SDD+SM. SDD+MG.
Ttwasewwer, msewwer. *seɛlem
*seɛlem [seɛlem] : seɛlem.
MG+GWT || err-it yeɛlem; xebber.
seyyed [seyyeḏ,
[seyyeḏ, seggeḏ] : seyyed.
MD. Sɛelmeγ-t s wayen yeḍran.
MG+GWT || ini i ḥedd Sidi neγ Si. MD.
MẒR. i/yesseɛlem, ur i/yesseɛlem,
Zik, Leqbayel ttseyyiden
ad i/yesseɛlem, i/yesseɛlam. MΓN.
imrabḍen ; argaz qqaren-as Si ;
yesɛelmen. SDD+SM.. Aseɛlem.
tameṭṭut Lalla. MẒR. iseyyed, ur
SDD+MG. mseɛlam. ẒR. ɛlem.
iseyyed, ad iseyyed, i/yettseyyid.
MΓN. Iseyyden. SDD+SM. Aseyyed, seɛreb
seɛreb [seɛṛeḇ] : seɛreb. MG+GWT ||
sidi*. SDD+MG. Ttwaseyyed, err-it d aɛrab neγ yettmeslay
mseyyed. taɛrabt. MD. Wa, d Aqbayli i
yesseɛrben mmi-s. MẒR.
seyyeḍ
seyyeḍ [seyyeḍ, seggeḍ] : seyyeḍ.
i/yesseɛreb, ur i/yesseɛreb, ad
MG+GWT || enγ-d aγersiw teččeḍ-t.
i/yesseɛreb, i/yesseɛrib. MΓN.
MD. Asmi i γur-s abeckiḍ,
I/yesɛerben. SDD+SM. Aseɛreb.
yettseyyiḍ tasekkurt, aẓerẓur
SDD+ MG. Ttwaseɛreb, mseɛreb.
yakked yilef. MẒR. iseyyeḍ, ur
iseyyeḍ, ad iseyyeḍ, i/yettseyyiḍ. *seɛreq
*seɛreq [seɛreq] : seɛreq. MG+GWT
MΓN. Iseyyḍen. SDD+SM. Aseyyeḍ, || err-it yeɛreq ; sexreb-as
aseyyaḍ. SDD+MG. Ttwaseyyeḍ, iberdan. MD. Yesseɛreq-iyi ixf-is
mseyyeḍ. MẒR. I/yesseɛreq, ur i/yesseɛreq,

248
ad i/yesseɛreq, i/yesseɛraq. MΓN. neγ win isekkden deg ṭṭlam :
I/yesɛerqen. SDD+SM. Aseɛreq. ẒR. nadi, ḥuf s yiḍuḍan, s yifassen γef
ɛreq. kra n tγawsa deg umkan ur
tessineḍ ara. MD. Yesferfud deg
*seɛyu
*seɛyu [seɛyu] : seɛyu. MG+GWT ||
texzant-iw. MẒR. I/yesferfed, ur
err-it yeɛya, yefcel. MD. Yesseɛya-
i/yesferfed, ad i/yesferfed,
yi s lxedma iyi-d-yettak yallas.
i/yesferfud. MΓN. I/yesfrefden.
MẒR. i/yesseɛya, ur i/yesseɛya, ad
SDD+SM. Asferfed.
i/yesseɛyu, i/yesseɛyuy. MΓN.
I/yesseɛyan. SDD+SM. Aseɛyu. ẒR. sferfer [sferfer] : sferfer. MG+GWT
ɛyu. || sifeg ; err-it (itt) yettferfir,
yettafeg. MD. Yesferfer lferga n
Sf yiğaḥmam s yiblaḍen. MẒR.
i/yesferfer, ur i/yesferfer, ad
i/yesferfer, i/yesferfir. MΓN.
*sfaydi [sfayḏi]
[sfayḏi] : sfaydi. MG+GWT || i/yesferfren. SDD+SM. Asferfer.
awi-d, sɛu-d neγ err-d lfayda seg SDD+ MG. Ttwasferfer. ẒR. Ferfer.
wayen txedmeḍ. MD. Nessenz deg
*sfernes [sfeṛnes]
[sfeṛnes] : sfernes.
sin, ad d-nesfaydi deg sin. MẒR.
MG+GWT || err-it d afransis neγ
i/yesfaydi, ur i/yesfaydi, ad
yettmeslay ala tafransist. MD. Ilul-
i/yesfaydi, i/yesfayday. MΓN.
d d aqbayli, sefrensen-t
I/yesfaydin. SDD+SM. Asfaydi. ẒR.
yimawlan-is yerna-yas lakul n
Lfayda.
Lezzayer. MẒR. I/yesfernes, ur
sfeḍ
sfeḍ [sfeḍ/ṭ] : sfeḍ. MG+GWT || mḥu i/yesfernes, ad i/yesfernes,
; semsu ; kkes. MD. Sfeḍ i/yesfernis. MΓN. Isefrensen.
imeṭṭawen, d nnuba n lferḥ. MẒR. SDD+SM. Asfernes, imfernes.
i/yesfeḍ, ur i/yesfiḍ, ad i/yesfeḍ, SDD+MG. ttwasfernes. ẒR.
iseffeḍ. MΓN. iseffḍen. SDD+SM. Tafransist.
asfaḍ, tasesfaḍt. SDD+MG. ttwasfeḍ.
*sfeγnen [sfeγnen] : sfeγnen.
sfenğet [ṯasfen
[ṯasfenğet,
ṯasfenğet, ṯasfenğe
ṯasfenğeţ]
ğeţ] : MG+GWT || hder-d seg wanzaren-
ta/tesfenğet. SM+ NT || ssenf n ik(im). MD. Mi ara d-yettmeslay,
wučči yettmagan s ssmiḍ yakked ur as-fehhmeγ ara, acku
temtunt ; lesfenğ yettwaɛrak, yesfeγnun. MẒR. I/yesfeγnen, ur
itewwa deg zzit. MD. Mi ɛeddaγ ad i/yesfeγnen, ad i/yesfeγnen,
sweγ lqahwa d uyefki, afeγ ṭṭbeq i/yesfeγnun. MΓN.
yeččur d lesfenğ yakked lefḍayer. I/yesfeγnennen. SDD+SM.
SG. Tisfenğin. MGD. Lesfenğ. Asfeγnen. ẒR. Afeγnun.
*sfel [sfel] : sfel. MG+GWT || err-it sfetwec [sfeṯwec]
[sfeṯwec] : sfetwec.
yeffel ; sufeγ. MD. Yesfel-it akkin i MG+GWT || sferfed ; steɛmel
usefreg. MẒR. I/yesfel, ur txeddmeḍ kra n ccγel. MD. Ṭṭfeγ-t
i/yesfel, ad i/yesfel, i/yesfalay. akken yesfetwic amek ara yeldi
MΓN. I/yesseflen. SDD+SM. Asfal, tawwurt. MẒR. i/yesfetwec, ur
asfel*. SDD+MG. Ttwasfel. ẒR. ffel. i/yesfetwec, ad i/yesfetwec,
sfel [asfel] : a/usfel. SM+ML || 1. i/yesfetwic. MΓN. i/yesfetwcen.
SDD+SM. Asfetwec.
tikci n tmegreḍt (n tmegraḍ) ara
d-imenɛen tiyaḍ. MD. Iruḥ d asfel sfiččew [sfiččew] : sfiččew.
γef tmurt-is. ||2. ddwa. MD. Yehlek MG+GWT || sfuğğeγ ; bsel ; hder
lehlak d amaɛur, asfel ur t-yufi. G. mebla lmeɛna. MD. Ulac afaččaw i
Iseflan. t-yecban, yebsel, sser ur t-sɛin
lehdur-is. MẒR. i/yesfaččew, ur
sferfed
sferfed [sferfeḏ]
[sferfeḏ] : sferfed. MG+GWT
|| xdem akken ixeddem uderγal i/yesfaččew, ad i/yesfiččew,
249
i/yesfiččiw. MΓN. i/yesfaččwen. I/yesfaqqed, ur i/yesfaqqed, ad
SDD+SM.Asfiččew, tifiččewt. ẒR. i/yesfiqqed, i/yesfiqqid. MΓN.
Afaččaw. I/yesfaqqden. SDD+SM. Asfiqqed.
sfillet [sfilleṯ]
[sfilleṯ] : sfillet. MG+GWT || sfixxew [sfixxew] : sfixxew.
sirem ; mami ; dɛu i kra ad d- MG+GWT || skinfer ; cɛel-d udem-ik
yaweḍ. MD. D netta i yi-yesfallten (im) ; err-it am tfeγwet. MD. Kra n
ad xesreγ. MẒR. I/yesfallet, ur tikelt ara t-mlileγ, ad t-afeγ
i/yesfallet, ad i/yesfillet, yesfaxxew. MẒR. i/yesfaxxew, ur
i/yesfillit. MΓN. I/yesfallten. i/yesfaxxew, ad i/yesfaxxew,
SDD+SM. Asfillet. i/yesfixxiw. MΓN. i/yesfaxxwen.
SDD+SM. Asfixxew. ẒR. Tafeγwet.
sfift [ṯasfifṯ]
[ṯasfifṯ] : ta/tesfift. SM+ NT ||
aceṭṭiḍ urqim i sexdamen sfuggel [sfuggel] : sfuggel.
medden i ucebbeḥ n tγawsiwin. MG+GWT || smekti-d ass yecban
MD. Txaḍ-iyi-d tajellabt, tga-yas assen s tmeγra, s tmesbanit, s ...
tisfifin. SG. Tisfifin. MD. Deg yebrir 1980 ar ass-a, yal
20 deg yebrir ad nesfuggel assen :
sfift [ṯasfifṯ]
[ṯasfifṯ] : ta/tesfift. SM+ NT ||
yal wa amek ixeddem. MẒR.
deg taywalt, allal n tmeẓriwt
i/yesfuggel, ur i/yesfuggel, ad
yakked tmesliwt swayes yezmer
i/yesfuggel, i/yesfuggul. MΓN.
umdan ad isel i uẓawan, i ccna ;
i/yesfugglen. SDD+SM. Asfuggel.
neγ ad iẓer yes-s asaru. MD. Tella
tesfift i tmesliwt, tella tesfift sfuğğeγ
sfuğğeγ [sfuğğe
[sfuğğeγ]
ğğeγ] : sfu
sfuğğe
ğğeγ.
ğğe γ.
video, meḥsub tin n tmeẓriwt MG+GWT || sfiččew ; ḥder mebla
yakked tmesliwt. SG. Tisfifin. lmeɛna. MD. Sfuğğeγ ternuḍ ay
amessas, ay abessal. MẒR.
*sfinyen [sfinyen] : sfinyen.
i/yesfuğğeγ, ur i/yesfuğğeγ, ad
MG+GWT || seɛdez ; err-it d
i/yesfuğğeγ, i/yesfuğğuγ. MΓN.
afinyan, d amaɛduz. MD. Yesfinyin
i/yesfuğğγen. SDD+SM. Asfuğğeγ.
iman-is irennu wid d wacu
ixeddem. MẒR. I/yesfanyen, ur *sfukkel [sfukkel] : sfukkel.
i/yesfanyen, ad i/yesfinyen, MG+GWT || mmeslay tefkeḍ-d
i/yesfinyin. MΓN. I/yesfaneynen. ifakulen. MD. Win ur nessin ara ad
SDD+SM. Asfinyen. ẒR. Afenyan. yesfukkel, amek ara iqenneɛ lγaci
? MẒR. i/yesfukkel, ur i/yesfukkel,
sfinẓeẓ
sfinẓeẓ [sfinẓeẓ] : sfinẓeẓ. MG+GWT
ad i/yesfukkel, i/yesfukkul. MΓN.
|| cennef ; ru tsuγeḍ deg waydeg
i/yesfukklen. SDD+SM. Asfukkel.
ara teṭṭseḍ, a lḍufan. MD. Lḍufan-
ẒR. Afakul.
a, ma yesfinẓiẓ, yella it-iqerḥen.
MẒR. i/yesfanẓeẓ, ur i/yesfanẓeẓ, sfukti [sfuḵṯi]
[sfuḵṯi] : sfukti. MG+GWT ||
ad i/yesfinẓeẓ, i/yesfinẓiẓ. MΓN. snerni ; sefti ; sṭuqqet. MD.
i/yesfanẓeẓen. SDD+SM. asfinẓeẓ. Acennay ur nesfuktuy ara tutlayt
swayes icennu, yessidir-itt. MẒR.
*sfiq [sfiq] : sfiq. MG+GWT || err-it
i/yesfukti, ur i/yesfukti, ad
ifaq : yuki ; saki-d ḥedd ; sken-as
i/yesfukti, i/yesfuktay
iberdan. MD. Ma ṭṭseγ, sfiq-iyi-id
(i/yesfuktuy). MΓN. i/yesfuktin.
deg leɛnaya-k ! MẒR. I/yesfaq, ur
SDD+SM. Asfukti.
i/yesfaq, ad i/yesfiq, i/yesfaqay.
MΓN. I/yesfaqen. SDD+SM. Asfiqi. sfunnec [sfunnec] : sfunnec.
ẒR. Fiq. MG+GWT || kkes-as axenfuc-is i
ḥedd (i tγawsa), neγ ddez-as-t.
sfiqqed [sfiqqeḏ]
[sfiqqeḏ] : sfiqqed.
MD. Tebrek tifunnect, yerna-d
MG+GWT || ɛeddi γer din teẓreḍ ma
asebsi. (Nz). MẒR. i/yesfunnec, ur
ur yeḍriu wayra. MD. Sfaqqdeγ-as
i/yesfunnec, ad i/yesfunnec,
i uɛessas-nni, ufiγ-t yeṭṭes. MẒR.
250
i/yesfunnuc. MΓN. i/yesfunncen. *sgen [sḡen]
[sḡen] : sgen. MG+GWT ||
SDD+SM. Asfunnec. SDD+ MG. sers-d fell-as iḍes, taguni. MD. S
Ttwasfunnec. ẒR. Tifunnect, tmara i tesgen mmi-s, yehlek. ||
afannac. 2. sers-d γef ḥedd taguni s wawal,
s yinawen ; seγfel. MD. Ugin ad d-
*sfuqqes [sfuqqes] : sfuqqes.
akin Yimaziγen, win i d-yerzan
MG+GWT || eg-as, sker-as tafeqqust
γer Tmazγa, ad ten-yesgen s
deg lɛella n tɛebbuṭ-is. MD. Ihlek-
tmucuha-ines. MẒR. I/yesgen, ur
iyi s lehdur-is, yesfuqqes-iyi. MẒR.
i/yesgin, ad i/yesgen, i/yesgan.
i/yesfuqqes, ur i/yesfuqqes, ad
MΓN. I/yessegnen. SDD+SM. Asgan.
i/yesfuqqes, i/yesfuqqus. MΓN.
ẒR. Gen.
i/yesfuqqsen. Asfuqqes. SDD+SM.
Ttwasfuqqes, msefuqqes. ẒR. sger [sḡer]
[sḡer] : sger. MG+GWT || salqef
Tafeqqust. ; ali teḍreḍ a lqerḥ, a lğerḥ. MD.
Ur ṭṭiseγ ara kra yekka yiḍ,
[sfuṛ] : sfur. MG+GWT || seww
*sfur [sfuṛ]
yesgaray lqerḥ-nni. MẒR.
učči s yirragen (lefwar). MD. Ulac
i/yesger, ur i/yesgir, ad i/yesger,
ayen yecban asewwi s lefwar neγ
i/yesgaray. SDD+SM. Asgaray
s yiraggen, yif lqelyan, yif
(asgari).
asrugget neγ asewwi deg waman
(lmerqa). MẒR. i/yesfur, ur sgermec [sgermec] : sgermec.
i/yesfur, ad i/yesfur, i/yesfuruy. MG+GWT || ečč, ffeẓ ayen
MΓN. i/yesfuren. SDD+SM. Asfuru. yeqreqcen neγ yezzan. MD. Kra
ẒR. lefwar yekka wass d netta d asgermec n
lkawkaw. MẒR. i/yesgermec, ur
sfurrem [sfurrem] : sfurrem.
i/yesgermec, ad i/yesgermec,
MG+GWT || juqqem ; kkes-as i lḥila
i/yesgermic. MΓN. i/yesgermcen.
(neγ i uḥbul n uγrum) cwiṭ seg
SDD+SM. Asgermec. SDD+ MG.
yicenfiren-is. MD. Ur sfurrum ara
Ttwasgermec.
akken tawackant-nni, bḍu-tt d
tirbeɛtin, tedmeḍ yiwet, ma sgerger [sgerger] : sgerger.
yehwa-yak. MẒR. i/yesfurrem, ur MG+GWT ||1. seww aman deg
i/yesfurrem, ad i/yesfurrem, tbeqbaqt, deg tqerɛet. MD. Mi
i/yesfurrum. MΓN. i/yesfurrmen. yedden lmeγreb, yesgerger
SDD+SM. Asfurrem. ẒR. Furrem. tacmuxt n waman. || 2. zlu
aγersiw. MD. Yesgerger ikerri,
dindin yesbexbux. MẒR.
Sg, Si i/yesgerger, ur i/yesgerger, ad
i/yesgerger, i/yesgergir. MΓN.
i/yesgergren. SDD+SM. Asgerger.
*sgall [sgall] : sgall. MG+GWT || sget [asḡeṯ,
[asḡeṯ, asḡ°eṯ ] : a/usget.
siweḍ ḥedd alamma yeggul. MD. SM+ML+RB || talγa n yisem ur d-
Sgulleγ-t-id seg lğameɛ. MẒR. nemmal ara talγa n wasuf
I/yesgull, ur i/yesgull, ad (=yiwen). MD. Izamaren, d asget n
i/yesgall, i/yesgalla. MΓN. izimer. SG. Isegtan.
i/yesgullen. SDD+SM. Asgalli. ẒR.
sgilt [ṯasḡilt]
[ṯasḡilt] : ta/tesgilt. SM+ NT ||
ggal.
nnuba deg rradyu. MD. Yal ass n
sgen [asḡen]
[asḡen] : a/usgen. SM+ ML || larebɛa tameddit γef 13, ad tɛeddi
lγar (amxuj, tagennarit) anda tesgilt Aru. SG. Tisgilin.
ttidiren yiwtal n lexla. MD.
sgujel [sgujel] : sgujel. MG+GWT ||
Qqazeγ, qqazeγ armi i ufiγ asgen.
err-it (itt) d agujil (tagujilt). MD.
SG. Isgan (?).
Lgirrat sgujulent arrac, axaṭer

251
ttmettaten yirgazen. MẒR. Si
i/yesgujel, ur i/yesgujel, ad
i/yesgujel, i/yesgujul. MΓN.
I/yesgujlen. SDD+SM. asgujel. ẒR.
si [si] : si. TJR. NZΓ || talγa
Ggujel.
tawezzlant n seg. MD. Si lakul i d-
sgunfu [sḡunfu]
[sḡunfu] : sgunfu. MG+GWT yeffeγ wuɛwij-a ?
|| qim ad tekkseḍ ɛeyyu. MD. Asmi
si [si] : si . TJR. || talγa tawezzlant
ara nemmet, ad nesgunfu. MẒR.
n Sidi. MD. Acuγer i as qqaren
I/yesgunfa, ur i/yesgunfa, ad
medden Si Muḥend U Mḥend?
i/yesgunfu, i/yesgunfuy. MΓN.
Acku yeγra Awal n Rebbi.
I/yesgunfan. SDD+SM. Asgunfu. ẒR.
steɛfu. [ṣiḇ] : sib. MG+GWT || efk-d
sib [ṣiḇ]
ssaba. MD. Ad tsib nneɛma
Sh, Sḥ
Sḥ aseggas-a, tella lehwa. MẒR. Isab,
ur isab, ad isib, i/yettsib. MΓN.
Isaben. SDD+SM. ssaba.
shetref [sheṯref]
[sheṯref] : shetref. MG+TΓR
sibbus [sibbus] : sibbus. SM+ML ||
|| sxurben ; lejlej. MD. Yeshetref
ssenf n ugḍiḍ (afrux).
kan, ur yeẓri ara d acu d-yeqqar.
MẒR. i/yeshetref, ur i/yeshetref, *sider [siḏer]
[siḏer] : sider. MG+GWT ||
ad i/yeshetref, i/yeshetrif. MΓN. efk-as tudert. MD. Nettat, awi-d
i/yeshetrefen. SDD+SM. ashetref. kan ad tessider mmi-s, ayen-
nniḍen ur tt-yecqi ara maḍi. MẒR.
shil [ishil] : ishil. MG+TΓR || ili d
I/yessader, ur i/yessader, ad
ushil. MD. Ishil, ur ttaɛer ara ;
i/yessider, i/yessidir. MΓN.
ilqiq, ur ttiwsir ara. MẒR.
I/yessadren. SDD+SM. Asider. NMG.
I/yeshel, ur i/yeshil, ad i/yishil,
Smett. ẒR. Idir.
i/yettishil. MΓN. Isehlen. SDD+SM.
Sshala, ushil, asehlan. NMG. iwɛir. siḍen [siḍen] : siḍen. MG+GWT ||
ḥseb ; ktil ; qis. MD. Siḍen acḥal n
shu [shu] : shu. MG+GWT || ttu ; ur
yidrimen, teddmeḍ amur-ik. MẒR.
ceffu ara. MD. Yesha lxir i as-giγ.
i/yessaḍen, ur i/yessaḍen, ad
MẒR. I/yesha, ur i/yeshi, ad
i/yessiḍen, i/yessiḍin. MΓN.
i/yeshu, isehhu. MΓN. isehhun.
i/yessaḍnen. SDD+SM. asiḍen. SDD+
SDD+SM. Ssihwan (sehhu).
MG. ttwasiḍen.
sḥiḥ [isḥiḥ] : isḥiḥ. MG+TΓR || 1. ili-
siḍen
siḍen [siḍen] : siḍen. MG+GWT ||
k d bu tezmert ; ur ttaḍen ara. MD.
sehlek ; efk-as aṭṭan. MD. Ur iyi-
Iḍelli i t-walaγ iseḥḥa, ass-a
siḍen, ur iyi-seḥluy. MẒR.
yewweḍ leɛfu n Rebbi. ||2. lhu a
i/yessaḍen, ur i/yessaḍen, ad
tignewt. MD. Ass n ssḥu, d ass ideg
i/yessiḍen, i/yessiḍin. MΓN.
telha tegnewt. MẒR. iseḥḥa, ur
i/yessaḍnen. SDD+SM. asiḍen. ẒR.
iseḥḥa, ad yisḥiḥ, i/yettisḥiḥ.
aḍen.
MΓN. iseḥḥan. SDD+SM. sseḥḥa
(tasḥiḥt), ssḥu, asḥiḥ. signa [asiḡna]
[asiḡna] :
sḥissef [sḥissef] : sḥissef. MG+GWT sif [asif] : a/wasif. SM+ML || iγzer
|| ḥuss s wayen ixussen, s lγiḍ ; meqqren ideg ttazzalen waman,
ttwiweḍ. MD. Asmi i yunag γer xersum deg tegrest. MD. Win
Fransa, nesḥassef mliḥ. MẒR. yewwi wasif, yettaṭṭaf ula seg
i/yesḥassef, ur i/yesḥassef, ad tzezzut. NT. Tasift (tisaftin). SG.
i/yesḥassif, i/yesḥissif. Isaffen.
i/yesḥassef. MΓN. i/yesḥassfen. *sifeg [sifeǥ]
[sifeǥ] : sifeg. MG+GWT ||
SDD+SM. asḥissef.
sferfer ; ewt-it ad yafeg ; ddem s
252
lemγawla. MD. Sifeg-it sya, tawiḍ- SDD+SM. asiḥlel. SDD+ MG.
t s anda i ak-yehwa. MẒR. ttwasiḥlel. ẒR. iḥlil.
I/yessafeg, ur i/yessafeg, ad
*siḥlew
*siḥlew [siḥlew] : siḥlew. MG+TΓR
i/yessifeg, i/yessifig. MΓN.
|| err ḥedd neγ kra d aḥlawan. MD.
i/yessafgen. SDD+SM. Asifeg,
Rẓag cwiṭ usfel-a, rnu-yas ssker
tamsrifegt. ẒR. afeg.
ad yiḥliw. MẒR. i/yessaḥlew, ur
*siff [siff] : siff. MG+GWT || sɛeddi i/yessaḥlew, ad i/yessiḥlew,
kra deg uγerbal ; sizdeg. MD. Siff i/yessiḥliw. MΓN. i/yessaḥlwen.
awren-nni, terreḍ agercal γer SDD+SM. asiḥlew. ẒR. iḥliw.
tama. MẒR. Isaff, ur isaff, ad isiff,
*siḥnen
*siḥnen [siḥnen, siḥenn] : siḥnen.
siḥnen.
i/yettsiff. MΓN. Isaffen. SDD+SM.
MG+GWT || err ḥedd neγ kra d
Asiffi, taseffayt. ẒR. Fif.
aḥninan. MD. A Ɛelğiya, siḥnen-d
[siḡer] : siger. MG+GWT ||
*siger [siḡer] ul-im fell-i (Ccna). MẒR.
eǧǧ-d cwiṭ n ... γer taggara. MD. I/yessaḥnen, ur i/yessaḥnen, ad
Yessager-d učči deg uḍebsi, i/yessiḥnen, i/yessiḥnin. MΓN.
yefka-t i umcic. MẒR. i/yessager, I/yessaḥennen.SDD+SM. Asiḥnen.
ur i/yessager, ad i/yessiger, ẒR. iḥnin.
i/yessigir. MΓN. i/yessagren.
*sileγ [sileγ] : sileγ. MG+GWT ||
SDD+SM. Asiger. ẒR. Agar.
bnu, rebbi ; efk talγa iwulmen i
signa [asiḡn
[asiḡna]
ḡna] : a/usigna. SM+ML || ḥedd, neγ i kra n tγawsa. MD.
iraggen deg yigenni. MD. Hat-a Asileγ n yiselmaden ilaq-as
usigna iteddu-d, ḥedru-d lehwa. wakud γezzifen. MẒR. i/yessaleγ,
ur i/yessaleγ, ad i/yessileγ,
sihar [asihaṛ]
[asihaṛ] : a/usihar. SM+ML ||
i/yessiliγ. MΓN. i/yessalγen.
ttiɛad ; amkan d wakud anda ara
SDD+SM. Asileγ. SDD+MG. Ttwasileγ.
mlilen sin. MD. Ur iyi-d-yefki
ẒR. Aleγ.
asihar, ur t-ttganiγ da. SG. Isuhar.
silt [ṯasilt]
[ṯasilt] : ta/tsilt. SM+ NT || lḥila
*sihrew [sihrew] : sihrew. MG+ TΓR
ideg sewwayen medden učči. MD.
|| err kra n tγawsa hrawet. MD.
Ad tenẓef tsilt-nni, senγes-as cwiṭ
Yessahrew ul-is, yesber armi d
i tmes. SG. Tasilin. MGD. taccuyt,
asmi i ifukk. MẒR. i/yessahrew,
tugi.
ur i/yessahrew, ad i/yessihrew,
i/yessihriw. MΓN. i/yessaherwen. silweγ [silweγ] : silweγ. MG+TΓR ||
SDD+SM. Asihrew. ẒR. Ihriw. mzi ; lekken ; err kra ntγawsa
leggaγet. MD. Silweγ lḥiḍ-ihin
siḥ
siḥ [siḥ] : siḥ. MG+GWT || menṭer ;
ternuḍ asilweγ i ṭṭwiqan yakked
jiḥ., sleb. MD. Isaḥ rray-is meskin,
tewwura. MẒR. i/yessalweγ, ur
meɛdur. MẒR. isaḥ, ur isaḥ, ad
i/yessalweγ, ad i/yessilweγ,
isiḥ, i/yettsiḥ. MΓN. isaḥen.
i/yessilwiγ. MΓN. i/yessalwγen.
SDD+SM. ssiḥ, amsaḥ (ssayeḥ).
SDD+SM. Asilweγ. ẒR. Ilwiγ.
siḥ
siḥ [ṣiḥ] : siḥ. MG+GWT || ɛeyyeḍ ;
simmal [simmal] : simmal. TJR.
suγ. MD. Yečča tiγrit, isaḥ ansa ur
MRN+KD || skudɛemmal;
as-d-sellen. MẒR. isaḥ, ur isaḥ, ad
mkulɛemmal. MD. Simmal iteddu,
isiḥ, i/yettsiḥ. MΓN. isaḥen.
simmal yettaf iman-is.
SDD+SM. ssiḥa (ssiḥat).
*simγer [simγer] : simγer. MG+ TΓR
*siḥlel
*siḥlel [siḥlel, siḥell] : siḥlel.
|| err ḥedd (neγ kra n tγawsa)
MG+TΓR || err kra yeḥlel. MD. Ḥaca
meqqer (meqqret). MD. Yessimγur
ccix i izemren ad k-id-yessiḥlel
iman-is, netta ur yeswi ara tibselt
anect-a. MẒR. i/yessaḥlel, ur
yerkan. MẒR. I/yessamγer, ur
i/yessaḥlel, ad i/yessiḥlel,
i/yessamγer, ad i/yessimγer,
i/yessiḥlil. MΓN. i/yessaḥllen.
253
i/yessimγur. MΓN. I/yessameγren. sirem [sirem] : sirem. MG+GWT ||
SDD+SM. Asimγer. NMG. simẓi. ẒR. menni ; sfillet; mami. MD.
Imγur. Yessaram kan, meɛna werğin iga
kra akken ad yaweḍ lebγi-s. MẒR.
simẓi
simẓi [simẓi]
[simẓi] : MG+GWT || err ḥedd
i/yessarem, ur i/yessarem, ad
meẓẓi neγ d ameẓyan. Llant snat
i/yessirem, i/yessaram. MΓN.
n taggayin n tkersin : takerrust n
I/yessarmen. SDD+SM. Asirem.
usimγer yakked tin n usimẓi.
MẒR. i/yessemẓi, ur i/yessemẓi, sirit [ṯisiriṯ]
[ṯisiriṯ] : ti/tsirit. SM+NT ||
ad i/yessemẓi, i/yessemẓay. MΓN. amedya ara ḍefren medden ;
i/yessemẓin. SDD+SM. asemẓi. NMG. tamsirt. MD. Yemmut, yeğğa-d
Simγer. ẒR. imẓi. tisirit i yineggura. SG. Tisiriyin.
sin [sin] : sin. MḍN || 2 : amḍan i d- *sirqeq [sirqeq] : sirqeq. MG+GWT
yeṭṭafaren yiwen (1). MD. Amdan || err-it (tt) rqiq (et). MD.
yesɛa sin n yifassen, sin n Yessarqeq taγect-is, iγil ur t-
yiḍarren, snat n wallen ... ɛeqqleγ ara. MẒR. i/yessarqeq,
ur i/yessarqeq, ad i/yessirqeq,
*sinef [sinef] : sinef. MG+GWT ||
i/yessirqiq. MΓN. /yessarqeqqen.
err-it yunef. MD. Yessanef
SDD+SM. Asirqeq. ẒR. Irqiq.
ayetma-s, yeǧǧa ḥaca wid ur
nuklal ad ɛeddin. MẒR. sirt [ṯasirṯ]
[ṯasirṯ] : ta/tsirt. SM+GWT || 1.
I/yessanef, ur i/yessanef, ad allal swayes ẓẓaden medden
i/yessinef, i/yessinif. MΓN. lḥebb (irden, timẓin, ...) . MD.
I/yessanfen. SDD+SM. Asinef. ẒR. Tasirt n uzemmur qqaren-as
Anef. lemɛesra. || 2. tuγmest yettilin γer
tama n deffir n useḍsu. MD. Deg
siq [siq] : siq. MG+GWT || ffγem-t
tuγmas n umdan, llan wuglan,
(tt) ay aman, a lliqa. Yettfunzur-d
llant tesyar. SG. Tisyar.
yallas, kra n wass ad isiq leɛmer-
is. MẒR. Isaq, ur isaq, ad isiq, *sirẓeg
*sirẓeg [sirẓeǥ] : sirẓeg. MG+GWT ||
i/yettsiq. MΓN. Isaqen. SDD+SM. err-it (itt) rẓag (et). MD. Yessarẓeg
Asiqi, ssiq. tameslayt yid-s. MẒR.
I/yessarẓeg, ur i/yessarẓeg, ad
siqest [ṯisiqesṯ]
[ṯisiqesṯ] : ti/tsiqest. SM+NT
i/yessirẓeg, i/yessarẓag. MΓN.
|| tasennant swayes teqqsen kra n
I/yessareẓgen. SDD+SM. Asirẓeg.
yibeɛɛac, am tzizwit, arẓaẓ, atg.,
ẒR. Irẓig.
yakked yizerman. MD. Tizizwit
ma teqqes ḥedd mliḥ ad temmet, siγ [siγ] : siγ. mg+gwt || sender ;
acku tessentuy γef win teqqes aγ a times. MD. Siγ-iyi-d agarru,
tisiqest-is. SG. Tisuqas. deg leɛnaya-k ! MẒR. Isaγ, ur isaγ,
ad isiγ, i/yettsiγ. MΓN. Isaγen.
sir [isir] : i/yisir. SM+ ML ||
SDD+SM. Asiγi, tisiγit. ẒR. aγ.
asennan ; asγar rqiqen swayes
fernnen medden tuγmas-nsen. *siγzef [siγzef] : siγzef. MG+GWT ||
MD. Yenta-yi yisir gar yiccer d sikmel ; err-it (itt) γezzif(et). MD.
uksum. SG. Isiren. Yessaγzef-as amrar i uγyul,
amzun ur t-yeqqin ara. MẒR.
*sired [sireḏ]
[sireḏ] : sired. MG+GWT ||
i/yessaγzef, ur i/yessaγzef, ad
err-it yurad. MD. Yessared
i/yessiγzef, i/yessiγzif. MΓN.
aserwal-is, yeğğa-t akken, ur t-
i/yesγezfen. SDD+SM. Aseγzef
yefsir ara. MẒR. i/yessared, ur
(asiγzef). ẒR. Iγzif.
i/yessared, ad i/yessired,
i/yessirid. MΓN. I/yessarden. sisen [ssen] : sisen. MG+GWT || ɛreḍ
SDD+SM. Asired. ẒR. rid. ; seyyi. MD. Wi as-yennan ur rẓag
ara qeḍran, iɛeddi ad t-yessisen.
254
MẒR. i/yessasen, ur i/yessasen, ad siwen [siwen] : siwen. MG+ TΓR ||
i/yessisen, i/yessisin. MΓN. uγal d tasawent. MD. Ad nkemmel
i/yessasnen. SDD+SM. Asisen. SDD+ abrid, γas yessawen. MẒR.
MG. Ttwasisen. i/yessawen, ur i/yessawen, ad
i/yessawen, i/yettsawan (?). MΓN.
*sismeḍ
*sismeḍ [sismeḍ] : sismeḍ.
i/yessawnen. SDD+SM. Asawen
MG+GWT || err kra semmeḍ. MD.
(tasawent).
Sismeḍ-as ayefki i lḍufan, ad t-
isew s leɛqel-is. MẒR. *siwzel [siwzel] : siwzel. MG+GWT
i/yessasmeḍ, ur i/yessasmeḍ, ad || err-it wezzil. MD. Ḥedd ideɛɛu
i/yessismeḍ, i/yessismiḍ. MΓN. Ad k-issiγzef Rebbi leɛmer ! wayeḍ
I/yessasemḍen. SDD+SM. Asismeḍ, yeqqar Ad k-t-issiwzel Rebbi ! MẒR.
imsismeḍ. SDD+ MG. ttwasismeḍ. i/yessawzel, ur i/yessawzel, ad
ẒR. Ismiḍ. i/yessiwzel, i/yessiwzil. MΓN.
i/yessawezlen. SDD+SM. Asiwzel.
*sissen [sissen] : sissen. MG+GWT ||
MGL. Siγzef. ẒR. Iwzil.
err ḥedd neγ kra yettwassen. MD.
Sissen-d iman-ik : ini-d isem-ik, six [six] : six. MG+GWT || rib; γli ;
wi k-ilan... MẒR. i/yessassen, ur grurreb. MD. Isax-d ukeddar, s
i/yessassen, ad i/yessissen, tmara i nebrez akal-nni i d-
i/yessissin. MΓN. I/yessassnen. yeγlin. MẒR. Isax, ur isax, ad isix,
SDD+SM. Asissen. ẒR. Issin. i/yettsix. MΓN. Isaxen. SDD+SM.
Ssix.
siwa [siwa] : siwa. SM+ ML || isem n
wadeg : tamda n Siwa d yiwet n *sixfef [sixfef, sixxef] : sixfef.
temnaṭ deg Maser. MD. Kra n MG+GWT || sifses ; err-it xfif,
yimezdaγ n Temda n Siwa fessus. MD. Win i γileγ ad iyi-
sawalen tamaziγt. yessixfef taɛkemt, yessaẓ-itt fell-
i. MẒR. i/yessaxfef, ur
siwa [siwa] : siwa. TJR. NZΓ ||
i/yessaxfef, ad i/yessixfef,
Temmal-d win ur terzi temsalt.
i/yessixfif. MΓN. i/yessaxfeffen.
MD. Ssnen akk ad d-γren tamaziγt
SDD+SM. Asixfef. MGL. Saẓey. MẒR.
siwa keččini.
Ixfif.
siwant [[ṯasiwant]
ṯasiwant] : ta/tsiwant.
sixi [isixi, asixi] : i/yisixi. SM+
SM+ NT || agḍiḍ (afrux)
ML+RB || imweddi : win
yettaddamen iyuẓaḍ.
yettbuddun. MD. Afus-is d isixi.
*siweḍ
*siweḍ [siweḍ/ṭ] : siweḍ. MG+GWT NT. Tisixit (tisixiyin). SG. Isixiyen.
|| all ḥedd ad yaweḍ ; awi. MD.
*siẓed
*siẓed [siẓeḏ] : siẓed. MG+GWT ||
Yessaweḍ-it armi d anida i yebγa.
err-it ẓid. MD. Siẓed-tt cwit, rnu-
MẒR. i/yessaweḍ, ur i/yessaweḍ,
yas taγenğawt n ssker. MD.
ad i/yessiweḍ, i/yessawaḍ. MΓN.
i/yessaẓed, ur i/yessaẓed, ad
I/yessawḍen. SDD+SM. Asiweḍ. ẒR.
i/yessiẓed, i/yessiẓid. MΓN.
Aweḍ.
i/yessaẓden. SDD+SM. Asiẓed. MGL.
siwel [siwel] : siwel. MG+GWT || 1. Sirẓeg. ẒR. Iẓid.
mmeslay ; hder ; utlay. MD. –
sizel [sizel] : sizel. MG+GWT || efk
Tessawaleḍ tamaziγt ? – Cwiṭ
azal i ḥedd, i tγawsa. MD. Almud
kan. || 2. laɛi ; γer. MD. Siwel-as
ur nettwassazel, ur yettuneḥsab
deg tilifun azekka. MẒR.
ara d almud. MẒR. i/yessazel, ur
i/yessawel, ur i/yessawel, ad
i/yessazel, ad i/yessizel,
i/yessiwel, i/yessawal. MΓN.
i/yessizil. MΓN. I/yessazlen.
i/yessawlen. SDD+SM. Asiwel.
SDD+SM. Asizel. ẒR. azal.
SDD+ MG. Msiwel.

255
*sizzel [sizzel, sazzel] : sizzel. yallas, meɛna werğin yesker,
MG+GWT || serwu tazzla i ḥedd. MD. yessen tilisa. MẒR. i/yesker, ur
Ur d-xdimen ara lekwaγeḍ, armi i/yeskir, ad i/yesker, isekker.
iyi-suzzel. MẒR. i/yessazzel, ur MΓN. Isekren. SDD+SM. ssekra.
i/yessazzel, ad i/yessizzel,
*skiččew [sḵiččew]
[sḵiččew] : skiččew.
i/yessazzal. MΓN. I/yessazzlen.
MG+GWT || aγemt a tikeččawin
SDD+SM. Asizzel. SDD+ MG.
deg kra n ... MD. Iḍelli kan i
Ttwasazzel, msazzel. ẒR. Azzel.
yemmut yilef-nni, ass-a
*siɛzez
*siɛzez [siɛzez] : siɛzez. MG+GWT || yeskaččew yakan, yeḥma lḥal
err-it ɛziz. MD. Yessiɛziz tarwiḥt- mačči d kra. MẒR. i/yeskaččew,
is. SDD+SM. I/yessaɛzez, ur ur i/yeskaččew, ad i/yeskiččew,
i/yessaɛzez, ad i/yessiɛzez, i/yeskiččiw. MΓN. i/yeskaččwen.
i/yessiɛziz. MΓN. i/yessaɛzezzen. SDD+SM. Askiččew. ẒR. takeččawt.
SDD+SM. Asiɛzez. ẒR. Iɛziz
skiddeb [skiddeḇ]
[skiddeḇ] : skiddeb.
MG+GWT || ini lekdeb. MD. Ur
yeskiddib, ur d-yeqqar tidet. MẒR.
Sk i/yeskaddeb, ur i/yeskaddeb, ad
i/yeskiddeb, i/yeskiddib. MΓN.
i/yeskaddben. SDD+SM. Askiddeb.
sk [esḵ]
[esḵ] : esk. TJR. AWAL N UBHAT ||
*skikeḍ
*skikeḍ [skikeḍ/ṭ] : skikeḍ.
awal i qqaren i medden i lmal n
MG+GWT || mass ḥedd s waxfiwen
udaynin. MD. Ad tt-wteγ alamma
n yiḍuḍan-ik ; xdem-as Kiḍkiḍ. MD.
qqareγ-as i uγyul Esk !
Skikiḍeγ-t, netta yeğğellib. MẒR.
sked [skeḏ]
[skeḏ] : sked. MG+GWT || ẓer ; iskakeḍ, ur iskakeḍ, ad
wali : muqel. MD. Yesked γer i/yeskikeḍ, i/yeskikiḍ. MΓN.
wayen i yexdem, yufa-t ur i/yeskakḍen. SDD+SM. askikeḍ.
iseggem ara . MẒR. i/yesked, ur SDD+ MG. ttwaskikeḍ. ẒR. kikeḍ.
i/yeskid, ad i/yesked, isekked.
*skil [sḵil]
[sḵil] : skil. MG+GWT || err
MΓN. Isekden. SDD+SM. asekkud.
ayefki d ikkil. MD. Serkem ayefki-
skef [skef, sk°ef] : skef. MG+GWT || nni, ma ulac ad yekkal. MẒR.
sew ; jγem, ḥleb. MD. Aman-nni i i/yeskal, ur i/yeskal, ad i/yeskil,
d-yeγlin, yeskef-iten waḍu. MẒR. i/yeskalay. MΓN. i/yeskalen.
i/yeskef, ur i/yeskif, ad i/yeskef, SDD+SM. Askili. ẒR. Kkil.
isekkef. MΓN. Isekfen. SDD+SM.
skiw [sḵiw]
[sḵiw] : i/yiskiw. SM+ ML ||
Askaf, asakaf. SDD+MG. ttwaskef.
yettili deg uɛebbuḍ n tmeṭṭut,
sken [sḵen]
[sḵen] : sken. MG+GWT || yettak-d timellalin n tarrawt. MD.
sbeyyen ; sɛen ; ɛeyyen; mel. MD. Ur tettarew ara, γlin-as
Sken-as-d adlis-nni i d-tuγeḍ, ad waskiwen, d lqibla n taddart i as-
t-iẓer. MẒR. i/yesken, ur ten-id-yerran. SG. Askiwen.
i/yeskin, ad i/yesken, i/yeskan.
skim [iskim] : i/yiskim. SM+ ML ||
MΓN. Iseknen. SDD+SM. Askan.
ssenf n yimγi (leḥcic) n lexla. MD.
sker [sker]
[sker] : sker. MG+GWT || xdem Iskim d yir leḥcic.
; eg ; ɛdel (ɛell). MD. Sker-as
skiɛɛew
skiɛɛew [skiɛɛew] : skiɛɛew.
ticcert i tefyirt-ik. MẒR. i/yesker,
MG+GWT || suγ ay uccen. MD. D
ur i/yeskir, ad i/yesker, i/yeskar
uccanen i yeskiɛɛiwen, iḍan
(yeskur). SDD+SM. Askar. SDD+SM.
sseglafen. MẒR. i/yeskaɛɛew, ur
Ttwasker.
i/yeskaɛɛew, ad i/yeskiɛɛew,
sker [skeṛ]
[skeṛ] : sker. MG+GWT || sew i/yeskiɛɛiw. MΓN. i/yeskaɛɛwen.
ccrab, lbira, lwiski... MD. Itess SDD+SM. askiɛɛew.

256
skud [skuḏ]
[skuḏ] : skud. TJR. MRN+ KD || i/yeslaẓa (yeslaẓay). MΓN.
yettas-d dima sdat useγru I/yesluẓen. SDD+SM. Aslaẓ. ẒR.
(amyag). MD. Ruḥ s axxam skud Llaẓ.
ur d-yeγli ṭṭlam.
sleb [sleḇ]
[sleḇ] : sleb. MG+ TΓR || ilwiγ ;
skudɛemmal
skudɛemmal (skuḏɛemmal] : izrir. MD. Nettat yesleb ucekkuḥ-
skudɛemmal.
skudɛemmal. TJR. MRN+ KD || is, mačči am win n yemma-s, ad
kulɛemmal ; simmal. MD. as-tiniḍ d win n taklit tafeccact.
Skudɛemmal yettimγur, yeṭṭellil. MẒR. i/yesleb, ur i/yeslib, ad
i/yesleb, iselleb. MΓN. Iselben.
*skuffer [skuffer] : skuffer.
SDD+SM. Aslab, aselban.
MG+GWT || awi, siweḍ ḥedd ad
yerfu mliḥ, ad yefqeɛ nezzeh. MD. sleb [sleḇ]
[sleḇ] : sleb. MG+GWT || mxel ;
Yeskuffer-iyi, s (y)ixf n wi ɛzizen dderwec ; hbel ; ffeγ-it, a leɛqel.
ad k-ṭṭfeγ, alamma teγcawteḍ ! MD. Win ur nuγ leɛqel-is, ḥseb-it
MẒR. i/yeskuffer, ur i/yeskuffer, yesleb. MẒR. i/yesleb, ur i/yeslib,
ad i/yeskuffer, i/yeskuffur. MΓN. ad i/yesleb, iselleb. MΓN. Iselben.
i/yeskuffren. SDD+SM. Askuffer. SDD+SM. Aslab, tiselbi.
SDD+MG. Ttwaskuffer. ẒR. Kuffer.
sleb [ṣleḇ]
[ṣleḇ] : sleb. MG+GWT || aḍen :
*skuffet [skuffeṯ]
[skuffeṯ] : skuffet. ččar d tikeččawin. MD. Tesleb
MG+GWT || 1. sufeγ-d deg-s akuffit. lγella aseggas-a, axaṭer teγli-d
MD. Skuffet ssabun-nni : rnu-yas lehwa fell-as itbeɛ-itt-id uγamac.
cwiṭ n tneγda tesseḥmuḍ aman. MẒR. i/yesleb, ur i/yeslib, ad
||2. serfu ḥedd alamma yettak-d i/yesleb, iselleb (?). MΓN. iselben.
tikufftiwin seg yimi-s. MD. Iteddu- SDD+SM. Aslab, uslib.
yas deg nneqmat, yeskuffet-it,
sleḍ
sleḍ [sleḍ/ṭ] : sleḍ. MG+GWT || γer ;
yesseγcawet s lehdur. MẒR.
fren ; zrew. MD. Eg-as tasleḍt i
i/yeskuffet, ur i/yeskuffet, ad
uḍris-a. MẒR. i/yesleḍ, ur i/yesliḍ,
i/yeskuffet, i/yeskuffut. MΓN.
ad i/yesleḍ, iselleḍ. MΓN. iselḍen.
i/yeskufften. SDD+SM. Askuffet.
SDD+SM. tasleḍt. SDD+ MG. ttwasleḍ.
ẒR. Kuffet.
*sleḍt [ṯasleṭ] : ta/tesleḍt. SM+NT||
*sleḍt
taγuri, afran ; tazrawt. ẒR. sleḍ.
Sl slef [slef] : slef. MG+GWT || sukk
afus-ik(im) γef lebden n ḥedd
tawiḍ-t terreḍ-t. MD. Yeslafay-as
slaḍ
slaḍ [aslaḍ/ṭ] : aslaḍ. SM+ ML || kan armi i t-yewwi yiḍes. MẒR.
ablaḍ, aẓru meqqren ; adrar. MD. i/yeslef, ur i/yeslif, ad i/yeslef,
D acu ara nečč deg uslaḍ-a, kra ur i/yeslafay. MΓN. Iselfen. SDD+SM.
d-imeqqi deg-s ? SG. aslaḍen. Aslaf.
*slal [slal] : slal. MG+GWT || ili d sleḥ
sleḥ [ṣleḥ] : sleḥ.
sleḥ. MG+GWT || brez ;
bab neγ d ssebba n tlalit n ḥedd, fres. MD. Sleḥ axxam-ik ternuḍ
n tγawsa. MD. Tamurt-a teslul-d amnar-ik. MẒR. i/yesleḥ, ur
aṭas n yimusnawen, lemmer ur i/yesliḥ, ad i/yesleḥ, iselleḥ. MΓN.
unagen ara. MẒR. i/yeslul, ur iselḥen. SDD+SM. aslaḥ, imesleḥ
i/yeslul, ad i/yeslal, i/yeslal (timesleḥt). SDD+SM. ttwasleḥ.
(yeslalay). MΓN. I/yeslulen.
sleḥ
sleḥ [ṣleḥ] : sleḥ. MG+ TΓR || walem
SDD+SM. Aslali. ẒR. Lal
; lhu; wqem. MD. D awal n lɛali,
*slaẓ
*slaẓ [slaẓ] : slaẓ. MG+GWT || err lemmer yesleḥ. MẒR. i/yesleḥ, ur
ḥedd neγ siweḍ-it ad yaγ (yeṭṭef) i/yesliḥ, ad i/yesleḥ, iselleḥ. MΓN.
laẓ. MD. Yesluẓ-it lweqt. MẒR. iselḥen. SDD+SM. leslaḥ, lemsalḥa,
i/yesluẓ, ur i/yesluẓ, ad i/yeslaẓ, lmusliḥ.
257
slek [sleḵ]
[sleḵ] : slek. MG+GWT || mneɛ ; sli [sli] : sli. MG+GWT || kkiw (neγ :
sufeγ-d ḥedd seg twaγit. MD. A kkaw) ; qqar. MD. Slin kan
Rebbi Ameɛzuz ! d Kečč i d wafriwen-is, werɛad ur qquren
asellak ! MẒR. i/yeslek, ur maḍi. MẒR. i/yesli, ur i/yesli, ad
i/yeslik, ad i/yeslek, i/yettsellik. i/yesli, iselli. MΓN. i/yeslin. ẒR.
MΓN. i/yeslken. SDD+SM. Aslak, Isliw.
asellak (imsellek). SDD+ MG.
sli [isli] : i/yisli. SM+ ML || win
ttwaslek, msellek.
izewwğen (deg wussan n tmeγra).
*slelli [slelli] : slelli. MG+GWT || MD. Ay isli, a tislit, Rebbi ad ken-
efk-as tilelli. MD. Slellin-d tamurt, ihenni ! NT. tislit (tislatin). SG.
maca ur nuγ ara tilelli. MẒR. Islan.
i/yeslelli, ur i/yeslelli, ad
slid [sliḏ]
[sliḏ] : slid. TJR. NZΓ || ala;
i/yeslelli, i/yeslellay. MΓN.
anagar ; ḥaca. MD. Rebḥen akk
i/yeslellin. SDD+SM. Aslelli. SDD+
slid yiwen.
MG. Ttwaslelli, meslelli. ẒR. Tilelli.
*slil [slil, clil] : slil. MG+GWT ||
slem [aslem] : a/uslem. SM+ ML ||
sired, rucc s waman. MD. Sired-itt
aḥitiw (neγ : aḥitaw). MD. Efk-as
s ssabun, teslileḍ-tt s waman
iselman, ad yefk ikesman-nniḍen.
zeddigen. MẒR. i/yeslal, ur
SG. Iselman.
i/yeslal, ad i/yeslil, i/yeslalay.
slen [aslen] : a/uslen. SM+ ML+JML MΓN. i/yeslalen. SDD+SM. aslili. ẒR.
|| ssenf n ttejra iseg d-itekkes lil
umdan lɛelf i lmal-is. MD. Seg
slit n waman [ṯisliṯ n waman] :
unebdu γer wayeḍ, cerrwen-d
ti/teslit n waman. SM+ NT || ssenf
medden tiselnin-nsen ; mi d-
n uslem (aḥitaw). MD. Tislit n
cerwen iferr, ad fesren i yiṭij
waman tecbeḥ, tezzyen, γef
alamma sellaw. NT. Taslent
wanect-a i as-qqaren tislit n ... SG.
(tiselnin) : ttejra n uslen.
Tislatin n waman.
sleγ [sleγ] : sleγ. MG+GWT || ḍlu i
slit n wenẓar
wenẓar [ṯisliṯ n wenẓaṛ] :
lḥiḍ kra yeḥlullin, am ubeγli,
ti/teslit n wenẓaṛ.
wenẓaṛ. SM+ NT ||
lğebs, ssebγa. MD. Yesleγ lḥiḍ s
tameγra n wuccen. MD. Yal llun
ubeγli. MẒR. i/yesleγ, ur i/yesliγ,
yella deg teslit n wenẓar. SG.
ad i/yesleγ, iselleγ. MΓN. Iselγen.
Tislatin n wenẓar.
SDD+SM. Aslaγ. SDD+MG. Ttwasleγ.
sliw [isliw]
[isliw] : isliw. MG+ TΓR || sli,
*sleγwi [sleγwi] : sleγwi. MG+GWT
ffγem-t (tt) cwiṭ ay aman. MD.
|| err iman-ik neγ hedd (neγ
Ifser-it i yiṭij, yuγal d asellaw.
taγawsa) d imleγwi. MD. Bedd γer
MẒR. i/yesli, ur i/yesli, ad i/yesli,
yiman-ik, berka-k asleγwi. MẒR.
iselli. MΓN. i/yeslin. SDD+SM.
i/yesleγwi, ur i/yesleγwi, ad
asellaw.
i/yesleγwi, i/yesleγway. MΓN.
i/yesleγwin. SDD+SM. Asleγwi. ẒR. sluggen [sluggen] : sluggen. MG+
Leγwi. GWT || efk-as talugent rnu-yas
aẓayer (i tutlayt). MD. Asluggen n
slewlew [slewlkew] : slewlew.
tutlayt deg-s sin n yimuren ;
MG+GWT || serreḥ i teγratin. MD.
amur amezwaru, d aseggem n
Yessen ad yeslewlew, ad as-tiniḍ
tutlayt, meḥsub d asufeγ n yiwet
d tameṭṭut. MẒR. i/yeslewlew, ur
tlugent (neγ ugar n yiwet) seg
i/yeslewlew, ad i/yeslewlew,
tantaliwin yakkeds tmeslayin i
i/yeslewliw. MΓN. i/yeslewlwen.
deg-s; amur wis sin, d tikci i
SDD+SM. Aslewlew (aslilew)
tutlayt-nni n uẓayer deg tmetti
ilewlawen.
ideg tella . MẒR. i/yesluggen
258
i/yesluggen i/yesluggen, ur wiyaḍ. MD. Yesmenyif ad yenḥaf
i/yesluggen, ad i/yesluggen, deg tmurt-is, wala ad yerbeḥ deg
i/yesluggun. MΓN. i/yesluggnen. tmura n medden. MẒR.
SDD+SM. Asluggen. SDD+ MG. i/yesmenyef, ur i/yesmenyef, ad
Ttwasluggen. ẒR. talugent i/yesmenyef, i/yesmenyif. MΓN.
(alugen). Isemneyfen. SDD+SM. Asmenyef.
ẒR. If.
slugi [aslugi] : a/uslugi. SM+ ML||
ssenf n uqjun n ssyada. MD. tismert [ṯismerṯ]
[ṯismerṯ] : ti/tesmert. SM+
Aseyyaḍ yezga yettawi yid-s aydi, NT || taγma n uḍar aneggaru ;
am uṭarus, aslugi, ... SG. Islugiyen. imeslan ; timeccacin. MD. Mačči d
tismert n yikerri ara as-tefkeḍ,
*sluγ [sluγ] : sluγ. MG+GWT || err
efk-as taγruḍt. ML. Ismer
ayen (am waman) zeddigen, iluγ
(ismar/isemren). SG. Tismar
neγ yumes. MD. D imeɛfan i
(tisemrin).
yesluγen tala. MẒR. i/yesluγ, ur
i/yesluγ, ad i/yesluγ, i/yesluγay smesxer [smesxeṛ]
[smesxeṛ] : smesxer.
(i/yesluγuy). MΓN. i/yesluγen. MG+GWT || ɛekki ; qesser ; ur as-
SDD+SM. asluγu. ẒR. luγ. ttmeslay ara s nniya-k. MD.
Yesmesxir fell-asen, nutni γilen s
nniya-s i as-d-yettmeslay. MẒR.
Sm i/yesmesxer, ur i/yesmesxer, ad
i/yesmesxer, i/yesmesxir. MΓN.
i/yesmesxren. SDD+SM. Asmesxer.
*smekti [smeḵṯi]
[smeḵṯi] : smekti. *smett [smeţ, smett] : smett.
MG+GWT || err-as-ayen yettu. MD. MG+GWT || ur sidir ara arraw-im.
Smektaγ-t-id γef wasmi yella d MD. Yebra-yas i tmeṭṭut-is, axaṭer
ilemẓi. MẒR. I/yesmekta, ur tesmesttay. MẒR. tesmett, ur
i/yesmekta, ad i/yesmekti, tesmett, ad tesmett, tesmettay.
i/yesmektay. MΓN. i/yesmektan. MΓN. i/yesmettayen. SDD+SM.
SDD+SM. Asmekti. ẒR. mmekti asmetti. ẒR. mmet.
smeqmeq [smeqmeq] : smeqmeq. *smexlel [smexlel, semxel] :
MG+GWT || sqewqew ; hder s smexlel. MG+GWT || err ḥedd
undeqqec. MD. Amek ara yemxel, yesleb, yehbel. MD.
yesselmed, netta yesmeqmiq ? Tamettant n baba-tsen
MẒR. i/yesmeqmeq, ur tesmexlel-iten merra. MẒR.
i/yesmeqmeq, ad i/yesmeqmeq, i/yesmexlel, ur i/yesmexlel, ad
i/yesmeqmiq. MΓN. i/yesmexlel, i/yesmexlil. MΓN.
i/yesmeqmeqen. SDD+SM. i/yesmexllen. SDD+SM. Asmexlel.
Asmeqmeq. MGD. Semxeml. ẒR. mxel.

smenteg [smente
[smenteḡ]
ḡ] : smenteg. smi [asmi] : asmi.
asmi TJR. MRN+KD ||
MG+GWT || qren isufa ; semlil Ass ideg... MD. Asmi meẓẓiyeγ
ixfawen-nsen akken ad fken rriγ-tt i yiḍes, tura mi meqqreγ,
ifeṭṭiwjen. MD. Yugi ad yeǧǧ times sarameγ ad d-tuγal temẓi-w.
deg lγerḍ-is, segmi d-yeqqim
*smiččer [smiččeṛ]
[smiččeṛ] : smiččer.
netta d asmenteg. MẒR.
MG+GWT || ḥtil ; jmeɛ (ččar) cwiṭ
i/yesmenteg, ur i/yesmenteg, ad
cwiṭ. MD. Yesmiččir, yesmiččir
i/yesmenteg, i/yesmentig. MΓN.
armi d asmi i d-yuγ axxam yerna
i/yesmentigen. SDD+SM.
ṭumubil. MẒR. i/yesmaččer, ur
Asmenteg. MGD. Senteg.
i/yesmaččer, ad i/yesmiččer,
*smenyef [smenyef] : smenyef.
MG+GWT || fren, xtir yiwen gar
259
i/yesmiččir. MΓN. i/yesmaččren. i/yesmaɛɛew, ur i/yesmaɛɛew, ad
SDD+SM. Asmiččer. ẒR. Ččar. i/yesmiɛɛew, i/yesmiɛɛiw. MΓN.
i/yesmaɛɛwen. SDD+SM. asmiɛɛew.
*smijjeq [smijjeq] : smijjeq.
ẒR. mɛiw.
MG+GWT || ijjiq ; ru tsuγed a
lḍufan. MD. Ur tt-yeğği ara ad *smuhbel [smuhḇel]
[smuhḇel] : smuhbel.
teṭṭes, kra yekka yiḍ d netta d MG+GWT || err iman-ik zun d
asmijjeq. MẒR. i/yesmajjeq, ur amehbul. MD. Berka i
i/yesmajjeq, ad i/yesmijjeq, tesmuhbuleḍ, ẓriγ tfaqeḍ s wayen
i/yesmijjiq. MΓN. i/yesmajjqen. i yeḍran. MẒR. I/yesmuhbel, ur
SDD+SM. Asmijjeq. ẒR. Ijjiq. i/yesmuhbel, ad i/yesmuhbel,
i/yesmuhbul. MΓN.
*smil [smil] : smil. MG+GWT || err
I/yesmuheblen. SDD+SM.
deg yidis ayen ibedden. MD.
Asmuhbel. ẒR. hbel.
Bezzaf tbedd, smil-itt cwiṭ γer
tama tazelmeḍt. MẒR. i/yesmal, smum [ismum] : ismum. MG+ TΓR ||
ur i/yesmal, ad i/yesmil, uγal d asemmam. MD.
i/yesmalay. MΓN. i/yesmalen. Taremmant-a d tasemmamt, ad
SDD+SM. Asmili. ẒR. mil. as-tiniḍ d lqares. MẒR. Semmum,
ur semmum, ad yismum,
*smil [asmil] : a/usmil. SM+ ML ||
i/yettismum. MΓN. Semmumen.
taggayt ; ssenf, tasuta. MD. Acḥal
SDD+SM. Tesmem, asemmam.
n yismilen i yellan deg umyag n
tmaziγt ? NT. tasmilt (tismilin). *smusses [smusses] : smusses.
SG. Ismilen. ẒR. sesmel. MG+GWT || bsel, sfuğğeγ ; ḥawel
timussa ; suget awal ur nemɛin.
*smin [ṯismin]
[ṯismin] : tismin. SM+ NT +SG
MD. Aqcic-a yesmussus aṭas. MẒR.
|| lemγell ; lkerh. MD. Ifeγ-k, ifeγ-
I/yesmusses, ur i/yesmusses, ad
k, a bu tismin tisemmamin ! ẒR.
i/yesmusses, i/yesmussus. MΓN.
asem.
I/yesmussessen. SDD+SM.
*smir [smir] : smir. MG+GWT || Asmusses. ẒR. Imsus.
kkes kra seg lḥila terreḍ-t γer
*smuzγel [smuzγel] : smuzγel.
tayeḍ. MD. Asmiri n waman seg
MG+GWT || err-it yemmuzγel : ur
lḥila meqqren, am ucmux, γer tin
yeḥmi, ur semmeḍ. MD. Yesres
meẓẓiyen, qqaren-as ffi. MẒR.
aman ad mmuzeγlen, yesha-ten,
I/yesmar, ur i/yesmar, ad
rekmen. MẒR. I/yesmuzγel, ur
i/yesmir, i/yettesmiri. MΓN.
I/yesmuzγen, ad i/yesmuzγel,
i/yesmaren. SDD+SM. asmiri. ẒR.
i/yesmuzγul. MΓN.
mmir.
I/yesmuzeγlen. SDD+SM.
*smirt [ṯismiṛṯ]
[ṯismiṛṯ] : ti/tesmirt. SM+ Asmuzγel. ẒR. Mmuzγel.
NT ||
smuzzeγ [smuzzeγ] : smuzzeγ.
smiṭṭew
smiṭṭew [smiṭṭew] : smiṭṭew. MG+GWT || err-it d amaziγ. MD.
MG+GWT || steɛmel truḍ; err iman- Smuzzeγ tawennaṭ, ternuḍ
ik amzun truḍ. MD. Yetturebba s iqerra. MẒR. I/yesmuzzeγ, ur
ttnefcic, mass-it kan ad i/yesmuzzeγ, ad i/yesmuzzeγ,
yesmeṭṭew. MẒR. I/yesmaṭṭew, i/yesmuzzuγ. MΓN. i/yesmuzzγen.
ur i/yesmaṭṭew, ad i/yesmiṭṭew, SDD+SM. Asmuzzeγ, asmazzaγ.
i/yesmiṭṭiw. MΓN. iyesmaṭṭwen. SDD+MG. Ttwasmuzzeγ.
SDD+SM. Asmiṭṭew. ẒR. Imeṭṭi.
Sn
smiɛɛew
smiɛɛew [smiɛɛew] : smiɛɛew.
MG+GWT || hder neγ suγ ay amcic. sna [ṯasna]
[ṯasna] : ta/tesna. SM+NT ||
MD. Amcic yesmiɛɛiw, aydi axxam n warẓaẓen. MD. Iruḥ ad d-
yesseglaf, netta yeṭṭes. MẒR.
260
yekkes tassna n warẓaẓen, zzin- i/yesnezgan. SDD+SM. Asnezgi.
as, qqsen-t. SG. Tassniwin. SDD+ MG. ttwasnegi. ẒR. nnezgi.

snakt [ṯusnaḵṯ]
[ṯusnaḵṯ] : tusnakt. SM+ NT || snehtet [snehṯeṯ]
[snehṯeṯ] : snehtet.
tussna ideg qqaren medden aṭas MG+GWT || err-d nnhati. MD. Mačči
n tmussniwin : imḍanen, ilugan, deg usawen mi ara t-yali yiwen, i
tunuγin, tiwuriwin, atg. MD. Win yesnehtit kan, ula d urfan ma
ur neγri ara tusnakt, ur yettissin ṭṭfen-k, ad d-terreḍ nnhati. MẒR.
ad yeẓẓeγẓen. SG. Tusnakin. i/yesnehtet, ur i/yesnehtet, ad
i/yesnehtet, i/yesnehtit. MΓN.
snalest [ṯasnalesṯ]
[ṯasnalesṯ] : ta/tesnalest.
i/yesnehten. SDD+SM. asnehtet.
SM+NT || tussna ideg qqaren
ẒR. nnehta (neγ : anehhit).
medden tamḥazt n umdan deg
wayen yerzan tafekka-s neγ *snemmer[snemmer] : snemmer.
idles-ines, s umata. MD. Darwin, MG+GWT || efk-as tanemmirt i
yiwen n umasnales n tmurt n ḥedd. MẒR. i/yesnemmer, ur
Legniz, yenna-d dakken amdan d i/yesnemmer, ad i/yesnemmer,
yibki, yiwen n jeddi-tsen. i/yesnemmir. MΓN.
i/yesnemmren. SDD+SM.
snalmudt [ṯasnalmuḏeṯ]
[ṯasnalmuḏeṯ] :
Asnemmer. ẒR. Tanemmirt.
ta/tesnalmudt. SM+ NT || tussna
ideg qqaren medden tussna n *snerni [snerni]
[snerni] : snerni. MG+GWT
uselmed yakked tarrayin n || sfukti ; sṭuqqet ; snefli. MD. Yura
uselmed (n tutlayin, n tussniwin). aṭas s tamaziγt, dγa yesnerna-tt.
MD. Tura llan walmuden n MẒR I/yesnerna, ur i/yesnerna, ad
tesnalmudt n tutlayin deg i/yesnerni, i/yesnernay. MΓN.
tesdawit n Lezzayer. I/yesnernan. SDD+SM. Asnerni. ẒR.
Nnerni.
*snam [snam] : snam. MG+GWT ||
siweḍ-it, err-it yennum (yuγ *sneγni [sneγ°ni, sneγni] : sneγni.
tanumi). MD. Yesnum-as tifinyent MG+GWT || err ḥedd yenneγna,
deg temẓi, tura yewḥel amek ara yeččeḥ. MD. Yezweğ ur icawer ara
as-yeg. MẒR. i/yesnum, ur baba-s wala yemma-s, yesneγna-
i/yesnum, ad i/yesnam, ten. MẒR i/yesneγna, ur
i/yesnamay. MΓN. i/yesnumen. i/yesneγna, ad i/yesneγni,
ẒR. nnam. i/yesneγnay. MΓN i/yesneγnan.
SDD+SM. Asneγni. ẒR. nneγni.
snat [snaṯ]
[snaṯ] : snat. MḍN. || 2 : amḍan
i d-yeṭṭafaren yiwet (1). MD. snes [snes] : snes. MG+GWT || fɛel ;
Tayuga deg-s sin neγ snat n ... nfed ; err awal d tigewt. MD.
Leqwanen deg tmurt-nneγ d awal
snawit [[ṯasnawiṯ]
ṯasnawiṯ] : ta/tesnawit.
kan, axaṭer ur ttwasnasen ara.
SM+ NT || aγerbaz aneggaru i
MẒR. i/yesnes, ur i/yesnis, ad
yettawin γer tesdawit. MD. Deg
i/yesnes, isennes. MΓN. Isensen.
useggas wis 3 n tesnawit ay
SDD+SM. Asnas. SDD+ MG. ttwasnes.
sɛeddayen medden lbak. SG.
Tisnawiyin. sni [sni] : sni. MG+GWT || 1. sukk-d
lxid deg-s (deg-sen). MD. Sni-yi-d
snegzi [sneḡzi]
[sneḡzi] : snezgi. MG+GWT ||
tissegnit-a, ttxil mmi, nekk ur
err-it yennegza : sruḥ-as i ḥedd
ttwaliγ ara mliḥ. || 2. sers wa γef
nnafaḥa n wučči. MD. Lqahwa
wa. MD. Sni-ten tgeḍ-ten d
taberkant, ma yeswa-tt yiwen
taγlayt. MẒR. I/yesni, ur i/yesni,
uqbel tiremt n ttnac neγ tin
ad i/yesni, isenni. MΓN. I/yesnin.
yimensi, tesnegzay amdan. MẒR.
SDD+SM. senni (sennuy).
i/yesnezga, ur i/yesnezga, ad
i/yesnezgi, i/yesnezgay. MΓN.
261
sniger [sniḡer]
[sniḡer] : sniger. MG+GWT || sqecmeɛ
sqecmeɛ [sqecmeɛ] : sqecmeɛ.
snuqqeb kan deg wučči, ur tett MG+GWT || ini, xdem ayen ur nelhi.
ara tiram (ur feṭṭer, ur tett MD. S kra n wayen i d-yenna d
imensi). MD. Ur itett ara lawan n wayen yexdem ur yelhi : d
yimekli neγ win n yimensi, maca asqecmeɛ kan i yesqecmiɛ. MẒR.
yesnagar kra yekka wass. MẒR. I/yesqecmeɛ, ur i/yesqecmeɛ, ad
i/yesnager, ur i/yesnager, ad i/yesqecmeɛ, i/yesqecmiɛ. MΓN.
i/yesniger, i/yesnagar. MΓN. i/yesqecmeɛen. SDD+SM.
i/yesnagren. SDD+SM. Asniger. Asqecmeɛ
snilest [[ṯasnilesṯ]
ṯasnilesṯ] : ta/tesnilest. sqemqam [sqemqam] : sqemqam.
SM+ NT || tussna ideg qqaren SM+ ML || ssenf n waṭṭan n
medden tutlayin. MD. Amassan n yimdanen. MD. Yuḍen sqemqam.
tesnilest sawalen-as medden
[sqeṛṛ] : sqerr. MG+GWT ||
sqerr [sqeṛṛ]
amasniles.
ini-d sser, sseḥ neγ tidet bγu neγ
snin [isnin] : isnin. MG+ TΓR || ḥuss awer tebγuḍ. MD. Ṭṭfen-t deg
i lqerḥ ; ttwiqreḥ. MD. Snin kan wacḥal, sγelben fell-as, taggara
akken uksum-iw, ur ẓriγ ara d yesqerr-d. MẒR. i/yesqerr(-d), ur
acu i yi-yuγen. MẒR. Snin, ur (d-)yesqerr, ad (d-) i/yesqerr,
snin, ad yisnin, i/yettsnin. MΓN. i/yesqerray (?). (d-), MΓN.
Sninen. SDD+SM. Asninan. i/yesqerren. SDD+SM. Asqerri (?).
sniwa [sniwa] : sniwa. SM+NT || sqerqer [sqeṛqeṛ]
[sqeṛqeṛ] : sqerqer.
lḥila n lḥelya ideg srusun medden MG+GWT || qceɛ , ddu γef ḥedd
leqlul (am yifenğalen, lekyus, ....) (neγ : fell-asen). MD. Sqerqer
neγ isafaren n wučči yecban arrac-a, ma teğğiḍ-ten zemren
tiẓidanin. MD. Ddem-d sniwa n ad xedmen kra n diri. MẒR.
yifenğalen yakked tin n lkisan, i/yesqerqer, ur i/yesqerqer, ad
tawiḍ-tent γer daxel n uxxam. SG. i/yesqerqer, i/yesqerqir. MΓN.
Sniwat. i/yesqerqren. SDD+SM. Asqerqer.
*snuzgem [snuzgem] : snuzgem. *sqiṭṭer
*sqiṭṭer [sqiṭṭer] : sqiṭṭer.
sqiṭṭer. MG+GWT
MG+GWT || err kra deg lbal-ik ; || smir-d tiqqit tiqqit. MD.
xdem anezgum. MD. Skud yella Yesqaṭṭer-as timiqqit n lqares γer
baba-k, ur snuzgum ara, i as- tiṭ-is. MẒR. I/yesqaṭṭer, ur
yenna baba-s i mmi-s. MẒR. i/yesqaṭṭer, ad i/yesqiṭṭer,
i/yesnuzgem, ur i/yesnuzgem, ad i/yesqiṭṭir. MΓN. I/yesqaṭṭren.
i/yesnuzgem, i/yesnuzgum. MΓN. SDD+SM. Asqiṭṭer. ẒR. qiṭṭer.
i/yesnuzgmen. SDD+SM.
*sqiṭṭeɛ
*sqiṭṭeɛ [sqiṭṭeɛ]
[sqiṭṭeɛ] : sqiṭṭeɛ. MG+GWT
Asnuzgem. ẒR. Anezgum.
|| gzem abrid i ḥedd neγ rgel-as-t
; ruḥ γur ḥedd. MD. Azekka γef
tlata n tmeddit ad d-iɛeddi syin,
Sq sqiṭṭeɛ-as γer din, ad t-tafeḍ. MẒR.
i/yesqaṭṭeɛ, ur i/yesqaṭṭeɛ, ad
i/yesqiṭṭeɛ, i/yesqiṭṭiɛ. MΓN.
sqaqi [sqaqi] : sqaqi. MG+GWT || i/yesqaṭṭɛen. SDD+SM. asqiṭṭeɛ.
suγ a tayaẓiḍt, neγ hder. MD. ẒR. qḍeɛ.
Tayaẓiḍt tesqaqay, ayaẓiḍ
*sqizzeb [sqizzeḇ]
[sqizzeḇ] : sqizzeb.
yesququɛ. MẒR. i/yesqaqi, ur
MG+GWT || ḥellel ; ḥawet ; ewt
i/yesqaqi, ad i/yesqaqi,
ccita i ḥedd. MD. Yesqizzib-as,
i/yesqaqay. MΓN. i/yesqaqin.
netta iɛeffes-it. MẒR.
SDD+SM. asqaqi.
I/yesqazzeb, ur i/yesqazzeb, ad

262
i/yesqizzeb, i/yesqizzib. MΓN. sref [sref] : sref. MG+GWT || ur
I/yesqazzben. SDD+SM. asqizzeb. ttaṭṭaf ara. Tesref txeffet-nni, ur
ẒR. qezzeb. d-teṭṭif ara. MD. i/yesref, ur
i/yesref, ad i/yesref, iserref. MẒR.
squcceḍ
squcceḍ [squcce
[squcceḍ/ṭ]
qucceḍ/ṭ] : squcceḍ.
Iserfen. SDD+SM. Asraf.
MG+GWT || gmer-d, jmeɛ-d aqeccaḍ
aqeccaḍ. MD. Ansa i d-zedmeγ i d- *sreγ [sṛe
[sṛeγ]
ṛeγ] : sreγ. MG+GWT || efk
tesqucḍeḍ, a gma ! MẒR. times i ḥedd, i tγawsa. MD.
i/yesqucceḍ, ur i/yesqucceḍ, ad Ifeṭṭiwej yesserγ taffa. MẒR.
i/yesqucceḍ, i/yesquccuḍ. MΓN. i/yesserγ, ur i/yesserγ, ad
i/yesqucceḍen. SDD+SM. Asqucceḍ. i/yesserγ, i/yessruγ
SDD+MG. ttwasqucceḍ. ẒR. aqeccaḍ (i/yessruγay). MΓN. i/yesserγen.
(taqucciḍt). SDD+SM. Asraγ. SDD+ MG. ttwasreγ,
mserγ. ẒR. erγ.
uqeɛ [squqeɛ] : squqeɛ. MG+GWT
squqe
squqeɛ
|| suγ ay ayaẓiḍ. MD. Yesquqeɛ srezgi [srezgi] : srezgi. MG+GWT ||
uyaẓiḍ, tiyuẓaḍ merra beddent, ini A marrezg-ik (-nwen) ! MD.
bbajwent. MẒR. i/yesquqeɛ, ur Srezgayen wid yemmuten. MẒR.
i/yesquqeɛ, ad i/yesquqeɛ, i/yesrezgi, ur i/yesrezgi, ad
i/yesququɛ. MΓN. i/yesquqɛen. i/yesrezgi, i/yesrezgay. MΓN.
SDD+SM. asquqeɛ. i/yesrezgin. SDD+SM. asrezgi.
sreɛ
sreɛ [ṣreɛ] : sreɛ. MG+GWT || mlelli ;
mduddeɛ ; γli, ur d-ttawi ara
Sr lexber. MD. Teγli tesreɛ, ur d-tuki
ara armi i as-yewwet ṭṭbib
tissegnit. MẒR. i/yesreɛ, ur
sraft [ṯasrafṯ]
[ṯasrafṯ] : ta/tesraft. SM+NT|| i/yesriɛ, ad i/yesreɛ, iserreɛ. MΓN.
amdun (am lbir) ay qqazen iserɛen. SDD+SM. asraɛ. SDD+ MG.
medden deg yixxamen akken ad ttawasreɛ. myesreɛ.
jemɛen nneɛma (timẓin, irden,
sreɛreɛ
sreɛreɛ [sreɛreɛ] : sreɛreɛ.
...). MD. Irden n tesraft qqaren-
MG+GWT || suγ ay aγyul. MD.
asen allaγen ; timẓin n tesraft
Yesreɛreɛ uγyul, yeduqqes-d.
qqaren-asent tallaγin. SG. Tiserfin.
MẒR. i/yesreɛreɛ, ur i/yesreɛreɛ,
sred [sreḏ]
[sreḏ] : sred. MG+GWT || ḍleq ad i/yesreɛreɛ, i/yesreɛruɛ
iman-ik ; ẓẓel ; mmet. MD. Mi (i/yesreɛriɛ). MΓN. i/yesreɛruɛen.
yesred ad yesgunfu, usan-t-id SDD+SM. asreɛreɛ. ẒR. sweɛweɛ.
yinebgawen, yekker. MẒR.
*srid [sriḏ]
[sriḏ] : srid. TJR. MRN+TΓR ||
i/yesred, ur i/yesrid, ad i/yesred,
qbala : mebla tuzzya. MD. Iruḥ-d
iserred. MΓN. Iserden. SDD+SM.
srid seg lxedma γer uxxam.
Asrad, srid, usrid.
*srid [usriḏ]
[usriḏ] : u/wusrid. SM+ML+RB
sreḍ
sreḍ [sṛeḍ/ṭ] : sreḍ. MG+GWT ||
|| 1. win iserden, iḍelqen. MD. D
mmtemt, rẓemt a tuγmas
usrid : ur yeɛwij, ur yenneḍfas. ||
(tuucar) n tsarut. MD. Ma tesreḍ
2. deg tjerrumt, isem asemmad
tasrut, ad tezzi kan, ur d-tettawi
usrid d isem i terza tigawt n
ara lliyat. MẒR. i/yesreḍ, ur
umyag srid. MD. Deg Yečča uqcic
i/yesriḍ, ad i/yesreḍ, iserreḍ (?).
aγrum, aγrum d isem asemmad
MΓN. iserḍen. SDD+SM. asraḍ.
usrid. NT. Tusridt (tusridin). SG.
sreḍt
sreḍt [ṯasṛeṭ] : tasreḍt. SM+ NT || usriden.
ddin. MD. Tineslemt, d yiwet gar
srit [ṯasriṯ]
[ṯasriṯ] : ta/tesrit. SM+NT ||
tserḍin tisamiyin. SG. tiserḍin.
deg tsekla, iḍrisen ur nli ara talγa
n tmedyazt, am tmacahut, tullizt,
263
ungal, ... MD. Tasrit tif tamedyazt, *sγer [sγeṛ]
[sγeṛ] : sγer. MG+GWT || err-
acku ulac deg-s ifyar, tameγrut, it yeqqur. MD. Yesγer uγurar akal,
atg. acḥal ur d-teγli lehwa. MẒR.
I/yesγer, ur i/yesγir, ad i/yesγer,
*srugget [sruggeṯ]
[sruggeṯ] : srugget.
i/yesγara (i/yesγaray). MΓN.
MG+GWT || seww lxedra deg
I/yesseγren. SDD+SM. Asγer,
waman. MD. Llant lxedrat ur
asγar. SDD+MG. Ttwasγer. ẒR. qqar.
nettmeččay ara d tizegzawin, ilaq
ad tent-yesrugget yiwen. MẒR. *sγer [sγeṛ]
[sγeṛ] : sγer. MG+GWT ||
i/yesrugget, ur i/yesrugget, ad selmed ; seḥfeḍ. MD. Tesγer-it
i/yesrugget, i/yesruggut. MΓN. ddunit, yal taluft yekka-d fell-as.
i/yesruggten. SDD+SM. Asrugget. MẒR. I/yesγer, ur i/yesγir, ad
SDD+ MG. ttwasrugget. ẒR. rugget. i/yesγer, I/yesγaray (i/yesγuray).
MΓN. I/yesseγren. ẒR. γer.
srugmet [sru
[sruḡmeṯ]
ḡmeṯ] : srugmet.
MG+GWT || suγ ay azger. MD. Mi sγersif [asγeṛsif] a/usγersif. SM+
[asγeṛsif] : a/usγersif.
ɛeddan ad t-zlun, yesrugmut. ML ||ssenf n ttejra yecban asefsaf.
MẒR. i/yesrugmet, ur MD. Gar yisγaren neγ ttjur
i/yesrugmet, ad i/yesrugmet, iḥemmlen aman, yella usγersif,
i/yesrugmut. MΓN. i/yesrugmten. kalitus, amemmay, atg.
SDD+SM. asrugmet. sγi [isγi] : i/yisγi. SM+ ML || ssenf n
*sruḥ
*sruḥ [sruḥ] : sruḥ. MG+GWT || eǧǧ ugḍiḍ (afrux) n lexla. MD. Isγi itett
kra ad iruḥ ; seɛreq. MD. Yesruḥ lğifat, dayasmi i yettusemma d
iman-is deg kra yellan. MẒR. yir afrux, mačči am igider, lbaz
I/yesruḥ, ur i/yesruḥ, ad neγ afalku. MD. Isγan.
i/yesruḥ, i/yesruḥuy. MΓN. *sγim [sγim] : sγim. MG+GWT || 1.
I/yesruḥen. SDD+SM. Asruḥu. ẒR. sers ḥedd neγ taγawsa γef... MD.
ruḥ. Yesγam mmi-s γef ukersi, ad yečč
imensi.|| 2. zzi ; mdi tixeffet i
ḥedd eg-as tabenɛemmet. MD.
Sγ Sγamen-as-d, dγa sṭaxxren-t.
MẒR. I/yesγam, ur yesγam, ad
i/yesγim, i/yesγamay. MΓN.
sγar [asγaṛ]
[asγaṛ] : a/usγar.
a/usγar. SM+ ML|| I/yesγamen. SDD+SM. Asγimi,
afrasen n ttjur. MD. Tegzem-d aseqqamu. ẒR. Qqim.
isγaren d izegrawen, tebγa ad sγun [asγun] : a/usγun. SM+ ML ||
tecɛel times yes-sen. NT. Tasγart* ddḥuḥ ; ayen akk i tettɛelliq
(tisγarin). SG. Isγaren. tmeṭṭut i ccbaḥa. MD. Llan
*sγart [ṯas
[ṯasγa
ṯasγaṛṯ]
γaṛṯ] : ta/tesγart.
ta/tesγart. yisγunen n ddheb, llan wid n
SM+NT || ttawil swayes i ferrnen lfeṭṭa. SG. Isγunen.
medden win neγ tin i yettfernen. sγunt [[ṯas
ṯasγunt]
ṯasγunt] : ta/tesγunt.
MD. Ilaq ad d-nger tasγart, ad
SM+NT || adlis ideg dukklen
nẓer aniwa ara yeddun, acku ur imagraden, i d-iteffγen tikelt (neγ
yezmir ara ad aγ-yawi i sin. SG. ugar n tikelt) deg useggas MD. Ar
Tisγarin. MGD. Taseqqart. ass-a, ur yelli uγmis wala tasγunt
sγel [sγel] : sγel. MG+GWT || wehhi yuran s tmaziγt, acku werɛad
s ufus neγ s wayen-nniḍen. ssnen Yimaziγen ad γren s
i/yesγel Yesγel-as, ur t-id-yeẓri tutlayt-nsen.
ara. MẒR. i/yesγel, ur i/yesγil, ad sγunt [ṯas
[ṯasγunt]
ṯasγunt] : ta/tesγunt.
i/yesγel, iseγγel. MΓN. Iseγlen. SM+NT || deg tjerrumt, d aferdis
SDD+SM. Asγal.
iteqqnen asumer s asumer, neγ
264
tafyirt γer tayeḍ. MD. Aṭas n γef kra akken ad d-taɛlay, akken
lesnaf n tesγunin i yellan, gar- ur tettmas ara akal neγ lqaɛɛa ;
asent tella tin n tuqqna, tella daγ dγa, ma yerkeb yiwen, tama-nni
tin usentel. SG. Tisγunin. ad tader, maca tayeḍ ad d-tali.;
dγa tama, ad d-tali, tayeḍ ad
sγur [sγuṛ]
[sγuṛ] : sγur. TJR. NZΓ ||
tader. SG. Ssanyat.
temmal-d win iseg d-yekka kra.
MD. Sγur Leflani i d-yeffeγ. ssapa [ssapa] : ssapa. SM+NT ||
lḥila yezḍan s uzebbuj, s uγanim,
... ideg srusun uččiten yecban
Ss aγrum, tiγrifin, tifḍirin, tiẓidanin,
atg. MD. Ssapa-nni tecčur d ssker,
dayasmi i tt-yuli uweṭṭuf. SG.
ssapat.
ss [ass] : a/wass. SM+ ML || amur
deg wakud ; ass deg-s 12 n ssaγ [assaγ] : a/wassaγ. SM+ ML ||
ssawayeɛ. MD. Ass n tafat, iḍ n ayen yellan gar tγawsa yakked
tallast. SG. Ussan. tayeḍ. MD. Acu n wassaγ i yellan
*ssaba [ṣṣaḇa] gar-aneγ ? SG. assaγen.
[ṣṣaḇa] : ssaba. SM+NT. ||
yilla ; lγella n useggas. MD. Imγi n ssara
ssara [ṯassara]
[ṯassara] : tassara. SM+NT ||
ssaba meɛqul. ẒR. Sib [ṣiḇ]. asγar aγezzfan azuran. MD.
ssabeɛ Yewwi-d tassariwin, ad yeg ssqef
ssabeɛ [ssaḇeɛ] : ssabeɛ. SM+ ML ||
i ujdar-is. SG. Tissariwin.
wis sebɛa (7). MD. Ma yeṭṭef-ak
yiwen ssabeɛ deg diminun, ad ak- ssaɛ
ssaɛ [ṣṣaɛ] : ssaɛ. SM+ ML || lḥila
yeddumen bγu neγ qim. SG. swayes ttektilin timẓin, irden, ....
Sswabeɛ. MD. Yenna-yas Yizem i Uγyul :

ssaḥel Efk-iyi-d ad ččeγ aqerruy-ik, γer


ssaḥel [ssa
[ssaḥel] : ssaḥel. SM+ ML ||
luḍa ; aẓaγar. MD. Adfel deg unebdu ad ak-id-fkeγ ssaɛ n
yidurar, ssem-is deg sswaḥel. D yirden. SG. ssaɛat (?).
acu-t ? SG. sswaḥel. ssaɛa [ssaɛa] : ssaɛa. SM+NT || 1.
ssaɛa
ssaneɛ amur deg wass ; ssaɛa deg 60 n
ssaneɛ [ṣṣaneɛ] : ssaneɛ. SM+ ML ||
lbab n ssenɛa (lḥirfa) yecban yiminuten (ddqayeq). MD. Yeqqim
lebni (n yixxamen), lextana, atg. γer yimekli ssaɛ, ur ifukk učči. ||
2. allal i iḥessben akud (sswayeɛ,
MD. Asmi i yulac ṭṭebba, d ssennaɛ
i ixettnen i warrac. ẒR. Ssennaɛ. ussan...). MD. Ssaɛa i as-d-wwiγ ad
tt-yerreẓ, ur yettḥdar ara. SG.
ssanya [ssanya] : ssanya. SM+ NT || Sswayeɛ.
am tjerrart, d ttawil swayes i d-
ssalayen medden aman seg lbir i *ssber [ssḇeṛ]
[ssḇeṛ] : ssber. SM+ ML ||
useswi n tebḥirin. MD. Ad qqnen tigewt n win isebbren, i yettawin,
i yettmarin. MD. Ssber, d aḥbib n
ibeqrajen i umrar ara d-
yettɛeddin deg tjerrart ; amrar- Rebbi (Nz.). ẒR. sber.
nni i tezzuγur lḥacya, mi ara ssbil [ssḇil]
[ssḇil] : ssbil. SM+ ML || yella
yader γer lbir, ad d-iɛemmer deg wawal-a : axxam n –. MD.
amana, mi ara d-yali, ad ten-d- Axxam n ssbil, d axxam anda
yesmir γer terga ; dγa, kra i ttafen yimsebriden d yimsufar
tettezzi lhacya, aman ad ttmiren učči, issi yakked tguni.
targa-nni ad tettazzal. SG.
ssbiṭar
ssbiṭar [sḇiṭaṛ] : ssbiṭar. SM+ ML ||
Ssanyat.
axxam ideg ttdawin medden, ideg
ssanya [ssanya] : ssanya. SM+ NT || yezmer yiwen, ma yenṭer, ad
ssenf n turart n warrac. MD. Ad yens. MD. Deg tlemmast n yiḍ i t-
sersen talwiḥt (neγ ajgu) γezzifen
265
wwiγ γer ssbiṭar, yuḍen nezzeh. ad i/yesseḍ, i/yettesseḍ. MΓN.
SG. Ssbiṭarat. i/yessḍen. SDD+SM. Isiḍ, amessuḍ.
ssbu
ssbuɛ [ssḇuɛ] : ssbuɛ. SM+ML || ssegni [isseḡni]
[isseḡni] : i/yissegni.
tameγra i ttgen imawlan γef SM+ML || allal n wuzzal swayes
uleqqad ass wis sebɛa (sa). MD. ttxiḍen medden. MD. Axerraz,
Ula d ssbuɛ ur t-tgin ara asmi i efk-as issegni ternuḍ-as lxiḍ,
ilul. tanfeḍ-as ad ixiḍ. NT. Tissegnit
(tissegnatin). SG. issegnan.
*ssda [ṯussḏa]
[ṯussḏa] : tussda. SM+ NT ||
tilin n kra n tγawsa snat n tikkal. sseḥ
sseḥ [sseḥ] : sseḥ. SM+ML || tidet.
MD. Deg tesmsislit, llan yimesla MD. Ini-d sseḥ, neγ susem.
iḥerfiyen, llan wussiden. SG.
sseḥḥa
sseḥḥa [sseḥḥa] : sseḥḥa. SM+ NT ||
Tussdiwin. ẒR. Ssed.
tazmert. . MD. Inγes kullec deg-s :
ssder [ssḏeṛ]
[ssḏeṛ] : ssder. SM+ ML || icir sseḥḥa, asekkud, timesliwt, ...
; azlem ; adurru ; ssef. MD. Qimet-
sseḥra
sseḥra [sseḥra] : sseḥra. SM+ NT ||
d d ssder, acuγer i d-teqqufim
tiniri ; tanezγuft. MD. Imuhaγ d
akken ?! SG. ssdur.
Imaziγen yettidiren deg sseḥra n
*ssdid [ṣṣḏiḏ]
[ṣṣḏiḏ] : ssdid. SM+ML || tmurt n Lezzayer. SG. Ssḥari.
aṭṭan i yettaγen uzzlan ; ssdid
sseḥt
sseḥt [sseḥṯ] : sseḥt. SM+ ML ||
itett uzzlan cwiṭ cwiṭ. MD. Uzzal i
ayen i d-yettγimin d lxix γer lqaɛ
d-tewwiḍ, yuli-t ssdid. ẒR. sedded
n lḥila. MD. Acmux yeččur d sseḥt,
[ṣeddeḏ].
kemm tesmareḍ γur-s aman !
*ssebba [ssebba] : ssebba. SM+ NT ||
ssellum [ssellum] : ssellum. SM+ML
ayen yellan d lsas n wayen
|| allal swayes ttalin ttadren
yeḍran. MD. D netta io d ssebba n
medden. MD. Ɛlay ssur-a mačči d
lmut-is. SG. Ssebbat. MGD.
kra, tesɛiḍ ssellum, neγ ad
tasebbiwt (tisebbiwin). ẒR.
ckinṭdeγ kan ? SG. ssellumat. MGD.
Sebbeb.
Asellum (tasellumt).
ssebt [sseḇṯ]
[sseḇṯ] : ssebt. SM+ML || ass
sself [sself] : sself. SM+ML || arraw
deg wussan ; ass n ssebt yeṭṭafar-
i d-yeğğa urgaz yakked tmeṭṭut-
it wass n lḥedd ; izeggir-it wass n
is, neγ tameṭṭut yakked urgaz-is.
lexmis. MD. Ass-a d lğemɛa, as-d
MD. Argaz-ihin yeğğa-d sin neγ
azekka n ssebt. SG. Ssebtat.
tlata n leslaf, acku yuγ tla n
ssed [sseḏ]
[sseḏ] : ssed. MG+GWT || 1. tlawin ta deffit ta. SG. leslaf.
kenned γef kra akkan ur ad yeṭṭef
sselk [sselk] : sselk. SM+ ML ||
amkan meẓẓiyen. MD. Yeggar
legraf rqiqen. MD. Cudd-it s sselk,
taduṭ γer teckart, itessed deg-s. ||
ma ur tebγiḍ ad yefsi. SG. lesluk
2. deg tesmsislit : ili mertayen ay
imesli. MD. Ṭ, d imesli ussid deg sselq [sselq] : sselq. SM+ML || ssenf
tameṭṭut, maca d aḥerfi deg tiṭ. n leḥcic yettmeččan mi ara
MẒR. i/yessed, ur i/yessid, ad yerrugget. MD. Ur yettmeččay ara
i/yessed, itessed. MΓN. i/yessden. sselq d azegzaw.
SDD+SM. Tussda, ussid. SDD+MG.
sselɛa
sselɛa [sselɛa] : sselɛa. SM+ NT ||
ttwassed. asafar yettnuzun deg tḥuna, deg
sseḍ
sseḍ [sseḍ/ṭ] : sseḍ. MG+GWT || aγ ssuq. MD. Ma qlilet sselɛa deg
neγ ṭṭef-d aṭṭan n yisiḍ. MD. ssuq, ad taγlay ; ma tuget, ad d-
Aqjun-ihin yesseḍ, ma ur as- terxes, d anect-a iwumi semman
tecriḍem ara, aredqal ad yečč deg tdamsa Asaḍuf n tikci yakked
ḥedd. MẒR. i/yesseḍ, ur i/yessiḍ, usuter. SG. sselɛat.

266
ssem [ssem] : ssem. SM+ ML || ayen ssif [ṣṣif]
[ṣṣif] : ssif. SM+ML || anebdu :
swayes ineqq uzrem, tγirdemt, tasemhuyt tis snat n useggas. MD.
mi ara qqsen amdan neγ aγersiw. Deg uwatay ayulyan, ssif ikeccem
MD. Ssem qerriḥ, wi yekkren γer ass n 21 deg yunyu.
wayeḍ, yini-yas : Lḥağa-ihin
ssifa [ṣṣifa]
[ṣṣifa] : ssifa. SM+ NT || 1.
qerriḥet am ssem. SG. Lesmum.
udem, lğetta. MD. Cfiγ aṭas γef
ssemt [ṯassemt]
[ṯassemt] : tassemt. SM+ NT ssifa-k, ma d isem-ik ttuγ-t. || 2.
|| lexliɛ azegzaw. MD. Yuγ-d ccbaḥa. MD. Taqcicit-ihin tesɛa
aksum tuli-t d tassemt, mi tegren ssifa. SG. Ssifat (lusayef).
γer teccuyt, lmerqa-nni teččur d
ssiman [ssiman, ssima] : ssiman.
lidam.
SM+ML || ssenf n wakal i rennun
ssenğaq [ssenğaq] : ssenğaq. SM+ medden i yijdi (rrmel), i uẓrar ;
ML || aɛekkaz γezzifen iγer ssenf n wakal swayes bennun
ttɛelliqen taɛelklamt neγ d medden ixxamen, swayes sellγen
taɛellamt-nni yakan. MD. Ɛzizu iγerban. MD. Zik, bennun medden
lqedd n ssenğaq. s wakal neγ s tumilit, sellγen s
lğebs, ṭerrayen s tarfa, tura
sser [sser] : sser. SM+ML || lbaḍna.
xeddmen kullec s ssiman d
MD. Ayen i ak-d-nniγ d sser gar-
ubeγli.
aneγ. SG. Lesrar.
*ssi [issi] : i/yissi. SM+ML || ayen
sser [sser] : sser. SM+ ML || lemleḥ
tessen medden. MD. Ixuss wučči d
(ccbaḥa). MD. Tezzyen rnu teččur
yissi. NT. Tissit. ẒR. Sew.
d sser, d timserrit ayen din !
ssin [issin] : issin. MG+GWT || lmed
sser [ṣṣeṛ]
[ṣṣeṛ] : sser. MG+GWT || ffer,
; ḥfeḍ ; aγ tamussni. MD. Ma
ṭṭef γur-k (-m) sser n ḥedd, ur t-
yerra-d yiwen γef usteqsi akken
feddeḥ ara. MD. Ssret-aγ, ad ken-
iwata, ḥseb-it yessen. MẒR.
yesser Rebbi ! MẒR. i/yesser, ur
i/yessen, ur i/yessin, ad i/yissin,
i/yessir, ad i/yesser, i/yettesser.
i/yettissin. MΓN. Iyessnen.
MΓN. I/yessren. SDD+SM. Tussra,
SDD+SM. Ussun, tamussni, tussna,
amessar. SDD+MG. ttwasser,
amussnaw, amassan. SDD+MG.
myusser.
Sissen, ttwassen, myussen.
*ssew [sesew] : ssew. MG+GWT ||
ssiwan [ssiwan] : ssiwan. SM+ML ||
efk-as ad isew. MD. Yessew tibḥirt
allal swayes ddarrayen mi ara
s waman n umejriw. MẒR.
tekkat lehwa. MD. Tekkat lehwa,
I/yessew, ur i/yessiw, ad
ma teffγeḍ awi ssiwan. SG.
i/yessew, i/yessesway
Ssiwanat.
(i/yessway). MΓN. i/yesswen.
SDD+SM. Aseswi. ẒR. Sew. ssiɛqa
ssiɛqa [ssiɛqa] : ssiɛqa. SM+ NT ||
aγelluy n trisiti seg yigenni i
sseɛd
sseɛd [sseɛḏ] : sseɛd. SM+ML ||
yettilin mi ara tebreq terɛed
zzher.; zzhu. MD. Ad yeg Rebbi d
tegnewt. MD. Iɛebba-d dduzan n
sseɛd-ik axir-ik ! NMG. ccum.
wuzzal, tewwet-it ssiɛqa, qrib
*ssḥu [ssḥu] : ssḥu. SM+ML || lhu,
*ssḥu yenγa-t. SG. ssiɛqat.
tezdeg n tegnewt. MD. As-d ass n
ssmana [ṣṣman
[ṣṣmana]
ṣṣmana] : ssmana. SM+ NT
ssḥu, deg leɛnaya-k, ma tekkat
|| tibelfeḍt ; amergu
lehwa neγ yekkat udfel, qim deg
yettwarrebban. MD. Bnini uksum
uxxam axir. ẒR. isḥiḥ.
n ssmana, yif win n uẓerẓur, win
ssif [ssif] : ssif. SM+ML || iskin ; n uyaẓiḍ, ... SG. ssmant.
takuba. MD. Zik, s ssif i ttnaγen
ssmana [ssmana] : ssmana. SM+ NT
yimnayen. SG. Lesyuf.
|| ddurt ; imalas. MD. – Acḥal n
267
wussan i yellan deg ssmana ? – 7 uxxam”. MD. Ineggi ssqef n
n wussan ; tbeddu ass n ssebt uxxam-is, iruḥ ad yerr tiqqit i
tettfakka ass n lğemɛa. SG. win n lǧiran. SG. Ssquf.
ssmanat.
*ssqem [ssqem] : ssqem. SM+ML ||
ssmayem [ssmayem] : ssmayem. yirlehdur ; rregmat n Rebbi d
SM+NT+SG || ticaḍ neγ leḥwal n Wawal-is. MD. Aseqqam, ur yessin
wudem n umdan. MD. – Ma Rebbi, ur yewwi abrid-ines. ẒR.
tessneḍ-t, efk-d ssmayem-is... – Sqem, aseqqam.
Aksum-is arras, allen d
*ssqiḥ
*ssqiḥ [ssqeḥ] : ssqeḥ. SM+ML ||
tiberkanin, acekkuḥ d aberkan, d
tesmeḍ-nni n tfejrit. MD. Ma yella
aselban...
ssqiḥ, ur imeqqi ara leḥcic, ur
ssmayem [ssmayem, ṣṣmayem]
ṣṣmayem] : ifessu ttjer. ẒR. sqeḥ [sqeḥ, sqeɛ].
ssmayem. SM+NT+SG || tallit deg
*ssrima [ssṛima]
[ssṛima] : ssrima. SM+ NT ||
useggas n Yimaziγen ; ssmayem
algam. MD. Wa gan-as ssrima,
ttaṭṭafent azal n 40 n wussan deg
wayeḍ gan-as takmamt. SG.
useggas: 20 deg taggara n
ssrimat. ẒR. serrem [seṛṛem].
unebdu, 20-nniden deg tazwara n
lexrif. MD. Deg unebdu, uɛrent ssrir [ssrir] : ssrir. SM+ ML ||
ssmayem ; deg ccetwa, uɛrent taγawsa iγef yettrus umeḍreḥ
lɛali. neγ usu, s umata. MD. Deg tesga n
ṭṭlam i yettili ssrir, deg tesga i d-
ssmex [ssmex] : ssmex. SM+ML ||
iqublen tawwurt ggarent tlawin
mlidad. MD. Zik, deg temɛemmrin
azeṭṭa. SG. Ssrirat.
s xxmex i ttarun ṭṭelba γef
telwiḥin, meḥḥun s usensal. ssu [ssu] : ssu. MG+GWT || sers-d
neγ heyyi-d usu. MD. Ssu-yas
ssmeɛ
ssmeɛ [ssmeɛ] : ssmeɛ. SM+ML ||
sbuḥru-yas i mm leɛyun... MẒR.
timesliwt. MD. Simmal yettimγur
i/yessa (-d), ur (d-) i/yessi, ad (d-
yettxussu deg ssmeɛ.
)i/yessu, itessu(-d). MΓN. i/yessan.
ssmid [ssmiḏ]
[ssmiḏ] : ssmid. SM+ML || SDD+SM. Usu (tusut).
awren n yirden iquraren. MD.
ssuma [ssuma] : ssuma. SM+NT ||
Ssmid i d-tuγeḍ ur yesɛi ara leγri,
lqima ; azal n yidrimen i teswa
ur yelḥi i lesfenğ, ur yelḥi i ufḍir.
sselɛa. MD. Seqsi-d kan acḥal
ssna [tussna] : tussna. SM+ML || ssuma n yizimer-ihin, ma yerxes
ssenf n wussun (tamussni) gar ad t-naγ. SG. Sswami.
wussunen, yecban tasreḍt,
*suq [ssuq] : ssuq. SM+ ML || amkan
taẓuri,... ; tussna tbedd γef sin n
anda ttaγen znuzun medden
yimenzayen : annar n tezrewt
sselɛat. MD. Llan kra yimdanen
yakked tarrayin-is. MD. Yal
werğin zeglen ssuq, ttsewwiqen
tussna tla annar n tezrewt
yal ddurt, ma ur d-uγrn, ma ur d-
yakked d tarrayin-ines ; d
qḍin, ad ẓren medden, ad ten-
amedya, tasnilest telha d tutlayin
ẓren. SGLeswaq. ẒR Sewweq.
; tasnalest telha d tγuri n wales
yakked yidles-ines. SG. Tussniwin. [ssuṛ] : ssur. SM+ ML || lḥiḍ ;
ssur [ssuṛ]
aγalad ; aγrab. MD. Yeγli ssur-nni
ssnin [ṣṣnin]
[ṣṣnin] : ssnin. SM+ ML ||
i nebna ilindi. SG. Leswar.
aṭṭan uksum n umdan ; Bu ssnin
neγ mm ssnin lan rriḥa (lfuḥa). ssura [ssuṛa]
[ssuṛa] : ssura. SM+ NT ||
MD. Bu ssnin yettriḥ yettriḥ, udem ; ssifa ; lebden. MD. Tettwaγ
yessired neγ yeqqim. ssura-s, iruḥ ad yiwsir. SG. Ssurat.
ssqef [ssqef] : ssqef. SM+ML || tama ssuri [ssuri] : ssuri. SM+ML || lxiḍ
n ufella n uxxam : “igenni n swayes ttxiḍen medden. MD.
268
Teddem-d tabunayt n ssuri staser [sṯaṣeṛ]
[sṯaṣeṛ] : staser. MG+ GWT ||
acebḥan, terra yes-s i rrğul n ttwiqriḥ mliḥ mliḥ ; aγ-itent γer
userwal aseṭṭaf. daxel. MD. Testaser tessusm armi
d yiwen n wass, teṭṭerḍeq-d. MẒR.
*ssus [ssus] : ssus. SM+ML || aṭṭan
i/yestaser, ur i/yestaser, ad
yettḥazen tigrurin (tineqlin),
i/yestaser, i/yestasar. MΓN.
yesserkuy-itent, yessengar-itent.
i/yestasren. SDD+SM. Astaser.
MD. Ad ak-d-yefk Rebbi ssus n
tegrurt. ẒR. Sus. stawt [ṯasṯawṯ]
[ṯasṯawṯ] : ta/testawt. SM+
NT || aserwal aberwali. MD.
ssut [ṣṣuṯ]
[ṣṣuṯ] : ssut. SM+ML ||
Imẓabiyen, meẓẓi meqqer,
lmenṭeq ; lehdur ; leɛyaḍ ; tiγri.
ttlusun tistawin ; γur Leqbayel,
MD. Susem ur ttɛeyyiḍ ara, selleγ-
ala imγaren i tent-yettlusun ...
d i ssut-ik seg ubrid. SG. Leswat.
zik. SG. Tistawin.
sswab [ṣṣwaḇ]
[ṣṣwaḇ] : sswab. SM+ML ||
[sṯehni] : steḥni. MG+GWT
*stehni [sṯehni]
rray neγ awal yelhan ; sseḥ ;
|| af lehna neγ talwit. MD. Netta
tidet. MD. D sswab i d-yenna,
meqqar yeğğa-d irgazen, azekka
maca yiwen ur t-iwufeq. SG.
ma yemmut, ad yestehni. MẒR.
Sswabat.
i/yestehna, ur i/yestehna, ad
ssɛaya
ssɛaya [ssɛaya] : ssɛaya.
ssɛaya. SM+NT || i/yestehna, i/yestehnay. MΓN.
tigemmi ; ttrika ; ayen yesɛa i/yestehnan. SDD+SM. Astehni. ẒR.
yiwen s umata. MD. Mačči d Lehna.
ssɛaya ur yesɛi ara, ur yebγi ara
stehzi [sṯehzi]
[sṯehzi] : stehzi. MG+GWT ||
ad iseddeq deg-s, ur tt-yettɛeccir
skeɛrer ; xdem kra mebla lmul ;
ara daγen. SG. Ssɛayat.
ḥqer ḥedd. MD. Yestehza deg
ssɛayat
ssɛayat [ssɛayaṯ] : ssɛa ssɛayat.
yat. tterbiya n warraw-is, dγa ffγen-
SM+NT+SG || ulli ; tixsi yakked tixsi as-d akk d imenṭriyen. MẒR.
yakked tixsi ... MD. Yewweḍ-d i/yestehza, ur i/yestehza, ad
lɛid, yezzenz akk akraren d i/yestehzi, i/yestehzay. MΓN.
yizamaren, yeğğa-d ala ssɛayat. i/yestehzan. SDD+SM. Astehzi,
ssɛi lmestehzi.
ssɛi [ssɛi] : ssɛi. SM+ML || yella deg
wawal-a Lmal n ssɛi : d lmal ur stent [ṯisṯent]
[ṯisṯent] : ti/testent. SM+NT
nesɛi ara ameksa. MD. Deg kra n || aseffud ; issegni swayes fellun
tudrin deg Tmurt, xersum deg tiγawsiwin. MD. Iɛedda ad ixiḍ
udrar, ur ttgen ara imeksawen i asebbaḍ, yugi ad yekcem
lmal-nsen ; ttserriḥen-as, ikess yissegni deg uγeggad-nni ; dγa,
weḥd-s. yeddem-d tistent, iger-itt γer
tmes, yeğğa-tt din armi yuγal
yixf-is d azeggaγ, yekkes-itt-id,
yefla yes-s. SG. Tiseltin.
St, Sṭ
Sṭ [sṯeqsi] : steqsi. MG+GWT ||
steqsi [sṯeqsi]
suter ; sesten. MD. Acḥal nekk
steqsayeγ, ur ufiγ ara wi ara yi-d-
staḥla
staḥla [staḥla] : staḥla. MG+ TΓR || yerren. MẒR. i/yesteqsa, ur
mjuji ; ers cwiṭ ay aṭṭan. MD. Yella i/yesteqsa, ad i/yesteqsi,
yuḍen, tura mi yeswa ddwa, i/yesteqsay. MΓN. I/yesteqsan.
SDD+SM. Asteqsi, asteqsi. SDD+MG.
yestaḥla cwiṭ. MẒR. i/yestaḥla,
ur i/yestaḥla, ad i/yestaḥla, Ttwasteqsi, mesteqsi. MGD. Sseqsi.
i/yestaḥlay. MΓN. i/yestaḥlan. steγfer [sṯe
[sṯeγfe
ṯeγfeṛ]
γfeṛ] : steγfer.
steγfer. MG+GWT
|| ini Steγfir Lleh ! suter ssmaḥ i

269
Rebbi. MD. Ma yeḍlem, yesteγfir. stif [sṯif]
[sṯif] : stif. MG+GWT || sɛu lweqt
MẒR. i/yesteγfer, ur i/yesteγfer, ideg ur tettgeḍ kra. MD. Yezga d
ad i/yesteγfer, i/yesteγfir. MΓN. axeddam, leɛmer yestaf γas ula
Isetγefren. SDD+SM. Asteγfer. azgen wass. MẒR. i/yestaf, ur
i/yestaf, ad i/yestif, i/yettestif
stet [ṯisṯeţ]
[ṯisṯeţ] : ti/testet. SM+NT ||
(i/yettestifi). MΓN. I/yestafen.
tafunast. MD. Tafunast neγ tistet,
SDD+SM. Astufu (lmestifan). MGD.
d tin i d tin. SG. Tisita (tista).
stufu.
steɛfu
steɛfu [sṯeɛfu] : steɛfu. MG+GWT ||
[sṯihel] : stihel. MG+GWT ||
stihel [sṯihel]
Sgunfu ; qim ur xeddem ara
uklal. MD. Win yestahlen kan, ara
akken ad tekkseḍ ɛeyyu. MD. Ar
iɛeddin. MẒR. i/yestahel, ur
nemmet, ad nesteɛfu. MẒR.
i/yestahel, ad i/yestihel,
i/yesteɛfa, ur i/yesteɛfa, ad
i/yestihil (?). MΓN. i/yestahlen.
i/yesteɛfu, i/yesteɛfuy
SDD+SM. Astihel.
(i/yesteɛfay). MΓN. I/yesteɛfan.
SDD+SM. Asteɛfu. [usṯu] : u/wustu. SM+ ML || ilni,
stu [usṯu]
lxiḍ swayes ggarent lxalat azeṭṭa.
steɛmel
steɛmel [sṯeɛmel] : steɛmel
steɛmel..
MD. Aγ-d ustu ternuḍ-d llwan, ad
MG+GWT || 1. err iman-ik d ayen ur
greγ azeṭṭa, i as-tenna tmeṭṭut i
telliḍ ; err iman-ik zun tettgeḍ
urgaz-is. SG. Ustuyen.
kra. MD. Nekni nesteɛmil
nxeddem, nutni steɛmilen
ttxellisen-aγ. ||2. sexdem, seqdec.
MD. Yenna-yi-d Ur steɛmilet ara Sṭ
awalen n taɛrabt, mi ara
tettutlayem tamaziγt, nniγ-as
Asteɛmel-nni yakan, d awal n ... *sṭebṭeb
*sṭebṭeb [sṭeḇṭeḇ] : sṭebṭeb.
taɛrabt. MẒR. i/yesteɛmel, ur MG+GWT || ewt eg tewwurt. MD.
i/yesteɛmel, ad i/yesteɛmel, Uqbel ad tkecmeḍ sani, sṭebṭeb
i/yesteɛmil. MΓN. isetɛemlen. tiniḍ Ad d-kecmeγ ? MẒR.
SDD+SM. asteɛmel. i/yesṭebṭeb, ur i/yesṭebṭeb, ad
i/yesṭebṭeb, i/yesṭebṭib. MΓN.
steɛmer
steɛmer [sṯeɛmeṛ] : steɛmer.
i/yesṭebṭben. SDD+SM. asṭebṭeb.
MG+GWT || aγ tamurt d wakal-is,
ẒR. ṭṭebṭeb [ṭṭeḇṭeḇ].
terreḍ agdud-ines d aklan. MD.
Am Tmazγa i as-teḍra i tmurt-a, *sṭerḍeq
*sṭerḍeq [sṭeṛḍeq, sṭeṛṭeq] :
agdud yeffγen ad tt-yesteɛmer sṭerḍeq. MG+GWT || efk-as times
wayeḍ. MẒR. i/yesteɛmer, ur akken ad tfelleq ; erẓ ; wezzeɛ.
i/yesteɛmer, ad i/yesteɛmer, MD. Tesṭerḍeq lbumba, tenγa
i/yesteɛmir. MΓN. Isetɛemren. acḥal d amdan. MẒR. i/yesṭerḍeq,
SDD+SM. Asteɛmer. SDD+MG. ur i/yesṭerḍeq, ad i/yesṭerḍeq,
Ttwasteɛmer. i/yesṭerḍiq. MΓN. i/yesṭreḍqen.
SDD+SM. asṭerḍeq. ẒR. ṭṭerḍeq.
steɛref [sṯeɛṛef] : steɛref. MG+GWT
steɛref
|| sṭiret ; err-d s aḍar ; err-d s *sṭermel
*sṭermel [sṭeṛmel] : sṭermel.
lexber belli teccḍeḍ, tγelṭeḍ seg MG+GWT || err iman-ik d ṭṭermel
wayen iɛeddan. MD. Armi d neγ aṭermul : aɛeggun, unguf. MD.
aseggas n 2002 i yesteɛref udabu Iruḥ ṭṭermel γer uxxam n
n Lezzayer s tmaziγt : tuγ amkan Ṭṭermel, ad yesṭermel. MẒR.
deg tmendawt, tuγal d tutlayt i/yesṭermel, ur i/yesṭermel, ad
taγelnawt ula d nettat. MẒR. i/yesṭermel, i/yesṭermil. MΓN.
i/yesteɛref, ur i/yesteɛref, ad i/yesṭermlen. SDD+SM. Asṭermel.
i/yesteɛref, i/yesteɛrif. MΓN. SDD+ MG. ttwasṭermel. ẒR. tṭermel.
Isetɛerfen. SDD+SM. Asteɛref.
270
*sṭiret
*sṭiret [sṭiṛeṯ] : sṭiret. MG+GWT || ssbeḥ meddi. MẒR. Isubb, ur
steɛref belli ayen akken txedmeḍ isubb, ad isubb, i/yettsubbu. MΓN.
dir-it. MD. Yexdem ayen yexdem Isubben. SDD+SM. Ssebb (n ddin).
umger deg yigerr, maca ur
*sucef [sucef] : sucef. MG+GWT ||
yendim, ur yesṭaret. MẒR.
sired aqerruy-ik, lebden-ik. MD.
i/yesṭaret, ur i/yesṭaret, ad
Axxam, acek-it, maca ur yesɛi ara
i/yesṭiret, i/yesṭirit. MΓN.
tazeqqa n usucef. MẒR. i/yessucef,
i/yesṭarten. SDD+SM. asṭiret. ẒR.
ur i/yessucef, ad i/yessucef,
ṭṭira.
i/yessucuf. MΓN. i/yessucfen.
*sṭixxer
*sṭixxer [sṭixxeṛ] : sṭixxer. SDD+SM. Asucef. SDD+ MG. Msucef.
MG+GWT || ḥbes ḥedd deg wayen ẒR. ccef.
ixeddem. MD. Sṭaxxren-t-id ur
sucref [sucref] : sucref. MG+GWT ||
yebdi lxedma. MẒR. i/yesṭaxxer,
kkes-d takufrart ; ddem-d ayen
ur i/yesṭaxxer, ad i/yesṭixxer,
yellan sufell. MD. Bbeγ afus-ik, ur
i/yesṭixxir. MΓN. i/yesṭaxxren.
d-sucruf ara. MẒR. i/yessucref, ur
SDD+SM. Asṭixxer. SDD+MG.
i/yessucref, ad i/yessucref,
Ttwasṭixxer, mesṭixxer. ẒR.
i/yessucruf. MΓN. i/yessucrefen.
Ṭixxer.
SDD+SM. asucref. SDD+ MG.
*sṭuqqet
*sṭuqqet [sṭuqqeṯ] : sṭuqqet. MG+ ttxasucref.
TΓR || sefti ; suget ; snerni. MD.
suḍ
suḍ [suḍ/ṭ] : suḍ. MG+GWT || sufeγ-
Yesṭuqqut awal, maca ur yewwi
d nnefs seg yimi-ik s lǧehd. MD.
ur yerri. MẒR. i/yesṭuqqet, ur
Yettsuḍ times, yenwa ad taγ
i/yesṭuqqet, ad i/yesṭuqqet,
(taweγ), yuγal tensa. MẒR. isuḍ,
i/yesṭuqqut. MẒR. i/yesṭuqqten.
ur isuḍ, ad isuḍ, i/yettsuḍ. MΓN.
SDD+SM. asṭuqqet. ẒR. ṭuqqet.
Isuḍen. SDD+SM. asuḍu. SDD+ MG.
msuḍ.
Su suden [suḏen]
[suḏen] : suden. MG+GWT ||
mass s yicenfiren ; ḥammac ; ḥibb
s yimi. MD. Tḥawet seg-s,
tessuden-as aqerru-s, taggara
*su [usu] : u/wusu. SM+ ML ||
yugi ad as-yessuref. MẒR.
taγawsa iγef gganen yimdanen.
i/yessuden, ur i/yessuden ad
MD. Ssu-d usu-m, tegneḍ, γur-m
i/yessuden, i/yessudun. MΓN.
ad iyi-ttraguḍ. NT. Tusut (tusatin).
i/yessudnen. SDD+SM. asuden.
SG. Usawen. ẒR. ssu.
SDD+ MG. msuden.
su [usu] : usu. MG+GWT || skeḥkeḥ ;
sudd [sudd] : sudd. MG+GWT ||
sɛu tusut. MD. Yettusu yal iḍ, mi
aweḍ ar yiswi-k ; seḥlu ; sufeγ
ara iruḥ ad yeṭṭes. MẒR. Usu (-d),
leɛtab γer tafat. MD. Acḥal n
ur (d-) usu (?), ad yasu,
ddwawi i yeswa, maca yiwet deg-
i/yerttusu. MΓN. i/yusun. SDD+SM.
sent ur d-sudd. MẒR. Isudd, ur
Tusut.
isudd, ad isudd, i/yettsuddu. MΓN.
subb [ṣubb]
[ṣubb] : subb. MG+GWT || hwa Isudden. SDD+SM. Asuddu.
; ers ; ader ; ruḥ-d seg tama n
suddem [suddem] : suddem.
ufella γer tama n wadda. MD.
MG+GWT || 1. qiṭṭer neγ sqiṭṭer. MD.
Isubb-d seg udrar. MẒR. isubb, ur
Suddem ay ibrir, ad afen ara brin.
isubb, ad isubb, i/yettsubbu. MΓN.
|| ssakser; ili d idis. MD.
Isubben. SDD+SM. Asubbu.
Yessuddem yiger, yewɛer i
subb [ṣubb]
[ṣubb] : subb. MG+GWT || nɛel tkerza. MẒR. i/yessuddem, ur
; rgem ; jhel. MD. Yettsubbu ddin i/yessuddem, ad i/yessuddem,
kra yekka wass, meɛna yettẓalla
271
i/yessuddum. MΓN. ma γezzif, ad d-yawi kra. MẒR.
i/yessuddmen. SDD+SM. i/yessuget, ur i/yessuget, ad
asuddem. i/yessuget, i/yessugut. MΓN.
i/yessugten. SDD+SM. Asuget,
*suddem [suddem] : suddem.
asget. ẒR. Aget [aḡ°eṯ].
MG+GWT || kkes-d ; awi-d neγ
sufeγ-d kra seg kra-nniḍen. MD. – skuffer [skuffer] : skuffer. MG+GWT
Yessuddem-d amyag sidet seg || serfu ; sefqeɛ. MD. Telzem-iyi
wawal tidet... – D acu i d anamek- tkeffart a lukan ad k-ṭṭfeγ
ines umyag? – Ẓer ma yella deg-s alamma skuffreγ-k akken iyi-
tidet. MẒR. i/yessuddem, ur teskuffreḍ ! MẒR. i/yeskuffer, ur
i/yessuddem, ad i/yessuddem, i/yeskuffer, ad i/yeskuffer,
i/yessuddum. MΓN. i/yeskuffur. MΓN. i/yeskuffren.
i/yessuddmen. SDD+SM. SDD+SM. Askuffer. SDD+ MG.
Asuddem, asuddim. SDD+MG. ttwaskuffer, meskuffer. ẒR.
Ttwasuddem. ẒR. ddem. Kuffer.
*suddes [suddes] : suddes. skukket [skukkeṯ]
[skukkeṯ] : skukket.
MG+GWT || heyyi ; sdukkel-d akk MG+GWT || mmeslay i ḥedd γer
isafaren i usali n kra. MD. umeẓẓuγ s leɛqel. MD. I xeddment
Suddsen-d tameγra, ran ad i uskukket teqcicin-a ! MẒR.
sfugglen Tafsut (n) Yimaziγen. i/yeskukket, ur i/yeskukket, ad
MẒR. i/yessuddes, ur i/yessuddes, i/yeskukket, i/yeskukkut. MΓN.
ad i/yessuddes, i/yessuddus. MΓN. i/yeskukkten. SDD+SM. Askukket.
i/yessuddsen. SDD+SM. Asuddes,
*sukk [sukk] : sukk. MG+GWT ||
taseddast. SDD+MG. ttwasuddes.
awi ḥedd ad yaγ abrid ; sɛeddi
ẒR. ddes.
ḥedd s ... MD. Isukk gma-s seg
suf [asuf] : a/wasuf. SM+ML || talγa yiγzer, yeqqar d abrid yelhan i d-
n wawal i d-yemmalen yiwen neγ wwiγ. MẒR. i/yessukk, ur
yiwet. MD. Iger d isem asuf. SG. i/yessukk, ad i/yessukk,
Asufen. i/yessukkuy. MΓN. i/yessukken.
SDD+SM. Asukku. SDD+MG.
*sufeγ [sufeγ] : sufeγ. MG+GWT ||
Ttwasukk, msukk. ẒR. ekk.
awi-t-id seg daxel γer berra. MD.
Sufγen-t seg uxxam i yekra, yufa- *sukkes [sukkes] : sukkes.
d iman-ik deg berra. MẒR. MG+GWT || kkes-d i ḥedd yir kra.
i/yessufeγ, ur i/yessufeγ, ad MD. Seg wasmi i as-d-ssukkseγ,
i/yessufeγ, i/yessufuγ. MΓN. dayenni ur t-ttlaɛiγ ara. MẒR.
i/yessufγen. SDD+SM. Asufeγ. i/yessukkes, ur i/yessukkes, ad
SDD+MG. ttwasufeγ, msufeγ. ẒR. i/yessukkes, i/yessukkus. MΓN.
ffeγ. I/yessukksen. SDD+SM. Asukkes.
SDD+MG. Ttwasukkes, msukkes. ẒR.
sugen [suḡen]
[suḡen] : sugen. MG+GWT ||
Kkes.
eg-d tugniwin. MD. Ayen i d-
teqqareḍ yakk akka d asugen, ur suki [asuḵi]
[asuḵi] : a/usuki. SM+ ML ||
yelli ara d tilewt. MẒR. iger, aγeggad ur nettwameyyel,
i/yessugen, ur i/yessugen, ad ur nettwakrez. MD. Igran-is
i/yessugen, i/yessugun. MΓN. yeğğa-ten d isukiyen, iruḥ ad d-
i/yessugnen. SDD+SM. Asugen. yeṭṭef ayla n medden. NT. Tasukit
SDD+MG. ttwasugen. Msugen. (tisukiyin). SG. Isukiyen.
suget [suḡeṯ]
[suḡeṯ] : suget. MG+GWT || *skur [sḵur]
[sḵur] : skur. MG+GWT || err
sṭaqqet , sefti. MD. Ur sugut ara lxiḍ d takurt. MD. Skurlxiḍ ternuḍ
awal, qqaren Awal, ma wezzil yelha, llwan. MẒR. i/yeskur, ur i/yeskur,

272
ad i/yeskur, i/yeskuruy Tasumta*. SDD+MG. ttwasummet,
(i/yeskuray). MΓN. i/yeskuren. msummet.
SDD+SM. askuru. ẒR. takurt.
*sumta
*sumta [ṯasumta]
[ṯasumta] : ta/tsumta.
*suji [suji] : suji. MG+GWT || seḥlu ; SM+ NT || ayen yessummut umdan
err-it yejji. MD. Yessujuy medden mi ara yeẓẓel, mi ara yeṭṭes. MD.
s umeslay, mačči s ddwawi. MẒR. Weɛrit leḥdur n tsumta, beṭṭun
i/yessuji, ur i/yessuji, ad ixxamen. SG. Tisumtiwin. ẒR.
i/yessuji, i/yessujuy. MΓN. Summet.
i/yessujin. SDD+SM. Asuji, amsuji
sunẓi
sunẓi [sunẓi] : suẓi. MG+GWT || bdu
(ṭṭbib), tansujit (ssbiṭar). SDD+MG.
asqdec n tγawsa tamaynut. MD.
ttwasuji, msuji. ẒR. jji.
Asmi i sunẓin lğameɛ-nni, usan-d
sulla [tasulla] : ta/tesulla. SM+ NT seg yal tama, seg yal taddart.
|| ssenf n yimγi n lexla ; ittett-it MẒR. i/yessunẓi, ur i/yessunẓi, ad
umdan d uγersiw, yetteg i/yessunẓi, i/yessunẓuy
ijeǧǧigen d izeggaγen. MD. Lmal (i/yessunẓay). MΓN. i/yessunẓin.
iḥemmel mliḥ tasulla, ama d SDD+SM. asunẓi. SDD+ MG.
tazegzawt, ama tesli. ttwasunẓi.
sulles [sulles] : sulles. MG+GWT || *suqqilt [tasuqqilt] : ta/tsuqqilt.
ččar-it d ṭṭlam neγ d tallast. MD. SM+NT || ayen i d-yettwasuγlen
Yessulles cwiṭ uxxam-a, cɛel seg tutlayt γer tayeḍ. SG.
tafat, deg leɛnaya-k ! MẒR. Tisuqqilin. ẒR. Suqqel neγ suγel.
i/yessulles, ur i/yessulles, ad
sur [sur] : sur. MG+GWT || sexleḍ.
i/yessulles, i/yessullus. MΓN.
MD. Surin tamemt d lxentit. MẒR.
i/yessullsen. SDD+SM. Asulles.
i/yessuri, ur i/yessuri, ad
SDD+ MG. msulles. ẒR. Tallast.
i/yessuri, i/yessuruy. MΓN.
summ [summ] : summ. MG+GWT || i/yessurin. SDD+SM. asuru.
jbed s wanfuren-ik. MD. Ihedder-d
surdi [asuṛḏi,
[asuṛḏi, asuṛdi] : a/usurdi.
tettsummu-t lqaɛɛa. MẒR.
SM+ ML || adrim amecṭuḥ. MD. Ur
Isumm, ur isumm, ad isumm,
yesɛi ara ula d asurdi. SG.
i/yettsummu. MΓN. Isummen.
Isurdiyen.
SDD+SM. Asummu, tasumamt.
SDD+SM. Ttwasumm, msumm. *surseḍ
*surseḍ [surseḍ/ṭ] : surseḍ.
MG+GWT || sɛu arseḍ neγ alfuγ. MD.
summer [summer] : summer.
Ma kecmen-as waman i lğerḥ-
MG+GWT || qqim neγ ezg-d sdat n
nni, ad iɛemmer, ad ak-yuγal d
yiṭij. MD. Iger n usammer tettili
timmist, taggara ad tessursuḍ.
deg-s ssaba, mačči am win n
MẒR. i/yessurseḍ, ur i/yessurseḍ,
umalu. MẒR. i/yessummer, ur
ad i/yessurseḍ, i/yessursuḍ. MΓN.
i/yessummer, ad i/yessummer,
i/yessursḍen. SDD+SM. asurseḍ. ẒR.
i/yessummur. MΓN.
arseḍ.
I/yessummren. SDD+SM.
Asummer, asammer. suref [suref] : suref. MG+GWT || 1.
ɛeddi nnig kra ; ǧelleb ; zger MD.
summet [summeṯ]
[summeṯ] : summet.
Nekk serdeγ, netta yessuruf fell-i.
MG+GWT || sers aqerru-k γef
MẒR. i/yessuref, ur i/yessuref, ad
tsumta. MD. Mi ara yeṭṭes, ur
i/yessuref, i/yessuruf. MΓN.
yessummut kra. MD.
i/yessurfen. SDD+SM. Asuref,
i/yessummet, ur i/yessummet, ad
asurrif. SDD+SM. msuref.
i/yessummet, i/yessummut. MΓN.
i/yessumten. SDD+SM. Asummet, suref [suref] : suref. MG+GWT ||
sameḥ ; ɛfu. MD. Yessuref-iyi akk
tuccḍiwin-iw, amzun ur yelli kra
273
gar-aneγ. MẒR. i/yessuref, ur isus, ad isus, i/yettsus. MΓN.
i/yessuref, ad i/yessuref, Isusen. SDD+SM. Ssus.
i/yessuruf. MΓN. i/yessurfen.
*susaf [ṯisusaf]
[ṯisusaf] : ti/tsusaf.
SDD+SM. asuref.
SM+NT+SG || ayen i d-
sureft [ṯasurefṯ]
[ṯasurefṯ] : ta/tsureft. SM+ yessusufumdan. MD. Tisusaf
ML || talγa ur nettcabi ara γer mačči d ileddayen. ẒR. Susef.
yessetma-s; d talγa i yellan weḥd-
susef [susef] : susef. MG+GWT ||
s. MD. Asget n yismawen icuban
ḍegger-d tisusaf neγ isusfan i
izem yetteffeγ-d s talγa izmawen,
yellan deg yimi-k. MD. Ihedder-
am : iles/ilsawen, ilem/ilmawen,
iyi-d, yeččur-iyi-d udem-iw d
isem/ismawen, … Maca llant tsuraf
isusfan, waqila yekkes tuγmas.
: ilef/ilfan, iger/igran. SG. Tisuraf.
MẒR. i/yessusef, ur i/yessusef, ad
[sureḡ] : sureg. MG+GWT ||
*sureg [sureḡ] i/yessusef, i/yessusuf. MΓN.
efk-as ttriḥ ad yeg kra n ccγel. i/yessusfen. SDD+SM. Asusef,
MD. Yessureg-iyi baba ad dduγ γer tisusaf, isusfan. SDD+ MG musef.
lebḥer akked yimdukal-iw. MẒR.
susi [susi] : susi. MG+GWT || kkes-s
i/yessureg, ur i/yessureg, ad
neγ fren-d yir leḥcic i yellan deg
i/yessureg, i/yessurug. MΓN.
tebḥirt, neγ deg yigran. MD. Ilaq
i/yessurgen. SDD+SM. Asureg. ẒR.
ad d-yessusi yiwen Yir leḥcic
Turagt.
uqbel ad iger zerriɛa. MẒR.
suret [ṯaṣuṛeţ,
[ṯaṣuṛeţ, ṯaṣuṛet] : i/yessusi, ur i/yessusi, ad
ta/usuret.
ta/usure t. SM+NT || aḍris deg i/yessusi, i/yessusuy. MΓN.
Leqran neγ Awal n Rebbi. MD. i/yessusin. SDD+SM. Asusi.
Yeγra-d acḥal n tsurtin fell-as, SDD+MG. Ttwasusi.
yugi ad yeffeγ umeskun-nni deg-
susru [susru] : susru. MG+GWT ||
s. SG. Tisurtin.
nṭeq ; sufeγ-d imesla (leswat),
suγ [suγ] : suγ. MG+GWT || ɛeyyeḍ ; neγ awalen seg yimi-k. MD.
γer ; siwel. MD. Isuγ, isuγ, yiwen Yessusra-d sin n wawalen, maca
ur as-d-yesli. MẒR. isuγ, ur isuγ, ur ten-yeqqin ara, ur d-igi ara
ad isuγ, yettsuγ (yettsuγu). MΓN. tafyirt. MẒR. i/yessusra, ur
Isuγen. SDD+SM. Asuγu. i/yessusra, ad i/yessusru,
i/yettsusru. MΓN. i/yessusran.
*suγel [suγel] : suγel. MG+GWT ||
SDD+SM. Asusru. SDD+MG.
err kra (awal, aḍris, ...) seg tutlayt
Ttwasusru.
γer tayeḍ. MD. Yessen ad d-
yessuγel, yenna-d tiktiwin s sut [suṯ]
[suṯ] : sut. TJR. AFERDIS N
teqbaylit akken i llant deg uḍris n USERBEB || izeggir i yisem neγ
tefransist. MẒR. i/yessuγel, ur yettuγal deg umkan n yisem unti
i/yessuγel, ad i/yessuγel, asget. MD. A sut Rebbi anda
i/yessuγul. MΓN. I/yessuγlen. tellimt ! SF. mm. ML. Bu (at).
SDD+SM. Asuγel, tasuqqilt. SDD+MG.
sut [ṯasuṯ]
[ṯasuṯ] : tasut. SM+ ML || lqern :
ttwasuγel. ẒR. uγal.
mya d aseggas. MD. Mmeslayen-d
aṭas yimedyazen γef tasut tis 14
(n uwatay ahiğri), nnan-d d yir
Sus, Sut, Suṭ
Suṭ lqern. SG. Tasutin.
suta [ṯasuṯa]
[ṯasuṯa] : ta/tsuta. SM+ NT ||
tuzzya ; wid d tid i yesdukkel
sus [sus] : sus. MG+GWT || aḍen
yiwen n leɛmer. D kunti i d imal,
aṭṭan ssus. MD. Ad d-yefk Rebbi
ay tisuta i d-yettalin ! tisuta
ssus i tegruri-ik ! MẒR. isus, ur
(tisutwin).
274
*sutel [asuṯel]
[asuṯel] : a/usutel. SM+ ML || udlis swayes ara lelden medden
aceṭṭiḍ swayes tettlent tlawin taqbayliyt. SG. Iswan.
lḍufan, mi ara yeṭṭes. MD. Ma ur t-
swir [aswir] : a/uswir. SM+ ML ||
cuddeḍ ara s usutel, fiḥel tutlin,
tadrujt; laɛli. MD. Tutlayt,
eğğ-it kan akken. SG. Isutal. ẒR.
menwala deg-sent, deg-s 3 n
Ttel.
yiswiren : aswir adday, alemmas
*suter [suṯer]
[suṯer] : suter. MG+GWT || yakked wunnig neγ aɛlayan. SG.
ḍleb ; steqsi. MD. Yezga yessutur Iswiren.
idrimen γur medden. MẒR.
swiɛt
swiɛt [ṯaswiɛṯ] : ta/teswiɛt. SM+
i/yessuter, ur i/yessuter, ad
NT || kra n umur deg wakud. MD.
i/yessuter, i/yessutur. MΓN.
Yenna-d Taswiɛt ad n-aseγ ! atan
i/yessutren. SDD+SM. asuter. ẒR.
yekfa wass ur d-yusi. SG.
Tter.
Tiswiɛin*.
*suṭeḍ [suṭeḍ] : suṭeḍ. MG+GWT ||
*suṭeḍ [suṭeḍ]
swiɛin
swiɛin [ṯiswiɛin] : tiswiɛin. MTJR.
efk-as ad yetteḍ. MD. Tessuṭeḍ-it
MRN + KD || ha akka, ha akka. MD.
seg yidmaren-is amzun d mmi-s.
Tiswiɛin ad d-yas, ad d-yesteqsi,
MẒR. i/yessuṭeḍ, ur i/yessuṭeḍ, ad
tiswiɛin ulac-it.
i/yessuṭeḍ, i/yessuṭuḍ. MΓN.
i/yessuṭḍen. SDD+SM. Asuṭeḍ. SDD+ swu [swu] : swu. MG+GWT || sɛu
MG. ttwasuṭeḍ, msuṭeḍ. ẒR. ṭṭeḍ azal. MD. Winna, ur yeswi ara
tibselt yerkan ! MẒR. I/yeswa, ur
suṭef
suṭef [asuḍef, asuṭef] : a/usuṭef.
i/yeswi, ad i/yeswu, isewwu. MΓN.
SM+ ML || aṭṭan n umdan, aṭṭan n
i/yeswan.
wul. MD. Mi ara yaḍen yiwen
asuṭef, ad yeγli, ad yesred, ad
iṭeggir tidi, ad yettak isusfan seg
yimi-s. SG. isuṭaf. Sx

Sw sxeḍ
sxeḍ [sxeḍ/ṭ] : sxeḍ. MG+GWT ||
ewt ; qenner ; efk-as i ḥedd yir
kra, acku ur yuγ ara awal-ik, ur k-
iquder ara. MD. Yesxeḍ-it-id Rebbi
swalt [ṯaswalt]
[ṯaswalt] : ta/teswalt. SM+
s yir aqcic : ur yettsellik iman-is
NT || taqecwalt. MD. Ulac taswalt
netta, ur yettsellik imawlan-is.
ideg ara d-yawi timellalin. SG.
MẒR. I/yesxeḍ, ur i/yesxiḍ, ad
Tiswalin.
i/yesxeḍ, isexxeḍ. MΓN. Isexḍen.
swaswa [swaswa] : swaswa. TJR. SDD+SM. Asxaḍ, asaxiḍ, ssixḍa.
MRN+KD || gedged ; temmed ssaɛa. SDD+MG. Ttwasxeḍ (ttwisxeḍ).
MD. Attan d saɛtin swaswa.
sxerbubec [sxerḇuḇec]
[sxerḇuḇec] :
*sweɛweɛ
*sweɛweɛ [sweɛweɛ] : sweɛweɛ. sxerbubec. MG+GWT || aru tira ur
MG+GWT || sreɛreɛ : ɛeyyeḍ, ay nettwafham. MD. Yesxerbubuc
aγyul. MD. Aγyul ma yebda akken yesxerbubuc ṭṭbib, mi ara
asweɛweɛ, ini-(y)as yerwa timẓin. d-yefk i ḥedd tawerqet n ddwawi.
MẒR. i/yesweɛweɛ, ur MẒR. I/yesxerbubec, ur
i/yesweɛweɛ, ad i/yesweɛweɛ, i/yesxerbubec, ad i/yesxerbubec,
i/yesweɛwiɛ. MΓN. i/yeswɛewɛen. i/yesxerbubuc. MΓN.
SDD+SM. asweɛweɛ. I/yesxerbubcen. SDD+SM.
Asxerbubec.
swi [iswi] : i/yiswi. SM+ ML || lγerḍ
; ayen iγer ira ad yaweḍ yiwen. sxerxer [sxe
[sxeṛxeṛ]
ṛxeṛ] : sxerxer.
MD. Iswi-nneγ da iban, d asali n MG+GWT || sbexbex ; sufeγ nnefs s

275
yiγil, mi ara teṭṭseḍ. MD. Ma yid-s. MẒR. I/yesɛa, ur i/yesɛi, ad
tensiḍ yid-s ur k-in-yettas ara i/yesɛu, iseɛɛu. MΓN. I/yesɛan.
yiḍes, acku yesxerxur nezzeh. SDD+SM. seɛɛu, ssɛaya, amessaɛu.
MẒR. I/yesxerxer, ur i/yesxerxer, SDD+ MG. myesɛu.
ad i/yesxerxer, i/yesxerxur. MΓN.
sɛuder [sɛuḏeṛ] : sɛu.
sɛu. MG+GWT ||
Isexrexren. SDD+SM. Asxerxer.
err iman-ik d arejdal, d aqudar.
sxuxet [sxuxeṯ]
[sxuxeṯ] : sxuxet. MG+GWT MD. Yesɛudur s uḍar azelmaḍ,
|| kreḍ, kreb s waccaren deg wissen ma yella akken i d-ilul ?!
wakal, akken txeddem tyaẓiḍt. MẒR. i/yesɛuder, ur i/yesɛuder,
MD. Ikerreb, yesxuxut zun d ad i/yesɛuder, i/yesɛudur. MΓN.
tayaziḍt. MẒR. I/yesxuxet, ur i/yesɛudren. SDD+SM. asɛuder. ẒR.
i/yesxuxet, ad i/yesxuxet, aɛudar.
i/yesxuxut. MΓN. I/yesxuxten.
*sɛuggen sɛu. MG+GWT
*sɛuggen [sɛuggen] : sɛu.
SDD+SM. Asxuxet.
|| err ḥedd d aɛeggun : ur ihedder
sxuzzeḍ
sxuzzeḍ [sxuẓẓeḍ/ṭ] : sxuzzeḍ. ara neγ ur yessin ad yehder. MD.
MG+GWT || mmeslay-d seg Lakul-nneγ yesɛuggun arrac.
uxuzziḍ-ik (im) : ini-d neγ xdem MẒR. i/yesɛuggen, ur
ayen ur nesɛi lmeɛna maḍi. MD. i/yesɛuggen, ad i/yesɛuggen,
Berka i tesxuzzḍeḍ, xdem i/yesɛuggun. MΓN. i/yesɛuggnen.
lxedma-k neγ ruḥ. MẒR. SDD+SM. asɛuggen. SDD+ MG.
I/yesxuzzeḍ, ur i/yesxuzzeḍ, ad ttwasɛuggen, myesɛuggen. ẒR.
i/yesxuzzeḍ, i/yesxuzzuḍ. MΓN. aɛeggun.
I/yesxuzzḍen. SDD+SM. Asxuzzeḍ.
*sɛukker
*sɛukker [sɛukker] : ssɛu.
ɛu. MG+GWT
axuzziḍ.
|| err arekti neγ seksu d aɛekkur :
zun d tiɛesbanin. MD. Tesɛukker
seksum acku trucc-it mliḥ. MẒR.
Sɛ i/yesɛukker, ur i/yesɛukker, ad
i/yesɛukker, i/yesɛukkur. MΓN.
i/yesɛukkren. SDD+SM. asɛukker.
*sɛeddi
*sɛeddi [sɛeddi] : sɛeddi. MG+GWT ẒR. aɛekkur.
|| sezri ; siweḍ kra ard iɛeddi, ard
*sɛukkez
*sɛukkez [sɛukkez] : sɛu.
sɛu. MG+GWT
yezri. MD. Yesɛedda lbak aseggas-
|| ddu neγ lḥu s tɛekkazt. MD.
a, ur t-id-yewwi ara, qabel neγ
Yerreẓ deg yifadden, dγa mi ara
wabel ad t-yes<eddi daγen. MẒR.
yekker ad yeffeγ, yesɛukkuz. MẒR.
I/yesɛedda, ur i/yesɛedda, ad
i/yesɛukkez, ur i/yesɛukkez, ad
i/yesɛeddi, i/yesɛedday. MΓN.
i/yesɛukkez, i/yesɛukkuz. MΓN.
I/yesɛeddan. SDD+SM. Asɛeddi.
i/yesɛukkzen. SDD+SM. asɛukkez.
SDD+ MG. ttwasɛeddi, myesɛeddi.
ẒR. aɛekkaz (taɛekkazt).
ẒR. ɛeddi
sɛuslenğ
ɛuslenğ [asɛuslen
[asɛuslenğ]
ɛuslenğ] : a/usɛusle
a/usɛusleğ.
ɛusleğ.
sɛen [sɛen] : sɛen. MG+GWT || sken ; SM+ ML || ssenf n yimγi n lexla ilan
mel. MD. Sɛen-iyi-d abrid i isennanen. MD. Asɛuslenğ, am
yettawin γer taddart n Muḥ, deg uzezzu neγ tazeggart, ttgen-t
leɛnaya-k ! MẒR. i/yesɛen, ur medden i ẓẓerb, maca iferrawen-
i/yesɛin, ad i/yesɛen, i/yesɛanay. is deg-s ddwa.
MΓN. i/yesɛnen. SDD+SM. asɛan. *sɛuẓẓeg
*sɛuẓẓeg [sɛuẓẓeḡ] : sɛuẓẓeg.
SDD+ MG. ttwasɛen, myesɛen. MG+GWT || err ḥedd d aɛeẓẓug : ur
sɛu [sɛu] : sɛu.
sɛu. MG+GWT || li ; siweḍ isell ara. MD. Yesɛuẓẓeg-it s
ad terred kra inek, d ayla-k. MD. leɛyaḍ. MẒR. i/yesɛuẓẓeg, ur
Sɛu kan zzher yakked teγzi n i/yesɛuẓẓeg, ad i/yesɛuẓẓeg,
leɛmer, kra yellan ad temlileḍ i/yesɛuẓẓug. MΓN. i/yesɛuẓẓgen.

276
SDD+SM. asɛuẓẓeg. SDD+ MG.
ttwasɛuẓẓeg, myesɛuẓẓeg. ẒR.
aɛeẓẓug.

277
ta [ṯaṯa]
[ṯaṯa] : tata. SM + NT || ssenf n

T yiγersiwen n twacult n umulab d


uzrem ; tettbeddil ssifa (tiγmi)
ilmend u umkan (neγ taγawsa)
iγef tres, akken ur tt-iɛeqqel
t [ta] : t/T. Asekkil wis 23 (snat n uɛdaw-is, ama d amdan, ama d
tmerwin d krad) n ugemmay n aγersiw an nettat. MD. Win
tmaziγt ; d targalt ; d imesli iheddren yettneqlab, ttcabin
aḥerfi. medden γer tata, imi tettbeddil
udem d ssifa. SG. tatiwin.
t [ṯ]
[ṯ] : t. TJR+ MQM || Amqim tbet [ṯbeṯ]
[ṯbeṯ] : tbet. MG+ GWT || aγ ;
asemmad usrid : yettuγal deg
ɛmer ; sleḥ. MD. Ad ken-ijɛel
wadeg n yisem amalay (asemmad
Rebbi d imγi itebten. || 2. Sers
usrid). Yezmer ad yili sdat n
leɛqel-ik ; serked iman-ik (im).
umyag (ad t-yečč), neγ deffir-s
MD. Tbet iman-ik, ad tiliḍ tesɛiḍ
(yečča-t). Ticki yettfakka umyag s
lḥeq. MGD.Ttɛeqqel ; sers aqerruy-
tergalt, yettuγal d – it, ama da :
ik. MGL. fqeɛ, tteɛṭeɛ. MẒR.
Erẓ-it. MD. Yečča aTΓR um, nezmer
i/yetbet, ur i/yetbit, ad i/yetbet,
ad d-nini : yečča-t. NT. –tt. NT+SG. –
itebbet (itebbit) MΓN. itebten. SDD
tent. SG. – ten.
+ SM. atbat, ttbut, ametbut. SDD +
MG. ttwatbet, setbet, ttwasetbet,
t [aṯ]
[aṯ] : at. TJR. SΓR || awal swayes i
myetbat.
d-neskan yiwen, d amdan neγ d
taγawsa. MD. At-a wul-iw d
tbeɛ
tbeɛ [tḇeɛ] : tbeɛ. MG+ GWT || ḍfer ;
asemmaḍ. NT. Att. MGD. Hat (t).
gri. MD. Aẓar yettabaɛ tara-s. MẒR.
i/yetbeɛ, ur i/yetbiɛ, ad i/yetbeɛ,
t [aṯ]
[aṯ] : at. TJR. || aferdis n
i/yettabaɛ. MΓN. i/yettabaɛen. SDD
timarrewt, neγ n uttikki γer
+ SM. Atbaɛ, atabaɛ, ttabɛa. SDD +
udrum (taddart, lɛerc, atg.). MD.
MG. setbeɛ, ttwatbeɛ, mtabeɛ.
Belɛid at Ɛli i d amezwaru yuran
tasekla s tmaziγt. NT. Sut.
tbir [iṯḇir]
[iṯḇir] : i/yitbir. SM+ ML ||
ssenf n ugḍiḍ (afrux) yettidiren
γer tama n yimdanen ; ttgen
Ta, tb leɛcuc-nsen γef lqermud n
yixxamen, ladγa iɛlayanen. MD.
ta [ṯa]
[ṯa] : ta. TJR. MQM. || amqim Ay itbir ad ak-ceyyɛeγ, awi-yi-d
ameskan : yes-s i d-nemmal ayen lexber (n) Tmurt (ccna). NT.
iγef nettmeslay mi ara yili kra Titbirt (titbirin). SG. itbiren.
sdat-neγ. MD. Ta, d Leflantiyya, d
yelli-s n xali. SG. Ti (tiyi, tigi). ML.
Wa (wayi, wagi).
Te
ta [ṯa/
[ṯa/ ṯagi/ ṯayi/ ṯagi, tagiḵana] :
ta. TJR. MQM. || Amqim ameskan,
teffaḥt
teffaḥt [ṯateffaḥṯ] : ta/teffaḥt.
yes-s i d-nemmal ayen iγef
SM+ NT || ssenf n lfakya i d-
nettmeslay mi ara yili sdat-neγ,
yettsemḍin deg unebdu, neγ deg
ad yili wayen i d-neskanay d
tegrezt. MD. Tateffaḥt d isem n
tawtemt. MD. Ta, d Leflantiyya, d
ttejra n teffaḥ, rnu d isem n yiwet
yelli-s n xali. SG. Ti (tiyi, tigi). ML.
n tɛeqqayt (n tteffaḥ). MGD.
Wa (wayi, wagi).
aḍeffu.

278
tekki [tekki] : tekki. MG+ GWT || ama da : Yekkat-iten, armi ten-
senned γer (neγ γef) kra n yerḥa. NT. Tent.
tγawsa. MD. Tura mi senndeγ s
uffal/zzher-iw imal/ a ḥesra γef tent [ṯent]
[ṯent] : tent. TJR. MQM ||
zik-nni (asefru). || 2. ttɛenni ; udmawan asemmad usrid n
ttkel ; sɛu tuyat yakked tmussni. wudem w. 3 (= nutenti). MD. Iles
MD. Leflani itekka, γur-s tamussni yeqar-itent, aqerruy yettaγ-itent.
iwsawen. MẒR. itekka, ur itekka, ML. Ten. ẒR. Tent.
ad itekki, i/yettekkay. MΓN. terras [aṯerras]
[aṯerras] : a/uterras. SM+ ML
i/yettekkan. SDD + SM. atekki. SDD + || ssenf n uɛsekriw iteddun γef
MG. ttwatekki, stekki, ttwastekki,
uḍar ; s-umata, amdan iteddun
mtekki. γef udar. MD. Wa d amnay, wa d
tekki [tekki] : tekki. MG+ GWT || aterras. SG. Iterrasen.
talγa tussidt n umyag kki. MD. Wa teẓdam
teẓdam [ate
[ateẓḏal]
ateẓḏal] : a/uteẓdam. SM
itekki deg wurar, yekcem s annar + ML || lḥila n uγeggad ideg yeggar
; wayeḍ yexḍa : yeqqim-d γef umdan idrimen-is, ama d sserf,
lbeɛd yettferriğ. MẒR. Itekki, ur ama d tiwriqin. MD. Tateẓdamt
itekki, ad itekki, itekki. MΓN. ggaren-medden deg-s sserf,
i/yettekkin. SDD + SM. Tikkin, ateẓdam ttawin deg-s tiwriqin.
imekki. SDD + MG. Myekki. NT. tateẓdamt (titeẓdamin). SG.
telli [aṯelli]
[aṯelli] : a/utelli.
a/utelli. SM+ ML || tili iteẓdamen.
; tallast (ṭṭlam)tafessast. MD. Ma teɛɛaliq
teɛɛaliq [aṯeɛɛaliq] : a/uteɛɛaliq.
a/uteɛɛaliq.
yeγli-d utelli, ad yenqeq yiẓri-s. SM + ML || auen yellan deg wadan
temmu [aṯemmu]
[aṯemmu] : a/utemmu.
a/utemmu. n umdan neγ n uγersiw, yella
SM+ ML || adamus n walin (n tuga) deg-s uberfuḍ (uferfuḍ), tasa d
i ibennu ufellaḥ ur nesɛi ara wul. MD. Ateɛɛaliq n tesγit n
axxam (ajdar, aɛecciw) ideg ara useggas-a ur tettmeččay ara, ala
yejmeɛ lɛic n lmal-is alamma d ara ččan yiḍan, iwt-it waṭṭan n
lawan n ccetwa. MD. Mi ara lḥebb.
fakken yifellaḥen asbeddi n
utemmu, ad as-ḍlun tumlilt
sufell, akken ur t-ikeccem leḥmu Ti
n tafukt, neγ aman n lehwa. NT.
Tatemmut (temmutin). SG. tid [tiḏ]
[tiḏ] : tid. TJR. MQM. || ameskan
itemma. n wudem wis 3 (unti) : yes-s i d-
temmun [aṯemmun]
[aṯemmun] : nemmal ayen iγef d-nettmeslay
a/utemmun.
a/utemmun. SM+ ML || yiwet n yakan. MD. Lxalat n tidet, d tid
tɛawsa deg lmaɛun (n tkerza). MD. yeTΓR an tamaziγt. SF. Tin
Lmaɛun yettaṭṭaf γer uzaglu s (tinna). ML. Win (wi, widak,
utemmun. SG. Itemmunen. wigad). ML. Wid (widak, wigad).
MGD. tidak, tigad.
ten [ṯen]
[ṯen] : ten. TJR. MQM || * tilifun [tilifun, tilifu] : tilifun.
udmawan asemmad usrid n SM+ ML || ttawil n taywalt tatrart
wudem wis 3 (nutni). Yettarez swayes sawalen (heddren)
γer yimyagen i yettfakkan s medden seg tama γer tayeḍ, neγ
teTΓR i (ama sdat n umyag, ama seg tmurt γer tayeḍ. MD. Twalaḍ i
deffir-s i yella). MD. Amdan-ihin d d-snulfan yigduden
ameyyaz, iberdan n ddunit akk yettxemmimen ? S tilifun,
yeTΓR a-ten-id. Ticki yettfakka tzemreḍ ad temmeslayeḍ d walag
umyag s tergalt, yettuγal d – iten,

279
neγ d umdakkel i yellan deg Nekni, nḥesseb akka : yiwen, sin,
Fransa, deg Marikan ! ẒR. tilifuni. kraḍ, ukuẓ, semmus, ... MGD. kraḍ.
tilifuni [tilifuni] : tilifuni. MG+ GWT tlatin [ṯlaṯin]:
[ṯlaṯin]: tlatin. SM+ MḍN ||
|| Hder d yiwen s tilifun. MD. Zik, amḍan i d-irennun deffir tesɛa-u-
ala tilifun n uxxam iteddun s lxiḍ, ɛecrin (29). MD. Ayyur, deg-s
i yellan kan ; taggara-ya, tlatin (30) n wussan, meɛna llan
yennulfan-d tilifun n ufus : wayyuren ur nesɛi ara 30. MGD.
tzemreḍ ad t-tawiḍ yid-k(m), kraḍet, kraḍ n tmerwin.
anda teddiḍ ad yeddu. MẒR.
tlay [uṯlay]
[uṯlay] : utlay. MG+ GWT ||
i/yettilifuni, ur i/yettilifuni, ad
Hder ; mmeslay ; siwel. MD. Nekk
i/yettilifuni, i/yettilifunay. MΓN.
ttutlayeγ tamaziγt n Wawras, d
i/yettilifunin. SDD + SM. atilifuni,
tin n Uhaggar. MẒR. Yutlay, ur
ttilifun. SDD + MG. mtilifunin. MGD.
yutlay, ad yutlay, i/yettutlay.
Siwel (laɛi, hder, γer) s tilifun.
MΓN. i/yettutlayen. SDD+SM.
Tutlayt, utlayan.
tin [ṯin]
[ṯin] : tin. TJR. MQM. || ameskan
: yes-s i d-nemmal ayen iγef d- *tlayt |ṯuṯlayṯ]
|ṯuṯlayṯ] : tutlayt. SM+ NT ||
nettmeslay yakan. MD. I tin yuγen tameslayt ; iles. MD. Tamaziγt d
sin, d acu wer tessin ? MGD. Tinna. tutlayt ideg llant aṭas n
ML. Win (winna). tentaliwin yecban taqbaylit,
tacawit, tacenwit, tumẓabt,
*tin [ṯiṯin]
[ṯiṯin] : titin. SM+ NT || ayen
tamaheγt, atg. SG. Tutlayin.
ara yexdem yiwen, ur iceffu ara
fell-as, am wakken ur yeḍri *tlin [ṯuṯlin]
[ṯuṯlin] : tutlin. SM+ NT ||
acemma, ur ɛellmen ara yes-s isem amyag n ttel. MD. Kkes-as
ama d wid yellan yid-s, ama d wid tutlin i mmi-m, ma ulac ad
ara d-yasen, ur asen-yettawed yekref. ẒR. ttel
lexber. MD. Ur xdimen yimezwura
tmanya [ṯmanya]
[ṯmanya] : SM+ MḍN || 8 :
ara d-afen yineggura, d ayen ara
amḍan i d-yezgan deffir sebɛa (7).
ččent titin. SF. tatut. MGD. ccfawa.
MD. Sebɛa, qqaren-as daγen : sa
[ṯiniṯin] : tinitin. SM+ NT ||
*tinitin [ṯiniṯin] [ṣa] ; tmanya, qqaren-as daγen :
ussan i tesɛedday tmeṭṭut i yellan ṭam. MGD. ṭam.
s tadist ; mi ara tettnit tmeṭṭut,
tmanyin [ṯmanyin]
[ṯmanyin] : tmanyin.
tettcahwi-d kra n yisafaren n
SM+ MḍN || 80 : amḍan id-yezgan
wučči (aksum, tasa, ...); deg
gar 79 yakked d 81 . MD. Seg
wussan-a, tameṭṭut tezmer ad
yebrir n yiseggasen n tmanyin
tekreh ḥedd n uxxam, meẓẓi neγ
(1980) i d-teffeγ tmaziγt (tutlayt,
meqqer. Deg tallit-a daγen, ad
idles, ...) seg tallest γer tafat ; dγa,
tafeḍ tameṭṭut yellan s tadist, ur
seg useggas-nni, yuγal 20 deg
trewwu (treggu) ara iḍes. MD. Ur
yebrir n yal aseggas d Tafsut n
ttɛanaden ara medden tin
Yimaziγen. MGD. ṭamet neγ ṭam n
yettiniten, axaṭer ẓran ur telli ara
tmerwin.
deg leɛqel-is.
tmenṭac
tmenṭac |ṯmenṭac] : tmenṭac. SM+
Tl, tm, tn MḍN || amḍan i d-yezgan deffir
sbeɛṭac (17). MD. Xah γef uqcic n
tura, tmenṭac deg leεmer-is, ur
tlata |ṯlaṯa]
|ṯlaṯa] : tlata. SM+ MḍN || yeẓri abrid ara yaγ. NZ. Ayt εmara
amḍan i d-yezgan gar sin (snat) deg tmenṭac, ur zmiren ad rẓen
yakked d rebɛa. MD. – Zik, aṭar n uqelwac . MGD. mraw ṭam.
Leqbayel akka i ḥessben : yiwen,
sin, tlata, rebɛa, xemsa, ... – tmerwin [–
[– n tmerwin] : – n
tmerwin. SM+ MḍN || amḍan uddis.
280
Imḍanen-a : 20, 30, 40, 50, ... yes-s, yesselḥuy timacinin,
neqqar-asen s tmaziγt : snat n imuturen, iselkimen, atg.
tmerwin, kraḍ n tmerwin, ukuẓ n
tmerwin, semmus n tmerwin, ....
MGD. εecrin. Tt
tni [atni] : atni. TJR. MQM || tt [tt/ţţ]
[tt/ţţ] : tt. TJR. MQM. || udmawan
ameskan : yes-s i d-nemmal ayen asemmad usrid n wudem wis 3
iγef nettmeslay mi ara yili sdat- (unti); yettuγal deg wadeg n
nneγ. Nessaqdac-it i usget (i yisem unti asemmad usrid.
waṭas), mačči am ata nesseqdac-it Yezmer ad yili sdat n umyag, am
i wasuf (i yiwen). MD. atni wid da : Ad tt-yečč ; neγ deffir-s, am
iγef nettmeslay, wwḍen-d. da : Yečča-tt. MD. Yečča tatteffaḥt,
nezmer ad d-nini : yečča-tt. SG.
*tni [atni] : atni. SM + ML + RB || ẒR. tent.
tnu. NT. tatnit (titniyin). SG.
itniyen. ttabɛ
ttabɛa [ttaḇɛa,
[ttaḇɛa, ţţaḇɛa] : ttabɛa.
SM+ NT || 1. ajeḥlum, ajeḥniḍ n
tnu [ṯnu]
[ṯnu] : tnu. MG+ GWT || sɛu uγersiw yecban aγyul, aserdun,
kter n useggas (deg leɛmer), atg. MD. Aγyul iteddu, netta yeṭṭef
kcem deg useggas wis sin. MD. Ulli deg ttabɛa-s, yuggad ad yeγli. ||2.
d lmal ameqqran (azger, aγyul, ayen n dir i yettabaɛen amdan,
aserdun, ...) ttfurrun-ten medden, xersum tameṭṭut. MD. Tameṭṭut
meḥsub :leddin-asen imawen- yesmettayen qqaren-as tesɛa
nsen, ttfurrun-ten neγ ttmuqulen ttabɛa. SG. Ttabɛat.
acḥal n tuγmas i γur-sen. MẒR.
i/yetna, ur i/yetni, ad i/yetnu, *ttaf [ttaf] : ttaf. MG+ GWT || talγa
itennu. MГN. i/yetnan. SDD+ SM. tussidt n af. MD. Aderwic : yettaf,
Atni. yettlaf. MẒR. i/yettaf, ur i/yettaf,
ad i/yettaf. MΓN. i/yettafen. ẒR.
Tr af.

ttalas [ttalas/ţţalas]
[ttalas/ţţalas] : ttalas. MG+
traktur [atraktur] : a/utraktur. GWT || rḍel kra i ḥedd alamma d
SM+ ML || tamacint n tfellaḥt. MD. ass n waya d waya. MD. Awer
Seg wasmi i d-yennulfa utraktur, ttalaseγ, awer ttwalaseγ ! MẒR.
ur kerrzen ara medden s i/yettalas, ur i/yettalas, ad
yizgaren. NT. tatrakturt i/yettalas. MГN. i/yettalasen. SDD+
(titrakturin). SG. itrakturen. MG. ttwattalas. MGD. Ttalay,
ttayal.
tri [iṯri]
[iṯri] : itri. SM+ ML || taḥbult am
tin n wayyur i yettilin deg tallunt *ttalay [ttalay, ţţalay] : ttalay.
(igenni) ; deg yiḍ n tziri, ad twaliḍ MG+ GWT || ẒR. ttalas. MGD. ttayal,
itran d wayyur reqqen am yisufa. ttalas.
MD. Deg ssenğaq n Lezzayer, yella
deg-s wayyur d yitri. SG. Titrit ttar [ttaṛ,
[ttaṛ, ţţaṛ] : ttar. SM+ ML ||
(titratin). SG. itran. ayen ɛzizen d wayen γlayen γef
umdan, (am wazalen yecban
trisiti [trisiti] : trisiti. SM+ NT || am
tilelli, nnif, iseγ, lḥerma, atg.) MD.
lefḥem, lpiṭrul, tristi d yiwen seg
Wid ijerrben azal n ttar, ğğan-d
yiγbula i d-yettakken azγal. MD.
awal, qqaren-as : «Awer nettalas
Seg trisiti, itekkes-d umdan azγal
(ttar i ḥedd), awer nettwalas (deg
swayes ceɛɛlent tiftilin (llambat) ;
ttar) !». SG. ttarat.

281
ttatem [ttaṯem,
[ttaṯem, ţţaṯem] : ttatem.
ttatem. ayen ara yeḍrun. MD. azekka d
MG+ GWT || ur ttlummu ; ur ttaṭṭaf ageffur, iban-aγ-d ttbut.
ara tuḥsift ; ur tteg ara ayen n
dir. MD. A Rebbi ur aγ-ttatem ara !
MẒR. i/yettatem, ur i/yettatem,
ad i/yettatem. MΓN. i/yettatmen. Tr

ttawil [ttawil, ţţawil] : ttawil. SM+


ML || allal, s-umata ; ama d ttebla [tteḇla,
[tteḇla, ţţeḇla
ţţeḇla]
ḇla] : ttebla. MG+
taγawsa, ama d adrim. MD. Zik, d GWT || sri ; ɛenni ; uhwağ. MD. Ur
win i yesɛan ttawil kan i izemren tteblaγ ara γef yiwen, nekki
ad iγer, qlil wid i as-izemren. SG. zemreγ i yiman-iw ! MẒR.
ttawilat. i/yettebla, ur i/yettebla, ad
i/yettebla (?). MΓN. i/yetteblan.
ttaxed [ttaxeḏ]
[ttaxeḏ] : ttaxed. MG+ GWT
|| mxel ; ffeγ i leɛqel-ik (im). MD. ttektuniya [tteḵṯuniyya,
[tteḵṯuniyya,
Yettaxed meskin, ad t-ilawi Rebbi ţţeḵṯuniyya
ţţe ḵṯuniyya]
ḵṯuniyya] : ttektuniyya. SM+ NT
! MẒR. i/yettaxed, ur i/yettaxed, || ssenf n lfakya ; uqbel ad teww,
ad i/yettaxed. MΓN. i/yettaxden. tiɛeqqayin-is d tizegzawin,
seɛɛun emeččim sufell ; ticki i
ttay [ttay, ţţay] : ttay. SM+ ML || wwant, ttuγalent d tiwraγin. MD.
ssenf n leḥcic ilan ddwa ; ticki i Ttektuniyya mačči d lfakya
yerkem deg waman, iberru-d i mucaɛen, am tteffaḥ, tifirest, atg.
teɛrust-is ; yettwasway am ttel [ttel, ţţel]
ţţel] : ttel. MG+ GWT || 1.
lqahwa, ayefki, atg. MD. Deg arez ; qqen ; cudd ; zzi-d i lḍufan s
tmurt n Lezzayer, llant temnaḍin usutel. MD. Lxalat n tura ur
i yettirin lqahwa, llant tiyaḍ tettlent ara arraw-nsent. || 2.
ḥemmlent ttay. MGD. Latay. susem ; ggugem. MD. Asmi i tella
tagdi, ttlen yilsawen. MẒR.
ttber [ţţḇer]
[ţţḇer] : ttber. SM+ ML || 1. i/yettel, ur i/yettil, ad i/yettel,
akal uzwiγ i d-iγellin seg yigenni. itettel. MΓN. Itettlen. SDD+ SM.
MD. Akken qqaren Leqbayel : Attal, tuttla (tutlin), asutel,
aseggas ideg d-yeγli ttber, asatal. SDD+ MG. Ttwattel, sutel,
aseggas-nni d aseggas lkamel, myettel.
meḥsub : ad tili lγella d ssaba. || 2.
lxir ; abuddu. MD. Afus n baba d ttelwa [ttelwa, ţţelwa] : ttelwa.
ttber, meḥsub : d imweddi; afus-is SM+ ML || awren n lqahwa i d-
d isixi. yewwan yakan. MD. Llan
iqehwağiyen ur neṭṭeggir ara
ttberna [ttḇerna,
[ttḇerna, ţţḇerna] : ttelwa, ttcuḥḥun-as i uwren n
ttberna. SM+ NT || lqawa, lmaḥel lqahwa : ad d-ddmen amur n
tessen medden lbira, ccrab d ttelwa, ad as-sxelḍen amur-
lexmer. MD. Ttbaren xellunt nniḍen n lqahwa, ad as-ɛawden
irgazen rennut ixxamen. SG. asewwi ; dγa, γeddren imsaγen.
Ttbaren. * ttemlelli [ttemleli, ţţemlelli] :
ttemlelli.
ttemlelli. MG+ GWT || dux ; sreɛ ;
ttbut [ttḇuṯ/ţţḇuṯ]
[ttḇuṯ/ţţḇuṯ] : ttbut.
ttbut SM+ ML dewwer ; beddel amkan. Talγa
|| 1. Mi ara d-yawi yiwen lexber tussidt n mlelli. MẒR.
ur neɛi ccekk neqqar-as: yewwi- i/yettemlellay, ur i/yettemlellay,
yaγ-d lexber s ttbut. MD. lexber-is ad i/yettemlellay. MΓN.
yewwi-t-id s ttbut, ccek ur yelli i/yettemlellayen.
deg-s. || 2. Ayen i d-yemmalen

282
*ttemnunneḍ
*ttemnunneḍ : [ttemnunneḍ/ṭ] : (?).MD. Mi ara d-yekcem unebdu,
ttemnunne ḍ. MG+ GWT || ḥnunneḍ,
ttemnunneḍ. yettili uzγal, tettili tidi ; dγa, ma
mnunneḍ ternuḍ ; zzi tennḍeḍ iḥawel tikli, ad tafeḍ yettherra
deg yiwen n umkan. MD. Amdan- am uleqqaq i d-ilulen. MẒR.
ihin d amaɛdaz, ulac i ixeddem, i/yettherra, ur i/yettherra, ad
ala aḥnunneḍ d umnunneḍ. MẒR. i/yettherri, i/yettherray. MΓN.
i/yettemnunnuḍ, ur i/yettherran. SDD+ SM. attherri.
i/yettemnunnuḍ, ad
ttḥiḍ
ttḥiḍ [ttḥiḍ, ţţḥiḍ] : ttḥiḍ. MG+
i/yettemnunnuḍ. MΓN.
GWT || ili (a tmeṭṭut) deg lawan n
i/yettemnunnuḍen. ẒR. nneḍ.
uTΓR as n tẓallit (neγ : lɛadda),
ttemrafi [ţţemrafi]
[ţţemrafi] : ttemrafi. MG+ tettazzaleḍ d idammen. MD.
GWT || lemmer tufiḍ ! MD. Llan kra Tameṭṭut, ma tettḥiḍ kan, in-as
n yimdanen beγḍen, ttemrafin ur ur terfid ara s tadist. MẒR. tettḥiḍ,
d-icerreq ara yiṭij γef wiyaḍ. MẒR. ur tettḥiḍ, ad tettḥiḍ. MΓN.
i/yettemrafi, ur i/yettemrafi, ad i/yettḥiḍen.
i/yettemrafi, i/yettemrafay (?).
ttif [ţţif] : ttif. TJR. STΓR || mettyif ;
MΓN. i/yettemrafayen (?).
yif. MD. Ttif lmut tudert ama ta
tter [tter, ţţer] : tter. MG+ GWT || (asefru). Ttif tameṭṭut iḥerrzen,
steqsi ; ini i medden : ɛiwnet-iyi, wala tayuga ikerrzen (nz.).
annaγ ! MD. Ttreγ-k a Rebbi, ini-
ttihen [ttihin,
[ttihin, ţţihin] : ttihin. MG+
iyi-d ! MẒR. i/yetter, ur i/yettir,
GWT || ttɛekkin ; smesxiren ;
ad i/yetter, itetter. MΓN. Itettren.
ttaḍsan ; kkaten deg ... Talγa
SDD+SM. Attar, tuttra (tawattra),
tussidt n (?). MD. A ḥesra ! tura,
amattar. SDD+ MG. suter, ttwatter,
isγan ttihin γef lbaz !
mter, ttmettray.
ttiḥ
ttiḥ-ttiḥ
ttiḥ [ţiḥţiḥ] : ttiḥ
ttiḥ--tti
ttiḥ.
ḥ. TJR.||
tteryel [tteryel, ţţeryel] : tteryel.
awal n ubhat. Qqaren-t medden i
MG+ GWT || tawtemt n uwaγzniw ;
wulli, xersum i yikerri akken ad
lγula ; tamẓa. MD. Lunğa, yelli-s n
yeckeḍ ikerri-nniḍen. MD. Mi ara
Tteryel, d yiwen n tmacahut n
nebγu ad neqren sin n wakraren,
Leqbayel musnawen nezzeh.
neqqar-asen : ttiḥ-ttiḥ !
*tteɛriya
*tteɛriya [tteɛriyya, ţţeɛriyya] :
ttiḥil
ttiḥil [ttiḥil, ţiḥil] : ttiḥil. MG+ GWT
tteɛriyya.
tteɛriyya. SM+ ML || aɛerri ;
|| aγ ; err ; af. MD. Ad ttiḥil fell-aγ,
tukerḍa. MD. Llan wid yettɛerrin
awer ttiḥil fell-awen !
imdanen deg yiberdan, ma yugi
yiwen ad yefk tteɛriyya, zemren *ttijiq [ttijiq, ţţijiq] : ttijiq. MG+
ad wten, neγ ad t-nγen. ẒR. ɛerri. TΓR || talγa tussidt n ijjiq : ttsuγ ;
ttɛeyyiḍ. – Serseγ-t yujjaq,
ttfay [ttfay, ţţfay] : ttfay. MG+ GWT
refdeγ-t yujjaq, amek ara s-
|| mi ara k-id-yas yiḍes, ldi
xedmeγ ay Axellaq? D acu-t ? – D
aqemmuc-ik (im) ternuḍ. MD.
lḍufan. MẒR. i/yettijjiq, ur
Aselmad ihedder-d, yessefham-
i/yettijjiq, ad i/yettijjiq. MΓN.
aγ-d tamsirt, netta yeldi imi-s,
i/yettijjiqen. ẒR. Ijjiq.
yettfay ; ur yerri ara afus-is γef
yimi-s, d lɛib fell-as ! MẒR. ttiqi [ttiqi, ţţiqi] : ttiqi. MG+ GWT ||
i/yettfay, ur i/yettfay, ad seg tiqqit. MD. Ad d-tezzi ccetwa,
i/yettfay. MΓN. i/yettfayen. SDD+ ad tafeḍ ssquf-nsen ttiqin. MẒR.
SM. attfay. i/yettiqi, ur i/yettiqi, ad i/yettiqi.
MΓN. i/yettiqin.
ttherri [ttherri, ţţherri] : ttherri.
MG+ GWT ||selxen, helken ttkanzi [ttkanzi, ţţkanzi] :
ddwaxel-ik (im). Talγa tussidt n ttkanzi. MG+ GWT || ttcabi γer ;
ttak ccbih γer . MD. Yettkanzi γer
283
baba-s am tiqqit deg waman : n mter : ḍleb; suter. MD. Llan
muqel deg win, tmuqleḍ deg win. tḥwayeğ ur nettmetray ara, sɛu-
MẒR. i/yettkanzi, ur i/yettkanzi, tt neγ aγ-itt-id. MẒR.
ad i/yettkanzi. MΓN. i/yettkanzin. i/yettmetray, ur i/yettmetray, ad
i/yettmetray. MΓN.
ttkel [ttḵel,
[ttḵel, ţţḵel] : ttkel. MG+ GWT
i/yettmetrayen.
|| ɛenni ; ɛiwen ; err yiwen d
lmendad-ik (im). MD. Mi ara ttnac [ttnac, ţţnac] : ttnac. SM+ ML
yekker yiwen ad yeg kra, yewwi- || talemmast n wass : ssaɛa i d-
d ad yini : lettkal fell-ak, a Rebbi ! irennun deffir leḥdac. MD.
MẒR. i/yettkel, ur i/yettkil, ad Tasebḥit tbeddu seg lxemsa neγ
i/yettkel, i/yettkalay. MΓN. setta, tettfakka γef leḥdac neγ
i/yettkalayen. SDD+SM. Attkal, ttnac ; tameddit, tbeddu seg
lettkal. lweḥda d asawen, alamma qrib d
lmeTΓR eb.
ttkemmir [ttḵemmiṛ,
[ttḵemmiṛ, ţţḵemmiṛ] :
ttkemmir. MG+ GWT || sṭuqqet, ttnanay [ttnanay, ţţnanay]:
sawfi awal n teqbaylit ; hder ttnanay. MG+ GWT || siwel ay
taqbaylit s tanγit (tuddist). Llan ananay ; ijjiq. MD. Ur d-yettenkar
Leqbayel i yeqqaren [leq°bayel], ssbeḥ alamma yesla i unanay
[ṯağ°ecrirṯ], [ibb°i-d], atg. yettnanay. MẒR. i/yettnanay, ur
i/yettkemmir, ur MẒR. i/yettnanay, ad i/yettnanay. MΓN.
i/yettkemmir, ad i/yettkemmir. i/yettnanayen.
MΓN. i/yettkemmiren.
ttnasfa [ttna
[ttnaṣfa,
ttnaṣfa, ţţnaṣfa ] : ttnasfa.
ttlata [ttlaṯa,
[ttlaṯa, ţţlaṯa] : ttlata. SM+ SM+ NT || talemmast ; azgen ;
NT || ass deg wussan n ddurt nnefs. MD. Yuki-d deg ttnafsa n
(imalas). Deg ddurt, llan 7 n yiḍ, allen-is qqnent, netta iteddu.
wussan : ssebt, lḥedd, letnin
ttnefcic[ttnefcic, ţţnefcic] :
(letnayen), ttlata, larebɛa, lexmis,
ttnefcic. SM+ ML || tterbiyya n
lğemɛa.
temγer, n lɛezza. MD. Ala netta i
ttmam [ttmam, ţţmam] : ttmam. yellan deg uxxam d aqcic, dγa
SM+ ML || tfukk ; seg tazwara rebban-t yimawlan-is s ttnefcic.
alamma d taggara. MD. Qameγ
*tniẓẓer
*tniẓẓer [ttniẓẓeṛ, ţţriẓẓeṛ]: MG+
tameTΓR a s ttmam = giγ-tt, tekfa.
GWT || talγa tussidt n niẓẓer :
*ttmami [ttmami, ţţmami] : MG+ nezlullef ; qerriḥ. MD. Mi txedmeḍ
GWT || talγa tussidt n mami : sirem tissent (lmelḥ) i lğerḥ, yettniẓẓir
; menni ; sfillet. MD. Win lğerḥ-nni. MẒR. /yettniẓẓir, ur
yettmamin lxir, ad t-yaweḍ. MẒR. i/yettniẓẓir, ad i/yettniẓẓir. MΓN.
i/yettmami, ur i/yettmami, ad i/yettniẓẓiren. MẒR. niẓẓer.
i/yettmami. MΓN. i/yettmamin.
ttra [ţţra] : ttra. SM+ NT || rriḥa n
ttmaq [ttmaq, ţţmaq] : ttmaq. SM+ waman ; aman. MD. Acḥal aya d
ML || ssenf n ssebbaḍ n uγeggad i aγurar, ula d akal yeffeγ-it ttra.
yettlusun yimnayen, d at wayla.
*ttriḥ
*ttriḥ [ţţriḥ] : ttriḥ. SM+ ML ||
MD. Ttmaq ttawḍen-d alamma
asureg ; aserreḥ. MD. Yefka-yas
qrib d tigecrar n umnay.
ttriḥ ad teffeγ, dγa tetteffeγ yal
ttmer [ttmeṛ,
[ttmeṛ, ţţmeṛ] : ttmer. SM+ ass. ẒR. serreḥ.
ML || ssenf n lfakya i d-tettak
*ttriḥ
*ttriḥ [ţţriḥ] : ttriḥ. MG+ GWT ||
tezdayt. MD. A lqedd n tzanet, ay
talγa tussidt n riḥ. MD. Yettriḥ d
aɛerjun n ttmer ! MGD. tayni.
uḍuḍ. MẒR. i/yettriḥ, ur i/yettriḥ,
*ttmetray [ttmeṯray,
[ttmeṯray, ţţmeṯray] : ad i/yettriḥ. MΓN. i/yettriḥen
ttmetray. MG+ GWT || talγa tussidt (i/yettraḥen).
284
*ttru [ttru, ţţru] : ttru. MG+ GWT || ttcabin tizwal (n yinijel). MD. S
talγa tuusidt n ru. MD. Wa yettru, tcawit, ttut qqaren-as ? ???
wa yettaḍsa, akka i d ddunit. MẒR.
ttutiyya [ttuṯiya,
[ttuṯiya, ţţuṯiya] : ttutiya.
i/yettru, ur i/yettru, ad i/yettru,
SM+ NT || ssenf n wuẓru azegzaw
i/yettraw (i/yettettruy). MΓN.
am yigenni. MD. Ttutiyya
i/yettetruyen (i/yettettrawen).
teddzen-tt medden, awren-nni
SDD+ SM. Settru, msettru.
xeddmen i yiguza n waḍil
*ttsal [ttsal, ţţsal] : ttsal. MG+ GWT (tiẓurin) akken ur t-id-yettsami
|| ttsellim ; sawaḍ sslam. Talγa ara lehlak.
tussidt n sal. MD. Ma tɛeddaḍ syin
* ttwič [ttwičč, ţţwičč] : ttwičč.
twalaḍ-t, deg leɛnaya-k ma ur
MG+ GWT || bleɛ ; zzer ; mmet.
tettsaleḍ fell-as nezzeh ! MẒR.
Talγa tussidt n ečč. – Yettwačč
i/yettsal, ur i/yettsal, ad
meskin ... MD. – D acu i t-yeččan ?
i/yettsal. MΓN. i/yettsalen. ẒR. sal.
D iγeblan n ddunit, neγ d asif i t-
*ttsekkin [ţţsekkin] : ttsekkin. yeččan ? MẒR. i/yettwačč, ur
MG+ GWT || talγa tussidt n sekken = i/yettwačč, ad i/yettwičč,
senγes, ḥbes leqriḥ. MD. Ddwa iyi- i/yettwaččay. MΓN.
d-yefka ṭṭbib-nni, ur tesseḥluy i/yettwaččayen. ẒR. ečč.
ara, tettsekkin kan. MẒR.
ttwalem [aţwalem] : attwalem.
i/yettsekkin, ur i/yettsekkin, ad
TJR. TJR. MRN || ahat ; adil ; izmer
i/yettsekkin. MΓN. i/yettsekkinen.
lḥal MD. – Ur teẓriḍ ara ma iruḥ ?
ẒR. sekken.
– Attwalem iruḥ, ur t-ẓriγ ara.
ttsimmi [ţţsimmi] : ttsimmi. MG+
*ttwasway [ttwasway] :
GWT || talγa tussidt n (?). Amyag-
i/yettwasway. MG+ GWT || tessen-t
a yeqqim-d ala deg telfalit-a :
medden. Talγa tattwaγt tussidt n
yettsimmi, yettɛimi = yettmettat.
sew. MD. – Wissen ma ttwaswayen
ttu [ttu, ţţu]: ttu. MG+ GWT || shu ; waman-a ? – Meɛlum
ur ceffu ara ; ur d-ttmekti. MD. ttwaswayen, sew γef yiman-ik, ur
Ttuγ ur dawen-d-nniγ : Win ur ttaggad ara ! MẒR. i/yettwasway,
nesɛi nnif, awer t-id-yaf lexrif ! ur i/yettwasway, ad
MẒR. i/yettu, ur i/yettu, ad i/yettwasway. MΓN.
i/yettu, itettaw (itettuy). MΓN. i/yettwaswayen. ẒR. sew.
i/yettettawen (i/yettettuyen).
*ttwiγ [ttwiγ, ţţwiγ]
ţţwiγ] : ttwiγ. MG+
SDD + SM. mettu (= ssenf n waṭṭan).
GWT || uγal dir-ik/kem (aḍen, sleb,
SDD + MG. settu, ttwattu, myettu.
rwi, γwi, rku, ...). Talγa tattwaγt n
ttuma [ţţuma] : ttuma. SM+ NT || umyag aγ. MD. Asafar n wučči
ağeɛbub n usγar (neγ n wuzzal) yezmer ad yettwiγ, meḥsub
swayes tettwaṭṭaf ddeffa n yezmer ad yeγwi, ad yerwi, ad
tewwurt γer lḥiḍ (sqef), iwakken yeγmel, ad yeqqar, atg. MẒR.
ur d-tleddi ara weḥd-s. MD. Ticki i/yettwaγ, ur i/yettwaγ, ad
tawwurt meqqret rnu hrawet, i/yettwiγ, i/yettwaγay. MΓN.
xeddmen-as snat n ddeffat ; i/yettwaγen. SDD + SM. attwaγ,
yiwet, ttgen-as ttuma iwakken ur attwiγi. SDD + MG. Settwiγ,
d-tleddi ara iman-is ; tayeḍ, msettwiγ. ẒR.aγ.
tettγimi teldi (neγ temdel). SG.
ttxem [ttxem, ţţxem] : ttxem. MG+
Ttumat.
GWT || uff ay aɛebbuḍ ; ur xeddem
ttut [ttuṯ,
[ttuṯ, ţţuṯ]: ttut. SM+ NT || ara a lmaɛedda. MD. Ččiγ acḥal n
ssenf n lfakya ; tiɛeqqayin-is yisafaren, sxelḍeγ kulci, dγa
ttexmeγ. MẒR. i/yettxem, ur

285
i/yettxim, ad i/yettxem, i/yettɛenni, i/yettɛennay. MΓN.
ittexxem. MΓN. Ittexmen. SDD + SM. i/yettɛennan. ẒR. ɛenni.
Attxam. SDD + MG Setxem.
ttɛimmi
ttɛimmi [ttɛimmi, ţţɛimmi] :
ttxil [ttxil, ţţxil] : ttxil. TJR. STΓR || ttɛimi.
ttɛimi. MG+ GWT || talγa tussidt n
awal swayes ttḥawaten (?). Amyag-a yejla (tejla talγa-s,
(ttḥellilen) medden wiyaḍ. MD. yejla unamek-is) ; yiwet n talγa
Ttxil-m, err-iyi-d awal ! TALΓIWIN. kan i d-yeqqimen, teqqim-d deg
Ttxil-k (-m, -wet, -wemt). MGD. tenfalit-a : yettsimmi, yettɛimmi,
Deg leɛnaya- ... meḥsub : yettmettat.
ttya [ṯuttya,
[ṯuttya, ṯuţţya] : tuttya. SM+
NT || deg tesnilest, tettili tuttya
deg waydeg n sin n wawalen Tu, tw, tẓ
tẓ
yiwen n uẓar d yiwen n unamek,
γas akken yemxalaf umsizwer n
yisekkilen-nsen. MD. Kra n tub |ṯuḇ]
|ṯuḇ] : tub. MG+ GWT || duɛ ; aγ
yimedyaten : mγi d γmi ; deɛwessu Abrid n Rebbi. MD. Win ituben ur
yakked dewɛessu ; iḥeckulen iḍuɛ lwaldin, am win iṛuḥen ad d-
yakked iḥelkucen. Maca erγ mačči iḥuğ, tili ur yewwiḍ ara. MẒR.
d tuttya n γer, imi sin n wawalen- Itub, ur itub, ad itub, i/yetttub.
a ur lin ara yiwen n unamek. MGD. MΓN. Ituben. SDD + SM. Ttuba.
Tamlellit. tura [ṯura]
[ṯura] : tura. TJR. MRN+KD||
ttwaγ [attwaγ, aţţwa
aţţwaγ]
ţţwaγ] : attwaγ. imira ; mačči zik neγ iḍelli, mačči
SM+ ML || yiwen usuddim deg zgelli, mačči ticki neγ azekka. MD.
tseftit n umyag n tmaziγt ; Tura llan dduzan deg tḥuna ayen
attwaγ, ttgen-t-id medden s din, maca ulaḥed idrimen swayes
tmerna n ttu– neγ s ttw-. MD. ara ten-d-naγ ; zik, llan yidrimen,
Tturebbi, d attwaγ n rebbi ; ttwet, d meɛna ulac ara d-yaseγ yiwen.
attwaγ n ewt. ṯuγ] : tuγ. MG+ GWT || yuγ.
* tuγ [ṯu
[ṯuγ]
ttyawen [ttyawen, ţţyawan] : MG+ MD. Mi d-yuki, tuγ nekki swiγ
GWT || rewwu ; qenneɛ. Talγa lqahwa. ẒR.. Aγ.
tussidt n umyag yawen (?) MD. * tut [ṯaṯu
[ṯaṯuṯ]
ṯaṯuṯ] : tatut. SM+ NT || titin.
Imdanen-a ur ttyawanen ara MD. D titin i tettuḍ, neγ d tisin i d-
idrimen. MẒR. i/yettyawan, ur tusiḍ ? ẒR. ttu.
i/yettyawan, ad i/yettyawan.
MΓN. i/yettyawanen.
twel [ṯwel]:
[ṯwel]: twel. MG+ TΓR || ɛbu ;
issin ; ẓwer ; walem. MD. Yetwel
*ttɛeddi
*ttɛeddi [ttɛeddi] : ttɛeddi. MG+ mačči d kra : ayen teẓra tiṭ-is, ad
GWT || talγa tussidt n ɛeddi (?)= if- t-yeg ufus-is. MẒR. i/yetwel, ur
iten ; zmir-iten. MD. Kra kra akk i/yetwil, ad i/yetwel, itewwel (?).
medden, ar wihin, netta MΓN. itewlen. SDD + SM. atwal,
yettɛedda. MẒR. i/yettɛedda, ur ttawil, ttwala, utwil.
i/yettɛedda, ad i/yettɛeddi,
i/yettɛedday. MΓN. i/yettɛeddan. [uṯwil] : utwil. SM+ ML+ RB ||
* twil [uṯwil]
ẒR. ɛeddi. ẒR. twel.

*ttɛenni
*ttɛenni [ttɛenni, ţţɛenni] : tẓa [ṯẓa] : tẓa. SM+ Mḍ || amḍan i d-
ttɛenni.
ttɛenni. MG+ GWT || talγa tussidt n irennun deffir ṭam (8). MD. Ini-d :
ɛenni = ttkel ; senned. MD. semmus, sḍis, sa, ṭam, tẓa, mraw
Yettɛenna s s yimawlan-is, axaṭer ... , ur d-qqar ara : xemsa, setta,
sɛan rnu tekkan. MẒR.
sebɛa, tmanya, tesɛa, ɛecra ...
MGD. tesɛa.
i/yettɛenna, ur i/yettɛenna, ad

286
ṭarus |aṭaṛus] : a/uṭarus. SM + ML.

Ṭ || ssenf n uqjun n ssyada. MD. Ulac


aseyyad ur nettawi yid-s aṭarus.
NT.
iṭarusen.
taṭarust(tiṭarusin). SG.

ṭas [aṭas] : aṭas. TJR. MRN + SMK||


ṭ [ṭaṛ] : ṭ/Ṭ. Asekkil wis 24 (snat n ddeqs ; xilla ; ḥawla. MD. Aṭas n
tmerwin d kuẓ) n ugemmay n yimdanen d-yusan γur-s.
tmaziγt.
ṭaseṭ [ṭaṭaseţ, taṭaset] : ta/tṭaset.
ṭ [ṯiṭ] : tiṭ. SM+NT || tin swayes SM+ NT || lḥila n ufexxar ideg
yettwali umdan d uγersiw. MD. ggaren medden zzit. MD. Lekdeb
Tiṭṭ nettwali yes-s, ameẓẓuγ nsell imzenneq : ṭṭas yerreẓ, zzit
yes-s. SG. tiṭawin. ẒR. Allen. tɛelleq (neγ : iɛelleq). SG. tiṭastin.
MGD. ṭṭas.

ṭaγan
ṭaγan [aṭa
[aṭaγan]
ṭaγan] : a/uṭa
a/uṭaγan.
ṭaγan. SM + ML
Ṭa || ssenf n usekkin (ssif). MD. D
lɛesker n zik i yettawin iṭaγanen.
SG. iṭaγanen.
ṭacrun
ṭacrun [a[aṭacṛun]
ṭacṛun] : a/uṭacrun.
SM+ML || win i d-yettaṭṭafen ṭaṭaḥ [ṭaṭaḥ] : ṭaṭaḥ. SM + ML || deg
icantiyen, i yessexdam tmeslayt n warrac : aḍar.
ixeddamen. MD. Nekki mačči d
aṭacrun, d axeddam kan. NT.
taṭacrunt (tiṭacrunin). SG. Ṭe
iṭacrunen. MGD. amɛellem.
*ṭaglal [ṭaǥlal] : ṭaglal. SM+ML ||
ṭeglelli [ṭeǥlelli] : ṭeglelli. MG +
aṭṭan yekkaten ulli d yimdanen s
GWT || mlelli ; ɛuggen ; ili-k d
aqerru mi ara yeqwu uzγal. MD.
nniya. MD. Nekk ttmeslayeγ-as,
Teḍra-yak am wulli yewwet
netta yeṭṭeglelli, ur d-yefhim kra.
ṭaglal, ur ksant, ur rtaḥent. ẒR.
MẒR. i/yeṭṭeglelli, ur i/yeṭṭeglelli,
ṭeglelli.
ad i/yeṭṭeglelli, i/yeṭṭeglellay.
ṭaksi [aṭaksi] : a/uṭaksi. SM+ML || MΓN. i/yeṭṭeglellin. SDD + SM.
ṭumubil i mexdumen i waggay n aṭeglelli, aṭeglul, ṭaglal. SDD+ MG.
medden seg umkan γer wayeḍ. sṭeglelli, ttwaṭeglelli. MGL. aki,
MD. Ibabiten n yiṭaksiyen fiq.
rebbḥen deg unebdu, axaṭer
*ṭeglul [aṭeǥlul]
[aṭeǥlul] : a/uṭeglul.
a/uṭeglul. SM +
xeddmen mačči d kra. SG.
ML || win i yewt ṭaglal. ẒR. ṭeglelli.
iṭaksiyen.
ṭehher [ṭehheṛ] : ṭehher. MG+GWT
ṭaluct [ṯaṭalucṯ] : ta/tṭaluct. SM+
|| gzem-as ixf n tebbuct (tacrurt) i
NT || allal n ubennay (amasut). MD.
uleqqaq, neγ i uqcic aṭiṭuḥ. MD.
Gar wallalen n ubennay, tella
Yal wa anwa awal i yesseqdac :
tgamaṭ, tella tγenğayt yakked
ḥedd yeqqar ṭehher, wayeḍ
tṭaluct. SG. tiṭalucin.
zeyyen, wayeḍnin xten. MẒR.
ṭam [ṭam] : ṭam. SM + MḍN || iṭehher, ur iṭehher, ad iṭehher,
tmanya, deg leḥsab s tmaziγt. MD. i/yeṭṭehhir. MΓN. iṭehhren.
Llan Yimaziγen i iḥessben akka : SDD+SM. aṭehher, ṭṭhara, ameḍhar.
ulac, yiwen, sin, kraḍ, (u)kuẓ, SDD+ MG. ttwaṭehher. MGD. xten,
semmus, sḍis, sa, ṭam, atg. zeyyen.

287
ṭehri [iṭehṛi] : iṭehri. MQN || Ṭi
waqila. MD. Usiγ-n γur-s, iṭehri
ulaḥed-it.
ṭemṭum [aṭemṭum] : a/uṭemṭum. ṭij [iṭij] : i/yiṭij. SM + ML || win i d-
SM+ ML || ssenf n lxedra yettaken azγal d tafat i lqaɛa. MD.
yettmeččan ama d azegzaw, ama Iṭij n meTΓR es isebbeγ deg yiγes.
yewwa (deg zzit neγ deg waman). ṭikkuk [ṭikkuḵ] : ṭikkuk. SM+ ML ||
MD. Mi ara yenneḥcam umdan, ssenf n yigḍaḍ (leḍyur). MD. Mi
yettuγal wudem-is d azeggaγ am tezqel tegnewt, yesṭukkuk ṭikkuk
uṭemṭum. NT. taṭemṭumt izgaren.
(tiṭemṭumin). SG. iṭemṭumen.
MGD. aṭumaṭic. ṭineg [ṭineǥ] : ṭineg. MG+GWT ||
ğelleb d asawen. MD. Yessentag
ṭerḍeq [ṭeṛḍeq] : ṭerḍeq. MG+GWT isufa, ṭṭinegen-d yifeṭṭiwjen. MẒR.
|| felleq ; beɛzeq. MD. Teṭṭerḍeq i/yeṭṭaneg, ur i/yeṭṭaneg, ad
lbumba, tenγa acḥal d amdan. i/yeṭṭineg, i/yeṭṭinig. MΓN.
MẒR. i/yeṭṭerḍeq, ur i/yeṭṭerḍeq, i/yeṭṭangen. SDD+SM. aṭineg. SDD+
ad i/yeṭṭerḍeq, i/yeṭṭerḍiq. MΓN. MG. sṭineg, mṭineg.
i/yeṭṭreḍqen. SDD+SM. aḍerḍeq
aḍerḍaq. SDD+ MG. ttwaḍerḍeq, ṭirellil [ṭiṛellil]
[ṭiṛellil] : ṭirellil. SM+ ML ||
sḍerḍeq, mḍerḍeq. ssenf n ugḍiḍ yettcabin aγerda;
deg yiḍ kan i d-iteffeγ. MD. Ṭirellil
ṭerreb [ṭeṛṛeḇ] : ṭerreb. MG+GWT || deg yiḍ kan i d-iteffeγ, axaṭer
sexser-as i yiwen awal s uwehhi, s tɛemmu-t tafat (n wass). MGD.
uḍaḍ. MD. Win iṭerrben i wayeḍ s Azeγnenna ; aγyul n yiḍ.
uḍad, am win iregmen wayeḍ.
MẒR. iṭerreb, ur iṭerreb, ad ṭiṭaw [aṭiṭaw, aṭewṭaw] : aṭiṭaw.
iṭerreb, iṭerrib. MΓN. iṭerrben. SM+ ML || ssenf n ugḍiḍ. MD.
SDD+SM. aṭerreb. SDD+ MG. Iğeḥmam d yiṭewṭawen lwaḥid
mṭerreb. ileḥḥun. Iṭiṭawen.

ṭerrec |ṭeṛṛec] : ṭerrec. MG+GWT || ṭiṭi [ṭiṭi] : ṭiṭi. SM+ ML || deg


rucc ḥedd s waman s udem, neγ s tmeslayt n warrac : tabbuct,
anda-nniḍen. MD. Mi d-ɛeddaγ abbuc. MD. Yenna-yas Ṭṭir i mmi-
ddaw n uxxam-is, tṭerrec-iyi-d s s : Bbaḥ ṭiṭi, ḍreb lqamum !
lḥila n waman. MẒR. iṭerrec, ur ṭiwel [ṭiwel] : ṭiwel. MG+GWT ||
iṭerrec, ad iṭerrec, i/yeṭṭerric. xaṭer. MD. Netta yenna-d Akka;
MΓN. iṭerrcen. SDD+SM. aṭerrec. nekk nniγ-as Akka, nɛedda
SDD+ MG. ttwaṭerrec, mṭerrec. nemṭawal, nesbedd inagan. MẒR.
ṭerri [ṭeṛṛi] : ṭerri. MG+GWT || eg- iṭawel, ur iṭawel, ad iṭawel,
as, ḍlu tarfa i unnar (n userwet). i/yeṭṭawal. MΓN. i/yeṭṭawlen.
MD. Yal aseggas, qbel ad nɛeddi s SDD+SM. aṭiwel, ṭṭwal. SDD+ MG.
aserwet, neṭṭerray annar. MẒR. mṭawel
iṭerra, ur iṭerra, ad iṭerri, iṭerray. ṭixxer [ṭixxeṛ] : ṭixxer. MG+GWT ||
MΓN. iṭerran. SDD+SM. aṭerri. SDD+ eğğ amkan i tuγeḍ. MD.
MG. ttwaṭerri. Yesṭaxxer-it, ur yebdi lxedma.
ṭeẓṭeẓ [ṭezṭez] : ṭezṭez. MG+GWT || MẒR. i/yeṭṭaxxer, ur i/yeṭṭaxxer,
erḍ. MD. Itett, yeṭṭezṭuz am uγyul. ad i/yeṭṭixxer, i/yeṭṭixxir. MΓN.
MẒR. i/yeṭṭezṭez, ur i/yeṭṭezṭez, i/yeṭṭaxxren. SDD+SM. aṭixxer.
ad i/yeṭṭezṭez, i/yeṭṭezṭuẓ. MΓN. SDD+ MG. sṭixxer.
i/yeṭzeṭzen. SDD+SM. aṭezṭez. SDD+
MG. sṭezṭez.
Ṭr
288
ixuniyen ttcewwiqen s teqbaylit.
SG. ṭṭelba.
ṭruqi [ṭṛuqi] : ṭruqi. MG+GWT || ewt
yiwen s rrsas. MD. Yemmut deg *ṭṭamen [ṭṭamen] : ṭṭamen. SM +
lgirra-nni, ṭruqin-t lɛesker deg ML || win yeṭṭamanen wiyaḍ, d
tlemmast n taddart, medden akk ameẓyan neγ d ameqqran ; win
ḥedren. MẒR. i/yeṭruqi, ur iheddren γef yisem n wayeḍ (neγ
i/yeṭruqi, ad i/yeṭruqi, n wiyaḍ). MD. D Dda Ɛli i d ṭṭamen
i/yeṭruqay. SDD+SM. aṭruqi. SDD+ n udrum-nneγ, d netta i
MG. ttwaṭruqi. yettmeslayen γef yismawen-
nneγ. MD. ṭṭemman. ẒR. ḍmen.
*ṭṭameɛ [ṭṭameɛ] : ṭṭameɛ. SM+ ML
Ṭṭ || win yeṭṭamaɛen. MD. Ṭṭameɛ
yensa deg lğameɛ. SG. ṭṭemmaɛ.
ẒR. ḍmeɛ.
ṭṭabeq [ṭṭaḇeq] : ṭṭabeq. SM+ ML ||
ṭṭaq [ṭṭaq] : ṭṭaq. SM + ML || deg
taTΓR uṭ ; amur deg tfekka n
tzeqqa, d amkan iseg d-tkeccem
umdan : seg tayet alamma d afus.
tafat, ubeḥri γer daxel. MD.
MD. Ijbed-ir seg ufus, iqleɛ-as-d
Tazeqqa tesɛa tawwurt, tesɛa ṭṭaq
ṭṭabeq-is. SG. ṭṭwabeq.
neγ sin. SG. ṭṭwiqan.
ṭṭabla [ṭṭaḇla] : ṭṭabla. SM + NT ||
*ṭṭar [yeṭṭaṛ] : yeṭṭar. MG+GWT ||
allal iγef srusun dduzan, iγef
yettader, yettsubbu. MD. Rruḥ
tetten, iγef ttarun. MD. Tura, mi
yettali, yeṭṭar. ẒR. Ader (neγ :
ara nɛeddi ad nečč, kullec ad ires
aḍer).
γef ṭṭabla : tiḍebsiyin, taccuyt,
tiγenğawin, atg.; medden ttγimin ṭṭarma [ṭṭaṛma] : ṭṭarma. SM+ NT ||
γef yikersiyen. Zik, kullec yettrus gar yimγi d ttejra, tella ṭṭarma.
γef ugnes, imdanen ttγimin γef MD. Qqaren medden ṭṭarma n
lqaɛɛa. SG. ṭṭwabel. ukermus, ṭṭarma n yinijel, atg. SG.
ṭṭarmat.
ṭṭabya [ṭṭaḇya] : ṭṭabya. SM + NT ||
tixmirt (n tumlilt d walim) *ṭṭas [ṭṭas] : ṭṭas. SM+ ML || ẒR.
swayes bennnu medden ixxamen. taṭaset.
MD. Zik, deg Tmurt n Leqbayel,
*ṭṭaɛa [ṭṭaɛa] : ṭṭaɛa. SM+ NT ||
llan yixxamen n ṭṭabya, llan
annuz; leqder. MD. Ṭṭaɛa n
wiyaḍ n udγaγ.
lwaldin d ayen yelhan. ẒR. ḍuɛ.
ṭṭaḥuna [ṭṭaḥuna] : ṭṭaḥuna. SM +
ṭṭaɛun [ṭṭaɛun] : ṭṭaɛun. SM+ ML ||
NT || ansa i d-ẓẓaden medden
ssenf n waṭṭan ineqqen imdanen
irden, timẓin, atg. ; tasirt. MD.
(d yiγersiwen). MD. Asmi d-iɛedda
Ṭṭaḥunat n zik s waman i teddunt
ṭṭaɛun γef tmurt-nneγ, yenγa
; tid n tura s trisiti. SG. ṭṭaḥunat.
luluf n yimdanen.
MGD. Tasirt.
ṭṭbel [ṭṭḇel] : ṭṭbel. SM + ML || allal
*ṭṭan [aṭṭan] : a/waṭṭan. SM + ML ||
n uẓawan n yiḍebbalen. MD.
lehlak. ẒR. aḍen.
Iḍebbalen kkaten ṭṭbel, kkaten
ṭṭaleb [ṭṭaleḇ] : ṭṭaleb. SM + ML || lγiḍa. SG. ṭṭbul.
win yeqqaren Awal n Rebbi deg
ṭṭbib [ṭṭḇiḇ]
[ṭṭḇiḇ] : ṭṭbib. SM + ML ||
temɛemmert. MD. Zik, deg
amdan i yesseḥlawen imuḍan.
temɛemmrin n tmurt n Leqbayel,
MD. Ṭṭbib n tγessa, d bab-is. NT.
llan ṭṭelba, llan ixuniyen ; ṭṭelba
taṭbibt (tiṭbibin). SG. ṭṭebba. MGD.
qqaren Leqran, s taɛrabt ;
Amsuji.

289
ṭṭbiɛa [ṭṭḇiɛa] : ṭṭbiɛa. SM + ML || ṭṭib [ṭṭiḇ] : ṭṭib. SM + ML || ssenf n
lɛeqliyya, tikli. MD. Imdanen ur yimγi ilan iẓuran lhan i ddwa. MD.
ɛdilen ara, yal wa s ṭṭbiɛa-s weḥd- Llan wid ixeddmen iẓuran n ṭṭib i
s. SG. ṭṭbiɛat. latay mi ara yeww. MGD. Ssxab.
ṭṭeḍ [ṭṭeḍ] : ṭṭeḍ. MG+GWT || seww ṭṭir [ṭṭiṛ] : ṭṭir. SM + ML || aγersiw
ayefki seg yidmaren n yemma-k ilan afriwen, aqamum... ; d win
(m). MD. Win ur neṭṭiḍ ara ayefki yettafgen yettrus. MD. Win iran
seg tebbuct n yemma-s, yezmer ad yissin d acu i d-nnan leḍyur,
ad yaḍen. MẒR. i/yeṭṭeḍ, ur iγer Taqsiṭ n leḍyur akken i tt-
i/yeṭṭiḍ, ad i/yeṭṭeḍ, iteṭṭeḍ. MΓN. yewwi Sidi Qali. SG. Leḍyur. MGD.
i/yeṭṭḍen. SDD+SM. tuṭṭḍa. SDD+MG. Agḍiḍ.
suṭṭeḍ, ttwaṭṭeḍ, myeṭṭeḍ.
ṭṭira [ṭṭiṛa] : ṭṭira. SM + NT || aṭṭan ;
ṭṭef [ṭṭef] : ṭṭef. MG+GWT || aγ ; ccer ; yir lfal. MD. Assen iγef d-
kmes; ckunṭeḍ ; ɛbed. MD. Ur tedda d tislit, temmut temγart-is ;
yeṭṭif deg Rebbi, ur iferrej seg yimir, ɛellqen-as ṭṭira i teslit-
iḍebbalen. MẒR. i/yeṭṭef, ur nni ; amzun akken d nettat i tt-
i/yeṭṭif, ad i/yeṭṭef, i/yettaṭṭaf. yenγan. SG. ṭṭirat. Ẓret daγen
MΓN. i/yeṭṭfen. SDD+SM. tuṭṭfa mayag. Sṭiret.
(tawaṭfa), amaṭṭaf. SDD+MG.
ṭṭlam [ṭṭlam] : ṭṭlam. SM+ ML ||
ttwaṭṭef, myuṭṭef.
yettili-d mi ara yeγli yiṭij. MD. Ma
*ṭṭen [ṭṭen] : ṭṭen. SM + ML || yeγli-d ṭṭlam, dayen ifukk wass.
lmeɛna ; awehhi. MD.Yewweṭ-itt- MGD. Tallast.
id s ṭṭen, tefhem. ẒR. ḍun.
* ṭṭmeɛ [ṭṭmeɛ] : ṭṭmeɛ. SM+ ML ||
ṭṭerḥa [ṭṭeṛḥa] : ṭṭerḥa. SM + ML || rreγb. MD. Wihin ma yusa-d, d
iger ; aγeggad ; idis yemmugen d ṭṭmeɛ i t-id-yewwin. ẒR. ḍmeɛ.
lemḍareḥ ; amkan d-yezgan ddaw
ṭṭneh [ṭṭneh] : ṭṭneh. SM + ML || bu
n lḥara anda fessren medden
nniyya. MD. D ṭṭneh kan umexluq-
tazart, atg. SG. ṭṭraḥi.
a, ur yemɛin, ur yeḥric. SG. ṭṭnuh.
ṭṭes [ṭṭes] : ṭṭes. MG+GWT || gen ;
ṭṭuki [ṭṭuki] : ṭṭuki. MG + GWT ||
nuddem ; sɛeddi tanafa. MD. Iḍ, i
derwec ; mxel ; sleb ; hbel. MD. Mi
yiḍes ; ass, i uxeddim. MẒR.
ara d-yekcem unebdu, ad t-id-
i/yeṭṭes, ur i/yeṭṭis, ad i/yeṭṭes,
yebdu uṭuki. MẒR. i/yeṭṭuki, ur
iteṭṭes. MΓN. i/yeṭṭsen. SDD+SM.
i/yeṭṭuki, ad i/yeṭṭuki,
iḍes.
i/yeṭṭukay. MΓN. i/yeṭṭukin.
ṭṭfer [ṭṭfeṛ] : ṭṭfer. SM + ML || SDD+SM. aṭuki. SDD+ MG. sṭuki.
tabagust yettaṭṭafen tabarda γer
ṭṭul [ṭṭul] : ṭṭul. SM + ML || teγzi ;
tama n deffir n uγyul (aserdun,
lqedd. MD. D ṭṭul-is akter n lɛerd-
aɛidiw ...). MD. Ma yeqqers-as
is, lkettan-a.
ṭṭfer i uγyul, amek ara as-tɛebbiḍ
kra? ṭṭun [uṭṭun] : uṭṭun. SM + ML ||
nnimru. MD. Uṭṭunen myizwaten :
* ṭṭhara [ṭṭhaṛa] : ṭṭhara. SM + NT ||
yella umezwaru, yella wis sin, wis
lextana ; azeyyen. ẒR. ṭehher.
3, ... SG. uṭṭunen.
ṭṭhur [ṭṭhuṛ] : ṭṭhur. SM + ML || deg
ṭṭya [tṭya] : ṭṭya. SM + ML || tafat
tneslemt, d yiwen deg lewqat n
tufsixt. MD. Yewt-it-iyi-d s ṭṭya,
tẓallit i d-yettilin deg tazwara n
yeɛma-yi.
tmeddit n wass. MD. Llan 6 n
lewqat n tẓallit : lefjer, ssbeḥ, * ṭṭwal [ṭṭwal] : ṭṭwal.
ṭṭwal SM + ML ||
ṭṭhur, lɛaser, lmeTΓR eb yakk d seg ṭiwel. MD. Sers-d ṭṭwal, ad d-
lɛica. iniγ ! ṭṭɛam [ṭṭɛam] : ṭṭɛam. SM+
290
ML || učči ; tagella ; seksu. MD. A icenfiren-is ṭunnfen. MẒR.
ḥeqq ṭṭɛam u lemleḥ i nečča i/yeṭṭunnef, ur i/yeṭṭunnef, ad
lwaḥid ! i/yeṭṭunnef, i/yeṭṭunnuf. MΓN.
i/yeṭṭunfen. SDD+SM. aṭunnef.
SDD+ MG. sṭunnef.
Ṭu ṭuqqeṭ |ṭuqqeṯ] : ṭuqqet. MG+GWT
|| 1. awfay; qebbi ; rwu ; jji. MD.
Terwa učči n lɛali d lehna, tufa
ṭuccen [ṭucen] : ṭucen. MG+ GWT || iman-is, teṭṭuqet. || 2. aget ; ili s
nker; aki ; leɛleɛ. MD. Mi ara iwali waṭas. Yeṭṭuqet lγaci deg
umcic aγerda, ad d-ṭucnen tmeqbert, asmi i yemḍel Leflani.
yimeẓẓuγen-is. MẒR. i/yeṭṭucen, MẒR. i/yeṭṭuqet, ur i/yeṭṭuqet, ad
ur i/yeṭṭucen, ad i/yeṭṭucen, i/yeṭṭuqet, i/yeṭṭuqut. MΓN.
i/yeṭṭucun. MΓN. i/yeṭṭucnen. i/yeṭṭuqten. SDD+SM. aṭuqqet,
SDD+SM. aṭucen. SDD+MG. ṭṭaqa. SDD+MG. sṭuqqet.
ttwaṭucen, sṭucen.
ṭwi [ṭwi]
[ṭwi] : ṭwi. MG+GWT || eks. MD.
ṭucin [ṯaṭucin] : taṭucin. SM + NT + Iruḥ ad iṭwi ulli. MẒR. i/yeṭwi, ur
SG || allen tiṭiṭuḥin. MD. Allen-is i/yeṭwi, ad i/yeṭwi, iṭeggi. MΓN.
cbant taṭucin n uleqqaq mi ara d- i/yeṭwin. SDD+SM. aṭway.
ilal.
* ṭukkek [ṭukkeḵ] : ṭukkek.
MG+GWT || rwel, am wakken
irewwel uzger mi ara isell i
ṭikkuk. MẒR. i/yeṭṭukkek, ur
i/yeṭṭukkek, ad i/yeṭṭukkek,
i/yeṭṭukkuk. MΓN. i/yeṭṭukkken
[i/yeṭṭukkḵen]. SDD+SM. aṭukkek.
SDD+MG. ttwaṭukkek, sṭukkek.

ṭul [ṭul] : ṭul. SM+ML || kra yekka


wass (iḍ, aseggas). MD. Ṭul
useggas, ṭul n wass, d netta d
lxedma.
ṭullifṭ [ṯaṭullifṯ] : ta/tṭullift. SM +
NT || ddura ; tuzzya. MD. Mi ara k-
yini yiwen Ewt taṭullift, meḥsub
yeqqar-ak : ruḥ tuγaleḍ-d, zzi-d i
umkan-nni. SG. tiṭuliffin.
ṭumaṭic [ṭumaṭic] : ṭumatic. SM +
ML || imγi i d-yettakken
iṭemṭumen. MD. Ẓiγ acḥal n
yiγeryunen n ṭumaṭic, meɛna
yiwen ur yuγ, qquren yakk.
ṭumubil [ṭumubil, ṭumuḇil]:
ṭumubil. SM + NT || takerrust. MD.
Ṭumubil ur tleḥḥu ara weḥd-s,
tesɛa amenhar i tt-inehhren. SG.
ṭumubilat.
ṭunnef [ṭunnef]
[ṭunnef] : ṭunnef. MG+GWT
|| bren ; ɛwej. MD. Udem-is berrik,
291
U
u [u] : u/U. || asekkil wis sin n
tmerwin d semmus n ugemmay n
tmaziγt.
u [u] : TJR. || aferdis n timarrewt,
neγ n utikki γer udrum, taddart,
lɛerc, atg. MD. Yusef u Qasi = mmi-s
n Qasi ; d Uleqser = seg (temdint n)
Leqser ; d Ulaxert : win yemmuten ; d
Utudert: win yeddren. NT. ult. MD.
Faṭima ult Nnbi.
u [u] : u. TJR. || Deg usiḍen
(leḥsab) s teqbaylit timserreḥt : d
aferdis iteqqnen amḍan s
amḍan-niḍen MD. xemsa-u-xemsin;
mya-u-ɛecrin.

292
yewwi ad tt-nwaḍi, ad t-neddez,

W ad ncerreb. MẒR. Iwuḍa, ur iwuḍa,


ad iwaḍi, i/yettwaḍi. MΓN.
i/yettwaḍin. SDD+SM. Awaḍi.
SDD+MG. Ttwaḍi.

wafγa [tawafγa] : ta/twafγa. SM +


w [wa] : w/W. Asekkil wis 26 NT || tigawt n ffeγ. MD. Imi
(snat n tmerwin d sḍis) n tawafγa-s s zzɛaf, ḥsiγ ur d-
ugemmay n tmaziγt. yettuγal.
waḥlaḥḥal
waḥlaḥḥal [waḥla
[waḥlaḥal]
laḥal] : waḥlaḥal.
w [w, iw] : w/iw. TJR. MQM || awsil SM + ML || ssenf n leḥcic
deffir yismawen yettfakkan s yettmeččan akken d azegzaw ;
teγri am : ayla, imγi, ... Mi ara yili itett-it lmal, maca itett-it daγen
deffir yismawen yeggran s tergalt umdan. MD. Waḥlaḥal tetten-t
am axxam, tiẓurin, talγa-s d : –iw. tlawin d teqcicin.
MD. Targa-w ; ayla-w ; itri-w ;
akal-iw ; idrimen-iw. wajeh [wajeh] : wajeh. MG + GWT ||
1. qabel; ffeγ-as-d udem γer
Wa wudem. MD. Argaz d win
yettwajahen uguren rnu iferru-
ten, mačči d win i asen-irewwlen.
wa [wa] : wa. TJR. MQM || ameskan : || 2. sebber ; ɛezzi. MD. Tella
yemmal-d tiẓin, ayen iqerben. temṭelt deg taddart, ilaq ad ruḥeγ
MD. Wa, d mmi. SG. wi. ad wajheγ imalan n umettan.
MẒR. iwujeh, ur iwujeh, ad iwajeh,
wackant [ṯawackant]
[ṯawackant] : SM + NT || i/yettwajah. MΓN. iwujhen. SDD +
taḥbult n uTΓR um. MD. Yečča SM. Awajeh, imwajek. SDD + MG.
tawackant, yerna taccuyt n mwajah.
lmerqa. SG. Tiwackanin.
waktirt [ṯawaḵṯirṯ]
[ṯawaḵṯirṯ] : ta/twaktirt.
wacult [ṯawacult]
[ṯawacult] : ta/twacult. SM SM + NT || ssenf n treγla
+ NT || 1. ababat, tayemmat akked (iberčečča) i d-tekksen medden
tarwa-nsen i yettidiren deg seddaw tmurt. MD. Tawaktirt
yiwen n uxxam. MD. Yečča imekli tettwaxdem am lbaṭaṭa. SG.
d twacult-is. || 2. agraw n Tiwaktirin.
yimdanen i yezdi yidim. MD. Γas
baba-tneγ yemxalaf, tawacult- wal [awal] : a/wawal. SM + ML || 1.
nneγ yiwet. || 3. agraw n lehdur ; tameslayt. MD. Awal ma
yiγersiwen, ibeɛɛac, iselman neγ wezzil, tefra ; ma γezzif, ad d-
imγan i yettaken anzi. MD. Aydi d yawi kra. MD. Yura-d tafyirt s sin
wuccen n yiwet n twacult. || 4. n wawalen. || 2. tayunt deg
agraw n wawalen, tutlayin i d- tefyirt, deg uḍris. MD. Mačči s
yekkan seg yiwen n uẓar. MD. wawalen i heddren medden, s
Les/iles/ilis < LS. Tamaziγt d tefyar neγ, xersum, s tenfaliyin.
tsamit n yiwet n twacult. MD. Awalen.

wadda [ṯawadda]
[ṯawadda] : ta/twadda. SM wala [wala] : wala. TJR. SΓN. ||
+ NT || rrwaḥ ; ssfer. MD. Ṭṭfeγ-d temmal-d tanmegla, asmenyef.
lkaγeḍ n temsrafagt, xellseγ MD. Ad sweγ aman wala ad sweγ
tawadda d wuγal. SG. Tiwaddiwin. iγi.

waḍi
waḍi [waḍi, waṭi] : MG + GWT || wala [ṯawala]
[ṯawala] : ta/twala. SM + ML ||
qeɛɛed ; err-it (itt) d luḍa. MD. taswiɛt (tagnit) yelhan. MD. Ad
Uqbel, ad as-neg abeγli i tγerγert, farseγ deg twala i daγ-d-
293
yessemyagrec, akken ad awen-d- ur iwunes, ad iwanes,
iniγ ... SG. Tiwuliwin. i/yettwanas. MΓN. iwunsen. SDD+
SM. awanes (lemwansa),
walef [walef] : walef. MG + GWT ||
amwanes. SDD+ MG. mwanas. MGD.
nnam ; aγ tanumi. MD. Iwulef
saɛef.
leɛtab seg temẓi. MẒR. iwulef, ur
iwulef, ad iwalef, i/yettwalaf. wannag [wannaǥ]
[wannaǥ] : wannag. TJR.
MΓN. iwulfen. SDD+ SM. awalef SΓN. || wamma. Temmal-d
(lwelf). SDD + MG. mwalef. tanmegla. MD. Netta meqqar
yesseqneɛ s yiwet, wannag kečč
walem [walem] : walem. MG + GWT
tnudaḍ γef snat, dγa ur d-teṭṭifet
|| lhu i ... ; liq ; ili swaswa deg
ula yiwet.
wanida yessefk lḥal. MD. Inzi-ya
iwulem lḥala ideg telliḍ. MẒR. want |ṯawant]
|ṯawant] : tawant. SM + NT ||
iwulem, ur iwulem, ad iwalem, tigewt n umyag awen : rwu. MD. D
i/yettwalam. MΓN. iwulmen. SDD + wa ay d udem n tawant, mi
SM. Awalem, attwalem. yessager, ad yessefsed. MD.
Tawanin.
wali [wali] : wali. MG + GWT || ẓer ;
sked ɛqel. MD. Iwala-t mi iɛedda, waqila [waqila] : waqila. TJR. TJR.
yettbeɛ deffir-s. MẒR. iwala, ur MRN . || yemmal-d turda, acukket.
iwala, ad iwali, i/yettwali. MΓN. MD. Waqila d baba-s i d-yuγalen
iwalan. SDD + SM. Awali, tawalit. seg Fransa.
SDD + MG. mwali.
war [war] : war. TJR. TJR. MRN
wali [wali]
[wali] : wali. MG + GWT. || efk +TΓR || Mebla. MD. Yusa-d ad
udem γer. MD. Axxam-nneγ iwula isewweq, war idrimen.
γer lebḥer. MẒR. iwula, ur iwula,
waract [ṯawaracṯ]
[ṯawaracṯ] : ta/twaract.
ad iwali, yettwali. MΓN. iwulan.
SM + NT || udi-nni i d-yettḥizen
SDD + SM. awali (tawalit). SDD + MG.
mi ara yendu yiγi. MD. Mi ara
mwali.
tfakk asendu, ad d-tḥiz tawaract-
walit [tawaliṯ]
[tawaliṯ] : ta/twalit. SM + NT nni. MD. Tiwaracin.
|| 1. tigawt n wali. || 2. tazmert n
wareb [wareḇ]
[wareḇ] : wareb. MG + GWT
wallen. MD. Γas ur nxuss deg
|| nafeq ; rwel-d, teğğeḍ axxam-
wallen, nxuss tawalit.
im. MD. Deg tɛerfit, tameṭṭut fell-
wamma [wamma] : wamma. TJR. as lḥeqq ad d-wareb, ma yella ur
ZLΓ || temmal-d tanmegla. as-yeɛjib ara urgaz-nni iwumi i
Wannag. MD. I ibennun iɛcucen d tt-fkan. MẒR. Twureb, ur twureb,
igellilen, wamma widen irebḥen ad twareb, i/yettwaraben. MΓN.
bennu leḥwari d ssarayat. Iwurben. SDD + SM. Awareb,
tamwarebt. SDD + MG. Swareb.
wanek [awanek] : a/uwanek. SM +
ML || tissudiwin am unabaḍ, warisem [warisem] : warisem. SM
igrawen n wufrinen, tasuddut n + ML || 1. win ur nesɛi isem. MD.
lɛesker, tasdawi,, aγerbaz, atg. Win yebγan ad yeffer isem-is,
MD. Awanek azzayri d tagduda, yin-as nekki d Warisem. || 2. aḍad
mačči d tagelda. SG. iwunak. MD. yellan gar ulemmas n ufus
Ddula. yakked tlettaṭ. MD. Isli yakk d
teslit, deg warisem i ttɛelliqen
wanes [wanes] : wanes. MG+ GWT ||
tixutam.
sɛeddi, qim d ḥedd kra n tiremt,
akken ur yettxiq ara, ur *waγit [tawaγiṯ]
[tawaγiṯ] : ta/twaγit.
ta/twaγit. SM+
yettaggad, ur yestewḥic ara. MD. NT|| ayen n dir (aṭṭan, lmut, ...) i
Ma yella iman-ik ara tiliḍ iḍ-a, ad yuγen amdan. MD. Teḍra yid-s
n-aseγ ad k-wanseγ. MẒR. iwunes,
294
twaγit, temmut yemma-s, yugi ad waẓ
waẓ [awaẓ] : a/wawaẓ. SM + ML ||
yesber fell-as. ẒR. Aweγ. aḍu aḥmayan i d-yettalin seg
sseḥra ; achili. MD. Mi ara d-
*waγna [tawaγna] : ta/twaγna. SM
yewwet wawaẓ, tignewt trekkem
+ ML || tuqqna. ẒR. Qqen.
rnu tettaččar d aγebbar.
waγzen [awaγzen] : a/uwaγzen.
SM + ML || udem deg tmacahut Wd
yettidiren weḥd-s, berra i taddart
anda zedγen yimdanen ; awaγzen
d axsim n umdan, itett imdanen. wdiɛ
wdiɛ [awdiɛ ] : a/uwdiɛ. SM + ML+
MD. Timucuha-nneγ ččurent d RB ||
win i d-ilulen deffir tmettant
iwaγzniwen neγ tamẓiwin n baba-s. MD. Yeğğa-t-id baba-s d
(lγulat). SG. Iwaγzniwen. MGD. awdiɛ, d leɛmum-is i t-id-irebban.
Waγzen ; awaγzniw ; lγul. NT. tawdiɛt (tiwdiɛin). SG.
iwdiɛen.
* waγzen [waγzen] : waγzen. SM +
ML || ẒR. awaγzen.

waγẓaẓ
waγẓaẓ [waγ
[waγẓaẓ] : waγ
waγẓaẓ. SM + ML We
|| ssenf n leḥcic yettmeččan ;
itett-it lmal, maca itett-it daγen
umdan. MD. Imeksawen d weccem [weccem] : weccem. MG +
tmeksawin ticki i ten-d-yufa lḥal GWT. || creḍ ; sɛu ticraḍ neγ
deg lexla lluẓen, tetten ula d ccwami. MD. Zik, tulawin-nneγ
waγẓaẓ, ma ufan-t. ttwecciment iman-nsent :
seɛɛunt ticraḍ deg twenziwin-
watay [awatay] : a/uwatay. SM +
nsent, gar yidmaren, deg
ML || lkaγeḍ ideg ara yaf yiwen
yiγallen, atg.. MẒR. iweccem, ur
amek msazwaren wayyuren,
iweccem, ad iweccem,
yakked d wussan deg wayyur. MD.
i/yettweccim. MΓN. iweccmen.
Deg uwatay n Yimaziγen, aql-aγ
SDD + SM. aweccem. SDD + MG.
deg useggas n 2958. SG. iwatayen.
ttwaweccem.
*waya [waya] : waya. SM + ML ||
wecwac [awecwac] : a/uwecwac.
anect. MD. A ḥeqq aya d waya !
SM + ML+ RB || mačči azuran ; ur
ẒR. aya.
yeɛqid ara. MD. Ayefki n yemma d
wayeḍ
wayeḍ [wayeḍ] : wayeḍ. MQM + awecwac. NT. Tawecwact
SKN (SF) || yemmal-d tiḍent : ayen- (tiwecwacin). SG. Iwecwacen.
nniḍen. MD. Mačči i kečč iwumi d-
weḍ
weḍ [aweḍ/iweḍ] : aweḍ/iweḍ.
ttmeslayeγ, i wayeḍ. SG. wiyaḍ.
MG + GWT || lḥeq γer-s. MD.
*wayi [wayi] : wayi. TJR. SKN || ẒR. Yewweḍ γer tmurt i d-yessarem.
wa. MẒR. yewweḍ, ur yewwiḍ, ad
yaweḍ, yettaweḍ. SDD.+ SM. awwaḍ
* wazi :[wazi] : a/wazi. SM + ML ||
(tiwḍin). SDD MG. saweḍ/siweḍ.
ẒR. azi.
MΓN. yewwḍen.
waziw [awaziw] : a/uwaziw. SM +
wedder [weddeṛ]
[weddeṛ] : wedder. MG +
ML || win itekkin deg twizi ;
GWT || efk d asfel mebla lfayda.
amɛawen. MD. Zik, deg tudrin,
MD. Iwedder idrimen-is deg
temɛawanen medden gar-asen,
leqmar. MẒR. iwedder, ur
tella twizi, tella tcemlit. Deg
iwedder, ad iwedder,
lawan n tmegra, ttilin iwaziwen;
i/yettweddir. MΓN. iweddren. SDD
deg lawan n lleqḍ n uzemmur,
+ SM. Awedder, imwedder. SDD +
ttilint twaziwin. NT. Tawaziwt
MG. ttwawedder.
(tiwaziwin). SG. iwaziwen.
295
wehhi [wehhi] : wehhi. MG + GWT|| win yellan zelmeḍ, am win yellan
sken s ufus (neγ s kra-nniḍen) yeffus.
ḥedd neγ kra n tγawsa. MD. Win
wel [awel] : awel. MG + GWT || rkem
iwehhan, yewwet. MẒR. iwehha,
; ḥmu. MD. Aman-nni wwlen, ma
ur iwehha, ad iwehhi,
rnan kra ad uγalen d iraggen.
/iyettwehhi. MΓN. iwehhan. SDD +
MẒR. i/yewwel, ur i/yewwil, ad
SM. awehhi.
i/yawel, i/yettawel. MΓN.
weḥḥed
weḥḥed [weḥḥeḏ] : weḥḥed. MG + i/yewwlen. SDD + SM. tiwwlin
GWT || xemmem mliḥ γef temsalt; (awwal). SDD + MG. Sawel, ttwawel.
whem ; ɛbed Rebbi. MD. Yeqqim
wellah [wellah] : wellah. Awal-
yettweḥḥid deg ddunit ideg d-
tafyirt || awal swayes ttgallan
negra. MẒR. iweḥḥed, ur iweḥḥed,
medden. MD. Wellah, ma nniγ-d
ad iweḥḥed, i/yettweḥḥid.
aya !.
Iweḥḥden. SDD + SM. Aweḥḥed,
ttewḥid, imweḥḥed. welleh [welleh] : welleh. MG + GWT
|| wessi ; sken ; mel ; ɛeyyen. MD.
wejhit [ṯawejhiṯ]
[ṯawejhiṯ] : ta/twejhit. SM +
Ḍemɛeγ ad yi-iwelleh abrid, ziγ
NT ||
udem n uqcic neγ n tmeṭṭut.
ula d netta ur t-yessin ara. MẒR.
MD. Tawejhit-im teččur d
iwelleh, ur iwelleh, ad iwelleh,
aγebbar, ur tuklaleḍ ! SG.
i/yettwellih. MΓN. iwellhen. SDD +
Tiwejhiyin.
SM. Awelleh, imwelleh. SDD + MG.
wejjar [wejjaṛ]
[wejjaṛ] : wejjar.
wejjar. SM + ML || ttwawelleh.
feccal i yettaγen ifadden, iḍarren.
welli [welli] : welli. MG + GWT ||
MD. Qqimeγ γef ukersi azal n
uγal ; qqel. MD. Tura kan i d-
uzgen n wass ur ḥerrkeγ, mi
iwella seg lexla ufellaḥ-nni. MẒR.
ɛeddaγ ad kkreγ, dγa yeṭṭef-iyi
iwella, ur iwella, ad iwelli,
wejjar deg teblulin, ddubzeγ.
yettwellay. SDD.+ SM. awelli
wejjiḍt
wejjiḍt [ṯawejjiṭ] : tawejjiṭ. SM+ NT (tawellayt). MΓN. iwellan.
|| 1. tacullliṭ. MD. Tura ayefki
wellit [tawellit] : ta/twellit. SM +
yettnuzu d tiwejjiḍin. || 2.
NT || wid d tid yefka lḥal ; wid d wi
tawtemt tameqqrant ; aqellal
tcerkeḍ idammen. MD. Ur tesɛi
ameqqran. MD. Tiwejjiḍin-is
ara tawellit, d agijilt meskint.
annect-ila-ten, cbant tid n uzger.
* wemmust [ṯawemmusṯ,
[ṯawemmusṯ,
wekka |ṯawekka]
|ṯawekka] : ta/twekka. SM +
ṯakemmusṯ] : ta/twemmust. SM +
NT || ssenf n tewkiwt i yettilin deg
NT || takemmust. MD. Tbubb-d
yiɛeqqayen n tazart. MD. Ma
tawemmust n yiceṭṭiden. SG.
tekcem twekka tazart, ad tuγal ad
Tiwemmusin (tiwemsin). ẒR.
teγwi, syin akin γas efk-itt i lmal.
Takemmust.
SG. tiwekkiwin.
wen [awen] : awen. TJR. MQM ||
wekri [awekṛi]
[awekṛi] : a/uwekri. SM +
awsil asemmad arusrid n umyag
ML+ RB || mačči d amanun. MD.
n wudem w2 (asget amalay). Sdat
Azger iṭaben qqaren-as medden :
umyag, s talγa awen–, ma deffir-s
awekri, win ur nessin maḍi,
almend n talγiwin n yimyagen ;
qqaren-as : amanun. SG.
deffir talγiwin yeggran s teTΓR i,
Iwekriyen. MGL. Amanun. NT.
talγa-s d: –yawen ; deffir talγiwin
Tawekrit (tiwekriyin). SG.
yeggran s tergalt akked talγiwin
Iwekriyen.
yeggran s teTΓR i, talγa-s d : –
weksar [iweksar] : i/yiweksar. awen. MD. Ad awen-yečč (i kunwi)
TJR. MRN + MKN || tama n wadda. ; yergel-awen ; yenna-yawen ;
MD. – Aql-aγ iweksar maḍi : am yečča-yawen.
296
wen [awen] : awen. MG + GWT || ten-id-sfiqen, ad asen-siwlen
rwu ; qneɛ ; llez. MD. Yečča armi (mačči i ufeddex). MD. D arrac-
yuwen, yekker. MẒR. yuwen, ur ihin iyi-d-yekkaten s tweqqayin
yuwin, ad yawen, i/yettawen. γer lqermud. SG. Tiweqqayin.
MΓN. yuwnen. SDD + SM. tawant.
wer [awer] : awer. TJR. TJR. MRN +
SDD + MG. Ttyawan, siwen. MGD.
TΓR || awam yezgan yettas-d sdat
rwu.
n urmir ; seqdacen-t medden
wen [awen] : awen. TJR + MQM || ticki ran ad dɛun, ama s lxir, ama
amqim asemmad arusrid ; s ccer. MD. Awer d-yecreq yiṭij
yettuγal deg wadeg n kunwi. MD. fell-asen !
Iruḥ-awen yiseγ, yessefk ad t-id-
werdali [awerḏali,
[awerḏali, awerdani] :
tessasim !
a/uwerdali.
a/uwerdali. SM + ML+ RB ||
wennaṭ
wennaṭ [ṯawennaṭ] : ta/twennaṭ. aberrani. MD. Deg tmacahut, mi
SM + NT || ayen i d-yezzin i umdan ara d-yekcem uwaγzen s axxam-
d kra n win yettidiren γef lqaɛɛa. is, yeqqar : «Humm ! sraḥeγ rriḥa
MD. Tussna n twennaṭ d tussna i n uwerdali !». NT. tawerdalit
yesselmaden amek ara iḥareb (tiwerdaliyin). SG. Iwerdaliyen.
umdan γef lqaɛɛa d ugama. SG. MGD. Awendan(i), aredli.
tiwennaḍin.
* werdan [awerdan] : a/uwerdan.
wenneɛ
wenneɛ [wenneɛ] : wenneɛ. MG + SM + ML+RB || ẒR. awerdali.
GWT || seggem ; gerrez ; szeyyen ;
werdet [ṯaweṛdett,
[ṯaweṛdett, ṯawerdeţ] :
selhu. MD. Abennay-ihin
ta/twerdet. SM+ NT || tajeǧǧigt. SG.
yettwenniɛ lxedma. MẒR.
tiwredtin. JML. Lwerd.
iwenneɛ, ur iwenneɛ, ad iwenneɛ,
i/yettwenniɛ. MΓN. iwennɛen. SDD werğeğğin [werǧeǧǧin]
[werǧeǧǧin] :
+ SM. awenneɛ. SDD + MG. werǧeǧǧin.
werǧeǧǧin. SM + ML || am ubẓiẓ,
ttwawenneɛ, mwenneɛ. werğeğğin yettijjiq kra yekka
unebdu. MD. Win ira ad yissin
went [awent] : awent. TJR + MQM ||
werğeğğin, iṛuḥ ad iγer tamɛayt
amqim asemmad arusrid n
n Werğeğğin yakked Tweṭṭuft ! MGD.
umyag. Sdat umyag s talγa awent–
awerğeğğin.
; deffir-s, yettbeddil ilmend n
talγiwin n yimyagen : deffir werğin [werǧin]
[werǧin] : werǧin. TJR. TJR.
talγiwin yeggran s teTΓR i, MRN + TΓR || awal yezgan yettas-
yerttuγal d : – yawent ; deffir d sdat n yizri. MD. Werğin yelli
talγiwin yeggran s tergalt akked waya ; werğin ẓriγ-k armi d ass-a.
talγiwin yeggran s teTΓR i, talγa-s wermi [awermi, aḡerwi] aḡerwi] :
d: – awent. MD. Ad awent- a/uwermi. SM + ML || ssenf n yimγi
yečč (i kunemti) ; yergel-awent ; ur nettmeččay ; ttgen-t d ddwa ;
yenna-yawent ; yečča-yawent. sumuten-t akken ur ttjafjafen ara
wenza [ṯawenza]
[ṯawenza] : ta/twenza. SM deg yiḍ.
+ NT || 1. anyir ; asenduḥ. MD. wermin [ti] : ti/twerwin. SM + NT+
Tawenza-s tekres, waqil yerfa. SG || aṭṭan n taγect i d-yettasen
Wissen acuγer ?! || 2. Zzher. MD. seg tesmeḍ. MD. Mi ara sweγ
Ayen yuran γef twenza-m, ad aman semmḍen, dindin ad aḍneγ
iɛeddi, rwel neγ qim. SG. tiwerwin, ad tebzeg taγect-iw.
tiwenziwin.
wernu [wernu] : wernu. TJR. MQN ||
weqqit [ṯiweqqiṯ]
[ṯiweqqiṯ] : ti/tweqqit. SM iteqqen isumar (d tefyar) gar-
+ NT || ablaḍ (adγaγ) aṭiṭuḥ swayes asent. MD. Iruḥ ur d-yeǧǧi tasarut,
kkaten medden wiyiḍ, akken ad wernu nniγ-as ur sɛiγ ara tasarut
297
swayes ara ldiγ tawwurt. MGD. MẒR. iwexxer, ur iwexxer, ad
Rnu. iwexxer, i/yettwexxir. MΓN.
iwexxren. SDD + SM. awexxer. SDD
werreq [werreq] : werreq. MG +
+ MG. mwexxer.
GWT || cerreg ; felleq ; bḍu. MD.
Iwerreq-d yakan uslaγ-nni, rnu wezγi [awezγi] : a/uwezγi. SM + ML
ḥaca i nfukk aslaγ ! MẒR. iwerreq, || lmuḥal ; ayen ur nḍerru neγ ur
ur iwerreq, ad iwerreq, nezmir ad d-yeḍru. MD. D awezγi
i/yettwerriq. MΓN. Iwerrqen. SDD + ad unageγ, ad ğğeγ tamurt iyi-d-
SM. Awerreq. SDD + MG. irebban.
ttwawerreq.
wezwaz [awezwaz] : a/uwezwaz.
weγ [aweγ] : aweγ. MG + GWT || SM + ML+RB || aɛeqqa aṭiṭuḥ ; iwzi.
talγa-nniḍen n umyag aγ. Talγa MD. ATΓR um-nni yeftutes merra,
aweγ ur d-teqqim ara deg waṭas n yuγal akk d iwezwazen . SG.
yimukan ; teqqim-d deg iwezwazen.
tenfaliyin-a : creḍ tawγeḍ ! Deg
weɛni
weɛni [aweɛni] : a/uweɛni. SM +
leɛnaya-k awaγ ! MẒR. yuweγ, ur
NT || ugur ; ccγel ; anezgum ;
yuwiγ, ad yaweγ, i/yettaweγ.
aḥebbir. MD. Asmi ur yig ara
MΓN. yuwγen. SDD+ SM. Awwaγ,
leqraya-s d aweɛni, ay ẓriγ belli
tawaγit. SDD + MG. Ttwaweγ,
ur d-yettawi ara lbak. SG.
saweγ.
Iweɛniyen.
weγna [taweγna] : ta/tweγna. SM
+ NT || tuqqna. MD. Mi tfukkem Wḥ
tamegra, qqlet γer tweγna. SG.
tiweγniwin.
wḥel [wḥel] : wḥel. MG + GWT ||
wessi [weṣṣi]
[weṣṣi] : wessi. MG + GWT || ḥsel ; bleɛ ; ili deg kra n ddiq ideg
welleh ; mel-as amek ara yexdem. ur tezmireḍ ad d-tesnesreḍ iman-
MD. Wessi mmi-k, tiniḍ-as amek ik. MD. Yewḥel deg texmirt, yedda
ara yeddu gar lγaci. MẒR. iwessa, armi d iri, ur yezmir ara ad d-
ur iwessa, ad iwessi, i/yettwessi. yeffeγ. MẒR. i/yewḥel, ur
MΓN. iwessan. SDD + SM. awessi, i/yewḥil, ad i/yewḥel, iweḥḥel
lewsaya. SDD + MG. Ttwawessi, (ttewḥal). MΓN. iweḥlen. SDD + SM.
mwessi. awḥal, lweḥla. SDD + MG. sewḥel,
tiwetmin [ṯiweṯmin]
[ṯiweṯmin] : ti/twetmin. msewḥel.
SM + NT+SG || iqellalen ; igellayen. wḥid [awḥiḏ] : a/uwḥid. SM + ML
MD. Ur ẓriγ ara acuγer i iḥemmel +RB || iḥizi ; win ur nesɛi gma-s
ad yečč tiwetmin n yikerri n lɛid wala uletma-s. MD. D awḥid i d-
? ilul, yetturebba weḥd-s, dγa
wexxed [wexxeḏ]
[wexxeḏ] : wexxed. MG + yeffeγ-d d iḥizi, ur yettxalaḍ ara
GWT || kellex. Sruḥ, swiγ ayen medden. NT. tawḥidt (tiwḥidin).
ɛzizen. MD. Iwexxed-iyi deg SG. iwḥiden.
tmacint-iw n lexyaḍa, Yiwen n
wass i as-tt-reḍleγ yerẓa-tt. MẒR.
iwexxed, ur iwexxed, ad iwexxed, Wi
yettwexxid. SDD + SM. awexxed.
SDD.+ MG. ttwawexxed. MΓN.
iwexxden. wi [wi] : wi.
wi. MQM + SKN || amqim
arawsan : ur yesɛi la tawsit la
wexxer [wexxer] : wexxer. MG + amḍan. MD. Ma yella wi d-
GWT|| aẓ akkin ; uγal γer rrif. MD. yesteqsan fell-i, ini-as ulac-it.
Wexxer, eǧǧ-iyi abrid ad ɛeddiγ.
298
wi [awi] : awi. MG + GWT || 1. ddem Tiwizi tettbeddil afus : ass-a inek,
; glu ; zuγer ; saɛef. MD. Teḍra- azekka n wayeḍ. SG. tiwiziwin.
yak am umrabeḍ i yewwi wasif :
wjayt [ṯawjayṯ]
[ṯawjayṯ] : ta/tewjayt. SM +
mi as-nnan Awi-d afus-ik, yugi ;
NT || taɛrurt n lḥenk. MD. Tiqcicin
mi as-nnan Ax afus, iger-d afus-
mi ara d-reyysent, sizwiγent
is. || 2. ales ; ḥku. MD Ttxil yemma,
tiwjayin-nsent, rnu ttḥukkunt
ma ur iyi-d-tewwiḍ tamacahut !
agusim i yicenfiren-nsent. SG.
MẒR. i/yewwi, ur i/yewwi, ad
Tiwjayin.
yawi, i/yettawi. MΓN. i/yewwin.
SDD + SM. Awway [aggay]. SDD + MG. wkilt
wkilt [ṯawkilt]
[ṯawkilt] : ta/tewkilt. SM +
Myawi, ttwawi. NT || tağenniwt. MD. Aseḥḥar-ihin
yesɛa tawkilt, tettawi-yas-d ayen
wid [wiḏ]
[wiḏ] : wid. MQM + SKN (ML+SG)
i das-yessuter. SG. Tiwkilin.
|| widak; widen. MD. Wid iruḥen,
ruḥen. SF. Win. NT. Tin (tid, wkiwt |ṯiwkiwṯ,
|ṯiwkiwṯ, ṯiḇkiwṯ] :
tidak). ti/tewkiwt. SM + NT || takeččawt.
MD. Tazart-a tesɛa tiwekwin. SG.
wihin [wihin] : wihin. MQM + SKN
tiwekwin.
(ML+ SF) || yemmal-d ayen i
ibeɛden. MD. Mačči d wa i ak-d- wla [ṯawla]
[ṯawla] : tawla. SM + NT || aṭṭan
yeγγaren, d wihin. i yessalayen neγ i yessidiren
leḥmu n tfekka nnig neγ ddaw
wilayt [ṯawilayṯ]
[ṯawilayṯ] : ta/twilayt. SM +
37° c. MD. Tella tawla yeḥman,
NT || deg tedbelt, d amur deg
tella tsemmaṭ. SG. Tawliwin.
tmurt. . MD. Tamurt n Lezzayer
deg-s 48 n twilayin. SG. Tiwlayin. wleẓẓit
wleẓẓit [ṯiwleẓẓiṯ] : ti/tewleẓẓit.
ti/tewleẓẓit.
MGD. Aγir. SM + NT || iγes (am tzeɛrurt) i
yellan sennig uḍar n umdan. MD.
win [win] : win. MQM + SKN (ML+ SF)
Sennig uḍar n umdan, llant snat
|| Yettaγal deg umkan n yisem.
n tewleẓẓa : yiwet, yeffus, tayeḍ
MD. Win i tent-yeccukkuten,
zelmeḍ. SG. Tiwleẓẓa.
yetteg-itent. MGD. Winna.
wmat [ṯawmat,
[ṯawmat, ṯawmaţ] : SM + NT
winaγ [awinaγ] :a/uwinaγ. SM +
|| tafunast ur werğin nuriw
ML+RB || llun (tiγmi) yellan gar
(terbi). MD. Ta, mačči d tafunast,
uwraγ d uzeggaγ. MD. Yesɛa allen
mačči d taɛejmiṭ, d tawmat. SG.
d tiwinaγin, aksum d arras. NT.
tawmatin.
Tawinaγt (tiwinaγin). SG.
Iwinaγen. wqem [wqem] : wqem. MG + GWT ||
eg ; seggem. MD. Wqem-as
winest [ṯawinesṯ]
[ṯawinesṯ] : ta/twinest. SM
taɛekkazt i umγar ad yesɛukkes,
+ NT ||1. tamenguct. MD. Imaziγen
teǧǧa-t tezmert. MẒR. i/yewqem,
(irgazen) n zik ttɛelliqen tiwinas.
ur i/yewqim, ad i/yewqem,
|| 2. deg leḥsab : mya neγ mraw n
iweqqem (i/yettewqam). MΓN.
tmerwin. SG. tiwinas.
iweqmen. SDD+ SM. awqam,
*winna [winna,
[winna, winnat] : MQM + lewqam, uwqim. SDD + MG.
SKN (ML+ SF) || ẒR. win. Ttwawqem. MGD. qwem.
wizi [ṯiwizi]
[ṯiwizi] : ti/twizi. SM + NT || * wqim [uwqim] : u/wuwqim. SM+
lɛadda taqdimt deg tmurt n ML +RB || win iweqmen. NT.
Leqbayel d tin n Yimaziγen. Deg tuwqimt. SG. uwqimen.
taddart, mi ara yekker ad yexdem
kra (tamegra, lebni, ...), Wr, ws
ttɛawanen-t at taddart, tezzin-as
i uxeddim-nni alamma yekfa .

299
wraγ [awraγ] : a/uwraγ. SM + ML wsel [wṣel]
[wṣel] : wsel. MG + GWT || rnu
|| ini yellan gar učini d wadal. Ini kra γer kra-nniḍen ; leddem. MD.
yesɛa wureγ (ddheb), asemmam Wezzil umrar-a, wsel-as tamrart-
(lqares), ... MD. Yuḍen armi yuγal ihin. MẒR. i/yewsel, ur i/yewsil,
d awraγ am usemmam. NT. ad i/yewsel, iwessel. MΓN.
tawraγt. SG. iwraγen. Iwesslen. SDD+ SM. Awsal, awsil.
SDD + MG. Ttwawsel.
wraγen [iwraγen] : i/yiwraγen.
SM + ML + SG ||deg awatay n *wsil [awsil] : awsil. SM + ML+ RB ||
Yimaziγen, d tallit ideg ara tebdu deg tjerrumt, yettarzen awal γer
nneɛma ad tiwriγ (ad tettγara). wayeḍ. MD. iw, ik, im, nwen, nsen,
atg., d iwsilen n yisem.
wren [awren] : a/uwren. SM + ML ||
iẓid; taneγda. MD. Win isɛan wt [ewṯ]
[ewṯ] : ewt. MG + GWT || efk
irden, reṭṭlen-as awren. tiTΓR it, tiyiti. MD. I iɛelme, ala
win yewten d win
wri [awri] : a/uwri. SM + ML ||
yettwaten ! MẒR. i/yewwet, ur
lḥelfa. MD. Awri, mi ara yeqqar,
i/yewwit, ad i/yewwet, i/yekkat.
zeṭṭen yes-s igertiyyal.
MẒR. i/yewten. SDD + SM. tiyita.
wriḍ
wriḍ [awriḍ] : a/uwriḍ. SM + ML || SDD + MG. Ttwawet, mmiwwet.
nnefs afuḥan i d-yetteffγen seg
wṭeḍ [iwṭeḍ] : i/yiwṭeḍ. SM + ML ||
taxna n umdan (neγ : aγersiw).
abeɛɛuc i d-yettaken tilkit. MD.
MD. Awriḍ yakked d ufeccic mačči
Akka ay d lḥal n wi ur nessirid,
kifkif ; afeccic i d afuḥan mliḥ ;
seg yiwṭeḍ γer telkit. SG. iwṭeṭṭen.
awriḍ, mi ara d-yeffeγ, igellu-d s
lḥess. NT. tawriṭ (tiwridin). SG. wtem [awtem] : a/uwtem. SM + ML
iwerḍan (iwriḍen). || mi ara tyettmeslay yiwen γef
umdan neγ aγersiw, qqaren
wriγ [iwriγ] : iwriγ. MG.+ TΓR . ||
awtem, mačči amalay. MD. Awtem
uγal d awraγ. MD. Armi werraγet
n urgaz, d tameṭṭut ; awtem n
(ttejra) i tt-yessew, yerna yeḍmeɛ
uzger, d tafunast. NT. Tawtemt
lḥebb. MẒR. werraγ, ur werraγ, ad
(tiwetmin*). SG. iwetmen.
yiwriγ, i/yettiwriγ. MГN.
Werraγen. SDD + SM. tewreγ, wtul [awṯul,
[awṯul, aḡṯul] : a/uwtul. SM +
awraγ, imiwriγ. SDD + MG. siwreγ. ML || aγersiw itetten imγan
(leḥcic, lxedra, ...) ; yettrebbi-t
wriqt [tawriqt] : ta/tewriqt.
ta/tewriqt. SM +
umdan i tmezli, axaṭer yelha
NT || 1. taγawsa tusbiḍt, tarqaqt
uksum-is. Iseyyaden ḥemmlen ad
maḍi. || 2. ifer n lkaγeḍ. MD. Ayen
seyyden, mačči ala tisekrin neγ
akk i as-d-fkiγ n twerqin fukkent,
iḥuqal, llan daγen yiwtal (n
yeččur-itent s tira. SG. tiwriqin.
lexla). NT. tawtult (tiwtal). SG.
wrir [awrir] : a/uwrir. SM + ML || iwtal.
deg tirakalt, d amkan iqeɛɛden
wuγur [wuγuṛ]
[wuγuṛ] : wuγur.
wuγur. TJR. MSΓ ||
deg win ɛlayen (adrar). MD. Awrir,
yakked ; wukud. MD. Win wuγur
tawrirt, d ismawen i nettaf aṭas
rziγ, ulac-it deg uxxam.
deg tmurt n Leqbayel. NT. Tawrirt
(tiwririn). SG. Iwriren. wukud [wuku
[wukuḏ]
wukuḏ] : wukud. TJR. MSΓ
|| lwaḥid. MD. – Anwa d gma-k, ay
wsawen [iwsawen] : iwsawen. SM
Azger ? – Yenna-yas D win wukud
+ ML || 1. tama n ufella, nnig. MD.
qqneγ γer uzaglu.
Seg yiwsawen i d-yettfala ssut,
mačči seg yiwkessar. || 2. TJR. TJR. wumi [iwumi] : iwumi. TJR. || 1.
MRN + MKN || MD. Aql-in iwsawen, MTR. awal swayes steqsayen
ali-d. medden. MD. – Efk-iyi-d imru ? –

300
Iwumi-t ?|| 2. MSΓ. MD. Argaz lwezna, lmizan. SDD + MG.
iwumi fkiγ ul-iw, iruḥ yeğğa-yi. ttttwawzen.
wuri |tawuri] : ta/twuri. SM + NT || wzi [iwzi] : i/yiwzi. SM + ML ||
lḥirfa neγ lxedma n yiwen deg aɛeqqa (n ssmid) awezwaz,
ugraw (timetti). MD. Tawuri n aṭiṭuḥ. MD. Ssmid-a ur yesɛi ara
ṭṭbib d aseḥlu n yimuḍan. SG. iwzan, ala taneγda i deg-s. SG.
tiwuriwin. Iwzan.
Ww wzil [iwzil] : iwzil.
iwzil. MG + TΓR || ur
ttiγzif ara. MD. Iwzil ay iḍ, ɛyiγ
deg ɛawaz ! MẒR. wezzil, ur
ww [eww, ebb°, egg°, epp°] : eww. wezzil, ad yiwzil, i/yettiwzil. MΓN.
MG + GWT || aweḍ-d ay asafar i wezzilen. SDD+ SM. tewzel,
wučči. MD. Yewwa-d uTΓR um s awezzlan. SDD + MG. siwzel.
tmes. MẒR. i/yewwa, ur i/yewwi, wzit [tiwzit] : ti/tewzit. SM + NT ||
ad i/yeww, i/yetteww agercal ; aclim n yirden d temẓin
(i/yettewwa). SDD + SM. tiwwit ; itett-itt lmal. MD. Efk-asen tiwzit
(tiwwin). MΓN. i/yewwan. SDD + i yifrax, rnu-yasen aman.
MG. seww.

wwa [tiwwa] : tiwwa. SM + NT ||


aɛrur ; tama n deffir n umdan. Wɛ
MD. Sers tiwwa-k, steɛfu.

* wwin [tiwwin] : tiwwin. SM + NT


wɛir [iwɛir] : iwɛir. MG + TΓR || ut
|| tigawt n eww. MD. Tiwwin
ttishil ara. MD. Yewɛer uqjun ma
tewwa-d, ma d lbenna ulac. ẒR.
yesseḍ, itett imdanen. MẒR.
Eww.
i/yewɛer, ur i/yewɛir, ad
wwurt [tawwurṯ]
[tawwurṯ] : ta/tewwurt. i/yiwɛir, i/yettiwɛir. MΓN.
SM + NT || amkan iseg keččmen iweɛren. SDD+ SM. awɛar
teffγen yimdanen neγ (lewɛara), aweɛran. SDD + MG.
tiγawsiwin. MD. Tawwurt n siwɛer. MGL. ishil.
temdint, tawwurt n uxxam ;
wɛis [iwɛiṣ] : iwɛis. MG + TΓR ||
tawwurt n useggas ; tawwurt deg
iwɛir ; sɛeb ; ɛreq. MD. Asmi i ruḥ
usegzawal. SG. tiwwura.
ad d –terbu, iweɛɛes Rebbi fell-as.
wya [tawya] : ta/tewya. SM + NT || MẒR. i/yewɛes, ur i/yewɛis, ad
tawacult ; adrum. MD. Asmi i i/yiwɛis, iweɛɛes (i/yettiwɛis).
terba, ussan-d merra at taywa- MΓN. iweɛsen. SDD + SM. awɛas. SDD
ines, hennan-as. MD. Tawyiwin. + MG. sewɛes.
MGD. Taywa (ẒR. ayyaw).
wɛu [wɛu] : wɛu. MG + GWT ||
izmir ; stekfu; stif (stufu). MD. Ma
weɛɛaγ, ad n-aseγ, ma ulac,
Wz semmeḥ-iyi kan. MẒR. iweɛɛa, ur
iweɛɛi, ad iweɛɛu, iweɛɛu. MΓN.
iweɛɛan.
wzen [wzen] : wzen. MG + GWT ||
qis taẓeyt n tγawsa. MD. Akken i
yella lqedd-ik d ṭṭaqqa-k ara
twezneḍ. MẒR. i/yewzen, ur
i/yewzin, ad i/yewzen, iwezzen.
MΓN. iweznen. SDD+ SM. Awzan,

301
*xalti [xalti] : xalti. SM + NT ||
weltma-s n yemma. ẒR. Xali.

X xaluq [axaluq] : a/uxaluq. SM + ML


|| isem n lfakya n ddellaɛ,
afeqqus, taxsayt, ... MD. Ur qqaren
x [xa] : x/X. || Asekkil wis 27 n ara medden taɛeqqayt n ddellaɛ
ugemmay n tmaziγt. D targalt (afeqqus, abeṭṭix, lmerḥum...),
taḥerfit. qqaren Axaluq. NT. Taxaluqt
(tixulaq). SG. Ixulaq.
Xa xas [xas] : xas. TJR. WRN. || γas ;
wicqa ; maɛlic. MD. Yusa-d, γas
xab [xib]
[xib] : xab. MG + GWT || ur ttaγ iɛeṭṭel cwit.
ara. MD. Acḥal n ttjur i ileqqem,
meɛna txab lleqma-nsent, yiwet xasem [xaṣem]
[xaṣem] : xasem. MG + GWT
ur tuγ. MẒR. ixab, ur ixab, ad ixib, || nnaγ ; zzem ; qamer. MD. Ad
i/yettxib. MΓN. ixaben. SDD + SM. nemyuzzam, ad nemxasam,
Lxib, lmexyubeyya,. SDD + MG. meɛna ur ttsuγ ara deg leɛnaya-k
ttwaxib, sxib, MGL. Mγi; aγ. ! MẒR. ixusem, ur uxusem, ad
ixasem, i/yettxasam. MГN.
*xabit [axaḇiṯ] at/uxabit. SM + ML
[axaḇiṯ] : at/uxabit. Ixusmen. SDD + SM. Axasem,
+ RB || aḥerki , agumi : win yeddan
lexsum, axsim (lxasem). SDD + MG.
deg yiɛdawen-is. MD. Deg lgirra n
Mxasem.
1954-1962, win yeddan d Fransa,
yettusemma d axabit. NT. Taxabit xatel [xaṯel]
[xaṯel] : xatel. MG + GWT ||
(tixabitin). SG. Ixabiten (lxubata). muqel-d seg lbeɛd ; ɛass. MD.
ẒR. Xbet. Anda i ɛeddaγ, ad d-yettxatal seg-
i. MẒR. Ixutel, ur ixutel, ad ixatel,
xalaf [axalaf] : a/uxalaf. SM+ ML ||
i/yettxatal. MГN. Ixutlen. SDD + SM.
1. asγar n useggas-a (ajdid,
Axatel.
amaynut). MD. Ttejra teggar-d
ixulaf yal aseggas. || 2. asγar wuẓu xatemt[ṯaxaṯemt]
xatemt[ṯaxaṯemt] : ta/txatemt.
i d-yettakken ttejra. MD. Ilindi ay SM + NT || ssenf n usγun i
ẓẓiγ kra n yixulaf, aseggas-a yettmegran deg uḍaḍ n umdan.
werɛad uγen. SG. ixulaf. NT. MD. Tixutam ttmagant s lfeṭṭa neγ
Taxalaft (tixulaf). SG. Ixulaf
s wureγ. SG. Tixutam.
(ixalafen).
xaṭer
xaṭer [xaṭeṛ] : xaṭer. MG + GWT ||
xalef [xalef] : xalef. xayel. MG + ṭiwel. MD. Xuṭreγ-as idrimen,
GWT || qamer ; namer ; ur teddu
sbeddeγ-as inagan, rnu yečča-yi.
deg ubrid-is; ur ttaγ ara awal-is. MẒR. Ixuṭer, ur ixuṭer, ad ixaṭer,
MD. Tameṭṭut, cawer-itt, walef-itt.
i/yettxaṭar. MΓN Ixuṭren. SDD + SM.
MẒR. Ixulef, ur ixulef, ad ixalef, Axaṭer, lemxaṭra. SDD + MG.
i/yettxalaf. MΓN Ixulfen. SDD + SM. Mxaṭer.
Axalef. SDD + MG. Mxalef.
xaṭer
xaṭer [xaṭeṛ] : xaṭer.
xaṭer TJR. WRN||
xali [xali] : xali. SM + ML || gma-s n awuran i d-yemmalen ssebba mi
yemma. MD. Iḍelli i d-yuγal xali yeḍra kra. MD. Wteγ-t, xaṭer
seg Fransa. NT. xalti (xwalti). SG. yeskaddeb. MGD. axaṭer ; ɛlaxaṭer
xwali. ; acku.

302
xaṭi
xaṭi [xaṭi] : xaṭi. Awal-tafyirt || xbet [xḇeṯ]
[xḇeṯ] : xbet. MG + TΓR || ffer
uhu, ala. Awal i d-yemmalen ; Ili-k d axabit; efk afus i
dakken ayen i nessuter ur yiɛdawen; efk afus γef tegmat.
yettwaqbel ara. MD. – Ad tedduḍ MD. Txebtem, tefkam afus deg-
γer lebḥer azekka ? – Xaṭi, ur neγ. MẒR. I/yexbet, ur i/yexbit,
stufaγ ara. MGL. ih, anɛam. ad i/yexbet, ixebbet. MΓN.
ixebten. SDD+ SM. axbat, lxebt,
xawat |ṯawawat,
|ṯawawat, ṯawaţ] : axabit.
t/twawat. SM + ML || aḥami ;
tadukli. MD. Ma nga taxawat, * xbibeḍ
xbibeḍ [xḇiḇeḍ] : xbibeḍ. MG +
wissen ahat ad asen-nezmer. GWT || ttneqlab deg lqaɛa alamma
yeffeγ rruḥ-ik (im). MD. Mi ara
xayel [xayel] : xayel. MG + GWT || 1. yemmzel uyaziḍ, ur t-iteffeγ rruḥ
wali ḥedd (neγ kra) γer lebɛid alamma yexbabeḍ deg lqaɛɛa.
mebla ma tɛeqleḍ-t, mebla ma MẒR. i/yexbabeḍ, ur i/yexbabeḍ,
tferrzeḍ-t. MD. Xuyleγ-t-id kan, ad i/yexbibeḍ, yettexbibiḍ. MΓN.
imi d-iɛedda, ur t-ɛqileγ ara. || 2. i/yexbabḍen. SDD + SM. axbibeḍ.
wehhi ; steɛmel belli tceγleγ, SDD + MG. sexbibeḍ, ttwasexbibeḍ,
txeddmeḍ. MD. D axayel axir mexbabeḍ.
uqeyyel. MẒR. ixuyel, ur ixuyel,
ad ixayel, i/yettxayal. MΓN. xbizt [ṯaxḇizṯ] ta/texbizt SM +
[ṯaxḇizṯ] : ta/texbizt.
ixuylen. SDD + SM. Axayel, lexyal. NT || aγrum n lkuca. MD. Wid ur
SDD + MG. ttuxayel, mxayal. nezmir ara neγ ur nestufa ara ad
d-sewwen aγrum deg uxxam,
xazabit [taxazabit] : ta/txazabit. ttaγen-d yal ass tixbizin deg
SM + NT || taxeddaɛt ; tixeffet ; tḥanut neγ deg lkucat. SG.
ayen ara yexdem yiwen deffir n tixbizin. GRW. Lxebz.
uɛrur n wayeḍ akken ad t-yexdeɛ.
MD. Gan-iyi taxazabit, ur nwiγ ara xcin [ixcin] : ixcin. MG + TΓR || uzur
ad d-tekk seg-sen. SG. ; ur ttiḥliw ara ; ur ttiẓid, ur
tixazabiyin. ttiḥdiq. MD. Amdan-a ur yessin
ara d acu d leḥdaqa, ixcen mačči
d kra. MẒR. i/yexcen, ur i/yexcin,
Xb, xd, xḍ
xḍ ad i/yexcen , ixeccen. MГN.
Ixecnen. SDD+SM. Axcan, uxcin,
xbec [xbec] : xbec. MG + GWT ||
lexcana.
crew ; eğğ-d ccwami s waccaren-
ik (im) γef kra (udem n ḥedd). MD. xdem [xḏem]
[xḏem] : xdem. MG + GWT ||
Ma yella ur as-tezmireḍ ara ad t- sker , eg ccγel ; cγel. MD. Win ur
tewteḍ, xbec-it ! MẒR. i/yexbec, nxeddem, efk-as taruka ad
ur i/yexbic, ad i/yexbec, ixebbec. yellem. MẒR. I/yexdem, ur
MΓN. ixebcen. SDD + SM. axbac,
i/yexdim, ad i/yexdem,
axebbic, amexbac. SDD + MG. ixeddemq. MΓN. Ixedmen. SDD +
ttwaxbec, ttwasexbec, myixbec. SM. Axdam, lxedma, axeddim,
axeddam, axdim. SDD + MG.
xbeḍ [xḇeḍ] : xbeḍ. MG + GWT ||
xbeḍ
Sexdem, ttwaxdem, msexdem.
seγli kra (neγ yiwen) γer lqaɛa s
leğher. MD. Yeṭṭef-it, ixbeḍ-it γer xdeɛ
xdeɛ [xḏeɛ] : xdeɛ. MG +GWT || γurr
lqaɛɛa. MẒR. i/yexbeḍ, ur ; sγim ; efk afus γef yiwen. MD.
i/yexbiḍ, ad i/yexbeḍ, ixebbeḍ. Yexdeɛ-aγ, idrimen yewwi-ten,
MΓN. Ixebḍen. SDD + SM. Axbaḍ,
sselɛa ur aγ-tt-id-yessaweḍ ara.
axebbaḍ. SDD + MG. sexbeḍ, MẒR. i/yexdeɛ, ur i/yexdiɛ, ad
ttwaxbeḍ, nnexbaḍ, myexbaḍ. i/yexdeɛ, ixeddeɛ. MΓN. ixedɛen.
303
SDD + SM. axdaɛ, lexdeɛ, axeddaɛ. uzanzu ... (taγect n ccna). SG.
SDD + MG. ttwaxdeɛ, myexdeɛ. Tixeddacin.

xḍeb [xḍeḇ] : xḍeb. MG + GWT || *xeddam [axeddam] :


ɛeyyen ; suter taqcict i zzwaj. MD. a/uxeddam. SM + ML || win
Ixeṭṭeb kan, meɛna yiwet ur tt- ixeddmen (mačči d amertaḥ). MD.
yuγ. MẒR. i/yexḍeb, ur i/yexḍib, Nekki mačči d axeddam n wass,
ad i/yexḍeb, ixeṭṭeb. MΓN. neγ n ddurt: xeddmeγ lɛam tnac.
ixeḍben. SDD + SM. axḍab, NT. Taxeddamt (tixeddamin). SG.
lexḍubiya, anexḍab (tanexḍabt). Ixeddamen. ẒR. Xdem.
SDD + MG. Ttwaxḍeb, myexḍeb.
xeddar [axeddaṛ]
[axeddaṛ] : a/uxeddar. SM
xḍef [xḍef] : xḍef. MG + GWT || jbed +ML || win yettaγen yeznuzu
; awi ; ddem ; jelqem ; aker. MD. lxedra. MD. Lxedma n uxeddar
Ṭṭfeγ-tt deg ufus-iw, iɛedda-d deg-s lexsara, ma ur tenzi lxedra i
ixḍef-itt. MẒR. i/yexḍef, ur d-yuγ s lemγawla, tezmer ad
i/yexḍif, ad i/yexḍef, ixeṭṭef. MΓN. texser. NT. Taxeddart
Ixeḍfen. SDD + SM. Axḍaf, anexḍaf, (tixeddarin). SG. Ixeddaren. ẒR.
axeṭṭaf. SDD + MG. Ttwaxḍef. Lxedra.

xḍu [xḍu/xṭu]
[xḍu/xṭu] : xḍu. MG + GWT || *xeddaɛ
*xeddaɛ [axeddaɛ] : a/uxeddaɛ.
jbed-d iman-ik (im) ; wexxer γef SM +ML || aγeddar ; win ixeddɛen,
... MD. Xḍu i yir iberdan, ad i yettγurrun. MD. Ulac axeddaɛ i
trebḥeḍ. MẒR. i/yexḍa, ur i/yexḍi, k-yecban ! NT. taxeddaɛt
ad i/yexḍu, ixeṭṭu. MΓN. i/yexḍan. (tixeddaɛin). SG. Ixeddaɛen. ẒR.
SDD + SM. Xeṭṭu, imexḍi. SDD + MG. Xdeɛ.
ttwaxḍu, sexḍu, ttwasexḍu,
myexḍu. xedmi [axeḏmi]
[axeḏmi] : a/uxedmi. SM
+ML || tafrut ; lmus ; ajenwi. MD.
Mi ara yeffeγ, yettawi axedmi deg
Xeb, Xec, Xed ubagus-is. NT. Taxedmit
(tixedmiyin). SG. Ixedmiyen.
xebber [xebbeṛ]
[xebbeṛ] : xebber. MG +
GWT || seɛlem ; berreḥ; siweḍ
lexber. MD. Ixebber-aγ-d, yenna-
yaγ-d belli azekka ad yili ugraw.
Xel, Xem, Xen
MẒR. Ixebber, ur ixebber, ad
ixebber, i/yettxebbir. MẒR.
xelwit [tixelwit] : ti/txelwit.
ti/txelwit SM +
Ixxebren. SDD+SM. Axebber,
NT || 1. taxxamt anda yettγimi
lexber, imxebber. SDD+ MG.
umdan weḥd-s iwakken ad
Ttwaxebber, mxebber.
yeɛbed Rebbi. MD. Qqaren-d belli
tawelwit n Ccix Aheddad mazal-
xeclaw [axeclaw] : a/uxeclaw. SM
itt ar assa. || 2. taxxamt i
+ ML|| isir ; asγar am unẓad. MD.
xeddmen medden s uγanim,
Yekcem-as uxeclaw γer tiṭ-is. NT.
jemmɛen deg-s ayen s wacu
Taxeclawt (tixeclawin). SG.
xeddmen tibḥirt, d igelzam neγ d
Ixeclawen. . MGD. Aqeclaw.
lezrareɛ. MD. Llan yifellaḥen i
yesteɛfawen deg txelwin, deg
xeddact [ṯaxeddacṯ]
[ṯaxeddacṯ] :
uwzal lawan n tfellaḥt ; llan deg-
ta/txeddact. SM + NT || lfakya n
sen wid yesɛeddayen kra n
ttejra uzanzu. MD. Nniγ-am
wuḍan, ttɛussun tibḥiyar-nsen.
Kemmi a yelli, a taxeddact (n)
SG. Tixelwiyin.

304
xellaq [axellaq] : a/uxellaq. SM + ixemmimen. SDD + MG.
ML || win d-ixellqen, i d- ttwaxemmen.
yettarwen, i d-yeslufuyen ; Rebbi.
MD. Ta d lemḥibba (n) Uxellaq/ xemmer [xemmer] : xemmer.
xemmer. MG
inekki umi tlaq/ ad tfehmemt a + GWT || ger taγawsa deg waman
tilawin (asefriu aqdim). NT. (zzit, tament, ....) alamma terḍeb,
Taxellaqt (tixellaqin). SG. iwakken ad d-tefk ddwa neγ ayen
Ixellaqen. yuḥdaj umdan. MD. Llan tiḥcicin i
d-iberrun i ddwa, mi ara tent-
*xellalt [ṯaxellalt]
[ṯaxellalt] : ta/txellalt. SM txemmreḍ deg waman. MẒR.
+ NT || tamessakt i yettaṭṭafen ixemmer, ur ixemmer, ad
aceṭṭiḍ γer lxiḍ, neγ aceṭṭiḍ γer ixemmer, i/yettxemmir. MΓN.
wayeḍ. MD. At zik ur ttxiḍen ara ixemmren. SDD + SM. Axemmer.
llebsat nsen, ttgen tixellalin. MD. SDD + MG. ttwaxemmer.
Tixellalin. ẒR. Xellel.
xemri [axemṛi]
[axemṛi] : a/uxemri. SM +
xellel
ellel [xellel] : xellel. MG + GWT || ML + RB || ssenf n llun (tiγmi) :
ṭṭef s txellalin ; cudd. MD. Ddem arras ; abrurkan. MD. – Amek tga
lkettan, fessel-it, txelleḍ tin yesɛan aksum d axemri ? – D
iceṭṭiḍen-nni, γer taggara xiḍen- tarrast, mačči d tacebḥant, mačči
iten. MẒR. Ixellel, ur ixellel, ad d taceɛlalt. NT. taxemrit
ixellel, i/yettxellil. MГN. Ixellen. (tixemriyin). SG. Ixermriyen.
SDD+ SM. Axellel, taxellalt. SDD+ MG.
Ttwaxellel. xemmuj [axemmuj] : a/uxemmuj.
SM + ML || amğux ; axjiḍ. MD.
xelxal [axelxal] : a/uxelxal. SM + Abrid-a yeččur merra d
ML || ssenf n usγun imdewwer, ixemmujen, acḥal aya ur as-ssin
yettwaxedmen s wureγ neγ s ara. NT. Taxemmujt (tixemmujin).
uẓref ; xeddmen-t tlawin i SG. Ixemmujen.
ccbaḥa. MD. Teffeγ-d d uxelxal d
ddeḥ. SG. ixelxalen. xemsa [xemsa] : xemsa. SM + MḍN
|| 5 : amḍan yellan gar kuz (rebεa)
xemmas [axemmas] : d sḍis (setta). MD. Deg ufus,
a/uxemmas. SM + NT + RB || xemxa n yiḍudan i yellan ; deg
amaṭṭaf ; afellaḥ i xeddmen uḍar, xemxa n tfednin. MGD.
tafellaḥt s yiwen n umur γef Semmus.
xemsa (1/5). MD. Wid ur nesɛi
akal wala dduzan n tfellaḥt, wala xemsin [xemsin] : xemsin. SM +
tayuga n yizgaren, xeddmen d MḍN || 50 : amḍan yellan deffir 49.
ixemmasen ; meḥsub : bab n MD. Xemsin n yiseggasen γer
wakal d tyuga, ad yawi 4/5, deffir, ur uminen Yimaziγen ad
amaṭṭaf-nni ad yawi kan 1/5 seg d-yas wass-a, ad tekcem tmaziγt
lγella. NT. Taxemmast γer lakul. MGD. Semmus n
(tixemmasin). SG. ixemmasen. tmerwin; semmuset.

xemmem [xemmem] : xemmem.


xemmem. xenḍiḍ
xenḍiḍ [axenḍiḍ] : a/uxenḍiḍ. SM
MG + GWT || ḥebber ; dmu ; meyyez + ML || axenziz, azeɛlul, axlul. MD.
; ciwer iman-ik (im). MD. Win ur Temyagger mm uxenḍiḍ d mm
nettxemmim ara i taggara, ad uledda, ad grent azeṭṭa. MD.
yendem. MẒR. ixemmem, ur Taxenṭiṭ (tixenṭidin). SG.
ixemmem, ad ixemmem, ixeḍiḍen.
i/yettxemmim. MΓN. ixemmen.
SDD + SM. axemmem, ttexmam,
305
xenfuc [axenfuc] : a/uxenfuc. SM tlata n lesnaf : taxerbuct, taɛulit
+ ML || anzaren ; axenfuf. MD. Ur yakked d tufrint, tamezwarut,
ẓriγ acu i as-iεejben deg-s, fell-as ttaken i lmal ; tis snat tetten-tt at
yiwen n uxenfuc, anect-ila-t. SG. uxxam ; tis 3, siğğiwen-tt. NT.
ixenfucen (ixenfiyac). NT. Taxerbuct (tixerbucin). SG.
Taxenfuct (tixenfucin, ixerbucen (ixerbac).
tixenfiyac*).
xerciw [axerciw] : a/uxerciw. SM
*xenfiyac [ṯxenfiyac]
[ṯxenfiyac] : + ML || Tawwurt n tebḥirt i
ti/txenfiyac. SM + NT+SG || deg yettwaxdamen s yisγaren. MD.
tmegḥelt neγ lfuci, syin i d-iteffeγ Freg tibḥirt-ik, txedmeḍ-as
lbarud d rrsas. MD. Llan tmegḥal axerciw, akken ḥedd ur tt-
mm yiwet n txenfuct, llan tiyiḍ i ikeccem. NT. Taxerciwt
yesɛan snat. (tixerciwin). SG. ixerciwen. MGD.
tabubeddayert, afdul, ajerrar.
xennab [axennab] : a/uxennab.
SM + ML + RB || amakar ; win ur xerfi [axeṛfi]
[axeṛfi] : a/uxerfi. SM + ML ||
nessin abrid i ttawin at leɛraḍ. 1. Ayen i d-yettilin γer taggara n
MD. Fell-am qqleγ d axennab. NT. lexrif, yes-s ay itteffeγ. MD. Ala
Taxennabt (tixennabin). SG. win ɛzizen ara yeččen tabexsist n
ixennaben. uxerfi. SG. ixerfiyin. MGD. isuqan.
|| 2. ikerri. MD. Izla yiwen n uxerfi
xennart [ṯaxennart]
[ṯaxennart] : deg lɛid-a iɛeddan, ad ibarek
ta/txennart.
ta/txennart. SM + NT || tixmirt, Rebbi, deg tqeṭɛit-is i t-id-irebba.
taγawsa ideg ara yewḥel umdan. NT. taxerfit (tixerfiyin). SG.
MD. Weḥleγ, aql-in deg txennart ixerfiyen.
anect-ila-tt. ẒR. Tixennarin.
xerrağit [ṯaxerra
[ṯaxerraği
ṯaxerrağiṯ/
ğiṯ/ ṯaxerrajiṯ] :
*xennaqt [ṯaxennaqṯ]
[ṯaxennaqṯ] : ta/txerrağit. SM + NT || Tawwurt
ta/txennaqt. SM + NT || ssenf n (tamecṭuḥt) tis snat deg uxxam n
waṭṭan n warrac. MD. Taxennaqt, Leqbayel. MD. Ticki d-kecmen
txenneq win i tt-yuḍnen ; ma ur yinabgawen, netta ad yeffeγ seg
idawi ara s lemγawla, tezmer ad txerrağit. SG. tixerraǧiyin.
tawi leɛmer-is. ẒR. Xneq.
* xerraz [axerraz] : a/uxerraz. SM
xennus [axennus] : a/uxennus. + ML || Win yettxiḍen. MD. Ma ixaḍ-
SM + ML || azger ; ayug ; aɛerrum. ak-d tikbert uxerraz, ad ak-yini
MD. Ay axennus, ay aɛerrum, ay wul-ik ttmuqul γur-s kan. NT.
azger ! SG. ixennusen. Taxerrazt (tixerrazin). SG.
ixerrazen. ẒR. xerrez.
xenziz [axenziz] : a/uxenziz. SM +
ML || axenḍiḍ ; axlul. MD. –
Ahya a xerref [xerref] : xerref. MG + GWT
bu uxenziz ! – Ahya a mm uledda || 1. ečč tawγeḍ ayen i d-yettilin
! deg lexrif (tibexsisin, tiẓurin ...).
MD. Yal tasebḥit, ad iruḥ ad d-
ixerref. || 2. shetref ; lejlej. MD.
Xer Ihedder iman-is, yettxerrif kan.
MẒR. ixerref, ur ixerref, ad
xerbuc [axerbuc] : a/uxerbuc. SM ixerref, i/yettxerrif. MΓN.
+ ML || iniγem ur nelhi ara ; win i ixerrfen. SDD + SM. axerref, lexrif.
ttaken i lmal. MD. Mi ara fernen SDD + MG. mxerref.
medden tazart, tekksen-d sin neγ

306
xerreḍ
xerreḍ [xerreḍ] : xerreḍ. MG + GWT tγaxsiwin i d-tekksen medden.
|| Ewt ḥedd s ubeqqa (aceqqir, SG. tixerrubin. ẒR. axerrub.
aserfiq). MD. Ad teqqimeḍ deg
yiwen n umkan am kečč am xersum [xerṣum]
[xerṣum] : xersum. TJR.
warrac-nniḍen, neγ ad k-xerrḍeγ. WRN || lxersum ; abeɛda. MD. Bγiγ
MẒR. ixerreḍ, ur ixerreḍ, ad ad d-tasem yakk nwen, xersum
ixerreḍ, i/yettxerriḍ. MΓN. kečči.
ixerrḍen. SDD + SM. axerreḍ,
axerriḍ. SDD + MG. ttwaxerreḍ, *xessar [axessaṛ]
[axessaṛ] : a/uxessar. SM +
ttwasxerreḍ, mxerraḍ. MGD. ML || tawaγit ; ayen ixesren. MD.
selfeɛ, sebbeε, ceqqer. Yeḍra uxessar deg tmurt-a, yiwen
ur as-igi aγbel. NT. Taxessart
xerreq [xerreq] : xerreq. MG + GWT (tixessarin). SG. Ixessaren. ẒR.
|| xleḍ ; xdem ayen iwumi ur Xser.
tezmireḍ ara. MD. Xedmeγ leḥsab-
iw, ur ffiγeγ ara ; asmi i ttxerrqeγ Xeṭ,
Xeṭ, Xeẓ
akka d wakka, dγa rebḥeγ, neγ
xersum ur xsireγ ara. MẒR. xeṭṭi
xeṭṭi [xeṭṭi] : xeṭṭi. MG + GWT ||
ixerreq, ur ixerreq, ad ixerreq, efk, xelles lexḍiyya. MD. Win
i/yettxerriq. MΓN. ixerrqen. SDD + yerẓan lqanun deg taddart, ad
SM. axerreq, axerriq, imxerreq. yettuxeṭṭi. MẒR. ixeṭṭa, ur ixeṭṭa,
SDD + MG. ttwaxerreq, mxerreq. ad ixeṭṭi, i/yettxeṭṭin. MΓN.
ixeṭṭan. SDD + SM. axeṭṭi, lexḍiyya,
xerrez [xerrez] : xerrez. MG + GWT imxeṭṭi. SDD + MG. ttuxeṭṭi, mxeṭṭi.
|| xiḍ lehwayeğ n llebsa ; eg
ssebbaḍ, tibardiwin. MD. Axerraz xeṭṭer [xeṭṭer] : xeṭṭer. MG + GWT ||
xeṭṭer
itegg kullec : yettxiḍ llebsat, εeddi-d deg uqerruyixf, allaγ,
meɛna yettxiḍ ssebbaḍ daγen. lbal) a tikti, a tidmi. MD. Tikti
MẒR. ixerrez, ur ixerrez, ad mačči d ayen i ẓerrent wallen, d
ixerrez, i/yettxerriz. MΓN. ayen i yettxeṭṭiren deg lbal. MẒR.
ixerrzen. SDD + SM. axerrez, ixeṭṭer, ur ixeṭṭer, ad ixeṭṭer,
axerraz. SDD + MG. ttwaxerrez, i/yettxeṭṭir. MΓN. ixeṭṭren. SDD +
mxerraz. ẒR. xiḍ. SM. axeṭṭer. SDD + MG. ttwaxeṭṭer.

*xerriḍ
*xerriḍ [axerri
[axerriḍ]
erriḍ] : a/uxerriḍ. SM + xewwel [xewwel, xebb°el,
ML || aserfiq ; eceqqir ; abeqqa ; xegg°el] : xewwel. MG + GWT ||
tiyita s ufus. SG. ixerriḍen. ẒR. qqar-as xali neγ xalti. MD. Ur ẓriγ
xerreḍ. ara acuγer i daγ-ttxewwilen
widak-ihin. MẒR. Ixewwel, ur
xerrub [axerrub] : a/uxerrub. SM ixewwel, ad ixewwel,
+ ML + GRW || 1. tixerbin. MD. Ma i/yettxewwil. MΓN. Ixewwlen. SDD
yurew uxerrub, ad tiqsiḥ tegrest, + SM. Axewwel. SDD + MG.
akka i d-qqaren At zik. || 2. Ttwaxewwel, mxewwel.
adrum. MD. Mi ara d-fernen
imeqqranen n taddart, yal xeẓẓer
xeẓẓer [xeẓẓer] : xeẓẓer. MG + GWT
axerrub ad d-yazen ṭṭamen ara d- || sentu allen-ik deg wallen n
yedhun s lecγal-nsen. SG. wayeḍ (tayeḍ). MD. Seg izgelli,
ixerruben. kečč tettxeẓẓireḍ-d deg-i, ur
fhimeγ ara acu tebγiḍ γur-i. MẒR.
*xerrubt [axerrubt] : ta/txerrubt. ixeẓẓer, ur ixeẓẓer, ad ixeẓẓer,
SM + NT || ttejra n uxerrub. MD. Seg i/yettxeẓẓir. MΓN. ixeẓẓren. SDD +
uɛeqqa n txerrubt, aṭas n SM. axẓar, lxeẓra, axeẓẓer,

307
axeẓẓur. SDD + MG. ttwaxeẓẓer, xiq [xiq] : xiq. MG + GWT || ctiq ;
mxeẓẓer. bγu ad teẓreḍ ḥedd. MD. Ixaq wul-
iw, yebγa ad iẓer imawlan. MẒR.
Xf, xi ixaq, ur ixaq, ad ixiq, i/yettxiq.
MΓN. ixaqen. SDD + SM. axiqi, lxiq,
xf [ixf] : i/yixf. SM + ML || 1. aqerru. lemxiqa. SDD + MG. mxiq.
MD. Ay ixf-iw rfed asefru ! || 2.
tayunt. MD. – Acḥal n yixfawen i xir [axir] : axir. TJR. ZLΓ. || Tazelγa
yellan deg tejlibt-a ? – Azal n i d-yemmalen asmenyef n tγawsa
xemsin. || 3. aḥric ; amur. MD. γef tayeḍ imi tugar-itt, deg
Tazrawt-a tebḍa d axfiwen. SG. ccbaḥa, deg wazal neq deg kra -
Axfiwen (ixfawen). nniḍen. MD. Beɛɛed fell-as axir,
ma yesbub-ak-d kra, d udem n
xfif [ixfif] : ixfif. MG + TΓR || ili-k d yidammen. MGD. ttif, yif.
afessas, ur ttaẓẓay ara. MD. Xfif
ufḍis deg ufus n umertaḥ ! MẒR. xirella [xirella]
[xirella] : xirella. TJR. MRN
xfif, ur xfif, ad i/yexfif, + MKT || Amernu n tesmekta,
i/yettixfif. MΓN. i/yexfifen. SDD + yemmal-d ayen yellan s waṭas.
SM. lxeffa, axfifan. SDD + MG. MD. Usan-d deg xirella yid-sen, ur
Sixfef. MGD. ifusus. MGL. iẓay. ẓriγ ara ma ad asen-d-yekfu
yimensi neγ ala. MGD. bezzaf, aṭas,
xfu [xfu] : xfu. MG + GWT || ɛreq ; ddeqs ; xilla.
ffer ; γib (γef wallen). MD. Iḍelli i
t-ẓriγ da, ass-a yexfa-t cciṭan. xixxi [xixxi] : xixxi. SM + ML || deg
MẒR. i/yexfa, ur i/yexfi, ad tmeslayt n warrac d : lewsex,
i/yexfu, ixeffu. MΓN. i/yexfan. ammus.
SDD + SM. axfay, lmexfi. SDD + MG.
ttwaxfu, sexfu, MGL. Sken; ḍher; Xj, Xl
beyyen.

xican [axican] : a/uxican. SM + ML


|| tanga swayes i d-ttgen medden xjiḍ
xjiḍ [axjiḍ] : a/uxjiḍ. SM + ML ||
lḥilat, am teckarin. MD. Seg wasmi Amkan yudren ; yeγzan. MD. D
d-nnulfant teckarin n uxican ideg abrid n ukerrus, meɛna yekker,
ttawin medden nneɛma, am yeɛza, yeččur d ixjiḍen,. NT.
temẓin d yirden, ur seqdacen ara taxjiḍt(tixjiḍin). SG. ixjiḍen. MGD.
medden iyelwan. Amǧux; axemmuj.
xidest [[ṯixiḏest] ti/txidest. SM +
ṯixiḏest] : ti/txidest. xlaf [axlaf] : axlaf. SM + ML+ RB ||
NT || tiḥerci ; lɛefsa. MD. Bu txidas acek-it; yelha ; ifaz ; yif wiyaḍ.
: d bu tḥerci. SG. Tixidas. MD. D axlaf ccix-nni, ulac wi as-
izemren. NT. Taxlaft (tixlafin). SG.
xiḍ
xiḍ [xiḍ] : xiḍ. MG + GWT || ixlafen.
sdukkel, sezdi s lxiḍ sin n
yicerrigen, sin n yiceṭṭiḍen. MD. xlalt [taxlalt] : ta/texlalt. SM + NT ||
Win ur nessin ad ixiḍ, ad yessiγzif tiγesset yesdukkulen amur deg
deg lxiḍ. MẒR. ixaḍ, ur ixaḍ, ad tfekka γer wayeḍ, tesdakal
ixiḍ, i/yettxiḍ. MΓN. ixaḍen. SDD + iḍarren γer wammas. MD. Yuɛer
SM. lexyaḍa, lxiḍ, axeyyaḍ. SDD + win ara yerrẓen seg texlalt, ladγa
MG. ttwaxiḍ. MGD. Xerrez ; gnu. ma yedda deg leɛmer.

308
xleḍ
xleḍ [xleḍ, xleṭ] : xleḍ. MG + GWT tejmaɛt-ines. ML. Axlij (ixlijen).
|| rwi ; sdukkel snat n tγawsiwin. SG. Tixlijin.
MD. Yexleḍ zzit d waman. MẒR.
i/yexleḍ, ur i/yexliḍ, ad i/yexleḍ, xliɛt
xliɛt [taxliɛt] : ta/texliɛt.
ta/texliɛt. SM + NT
ixelleḍ. MГN. Ixelḍen. SDD + SM. || Tassemt taqurant. MD. Ikerri n
Axlaḍ, lxelḍa, uxliḍ, lmexluḍ, lɛid n useggas-a yeqqel d tassemt
lemxalṭa, amexluḍ. SDD + MG. merra. SG. tixliɛin. MGD. lexliɛ.
Sexleḍ, ttwaxleḍ, myexleḍ,
msexleḍ. xlu [xlu] : xlu. MG + GWT || fakk ;
senger ; err taγawsa d ulac. MD.
xlef [xlef] : xlef. MG + GWT || arew Ilemẓiyen n tmurt-a ffγen merra,
; eğğ-d ; seggri-d. MD. Tjur i ğğan-tt-id texla. MẒR. i/yexla,
gezmeγ, xellfent-d. MẒR. i/yexlef, uri/yexli, ad i/yexlu, ixellu. MΓN.
ur i/yexlif, ad i/yexlef, ixellef i/yexlan. SDD + SM. xellu, lexla
(i/yettxellif). MΓN. Ixellfen. SDD + (lxali), imxelli. SDD + MG. sexlu,
SM. Axlaf, mexluf. SDD + MG. ttwasexlu, myexlu, msexlu. MGD.
Ttwaxlef, sexlef. fakk. MGL. ɛmer.

xlenğ [axlenǧ]
[axlenǧ] : axlenǧ/uxlenǧ. xlul [axlul] : a/uxlul. SM + ML ||
SM + ML || Ssenf n yimγi ; asγar- axenḍiḍ ; axenziz. NT. Taxlult
ines d asγar n tẓuri, yes-s ttgen-d (tixlulin). SG. ixlulen.
isebsiyen. MD. Aqbayli am uxlenǧ
: ad yerreẓ wala ad yeknu. xlult n nnbi [ṯaxlult
[ṯaxlult n nnḇi] :
ta/texlult n nnbi. SM + NT ||
xleq [xleq] : xleq. MG + GWT || aǧeǧǧig d awraγ. Yettemγay-d
sebdeɛ ; snulfu-d (ayen ur nelli ussan imenza n tefsut. MD. Lferḥ
yakan) ; arew-d. MD. Ddin n warrac mi ara magren tafsut,
yeqqar-d dakken d Rebbi i d- ad ttɛassan deg texlult n nnbi
ixelqen ddunit ideg yella umdan. ayweq ara d-tessufeγ ijeǧǧiden.
MẒR. i/yexleq (-d), ur d-yexliq, ad MGD. aǧeǧǧig irelli, axencar.
(d-) i/yexleq, ixelleq (-d). MΓN. (d-
)ixelqen. SM + SM. Axlaq, axaluq,
amexluq (lxelq), axellaq. SM + MG.
Sexleq, ttwaxleq. Xm, xn
xleɛ [xleɛ] : xleɛ. MG + GWT ||
xleɛ
aggad ; rgagi ; friwes. MD. Yesla i
rreɛd deg yigenni, yexleɛ. MẒR. xmesṭac
xmesṭac [xmesṭac] : xmesṭac. SM.
i/yexleɛ, ur i/yexliɛ, ad i/yexleɛ, MḍN || 15 : amḍan i d-yezgan
ixelleɛ. MΓN. Ixelɛen. SM + SM. deffir rbeɛṭac. MD. Xemsa d ɛecra,
Axlaɛ, lxelɛa, amexluɛ. SM + MG. ad ɛaden xmesṭac.
Sexleɛ, msexleɛ.
xmes [xmes] : xmes. MG + GWT ||
xlift [ṯaxlifṯ]
[ṯaxlifṯ] : ta/texlift. SM + NT efk-as xemsa = afus-ik (im) ;
|| lmefsel. MD. Taxlift n uḍar; msalam d ... MD. Ur d-ixemmes
taxlift n ufus. SG. Tixlifin. yid-i, ur iyi-d-yenna azul. MẒR.
i/yexmes, ur i/yexmis, ad
xlijt [ṯaxlijt]
[ṯaxlijt] : ta/texlijt. SM + NT || i/yexmes, ixemmes
taddart tamecṭuḥt ; amur deg (i/yettxemmis). MΓN. Ixemsen.
taddart. MD. Deg taddart-nneγ, SDD + SM. Axmas, xemsa, lxamsa.
tella texlijt ufella, tella tin n SDD + MG. Mxemmes.
wadda ; yal ta tesɛa lğameɛ-ines d

309
xmir [ixmir] : i/yixmir. SM + NT || Texnez taluft-a, ulac-as tifrat.
aluḍ ; abeγli ; s-umata, ayen ideg MẒR. i/yexnez, ur i/yexniz, as
yezmer umdan ad yeḥsel. MD. Zik, i/yexnez, ixennez. MΓN. Ixenzen.
s texmirt i bennun medden SDD + SM. Axnaz. SDD + MG. Sexnez.
ixxamen-nsen, xaṭer ur ssinen
ara ɛad ssiman. SF. Ixmir xnunnes [xnunnes] : xnunnes.
(ixmiren). SG. Tixmirin. MG + GWT || wsex ; ames ; ḍlu
ayen n dir. MD. Yella waluḍ, ma
xna [ṯaxna]
[ṯaxna] : taxna. SM + NT || deg teffγeḍ i ubrid, tzemreḍ ad
tfekka n umdan, amxuj seg i d- texnunnseḍ. MẒR. i/yexnunnes,
ixerra. SG. Taxniwin. ur i/yexnunnes, ad i/yexnunnes,
i/yettexnunnus. MΓN.
xnac [axnac] : a/uxnac. SM + ML || i/yexnunnsen. SDD + SM.
iqcer n tejra n zzan. MD. Axnac Axnunnes, axnannas. SDD + MG.
yettmaga i waṭas n leḥwayej ; sexnunnes, msexnunnes.
yettmaga d tidima i teqreɛtin n
ddjaj, i yicbayliyin, atg.

*xnact [ṯaxnacṯ]
[ṯaxnacṯ] : ta/texnact. SM Xr, Xs, xt
+ NT || tadimt neγ taxlalt n uxnac.
MD. Kkes-as-d taxnact i tqerɛet-
ihin, deg leɛnaya-k ! SG. taxnacin.
xra [xṛa]
[xṛa] : xra. MG + GWT || ḍreg ;
*xnannas [axnannas] :
qummec ; ɛeddi s abduz. MD.
a/uxnannas. SM + ML || amkan
Teḍra yid-s am uγyul : itett,
yumsen, yexnunnsen neγ i
ixerra. MẒR. i/yexra, ur i/yexra,
yessexnunnusen. MD. Ḥaca
ad i/yexra, ixerra. MΓN. i/yexran.
tiwaγiwin yakked texnannasin i
SDD + SM. Axerray. SDD + MG. Sexra,
yessen, i ixeddem. NT.
msexra.
taxnannast (tixnannasin). SG.
ixnannasen. ẒR. Xnunnes. xreb [xṛeḇ]
[xṛeḇ] : xreb. MG + GWT ||
ɛkes ; nneqlab; mxel. MD. Yexreb
xnaq [axnaq] : a/uxnaq. SM + ML ||
uzeṭṭa, yeɛreq yixf-is. MẒR.
amḍiq deyyiqen. MD. Iberdan-
i/yexreb, ur i/yexrib, ad
nneγ d ixenqan merra, xaṭer
i/yexreb, ixerreb. MΓN. Ixerben.
bennun-d γer tama n yiberdan.
SDD + SM. Axrab. SDD + MG. Sexreb,
NT. Taxnaqt (tixenqatin). SG.
ttwaxreb, msexreb.
Ixenqan.
xrib [axṛiḇ]
[axṛiḇ] : a/uxrib. SM + ML ||
xneq [xneq] : xneq. MG + GWT ||
axxam, lḥara yeγlin, ur
ṭṭef ḥedd seg yiri (aɛenqiq),
nettwazdeγ ara. MD. Axxam-nsen
tzeyyreḍ alamma yuli-t-id nnefs,
n taddart yuγal d axrib. NT.
alamma yeffeγ-it rruḥ. MD. Acḥal
Taxribt (tixribin). SG. Ixerban.
n yimeγrasen i yemmuten s
tnennaqt : d atmaten-nsen i ten- xsayt [ṯaxsayṯ]
[ṯaxsayṯ] : ta/texsayt. SM +
ixenqen. MẒR. i/yexneq, ur NT || ssenf n lxedra i d-yettakken
i/yexniq, ad i/yexneq, ixenneq. tiqlalacin.
MΓN. Ixenqen. SDD + SM. Axnaq
(taxnaqt), taxennaqt. SDD + MG. xsef [xsef] : xsef. MG + GWT || uγal
Ttwaxneq, myexneq. d imiwriγ ; d acemlax. MD. Mi ara
yaggad yiwen, ixessef ; mi ara
xnez [xnez] : xnez. MG + GWT || yenneḥcam, yettizwiγ. MẒR.
cudd ; ddes ; mcubbek. MD.
310
i/yexsef, ur i/yexsif, ad i/yexsef, xuḍeγ ara. MẒR. Ixuḍ, ur ixuḍ, ad
ixessef. MΓN. Ixesfen. SDD + SM. ixuḍ, i/yettxuḍ. MΓN. Ixuḍen.
Axsaf, uxsif. SDD + MG. Sexsef.
xuḍi
xuḍi [xuḍi] : xuḍi. TJR. || rnu ! MD.
xser [xseṛ]
[xseṛ] : xser. MG + GWT || ur Xuḍi nniγ-am ! acuγer ur tuγeḍ
rebbeḥ ara ; ur rennu ara. MD. Ur ara awal.
nerbiḥ, ur nexsir. MẒR. i/yexser,
ur i/yexsir, ad i/yexser, ixesser. xuxet [taxuxeţ, taxuxet] :
MΓN. Ixesren. SDD + SM. Axsar, ta/txuxet. SM + NT || ttejra n lfakya
lexsara, axessar (taxessart), i d-yettaǧǧan lxux. MD. Ẓẓiγ
lxaser. SDD + MG. Sexser, msexser. tibḥirt ideg yella lxux d
rremman. SG. tixuxtin. GRW. lxux.
xsi [xsi] : xsi : MG + GWT || ens ; ur
ceɛɛel ara. MD. Texsi tafat, tecɛel xuni [axuni] : a/axuni. SM + ML+RB
tayeḍ. MẒR. i/yexsi, ur i/yexsi, ad || imekki deg temɛemmert; win
i/yexsi, ixessi. MΓN. i/yexsin. SDD ituben yerba yeɛbed Rebbi. MD.
+ SM. Asexsi. SDD + MG. Sexsi, Zik, teḍra yid-s am wuccen, tura
msexsi. dayen itub, yuγal d axuni. NT.
Taxunit (tixuniyin). SG. Ixuniyen
xsi [ṯixsi]
[ṯixsi] : tixsi. SM + NT || (lexwan).
yemma-s n yizimer, n yikerri. MD.
Turew tixsi, terna-d sin n xutert [ṯixuṯerṯ]
[ṯixuṯerṯ] : ti/txutert. SM +
yizamaren. MGD. Ulli; sɛayat. NT || lmuhhim ; azal ; ayen ilan
azal meqqren. MD. – Mačči deg
[axṣim] : a/uxsim. SM + NT ||
*xsim [axṣim] wanect-a i tella txutert .. – Anda i
win d wi tesɛiḍ lexsem ; aɛdaw. tella txutert ihi ?
MD. Axsim-nneγ d tarmusni,
mačči d tamusni neγ d tussna. NT. xuxi [axuxi] :a/uxuxi. SM + ML+ RB
Taxsimt (tixsimin). SG. Ixsimen. || ssenf n llun (tiγmi) imalen γer
uzeggaγ. MD. Llun axuxi yekka-d
xten [xṯen]
[xṯen] : xten. MG + GWT || seg win n lxux. NT. Taxuxit
ṭehher ; zeyyen. MD. Irumiyen ur (tixuxiyin). SG. Ixuxiyen.
xettnen ara.; Inselmen d
Wudayen xettnen i warraw-nsen. xuzziḍ
xuzziḍ [axuzziḍ/ṭ] : a/uxxuzziḍ.
MẒR. i/yexten, ur i/yextin, ad SM + ML || akrum ; timeccacin ;
i/yexten, ixetten. MΓN. Ixetnen. tama n deffir n umdan.
SDD + SM. Axtan, lextana, amextan. MD.Yettrebbi axuzziḍ irennu.
NT.Taxuzziṭ (tixuzziḍin). SG.
xtir [xṯiṛ]
[xṯiṛ] : xtir. MG + GWT || fren ; ixuzziḍen.
aγ ; ddem. MD. Xtir abrid-a neγ
abrid-ihin ! MẒR. i/yextat, ur *xwalt [ṯaxwalt]
[ṯaxwalt] : ta/texwalt. SM +
i/yextar, ad i/yextir, i/yettextir. NT || ayetma-s d yessetma-s n
MΓN. i/yextaren. SDD + SM. Axtiri, yemma ; xwali d xwalti. MD. Ulac
lextiyar. SDD + MG. Sextir, lfayda deg texwalt wala deg
ttwaxter, myextir, msextir. tegmat, i d-yenna. ẒR. Xali, xwali,
xwalti.
Xu, Xw
*xwali [xwali] : xwali. SM + ML +SG
|| Ayetma-s n yemma. ẒR. xali.

xuḍ
xuḍ [xuḍ, xuṭ] : xuḍ. MG + GWT || * xwalti [xwalti] : xwalti. SM + NT +
ur ḥesseb ḥedd ; ur celleɛ ara. MD. SG. || yessetma-s n yemma. ẒR.
Ad d-iniγ ayen yellan, rnu ur xalti.
311
xwi [xwi] : xwi.
xwi. MG + GWT || rwel ; Tuγal tmurt-a d axxam
knu ; wexxer. MD. Yewwet-it s ameqqran, win ieddan yeqqa-tt.
wukkim, yexwi-yas, dγa yeγli
winna, rẓen wanzaren-is deg *xxamt [ṯ[ṯaxxamt] : ta/texxamt.
lqaɛɛa. MẒR. i/yexwi, ur i/yexwi, SM + NT || 1. tazeqqa ; axxam
ad i/yexwu, ixewwu [ixeggu]. ajdid. MD. Asmi i yeffeγ γef
MΓN. i/yexwin. SDD+SM. Xeggu. yimawlan-is, iga taxxamt, Welleh
ma yesɛa ula d taccuyt swayes ara
xwu [xwu] : xwu. MG + GWT || qqel inawel. ||2. tunet ; amur. MD. Mi
d ilem. MD. Texwa tɛebbuṭ-is seg ara ferqen aksum n luziɛa, ttgen-
laẓ. MẒR. i/yexwa, ur i/yexwa, ad d tunatin d texxamin.
i/yexwu, ixewwu. MΓN. i/yexwan.
SDD+SM. Lexwa. SDD+ MG. Sexwu. xxan [ixxan] : i/yixxan.
i/yixxan. SM + ML +
SG || iẓẓan. MD. Ad tawiḍ ixxan!
Xx, Xy, Xz
xzant [taxzant] : ta/texzant. SM +
NT || taγawsa (n usγar) ideg
srusun, ttεelliqen yimdanen deg-
xxam [axxam] : a/uxxam. SM+ML || s iselsa.. MD. Zriγ taxzant deg
lḥara ; tanezduγt. MD. Ixxamen n tḥanut, acek-itt, bγiγ ad sɛuγ
zik ur ten-ikeččem lḥamu deg yiwet am tin. SG. tixzanin. MGD.
unebdu, wala asemmiḍ deg ttarma.
tegrest. || 2. amur seg udrum, seg
txerrubt. MD. Taddart tebḍa d xyart
xyart [ṯaxyaṛṯ]
[ṯaxyaṛṯ] : ta/texyart. SM +
tixerbin neqγ d iderma ; adrum NT || ssenf n lxedra i tetten
medden akken d tazegzawt. MD.
yebḍa d ixxamen. MD. Taxxamt*
(tixxamin). MD. ixxamen. Ur ufiγ ara d acu ara ččeγ, dγa
ddmeγ taxyart, γeẓẓaγ-tt. SG.
*xxam-
*xxam-iw [axxam-
[axxam-iw] : a/uxxam-
a/uxxam- Tixyarin. JML. Lexyar.
iw. SM + ML || axxam anda tezweğ
tmeṭṭut = axxam n urgaz-is. MD. xzen [xzen] : xzen. MG + GWT ||
Mi ara k-tini tmeṭṭut Ur sɛiγ ara Jmeε ; err γer tama ; sefḍel. MD.
axxam-iw, ḥseb tenna-yak Ur Yelha win ixeznen kra assa, ahat
zwiğeγ ara ɛad. ad t-yaf azekka. MẒR. i/yexzen,
ur i/yexzin, ad i/yexzen, ixezzen.
*xxam-
*xxam-nneγ [axxam-
[axxam-nneγ] : MΓN. ixeznen. SDD + SM. axzan,
a/uxxam--nneγ. SM + ML || axxam
a/uxxam lxezna, lmexzen, taxzant ;
n yimawlan n tmeṭṭut. MD. Terwi azexnaği. SDD + MG. sexzen,
deg uxxam-nneγ, a menɛac ad ttwaxzen, ttwasexzen.
ruḥeγ s axxam-iw, iyi-d-tenna.
xzu [xzu] : xzu. MG + GWT || rgem ;
nɛel ; subb ; sexser tameslayt i
xxam r-
r-rebbi [axxam ṛ-ṛebbi] :
ḥedd . MD. Ad yexzu Rebbi ass ideg
a/uxxam n Rebbi.
Rebbi. SM + ML ||
mlaleγ yid-k, seg wass-nni ur ufiγ
amkan anda i d-ttḥuğğun ixef n lxiḍ. MẒR. i/yexza, ur
yinselmen. MD. Iruḥ s axxam n i/yexzi, ad i/yexzu, ixezzu. MΓN.
Rebbi iḥuğğ-d, yessared-d iγsan- i/yexzan. SDD + SM. xezzu, axzaw,
is. asexzu. SDD + MG. ttwaxzu,
ttwasexzu, myexzu.
xxam ameqqran [axxam
ameqqṛan]
ameqqṛan] : SM + ML || lburdi ;
axxam anda ttilin tqeḥbiyin. MD.

312
yakan [yakan] : yakan.
yakan TJR. MRN+

Y KD || talγa-nniḍen n ya. MD. Nniγ-


ak yakan belli ur ttiliγ ara azekka
! ẒR. ya.
yakk [yakk°, yakk] : yakk. TJR.
MRN+ MKT || irkel , ilkel; merra.
y [ya] : y/Y. || asekkil wis 28 (snat n MD. Ruḥen yakk, yiwen ur d-
tmerwin d ṭam) n ugemmay n yeqqim.
tmaziγt.
yakked [yakk°eḏ]
[yakk°eḏ] : yakked. TJR.
NZΓ || d ; lwaḥid. MD. – Wi d kečč i
tennuγeḍ ? – Nekk akked gma.
Y [uy] : uy. TJR. AWAL N UBHAT ||
awal i qqaren medden mi ara yak [yaḵ]
[yaḵ] : yak. TJR. AWAL N UBHAT
ttwaqerḥen. – MD. Uy ! – D acu i k- || MD. – Yak i yella lḥal ? – Akka,
yuγen ? – Ttwaqerḥeγ. swaswa.
y [ay] : ay. TJR. MSΓ || amassaγ deg yak [yaḵ]
[yaḵ] : yak. TJR. MQM ||
tefyirt tuddist tamassaγt ; ay. asemmad arusrid n wudem wis 2
nesseqdac-it deg umkan n i. MD. D (kečč) ; yak : d talγa-nniḍen n ak ;
netta i yeγlin; d nekk ay d uḥric. yak : irennu γef yimyagen
yettfakkan s teγri. MD. Yewwi-yak
y [ay] : ay. TJR. ZLΓ || tazelγa n
idrimen, yerna-yak nnif-ik.
usiwel. Tettili sdat n yismawen i
ibeddun s teγri. MD. Ay argaz ! Ay yakuc [yakkuc, yakuc]: Yakuc. SM
aqcic ! Ticki isem ibeddu s + ML || win i aγ-d-ixelqen ;
tergalt, ay yettuγal d a. MD. A Agellid ameqqran ; Rebbi. MD.
tameṭṭut ! a Ccix ! a rrbeḥ a tafat ! Meqqer Yakuc ! (Llahu akbar !).
a lxir a rrbeḥ ! NZ. A win ifeṭṭren s
yal [yal]: yal. TJR. MRN || kul ; mkul.
lekdeb, s wacu ara teččeḍ imensi
MD. Ttiliγ din yal ass, yal iḍ.
? ẒR. a.
yallas [yallas] : yallas. TJR. MRN+ KD
|| yal ass ; kul ass. MD. Aql-aγ da
Ya yallas, ulac sani ara nruḥ.
yamun [ayamun] a/uyamun. SM+
ML || agḍiḍ ameẓyan n lexla, iga
*ya [ya] : ya. TJR. MRN + KD || talγa- anect n yitbir, ineqqeb isγaren.
nniḍen n : yakan. MD. Teččiḍ ya ! MD. Ay ayamun nḥemmel-ik imi
MGD. yakan. nennum. SG. iyamunen.
ya [ya] : a/waya. TJR. MRN + SMK || yeggirt [ṯayeggirṯ]
[ṯayeggirṯ] : ta/tyeggirt.
wa ; anect-a. MD. Ur d-nniγ ara SM+ NT || asγar n useḥmu i d-
aya (gi). || Aya, yezmer daγen ad yettwakkasen seg lğedra n tidekt.
d-yas deffir umernu-nniḍen MD. Ulac ayen yifen tayeggirt i
iwakken ad yefk amernu (iḍen). ucɛal n tmes. MD. Tiyeggarin. TTY.
MD. Yumanayen aya ; aṭas aya; Tageyyart. MGD. Taqejmurt.
melmi aya (kan).
yanegmatin [ṯiyanegmatin]
[ṯiyanegmatin] :
yagi [yagi] : yagi. TJR. MRN + KD || ti/tyanegmatin. SM+ NT+ SG ||
ya ; yakan. MD. Feḍreγ yagi ; yagi lxalat n watmaten. MD. Snat n
yewt iɛedda wss. lxalat-a d tiyagmatin, tis 3 d
ɛemti.
yah [yah] : yah. TJR. AWAL N UBHAT
|| D tidet ! d sseḥ ! akka i yellan yaqut [ṯayaquţ,
[ṯayaquţ, ṯayaqut] :
lḥal ? MD. Yah ! akka i teḍra ? ta/tyaqut. SM+ NT || asγun n

313
wureγ ; tibṭiṭert, neγ ayen ɛzizen nettafeg ara ; ttrebbin-t
mliḥ-mliḥ γef rruḥ. MD. Ulac yimdanen i tmezliwt, γef yidra n
tayaqut i kem-yecban, a tameṭṭut uksum-ines. MD. Ma yusa-k-id
! MGD. lyaqut. yinebgi, zlu-yas ayaziḍ. NT.
Tayaziṭ (tiyuzaḍ). SG. iyuzaḍ.
yaγ [yaγ ] : yaγ. TJR. MQM ||
asemmad arusrid n wudem wis 2 yaẓil
yaẓil [ayaẓil]
[ayaẓil] a/uyaẓil. SM + ML ||
asget (nekni) ; yaγ : d talγa- allal wuzzal ilan afus n usγar ;
nniḍen n aγ ; yaγ : irennu γef sexdamen-t tlawin deg uẓeṭṭa,
yimyagen yettfakkan s teγri. MD. teddzent yes-s tiddiwin. MD. Gar
Yewwi-yaγ yiγzer, a tarwa. wallalen i tesri tmeṭṭut mi ara
tzeṭṭ, yella uyaẓil. NT. tayaẓilt
yas [yas] : yas.yas TJR. MQM ||
(tiyaẓilin). SG. iyaẓilen.
asemmad arusrid n wudem wis 3
asuf (netta) ; yas : d talγa-nniḍen [ṯayḏa] : ta/teyda. SM+ NT||
yda [ṯayḏa]
n as ; yas : irennu γef yimyagen aseklu γezzifen i yettilin deg
yettfakkan s teγri. MD. Iteddu-yas yidurar yakked d tẓegwin. MD.
deg nneqma. Tiyedwa yakked tibelḍin, d ttjur
n teẓgi. SG. tiyedwa.
yasen [yasen] : yasen. TJR. MQM ||
asemmad arusrid n wudem wis 3 ydest [ṯaydesṯ]
[ṯaydesṯ] : ta/teydest. SM +
asget (nutni) ; yasen : d talγa- NT || ssenf n uγersiw yettcabin
nniḍen n asen ; yasen : irennu γef amulab, tanejdamt n lḥid. MD.
yimyagen yettfakkan s teγri. MD. Telha am tyedrest n waman. SG.
Iγza-yasen amdun, yewḥel deg-s Tiyedsin. MGD. Tislit n waman.
netta. NT. Yasent.
ydi [ayḏi]
[ayḏi] a/uydi. SM + ML ||
yasmin [yesmin] : SM + ML || ssenf aqjun. MD. Tekkseγ-d isellufen i
n lwerd ilan rriḥa n lɛali. MD. uydi, ihemmej deg-i. NT. Taydit.
Kemmi d lyasmin. ẒR. Lyasmin. SG. iḍan

yawen [yawen] : yawen. TJR. MQM


|| asemmad arusrid n wudem wis
2 amalay asget (kunwi) ; yawen : d Ye, Yh
talγa-nniḍen n awen ; yawen :
irennu γef yimyagen yettfakkan s
teγri. MD. Yefka-yawen-d kullec.
yebrir [yeḇrir]
[yeḇrir] : ye/yibrir. SM +
NT. Yawent.
ML || ayyur wis 4 deg useggas. MD.
yawent [yawent] : yawent. TJR. Ass n 20 deg yebrir, d ass n
MQM || asemmad arusrid n wudem usfuggel n Tefsut n Yimaziγen.
wis 2 unti asget (kunemti) ;
yawent : d talγa-nniḍen n awent ; yeddid [ayeddiḏ]
[ayeddiḏ] : a/uyeddid. SM+
yawent : irennu γef yimyagen ML || lḥila (am teckart) n uglim
yettfakkan s teγri. MD. Nefka- ideg ggaren medden zzit neγ
yawent yiwen n wass deg aman. MD. Mi tt-walaγ, iɛreq-iyi
useggas, ass n 8 deg meγres. ML. cced n uyeddid. NT. tayeddidt
Yawen. (tiyeddidin). SG. iyeddiden.
yaya [yaya] Yaya. SM+ NT || jidda ; yedret [ṯayeḏreţ]
[ṯayeḏreţ] ti/teydret. SM+
setti ; yemma-s n yemma, neγ NT || amur deg yimγi (n yirden, n
yemma-s n baba. MD. Settut n temẓin, ....) ideg yettili lḥebb
jidda i yi-menɛen ad jewjeγ. MGD. (iɛeqqayen). MD. Irden, timẓin lan
ḥebbu, setti, jidda. tiyedrin ; tajilbant, ibawen lan
tifejγal. SG. tiyedrin. MGD. Tidert.
yaziḍ
yaziḍ [ayaziḍ/ayaziṭ] : a/uyaziḍ.
SM + ML || ssenf u ufruw ur
314
yefki [ayefki] : a/uyefki. SM+ ML || Mi ara k-yeɛreq yisem-is, neγ ma
ayen swayes tessṭuḍ tyemmat ur tebγiḍ ad d-tbedreḍ isem-is,
mmi-s neγ yelli-s. MD. Ulac ayen ini-yas : ayennat neγ tayennat. NT.
yifen ayefki n tyemmat. MGD. tayennat (tiyennatin). SG.
Ayefk. iyennaten.
yennayer [yennayer] : yennayer.
yeffus [ayeffus] : a/uyeffus. SM+
SM+ ML || ayyur amezwaru n
ML+ RB || mačči d azelmaḍ. MD.
useggas. MD. Mi yeffeγ yennayer,
Amdan yesɛa sin n yifassen,
ad d-yerzu furar, d meγres, d
ayeffus dc uzelmaḍ.
yebrir, ...
yeffus [yeffus] : yeffus. TJR. MRN + yerza [ṯayerza]
[ṯayerza] : tayerza. SM+ NT ||
MKN || mačči zelmeḍ. MD. Deg takerza ; seg. Krez. Ẓr. Takerza.
yidles n teqbaylit, ayen i d-
yessawt [ṯayessawṯ] :
yezgan yeffus, yelha, d lɛali-t.
ta/tyessawt. SM+ NT || takessawt.
yelli [yelli] : yelli. SM+ NT || Ẓr. Eks.
taqcict-inu : tin i d-urweγ. MD. Ur yes [yes] : yes. TJR. NZΓ || MD.
yesɛa ara yelli-s, ḥaca arrac i d- Yewt-iyi-d yes-s.
yesɛa.
yes [ayes] ayes. MG+GWT|| ḥir ;
yelli- kkes asirem. MD. Tuyes ad d-yuγal
yelli-s n ... [yelli-
[yelli-s n ..] : yelli-
yelli-s n ...
SM+ NT || yelli-s n X. MD. Yelli-s n
seg Fransa. MẒR. yuyes, ur yuyis,
baba (n yemma) : uletma seg baba ad yayes, i/yettayes. MΓN. yuysen.
SDD+SM. Layas. SDD+MG. stayes,
(seg yemma) ; yelli-s n yelli ;
yelli-s n xali, n xalti, atg. msayes.
yessetma [yesseṯma]
[yesseṯma] : yesstma.
* yemma [yemma] : yemma. SM +ML + SG || uletma yakked
SM+NT || tin i yi-yurwen nekki. MD. uletma. MD. Mačči d yesstma
Ulac win ur nesɛi yemma-s. Ẓr. teqcicin-ihin, d yessi-s n gma.
Tayemmat.
yessi [yessi] : yessi. SM +ML + SG ||
yemmat [ṯayemmaţ,
[ṯayemmaţ, ṯayemmat] : yelli yakked yelli. MD. Ta d tihin,
ta/tyemmat. SM + NT || tin i d yessi, ma yella d tihin d tağaret-
yurwen mmi-s neγ yelli-s. MD. iw kan.
Win iwumi yemmut baba-s, d
agujil ; win iwumi temmut yet [ṯayeţ,
[ṯayeţ, ṯayet] : tayet. 1. taγruṭ
yemma-s, d agujil mertayen. SG. ; azagur. MD. Ay tbub deg-s γef
Tiyemmatin. tuyat-is, ass aneggaru yenker
lxir. || 2. tagmat ; lmendad. MD.
*yemmus [ayemmus] : Ma ibedd γer tuyat-is, ur t-
a/uyemmus. SM + ML || akemmus. ḥeqqren ara medden. SG. Tuyat.
MD. Kmes.
yetma [ayetma] : a/wayetma. SM
yen [ayen] : ayen. TJR. || 1. MRN. +ML + SG || gma yakked gma. MD.
MD. D ayen ifukk. || 2. MSΓ. MD. Ur imdukal-a ad as-tiniḍ d atmaten,
d-tesliḍ ara ayen i d-nniγ ? ttemcabin gar-asen nezzeh !
yenni [ayenni ] : ayenni. TJR. yetmaten [ayeṯmaṯen]
[ayeṯmaṯen] :
AWAL N UBHAT|| s wawal-a, a/wayetmaten. SM +ML + SG ||
ttwessin medden wiyiḍ. Ayenni ! yiwet n tɛebbuṭ i ten-id-yurwen.
ur ttruḥ ara azekka ! MD. Ayetmaten d ayetmaten,
yennat [ayennaṯ]
[ayennaṯ] a/uyennat. SM + aɛebbuḍ yebḍa-ten.
ML || taγawsa ur nesɛi isem. MD.

315
yeṭ
yeṭ |ṯayeḍ, ṯayeṭ] : tayet. TJR. MSK yiwen-
yiwen-is [yiwen-
[yiwen-is] : yiwen-
yiwen-is.
|| tin iḍen ; tin-nniḍen. MD. – Anta SM+ ML+ RB || arbadu ; ur
i k-yennan kečč d amanun, d ta yettbeddil ara. MD. Amexluq-ihin
neγ d tayeṭ ? – D tayeṭ. yiwen-is.
yhuh [ayhuh]: ayhuh. TJR. AWAL N yiwet-
yiwet-yiwet [yiwet-
[yiwet-yiwet] :
UBHAT || || Sexdamen-tt ticki yiwet-
yiwet-yiwet. TJR. MRN + TΓR ||
taγawsa i d-isaren d ayen cemma-cemma ; s leɛqel. MD.
iqerrḥen, d ayen yessewhamen. Ddunit-a, ruḥ-as yiwet-yiwet, ur
MD. Ayhuh ! Yemmut ! Yak mazal- ttazzal, ur ttalway.
it d ilemẓi.

Yl, Yn, Yr, Yγ


Yi
yla [ayla, aḡla]
aḡla] : ayla. SM+ ML ||
yi [yi] : yi. TJR. MQM || amqim tigemmi ; ssɛaya ; ayen i yesɛa
asemmad (usrid + arusrid) n yiwen (d akal, d adim, d lmal...).
wudem 1 asuf. Yesɛa snat n MD. Ulac ayla ur nesɛi bab-is (neγ
talγiwin : yi— (mi ara yili sdat lall-is).
umyag + deffir umyag i
ylalt [ṯaylalt]
[ṯaylalt] : ta/teylalt. SM+ NT ||
yettfakkan s teγri : d netta i yi-
aṭṭan i yesγaran agrur (=
yewten; yerwi-yi), —iyi (mi ara yili
tinqeltin). MD. Taneqlet-a
deffir umyag i yettfakkan s
tewwet-itt taylalt.
tergalt : yewt-iyi).
ylu [aylu] a/uylu. SM + ML || lḥila
yid [yiḏ]
[yiḏ] : yid. TJR. NZΓ || tanzeγt-a
n uglim n umaɛiz, ideg ggaren
ur tesseḍfar ara isem, tesseḍfar
medden nneɛma d yiẓid (awren).
imqimen kan. MD. Ruḥeγ nekk d
MD. Asmi i yulac tickarin n
Muḥend γer ssuq = ruḥeγ nekk
uxican, i xeddmen medden
yid-s γer ssuq.
iyelwan. NT. taylut (tiyelwatin).
yidra [yiḏra]
[yiḏra] : yidra. SM + ML || SG. iyelwan.
ɛlağal. MD. Гef yidra-m kan ay lliγ
yni [ṯiyni]
[ṯiyni] ti/teyni. SM+ NT ||
da, tili ur d-ttaqseγ ara.
ttmer ; lfakya i d-tettak tezdayt.
yir [yir] : yir. RB || ur nelhi ara. MD. S uyefki d teyni i ttseḥḥiren
MD. Yir argaz, yir tameṭṭut, yir medden.
irgazen.
yrad [ayraḏ]
[ayraḏ] : a/uyrad. SM + ML||
yita [ṯiyita]
[ṯiyita] ti/tyita. SM+ NT || izem. MD. D ayrad i d agellid n
tiγrit ; ayen n qerriḥen, ayen n teẓgi. SG. Ayraden.
dir (am lmut). MD. Yečča tiyita,
* yri [ṯayri]
[ṯayri] : tayri. SM+ NT ||
tḥuza mliḥ. SG. tiyitiwin.
leḥmala ; lemḥibba ; leɛceq. MD.
yiwwas |yiwwas, yibb°as, yigg°as] Win ur nli tayri, γas ḥseb-it seg
: yiwwas. TJR. MRN+ KD || yiwen n yimesluben, neγ, ugar, seg
wass deg wussan. MD. Yiwwas, ad yimettanen. ẒR. ri.
n-aseγ γer din, ad nečč, an nsew,
yγef [ayγef] : ayγef. : ayγef. TJR.
ad nqesser.
MTR || acuγer, iwacu, ayγer. Awal
yiwen [yiwen] : yiwen. SM+ ML+ n tjerrumt swayes nbeddu tuttra
MḍN || amḍan i d-yezgan gar ulac (aseqsi). Tiririt γef tuttra-ya,
d sin. MD. Yiwen n urgaz kan i tettili s : xaṭer, ɛlaxaṭer, acku, imi...
yellan , mačči sin. NT. Yiwet. MD. – Ayγef i truḥeḍ ? – Akka,
yehwa-yi.
316
yγer [ayγeṛ]
[ayγeṛ] : ayγer.
ayγer. TJR. MTR || yumayna
yumayna [yumayna] : yumayna.
acuγer, iwacu, ayγef. Awal n TJR. MRN+ KD || ussan iɛeddan. MD. –
tjerrumt swayes nbeddu tuttra Melmi i t-teẓriḍ ? – Yumayna
(aseqsi). Tiririt γef tuttra-ya, kan.
tettili s : xaṭer, ɛlaxaṭer, acku, imi...
yunt [ṯayunt]
[ṯayunt] : tayunt. SM+ NT ||
MD. – Ayγer i tt-tḥemleḍ ? –
yiwen n uferdis deg ugraw. SG.
Axaṭer tettwarebba.
Adinar, d tayunt n yidrimen n kra
ysan [iysan] : i/yiysan. SM+ ML+ SG n tmura am Lezzayer, Tunes, ...
|| iɛidiwen. MD. Tala n yiysan d SG. tayunin.
tala ideg d-tessen iɛidiwen.
yunyu [yunyu] : yunyu. SM+ ML||
yt [ayṯ]
[ayṯ] : ayt. TJR. FRDS + RB (ML+SG) ayyur wis 6 deg useggas. MD. Deg
|| aferdis n urbib ; yettwaseqdac umatay n Yirumiyen, ass n 21 deg
deg timmarewt neγ deg itikki γer yunyu i ikeccem unebdu.
... MD. Dda Lmulud seg Ayt Yanni.
*yuγ [yuγ] : yuγ. MG+ GWT || seg aγ.
NT. Sut. MGD. At.
MD. Mi d-ukiγ seg yiḍes, yuγ lḥal
teswa lqahwa. Ẓr. Aγ.
Yu, Yw, Yy ywa [taywa] : taywa. SM+ NT ||
tawacult ; lfamilya. MD. Isem n
taywa ttarun-t medden s
yisekkilen imeqqranen. SG.
yuc [yuc] : yuc. SM+ ML || Rebbi ;
Taywiwin.
Agellid ameqqran. MD. Llan
Yimaziγen i yeqqaren i Rebbi Yuc ywalt |ṯaywalt]
|ṯaywalt] : ta/teywat. SM+
; llan wid i das-yeqqaren Yilu. MD. NT || tameslayt gar yiwen d
La ilah ill’ Ilu. wayeḍ, ama d tameslayt gar
yimdanen (iγersiwen) i d-yettilin
[ayuǥ] : a/uyug. SM+ ML ||
yug [ayuǥ]
srid, ama d tin i d-yettilin s kra n
azger ; aɛerrum. MD. Ayug d
ttawil, am tilifun, rradyu,
wayug ttgen-d tayuga. SG.
internet, atg. MD. Internet yif
Ayugen.
yakk allalen-nniḍen n teywalt
yuga [tayuǥa]
[tayuǥa] : ta/tyuga. SM+ NT || tatrart.
sin (neγ snat) am win, am win,
yweq [ayweq, ayweqṯ]
ayweqṯ] : aymeq.
ama d iγersiwin, am d tiγawsiwin.
TJR. MTR|| melmi. MD. Ayweq ara
MD. Qqaren medden : tayuga n
nruḥ ?
yizgaren, tayuga n ssebbaḍ, n
seqqacer, n wallen, ... SG. yya [yya] : yya. TJR. AWAL N UBHAT
tiyugwin. || ticki ad as-tiniḍ i yiwen ḍfer-
iyi-d, neγ ad yanef i wadeg anda
yulyu [yulyu] : yulyu. SM+ ML ||
yella. MD. Yya-d ma yebγiḍ ad ak-
ayyur wis 7 deg useggas, yesɛa 30
mmleγ tifrat.
n wussan. MD. Yunyu d yulyu d
ayyuren n unebdu. yyah [yyah] : yyah. TJR. AWAL N
UBHAT || MD. Yyah ! akka ?
yumayen [yumayen]
[yumayen] : yumayen.
yumayen
SM + ML+ SG(?) || sin n wussan. – yyaw [ayyaw, aggaw] : a/wayyaw.
yen, d talγa i d-tusa seg taɛrabt ; SM+ ML || mmi-s n uletma-s n
talγa-ya; mačči d asuf, mačči d ḥedd. MD. Win yebγan aɛdaw,
asget, d talγa n tyuga (sin snat). irağu ayyaw. NT. tayyawt
Dγa, llan kra n wawalen n (tayyawin). SG. ayyawen.
teqbaylit i yebnan γef talγa-ya :
yyur [ayyur, aggur]
aggur] : a/
a/Wayyur.
yumayen, mertayen, ɛamayen,
SM+ ML || 1. takurt yellan deg
xerfayen ...
yigenni, tezzi-d i lqaɛɛa. MD.
317
Ayyur itezzi-d i lqaɛɛa, lqaɛɛa
tettezzi-d i yiṭij. 2. ccher ; amur
deg useggas. MD. Aseggas deg-s 12
n wayyuren : yennayer, furar,
meγres, yebrir, ... SG. ayyuren.

318
zzan, ur d-yeqqim ubelluḍ. SG.

Z tizantin. JML. zzan


zanğar [azanğar] : a/uzanğar. SM
+ ML || ssenf n lexrif aberkan. MD.
Lexrif n uzanğar yelha i ddwa. NT.
Tazanğart (tizanğarin). SG.
Z [za] : z/Z. Asekkil wis 29 (snat n Izanğaren.
tmerwin d tẓa) n tmaziγt.
*zanğart [ṯazan
[ṯazanğar
ṯazanğarṯ]
ğarṯ] :
ta/tzanğart. SM + NT || ttejran n
uzanğar. ẒR. Azanğar.
Za
zanun (zanun] : zanun. AWAL N
UBHAT|| anamek n wawal-a ur
zabut [ṯazaḇuṯ]
[ṯazaḇuṯ] : ta/tzabut. SM + yettwassen ara, yeqqim-d kan
NT || mi ara d-yeqqar yiwen, wiyiḍ deg tenfalit-a Ḥanun zanun, tiγimit
ad ttarun. MD. Tazabut d alaγmu sennig lkanun.
yelhan i win yebγan ad yissin ad zart [ṯazarṯ]
[ṯazarṯ] : tazart. SM + NT ||
yaru. SG. Tizabutin. tabexsist taqurant ; iniγem. MD.
zaglu [azaǥlu]
[azaǥlu] : a/uzaglu. SM + ML Učči n at zik d tazart d zzit, d
|| allal n usγar i srusen γef uḍemmin.
yimegraḍ n tyuga n yizgaren zaylal [azaylal] : a/uzaylal. SM +
akken ad ten-sduklen deg tkerza ML || tanafa ; iḍes. MD. Netta
neγ deg userwet. MD. Ma ur asen- ixeddem, nekk sɛeddaγ azaylal.
yuγal ara uzaglu i yizgaren, wa ad SG. izaylalen.
ijebbed yeffus, wa zelmeḍ. SG.
izugal. zaγa [zaγa] : zaγa. SM + ML || ssenf
n waṭṭan (?) : anamek n wawal
zagur [azaǥur]
[azaǥur] : a/uzagur. SM + yeqqim-d ala deg tenfalit-a kan
ML || aɛrur ; tuyat. MD. I tɛebba Yewt-it zaγa, meḥsub : yeṭṭermel ;
γef uzagur-is ! SG. izaguran. hedder-as, netta yebbajew,
zal [azal] : a/uzal. SM + ML || yeggugem.
talemmast neγ timiṭ n wass. MD. zaγa [azaγar] : a/uzaγar. SM + ML
Yeṭṭes armi d azal, yufa-d zzher- || lewḍa n tfellaḥt. MD. Nekseb
is yettazzal. SG. izilan. tiγezza, nerna izuγar. NT.
zal [azal] : a/wazal. SM + ML || 1. Tazaγart (tizuγar). SG. izuγar.
kra n ; anect n ... MD. Yečča azal n
ɛecrin n medden. || 2. ssuma,
aswir deg lɛezza, leqder, iseγ. MD. Zb
Azal ur t-yesɛi, dayen yeγli
leqder-is. SG. azalen.
zbu [zḇu]
[zḇu] : a/uzbu. MG + GWT ||
zamul [azamul] : a/uzamul. SM +
nnaγ, qabel, namer aɛdaw. MD.
ML || awal neγ asekkil, unuγ,
Yessebded azbu i ucengu armi
azenziγ i d-yemmalen anamek
tekfa tgecrirt-is yeγli. MẒR.
γur kra n tmetti. MD. Ulac agdud
i/yezba, ur i/yezbi, ad i/yezbu,
ur nesɛi izamulen. SG. izamulen.
izebbu. MΓN. i/yezban. SG.
zanet [ṯazan
[ṯazane
ṯazaneţ/ṯazanet] : azbuten.
ta/tzanet. SM + NT || ssenf n ttejra
zbuq [azbuq]
[azbuq] : a/uzbuq. SM + ML ||
i yettilin deg yidurar ɛlayen, deg
tabriṭ i yellan gar yixxamen, gar
tẓegwin. MD. Texdem tmes asaxiḍ
leḥwari. MD. Lğiran ttağğan azbuq
deg tẓegwin-nneγ, ur d-yeqqim
319
neγ tazribt gar yixxamen i lxir d ur yeskaddeb ara. || 2. zdi ay
lγir. SG. Izebqan (izbuqen). MGD. aglim (aksum). MD. Ccamma ad d-
tazribt ; teqqim, γas yezqeq uksum. MẒR.
i/yedzeq, ur i/yezdiq, ad
i/yezdeq, izeddeq (?). MΓN.
Zd izedqen.
zdew [zḏew]
[zḏew] : zdew. MG + GWT ||
1. semfarrez. MD. Ur zeddew
zdayt [ṯazḏayṯ]
[ṯazḏayṯ] : ta/tezdayt. SM + tiwwura-k deg yiḍ, err-itent s
NT || ttejra n ttmer. Deg ssḥari tsarut. || 2. ḍleq ; ẓẓel deg lqaɛɛa,
kan i ttilint tezdayin i d- γef wusu. MD. Yezdew kan, ur
yettakken ttmer. SG. tizdayin. yeṭṭis ara. i/yezdew, ur i/yediw,
zdel [zḏel]
[zḏel] : zdel. MG + GWT || awi- ad i/yezdew, izeddew. MΓN.
d kra n tγawsa ddaw-ak ; ffer. MD. izedwen. SDD + SM. azdaw.
Yezdel-d kra ddaw-as, iruḥ ad [zḏi] : zdi. MG + GWT || || 1.
zdi [zḏi]
yennaγ. ||. Qreq. Tezdel tyaziṭ γef dukkel. MD. Qqaren kan nezdi
tmellalin, areqdal ad d- lɛic, dγa zeddi-nsen yecba zeddi n
tessefrurex. MẒR. I/yezdel, ur yimessenda. MẒR. I/yezdi, ur
i/yezdil, ad i/yezdel, izeddel. i/yezdi, ad i/yezdi, izeddi. MΓN.
MΓN. izedlen. SDD + SM. azdal, i/yezdin. SDD + SM. azday (tuzdin,
tazdelt. zeddi), timezdit. SDD + MG. Sezdi,
zdem [zḏem]
[zḏem] : zdem. MG + GWT || ttwazdi, myezdi.
gzem-d asγar n useḥmu seg zdig [izḏiǥ]
[izḏiǥ] : izdig. MG + TΓR . || ili-
umadaγ, deg teẓgi. MD. Anisa i d- k d win ur numis. MD. Aman-a
zedmeγ ay d-yesquccḍeḍ. MẒR. zeddigit, γas sew, ur ttaggad.
I/yezdem, ur i/yezdem, ad MẒR. zeddig, ur zeddig, ad yizdig,
i/yezdem, izeddem. MΓN. i/yettizdig. SDD + SM. tezdeg
izedmen. SDD + SM. azdam, (tuzedgin, tuzeddgin, tazdegt),
tazdemt, azeddam (anezdam). azedgan. SDD + MG. Sizdeg.
SDD + MG. ttwazdem.

zder [zḏer
[zḏer > zzer] : zder. MG +
GWT || ruḥ γer lqaɛ. MD. Win ur Zeb, Zeḍ
Zeḍ
nessin ad iɛumm, mi yekcem γer
tamda, ad yezder. MẒR. I/yezder,
ur i/yezdir, ad i/yezder, izedder. zebg [azeḇg,
[azeḇg, azḇeg] : a/uzebg. SM
MΓN. izedren. SDD + SM. azdar. SDD + ML || ageṭṭum n wuzzal (n
+ MG. Sezder, myezder. MGD. Zzer. lfeṭṭa). MD. Ṭṭwiqan n texxamin-
zdeγ [zḏe
[zḏeγ]
ḏeγ] : zdeγ. MG + GWT || ili a, gan-asen izebgan n wuzzal,
deg yiwen n uxxam iḍ d wass, kra ḥedd ur yezmir ad yeffeγ. NT.
kkan wussan, wayyuren, Tazbegt (tizebgatin*). SG.
iseggasen. MD. Medden zedγen izebgan.
leḥwari, netta yekra axxam deg * zebgatin [ṯizeḇgaṯin]
[ṯizeḇgaṯin] :
yiwen n uzadaγ. MẒR. I/yezdeγ, ti/tzebgatin. SM + NT || tiwinas ;
ur i/yezdiq’, ad i/yezdeγ, timeqyasin. MD. – Ttxil-k! Ldi-yi
izeddeγ. MΓN. izedγen. SDD + SM. tawwurt, a Baba-ynu Ba ! –
azdaγ, tanezduγt, azadaγ, Sčenčen tizebgatin-im, a yelli
amezdaγ. SDD + MG. Ttawzdeγ, γriba (tamacahut).
sezdzeγ.
zeḍ [zeḍ/zeṭ] : zeḍ. MG + GWT ||
zeḍ [zeḍ/zeṭ]
zdeq [zdeq] : zdeq. MG + GWT || 1. ger azeṭṭa, tgeḍ-d abernus, aɛlaw,
sɛu lḥeq ; ini-d tidet. MD. Yezdeq, tarakna, ... MD. Fkiγ-as taduṭ ad
320
iyi-d-tezḍ abernus, truḥ tezḍa-yi- n tallit deg uwatay n Yimaziγen.
d tarakna. MẒR. I/yezḍa, ur Deg yizegzawen i tettzegziw
i/yezḍi, ad i/yezḍ, izeṭṭ. MΓN. nneɛma d leḥcic.
i/yezḍan. SDD + SM. tizḍin (tizḍit,
zegzew [zegzew] : zegzew. MG +
tuzḍin, tamezḍawt, timezḍiwt),
ΓR || ili, uγal d azegzaw. MD. Deg
azeṭṭa, izḍi (?). SDD + MG. ttwazeḍ.
tefsut, yezzegziw ugama, cennun
zeḍla
zeḍla [tuzeḍla] : tuzeḍla. SM + NT yigḍaḍ, fessin ideflawen. MẒR.
|| ssenf n yimγi i yettarran i/yezzegzew, ur i/yezzegzew, ad
medden d lγelf i lmal. MD. i/yezzegzew, i/yettzegziw. MΓN.
Medden la meggren irden, nekki i/yezgezwen. SDD + SM. Tizegzewt,
meggreγ tuzeḍla (ccna). azegzaw*, izegzawen*. SDD + MG.
Szegzew, ttwazegzew, mzegzew,
*zehwani [azehwani] :
Zeg, Zeğ, Zel a/uzehwani. SM+ML+ RB || win
iḥemmlen zzhu, ccḍeh, aẓawan ...
MD. Zhu ay azehwani, tefka-yak-d
*zeggaγ [azeggaγ, azegg°aγ] : ddunit ! NT. Tazehwanit
a/uzeggaγ. SM+ML+ RB || ssenf n (tizehwaniyin). SG. izehwaniyen.
nnul (tiγmi). MD. D azeggaγ am ẒR. zhu.
yidammen, neγ am ččina ? ẒR.
izwiγ. *zehran [azehran] : a/uzehran.
SM + ML +RB || mačči arqaqan neγ
zeggen [zeggen] : zeggen. MG + ΓR awecwac. MD. Ayefki-ya d
|| smir aman (zzit, ...) γer lḥila, azehran, iṭehri rnan-as aman. NT.
maca ḥader ad teččae ; aweḍ ar Tazehrant (tzehranin). SG.
tlemmast kan. MD. Tura kan i Izehranen. MGD. Azuran. ẒR. Uzur.
izeggen abrid s tikli. MẒR.
izeggezn, ur izeggen, ad izeggen, *zehri [azehri] : a/uzehri. SM +
i/yettzeggin. MΓN. izeggnen. SDD + ML +RB || win yesɛan zzher. MD.
SM. azeggen, azgen*. SDD + SM. Tmuqel idikel n ufus-iw ayeffus,
Ttwazeggen. tufa icuraḍ-nni ddukklen, tenna-
yi-d Kečč d azehran. NT. Tazehrit
zeǧǧiḍ
zeǧǧiḍ [azeǧǧiḍ] : a/uzeǧǧiḍ. SM + (tizehriyin). SG. Izehriyen. ẒR.
ML || ssenf n waṭṭan inettḍen ; Zzher.
ttaḍnen-t wid ur nessizdig ara
iman-nsen neγ liḥala-nsen. MD. zeḥlelli
zeḥlelli [azeḥlelli] : a/uzeḥlelli.
Bu lɛar, am win yuḍnen aziğğiḍ, SM + ML || asezzi ; awehhi. MD.
regglen fell-as medden. MGD. Taɛekkazt, ad ak-tt-rquγ, ma
Mejjuḍ. terniḍ-as azeḥlelli (Nz). MGD.
Azeḥtelli.
*zegzaw [azegzaw] : a/uzegzaw.
SM+ML+ RB || 1. ssenf n nnul zekka [azekka] : a/uzekka. SM +
(tiγmi). MD. Llan kra n Leqbayel, ML || mačči ass-a, mačči iḍelli. MD.
ur semgirriden ara gar uzegzaw d Assa-a, azekka, tamaziγt, tella
wadal, acku qqaren D azegzaw am tella !!!
yigenni, maca qqaren daγen D zellem [zellem] : zellem. MG +
azegzaw am leḥcic. || 2. mačči GWT || 1. ksu ; eg tazellamt ;
aquran. MD. Yegla uzegzaw s semxillef sin n lexyuḍ. MD. Γer
uquran (Nz). || 3. ayen ur newwi sdat, tga-d ccuca, γer deffir
ara. MD. Yečča aksum azegzaw tzellem acekkuḥ-is. MẒR. izellem,
(Nz.). ẒR. zegzew. ur izellem, ad izellem,
* zegzawen [izegzawen]
[izegzawen] : i/yettzellim. MΓN. izellmen. SDD+
i/yizegzawen. SM + ML+ SG || yiwet
321
SM. Azlam, azellem, tazellamt. SDD aksum i d-yettseyyid am teγzalin,
+ MG. ttwazellem. MGD. Ksu. iwtal, iγyal n lexla, … Izem d
azamul n lhiba, tabγest d
zellem [zellem] : zellem.
zellem. MG +
tezmert. MD. Yenna-yas Yizem i
GWT || ḍill-d seg lbeɛd. MD. Nekk
tmeṭṭut :« Leğruḥ teqqden
ttakreγ, ziγ netta la d-yettzellim
ḥellun, yir lehdur qqazen
deg-i, ur faqeγ ara. MẒR. izellem,
rennun.» SG. izmawen.
ur izellem, ad izellem,
i/yettzellim. MΓN. izellmen. SDD+ zembeḥ
zembeḥ [izembeḥ] : i/yizembeḥ.
SM. Azlam (azellem), imzillem. SM + ML || ssenf n yigḍaḍ ilan rric
SDD + MG. myezlam, snuzlem. deg yidmaren-is d azeggaγ. SG.
izmebḥen.
zellum [azellum] : a/uzellum.
a/uzellum. SM
+ ML || ssenf n waṭṭan ileḥḥun deg zembil [azembil] : a/uzembil. SM
yifadden n umdan. MD. At zik, + ML || lḥila n wussran i yettɛebbi
qeṭṭɛen azellum ; tura, kkaten uγyul ; yes-s sawaḍen medden
tisegnatin, tessen tideqqalin n tiγawsiwin am uzemmur, leγbar
ddwa. ... MD. Azembil, d ccwari yakk d
tqeṭṭarin mačči kifkif. SG.
zelmeḍ
zelmeḍ [zelmeḍ] : zelmeḍ. MG +
Izembiyal (izembilen).
ΓR || aγ tama tazelmaṭ. MD. Yella
ubrid-ihin, maca yezzelmeḍ cwiṭ. zemmem [zemmem] : zemmem.
MẒR. i/yezzelmeḍ, ur MG + GWT || belleɛ ; sekker ; γleq;
i/yezzelmeḍ, ad i/yezzelmeḍ, err. MD. Imi izemmemmen, ur t-
i/yettzelmiḍ. MΓN. i/yezlemḍen. keččmen yizan (Nz). MẒR.
SDD+SM. Azelmaḍ, tizelmeṭ. izemmem, ur izemmem, ad
SDD+MG. Szelmeḍ, ttwazelmeḍ, izemmem, i/yettzemmim. MΓN.
mzelmeḍ. izemmemmen. SDD + SM.
Azemmem. SDD + MG.
*zelmaḍ
*zelmaḍ [zelmaḍ] : a/uzelmaḍ.
Ttwazemmem.
SM + ML+RB || mačči ayeffus. MD.
Ayen yuγ uzelmaḍ, yezzelmeḍ, ur zemmur [azemmur] :
yessyeffes ara. NT. Tazelmaṭ a/uzemmur. SM + ML + GRW || ssenf
(tizelmaḍin). SG. Izelmaḍen. ẒR. n lfakya i d-yettakken zzit. MD.
Zelmeḍ. Azemmur yettemẓad deg
lemɛesra (tasirt). NT. Tazemmut
zelγa [ṯazel
[ṯazelγa]
ṯazelγa] : ta/tzelγa. SM +
(tizemrin). SG. izemran
NT || aferdis n tjerrumt ur
nettbeddil ara talγa ; ur *zemmurt [ṯazemmurṯ]
[ṯazemmurṯ] :
nettwasexdam ara iman-is, ta/tzemmurt. SM + NT || SG.
yettas-d dima sdat neγ deffir n tizemrin. ẒR. Azemmur.
wawalen igejdanen (isem,
zemni [azemni] : a/uzemni.
amyag), akken ad isemmed
SM+ML+ RB || i yeddren aṭas n
anamek neγ ad yeqqen sin n
lweqt, i yessnen akk lmeɛnat n
wawalen. MD. Tazelγa n tibawt
tlufa la iḍerrun deg ddunit. MD.
(ur—ara, ani, ula) ; tazelγa n tnila
Amγar azemni. NT. tazemnit. SG.
(d ; n). SG. tizelγiwin
izemniyen.
zemz [azemz] : a/uzemz. SM + ML
Zer, Zem, Zen, Zeq || tikci n wass, d wayyur yakk d
useggas. MD. – Acḥal azemz ass-a
? – D amenzu n yennayer 2008.
SG. izemzen.
zem [izem] : i/yizem. SM + ML ||
«agellid n teẓgi» : aγersiw *zemzi [azemzi< asemzi] :
yettidiren deg tẓegwa ; itett a/uzemzi. SM + ML || ablaḍ
322
swayes semsaden medden d-yezwaren amezruy. MD.
leḥwayeğ n wuzzal (lmus, Amezruy yebda seg wasmi i d-
taqabact, tagesrart, ...). MD. tennulfa tira, maca uqbel tinnulfa
Izemziyen seg wasif neγ seg n tira, llant talliyin-nniḍen, am
yiγzer i ten-id-ttawin medden. izermezruy.
NT. Tazemzit (izemziyin). SG.
zerzayt [zerzayt] : ta/tzerzayt.
izemziyen. ẒR. Mzi (semzi).
SM + NT || aṭṭan yekkaten lmal d
zen [azen] : azen. MG + GWT || yimdanen. MD. Yefka-d Rebbi
ceyyeɛ ; siweḍ. MD. Yuzen-as tazerzayt, tfukk lmal.
tabrat, yenna-yas Awer tmlilit !
zeγγed [zeγγeḏ]
[zeγγeḏ] : zeγγed.
zeγγed. MG +
MẒR. yuzen, ur yuzin, ad yazen,
GWT || qqaren i llufan uqbel ad
i/yettazen. MΓN. yuznen. SDD + SM.
yissin ad yemmeslay. MD. –
azan, izen, tanazant (lpusṭa),
Ihedder llufan-a ? – Werɛad,
amazan. SDD.+ MG. Ttwazen,
yettzeγγid kan. MẒR. Izeγγed, ur
myazen.
Izeγγed, ad Izeγγed, i/yettzeγγid.
zenned [zenneḏ]
[zenneḏ] : zenned. MG + MΓN. Izeγγden. SDD+SM. Azeγγed.
GWT || ṭṭef deg zznad (n tḥerrast, SDD+ MG. Mzeγγed.
abeckiḍ ...) ; ṭruqi. Uqbel
* zeṭṭa
zeṭṭa [azeṭṭa] : a/uzeṭṭa. SM +
azenned, kkes-as cckal i lfuci !
ML || allal swayes zeṭṭent neγ
MẒR. izenned, ur izenned, ad
ayen yemmezḍen. MD. Teddukkel
izenned, i/yettzennid. MΓN.
mm uxenḍiḍ d mm uledda, ad
Izennden. SDD + SM. Azenned,
grent azeṭṭa ! SG. izeḍwan. ẒR.
zznad. SDD + MG. Mzenned.
Zeḍ.
*Zewwax [azewwax] :
Zeq a/uzewwax. SM + ML || bab n
zzux. ẒR. Zuxx.
zewwel [zewwel] : zewwel. MG +
zeqqa [ṯazeqqa]
[ṯazeqqa] : ta/tzeqqa. SM + GWT || awi ḥedd s abrid ur nelhi.
NT || taxxamt ; tixelwit. MD. Aṭas MD. Izewwel-it Rebbi, ur yessin
n tzeγwin i tla lḥara-nwen. SG. ara lmunfaɛa-s. MẒR. Izewwel, ur
Tizeγwin. Izewwel, ad Izewwel,
i/yettzewwil. MΓN. Izewwlen.
zeqqur [azqqur] : a/uzeqqur. SM
SDD+SM. Azewwel. SDD+MG.
+ ML || asγar aquran. MD. Ulac
Ttwazewwel, mzewwel.
azeqqur swayes ara nessiγ times.
NT. Tazeqqurt (tizeqqurin). SG. zewweq [zewweq] : zewweq. MG +
Izeqquren. GWT || lewwen ; eg-as i tγawsa
tiγmiwin, unuγen ... MD. Izewweq
axxam-is, yuγal yezzyen, yecbeḥ,
Zer, Zeγ, Zeṭ,
Zeṭ, Zey yettreqriq. MẒR. Izewweq, ur
Izewweq, ad Izewweq,
i/yettzewwiq. MΓN. Izewwqen.
zermemmuyt [ṯazermemmuyṯ]
[ṯazermemmuyṯ] : SDD+SM. Azewweq, ttezwiq,
ta/tzermemmuyt. SM + NT || imzewweq. SDD+MG.
aγersiw awezzlan n taywa n Ttwazewweq, mzewweq.
uzrem. MD. Tazermemmuyt am zeyyed [zeyyeḏ,
[zeyyeḏ, zeggeḏ] : zeyyed.
uzrem, dacu kan d tawezzlant MG + GWT || rnu ; eg kter n
mliḥ. SG. tizermemmuyin. wayen ilaqen ; ini-d kter n wayen
zermezruy [azermezruy] : yellan. MD. Ur d-yeqqar ara tidet,
a/uzermezruy. SM + ML || tallit i yettzeyyid lehdur. MẒR. izeyyed,
323
ur izeyyed, ad izeyyed, zgelli [zgelli] : zgelli.
i/yettzeyyid. MΓN. izeyyden. SDD +
*zgen [azgen] : a/uzgen. SM + ML
SM. azeyyed, zzyada. SDD + MG.
|| nnefs ; amur deg seg sin n
ttwazeyyed, mzeyyed.
yimuren. MD. Yečča azgen n
texbizt. MD. Tazgent* (tizegnatin)
SG. izegnan. ẒR. Zeggen.
Zez, zeɛ
zeɛ
zgent [ṯazgent]
[ṯazgent] : ta/tazgent. SM +
NT || azgen n uḥbul (tawackant) n
uγrum. Aḥbul, akken i k-yehwa
zezzu [azezzu] : a/uzezzu. SM + ML
ad tebḍu-t, d snat n tzegnatin,
|| ssenf n yimγi bu yisennanen i
neγ d rebɛa n tḥedrin.
d-imeqqin deg umadaγ. Deg
tefsut yetteg ijeǧǧigen d iwraγen zger [zger] : zger. MG + GWT ||
MD. Mi ara terγ teẓgi, imeqqi-d suref ; sami ; ɛeddi γef kra n
deg umkan-is uzezzu. NT. tγawsa. MD. Iruḥ ad yezger asif,
Tazezzut(tizezzutin). tewwi-t lḥemla. MẒR. i/yezger,
ur i/yezgir, ad i/yezger, izegger.
*zezzut [ṯazezzut]
[ṯazezzut] : ta/tzezzut.
MΓN. Izegren. SDD+ SM. Azgar.
SM + NT || taseṭṭa n uzezzu. SG.
SDD+MG. sezger, myezger.
tizezzuyin. ẒR. Azezzu.
zger [azger] : a/uzger. SM + ML ||
zeɛma
zeɛma [zeɛma] : zeɛma. TJR. MRN
ssenf n uγersiw n uxxam yettrebi
. || 1. amzun. MD. Yexdem zeɛma d
umdan i tkerza. MD. I temẓin i
amakar deg yiwen n usaru. || 2. s
yekrez uzger, amek armi i tent-
tidet. MD. Zeɛma d amakar kečč ?!
yeɛlef uγyul ?! SG. izgaren. MGD.
Ur ḥsiγ.
aɛerrum, axennus, ayug.
zeɛrur
zeɛrur [azeɛrur] : a/uzeɛrur. SM +
ML || taɛrurt i d-yetteffγen mliḥ.
MD. Yenɛettab deg lxedma, armi
as-d-yeffeγ uzeɛrur. NT. tazeɛrurt
(tizeɛrurin). SG. izeɛruren. Zh, Zḥ,
Zḥ, Zi

Zg zhu [zhu] : zhu. MG + GWT || creh ;


eḍs ; cnu; cḍeḥ. MD. Yezha wul
yerna lxaṭer, ulara ternuḍ ay
zg [ezg] : ezg. MG + GWT || ili din amdan ! MẒR. i/yezha, ur i/yezhi,
kan ; ur ttḥerrik ara, ur ttbeddil ad i/yezhu, izehhu. MΓN.
ara. MD. Tenγa-t lɛerba, yezga i/yezhan. SDD+SM. Zzhu,
yettruḥ yettuγal. MẒR. i/yezga, azehwani. SDD+SM. Sezhu,
ur i/yezgi, ad i/yezg, izegg. MΓN. msezhu.
i/yezgan. SDD + SM. Timezgi zḥel [zḥel] : zḥel. MG + GWT ||
(timezgiwt), imezgi. SDD + MG. cennef ; cenneɛ. MD. Heddreγ-as,
Sezg, mmezg. yezḥel fell-i. MẒR. i/yezḥel, ur
zgel [zgel] : zgel. MG + GWT || ur i/yezḥil, ad i/yezḥel, izeḥḥel.
ttaweḍ ara ayen tqesdeḍ. MD. MΓN. Izeḥlen. SDD+SM. Azḥal,
Yewwet lγerḍ, yezgel-it. MẒR. zzḥel, uzḥil.
i/yezgel, ur i/yezgil, ad i/yezgel, zi [azi] : a/wazi. SM + ML ||
izeggel. MΓN. Izeglen. SDD+ SM. tesmem i d-yettalin s agerjum n
Azgal. SDD+MG. Ttwazgel, umdan, mi ara yečč yiwen lidam s
myezgel. waṭas. MD. – D acu ara as-xedmeγ

324
i wazi, yenγa-yi ? – Ečč zzrudiya yizirdiw. NT. Tizirdiwt
tazegzawt, d lɛali-tt. MGD. Leḥriq. (tizirdiwin). SG. izirdiwen.
zi [izi] : i/yizi. SM+ ML || ssenf n ziri [ṯiziri]
[ṯiziri] : ti/tziri. SM + NT ||
ubeɛɛuc yettferfiren ; izan ttilin tafat n wayyur d yitran. MD. Iḍ n
deg lawan n unebdu rnu tezzin tziri am wass, tɛumm tafat.
deg yimukan ideg yeqwa
ziγ [ziγ] : ziγ. TJR. SΓN || temmal-d
wammus. MD. Imi iga agudu sdat
tanmegla. Nesseqdac-itt akken ad
uxxam yeẓra ur as-ttanfen ara
d-nesken yes-s dakken ayen i
yizan. SG. izan.
yeḍran d anemgal n wayen ay
zid [ziḏ]
[ziḏ] : zid. MG + ΓR || rnu ; nγil ad yeḍru. MD. Γileγ yemmut,
agar; ifrir. MD. Mačči anect-a i ziγ mazal yedder. MGD. Ziγen,
yellan deg-s, yella kra izaden. ziγenni ; ziγemma.z
MẒR. Izad, ur izad, ad izid,
ziγer [iziγeṛ]
[iziγeṛ] : i/yiziγer.
i/yiziγer. SM + ML
i/yettzid. MΓN. Izaden. SDD+SM.
|| rruḥ. MD. Yexneq-it, yewwi
Zzyada.
iziγer-is.
zit [ṯiziţ]
[ṯiziţ] : tizit. SM + NT || ssenf n
zizwit [ṯizizwiṯ]
[ṯizizwiṯ] : ti/tzizwit. SM +
ubeɛɛuc yettferfiren ; tizit tettili s
NT || ssenf n ubeɛɛuc yettferfiren
tuget deg lawan n leḥmu, rnu
; tettarew-d tamemt. MD. Tizizwit,
tetteqqes imdanen. MD. Tizit
ma teqqes amdan, ad temmet. SG.
tettidir deg waman yumsen. SG.
tizizwa.
Tizatin.
zi [ṯizi]
[ṯizi] : tizi.
tizi. SM + NT || deg
tirakalt, amkan deg udrar seg Zl
wansa i yezmer yiwen ad iwali
agemmaḍ akkin, neγ ad yezger
agemmaḍ akkin. MD. Ulac anda i zleḍ
zleḍ [zleḍ] : zleḍ. MG + GWT || ur
yulac Tizi deg tmurt n Leqbayel. xeddem ara. Argaz ma yezleḍ, am
SG. tizza. uqjun ma yejjeḍ (Nz). MẒR.
[ṯaziba] : ta/tziba. SM + NT ||
ziba [ṯaziba] i/yezleḍ, ur i/yezliḍ, ad i/yezleḍ,
tazrart ; allal swayes tleddi izelleḍ. MΓN. Izelḍen. SDD+ SM.
tqeffel lḥağa n llebsa. MD. Taziba Azlaḍ, zzelṭ, amezluḍ.
n tkebbuṭ-a tesreḍ, ur tleddi, ur zlef [zlef] : zlef. MG + GWT || sreγ
tqeffel. SG. Tizibiwin. rric (neγ ccɛer) n uγersiw. MD.
zik [ziḵ]
[ziḵ] : zik. TJR. MRN+KD || Tezlef-d aqerru n yizimer. MẒR.
mačči tura neγ imir-a. MD. Seg zik I/yezlef, ur i/yezlif, ad i/yezlef,
i nemyussan, mačči armi d ass-a. izellef. MΓN. izelfen. SDD + SM.
azlaf, buzelluf. SDD + MG. ttwazlef.
ziker [iziḵer]
[iziḵer] : i/yiziker. SM + ML
|| takerrust ; tamaqqant; cced. MD. zleg [zleǥ]
[zleǥ] : zleg. MG + GWT ||
Wi isɛan tizimert, ig-as tizikert. ɛwej; jiḥ; zzelmeḍ. MD. Ad ak-
NT. Tizikert (tizukar). SG. Izukar. yezleg Rebbi rray-ik, izeyyen-ak-t
(Nz). MẒR. I/yezleg, ur i/yezlig,
zimer [izimer] : i/yizimer. SM + ad i/yezleg, izelleg. MΓN. izelgen.
ML || mmi-s n tixsi d yikerri. MD. SDD + SM. azlag, tizelgi, uzlig. SDD +
Yal lɛid ad as-d-yaγ izimer i lǧar- MG. Ttwazleg, sezleg, msezleg.
is. NT. Tizimert (tizamarin). SG.
izamaren. zlem [azlem] : a/uzlem. SM + ML ||
icir; acariḍ ; adurru. MD. Aru-d kra
zirdiw [izirdiw] : i/yizirdiw.
i/yizirdiw. SM + n yizelman γef tegrawla n
ML || aγersiw itetten iyuzaḍ. MD. Lezzayer. SG. Izelman.
Kra n tyaziḍt yellan yečča-tt
325
zlez [zlez] : zlez. MG + GWT || ccama n yiḍuḍan-is. SG. Tizemlin.
rgagi ; friwes ; jdeb. MD. Zegreγ ẒR. Zmel.
asif s tejlibt n wulli, mi d-neffeγ i
*zmilt [ṯazmilt]
[ṯazmilt] : ta/tezmilt. SM +
waman, zelzen iman-nsen, dindin
ML || 1. ayen i turiḍ, mi ara
kkawen. MẒR. I/yezlez, ur
tesmeḥsiseḍ i ḥedd i d-
i/yezliz, ad i/yezlez, izellez. MΓN.
yettmeslayen. MD. Ṭṭfet tizmilin
izelzen. SDD + SM. azlaz. SDD + MG.
ay inelmaden ! ||2. ayen d-tewwiḍ
ttwazelz.
d iɛeqqayen, mi ara tesɛeddiḍ
zli [izli] : i/yizli. SM + ML || asefru akayad. MD. – Acḥal tazmilt-inek
ameẓyan ay cennut tlawin. MD. deg ukayad iɛeddan ? SG. tizmilin.
Ttawint-d izlan, nekki ttaruγ-ten. ẒR. Zmel.
SG. Izlan.
zmir [izmir] : izmir. MG + GWT ||
ṯizliţ, ṯizlit] : ti/tezlit. SM +
zlit [ṯi
[ṯizliţ, ğhed ; isḥiḥ ; wɛu. MD. Win ur
NT || taγect n ccna. MD. Tasfift, nezmir i teɛkemt, isers-itt ! MẒR.
deg-s aṭas n tezlatin. SG. Tizlatin. I/yezmer, ur i/yezmir, ad yizmir,
i/yettizmir (izemmer). MΓN.
zlu [zlu] : zlu. MG + GWT || gzem
izemren. SDD + SM. azmar,
iri n uγersiw s wallal qeṭṭiɛen
tazmert, uzmir, azemmar. SDD +
(ajenwi, lmus...) MD. Fkiγ-as afrux
SM. mmizmer.
ad t-yezlu, yesmurḍes-it kan.
MẒR. I/yezla, ur i/yezli, ad zmumeg [zmumeg
[zmumeg]: zmumeg. MG
i/yezlu, izellu. MΓN. I/yezlan. SDD+ + GWT || cmumeḥ ; edṣ. MD. Segmi
SM. zellu, timezliwt. SDD + MG. d-bdiγ tameslayt, d netta d
mmzel. azmumeg. MẒR. I/yezmumeg, ur
i/yezmumeg, ad i/yezmumeg,
Zm i/yettezmumug. MΓN.
i/yezmumgen. SDD + SM.
Azmumeg, azmamag. SDD + MG.
zmeḍ
zmeḍ [zmeḍ] : zmeḍ. MG + GWT || Sezmumeg.
cuḥḥ deg kra yellan ; ṭṭef mliḥ
deg wayen n zik (tajaddit,
ansayen, leɛyud). MD. Zemḍen,
acku qewwren-as s uɛrur n tikli
Zn
γer sdat. MẒR. i/yezmeḍ, ur
i/yezmeḍ, ad i/yezmeḍ,
znezla [znezla] : znezla. SM + ML ||
izemmeḍ. MΓN. Izemḍen. SDD +
azlaz, angugi n lqaɛɛa. MD. At zik
SM. Azmaḍ, zzmiṭ.
qqaren belli lqaɛɛa tbedd γef yicc
zmel [zmel] : zmel. MG + GWT || 1. n uzger ; mi ara tewwet akken
aru isem-ik (im) γef lkaγeḍ unsib. znezla, d abeddel i tbeddel icc. SG.
MD. Ma turiḍ tabrat, ilaq ad tt- Znezlat.
tezmleḍ, ma ulac am wakken
zniq [azniq]: a/uzniq. SM + ML ||
mačči d kečč i d bab-is. || 2. ṭṭef
abrid ; berra i uxxam ; lḥma. MD.
tzmilin. MD. Netta yettmesla-d,
Yeffeγ-d lγaci s izenqan, ttsuγun
nekni nzemmel. MẒR. i/yezmel,
Imaziγen ! Imaziγen ! NT. Tazniqt
ur i/yezmil, ad i/yezmel,
(tizenqatin). SG. izenqan.
izemmel. MΓN. Izemlen. SDD + SM.
Tazmelt, tazmilt. SDD + MG. znu [znu] : znu. MG + GWT || ḍfer
Ttwazmel. tilawin, ay argaz ; ḍfer irgazen, a
tameṭṭut. MD. Tzennu : win tufa
*zmelt [ṯazmelt]
[ṯazmelt] : ta/tezmelt. SM
ad teṭṭes yid-s. MẒR. I/yezna, ur
+ NT|| tira n umdan. MD. Tazmelt
i/yezni, ad i/yeznu, izennu. MΓN.
n umdan am yisem-is, neγ am
yeznan. SDD + SM. Zzna, zzani.
326
adlis ad t-yezrew, ad d-yefhem i
yellan deg-s. MẒR. I/yezrew, ur
Zr i/yezriw, ad i/yezrew, izerrew.
MΓN. izerwen. SD + SM. Azraw,
tazrawt. SDD + MG. ttwazrew.
zrar [azrar] : a/uzrar. SM + ML ||
ssenf n usγun (n lfeṭṭa, n ddheb) i zreɛ
zreɛ [zreɛ] : zreɛ. MG + GWT || ẓẓu
tɛelliqent tlawin deg yirawen- ; zuzzer lḥebb deg wakal. MD.
nsent. MD. Zik, asmi nḥafen Ayen yezreɛ umdan, ad t-id-
medden, tilawin ttɛelliqen izurar yemger. MẒR. I/yezreɛ, ur
n ssxab. || 2. tiqeffilt (tiseqfelt). i/yezriɛ, ad i/yezreɛ, izerreɛ.
MD. Ldi-yas azrar i tkebbuṭ-nni, MΓN. izerɛen. SDD + SM. azraɛ,
yeḥma lḥal. NT. Tazrart (tizurar, tazerriɛt, zzerriɛa. SDD + MG.
tizrarin). SG. Izurar (izraren). ttwazreɛ.
zraraf [azraraf] : a/uzraraf. SM + zri [zri]: zri. MG + GWT || ɛeddi ;
ML || lemğaz : deg wasif (iγzer), fat ; mmet. MD. Ayen yezri yakk,
amdan iseg ttɛeddin medden, yettusemma d amezruy. MẒR.
acku ur lqay ara. MD. Mačči seg i/yezri, ur i/yezri, ad i/yezri,
uzraraf i izegger asif netta, izerri. MΓN. i/yezrin. SDD + SM.
izegger-it s lɛum. SG. Izrarafen. Izri, amezruy, amazray,
azermezruy. SDD + MG. Sezri.
zreb [zreb
[zreb] : zreb. MG + GWT ||
qqleɛ tikli ; γiwel ; ɛjel ; γseb. MD. *zri [izri] : i/yizri. SM + ML || deg
Argaz-ihin yezreb deg lecγal-is. tjerrumt, d yiwen deg tmeẓra n
MẒR. I/yezreb, ur i/yezrib, ad umyag. MD. Amyag n tmaziγt ila 4
i/yezreb, izerreb. MΓN. izerben. n tmeẓra : izri, izri ibaw, urmir
SDD + SM. Azrab, zzerban, uzrib. yakked urmir ussid. ẒR. Zri.
zref [azref] : a/uzref.
a/uzref. SM + ML || zrir [izrir] : izrir. MG + ΓR || sleb
tacerɛit (ccreɛ), taɛerfit (lɛerf). (ay acekkuḥ). MD. Acekkuḥ-is
MD. Win ur neγri ara azref, ur nettat zrir, mačči am win-inu, ad
yettissin leqwanen, ur yettissin as-tiniḍ d tazeggart. MẒR. Zrir, ur
lḥeq-is. SG. Izerfan. zrir, ad yizrir, i/yettzrir (?).MΓN.
zriren. SDD+ SM. Aziryan.
zref [zref] : zref. MG + GWT || sɛu
lḥeq ; ini-d tidet. Ad d-iniγ ayen Zrireg
ttxemmimeγ, ma zerfeγ a rrbeḥ, zrudiyya
a tafat ! ma ccḍeγ, ur cliɛeγ ara.
MẒR. i/yezref, ur i/yezrif, ad Zruru
i/yezref, izerref. MΓN. Izerfen. zrurqa [zrurqa] : zrurqa. SM + NT
SDD + SM. Azraf, azref, uzrif, || tiwkit i wimi ceɛɛlent wallen-is
anezzarfu. deg yiḍ. SG. zrurqat.
zrem [azrem] : a/uzrem. SM + ML
|| aγersiw ???????? yetteqqes
yerna ssemm-is ineqq, d Zγ
akemmlan, yerna γer taggayt n
wid ur nesɛi la iḍarren la ided n
uɛrur. Tiddi-s γef uɛebbuḍ-is. zγal [azγal] : a/uzγal. SM + ML.||
Tarrawt-is s tmellalin. MD. leḥmu (lḥuman). MD. Leqbayel
Yeqqes-it uzrem, yemmut. NT. qqaren Akken qessiḥet tesmeḍ n
tazremt. SG. izerman. ccetwa, ara yiqsiḥ uzγal n
zrew [zrew] : zrew. MG + GWT || unebdu.
γer ; sleḍ ; glem ; nadi. MD. Fkiγ-as
327
Zu i/yezzuγur. MΓN. i/yezzuγren. SDD
+ SM. azuγer. SDD + MG. Ttwazuγer,
mzuγer.
zu [azu] : azu. MG + GWT || freq zuxx [zuxx] : zuxx. MG + GWT ||
aglim γef yiγes. MD. Azu izimer- whem deg wayen i tesɛid
nni skud ur semmeḍ. MẒR. yuza, teskaneḍ-t, neγ temmeslayeḍ
ur yuzi, ad yazu, i/yettazu. MΓN. fell-as, i medden merra. MD.
yuzan. SDD + SM. tuzin (tizin, azu). Teǧǧa-d tadfert is ara tzuxx.
SDD + MG. Ttwazu, msazu. MẒR. izuxx, ur izuxx, ad izuxx,
zuft [tuzufṯ]
[tuzufṯ] : tuzuft. SM + ML || yettzuxxu. MΓN. izuxxen. SDD +
ayen, deg tfekka, i d-yemmalen SM. zzux , azewwax.
awtem neγ tawtemt. MD. Ẓer kan zuxzux [azuxzux] : a/uzuxzux.
tuzuft n mmi-s n tzimert-nni ma SM + ML || ẒR. adandun.
d awtem neγ d tawtemt.
zuzer [zuzer] : zuzzer. MG + GWT
zuḥ
zuḥ [azuḥ] : a/wazuḥ. SM + ML || || ceyyer ; ḍegger ; wezzeɛ, durr.
cwiṭ ; ciṭuḥ. MD. Fkiγ-as azuḥ n MD. Tesres tarbuyt n seksu,
uγrum. SG. azuḥen. tezzuzer-as iɛeqqayen n
zul [azul] : a/wazul. AWAL-TAFYIRT rremman. MẒR. i/yezzuzer, ur
|| tanfalit n sslam . MD. Azul fell- i/yezzuzer, ad i/yezzuzer,
am, amek telliḍ ? i/yezzuzur. MΓN. i/yezzuzren.
SDD + SM. Azuzer, tazzert. SDD +
zuliγt [ṯazuli
[ṯazuliγ
ṯazuliγṯ] : MG. Ttwazuzer, mzuzer.
zumba [azumba] : a/uzumba. SM +
ML + GRW || ssenf n ttejra i d-
imeqqin deg luḍyat ; afriwen-is Zw
am tsegnatin, lḥebb-is am
tmellalin. MD. Imeṭṭi n uzumba
(neγ tifiẓẓa) d lɛali-t d ddwa n zwal [ṯizwal]
[ṯizwal] :
tusuṭ d ubeḥri.
*zwara [ṯazwara]
[ṯazwara] : tazwara.
tazwara. SM +
*zumbayt [tazumbayṯ]
[tazumbayṯ] : NT || tiremt, tama (amkan) i d-
ta/tzumbayt. SM + NT || ttejra n yezwaren. MD. Deg tazwara
uzumba. ẒR. azumba. yeqbel, armi d-yewweḍ lawan
zummet yendem ; yebda-d tazzli seg
tazwara armi d taggara n ubrid,
Zun ur yeɛyi, ur yessalhat. ẒR. Zwir.
zur [uzur] zwart [ṯazwarṯ]
[ṯazwarṯ] :
zuḥeb
zuḥeb [zuḥeḇ] : zuḥeb. MG + GWT zwaw [azwaw] : a/uzwaw.
|| jbed ; zuγer. MD. Ur yezmir ad SM+ML+ RB || Aqbayli ; amezdaγ n
yerfed, ẓẓay, dγa yezzuḥeb-it, am Tmazγa tazwawt. NT. Tazwawt
win yezzuḥuben aqerrum. MẒR. (tizwawin). SG. izwawen.
i/yezzuḥeb, ur i/yezzuḥeb, ad
i/yezzuḥeb, i/yezzuḥub. MΓN. zweğ [zweǧ]
[zweǧ] : zweǧ. MG + GWT ||
i/yezzuḥben. SDD+SM. Azuḥeb. eg axxam ; aγ tameṭṭut, ay argaz
SDD+ MG. Ttwazuḥeb, mzuḥeb. (neγ ; aγ argaz, a tameṭṭut). MD.
Yezweǧ akked yelli-s n ɛemmi-s.
zuγer [zzuγeṛ] zzuγer. MG +
[zzuγeṛ] : zzuγer. MẒR. I/yeweǧ, ur i/yezwiǧ, ad
GWT || jbed ; zuḥeb ; ddem ; awi. i/yezweǧ, izewweǧ [izeggej]. MΓN.
MD. Yuγ tameṭṭut i t-yezzuγuren izewǧen. SDD + SM. zzwaǧ, zuğ. SDD
am yizimer. MẒR. i/yezzuγer, ur + MG. Mmizweğ.
i/yezzuγer, ad i/yezzuγer,
328
zwel [azwel] : a/uzwel. SM + ML || tazzert. SDD.+ MG. suzzer [zuzzer].
awal neγ tafyirt i d-yettilin γer MΓN. yuzzaren.
yiγf n uḍris, amagrad neγ adlis
zzaɛim
zzaɛim [zzaɛim] : zzaɛim. SM + ML
akken ad d-tmel anamek amatu
|| azɛim. SG. zzuɛama.
iγef d-yettmeslay. MD. Γer aḍris
tineḍ-d iγef d-yettmeslay. SG. zzbel [zz
[zzḇel]
ḇel] : zzbel. SM.+ ML.+
izewlen. GRW. || 1. ayen ay d-yessufuγ
umdan neγ aγersiw seg tfekka-s
zwi [zwi] : zwi. MG + GWT || huzz
ma ur as-yesri. MD. Yeḍla-yasent i
kra akken ad yeγli wayen i
ttujr-is akk zzbel n uqjun akken
inettḍen deg-s ; seγli-d ayen
ur tent-isett lmal. || 2. ayen i d-
inettḍen deg kra. MD. Yezwi
yetteggrayen, ur as-yesri umdan,
aγebbar deg userwal-is ; yezwi-d
deg wayen yessexdam deg
azemmur. MẒR. yezwi, ur yezwi,
tudert-is : učči, llebsa, lekwaγeḍ,
ad yezwi, izewwi [izeggi]. SDD.+
… MD. Sdukel zzbel n ufrag-a, ad
SM. azway. SDD.+ MG. myezwi. MΓN.
yizdig.
yezwin.
zzbib [zzḇiḇ]
[zzḇiḇ] : zzbib. SM + ML.+
zwir [zwir] : zwir. MG + GWT ||
GRW. || ssenf n tẓurin, mi ara tent-
ruḥ γer sdat ; aweḍ uqbel wiyaḍ
ffγen waman ad yeggri ucriḥ d
akk ; xdem kra uqbel wiyaḍ ; ini-d
aẓidan.
kra akken kan i tebdiḍ tameslayt.
MD. Zwir, d kečč i yessnen abrid zzef [zzef] : zzef. MG.+ TΓR . ||
yessufuγen ; yezwar-iyi γer neqqar-it i ccɛer mi ara ilin
rrbeḥ, zwareγ-t γer uxessar ; d yinẓaden-is myekcamen wa deg
netta i yi-d-yezwaren s yir awal, wa armi ur ten-tferru temceḍt.
daymi nennuγ ; yal mi ara yekker MD. Akken tebγuḍ cebbeḥ iman-
ad d-yemmeslay ad d-yezwir im, icemmet-ikem ccɛer-im
awalen yelhan. MẒR. yezwar, ur yezzfen. MẒR. yezzef, ur yezzif,
yezwar, ad yezwir, izewwir. SDD.+ ad yezzef, yettezzef. SDD.+ SM.
SM. azwir, tazwart, tizwert, azzaf. MΓN. yezzfen.
amezwar (amezwaru). SDD.+ MG. zzeg [azzeǥ]
[azzeǥ] : azzeg. MG + GWT ||
sezwir, myezwir. MΓN. yezwaren. bzeg. MẒR. yuzzag, ur yuzzag, ad
MGL. ggri. yazzeg, i/yettazzeg. MΓN.
zwiγ [izwiγ] : izwiγ.
izwiγ. MG + TΓR . || yuzzagen. SDD + SM. azzug. SDD +
uγal d azewwaγ. MD. Rwiγ deg-s MG. sazzeg.
abehdel armi yebda yettizwiγ s zzel [azzel] : azzel. MG + GWT ||
leḥya. MẒR. zewwaγ, ur zewwaγ, ddu, xdem kra s leγseb. MD. azzel
ad yizwiγ, yettizwiγ. SDD.+ SM. akken ad tewḍeḍ d amezwaru ;
tizweγt, azewwaγ, uzwiγ. SDD.+ yettazzal deg lxedma. MẒR.
MG. sizweγ. MΓN. zewwaγen
yuzzel, ur yuzzil, ad yazzel,
(izewwaγen). yettazzal. SDD.+ SM. tazzli (tazzla),
Zz tazzli. SDD.+ MG. sizzle. MΓN.
yuzzlen.
zzem [zzem] : zzem. MG + GWT ||
zzar [azzar] : azzar. MG + GWT || err tuccḍa γef yiwen, γef yiman-
imi ara yili yefreq lḥebb γef ik. MD. yezzem iman-is γef wayen
ukerfa, ad d-nini yuzzar. MD. yessexser deg lxedma. MẒR.
Uzzaren yirden yellan deg unnar. yezzem, ur yezzim, ad yezzem,
MẒR. yuzzar, ur yuzzar, ad yettezzem. SDD.+ SM. tuzzma.
yuzzar, ttazzar. SDD.+ SM. azzar, SDD.+ MG. myuzzam. MΓN.
yezzmen.
329
zzer [zzer] : zzer. MG + GWT || ẒR. zzman [zzman] : zzman. SM + ML
zder. MẒR. yezzer, ur yezzir, ad || amur deg wakud ibanen. MD.
yezzer, yettezzer. SDD.+ SM. tuzzra Zzman-nwen d win-nneγ ur
(azzar). SDD.+ MG. sezzer. MΓN. ɛdilen.
yezzren.
zzu [zzu] : zzu. MG + GWT || err
zzher [zzheṛ]
[zzheṛ] : zzher.
zzher SM + ML || tiɛeqqayin n zzerriɛa γef ssniwa
leslak yelhan, akken i t-yexs ad mmuzeγlen i tmes. MD. Ǧǧiγ-t
lxaṭer ; ayen i yelhan i d-yusan yettezzu tidekt ad tt-yečč. MẒR.
akka kan akken ad aγ-d-yalel ad yezza, ur yezzi, ad yezzu,
nefru uguren-nneγ. MD. Iseɛɛu yettezzu. SDD.+ SM. tuzzin. SDD.+
dima zzher deg tiddas. MG. ttwazzu. MΓN. yezzan.

zzhir [zzhir] : zzhir. SM + ML || *zzug [azzu


[azzuǥ]
zuǥ] : a/wazzug. SM +
ssut azuran ur nelhi. MD. zzhir n ML || imi ara yazzeg yiwen. ẒR.
ukamyu ; zzhir n uqjun. azzeg.
*zzhu [zzhu] : zzhu. SM + ML || *zzya [tuzzya] : tuzzya. SM + NT ||
anecreḥ n wul d lxaṭer n umdan ; ẒR. zzi.
tiremt ideg ur llin wuguren, ideg
* zzyiwin [ṯuzzyiwin]
[ṯuzzyiwin] : tuzzyiwin.
yeqwa lferḥ d tayri. MD. Asmi t-
SM + NT+SG || lmital ; timital. MD.
tfat temẓi i yeẓra yeǧǧa-t zzhu.
Nekki d gma-s d tuzzyiwin, γas
ẒR. zhu.
mačči deg yiwen n wayyur i nlul.
zzi [zzi] : zzi. MG + GWT || 1. ẒR. zzi.
tteddu tettuγaleḍ-d γer wanisa i
*Zzyada
*Zzyada [zzyada, zzyaḏa]zzyaḏa] :
d-tebdiḍ tikli ; uγal γer umkan
zzyada. SM + NT || ẒR. zid.
iseg truḥeḍ ; dewwer. MD. Iγil
yewweḍ s anida yessarem ziγ zɛef [zɛef] : zɛef. MG + GWT || fqeɛ
yettezzi ur ifaq ; acḥal netta d ; rfu. MD. Win izeɛfen, yewwet
aTΓR ib, armi d ass-a i d-yezzi ; aqerru-s γer lḥiḍ ! MẒR. i/yezɛef,
tezzi-yas lmelḥ. || 2. xeddem ur i/yezɛif, ad i/yezɛef, izeɛɛef.
ttɛawad i wayen txedmeḍ. MD. MΓN. Izeɛfen. SDD + SM. Azɛaf
Aha sellek lxedma-k, berka i (zzeɛfan), zzɛaf. SDD + MG. Sezɛef,
tettezziḍ kan din. || 3. ekk-as-d myezɛef, msezɛef.
seg yal tama ; err-as-d tiγawsiwin
deg yal tama. MD. Deg krad yid-
sen i as-zzin, ur t-rnin ; yezzi-d i
tebḥirt-is s yisγaren. MẒR. yezzi,
ur yezzi, ad yezzi, yettezzi. SDD.+
SM. tuzzya. SDD.+ MG. ttwazzi. MΓN.
yezzin.
zzin [zzin] : zzin. SM + ML || ayen i
yelhan i d-yettbinen deg umdan ;
ccbaḥa. MD. Taqcict-ihin tesɛa
zzin.
zzmam [zzmam] : zzmam. SM +
ML || adlis ideg ttarun. MD. Mi d-
yekkes zzmam ideg uran yisuḍaf,
ufiγ d nekk i yeccḍen mačči d
netta. SG. zzmamat.
*zzma [ṯuzzma]
[ṯuzzma] : tuzzma. SM +
NT || ẒR. zzem.
330
akken ara d-ffγen warraw-is. NT.

Ẓ taẓart (tiẓuratin). SG. iẓuran.


ẓarif [aẓarif] : a/uẓarif. SM+ML||
ssenf n udγaγ mellulen. MD.
Aẓarif yesɛa aṭas n yisafaren :
tamezwarut, yettili deg
ẓ [ẓaṛ] : ẓ/Ẓ. Asekkil wis ? n yifasuxen ; tis snat iserred
ugemmay n tmaziγt. idammen, d amedya, mi ara
iseṭṭel yiwen tamart-is, tili yejreḥ
ẓ [aẓ] : aẓ. MG+GWT || ḍγar ;
iman-is, aẓarif iḥebbes (isγar)
mwiwwel ; ḥerrek. MD. Nekki, ad
dindin idammen ; tis tlata, yelha
aẓeγ akka, kečči aẓ akkin, akken
d ddwa i tɛebbuṭ, mi ara tazzel.
yiwen ur yettmas wayeḍ. MẒR.
yuẓ, ur yuẓ, ad yaẓ, i/yettaẓ. MΓN. ẓawan [aẓawan] : a/uẓawan.
yuẓan. SM+ML|| taẓuri n win yekkaten
allalen n lmusiqa. MD. Ccna d
uẓawan, mačči d yiwet n tẓuri.
Ẓa, Ẓb, Ẓd Yezmer yiwen ad yeɛbu deg tẓuri
n uẓawan, meɛna ur icennu ara,
am wakken i yezmer ad yissin ad
yecnu, mebla ma yessen ad
ẓalami
ẓalamiṭ [ṯaẓalamiṭ] : ta/tẓalamiṭ.
yewwet kra n wallal n uẓawan.
SM+ ML || yes-s, ceɛɛlen medden
times. MD. Taẓalamiṭ d tasenduqt ẓay [aẓay] : aẓay. MG+ TΓR || ajfay ;
ideg llan iɛeqqayen n ẓẓalamiṭ ; ur ttifsus ara ; uγal d taɛkemt. MD.
aɛeqqa, d asγar ilan γer yixf-is Ma ẓẓayet fell-ak teɛkemt, sers-
lmeḍli ; mi ara iḥukk yiwen itt. SFT+Nḍ. Aẓẓay
lmeḍli-nni γer wadur n tsenquqt- (aẓayet/aẓayem, aẓayemt). MẒR.
nni, lmeḍli-nni ireqq, dγa Ẓẓay (ẓẓayet, ẓẓayit), ur ẓẓay, ad
tetteffeγ-d seg-s tmes. SG. yaẓay, i/yettaẓay. MΓN. Ẓẓayen.
tiẓalamiḍin. Talγa-nniḍen. SDD+SM. aẓay, taẓeyt, aẓayan. SDD+
ẓẓalamiḍ. MG. saẓi, msaẓi.

*ẓallit [ṯaẓalliṯ] : ta/tẓallit. SM+ ML ẓayer [aẓayeṛ] : a/uẓayer. SM+ML||


|| ẒR. ẓẓal. liḥala ideg yella yiwen (amdan,
tarbaɛt n yimdanen d tutlayt-is) ;
ẓar [aẓaṛ]: a/uẓar. SM+ML|| 1. deg
tafesna i yeṭṭef yiwen (amdan,
ttejra, amur-nni i yellan ddaw n
tarbaɛt n yimdanen d tutlayt-is)
wakal. MD. Ttejra iwumi qelɛen
gar wiyaḍ, gar tizzyiwin-is
iẓuran, ad temmet, axaṭer yes-
(amdan, tarbaɛt n yimdanen d
sen i d-tjebbed seg wakal ayen i
tutlayt-is) deg tmetti. MD. Seg
tesri iwakken ad tidir. || 2. iqudas
useggas n 2002 γer da, tamaziγt
irqaqen i yellan deg tfekka n
deg Lezzayer tla aẓayer n tutlayt
umdan d tin n uγersiw. MD. Deg
taγelnawt.
tfekka n umdan, llan sin n lesnaf
n yiẓuran : llan yiẓuran n ẓberbur [aẓḇerḇuṛ] : a/uẓberbur.
yidammen imibriken, llan SM+ML || lfakya (yecban tiẓurin)
yiẓuran n yidammen izeggaγen. tazegzawt ; ur newwi ara. MD.
Ssenf amezwaru, d wid i d- Yekkes-d iguza n tẓurin akken d
yettawin idammen seg wul γer aẓberbur.
turin ; wis sin, d iẓuran i yettawin
ẓd [eẓḏ] : eẓd. MG+ GWT || err
idammen zeddigen seg wul γer
aɛeqqa d awren. MD. Yufa iẓda,
tamiwin n tfekka. || 3. lasel ;
yenna-yas Ibri (Nz.). MẒR.
ccetla. MD. Win inusben yir aẓar,
331
I/yeẓda, ur i/yeẓdi, ad i/yeẓd, ẓekker [ẓekkeṛ] : ẓekker. MG+ GWT
i/yeẓẓad. MΓN. I/yeẓdan. SDD+SM. || γull ; xdem-as kra n dir i ḥedd
iẓid, ameẓẓad. mettɛemmed. Yugi ad t-yeğğ ad
iɛeddi, iẓekker-it. MẒR. Iẓekker, ur
ẓdi [iẓḏi] : i/yiẓdi. SM+ML|| deg
iẓekker, ad iẓekker, i/yettẓekkir.
tullma n taduṭ, d allal swayes
MΓN. Iẓekkren. SDD+SM. aẓekker,
tettellem tmeṭṭut taḍraft. MD. –
ẓkara, imẓekker. SDD+ MG.
Ɛemmi Belgefguf, itezzi yettuff, d
ttwaẓekker, mẓekker.
acu-t ? – D iẓdi. (Timseɛreqt). NT.
tiẓdit (tiẓdiyin). SG. iẓdiyen. ẓekkun [aẓekkun] : a/uẓekkun.
SM+ ML || ssenf n leḥcic n lexla.
MD. Aẓekkun, meggren-t-id
Ẓeb, ẓed, ẓef, ẓek medden, sγaran-t, ttarran-t d
tuga i ttakken i lmal (deg ccetwa).
ẓekkunt [ṯaẓekkunt] :
ẓebbuj [aẓebbuj] : a/uẓebbuj. ta/tẓekkunt. SM+ NT || ssenf n
ta/tẓekkunt.
SM+ML || azemmur n lexla. MD. nneɛma yettkanzin γer temẓin.
Aẓebbuj, leqqem-it, ad yuγal d MD. Taẓekkunt, izerreɛ-itt ufellaḥ,
azemmur. NT. taẓebbujt am wakken izerreɛ timẓin neγ
(tiẓebjin/tiẓebbujin). SG. idren, imegger-itt-id, yesγar-itt,
iẓebbujen. yetteg-it d tuga i yettakk i lmal-
ẓebrellac [iẓeḇṛellac] : is.
i/yiẓebrellac.
i/yiẓebrellac. SM+ML || iqelfuden n ẓekrun [a [aẓekṛun]
ẓekṛun] : a/uẓekrun.
waman iserden, teffγen-d seg SM+ ML || ttawil n wuzzal swayes
ssqef n uxxam. MD. Deg ccetwa, ttsekkiren medden tawwurt, ama
ticki semmeḍ lḥal mliḥ-mliḥ, d tin ilan yiwet n ddefa, ama d tin
aman serrden ; ihi, ticki i yella ilan snat n ddefat. MD. Iẓekrunen,
unessig, ad ttqiṭiren waman d iḥeddaden (n wuzzal) i ten-id-
tiqqit tiqqit seg ssqef, timiqqwa- imesslen deg tḥula-nsen. NT.
nni ad rennunt ta γef ta, aredqal taẓekrunt (tiẓekrunin). SG.
ad uγalent d iẓebrellac. SF. iẓekrunen.
aẓebrelluc.
ẓedki [iẓeḏḵi] : i/yiẓdki. SM+ML ||
ssenf n yimγi n lexla ilan asγar Ẓem, ẓen
γezzifen, fessusen. MD. Mi ara
yeqqar, gezzmen-d medden
iẓedki, zeṭṭen yes-s tidencin iγef *ẓem [iẓem] : i/yiẓem. SM+ ML ||
fessren (i tafukt) tazart, ṭumaṭic, aman-nni i d-iteffγen mi ara
ifelfel, atg. yeẓmi yiwen taɛeqqayt n lfakya.
ẓedla [tuẓeḏla] : tu/tẓedla. SM+ NT MD. Yekcem γer lqahwa, yesuter
|| ssenf n leḥcic n lexla. MD. Lxalat iẓem n ččina. ẒR. ẓmi.
meggrent irden, nekki meggreγ *ẓemmart [ṯaẓemmaṛṯ] :
tuẓedla (Ccna). ta/tẓemmart.
ta/t ẓemmart. SM+ NT || allal n
ẓegḍuf [aẓeǥḍuf, aẓeǥṭuf] : uẓawan. MD. Taẓemmart, mačči d
a/uẓegḍuf.
a/uẓegḍuf. SM+ ML || ssenf n leḥcic tajewwaqt ; ssut n tẓemmart
n lexla i itett uγyul, ma leqqaq. yecba cwiṭ win n lγiḍa. SG.
MD. Aẓegḍuf, ma imuss-it yiwen s tiẓemmarin. ẒR. ẓemmer.
ufus-is, ad t-yeqqes, ad ẓemmer [ẓemmeṛ] : ẓemmer. MG+
yennezlulef uksum-is. GWT || ewt taẓemmart. MD. Wa
yettγenni, wa yettẓemmir, wa
iceṭṭeḥ, wa yekkat afus. MẒR.
332
Iẓemmer, ur iẓemmer, ad nneγ nẓerreb-itt, ula wi ara tt-id-
iẓemmer, i/yettẓemmir. MΓN. ikecmen. MẒR. Iẓerreb, ur iẓerreb,
iẓemmren. SDD+SM. aẓemmer, ad iẓerreb, i/yettẓerrib. MΓN.
taẓemmart, aẓemmar. Iẓerrben. SDD+SM. aẓerreb,
ẓẓeSM+ML+ RB SDD+MG.
ẓemmit [ṯiẓemmit] : ti/tẓemmit.
ttwaẓerreb.
SM+ NT || ssenf n wučči tettmagan
s temẓin tiwraγin. MD. – Amek i ẓerwal [aẓeṛwal] : a/uẓerwal. SM+
xeddmen tiẓemmit ? – Mi ara ML || 1. ssenf n leḥcic ilan aṭas n
werraγit temẓin deg yiger, ad yiẓuran. MD. Wi yebγan ad iɛekki
ten-id-kksen, ad ten-sseTΓR en i γef ufellaḥ, yini-yas : Ma d
yiṭij, ad ten-ddzen ; awren-nni aẓerwal i ak-yerẓan tagersa-inek
(taneγda), ad as-gen zzit d ?|| 2. azegzaw (RB). MD. Llant
lemleḥ, ad t-ččen. MGD. Arkul. wallen d tiẓerwalin, d tiberkanin,
d tiwinaγin, atg. NT. taẓerwalt
ẓemmum [aẓemmum] :
(tiẓerwalin). SG. iẓerwalen.
a/uẓemẓum. SM+ ML || aremmuj ;
a/uẓemẓum.
bezzag. MD. Yečča ifelfel ẓerẓer [ẓeṛẓeṛ] : ẓerẓer. MG+ GWT ||
qerriḥen, mi iɛedda yeffeγ (ddaw- ɛeyyeḍ ; suγ. MD. Mi ara iruḥ ad
as), yeffeγ-it-id uẓemmum. NT. yerr tawwurt, ad tettẓerẓir,
taẓemmumt (tiẓemmumin). SG. wissen acuγer? Ahat, imi tettmas
iẓemmumen. agnes neγ, ahat d reẓẓat-is i
yeɛyan. MẒR. I/yeẓẓerẓer, ur
ẓemẓum [aẓemẓum] :
i/yeẓẓerẓer, ad i/yeẓẓerẓer,
a/uẓemẓum.
a/uẓemẓum. SM+ ML || awaqwaq ;
i/yettẓerẓir. MΓN. I/yeẓreẓren.
aγeryun ; iγlel. MD. S uẓemẓum n
SDD+SM. aẓerẓer.
tuga, yesserγ akk taffiwin i yellan
deg unnar. SG. iẓemẓumen. ẓerẓur [aẓeṛẓuṛ] : a/uẓerẓur. SM+
ML ||ssenf n ṭṭir (agḍiḍ, afrux) i d-
ẓenẓar [aẓenẓaṛ] : a/uẓenẓar. SM+
yettseyyid umdan, axaṭer yelha
ML ||amariq (n teftilt, n yiṭij). MD.
uksum-is i wučči. MD. Aẓerẓur d
Mi ara d-yecreq yiṭij ssbeḥ, ttban-
ṭṭir i yettunagen seg tmurt γer
d iẓenẓaren-is. SG. iẓenẓaren.
tayeḍ. SG. iẓerẓiyyar.
MGD. amariq.
ẓeyyer [ẓeyyeṛ] : ẓeyyer. MG+ GWT
|| ḥres ; cenneq ; ger kra deg
Ẓer, Ẓeṭ, Ẓey ẓẓeyyar. MD. Iẓeyyer mliḥ
tabagust γef wammas-is. MẒR.
Iẓeyyer, ur iẓeyyer, ad iẓeyyer,
ẓer [ẓeṛ] : ẓer. MG+ GWT || wali ; i/yettẓeyyir. MΓN. Iẓeyyren.
SDD+SM. aẓeyyer, ẓẓeyyar*. SDD+
sked ; ɛlem ; fhem. MD. Ẓriγ belli
MG. ttwaẓeyyer, mẓeyyer.
ur teẓrim ara, γas akken tẓerrem.
MẒR. I/yeẓra, ur i/yeẓri, ad iẓer,
iẓerr. MΓN. Iẓerren. SDD+SM. iẓri,
tiẓri*. SDD+MG. mẓer Ẓeɛ
ẓerbit[ṯaẓeṛḇiṯ] : ta/t
ta/tẓerbit.
a/tẓerbit. SM+
NT || taḥayekt ; iḥembel ; tarakna. ẓeɛbeḍ [ẓeɛḇeḍ/ṭ] : ẓeɛbeḍ. MG+
MD. Deg unebdu, yeddel taẓerbit ! GWT || rwel ay aγyul (ay azger, ...).
Ahat d tawla i t-yuγen. MD. MD. Deg unebdu, izgaren mi ara
tiẓerbiyin. teqqes nniɛra, neγ mi ara slen i
ẓerreb [ẓeṛṛeḇ] : ẓerreb. MG+ GWT ṭikkuk, ttzeɛbiḍen. MẒR.
|| ferreg ; zzi-d i kra (lḥara, iger, I/yeẓẓeɛbeḍ, ur i/yeẓẓeɛbeḍ, ad
atg.) s ẓẓeSM+ML+ RB MD. Lḥara- i/yeẓẓeɛbeḍ, i/yettẓeɛbiḍ. MΓN.

333
I/yeẓɛebḍen. SDD+SM. aẓeɛbeḍ, imiẓid. SDD+MG. siẓed, msiẓed.
tiẓeɛbaḍ. SDD+ MG. sẓeɛbeḍ, NGM. irẓig.
mẓeɛbeḍ.
ẓidlmum [ẓiḏlmum] : ẓidlmum.
ẓeɛnenni [ẓeɛnenni] : ẓeɛnenni. SM+ ML || leḥcic yettwaγẓaẓen, am
MG+ GWT || lḥu, tesbeddeḍ tuyat-ik waγẓaẓ, claḍa, atg. MD.
(im). MD. Mi nẓer yiwen iteddu s Imeksawen d yifellaḥen mi ara
uẓeɛnenni, neqqar-as Amdan- ten-d yaf lḥal deg lexla lluẓen,
ihin yessimγur iman-is, yettfux. tettel leḥcawec am waγẓaẓ,
MẒR. I/yeẓẓeɛnenni, ur ẓidlmum, waḥlaḥal, atg.
i/yeẓẓeɛnenni, ad i/yeẓẓeɛnenni,
ẓiwec [iẓiwec, iẓiwej] : i/yiẓiwec.
i/yettẓeɛnenni. MΓN.
SM+ ML || ssenf n ufrux (agḍiḍ,
I/yeẓẓeɛnennin. SDD+SM.
ṭṭir). MD. Aseggas-a ɛummen
aẓeɛnenni. SDD+ MG. sẓeɛnenni,
yiẓiwcen, swaγen akk tiẓurin. NT.
mẓeɛnenni.
tiẓiwect (tiẓiwcin). SG. iẓiwcen.
ẓeɛwiḍ [aẓeɛwiḍ/ṭ] : a/uẓeɛwiḍ.
SM+ ML || 1. ssenf n ufrux (agḍiḍ,
ṭṭir). MD. Ula d ifrax n yigenni
negren deg tmurt-a, ulac
iẓerẓiyar, ulac iẓeɛwiḍen, ... SG. Ẓl, Ẓm, Ẓn, Ẓr
iẓeɛwiḍen.

ẓleḍ [ẓleḍ/ṭ] : ẓleḍ. MG+ GWT || qim


Ẓg, Ẓi kan, ur xeddem, ur geddem.
Argaz ma yeẓleḍ, am uqjun ma
yejjeḍ (Nz.). MẒR. I/yeẓleḍ, ur
ẓgi [ṯiẓgi] : ti/teẓgi. SM+ NT || adrar i/yeẓliḍ, ad i/yeẓliḍ, iẓelleḍ. MΓN.
; lγaba ; amkan ɛlayen ideg llant Iẓelḍen. SDD+SM. aẓlaḍ, ẓẓelṭ,
ttjur gtit ; amkan anda ttidiren ameẓluḍ. SDD+MG. ttwaẓleḍ,
lewḥuc. MD. Deg teẓgi ara tafeḍ seẓleḍ.
lewḥuc, am yizem, ilef, tasedda, ẓleg [ẓleǥ] : ẓleg. MG+ GWT || ẓmi ;
atg. SG. tiẓegwa. sezleg aceṭṭiḍ iraden (ibezgen),
ẓi [iẓi] : i/yiẓi. SM+ ML || yettili deg tessufγeḍ-d seg-s sufeγ aman. MD.
uɛebbuḍ n umdan d win n Tamacint n tarda txeddem kullec
uγersiw. MD. Mi ara feqqren : tessirid trennu tẓelleg iceṭṭiḍen.
medden ikerri neγ aɛejmi, MẒR. I/yeẓlzg, ur i/yeẓlig, ad
tekksen-d akk ayen yellan deg i/yeẓleg, iẓelleg. MΓN. Iẓelgen.
uɛebbuḍ-is, am ufwad, tasa, ul, SDD+SM. aẓlag. SDD+MG. ttwaẓleg.
aḍiḥann, taḍiḥant, tigeẓẓal, atg., ẓmek [ẓmeḵ] : ẓmek. MG+ GWT ||
qellun-ten, tetten-ten, maca yella qim kan akken, ur ttbeddilen ara
wayen ṭeggiren, am yiẓi, tambult. ; ur ttaẓ γer sdat, ur ttaẓ γer
*iẓid
*iẓid [iẓiḏ] : i/yiẓiḍ. SM+ NT || ayen deffir. MD. Medden akk beddlen :
yemmeẓden. ẒR. eẓd. ttun kra, wwin-d neγ snulfan-d
kra-nniḍen, nekni neqqim kan
ẓid [iẓiḏ] : iẓid. MG+ TTΓR || mmag, akken, d uẓmiken. MẒR.
uγal d aẓidan. MD. Ur ttiẓid ad ak- I/yeẓmek, ur i/yeẓmik, ad
ččen, ur ttimsus, ad ad ak-d- i/yeẓmek, iẓemmek. MΓN.
susfen (Nz.). SFT+Nḍ. Iẓiḍ, Iẓemken. SDD+SM. aẓmak, teẓmek,
iẓidet/iẓidem, iẓidemt. MẒR. Ẓid, uẓmik. SDD+ MG. seẓmek.
ur ẓid, ad yiẓid, i/yettiẓid. MΓN.
ẓiden. SDD+SM. tiẓet, aẓidan, ẓmi [ẓmi] : ẓmi. MG+ GWT || ẓleg ;
sezleg aceṭṭiḍ iraden (ibezgen),
334
tessufγeḍ-d seg-s sufeγ aman. MD. mliḥ-mliḥ. MD. - D acu i tekksen
Llant tmacinin iẓemmin lfakya d deg tγaza (lmina)-nni ? - D iẓra n
lxedra ; ger-as tačinat neγ wuzzal. NT. taẓrut (tiẓra). SG. iẓra.
tateffaḥt, imir-imir ad ak-d-tefk
ẓṭel [ẓṭel] : ẓṭel. MG+ GWT || sew
iẓem. MẒR. I/yeẓmi, ur i/yeẓmi,
ẓẓeṭla, lkif. MD. Qqaren-d
ad i/yeẓmi, iẓemmi. MΓN.
yemmut, meɛna ur neẓri d acu i
I/yeẓmin. SDD+SM. aẓmay,
t-yenγan, ma d ẓẓeṭla neγ d
tiẓemmit(?). SDD+SM. seẓmi,
ccrab, neγ ahat i sin. MẒR.
mseẓmi.
I/yeẓtel, ur i/yeẓṭil, ad i/yeẓtel,
ẓrar [aẓṛaṛ] : a/uẓrar. SM+ ML || iẓettel. MΓN. Iẓeṭlen. SDD+SM. aẓṭal,
agric [aǥ°ric] ; iẓra iṭiṭuḥen ; ẓẓeṭla, ameẓṭul.
ibeɛlalacen. MD. Uqbel ad as-
*ẓu [uẓu] : u/wuẓu. SM+ ML || ẒR.
xedmen abeγli i tγerγert,
ẓẓu.
zeggiren-as aẓrar, axaṭer siman
ur yettaṭṭaf ara deg wakal. SG. ẓum [uẓum, ẓum] : ẓum/uẓum.
iẓraren. MG+ GWT || deg tneslemt, qim ur
tett, ur tess seg ucerruq n yiṭij
ẓref [aẓref] : a/uẓref. SM+ ML ||
alamma d aγelluy, neγ sḥur
aẓru ɛzizen, acku ila azal
alamma d lmeTΓR eb. MD.
meqqren. MD. Zik, d amedya, ur
Taxatemt n remḍan deg-s ayyur ;
ttmagan ara yidrimen s lkaγeḍ
ayyur deg-s tikwal 29, tikwal 30 n
am tura ; ttmagan s uẓref, neγ s
wussan. Deg uwatay n Yinselmen,
ureγ (ddheb). MGD. lfeṭṭa.
ayyur n remḍan yettas-d deffir
ẓrem [aẓṛem] : a/ẓrem. SM+ ML || win n ceɛban. MẒR. Iẓum (yuẓam),
ajeγdan ; ajeɛbub. MD. Deg ur iẓum (yuẓam), ad iẓum
uɛebbuḍ n umdan d win n (yuẓam), i/yettẓummu
uγersiw, yella uẓrem ameqqran, (i/yettuẓam). MΓN. Iẓummen
yella urqaq. NT. taẓremt (yuẓamen). SDD+SM. aẓummu.
(tiẓermatin). SG. iẓerman
ẓult [ṯaẓult] : taẓult. SM+ NT ||
*ẓri [iẓṛi] : i/yiẓri. SM+ ML || legḥul (lekḥul) ; awren aberkan i
asekkud ; tiṭ. MD. Tettru armi seqdacent tlawin i ureyyes. MD.
yedderγel yiẓri-s, tmeγbunt. SG. Taẓult (neγ legḥul) ttgeḥḥilen
iẓrawen. ẒR. ẓer. tlawin yes-s ; ad d-teddem
tmeṭṭut amrud [amṛuḏ], ad t-
*ẓri [ṯiẓri] : ti/teẓri. SM+ ML || azal
tebbeɛ deg taẓult, ad tessibrek
(n yidimen) i yettakk unexḍab,
lecfar n wallen-is. Ageḥḥel
iwakken ad iẓer taqcict ara
irennu-d cbaḥa i wallen n
yexḍeb ; neγ azal (n yidimen) i
tmeṭṭut.
yettak yinebgi, iwakken ad iẓer
aleqqaq. MD. Uqbel ad tt-nwali, ẓur [ẓuṛ] : ẓur. MG+ GWT || rzu γer
nefka qbel tiẓri. SG. tiẓriwin. ẒR. uxxam n lwali ; rzu s axxam n
ẓer. ḥedd, s umata. MD. Wi ibγan ad
iẓur lemqam/ixdem lewqam
*ẓri [ṯiẓri] : ti/teẓri. SM+ ML || deg
(leqwam)/ iḍleb leɛfu seg at
unnar n tussna, d tamuγli n
uxxam (Asefru). MẒR. Iẓur, ur
yiwen n umassan deg yiwen n
iẓur, ad iẓur, i/yettẓur(u). MΓN.
uḥric n tussna. MD. Tiẓri n Karl
Iẓuren. SDD+SM. aẓuru, ẓẓeyyara,
Marx [Maṛkes] i d-yefkan dg
amẓur (aẓeyyar). SDD+ MG.
lqern wis 19 ayen iwumi qqarren
twaẓur(u), mẓur.
Tiẓrimarksit. ẒR. ẓer.
ẓuri [taẓuri] : ta/tẓuri. SM+ NT ||
ẓru [aẓṛu] : a/uẓru. SM+ ML || adrar
lfen ; lḥirfa n win ixeddmen
; ablaḍ ; adγaγ ; akal yeqquren
335
aẓawan, isefra, amezgun, taklut, amkan-is. MẒR. I/yeẓẓarṭi, ur
atg. MD. Atas n tẓuriwin i yellan i/yeẓẓarṭi, ad i/yeẓẓarṭi,
ass-a, gar-asent tiẓuriwin i/yettẓarṭi. MΓN. I/yeẓẓartin.
tihuskanin, am tsekla, aẓawan, SDD+SM. aẓarṭi, amẓarṭi. SDD+ MG.
taklut, tasekda, atg. ; yella daγen sẓarṭi.
ccḍeḥ, amezgun, sinima. SG.
ẓẓeg [ẓẓeǥ] : ẓẓeg. MG+ GWT ||
tiẓuriwin.
kkes-d ayefki seg tmaẓẓagt n
ẓurin [ṯiẓuṛin] : ti/tẓurin. SM+ NT tfunast (n taγaṭ ...). MD. Ur ɛdilent
+SG || ssenf n lfakya i d-yettağğan ara tsita, llant tid iteẓẓgen
iguza. MD. Llan wid itetten seksu s alamma d 60 neγ 70 n litrat i
tẓurin, llan daγen wid iḥemmlen wass. MẒR. I/yeẓẓeg, ur i/yeẓẓig,
ad t-ččen s ddellaɛ. SF. ad i/yeẓẓeg, iteẓẓeg. MΓN.
tiẓwert(taɛeqqayt n tẓurin). MGD. Iteẓẓgen. SDD+SM. tuẓẓga,
aḍil. tamaẓẓagt. SDD+ MG. ttwaẓẓeg.
ẓurin wwuccen [ṯiẓuṛin ẓẓel [ẓẓel] : ẓẓel. SM+ ML || ayefki n
wwuccen, – bbuccen, – gguccen] : urgaz swayes yessaraw tameṭṭut.
ti/tẓurin
ti/tẓurin n wuccen. SM+ NT+SG || MD. Ẓẓel n yirgazen ur yeɛdil ara,
ssenf n yimγi ur nettmeččay ara ; yella uwecwac, yella uɛeqdan.
ila tiriwa i yettalin γef ttjur d Wid i t-yesɛan d awecwac, ur
leswar d lḥebb tettkacbin γer ttarwen ara, acku ẓẓel-nsen ixuss
tẓurin tiṭiṭuḥin. deg tmerdedda.
ẓẓel [ẓẓel] : ẓẓel. MG+ GWT || ḍleq ;
gen. MD. Ẓẓleγ kan γef wusu, ur
Ẓẓ ṭṭiseγ ara. MẒR. I/yeẓẓel, ur
i/yeẓẓil, ad i/yeẓẓel, iteẓẓel. MΓN.
I/yeẓẓlen. SDD+SM. tuẓẓla.
ẓẓal [ẓẓal] : ẓẓal. MG+ GWT || deg
ẓẓerbuḍ [ẓẓeṛbuḍ/ṭ] : ẓẓerbuḍ.
tneslemt, ɛbed Rebbi d Nnbi
SM+ ML || arelluc itezzin γef
Muḥammed. MD. Taẓallit, d yiwet
yiman-is ; yes-s tturaren warrac.
seg 5 n tgejda n tneslemt.
MD. – Yezzi, yezzi, yeγli. D acu-t ?
Inselmen ttẓallan 5 n tikkal deg
– D ẓẓerbuḍ. SG. ẓẓerbiḍat
wass : lefjer, ṭṭhur, lɛaser, lmeTΓR
(iẓerbuḍen).
eb d lɛica. MẒR. I/yeẓẓul, ur
i/yeẓẓul, ad i/yeẓẓal, i/yettẓalla. *ẓẓeyyar [ẓẓeyyaṛ] : ẓẓeyyar. SM+
MΓN. I/yeẓẓulen. SDD+SM. taẓallit, ML || allal swayes ttẓeyyiren. ẒR.
ameẓẓalu. ẓeyyer.
ẓẓan [iẓẓan] : i/yiẓẓan. SM+ ML +SG *ẓẓeyyar [ẓẓeyyaṛ] : ẓẓeyyar. SM+
|| ayen i d-ixerra umdan d ML +SG || wid yettẓuren. ẒR. ẓur.
uγersiw. MD. Iẓẓan n ubeqri
ẓẓeɛrur [ẓẓeɛṛuṛ] : ẓẓeɛrur. SM+
(azger, tafunast, ..) qqaren-asen
ML || ssenf n lfakya. MD. Yelha
Tarfa ; wid n uγelmi qqaren-asen
ẓẓeɛrur i wučči, lemmer ur yesɛi
Tiberra ; wid n yiγid aleqqaq
ilemcan, wala ibeɛbayen.
qqaren-asen tifiγa ; wid n lḥacya
(aγyul, aserdun, ...), semman- ẓẓit [ṯiẓẓiṯ] : tiẓẓit.
tiẓẓit. SM+ NT ||
asen imarruten [imaṛṛuṯen], atg. acekkuḥ n tyedret n temẓin (n
yirden). MD. Tewḥel-as tiẓẓit deg
ẓẓarṭi [ẓẓaṛṭi] : ẓẓarṭi. MG+ GWT ||
taγect, tili tewwi leɛmer-is.
rwel-d seg lkaẓirna, ay
aɛsekri(w). MD. – Amek, d tirezzaf ẓẓu [ẓẓu] : ẓẓu. MG+ GWT || sentu
kan i d-yerzef-d neγ yeẓẓarṭi-d ? deg wakal axalaf n ttejra,
– Ala ! yeẓẓarṭi-d, yugi ad yuγal s iɛeqqayen n lxedra, n lfakya.
336
Yeẓẓa aqenṭar n lbaṭaṭa deg wass.
MẒR. I/yeẓẓa, ur i/yeẓẓi, ad
i/yeẓẓu, iteẓẓu. MΓN. I/yeẓẓan.
SDD+SM. uẓu. SDD+ MG. seẓẓu,
myeẓẓu, mseẓẓu.
Ẓɛ

ẓɛetret [ṯaẓɛeṯṛeţ, taẓɛeṯret] :


taẓɛetret.
taẓɛetret. SM+ NT || ssenf n yimγi
yettmeččan ; imγi n twacult n
nneɛnaɛ. MD. ATΓR um-a n
ẓẓeɛter xeddmen-t medden mi
ara d-yekcem unebdu. SG.
tiẓɛetranin. JML. ẓẓeɛter.
ẓɛeṭ [ṯiẓɛeṭ] : tiẓɛet. SM+ NT ||
ṭṭbiɛa n dir-i. MD. Amdan, ma
yesɛa tiẓɛeṭ, tettwakkas, meɛna
tettwakkas deg temẓi. SG. tiẓɛaḍ.

337
iγef temsefhamen. MẒR. Iɛuhed,

Ɛ ur iɛuhed, ad iɛahed, i/yettɛahad.


MΓN. Iɛuhden. SDD+SM. aɛahed,
lɛehd, lemɛahda. SDD+ MG.
ttwaɛahed, mɛahad.
ɛahh [ɛahh] : ɛahh. Awal n ubhat
ɛ [ɛiṛ] : ɛ/Ɛ. || asekkil aneggaru n || awal-a yeqqar-it yiwen mi ara
ugemmay n tmaziγt. yettwakellex, dγa yuki-d ; mi
yella kra iwulmen ad t-id-yini (ad
t-yeg), tili ur t-yexdim (ur t-iga)
Ɛa ara deg lawan-nni. MD. Ɛahh !
ttuγ, ur as-nniγ ara ma ad nemlil
azekka !
ɛacer |ɛaceṛ] : ɛacer.
ɛacer. MG+GWT.|| ɛamayen [ɛamayen] : ɛamayen.
xaleḍ ; idir d .. MD. D imdukkal : SM+ ML+SN || sin n yiseggasen.
mɛacaren, mḥababen. MẒR. Awalen am ɛamayen, yumayen,
Iɛucer, ur iɛucer, ad iɛacer, cehrayen, jujayen, ɛarayen, atg.,
i/yettɛacar. MΓN. Iɛucren. SDD+SM. mačči d awalen isegten, d
aɛacer. SDD+MG. ttwaɛacer, “isinanen”. MD. Sɛeddaγ ɛamayen
mɛacer. n lɛesker deg sseḥra. SF. lɛam
(leɛwam) : aseggas.
ɛacurt[ṯaɛacuṛṯ] : ta/tɛacurt. SM+
NT || deg tmura n Yinselmen, d ɛamel [ɛamel] : ɛamel. MG+GWT ||
ssenf gar leɛyud i d-yettilin (yal xaleḍ ; naseb. MD. Wa ur
aseggas) 10 n wussan deffir yettɛamal wa. MẒR. Iɛumel, ur
amenzu n useggas n Yinselmen iɛumel, ad iɛamel, i/yettɛamal.
(Muḥerrem). MD. Deg tmurt n MΓN. Iɛumlen. SDD+SM. aɛamel.
Leqbayel, deg wass n tɛacurt, SDD+MG. ttwaɛamel.
lxalat ur xeddmen ara : ur
ɛaned [ɛaneḏ] : ɛaned. MG+GWT ||
zeṭṭent, ur ttxiḍent.
xdem swaswa ayen i yexdem
ɛad [ɛaḏ] : ɛad. TJR. TZL+BWT || ḥedd. MD. Lemɛanda n tnuḍin :
mazal. 1. tazelγa (n tibawt) i d- ayen i texdem tin, ad t-texdem
yeṭṭafaren ara. MD. Ur ččiγ ara tayeḍ ; ayen i telsa, i d-tuγ, ad t-
ɛad (=Mazal ur ččiγ ara).|| 2. texdem tayeḍ. MẒR. Iɛuned, ur
tzeggir i ur. MD. Ur ɛad ččiγ. iɛuned, ad iɛaned, i/yettɛanad.
MΓN. Iɛunden. SDD+SM. aɛaned,
ɛad [ɛaḏ] : ɛad. MG+GWT.|| efk-d.
lemɛanda. SDD+MG. ttwaɛaned,
MD. Rebɛin d ɛecrin, d sebɛa,
mɛanad.
ɛaden sebɛa-u-settin. GM. D
amyag ur seftayen ara medden *ɛarayen [ɛaṛayen] : ɛarayen. SM+
am yimyagen-nniḍen ; ala snat(?) ML+SN || sin n leɛrur. Awalen am
n talγiwin-a kan i yellan : ɛamayen, yumayen, cehrayen,
ɛaden(t), ad ɛaden(t). jujayen, ɛarayen, atg., mačči d
awalen isegten, d “isinanen”. MD.
ɛafi [aɛafi] : a/uɛafi. SM+ ML+RB ||
Ma ruḥeγ γur-s d lɛar, ma qqimeγ
win ittɛafin : ittsamaḥen,
ur ruḥeγ, d ɛarayen. ẒR. lɛar ;
iḥemmlen lɛafya (lehna). MD. At
ɛayer.
ugemmaḍ-ihin, d iɛafiyen. NT.
taɛafit (tiɛafiyin). SG. iɛafiyen. *ɛari [aɛari] : a/uɛari.
a/uɛari. SM+ ML+RB ||
ẒR. ɛerri.
ɛahed [ɛaheḏ] : ɛahed. MG+GWT ||
bedd γef wawal ; efk awal i ḥedd *ɛaruḍ [ɛaṛuḍ/ṭ] : ɛaruḍ. SM+ ML ||
ur d-tenniḍ, ur texdimeḍ ayen amager ḥedd ; asterḥeb s ḥedd.
338
MD. Win ur nessin ara ɛaruḍ, tɛebjeḍ mliḥ arekti-nni, ad ak-
mačči d aɛerḍi. ẒR. ɛreḍ. iniγ d axu ara txedmeḍ. MẒR.
I/yeɛbej, ur i/yeɛbij, ad i/yeɛbej,
*ɛarus [ɛaṛus] : ɛarus. SM+ ML || ẒR.
iɛebbej. MΓN. Iɛebjen. SDD+SM.
abelɛarus, imillus.
aɛbaj, (t)aɛebbaj(t). SDD+ MG.
ɛasi [ɛaṣi] : ɛasi. MG+ GWT || ur ttaγ ttwaɛbej, myeɛbej.
ara awal ; namer ; qamer. MD.
ɛbes [ɛḇes, ɛfes] : ɛbes. MG+ GWT ||
Yewwi deɛwessu seg yimawlan-
ẒR. ɛfes.
is, axaṭer iɛusa-ten. MẒR. Iɛusa, ur
iɛusa, ad iɛasi, i/yettɛasi. MΓN. ɛbu [ɛḇu] : ɛbu. MG+ GWT || ffeγ
Iɛusan. SDD+SM. Aɛasi, lɛasi. mliḥ deg lḥirfa-k (m). MD. Wihin
SDD+MG. ttwaɛasi, mɛasi. mačči d menwala deg yiseyyaḍen,
mačči d abujad, yeɛba. MẒR.
ɛawez [ɛawez] : ɛawez. MG+GWT ||
I/yeɛba, ur i/yeɛbi, ad i/yeɛbu,
ɛeẓẓer ; ens, ulac iḍes. MD. Aql-in
iɛebbu (?).MΓN. I/yeɛban. SDD+SM.
ttɛawazeγ uḍan. MẒR. Iɛawez, ur
aɛbay, ɛebbu. SDD+ MG. seɛbu,
iɛawez, ad iɛawez, i/yettɛawaz.
mseɛbu.
MΓN. Iɛawzen. SDD+SM. aɛawez,
ɛawaz. ɛceq [ɛceq] : ɛceq. MG+ GWT || ḥmel
; ri ; ɛbed. MD. Win iɛecqen, am
ɛayer [ɛayeṛ] : ɛayer. MG+ GWT ||
umeslub, mačči deg leɛqel-is i
kkes-as-d lɛar i ḥedd. MD. Iɛuyer-
yella, i d-qqaren yimjerben. MẒR.
iyi-d, medden yakk ttmuqulen.
I/yeɛceq, ur i/yeɛciq, ad /yeɛceq,
MẒR. Iɛuyer, ur iɛuyer, ad iɛayer,
iɛecceq. MΓN. Iɛecqen. SDD+SM.
i/yettɛayar. MΓN. Iɛuyren. SDD+SM.
aɛcaq, leɛceq, ameɛcuq. SDD+MG.
aɛyer, lɛar, tamɛayrit (lemɛayra).
Ttwaɛceq, myeɛceq, seɛceq,
SDD+ MG. ttwaɛayer, mɛayar.
mseɛceq.
ɛcuc [aɛcuc] : a/uɛcuc.
a/uɛcuc. SM+ ML ||
Ɛb, Ɛc amkan anda yennum yeggan
ḥedd (amdan, agḍiḍ) ; usu. MD. Mi
ara d-yeγli fell-as yiḍes, ad yeɛnu
ɛbar [aɛḇaṛ] : a/uɛbar. SM+ ML || 1. taɛcuct-is weḥd-s. NT. taɛcuct
lḥila swayes ttqisin lbarud ; azal n (tiɛcucin). SG. iɛcucen.
uqerḍas n lbarud. MD. Mi ara
ttɛemmiren medden iqerḍasen,
smarayen aɛbar (neγ sin) n Ɛd, Ɛḍ
lbarud i yal aqerḍas. SG. iɛbaren.
ɛbarqi [aɛḇarqi] : SM+ ML || ssenf n
ɛdas [aɛḏas] : aɛdas. SM+ ML ||
lexrif (n tbexsisin). ẒR. abgayti ;
aɛrab, s umata ; aɛrab n ucluḥ.
abuɛenqiq.
MD. Aɛdasen, ur bennun ara
ɛbed [ɛḇeḏ] : ɛbed. MG+ GWT || ili d ixxamen, axaṭer ur zeggen ara
akli, d aneḍfar n ḥedd (amdan, deg yiwen n umkan : yiwen n
Rebbi). MD. Inselmen ɛebden wass ad zedγen da, ass-nniḍen ad
Rebbi d wayen i d-yenna deg ruḥen, ad beddlen tamurt.
Wawal-is. MẒR. I/yeɛbed, ur
ɛdaw [aɛḏaw] : a/uɛdaw. SM+ ML ||
i/yeɛbid, ad i/yeɛbed, iɛebbed.
axsim ; acengu. MD. Aɛdaw n
MΓN. Iɛebden. SDD+SM. aɛbad,
tmes, d aman. NT. taɛdawt
leɛbada (lɛibada), lmeɛbud, lɛebd.
(taɛdawin). SG. aɛdawen.
SDD+MG. ttwaɛbed, myeɛbed.
ɛdel [ɛḏel] : ɛdel.
ɛdel. MG+ GWT ||
ɛbej [ɛḇej, ɛḇec] : ɛbej. MG+ GWT ||
mmezg ; ili kifkif d ḥedd-nniḍen.
ɛrek ; egg [egg°]. MD. Mi ara
339
MD. Netta d tmeṭṭut-is, ur ɛdilen i/yeɛḍis, ad i/yeɛḍes, iɛeṭṭes. MΓN.
ara deg lɛeqliyya, degmi i Iɛeḍsen. SDD+SM. aɛḍas. SDD+ MG.
msebran. MẒR. I/yeɛdel, ur seɛḍes, mseɛḍes.
i/yeɛdil, ad i/yeɛdel, iɛeddel.
MΓN. Iɛedlen. SDD+SM. aɛdal. SDD+
MG. ttwaɛdel, myeɛdel, seɛdel, Ɛeb, Ɛec
mseɛdel.
ɛdel [ɛḏel, ɛell] : ɛdel. MG+ GWT ||
eg ; sker ; xdem. MD. Teɛdel-as ɛebber [ɛebbeṛ] : ɛebber. MG+ GWT
tabarda i urgaz-is. MẒR. I/yeɛdel || ktil ; qis ; smir seg lḥila γer
(iɛell), ur i/yeɛdil (iɛill), ad tayeḍ. MD. Yensa s unezgum,
i/yeɛdel (iɛell), iɛeddel. MΓN. yettɛebbir, yettḥebbir. MẒR.
Iɛedlen (iɛellen). SDD+SM. aɛdal, Iɛebber, ur iɛebber, ad iɛebber,
aɛeddal. MSDD+ MG. ttwaɛdel i/yettɛebbir. MΓN. Iɛebren.
(ttwaɛell), myeɛdel (mɛell). SDD+SM. aɛebber. SDD+ MG.
ttwaɛebber, mɛebber.
ɛdem [ɛḏem]
[ɛḏem] : ɛdem. MG+ GWT ||
gzem γef cceḥ ; sγer ; enγ. MD. ɛebbi [ɛebbi] : ɛebbi. MG+ GWT ||
Iɛdem-it Rebbi akken d ameẓyan. babb ; ddem γef tuyat (γef
MẒR. I/yeɛdem, ur i/yeɛdim, ad uzagur). MD. Terra d aγyul-is, i
i/yeɛdem, iɛeddem. MΓN. tebγu tɛebbi-yas, werğin
Iɛedmen. SDD+SM. aɛdam, yessawal-d. MẒR. Iɛebba, ur
aɛeddam. SDD+ MG. ttwaɛdem, iɛebba, ad iɛebbi, i/yettɛebbi.
myeɛdem. MΓN. Iɛebban. SDD+SM. aɛebbi,
aɛebbay. SDD+ MG. ttwaɛebbi,
ɛdez [ɛdez, ɛḏez] : ɛdez. MG+ GWT ||
sɛebbi, mɛebbi, mseɛebbi.
ur beqqu neγ ur zemmer ara ad
tgeḍ kra n cγel. MD. Yebγa ad ɛebbuḍ [aɛebbuḍ/ṭ] : a/uɛebbuḍ.
isewweq, meɛna imi ulac SM+ ML || 1. deg tfekka n umdan (d
imsaɛfen, yeɛdez. MẒR. I/yeɛdez, win n uγersiw), amur i d-yezgan
ur i/yeɛdiz, ad i/yeɛdez, iɛeddez. gar yidmaren d yimelqeq ; din
MΓN. Iɛedzen. SDD+SM. aɛdaz, yettili wul, tasa, iẓerman atg. MD.
ameɛduz. SDD+ MG. seɛdez, Win d acu i yečča, armi i t-yeqreḥ
mseɛdez. uɛebbuḍ-is.|| 2. wer tawant
(tayawant). MD. Atamatan d
ɛdilt[ṯiɛḏilt] : ti/teɛdilin. SM+ NT ||
atmaten, aɛebbuḍ yebḍa-ten
mi ara ɛebbin kra i lhacya,
(Nz.). NT. taɛebbuṭ* (tiɛebbuḍin).
beddun tteɛbiyya-nni, azgen γer
SG. iɛebbaḍ (iɛebbuḍen).
tama, azgen-nniḍen γer tama-
nniḍnin. MD. Ttgen medden ɛebbuṭ [ṯaɛebbuṭ] : ta/tɛebbuṭ.
tiɛdilin, iwakken ur yetteqqal ara SM+ NT || tayemmat. MD. Gedha s
lmil γer tama, neγ γer tayeḍ. SG. tɛebbuṭ i t-yurwen ! Wihin d wa,
tiɛdilin. d atmaten n yiwet n tɛebbuṭ.
ɛḍem [ɛḍ/ṭem] : ɛḍem. TJR. TJR. ɛeccec
ɛeccec [ɛeccec]
[ɛeccec] : ɛeccec. MG+ GWT
MRN +TTΓR || kter ; ugar. MD. || eg lɛecc. MD. Ay afrux (n)
Yefka-yas ɛḍem n wannect-a. ubuɛemmar, i yettɛeccicen γef
tselnin// ma trebḥeḍ, medden d
ɛḍes [ɛḍes, ɛṭes] : ɛḍes. MG+ GWT ||
ayla-k ; ma txesreḍ, ḥedd ur k-
sufeγ-d seg wanzaren-ik abeḥri
yessin (asefru). MẒR. Iɛeccec, ur
(aṭṭan). MD. Mi ara t-yeqreḥ
iɛeccec, ad iɛeccec, i/yettɛeccic.
uqerruy-is, ad yerr cwiṭ n
MΓN. Iɛeccen. SDD+SM. aɛeccec,
ccemma γer wanzaren-is, aredqal
taɛcuct (lɛecc) imɛeccec.
ad yeɛḍes. MẒR. I/yeɛḍes, ur

340
ɛeccer [ɛecceṛ] : ɛeccer. MG+ GWT || MD. Aqcic-ihin, d aɛefrit deg tγuri,
sufeγ, seddeq ɛecra γef mya (10%) deg tenhert, deg yal kra. NT.
seg wayen tesɛiḍ. MD. taɛefriṭ (tiɛefritin). SG. iɛefriten.
Imerkantiyen ttɛecciren ayla-
ɛejjuḍ [aɛejjuḍ/ṭ]
[aɛejjuḍ/ṭ] : a/uɛejjuḍ.
a/uɛejjuḍ. SM+
nsen, ma d iẓawaliyen, ur sɛin ara
ML || uḍɛif (aḍeɛfan) ; iγes n
ɛeccren. MẒR. Iɛeccer, ur iɛeccer,
uxerrub. MD. Axerrub n useggas-
ad iɛeccer, i/yettɛeccir. MΓN.
a, yeffeγ-d d aɛejjuḍ. MD.
Iɛecren. SDD+SM. aɛeccer, leɛcur,
iɛejjuḍen.
imɛeccer (aɛeccur).
ɛejmi [aɛejmi] : a/uɛejmi. SM+ ML
ɛecra [ɛecṛa] : ɛecra. SM+ ML ||
|| mmi-s n tfunast ; azger ur
amḍan gar yimḍanen. MD. Xemsa
neddiz. MD. Mi ara ḥmunt tsita,
d xemsa-nniḍen, ad ɛaden ɛecra.
nettawi-yasent-id aɛejmi
SG. ɛecrat. MGD. Mraw.
iwakken ad refdent. NT. taɛejmiṭ
ɛecret [ṯaɛecṛeţ, ṯaɛecṛet] : (tiɛejmiḍin). SG. iɛejmiyen.
ta/tɛecret. SM+ NT || azal n ɛecra
ta/tɛecret.
(n wussan). MD. Ayyur n remḍan,
deg-s tlata n teɛcertin : taɛecret n Ɛek, Ɛel
uɛidiw, tin n userdun yakk d tin n
uγyul. SG. tiɛcertin.
ɛecrin [ɛecrin] : ɛecrin. SM+ ML+SN *ɛekkaz [aɛekk°az, aɛekkaz] :
|| amḍan gar yimḍanen : ɛecra a/uɛekkaz.
a/u ɛekkaz. SM+ ML || asγar ; tiTΓR
yakk d ɛecra-nniḍen. MD. Yezweğ it. MD. Yerteɛ-it s uɛekkaz γer
asmi i yesɛa ɛecrin (n yiseggasen) lqaɛ n yiḍarren, yefka-yas miya n
deg leɛmer-is. MGD. Snat-tmerwin lfalaqat. NT. taɛekkazt*
[snaṯ-tmerwin]. (tiɛekzin/tiɛekkazin). SG. iɛekzen
(iɛekkazen). ẒR. sɛukkez.
*ɛekkazt [ṯaɛekk°azṯ, ṯaɛekkazṯ] :
Ɛed, Ɛef, Ɛej ta/tɛekkazt.
ta/t ɛekkazt. SM+ NT || allal n usγar
i yettawi umγar (umuḍin, imerẓi)
; yes-s yettɛawan iman-is mi ara
ɛeddi [ɛeddi] : ɛeddi. MG+ GWT || 1. iteddu. MD. Taɛekkazt tesɛa afus
aγ abrid-a. MD. Ɛeddit sya, deg ideg tettwaṭṭaf ; tesɛa aḍar iγef
leɛnaya-twen ! || 2. zri. MD. Ayen tettrus deg lqaɛɛa. SG. tiɛekzin.
iɛeddan, iɛedda, ur d-yettuγal ẒR. sɛukkez.
ara. || 3. if. MD. Wihin, iɛedda-k,
ɛekki [ɛekki] : ɛekki. MG+ GWT ||
iɛedda-yi, iɛedda akk medden.
nnecraḥ ; qesser ; seḍs. MD.
MẒR. Iɛedda, ur iɛedda, ad iɛeddi,
Ttɛekkiγ fell-as, iγil s wul-iw i d-
i/yettɛeddi. MΓN. Iɛeddan. SDD+SM.
ttmeslayeγ. MẒR. Iɛekka, ur
aɛeddi. SDD+ MG. ttwaɛeddi,
iɛekka, ad iɛekki, i/yettɛekki.
sɛeddi, mɛeddi.
MΓN. Iɛekkan. SDD+SM. aɛekki,
ɛeffeḍ [ɛeffeḍ/ṭ] : ɛeffeḍ. TJR. imɛekki. SDD+MG. mɛekki.
Awal n ubhat || fisaɛ ! ruḥ sya !
*ɛekkur [aɛekkur] : a/uɛekkur.
a/uɛekkur.
ɛefran [aɛefran] : a/uɛefran. SM+ SM+ ML || aɛeqqa ameqqran ;
ML+RB || ameqqran ; azuran. MD. aɛennuẓ. MD. Truḥ ad teftel seksu,
Tella ččina tɛefrant, ma teɛğeb- yeffeγ-as yakk d aɛekkur. NT.
ak. NT. taɛefrant (tiɛefranin). SG. taɛekkurt (tiɛekkrin). SG.
iɛefranen. iɛekkren.
ɛefrit [aɛefriṯ] : a/uɛefrit. SM+ ML ɛelğet
ɛelğet [ṯaɛel
[ṯaɛelğe
ṯaɛelğeţ,
ğeţ, ṯaɛelğet]
ṯaɛelğet] :
|| cciṭan ; ağenniw ; uḥric ; utwil. ta/tɛel
ta/t ɛelğet.
ɛelğet. SM+ NT || tapupilt ama
341
d tin yemmugen s ssenf n udγaγ ɛemmi [ɛemmi] : ɛemmi. SM+ ML ||
(aẓru), ama d tin yemmugen s gma-s n baba. MD. Ma yewwet-ik
plastik. MD. Taqcict amzun d baba-k, ruḥ γer ɛemmi-k. NT.
taɛelğet, fkan-tt I umγar ! SG. ɛemti (ɛmumti). SG. ɛmumi (at
tiɛleğtin. ɛemmi).
ɛell [ɛell] : ɛell. MG+GWT || xdem ; ɛemmur [aɛemmuṛ] :
sker ; eg. ẒR. ɛdel. a/uɛemmur.
a/uɛemmur. SM+ ML || adamus ;
tamuqqint. MD. Ass yecban ass
ɛellem [ɛellem] : ɛellem. MG+GWT
iγef yewweḍ leɛfu n Rebbi, ad
|| creḍ ; eg-as ccamma i kra
ruḥen ad sersen aɛemmur n
iwakken ad yettwaɛqal. MD.
yiğeğğigen γef uẓekka-ines. NT.
Ɛellem-iten, iwakken ad tecfuḍ
taɛemmurt (tiɛemmurin). SG.
fell-asen. MẒR. Iɛellem, ur iɛellem,
iɛemmuren.
ad iɛellem, i/yettɛellim. MΓN.
Iɛellmen. SDD+SM. aɛellem, leɛlam. ɛemrayen [ɛemṛayen] :
SDD+MG. ttwaɛellem. ɛemrayen. SM+ ML+SN || sin n
leɛmur. MD. Tamγart-ihin tekcem
ɛelleq [ɛelleq] : ɛelleq. MG+GWT ||
ɛemrayen, meḥsub : tekcem
rfed-it (itt) d asawen ; ṭṭef, qqen
leɛmer wis sin : tessen ayen ur
kra γer kra-nniḍen yellan
yessin ḥedd.
iwsawen. MD. Yeṭṭef-it seg yiri,
yerfed-it d asawen, yeğğa-t akken ɛemriwt [ṯaɛemṛiwṯ] :
iɛelleq. MẒR. Iɛelleq, ur iɛelleq, ad ta/tɛemriwt.
ta/tɛemriwt. SM+ NT || ssenf n
iɛelleq, i/yettɛelliq. MΓN. Iɛellqen. lexrif (n tbexsisin). MD. Tibexsisin
SDD+SM. aɛelleq. SDD+MG. n tɛemriwt acek-iten. SG.
ttwaɛelleq, seɛleq, mseɛleq. tiɛemriwin.
ɛelli [ɛelli] : ɛelli. MG+GWT || aγ ɛenni [ɛenni] : ɛenni. MG+GWT ||
laɛli, igenni. MD. Likuptir ɛelli, ttkel γef ḥedd ; ttgemmen ; ger.
ɛelli/ awi-d Baba seg Lpari ! MD. Ɛennaγ-am Rebbi a
(taqulhut). MẒR. Iɛella, ur iɛella, taqcict/deg ṭṭaq n teɛrict/ma ur
ad iɛelli, i/yettɛelli. MΓN. Iɛellan. d-tṭalleḍ ad nimmiɛqal (asefru).
SDD+SM. aɛelli, laɛli, aɛlayan, MẒR. Iɛenna, ur iɛenna, ad iɛenni,
amaɛlay. SDD+ MG. ttwaɛelli. i/yettɛenni. MΓN. Iɛennan.
SDD+SM. aɛenni. SDD+MG. mɛenni.
ɛelluc [aɛelluc] : a/uɛelluc. SM+ ML
|| win n urgaz (s tcawit). MD. Ma ɛennuẓ [aɛennuẓ] : a/uɛennuẓ.
truḥeḍ γer Wawras, tettwaɛerḍeḍ SM+ ML || aɛeqqa ; aɛekkur ;
s axxam n ḥedd, γur-k ad d-tiniḍ tazeɛrurt. MD. Yeffeγ-it uɛennuẓ
sdat-sen Aɛelluc ! SG. iɛellucen. deg nsaf n uqerruy-is. SG.
iɛennuẓen.
ɛenqiq [aɛenqiq] : a/uɛenqiq.
a/uɛenqiq. SM+
Ɛem, ɛen, ɛeq ML || iri ; azagur ; amgerḍ. MD. I
tecmet tmeṭṭut ur nesɛi ara
aɛenqiq d aγezzfan ! NT. taɛenqiqt
ɛemmed [ɛemmeḏ] : ɛemmed. (tiɛenquyaq). SG.
MG+GWT || issin kra dir-it, tiniḍ-t- iɛenqiyaq/iɛenqiqen.
id neγ tgeḍ-t. MD. Yessen lehram,
ɛeqq [ɛeqq] : ɛeqq. TJR. AWAL N
iɛemmed. MẒR. Iɛemmed, ur
UBHAT. || qqaren medden awal-a,
iɛemmed, ad iɛemmed,
ticki yeẓra kra ideg yebγa ad d-
i/yettɛemmid. MΓN. Iɛemmden.
yerr (ad yemɛuq). MD. Učči-ya
SDD+SM. aɛemmed, metɛemmed.
semmum, ɛeqq ! A Rebbi ur aγ-
SDD+ MG. mɛemmed.
ttqasas ara !
342
ɛeqqa [aɛeqqa] : aɛeqqa.
aɛeqqa. SM+ ML || Lkettan-a d aɛerḍi. NT. taɛerḍit
1. adeddic ; lḥerḥ. MD. Llan kra n (tiɛerḍiyin). SG. iɛerḍiyen. MGD.
waṭṭanen, ma yehlek-iten yiwen, Ahrawan.
ad yeččar akk lebden-is d
ɛerfit [ṯaɛerfiṯ] : ta/tɛerfit. SM+ NT
iɛeqqayen. || 2. yiwen (yiwet) deg
|| leqwanen swayes leḥḥunt
tirect (deg ujemmal). MD. Qqaren
tudrin, d leɛrac. MD. Win yessnen
medden aɛeqqa n ttmer, n tazart ;
taɛerfit, fiḥel ad iγer azref deg
taɛeqqayt n ččina, n tfirest, n
tesdawit. MGD. lɛerf.
lḥut, atg. NT. taɛeqqayt
(tiɛeqqayin). SG. iɛeqqayen. ɛerfi [aɛeṛfi] : a/tɛeṛfi. SM+ NT ||
win yettwassnen mliḥ seg wayen
ɛeqqer [ɛeqqeṛ] :ɛeqqer. MG+GWT
iga, xersum ma d ayen n dir. MD.
|| eg-as iɛeqqaren (qqrenfel,
Asmi i tella d taɛerfit//mkul
mɛednus, ifelfel, atg). MD. Aseqqi
iγzer tewweḍ-it//am tfunast n
iwumi ur mmugen ara iɛeqqaren,
uqḍar (asefru). NT. taɛerfit
ur tettibnin ara. MẒR. Iɛeqqer, ur
(tiɛerfiyin). SG. iɛerfiyen.
iɛeqqer, ad iɛeqqer, i/yettɛeqqir.
MΓN. Iɛeqqren. SDD+SM. aɛeqqer, ɛerjun [aɛeṛjun] : a/uɛerjun. SM+
iɛeqqaren. SDD+ MG. twaɛeqqer. ML || deg tezdayt, d ageṭṭum
iwumi d-zzin yiɛeqqayen n ttmer.
ɛeqquc [aɛeqquc] : a/uɛeqquc.
a/uɛeqquc.
MD. Ttmer n lɛali qqaren-as
SM+ ML || aɛeqqa awezwaz,
Ddeglat nur, tettnuz akken d
ameẓyan ; iɛeqqayen iwezwazen i
iɛerjunen. NT. taɛerjunt
ttgent tlawin i lkettan, i ccac mi
(tiɛerjunin). SG. iɛerjunen.
ara t-xiḍent d rrupat. MD. Llan kra
n tamiwin deg Lezzayer, ttgent ɛerqub [aɛerqub] : a/uɛerqub.
aṭas n uɛeqquc I teqedyar-nsent. SM+ NT || 1. ameslux. MD. Llan anda
NT. taɛeqquct (tiɛeqqcin). SG. i qqaren i umeslux (n yikerri, u
iɛeqqcen/iɛeqqucen. nɛejmi) Aɛerqub.|| 2. lmenci ;
ammud. MD. Qqaren aɛerqub
ugrur ; aɛerqub n yisefra. NT.
Ɛer taɛerqubt (tiɛerqubin). SG.
iɛerqiyab/iɛerquben.
ɛerreb [ɛeṛṛeb] : ɛerreb. MG+ GWT
ɛerbun [aɛeṛbun] : a/uɛerbun. || err yiwen (amdan, arbaɛ, aTΓR
SM+ ML || mi ara msefhamen win ef) d aɛrab. MD. Yeğğa-t-id yiwen
yuγen d win yezzenzen γef kra n uselway d awal, yenna-yas :
(ama d taγawsa, ama d ixef), win “Nekni d Imaziγen i tɛerreb
yuγen yettak i wayeḍ cwiṭ deg tneslemt”; zun akken mačči d
ssuma-nni ; d cwiṭ-nni iwumi asneslem i tesneslim kan, d
qqaren medden aɛerbun. MD. aɛerreb i tettɛerrib akk yakan.
Aɛerbun ur yettuγal ara i bab-is, MẒR. Iɛerreb, ur iɛerreb, ad
ama tenza lḥağa, ama ur tenzi. SG. iɛerreb, i/yettɛerrib. MΓN.
iɛerbunen. Iɛerrben. SDD+SM. aɛerreb, aɛrab.
SDD+ MG. ttwaɛerreb, seɛreb,
ɛerḍi [aɛeṛḍi, aɛeṛṭi] : a/uɛerḍi.
a/uɛerḍi.
mseɛreb.
SM+ ML || win iɛerrḍen medden (at
taddart, iḥbiben, imsebriden) s ɛerrec [ɛerrec] : ɛerrec. MG+ GWT ||
axxam-is. MD. Nniγ-al ay aɛerḍi, eg, ger-d aɛric. MD. Ẓẓiγ tiriwa n
tura yenza ɛaruḍ. NT. taɛerḍit tẓurin ilindi, aseggas, Lleh ibarek,
(tiɛerdiyin). SG. Iɛerḍiyen. ɛerrcent. MẒR. Iɛerrec, ur iɛerrec,
ad iɛerrec, i/yettɛerric. MΓN.
ɛerdi [aɛeṛḏi] :a/uɛerḍi. SM+
ML+RB || isɛa lɛerḍ (tehri). MD.

343
Iɛerrcen. SDD+SM. aɛerrec, ittɛessilen medden lḍufan? –
(t)aɛric(t)*. SDD+ MG. ttwaɛerrec. Aɛessel n lḍufan, meḥsub : mi ara
t-ṭṭfeḍ, ad t-sğelbeḍ, ad t-
ɛerrej [ɛeṛṛej] : ɛerrej. MG+ GWT ||
teḥḥamceγ, atg. MẒR. Iɛessel, ur
ali s igenni. MD. Ala Nnabi d gma-s
iɛessel, ad iɛesel, i/yettɛessil.
i izemren ad iɛerrej. MẒR. Iɛerrej,
MΓN. Iɛesslen. SDD+SM. aɛessel,
ur iɛerrebj ad iɛerrej, i/yettɛerrij.
imɛessel. SDD+MG. ttwaɛessel.
MΓN. Iɛerrjen. SDD+SM. aɛerrej.
ɛesser [ɛesser] : ɛesser. MG+GWT ||
ɛerri [ɛerri] : ɛerri. MG+ GWT|| err-
seɛkes ; sezleg ; saɛer. MD. Teṭṭef s
it d aɛeryan ; kkes kullec. MD.
waddud, iɛesser-itt Rebbi fell-as.
Iɛedda-d γef yiwen n uzniq, yufa-
MẒR. Iɛesser, ur iɛesser, ad
d ixennaben, ɛerran-t rnan wten-
iɛesser, i/yettɛessir. MΓN.
t. MẒR. Iɛerra, ur iɛerra, ad iɛerri,
Iɛessren. SDD+SM. aɛesser, leɛser,
i/yettɛerri. MΓN. Iɛerran. SDD+SM.
imɛesser. SDD+MG. mɛesser.
aɛerri, tteɛriya, aɛeryan. SDD+ MG.
ttwaɛerri, mɛerri. ɛetter [ɛeṯṯer] : ɛetter. MG+GWT ||
sqewqiw. MD. Yettɛettir deg
ɛerrum [aɛerrum] : a/uɛerrum.
wawal, dγa yesseḍsay cwiṭ ; mi
SM+ ML||azger. MD. Llan anda i
ara yebγu ad yini awal, ad
qqaren i uzger Aɛerrum. SG.
yegzem; yenna-d tax…zant,
iɛerrumen.
mdedden ḍsan, axaṭer fehmen
ɛerset [ṯaɛeṛset]: ta/tɛerset.
ta/tɛerset. SM+ ayen-nniḍen. MẒR. Iɛetter, ur
NT || tigejdit ;
ttarma [ttaṛma]. MD. iɛetter, ad iɛetter, /yettɛettir.
Mi tesbeddeḍ tiɛrestin-ik, tseqfeḍ MΓN. Iɛettren. SDD+SM. aɛetter.
axxam. SG. Tiɛrestin.
ɛeṭṭar [aɛeṭṭaṛ] : a/uɛeṭṭar. SM+
ɛessab [aɛeṣṣab] : a/uɛessab.
a/uɛessab. SM+ ML || win yettaγen yeznuzu
ML || aɛmam ; ttabani ; aceṭṭiḍ i taɛeṭṭart ; amdan i d-itekken
yettarra umdan (d argaz neγ d tudrin d leɛrac yeznuzu ayen
tameṭṭut) i uqerruy-is. MD. leḥwal n rryis, iɛeqqaren,
Leqbayel n zik ur ttawin ara ibaxuren, atg. MD. Zik, iɛeṭṭaren
iqerruyen-nsen ɛeryan, d ttasen-d seg tmurt n Yigawawen.
lɛib cwiṭ ; dγa, llan wid yettgen NT. taɛettart : ayen yeznuzu
tiɛessabin s uceṭṭiḍ, llan wid i uɛeṭṭar. SG. iɛeṭṭaren.
xeddmen ticucay. taɛessabt
ɛeṭṭay [aɛeṭṭay] : aɛeṭṭay. SM+ ML ||
(tiɛessabin). G. iɛessaben.
amattak ; win yettaken taxna-s,
ɛessabt [ṯaɛeṣṣabṯ] : SM+ NT || teqqun-t yirgazen. MD. Deg
asγun n ddheb i ttgen yigelliden tmuran Lurup d tid n Marikan,
γef yiqerra-nsen ; asγun n lfeṭṭa, iɛeṭṭay zegjen gar-asen. NT.
n lmerğan i ttgent tlawin γef taɛeṭṭayt (tiɛeṭṭayin) : taqeḥbit.
yiqerra-nsen. MD. I tecbeḥ mi ara SG. iɛeṭṭayen.
d-tɛelleq ddḥuḥ-ines, ad ternu
ɛeṭṭel [ɛeṭṭel] : ɛeṭṭel. MG+GWT || ur
taɛessabt-nni. SG. tiɛessabin.
d-ttas ara deg lawan ; ur d-ttaweḍ
*ɛessas [aɛessas]: a/uɛessas. SM+ ara ; ggri. MD. Tɛeṭṭleḍ mačči d
ML || win yettɛassan γef (lemqam, kra, ur zmireγ ara ad ak-rjuγ.
sellaḥ ; amdan). MD. A ḥeqq MẒR. Iɛeṭṭel, ur iɛeṭṭel, ad iɛeṭṭel,
iɛessasen, ma nniγ-d annect-a ! i/yettɛeṭṭil. MΓN. Iɛeṭṭlen. SDD+SM.
NT. taɛessast (tiɛessasin). SG. aɛeṭṭel, leɛḍil. SDD+ MG. ttwaɛeṭṭel,
iɛessasen. ẒR. ɛuss. seɛḍel, mseɛḍel.
ɛessel [ɛessel] : ɛessel. MG+GWT || ɛeṭṭud [aɛeṭṭuḍ] : a/uɛeṭṭuḍ. SM+
ɛbej ; stullef. MD. Ḥemmleγ ad ML ||abbuc ; win n urgaz. MD. Deg
ɛessleγ lḍufan… – Amek
344
tama n Tubiret i qqaren Aɛeṭṭuḍ, iɛeyyed deg sbiṭar deg Fransa.
i ubbuc. SG. iɛeṭṭuḍen. MẒR. Iɛeyyed, ur iɛeyyed, ad
iɛeyyed, i/yettɛeyyid. MΓN.
Ɛew, Ɛew Iɛeyyden. SDD+SM. aɛeyyed, lɛid.
ɛeyyeḍ [ɛeyyeḍ/ṭ, ɛeggeḍ/ṭ] :
MG+GWT || suγ. MD. Yettɛeyyiḍ s
ɛewwact [ṯaɛewwacṯ, taɛebb°acṯ,
ṭṭul n taγect-is, meɛna yiwen ur
taɛegg°acṯ]
taɛegg°acṯ] : ta/tɛewwact.
ta/tɛewwact. SM+ NT
as-yesli. MẒR. Iɛeyyeḍ, ur iɛeyyeḍ,
|| tin yeɛban deg unawel, deg
ad iɛeyyeḍ, i/yettɛeyyiḍ. MΓN.
teftil, deg uzeṭṭa, atg. MD. Wwin-d
Iɛeyyḍen. SDD+SM. aɛeyyeḍ,
tameṭṭut, mačči d zzux, d
leɛyaḍ. SDD+ MG. mɛeyyaḍ.
taɛewwact deg yal kra. ML.
aɛewwac (iɛewwacen). SG. ɛeyyen [ɛeyyen, ɛeggen] : ɛeyyen.
tiɛewwacin. MG+GWT || 1. sken ; sɛen ; mel. MD.
Ɛeyyneγ-as abrid ara yawi. || 2.
*ɛewwam [aɛewwam, aɛebb°am,
ɛellem ; ṭṭef ; aγ ; xḍeb. MD.
aɛegg°am] : a/uɛewwam. SM+ ML ||
Dayen, taqcict-nni nɛeyyen-it
win yessnen ad iɛumm (deg
iḍelli, nuγ-itt-id i mmi-tneγ. MẒR.
temda, deg lebḥer). MD. Sken-as i
Iɛeyyen, ur iɛeyyen, ad iɛeyyen,
uɛewwam tuccfa n lebḥer ! NT.
i/yettɛeyyin. MΓN. Iɛeyynen.
taɛewwamt (tiɛewwamin). SG.
SDD+SM. aɛeyyen. SDD+ MG.
iɛewwamen. ẒR. ɛumm.
ttwaɛeyyen.
ɛewwel [ɛewwel, ɛebb°el, ɛegg°el]
ɛeyyer [ɛeyyeṛ] : ɛeyyer. MG+GWT
: ɛewwel. MG+GWT || bges. MD. Ma
|| kkes idammen, twaliḍ ma ur
nɛewwel ad neddukkel, wi ara
ten-yuγ wayra. MD. Uqbel ad t-
yebḍun ?! MẒR. Iɛewwel, ur
pirin, ɛeyyren idammen-is. MẒR.
iɛewwel, ad iɛewwel,
Iɛeyyer, ur iɛeyyer, ad iɛeyyer,
i/yettɛewwil. MΓN. Iɛewwlen.
i/yettɛeyyir. MΓN. Iɛeyyren.
SDD+SM. aɛewwel, imɛewwel. SDD+
SDD+SM. aɛeyyer. SDD+ MG.
MG. mɛewwel.
ttwaɛeyyer.
ɛewweq [ɛewweq] : ɛewweq.
MG+GWT || ur ẓerr ara acu ara Ɛez, Ɛeẓ
txedmeḍ ; ur d-ttaf ara abrid i
wugur. MD. Yesɛa idrimen d
ibararen, meɛna iɛewweq amek ɛezri [aɛezri] : a/uɛezri. SM+ ML ||
ara asen-yexdem. MẒR. Iɛewweq, ilemẓi meqqren cwiṭ, tili werɛad
ur iɛewweq, ad iɛewweq, yejwiğ. MD. Iɛezriyen, ur wwiḍen
i/yettɛewwiq. MΓN. Iɛewwqen. ara d irgazen, ulac deg-sen
SDD+SM. aɛewweq, aɛewwiq. SDD+ laman, i d-qqaren yimγaren. NT.
MG. ttwaɛewweq, seɛweq, taɛezrit (tiɛezriyin). SG. iɛezriyen.
mseɛweq, mɛewweq.
*ɛezzam [aɛezzam]
[aɛezzam] : a/uɛezzam.
ɛeyyeb [ɛeyyeḇ, ɛeggeḇ] : ɛeyyeb. SM+ ML || aseḥḥar. MD. Qqaren-d
MG+GWT || eg-as, eğğ-as-d lɛib dakken Musa – fell-as sslam !–
(ayen n dir). MD. Tannamit tikwal, ulac aɛezzam i t-yecban. NT.
tettɛeyyib. MẒR. Iɛeyyeb, ur taɛezzamt (tiɛezzamin). SG.
iɛeyyeb, ad iɛeyyeb, i/yettɛeyyib. iɛezzamen. ẒR. ɛezzem.
MΓN. Iɛeyyben. SDD+SM. aɛeyyeb,
ɛezzeb [ɛezzeḇ] : ɛezzeb. MG+GWT
lɛib, aɛiban. SDD+ MG. Ttwaɛeyyeb.
|| deg lawan n tmegra d userwet d
ɛeyyed [ɛeyyeḏ, ɛeggeḏ] : ɛeyyed. win n telwayt, ggağ seg taddart
MG+GWT || sɛeddi lɛid. MD. γer lexla. MD. Wid yesɛan aṭas n
Aseggas-a, ur isɛi ara zzher : tazart, ttɛezziben deg lawan n
345
telwayt ; ttgağğan qeccuc meccuc ɛeẓẓi [ɛeẓẓi] : ɛeẓẓi. SM+ ML || ssenf
γer wanda i sɛan iɛerqiyab ; din n ufrux (ṭṭir). MD. Mdiγ aṭas n
izeddγen, din i ttnawalen, i txeftin, ala yiwet i d-yeṭṭfen, rnu
ttnusun ; ur d-ttuγalen ara s d ɛeẓẓi i d-teṭṭef.
ixxamen-nsen, alamma d
ɛeẓẓug [aɛeẓẓuǥ, aɛeẓẓuy] :
taqeccact n lexrif, alamma
a/uɛeẓẓug.
a/uɛeẓẓug. SM+ ML || win ur nsell.
jemɛen-d akk lγella-nsen. MẒR.
MD. Tenna-yas yemma-s i yell-is
Iɛezzeb, ur iɛezzeb, ad iɛezzeb,
(d taɛeẓẓugin i snat): Azekka, ad
i/yettɛezzib. MΓN. Iɛezzben.
tedduḍ d baba-m γer lexla ;
SDD+SM. aɛezzeb, taɛzibt (leɛzib),
tenna-yas : Anda iyi-ifka baba ad
aɛezzab.
zewğeγ. MD. taɛeẓẓugt
ɛezzem [ɛezzem] : ɛezzem. (tiɛeẓẓugin). MD. iɛeẓẓugen.
MG+GWT || 1. γer, s umata ; γer-d
ɛeẓẓul [aɛeẓẓul] : a/uɛeẓẓul. SM+
tisurtin n Leqran γef ḥedd (γef
ML || aɛeqqa (adeddic) ; timmist.
kra). MD. Qqaren-d yettwazdeγ,
MD. D aɛeẓẓul i yettuγalen d
ihi newwi-d ccix iɛezzem fell-as,
timmist. NT. taɛeẓẓult (tiɛeẓlin).
yerqa-yas-d aman.||2. ɛewwel. MD.
SG. iɛeẓlen/iɛeẓẓulen.
Asmi d-iɛezzem ad iruḥ, iruḥ.
MẒR. Iɛezzem, ur iɛezzem, ad
iɛezzem, i/yettɛezzim. MΓN.
Iɛezzmen. SDD+SM. aɛezzem, Ɛf, Ɛg
tteɛzima, aɛezzam*.
ɛezzu [ɛezzu] : ɛezzu. SM+ NT || tin ɛfen [ɛfen] : ɛfen.
ɛfen. MG+GWT || ames ;
ɛzizen ; taɛzizt; tameɛzuzt. MD. ur ttizdig ara. MD. D imeɛfan i
Aql-in ad ruḥeγ, a Ɛezzu. MGD. ifukken aman (Nz.). MẒR.
Ɛzizu/Ɛzuzu. I/yeɛfen, ur i/yeɛfin, ad i/yeɛfen,
ɛezzi [ɛezzi] : ɛezzi. MG+GWT || iɛeffen (?). MΓN. Iɛefnen. SDD+SM.
wajeh ; sebber. MD. Mi ara aɛfan, ameɛfun (imeɛfan). SDD+
yemmet ḥedd deg taddart, MG. seɛfen, mseɛfen.
ttruḥun medden ttɛezzin ɛfert [ṯiɛfeṛṯ] : ti/teɛfert. SM+ NT ||
imawlan-is. MẒR. Iɛezza, ur imγi ilan aṭas n yisennanen. MD.
iɛezza, ad iɛezzi, i/yettɛezzi. MΓN.
Wi as-yennan Teshel teɛfert,
Iɛezzan. SDD+SM. aɛezzi. SDD+ MG. iɛfes-itt mebla arkasen (ccna).
ttwaɛezzi, mɛezzi.
ɛfes [ɛfes] : ɛfes. MG+GWT || rkeḍ ;
ɛeẓrayen [Ɛeẓṛayen] : Ɛeẓrayen.
ddu, bedd fell-as. MD. yeɛfes-it,
SM+ ML || deg tneslemt d tserḍin-
yerkeḍ-it, yedda fell-as. MẒR.
nniḍen, d aneglus n lmut. MD. i/yeɛfesn ur i/yeɛfis, ad i/yeɛfes,
Asmi ara nemmet, ad nekcem s
iɛeffes. MΓN. Iɛefsen. SDD+SM.
aẓekka, ad ibded Ɛeẓrayen γur- aɛfas, tiɛeffist. SDD+ MG. ttwaɛfes,
neγ, ad aγ-iḥaseb, ad aγ-d-yini : D myeɛfes.
acu i txedmem deg ddunit-nwen
? ɛfu [ɛfu] : ɛfu. MG+GWT || sameḥ
(semmeḥ) ; suref. MD. Ḍelmeγ, a
ɛeẓẓer [ɛeẓẓeṛ] : ɛeẓẓer. MG+GWT || Rebbi, ɛfu-yi ! MẒR. I/yeɛfa, ur
ɛawez; ens, iḍes ulac. MD. Deg i/yeɛfi, ad i/yeɛfu, iɛeffu. MΓN.
wuḍan n remḍan, ttɛeẓẓiren I/yeɛfan. SDD+SM. ɛeffu, lɛafi. SDD+
medden alamma d tafrara. MẒR.
MG. ttwaɛfu, myeɛfu.
Iɛeẓẓer, ur iɛeẓẓer, ad iɛeẓẓer,
i/yetɛeẓẓir. MΓN. Iɛeẓẓren. ɛgez [ɛgez] : ɛgez. MG+GWT || ɛdez ;
SDD+SM. aɛeẓẓer, imɛeẓẓer. ur xeddem ara ayen ilaqen ad t-
txedmeḍ. MD. Yebγa ad iṛuḥ s
346
axxam n tmeTΓR a ad yefḍer, ad iɛir, i/yettɛir. MΓN. Iɛaren.
meɛna yeɛgez. MẒR. I/yeɛgez, ur SDD+SM. aɛiri.
i/yeɛgiz, ad i/yegez, iɛeggez. MΓN.
ɛiwed [ɛiweḏ] : ɛiwed. MG+GWT ||
Iɛegzen. SDD+SM. aɛgaz, ameɛgaz.
ales ; bdu-tt-id s wadda. MD. Bniγ
SDD+ MG. seɛgez, mseɛgez.
axxam, seγliγ-t, ɛawdeγ-as lebni.
MẒR. Iɛawed, ur iɛawed, ad iɛiwed
(iɛawed), i/yettɛawad. MΓN.
Ɛi Iɛawden. SDD+SM. aɛiwed, aɛawad.
SDD+ MG. ttwaɛiwed.

ɛib [ɛiḇ] : ɛib. MG+GWT || sɛu lɛib, ɛiwen [ɛiwen] : ɛiwen. MG+GWT ||
tirejdelt (tiɛudert). MD. Akken i d- ger-d afus-ik (im) ; all. MD. Weḥd-
ilul, iɛab : iḍarren-is kerfen i sin. s i yexdem kulci, ḥedd ur t-
MẒR. Iɛab, ur iɛab, ad iɛib, iɛawen. MẒR. Iɛawen, ur iɛawen,
i/yettɛib. MΓN. Iɛaben. SDD+SM. ad iɛiwen (iɛawen), i/yettɛawan.
aɛibi, lɛib, aɛiban. SDD+ MG. sɛib. MΓN. Iɛawnen. SDD+SM. aɛiwen,
amɛawen. SDD+ MG. mɛawen.
ɛic [ɛic] : ɛic. MG+GWT || ečč ; idir
(dder). MD. Ilul-d, iɛac, yemmut.
MẒR. Iɛac, ur iɛac, ad iɛic,
Ɛj
i/yettɛic. MΓN. Iɛacen. SDD+SM.
aɛici, lɛic (amɛic, tamɛict),
aɛeyyac. SDD+ MG. sɛeyyec,
ɛjar [aɛjaṛ, aɛğa
aɛğaṛ]
ğaṛ] : a/uɛjar. SM+
mɛeyyac.
ML || aceṭṭiḍ i ttgen tlawin γef
ɛidelt [tiɛiḏelt] : ti/tɛidelt. SM+ NT wudmawen-nsent. MD. Deg tmura
|| ssenf n lexrif (n tbexsinin). MD. tinselmin, tuget n lxalat
Mačči ala tiɛidelt i yellan deg ttneggibent rennunt ttgent
lmenci-inu (aɛerqub-iw), tella leɛğar i wudmawen-nsen. MGD.
daγen tɛemriwt, taberkant, leɛğar.
taḥeyyunt, tazanğart, atg.
ɛjeb [ɛjeḇ, ɛğe
ɛğeḇ]
ğeḇ] : MG+GWT || hwu ;
ɛin [ɛin] : ɛin. MG+GWT || ɛiwen ; all bγu ; ri ; ḥmel. MD. Ur zwiğen ara
; ger-d afus. MD. Rebbi ad aken- armi myiɛjaben. MẒR. I/yeɛjeb, ur
iɛin, ay ifellaḥen ! MẒR. Iɛan, ur i/yeɛjib, ad i/yeɛjeb, iɛejjeb
iɛan, ad iɛin, i/yettɛin. MΓN. (iɛeğğeb). MΓN. Iɛejben. SDD+SM.
Iɛanen. SDD+SM. aɛini, lɛun. aɛjab. SDD+MG. seɛjeb, mseɛjeb,
myeɛjeb.
ɛiniḍ [iɛiniḍ/iɛiniṭ] : i/yi
i/yiɛiniḍ.
yiɛiniḍ.
SM+ ML || yir tuγmest (taγennust). ɛjel [ɛjel] : ɛjel. MG+GWT || γiwel ;
MD. Iɛiniḍ, iteffeγ-d deg tlemmast γseb ; qleɛ tikli ; ddu d uḍar-ik.
n yineγ. SG. iɛiniḍen. MD. Ɛjel, ini-d d acu ara d-tiniḍ,
tura ad ruḥeγ. MẒR. I/yeɛjel, ur
ɛiqer |iɛiqeṛ] : i/yiɛiqer. SM+ ML ||
i/yeɛjil, ad i/yeɛjel, iɛejjel
win neγ ayen ur d-nettarew (ur
(iɛeğğel). MΓN. Iɛejlen. SDD+SM.
d-nrebbu). MD. Llan yirgazen i
aɛjal, lɛejlan. SDD+MG. seɛjel,
yesɛan ddunit, meɛna d iɛuqar ;
mseɛjel.
ẓẓel n yiɛiqer d awecwac, ur
yeɛqid ara. NT. tiɛiqert (tiɛuqar). ɛjer [ɛjer] : ɛjer. MG+GWT || aggad ;
SG. iɛuqar. kukru ; jɛer. ẒR. jɛer.
ɛir [ɛir] : ɛir. MG+GWT || rḍel. MD.
Asmi i tezweğ, d nekki i as-iɛaren
axelxal d ddeḥ. MẒR. Iɛar, ur iɛar, Ɛk, Ɛl, Ɛm

347
ɛkef [ɛkef] : ɛkef. MG+GWT || ɛwej ; SDD+SM. aɛlam, lɛelm. SDD+ MG.
zleg. MD. Tamurt-a tesseɛkaf seɛlem, mseɛlem.
amdan, akken yebγu yili. MẒR.
ɛli abennay [ɛli-
[ɛli-abennay] : ɛli-
ɛli-
I/yeɛkef, ur i/yeɛkif, ad i/yeɛkef,
abennay. SM+ ML || ssenf u ubeɛɛuc
iɛekkef. MΓN. Iɛekfen. SDD+SM.
yettcabin γer warẓaẓ. MD. Ɛli-
aɛkaf, uɛkif. SDD+ MG. ttwaɛkef,
abennay yettafeg, yettemcabi γer
seɛkef, mseɛkef.
warẓaz, meɛna ur iteqqes ara.
ɛkemt [ṯaɛk°emt, ṯaɛkemt] :
ɛlulleq [ɛlulleq] : ɛlulleq. MG+GWT
ta/teɛkemt.
ta/teɛkemt. SM+ NT || taẓeyt ;
|| ɛelleq ayen yettleγwin. MD.
areffud ; taqucciṭ. MD. Wi ur
Ffγeγ azal n tsaɛet γer berra, mi
nezmir i teɛkemt, isers-itt ! SG.
d-qqleγ, afeγ-d aneɛluf-nni
tiɛekmin.
yemzel, yuza, ameslux
ɛkes [ɛkes] : ɛkes. MG+GWT || ini- yetteɛlulluq. MẒR. I/yeɛlulleq, ur
yas Ala ! ggami ; agi [aǥ°i]. MD. i/yeɛlulleq, ad i/yeɛlulleq,
Yemma, yemma, zzher-iw i/yetteɛlulluq. MΓN. I/yeɛlullqen.
yeɛkes// sbeḥ meddi d netta d SDD+SM. aɛlulleq, aɛlallaq. SDD+
iḍes. MẒR. I/yeɛkes, ur i/yeɛkis, MG. ttwaɛlulleq, seɛlulleq,
ad i/yeɛkes, iɛekkes. MΓN. mseɛlulleq.
Iɛeksen. SDD+SM. aɛkas, uɛkis. SDD+
ɛluɛɛel [ɛluɛɛel] : ɛluɛɛel. MG+GWT
MG. ttwaɛkes, myeɛkes, seɛkes,
|| ngugi ; mwiwwel. MD. Yesbedd
mseɛkes.
tawwurt, meɛna tetteɛluɛɛul, ur
ɛlaw [aɛlaw] : a/uɛlaw. SM+ ML || teṭṭif ara. MẒR. I/yeɛluɛɛel, ur i/
taduli ; taḥayekt ; iḥembel. MD. I/yeɛluɛɛel, ad i/ I/yeɛluɛɛel,
Ad Rebbi efk-d ameččim/Deg i/yetteɛluɛɛul. MΓN. I/yeɛluɛɛlen.
yigenni ad yeg aɛlawen (asefru). SDD+SM. aɛluɛɛel. SDD+ MG.
NT. taɛlawt (taɛlawin). SG. seɛluɛɛel, mseɛluɛɛel.
aɛlawen.
ɛmam [aɛmam] : a/uɛmam. SM+
ɛlay [aɛlay] : aɛlay. MG+ TTΓR || ali ML || agennur ; ttabani. MD. Zik,
; imγur. MD. Aɛlay cwiṭ, ad ak-id- Leqbayel ttcuddun iɛmamen. NT.
walin medden. SFT+Nḍ. Aɛlay, taɛmamt* (tiɛmamin). SG.
aɛlayet, aɛlayemt. MẒR. ɛlay, ur iɛmamen.
ɛlay, ad yaɛlay, i/yettaɛlay. MΓN.
ɛmamt [ṯaɛmamt] : ta/teɛmamt.
ɛlayen. SDD+SM. laɛli, aɛlayan,
SM+ NT || ayen i ttawin i tmeṭṭut,
amaɛlay. SDD+ MG. saɛli.
mi ara ruḥen medden ad tt-id-
ɛlef [ɛlef] : ɛlef. MG+GWT || ečč am xeḍben. MD. Deg tmura n
wakken itett lmal ; ečč ayen itett Waɛraben, γlayet teɛmamt mačči
lmal. MD. Ikerri-nni n yilindi d kra, imawlan n teqcict cerrḍen
mačči am win n useggas-a ; wa, aṭas n udrim. SG. tiɛmamin.
ayen i as-tefkiḍ, ad yečč, iɛellef
*ɛmarat [ṯaɛmaṛaţ, ṯaɛmaṛat] :
mačči d kra. MẒR. I/yeɛlef, ur
ta/teɛmarat.
ta/te ɛmarat. SM+ NT || lxir, rrbeḥ,
i/yeɛlif, ad i/yeɛlef, iɛellef. MΓN.
lγella ; tijja ; tigemmi. MD. D
Iɛelfen. SDD+SM. aɛlaf, leɛlef
kemmi i taɛmarat n uxxam-iw, a
(lɛelf), aneɛluf. SDD+ MG. seɛlef.
yelli. SG. tiɛmaratin. MGD. leɛmara
ɛlem [ɛlem] : ɛlem. MG+GWT || err- (leɛmarat).
d s lexber ; ẓer ; ḥsu. MD. Yeɛlem s
ɛmer [ɛmeṛ] : ɛmer. MG+GWT ||
kullec, meɛna ur iyi-d-yenni ara.
ggar-d kan, ur sufuγ ara ; sɛu ;
MẒR. I/yeɛlem, ur i/yeɛlim, ad
kseb. MD. Ad yeɛmer Rebbi amur-
i/yeɛlem, iɛellem. MΓN. Iɛelmen.
ik ! MẒR. I/yeɛmer, ur i/yeɛmir,
ad i/yeɛmer, iɛemmer. MΓN.
348
Iɛemren. SDD+SM. aɛmar, taɛmarat i/yeɛqil, ad i/yeɛqel, iɛeqqel. MΓN.
(leɛmara), aneɛmar. SDD+ MG. Iɛeqlen. SDD+SM. aɛqal. SDD+ MG.
seɛmer, mseɛmer. ttwaɛqel, myeɛqel, mseɛqel.
ɛmu [ɛmu] : ɛmu. MG+GWT || ɛquq [aɛquq]: aɛquq. SM+ ML ||
sderγel ; swiγ iẓri n ḥedd. MD. D taγanimt i d-iteffγen seg tebselt,
acu ara k-yernu Rebbi : iɛeyyeb- seg teskert, seg uberwaq, atg.
ik, ikref-ik, yeɛma-yak allen. MẒR. MD.Lebsel n useggas-a d yir
I/yeɛma, ur i/yeɛmi, ad i/yeɛmu, ccetla, yeffeγ akk d aɛquq.
iɛemmu. MΓN. I/yeɛman. SDD+SM. NT.taɛquqt (tiɛquqin). SG.
aɛmay (?), leɛma. SDD+ MG. iɛquqen.
myeɛmu.
ɛreḍ [ɛreḍ/ṭ] : ɛreḍ. MG+GWT ||
ɛmumi [ɛɛmumi] : ɛmumi. SM+ mager inebga wen, imsebriden ;
ML+SG || ayetma-s n baba. MD. D rzu-d s axxam ad teččeḍ. MD. Ur
ɛmumi-s i t-id-irebban, axaṭer t-yeɛriḍ, ur yettruḥu s axxam-is.
baba-s d yemma-s mmuten deg MẒR. I/yeɛreḍ, ur i/yeɛriḍ, ad
lgirra-nni. SF. ɛemmi. i/yeɛreḍ, iɛerreḍ. MΓN. Iɛerḍen.
SDD+SM. aɛraḍ, ɛaruḍ*, aɛerḍi,
ɛmumti [ɛɛmumti] : ɛmumti. SM+
ameɛraḍ. SDD+ MG. ttwaɛreḍ,
NT+SG || yessetma-s n baba. MD. Ur myeɛreḍ.
yesɛi ara ɛmumti-s, axaṭer baba-s
weḥd-s i d-ilul, ur isɛi ara uletma- ɛreḍ [ɛṛeḍ/ṭ] : ɛreḍ. MG+GWT ||
s, wala gma-s. SF. ɛemti. sisen ; ddem cwiṭ s yiles, tiniḍ
amek i tga lḥağa-nni (bninet,
rẓaget, ẓidet, atg.) ; ger aḍar-ik,
Ɛn, Ɛq, Ɛr afus-ik ad txedmeḍ kra n cγel.
MD. Wi ibγan ad yissin terẓeg,
yeɛreḍ qeḍran neγ qlilu ; wi ibγan
ɛniγ
ɛniγ [ɛni
[ɛniγ]
ɛniγ] : ɛniγ.
ɛniγ. TJR. TJR. MRN || ad yissin ɛeyyu, yali adrar s
waqila ; adil. MD. Txedmeḍ ɛniγ tazzla. MẒR. I/yeɛreḍ, ur i/yeɛriḍ,
deg Fransa deg temẓi-k ? ad i/yeɛreḍ, iɛerreḍ. MΓN.
Iɛerḍen. SDD+SM. aɛraḍ. SDD+ MG.
ɛnu [ɛnu] : ɛnu. MG+GWT || 1. rzu ttwaɛreḍ.
γur-s ; dlu fell-as ; aweḍ-it. MD. Ad
t-ɛnuγ deg yiḍ-a, ad as-iniγ akk ɛrek [ɛreḵ] : ɛrek. MG+GWT || egg
ayen yellan deg wul-iw. ||2. rzu. [egg°] ; msel ; ɛbej arekti. MD.
MD. Deg wayen yeɛnan tafenṭazit, Uqbel ad d-tefrati tafat, teɛrek-d
yella wayen ara-d-iniγ fell-as. acḥal n twackanin (yiḥbal) n
MẒR. I/yeɛna, ur i/yeɛni, ad uTΓR um. MẒR. I/yeɛrek, ur
i/yeɛnu, iɛennu. MΓN. I/yeɛnan. i/yeɛrik, ad i/yeɛrek, iɛerrek.
SDD+SM. ɛennu. SDD+ MG. myeɛnu. MΓN. Iɛerken. SDD+SM. aɛrak,
aɛerruk. SDD+ MG. ttwaɛrek.
ɛqed [ɛqeḏ] : ɛqed. MG+GWT || eg
leɛqed (tafada). MD. Mi ara ɛreq [ɛreq, ɛṛeq] : ɛreq. MG+GWT ||
mizwağen sin, argaz d tmeṭṭuṭ, ur ẓer anida i tleḥḥuḍ, s anda ara
ɛeqqden gar-asen. MẒR. I/yeɛqed, terreḍ ; γleḍ ; cceḍ. MD. Yeɛreq-as
ur i/yeɛqid, ad i/yeɛqed, iɛeqqed. ubrid, yerra γer uxxam n xwali-s.
MΓN. Iɛeqden. SDD+SM. aɛqad, MẒR. I/yeɛreq, ur i/yeɛriq, ad
leɛqed. SDD+ MG. myeɛqed. i/yeɛreq, iɛerreq. MΓN. Iɛerqen.
SDD+SM. aɛraq. SDD+ MG. seɛreq,
ɛqel [ɛqel] : ɛqel. MG+GWT || ẓer ; mseɛreq, myeɛreq.
af-d anwa-t ; akez. MD. Acḥal aya
ur nemẓer, mi nemlal nekki yid-s, *ɛric [aɛric] : a/uɛric. SM+ ML ||
wa ur yeɛqil wa. MẒR. I/yeɛqel, ur azeṭṭa n leglaf (neγ n yisγaren)

349
γef waydeg ttimγurent triwa n ser [ɛṣeṛ]
[ɛṣeṛ] : ɛser. MG+GWT || ẓmi ;
tẓurin. MD. Deg yigergan n ẓleg. MD. Yeṭṭef taɛeqqayt n ččina
yixxamen, llilin iɛeryac n tẓurin. gar yifassen-is, yeɛser-itt, ffγen-d
NT. taɛrict (tiɛeryac/tiɛricin). SG. akk waman-is. MẒR. I/yeɛser, ur
iɛeryac/iɛricen. i/yeɛsir, ad i/yeɛser, iɛesser. MΓN.
Iɛesren. SDD+SM. aɛsar, lemɛesra.
ɛrict [ṯqɛricṯ]: ta/teɛrict. SM+ NT ||
SDD+MG. ttwaɛser, myeɛser.
takanna ; taxxamt-nni nnig
udaynin. MD. Ulac axxam deg ɛteb [ɛṯeḇ] : ɛteb. MG+GWT || enγ
taddart ur nesɛi ara taɛrict. SG. iman-ik (im) s uxeddim ; efk
tiɛricin (tiɛeryac). leɛtab i yiman-ik (im). MD. Mačči
akka i tella liḥala n tmaziγt zik,
ɛru [ɛru] : ɛru. MG+GWT || kkes, ur
lemmer ad twalim acḥal i ɛetben
seɛɛu ara lqecc (iceṭṭiḍen). MD.
fell-aγ imezwura. MẒR. I/yeɛteb,
Deg lgirra-nni, ɛran medden,
ur i/yeɛtib, ad i/yeɛteb, iɛetteb.
lluẓen, nḥafen, ndellen. MẒR.
MΓN. Iɛetben. SDD+SM. aɛtab,
I/yeɛra, ur i/yeɛri, ad i/yeɛru,
leɛtab. SDD+MG. ttwaɛteb, seɛteb,
iɛerru. MΓN. I/yeɛran. SDD+SM.
mseɛteb.
leɛra, ɛeryan, aɛeryan
(abuɛeryan). SDD+ MG. seɛru. ɛteq [ɛṯeq] : ɛteq. MG+GWT || sellek
; mneɛ. MD. Ɛetqet tarwiḥt ad
ɛrur [ɛrur] : ɛrur. SM+ ML || azagur
trebḥem ! MẒR. I/yeɛteq, ur
; ammas. MD. Ajgu n uɛrur, d iγes i
i/yeɛtiq, ad i/yeɛteq, iɛetteq.
yettaṭṭafen aqerruy n umdan s
MΓN. Iɛetqen. SDD+SM. aɛtaq.
ammas-is. NT. taɛrurt (tiɛrurin).
SDD+MG. ttwaɛteq, myeɛteq.
SG. iɛruren.
ɛṭi [aɛṭi] : aɛṭi. TJR. AWAL BERRA I
ɛrust [ṯaɛṛusṯ] : ta/teɛrust. SM+ NT
TSEDDAST || saḥḥa ; tanemmirt. MD.
|| aserkem n teḥcict yecban latay,
Mi ara k-d-yefk yiwen kra, ini-yas
nneɛnaɛ, leḥbeq, atg. , neγ iferr n
Aɛṭi-k (kem) saḥḥa !
ttarma, n ttejra. MD. Sew taɛrust
n latay, tgeḍ-as afriwen n
nneɛnaɛ, iẓuran n ṭṭib, ad yekkes
lqu i yellan deg-s. SG. tiɛrusin. Ɛu

ɛudar [aɛuḏaṛ] : a/uɛudar. SM + ML


Ɛs, Ɛt, Ɛṭ
|| aquḍar ; arejdal. MD. Aɛudar, d
win iwumi ɛewjen ifadden. NT.
taɛudart (tiɛudarin). SG. iɛudaren.
ɛsekri [aɛsekṛi] : a/uɛsekri. SM +
ML || buslaḥ ; bab n yimenγi mgal ɛudd [ɛudd] : ɛudd. MG+GWT || γil.
aɛdaw n tmurt. MD. Lḥirfa n MD. Iɛudd ḥedd ur yezmir ad t-
uɛeskri d amenγi ; lɛesker yaweḍ. MẒR. Iɛudd, ur iɛudd, ad
ttɛassan γef tilas n tmurt. NT. iɛudd, i/yettɛudd (u). MΓN.
taɛsekrit (tiɛsekriyin). SG. Iɛudden. SDD+SM. aɛuddu.
iɛsekriyen. JML. Lɛesker.
ɛudiw [aɛuḏiw/iɛiḏiw] : a/uɛidiw
a/uɛidiw
ɛser [ɛser] : ɛser. MG+GWT || kres ; (i/yiɛidiw).
(i/yiɛidiw). SM + ML || ssenf n
cudd ; ɛreq ay ixf n kra. MD. lhacya yecban aserdun. MD. –
Teɛser fell-as ddunit. MẒR. Aɛidiw d userdun, yiwet n
I/yeɛser, ur i/yeɛsir, ad i/yeɛser, yemma-tsen, d tagmart i ten-
iɛesser. MΓN. Iɛesren. SDD+SM. yettağğan i sin. –– Amek ? – D
leɛser, imɛesser. SDD+MG. seɛser, ayen isehlen : ma “teṭṭes” d
ttwaɛser, myeɛser. uɛidiw, ad d-teğğ aɛidiw ; ma
yella “teṭṭes” d uγyul, ad d-teğğ
350
aserdun (neγ taserdunt). – I iɛumm, i/yettɛummu. MΓN.
userdun ? – Aserdun d tserdunt, Iɛummen. SDD+SM. aɛummu,
nutni, ur ttarwen ara. SG. lɛum, aɛewwam.
iɛudiwen. WTM. Tagmart.
ɛumm [ɛumm] : ɛumm. MG+GWT ||
ɛuff [ɛuff] : ɛuff. MG+GWT || kreh. ciḍ ; ṭuqqet; ili s tuget. MD.
MD. Amexluq-ihin iɛuff yakk Aseggas-a tɛumm lbaṭaṭa deg
medden. MẒR. Iɛuff, ur iɛuff, ad ssuq, degmi i terxes cwiṭ. MẒR.
iɛuff, i/yettɛuffu. MΓN. Iɛuffen. Iɛumm, ur iɛumm, ad iɛumm,
SDD+SM. aɛuffu. SDD+ MG. mɛuff. i/yettɛummu. MΓN. Iɛummen.
SDD+SM. aɛummu.
ɛuggen [ɛuggen] : ɛuggen.
MG+GWT || uγal d aɛeggun. MD. Mi ɛuss [ɛuss] : ɛuss. MG+GWT || qqel i
ara yeɛɛuggen yiwen, yettuγal lmendad γef ḥedd, γef kra. MD. –
am ugugam, ur isell, ur ihedder, D acu i txeddmeḍ da ? – Ttɛassaγ
ur yesmehdir , yettban-d daγen … – Tettɛassaḍ fell-i, neγ
ur yeḥric ara. MẒR. I/yeɛɛuggen, tettɛassaḍ-iyi ? MẒR. Iɛuss, ur
ur i/yeɛɛuggen, ad i/yeɛɛuggen, iɛuss, ad iɛass, i/yettɛuss(u). MΓN.
i/yettɛuggun. MΓN. I/yeɛɛugnen. Iɛussen. SDD+SM. aɛussu, taɛessast
SDD+SM. aɛuggen, tiɛuggent, (lɛessa), (t)aɛessas(t). SDD+MG.
aɛeggun. SDD+ MG. sɛuggen. ttwaɛuss, mɛuss.
ɛukker [ɛukker] : ɛukker. MG+GWT ɛuzz [ɛuzz] : ɛuzz. MG+GWT || ḥmel
|| qqel d aɛekkur. Yeɛukker-am ; efk-as azal, leqder. MD. – Kkseγ-
seksu-nni, axaṭer tesmareḍ-as awen awal s lɛezza, bγiγ ad d-iniγ
aṭas n waman. MẒR. I/yeɛɛukker, kra n wawal … – Ad ak-iɛuzz
ur i/yeɛɛukker, ad i/yeɛɛukker, Rebbi ! MẒR. Iɛuzz, ur iɛuzz, ad
i/yettɛukkur. MΓN. I/yeɛɛukren. iɛuzz, i/yettɛuzzu. MΓN. Iɛuzzen.
SDD+SM. aɛukker, aɛekkur SDD+SM. aɛuzzu, lɛezza, (t)aɛziz(t).
(taɛekkurt). SDD+ MG. sɛukker. SDD+MG. ttwaɛuzz, mɛuzz.

ɛulit[ṯaɛuliṯ] : ta/tɛulit. SM + NT || ɛuẓẓeg [ɛuẓẓeǥ] : ɛuẓẓeg. MG+GWT


tin n lɛali. MD. Tazart, deg-s tlata || uγal d aɛeẓẓug ; ur sell ara. MD.
n lesnaf : tufrint, taɛulit yakk d Hder kan, nsell-d, ur neɛuẓẓeg
txerbuct. Ssenf amezwaru ara. MẒR. I/yeɛɛuẓẓeg, ur
sağğawen-t medden ; wis 2 i/yeɛɛuẓẓeg, ad i/yeɛɛuẓẓeg,
ttağğan-t i at uxxam ; ssenf i/yettɛuẓẓug. MΓN. I/yeɛɛuẓgen.
aneggaru i ttaken i lmal. SDD+SM. aɛuẓẓeg, tiɛuẓẓegt,
aɛeẓẓug. SDD+MG. sɛuẓẓeg,
ɛullet [ɛulleṯ] : ɛullet. MG+GWT ||
mesɛuẓẓeg.
sɛu lɛella ; aḍen ; nmerrat. MD.
Imdanen n tmurt-a tesɛullut : ur
xeddmen, ur ttağğan wiyaḍ ad
xedmen. MẒR. I/yeɛɛullet, ur Ɛw, Ɛy, Ɛz, Ɛɛ
i/yeɛɛullet, ad i/yeɛɛullet,
i/yettɛullut. MΓN. I/yeɛɛulten.
SDD+SM. aɛullet, lɛella, amɛallu. ɛwej [ɛwej, ɛweğ]
ɛweğ] : ɛwej. MG+GWT
SDD+ MG. sɛullet, mɛullet. || zleg ; ẓelmeḍ ; jiḥ. MD. Medden
yakk uγen awal, netta yugi,
ɛumm [ɛumm] : ɛumm. MG+GWT || yeɛwej. MẒR. I/yeɛwej, ur
ccef deg temda, deg lebḥer. MD. i/yeɛwij, ad i/yeɛwej, iɛewwej
Win ur nessin ad iɛumm, ulayγer [iɛeggej]. MΓN. Iɛewjen. SDD+SM.
ara iruḥ γer lebḥer, acku lebḥer aɛwaj, lɛewj, uɛwij*. SDD+MG.
ma yefqeɛ, yezmer ad t-yečč. ttwaɛwej, seɛwej, mseɛwej.
MẒR. Iɛumm, ur iɛumm, ad

351
*ɛwij [uɛwij] : u/wuɛwij. SM + ML || ɛyunin [ṯiɛyunin]
[ṯiɛyunin] : ti/teɛyunin.
ti/teɛyunin.
win iɛewjen, win izelgen. MD. SM + NT+SG || leɛyun ; timmiwin.
Uɛwij, yezmer a yeɛwej yifassen, MD. A lxux yewwan, efk-iyi aman
deg yiḍarren, deg yimi, deg ad sweγ/A mm teɛyunin, ssu-yi-
wudem ; yezmer daγ ad yeɛwej d, ttnuddumeγ (Ccna).
deg rray, deg leɛqel. NT. tuɛwijt
ɛzel [ɛzel] : ɛzel. MG+GWT || ḥiz ;
(tuɛwijin*). SG. uɛwijen.
err ḥedd (neγ kra) γer tama (rrif).
*ɛwij iḍarren [uɛwijiḍaṛṛen]
[uɛwijiḍaṛṛen] : MD. Sufγen-t-id seg tejmaɛt,
u/wuɛwij
u/wuɛwij n yiḍarren. SM + ML || ɛezlen-t, sbedden-t γer yiwen n
aɛudar, aquḍar, arejdal ; win uTΓR ab, ṭṭruqin-t deg uzal qayli.
iwumi ɛewjen iḍarren. MD. Tella MẒR. I/yeɛzel, ur i/yeɛzil, ad
yiwet n tmacahut s teqbaylit, i/yeɛzel, iɛezzel. MΓN. Iɛezlen.
isem-is Ɛica, tuɛwijt n y(iḍarren). SDD+SM. aɛzal, lɛezla. SDD+MG.
ttwaɛzel, seɛzel, mseɛzel.
*ɛwijin [tuɛwijin] : tuɛwijin. SM +
NT +SG|| awal neγ tiggawin ɛzibt[ṯaɛziḇṯ] : ta/teɛzibt. SM + NT
(lefɛayel, lexdami) ur nelhi, un || akal ameqqran ; lfirma. MD. Ulac
nemɛin, ur nwulem, ur nlaq. MD. timɛemmet ur nesɛi tiɛzibin. SG.
Ala tuɛwijin d wacu i yecγel, tiɛzibin. MGD. leɛzib (leɛzayeb).
werğin yenna-d neγ iga kra n
ɛziz [iɛziz] : iɛziz. MG+ TΓR; ||
lewqam deg ddunit-is.
sɛu azal ; ttwaḥmel. MD. I tebγuḍ
ɛwin [aɛwin] : a/uɛwin. SM + ML || tiɛzizeḍ a tiṭ, timmi sennig-m i d-
ayen ttawin medden yid-sen tezga ! (Nz.). SFT+Nḍ. Iɛziz (iɛzizet,
(učči, issi d wayen ilaqen), mi ara iɛzizemt). MẒR. ɛziz, ur ɛziz, ad
teddun ad ffγen sani, neγ ad yiɛziz, i/yettiɛziz. MΓN. ɛzizen.
unagen. MD. Ifukk-iyi uɛwin, nekk SDD+SM. lɛezz, lɛezza, aɛziz,
mazal fell-i abrid, ur wwiḍeɛ ara s ameɛzuz. SDD+MG. siɛzez.
amkan. Iḥunn Rebbi ufiγ axxam n
*ɛzizu [ɛzizu] : ɛzizu. SM + NT || tin
ssbil, anda i ččiγ, swiγ rniγ nsiγ
ɛzizen. MD. TeTΓR am Roméo et
armi d ssbeḥ. NT. taɛwint*
Juliette, ur teTΓR im ara Taqsiṭ n
(tiɛwinin). SG. iɛwinen.
Ɛziz d Ɛzizu.
ɛwint [ṯaɛwint] : ta/teɛwint. SM +
ɛɛiq [ɛɛiq] : ɛɛiq. SM + ML || ssensf n
NT || tiṭ n waman ; amdan ansa i d-
waṭṭan i yettaγen imdanen deg
ffγen waman (seg lqaɛɛa, seg
temẓi-nsen. MD. Mi ara d-
ukeddar). MD. Tedduγ deg ubrid,
yettmeslay win yuḍnen ɛɛiq, ad
taγect-iw teqqur, ifadden-iw
yesququɛ am uyaziḍ.
kkawen, tablawt-nni i wwiγ yid-i
sqaṭreγ-tt ; taswiɛt kan, tban-iyi-
d teɛwint : aman-is ffγen-d seg
yiwen n ublaḍ, d isemmaḍen. SG.
tiɛwinin.
ɛyu [ɛyu] : ɛyu. MG+GWT || ur
zemmer ara ad t-tgeḍ kra ; fcel ;
kreh. MD. Yedda γef uḍar kra
yekka wass, mi d-yewweḍ s
axxam, dayen, yeɛya. MẒR.
I/yeɛya, ur i/yeɛyi, ad i/yeɛyu,
iɛeyyu/iɛeggu. MΓN. I/yeɛyan.
SDD+SM. ɛeyyu [ɛeggu]. SDD+MG.
seɛyu, mseɛyu.

352

You might also like