Bó GIÉO D|C VÄ ßÄO TÑO

PHAN NGñC LI£N (TÊng ChÒ bi™n) - ßINH XU¢N L¢M (ChÒ bi™n)
Vü NGñC ANH - TR¡N BÉ ßå - NGUYŸN QUˇC HùNG
TR¶•NG C§NG HU∞NH K∞

Lfich sˆ
9
(T∏i b∂n l«n th¯ b∂y)

nhμ xu†t b∂n gi∏o dÙc vi÷t nam

 {[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

 
   

B∂n quy“n thuÈc Nhμ xu†t b∂n Gi∏o dÙc Vi÷t Nam - BÈ Gi∏o dÙc vμ ßμo tπo.

01-2012/CXB/353-1095/GD M∑ sË : 2H916T2
Ph«n mÈt

LëCH S^ TH⁄ GIõI HIåN ßÑI

T\ N°M 1945 ß⁄N NAY
Ch≠¨ng I
Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u
sau Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai

Bμi 1
Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u tı n®m 1945
Æ’n gi˜a nh˜ng n®m 70 cÒa th’ kÿ XX
Sau khi Æ∏nh bπi chÒ ngh‹a ph∏t x›t, Li™n X´ b≠Ìc vμo giai Æoπn
kh´i phÙc n“n kinh t’ bfi chi’n tranh tμn ph∏ vμ ti’p tÙc c´ng
cuÈc x©y d˘ng c¨ sÎ vÀt ch†t, k‹ thuÀt cÒa chÒ ngh‹a x∑ hÈi.
Giai Æoπn ph∏t tri”n mÌi nμy cfln gæn li“n vÌi s˘ ra ÆÍi cÒa c∏c
n≠Ìc d©n chÒ nh©n d©n Î ß´ng ¢u vμ s˘ h◊nh thμnh h÷ thËng
x∑ hÈi chÒ ngh‹a th’ giÌi.

I - Li™n X´
1. C´ng cuÈc kh´i phÙc kinh t’ sau chi’n tranh (1945 - 1950)
B≠Ìc ra kh·i cuÈc Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, tuy vÌi t≠ th’ cÒa ng≠Íi chi’n
thæng, nh≠ng Li™n X´ Æ∑ ph∂i chfiu nh˜ng tÊn th†t h’t s¯c nΔng n“.
H¨n 27 tri÷u ng≠Íi ch’t, 1710 thμnh phË, h¨n 70 000 lμng mπc, g«n 32 000
nhμ m∏y, x› nghi÷p vμ 65 000 km Æ≠Íng sæt bfi tμn ph∏. Ri™ng l∑nh thÊ Æ†t
n≠Ìc thuÈc ph«n ch©u ¢u h«u nh≠ hoang tμn, ÆÊ n∏t. ß„ lμ nh˜ng tÊn
th†t nΔng n“ h¨n b†t k◊ n≠Ìc nμo trong cuÈc chi’n. Chi’n tranh Æ∑ lμm
cho n“n kinh t’ Li™n X´ ph∏t tri”n chÀm lπi tÌi 10 n®m.

3
 Ngay tı Æ«u n®m 1946, ß∂ng vμ Nhμ n≠Ìc X´ vi’t Æ∑ Æ“ ra k’ hoπch kh´i phÙc
vμ ph∏t tri”n kinh t’ Ɔt n≠Ìc vÌi k’ hoπch 5 n®m l«n th¯ t≠ (1946 - 1950).
VÌi kh› th’ cÒa ng≠Íi chi’n thæng, c∏c t«ng lÌp nh©n d©n Li™n X´ Æ∑ s´i nÊi thi
Æua, lao ÆÈng qu™n m◊nh Æ” th˘c hi÷n k’ hoπch. K’t qu∂ lμ k’ hoπch 5 n®m l«n th¯
t≠ Æ≠Óc hoμn thμnh thæng lÓi, v≠Ót m¯c tr≠Ìc thÍi hπn 9 th∏ng. C∏c chÿ ti™u ch›nh
Æ“u v≠Ót m¯c k’ hoπch d˘ Æfinh.
TÌi n®m 1950, s∂n xu†t c´ng nghi÷p t®ng 73% (k’ hoπch d˘ Æfinh t®ng 48%),
h¨n 6 000 nhμ m∏y Æ≠Óc kh´i phÙc vμ x©y d˘ng mÌi Æ∑ Æi vμo hoπt ÆÈng.
MÈt sË ngμnh s∂n xu†t n´ng nghi÷p cÚng v≠Ót m¯c tr≠Ìc chi’n tranh.
ßÍi sËng nh©n d©n Æ≠Óc c∂i thi÷n r‚ r÷t.

Trong thÍi k◊ nμy, n“n khoa h‰c - k‹ thuÀt X´ vi’t Æ∑ c„ s˘ ph∏t tri”n v≠Ót bÀc.
N®m 1949, Li™n X´ ch’ tπo thμnh c´ng bom nguy™n tˆ, ph∏ vÏ th’ ÆÈc quy“n hπt
nh©n cÒa M‹.
− C´ng cuÈc kh´i phÙc n“n kinh t’, hμn gæn v’t th≠¨ng chi’n tranh Î Li™n X´
Æ∑ di‘n ra vμ Æπt Æ≠Óc k’t qu∂ nh≠ th’ nμo ?
2. Ti’p tÙc c´ng cuÈc x©y d˘ng c¨ sÎ vÀt ch†t - k‹ thuÀt cÒa chÒ ngh‹a x∑ hÈi
(tı n®m 1950 Æ’n Æ«u nh˜ng n®m 70 cÒa th’ kÿ XX)
Sau khi hoμn thμnh vi÷c kh´i phÙc n“n kinh t’, Li™n X´ ti’p tÙc x©y d˘ng c¨ sÎ
vÀt ch†t - k‹ thuÀt cÒa chÒ ngh‹a x∑ hÈi vÌi vi÷c th˘c hi÷n c∏c k’ hoπch dμi hπn, nh≠
k’ hoπch 5 n®m l«n th¯ n®m (1951 - 1955), l«n th¯ s∏u (1956 - 1960) vμ k’ hoπch
7 n®m (1959 - 1965)...
Ph≠¨ng h≠Ìng ch›nh cÒa c∏c k’ hoπch nμy lμ : ti’p tÙc ≠u ti™n ph∏t tri”n c´ng
nghi÷p nΔng - n“n t∂ng cÒa n“n kinh t’ quËc d©n, th˘c hi÷n th©m canh trong s∂n
xu†t n´ng nghi÷p, Æ»y mπnh ti’n bÈ khoa h‰c - k‹ thuÀt, t®ng c≠Íng s¯c mπnh quËc
phflng cÒa Ɔt n≠Ìc.
Trong hai thÀp ni™n 50 vμ 60 cÒa th’ kÿ XX, n“n kinh t’ X´ vi’t t®ng tr≠Îng
mπnh mœ. S∂n xu†t c´ng nghi÷p b◊nh qu©n hªng n®m t®ng 9,6%. Li™n X´
Æ∑ trÎ thμnh c≠Íng quËc c´ng nghi÷p Ưng th¯ hai th’ giÌi sau M‹, chi’m
kho∂ng 20% s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p cÒa toμn th’ giÌi.

Trong thÍi k◊ nμy, n“n khoa h‰c - k‹ thuÀt X´ vi’t v…n tr™n Æμ ph∏t tri”n mπnh mœ
vμ gΔt h∏i Æ≠Óc nh˜ng thμnh c´ng vang dÈi. N®m 1957, Li™n X´ lμ n≠Ìc Æ«u ti™n
ph„ng thμnh c´ng v÷ tinh nh©n tπo l™n kho∂ng kh´ng vÚ trÙ, mÎ Æ«u kÿ nguy™n chinh
phÙc vÚ trÙ cÒa loμi ng≠Íi. N®m 1961, Li™n X´ ph„ng con tμu “Ph≠¨ng ß´ng” Æ≠a
nhμ du hμnh vÚ trÙ Ga-ga-rin l«n Æ«u ti™n bay vflng quanh Tr∏i ߆t vμ cÚng lμ n≠Ìc
d…n Æ«u th’ giÌi v“ nh˜ng chuy’n bay dμi ngμy trong vÚ trÙ...

4
 {[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

 
   

H◊nh 1. V÷ tinh nh©n tπo Æ«u ti™n cÒa Li™n X´

V“ ÆËi ngoπi, Nhμ n≠Ìc X´ vi’t chÒ tr≠¨ng duy tr◊ hoμ b◊nh th’ giÌi, th˘c hi÷n
ch›nh s∏ch chung sËng hoμ b◊nh, quan h÷ h˜u nghfi vÌi t†t c∂ c∏c n≠Ìc ; ÆÂng thÍi
t›ch c˘c Òng hÈ cuÈc Ɔu tranh chËng chÒ ngh‹a th˘c d©n, giμnh ÆÈc lÀp t˘ do cÒa
c∏c d©n tÈc bfi ∏p b¯c. Li™n X´ trÎ thμnh chÁ d˘a v˜ng chæc cÒa hoμ b◊nh vμ
c∏ch mπng th’ giÌi.
− H∑y n™u nh˜ng thμnh t˘u chÒ y’u cÒa Li™n X´ trong c´ng cuÈc x©y d˘ng
chÒ ngh‹a x∑ hÈi tı n®m 1950 Æ’n Æ«u nh˜ng n®m 70 cÒa th’ kÿ XX.
− Qua s∏ch b∏o Æ∑ Ɖc, em h∑y k” mÈt sË chuy’n bay cÒa c∏c nhμ du hμnh vÚ trÙ
Li™n X´ trong nh˜ng n®m 60 cÒa th’ kÿ XX.

II - ß´ng ¢u
1. S˘ ra ÆÍi cÒa c∏c n≠Ìc d©n chÒ nh©n d©n ß´ng ¢u
Tr≠Ìc Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, h«u h’t c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ“u l÷ thuÈc vμo
c∏c n≠Ìc t≠ b∂n T©y ¢u. Trong thÍi k◊ chi’n tranh, h‰ lπi bfi ph∏t x›t ߯c chi’m
Æ„ng vμ n´ dfich tμn bπo. V◊ vÀy, khi HÂng qu©n Li™n X´ ti’n vμo l∑nh thÊ ß´ng ¢u
truy k›ch qu©n ÆÈi ph∏t x›t ߯c, nh©n d©n c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ nhanh ch„ng nÊi
dÀy vμ khÎi ngh‹a vÚ trang giμnh ch›nh quy“n. D≠Ìi s˘ l∑nh Æπo cÒa nh˜ng ng≠Íi
cÈng s∂n, mÈt loπt nhμ n≠Ìc d©n chÒ nh©n d©n Æ∑ Æ≠Óc thμnh lÀp Î c∏c n≠Ìc
ß´ng ¢u tı cuËi n®m 1944 Æ’n n®m 1946.
ß„ lμ c∏c n≠Ìc : Ba Lan (7 - 1944), Ru-ma-ni (8 - 1944), Hung-ga-ri (4 - 1945),
Ti÷p Khæc (5 - 1945), Nam T≠ (11 - 1945), An-ba-ni (12 - 1945) vμ Bun-ga-ri
(9 - 1946).
5
 Theo tho∂ thuÀn cÒa ba c≠Íng quËc lμ Li™n X´ - M‹ - Anh, qu©n ÆÈi Li™n
X´ chi’m Æ„ng khu v˘c ph›a Æ´ng n≠Ìc ߯c ; qu©n ÆÈi M‹, Anh, Ph∏p
chi’m Æ„ng khu v˘c ph›a t©y n≠Ìc ߯c. Th∏ng 9 - 1949, Nhμ n≠Ìc CÈng
hoμ Li™n bang ߯c Æ≠Óc thμnh lÀp Î T©y ߯c vμ th∏ng 10 - 1949, Nhμ
n≠Ìc CÈng hoμ D©n chÒ ß¯c Æ∑ ra ÆÍi Î ß´ng ߯c. Hai nhμ n≠Ìc Î
T©y ߯c vμ ß´ng ߯c chfiu ∂nh h≠Îng cÒa hai c≠Íng quËc lμ M‹ vμ
Li™n X´.

H◊nh 2. L≠Óc Æ c∏c n≠Ìc d©n chÒ nh©n d©n ß´ng ¢u

Tı n®m 1945 Æ’n n®m 1949, v≠Ót qua nhi“u kh„ kh®n, nh†t lμ s˘ chËng ph∏ cÒa
c∏c th’ l˘c thÔ Æfich trong vμ ngoμi n≠Ìc, c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ hoμn thμnh thæng
lÓi nh˜ng nhi÷m vÙ cÒa c∏ch mπng d©n chÒ nh©n d©n. ß„ lμ x©y d˘ng bÈ m∏y ch›nh
quy“n d©n chÒ nh©n d©n, ti’n hμnh c∂i c∏ch ruÈng Ɔt, quËc h˜u ho∏ nh˜ng x›
nghi÷p lÌn cÒa t≠ b∂n n≠Ìc ngoμi vμ trong n≠Ìc, th˘c hi÷n c∏c quy“n t˘ do d©n chÒ
vμ c∂i thi÷n ÆÍi sËng cÒa nh©n d©n.
Nh≠ th’, lfich sˆ c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ sang trang mÌi.
6
− C∏c n≠Ìc d©n chÒ nh©n d©n ß´ng ¢u Æ∑ ra ÆÍi trong hoμn c∂nh nμo ?
− ß” hoμn thμnh cuÈc c∏ch mπng d©n chÒ nh©n d©n, c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑
th˘c hi÷n nh˜ng nhi÷m vÙ g◊ ?
2. Ti’n hμnh x©y d˘ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi
(tı n®m 1950 Æ’n Æ«u nh˜ng n®m 70 cÒa th’ kÿ XX)
Sau khi hoμn thμnh cuÈc c∏ch mπng d©n chÒ nh©n d©n, tı n®m 1949, c∏c n≠Ìc
ß´ng ¢u b≠Ìc vμo giai Æoπn x©y d˘ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi. Nh˜ng nhi÷m vÙ ch›nh cÒa
giai Æoπn nμy lμ : xo∏ b· s˘ b„c lÈt cÒa giai c†p t≠ s∂n, Æ≠a n´ng d©n vμo con Æ≠Íng
lμm ®n tÀp th” th´ng qua h◊nh th¯c hÓp t∏c x∑ vμ ti’n hμnh c´ng nghi÷p ho∏ nhªm
xo∏ b· t◊nh trπng nghÃo nμn, lπc hÀu tı l©u ÆÍi, x©y d˘ng c¨ sÎ vÀt ch†t - k‹ thuÀt
cÒa chÒ ngh‹a x∑ hÈi.
Sau 20 n®m x©y d˘ng Ɔt n≠Ìc (1950 - 1970), cÔng vÌi s˘ giÛp ÆÏ cÒa Li™n X´,
c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ thu Æ≠Óc nh˜ng thμnh t˘u to lÌn. TÌi Æ«u nh˜ng n®m 70
cÒa th’ kÿ XX, c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ trÎ thμnh nh˜ng n≠Ìc c´ng - n´ng nghi÷p.
BÈ mΔt kinh t’ - x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc Æ∑ thay ÆÊi c®n b∂n vμ s©u sæc.
Tr≠Ìc chi’n tranh, An-ba-ni lμ n≠Ìc nghÃo nh†t ch©u ¢u. TÌi n®m 1970,
n“n c´ng nghi÷p Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng, c∂ n≠Ìc Æ∑ Æ≠Óc Æi÷n kh› ho∏.
N®m 1975, tÊng s∂n ph»m c´ng nghi÷p cÒa Bun-ga-ri t®ng 55 l«n so vÌi
n®m 1939.
VËn lμ n≠Ìc Æ∑ c„ nh˜ng c¨ sÎ c´ng nghi÷p, tÌi lÛc nμy Ti÷p Khæc Æ≠Óc
x’p vμo hμng c∏c n≠Ìc c´ng nghi÷p ph∏t tri”n, chi’m 1,7% s∂n l≠Óng
c´ng nghi÷p th’ giÌi.
MΔc dÔ c„ nhi“u hπn ch’ v“ tμi nguy™n thi™n nhi™n, CÈng hoμ D©n chÒ
߯c Æ∑ Æπt Æ≠Óc nh˜ng thμnh t›ch Æ∏ng k”. S∂n xu†t t®ng g†p 5 l«n, thu
nhÀp quËc d©n t®ng 4 l«n so vÌi n®m 1949.

− Nh˜ng nhi÷m vÙ ch›nh cÒa c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u trong c´ng cuÈc x©y d˘ng
chÒ ngh‹a x∑ hÈi lμ g◊ ?
− H∑y n™u nh˜ng thμnh t˘u mμ c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ Æπt Æ≠Óc trong c´ng
cuÈc x©y d˘ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi.

III - S˘ h◊nh thμnh h÷ thËng x∑ hÈi chÒ ngh‹a

Khi c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u bæt tay vμo c´ng cuÈc x©y d˘ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi, mËi
quan h÷ gi˜a Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc nμy Æfli h·i ph∂i c„ s˘ hÓp t∏c cao h¨n vμ Æa dπng
h¨n nh≠ hÓp t∏c nhi“u b™n, hoΔc ph©n c´ng vμ chuy™n m´n ho∏ trong s∂n xu†t
c´ng nghi÷p, n´ng nghi÷p...

7
 C¨ sÎ cÒa s˘ hÓp t∏c nμy lμ Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ“u cÔng
chung mÈt mÙc ti™u x©y d˘ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi, Æ“u ÆΔt d≠Ìi s˘ l∑nh
Æπo cÒa c∏c Æ∂ng cÈng s∂n vμ cÔng chung h÷ t≠ t≠Îng cÒa chÒ ngh‹a
M∏c - L™-nin.

Ngμy 8 - 1 - 1949, HÈi ÆÂng t≠¨ng trÓ kinh t’ (th≠Íng g‰i tæt lμ SEV) Æ∑ Æ≠Óc
thμnh lÀp vÌi s˘ tham gia cÒa c∏c n≠Ìc : Li™n X´, An-ba-ni, Ba Lan, Bun-ga-ri,
Hung-ga-ri, Ru-ma-ni, Ti÷p Khæc. Sau nμy th™m c∏c n≠Ìc : CÈng hoμ D©n chÒ ß¯c
(1950), M´ng CÊ (1962), Cu-ba (1972) vμ Vi÷t Nam (1978). HÈi ÆÂng t≠¨ng trÓ
kinh t’ ra ÆÍi nhªm Æ»y mπnh s˘ hÓp t∏c, giÛp ÆÏ l…n nhau gi˜a c∏c n≠Ìc x∑ hÈi chÒ
ngh‹a vμ Æ∏nh d†u s˘ h◊nh thμnh h÷ thËng x∑ hÈi chÒ ngh‹a.
Trong thÍi gian tı n®m 1951 Æ’n 1973, HÈi ÆÂng t≠¨ng trÓ kinh t’ Æ∑ thu
Æ≠Óc nh˜ng thμnh t›ch to lÌn.
TËc ÆÈ t®ng tr≠Îng s∂n xu†t c´ng nghi÷p cÒa c∏c n≠Ìc thμnh vi™n b◊nh
qu©n hªng n®m Æπt 10%, thu nhÀp quËc d©n n®m 1973 t®ng 5,7 l«n so
vÌi n®m 1950. Trong hoπt ÆÈng cÒa HÈi ÆÂng t≠¨ng trÓ kinh t’, Li™n X´
gi˜ vai trfl ÆΔc bi÷t quan tr‰ng. Li™n X´ Æ∑ cho c∏c n≠Ìc thμnh vi™n vay
13 tÿ rÛp vÌi l∑i su†t th†p vμ vi÷n trÓ kh´ng hoμn lπi 20 tÿ rÛp.

Tr≠Ìc t◊nh h◊nh th’ giÌi ngμy cμng c®ng thºng do ch›nh s∏ch hi’u chi’n, x©m
l≠Óc cÒa Æ’ quËc M‹, nh†t lμ s˘ ra ÆÍi khËi qu©n s˘ Bæc ßπi T©y D≠¨ng (4 - 1949)
(vi’t tæt theo ti’ng Anh lμ NATO) cÒa c∏c n≠Ìc ph≠¨ng T©y, Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc
x∑ hÈi chÒ ngh‹a Î ß´ng ¢u Æ∑ tho∂ thuÀn cÔng nhau thμnh lÀp TÊ ch¯c Hi÷p ≠Ìc
V∏c-sa-va (5 - 1955). ß©y lμ mÈt li™n minh mang t›nh ch†t phflng thÒ v“ qu©n s˘ vμ
ch›nh trfi cÒa c∏c n≠Ìc x∑ hÈi chÒ ngh‹a ß´ng ¢u, nhªm b∂o v÷ c´ng cuÈc x©y d˘ng
chÒ ngh‹a x∑ hÈi cÒa c∏c n≠Ìc nμy, g„p ph«n to lÌn trong vi÷c duy tr◊ n“n hoμ b◊nh,
an ninh cÒa ch©u ¢u vμ th’ giÌi.

C©u h·i vμ bμi tÀp

1. H∑y n™u nh˜ng c¨ sÎ h◊nh thμnh h÷ thËng x∑ hÈi chÒ ngh‹a.

2. H∑y tr◊nh bμy mÙc Æ›ch ra ÆÍi vμ nh˜ng thμnh t›ch cÒa HÈi ÆÂng
t≠¨ng trÓ kinh t’ trong nh˜ng n®m 1951 - 1973.

8
 Bμi 2
Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u
tı gi˜a nh˜ng n®m 70 Æ’n Æ«u nh˜ng n®m 90
cÒa th’ kÿ XX
Tı gi˜a nh˜ng n®m 70, nh†t lμ tı nˆa sau nh˜ng n®m 80 cÒa
th’ kÿ XX, n“n kinh t’ Li™n X´ vμ c∏c n≠Ìc x∑ hÈi chÒ ngh‹a
ß´ng ¢u l©m vμo t◊nh trπng tr◊ tr÷ vμ khÒng ho∂ng tr«m tr‰ng.
KhÒng ho∂ng kinh t’ d…n tÌi khÒng ho∂ng ch›nh trfi Æ∑ lμm sÙp
ÆÊ ch’ ÆÈ x∑ hÈi chÒ ngh‹a Î c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u vμ sau Æ„ lμ
Li™n X´.

I - S˘ khÒng ho∂ng vμ tan r∑ cÒa Li™n bang X´ vi’t

N®m 1973, cuÈc khÒng ho∂ng d«u m· Æ∑ mÎ Æ«u cho cuÈc khÒng ho∂ng v“ nhi“u
mΔt cÒa th’ giÌi, Æfli h·i c∏c n≠Ìc ph∂i c„ nh˜ng c∂i c∏ch v“ kinh t’ vμ ch›nh trfi -
x∑ hÈi.

H◊nh 3. CuÈc bi”u t◊nh Æfli li khai vμ ÆÈc lÀp Î L›t-va

Trong bËi c∂nh Æ„, Ban l∑nh Æπo Li™n X´ Æ∑ kh´ng ti’n hμnh c∏c c∂i
c∏ch c«n thi’t v“ kinh t’ vμ x∑ hÈi ; kh´ng khæc phÙc nh˜ng khuy’t Æi”m
tr≠Ìc Æ©y lμm trÎ ngπi s˘ ph∏t tri”n cÒa Ɔt n≠Ìc. TÌi Æ«u nh˜ng n®m 80
cÒa th’ kÿ XX, n“n kinh t’ Ɔt n≠Ìc ngμy cμng kh„ kh®n : s∂n xu†t

9
 c´ng nghi÷p vμ n´ng nghi÷p tr◊ tr÷, l≠¨ng th˘c, th˘c ph»m vμ nhi“u hμng
ho∏ ti™u dÔng thi’t y’u ngμy cμng khan hi’m, m¯c sËng cÒa ng≠Íi d©n
X´ vi’t gi∂m sÛt. MΔt kh∏c, nh˜ng vi phπm v“ ph∏p ch’, thi’u d©n chÒ
vμ c∏c t÷ nπn quan li™u, tham nhÚng ngμy cμng tr«m tr‰ng. ߆t n≠Ìc
l©m vμo khÒng ho∂ng toμn di÷n.

Trong bËi c∂nh Æ„, th∏ng 3 - 1985, Go„c-ba-chËp l™n næm quy“n l∑nh Æπo ß∂ng,
Æ“ ra Æ≠Íng lËi c∂i tÊ. C∂i tÊ Æ≠Óc tuy™n bË nh≠ mÈt cuÈc c∏ch mπng nhªm khæc
phÙc nh˜ng sai l«m, thi’u s„t tr≠Ìc Æ©y, Æ≠a Ɔt n≠Ìc tho∏t kh·i khÒng ho∂ng vμ
x©y d˘ng mÈt chÒ ngh‹a x∑ hÈi theo ÆÛng b∂n ch†t vμ ˝ ngh‹a nh©n v®n Æ›ch th˘c
cÒa n„. Nh≠ng do kh´ng c„ s˘ chu»n bfi Æ«y ÆÒ c∏c Æi“u ki÷n c«n thi’t vμ thi’u mÈt
Æ≠Íng lËi chi’n l≠Óc toμn di÷n, nh†t qu∏n, n™n c´ng cuÈc c∂i tÊ nhanh ch„ng l©m
vμo t◊nh trπng bfi ÆÈng, lÛng tÛng, Æ«y kh„ kh®n.
MΔc dÔ Ban l∑nh Æπo Li™n X´ Æ∑ Æ≠a ra nhi“u ph≠¨ng ∏n ph∏t tri”n
kinh t’ nh≠ng lπi ch≠a th˘c hi÷n Æ≠Óc g◊, n“n kinh t’ v…n tr≠Ót dμi trong
khÒng ho∂ng. Tr≠Ìc nh˜ng kh„ kh®n v“ kinh t’, nh˜ng c∂i tÊ v“ ch›nh trfi -
x∑ hÈi lπi Æ≠Óc Æ»y mπnh nh≠ th˘c hi÷n ch’ ÆÈ tÊng thËng tÀp trung m‰i
quy“n l˘c, th˘c hi÷n ch’ ÆÈ Æa nguy™n v“ ch›nh trfi (t¯c nhi“u Æ∂ng cÔng
tham gia c´ng vi÷c ch›nh trfi cÒa Ɔt n≠Ìc), xo∏ b· ch’ ÆÈ mÈt Æ∂ng
(t¯c xo∏ b· s˘ l∑nh Æπo cÒa ß∂ng CÈng s∂n Li™n X´), tuy™n bË d©n chÒ
vμ “c´ng khai” m‰i mΔt.

߆t n≠Ìc cμng lÛn s©u vμo khÒng ho∂ng vμ rËi loπn. Nhi“u cuÈc b∑i c´ng di‘n
ra, m©u thu…n sæc tÈc bÔng nÊ, nhi“u n≠Ìc cÈng hoμ Æfli li khai, c∏c t÷ nπn x∑ hÈi
gia t®ng, c∏c th’ l˘c chËng ÆËi r∏o ri’t k›ch ÆÈng qu«n chÛng...
Trong bËi c∂nh Æ„, ngμy 19 - 8 - 1991 mÈt sË ng≠Íi l∑nh Æπo ß∂ng vμ Nhμ n≠Ìc
X´ vi’t Æ∑ ti’n hμnh Æ∂o ch›nh, lÀt ÆÊ TÊng thËng Go„c-ba-chËp. Nh≠ng cuÈc Æ∂o
ch›nh nhanh ch„ng th†t bπi vμ Æ∑ d…n tÌi nh˜ng hÀu qu∂ c˘c k◊ nghi™m tr‰ng : ß∂ng
CÈng s∂n Li™n X´ bfi Æ◊nh chÿ hoπt ÆÈng, Nhμ n≠Ìc Li™n bang h«u nh≠ t™ li÷t, c∏c
n≠Ìc cÈng hoμ Æua nhau Æfli ÆÈc lÀp vμ t∏ch kh·i Li™n bang. S˘ tan r∑ cÒa Li™n bang
X´ vi’t chÿ cfln lμ v†n Æ“ thÍi gian.
Ngμy 21 - 12 - 1991, nh˜ng ng≠Íi l∑nh Æπo 11 n≠Ìc cÈng hoμ trong Li™n bang
X´ vi’t Æ∑ h‰p vμ k› k’t hi÷p Æfinh v“ gi∂i t∏n Li™n bang X´ vi’t, thμnh lÀp CÈng
ÆÂng c∏c quËc gia ÆÈc lÀp (th≠Íng g‰i tæt lμ SNG). Trong buÊi tËi gi∏ lπnh ngμy
25 - 12 - 1991, Go„c-ba-chËp tuy™n bË tı ch¯c tÊng thËng. L∏ cÍ Li™n bang X´ vi’t
tr™n n„c Æi÷n Crem-li bfi hπ xuËng, Æ∏nh d†u s˘ ch†m d¯t cÒa ch’ ÆÈ x∑ hÈi chÒ ngh‹a
Î Li™n bang X´ vi’t sau 74 n®m tÂn tπi.
− C´ng cuÈc c∂i tÊ Î Li™n X´ Æ∑ di‘n ra nh≠ th’ nμo vμ k’t qu∂ cuËi cÔng ra sao?

10
 H◊nh 4. L≠Óc Æ c∏c n≠Ìc SNG

II - CuÈc khÒng ho∂ng vμ tan r∑ cÒa ch’ ÆÈ

x∑ hÈi chÒ ngh‹a Î c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u
CÚng nh≠ t◊nh h◊nh Î Li™n X´, tı cuËi nh˜ng n®m 70 vμ Æ«u nh˜ng n®m 80 cÒa
th’ kÿ XX, c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u l©m vμo t◊nh trπng khÒng ho∂ng kinh t’ vμ ch›nh trfi
ngμy cμng gay gæt.
S∂n xu†t c´ng nghi÷p vμ n´ng nghi÷p suy gi∂m ; bu´n b∏n vÌi n≠Ìc
ngoμi gi∂m sÛt ; sË ti“n nÓ n≠Ìc ngoμi t®ng l™n (chÿ ri™ng Ru-ma-ni : n®m
1980 nÓ n≠Ìc ngoμi 11 tÿ Æ´ la M‹ (USD), n®m 1989 l™n tÌi 21 tÿ USD). C∏c
cuÈc Æ◊nh c´ng cÒa c´ng nh©n käo dμi, qu«n chÛng xuËng Æ≠Íng bi”u
t◊nh... Ch›nh phÒ nhi“u n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ Æμn ∏p c∏c phong trμo qu«n
chÛng, kh´ng Æ“ ra c∏c c∂i c∏ch c«n thi’t vμ ÆÛng Ææn.
TÌi cuËi n®m 1988, khÒng ho∂ng l™n tÌi Æÿnh cao. KhÎi Æ«u tı Ba Lan, sau Æ„
lan nhanh sang c∏c n≠Ìc Hung-ga-ri, Ti÷p Khæc, CÈng hoμ D©n chÒ ß¯c, Ru-ma-ni,
Bun-ga-ri, Nam T≠ vμ An-ba-ni. Î c∏c n≠Ìc nμy, m›t tinh, bi”u t◊nh di‘n ra dÂn dÀp
11
Æfli c∂i c∏ch kinh t’, th˘c hi÷n Æa nguy™n v“ ch›nh trfi, ti’n hμnh tÊng tuy”n cˆ t˘ do
mμ mÚi nh‰n Ɔu tranh nhªm vμo Æ∂ng cÈng s∂n c«m quy“n.
LÓi dÙng thÍi c¨ Æ„, lπi Æ≠Óc s˘ ti’p s¯c cÒa chÒ ngh‹a Æ’ quËc b™n ngoμi,
c∏c th’ l˘c chËng chÒ ngh‹a x∑ hÈi ra s¯c k›ch ÆÈng qu«n chÛng, Æ»y mπnh c∏c
hoπt ÆÈng chËng ph∏.
Ban l∑nh Æπo c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ ph∂i ch†p nhÀn tı b· quy“n l∑nh Æπo cÒa
Æ∂ng cÈng s∂n, th˘c hi÷n Æa nguy™n ch›nh trfi vμ ti’n hμnh tÊng tuy”n cˆ t˘ do.
K’t qu∂ lμ, qua tÊng tuy”n cˆ Î h«u h’t c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u, c∏c th’ l˘c chËng
chÒ ngh‹a x∑ hÈi Æ∑ thæng cˆ, giμnh Æ≠Óc ch›nh quy“n nhμ n≠Ìc ; c∏c Æ∂ng cÈng s∂n
bfi th†t bπi, kh´ng cfln næm ch›nh quy“n. Nh≠ th’, tÌi cuËi n®m 1989 ch’ ÆÈ x∑ hÈi
chÒ ngh‹a Æ∑ bfi sÙp ÆÊ Î h«u h’t c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u.
Ch›nh quy“n mÌi Î c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ“u tuy™n bË tı b· chÒ ngh‹a
x∑ hÈi vμ chÒ ngh‹a M∏c - L™-nin, th˘c hi÷n Æa nguy™n v“ ch›nh trfi vμ
chuy”n n“n kinh t’ theo c¨ ch’ thfi tr≠Íng vÌi nhi“u thμnh ph«n sÎ h˜u.
T™n n≠Ìc vμ ngμy quËc kh∏nh Æ“u thay ÆÊi theo h≠Ìng chung chÿ g‰i
lμ n≠Ìc cÈng hoμ.

S˘ sÙp ÆÊ cÒa ch’ ÆÈ x∑ hÈi chÒ ngh‹a Î ß´ng ¢u vμ Li™n X´ Æ∑ k’t thÛc s˘ tÂn
tπi cÒa h÷ thËng x∑ hÈi chÒ ngh‹a th’ giÌi. Ngμy 28 - 6 - 1991, HÈi ÆÂng t≠¨ng trÓ
kinh t’ (SEV) quy’t Æfinh ch†m d¯t hoπt ÆÈng vμ ngμy 1 - 7 - 1991, TÊ ch¯c Hi÷p ≠Ìc
V∏c-sa-va tuy™n bË gi∂i th”. ß©y lμ mÈt tÊn th†t h’t s¯c nΔng n“ ÆËi vÌi phong trμo
c∏ch mπng th’ giÌi cÚng nh≠ ÆËi vÌi c∏c l˘c l≠Óng ti’n bÈ vμ c∏c d©n tÈc trong cuÈc
Ɔu tranh v◊ ÆÈc lÀp, chÒ quy“n d©n tÈc, hoμ b◊nh Ên Æfinh vμ ti’n bÈ x∑ hÈi.

C©u h·i vμ bμi tÀp

Qu∏ tr◊nh khÒng ho∂ng vμ sÙp ÆÊ cÒa ch’ ÆÈ x∑ hÈi chÒ ngh‹a
Î c∏c n≠Ìc ß´ng ¢u Æ∑ di‘n ra nh≠ th’ nμo ?

12
 {[[W+bz0FkV43GmRt7u4DpvuYxd]]}

 
  Ch≠¨ng   II
C∏c n≠Ìc ∏, Phi, M‹ la-tinh
tı n®m 1945 Æ’n nay

Bμi 3
qu∏ tr◊nh ph∏t tri”n cÒa phong trμo
gi∂i ph„ng d©n tÈc vμ s˘ tan r∑
cÒa h÷ thËng thuÈc Æfia
Sau Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, mÈt cao trμo Ɔu tranh
gi∂i ph„ng d©n tÈc Æ∑ di‘n ra s´i nÊi Î ch©u É, ch©u Phi vμ
M‹ La-tinh, lμm cho h÷ thËng thuÈc Æfia cÒa chÒ ngh‹a Æ’ quËc
tan r∑ tıng m∂ng lÌn vμ Æi tÌi sÙp ÆÊ hoμn toμn. C„ th”
ph©n chia qu∏ tr◊nh tan r∑ Æ„ thμnh ba giai Æoπn ch›nh :

I - giai Æoπn tı n®m 1945 Æ’n gi˜a nh˜ng n®m 60

cÒa th’ kÿ XX
Ngay khi Æ≠Óc tin ph∏t x›t NhÀt Æ«u hμng, nh©n d©n nhi“u n≠Ìc ß´ng Nam É
Æ∑ nÊi dÀy, ti’n hμnh khÎi ngh‹a vÚ trang, lÀt ÆÊ ∏ch thËng trfi cÒa ph∏t x›t, thμnh
lÀp ch›nh quy“n c∏ch mπng, ti™u bi”u lμ c∏c n≠Ìc In-Æ´-n™-xi-a, Vi÷t Nam vμ Lμo.
Ba n≠Ìc nμy l«n l≠Ót tuy™n bË ÆÈc lÀp : In-Æ´-n™-xi-a - ngμy 17 - 8 - 1945,
Vi÷t Nam - ngμy 2 - 9 - 1945 vμ Lμo - ngμy 12 - 10 - 1945.
Phong trμo Ɔu tranh lan nhanh sang c∏c n≠Ìc Nam É vμ Bæc Phi.
Nhi“u n≠Ìc Î hai khu v˘c nμy li™n ti’p nÊi dÀy giμnh ÆÈc lÀp nh≠ ƒn ßÈ
(1946 - 1950), Ai CÀp (1952), An-gi™-ri (1954 - 1962) v.v...
N®m 1960, 17 n≠Ìc Î ch©u Phi tuy™n bË ÆÈc lÀp.
Ngμy 1 - 1 - 1959, cuÈc C∏ch mπng nh©n d©n Î Cu-ba d≠Ìi s˘ l∑nh Æπo cÒa
Phi-Æen C∏t-xt¨-r´ Æ∑ giμnh thæng lÓi. Ch’ ÆÈ ÆÈc tμi th©n M‹ bfi lÀt ÆÊ.
Nh≠ vÀy, tÌi gi˜a nh˜ng n®m 60 cÒa th’ kÿ XX, h÷ thËng thuÈc Æfia cÒa chÒ ngh‹a
Æ’ quËc - th˘c d©n v“ c¨ b∂n Æ∑ bfi sÙp ÆÊ. ß’n n®m 1967, h÷ thËng thuÈc Æfia chÿ
cfln 5,2 tri÷u km2 vÌi 35 tri÷u d©n, tÀp trung chÒ y’u Î mi“n Nam ch©u Phi.

− H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ th’ giÌi vfi tr› c∏c n≠Ìc giμnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp
Æ∑ n™u trong bμi.

13
II - Giai Æoπn tı gi˜a nh˜ng n®m 60
Æ’n gi˜a nh˜ng n®m 70 cÒa th’ kÿ XX
Nät nÊi bÀt cÒa giai Æoπn nμy lμ phong trμo Ɔu tranh giμnh ÆÈc lÀp cÒa
nh©n d©n c∏c n≠Ìc °ng-g´-la, M´-d®m-b›ch vμ Ghi-n™ B›t-xao nhªm lÀt ÆÊ ∏ch
thËng trfi cÒa B ßμo Nha. Tı Æ«u nh˜ng n®m 60, nh©n d©n ba n≠Ìc nμy Æ∑ ti’n
hμnh cuÈc Ɔu tranh vÚ trang. Th∏ng 4 - 1974, Î B ßμo Nha nÊ ra cuÈc Ɔu tranh
lÀt ÆÊ ch’ ÆÈ ÆÈc tμi (tÂn tπi tı n®m 1926), ch›nh quy“n mÌi Î B ßμo Nha Æ∑
tuy™n bË trao tr∂ ÆÈc lÀp cho Ghi-n™ B›t-xao (9 - 1974), M´-d®m-b›ch (6 - 1975)
vμ °ng-g´-la (11 - 1975).
S˘ tan r∑ c∏c thuÈc Æfia cÒa BÂ ßμo Nha lμ mÈt thæng lÓi quan tr‰ng cÒa phong
trμo gi∂i ph„ng d©n tÈc Î ch©u Phi.
− H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ ch©u Phi vfi tr› ba n≠Ìc °ng-g´-la, M´-d®m-b›ch
vμ Ghi-n™ B›t-xao.

III - Giai Æoπn tı gi˜a nh˜ng n®m 70

Æ’n gi˜a nh˜ng n®m 90 cÒa th’ kÿ XX
Tı cuËi nh˜ng n®m 70, chÒ ngh‹a th˘c d©n chÿ cfln tÂn tπi d≠Ìi h◊nh th¯c cuËi cÔng
cÒa n„ lμ ch’ ÆÈ ph©n bi÷t chÒng tÈc (A-p∏c-thai), tÀp trung Î ba n≠Ìc mi“n Nam
ch©u Phi lμ R´-Æ™-di-a, T©y Nam Phi vμ CÈng hoμ Nam Phi.
Sau nhi“u n®m Ɔu tranh ngoan c≠Íng vμ b“n bÿ cÒa ng≠Íi da Æen, ch›nh quy“n
th˘c d©n cÒa c∏c giai c†p thËng trfi ng≠Íi da træng Æ∑ ph∂i tuy™n bË xo∏ b· ch’ ÆÈ
ph©n bi÷t chÒng tÈc, c´ng nhÀn quy“n b«u cˆ vμ c∏c quy“n t˘ do, d©n chÒ kh∏c cÒa
ng≠Íi da Æen. Sau khi giμnh thæng lÓi trong c∏c cuÈc b«u cˆ, ch›nh quy“n cÒa ng≠Íi
da Æen Æ∑ Æ≠Óc thμnh lÀp Î R´-Æ™-di-a n®m 1980 (sau Æ„ n≠Ìc nμy Æ∑ ÆÊi t™n lμ
CÈng hoμ Dim-ba-bu-™) vμ Î T©y Nam Phi n®m 1990 (nay lμ CÈng hoμ Na-mi-bi-a).
MÈt thæng lÓi c„ ˝ ngh‹a lfich sˆ n˜a lμ Î CÈng hoμ Nam Phi, n®m 1993 ch’ ÆÈ ph©n
bi÷t chÒng tÈc Æ∑ bfi xo∏ b· sau h¨n ba th’ kÿ tÂn tπi.
Nh≠ th’, h÷ thËng thuÈc Æfia cÒa chÒ ngh‹a Æ’ quËc Æ∑ bfi sÙp ÆÊ hoμn toμn. Lfich
sˆ c∏c d©n tÈc É, Phi vμ M‹ La-tinh Æ∑ sang ch≠¨ng mÌi vÌi nhi÷m vÙ to lÌn lμ cÒng
cË n“n ÆÈc lÀp d©n tÈc, x©y d˘ng vμ ph∏t tri”n Ɔt n≠Ìc nhªm khæc phÙc t◊nh trπng
nghÃo nμn, lπc hÀu Æ∑ käo dμi tı bao ÆÍi nay.
− H∑y x∏c Æfinh tr™n b∂n Æ ch©u Phi vfi tr› ba n≠Ìc Dim-ba-bu-™, Na-mi-bi-a
vμ CÈng hoμ Nam Phi.
C©u h·i vμ bμi tÀp
H∑y n™u c∏c giai Æoπn ph∏t tri”n cÒa phong trμo gi∂i ph„ng d©n tÈc tı
sau n®m 1945 vμ mÈt sË s˘ ki÷n lfich sˆ ti™u bi”u cÒa mÁi giai Æoπn.
14
 Bμi 4
C∏c n≠Ìc ch©u É
VÌi di÷n t›ch rÈng lÌn vμ d©n sË Æ´ng nh†t th’ giÌi, ch©u É tı
sau n®m 1945 Æ∑ c„ nhi“u thay ÆÊi to lÌn vμ s©u sæc. Tr∂i qua
cuÈc Ɔu tranh l©u dμi vμ gian khÊ, c∏c d©n tÈc ch©u É Æ∑ giμnh
lπi Æ≠Óc ÆÈc lÀp d©n tÈc vμ ngμy nay Æang ra s¯c x©y d˘ng Ɔt
n≠Ìc, ph∏t tri”n kinh t’ - x∑ hÈi. Hai n≠Ìc lÌn Î ch©u É lμ
Trung QuËc vμ ƒn ßÈ ngμy cμng gi˜ vai trfl quan tr‰ng Î khu
v˘c vμ tr™n th’ giÌi.

I - T◊nh h◊nh chung

Tr≠Ìc Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, c∏c n≠Ìc ch©u É Æ“u chfiu s˘ b„c lÈt, n´ dfich
nΔng n“ cÒa c∏c n≠Ìc Æ’ quËc th˘c d©n.
Tı sau Chi’n tranh th’ giÌi th¯ hai, mÈt cao trμo gi∂i ph„ng d©n tÈc Æ∑ d†y l™n, lan
nhanh ra c∂ ch©u É. TÌi cuËi nh˜ng n®m 50, ph«n lÌn c∏c d©n tÈc ch©u É Æ∑ giμnh
Æ≠Óc ÆÈc lÀp, trong Æ„ c„ nhi“u n≠Ìc lÌn nh≠ Trung QuËc, ƒn ßÈ, In-Æ´-n™-xi-a... Sau
Æ„, g«n nh≠ suËt nˆa sau th’ kÿ XX, t◊nh h◊nh ch©u É lπi kh´ng Ên Æfinh bÎi Æ∑
di‘n ra nhi“u cuÈc chi’n tranh x©m l≠Óc cÒa c∏c n≠Ìc Æ’ quËc, nh†t lμ Î khu v˘c
ß´ng Nam É vμ T©y É (cfln g‰i lμ Trung ß´ng). C∏c n≠Ìc Æ’ quËc cË duy tr◊ ∏ch
thËng trfi cÒa chÛng, chi’m gi˜ c∏c vfi tr› chi’n l≠Óc quan tr‰ng vμ ra s¯c ng®n
c∂n phong trμo c∏ch mπng trong khu v˘c. Sau Chi’n tranh lπnh, Î mÈt sË n≠Ìc
ch©u É Æ∑ di‘n ra nh˜ng cuÈc xung ÆÈt tranh ch†p bi™n giÌi, l∑nh thÊ hoΔc c∏c
phong trμo li khai vÌi nh˜ng hμnh ÆÈng khÒng bË d∑ man (nh≠ gi˜a ƒn ßÈ vμ
Pa-ki-xtan, hoΔc Î Xri Lan-ca, Phi-l›p-pin, In-Æ´-n™-xi-a...).
Tuy nhi™n, cÚng tı nhi“u thÀp ni™n qua, mÈt sË n≠Ìc Î ch©u É Æ∑ Æπt Æ≠Óc s˘ t®ng
tr≠Îng nhanh ch„ng v“ kinh t’, ti™u bi”u nh≠ NhÀt B∂n, Hμn QuËc, Trung QuËc,
Xin-ga-po, Ma-lai-xi-a vμ Th∏i Lan. Tı s˘ ph∏t tri”n nhanh ch„ng Æ„, nhi“u ng≠Íi d˘
Æo∏n rªng “th’ kÿ XXI sœ lμ th’ kÿ cÒa ch©u É”. Lμ n≠Ìc lÌn th¯ hai Î ch©u É, sau
khi giμnh Æ≠Óc ÆÈc lÀp, ƒn ßÈ Æ∑ th˘c hi÷n c∏c k’ hoπch dμi hπn nhªm ph∏t tri”n
kinh t’, x∑ hÈi vμ Æπt Æ≠Óc nhi“u thμnh t˘u to lÌn. Tı mÈt n≠Ìc ph∂i nhÀp kh»u
l≠¨ng th˘c, nhÍ cuÈc “c∏ch mπng xanh” trong n´ng nghi÷p, ƒn ßÈ Æ∑ t˘ tÛc Æ≠Óc
l≠¨ng th˘c cho sË d©n h¨n 1 tÿ ng≠Íi. C∏c s∂n ph»m c´ng nghi÷p ch›nh cÒa ƒn ßÈ
lμ hμng d÷t, thäp, m∏y m„c, thi’t bfi giao th´ng, xe h¨i. Nh˜ng thÀp ni™n g«n Æ©y,
c´ng ngh÷ th´ng tin vμ vi‘n th´ng ph∏t tri”n mπnh mœ. ƒn ßÈ Æang cË gæng v≠¨n
l™n hμng c∏c c≠Íng quËc v“ c´ng ngh÷ ph«n m“m, c´ng ngh÷ hπt nh©n vμ c´ng ngh÷
vÚ trÙ.
− H∑y n™u nh˜ng nät nÊi bÀt cÒa ch©u É tı sau n®m 1945.
15
II - Trung QuËc
Trung QuËc lμ mÈt n≠Ìc lÌn Î ch©u É vμ tr™n th’ giÌi vÌi di÷n t›ch rÈng tr™n
9,5 tri÷u km2 vμ d©n sË g«n 1,3 tÿ ng≠Íi (2002).

1. S˘ ra ÆÍi cÒa n≠Ìc CÈng hoμ Nh©n d©n Trung Hoa

Sau thæng lÓi cÒa cuÈc kh∏ng chi’n
chËng NhÀt, Î Trung QuËc Æ∑ di‘n ra cuÈc
nÈi chi’n käo dμi tÌi ba n®m
(1946 - 1949) gi˜a QuËc d©n Æ∂ng vμ
ß∂ng CÈng s∂n Trung QuËc. CuËi cÔng,
tÀp Æoμn T≠Îng GiÌi Thπch c«m Æ«u QuËc
d©n Æ∂ng Æ∑ thua trÀn vμ ph∂i rÛt chπy ra
ßμi Loan.
Chi“u ngμy 1 - 10 - 1949, tπi cuÈc m›t
tinh cÒa h¨n 30 vπn ng≠Íi d©n ThÒ Æ´
Bæc Kinh tr™n Qu∂ng tr≠Íng Thi™n An M´n,
ChÒ tfich Mao Trπch ß´ng trfinh tr‰ng
tuy™n bË tr≠Ìc toμn th’ giÌi s˘ ra ÆÍi cÒa
n≠Ìc CÈng hoμ Nh©n d©n Trung Hoa. ß„
lμ mÈt thæng lÓi c„ ˝ ngh‹a lfich sˆ : k’t
thÛc ∏ch n´ dfich h¨n 100 n®m cÒa Æ’
quËc vμ hμng ngh◊n n®m cÒa ch’ ÆÈ
H◊nh 5. ChÒ tfich Mao Trπch ß´ng
phong ki’n, Æ≠a Ɔt n≠Ìc Trung Hoa
tuy™n bË thμnh lÀp
b≠Ìc vμo kÿ nguy™n ÆÈc lÀp, t˘ do vμ h÷ n≠Ìc CHND Trung Hoa
thËng x∑ hÈi chÒ ngh‹a Æ≠Óc nËi li“n tı
ch©u ¢u sang ch©u É.
− H∑y cho bi’t ˝ ngh‹a lfich sˆ cÒa s˘
ra ÆÍi n≠Ìc CÈng hoμ Nh©n d©n
Trung Hoa.
2. M≠Íi n®m Æ«u x©y d˘ng ch’ ÆÈ mÌi (1949 - 1959)
Sau khi n≠Ìc CÈng hoμ Nh©n d©n Trung Hoa Æ≠Óc thμnh lÀp, nhi÷m vÙ to lÌn
nh†t cÒa nh©n d©n Trung QuËc lμ Æ≠a Ɔt n≠Ìc tho∏t kh·i nghÃo nμn lπc hÀu, ti’n
hμnh c´ng nghi÷p ho∏, ph∏t tri”n kinh t’ vμ x∑ hÈi.

16
 Tı n®m 1950, nh©n d©n Trung QuËc bæt tay vμo kh´i phÙc n“n kinh t’, ti’n hμnh
c∂i c∏ch ruÈng Ɔt vμ hÓp t∏c ho∏ n´ng nghi÷p, c∂i tπo c´ng th≠¨ng nghi÷p t≠ b∂n
t≠ doanh, x©y d˘ng n“n c´ng nghi÷p d©n tÈc, ph∏t tri”n v®n ho∏, gi∏o dÙc...
C´ng cuÈc kh´i phÙc kinh t’ Æ∑ hoμn thμnh thæng lÓi.

H◊nh 6. L≠Óc Æ n≠Ìc CHND Trung Hoa sau ngμy thμnh lÀp

Tı n®m 1953, Trung QuËc th˘c hi÷n k’ hoπch 5 n®m Æ«u ti™n (1953 - 1957).
NhÍ s˘ lao ÆÈng qu™n m◊nh cÒa nh©n d©n vμ nh˜ng giÛp ÆÏ to lÌn cÒa Li™n X´,
k’ hoπch 5 n®m l«n th¯ nh†t Æ∑ thu Æ≠Óc nhi“u thμnh t˘u Æ∏ng k”. BÈ mΔt Ɔt n≠Ìc
Trung QuËc thay ÆÊi r‚ r÷t.
Trong 5 n®m, 246 c´ng tr◊nh Æ∑ Æ≠Óc x©y d˘ng vμ Æ≠a vμo s∂n xu†t ;
s∂n l≠Óng c´ng nghi÷p t®ng 140%, s∂n l≠Óng n´ng nghi÷p t®ng 25% so vÌi
n®m 1952.

17
 Trung QuËc Æ∑ thi hμnh ch›nh s∏ch ÆËi ngoπi t›ch c˘c nhªm cÒng cË hoμ b◊nh
vμ thÛc Æ»y phong trμo c∏ch mπng th’ giÌi. ßfia vfi quËc t’ cÒa Trung QuËc Æ≠Óc
khºng Æfinh v˜ng chæc.
− H∑y tr◊nh bμy nh˜ng thμnh t˘u cÒa k’ hoπch 5 n®m l«n th¯ nh†t (1953 - 1957) cÒa
nh©n d©n Trung QuËc.
3. ߆t n≠Ìc trong thÍi k◊ bi’n ÆÈng (1959 - 1978)
Tı n®m 1959, Ɔt n≠Ìc Trung QuËc l©m vμo t◊nh trπng Æ«y bi’n ÆÈng vμ käo dμi tÌi
20 n®m (1959 - 1978). S˘ ki÷n khÎi Æ«u lμ vi÷c Æ“ ra Æ≠Íng lËi “Ba ng‰n cÍ hÂng”(1)
vÌi ˝ ÆÂ nhanh ch„ng x©y d˘ng thμnh c´ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi.
MÈt trong “Ba ng‰n cÍ hÂng” lμ phong trμo “ßπi nh∂y v‰t” - ph∏t ÆÈng toμn d©n
lμm gang, thäp vÌi mÙc ti™u : nhanh ch„ng Æ≠a s∂n l≠Óng thäp l™n tÌi 10 tri÷u t†n vμ
gang lμ 20 tri÷u t†n. Chÿ trong hai th∏ng 11 vμ 12 - 1958, c∂ n≠Ìc Æ∑ x©y h¨n 1 tri÷u
lfl luy÷n thäp loπi nh·. Sau bËn th∏ng, 11 tri÷u t†n thäp Æ∑ ra lfl nh≠ng trong Æ„ c„
nhi“u tri÷u t†n chÿ lμ mÈt ÆËng ph’ li÷u v◊ käm ch†t l≠Óng.
N“n kinh t’ Ɔt n≠Ìc trÎ n™n hÁn loπn, s∂n xu†t gi∂m sÛt, ÆÍi sËng nh©n d©n
Æi™u Ưng, nπn Æ„i x∂y ra khæp n¨i.
Sau Æ„, n“n kinh t’ d«n Æ≠Óc Æi“u chÿnh vμ Æ∑ c„ mÈt sË chuy”n bi’n, nh≠ng
trong nÈi bÈ Ban l∑nh Æπo ß∂ng vμ Nhμ n≠Ìc Trung QuËc lπi xu†t hi÷n nh˜ng b†t
ÆÂng v“ Æ≠Íng lËi vμ tranh giμnh quy“n l˘c h’t s¯c gay gæt. ßÿnh cao cÒa cuÈc
tranh giμnh quy“n l˘c Æ„ lμ cuÈc “ßπi c∏ch mπng v®n ho∏ v´ s∂n”, Æ≠Óc bæt Æ«u
tı th∏ng 5 - 1966.
CuÈc “ßπi c∏ch mπng v®n ho∏ v´ s∂n” Æ∑ g©y n™n t◊nh trπng hÁn loπn trong c∂
n≠Ìc vμ Æ” lπi nh˜ng th∂m hoπ nghi™m tr‰ng trong ÆÍi sËng vÀt ch†t vμ tinh th«n
cÒa Ɔt n≠Ìc vμ ng≠Íi d©n Trung QuËc.
− H∑y n™u hÀu qu∂ cÒa Æ≠Íng lËi " Ba ng‰n cÍ hÂng" vμ " ßπi c∏ch mπng v®n ho∏
v´ s∂n" ÆËi vÌi Trung QuËc thÍi k◊ nμy.
4. C´ng cuÈc c∂i c∏ch - mÎ cˆa (tı n®m 1978 Æ’n nay)
Th∏ng 12 - 1978, Trung ≠¨ng ß∂ng CÈng s∂n Trung QuËc Æ∑ Æ“ ra Æ≠Íng lËi
mÌi, mÎ Æ«u cho c´ng cuÈc c∂i c∏ch kinh t’ - x∑ hÈi cÒa Ɔt n≠Ìc. ß≠Íng lËi mÌi

(1) ''Ba ng‰n cÍ hÂng'' lμ : 1. ß≠Íng lËi chung ; 2. ßπi nh∂y v‰t ; 3. C´ng x∑ nh©n d©n.

18
chÒ tr≠¨ng x©y d˘ng chÒ ngh‹a x∑ hÈi ÆΔc sæc Trung QuËc, l†y ph∏t tri”n kinh t’
lμm trung t©m, th˘c hi÷n c∂i c∏ch vμ mÎ cˆa nhªm mÙc ti™u hi÷n Æπi ho∏, Æ≠a Ɔt
n≠Ìc Trung QuËc trÎ thμnh mÈt quËc gia giμu mπnh, v®n minh.

H◊nh 7. Thμnh phË Th≠Óng H∂i ngμy nay

Sau h¨n 20 n®m c∂i c∏ch − mÎ cˆa (1979 - 2000), n“n kinh t’ Trung QuËc
Æ∑ ph∏t tri”n nhanh ch„ng, Æπt tËc ÆÈ t®ng tr≠Îng cao nh†t th’ giÌi. TÊng
s∂n ph»m trong n≠Ìc (GDP) t®ng trung b◊nh hªng n®m 9,6%, Æπt gi∏ trfi
8 740,4 tÿ nh©n d©n t÷ (ƨn vfi ti“n t÷ cÒa Trung QuËc), Ưng hμng th¯ b∂y
th’ giÌi. VÌi ch›nh s∏ch mÎ cˆa, tÊng gi∏ trfi xu†t nhÀp kh»u n®m 1997 l™n
tÌi 325,06 tÿ USD (t®ng g†p h¨n 15 l«n so vÌi n®m 1978 lμ 20,6 tÿ USD). CÚng
t›nh Æ’n n®m 1997, c„ 145 ngh◊n doanh nghi÷p n≠Ìc ngoμi Æang hoπt
ÆÈng Î Trung QuËc vμ Æ∑ Æ«u t≠ vμo Trung QuËc h¨n 521 tÿ USD. ßÍi sËng
nh©n d©n Æ≠Óc n©ng cao r‚ r÷t : tı n®m 1978 Æ’n n®m 1997, thu nhÀp
b◊nh qu©n Æ«u ng≠Íi Î n´ng th´n Æ∑ t®ng tı 133,6 l™n 2090,1 nh©n d©n t÷ ;
Î thμnh phË, tı 343,4 l™n 5160,3 nh©n d©n t÷.

Tr™n l‹nh v˘c ÆËi ngoπi, Trung QuËc Æ∑ thu Æ≠Óc nhi“u k’t qu∂, g„p ph«n cÒng
cË Æfia vfi Ɔt n≠Ìc tr™n tr≠Íng quËc t’.

19