REPL‹KAS • KINGS OF LEON • FAT‹H YAfiAR • THE STREETS • REEM KELANI • LIZ FANDO

112480 aral›k 2008/12 6 YTL

ROLL

135
 AFR‹KA GEZ‹S‹

francis
Köyler çoktan arkada kald›
Peflimizde birkaç hayalet
Daha afl›lacak çöller, da¤lar var

cabrel
‹spanya’ya varana kadar
Ya sonra... Hay›rl›s› inflallah
Aya¤›m›zda y›rt›k p›rt›k pabuçlar
Param›z astara dikili
S›n›rdan geçirecek herifler
bizi bekliyor olmal›
Onlara paran›n biraz›
Sonra...
Avrupa iyi korunuyor mudur?
Valla bilmiyorum
Gümrük muhaf›zlar› silahl› m›d›r?
Görece¤iz bakal›m
E¤er derlerse,
her horoz kendi çöplü¤üne
SA‹T YA DA MUHAMMET YERYÜZÜNDE B‹R CUMARTES‹ GECES‹
Bana uyar,
Otelin çarflaflar›n› de¤ifltiriyordu O¤lan gelir, k›z görür, k›z ister
yeter ki dönmeyeyim kümese
Çöp kutular›nda parmak izleri gerisini gözleri halleder
Kümeste hiçbir fley yok
Kargalar›n ortas›nda küçük bülbül Atefli yakmak üzere
Salon yok, mutfak yok
“Desperado” türküsünü söylüyordu birkaç minik jest
Çocuklar kökleri kemiriyor
Uykuyu fazla kaç›rm›flt›m Sonra, klasik hikâye iflte
Toz toprak içinde bir oda
Günefl sollay›p geçmiflti beni ‹sterseniz sigara duman›
Yere at›lm›fl bir döflek
Koridorun öbür ucunda kad›n ‹sterseniz müzik
Hay›rl›s› inflallah
Aynalar› öttürüyordu K›z saç›n› düzeltir, o¤lan fark etsin diye
Belki kafan›zda canland›r›rs›n›z
biblo gözleriyle
Bu kadar yola de¤er mi diye Bir saat geçirdim onun hayat›nda
O¤lan oturur, bak›n›r sa¤a sola
Onca umut, onca cesaret Bir saat Cezayir güneflinin aln›nda
cümlelerini haz›rlar
Sonunda kodese t›k›lmak içinse? Bu sonsuz gökkubbenin alt›nda
K›z biraz yaklafl›nca
Avrupa iyi korunuyor mudur? Çaresiz kald›¤›m›z anlar var
karfl›l›kl› tokuflur bak›fllar
Valla bilmiyorum
Yar› kapal› göz kapaklar›n›n ard›nda Sonra, normal bir hikâye iflte
Gümrük muhaf›zlar› atefl açar m›?
Pembe de¤il gri bulutlar görüyordum K›z bir kadehe evet der, o¤lan gülücükler saçar
Görece¤iz bakal›m
Gitti¤imde akl›m bafl›ma geldi Birbirlerine biraz yaklafl›nca,
Bafl›m› sokacak bir tahta parças›
Bir fley kaybediyordum o¤lan ince ayr›nt›lar› seçer
Gözüm yok daha fazlas›nda
Çocuklar› ne yaps›n öyle okulu biblo gözleriyle
Bir hiç, bir söz, bir jest
Verin sizden arta kalan ne varsa Cepleri Bali tüpleriyle dolu Bofluna anlatmayay›m
Ya sonra... Valla blmiyorum Kimseden sana hay›r yok elbet Nereden gelip nereye gidiyorlarm›fl,
Görece¤iz bakal›m Madem ad›n Sait ya da Muhammet ne konuflmufllar
Bana uyar Tenekeden bir çat› gökyüzü yerine Bir çocuk oyunu iflte
yeter ki kümese dönmeyeyim Üçüncü avluda bir pencere S›radan bir hikâye
Köyler çoktan kald› arkada Kula¤›nda komflular›n h›rgürü Bu sadece ve sadece
Berbat uykularda gecesi günü Bir cumartesi gecesi yeryüzünde

E¤er anlayacak biri ç›karsa Konuflurlar, hafifçe de¤erler birbirlerine

K›r›k dökük müslüman Frans›zcas›n› Bilirler d›flar› ç›kmak gerekti¤ini
Bu sonsuz gökkubbenin alt›nda Birbirlerine dokunarak anlaflmak zorundalar
Bir endifle kaplar her yan›n› Çünkü müzik öyle güçlü ki
Sonra, sadece bir macera iflte
Aniden gözkapaklar›n› açana kadar bir araban›n arka koltu¤unda bafllayan
Gemi az›ya ald› o gri bulutlar O¤lan görür arzuyla çizilen
Gitti¤imde geldi akl›m bafl›ma mavi gölgeleri
Bir fley yap›labilirdi hâlâ k›z›n biblo aln›nda
Sen 10 Frank gönderiyorsun Bofluna anlatmayay›m
Ganj çocuklar›na Nereden gelip nereye gidiyorlarm›fl
Çünkü gördü¤ün foto¤raflar seni rahats›z etti ne konuflmufllar
10 Frank yolluyorsun Bir çocuk oyunu iflte
Baflka yerlerdeki çocuklara S›radan bir hikâye
Çünkü gördü¤ün foto¤raflar seni korkuttu Bu sadece ve sadece
Ya evinin ç›k›fl›nda rastlad›¤›n kad›n Bir cumartesi gecesi yeryüzünde
Evinin ç›k›fl›nda rastlad›¤›n kad›n
Neyse uzatmayay›m
Marsilya’ya döndü¤ümden beri Zaten bitti bile
Kimsenin haberi yok, acaba nereye gitti Gene ayn› fleyi yaparlard›
Bir sürü bülbül, bir sürü karga Tekrar› olabilse
Türkçesi: Bengi Derya

De¤ifltirdi herhalde evini bark›n› da Bu sadece ve sadece

Bana kal›rsa çarflaflar›n› de¤ifltiriyordur Bir cumartesi gecesi yeryüzünde
Baflka bir otelin
Baflka çöp kutular›nda baflka parmak izleri
Baflka bir koridorun öbür ucunda
Aynalar› öttürüyordur
Aynalar› ç›nlat›yordur
Aynalara flark› söyletiyordur
 ROLL •OVER B O B M A R L E Y
ROLL

135
aral›k ‘08
So¤uktan geliyoruz
09 Leonard Cohen Bu hayatta, bu hayatta
Bu tatl› hayatta
16 Kings Of Leon
So¤uktan geliyoruz içeri
So¤uktan geliyoruz
17 The Streets
Sensin, sensin konufltu¤um
20 Replikas
Sensin konufltu¤um flimdi

24 Fatih Yaflar Niye böyle üzgün ve terkedilmifl görünüyorsun

Bir kap› kapal› oldu¤unda, di¤eri aç›kt›r
28 Reem Kelani Bilmiyor musun

34 Liz Fando ‹zin verecek misin sisteme

Kardeflini öldürmesi için
36 Nejat ‹fller Korku yok, hay›r
‹zin verecek misin sisteme
44 ‹stanbul’da Bir Dava Kafan›n üstüne ç›kacak yine
Yok korku, hay›r
57 Grace Jones Hayat›nda gördü¤ün en büyük adam
Ancak bir bebekti
04 Ajans
19 Ses ile Gölge Tuncer Erdem
46 Gayd Bu hayatta, bu hayatta
49 K›raathane Bu tatl› hayatta
50 K›sa dalga So¤uktan geliyoruz içeri
Deerhunter, Giant Sand, Crystal Castles So¤uktan geliyoruz
I’m From Barcelona, Matthew Herbert, Alan Vega
My Brightest Diamond, Brightblack Morning Light Hayat bu, budur hayat
,
So¤uktan geliyoruz
52 Albümler
Giriyoruz içeri
56 Liste
So¤uktan içeri do¤ru
62 Ansiklopedi
Abdurrahim So¤an, Adnan Uluda¤, Ahmet Eken, Ali Kesgin, Sensin, sensin konufltu¤um
Ali Y›ld›zalp, Alican Tayla, Aliflan Çapan, Arslan Ero¤lu, Ay-
flegül O¤uz, Banu Güven, Baran Özdemir, Bilge Ceren fie-
kerciler, Cem Sorguç, Cüneyt Cebenoyan, Ça¤dafl Önder,
Sensin konufltu¤um flimdi
Çi¤dem Öztürk, Deniz Öztürk, Derya Bengi, Donat Bayer,
Emin Ekfli, Ender Ergün, Eray Makal, Erdir Zat, Esra ‹pekçi, Niye böyle üzgün ve terkedilmifl görünüyorsun
Fatih Özgüven, Fevzican Abac›o¤lu, Gökhan Akçura, Gök-
han Pamuk, Gülüfl Gülcügil, Hakan Lokano¤lu, Harun ‹zer, Bir kap› kapal› oldu¤unda,
HknKrtsh, Hilmi Tezgör, Hüseyin Ustao¤lu, ‹lker Aksoy,
Mehmet Ali Meram, Mehmet Erdo¤an, Melih Kat›kol, Mer- Pek ço¤u aç›kt›r daha
ve Erol, Muhsin Akgün, Murat Meriç, Neslihan Say, Nevzat
Çal›flkan, Ogan Güner, Özay Selmo, Pelin Batu, Pelin Özer, Bilmiyor musun
P›nar Ö¤ünç, Reha Öztunal›, Salih Nâz›m Peker, Sarp Kes-
kiner, Seda Ni¤bolu, Serdar Beyaz, Siren ‹demen, Sungu
R

Çapan, fiahan Nuho¤lu, fiule Camadan, Tacide Kaya Gü-

ner, Tolga Ya¤l›, Ulafl Özdemir, Ümit Bayazo¤lu, V. Can ‹zin verecek misin sisteme
Yaz›c›, Yasemin Avdan, Yi¤it At›lgan, Yücel Göktürk, Zey-
nep Nuho¤lu, Zülal Kalkandelen bask›: Ezgi Matbaac›l›k Kardeflini öldürmesi için
[Sanayi cad. Altay sok. No: 10 Yenibosna-‹stanbul Tel: 0212
452 23 02] bas›m yeri ve tarihi: ‹stanbul, Aral›k 2008 Korku yok, hay›r
da¤›t›m: Do¤an Da¤›t›m A.fi. yönetim yeri: Süslü
Saks› Sok. No:5-3 Beyo¤lu ‹stanbul tel-faks 0212 251 ‹zin verecek misin sisteme
87 67 e-mail rolldergisi@yahoo.com abonelik expres-
sroll@gmail.com y›l 12 say› 135 aral›k ‘08 imtiyaz
hakk›: Bilge Ceren fiekerciler sorumlu yaz›iflleri mü-
Kafan›n üstüne ç›kacak yine
dürü: E. Derya Bengi ilan irtibat: Özay Selmo
(0533 514 90 49)
Yok korku, hay›r yok
I S S N 1 3 0 7 - 4 6 2 8 Hayat›nda gördü¤ün en büyük adam
YEREL SÜREL‹ YAYINDIR
A Y D A B ‹ R Y A Y I N L A N I R
Bir bebekti ancak
 Getirdi¤in iyilikler de belki bir gün insanlar için kötülük olur, Küçük fleyler korkutuyor bizi. Ölümümüze sebep olabilen kendimin devam›y›m / ezberinde
kendi iyili¤ine de baflkald›r. YAfiAR KEMAL, ‹nce Memed 4 büyük fleyler cesaret veriyor. JOHN BERGER, A’dan X’e unuttu¤um AN‹TA SEZGENER
Gizemin tan›m›: Hücre bofltu ve kap›s› aral›kt› ve yak-
lafl›p da bakt›klar›nda yerde bir gül vard›, sap› bir su
kab›n›n içine dald›r›lm›flt› ve yeni kopar›ld›¤› belliydi.
JULIO CORTAZAR, Andrés Fava’n›n Güncesi
KRAL‹ÇELER‹N VEDAI
Makeba
NOIR DESIR Bertrand Cantat’n›n ha-
pisten sal›verilmesinden bu yana ilk
kez hayat alâmetleri verdi. Grup
www.noirdez.com sitesinden üc-
retsiz indirilebilen iki politik flark›
kaydetti. Biri “Gagnants-Per-
dants” isimli yeni beste, di-
¤eri Paris Komünü’nün sim-
ge flark›s› “Le temps de ce-
rises”in cover’›.
Paul McCartney, art›k iyiden iyiye ef-
sane haline gelen BEATLES kayd›
“Carnival Of Light”›n piyasaya verile-
ce¤ini aç›klad›. Stockhausen’dan il-
hamla yap›lan 14 dakikal›k deneysel
kay›t, Million Volt Light and Sound
Rave etkinli¤i için haz›rlanm›flt›. “Ant-
hology 2”de kullan›lacakken George
Harrison ve Ringo Starr’dan veto yi-
yen parçan›n kayd›nda McCartney,
arkadafllar›ndan ne isterlerse onu
yapmalar›n›, ba¤›r›p ça¤›rmalar›n›,
sa¤a sola vurmalar›n›, isterlerse çal-
g› çalmalar›n› istemifl, biraz eko kat-
k›s›yla kayd› tamamlam›fl.
MIA’n›n ikinci albümü “Kala”n›n bü-
yük bölümünü stüdyosunda kay-
detti¤i “Hintli Timbaland” A.R.
Rahman’la kotard›¤› yeni flar-
k›lar›, Danny Boyle’un yeni fil-
mi “Slumdog Millionaire”de yer
al›yor.
Kanadal› yazar/yönetmen Rob
Stefaniuk’un çekece¤i “flöhret
için her fleyi yapabilecek bir rock-
’n’roll grubu”nun etraf›nda dönen
vampirli komedi filminde IGGY POP,
MOBY, ALICE COOPER ve HENRY
ROLLINS gibi rock dünyas›n›n en ta-
n›nm›fl isimleri de rol alacak.
04➜
O¤uz Atay’›n “Tehlikeli Oyunlar”›ndaki Hikmet’in “Yazal›m albay›m. ‹flte kalem iflte ›st›rap...” demesini, Ka-
zancakis’in “El Greko’ya Mektuplar”›nda neden hiç gülmedi¤i soruldu¤unda Kaptan Mihail’in as›k bir suratla
“Karga neden siyaht›r?” diye homurdanmas›n› ve kimin taraf›ndan söylendi¤ini bilmedi¤im “Nerede de¤ilsem
orada iyi olacakm›fl›m gibi geliyor” cümlesini de unutamam. HASAN AL‹ TOPTAfi, Harfler ve Notalar
‘50’li y›llar›n efsane vokali Yma Sumac,
1 Kas›m günü 86 yafl›nda hayata gözle-
rini yumdu. ABD’ye Peru’dan, And
da¤lar›ndan gelmiflti, ad› tam› tam›na
Zoila Augusta Emperatriz Chavarri del
Castillo’ydu ve bir ‹nka prensesi oldu-
¤unu söylüyordu. Baz›lar› onun Perulu
falan de¤il, New York’lu uyan›k bir Ya-
hudi k›z› oldu¤unu iddia ettiler, asl›nda
Amy Camus olan ad›n› tersten yaz›p
egzotik bir hava yaratmak istemiflti!
Öyle ya da böyle, dört buçuk oktavl›k
sesiyle camlar çerçeveler çatlatt›, “Voi-
ce of the Xtabay”, “Inca Taqui”,
“Mambo!” albümleriyle, flaflaal› kos-
tümleriyle Latin folklorundan aryalara
uzan›p ‘50’lerin Amerika’s›na ve Holl-
ywood’una damga vurdu. Öztürk Se-
rengil, ‘80’lerin TRT’sindeki “Gülünüz
BRITISH SEA POWER belgesel fil-
min babas› ünlü ‹ngiliz yönetmen Ro-
bert Flaherty’nin 1934 tarihli fil-
mi “Man Of Aran” için bir so-
undtrack kaydediyor.
Davulcu MICHAEL LEE, daha
39’unda, henüz bilinmeyen bir
sebeple hayata gözlerini yum-
du. Lee, Page-Plant ikilisinin
“No Quarter” ve “Walking Into
Clarksdale” albümlerinde baget tut-
mufl, ikiliyle ‹stanbul’a da gelmifl,
ayr›ca The Cult, Echo and The Bunn-
ymen, Thin Lizzy için de çal›flm›flt›.
NEIL FINN yeni LP’sini Johnny Marr,
Lisa Germano, Radiohead’den Ed
O’Brien ile Phil Selway, tüm Wilco
kadrosu, Yeni Zelandal› ahbaplar›
Don McGlashan, Bic Runga ve o¤lu
Liam’la birlikte kaydediyor.
Frank Zappa’n›n grubu The Mothers
Of Invention’›n davulcusu JIMMY
CARL BLACK akci¤er kanserini ye-
nemeyerek 1 Kas›m günü Alman-
ya’da hayata gözlerini yumdu. 1938
Teksas do¤umlu Black, Captain
Beefheart and The Magic Band
ve kendi kurdu¤u Geronimo
Black gibi gruplarla da müzik
yapm›flt›. Ayn› gün Detroit’li so-
ul/rock müzisyeni NATHANIEL
MAYER de vefat etti. 1962 ta-
rihli “Village of Love”la ünlenen
Mayer, ‘60’lar›n sonunda b›rak-
t›¤› müzi¤e geçti¤imiz senelerde ye-
niden dönerek bir dizi plak doldur-
mufl, son albümü “Why Don’t You
Give It To Me”yi ise Black Keys, Dirt-
bombs, Sights ve Outrageous Cherry
üyeleriyle kaydetmiflti.
Güldürünüz” program›n› onun “Gop-
her Mambo”sunun parodisiyle açard›.
‹zleri belki Freddy Mercury, Diamanda
Galas, Patty Waters, Yoko Ono, Björk
sayesinde caza ve rock’a s›çrad›...
20. yüzy›l›n bir baflka büyük sesi, Kara
Afrika’n›n kraliçesi Miriam Makeba da,
10 Kas›m’da, 76 yafl›nda, yazar Robert
Saviano için düzenlenen bir konserin
ard›ndan geçirdi¤i kalp krizi nedeniyle
aram›zdan ayr›ld›. Ad›, Güney Afri-
ka’yla ve apartheid karfl›t› mücadeleyle
özdeflleflmiflti. “Pata Pata”yla ilk büyük
Afrika hitini de yaratan Makeba, apart-
heid’› elefltiren “Come Back Africa”
belgeselinde görünmesinin ard›ndan
ülkesine girifl izni alamam›fl, Harry Be-
lafonte’nin kol kanat germesiyle müzik
hayat›na ABD’de devam etmiflti. ‹kili,
Depeche Mode’un solisti DAVE GA-
HAN, genç grup FRYARS’›n ilk albü-
mü “Dark Young Hearts”ta yer ala-
cak “Visitor” adl› flark›da vokal ya-
pacak.
JOSE GONZALEZ “Live at Park Ave”
ad›nda bir konser EP’si yay›nlad›.
BLACK REBEL MOTORCYCLE
CLUB tamam›yla enstrümantal olan
yeni albüm “The Effect Of 333”yi
brmcdigitaldownloads.com adresi
üzerinden yay›nlad›.
TUZLA’YA BEKLER‹Z
Pink Floyd ister Bat›da, ister Do¤u
blo¤unda, ister üçüncü dünyada ol-
sun, hep özgürlük aray›fl›n› dillendirdi.
David Gilmour’un 2006 A¤ustos’un-
da, bir zamanlar iktidar› sallayan grev-
lere sahne olmufl Polonya Gdansk ter-
sanelerindeki konserinin kay›tlar›, ya-
k›n tarih üzerine derin düflüncelere
sevkediyor insan›. Gilmour’un yan›ba-
fl›nda, 15 Eylül’de yitirdi¤imiz Richard
Wright da var. Senfoni Orkestras› efl-
li¤inde iki CD’de Pink Floyd’dan ve
Gilmour’un “On An Island” flark›la-
r›ndan seçmeler: “Live In Gdansk”.
1966 y›l›nda “An Evening With Bela-
fonte/Makeba” albümüyle Grammy
ödülü de alm›flt›. Ancak Mandela’n›n
özgürlü¤üne kavuflmas›n›n ard›ndan
ülkesinin kap›lar›n› aralayabilen Make-
ba, ‘70’lerin bafl›nda Kara Panterler’in
lideri Stokely Carmichael’la evlenmiflti.
Pek çok Afrika ülkesinin fahrî vatanda-
fl›yd›, bu ac›l› k›tan›n ve sömürüye kar-
fl› özgürlük mücadelesinin sembolüydü.
Sumac
PETE DOHERTY’nin solo projesinde
de bagetleri emanet etti¤i Baby-
shambles davulcusu Adam Ficek’in
verdi¤i tüyolara göre, albüm-
deki baz› flark›larda GRA-
HAM COXON’un gitar›n›
dinleyece¤iz.
Babyshambles gitaristi Drew
McConnell, Arctic Monkeys
davulcusu Matt Helder, basç›s›
Andy Nicholson MC Lowkey ve Shef-
field’l› ekip Reverend and The Ma-
kers’in kimi elemanlar› MONGREL
ad› alt›nda bulufltular. Taze grubun
ilk EP’si “The Menace” dijital olarak
piyasada.
Yeni ANTONY AND THE JOHNSONS
albümü “The Crying Light” ocak
ay›nda ç›k›yor.
Spike Jonze’un kardefli Sam Spiegel
ve DJ Zegon’un kurdu¤u NASA isim-
li kolektifin önümüzdeki y›l yay›nlana-
cak ilk albümünün ilk meyvesi inter-
nette dolaflmaya bafllad›. “Spacious
Thoughts” adl› bu büyük sürpriz par-
çada, s›k› durun, TOM WAITS, KOOL
KEITH’le beraber rap yap›yor. Temel
fikri farkl› janrlardan müzisyenleri bir
araya getirmek olan kolektife katk›-
da bulunanlar aras›nda kimler yok ki:
David Byrne, M.I.A., Yeah Yeah Ye-
ahs, RZA, Ol' Dirty Bastard, Method
Man, John Frusciante, KRS-One, Ge-
orge Clinton, Seu Jorge, Nina Pers-
son, vesaire vesaire.
PRODIGY yeni albümü “Invaders
Must Die”da Dave Grohl ve Does It
Offend You Yeah?’den James Rus-
hent’› misafir ediyor.
ROLL muzik23x32 OFSET 11/17/08 7:44 PM Page 1
C M Y CM MY CY CMY K

Composite
 Kusura bakmas›n ama, Atatürk’ü oynayan oyuncunun tombul tombul k›ll› elleri, Atatürk’ün ince uzun “Klasik” denince söz edilen, hep gerçe¤in güzelli¤e
sanatç› ellerine hiç benzemiyor. RUHAT MENG‹ (Star’daki program›nda, “Mustafa” filmi hakk›nda) kurban verilmesiyle elde edilen türden bir üründür.
Bir filmde, bir k›z›n güzelli¤inden söz ederken oyunculardan birinin arkadafllar›na dönerek, “K›z öyle güzel JULIO CORTAZAR, Andrés Fava’n›n Güncesi
ki, ben dönüp bakmasam bile gövdemin içinden iskeletim dönüp bak›yor,” demesini unutam›yorum sözge- - Bir hayata mal olan özgürlük, özgürlük de¤ildir.
limi. Bir baflka filmde de, Sadri Al›fl›k taraf›ndan canland›r›lan karakterin, “Sokak köpeklerine selam vermek - Özgürlü¤e mal olan hayat da hayat de¤ildir.
adam olmaya çeyrek var demektir,” cümlesini unutam›yorum. HASAN AL‹ TOPTAfi, Harfler ve Notalar (Alejandro Amenabar'›n “‹çimdeki Deniz” filminden)

‹sveçli indie rock müzisyeni LONEY,

KAÇ LEYLA KAÇ, KURTAR KEND‹N‹
DEAR 2007 tarihli “Loney, Noir”› iz-
“E¤er böyle ölürsem / ‹ki elim yakan›zda / Hayaletim gezer / leyecek yeni pla¤› “Dear John”u
Düfler peflinize”. Aylin Asl›m’a üç y›l önce, töre cinayeti kurba- ocak sonunda ç›karacak.
n› Güldünya’n›n a¤z›ndan bu dizeleri yazd›rtan kararl›l›k, bu-
gün dört bafl› mamur bir derleme albüme vesile oldu. Hürriyet Her sene y›lbafl› öncesi bir ünlüye ti-
gazetesinin Aile ‹çi fiiddete Son kampanyas›n›n uzant›s› olarak flört dizayn ettiren meflhur Frans›z gi-
gerçeklefltirilen “Güldünya fiark›lar›”nda 14 kad›n flark›c›, flar- yim firmas› Lacoste’un bu seneki ta-
k›lar›yla hemcinslerine umut ve cesaret afl›l›yor. ‹yi niyetin öte- sar›mc›s› MICHAEL STIPE.
sinde, müzikal olarak da güçlü bir albümle karfl› karfl›yay›z. Na-
zan Öncel’in polis fliddetine maruz kalan bir iflçi k›z›n› hikâye
Indie rock ekibi ASOBI SEKSU’nun
etti¤i, rock’n’reggae marfl› “Leyla” hakiki bir baflyap›t. Albüm-
üçüncü albümü “Hush” flubatta pi-
deki di¤er yeni flark› ise fievval Sam’›n “Kibritçi K›z” balad›.
Naim Dilmener’in deyimiyle birer “manifesto” olan bu ikisinin
yasada olacak. Albümden seçilen ilk
d›fl›nda “Güldünya fiark›lar›”nda cover’lar var. Hümeyra’dan single “Me & Mary” ise çoktan yay›n-
bildi¤imiz Bora Ayano¤lu bestesi “Ad›m Kad›n”› Emel Müftü- land› bile.
o¤lu, albüme isim veren “Güldünya”y› Sezen Aksu seslendir-
mifl. Aynur, Ajda Pekkan, Rojin, Nilüfer, Zuhal Olcay, fiebnem Portishead’den GEOFF BARROW
Ferah, Ayten Alpman, Funda Arar ve elbette Aylin Asl›m di¤er Bristol’de küçük bir sanat galerisi aç-
kat›l›mc›lar. Aç›l›fl flark›s› ise feminist eylemlerdeki gibi ortak- t›. Sergiledi¤i ilk ifllerden baz›lar› Hor-
lafla, hep bir a¤›zdan söylenen “Kad›nlar Vard›r”. rors solisti Faris Badwan’e ait.

BEN HARPER may›sta yay›nlayaca¤›

Blast First Petite flirketi, Suicide’›n
kalbi ALAN VEGA’n›n 70. yafl›n› bir
sene boyunca her ay biri yay›nlana-
cak bir EP serisiyle kutluyor. ‹lk
EP’de Bruce Springsteen’in sahne-
de yapt›¤› Suicide cover’›
“Dream Baby Dream” var.
Müstakbel plaklarda Grinder-
man, Primal Scream, Spiritu-
alized, Julian Cope gibi isimler boy
gösterecek.
ANDY WARHOL’un film provas› ola-
rak çekti¤i kay›tlar DVD olarak yay›n-
land›. 1964 ve ‘66 y›llar›nda Fac-
tory’de yap›lan sessiz çekimlerde Lo-
u Reed, Nico, Dennis Hopper, Edie
Sedgewick gibi figürler görülüyor.
“13 Most Beautiful... Songs From
Andy Warhol's Screen Tests” adl›
DVD’nin müzikleriniyse Dean Ware-
ham ve Britta Phillips haz›rlad›.
THE HIVES ve CYNDI LAUPER ortak
bir Noel single’› kaydetti: “A Christ-
mas Duel”. THE KILLERS da geçti¤i-
miz ay bir konserde “Girls Just Want
To Have Fun”› yorumlad›.
Yeni albümleri “Music For Strippers,
Hookers, and The Odd On-looker”›
önümüzdeki günlerde yay›nlayacak
olan FALL OUT BOY’un basç›s› Pete
Wentz, Kaliforniya eyaleti vatandafl-
lar›n› eflcinsel evlilikleri yasaklaya-
cak Proposition 8 adl› yasaya karfl›
oy vermeye ça¤›rd›. Bu arada Wentz,
grup arkadafl› Patrick Stump ile 24
saat içinde tam 74 röportaj vererek
Guinness rekorlar kitab›na girdi. ‹kili
en uzunu yirmi dakika süren onlarca
söyleflinin aras›nda sadece tuvalet
ve yemek molas› verdi.
Postmodern caz grubu THE BAD
PLUS yeni albümünde Igor Stra-
vinsky, Gyorgi Ligeti ve Milton Bab-
bitt gibi klasik bestecilerin yan›s›ra,
Nirvana’dan “Lithium”, Bee Ge-
es’den “How Deep Is Your
Love”, Pink Floyd’dan “Com-
fortably Numb”, Heart’tan
“Barracuda”, Yes’den “Long
Distance Runaround” gibi
rock parçalar›n› da yorumluyor.
The Cardigans flark›c›s› NINA PERS-
SON’un Atomic Swing üyesi Niclas
Frisk ile kurdu¤u A CAMP ikinci al-
bümünü ç›kar›yor. fiubatta yay›nla-
nacak “Colonia” adl› albümden se-
çilen ilk single “Stronger Than Je-
sus” olacak.
GÖNÜLLÜ ARABESK
Hüsnü fienlendirici’ye Kibariye’yi
sormufltuk, “Türkiye’nin gelmifl geç-
mifl en önemli sesi Gönül Akkor’dur,
Kibariye ondan sonra gelir” demiflti.
Roman flark›c›lar aras›nda etki saha-
s›n› fazlas›yla genifl tutan, hem en
a¤›r›ndan sanat müzi¤i eserlerine
hem pop klasiklerine eflsiz yorum ka-
tan Akkor’un Harika Kasetçilik arfli-
vinden “arabeske çalan” flark›lar›,
EMI taraf›ndan CD’ye aktar›ld›:
“Ölüyorum Kederimden”.
Bugünlerde “Picture Book” ad›nda
alt› CD’lik bir box-set yay›nlayan THE
KINKS’in solisti Ray Davies, ekibin
yeni bir albüm üzerinde çal›flt›¤›n›
aç›klad›.
Ünlü punk grubu THE DESCEN-
DENTS’in kurucu üyesi gitarist
FRANK NAVETTA 31 Ekim’de
hayata gözlerini yumdu.
1978’de kurulan grubu yedi
y›l sonra terkeden Navetta,
müzik iflinden elini ete¤ini
çekmifl, ancak uzun süre son-
ra dönem dönem gruba yeniden
dâhil olmufltu.
Jimi Hendrix Experience’›n efsanevî
davulcusu MITCH MITCHELL, Expe-
rience Hendrix ad›ndaki ekiple ç›kt›¤›
turne kapsam›nda bulundu¤u Port-
land’da, bir otel odas›nda ölü bulun-
du. Yap›lan aç›klamalar, 62 yafl›nda-
ki Mitchell’›n do¤al sebeplerden ha-
yata gözlerini yumdu¤u yönünde.
SNOOP DOGG ve Massive At-
tack’den 3D, Mumia Abu Jamal hak-
k›ndaki “In Prison My Whole Li-
fe” isimli belgesel için “Cal-
ling Mumia” ad›nda bir parça
kaydetti. Siyasî eylemci Ja-
mal, hakk›nda yeterli delil
bulunmad›¤› halde, bir polis
memurunu öldürmek suçun-
dan ölüm cezas›na çarpt›r›l-
m›flt›.
THE VON BONDIES’in içinde “This Is
Our Perfect Crime” ve “I Don’t Wan-
na” gibi 12 flark› bulunan “Love, Ha-
te and Then There’s You” adl› yeni
albümü flubatta raflarda olacak.
yeni albümü “White Lies For Dark Ti-
mes”› Relentless7 ad›ndaki yepyeni
orkestras›yla kaydediyor.
SUPER FURRY ANIMALS, THE
WOMBATS, FRIENDLY FIRES, JA-
MIE T, COURTEENERS, ART BRUT,
JACK PEÑATE, THE RAKES, THE
MACCABEES, ART BRUT,
LOS CAMPESINOS!... Pek
çok müzisyen, ürünlerinde
kürk kullanmaya devam
eden giyim markas› Bur-
berry’yi protesto etmek için
Peta2 ile iflbirli¤ine girdi.
JOHNNY MARR Manchester’daki
Salford Üniversitesi’nde ders ver-
meye bafllad›. Marr ilk dersini “mü-
zik endüstrisinin d›fl›nda kalman›n
önemi” üzerine verdi. Jay-Z, Bob
Marley, Kurt Cobain ve Sex Pistols
gibi isimleri endüstrinin d›fl›nda dur-
d›klar› için kutlad› ve ekledi:
“Smiths’de di¤er üç arkadafl›m için
müzik yapard›m. Jay-Z de ilk albü-
münü arkadafllar›n› etkilemek için
yapm›flt›. Ama ilk kural, arkadafllar›-
n›z›n zevkli olmas›d›r!”
Jamaika’n›n önde gelen
müzik adamlar›ndan, pro-
düktör BYRON LEE de kan-
seri yenemedi.
The Hold Steady’den FRANZ
NICOLAY “Major General” ad›n-
da bir solo albüm ç›kar›yor. Albüme
eme¤i geçenler aras›nda Dresden
Dolls’dan Brian Viglione, Demander,
World/Inferno’dan Jack Terricloth ile
Yula Be’eri, Balkan Beat Box’dan Pe-
ter Hess da var.

06➜
Çünkü çocukluk, yaln›z sonu ergenli¤e, rüflde varan bir yol de¤ildir. O ayn› zamanda bir y›¤›n tatl› hususiyetin, tabiatla derin kaynaflman›n, hayata her tecrübeden uzak flahsî
bir kay›fl›n mevsimidir. Onu kendinde kuvvetle devam ettirebilenler, daha ziyade flahsiyetlerindeki aksay›flla sevilirler. AHMET HAMD‹ TANPINAR, Sahnenin D›fl›ndakiler
‹fl Makinesi günümüzde bütün geze-
geni kapsayan bir makine: Afrika’da
semiriyor, Asya’da sindiriyor ve Avru-
pa’da s›ç›yor. P.M., Bolo’ Bolo
Geçen ayki hatam›z› düzeltelim:
NICK CAVE Turner Prize’a aday filan
gösterilmedi, sadece ödül töreninin
sunuculu¤unu üstlenecek. Her sene
elli yafl›n›n alt›ndaki bir ça¤dafl sa-
natç›ya verilen ödül, siz Roll’u elinize
ald›¤›n›zda flu dört sanatç›dan birinin
evine gidecek: Runa Islam, Mark
Leckey, Goshka Macuga, Cathy Wil-
kes. Madonna ve Dennis Hopper da
daha önce bu sayg›n görsel sanatlar
ödülü için sunuculuk yapm›flt›.
TOKYO POLICE CLUB ünlü TV dizisi
“Desperate Housewives”›n yeni çe-
kilecek bölümlerinden birine misafir
olacak.
BRUCE SPRINGSTEEN 16. stüdyo
albümü “Working On A Dream”i ta-
mamlad›. Brendan O'Brien eflli¤inde
kaydedilen plaktan seçilen ilk single,
Springsteen’in efli Patti Scialfa’yle
düeti “Working On A Dream”. Pat-
ron, Mickey Rourke filmi “The Wrest-
ler”›n kapan›fl›nda söyledi¤i filmle
ayn› adl› parçay› da bonus track’ler-
den biri olarak albüme eklemifl.
JOHN DOE’nun “A Year In The Wil-
derness” albümünden kotard›¤›
“The Golden State” EP’sinde flark›-
n›n bir versiyonunu da Eddie Vedder
ile Sleater-Kinney’den Corin Tucker
kaydetti. ‹kili daha önce Vedder’›n
“Into The Wild” soundtrack’inde bir-
likte çal›flm›flt›.
say›
90
Ben yasalara de¤il, ayr›cal›klara uygun bir “Çocuklar› küçük kurflunla öldürürler, de¤il mi anne?” sorusu da unutamad›¤›m ve asla unutamaya-
insan›m. ‹nsan›n yapt›klar›nda yanl›fll›k gör- ca¤›m cümlelerden biri. S›rbistan s›n›r›na 10 km. uzakl›ktaki Boflnak flehri Srebrenica’da yaflayan, ad›n›
mem, insan›n yap›s›nda yanl›fll›k görürüm. bilmedi¤im bir çocuk sormufl bu soruyu. Ard›ndan da, ne yaz›k ki, 11 Temmuz 1995 tarihinde yap›-
OSCAR WILDE, De Profundis (Mektup) lan katliamda henüz dört yafl›ndayken öldürülmüfl. HASAN AL‹ TOPTAfi, Harfler ve Notalar
SÖYLED‹ YOH YOH
Esin Afflar ‘70’li y›llarda Afl›k Kul Ah-
met’in “Yoh Yoh”uyla öyle sükse
yapm›flt› ki, ad› uzun zaman Bayan
Yoh Yoh kalm›flt›. 1997’de 65 yafl›nda
yitirdi¤imiz Kul Ahmet’in 16 eseri “‹s-
mini Sevdi¤im” bafll›¤›yla Kalan Mü-
zik taraf›ndan yay›nland›. Kendi kale-
minden ç›kma Alevi deyiflleri, sevda
türküleri ve solcu ezgiler yan yana di-
zilmifl, Marafl’›n Pazarc›k ilçesinden
tüm Türkiye’ye mal olan bu gezgin
ozan› bizlere lây›k›yla tan›t›yor.
CHARLOTTE GAINSBOURG yeni al-
bümünde BECK ile çal›fl›yor.
Kevin Shields, son MY BLOODY VA-
LENTINE albümü “Loveless”dan 17
y›l sonra yeniden stüdyoya girecekle-
rini aç›klad›.
EM‹NE ARSLAN’IN D‹REN‹fi GÜNLÜ⁄ÜNDEN NOTLAR
GELECE⁄‹N AÇI⁄A ÇIKTI⁄I GÜN
ÇAPA, KIZILAY, IBM, TURKUAZ MEDYA ÇALIfiANLARI
KÖLE OLMAYALIM, SEND‹KALI OLALIM
DEN‹ZL‹’DE ES‹NLEND‹R‹C‹ B‹R ÖRGÜTLENME
‹fiÇ‹ SINIFINI KÜRESEL DÜfiÜNMEK
HALKEVLER‹ GENEL BAfiKANI ‹LKNUR B‹ROL ANLATIYOR
TEMEL HAKLAR MÜCADELES‹
HAYR‹ KOZANO⁄LU’YLA Ç‹N ÜZER‹NE
SOLCULAR VE KAP‹TAL‹ST YOLCULAR
POL‹S fi‹DDET‹ DUR DURAK B‹LM‹YOR
OLUR BÖYLE VAKALAR, TÜRK POL‹S‹ KURfiUNLAR
GEZ‹C‹ F‹LM FEST‹VAL‹NDEN ‹ZLEN‹MLER
BEYAZ GECELER, ÖZGÜR F‹LMLER
WILLIAM SAROYAN SERG‹S‹
YÜZYILLIK fiARKI
NEIL YOUNG’›n Buffalo Springfi-
eld’dan ayr›l›fl›n›n ertesinde verdi¤i
1968 tarihli akustik konser “Sugar
Mountain” ad›yla yay›nland›. Se-
kiz y›l önce Crazy Horse’la ko-
tar›p sumenalt› etti¤i “To-
ast” albümü de yolda. On
CD’lik “Archives” serisinin ilk
aya¤› da ocakta gelecek.
Çin Halk Cumhuriyeti, GUNS N’
ROSES’›n yeni albümü “Chinese
Democracy”yi “Çin’e yönelik bir sal-
d›r›” olarak niteledi ve grubun inter-
net sitesine eriflimi engelledi. Hükü-
met sözcüsü Qin Gang, BBC’ye flöy-
le konufltu: “Bildi¤im kadar›yla zaten
pek çok insan bu tür müzikten hofl-
lanm›yor, çünkü çok gürültülü.”
Geçen ay üçüncü sayfam›z› Phil
Spector resmiyle süsleyen meflhur
Belçikal› çizer ve foto¤rafç› GUY PE-
ELLAERT, 74 yafl›nda vefat etti.
1974 tarihli kült kitap “Rock Dre-
ams”in çizeri, Rolling Stones (“It's
Only Rock’n’Roll”), David Bowie
(“Diamond Dogs”) plak kapak-
lar›n›n, Robert Altman (“Short
Cuts”), Martin Scorsese (“Taxi
Driver”) afifllerini de haz›rlam›flt›.
The Black Keys flark›c›s› ve gitaris-
ti DAN AUERBACH “Keep It Hid”
ad›n› verdi¤i ilk solosunu flubatta ç›-
kar›yor. “Whispered Words” flark›s›n›
Dan Auerbach’›n babas› yazm›fl.
Abonelik: expres
JOHN FRUSCIANTE yeni solo albü-
mü “The Empyrean”da Johnny Marr
ve Flea’n›n yan›nda Sonus Quartet
ile New Dimension Singers’› da
misafir edecek. Red Hot Chili
Peppers’da baflka projelerle u¤-
raflan bir di¤er isimse CHAT
SMITH. Davulcu, Sammy Ha-
gar, Michael Anthony ve Joe
Satriani ile birlikte kay›tta.
NEW YORK DOLLS bugünlerde
“Arena” adl› yepyeni bir albüm ç›ka-
ran Todd Rundgren ile stüdyoda,
2006 tarihli “One Day It Will Please
Us to Remember Even This”i izleye-
cek yeni pla¤›n kay›tlar›n› yap›yor.
ROBERT WYATT aral›k ortas›ndan
itibaren grubun internet sitesinde be-
dava da¤›t›lacak bir EP’de HOT CHIP
flark›lar› söyleyecek. EP’de Wyatt’›n
“Made In The Dark”, “Whistle For
Will” ve “We’re Looking For A Lot Of
Love” yorumlar›n›n yan›nda,
“One Pure Thought”un Geese re-
miksi de bulunacak.
S›f›rdan bir ROXY MUSIC albü-
mü yoldayken elemanlar da bofl
durmuyor: Gitarist Phil Manza-
nera yeni albümü “Firebird
V11”› yay›nlad›. Saksofoncu
Andy Mackay ve davulcu Paul
Thompson’un grubu The Metap-
hors’un “London! Paris! New York!
Rome!” albümü de flubatta gelecek.
sroll@gmail.com
[ Leonard Cohen
Bayanlar baylar, bu ay büyük usta Leonard Cohen’i hiçbir fedakârl›ktan kaç›nmadan aya¤›n›za getirdik. En güzel söyleflilerini, en nadide foto¤raflar›n›
siz k›ymetli misafirlerimiz için derledik. Yetmedi, bileti koyduk cebimize, kendisini ta Almanyalarda canl› canl› izledik... Program›m›z Word dergisinden
apartt›¤›m›z BBC Radio 2 söyleflisiyle aç›l›yor. Ard›ndan Hilmi Tezgör’den al›nan Frankfurt hislenimleri var. Sonra Mojo ve Uncut’tan yapt›¤›m›z derle-
meye geliyor s›ra. Ço¤u “I’m Your Man” belgeseline ifltirak etmifl Cohen sevdal›lar›n›n yorumlar› da cabas›. Hallelujah’l› günler sizlerin olsun…
Yen‹LG‹De oRTaKL›K
Birçok müzisyen için flark› yazma süreci bir keli-
me, bir imge veya bir görüntüyle bafll›yor. Sizde
nas›l oluyor?
Leonard Cohen: ‹yi flark›lar›n nereden geldi¤ini
bilseydim, oraya s›k s›k giderdim. fiark›lar›n nas›l
do¤du¤unu bilmiyorum, ama flark›lar›m›n do¤um
ân›na dönüp bakt›¤›mda, birilerinin bana tohum-
lar› verdi¤ini farkediyorum. Otobüsün penceresin-
den bakarken gördü¤üm birisi de olabilir bu, bir
kafede kahve servisi yapan bir garson da. Bir in-
tikal oluyor, bir an... Ve ben o âna itibar ediyo-
rum. Mânâs›z bir günün içinden bir fley ç›k›p geli-
yor ve içinize iflliyor. Bir fley k›p›rdanmaya bafll›-
yor ve siz de bunun gibi bir defteri (cebinden bir
defter ç›kar›yor) ç›kar›p yazmaya bafll›yorsunuz.
O defterden bir bölüm okuyabilir misiniz?
“Pazar, 28 Ocak 2007, Kanada Havayollar›, 746...”
Umdu¤um gibi olmad›, fliirsel bir fley bekliyor-
dum...
Koordinatlar›m› belirlemek için yazm›flt›m onu.
Montreal’e uçuyordum galiba. Bence güzel bir
m›sra! Devam› bir tür dua gibi. “Lonely for your
love and nothing less / Touch my heart and cu-
re this loneliness”. (Yaln›zl›¤›m sana olan afl-
k›mdan yaln›zca / Dokun
kalbime, deva ol yaln›zl›¤›- Olay mahallinden bildiren bir gazeteci oldu¤umu farzederim.
ma) Bu dizeler öyle ç›ka- Ve gerçe¤e mümkün oldu¤unca sad›k kal›r›m. Bence
geldi. Bu k›sa anlar zuhur bütün eserler otobiyografiktir netice itibariyle.
etti¤inde onlara karfl› ç›k-
m›yorum. Zaten birço¤u kal›c› olmuyor.
Elvis Costello, akl›na bir melodi geldi¤inde, onu
unutmaktan korktu¤u için evini aray›p –evde
kimsenin olmamas›na dua ederek– telesekrete-
rine m›r›ldand›¤›n› anlatm›flt›. Siz nas›l hat›rl›yor- bütün eserler otobiyografiktir netice itibariyle. Eli-
[
sunuz akl›n›za gelen melodileri?
Ben hat›rlayam›yorum, ama parmaklar›m hat›rl›-
yor. Gitar› elime ald›¤›mda unutmufl oldu¤um
fleyler geri geliyor.
Sanatç›lar›n birço¤u flark›lar›n› yazarken ve icra
ederken bir persona yarat›yor. Sizse daha ziya-
de gerçek hayat›n›z› flark›laflt›r›yor gibisiniz.
Aynen öyle. Ve tamamen öyle. Benim hayal gü-
cüm zay›ft›r, dolay›s›yla olay mahallinden bildiren
bir gazeteci oldu¤umu farzederim. Ve gerçe¤e
mümkün oldu¤unca sad›k kal›r›m. Ama bence
mizdeki yegâne fley budur –k›r›k dökük hayatlar›-
m›z baz› kayda de¤er anlar sunar bize.
Melankolinin daha iyi sanat yaratt›¤›na dair bir
toplumsal koflullanmam›z oldu¤unu düflünüyor
musunuz?
Popüler flark›lar›n çok fazla çeflidi yok. Herkesin
sevdi¤ini sand›¤›m fleylerden biri hüzünlü flark›lar-
d›r. Hepimiz, hayatta yenilgi yaflam›fl›zd›r. Kimse-
nin hayat› istedi¤i gibi de¤ildir. Hepimiz kendi
dram›m›z›n kahraman› olarak sahnenin merkezin-
de yer alarak bafllar›z hayata. Ve sonra kaç›n›l-
maz olarak hayat bizi sahnenin merkezinden ko-
var, kahraman› yenilgiye u¤rat›r, olaylar›n ak›fl›n›
ve stratejiyi de¤ifltirir. Ve biz de kenarda kalakal›-
r›z, neden bize bir rol verilmedi¤ini ya da neden
bir rol almak istemedi¤imizi düflünüp dururuz.
Herkes bunu yaflam›flt›r ve bu bize tatl› bir dille
anlat›ld›¤›nda, bu duygu kalpten kalbe geçer ve
hepimiz kendimizi daha az yal›t›lm›fl hissederiz.
Büyük insanl›k zincirinin bir parças› oldu¤umuzu
duyumsar›z. Bu da yenilmifl olmay› idrak etmektir
asl›nda.
“Anthem” adl› flark›n›zda flöyle diyorsunuz:
“There’s a crack in everything, that’s how the
light gets in.” (Bir çatlak var her fleyde, ›fl›k
böyle girer içeri) Kabaca özetlersek, flark›lar›n›z-
da dünyan›n temelde karanl›k bir yer oldu¤unu,
yaln›zca ara s›ra umut ›fl›klar› belirdi¤ini söylü-
yorsunuz.
Evet, sonuçta buras› bir mezbaha.
Ne bak›mdan?
‹nsanlar birbirini bo¤azl›yor. Dünya nüfusunun bü-
yük bölümü karfl›lanmayan acil ihtiyaçlar içinde.
Birçok insan salg›n hastal›klarla ve açl›kla bafl et-
meye u¤rafl›yor. Birçok insan zindanlarda iflkence
görüyor. Birçok insan›n üzerine bomba ya¤›yor.
Birçok insan yerle bir edilmifl evlerini yeniden ya-
flan›r hale getirmek için çabal›yor. Dolay›s›yla bi-
zim bulundu¤umuz yer (eliyle içinde oldu¤umuz
stüdyoyu gösteriyor) çok, ama çok lüks bir mevki.
Dünyan›n bu durumunu flark›lar›n›zda dile getir-
➜09
meyi bir sorumluluk olarak m› görüyorsunuz?
Bu kaç›n›lmaz bir fley. 1993’te ç›kan “The Futu-
re”› 1989 ve 1990’da yazm›flt›m: “I’ve seen the
future, brother, it’s murder.” (Gelece¤i gördüm,
birader, gelecek cinayet) Maalesef o kehanet
gerçekleflti. ‹nsanlar aras›ndaki sözleflmenin –o
ruhanî sözleflmenin– la¤vedildi¤ini görüyoruz ve
çok gaddar bir alternatifle karfl› karfl›yay›z.
Çok uzun zaman önce yazd›¤›n›z flark›lar› icra
etmek size nas›l bir duygu veriyor?
Bazen o flark›lar› yazd›¤›m günlerden sonra yokufl
afla¤› gitti¤im duygusuna kap›l›yorum. Baz› flark›-
lar zamana dayan›kl›, baz›lar› de¤il. Aradan ne ka-
dar uzun zaman geçmifl olursa olsun, yap›sal tu-
tarl›l›¤a sahip flark›lara yeniden nüfuz edilebiliyor.
Mesela “Hey, That’s No Way To Say Goodbye”›
hep sevmiflimdir ve genellikle bütün konserlerim-
de söylüyorum. Gitar kal›b› çok yakalay›c›, müzis-
yenler onu çalmay› seviyor. Benim de rahat nüfuz
edebildi¤im flark›lardan biridir o.
fiark› yazman›n bir alt›n kural› var m›?
Yok. Benim için mânâs› olan bir tek kural var,
ama bu baflkalar› için mânâl› olmayabilir. Genç
flark›yazarlar› benden ö¤üt istediklerinde onlara
bir tek fley söylüyorum: Bir flark›n›n üzerinde uzun
zaman u¤rafl›rsan›z, eninde sonunda teslim al›rs›-
n›z. Ama bu “uzun zaman” makûl bir uzunlu¤un
ötesindedir. Bir-iki hafta ya da bir-iki ay de¤ildir,
hatta bir-iki y›l bile olmayabilir. Y›llarca sürebilir.
Sizin üzerinde en çok u¤raflt›¤›n›z flark› hangi-
siydi?
“Hallelujah” en az befl y›l sürdü. Yaklafl›k seksen
k›ta yazd›m onun için. Asl›nda iki versiyonu var o
flark›n›n. John Cale’in söyledi¤i versiyon benim
söyledi¤im alt› k›tal› versiyondan epey farkl›.
Bir de Jeff Buckley’in versiyonu var. Onunki si-
zinkinden bir k›ta k›sa galiba.
Evet. Galiba o John Cale’e verdi¤im k›talardan
baz›lar›n› kullan›yor.
“Hallelujah”› yazmak niye befl y›l sürdü?
Benim flark›lar›m›n birço¤u uzun sürmüfltür. Ama
sürenin uzunlu¤u bir kalite
garantisi de¤ildir. Bir sürü Müzi¤i sevmemizin sebebi budur: Zihnin kofluflturmas›n›
ikinci s›n›f flark›y› daha durdurur. Hepimizin içinde yaflad›¤› bu ç›ld›rt›c› realiteye
uzun sürelerde yazd›m. odaklan›r, onu yat›flt›r›r, ona bir ehemmiyet ihsan eder.
Size kd lang’›n “Hallelu-
jah” için söylediklerini okumak istiyorum: “Leo-
nard Cohen flark›c›lara gevifl getirecek birçok
fley veriyor. Sözleri asla rayihas›n› yitirmiyor. Ke-
limeleri derin bir mecaz ihtiva etti¤inde herhan-
gi bir noktaya s›çrayabiliyorsunuz.”
Nezaket göstermifl, sa¤olsun. Kanada televizyo-
nunda “Hallelujah”› söyledi¤inde ben de stüdyo-
dayd›m, o kadar etkileyici bir performanst› ki,
gözyafllar›m› tutamad›m. O da tutamad›.
Bir flark›n›n birçok farkl› biçimlerde varl›¤›n› sür-
dürmesi çok hofl bir durum. “Hallelujah”›n Jeff
Buckley, John Cale, kd lang, Willie Nelson, Fio-
na Apple versiyonlar› ilk akla gelenler. Galiba
yirmiden fazla “Hallelujah” cover’› var.
Çok daha fazla.
Ayr›ca, Dylan ve Bono’nun yorumlar› da dahil ol-
mak üzere seksenden fazla canl› performans
kayd› var. “Hallelujah”a gösterilen bu ilginin se-
bebi ne?
Bilmem. Onu ilk yapt›¤›mda plak flirketim burun
k›v›rm›fl ve albüme koymam›flt›.
Bu inan›l›r gibi de¤il. ‹lk dinlediklerinde ne de-
mifllerdi?
‹lk kez, o günlerde flirketin bafl›nda olan Walter
Yetnikoff’a dinletmifltim. Hiçbir yorum yapmam›fl-
t›, ben de yay›nlayacaklar›n› düflünmüfltüm. Bir-
kaç ay sonra, tesadüfen elime bir Columbia kata-
10➜
lo¤u geçti. ‹çinde yak›nda yay›nlanacak plaklar›n
listesi vard›, “Hallelujah”›n ad› geçmiyordu. Yani,
flark›y› yay›nlamayacaklar›n› bana söylemeye te-
nezzül bile etmemifllerdi.
Çok utanmazca bir fley. Her düzeyde!
Bütün sanatç›lar›n böyle hikâyeleri vard›r, o kadar
büyütmeye gerek yok. Sonuçta, “Hallelujah”› ya-
y›nlayacak bir flirket aramaya bafllad›m ve niha-
yetinde caz plaklar› basan Passport adl› küçük
bir flirket raz› oldu. Ben de “Hallelujah” dinleyici-
ye ulaflt›¤› için çok mutlu oldum.
“Hallelujah”a gösterilen evrensel ilginin sebebi
umutsuzluk, haset, flüphe ve öfke gibi evrensel
duygular› ifllemesi mi?
Koro bölümü iyi.
Elvis Costello, The Word’deki söyleflisinde, bü-
tün flark›lar›n befl konusu oldu¤unu söylüyor:
“Birisini arzuluyorum, birisini yitirdim, bir fleye
inan›yorum, birisi öldü ve komik bir durum.” Bu
saptamada gerçek pay› var m› sizce?
Bilmem. Belki bir-iki madde ekleyebiliriz veya ek-
siltebiliriz. Costello’nun iflaret etti¤i fley flu gali-
ba: Hepimiz benzer hayatlar sürüyoruz ve bir flar-
k› hayat›m›z›n birkaç alan›na –ki bunlar da ka-
zanç ve kay›p, zafer ve yenilgidir– ne denli ber-
rak, maksatl› ve özgün olarak temas ederse, o
kadar iyidir. Costello’ya kat›l›yorum. Popüler mü-
zik sözünü etti¤i konulara dair olmak zorundad›r.
Fakat siz derinli¤i ve rezonans› olan flark›larla
popüler olmay› baflard›n›z. Bunu nas›l aç›kl›yor-
sunuz?
Benimki bir tür popülerlik, kitlesel bir popülerlik
de¤il. Ben çok talihliydim. fiark›lar›m›n bir Volvo
kadar uzun ömürlü olmas›n› isterim. Eski reklam-
lar›nda arabalar›n›n otuz-k›rk y›l ömrü oldu¤unu
iddia ederlerdi. Bir flark› birkaç nesil için faydal›
olmuflsa, bu harikulâde bir duygudur benim için.
“Faydal›” derken neyi kastediyorsunuz?
Popüler bir flark› faydal›d›r. Kur yapmaya, kay›pla-
ra, aflka, bulafl›k y›kamaya, çeflitli gailelere so-
undtrack olur. Hakiki bir fayda boyutu vard›r. Po-
püler flark›lar› sevmemin sebebi budur. ‹nsanlar
hayatlar›n›n önemli anlar›nda flark›lar› kullan›r.
fiark›yazar› olmadan önce flairdiniz. ‹kisi aras›n-
da nas›l bir fark var?
Benim için temel fark, flairken yoksul, flark›yaza-
r›yken müreffeh olmam. Genifl bir ufkumun oldu-
¤unu hiç düflünmedim. Epey küçük bir tarlay›
ekip biçti¤imi düflünüyordum. Hedefim minör bir
flair olmakt›. Nas›l bir ligde oynad›¤›m›n bilincin-
deydim. Gelmifl geçmifl en büyük kafalar›n oldu-
¤u bir lig bu. ‹nsan›n nerede durdu¤unu bilmesi
tevazu de¤ildir. Büyük bir bahçenin küçük bir kö-
flesini ekip biçmeye çal›flt›m, elimden geleni yap-
t›m. Hem bir romanc› ve flair olarak, hem de bir
flark›yazar› olarak.
Mütevaz› ölçülerde popüler oldu¤unuzu söylü-
yorsunuz, ama çok etkileyici plaklar yapt›n›z.
Birçok flark›yazar›na esin kayna¤› oldunuz.
“Songs From A Room”un arka kapa¤›na bak›p
“tahayyül edilebilir en romantik kariyer” diye
düflündü¤ümü hat›rl›yorum.
(gülümsüyor) O albümün arka kapa¤›ndaki foto¤-
raf çok güzel. “Songs From A Room”u küçümse-
mek istemem, baz› alanlardaki etkisi çok önem-
liydi, ancak pek satmad›. Galiba 1968’de ç›kar-
m›flt›m onu, k›rk y›l içinde bir milyondan az›c›k
fazla satt›. Ama ben hep as›l meselenin kal›c›l›k
oldu¤unu düflünmüflümdür. Bana sorarlar, “filan-
ca albüm iyi satt› m›?” Ben de, “evet, alt›n plak
oldu, ama k›rk senede!” derim. Ama bir albümün
k›rk y›l ortal›kta dolaflmas› ve neticede alt›n plak
olmas› harikulâde bir duygu.
Pek rekabetçi biri de¤ilsiniz gibi...
Hay›r, aksine.
Takibe ald›¤›n›z flark›yazarlar› var yani...
“Takibe almak” gibi vahfli bir durum söz konusu
de¤il. Birlikte büyüdü¤üm insanlar onlar, kendi
kufla¤›m›n flark›yazarlar›. Benim kufla¤›m›n flark›-
yazarlar› Himalayalar gibi oldu. Dylan, Van Morri-
son, Joni Mitchell... Ve onlar kadar ünlü olmayan-
lar: Phil Ochs, Tim Buckley gibileri. Bu isimlerin
topluma sunduklar› yeni eserlere hep ilgi duymu-
flumdur.
Joni Mitchell’›n hayat›n›zda ayr› bir yeri var, öyle
de¤il mi?
Joni çok iyidir. Y›llar önce Los Angeles’ta birlikte
tak›ld›¤›m›z günlerde, bir ahbab›m flöyle demiflti:
“Beethoven’la beraber yaflamak nas›l bir fley?”
Joni çok yetenekli bir kad›nd›r.
Beethoven’la yaflamak hoflunuza gitmifl miydi?
Hay›r. (gülüyor) Kimin hofluna gider? Dahilik mer-
tebesinde yeteneklidir. Ayr›ca büyük ressamd›r.
fiark›yazar› bir romanc› gibi ölçüp biçmeli ve bir
ressam›n gözüne sahip olmal›. Çok k›sa bir süre
içinde bir hikâye anlatmak ve bir izlenim yarat-
mak gerekiyor, öyle de¤il mi?
Niyet iflin çok, ama çok küçük bir parças›d›r.
Size ölümsüz gelen bir flark› sözü söyler misi-
niz?
“The moon stood still on Blueberry Hill.” (Ay,
Blueberry Tepesi’nde as›l› durdu) Popüler müzik
için yaz›lm›fl en güzel dizelerden biridir bu. (Louis
Armstrong’un “Blueberry Hill”inden) Mehtab›n
as›l› durdu¤unu görürsünüz. Onu seyretmek ister-
siniz. Zihnin kofluflturmas›n› durdurur. Müzi¤i –ve
genel olarak sanat› ya da sanat dedi¤imiz fleyi–
sevmemizin sebebi budur: Zihnin kofluflturmas›n›
durdurur. ‹yi bir flark›, iyi bir flark› sözü, bir filmdir.
Hepimizin içinde yaflad›¤› bu ç›ld›rt›c› realiteye
odaklan›r, onu yat›flt›r›r, ona bir ehemmiyet ihsan
eder. ‹ster yaklafl›m›n›z benimki gibi karmafl›k ol-
sun, ister bir blues’cununki gibi yal›n olsun, bir
flark›y› hayata getiren ve gönüllerde taht kurmas›-
na yol açan fley öyle bir süreç ki, ona nüfuz etti-
¤imi söyleyemem.
Yine de k›rk y›ll›k flark›yazar› kariyerinizde çöz-
dü¤ünüz s›rlar vard›r herhalde.
Yazd›¤›n›z bir flark› sayg›de¤er bir varolufl edinebi-
lir, ama gol atan flark›lar›n kaderine hükmetmeniz
söz konusu de¤ildir. Kanadal› büyük flair Irving
Layton’›n dedi¤i gibi, “her flairin ö¤rendi¤i numa-
ralar vard›r, ama as›l mevzu onlar de¤ildir.”

FRANKFURT’TAN CANLI YAYIN: COHEN KONSER‹NDEYD‹K
A¤ustos ay›nda ne güzel kendimizi Bay Leonard’›n Kuruçeflme Arena konserine haz›rlam›flt›k.
Olmad›, talihimize küstük. Ama sa¤olsun Hilmi Tezgör, yap›lmas› gerekeni yapt›, bir uçak
uçumu mesafedeki bir konserine gidip k›rk y›l›n flark›lar›na b›rakt› gönlünü...
fiaPKan›N S›caKL›⁄›
Bilindi¤i gibi 5 ve 6 A¤ustos 2008 tarihlerinde Leo-
nard Cohen ilk defa ‹stanbul’da olacak ve iki gece
üst üste konser verecekti, ama olmad›. Her neden-
se olmad›. Bunun üzerine, Kaliforniya’daki Zen ma-
nast›r›ndan ç›km›fl olan ve uzun bir aradan sonra
turne yapan ozan›, Avrupa’da bir yerlerde yakalay›p
görebilmek için f›rsat kollamaya bafllad›m. Tarih iti-
bariyle Almanya konserleri uygun görünüyordu.
Frankfurt Kitap Fuar› ile kesiflemese de, 29
Ekim’deki konseri gözüme kestirdim ve 1.5 ay ön-
cesinden –ve görünüfle göre bir hayli arka s›ralar-
dan– biletimi ald›m.
28 Ekim sabah› Frankfurt’a indi¤imde, flehirde bir
süredir iyi giden hava bozmufltu; so¤uktu ve hafif
ya¤mur vard›. Günü gezerek geçirirken konserin afi-
fline sadece bir defa rastlad›m, o da kuytu bir duva-
r›n dibinde... Biletler çoktan bitmifl olmal› diye dü-
flündüm. Ertesi günün akflam› daha da so¤uk bir
hava vard›. Frankfurt gökdelenlerinin, kulelerinin,
özellikle de Commerzbank’›n tepesi daha da so¤uk
olmal›yd›.
Kald›¤›m yerden, konserin olaca¤› Frankfurter Fest-
halle metroyla uzak de¤ildi. Kitap Fuar›’n›n da ya-
p›ld›¤› alan içinde bulunan kubbeli Festhalle, be-
nim gördü¤üm, oturularak seyre uygun en büyük
kapal› salondu. Metrodan inip sadece bir yürüyen
merdivenle salonun girifline geldik. Berlin ve Frank-
furt’ta dönüflümlü olarak yaflamak durumunda
olan eski bir arkadafl›mla beraber görecektim Leo-
nard Cohen’i.
Bira olarak “f›ç›” Beck’s vard› fuayede; ayr›ca yafl
ortalamas› 40-45 olan, sakin ama konuflkan bir ka-
labal›k, hafif yiyecekler ve Cohen’in turne tiflörtleri-
nin sat›ld›¤› çok büyük olmayan bir tezgâh. Sigara iç-
mek içinse üflütmeyi göze almak gerekiyordu.
Yerimiz çok arkalardayd›, ama salon tamamen do-
luydu. Sadece befl dakika gecikmeyle Cohen ve gru-
bu sahneye ç›kt›¤›nda, kendi ad›ma unutulmayacak
bir ân›n bilincinde olarak, daha fazla fleyi “kaydede-
bilmek” için beyhude zorluyordum belle¤imi. Nelerin
orada kalaca¤›na ben karar veremeyecektim.
“Dance Me to the End of Love”, ilk flark›yd›. O ses,
canl› olarak tam karfl›m›zdan –biraz uzaktan– duyul-
maktayd›. Kalabal›k grubu, flapkas›, koyu renkli tak›-
m›, hafif kambur duruflu, alçakgönüllülü¤ü ve dev
ekrandan görebildi¤im kadar›yla ›fl›lt›l› yüzüyle Bay
Leonard Cohen sahnedeydi. Ne oldu¤unu bile anla-
yamadan flark› bitti ve hemen “The Future” bafllad›.
Ozan o kadar a¤›r konufluyordu ki: “Bat›’n›n eski flif-
resi çözülecek ve özel haya-
t›n aniden infilak edecek... fiark›n›n sonunda, “14 y›l önce buradayd›m” dedi Cohen.
Gelece¤i gördüm, birader, “O zamanlar 60’›mdayd›m. Ç›lg›n bir düfl gören çocuk
gelecek cinayet.” Sonras›n- gibi... Sonra çok Prozac ald›m ve inanmaya çal›flt›m.”
da, “aflka bir çare olmad›¤›-
n›” da canl› olarak duyabilmek mümkün oldu. Oza-
n›n “sahnesi”ne de tan›k olmaya bafllam›flt›k. Diz
çöktü, e¤ildi, büküldü; saksofon soloda ise flapkas›-
n› ç›kard› ve kalbinin üstüne koydu; müzisyeninin ya-
n›na gitti, onu solo bitene kadar dinledi ve içtenlikle vinçten gülümsedi. Büyük ozan bizi b›rakam›yordu.
selâmlad› sonras›nda. Bu jest, konser boyunca her
solo performans sonras›nda tekrarlanacakt›.
Yunan adas› Hydra’da yazd›¤› birçok flark›dan biri
olan “Bird on the Wire” bafllad›¤›nda salondakiler
kendi karanl›klar›n›n s›cak kuca¤›ndayd›lar art›k. Oy- s›yla tatmin olmufl, her fleyi unutmufltu. “Y›llard›r
sa fliirde “Yaln›z›m her zaman / Yüre¤im buz gibi”
diyordu ozan. “Everybody Knows”, “In My Secret Li-
fe” ve “Who By Fire” art arda geldiler. Sonuncunun
giriflindeki flamenko gitara arp ve buzuki de eklendi.
“Secret Life”› ise vokalist Sharon Robinson söyledi.
Yedinci flark›n›n sonunda, “14 y›l önce buradayd›m”
dedi Cohen. “O zamanlar ancak 60’›mdayd›m. Ç›l-
g›n bir düfl gören çocuk gibi... Sonra çok Prozac al-
d›m ve inanmaya çal›flt›m.” Seyirci u¤uldad›, gözler
belki biraz daha k›s›ld›. “Heart With No Companion”
ve “Hey, That’s No Way to Say Goodbye”›n ard›n-
dan “Anthem” ile tam üç saat on dakika sürecek
gecenin ilk bölümü kapand›: “Bir çatlak var her
fleyde, ›fl›k böyle girer içeri.”
fiansl›yd›k. Menajeri taraf›ndan doland›r›lmas› yüzün-
den, uzun bir aradan sonra, Litvanya kökenli Kana-
dal› yafll› Yahudi Leonard yine uzun bir turnedeydi.
En sevilen flark›lar›ndan “Tower of Song” ile bafllad›
gecenin ikinci yar›s›. On dakikal›k arada, yafl ortala-
mas›n›n sand›¤›mdan da yüksek oldu¤unu gördüm.
Ara biterken ön s›ralara gidip beklefltik ve ikinci s›ra-
da boflalan birkaç yer dolmay›nca, Leonard Cohen’i
çok yak›ndan görme flans›na da sahip olaca¤›m›z
kesinleflti. “Suzanne” bafllay›nca kalabal›k yine
u¤uldad› ve say›s›z “teflekkür” duyuldu. Art›k Co-
hen’in “kalan her fleyi” çalaca¤›ndan herkes emin-
di. “Gypsy Wife”, “The Partisan” ve “Boogie Street”
s›raland›lar. Üç kad›n; iki k›zkardefl “melek” ve Sha-
ron Robinson vokalist olarak sahnenin sa¤›ndayd›-
lar. ‹ki defa takdim edildiler; özellikle Robinson’› se-
lâmlarken Cohen’in ses tonunda minnet duygusu
hissedilebiliyordu. Gitaristine de “Master of Arpeg-
gio” diye seslendi. Bunlar, övgülerinden pek az›yd›.
“Hallelujah” bafllad›¤›nda art›k herkes ayaktayd› ve
topluca söylenen flark›, gecenin tamam›n›n zaten bir
ayin oldu¤u duygusunu yerlefltirdi içimize. Sonras›n-
da, “bu benim ABD’ye aflk mektubum” dedi Cohen
ve “Democracy”yi söyledi. “I’m Your Man”de yine
e¤ilip büküldü. Diz çöktü ve zaten aln›n›n ço¤unu
kapayan flapkas›n› iyice indirdi. Ama mutlu görünü-
yordu. Tüm sahiplenifliyle ve içtenli¤iyle söylüyordu
flark›lar›n›.
“Take This Waltz” da bitti¤inde veda zaman› gelmifl
gibiydi görünüflte, ama herkes tekrar sahneye döne-
ceklerinden emindi. “First We Take Manhattan”›
duymay› çok istiyordum flahsen: Frankfurt am Main-
hattan. “Famous Blue Raincoat” ise çok zor diyor-
dum içimden... Bis, dünyan›n en güzel ayr›l›k flark›-
lar›ndan “So Long Marianne”le bafllad›, “Manhat-
tan” ile devam etti ve “Raincoat” ile bitti. “Since-
rely, L. Cohen...” ve ortal›k masmaviydi.
Nezaketle defalarca takdim etti¤i, kalbine koydu¤u
flapkas›yla durup selâmlad›¤› muhteflem ekibiyle
Cohen, toplamda dördüncü kez sahneye geldi¤in-
de, çal›nacak herhangi bir nota, duyulacak herhan-
gi bir dize bile tatmin duygusunu doru¤a ç›karta-
cakt›. Ozan, “If It Be Your Will”i müziksiz olarak
okudu, sonra da kad›n melekler flark›y› söylediler.
Bu s›rada sahne önü bile, Alman disiplinine ra¤-
men dolmufltu. Art›k gece bitmifl olmal›yd› ki, “Clo-
sing Time” bafllad›. Bu nefleli flark›yla kapan›fl vak-
ti gelmiflti.
Hay›r, gelmemiflti. Yo¤un alk›fltan sonra yine geri
geldiler ve “I Tried to Leave You” bafllad›. “Orada
hâlâ gülümsememiz için çabalayan birisi” vard› ve
herkes gülümsedi bunun üzerine; incelikten ve se-
Son flark› ise “I Tried to Leave You” de¤il, “Whit-
her Thou Goest”di. Gidiyordu Cohen, belki bir daha
asla görüflememek üzere. “I hope you’re satisfied”
diye bafllad› son sözüne ve elbette ki herkes fazla-
varl›¤›n›zla bana destek verdiniz. fiark›lar›m› dinle-
diniz, sevdiniz. Bu bir ozan›n bafl›na gelebilecek en
iyi fley. Hava so¤uk. Sak›n üflütmeyin, annenizin
sözünü dinleyin, Volkswagen kadar mutlu olun.
Tanr› sizi korusun” diyerek ve yan yan z›playarak
sahneden ç›kt› Leonard Cohen. Bir yandan da flap-
kas›n› tutuyordu.
Hep birlikte Commerzbank gökdeleninden daha da
yukar›dayd›k ve içimiz s›cakt›.
Hilmi Tezgör
➜11
 LEONARD COHEN’‹N DÜNÜ BUGÜNÜ

S‹H‹r aLem‹N‹n cÜmLe KaP›S›

fiapkan›zdan bafllayal›m.
Leonard Cohen: Çok uzun zaman-
d›r fötr flapka kullan›yorum. Bafl›m-
dakini k›z›m›n antikac› dükkân›n›n
karfl›s›ndaki flapkac›dan ald›m. (Los
Angeles, Melrose Avenue’daki Boo
Radley’s) Çok iyi flapkalar› var.
Eskiden sahneye flapkayla ç›kmaz-
d›n›z.
Ç›kmazd›m, ama genellikle flapkay-
la dolafl›rd›m. Zaman içinde daha
fazla flapka giyer oldum. 11 Ey-
lül’ün ertesinde kaskete geçtim,
flapka yas ortam›nda fazla süslü bir
k›yafet gibi geldi.
Böyle iki dirhem bir çekirdek giyin-
meye ne zaman bafllad›n›z?
Ben çocukken bile tak›m giyerdim.
Nas›l bir aileydi sizinki?
Babam tekstilciydi, ben dokuz ya-
fl›ndayken vefat etti, dolay›s›yla ye-
tiflme ça¤›ndaki çocuklar›, o bask›n
erkek figürüne karfl› koyma duygu-
sunu ben yaflamad›m. Annem bir
Rus Yahudisiydi, cömert bir Çehov
ruhuna sahipti. Elimde gitarla ora-
dan oraya kofluflturmam onu telafl-
land›rm›flt›, ama kafl çatman›n öte-
sine hiç geçmedi.
14 y›ld›r turneye ç›km›yordunuz, si-
zi yeniden yollara düflüren ne oldu?
Sebeplerden biri beni dümdüz eden Çok gergindim, ayr›ca hofluma gidi- Sigaray› b›rak›nca bir-iki bas nota- farkl› bir hayat›n bafllamas›na dair-
malî mesele. (Ekim 2005’te, eski yordu. Chateau Latour diye bir fla- s›nda kayba u¤rad›m. Alt perdelere dir. Montreal’in sahil fleridinde tek
menajeri Kelly Lynch’in, Cohen’in rap keflfetmifltim. fiimdi çok pahal› istedi¤im kadar inemiyorum, ama bafl›ma yapt›¤›m gezintilerin eseridir.
emeklilik fonundan befl milyon do- bir marka. fiarap enteresan bir eskisinden daha fazla yukar› ç›kabi- 14 y›l sonra sahnelere dönmeye
lar› iç etti¤i ortaya ç›km›flt›) Hayat›- mevzu, uzmanlar hep tattan, üzü- liyorum. Kendimi hiçbir zaman bir karar vermenizde, malî sorunun d›-
m› kazanabilece¤im bir mesle¤im mün cinsinden, bekletilme süresin- flark›c› olarak görmedim. Dolay›s›y- fl›nda, neler rol oynad›?
oldu¤u için müteflekkirim. Ama, bu den filan bahsederler, yapt›¤› kafa- la o meseleleri dert etmiyorum. Y›l- “Ya flimdi ya hiç” diye düflündüm.
turnenin aslî sebebi malî mesele dan bahsetmezler. Halbuki her fla- larca bana sesimin olmad›¤› söy- “Bu sene sahneye ç›kmazsam, 75,
de¤il. Çok uzun zamand›r, hatta rab›n baflka bir kafas› var. Ben o lendi, ben de kabullendim. Avuka- 77 veya 80 yafl›nda hiç ç›kamam”
Mount Baldy manast›r›ndaki (Co- dönemde Chateau Latour’un kafa- t›m flöyle diyor: “Sizin hiçbirinizde dedim. Ömrüm bunu yaparak geçti
hen’in 1994-1999 aras›nda yaflad›- s›na tutuldum, çünkü müzi¤e efllik ses yok, zaten güzel ses dinlemek ve flimdiki yafl›mda “hiçbir zaman”
¤› Zen manast›r›) günlerimde bile, ediyordu, konserlerde iyi geliyordu. istesem operaya giderim.” sözcü¤ünün gerçekten güçlü bir
kendi kendime sorup duruyordum: Turneden sonra içmeyi denedim, Sesinizi en çok zorlayan flark› han- yank›s› var.
“Bir daha hiç sahneye ç›kamayacak bir kadehin ötesine geçemedim. gisi? Turneye do¤u Kanada’da, küçük
m›y›m?” Bu soru hep cevaps›z kal›- Müzi¤in, konserin, o atmosferin ad- “Suzanne”. Eski formumu tam ola- mekânlarda bafllad›n›z. O konser-
rak kazanm›fl de¤ilim. “Suzanne” ler sizin için ›s›nma turlar› m›yd›?
fiarap enteresan bir mevzu, uzmanlar hep tattan, üzümün sesim için biçilmifl kaftan. Bana Seyirci karfl›s›na ç›k›yorsan›z öyle
cinsinden filan bahsederler, yapt›¤› kafadan bahsetmezler. hep “Suzanne”i söylemek nas›l bir bir fley söz konusu olamaz. “Is›n-
Halbuki her flarab›n baflka bir kafas› var. fley diye sorarlar. Zor ifltir. Ona gir- ma” demek seyirciye hakaret olur.
mek zordur, çünkü ciddi bir flark›d›r. Üç ay prova yapt›k. Neil Larsen
yordu. Gitar›m› elime ald›¤›m oluyor- renalini olmay›nca, Chateau Lato- Benim kendi sihirli evrenimin cümle (Cohen’in konser grubunun klavye-
du, yeni flark›lar yaz›yordum, ama ur’un da tad› olmuyordu. O flarapla kap›s›d›r. Dolay›s›yla onu söylerken cisi) birçok grubun sadece birkaç
sahneye ç›kma düflüncesi giderek çok güzel günler geçirdim, ama o dikkatli olmam gerekir. Bu konuda hafta prova yapt›¤›n› ve müzisyenle-
uzaklafl›yordu. Bunun sebeplerin- arada on küsur kilo ald›m. pek konuflmak istemiyorum, çünkü rin ilk on-yirmi konser sonras›nda
den biri, son turnemin (1994’teki Yeniden sahnede olmak nas›l bir “Suzanne”in niye zor oldu¤unu tam aç›ld›¤›n› söylüyor. Biz o aflamay›
“The Future” turnesi) beni fiziksel duygu? olarak teflhis edemiyorum. Söyleye- provalarda geçtik. Sahneye ç›kt›-
aç›dan tüketmesiydi. O turnede ‹çki ve sigaran›n yoklu¤u çok farkl› bilece¤im tek fley, bir kap› oldu¤u ¤›mda “flimdi ›s›n›yoruz” diye dü-
günde üç flifle flarap içiyordum. bir durum yarat›yor. Uzun y›llar tirya- ve onu dikkatle açmam gerekti¤i. flünmekten tanr› beni korusun.
Üç flifle mi? ki olup b›rakanlar bunun ne denli Aksi takdirde, onun ötesi benim Bob Dylan’la, ayn› günlerde Newfo-
Evet, her konserden önce. ‹fl icab› farkl› bir gündelik varolufl yaratt›¤›n› için ulafl›lmaz olur. undland’deydiniz...
içiyordum. Konserden sonra flifleye bilir. Eskiden günde birkaç paket si- “Suzanne”in sizin için özel olmas›, Konserine gittim, müthiflti. Sharon
elimi sürmüyordum. Uzun bir tur- gara içerdim, turnelerde de içkiye o flark›n›n belli bir kad›n hakk›nda Robinson (Cohen’in vokalisti ve ya-
neydi, 60-70 konser vermifltim. yüklenirdim. olmas›ndan ötürü mü? rat›c› orta¤›) Dylan’›n dinleyicisiyle
Niye o kadar içme ihtiyac› duyu- Sigara sesinize bir karakter ver- Hay›r, “Suzanne” belli bir kad›na aras›nda gizli bir kod oldu¤unu söy-
yordunuz? miflti. dair de¤ildir. Benim için yeni ve lüyor. Bir Marsl› gelip Dylan konseri

12➜
izlese, ne olup bitti¤ini anlayamaz.
Newfoundland konserinde, Dylan
s›rt› seyirciye yar› yar›ya dönük otur-
du, org çald›. fiark›lar›n›n içinde cirit
at›yordu, çok güzeldi. Hangisinin
hangi flark› oldu¤unu anlamak zor-
du, ama kimse umursam›yordu.
Orada olmalar›n›n sebebi flark›lar
de¤ildi, benim için de öyleydi. Bafl-
ka bir olay dönüyordu. Bir dehan›n
kutsanmas›yd›, insanlar› çok derin-
den etkilemifl bir dehan›n kutsan-
mas›... Mühim olan flark›lar de¤ildi,
hat›rlamakt›: O flark›lar›n yaratt›¤›
etkiyi hat›rlamak...
‘60’larda sizden “Kanada’n›n
Dylan’›” olarak söz ediliyordu. O
benzetmeyi siz mi yapm›flt›n›z?
Hay›r, bas›n›n marifetiydi. Benim
“yeni bir Yeats olmak” d›fl›nda bir
hevesim olmad› hiç. O benzetme-
nin ortaya ç›k›fl›n›n hikâyesi flöyle:
Frank Scott’un (Kanadal› flair; “A
Villanelle For Our Time” adl› fliiri-
ni, Cohen “Dear Heather” albü-
münde besteledi) evindeki bir parti-
ye elimde bir Dylan albümüyle git-
mifltim. Partide bir sürü flair vard›,
Layton, Dudek, Phyllis Webb...
Elimdeki albüm muhtemelen “Brin-
ging It All Back Home”du. “Dinle-
yin” dedim, “bu adam gerçek bir
Bana hep “Suzanne”i söylemek nas›l bir fley diye sorarlar.
Zor ifltir. Ona girmek zordur, çünkü ciddi bir flark›d›r.
Benim kendi sihirli evrenimin cümle kap›s›d›r.
flair”. Pla¤› koydum, esnemelerle
karfl›l›k verdiler. “fiair filan de¤il
bu” dediler. “Hay›r” dedim, “›srar
ediyorum, bir daha çalaca¤›m”. O
gece onlara defalarca dinlettim
Dylan’›. Sonunda “sen onun gibi mi
olmak istiyorsun” dediler. O benzet-
me öyle do¤du. Gecenin sonunda o
albümle dans ediyorlard›.
fiiirle müzi¤i hep bir arada götürdü-
nüz. Üniversite y›llar›nda, bir yan-
dan fliir yazarken, bir yandan da iki
arkadafl›n›zla birlikte Buckskin
Boys adl› bir grup kurmufltunuz...
Üçümüzde de güderi ceketi oldu¤u
için o ismi koymufltuk. Benimki ba-
bamdan miras kalm›flt›. Bir cover
grubuyduk, ben o s›ralarda sadece
fliir yaz›yordum. Bir süre sonra sah-
nede do¤açlama yapmaya baflla-
d›m. Montreal’deki bir avuç siyah
nüfusun yaflad›¤› semtte kalipso
çok popülerdi, Kalipso kulüplerinin
müdavimi olmufltuk. Kalipso flark›-
lara do¤açlama söz yaz›yordum.
‹lk fliir kitab›n›z, “Let Us Compare
Mythologies”, 1956’da yay›nland›
–siz 21 yafl›ndayken. Ayn› y›l Jack
Kerouac’in “On The Road”u yay›n-
land›. Beat’lerle aran›z nas›ld›?
Beat’lerin ifllerini sevmeme, zaman
içinde kiflisel olarak da çok yak›n-
laflmam›za ra¤men, Montreal’deki
küçük grubumuzun daha özgür ve
daha damardan oldu¤u kan›s›nday-
d›m. Taflra iddial›l›¤›na uygun bir fle-
kilde, bizim hakiki, onlar›n haybeci
oldu¤unu, Beat’lerin gelene¤e bizim
duydu¤umuz sayg›y› duymad›klar›n›
düflünürdüm.
Folk’a tak›lman›z nas›l oldu?
1950 yaz›nda, Yahudi cemaatin dü-
zenledi¤i bir yaz kamp›nda –pahal›
yaz kamplar›na bütçeleri müsait ol-
mayan ailelerin çocuklar›n›n gitti¤i
bir kampt›– gözetmen olarak çal›fl-
t›m. Nas›l olmuflsa, sosyalist bir
Amerikal›y› o kampa müdür yapm›fl-
lar. O sayede “Halk›n fiark› Kitab›”
girdi hayat›ma. O günlerde sosya-
listlerden baflka gitar çal›p flark›
söyleyen yoktu. “Halk›n fiark› Kita-
b›”ndaki flark›lar› ö¤renip söylemeyi
adet edinmifllerdi. Müthifl bir flark›
kitab›yd›, Amerikal› müdürün ye¤e-
niyle birlikte bafltan sona hatmet-
mifltik. Gitar çalmay› ö¤renmeye
bafllamam da öyle oldu.
Folk flark›lar› sizi niye o kadar etki-
lemiflti?
Sözleri çok cezbetmiflti. Birço¤u s›-
radan folk flark›s›yd›, ideolojik bir
bak›fl aç›s›yla yeniden yaz›lm›flt›.
Onlar› biraz ciddiyetle inceledi¤imde
‹skoç baladlar›n›, Woody Guthrie’yi,
Leadbelly’yi ve flamenkoyu keflfet-
tim. Sevdi¤im müzi¤i o günlerde
buldum.
New York’taki folk ortam›na nas›l
girdiniz?
ABD’ye yerleflmeye karar vermifl-
tim. Yazar olarak geçimimi sa¤laya-
m›yordum. Tek alternatif, üniversite
hocal›¤›yd›. Kitaplar›m be¤eniliyor-
du, iyi elefltiriler al›yordu, ama sat-
m›yordu. Çekip Yunanistan’a, Hydra
adas›na gittim... Paras›z kal›p Mon-
treal’e borç bulmak için döndü¤üm-
de, tek çarenin atlay›p Nashville’e
gitmek, orada bir ifl bulmak oldu¤u-
na karar verdim. Hydra’da güncel
müzikten kopmufltum. Sadece Yu-
nan bar müzi¤ini ve yan›mda götür-
dü¤üm albümleri dinliyordum. Ray
Charles, Edith Piaf, Nina Simone,
Charlie and Inez Foxx, Sylvie Vartan
–Frans›zca bir Nashville albümü
yapm›flt›. Nashville’e gitmeden ön-
ce, Amerika’daki müzik ortam›n›n
havas›n› solumak için New York’a
u¤rad›m. Ve folk rönesans› denilen
hadiseye toslad›m. Joan Baez,
Dylan, Phil Ochs, Judy Collins, Joni
Mitchell –onlar›n flark›lar›n› ilk defa
dinliyordum. “Ben de elimi bir de-
neyeyim” dedim.
Ve yazd›¤›n›z iki flark›y›, “Suzan-
ne”i ve “Dress Rehearsal Rag”i
Judy Collins’e dinlettiniz...
Nispeten h›zl› yaz›lm›fl flark›lard›.
Daha yazarken “Suzanne”in iyi bir
flark› oldu¤unu biliyordum. Judy Col-
lins ikisini de be¤endi ve söyledi.
Özellikle “Suzanne” New York’un
COHEN FAN KULÜBÜ
RUFUS WAINWRIGHT
Zen durumu
(Cohen flark›lar›ndan “Hallelujah”›,
“Chelsea Hotel No.2”yu ve “Every-
body Knows”u yorumlad›) Cohen,
keflke sahip olsayd›m dedi¤im her
fleye sahip. fiark›lar› temelde yal›n
bir müzikal fikire dayal›, melodilerinin
hiçbirinde fazlal›k yok, flark› sözleri
çok incelikli bir biçimde komplike.
Çok iyi ölçülüp biçilmifl ve müzikal
olarak tekrarlan›yor. Benim flark›lar›-
m›n aksine, ak›ld›fl› s›çramalar yok.
Benim kalbim hâlâ opera dünyas›na
ait, Cohen ise flark› âlemine ait. Se-
si müthifl, ama genifl ölçekli olmad›-
¤› için, flark›lar›n› söyleyenlere büyük
bir hareket imkân› veriyor. Onlar› eni-
ne boyuna esnetebiliyorsunuz...
Ben, hayat›m›n türbülans merkezi-
yim, Cohen ise bunun tam z›dd›n›,
Zen durumunu temsil ediyor. Kendi-
si hiçbir fley yapm›yor, her fley onun
etraf›nda zembereklerinden boflan-
m›flcas›na dönüp duruyor. Cohen
flark›lar›nda merkezî bir karakter var,
bu karakter temelde bir boflluk –gü-
zel bir boflluk, ama netice itibariyle
boflluk. Bütün olaylar ve dramatik
vizyonlar bu bofllu¤un etraf›nda vuku
buluyor. Cohen, daima kendisini bir
miktar gizemle sar›p sarmal›yor: Leo-
nard Cohen kim? Onu y›llard›r tan›-
mama ra¤men, bu sorunun cevab›n›
bilmiyorum. Zaman›n bu noktas›nda
kendisinin bile bildi¤ini sanm›yorum.
‹yi bir adam, iyi bir baba, düzgün bir
yurttafl, ama sanatsal olarak hep gi-
zemli bir niteli¤i korudu. Ona flimdi
çok ihtiyac›m›z var, zira bir kez daha
çok çalkant›l› bir zamanday›z.
JARVIS COCKER
Cohen’e benzemek
(“I Can’t Forget”i yorumlad›) ‹nsan
çocuklu¤unda ve ergenli¤inde, nas›l
bir yetiflkin olaca¤›n› merak ediyor.
Ortal›ktaki yetiflkinlere bak›yorsun,
hepten dalyarak olmayan birilerini
ar›yorsun. Leonard Cohen’e lise gün-
lerimde tak›lmaya bafllad›m. fiöyle
düflündü¤ümü hat›rl›yorum: “Yetifl-
kinli¤imde birazc›k onun gibi olabilir-
sem, ne iyi olur.” Cohen’e tak›lma-
m›n bir sebebi de flark› sözleri ve
gevflek düzenlemeleri, bir de “Death
Of A Ladies Man” albümü. O albüm,
erken Cohen’in neredeyse tam z›dd›.
Ondan öncekiler minimal ve roman-
tik albümler. “Death Of A Ladies
Man” ise fliflirilmifl, flatafatl› ve si-
nik. Phil Spector’›n düzenlemeleri
melodik ve ziyadesiyle olgun bir mey-
ve gibi. Sözler de dünyadan b›km›fl,
usanm›fl. O albümü dinledi¤imde
flöyle düflünmüfltüm: “Burada, bun-
dan önce hiç kimsede görmedi¤im
bir fley var.” Cohen, etraf›nda olup
bitenlerden hep daha yafll›yd›. Haki-
katen mütevaz› bir insan, flark›lar›n›n
baflka sanatç›lar taraf›ndan icra edil-
mesinden mutluluk duyuyor. Fakat
saksofoncuyu ve perdesiz bas çalan
herifi kurfluna dizmesini isterdim.
ANTONY HEGARTY
Rehber filozof
(“If It Be Your Will”i yorumlad›) Co-
hen’in fliirleri en büyük kuflkular›m›z›
ele al›yor, gizemlere ve hakikatlere
çerçeve çiziyor. Onun flark›lar›n› söy-
lemek, sihirli bir hal›yla uçmak gibiy-
di. fiark›lar›n yap›lar› çok güzel, söz-
ler ve melodiler çok zarif ve paradok-
sal. Cohen, kültürümüzün en büyük
filozoflar›ndan biri. Nas›l bir dünyada
yaflad›¤›m›z›, nelerle karfl› karfl›ya ol-
du¤umuzu anlamak için her zaman-
kinden daha çok ihtiyac›m›z var
onun rehberli¤ine. Kendi kendime
üzerinde düflünmekten imtina ede-
ce¤im konulara onun sayesinde kafa
yoruyorum. Güvenilir bir insan.
BETH ORTON
Ruha iyi geliyor
(“Sisters of Mercy”yi yorumlad›) Er-
genli¤imde en iyi arkadafl›m Carol’la
kafa çekip Cohen dinler ve kendimiz-
den geçerdik. Çok seksî, bir süre ta-
k›lmak isteyece¤in yafl›n› bafl›n› al-
m›fl adamlardan. Matrak, ilginç ve
sakin biri oldu¤unu hissediyorsun.
Kad›nlara karfl› çok cömert –“Famo-
us Blue Raincoat”u bir dinleyin. Bob
Dylan öyle de¤ildir, kad›nlar hakk›n-
da çok ac›mas›z sözler yazm›flt›r. Co-
hen ise afl›k oldu¤u kad›nlara müt-
hifl cömerttir. Onlar›n k›r›lganl›klar›n›
dile getirir, ama kendi k›r›lganl›klar›n›
da saklamaz. Mutsuz biri de¤ildir,
hayat› sever, dolu dolu yaflar. Oturup
anlatt›klar›n› dinlemek hepimiz için
faydal› bir fley. Esprili, gözlemci, olup
biteni izliyor ve ç›karsamalar yap›yor.
Cohen insan›n ruhuna iyi geliyor.
FRANK BLACK
Mizah, cesaret, muz
(Pixies’le “I Can’t Forget” i yorumla-
d›) Cohen’in “I’m Your Man”i benim
gözümde herhangi bir Beatles veya
Stones veya Neil Young veya Elvis
Presley albümü gibidir. Bir zirvedir.
Onu ilk dinledi¤imde Pixies’le Avrupa
turnesindeydim, sene 1989’du. Bir
dinledim, bir daha b›rakamad›m.
fiimdilerde gözümde daha da büyü-
yor. “I’m Your Man”i yapt›¤›nda 55
yafl›ndayd›, sesi daha da derinlefl-
miflti, Johnny Cash veya Hank Willi-
ams gibi olmufltu. O albümdeki sesi-
nin a¤›rl›¤›, müzi¤indeki birçok boyu-
tu vurguluyor. O boyutlardan biri de
mizah. O hafif, klavye merkezli ve
neredeyse oyuncaks› prodüksiyon,
Cohen’in sesine genifl bir alan b›ra-
k›yor. Sonra, albümün kapa¤›: K›r›fl-
m›fl bir tak›m elbise, Bryan Ferry’vari
bir stil, ama Ferry gibi gayretkefl de-
¤il. Elinde de bir muz, ›s›rm›fl yiyor. ➜
➜13
➜ Böyle bir poza kim cesaret edebilir?
Cohen’in özgüvenine imreniyorum.
2001 tarihli “Ten New Songs” albü-
münde “Love Itself” diye harikulâde
bir flark› var. Rhythm & blues akorla-
r›yla ilerliyor, sözler toz parçac›klar›n-
dan bahsediyor, derken koro bölümü
geliyor –flark›n›n en vurucu bölümü:
Hayat devam ediyor, bir sürü fley
yok oluyor, nihayetinde bizatihi aflk
yitip gidiyor, “love itself was gone”.
O kadar tatl›-ac› ki. A¤lakl›k yapm›-
yor, sadece aflk›n güzelli¤ini de¤il, yi-
tirilen aflk›n güzelli¤ini anlat›yor.
KATHRYN WILLIAMS
Kitaba gömülür gibi
(“Hallelujah”› yorumlad›) 17 yafl›n-
dayd›m, bir pub’da çal›fl›yordum, me-
saiden sonra ifl arkadafl›m›n tek
odal› evine gidip scrabble oynuyor,
çay içiyor ve Cohen dinliyorduk. Co-
hen flark›lar› önüme yeni bir dünya
açm›flt›, ben de oradaki yerimi al-
m›flt›m. Onu ilk dinledi¤imde yaratt›-
¤› mood’u hat›rl›yorum: Melankoli ya-
yan bir klima gibiydi, keskin köfleleri
törpülüyor, yumuflat›yor, her fleyi du-
ra¤anlaflt›r›yor ve sözcüklerini dinleti-
yordu. Bir kitaba gömülmekle eflde-
¤er bir duygu yarat›yordu. Bir iliflkide-
ki uçucu anlara, belirsizliklere, karar-
s›zl›klara, bütün o dile getirilmeyen
fleylere odaklan›yor. ‹fade edilmesi
güç fleyler onlar ve Cohen büyük bir
cesaretle onlar›n üzerine gidiyor. Ve
sesinin tonu: O kadar güzel bir anla-
t›c› ki, anlatmak için istedi¤i kadar
zaman› oldu¤unu hissettiriyor. Ateflin
karfl›s›nda oturup saatlerce onu din-
leyebiliyorsunuz. Kelimeleri birbirleri-
ne aç›lan kap›lar gibi: Bir hikâye an-
lat›yor, ama anlat›lan hakk›nda düfl-
ler kurman›za imkân veren boflluklar
b›rak›yor. Yaratt›¤› atmosferde yüzü-
yorsunuz, y›kan›yorsunuz. Bir baflka-
s›n›n sesinden hayat› dinlemek çok
hofluma gidiyor, Johnny Cash’ten,
Ivor Cutler’dan, Leonard Co-
hen’den... Cohen, Joni Mitchell’la ve
Neil Young’la tak›ld›¤› günlerde bile
onlardan biraz daha yafll›yd›, biraz
daha d›flar›dayd› ve daha iyi bir ya-
zard›. Müzi¤i gençlik kültürü kuflat-
m›fl oldu¤u için, görmüfl geçirmifl bi-
rini dinlemek, onu hissetmek çok
özel bir duygu. fiimdilerde canl› per-
formanslar› onun için bu kadar bafla-
r›l›, kendisini bir blucine s›¤d›rmak
zorunda hissetmiyor.
TEDDY THOMPSON
Nakış
(“Tonight Will Be Fine”› ve “The
Future”› yorumlad›) Cohen, popüler
müzi¤in fliire en çok yaklaflt›¤› nokta-
d›r. Bir flark›yazar›ndan çok bir flair
gibi yaz›yor. Bir flark› için 35 k›ta yaz-
mak, sonra da alt› k›taya indirmek
–böyle bir ifl eti¤ine sahip çok az in-
san var. Cohen’in flark›yazarl›¤›ndan
dersler ç›karmam›z lâz›m. fiark›lar›n›
nak›fl gibi iflliyor, hiçbir fuzuli laf kul-
14➜
lanm›yor. Ve flimdi çok iyi bir yaflta.
‹nsan 45’ine kadar “hip” olabilir,
sonra 60-65’e kadar ›ss›zl›¤a gömü-
lür, sonra da yeniden do¤ar –bir ef-
sane olarak.
IAN MCCULLOCH
Unutulmaz tıraş
(“Hey That’s No Way To Say Go-
odbye”›, “There’s A War”›, “Lover
Lover Lover”› yorumlad›) Onu
1980’lerin ortas›ndan bu yana befl
defa seyrettim, en son da bu hazi-
randa Manchester konserine gittim.
Benim için çok özel bir durumdu,
çünkü k›z›mla beraberdim. Cohen “A
Thousand Kisses Deep”i söylerken
ikimize de bir fley oldu –kendimizi
kaybettik. K›z›m Cohen’in o flark›da
söyledi¤i her kelimeyi hissetti¤ini
söyledi. Benim de onun yafl›ndayken
hissetti¤im fleyi hissetmesi muhte-
flemdi. Cohen onu dinleyen herkesi
çok derinden etkiledi, özellikle sözle-
riyle. Bu, son on y›lda daha da ayan
beyan hale geldi. Müthifl bir melodi
duygusu var –insana “Mona Lisa”
kadar eskiymifl gibi gelen melodiler
yaz›yor– ve bunu sesiyle ve yaratt›¤›
atmosferle harmanl›yor. Son zaman-
larda flark›lar›na daha fazla mizah
enjekte etmeye bafllad›. Yalan söyle-
di¤i ya da uydurdu¤u tek bir fley bile
yok gibi geliyor bana. “Bird On A Wi-
re” adl› bir Leonard Cohen belgeseli
var, 1972’deki Avrupa ve Kudüs tur-
nesini kapsayan bir film. Kudüs kon-
serinde, aniden sahneyi terkediyor.
Seyirciler deliriyor, organizatörler, Co-
hen’in menajeri kuduruyor. Cohen di-
yor ki, “kendimi iyi hissetmiyorum,
bir t›rafl olaca¤›m”. Sonra tekrar ç›k›-
yor, kald›¤› yerden devam ediyor. Bu
sahneyi gördü¤ümde, “vay be” de-
dim, “iflte hakiki bir ifl yapan biri”.
MARTHA WAINWRIGHT
Babacan ve oyunbaz
(“Tower of Song”u, “The Traitor”›
ve “Winter Lady”yi yorumlad›) 13
yafl›mdayken hayalim Leonard Co-
hen’in vokalistlerinden biri olmakt›.
Cohen’in vokalistleriyle kurdu¤u ba-
bacan ve seksüel iliflki, o oyunbazl›k
büyüleyici güzelliktedir. Onunla, arka-
dafl›m Lorca’n›n babas› olarak tan›fl-
t›m, ama benim için tanr›sal kimli¤i-
ni muhafaza ediyor. Cohen’le ayn›
flehrin ayn› mahallesinde, Montre-
al’in Westmount’unda büyüdük. Çok
k›yak bir semttir, orada çok eskiden
beri bir Yahudi cemaati vard›r, hayat
çok geleneksel flekilde yaflan›r. Çok
gayr› Amerikan bir ortamd›r, Amerika-
l›lar gibi paragöz ve h›rs küpü olmak
gibi bir adetleri yoktur. Cohen’in flar-
k›lar›ndaki Katolik referanslar›n birço-
¤unun Montreal’le ba¤lant›l› oldu¤u-
nu düflünüyorum. Dinin romantik yo-
rumlar›na çok aç›kt›r, zaten bir Yahu-
di ve bir Budist olarak, H›ristiyan
azizler hakk›nda flark›lar söylemek
çok müthifl bir fley.
baz› kesimlerinde ses getirmiflti.
O zamanlar böyle bir kariyeriniz
olaca¤›n› tahayyül etmifl miydiniz?
Kariyer kelimesi bana hep sevimsiz
gelmifltir, kalbimde s›k›nt› verici bir
yank›s› olmufltur. Kariyer denilen
faaliyetlerden uzak durdum. Gele-
ce¤e dair bir fikrim de yoktu, sade-
ce o an vard›.
Zen üstad› Joshu Sasaki Roshi’yle
tan›flman›z nas›l oldu?
Hydra’dan bir arkadafl›m tan›flt›rd›
ve yak›n dost olduk. Yeni bir din
edinme iste¤im yoktu, mevcut di-
nimden memnundum, hâlâ da
memnunum. Roshi’nin ba¤l› oldu¤u
Budizm ekolü çok s›rad›fl›: Kabul
edilen veya reddedilen hiçbir tanr›-
sall›k yok. Dolay›s›yla insan›n ailesi-
Bir Marsl› gelip Dylan konseri izlese, ne olup bitti¤ini
anlayamaz. ‹nsanlar›n orada olmalar›n›n sebebi flark›lar
de¤ildir. Orada baflka bir olay döner.
nin diniyle çeliflmiyor.
Depresyon defterini kapatm›flt›n›z.
Hâlâ öyle mi?
Evet, o defter kapal›.
Anti-depresanlara ihtiyac›n›z oluyor
mu?
Hay›r. Art›k flarap bile içemiyorum.
Mood’umu bozuyor. Cuma gecesi
ailemle birlikte flabat› kutlarken bir-
iki yudum içece¤im, o baflka. Ara-
da bir viski veya votka yuvarlad›¤›m
da oluyor.
‹çkiyi nas›l b›rakt›n›z? Tedavi gör-
dünüz mü?
Hay›r. ‹lgimi yitirdim. T›pk› sigaraya
yitirdi¤im gibi.
Sizin bir de asit döneminiz oldu. O
nas›l bir tecrübeydi?
Herkes gibi benim de asit hikâyele-
rim var. Biri flu: Evimin k›y›s›nda
hep bir çöp y›¤›n› olurdu, baharlar›
orada bir sürü yamulmufl papatya
görürdüm. Bir trip’te papatyalarla
özel bir ba¤›m oldu¤una hükmet-
mifltim, onlara flark› söyledi¤imde
veya sevgi sözcükleri f›s›ldad›¤›mda,
o küçük sar› suratlar›nda gülümse-
meler belirdi¤i san›s›na kap›lm›flt›m.
Turnedeyken gündelik ritüelleriniz
neler?
Beni en çok sesimi kaybetmek en-
diflelendiriyor. Onun için konser
aralar›nda konuflmamaya çal›fl›yo-
rum. Gece âlemlerine hiçbir zaman
1968, Cohen 34 yafl›nda
düflkün olmad›m. Otel odam›n kap›-
s›n› kapad›¤›m ân› çok seviyorum.
Yani “sex, drugs and rock’n’roll”
hayat tarz›n›z yok art›k, genç k›z-
lar›n kollar›n›za at›lmas› filan...
Hay›r ama, flurada gördü¤ünüz gibi,
çok tatl› iletiflimler var. (Hayranla-
r›ndan gelen kartlar› ve çiçekleri
gösteriyor) Birçok arma¤an geliyor.
Çok duyguland›r›c›...
Ayart›c›, bafltan ç›kar›c› durumlar
olmuyor mu?
Olmad›¤›n› söylersem fleytan bana
kahkahayla güler. Ama en çok ho-
fluma giden fley otel odamda gev-
flemek.
Sahnede hareketlisiniz...
Bu turnenin sürprizlerinden biri, flar-
k›lar›m› yeniden ö¤renmek oldu.
Onlara çok uzun zamad›r bakm›yor-
dum. ‹yi flark›lar zamana direniyor-
lar, onlara nüfuz edebiliyorum. Tur-
neye ç›kmay› müzikal bir hadise
olarak düflünmezdim hiç. Kafa çek-
mek, yoldafll›k, bafltan ç›kmak...
Bir motosiklet çetesinde olmak gi-
biydi benim için. fiimdi öyle de¤il.
Belirleyici olan müzik. Bu flark›lar›n
hareket etti¤ini, onlara girebildi¤imi,
onlar›n içinde yaflayabildi¤imi görü-
yorum. Birlikte çald›¤›m müzisyen-
ler beni hareket etmeye teflvik edi-
yor. Grubumuzda bir dansç› var,
Sharon Robinson. Geçmiflte Ann
Margaret’in danç›s›yd›.
Bugünlerde medenî haliniz nas›l?
Bir iliflkim var, Anjani’yle (Thomas,
Amerikal› caz flark›c›s›) beraberim.
‹yi bir iliflki. Geçen ay Wyoming’de
bir kulübeye kapan›p yeni albümü-
nün alt› flark›s›n› bitirdi. Onlar› din-
lemeyi iple çekiyorum.
Zen üstad›n›z Roshi’yle görüflüyor
musunuz?
Derleyen: Yücel Göktürk
1 Nisan’da 101. yaflgününü
kutlad›m. Y›llar önce, maalesef
uymad›¤›m bir ö¤üt vermiflti ba-
na. 1979 turnesiydi san›r›m,
soyunma odamda birlikte kon-
yak içiyorduk. Ben su gibi yuvar-
l›yordum. Roshi, baca¤›ma bir
flaplak att› ve dedi ki, “beden
mühimdir”.

Creedance Clearwater Revival’dan The Strokes’a kestirme bir yol döfleyen Kings Of Leon’la tan›flal› befl sene oldu olmad›, grup dördüncü
albümü “Only by the Night”la karfl›m›zda. Tennessee-Nashville’li dörtlü (üç kardefl, bir kuzen, Followill’ler), rock’n’roll dünyas›ndaki yerlerini,
sound anlay›fl›ndaki de¤iflimi ve olgunlu¤a erifl sürecini Rock & Folk ve Uncut dergilerine anlat›yor.
EvR‹m‹n DÖRDÜncÜ afiAmas›
Bu albümün öncekilere göre insan› daha kolay
yakalad›¤›n› söylesek, sizce de do¤ru olur mu?
Nathan: ‹lk dinleyiflte, öncekilere k›yasla daha
yavafl bir albüm gibi gelebilir. Çünkü Kings Of Le-
on dendi mi, zincirinden boflanm›fl, ortal›¤› zang›r
zang›r sallayan bir müzik akla geliyor.
Caleb: Hep ne yafl›yorsak, bafl›m›za neler geliyor-
sa onlar› yaz›yoruz. Art›k çok daha iyi otellerde
kal›yoruz, çok daha iyi yemekler yiyoruz, ama es-
kiden kim oldu¤umuzu da akl›m›zdan ç›karm›yo-
ruz. fiampanyalardan ya da o tür z›rval›klardan
söz eden bir adamdansa bunlar› anlatan bir
adam dinleyiciye daha yak›n gelir herhalde. ‹nsa-
no¤lunun kusurlar›, hatalar›, hayatta bafl›m›za ge-
len fleyler, masum gibi görünen al›flkanl›klar hak-
k›nda flark› yazmay› seviyorum.
‹lk defa Ethan Johns’suz stüdyoya girdiniz. Bu
tercihin sebebi neydi?
Nathan: “Only By The Night”›n alenen bir Kings
of Leon albümü olmamas›n› istedik. Ethan’la
yapt›¤›m›z albümlerde, özellikle ilk ikisinde, her-
hangi bir flark›n›n daha ilk notalar›nda, bunun bir
Kings of Leon flark›s› oldu¤u anlafl›l›yordu. “Only
By The Night”a bafllarken o sound’dan uzak dur-
may› hedefledik.
Albümde bir favori flark›n›z var m›?
Caleb: “Cold Desert”›n ayr› bir yeri var. Bir grup
için muhteflem bir an, darmada¤›n bir flekilde
stüdyoya giriyorsun ve bir flark›yla ç›k›veriyor-
sun... Yetenek mi denir, bilemiyorum, ama en
az›ndan baya¤› cesur hareket ettik. Bu albümde
bir anda öne ç›k›veren tek bir parça yok... “Se-
venteen” çok hofluma gidiyor. Bizimle tak›lan 17
16➜
[ K›ngs Of Leon
[
yafl›ndaki ‹spanyol k›z› anlat›yor. Jared onunla
sevgili miydi, bilmiyorum, ama çok acayip bir du-
rumdu. K›z›n erkek kardefli de yan›ndayd› ve ara-
lar›nda tuhaf bir ba¤ vard›, birbirlerini sevip sev- “Crawl” alenen siyasî olan ilk flark›n›z. Kime hi-
medikleri anlafl›lm›yordu... Sonra, “Use Some-
body” var. “Be Somebody” adl› bir flark›n›n da ol-
mas› bana çok cool geliyordu. “Belki birisi olma
flans›na sahip olabilirim” ama, “birisine ihtiyac›m
olacak, senin gibi birisine”...
“Use Somedody”de biraz Arcade Fire’›n sahas›-
na girmifl gibisiniz.
Caleb: Coldplay de¤il de Arcade Fire demenize
memnun oldum. (gülüyor) “Use Somebody”nin
iskeleti turnedeyken ç›k-
m›flt›. Onu yazarken bir Günün birinde siyasî bir flark› yapacak olsak, bunu Rage
insan, bir ev veya tanr› Against The Machine gibi yapacakt›k. E¤er bir fleye
hakk›nda m› oldu¤unu gerçekten inan›yorsan, onu yüksek sesle söyleyebilmelisin.
kestiremiyordum. Ama
büyük bir flark› oldu¤unu hemen anlam›flt›m.
Nathan: “Use Somebody”de kula¤›ma Arcade Fi-
re t›n›s› geliyor gelmesine, ama neticede kendi
kanatlar›m›zla uçuyoruz. Yeni sound’umuz ve ye-
ni yönümüz bizim do¤al evrimimizin sonucu.
Her albümde biraz daha olgunlaflt›¤›n›z söylene-
bilir mi?
Nathan: “Youth and Young Manhood”u yapt›¤›-
m›zda Jared 15 yafl›ndayd›. O albüm, nas›l yapa-
ca¤›m›z› bildi¤imiz yegâne müzikti. “Aha Shake
Heartbreak”te enstrümanlar›m›zla daha rahatt›k
ve kendimize güveniyorduk. “Because Of The Ti-
mes”› yapt›¤›m›zda Pearl Jam’le, U2’yla, Bob
Dylan’la turneye ç›kt›k, kalabal›klara çald›k. O sü- Rebel Motorcycle Club, Strokes gibi gruplar iyi al-
reçte flöyle düflündük: Öyle bir müzik yapmal›y›z
ki, hem 300 kiflilik bir mekânda, hem de Madi-
son Square Garden gibi bir yerde patlamal›.
“Only By The Night”› belirleyen bu düflünceydi.
tap ediyorsunuz?
Caleb: Herkes Amerika hakk›nda flark› yap›yordu,
country’ciler de, Green Day gibiler de. Dolay›s›yla
siyasî bir flark› yazmak istemiyorduk. Ama flun-
dan emindim: Günün birinde siyasî bir flark› ya-
pacak olsak, bunu Rage Against The Machine gi-
bi yapacakt›k. Balad olmayacakt›. E¤er bir fleye
gerçekten inan›yorsan, onu yüksek sesle söyle-
yebilmelisin. “Crawl”, bir siyasetçinin ortaya ç›k›p
her fleyi berbat etmesini, sonra da hiçbir fley ol-
mam›fl gibi çekip gitmesini ve herkesin onun ye-
di¤i haltlar› temizlemeye u¤raflmas›n› anlat›yor.
En çok be¤endi¤iniz grup hangisi?
Caleb: Kesinlikle Radiohead. Her seferinde
12’den vurmay› beceriyorlar ve her seferinde
baflka türlü vuruyorlar. Biz de bunu istiyoruz.
Sizi müzik yapmaya yönelten ne olmufltu?
Jared: Müzik dinlemeye bafllad›¤›m›zda, yapma-
m›z gereken iflin bu oldu¤unu gördük. Nashville’e
tafl›nd›¤›m›zda, kendimizi hiç de bize ait bir yerde
hissetmedik. Music City mi? Hadi can›m! Sadece
bir tak›m eblehler vard›... Bir yandan da Black
bümler yapmaya bafllam›flt›. Bu tür adamlarla ta-
k›lmak istiyoruz diye düflündük. Tam olarak ne
yapaca¤›m›z› bilmesek de, “bari biz de flans›m›z›
deneyelim” dedik. fiimdi durum daha farkl›.
Nashville’de gayet cool insanlar var ve müzik
sahnesi de gittikçe gelifliyor. ‹nsanlar yaflamak
için Nashville’e geliyor. Jack White bile Raconte-
urs’ü kurmadan önce oraya yerleflti.
Raconteurs gibi siz de Dylan’la turneye ç›kt›n›z.
Caleb: Dylan bir deha, ama çok sakin bir adam.
Onu tan›mayan biri, s›radan bir adam san›r.
Jared: En ufak bir ego sorunu yok. Böyle bir fleye
ihtiyac› yok, her an ayaklar›na kapanacak birileri-
ni bulabilir. Çok matrakt›, geceleri flehir d›fl›nda
küçük motellerde kalmak istiyordu, böylece pen-
ceresini aç›p sigara içebiliyordu.
Sizinle iliflkisinde tavr› nas›ld›?
Caleb: Bize “turnede çald›¤›n›z son flark› hangi-
siydi” diye sordu. “Trani”ydi. “Çok s›k› flark›” de-
di! Bakar m›s›n, Bob Dylan bizim bir flark›m›za
“çok s›k› flark›” diyor! Daha ne istersin?
Avrupa’da ABD’dekinden daha çok tan›n›yorsu-
nuz, buna ne diyorsunuz?
Çeviren: S.‹. - Y.G.
Caleb: ABD nihayet yavafl yavafl uyan›yor.
Uzun süre bizden hazzetmediklerini düflün-
dük. En az›ndan flöyle diyebilirlerdi: Vay, Ten-
nessee’li bir grup Glastonbury’de afiflte bir
numara! Ama Kanye West’den baflkas›n› göz-
leri görmüyordu.

The Streets
[ [
Roll’un 88. say›s›nda Yi¤it At›lgan, genç ‹ngiliz rapper The Streets ile Leman’dan Metin
Fidan’›n dünyalar› aras›nda paralellik kuruyordu: Günlük gerçekli¤i, en ufak detay›na
kadar oldu¤u gibi yans›tmak... Ama malûm, bu devirde ç›plak gerçeklerle sanat yapmak
pek gerçekçi bir tutum de¤il! Yeni albümü “Everything Is Borrowed”u yay›nlayan
The Streets’in Les Inrockuptibles ve Q’ya anlatt›klar›na kulak verip ona Seda Sayan
ablas›ndan bir flark› arma¤an edelim: “Ne olur sevgilim gerçekçi ol”.
ReaL‹sT
oLmaMAn›N
FaYDaLaR›
“The Escapist”in klibinde, ‹ngiltere’yi terkedip
yürüyerek Fransa’y› katediyorsun. Bunun sem-
bolik bir anlam› var m›?
Mike Skinner: Evet, sonunda dünyay› keflfe ç›k›-
yorum, ya da en az›ndan, benim kafamdaki fikir
buydu. ‹ngiltere’nin benim için ilham kayna¤› ola-
rak tükenmifl olmas› de¤il neden, sadece yeni
yollara ihtiyac›m vard›. Al›flkanl›klar›ma, rahatl›¤›-
ma hapsolmak üzereydim. O klibin beni nereye,
nas›l bir fleye götürece¤i hakk›nda bir fikrim yok-
tu baflta. Tek istedi¤im bu deneyimi yaflamakt›:
Fransa’y› bafltan bafla yürüyerek katetmek. Hep
böyle davran›r›m: Sezgilerime kulak veririm, hare-
kete geçerim ve aç›klamas›n›, gerekçesini sonra-
dan düflünürüm. Beni burnumun do¤rultusunda
götüren duygular›m, heyecanlar›md›r. Beyinlerinin
baz› kapasitelerini, özellikle de duygulan›ma dair
olanlar› kaybeden insanlar hakk›nda bir belgesel
seyretmifltim. Kesinlikle karar alam›yorlar, mant›k
yürütmek zorunda kalmak onlar› tamamen parali-
ze ediyor.
Kolay karar al›r m›s›n?
Evet, çünkü içimden gelen sese göre hareket
ederim, her hareketimin sonuçcunu üstlenirim.
T›pk› bu Fransa seyahati gibi... Mesela Oradour-
sur-Glane’› (Limousine’in bir köyü, SS’ler taraf›n-
dan yak›l›p y›k›lm›flt› ve ibret olarak o haliyle ko-
rundu), bütün bunlar›n yan›bafl›m›zda oldu¤unu
keflfetmek gibi... Bütün dünyay› dolaflt›m, ama
hep kendi kozam›n içinde, medeniyetlerin koru-
na¤›nda. Sanki hiç turne otobüsünü terketmemi-
flim gibi. Turnelerde her fley s›n›rl›d›r, bir anlam-
da çerçevelenmifltir, organize, düzenli, güvenlidir.
Bu Fransa seyahati benim aç›mdan turne otobü-
sünden ç›kmak, konforlu yumuflak yuvay› terket-
mek oldu bir anlamda. Küçücük bir çantayla yola
koyuldum, difl f›rçam, çoraplar›m ve bir kitap.
Sanki müzikten, stüdyomdan kaç›yormuflum gibi.
Bu yeni peyda olmufl bir arzu muydu?
Baflka kültürleri keflfetmek mi? Yeni yeni ortaya
ç›kt›, büyüdükçe. ‹lk albümümü yapt›¤›m dönem-
de, bildiklerim kendi odam ve birkaç sokaktan
ibaretti. Ama kiflili¤imin her zaman gizledi¤im
baflka yüzleri de var. Yaz›l›p çizildi¤i kadar Anglo-
santrik de¤ildim, ama böyle düflünülmesi iflime
geliyordu. Bir önceki albümdeki flark›lar kendime
yaratt›¤›m dünyadaki klostrofobimden söz ediyor-
du epey, ama biraz yalan söylüyordum do¤rusu.
O bestelerin getirdi¤i bir roldü bu, ben de sonuna
kadar o rolü oynad›m. ‹yi bir hikâye ço¤u zaman
gerçe¤in kendisinden daha etkilidir.
Sözünü etti¤in “The Hardest Way To Make An
Easy Living” (2006) çok flahsî bir albümdü ve
dinleyici taraf›ndan kabul görmedi.
(araya giriyor) Kabul görmedi de¤il, tiksintiyle kar-
fl›land›. ‹nsanlar niyetimi, maksad›m› anlad›lar,
ama bu onlara çok fazla geldi, çirkin geldi. (susu-
yor) Onlar için, The Streets dinlemek bu suni
dünyaya isyan etmek anlam›na geliyordu. Ve bir-
den, onlara bu dünyan›n parças› oldu¤umu söylü-
yordum. Bu nedenle beni seçmifllerdi ve bense
onlara ihanet etmifltim. Ama sanat, sadece çiko-
lata ambalaj›ndaki güzel resimler de¤ildir. ‹çine
gömüldü¤üm karanl›¤›, dünyam›n ne derece ra-
hats›z edici hale geldi¤ini hafife alm›flt›m.
Senin flark›lar›ndan bahsederken Ken Loach ve
Mike Leigh gibi yönetmenlerin filmleriyle s›k s›k
paralellikler kurulurdu. Sence de var m› öyle pa-
ralellikler?
Pek de¤il, çok az. ‹nsanlar kesinlikle hayal k›r›kl›-
¤›na u¤rayacak, ama kendimi fish & chips ile ke-
bap aras›nda gezinen bir film yaparken tahayyül
edemiyorum... Tek ortak noktam›z, mümkün olan
en ç›plak, en çi¤ gerçekçilik olmal›.
Bir sonraki albüm nas›l bir fley olacak?
Son bir albüm daha yapaca¤›m, bitirmek üzere-
yim ve sound olarak Lou Reed’in “Berlin”i gibi
olacak. Sonra, kesin olarak The Streets’e nokta-
y› koyaca¤›m; s›rf flu isim bile b›rakmak için ye-
ter. Bir isme, bir de benim statüme baksana, ne
kadar müstehzi... Film çekece¤im, uzun metrajl›,
sonras›n› sonra görece¤iz...
On y›ll›k kariyerinde ‹ngiliz müzik sahnesinde
neredeyse her türden müzisyene yol göstericilik
yapt›n: rap’te Kano, rock’ta Arctic Monkeys,
popta Kate Nash... Bu seni nas›l etkiliyor?
Pek dinlemiyorum, kendi flark›lar›m beni çok
strese sokuyor. Benden etkilenenlerden ziyade,
beni etkileyenleri dinlemeyi tercih ediyorum. Arc-
tic Monkeys dinlerken benim etkim hissediliyor-
sa, bundan gurur duyar›m. Ben sadece do¤ru
yerde, do¤ru zamanda bulunma flans›n› yakala-
d›m: Devrim her halükârda olacakt›, beni yan›na
ald›. De¤ifliklik zarurîydi ve zaten yola ç›km›flt›.
Silah› ben doldurmad›m, benim yapt›¤›m teti¤i
çekmekti sadece.
Yeniyetmeli¤inde seni etkileyen müzisyenler de
bu kadar genifl bir yelpazede miydi?
Çok dard›, köprüleri atm›flt›m ve kendime has bir
fley icat etmiflim gibi hissediyordum. Nas’› sevi-
yordum, ama hoflland›¤›m bir fleyi kopya edebile-
cek durumda olmad›¤›mdan, kendi stilimi yarat-
mak zorundayd›m... Clash, Billy Bragg, Speci-
als... Bütün bu ‹ngiliz gelene¤i hakk›nda hiçbir
fley bilmiyordum. Sonradan, s›rf onlarla k›yaslan-
d›¤›m için gidip dinledim.
Star olmak gibi bir hayalin var m›yd›?
➜17
Evet, ama mikrofonda de¤il. Esasen prodüktör
olmam lâz›md›. Benim esas tutkum stüdyo. The
Streets asl›nda bir kolektif olacakt›, prodüksiyon-
da ben, mikrofonda rap’çiler... Ama hepsi beni
yar› yolda b›rakt›, tek bafl›ma kald›m. Nereye var-
mak istedi¤imi, ne yapmak istedi¤imi anlayan bir
tek ben vard›m, ama çok vasat bir rap’çi oldu¤u-
mun da fark›ndayd›m. Kendimi yeterli, rahat his-
setti¤im yer stüdyo benim.
Aletlerinle aranda neredeyse tensel bir iliflki
var.
Evet, her ne kadar s›k s›k sövüp saysam da, öy-
le... Özellikle de bir köflebafl›nda bir Asyal›dan al-
d›¤›m ve ilk albümümü yapt›¤›m IBM Thinkpad...
Asl›nda, bugüne kadar bilgisayarlar›mdan hep
nefret ettim. Ne yapmak istedi¤imi bir türlü anla-
m›yorlard›, bana yard›mlar› dokunmuyordu. Onla-
r›n yüzünden, flark›lar›m yapmay› hayal ettiklerim-
le yapabildiklerim aras›nda zarurî bir uzlaflma olu-
yordu. Ço¤unlukla, yeterli haf›za kapasitesi olma-
d›¤›ndan 8 kanalda yapt›m kay›tlar›m›.
Kendi müzikal kapasitenin de seni s›n›rlad›¤› ol-
mad› m› hiç?
K›sa süre önce gamlar, akorlar hakk›nda epey bir
fley ö¤rendim. fiimdi ilk albümümü dinledi¤imde,
s›n›rlar›m› görebiliyorum, baya¤› primitif olmufl...
Ama hiçbir zaman müzisyenlere karfl› komplekse
kap›lmad›m, müzik üstadlar›ndan hiç hazzetmiyo-
rum... Mesela, benim bateri sound’um çok hoflu-
ma gidiyor, çok keskin, net, gürültülü... ‹nsanlar
lo-fi müzik yapt›¤›m›, albümlerimin prodüksiyonu-
nun kötü oldu¤unu söylediklerinde hakikaten inci-
niyorum. Öyle p›r›l p›r›l de¤il sound, ama bu kas-
tî. Ben sound’umla gurur duyarken, sade bir flar-
k› yazar› olarak nitelenmek çok k›r›c› oluyor do¤-
rusu. ‹ngiliz hiphop’unda, prodüktör olarak söz
yazarl›¤›ndan daha çok takdir görüyorum. Ka-
no’yla, Roll Deep’le, Mitchell Brothers’la, Profes-
sor Green’le, Rinse’le, grime dalgas›ndan bütün
tiplerle çal›flt›m... Onlar biliyor, ama di¤erleri hep
yazd›¤›m sözlerden bahsediyor.
Kendini yazar olarak o kadar güçlü hissetmiyor
musun?
Hayal etti¤im kadar sade olmakta zorlan›yorum.
Çok fazla okuyorum ve yazd›¤›m sözleri karmafl›k-
laflt›r›yorum. Yaflland›kça geveze ve dolambaçl›
konuflan biri oldum. Sadelik zahmetli, ama zarurî
bir sanat. fiark› yazarl›¤› virüsü geldi beni de ›s›r-
d›, ama bir gün bunun semptomlar› yok olacak.
Y›llar boyunca miksaj masam›n arkas›nda yok ol-
du¤um geliyor gözümün önüne.
IBM Thinkpad’inle baflbafla yaln›z bir gençli¤in
mi oldu?
Oldum olas› kendimi yaln›z hissederim... fiark›
yazmaya kalk›flmadan önce maket uçak yap›yor-
dum, hep çok meflgul ve yarat›c› oldum. Ayr›ca,
çok resim yapard›m. Epileptiktim ve bu benim
hayr›ma olmufltu nerdeyse: Video oyunlar› oyna-
yam›yordum, televizyon bile seyredemiyordum,
çok çabuk strese giriyordum. Gerçek anlamda
spor da yapam›yordum, dolay›s›yla habire odam-
da, müzik aleminde keflfe ç›karak vakit geçiriyor-
dum. Ve iflin tuhaf yan›, ilk albümümle birlikte
sara krizlerim sona erdi, sanki birden rahatlad›m,
onayland›m, kendime güvenim geldi...
“Escapist” adl› flark› seni mi anlat›yor?
Hep hayalperest oldum. Beni gerçeklikten uzak-
laflt›rabilecek ne varsa kabulümdü. Yak›fl›kl›, zen-
gin, bafltan ç›kar›c›, k›flk›rt›c› olmak istiyordum,
halbuki küçücük odas›na kapanm›fl, içler ac›s›
flark›lar yazan, sivilceli bir saral›yd›m. Hayal gü-
cüm benim için kurtar›c› oldu. Gerçeklikten ko-
puk geçirdi¤im süre, ba¤lant›l› geçirdi¤imden çok
18➜
daha fazlad›r; bu sayede yanl›fl yollara sapabilme
imkân›m oldu... Mesela, ilk albümüm için benim-
le ilgili reaksiyonlar›n hepsi felaketti. “Niçin bize
boktan hayatlar›m›z› anlat›yorsun? Amerikal› si-
yahlar›n hayat›n› anlatan herifleri dinlemek istiyo-
ruz.” E¤er realist olsayd›m, albümü asla kaydet-
mezdim, hatta akl›mdan bile geçirmezdim... Ama
yine de bir milyondan fazla satmas›na mani ol-
mad› bu durum. Sanatç› olmak böyle bir fley:
Yapmaman gerekeni yapmak.
Bunlar› annene babana nas›l izah ettin?
Annem, her ne kadar bugün inkâr etse de, beni
gerçek bir meslek sahibi olmaya zorluyordu. Do-
lay›s›yla, ben de Burger King’de ve bütün gün bir
tak›m formlar› zarflara t›k›flt›rd›¤›m bir tak›m büro-
larda çal›flt›m. Gelece¤ime ket vurulmufltu, kor-
kunçtu. Tam mânâs›yla kapana k›s›lm›flt›m: Sa-
dece müzik yapma hayali kuruyordum, ama ifl yü-
zünden öylesine serseme dönmüfltüm ki, ilerle-
yemiyordum. Birmingham’da kalsayd›m, dibi boy-
lam›flt›m. Ama mucizeye inan›yordum ve Lon-
dra’da benimle ayn› dalga boyunda insanlarla ta-
n›flaca¤›mdan emindim. Korkuyordum, ama her
fleyi terkettim. Ve kendi-
mi Londra’da, yine zarf- Son bir albüm yapaca¤›m, Lou Reed’in “Berlin”i gibi
lar›n içine bir tak›m olacak. Sonra, The Streets’e nokta koyaca¤›m; s›rf flu
formlar t›k›flt›ran ve bur- isim bile b›rakmak için yeter. Bir isme bak, bir de statüme.
nundan soluyan insan-
larla birlikte korkunç bir büroda buldum. Kaderin
cilvesine bak, bugün oturdu¤um koca eve olsa
olsa yüz metre mesafede Swiss Cottage adl›
zengin mahallesinde... ‹flin ne oldu¤unun bile far-
k›nda de¤ildim, beynim müzikle meflgûldü... Kü-
çük bir plak flirketine yollad›¤›m “Has It Come To
This?”i orada besteledim. Single için 1500 euro
teklif ettiler. Ama ben albüm yapmak istiyordum,
onu tek bafl›ma ç›karmaya haz›rd›m. Kafay› tak-
m›flt›m, beni kurtaran da bu oldu. kendi de¤erim
oldu¤unu, kendime has, bana ait bir fley oldu¤u-
nu kan›tlamay› kafaya koymufltum.
“Kayal›¤›n kenar›nday›m” diyorsun “Esca-
pist”te. Öyle bir al›flkanl›¤›n m› var?
Tak›nt›lar›m, kuruntular›m var, bunlar da beni teh-
likeye sürüklüyor. Onun d›fl›nda, feci derecede
cesaretsizimdir. Düflünmeden atlay›veren tipler-
den de¤ilim. Gözü kapal› atlayanlardan ziyade,
hesap kitap yapanlara daha yak›n›m. Risk denen
fleyi daha gençken, kendime müzikten baflka se-
çenek b›rakmayacak flekilde bütün köprüleri yak-
t›¤›mda ald›m. Ama ses mühendisli¤iyle yetine-
cektim. Bazen en az›l› düflman›m haline gelebili-
yorum. Kendime çok kötülük yapt›m, uslanma-
dan önce baya¤› bir ifrat dönemim oldu. Para sa-
ç›p savurdum, kendimi berbat hallere sokmak
için elimden geleni ard›ma koymad›m. Çok fazla
otel odas›, dostluk ve aflk› mahvettim...
Yeni albümün bu dengenin, durgunlu¤un, gevfle-
menin alâmeti sanki...
Sadece hakiki enstrümanlar kullanmak bu
ahenkli, gevflek havay› oluflturmaya yetti. Samp-
le’lar›n dayatt›¤› o kat›, sert, keskin aç›lar yoktu.
Kes-yap›flt›r hissi vermiyor. Ve daha pozitif, o ka-
dar kan›rt›c› olmayan, daha ihtirasl› flark›lar dene-
mek istedim.
Hit flark›n “Dry Your Eyes”›n aflk hayat›na olum-
lu etkisi oldu mu?
Bunu bana çok kifli sordu. Hay›r, “Dry Your Eyes”
aflk hayat›m› olumlu etkilemedi. S›¤, geçici he-
veslerime daha fazla imkân verdi sadece. Bildi¤i-
niz gibi, seksle aflk ayn› fley de¤il. Hele seks, hit
bir flark› üzerine kuruluysa. Gerçi o da flahane.
(gülüyor)
Keyif verici maddelerin sana ö¤retti¤i en önemli
fley neydi?
Maddeler içinde kendisinden bir fley ö¤renilecek
tek fley asit. Ben asitten nefret ederim. Çok
gençken tak›ld›m, insana gerçek anlamda yeni-
yetme sorular› sorduran bir meret. “Mavi, mavi
olmasayd› ne olurdu?” türünden sorular. Bunlar
bir yana, flunu ö¤retiyor: Günefli do¤urmadan yat-
makta fayda var.
Albümünü kaydetti¤in günlerde, flark›lar›n›n
Prag’da bir senfoni orkestras› taraf›ndan çal›n›-
fl›n› dinledi¤inde ne hissettin?
2002’de Reading Festivali’nde büyük sahnede
yer ald›¤›mdan ve bütün milletin koro halinde
“Let’s Push Things Forward”› söyledi¤inden bu
yana ilk defa tüylerim diken diken oldu. Orkestra
“Heaven For The Weather”› çalmaya bafllad›¤›n-
da saat sabah›n dokuzuydu. Öylesine mükem-
meldi, öylesine bir emek ürünüydü ki, gözyafllar›-
m› tutamad›m. Kendi küçük bilgisayar›mda bes-
teledi¤im bu flark› flimdi bunca yayl› taraf›ndan
seslendiriliyordu, inan›l›r gibi de¤ildi, huflu için-
deydim. Ve bu ayn› zamanda bir kabul görme,
onaylanma anlam›na geliyordu, kimse dalga geç-
medi, bütün bu müzisyenler için bu hakiki bir flar-
k›yd›. fiahsî bir zaferdi. Özellikle de o albümün
yaz›m sürecinin ne kadar komplike oldu¤u düflü-
nülürse... ‹lk versiyonu plak flirketi çöpe atm›flt›...
Geçmiflte, kapasitenden, yetene¤inden kuflku-
ya düflmeni gerektirecek çok davran›flla karfl›-
laflt›n m›?
Y›llarca yok say›ld›m, özelli¤i olmayan, s›radan bir
herif muamelesi gördüm. Kimse beni hiçbir za-
man teflvik etmedi. Albümlerim satmaya baflla-
y›nca, birdenbire cool, zeki, yak›fl›kl› oluverdim.
Daha ilk albümümü “bütün beni dövenlere
ve terkedenlere” adam›flt›m. Ailem haricin-
Çeviren: Siren ‹demen - Yücel Göktürk
de, Birmingham’da kimseyle en ufak bir te-
mas›m yok. Gruptakilerden baflka hiçbir aka-
dafl›m yok. Birmingham’daki bütün bu insan-
lar ve onlar›n kötü niyetleri y›llarca kafam›
kemirdi.
Bir “k›ro” ikonu olmak nas›l bir duygu?
Ben k›ronun kral›y›m. Eskiden iflçi s›n›f›n›
severdik, öyle de¤il mi? fiimdi onlar› hakir
görüyoruz. Niye acaba? Bu bir yana, nüfu-
sun yüzde 31’i iflçi s›n›f›. Ama nüfusun yüz-
de 57’si kendisini iflçi s›n›f› addediyor. De-
mek ki, iflçi s›n›f›na ait olma duygusundan
hofllan›yoruz, ama iflçi s›n›f›n›n kendisinden
hofllanm›yoruz.
 ses ile gölge TUNCER ERDEM
sesilegolge@yahoo.com.tr

seyir

su yüzünde kara lekeler, avare dalgalar gezinir durur, ne zaman bölünür, ne zaman birleflir karaya kavuflur

karada asfalt yollar k›vr›l›r, bafl›n› denize gömmüfl toprak, kaya katmanlar›nda, sünger yataklar›nda s›ca¤› so¤urur

›rmak k›y›lar›nda kentler, sessizce bekler, da¤lar›n sureti suyun aynas›na düflerken

dalyanlarda, çamur ve tuz kokulu iskelelerde, yeryüzüne da¤›lan s›rlar›n esintisi duyulur

Gelenekle avangard aras›nda, matematikle do¤açlama aras›nda, stüdyo cambazl›¤›yla sahnede kapt›rmaca aras›nda Türkiye rock’unda
çok kullan›lmam›fl bir patikan›n yolcusu Replikas. Beflinci albümleri “Zerre”yi özkaynaklardan, bir müzik flirketi olarak faaliyete yeni
bafllayan Peyote’den ç›kard›lar, Anadolu’nun rock kulesine bir kat daha ç›kt›lar. Befl ahbap çavuflla ya¤murlu bir günde bulufltuk...
VaRLA YOK aRASI
“Zerre”nin kapa¤›ndan bafllayal›m m›? “Film
Müzikleri”yle yan yana koyunca, illüzyonist bir
grafi¤i sürdürür gibisiniz...
Orçun Bafltürk: Asl›nda hep Özer (Yalç›nkaya) ya-
p›yor kapaklar›. Bakt›m, önce hiçbir fley göreme-
dim, sadece çizgiler vard›, bir süre sonra “Zerre”
yaz›s› belirmeye bafllad›, ama bakt›kça onun da
kayboldu¤unu farkettim. Bir gözüken, bir kaybo-
lan bir illüzyon var iflin içinde. Albümün ismine de
uygun. Varla yok aras›, tam varoldu¤unu söyleye-
miyoruz. Asl›nda her fleyi oluflturan en küçük par-
çac›k, her tarafta var, ama tam göremiyorsun.
Bark›n Engin: ‹lk baflta Özer flark› sözlerini bir
programa at›p en çok kullan›lan kelimeleri ortaya
döktü, befl-alt› kelimelik bir liste ç›kt›, o listeden
hareket etti. Olmak, Hiç, Kan, Ben gibi kelimeler
geçiyordu en çok...
Gökçe Akçelik: Böyle bir albümün ya çok sade
ya da çok abart›l› bir kapa¤› olmas› gerekiyordu.
fiimdiye kadarki en sade kapa¤›m›z bu.
Selçuk Artut: Grubun ad› da yazm›yor kapakta.
“Film Müzikleri”nde de yazm›yor...
Gökçe: Orada iki filmin müzikleri var (“‹ki Genç
K›z” ve “Maruf”), tek bir filmin müzikleri bile
kendi içinde farkl›lafl›yor. Bu iki filmi de temsil
edecek tek bir fley yerine, bir grafikle ifli çözmek
istemifltik.
Müzikal aç›dan da bu iki albümün grafik kapak-
lar› size uyuyor gibi. Bir titreflim, gürültü var,
ama düzenli bir gürültü...
Orçun: Evet, gürültü efli¤imiz yüksek asl›nda,
“Zerre”nin giriflinden de anlafl›l›yor bu. Sesleri
düzenlemek üzerine baya¤› bir düflünüyoruz,
“Zerre”de bu noktaya çok iyi ulaflt›k. Tafllar yerli
20➜
Replikas
yerine oturdu, derdimizi tam olarak dile getirecek
düzeye geldik sanki. Sesleri, flark›lar›, flark›bo-
man› yükledik, orada kendimize bir stüdyo kur-
mufl olduk.
zumlar›n› en iyi flekilde kaydetmeye, düzenleme- Selçuk: Sadece bas ve davulu orada kaydettik,
ye çal›flt›k. gitarlar› ‹stanbul’da, bizim stüdyoda, yayl›lar› M‹-
Albümün baz› kay›tlar›n› Gökçeada’da, eski bir AM’da... Önemli olan k›sm› davuldu zaten.
yar› aç›k cezaevinde yapm›fls›n›z. Ne katt› size Bark›n: Ama davul kayd›nda her zaman gitarlar›
oras›? da çal›yoruz, metronom verip s›rf davul kayd› yap-
Bark›n: Büyük bir mekân aray›fl›ndayd›k, Gökçea- m›yoruz. Gökçeada’da yapt›¤›m›z baz› gitar kay›t-
da son anda ç›kt›. M‹AM (Müzik ‹leri Araflt›rmalar lar›n› da tuttuk albümde.
Merkezi) gibi en büyük stüdyolar bile asl›nda fizi- Orçun: Daha önceki kay›tlarda, yak›n mikrofonla-
kî olarak yeterince büyük olmuyor. Bizim gerçek- mayla kay›t yap›p sonra onu yapay tekniklerle,
ten büyük akusti¤i olan bir mekânda davulun ç›n- aletlerle büyüttü¤üm zaman bana gerçek anlam-
lay›fl›na ihtiyac›m›z vard›.
Bu albümün temel fikirle- ‹lk albümde bizde baya¤› militan ruhu vard›, flark›
rinden biri, davul kayd›n›n kal›b›ndan kopmak istiyorduk. Ba¤›ra ba¤›ra “Anadolu
çok genifl bir kay›t olmas›y- rock’u seviyoruz” demek istiyorduk. Art›k daha sakiniz.
d›. Burak’la (Tamer) olan
projemizde (Reverie Falls On All) Orçun’la da büyük gibi gelmiyordu. Bu albümde daha da-
‹TÜ’nün koridorunda bir davul kaydetmifltik, ora- vudî, daha organik, bizim müzi¤imize uygun bir
dan geldi bu fikir. Tekirda¤’a flarap fabrikalar›na, sound ç›kt› ortaya.
okullara, bir sürü yere gittik, olmad›. Tesadüf Böyle hacimli bir sound’la tan›nan baflka hangi
eseri “Gökçeada’da böyle bir yer var, düflünür davulcular var?
müsünüz” dediler, biz de atlad›k. Büyük ve temiz Orçun: The Liars’›n “Drum’s Not Dead” albü-
bir yerdi, özel bir düzenleme yap›lmam›fl olmas›- münden çok etkilendik. Garajlarda kay›t yapan,
na ra¤men çok iyi bir akusti¤i vard›. Bütün ekip- akusti¤i iyi kullanan baflka pek çok davulcu da
var. Bonzo (John Bonham) da “When The Levee
Breaks” flark›s›nda üç katl› bir evin en alt kat›-
na, merdivenin içine sokup davulu, mikrofonu
da yukar›ya koyarak yapm›fl kayd›. Bir çamur,
sel etkisi yaratmak istiyor. Afro-Amerikan köleleri
anlat›yor flark›.
Burak Tamer: Bizim albümdeki davul sound’u bir
konserdeymiflsin duygusunu veriyor, üç boyutlu
bir hal yakal›yor.
Sizde hem bir stüdyo sevgisi var, hem canl› per-
formansa ba¤l›l›k...
Gökçe: ‹lk albümde “girip canl› çalal›m, her fleyi ➜
Bark›n, Gökçe, Selçuk, Orçun, Burak Peyote’nin aynas›nda (foto: fiahan Nuho¤lu)
C M Y CM MY CY CMY K
➜ bir arada kaydedelim, canl› t›nlas›n” demifltik,
ama yöntem bu de¤ilmifl. O flekilde tam istenen
olmuyor hiçbir zaman. Daha sonra stüdyo ola-
naklar›n› bari iyi kullanal›m, Peyote sahnesindey-
mifliz gibi düflünmeyelim dedik, bilgilenmeye ça-
l›flt›k.
Orçun: Rock tarihine bak›nca da, devrim niteli¤in-
deki albümler hep stüdyonun nimetlerinden fay-
dalanarak yap›lm›fl. Stüdyoda ciddi bir illüzyon
var, onu sonuna kadar kullanmak istiyoruz.
Selçuk: Ama tabii her zaman da sahnede çal›na-
bilecek gibi yapmak istiyoruz kay›tlar›. Albümde
duyulan fleyi sahnede sunmay›, hatta daha ötesi-
ne geçmeyi seviyoruz, do¤açlamalara da alan b›-
rak›yoruz. “Zerre” eski albümlere göre aral›klar›
olan bir albüm de¤il, ama bazen gelifltirebiliyoruz
parçalar› sahnede.
Gökçe: Eskiden parçalar› sahnede deniyorduk ve
stüdyoya haz›r giriyorduk, ama bu albümde çok
kapal› bir çal›flma yapt›k, demolar kaydedip üzer-
lerine düflündük, titiz çal›flt›k. Dinleyici için de
sürpriz olacakt›r parçalar.
Seslerle bunca hafl›r neflir olurken sözler de gi-
derek ço¤al›yor, parça süreleri de k›sal›yor.
Gökçe: fiark› sözü de eksik b›rakmak istemedi¤i-
miz bir alan. “Avaz”da daha çok sözlü parça var-
d› asl›nda. Bundan sonra da ne olur, bilinmez.
Eski albümlerinizi dinliyor musunuz?
Gökçe: Çok uzun süredir dinlememifltim, geçen
gün “Dadaruhi”yi bir dinleyeyim dedim, iyi geldi
valla. Hatta mail att›m arkadafllara, “güzel al-
bümmüfl ya” diye. (gülüyor)
Bark›n: Ben “Köledoyuran”› tercih ederim.
“Çekirge Dans›” bugünün kafas›yla nas›l bir par-
ça sizce?
Bark›n: Geçenlerde bir yerde otururken çald›, fla-
fl›rd›m. “Biz n’ap›yormufluz” diye düflünüyor in-
san. Çok saçma bir flark› gerçekten. (gülüyor) O
çakma caz bölümünü çoktan unutmuflum, bir sü-
re sonra sahnede de çalmamaya bafllam›flt›k o
bölümü, “n’oluyor” dedim dinlerken. Otuz kere
senkop gibi dinleyiciye yap›labilecek her türlü kö-
tülü¤ü yapan bir flark›.
Gökçe: Ortaya koymak istedi¤imiz bir fleyler var-
m›fl o zaman ama, biraz naif ve beceriksizce yap-
m›fl›z sanki. Kötü oldu¤undan de¤il ama, laf›n
çok uzun uzun tekrar ediliyor olmas›, bir yerden
apayr› bir yere geçmek falan... Bir s›k›nt› varm›fl,
bir fley yapmak istemifliz gibi, flimdiyse o ar›zalar›
baflka yerlerden veriyoruz. (gülüyor) ‹lk albümde
bizde baya¤› bir militan ruhu vard›, bir sürü konu-
yu vurgulamak istiyorduk ciddi bir flekilde. Stan-
dart flark› kal›b›ndan kopmak istedi¤imizi göster-
mek için “Çekirge Dans›” gibi fleyler yap›yorduk.
Anadolu rock etkisini de ortaya koymak, ba¤›ra
ba¤›ra “biz bunlar› seviyoruz” demek istiyorduk.
fiimdi art›k daha sakiniz.
Replikas hâlâ kelimenin olumlu anlam›yla bir tür
Anadolu rock grubu say›labilir mi?
Orçun: Ça¤dafl›y›z denilebilir belki.
Gökçe: Eskiden Anadolu rock’tan etkileniyorduk,
art›k vazgeçtik diye bir fley yok. Sindirilmifl bir fle-
kilde devam ediyor bizde bu etki, hâlâ o çizginin
devam›nda bir müzik yapt›¤›m›z› düflünüyorum.
Sözlerde özellikle var bir etki.
Varl›k-yokluk deyince akla Erkin Koray’›n Ömer
Hayyam’dan aktard›¤› güzel dizeler geliyor:
“Varl›k yokluk derdini flu kafandan sil / Kaç ne-
fes alaca¤›n var ya hiç belli de¤il...”
Orçun: Yaflama biraz daha Do¤ulu gözle bakma
meselesi... ‹lk albümden beri var bizde bu, Ana-
dolu halk ozanlar›n›n söyledi¤i fleyleri belki biraz
daha kendimize uyarlayarak söylemeye çal›flma-
22➜
m›z o yüzden. Bat›da hiç ölmeyeceksin gibi yafla- re”, ilk defa armoni duyabilece¤iniz Replikas al-
n›yor sanki, Do¤udaysa her an ölebilirmiflsin gibi. bümü. ‹çgüdüsel olarak oraya do¤ru gittik.
Biz de etkileniyoruz bunlardan, ama ‹stanbul’da Bir Reverie Falls On All parantesi açal›m m›?
ne o taraf gibi yaflayabiliyorsun, ne bu taraf gibi. Bu proje grubunun ilk albümü “Clouds In Our
Sadece düflünsel boyutta kal›yor bunlar galiba. Room”u internet üzerinden yay›nlad›n›z...
Bas›n bülteninizden bir-iki cümle okuyal›m m›: Bark›n: Burak’la master’da tan›flm›flt›k, beraber
“Müzi¤e düflünsel bir süreç olarak yaklaflan bir müzik yapal›m istemifltik. Bilgisayar bafl›nda
Replikas’›n olgunluk dönemi albümü olarak ad- do¤açlamalar yap›yorduk. Üç senede flekillendi
land›r›labilecek bu albümünde de dünya ve albüm. Bir flark› gitar-bas-davul format›nda gider-
Türkiye’de gerçekleflen olaylar›n ve gerilimle- ken daha sonra sopranodan girebiliyor. Can›m›z
rin izlerini bulmak mümkün.” Mümkün mü ha- ne istiyorsa onu yapt›k yani.
kikaten? Burak: O albümden sonra epey de¤ifltik, ikinci al-
Orçun: Mümkün, evet. (gülüyor) Biz asl›nda yaz- bümde bambaflka bir fley de yapabiliriz. Gitar bi-
d›¤›m›z sözlerle ilgili konuflmay› çok sevmiyoruz. raz dominant o albümde.
Bizim için sadece flark› sözü de¤il onlar, fliir gibi Bark›n: Mercury Rev’in ilk albümünün ilk flark›-
de de¤erlendirilebilecek fleyler. Hemen kendini s›n› dinledi¤im ân› hat›rl›yorum, sert gürültüler
ele vermeyecek sözleri seviyoruz, metaforlar, alt- aras›nda naif flüt melodileri vard›. O zamandan
anlamlar olsun istiyoruz. beri gürültüyle melodik yap›y› bir arada tutmak
Gökçe: Ç›k›fl noktas› ne olursa olsun, sözleri istiyordum.
okuyunca oradan baflka yerlere de gidebiliyor in- Burak: Metallica’n›n “Master Of Puppets” albü-
san. Bizi sarsan bir fleyden, mesela bir cinayet- münün giriflindeki klasik gitarlar›n hep hayran›y-
ten bahsedeceksek, oradan baflka bir yere gidili- d›m mesela. Oralara büyüteç tutmak gibi de oldu
yor, günah kavram›na gidiyorsun mesela, art›k o Reverie Falls On All.
cinayetten ç›k›yorsun, o yazd›¤›n günah sana ha- Bir Wim Wenders filminde komik bir Lou Reed
yat›ndaki baflka fleyleri de hat›rlat›yor. sahnesi vard›, otel odas›nda gitar›n tonlar›yla
Sonraki cümle: “Albüm, grubun müzikle iliflkisi bo¤uflup duruyordu. Sizde de var m› o tür sap-
ve müzikal geçmifllerinin yan›s›ra, okuduklar›, lant›l› durumlar?
takip ettikleri edebî eserlerin tarzlar›n›n izlerini Bark›n: Var galiba biraz. (gülüyor)
tafl›yor.” Orçun: Ben Velvet Underground zamanlar›na has-
(önce bir sessizlik, sonra hep birden gülerek) tay›m. Art›k iyi müzik yapt›¤›n› söyleyemem.
Evet!
Orçun: Genel anlamda bu Harbiye’den Taksim’e giderken üç kere çevrilip
s›k›nt›, yaln›zl›k, yabanc›- aranabilirsin. Hep bir tedirginlik vard› ama, bu son bir
laflma, benim belki çok yo- senede hissetti¤im kadar bask› hissetmiyordum hiç.
¤un hissetti¤im bir suçlu-
luk duygusu var, bu ça¤da yaflamaktan ötürü. Gökçe: Benim Velvet’teki adam›m John Cale.
Tek tek referans göstermek yerine, bu ça¤da ya- Moe Tucker nas›l bir davulcu?
flayan, etraf›na biraz bak›p bu ülkede yafl›yor ol- Orçun: Çok kötü bir davulcu, o yüzden iyi.
man›n getirdi¤i zorluklarla ifltigal eden herkesin White Stripes’›n Meg White’›?
hissetmesi gereken fleyler bunlar. Konfor içinde Orçun: O da çok kötü bir davulcu, gayet de iyi o
olup bitene bak›yoruz. Zor geçiyor. yüzden. (gülüyorlar)
Replikas’›n 15 senesini düflünürsek, zorlafl›yor Ringo Starr?
mu yaflad›¤›n›z fleylerle bafl etmek? Orçun: O da çok kötü bir davulcu, gayet de iyi o
Gökçe: Her aç›dan umutsuzlafl›yor bence insan. yüzden. (gülüyorlar) Ama ilk ç›kt›klar›nda zaten
Müzik hayat›m›z› sürdürme aç›s›ndan bakt›¤›m›z hepsi kötü çal›yor, Ringo da kendini baya¤› gelifl-
zaman, etraf›m›zdaki insanlar›n çok sa¤lam dur- tirmifl giderek. fiu anda “Tomorrow Never
mas› sayesinde bir sorun olmuyor, ama Türki- Knows”un beat’inden ekmek yiyen koca bir mü-
ye’de müzik yapmak, hele popüler alan›n d›fl›nda zik piyasas› var. Moe Tucker’la Meg White, grup-
kalmaya çal›flmak zor. Hem on sene öncesine lar›n›n müzi¤ini gayet iyi tamaml›yor. Moe Tucker
göre dünyan›n her yerinde çok daha tats›z bir ha- kick’i kullanm›yor, ayakta trampet gibi çal›yor, zil
yat yok mu? de kullanm›yor. Çok iç ritmiyle, dalgal› çal›yor, bü-
Bir tür ‘90’lar nostaljisi bafll›yor, fark›nda m›s›- tün grubu oraya çekip tekrar geri getiriyor.
n›z? Yaflayanlar ‘90’lar› özlüyor, genç kuflaklar Konserde izleyiciyi en gaza getiren flark›lar›n›z
imreniyor... hangileri? “Seyyah” m› mesela?
Gökçe: Biz ‘90’larda çok kritik yafllardayd›k, Selçuk: Kitle onunla gaza geliyor da, pek çalm›-
grunge patlad›¤› zaman 16-17 yafl›ndayd›k, sa¤a yoruz onu asl›nda. “Dayan” var, “Gece Kadar”
sola gidip, içki içip sabahl›yorduk herkes gibi, bi- var, “Zift”... En çok “Tafl Var Köpek Yok” isteni-
zim için hayat çok daha kolayd›. O zaman bu yafl- yor gece sonunda, içkiler içilmiflken.
ta olsayd›k nas›l olurdu, bilemiyorum. “Zerre”den bunlar›n aras›na ne kat›l›r?
Ya da flimdi o yaflta olsayd›n›z? Orçun: Klibi “Bugün Var›m Yar›n Yokum”a çektik.
Gökçe: fiu anda hiçbir flekilde iyi olabilecek gibi “Hortum”u daha önce çal›yorduk. “Zerre” de ola-
de¤il ki. Atmosfer baya¤› kötü. Daha gençler de bilir belki, Myspace’ten tan›n›yor çünkü...
bizim o zaman oldu¤umuz kadar rahat yaflayam›- Erkin Koray’›n ‘70’lerden bir Nazilli konserinin
yorlard›r belki de. kay›tlar› dolafl›yor internette, dinlediniz mi?
Bark›n: fiurdan, Harbiye’den Taksim’e giderken Orçun: Manyakça bir fley. Nihat (Örerel) abi kay-
üç kere çevrilip aranabilirsin mesela. Dolmufllar- detmifl.
dan indirilip aranmaya kadar vard› ifl. Hep bir te- Siz flimdi verebiliyor musunuz Peyote’de öyle bir
dirginlik vard› ama, bu son bir senede hissetti- konser?
¤im kadar bask› hissetmiyordum hiç. Bark›n: (gülüyor) Nazilli gibi bir yerde konser her-
Sessiz sessiz oturuyor ama, Burak Tamer’in na- halde ütopik bir fley, zor gözüküyor bize. Kesinti-
s›l bir katk›s› oldu Replikas’a? siz, gayet sert çal›yorlar, alk›fl yok, ara yok...
Bark›n: Daha farkl› bir elektronik ses geldi onun- Orçun: Onlar öyle çal›yorlar da, karfl›lar›nda nas›l
la beraber, armoni de tafl›yan bir yap›s› var. “Zer- bir kitle var, onlar ne yap›yor, bilemiyoruz. Çocuk-
lar, teyzeler mi var, coflan bir ekip mi var?.. Kara-
burun fienli¤i’nde geçen sene bir Anadolu rock
repertuar› haz›rlad›k, gürültüden rahats›z olan in-
sanlar olmufl. Halka tam hitap edemedik yani.
Selçuk: Nazilli durumuna en yak›n, bizim için
Bozcaada konseri olabilir belki. Gerçi Bozcaa-
da’da turist mevsimiydi, yerli halk, teyzeler, ço-
cuklar da vard› ama, bizim ismimizi duyarak ge-
lenler herhalde ‹stanbullulard›.
Ankara bir yana, Anadolu konserleriniz nas›l ge-
çiyor?
Selçuk: Pek çok yere hiç gitmedik. Adana’ya git-
tik, Antalya’ya, Gezici Festival’in davetlisi olarak
Kars’a...
Adana konseri nas›l geçti?
Gökçe: (gülüyor) Çald›¤›m›z bar›n sahibinin bir
de ocakbafl› vard›, en güzel kebaplar› orada ye-
dik. Sahneden inilmifl, biralar içiliyor, ac›kan olur-
sa hemen dürüm yetifliyordu. (gülüyor) Kitle ba-
ya¤› iyiydi ama.
Selçuk: Bizim “Bahar” flark›s›n› Adanal› bir grup
konserde çalm›fl, geçen gün video gönderdiler.
Adana da olumsuz anlamda Anadolu rock’un
kalbi say›l›r, öyle de¤il mi?
Orçun: fiöyle bir geyik vard›r ya: “Haluk Levent’i
sevmeyiz ama, memleketi drive gitara, distorti-
on’a al›flt›rd›.” (gülüyor)
Yurtd›fl›na konser için ç›k›yor musunuz s›k s›k?
Bark›n: Eskiye oranla daha s›klaflmaya bafllad›.
2007’de küçük çapl› bir turne yapmay› baflard›k
mesela, Macaristan, Bulgaristan... Anlamaya ça-
l›flan, mesai harcayan, bunu size hissettiren bir
seyirci var oralarda.
Gökçe: Bulgaristan’da punk’vari bir kitle vard›.
Bizi Sonic Youth’tan önce çalarken dinleyen, son-
ra da arkadafl oldu¤umuz birinin vas›tas›yla git-
mifltik, herkes ezbere biliyordu bizim flark›lar›,
Türkçe bilmeseler de. (gülüyor)
Konserlerinizde heavy metal’e kaçan anlar olu-
yor gibi geliyor mu size?
Gökçe: Evet. ‹z b›rakm›flt›r metal bizde, sonuçta
bize müzik yapma karar›n› verdiren, y›llarca u¤-
raflmam›za sebep olan metaldir, sonradan bozul-
mufl olsak da. (gülüyor)
Orçun: Metalin üst türlerini dinlemifl olmak da
bence müzik anlay›fl›m›z› gelifltirdi. S›rf hard rock
dinleseydik, salam gibi flark›lar yap›yor olurduk.
(gülüyor)
Gökçe: O yafllarda metal çok net mesajlar veri-
yor. Ortaokulda okuyan bir gencin oturup Zen din-
leyebilece¤ini sanm›yorum mesela.
Siz nas›l geldiniz Zen’e?
Gökçe: Günefl Gençlik dergisinde bir tak›m grup-
larla söylefliler yap›yorlard›, genellikle heavy me-
tal gruplar›yd› bunlar. Bir bakt›m, Zen diye bir
grup. Ama gitar de¤il, kitar yazm›fllar, ben de or-
taokullu bir salak olarak “baflka bir fley mi çal›-
yor bunlar” diye düflünmüfltüm. Foto¤raflar› da
garipti. Lisede dinledim Zen’i, ilk anda içine al-
mam›flt›, yavafl yavafl ald›.
Bark›n: ‘94’te izlemifltim ben Zen’i. 15-16 ya-
fl›mda faland›m. Gökçe’yle, Orçun’la bir araya ge-
lip müzik yapmaya karar vermifliz, ama heavy
metal’den de s›yr›lmaya bafllad›¤›m›z dönemler.
Zen’in süreci h›zland›rd›¤›n› düflünüyorum.
Gökçe: Zen’i görünce “ne düflünüyorsun, ne isti-
yorsan yap” gibi bir noktaya geldim. Cesaret veri-
ci durum vard› Zen’de. “Suda Bal›k” albümü müt-
hifltir. 2/5 BZ de bir o kadar etkileyiciydi.
Bark›n: Baba Zula’n›n “Tabutta Rövaflata”s› da
öyle. ‹lk ç›kt›¤›nda günlerce dinlemifltik albümü.
Tam Replikas’›n kurulufluna da denk gelmiflti.
Selçuk: O heavy metal’den geçiflte benim için
yol aç›c› olan, kafa açan Nekropsi olmufltu, onlar
da çok önemli.
“Zerre”, bir bar olarak bildi¤imiz Peyote’nin ya-
y›nlad›¤› ilk albüm. Nas›l bir yer Peyote sizin
için?
Orçun: Kurtar›lm›fl bölge. Kendi müzi¤ini yapan
gruplar orada toplan›p istedikleri gibi çalabiliyor-
lar, bir denetim mekanizmas› yok, bu bile yeterin-
ce önemli. Çok iyi müzik yapan gruplar da ç›k›yor.
Gökçe: Birçok barda olmayan bir fley, bir sürü
genç grupla tan›flabiliyorsun, konuflabiliyorsun.
Kendi müzi¤ini yapan gruplar görebilece¤in bafl-
ka bir yer yok.
Sizin Zen’de gördü¤ünüz özgürleflme halini Rep-
likas’ta gören gruplar var m› Peyote’de?
Orçun: Var tabii, bizimle
paylafl›yorlar, bizden cesa- Vücut d›fl› bir deneyim sunuyor müzik çalmak. Bektafli
ret ald›klar›n› söylüyorlar. nefesleri, zikirler de bu deneyimi yafl›yorlar, biz bunu
Her yapt›¤›n avangard ol- kendi enstrümanlar›m›zla yap›yoruz.
muyor, ama o yolu bulana
kadar da baz› badirelerin atlat›lmas› gerekiyor.
Yeni gruplara “flöyle yap, böyle yapma” diyecek
halimiz yok. bu bir süreç, müzi¤i sevdi¤i ölçüde
zaten kendini gelifltirecek.
Gökçe: Evet, “hep beraber tak›l›yoruz abi” tavr›n›
kimse çok uzun süre sürdüremez zaten.
“Tabutta Rövafla” Türkiye’de yap›lm›fl en güzel
film müzi¤i albümlerinden biri, Ahmet U¤ur-
lu’nun karakteriyle de çok uyuflan bir müzik.
“‹ki Genç K›z”›n Behiye’siyle Replikas aras›nda
böyle bir örtüflmeden söz edilebilir mi?
Gökçe: Behiye’nin öfkesini duydu¤umu hissedi-
yorum o müziklerde. Ama Behiye o müzikleri din-
ler miydi dersen, dinlemezdi herhalde.
“Maruf”taki dua bölümleri de sanki orada müzi-
¤inizi tamaml›yor, hem de genel olarak müzi¤i-
nizde bir yere oturuyor. Zikir gibi kapt›rmay›, di-
nin alan›na giren meselelerle ilgilenmeyi sevi-
yorsunuz, ama din üzerinden de düflünmüyorsu-
nuz. fiöyle bir dize var “Zerre”deki “Dulcinea”
flark›s›nda: “Din olur, ruh inanmaz.”
Orçun: Vücut d›fl› bir deneyim sunuyor müzik çal-
mak, farkl› fleyler yafl›yorsun çalarken. Bektafli
nefesleri, farkl› kaynaklardan zikirler de bu dene-
yimi yafl›yorlar, biz bunu kendi enstrümanlar›m›z-
la yap›yoruz. “Maruf”taki dualar›n ruh hali de çok
etkileyici, o müzi¤in bütünlü¤ü içinde hele.
Gökçe: “Maruf” için çeflitli dergâhlarda çeflitli zi-
kir âlemlerine kat›lmak zorunda kald›m, ama çok
da hoflnut olmad›m oralarda bulunmaktan.
Bark›n: Zikirden sonra “maç kaç kaç” diye so-
ranlar, cep telefonuyla konuflanlar... (gülüyor)
Gökçe: Cerrahilerde eskiden gelen gelene¤i de-
vam ettiren ciddi bir durum vard›. Ama bir apart-
man›n bodrumunda çakt›rmadan kurulmufl bir
dergâhta mahallelinin geldi¤i zikirler daha farkl›.
Onlar›n inand›¤› fleye inanmayarak bak›nca iyice
yabanc›lafl›yorsun. Fakat hiç de bize anlat›ld›¤› gi-
bi korkutucu bir durum da yok ortada, herkesin
ciddiyetle koptu¤u bir durum da yok. Küçük ço-
cuklar sa¤da solda koflturuyor, kad›nlar yemek
yapm›fl, sohbet ediliyor. Rahatlar yani. Daha çok
fley bilen bir adam bir tak›m menk›beler anlat›yor
gençlere. Bir nevi okul gibi. Zikir k›sm›na gelince,
abart›l› flekilde yerde k›vrananlar da var, bazen k›-
z›l›yor onlara “poz yapmay›n” diye. Her tür tip var,
aynen okul gibi, inanm›fl› da var, serserisi de.
Orçun: Yeni Sinemac›larla “Takva” için Tünel’de
bir binada zikir çal›flmalar› yaparken polis bas-
m›flt›. Birileri flikâyet etmifl. Girer girmez adamlar
Che Guevara posteriyle karfl›laflt›, “ilk defa bunu
gördü¤üme seviniyorum” dedi adam. (gülüyor)
Bir de kilise tecrübeniz olmufltu. O ne içindi?
Bark›n: Salzburg’da yaflayan bir arkadafl›m›z var,
bir vak›f, bu arkadafl›m›zdan, Michael Haydn’›n
eserlerinin de içinde olaca¤› bir proje yapmas›n›
istemifl. Ben, Burak ve Ahmet Alt›ner ilgilendik.
Bizden istenen, Haydn’›n bir eserinin org ve elek-
tronikler için düzenlenmesiydi. Kilise orguyla ilgi-
lenmeyi de istiyorduk, haz›r böyle bir ifle girmifl-
ken, befl bölümlük kendi bestemizi yapt›k. Kilise
orgu, zaman› için çok geliflmifl bir synthesizer.
Mekânla da birleflince çok acayip bir ses kay-
Söylefli: Merve Erol - Eray Aytimur
na¤›. Bonn konseri kay›tlar›n› MySpace’ten ya-
y›nlad›k geçenlerde. Bir de turnesi oldu çünkü
o iflin, Almanya, Avusturya, dolaflt›k. Kiliseler-
de çok ciddi bir noise yapma f›rsat›m›z oldu.
(gülüyor)
Burak: 70 bin nüfuslu bir kasaban›n kilisesin-
de çald›k mesela. Yafll› bafll› insanlar›n böyle
bir fleyle karfl›laflmas› da ilginçti do¤rusu.
Bir tür Nazilli durumu olmufl...
Burak: (gülüyor) Konserin ilk bölümünde ga-
yet mutlulard›, bizim bölümde kulaklar›n› t›ka-
m›flt› herkes. Kilisenin pederi elimizi s›kmad›
sonra. (gülüyor)
➜23
 Fatih Yaflar [
“K›y›lar›n Ard›”ndan yepyeni sesler yükseliyor. Kâz›m Koyuncu’nun yoklu¤unun ac›s› sürerken, Tanju Duru’yu da¤larda kaybetmenin yas›
tutulurken zirvelerden seslenen Fatih Yaflar, “K›y›lar›n Ard›”yla bir devam gücü veriyor. Pazar ve Ardeflen’de büyümüfl Yaflar’›n Kalan’dan ç›kan
ilk albümünde Erkan O¤ur, Tanju Duru, Serkan Ça¤r›, Ali R›za Albayrak, Selim Bölükbafl›, Ka¤an Y›ld›z gibi müzisyenlerin yan›s›ra, Karadeniz’de
yaflayanlar›n sözleri, sesleri, müzikleri de duyuluyor. Kente itinayla tercüme edilmifl bu yeni Karadeniz müzi¤inin ard›n› arkas›n›,
‹stanbul’un orta yerinde “çarçi çarçi çi çi çi” diye ba¤›ran ufla¤›m›zdan dinliyoruz... [
UÇURUma Ba⁄›RmaK
Albümün ad› ve kapak, Karade- çok iyi bir bal›kç›yd›, mahallenin diyle sargan besleniyor, sarganla in- gelmifl, onun gibi hayatlar yaflam›fl
niz’in zirvelerine tafl›yor bizi. Foto¤- atom delikanl›lar›ndan. Day›m önce sanlar... Ama bu zinciri bozdu¤unuz insanlar olarak Kâz›m Koyuncu’yu
raf› da siz çekmiflsiniz... govidi tutard›, zaten saf bir bal›k ol- zaman, derelerin getirdi¤i at›klarla, örnek al›yor, ona öykünüyorduk. On-
Fatih Yaflar: Kaçkarlar’›n Avusor du¤u için kolayca her yeme gelirdi. yukar›daki hastanenin at›klar›yla dan sonra biz sessizlefltik. Her ta-
Yaylas›’nda yer alan 3 bin metrede- Bir hamsiymifl gibi keserdi onu jilet- beslenen bal›klar olacak. O bal›kla raf sessizleflti. Bence daha da ses-
ki bir göl. “K›y›lar›n Ard›”, sahil yo- le, kancas›na ba¤lard›, sonra da beslenen baflka türlü insanlar, yeni sizleflmesi lâz›md›. Dünyada büyük
lundan sonra Karadeniz’in art›k kal- uzun ince bir tafl› özel bir teknikle bir kuflak gelecek. ‹leride Çernobil adamlar kayboldu¤u zaman ard›n-
mayan k›y›lar›na bir gönderme. ba¤lard›. Öyle ba¤lard› ki tafl›, olta gibi, Karadeniz’de daha da büyük dan hep bir yalpalama dönemi ge-
Rize - Pazar’da do¤up büyümüfl bi- tam suya düfltü¤ünde tafl da düfler- kanser vakalar›n›n ç›kaca¤›n› düflü- lir. Öykünülmesi gereken Kâz›m Ko-
ri olarak k›y›larla iliflkiniz nas›ld›? di. Yavafl yavafl çekerdik bal›k geli- nüyorum. yuncu’nun sahnedeki duruflu, yoru-
Çocuklu¤um k›y›larla hafl›r neflir yormufl gibi ve o arada sargan› tu- Kâz›m Koyuncu da sa¤l›¤›nda k›y›- mu de¤il, ayk›r›l›¤›d›r bence. Onun
geçti. Evimizle denizin aras› 15 tard›k. Govidi iflte bir tek o ifle ya- lar›n kurtar›lmas› için epey çaba dünyay› kucaklayan ayk›r› durufluna
metreydi. Tekneler, filenkler vard›, rard›, ama oralar›n sembolüydü. K›- harcam›flt›. Çok yak›n bölgelerde öykünmeliyiz. Müzik sadece çal›n›p
yetiflmiflsiniz. Tan›flm›fl m›yd›n›z söylenen bir fley de¤il. Derslerde
Karadeniz’den ç›k›p gelmifl insanlar olarak Kâz›m onunla? hocalar›m›zla hep bundan da söz
Koyuncu’yu örnek al›yorduk. Ondan sonra biz sessizlefltik. Evet, o Hopal›, daha yukar› bölge- ederdik, müzik asl›nda konuflulma-
Onun dünyay› kucaklayan ayk›r› durufluna öykünmeliyiz. lerden. Tan›flt›k ayaküstü, sohbet s› gereken, yaz›l›p çizilmesi, okuna-
ettik, ama koyu bir arkadafll›k ola- bilmesi gereken bir fley. Kâz›m Ko-
–ya¤lanarak, tekneleri k›y›ya çeker- y›da yaflayan bir bal›kt›, sahil yolun- mad› ne yaz›k ki. Bu albümdeki bir- yuncu da çok güzel konufluyordu.
ken kullan›lan tahtalara filenk de- dan sonra art›k oralara govidi gel- kaç flark›y› demo olarak kaydetmifl- Selahattin ‹çli, Türk müzi¤inin dua-
nir, biz çocuklar ba¤›ra ça¤›ra halat- mesi mümkün de¤il. Bir sembol tim, ona götürecektim: “Abi bak, yenlerindendir, bizim hocam›zd›, bir
lar›ndan tutup onlar› iterdik. ‹lk çi- olarak govidi belki de bizdik, bizim ben böyle bir fleyler yap›yorum, gün derste “sanatç› kimdir” diye
nekop tuttu¤umda, ki güzel bal›klar- çocuklu¤umuzdu. Onunla beraber akustik, daha dünya müzi¤ine yak›n sordu, herkes cevap verdi: “Sanat-
dan biridir, dört yafl›mdayd›m. De- bir sürü fley gitti. Endemik bir hayat fleyler. Ne dersin, bana yard›mc› ç› çok güzel çalan, söyleyen, duru-
nizle yaflamaktan çok mutluydum, var orada, planktonlarla beslenen, olur musun?” diye soracakt›m ona. fluyla, giyinifliyle örnek olan...” Hep-
dalgalar›ndan, uzakta çakan flim- bizim görmedi¤imiz mikroorganiz- O günlerde hasta oldu¤u haberini si do¤ru, ama onun bir tan›m› vard›
fleklerinden... K›fl›n, yaz›n, her mev- malar var. Yosunlar onlarla besleni- ald›k. Müzi¤imi hiç dinletemedim ki, muhteflemdi bence, hepsini içi-
sim denize girerdik. Hele ya¤murda yor, govidi yosunla besleniyor, govi- ona... Bizler Karadeniz’den ç›k›p ne al›yordu: “Sanatç›, sanat›n› bir
denize girmenin tad› bambaflkad›r.
Pazar’›n So¤uksu mahallesinden
bahsediyorum. Kad›nlar da rahatl›k-
la denize girerdi, annem de orada
büyümüfl. Ayd›n bir yerdi, biz de bu-
nun son demlerine yetifltik. Bizim
için deniz hayatt›, oran›n döngüsüy-
dü, dönüflümü sa¤layan bir fleydi.
fiimdi oraya gitti¤inizde neler his-
sediyorsunuz?
Bir mazi var ve o mazinin üzerinden
geçmifl asfalt› görüyorsunuz. Bizim
kayalar›m›z›n isimleri vard›; Karaka-
ya, Birinci Kaya, ‹kinci Kaya, Pala-
mut, Canavar Kaya, Delikli Kaya...
O kayalarla iliflki kuruyorduk. Pala-
mut’ta çok midye olurdu, Karaka-
ya’da güzel çupra olurdu, biz tarakl›
deriz, mezgite laxo deriz, hamsiye
kapça... Komik bir de bal›k vard›,
govidi.
Nas›l bir bal›k govidi?
Yenmeyen bir kayabal›¤›yd›. fiapflal
bir bal›k. K›y›larda olurdu, garip bir
solungac› vard› alt›nda, onu vakum
yapard›, kayalara yap›flmas›n› sa¤-
Foto: An›l Özgüç

lard› o vakum. Dalga da gelse sa-

pasa¤lam kal›rd› kayada. O bal›k o
dönemlerde sargan –zarganaya sar-
gan derdik– tutmaya yarard›. Day›m

24➜
köfleye koyduktan sonra da kendini
dinletebilen insand›r.”
Albümde derlemeci kiflili¤inizle de
öne ç›k›yorsunuz. Çocuklu¤unuzda,
gündelik hayatta müzi¤in yeri ney-
di? ‹liflkiniz nas›ld› seslerle?
Hayat›n içinde müzik vard›. En basit
örnek, dedenizle bir ormandas›n›z ve
büyük bir a¤ac› kesmeye çal›fl›yorsu-
nuz. Elinizde iki tarafl› h›zarlardan
var, siz bir ucundan tutuyorsunuz,
dedeniz bir ucundan. O h›zar› bir
ritmle çekmeniz gerekir, 1, 2, 3, 4
diye. 1, 3 diye çekerseniz h›zar ya-
mulur. Bir flekilde ritmle büyüyor in-
sano¤lu. Kanada’da da böyle, Afri-
ka’da da böyle. Sesleri oluflturan,
do¤an›n kendisi. Orada hiç yetiflme-
yen bir a¤açtan enstrüman olamaz o
memlekette. O co¤rafyaya ayak uy-
duramayan bir hayvan›n derisinden
bir müzik aleti olamaz. Tulum sade-
ce keçi derisinden olur, çünkü orada
fazla koyun yoktur. Çok sarp oldu¤u
için sadece keçiler dolaflabilir orada.
‹lk enstrüman›n›z neydi?
Küçük bir dijital piyano. Ona müzik
aleti denemez. Okulda ö¤rendi¤im
flark›lar›, annemin söylediklerini, nin-
nileri ç›kartmaya çal›fl›rd›m. Evde her
türlü müzik dinlenirdi. Annem Selda
Ba¤can severdi, babam Bar›fl Man-
ço... Pazar çok d›fla aç›k, kozmopolit
bir yerdi. Eskiden Atina sanca¤› de-
nirmifl. Üç yüzy›l önce bir Osmanl›
salnamesinde Pazar’da yüzde on
Musevi, yüzde yirmi H›ristiyan, yüzde
yirmi Venedikli’nin yaflad›¤›, ötekile-
rin Müslüman oldu¤u yaz›lm›fl. Böyle
garip bir yer. Müzik de bunlar›n bir
Hocam›z Selahattin ‹çli’nin bir sanatç› tan›m› vard› ki,
muhteflemdi bence: “Sanatç›, sanat›n› bir köfleye
koyduktan sonra da kendini dinletebilen insand›r.”
neticesi. Erol Evgin flark›lar›n› çok
severdim. (m›r›ldan›yor) “Bir o yana
bir bu yana / Saç›na güller takay›m”.
Bu benim ilk flark›md›, Coflkun
Demir’in, annem de hep söylerdi. Bir
yandan dü¤ünlerde o tulum seslerini
duyuyorsunuz, insanlar›n türkülerin-
de, konuflurkenki müziklerinde o yö-
resel havay› al›yorsunuz.
Hep Pazar’da m›yd›n›z?
Benim yaflad›¤›m bölge bir karedir;
Pazar, Hemflin, Çaml›hemflin ve Ar-
deflen bir kare oluflturur, bu karenin
üzerinde Kaçkar Da¤lar› vard›r, orta-
da da “T” harfi gibi F›rt›na Deresi
akar. Mustafa S›rtl›’n›n bir türküsü
vard›r mesela, “Pazar, Hemflin,
Çaml›hemflin, Ardeflen / Var m› be-
nim gibi sevdaya düflen...” Bu be-
nim çocuklu¤umun en unutulmaz,
bütün o y›llar› özetleyen flark›s›. Bun-
lar› hep minibüslerde dinledim.
Ailede enstrüman çalan var m›yd›?
Dedem kemençe çalard›. Annemin
amcas› tulum, kaval, day›s› ba¤lama
çalard›. Sürekli müzik dinleyen, müzi-
¤i seven bir aileydi benimki. Ortaokul
y›llar›nda solcu amcamdan, onun
dinledi¤i müziklerden çok etkilenmifl-
tim. Kimsenin dinlemedi¤i kal›n sesli
bir adam› dinlerdi, Ruhi Su’yu... Zül-
fü Livaneli’yi çok severdim. 1997’de
Artvin’e konsere gelmiflti, çok ya¤-
mur ya¤m›flt›. Ben orada olmakla
övünürüm. Grup Helesa vard› ben
ö¤renciyken, solistleri Ayflenur Koli-
var’d›, onlar Ermenice, Rumca parça-
lar söylüyorlard›. O gruptaki Kenan
Yaflar benim fizik hocamd›. Artvinli
Gürcüydü, onu çok severdim, kendi-
me örnek al›rd›m. Bir yanda minü-
büsteki türküler, bir yanda bunlar, bir
yandan dünyay› anlamaya çal›fl›yor-
sunuz, Marx’›, ansiklopedileri kar›flt›-
r›yorsunuz. Türk müyüz acaba, de¤il
miyiz, bunlar› sorguluyorsunuz.
Yaylaya ç›kar m›yd›n›z?
Bazen, ama yaylac›l›k kültürüyle bü-
yümedik.
Albümde tepeler, da¤lar çok yo¤un
hissediliyor. K›y›lar›n müzi¤iyle ve
dans›yla da¤lar›nki aras›nda keskin
bir fark var, de¤il mi?
Asl›nda bu meridyenlerle ilgili bir
fley, Do¤u’yla ve Bat›’yla ilgili. Trab-
zon taraf›nda çok h›zl› kemençe çal›-
n›r, bizim horonlarda böyle bir fley
yok. 5/8’lik bir horon vard›r bizde,
ama Trabzon’da çok daha h›zl›d›r.
Artvin’deki horonlar Kafkaslara daha
yak›nd›r, ama bahsetti¤im bu dört
yerde, tamam›yla tulumla horon oy-
nan›r. Kemençe, akordeon yoktur.
5/8’lik horonlar vard›r, yavafl bafllar,
k›vrak bir yere do¤ru gider, Hemflin
türküleri daha da h›zl›d›r, ama hiçbir
zaman Trabzon’daki gibi titretmeler
yoktur. Do¤u ve Bat› birbirinden epey
farkl›. Ben horon biliyorum diyorsu-
nuz, ama bak›yorsunuz, onlar›n horo-
nuyla hiç ilgisi yok. Amcamla birlikte
dünyay› alg›lay›fl›m da de¤ifltikçe,
ba¤lamaya, özgün müzi¤e ilgim artt›.
19 yafl›mda üniversiteyi kazanana
kadar bat›ya gitmifl bir adam de¤i-
lim. Küçük bir yerdesiniz, ama dün-
yaya yak›nlaflmaya çal›fl›yorsunuz.
Sadece ba¤lamayla de¤il, klasik gi-
tarla da yak›n iliflkiniz var...
Klasik gitar› çok severek dinlerdim,
ama çalm›yordum. Çok geç baflla-
d›m, 21 yafl›ndayd›m. Konservatuar-
da ba¤lama bölümündeydim, ama
bir flekilde dünyaya yak›nlaflmaya
çal›fl›yordum. Kontrbas, viyolonsel
seslerini de çok severdim. Konser-
vatuara gelmeden önce kendi ma-
hallî kültürümü bu müzi¤e tafl›mak
gibi bir meselem yoktu; daha do¤ru-
su, müzik diye bir meselem yoktu.
‹stiyorum ve yap›yorum, her fley bu
kadar basitti. Gitara geçiflim Cemal
Reflit Rey Konser Salonu’ndaki bir
konserde oldu. Bekir Küçükay’› dinli-
yordum, tek bir enstrüman vard›,
“bu enstrüman beni ifade ediyor”
dedim. O gün gitar ö¤renmeye ka-
rar verdim. Eskiden gitar› popüler
bir fley yapmaya çal›flan insanlar›n
enstrüman› gibi alg›l›yordum, ama
orada baflka bir fley oldu¤unu, in-
sanl›kla ilgili bir enstrüman oldu¤u-
nu kavrad›m. Tek bafl›na bir ens-
trüman çok yeterli olmayabiliyor ba-
zen, ama piyano, gitar gibi enstrü-
manlar, onlar›n çokseslili¤i insanl›-
¤›n geliflmiflli¤ini gösterir. O günler-
de gitarda ilerlemeye karar verdim,
“evet, geç olabilir, ama flimdi bafl-
lar, düzenli çal›fl›rsam, 35 yafl›mda
iyi bir gitarc› olabilirim” dedim. Bak-
t›m, Ahmet Kanneci mesela, geç
bafllam›fl gitara. Gitar, müzi¤i daha
iyi düflünmemi sa¤lad›. Herhangi
basit bir cümleyi nas›l geniflletebili-
riz diye düflünmemi, bak›fl aç›m›n
genifllemesini sa¤lad›. Yapt›¤›m bü-
tün aranjmanlar gitar üzerine düflü-
nülerek yap›ld›.
Sizi ‹TÜ Devlet Konservatuar›’na
götüren süreci anlat›r m›s›n›z? Ça-
nakkale ve Ankara’dan geçerek
nas›l ‹stanbul’a geldiniz?
Ardeflen’de dershane dönemi bafl-
lad›. Bizim gibi gençler için üniversi-
te oradan ç›k›flt›, ben Ankara’da
okumay› çok istiyordum, ODTÜ Fel-
sefe istedim, o dönem daha h›zl›,
daha ateflli bir solcuydum, “ben de
Samsun’dan Ankara’ya yürüyece-
¤im” derdim. (gülüyor) Ankara ol-
mad›, Çanakkale’de iflletmeyi ka-
zand›m, hiç bana göre de¤ildi. Ya-
r›m dönemin sonunda okulu b›rak-
t›m. Bir bavulum, bir ba¤lamam
vard›, Ankara’daki arkadafllar›ma
26➜
gittim. Bir buçuk sene Ankara’da
Anadolu Halk Ezgileri Toplulu¤u’yla
müzik yapt›m. Arap, Kürt, Alevi ar-
kadafllar›m›z vard›. Orada Türki-
ye’nin müzi¤ini daha iyi anlad›m. O
zamanlar hayalim ‹stanbul’a gelip
müzik yapmakt›. Çok sevdi¤im mü-
zisyenler vard›; Erkan O¤ur’a bay›l›-
yordum mesela, bak›yordum nere-
den mezun diye, ‹TÜ Temel Bilim-
ler, Erdal Erzincan çok güzel ba¤la-
ma çal›yor, hayran›m, o da oradan
mezun. Bu arada babam beni hâlâ
Çanakkale’de ö¤renci san›yor, para
gönderiyor. (gülüyor)
Nas›ld› ‹stanbul’la ilk karfl›laflma?
Ankara Gar›’ndan Kurtalan Ekspre-
si’yle Haydarpafla’ya geldim. Elim-
de yine bavulum, s›rt›mda ba¤lama.
Tam Türk filmlerindeki adam! (gü-
lüyor) Ne yapaca¤›m, ‹TÜ’nün s›-
navlar›na girece¤im. Ege türküsü
çal›flaca¤›m, “Ah bir atafl ver”...
Okula gidiyorum, büyüleniyorum,
Bo¤az’› görüyor tepeden, çok güzel.
Orada kalmak istiyorum. Hiç bekle-
miyordum, s›navda ikinci olmuflum.
Öyle bafllad›. Biraz kendime geldim,
demek ki oluyormufl dedim. O za-
manlar Cemal Reflit Rey konserleri
ö¤rencilere ücretsizdi, ben hiç ç›k-
mazd›m oradan. Görmemifl bir
adam olarak dünya müzi¤ini orada
tan›d›m. S›cakt›, koltuklar rahat, bir
sürü insan gidip geliyor, klasik mü-
zik, caz...
Derlemecilik nas›l bafllad›? Al-
bümden önce, “Pazar-Ardeflen ve
Köylerinde Destan Söyleme Gele-
ne¤i” bafll›kl› tezinizle bu alanda
bir ilke imza atm›fls›n›z.
Ben eskiden beri hep eski kültürle-
re, eski nesnelere merakl›yd›m, bi-
raz eskiciydim. Anneanneme, baba-
anneme hep sorard›m, bana dü-
¤ünlerini, k›na gecelerini anlatmala-
r›n› isterdim. Öyle bir fley yapay›m
ki, ilk kez ben yapm›fl olay›m diye
düflündüm ve içinde Lazca türküle-
rin oldu¤u bir tez yazmaya karar
verdim. Orada destan a¤›t›n karfl›l›-
¤›d›r ve bir fliir formudur. Biz söze,
güfteye turki deriz, müzi¤e kaide.
“Benim babam›n bir türküsü vard›r”
dedi¤inde biri, babas›n›n yazd›¤› sö-
zü kastediyordur. Yazaca¤›m tezde
özgünlük olsun istedim. Lazca des-
tanlar on bir heceyle yaz›lm›fl, for-
mu da a/a/a/b’dir ve o b hiç de-
¤iflmez. fievval Sam’›n “Karadeniz”
albümünde “Ahmedum” vard›r me-
sela, Nokta Ana’n›n destan›, “Bir
Ben Harper’›n kay›tlar›na hayran›z, “K›y›lar›n Ard›”nda ona
öykündük. Onda da gaz yoktur, sadece müzik vard›r. Çok
geleneksel bir albüm de¤il bu, ama yöresel bir albüm.
tükenmez derde düfltüm Ahme-
dum” diye biter. Kanserden ölen in-
sanlara yaz›lm›fl çok uzun destanlar
vard›r. Daha modern, komik des-
tanlar da vard›r, mesela “Lahana
Destan›”nda adam lahanan›n nas›l
piflirildi¤ini anlatm›fl. Ben de o for-
mu bildi¤im için, yaz›l› kültüre de
geçirilmedi¤i için bu tezi yazmaya
karar verdim. Madem teknoloji de
geliflti art›k, bu derlemeleri video
kamerayla yapay›m dedim. Eskiden
plaklarla yap›l›rm›fl derlemeler. Bir
yaz ç›kt›k yaylalara, da¤larda dere-
lerde gezerken yeni insanlar, yeni
müzikler, öyküler ç›kt› karfl›m›za.
“Biçtum Çayir Çimeni” böyle mi
ç›kt›?
Tobira (Afla¤› fiimflirli) köyünde ya-
flayan Emine fiahin’den ç›kt› o tür-
kü. Muhteflem bir babaanne, bilge
bir kad›n, ona âfl›¤›m ben. Evini gö-
rünce büyülendim, bulutlarla arka-
dafll›k ediyorsunuz orada. 35 y›l ön-
ce eflini kaybetmifl, ona yazd›¤›
destan› okudu, onun ad› da Ah-
met’mifl: “Çiçekler içinde ben seni
seçtim / Baflka çiçeklere bakmay›p
geçtim / Yarun mera¤unden sara-
r›p soldum / Senden sonra hep so-
lay›m Ahmedum” diyor. Öyle güzel
bir kompozisyon ki. “Babaanne”
dedim, “sen flu ora¤› eline al›p bah-
çeye girer misin, ben de seni ka-
meraya çekeyim”. Ald› hemen ora¤›
eline ve o anda bafllad› uydurarak
söylemeye. Bir yandan ot biçiyor:
“Biçtum çayir çimeni / Biçtum kuru-
temedum / Her fleyi unuttum da /
Yari unutemedum” diyor. “O kadar
hastayim ki / Su alemem çeflme-
den / Ben belki elece¤im / Bir de
seni görmeden...” Babaanne de
benim müzi¤e karar vermemde bir
k›r›lma noktas› oldu. Fikret K›z›lok
nas›l Âfl›k Veysel’le karfl›laflt›¤›nda
bir karar verdi, ben de babaanneyle
tan›fl›nca bir karar verdim. S›k s›k
arar›m onu, sohbet ederiz. 75 ya-
fl›nda ve en büyük korkular›mdan
biri onu kaybetmek. Kendi babaan-
nem k›skan›yor onu, onun torunlar›
beni k›skan›yor. (gülüyor)
Tezdeki bütün destanlar Lazca
m›yd›?
15 destan vard›, on tanesi Lazcay-
d›. Türk Müzi¤i Devlet Konserva-
tuar› ad› alt›ndaki bir kurumda bu
tezin yaz›lmas› çok önemliydi. O dö-
nemde bas›nda epeyce haber oldu.
Bu tez yüzünden okulu yar›m dö-
nem uzatmak zorunda kald›m, Sü-
leyman fienel adl› bir hocadan dön-
dü tez, Laz müzi¤i diye bir fley ol-
mad›¤›n› iddia etti. Bir ney hocam
vard›, Ali Y›lmaz, o ayn› tezle beni
geçirdi AA vererek.
O bölgenin insanlar› herkesle ra-
hat rahat Lazca konuflmuyor, hat-
ta bildikleri halde bilmediklerini
söyleyenlerle de karfl›lafl›yor insan.
Ama kendi f›kralar›n› anadilde an-
latt›klar›nda daha bir içten kahka-
ha att›klar›na da tan›k olduk.
Son dönemde bir bilinç oluflmaya
bafllad›, ama insanlar›n bu yarg›lar›-
n› oluflturan bir devlet politikas›, bu-
nun üstünde de bir dünya politikas›
var. Bu sadece Lazcayla, Kürtçeyle
bitmiyor, çok global bir erozyon.
Lazca bir fley söylüyorum örne¤in:
“Nosi fluka varonçi mekitaxa gayba-
na.” Bu bir Laz atasözü, çevirisi de
çok güzel, bay›l›rs›n›z: “Ak›l h›yar
de¤il ki, yar›s›n› k›r›p sana vere-
yim.” (gülüyor) Türkçesi de güzel
ama, bunu Lazca söyledi¤im za-
man baflka bir fley oluyor.
Siz Laz m›s›n›z? Lazca konuflulur
muydu evde?
Bizimkiler Hemflinli, Laz de¤il. Evde
Türkçe konuflulurdu. Yine de Lazlar-
la beraber sahilde büyüdü¤üm için
Lazcay› bilirim, konuflurum.
Albümde Y›lmaz Yeflilyurt’la ortak
gibisiniz. O da sizin taraflardan m›?
Her fleye Y›lmaz’la beraber karar
verdik, beraber yapt›k. O Sivasl›,
ama ‹stanbul’da do¤up büyümüfl.
‹TÜ’den arkadafl›m, benden çok da-
ha iyi biliyordu dünya müzi¤ini. Albü-
mün bütün düzenlemelerini, kay›tla-
r›n› bafltan sona birlikte yapt›k. Al-
büm tamamlad›ktan sonra Y›l-
maz’la oturup “bu albümün hiçbir
fleyi iyi de¤ilse bile sözleri güzel, bu
da yeter bize” demifltik. Bu toprak-
lardaki bütün halk müziklerinde söz-
dür önemli olan. Dert sözü söyle-
mektir, müzik hat›rlamaya yarar. O
yüzden halk müzikleri karmafl›k de-
¤il, çok basittir. ‹nsanlar daha son-
ra sözleri hat›rlayabilmek için müzi-
¤i uydurmufl gibidir. Albümdeki söz-
ler çok önemli: “Ne olurdi dunyada
/ Sevenler ayrilmasa / Yardan ayri
gunlerum / Ömürden sayilmasa...”
Bunun baflka k›talar› da vard›, ama
müzikle olmad›, baflka sözler lâz›m
diye düflündüm, gittim, Çaml›hem-
flin’deki arkadafl›m Mustafa Ku-
yumcu’dan rica ettim, söyledi: “De-
reye karfli beri / Köpri olsa geçer-
dum / Bu mera¤un ustine / Raki
olsa içerdum // Gel gidelum paza-
ra / Sallama çalileri / fiube askere
alma / Yeni sevdalileri...” Müzikal
komplekslerim var, do¤ru akoru
basmak, do¤ru tonda söylemek gi-
bi. Eskilerde bu da yokmufl, çok da-
ha hayattan, yafland›¤› gibi söylenir-
mifl. Bunun kötü bir fley oldu¤unu
düflünüyordum bafllarda, bunu an-
lad›¤›m zaman demek ki biz bozul-
duk dedim. Ama flimdi bunun far-
k›nda olmak, yapt›¤›n›z ifli daha dü-
rüst ifade etmenizi sa¤layabilir. Bu-
gün müzikal komplekslerim oldu¤u-
nu söyleyebiliyorum.
Kente yak›n duran bir müzik yap-
m›flss›n›z, yerellik fonda duruyor
ama bask›n de¤il. Bu özelli¤iyle
öteki Karadeniz albümlerinden ay-
r›l›yor. Sizin ‹stanbul’a uyumunuzu,
dünya müzi¤ine aç›lman›z› müzik
üzerinden de izliyoruz. ‹lk parçada,
“Sirlarumi Söyledum”daki “Bozo”
vokalinde bu özellikle dikkat çeki-
yor. Bir de dipten gelen Modern
Folk Üçlüsü havas›...
O vokali Erkan O¤ur ekledi, çokses-
li birkaç fley yapt›k. fiaflaas› yok al-
bümün. Kay›t yaparken en do¤al,
yal›n nas›l kaydedebiliriz diye u¤rafl-
t›k. Vokallerde de ekolar, reverb’ler
yok, çok akustik. Ben Harper’›n ka-
y›tlar›na hayran›z, bu albümde de
ona öykündük. O bizim için çok
önemli bir adam, onda da gaz yok-
tur, sadece müzik vard›r. Çok gele-
neksel bir albüm de¤il bu, ama yö-
resel bir albüm. Hasan a¤abey (Sal-
t›k) ilk dinledi¤i zaman, “bu flehir
Karadeniz müzi¤i olmufl” dedi. Al-
bümün özgünlü¤ü bence burada.
Albümdeki müzik benden farkl› de-
¤il, nas›l konufluyorsam öyle söylü-
yorum. “‹lk dinledi¤imde pek seve-
medim, ama flimdi her gün dinliyo-
rum” diyenler oldu. Zaten böyledir
müzik, bir fleyi ilk defa dinledi¤iniz-
de hemen be¤endiyseniz, onu mut-
laka bir fleye benzetmiflsinizdir. ‹lk
dinledi¤inizde kula¤›n›za garip geli-
yorsa onun bir özgünlü¤ü vard›r ve
zamanla ona al›flmaya bafllars›n›z.
Ben bunu yaratmay› amaçlad›m.
Daha önce fievval Sam’›n “Karade-
niz” albümünde dinledi¤imiz “Sirla-
rumi Söyledum”, burada Erkan
O¤ur’un dokunuflu, Tanju Duru’nun
kayd›yla bambaflka bir parçaya dö-
nüflmüfl.
Bu albümün miksini Ömer Avc› yap-
t›, sadece “Sirlarumi Söyledum”un
miksini Tanju Duru yapt›. O parça
sayesinde Tanju Duru’yu, Erkan
O¤ur’u tan›d›k. Erkan a¤abey, bili-
yorsunuz, ‹smail Hakk› Demircio¤lu
ile çal›fl›yor, o da Pazarl›d›r. Erkan
a¤abey ile ‹smail a¤abeyin birlikte
yapt›¤› iflleri çok seviyoruz. ‹smail
a¤abey de bizim bölgeden ç›km›fl
ve perspektifi geniflletmifl bir mü-
zisyen, halk türkülerini çok güzel yo-
rumlayan biri.
Tanju Duru’yu o talihsiz bir kazada
kaybetmeseydik, belki gelecekte
onunla çal›flacakt›n›z. “K›y›lar›n Ar-
d›”n› çok be¤endi¤ini söylemifl
çevresindekilere.
Komiklik yaparak, yöresel flive kullanarak bir Karadenizli
portresi çiziyorlar. Türlü bilinçsizlikler de yap›l›yor flovenistçe.
Hrant Dink’in katiline övgüler ya¤d›ran beste mesela.
Tanju a¤abeyin yorumu çok güzel
oldu, onunla çal›flmak harikayd›.
Baflbaflay›z, sohbet ediyoruz, kah-
veler içiyoruz, baflka bir fley ol-
mufltu... Art›k ayn› fleyi istesek de
bulamay›z.
Albümde caz t›n›lar›n› çok ferahla-
t›c› bir biçimde kullanm›fls›n›z. Do-
¤açlama tonuyla gelen bir genifllik
var sanki.
Müzi¤imizi do¤açlamaya daha da
yaklaflt›rmaya çal›fl›yoruz. ‹kinci al-
bümde bunlar› daha çok duyabile-
ceksiniz. Gitar tonlar›ndan, davul
tonlar›ndan da kaynaklan›yor bu.
Caz tonlar› onlar. “Nenni Nenni”de
can›m›z›n çekti¤i oydu. fiark›n›n or-
tas›nda birden klarnet solo giriyor,
çok flivesel bir dizenin ard›ndan caz
gitar geliyor. Kontrbas ilk kez bir
Karadeniz albümünde bu kadar yo-
¤un kullan›l›yor. Her enstrüman›
canl› kaydettik, hiç dü¤me yok al-
bümde, kopyala - yap›flt›r yok.
Müzikte deneyselci bir tutum ser-
gilerken, vokalde çok da öne ç›k-
madan daha geleneksel olmay›
seçmiflsiniz.
Vokali süslerken otantik olmaya,
çok modern t›nlamamas›na özen
göstererek kulland›m sesimi. Ens-
trümanlar baz›nda yapt›¤›m›z müzik
zaten modern, ama ben sesimde
geleneksel bir hava yakalamaya ça-
l›flt›m.
Popüler Karadeniz müzi¤i üzerine
ne düflünüyorsunuz?
Komiklik yaparak ve yöresel flive
kullanarak tam da insanlar›n duy-
mak istedi¤i bir Karadenizli portresi
çiziyorlar. O köylü tipi prim yap›yor.
Ayn› fley Do¤u müzikleri için de ge-
çerli. ‹nsanlar›n yumuflak kar›nlar›n›
okflad›lar, ajitasyon var burada. Tür-
lü bilinçsizlikler de yap›l›yor flove-
nistçe. Hrant Dink’in katiline övgü-
ler ya¤d›ran beste bunun örne¤idir.
Ben bu insanlar› bir müzik icrac›s›
olarak göremiyorum, hiçbir flekilde
müzikleri kafam› meflgul etmiyor.
Günü kurtaran flark›lar yapan tüc-
carlar onlar.
Özcan Alper’in “Sonbahar” filmiyle
sizin albümünüz ayn› zamanda ç›k-
t› karfl›m›za. Yepyeni bir Karadeniz
alg›s›, duyuflu diye düflündük. Siz
filmi izlediniz mi? Oradaki k›y› sah-
nesini gördünüz mü?
Filmi henüz izlemedim, ama frag-
manlar›n› gördüm. Adam›n uçuruma
ba¤›rd›¤› sahne muhteflem. O s›ra-
da neler hissetti¤imi anlatamam.
Orada baflka bir fley var, Özcan’›n
bunlar› yakalam›fl, görmüfl olmas›
onun erdemlili¤ini gösteriyor. Ne ka-
dar orada do¤up büyüse de, sonu-
na kadar orada yaflam›fl olsa da,
göremeyebilir insan böyle bir fleyi.
Harika bir fley, do¤ay› kiflisellefltir-
mesi... Do¤ayla mücadele, onunla
bir iliflki kurmakt›r ayn› zamanda.
Belki ba¤›rmakt›r uçuruma, çaresiz-
liktir. Kaçkarlar’a, da¤lara ç›kt›¤›m
zaman beni en çok keyiflendiren
duygu acizli¤imdir. O da¤lar›n karfl›-
s›nda acizim, ard›na gidemiyorum,
atlay›p z›playam›yorum, dokunam›-
yorum, kocaman bir fley var karfl›m-
da. Uça¤a atlay›p gidemiyorum,
üzerinden köprü yap›p geçemiyo-
rum... O dalga sahnesi de müthifl,
Pazar’daki iskele aynen öyledir. He-
yecanla bekliyorum filmin gösteri-
me girmesini. Özcan Alber Hopal›,
Kars’ta tan›flt›k, beni tan›d›¤›n› ö¤-
renince çok sevindim. Karadeniz’in
do¤as› çok güzeldir, insanlar da bu-
nu bilir, ama bir yaln›zl›¤› da var-
Söylefli: Pelin Özer
d›r oran›n. Gidersiniz, e¤lenirsi-
niz, ama çok tatil bölgesi gibi bir
yer de¤ildir Karadeniz, biraz ken-
dine çeker. Tanju a¤abey bana
flöyle söylemiflti: “Ben oralara
gittim ve dedim ki, gelip buralar-
da yaflayaca¤›m.”
➜27

2005’teki Do¤u’nun Kad›nlar› Festivali’nin ve 100. say›m›z›n konuklar›ndan Reem Kelani, kas›m ay›nda ikinci kez ‹stanbul’a gelip
Babylon’u flereflendirdi. Sa¤›nda bir caz triosu, solunda Selim Sesler ve arkadafllar›n›n eflli¤inde, geleneksel ezgilerden Seyyid Dervifl’lere,
Mahmud Dervifl dizelerinden güzelim yalellilere, mavallara uzanan bir “flen saz›n bülbülü”ydü. Londra’da yaflayan Filistinli flark›c›yla,
konser repertuar›n›, “Sprinting Gazelle” albümünün ayr›nt›lar›n› ve Filistin’de kanayan yaray› konufltuk...
SÜRGÜn P‹Kn‹K De⁄‹LD‹R
Nas›l oldu da sizi ‹stanbul’da Se-
lim Sesler’le birlikte izleyebildik?
Reem Kelani: Londra’daki Tate Gal-
lery’de gerçeklefltirilen “Do¤u’nun
Cazibesi” sergisi kapsam›nda flark›
söylemem ve oryantalizm üzerine
konuflmam için bir davet ald›m.
“Benim gibi bir müzisyenin oryanta-
lizmle ne ifli olur” dedim, ama “mü-
zikal aç›dan konuflursunuz” dediler,
ben de kabul ettim. Birkaç hafta
sonra ‹stanbul’daki British Coun-
cil’in davetini ald›m, ayn› sergi bura-
daki Pera Müzesi’nde de aç›lacakt›.
Bural› müzisyenlerle sahneye ç›k-
mam› istiyorlard›, bafl›m üstüne de-
dim. Böylece Selim Sesler’le çal-
d›k, gerçekten inan›lmaz bir adam.
Konserden önce o¤lunun dü¤ününe
gittik, müthiflti. Müzik festivali gibiy-
di. Oradaki Roman kad›nlar›n hepsi
Granadal›ya benziyor. Filistin’de de
Çingeneler var.
Çingenelerin ‹stanbul’daki en eski
yerleflim yerlerinden Sulukule y›k›l-
d›, yerine lüks konutlar infla edile-
cek. ‹nsanlar da uzak bir yere gön-
derildi.
Buradaki Romanlar›n kaderi, M›s›r
ve Sudan’daki Nubyal›lar›nki gibi.
Berbat bir fley.
Konserde Seyyid Dervifl’den flark›-
lar söylediniz. Onun repertuar›ndan
oluflan bir albüm üzerine çal›fl›yor-
sunuz...
Seyyid Dervifl, M›s›rl› büyük bir bes-
teci. Bugün do¤mufl olsayd› yine za-
man›n ilerisinde bir adam olaca¤›
kesindi, 1892’de do¤du ve henüz
çok gençken 1923’te öldü. Osman-
l› devrinin sona ermesine ve Britan-
ya hâkimiyetinin bafllamas›na denk
gelen Arap tarihinin en önemli dö-
nemine tan›kl›k etti. Ayn› bugün
Arap dünyas›nda oldu¤u gibi, Türki-
ye’yle aras›nda bir sevgi-nefret ilifl-
kisi vard›. Osmanl› müzik tarz›ndan
çok beslendi, bu müzi¤in do¤al ve
tarihî bir ürünüydü, bunu hiç reddet-
medi. Fakat ayn› zamanda Arap
müzi¤ini Osmanl› saraylar›n›n d›fl›-
na, Arap sokaklar›na ç›karan adam
olarak an›l›r. Bir flark›s›nda Osmal›
hükümdar›n› nahofl bir flekilde tas-
vir eder, çünkü M›s›r milliyetçili¤iyle
içli d›fll›yd›. Britanya makamlar› ta-
raf›ndan birçok defa hapse at›ld›.
M›s›r sokaklar› için müzikal bir se-
28➜
Reem Kelani
sin peflindeydi. Di¤er yandan ‹tal-
yan operas› çal›flm›fl, ondan da çok
etkilenmiflti. Piyano için flark›lar
bestelemiflti. Arap tarz›n› korudu,
ama Bat›l› enstrümanlar› müzi¤e
soktu. Dinî müzik de yazd›, seküler
müzik de. Çeflitli meslekler için flar-
k›lar yazd›, birçoklar› ona “working
class hero” der. Bu flark›lar marflla-
ra dönüfltü, kap›c›lar, denizciler, fal-
c›lar için bile marfllar› var. O devir-
lerde bu insanlar afla¤›l›k kabul edi-
lirdi, Seyyid Dervifl onlara insanl›kla-
r›n› iade etti. Onun flark›lar› zaten
genellikle müzikal tiyatro atmosfe-
rinde hayat buldu.
M›s›r’›n millî marfl› “Bilady, Bilady,
Bilady” de onun bestelerinden biri.
Evet, öyledir. Onu Kral Faruk tara-
f›ndan s›n›rd›fl› edilen, büyük M›s›r
devrimi önderi Saad Zaghloul için
yazd›. Kral Faruk Arap bile de¤ildi,
Arnavuttu. Fakat Saad Zaghloul’un
M›s›r’a döndü¤ü gün, Seyyid Der-
vifl’in öldü¤ü gündür, yani o marfl›n
“Sprinting Gazelle”deki flark›lar 1948 öncesi Filistin’den,
dünyaya bizim her zaman orada oldu¤umuzu söylemek için.
Yahudiler üzerinde kimsenin yaflamad›¤› bir topra¤› almad›.
kahraman› önünde çal›n›fl›n› göre-
cek kadar bile yaflamad›.
Seyyid Dervifl’in ölümünün ard›n-
dan büyük bir tören düzenlendi
mi?
Hem evet, hem hay›r, daha ziyade
Foto: fiahan Nuho¤lu
ölümünden sonra de¤er kazand›.
Ama devlet onu sevmezdi, karfl›
kültürü temsil ediyordu. fiimdi iro-
nik bir biçimde anaak›m içine yer-
leflti; Arap bir müzisyen olarak Sey-
yid Dervifl repertuar›yla ilgilenmiyor-
san›z, kimse sizi ciddiye almaz.
fiark› sözleri flu anda bile M›s›r dev-
leti için kolayl›kla yenilip yutulabile-
cek cinsten de¤il. En harika flark›la-
r›ndan biri, “Müslüman, H›ristiyan
ya da Yahudi olsan da benim için
fark etmez, e¤er memleketin seni
birlefltiriyorsa dinin asla ay›rmama-
l›” der. fiimdi Arap dünyas›nda böy-
le bir fleyin söylenebilece¤ine inan›r
m›s›n›z! Ayn› zamanda sevgilisinin
sigaras›yla yanan bir kad›ndan bah-
seden bir flark› da yazm›flt›. Çok
derin bir flark›yd›, çok moda olmufl-
tu. 20. yüzy›l›n bafl›nda herkes si-
gara içiyordu, bu bir sosyal bir sta-
tüydü.
Konserde Seyyid Dervifl’in kokain-
den öldü¤ünü söylediniz. Ama bu
wikipedia’da bile yazm›yor, birkaç
kaynakta geçiyor sadece.
Ailesi bu durumu reddediyor, ama
kokainle iliflkisi vard› ve bunun hak-
k›nda yaz›yordu da. Öte yandan bir
haf›zd›. fiark›lar›ndan biri kokain-
manlar için marfl. Yirminci yüzy›l›n
bafl›nda M›s›r’da kokain flimdi oldu-
¤undan çok daha yayg›nm›fl. Bu
marfl, kokainin yapt›¤› tahribat› da
anlat›yor. Bu yolla bir kokainman›n
ac›s›n› da anl›yorsunuz.
fiark› sözlerini kendisi mi yazard›?
Hangi Arapçay› kullan›rd›?
Genellikle büyük flairlerden isterdi.
Ama seçtikleri klasik Arapça yazan-
lar de¤ildi. Çeflitli lehçelerle yazan
flairleri tercih ederdi, bir sokak
adam›yd›. Genellikle M›s›r Arapças›
kullan›yordu. O zamanlar onun ya-
flad›¤› ‹skenderiye’de bir sürü halk
yaflard›. Yahudiler, Nubyal›lar, ‹ran-
l›lar, ‹talyanlar, Romanlar... Bu
az›nl›klarla ilgili flark›lar da yazd›,
bu flark›lar›n o lehçeyi kullanan fla-
irler taraf›ndan yaz›lmas›na özen
gösterirdi.
Repertuar›n›zdaki flark›larda böyle ➜

➜ bir örnek var m›?
Evet, hele biri için öyle çaba sarf et-
tim ki. Bu flark› M›s›r’da yaflayan
Nubyal›lara dair. Nubya, co¤rafî ola-
rak M›s›r ve Kuzey Sudan aras›nda
yer al›r. Nubya kökenli M›s›rl›lar›n
ço¤u siyaht›r. Eski siyah-beyaz Arap
filmlerinde Nubyal›lar hep aptal ka-
p›c›lar, hizmetçiler olarak tasvir edi-
lir, afla¤›lan›r. 1919 tarihli bu flark›-
n›n ad› “Ashinger Damolina”; “para-
m›z yok” demek. fiark› Arapça de-
¤il, sözleri anlamak için Nubyal› bir
dilbilimciyle konuflmam gerekti.
Seyyid Dervifl, flark›y› taklit ederek
söylüyordu. Nubyal›lar bu flark›y› hiç
sevmezler, çünkü bunun kendileri-
nin yerine konuflan bir M›s›rl› tara-
f›ndan yaz›lm›fl oldu¤unu düflünür-
ler. Ama flark›n›n sözleri inan›lmaz,
“barbarlar›n bile sendikalar›, birlikle-
ri var, ama bizim hiçbir fleyimiz yok,
bütün dünyada devrimler oluyor, biz
gerçek devrimin mucitleriyiz, bana
köle gibi davranmaktan vazgeç,
çünkü köle bir gün efendi olacak”
diye giden bir flark›. Bu flark›y› aran-
je etmek ömrümün üç ay›n› ald›.
Araflt›rmaya Londra’da, bizim ma-
halledeki (Portobello Road) Nubyal›
oldu¤unu keflfetti¤im falafelciden
bafllad›m. fiark›y› sordum, bir yan-
dan falafellerini k›zart›rken, di¤er
yandan Nubya Kültür Merkezi’ni
arad›. Merkezin yöneticisi, “hay›r,
biz M›s›rl›lar›n Nubya kültürü hak-
k›nda yazmas›n› istemiyoruz” diye
söylendi durdu. Bu t›pk› bir Türkün,
Çingenelere hiç dan›flmadan onlar
hakk›nda bir flark› yazmas› gibi bir
durum. Yönetici beni baflka bir ada-
ma yönlendirdi, bir mail gönderdim
ve zehir zemberek bir cevap ald›m.
Sonra, bu üç numaral› adama,
30➜
“bak Hamza, habibi, sen bir Flistin-
liyle konufluyorsun” dedim. “Benim
de ‹sraillilerle ilgili benzer sorunla-
r›m oldu, benim yerime konuflmak
istediler, o yüzden kimsenin bafl›na
böyle bir fley gelmesini istemem.
fiark› flahane. Arap dünyas›ndaki
›rkç›l›¤› sorguluyor.” Adam “aaa, hiç
böyle düflünmemifltim” dedi. (gülü-
yor) fiark›n›n ritmi 4/4’lüktü, ben
6/8’e çevirdim, Afrika sound’lu ol-
mas›n› istedim. Tanbur ad›nda bir
Afrika enstrüman›n› ar›yordum. Ku-
veyt’te, çocuklu¤umda bu enstrü-
man› çalan bir kad›n görmüfltüm.
Baz› Kuveytliler siyaht›r ve flark›
söyleme tarzlar›na da Nubani denir.
Bu üç numaral› adam bana tanbu-
run Nubya ifli oldu¤unu söyledi,
Körfeze giden Nubyal›lar enstrüma-
n› Kuveyt’e de götürmüfller. Lon-
dra’da nereden tanbur bulabilece¤i-
mi sordum; dört numaral› adama
yolland›m. (gülüyor) Günlerden 9
A¤ustos’tu, Mahmud Dervifl’in öldü-
¤ü gün. Bütün günümü o adamla
geçirdim ve bana enstrüman› gös-
terdi. Bat›l›lar flark›da Pat Met-
heny’yi buluyor, Afrikal›lar da bay›l›-
yor. Bütün bu hikâye üç ay›m› ald›,
sadece bir flark› için. Albümde 13
flark› var. Bu yüzden bu CD’yi ç›-
kartmak kolay de¤il.
“Sprinting Gazelle” albümü Filis-
tin’de yay›nland› m›?
Birkaç ma¤azada sat›l›yor, gittikçe
de popülerlefliyor. Ama yine de so-
run oluyor, ekonomik anlamda da
bir albüme Britanya fiyatlar›n› öde-
yebilecek maddî gücü olan az. Ayr›-
ca flimdi karmafl›k bir durum var Fi-
listin’de, Hamas müzi¤e pek s›cak
bakm›yor. Hele bir kad›n›n flark›
söylemesi fikrine hiç. Filistin, sana-
t›n pek desteklendi¤i bir yer de¤il.
Sanat sahnesi çok da kötü de¤il,
ama iflgal alt›nda yaflad›klar› için
hep politize. Filistin’deki sanatç›la-
r›n büyük bir k›sm› bir siyasal parti-
ye ait olmak zorunda, gerçekten
baflka flanslar› yok. Ayr›ca Filis-
tin’de yaflayan Filistinliler diaspora-
daki Filistinlileri sevmiyorlar. Sürekli
piknik halinde oldu¤umuzu, onlar
kadar ac› çekmedi¤imizi düflünüyor-
lar. Bunu ben seçmedim, ben dias-
porada do¤dum. Annem babam ül-
keden at›lm›flt›, ben Filistin’i terket-
medim, ne yapabilirim ki? Beytülla-
Halep’te müzik alkol gibi. Suriyeli müzisyenler için Hüsnü
fienlendirici, ‹smail Tunçbilek, Selim Sesler çok yüksek
bir yerde. Açl›k ve susam›fll›k var.
him Üniversitesi’nde bir konferans
veriyordum, birisi ç›k›p “sen kim
oluyorsun da Londra’dan gelip bize
Filistin folklorünü anlat›yorsun” de-
di. Gerçekten çok can›m ac›d›. El-
bette benim hayat›m iflgal alt›nda
yaflayan insanlar›nkinden daha ko-
lay, ama sak›n bana sürgündeki bir
Filistinli olarak hayat›m›n bir piknik
oldu¤unu söylemeye kalkmay›n.
Ama muhteflem mail’ler de al›yo-
rum oradan, özellikle de bugün ‹s-
rail’e ait olan topraklarda yaflayan
Filistinlilerden. Bat› fieria’da ya da
Gazze fieridi’ndekilerden de¤il...
“Sprinting Gazelle” çok depresif bir
albüm asl›nda, Türkçede de söylen-
di¤i gibi “hüzünlü”. Ben bile dinle-
yemiyorum bazen. ‹nflallah bir refe-
rans olur, Filistin müzi¤i üzerine ça-
l›flacak insanlar›n ifline yaramas›n›
ümit ediyorum. Albümdeki bütün
flark›lar 1948 öncesi Filistin’den,
özellikle dünyaya bizim her zaman
orada oldu¤umuzu söylemek için.
Dünya üzerindeki en büyük siyonist
uydurmalardan biri, topra¤› olma-
yan bir halk olarak Yahudilerin gidip
üzerinde hiç kimsenin yaflamad›¤›
bir topra¤› alm›fl olmas›d›r. O za-
man ben hiç varolmad›m!
Dünkü konserde flark› aralar›nda
aç›klamalar yapt›n›z, hikâyeler an-
latt›n›z. Konserden çok “kabare”
havas›ndayd› olay. Arap co¤rafya-
s›ndaki genel konser tarz› nas›ld›r?
Bu “kabare”den ziyade trubadur
tarz›. Ayn› gelene¤in Türkiye’de de
oldu¤unu san›yorum. Filistin’de hi-
kâye anlat›c›ya “hakawaati” denir.
Geleneksel olarak hakawaati des-
tanlar ve efsaneler hakk›nda flark›
söyler ve flark› aralar›nda olay›n ay-
r›nt›lar›n› anlat›r. Bu gelenek art›k
can çekifliyor, bu nedenle konserle-
rimde bunu kullanmay› çok önemsi-
yorum. Ayr›ca hakawaati geleneksel
olarak erkeklerin kulland›¤› bir sa-
nat biçimi, kad›nlar da bunu sanat-
lar›na tafl›mal›. Konserlerimde kul-
land›¤›m di¤er bir ö¤e de “kat›l›m”,
ki Hakawaati gelene¤i her zaman
s›rt›n› buna yaslar. Bu illâ izleyicile-
rin flark› söylemesi ya da alk›fl tut-
mas› gibi de¤ildir, bazen daha a¤›r-
bafll› ve dinî flark›lardaki “kat›l›m”
mutlak sessizlik olabilir. Bunun di-
¤er örne¤i de meflhur flark›m “Il-
Hamdillah”da oldu¤u gibi zikir tarz›
flark› söyleme, ki bunu böyle flark›
söyleme biçiminin pek de uygulan-
mad›¤› Babylon’da yapmaktan çe-
kinmedim. Kabare sözcü¤ünün kul-
lan›m›na gelirsek, bana en yak›n
durum muhtemelen Berlin tarz› ka-
bare olurdu. Kabare sözcü¤ü Arap
dünyas›nda tamamen farkl› bir ba¤-
lamda kullan›l›r. Gö¤süne para s›-
k›flt›ran adamlara danseden dan-
sözlerin oldu¤u sefil gece kulüpleri-
ne denir.
M›s›r, Arap dünyas›nda kültürel ve
politik anlamda çok önemli bir ül-
ke. M›s›r’›n bu önemi nereden kay-
naklan›yor?
Arap dünyas› haritas›na bakarsak
M›s›r tam merkezde yer al›yor, Asya
ve Afrika’y› birbirine ba¤l›yor. Türki-
ye’de Asya ve Avrupa’n›n birbirine
ba¤lanmas› gibi. Her fleyden önce
M›s›r, dünya tarihinin en eski me-
deniyetlerinden birinin befli¤i. Ayr›ca
geçmiflte kedilere tapm›fl herhangi
bir ulus çok önemlidir, kedileri çok
severim. (gülüyor) Bir de kültürel
boyut var: M›s›r filmleri, Ümmü Gül-
süm, Abdelhalim Haf›z... Klasik
Arap dili ve bas›n›n kulland›¤› dil
modern standart Arapça, e¤itimli ol-
mayanlar pek anlayamaz. Onun ha-
ricinde lehçeler var. Ben bir Filistinli
olarak bir Fasl›n›n konufltu¤u Arap-
çay› anlamam, ama M›s›r lehçesini
herkes anlar. Dil de birlefltirici bir
unsur. Bir di¤er önemli faktör de,
Arap milliyetçili¤inin geliflmesinde
M›s›r’›n oynad›¤› rol. Ama burada
militan de¤il, kültürel milliyetçilikten
söz ediyorum. Seyyid Dervifl de bu-
nun önderlerinden biriydi. E¤er kla-
sik Arapça ö¤renmek isityorsan Su-
riye’ye gitmen gerekiyor, konuflma
dili için M›s›r’a.
Önceki söyleflide Türkiye müzi¤ini
pek dinlemedi¤inizi söylemifltiniz.
Art›k dinliyor musunuz?
Türkler ve Araplar aras›nda tarihî bir
sevgi-nefret iliflkisi var. Birbirimizin
kaderinde var›z. Onunla da yaflan-
maz, onsuz da. Bu gerilimi seviyo-
rum, hatta seksî buluyorum. Büyü-
kannem ben küçükken udunu al›p
flark› söylerdi, benim için kat›, nem-
rut bir nineydi. Konserde, “büyüy-
kannem Osmanl› sultan› gibiydi” de-
di¤imde baz›lar› bu durumdan hofl-
lanmad›. (gülüyor) Seyyid Dervifl’in
müzi¤inde de öyle, bizim için Os-
Yahudiler Nazilerle normalleflmeyi düflünürlerse, ben de
‹sraillilerle normalleflmeyi düflünürüm. ‹srailliler Nazilerden
daha kötü demiyorum, ama onlar da benim Nazilerim.
manl› Sultan› her zaman ceberrut-
tur. “‹stanbul Hat›ras›”n› seyretmek
çok acayip bir tecrübeydi, sürekli
a¤l›yordum, “Latcho Drum”da oldu-
¤u gibi. Ama neden her zaman be-
yaz bir Avrupal› adam olmak zorun-
da ekran› iflgal eden baflrol oyuncu-
su?.. Geçen sene British Council
turnesini birlikte yapt›¤›m Halepli
saksofoncu Basel (Rajoub) prova
aralar›nda Youtube’dan Taksim Tri-
o’yu izliyordu. Halep’te müzik alkol
gibi, çok dindarlar, alkol yok, fakat
müzik yetiyor zaten. “Reem kofl,
Hüsnü Hüsnü” diye seslendi bana.
Suriyeli müzisyenler için Hüsnü fien-
lendirici, ‹smail Tunçbilek, Selim
Sesler çok yüksek bir yerde. Açl›k
ve susam›fll›k var. “Sprinting Gazel-
le”de yapt›¤›m gibi, foto¤rafç› Türk,
kaligraf ustas› ‹ranl›, perküsyoncu
Azeri, albümde bütün kolektif kökle-
rimi bir araya getirmeye çal›flt›m.
Osmanl›lar Araplar› ezdi, fakat Arap-
lar da tarihî bir hata yapt›lar, Os-
manl›lara karfl› ‹ngilizlerle birlik oldu-
lar. “Bunu derken, ‹ngiliz kocas›n›
iflaret ediyordu” diye yazabilirsiniz.
(gülüyor) Hâlâ bunun bedelini ödü-
yorlar. Bir Filistinli olarak, Abdülha-
mit ya da Abdülmecit kalsayd› Filis-
tin kaybedilmezdi diye düflünüyo-
rum. Onlar siyonist projeye karfl›yd›-
lar. Körfezdeki Araplar da flimdi ayn›
hatay› yap›yor, ‹ran’a karfl› ABD’yle
ve ‹srail’le iflbirli¤i içine giriyorlar.
Asl›nda Suriyeli Simon Mreach’i de
bu konser projesine dahil etmek is-
tedik, yan komflu zaten. Senfoni or-
kestras›yla da çal›yor, o da Taksim
Trio’yu ve Türk müzi¤ini seviyor. He-
war ad›nda bir grubu var, hewar “di-
yalog” demek.
Filistin’in bugünkü atmosferi nas›l?
Bir sürü Arap ülkesi, özellikle de
Körfezdekiler, “daha fazla sorun is-
temiyoruz” diyor. Katar ‹srail’le ilifl-
kilerini normalize ediyor, ‹srailli bir
elçileri bile var. Filistin meselesi bir
yap› olarak ölüyor. Bunu söylemeye
dilim varm›yor, ama Filistin Kurtu-
lufl Örgütü eskidi, art›k sevseniz de
sevmeseniz de Hamas var, ki güzel
noktalar› da yok de¤il. Ama Filistin-
liler aras›ndaki birli¤i bozuyorlar.
Daha önce FKÖ vard›, diasporada
Filistin Ulusal Konseyimiz vard›. ‹s-
rail’in apartheid rejimi yüzünden Fi-
listin bölündü. Gazze üzerinde bir
blokaj var, Bat› fieria’dan, “Yeflil
Hat”tan kopuklar. Normal bir hayat›
nas›l yaflars›n›z ki bu koflullar alt›n-
da? Arafat bir semboldü, Filistinlile-
ri birlefltiriyordu. Edward Said vard›,
o da Filistin meselesini okyanusla-
r›n ötesine tafl›d›, insanlar›n kulak-
lar›n› gözlerini açt›, bir bilimadam›
olarak da mükemmeldi. Mahmud
Dervifl vard›, tamamen evrensel bir
simgeydi. Mahmud Dervifl öldü¤ün-
de obsesif bir flekilde cenazesini
seyrederek günler geçirdim. Hele
annesini izlemelisiniz. Kad›n 92 ya-
fl›nda, okuma-yazmas› yok. ‹srail
k›sm›nda yafl›yor, cenazenin oldu¤u
Bat› fieria’ya büyük zorluklar içinde
ambülansla getirildi. Mahmud Der-
vifl’in do¤du¤u köy Birweh,
1948’de ‹srailli yerleflimciler tara-
f›ndan boflalt›ld› ve y›k›ld›. Mahmud
Dervifl ölünce yetim kald›m, nereye
bakaca¤›m› bilmiyorum. Sizler de
belki Naz›m Hikmet öldü¤ünde ben-
zer bir fley hissetmifl olabilirsiniz.
Mahmud Dervifl’i tan›yordum da,
birlikte bir konser gerçeklefltirmifl-
tik, kolay bir adam de¤ildi. Dehas›
ve yap›p ettikleri kendisinden daha
büyüktü. Onunla beraber içimde Fi-
listin’e dair bir fleyin öldü¤ünü his-
sediyorum. Benim insanlar›m›n ba-
fl›na gelen buyken ‹srailli sanatç›la-
r› nas›l kabul edebilirim ki? Hepsi
‹srail ordusunda hizmet verdi. Bun-
lar bir kontrol noktas›nda durup
Mahmud Dervifl’in annesini o¤lu-
nun cenazesine gitmekten al›koyan
askerlerle ayn›. Benden çok fazla
fley istiyorsunuz. Öpüflelim bar›fla-
l›m dememi beklemeyin. Yeter ar-
t›k! Üç y›l önceki halimden da-
Söylefli: Çi¤dem Öztürk
ha sakinim ama daha keski-
nim, her türlü diyalo¤u ve nor-
malizasyonu reddediyorum. Ya-
hudiler Nazilerle normalleflmeyi
düflünürlerse, ben de ‹srailliler-
le normalleflmeyi düflünebilirim.
Üzgünüm. ‹srailliler Nazilerden
daha kötü demiyorum, ama on-
lar da benim Nazilerim.
 Parazitler, buluntu sesler, atmosferik gürültüler, sinyaller... Bildi¤imiz çalg›l› flark›l› müzik de¤il, ar›zal›,
Liz Fando h›r›lt›l› bir “soyut” elektronika, “psycho-acoustics” ilminden el alan bir sesbozumu Liz Fando’nunki.
Polonya’larda en iyi grup seçilen, Wire gibi dergilerin övgülerini alan bu müzi¤i, mimarlar›ndan birinden, Aç›k Radyo programc›s›,
Karga ve Peyote’nin dub’c›s›, matematik hocas›, Roll’a da mürekkebi çokça bulaflan Osman Kaytazo¤lu’ndan dinliyoruz...

AYR›nT›LaR›n
saLD›R›s›
Müzik ifllerine nas›l bafllad›n?
Osman Kaytazo¤lu: Liz Fando’nun
ilham kayna¤›, matlab diye mate-
matik ve mühendislik alan›nda kul-
lan›lan bir program oldu. O zaman-
lar Mille Plateaux diye acayip bir
plak flirketi ç›km›flt›, mp3’lerdeki
hatalar› bir nevi müzik diye yutturu-
yorlard›. Bunu da Deleuze ve Guat-
tari’nin ortak eseri “Bin Yayla”daki
(“Mille Plateaux”) felsefeye dayan-
d›r›yorlard›. Postyap›salc› bir oku-
mayla müzi¤i farkl› yay›nl›yorlard›.
Terre Thaemlitz’in bunun müzik ol-
du¤una dair savunma niteli¤i tafl›-
yan sayfalarca makalesi vard›. Bo-
¤aziçi Üniversitesi’nden dostum
Baflkan’la onlar› okuyup havaya gi-
rerek “kendi postyap›sal›m›z› nas›l
kurgular›z” diye düflünüyorduk. Son-
ra foto¤raflar›n jpeg olarak bilgisa-
yara ifllenen format›n› matlab’de
ses dosyalar›na çevirmeye baflla-
d›k. Çok e¤lenceliydi, herkesin ken-
di müzi¤i ç›k›yordu. Surat›n›n foto¤-
raf›n› çekiyorsun, ayr› bir müzi¤in
nek de plak flirketini kurar kurmaz
ilk ifl onun albümünü ç›karm›fl.
Liz Fando’nun kökleri nas›l at›ld›?
Bo¤aziçi’nde seçmeli ders ararken
“psycho-acoustics” diye bir ders
gördüm. Ders elektronik mühendisli-
¤i dersi, hocas› ses tan›ma konu-
sunda çok ünlü Levent Arslan.
“Psycho-acoustics” deyince elektro-
nik müzik geliyor akla, ama hiç alâ-
kas› yokmufl. Bu dal, sesin insanla-
ra nas›l davrand›¤›n› inceliyor. Masa-
ya elimi vurdu¤umda sende yaratt›¤›
psikolojik etkiyle ilgili. Televizyondaki
whitenoise’u beyin nas›l alg›l›yor,
uyurken sese maruz kalman›n be-
yinde yaratt›¤› etkiler gibi fleylerin ifl-
lendi¤i didaktik bir ders. Bir gün ho-
caya Pan Sonic dinlemeyi teklif et-
tim, nas›l davranacak bize diye me-
rak ettim. O s›ra Berk’le (Gökberk)
tan›flt›k, o da Pan Sonic hayran›y-
m›fl. Öyle bafllad›k Liz Fando’ya, d›-
flar›da bir cihazla ses kay›tlar› yap-
maya bafllad›m.
Ne kadar zamand›r ses kay›t ciha-
Foto: fiahan Nuho¤lu

oluyor. Müzik dedi¤im fley asl›nda z›yla geziyorsun?

ses. Achim Szepanski, Mille Platea-
ux’nun manifestosunda flöyle der:
Klikler birer de¤er olacak, hatalar
paraya dönüflecek. Onun dedikleri-
ni günümüzde daha iyi anlamak
mümkün, çünkü electroclash, mini-
mal tekno gibi, insanlar›n dans etti-
¤i popüler müzik ak›mlar›na bakt›¤›-
m›zda, aralarda hep glitch’lerin,
seslerin birbirine sürtünmesinden
do¤an hatalar›n hipnotik bir etki ya-
ratt›¤›n› görebiliyorsun. Müzi¤in çöp-
lü¤ünden geri dönüfltürülen bir ta-
k›m sesler art›k fiyakal› gece kulüp-
lerinde ciddi bir endüstriye dönüfl-
tü. Sonra Mille Plateaux kapand›,
raster-noton ad›nda eski ‹yi fieyler
Yay›nc›l›k tarz› çal›flan bir flirkete
kald› her fley. fiimdi sanatç›lar ken-
di plak flirketlerini kuruyor. Mesela
Jan Jelinek, uçakta yan›ndaki ço-
cukla konuflurken, çocu¤un annesi-
nin ‘60’larda BBC’nin Almanya’daki
elektronik müzik stüdyolar›n›n work-
shop’lar›na giden, gizli kalm›fl ina-
n›lmaz elektronik müzikçi Ursula
Bogner oldu¤u ortaya ç›km›fl. Jeli-
2002’den beri. Bazen kamera da
al›yorum. Sesleri topluyorsun, son-
ra ba¤lam›ndan kopar›p baflka bir
fleye dönüfltürebiliyorsun. Baz›lar›
fetifl haline getirmifl, binlerce dolar
verip acayip ses kay›tlar› yap›yorlar.
Çernobil’de kay›t yapan Jacob Kir-
kegaard diye bir müzisyen var, ses-
leri bütün pürüzleriyle kaydetmeyi
profesyonel bir ifle dönüfltürmüfl.
Benimkisi biraz daha romantik bir
bak›fl. Foto¤rafla nas›l bir iliflki ku-
Garip sessizlikleri kaydetmeye çal›fl›yorum. Dipte kalan
gürültüleri nas›l ön plana ç›kar›r›m diye düflünüyorum.
Arkada gürültü varken nas›l sessizlik önde olabilir?
ruyorsam sesle de öyle, muhteflem
olmak zorunda de¤il.
Sesler haf›za için de güzel ipuçlar›
sa¤l›yor, t›pk› foto¤raf gibi...
Foto¤raf benim için dokunulmaz.
Ses gibi de¤il. Seslerde, o gürültü-
nün içine, olan bitene kar›flmak gi-
bi, kendi beynindeki sesi eklemek
gibi düflünüyorum. Orada daha öz-
gür olabiliyorsun.
‹stanbul’da ses aç›s›ndan çok be-
reketli bir köfle, bir zaman var m›?
Hisar’› çok seviyorum. Köprünün al-
t›nda pazar sabah› sessizli¤inin ara-
da bir geçen tekneyle flört edifli gü-
zel oluyor. Bir de evime yak›n. (gü-
lüyor) Niye foto¤raf çekiyorum?
Çünkü çok sevdi¤im foto¤raflar var.
Exupéry’nin dedi¤i gibi, “bir maran-
gozun yapt›¤› gibi elimi bir makina-
ya tahtayla birlikte sürüyorum”.
Elim de gidebilir, tahtadan daha id-
dial› de¤ilim. Sesleri ifllerken hesap
yapm›yorum. Garip sessizlikleri kay-
detmeye çal›fl›yorum. Yapt›¤›m mü-
ziklerde ya da oluflturdu¤um sesler-
de de de¤iflik bir sessizlik, bir dip
gürültüsü var. Çok dipte kalan gü-
rültüleri nas›l daha ön plana ç›kar›-
r›m diye düflünüyorum. Sahnede ar-
kadakini öne koymak gibi. Bu du-
rumda flöyle bir sorun ç›k›yor: Arka-
da gürültü varken nas›l sessizlik de-
di¤in fley önde olabilir? Orada iflin
matemati¤i, mühendislik k›sm› dev-
reye giriyor. Sesi nas›l iflleyeceksin,
katmanlar› nas›l dizeceksin ki, o
dip gürültü her fleyden daha bask›n
olsun. ‹lk defa dinleyen biri önce o
arkadaki sesleri duyabilir. ‹nsan›n
kendi öncelikleri, müzi¤e tan›d›¤›
öncelikler müzi¤in dinleniflini, ne ol-
du¤unu de¤ifltirir. Arkadafl›mla mini-
mal tekno çalan bir yere gitti¤imde,
o baslar› duyuyor, ben glitch’leri.
Programlara eklenen programc›klar
sayesinde iflin içine tesadüf gibi
zevkli bir boyut da eklendi. Her fleyi
suyunun suyu halinde yapabiliyor-

34➜
sun. Hayatta tüylerimi diken diken
en önemli parça, Mahler’in 5. Sen-
fonisi’ndeki “Sehr Langsam”. Onu
nas›l tan›nmaz hale getirebilirim di-
ye denerken, 12 dakikal›k c›z›rt›l›
bir buzdolab› sesi ç›kt›. Bu kayd› bir
arkadafl›ma verdim, eve gitmifl,
CD’yi koymufl ve unutmufl, “iki sa-
at evde hangi elektronik eflya bo-
zuk diye arad›m” dedi. (gülüyor)
“Pi” filmini görmüfl müydün?
‹zledim, ama çok sonra. O zaman
da matematikçi gözüyle bakmak zo-
rundayd›m. Çok sevmedim. En sev-
di¤im filmi söyleyebilirim ama: Lou-
is Malle’in “Üfürüm”ü (Murmer of
The Heart). Kalp h›r›lt›s›, üfürüm
hastal›¤› derler ya. Müzikle, Oidi-
pus’la, çocukla, ergenlikle, her fley-
le ilgili... Filmin matemati¤i süper,
ama hayat matemati¤i. Çok kusur-
suz bir ispat yazm›fl.
Liz Fando isminin esin kayna¤› da
sinemadan, de¤il mi?
Alejandro Jodorowsky’nin “Fando &
Liz” filmi var. Liz kötürüm bir k›z.
Fando da onun için Tar diye bir yeri
ar›yor. Tuhaf bir iflporta el arabas›y-
la tepelerden, da¤lardan geçerken
bafllar›na bir sürü fley geliyor. Tar’›
bulam›yorlar, herhalde cennete te-
kabül ediyor. Film ç›kar ç›kmaz ya-
saklanm›fl. Buñuel’vari bir film,
ama Buñuel’de ak›ll› uslu bir savun-
ma, makûl bir hakl› ç›karma var.
Bunda o yok, ipinden kopmufl. Da¤-
da kad›nlara bowling topu atan er-
kekler gibi garip göndermeler var.
Sahnede nas›l icra ediyorsunuz
müzi¤inizi?
‹ki gitar ba¤l›yoruz ve ses kay›t ban-
kas›n› devreye sokuyoruz. Plunderp-
honics dedi¤imiz, John Oswald’›n
bir sürü müzik setini ayn› anda ileri
geri sard›rarak veya Philip Jack’in
179 pikapla yapt›¤› gibi. Bazen fark-
l› enstrümanlar oluyor. Orçun’la
(Bafltürk) yapt›¤›m›z bir konser çok
iyiydi. Bafl›na buyruk bir fley müzik,
gözlerle anlafl›lan baflka bir dil yok.
Liz Fando’nun ünü yurtd›fl›na gitti.
Wire dergisinde övgü dolu bir yaz›
ç›kt›, ayr›ca Polonya’da ay›n sa-
natç›s› seçilmiflsiniz.
Evet. 2007’de Polonya’dan bir mail
geldi: “Avrupal›lar›n ayn› fleyleri ye-
niden üretmelerinden bayd›k art›k.
Müzi¤inizde gürültülerin içinden duy-
gu yay›l›yor” diyordu. Polonya radyo-
sunda ay›n sanatç›s› seçildik ve
parçalar›m›z yay›nland›. Teknik ve
gramer olarak mükemmelleflmesi-
ne izin vermeden, çalakalem yap›-
lan, ama kendili¤inden, o sesleri
severek, duyarak, ay›klayarak, belki
onlara cevaben bir seslenme ola-
rak bakt›¤›m›z için Liz Fando iddia-
s›z bir grup asl›nda.
Berk mühendis, sen matematikçi-
sin. Formasyon itibariyle Liz Fando
müzi¤inin yine de belli bir yetkinlik
bar›nd›rd›¤›n› düflünüyor musun,
yoksa tamamen punk bir ifl mi bu?
Punk olabilmesi beni onurland›r›r.
Punk gruplar›ndaki yetkinli¤e, belki
uyuma benzetebilirsin. Onu yakala-
mak zordur... Elektronik müzi¤in ka-
liteli ve çok üst s›n›f versiyonu ola-
rak sunulan fleyleri dinledi¤inde ay-
r›nt›lar›n sald›r›s›na u¤rayabiliyor-
sun. Jan Jelinek muhteflem bir
groove yaratm›fl ama, ‘70’lerdeki
Isaac Hayes’ler, Tommy Guerre-
ro’lar, Shaggy Otis’lerin plaklar›n›
miksleyerek yaratm›fl kendi so-
und’unu. Mahler’i Mozart’a bölüp
Schönberg elde etmek gibi. Her fley
birbirinin içine giriyor, kim ondan al›-
yor, kim ona veriyor, bilmiyorum.
Liz Fando’nun myspace sayfas›nda
ilham verenler aras›nda Cortázar’›n
ad› da geçiyor. Neden?
Cortázar, “Seksek”! “Seksek”te
Necla Ifl›k’›n, Cortázar’›n bilinçak›-
fl›yla yazd›¤› bölümü kafas›na göre
Türkçeye çevirifli vard›r, çok güzel-
dir. 57. bölümden sonra sekerek
Octavia Paz’›n fliirine gidersin.
Sbylle’le Oliveira aras›nda bir diya-
log geçer, anlamazs›n önce, sonra
baflka bir bölüme gönderir seni. O
bölümde fliiri okuyunca konuyu an-
lars›n. Öyle bir fley bir daha yaz›labi-
lir mi, bilmiyorum. Dostoyevski’nin
“Cinler”i, Rilke’den “Malte Laurids
Brigge’nin Notlar›”, Thomas Bern-
hard’›n “Bitik Adam”›, Camus’nün
“Tersi ve Yüzü”... Bunlar›n bir kar-
fl›l›¤›n› bulabilsem keflke hayatta.
Melodiyi nereye koyuyorsun müzi-
¤inde?
Debussy varken ben melodiye hiç
bulaflm›yorum. Melodi bulmak zor
bir fley. Bach’› dinlersin, bir yerden
sonra s›va oldu¤unu hissedersin.
Debussy’de yoktur bu, onda melo-
diler iç içe geçmifltir. Music Concre-
te anlay›fl›n› Pierre Schaeffer’le bir-
likte yaratanlardan Pierre Henry’nin
bir anekdotu var: “Hayat›m› ‘ime-
rod’la (doremi’nin tersi) yedim bitir-
dim. Art›k anlad›m ki müzik dore-
mi’den baflka bir fley de¤ilmifl.” Öl-
meden önce flunu demek isterim:
Müzik, Debussy’den baflka bir fley
de¤ilmifl. (gülüyor)
Debussy de 20. yüzy›l bafl›nda Ga-
melan müzi¤ini dinledi¤inde y›rt›p
at›yor tüm yazd›klar›n›, “ben ne ya-
p›yorum” diyor.
Nereden esinlendi, hangi tahtayla
elini testerenin a¤z›na sürdü? O
tahtay› bulmak önemli. Herkes bey-
nindeki o eksik tahtay› bulmal›.
Schönberg de “Verklärte Nacht”› bi-
tirdikten sonra ancak psikopatça
fleylere giriflebiliyor.
Aç›k Radyo’daki Psychoacoustics
101 program› nas›l gidiyor?
Bar›fl Karakafl’la birlikte devam edi-
yor. Jan Jelinek’in uçakta o¤luyla ta-
n›flt›¤› ve böylece gün yüzüne ç›ka-
bilmifl Ursula Bogner gibi kad›n
elektronik müzikçiler çal›yoruz.
Daphne Oran, “Kötülük Çiçekle-
ri”nin neredeyse her bir fliiri içi yaz-
d›¤› müzik yazan Ruth White, Brezil-
ya’dan Jocy de Oliveira gibi inan›l-
maz kad›nlar. Neler yapm›fllar! Belki
üniversitelerde bir müfredat›n içine
gömülmüfl durumda da olsalar, es-
kiden yapt›klar› inan›lmaz ilham veri-
ci. ‹lhan Mimaro¤lu, Bülent Arel, Luc
Ferrari, Cornelius Cardew gibi adam-
lar gerçekten müzi¤i büyük bir aflkla
Debussy varken ben melodiye hiç bulaflm›yorum. Onda
melodiler iç içe geçmifltir. Ölmeden önce flunu demek
isterim: Müzik, Debussy’den baflka bir fley de¤ilmifl.
sevmifller ve onu de¤ifltirmeyi ba-
flarm›fllar. Çünkü o gürültülerle ya-
flaman›n bir bedeli var. Luc Ferrari
dünya televizyonlar›ndaki haber bül-
tenlerinden parçalar yapm›fl, son
dakikalar›n müzikleriyle verilen uya-
r›lmalarla yap›lan baflka bir bak›fl
aç›s› gelifltirmifl. Luc Ferrari’nin ce-
nazesinde iki eski dostu 45 dakika-
l›k tamamen emprovize bir veda
konseri vermifl. Dinlerken tüylerim
diken diken olan ender elektroakus-
tik konserlerden biridir. Bir arkada-
fla baflka nas›l veda edilir? Bunlar
beni hayat›n içinde tutuyor. Yaflar-
sam, kendimi 70 yafl›nda da ses
kay›t cihazlar› ve foto¤raf makinam-
la gezerken bulmay› hayal ediyorum.
Çocukken sesle iliflkin nas›ld›?
Çocuklu¤um Tokat’ta, do¤ayla ta-
mamen iç içe, köyde geçti. Sessiz-
di. Ço¤u günüm yaln›zd› yazlar›, çok
s›k›l›yordum. Kendi e¤lencelerimi
kendim yarat›r, inan›lmaz yaramaz-
l›klar yapard›m. Ramazan’da bana
elma verilmedi¤i için, herkes tera-
vih namaz›na gitti¤inde, elma a¤a-
c›ndaki bütün elmalar› ›s›r›p yere tü-
kürerek kimseye yar etmemek gibi
acayip z›p›rl›klar...
Ercüment Ortaçgil de senin için
önemli bir isim...
Benim manevi babam. Bo¤azi-
çi’nde matematik hocas›. Bir gün
çok sinirlendi derste, insanlar ilgi-
siz, ben de anlamaya çal›fl›yorum
en önde. Power series (süper dizi-
ler) diye bir konu iflliyoruz. Tebefliri
att›, “hepiniz ilgisizsiniz, Bo¤aziçi’ni
bir bitireyim, bankac› olay›m, köfleyi
döneyim derdindesiniz” dedi. Ç›k›fl-
ta yakalad›m, “hocam, ay›p oluyor,
çok h›zl› bir genelleme oldu” de-
dim. Özür dilerim filan dedi. Benim
için çok önemli bir insand›.
Müzisyen ayn› zamanda…
Ama küsmüfl, döndüremiyoruz. Gi-
tarla senfoniler çalm›fl kafas›nda.
Gitarla flüdü canland›rmak istemifl.
Liz Fando’ya ne diyor?
Yapt›¤›m müzi¤i benimsemek için
az çok elektronik müzikten hazzet-
mek lâz›m. O daha eski kafal› ol-
maya yeminli. Rock’n’roll, Deep
Purple kafas›nda. ‘70’leri çok canl›
yaflam›fl, o y›llarda o müzi¤i kardefli
Bülent Ortaçgil’le birlikte Robert Ko-
lej’de üretmifl, saykodelik gruplar
kurmufl. Benim sunaca¤›m ona bir
fley ifade etmeyecektir. Bundan yir-
mi y›l sonra yap›lan fleyler de belki
bize hitap etmeyecek, baflka fre-
kanslar daha popüler olacak.
Liz Fando blog’unda ve Karga
Mecmua’da fliirlerini okuyoruz. Pe-
ki söz yazmay›, flark› yapmay› dü-
flünmüyor musun?
En son Edip Cansever’e bir tribute
fliiri yazm›flt›m. fiiiri okurken dura-
mad›m, bir ç›rp›da bir fley ç›kt› içim-
den. Edip Cansever’e ba¤›rmak is-
tedim. Teflekkür etmek, bir fley de-
mek istedim. Ama sözlü müzik
yapamayaca¤›mdan eminim.
Söylefli: fiahan Nuho¤lu - Çi¤dem Öztürk
Liz Fando myspace sayfas›nda
“Requiem For Hrant Dink” adl›
bir parça var.
Bir lisede matematik ö¤retme-
niydim. Hrant Dink’in öldü¤ünü
duydu¤umda teneffüsteydim.
Hiçbir fley olmam›fl gibi dersi an-
latmaya bafllad›m, sonra arkam›
döndü¤ümde “hocam, ne oldu”
dediler. Benim gözler gitmifl,
hüngür hüngür a¤l›yorum... Bir
çaresizlik durumu vard›. O anki
duygularla ç›kan bir parça o. Ra-
hatlad›m m›? Tabii ki hay›r, ama
en az›ndan seslenmifl oldum.
➜35
 Onu bir ekran flahsiyeti olarak tan›d›k. Bir taraftan “milyonlar›n sevgilisi”, öbür taraftan rol kesmeyen, efendi gibi oynayan,

[ [Nejat
‹fller
karakteri etiyle, kemi¤iyle, ruhuyla canland›ran bir aktör: Demiro¤ullar›ndan Kadir (“Gülbeyaz”), doktor Deniz (“Aliye”),
marangoz/floför Ali (“B›çak S›rt›”). Beyazcamdaki hissimiz Yeflilçamda da pekiflti: “Mustafa Hakk›nda Her fiey”, “Barda”,
“Yumurta” ve di¤erleri... Zamanla anlad›k ki, bu Nejat o Nejat’m›fl: Tezgâh›ndan bir sürü kitap düflürmüflüz, ayn› gece ayn›
barda içmifliz, ayn› konsere kaçak girmifliz... Nejat ‹fller’le söylefli yapmak için kasten uzun süre bekledik, televizyon molas›
ald›¤›, medyadan uzak oldu¤u bir dönemde “gel, sana 10 flark› dinletece¤iz” diye kand›r›p saatlerce sorguya çektik.

Brecht Dövüfl Kulübü

Foto: fiahan Nuho¤lu

Pinhani
Ben Nas› Büyük Adam Olucam
(‹nand›¤›n Masallar)
Nejat ‹fller: Pinhani bu. Çok seviyorum. Garip bir
karfl›laflmam›z oldu. Bir gün bizim dükkâna (Tez-
gâh) bir CD b›rak›lm›fl. Üzerinde bir not: “Nejat
abi, ben Ca¤alo¤lu Anadolu’dan Sinan, bir CD ç›-
kard›k, dinlemenizi istiyorum.” Sonra evde dinle-
dim, çok sevdim, telefon numaras› da vard›, he-
men arad›m, tan›flt›k. Sinan’la (Kaynakç›) ayn›
okuldanm›fl›z, benden çok sonra mezun olmufl.
Sonra konserlerine gittim, sahnede de iyilerdi.
Pinhani’yi Çekirdek Sanatevi sound’u oldu¤u için
sevdim, Bülent Ortaçgil’in, Fikret K›z›lok’un o can-
l› kay›tlar›n› zaten dinlerdim. Bizim okuldan baya¤›
bir grup ç›kt›, Replikas’ç›lar da (Bark›n Engin ve
Gökçe Akçelik) Ca¤alo¤lu Anadolu’danm›fl.
Sen de lisedeyken “ben nas› büyük adam olu-
cam” diye sorar m›yd›n?
Okulda bütün Türk erkeklerinin karfl›lar›nda gör-
dükleri rakip, s›n›fta as›l› Atatürk resmidir. Sen-
den de öyle olman› isterler. Ben deniz subay› ol-
mak istiyordum. Orta sonda maddî durumdan do-
lay› Deniz Lisesi s›navlar›na girdim. Yak›fl›kl› herif-
ler, üstlerinde güzel giysiler; deniz subay› olmak
forslu bir durum. S›nav› kazand›m, ama Ca¤alo¤lu
Anadolu’nun müdürü “sana kitaplar›n› verelim, Yüksek Okulu, birincilikle bitirdi hepsini. fiimdi
harçl›k ve yemek de verelim, gitme” dedi. Benim Topkap›-Ambarlar’da babas›n›n iflinde çal›fl›yor.
de iflime geldi. (gülüyor) Sahiden büyük filozoftur. Beni müzi¤e
Müdür herkese bunu demez... ‹yi bir ö¤renci uyand›ran da odur.
miydin? Ailende büyük adam var m›?
Yaramaz bir heriftim, “beflten flaflma, alt›y› afl- Hiç yok. Doktor yok, asker yok, memur yok... De-
ma”yd›m, ama ö¤renim hayat›m›n tümünde s›n›f dem fabrika iflçisi, babam da öyle. Dedem Fesha-
baflkanl›¤› yapt›m. Yol yordam bildi¤im için herkes ne’den emekli oldu, ayakkab› ustas›yd›, sayac›y-
severdi beni. Sonra “Gülbeyaz” dizisinde bir rüya d›. Soyad›m›z o yüzden ‹fller. Annemin babas›, ba-
sahnesinde denizci üniformas› giydim ilk defa. bam›n babas›n›n kalfas›ym›fl. Birbirlerine o¤lanla
(gülüyor) Lise sonda, Deniz isminde filozof bir ar- k›z› vermifller... Annem bir ara konfeksiyonda ça-
kadafl›mla “üniversite s›-
navlar›na karfl›y›z” diye her- Roll’a da k›z›yorum. Politik içeri¤i olmayan bir müzik
kese posta koyduk, kursa sanki müzik de¤ildir gibi bir tavr›n›z var. Metal de yok.
falan da gitmedik. Kendi- fiu son Motörhead - AC/DC kapa¤› biraz düzeltti aram›z›.
mizden çok eminmifl gibi,
Bo¤aziçi Political Science, ODTÜ Uluslararas› ‹lifl- l›flt›, uzun süre Vakko’ya eflarp ifli yapt›. O eflarp-
kiler gibi hayvan tercihler yapt›k. Tabii ki hiçbir ye- lar›n kenarlar›, evlerde yap›l›rd›. Bizim ev eflarp
re giremedik. O bir senelik bofllukta, büyük adam kayn›yordu bir aralar.
olman›n yolunu tiyatroda gördüm. Serseri serseri Baban hangi fabrikada çal›fl›yordu?
gezerken, bir gün, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Gü- Çok ifl de¤ifltirdi. En sevdi¤im fabrika bisiklet fab-
nü’nde belefl tiyatroya gittim. Sahnede Nihat ‹le- rikas›yd›. Getirdi¤i art›k parçalarla bana bir bisiklet
ri’yi gördüm. “Danton’un Ölümü”nde. O akflam yapm›flt›. 12 Eylül dalgas›na iflsiz kald› uzun süre.
konservatuara girmeye karar verdim. Siyasete herkes gibi o da kar›flm›flt›. TEKS‹F’e
Filozof Deniz’e ne oldu? ba¤l›yd›. Sonra 42 yafl›nda emekli olup amcam›n
Birkaç okul de¤ifltirdi: Prehistoria, arkeoloji, AB dekorasyon dükkân›nda gücü yetene kadar boya,

36➜
duvar ka¤›d›, marley iflleri yapt›. Emekli ikramiye-
siyle bir manav açm›flt›, Veliefendi’nin arkas›nda.
‹ki ay sürdü. Bütün para atlara gitti. (gülüyor)
Seni de bu ifllere sürükler miydi?
Bu ifllerin hepsini yapt›m, manavda da durdum,
evlere de gittim, ya¤l›boya yapt›m yazlar›. Yedi
yafl›mdan itibaren her yaz mutlaka çal›flt›m. Do-
kuz yafl›mda gazetecilik yap›yordum, sabah
6:30’da s›cak s›cak gazeteleri al›p mahallede
satard›m. Eski matbaa kal›plar› vard›r, onlar› k›v›-
r›rs›n, bir kay›flla boynuna ba¤lars›n. T›pk› filmler-
deki çocuklar gibi ba¤›r›rd›m günün haberlerini. O
s›ralar Tan gazetesi yeni ç›km›flt›... Babamla an-
nem durumumuz ne kadar s›k›fl›k olursa olsun,
e¤itimimiz için elden geleni yapt›lar. Ablam flimdi
‹ngilizce ö¤retmeni.
Tiyatrocu olman› desteklediler mi?
Çok desteklediler. Bafl›ndan beri bütün oyunlar›-
ma geldiler. Bizimkiler öyle fleyleri sever. Ben do¤-
madan evvel, amcamlarla bafllad›klar› bir sinema-
c›l›k, salon iflletmecili¤i serüvenleri var. fiimdi Gal-
leria’n›n oldu¤u Bak›rköy Halk Bahçesi’ni alt›-yedi
sene iflletmifller: Filmler, Erkin Koray, Bar›fl Man-
ço konserleri, Kenterler’in oyunlar›... Babam Tar›k
Akan’›n oralarda haytal›k yapt›¤› zamanlar› anlat›r.
Ben iki yafl›ndayken, ‘74 y›l›nda b›rakm›fllar. Evde
dört tane telefon vard›, sinema ifli bitince telefon-
lar› eve getirmifllerdi herhalde. Dördü yan yana du-
rurdu, ablamla birbirimizi arard›k. (gülüyor) Hepsi
sat›ld›, çünkü telefon para ediyordu o zaman.
Sonra babam PTT’ye dilekçeler yazmaya bafllad›,
eve yeniden telefon ba¤lanmas› için. On y›ll›k di-
lekçeler ve gelen cevaplar –“maalesef kutu yok”–
koca bir dosyada hâlâ durur. En son, Özal bir tele-
fon hamlesi yap›nca ba¤land› eve telefon.
Eyüp’te nas›l bir evde yaflard›n›z?
Üç katl›, büyük bahçeli bir ev. Dedemin emekli ik-
ramiyesiyle yap›lm›fl. ‹ki de kirac›m›z vard›. Yaz›n
çok keyifliydi. Komfluluklar akraba iliflkileri gibiydi.
Benim halam yok, bütün komflulara hala derdim,
Mürvet hala, Dursen hala...
Ev duruyor mu?
Asl›nda inançl› biri de¤ilimdir. Askerdeyken, gece-
nin bir vakti kötü bir rüya gördüm ve uyand›m. Hiç
adetim de¤ildir, hemen eve telefon ettim, “bir fley
mi oluyor” dedim. Annem güzel yalan söyler. Kim-
seyi k›rmamak için beyaz yalanlar: “Yoo, hiçbir fley
yok” dedi... Askerlik dönüflü, bahçede çay içiyo-
rum, annem “son kez bak, ev gidiyor” dedi. Sat-
maya karar vermifller. Üç otuz paraya satt›lar evi.
Rüyay› gördü¤ün gün?..
Evet, o gün sat›fl karar› verilmifl... Benim bu tele-
vizyon ifllerine girme nedenlerimden en önemlisi
o evi geri almakt›r. “Aliye”den sonra denklefltir-
dim paray›. Evi alan adam› buldum. Ankara’da,
Gençlik Spor Müdürlü¤ü’nden biri. AKP Eyüp Bele-
diyesi’nden oraya geçmifl. “Para sorun de¤il, iste-
di¤inizi öderim, oras› do¤du¤um ev” dedim. Ver-
medi. Hâlâ duruyor, önünden geçip bak›yorum,
baflkas›n›n oturmas›na dayanam›yorum. Hâlâ rü-
yalar›ma giriyor.
Nine Inch Nails - The Collector
(With Teeth)
Soundgarden filan m›? Güzel parça.
Nine Inch Nails.
Haa, eyvallah. Trent Reznor’u seviyorum. ‹nternet-
ten son albümünü belefl indirterek “CD’ler satm›-
yor, bat›yoruz” diyenlere güzel bir hareket yapt›.
‹lk hareketi Radiohead yapm›flt›, Reznor daha da
acayibini yapt›. Sanatta art›k alternatif ticaret fle-
killerine bakmak lâz›m.
fiark›n›n ad› “The Collector”. Senin oynad›¤›n
son film, bir koleksiyoncunun hayat›n› anlat›yor.
Pelin Esmer, “Koleksiyoncu” ad›yla kendi amca-
s›n›n›n belgeselini yapm›flt›, flimdi de ayn› tema
üzerine uzun metrajl› bir film çekti...
Yeni bir dil arayan sinemac›lar›n hepsinde hakl›
bir korku var: Profesyonel oyuncularla çal›flmak is-
temiyorlar. Onlar›n büyük oynama durumlar›ndan,
inand›r›c›l›ktan uzak kalmalar›ndan çekiniyorlar.
Ben bunun aksini iddia ediyorum. “Yumurta”y› bi-
raz o amaçla yapm›flt›m: Hem Semih (Kaplano¤-
lu) arkadafl›md›, hem de en gerçek, en do¤al ha-
liyle bir rolü tafl›man›n nas›l bir fley oldu¤unu tec-
rübe etmek ve göstermek istedim. Pelin Esmer,
“Yumurta”y› seyrettikten sonra, “galiba seninle
çal›flaca¤›m” dedi. Bir süre sonra bu senaryoyu
verdi, inan›lmaz güzeldi. Mithat (Esmer) amca
bafll› bafl›na bir fenomen. Filmde kendini oynuyor.
Tam film olacak hikâye. Onun hikâyesine sayg›m-
dan dolay› kabul ettim ifli.
Kimdir Mithat Esmer?
1940’larda, hükümetin “dahi çocuklar” program›
çerçevesinde yurtd›fl›nda okuyor. Mithat amcay›
California’ya, Stanford Üniversitesi’ne elektronik
mühendisli¤i okumas› için Sümerbank gönderiyor.
Hayatta hay›fland›¤› en büyük fley, “transistörlü
radyoyu neden ben icat etmedim!” Öyle bir adam.
Çocuklu¤unda zaten kibrit kutusu, pul falan birik-
tirirmifl. Amerika’dan gemiyle yedi bavulla dönü-
yor. Sümerbank’ta elektronik mühendisine uygun
bir pozisyon bulunamay›nca, saçma bir fabrikada
kontrol flefli¤i veriyorlar. Orada çal›fl›rken koleksi- Birçok müzisyen “ilk ald›¤›m plak Beatles” der.
yon hikâyesi gemi az›ya al›yor.
Ne koleksiyonu bu?
Sebze, meyve ve yemek haricinde her fley! Bar-
daktan piyango biletine, ga-
zeteden saate kadar... Bir Çocukken sendikan›n babama verdi¤i kitaplar vard› evde.
gün Emniyet’in radyo kura- Dostoyevski’nin “Ezilenler”i, Politzer’in “Felsefenin Temel
ca¤›n› ö¤renince, hemen ‹lkeleri” ve ‹fl Kanunu... Dönüp dönüp üçünü okuyordum.
baflvuruyor. Ankara’da Po-
lis Radyosu’nu kuran adam ayn› zamanda. O gün-
lerde boflan›yor. Kar›s› “ya koleksiyon ya ben” de-
yince “koleksiyon” diyor. (gülüyor)
Niye her fleyi biriktiriyormufl?
“Hayat›n devaml›l›¤›n› tutuyorum” diyor. Vakanü-
vislik gibi bir fley. Tek fark›, yazarak de¤il de, efl- lamla beraber okula giderdim, bana da bir önlük
yalarla tutuyor tarihi. Mesela al›flverifllerdeki pa-
zarl›¤›n› cebindeki küçük teyplere kaydediyor, on-
lar› da sakl›yor. Evindeki makara bantlarda Polis
Radyosu’ndan kaydetti¤i sesler var: Deniz Gez-
mifl’lerin yakalanma haberi, ‘60 ihtilalinde Tür-
kefl’in konuflmas› falan... Evi bir tarih. ‹flte bu
evin hikâyesi filme çekildi. Bina depreme dayan›k-
l› olmad›¤› için boflaltmalar› lâz›m. Metrekareye
düflen a¤›rl›k çok fazla. Apartmandakiler “ev y›k›l-
s›n, yenisi yap›ls›n” istiyorlar. Mithat amca imza
vermedi¤i için ev y›k›lam›yor. Filmde ben kap›c›y›
oynad›m. Bana ihtiyac› var, çünkü zab›talar “yükü
hafiflet” diyorlar. Eflyan›n bir k›sm›n› kolileyip de- Teflvikiye’ye tezgâh açt›m. Teflvikiye Camii’nin du-
poya indirece¤i için, her gün ç›kt›¤› rutin al›flverifle var›nda kitap-plak satan çocuklara zaten devaml›
gidemiyor, onun yerine ben gidiyorum. Muntaza-
man piyango bileti ald›¤› bir büfe var. Büfeci kap›-
c›ya, yani bana, bir deste eski bilet veriyor, “bun-
lar› amcaya götür” diyor. Eve gidip “eski biletleri
neden gönderdi, anlamad›m” deyince, “beni bir
tek o adam anlad›” diyor. (gülüyor)
Anlafl›lamad›¤›na üzülen, ac›l› biri mi?
Hay›r, ne özellikle övünüyor bundan, ne de kendi-
ne ac›yor. 1950’den beri beraber yaflad›¤› normal
bir durum. Bence art›k tarih böyle yaz›lmal›. Kifli-
sel tarihler daha önemli. Mesela Reflat Ekrem
Koçu’nun kitaplar›... Zaten filmin ana hatt›nda Ko-
çu’nun “‹stanbul Ansiklopedisi” var: Film boyunca
eksik 11. cilt aran›yor... Mithat amca 82 yafl›nda,
günde on tane sigara yak›yor, her gün belli bir öl-
çü votka içiyor, Antakyal› oldu¤u için “Asi” dizisini
kaç›rm›yor. Filmde apartman yöneticisini oynayan
Savafl (Akova) abi, “çizgileri 82 yafl›nda, ama göz-
leri hâlâ genç” dedi. Kad›nlardan dolay› m› aca-
ba? Bir gün Mithat amcayla birlikte oturuyorduk,
bir arkadafl›m›n annesi geldi, tan›flt›lar, “o¤lunuz
Nejat’la ayn› yaflta m›?” diye sordu. “Evet” deyin-
ce “ama siz çok gençsiniz” diye direkt as›ld›. Ka-
d›n “yemezler” dedi, gitti. (gülüyor)
Senin de eski kitapç› olman ilgisini çekti mi?
Yapt›¤›m ifli ö¤renmesinden korktum. Tezgâh’›,
eski kitap iflimi ö¤renirse biteriz diye düflündüm.
Çünkü adam›n merak›, benim iflim. Ben de bir ko-
leksiyoncuyum asl›nda. Bunu ondan saklad›k, hâ-
lâ bilmiyor. Mithat amcan›n koleksiyonunu hayret-
le anlat›yorum ama, bana hiç yabanc› gelmedi. Bi-
zim de depolar›m›z, evlerimiz onun evine benze-
yen yerler oldu hep.
“Masumiyet Müzesi” ile paralellikler kurdun mu
filmin ve Mithat beyin hikâyesinde?
Okumad›¤›m için bilmiyorum. Kitab› almad›m. Bü-
yük ihtimalle iki-üç sene sonra karfl›ma ç›kacak
ve okuyaca¤›m. Ben elime ne geçerse, abur cu-
bur okurum...
Beatles - Paperback Writer
(The Beatles 1962-1966)
Beatles benim için klasiktir. Bütün flark›lar› on nu-
mara, ama ben en çok toplu vokallerini severim.
Benim de ilk ald›¤›m plaklardan biri Beatles. Biri
k›rm›z›, öbürü mavi iki plaklar› vard›r, merdiven-
den afla¤› bak›p poz verdikleri. O ikisini alm›flt›m.
“Paperback Writer” k›rm›z›s›ndayd› herhalde.
Kitaplarla iliflkin nas›l bafllad›?
Kalabal›k bir ailede büyüdüm, kalabal›k içinde yal-
n›z kalman›n tek yolu okumakt›. Nas›l oldu bilmi-
yorum, ama befl yafl›mda okumaya bafllad›m. Ab-
dikmifllerdi. Evde tabii ki kütüphane yoktu, sade-
ce sendikan›n babama verdi¤i birkaç kitap vard›.
Biri Dostoyevski’nin “Ezilenler”i, biri Politzer’in
“Felsefenin Temel ‹lkeleri”, biri de ‹fl Kanunu...
Dönüp dönüp üçünü okuyordum. (gülüyor) Keli-
melerle acayip bir iliflkim var. Filmlerde altyaz›
okumak bile çok hofluma gider. (gülüyor)
Eski kitap satmaya nas›l bafllad›n?
Liseden sonra bofl kald›¤›m dönem, bir film flirke-
tine girdim, ç›kt›m, Ana Britannica satt›m, o iflten
de ç›kt›m. fiiddetli paraya ihtiyac›m olunca, Mah-
mutpafla’da tiflörtçü bir tan›d›¤›mdan tiflört al›p
tak›l›yordum. Onlar kollad›lar beni. Güzel para ka-
zand›m, ama k›fl geldi. Ben de evdeki bütün plak-
lar› ve kitaplar› ç›kard›m; camide yer kalmam›flt›,
yanan konservatuar›n önüne sergi açt›m. Sonra
camiye yasak geldi, hepsi benim yan›ma geldiler,
en k›demli ben oldum orada. (gülüyor)
Ne tür kitaplar›n vard›?
Frans›z ‹htilâli’ne tak›kt›m, Rousseau’lar, Voltai-
re’ler, Server Tanilli kitaplar› filan vard›. Plaklar›m
da Sinatra’lar, Elvis’ler, Shakin Stevens... Hep
rock’n’roll dinliyordum... O kitaplar›n öyküsü ko-
miktir: Filozof Deniz’in annesi Vak›flar Genel Mü-
dürlü¤ü’nde çal›fl›yordu. O zaman Fak-Fuk-Fon var-
d›, ihtiyac› olanlara yard›m ediyorlard›. Deniz’in an-
➜37
Solda, “B›çak S›rt›” dizisinde Melisa Sözen’le; sa¤da Semih Kaplano¤lu’nun “Yumurta” filminde

nesi haber gönderdi, “Nejat’›n ihtiyac› var, gelsin,
para alal›m ona” diye. Boyal› ayakkab›larla temiz
çocuk olarak giyinip gittim. Hayat›m›n en güzel rol-
lerinden birini kestim. Gerçekti, ama demek öyle
güzel dramatize ettim ki, adam 100 lira verece¤i-
ne 500 lira verdi. Biz de Deniz’le paray› k›r›flt›k,
direkt Kitap Fuar›’na gittik, bir sürü kitap ald›k,
sonra Ses Tiyatrosu’na seks filmine gittik, ç›k›flta
‹nci’den profiterol yedik, sonra evlere da¤›ld›k. O
kitaplarla dört sene sonra tezgâh açt›m. (gülüyor)
‹lk kime ne satt›n, hat›rl›yor musun?
Hat›rlam›yorum. Muhtemelen Hüsrev ya da Hüse-
yin, Hatemi’lerden birine satm›fl›md›r. Onlarla iyi
anlafl›yorduk.
‹nsan Teflvikiye’de tezgâh aç›nca, müflterileri de
ünlüler oluyor de¤il mi?
Nuray Mert, Fatih Özgüven, Orhan Pamuk, Sabah
gazetesi oradayken Çetin Altan
gelir giderdi. Brecht, Marx’›n yabanc›laflma kuram›n› kap›c›ya
Dizilerde oynamaya bafllay›nca, anlatabilen bir herif. Büyük adam. Brecht’e hâlâ
müflterilerin artt› m›? ihtiyac›m›z var. ‹lk oyunu “Baal”i oynamak istiyorum.
Yoo. Bazen yan›ma gelip “Siz
‘fiehnaz Tango’daki çocuk de¤il misiniz” derlerdi.
“O olsam burada ne iflim var” derdim. (gülüyor)
Tezgâhta dururken kitap okuyor muydun bir ta-
raftan?
Zor oluyordu. ‹lgimi çekecek çok fley vard› Teflviki-
ye’de. Türkiye’nin en kalburüstü caddesinde otu-
ruyorsun ve Türkiye’nin en acayip k›zlar› geçiyor
önünden. Biraz onlara tak›l›yordum, gelip geçen
insanlar› seyrediyordum. Bay›l›r›m seyretmeye.
‹nsanlar› seyretmek oyunculu¤unu da besledi
mi?
Çook. Son filmde yapt›¤›m kap›c›, Teflvikiye’den
bir kap›c› mesela. Kap›c›larla aram›z iyiydi. Ald›¤›-
m›z bütün dergiler, kitaplar ilk önce onlara gelirdi.
‹fl iliflkimiz vard› yani.
Senden önce kimlerin tezgâh› vard› orada?
Sinan, Ferruh, Zihni, Güray, fiahin ve tabii Deli
fieref... Ço¤u üniversiteden arkadafl. ‹lk Beya-
z›t’ta bafll›yorlar. ‹lk nas›l Teflvikiye’ye geldiler, hiç
bilmiyorum. Önceleri s›rf pazar günleri bafll›yorlar,
sonra her güne yay›l›yor. Güzel günlerdi. Her gün
festival gibi geçiyordu. Komün yafl›yorduk. Aile ol-
duk, hâlâ da öyle. fiimdi Galatasaray’daki dükkâ-
n›n ad› asl›nda Teflvikiye’deki Tezgâh. “Teflviki-
ye’deki” üstte ufak yazar tabelada. Sinan (Dü¤-
meci) ve Ferruh’la (Okan) birlikte açt›k...
Zab›tayla aran›z nas›ld› Teflvikiye’de?
Fenayd›. Hep “kapat›n, kald›r›n bunlar›” diyorlard›.
Biz de direniyorduk. Fatma Girik zaman›nda cami
yasakland›. Mustafa Sar›gül zaman›nda da, dört
tane belediye kamyonuyla geldiler, her fleyi ald›-
lar. Hiç ellemedik. Oturduk, seyrettik. Bu iflin so-
nunun gelece¤i belliydi. Bizi koruyan kimse kal-
mad›. Çünkü Teflvikiye de çok de¤iflti.
Eskiden nas›ld›, ne de¤iflti?
fiimdi oras› bir fasad gibi. O zaman yafl›yordu. ‹n-
sanlar da butafor sanki. Madame Tussauds mü-
zesindeki mumyalar gibi geziyorlar. Biz o zaman
tezgâh› kapat›r, ayn› k›yafetle akflam Pasha’ya gi-
derdik. S›n›fs›zd› durumumuz. Herkesle muhabbe-
timiz vard›. Oras› mahalleydi, flimdi de¤il.
Kendinizi tam bir sahaf gibi hissediyor muydu-
nuz?
Sahaf de¤iliz, eski kitapç›yd›z biz. Recycle iflinde-
yiz. Sahafiyeden hiç anlamay›z. Asl›nda aralar›nda
eski Türkçesi olan bir tek ben var›m, ama yine de
anlamam.
Eski Türkçe nereden?
Kur’an kursundan. Ama her fleyi unuttum, çok zor
okuyabiliyorum art›k.
Kur’an kursuna kaç sene devam ettin?
Befl yaz falan gittim. Hatim matim ifllerini geç-
tim yani. (gülüyor) Ezan da okudum, müezzinlik
yapt›m.
Nas›l yani?
Dedem mahallede sayg› gören bir insand›. Birkaç
tane cami yapt›rma derne¤inin baflkan›yd›. Bazen
imam› köyüne gönderir, “y›ll›k iznini yap, biz bura-
y› idare ederiz” derdi. Dedemle camiye giderdik.
Dedem imaml›k yapard›, ben müezzinlik. Çocuk
sesimle. (gülüyor) ‘83’te Anadolu Lisesi’ne gir-
meseydim, ‹mam Hatip yolcusuydum. Dedem
çok istiyordu. Beni dedem büyüttü zaten. Babam
çal›fl›yor, annemin bir sürü ifli var, hep dedemin
elindeydim. Beni hâlâ mahallede dedeme benze-
tirler, babama de¤il.
Demin Deli fieref’in ad› geçti. O kim?
(gülüyor) Benim ustamd›r. Delidir, ama iyidir. Tefl-
vikiye’de ilklerdendir. Asl›nda Manisal›. Orta-
köy’de meydana yak›n bir yerde kitap, plak dük-
kân› aç›yor. Batt›ktan sonra Teflvikiye’ye geliyor.
fieref death metal’e giden yolculu¤una cazdan
bafllad›. Benim için çok iyi bir müzik ö¤retmeni ol-
du. Tezgâha plak geldi¤inde, yok Creedence Cle-
arwater Revival, yok Osibisa, “bunlar› mutlaka
dinle” derdi. Türkiye’de kitab› en iyi bilen adamd›r
bence. Üstüne tan›mam. Bilerek de¤il, ama hep
do¤ru hislerle hareket eder. Sezgisel bir tüccar.
Burnu koku al›r. “Seç al bir lira” yapt›¤›m›z kitap-
lar› çöpten toplar, befl-on liraya millete kakalard›.
Bir gün Gültepe’de bir k⤛t hurdac›s›na gidiyor.
Presin içine girip bir fleyler ar›yor. ‹çindeyken pres
çal›fl›yor, fark›nda de¤il, hâlâ ka¤›t topluyor. So-
nunda pres arkas›ndan vuruyor, uyan›yor ve ba¤›r-
maya bafll›yor, “durdurun, imdaat” diye. S›k›fl›yor,
s›k›fl›yor, kaburgalar› çatur çutur k›r›l›yor. Haber
geldi, Yedikule kemik hastal›klar› hastanesine git-
tik. Abartm›yorum, gözleri çizgi film gibi d›flar› f›rla-
m›flt›. Sedyede ameliyata giderken eliyle metal
iflareti yap›p ba¤›r›yordu. (gülüyor) Bir lâkab› da
Dokuz Canl› fieref. Ya da Parkinson fieref. Bir de
fierefsiz fieref. (gülüyor)
Parkinson nereden?
Parkinson diye grubu vard›. Bilsak 5. Kat konser-
leri efsanedir. Death metal çal›yorlard›. Geriye dö-
nük vokalin, brütal vokalin kral›d›r.
Kitapç›l›¤a devam ediyor mu?
Ediyor. Dükkân›, tezgâh› yok. Freelance yap›yor.
(gülüyor)
Senin de gitar çald›¤›n›, vokal yapt›¤›n› duyduk.

38➜
Bir-iki denedim. Dinledi¤imiz müzi¤in o taraf›n›
çok seviyorum. Müzik dinleyen herkes bir flekil-
de aktif hale geldi.
Daha ziyade punk tavr› gibi.
Bulundu¤um çevrede her tür fley dinlenirdi. Sa-
dece Deep Purple’dan, Led Zeppelin’den gelen
süzme rock’ç› de¤ildik. Genelde ‘80’leri hepimiz
yedi¤imiz, punk’› yuttu¤umuz için, onlar› eleye
eleye ve toplaya toplaya geldik. Hâlâ yelpazem
genifl. Bu ara evde devaml› Mezzo kanal› aç›k,
opera, klasik, dans, mans... Blues çok dinliyo-
rum. Jeff Buckley, Ben Harper da çok seviyo-
rum. Post-punk dinliyorum, New Model Army
hastas›y›m. Punk dedin mi, Sex Pistols Allah’t›r.
Ya Clash?
Daha az severim. Bana melodik geliyor. Müzikte
melodiyi seviyorum, ama punk’ta de¤il. Punk k›r-
s›n, döksün istiyorum. Anti-Flag güzel.
Tom Waits - What Keeps Mankind Alive
(Orphans: Brawlers, Bawlers &
Bastards)
Tom Waits mi? Kurt Weill bestesi gibi.
Evet, Kurt Weill bestesi, “‹nsan Neyle Yaflar”.
“Üç Kuruflluk Opera”dan, Brecht.
Hiç seyrettin mi oyunu?
Seyrettim, okulda da oynad›m... Müflfik (Kenter)
hoca da oynam›fl. Çok güzel oynad›¤›n› söyler-
ler... Ferhan fiensoy’un “Üç Kur-
flunluk Opera”s› da güzel bir versi- Fark›nda m›s›n›z, bu aralar Sakall› baya¤›
yondu. gündemde. Bir kriz oldu, herkes Marx kesildi.
Brecht ne zamana, nas›l girdi ha- Allah›n sopas› yok diye buna m› deniyor?
yat›na?
Lise Alman tedrisatl› oldu¤undan, Alman yazar-
lara aflinayd›m. Konservatuara girifl s›nav› için
kimseden yard›m almad›m. Frans›z ‹htilâli’ne il-
gim yüzünden, Wajda’n›n filminden “Danton’un
Ölümü”nü biliyordum. Büchner’in kitab›n› da al-
d›m. Bir tane de komedi haz›rlamak lâz›mm›fl,
sahaftan Brecht’in “Galile’nin Yaflam›”n› bul-
dum. Oradaki bir flark›, Kopernik’in kuram›n›
özetler. Çok güzel bir flark›d›r. Bir de Bob
Dylan’›n bir boksör hakk›ndaki “Who Killed Da-
vey Moore?” flark›s›n› fliir olarak haz›rlad›m. Her-
kes s›nava Shakespeare’le, “Antigone”yle filan
gitmifl. Ben Büchner, Brecht, Bob Dylan... Zeliha
(Berksoy) hoca çok Brecht’yendir. Bana “kim
bu?” falan diye bakt› herhalde, beni ald›, okul-
dayken de çok ihtimam gösterdi... 1930’lar Al-
manya’s›, Brecht, Klaus Mann’›n “Mephisto”su,
bir sürü sanat ak›m›, dünya buhran›... O dönem-
leri çok seviyorum. Brecht’in ilk oyunu “Baal”i
oynamak istiyorum. Brecht’in epik olmayan tek
oyunu, anarflist bir flairin, flark›c›n›n hikâyesi. Bi-
seksüel, millete sataflan, kavgac›, acayip bir he-
rif. Brecht hayat› boyunca dönüp dönüp tekrar
onu yazmay› istemifl. Bir flekilde becerece¤im,
ya “Baal”i ya da ondan uyarlad›¤›m bir fleyi mu-
hakkak yapaca¤›m.
2009 ‹stanbul Bienali’nin ana temas› Brecht
ve “‹nsan Neyle Yaflar” flark›s›. Sence Brecht’i
özledik mi? Bugünün dünyas›nda toplumsal bir
karfl›l›¤› var m›?
Brecht, Marx’›n yabanc›laflma kuram›n› kap›c›ya
anlatabilen bir herif. Büyük adam. Brecht’e hâlâ
ihtiyac›m›z var. Okuldan mezun olmufl çocuklar-
la, yirmi kifli toplan›p “Üç Kuruflluk Opera” yap-
may› düflünmüfltük. Almanya’daki Kurt Weill
Vakf› çok ifl ç›kard› bafl›m›za. Oyunu oynamak
istiyorsan flu kadar nefesli gerekiyor, flu kadar
yayl›, bilmem ne tipi orkestra... Etimiz ne, budu-
muz ne? Devlet tiyatrosu muyuz? Biz de vazgeç-
tik. Çok da güzel fikirlerim vard›. Canl› orkestra
ve DJ bir arada yapacakt›m. Kerhanede geçe-
cekti. Kovboy filmlerinde müzikli kerhaneler gibi
bir yerde. Bir sürü dansç›. Anadolu’da bilinen
çad›r tiyatrosu gibi olacakt›. Tiyatroyu hâlâ öyle
bilirler Anadolu’da: “Ç›plak kad›nlar gelecek!”
derler... Kirli bir fley yapmak istiyordum.
Yazd›¤›n oyunlarda Brecht’yenlik var m›?
Biraz. Normal dramatik bir hikâye yaz›yorum.
Sonra o dramay› genellikle flark›larla k›r›yorum.
Kabare çok güzel bir format benim için.
Neler yazd›n flimdiye kadar?
Marguerite Duras’n›n “Ölüm Hastal›¤›” diye bir
kitab› var. Oradan “Yaln›zl›kt›r Benim Gizli Sevgi-
lim” diye tek kiflilik bir oyun uyarlad›m. Sonra
“Biz Zavall› Erkekler” diye bir fley yazd›m. Bir de,
“Tuhaf fiehir Hikâyeleri” diye, kabareye benze-
yen alt› ayr› hikâye: Bir radyo DJ’i Tuhaf fiehir Hi-
kâyeleri adl› radyo program›nda hikâyeler anlat›-
yor, biz de onlar› sahnede canland›r›yoruz. Oyun-
da hem kendi yazd›¤›m›z, besteledi¤imiz flark›lar
vard›, hem de Ibrahim Ferrer’den, Art Of Noi-
se’dan bilinen birkaç flark›. Tam istedi¤ime ya-
k›n bir fleydi. Sonra “Cad› S›k›nt›s›” diye bir ab-
sürd bir oyun oynad›k. Onu Aflk›n fienol yazd›.
Anlay›fl›m›z yavafl yavafl bu son iki oyunda otur-
du. Daha bir fleyler denemek, dansl› bir fleyler
yapmak istiyorum. Ama ben dans etmem muh-
temelen. Gerçi “Atlar› da Vururlar”da hepimiz
hayvan gibi dans ettik.
Buradan veya yurtd›fl›ndan, ruhuna en yak›n
buldu¤un oyunlar, temsiller neler?
Buradaki Tiyatro Festivallerinden birinde, ‹span-
yollar›n Yllana Tiyatrosu’nun “Muu?” diye bir ifli
vard›. Sadece mim yap›yorlar, ama çok yaramaz-
lar. Onlar› takip ediyorum... Geçen sene bir ha-
ber duydum, gitmeyi çok istedim: Stuttgart’ta bir
ekip var, “Das Kapital”i oyun olarak sahneye ko-
yuyorlar. Nas›l yap›yorlar, çok merak ettim. Far-
k›nda m›s›n›z, bu aralar Sakall› baya¤› gündem-
de. Bir kriz oldu, herkes Marx kesildi. Allah›n so-
pas› yok diye buna m› deniyor? (gülüyor) K›salt›l-
m›fl Shakespeare Kumpanyas› diye bir grup var
‹ngiltere’de. RSC k›saltmas›n› kullan›yorlar. RSC,
asl›nda Royal Shakespeare Company. Bunlar›nki
ise Reduced Shakespeare Company. Birbirlerine
rakipler. Royal Shakespeare Company’nin gitti¤i
kentlere RSC diye tezgâh aç›p bilet sat›yorlar.
Enayiler de yanl›fll›kla bunlar›nkine gidiyor. Tek
oyunda, iki saat içinde, Shakespeare’in bütün
oyunlar›n› oynuyorlar. Birinci perde 37 oyun. ‹kin-
ci perde “Hamlet”.(gülüyor) Seyredemedi¤im bir
oyunlar› var. Denk gelirse mutlaka bakmak lâ-
z›m: “Allah’›n Yazd›¤› Bütün Kitaplar”. Fena dal-
ga geçiyorlar. (gülüyor) Tom Stoppard’› çok sevi-
yorum. Tiyatro, f›rlamal›¤a çok müsait. Ben hem
video, hem dans› denedim okulda. Nas›l yapa-
r›m, nas›l ederim diye mevzuyu anlamama yara-
yan laboratuar çal›flmalar›yd› onlar. Bu tip fleyleri
en iyi Baba Zula yap›yor.
Baba Zula’y› bir tiyatro gibi mi görüyorsun?
Kesinlikle. O bir gösteri. Müzik de¤il. ‘70’lerdeki
bir ton fley, asit kafa hikâyeleri, renklerin de¤ifl-
mesi, çiçek dürbünleri, belli imajlar, onlars›z bir
konser düflünülemezdi. Konser demek flov de-
mektir. Gösterinin her flekli benim için tiyatro-
dur. Söz olmas›na gerek yok. Bir fley anlat ye-
ter. Büyük ihtimalle heavy metal’i sevmemin ne-
deni de o grotesk hal. Haraketler, makyajlar,
abart›... Hep maço derler, maço de¤il asl›nda. O kalm›fl, yanm›fl, ama bir kare foto¤raf ç›kt›. Tab para tuttum “Aflk ve Gurur”dan sonra. Hayalim
bir gösteri. Zaten en maço hareketi Jim Morrison ettirdim, gidip verdim. Bafllad› a¤lamaya. Krakow’a gidip Wajda’n›n okulunda tak›lmakt›. Ay-
yapt›. Ç›kartt›, sallad›, daha ne olsun. Ne vard› foto¤rafta? n› Müflfik hocaya gitti¤im gibi gidecektim. Waj-
Okuldaki hocalar›n aras›nda Müflfik Kenter’in ay- Bir balkondalar, abisi falan var. Renkli, ama baya- da’y› çok seviyorum; bana bir fleyler anlats›n, is-
r› bir yeri var galiba. ¤› eski bir foto¤raf... Bir gün benden sapan istedi. terse Lehçe anlats›n, bir flekilde bir fleyler ö¤reni-
Dedim ya, beni dedem büyüttü diye. Dedemin Haydaa! Gittim, evin bahçesindeki dut a¤ac›ndan rim, eflek de¤ilim ya. Böyle düflünüyordum. Okul
kopyas›n› Müflfik hocada gördüm. Aksi biri, can›n› bir “Y” buldum. Kaz›d›m, yapt›m, be¤enmedi. Erik aç›lana kadar paralar› yememek için Sinan’la an-
ac›t›yor bazen, ama bir yandan da sevdi mi sevi- a¤ac›ndan yapt›m, be¤enmedi. ‹ncir a¤ac›ndan laflt›m. Sinan’›n bir dükkân› vard›. Dedim ki, “ba-
yor. Özür dilemeyi bile ondan ö¤rendim. Hata ya- yapt›m, be¤enmedi. Be¤enmedi, be¤enmedi, be- na sigara, yemek, yatacak yer ver, Polonya’ya gi-
pard› ve koca adam gençlerden özür dilerdi. Çok ¤enmedi! En sonunda gittim, osuruk a¤ac›ndan dene kadar dükkânda çal›fl›r›m”. Depoda kal›yor-
iyi hocad›r. Hepimize usta oldu, bizi ç›raklar› ola- bir tane yapt›m, götürdüm, “tamam, bu” dedi. dum, dükkânda çal›fl›yordum. Ama sürekli senar-
rak kabul etti. Böyle sezgili, bu kadar ince bir in- (gülüyor) Herhalde sene ‘94 filan. On sene sonra yolar gelip duruyor dükkâna. Tomris Giritlio¤lu’nun
san hayat›mda görmedim. Datça’da evine gittim. Oturduk, çay kahve içtik. ne kadar ›srarc› bir insan oldu¤unu anlad›m.
Senin neler yapt›¤›n› takip ediyor mu? “Gel, bir fley gösterece¤im sana” dedi. Dolab› aç- Özer’le (K›z›ltan) tan›flt›m. Tan›d›¤›m dakika çok
Ediyormufl. Hiç sanm›yordum ama, ö¤rendim, ta- t›, sapan orada! ‹nan›lmazd›. sevdim. “OK” demifl bulundum. Polonya yatt›,
kip ediyormufl. “Gülbeyaz”a girdik.
Sana akl›ndan ç›kmayan, yolunu ayd›nlatan belli Kaz›m Koyuncu - Ella Ella Hangi dizide oynayaca¤›na, ekibi görünce mi ka-
bir nasihati oldu mu? (Hayde) rar veriyorsun? Rolün önemi yok mu?
Bir gün çok güzel bir fley söyledi. “Ne zaman ki Kaz›m de¤il mi? Dizilerde 500 bölüm oynam›fl›md›r, on tane de fil-
seni seyreden ‘siktir lan, bunu ben de yapar›m’ Nas›ld› muhabbetin Kaz›m’la? mim var. Dublaj yapt›m, palyaçoluk yapt›m, oyun-
der, o zaman iyi oynad›n demektir koçum!” Bu Çok içten bir herifti. Aram›zda n’aber, nas›ls›n fi- culu¤un her fleyini yapt›m. Art›k insan önemli.
çok güzel bir kerteriz... Oyunculu¤uyla bir kere bi- lan olmad›, bir anda yan yana geldik. Zu¤afli Be- “Gülbeyaz” bilindik bir hikâye asl›nda. Romeo ve
le övündü¤ünü görmedim. Biri övse utan›r, yerin repe’yi biliyordum, dinliyordum önceden. Bildi¤imi Jülyet! Bu kadar basit. Basit bir fleyi nas›l süsle-
dibine girer. Bana bir kere “aferin” dedi. O da bi- ö¤renince hasta oldu: “Sahiden biliyor musun?” yebilirsin? Sette e¤er iyiysen, insanlarla iliflkin gü-
rinci s›n›fta. Edirne’de turnedeydik, ben perdeciy- Hep “aktör bu, öyle fleyleri bilmez” denir. Ne ya- zelse, kameraya yans›yor. “Gülbeyaz” o yüzden
dim. Perde çekip, kapat›p aç›- tuttu. Böyle bir fleyi bir daha yaflayamam herhal-
yorum. Oyun bitti. Trakya Üni- Reklam, diziden daha dürüst. Televizyon, zaten mal de. Otuz kifli çal›fl›yorduk. ‹fl bittikten sonra çil
versitesi plaket verecek, Ho- satmak üzerine kurulu bir düzen. Biz de reklam aras› yavrusu gibi herkes evine da¤›l›r normalde. Gitmi-
ca’y› sahneye ç›kard›lar. Oyun- drama çekiyoruz. Gerçekten reklam çekelim daha iyi. yordu kimse. ‹çmeye devam. ‹çimizde paylaflmay›
culuk d›fl›nda sahneye ç›kmak- seven çok insan vard›. Bir de ortak bir düflman
tan nefret etti¤ini bildi¤im için, perdeyi ona göre pay›m yani, tam da artist de¤ilim. (gülüyor) Onun- yaratt›k kendimize. Yap›mc›y› düflman yapt›k. (gü-
ayarlad›m. Plaketi al›nca, t›r›r›t, hemen kapatt›m. la güzel zamanlar geçirdik. “Gülbeyaz”›n tutma lüyor) Bir tek fleye yan›yorum: Çok sözleflti¤imiz
Sonra yan›ma geldi, yanaklar›mdan öptü. “Aferin sebeplerinin bafl›nda Kaz›m’›n müzi¤i gelir. halde Kaz›m’la birlikte Hopa’ya gidemedik. Kaz›m
lan” dedi, “perdecilik çok zor ifltir”. (gülüyor) “Gülbeyaz” kaç›nc› dizindi? bizim kadar serseri de¤ildi. Fazla da içmezdi. ‹flini
Ama oyunculu¤uma hiç aferin demedi. Hep küfür Çokuncu, ama ikinci baflrolüm. ‹lk baflrolüm “Aflk seven, iflini yapan bir herifti. “Gülbeyaz”›n finalin-
etti. O bir serseri. Uslanm›fl olsa bile büyük bir ve Gurur“ diye bir fleydi. Yap›mc›s› BKM’ydi. Ora- de “Dido”yu Lazca söyledi. Lazca için biz bast›r-
serseri hâlâ... Bir gün, foto¤raf çekti¤imi ö¤renin- ya da Pentagram’›n yap›mc›s› olduklar› için gitmifl- d›k. fiark›n›n duygusu Türkçe de¤il dedik. Herhal-
ce, “bir makinam var, onu sana vereyim” dedi. tim. Pentagram’a albüm yapan, bana da kötü bir de televizyon tarihinde ilklerden biridir.
‘70 model bir Zenith makina getirdi. ‹çinde film fley yapmaz herhalde diye düflünmüfltüm. Biraz En son “B›çak S›rt›”nda yine arkadafllar›nla bir

40➜
arada tak›lmak için mi oynad›n?
O daha tasarlanm›fl bir çete ifli. Fikret (Kuflkan),
Mehmet (Günsur) ve ben, “üçümüz bir fleyler ya-
pal›m m›” dedik. Selim (Demirdelen) “yaparsan›z
ben çekerim” dedi. Erol (Avc›, TMC’den) abi de
“ben size yapar›m” dedi. Hikâye arad›k, “B›çak
S›rt›”n› sevdik. fiimdi belli bir lükse erifltim piya-
sada, kelepçelemiyorlar art›k beni. Ben de bunu
kullan›r›m. Kapitalizmi kullan›yorum. Elbette onlar
beni kullan›yor ama, ben de onlar› kullan›yorum.
Zordu, ama o noktaya geldim.
Bu k›fl dizi çekmedin. Teklifleri red mi ettin?
Evet. Çok teklif geldi.
Kaç tane? Yedi, on, on iki?
Fazla. Birine “hay›r” demek çok zor benim için.
Fakat daha ilginci var, insanlar “hay›r”› anlam›yor.
“Yapmayaca¤›m” diyorsun, “nas›l yani” diyorlar.
Param yok, çok zor durumda kal›rsam, bir sürü
dostum var, “birkaç bölüm sizin diziye gelebilir
miyim” derim. Girer ç›kar›m. 45 günden fazla bir
rolü tafl›yamam.
Bundan sonra sinemaya m› a¤›rl›k vereceksin?
Evet. Biraz da tiyatro. Alt› senedir bir fley yapm›yo-
rum, tiyatroyu çok özledim.
Emir Kusturica & The No Smoking
Orchestra - Was Romeo Really A Jerk
(Unza Unza Time)
No Smoking.
Oynad›¤›n Mavi Jeans reklam›n› Emir Kusturica
çekti. Nas›l bir macerayd›?
Enteresan. Atlad›k, Belgrad’a gittik. Özel jet falan.
Sigara içebiliyorsun, içkini içiyorsun, flahane... Bu
arada bu olaydan on gün evvel, Savafl abiyle ge-
yik yap›yorduk, “biz oran›n filmlerinde oynayama-
y›z, çünkü herifler sürekli göbek at›yor, biz a¤›r
oyuncular›z” diyorduk. On gün sonra gittim, göbek
att›m. (gülüyor)
Kusturica filmlerini sever misin?
Seviyorum. Son filmini sevmedim. Art›k hep ayn›
fleyi yap›yor... Reklam filmi için Tuna nehri kena-
r›nda, orman›n içinde bir set kurmufllar. “Under-
ground” filmindeki aday› yapm›fllar. ‹çlerine bir gir-
dik, ooho, herkes kanka. Zaten komün yafl›yorlar-
m›fl. No Smoking elemanlar› içiyorlar, flark› söylü-
yorlar. ‹lk gün hava bozuk, çekim olmayacak, za-
ten Emir de yok ortada. Bir ara, ö¤leden sonra
geldi. ‹lk söyledi¤i laflardan biri “buraya kapitalizm
hiçbir zaman giremeyecek”. Niye? “Çok tembe-
liz.” Eyvallah, tamam, bu da bizden! (gülüyor) Bil-
di¤imiz magandalar. Cep telefonundan birbirlerine
bir fley gösterip horoz sesiyle ha ha ha diye gülü-
yorlar. Filmlerdeki herifler gerçek. Bunlar onlar.
Ama acayip bir sistem kurmufllar. Her fleyi planla-
m›fllar. Ya¤ gibi ifl yapt›lar... Emir büyük ihtimalle
beni kas›nt› biri san›yor ve uzak davran›yordu. Ya-
n›mda bir flifle Jack Daniel’s vard›. Açt›m, içmeye
bafllad›m. Ona buna verdim. No Smoking’in bir
numaral› adam› Nenat’la (Dr. Nelle Karajlic) kan-
ka olduk. O Nenat, ben Nejat. Herif Fenerbahçeli
ç›kt›. Biz içiyoruz, di¤erleri de a¤aca b›çak at›yor. Yok... Hiç düflünmedim öyle bir fley. Önemli
Kafam güzel oldu. “Usta” dedim, “versene bir ta-
ne de ben atay›m”. Att›m, z›nk, sapland›. (gülü-
yor) Emir geldi, sar›ld› bana. Kendi att›, ›ska geç-
ti. Ç›kartt›, silah›n a¤z›na verdi, dan dan dan atefl
etti. (gülüyor)
Tabancayla m› dolafl›yor?
Y›lmaz Güney san›yor kendini. Y›lmaz Güney’in
hayran› zaten... Biz oraya Kosova’n›n ba¤›ms›zl›¤›
ilan etmesinin hemen ertesinde gittik. Türkiye de
hemen destekledi¤i için g›c›klar. Bunlar devaml›
flark› söylüyor. Bir yandan kaçamak bana bak›-
yorlar. Anlad›m ki Türklerle ilgili fena flark›lar.
“Bana da ö¤retin, ben de söyleyeyim” dedim.
(gülüyor) Bir ara çekimdey-
ken Emir’e bir telefon gel- ‘90’lar›n bafllar›nda çok e¤lendik. Biz asi de¤ildik, birileri
di. Me¤er Chavez’mifl. bize özgürlük bahfletti, “aman bize bulaflmas›nlar, iflimizi
Reklam›n montaj›n› yapma- görelim” dediler. Susurluk’un bafllar›d›r o zamanlar.
s› gerekirken, çekimler bi-
ter bitmez Venezuela’ya konsere gittiler.
Kusturica’yla iliflkiniz sonra devam etti mi?
Yoo. Mesafeliyimdir. Emir’le de laubalilik yapma-
d›m tabii. Giderken “yak›nda görüflürüz” dedi,
“eyvallah” dedim, ç›kt›m... Ondan sonra burada
ne haberler! Güya Gümüfllük’e gelmifl, senaryo
çal›fl›yormufluz Emir Kusturica’yla. (gülüyor)
S›k s›k reklam teklifi geliyor mu sana?
Çok gelmiyor. Gelse güzel olurdu. Az zamanda
büyük ifller baflar›rd›k. (gülüyor)
Diziler hakk›nda bile ço¤u kez olumsuz aç›kla-
malar yap›yorsun. Reklam› neden bu kadar sevi-
yorsun?
Reklamda bir-iki gün çal›fl›yorsun, diziden bir-iki
ayda alaca¤›n paradan daha fazlas›n› al›yorsun.
Hiçbir fark› yok diziyle reklam›n. Reklam belki bi-
raz daha dürüst. Televizyon zaten mallar› satmak
üzerine kurulu bir düzen. Reklamlar için dizi yap›-
yoruz asl›nda. Reklam aras› drama çekiyoruz.
Gerçekten reklam çekelim o zaman, daha iyi.
Reklam›na ç›kmayaca¤›n bir ürün yok mu?
Düflünmedim. Gelsin, bakar›z. Bana yak›flmaya-
ca¤›n› düflündü¤üm bir fley gelirse, normalinden
çok fazla fiyat söylüyorum. Yok banka reklam›,
yok Ülker reklam›, hiç umurumda de¤il. Patron
öyle olsun, böyle olsun, b›y›kl› olsun, solcu ol-
sun, bana ne. Hepsi patron. Biz iflçiyiz, bize ne
patrondan.
Eskiden de böyle miydin? Gençken, Ferhan fien-
soy Akbank’a ç›kt› diye ya da Mazhar Alanson
BP’ye ç›kt› diye sinirlenmedin mi?
olan paray› nereden kazand›¤›n de¤il, nereye
harcad›¤›n.
Bunu ahlâken daha m› do¤ru buluyorsun?
Brecht’in bir laf›n› çok severim. Deminki flark›dan
bir laf: “Önce ekmek, sonra ahlâk”. Ahlâkç›l›k ya-
panlara uyuzum. ‹nsan›n kiflisel bir ahlâk›n›n ol-
mas›n› çok de¤erli buluyorum.
Chumbawamba bir flark›s›n› General Motors’un
üretti¤i Pontiac arabalar›n›n reklam›na satt›.
Sonra kazand›klar› paray›, General Motors’un
kirli çamafl›rlar›n› araflt›ran bir örgüte ba¤›fllad›.
Süper hareket. Ver parçay›, kap paray›, sonra ge-
çir heriflere. fiahane performans... Kapitalizmi te-
pemizden atmaya gücümüz yok. Yan yana gele-
lim, ba¤›ral›m, ça¤›ral›m, olmuyor. Bunu yapan
abilerimizin hepsini k›rd›lar. Onlar da bizi k›r›yor
flimdi. (gülüyor) Olmay›nca baflka bir fley yapmak
lâz›m. Tyler Durden durumu. Tek kiflilik ordu. ‹çi-
ne gir, bombala, içine gir, bombala! Anarflidir bu
ifller: Baflka türlü olmayacak galiba.
Mad Madame - La, La, La
(Today’s Special)
Seattle’l› çocuklar... Alice In Chains’e benziyor...
Pearl Jam’a da benziyor. Kim bunlar be?
Yaklafl, yak›nlara, buralara gel...
Buraya m› geleyim? Yoksa Duman m›?.. Gerçek-
ten mi?
1996’da Kaan Tangöze ve Yakup Trana’n›n,
Mad Madame ad›yla, Seattle’da yay›nlanan bir
toplama albümdeki flark›s›.
Eyvallah... Ortaköy’de Flatline diye bir yer vard›.
Asl›nda biz Sis’e giderdik: Murat Çekem, Volvox
falan, daha rock’n’roll, daha sevdi¤im bir so-
und’du. Sonra bunlar ortaya ç›kt›. Bunlara h›rka-
metal derdik. (gülüyor) Aram›zda mesafe vard›.
Ama Flatline öyle güzel bir yer oldu ki, acayip yer-
lerden acayip insanlar gelmeye bafllad›. Orada bir
fleyler dönüyordu, k›zlar baflka türlü, o¤lanlar bafl-
ka türlü... Cockroach ad›yla Kurban’c›lar da ora-
dayd›. Mad Madame çok iyi gruptu. Duman da
çok iyi. Türk rock müzi¤inde bir fleyi k›rd›lar. Se-
attle’l› çocuklar depresifti, arabesk de depresif. O
payday› birlefltirdiler. Evlere kaç sene sonra gitar
sesi girdi. fiimdi bütün gruplarda onlara do¤ru bir
e¤ilim var. Ama Duman bu ifli çok kalite yap›yor,
sözleri de çok güzel. Di¤er gruplarda ayn› güzelli¤i
bulam›yorum.
‘90’lar›n bafllar›nda rock barlar ‹stanbul hayat›-
n›n bir parças› haline gelince, sen de oralar›n bir
parças› oldun. Nas›l günlerdi o günler?
fiöyle anlatay›m: Ben 1972’liyim. Bir gün biri ba-
na yafl›m› sordu. “20” dedim. “Kaçl›s›n?” dedi.
“72’liyim” dedim. “Sen 22 yafl›ndas›n o¤lum”
dedi. O iki sene bende yok. ‘93-94’e tekabül
eden iki sene o kadar h›zl›yd› ki, o kadar e¤len-
dim ki! ‹ki sene süren bir parti düflün! Dizide çal›-
fl›yorum, tezgâh›m flahane, okulum flahane, dev-
let tiyatrosunda oynuyorum, saçlar›m belimde,
kendi evim var, 10 numaray›m, kimse bana dur
demiyor... Ve ben orada uyand›m, 20’yi geçeli iki
sene olmufl!
Di¤er yandan, Türk popu da patlam›flt›.
O dönemde galiba herkes çok e¤lendi. Param›z
yoktu, ama sosyete k›zlar›yla tak›l›yorduk. fiimdi
saflar belirleniyor. Art›k hep bir öteki var, beyaz ve
siyah var. O zaman öyle bir fley yoktu. Köprüalt›
yanmadan evvel, orada otururduk: Kefller, üniver-
site ö¤rencileri, sivil polisler, esnaf, bal›kç›lar, tu-
ristler... Kimse kimseye ne ifl yapars›n diye sor-
mazd›. Beraber içerdik, kasetler havada uçuflur-
du. Biz asi de¤ildik, birileri bize özgürlük bahfletti.
“Aman bize bulaflmas›nlar, iflimizi görelim” dedi-
ler muhtemelen. Kim bilir o ara neler oldu, kimler
ne paralar kazand›, kimler kimleri öldürdü? Gü-
neydo¤uda savafl›n h›zland›¤›, uyuflturucudan bü-
yük paralar›n kazan›ld›¤›, Kürt ifladamlar›n›n vurul-
du¤u y›llar. Susurluk’un bafllar›d›r o zamanlar.
Deep Purple - Burn
(Burn)
Deep Purple. Vokalde David Coverdale var. 1974.
‹ki yafl›nday›m. Ne flahane! Aram›zda “Led Zeppe-
lin mi, Deep Purple m›?” geyi¤i vard›. Resmen
kavga sebebiydi.
Led Zeppelin mi, Deep Purple m›? Sen ne der-
sin?
“Coverdale’li Deep Purple” derim. Asl›nda Robert
Plant’in imitasyonudur, ama Plant bence çok 盤-
l›k at›yor, bu herif tufle vuruyor, bütün notalar› his-
sediyorsun, daha disiplinli.
Coverdale’i önce Whitesnake’le mi keflfettin,
yoksa Deep Purple’la m›?
Whitesneake’le keflfettim.
Sonra geri dönüp Deep Purple’la yapt›klar›n› din-
ledi¤inde, “adam me¤er eskiden neymifl, flimdi
ne hallere düflmüfl” demedin mi?
Demedim, çünkü beni meflgul edecek fleyler var-
d›: Tawny Kitaen mesela. Whitesnake kliplerinde-
ki dansç› k›z. Sarhofl ediyor insan›. Hepimiz “He-
re I Go Again” klibinden tav olduk. Bu müzi¤i niye
dinliyoruz san›yorsun? (gülüyor) Ben Roll’a da k›-
z›yorum. Politik içeri¤i olmayan bir müzik sanki
müzik de¤ildir gibi bir tavr›n›z var. Metal de yok
dergide. fiu son kapak (Motörhead & AC/DC ka-
pa¤›) biraz düzeltti aram›z›. (gülüyor) ‹nsan bazen
mânâs›z fleylere kapt›rabilir kendini. E¤lencelik,
42➜
pop-corn fleyler de lâz›m. Ama her zaman de¤il.
Bazen. (gülüyor) fiimdi “biz bunlar› nas›l dinliyor-
duk lan?” diyorum kendime, Mötley Crüe, Poison
filan için. Ama bunu dedikten on dakika sonra
“bir Poison koysana” diyorum. O flark›lar›n flimdi
bendeki karfl›l›¤›, o dönemleri hat›rlamak.
O flark›lar›n o zamanki karfl›l›¤›?
TRT’de, Erhan Konuk’un “Pop Saati”nde, metal
ve rock gruplar›n›n konser kliplerinde, en önde
k›zlar, memeler falan görürdük. “Kast ajans› lan
bunlar, film çekmek için ajanstan getirmifller, yok-
sa imkân› yok” derdik. Çünkü ayn› dönemde bar-
lara biz de gidiyorduk, hiç k›z yoktu, askerlik flu-
besi gibiydi. (gülüyor) Ama yurtd›fl›na bir ç›kt›m,
evet, o k›zlar ordalar.
Burada o ortamlar her zaman daha maço oldu.
Orada da buradaki gibi maçoluk var, ama ciddiye
al›nm›yor. Herkes dalga geçiyor, dalga geçilen de
dalga geçildi¤ini anl›yor, ama dalgaya devam edi-
yor. Ama burada her fleyi ciddiye al›yor insanlar.
Orada bu maçoluk komik bir tav›r. Kiflili¤ini bula-
na kadar götürebilece¤in bir fley. Ergenlik duru-
mu. Hâlâ devam ediyorsan, o fena. Mesle¤in mü-
zisyenlikse maçolu¤u oynuyorsun.
‘87’de 15 yafl›ndayd›n. “Here I Go Again” klibin-
de bir tane uzun saçl› adam, süper lüks bir ara-
bada, bir Jaguar’da, 90-
60-90 bir hatunla birbir- Kapitalizmi tepemizden atmaya gücümüz yok. Baflka bir
lerini götürüyorlar. O fley yapmak lâz›m. “Fight Club”, Tyler Durden durumu. Tek
adam gibi olabilece¤ini kiflilik ordu. ‹çine gir, bombala! Baflka türlü olmayacak.
mi düflünüyordun, yoksa
tiyatro gibi mi geliyordu?
Herhalde flöyle düflünmüflümdür: Öyle bir manitay›
götürmem için böyle biri olmal›y›m! Dizilerle mefl-
hur olmadan çok önce ben buna erifltim zaten.
Rock star gibi yaflad›k. Tabii Jaguar k›sm› hariç.
Saç yetiyor muymufl?
Ço¤u zaman yetti. Saç, küpe, bitti yani. Baz›lar›
dövmeye kadar götürdü ifli. fiimdi piflmanlar.
(gülüyor)
Sende dövme yok mu?
Yok, s›f›r. Oyuncu olaca¤›m için hiç dövme yapt›r-
mad›m. Belki ileride yapt›raca¤›m. S›rt›ma, iki kü-
rek kemi¤inin aras›na, “hiç” yazd›rmak istiyorum.
Neyzen Tevfik’in “hiç”i mi? Erkan O¤ur’un “Hiç”
albümünde de “hiç, yoktan iyidir” yaz›yor...
Gene “Fight Club”tan örnek vereyim. Son sahne-
de binalar bam güm diye patlamaya bafllar. ‹nsa-
n›n kendini patlatmas›ndan daha güzel bir fley
yok. Baflkas›na fliddet uygulayaca¤›na, önce ken-
dini tokatla, ondan sonra görelim. Hiç olmay› ka-
bul edince, baflkalar›yla olan iliflkinde flahane bir
yere geliyorsun. Ego iflleri zor ifller. Onlara biraz
sald›rmak lâz›m zülfikârlarla. (gülüyor) Benim lâ-
kab›m çocukken “Farketmez Nejat”t›. fiarköy’de
amcamlar›n yazl›¤› vard›. Ablamla ikimizi zorla tati-
le gönderirlerdi. Hiç istemezdik gitmeyi, annem
yok, babam yok, amcamlar›n yan›na gidiyoruz, bir
kenarday›z... Yolda lokantaya u¤rard›k: Ne yemek
istersin? “Farketmez!” O¤lum bir fley söyle. “Far-
ketmez!” Deniz subay› olmak, political science
okumak, tiyatrocu olmak. Farketmez abi!.. Manita
gidiyor. Farketmez, gitsin! (gülüyor)
System Of A Down - Aerials / Arto
(Toxicity)
Ermeni o¤lanlar bunlar. Çok iyi grup be! Belçi-
ka’da bir konserlerine gittim. Uçakta Metal Ham-
mer okuyordum, içinde bir röportajlar› vard›. Yeni
albümleri soyk›r›m üzerineydi. Türkiye’de bu kadar
çok seveni oldu¤unu bilseler ne yaparlar diye dü-
flündüm. Konserde Türk bayra¤› aç›p sallamak is-
tedim: “Hey! Biz buraday›z be! Biz yapmad›k!”
Türk milliyetçisi metalciler System Of A Down’›
hedef alan Anti-SOAD isminde bir internet sitesi
kurdular. “Ermeni yalanlar›na inanma”, “Ülkene
küfür eden grubu dinleme” gibi sloganlar› var.
Allah allah, haberim yok...
Dünyada sa¤a göz k›rpan çok heavy metal gru-
bu oldu¤u gibi, bu müzik milliyetçilik ekseninde
Türkiye’de de çok ifl yapt›...
Hay›r, ben bunun canl› kan›t›y›m. Bir milyon tane
kavgaya girdim bu yüzden. Burada hiç milliyetçi
metalciye rastlamad›m, en az›ndan bizim ortamla-
r›m›za girmediler. Güneydo¤uda bizden çok insan
öldü. Ama zorunlu askerlikten öldüler, “ben milli-
yetçiyim, öldürmeye gidiyorum” falan demediler.
Faflistlerle çok kavga ediyorduk. 2 Temmuz
1993’ün gecesinde, Sivas’›n ertesinde, Teflviki-
ye’yi bast›lar. Otuz kiflilik bir grup, vurdular, k›rd›-
lar, gittiler. fieref’i öldürüyorlard›, öyle bir dayak
yedi ki, tan›nmamak için saçlar›n› ve kafllar›n›
kesti, “The Wall” filmindeki Pink gibi oldu. Tez-
gâhta sopalar biriktirirdik, bize ne zaman dalacak-
lar diye.
System Of A Down, soyk›r›m›n kabul edilmesini
talep ediyor. Bu talebi nas›l karfl›l›yorsun?
Neyi kabul edelim? Belki as›p kesmiflizdir, bura-
dan nereye varaca¤›z? System Of A Down’a anne-
leri babalar› bir fleyler anlatm›fl, ama onlar hiçbir
fley yaflamad›lar ki. Halklar aras›nda bir husumet
yok. Birinci Dünya Savafl›nda herkes birbirine bir
fley yapt›, bütün milletlerin tarihinde var bunlar.
Bunu büyütmemek lâz›m, konufltukça büyüyor.
Sen de do¤du¤un evde baflkas›n›n oturdu¤unu
görmek istemiyorsun. Onlar topraklar›ndan sü-
rüldüler, öldüler. Bunu dile getirmesinler mi?
Bence flu anda yap›lmas› gereken fley, el ele tu-
tuflmak. Sorunun bizde de oldu¤unu biliyorum.
Mahalledeki herkesle kavgal›y›z: Bulgaristan, Yu-
nanistan, Rusya, Ermenistan, ‹ran, Irak, Suriye...
Bir kendimize bakal›m. Bir yanl›fl›m›z›n olmas› lâ-
z›m. Ama aç›kças› 1915’te olmufl bir fleyin bugün
bana iade edilmesini kald›ramam. Geçen sene
Kars’a, Film Festivaline gittim. Vali beni ve Erkan
Can’› “yoksullara kaz verme törenine” ça¤›rd›.
“Sanatç› Nejat Bey, siz de bir fley söylemek ister
misiniz” denince, “flu s›n›r kap›s› aç›ls›n art›k” de-
dim. Meflhurlara ve devlet büyüklerine özgü bu¤u-
Onu nas›l kabul ediyorlar? Buras› çok garip bir Buradan çok s›k›ld›m. Son befl senede saçmasa-
yer. Soyk›r›m› kabul etmek bizim için çok sert. pan hastal›klar da geldi bafl›ma. Doktora gittim,
1915’te yaflananlardan daha m› sert? Kabul et- “bir ilaç verin de geçsin” dedim, “kafay› de¤ifltire-
mek ne kadar sert olabilir ki? ceksin” dedi. Kafay› burada de¤ifltiremem ki. Bu-
Ben kabul etsem, kimse kabul etmez. Öyle söy- rada yalanlarla yafl›yorsun. Gümüfllük’te insan
leyeyim... Osmanl›’dan gelen “severiz ama döve- fazla yalan söyleyemiyor. Orada sahiden yalanc›-
riz” durumu bu: Alen’i severiz, ama onlar› öldürü- n›n mumu yats›ya kadar yan›yor. Bir fley söylüyor-
rüz! Daha geçenlerde Savunma Bakan› salak- sun, ertesi gün kahvede yalan›n ortaya ç›k›yor.
saçma bir laf söyledi. (Vecdi Gönül: “Bugün Orada Yalanc› sadece bir lâkap, bir de Kabuklu
e¤er Ege’de Rumlar, Türkiye’nin pek çok yerinde diye biri var, sünnet olmam›fl, o yüzden lâkab› Ka-
Ermeniler devam etseydi,
bugün acaba ayn› millî Gösterinin her flekli benim için tiyatrodur. Söz olmas›na
devlet olabilir miydik?”) gerek yok. Bir fley anlat yeter. Büyük ihtimalle heavy
Demek ki adam içinde hâ- metal’i sevmemin nedeni de o grotesk hal.
lâ böyle fleyleri yaflat›yor...
Hrant Dink bir Anadolu milliyetçisiydi, onu da yok buklu. (gülüyor) Orada herkes birbirini biliyor.
ettiler... Müzik, müzik, hayat› çekilir k›lan tek fley Gümüfllük’te n’ap›yorsun?
müzik. Duduk girdi hayat›m›za, bundan daha gü- Duruyorum. (gülüyor) Kahvede okey, tavla... Üze-
zel bir fley var m›? rimde mahalle bask›s› vard›, “flu kazand›¤›n pa-
rayla bir fley al” diye. Sonunda bir ev ald›m iflte.
Bulutsuzluk Özlemi - Güneye Giderken Evi oyunevi yapaca¤›m, lang›rt, masa tenisi koya-
(Yaflamaya Mecbursun) ca¤›m. Pencerenin önüne de bir masa. Yeflilli¤e
Evet, güneye gitmek lâz›m... Bulutsuzluk Özle- ve denize bak›yor. O masada yazaca¤›m biraz.
mi’nin özellikle “Uçtu Uçtu” kaseti flahaneydi, Kendi projelerimi yapmam lâz›m. Oyun, film, bir
“Hiroflima”y›, “Acil Demokrasi”yi ezbere söylerim. fleyler yazaca¤›m, çok özledim yazmay›. Burada
Nejat Yavaflo¤ullar› senin adafl›n. Nejat ne de- yazam›yorum, her fley bölüyor beni. Herkes “daha
mek? 36 yafl›ndas›n, erken de¤il mi?” diyor. Halbuki
‹ki dilde iki ayr› anlam› var. Benim nüfus ka¤›d›n- tam zaman›. Köyün çocuklar›ndan biri oldum. Ye-
daki as›l ismim Necat. “Kurtulufl” demek. Nijat rel seçimlerden önce, kayd›m› kuydumu da ald›r›-
ise Farsça “soylu” demek. Bizimkiler bana bu is- yorum oraya. Burada bir oy ile orda bir oy ara-
Söylefli: Derya Bengi - Çi¤dem Öztürk

lu bir bak›fl vard›r. Vali, o bak›fl› yapt› ve gitti. Din-
lemedi bile devam›n›. Kars’tan Ermenistan’›n ›fl›k-
lar›n› görüyorsun. Ama oraya gidemiyorsun. Bu ifl-
ten nemalanan birileri var, bence diaspora deni-
len zengin abiler de bundan nemalan›yor. Sarp
kap›s›n›n aç›lmamas› onlar›n da ifline geliyor, sü-
rekli soyk›r›m› dayat›yorlar. Ben atalar›m›n sorum-
lulu¤unu üstüme almak istemiyorum. Çünkü o
ben de¤ilim. Ben sadece yan yana yaflamak isti-
yorum... Efendim, ben size flu kadar›n› söyleye-
yim, bizim müzikte milliyetçilik olmaz. (gülüyor)
Youtube’daki Hayko Cepkin kliplerinin alt›nda,
onlarca ›rkç› yorum var.
Ona bakarsan, Çarfl›’n›n lideri bir Ermeni: Alen.
mi nereden koymufllar? Gayet basit: “Samanyo-
lu” filminden. (gülüyor) Dedem “Kur’an’da Nejat
yoktur, Necat vard›r” diyor, nüfusa öyle yazd›r›yor. dolaflt›n m›?
Araplarda Nejat ya da Necat k›z ismi asl›nda.
M›s›r’da Nejat Ali, Fas’ta Najat Aatabou gibi ün-
lü kad›n flark›c›lar var...
Allah allah... ‹lkokulda ismim Necat diye geçti.
Ca¤alo¤lu Anadolu’yu kazan›nca, bakt›m ki Alman
hocalar söyleyemiyor. C’yi J yap›nca sorun kalma-
d›. Böylece Alman hocalar vesile oldu, Arapça is-
mimi Farsçaya çevirdim. (gülüyor) Hollywood’a gi-
dersem söylemesi daha kolay. (gülüyor)
Güneye gidiyorsun sahiden. Art›k Bodrum - Gü-
müfllük’te mi yaflayacaks›n?
s›nda çok fark var.
Geçmiflinde güney var m›? Otostopla filan
Çok... Sinan’la bir sürü hikâyemiz var, yan ya-
na gelip yazaca¤›z onlar›.
Bir tanesini flimdi bizden esirgemezsin.
En güzelini anlatay›m o zaman. (gülüyor) Fatih
diye bir arkadafl›mla yola ç›km›flt›k, Kafl’tay-
d›k. Pazar›n kuruldu¤u yere gidip otostop yap-
maya bafllad›k. Bir Honda Civic geçti, içinde
iki k›z vard›. Önümüzden geçip gittiler, sonra
z›zzzt, geri geldiler. Bizi ald›lar, 15 gün bera-
ber dolaflt›k ve sevgili olduk. Her otostopçu-
nun rüyas›d›r bu.

➜43

KEREM KURDO⁄LU’NUN MÜZ‹KAL “DAVA”SI
‘90’l› y›llarda “Haritadan Naklen Yay›n”, “V›nnlaman›n Bin bir Yolu”, “Everest My Lord”, “Fayton Sorufl-
turmas›” gibi deneysel tiyatro projelerinin bayraktarl›¤›n› yapan Kumpanya’n›n kurucusu Kerem Kurdo¤lu,
uzun bir aradan sonra, yeni bir toplulukla Garaj-‹stanbul Pro ekibiyle sahnelere döndü. Bir Kafka uyarlamas›
olan “‹stanbul’da Bir Dava” müzikali aral›k ve ocak aylar›nda Garaj‹stanbul’da sahnelenecek. Yazar ve yö-
netmen Kerem Kurdo¤lu’nun yan›s›ra, besteci ‹mre Hadi ve oyuncu Güvenç Da¤üstün’le konufltuk.
‹STanBUL’Da B‹r KaFKA
Kafka derin bir konu, nereden bafl-
lamak istersiniz?
Kerem Kurdo¤lu: Biz flimdi aram›z-
da konufluyorduk, karfl›laflabilece¤i-
miz en g›c›k soru ne olabilir diye,
“neden müzikal?” sorusu at›ld› he-
men ortaya. Sonra düflündüm de, o
kadar da bofl bir soru de¤il bu. ‹n-
san neden Kafka’n›n “Dava”s›ndan
yola ç›karak günümüz ‹stanbul’un-
da geçen bir hikâye anlat›r, üstüne
bir de bunu müzikal olarak tasar-
lar? Benim“Dava”y› ele al›fl›mda
önemli olan, hiç Kafkaesk olmaya
çal›flmamam. Kafka burada ne de-
mek istemifl, onun yaflad›¤› döne-
min gerçekli¤i neymifl vs. gibi nok-
talara hiç tak›lmadan, olabildi¤ince
serbest bir flekilde hikâyeyi bugü-
nün ‹stanbul’unda geçen bir olaya
dönüfltürdüm.
Peki, nas›l bir uyarlama çal›flmas›
yapt›n?
Kurdo¤lu: Oyunun dramatik yap›s›n›
incelemek için bugünün gerçekli¤i-
ne bakarken içinde yaflad›¤›m›z ger-
çekli¤in Kafka’n›n anlatt›¤›ndan da-
ha az kasvetli, hatta baz› yanlar›yla
baya¤› e¤lenceli bir dünya oldu¤unu
44➜
Kerem Kurdo¤lu’nun yaz›p yönetti¤i “‹stanbul’da Bir Dava”da
Derya Alabora, Yi¤it Özflener, Güvenç Da¤üstün, Metin Göksel,
Cüneyt Yalaz, Gözde Çetiner, Roza Erdem Simel Keçicio¤lu,
düflündüm. Öte yandan, bu genel
ak›fl›n içinde küçük trajedi hikâyele-
ri de yaflan›yor Kafkaesk bir biçim-
de. ‹kili bir durum söz konusu, bir
yanda bir gösteri dünyas› var tüm
h›z›yla sürüp giden, bir yanda da bi-
reylerin yaflad›¤› trajediler. Bence
Kafka’da olmayan bir boyut bu. E¤-
lence dünyas› deyince de müzikal,
müzikli oyun gösteri dünyas›nda bu-
na çok denk gelen bir fley. Onun
için bu kadar müzikle yo¤rulmufl bir
teatral gösteri var karfl›n›zda. Mü-
zikleri, danslar›, kostümleri ve sah-
nelenifliyle, baya¤› e¤lence dünyas›
gelene¤ine, kliflelerine göndermeler
içeren, Temptations’a kadar uza-
nan bir yan› var gösterinin.
Bahsetti¤in trajik hikâyeleri anla-
t›rken nas›l bir ifllev görüyor o hal-
de müzik?
Kurdo¤lu: Trajik hikâye, aktar›lan
öykünün kendisi. Çevreleyen e¤len-
ce dünyas› ise onun etraf›nda ak›p
gidiyor. ‹kisi aras›nda z›t bir iliflki
var, gösteri boyunca çarp›fl›yorlar.
Müzik de bu z›tl›¤› ortaya koymakta
yararland›¤›m›z bir araç. Trajedi ö¤e-
sinin alt›n› çizmek için diyelim.
Hande Özelsancak, U¤ur Altun rol al›yor
Brechtyen ekolden gelen bir sah-
neleme anlay›fl›n›z var, bahsetti¤i-
miz gösteri dünyas› klifleleriyle ne
kadar örtüfltü¤ü söylenebilir
Brecht’in tiyatro anlay›fl›n›n?
Kurdo¤lu: Brecht’in hemen bütün
oyunlar› ayn› zamanda müzikaldir.
Ayr›ca müzikal, anlat›lan hikâyeyle
özdeflleflmeyi de¤il, tam tersine ya-
“Dava”y› ele al›fl›mda önemli olan, hiç Kafkaesk olmaya
çal›flmamam. Bir yanda gösteri dünyas›, bir yanda yaflanan
trajediler. Bence Kafka’da olmayan bir boyut bu.
banc›laflmay›, seyircinin yer yer
gösteriyle, hatta kendisiyle dalga
geçmesini beraberinde getiren bir
formdur. Özde dramatik olandan
bir anlamda d›flar›da kalmay› ifade
eder. Ama biz bunlar›n yan›s›ra hi-
kâyemizi anlat›rken, kahraman›m›-
z›n yaflad›¤› trajik hikâyelere seyirci
üzülsün de istedik. O noktada da
‹mre’nin yapt›¤› müzik, istedi¤imiz
duyarl›¤› destekleyen bir ifllev yük-
lendi. Dolay›s›yla gösterideki müzik
kullan›m›n›n tümden Brecht’yen ol-
du¤unu söylemek do¤ru olmaz. Ba-
z› yerlerde sadece atmosferi des-
tekleyen bir ifllevi vard›. Bir bütün-
lü¤ü olan müzikal projelerde, sü-
reklili¤i olan bir sound vard›r bafl-
tan sona. Bizde böyle bir bütünlük
yok, eklektik bir yap› var. Bu eklek-
tik yap›ya beni ‹mre ikna etti. Gerçi
ikna etmek için çok çaba sarf et-
mesi gerekmedi, bir-iki cümle ye-
terli oldu. (gülüyor) ‹stanbul’un kül-
türel durumuna bakt›¤›m›zda, dün-
yadaki birçok baflka yerin kültürel
durumuna denk düflüyor, ama ‹s-
tanbul’da bask›n olan kültürel bir
eklektiklik de var. Herkes kendi
içinde bir eklektisizm yafl›yor, özel-
likle kültürel boyutta.
Bu kültürel eklektisizmi gösteriye
nas›l yans›tt›n›z?
Kurdo¤lu: ‹lk akl›ma gelen ilham
kaynaklar›ndan biri Orhan Gence-
bay. Hemen hepimizin severek din-
ledi¤i Orhan Gencebay flark›lar› var.
Ama bizi ifade eden fley Orhan
Gencebay’›n müzi¤i de¤il. Yani beni
tarif eden müzik soruldu¤unda Or-
han Gencebay cevab›n› vermem,
baflka isimler veririm. Ama iki-üç
Orhan Gencebay flark›s› vard›r ki,
her duydu¤umda “dur flunu sonuna
kadar bir dinleyeyim” dedirtir bana.
‹flte bunu oyunda var edelim dedik.
Kafka’da, yüce otorite karfl›s›nda
birey var, bizim gösterimizde ise öy-
le ba¤›ms›z bir otorite yok, flikâyet
etti¤imiz o otorite de biziz. Bugünün
dünyas›nda bireyler bafllar›na gelen
felaketlerden kendi d›fllar›nda bir
otoriteyi sorumlu tutuyorlar, gizli ör-
gütler, komplo teorileri havada uçu-
fluyor. Oysa sorumlu bir insan bü-
tün bunlarda bizim de pay›m›z oldu-
¤unu bilir.
Siz bu gösteriye çal›flmaya baflla-
d›¤›n›zda henüz Ergenekon davas›,
izinsiz telefon dinlemeler vs. bu ka-
dar ön plana ç›kmam›flt›, de¤il mi?
Kurdo¤lu: Tamamen tesadüf oldu.
Bizim ç›k›fl noktam›z bugünün dün-
yas›nda suç, ceza, otorite gibi kav-
ramlarla bireyin ve toplumun kurdu-
¤u iliflkiydi. Bu soruflturmalar›n ve
davalar›n ayn› zamana denk gelme-
si bence kötü bir tesadüf oldu, çün-
kü yapt›¤›m›z iflin çok küçük bir
gündeme hapsolmas› tehlikesini
do¤uruyor.
Müzikalin yap›s› nas›l flekillendi,
ç›k›fl noktan›z ve çal›flma yöntemi-
niz neydi?
‹mre Hadi: Oyunun sekiz flark›s›
var. Oyunun bütün metni yaz›lm›flt›,
içinde flark› olacak yerler iflaretlen-
miflti. Ben gitaristim, flark›y› gitarla
yazmaya bafll›yordum ve yapt›klar›-
m› kaydediyordum. Daha sonra
öbür enstrümanlar›n kay›tlar›n› da
bilgisayarla ben yapt›m. Gitarist ol-
makla birlikte, özelikle flark›lar›n ço-
“‹stanbul’da Bir Dava”n›n Garaj‹stanbul takvimi: 4, 5, 6, 12, 13 Aral›k ve 15, 16, 17, 22, 23, 24, 29, 30, 31 Ocak’ta, saat 20:30’da (www.garajistanbul.org)
¤unda gitar kullanmaktan kaç›nd›m.
Orhan Gencebay’dan esinlenerek
yapt›¤›m›z flark›da mesela, gitar bir
yana, hemen hemen hiç enstrüman
yok, sadece vokal var. Enstrüman-
lardan sonra, flark›lar› da ben söyle-
dim. Vokalleri oyunculara ve yönet-
mene fikir versin diye söyledim aç›k-
ças›, yoksa flark› söylemek gibi bir
iddiam yoktu.
Oyunda herkes flark› söylüyor mu?
Güvenç Da¤üstün: Tabii. Oyunda
farkl› flark›lar var. Baz›lar› koro tara-
f›ndan söyleniyor, iki tane düet var,
benim solo söyledi¤im baflka flark›-
lar var. ‹mre’nin yapt›¤› müzikte çok
güzel, çok yeni bir çokseslilik bulu-
yorum.
Oyun s›ras›nda müzik canl› m› yap›-
l›yor?
Hadi: Oyunda hiçbir fley canl› çal›n-
m›yor. fiark›n›n yeri geldi¤inde bizim
altyap› devreye giriyor ve oyuncular
onun üzerine flark› söylüyor.
Güvenç’in bahsetti¤i çokseslili¤i
besleyen unsurlar nedir?
Hadi: San›yorum bu biraz da Ke-
rem’in ne istedi¤ini anlat›rken bize
verdi¤i gazla ilgili. Arabesk g›rtla¤› za-
Kafka’da, yüce otorite karfl›s›nda birey var, bizim
gösterimizde flikâyet etti¤imiz o otorite de biziz. Sorumlu
bir insan bütün bunlarda bizim de pay›m›z oldu¤unu bilir.
ten sevdi¤im bir flark› söyleme tarz›.
Bir yandan da Orhan Gencebay’da
baz› fleyleri çok e¤lenceli buluyorum.
Ne bileyim, arkada kalabal›k bir ka-
d›n grubu vokal yap›yor, sonra bir sü-
rü keman giriyor. Bunlar› kendi için-
de takdir ediyorum, bir çokseslilik
var flüphesiz, ama bunlar›n yan›s›ra
son derece komik tonlu klavye ses-
leri giriyor devreye bir anda, piyanist
flantör sound’unda. Bafll› bafl›na ko-
mik bir durum. Ama kemanlar› duy-
du¤umda “keflke ben de böyle ke-
man çalabilseydim” dedi¤im de olu-
yor. Asl›nda daha çok Bat› müzi¤in-
den etkilenmifl biriyim ben. Orhan
Gencebay’dan ald›¤›msa san›r›m yer-
lilik diyebilece¤imiz bir fley.
Güvenç, sen opera kökenlisin, se-
nin için nas›l bir deneyim oldu “‹s-
tanbul’da Bir Dava”da yer almak?
Da¤üstün: Evet, çok çeflitli projele-
rin yan›s›ra faal olarak da opera
söylüyorum. En son Eskiflehir’de
“Carmina Burana” söyleyip geldim.
Benim için hem bu ekiple çal›flmak
hem de böyle bir projede yer almak
çok heyecan verici oldu. En can›m›
s›kan fley ise flark›lar› ‹mre’nin ben-
den çok daha güzel söylemesi.
Adam o kadar güzel söylemifl ki flar-
k›lar›, zaman zaman “allahtan sah-
neye ben ç›k›yorum da kimsenin bu
flark›lar› ‹mre’nin benden daha iyi
söyledi¤ini ö¤renme flans› yok” di-
yorum kendi kendime. (gülüyor)
fiark›lar›n›n en iyi yorumunu o flark›-
y› yazan yapar diye bir kurala pek
inanmam ben. Bir Bülent Ortaçgil
hayran› olarak mesela, Birsen Te-
zer’in “Ç›¤l›k Ç›¤l›¤a” yorumunu hiç-
bir fleye de¤iflmem. Ama ‹mre haki-
katen bir baflka söylemifl yapt›¤›
flark›lar›.
Köksal Engür, Derya Alabora gibi
ustalarla çal›flm›fls›n›z...
Da¤üstün: Deneyimli ustalarla çal›fl-
mak da ayr› bir zevk oldu. Köksal
abi bu sezon program›n›n yo¤unlu¤u
nedeniyle ara vermek zorunda kald›,
onun rolünü Cüneyt Yalaz oynaya-
cak. Kas›m sonunda Garaj-‹stan-
bul’da sezonu açaca¤›z. Derya Ala-
bora da anlat›c› rolünde, ama al›fl›-
lagelmifl anlat›c›lardan de¤il, yani
sahne de¤iflimlerinde, oyunculardan
kopuk bir flekilde anlat›c›l›k yapm›-
yor, sürekli oyunun içinde. Oyunun
yaklafl›k 110 dakika sürdü¤ünü dü-
flünürseniz, Derya Alabora baya¤› lo-
komotif ifllevi görüyor.
‹mre, oyundaki flark›lar› teker te-
ker konuflal›m m› h›zl›ca.
Hadi: Oyunda iki tane “Lüküs Ha-
yat”vari flark› var. Bunlar e¤lenceli,
hatta c›v›k ya da ironik diyebilece¤i-
miz avukat flark›lar›. Sedat Bey ka-
rakteriyle ilgili bir baflka flark› var, o
daha çok modernist bestecilerin
‘30’larda, ‘40’larda yapt›klar› beste-
lere benziyor, biraz Schönberg gibi.
Güvenç’in söyledi¤i baflka flark›lar
da var, yine klasik Bat› müzi¤i for-
munda diyebilece¤imiz. K›sacas›,
daha önce bahsetti¤imiz eklektik
yap› flark›larda böyle ortaya ç›kt›. Ne
bileyim, avukat flark›lar›ndan birin-
de, flark› ortalara do¤ru big band’e
dönüyor, sonra ba¤lamal› bir naka-
rat bölümüyle devam ediyor. “fiehir”
flark›s›n›n ad›ndan da anlafl›labile-
ce¤i gibi flehirli bir sound’u var.
Daha önce bahsetti¤imiz eklektik
yap› flark›lara yak›ndan bak›nca da-
ha net ortaya ç›k›yor sanki...
Hadi: Kesinlikle. Udlu bir düet var,
biraz Sezen Aksu flark›lar›n› and›r›-
yor, ama bir yan›yla da Björk flark›-
lar›n›. Klasik Türk müzi¤i birebir
yok, ama Türk müzi¤i ö¤eleri var
flark›larda. Zeynep Oral “‹stanbul
kokan müzikler” demifl yaz›s›nda.
Derya Alabora, kahraman›n yaflad›-
¤› s›k›nt›lar› anlat›rken mekânlardan
bahsetti¤inde, iflte Sultanahmet fi-
lan derken, fonda bir-iki Türk müzi¤i
ö¤esi duyunca yerli bir his olufluyor
seyircide. Derya konuflurken arka-
dan bir çello giriyor, tam Adnan
Söylefli: Aliflan Çapan
Saygun’da rastlayabilece¤iniz
türden bir çello. Yoksa, biz ifle
bafllarken ‹stanbul kokan bir
müzik yapal›m demedik, sevdi¤i-
miz gibi bir müzik yapal›m de-
dik. Aç›k fikirli olmak güzel bir
fley, çal›flma sürecini çok zevkli
k›l›yor.
KONSER

Babylon’da bu ay
2 Aral›k, 20:00 Selim Sesler
3 Aral›k, 21:30 Anadolu Psychedeli-
ca: Osman ‹flmen
4 Aral›k, 21:30 Göksel Akustik Proje
5 Aral›k, 23:00 Nappy G. & Nickode-
mus Present Turntables On The
Hudson: ‹stanbul’da New York gece-
leri tam gaz devam ediyor. Perküs-
yonda Groove Collective’den Nappy G
ile pikab›n›n bafl›nda Nickodemus,
geleneksel mutfaklardan seçtikleri
tatlara funky Latin, Afro-Beat, hiphop
soslar› boca ederek karnavalesk bir
set ç›kartacaklar.
6 Aral›k, 23:00 Shantel
10 Aral›k, 21:30 123
11 Aral›k, 21:30 Bora Uzer
12 Aral›k, 23:00 Nil Karaibrahimgil
17 Aral›k, 21:30 “Home Not Home”:
‹sveç’in “Kültürleraras› Diyalog Y›l›”na
Bant dergisi organizasyonuyla köprü
kuruluyor. Kad›nlar› merkezine alan
öyküler ve kimlik kavram›n› dert edi-
nen oyun, forum ve sergi gibi aktivite-
lerle donat›lm›fl “Home Not Home”,
Babylon’da bir partiyle bafll›yor. Norr-
da’yla aç›lan gecenin sahne trafi¤i
hayli yo¤un. Garage-punk-blues ikilisi
‹sveçli Deltahead’in (kontrbasl›, gitar,
davul) y›k›c› flovlar›n› DJ ‹pek ‹pekçi-
o¤lu seçkisi perçinleyecek.
18 - 19 Aral›k, 21:30 Wonderland fe-
at. Hüsnü fienlendirici
20 Aral›k, 23:00 Infadels: Modern
rock dünyas›n›n en genç, en azg›n
gruplar›ndan biri ‹stanbul’a düflüyor.
Infadels
Üç y›lda üç k›tada 300’ün üzerinde
konser vererek ne kadar s›k› kondis-
yonlar› oldu¤unu cümle âleme göste-
ren Londral› ekibin iki albümü, sahne-
yi sirke eviren ç›lg›n bir gösteri adetle-
ri ve yetkinlikleri var.
22 Aral›k, 22:00 Wedding Present:
“George Best” adl› ilk albümleriyle
sahalara ad›m atan post-punk gele-
The Wedding Present
Loo & Placido
ne¤inin temsilcisi grup, aflk flark›lar›n-
daki yetkinli¤iyle John Peel’›n da gö-
züne girmiflti. Oyunu kendi kurallar›yla
oynamay› seven vokaldeki David Ged-
ge’in kaptanl›¤›ndaki ekip, ‹ngiliz Top
40 tabelalar›na 18 single’› alt›n harf-
lerle yazd›rm›flt›. Rock nam›na flimdi-
ye kadar yapt›klar› her fley, orada bu-
lunmak için yeter de artar.
23 Aral›k, 20:00 Sulukule Roman Or-
kestras›
24 Aral›k, 21:30 Baba Zula
25 Aral›k, 21:30 Okay Temiz Oriental
Wind
26 Aral›k, 23:00 Orient Expressions
27 Aral›k, 23:00 Loo & Placido:
Mash-up incelikli bir zanaat. fiöyle dü-
flünün: “Britney Spears ve Amy Wine-
house üst üste çal›yor ve kendinizi
dans ederken buluyorsunuz. Frans›z
pop-punk DJ duo’su, kendi tabirleriyle
“1999’dan beri müzi¤in can›na oku-
yor”. “Punk’s not dead”i fliar edinmifl
ikilinin Power FM’de yay›nlanan radyo
programlar›n›n ba¤›ml›s› da gani.
30 Aral›k, 21:30 7 Pink Floydlar ve 2
Prenses
31 Aral›k, 22:00 Oldies But Goldies

The Hall’da bu ay Roy Ayers

Hiphop dalgas›n› jazzy electronikayla harman edip üflemelileriyle
ortal›¤› kas›p kavuran Red Snapper, ekim bafl›nda yay›nlad›klar›
Señor Coconut
yeni albümün ard›ndan yollara düfltü. 5 Aral›k’taki buluflmada gro-
ovy trip-hop’la yeni deneylerini canland›racaklar. Bir gün sonra, re-
miksleriyle diskotekleri sallayan house DJ’i Junior Sanchez türün
merakl›lar›n› uçuracak, New York’la aradaki zaman fark›n› ortadan
kald›racak. 20 Aral›k gecesi bambaflka bir tecrübe var flüphesiz:
Afro-beat’in piri, r&b’nin mucidi, Fela Kuti’nin ahbab› ‘68’lik kurt
Roy Ayers plak valizleriyle geliyor.
The Dø
Helsinki ve Paris mutfa¤›n›n kar›fl›m›, dünyal›, kalen- TrendShow’09 Gitarcafe’de bu ay
der bir folk-rock. Az zamanda çok ifller (film müzikleri, Etkinli¤in sürprizi Fatboy Slim. 5 Aral›k, 21:00 Mandragore
albümden evvel konserler) yapan ikili radyo listeleri- Ama yanlar› da kuvvetli. Bülent 16 Aral›k, 21:00 Bilal Karaman - Sarp
nin de çok dinlenen parçalar›na imza att›. Radyo Ek- Ortaçgil, Müslüm Gürses, Teo- Maden
sen marifetiyle izleyece¤imiz konser 13 Aral›k’ta, Ye- man, Portecho, Bedük, Roy 17 Aral›k, 21:00 Jujunela
ni Melek’te, kaçmaz! Ayers, M.A.N.D.Y., Billie Ray 18 Aral›k, 21:00 Ke-Ke-Ça Beden Per-
Martin, Italoboyz, Jenifer Cardi- küsyonu ‹kilisi: Tugay Baflar ve Timu-
ni, Zipunt, Orange, Hüseyin Ka- çin Gürer’den “Her Beden Duyar” adl›
Gevende raday› konserlerinin yan›nda ödüllü belgesel film gösterimi ve uygu-
Uluslararas› Af Örgü- genç tasar›mc›lar›n defileleri, Fatboy Slim lamal› sohbet.
tü’nün ‹nsan Haklar› Be- atölye, sergi ve söyleflilerde 19 Aral›k, 21:00 Yedi Renk
yannamesi’nin 60. y›l› trend’lerin izinin sürülece¤i TrendShow’09, beflinci se- 20 Aral›k, 21:00 Etni-Ka
kapsam›nda düzenledi¤i nesinde, 11-21 Aral›k’ta Taksim Metro ‹stasyonu, The 5 Aral›k, 20:00-22:00 Dia gösterisi:
“Küçük Yerler Turu” isim- Hall, Indigo, Lütfi KIRDAR ve Santralistanbul’da bir dizi Küba, Botswana-Namibia-Zambia ve
li “insan haklar› ve mü- görülesi etkinlik sunuyor. (www.trendshow.com.tr) Nepal
zik” projesini Gevende
25 Aral›k, 21:00 Onok Bozkurt - Sayat
gönüllü bir konser vererek destekliyor. 3 Aral›k’› ve
Arslanl›o¤lu klasik gitar ikilisi
Ghetto’yu not düflelim. (www.amnesty.org.tr) Nazareth Orkestras› ve Lubna Salame 26Aral›k, 21:00 Murat Meriç: ‹ki Dar-
Klasik Arap müzi¤i ve geleneksel Filistin müzi¤inde us- be Aras› Müzikli fiamata
talaflm›fl Nazareth, H›ristiyan, Müslüman ve Yahudi 27 Aral›k, 21:00 Birol Topalo¤lu
Otto Santral’da bu ay müzisyenlerden kurulu bir orkestra. Solist Lubna Sala- Ritm, yarat›c› yazarl›k, felsefe, klasik
Elektronik müzi¤e evsahipli¤i me ise Thom Yorke’tan Ömer Faruk Tekbilek’e kadar gitar ve flüt atöl-
yapmay› sürdüren Otto, 19 Ara- Birol Topalo¤lu
birçok büyük isimle ortakl›klar› olan, Arap dünyas›na yeleriyle amatör
l›k’ta minimal teknonun Alman hâkim bir yorumcu. M›s›r’›n sanatç›lara aç›k
Faze Action
kalelerinden M.A.N.D.Y.’den Pat- “dördüncü piramidi” Ümmü “sahne sizin”
rick Bodmer’› a¤›rl›yor. Y›l›n son gecesindeyse Lon- Gülsüm’ün an›s›na divan›n etkinlikleri bu
dral› Faze Action’la parti var. Simon ve Robin Lee bi- flark›lar›n›n seslendirilece¤i sezon da sürü-
raderlerin yedi kiflilik orkestralar› new wave, disko konser 16 Aral›k’ta CRR yor. www.gitar-
house hatt›ndan hipnotik bir geceye ça¤›r›yor... salonunda... cafe.com

46➜
SERGi

ETKiNLiK
Hafriyat ‹klim Zirvesi
“Hayalî siparifller üzerine çal›flan, aynen bir grafikerin müfl- Befliktafl Köyiçi Caddesi 10 numa-
terisi için bir iflaret tasarlamas› gibi toplumsal bask› alt›n- ra’da faaliyet gösteren Çad›r, küre-
daki bütün topluluklar için iflaretler tasarlayan” Extramüca- sel ›s›nma tehdidi alt›ndaki yerküre-
dele’nin ikinci k›sa filmi “Köle” 20 Aral›k - 3 Ocak aras›n- de bu gidiflle kültür-sanat etkinlikle-
da Hafriyat Karaköy’de... “‹ktidar, halk ve silahl› adam” üç- rine evsahipli¤i yapman›n mümkün
lüsünün ne menem bir iliflki içinde oldu¤una bakan Extra- olmad›¤›n›n fark›nda olarak 6 Ara-
mücadele, Cannes’da gösterilen “Pompa”n›n ard›ndan l›k’ta mücadele ruhunu yükselte-
müzikleri yine Baba Zula’ya teslim etmifl. Mücadelenin re- cek bir ‹klim Zirvesi’ne platform
sim ve heykellere de ifllendi¤i serginin ac›l›fl günü pikab›n oluyor. 12’de kitlesel bas›n aç›kla-
bafl›nda DJ Ken olacak. (www.hafriyatkarakoy.com) mas›yla bafllayacak zirvede sahne
önce aktivistlerin ve kampanya sözcülerinin. Animasyon ve
film gösterimlerinin ard›ndan Marsis, Beton Orman, King
Aksanat’ta “Metamorfoz” Seroman Reggae DJ Set, Sultan Tunç ve Dub Kurtulufl Ban-
Metamorfoz kadim bir kavram. Üstelik çok da dosu ve Iya Waves konserleriyle gecenin körü ayd›nlanacak.
Kafkaesk. Soludu¤umuz dünyan›n nas›l bir dönü- Greenpeace, Do¤a Derne¤i, Küresel Eylem Grubu, BAK, ye-
flümden, befleriyetin ne denli zor bir s›navdan fliller Partisi sözcülerinin kat›laca¤› zirvenin a¤›r topu tar›m
geçti¤inin kay›tlar›n› düflen sergide yer alan yap›t- politikalar›n›n birinci elden en güvenilir kayna¤›, Çiftçi Sendi-
lar Gregor Samsa’n›n ruhunu ça¤›r›yor, kendi va- kalar› Konfederasyonu baflkan› Abdullah Aysu.
rolufllar›m›z, pratiklerimiz üzerine de durup dü-
flünmek için... Farkl› co¤rafyalardan farkl› disiplin-
leri bir araya getiren sergi 20 Aral›k’a dek süre- “Troyal› Kad›nlar”
cek. Hamifl: 15-25 Aral›k aras›nda beflincisi dü- Küreselleflmenin dayatt›¤› iliflki biçimlerine, orta s›n›f›n halet-i
zenlenecek Akbank K›sa Film Festivali’nin progra- ruhiyesine, faflizmin ayak seslerine, ahlâkç›l›¤a, özgürlü¤e,
m› yak›nda belli oluyor. savafla, bar›fla, suç ve cezaya dair, ayk›r› yazar Mark Raven-
hill’in kaleminden, 16 k›sa, bir radyo oyunu ve bir epilogdan
oluflan 18 oyunu sezon boyunca izleyiciyle buluflturacak Dot
“‹nsan Halleri” Tiyatrosu. Tepebafl›’ndaki Bilsar binas›nda serinin üçüncü
Ergün Turan ve Süreyya Y›l- oyunu “Troyal› Kad›nlar – Dünyalar Savafl›” Murat Daltaban
maz Dernek’in sokaktan ge- rejisiyle ezber bozmaya devam ediyor. Gerçek yetiflkinler için
çenleri bir brandan›n önünde sert içerik! Gösteri tarihleri www.dotbilsarda.org adresinde.
anonimlefltirdi¤i “Biz” adl›
güçlü çal›flmas›yla S›tk› Köse-
men’in “ölü taklidi yapanlar”›
yan yana geliyor ve tesirli bir
okuma sunuyor. 52 parçal›k
“‹nsan Halleri” sergisi 25
Ocak’a dek ‹stanbul Mo-
dern’de görülebilir.

“Örtemeyen”
“Bütün k›vr›mlar›, gölgesi, s›cakl›¤›yla
bizi sarmalayan, bütün kullan›lm›fll›¤›y-
la, cennetten dünyaya kovulman›n, el-
MECMUA

may› difllemenin getirdi¤i utanc›n sim-

gesi kumafl”› boya katmanlar› ve tual-
Mimarl›k Müzesi
Sadece mimarlar› de¤il, kent, tarih, etik,
le, kendi deyimiyle dil ötesi, ancak
estetik ve insanl›k durumlar› üzerine ka-
malzemenin ve f›rçan›n hissettirece¤i
fa yoranlar›n da merak›n› cezbedecek
bir yöne tafl›yan Nazan Azeri’nin “Örte-
olan Mimarl›k Müzesi, mimari miras›n
meyen” sergisi 24 Aral›k - 20 Ocak
envanterini tutmaya devam ediyor. “Tatavla’dan Kurtulufl’a”
aras›nda Karfl› Sanat Çal›flmalar›’nda
adl› yeni sergi, bir semtin geçirdi¤i dönüflümü kiliseler,
görülebilir.
ayazmalar, çeflmeler, hamamlar, okullar ve foto¤raflar eflli-
¤inde anlat›yor. Ursula LeGuin’in dedi¤i gibi “esas yolculuk,
geçmifle do¤ru yap›lan›...” (www.mimarlikmuzesi.org)
“The Bitch Is Sleeping”
Derya Demir ve Leyla Gediz kürator ikili-
sinin derledi¤i, fetiflizmi mercek alt›na
alan “The Bitch Is Sleeping / Uyuyan ID”
MECMUA

adl› sergi, yeni aç›lan Galeri Splen- Deli Kasap

did’den tafl›p Karfl› Sanat’a, ‹stiklâl Cad- Deli Kasap, 2000’den bu yana “www.delika-
desi’nin ma¤azalar›na uzuyor. Kelebek sap.com” adresinde yay›nda. “Rock’n’Roll
Korse, Katia fiapka, Panter K›rtasiye, Kültürü Mecmuas›”n›n fizikî yay›n›ysa, dör-
Robinson Crusoe, Mudo Concept, Gon, düncü say›s›yla dolan›mda. “Heavy metal’e
‹pek Ma¤azas›’nda yerlefltirmelere, vide- ‘sol’dan bakan, felsefe toplant›lar› düzenle-
olara, heykellere, foto¤raflara rastlayabilirsiniz. Pazartesileri Dogzstar’a yolunuz düfler- yen ve lumpen hard rockç›l›¤a entelektüel
se, iki-film-birden gösterim var. Politik, marjinal ve korku sinemas›ndan Bruce LaBruce, bir aidiyet kazand›rma arzusu” içindeki yay›n, ye-
Brice Dellsperger, Richard Van Loot’un kült yap›mlar› 19:30’da perdede. Deneysel ni say›s›nda Rob Zombie, Jean Paul Sartre, Scott Ian, Ne-
elektronikçi Erdem Helvac›o¤lu da Karfl› Sanat'taki ses yerlefltirmesiyle 19 Aral›k’a jat Yavaflo¤ullar›, Metallica, Atomic Blonde’a dair makale-
dek sürecek etkinlikte yer alm›fl... lerle Roger Waters ve Scorpions ile röportajlara yer vermifl.

➜47
 K›RaaTHane
K›RaaTHane

ROLL K‹TAPLI⁄I

Alberto Moravio Ben ve O (Alk›m)

Amos Oz Kara Kutu (Do¤an)
Andrew Wilson Patricia Highsmith –Güzel Gölge (Everest)
Arthur Rimbaud Ben Bir Baflkas›d›r (K›rm›z›)
Aziz Gökdemir Amerika’dan Bitlis’e William Saroyan (Aras)
Baflo Kelebek Düflleri (Metis)
Ellen Meiksins Wood Kapitalizm Demokrasiye Karfl› (Yordam)
Erinç Yeldan Küreselleflme Kim ‹çin (Yordam)
Ersin Kana Asi Ruh (New Age)
Haydar Ergülen Eski Yaz› (Turkuvaz)
Italo Calvino Kum Koleksiyonu (YKY)
Jose Saramago Küçük An›lar (Can)
Lale Müldür Günefl Tutulmas› 1999 (YYK)
Leonard Cohen Görkemli Kaybedenler (Versus)
Murat Belge Genesis –Büyük Ulusal Anlat› ve Türklerin Kökeni (‹letiflim)
Noam Chomsky Müdahaleler (BGST)
Slavoj Zizek Kieslowski ya da Maddeci Teoloji (Encore)
Thomas Brussing Futbolun Ölümü (Agora)
Trisha Ziff Korda’n›n Objektifinden Che (Bilgi Ün.)
Woody Allen S›rf Anarfli (Siren)

Dünyalar güzeli bir orospu

Bu flehrin adam› söver, bu flehir kad›n›n› döver, bu flehir kan›m›z› emer... Bar›fl Müstecapl›o¤lu’ndan Sad›k Yemni’ye, Müge ‹plikçi’den
Jessica Lutz’a, karanl›k, kanl›, flehevî, ac›l› 16 öykü var “Kara ‹stanbul” derlemesinde. Tad›ml›¤›m›z, no wave flairi Lydia Lunch’tan...
Bunalt›c› s›cak indiriyor flapla¤› yüzüme, sidikten s›r›l-
s›klam olmufl bir battaniye gibi. Trenden inerken, ö¤le
namaz›n›n tüyler ürpertici hastal›kl› serenad› karfl›l›yor
beni. Kertenkeleler gibi kaç›flan, s›rtlar›na yükledikleri
çürük meyve dolu has›r sepetler bellerini bükmüfl, bir
aya¤› çukurda kad›nlar sürüsü taraf›ndan itilip kak›l›n-
ca öfkem katlanarak yeniden deprefliyor. Amaçs›zca
onlar› solluyorum; nerede oldu¤um, nereye gitti¤im,
hatta hangi akla hizmet birkaç saatlik keflif için bura-
ya u¤rad›¤›m hakk›nda zerre fikrim yok. Do¤u ile Ba-
t›’y›, Asya ile Avrupa’y› hem birlefltirip hem bölen bu
ucube flehri sahiden anlamak, benim diyen dedektifi
bile y›llarca u¤raflt›r›r. Entrika doludur ‹stanbul; mis ko-
kulu çiçeklerle üzerini örtmeye çal›flsa da belden afla-
¤›s›n›n besleyip büyüttü¤ü kötülü¤ü asla gizleyemeyen
bu kar›, bast›r›lsa da saklanamayan ifltah aç›c› cazibe-
siyle kirlidir. ‹stanbul dünyalar güzeli bir orospudur;
pislik yuvas›, dolambaçl›, adi bir batakl›¤a gömülmüfl,
t›rnaklar›n›n içi kir dolmufl kabaday› kuzenlerin, para
eden her fleyi pazarlad›¤› sokaklar›n kollar›nda eriyen
orospu. Takas, taciz, kaçakç›l›k sanatlar› e¤er Kons-
tantinopolis’te icat edilmemiflse bile, çok çok eskiden
burada doruk noktas›na ulaflm›fl, bugün tahminen on
befl milyonu bulan ter döken bedenin hemen hemen
hepsi bu ifllerin ustas› olmufltur. Anas›n› satt›¤›m üç
kuruflluk akl›m› da yitirmek üzereydim.
Alt› yafllar›nda o¤lan çocuklar›ndan oluflan, insan› ca-
n›ndan bezdiren bir it sürüsü yolda peflime tak›lm›fl,
h›rlayarak bana zorla adi selpaklar›ndan satmaya çal›fl›-
yorlard›. S›ska kollar› ve bacaklar›, ac› biber salças›na
bat›r›larak araba lasti¤ini delebilecek flifllere geçirilip ›z-
garalanm›fl leziz kuflbafl› hayalleri kurdurdu bana. Tan-
siyonum tavana, kan flekerim dibe vurmuflken, iflledi-
¤im nefret suçlar›n›n uzunca listesine yeni bir madde
olarak yamyaml›¤› da eklemeden bir fleyler yemeliydim.
Kafay› çekebilece¤im bir yer arayarak toz toprak bir
ara soka¤a dald›m. Çölde vaha bulmufl gibi, d›flar›ya
birbiriyle alâkas›z masalar›n at›ld›¤› bofl bir kafeye s›-
¤›nd›m. Bofltu derken, kar› k›zla kafay› bozmufl, Ame-
rikan gerzekli¤inin kusursuz iki numunesi ile onlar›n
ayaklar›n›n dibindeki yanardöner atsine¤i bulutunu at-
laya z›playa kovalayan kirli kar›ndafl tekir yavru kedi-
ler d›fl›nda bir Allah’›n kulu yoktu. Birbirinin ayn›s›n›n
t›pk›s› bu iki kafadar, güneflin flehvetinden nasiplen-
mifl yanaklar›, genifl omuzlar› ve uçak pilotu gözlükle-
riyle ifltah›m› kabartt›lar. fiimdi art›k yemekten baflka
bir fleylere afl eriyordum. Yan masada lefl bir sandal-
yeye çöktüm.
Garsona el ettim, sipariflimi verdim. Bofl sohbetlerine
kulak kabart›rken tansiyonumun bir nebze daha artt›¤›-
n› hissettim –›smarlad›¤›m kuzu pirzolas› daha önüme
gelmemiflti. Kafl›n›yordum. Serçeparma¤›m atmaya
bafllad›. Gözkapaklar›m yan›yordu. Ana baba paras› yi-
yerek Avrasya’y› talan eden bu azg›n, esrardan kafala-
r› dumanl› fl›mar›k piçler, pahal› cep telefonlar›nda bir-
birlerine en son yata¤a att›klar› kad›nlar›n suç delili fo-
to¤raflar›n› peflpefle göstererek ayr›nt›l› bilgi veriyorlar-
d›: “Varna’da Anal”, “Odesa’da Arka Kap›dan Kumlu
Sikifl”, “Saraybosna’da 69 Art› Bir”. Alternatif porno
filmlerinin upuzun bir listesi gibi geliyordu kula¤a, ki
iyice çi¤ sar›fl›n olan›n›n yar› kalkm›fl sikine naz niyaz
yaslanan el kameras›nda bunlar›n bol bol örnekleri bu-
lunabilece¤inden iyice emindim art›k.
“Abi bunun am› götü da¤›lm›fl”, çad›r› kuran arkadafl›-
n›n yan›na sokularak telefona yaklaflt›.
“Afferin lan sana! Ulan, Dirty Sanchez solda s›f›r kal›r!
Biri fiyat›na iki kifli biner buna!”
“Tabii lan o¤lum!”
Kankalar çakt›.
Havalar›ndan geçilmeyen bu gez götüm yollar› çapk›n-
lar›n›n sikiflme an›lar›n› duydukça –aram›zda bulunma-
yan, cinselli¤e aç k›zkardefllerime karfl› herhangi bir
ahlâkî sorumluluk duydu¤umdan de¤il de– cinsler ara-
s›ndaki mücadelenin dur durak bilmeyen savafl›nda
önde giden delibozuk misali, yakam› b›rakmayan inti-
kam arzusuna karfl› koyam›yordum. (...) Analar›ndan
emdikleri sütü burunlar›ndan getirecektim.
Lydia Lunch, “Vitriol yahut Kan Kusturma Felsefesinin
Ruhu”, “Kara ‹stanbul” içinde, der: Amy Spangler -
Mustafa Ziyalan (Everest)

➜49

I’M FROM BARCELONA
El çabuklu¤u
marifet
‹sveçli kalabal›k bando, “Who Killed Harry
Houdini?” adl› ikinci albümünü yay›nlad›.
Bu albümdeki flark›lar ilk albümdekilere
göre daha ciddi görünüyor.
Emanuel Lundgren: Evet. Ben ilk albümü
de sevmifltim. Ama ayn› fleyleri bir kez da-
ha yapmak gereksizdi. ‹lk albüm bir yaz
süresince yaz›lm›flt›, bu albümdeyse y›llar-
d›r geliflen flark›lar var. Daha fazla duygu
içeriyor olabilir.
Albümün ad› “Harry Houdini’nin Gizli Yafla-
m›” kitab›ndan konmufl. Siz de sihirbazl›k
denemelerinde bulunuyormuflsunuz...
Bu ifllere hep büyük bir ilgi duydum. Çocuk-
ken yapt›¤›m ucuz kart numaralar›n› b›rak-
t›ktan sonra da o ilgiyi içimde yaflatt›m. Al-
büm yaparken biyografi okumak, kendime
bakmam için yeni bir perspektif sa¤l›yor.
Houdini’nin biyografisi, okudu¤um en iyi bi-
yografilerden. Gizem konusunda örnek al›-
nacak birisi.
Müzi¤i ço¤unlukla siz yaz›yorsunuz. Grup
neden bu kadar kalabal›k peki?
Grup haline gelmemiz kaza eseri say›l›r.
Müzi¤imizi kimse önemsemeseydi, bu ifl
ancak bir yaz sürerdi. ‹lk çal›flmalarda bir
fleyler yapaca¤›m›z› hissetmifltim. Bunu
vücudumda, karn›mda hissedebiliyordum.
On y›l önce okulda birlikte çald›¤›m grupla
yakalad›¤›m hissiyat›n peflindeyim. I’m
From Barcelona ile verdi¤imiz ilk konserde
bunu yakalad›m. Ama grubun tüm dünyay›
dolaflaca¤›n› tahmin edemeyebilirdim. Mev-
cudumuza gelince, bu hep sorulur. Asl›nda
bu turnelerde sorun yaflamamak için iyi bir
yol, dört kifliyle turneye ç›kmaya benzemi-
yor. Biriyle tak›fl›rsan, onu hiç görmeden
otobüsün arkas›nda iki gün geçirebilirsin.
Bugünlerde neler dinliyorsunuz?
Kaç›rd›klar›m› yakalamakla meflgûlüm. Al-
büm yaparken pek müzik dinlemem, etki-
lenmek kolayd›r, kimseden bir fley arakla-
mak istemem. Beck’in yeni albümünü din-
liyorum, çok etkileyici. Yeni Dungen albü-
müne de tak›l›yorum, saykodelik iflleri
‘60’lar› hat›rlat›yor. Bir de arkadafl›m Lo-
ney, Dear’›n albümünü bekliyorum, bu k›fl
ç›kacakm›fl.
(Quietcolor, çev: Fevzican Abac›o¤lu)
MATTHEW HERBERT
Filistin günlü¤ü
‹ngiliz elektronikçinin yeni albümü
“There’s Me and There’s You”
yay›nland›.
Kafandakileri dinleyicilerine tam anla-
m›yla nakledebildi¤ini düflünüyor mu-
sun?
Albümü, ‹srail’de insanlar vurulurken
kaydedilmifl seslerden bozma, zah-
metsiz bir müzik olarak niteleyenler ol-
du. Bu biraz tedirgin edici. Elimdeki
materyali do¤ru bir biçimde sunup su-
namad›¤›m› sorgulad›m. Yapt›¤›m iflin
beraberinde getirdi¤i bir sorumluluk
var. Bu yapt›¤›m müzi¤i daha iyi k›lma-
sa da, onu saf müzikal deneyimden ç›-
kar›p insan hayat›na temas eder bir
hale getirdi.
Filistin’de ses kay›tlar› yaparken ne
gibi yöntemler izledin?
‹lk yapmaya çal›flt›¤›m fley, orada bir
turist edas›yla gezinmemek, duydukla-
r›na kendi yorumunu getiren bir sanat-
ç› gibi davranmamak oldu. ‹nsanlar›n
kendi yorumlar›n› duymak istedim. Yal-
n›zca gidip insanlara en sevdikleri ve
en nefret ettikleri sesleri sordum. Sevi-
len sesler do¤aya ait ritmlerdi; biçilen
bu¤day, do¤an günefl veya yanan siga-
ra gibi. Nefret edilenlerse kaosa, vah-
flete dair fleylerdi, en baflta tabii silah
sesleri.
Devam›nda ne geldi?
Yapt›¤›m fley temel olarak bu kay›tlar›
bir s›raya sokmakt›. ‹lginç olan, sevilen
seslerin kendili¤inden bir ritm duygusu
yarat›yor olufluydu. Nefret edilenlerse
MY BRIGHTEST DIAMOND
Berlin felsefesi
Kanadal› Shara Worden’in My Brigh-
test Diamond projesi ikinci albüme er-
di: “A Million Shark’s Teeth”.
Yeni albümünün hikâyesi nas›l?
Shara Worden: ‹lk albümüm “Bring
Me The Workhorse”u kaydetmeden
önce, bir yayl› çalg›lar dörtlüsüyle kay›t
seans› yapm›flt›m. S›rf yayl›larla bir al-
büm yapmay› geçiriyordum içimden.
Bu fikri “A Million Shark’s Teeth”te
biraz uygulad›m.
Yayl› çalg›lar tak›nt›s› nereden ç›kt›?
Pierre Boulez’nin “Pli Selon Pli”sini iz-
ledim. Sonra Nina Nastasia ve Antony
& The Johnsons’› yayl› çalg›lar orkes-
tras›yla sahnede seyrettim. O günlerde
Peter Gabriel, Tom Waits, Talk Talk ve
Björk dinliyordum; bu albümlerin yayl›
çalg›lar dörtlüsüyle alâkas› olmad›¤›n›
bile fark etmeden, sürekli “yayl› dörtlü-
sü” diye kafamdan geçiriyordum.
Yayl›lar haricinde, iki albüm aras›nda
ne gibi farklar var?
Bu seferkinde müzik daha çok sözlerin
peflinden geldi, daha az tekrarlar var.
Klasik “dörtlük / nakarat / dörtlük”
formunu illâ kullanm›yorum.
Kay›tlar› Los Angeles, New York ve
Berlin’de yapt›n; neden?
Bateristim Berlin’de yafl›yor. Yayl›lar›
çalan müzisyenler New York’ta, tuhaf
elektronik sound’lar› yapanlarsa Los
Angeles’ta yafl›yordu. Berlin’deki ambi-
karmafladan baflka bir fley oluflturma-
d›lar; ritmsiz, yap›s›z, armoniden ve
melodiden yoksundular. E¤er savafl
için bir mecaz ar›yorsan›z, herhalde da-
ha iyisini bulamazs›n›z. Kaos genellikle
nefret uyand›r›r. Kendimizi Filistinlilerin
yerine koymak, hasta yahut ölmekte
olan yak›nlar›n› dahi göremeyecek in-
sanlarla kendimizi özdefllefltirebilmek
için, grubun ülkenin farkl› yerlerinde
kay›t yapmas›n› sa¤lad›k.
“The Yesness” adl› parçada 100 fark-
l› kifliye “Evet!” dedirttin.
Bu piyasa mant›¤›nda, kolektifler an-
cak ve ancak tüketiciler veya müflteri-
ler olarak tan›mlan›yor. Bir seyirci kitle-
sini sürecin parças› olarak görebilmek
neredeyse imkâns›z. Benim içinse al-
bümün dinleyicilerinin albümün içinde
olmalar› çok önemli. Ortaya ç›kan mü-
zik rezalet bile olsa, bunu yapabilmek
gurur verici.
(Pitchfork, çev: V. Can Yaz›c›)
yans beni çarpt›, punk ruhu hâlâ cap-
canl›, insan hayata gerçekten dokun-
du¤unu hissediyor, her fley daha kat›-
fl›ks›z. Gün boyu yaflad›klar›m, insan-
larla sabahlara kadar kültür, felsefe
muhabbetleri yapmak beni etkiledi. Bir
sonraki albümde bunlar›n izi görülür.
Babanla ortak “French Songs” projen
vard›, o ne oldu?
Henüz bir kay›t yapmad›k. Babam çok
iyi bir akordeoncu. Yani can› istedi¤in-
de. (gülüyor) Onun yaflad›¤› Tek-
sas’ta, Kurt Weill, Edith Piaf ve bildi¤i
birkaç Rus flark›s›ndan oluflan yar›m
saatlik konserler verdik. Bu flark›lara
ve dillerine tam mânâs›yla nüfuz et-
mek uzun vadeli projelerimden biri.
Bu müzi¤in ça¤r›flt›rd›¤› resimler çok
hofluma gidiyor.
(Popnews, çev: Siren ‹demen)
GIANT SAND
Avare ruhlar
Giant Sand, Danimarka’da Danimarkal› bir
kadroyla kaydedilen yeni albümü “ProVISI-
ONS”› yay›nlad›...
Geçmiflte Giant Sand, de¤iflken elemanla-
r›yla daha ziyade tek kiflilik bir grup olarak
görülürdü. Giant Sand’i bugün nas›l tarif
etmeli?
Howe Gelb: Daha ziyade mevsimlik kadro-
lar söz konusuydu. Zarlar nas›l geldiyse ifl-
ler öyle yürüdü. Özellikle gidip birilerini ara-
mad›¤›m gibi, kimselerden kurtulmaya da
çal›flmad›m. Gruba emek vermifl tüm ele-
manlar›n yaflam boyu geçerli üyelikleri var.
Ayn› ya¤mur alt›nda ›slanan, f›rt›nalara karfl›
serpilen ekinler gibiyiz...
“ProVISIONS”› neden solo bir albüm ola-
rak de¤il de Giant Sand ad›yla yay›nlad›n?
Yeni kadroyla solo çal›flmam esnas›nda bir
araya gelmifltik. Turne boyunca ald›¤›m he-
yecan, yazarken beni saran duygu t›pk› Gi-
ant Sand’le yaflad›klar›m gibiydi. Yirmi kü-
sur y›ld›r ald›¤›m lezzeti bariz bir flekilde ba-
r›nd›r›yordu. Bu bir ferahlama getirdi ve yeni
bir gruba dönüfltük. Gençlerle çal›flmay› se-
viyorum. ‹yi bir akustik grup olduk, ama
elektri¤i kesmek istemiyorum. Ama çocuk-
lar›n pek de hofluna gitmedi. Danimarka’da
tuzlar› kuru tabii. Piyasadaki distorsiyon pe-
dallar› üzerinden siyasî yap›y› okumak
mümkündür. Kriz ve buhran ne kadar derin-
leflirse, rock da o kadar iyi olur. Ne zaman
Cumhuriyetçiler bafla geçse, en harbi rock
ortaya ç›kar. Kennedy suikasti dünyay› sars-
t›, ama ard›ndan Hendrix ç›kageldi.
Carter döneminde disko patlam›flt›...
Clinton’la birlikte de hiphop.
fiark›yazarlar› yaflland›kça, çal›flma saatle-
ri gecenin geç saatlerinden sabah›n erken
saatlerine kay›yor. Senin yo¤unlaflt›¤›n sa-
atler hangileri?
En sevdi¤im sözlerimi uykuya dalmazdan
evvel ve uykudan hemen uyand›¤›m anlarda
yazd›m, çok ayd›nlat›c› oluyor.
Tuscon sound’u diye bir fley var m›? Var-
sa, bunun kökeni sen misin?
Çorbada benim de tuzum var. Tuscon’u ilk
mesken tutanlardan›m. Tuscon müzi¤i ava-
re ruhlara cazip geliyor. Ezelden beri avare
olan ben de halimden memnunum. Tus-
con’a yerleflen baz› sevdi¤im arkadafllar ge-
leneksel sound’un bu taraf›n› eksiltip onu
daha veciz bir senaryoya oturttular. Calexi-
co’dan John ve Joey’i burayla tan›flt›ran be-
nim. ‘90’larda, farkl› zamanlarda Tuscon’a
geldiler ve bir daha gitmediler. Bizim eski
havalar› büküp müzi¤e daha bir yerellik ka-
zand›rd›lar. Tabii bu da, Avrupal›n›n Bat› der-
ken kastetti¤i fleye cuk oturdu.
(Village Voice, çev: fiahan Nuho¤lu)
BRIGHTBLACK MORNING LIGHT CRYSTAL CASTLES

Da¤lara gel da¤lara Beyazlar kirli

Amerikal› saykodelik folk ikilisi, Will
Oldham’la yapt›klar› EP’lerin ard›ndan
üçüncü uzunçalar “Motion To Rejoin”i
yay›nlad›...
Nas›l bir geçmifli var grubunuzun?
Naybob Shineywater: Ben Alabamal›y›m,
çocuklu¤um sokaklarda geçti. Rachael’le
kendimizi k›rsal, yaban ortamlarda müzik
yapmaya adad›k, ekolojik sürdürülebilirli-
¤e odakland›k. Vahfli hayat, tek gerçek
özgürlüktür.
Da¤lara niye tafl›nd›n›z?
New Mexico büyüleyici bir yer. Buras› Av-
rupal›lar›n istilâs›na direniflte baflar›l› ol-
mufl tek halk›n, Pueblolar›n yuvas›. Tarih
bütün yerlilerin, dillerinin, dinlerinin öldü-
¤üne inanmam›z› ister. Bu bir yalan. Dö-
nüp kadim kültürlere bakmam›z gerek.
Size hippi denmesine ne diyorsunuz?
LSD’nin Amerika’dan ç›kt›¤›n› unutmay›n.
Bugüne kadar hiçbir kültür bu kadar dev-
rimci bir tecrübe üretemedi. ‘60’lar ayr›-
ca kad›nlara oy hakk›n›, ›rksal ve cinsel
eflitli¤i de getirdi. Onlar›n hatalar›ndan al-
mam›z gereken dersler var, ama bilinç
gelifltirmek için kulland›klar› araçlar› da
kucaklamal›y›z. Marihuana mesela, d›fl
çevremizi geniflletmek için gerekli potan-
siyel onda vard›r. Bu tür araçlar› kötü di-
ye nitelememeliyiz, bu nitelemeyi yapan-
lar petrol için, her türlü afl›r›l›k için savafl-
lar ç›kar›yorlar. Bu ülkenin bütün flehirle-
rinde her ay savafl karfl›t› gösteriler dü-
zenlenmemesini kabullenmek zor.
‹lk defa kaç yafl›n›zda flüpheye düfltü-
nüz?
Çok küçükken, daha okul y›llar›mda,
hem beyaz hem siyah çocuklardan ›rkç›
laflar duydu¤umda. Emekçi ve yorgun
ebeveynleri ö¤retiyordu onlara bunlar›.
Hükümete, bürokrasiye yüklenecekleri-
ne, birbirlerini suçluyorlar. Bence
ABD’nin hepten ayr›lmas›, devletlerin bir-
leflmifl filan olmamas› lâz›m. Bizi bir ara-
da tutan hiçbir fley yok. Baflka türlü bir
birlik fikri olmas› gerek.
En çok korktu¤unuz fley?
Liderlik, lider olmak isteyen tipler.
fiark› sözleriniz basit, ayn› zamanda dua
ya da büyü gibi...
‹ngilizceyi fazla sevmiyorum. Ama sözle-
rin büyü metinleri gibi olmas›n› istiyorum,
Amerikan yerlilerinin hikâyelerinden etki-
leniyorum. Mevcut kolektif zihniyet dün-
yas› beni ba¤lam›yor.
Rachael Hughes’le nas›l tan›flt›n›z?
Alabama’da ne sevdi¤im grup My Bloody
Valentine’›n cover’lar›n› yapan bir grubu-
muz vard›r. Benden sonra Rachel girdi
gruba, ben dönünce de beraber müzik
yapmaya bafllad›k, Will Oldham’la küçük
bir turne yapt›k. Sonra Rachel Kaliforni-
ya’ya, organik tar›m yapmaya gitti, ben
de peflinden. ‹nsanlar sevgili oldu¤umu-
zu zannediyor, ama hiç olmad›k. Sanat-
sal bir beraberlik bizimki.
(Uncut, Pitchforkmedia, çev: Merve Erol)
Remiksleriyle ve sahne flovlar›yla ünlü To-
rontolu elektro punk ikilisi, bu y›l kendi ad›-
n› tafl›yan ilk albümünü yay›nlad›.
Di¤er üye Ethan Kath’la aran›zda bir iflbö-
lümü var m›?
Alice Glass: O parçalar› yaz›yor, ben de ara-
lar›ndan seçim yap›yorum. Cilan›n alt›n› ka-
z›yan, kazarak deney yapan gruplar› sevmi-
flizdir hep. ‹lk bafllarda, kula¤a gelen sesin
mümkün oldu¤u kadar sert, haflin olmas›na
çal›fl›yorduk. Rahats›z olmak da insanlarda
de¤iflik duygular yaratabiliyor, bir dizi man-
yakça ses duydu¤unuzda bir fleyler hisset-
meye bafll›yorsunuz.
Yazarken s›k baflvurdu¤un temalar var m›?
Pek say›lmaz, her flark›n›n meselesi baflka.
fiark› yazmak, heceleri uydurmaya çal›fl-
maktan ibaret de¤ildir sonuçta. Galiba en
sevdi¤im sözler “Courtship Dating” flark›s›-
n›nkiler. Birbirlerinin vücudunu dolduruyorlar

DEERHUNTER ALAN VEGA

Reznor’›n tercihi Jailhouse rock

Atlantal› ambient punk ekibinin üçüncü albümü “Microcast- Efsanevî new wave-punk ikilisi Suicide’›n 70 yafl›ndaki flark›-
le” yay›nland›. Grubun davulcusu, albüm sürecini anlat›yor. c›s›yla müzik, sinema ve edebiyat üzerine...

Grubunuzun geçmifli soygunlar, ölümler ve anlaflmazl›klarla Neler dinliyorsun bu aralar?

dolu. fiu aralar nas›ls›n›z?
Moses Archuleta: Art›k gülebiliyoruz. Çalkant›l› günleri geride
b›rakt›k. Galiba insanlar bu duruma bizden daha fazla kafa
yoruyor. Hani konser esnas›nda monitörden gelen c›z›rt›y› bir
süre sonra önemsemez hale gelirsiniz. Ayn› flekilde insanlar›n
da bir süre sonra bu durumu unutacaklar›n› umuyoruz.
Önceki albümünüz “Cryptograms” bu albümden daha ser-
best ve deneyseldi. Efektlerden ve do¤açlamalardan vaz-
geçmenize ne sebep oldu?
Tekrara düflmemeye çal›fl›rken kendili¤inden geliflen bir fley.
Yine de son albümün bir öncekinden çok farkl› oldu¤unu dü-
flünmüyorum. Geçen albümün aksine, birçok kayd› demolar
fleklinde haz›rlad›k. Daha önce ihtiyarî buluflmalara daha fazla
zaman ay›rabiliyorduk. Dolay›s›yla da do¤açlamalar daha faz-
layd›. “Microcastle” ço¤unlukla yatak odalar›nda haz›rland›.
fiark›lar› tamamlay›p sonra m› bir araya geldiniz?
fiark›c›m›z Bradford Cox solo projesine (The Atlas Sound)
bafllad›¤› için ara vermek durumundayd›k. Biraz ayr› gayr› olsa
da, her birimiz flark›lara çal›flmaya devam etti. Yapt›¤›m›z iflle-
ri e-mail’le birbirimize gönderdik. Yan yana geldi¤imizde ise
flark›lara son halini verdik. ‹fle bafllarken düflündü¤ümüz pek
çok fley ifl ta-
mamland›¤›nda
büsbütün de-
¤iflmiflti.
Bu albümden
önce Nine Inch
Nails’le bera-
ber konserler
verdiniz. Ger-
çeküstü bir his
miydi?
Biraz tuhaf sa-
y›l›rd›, fakat mükemmeldi diyebilirim. Çalmak hususunda bir
s›k›nt› yoktu, ama baflta seyirci say›s› olmak üzere, geri kalan
her fley çok garipti. Seyircilere dair deneyimledi¤imiz fley ise
daha ziyade kay›ts›zl›kt›. Bizden nefret etmediler. San›r›m
hepsi Trent Reznor’›n tercih etti¤i grubun karfl›lar›nda çald›¤›-
n›n fark›ndayd›. Bu yüzden, sevseler de, sevmeseler de bize
sayg› gösterdiler.
(Formatmag, Expressnightout, çev: V.C.Y.)
Sert hiphop’u, özellikle de gangsta rap’i hâlâ severek dinliyo-
rum. Tupac Shakur’u yeniden keflfettim. Muhteflem fliirinin
yan›nda ne kadar da büyük bir sesi oldu¤unu farketmemiflim
vaktiyle. Hip-
hop’un Elvis’i o.
Küçüklü¤ümde
okul yolunda El-
vis’ten baflkas›-
n› dinlemezdim.
“Blue Suede
Shoes” her gü-
nün ihtiyac›yd›.
Annem babam
klasik müzik
hastas›yd›, ben-
se caz, blues ve
rockabilly. Velvet
Underground,
Silver Apples, Iggy & The Stooges ve Can’den çok beslendik,
Suicide’a bizi getiren onlar oldu. Çi¤ rock’n’roll’u severim.
Sinemayla aran nas›l?
Scorsese’nin ilk filmlerine tav olmufltum. “Mean Streets”,
“Taxi Driver”... Daha bugün Abel Ferrara’n›n “Bad Lieute-
nant”›n› izledim. Eskidir ama, beni içine al›verdi. Keitel filmde
döktürüyor. Herifin dokundu¤u her fley alt›na dönüyor. Çocuk-
lu¤umda Elvis filmlerini de kaç›rmazd›m. Ço¤u berbatt›, ama
“Jailhouse Rock” baflar›l›d›r. Bana kal›rsa Elvis’te büyük ak-
tör kumafl› vard›, ama onu boktan filmlere mahkûm eden
menajeri Colonel Parker oldu.
Ya kitaplarla iliflkin?
Kerouac’›n “Yolda”s›n› okudu¤umda uçmufltum, hayat›m de-
¤iflmiflti. Beat yazarlar›na sard›rm›flt›m. Suicide’›n ilk zaman-
lar›nda bir gün Allen Ginsberg’in mekân›na davet alm›flt›m.
“Vay be, sonunda entelijansiyaya kendimizi kabul ettirdik” di-
ye düflünmüfltüm. Fakat tan›fl›r tan›flmaz, bir tirada girifliver-
di: “‹ntihar kelimesini nas›l kullanabilirsin? Neden?..” ‹çinde
biriktirdi¤ini kusuyordu ve benim için müthifl bir hayal k›r›kl›-
¤›yd›... Camus’yü de severim. Çok basit, ama inan›lmaz gü-
zeldir. Favorim “Baflkald›ran ‹nsan”. Hayat›m› dönüfltüren
baflyap›tlardan biri de odur.
(Word, çev: fi.N.)
flark›da, sonsuza dek saklayabilmek için.
NME okurlar› seni “2008’in en cool insa-
n›” seçti. Neler hissettin?
Gururum okfland›. Ama okul y›llar›mda ken-
dilerine böyle diyenler de, hayat›mda gördü-
¤üm en haybeci insanlard›.
Neler giyer, nas›l görünür bu cool insan?
Gayet kad›ns›y›md›r, etek giyerim, sutyen
takar›m. ‹ri sar›fl›n görüntüsünü transseksü-
eller devrald› galiba. Ben de sar›fl›n›m asl›n-
da, ama erkeklerin arzu etti¤i o sar› saç, o
iri gögüsler falan bana art›k hiç de kad›ns›
gelmiyor. Benim saç›m 13’ümden beri böy-
le, öncesinde daha da k›sayd›. Çoraplar›m
da hep böyle y›rt›k p›rt›kt›r. Turnede olup da
çorab›n›n y›rt›lmamas› olmaz. Y›rt›lanlar› at-
sam, her gün yenilerini almak zorunda kal›-
r›m. Bir de Converse’çiyimdir, herhalde
anamdan Converse’le do¤mufl olmal›y›m.
Parçalananana kadar giyerim bir ayakkab›y›.
Tercihim beyaz olanlar, hele kirli bir kahve-
rengiye büründüklerinde.
Makyajla aran nas›l?
Günlük rutinim siyah kalem çekmekten
ibaret. Rujda çok iddial› de¤ilim. Görüntü
çok da umurumda de¤il asl›nda. Hofluma
gitmeyen fleyi giymem, ama hiç gerçek bir
iflte çal›flmad›¤›m için kimse de nas›l
giyinilece¤ini anlatmad› bana.
(Time Out, Plan B, Independent, çev: M.E.)
 Umutla beklenti aras›nda büyük fark var. ‹lk baflta süreyle ilgili oldu¤unu Tarih: Ço¤u sahtekâr olan yöneticiler
düflünmüfltüm, umudun daha uzaktaki bir fleyi beklemek oldu¤unu. Yan›l- ile ço¤u aptal olan askerler taraf›ndan
m›fl›m. Beklenti bedene ait, umutsa ruha. Fark bu. ‹kisi birbiriyle temas gerçeklefltirilen ço¤unlukla önemsiz
ediyor, birbirini tetikliyor ya da yat›flt›r›yor ama her birinin hayali farkl›. Bir olaylar›n ço¤unlukla yanl›fl aktar›m›.
fley daha ö¤rendim. Bir vücudun beklentisi bir umut kadar uzun sürebilir. AMBROSE BIERCE,
Seninkini bekleyen benim vücudumun mesela. JOHN BERGER, A’dan X’e fieytan›n Sözlü¤ü

ikili, bu albümde belki de bundan otuz y›l önce hiç

DAVID BYRNE & BRIAN ENO
Everything That Happens Will Happen Today
(Todo Mundo)
20. yüzy›l›n müzik kahramanlar›n› sayarken Brian
Eno’yu anmadan geçmek mümkün de¤il herhalde.
Eno minimalizm ve ambient konseptiyle müzik dün-
yas›n› ilginç yerlere çekmekle kalmad›, usta bir pro-
düktör olarak yeteneklerini güncel müzi¤e yön veren
birçok grubun da hizmetine sundu. Zaten kendisini
esas olarak bir müzisyen olarak de¤il de, bir “müzik
yap›mc›s›” olarak gördü¤ünü söyleyebiliriz. Di¤er ta-
rafta David Byrne de belki çapraz kulvarda ilerleyen,
ama ayn› derecede önemli bir müzisyen. 1970’lerde
bafl›n› çekti¤i Talking Heads, 2000’li y›llar›n popüler
rock gruplar›ndan Franz Ferdinand ve LCD Sounds-
ystem gibi isimlere ilham kayna¤› olmufl önemli bir
topluluktu. Rock’un “dans edilebilir” hale gelmesin-
de ve new wave gibi yeni bir ak›m›n oluflmas›nda Tal-
king Heads’in ve Byrne’ün katk›s› oldukça büyüktür.
Bu iki önemli ismin bundan yaklafl›k otuz y›l kadar
önce bir araya gelmeleri ise “My Life In The Bush Of
Ghosts” isimli önemli bir albümle sonuçlanm›flt›...
Eno ile Byrne’ün 1981 tarihli çal›flmas› “My Life In
The Bush Of Ghosts”, asl›nda bu ikilinin ilk beraberli-
¤i de¤il. Brian Eno, daha öncesinde Talking Heads’in
art arda üç albümünde prodüktör olarak da yer al-
m›flt›. Ancak Byrne-Eno ortakl›¤›, Talking Heads’den
hem teknik hem de müzik olarak oldukça farkl› bir
noktadayd›. “My Life In The Bush Of Ghosts”, bir
yandan sample’lar›n ilk kez bu kadar yo¤un flekilde
kullan›ld›¤›, di¤er taraftan da Bat› pop müzi¤iyle Afri-
ka ve Asya müziklerinin yo¤un bir flekilde sentezlen-
di¤i önemli kay›tlardan biri olarak zihinlere kaz›nd›
(hatta öyle ki, günümüzde art›k flüpheli bak›fllar›n he-
defi olan “dünya müzi¤i” kavram›n›n ilk kez bu al-
bümle kullan›lmaya baflland›¤› belirtilir hep).
Talking Heads’in “Remain In Light” albümünden son-
ra grupla yollar› ay›ran (ve akabinde U2’nun prodük-
törü olarak karfl›m›za ç›kan) Brian Eno ve günümüze
kadar solo çal›flmalar›n› sürdüren David Byrne, bu
önemli yap›t›n üzerinden y›llar geçtikten sonra bu, y›l
yeni albümleriyle tekrar bir araya gelmifl oldular. Düz
bir mant›kla 30’lu yafllar›nda tarih yazm›fl bu iki usta-
n›n 60’l› yafllar›nda ve geçen onca zaman›n biriki-
miyle tekrar tarih yazmalar› gerekirdi denilebilir. Ama
sonuç öyle “çok farkl› ve yeni” bir fley de¤il. Zira o
aradaki otuz y›lda bu iki insan›n bafllatt›¤› fleyler üze-
rinde öylesine yol al›nm›fl ki, art›k bunlar üzerine ta-
mamen yeni bir fley söylemek kolay de¤il. Halbuki
yapmayacaklar› fleyleri yaparak, kendi adlar›na ilginç
bir de¤iflimi baflarm›fl gibi görünüyorlar.
Aç›l›fl parças› “Home”, albümün genel rengini olduk-
ça baflar›l› bir flekilde yans›t›yor: Ço¤u zaman sakin,
huzurlu, ama alttan alta güçlü ve dolu bir müzik.
Elektronik altyap› üzerinde asl›nda folk, country ve
gospel gibi tarzlar›n etkileri çok bariz bir flekilde his-
sediliyor. Arada “I Feel My Stuff” ve “Strange Overto-
nes” gibi parçalar ise ikilinin daha genç ve enerjik yü-
zünü gösteriyor bize. Belki güncel pop hitlerinden çok
farkl› de¤il yapt›klar›, ama tertemiz icralar› ve belki de
tecrübenin getirdi¤i rahatl›kla insana huzur veren par-
çalar bunlar. Zaten herhalde albümün en büyük özel-
li¤i de bu huzur faktörü olsa gerek. Albümün kapa-
¤›ndaki bilgisayar grafi¤i, flu ünlü bilgisayar oyunu
Sims’den kopyalanm›fla benziyor –Amerikan rüyas›-
n›n sembolü olabilecek güzellikte, idealize bir ev gra-
fi¤i, akustik gitar akorlar›n›n az ötedeki yemyeflil ova-
lar üzerinde uçufltu¤unu görebilece¤iniz türden bir
dünya. Tabii ki albümün daha rahats›z anlar› da yok
de¤il, ama bütünü dinledi¤inizde akl›n›zda kalan bu
oluyor. Bütün bunlar› düflününce, Byrne’ün yaflland›-
¤›n› ve ambient ustas› Eno’nun yoluna geldi¤ini de
düflünmemek elde de¤il. Y›llar önce sahnelerde ko-
fla kofla flark›lar söyleyen David Byrne, bu sefer eski
foto¤raflar, deniz fenerleri ve nehirler hakk›nda flark›-
lar söylüyor...
Müzik endüstrisini de yak›ndan tan›yan bu iki usta
müzisyen, ça¤›n de¤iflen flartlar›na ayak uydurmak
konusunda çok baflar›l›lar. Albümü ilk olarak bir plak
flirketi yerine do¤rudan kendi web sitelerinden
(www.everythingthathappens.com) yay›nlayan ikili,
önce dijital sat›fllara a¤›rl›k vermifl ve oldukça da ba-
flar›l› olmufllar. Web sitesinden albümü CD olarak da
alabilmek mümkün; albüm, çok baflar›l› bir “deluxe”
pakette sat›fla sunulmufl. Kay›t sürecinin de (albüm
notlar›nda da belirtildi¤i gibi) oldukça modern bir fle-
kilde gerçekleflti¤ini belirtmeden geçmemek lâz›m bu
arada. Brian Eno, yazd›¤› çeflitli müzikleri David
Byrne’e gönderiyor, o da bunlar› dinleyerek sözleri ya-
z›yor, kay›tlar› paslaflarak albümü son haline getiri-
yorlar –fiziksel olarak pek bir araya gelmeden yani.
Zaten Eno’nun bir müzisyen olarak sahnede yer al-
maya veya fiziken müzik yapmaya pek merakl› olma-
d›¤› iyi bilinir, kendisi David Byrne’ün albüm turnesin-
de de yer alm›yor. Harun ‹zer

sokaktan geçenleri izlerken hayat›n film müzi¤i oldu.

LAMBCHOP
Foto: fiahan Nuho¤lu

Hep iç g›c›klayan melodilere dayal›yd› flark›lar, ama san-

OH (Ohio)
(Merge)
Kurt Wagner, Lambchop ad›yla albümler yay›nlama-
ya bafllayal› 14 sene olmufl, az zaman de¤il. Lamb-
chop’a Wagner’in solo projesi diyemeyiz, zira Wag-
ner Lambchop’un beyni olsa da, ortada çekirdek bir
kadro olmasa da, sürekli farkl› müzisyenlerle çal›-
flan sanatç› bir grup mantalitesiyle oluflturuyor al-
bümlerini. “OH (Ohio)” kronolojinin 11. stüdyo albü-
mü. Baflta daha çok country ve folk etkileflimleriyle
yola ç›kt› Nashville’li kolektif, ama zamanla bu etki-
leflimler biraz derinlere gömüldü. Hafif caza, hafif
rock’a, hafif soul’a buland› tarzlar›. Temeldeki sakin gitar t›n›lar› baki kald›, bazen
üflemeliler coflturdu, bazen yayl›lar dokunulsa a¤lanacak ruh hallerine soktu.
Wagner gözlemleriyle flafl›rtt›, kelime oyunlar›yla düflündürttü. Gecenin ilerleyen
saatlerinde tek bafl›na bir bar sandalyesine tünemiflken insan› an›lara bo¤acak
flark›lar ortaya ç›kt›. Yeri geldi, ayn› flark›lar güneflli bir sabah tatl› bir uyufluklukla
ki bilinçli olarak gösteriflten kaç›n›yordu grup. Bir de
Wagner’in sesi vard›, f›s›ldarken de, titrerken de, derin-
lerden gelirken de bilge bir ses. Ne dese inan›rd›k.
“OH (Ohio)”ya da ayn› sükûnet ve bilgelik sinmifl, teva-
zusuyla gönlümüzü çal›yor albüm. Tabii ki Kurt Wagner’›
da elefltirmek mümkün, örne¤in bir süredir pek bir de¤i-
fliklik yapm›yor tarz›nda ve grubun vizyonunda. Kendine
oydu¤u güvenli ma¤arada kimselere amenna demeden
bildi¤ini okuyor. Ama bu kabul edilebilir bir durum, flark›-
lar böylesine güzel olduktan sonra. Her flark›da Wagner
a¤z›n› açs›n da sesi duyulsun diye saniyeler say›l›yor. “A
Hold Of You” gibi umutsuz bir aflk flark›s›n› ya da “Pope-
ye”›, “Close Up”› yazabilecek, güneyin muhafazakâr müzik geleneklerinden böyle-
sine evrensel pop flark›lar› dam›tabilecek baflka bir grup yok. Wagner yafl› ilerle-
dikçe kinikleflmekten ziyade daha umutlu biri oluyor; bu durum “Oh (Ohio)”ya
iyimser bir kimlik de vermifl. Lambchop’un her albümü eskilerin de¤erini tekrar
an›msat›yor, grup imkâns›z› baflar›p ç›tay› daha da yükseltiyor. Yi¤it At›lgan

52➜
 Tarihçi: Uçsuz bucaks›z dedikoducu. Ermeni nas›l ac› çekerse Türk de ac› çeker. Saçma iflte, ama bunu bilemezdim o zaman. Bilemezdim flu Türk dedi¤imiz insan›n zor-
AMBROSE BIERCE, land›¤› yola sapan, kendi halinde, dünya tatl›s› bir biçare oldu¤unu. Ondan nefret etmenin, ayn› hamurdan ç›kma Ermeniden nefret
fieytan›n Sözlü¤ü etmeye eflde¤er oldu¤unu. Ninem de bilmezdi, hâlâ da bilmiyor. WILLIAM SAROYAN, Ermenistan’›n Evlad› Antranik
Dur biraz / Kap› çal›nd›, hay›r, telefon / Telefon kap› Bu ifller daima böyledir. En çok hataya düflenler, kendilerinden kudretlerinin üstünde fleyler isteyenler, kendile-
telefon / ‹kisi birden mi yoksa / Yoksa / Ne telefon rini oldu¤u gibi kabul etmeyenlerdir. Pascal büyük adamdan bahsederken, sadece iki uçta birden bulunmaz
ne kap› / Bir flimflek sesi hiç olmazsa ED‹P CANSEVER bu iki ucun ortas›n› da doldurur, der. AHMET HAMD‹ TANPINAR, Sahnenin D›fl›ndakiler

dar her fleyi ele alan Robert Smith, bu al-

THE CURE
4:13 Dream
(Geffen)
“Pornography”lerle, “Disintegration”larla
büyüyen, zaman›nda Robert Smith’in perva-
nemsi hallerine öykünen bir insan, 30 y›l ve
13 albüm sonra ne diyebilir, eski ve yeniyi
kar›flt›rmadan, bir tutam k›r›lganl›k, bir per-
çem muz›rl›¤a tav olmadan? Çok fley, ve
hiçbir fley. “Yeni bafllayanlar için The Cure”
lûgat›ndan c›mb›zlanacak olas› al›nt›: Güçlü
baslar, melankoli ve afl›r› sevinci betimle-
yen melodik riff’ler ve bütün bunlar›n üstün-
de yüzen Smith’in yetiflkin erkek çocu¤u ro-
lüyle örtüflen hayk›r›fllar› ve güfteleri. Peki,
bu ve “Three Imaginary Boys’dan bugüne
The Cure” bafll›kl›kl› iki resmin aras›ndaki
fark› bulunuz desek, ne dersiniz? Benzerlik-
lere, tekerrürlere nas›l bakt›¤›n›za bakar.
De¤iflmez portreler kimi ressamlar› klasik-
lefltirir. De¤iflmeyen müzikler birçok müzis-
yenin ölümü demektir. Eskilerin birilerini
mutlu etmesi zordur. Antika hayranlar› tara-
f›ndan “bunlar piyasa maymunu oldu”, yeni
dinleyiciler taraf›ndansa “geçmifl zaman›n
kurban› bunlar” damgas›yla bo¤uflup durur-
lar. “4:13 Dream” yeni bafllayanlara ente-
resan gelecektir, “Underneath The Stars”›n
y›ld›z sesleri, “Scream”in milenyum ‹span-
yolas› ve 盤l›klar›, “Hungry Ghost”un saa-
det söylemleri... Eski dinleyiciler için, “Kiss
Me, Kiss Me, Kiss Me” oynakl›¤›n›n “Blo-
odflowers” karanl›¤›yla harmanlanm›fl bir al-
büm olmufl diyebiliriz. Çok mu parlak? Ha-
y›r. Çok mu kötü? Hay›r. Tekerleme k›va-
m›nda bir aç›klama elzemdir: The Cure se-
venlerdenseniz, seveceksiniz, The Cure
sevmeyenlerdenseniz sevmeyeceksinizdir.
Bu kadar basit.
‹lk albümü tenzih edersek, kapak tasar›-
m›ndan tutun, grup üyesi elemelerine ka-
bümde de her yerde. Kapaktan bafllayal›m.
The Cure albüm kapaklar›, bilhassa single
koleksiyonlar›, bize içindeki müziklerle ilgili
birçok ipucu verir. (Galeri gezintisi için The
Cure official website discography’sine
bkz.) “4:13 Dream”in hayaletleri ve renkle-
ri, uçuflkan, sap›tm›fl halleri (“Freaks-
how”), psychedelic’e yaklaflan mimikleri
bu kapakta resmedilmifltir. Sound’a gele-
cek olursak, Korn prodüktörü Ross Robin-
son kimilerine göre yerli yerinde bir seçim,
flöyle ki, ham gitarlar ve tribal baslar aç›-
s›ndan iyi olmufl, fark hissediliyor diyebilir-
siniz. Ama kimi elefltirmenlere uyarak, Ro-
binson’u The Cure’un parodisini yaratmak-
la suçlayabilir, onlar›n al›fl›lagelmifl bütün
trüklerini gözümüzün içine, pardon, kula¤›-
m›z›n diplerine sokuyor diyebilirsiniz. Bir de
tabii, Smith gibi bir kontrol delisinin kontro-
lü d›fl›nda bir fley olabilir mi, Robinson ne
yaps›n diye de düflünülebilirsiniz. Dedi¤i-
miz gibi, seviyorsan›z, sorun yok. “Disin-
tegration”a yaklaflamasa da, ayn› sularda
yüzen parçac›klar, bir k›fl akflamüstüne iyi
gidebilir...
13 flark›dan mürekkep albüm, enstrüman-
tal bir giriflle ruhu akort ettikten sonra
Smith’in utangaç ve ars›z, tedbirli ve korku-
suz sesiyle kaplan›yor. 33 flark› aras›ndan
elenmifl bu parçalardan en güçlüleri bafllan-
g›ç ve son olarak düflünülse de, bizim oyu-
muz ortalarda sallanan “Scream”den yana.
“Gözlerin fazla parlak, fazla parlak” diye
söylenen Smith, k›fl güneflinin zay›f ve ihti-
yarca as›l› kald›¤› yerlerden ba¤›r›yor bura-
da. Bir arkadafl, hiç yak›fl›yor mu, koskoca
adam demiflti Smith için, vakti zaman›nda.
Ama onun bu personas› 15 yafl›ndaki
goth’lar›, 30 yafl›ndaki yaln›z kalpleri de
mutlu edebiliyor hâlâ. ‹konlar›m›za sayg›
gösterelim, biraz da olsa... Pelin Batu
KAISER CHIEFS
Off With Their Heads
(Universal)
Bir grup düflünün ki, sahneye ad›mlar›n› atar atmaz atmosfer hisse-
dilir flekilde de¤iflsin, dinleyicileri süzdükten sonra enstrümanlar›n›
ellerine ald›klar›nda “iflte flimdi de¤iflik bir fleyler olacak” beklentisi
içinizi kaplas›n. Enerjinin hiç düflmedi¤i e¤lence dozu yüksek iki saat
sonunda bile k›pk›rm›z› surat› ve üzerinden akan muzipli¤iyle vokalist
gözünüzün içine bakarak “daha bafllamad›k bile” desin. ‹flte ‹ngilte-
re’nin en s›cakkanl› grubu Kaiser Chiefs! Leeds ç›k›fll› befllinin birlik-
te müzik yapmaya bafllamalar›n›n üzerinden neredeyse 15 y›l geç-
mifl. Otuzlu yafllar›n› sürmelerine ra¤men, t›pk› akranlar› Franz Ferdi-
nand gibi, asla bitmeyecek gibi görünen bir enerjiye sahipler. Ç›kt›k-
lar› festivallerde en son ayakta kalan hep onlar oluyor. ‹simlerini bir
futbol tak›m›ndan alm›fllar. Yine de ‹ngilizliklerine yak›fl›k almaz flekil-
de futbol fan› de¤iller.
Öncelikle belirtelim, içinde grubun hitlerinden “Ruby”i bar›nd›rmas›na
ra¤men be¤enilmeyen ikinci albümleri sonras› “Off With Their He-
ads” ilaç gibi geliyor. Prodüktör, her yerde grubun fan› oldu¤unu söy-
leyen, hâlihaz›rda bir Kaiser cover’› da bulunan Mark Ronson. Üste-
lik cover’›n› icra ettirdi¤i Lily Allen’› da iki flark›ya efllik etmesi için ya-
n›nda getirmifl. Chav mucizesi bu bayan› ilk single olarak seçilen
“Never Miss A Beat” ve “Always Happens Like That” adl› parçalarda
duyabilirsiniz. Aç›l›fl parças› “Spanish Metal” ise hard rock riff’leriyle
al›fl›k oldu¤umuz Kaiser’den uzak olmas›na ra¤men, saçma sapan
sözleriyle oldukça e¤lenceli say›l›r. Bu basit sözlerden sorumlu insa-
n›n davulcu Nick Hodgson olmas› da albümün ilginçliklerinden biri.
“You Want History”, “history – mystery” kafiyeleriyle yine oldukça
basite indirgenmifl, ama sonlara do¤ru parçay› ele geçiren synthesi-
zer ile vokalist Ricky Wilson’›n tekrarlad›¤› “don’t stop moving” cüm-
lesine uyarken buluyorsunuz kendinizi. “Can’t Say What I Mean” he-
men efllik etmek istenilen, fliir gibi akan, ad› gibi aç›k aç›k konufla-
mamak hakk›nda bir parça. “Addicted To Drugs”, albümün sonlar›na
do¤ru en e¤lenceli dakikalar› oluflturuyor. Ad›n› Robert Palmer’›n
“Addicted to Love”›ndan alm›fl. Kapan›fl› yapt›¤›m›z “Remember
You’re A Girl” albümdeki sakin tek parça, sanki bir Beatles albümü-
ne aitmifl gibi parl›yor. Daha büyük sürprizi ise “gizli silah” Hodgson
taraf›ndan söyleniyor olmas›.
“Off With Their Heads”, Brit-pop’un en iyi örneklerinden biri. Kaiser
Chiefs’in s›kça etkilendikleri tek grup oldu¤unu söyledi¤i Blur, mira-
s›yla gurur duyabilir. Esra ‹pekçi

➜53
 Fikirler arkalar›nda kendi kalabal›¤›n› isterler. Onu bulamazsa konuflan hür olmaz. Yüzünde gezginci bir adam hali; / Saz› ve heybesiyle,
AHMET HAMD‹ TANPINAR, Sahnenin D›fl›ndakiler
/ Küçük bir garaj kahvesinin önünde / Bekleyen biri
Teflhis: Hekimin hastan›n nabz›n› ve cüz- Hesaplanm›fl kusurda akl›n izi, gibi. / Ay dokunmufl omuzuna bir akflam vakti. /
dan›n› ölçerek ç›kard›¤› hastal›k tahmini kusursuzluktakinden daha derindir.
O günden beri bak›fllar›nda, / Bir otobüs
AMBROSE BIERCE HASAN AL‹ TOPTAfi,
fieytan›n Sözlü¤ü Harfler ve Notalar penceresinin h›zla geçifli. MET‹N ALTIOK

teyen bir insan›n a¤z›ndan yaz›lm›fl.

DEERHUNTER
Microcastle
(Krank)
Bafltan söyleyelim, Deerhunter’›n
üçüncü uzunçalar› y›l›n en iyilerinden.
Kendilerini buraya getiren yol ise do-
lambaçlarla dolu. Atlantal› befllinin bey-
ni Bradford Cox, eklem yap›s›n› bozup
kendisine fazlas›yla uzun bir boy ve na-
rin bir d›fl görünüfl veren, sa¤l›¤›n› teh-
dit eden bir hastal›ktan mustarip örne-
¤in. Amac›m›z t›p dersi vermek de¤il,
ancak Cox’un hayat› boyunca duydu¤u
bu “ötekilik” hissinin grubun müzi¤ine
yans›malar› büyük. ‹lk bafllarda epey
bocalayan grup çeflitli eleman de¤iflik-
liklerinden sonra bir de basç›lar›n› bir
kazada kaybedince, tüm iç huzursuz-
luklar›n› ve düfl k›r›kl›klar›n› ilk albümle-
ri “Turn It Up Faggot”a dökmüfl
2005’te. Amatör, ham bir punk/art
rock albümü bu, hatta grup o flark›lar›n
ad›n› bile anmak istemiyor art›k. Lâkin
bu albüm sayesinde Liars’la turlam›fl-
lar ve bu esnada piflmifller. Arkas›n-
dan 2007’de shoegaze ve ambient
aras›nda keskin geçifllere sahne olan,
yer yer parlayan, yer yer can s›kan, çift-
kutuplu “Cryptograms” gelmifl. Bu al-
bümle elefltirmenlerin dikkatini çek-
mifller. Bradford Cox’un daha deneysel
fikirlerini Atlas Sound isimli solo proje-
sine havale etmesi sonucu yüklerini
de boflaltm›fllar. “Microcastle”, bu sü-
recin sonunda ortaya ç›kan, göreceli
olarak daha temiz ve hedefe daha
odakl› bir indie rock albümü.
Kabaca üç bölüme ay›r›labilir “Micro-
castle”. Aç›l›fltaki enstrümantal “Cover
Me (Slowly)”, albümün nostaljik ama
özgün havas›n› bir buçuk dakikaya yo-
¤uflturan bir parça. Arkas›ndan gelen
“Agoraphobia” ise düz bir tempoda
ilerleyen huzurlu sesler yuma¤›. “Never
Stops” s›rt›n› shoegaze gelene¤inden
ödünç al›nm›fl gitarlara dayay›p güm-
bürdüyor, “Little Kids”deki çanlar ve
“Microcastle”›n ikinci yar›s›ndaki re-
verb efektli gitarlar gidiflat› bozmuyor.
Albümün ortas›nda ise sakin ve k›sa
üç adet parça var, bunlar piyanonun
yürüttü¤ü “Green Jacket” örne¤indeki
gibi daha itidalli flark›lar. Son düzlükte
albümün en nefleli gitar cambazl›klar›n›
ihtiva eden “Nothing Ever Happened”
ile tekrar art›yor ivme, albüm zirveye
t›rman›p son buluyor. Yarat›lan ses du-
varlar› insan› bo¤muyor, aksine, flark›-
lar ak›p giderken bir ferahl›k çöküyor.
Kof flark› yok, her ses tam yerinde ve
zaman›nda, ak›fl muazzam, fleytan ay-
r›nt›da gizli. Ama düflününce, lây›k›yla
indie rock yapan tek grup Deerhunter
de¤il; “Microcastle”› özel k›lan bir un-
sur olmal›. Belki s›rr› “Microcastle”a
damgas›n› vuran temalar›n karanl›¤›n-
da bulabiliriz. Az önce huzurlu dedi¤i-
miz “Agoraphobia” dört duvar aras›na
hapsolmaktan memnun, söyleyece¤i
hiçbir fley kalmam›fl, silinip gitmek is-
Sözlere bak›nca, hemen her flark›da
kaç›p gitmeyi arzulayan, ama becere-
meyen yorgun anti-kahramanlar görü-
yoruz. Cox’un zahmetsiz, yumuflak,
duygusuz ve ayr›k vokalleri ses veriyor
bu bezgin karakterlere. “Never Stops”
planlanan kaç›fl› bir türlü gerçeklefltire-
memekle, “Twilight In The Carbon La-
ke” yeni bir insan olma hayaliyle ilgili.
Yine az önce en nefleli dedi¤imiz “Not-
hing Ever Happened” bile hayat›n ge-
çip gitmesini izlemek, ne oldu¤u bilin-
meyen fleyleri beklemek ve asl›nda hiç
varolmayan derinliklere mânâs›zca
odaklanmaktan bahsediyor. “Activa”da
aç›kça “denedik, denedik, denedik /
hayat›m›z› bofla harcad›k” diyor Cox.
Yeni sesler yaratmayan, ama belli bir
müzikal miras›n üzerinden hüsranlar›
ve parçalanm›fl düflleri yans›tan bir al-
büm “Microcastle”. Huzursuzluklar›n›
ustaca gizleyen flark›lardan bunalt›lar,
vesveseler, kayg›lar daml›yor. Belki de
bu tezatl›k yüzünden tokat gibi çarp›-
yor. Zaman›n ruhunu, ortak bir damar›
yakalamakla alâkal› bir sihir mevcut.
Bir de “Weird Era Cont.” isimli ek bir
albüm var. Gözümüz doysun diye öyle-
sine paketlenmifl, ikinci s›n›f stüdyo
debelenmelerinden ibaret de¤il. “Mic-
rocastle”da birbirine ustaca eklemlen-
mifl farkl› müzikal kimlikler teker teker
ç›k›yor karfl›m›za bu ilave CD’de. “Vox
Celeste”, kat›ks›z bir shoegaze flark›s›
örne¤in. “Focus Group” ve “Dot Gain”,
‘90’lar rock’una birer sayg› duruflu.
“Weird Era”, grubun ask›ya ast›¤› am-
bient seslerin d›flavurumu. Neredeyse
kusursuz bir albümün yan›nda kusur-
suz bir hediye. Yi¤it At›lgan

oldukça sakin kapan›yor. Komplike sözleri ve albümün kat etti¤imiz k›sm›n›n aksi-
KINGS OF LEON ne kula¤a çok iyi gelen vokaliyle, The Doors için “The End” neyse, Kings Of Leon
Only By The Night için de “Cold Desert” o olacak gibi gözüküyor.
(Sony-BMG) Grubumuz söyleflilerinin büyük bir k›sm›nda istedikleri gibi rahata erdikten sonra
Kings Of Leon, üç kardefl (Caleb, Nathan, Jared Followill) ve kuzenlerinden (Matt- çok daha iyi fleyler yapabileceklerini iddia ediyor. Davulcu Nathan Followill’in söy-
hew Followill) oluflan bir aile grubu. ‹simlerini kardefllerin babalar› ve büyükbabala- ledi¤ine göre, ne kadar çok çal›fl›rlarsa o kadar baflar›l› olabileceklerini fark etmifl-
r›n›n da ismi olan Leon’dan alm›fllar. Müzik camias›nda duymaya hiç al›flk›n olma- ler: “Eskiden denemiyorduk bile.” Onlar daha iyisini yapana kadar da “Only By
d›¤›m›z bir hikâyeleri var. Gezici rahip olan babalar› yüzünden çocukluklar›n›n tama- The Night” hepimizi idare eder do¤rusu. Esra ‹pekçi
m›n› göçebe olarak geçirmifller. Müzikal anlamda güneyli olman›n en büyük getirisi
country müzik sevgisi olmufl tabii ki. Ancak ‘98’ y›l›nda Tennessee’ye yerleflmele-
rinden sonra tan›flt›klar›, son albümlerinin de prodüktörü olan Angelo Petraglia, yö-
nelmeleri gereken istikametin rock’n’roll oldu¤una ikna etmifl onlar›. “Güneyli Stro-
kes”, hiç sevmedikleri, fakat onlar› en iyi tan›mlayan yak›flt›rma asl›nda.
Özlerini kaybetmeden, bol country sosuyla haz›rlad›klar› “Only By The Night” dör-
düncü albümleri. ‹smini Edgar Allan Poe’nun k›sa hikâyesi “Eleonora”dan alm›fl.
Bu sefer etkilendikleri gruplar aras›nda Crystal Castles ve My Morning Jacket gibi
onlar için oldukça ilginç say›labilecek adlar saym›fllar. Aç›l›fl parças› “Closer” bir
korku filmi soundtrack’inden ç›km›fl sanki. ‹lk single olarak seçilen “Sex On Fire”
ise bir Justin Timberlake parças› kadar iddial› ismine ra¤men al›flt›¤›m›z Kings Of
Leon sound’unda bir parça. “Use Somebody”de ‘80’lere kesin bir dönüfl yap›p
dönemin en popüler aflk parçalar›ndan birini dinliyoruz. Caleb Followill’in vokali ve
sadece “ooooaah” diyen koro bunu destekler gibi. Buradan sonra albümün tek
handikab›ysa vokal... Caleb Followill bazen sesini çok zorluyor, kendisiyle birlikte
sizi de yoruyor. 42 dakikal›k “Only By The Night”, “Cold Desert”la bafllad›¤› gibi

54➜
Yoklu¤un hiçlik oldu¤una inanmaktan daha büyük bir hata olamaz.
‹kisi aras›ndaki fark bir zamanlama meselesidir. (Bu konuda hiçbir fley
yapamazlar.) Hiçlik önce, yokluk sonrad›r. Bazen ikisi kolayca kar›flt›r›-
labilir: Kederimizin bir k›sm› da bundand›r. JOHN BERGER, A’dan X’e
Nisa benimle konuflmuyor. Bendeki çocuklu¤uyla Ey tanr›m, bana güç ver, cesaret ver de seyredebileyim
konufluyor yaln›z. HULK‹ AKTUNÇ, Bir Ça¤›n Yang›n› bedenimi, gönlümü i¤renmeden. BAUDELAIRE
GRACE JONES
Hurricane
(Wall of Sound)
Geçen hafta eski plaklar›n›n tozunu ald›m, ka-
paklar›na yine hayranl›kla bakt›m ve o etkileyici
sesi bir kez daha dinledim... Grace Jones’u hat›r-
lamam için bu aralar bir sürü vesile var. Bu y›l
60’›n› doldurdu mesela... Yirmi y›ldan bu yana ilk
stüdyo albümünü doldurdu üstüne üstlük... Daha
ne olsun! ‘70’lerin sonunda yerleflik kad›n imge-
sini yerle bir eden bir insandan söz ediyoruz. Si-
yah, erkeksi ve çekici. Cinsler aras›nda karmafla
yaratan ilk panzerlerden. Karfl› k›y›dan gelip ayn›
görevi üstlenen Boy George misali k›flk›rt›c›...
Yirmi y›ld›r nerdeydi diye sorarsan›z söyleyelim.
Grace Jones biraz küsmüfltü, biraz s›k›lm›flt›. Çok
uzun bir süredir yerüstünde görülmüyordu. Özel
partilerde, gizli kulüplerde sahne ald›¤› söyleni-
yordu. Bu y›l Massive Attack’›n düzenledi¤i Melt-
down Festivali’nde yeniden karfl›m›za ç›kt›. Ard›n-
dan da yeni albümü “Hurricane” geldi. Grace Jo-
nes’la ilgili ayr›nt›lara yeni
albümünün ipuçlar› üzerin-
den uzanal›m.
Önce albümün kitap盤›na
bakal›m. Grace Jones haz-
retleri bir yürüyen bant üze-
rinde Grace Jones modelle-
ri üretiyor. Kafalar, eller,
ayaklar. Önce plastik san-
d›¤›m›z bu replikalar›n bir
çikolata fabrikas›ndaki ka-
l›plardan ç›kt›¤›n› anl›yoruz.
Grace her zaman bir vitrin
mankeni oldu¤unu kabul
etmifltir. Bu onu hem ra-
hats›z eder, hem de varl›k
nedenidir. Onu s›radan bir
disko flark›c›s› olmaktan ç›-
karan en önemli olgu, üze-
rine giydirilen bu imgedir. ‹mgenin mimar› ise bir
foto¤rafç› ve reklamc›: Jean-Paul Goude.
Goude, ilk kez bir gey diskoda flark› söylerken
görür Grace’i. Önce onun grotesk, hatta karika-
tür bir figür oldu¤unu düflünür, ama klasik bir Af-
rika güzelli¤i tafl›d›¤›n› da hemen farkeder. So-
nunda Goude onun imaj mimar› ve sevgilisi olur.
Beraberlikleri çok uzun sürmese de, tan›d›¤›m›z
Grace Jones görünüflü ve o¤ullar› Paul bu döne-
min ürünüdür.
O dönemin plaklar›nda “foto¤raf, giysi ve mak-
yaj: John Paul Goude” imzas› vard›r. Art›k bir çiz-
gi roman kahraman›d›r Grace... Kaplanlarla sah-
neye ç›kan, kübik tablolar› flark›ya dönüfltüren
bir efsane...
Dönelim albüme. “This Is” aç›l›fl parças›. “Bu be-
nim sesim, benim seçimimin silah›d›r” diye bafll›-
yor flark›. Sesinin gücünü ve güçsüzlü¤ünü hep
bilir Grace. Bu nedenle konuflur gibi söyler birçok
flark›s›n›. Sesinin güzelli¤ini de¤il, derinli¤ini ç›ka-
r›r öne. Josephine Baker, Marlene Dietrich gibi
biraz erkeksi bir sestir bu. Damardan yakalar din-
leyeni...
“William’s Blood” flark›s›nda bugüne kadar hiç
yapmad›¤› bir fleyi yap›yor ve kendi öyküsünden
yola ç›k›yor. Grace Jones’un ailesi Jamaikal›. Ya-
flam› boyunca nefret etti¤i babas› bir rahip. Gra-
Kürtçe, dedi anneannem, kalbin dilidir. Türkçe, müziktir. Bir
flarap deresi gibi akar, yumuflak, tatl›, parlak. Bizim dilimiz,
diye ba¤›rd›, ac›n›n dilidir. Ölümü tatt›k hep; dilimizde nefre-
tin, ac›n›n yükü var. WILLIAM SAROYAN, Yaflayan ve Ölü
ce’in müzikal geçmiflinde etkisi olan anne Marjo-
rie ise, güzel sesli, müzi¤e düflkün bir kad›n (Es-
ki bir Grace parças›nda “My Jamaican Guy”da
geri vokal yapm›flt›, “William’s Blood”un sonun-
da da duyabilirsiniz bu sesi). Grace Jones bu di-
flil kan›n pefline düflüyor flark›da. Çocuklu¤unda
yer ald›¤› kilise korosundan da esintiler var arka
planda. Albümün bir baflka flark›s›nda ise “Anne-
min gözyafllar›yla a¤l›yorum” diyerek devam ede-
cektir otobiyografik öyküsüne...
Albümden çok önce meflhur olan (Chris Cun-
ningham imzal›) videosuyla “Coporate Cannibal”
albümün en baflar›l› parçalar›ndan. Video sade-
ce iki kamerayla k›sa sürede çekilmifl. Seyreder-
seniz ne kadar etkili oldu¤unu göreceksiniz. Par-
ça günümüzün ac›mas›z ifl ve tüketim dünyas›na
bat›r›yor i¤nelerini. Arada bizim et yiyicili¤imize
de dokunduruyor, yamyaml›¤›m›z› gözümüze so-
kuyor.
Albümün konuk müzisyenleri aras›nda Brian Eno,
Tony Allen ve Tricky de var. Tricky albüme ad›n›
veren “Hurricane” flark›s›na imza atm›fl ve geri
vokali üstlenmifl. “Be-
flikten mezara bir ka-
d›n›m ben, bir o¤u-
lum” diye bafll›yor
flark›, “a¤açlar›n üs-
tünde esen kas›rga-
y›m” diye devam edi-
yor. Kendi o¤lu, yani
Paul Goude da al-
bümde annesine geri
vokal yap›yor. Bugün
29 yafl›nda olan Paul
bir müzisyen. Grace
onu çocukken kuca¤›-
na al›p Afrika orman-
lar›nda gezdirdi¤ini ifti-
harla anlat›yor.
Albümdeki di¤er par-
çalar aras›nda öne ç›-
kanlardan “Sunset Sunrise” dünyay› ne hale ge-
tirdi¤imizi sorguluyor. Bir anlamda çevre sorunlar›-
na dikkat çekiyor. “Love You To Life”, ölümün k›-
y›s›ndan dönen eski bir sevgili için yaz›lm›fl. “De-
vil In My Life” ise Grace Jones’un her daim çiz-
gid›fl› oluflunu hat›rlat›yor bize. fieytan onu yücelt-
ti¤i gibi rezil de etmifltir. Bunu çevirdi¤i filmleri dü-
flünerek söylüyorum. Arnold Schwarzenegger’li
“Conan”da, James Bond dizisinden “A View To
Kill”de “çirkin vahfli” rollerinde seyretmifltik onu.
fieytanla yapt›¤› iflbirli¤i kapsam›nda Andy War-
hol’la, Keith Haring’le yapt›¤› çal›flmalar da var.
Grace, güzel ve kötü günleri birlikte yaflad›¤›n›
hep anlat›r. fieytanla yapt›¤› anlaflman›n risk tafl›-
d›¤›n›n bilincindedir.
“Hurricane”in müzikal altyap›s› tek sözcükle
muhteflem. Art›k ahde vefa m›, yoksa onlar ol-
mazsa olmaz duygusu mu bilmem ama, bu yeni
albümünde Grace’e otuz y›l önce efllik eden ekip
eksiksiz olarak yer al›yor. Bafl›n› Robbie Shakes-
peare ve Sly Dunbar’›n çekti¤i, reggae ile disko
aras›nda kurulmufl en etkili beraberli¤in mimarla-
r› olan bir ekip bu. Baz›lar› “Hurricane”de ço¤u
parçan›n eski flark›lar›na benzedi¤ini söylese de,
bence bu bir zaaf de¤il. Halis Grace Jones so-
und’u... Külliyata s›k› bir katk›! Müzikal haf›zam›z-
da kaç Grace var ki? Gökhan Akçura
Dikkat dikkat!.. 100. do¤um
y›ldönümünde William Saroyan
sergisi, 20 Aral›k’ta,
Tophane’de, Tütün Deposu’nda
aç›l›yor.
Hay›rseverlik dikeydir, afla¤›lar. Dayan›flma yatayd›r,
yard›m eder. EDUARDO GALEANO, Biz Hay›r Diyoruz
STEVE KILBEY
Painkiller
(Karmic Hit)
“1954’te bir dahi olarak dünyaya geldim, pek çok kederli
ve s›k›nt›l› tecrübenin nihayetinde evrendeki en iyi rock
grubu olan The Church’ü kurdum. Milyonlarca albüm sat-
t›k, 25 seneyi geride b›rakt›k, yine de hiç fena gitmiyoruz.
Hâlâ ateflli biçimde ba¤›ms›z›z, hâlâ dinleyicilerimizin ru-
huna hitap edecek, flahsiyetsiz Las Vegas havalar›ndan
uzak bir dünya kurabilmek ad›na müzik iflinin baya¤› zor-
lamalar›na karfl› koyuyoruz. Pek çok solo albüm ve ortak
çal›flma yapt›m, gerçe¤i ararken ans›z›n karfl›mda buldu-
¤um iki de fliir kitab› da ç›kard›m.” E¤er Steve Kilbey’i ta-
n›m›yorsan›z, flimdi biraz da olsa tan›flm›fl oldunuz her-
halde. Yukar›daki sat›rlar› tablolar›n› sergiledi¤i internet
sitesinden ald›k, en çok tanr› ve tanr›çalar›, bir de kendini
resmetmifl. Adam›m›z, egosu fliflkin, asabiyet katsay›s›
yüksek, derdi tasas› bol bir flahsiyet yani.
Avustralyal› The Church’ün hikâyesi tam da Kilbey’in anlat-
t›¤› gibi inifl ç›k›fllarla dolu. Zirve yapt›klar› günlerde ülke
pop tarihinin en iyi flark›lar›ndan birini yazm›fll›klar› var hat-
ta: “Under The Milky Way”. The Church, iyi pop’a çalan bir
new wave grubuydu. Kilbey’in solo albümleri de ayn› çizgi-
de seyretmekle birlikte, çok daha deneysel oldular –zehir
gibi sözler zaten ondan ç›kard›. “Painkiller” da kaideyi de-
¤ifltirmiyor. Albüm 12 dakikal›k bir gürültü makinas› (“File
Under Travel”) ve 30 dakikal›k bir sessizlik duvar›yla (“Not
What You Say”) kula¤a aflina gelen (sanki biraz U2, biraz
Pixies, biraz Depeche Mode) pek çok parçay› harmanl›yor.
E¤er ‘80’lerde ç›ksayd›, pekâlâ küçük çapl› bir baflyap›t
olarak karfl›lanabilirdi “Painkiller”.
Elbette herkes bizimle ayn› düflüncede de¤il. ‹yisi mi bu
noktada Kilbey’e yeniden ba¤lanal›m, kapan›fl› blog’una
yazd›klar›n› biraz k›saltarak yapal›m: “Olamaz / Baz› in-
sanlar ‘Painkiller’› elefltirme küstahl›¤›n› gösteriyor / Göz-
lerime inanam›yorum... / Sikeyim... / Motivasyonum öyle
bozuldu ki / Allah›m ne zaman herkesi memnun edeme-
yece¤imi fark edece¤im / Tamam affedin / Bir daha yap-
mam / Gelecek albümüm kusursuz olacak / Kimse elefl-
tiremeyecek / Hem h›zl› olacak, hem yavafl / Do¤açla-
madan dikkatle ar›nd›r›lacak / Hem piç gibi sarsacak
hem de pek kibar olacak / Sözler hem havalarda uçacak
hem de deli gibi mânâl› olacak / Müzik hem atonal ola-
cak hem de dünya kadar melodi içerecek / Uzun parça-
lar daha k›sa olacak / K›sa olanlar daha uzun / Steve’in
tek istedi¤i herkesin ‘Painkiller’›n çok iyi oldu¤unu söyle-
mesi / Steve hem milyon dolarlar istiyor hem de sonsuz
hayat› / Steve hem baflbakan olmay› istiyor hem de anar-
flist olmay›...” ‹lker Aksoy
➜55
O N B E fi fi A R K I

Bauhaus The Passion Of Lovers Arama motoru

Björk ft. Thom Yorke Nattura
Black Kids Hurricane Jane
http://vids.myspace.com/
Cold War Kids Mexican Dogs
The Cure Freakshow
Bowerbirds
Gnarls Barkley Run Bowerbirds - In Our Talons music video
Gönül Akkor Tanr›m Beni Bafltan Yarat
Kent A quoi rêvons-nous White Denim
Kings Of Leon Use Somebody white Denim - Shake, Shake, Shake
Miriam Makeba Pata Pata
Nazan Öncel Leyla Don Cavalli
Sadri Al›fl›k Tophane R›ht›m›nda I'M GOING TO A RIVER
Stelyo Kazancidis Hamsi Koydum Tavaya
Terry Lynn
Sullivan Hashish-faction Terry Lynn // "System" (from Kingstonlogic 2.0)
ZZ Top Tush
Joseph D'Anvers
Joseph D'Anvers - En ville
ROLL D‹SKO OTUZ Passion Pit
Sleepyhead
O N B E fi A L B Ü M
Noah and the Whale
Amadou & Mariam Welcome To Mali Noah and the Whale - Shape Of My Heart
The Dø A Mouthful
Fatih Yaflar K›y›lar›n Ard› Smoke Fairies
Francis Cabrel Des roses et des orties Smoke Fairies - LIving With Ghosts
Grace Jones Hurricane
Leonard Cohen I’m Your Man Joan As Police Woman
The Pretenders Break Up The Concrete To Be Loved - Video
Orient Expressions K›r›k Kalpler Albümü
Neil Young
Replikas Zerre Neil Young - Old Man - BBC Sessions
The Shortwave Set The Debt Collection
Simge Ahmet Kaya fiark›lar›
Vic Chesnutt, Elf Power & The Amorphous Strums Dark Developments
Walter Becker Circus Money
Wedding Present El Rey
Yasemin Mori Hayvanlar

ANT‹-KAP‹TAL‹ST fiARKILAR ‹NG‹LTERE albüm

8 Foot Sativa Pirates and Capitalists 1. Leona Lewis Spirit
Anti-Flag The Consumer’s Song 2. Dido Safe Trip Home
Cem Karaca Derviflan Yoksulluk Kader Olamaz 3. Stereophonics Decade In The Sun
The Clash Career Opportunities 4. Nickelback Dark Horse
Dead Kennedys Kill The Poor 5. Girls Aloud Out Of Control
Common Sense Rich Man Vs. Poor Man 6. Kings Of Leon Only By The Night
Good Riddance Shit-Talking Capitalists 7. Il Divo The Promise
Grace Jones Corporate Cannibal
8. Pink Funhouse
Kreator Noncomformist
9. Simply Red The Greatest Hits 25
Mason Jennings United States Global Empire
Mor ve Ötesi fiirket 10. Beyonce I Am... Sasha Fierce
Motörhead Eat The Rich
Rage Against The Machine New Millennium Homes
ABD albüm Dinleyici istekleri

Rashit Küreselleflme Dehfleti 1. Taylor Swift Fearless

Regina Spektor Ghost Of Corporate Future
DÖRT KERE DÖRT iki plakç› + iki bar
ZERO / Kad›köy
1. The Cure 4:13 Dream
2. Unkle
End Titles... Stories For Film
3. Nine Inch Nails The Slip
4. Replikas Zerre
KARGA / Kad›köy
1. Grails Doomsdayer’s Holiday
1.Grace Jones Hurricane
2. Worm Is Green Push Play
2. Brian Eno Stiff
3. Dr. John Litanie Des Saints
4. Duane Eddy The Trembler
fiARKI DE⁄‹L TAR‹H!
LALE PLAK / Beyo¤lu
1. Ulf Wakenius Love Is Real
2. Hiromi Beyond Standard
3. Alboran Trio Near Gale
4. Wolfgang Haffner
Acoustic Shapes
PEYOTE / Beyo¤lu
3. Bardo Pond Batholith
4. Xploding Plastix
Treated Timber Resists
2. David Archuleta David Archuleta
3. Divers Artistes Now 27
4. T-Pain Thr33 Ringz
5. “Twilight” (Soundtrack)
6. AC/DC Black Ice
7. “High School Musical 3” (Soundtrack)
8. Enya And Winter Came...
9. Christina Aguilera Keeps Gettin’ Better
10. T.I. Paper Trail
FRANSA albüm
1. Seal Soul
2. Christophe Maé Comme à La Maison
3. Dido Safe Trip Home
4. AC/DC Black Ice
5. Johnny Hallyday Ca ne finira jamais
6. Roberto Alagna Sicilien
7. Kenza Farah Avec le coeur
8. Bénabar Infréquentable
9. Tracy Chapman Our Bright Future
10. Enya And Winter Came...
Matt Elliott Something About Ghosts
(Bristollünün yeni albümü “Howling Songs”tan)
www.myspace.com/mattelliotandthethirdeye
Melissa Leveaux Ulysses
(Kanada/Fransa dolaylar›ndan akustik soul)
www.myspace.com/melissalaveaux
The Very Best Cape Cod Kwasa Kwasa
(Vampire Weekend flark›s› hepten Afrikal› oldu)
www.myspace.com/theverybestmyspaces
Larkin Grimm Blond And Golden Johns
(Amerikan neo-hippi müzi¤inde radikal bir çevreci)
www.myspace.com/larkingrimm
The Acorn Flood part.1
(Sanki biraz Arcade Fire, biraz Vampire Weekend)
www.myspace.com/theacorn
Bellowhead Fakenham Fair
(‹ngiltere’den bir dünya müzi¤i orkestras›)
www.myspace.com/thisisbellowhead
Tilly and the Wall Alligator Skin
(Nebraska Omaha’dan k›zl› o¤lanl› indie folk)
www.myspace.com/officialtillyandthewall

Santana Black Magic Woman Go Go Charlton Sexually Speaking

Santana’n›n 1970 tarihli “Abraxas” albümünden... Bu Peter Green bes- (Dört nefleli Frans›zdan birinci s›n›f indie rock’n’pop)
tesi, ilk olarak Green’in grubu Fleetwood Mac’in single’› olarak 1968’de www.myspace.com/gogocharlton
yay›nland› ve 1969’daki “English Rose” albümünde yer ald›. Ertesi se-
ne Santana’n›n yorumuyla listelerde zirveye yükseldi. fiark› albümde Françoiz Breut Les Jeunes pousses
befl buçuk dakika sürüyordu: Santana, “Black Magic Woman”› Macar (Calexico’nun Belçikal› ilham perisinden)
cazc› Gábor Szabó’nun 1967 tarihli "Gypsy Queen”iyle birlefltirip orta- www.myspace.com/francoizbreut
ya bir Latin/Balkan/blues harman› ç›karm›flt›. Üç küsur dakikal›k sing-
le’sa yaln›zca “Black Magic Woman”› içeriyordu... fiark› “Detroit Rock Megapuss Crop Circle Jerk '94
City” filminde, “Guitar Hero III: Legends of Rock” ve “Guitar Hero: On (Bir Devendra Banhart & Greg Rogove projesi)
Tour” video oyunlar›nda çal›nd›, Snowy White, Gary Hoey, Yat-Kha, www.myspace.com/megapuss
Lila Downs taraf›ndan cover’land›...
[ Grace Jones ‘80’lerde onu görüp de hafiften tedirgin olmayan var m›yd›? Sahnede, klipte, podyumda, beyazperdede f›r-
t›na gibi esti¤i, “high life”›n simge ismi oldu¤u y›llarda, imaj yaratma müessesesinin en baflar›l› örnekle-
rinden biriydi. Jamaika kökenli flark›c›, birbiri ard›na gelen disko plaklar›yla, reggae’yle rock aras›nda gidip gelen müzi¤iyle de hakl› bir flöhretin
sahibiydi. Yeni albümü “Hurricane”, aradan geçen onca y›l için hay›fland›ran küçük bir baflyap›t. Grace Jones muammas›n› çeflitli kaynaklardan
bir derlemeyle defliyoruz ve eski sevgilisi, çocu¤unun babas›, illüstratör ve reklamc› Jean-Paul Goude’dan dival›k yollar›n›n hikâyesini dinliyoruz. [
D‹sKoDa ‹BaDeT OTUZ YIL ÖNCE,
“Hurricane” yer yer çok otobiyog-
rafik. “Williams’ Blood”da, kendi-
OTUZ YIL SONRA nizi ailenizin anne taraf›na daha
Jean-Paul Goude ta-
sar›m› sahnesiyle
yak›n hissetti¤inizi söylüyorsunuz.
Grace Jones ‘80’ler- Grace Jones: Öyle. Annem benim
de f›rt›na gibi esiyor- de kilise cemaatinden biriyle evlen-
du, “La vie en rose”
da, “Libertango” da memi istiyordu. Ama kendi babas›
en çok ona yak›fl›- bir müzisyendi ve Florida’da Nat
yordu. Bugün sahne- King Cole’la çal›yordu.
si belki daha dur-
gun, ama müzi¤i ve Bir vaizin k›z› olmak zor muydu?
yorumu her zamanki Hâlâ zor. Bütün aile için zordu. Sa-
gibi flahane.
dece tanr›y› gözetmeniz yetmezdi,
kabul görmek için bütün cemaati
de gözetmek durumundayd›n›z. On-
lar›n da gözü senin üstünde olurdu.
Camdan kulübede oturmak gibiydi.
Babamdan uzun süre nefret ettim,
ama art›k etmiyorum. Çok muhafa-
zakâr bir adamd›. Benim yüzümden
uzun süre piskopos olamad›.
Yani sürekli örnek olmak durumun-
dayd›n›z.
Evet. Bütün hayat›m bundan ibaret-
ti. Duruma uygun davran›yordum,
ama sonra hayat hakk›nda hiçbir
fley bilmedi¤imi farkettim. Mümkün
oldu¤unca çabuk uzaklaflmaya ka-
rar verdim, yaflayacakt›m ve hayat›
keflfedecektim.
12 yafl›n›zdayken aileniz Jamai-
ka’dan New York varofllar›na tafl›n-
d›. Bir lise karnenizin görüfller ha-
nesinde “sosyal yönden marazi”
oldu¤unuz yaz›yor. Ne demek bu?
Çok ama çok utangaçt›m. Bütün o
dinî vaziyetlerden ve Jamaika’da,
çok küçük bir çevrede büyümüfl ol-
mamdan dolay›, gerçek anlamda
bir sosyallik gelifltirmeme izin veril-
memiflti. Amerika’ya geldi¤imde tek
bafl›ma kalm›flt›m.
Peki ac› verici bir utangaçl›k duru-
mundan nas›l dönüfltünüz bu hale?
Bir sürü asit att›m! (kahkaha at›yor)
Gerçekten.
‹lk ne zaman deneme yapt›n›z?
15’imde. Bir ayd›nlanma haliydi.
Üçüncü seferinde STP, Super Trip
Pill diye bir fley deniyorlard›. Bir
doktorla beraber ald›m, bir süre
sonra sadece sakinleflmek istiyor-
dum, ama üç gün etkisinde kald›m.
STP’den bahsediyorum flekerim. ‹s-
tersen Timothy Leary’ye sor, o bilir.
1970’ler geldi¤inde New York’un
merkezine tafl›nd›n›z ve kendinizi
kulüp âlemlerine att›n›z, mankenli-
KORKAKLARI, HERHANG‹ B‹R DER‹NL‹⁄‹ OLMAYANLARI AYIKLAMAK ‹ST‹YORDUK. K‹TABIN ¤e bafllad›n›z. Andy Warhol’la ta-
n›flt›n›z ve ilham perisi bir süre siz
KAPA⁄INI AÇMAK CESARET ‹STER. O KADAR DA KORKUTUCU B‹R‹ DE⁄‹L‹M ASLINDA. oldunuz...
➜57
Yok can›m, sadece arkadaflt›k. Zira
Andy’yi uzun zamand›r tan›yorum,
ama hâlâ Interview’un kapa¤›na
ç›km›fl de¤ilim. (gülüyor) Onunla
çal›flma yapmadan epey önce ta-
n›flm›flt›k. Galiba vurulduktan sonra
daha ihtiyatl› biri oldu. Herkesin ya-
n›na yaklaflmas›na izin vermezdi.
Warhol bir keresinde flöyle demifl-
ti: “Ona bak›fllar›n› yumuflatmadan
asla baflar›l› olamayaca¤›n› söyle-
dim. ‹nsanlar bu kadar uç bir fleye
haz›rl›kl› de¤ildi.”
Böyle mi söylemifl?
Bunu hiç konuflmam›fl m›yd›n›z?
Hay›r, beni severdi. (gülümsüyor)
Daha da ötesine cesaretlendiriyor-
du beni. “Daha, daha!”
Daha sonra Paris’e tafl›nd›n›z ve
Jerry Hall’la beraber ev tuttunuz.
Yüksek zamanlar m›yd›?
Tabii. K›zgücü gibiydi, anlatabiliyor
muyum? Süslenip püslenip d›flar›
ç›kard›k, bütün adamlar etraf›m›z›
sarard›. Bir çember olufltururduk ve
hepsini birden defederdik. (gülü-
yor) ‘70’lerden beri kapflonlu k›ya-
fetlere tak›l›yorum. Jerry’yle gider,
1940’lar›n, ‘50’lerin k›yafetlerini sa-
tan vintage butiklerden bunlardan
al›rd›k. O y›llar sürekli parti halin-
deydik. Uyku diye bir fley nerdeyse
yoktu hayat›m›zda. Nas›l ayakta kal-
d›k, hâlâ hayret ediyorum. Antonio
Lopez’le (meflhur moda tasar›mc›-
B‹R S‹GARA YAKAB‹L‹R M‹Y‹M? HAPSE TIKACAK DE⁄‹LLER YA. ‹NSAN YEMEK YED‹KTEN SONRA
NORMAL OLARAK B‹R S‹GARA TELLEND‹RMEK ‹STER. MEDEN‹YET DED‹⁄‹N BÖYLE B‹R fiEYD‹R.
s›), Jerry’yle, Jessica Lange’la sü-
rekli beraberdik.
Tamamen ç›plak vaziyette bir par-
tiye kat›ld›n›z m›?
Pek çok defa. Ama bir Afrikal› gibi,
boynumda bir kemik kolyesiyle. Bel-
ki beysbol kepi gibi bir fleyle ta-
mamlayarak. Zannediyorum gerçek-
ten özgürlefltirici bir tecrübeydi.
Jerry’yle beraber dansederdik, yer-
lerde yuvarlan›rd›k. Galiba buna d›-
flavurumculuk diyorsunuz.
Mankenli¤e nas›l bafllad›n›z?
Lisedeki tek siyah k›z bendim. Afro,
Jamaikal› aksan›m vard›. Asl›nda dil
ö¤retmeni olacakt›m. Frans›zca, ‹s-
yanyolca, Japonca, ‹talyanca, Al-
manca konuflabilirim. Ama tiyatro
hocamla tan›fl›nca her fley bir anda
de¤ifliverdi. Philadelphia, New York,
tiyatro okullar›, workshop’lar derken
iyice kapt›rm›flt›m, ama o arada bir
ajans beni gözüne kestirdi, man-
kenli¤e bafllad›m.
Mankenli¤inizin son demlerinde
aynan›n öbür taraf›na do¤ru çekil-
di¤inizi hissetti¤inizi söylemifltiniz.
Kesinlikle. Afl›r› narsistik bir durum.
Sürekli ayna önündesiniz. Art›k ay-
nalara ihtiyac›m olmas›n istiyordum.
Zaten mankenli¤i hiç o kadar ciddi-
ye almam›flt›m. Sadece kiray› öde-
mek için yapt›¤›m bir iflti. Sonra
kafllar›m› ald›rd›m, saç›m› kaz›tt›m,
kimse hofllanmad›, ben de “hadi
bana eyvallah” dedim, b›rakt›m.
fiark›c›l›k kariyerinizin Paris’te bir
partide masaya ç›k›p The Three
Degrees’in “Dirty Ol’ Man”ini söy-
lemenizle bafllad›¤› do¤ru mu?
Evet. Paris’te foto¤rafç›lar›n partisiy-
di. Mekânda o flark› çal›yordu. Bir
arkadafl›m küçük bir plak firmas›n-
da çal›flan sevgilisine “Grace çok
iyi flark› söyler” demiflti. “Hay›r, ha-
y›r, yapamam” demifltim hemen.
‹lk dönem disko üçlemenizi, “Port-
folio” (1977), “Fame” (1978) ve
“Muse” (1979) albümlerini bugün
nas›l buluyorsunuz?
Tanr›m. Farkl›lard› diyelim. (gülüyor)
Disko için hâlâ farkl› bir k›vamdalar
bence. Prodöktür Tom Moulton çok
köfleli okudu¤umu söyleyecektir.
Yavan de¤il, köfleli. Çünkü benim
sesim pes, herkesin söyledi¤i ton-
da söylemeye yönlendiriliyordum.
Studio 54’ün aç›l›fl›n› siz yapm›flt›-
n›z, de¤il mi?
Evet. Harikayd›. Mekân› bulan halk-

JEAN-PAUL GOUDE’UN KALEM‹NDEN GRACE JONES lik, erkeklerden hofllanan erkeklerden oluflan bir ka-

B‹r aFR‹Ka masK›

Esquire’da çal›flan bir arkafl›m, Tom Hedley ad›nda
genç bir editör (o aralar “Amerikan avangard›n›n çö-
küflü” diye bir özel say› haz›rl›yordu) devrin kilit figü-
rüyle tan›flmam› sa¤lam›flt›: Andy Warhol. Böyle bir
konuda zaten kim Andy’yi pas geçebilirdi? Tom onu
ö¤le yeme¤ine davet etmiflti, o da oldu¤u gibi geldi:
fiampanya sar›s› peru¤u e¤ri, akne kapl› yüzüne
sürdü¤ü Clearasil ten rengine uymam›fl...
Andy’nin entelektüel judo misali bir tarz› vard›. Kari-
yerini baflar›ya erdirecek psikolojik stratejiyi çoktan
benimsemiflti. Maruz kalabilece¤i fleyleri engelle-
mek için, sizin hayat›n›z, sizin arzular›n›z, sizin ifliniz
hakk›nda bir soru bombard›man›na bafllard›. Bir mü-
rekkepbal›¤› gibi ortal›¤› buland›r›r, yakalanmamak
için göz önünden kaybolmay› bir flekilde baflar›rd›.
Fakat okul y›llar›mda çok be¤endi¤im bir illüstratö-
rün ad›n› zikredince yüzü ayd›nland›: David Stone
Martin. ‹flleri Andy’yi de etkilemiflti, Pop dönemi ön-
cesinde, büyük ma¤azalar›n vitrinlerini dekore eder-
ken ona ilham vermiflti. Union Square’de oturuyor-
dum, The Factory’nin bir tafl at›m› ötesinde.
Warhol, Hedley’nin özel say›s› için New York avan-
gard sahnesinin kaymak tabakas›n› foto¤raflad› ve
kapakta kendi çorbas› içinde bo¤ulan bir resmi ya-
y›nland›. Claes Oldenburg son happening’ini yorum-
lad›, Claude Picasso foto¤raflar çekti, Sam Shepard
bir oyun yazd› –hepsi çok etkileyiciydi! Ama hâlâ
derginin moda sayfalar›n› kendi nüfuz alan›ma geçir-
mek gibi bir tutkum vard›.
Bence moda, kayna¤›n› kiflinin yetersizliklerinden al-
mal›yd›. “French Correction” (Frans›z usûlü tashih)
labal›k karfl›s›nda, geylerin giydi¤i türden bir kad›n
elbisesi içinde “I Need A Man” diye flark› söyleyen
bir kad›n›n yaratt›¤› ironi duruyordu. Bütün güzellik
prensiplerinin aksi yönde durarak, Grace’in ortala-
ma bir heteroyu nas›l korkutaca¤›n› tahmin edebilir-
dedi¤im fley, zaaflar› güce dönüfltürme sanat›yd›. diniz. Onu fethetmek istememe sebep olan ken-
Hilebazl›k gerektiriyordu bu: Ayakkab›da yükseltiler, dine has havas›, popülaritesi miydi? Ya da bilinçsiz
vatkalar, fiziksel oranlar› geniflletmek, hacmi vurgu- olarak onu ideal bir “French Correction” aday› ola-
lamak için optik yan›lsamalar... Bu yöntemleri daha rak m› görmüfltüm sadece?
önce kendimde ve sevgililerimde uygulam›flt›m. Onu de¤iflik pozisyonlarda foto¤raflad›m, onu ayn›
“Protez”in modan›n özü oldu¤unu düflünüyordum. anda hem cepheden hem profilden gösterecek fle-
Sandaletleri savunmak, do¤aya dönmek, “her fleyi kilde montajlad›m, bir M›s›r kabartmas› gibi. Bunu
sal›vermek” kadar hiçbir fley ‘70’lerin ideolojisine foto¤raf k⤛d›na aktar›nca, yak›ndan bak›ld›¤›nda
uzak olamazd›.
Sonuç olarak, tek bir arzum vard›: Düzeltmek. Mev-
cut olan› al›p abartarak, de¤ifltirerek, gülünç olma
pahas›na yücelterek gözler önüne sermek. Ama kü-
çümsenme ihtimaline karfl› da hep çok dikkatli ol-
muflumdur. Kendim de kolay incinen biriyim.
Çevremdeki ola¤anüstü karakterlerin yan›nda bir ki-
fli vard› ki, iflimde ve hayat›mda derin bir etkisi ol-
du. Grace Jones, zaman›n en gözde siyah manken-
lerinden biriydi. Bir günde podyumlardan pop müzi-
¤e geçifl yapt›. Bir gece Toukie’yle beni Les Mouc-
hes ad›nda bir gey diskosunda kendisini dinleme-
miz için davet etti. Uzundu, zay›ft›, çok siyaht›, saç-
lar› o¤lan çocu¤u kesimiydi, bedenine çok ufak ge-
len bir etek giyiyordu, kollar›n› her kald›r›fl›nda gö-
güsleri d›flar› f›rl›yordu. Görünüflünün gücü sürekli
bir z›tl›ktan kaynaklan›yordu: Bir yandan ona bak›n-
ca bir karikatür, neredeyse grotesk bir figür görüyor-
dunuz, ama di¤er yandan, en klasik Afrika güzelli¤i-
ni somutlaflt›r›yordu. fiark› söyleyiflini izlerken güzel
mi, grotesk mi oldu¤unu soruyordunuz kendinize, ya
da ikisi birden mi oldu¤unu. E¤er biriyse, nas›l öbü-
“Beyaz”, Jean-Paul Goude (1983)
rü olabilirdi ki? Ve karfl›n›zda flahane bir müphem-

58➜
la iliflkilerciyi tan›yordum, aç›l›fltan
önce bana kap›lar› açm›flt›. Salo-
nun ortas›nda durmufltum, mikro-
fonsuz bir fleyler okumufltum, bu
muhteflem eski tiyatronun inan›l-
maz bir akusti¤i vard›. Kapanmas›
üzücü bir olayd›, ama göze gelmiflti.
O günler ortada çok kokain vard›...
Benim iflim olmuyordu ama. Favori
maddelerimden de¤ildir. Ben zaten
uçufltay›m, benim biraz daha sakin-
leflmeye ihtiyac›m var. Ben daha zi-
yade hapç›yd›m.
Quaalude?
(sesini yükseltiyor, di¤er masalar-
dan bafllar çevriliyor) Quaalude’lara
bay›l›rd›m! En sevdi¤im oydu.
Nas›l bir fleydi?
Seksî bir fleydi. Düflürücü bir mad-
de de¤ildi. ‹nsan› azd›r›rd›, herkesi
sevmenizi sa¤lard›. ‹yi bir ecs-
tasy’ye yak›nd›r muhtemelen.
Art›k bu maddeye pek fazla rast-
lanm›yor...
Yok, bulunmuyor. Sebebini FBI’a
sorun, eminim bir fikirleri vard›r.
(gülüyor) fiimdi beni içeri alacaklar.
Sly and Robbie, “Warm Leatheret-
te” (1980) kay›tlar› esnas›nda, si-
zinle tan›flmadan önce, flark›n›n
provalar›n› sizin dev bir posterinizin
“STUDIO 54 KEfiKE fi‹MD‹ DE OLSAYDI” D‹YORLAR. HERKES KEND‹ PART‹S‹N‹ KEND‹
YARATMALI. fiAHSEN BEN‹M EN GÜZEL PART‹LER‹M O AN NEREDEYSEM ORADA OLMUfiTUR.
önünde yapt›klar›n› söylüyorlar...
Chris Blackwell’in fikriydi o. “Warm
Leatherette”in kapa¤›ndaki resmi
kocaman büyütmüfl, “buna göre
müzik yap›n” demiflti. Bafllang›ç
farkl› olunca gidiflat da farkl›lafl›yor.
Chris cover’lar çalmam›z› önermiflti.
Böyle iyi söyleyece¤imi biliyordu ga-
liba. Sly and Robbie ikilisine gelin-
ce, onlarla her zaman gayet iyi ça-
l›flt›k. Benim albümlerimde çalmak-
tan hoflland›klar›n› san›yorum, çün-
kü onlar› geleneksel Jamaika müzi-
¤inden ç›kmaya, daha deneysel bir
sound yakalamaya zorluyorum.
Reddetti¤iniz flark› olmufl muydu?
Hay›r, hiç olmad›. Belki... “Ring Of
Fire”. Universal sonradan yay›nlad›
onu. Tatminkâr gelmemiflti bana.
Chrissie Hynde sizin “Private Life”
(The Pretenders’›n flark›s›) versiyo-
nunuzu Almanya’da bir gece kulü-
bünde dinlemifl ve “iflte bunu böy-
le çal›n›p söylemeli” diye geçirmifl
içinden.
(盤l›k at›yor) fiahane! Chrissie’yi
severim. Söylemeden önce flark›la-
r›n orijinallerini pek fazla dinleme-
mifltim. Bir kere dinledim mi ta-
mamd›. “La Vie en Rose”u nere-
deyse hiç dinlememifltim. Çok ça-
buk etki alt›nda kalabilirsiniz yoksa,
orijinal hali hemen bulafl›r...
O vakitler imaj›n›z›n erkeklerin gö-
zünü korkutmak için oluflturuldu-
¤unu söylüyordunuz, öyle miydi
gerçekten?
Esas olarak evet. Korkaklar›, her-
hangi bir derinli¤i olmayanlar› ay›k-
lamak istiyorduk. Kitab›n kapa¤›n›
açmak cesaret ister, yaz›lanlar ga-
yet korkutucu olabilir. O kadar da
korkutucu biri de¤ilim asl›nda, ama
kendi bak›fl›m, kendi tarz›m var. Bü-
yüdü¤üm y›llardaki, kilisedeki kad›-
n›n ikincil konuma itildi¤i duruma
tekrar düflemem. Ben Erkek Fat-
ma’yd›m. Kad›n hâlâ orada ama.
Çok da bir taraf›ma takmam hiçbir
fleyi, anlatabiliyor muyum? Bir er-
kek gibi dövüflmeyi, bir erkek gibi
oynamay›, bir erkek gibi sevmeyi
ö¤rendim. Çok da normal bir kad›n
say›lmayaca¤›m herhalde aflikâr.
Eski kocam anneme flaka yollu ta-
k›l›rd›: “K›z›n›n nesi var böyle? Bir
erkekle evlenmifl gibiyim.”
Bu korkutucu imaj›n size yard›m›
oldu mu, yoksa önünüzde bir engel
mi teflkil etti?
Bunun üzerine pek düflünmedim.
Ben böyleyim. Beni görenler fantezi
kurmaya bafll›yor. “Dominatrix” du-
rumlar, malûm. “Konserinize gel-
mek istiyoruz, en önde oturaca¤›z,
kamç›lay›n bizi, üzerimize ifleyin!”
Bilemiyorum, ben neysem oyum.
Ben bir boksörüm. An›nda nakavt
ederim.
1981’de, televizyonda talk-
show’cu Russell Harty’yi hakika-
ten nakavt etmifltiniz.
O bir fley de¤ildi can›m.
‹fl hayat›n›n sonu olmad› m› olay?
Yok can›m. Daha da ün kazand›rd›
ona.
2006’da BBC’de en flok edici talk-
show sahnelerinden biri seçildi o
olay. fiafl›rm›fl m›yd›n›z?
Bence herkes ona bir tane çakmak
istiyordu. Tabii flimdi izleyince
“manyak gibi görünüyorum” diyo-
rum. Çok yorgundum o programda,
daha yeni uçaktan inmifltim. Bir
prova yapm›flt›k, kameran›n önünde
ya da ard›nda olman›n nas›l bir fley
olaca¤›n› konuflmufltuk, ama prog-
ram bafllay›nca bütün konufltuklar›-
m›z uçup gitti, s›rt›n› bana döndü.
Yorgun olunca biraz da hassaslafl›-
yorsunuz, sinirlerinize hâkim olam›-
yorsunuz. ‹çimden “ben bir may-
mun de¤ilim” diye geçiriyordum o
esnada. Kendimi kaybetmiflim. Bu-
gün olsa, Naomi (Campbell) ya da
Boy George gibi tuvalet temizletirler-
di. Ama tek piflmanl›¤›m ona bir-iki

yap›lmas› imkâns›z zannedilecek bir hareketi yapan
bir akrobat gibi görünmesini sa¤layacak bir illüzyon
yaratan bir resim eskizi havas› yaratt›m.
Do¤al yeteneklerle kutsanmam›fl baz› dansç›lar›n
neden ayak parmaklar›n›n üzerinde balerinler gibi
durmaya çal›flt›¤›n› hep merak etmiflimdir. Bu handi-
kap› avantaja çevirmek varken, neden gönülsüzce
e¤ilip bükülsün insan? Çekti¤im resim, bükülmüfl
bir aya¤›n klasik bir arabeski nas›l daha ilginç hale
getirebilece¤ini gösteriyordu –ayn› anda güzel ve
grotesk, ayn› Grace gibi. Onun bu foto¤raf›yla haya-
t›m yeni bir yola girdi. O âna kadar ifli hep hazz›n
önünde tutmufltum. fiimdi tersini istiyordum. Dile-
¤im yak›nda gerçek olacakt›, bambaflka bir ritme
Jean-Paul Goude
kavuflacakt›m –onunkine. Aylar boyunca gecelerimiz
içkiye, sigaraya, dansa ve seviflmeye hasredildi.
H›zl› hayat›na dair söylenenler hiç de yalan de¤il.
Harika vakit geçiriyordum.
Güzel ve hayvan
Do¤rusunu söylemek gerekirse, Grace’in imaj›n› faz-
la geleneksel, basit buluyordum. Bana tutkular›n-
dan bahsettikçe, yanl›fl yolda gitti¤ine daha da kani
oluyordum. Sonradan efsaneleflecek olan Studio
54’ün aç›l›fl›ndan önceki son provas›n› izlemifltim.
Grace dev bir kobran›n içinden ç›kacakt›, etraf›nda
modaya uygun davranmaya çal›flan Norma Kama-
li’nin kreasyonuyla giyinmifl G-string’li dansç›lar ola-
cakt›. Dehflete kap›lm›flt›m. Grace daha iyisini hak
ediyordu. Onu incitmek istemiyordum, böyle vasat
bir performans› onaylamak da istemiyordum, çene-
mi kapamaya karar verdim ve Studio 54’ün tarihî
aç›l›fl›n› bekledim. Her zamanki maiyetiyle onu yal-
n›z b›rakt›ktan bir saat sonra, Grace kap›m› çald›.
Gözyafllar› içindeydi. H›çk›r›klar aras›nda performan-
s›n›n ne kadar felâket oldu¤unu anlatt›. Hayal k›r›kl›-
¤›na u¤ram›flt›. Korkutucu ikon, diva, kül yutmaz
parti k›z›, kollar›mda küçük bir k›z gibi a¤l›yordu.
Birkaç hafta sonra, bir filmin tretman›yla u¤rafl›rken,
bu projedeki müzik numaralar›ndan birini kendi flo-
vu için “ödünç almaya” kadar verdi¤ini söyledi Gra-
ce. Ricam onu rahats›z ettiyse, koreograf›n›n neler
yapaca¤›n› merakla beklemeliymiflim. En kötüsünü
ummufltum, yan›lmam›fl›m. Her tür humordan yok-
sun bir gösteriydi, “campy” mânâda bile.
Peki madem Grace benim fikrimi kullanacakt›, ne-
den durumun ad›n› tam olarak koymayacakt›k?
Elefltirmenin ötesinde bir fleyler yapabilece¤imi gös-
termeye de can at›yordum. Vazgeçmek için çok geç-
ti, o da haz›r ve gönüllüydü madem, olaya yüzde yüz
dahil olmaya karar verdim.
Bir hafta sonra Avrupa turnesindeydik. Bir böcekbi-
limci hassasiyetiyle hayat›n›n her aflamas›n› izliyor-
dum. En minik hareketlerini kaydediyor, bütün yüz
hareketlerini inceliyordum. Grace bir saplant› halini
alm›flt›. ‹fl ve gündelik hayat tamamen iç içe geç-
miflti. Heyecan vericiydi. ‹lk baflta konserler do¤aç-
lama gelifliyordu. Kahvalt›da verdi¤imiz karar› akfla-
m›na uyguluyorduk. Sicilya’da mesela, Prévert’in
“Les feuilles mortes”unun disko versiyonunu okuya-
cakt›. Ayaklar›n› kapatan uzun, siyah bir elbisenin
içinde dimdik durarak, gerçekçi bir Frans›z flark›c› gi-
bi flark›ya a capella bafllayacak, kaydedilmifl müzik
ona kat›lacak, elbisesini bafl›na kadar kald›racak ve
arkas›n› dönecekti. Patenler üstünde zarafetle geri-
ye do¤ru giderken, elbisesinin alt›ndan rüzgâr uçu-
flacak, sahnede bir yelken gibi süzülecekti. Turne-
nin son dura¤› New York City’de, Roseland’deydi,
Cad›lar Bayram› gecesinde. Bu meflhur müzikhol,
Studio 54 ve The Mudd Club’›n ard›ndan, New York
âleminde kilit bir roldeydi. Müzik endüstrisindeki
kayda de¤er herkes o gece orada olacakt›. Güçlü
bir fikirle ortaya ç›kmam›z flartt›. Grace var›n› yo¤u-
nu döktü konsere. Cad›lar Bayram› iblislerin ve cad›-
lar›n kutsand›¤› bir gecedir, günahkârca davranma-
n›n özrüdür, herkesin kafas› iyidir. Bunun da ötesin-
de, New York’un her bir köflesinden bütün gerçek
“drag queen”ler o gece orada olacakt›.
Akl›ma gelen ilk fikir konseri aç›khavada vermekti,
West Village r›ht›m›nda, “et pazar›”n›n yüre¤inde.
Grace, geylerin volta att›¤› ve seks yapt›¤› yük va-
gonlar›n›n birinin içinden söyleyecekti. Ama mevsim
uygun de¤ildi, hava so¤uktu. Sonuçta, Roseland’in
inan›lmaz kitsch’ini kamufle etmek için (bir Bette
Midler veya Pointer Sisters konseri için daha uygun-
du mekân) dok atmosferini oraya tafl›maya karar
verdik, iskele ve bir sis bulutu dans pistinin üzerini
kapl›yordu. Perdeyi devasa, sürgülü bir metal kap›y-

➜59
‹ki Jean-Paul Goude eseri: Solda “Gözden geçirilmifl ve düzeltilmifl Grace” (1978) ve “Grace ve hayalî ikizi” (1978)
SEKSTEN SIKILMAK K‹TABIMDA YAZMAZ. GEÇENLERDE ÇOK YAKIfiIKLI B‹R‹YLE TANIfiTIM,
ARIZA ÇIKTI. ‹K‹ KEREDEN FAZLA BERABER OLMAK ‹STEMEZS‹N. BEN ÜÇ KERE OLDUM AMA.
tane daha çakmamak, en az›ndan
sandalyesinden düflürmeliymiflim.
Disko müzi¤i size ne ifade ediyor?
Disko denen fley sonuçta dans mü-
zi¤i. Ad› de¤iflebilir, ama bu müzik
hep ayn› arzuyu duyurur: Dans et-
meyi. New York’ta garage dönemini
yaflad›m, tek kelimeyle fantastikti:
Herkes dans ediyordu, sanki ibadet
gibiydi. fiimdi, evimde ayn› fleyi ya-
p›yorum, müzi¤i koyuyorum ve bü-
tün gece dans ediyorum, gün a¤a-
rana kadar! Zaman zaman kulüple-
re tak›ld›¤›m da oluyor, iyi bir DJ ol-
du¤unda ya da çal›flmak için, ama
çok zor oluyor, çünkü herkes yan›-
ma gelip benimle konuflmak istiyor.
Müzi¤e kendimi kapt›ram›yorum.
Genellikle DJ kabinine kapan›yorum
ve orada dans ediyorum.
19 y›l önce fiilî olarak müzi¤i b›-
rakt›n›z. Endüstrinin sizi yedi¤ini
mi düflünüyordunuz?
Herkes öyle düflünüyordu. Plak flir-
ketleri yüzünden uzun süre müzik
yapmaktan so¤udum. Yarat›c›l›¤›n›z›
konuflturabildi¤iniz bir noktaya eri-
flebilece¤inizi düflünüyorsunuz,
ama nihayete erdirdi¤iniz ifli al›yor-
lar ve de¤ifltiriyorlar. Bir albüm yap›-
yorsun, prodüksiyonunu de¤ifltiriyor-
lar. Bir resim veriyorsun, kafalar›na
göre de¤ifltiriyorlar. Tahammülüm
kalmam›flt›. Tamamen Jamaikal›
müzisyenlerle kaydetti¤im “Bullet-
proof Heart”› berbat etmifllerdi, be-
nim yapt›¤›mla alâkas› kalmam›flt›.
Müzik endüstrisiyle sürekli savafl-
mak zorundas›n. Ama bu, Davud’la
Calut’un savafl› gibi. Bütün ak›llar›
fikirleri single’da. Capitol’la olan an-
laflmam› hemen bitirmek için can
at›yordum. Kalbim k›r›lm›flt›. Sonra
bir albüm daha yapmaya çal›flt›m.
1994’teki yay›nlanmam›fl albüm
“Black Marilyn” mi?
Bütün albüm elimizdeydi, ama son-
ra ifli durdurduk. Dinlemeye dahi
dayanam›yordum. Sonra maddelere
iyice kapt›rd›m, her fleyi birbirine
kar›flt›r›yordum. Uyuflturucu, uyar›c›,
yeni ç›km›fl ne varsa.
Gö¤üslerinizi açt›¤›n›z gerekçesiy-
le Disneypark’lara giriflinizin ömür
boyu yasakland›¤› do¤ru mu?
Bilmem. Ama tabii ki o hareketi
yapt›m, zaten her zaman yapar›m.
Söz konusu olay Florida’da bir kon-
serde olmufltu, ama s›rf çocuklar
var diye de yapmam›flt›m. Üstümde
bir Miyake gö¤üslü¤ü vard›. Konser
ilerledikçe ben yolculu¤a ç›kar›m,

la de¤ifltirdik. fiovun disko par›lt›s›ndan mümkün ol-
du¤unca uzak, tiyatroya yak›n bir halde olmas›n› isti-
yordum. ‹ki küçük Hispanik boksör ringe ç›kar gibi
ortaya gelirken, sahnenin iki yan›nda davulcular
konga çalacakt›. ‹ki hafifs›klet düflünün, ter içinde
kalm›fl, sert yüzleri deri kasklar›yla yar› yar›ya gizlen-
mifl, ellerinde eldiven, kamburlar› ç›km›fl, etraflar›n-
da alâkas›z bir ortam varken dövüfle durmufllar.
Çok iyi gizlenmifl dört mikrofon nefeslerini yans›t›yor
ve davul ritmi nefeslerine uyuyor. Bence bu bir dans
performans›ndan çok daha etkileyiciydi. Dansç›lar›n
aksine, bizimkiler stilize hareketlerle boksçular› tak-
lit etmiyorlard›. Boks yap›yorlard›.
‹ki büyük rüzgâr makinesi kullanmaya karar verdim,
bunlar izleyiciye dönük olacakt›, ›fl›l ›fl›l spotlarla be-
raber. Ifl›k rüzgãr›yla körleflen izleyici, tehditkâr silu-
etiyle Grace’in sahneye giriflini kaç›rmamak için göz-
lerini k›sarak dikkat kesilmek zorunda kalacakt›.
fiark›n›n ilk akorlar›yla beraber, Grace nihayet ›fl›klar
alt›nda, beyaz bir bornozla görünecekti. Yüzü kapflo-
nunun alt›nda gizlenmifl, flark› söyleyerek sahnede
bir gidip bir gelecek, sonra ilk bofllukta bornozunu
atacak ve boksör flortuyla kalacakt›. Elleri eldivenli,
kas›klar›nda bir kemer, sa¤l› sollu yumruklar ata-
cak, Muhammed Ali gibi dansedecekti. Mekân ç›ld›-
racakt›. Gerçek bir dövüfl gibi.
Final için bütün beklentilerin ötesine gitmeliydik. Bü-
yük bir kafes düflünün, alt› bin delirmifl hayran›n
aras›na do¤ru ilerliyor. Kafesin içinde, kocaman bir
Bengal kaplan›. Gerginlik ve korku histeriye yol
açar. ‹zleyiciler birbirine sokulmufl. Birdenbire bir
spot Grace’i ayd›nlat›yor. Bir sehpan›n üzerinde dur-
mufl, kaplan gibi giyinmifl. fiark› söyleyerek afla¤›
inerken, kafese bak›yor ve kaplanla k›flk›rt›rcas›na
göz göze geliyor. Güzel ve hayvan birbirlerinin gözle-
rinin içine bak›yorlar. Kaplan kükrüyor. Grace “Do
Or Die” flark›s›n›n nakarat›yla cevap veriyor. Kafesin
kap›s›n› açt›¤› anda, müzik duruyor. Mekân zifiri ka-
ranl›¤a kesiyor, ölümüne kavgaya tutuflmufl iki vah-
fli hayvan›n korkutucu sesleri kapl›yor ortal›¤›. On
“uzun” saniye geçiyor ve ›fl›klarla müzik dönüyor.
Kafeste kaplan yok art›k –sadece Grace var, flark›-
s›na kald›¤› yerden devam ediyor, koca bir parça eti
çi¤nerken.
Kübist, androjen, modern
Bu do¤açlama geliflen kariyerin beni nereye götür-
dü¤üne dair en ufak bir fikrim yoktu. Hem çok heye-
can verici, hem sinir bozucuydu Grace’in konserleri-
ni düzenlemek. Bir süre tam kontrol sa¤layabildi¤im
kendi alan›ma, foto¤rafa dönmeye karar verdim.
Ama ayn› zamanda, bir anda Grace Jones mitine
dönüflecek olan fleyi ilerletme zaman›n›n da geldi¤i-
ni düflünüyordum.
Grace’in geometrik bir yüzü vard›r, Afrika masklar›
gibi biraz. Hemen göze çarpan elmac›k kemikleri iki
üçgen meydana getirir. Yüzünün fleklini vurgulamak
için kare biçiminde kestirdi¤im saçlar›yla, Afrika’dan
esinlenmifl bir kübist heykel gibi olmufltu. Ayn› fleyi
sahnesine ve kostümlerine de uygulad›k. O aralar
eski Japon filmlerini seyretmeye giderdim, onu Ja-
pon dans› yapmaya ikna etme fikrim buradan do¤-
du. Herkes gibi hayk›r›p ba¤›rmak yerine, böylesine
agresif bir imaj› olan birinin sahnede bir geyflan›n
küçük, k›r›lgan hareketleriyle yürümesini taze bir fi-
kir olarak de¤erlendiriyordum.
Dönüflümü çok baflar›l›yd›: Art›k s›radan bir disko
flark›c›s› de¤ildi, karizmatik prodüktör Chris Black-
well’in belirledi¤i orijinal repertuar›yla dikkate al›nan
bir sanatç›yd›. En sevdi¤im parçalardan biri, Black-
well’e önerdi¤im Astor Piazzola’n›n “Libertango”su,
Grace’e “I’ve Seen That Face Before” olarak uyar-
lanm›flt›. Island Records’un kurucusu ve baflkan›
olan Chris, ikimizden “cennette yap›lm›fl bir efllefl-
me” diye bahsetmeyi severdi.
Bir sürü yeni projeyle meflgulken, haberler patlad›.
Her ne kadar baba olman›n sorumluluklar›ndan ken-
dimi çok uzak hissetsem de, babal›k fikri gururumu
okflam›yor da de¤ildi. Ama bu derecede büyük bir
olay ifl planlar›m›zla pek örtüflmüyordu. Grace’in ye-
ni albümünün tan›t›m›n› yapmas› mümkün olmaya-
cakt›. Böyle bir durumda ne yap›l›r? Bebek do¤ana
kadar ifl bekletilir, en vahfli dedikodulara gö¤üs mü
gerilir, yoksa bu yeni imajla insanlar›n karfl›s›na ç›k-
mak göze al›n›r m›?
Çözümüm, “mega gebelik elbisesi”ydi. Bu elbise
çok güzel ve görkemli olmal›yd›. Ünlü illüstratör An-
tony’den geometrik bir elbise çizmesini istedim,
Grace’in yüzü ve yeni siluetiyle uyum içinde olacak,
origami ve Kübizm kar›fl›m› bir kostüm olacakt› bu
(Grace o s›rada sekiz ayl›k hamileydi). Elbise nere-
deyse üç metre uzunluktayd›, Grace dar bir plat-
formda duruyordu. Elbisenin etekleri bir buz bulu-
tunda kaybolmufltu. Bu dev heykel tekerlekler üze-
rinde sahnede yavaflça kay›yordu, bir gölün üzerin-
deki pusun aras›nda süzülür gibi. Sihirli bir fleydi...
Grace, Afro-Amerikan güzellik anlay›fl›n›n klasik z›t-
l›klar›ndan kaç›n›yordu. Bir tarafta Siyah Amerikal›
prensesler (zengin, burjuva, jet-set bir az›nl›kt› bu)
Paris’ten, Milano’dan al›flverifl yap›yor, Givenchy’den
giyiniyor, saçlar›n› Alexandre’a yapt›r›yordu. Di¤er
yanda, kendilerini “gerçek” Siyah kad›nlar addeden
“gururlu k›zkardefller”, Afrika geleneklerinin verdi¤i
esinle, etnik etkilenmeleri gelifltiriyorlard›.
Grace’in do¤al ten rengiyle birleflen androjenisi kimi
müzik endüstrisi profesyonellerine çekici gelmiyor
idiyse de, çok geçmeden fikirlerini de¤ifltireceklerdi.
Art›k, eflsiz güzelli¤i cinsiyet ve ›rk s›n›rlar›n› aflan,
tam anlam›yla modern bir yarat›, belli belirsiz korku
salan d›flarl›kl› bir varl›k olarak görülüyordu.
Jean-Paul Goude, “So Far, So Goude” adl› hat›rat›ndan

60➜
Yeni albümü “Hurricane”in kapa¤›ndan
KR‹Z HABERLER‹N‹ ‹ZL‹YORUM. ZATEN BÜTÜN O PARALAR B‹R FANTEZ‹YD‹. AMA SONUÇTA
SIRADAN ‹NSANLARIN GERÇEK PARASINI ALIYORLAR, BU DA BEN‹ Ç‹LEDEN ÇIKARIYOR.
Paris’e, New York’a, Jamaika’ya gi-
derim, o esnada da Afrika’ya git-
mifltim, soyunuverdim.
Konserleriniz s›kl›kla vahfli bir tona
bürünüyor. ‹nternette bir yorumda,
bir konserinizde ç›plak vaziyette
a¤lad›¤›n›z› yaz›yorlar...
Hmm. Olabilir. Parti benim partim.
Bu arada, bir sigara yakabilir mi-
yim? Yasak masak, ne yapacaklar,
hapse t›kacak de¤iller ya! ‹nsan ye-
mek yedikten sonra normal olarak
bir sigara tellendirmek ister. Mede-
niyet dedi¤in böyle bir fleydir.
‘80’lerin yeniden seviliyor olmas›n-
dan memnun musunuz?
Asl›nda pek öyle bir fley yok bence,
‘80’lerin geri gelmesi falan yani.
Ama sonsuza kadar yaflayacak bir
tak›m flark›lar da var ‘80’lerden.
Bana kilise müzi¤i gibi geliyor asl›n-
da, kulüpte kilise. Ba¤›rabilirsiniz,
dans edebilirsiniz... Bu kilisenin ra-
hibi müzikti. Ayr›ca, evet, ‘70’lerde
ve ‘80’lerde hepimiz e¤lenceden
pay›m›za düfleni ald›k, bazen çok
ileri de gittik. Ama sonuçta yapt›¤›-
m›z ifl sa¤lam kafa gerektiriyordu,
ifller çok yo¤undu, “freak” kabul
edilmek için makyaj›n›z›n çok iyi ol-
mas› lâz›md›. ‹nsanlar bazen geçmi-
fli fazla gözlerinde büyütüyor. O¤lu-
mun arkadafllar› hâlâ “Studio 54’ü
çok k›skan›yoruz, keflke flimdi de
olsayd›” diyorlar. Harika bir zaman-
d›, ama herkes kendi partisini ken-
di yaratmal›. fiahsen benim en gü-
zel partilerim o an neredeysem ora-
da olmufltur.
Buna yüksek sosyete ortamlar› da-
hil mi?
Elbette. Onlar da e¤lenmeyi sever.
Birilerinin onlara ayakkab›lar›n› ç›ka-
rabileceklerini, soyunup dökünebile-
ceklerini, bir joint yakabileceklerini
söylemesine ihtiyaçlar› var.
Siz hâlâ tak›l›yor musunuz?
Ben Jamaikal›y›m, unutma. Sahne-
ye ç›kmadan evvel bir-iki nefes al›-
r›m. Eskiden sahneye f›rlat›rlard› ci-
garal›klar›, art›k atm›yorlar.
Yafllanmak geçmifle bak›fl›n›z› de-
¤ifltirdi mi?
Hay›r. Ama söyleyeceklerimden ra-
hats›z olabilecek bir sürü insan da
göçüp gitti, yafllanmak bu anlama
geliyor iflte. (gülüyor) Bir yere kadar
olgunlafl›yor insan ayr›ca.
Yafllanmaktan memnun musunuz?
Çok hofluma gidiyor. Ama zaman
ebedîdir. Ben zaman› saymam. En
iyisini görmeye daha var. Hem ayr›-
ca, öyle çok da yafll› görünmüyo-
rum. Bak flu kollar›ma, bacaklar›m
gibi! fiu bile¤ime bir dokun! Sonra
ayak bileklerime bak! Bak nas›l da
formumday›m! Bu kad›n 60’›nda
der misin? ‘80’lerde çok vücut ge-
lifltirme yapard›m, flimdi çocuklu-
¤umdaki gibi hulahupu keflfettim.
Okuldayken afl›r› zay›f bulurlard› be-
ni, flimdi hafif tertip etlendim.
Seks hayat›n›z› nas›l etkiliyor yafl-
lanmak?
Biraz daha huysuz oluyorumdur en
fazla. Ama seksten s›k›lmak benim
kitab›mda yazmaz, kan›mda yok.
Hem daha tad›na bak›lacak ne
adamlar var. Yine de eskisine göre
daha seçici oldum. Geçenlerde çok
yak›fl›kl›, seksî biriyle tan›flt›m, ama
ar›zan›n teki ç›kt›. ‹ki kereden fazla
beraber olmak istemezsin. Ben üç
kere oldum ama. (gülüyor)
Grace Jones’un bir günü nas›l ge-
çer?
Kendi bafl›may›md›r genellikle. Dar
bir arkadafl ve aile çevrem vard›r.
Partimi de sahnede yapar›m. Turne-
de konserden sonra partiyi kald›ra-
mayaca¤›m› bilirim. Hiçbir fleyin
tahrip edici bir hale bürünmesini is-
temem. ‹fl program› yo¤unlafl›nca
bu çok mümkün. Zaten art›k benim-
le nas›l parti yap›laca¤›n› bilen in-
san da kalmad›, gidecek yer de kal-
mad›. Bir rock star de¤ilim ben, yu-
muflak tabiatl› bir insan›m.
“Hurricane”e giden süreç nas›l
bafllad›?
Y›llard›r underground ifller yap›yor-
dum. Alt› y›l kadar önce Ivor’la (Gu-
est, “Hurricane”in prodüktörü,
niflanl›s›) tan›flt›k, onun bir parças›-
na söz yazd›m ilk. Aram›zda yarat›c›
bir kimya do¤du. Beraber 25 flark›
kaydettik, bu seanslardan muhte-
melen bir albüm daha ç›kar. Onun
ev stüdyosunda, Londra’da yap›yor-
duk kay›tlar›. Firma bulmak zor ol-
du, para denklefltirmek de mese-
leydi. Ama konuklar da sa¤olsunlar,
maddî bir fley talep etmediler.
Albümde “Corporate Cannibal”
flark›s› dikkat çekici...
“Corporate Cannibal”› açgözlü mü-
zik endüstrisini iffla etmek için yaz-
d›m, bu açgözlülü¤üyle kendi kendi-
sini de imha ediyor; sonuçta ortaya
iyi bir müzik ç›km›yor, iyi müzik ol-
may›nca para da gelmiyor, yani
kendi kendisini yiyor. fiark›da “ben
insan yiyen bir makinay›m” diyorum
ya, insanlar seksten bahsetti¤imi
zannediyor, de¤il halbuki. O dize bir
canavar, sokaktan geçenleri k›t›r k›-
t›r yiyen çokuluslu bir gökdelen hak-
k›nda. fiimdi de oturmufl, kendi
kendilerini yiyorlar. Televizyonda
Çeviren: Merve Erol
kriz haberlerini izliyorum ve
“ölen ölsün” diyorum içimden.
Zaten hiçbir fley gerçek de¤ildi
ki, bütün o paralar bir fanteziydi.
Ama sonuçta s›radan insanlar›n
gerçek paras›n› al›yorlar, bu da
beni çileden ç›kar›yor.
➜61
 ansiklopedi
b➜
BAAL
‹braniceden gelen Baal, kökeni dinî olmayan
bir kelime. Sayg›de¤er, efendi ve koca (zaten
ço¤u zaman koca ve efendinin eflanlaml› ol-
du¤unu hat›rlat›yor) anlam›na geliyor. Sami
halklar›n yaflad›¤› bölgelerden Kartaca’n›n da
dahil oldu¤u Fenike topraklar›na, bütün Orta-
do¤u’da rastlanan bir isim. Baal tek bir tanr›-
n›n ad› de¤il, genel bir tanr› ad›, beraberinde-
ki s›fat hangi tanr›n›n söz konusu oldu¤unu
anlat›yor: Baal Markodes, kutsal danslar tan-
r›s›; Baal fiamen, gökyüzü tanr›s›; Baal Bek,
günefl tanr›s› ve en mühimi, Kartacal›lar›n
korkunç tanr›s› Baal Hammon... Her bölgenin
kendi tanr›s›, yerel Baal’i var.
Baal ‹.Ö. 3. bin y›ldan Roma dönemine kadar
etkili olan Sami kökenli bir kült. Baal’in ad›,
her ne kadar kendisi de ‹fltar gibi bir hermaf-
rodit olsa da, hep bir kutsal kad›n flahsiyetle
an›l›r: Astart, ‹fltar, Tanit (Flaubert’in
“Salambô”da anlatt›¤› Tanit)... Baal’in
en önemli tap›na¤› Suriye’de bugünkü
ad›yla Homs’dayd›. Bu tap›na¤›n bafl
rahibi 218’de Heliogabal ad›yla Ro-
ma imparatoru oldu ve dinini Roma-
l›lara benimsetti.
Tanr›’n›n biricikli¤i fikriyle ba¤-
daflmad›¤›ndan Baal ‹ncil’de
mahkûm edildi. ‹ncil’de belli
bir kimli¤i yoktur, ama Yahve
halk›n› do¤ru yoldan ç›karan
bütün “uydurma tanr›lar”› an-
latmak için kullan›l›r, “Yahve
halk› Tanr›’ya s›rt çevirdi ve Ba-
al’lere ve Astart’lara tapmaya
bafllad›” ifadesine s›k s›k rastlan›r.
Yüksek tepelere yerleflik Baal tap›-
naklar›nda Baal ikonlar› ve heykel-
leri, Baal’in fallik simgeleri olan
sütunlar, ‹fltar’› temsil eden direk-
ler ve sunaklar bulunur. Buralarda
erkek ve kad›n fahifleler cinsel aç›-
dan hizmet verir ve çocuklar›n kur-
ban edilmesini gerçeklefltirirlerdi.
Tanr›lar da eninde sonunda ölü-
yor. Ama içlerinde baz›lar› çok daha uzun sü-
re medeniyetleri etkileyebiliyor. ‹.Ö. 3000’den
Romal›lara kadar kesintisiz hüküm süren Ba-
al hiç flüphesiz bugüne kadarki tanr›lar›n en
uzun ömürlüsü. Bugün de birçok FRP ve vide-
o oyununda baflrolde.
Brecht’in 1918’de, henüz 20 yafl›nda bir ö¤-
renciyken yazd›¤› ilk uzun oyununda Baal, top-
lumd›fl›, alkolik, sefih bir anti-kahraman flair
olarak çizilmiflti. ‹lk defa 1923’te sahnelenen
oyunu Brecht daha sonra k›smen de¤ifltirdi.
1982’de BBC için sahnelenen oyunda Baal’i
David Bowie oynad›, oyunda söyledi¤i befl
flark› da “David Bowie in Bertolt Brecht’s Ba-
al” EP olarak bas›ld›, “Baal’s Hymn” ve “The
Drowned Girl” d›fl›ndaki üç flark› hiç CD’ye ve-
ya dijital ortama aktar›lmad›.
62➜
c➜
CUTLER, IVOR
‹skoç mizahç›, flair, flark›c›, çocuk kitaplar›
yazar›, radyo programc›s›, ö¤retmen; Britan-
ya’n›n yetifltirdi¤i en nev-i flahs›na münhas›r
kifliliklerden biri.
Amerika’ya gitmek isterken kendilerini ‹skoç-
ya’da bulan Do¤u Avrupal› Yahudi bir ailenin
ferdiydi. Sanatsal güdülerini kardefli do¤du-
¤unda duydu¤u d›fllanm›fll›k hissine ba¤l›yor-
du. II. Dünya Savafl›’nda hava kuvvetlerine
girdiyse de dalg›n oldu¤u gerekçesiyle at›ld›,
Rolls Royce fabrikas›ndaki tecrübesi de stan-
dart bir iflte çal›flamayaca¤›n› anlamas›n›
sa¤lad›. ‹lkokullarda müzik ve drama ö¤ret-
meni oldu, bu sefer de müdürlerle ve ebe-
veynlerle serbest stil yöntemleri yüzünden
kap›fl›yordu. Yazd›¤› flark›lar› satmaya çal›fl-
t›ysa da, çok geçmeden en iyisinin bunlar›
bizzat okumak oldu¤una karar verdi. ‹lk albü-
mü “Who Tore Your Trousers” 1961’de ya-
y›nland›. BBC’de yapt›¤› programlar Beat-
les’ç›lar›n da ilgisini çekti, kendisini “Magical
Mystery Tour”a ça¤›rd›lar, Ringo Starr’›n tey-
zesine afl›k olan Buster Bloodvessel rolünü o
oynad›. 1967 tarihli “Ludo” albümünün pro-
düktörüyse George Martin olacakt›. 1974’te
Robert Wyatt’›n “Rock Bottom”una efllik etti,
‘70’lerde “Dandruff”, “Velvet Donkey”,
“Jammy Smears” gibi bugün kült addedilen
plaklar kaydetti.
fiiirlerini tamamen bilinçak›fl› yöntemiyle, akl›-
na esti¤i gibi, mânâdan çok sese önem vere-
rek yaz›yordu. Bir çocu¤un zihnine eriflmek
için akl› devred›fl› b›rakmak istiyordu. Küçük
orguyla söyledi¤i flark›lar, aile hayat›na dair
anlatt›¤› küçük hikâyeler, alt›n› çizdi¤i ‹skoç
aksan›, kendisine Bertrand Russell’dan
Johnny Rotten’a, genifl bir hayran kitlesi ka-
zand›rd›. Van Morrison’la turlad›, Laurie An-
derson taraf›ndan Meltdown Festivali’ne da-
vet edildi, uzun y›llar John Peel’›n radyo prog-
ramlar›n›n gediklisi oldu. Golf pantolonlar›n›,
bol rozetli flapkalar›, bisikletleri severdi. Gü-
rültüden çok rahats›z oldu¤unu söylese de,
Alex Kapranos, Franz Ferdinand’›n bafll›ca il-
ham kaynaklar› aras›nda onu gösterdi, plak-
lar›n› Virgin, Rough Trade, Oasis’in de ba¤l›
bulundu¤u Creation gibi firmalar bast›. Bu
acayip adam, 3 Mart 2006’da hayata gözleri-
ni yumdu.
h➜
HAYDN, JOHANN MICHAEL
Bildi¤imiz Haydn, yani Joseph Haydn de¤il,
onun küçük kardefli. Babalar› müzik bilmese
de folk literatürüne hâkimdi, çocuklar›n› mü-
zisyen olarak yetifltirdi. Michael’in sesi daha
güzel bulunsa da, bestecilik hayat›nda abisi-
nin izini takip etti. 33 y›l boyunca Salzburg
flapelinde görev yapt›, verimlili¤i de burada
artt›. Daha çok dinî eserleriyle tan›nsa da,
notalar›n› dünyevî konular için de düzenledi;
koro çal›flmalar›na a¤›rl›k verse de, yayl›lar
için de besteler yapt›, oda müzi¤ini ihmal et-
medi. Eserleri günümüze kadar ancak bir
araya getirildi ve tasnif edildi. “Baflpiskopos
Sigmund ‹çin A¤›t” adl› eseri Mozart’›n “Re-
quiem”inin bafll›ca esin kaynaklar›ndan biriy-
di. “Missa Hispanica”s›, koral kilise müzi¤i-
nin nadide örneklerinden biriydi. Baz› eserleri
Mozart ve abisi Joseph Haydn’›n hanesine
yaz›ld›, son y›llardaki araflt›rmalar bu yanl›fl-
l›klar› düzeltti. fiark›c› Maria Magdalena
Lipp’le evlenen Haydn, 1806 y›l›nda, 68 ya-
fl›nda öldü...

i➜
‹NSAN NEYLE
YAfiAR?
Say›n baylar, bize hep ders verirsiniz:
“Aman, günah, ay›p, kötü, yanl›fl.”
Aç karn›na kuru ö¤üt çekilmez.
Önce doyur beni, ondan sonra konufl.
Sende göbek, bizde ahlâk nedense.
fiimdi bizi iyice dinle bak;
‹ster flöyle düflün, istersen böyle:
Önce ekmek gelir, arkadan ahlâk.
Art›k vermek gerek, unutmay›n sak›n,
Tüm nimetlerden, pay›n› yoksullar›n.
‹nsan neyle yaflar?
‹nsan neyle yaflar: Ezip hiç durmadan.
Soyup, dövüp, yiyip yutarak insanlar›.
Yaflayabilmek için hemen unutmal›,
‹nsanl›¤› unutmal› insan.
Kat› gerçek budur, kaç›n›lmaz
Kötülük yapmadan yaflanamaz.
Efendiler, bize ahlâks›z dersiniz,
Kötü kad›n, utanmaz fahifle.
Aç karn›na suçlanmak hiç çekilmez,
Önce doyur beni, ondan sonra söyle.
Sende flehvet, bizde edep nedense
fiimdi bizi iyice dinle bak;
‹ster flöyle düflün, istersen böyle:
Önce ekmek gelir, arkadan ahlâk.
Art›k vermek gerek, unutmay›n sak›n,
Tüm nimetlerden, pay›n› yoksullar›n.
‹nsan neyle yaflar?
‹nsan neyle yaflar: Ezip hiç durmadan.
Soyup, dövüp, yiyip yutarak insanlar›.
Yaflayabilmek için hemen unutmal›,
‹nsanl›¤› unutmal› insan.
Kat› gerçek budur, kaç›n›lmaz
Kötülük yapmadan yaflanamaz.
Bertolt Brecht (Türkçesi: Tuncay Çavdar)
k➜
KITAEN, TAWNY
‘80’lerde çok gönüller yakan, nice yeniyetme
o¤lan›n rock’n’roll’a bulaflmas›na sebep olan
k›z›l dilber. Özellikle Whitesnake kliplerinde
boy gösterip çok insan›n gönlünü çeldi. Hele
ki “Here I Go Again”deki halleri unutulmazlar
aras›na çoktan girdi: Üzerindeki beyaz elbise-
si gür k›z›l saçlar›yla beraber rüzgârda savru-
lurken o da yatt›¤› yerde, arabalar›n üstünde
dansediyordu...
Gerçek ad› Julie Kitaen. 1962 do¤umlu, Ku-
zey Kaliforniyal›. Babas› bir neon levha flirke-
tinde çal›fl›yordu, annesi Miss San Diego gü-
zellik yar›flmas›nda Raquel Welch’in ard›ndan
ikinci gelmiflti. 12 yafl›nda kendine Tawny de-
meye bafllad›, isim üzerine yap›flt› kald›.
Oyunculu¤a 1983’te, “Malibu” isimli bir tele-
“Ressam›n Zaferi”, William Sidney Mount (1838)
vizyon filminde bafllad›, ertesi y›l “Perils Of du, Chicago Güzel Sanatlar Akademisi’nde
Gwendoline” adl› bir erotik-avantür filmde oy- okudu. Toplumcu gerçekçi Ben Shahn’›n
nad›. “Bachelor Party” filminde Tom Hanks’in asistan› olarak 1933 Dünya Fuar› için duvar
niflanl›s›yd›, 1986’da “Witchboard” adl› bir tasar›mlar›nda çal›flt›. II. Dünya Savafl› bo-
korku filminin baflrol oyuncusuydu. Liseden yunca Life dergisinin foto-muhabiri olarak ça-
sevgilisi, Ratt gitaristi Robbin Crosby,
Tawny’yi glam rock ortamlar›yla tan›flt›rd›, ba-
z› Ratt albümlerinde kapaklar›nda ve grubun
kliplerinde uzun bacaklar›yla arz-› endam etti.
1987’de hayat›n›n ak›fl›n› de¤ifltirecek olan
aflkla da tan›flt›: David Coverdale sayesinde
Whitesnake’in en çok sükse yapan flark›lar›-
n›n kliplerinde oynayacak, “Here I Go Again”,
“Is This Love”, “Still Of The Night” derken,
grubun en çok satan plaklar›nda tuzu biberi
bulunacakt› ve yüzünü bütün dünyaya tan›ta-
cakt›. Kitten’la Coverdale, 1989’dan ‘91’e,
iki sene evli kald›lar...
Bofland›ktan sonra televizyon âlemine geçen
Kitten, Amerika’n›n En Komikleri program›n›
sundu, “Seinfeld”e, “Evli ve Çocuklu”ya, Tür-
kiye’de de gösterilen “Herkül”e konuk oyun- l›flt›. Time kapaklar› için Mao, J.F. Kennedy,
cu olarak kat›ld›. Coverdale’den sonraki aflk Eugene McCarthy gibi isimlerin portrelerini
listesinde de Tommy Lee, O.J. Simpson, yapt›. ABD’ye dönüflünde serbest çal›flt›, rek-
Jerry Seinfeld gibi isimler vard›. 1997’de lam ifllerine imza att›, reklamc›l›k ve yarat›c›
beysbol oyuncusu Chuck Finley’le evlendi, iki yazarl›k dersleri verdi. Prodüktör Norman
k›zlar› oldu. 2002’de Finley’i topuklu ayakka- Granz’la dostlu¤u sayesinde plak kapaklar›
yapmaya bafllad›, özellikle 1940’lar ve
‘50’ler boyunca Count Basie’den Art Ta-
tum’a, Gene Krupa’dan Lionel Hampton’a,
Stan Getz’den Ella Fitzgerald’a, pek çok caz
büyü¤ünün plak kapa¤›n› dizayn etti. Bir süre
aflk yaflad›¤› piyanist Mary Lou Williams’›n
plak kapaklar›n› da o süsledi. Eserleri çeflitli
Whitesnake’in “Here I Go Again” klibinden
müzelerde sergilenen Martin, zatürreeden 6
Mart 1992’de hayata gözlerini yumdu.
s➜
SAMANYOLU
b›yla dövmek suçlamas›yla mahkemeye ç›kt›, Yazar›ndan (Kerime
Nadir) daha ünlü
üç gün sonra Finley boflanma davas› açt›.
2006’da evinde kokain bulundurdu¤u gerek- roman›n (Saman-
çesiyle hakk›nda dava aç›ld›, alt› ayl›k bir re- yolu, 1941) ikinci
habilitasyon program›na al›nd›. Ekim çevrimi.
2008’de VH1’da bafllayan Ünlüler Dr. Yönetmen ve se-
Drew’la Rehabilitasyonda adl› bir reality narist: Orhan Ak-
show’un konuklar›ndan biri de oydu. soy
Oyuncular: Hül-
ya Koçyi¤it
(Zülal), Ediz
m➜
MARTIN, DAVID STONE
Hun (Nejat)
Tema flark›s›: “Samanyolu” (ancak filmde
Berkant’›n sesi yok)
Müzik: Metin Bükey Söz: Teoman Alpay
Filmden tad›ml›k bir diyalog:
Savafl sonras›n›n en göze çarpan illüstratör- Zülal: Nejat, sen y›ld›zlar›n isimlerini bilir mi-
lerinden biriydi, as›l olarak yapt›¤› plak kapak- sin? fiu say›s›z y›ld›zlardan meydana gelmifl
lar›yla meflhur oldu. ‹mzas›n›n bulundu¤u beyaz enli fleridin ad› ne?
400’ün üzerinde caz pla¤›, caz kültürünün Nejat: Samanyolu.
yayg›nlaflmas›nda büyük bir rol oynad›, Mar- Zülal: Nereye gider bu Samanyolu?
tin’in çizgileri bu müzikle adeta bütünleflti... Nejat: Öyle bir ülkeye ki, orada yaln›z saadet
David Stone Martin 1913’te Chicago’da do¤- vard›r.
➜63
 Ay,
Blueberry Tepesi’nde
as›l› durdu
Louis Armstrong’un “Blueberry Hill”inden