You are on page 1of 6

ANALISIS Y COMENTARIO DEL USO REAL DE LA LENGUA AYMARA.

ESCENARIO: LA FERIA DE EL COLLAO ILAVE

VENDEDOR DE YERBAS MEDICINALES

Personaje 1 akaxa kamsatasa

Mayurux qullaw sasaw alasiwtha

Personje 2 esto se llama lampayito

Personaje 1 mayurux siñuramat alasiwtxa

Siñuramax janipuniwa cri:ykituti

¿Asukarampti jan ukasa chuma wallaqita umakcha umajax?

Personaje 2 jani asukarampi umaräkismaw

Janiw impurtantikit asukarax um

musq munsta ukaja mil de awijampi umaräkismaw

Ch´iyara chankakampi umaräkismaw um

Aka yirwax lampayitu sataw

Es para lavar los riñones

Arumax chachanakax kimsa pusi arumanakax chhuxuriri sartanxa

Jälla ukatakiw akaj walix

Uñtam chä

Akanakaw jani phunsunkitix

Mä jaqixa akam siw

Janiw qala jaqt´añ puyrkayat siwa

Aka kullituxa siwa

Akax murinja satawa, mimuyatakiw akax walix

Akay laphipay, akax achupay

Janiw un sulat aljkti, janiw qullkatamti


Trisata sinkuta aljtxa

Jawqxitasmaw chikutimpiw

Personaje 3 näru tus sulis aljt´awita irmanu

Wa pruwar irmanu

Personaje 4 wali jaxu akax, akullrantwa

Peronaje 1 kuliruranï taya, ukatay jaruntamxa

VENDEDOR DE ANIMALES MENORES

Personaje 1 Kuna animalitus akaxa

Personaje 2 uka jaka jaka tiwu

Personaje 1 yarakaka?

Wawit apantaxa?

Kunjatsa katjtaxa?

Akax pikutiyasiriwa

Mänx tata irantirituxa

Personaje 3 akax chacha qullaw , akax tiyabitisataki walix, akx uñtxapxiw, uspitalatpachaw
jutapxixa

Personaje 2 jay kunsa?

Janiw thujsakiti, nurmal umantaskataxa


VENDEDOR DE AJOS

Walja ajunak qipsunipxta, pininsula de chuchuit´uta apanipxta.

Taqasayätwa, ukat nayax qipsuntxa

Ukatwa wäli waraturux aljtxa

Arikipa ajuspaxa, karuruw aljapxiriktxa

Pa sulisa mä wulsa kilu, mä liwrarakiwa mä sulisa aä

Jaqxama phayt´asataxa suma ajuni

Jani ajuni , Anutakjama ukana phayäxapxtax

Ajunix wali suma sawuraniw manqaxa mistsujxanix

Aju manqt´asiri jaqiruxa kharisirisa janiw jak´achaskit

Kharisiris thujsawa thujsawa thust´asa thust´asaw t´ijtawxirix

Aju mnqt´asiri jqirux janiw, ch´uxu, pisti usus katkiti

Wawanakarusa churataxa ajumpi phayt´ata

Akax suma sawurachix kalturuxa

Nanakax janilla akj uñt´apktix

Aychakill nanakax manqasipxtxa

Waytajawa, uñtitäta awira.

Qhawqha stasa?

Kuwarintay siti.
FERIA DE GANADO (LLAMAS ALPACAS, OVEJAS)

Nayaxa allphachu alarakthay tiwu

Jiwayiritwa

Aksti qhawqharupunisa churawxasmaxa?

Apasiwxm tiwu

Tixikirakisä

Jumataki ni nätaki

Kuwatru siti ya

Alphay manqaytaxa

Ukatay suma jilsuytaxa

Chitat akanakaxa?

Kuna, tuyñu iwij ukatwa iraqasksma anchhichaxa

CANCIÓN

Ayayaw ayayaw kullaka

Purakaw usutu

Phatanka ch´iti achichi sakiwa sapxitu

Wallqi khuchjamaw sarnaqasktha

Kukay waxt´asitay

Ananay ananay jilatay


Piqijaw usutu

Jurmarar yuqalla sasakiw

Awichax sisxitu

Tuqu wallphjamaw jikxatasta

Q´ullu k´awnanjama

Atataw atataw kullakay

Jikhaniw usutu

Warmimaw janartam sasakiw

Jilajas sisxitu

Achich waqanjamaw k´umnaqta

Qaquntasxitalla

Achikiw achikiw jilata

Kayu nakharayasta

Jayratjam lurastax sapxituw

Tatajas jisxitu

Chaxchha sirk´i k´ank´jamaw sarnaqtha

Jayumpi willxatita.

ALOFONOS

[qƐpe] [q´Ↄllo]

[jaxo] [ch´ete]

[chikotƐ] [acheche]

[qↃlla] [walqƐ]

[tƐxe] [toqo]

[pƐqe] [qaqↃ]
COMENTARIO: El escenario es recogido de las feria de los días Domingo en la ciudad de Ilave ,
Provincia de El Collao-Puno.

En el escenario participaron personajes mayores de 30 años de edad entre hombres y mujeres


y que viven en el sector rural. Todos tienen un nivel de dominio fluido oral de la lengua
originaria

Pero, por ejemplo en las prácticas de compra y venta utilizan una mezcla de aymara y
castellano o como puede llamarse un aymara contaminado por el castellano,

You might also like