Matje Ushtrime PDF

TABELA DHE REKOMANDIME NDIHMËSE
Në tabelën 1-1 pasuese, jane dhënë njësitë bazë të sistemit SI dhe

simbolet përkates.
Tabela 1-1. Njësitë bazë të sistemit SI dhe simbolet përkatës.
Tabela 1-2. Shëmbuj të njësive të rrjedhura SI të shprehura në njësitë

bazë SI
Tabela 1-3. Emra dhe simbole të njësive të rrjedhura nga njësitë bazë SI
Tabela 1-4. Njësitë jashtë sistemit SI të pranuara për përdorim bashkë me

njësitë SI.
2
Tabela 1-5. Shëmbuj të njësive jashtë sistemit SI të pranuara për
përdorim në fusha me të dhëna specifike.
Tabela 1-6. Nësitë jashtë sistemit SI që janë pranuar për fusha specifike
dhe vlerat e tyre eksperimentale
3
1-9.4 Prefikset SI
CGPM ka adoptuar dhe rekomanduar një seri prefiksesh dhe simbolesh
prefiks, treguar në tabelën 1-7.
Tabela 1-7. Prefiksat SI dhe simbolet e tyre të adoptuar nga CGPM

Rregulla për përdorim korrekt të prefikseve:
• Prefikset i referohen në mënyrë strikte fuqive të 10 ( dhe jo për
shëmbull të fuqive të 2);
• Prefikset duhen shkruar pa hapësira në fillim të simbolit të njësisë;
o Shëmbull: centimetri shkruhet cm dhe jo c m
• Nuk përdoren prefiksa të kombinuar;
o Shëmbull: 10 -6 kg duhet shkruar 1 mg dhe jo lµkg
• Një prefiks nuk shkruhet i vetëm.
o Shëmbull: 109/mJ nuk mund të shkruhet G/m3
1-9.5 Shkrimi i emrave dhe simboleve të njësive SI

1. Simbolet nuk shkruhen me gërma të mëdha, por gërma e parë e
një simboli është e madhe kur:
• emri i njësisë vjen nga emri i një personi, ose
• simboli është fjala e parë e një fjalie.
Shëmbull: Njësia kelvin është shkruar me simbolin K
2. Simbolet duhet të ngelen të pandryshuar në shumës.
3. Simbolet nuk ndiqen asnjëherë nga pikat, vetëm në fund të
fjalisë.
4. Njësitë e kombinuara nga shumëzimi i disa njësive duhet të
shkruhen me një pikë në mes ose hapësire bosh.
4
Shëmbull: N.m ose N m
5. Njësitë e kombinuara nga pjestimi i një njësie me një tjetër duhen
shkruar me një slesh ose eksponent negativ.
Shëmbull: m/s ose m.s-1
6. Njësitë e kombinuara duhet të përmbajnë vetëm një slesh.
Përdorimi i kllapave ose eksponentëve negativ për kombinacione
komplekse është i lejuar.
7. Simbolet duhet të jenë të ndarë nga vlerat numerike që ato
tregojnë, me një hapësirë.
8. Simbolet e njësive dhe emrat e tyre nuk duhen përzier.
1-9.6 Shkrimi i numrave

1. Duhet lënë një hapësirë ndërmjet grupeve prej 3 shifrash. Në numrat
katër-shifrorë boshllëku mund të shmanget. Presjet nuk duhet të
përdoren për ndarjet në të mijta.
2. Veprimet matematike mund të kryhen në simbolet e njësive (kg/m3)
dhe jo në emrat e njësive (kilogram/metër kubik).
3. Duhet të jetë e qartë se cilit simbol njësi i përket një vlerë numerike
dhe cili veprim matematik aplikohet mbi vlerën e një madhësie:
Shëmbuj: 35 cm x 48 cm dhe jo 35 x 48 cm
5
6
Kapitulli 1
NJËSITË MATËSE DHE DIMENSIONIMET NË SISTEMIN „SI“
Ushtrimi 1-1.
Të përcaktohet koha që i duhet dritës që të arrijë në tokë nga një
yll 1,5 milion milje tokësore larg, nëqoftëse dimë se shpejtësia e
dritës është 3·108 m/s.
Zgjidhja:
9
1500 000 milje ⋅ 1,609 km / milje = 2 413 500 km = 2,4135 ⋅ 10 m.
9
S 2,4135 ⋅ 10
t= = 8
= 8,045 s.
v 3 ⋅ 10
Ushtrimi 1-2.
Duke ditur se shpejtësia e zërit në ajër është 345 m/s, të llogaritet
largësia në kilometra e vëndit ku godet rrufeja kur zhurma e saj
mbrin 5 s mbas shfaqjes së ndriçimit të vetëtimës.
Zgjidhja:
S = v ⋅ t = 345 ⋅ 5 = 1725 m = 1,725 km.
Ushtrimi 1-3.
Një shufër magnetike me profil katërkëndësh ka seksionin 2 cm x 2 cm

dhe induksion magnetik B=1,3 T (Tesla). Të llogaritet fluksi total në
Weber (Wb).
Zgjidhja:
−2 −2 −4 2
S = 2 ⋅ 10 ⋅ 2 ⋅ 10 = 4 ⋅ 10 m
−4 −4
φ = S ⋅ B = 4 ⋅ 10 ⋅ 1,3 = 5,2 ⋅ 10 Wb
Ushtrimi 1-4.
Të llogaritet ekuivalenti në Celsius dhe Kelvin i temperaturës 90 °F.
7
Zgjidhja:

 t − 32 90 − 32 
tC = F = = 32,2 C
1,8 1,8

 t − 32 90 − 32 
tK = F + 273,15 = + 273,15 = 305,35 K
1,8 1,8
Ushtrimi 1-5.
Motori me fuqi 0,5 HP (kuaj fuqi) punon 8 orë në ditë dhe për 6 ditë në
javë. Duke pranuar shfrytëzimin me fuqi të plote, të llogaritet energjia në
kWh e konsumuar nga ky motor gjatë një viti.
Zgjidhja:
ore dite jave 365

WHPh = PHP = 0,5 ⋅ 8 ⋅ 6 = 1248 HPh
dite jave vit 7
WkWh = W HPh ⋅ 0,7457 = 1248 ⋅ 0,7457 = 930,6 kWh
Ushtrime për të zgjidhur

2
1. Zbara magnetike me seksion tërthor 1 inxh ka një fluks magnetic
resultant prej 500 makswell. Të përcaktohet induksioni magnetik
në Tesla.
(Përgjigje: B=7,75 mT).
2. Temperatura normale e trupit të njeriut ka rezultuar 98,6 °F. Të

përcaktohet ekuivalenca e kësaj temperature në shkallën Celsius
dhe në atë Kelvin.
(Përgjigje: 37 °C; 310,15 °K)
8
Kapitulli 2
GABIMET E MATJES DHE PËRPUNIMI I REZULTATEVE
Ushtrimi 2-1.
Në grafikun e leximeve të paraqitura në tabelë, për vlerat 20 dhe 70 të

shkallës së leximit, të përcaktohet saktësia si % e leximit dhe % ndaj
vlerës nomoinale të aparatit 150 V.
V0 VX KORRIGJIMI
Zgjidhja: 100 103 +3
Leximi i shkallës :20 90 93 +3
80 82,5 +2,5
% G G + 0,3
Grl = a 100 = a 100 = 100 = +1,522% 70 72,5 +2,5
MX VX 19,7
60 62,2 +2,2
50 51,7 +1,7
% Ga G + 0,3
Grf = 100 = a 100 = 100 = +0,2% 40 41,5 +1,5
Mn Vn 150 30 31,2 +1,2
Leximi i shkallës :50 20 19,7 - 0,3
10 9,6 - o,4
% G G − 1,7
Grl = a 100 = a 100 = 100 = −3,288% 0 0,1 +0,1
MX VX 51,7
% Ga G − 1,7
Grf = 100 = a 100 = 100 = −1,133%
Mn Vn 150
Ushtrimi 2-2.
Matet vlera e një rezistence rreth 10 Ω duke R

bërë që të përshkohet nga një rrymë 1,5 A e A
cila matet bashkë me tensionin në skajet e të IA
njëjtës rezistencë. Ampermetri, karakteristikat
e të cilit janë IMax =2 A dhe Klasa 1, në matje V
VV
tregon vlerën 1,5 A. Karakteristikat e voltmetrit
janë: VMax=20 V, gabimi i tij është ±0,2%·VLex+0,5%·VMax. Të llogaritet
gabimi absolut dhe relativ që matet rezistenca.
Zgjidhja:
9
Me një rrymë nominale prej 1,5 A, në rezistencë bie tensioni 15 V.
V 15V
R= V = =10 Ω ;
I A 1,5 A
GaR GaV Ga I
= +
R VV IA
GaV ± 0,2% ⋅ VV + 0,5% ⋅ Vmax 20 −3

= = 0,002 + 0,005 = 8,66 ⋅ 10
VV VV 15
GaI K ⋅ I A max 2 −2
= = 0,01 = 1,33 ⋅ 10
IA 100 ⋅ I A 1,5
GaR −3 −3 −3
= 8,66 ⋅ 10 + 13,3 ⋅ 10 = 21,96 ⋅ 10 ≈ 2,2 %
R
GaR = ±2,2% ⋅ 10Ω = ±0,22 Ω
Ushtrimi 2-3.
Rezistenca R1, në skajet e saj ka tensionin 25 V dhe rrymën 63 mA.

Tensioni është matur me instrument analog me Vn=30 V me saktësi ±5%
në fund shkalle.Rryma është matur me instrument dixhital me saktësi ±1
mA. Të llogaritet rezistenca R1 dhe të specifikohet toleranca.
Zgjidhja:
V 25
R1 = = ≈ 400 Ω
I 63 ⋅ 10 −3
KV ⋅ Vn 5 ⋅ 30
∆V = = = 1,5V
100 100
∆R ∆V ∆I 1,5 1
= + = + = 0,06 + 0,016 = 0,076 = 7,6%
R V I 25 63 ⋅ 10 −3
Atehere R = 400 Ω ± 7,6 %
10
Ushtrimi 2-4.
Për matjen e tensionit U2, në qarkun elektrik

me U=300 V, R1=10 kΩ dhe R2=20 kΩ,
R1
përdorim voltmetrin me kufi matje 300 V,
klasa 1,5 e rezistencë të brëndëshme Rv=20 U R2 V U2
kΩ. Të përcaktohet gabimi absolut i plotë i RV
matjes (gabimi i aparatit + gabimi metodik i
mënyrës së matjes dhe të gjëndet gabimi i plotë
i reduktuar i matjes së tensionit.
Zgjidhja:
Vlera e U2 pa voltmetër në qark
' R2 20 kΩ
U2 =U = 300 = 200 V
R1 + R 2 10 kΩ + 20 kΩ
Vlera e U2 me voltmetër në qark
" R2 ⋅ RV
U2 = U =
R1 ( R2 + RV ) + R2 ⋅ RV
3 3
20 ⋅ 10 ⋅ 20 ⋅ 10
= 300 3 3 3 3 3
= 150 V
10 ⋅ 10 (20 ⋅ 10 + 20 ⋅ 10 ) + 20 ⋅ 10 ⋅ 20 ⋅ 10
GU = U 2" − U 2' = 150 − 200 = −50 V
K ⋅ U max 1,5 ⋅ 300

GU ap = = = ±4,5 V
100 100
GU Σ = GU + GU ap = −50 + (−4,5) = −54,5 V
GU Σ − 54,5
Grel Σ = 100 = 100 = 36,3 %
%
U mat 150
GU Σ 54,5
= 100 = 100 = 18,17 %
%
Gref
U max 300
11
Ushtrimi 2-5.
Kemi në dispozicion tre mikroampermetra, 20 μA,

50 μA dhe 100 μA në fund shkalle. Rezistenca e U2
brëndëshme e tyre është 100 Ω ±0,2% dhe klasa e RS2
saktësisë 0,5. Përveç kësaj, kemi dhe disa rezistenca U1
me vlera të ndryshme dhe të pa standartizuara me
saktësi 0,2%. Duke përcaktuar vlerat e rezistencave,
të realizohet skema e një voltmetri analogjik për RS1
tension të vazhduar me karakteristikat e më U
poshtëme:
 U1=1 V dhe U2=3 V në fund të shkallës; µA
 Rezistenca e hyrjes 10 kΩ/V në fund të RµA
shkallës;
 Të përcaktohet klasa e preçizionit të
voltmetrit që realizohet.
Zgjidhja:
Në bazë të rezistencës së hyrjes 10 kΩ/V, rryma e aparatit do të jetë
1 volt
I Max = = 100 µA
10 kΩ
Pra nga të tre aparatet merret në konsiderim vetëm ai 100 μA.
Me mikroampermetër 100 μA: Rh = RS + R A ose R S = Rh − R A
3 3
Për tension 1 volt, RS = 10 ⋅ 10 − 100 = 9,9 ⋅ 10 Ω
3 3
Për tension 3 volt RS = 30 ⋅ 10 − 100 = 29,9 ⋅ 10 Ω
Të përcaktojmë klasën e voltmetrit me kufi matje 1 Vmax.
GRh GR A + GRS 1 GR A GRS 1

= = + =
Rh R A + RS 1 R A + RS 1 R A + RS 1
2 ⋅ 10 −3 ⋅ 9,9 ⋅ 10 3 2 ⋅ 10 −3 ⋅ 100
= + = 2 ⋅ 10 −3
10 ⋅ 10 3
10 ⋅ 10 3
U mat = I mat ⋅ Rh
12
GU mat GI mat GRh
= + = 0,5 ⋅ 10 − 2 + 0,2 ⋅ 10 − 2 = 0,7 ⋅ 10 − 2
U mat I mat Rh
Të përcaktojmë klasën e voltmetrit me kufi matje 3 Vmax.
GRh GR A + GRS 2 GR A GRS 2

= = + =
Rh R A + RS 2 R A + RS 2 R A + RS 2
2 ⋅ 10 −3 ⋅ 29,9 ⋅ 10 3 2 ⋅ 10 −3 ⋅ 100
= + = 1,9966 ⋅ 10 −3
30 ⋅ 10 3
30 ⋅ 10 3
GU mat GI mat GR h
= + = 0,5 ⋅10 − 2 + 0,19966 ⋅10 − 2 = 0,7 ⋅10 − 2
U mat I mat Rh
Klasa e preçizionit e voltmetrit është 0,7. Pra e standartizuar është 1.
Ushtrimi 2-6.
Për matjen e rrymës në qarkun e dhënë, përdoret mikroampermetri me

klasë saktësie KA=1,0, me kufi matje Imax=50 μA dhe rezistencë të
brëndëshme RA=1,9 kΩ. Të përcaktohet gabimi për
shkak të metodës së matjes dhe për shkak të
R klasës së saktësisë së aparatit, nëqoftëse E=22 mV,
RB RB=100 Ω dhe R=1 kΩ. Të përcaktohet gabimi i
µA reduktuar i plotë i matjes.
DC
E
Zgjidhja:
a) pa mikroampermetër në qark, kemi:
−3
E 22 ⋅ 10 −3
IA = = = 0,02 ⋅ 10 A = 20 µA
RB + R 100 + 1000
b) me mikroampermetër në qark, kemi:
−3
E 22 ⋅ 10 −3
IA = = = 0,007333 ⋅ 10 A = 7,333 µA
RB + R + R A 100 + 1000 + 1900
Gabimi absolut i aparatit, është:
13
K A ⋅ I max 1 ⋅ 50 ⋅ 10 −6
GI max = = = 0,5 ⋅ 10 −6 A = 0,5 µA
100 100
Gabimi absolut i matjes, është:
GI mat = 20 − 7,333 = 12,667 µA
Gabimi absolut shumar,është:
GI = GI mat + GI max = 12,667 + 0,5 = 13,167 µA
GI 13,167 ⋅ 10 −6
= 100 = 100 = 26,334 %
%
Gref
I max 50 ⋅ 10 −6
Ushtrimi 2-7.
RX
R2
Në ushtrimin e mësipërm R1 dhe R2 kanë
Z
saktësinë ±0,05% dhe RV ka saktësinë

G DC
0,1%. Të llogaritet saktësia e matjes së
RV rezistencës RX dhe limitet e sipërm dhe të
R1
poshtëm për vlerat e R1,R2dhe RV.
Z
Zgjidhja:
gabimi i R X = ( saktësia e R1 ) + ( saktësia e R2 ) + ( saktësia e RV ) =
= ± (0,05 % + 0,05 % + 0,1 %) = ±0,2 %
3 3
R X = 11,02 ⋅ 10 ± 0,2 % ≈ 11,02 ⋅ 10 ± 22,04 Ω = 11044,04 Ω
Diapazoni 10997,96 Ω ÷ 11044,04 Ω
Ushtrimi 2-8.
Një sasi rezistencash me vlerë 1,2 kΩ konsiderohen si të tilla brënda

intervalit 1,14 kΩ dhe 1,26 kΩ. Çfar tolerance përfaqsojnë këto?
Nëqoftëse këto vlera të rezistencës janë matur në 25 °C dhe koeficienti
termik i tyre është +500 ppm/°C, të llogaritet vlera maksimale e
rezistencës që mund të ketë një prej këtyre rezistencave në temperature
+75 °C.
Zgjidhja:
Gabimi absolute
14
G R = ±( Rmax − R) = 1,26 ⋅ 10 3 − 1,2 ⋅ 10 3 = +0,06 ⋅ 10 3 Ω
ose
G R = ±( Rmin − R) = 1,14 ⋅ 10 3 − 1,2 ⋅ 10 3 = −0,06 ⋅ 10 3 Ω
Pra
G R = ±0,06 ⋅ 10 3 Ω
Toleranca
± 0,06 ⋅ 10 3
Gref R = 100 = ± 5%
%
1,2 ⋅ 10 3
Devijimi maksimal i rezistencës në 25 °C
3 3 3
R = 1,2 ⋅ 10 + 0,06 ⋅ 10 = 1,26 ⋅ 10 Ω
Ndryshimi i rezistencës për ndryshim temperature
500 3
r= 6
1,26 ⋅ 10 = 0,63 Ω / °C
10
Rritja e temperatures
∆T = T2 − T1 = 75°C − 25°C = 50 °C
Rritja totale e rezistencës
∆R = r ⋅ ∆T = 0,63 Ω / °C ⋅ 50°C = 31,5 Ω
Rezistenca maksimale në 75 °C
3 3
R + ∆R = 1,26 ⋅ 10 + 31,5 = 1,2915 ⋅ 10 Ω
Ushtrimi 2-9.
Kërkohet të matet tensioni i vazhduar në

bornat e një qarku si në figurë. R1=10 kΩ R1
±0,5%, R2=60 kΩ±0,5%. Voltmetri ka
karakteristikat: K=1,5; Umax=3 V dhe 30 U R2 V U2
V. Vlera e lexuar e aparatit është 2,7 V. RV
Të përcaktohet vlera e tensionit të
burimit E të devijuar nga gabimi i
aparatit.
15
Zgjidhja:
R2
VV = E
R1 + R2
3 3
R + R2 10 ⋅ 10 + 60 ⋅ 10
E = VV 1 = 2,7 3
= 3,15 V
R2 60 ⋅ 10
Për kufirin 3 V, kemi:
K V ⋅ VMax 1,5 ⋅ 3
GVV = = = 0,045 V
100 100
GR1 GR2
gabimi : = ±5% dhe = ±5%
R1 R2
R1 + R2 R
E = VV = VV + VV 1
R2 R2
R1 R   R  R  ∆R1 ∆R2 
∆E = ∆VV + ∆VV + VV ⋅ ∆ 1  = ∆VV 1 + 1  + VV 1  + =
R2  R2   R2  R2  R1 R2 
 10 ⋅ 10 3  10 ⋅ 10 3
= 0,0451 +  + 2,7
3 
(0,05 + 0,05) = 0,077 V
 60 ⋅ 10  60 ⋅ 10 3
 ∆E  0,077
Atëhere :   = 100 = 2,4 %
 E  MAX 3,15
Për kufirin 30 V, kemi:
K V ⋅ VMax 1,5 ⋅ 30
GVV = = = 0,45 V
100 100
GR1 GR2
gabimi : = ±5% dhe = ±5%
R1 R2
R1 + R2 R
E = VV = VV + VV 1
R2 R2
R1 R   R  R  ∆R ∆R2 
∆E = ∆VV + ∆VV + VV ⋅ ∆ 1  = ∆VV 1 + 1  + VV 1  1 +  =
R2  2
R  R 2  R 2  R1 R 2 
 3
 3
 10 ⋅ 10  10 ⋅ 10
= 0,451 + 3 
+ 2,7 (0,05 + 0,05) = 0,57 V
 60 ⋅ 10  ⋅
3
  60 10
16
 GE  0,57
Atëhere :   = 100 = 18,09 %
 E  MAX 3,15
Ushtrimi 2-10.
Të përcaktohet gabimi që shkaktohet nga matja e tensionit në

rezistencën R5 të skemës që jepet ne figurë. Te dhenat e skemës janë:
R1=0,4 kΩ; R2=0,6 kΩ; R3=1 kΩ; R4=0,5 kΩ; R5=1 kΩ; Rm=9,5 kΩ.
Zgjidhja:
Sipas Teoremës së Thevenin-it do të kemi:
 (R1 + R2 )R3 
 + R4  R5
R1 + R2 + R3 Rm ⋅ E 0
R AB =   E0
I= Em =
(R1 + R2 )R3 R AB + Rm R AB + Rm
+ R4 + R5
R1 + R2 + R3
Em Rm
=
E0 R AB + Rm
 (400 + 600 )1000 

 400 + 600 + 1000 + 5001000
R AB =   = 500 Ω
(400 + 600)1000 + 500 + 1000
400 + 600 + 1000
Em 9500
= = 0,95
E0 500 + 9500
 
 = E0 1 −
Rm 9500 
GaE 0 = E0 − E m = E0 1 −  = 0,05 ⋅ E0
 R AB + Rm   500 + 9500 
17
% GaE 0 0,05 ⋅ E0
GrlE 0 = 100 = 100 = 5 %
E0 E0
Ushtrimi 2-11.
Watmetri elektrodinamik i kalibruar në diapazonin përkatës 60 V, 5 A.

Tregon 300 W në fund shkalle. Rryma e matur dhe tensioni në fund
shkalle janë 5 A dhe 57 V. Të përcaktohet gabimi i watmetrit dhe
korrigjimi.
Zgjidhja:
P0 = U K ⋅ I K = 60 ⋅ 5 = 300 W
PM = U M ⋅ I M = 57 ⋅ 5 = 285 W
GaP = PM − PK = 300 − 285 = 15 W
δ P = −Ga P = −285 W
Ushtrimi 2-12.
Një vatmetër elektrodinamik që po kalibrohet ka

parametrat 120 V dhe 1 A. Vlerat e matura nga DC1 AC
aparatet kampionë janë 114 V dhe 1 A për lexim të
vatmetrit në fund shkalle. Të përcaktohet gabimi i
vatmetrit dhe korrigjimi i tij.
W
Zgjidhja: DC2 V0
P0 = V ⋅ I = 120 ⋅ 1 = 120 W
PM = VM ⋅ I M = 114 ⋅ 1 = 114 W
GaP = PM − P0 = 114 − 120 = −6 W
Korrigjimi : δ W = P0 − PM = 120 − 114 = 6 W
Ga −6
Grl = Gref = 100 = 100 = −5 %
% %
P0 120
18
Ushtrimi 2-13.
Llogaritni gabimin maksimal në përqindje në shumën e dy tensioneve të

matura, ku V1=100 V±1% dhe V2=80 V±5%.
Zgjidhja:
V1 = 100 V ± 1% = 100 V ± 1V
V2 = 80 V ± 5% = 80 V ± 4 V
E = V1 + V2 = (100V ± 1V ) + (80V ± 4V ) = 180V ± (1V + 4V ) =

= 180V ± 5V = 180V ± 2,8%
Ushtrimi 2-14.
Llogaritni përqindjen maksimale të gabimit në diferencën e tensioneve

V1=100 V±1% dhe V2=80 V±5%.
Zgjidhja:
V1 = 100 V ± 1% = 100 V ± 1V
V2 = 80 V ± 5% = 80 V ± 4 V
E = V1 − V2 = (100 V ± 1%) − (80 V ± 4 V ) = 20 V ± (1V + 4 V ) =

= 20 V ± 5V = 20 V ± 25%
Ushtrimi 2-15.
Nëpër rezistencën R=820 Ω±10% kalon rryma 10 mA. Rryma matet me

një ampermetër analog me kufi 25 mA dhe gabim relative në fund shkalle
±2%. Të llogaritet fuqia e zhvilluar në rezistencë dhe të përcaktohet
saktësia e rezultatit.
Zgjidhja:
2 −3 2 −3
P = I ⋅ R = (10 ⋅ 10 ) ⋅ 820 = 82 ⋅ 10 W
gabimi në rezistencën R është ± 10%
gabimi në rrymën I është : ±2% e 25 mA = ± 0,5 mA
19
−3
% G ± 0,5 ⋅ 10
GrlI = a I 100 = −3
100 = ±5%
I mat 10 ⋅ 10
2
% e gabimit në rrymën I është : 2( ± 5%) = ± 10%
% e gabimit në fuqinë P, është :

2
(% e gabimit në I ) + (% e gabimit në R) = ±(10% + 10%) = ±20%.
Ushtrimi 2-16.
Potencialet në skajet e një rezistence R=470 Ώ ±5% janë matur dhe kanë
vlerat V1=12 V dhe V2=5 V. Saktësia e matjes së tensioneve është ±0,5 V
për V1 dhe ±2% për V2. Të llogaritet niveli i rrymës në rezistencë dhe të
përcaktohet saktësia e këtij përcaktimi.
Zgjidhja:
VR = V1 − V2 = 12 − 5 = 7 V
VR 7
I= = ≈ 1,5 ⋅ 10 −2 A
R 470
∆I ∆VR ∆R ∆V1 + ∆V2 ∆R 0,5 + 2% ⋅ 5 0,6

= + = + = + 0,05 = + 0,05 = 0,136
I VR R V1 − V2 R 12 − 5 7
Pr a rryma eshte 15 mA ± 13,6 %
Ushtrimi 2-17.
Saktësia e pesë voltmetrave dixhitale përcaktohet duke përdorur sejcilin

prej tyre për matjen e e një tensioni standart1,000 V, të matur me
instrument të kalibruar. Leximet e voltmetrave, janë: V1=1,001 V;
V2=1,002 V; V3=0,999 V; V4=0,998 V; V5=1,000 V. Të llogaritet mesatarja e
tensioneve të matura dhe të llogaritet deviacioni mesatar.
Zgjidhja:
20
n
∑V i
V1 + V2 + V3 + V4 + V5 1,001 + 1,002 + 0,999 + 0,998 + 1,000
VMES = i =1
= = = 1,000 V
n 5 5
Deviacioni për sejcilin tension, është:
d1 = V1 − VMES = 1,001 − 1,000 = 0,001V
d 2 = V2 − VMES = 1,002 − 1,000 = 0,002 V
d 3 = V3 − VMES = 0,999 − 1,000 = −0,001V
d 4 = V4 − VMES = 0,998 − 1,000 = −0,002 V
d 5 = V5 − VMES = 1,000 − 1,000 = 0,000 V
Deviacioni total, është:
∑d i
d1 + d 2 + d 3 + d 4 + d 5
D= i =1
= =
n 5
0,001 + 0,002 + (−0,001) + (−0,002) + 0,000
= = 0,0012 V
5
Ushtrimi 2-18.
Përcaktoni gabimin absolut të mundshëm të matjes dhe gabimin limit

për grupin e instrumentave që u përfshinë në ushtrimin e mësipërm.
Zgjidhja:
gabimi absolut i mundshëm :
2 (d1 )2 + (d 2 )2 + (d 3 )2 + (d 4 )2 + (d 5 )2
Gai = =
3 n(n − 1)
−6 −6 −6 −6
2 1 ⋅ 10 + 4 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10 + 4 ⋅ 10 +0 −3
= = 0,45 ⋅ 10 V
3 5(5 − 1)
Gabimi limit, është:
21
−3 −3
Glim = 4,5 ⋅ Gai = 4,5 ⋅ 0,45 ⋅ 10 = 2,025 ⋅ 10 V
Ushtrimi 2-19.
Të plotësohen tabelat e më poshtëme me vlerat e deviacinit standart dhe

variacinit për sejcilën vlerë të serisë së paraqitur në tabela.
Zgjidhja:
X1 + X 2 + X 3 + ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ + X n
Mezatarja : X mez =
n
Deviacioni nga mezatarja : d i = X i − X mez ;
2 2 2 2
d + d 2 + d 3 + ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ +d n
Variacioni : V = 1
n −1
2 2 2 2
d1 + d 2 + d 3 + ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ + d n
Deviacioni s tan dart : σ = V =
n −1
Matja A 398 420 394 416 404 408 400 420 396 413 430
Devijimi
nga -11 +11 -15 +7 -5 -1 -9 +11 -13 +4 +21
mezatarja
Deviacioni)2 121 121 225 49 25 1 81 121 169 16 441
Mezatarja =409; Σ(deviacini)2 =1370; n =11;
∑ (deviacioni )2 1370
V = = = 137 σ = V = 137 = 11,7
n −1 11 − 1
Matja B 409 406 402 407 405 404 407 404 407 407 408
22
Devijimi nga
+3 0 -4 +1 -1 -2 +1 -2 +1 +1 +2
mezatarja
Deviacioni) 2 9 0 16 1 1 4 1 4 1 1 4
Mezatarja =406; Σ(deviacini)2 =42; n =11;
∑ (deviacioni )2 42
V = = = 4,2 σ = V = 4,2 = 2,05
n −1 11 − 1
Matja C 409 406 402 407 405 404 407 404
Devijimi nga
+2,5 -0,5 -4,5 +0,5 -1,5 -2,5 +0,5 -2,5
mezatarja
Deviacioni) 2 6,25 0,25 2,25 0,25 2,25 6,25 0,25 6,25
Matja C 407 407 408 406 410 406 405 408
Devijimi nga
+0,5 +0,5 +1,5 -0,5 +3,5 -0,5 -1,5 +1,5
mezatarja
Deviacioni) 2 0,25 0,25 2,25 0,25 12,25 0,25 2,25 2,25
Matja C 406 409 406 405 409 406 407
Devijimi nga
-0,5 +2,5 -0,5 -1,5 +2,5 -0,5 +0,5
mezatarja
Deviacioni) 2 0,25 6,25 0,25 2,25 6,25 0,25 0,25
Mezatarja =406,5; Σ(deviacini)2 =59,75; n =23;
∑ (deviacioni )2 59,75
V = = = 3,53 σ = V = 3,53 = 1,88
n −1 23 − 1
23
σ
Gabimi i deviacionit s tan dart : α=
n
Nga kjo mund te konsiderohet : X = X i mez + α
Për rastin (C) kemi n=23.
Atëherë : Për σ = 1,88 α = 0,39 dhe 406,5 ± 0,39
Për 2σ = 3,76 2α = 0,78 dhe 406,5 ± 0,78
Ushtrimi 2-20.
Një sasi rezistencash, të gjitha me vlerë nominale prej 330 Ω, do të

testohen dhe të klasifikohen si komponente me gabim ±5% dhe ±10%. Të
llogaritet vlera absolute minimale dhe ajo maksimale për sejcilin grup
rezistencash.
Zgjidhja:
Për grupin ±5%:
G R = 5% ⋅ R = 5% ⋅ 330 = 16,5 Ω
Rmin = R − 5% ⋅ R = 0,995 ⋅ 330 = 313,5 Ω
Rmax = R + 5% ⋅ R = 1,005 ⋅ 330 = 346,5 Ω
Për grupin ±10%:
G R = 10% ⋅ R = 10% ⋅ 330 = 33 Ω
Rmin = R − 10% ⋅ R = 0,99 ⋅ 330 = 297 Ω
Rmax = R + 10% ⋅ R = 1,01 ⋅ 330 = 363 Ω
Ushtrimi 2-21.
24
Rezistencat e konsideruara në ushtrimin e mëparshëm, janë klasifikuar
në temperaturë 25°C dhe koeficienti përkatës i temperaturës është
α=–300 ppm/°C. Të llogaritet rezistenca maksimale dhe minimale për
këto komponente në 100 °C.
Zgjidhja:
Për grupin 5%, kemi:
  −6
 
Rmin 100 = Rmin 25 [1 + α (t 2 − t1 )] = 313,51 +  − 300 ⋅ 10 (100 − 25) = 320,554 Ω
   
  −6
 
Rmax 100 = Rmax 25 [1 + α (t 2 − t1 )] = 346,51 +  − 300 ⋅ 10 (100 − 25) = 354,296 Ω
   
Për grupion 10%, kemi:
  −6
 
Rmin 100 = Rmin 25 [1 + α (t 2 − t1 )] = 297 1 +  − 300 ⋅ 10 (100 − 25) = 303,683 Ω
   
  −6
 
Rmax 100 = Rmax 25 [1 + α (t 2 − t1 )] = 3631 +  − 300 ⋅ 10 (100 − 25) = 371,168 Ω
   
Ushtrimi 2-22.
Instrumenti që në fund të shkallës tregon 100 μA ka saktesinë specifike

±1%. Të llogariten limitet (kufijt e sipërm e të poshtëm) të rrymave të
matura dhe përqindja e gabimit relativ në matje, në fund shkalle dhe në
mes shkalle.
Zgjidhja:
Në fund shkalle:
−6
Rryma e treguar I MAX = 100 ⋅10 A
gabimi absolut nga saktësia GaI = ±1% ⋅100 ⋅10 −6 = 1 ⋅10 −6 A
−6 −6 −6
Rryma e matur I MAT = 100 ⋅10 ± 1 ⋅10 = [99 ÷101] ⋅10 A
25
−6
G % ± 1 ⋅ 10
Gabimi relativ Grl = aI 100 = −6
100 = ±1% e rrymës së matur
I MAT 100 ⋅ 10
Në gjysëm shkalle:
−6 −6
Rryma e treguar I MAX = 0,5 ⋅100 ⋅10 = 50 ⋅10 A
gabimi absolut nga saktësia GaI = ±1% ⋅100 ⋅10 −6 = 1 ⋅10 −6 A
−6 −6 −6
Rryma e matur I MAT = 50 ⋅10 ± 1 ⋅10 = [49 ÷ 51] ⋅10 A
−6
% G ± 1 ⋅ 10
Gabimi relativ Grl = aI 100 = −6
100 =
I MAT 50 ⋅ 10
= ±2% e rrymës së matur
Ushtrimi 2-23.
Ampermetri i klasës K=1,5 me kufi I
matjesh Imax=5 A tregon vlerën 2 A. Një A0 AX
ampermetër tjetër kampion, i lidhur në
RX
seri me të parin, tregon vlerën 2,05 A.
 Të gjinden gabimet absolut,
relativ dhe i referuar;
 A është brënda klasës ampermetri sipas tregimit.
Zgjidhja:
Ga = M X − M 0 = I X − I 0 = 2 − 2,05 = −0,05 A
Ga G − 0,05
%
Grel = 100 = a 100 = 100 = −2,4%
M0 I0 2,05
Ga G − 0,05
%
Gref = 100 = a 100 = 100 = −1%
Mn In 5
K = G MAX
%
ref = 1 Kjo tregon se ampermetri eshte brenda klases.
Ushtrimi 2-24.
26
Me sa shifra me vlerë duhet lexuar dhe shkruar rezultati i matjeve me
voltmetrin e klasës 0,5 me kufi matje VMAX=200 V. Si do të shkruhen
vlerat e leximit 79,4 V; 193,8 V; 103,4 V; 18,62 V dhe 0,24 V.
Zgjidhja:
± GaMAX ± K ⋅ M n ± 0,5 ⋅ 200

K= 100 ±GaMAX = = = ±1V
Mn 100 100
Ga = M X − M 0 M 0 = M X − GaMAX
V1 = 79,4 V M 01 = 79,4 ± 1V
V2 = 193,8V M 02 = 193,8 ± 1V
V3 = 103,4 V M 03 = 103,4 ± 1V
V4 = 18,62 V M 04 = 18,62 ± 1V
V5 = 0,24 V M 05 = 0,24 ± 1V
Ushtrimi 2-25.
Si duhen shkruar leximet e mëposhtëme:
M 01 ≈ 79 ± 1 V
M 01 ≈ 194 ± 1 V
M 01 ≈ 103 ± 1 V
M 01 ≈ 79 ± 1 V 19
M 01 ≈ 0 ± 1 V
Zgjidhja:
Me të dhënat e mësipërme, për çdo matje, përcaktohet gabimi relativ

kufitar:
27
Ga ±1
Grel1 = 100 = 100 = (1,25 ÷ 1,23)%
M 01 (79 ± 1)
Ga ±1
Grel 2 = 100 = 100 = (0,51 ÷ 0,52)%
M 02 (194 ± 1)
Ga ±1
Grel 3 = 100 = 100 = (0,96 ÷ 0,98)%
M 03 (103 ± 1)
Ga ±1
Grel 4 = 100 = 100 = (5,55 ÷ 5)%
M 04 (19 ± 1)
Ga ±1
Grel 5 = 100 = 100 = ±(65 ÷ 150)%
M 05 (0,24 ± 1)
Ushtrimi 2-26.
Të gjëndet e vërteta e kushtëzuar M0 kur tregimi i ampermetrit ka qënë

8,718 A dhe gabimi relativ i matjeve +0,2%. Si duhet shkruar rezultati
sikur gabimi të ishte ±0,2%.
Zgjidhja:
Ga M − M0 100 ⋅ M X 100 ⋅ 8,718

Grl = 100 = X 100 M0 = = = 8,7 A
M0 M0 Grl + 100 0,002 + 100
Për rastin e gabimit ±0,2%:
100 ⋅ M X 100 ⋅ 8,718

M0 = = = 8,7 ≤ M 0 ≤ 8,74 A
Grl + 100 ± 0,002 + 100
Ushtrimi 2-27.
Me tre aparate të ndryshme, që kanë të njëjtit kufi matje VMAX=1000 V,

janë matur tensionet: V1=1,0181363 V; V2=98,60975 V; V3=986,097 V.
Të tre matjet janë kryer me të njëjtin gabim relativ 0,2%. Të shkruhen
drejt leximet dhe të përcaktohen klasat e aparateve.
Zgjidhja:
28
Ga M − M0 100 ⋅ M X
Grl = 100 = X 100 M0 =
M0 M0 Grl + 100
100 ⋅ M X 1 100 ⋅ 1,0181363

M 01 = = = 1,0161307 V
Grl + 100 0,002 + 100
Ga1 = M X 1 − M 0 = 1,0181363 − 1,0161307 = 0,002 V
M 01 = 1,0181363 ± 0,002 V
100 ⋅ M X 2 100 ⋅ 98,60975

M 02 = = = 98,41292 V
Grl + 100 0,002 + 100
Ga 2 = M X 2 − M 0 = 98,60975 − 98,41292 = 0,2 V
M 02 = 98,60975 ± 0,2 V
100 ⋅ M X 3 100 ⋅ 986,097

M 03 = = = 985,127 V
Grl + 100 0,002 + 100
Ga 3 = M X 3 − M 0 = 986,097 − 985,127 = 1 V
M 03 = 986,097 ± 1V
Klasat e aparateve, janë:
Ga1 0,002
K1 = 100 = 100 = 0,0002
Mn 1000
Ga 2 0,2
K2 = 100 = 100 = 0,02
Mn 1000
Ga 3 1
K3 = 100 = 100 = 0,1
Mn 1000
Ushtrimi 2-28.
29
Një voltmetër elektromekanik i klasës 1, që ka vlerë nominale 20 V, është
i lidhur me një bateri dhe tregon vlerën 10,1 V. Të llogaritet gabimi relativ
pa marrë parasysh gabimin nga leximi.
Zgjidhja:
Ga K ⋅ M n 1 ⋅ 20
K= 100 Ga = = = 0,2 V
Mn 100 100
Ga = M X − M 0 M 0 = M X − Ga = 10,1 − 0,2 = 9,9 V
Ga 0,2
Grl = 100 = 100 = 2%
M0 9,9
Ushtrimi 2-29.
I3
Dy ampermetra, A1 dhe A2, të klasës 0,5 me kufij
matje përkatësisht 10 A dhe 1 A të lidhur në si
në figurë, tregojnë I1=8,5 A dhe I2=0,73 A. Të R1 R2
gjënden: I1 I2
 Gabimet absolute dhe relative të matjes së A1 A2

rrymave I1 dhe I2;
 Rryma I3 dhe gabimet e matjes së saj.
Zgjidhja:
Shënim:
Kur matja është direkte, vendoset ± pra pëcaktohet vlera kufitare e
normuar dhe jo madhësia dhe shënja e gabimit. Në matje laboratorike,
gabimi përcaktohet në vlerë dhe shënje, ndërsa në matje teknike, gabimi
përcaktohet vetëm në vlerë kufitare.
± GaA1 m ± K A1 ⋅ M n1 ± 0,5 ⋅ 10
K A1 = 100 GaA1m = = = ±0,05 A
M n1 100 100
± GaA 2 m ± K A 2 ⋅ M n 2 ± 0,5 ⋅ 1
K A2 = 100 GaA 2 m = = = ±0,005 A
M n2 100 100
Ga A1m = M XA1 − M 0 A1 M 0 A1 = M XA1 − GaA1m = 8,5 − (±0,05) ≈ 8,5 A
30
GaA 2 m = M XA2 − M 0 A 2 M 0 A 2 = M XA2 − GaA 2 m = 0,73 − (±0,005) ≈ 0,73 A
GaA1m ± 0,05
GrlA1 = 100 = 100 = ±0,5888 %
M 0 A1 8,5
GaA 2 m ± 0,005
GrlA 2 = 100 = 100 = ±0,685 %
M 0 A2 0,73
Për rrymën I3 do të kemi:
I 3 = I 1 + I 2 = 8,5 + 0,73 = 9,23 A

GaI 3 = GaI 1 + GaI 2 = ±0,05 ± 0,005 = ±0,055 A
GaI 3 ± 0,055
GrlI 3 = 100 = 100 = ±0,596 %
I3 9,23
Ushtrimi 2-30.
Dy ampermetra, A1 dhe A3, të klasës 0,5 me
A3 rrymë nominale 10 A të lidhur si në figurë,
tregojnë I1=8,5 A dhe I3=9,03 A. Të gjinden:
I3 R1 R2
I1 I2  Gabimi i matjes për I1 dhe I3;
 Rryma I2 dhe gabimi i matjes së saj.
A1
Zgjidhja:
± K A1 ⋅ M n1 ± 0,5 ⋅ 10
GaA1m = GaA3m = = = ±0,05 A
100 100
GaA1m ± 0,05
GrlA1 = 100 = 100 = ±0,5888 %
M 0 A1 8,5
GaA3m ± 0,05
GrlA3 = 100 = 100 = ±0,55 %
M 0 A3 9,03
Për rrymën I2 do të kemi:
I 2 = I 3 − I 1 = 9,03 − 8,5 = 0,53 A
GaI 2 = GaI 3 + GaI 1 = ±0,05 ± 0,05 = ±0,1 A
31
GaA 2 ± 0,1
GrlA 2 = 100 = 100 = ±18,86 %
I2 0,53
Ushtrimi 2-31.
Ampermetri është i klasës 0,5, me kufij matjesh 1 A
dhe me αn=100 ndarje. Ai tregon 70,5 ndarje.
A
Voltmetri është i klasës 0,2 me kufij matje 150 V dhe

R X
I X
V αn=150 ndarje. Ai tregon 137,6 ndarje. Të gjëndet

rezistenca dhe gabimi i saj për shkak të pasaktësisë së
aparateve (gabimi instrumental).
Zgjidhja:
I An 1
I A = CA ⋅α A = αA = 70,5 = 0,705 A
α An 100
VVn 150
VV = CV ⋅ α V = αV = 137,6 = 137,6 V
α Vn 150
VV 137,6
RX = = = 195,1773 Ω
I A i 0,705
1 V
GaRX = GaV − 2 GaI
I I
Ga R X 1 V G V G G
Grl = = GaV − 2 GaI = aV − GaI = aV − aI
R I ⋅R I ⋅R V V V I
I⋅ I2 ⋅
I I
Si matje teknike:
GaV G
Grl = GrlV + GrlI = 100 + aI 100
V I
K V ⋅ VV n K ⋅I ± 0,2 ⋅ 150 ± 0,5 ⋅ 1

GrlR = ± 100 + ± I An 100 = + =
V ⋅ 100 100 ⋅ I 137,6 0,705
= ±0,218% ± 0,709% == ±0,927 %
32
Grl ± 0,927
Ga = RX = 195,1773 = ±1,8 Ω
100 100
R0 = 195,1773 ± 1,8 Ω 193,3773 Ω < R0 < 196,9773 Ω
Ushtrimi 2-32.
Një qark i integruar përmban 105 tranzistorë. Tranzistorët kanë një vlerë
mezatare amplifikimi sipas rrymës prej 20 dhe deviacion standart 2. Të
llogariten :
a) Numri i tranzistorëve me vlerë të amplifikimit sipas rrymës
ndërmjet 19,8 dhe 20,2;
b) Numri i tranzistorëve me vlerë të amplifikimit sipas rrymës më të
madh se 17.
Zgjidhje:
a) Grupimi i tranzistorëve për 19,8<amplifikimi<20,2, është:
P[X<20,2] - P[X<19,8] = P[Z<0,2] – P[Z<-0,2] për Z=(X-μ/σ)
Për X=20,2 kemi Z=0,1 dhe për X=19,8 kemi Z=-0,1.
Nga tabelat nxjerrim: P[Z<0,1] = 0,5398
P[Z<-0,1] = 1 – P[Z<0,1] = 1 – 0,5398 = 0,4602
Kështuqë: P[Z<0,1] – P[Z<-0,1] = 0,5398 – 0,4602 = 0,0796
Numri i tranzistorëve me koeficient amplifikimi sipas rrymës në intervalin

19,8 deri 20,2,do të jetë
0,0796 x 105 = 7960 tranzistorë
b) Numri i tranzistorëve ,me koeficient amplifikimi sipas rrymës me

vlerë më të madhe se 17, del nga:
33
P[X>17] = 1 – P[X<17] = 1 – P[Z<-1,5] = P[Z<+1,5] = 0,9332 = 93,32%
Numri i tranzistorëve me koeficient amplifikimi sipas rrymës me vlerë > se

17, do të jetë
0,9332 x 105 = 93320 tranzistorë
Ushtrime për të zgjidhur

1. Një sasi rezistencash me vlerë nominale 560 Ώ do të testohen dhe
klasifikohen si komponente 5% dhe 10%. Të llogaritet vlera
absolute maksimale dhe minimale e rezistencave për sejcilin rast.
2. Rezistencat e ushtrimit 2-1 janë specifikuar për temperaturë 25°C

dhe kanë koefiçent temperature -400 ppm/°C. Të llogariten vlerat
maksimale dhe minimale të këtyre rezistencave në temperaturë
90°C.
3. Potenciometri 2 kΏ që ka rezolucionin 1 Ώ është përdorur si

ndarës tensioni i një ushqimi 15 V. Të përcaktohet preçizioni i
tensionit të daljes.
4. Tre nga rezistencat 560 Ώ të ushtrimit 2-2 janë lidhur në seri me

njëra tjetrën. Njëra ka tolerancë 5% dhe dy të tjerat tolerancë 10%.
Te llogaritet vlera maksimale dhe minimale e vlerës totale të
rezistencës.
5. Rezistenca 1,5 kΏ ±5% ka të ushtruar në skajet e saj tensionin 12

V. Nëqoftëse tensioni është matur me saktësi ±6%, të përcaktohet
konsumi i fuqisë në rezistencë dhe të specifikohet saktësia e
rezultatit.
6. Voltmetri i klasës 1,0 me kufij matjesh 10 V tregon vlerën 6V. Një

voltmetër kampion, i lidhur në paralel me të parin, tregon vlerën
6,1 V. Të përcaktohet:
34
• Gabimet absolut, relativ dhe i referuar;
• A është brënda klasës së saktësisë ky voltmetër.
7. Në një skemë elektronike kemi rrymat 25 mA; 35 mA; 40 mA dhe

15 mA. Dy të parat janë matur me saktësi ±4% dhe dy të tjerët me
saktësi ±2%. Të përcaktohet vlera minimale dhe maksimale të
rrymës shumare të tyre.
8. Në rezistencën R, në skajet e së cilës është ushtruar tensioni 30 V,

kalon rryma 6 mA. Tensioni matet me voltmetër analog me saktësi
±5% në fund shkalle dhe rryma matet me ampermetër dixhital me
saktësi ±1 mA. Të llogaritet vlera e rezistencës R dhe të
specifikohet toleranca e saj.
9. Ushqyesi i rrymës së vazhduar i tensionit 30 V është monitoruar

periodikisht dhe janë marrë leximet: V1=30,002 V; V2=29,997 V;
V3=29,998 V; V4=30,001 V; V5=30,003 V; V6=29,999 V; V7=30,008;
V8=30,001 V; V9=29,998 V; V10=29,999 V. Të llogaritet niveli
mesatar i tensionit, deviacioni, deviacioni standart dhe gabimi
probabël në çdo tension të matur.
10. Të gjëndet e vërteta e kushtëzuar M0 kur tregimi i voltmetrit ka

qënë 9,225 V dhe gabimi relativ i matjes është +0,2%? Si duhet të
ishte shkruar rezultati i matjes sikur gabimi të ishte ±0,2%.
11. Me të njëjtin kufi matjesh 1000 V janë matur tensionet

V1=1,0181363 V; V2=98,60975 V; V3=986,097 V. Të treja matjet
janë kryer me të njëjtin gabim relativ +2%. Të shkruhen drejt
leximet dhe të përcaktohen klasat e aparateve.
12. Një voltmetër elektromekanik i klasës 1,0 ka vlerë nominale 30 V

dhe është i lidhur me nje bateri. Ky voltmetër tregon vlerën 10,5 V.
Të llogaritet gabimi relativ pa marrë parasysh gabimin prej leximit.
13. Të përcaktohet gabimi i matjes së rezistencës me urë Wheatstone

kur njihen gabimet relative të krahëve të njojtur: GrlR2= -0,09%;
GrlR3=+0,05%; GrlR4=-0,07% dhe vlerat e rezistencave janë R2=102
Ω dhe R3=R4=100 Ω. Të gjitha rezistencat e urës jane të klasës 0,2.
14. Ne rrjet është lidhur konsumatori me rezistencë R=100±5Ω, që

ushqehet me tension të vazhduar 240 V, i matur me voltmetër të
klasës 1,5 me kufij matjesh 300 V. Të gjëndet fuqia e
konsumatorit dhe gabimet e matjes së saj.
35
36
Kapitulli 3
APARATET MATËS ELEKTROMEKANIKE
Ushtrimi 3-1.
Instrumenti i sistemit magnetoelektrik në hapsirën ajrore ndërmjet
magnetit dhe karkasës së bobinës,ka një induksion magnetik B=0,2 T.
Bobina e aparatit ka 100 spira.Dimensionet e bobinës janë d=1 cm dhe l=
1,5 cm. Të llogaritët momenti i forcave që veprojne mbi bobinë për një
rrymë prej 1mA.
Zgjidhja:
−2 −2 −3 −6
M r = B ⋅ l ⋅ d ⋅ W ⋅ I = 0,2 ⋅ 1,5 ⋅ 10 ⋅ 1 ⋅ 10 ⋅ 100 ⋅ 1 ⋅ 10 = 3 ⋅ 10 N ⋅ m
Ushtrimi 3-2.
Galvanometri ka ndjeshmerinë sipas rrymës NI=1 μA/mm dhe rezistencën
kritike Rkr=1 kΩ. Të llogaritet:
a) Ndjeshmëria sipas tensionit (vlera e arritur në rastin e rezistencës
kritike të frenimit);
b) Rezistenca e ndjeshmerisë (vlera e rezistencës që duhet lidhur në
seri me instrumentin që të arrihet zhvendosja prej një ndarje
shkalle kur diferenca e potencialit 1 V aplikohet nëpërmjet
terminaleve).
Zgjidhja:
ndjeshmëria sipas tensionit , është : R Kr ⋅ N I = 1 kΩ ⋅ 1 µA / mm = 1 mV / mm
Për këtë ndjeshmëri, kemi:
1 V / mm
rezistenca e ndjeshmërisë, është : = 1 MΩ
1 µA / mm
37
Kapitulli 4
APARATET REGJISTRUSË
38
Kapitulli 5
SISTEMET MATËS ELEKTRIKË
Ushtrimi 5-1.
RX Ohmmetri serial si në figurë ka
baterinë me tension 1,5 V,
R1 Im mekanizmin mates me In=100 μA
dhe rezistencë (R1+RM)=15 kΏ. Të
A B
përcaktohet tregimi i aparatit për
RM RX=0 dhe vlera e rezistencës RX që
EB tregimi i aparatit të jetë 50%; 25%
dhe 75%.
Zgjidhja:
EB 1,5 −6
Im = = = 100 ⋅ 10 A ( fund shkalle)
R X + R1 + RM 3
0 + 15 ⋅ 10
Për 25% të shkallës:
I m = 0,25 ⋅100 ⋅10 −6 = 25 ⋅ 10 −6 A
EB 1,5
RX = = −6
− 15 ⋅ 103 = 45 ⋅ 103 Ω
I m 25 ⋅ 10
I m = 0,50 ⋅100 ⋅10 −6 = 50 ⋅ 10 −6 A
EB 1,5
RX = = −6
− 15 ⋅ 103 = 15 ⋅ 103 Ω
I m 50 ⋅ 10
I m = 0,75 ⋅100 ⋅10 −6 = 75 ⋅ 10 −6 A
EB 1,5
RX = = − 15 ⋅ 103 = 5 ⋅ 103 Ω
I m 75 ⋅ 10 −6
39
Ushtrimi 5-2.
Analizoni saktësinë e ohmmetrit në ushtrimin 4-1 kur treguesi i tij

ndodhet në 80% të shkallës nëqoftëse matësi i përdorur ka saktësi 1%.
Zgjidhja:
Në 80% të shkallës së rrymës:
EB EB
R X + R1 = dhe = R1
0,8 ⋅ I ef I ef
R1
R X + R1 = = 1,25 ⋅ R1
0,8
R X = 1,25 ⋅ R1 − R1 = 0,25 ⋅ R1
R1 = 4 ⋅ R X
1%
gabimi total = 1% e vleres efektive = = 1,25% e tregimit te tregusit
0,8
gabimi total i R X = 1,25%( R1 + R X ) = 1,25%(4 ⋅ R X + R X ) = 6,25% ⋅ R X
Ushtrimi 5-3.
Qarku i Ohmetrit si në figurë ka
RX
EB=1,5 V; R1=15 kΏ; RMM=50 Ώ;
R2=50 Ώ dhe rrymën maksimale të R1 Im
mekanizmit matës In=50 μA. Të
përcaktohet shkalla e ohmmetrit që A B
lexohet në 50% e fushës së aparatit R2
RMM
dhe të përcaktohet vlera e re e EB Vm
rezistencës R2 që të bëhet rregullimi I2
i zeros kur tensioni EB të bjerë në
1,3 V. Gjithashtu të llogaritet vlera e
RX në 50% të fushës kur EB=1,3 V.
Zgjidhja:
Në 50% të fushës, me EB=1,5 V:
Vm = I m ⋅ Rm = 25 ⋅ 10 −6 ⋅ 50 = 1,25 ⋅ 10 −3 V
40
Vm 1,25 ⋅ 10 −3
I2 = = 25 ⋅ 10 −6 A
R2 50
I B = I 2 + 50% ⋅ I m = 25 ⋅ 10 −6 + 50% ⋅ 50 ⋅10 −6 = 50 ⋅ 10 −6 A
EB 1,5 3
RX + R1 = = −6
= 30 ⋅ 10 Ω
I B 50 ⋅ 10
3 3 3 3
RX = 30 ⋅ 10 − R1 = 30 ⋅ 10 − 15 ⋅ 10 = 15 ⋅ 10 Ω
Rasti me RX=0 dhe EB=1,3 V:
EB 1,3 −6
IB = = = 86,67 ⋅ 10 A
RX + R1 0 + 15 ⋅ 10 3
−6 −6 −6
I 2 = I B − I n = 86,67 ⋅ 10 − 50 ⋅ 10 = 36,67 ⋅ 10 A
−6 −3
Vm = I m ⋅ Rm = 50 ⋅ 10 ⋅ 50 = 2,5 ⋅ 10 V
−3
V 2,5 ⋅ 10
R2 = m = = 68,18 Ω
I 2 36,67 ⋅ 10 −6
Në 50 % të fushës me EB=1,3 V:
−6 −3
Vm = I m ⋅ Rm = 25 ⋅ 10 ⋅ 50 = 1,25 ⋅ 10 V
−3
V 1,25 ⋅ 10 −6
I2 = m = = 18,33 ⋅ 10 A
R2 68,18
−6 −6 −6
I B = I 2 + I m = 18,33 ⋅ 10 + 25 ⋅ 10 = 43,33 ⋅ 10 A
EB 1,3 3
RX + R1 = = −6
= 30 ⋅ 10 Ω
I B 43,33 ⋅ 10
41
3 3 3 3
RX = 30 ⋅ 10 − R1 = 30 ⋅ 10 − 15 ⋅ 10 = 15 ⋅ 10 Ω
Ushtrimi 5-4.
Për qarkun e ohmmetrit paralel të
paraqitur në figurë, të përcaktohet R1 10 k?
shkallezimi i fushës duke u nisur nga

vlerat e rezistencave në 1/3 dhe 2/3 e 1k? A
fundit të shkallës. Tensioni i baterisë 100 ?
EB=2 V. 10 ? RX E V
EB
Zgjidhja: B
a) Kur terminalet A dhe B janë të

hapura, voltmetri tregon fundin e shkallës, pra vlerën RX= ∞.
b) Kur terminalet A dhe B janë të bashkuara (lidhur në të shkurtër),
E=0 V, shigjeta pozicionohet majtas në vlerën 0 (zero). Pra rasti kur
RX=0 Ώ.
c) Kur një rezistencë 0<RX<∞, psh RX=1 kΏ, lidhet ndërmjet
terminaleve A dhe B, do të kemi:
3
RX 1 ⋅ 10
E = EB =2 = 1V
R1 + R X 3
1 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10
3
Kjo vlerë përcakton pozicionimin e shigjetës në mesin e fushës. Nga

formula e E, kemi:
R1
RX =
EB
−1
E
Kur duam zhvendosjen sa 1/3 e nominalit:
EB R1 R1 R
E= RX = = = 1 = 0,5 ⋅ R1
3 EB EB ⋅ 3 2
−1 −1
E EB
Kur duam zhvendosjen sa 2/3 e nominalit:
2 ⋅ EB R1 R1
E= RX = = = 2 ⋅ R1
3 EB EB ⋅ 3
−1 −1
E 2 ⋅ EB
42
Ushtrimi 5-5.
Të matet rezistenca RX e një elementi
rezistiv me vlerë afërsisht 600 Ω. RX
Përdoret Ura Weatstone e ushqyer nga R2
Z
burim ideal tensioni. Dy krahet e urës
kanë rezistencë të barabartë me 1 kΩ ± G DC
0,05%. Dedektori i zeros është ideal.
Rezistenca e panjohur është vendosur RV R1
Z
në urë në krahun ngjitur me një
rezistencë varjabël 1 kΩ ± 0,1% me hap
ndryshues 0,1 Ω. Të përcaktohet vlera e rezistencës RX dhe saktësia e
matjes së saj.
Zgjidhja:
R X ⋅ R1 = R2 ⋅ RV
R2
R X = RV = RV
R1
∆R X = ∆RV = 0,1 Ω
∆RX ∆R2 ∆RV ∆R1

= + + =
RX R2 RV R1
−2 −2 −2 −2
= 0,05 ⋅ 10 + 0,1 ⋅ 10 + 0.05 ⋅ 10 = 0,2 ⋅ 10 = 0,2 %
Ushtrimi 5-6.
Ura Wheatstone si në figurë ka

RX rezistencën R1=3,5 kΩ dhe R2=7 kΩ.
R2 Ekuilibri arrihet kur RV =5,51 kΩ. Të
Z
llogaritet vlera e RX dhe të përcaktohet

G DC diapazoni i matjes së rezistencës me këtë
urë nëqoftëse Rv ndryshon nga 1 kΩ deri
RV R1 në 8 kΩ.
Z
Zgjidhja:
3
R 3 7 ⋅ 10 3
R X = RV 2 = 5,51 ⋅ 10 3
= 11,02 ⋅ 10 Ω
R1 3,5 ⋅ 10
43
3
R2 3 7 ⋅ 10 3
R X min = RV min = 1 ⋅ 10 3
= 2 ⋅ 10 Ω
R1 3,5 ⋅ 10
3
R2 3 7 ⋅ 10 3
R X max = RV max = 8 ⋅ 10 3
= 16 ⋅ 10 Ω
R1 3,5 ⋅ 10
Diapazoni i matjes së kësaj ure me këto rezistenca, është nga 2 kΩ deri 16
kΩ.
Ushtrimi 5-7.
Të llogaritet diapazoni matës i

rezistencës RX me anën e Urës RX
Weatstone nëqoftëse dy rezistencat R2
Z
fikse kanë vlera 1 kΩ dhe 10 kΩ
sejcila, saktësi ±0,025% dhe rezistenca G DC
variabël 1 deri 5 kΩ, saktësi ±0,05%.
Të përcaktohet saktësia e matjes. RV R1
Z
Zgjidhja:
R2 1000
R X = RV = 1000 = 100 Ω
R1 10000
R2 1000
R X = RV = 5000 = 500 Ω
R1 10000
R2 10000
R X = RV = 1000 = 100 00 Ω
R1 1000
R2 10000
R X = RV = 5000 = 50000 Ω
R1 1000
Diapazoni është: RXmin=100 Ω dhe RXmax=50 k Ω
Gabimi i urës është:
44
∆R X ∆RV ∆R1 ∆R2
= + + = 0,05% + 0,025% + 0,025% = 0,1%
RX RV R1 R2
∆R XMin = 0,1% ⋅ R X = 0,1% ⋅ 100 = ±0,1 Ω
∆R XMax = 0,1% ⋅ R X = 0,1% ⋅ 50000 = ±50 Ω
Ushtrimi 5-8.
Në urën Wheatstone jepet R 2 me 5

dekada duke filluar nga e 103 dhe me RX
R3
rezistenca të krahëve të tjerë R3=R4=10
Z
Ω; 100 Ω; 1000 Ω; 10000 Ω. Jepet: a)
G DC
RX1=122,35 Ω; b) RX2=1300 Ω; c)
RX3=14015 Ω. R2 R4
Z
Z
Zgjidhja:
Rasti a):
R2 = 1 ⋅ 1000 + 2 ⋅ 100 + 2 ⋅ 10 + 3 ⋅ 1 + 5 ⋅ 0,1 = 1223,5 Ω
R X 1 R3 122,35 R3 −1 R3 100
= = = 10 =
R2 R4 1223,5 R4 R4 1000
Rasti b):
R2 = 1 ⋅ 1000 + 3 ⋅ 100 + 0 ⋅ 10 + 0 ⋅ 1 + 0 ⋅ 0,1 = 1300,0 Ω
R X 2 R3 1300 R3 0 R 1000
= = = 10 = 1 3 =
R2 R4 1300 R4 R4 1000
Rasti c):
R2 = 1 ⋅ 1000 + 4 ⋅ 100 + 0 ⋅ 10 + 1 ⋅ 1 + 5 ⋅ 0,1 = 1401,5 Ω
R X 3 R3 14015 R3 1 R3 10000
= = = 10 =
R2 R4 1401,5 R4 R4 1000
Ushtrimi 5-9.
45
Me anën e urës Wheatstone me
rezistence R2=1002,4 Ω të klasës RX
KR2=0,02, R3=1000 Ω dhe R4=100 Ω të R3
Z
klasës KR4=0,01. Të gjindet RX dhe të
shkruhet vlera e saj duke marrë G DC
parasysh gabimet.
R2 R4
Z
Zgjidhja:
R3 1000
R X = R2 = 1002,4 = 10024 Ω
R4 100
GrlRX = GrlR 2 + GrlR 3 + GrlR 4 = 0,02% + 0,01% + 0,01% = 0,04%
GrlRX ⋅ R X 0,04 ⋅ 10024

GaRX = = = 4Ω
100 100
R0 X = R X ± GaRX = 10024 Ω ± 4 Ω 10020 Ω ≤ R0 X ≤ 10028 Ω
Ushtrimi 5-10.
Të përcaktohet kufiri minimal i matjes së rezistencës RXminme urën e
Wheatstone në mënyrë që gabimi që shkaktojnë rezistencat e telave
lidhës të mos ndikojë në saktësinë e urës. Jepet KU=0,05 dhe rezistenca e
-3
telave lidhës e barabartë me atë të kontakteve 10 Ω.
Zgjidhja:
Mënyra idirekte:
, −3
R X 1 = R X + 2 ⋅ rT + 4 ⋅ rK = R X + 6 ⋅ 10 Ω
Marrim RX1=0,01 Ω
, −3 −3
GaRX = R X − R X = R X + 6 ⋅ 10 − R X = 6 ⋅ 10 Ω
−3
G 6 ⋅ 10
GrlRX = aRX 100 = 100 = 60%
RX 0,01
GrlU 0,05
GrlRx = = = 0,01 % GrlRx =≤ 0,01 % duhet të jetë
3÷5 5
46
Kjo vlerë nuk pranohet pasi GrlRx=60% > 0,01%
Marrim RX1=0,1 Ω
, −3 −3
GaRX = R X − R X = R X + 6 ⋅ 10 − R X = 6 ⋅ 10 Ω
−3
G 6 ⋅ 10
GrlRX = aRX 100 = 100 = 6%
RX 0,1
GrlU 0,05
3÷5 5
Kjo vlerë nuk pranohet pasi GrlRx=6% > 0,01%
Marrim RX1=1 Ω
, −3 −3
GaRX = R X − R X = R X + 6 ⋅ 10 − R X = 6 ⋅ 10 Ω
−3
G 6 ⋅ 10
GrlRX = aRX 100 = 100 = 0,6%
RX 1
GrlU 0,05
3÷5 5
Kjo vlerë nuk pranohet pasi GrlRx=0,6% > 0,01%
Marrim RX1=10 Ω
, −3 −3
GaRX = R X − R X = R X + 6 ⋅ 10 − R X = 6 ⋅ 10 Ω
−3
G 6 ⋅ 10
GrlRX = aRX 100 = 100 = 0,06%
RX 10
GrlU 0,05
3÷5 5
Kjo vlerë nuk pranohet pasi GrlRx=0,06% > 0,01%
Marrim RX1=100 Ω
47
, −3 −3
GaRX = R X − R X = R X + 6 ⋅ 10 − R X = 6 ⋅ 10 Ω
−3
G 6 ⋅ 10
GrlRX = aRX 100 = 100 = 0,006%
RX 100
GrlU 0,05
3÷5 5
Kjo vlerë pranohet pasi GrlRx=0,006% > 0,01%
Mënyra direkte:
Duhet që:
GrlU 0,05
GrlRx = = = 0,01 % GrlRx =≤ 0,01 %
3÷5 5
−3
G G 6 ⋅ 10
GrlRx = aRx 100 R X = aRx 100 = 100 = 60 Ω
RX GrlRx 0,01
Pra për vlera të RX ≥ 60 Ω rezistenca e telave lidhës dhe kontakteve nuk

ndikon në matjen e rezistencës.
Ushtrimi 5-11.
Ura Wheatstone ka R3=3,5 kΩ, R4=2 kΩ, RX=7 kΩ dhe R2=4 kΩ. Ura
ushqehet me tension të vazhduar 10 V. Galvanometri ka një ndjeshmëri
prej 1 μA/mm dhe rezistencë RG=2,5 kΩ. Të llogaritet ndryshimi minimal i
R4 që dedekton ura.
C
RX
R3
Z
I2
I1 R3 I1 I2 RX
G DC A B
G
EBUR + +
R2 R4 R4 VR4 VR2 R2
Z
-
_ -
Zgjidhja:
48
Diferenca e potencialit ku lidhet galvanometri, është:
E BUR ⋅ R4 E BUR ⋅ R2  R4 R2 
V A − VB = VR 4 − VR 2 = − = E BUR  − 
R3 + R4 R2 + R X  R3 + R4 R2 + R X 
E BUR ⋅ R4 E BUR ⋅ R2
V R 4 = I 1 ⋅ R4 = V R 2 = I 2 ⋅ R2 =
R3 + R4 R2 + R X
Duke aplikuar Teoremën e Teveninit, kemi:
r
R3 R2
A B
r IG RG
VR4-VR2
R4 RX G
3 3 3 3
R ⋅R R ⋅R 3,5 ⋅ 10 ⋅ 2 ⋅ 10 4 ⋅ 10 ⋅ 7 ⋅ 10 3
r= 3 4 + 2 X = + = 3,82 ⋅ 10 Ω
R3 + R4 R2 + R X 3,5 ⋅ 10 3 + 2 ⋅ 10 3 4 ⋅ 10 3 + 7 ⋅ 10 3
VR 4 − VR 2
IG =
r + RG
−6 3 3 −3
V R 4 − V R 2 = I G (r + RG ) = 1 ⋅ 10 (3,82 ⋅ 10 + 2,5 ⋅ 10 ) = 6,32 ⋅ 10 V
Në rastin ideal duhej të ishte zero.
Kur ura është në ekuilibër, kemi:
3
E ⋅R 10 ⋅ 2 ⋅ 10
VR 4 = BUR 4 = = 3,64 V
R3 + R4 3
3,5 ⋅ 10 + 2 ⋅ 10
3
Ku tensioni në galvanometër për qark të hapur është 6,32 mV.
−3
VR 4 + ∆ R 4 = 3,64 V + 6,32 ⋅ 10 V VR 3 = E BUR − VR 4 + ∆ R 4 = 10 − 3,64 = 6,36 V
VR 3 6,36 −3
I R3 = = 3
= 1,816 ⋅ 10 A
R3 3,5 ⋅ 10
49
VR 4 + ∆ R 4 3,64 3
R4 + ∆ R 4 = = −3
= 2,0059 ⋅ 10 Ω
I R4 1,816 ⋅ 10
3 3
∆ R 4 = R4 + ∆ R 4 − R4 = 2,0059 ⋅ 10 − 2 ⋅ 10 = 5,9 Ω
Ushtrimi 5-12.
Vlera e kapacitetit standart në urën e

C1 CX figurës, është C1=0,1 μF dhe R3/R4
munt të vendoset në pozicionin 100:1
ose 1:100. Të llogaritet diapazoni i
AC D kapacitetit të panjohur që matet CX.
R3 R4
Zgjidhja:
C1 ⋅ R3
CX =
R4
Për R3/R4 =100:1
−6
C ⋅R 0,1 ⋅ 10 ⋅ 100 −6
CX = 1 3 = = 10 ⋅ 10 F
R4 1
Për R3/R4 =1:100
−6
C ⋅R 0,1 ⋅ 10 ⋅ 1 −6
CX = 1 3 = = 0,001 ⋅ 10 F
R4 100
Ushtrimi 5-13.
Dega RC seriale e urës si në figurë ka

C1 CS kapacitet standart C1=0,4 μF dhe R3=10 kΩ.
R1 RS Balancimi i urës është arritur në frekuencë
100 Hz për R1=125 Ω dhe R4=14,7 kΩ. Të
AC D llogariten komponentet rezistive dhe
kapacitive të degës së matur dhe faktori
R3 R4 përkatës i humbjeve.
Zgjidhja:
50
−6 3
C ⋅R 0,1 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ 10 −6
CS = 1 3 = 3
= 0,068 ⋅ 10 F
R4 14,7 ⋅ 10
−6
R ⋅R 125 ⋅ 14,7 ⋅ 10
RS = 1 4 = 3
= 183,8 Ω
R3 10 ⋅ 10
−6
D = ω ⋅ CS ⋅ RS = 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ CS ⋅ RS = 2 ⋅ π ⋅ 100 ⋅ 0,068 ⋅ 10 ⋅ 183,8 = 0,008
Ushtrimi 5-14.
Ura seriale që mat kapacitetin ka një vlerë C3=0,4
C3 CS
μF dhe R4=10 kΏ. Ekuilibri arrihet për një R3 RS
frekuencë 100 Hz kur R3=125 Ώ dhe R2=14,7 kΏ.
AC
Të llogaritet RS dhe CS si dhe koefiçenti D i D
kondensatorit. R4 R2
Zgjidhja:
R2 ⋅ R3 14,7 ⋅103 ⋅125

RX = = = 183,8 Ω
R4 10 ⋅103
C3 ⋅ R4 0,4 ⋅ 10 −6 ⋅ 10 ⋅ 103
CX = = = 0,27 ⋅ 10 −6 F
R2 14,7 ⋅ 103
D = tgδ = ω ⋅ RX ⋅ C X = 2 ⋅ π ⋅ 100 ⋅ 183,8 ⋅ 0,27 ⋅ 10 −6 = 0,081
Ushtrimi 5-15.
Një bobinë e shënuar 500 mH matet

me nje urë . Ura përdor bobinë 100 L1 LS
mH si L1 dhe rezistencë standarte R1 RS

R4=5 kΩ. Në qoftë se rezistenca e
bobinës prej 500 mH është matur dhe AC D
ka dalë RS=270 Ω, të percaktohet
rezistenca e R1 dhe R3 për të arritur
ballancimin e urës. R3 R4
Zgjidhja:
51
3 −3
L ⋅R 5 ⋅ 10 100 ⋅ 10
R3 = 1 4 = −3
= 1000 Ω
LS 500 ⋅ 10
3
R ⋅R 270 ⋅ 1 ⋅ 10
R1 = S 3 = 3
= 54 Ω
R4 5 ⋅ 10
Ushtrimi 5-16.
Ura induktive e Makswellit si në figurë
përdor kapacitetin C4=0,1 μF dhe punon
me frekuencë f=100 Hz. Ballancimi LS
R3
arrihet kur R2=1,26 kΩ; R4=470 Ω dhe RS
R3=500 Ω. Të llogaritet induktiviteti LS D AC
dhe rezistenca RS e bobinës së matur R4 R2

dhe të përcaktohet faktori i mirësisë.
C4
Zgjidhja:
R2 ⋅ R3 500 ⋅ 1260
RS = = = 1340 Ω
R4 470
−6
LS = R2 ⋅ R3 ⋅ C4 = 500 ⋅ 1260 ⋅ 0,1 ⋅ 10 = 0,063 H
ω ⋅ LS 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ LS 2 ⋅ π ⋅100 ⋅ 0,063
Q= = = = 0,03
RS RS 1340
Ushtrimi 5-17.
Ura e Makswell-it që mat induktivitetet,

e ushqyer me tension me frekuencë 50 LS
Hz, arrin të ekuilibrohet me këto vlera në R3
krahët: C4=0,5 μF, R4=3420 Ω, R3=1320 RS
D AC
Ω, R2=522 Ω. Të gjëndet induktiviteti LS
dhe mirësia Q. R4 R2
Zgjidhja: C4
R2 ⋅ R3 522 ⋅ 1320
RS = = = 201,47 Ω
R4 3420
52
−6
LS = R2 ⋅ R3 ⋅ C4 = 522 ⋅ 1320 ⋅ 0,5 ⋅ 10 = 0,3445 H
ω ⋅ LS 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ LS 2 ⋅ π ⋅ 50 ⋅ 0,3445
Q= = = = 0,54
RS RS 201,47
Ushtrimi 5-18.
Ekuilibrimi i urës së Sheringut që ushqehet nga burimi me f=50 Hz
arrihet kur R2=159,2 Ώ; R4=318,4 Ώ; C4=0,36 μF dhe C3=0,12 μF. Të
përcaktohen parametrat RS dhe CS të kondensatorit në skemë.
Zgjidhja:
−6
CS R ⋅ C 159,2 ⋅ 0,36 ⋅ 10
C3
RS RS = 2 4 = −6
= 477,6 Ω
C3 0,12 ⋅ 10
D AC
C4 −6
R2
C ⋅R 0,12 ⋅ 10 ⋅ 318,4 −6
R4 CS = 3 4 = = 0,24 ⋅ 10 F
R2 159,2
−6
D = tgδ = ω ⋅ RS ⋅ CS = 314 ⋅ 477,6 ⋅ 0,24 ⋅ 10 = 0,036
Ushtrimi 5-19.
Ura paralele që mat kapacitetin e një
kondesatori, ka një kapacitet C3=0,1 μF dhe
C3 CP
R1=10 kΏ. Ekuilibri arrihet kur skema
R3 RP ushqehet nga një burim me frekuencë 100 Hz
D AC kur R3=375 kΏ; R4=10 kΏ dhe R2=14,7 kΏ. Të
R4
R2 llogaritet ZP dhe faktori D i humbjeve në
kapacitetin CP.
Zgjidhja:
3 3
R ⋅ R 14,7 ⋅ 10 ⋅ 375 ⋅ 10 3
RP = 2 3 = 3
= 551,3 ⋅ 10 Ω
R4 10 ⋅ 10
−6 3
C ⋅R 0,1 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ 10 −6
CP = 3 4 = 3
= 0,068 ⋅ 10 F
R2 14,7 ⋅ 10
53
1 1
Z P = RP + = (551,3 ⋅ 10 ) + ≈ 551,3 ⋅ 10 Ω
2 3 2 3
−6 2
ω ⋅C 628 ⋅ (0,068 ⋅ 10 )
2 2 2
P
1 1 1 −3
DX = = = = 42,5 ⋅10
ω ⋅ C P ⋅ RP 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ RP ⋅ C P 2 ⋅ π ⋅100 ⋅ 551,3 ⋅10 ⋅ 0,068 ⋅10
3 −6
Ushtrimi 5-20.
Ura Hay e rrymës alternative, e ushqyer
RP nga një burim me frekuencë 100 Hz,
R3
LP ekuilibrohet kur komponentet janë C4=0,1
μF; R3=1,26 kΏ; R4=75 Ώ dhe R2=500 Ώ. Të
D AC
llogaritet induktiviteti LP dhe rezistenca RP
C4
R2 si dhe faktori mirësisë së bobinës.
R4
Zgjidhja:
R2 ⋅ R3 500 ⋅ 1260
RP = = = 8400 Ω
R4 75
−6 −3
LP = R2 ⋅ R3 ⋅ C4 = 500 ⋅ 1260 ⋅ 0,1 ⋅ 10 = 63 ⋅ 10 H
RP RP 8400
Q= = = = 212
ω ⋅ LP 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ LP 2 ⋅ π ⋅100 ⋅ 63 ⋅10 −3
Ushtrimi 5-21.
Të llogaritet qarku ekuivalent paralel për CS serial dhe rezistencë RS

seriale të përcaktuar në ushtrimin 5-10. Gjithashtu të përcaktohet vlera
e komponenteve R1 dhe R4 të kërkuara për balancimin e CP dhe RP
paralel të llogaritura në urën paralele. Pranohet që vlera e R3 të mbahet
10 kΩ.
Zgjidhja:
1 1 1 3
XS = = = = 23, 4 ⋅ 10 Ω
ω ⋅ CS 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ CS 2 ⋅ π ⋅100 ⋅ 0,068 ⋅10 −6
2 2 2 3 2
R + X S (183,8) + (23,4 ⋅ 10 ) 6
RP = S = = 2,98 ⋅ 10 Ω
RS 183,8
54
2 2 2 3 2
R + X S (183,8) + (23,4 ⋅10 ) 3
XP = S = 3
= 23, 4 ⋅ 10 Ω
XS 23,4 ⋅10
1 1 1 −6
CP = = = = 0,068 ⋅ 10 F
ω ⋅ X P 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ X P 2 ⋅ π ⋅100 ⋅ 23,4 ⋅ 103
3 −6
R ⋅ C 10 ⋅ 10 ⋅ 0,1 ⋅ 10 3
R4 = 3 1 = −6
= 14,7 ⋅ 10 Ω
CP 0,068 ⋅ 10
3 6
R ⋅R 10 ⋅ 10 ⋅ 2,98 ⋅ 10 6
R1 = 3 P = 3
= 2, 03 ⋅ 10 Ω
R4 14,7 ⋅ 10
Ushtrimi 5-22.
Të llogaritet qarku ekuivalent serial për LP e RP të përcaktuar ne

ushtrimin 5-17. Gjithashtu të llogariten vlerat e komponenteve R1 dhe R3
të nevojshme për balancimin e vlerës RS të llogaritura me urën Makswell.
Pranojmë vlerën e R4=500 Ω.
Zgjidhja:
−3
X P = 2 ⋅ π ⋅ f ⋅ LP = 2 ⋅ π ⋅100 ⋅ 63 ⋅10 = 39,6 Ω
2 3 2
RP ⋅ X P 8,4 ⋅ 10 ⋅ (39,6)
RS = 2 2
= 2 3 2
= 0,187 Ω
X P + RP (39,6) + (8,4 ⋅ 10 )
2 3 2
RP ⋅ X P (8,4 ⋅ 10 ) ⋅ (39,6)
XS = 2 2
= 2 3 2
= 39,6 Ω
X P + RP (39,6) + (8,4 ⋅ 10 )
XS 39,6 −3
LS = = = 63 ⋅ 10 H
2 ⋅ π ⋅ f 2 ⋅ π ⋅ 100
−3
LS 63 ⋅ 10
R1 = = = 1260 Ω
C3 ⋅ R4 0,1 ⋅ 10 −6 ⋅ 500
3
R ⋅ R 12,6 ⋅ 10 ⋅ 500 6
R3 = 1 4 = = 3,37 ⋅ 10 Ω
RS 0,187
Ushtrimi 5-23.
55
Në urën e paraqitur në figurë realizohet
një ballancim kur kapaciteti i vogël CX C1 CP CX
lidhet në paralel me kapacitetin e matur RX
R1 RP
CP. Vlera e komponenteve të reja për
ballancim janë R1=369,3 kΩ; R3=10 kΩ D AC
dhe R4=14,66 kΩ. Të pëcaktohet vlera e CX R3

R4
dhe rezistenca e saj paralele. Në skemën e
urës kemi C1=0,1 μF; CP=0,068 μF dhe
RP=553,1 kΩ.
Zgjidhja:
−6 3
C ⋅ R 0,1 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ 10 −6
C X // C P = C X + C P = 1 3 = 3
= 0,0682 ⋅ 10 F
R4 14,66 ⋅ 10
−6 −6 −12
C X = 0,0682 ⋅10 − 0,068 ⋅10 = 200 ⋅10 F
3 3
R ⋅ R 369,3 ⋅ 10 ⋅ 14,66 ⋅ 10 3
RX // RP = 1 4 = 3
= 541, 4 ⋅ 10 Ω
R3 10 ⋅ 10
1 1 6
RX = = = 30 ⋅ 10 Ω
1 1 1 1
− 3
− 3
RX // RP RP 541,4 ⋅ 10 553,1 ⋅ 10
Ushtrimi 5-24.
G
Të përcaktohet vlera e tensionit V nëpërmjet
skemës së kompensatorit, ku kemi EN
Uk
EN=1,0183 V, RPOT=1 kΩ, R2=20 Ω.
Zgjidhja: R2
Rpot
R POT 1000 V
V = EN = 1,0183 = 50,915 V Ip
R2 20
Ushtrimi 5-25.
Rezistenca prej filli A-B në potenciometrin e thjeshtë (si në figurë) është

100 Ώ, dhe gjatësia e saj është 100 cm. Bateria B1 ka tension 3 V në
terminale dhe rezistencë të brëndëshme të neglizhushme. Tensioni
standart i qelizës B2 është 1,0183 V dhe R1 është rregulluar për
ekuilibrimin e potenciometrit kur B-C është 50,95 cm.
56
a) Të përcaktohet rryma nëpër A-B dhe vlera e R1 kur potenciometri
është i ekuilibruar;
b) Të llogaritet VX kur ekuilibri (vlera zero) është siguruar në 94,3
cm;
c) Të përcaktohet rezistenca R2 për kufizimin e rrymës në celulën
standarte në vlerën maksimum 20 μA.
Zgjidhja:
a) Në kalibrim:
VBC = VB 2 = 1,0183 V
EN 1,0183
Volt per njesi gjatesie = = = 2 V = 0,02 V / cm.
l BC 50,95 ⋅ 10 − 2
V AB = 100 cm ⋅ 0,02 V / Cm = 2 V
V AB 2
I= = = 0,02 A
R AB 100
VR1 = VB1 − V AB = 3 − 2 = 1 V
VR1 1
R1 = = = 50 Ω
I 0,02
b) Tensioni i panjohur:
−2
V X = 94,3 ⋅ 10 (m) ⋅ 2 (V / m) = 1,886 V
c) Tensioni i terminaleve të B2 ose B1 mund të reversohen, R1 mund
të vendoset në zero dhe C të vendoset në A. Tensioni shumar që
krijon rrymën që rrjedh nëpër qelizën standarte, tashti është:
VB 2 + VB1 = 3 + 1,0183 = 4,0183 V
VB 2 + VB1 4,0183 3
R2 = = −6
≈ 200 ⋅ 10 Ω
I MAX 20 ⋅ 10
Ushtrimi 5-26.
Për matjen e tensionit V= 5 kV në qarkun e rrymës alternative përdoret
voltmetri me kufi matje UMax=100V, për αMax=50 ndarje, dhe
transformatori matës i tensionit me KV= 6000 V/100 V. Të përcaktohet
konstantja e aparatit (CVT) dhe vlera që mat voltmetri në këtë skemë.
57
U1
U2
V1
Zgjidhja:
6000
KT = = 60
100
VMax 100
CVV = = = 2 V / nd .
α Max 50
CVT = K T ⋅ CVV = 60 ⋅ 2 = 120 V / nd .
Vmat 5000
α mat = = = 41,66 nd .
CVT 120
58
Kapitulli 6
MATJA E MADHËSIVE ELEKTRIKE
Ushtrimi 6-1.
Miliampermetri me rrymë nominale RMM

IMM=0,1 A, me rezistencë të brëndëshme mA
RMM= 0,2 Ώ dhe me numër ndarjesh IMM ISH
VMM
αmax=100 ndarje të shndrohet në
ampermetër me kufij matje I=25 A. Të RSH I=IMM+ISH
llogaritet rryma dhe shunti kur αX=80 ndarje.

Zgjidhja:
I 25
n= = = 250
I MM 0,1
RMM 0,2
RSH = = = 0,0008 Ω
n − 1 250 − 1
α 80
I= In = 25 = 20 A e treguar per 80 ndarje.
α max 100
Ushtrimi 6-2.
Ampermetri si në figurë përbëhet RMM

nga aparati magnetoelektrik me mA
bobinë që ka rezistencën RMM=99 Ω IMM VMM
dhe rrymën në fund të shkallës ISH
Imax=0,1 mA. Rezistenca e shuntit të
tij RSH=1 Ω. Të përcaktohet rryma RSH I=IMM+ISH
totale që përshkon ampermetrin për:
a) leximin në fund të shkallës (Imax); b)në gjysëm të shkallës (0,5 Imax) ; c)
në çerek shkalle (0,25 Imax).
Zgjidhja:
Për fund shkalle (Imax):
−3 −3
VMM = I MM ⋅ RMM = 0,1 ⋅ 10 ⋅ 99 = 9,9 ⋅ 10 V
VSH = VMM = I SH ⋅ RSH
59
−3
V 9,9 ⋅ 10 −3
nga ku : I SH = MM = = 9,9 ⋅ 10 A
RSH 1
−3 −3 −3
I = I MM + I SH = 0,1 ⋅ 10 + 9,9 ⋅ 10 = 10 ⋅ 10 A
Për gjysëm shkalle (0,5 Imax):
−3
V 4,95 ⋅ 10 −3
I SH = MM = = 4,95 ⋅ 10 A
RSH 1
−3 −3 −3
I = I MM + I SH = 0,05 ⋅ 10 + 4,95 ⋅ 10 = 5 ⋅ 10 A
Për çerek shkalle (0,25 Imax):
−3 −3
VMM = I MM ⋅ RMM = 0,25 ⋅ 0,1 ⋅ 10 ⋅ 99 = 2,475 ⋅ 10 V
−3
V 2,475 ⋅ 10 −3
I SH = MM = = 2,475 ⋅ 10 A
RSH 1
−3 −3 −3
I = I MM + I SH = 0,025 ⋅ 10 + 2,475 ⋅ 10 = 2,5 ⋅ 10 A
Ushtrimi 6-3.
Instrumenti magnetoelektrik ka në fund të shkallës vlerën Imax të

barabartë me 100 μA dhe rezistencë të bobinës 1 kΩ. Të llogaritet vlera e
rezistencës shunt që nevojitet për shndrimin e aparatit në një
ampermetër me: a) Imax=100 mA dhe b) Imax=1 A.
Zgjidhja:
Për Imax=100 mA:
−6 3 −3
VMM = I MM ⋅ RMM = 100 ⋅ 10 ⋅ 1 ⋅ 10 = 100 ⋅ 10 V
−3 −3 −3
I SH = I − I MM = 100 ⋅ 10 − 0,1 ⋅ 10 = 99,9 ⋅ 10 A
−3
V 100 ⋅ 10
RSH = MM = −3
= 1,001 Ω
I SH 99,9 ⋅ 10
Për Imax=1 A:
−6 3 −3
VMM = I MM ⋅ RMM = 100 ⋅ 10 ⋅ 1 ⋅ 10 = 100 ⋅ 10 V
60
−3 −3 −3
I SH = I − I MM = 1000 ⋅ 10 − 0,1 ⋅ 10 = 999,9 ⋅ 10 A
−3
V 100 ⋅ 10
RSH = MM = −3
= 0,10001 Ω
I SH 999,9 ⋅ 10
Ushtrimi 6-4.
Instrumenti me RMM=1,3 kΩ dhe tregim RMM R1 R2 R3

Imax=500 μA, përdoret si voltmetër i rrymës së
vazhduar me shumë diapazone. Shkallezusi V2,
VMM V1, V3,
serial rezistiv ka R1=38,7 kΩ; R2=40 kΩ; R3=40
kΩ. Të llogariten tre diapazonet e matjes si
2
3
1
voltmetër. V
Zgjidhja:
−6 3
VMM = I max ⋅ RMM = 500 ⋅ 10 ⋅ 1,3 ⋅ 10 = 0,65V
Pozicioni -1-:
, −6 3
V1 = I max ⋅ R1 = 500 ⋅ 10 ⋅ 38,7 ⋅ 10 = 19,35 V
,
V1 = V1 + VMM = 19,35 + 0,65 = 20 V
Pozicioni -2-:
, −6 3
V2 = I max ⋅ R2 = 500 ⋅ 10 ⋅ 38,7 ⋅ 10 = 19,35 V
,
V2 = V2 + VMM = 19,35 + 0,65 = 20 V
Pozicioni -3-:
, −6 3
V3 = I max ⋅ R3 = 500 ⋅ 10 ⋅ 38,7 ⋅ 10 = 19,35 V
,
V3 = V3 + VMM = 19,35 + 0,65 = 20 V
Ushtrimi 6-4.
Jepet një aparat i sistemit magnetoelektrik i klasës 0,5, me kufij matjesh

Vn=45 mV dhe rezistencë të brëndëshme RMM=15 Ώ. Të shndrohet në një
ampermetër me kufij matje In=100 A duke ruajtur të njëjtën klasë
përpikmërie.
61
Zgjidhja:
VMM 45 ⋅ 10 −3
I MM = = = 3 ⋅ 10 −3 A
RMM 15
I 100
n= = −3
= 33,333 ⋅ 103
I MM 3 ⋅ 10
RMM 15
RSH = = = 0,00045 = 0,45 m Ω
n − 1 33,333 ⋅ 103
Ushtrimi 6-5.
Milivoltmetri me kufi matje 75 mV dhe rezistencë të brëndëshme R=10 Ω,

është përdorur për matjen e rrymës në kufijt 15, 30, 75, 150 A dhe 15,
30, 75 mA. Të përcaktohen rezistencat e shunteve për çdo kufi matje.
Zgjidhja:
−3
V 75 ⋅ 10 −3
IA = A = = 7,5 ⋅ 10 A
RA 10
−3
I matje 15 ⋅ 10 RA 10
Për matje 15 mA : n= = −3
=2 RSH = = = 10 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n −1 2 −1
−3
I matje 30 ⋅ 10 RA 10
Për matje 30 mA : n= = −3
=4 RSH = = = 3,333 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n −1 4 −1
−3
I matje 75 ⋅ 10 RA 10
Për matje 75 mA : n = = −3
= 10 RSH = = = 1,111 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n − 1 10 − 1
I matje 15 RA 10
Për matje 15 A : n= = −3
= 2000 RSH = = = 0,005 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n − 1 2000 − 1
I matje 30 RA 10
Për matje 30 A : n = = −3
= 4000 RSH = = = 0,0025 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n − 1 4000 − 1
I matje 75 RA 10 −3
Për matje 75 A : n = = −3
= 10000 RSH = = = 1,1 ⋅ 10 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n − 1 10000 − 1
62
I matje 150 RA 10 −3
Për matje 150 A : n = = −3
= 20000 RSH = = = 0,5 ⋅ 10 Ω
IA 7,5 ⋅ 10 n − 1 20000 − 1
Ushtrimi 6-6.
Të llogariten rezistencat e shuntit për RSS

Rmm
RS
ampermetrin e realizuar sipas skemës
së shuntit Ayrton (fig.), për kufijtë e
matjes 50 mA, 200 mA, 500 mA dhe 2
A, ku: Rm.m.=0,35 Ω, Rs.s.=0,9 Ω, Rs=1,5 R1 R2 R3 R4
Ω. Rënia e tensionit në ampermetër për

2A 500mA 200mA 50mA
çdo diapazon matje duhet të jetë 75 mV.

Zgjidhja:
VM V
I SH = = I KUFI − I A = I KUFI − M
RSH RA
RA
RSH =
I KUFI
RA − 1
VM
Për rrymë maksimale IKUFI=50 mA:
RA 2 ⋅ RSU + RS + rm
RSH = R1 + R2 + R3 + R4 = = =
n −1 n −1
−3
2 ⋅ RSU + RS + rm V 75 ⋅10
= = M = = 1,5 Ω
I KUFI 50 ⋅10 −3
I KUFI
(2 ⋅ RSU + RS + rm ) − 1
VM
RA 2 ⋅ RSU + RS + rm + R4
RSH = R1 + R2 + R3 = = =
n −1 n −1
−3
2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 V 75 ⋅ 10
= = M = −3
= 0,375 Ω
I KUFI
(2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 ) − 1 I KUFI 200 ⋅ 10
VM
63
RA 2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 + R3
RSH = R1 + R2 = = =
n −1 n −1
−3
2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 + R3 V 75 ⋅ 10
= = M = −3
= 0,15 Ω
I KUFI
(2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 + R3 ) − 1 I KUFI 500 ⋅ 10
VM
Për rrymë maksimale IKUFI=2 A:
RA 2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 + R3 + R2
RSH = R1 = = =
n −1 n −1
−3
2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 + R3 + R2 V 75 ⋅ 10
= = M = −3
= 0,0375 Ω
I KUFI
(2 ⋅ RSU + RS + rm + R4 + R3 + R2 ) − 1 I KUFI 2000 ⋅ 10
VM
Përfundimisht nxjerrim: R1=0,0375 Ω; R2=0,1125 Ω; R3=0,225 Ω;
R4=1,125 Ω.
Ushtrimi 6-7.
Rmm
Instrumenti manjetoelektrik ka
shuntin Ayrton me tre rezistenca të
Imax lidhur për të realizuar një
ampermetër. Vlerat e rezistencave
R1 R2 R3
janë R1=0,05 Ω, R2=0,45 Ω, R3=4,5 Ω.
I1 I2 I3 Aparati ka RMM=1 kΩ dhe In=50 µA.
Të llogariten të tre diapazonet e matjes në ampermetër.
Zgjidhja:
−6 3 −3
VMM = I Max ⋅ RMM = 50 ⋅ 10 ⋅ 1 ⋅ 10 = 50 ⋅ 10 V
VMM 50 ⋅ 10 −3
I SH = = = 10 ⋅ 10 −3 A
R1 + R2 + R3 0,05 + 0,45 + 4,5
I 3 = I Max + I SH = 50 ⋅ 10 −6 + 10 ⋅ 10 −3 = 10,05 ⋅ 10 −3 A
Pra diapazoni është 10 mA.
−6 3 −3
VMM = I Max ⋅ ( RMM + R3 ) = 50 ⋅ 10 ⋅ (1 ⋅ 10 + 4,5) ≈ 50 ⋅ 10 V
VMM 50 ⋅ 10 −3
I SH = = = 100 ⋅ 10 −3 A
R1 + R2 0,05 + 0,45
I 3 = I Max + I SH = 50 ⋅ 10 −6 + 100 ⋅ 10 −3 = 100,05 ⋅ 10 −3 A
64
Pra diapazoni është 100 mA.
−6 3 −3
VMM = I Max ⋅ ( RMM + R3 + R2 ) = 50 ⋅ 10 ⋅ (1 ⋅ 10 + 4,5 + 0,45) ≈ 50 ⋅ 10 V
−3
V 50 ⋅ 10
I SH = MM = =1A
R1 0,05
I 3 = I Max + I SH = 50 ⋅ 10 −6 + 1 ≈ 1A
Pra diapazoni është 1 A.
Ushtrimi 6-8.
Të llogaritet rezistenca suplementare RS që nevojitet për të ndryshuar

voltmetrin me tension nominal Vn=3 V dhe rezistencë të brëndëshme
RMM=500 Ώ në një voltmetër me tension maksimal Vmax=150 V.
Zgjidhja:
Vmax 150
m= = = 50
Vn 3
3
RS = RV (m − 1) = 500(50 − 1) = 24,5 ⋅ 10 Ω
Ushtrimi 6-9.
Të shndrohet një aparat matës që ka rrymë nominale In=5 mA dhe

tension nominal Vn=75 mV në një voltmetër me tension maksimal 15 V
dhe klasë 1.
Zgjidhja:
−3
V 75 ⋅ 10
RV = V = −3
= 15 Ω
IV 5 ⋅ 10
V 15
m = max = −3
= 200
Vn 75 ⋅ 10
RS = RV (m − 1) = 15(200 − 1) = 2985 Ω
Klasa e rezistencës suplementare duhet të jetë 3÷5 herë më e vogl se klasa
e aparatit, pra klasa e rezistencës suplementare duhet të jetë KRS=0,2 ose
0,3. Por meqënëse klasën 0,3 nuk e kemi, pranojmë klasën KRS=0,2.
65
Grl ⋅ R X ± 0,2 ⋅ 2985
GaRX = = = 5,97 Ω ≈ 6 Ω
100 100
Pr a RS = 2985 Ω ± 6 Ω
Ushtrimi 6-10.
Duke përdorur rezistenca, të shndrohet mekanizmi matës që ka rrymë

nominale In=5 mA dhe tension nominal Vn=75 mV në rastet kur V1=3 V;
V2=15 V dhe V3=150 V.
Zgjidhja:
−3
V 75 ⋅ 10
RV = V = −3
= 15 Ω
IV 5 ⋅ 10
V   3 
RS 1 = RV (m1 − 1) = RV  1 − 1 = 15  − 1 = 585 Ω
 VV   − 3 
 75 ⋅ 10 
V   15 
RS 2 = RV (m2 − 1) = RV  2 − 1 = 15  − 1 = 2985 Ω
 V
V   −3 
 75 ⋅ 10 
V   150 
RS 3 = RV (m3 − 1) = RV  3 − 1 = 15 − 1 = 29850 Ω
 VV   −3 
 75 ⋅ 10 
R3 = RS 1 = 585 Ω
R2 = RS 2 − R3 = 2985 − 585 = 2400Ω
R1 = RS 3 − R2 − R3 = 29850 − 2400 − 585 = 27000 Ω
Ushtrimi 6-11.
Të përcaktohet kapaciteti që duhet lidhur në seri me

voltmetrin elektrostatik për zgjerimin e kufijve nga Vn=3 kV
në Vmax=150 kV kur dihet kapaciteti i voltmetrit CV=10-5 μF
Zgjidhja:
Vmax 150
m= = = 50
Vn 3
• • • • • • •
Vmax = I ( X S + X V ) V V = I⋅ X V
66
1
• • • • •
I(X S + XV ) X S+ XV XS ω ⋅ CS C
m= •
= •
= 1+ •
= 1+ = 1+ V
1 CS
I ⋅ XV XV XV
ω ⋅ CV
−5
C 10 µF −5
CS = V = = 0,0204 ⋅ 10 µF
m −1 50 − 1
Ushtrimi 6-12.
Ushtrimi 6-12.
Të përcaktohet rezistenca suplementare që duhet shtuar

në aparat për matjen e tensioneve 6, 15, 30, 300 V. R4
Aparati bazë përbëhet nga voltmetri me VMax=3 V,

Rezistenca e brëndëshme RV=300 Ω. R3
R2
Zgjidhja: U
V 6 R1
m6 = = =2 R1 = R6 = RV (m6 − 1) = 300(2 − 1) = 300 Ω

VMax 3 V
RV
V 15
m15 = = =5 R2 = R15 − R1 = RV (m15 − 1) − R1
VMax 3
= 300(5 − 1) − 300 = 900 Ω
V 30
m30 = = = 10 R3 = R30 − R1 − R2 = RV (m30 − 1) − R1 − R2 =
VMax 3
= 300(10 − 1) − 1200 = 1500 Ω
67
V 300
m300 = = = 100 R4 = R300 − R1 − R2 − R3 = RV (m300 − 1) − R1 − R2 − R3 =
VMax 3
= 300(100 − 1) − 2700 = 27000 Ω
Ushtrimi 6-13.
Instrumenti me Imax=100 µA dhe me rezistencë bobine 1 kΩ kërkohet të

shndrohet në voltmetër. Të përcaktohet rezistenca suplementare për të
realizuar matjen e tensionit 50 V në fund të shkallës. Gjithashtu të
llogaritet tensioni i aplikuar kur instrumenti tregon 80%; 50% dhe 20%
të fundit të shkallës.
Zgjidhja:
-6
Për 50 volt: Imax=100 μA=100·10 A
VV 50 3 3
RS = − RV = −6
− 1 ⋅ 10 = 499 ⋅ 10 Ω
I VMax 100 ⋅ 10
Tregimi për 80%:

−6 −6
I = 0,8 ⋅ 100 ⋅ 10 = 80 ⋅ 10 A
−6 3 3
V = I ( RS + RV ) = 80 ⋅ 10 (499 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10 ) = 40 V
Tregimi për 50%:

−6 −6
I = 0,5 ⋅ 100 ⋅ 10 = 50 ⋅ 10 A
−6 3 3
V = I ( RS + RV ) = 50 ⋅ 10 (499 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10 ) = 25 V
Tregimi për 20%:

−6 −6
I = 0,2 ⋅ 100 ⋅ 10 = 20 ⋅ 10 A
−6 3 3
V = I ( RS + RV ) = 20 ⋅ 10 (499 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10 ) = 100 V
Ushtrimi 6-14.
Instrumenti me vlerë maksimale 50 µA dhe RMM=1,7 kΩ do të përdoret si

voltmetër me diapazon10 V; 50 V dhe 100 V. Të llogaritet vlera e kërkuar
e rezistencës suplementare për qarqet a) dhe b) të paraqitura në figurat.
68
Zgjidhja:
Skema a): 100 V
V
RMM + RS 1 =
RS3
I Max
50 V
V 10 3 3
RS 1 = − RMM = −6
− 1,7 ⋅ 10 = 198,3 ⋅ 10 Ω RS2
I Max 50 ⋅ 10
V 50 3 3 10 V
RS 2 = − RMM = −6
− 1,7 ⋅ 10 = 998,3 ⋅ 10 Ω
I Max 50 ⋅ 10 RS1
V 100 3 3
RS 3 = − RMM = −6
− 1,7 ⋅ 10 = 1998,3 ⋅ 10 Ω
I Max 50 ⋅ 10 µA
Skema b):
0
V
RMM + R1 = 1
I Max
V1 10 3 3
R1 = − RMM = −6
− 1, 7 ⋅ 10 = 198,3 ⋅ 10 Ω R1
I Max 50 ⋅ 10 R2
V
RMM + R1 + R2 = 2 R3
I Max
V 50 3 3 μA
R2 = 2 − RMM − R1 = −6
− 1, 7 ⋅ 10 − 198,3 ⋅ 10 =
I Max 50 ⋅ 10
3
= 800 ⋅ 10 Ω
V3
RMM + R1 + R2 + R3 =
I Max
V3 100 3 3 3 6
R3 = − RMM − R1 − R2 = −6
− 1,7 ⋅ 10 − 198,3 ⋅ 10 − 800 ⋅ 10 = 1 ⋅ 10 Ω
I Max 50 ⋅ 10
Ushtrimi 6-15.
Vatmetri i sistemit elektrodinamik, me kufi

matje sipas rrymës Imax= 5A, sipas tensionit
Umax=100 V dhe me αmax =100 ndarje, lidhet në
qarkun e rrymës alternative nëpërmjet një
transformatori rryme me KI= 50 A/5 A dhe
nëpërmjet një rezistence suplementare të
llogaritur për tension 220 V. Çfar fuqie mat
vatmetri nëqoftëse tregimi i tij është αmax =20
RS
ndarje.
W
69
Zgjidhja:
U Max ⋅ I Max 100 ⋅ 5
CW = = = 5 W / ndarje
α Max 100
Konstantja e aparatit pas zgjerimit të kfijve
' U 200
CW = CW ⋅ K I = 5 ⋅ 10 = 100 W / ndarje
U Max 100
'
P = CW ⋅ α mat1 = 100 ⋅ 20 = 2000 W
Ushtrimi 6-16.
Ampermetri me kufi matje 2,5 A e 5 A si dhe

me shkallë αMax=100 ndarje, lidhet në I1
sekondarin e transformatorit të rrymës me
KI=50 A/5 A. Të përcaktohet konstantja e
aparatit. I2
Zgjidhja: A
Ampermetri 2,5 A:
K I ⋅ I Max 10 ⋅ 2,5
C AT = = = 0,25 A / ndarje
α Max 100
Ampermetri 5A:
K I ⋅ I Max 10 ⋅ 5
C AT = = = 0,5 A / ndarje
α Max 100
Ushtrimi 6-17.
Instrumenti me Imax 100 μA dhe

RMM=1 kΩ, do të përdoret për RMM
D1 D3
realizimin e një voltmetri të RS
rrymës alternative me kufi matje
Vmax=100 Vef. Për urën ~
µA
radrizuese pëdoren dioda prej
silici. Të llogaritet vlera e
rezistencës suplementare të D2 D4
voltmetrit.
Zgjidhja:
Në fund shkalle, rryma efektive që përshkon instrumentin,është:
70
−6
I V max = 100 µA = 100 ⋅ 10 A
Rryma mesatare, është:
−6 −6
I ames = K a ⋅ K f ⋅ I V max = ( 2 ) ⋅ 1,11 ⋅ 100 ⋅ 10 = 157 ⋅ 10 A
2 ⋅ Vef − 2 ⋅ ∆VD
I MM =
RS + RMM
2 ⋅ Vef − 2 ⋅ ∆VD 2 ⋅ 100 − 2 ⋅ 0,7 3 3
RS = − RMM = −6
− 1 ⋅ 10 = 890,7 ⋅ 10 Ω
I MM 157 ⋅ 10
Ushtrimi 6-18.
VD Instrumenti me rrymë nominale In=50

RS + --
μA dhe rezistencë RMM=1700 Ω përdoret
D1 ID
ISH në voltmetrin me drejtues gjysëm
periode si në figurë. Dioda prej silici
RMM
IMM
AC D2 VMM RSH
(D1) duhet të ketë të paktën rrymen
100 μA kur tensioni i matur është 20%
e vlerës nominale të leximit. Të
llogaritet vlera e RS dhe RSH.
Zgjidhja:
−6
50 ⋅ 10
I ef −6
I MM = = = 157 ⋅ 10 A
0,5 ⋅ 0,637 0,5 ⋅ 0,637
100% −6 −6
Rryma në diodë ID = 100 ⋅10 = 500 ⋅10 A
20%
−6 −6 −6
I D = I MM + I SH I SH = I G − I MM = 500 ⋅10 − 157 ⋅10 = 343 ⋅10 A
−6 −3
VMM = I MM RMM = 157 ⋅ 10 ⋅ 1700 = 266,9 ⋅ 10 V
−3
V 266,9 ⋅ 10
RSH = MM = −6
= 778 Ω
I SH 343 ⋅ 10
V − VMM − VD
ID =
RS
1,414 ⋅ Vef − VMM − VD 1,414 ⋅ 50 − 266,9 − 0,7 3
RS = = −6
= 139,466 ⋅10 Ω
ID 500 ⋅10
71
Ushtrimi 6-19.
Ampermetri me dioda si në figurë, vlen

I1
IMM për matjen e rrymës së primarit me
I2 D1 D2
RS
vlerë maksimale 250 mA. Aparati ka
IMM
vlerën nominale 1 mA dhe RM=1700 Ω.
Ing RMM
Transformatori i rrymës ka KI=500/4
~
Rng
A. Diodat kanë VD=0,7 V sejcila dhe

D4 D3 RMM rezistenca në seri është RS=20 kΩ. Të
llogaritet vlera e kërkuar e
rezistencës Rng.
Zgjidhja:
Rryma maksimale, është:
−3
I 1 ⋅10 −3
I MAX = mes = = 1,57 ⋅10 A
0,637 0,637
Tensioni sekondar i transformatorit,është:
−3 3 3
Em = I MAX ( RS + RMM ) + 2 ⋅VD = 1,57 ⋅10 (20 ⋅10 + 1,7 ⋅10 ) + 2 ⋅ 0,7 = 35,5V
Tensioni sekondar,është:
E2 ef = (0,707 ⋅ 35,5) = 25,1Vef
dhe rryma efektive e aparatit
−3 −3
I MM = 1,11 ⋅ I mes = 1,11 ⋅1 ⋅10 = 1,11 ⋅10 A
Rryma sekondare efektive e transformatorit
−3
I 250 ⋅10 ⋅ 4 −3
I2 = 1 = = 2 ⋅10 A
KI 500
−3 −3 −3
I ng = I 2 − I MM = 2 ⋅10 − 1,11 ⋅10 = 0,89 ⋅10 A
E2 25,1 3
Rng = = = 28, 2 ⋅ 10 Ω
I ng 0,89 ⋅10 −3
Ushtrimi 6-19.
Të llogaritet vlera që do të tregojë shigjeta e aparatit për voltmetrin e
ushtrimit të mëparshëm kur vlera efektive e tensionit, e aplikuar në
hyrje, është 75 V dhe 50 V.
72
Zgjidhja:
2 ⋅ Vef − 2 ⋅ ∆VD 2 ⋅ 75 − 2 ⋅ 0,7 −6

I mes = 0,637 = 0,637 = 75 ⋅ 10 A = 0,75 ⋅ I Max
RS + RMM 3
890,7 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10
3
2 ⋅ Vef − 2 ⋅ ∆V D 2 ⋅ 50 − 2 ⋅ 0,7 −6
I mes = 0,637 = 0,637 = 50 ⋅ 10 A = 0,5 ⋅ I Max
R S + R MM 3
890,7 ⋅ 10 + 1 ⋅ 10
3
Ushtrimi 6-20.
Të llogaritet ndjeshmëria e voltmetrit të konsideruar në ushtrimin e
mësipërm.
Zgjidhja:
I Max = 157 µA.
−6 −6
I ef = 0,707 ⋅ I Max = 0,707 ⋅ 157 ⋅ 10 = 111 ⋅ 10 A
Vef = 100 V (në fund të shkallës)
Vef 100 3
Totali i rezistencës R= = −6
= 900,9 ⋅10 Ω
I ef 111 ⋅10
3
R 900,9 ⋅10 3
Ndjeshmëria N= = = 9,009 ⋅10 ≈ 9 kΩ / V
V 100
Ushtrimi 6-21.
Matja e rezistencës me metodën e ampermetrit dhe voltmetrit, jepet në
figurë.Duke konsideruar matjen me skemën e fig.(b), të përcaktohet
rezistenca R kur dimë që rryma e matur ëhtë 0,5 A dhe voltmetri tregon
500 V. Ampermetri ka një rezistencë RA=10 Ω dhe voltmetri, në
diapazonin e matjes VKUFI=1000 V, e ka rezistencën RSPECIF=10 kΩ/V.
73
VA
IA IA
A I A I
VV
V V VR
IV IV
a) b)
Zgjidhja:
Tensioni në voltmetër VV = VR + V A = 500 V
Rryma në ampermetër I A = 0,5 A

VV V A + VR 500
R + RA = = = = 1000 Ω
IA IA 0,5
R = 1000 − R A = 1000 − 10 = 990 Ω
Ushtrimi 6-22.
Me të dhënat e ushtrimit të mësipërm të bëhet matja duke shfrytëzuar
skemën (a) ku të percaktohen tregimet e ampermetrit dhe voltmetrit.
Zgjidhja:
3 6
RV = V KUFI ⋅ RSPECIF = 1000 ⋅ 10 ⋅ 10 = 10 ⋅ 10 Ω
6
10 ⋅ 10 ⋅ 990
Rek = RV // R = 6
= 989,9 Ω
10 ⋅ 10 + 990
Tensioni i ushqimit V = 500 V
RV // R 989,9
Tregimi i voltmetrit VV = V = 500 = 495V
R A + RV // R 10 + 989,9
VV 495
Leximi i ampermetrit I A = I R + I V = = = 0,5 A
RV // R 989,9
Ushtrimi 6-23.
Duke u mbështetur ne ushtrimet e mësipërme, të përcaktohet cila nga

skemat (a apo b) sjell matjen më të saktë të R kur R matet pa marrë
parasysh vlerat e RV dhe RA.
74
Zgjidhja:
Për skemën (a):
Leximi i voltmetrit: VV=495 V
Leximi i ampermetrit: IA=0,5 A
VV 495
R= = = 990 Ω
IA 0,5
Për skemën (b):
Leximi i voltmetrit: VV=500 V
Leximi i ampermetrit: IA=0,5 A
VV 500
R= = = 1000 Ω
IA 0,5
Në këtë rast, skema (a) jep rezultat me të saktë se skema (b).
Ushtrimi 6-24.
Izolacioni i kablit elektrik testohet me ushqim 10 kV dhe një
mikroampermetër. Rryma 5 μA kalon kur komponentet e skemës lidhen
sipas fig.(a). Kur skema lidhet sipas fig.(b), rryma është 1,5 μA. Të
llogariten rezistencat volumore dhe sipërfaqësore të kablit.
μA μA
V V V
a) b)
Zgjidhja:
Rezistenca volumore:
−6
I VOL = 1,5 µA = 1,5 ⋅ 10 A
V 10000 9
RVOL = = −6
= 6,7 ⋅ 10 Ω
I VOL 1,5 ⋅ 10
Rezistenca sipërfaqësore:
−6
I VOL + I SIP = 5 µA = 5 ⋅ 10 A
−6 −6 −6
I SIP = 5 µA + I V = 5 ⋅ 10 + 1,5 ⋅ 10 = 3,5 ⋅ 10 A
75
V 10000 9
RSIP = = = 2,9 ⋅ 10 Ω
I SIP 3,5 ⋅ 10 −6
76
Kapitulli 7
MATJA E MADHËSIVE JOELEKTRIKE
77
Kapitulli 8
GJENERATORËT E SINJALEVE
Oshilatori L-C i rregullushëm
Ushtrimi
Ushtrimi 8-1.
Oshilatori me urën e Win-it si në figurë R3 R4
përbëhet nga R1 dhe R2 variabël me vlerë
nga 100 Ώ deri 2 kΏ dhe C1=C2=500 nF. Të
C1
llogaritet maksimumi dhe minimumi i
frekuencës së sinjalit të daljes. R1
Zgjidhja: R2
C2
1
f =
2 ⋅π ⋅ R ⋅ C
1 1
f max = = ≈ 5307,86 Hz
2 ⋅ π ⋅ Rmin ⋅ C min 2 ⋅ π ⋅ 100 ⋅ 300 ⋅ 10 −9
1 1
f min = = ≈ 106,16 Hz
2 ⋅ π ⋅ Rmax ⋅ C max 2 ⋅ π ⋅ 5000 ⋅ 300 ⋅ 10
−9
Ushtrimi 8-2.
Oshilatori, i formuar nga një Amplifikator R3 R4
Operacional dhe me urën e Win-it sin ë
figure, ka R=R1=R2 dhe C=C1=C2. Të
C1
përcaktohet se çfarë vlerë do të kenë
rezistencat R1 dhe R2 e oshilatorit me C=300 R1
nF që në dalje të kemi sinjal me frekuencë 1 C2
kHz. R2
Zgjidhja:
1
f =
2 ⋅π ⋅ R ⋅ C
1 1
R= = = 530,8 Ω
2 ⋅ π ⋅ f ⋅ C 2 ⋅ π ⋅ 1 ⋅ 10 ⋅ 300 ⋅ 10 −9
3
Ushtrimi 8-3. R3 R4
78 C1
R1
C2
R2
Oshilatori i Win-it ka C1=C2=300 nF dhe R1=R2 variabël në intervalin 100
Ώ ÷ 1 kΏ. Të llogaritet maksimumi dhe minimumi i frekuencës që
gjeneron kjo skemë dhe të përcaktohet vlera e re e kapacitetit që
kërkohet për të përftuar fmax2=500 Hz.
Zgjidhja:
1 1
f min = = = 530,8 Hz
2 ⋅ π ⋅ Rmax ⋅ C 2 ⋅ π ⋅ 1000 ⋅ 300 ⋅ 10 −9
1 1
f max = = = 5308 Hz
2 ⋅ π ⋅ Rmin ⋅ C 2 ⋅ π ⋅ 100 ⋅ 300 ⋅ 10 −9
1 1 −9
C' = = = 636,94 ⋅ 10 F
2 ⋅ π ⋅ f max 2 ⋅ Rmax 2 ⋅ π ⋅ 500 ⋅ 1000
1 1 −9
C" = = = 6369,4 ⋅ 10 F
2 ⋅ π ⋅ f max 2 ⋅ Rmin 2 ⋅ π ⋅ 500 ⋅ 100
Formimi i sinjaleve
Ushtrimi 8-4.
Skema prerëse (kufizuese) me dioda si në figurë shërben për të prodhuar
një valë dalëse kënd-drejtë me nivel ±5 V.Në qoftëse në skemë përdoret
ushqimi me tension ±15 V, të përcaktohet tensioni i nevojshëm i diodës
zener që perdoret për ketë qëllim në skemë.
Zgjidhja:
V0 = ±4 V = VZ + VD VZ = ±(V0 − VD )
79
+ 4 V = VZ + 0,7 V VZ = +3,3V
− 4 V = −(Vz + 0,7 V ) VZ = −3,3V
Ushtrimi 8-5.
Sinjali sinusoidal 5 V, nga oshilatori me R1
urën e Win-it, futet në qarkun zbutës si
në figurë. Të llogariten vlerat e Ç
R2
rezistencave R1, R2 dhe R3 që kushtëzojnë
diapazonin e tensionit të daljes 0÷0,1 V
R3
dhe 0÷1 V. Rryma e zhvendosjes në hyrje të
amplifikatorit operacional është IB=600 nA.
Zgjidhja:
Me R1 dhe R2 në skemë:
VR 3 = 0,1V dhe VR1 + VR 2 = Vi − VR 3 = 5 − 0,1 = 4,9 V
I 3 >> I B Zgjedhim I 3 = 100 µA
VR 3 0,1
Atehere : R3 = = = 1000 Ω
I 3 100 ⋅ 10 −6
V + VR 2 4,9 3
dhe R1 + R2 = R1 = −6
= 49 ⋅ 10 Ω
I3 100 ⋅ 10
Me R2 të hequr nga skema:
VR 3 1 −3
VR 3 = 1V dhe I R3 = = = 1 ⋅ 10 A
R3 1000
V 4 3
VR1 = 5 − 1 = 4 V dhe R1 = R1 = = 4 ⋅ 10 Ω
I 3 1 ⋅ 10 −3
R2 = ( R1 + R2 ) − R1 = 49 − 4 = 45 kΩ
Ushtrimi 8-6.
Zbutësi në figurën e ushtrimit të mësipërm siguron diapazonet e

tensionit të daljes 0÷0,5 V dhe 0÷5 V. Nëqoftëse VIN=9 V dhe përforcuesi
operacional ka IB=400 nA. Të llogariten vlerat e rezistencave R1; R2 dhe R3
të nevojshme për këtë qëllim.
Zgjidhja:
Me R1 dhe R2 në skemë:
VR 3 = 0,5V dhe VR1 + VR 2 = VIN − VR 3 = 9 − 0,5 = 8,5V
80
I 3 >> I B Zgjedhim I 3 = 100 µA
VR 3 0,5
Atehere : R3 == = 5000 Ω
I 3 100 ⋅ 10 −6
V + VR 2 8,5 3
dhe R1 + R2 = R1 = −6
= 85 ⋅ 10 Ω
I3 100 ⋅ 10
Me R2 të hequr nga skema:
VR 3 5 −3
V R 3 = 5V dhe I R3 = = = 1 ⋅ 10 A
R3 5000
V 4 3
VR1 = 9 − 5 = 4 V dhe R1 = R1 = −3
= 4 ⋅ 10 Ω
I 3 1 ⋅ 10
3 3 3
R2 = ( R1 + R2 ) − R1 = 85 ⋅ 10 − 4 ⋅ 10 = 81⋅ 10 Ω
Ushtrimi 8-7.
Skema e integratorit të figurës ka C1
C1=0,2 μF, R1=1 kΏ dhe R2=15 kΏ.
Nëqoftëse skema e trigerit Shmid ka R2 +VCC
pikat e trigerimit ±3 V, të llogariten R1
frekuencat dalëse kur kontakti i V1 I2
V0
lëvizshëm i R1 është në krye të
potenciometrit dhe kur ai është në -VEE
10% të R1 nga fundi i

potenciometrit. Tensioni i ushqimit është VCC=±19 V.
Zgjidhja:
V3 ≅ ± (VCC − 1) = ±(19 − 1) = ±18V
Për kursorin në pozicionin e skajit të sipërm:
V1 = V3 = 18 V
V1 18 −3
I2 = = 3
= 1,2 ⋅ 10 A
R2 15 ⋅ 10
∆V = PST − PPT = +3 − (−3) = +6 V
−6
C ⋅ ∆V 0,2 ⋅ 10 ⋅ 6 −3
t= = −3
= 1 ⋅ 10 sek .
I2 1,2 ⋅ 10
1 1 3
f = = = 0,5 ⋅ 10 Hz
2 ⋅ t 2 ⋅ 1 ⋅ 10 −3
81
Për pozicion të kursorit të R1 në 10% nga fundi:
V1 = 10% ⋅ V3 = 10% ⋅ 18 = 1,8V
V1 1,8 −3
I2 = = 3
= 0,12 ⋅ 10 A
R2 15 ⋅ 10
−6
C ⋅ ∆V 0,2 ⋅ 10 ⋅ 6 −3
t= = −3
= 10 ⋅ 10 sek .
I2 0,12 ⋅ 10
1 1 3
f = = −3
= 0,05 ⋅ 10 Hz
2 ⋅ t 2 ⋅ 10 ⋅ 10
Ushtrimi 8-8.
Integratori, si në figurën e ushtrimit të C1

mësipërm, ka R1=680 Ώ; R2=3,9 kΏ dhe
C1=0,33 μF. Nëqoftëse trigeri Shmid ka R2 +VCC
pikat e trigerimit ±2 V dhe tensioni i R1
ushqimit është VCC=15 V, të përcaktohet V1
I2
V0
frekuenca e daljes kur kursori i R1 ndodhet
-VEE
në qëndër të korsisë.
Zgjidhja:
V3 ≅ ±(VCC − 1) = ±(15 − 1) = ±14 V
V1 = 50% ⋅ V3 = 50% ⋅ 18 = 9 V
V1 9 −3
I2 = = = 2,3 ⋅ 10 A
R2 3,9 ⋅ 10 3
−6
C ⋅ ∆V 0,33 ⋅ 10 ⋅ 4 −3
t= = −3
= 0,57 ⋅ 10 sek .
I2 2,3 ⋅ 10
1 1 3
f = = = 0,877 ⋅ 10 Hz = 877 Hz
2 ⋅ t 2 ⋅ 0,57 ⋅ 10 −3
Ushtrimi 8-9.
82
Skema e figurës paraqet gjeneratorin e VCC
sinjaleve radiofonike me oshilator
Hartley. Duke patur C1=100 pF; LiA=20 R1 R3 C5
μH; L1B=20 μH, të përcaktohet frekuenca C2
e sinjalit që gjenerohet me këtë skemë.
L1A
Zgjidhja: C1 R2 R4
C4
L1B
C3
CT = C1 = 100 pF LT = L1 + L2 = 40 µH
1 1
f = = = 2517737 Hz ≈ 2,5 MHz
2 ⋅ π LT ⋅ CT −6
2 ⋅ π 40 ⋅ 10 ⋅ 100 ⋅ 10
−12
Ushtrimi 8-10.
Duke konsideruar skemën e figurës, VCC
ku L=100 μH; C1=1000 pF dhe

C2=500 pF, të përcaktohet frekuenca R1 R3 C6
e sinjalit në dalje. C3
Zgjidhja: C1
C5
R2 R4
L1
C2
C4
−6 −6
C ⋅C 1000 ⋅ 10 ⋅ 500 ⋅ 10
LT = L1 = 100 µH CT = 1 2 = = 333 pF
C1 + C 2 1000 ⋅ 10 −6 + 500 ⋅ 10 −6
1 1
f = = = 872606 Hz ≈ 873 kHz
2 ⋅ π LT ⋅ CT −6
2 ⋅ π 100 ⋅ 10 ⋅ 333 ⋅ 10
−12
Ushtrimi 8-11.
Dy kapacitete (C1=C2=250 pF) dhe dy induktivitete (L1=L2=150 μH) vlejnë

për t’u përdorur në skemat oshiluese Hartley dhe Colpits të dhëna në
figurë. Të përcaktohet frekuenca e oshilimit për sejcilin rast.
83
C L
L1 L2
C1 C2
M
Skema HARTLEY Skema COLPITS
Zgjidhja:
Skema Hartley:
CT = C1 = 250 pF LT = L1 + L2 = 300 µH
1 1
f = = = 581446 Hz ≈ 581,4 kHz
2 ⋅ π LT ⋅ CT −6
2 ⋅ π 300 ⋅ 10 ⋅ 250 ⋅ 10
−12
Skema Colpits:
C1
LT = L1 = 150 µH CT = = 125 pF
2
1 1
f = = = 1162898,9 Hz ≈ 1162,9 kHz
2 ⋅ π LT ⋅ CT −6
2 ⋅ π 150 ⋅ 10 ⋅ 125 ⋅ 10
−12
Ushtrimi 8-12.
Skema e modulimit në amplitudë si në figurë ka R3=4,7 kΏ; R4= 8,2 kΏ
dhe tranzistorin FET me rezistencë RD në diapazonin (0,1±3)kΏ. Të
llogaritet tensioni pik-pik minimal dhe maksimal i daljes për këtë skemë
nëqoftëse VIN=100 mVpp.
Zgjidhja:
VOUT R3
AV = =
VIN R4 ⋅ R D
R4 + R D
R3 R ( R + RD )
VOUT pp = VIN pp = VIN pp 3 4
R4 ⋅ R D R4 ⋅ R D
R4 + R D
84
R3 ( R4 + R D MAX )
VOUT pp ( MIN ) = V IN pp =
R4 ⋅ R D MAX
3 3 3
−3 4,7 ⋅ 10 (8,2 ⋅ 10 + 3 ⋅ 10 ) −3
= 100 ⋅ 10 3 3
= 214 ⋅ 10 V
8,2 ⋅ 10 ⋅ 3 ⋅ 10
R3 ( R4 + RD MIN )
VOUT pp ( MAX ) = V IN pp =
R4 ⋅ RD MIN
3 3 3
−3 4,7 ⋅ 10 (8,2 ⋅ 10 + 0,1 ⋅ 10 ) −3
= 100 ⋅ 10 3 3
= 4757 ⋅ 10 = 4,757 V
8,2 ⋅ 10 ⋅ 0,1 ⋅ 10
Ushtrimi 8-13.
Multivibratori astabël në figurë, ka
R1=15 kΏ; R2=5,6 kΏ; R3=3,9 kΏ dhe
C1=0,5 μF. Tensioni i ushqimit është R1
+VCC
±15 V. Të llogaritet frekuenca e

sinjalit në daljen kënd-drejtë.
Zgjidhja:
S1
-VEE R2
V0
C3 C2 C1
VC
V0 = ±(VCC − 1) = ±(15 − 1) = ±14 V
VR3 R3
3
R3 3,9 ⋅ 10
PST = PPT = V0 = ±14 = ±5,75V
R2 + R3 3
5,6 ⋅ 10 + 3,9 ⋅ 10
3
 E − PPT  −6 3  14 − (−5,75)  −3
t = C1 ⋅ R1 ⋅ ln  = 0,2 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ ln  = 8,44 ⋅ 10 sek .
 E − PST   14 − 5,75 
1 1 3
f = = = 0,059 ⋅ 10 = 59 Hz
2 ⋅ t 2 ⋅ 8,44 ⋅ 10 −3
Ushtrimi 8-14.
Përforcusi operacional në multivibratorin astabël ka tensionin VCC=12 V;

C1=0,33 μF; R1=10 kΏ; R2=3,9 kΏ dhe R3=2,4 kΏ. Të llogaritet frekuenca
e valës kënd-drejtë.
Zgjidhja:
V0 = ±(VCC − 1) = ±(12 − 1) = ±11V
85
3
R3 2,4 ⋅ 10
PST = PPT = V0 = ±11 = ±4,2 V
R2 + R3 3
3,9 ⋅ 10 + 2,4 ⋅ 10
3
 E − PPT  −6 3  11 − (−4,2)  −3
t = C1 ⋅ R1 ⋅ ln  = 0,33 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ 10 ⋅ ln  = 2,65 ⋅ 10 sek .
 E − PST   11 − 4,2 
1 1 3
f = = −3
= 0,189 ⋅ 10 = 189 Hz
2 ⋅ t 2 ⋅ 2,65 ⋅ 10
Ushtrimi 8-15.
C2
Skema e multivibratorit monostabël si në R2
figurë, ka tension ushqimi VCC=±15 V dhe +VCC
VB=+1 V. Komponentet e skemës janë:
R1=20 kΏ; C1=150 pF; R2=8,2 kΏ dhe C1
C2=0,022 μF. Të llogaritet gjerësia e
V0
impulsit të daljes. Vi R1
D1
-VEE
Zgjidhja:
+VB
V0 = ±(VCC − 1) = ±(15 − 1) = ±14 V
 (V ) − (V0− ) 
Gjeresia e impulsit = R2 ⋅ C 2 ⋅ ln 0+  =
 V B 
3 −6  (+14) − (−14)  −3
= 8,2 ⋅ 10 ⋅ 0,022 ⋅ 10 ⋅ ln  = 0,6 ⋅ 10 sek .
 1 
Ushtrimi 8-16.
R2 C2 Skema e multivibratorit monostabël si në

figurë realizon një impuls dalës me gjerësi
+VCC 10 msek.skema ushqehet tension ushqimi
VCC=±12 V dhe VB=+1 V. Komponentet e
C1
skemës janë: R1=15 kΏ; C1=250 pF; R2=6,8
-VEE V0 kΏ. Të përcaktohet vlera e kapacitetit C2 që
R1
Vi
D1 lidhet në skemë për këtë qëllim.
+VB Zgjidhja:
V0 = ±(VCC − 1) = ±(12 − 1) = ±11V
−3
Gjeresia e impulsit 10 ⋅ 10 −6
C2 = = ≈ 0,47 ⋅ 10 F
 (V ) − (V0− )  3  (+11) − (−11) 
R2 ⋅ ln 0+  6,8 ⋅ 10 ⋅ ln 
 V B   1 
86
Ushtrimi 8-17.
Multivibratori monostabël me përforcues operacional ka R2=22 kΏ;

C2=0,033 μF; VB=+2 V ushqehet nga burimi me tension VCC=±15 V.Të
llogaritet frekuenca e valës kënd-drejtë.
Zgjidhja:
V0 = ±(VCC − 1) = ±(15 − 1) = ±14 V
 (V ) − (V0− ) 
Gjeresia e impulsit = R2 ⋅ C 2 ⋅ ln 0+  =
 VB 
3 −6  (+14) − (−14)  −3
= 22 ⋅ 10 ⋅ 0,033 ⋅ 10 ⋅ ln  = 1,915 ⋅ 10 sek .
 2 
Ushtrimi 8-18.
Gjeneratori i sinjalit katërkëndësh ka f=10 kHz. Të përcaktohet hapsira
ndërmjet impulseve të daljes kur dalja e monostablit është me gjerësi: (a)
10 μsek; (b) 70 μsek.
Zgjidhja:
1 1 −3 −6
T= = = 0,1 ⋅ 10 = 100 ⋅ 10 sek .
f 10 ⋅ 10 3
−6 −6 −6
∆t a = T − gjeresia (a) = 100 ⋅ 10 − 10 ⋅ 10 = 90 ⋅ 10 µsek
−6 −6 −6
∆t a = T − gjeresia (a ) = 100 ⋅ 10 − 70 ⋅ 10 = 30 ⋅ 10 µsek
87
Kapitulli 9
OSHILOSKOPËT ELEKTRONIKË
Oshiloskopi me një rreze
Ushtrimi 9-1.
Ekrani i oshiloskopit ka këto
të dhëna:
Gjatësia e elektrodes
zhvendosëse l=2 cm;
Distanca ndërmjet
elektrodave d=1,5 cm;
Distanca nga elektroda
zhvendosëse në ekran D=15 cm;
Tensioni i anodës së dytë V=2 kV
Të përcaktohet ndjeshmëria, konstantja e oshiloskopit dhe zhvendosja
vertikale e rrezes për tension VY=220 V.
Zgjidhja:
Ndjeshmëria e oshiloskopit, është:
−2 −2
l⋅D 2 ⋅ 10 ⋅ 15 ⋅ 10
NY = = = 0,005 cm / V
2 ⋅ d ⋅ V 2 ⋅ 1,5 ⋅ 10 − 2 ⋅ 2 ⋅ 10 3
Konstantja e oshiloskopit, është:
1 1
CY = = = 200 V / cm
Y 0,005
Zhvendosja vertikale e rrezes:
Y = N Y ⋅ VY = 0,005 ⋅ 220 = 1,1 cm
Ushtrimi 9-2.
Të përcaktohet tensioni P-P (pik-pik)

dhe 0-P (zero-pik), perioda dhe
frekuenca e sinjalit të paraqitur në
figurë. Janë dhënë ndjeshmeria
vertikale SV=0,2 V/nd dhe ndjeshmëria
horizontale SH=500 μsek/nd.
Zgjidhja:
V0− P = Nr. ndarje0− P ⋅ SV = 3,5 ⋅ 0,2 = 0,7 V
VP − P = Nr. ndarje P − P ⋅ SV = 7 ⋅ 0,2 = 1,4 V
T = Nr. ndarje ⋅ S H = 6 ⋅ 500 = 3 000 µsek = 3 msek .
88
1 1
f = = = 333,3 Hz
T 3 ⋅ 10 −3
Ushtrimi 9-3.
Në figurën e ushtrimit 8-2 jepet ekranizimi i oshiloskopit me 10 ndarje

vertikalisht dhe 12 ndarje horizontalisht. Sejcila ndarje prej 1 cm në të
dy drejtimet përmban 5 nën-ndarje. Komutatorët e kalibratorëve janë
pozicionuar në 2 V/cm për vertikalin dhe 500 μsek/cm për horizontalin.
Të përcaktohet ndjeshmëria dhe konstantja e afishimit për ndarjet më të
vogla të ekranit.
Zgjidhja:
a) Vertikalisht:
Kons tan tja 2 V / cm dmth 1 cm ⇒ 5 n.nd = 2 V
2 V 1 cm
Kons tan tja = ⋅ = 0,4 V / n.nd
1 cm 5 n.nd
1 1
Ndjeshmeria = = = 2,5 n.nd / V
kons tan te 0,4
b) Horizontali:
Kons tan tja 500 µsek / cm dmth 1 cm ⇒ 5 n.nd = 500 µsek
c) 500 µsek 1 cm
Kons tan tja = ⋅ = 100 µsek / n.nd
1 cm 5 n.nd
1 1
Ndjeshmeria = = = 0,01 n.nd / µsek
kons tan te 100
Ushtrimi 9-4.
Vala trekëndëshe me frekuencë f=500 Hz dhe dhe amplitude pik-pik 50 V

aplikohet në pllakat e defleksionit vertical të CRT. Një vale dhembë-
sharre me frekuencë 250 Hz dhe amplitude pik-pik 40 V, është aplikuar
në pllakat e defleksionit horizontal. CRT ka ndjeshmërinë e defleksionit
vertikal 0,1 cm/V dhe ndjeshmërinë e defleksionit horizontal 0,08 cm/V.
Duke paranuar që të dy sinjalet janë të sinkronizuara, të ndërtohet forma
e valës si në ekran.
Zgjidhja:
89
2 6
1 3 5 7 9
0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 ms
4 8
Ushtrimi 9-5.
Skema e sweep gjeneratorit në skemën e gjeneratorit të sinjalit të
zbërthimit (fig. 2-7 në tekstin “Matje Elektronike”), ka R3=5,6 Ώ; C1=0,33
μF; VB1=5 V dhe nivelet e trigerimit të trigerit Smid janë ±2 V. Të
llogaritet amplituda pik-pik dhe perioda e valës së pjerrët.
Zgjidhja:
∆V1 = PST − PPT = +2 − (−2) = +4V
V − VBE 5 − 0,7
I C1 = B1 = 3
= 0,770 mA
R3 5,6 ⋅ 10
−6
∆V ⋅ C 4 ⋅ 0,33 ⋅ 10 −3
T = 1 1 = −3
= 1,71 ⋅ 10 = 1,71 msek
I C1 0,77 ⋅ 10
Ushtrimi 9-6.
Të përcaktohet amplituda e impulsit,
frekuenca, fronti i përparmë, fronti i
prapmë për sinjalin në figurë.
Komutatorët e kalibratorëve tregojnë:
Time/Div=5 μsek/nd; Volt/Div=2 V/nd
Zgjidhja:
VP − P = Nr. nd V ⋅ CV = 4 ⋅ 2 = 8V
T = Nr. nd H ⋅ C H = 6 ⋅ 5 = 30 µsek
90
1 1
f = = = 33,3 kHz
T 30 ⋅ 10 −6
t r = Nr. nd r ⋅ C H = 0,5 ⋅ 5 = 2,5 µsek
t f = Nr. nd f ⋅ C H = 0,6 ⋅ 5 = 3 µsek
Oshiloskopi me dy rreze
Ushtrimi 9-7.
Të përcaktohet amplifikimi sipas tensionit i
katërpolarit që ka VH dhe VD si në figurë.
Konstantja e VH është 0,5 V/nd dhe
konstantja e VD është 1 V/nd. Të shprehet
vlera e amplifikimit e përcaktuar në dB
(decibel).
Zgjidhja:
VH = Nr. nd . ⋅ CVH = 2 ⋅ 0,5 = 1V
VD = Nr. nd . ⋅ CVD = 4 ⋅ 1 = 4 V
VD 4
AV = = =4
VH 1
G( dB ) = 20 ⋅ log AV = 20 ⋅ log 4 = 12,04 dB
Ushtrimi 9-8.
Të përcaktohet diferenca fazore ndërmjet VH
dhe VD të paraqitura në figurë. Perioda e dy
sinjaleve është 5 ndarje ndërsa zhvendosja
ndërmjet tyre është 1,7 ndarje.
Zgjidhja:
360 ⋅ Z 360 ⋅ 1,7 
θ= = = 122,4
T 5
Ushtrimi 9-9.
Të përcaktohet diferenca
fazore në gradë ndërmjet
tensionit të hyrjes Vh dhe
tensionit të daljes Vd të një
qarku, kur sinjalet kanë
91
periodën 40·10-3 ms ndërsa zhvendosja ndërmjet të njëjtës gjëndje të të
dy kurbave, është 7·10-3 ms.
Zgjidhja:
Nr.indarjeve per periode = 8
−6
40 ⋅ 10 .
Intervali kohor / ndarje = =
8
−6
= 5 ⋅ 10 sek .
360
grade / ndarje = = 45 / ndarje
8
7 ⋅ 10 −3
Nr.indarjeve per shfazi min = = 1,4 ndarje
5 ⋅ 10 −3
φ = (1,4ndarje) x 45  / ndarje = 63
Ushtrimi 9-10.
Në ekranin e oshiloskopit me dy reze janë të afishuara dy sinjale me
frekuencë 1 kHz dhe amplitudë 4 V0-P të zhvendosur nga njëri tjetri për 2,4
cm. Ndjeshmëria horizontale e oshiloskopit është 0,1 msek/cm dhe hapja
maksimale e periodës së sinjalit është 10 cm. Të llogariten:
a) Shfazimi ndërmjet dy sinjaleve i shprehur në gradë;
b) Pasaktësia absolute ndaj fazës, duke ditur pasaktësinë e matjes së
intervaleve kohorë në masën prej 2% të vlerës në fund shkalle
(max).
Zgjidhja:
Sinusoidat respektivisht ndaj njëra tjetrës, janë vonuar për :
360 ⋅ t 360 ⋅ 2,4 
θ ( grade ) = = = 76,4
T 10
−2 −2
∆T = ∆t = 2% ⋅ 10 ⋅ 10 = 0,2 ⋅ 10 ⋅ = 0,2 cm
∆θ ∆T ∆t 0,2 0,2
= + = + = 0,02 + 0,083 = 0,103
θ T t 10 2,4
∆θ  
∆θ = ⋅ θ ( grade ) = 0,103 ⋅ 76,4 = 7,87
θ
Ushtrimi 9-11.
92
Të përcaktohet diferenca fazore ndërmjet
dy sinjaleve që krijojnë kurbën eliptike
Lisazhu si ne figurë.
Zgjidhja:
A = 3 ndarje B = 4 ndarje
 A 3 
θ = arc sin   = arc sin   = arc sin 0,75 = 48,6
B 4
Oshiloskopi me kohë të vonuar

Oshiloskopi me kampionime
Kapitulli 10
APARATET ELEKTRONIKË ANALOGË
Voltmetrat tranzistorikë
Ushtrimi 10-1.
Qarku i voltmetrit me përsëritës emiterial të
thjeshtë sin ë figurë, ka VCC=15 V; RS+Rm=10
kΏ; Inom=1,5 mA dhe koeficient amplifikimi
hfe=100. Të përcaktohet:
1. Rryma në matës kur në hyrje sinjali
ka E=10 V;
2. Të përcaktohet rezistenca e hyrjes së
voltmetrit me dhe pa tranzistor.
Zgjidhja:
V E = E − V BE = 15 − 0,7 = 14,3V
93
VE 14,3 −3
Im = ≈ = 1,43 ⋅ 10 = 1,43 mA
RS + Rm 10 ⋅ 10 3
Me tranzistor:
−3
I 1,43 ⋅ 10 −6
IB = m ≈ = 14,3 ⋅ 10 = 14,3 µA
h fe 100
E 10
Ri = = = 699301 ≈ 700 kΩ
I B 14,3 ⋅ 10 −6
Pa tranzistor:
Ri = RS + Rm = 10 kΩ
Ushtrimi 10-2.
Një qark voltmetrik me përsëritës emiterial si në figurë, ka R2=R3=4,5 kΏ
dhe VCC=±15 V. Të përcaktohet:
1. Të përcaktohet I2 dhe I3 kur E=0 V;
2. Të llogaritet tensioni në qarkun e voltmetrit kur në hyrje kemi E=1
V dhe kur kemi E=0,5 V.
Zgjidhja:
V E1 = V E 2 = 0 − V BE − V EE = 0 − 0,7 − (−15) = 14,3V
V E1 14,3 −3
I2 = I3 = = 3
= 3,18 ⋅ 10 = 3,18 mA
R2 4,5 ⋅ 10
Kur E=1 V:
V E1 = E − V BE = 1 − 0,7 = 0,3V
V E 2 = V P − V BE = 0 − 0,7 = −0,7 V
V = V E1 − V E 2 = 0,3 − (−0,7) = 1V
94
Kur E=0,5 V:
V E1 = E − V BE = 0,5 − 0,7 = −0,2 V
V E 2 = V P − V BE = 0 − 0,7 = −0,7 V
V = V E1 − V E 2 = −0,2 − (−0,7) = 0,5V
Ushtrimi 10-3.
Voltmetrat me AO
Ushtrimi 10-4.
Me voltmetrin e formuar nga
amplifikator operacional, si në figurë,
kërkohet të matet sinjali hyrës
maksimum E=20 mV. Rryma e hyrjes e
amplifikatorit operacional është 0,2 μA
dhe qarku i matjes ka In=200 μA dhe
Rm= 15 kΏ. Të përcaktohet vlera e
duhur e rezistencës për R3 dhe R4.
Zgjedhja:
I 4 >> I B
−6 −3
Zgjedhim I 4 = 1000 ⋅ I B = 1000 ⋅ 0,2 ⋅ 10 = 0,2 ⋅ 10 = 0,2 mA
Ne fund te shkalles I m = 100 µA
−6 3
dhe Vdaljes = I n ⋅ Rm = 200 ⋅ 10 ⋅ 15 ⋅ 10 = 3V
−3
E 20 ⋅ 10
R3 = = = 100 Ω
I 4 0,2 ⋅ 10 −3
−3
Vdaljes − E 1 − 20 ⋅ 10
R4 = = −3
= 4900 Ω = 4,9 kΩ
I4 0,2 ⋅ 10
Ushtrimi 10-5.
Të llogaritet vlera e R3 për qarkun e figurës nëqoftëse vlera E=1 V bën që
të arrihet fundi i shkallës së matësit. Bobina e lëvizëshme e matësit ka
I=2 mA në fund të shkallës dhe Rm=150 Ώ. Gjithashtu të përcaktohet
tensioni maksimal në terminalin e daljes së amplifikatorit operacional.
95
Zgjidhja:
E 1
R3 = = −3
= 500 Ω
I 2 ⋅ 10
−3
Vdaljes = I ( R3 + Rm ) = 2 ⋅ 10 (500 + 150) = 1,3V
Voltmetrat me AO në rrymë alternative
Ushtrimi 10-6.
Qarku i voltmetrit elektronik me
radrizim për gjysëmperiodë si në
figurë, përdor matësin me rrymë
nominale 1 mA. Rezistenca e bobinës
së matësit është 1,5 kΏ. Të llogaritet
vlera e R3 që realizon tregimin në
fund të shkallës së matësit kur hyrja
alternative ka tension 500 mVef
(RMS). Po ashtu, të përcaktohet
zhvendosja e matësit kur në hyrje
kemi tension 100 mV.
Zgjidhja:
Për zhvendosje maksimale kemi Im=1 mA.
o,637 2 2 −3
Im = IP IP = Im = 1 ⋅ 10 = 3,14 mA
2 0,637 0,637
Vlera maksimale (0-P) e ER3 e barabartë me vlerën maksimale të tensionit
të hyrjes:
−3
E 500 ⋅ 10 −3
EP = = = 707,2 ⋅ 10 ≈ 707 mV
0,707 0,707
96
−3
E 707 ⋅ 10
R3 = P = −3
≈ 225 Ω
IP 3,14 ⋅ 10
Kur E=50 mV:
−3
50 ⋅ 10 −3
EP = = 70,7 ⋅ 10 = 70,7 mV
0,707
−3
E 70,7 ⋅ 10 −3
IP = P = = 0,314 ⋅ 10 = 314 µA
R3 225
0,637 0,637 −6 −6
Im = IP = 314 ⋅ 10 = 100 ⋅ 10 = 100 µA
2 2
Pra matësi afishon në 1/5 3 shkalles.
97
Kapitulli 11
APARATET ELEKTRONIKË SHIFRORË
Bazat e aparateve numerikë
Ushtrimi 11-1.
Porta EDHE në figurë ka VCC=5 V, R1=0,5 kΏ dhe dioda silici me VD=0,7
V. Rryma në gjëndje HIGH në dalje është 2 mA. Tensioni HIGH dhe LOW
në hyrje janë respektivisht +5 V dhe 0 V.Të përcaktohen tensionet e
daljes për të dy gjëndjet logjike.
Zgjidhja:
Tensioni i daljes HIGH:
−3
VOH = VCC − I 0 ⋅ R1 = 5 − 2 ⋅ 10 ⋅ 500 = 5 − 1 = 4 V
Tensioni i daljes LOW:
V0 L = ViL + V D = 0 + 0,7 = 0,7 V
Numeruesit shifrorë
Pjestuesi i frekuencës
Ushtrimi 11-2.
Të përcaktohet frekuenca finale e daljes nga pjestuesi i frekuencës si në
figurë nëqoftëse numratori me tre dekada është realizuar me 4 nivele
numratorësh me bazë 8. Frekuenca e sinjalit hyrës, që është krijuar nga
gjeneratori me oshilator kristali,është 1 MHz.
Zgjidhja:
n −6 4 −6 −6
T = T0 ⋅ N = 1 ⋅ 10 ⋅ 8 = 1 ⋅ 10 ⋅ 4096 = 4096 ⋅ 10 = 4,096 msek .
1 1
f = = = 244 Hz
T 4,096 ⋅ 10 −3
98
Shndruesit Analog / Shifror
Shndruesit Shifror / Analog
Voltmetrat shifrorë
Frekuencmetrat shifrorë
Saktësia e matjes me aparate shifrore
Matja e kohës dhe raportit
Kapitulli 12
ANALIZATORI SPEKTRAL
me radiofrekuencë të ndryshueshme
Analizatori superheterodin
99
Kapitulli 13
MATJA E MADHËSIVE DHE PARAMETRAVE ELEKTRONIKË
Matja e frekuencës
Matja e fuqisë
Matja e Kapacitetit
100
Matja e induktivitetit
Matja me q-metër
101

Matje Ushtrime PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Matje Ushtrime PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TABELA DHE REKOMANDIME NDIHMËSE

Në tabelën 1-1 pasuese, jane dhënë njësitë bazë të sistemit SI dhe

Tabela 1-1. Njësitë bazë të sistemit SI dhe simbolet përkatës.

Tabela 1-2. Shëmbuj të njësive të rrjedhura SI të shprehura në njësitë

Tabela 1-4. Njësitë jashtë sistemit SI të pranuara për përdorim bashkë me

Tabela 1-7. Prefiksat SI dhe simbolet e tyre të adoptuar nga CGPM

1-9.5 Shkrimi i emrave dhe simboleve të njësive SI

1-9.6 Shkrimi i numrave

S = v ⋅ t = 345 ⋅ 5 = 1725 m = 1,725 km.

Një shufër magnetike me profil katërkëndësh ka seksionin 2 cm x 2 cm

Të llogaritet ekuivalenti në Celsius dhe Kelvin i temperaturës 90 °F.

ore dite jave 365

WkWh = W HPh ⋅ 0,7457 = 1248 ⋅ 0,7457 = 930,6 kWh

Ushtrime për të zgjidhur

(Përgjigje: B=7,75 mT).

2. Temperatura normale e trupit të njeriut ka rezultuar 98,6 °F. Të

(Përgjigje: 37 °C; 310,15 °K)

Në grafikun e leximeve të paraqitura në tabelë, për vlerat 20 dhe 70 të

Leximi i shkallës :20 90 93 +3

Leximi i shkallës :50 20 19,7 - 0,3

Matet vlera e një rezistence rreth 10 Ω duke R

GaV ± 0,2% ⋅ VV + 0,5% ⋅ Vmax 20 −3

GaR = ±2,2% ⋅ 10Ω = ±0,22 Ω

Rezistenca R1, në skajet e saj ka tensionin 25 V dhe rrymën 63 mA.

Atehere R = 400 Ω ± 7,6 %

Për matjen e tensionit U2, në qarkun elektrik

Vlera e U2 pa voltmetër në qark

Vlera e U2 me voltmetër në qark

GU = U 2" − U 2' = 150 − 200 = −50 V

K ⋅ U max 1,5 ⋅ 300

GU Σ = GU + GU ap = −50 + (−4,5) = −54,5 V

Kemi në dispozicion tre mikroampermetra, 20 μA,

Në bazë të rezistencës së hyrjes 10 kΩ/V, rryma e aparatit do të jetë

Pra nga të tre aparatet merret në konsiderim vetëm ai 100 μA.

Me mikroampermetër 100 μA: Rh = RS + R A ose R S = Rh − R A

Të përcaktojmë klasën e voltmetrit me kufi matje 1 Vmax.

GRh GR A + GRS 1 GR A GRS 1

Të përcaktojmë klasën e voltmetrit me kufi matje 3 Vmax.

GRh GR A + GRS 2 GR A GRS 2

Klasa e preçizionit e voltmetrit është 0,7. Pra e standartizuar është 1.

Për matjen e rrymës në qarkun e dhënë, përdoret mikroampermetri me

a) pa mikroampermetër në qark, kemi:

b) me mikroampermetër në qark, kemi:

Gabimi absolut i aparatit, është:

Gabimi absolut i matjes, është:

GI mat = 20 − 7,333 = 12,667 µA

Gabimi absolut shumar,është:

GI = GI mat + GI max = 12,667 + 0,5 = 13,167 µA

saktësinë ±0,05% dhe RV ka saktësinë

Një sasi rezistencash me vlerë 1,2 kΩ konsiderohen si të tilla brënda

Kërkohet të matet tensioni i vazhduar në

Të përcaktohet gabimi që shkaktohet nga matja e tensionit në

Sipas Teoremës së Thevenin-it do të kemi:

 (400 + 600 )1000 

Watmetri elektrodinamik i kalibruar në diapazonin përkatës 60 V, 5 A.

GaP = PM − PK = 300 − 285 = 15 W

Një vatmetër elektrodinamik që po kalibrohet ka

Llogaritni gabimin maksimal në përqindje në shumën e dy tensioneve të

E = V1 + V2 = (100V ± 1V ) + (80V ± 4V ) = 180V ± (1V + 4V ) =

Llogaritni përqindjen maksimale të gabimit në diferencën e tensioneve

E = V1 − V2 = (100 V ± 1%) − (80 V ± 4 V ) = 20 V ± (1V + 4 V ) =

Nëpër rezistencën R=820 Ω±10% kalon rryma 10 mA. Rryma matet me

gabimi në rezistencën R është ± 10%