MEDJUNARODNO JAVNO PRAVO II-PITANJA REDOVNIH STUDENATA I

ODGOVORI

1.Diplomatska mirovna sredstva

Pojam ima korijene od grčke riječi DIPLOMA - isprava i podrazumijeva da diplomata
mora imati ispravu - akreditiv zemlje iz koje dolazi prihvaćen od zemlje
domaćina dokumentom-agrimanom.
Bilateralna diplomatija –pojam i nastanak
Bilateralna diplomatija je saradnja izmeñu dvije država na osnovu njihove saglasnosti i u
okvirima normi meñunarodnog prava. Ključne riječi su SARADNJA – SAGLASNOST -
NORME MEðUNARODNOG PRAVA. Bilateralna diplomatija
predstavlja najstariji i najrasprostranjeniji oblik meñunarodne saradnje meñu
državama, a specifična je po postojanju stalnih diplomatskih predstavništava
(ambasada) koje se uspostavljaju na osnovu obostrane saglasnosti.
Osnovni akt kojim je kodifikovana bilateralna diplomatija donesen je još 1815. godine na
Bečkom kongresu, dopunjen Protokolima iz Ahena 1918.godine, Konvencijom
UN iz 1946. godine i Bečkom konvencijom iz 1961. godine, 1963. i 1969.
godine. Veliki dio meñudržavnih sporova rješava se direktnom bilateralnom
diplomatijom koja može biti tajna, manje javna ili potpuno javna, sa rezultatom
zaključenja ugovora ili sporazuma.
Čak u sadržaju nekog ugovora može biti klauzula da će države poptisnice
učiniti napore da eventualne sporove riješe diplomatskim putem.
Ovaj način rješavanja sporova je u okviru principa UN i mirnog rješavanja sporova.
Naprimjer, Interamerički sporazum iz 1949. godine o uzajamnoj pomoći obavezuje
stranke u sporu na meñusobne konsulatacije i saradnju. Ovakav proces je vezan
za pojam pactum de contrahendo (obaveza pregovaranja radi zaključenja sporazuma
ili ugovora), pa Meñunarodni sud pravde obavezuje Poljsku i Litvaniju 1931. godine da
željeznički spor riješe sporazumom.
Države se obavezuju na pregovore, ali ne mogu se obavezati i na zaključenje sporazuma
ili ugovora.
Akreditacija je izbor i imenovanje diplomatskog predstavnika, a agreman je pristanak
šefa države ili ministra spoljnih poslova druge države da prihvati akreditovanog
predstavnika.
Kod konzula je patentno pismo i razlikuje se od agremana, jer nije adresirano na
konkretnog subjekta, nego je uopšteno i predaje se diplomatskim putem, dok se
akreditacija predaje lično u audijenciji kod šefa države. Država koja ne prihvata
predstavnika druge države nije dužna davati objašnjenja i ovdje važi običajna norma.
Kada protekne odreñeno vrijeme (obično dva do tri mjeseca), a agreman još nije
stigao, smatra se da je odgovor negativan (član 4).
Poremećaj odredaba Konvencije može da dovede do otkazivanja boravka
diplomatskim predstavnicima persona non grate, redukovanja i prekidanja diplomatskih
odnosa.
Konzularne funkcije (član 4) svode se na:
-zaštitu prava i interesa države, prava i interesa pojedinaca u granicama
meñunarodnog prava;
-proučavanje, izvještavanje, unapreñenje razvoja privrednih, kulturnih, naučnih,
trgovinskih i drugih odnosa izmeñu država;
-ukazivanje pomoći brodovima, avionima, posadama, u skladu sa unutrašnjim pravom
države u kojoj se nalazi;
-izdavanje pasoša, putnih isprava, viza i drugih administrativnih poslova;
-djelovanje u svojstvu javnog bilježnika, matičara, i drugim poslovima ukoliko zakoni
dotične zemlje to dozvoljavaju;
-zaštitu interesa državljanja u pogledu naseljavanja teritorije;
-dostavljanje raznih pravnih spisa, sudskih akata, zamolnica,itd.
Konzuli se dijele po rangu (član 9):: a) generalni konzuli, b) konzuli, c) vice-konzuli, d)
konzularni agenti.
Šef države ili vlade imenuju generalne konzule, a konzule i vice-konzule
imenuje ministar inostranih poslova. Razvojem ekonomskih odnosa i regionalne saradnje
konzularna predstavništva dobivaju na značaju.
Konvencijom o specijalnim misijama iz 1969. godine regulisana su pitanja:
trajanja imuniteta, nediskriminacije meñu državama, prestanak funkcije, olakšice u radu,
poštovanje zakona države u koju se ide itd. Specijalna misija je privremeni organ koji
predstavlja državu koju ona šalje u drugu državu uz njen pristanak da se razriješe ili
usaglase odreñena pitanja iz odnosa dviju država.
MULTILATERALNA DIPLOMATIJA
Razvijala se uporedo sa bilateralnom diplomatijom kroz kongrese, konferencije, a puni
razvoj doživljava osnivanjem meñunarodnih organizacija naročito UN,
Savjeta Evrope, OEBS-a i Evropske unije.
Multilateralna diplomatija je organizovana saradnja više subjekata
meñunarodnog prava koja se odvija na osnovu predhodno utvrñenih pravila i procedura.
Ključne riječi: VIŠE SUBJEKATA-ORGANIZOVANA SARADNJA-PRAVILA I
PROCEDURE.
Učešće meñunarodnog subjekta u multilateralnoj diplomatiji može biti
privremeno i stalno. Privremeno učešće je u obliku delegacije na nekom
kongresu, zasjedanju. Ono je tematski i vremenski ograničeno i odvija se po
utvrñenoj proceduri i pravilima koja se donose za svaki skup posebno.
Stalno učešće odnosi se na stalna predstavništva u meñunarodnim
organizacijama (UN, EU) i ova aktivnost se odvija po ranije utvrñenim opštim pravilima i
procedurama. Pri Savjetu bezbjednosti stalne članice (Rusija, SAD, Britanija, Francuska i
Kina) obavezne su i ovlaštene da imaju stalne misije. Ova diplomatija nastupa kada su:
sporovi opštijeg karaktera i prelaze kapacitet dvije države, kada države ne mogu
neposredno da riješe spor, kada je za odreñena pitanja zainteresovano više
meñunarodnih subjekata.
OBLICI MULTILATERALNE DIPLOMATIJE
DOBRE USLUGE
Dobre usluge su nastojanje neke države ili njenih organa (obično šefa države) da se strane
u sporu dovedu za pregovarački sto kako bi pregovori počeli. (Dobre usluge SAD o
prestanku rusko-japanskog rata 1905. godine, dobre usluge predstavnika Evropske unije
da se riješi spor Slovenije i Hrvatske itd.). U dobrim uslugama treća strana ne nudi
finalna rješenja, nego se suprotstavljene strane dovode za pregovarački sto i
upućuju na mirno rješavanje sporova.
Dobre usluge mogu biti i organizacija sastanka na svojoj teritoriji radi
lakšeg pregovaranja i sl. U savremeno vrijeme dobre usluge nude UN, naročito Generalni
sekretar, predstavnici Evropske unije, Savjeta Evrope, OEBS-a itd.
POSREDOVANJE
Haška Konvencija iz 1907.godine precizira posredovanje kao diplomatski
postupak koji može dovesti do izmirenja. U posredovanju učestvuje treća neutralna strana
kao država ili istaknuti državni pojedinac. Takoñe, Interamerički ugovor o dobrim
uslugama iz 1936. godine potencira posredovanje. Za razliku od dobrih usluga,
posredovanje ima aktivniji odnos, jer se nude različiti savjeti i mogući pravci rješavanja
spora koji ne obavezuju stranke u sporu. Do posredovanja može doći na
inicijativu treće strane ili na zahtjev stranaka u sporu. Da posredovanje ne bi
propalo i da treća strana ne okrnji svoj meñunarodni ugled, ranije se
diplomatskim putem ispita kolika je spremnost strana u sporu za prihvatanje
posredovanja.
Iako u principu posredovanje ne proizvodi meñunarodnu obavezu može i da
bude obaveza ako je problem specifičan i ako je posredovanje multilateralno (Pariski
ugovor 1856. godine odnosio se na Tursku da će prije pribjegavanja oružanim akcijama
protiv ustanika ova država pružiti priliku zemljama potpisnicama da one prethodno
posreduju). Posredovanje ima veći efekat ako se u nekoj formi institucionalizuje
unaprijed da stranke u sporu prihvate odreñen oblik postupaka i organizacije
posredovanja ( primjer Organizacije afričkog jedinstva).
IZMIRENJE
Izmirenje je dalja faza posredovanja, a to je da stranke u sporu unaprijed
prihvate formiranje tijela, obično komisije, koja će utvrditi suštinu spora i predložiti
njegovo rješenje.
Ovdje se detaljnije i organizovanije ulazi u problem, ali prijedlog izmirenja
ne obavezuje stranke u sporu u pravnom smislu.
Stranke u sporu se unaprijed saglase o miru i njegovom sadržaju, ali to za njih uradi treća
strana. Postoji saglasnost suprotstavljenih strana, ali iz nekih razloga one ne mogu da
direktnim pregovorima riješe problem.
ANKETNE KOMISIJE
Anketne komisije su diplomatski oblik koji se vezuje za Haške konvencije
1899. i 1907.godine, Brijanove ugovore o arbitraži koje su SAD sklapale sa
državama prije Prvog svjetskog rata. Anketna komisija je rješila spor Rusije i
Britanije iz 1904. kada je ruska mornarica potopila britanske ribarske brodove.
Haške konvencije su predviñale povremene anketne komisije kao oblik
rješavanja sporova, a Brijanovim ugovorom anketne komisije imaju stalni
institucionalni karakter.
Osnovni zadatak anketne komisije je da cjelovito ispita činjenično stanje.
Stalne komisije imaju pet članova (stranke u sporu po jednog, po jednog
treće države koje imaju interes i petog, takoñe, iz treće države sporazumno koja nema
interes). Dok anketne komisije djeluju, stranke u sporu se moraju uzdržati od
neprijateljstava i sporova, treba da budu na usluzi anketnim komisijama da im
pomognu da nepristrasno ispitaju činjenično stanje.
Osim multilateralne, anketne komisije mogu biti i na bilateralnoj osnovi gdje države
rješavaju obično meñugranične sporove. Povelja UN daje značaj
anketnim komisijama (članovi 10, 14), a takoñe i Savjet bezbjednosti (član
36). Slučaj spora SFRJ, Albanije, Bugarske i Grčke u vezi sa grañanskim ratom u
Grčkoj, slučaj Koreje, Mañarske, Laosa itd.
UN je aktom «Ujedinjeni za mir» institucionalizovala anketne komisije koje u prvoj fazi
djeluju kao posmatračka misija.

2.Nevladine organizacije
Međunarodne nevladine organizacije su dobrovoljne, javne, neprofitabilne
organizacije od šireg društvenog značaja, osnovane od strane pojedinaca, grupa
ili povezivanjem sličnih udruženja, imaju statut i definisanu organizacionu formu.
Konvencijom o ugovornom pravu iz 1986. godine međunarodne organizacije su priznate
kao subjekti meñunarodnog prava.
Međunarodne nevladine organizacije pripadaju sferi civilnog društva, tj. nevladinom
sektoru i prevazilaze državne granice i okvire djelovanja vlada pojedinih država.
Mogu biti osnovane u različitim nivoima djelovanja, lokalne, regionalne,
nacionalne, svjetske itd. Ali prema kriterijumima Ujedinjenih nacija treba da ispunjavaju
kriterijume koji im daju svojstvo međunarodnih nevladinih organizacija: članovi su
pojedinci, podliježu pravnom sistemu države gdje djeluju,
neprofitabilne su i od opšteg su društvenog značaja, imaju javno finansiranje iz
izvora koji nisu vladini, nezavisne su od vlade na čijoj teritoriji djeluju, ali i od bilo koje
druge vlade, imaju statut kojim regulišu djelatnost, funkcionisanje i strukturu.
Međunarodne nevladine organizacije ne mogu funkcionisati, ako im države ne stvore
povoljan ambijent, jer međunarodne organizacije nemaju svoju teritoriju i svoj
pravni sistem, nego djeluju na teritoriji država i u okvirima pravnog sistema država i
pravnog sistema međunarodnog prava. Kodifikacija međunarodnog prava pozitivno
utiče na jačanje subjektiviteta meñunarodnih organizacija, jer se povećava
obaveznost država da primjenjuju kodifikovano pravo. Ekonomska osnova je bila
dominantna od samog nastanka organizacija, a i danas ima svoju bitnu ulogu.

3.Karakteristike i nacela Povelje Lige naroda ili UN/ovdje postoji nedoumica/

Nacela Lige naroda dati su u Povelji i okrenuti su prvenstveno ka odrzavanju i
promicanju medjunarodne suradnje i postizanja medjunarodnog mira i
sigurnosti;prihvacanju obaveza da se ne pribjegava ratu;otvorenom,pravednom i casnom
odnosu medju narodima;uspostavi razumijevanja medjunarodnog prava kao stvarnog
pravila ponasanja medju vladama;odrzavanje pravde i savjesno postivanje svih ugovornih
obaveza u poslovanju drzava jednih s drugima.
Osnovna karakteristika Lige naroda je u tome što je ona nastala iz mirovnih pregovora
kao njihov integralni dio. Ovdje se uočava element efikasnosti tipičan za anglosaksonsko
pravo, gdje se uporedo sa definisanjem normi definišu i institucije koje će te norme
primijeniti ili u okviru kojih će se norme ostvarivati. Pravna norma i subjekt njene
primjene postaju neodvojivi dijelovi jedne pravne cjeline.
Osnovna karakteristika Lige naroda u aspektu kodifikacije
međunarodnog prava bilo je njeno praktično djelovanje na razrješenju
brojnih problema nastalih nakon Prvog svjetskog rata, tako da se
kodifikacija odvijala u procesu „u hodu“.
Karakteristike Povelje: 1. konstitutivni karakter, 2. dispozicija-sankcija, 3. univerzalna
programska načela i principi.
Načela Povelje:
a) zabrana upotrebe sile,
b) ispunjavanje međunarodnih obaveza
c) nemiješanje u unutrašnje stvari drugih država,
d) načelo samoopredjeljenja naroda,
e) načelo ljudskih prava.
Osnovna svrha i ciljevi Ujedinjenih nacija su: MIR, SARADNJA i RAZVOJ.

4.Medjunarodni sud u Hagu

Sastav i funkcije suda. Sud se sastoji od 15 sudija sa mandatom od 9 godina uz
mogucnost reizbora Svake trece godine obnavlja se jedna trecina sudija. Sudije se biraju
u paralelnom postupku u Generalnoj skupštini i Vijecu sigurnosti. Kandidate predlažu
nacionalne skupštine clanova Stalnog arbitražnog suda.
Oni moraju imati reference potrebne za izbor na najviše sudijske funkcije u svojoj zemlji
ili uživati ugled pravnika na polju meńunarodnog prava. U slucaju smrti, ostavke ili
smjene pojedinog sudije, novikandidat se bira na isti nacin, s tim što novoizabrani sudija
tu dužnost obavlja do isteka mandata svog prethodnika.
Sud meńu svojim clanovima bira predsjednika i podpredsjednika na rok od 3 godine, uz
mogucnost reizbora. Sud nacelno radi u punom sastavu, a za sastav suda dovoljan je
kvoru od 9 sudija. Sud može ustanovljavati vijeca od najmanje trojice sudija za rješavanje
odreńenih vrsta predmeta. Presuda koju je izreklo vijece važi kao da ju je izrekao Sud.
Sudije državljani svake od strana u sporu o kome odlucuje Sud, zadržavaju pravo ucešca
u odlucivanju.
Ako u svom sastavu Sud nema državljane jedne ili obiju strana u sporu, svaka takva
država može imenovati sudiju ad hoc, koji djeluje samo u toj parnici.
Sjedište suda je u Hagu, ali može zasijedati i na drugim mjestima kad to smatra
potrebnim. Službeni jezici suda su francuski i engleski. Sud ima 2 funkcije: suńenje u
parnicama i davanje savjetodavnih mišljenja o nekim pravnim pitanjima.
Parnični postupak. Strane u postupku mogu biti samo države. Medjutim, znatan broj
parnica odnosio se na potraživanja pojedinaca kad je njihova država preuzimala njihovu
diplomatsku zaštitu i nastupala pred Sudom kao tužitelj.
Obzirom da je Statut suda sastavni dio Povelje UN, sve države članice UN su
istovremeno i stranke Statuta. Sud može odlučivati i u parnicama u kojima učestvuje
država koja nije stranka Statuta, pod uslovom da ta država kod sekretara suda deponuje
pismenu izjavu kojom prihvata nadležnost suda i prihvata sve obaveze člana UN prema
čl.94 Povelje.
Nadležnost Suda moguća je samo uz pristanak svih strana. Pristanak se može dati za neki
već postojeći spor ili u pogledu budućih sporova koji mogu nastati. Statut predvidja i
jednostrano prihvatanje nadležnosti Suda za buduće sporove sa svakom drugom državom
koja je prihvatila istu obavezu. Radi se o tzv.”fakultativnoj klauzuli”.
Statut Suda predvidja osnovne propise o parničnom postupku, koji su detaljno razrani
u Poslovniku koji donosi sam Sud. Postupak se pokreće notifikacijom Sudu kompromisa
obiju strana (ako se radi o postojećem sporu) ili tužbom. Sastoji se od pismenog i
usmenog dijela.
Incidentni postupci prije ili tokom pismenog postupka. Na samom početku postupka
strane mogu postavljati neke zahtjeve Sudu u tzv.”incidentnim postupcima”. Radi se o
zahtjevima za izricanje privremenih mjera i izlaganju prethodnih prigovora.
Zahtjevi za izricanje privremenih mjera mogu se podnositi tokom cijelog postupka.
Kopija zahtjeva dostavlja se suprotnoj strani. Sud takav zahtjev hitno razmatra, a o njemu
se po pravilu saziva usmena rasprava. Privremene mjere može izreći i Sud po službenoj
dužnosti. Svaka odluka o privremenim mjerama se odmah dostavlja Generalnom
sekretaru UN koj ije prosljedjuje Vijeću sigurnosti. Ukoliko dodje do promjene okolnosti,
svaka strana može zahtijevati ukidanje ili izmjenu privremenih mjera.
Prethodnim prigovorima svaka strana može osporavati nadležnost suda ili opravdanost
tužbe. Tužena strna je dužna da Sudu uloži prethodni prigovor u pisanoj formi do isteka
roka za njen odgovor na tužbu.Svaka druga strana ih je dužna uložiti do isteka roka za
njeno prvo parnično pismo.
Podnošenjem prethodnog prigovora suspenduje se postupak o predmetu (meritumu)
spora. Nakon što ih primi, Sud odredjuje suprotnoj strani rok za podnošenje svojih
pismenih opservacija. Potom se po pravilu zakazuje usmena rasprava samo o
prigovorima. Na kraju sud izriče presudu kojom može usvojiti prethodne prigovore i
oglasiti se nenadležnim. U takvom slučaju se okončava postupak i o predmetu
spora. Ako sud u presudi odbaci sve ili neke prethodne prigovore, ili ako zaključi da oni u
suštini nisu prethodnog karaktera, postupak se nastavlja u granicama nadležnosti koje je
Sud utvrdio tom presudom.
Intervencija u postupku. Po Statutu Suda, intervencija trećih država u nekoj parnici
moguća je po 2 osnove:
1.Ako neka država smatra da u parnici ima interes pravne prirode. Ovdje se ne radi o
pravu na intervenciju, već o mogućnosti da se intervencija zatraži. Sud je dosad odbijao
sve zahtjeve za intervencijom kojima su se obje parnične stranke suprotstavljale, a nije
bilo druge osnove zajedničke nadležnosti Suda.
2.Ako se radi o tumačenju ugovora u kome su stranke i treće države, osim parničnih
stranaka. Ako se treća država posluži tim pravom, tumačenje ugovora sadržano u presudi
je jednako obavezujuće i za nju, kao i za stranke u sporu. Dakle, u ovom slučaju se radi o
pravu na intervenciju u parnici.
Pismeni postupak obuhvata saopštavanje spomenice, odgovora i po potrebi
protivodgovora (replike i duplike), kao i svih dokaznih spisa i isprava Sudu i stranama.
Svojim zaključcima sud odredjuje rokove za podnošenje svakog parničnog pisma.
U svakom trenutku Sud može odlučiti da spoji 2 ili više parnica u jednu, kad 2 države
tuže treću (ista tužena strana), a predmet spora je u suštini isti. Parnica se u tom slučaju
okončava jedinstvenom presudom.
Spomenica obuhvata: izlaganje relevantnih činjenica, izlaganje o primjenjivom pravu, te
zaključke. Odgovor na spomenicu obuhvata priznanje ili osporavanje činjenica izloženih
u spomenici, po potrebi izlaganje dopunskih činjenica, opservacije na prikaz primjenjivog
prava i zaključke.
U usmenom postupku sud saslušava svjedoke, vještake, agente, savjetnike i advokate
strana. Rasprave su javne, osim ako sud odluči drugačije ili ako obje strane zahtijevaju
isključenje javnosti. O svakoj raspravi vodi se zapisnik koji potpisuju predsjednik i
sekretar Suda. Tokom usmenog postupka stranke izlažu svoje teze. Na kraju zadnjeg
izlaganja agent svake od strana izlaže zaključke svih izlaganja, bez ponavljanja
argumenata.
Pošto je primio dokaze i svjedočenja u rokovima koje je odredio, Sud može onemogućiti
svako novo svjedočenje koje bi mu jedna od strana htjela predložiti bez pristanka druge
strane. Ukoliko se naknadna svjedočenja dozvole, druga strana se uvijek ima pravo
izjasniti o njima. Presuda se donosi većinom glasova sudija koji su učestvovali u parnici.
U slučaju podjele glasova, odlučuje glas predsjednika ili onoga ko ga zamjenjuje. Presuda
mora biti obrazložena. Konačna je i obavezujuća, ali samo za stranke spora i samo za
slučaj koji je riješila. Ako bilo koja strana ne izvršiobaveze koje joj nameće Sud, druga
strana se može obratiti Vijeću sigurnosti UN.
Incidentni postupci nakon izricanja presude mogu biti tumačenje presude i revizija
presude.
Tumačenje presude. U slučaju spora o značenju i dometu presude, pravo na tumačenje
pripada Sudu, a na zahtjev svake od stranaka spora. O zahtjevu se može provesti
postupak, nakon kojeg Sud po pravilu izriče presudu o tumačenju svoje ranije presude.
Revizija presude se može zahtijevati samo na osnovu naknadnog otkrića neke relevantne
činjenice koja bi dovela do drugačije odluke Suda, a koja je prije izricanja presude bila
nepoznata bez krivice stranke koja traži reviziju. Subjektivni rok za podnošenje zahtjeva
za reviziju je 6 mjeseci od dana saznanja za nove činjenice, a objektivni 10 godina od
izricanja presude.
Izricanje savjetodavnih mišljenja je druga funkcija Medjunarodnog suda koja je
odredjena Poveljom UN. Ta mišljenja od Suda mogu zatražiti samo Generalna skupština i
Vijeće sigurnosti UN, te drugi organi i specijalizirane ustanove UN koje za to ovlasti
Generalna skupština. Savjetodavna mišljenja se usvajaju u tajnom vijećanju, kao i
presude. Uz njih sudije mogu prilagati svoja posebna ili odvojena mišljenja, ili
deklaracije. Ne postoji mogućnost da sud izriče savjetodavna mišljenja na pitanja koja
nisu pravne prirode, ili da na njih daje vanpravne odgovore. Sud čak može odbiti dati
mišljenje na pitanja koja on ocijeni da nisu pravne prirode, ili da nisu u okviru djelatnosti
organa ili ustanove koja ga je zatražila, ali takvu odluku mora obrazložiti pravnim
argumentima.

5.Komisije Lige naroda

a) Komisija za razoružanje – potpisale Francuska, Italija, Japan i Britanija, sa ciljem da
ograniče veličinu svojih mornarica. Međutim, Britanija nije potpisala sporazum o
razoružanju iz 1923. godine i nije potpisala Brajan-Kelogov pakt o zabrani rata kao
sredstva za rješavanje međunarodnih sporova.
b) Komisija za mandate je, kao stalno tijelo, nadgledala upravu Lige naroda nad spornim
teritorijama i organizovala plebiscite kojima je stanovništvo odlučivalo o statusu
pojedinih teritorija. Prema Povelji (član 22.) bivše kolonije Njemačke i teritorije
Osmanskog carstva stavljene su pod nadležnost Lige i klasifikovane u tri osnovne grupe:
„A“ mandat, teritorije koje imaju takav stepen razvoja da uz pomoć Lige mogu postati
nezavisne države (uglavnom dijelovi bivše Turske);
„B“ mandat; to su teritorije kojima mandator mora upravljati i odgovarati za njih i
garantovati prava (religije, javnog morala, zabrana trgovine robljem, prava trgovineitd.);
„C“ mandat; to su raštrkane teritorije, međusobno nepovezane (ostrva u Tihom okeanu) i
njima se upravlja direktno na osnovu zakona mandatora.
Navedene teritorije su, u suštini, ostale kao kolonije mandatora, osim Iraka, koji je 1932.
pristupio Ligi kao nezavisna država. Osim toga, pojedine sporne oblasti u Evropi bile su
pod mandatom Lige, oblast Sar do 1935. god. (plebiscit naroda i vraćena Njemačkoj) i
Dancing do 1939. godine.
c) Međunarodna organizacija rada ustanovljena je 1919. godine, sa ciljem da se prava
radnika definišu međunarodnim obavezujućim normama kao što su: osmočasovno radno
vrijeme, radna sedmica od 48 časova, zabrana korištenja djece u radu, prava žena na
radnom mjestu, prava mornara. Ovu komisiju je predvodio Albert Tomas.
d) Zdravstvena organizacija formirana radi međunarodne saradnje u borbi protiv bolesti
lepre, malarije, tifusa itd.
e) Odbor za opijum ustanovljen za kontrolu nad proizvodnjom i prometom opijuma.
f) Komisija za izbjeglice, predvođena od strane Fridtjof Neansena, bavila se pitanjem
povratka izbjeglica i ratnih zarobljenika, gdje je oko 400.000 ratnih zarobljenika i
izbjeglica vraćeno u Rusiju, zatim izbjeglička kriza u Turskoj zbog ratova i progona
Jermena. Za izbjeglice je ustanovljen tzv. Nensenski pasoš, koji dobijaju ljudi bez države.
g) Komisija za robove osnovana je sa ciljem da se iskorijeni trgovina robljem i ropstvo
uopšte. Jedan od najvećih uspjeha imala je kod oslobađanja oko 200.000 robova u Sijera
Leoneu.

6.Generalna skupstina UN
Generalna skupština je jedini organ u kome su zastupljene sve države članice na
ravnopravnoj osnovi, i svaka ima jedan glas. Iako imaju po jedan glas, u delegaciji može
biti više predstavnika (do pet).
Ima svoje pomoćne organe u formi sedam komiteta: 1. komitet za politiku i bezbjednost;
2. specijalni politički komitet; 3. komitet za privredu i finansije; 4. za socijalna i
humanitarna pitanja; 5. za starateljstvo; 6. za upravna i budžetska pitanja; 7. za pravna
pitanja.
Osim navedenih postoji i KOMITET za proceduru, koji uključuje Generalni i
Verifikacioni komitet.
Prvi pomaže Generalnom sekretaru, a drugi se bavi pitanjima punomoćja.
Skupština zasjeda jednom godišnje, trećeg utorka u septembru, a po potrebi i vanredno.
Nadležnost Skupštine, član 10, Povelje UN;
Nadležnost je ograničena sa dva elementa da ne bi došlo do preplitanja sa Savjetom
bezbjednosti: prvo - Skupština ne može raspravljati pitanja koja u tom periodu raspravlja
Savjet bezbjednosti, i drugo - Skupština može o pitanjima donositi preporuke i prijedloge,
a ne može direktno o nečemu odlučiti.
U okviru redovnih nadležnosti Skupština razmatra:
a) izvještaje Generalnog sekretara i Savjeta bezbjednosti i ostale izvještaje komiteta;
b) bavi se ekonomskim i starateljskim pitanjima;
c) odobrava godišnji budžet;
d) ima izborne funkcije: bira nestalne članice Savjeta bezbjednosti, članove
ekonomskosocijalnog savjeta, starateljskog savjeta i, zajedno sa Savjetom bezbjednosti,
bira sudije Međunarodnog suda pravde;
e) na prijedlog Savjeta bezbjednosti bira nove članice, bira Generalnog sekretara UN.
Glasa se dvotrećinskom većinom prisutnih. Rezolucija „Ujedinjeni za mir“ ojačava
položaj Skupštine, jer ona može dvotrećinskom većinom donijeti preporuke za koje je u
Savjetu bezbjednosti potrebna jednoglasnost. Opšti je princip široko usaglašavanje.

7.Nemedjunarodni oruzani sukobi

-„(...) Slučaj oružanoga sukoba koji nema karakter međunarodnog sukoba, a koji izbije na
teritoriju jedne od visokih strana ugovornica (...).“(čl.3. st.1. Ženevskih konvencija iz
1949.god.)
-„(...) Svi oružani sukobi (...) koji se odvijaju na teritoriju visoke strane ugovornice
između njenih oružanih snaga i odmetničkih oružanih snaga ili drugih organizovanih
naoružanih grupa koje, pod odgovornom komandom, ostvaruju takvu kontrolu nad
dijelom njenog teritorija koja im omogućava vođenje neprekidnih i usmjerenih vojnih
operacija i primjenu ovoga Protokola.“(čl.1. st.1. Protokola II iz 1977.god.)

8.Relativni i apsolutni izvori za ponistenje medjunarodnog ugovora

Instut ništavosti ugovora je prenesen sa građanskog prava na teren međunarodnog prava.
Pod pojmom ništavosti se podrazumeva pestanak dejstva ugovora usled otkrivanja
određenih nedostataka koji su postojali u vreme njegovog zaključenja. Osnovi ništavosti
ugovora se mogu podeliti na:
relativnu ništavosti u okviru kojih Konvencija o ugovornom pravu predviđa:
povredu propisa unutrašnjeg prava o nadležnosti za zaključenje ugovora (čl. 46) – radi se
o očiglednoj povredi bitnoj za zaključenje međ. ugovora, povreda je očigledna ako je
objektivno jasna za svaku državu koja postupa u skladu sa načelom bona fides, predmet
očigledne povrede je norma koja reguliše nadležnost za zaključenje ugovora i norma koja
je bitnog značaja.
povredu posebnih ograničenja ovlašćenja da se izrazi pristanak države (čl. 47) -
ograničenja mogu biti ustavnog i administrativnog karaktera, prekoračenje ovlašćenja je
bitno ako je pristanak države na obavezivanje definitavan, odnosno ako se država može
obavezati potpisom ovlačćenog predstavnika države;
zabludu (čl. 48) – je pogrešna ili netačna predstava u pogledu činjenica relevantnih za
zaključenje ugovora, ove činjenice se uglavnom svode na tzv. geografske zablude ili
zablude u pogledu geografskih karata, država se može pozvati na zabludu ako se zabluda
odnosi na činjenicu ili situaciju bitnu za zaključenje ugovora i da je ta činjenica bila
suštinski osnov pristanka na obavezivanje;
prevaru (čl. 49) – čini svaka laž, podvala, obanjivanje, zlonamerno predstavljanje koje
ima za cilj da kod strane ugovornice stvori pogrešnu predstavu o činjenicama bitnim za
zaključenje ugovora odnosno osnova zbog koji se ugovornica obavezuje, elementi
prevare su: zla namera, određeno ponašanje kao materijalizacija zle namere i uzročna
veza između prevarnog punašanja i zablude. Status osnova ništavosti se priznaje glavnoj
prevari koja je odlučujuće uticala na državu da se obaveže ugovorom;
korupciju predstavnika države (čl. 50) - ako je izražavanje pristanka neke države da bude
vezana ugovorom dobijeno putem korupcije njenog predstavnika neposrednim ili
posrednim delovanjem neke druge države koja je učestvovala u pregovorima, država se
može pozvati na ovu korupciju koja čini ništavim njen pristanak da bude vezana
ugovorom.
apsolutnu ništavost koja obuhvata:
prinudu izvršenu nad predstavnikom države (čl. 51) - izražavanje pristanka neke države
da bude vezana ugovorom koje je dobijeno prinudom izvršenom nad njenim
predstavnikom putem postupaka ili pretnji upućenih lično njemu lišeno je svakog
pravnog dejstva. Prinuda mora da bude ozbiljna i protivpravna. Može biti izražena u toku
pregovaranja ili u momentu ratifikacije ugovora. Pored prinude koja se odnosi na
privatnu ličnost predstavnika države, prinudom se smatra i ona pretnja koja je učinjena
članovima njegove porodice s namerom da se utiče na volju predstavnika države, kao i
ona pretnja koja se odnosi na njegovu karijeru i privatni život.
prinudu izvršenu nad državnom (čl. 52) - ništavan je svaki ugovor čije je zaključenje
postignuto pretnjom ili upotrebom sile kršenjem principa međunarodnog prava koji su
uneti u Povelju Ujedinjenih nacija. Princip zabrane pretnje i upotrebe sile je lex lata
savremenog poretka, prinuda nad državom se ispoljava prima facie kroz prinudu nad
pojedincem, a može biti ispoljena nad državom kolektivitetom, u tom slučaju se kao
objekt pojavljuje neko državno dobro. Prinudu treba posmatrati i u ekstenzivnom smislu,
odnosno da ne obuhvata samo oružanu prinudu, već i političku i ekonomsku.
sukob ugovora sa opštom normom međunarodnog prava (jus cogens) (čl.53) - ništavan je
svaki ugovor koji je u trenutku svoga zaključenja u sukobu sa imperativnom normom
opšteg međunarodnog prava. Imperativna norma opšteg međunarodnog prava je norma
koju je prihvatila i priznala celokupna međunarodna zajednica država kao normu od koje
nikakvo odstupanje nije dopušteno i koja se može izmeniti jedino novom normom opšteg
međunarodnog prava istog karaktera. Bitno obeležje ove norme je apsolutno obavezna
snaga, ove norme sadrže bezuslovne zapovesti od kojih se ne može odstupati u odnosima
na bazi saglasnosti. Ove norme izražavaju suštinske, fundamentalne interese
međunarodne zajednice kao celine, interese čije je poštovanje imperitiv, sine qua non
postojanja suverenih država.
Postupak poništenja međunarodnih ugovora se odvija u više faza u slučaju ništavosti,
prestanka ugovora, povlačenja jedne strane ugovornice ili obustave primene ugovora.
Članica koja se na osnovu odredaba Konvencije, pozove bilo na slučaj manljivosti da
bude vezana ugovorom, bilo na razlog za osporavanje važnosti ugovora, njegov
prestanak, povlačenje iz njega, obustavljanje njegove primene, treba da saopšti ostalim
članicama svoj zahtev. Saopštenjem treba navesti meru koja se predviđa u pogledu
ugovora i razloge za ovu meru.
Ako po isteku roka koji, osim u slučaju posebne hitnosti, ne bi mogao da bude kraći od
perioda od tri meseca računajući od prijema saopštenja, nijedna članica nema primedaba,
članica koja je obavestila može, preduzeti nameravanu meru. Međutim, ako je primedbu
stavila neka druga članica, za spor koji nastaje članice treba da traže rešenje arbitražom,
diplomatskim pregovorima, posredovanjem, pred MSP itd. Ukoliko u roku od dvanaest
meseci od dana stavljanja primedbe nije bilo moguće postići rešenje:
svaka strana u sporu koji se odnosi na primenu ili tumačenje članova koji regulišu sukob
ugovora sa normom jus cogens, može putem molbe podneti spor na rešavanje
Međunarodnom sudu pravde, osim ako članice ne odluče sporazumno da iznesu spor pred
arbitražu;
svaka strana u sporu oko primene ili tumačenja bilo kojeg drugog člana V dela
konvencije (koji se odnose na ništavost, prestanak, povlačenje iz ugovora ili obustavu
primene ugovora) može primeniti postupak izmirenja, pomenut u prilogu Konvencije.
Ugovor čija je ništavost utvrđena na osnovu ove konvencije nevažeći je. Odredbe
nevažećeg ugovora nemaju pravnu snagu. Ako su ipak akta bila izvršena na osnovu
takvog ugovora:
svaka članica može zahtevati od svake druge članice da uspostavi ukoliko je moguće u
njihovim međusobnim odnosima situaciju koja bi postojala da ova akta nisu bila izvršena;
akta izvršena dobronamerno pre pozivanja na ništavost nisu postala nezakonita samim
tim što je ugovor ništav.

9.Medjunarodna zona
Međunarodna zona obuhvatna dno mora i okeana i njegovo podzemlje izvan granica
nacionalne jurisdikcije. Ona predstavlja zajedničku baštinu čovječanstva.
Organizovanje i nadzor djelatnosti u zoni radi upravljanja bogatstvima koja se tamo
nalaze povjereno je Međunarodnoj vlasti za morsko dno. Glavni organi vlasti su:
Skupština, Vijeće i Sekretarijat. U cilju neposrednog operativnog ostvarivanja djelatnosti
u Zoni osniva se Preduzeće.
Konvencija prihvata kompromisno rešenje : Međunarodna vlast, organizuje obavlja i
nadzire djelatnsoti u zoni u ime čovječanstva kao cijeline. Djelatnosti u zoni obavljaju:
1)preduzeća kao organ vlasti
2) udruživanjem sa Vlašću, države ugovornice ili državna preduzeća, fizička ili pravna
lica
To je zona koja obuhvata dno okeana i njegovo podzemlje izvan granica nacionalnih
jurisdikcija – racione loci (izvan granica epikontinentalnih pojaseva).
Ujedinjene nacije su donijele Deklaraciju o principima koja reguliše morsko dno izvan
nacionalnih jurisdikacija 1970. godine. Suština je da se ova zona može korisititi
iskljucivo u miroljubive aktivnosti i u interesu cijele meńunarodne zajednice.
U tom kontekstu je institucionalizovana Meńunarodna vlast za morsko dno sa
sjedištem na Jamajci i ona može osnivati regionalne centre i urede.
Sve države potpisnice Konvencije o pravu mora su clanice Vlasti. Vlast ima skupštinu,
vijece i sekretarijat. Skupština odlucuje 2/3 vecinom, svaka država ima jedan glas.
Vijece ima 36 clanova iz 36 država na mandat od 4 godine. Vijece odluke donosi 2/3 ii
3/4 vecinom i bira se polovina po geografskom principu ( 20) , a druga polovina (16) iz
cetiri grupe država ( 4- iz reda najvecih izvoznika i investitora u zoni, 6- iz reda država u
razvoju).

10.Medjunarodni oruzani sukobi

-„(...) Svi slučajevi objavljenoga rata ili svakoga drugog oružanog sukoba koji izbije
između dviju ili više visokih strana ugovornica, čak i ako jedna od njih nije priznala ratno
stanje.“(čl.2. st.1. Ženevskih konvencija iz 1949. god.);
-„(...) Svi slučajevi okupacije cijeloga teritorija jedne visoke strane ugovornice ili njena
dijela, čak i ako ta okupacija ne naiđe ni na kakav vojni otpor.“(čl.2. st.2. Ženevskih
konvencija iz 1949. god.);
-„(...) Oružani sukobi u kojima se narodi bore protiv kolonijalne dominacije i strane
okupacije i protiv rasističkih režima koristeći se pravom naroda na samoopredjeljenje
(...).“(čl.1. st.4. Protokola I iz 1977. god.);

12.Otvoreno more
Otvoreno more se definiše na negativan način u smislu „otvoreno more je ukupni
morski prostor koji je izvan nacionalnih jurisdikcija“. To je res communis
omniumzajedničko dobro svih naroda. Konvencijama iz 1958. i 1982. godine definisan je
kao prostor zajedničkog, opšteg interesa i slobode plovidbe i komunikacije.
Hugo Grocijus (1609.god.) zaslužan je za ustanovljenje otvorenog mora u
meñunarodnom pravu, jer su ranije imperije Britanija, Španija, Portugalija smatrale da
imaju isključiva prava nad čitavim okeanima. Holandija je imala životni interes da njena
tgrovačka
mornarica slobodno plovi. Francuska revolucija je priznala pravo slobode mora i
postepeno je
Grocijusovo stanovište došlo do kodifikacije u meñunarodnom pravu.
Konvencija o otvorenom moru 1958. godine definiše četiri slobode:
1. sloboda plovidbe,
2. sloboda postavljanja morskih kablova i cjevovoda,
3. sloboda ribolova i
4. sloboda preleta.
Konvencija iz 1982. godine navedenim slobodama još dodaje:
5. sloboda dizanja vještačkih ostrva i
6. sloboda naučnog istraživanja.
Iako države nemaju teritorijalnu jurisdikciju na otvorenom moru, one imaju
personalnu nadležnost na osnovu zastave države pod kojom brod plovi. Država pod čijom
zastavom brod plovi ima obavezu da:
a) vodi registar o brodu,
b) nad svim licima na brodu ima jurisdikciju svog unutrašenjeg prava,
c) preduzima mjere radi bezbjednosti na moru.
Osim jurisdikcije države nad brodom pod njenom zastavom, nad trgovačkim
brodovima postoji i meñunarodna jurisdikcija u slučajevima: piraterije, trgovine robljem,
manipulacije sa zastavom, da brod nema državnu pripadnost, neovlašćeno emitovanje
RTV
programa.
U tom kontekstu je i meñunarodno razbojništvo i piraterija koji se smatraju
meñunarodnim zločinom i sve države imaju pravo i obavezu da se bore protiv tog
zločina.
13.Drzavna teritorija
Granica je element državne teritorije koji odvaja jednu državnu teritoriju od druge.
Granice su vertikalne ravni koje se protežu od zemljine utrobe do vazdušnih
prostranstava i dijele područja dviju država. Granice mogu biti vještačke (obilježja,
znaci) i prirodne (planinski vijenci, rijeke).
Na suvozemnoj teritoriji i jezerima, granice su prirodno nepromjenljive, dok na
rijekama mogu biti promjenljive. Kod rijeka postoje razlike da li su one neplovne ili
plovne.
Granice na neplovnim rijekama idu sredinom rijeke koja se odreñuje u vrijeme najnižeg
vodostaja, ukoliko meñudržavnim ugovorom nije drugačije definisano. Granice na
plovnim rijekama imaju drugačiji status i granica se povlači plovnom maršrutom,
plovnim putem (njemački Thalveg - nizvodno). Može da se tumači na dva načina:
1. kao linija najveće dubine rijeke i
2. kao plovni put glavne struje. Ukoliko se države drugačije ne dogovore, granica
ide plovnim tokom glavne struje, jer ovaj princip danas preovladava u
meñunarodnom pravu.
Kada rijeka neznatno promijeni tok tada uvećano zemljište postaje dio teritorije one
države kojoj se zemljište uvećalo. Ako doñe do nagle promjene toka rijeka u smislu da
ona promijeni svoj tok u cjelini ili dijelom, granice ostaju na starom mjestu gdje je ranije
bila sredina rijeke, a rijeka postaje dio teritorije one države u kojoj je promijenila tok.
Ukoliko države unesu rezerve, drugačije norme ili klauzule o nepromjenljivosti granica,
tada važe ta pravila. (primjer granice na Uni u Kostajnici izmeñu Bosne i Hercegovine i
Hrvatske).
Kod ostrva u rijekama granica prati tok rijeke i ako je ono na sredini dijeli se meñu
državama, a ako nije na sredini pripada državi čijoj teritoriji je bliže. Kod jezera važi
princip pravične podjele, naročito u situacijama gdje više država ima jezersku obalu.
Zavisno od dogovora država i veličine jezera može da se dijeli kao unutrašnje vode,
teritorijalne vode i slobodna zona.

14.Nacin sticanja drzavne teritorije

CESIJA je ustupanje državne teritorije drugoj državi putem meñunarodnog ugovora.
Primjeri iz meñunarodnog prava su prodaja dijela teritorije jedne države drugoj (Rusija
1867.godine prodala je Americi Aljasku, Španija je 1899. godine prodala Karolinska
ostrva Njemačkoj, Francuska je Sjedinjenim Državama prodala Luizijanu 1804. godine).
Cesija može biti i razmjena teritorije u cilju definisanja granične linije. Cesija teritorije u
savremeno vrijeme je moguća na osnovu plebiscita stanovništva (Koruška 1919. godine).
Plebiscit je jedan od elemenata cesije teritorije, jer osim volje stanovništva, na to moraju
pristati države i cesija ne može ugroziti održivost ili opstanak države.
MIRNA OKUPACIJA je stavljanje neke teritorije pod suverenost državne vlasti koja
do tada nije spadala pod vlast nijedne države. To je proširivanje suverenosti na područje
«ničije zemlje».
Da bi ovaj način sticanja teritorije bio priznat meñunarodnim pravom, neophodno je
da su ispunjeni sljedeći uslovi:
a) da su ovlašteni državni organi donijeli odluku i da su teritoriju zaposjele
ovlaštene snage države;
b) da je teritorija predstavljala terra nullius - ničija zemlja, nije pripadala ni jednoj
drugoj državi;
c) da je okupacija izvršena stvarnim zaposjedanjem, a ne samo fiktivnim
proglašenjem;
d) da je država o svom postupku obavijestila ostale članove meñunarodne
zajednice. Primjer norveško - danskog spora oko Istočnog Grenlanda 1933.
godine
PRIRAŠTAJ - accesio je uvećavanje državne teritorije usljed prirodnih pojava
(mijenjanje toka rijeke, povlačenje jezera, pojava ostrva, izgradnja vještačkog ostrva).
Primjer Holandije koja je isušivanjem mora od 1500. do 1858. godine uvećala teritoriju
za oko 355.000 hektara.
ODRŽAJ je oblik prirodnog prava koje proizilazi iz nasljeñenog prava korištenja
teritorije. Bukvalno, teritorija nije dio državne teritorije, ali je država koristila i imala nad
njom kontrolu od 50 do 100 godina, pa po tom pravu treba da pripadne toj državi.
U današnje vrijeme nema više takvih primjera.

15.Medjunarodna sluzbenost
To je pravni odnos izmeñu država u kome jedna država drugoj ustupa prava na dijelu
svoje teritorije i svojom suverenom voljom ograničava svoj suverenitet u teritorijalnom
aspektu u korist druge države.
Država svojom suverenom odlukom ograničava svoju suverenost što u suštini i nije
ograničenje suverenosti. Službenost se može iskazivati u nekoliko oblika:
a) obaveza trpljenja, pravo prolaza servitus in patiendo;
b) obaveza činjenja servitus in faciendo, obaveza snabdijevanja vodom,
strujom itd.
c) obaveza uzdržavanja-nečinjenja servitus in non faciendo, naprimjer
zabrana gradnje vojnih utvrñenja duž granice;
Službenosti mogu biti: ekonomske i vojne. U sukcesiji, meñunarodne službenosti se
nasljeñuju kao obaveza iz ugovora i prenose na novu državu.

16.Rijecna oblast drzavne teritorije

Rijeke mogu biti meñunarodne i unutrašnje. Ova podjela postoji nakon Bečkog
kongresa 1815. godine o čemu je odlučivano i godinu ranije na Pariskom miru. Na
meñunarodnim rijekama važi princip slobodne plovidbe. Na meñunarodnoj konferenciji u
Barseloni 1921. godine preporučila je državama da imaju slobodu plovidbe i na
unutrašnjim rijekama na bazi reciprociteta. Jugoslavija nije ratifikovala protokol. Značaj
slobodne plovidbe rijekama uticao je i na stvaranje pojma «sliv rijeke» koji uključuje
glavnu rijeku i sve njene pritoke, kao i pritoke pritoka (površinske vode). Takoñe je
nastao novi pojam «drenažni bazen» koji obuhvata površinske vode, kao i sve podzemne
vode od kojih nastaje rijeka.
Prema načelima Bečkog kongresa iz 1815. godine, plovidba meñunarodnim rijekama
zasniva se na elementima:
a) cijeli tok rijeke, bez diskriminacije u pogledu trgovine;
b) cijelim tokom moraju biti jednoobrazna pravila za održanje policije;
c) pri ustanovljenu taksa mora se voditi računa o potrebi unaprjeñenja trgovine.
Ova načela su primijenjena na evropske rijeke: Dunav 1856. (Pariski ugovor), Rajnu
1814, 1868, 1919, Elbu 1921, Odru 1818, Vislu 1815, 1818, 1919 godine.
U Južnoj Americi 1866. Brazil je odobrio plovidbu Amazonom, a Venecuela 1869.
godine.
Barcelonska konferencija 1921. godine, na kojoj je učestvovalo 40 država donesena je
Konvencija i Statut o režimu plovnih puteva narodnog značaja. Slobodna plovidba bez
diskriminacije, zabrana plovidbe ratnim brodovima, policijski i sanitarni nadzor vrše
obalne države i pravo kabotaže (prevoz putnika).
Pariskim ugovorom iz 1856. godine za Dunav je predviñeno formiranje dviju
komisija, privremene (Evropske) i stalne (obalne države). Kasnije je ovo pitanje
regulisano Konvencijom iz 1948.godine.

17.Morska oblast drzavne teritorije

Glavni izvori prava mora su četiri konvencije iz 1958. godine i sintetizovana
konvencija iz 1982. godine. Konvencije su nastale na osnovi meñunarodnog dogovora iz
1958. godine, u Ženevi:
a) konvencija o otvorenom moru 1962. godine,
b) konvencija o teritorijalnom moru i spoljnem pojasu 1964. godine,
c) konvencija o epikontinentalnom pojasu 1964. godine,
d) konvencija o ribarenju i očuvanju bioloških bogatstava 1966. godine.
Tokom 1960. godine održana je u Ženevi nova konferencija potpisnica, ali zbog
složene meñunarodne situacije nije bilo rezultata.
Konferencija o pravu mora je nastavila sa radom od 1973. do 1982. godine kada je kao
rezultat kodifikovano pravo mora i osnovan Meñunarodni sud za pravo mora.
Konferenciji je prisustvovala 141 država.
Meñunarodni sud za pravo mora ima sjedište u Hamburgu. Sud ima 21 sudiju, ima
Statut koji reguliše njegov rad i izbor sudija. Dva su osnovna uslova kao i kod sudija
Meñunarodnog suda pravde:
a) priznata kompetentnost i poštenje sudija i
b) da sudije predstavljaju glavne pravne sisteme svijeta i geografsku
zastupljenost.
Biraju se na mandat od 9 godina i mogu biti još jednom izabrani. Države ugovornice
direktno kandiduju sudije. U ovom izboru, generalni sekretar UN, a kasnije sekretar Suda
najmanje tri mjeseca prije izbora upućuje poziv državama da kandiduju sudije najmanje
dva mjeseca prije izbora.
Konferenciju čine ugovornice i saziva je Generalni sekretar UN i kvorum čine 2/3
ugovornica. Izabrani su oni koji dobiju najveći broj glasova i dvotrećinsku većinu
glasova ugovornica, s tim da ta većina uključuje većinu država.
Na osnovu člana 293 Konvencije, Sud presuñuje i ovaj član je integralni dio člana 38
meñunarodnog Suda.
Sud radi u plenumu i vijećima, neka vijeća su obavezna, a neka fakultativna.
Obavezna su za sporove o morskom dnu i za sporove kratkog postupka i imaju po
petoricu sudija. Fakultativna vijeća imaju po trojicu sudija.
18.Polazna linija teritorije mora
To je linija koja razdvaja unutrašnje i teritorijalno more. Može biti normalna i prava.
Normalna linija je linija niske-plitke vode uz obalu označena na morskim kartama. Ovu
liniju imaju države bez razuñene obale.
Pravu liniju imaju države sa razuñenom obalom i ova linija spaja tačke na ostrvima sa
tačkama na obali (ne slijedi obalu). Sud je ovo potvrdio u sporu Britanije i Norveške
1951. godine o ribolovu. Konvencija iz 1982. godine ovo pravo potvrñuje i definiše i za
arhipelaško more (krajnje tačke najisturenijih ostrva).

19.Unutrasnje morske vode kao teritorija drzave

To je more koje se nalazi izmeñu polazne linije i obale (luke, ušća rijeka, ostrva, plitke
vode, zalivi itd). Na ovom prostoru važi pravni sistem države isto kao na kopnu. U ovom
državnom području postoji sloboda plovidbe radi pristupa lukama ili radi prolaza kroz
arhipelaško more. U ovom pojasu brodovi podliježu unutrašnjem pravu država.
Zalivi su uvale mora u kopno uz kriterijum da je njihova površina ista ili veća od
polukruga prečnika koji predstavlja širinu zaliva. U zalivu mogu biti teritorijalne vode
(širinado 24 nautičke milje) i pripadaju državama na čijim obalama je zaliv. Ako zaliv
ima većuširinu od 24 nautičke milje n/m ustanovljava se i režim otvorenog mora što je
sporno u meñunarodnim odnosima (zaliv Sidra u Libiji). Ako je više ostrva uz kopnenu
teritoriju države i zajedno čine kompaktnu državnu teritoriju, tada su unutrašnje vode
najisturenije tačke kopna i ostrva. Ovo pravo se naziva i evropskim, jer ga praktikiju
(Grčka, Britanija i Norveška). U unutrašnje vode spadaju i zatvorena mora koja se spajaju
moreuzom sa drugim morem pri čemu su obale mora i moreuza teritorija jedne države.

20.Arhipelasko more
To je specifični morski pojas izmeñu unutrašnjih voda i teritorijalnog mora ili izmeñu
ostrva i teritorijalnog mora ako država nema unutrašnje vode. Ovo more imaju samo one
države čija se ukupna teritorija sastoji od ostrva i arhipelaga tako da zajedno povezani
čine teritorijalnu državnu cjelinu (Indonezija). U ovom moru postoji pravo neškodljivog
prolaza brodova svih država, uključujući i ratne brodove.
Arhipelaška država nema pravnu jurisdikciju nad unutrašnjim vodama kao što ima
kontinentalna država. U ovom prostoru postoje prava ribolova susjednih država. Država
ima suverenost, ali i brodovi imaju pravo neškodljivog i tranzitnog prolaza.

21.Teritorijalno more kao drzavna teritorija

Teritorijalno more čini pojas od polazne linije prema pučini i može biti širok do 12
nautičkih milja. Širina teritorijalnog mora nije utvrñena odjednom, nego se u procesu
povećavala počev od 3 n/m, pa na 5 n/m (1930. godine), da bi se napokon Ženevskom
konvencijom iz 1958. godine utvrdila širina do 12 n/m. Države koje imaju obalu
automatizmom imaju i teritorijalno more ,,ipso iure”. Teritorijalno more je dio državne
teritorije i pod suverenošću je države, ali u manjem kapacitetu u odnosu na unutrašnje
vode.
Država u području teritorijalnog mora vrši:
- sudsku i policijsku vlast,
- sanitarni i carinski nadzor,
- eksploatiše morsko blago i dno,
- pravo prevoza putnika (kabotaža).
Kroz teritorijalno more svi brodovi imaju pravo neškodljivog prolaza. Ženevskom
konvencijom iz 1958. godine (clan 14) definisan je neškodljiv prolaz erga omnes koji „ne
narušava mir, poredak ili bezbjednost obalne države„.
Prema konvenciji o pravu mora iz 1982. godine precizirani su slucajevi kada je prolaz
kroz teritorijalno more škodljiv:
1. ako strani brod na bilo koji nacin prijeti silom ili upotrebljava silu protiv
suvereniteta i teritorijalnog integriteta ili politicke nezavisnosti obalne države ili
na neki drugi nacin krši meńunarodno prava iz Povelje UN;
2. ako obavlja vježbe sa oružjem ili upotrebljava oružje;
3. ako prikuplja obavještenja na štetu obalne države i protiv njene bezbjednosti
(špijunaža);
4. ako vrši propagandnu djelatnost protiv odbrane i bezbjednosti obalne države ;
5. ako sa broda polijece ili se spušta bilo kakav vazduhoplov;
6. lansiranje ili prihvatanje na brod bilo kakve vojne naprave;
7. ukrcavanje ili iskrcavanje robe, novca suprotno carinskim, poreskim i
zdravstvenim zakonima i propisima obalne države;
8. ako se vrši bilo kakvo zagańenje okoline iz bilo kakvih razloga;
9. ako brod vrši ribolov;
10. ako brod vrši bilo kakva mjerenja i istraživanja;
11. svaka aktivnost koja se može protumaciti kao uplitanje u komunikacijski sistem
obalne države;
12. svaka druga djelatnost koja nije u neposrednom odnosu sa prolaskom.
Obalna država u nekom od navedenih slučajeva može privremeno obustaviti pravo
neškodljivog prolaza ako je to potrebno radi bezbjednosti obalne države.
Osim meñunarodnih normi iz Konvencije iz 1982. godine u području teritorijalnog
mora, važe i zakoni obalne države koja na konkretniji način reguliše prava neškodljivog
prolaza, naprimjer: ne mogu ploviti više od tri ratna broda odjednom, podmornice moraju
ploviti na površini.
Strani brod koristi prava neškodljivog prolaza, ali se za vrijeme plovidbe kroz
teritorijalno more nalazi pod jurisdikcijom obalne države.
Ovdje postoje izuzeci kada je u pitanju krivična jurisdikcija, zavisno da li je krivično
djelo učinjeno u vrijeme prolaska kroz teritorijalno more, a brod ne dotiče unutrašnje
vode ili
je brod plovio teritorijalnim morem nakon izlaska iz unutrašnjih voda obalne države.
U drugom slučaju jurisdikcija je veća i brod se čak može i zaplijeniti. U prvom slučaju
obalna država ima pravo:
a) ako se posljedice krivičnog djela protežu i na obalnu državu,
b) ako se krivičnim djelom remeti javni red i mir,
c) ako brod zatraži intervenciju obalne države i
d) ako se radi o suzbijanju trgovine drogama, robljem, terorizmu itd.
Ratni brod ne podliježe jurisdikciji države, jer predstavlja iure imperii, osim u
slučajevima agresije ili grubog kršenja zakona obalne države.
Drugi brodovi osim ratnih i trgovačkih (putnički) takoñe ne podliježu jurisdikciji
obalne države.
22.Spoljni morski pojas
To je morski prostor koji pocinje od granice teritorijalnog mora (nakon 12 n /m) i
prostire se prema otvorenom moru. Spoljni morski pojas može se protezati do 24 n/m od
polazne linije nakon izmjena normi iz 1979. godine. Po konvenciji iz 1965. godine
teritorijalno more bilo je široko do 10 n/m,a posljednji morski pojas 2 n/m. Kada je 1979.
godine prošireno teritorijalno more do 12 n/m tada se spoljni pojas izgubio, pa je
definisano da se ukupna širina teritorijalnog mora i spoljnjeg morskog pojasa ne može
protezati dalje od 24 n/m. Pravni izvor za prava obalne države izvan teritorijalnog mora
nalazi se još u aktu Hovering acts.
Radi se o više zakonodavnih akata kojima se brodovima Velike Britanije priznaje
pravo kontrole izvan teritorijalnih voda u pojasu duplo širem od teritorijalnih voda radi
sprjecavanja kršenja carinskih i poreskih zakona i propisa (radi sprecavanja nelegalnih
aktivnosti). Na Haškoj konferenciji 1930. godine priznato je pravo kontrole u spoljnem
morskom pojasu,a narocito u vrijeme prohibicije u Sjedinjenim Americkim Državama. U
spoljnjem morskom pojasu obalna država vrši nadzor:
- da sprijeci carinske, trgovacke, poreske, sanitarne, bezbjednosne prekršaje,
preventivno kako bi zaštitila svoje teritorijalne vode;
- da može kazniti kršenje zakona obalne države koje brod prekrši u njenom
teritorijalnom koru u skladu sa konvencijom iz 1982. godine.
Obalna država u spoljnjem morskom pojasu nema izvornu, nego izvedenu
nadležnost, to nije nadležnost iz suverenosti sama po sebi, nego iz potrebe za odreńenim
djelovanjem.
Kada obalna država u području spoljnjeg morskog pojasa proglasi svoju isključivu
ekonomsku zonu, tada se njena prava povećavaju.

23.Epikontinentalni pojas
Predstavlja dio morskog dna u kome obalna država ima ekskluzivno pravo istraživanja
i iskorišćavanja prirodnih bogatstava. Navedeni pojas veže se za proklamaciju američkog
predsjednika Trumana iz 1945. godine koja precizira da „vršenje jurisdikcije nad
prirodnim bogatstvima podzemlja i morskog dna od strane naroda koji živi na obali se
smatra razumnim i pravednim“.
S obzirom na to da je ovo značilo jednostrani akt jedne države kao izvor
meñunarodnog prava, uslijedila su akta mnogih drugih obalnih država u svijetu, tako da
je do 1958. godine 57 država proglasilo svoj epikontinentalni pojas, a Ženevskom
konvencijom iz 1958. godine ovo pravo je i kodifikovano.
Širina epikontinentalnog pojasa prema navedenoj konvenciji je morsko dno do izvan
granica teritorijalnog mora do dubine mora od 200 metara, ili i preko te granice do dubine
koja dozvoljava korišcenje morskog dna. Pravni režim se svodi na istraživanje i
ekonomsko
korišcenje prirodnih bogastava i ovo pravo država ima ipso facto kao i teritorijalno more.
Karakteristika pravnog režima u epikontinentalnom pojasu je u tome što država ne
može svoja prava protezati na površinu, niti na vazduh, niti smije ometati postavljanje i
održavanje pomorskih kablova i cjevovoda.
Obalna država može radi potreba korištenja morskog dna izgraditi postrojenja na
površini (platforme itd.) i može oko tih objekata u krugu od 500 metara ustanoviti zone
bezbjednosti ali ova postrojenja nemaju status ostrva.
Konvencija o pravu mora iz 1982. godine epikontinentalni pojas definiše kao „morsko
dno i podzemlje koje se proteže izvan teritorijalnog mora preko citavog prirodnog
produžetka kopnenog podrucja do spoljne ivice ruba podrucja ili do udaljenosti 200
nautickih milja racunajuci od polaznih linija.“ Kontinentalni rub je potopljeni produžetak
kopnene mase. U slucajevima kada kontinentalni rub ide dalje od 200 n/m tada se obalna
država obraca Komisiji za granice epikontinentalnog pojasa koja državi dozvoljava da
koristi dno izvan 200n/m, ali uz obavezu placanja doprinosa meńunarodnoj vlasti. Od ove
obaveze izuzete su zemlje u razvoju.
Pitanje epikontinentalnog pojasa je komplikovanije u slucajevima gdje se obalne
države dodiruju i Ženevska konvencija definiše dva modela:
1. sporazum zainteresovanih strana i
2. povlacenje linije sredine – ekvidistanca (Italija i SFRJ su na ovaj nacin 1968.
definisale granicu u Jadranskom moru).

24.Iskljuciva ekonomska zona

To je pojas mora odreñene širine od teritorijalnog mora prema otvorenom moru. To su
ekskluzivna prva države da koristi biološka (ribolov) i mineralna bogatstva mora. Dok je
kod spoljnjeg morskog pojasa fokus na jurisdikciji države dotle je na isključivoj
ekonomskoj zoni fokus na ekonomskom interesu korišćenja bogatstva mora. Nakon
proklamacije američkog predsjednika iz 1945. godine i druge države naročito
latinoameričke proklamovale supravo epikontinetalnog pojasa i isključive ekonomske
zone (Argentina, Meksiko, Peru, Kostarika,Salvador, Honduras ).
Konvencija o pravu mora iz 1982. godine definiše da se isključiva ekonomska zona
može prostirati do 200 n/m, zavisno od geografskog položaja države. Obalne države koje
se sučelice graniče na isti način kao i kod epikontinentalnog pojasa (sporazum ili linija
sredine).
Pravni režim je sui generius što je nešto izmeñu prava nad teritorijalnim morem i
prava na otvorenom moru. Obalna država u isključivoj ekonomskoj zoni ima prava na:
1. istraživanje, iskorišćavanje, očuvanje i upravljanje prirodnim bogatstvima,
2. pravo da gradi vještačka ostrva, instalacije i postrojenja, zaštitu i očuvanje
morske sredine.
Neobalne države takoñe imaju rezervna prava da koriste isključivu ekonomsku zonu
kada obalna država nema dovoljno kapciteta da iskoristi sva bogatstva, pa sa nebalnom
državom zaključuje sporazum da neobalna država koristi isključivu ekonomsku zonu,
intuitu personae - prava nisu prenosiva na treće države.
Ograničenja prava su u aspektu neometanja slobode plovidbe i komunikacije.