Ïðèðîäíî-ìàòåìàòè÷êè ôàêóëòåò

Äðóøòâî ìàòåìàòè÷àðà è ôèçè÷àðà Öðíå Ãîðå

ÎËÈÌÏÈJÀÄÀ ÇÍÀ›À 2013

Ðjåøå»à çàäàòàêà èç ôèçèêå

çà I ðàçðåä ñðåä»å øêîëå

1. Ó âðåìåíñêîì èíòåðâàëó îä t0 = 0 s äî t1 = 10 s ðàñòîjà»å èçìå¢ó àóòîìîáèëà

A è àóòîìîáèëà B jå êîíñòàíòíî è èçíîñè l0 = 400 m. Ó òðåíóòêó t1 = 10 s
àóòîìîáèë B íàèëàçè íà ìîñò ïðåêî êîãà ñå êðå£å äî òðåíóòêà t3 = 60 s. Àó-
òîìîáèë A íàèëàçè íà ìîñò ó òðåíóòêó t2 = 30 s. Ó òðåíóòêó íàèëàñêà àó-
òîìîáèëà A íà ìîñò ðàñòîjà»å èçìå¢ó àóòîìîáèëà A è B ìîæåìî íàïèñàòè ó
ñ§åäå£åì îáëèêó: l2 = l0 − (v1 − v2 )(t2 − t1 ). Ñà ãðàôèêà âèäèìî äà jå òî
ðàñòîjà»å jåäíàêî l2 = 200 m. Èç ïðåòõîäíå jåäíàêîñòè ëàêî íàëàçèìî äà jå
ðàçëèêà áðçèíà v1 − v2 = 10 m/s. Âðèjåìå êðåòà»à àóòîìîáèëà B ïðåêî ìîñòà
jå tB = t3 − t1 = 50 s. Ïðåìà òîìå, äóæèíà ìîñòà jå L = v2 tB . Âðèjåìå ó òîêó
êîãà ñå îáà àóòîìîáèëà êðå£ó ïðåêî ìîñòà jå tAB = t3 − t2 = 30 s, à ðàñòîjà»å
èçìå¢ó »èõ jå lAB = 200 m, ïà äóæèíó ìîñòà ìîæåìî èçðàçèòè íà ñ§åäå£è
íà÷èí: L = lAB + tAB v2 . Èçjåäíà÷àâàjó£è äâà èçðàçà çà äóæèíó ìîñòà ëàêî
íàëàçèìî äà jå áðçèíà v2 = 10 m/s. Áðçèíà v1 = v2 + 10 m/s = 20 m/s, äîê jå
äóæèíà ìîñòà L = v2 tB = 500 m.

2. Êîíòåjíåð ñå ó ïî÷åòêó êðå£å ðàâíîìjåðíî óáðçàíî ñâå äîê ãà ãóðà êëèï ñèëîì
F = nmg . Êëèï äjåëójå íà êîíòåjíåð êîíñòàíòíîì ñèëîì âåðòèêàëíî óâèñ òîêîì
âðåìåíà ∆t ïà jå óáðçà»å êëèïà îäðå¢åíî äðóãèì ›óòíîâèì çàêîíîì: ma =
F − mg , îäíîñíî a = (n − 1)g è ïðèòîì ñå ïîïíå íà âèñèíó h1 = a(∆t)2 /2. Íà
êðàjó âðåìåíñêîã èíòåðâàëà ∆t êîíòåjíåð èìà áðçèíó v0 = a∆t è äà§å ñå êðå£å
êàî õèòàö óâèñ ñ ïî÷åòíîì áðçèíîì v0 ïà ñå ó êàî õèòàö óâèñ ïîïíå jîø çà
h2 = v02 /(2g). Ïðåìà òîìå, óêóïíà âèñèíà íà êîjó ñå ïîïíå êîíòåjíåð jå

1 v2 1 1 1
h = h1 +h2 = a(∆t)2 + 0 = (n−1)g(∆t)2 + (n−1)2 g(∆t)2 = n(n−1)g(∆t)2 .
2 2g 2 2 2

Ñà äðóãå ñòðàíå, òèjåëî ñà âèñèíå ñëîáîäíî ïàäíå çà âðèjåìå t: h = gt2 /2.

Èçjåäíà÷àâàjó£è ïðåòõîäíà äâà èçðàçà äîáèjå ñå òðàæåíî âðèjåìå:
p
t = ∆t n(n − 1) ≈ 5 s.

3. Íà eêâàòîðó íà òèjåëî ìàñå m äjåëójå ñèëà Çåì§èíå òåæå m~g è íîðìàëíà ðå-
àêöèjà ïîäëîãå ~
N (ñëèêà), ïà ñå äðóãè ›óòíîâ çàêîí çà »åãîâî êðåòà»å ìîæå
íàïèñàòè ó îáëèêó:
~.
m~a = m~g + N
Ïðîjåêöèjà îâå jåäíà÷èíå íà x-îñó èìà îáëèê: macp = mg − N , ãäjå ñó acp è
macp = Fcp öåíòðèïåòàëíî óáðçà»å è öåíòðèïåòàëíà ñèëà, ðåñïåêòèâíî. Òåæèíà

1
 òèjåëà jå ïî èíòåçèòåòó jåäíàêà íîðìàëíîj ðåàêöèjè ïîäëîãå, îäíîñíî:
 2
2 2π
Q = N = mg − macp = mg − mRω = mg − mR .
T
Ó áåñòåæèíñêîì ñòà»ó òèjåëà íå äjåëójó íà ïîäëîãó, ïà òèìå íè ïîäëîãà íà
»èõ, òj. Q = N = 0. Ïðèìjå»ójó£è îâàj óñëîâ ó ïðåòõîäíó jåäíà÷èíó, ìîãó£å
jå îäðåäèòè ïåðèîä ðîòàöèjå Çåì§å, ïðè êîìå áè ïîñòîjàëî áåñòåæèíñêî ñòà»å
íà eêâàòîðó, êîjè èçíîñè:
s
R
T = 2π ≈ 5060 s.
g

N Fcp
x
mg

4. Íà ðîòîð äjåëójå íàíèæå ñèëà çàòåçà»à T. Óñ§åä ìîìåíòà òå ñèëå ðîòîð ñå îá-
ð£å ðàâíîìjåðíî óáðçàíî ñ óãàîíèì óáðçà»åì α, òåã ïàäà ðàâíîìjåðíî óáðçàíî ñ
óáðçà»åì a. Ïîøòî jå êîíàö íåèñòåã§èâ, îâà äâà óáðçà»à ïîâåçàíà ñó ïðîñòîì
ðåëàöèjîì a = αr . Íà òåã íàäî§å äjåëójå ñèëà òåæå mg à íàãîðå ñèëà çàòå-
çà»à T . Ñòîãà äðóãè ›óòíîâ çàêîí çà ðîòàöèîíî êðåòà»å ðîòîðà ñ ìîìåíòîì
èíåðöèjå I è òðàíñëàòîðíî êðåòà»å òåãà ìîæåìî íàïèñàòèó îáëèêó:

Iα = T r è ma = mg − T.

Èç îâå äâèjå jåäíà÷èíå ëàêî ñå åëèìèíèøå íåïîçíàòà ñèëà çàòåçà»à, è êîðèñòå£è

ñå âåçîì èçìå¢ó α è a äîáèjåìî äà òåã ïàäà ñ óáðçà»åì

mr2
a= g.
I + mr2
Âèñèíà h, óáðçà»å òåãà a è âðèjåìå t ïîâåçàíè ñó ôîðìóëîì h = at2 /2. Óâðñòèìî
ó îâó ôîðìóëó äîáèjåíè èçðàç çà óáðçà»å è ðèjåøèìî ïî òðàæåíîì ìîìåíòó
èíåðöèjå I. Òàêî äîáèjàìî êðà»è ðåçóëòàò:

gt2
 
2
I = mr −1 .
2h