UNIVERZITET U BIHAĆU

TEHNIČKI FAKULTET
BIHAĆ
MASTER STUDIJ

SEMINARSKI RAD

TEHNOLOGIJA BETONA

Predmet: Betonske konstrukcije III

Profesor: doc.dr.Sanin Džidić, dipl.inž.građ.

Student: Dalila Demirović, 31mr-GR

Bihać, juni 2016.

1
1. UVOD

Beton je građevinski materijal izrađen miješanjem veziva (cement), vode i agregata (pijesak,
šljunak drobljenac). Osim tih obaveznih komponenti u sastav betona mogu ulaziti i dodaci
(aditivi) koji mu daju posebna svojstva (zaptivači, aeranti, plastifikatori, regulatori vezivanja,
sredstva protiv mraza...)

Beton je jedan od najčešće upotrebljavanih materijala u svijetu. Stoga se danas registruju stalno
nova saznanja iz oblasti tehnologije betona, kao relativno mlade nauke (početkom 19 stoljeća),
iako se beton ugrađivao jos u rimsko doba. Za veliki broj objekata, kao što su: tvornički
dimnjaci, silosi, temelji strojeva, piloti, kesoni, a osobito zgrade, mostovi i hidrotehnički objekti
armirani beton i prednapeti beton su se nametnuli kao gotovo nezamjenjiv materijal.

Betonske su konstrukcije u usporedbi s konstrukcijama od drugih materijala u mnoštvu primjera

povoljnija rješenja u ekonomskom, funkcionalnom i estetskom pogledu. Iskustva u dobivanju
betona vrlo su stara. Još su davno Azijati, Hebreji i Egipćani, a preko njih stari Grci i Rimljani,
poznavali hidraulička svojstva mješavine pucolana, pržene gline i vapna.

Kroz ovaj seminarski rad objašnjene su osobine betona i njegovih komponenata, kako se od
raspoloživog materijala može spravljati dobar beton koji će odgovarati traženoj namjeni, kako se
projektuje željeni beton i kako se utvrđuju osobine betona. Prethodno navedeno je izvršeno kroz
laboratorijske vježbe gdje smo odredili recepturu betonske mješavine i izveli provjeru kvalitete
tako spravljenog betona.

2
2. AGREGAT (GRANULAT)

U opštem slučaju pod agregatom se podrazumijeva materijal rastresite strukture formiran u vidu
skupa manje - više istovrsnih čestica. U užem smislu pod agregatom se podrazumijevaju svi
zrnasti materijali koji zajedno sa određenim vezivnim materijalom služe za dobijanje raznih
maltera i betona, odnosno materijala koji se definišu opštim terminom kompoziti. Agregat se
dijeli na prirodni i vještački.

Slika 2.1. Podjela agregata

Prirodni agregat - Prirodni pijesak i šljunak je sedimentnog porijekla, a dobiva se iz nevezanog

riječnog nanosa koji je nastao raspadanjem brdskih masiva i njihovim daljnjim trošenjem i
brušenjem u potocima i rijekama. Najčešće je smjesa raznih minerala i stijena. Oblik zrna mu je
različit, ovisan o mineralnom porijeklu i načina postanka.

- Pijesak ili sitni agregat ima zrna krupnoće ( granulaciju) 0-4 mm

- Šljunak ili krupni agregat ima zrna krupnoće (granulaciju) 4-125 mm

Vještački agregat - Otpadni materijali i industrijski nusproizvodi

- Ložišna zgura (ostatak sagorijevanja uglja ili koksa): materijal za nasipanje, za izradu
šljako betona ili šljako blokova za zidanje
- Leteći (elektrofiltarski) pepeo (ostatak na elektofilterima, sagorijevanjem uglja u
termoelektranama): ⇒ izrada različitih elementa za zidanje, slojeva stabilizacije na
putevima i sl.
- Kristalna zgura visokih peći (sporim hlađenjem rastopljene zgure visokih peći): za
spravljanje maltera i betona, nasipanje podloga na putevima, izrada zastora kod
željeznica i sl.

Otpadni materijali i industrijski nusproizvodi

- Granulisana zgura (naglim hlađenjem potapanjem u vodu troske visokih peći):

dodatak cementima, slična po sastavu klinker portland cementu

3
 - Pjenušava zgura (naglim hlađenjem mlazovima vode rastopljene zgure): materijal za
toplotnu i zvučnu izolaciju

2.1. Određivanje granulometrijskog sastava agregata

Granulometrijski sastav agregata je prirodna ili vještačka mješavina zrna različitih prečnika ili
mješavina više frakcije agregata koja mora udovoljiti određenim uslovima u pogledu sastava
mješavine.

Laboratorijske vježbe su obuhvatala separaciju i ispitivanje agregata sa lokaliteta "Velić -

Kovačević" - Bosanska Krupa kao i projektovanje betonske mješavine odnosno određivanje
recepture betonske mješavine za beton C 25/30. Kako je agregat sa pomenute lokacije
dopremljen nesaparisan i u vlažnom stanju bilo ga je potrebno sušiti u laboratoriji na temperaturi
od 105 ± 5 ° te je utvrđena stalna masa 9,9784 kg.

Zatim je agregat separisan na IV frakcije (0/4, 4/8, 8/16, 16/32) tako što se materijal sipao kroz
garnituru sita (od gore na sito sa maksimalnom veličinom otvora) te su sita postavljena na
treskalicu i izložila su se potresima usljed kojih je došlo do prosijavanja.

Slika 2.2. Prosijavanje agregata

4
Laboratorijskim prosijavanja IV frakcije agregata dobijeni su rezultati prema slijedećoj tabeli.

Tabela 2.1. Djelimični ostaci na sitima [kg]

Materijali Djelomicni ostaci na sitima d (kg)

D dno 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5
[mm]
I 0.5609 0.2889 0.5135 0.7368 2.0575 1.7427 0.0000
II 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 2.4160 0.0000
III 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 1.6621 0.0000

Zatim smo sračunali i tabelarno porikazali kumulativne ostatke na sitima sa otvorom ai (zbir svih
djelomičnih ostataka na sitima iznad i-tog sita), kumulativne ostatke na situ "i" u % te
procentualne prolaze kroz sita.

𝐾𝑢𝑚𝑢𝑙𝑎𝑡𝑖𝑣𝑛𝑖 𝑜𝑠𝑡𝑎𝑡𝑎𝑘 𝑛𝑎 𝑠𝑖𝑡𝑢 "𝑖"

𝐾(%) = 𝑈𝑘𝑢𝑝𝑛𝑎 𝑘𝑜𝑙𝑖č𝑖𝑛𝑎 𝑎𝑔𝑟𝑒𝑔𝑎𝑡𝑎 𝑘𝑜𝑗𝑎 𝑠𝑒 𝑝𝑟𝑜𝑠𝑖𝑗𝑎𝑣𝑎 (𝑘𝑔) ∙ 100

𝑃𝑟𝑜𝑐𝑒𝑛𝑡𝑢𝑎𝑙𝑛𝑖 𝑝𝑟𝑜𝑙𝑎𝑧𝑖 𝑘𝑟𝑜𝑧 𝑠𝑖𝑡𝑎 = 100 − 𝐾(%)

Tabela 2.2. Kumulativni ostaci na sitima

Materijali Kumulativni ostaci na sitima d (kg)

D dno 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5
[mm]
I 5.9003 5.3394 5.0505 4.5370 3.8002 1.7427 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000
II 2.4160 2.4160 2.4160 2.4160 2.4160 2.4160 2.4160 0.0000 0.0000 0.0000
III 1.6621 1.6621 1.6621 1.6621 1.6621 1.6621 1.6621 1.6621 0.0000 0.0000
IV 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000
Σ 9.9784

5
Tabela 2.3. Kumulativni ostaci na sitima u %

Materijali Kumulativni ostaci na sitima d (kg)

D dno 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5
[mm]
I 100 90 85.59 76.89 64.41 29.53 0.0000 0.0000 0.0000 0.0000
II 100 100 100 100 100 100 100 0.0000 0.0000 0.0000
III 100 100 100 100 100 100 100 100 0.0000 0.0000
IV 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

Tabela 2.4. Ukupni prolaz u procentima

Materijali Ukupni prolaz na sitima otvora d[mm] u procentima [%]

D dno 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5
[mm]
I 0% 10% 14% 23% 36% 70% 100% 100% 100% 100%
II 100% 100% 100%
III 100% 100%
IV 100%

Sljedeći korak je bio postavljanje osnovne jednačine za mješavinu M koja na sitima 4,8 i 16 i
32 mm ima prolaz jednak aritmetičkoj sredini između FULER-a i EMPA-e na istim sitima
(izvršili zaokruživanje dobivenih rezultata), te tako odredili učešće u mješavini M.

Fuller i Thompson su 1901. godine dali grafički prikaz granulometrijskog sastava najpovoljnije
mješavine agregata bez cementa. To je kriva nazvana Fullerova parabola, a jednačina joj je:

√𝑑
YF = 100
𝐷
gdje je:

d – otvor sita (mm)

D – usvojeno maksimalno zrno agregata.

6
Pošto ova kriva predstavlja agregat koji sadrži suviše sitnih čestica pri malom maksimalnom
prečniku zrna D, švicarski federalni zavod za istraživanja (EMPA) je predložio krivu za donju
granicu prema izrazu:

𝑑 𝑑
YE = 50 ( + √ )
𝐷 𝐷

Vrijednosti ordinata Fullera (%) za otvore sita 4, 8, 16 i 32 mm su sljedeće: 35.35, 50, 70.71 i 100.

Vrijednosti ordinata EMPA (%) za otvore sita 4, 8, 16 i 32 mm su sljedeće: 23.92, 37.50, 60.36 i
100.

Srednja vrijednost ordinata Fullera i EMPA: 29.64, 43.75, 65.53 i 100.

Kriva granulometrijskog sastava agregata za beton mora se nalaziti između ove dvije krive,
odnosno krive F i E.

OSNOVNE JEDNACINE ZA MJEŠAVINU [M]

1.) f1+f2+f3+f4=100 => f1=0.3000 30%

2.) 100f1+100f2+100f3=66 => f2=0.1400 14%
3.) 100f1+100f2=44 => f3=0.2200 22 %
4.) 100f1=30 => f4=0.3400 34 %

Tabela 2.5. Ukupni prolaz na sitima u procentima

Materijali Ukupni prolaz na sitima otvora d[mm] u procentima [%]

D dno 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5
[mm]
I 0% 3% 4% 7% 11% 21% 30% 30% 30% 30% 0.30
II 14% 14% 14% 0.14
III 22% 22% 0.22
IV 34% 0.34
M 0% 3% 4% 7% 11% 21% 30% 44% 66% 100%

7
Tabela 2.6. Procentualno učešće svake frakcije u formiranju krivih

Otvori na sitima 0 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5

Frakcija M 0 3 4 7 11 21 30 44 66 100
FULER 0 6.3 8.91 12.60 17.82 25.20 35.63 50.40 71.27 100.00
EMPA 0 3.35 4.85 7.09 10.50 15.77 24.17 37.90 61.03 100.00

GRANULOMETRIJSKA KRIVA MJEŠAVINE AGREGATA SA

MAXIMALNIM ZRNOM D = 31.5 mm
100
90
procenat prolazak

80
70
60
FULER
50
EMPA
40
Frakcija M
30
20
10
0
0 0.125 0.25 0.5 1 2 4 8 16 31.5

Slika 2.3. Grafički prikaz granulometrijskih krivih

Na dijagramu je prikazan granulometrijska kriva mješavine agregata sa maximalnim zrnom

D=31.5 mm. U ovoj mješavini je veći sadržaj sitnijih čestica agregata što se može zaključiti iz
grafičkog prikaza granulometrijskih krivih gdje se kriva M približila krivoj EMPA do frakcije 1
mm.

2.2. Fizičko - mehaničke karakteristike agregata

2.2.1. Zapreminska masa

Zapreminska masa agregata zavisi od veličine međuprostora između njegovih zrna pri čemu su
ovi prazni prostori zavisni od stepena zbijenosti agregata. U vezi s tim dolazi se do pojmova
zapreminske mase agregata u rastresitom stanju i pojma zapreminske mase u zbijenom stanju.
Pored zapreminske mase kod agregata se može odrediti i specifična masa 𝛾𝑠 .

8
Zapreminska masa agregata u rastresitom stanju dobija se tako što se uzorak agregata prethodno
osušen do stalne mase sipa u metalni sud propisanih dimenzija i ostalih karakteristika. Sipanje se
vrši bez potresa, sa visine od 5 cm u odnosu na gornju ivicu suda. Kada se sud napuni, materijal
u njemu se bez potresa i nabijanja poravna metalnom ravnjačom, pa se pristupa mjerenju. Ako je
V zapremina suda, ms masa suda zajedno sa agregatom, onda se tražena zapreminska masa dobija
putem izraza:

γvr = 𝑚𝑎𝑟−𝑚𝑠
𝑉

Na laboratorijskim vježbama smo izvršili mjererenja za svaku frakciju te računski odredili

zapreminske mase. Rezultati su prikazani tabeli 2.7.

Slika 2.4. Mjerenje težine suda sa agregatom

9
Tabela 2.7. Zapreminske mase agregata u rastresitom stanju

Težina Težina Masa Zapremina Zapreminska

Mjerenje suda (g) suda sa uzorka (g) suda (dm3) masa γvr
agregatom
(kg/m3)
(g)
Frakcija
605 2097 1492 1 1,492
0-4
Frakcija
605 1950,9 1346,9 1 1,346
4-8
Frakcija
605 1907,6 1303,6 1 1,303
8-16
Frakcija
605 1930,6 1326,6 1 1,326
16-31.5

Zaperminska masa u zbijenom stanju određuje se na sličan način kao u prethodnom slučaju.
Tokom punjenja suda agregatom on se zbija na tačno određen način, tako što se sud puni
agregatom do 1/3 visine, pa se nakon toga materijal nabija sa 25 udaraca propisanom šipkom za
nabijanje. Nakon ovoga dodaje se približno ista količina materijala, pa se i dalje nabija sa 25
udaraca, s tim da šipka prodire do prvog sloja. Najzad se sud za mjerenje prepuni agregatom,
agregat nabije sa 25 udaraca i višak agregata ukloni šipkom.

Zapreminska masa u zbijenom stanju računa se prema obrascu:

𝑚𝑎𝑧−𝑚𝑠
𝛾𝑣𝑧 = 𝑉

Gdje je:

maz – masa suda sa agregatom u zbijenom stanju

ms – masa suda

V – zapremina suda.

10
3. IZRADA RECEPTURE BETONSKE MJEŠAVINE

Tri su glavna sastojka potrebna za spravljanje betona: voda, cement i agregat. Iz razloga
kontinualnog porasta zahteva za povećanjem kvaliteta betona (uglavnom trajnosti) i velikog
napretka u proizvodnji hemijskih dodataka i betona, danas je moguće proizvesti mnogo različitih
vrsta betona.

Tabela 3.1. Vrste betona

Standardni beton Beton sa maksimalnim zrnom agregata > 8 mm

Zapreminska masa (sušeno u peći) > 2000
kg/m³, maksimalna 2600 kg/m³
Zapreminska masa (sušeno u peći) >2600
Teški beton „
kg/m³
Zapreminska masa (sušeno u peći) > 800 kg/m³
Laki beton „
i < 2000 kg/m³
Beton, mešani, još obradiv beton koji se može
Svjež beton „
ugrađivati
Beton nakon vezivanja, moguće merenje
Očvrsli beton „
čvrstoća
Novopostavljen i zbijen, stabilan, prije početka
mjerljivog vezivanja („zeleni” beton je izraz
Mladi („zeleni”) beton
koji se koristi u industriji prefabrikovanih
elemenata)

Prva faza u procesu dobijanja betona je pravljenje recepture za projektovanu klasu betona. To
znači da se za svaku traženu klasu betona računa udio agregata, cementa i vode. U laboratoriju
Instituta za ispitivanje građevinskih materijala u sklopu Tehničkog fakulteta Bihać, izrađena je
receptura betona zahtijevane klase C 25/30.

3.1. Cement

Cement je hidrauličko mineralno vezivo koje se dobija mljevenjem tzv. portland cementnog
klinkera - vještačkog kamenog materijala koji se stvara pečenjem krečnjaka i gline, temperatura
pečenja je 1350-1450 °C. Na izbor količine cementa utiču: zahtjevane fizičko-mehaničke
karakteristike betona, uslovi eksploatacije konstrukcije, veličina najkrupnijeg zrna agregata,
granulometrijski sastav agregata, sredstava za transport i ugrađivanje betona, temperatura sredine
pri ugrađivanju i pri njezi betona i dr.

11
Za spravljanje betonske mješavine u laboratoriji korišten je Cement CEM II/B-M (S-LL) 42,5 N,
firme „Cemex BH“ d.o.o. Mostar.

3.1.1. Određivanje porebne količine cementa za betonsku mješavinu

Postoji niz empirijskih obrazaca za određivanje količine cementa s obzirom da li se radi o

betonima koji će biti izloženi djelovanju hemijskih agenasa ili ne. U našem slučaju smo uzeli
obrazac za računanje cementa gdje beton neće biti izložen djelovanju hemijskih agenasa, D je
oznaka maksimalnog zrna agregata:

550 550 550

𝑚𝑐 = 5 = 5 = 1,99 = 276,38 ≈ 𝟐𝟖𝟎 𝐤𝐠/𝐦𝟑
√𝐷 √31,5

Vc – zapremina cementa u 1 m3 betona, a računa se kao odnos mase i zapremine cementa:

280
𝑉𝑐= 3100 = 𝟎, 𝟎𝟗𝟑 𝐦𝟑

3.2. Voda

Voda kao komponenta učestvuje u betonu sa 5 – 10 % po masi. Voda za spravljanje betona ne

smije da sadrži:

- Sastojke koji utiču na proces hidratacije cementa

- Sastojke uzročnike korozije armature u armiranobetonskim konstrukcijama

Ovi sastojci mogu da budu:

- Rastvoreni u vodi
- U vidu čvrstih, suspendovanih (dispergovanih) primjesa (muljevite, blatne, glinene,
drvene, ugljene čestice i dr.)
-
Voda je podobna za izradu betona ako je:

- Vodonikov pokazatelj (pH) 4,5 – 9,5

- Sulfatnih jona manje od 2700 mg/l
- Hloridnih jona manje od 300 mg/l
- Indeks organskih sastojaka manji od 200 mg/l
- Ukupno rastvorenih soli manje od 5000 mg/l (ne odnosi se na
morsku vodu).

Obična voda za piće: bez posebnih dokaza o podobnosti.

12
Morska voda: Može se upotrebiti samo za spravljanje betona za nearmirane konstrukcije (izuzev
kod primene AC).
Za spravljanje betonske mješavine na laboratorijskim vježbama koristili smo vodu iz javnog
vodovoda, koja ispunjava uslove propisane standardom JUS U.M1.058.

2.2.1. Određivanj količine vode

Količina vode određuje se prema sljedećem obrascu, gdje je 𝑘𝑜 koeficijent prema Fereu i on se
iščitava iz tabele; D – nominalno najkrupnije zrno agregata:

𝑘𝑜
𝑚𝑣 = 5
√𝐷
Tabela 3.2. Vrijednost koeficijena ko prema Fereu
Riječni sitan i
Riječni sitan i riječni Drobljeni agregat
Konzistencija drobljeni krupan
krupan agregat (sitan i krupan)
agregat
Kruta ≤330 ≤350 ≤400
Slabo plastična 330-350 350-375 400-430
Plastična 350-370 375-405 430
Tekuća ≥370 ≥405 ≥460

350
Iz tabele smo odabrali 𝑘𝑜 = 330 => mv = 5 =175,5 ≈ 176 l
√31,5

Vv – zapremina vode u 1m3 betona, a računa se kao odnos mase i zapremine vode:

𝑚𝑣 176
𝑉𝑣 = = 1000 = 0,176 𝑚3
𝜌

3.2.1. Određivanje vodocementnog faktora

Vodocementni faktor je odnos količine vode prema cementu u jednoj mješavini, odnosno 1 m3
gotovog betona. On ustvari pokazuje koliko vode otpada na jedinicu cementa. Uticaj
vodocementnog faktora na beton je krucijalni problem kod betona. Optimalni vodocementni
faktor je onaj koji omogućava potpunu hidrataciju cementa u vrijeme očvršćavanja, i to je kod
običnog cementa oko 24 %.

𝑤 176
= = 0,62
𝑐 280
13
Tabela 3.3. Vodocementni omjer za pojedine razrede betona

Razred tlačne čvrstoće (N mm-2) Vodocementni omjer (w)

40/50 + dodatak 0,40 do 0,45
20/25 do 40/50 0,45 do 0,60
20/25 i niže 0,60 i više

3.3. Potrebna količina agregata za izračunatu količinu vode i cementa

Količina agregata računa se na prema sljedećoj formuli:

Vukupno= Vagr + Vv + Vc

Vtot – ukupna zapremina u 1 m3 betona = 1,

Vagr – zapremina agregata u 1 m3 betona,

Vv – zapremina vode u 1m3 betona. - Prethodno izračunali (poglavlje 2.1.1.)

Vagr = 1 – 0,176 – 0,093 = 0,731 m3

Dimenzije 1 kocke 15 x 15 x 15

0,15 x 0,15 x 0,15 = 0,003375 m3

Masa pojedinačnih frakcija agregata se dobija množenjem zapremine agregata, procenata
pojedinih frakcija izračunatih ranije te specifične mase agregata 𝛾 (obično od 2600 - 2800
kg/m3)

0 – 4  30% 0,00731*30*2800 = 614,04 kg

4 – 8  14% 0,00731*14*2800 = 286,55 kg

8 – 16  22% 0,00731*22*2800 = 450,30 kg

16 – 32 34% 0,00731*22*2800 = 695,91 kg

∑ 𝟐𝟎𝟒𝟔, 𝟖𝟎 𝐤𝐠

14
Količina agregata po frakcijama za 1 kocku:

0–4 0,003375*614,07 = 2,07 kg

4–8 0,003375*286,55 = 0,96 kg

8 – 16  0,003375*450,30 = 1,60 kg

16 – 3  0,003375*695,91 = 2,35 kg

Količina agregata po frakcijama za 3 kocke:

0–4 2,07*3 = 6,21 kg

4–8 0,96*3 = 2,88 kg

8 – 16  1,60*3 = 4,80 kg

16 – 3  2,35*3 = 7,05 kg

Količina vode se određuje tako da se vec ranije dobijeno mv pomnoži sa zapreminom kocke

( 0,15 x 0,15 x0,15):

176*0,003375 = 0,60 l za jednu kocku

0,66*3 = 1,80 l za tri kocke

Količina cementa određuje se na način da se masa cementa koja je ranije izračunata pomnoži sa
zapreminom kocke, kako slijedi:

280*0,00375 = 1,05 kg za jednu kocku

1,05*3 = 3,15 kg za tri kocke

U konačnici određena je i zapreminska težina betona sabiranjem sljedećih komponenata:

-
Količina cementa: 280 kg/m3
- Količina vode: 176 l
- Vodocementni faktor: 0,62
- Količina agregata (ukupno): 2046,8 kg

Zapreminska težina betona: 2503,42 kg/m3

15
Betoni se dijele prema zapreminskoj težini na lake betone čija je zapreminska masa do 1900
kg/m3, klasične (obične) betone sa zapreminskom masom od 1900 – 2500 kg/m3 i teške betone sa
zapreminskom masom većom od 2500 kg/m3.

Naš beton ćemo svrstati u klasične betone.

Kada smo dobili vrijednosti i agregata i cementa i vode krenuli smo u postupak pravljena betona.

4. ISPITIVANJE KVALITETE BETONA

Praćenje kvaliteta mješavine svježeg betona, koje je preventivnog karaktera u cilju dobijanja
projektovanih osobina očvrslog betona, ima veliku važnost. Svaka promjena bilo kojeg sastojka
betona, i u najmnjoj količini, rezultira znatnim promjenama konzistencije betona, a time i
njegovih mehaničkih osobina.

4.1. Ispitivanje svježeg betona

Standardna ispitivanja svježeg betona su jednostavna i mogu se vršiti u priručnim gradilišnim
laboratorijama. Ova ispitivanja treba da se vrše češće nego laboratorijska ispitivanja očvrslog
betona.

Svjež beton je ispitan metodom slijeganja (slump test).

Slika 4.1. Postupak ispitivanja sviježe betonske mase metodom slijeganja

16
Kalup se stavi na ravnu ploču, te se stane sa obje strane papučice i počne puniti kalup smjesom.
Puni se u tri približno jednaka sloja, tako da poslije zbijanja slojevi kalupa budu ispunjeni do
vrha. Nabijanje betona se vrši u slojevima šipkom, pri čemu se 25 puta probada šipkom svo do
kraja sloja. Gornji sloj se zatim poravna i nakon 30 s. beton se oslobađa kalupa, na taj način što
se kalup pažljivo vertiklano izdigne pomoću ručica, a zatim izmjeri visina epruvete (h).
Slijeganje betona se izračunava prema obrascu:

S = h – h1 (4.1.)

Gdje je:

S – ukupno slijeganje,

h – visina uzorka prije slijeganja (30 cm),

h1 – visina uzorka nakonslijeganja.

Na osnovu ovog ispitivanja utvrđeno je da je slijeganje betona S= 0 cm, što prema uslovima iz
standarda zaključujemo da je konzistencija svježe betonske mase vlažna (konzistencija betona je
vlažna ako je S do 5 cm).

Nakon navedenog ispitivanja mase betona su postavljene u kalup probnog tijela, koja su tog dana
napravljena na tri uzorka.

Kalup se prethodno premaže tankim slojem ulja, te se stavlja masa betona i ručno zbija šipkom u
dva sloja, sve do gornje površine koja se poravna.

Betonska probna tijela su prema uslovima standarda ostvaljena u prostoru temperature 20 °C , te

nakon 24 sata izvađena iz kalupa i stavljena u posudu sa vodom za narednih 28 dana.

4.2. Ispitivanje očvrslog betona (mehaničke osobine očvrslog betona)

U laboratoriji je izvršeno ispitivanje betona na pritisak ili tlak

Na sljedećim slikama vidimo kako se uzorci ispituju na presi prema normiranim upustvima.
Naime, ispitivanja tlačne čvstoće na ugledima kocaka se tretiraju kao čisto jednoosno naprezanje
na tlak, a ustvari, zbog trenja između površine čelične ploče i uzorka betona sprečava se
slobodno širenje uzorka pod tlakom, pri čemu se, ustvari, radi o troosnom stanju naprezanja.

17
 Slika 4.2. Ispitivanje uzorka na pritisak (tlak)

Prve pukotine na uzorku se pojavljuju sa strane, paralelno sa pravcem djelovanja opterećenja. To

su ujedno i glavne pukotine.

Tabela 4.1. Vrijednosti izmjerene nakon 165 dana

Starost
Dimenzije Težina Zapreminska
Oznaka kocki Zapremina Sila u kN
probnih tijela (kg) težina
(dani)

I 165 15x15x15 8,550 0,003375 2,53 1148

II 165 15x15x15 8,446 0,003375 2,50 921

III 165 15x15x15 8,400 0,003375 2,49 972

Iako su svi uzorci spravljani na isti način i od istih materijala, rezultati pokazuju da nemaju iste
pritisne čvrstoće. Razlog ovim različitostima može biti raspoređenost zrna agregata i ostvarivanje
veze sa cementnom pastom.

Srednja vrijednost dobijenih rezultata za 3 kocke predstavlja karakterističnu čvrstoću kocki.

18
4.1.1. Tlačna čvrstoća

Tlačna čvrstoća betona je otpor kojim se materijal suprostavlja razaranju na jedninicu površine
(otpor drobljenju).

𝐹1 1148000
𝑓𝑐𝑘,1 = = = 51 MPa
𝐴 22500
𝐹2 921000
𝑓𝑐𝑘,2 = = = 40,93 MPa
𝐴 22500
𝐹3 972000
𝑓𝑐𝑘,3 = = = 43,2 MPa
𝐴 22500
51 + 40,93 + 43,2
𝑓𝑐𝑘 = = 45 MPa
3
Tlačna čvrstoća kocke je 45, čvrstoća cilindra fcc dobije se iz sljedećeg obrasca, gdje je 𝛼
koeficijent konverzije:
𝑓𝑐𝑘 45
𝑓𝑐𝑘 = 𝛼 ∙ 𝑓𝑐𝑐 𝑓𝑐𝑐 = = 1,406 = 31,9 ≈ 32 𝑀𝑃𝑎
𝛼

Tabela 4.2. Koeficijent konverzije za različite klase betona

Koeficijent Klasa betona

C12 C20 C30 C40 C50 C60 C70 C80
𝜶 1,250 1,250 1,250 1,250 1,200 1,666 1,143 1,125

Drugi način: Na osnovu tlačne čvrstoće kocke iz sljedeće tabele iščitati vrijednost čvrstoće
cilindra.

19
Tabela 4.3. Karakteristične čvrstoće i deformacije za beton

Pripadajuća klasa betona je C35/45.

4.1.2. Vlačna čvrstoća

Vlačna čvrstoća je otpor kojim se materijal suprostavlja odvajanju na jedinici površine. Vlačna
čvrstoća betona je mnogostruko manja od tlačne, a razlika zavisi od metoda ispitivanja i kreće se
u granicama od 1/5 do 1/15, a može biti i veća.

Zbog nedostatka rezultata laboratorijskih ispitivanja, za vrijednost tlačne čvrstoće uzet je

empirijski obrazac:

20
 3
2
𝑓𝑡 ≈ 0,25 ∙ √𝑓𝑐𝑘 = 3,08 𝑀𝑃𝑎

4.1.3. Modul elastičnosti

Pri opterećenju betonskog tijela mjere se deformacije i crta 𝛿 − 𝜀 krivulja. Aproksimacija

stvarnog ponašanja betona može se izvršiti tangentom u početnoj tački ili u nekoj drugoj
normama definisanoj tački , ili sekantom.

𝐸𝑐 = 𝑡𝑔𝛼 = 𝑑𝛿𝑐 /𝑑𝜀𝑐

Slika 4.3. Modul elastičnosti betona

Tri su vrste modula elastičnosti:

- početni (ishodišni) Eco,

- tangentni i
- sekantni - Ecm

Sekantni modul elastičnosti je nagib pravca koji prolazi kroz ishodište i tačku 𝛿𝑐 = 0,4𝑓𝑐𝑘 na
𝛿 − 𝜀 dijagramu i računa se na sljedeći način:

𝐸𝑐𝑚 = 9500(𝑓𝑐𝑘 + 8)2 =

9500(45 + 8)0,33 = 35215,56 𝑀𝑃𝑎 →

sekantni ili statički modul elastičnosti

Modul elastičnosti betona ovisi o razredu betona, ali i o svojstvima agregata. Na veličinu modula
elastičnosti utiču sljedeći faktori:

- granulometrijski sastav,

21
 - količina cementa,
- v/c faktor,
- ugradba i njega betona i
- starost betona.

4.1.4. Energija loma

Unazad desetak godina kvalitet betona se iskazivao, uglavnom, njegovom tlačnom čvrstoćom.
Danas se pokušava dati neka zajednička mjera ukupnog kvaliteta betona. Osnov tome je dao
Griffith općom teorijom mehanike loma, u kojoj je predložio balans energije kao stanje
mirovanja eventualne pukotine u nekom tijelu. Iz ovog su se razvijali modeli za tumačenje
mehanizma loma kod betona kao nehomogenog materijala, za koji ne važe zakoni linearne
teorije mehanike loma (LEFM).

Tumačenje energije loma može imati dva pristupa, odnosno dva modela.

Modelom totalne energije loma razmatra se ukupno ptrebna energija utrošena za lom. Ukupna
energija loma jednaka je:

𝑊𝑓
𝐺𝑓 = (𝑁𝑚/𝑚2 )
𝐴𝑐

gdje je:

𝐺𝑓 - ukupna energija loma,

𝑊𝑓 - ukupan rad potrošen na lom i

𝐴𝑐 - površina presjeka loma.

Drugi model je kohezivni model (Griffithova energija loma), koji razmatra ukupno utrošenu
energiju za savlađivanje kohezivih sila unutar napuklog presjeka, odnosno u pukotini nakon
dostizanja vlačne čvrstoće betona.

Prema MC 90 energija loma može se izraziti preko obrasca:

𝑓𝑐𝑚 0,7
𝐺𝑓 = 𝐺𝑓𝑜 ( )
𝑓𝑐𝑚𝑜

gdje je:

𝐺𝑓 - Griffithova energija loma,

𝑓𝑐𝑚 - karakteristična tlačna čvrstoća betona dobivena opitom cilindra,

𝑓𝑐𝑚𝑜 - .......=10 MPa,

22
𝐺𝑓𝑜 - bazna energija koja zavisi od maksimalnog prečnika zrna agregata prema tabeli

Tabela 4.4. Bazne vrijednosti energije loma prema MC 90

Dmax (mm) 𝑮𝒇𝒐 (𝑵𝒎𝒎/𝒎𝒎𝟐 )

8 0,025
16 0,030
32 0,038

𝑓𝑐𝑚 0,7 32 0,7

𝐺𝑓 = 𝐺𝑓𝑜 ( ) = 0,038 ( ) = 0,086 𝑁𝑚𝑚/𝑚𝑚2
𝑓𝑐𝑚𝑜 10

4.1.5. Deformacije betona

Za pravilan proračun betona i njegovu ispravnu primjenu u konstrukciji prijeko je potrebno znati,
pored njegove čvrstoće, i druga njegova svojstva, a naročito njegove deformacije. Poznavanje
deformacije je bitno za ispravnu primjenu betona kako u stadiju eksploatacije, tako i u stadiju
granične ravnoteže.

Deformacije betona mogu se podijeliti u dvije vrste:

1. Volumenske deformacije - tj. one koje nisu vezane s djelovanjem vanjskog opterećenja
već su uvjetovane bitnim svojstvima betona da mijenja svoj volumen zbog promjene
temperature okoliša ili pod utjecajem skupljanja, odnosno bujanja betona.
2. Deformacije od djelovanja vanjskog opterećenja. Ovisno o karakteru djelovanja
opterećenja te deformacije mogu biti: deformacije pod kratkotrajnim opterećenjem,
deformacije pod dugotrajnim opterećenjem (vremenske deformacije), deformacije pod
ponavljanim opterećenjem.

Slika 4.5. Razvoj deformacija betona s vremenom uz konstantno opterećenje i nakon rasterećenja

23
Da bi se izračunale ukupne deformacije betona potrebno je mjeriti deformisanje od početnih
deformacija skupljanja, puzanja tokom vremena, deformacije od temperature i deformacije od
naprezanja. Sumom dobijenih mjerenja dobija se ukupna deformacija betona.

Deformacije betona od naprezanja koje su kritične za presjek nastaju zatezanjem u donjim

vlaknima, odnosno u zoni zatezanja. Stoga se deformacija računa kao odnos vlačnih napona i
modula elastičnosti.

Na osnovu podataka dobijenih iz zatezne čvrstoće izračunate su deformacije u betonu od

zatezanja:

𝜎 45
𝜀= = = 0,0013 = 1,31‰
𝐸 35215,56

4.1.6. Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 60, 100, 200, 300, 400, 500 i
1000 dana

Prirast čvrstoće betona je u početku veći dok se starenjem betona smanjuje kao što se može
vidjeti na sljedećoj slici:

Slila 4.6. Promjena čvrstoće betona starenjem

Tlačna čvrstoća betona starosti (t) dana zavisi od tipa cementa, temperature i uslova sušenja. U
odnosu na temperaturu od 20°C, varijacija tlačne čvrstoće betona fcm (t) može se izračunati
pomoću izraza datih MC 90:

𝑓𝑐𝑚(𝑡) = 𝛽𝑐𝑐 (𝑡)𝑓𝑐𝑚

gdje je:

24
𝑓𝑐𝑚(𝑡) - tlačna čvrstoća betona starosti t dana,

𝑓𝑐𝑚 - tlačna čvrstoća betona starosti 28 dana,

𝛽𝑐𝑐 - koeficijent starosti betona.

28 1/2
𝛽𝑐𝑐 (𝑡) = 𝑒𝑥𝑝 {𝑠 [1 − ( ) ]}
𝑡/𝑡1

gdje je:

t - starost betona u danima,

𝑡1 - ....=1 dan,

s - koeficijent koji zavisi od tipa cementa: brzoočvršćavajući s=0,20, normalni cement s = 0,25,
sporočvršćavajući cement s = 0,38.

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 60 dana

s = 0,38 - naš cement je sporovezujući

28 1/2 28 1/2
𝛽𝑐𝑐 (60) = 𝑒𝑥𝑝 {𝑠 [1 − ( ) ]} = {0,38 [1 − ( ) ]} = 0,122
𝑡/𝑡1 60/1

𝑓𝑐𝑚(60) = 𝛽𝑐𝑐 (60)𝑓𝑐𝑚 = 0,122 ∙ 45 = 3,904 𝑀𝑃𝑎

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 100 dana

𝛽𝑐𝑐 (100) = 0,179

𝑓𝑐𝑚 (100) = 5,728

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 200 dana

𝛽𝑐𝑐 (200) = 0,24

𝑓𝑐𝑚 (200) = 7,68

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 300 dana

𝛽𝑐𝑐 (300) = 0,26

𝑓𝑐𝑚 (300) = 8,32

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 400 dana

25
𝛽𝑐𝑐 (400) = 0,28

𝑓𝑐𝑚 (400) = 8,96

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 500 dana

𝛽𝑐𝑐 (500) = 0,29

𝑓𝑐𝑚 (500) = 9,28

- Prirast tlačne i vlačne čvrstoće betona tokom vremena za 1000 dana

𝛽𝑐𝑐 (1000) = 0,32

𝑓𝑐𝑚 (1000) = 10,24

𝑓𝑐𝑘 (60) = 32 + 3,904 = 35, 90 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑘 (100) = 32 + 5,728 = 37,73 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑘 (200) = 32 + 7,68 = 39,68 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑘 (300) = 32 + 8,32 = 40,32 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑘 (400) = 32 + 8,96 = 40,96 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑘 (500) = 32 + 9,28 = 41,28 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑘 (1000) = 32 + 10,24 = 42,24 𝑀𝑃𝑎

Prirast tlačne čvrstoće betona tokom vremena

10.468
8.468
Prirast čvrstoće

6.468
4.468
2.468
0.468
-1.532 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100
t (dana)

Slika 4.7. Prirast tlačne čvrstoće tokom vremena

26
4.1.7. Uticaj temperature na vlačnu čvrstoću betona

Beton kao građevinski materijal spada u grupu vatrootpornih materijala i vatra mu manje šteti
nego drugim materijalima. I pored ove konstatacije, vatra šteti betonu, zbog čega je potrebno
poznavati posljedice uticaja vatre i visokih temperatura na očvrsli beton.

Za sagledavanje štetnih uticaja vatre i visokih temperatura na beton, potrebno je poznavati

ponašanje sastojaka betona pod uticajem vatre i visoke temperature.

- Značajnu ulogu igra agregat koji će se upotrijebiti za spravljanje betona u pogledu

vatrootpornosti betona. Agregat od kamena eruptivnog porijekla ima veću otpornost
prema vatri od krečnjaka, što ga treba upotrijebiti za betone koji mogu biti izloženi vatri
i visokim temperaturama.
- Armatura gubi korisnu otpornost na temperaturi oko 500 do 600°C.
- Zaštitni sloj betona debljine 2 cm, izdržava uticaj temperature do 500°C dva sata, a
debljine 5 cm dvostruko vrijeme temperature od 1000°C. Zbog ovog armirano - betonske
konstrukcije koje bi mogle biti izložene visokim temperaturama treba armirati s atanjim
šipkama i dovoljnim zaštitnim slojem od kvalitetnog betona.
- Vlačna čvrstoća se brže iscrpljuje nego tlačna kod trajnih visokih temperatura.

Uticaj temperature (0°C<T<80°𝐶) na tlačnu čvrstoću betona prema MC 90 može se izračunati

prema sljedećem obrascu:

𝑓𝑐𝑚 (𝑇) = 𝑓𝑐𝑚 (1,06 − 0,003𝑇/𝑇0 )

gdje je:

𝑓𝑐𝑚 (𝑇) - tlačna čvrstoća betona na temperaturi T,

𝑓𝑐𝑚 - tlačna čvrstoća betona dobivena opitima na temperaturi 20°𝐶,

T - temperatura °𝐶,

𝑇0 ....= 1°𝐶.

Uticaj temperature na vlačnu čvrstoću betona prema MC 90 može se izračunati prema sljedećem
obrascu:

𝑓𝑐𝑡,𝑓𝑙 (𝑇) = 𝑓𝑐𝑡,𝑓𝑙 (1,06 − 0,003𝑇/𝑇0 )

gdje je:

𝑓𝑐𝑡,𝑓𝑙 (𝑇) - vlačna čvrstoća pri savijanju na temperaturu T

𝑓𝑐𝑡,𝑓𝑙 - vlačna čvrstoća pri savijanju na temperaturu 20°𝐶

27
T - temperatura °𝐶,

𝑇0 ....= 1°𝐶.

- Uticaj temperature na na tlačnu čvrstoću (25°𝐶, 30°𝐶, 35°𝐶, 40°𝐶, 45°𝐶, 50°𝐶, 55°𝐶,
60°𝐶, 65°𝐶 , 70°𝐶 i 7570°𝐶 )

𝑓𝑐𝑚 (25) = 𝑓𝑐𝑚 (1,06 − 0,003𝑇/𝑇0 ) = 45(1,06 − 0,09/1) = 31,52𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (30) = 31,04 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (35) = 30,08 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (40) = 30,56 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (45) = 30,08 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (50) = 29,60 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (55) = 28,64𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (60) = 28,16 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (65 = 27,68 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (70) = 27,20 𝑀𝑃𝑎

𝑓𝑐𝑚 (75) = 26,72𝑀𝑃𝑎

Reducirana čvrstoća uzorka u funkciji temperature

32.500
32.000
31.500
31.000
30.500
30.000
29.500
29.000
28.500
28.000
27.500
27.000
26.500
26.000
10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80

Slika 4.8. Pad tlačne čvrstoće povećanjem temperature

28
4.1.8. Puzanje betona

S vremenom, uz stalno opterećenje, beton se i dalje deformiše (skraćuje pod tlačnim

naprezanjem) zbog djelimičnog skupljanja i temperaturnih promjena, ali i zbog djelovanja
stalnog naprezanja. Ovo zadnje deformacije su puzanja betona. Ovaj proces traje vrlo dugo i
vremenom se intenzitet deformacija smanjuje.

Za inžinjerske proračune kod kojih je ekspolataciono naprezanje |𝛿𝑐 | < 0,4𝑓𝑐𝑚 (𝑡0 ), što je
uglavnom, slučaj kod servisnog opterećenja, puzanje betona se može izračunati iz sljedećeg
izraza:

𝛿𝑐 (𝑡0 )
𝜀𝑐𝑐 (𝑡, 𝑡0 ) = ∅(𝑡, 𝑡0 )
𝐸𝑐𝑖

gdje je:

𝜀𝑐𝑐 (𝑡, 𝑡0 ) - deformacija puzanja,

∅(𝑡, 𝑡0 ) - koeficijent puzanja,

𝐸𝑐𝑖 - modul elastičnosti betona starosti 28 dana.

𝐸𝑐𝑖 = Eco (fcm /fcmo )1/3

gdje je:

𝐸𝑐𝑖 - računski modul elastičnosti betona 28 dana,

fcmo = 10 MPa,

fcm - srednja vrijednost tlačne čvrstoće

Eco = 21500 MPa.

Izračun puzanja betona:

𝐸𝑐𝑖 = 21500(45/10)0,33 = 35318,20 𝑀𝑃𝑎

∅(𝑡, 𝑡0 ) → iz tabele 28 - 90 dana: 28→ 0,30; 90→ 0,48

45
𝜀𝑐𝑐 (28,90) = ∙ 0,30 = 0,000273 = 0,273‰
35318,20

45
𝜀𝑐𝑐 (28,90) = ∙ 0,48 = 0,000436 = 0,6111‰
35318,20

29
 Puzanje betona
0.500
0.450
0.400
0.350
Puzanje o/oo

0.300
0.250
0.200 Puzanje betona
0.150
0.100
0.050
0.000
0 7 14 21 28 35 42 49 56 63 70 77 84 91 98
Vrijeme pod opterećenjem to

Slika 4.9. Puzanje betona

4.1.9. Skupljanje betona

Zbog uticaja kapilarnih sila koje se javljaju u kapilarnim porama cementnog kamena dolazi do
skupljanja betona. Svojstvo betona da u toku vremena mijenja svoju zapreminu u dužem
razdoblju i to u obliku smanjivanja dimenzija neopterećenih betonskih uzoraka približno
proporcionalno u svim pravcima, naziva se skupljanje.

Kada se beton miješa, postoji mnogo više vode koja je dodana u mješavinu radi bolje obradivosti
nego što je potrebno za hidraciju cementa. Ovo se radi zbog lakog kombinovanja cementnih
materijala u mješavini, a zove se višak slobodne vode. Na kraju, ova voda ispari iz betona
ostavljajući mikroskopske praznine u betonskoj matrici. Isparavanje dovodi do toga da beton
izgubi na masi i počne da se skuplja.

Sam postupak skupljanja je pod uticajem mnogih faktora – odnosa vode/cementa; odnosa
agregata i cementa; finoće i sastava cementa; mineralnog sastava, krutosti, oblika, tekstura
površine i granulacija agregata; karakteristike i količine bilo kojih primjesa; veličina i odnosa
zapremine i mase betona kao uslova vlage i temperature, i vjetra.

30
Skupljanje uvijek počinje na vanjskim površinama i postepeno se smanjuje ka unutrašnjim
zonama betonskog elementa, što uslijed geometrijske kompatibilnosti prouzrokuje stvaranje
unutrašnjih tzv. sopstvenih napona. Ovo je naročito izraženo kod debljih elemenata. Ti sopstveni
naponi mogu da prouzrokuju stvaranje naprslina na površinama elemenata, što se nerijetko
događa u praksi, jer je skupljanje, odnosno, skraćenje vlakana upravo najviše izraženo u ranijim
danima kada je i čvrstoća betona na zatezanje mala. Zbog toga je svrsishodno, što je moguće
duže, odgoditi početak skupljanja odgovarajućom zaštitom betona protiv isušivanja (njegovanje
betona).

31
5. ZAKLJUČAK

Masa svježeg betona sa sastoji od mase ugrađenog agregata, mase cementa i vode. količina
ugrađenog agregata pored količine cementa zavisi i od jačine nabijanja, te granulometrijskog
sastava, stoga smo na početku seminarskog rada odredili krivu granulometrijskog sastava koja
prolazi između krivih Fullera i EMPE, što znači da je granulometisjki sastav zadovoljavajući.

Također smo osigurali i količinu sitnih čestica agregata koje daju plastičnost svežem betonu.
Zatim smo izvršli ispitivanje svježe betonske mješavine jer promjena bilo kojeg sastojka betona
može da mijenja konzistenciju betona, a time i njegove mehaničke osobine.

Izrađene betonske kocke smo ispitivali nakon 165 dana što je rezultiralo većom pritisnom
čvrstoćom, nego što bi to bilo da su ispitivan enakon 28 dana.

Na kraju smo smo ispitali pojedine mehaniče osobine očvrslog betona, izvršili klasifikaciju
betona prema tlačnoj čvrstoći, utvrdili kako se to čvrstoća betona mijenja sa vremenom, u kojoj
je zavisnost od vremenskih uslova i slično.

32