Ó

≈
⁄
-B
@
A
I n«
‹ÒÁ
-
A
F n¡ø’
-
B nÓ
πºÒ
-
A
Eπ.
«
¬
Ó
≈
È
’

⁄
Ò
≈
Ï
-
B
@
∆
√
A
I
≈
‚≈
≈
‘
qqkrw
√
øÍ
≈
Á’∆
o
Ï
øÁ
’
ØÒ
≈
Ùª
”Â
∂«
√¡≈
√Â.
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
C
√
øÍ
≈
Á ’
¡‹
Ó∂
«
√øÿ Ò
∂÷
Ó
ØÁ
o ∆
√’≈
Á≈
Ú؇χ
Ø
»Ïº‹
‡
.
.
..
.. .
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
E
«⁄ º·∆
-
Í ºÂ
,⁄øÁ
∂¡
Â∂ Ò
oØ’
√Ì≈
⁄؉
ª¡
 ∂Ò
Ø’
ªÁ∂¡√
Ò∆
ÓπºÁ
∂.
..
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
.H

√ ‘ ≈
«¬
 ≈Ì
∂‹
‰ Ò¬
∆Í Â
≈ o
Ú
ÀÈ
‹
»¬
∂Ò
≈
√ø’
‡
:¡
Ó
∆
’∆‰̧
ΩÂ
∆
¡ªÓ
»‘

∂‚
«
‡¡≈
«È
’ØÒ
√
Ó≈
Áπ
Ø.
.
.A
B
Í
πÒ
oÚ≈
Ó≈
‘ Ó
Ò∂”
ÂØ∫Ï
≈
¡Á:
«
’√Ò
¬
∆
˛«¬
‘‹
ø◊
.
.
..
.
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
AE
’ πÒ «Ú
øÁ «√
øÿÚÛ
À⁄
o
Ó
≈
⁄Ó
‘∆
È∂Á
∂Ù
‘∆
Á
Ó ’ ≈
È È ø.
BG
‘
Ø∫Î
«
Ù
Â∂Ì
∆
«Á̄
≈
«‹
ÈÍ

«
Ô‘Ú
π‘
«
¬È
√≈
È‘À∫.
.
..
.
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
AH
◊ π»Â∂◊ Ï
‘≈ÁÈ
◊ 
¡
Ω
oÂ
ªÁ
∆√
Ó≈
‹”
⁄‘
≈Ò
¡
Â
∂
Ï ø◊ ≈ Ø‚,ÈÚªÙ
«‘

¡
≈
.
¡À√
.
¡À√
.
Á≈
¡Ω
Â
«Ú

ØË
∆
¬∂‹
ø‚
≈
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
BA
Ó Ø: I
H A E
H-DC
ABE
Acc. No. 166510100057175 √
øÿ

Ù
/√

◊
Ó
∆
¡ª
Kulwinder Singh Ú Ë ‘∂Î≈Ù ∆Ú ≈ Á ∆ ÷  «
¡ ª«ı Ò ≈ ¯
’ πºÒ « ‘ øÁ ’ È ÚÀÈ ÙÈ B A
-BB Î
 Ú  ∆ ˘«
ÁºÒ∆«
Ú ÷∂
IFSC Code : ANDB0001665 √øÍ ≥È (B E) ¡ Í ∂Ù È ◊ ∆È‘ ø‡ « Ú
ØË ∆ Ó ø⁄ Ú ºÒØ∫’È ÚÀÈ ÙÈ(BF )
√ ∆
.Í ∆
. ¡
≈¬
∆ .(¡ÀÓ -
Andhra Bank, Nawanshehar ¡ ÀÒ ) È∂Ò Ø’ √ Ì ≈ ⁄ ؉ ª¡Â ∂Ò Ø’ª
Á ∂Ó πµÁ ∂«Ú Ù ∂¿ πµ
 ∂’ ÈÚÀÈ
Ù È ’ ∆ ∆ (
BG )◊ øÈ≈
¿ πÂ Í ≈Á’ ªÚ ºÒØ∫¡ ≈
Í ‰ ∆
¡ªÓø◊ ª˘ ÒÀ’ ∂◊ π Á ≈ √Í π« Ú÷ ∂ͺ’
≈Ë È≈ ‹ ≈ ∆ (
BH
) ¡≈
Í ‰∂
E-mail : Ó√ «Ò ¡ª¿ πµ
Í  ’ ≥„∆ «Ú’ ≈
√ Ó Ø⁄ ≈
Ú ºÒ Ø∫’ È Ú ÀÈÙ È (
B I ) ¡
≈͉ ∆
¡ ª Ó ø◊ ª
Ò¬ ∆Ó̃ ∆È
inqsadarahh@gmail.com ÍÃ≈ Í ∆√øÿ  Ù ’ Ó∂‡ ∆ ÚºÒ
Ø∫Ò ≈
« ¬
¡ ≈ « ◊ ¡ ≈ ‹ ≈Ó ( C @ ) Ó̃Á±ª Á ∂ Ù ßÿ
√ √Á ’ ≈
«
’  Â ∆
¡ ª È ±ß « ‘ ≈ «
¬ Ù ∆ÍÒ≈‡ Á ∂‰
Á ≈ Ó Â ≈Í ≈
√ (C @ ) ¡ ≈
Ò «
¬ ≥‚
∆ ¡ ≈ Î
ØÓ ≈
¬∆
‡ ‡»
⁄ øÁ≈
Á ¡ À‹»’∂ÙÈ Á ∆ È Ú ƒ «
Á ºÒ ∆
«Ú÷∂«
√ º«
÷ ¡
≈ Ï ⁄ ≈ ¿ ∞‘∞≥’ ≈ ÀÒ ∆ (C @
) Ù
‘ ∆
Á «Ú « Á ¡
≈Ê ∆¡
≈ ◊»
‹  ÈÀÒ «√øÿ ‹ ÀÒ∆ Á ∆ ¡º·ÚƒÏ  √
∆
Ó Ω’ ∂« √ ¡ ≈ √∆ ’ ≈
È Î ø√(
C A
) «
√ º«
÷ ¡ ≈ Ï⁄
≈ ¿π‰ Á ≈
«¬ º’
¡ø’ ó A E πÍ
¬
∂
‘
Ø’ ≈« ÁøÁ≈Í ∆
. ¡ À√ .Ô ».
Á ≈
« ¬ ‹ Ò
≈
√ √ øÍ ≥È (C B) ¡ «
Ë ¡≈
Í ’
√ øÿ  Ù’ Ó
∂‡ ∆
Ú ºÒ
Ø∫
√ ≈ Ò
≈
È≈ ( Á∂√
)ó A E
@ 
πÍ
¬∂ Í« ‡¡ ≈
Ò ≈ «Ú ÷
∂Í ÃÁ  Ù È(CC ) ˜ «
Ò ¡ ª Ú ≈Ò ∂Ï ≈
ˆ Á ∆ A @ @
Ú ƒ
Ú ∂◊ ø„ Ó È≈
¿ π‰Ò ¬
∆
√ ≈ Ò
≈
È≈ ( «ÚÁ
∂Ù)ó A @@@
 πÍ
¬
∂ È Ω‹ Ú ≈È √Ì ≈ Ú ºÒ Ø∫Ó π«‘ øÓÁ ≈
¡ ≈ˆ ≈(
˜ C D )

˜«
Ò¡ª
Ú≈
Ò∂Ï ≈
ˆÁ≈
‘ Ø’
≈
√
≈
Ó
≈‹˘‹
Û Ø∫¿
π÷
≈
ÛÚ∂ÒØ’
≈
ÈΩ‹
Ú≈
È Ì
≈
 Â√Ì
≈
¡
Â∂
Í≥‹
≈
Ï√‡
»‚
À∫‡
√
Ô »È
∆
¡ÈÚ
ºÒ
Ø∫
A
C
¡Í
ÃÀÒ
B
@AI
˘
˜
«
Ò∑¡
ª
Ú
≈Ò∂Ï
≈
ˆÁ∂÷
»È
∆
√≈
’∂Á
∆
A
@@Ú
ƒ
Ú
∂◊
ø„
Ó
Ω’
∂
¡
ø«
ÓÃÂ
√
«
Úº⁄
’
∆
Â∆
‹≈
‘∆
«¬
’ºÂ

Â
≈Á
≈«
‘º√
≈
ωØÕ
√øÍ≈Á’Δ
ÏøÁ ’Ø Ò≈Ùª ”Â∂ «√¡≈√Â
Á∂Ù «Úº⁄ «¬º’ ¡‹ΔÏ Ï∂⁄ÀÈΔ, Ùø’≈ ¡Â∂ ¿πÂ√π’Â≈
Á≈ Ú≈Â≈Ú‰ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛ «’ ’Δ Ì≈ ¡Â∂
Í≈«’√Â≈È «Ú⁄’≈ ‹ø◊ ‘؉ ‹≈ ‘Δ ˛? «’™«’ ÓØÁΔ
√’≈ Á∂ Í≈Ò» ’»«¡ª ÁΔ Â∑ª ⁄Δ’Á∂ ıÏ ⁄ÀÈÒª
Á∂ ¡À∫’ª ¡Â∂ ‡Δ.ÚΔ. Ï«‘√ª «Úº⁄ «’ºÒ-«’ºÒ ’∂ ÏØÒÁ∂
¿π‹º‚ «’√Ó Á∂ “º«÷¡≈ «ÚÙÒ∂Ù’ª” È∂ Á∂Ù «Úº⁄ ‹ø◊Δ
‹˘È Á≈ Ó≈‘ΩÒ «√‹‰ Ò¬Δ Í»Δ Ú≈‘ Ò≈¬Δ ‘Ø¬Δ ˛Õ
Í≈«’√Â≈È ˘ √Ï’ «√÷≈¿π‰ ¡Â∂ «Óº‡Δ ”⁄ «ÓÒ≈¿π‰
ÁΔ¡ª ‡≈‘ª Ó≈Δ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Ù«‘ª «Úº⁄
√øÿΔ¡ª ÚºÒØ∫ ¡≈Í‰Δ¡ª Áπ’≈Ȫ ÂØ∫ «Ú‘Ò∂ ‘Ø ’∂ ‹ª Òø⁄
‡≈¬ΔÓ ”⁄ Óπ˜≈‘∂ ’’∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ fiø‚∂ ¡Â∂ «¬Ó≈È
÷≈È ÁΔ¡ª Â√ÚΔª √≈ÛΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ÒØ’ª Á∂
Óπº«Á¡ª ”Â∂ ⁄⁄≈ «’Â∂ ¡ÒØÍ ‘Ø ◊¬Δ ˛Õ ÒØ’ª Á∂ √øÿÙ
ÁΔ¡ª ıÏª ¡ıÏ≈ª Á∂ ¡‰◊ΩÒ∂ ’Ø«È¡ª ”⁄ ÁºÏ ’∂
«‘ ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ
«¬√ √≈∂ ÿ‡È≈¥Ó ÁΔ Ùπ»¡≈ ÍπÒÚ≈Ó≈ «Úº⁄
’∂∫ÁΔ «˜Ú ÍπÒΔ√ ÁΔ ’≈ÈÚ≈¬Δ ”Â∂ ¡≈ÂÓÿ≈ÂΔ
‘ÓÒ∂, «‹√ «Úº⁄ DD ‹Ú≈È Ó≈∂ ◊¬∂, ÂØ∫ ‘جΔÕ «¬√ÂØ∫
Ï≈¡Á Í≈«’√Â≈È ¡Â∂ º «Úº⁄ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «ÚπºË
ȯ ÁΔ ‘È∂Δ fiπÒ≈¬Δ ◊¬ΔÕ «‹√Á≈ Ò≈‘≈ ÷º‡‰ Ò¬Δ
ÓØÁΔ √’≈ È∂ ≈ Á∂ ‘È∂∂ «Úº⁄ Í≈«’√Â≈È ¡øÁ
Ï≈Ғ؇ Â∂ ÁØ ‘Ø Ê≈Úª ”Â∂ ‘Ú≈¬Δ ‹‘≈˜ª ≈‘ƒ ÏøÏ
√πº‡∂ ¡Â∂ Á≈¡Ú≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «’ Ï≈Ғ؇ «Úº⁄ ‹ÀÙ Á≈
’À∫Í ÂÏ≈‘ ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’πºfi ⁄ÀÈÒª È∂ ª ÓÈ
Ú≈«Ò¡ª ÁΔ «◊‰ÂΔ CE@ Áº√ «ÁºÂΔÕ «¬√ ÙØ◊πºÒ ”⁄
«’√∂ È∂ «¬‘ «÷¡≈Ò È‘ƒ ’ΔÂ≈ «’ ¡ÈÏ ◊Ø√Ú≈ÓΔ
«’‘Û≈ Ï≈Ғ؇ «Úº⁄ ‹≈ ’∂ Ò≈Ùª ÁΔ «◊‰ÂΔ ’’∂
¡≈«¬¡≈ ˛Õ ⁄ÀÈÒª ¡Â∂ √øÿΔ¡ª ÁΔ¡ª Ù≈÷≈Úª «Úº⁄
«‹ºÂ Á∂ ‹ÙÈ ÓÈ≈¬∂ ‹≈‰ Òº◊∂Õ Í≈«’√Â≈È ˘ √Ï’
«√÷≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ Í ‹ÙÈ Á≈ Ó≈‘ΩÒ «√Î «¬º’
«ÁÈ ‘Δ ⁄º«Ò¡≈Õ ¡◊Ò∂ «ÁÈ ‘Δ Í≈«’√Â≈È È∂ Á≈¡Ú≈
’ΔÂ≈ «’ ¿π√È∂ Ì≈ Á∂ ÁØ «Óº◊-BA ‹‘≈˜ ‚∂◊ Ò¬∂
‘È ¡Â∂ Ì≈ Á≈ «¬º’ Í≈«¬Ò‡ ¿π√Á∂ ’Ϙ∂ «Úº⁄ ˛Õ
’πfi ÚË∂∂ ¿πÂÙ≈‘Δ ⁄ÀÈÒª È∂ «¬√˘ ÓÈÿÛ «’‘≈ ‘Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√Δ «’ Í≈«’√Â≈È È∂ ÎÛ∂ ‘ج∂ Í≈«¬Ò‡ ˘ ÓΔ‚Δ¡≈ ¡º◊∂
Í∂Ù ’ «ÁºÂ≈Õ «¬‘ ÚΔ‚Δ˙ √ØÙÒ ÓΔ‚Δ¡≈ ”Â∂ Ú≈«¬Ò
‘Ø ’∂ Ì≈ Á∂ ÿ-ÿ Í‘πø⁄ ◊¬Δ ˛Õ «¬√ √«ÊÂΔ «Úº⁄
Ì≈ √’≈ ’ØÒ ’Ø¬Δ ⁄≈≈ È≈ «‘≈ ¡Â∂ «¬√È∂
√ÚΔ’≈ ’ΔÂ≈ «’ Ì≈ÂΔ Í≈«¬Ò‡ Í≈«’√Â≈È Á∂ ’Ï‹∂
”⁄ ˛Õ «ÚÁ∂Ù «ÚÌ≈◊ Á∂ ÏπÒ≈∂ È∂ ’‘≈‰Δ «¬™ Í∂Ù
’ΔÂΔ «’ Í≈«’√Â≈È È∂ Ì≈ÂΔ ÎΩ‹Δ «‡’≈‰∂ ”Â∂ ‘ÓÒ≈
’ΔÂ≈Õ Ì≈ÂΔ ‘Ú≈¬Δ ‹‘≈˜ª È∂ ‡≈’≈ ’ΔÂ≈ ¡Â∂
Í≈«’√Â≈È Á≈ «¬º’ ¡ÀÎ-AF ‹‘≈˜ ‚∂◊ «Ò¡≈ ¡Â∂
Ì≈ Á≈ «¬º’ «Óº◊-BA ‹‘≈˜ Èπ’√≈«È¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂
Ì≈ÂΔ Í≈«¬Ò‡ «‹√È∂ ‹‘≈˜ «Úº⁄ ÍÀ≈Ù»‡ ≈‘ƒ ¤≈Ò
Ó≈Δ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È «Úº ⁄ ‹≈ ¿π  «¡≈ ¡Â∂
Í≈«’√Â≈È Á∂ ’Ï‹∂ «Úº⁄ ˛Õ
«¬‘ √≈Δ √«ÊÂΔ √øÿ ¡Â∂ «¬√ÁΔ √’≈ ÁΔ¡ª
≈‹ÈΔÂ’ ‹»ª ÁΔ ÍÀÁ≈Ú≈ ˛Õ ÓØÁΔ È∂ Ú≈¡Á≈
’ΔÂ≈ √Δ «’ √Ì ’≈ √≈Ê Í «¬√Á∂ ¿πÒ‡ «¬√È∂ Á«Òª,
¡≈«ÁÚ≈√Δ¡ª, ¡Ωª ¡Â∂ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª, ÷≈√ ’’∂
Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ ¸‰Ú∂∫ ‹Ï Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ¡Â∂
¿π‘Ȫ ˘ ÌÀÌΔ ’È Á≈ ≈‘ Ϋۡ≈Õ ¿π√È∂ È≈¡≈
«ÁºÂ≈ √Δ «’ √Ì Á≈ «Ú’≈√ Í «Ú’≈√ «√Î ¡øÏ≈ÈΔ¡ª
¡Â∂ ¡‚≈ÈΔ¡ª Á≈ ‘Ø«¬¡≈Õ B@AD «Úº⁄ «¬º’ ÍÃÂΔÙÂ
ÒØ’ª ’ØÒ Á∂Ù ÁΔ EA% ÁΩÒ √Δ ‹Ø «’ B@AG «Úº⁄
GC% ‘Ø ◊¬Δ ¡Â∂ ◊ΔÏ ‘Ø ◊ΔÏ ‘ج∂ ‘ÈÕ ¿π√È∂
’≈Ò≈ ËÈ Ú≈Í√ «Ò¡≈¿π‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ √Δ Í
Îπº‡Δ ’Ω‚Δ ÚΔ ’≈Ò≈ ËÈ Ú≈Í√ È‘ƒ ¡≈«¬¡≈Õ ÓØÁΔ È∂
ÁØ ’ØÛ ÈΩ’Δ¡ª Á∂‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ √Δ Í È؇ÏøÁΔ
È≈Ò ÁØ ’ØÛ π˜◊≈ ÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈Õ ¿π√È∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈
Óπ’ Ù≈ÙÈ Á∂‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ √Δ Í ÓØÁΔ ÷πÁ
≈Î∂Ò √ΩÁ∂ «Úº⁄ «ÌzÙ‡≈⁄≈ Á∂ ÁØÙª «Úº⁄ «ÿ«¡≈ ‘Ø«¬¡≈
˛ ¡Â∂ ¡«Ó Ù≈‘ Á∂ ÍπºÂ ‹Ô Ù≈‘ ”Â∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈ ÁΔ
’≈Ò÷ Í»ÂΔ ‘Ø¬Δ ˛Õ Ï∂π˜◊≈Δ «√÷ª ¤»‘ ◊¬Δ ¡Â∂
ÓØÁΔ ¿πμ⁄ «√º«÷¡Â Ï∂π˜◊≈ª ˘ ⁄≈‘-Í’Ω«Û¡ª ÁΔ
∂‘ÛΔ Ò≈¿π‰ ÁΔ √Ò≈‘ Á∂ «‘≈ ˛Õ Ì≈ Á≈ ÷∂ÂΔ
÷∂Â ◊«‘∂ √ø’‡ Á≈ «Ù’≈ ˛ ¡Â∂ ÚÍ≈’ ¯√Òª Á∂
3 Ó≈⁄-B@AI
«÷º«Â¡ª «Úº⁄ «’√≈È Úº‚Δ ÍºË ”Â∂ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’È
Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘ÈÕ «¬√ ’’∂ ÒØ’ª Á∂ ÓØÁΔ √’≈ Ï≈∂
ÌÓ ‡πº‡∂ ‘È ¡Â∂ ¿π‘ √øÿ ÁΔ √’≈ ÂØ∫ ÏÁ‹È ‘ÈÕ
«¬√Á≈ ˜ÏÁ√ ÍÃ◊‡≈Ú≈ Í≥‹ √»«Ï¡ª ÁΔ¡ª «ÚË≈È
√Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄ ‘Ø«¬¡≈ «‹ºÊ∂ Ì≈‹Í≈ ¡≈͉∂ ◊Û∑ª ÓºË
ÍÃÁ∂Ù, ¤ºÂΔ√◊Û∑ ¡Â∂ ≈‹√Ê≈È «Úº⁄ ‘≈ ◊¬ΔÕ ¿πÁØ∫
ÂØ∫ È≈◊Íπ ÏÀ·∂ √øÿ Á∂ ËπøÁ ÓºÊ∂ ÁΔ¡ª ·Δ’Δ¡ª ÌøÈ
‘∂ ‘ÈÕ «’™«’ ÒØ’ √Ì≈ ÁΔ¡ª ⁄؉ª «√ ”Â∂ ¡≈
◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ
Í«‘Òª ≈Ó ÓøÁ Á∂ Ȫ ”Â∂ «Î’» ËπÚΔ’È
’’∂ ⁄؉ «‹ºÂ‰ Á≈ ÓÈ√»Ï≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Í«‘Òª
√πÍΔÓ ’Ø‡ «Úº⁄ Óπ’ºÁÓ∂ ÁΔ Î≈√‡ ‡À’ √π‰Ú≈¬Δ
’Ú≈ ’∂ ÓøÁ ¿π√≈Δ Ùπ» ’≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈Õ
Í √πÍΔÓ ’Ø‡ È∂ ¡≈÷∂ Òº◊‰Ø∫ «¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈Õ
«Î ¡≈‚ΔÈÀ∫√ «Ò¡≈ ’∂ ÓøÁ ¿π√≈Δ ÁΔ ◊ºÒ ¿π¤≈ÒΔ
◊¬Δ Í √πÍΔÓ ’Ø‡ ”⁄ «Ú⁄≈ËΔÈ ÓπºÁ∂ ”Â∂ ¡≈‚ΔÈÀ∫√
«Ò¡≈¿π‰ ÁΔ¡ª ’≈˘ÈΔ Í∂⁄ΔÁ◊Δ¡ª √ÈÕ «Î √≈˪
≈‘ƒ ‹Ø-‹ÏΔ ÓøÁ ¿π√≈È Á≈ ≈‘ ‡Ø‘ ’∂ Ú∂«÷¡≈
«◊¡≈ Í «¬√ÁΔ¡ª ≈‹ÈΔÂ’ ¡Ê-√øÌ≈ÚÈ≈Úª √ÈÕ
¡ø «Úº⁄ È≈◊Íπ È∂ ‹ø◊Δ ‹˘È ÌÛ’≈ ⁄؉ª «‹ºÂ‰
Á≈ ≈‘ Ϋۡ≈Õ «¬‘ ‘≈’Óª Á≈ Ò≈Ùª ”Â∂ «√¡≈√Â
’È Á≈ Íπ≈‰≈ ≈‘ √ΔÕ
«Í¤Ò∂ «Áȃ Ó‘ª≈Ù‡ ÈÚ-«ÈÓ≈‰ √ÀÈ≈ Á∂
Óπ ÷ Δ ≈‹ ·≈’∂ È∂ «Ï¡≈È «Áº  ≈ «’ √π  º « ÷¡≈
√Ò≈‘’≈, ¡‹Δ ‚ØÌ≈Ò ˘ «¬ø‡ÀØ◊∂‡ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂ ª
ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ ÁΔ ‘’Δ’Â √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‹≈Ú∂◊ΔÕ
¡≈Í‰Δ¡ª ¬∂‹√ ø Δ¡ª ≈‘ƒ ¡«‹‘∂ ’ª‚ ’Ú≈¿π‰∂ ‘≈’Óª
Á≈ Íπ≈‰≈ „ø◊ ˛Õ ¡ÓΔ’Δ ≈Ù‡ÍÂΔ ’«Òø‡È ÁΔ
Î∂Δ √Ó∂∫ ¿π√Á≈ ’ÙÓΔ Ô≈Â≈ Á≈ ÍÃØ◊≈Ó √Δ Âª
¤ºÂΔ«√øÿÍπ≈ ”⁄ «√º÷ª Á≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó ’Ú≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈
Â∂ “√πº«÷¡≈ ’≈Ȫ” ’’∂ ’«Òø‡È ÁΔ ’ÙÓΔ Ô≈Â≈
ºÁ ‘Ø ◊¬Δ √ΔÕ ‘π‰ ÚΔ ‹≈ÍÁ≈ «¬‘Δ ˛ «’ Í«‘Òª
ÍπÒÚ≈Ó≈ ’ª‚ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈, ¿π√ÁΔ ¡≈Û «Úº⁄
Í≈«’√Â≈È «Úº⁄ ÏøÏ≈Δ ’’∂ ‹ø◊Δ ¿πÈÓ≈È Á≈ Ó≈‘ΩÒ
ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√Á≈ ≈‹ÈΔÂ’ ¿πÁ∂Ù ¿πÁØ∫ ‘Ø
√ͺه ‘Ø «◊¡≈ ‹ÁØ∫ Ì≈‹Í≈ È∂Â≈ Ô∂ÁΔÔ»ºÍ≈ È∂ «Ï¡≈È
«ÁºÂ≈ «’ ‘Ú≈¬Δ ‘ÓÒ∂ ¿πÍø ’È≈‡’ «Úº⁄ Ì≈‹Í≈
BH «Úº⁄Ø∫ BB √Δ‡ª «‹ºÂ∂◊ΔÕ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
’Δ «¬√ È≈Ò “Á«‘ÙÂ◊ÁΔ” ÷ÂÓ ‘Ø ‹≈Ú∂◊ΔÕ
Í«‘Òª ÚΔ √‹Δ’Ò √‡≈¬Δ’ ÓΩ’∂ «¬‘Δ Á≈¡Ú≈ ’ΔÂ≈
«◊¡≈ √ΔÕ Í ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª Á≈ √øÿÙ È≈ ¿πÁØ∫ ÷ÂÓ
‘Ø « ¬¡≈ Â∂ È≈ ‘π ‰ ‘Ø Ú ∂ ◊ ≈Õ «’™«’ «¬‘ √ø ÿ Ù
Í≈«’√Â≈È ÁΔ ¿πÍ‹ È‘ƒ ÏÒ«’ Ì≈ÂΔ ‘≈’Óª ÚºÒØ∫
’ÙÓΔ È≈Ò ’ΔÂΔ Á◊≈Ï≈˜Δ ¡Â∂ ˺’∂Ù≈‘Δ ÁΔ ¿πÍ‹
˛Õ «¬√Á≈ ‘ºÒ ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª ˘ ¡≈Í≈-«È‰∂ Á≈ ‘º’
Á∂ ’∂ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ
«¬√ √≈∂ Ó≈ÓÒ∂ «Úº⁄ Í≈«’√Â≈È Á∂ ÍÃË≈È ÓøÂΔ
«¬Ó≈È ÷≈È È∂ √øÂπ«Ò «ÚÚ‘≈ Á≈ «¬˜‘≈ ’ΔÂ≈
˛Õ ¿π√È∂ ◊ºÒÏ≈ ÁΔ Í∂Ù’Ù ’ΔÂΔ ˛Õ Ì≈Ú∂∫ ‹È∂Ú≈
’ÈÚÀÈÙÈ Â«‘ ȑƒ √Δ ¡≈™Á≈, «’™«’ ‹È∂Ú≈
’ÈÚÀÈÙÈ ‹ø◊ ÁΩ≈È ÎÛ∂ ’ÀÁΔ¡ª Ï≈∂ ˛ ¡Â∂ «¬ºÊ∂
’Ø¬Δ ‹ø◊ È‘ƒ, «Î ÚΔ Í≈«’√Â≈È È∂ Ì≈ÂΔ Í≈«¬Ò‡
˘ ¡◊Ò∂ «ÁÈ «‘≈¡ ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈Õ
«¬Ó≈È È∂ ÁØ Ú≈ ÓØÁΔ È≈Ò ÎØÈ ”Â∂ ◊ºÒ ’È ÁΔ
’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔ Í «¬√ λ‘Û ÓØÁΔ È∂ ◊ºÒ º’ È‘ƒ ’ΔÂΔÕ
Í≈«¬Ò‡ ÁΔ «‘≈¬Δ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’«Á¡ª «¬Ó≈È È∂
◊ºÒÏ≈ ÁΔ Í∂Ù’Ù ’ΔÂΔ Í λ‘Û ÓØÁΔ È∂ «Ï¡≈È
«ÁºÂ≈ «’, ““Í≈«¬Ò‡ ÍËÀ’‡ ‘Ø «◊¡≈, ‘π‰ ¡√ÒΔ
‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ”” ‹ÁØ∫ √≈∂ ÓπÒ’ ‰≈¡ ÷ÂÓ ’È ¡Â∂ ◊ºÒÏ≈Â
’È Ò¬Δ ’«‘ ‘∂ √È Âª ¡«‹‘∂ Úº¬Δ¬∂ È≈Ò ÓØÁΔ È∂
Ì≈ ˘ «ÚÙÚ Ï≈ÁΔ ”⁄Ø∫ «È÷∂Û «Ò¡≈ ˛Õ
‹ø◊ «’√∂ Ó√Ò∂ Á≈ ‘ºÒ È‘ƒÕ Ì≈Â-Í≈«’√Â≈È
«Ú⁄’≈ ‘π‰ º’ ⁄≈ ‹ø◊ª ‘Ø ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ Í ÁØ‘ª
Á«Ó¡≈È Ó√Ò∂ ‘ºÒ È‘ƒ ‘ج∂ √◊Ø∫ ¿πÒfi∂ ‘ÈÕ ‹ø◊
«Úº⁄ ÒØ’ª Á∂ ÍπºÂ ÓÁ∂ ‘È ¡Â∂ ‘≈’Óª ÁΔ¡ª ÍΩ∫ Ï≈ª
‘πøÁΔ¡ª ‘ÈÕ ÒØ’ ⁄≈‘∂ «¬Ë ‘؉ ‹ª ¿πË, ÂÏ≈‘Δ
ÒØ’ª ÁΔ ‘πøÁΔ ˛Õ «¬‘ ¡«‘√≈√ ÚΔ ÁØ‘ƒ Í≈√ƒ ˛Õ Ò≈‘Ω
«Úº⁄ ª ‹ø◊ «ÚØËΔ ÍÃÁÙÈ ‘ج∂ ‘ÈÕ Ì≈ «Úº⁄
√ØÙÒ ÓΔ‚Δ¡≈ ”Â∂ ‹ø◊ Á≈ ’≈ÎΔ «ÚØË ‘Ø «‘≈ ˛Õ ‘π‰
√«ÊÂΔ Í«‘ÒΔ¡ª ‹ø◊ª Ú≈ÒΔ È‘ƒÕ ‘π‰ ÁØ‘ª ÓπÒ’ª
’ØÒ ÍÃÓ≈‰» ‘«Ê¡≈ ‘ÈÕ ‹∂’ Í»Δ √»Δ ‹ø◊ Òº◊ÁΔ ˛
ª ’Ø¬Δ ◊ø‡Δ È‘ƒ «’ «¬‘ ÍÃÓ≈‰» ‹ø◊ «Úº⁄ È‘ƒ
ÏÁÒ∂◊ΔÕ ¡«‹‘Δ ‘≈Ò «Úº⁄ Í»∂ Áº÷‰Δ ¬∂ÙΔ¡≈ «Úº⁄
ÂÏ≈‘Δ Óº⁄ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ‘≈’Óª Á∂ ‹ø◊Δ ÓÈ√»«Ï¡ª «ÚπºË
˜ØÁ≈ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈˙ ¡Â∂ √øÿ Á∂ Ò≈Ùª ”Â∂ ⁄؉ «‹ºÂ‰
Á∂ ÓÈ√»«Ï¡ª ˘ Ï∂È’≈Ï ’«Á¡ª ¡√¯Ò ’ØÕ
4 Ó≈⁄-B@AI
 ÓØÁΔ √’≈ Á≈ Ú؇ χØ» Ϻ‹‡
¡◊Ò∂ ’πfi ‘Ϋ¡ª «Úº⁄ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Ò¬Δ ⁄؉
ÍÃØ◊≈Ó Á≈ ¡ÀÒ≈È ‘؉ Ú≈Ò≈ ˛ Â∂ ÓØÁΔ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
Ú≈ÒΔ √øÿ √’≈ È∂ ¡≈͉≈ ¡≈÷Δ Ïº‹‡ Í∂Ù ’ΔÂ≈ ˛Õ
«ÚºÂ ÓøÂΔ ¡π‰ ‹∂ÂÒΔ ¡≈͉≈ ’À∫√ Á≈ «¬Ò≈‹
’≈¿π‰ Ò¬Δ ¡ÓΔ’≈ «◊¡≈ ‘؉ ’≈È ¿π√ÁΔ Êª Ϻ‹‡
«ÍÔ»Ù ◊Ø«¬Ò È∂ Í∂Ù ’ΔÂ≈Õ «’™«’ ⁄؉ª «√ ”Â∂ √È
«¬√ ’’∂ «¬‘ Ϻ‹‡ Í»≈-√»≈ È≈ ‘Ø ’∂, ¡ø«Ó Ïº‹‡
√ΔÕ «¬√ ’’∂ «¬‘ Ϻ‹‡ ’Ø¬Δ ÈÚΔ¡ª Ó≈ÒΔ ÈΔÂΔ¡ª
¡Â∂ ’ÁÓª Á≈ ¡ÀÒ≈È È‘ƒ ‘؉≈ √Δ ÏÒ«’ «¬‘ Ϻ‹‡
Ú؇ª Ò¬Δ Ú؇ª ˘ ⁄Ø◊≈ Í≈¿π‰ Á≈ √≈ËÈ Ó≈Â ‘Δ ‘Ø
«ÈºÏ«Û¡≈Õ ¡√ƒ ¡≈Í‰Δ «‡ºÍ‰Δ ˘ ÚΔ «¬‘Ȫ ⁄Ø◊≈ Í≈¿»
’ÁÓª ÁΔ ⁄ΔÎ≈Û Âº’ ‘Δ √ΔÓ ‘ª◊∂Õ
«¬√ Ϻ‹‡ Í∂Ù’≈Δ ÂØ∫ ¡ÀÈ Í«‘Òª E ≈‹ª, «‹‘Ȫ
«Úº⁄Ø∫ «ÂøÈ ≈‹ ’∂∫ÁΔ Ì≈ ‹ª ◊¿» ÷∂Â, «‹√˘
Ì≈‹Í≈ Á≈ ¡≈Ë≈ Óø«È¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ «‹ºÊ∂ Ì≈‹Í≈
ÁΔ¡ª √’≈ª √È, «¬Èª ⁄؉ª «Úº⁄ Ì≈‹Í≈ ˘ ‘≈ Á≈
Ó»ø‘ Á∂÷‰≈ «Í¡≈Õ «¬‘Ȫ «ÂøȪ √»«Ï¡ª, ÓºË ÍÃÁ∂Ù,
≈‹√Ê≈È ¡Â∂ ¤ºÂΔ√◊Û∑ «Úº⁄ ’ª◊√ Í≈‡Δ √ºÂ≈
«Úº⁄ ¡≈ ◊¬ΔÕ «Í¤Ø’Û «Úº⁄ «¬‘ √È ¡Â∂ √≈‘Ó‰∂
ÒØ’ √Ì≈ ÁΔ¡ª ⁄؉ª, «¬È∑ª ⁄؉ª Á∂ «Ú⁄’≈ ¡≈«¬¡≈
˛ «¬‘ Ϻ‹‡Õ «¬√ ’’∂ «¬‘Ȫ ÁØÚª ÿ‡È≈Úª ÁΔ «¬√
Ϻ‹‡ ”Â∂ ◊«‘Δ ¤≈Í ˛Õ
Á∂Ù Á≈ ÷∂ÂΔ ÷∂Â ◊«‘∂ √ø’‡ «Úº⁄ Ϋ√¡≈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ «¬‘ √ø’‡ “‘∂ «¬È’Ò≈Ï” Ú≈Ò∂ ÷∂Âª Ô≈«È ÚÍ≈’
¯√Òª ÁΔ ’≈Ù Ú≈Ò∂ ÷∂Âª «Úº⁄ ÚË∂∂ «Âº÷≈ ˛Õ «¬‘Ȫ
÷∂Âª «Úº⁄ ’˜∂ Á∂ ÏØfi ‘∂· ÁºÏ∂ «’√≈È ıπÁ’πÙΔ¡ª
’È Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘ÈÕ «¬√ ‘≈Ò «Úº⁄ ≈‹√Ê≈È,
Ó‘ª≈Ù‡, ÓºË ÍÃÁ∂Ù ¡Â∂ Í≥‹≈Ï ¡≈«Á √»«Ï¡ª «Úº⁄
Úº‚∂-Úº‚ «’√≈È ¡øÁØÒÈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘ÈÕ ÓºË ÍÃÁ∂Ù
Á∂ ÓøÁ√Ω «Úº⁄ ¤∂ «’√≈È ÍπÒΔ√ ÁΔ¡ª ◊ØÒΔ¡ª È≈Ò
Ù‘ΔÁ ‘Ø ◊¬∂Õ «¬√ ‘≈Ò «Úº⁄ ‹ÁØ∫ ≈‹√Ê≈È, ÓºË
ÍÃÁ∂Ù ¡Â∂ ¤ºÂΔ√◊Û∑ «Úº⁄ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ‘Ø¬Δ¡ª
ª «’√≈È ‹ÈÂ≈ È∂ Úº‚Δ ÍºË ”Â∂ ‘≈’Ó, Ì≈‹Í≈
«ÚπºË Ú؇ª Í≈¬Δ¡ª «‹√ ’≈È Ì≈‹Í≈ ˘ ‘≈ Á≈ Ó»ø‘
Á∂÷‰≈ «Í¡≈ ˛Õ Á∂٠ͺË ”Â∂ ÚΔ «’√≈È ¡øÁØÒÈ ’≈È
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
˜º¬Δ √ø’‡ Á≈ ÓπºÁ≈ «√¡≈√Δ Í‘πø⁄ Á∂ ’∂∫Á «Úº⁄ ˛Õ
«’√≈Ȫ Á∂ ◊πº√∂ ˘ ٪ ’È≈ Ì≈‹Í≈ ÁΔ¡ª «⁄øÂ≈Úª
”⁄Ø∫ ÍÃÓπº÷ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ Ïº‹‡ «Úºº⁄ “«’√≈È Îø‚” ’≈«¬Ó
’È Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ «ÍÔ»Ù ◊Ø«¬Ò È∂ «’‘≈
˛ «’ E ¬∂’Û Âº’ ÁΔ Ó≈Ò’Δ Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ ˘ √≈Ò Á∂
F ‘˜≈ πͬ∂ «ÁºÂ∂ ‹≈‰◊∂, ‹Ø «’ ¿π‘Ȫ Á∂ ÷≈Â∂ «Úº⁄
«√ºË∂ Í≈¬∂ ‹≈‰◊∂Õ ⁄Ø؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª «¬√Á≈ Ò≈‘≈ ÒÀ‰
Ò¬Δ «¬√Â∂ √ø’∂Â’ »Í «Úº⁄ ¡ÓÒ È«øÁ ÓØÁΔ È∂
¿πμÂ ÍÃÁ∂Ù ÂØ∫ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ Í«‘ÒΔ «’Ù ڋØ∫
¿π‘Ȫ Á∂ ÷≈«Â¡ª «Úº⁄ B@@@ πͬ∂ Í≈¿π‰ ÁΔ ◊ºÒ
’‘Δ ◊¬Δ ˛Õ ¡≈˙ «¬√ ÔØ‹È≈ ÁΔ ‘’Δ’Â Á∂÷Δ¬∂Õ
‹∂’ ÓøÈ Ò¬Δ¬∂ «’ «’√≈È Á≈ Í«Ú≈ ¡Ω√ÂÈ »Í
«Úº⁄ Í≥‹ ‹Δ¡ª Á≈ ˛ ª ÍÃÂΔ «Ú¡’ÂΔ AB@@ πͬ∂
√≈Ò Á∂ «ÓÒ‰◊∂Õ «¬√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ÍÃÂΔ «Ú¡’ÂΔ
A@@ πͬ∂ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ «ÓÒ‰◊∂Õ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ‘
‹Δ¡ ˘ Ø‹≈È≈ √Ú≈ «ÂøÈ πͬ∂ Á≈ Ò≈Ì ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√Á≈
¡Ê ˛ «’ ¿π√ ÏøÁ∂ ˘ √’≈ ÁΔ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò Í≥‹
«ÁȪ Ï≈¡Á ⁄≈‘ Á≈ «¬º’ ’ºÍ «ÓÒ √’∂◊≈Õ «¬‘ «’√≈ÈΔ
√ø’‡ Á≈ ‘ºÒ È‘ƒ, ÏÒ«’ «’√≈ÈΔ È≈Ò ’Øfi≈ Ó˜≈’ ˛Õ
«¬√Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Â∂Òø◊≈È≈ ≈Ù‡Δ √«ÓÂΔ ÁΔ √’≈
È∂ E ¬∂’Û Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ ˘ √≈Ò Á≈ B@,@@@ πÍ¬Δ¡≈
Á∂ ‘Δ √ΔÕ «‹√˘ Â∂Òø◊≈È≈ √’≈ È∂ ÚË≈ ’∂ A@@@@
πͬ∂ ÍÃÂΔ ¬∂’Û ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ «’ E
¬∂’Û ÁΔ Ó≈Ò’Δ Ú≈Ò∂ «’√≈È ˘ √≈Ò Á≈ E@@@@
πÍ¬Δ¡≈ Á∂Ú∂◊ΔÕ «¬√Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ÓØÁΔ ÁΔ √‘≈«¬Â≈
Ú≈’¬Δ ’Øfi≈ Ó˜≈’ ‹≈ÍÁΔ ˛Õ ¿πÛΔ√≈ ÁΔ ÈÚΔÈ
͇È≈«¬’ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ √’≈ È∂ Ï∂˜ÓΔÈ,
«’√≈Ȫ ¡Â∂ Óπ˜≈«¡ª ˘ ABE@@ πͬ∂ √≈Ò≈È≈ ¡Â∂
√ΔӪ ¡Â∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ („≈¬Δ ÂØ∫ E ¬∂’Û Âº’) ˘
A@E@@ πͬ∂ Á∂‰ ÁΔ ÔØ‹È≈ Ùπ» ’ΔÂΔ ˛Õ «¬√ ÔØ‹È≈
Á≈ È≈Ó “’«Ù’ ¡«√√‡À∫‡ Î≈ «ÒÚÒΔ‘πº‚ ¡À∫‚
¡Ω◊ÓÀ‡∂ÙÈ” ˛ «‹√˘ √ø÷∂Í «Úº⁄ ’≈ÒΔ¡≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛Õ «¬‘ √‘≈«¬Â≈ ÍÃÂΔ Í«Ú≈ «ÁºÂΔ ‹≈‰Δ ˛Õ ¿πÛΔ√≈
¡Â∂ Â∂Òø◊≈È≈ √’≈ª ÁΔ¡ª ÔØ‹È≈Úª √≈‘Ó‰∂ ’∂∫Á
√’≈ ÁΔ «¬‘ ÔØ‹È≈ «ÏÒ’πÒ ÏΩ‰Δ ˛Õ
5 Ó≈⁄-B@AI
 Í «¬√ÂØ∫ ÚΔ Úº‚≈ ÓπºÁ≈ ª «¬‘ ˛ «’ √’≈
ÚºÒØ∫ √πº‡Δ «¬‘ Ïπ’Δ ˜º¬Δ √ø’‡ Á≈ ’ø„≈ º’ ÌØÈ Á∂
ÚΔ √ÓºÊ È‘ƒÕ ˜º¬Δ √ø’‡ «’Â∂ ◊«‘≈ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ
÷∂ÂΔ Ú√ª ¡Â∂ Ò≈◊ Ú√ª ÁΔ¡ª ’ΔÓª «Úº⁄
Ï≈ÏΔ «Ò¡≈¿π‰Δ ¡Â∂ «Í¤Ò∂ ¡√∂ ÁΩ≈È «¬√ ’ΔÓÂ
Í≈Û∂ ’≈È «’√≈ÈΔ ”Â∂ ͬ∂ ÏØfi ˘ Ò≈‘π‰ Ò¬Δ «√ ⁄Û∂
’˜∂ ˘ ÿº‡ ’È≈ ˜»Δ ˛Õ ÒøÏ∂ Á≈¡ Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ ‘∂
«¬È’Ò≈Ï Á∂ Ȫ¡ È≈Ò ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ √≈Ó≈‹Δ ÷∂ÂΔ
Ó≈‚Ò ÁΔ Êª Á∂√Δ ¡Â∂ ‘ø„‰√≈ ÷∂ÂΔ Ó≈‚Ò «Ú’√Â
’È≈ ˜»Δ ˛Õ Í ÓØÁΔ √’≈ «¬√ «ÁÙ≈ «Úº⁄ ’πºfi
È‘ƒ ’ ‘ΔÕ ’˜≈ Ó≈ÎΔ Á∂ ÓπºÁ∂ ˘ «¬‘ «⁄Ó‡∂ È≈Ò
ÚΔ ¤»‘‰ Ò¬Δ «Â¡≈ È‘ƒ ˛Õ ‘’Δ’Â Âª «¬‘ ˛ «’
⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª Í«Ú≈ ˘ B@@@ πͬ∂ Á∂ ’∂, D@@
πͬ∂ ˘ «¬º’ Ú؇ ÷ΔÁ‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ˛Õ
«’√≈È ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÷∂ÂΔ Ú√ª ÁΔ¡ª ’ΔÓª
√Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’Ó∂‡Δ ÁΔ «ÍØ‡ ¡Èπ√≈ «ÓºÊ‰ ÁΔ Óø◊
’ÁΔ¡ª ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ‹Ø «’ Ò≈◊ È≈ÒØ∫ ‚∂„≈ Ì≈¡
«ÓºÊ‰ ÁΔ Óø◊ ˛Õ ÓØÁΔ √’≈ ‘≈ÛΔ ÁΔ¡ª ¯√Òª ÁΔ
√‘≈«¬’ ’ΔÓ «Úº⁄ ÊØÛ≈ «‹‘≈ Ú≈Ë≈ ’’∂ Á≈¡Ú≈
’ÁΔ ˛ «’ ¿π√È∂ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ ’Ó∂‡Δ ÁΔ «ÍØ‡
ÓπÂ≈«Ï’ Ì≈¡ Ïø«È¡≈ ˛Õ Í ‘’Δ’Â «¬√ÂØ∫ ’Ø‘ª Á»
˛Õ ÷∂ÂΔ ’ΔÓ «Úº⁄ Ò≈◊ ’«ÓÙÈ È∂ ‹Ø √‘≈«¬’
÷ΔÁ ’ΔÓ ¡ÀÒ≈ÈΔ ˛ ¿π√ «Úº⁄ √ΔB ¡Èπ√≈ Ò≈◊Â
È‘ƒ «◊‰Δ ◊¬ΔÕ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ «ÍØ‡ ¡Èπ√≈ «’√≈È
ÁΔ ˜ÓΔÈ Á≈ ·∂’≈ Ò≈◊ «Úº⁄ «◊«‰¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬‘Δ
È‘ƒ ‹Ø ·∂’∂ ÁΔ ’Ó ˛, ‹∂’ «’√≈È ¿π√˘ ÏÀ∫’ «Úº⁄
º÷Á≈ ª ¿π√˘ ‹Ø «Ú¡≈˜ «ÓÒÁ≈ ¿π‘ ÚΔ Ò≈◊Â
«Úº⁄ ‹Ó∑ª ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Ò≈◊ «Úº⁄ «√Î «’√≈È ÁΔ
«’ Á≈ ÓπºÒ È‘ƒ ÏÒ«’ ¿π√Á∂ Í«Ú≈ ÁΔ «’ ÁΔ
¿π˜ ÚΔ Ò≈◊ «Úº⁄ «◊‰Δ ‹≈Ú∂Õ «’™«’ «’√≈È
Á≈ Í»≈ Í«Ú≈ ‘Δ «√ºË∂ ‹ª ¡«√ºË∂ »Í «Úº⁄ ÷∂ÂΔ Ò¬Δ
«’ Á≈ ÔØ◊Á≈È «ÁøÁ≈ ˛Õ Ò≈◊ ¡Â∂ ’ΔÓ ’«ÓÙÈ
«¬Èª ÓºÁª ˘ Ò≈◊ «Úº⁄ È‘ƒ «◊‰Á≈Õ «¬√ ’’∂
√’≈ Á≈ «¬‘ Á≈¡Ú≈ «’ ¿π√È∂ ‘≈ÛΔ ÁΔ¡ª ¯√Òª
Á∂ Ì≈¡ √Ú≈ÓΔÈ≈ÊÈ «ÍØ‡ ¡Èπ√≈ «ÓºÊ∂ ‘È, Í»Δ
Â∑ª ÷Ø÷Ò≈ ˛Õ
«¬√ÂØ∫ «ÏȪ «¬º’ ‘Ø Ú؇ «÷º⁄» ’ÁÓ ˛ ‹Ø Ϻ‹‡
«Úº⁄ ¡ÀÒ≈«È¡≈ «◊¡≈ ˛, ¿π‘ ˛ ◊À-‹ºÊ∂ÏøÁ’ ÷∂Â
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á∂ Ó˜Á»ª Ò¬Δ F@ √≈Ò ÁΔ ¿πÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍÀÈÙÈ Á≈
¡ÀÒ≈ÈÕ ◊À-‹ºÊ∂ÏøÁ ÷∂Â Á∂ «’ÂΔ Á∂Ù ÁΔ «’Â
Ù’ÂΔ Á≈ Ï‘π ں‚≈ «‘º√≈ ‘ÈÕ Í«Ú≈ª √Ó∂ «¬‘
Ï‘π ں‚≈ Ú؇ ÏÀ∫’ ωÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ú؇ ÏÀ∫’ ˘ ÓºÁ∂Ș
º÷«Á¡ª ◊À-‹ºÊ∂ÏøÁ ÷∂Â Á∂ «’ÂΔ¡ª Ò¬Δ F@ √≈Ò
ÁΔ ¿πÓ ÂØ∫ Ï≈¡Á C@@@ πͬ∂ ÍÃÂΔ Ó‘ΔÈ≈ ÍÀÈÙÈ
Á∂‰ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ ˛Õ Á∂÷‰ ˘ «¬‘ ÓÈ-´Ì≈¿π‰≈
¡ÀÒ≈È Òº◊Á≈ ‘ÀÕ Í ‹∂’ «¬√ È≈Ò ‹πÛΔ¡ª Ùª
Á∂÷ª◊∂ ª ‘’Δ’Â ’πºfi ‘Ø ˛Õ «¬√ ÔØ‹È≈ Á≈ Ò≈Ì
ÒÀ‰ Ú≈Ò≈ ‹∂’ AH √≈Ò ÁΔ ¿πÓ «Úº⁄ «¬√ ÔØ‹È≈
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ≈ ˛ ª ¿π√˘ EE πͬ∂ ÍÃÂΔ Ó‘ΔÈ≈
Á∂‰∂ ÍÀ‰◊∂Õ «¬√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ¿π√˘ DB √≈Ò Âº’
FF@ πͬ∂ √≈Ò Á∂ Á∂‰∂ ÍÀ‰◊∂Õ AH ÂØ∫ BI √≈Ò ÁΔ ¿πÓ
«Úº⁄ ‹∂’ ’Ø¬Δ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘πøÁ≈ ˛ ª ¿π√˘
A@@ πͬ∂ ÍÃÂΔ Ó‘ΔÈ≈ Á∂‰∂ ‘؉◊∂Õ ‹∂’ «¬√ ’Ó
«Úº⁄ «¬√Á≈ «Ú¡≈‹ «¬√∂ «Úº⁄ ‹Ó∑ª ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈
ª √’≈ ˘ ’πºfi ͺ«Ò™ È≈ Á∂ ’∂ √◊Ø∫ √’≈ ˘ Ò≈Ì
‘ØÚ∂◊≈Õ «’√≈È Ò¬Δ ÏΔÓ≈ ÔØ‹È≈ ˘ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª
¿π√ «Úº⁄ «’√≈Ȫ ˘ È‘ƒ ÏΔÓ≈ ’øÍÈΔ¡ª ˘ Ï‘π ں‚≈
ÓπÈ≈Î≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¡≈«Ê’ Ó≈«‘ ÍΔ. √≈¬ΔÈ≈Ê
¡Èπ√≈ «’√≈È ÏΔÓ≈ ÔØ‹È≈ ≈Î∂Ò ‹‘≈˜ √ΩÁ∂ È≈ÒØ∫
ÚΔ Úº‚≈ ÿπ‡≈Ò≈ ˛Õ «¬‘Δ ’πºfi ◊À-‹ºÊ∂ÏøÁ ÷∂Â Á∂
«’ÂΔ¡ª ÁΔ ÍÀÈÙÈ ÔØ‹È≈ Á∂ ’∂√ «Úº⁄ ÚΔ ‘؉≈ ˛Õ
√Ì ÂØ∫ Úº‚Δ ◊ºÒ ˛ «’ BI √≈Ò ÂØ∫ ÚË∂∂ ¿πÓ Ú≈Ò∂
«’ÂΔ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ È‘ƒ ‘Ø √’‰◊∂Õ «¬√ È≈Ò
◊À-‹ºÊ∂ÏøÁ ÷∂Â Á∂ ’≈«Ó¡ª «Úº⁄Ø∫ Ï‘π ں‚∂ «‘º√∂ ˘
«¬√ ÍÀÈÙÈ ÔØ‹È≈ Á≈ ’Ø¬Δ Ò≈Ì È‘ƒ «ÓÒ √’∂◊≈Õ
«¬‘ ¡ÀÒ≈È ‹≈Á»◊ ÁΔ ‘ºÊ √Î≈¬Δ ‘Δ ˛Õ
Ú√Ø∫ Á≈ «¬º’ ‘Ø Ï‘π ں‚≈ Ú◊, ÓºËÚ◊ ˛Õ
«¬√ÁΔ ÷≈√Δ¡Â È≈ «√Î «¬√ÁΔ «◊‰ÂΔ Ï‘π Â
«˜¡≈Á≈ ‘؉ «Úº⁄ ˛Õ ÏÒ«’ «¬‘ Ú√Ø∫ Á∂ ‘Ø «‘º«√¡ª
˘ ÚΔ ÍÃÌ≈«Ú ’Á≈ ˛Õ Ú؇ª Á∂ ȘΔ¬∂ ÂØ∫ «¬‘ ÚΔ
Ú√Ø∫ Á≈ Ó‘ºÂÚÍ»È «‘º√≈ ˛Õ «¬√˘ ÷πÙ ’È Ò¬Δ
¡≈ÓÁÈ ‡À’√ «Úº⁄ ¤Ø‡ ÁΔ ‘ºÁ „≈¬Δ Òº÷ ÂØ∫ ÚË≈ ’∂
Í≥‹ Òº÷ ’ «ÁºÂΔ ˛Õ Í «¬√Á≈ Ò≈Ì ÓºË Ú◊ Á∂
‘∂·Ò∂ «‘º√∂ ˘ ‘Δ «‹¡≈Á≈ ‘؉ ÁΔ √øÌ≈ÚÈ≈ ˛Õ «¬√
’’∂ «¬√ ’ÁÓ Á≈ Ì≈‹Í≈ ˘ «’øÈ≈ ’π ≈‹ÈΔÂ’
Ò≈Ì ‘ØÚ∂◊≈, «¬‘ «¬º’ Ó»’ ÍÃÙÈ ˛Õ
6 Ó≈⁄-B@AI
 Ì≈‹Í≈ ’ΩÓÚ≈Á Á≈ ·∂’≈ Ò¬Δ «ÎÁΔ ˛ ¡Â∂
¡≈͉∂ «ÚØËΔ¡ª ˘ Á∂Ù ËÃØ‘Δ ‘؉ Á≈ Ò∂ÏÒ Á∂‰ Á≈
Ëø Á ≈ ¡Í‰≈¬Δ «ÎÁΔ ˛Õ Í ‘’Δ’Â «Úº ⁄ «¬‘
√≈Ó≈‹Δ √Ó≈¬∂ ¡º◊∂ ÈÂÓ√Â’ ‘Ø¬Δ «ÎÁΔ ˛Õ «¬‘
Ϻ‹‡ «Úº⁄ ÚΔ ¡≈Í‰Δ «¬√ ÷√Ò ˘ ÍÃ◊‡ ’ΔÂ≈ ˛Õ
Ó∂’ «¬È «¬ø‚Δ¡≈ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’È Ò¬Δ «¬√È∂
ÓÀ˘ÎÀ’⁄«ø◊ √À’‡ ˘ ÷ÛØ «Úº⁄Ø∫ ’º„Ó Á∂ Ȫ¡ ”Â∂
√≈Ó≈‹Δ √Ó≈¬∂ Ò¬Δ ≈‘ ÓØ’Ò≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ «¬√È∂ Ϻ‹‡
«Úº⁄ √≈Δ¡ª Í»ø‹Δ◊ Ú√ª (Capital Goods) Á∂
¡≈Ô≈ ”Â∂ ’√‡Ó «‚¿»‡Δ «Úº⁄ ¤Ø‡ «ÁºÂΔ ˛Õ «‹√Á≈
«√ºË≈ ¡Ê ˛ «’ «¬‘ Ú√ª Ì≈ «Úº⁄ √√ÂΔ¡ª
‘؉◊Δ¡ªÕ «¬√ È≈Ò Ì≈ «Úº⁄ «¬‘Ȫ Ú√ª ÁΔ
÷Í ÚË∂◊ΔÕ √≈Ó≈‹Δ¡ª Ò¬Δ Í»ø‹Δ◊ Ú√ª Ò¬Δ
Óø‚Δ Á≈ «Ú√Ê≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ È≈Ò Á∂√Δ ’≈ÍØ∂‡ ˘
Î≈«¬Á≈ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π‘Ȫ ˘ «¬‘ Ú√ª √√ÂΔ¡ª
«ÓÒ‰◊Δ¡ªÕ «ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ ˘ «¬√ ’’∂ Î≈«¬Á≈
‘ØÚ∂◊≈ «’ ¿π‘Ȫ ÁΔ Ì≈ ¡øÁ Óø‚Δ ⁄ΩÛΔ ‘Δ ‘ØÚ∂◊ΔÕ
Ϻ‹‡ ÂØ∫ Ï≈‘ ÚΔ Á∂√Δ ’≈ÍØ∂‡ ˘ ÓØÁΔ √’≈
È∂ Ì≈Δ Ò≈Ì Í‘πø⁄≈«¬¡≈ ˛Õ «¬‘ ’≈ÍØ∂‡ ˘ √√ÂΔ
¡Â∂ ÚË∂∂ È’ÁΔ Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈¿π‰ Ò¬Δ «˜Ú ÏÀ∫’
Á∂ ≈÷Ú∂∫ ’ø√Δ Ìø‚≈ «Úº⁄Ø∫ ’ø√Δ ÒÀ‰ Ò¬Δ «˜Ú
ÏÀ∫’ ”Â∂ ÁÏ≈¡ Í≈«¬¡≈Õ Í «˜Ú ÏÀ∫’ Á∂ ◊ÚÈ
¿π«‹Â ͇∂Ò ¡Â∂ ‘Ø ¡«Ë’≈Δ¡ª È∂ «¬√Á≈ «ÚØË
’ΔÂ≈Õ «˜Ú ÏÀ∫’ ¡Â∂ √’≈ «Úº⁄ ⁄ÒÁΔ «¬√
«÷º⁄ØÂ≈‰ ’≈È «˜Ú ÏÀ∫’ Á∂ ◊ÚÈ ¿π«‹Â ͇∂Ò
˘ √’≈ Á∂ ÁÏ≈¡ ‘∂· ¡√ÂΔÎ≈ Á∂‰ «Í¡≈Õ ¿π√ÁΔ
ʪ ”Â∂ √’≈ È∂ Â≈«ÓÒÈ≈‚» ÂØ∫ «¬º’ ¡«‹‘∂ ¡«Ë’≈Δ
˘ ◊ÚÈ Ê≈«Í¡≈ ˛ «‹√Á≈ «Úº  ¡Â∂ «Úº  Δ
Ó≈Ó«Ò¡ª È≈Ò Á» Á≈ ÚΔ √ÏøË È‘ƒÕ ¿π‘ «¬«Â‘≈√
ÁΔ ¡ÀÓ.¬∂. ˛Õ ¿π√È∂ ¡‘πÁ≈ √øÌ≈Ò«Á¡ª ‘Δ ≈÷Ú∂∫ Ìø‚≈
«Úº⁄Ø∫ ABH ¡Ï ÁΔ È’ÁΔ √’≈ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ «ÁºÂΔ
˛Õ ÿ»≈Ó ≈‹È ¡Â∂ ¿π«‹Â ͇∂Ò ÁØ‘ª Á∂ ’≈‹’≈Ò
«Úº⁄ √’≈ «˜Ú ÏÀ∫’ ÂØ∫ Óπº„ÒΔ «Ú¡≈‹ Á
ÿ‡≈¿π‰ Ò¬Δ ÁÏ≈¡ Í≈™ÁΔ ‘Δ Í ¿π‘ ÁØÚ∂∫ «¬√
ÁÏ≈¡ ¡º◊∂ fiπ’∂ È‘ƒÕ Í ÈÚ∂∫ ◊ÚÈ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
”⁄ ÓπÁ≈ ÈΔÂΔ ’Ó∂‡Δ È∂ «Ú¡≈‹ Á ÿ‡≈ «ÁºÂΔ ˛Õ
«¬√Á≈ ¡Ê ˛ «’ ’≈ÍØ∂‡ ˘ Ï‘π √√Â∂ Á ”Â∂ Í»ø‹Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ ¿π√≈Δ ÷∂Â ˘
«ÚÙ∂Ù ÂΩ ”Â∂ ¸«‰¡≈ «◊¡≈ ‹Ø ’¬Δ ‘Ø ÷∂Âª ÁΔ
√È¡Â Ò¬Δ «¬ø ‹ È Á≈ ’ø Ó ’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ ª
¡≈«Ê’Â≈ «Úº⁄ È’ÒΔ ÂΩ ”Â∂ «¬º’ ÏπÒÏπÒ≈ (Buble)
ÎπÒ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ ‹Ø Ï‘π ‹ÒÁΔ Î‡∂◊≈ ¡Â∂
¡≈«Ê’ √ø’‡ ˘ ‘Ø ◊«‘≈ ’∂◊≈Õ
ÓØÁΔ √’≈ Á∂ «¬√ ¡≈÷Δ ¡Â∂ ¡ø«Ó Ïº‹‡
Á≈ Á∂Ù √≈‘Ó‰∂ ÓΩ‹»Á ÍÃÓπº÷ √Óº«√¡≈Úª È≈Ò ’جΔ
√Ø’≈ È‘ƒÕ Á∂Ù ÁΔ √Ì ÂØ∫ Úº‚Δ √Óº«√¡≈ ÷∂ÂΔ ÷∂Â
Á∂ √ø’‡ ÁΔ ˛Õ «¬√Â∂ ¡√ƒ «Íº¤∂ «˜’ ’ ¡≈¬∂ ‘ª «’
«¬√ √ø’‡ Á≈ ‘ºÒ ’È ÁΔ Ï‹≈«¬ Ú؇ª Ò¬Δ Úº„Δ Á∂‰
Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈ ˛Õ Á∂Ù ÁΔ Á»√Δ Úº‚Δ √Óº«√¡≈
Ï∂π˜◊≈Δ ÁΔ ˛Õ √’≈ Á∂ ¡≈«Ê’ «Ú’≈√ Á∂ Á≈¡Ú∂
Á∂ Ï≈Ú‹»Á π˜◊≈ Á∂ ÓΩ’∂ ÍÀÁ≈ È‘ƒ ‘Ø ‘∂Õ Ï∂π˜◊≈Δ
Á∂ ¡ø’Û∂ ¡È»ÂÍ»Ú «√÷ª ¤»‘ ‘∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ˘
‹º◊ ‹≈«‘ ‘Ø‰Ø Ø’‰ Ò¬Δ √’≈ È∂ Ï∂π˜◊≈Δ Á∂
¡ø’Û∂ ‹≈Δ È≈ ’È Ò¬Δ π˜◊≈ ¡ø’Û≈ Á¯Â ”Â∂
ÁÏ≈¡ Í≈«¬¡≈ «‹√ ’’∂ «¬√Á∂ ‚≈«¬À’‡ È∂ ¡≈͉∂
¡‘πÁ∂ ÂØ∫ ¡√ÂΔÎ≈ Á∂ «ÁºÂ≈Õ √’≈ Á∂ È؇ÏøÁΔ Á∂ ÎÀ√Ò∂
¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Ò≈◊» ’È È≈Ò Òº÷ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄
ÿ∂¨, ¤Ø‡∂ ¡Â∂ Á«Ó¡≈È∂ ¿πÁÔØ◊ ÂÏ≈‘ ‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂
ÁØ ’ØÛ Á∂ ’ΔÏ π˜◊≈ ÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈Õ Í «¬√
¡ø«Ó Ïº‹‡ È∂ «¬√ Ó√Ò∂ ˘ ¤»«‘¡≈ º’ È‘ƒ ˛Õ
«‹ºÊØ∫ ¡≈«Ê’Â≈ ÁΔ √«ÊÂΔ Á≈ √π¡≈Ò ˛, È؇ÏøÁΔ
¡Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á∂ Ò≈◊» ‘؉ È∂ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ ÏπΔ Â∑ª
ÍÃÌ≈«Ú ’ΔÂ≈ √Δ ¡Â∂ B ÂØ∫ „≈¬Δ ÍÃÂΔÙ ’πºÒ ÿ∂¨
ÍÀÁ≈Ú≈ ÿ‡ ◊¬Δ √ΔÕ «¬√˘ ÍÀª «√ ’È Ò¬Δ √’≈
Ò◊≈Â≈ Úº÷-Úº÷ Ú√ª ÁΔ ‹Δ.¡À√.‡Δ. Á ÿ‡≈ ‘Δ
˛Õ Á»√∂ Í≈√∂ √È¡Â ˘ EE Òº÷ ’ØÛ πͬ∂ Úº÷-Úº÷
»Íª «Úº⁄ √’≈ È∂ «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ «˜Ú ÏÀ∫’ Á∂ ◊Ò ◊»·≈
Á∂ ’∂ ABH Òº÷ ’ØÛ πͬ∂ ÒÀ ’∂ √È¡Â ˘ √√ÂΔ Á ”Â∂
Á∂ ‘Δ ˛Õ Í «Î ÚΔ ¡ø’Û∂ ¡«‹‘∂ È‘ƒ ¡≈¿π‰∂ √È «’
“«Ú’≈√” Á√≈ √’Á∂Õ «¬√ ’’∂ √’≈ È∂ ¡ø’«Û¡ª
ÁΔ ÈÚƒ ÒÛΔ ‘Δ ‹≈Δ ’ΔÂΔ ˛Õ Í «¬‘ ÍÁ≈ÍØÙΔ ÒØ’ª
Á∂ ¡º÷ƒ ÿº‡≈ È‘ƒ Í≈ √’ÁΔÕ «’™«’ «Ú’≈√ ¡ø’«Û¡ª
”⁄ ‘Δ È‘ƒ, ÒØ’ª ÁΔ «˜øÁ◊Δ «Úº⁄ fiÒ’Á≈ ˛Õ ¡Â∂ ÒØ’ª
ÁΔ «˜øÁ◊Δ «Úº⁄ «¬‘ «’Â∂ Ș È‘ƒ ¡≈ «‘≈Õ
7 Ó≈⁄-B@AI
 ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ ¡√ÒΔ ÓπºÁ∂
ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Á∂ Ï≈’≈«¬Á≈ ¡ÀÒ≈È ÂØ∫ Í«‘Òª
⁄؉-Óπ«‘øÓª «⁄Ø’‰Δ¡ª Ùπ» ‘Ø ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ ‘π‰ Ì≈‹Í≈
ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ ¡ÀÈ.‚Δ.¬∂. √’≈ È∂ “Ï≈Ò≈’؇
’ª‚” ÿÛ’∂ «¬√ ⁄؉-Óπ«‘øÓ «Úº⁄ ‘Ø ÂÍÙ ¡Â∂ ◊Á-
◊πÏ≈ ÍÀÁ≈ ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬‘ ÁØ-„≈¬Δ √≈Ò Í«‘Òª
ÍÃ⁄≈∂ ◊¬∂ “√‹Δ’Ò √‡≈¬Δ’” ÁΔ ‘Δ «ÈøÂÂ≈ ˛Õ
√ͺه ˛ «’ Ì≈‹Í≈ √’≈ Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. √Ó∂ ‘Ø
«‘øÁ»ÂÚΔ √ø◊·È «¬√ ◊Á-◊πÏ≈ ¡Â∂ ÿÛÓº√ Á≈
º‹’∂ Ò≈‘≈ ÒÀ‰ Á≈ ÔÂÈ ’È◊∂Õ «Í¤Ò≈ ˜Ï≈
Á√≈™Á≈ ˛ «’ È≈ Ì≈‹Í≈ √’≈ ÁΔ Í«‘ÒΔ
“√‹Δ’Ò √‡≈¬Δ’” È≈ È؇ÏøÁΔ ¡Â∂ È≈ ‘Δ ‘π‰ Á≈
“Ï≈Ò≈’؇ ’ª‚” ¡≈Ó ÒØ’ª ÁΔ¡ª ÓÿÁΔ¡ª Óø◊ª ¡Â∂
ÒØÛª ÁΔ Í»ÂΔ ’ √’∂◊≈Õ ÓØÁΔ √’≈ Á≈ «¬‘ ◊Á-
◊πÏ≈ ÒØ’ª ÁΔ¡ª ÓÿÁΔ¡ª-Ì÷ÁΔ¡ª Óø◊ª Â∂ Ó√«Ò¡ª
¿πμÍ ¤≈’∂ «¬È∑ª ˘ «È◊»‰Δ¡ª «¡≈«¬Âª Á∂ ’πÏ≈È
’È ÔØ◊ √≈Ï ’∂◊≈ ¡Â∂ ÒØ’ª ’ØÒØ∫ «Â¡≈◊ ÁΔ Óø◊
’’∂ ¿πȪ∑ ˘ ¡øË-≈Ù‡Ú≈Á È≈Ò Ì‡’≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ
’Á∂ ‘ج∂, ¡≈͉∂ Ú؇-‚ºÏ∂ Ú؇ª È≈Ò ÂπøÈ ’∂ ÓπÛ’∂
Ì≈‹Í≈ ÁΔ Ï‘π-√øÓÂΔ Ú≈ÒΔ √’≈ ω≈¿π‰ Ò¬Δ ÍºÏª
Ì≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘∂◊≈Õ «¬‘ Í‘πø⁄ Á∂Ù Á∂ Úº‚∂ ÁÒ≈Ò
√Ó≈¬∂Á≈ª, Úº‚∂ √≈ÓøÂΔ Ì»ÓΔÍÂΔ¡ª ¡Â∂ √≈Ó≈‹Δ¡ª
ÁΔ √∂Ú≈ ’È Ú≈ÒΔ ˛Õ «¬√ √∂Ú≈ Á≈ ¡Ê ¡≈Ó «Ó‘ÈÂΔ
ÒØ’ª ÁΔ¡ª ÓπÙ’Òª ˘ ‘Ø ÚË≈¿π‰ Á≈ ’≈È Ï‰∂◊≈Õ
«¬√ ’’∂ Ì≈‹Í≈ √’≈ ÁΔ Ò؇»-‹Ó≈ª ÁΔ √∂Ú≈ ’È
Ú≈ÒΔ Í‘πø⁄ Á∂ ‡≈’∂ ”Â∂, ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈ÏΔ
Ù’ÂΔ¡ª, ÷≈√ ’’∂ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿»
‚ÀÓØ’∂√Δ ˘ ¿π‘ Óø◊ª ”Â∂ ÓπºÁ∂ ¿πÌ≈È∂-ÍÃ⁄≈È∂ ⁄≈‘ΔÁ∂
‘È «‹È∑ª ÁΔ ÍÃ≈ÍÂΔ ¡Â∂ ‘ºÒ «’ÂΔ ÒØ’ª Ò¬Δ ‹ΔÚÈ-
ÓÈ Á∂ Ï≈Ï Ó‘ºÂÂ≈ º÷Á∂ ‘ÈÕ
¡º‹ Ï∂’≈Δ, ¡≈«Ê’Â≈ ÁΔ ÷ÛØÂ, ◊ΔÏΔ,
’˜∂Á≈Δ, ıπÁ’πÙΔ¡ª, «ÌzÙ‡≈⁄≈, ‘ºÁª ‡ºÍ ⁄ºπ’∂ ‘ÈÕ
«Úº«Á¡≈, √Ó≈«‹’ √πº«÷¡≈ Ï‘π ‘Δ Ó‘ºÂÚÍ»È ÓπºÁ∂
‘ÈÕ ¡√ƒ «¬º’-«¬º’ ’’∂ «¬Èª Ó㮧 Á¡ª, «¬Èª Á∂ ’≈Ȫ
¡Â∂ ‘ºÒ Á≈ Ú∂Ú≈ ÒØ’ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ’È Ò¬Δ
ÍÃÂΔÏºË ‘ªÕ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ï∂π˜◊≈Δ : Ï∂π˜◊≈Δ, ¡ºË-Ï∂π˜◊≈Δ «¬º’
«Ú’≈Ò √Óº«√¡≈ ω’∂ ÷ÛΔ ˛Õ «¬‘ Ò◊≈Â≈ ÚË
‘Δ ˛Õ «¬√ Á∂ ‚≈¿π‰∂ ÁÀ∫Â-’ºÁ ˘ ´’؉ Ò¬Δ Ì≈‹Í≈-
√’≈ Í»Δ ’Ø«ÙÙ ’ ‘Δ ˛Õ «¬√∂ ’’∂ ’∂∫ÁΔ-¡ø’Û≈
√ø◊·È ÁΔ Ï∂π˜◊≈Δ Ú≈∂ Â≈˜≈ «ÍØ‡ ˘ ÁºÏ «Ò¡≈
«◊¡≈ ˛ «‹√Á∂ ’≈È «¬√ √ø◊·È Á∂ Óπ÷Δ È∂ ¡√ÂΔÎ≈
ÚΔ Á∂ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬º’ ¡ÈπÓ≈È ¡Èπ√≈ Ï∂π˜◊≈Δ ’øÓ
’È ÔØ◊ «Ú¡’ÂΔ¡ª Á∂ F.A% ÂØ∫ ÚΔ ¿πμÍ ‡ºÍ ¸º’Δ
˛Õ «¬√ Â∑ª «¬‘ ’ØÛª º’ ‹≈ Í‘πø⁄Δ ˛Õ
‘π‰ º’ Ï‰Δ¡ª √’≈ª È∂ «¬√ «ÈºÂ ÚËÁΔ
«ÏÓ≈Δ Á≈ ’Ø¬Δ „πº’Úª «¬Ò≈‹ È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ ’øÓ-ÔØ◊
ÒØ’ª ÁΔ Ï∂’≈Δ Á∂ È≈Ò È≈Ò ÍÛ∑∂-«Ò÷∂ ÈΩ‹Ú≈È Ú◊
ÁΔ Ï∂’≈Δ «Úº⁄ ¡«√‘ Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «‹√ ’’∂
Ì≈ «Úº⁄Ø∫, ÷≈√ ’’∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄Ø∫, «ÚÁ∂Ù ‹≈‰ ÁΔ
ÁΩÛ ‘ºÁª-ÏøÈ∂ ‡ºÍ ‘Δ ˛Õ ’øÓ-ÔØ◊ ÒØ’ª ¡Â∂ «√º«÷¡Â
Ú◊ ˘ «¬√ Á∂Ù ÁΔ «¬√ «ÚÚ√Ê≈ «Úº⁄ ¡≈͉≈ Ì«Úº÷
¡øË’≈Ó¬Δ ‹≈ÍÁ≈ ˛Õ
Ï∂π˜◊≈Δ Á∂ ’≈È : «¬√ Ï∂π˜◊≈Δ Á≈ «¬º’ Óπº÷
’≈È Á∂Ù Á≈ ÒØÛƒÁ≈ √È¡ÂΔ’È È≈ ‘؉≈ ˛Õ «¬√ Á∂
È≈Ò ‹πÛÚª Â∂ √‘≈«¬’ ’≈‹ Ú‹Ø∫ Ò∂Ï ÎØ√ Á∂ ÚË∂∂
«‘º √ ∂ Á≈ ÷∂ Â Δ «Úº ⁄ Î√∂ ‘Ø ‰ ≈ ˛Õ ’≈÷≈È∂ Á ≈Δ
(√È¡Â’≈Δ) ¿π√ ͺË ”Â∂, ¿π√ ÍÀÓ≈È∂ ”Â∂ ¡Â∂ ¿π√
¯Â≈ È≈Ò È‘ƒ ‘Ø ‘Δ, «‹√ ÁΔ «¬√ Á∂Ù ˘ ÒØÛ ˛Õ
«‹‘Û∂ ’≈÷≈È∂ ÷πºÒÁ∂ ‘È, ¿πȪ ÁΔ «ÁÙ≈ ÎΩΔ ÓπÈ≈Î≈-
’Ó≈¿» ¡Â∂ Í»ø‹Δ-ÂΔÏ ‘πøÁΔ ˛Õ «¬‘ ’≈÷≈È∂Á≈Δ,
«ÚÁ∂ÙΔ √≈Ó≈‹ ÁΔ¡ª ÒØÛª ¡Â∂ ÈΔÂΔ¡ª È≈Ò ÈÛΔ
Í¬Δ ‘πøÁΔ ˛ «’ √≈Ó≈‹ Á∂ ¡‹Ø’∂ Ôπº◊ «Úº⁄ √≈Ó≈‹,
ÂΔ√Δ ÁπÈΔ¡ª Á∂ Á∂Ùª «Úº⁄ ¡≈͉∂ ÙΔ’ È‘ƒ ÍÀÁ≈
‘؉ «ÁøÁ≈, √∂Ú’ ª ÍÀÁ≈ ’Á≈ ˛Õ «¬√ Â∑ª √≈‚∂ Á∂Ù
ÁΔ ’≈÷≈È∂Á≈Δ «ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ (√≈Ó≈‹) ÁΔ ‹’Û
È≈Ò ÈºÍΔ ‘Ø¬Δ ˛Õ «¬‘ ‘Δ ’≈È ˛ «’ π˜◊≈ Â∂ Òº◊∂
’πºÒ DG ’ØÛ DA Òº÷ «’ÂΔ¡ª «Úº⁄Ø∫ CI ’ØÛ AD
Òº÷ «’ÂΔ ◊À-‹ºÊ∂ÏøÁ ÷∂Â «Úº⁄ ’øÓ ’Á∂ ‘È ‹Ø«’
’πºÒ Á≈ HB.G% ωÁ≈ ˛Õ ‹ºÊ∂ÏøÁ ÷∂Â «Úº⁄ «√Î H
’ØÛ BG Òº÷ «’ÂΔ ‘Δ ’øÓ ’Á∂ ‘ÈÕ √≈Ó≈‹Δ
8 Ó≈⁄-B@AI
’øÍÈΔ¡ª «√ºË∂ ’≈÷≈È∂ Ò≈ ’∂ ¡Ϫ πͬ∂ ’Ó≈™Á∂
‘È, «’™«’ ¿π‘ «¬ºÊØ∫ √√ÂΔ «’Â, √√Â≈ ’º⁄≈ Ó≈Ò
´º‡Á∂ ‘ÈÕ «Ó√≈Ò Ú‹Ø∫ ¡ÓΔ’≈ Á∂ ÎØ‚ ÿ≈‰∂ È∂
¡≈͉∂ ¡≈‡ØÓØÏ≈«¬Ò Ú∂⁄’∂ B@AE-AF «Úº⁄ B.A
«ÏÒΔ¡È ‚≈Ò (ADI ¡Ï πͬ∂) ÂØ∫ ÚË’∂ B@AG-
AH «Úº⁄ BDA ¡Ï πͬ∂ Á≈ ’≈ØÏ≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ «¬√
Ú≈Ë∂ Á≈ ’≈È ÷«⁄¡ª «Úº⁄ ’‡ΩÂΔ¡ª Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ
«‹√Á≈ ¡Ê ÿº‡ ÂÈ÷≈‘ª, È≈Ó≈Â √‘»Òª Â∂ √√Â≈
’º⁄≈ Ó≈Ò ‘Δ ˛Õ
‹ÁØ∫ º’ «’√∂ Á∂Ù ÁΔ √È¡Â Ï∂Ø’-‡Ø’ ¡º◊∂
È‘ƒ ÚËÁΔ, ¿πÁØ∫ º’ Á∂Ù ”⁄Ø∫ Ï∂’≈Δ È≈ ÷ÂÓ ‘πøÁΔ ˛
Â∂ È≈ ÿ‡ÁΔ ˛Õ «¬‘ «ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ «Í¤Ò∂ √Ω √≈Ò ÂØ∫
ÚΔ ÚºË √Ó∂∫ ÂØ∫ ´º‡ ‘∂ ‘ÈÕ Í ’Ø¬Δ ÚΔ Óπº÷ Ë≈≈
Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ Í≈‡Δ «¬√ √≈Ó≈‹Δ ´º‡ ˘ ÷ÂÓ ’È
Á≈ Ú≈«¬Á≈ ª ’Δ, «¬√ ´º‡ ˘ ÿ‡≈¿π‰ Á≈ Ú≈«¬Ú≈
ÚΔ È‘ƒ ’ÁΔÕ ‘≈Òª«’ Á∂Ù ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ «‘ºÂ Óø◊
’Á∂ ‘È «’ «¬‘ «¬Èª «ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ª Á∂ √Ó≈¬∂
¡Â∂ ‹≈«¬Á≈Á ˘ ˜Ï ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂ Í ’Ø¬Δ ÚΔ
Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ Í≈‡Δ «¬√ Óø◊ ˘ ¿πÌ≈ÁΔ È‘ƒÕ «¬√
’’∂ ÒØ’ª ˘ «¬√ ÓπºÁ∂ Ï≈∂ ⁄∂ÂøÈ ’È≈ ˜»Δ ˛Õ
Á∂Ù Á≈ √È¡ÂΔ’È π«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘Δ È‘ƒ,
√◊Ø∫ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ª «¬√Á∂ ¿πÒ‡ «È-√È¡ÂΔ’È ‘Ø
«‘≈ ˛Õ «¬ºÊØ∫ √ȡª ÏøÁ ‘Ø ’∂ ‘Ø √»«Ï¡ª «Úº⁄ ÚΔ
Ò≈¬Δ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ◊øÈ≈ «ÓºÒª ’ØÛª πͬ∂ Á≈
Ìπ◊Â≈È √Ó∂∫ «√ È‘ƒ ’ ‘Δ¡ªÕ ’Â≈¬Δ «ÓºÒª ÏøÁ ‘Ø
¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ ¤Ø‡Δ √È¡Â «ÚÁ∂ÙΔ Ó≈Ò Á≈ Óπ’≈ÏÒ≈
’ÈØ∫ ¡√ÓºÊ ˛ ¡Â∂ ’¬Δ Ê≈¬ƒ ÏøÁ ‘Ø ‘Δ ˛Õ «¬‘ ‘Ø
Ï∂’≈Δ Â∂ ◊ΔÏΔ ˘ ÚË≈ ‘Δ ˛Õ
√ø’‡ ÷≈Ë≈ ÷∂ÂΔ √À’‡ : Á∂Ù ÁΔ ÷∂ÂΔ ÷ÛØÂ,
«Í¤Û∂Ú∂∫ ¡Â∂ ÓøÁ‘≈ÒΔ ÁΔ «Ù’≈ ˛Õ ¡≈Ó «’√≈ÈΔ ˘
÷∂ÂΔ «Úº⁄ ÿ≈‡≈ ÍÀ‰≈ ¡‡ºÒ ω ⁄ºπ’≈ ˛Õ «’√≈ÈΔ ˘
÷∂ÂΔ ÁΔ¡ª Ò≈◊Â-Ú√ª ¡Â∂ ÿ∂¨ ÷Í ÁΔ¡ª Ú√ª
Ó«‘ø◊Δ¡ª ÷ΔÁ‰Δ¡ª ÍÀ ‘Δ¡ª ‘È, Í ÷∂ÂΔ ÍÀÁ≈Ú≈
ÁΔ¡ª «‹‰√ª Á∂ Ì≈¡ «’Â∂ ÈΔÚ∂∫ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ‹∂ «Í¤Ò∂
AH √≈Òª «Úº⁄ «¬‘ Í≈Û≈ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª B@AG-AH
Á∂ √≈Ò «Úº⁄ «¬‘ Í≈Û≈ ÚËÁ≈ ‘Δ «◊¡≈ ˛Õ
«√º‡∂ Ú‹Ø∫ Á«Ó¡≈ÈΔ Â∂ ¤Ø‡Δ «’√≈ÈΔ ÁΔ ¡≈ÓÁÈ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò◊≈Â≈ ÿ‡ ‘Δ ˛Õ ÍÀÁ≈Ú≈ Â∂ ÿ∂¨ ÷Í Á∂ ÷⁄∂
Í»∂ ’È Ò¬Δ «’√≈Ȫ ˘ ’˜≈ ¸º’‰≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ «¬‘
’˜≈ «¬øÈ≈ ÚË ¸º’≈ ˛ «’ «’√≈Ȫ Ò¬Δ ’˜≈ ÓØÛÈ≈
¡√øÌÚ ‘Ø ¸º’≈ ˛ ¡Â∂ ’˜∂ Á∂ ‹≈Ò «Úº⁄ Î√∂ Â∂ Ï∂Úº√
«’√≈È ıπÁ’πÙΔ¡ª ’È Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘Ø ¸º’∂ ‘ÈÕ √Óπº⁄∂
Á∂Ù ÁΔ «’√≈ÈΔ Á∂ «√Î √’≈Δ Â∂ ◊À-√’≈Δ ’˜∂
ÁΔ ’πºÒ ≈ÙΔ A@ ÷Ï IE ¡Ï πͬ∂ ωÁΔ ˛ «‹√
¿πμÍ √≈Ò≈È≈ «Ú¡≈‹ ‘Δ DA@ ¡Ï πͬ∂ ωÁ≈ ˛Õ
«¬√ ’‹∂ Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈ «Èº‹Δ Ù≈‘»’≈ª, ¡≈ÛÂΔ¡ª
Â∂ ÚÍ≈Δ¡ª Á≈ ˛ «‹È∑ª ¿πμÍ √≈Ò≈È≈ «Ú¡≈‹ Á
BE-C@% «‘øÁΔ ˛Õ ’πºfi Ó≈Ó«Ò¡ª «Úº⁄ «¬È∑ª Ù≈‘»’≈ª
ÁΔ ´º‡ ’≈È «’√≈Ȫ ˘ ¡≈Í‰Δ ˜ÓΔÈ Á≈ ’πºfi «‘º√≈
Ú∂⁄‰ Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘؉≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ «’√≈ÈΔ Á≈ «¬º’
«‘º√≈ ¡≈Í‰Δ ˜ÓΔÈ Á≈ «¬º’ «‘º√≈ Ú∂⁄’∂ Â∂ Ï≈’Δ
·∂’/∂ Ú‡≈¬Δ ”Â∂ Á∂ ’∂, «’√∂ ¤Ø‡∂ ’≈ØÏ≈ ”⁄ ‹≈ ’∂ ¡≈͉≈
◊π˜≈≈ ÂØÈ Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ
Ú√Ø∫ Á≈ F@% ÂØ∫ ÚΔ ÚºË «‘º√≈ ÷∂ÂΔ «Úº⁄ Òº◊≈ ‘؉
Á∂ Ï≈Ú‹»Á, ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ «Úº⁄ «¬√Á≈ «‘º√≈ BC-
BD% ‘Δ ˛Õ
ıπÁ’πÙΔ¡ª, ’˜≈Á≈Δ, ÓøÁ‘≈ÒΔ, ¡º‹ ¤Ø‡Δ Â∂
Á«Ó¡≈ÈΔ «’√≈ÈΔ ÁΔ «’√Ó ω ¸º’Δ ˛Õ Ì≈‹Í≈,
’ª◊√, ¡’≈ÒΔ ÁÒ È∂ «’√≈Ȫ Á∂ ’˜∂-Óπ¡≈¯ ’È
Á∂ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ∂ ‘ÈÕ Í «¬‘ ¡Í≈‘‹ «’√Ó ÁΔ ‡πº‡Δ-
̺‹Δ Óπ¡≈ÎΔ ¿πμ· ¿πμÍØ∫ ¤≈È‰Δ Ò≈‘π‰ Á∂ Ï≈Ï ‘Δ
˛Õ «¬√Á∂ È≈Ò ‘Δ Ì≈Ú∂∫ «¬‘ ≈‘ ˜»Δ ˛ Í «’√≈ÈΔ
ÿ≈‡∂ ÁΔ ‹Û È‘ƒ Íπº‡ÁΔÕ ÿ≈‡∂ Â∂ ’˜∂Á≈Δ Á∂ ’≈È
«Î ÚΔ «‹™ Á∂ «Â™ ‘ÈÕ ’Ø¬Δ ÚΔ Í≈‡Δ «’√≈ÈΔ ˘
«¬√ √ø’‡ ”⁄Ø∫ ’º„‰ ÁΔ ‘≈ÓΔ È‘ƒ Ì ‘ΔÕ
Í≥ ‹ ≈Ï «Úº ⁄ CC@@@ ’Ø Û Á∂ ’ΔÏ ’˜≈
¡≈ÛÂΔ¡ª Á≈ ˛Õ È≈ ¡’≈ÒΔ ÁÒ, È≈ Ì≈‹Í≈ Â∂ È≈ ‘Δ
’ª◊√ È∂ «¬Èª √»Á÷Øª Á∂ ÈºÊ Í≈¿π‰ Ò¬Δ ’πºfi ’ΔÂ≈
˛Õ «¬√ √»Á÷ØΔ ˘ ’≈Ï» ”⁄ º÷‰ Ò¬Δ ¡’≈ÒΔ-Ì≈‹Í≈
È∂ «¬º’ ’≈˘È ω≈¿π‰ Á≈ Ò≈≈ Ò≈«¬¡≈ √ΔÕ Í ¿π√˘
Óπ’øÓÒ ’È ”Â∂ Ò≈◊» ’È Ò¬Δ ‚º’≈ È‘ƒ ÂØ«Û¡≈
«◊¡≈Õ È≈ ‘Δ ’ª◊√ √’≈ È∂ ¿π√ ‡πº‡∂-̺‹∂ ÷Û∂ ˘
√Øˉ ÁΔ «‘øÓ «Á÷≈¬Δ ˛Õ «¬‘ Í≈‡Δ¡ª √»Á÷Ø «Ë
ÓØ‘∂ «Ìº‹Δ «ÏºÒΔ Ï‰ ÷ÛΔ¡ª ‘ÈÕ
9 Ó≈⁄-B@AI
 Ù≈‘»’≈ª ‹ª √»Á÷Ø Í»ø‹Δ Á≈ «¬‘ «Ù’ø‹≈, «’√∂
¡≈Ëπ«È’ ’˜≈-ÍÉ≈ÒΔ Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ‹ª √≈ËÈ È‘ƒ,
√◊Ø∫ ¡«Â¡ø ͤÛ∂ ‘ج∂ ¡Ë-‹◊Δ» «’Á≈ ÁΔ ‹’Û
˘ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ˛ ¡Â∂ ‹◊ΔÁ≈Δ √Ó∂∫ ÁΔ¡ª «¬È∑ª
Â≈’ª ÁΔ ‹’Û Á≈ ‘Δ √ϻ ‘ÈÕ ’Ø¬Δ Í≈‡Δ «¬√
√»Á÷ØΔ ˘ ÷ÂÓ ’È Âª ’Δ ÈºÊ Í≈¿π‰ ÁΔ ◊ºÒ ’È
˘ ÚΔ «Â¡≈ È‘ƒ ˛Õ
Á∂√Δ Â∂ «ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ ÷≈˪, ’ΔÛ∂Ó≈ ÁÚ≈Δ¡ª,
ÏΔ‹ª Â∂ ÓÙΔÈΔ ≈‘ƒ «’√≈ÈΔ ÁΔ ¡Ê≈‘ ´º‡-÷√πº‡
’ ‘∂ ‘ÈÕ Á∂Ù Á∂ Í≈‰Δ √ت ˘ ÷ÂÓ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
Ú≈Â≈Ú‰ «Úº⁄ ◊øÌΔ «Ú◊≈Û ÍÀÁ≈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ Í
’Ø¬Δ Í≈‡Δ «¬√ ˘ ÈºÊ Í≈¿π‰ Á≈ ÓπºÁ≈ ‘Δ È‘ƒ
¿π·≈™ÁΔÕ
«’√≈ÈΔ-«‹‰√ª ÁΔ «Úº’Δ Á≈ ÚΔ ÓøÁ≈ ‘≈Ò ˛Õ
Ï‘π ÿº‡ ¯√Òª ‘È «‹Èª Á≈ ÿº‡Ø-ÿº‡ √ÓÊÈ ÓπºÒ
«Ó«Ê¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ «Úº⁄Ø∫ ’‰’, fiØÈ∂ Á≈ √ÓÊÈ
ÓπºÒ ‘Δ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «‹È∑ª ¯√Òª Á≈ √ÓÊÈ ÓπºÒ «Óº«Ê¡≈
ÚΔ ‹ªÁ≈ ˛, ¿π‘ ¡Á≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈Õ «Èº‹Δ ÚÍ≈Δ
«¬√ Âπº‡Δ ’≈È ’ØÛª πͬ∂ ‘ÛºÍΔ ‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂
«’√≈Ȫ ˘ ¡≈Í‰Δ ¯√Ò Ó˜Ï»Δ ”⁄ Ú∂⁄‰Δ ÍÀ ‘Δ ˛Õ
«¬√ ‘≈Ò «Úº⁄ √’≈ Á∂ ÷∂ÂΔ «Úº⁄ ÚøÈ-√πÚøÈÂ≈ Á∂
¡ÀÒ≈È «√Î ’≈◊˜Δ ¡ÀÒ≈È Ï‰’∂ «‘ ◊¬∂ ‘ÈÕ
¤Ø‡Δ «’√≈ÈΔ ‘Ø ÚΔ ÓøÁ‘≈ÒΔ ÚºÒ Ëº’Δ ‹≈ ‘Δ
˛Õ √’≈ «¬√ «’√≈ÈΔ Ò¬Δ √√Â∂ ∂‡ª ¿πμÍ ’˜∂ Á≈
ÍÃÏøË È‘ƒ ’ ‘Δ, È≈ ÷∂ÂΔ √øÁ ’∂∫Á ÷ØÒ ‘Δ ˛ «‹ºÊØ∫
¿π‘ √√Â∂-∂‡ª ”Â∂ √øÁ «’≈¬∂ ”Â∂ ÒÀ √’‰Õ «’√≈È
Óø◊ ’Á∂ ‘È «’ ÁπÏ≈≈ ⁄º’ÏøÁΔ ’’∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ
Á≈ ’Ï≈ «¬º’ Í≈√∂ «¬’º·≈ ’ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ª‹π ¿π‘
√ªfi∂ ÂΩ ”Â∂ ÷∂ÂΔ ’ √’‰Õ ÷∂ÂΔ ‹Øª ¤Ø‡Δ¡ª ‘Ø ‘Δ¡ª
‘ÈÕ «‹√ ’’∂ ÁπÏ≈≈ ˜ÓΔÈΔ ‘ºÁÏøÁΔ ÿÛÈ Â∂ Ò≈◊»
’È ÁΔ ˜» ˛ ¡Â∂ «¬‘ ‘ºÁÏøÁΔ ‘π‰ A@ ¬∂’Û
ÍÃÂΔ Í«Ú≈ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ Í ’Ø¬Δ ÚΔ Óπº÷ Ë≈≈
Í≈‡Δ «¬Èª Ó√«Ò¡ª ÚºÒ ¿πμ’≈ ‘Δ «Ë¡≈È È‘ƒ Á∂
‘ΔÕ
√∂Ú≈ ÷∂Â ÁΔ ÁπÁÙ≈ : √∂Ú≈ ÷∂Â ÁΔ «◊‰ÂΔ
«Úº⁄ ’πºfi Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ «¬‘ Ú≈Ë≈ ˙È≈ ’π ˛ «‹øÈ≈
’π «’√≈È, ÷∂ÂΔ ¤º‚’∂ «¬√ Í≈√∂ Òº◊ ◊¬∂ ‘ÈÕ Í «¬√
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
÷∂Â Á∂ ÓπÒ≈˜Óª ˘ ÿº‡ ¿π‹ª «ÁºÂΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª
‘ÈÕ ·∂’∂ ”Â∂ º«÷¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛, ÈΩ’Δ ÁΔ √πº«÷¡≈
¿πμ’≈ ‘Δ È‘ƒÕ ÍÀÈÙȪ, ÓÀ‚Δ’Ò √‘»Òª È‘ƒ «ÁºÂΔ¡ª
‹≈ ‘Δ¡ªÕ «¬√ ’’∂ «¬Èª ’≈«Ó¡ª ÂØ∫ ’øÓ ÚºË ÂØ∫ ÚºË
«Ò¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛, Í ¿π‹ª ÿ‡ÁΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª
‘ÈÕ
«¬Ò≈‹, «Úº«Á¡≈ Â∂ √Ó≈«‹’ √πº«÷¡≈ Í‘πø⁄Ø Ï≈‘
: √≈Ó≈‹ ÚºÒØ∫ ·Ø√Δ¡ª ◊¬Δ¡ª ¿πÁ≈Δ’È, «Èº‹Δ’È
Â∂ «ÚÙÚΔ’È ÁΔ¡ª ÈΔÂΔ¡ª ’≈È «¬Ò≈‹ Â∂ «√º«÷¡≈
Á≈ ÚÍ≈Δ’È ‘Ø ¸º’≈ ˛Õ Úº‚∂-Úº‚∂ ’≈ÍØ∂‡ Úº‚∂-
Úº‚∂ ‘√ÍÂ≈Ò ÷ØÒ ‘∂ ‘È, «‹È∑ª «Úº⁄ «¬Ò≈‹ ¡≈Ó
¡≈ÁÓΔ ÁΔ Í‘πø⁄ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘Ø ¸º’≈ ˛Õ ÓπÈ≈Î≈-’Ó≈¿»
«¬‘ Úº‚Δ¡ª Áπ’≈Ȫ «¬Ò≈‹ È‘ƒ √◊Ø∫ ’Ó≈¬Δ Á≈ √≈ËÈ
ω ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ Á»‹∂ Í≈√∂ √’≈Δ ‘√ÍÂ≈Òª Á≈ ¡ºÂ
ÓøÁ≈ ‘≈Ò ˛Õ È≈ Í»≈ Â∂ ͺ’≈ √‡≈Î ˛, È≈ ÒØÛƒÁΔ¡ª
Áπ¡≈¬Δ¡ª ¡Â∂ È≈ ‘Δ √√Â∂ Ì≈¡ª Á∂ ‡À√‡ ‘ÈÕ «¬Ò≈‹
Á≈ √’≈ΔÂøÂ ÏπΔ Â∑ª «Ú◊Û ¸º’≈ ˛Õ ¡≈Ó «’ÂΔ
«¬Èª √’≈Δ ‘√ÍÂ≈Òª «Úº⁄ ÷º‹Ò-÷π¡≈ ‘؉ Ò¬Δ
Әϻ ‘ÈÕ ÂΔ‹∂ Í≈√∂ √≈Ó≈‹ Á∂ ÓÀ‚Δ’Ò Â˜«Ï¡ª
’≈È «ÈºÂ ÈÚΔ¡ª «ÏÓ≈Δ¡ª ÍÃ◊‡ ‘Ø ‘Δ¡ª ¡Â∂
’ΔÓÂΔ ÓÈπ º ÷ Δ ‹≈Ȫ «È◊ÒΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
’≈Ò≈ÍΔÒΔ¡≈, ’À∫√, ‚∂∫◊,» √Ú≈¬ΔÈ Î¨, «⁄’È◊πÈΔ¡≈
‹≈È Á≈ ÷Ω¡ ω ¸º’∂ ‘ÈÕ √≈Ó≈‹Δ Â∂ ’≈ÍØ∂‡Δ
ÓπÈ≈«Î¡ª ÁΔ ÷≈Â Ò◊≈Â≈ ÷≈Áª, ’Δ‡È≈Ù’ª ÁΔ
¡øÈ∑Δ ÚÂØ∫ È∂ Ú≈Â≈Ú‰ ÏπΔ Â∑ª «Ú◊≈Û «ÁºÂ≈ ˛Õ
«‹‘Û≈ ÈÚΔ¡ª «ÏÓ≈Δ¡ª ˘ ‹ÈÓ Á∂ «‘≈ ˛Õ
√’≈Δ «Úº«Á¡≈-ÍÉ≈ÒΔ ¡≈Ó «’ÂΔ ÒØ’ª Á∂
Ϻ « ⁄¡ª ÁΔ ÍÛ∑ ≈ ¬Δ ÁΔ¡ª ÒØ Û ª Í»  Δ¡ª ’È ”⁄
ÁΔÚ≈ÒΔ¡≈ √≈Ï ‘Ø ¸º’Δ ˛Õ «Úº«Á¡≈ Á∂ «Èº‹Δ’È
’’∂ Úº‚Δ¡ª-Úº‚Δ¡ª «Úº«Á¡’ Áπ’≈Ȫ ÷πºÒ ¸º’Δ¡ª
‘È, «‹‘ÛΔ¡ª Ó≈«Í¡ª ÁΔ ’Ó≈¬Δ ˘ ‘ۺ͉ Á≈ √≈ËÈ
ω ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ Â∑ª-Â∑ª Á∂ Îø‚ ÓÈÓ˜Δ È≈Ò ÚË≈
«ÁºÂ∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹√ ’’∂ ÓºËÚ◊ ÚΔ Ø√-Óπ˜≈‘∂ Â∂
ËÈ∂ Á∂‰ Ò¬Δ Ó˜Ï» ˛Õ «¬‘ √’»Ò Ó≈«Í¡ª Á∂ ÍÀ√∂ ˘
‘Δ È‘ƒ ‘ÛºÍÁ∂, √◊Ø∫ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ «È◊»‰Δ¡ª ÂÈ÷≈‘ª
Á∂ ’∂ ¿πȪ ÁΔ ´º‡ ’Á∂ ‘ÈÕ ÈΩ’Δ ’º⁄Δ ‘πøÁΔ ˛ «‹√
’’∂ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ ÓÈÓ˜Δ È≈Ò ÈΩ’Δ ÂØ∫ ‹Ú≈Ï Á∂
10 Ó≈⁄-B@AI
«ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √’≈Δ √’»Òª «Úº⁄ «√Î Á«Òª,
ÍÚ≈√Δ¡ª ¡Â∂ ◊ΔÏ Ú◊ Á∂ Ϻ⁄∂ ‘Δ ÍÛÈ Ò¬Δ
Әϻ ‘ÈÕ
√Ó≈«‹’-√πº«÷¡≈ Á≈ „ª⁄≈ ÒÛ÷Û≈ ¸º’≈ ˛Õ
Ïπ„≈Í≈ ÍÀÈÙȪ, «ÚËÚ≈ ÍÀÈÙÈ, Ï∂√‘≈≈ ÍÀÈÙÈ, ¡Í≥◊
ÍÀÈÙÈ, Ù◊È √’ΔÓª ÁΔ ≈ÙΔ «¬øÈΔ ÿº‡ ˛ «’ «¬‘
«¬º’ Ó˜≈’ ω «◊¡≈ ˛Õ «¬‘ Ò≈Ì ÚΔ ÒøŸ∂ ‚ø◊ ‘Δ
«ÓÒÁ∂ ‘ÈÕ Ï∂’≈Δ ÌºÂ≈ ¿πμ’≈ ‘Δ È‘ƒ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈Õ
√’≈ «¬Èª ÒØÛÚøÁª ˘ √«Â’≈ÔØ◊ Ù«‘Δ È‘ƒ, √◊Ø∫
Á≈È Á∂ Í≈Â √ÓfiÁΔ ˛ ¡Â∂ «¬Èª È≈Ò Óø◊«Â¡ª
Ú≈Ò≈ √¨’ ’ÁΔ ˛Õ «¬Èª ’≈‹ª Ò¬Δ ÒØÛƒÁ∂ Îø‚
Íà Á ≈È È‘ƒ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ Õ Ú˜Δª, «ÚË≈«¬’ª,
¡Î√Ù≈‘Δ ˘ ÷πºÒ∂ ◊ºÎ∂ «ÁºÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬Èª ÒØ’ª ˘
≈‹∂ ÁΔ Í‹≈ √Ó«fi¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ È≈ «’ Ï≈Ï Á∂
√ÈÓ≈ÈÔØ◊ Ù«‘ΔÕ
Á«Òª Á≈ ÁÓÈ : Á«Òª Á≈ ÁÓÈ ‹≈Δ ˛Õ
Í≥⁄≈«¬ÂΔ ˜ÓΔȪ Á∂ ÂΔ‹∂ «‘º√∂ ˘ II √≈Òª Á∂ ͇∂ ”Â∂
Á∂‰ ÁΔ Óø◊ Ò‡’≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛Õ «‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ª Á∂
Ó≈ÓÒ∂ Ò‡’∂ ͬ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «Ó‘ÈÂ-Ó˜Á»Δ ’È Ú≈Ò∂
ÒØ ’ ª ÁΔ ‘≈Ò ¡≈¬∂ «ÁÈ «Èº ÿ ÁΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ
’˜∂Á≈Δ ÚË ‘Δ ˛ Â∂ «’√≈Ȫ Á∂ È≈Ò-È≈Ò «¬‘
«’ÂΔ ÒØ’ ÚΔ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’È Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘ÈÕ ¡«‹‘∂
¡È∂’ª ’∂√ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ ‘È «‹ºÊ∂ Ó˜Á» ¡Ωª È∂ ÚΔ
ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ΔÂΔ¡ª ‘ÈÕ È≈ ÓÈ∂◊≈ «¬Èª ˘ ÒØÛƒÁΔ
¿π‹ Á∂ ‘Δ ¡Â∂ È≈ ‘Δ π˜◊≈ ͺ’≈ ˛Õ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ
Á«Ò «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Á∂ Ú˜Δ«Î¡ª «Úº⁄ ÿÍÒ∂Ï≈‹Δ
Á∂ Ó≈ÓÒ∂ ¿πμÌ ‘∂ ‘ÈÕ ‹≈ÂÍ≈ Á≈ «ÚÂ’≈ Â∂ ÁÓÈ
Ò◊≈Â≈ ‹≈Δ ˛ ¡Â∂ Í∂∫‚» ËÈ≈„ ⁄ΩËΔ «¬Èª ˘ ¡≈͉Δ
‹’Û ÂØ∫ Ï≈‘ È‘ƒ «È’Ò‰ Á∂ ‘∂Õ
È«Ù¡ª Á≈ ÍÃ’ØÍ : È«Ù¡ª ÁΔ «ÏÓ≈Δ ÁΔ ’Ø¬Δ Ø’
È‘ƒ Òº◊ ‘ΔÕ ‘ Ø‹ ÈÙ∂ ÁΔ ˙Ú‚ؘ ’≈È ‹ª ÈÙ≈
È≈ «ÓÒ‰ ’’∂ ‘πøÁΔ¡ª ÓΩª ÁΔ¡ª ıÏª ¡≈ ‘Δ¡ª
‘ÈÕ ≈‹∂ ¡Ó«øÁ «√øÿ ÁΔ ’ª◊√ È∂ ÈÙ∂ ˘ ÷ÂÓ
’È Á∂ ÁÓ◊‹∂ Ó≈∂ √È, Í ¿π‘ √≈∂ ◊ºÍª ω’∂ «‘
◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ ÈÙ∂ ÁΔ Ó≈ «√Î ÓÁª º’ ‘Δ È‘ƒ
√◊Ø∫ ¡Ωª √Ó∂ ÈΩ‹π¡≈È ÒÛ’Δ¡ª «¬Èª ÁΔ ÒÍ∂‡
«Úº⁄ ¡≈ ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ ÂÒÚø‚Δ √≈ÏØ Â∂ ÏÈ≈Ò∂ Á∂
√’≈Δ ÈÙ≈-¤π‚≈¿» ’∂∫Áª «Úº⁄ ‘π‰ º’ AB@@@ ÂØ∫
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÚºË ÈÙ≈-ÍΔÛ ¡Ωª Á‹ ‘Ø ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ ÈÙ∂
‹Ú≈ÈΔ Â∂ ’ΔÓÂΔ ÓÈπº÷Δ ‹≈Ȫ ˘ ÷ÂÓ ’ ‘∂ ‘È,
ÈÙ≈ Â√’Δ Á∂ Ó◊Óº¤ Ï∂Ò◊≈Ó∂ «ÎÁ∂ ‘È, Í «’√∂
√’≈ ˘ «¬√ÁΔ «√ÁÁΔ È‘ƒ ˛Õ
«’ÂΔ-’≈«Ó¡ª Á≈ ÁÓÈ : Í≥‹≈Ï ÁΔ ’ª◊√
√’≈ ÁÓÈ Á∂ √≈∂ «’≈‚ Ó≈ Í≈ ‘Δ ˛Õ
¡«Ë¡≈Í’ª Â∂ ‘Ø ÓπÒ≈˜Óª ˘ ÒøÏ∂ √øÿÙ ’È Ò¬Δ
Әϻ ‘؉≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ Ó√≈ Â∂ √Ú «√º«÷¡≈ ¡«Ì¡≈È
√’ΔÓª «‘ ’øÓ ’Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ Ò◊≈Â≈ ÁÓÈ Á≈
«ÈÙ≈È≈ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ÁΔ¡ª ÏÁÒΔ¡ª, √√ÍÀÈÙȪ Ø‹ ÁΔ
√’≈Δ ’≈Ú≈¬Δ ω ¸º’Δ ˛Õ √’≈ Á∂ ÁÓÈ’≈»
ÎÀ√Ò∂ Ò≈◊» ’≈¿π‰ Ò¬Δ ÍπÒΔ√-Í≈‡Δ¡ª √’»Òª Úº⁄
Ì∂‹Δ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ÍÛ∑Ø Í≥‹≈Ï Ú◊∂ È≈ÁÙ≈‘Δ
ÎπÓ≈È Á∂ «ÚπºË ‹≈«¬˜ Â∂ ‹Ó‘»Δ Ø√ ÍÃ◊‡ ’Á∂
¡«Ë¡≈Í’ª Á∂ «ÚπºË È≈ÁÙ≈‘Δ ‹Ï „≈«‘¡≈ ‹≈ «‘≈
˛Õ Í«‡¡≈Ò∂ «Úº⁄ BB «ÁÈ ÂØ∫ ⁄ºÒ ‘Δ È√ª ÁΔ
‘ÛÂ≈Ò ÁΩ≈È ÁØ ¡≈◊» È√ª È∂ ÓÓ‡Δ ÂØ∫ ¤≈Òª Ó≈
«ÁºÂΔ¡ª ‘È ¡Â∂ ¿πȪ ÁΔ ‘≈Ò È≈˜π’ Ï‰Δ Í¬Δ ˛Õ
Í ’ª◊√ √’≈ ’ØÒ ÙÓ Èª ÁΔ ’Ø¬Δ ÙÀ¡ ‘Δ È‘ƒ
˛Õ ÒØ’ª ¿πμÍ ¡√«‘ ÁÓÈ «¬º’ «ÈøÂ ÚÂ≈≈ ω
¸º’≈ ˛Õ «¬√Á≈ ‡≈’≈ ’È≈ ¡º‹ √Óπº⁄Δ «’ÂΔ Ò«‘
ÁΔ √ªfiΔ «˜øÓ∂Ú≈Δ Ï‰ ◊¬Δ ˛Õ
«Î’» Î≈ÙΔ ‹Ï : ÍπÒÚ≈Ó≈ ÿ‡È≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á
’ÙÓΔΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ¡Â∂ ‘Ø ’≈ØÏ≈Δ¡ª ¿πμÍ
’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘˜»ÓΔ ‹Ï Ì≈‹Í≈ ÁΔ ÓØÁΔ √’≈ Á∂
«Î’» Î≈ÙΔ ‹Ï ÁΔ «¬º ’ «Ó√≈Ò ˛Õ «¬√ È≈Ò
’ÙÓΔΔ¡ª «Úº⁄ Ï∂◊≈È≈͉ ÌÈ ÁΔ ’Ø¬Δ ’√ È‘ƒ
¤º‚Δ ◊¬ΔÕ Óπ√«ÒÓ ÿº‡ «◊‰ÂΔ È≈Ò «ÚÂ’≈ ‹≈Δ
˛Õ ‘π‰ “Ï≈Ò≈’؇ ’ª‚” ÁΔ ¡º◊ Ï≈Ò’∂ Â∂ ¡øÈ∑≈-
≈Ù‡Ú≈Á ÎÀÒ≈’∂ ¡≈.¡À√.¡À√. Ì≈‹Í≈ «√¡≈√Δ
Ø‡Δ¡ª √∂’ ‘Δ ˛ ¡Â∂ ⁄؉ª «Úº⁄ «¬º’ Ú≈∂ Î∂ ‘»fi
ø ≈Î∂
«‹ºÂ ÁΔ ¡≈√ Ò≈¬Δ ÏÀ·Δ ˛Õ «¬√ Î≈ÙΔ «Î’»Ú≈Á ÒØ’ª ˘
Úø‚ Â∂ ◊πÓø ≈‘ ’ «‘≈ ˛, ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È «¬Èª ¡√ÒΔ
Ó㮧 Á¡ª ÂØ∫ ̇’≈ «‘≈ ˛ ¡Â∂ «¬√ ‹Ï ˘ ‘Ø ÚΔ Úº‚∂
ÍÀÓ≈È∂ ¿πμÍ Ò≈◊» ’È ÁΔ¡ª ◊Ø∫Áª ◊πÁ ø «‘≈ ˛Õ
¡º‹ «¬Èª √≈Δ¡ª Í≈‡Δ¡ª ÁΔ¡ª ÒØ’-ÁØ÷Δ
ÈΔÂΔ¡ª ˘ ‘≈ Á∂‰ Ò¬Δ «Âº÷∂ ÒØ’ √øÿÙª, ¡≈Í√Δ
¬∂’Â≈ Â∂ Ò≈ÓÏøÁΔ ÎΩΔ ˜» ω ¸º’Δ ˛Õ
11 Ó≈⁄-B@AI
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ √ø’‡
¡ÓΔ’Δ ¸‰ΩÂΔ¡ª Ó»‘∂ ‚«‡¡≈ «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ
Áº÷‰Δ ¡ÓΔ’Δ Ó‘ªÁΔÍ «‹√˘ «’ ¡≈Ó ÏØÒ⁄≈Ò
ÁΔ Ì≈Ù≈ «Úº⁄ Ò≈ÂΔÈΔ ¡ÓΔ’≈ ÚΔ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛, Á∂
¿πμÂΔ «’È≈∂ ”Â∂ √«Ê ÓπÒ’ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÓΩ‹»Á≈ √Ó∂∫
«¬º’ ◊øÌΔ «√¡≈√Δ-¡≈«Ê’ √ø’‡ «Úº⁄Ø∫ Òøÿ «‘≈
˛Õ ’πÁÂΔ ÚøÈ-√πÚøÈÂ≈ È≈Ò ÒÏ≈ÒÏ «¬‘ ÓπÒ’
ÁπÈΔ¡ª Á∂ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂ Â∂Ò ¡Â∂ ’πÁÂΔ ◊À√ Á∂ ‹÷Δ«¡ª
È≈Ò Ó≈Ò≈Ó≈Ò ˛Õ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬ºÊ∂ √ØÈ∂ Â∂ ‘Δ∂ Á∂
Ìø‚≈ ÚΔ ÓΩ‹»Á ‘ÈÕ Â∂Ò «ÈÔ≈ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÁΔ
¡≈ÓÁÈ ¡Â∂ «ÚÁ∂ÙΔ ’ø√Δ Á≈ ÍÃÓπº÷ √ÃØ ˛Õ ¡ÓΔ’≈
¡≈Í‰Δ ’πºÒ ÒØÛ Á≈ DA% Â∂Ò ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÂØ∫ ÍÃ≈ÍÂ
’Á≈ ˛Õ «Í¤ÒΔ √ÁΔ Á∂ ȺÏ∂«Ú¡ª «Úº⁄ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈
◊øÌΔ ¡≈«Ê’ √ø’‡ Á≈ «Ù’≈ √Δ ¡Â∂ Ò≈ÂΔÈΔ
¡ÓΔ’Δ Á∂Ùª «Úº⁄ ◊πÒ≈ÏΔ ¿πÌ≈ (Pink-Tide) Á∂
⁄Ò«Á¡ª ‘»◊Ø-Ù≈Ú∂‹ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ Í≈‡Δ √ºÂ≈
”Â∂ ’≈Ï‹ ‘Ø ◊¬ΔÕ Ù≈Ú∂‹ È∂ ÈÚª √ø«ÚË≈È Ï‰≈¿π‰ Á∂
È≈Ò-È≈Ò Á∂Ù Á∂ Â∂Ò √ت Â∂ ¿πÂÍ≈ÁÈ Á∂ ¡ÓÒ
Á≈ ’ΩÓΔ’È ’’∂ Â∂Ò ’º„‰, √≈¯ ’È ¡Â∂ «ÈÔ≈Â
¡≈«Á Á∂ √≈∂ ’øÓ’≈ ˘ √’≈Δ ’øÍÈΔ PDVSA Á∂
’ø‡ØÒ ‘∂· ÒÀ «Ò¡≈Õ Ïº√ «¬‘Ø ◊ºÒ Â∂Ò ÷∂Â ÁΔ¡ª
Ï‘π’ΩÓΔ ’øÍÈΔ¡ª ÷≈√ ’’∂ ¡ÓΔ’È √≈Ó≈‹ ˘ ‘˜Ó
È‘ƒ ‘جΔÕ ¿πÁØ∫ ÂØ∫ ‘Δ ¡ÓΔ’È √≈Ó≈‹ Ò¬Δ Í«‘Òª
Ù≈Ú∂‹ ¡Â∂ ¿π√ÁΔ ÓΩ Ó◊Ø∫ ¿π√Á≈ ¿πμÂ-¡«Ë’≈Δ
«È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ “¡º÷ª ÁΔ Û’” ω∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
‘»◊Ø Ù≈Ú∂‹ È∂ Â∂Ò ÂØ∫ ‘Ø ‘Δ ¡≈ÓÁÈ Á∂ «¬º’ Úº‚∂
«‘º√∂ ˘ ¡≈Ó ÒØ’ª ÁΔ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ ÒØÛª ؇Δ, ’ºÍÛ≈,
Ó’≈È, «Úº«Á¡≈ ¡Â∂ «√‘ √‘»Òª ¿πμÍ ÷«⁄¡≈Õ
«¬√È∂ Á∂Ù ÁΔ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ «¬º’ Ú≈ ª ÍÀª-«√
’ «ÁºÂ≈Õ B@@F-@G º’ ’º⁄∂ Â∂Ò ÁΔ √ø√≈ ͺË ”Â∂
’ΔÓ A@@ ‚≈Ò ÍÃÂΔ ÏÀÒ «‘‰ ’≈È ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈
˘ Â∂Ò «ÈÔ≈ ÂØ∫ ⁄ø◊Δ ¡≈ÓÁÈ ‘πøÁΔ ‘Δ ÍÃø» B@@H
”⁄ ¡≈¬∂ ¡≈«Ê’ ÓøÁÚ≈Û∂ È∂ «‹ºÊ∂ √ø√≈ Í»ø‹ΔÚ≈ÁΔ
ÍÃÏøË ˘ ◊«‘≈ fi‡’≈ «ÁºÂ≈ Â∂ √≈Ó≈‹Δ Á∂Ùª «Ú⁄’≈
«ÚØË ‘Ø «Âº÷∂ ‘؉∂ Ùπ» ‘Ø ◊¬∂ ¿πμÊ∂ «¬√È∂ ÍÀÁ≈Ú≈ ÁΔ
ÎÂ≈ ÓºËÓ ’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò Â∂Ò ’ΔÓª ”⁄
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«◊≈Ú‡ ÚΔ «Ò¡ªÁΔÕ «¬√ ÿ‡È≈¥Ó È∂ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÁΔ
Â∂Ò ÂØ∫ ¡≈ÓÁÈ ˘ ÏπΔ Â∑ª ÍÃÌ≈«Ú ’ΔÂ≈Õ Í Ù≈Ú∂‹
È∂ ¡≈Ó ÒØ’ª ÁΔ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ ÒØÛª ÁΔ Í»ÂΔ ÷≈Â
÷⁄ ’È≈ ‹≈Δ º«÷¡≈ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ √’≈Δ Â∂Ò ’øÍÈΔ
Á∂ º÷-÷≈˙ ¡Â∂ Â’ÈΔ’ ”Â∂ «ÈÚ∂Ù ÿ‡ «◊¡≈ «‹√
È≈Ò Â∂Ò Â∂ ◊À√ ÁΔ ÍÀÁ≈Ú≈ ÍÃÌ≈«Ú ‘جΔÕ ¡ÓΔ’È
√≈Ó≈‹ ÚºÒØ∫ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ Â∂Ò-Ìø‚≈ª ”Â∂ ÒÒ⁄≈¬Δ¡ª
Șª º÷‰ Á∂ ’≈È ¿π√ ÚºÒØ∫ Ù≈Ú∂‹ ÁΔ ¡≈«Ê’
ÿ∂≈ÏøÁΔ ’È Á∂ ÔÂÈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ’≈È ÓπÒ’ «¬º’
Ú≈ «Î ¡≈«Ê’ √ø’‡ «Úº⁄ «ÿÈ Òº◊≈Õ Ù≈Ú∂‹ ÁΔ
’À∫√ ’≈È ÓΩ Ó◊Ø∫ B@AC ”⁄ «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ
≈Ù‡ÍÂΔ ¸«‰¡≈ «◊¡≈Õ ¿π √ Úº Ò Ø ∫ ’ΔÂΔ¡ª
Í∂ÙÏøÁΔ¡ª Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡ÓΔ’Δ ¡≈«Ê’ Ïø«ÁÙª/Ø’ª
Á∂ ⁄Ò«Á¡ª ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ «Úº⁄ Ó«‘ø◊≈¬Δ, Ï∂π˜◊≈Δ,
Ìπº÷ÓΔ, «‘ø√’ ‹πÓ, «Ï‹ÒΔ ’º‡ ¡≈«Á √Óº«√¡≈Úª
◊øÌΔ πı ¡÷«Â¡≈ ’ÁΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ «¬√∂ Ò¬Δ
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÁΔ Ú√Ø∫ Á≈ Úº‚≈ «‘º√≈ ¡≈Í‰Δ «¬√ ‘≈ÒÂ
Ò¬Δ ¡ÓΔ’Δ √≈Ó≈‹ ˘ «‹øÓ∂Ú≈ ÓøÈÁ≈ ˛Õ
«¬√ «Íº·-Ì»ÓΔ «Úº⁄ Ó¬Δ B@AH «Úº⁄ ≈Ù‡ÍÂΔ
⁄؉ ‘جΔÕ «‹√ «Úº⁄ «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ FG.H% Ú؇ª ‘≈√Ò
’’∂ ÁπÏ≈≈ «Î ¤∂ √≈Òª Ò¬Δ ≈Ù‡ÍÂΔ ¸‰∂ ◊¬∂Õ
Í ¡ÓΔ’Δ ‘≈’Óª È∂ ¿π√˘ Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰ ÂØ∫ «¬È’≈
’ «ÁºÂ≈Õ ¿πÒ‡≈ ‚ØÈ≈Ò‚ ‡øÍ Â∂ ¿π√Á∂ ÍÃ√≈ÙÈ È∂
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ”⁄ Ó≈ÁπØ «ÚØËΔ¡ª ˘ ⁄؉ Ï≈¬Δ’≈‡ Ò¬Δ
¿πÂÙ≈«‘ ’È Á∂ È≈Ò-È≈Ò ≈‹-ÍÒ‡≈ ’È Ò¬Δ
«ÚØËΔ ÁÒª Â∂ ÎΩ‹ ˘ «ÙÙ’∂È Á∂ ÔÂÈ ’ΔÂ∂Õ «¬√∂
Ò¬Δ ¡ÓΔ’≈ È∂ Ó¬Δ B@AH ÁΔ¡ª ⁄؉ª ˘ “˪ÁÒΔ¡ª
Á≈ ͇≈≈” «’‘≈ ‘ÀÕ ‘≈Òª«’ ¡ÓΔ’≈ Á∂ «¬√ «¬Ò˜≈Ó
Á∂ ¿πÒ‡ ⁄؉ª √ÏøËΔ ¡øÂ-≈Ù‡Δ «È◊≈È ’Ó∂‡Δ Á∂
«¬º’ ÓÀ∫Ï «‹øÓΔ ’≈‡ Á≈ «Ï¡≈È ˛ «’ ““«¬‘ «¬º’
ÂºÊ ˛ «’ ¡√ƒ «‹øÈ∑ª IB ÓπÒ’ª ”⁄ ⁄؉ª ÁΔ «È◊≈ÈΔ
’ΔÂΔ ¿πÈ∑ª «Úº⁄Ø∫ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á≈ ⁄؉-¡ÓÒ ÁπÈΔ¡ª Á∂
√Ì ÂØ∫ ⁄ø◊∂ ⁄؉-¡ÓÒ «Úº⁄Ø∫ «¬º’ √≈Ï ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ””
«È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ ÚΔ ⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª «ÚØËΔ Í≈‡Δ¡ª
12 Ó≈⁄-B@AI
ÁΔ¡ª Ï‘π √≈Δ¡ª Óø◊ª Óøȉ ˘ «Â¡≈ √ΔÕ ¿π‘
ÓπÒ’ ˘ ÁÍ∂Ù ¡≈«Ê’ Â∂ «√¡≈√Δ √ø’‡ Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ
«ÚØËΔ Í≈‡Δ¡ª È≈Ò «ÓÒ-ÏÀ· ’∂ ‘ºÒ ’º„‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈
√ΔÕ Í ¡ÓΔ’È √≈Ó≈‹ Â∂ ¿π√Á∂ √«‘ÔØ◊Δ Á∂Ùª È∂
⁄؉-Ï≈¬Δ’≈‡ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’ΔÂ≈Õ
A@ ‹ÈÚΔ ˘ «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ ˘ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÁΔ
≈‹Ë≈ÈΔ ’≈’√ «Úº⁄ √πÍΔÓ ’Ø‡ Á∂ ¡‘≈Â∂ «Úº⁄
Óπº÷ ‹º‹ È∂ ≈Ù‡ÍÂΔ ¡≈‘πÁ∂ Ò¬Δ √‘πø ¸’≈¬ΔÕ «¬√
√Ó≈◊Ó «Úº⁄ »√, ⁄ΔÈ, Âπ’Δ, «¬≈È, «’¿»Ï≈ √Ó∂Â
I@ Á∂Ùª Á∂ ÍÃÂΔ«ÈËΔ ‘≈˜ √ÈÕ Á»√∂ Í≈√∂ ¡ÓΔ’≈
√Ó∂  Îª√, ‹ÓÈΔ, ’È∂ ‚ ≈, «⁄º Ò Δ, Ï≈‹ΔÒ,
¡‹È‡≈¬ΔÈ≈, ’ØÒøÏΔ¡≈ ¡Â∂ «¬ø◊ÒÀ∫‚ È∂ Ó≈ÁπØ ˘
≈Ù‡ÍÂΔ Ú‹Ø∫ Ó≈ÈÂ≈ Á∂‰ ÁΔ Êª ’ΩÓΔ ¡√À∫ÏÒΔ Á∂
⁄∂¡ÓÀÈ ‹π¡≈È ◊π¡≈«¬‚Ø ÚºÒØ∫ «ÚØËΔ Í≈‡Δ¡ª ÁΔ
√‘≈«¬Â≈ È≈Ò ¡≈͉∂-¡≈Í ˘ “¡ø«Ó ≈Ù‡ÍÂΔ”
¡ÀÒ≈È ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ˘ Ó≈ÈÂ≈ Á∂ ’∂ «¬º’ Â∑ª È≈Ò ‹π¡≈È
◊π¡≈«¬‚Ø ˘ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á≈ ¡«Ë’≈ Óπ÷Δ √ÚΔ’≈
’ «Ò¡≈ ˛Õ ‘≈Òª«’ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ÁΔ √πÍΔÓ ’Ø‡ È∂
’ΩÓΔ ¡√À∫ÏÒΔ ˘ ◊À-√ø«ÚË≈È’ ’«‘’∂ Ìø◊ ’ «ÁºÂ≈
‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
A@ ‹ÈÚΔ Ó◊Ø∫ ‹π¡≈È ◊π¡≈«¬‚Ø Â∂ ¿π√Á∂
√ÓÊ’ª ÚºÒØ∫ ¡ÓΔ’≈ Â∂ ¿π√Á∂ √«‘ÔØ◊Δ¡ª ÁΔ
‘Ó≈«¬Â «ÓÒ‰ «Íº¤Ø∫ Ò◊≈Â≈ «ÚØË ÍÃÁÙÈ ’ΔÂ∂
‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ˘ ¡√«Ê ’È Á∂ «¬≈Á∂ È≈Ò
’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ «¬È∑ª «ÚØË-ÍÃÁÙȪ «Úº⁄ ‘π‰ º’ E@
Á∂ Ò◊Ì◊ ÒØ’ ¡≈Í‰Δ ‹≈È ◊Ú≈ ¸º’∂ ‘ÈÕ ¡ÓΔ’È
√≈Ó≈‹Δ ‘≈’Ó Ó≈ÁπØ Á∂ «ÚØËΔ¡ª ˘ √’≈Δ Â∂Ò
’øÍÈΔ¡ª PDVSA Â∂ ¡ÓΔ’≈ ”⁄ ¿π√ÁΔ √‘≈«¬’ ’øÍÈΔ
CITGO Á∂ ¡√≈«√¡ª ”Â∂ ’ø‡ØÒ ’ ÒÀ‰ Á∂ √ºÁ∂ «ÁøÁ∂
‘ج∂ ÎΩ‹ ˘ ≈‹-ÍÒ‡≈ ’ Á∂‰ ÁΔ √Ò≈‘ Á∂ ’∂ ¿π’√≈¿»
«Ï¡≈ÈÏ≈‹Δ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÓπÒ’ ”Â∂ ¡≈«Ê’ Ø’ª ’≈È
ÌØ‹È Â∂ ÁÚ≈¬Δ¡ª ÁΔ Ì≈Δ ’ÓΔ Í≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛Õ
Ó≈ÁπØ ÍÃ√≈ÙÈ ÚºÒØ∫ ÒØ’ª ÁΔ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ ‹»ª
Í»Δ¡ª ’È Ò¬Δ Ú≈‘ Ò≈¬∂ ‹≈‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á √Ú≈
«ÂøÈ ’ØÛ ÁΔ Ú√Ø∫ Ú≈Ò∂ Á∂Ù «Úº⁄ HB Òº÷ ÒØ’ «ÂøÈ
‚ø◊ ÁΔ Ø‡Δ «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ‚ø◊ ÁΔ Ø‡Δ ÷≈‰ ÂØ∫ ¡√ÓºÊ ‘Ø
◊¬∂ ‘ÈÕ Ó«‘ø◊≈¬Δ ÁΔ Á Â∂˜Δ È≈Ò ÚË ‘Δ ˛Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡Ω√ÂÈ AI «ÁȪ Ó◊Ø∫ Ó«‘ø◊≈¬Δ Á Áπº◊‰Δ ‘Ø ‘Δ
˛Õ √Ë≈È ÓÒ∂Δ¡≈ Ø◊ «‹√ÂØ∫ «’ «¬º’ √Ó∂∫ Óπ’øÓÒ
»Í «Úº⁄ ¤π‡’≈≈ Í≈ «Ò¡≈ √Δ, ”⁄ ¡⁄≈È’ Ú≈Ë≈
Á‹ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ ÿ‡ ‘Δ ˛Õ
’πºÒ «ÓÒ≈ ’∂ ¡≈«Ê’ ÿ∂≈ÏøÁΔ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ˘ ¡≈«Ê’
Â∂ «√¡≈√Δ √ø’‡ ”⁄ ˺’ ‘Δ ˛Õ
Ô».¡ÀÈ. ÚºÒØ∫ ÏΔÂ∂ BA √≈Òª «Úº⁄ Í«‘ÒΔ Ú≈
ÓÈπº÷Δ ¡«Ë’≈ª Á∂ √Ò≈‘’≈ Ú‹Ø∫ ¡ÒÎ‚ ‚Δ.‹≈¬∂√
¡Â∂ «¬øÁΔ√ ‹‹ÀΔ Á∂ »Í «Úº⁄ B «ÍØ‡ Ì∂‹∂ ◊¬∂Õ
«‹øÈ∑ª È∂ ¡≈Í‰Δ «ÍØ‡ ”⁄ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ”⁄ ◊øÌΔ Ó≈ÈÚΔ
√ø’‡ ‘؉ ÁΔ ◊ºÒ ¡≈÷Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ «’ ““«¬‘ ¡≈«Ê’
Ø’ª √Ø⁄Δ-√ÓfiΔ, ÓÈπº÷Â≈ «ÚØËΔ ’≈Ú≈¬Δ ˛Õ «¬‘
Óπ˜Ó≈È≈ ’ÂÒ ‘ÈÕ «‹√ Ò¬Δ ¡øÂ≈Ù‡Δ ’≈¬ΔÓ
¡Á≈Ò ”⁄ Ë≈≈ G «‘ Óπ’ºÁÓ≈ ⁄ºÒ‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈
˛Õ”” ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈«Ê’ ÿ∂≈ÏøÁΔ ˘ ¡≈«Ê’ ‹ø◊ Á≈ Ȫ
«ÁºÂ≈ ˛Õ
ÏΔÂ∂ √Ó∂∫ «Úº⁄ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ C@ Òº÷ Á∂ Ò◊Ì◊
È≈◊«’ ◊Úª„Δ Á∂ Ù ª Ï≈‹ΔÒ, ’Ø Ò ø Ï Δ¡≈,
¡‹È‡≈¬ΔÈ≈ ¡Â∂ ’È∂‚≈ ÚºÒ ¡≈«Ê’ Âø◊Δ¡ª-
ÂπÙΔ¡ª ’≈È ÍÃÚ≈√ ’ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ «Ì¡≈È’
‘≈Òª «Úº⁄ ÚΔ Ô».¡ÀÈ. ÁΔ B@AH ÁΔ ÓÈπº÷Δ «Ú’≈√
√»⁄’ «ÍØ‡ ”⁄ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ”⁄ Ϻ«⁄¡ª ÁΔ ÓΩ Á,
√’»ÒΔ «Úº«Á¡≈ ¡Â∂ ÍÃÂΔ ÓÈπº÷ ’ΩÓΔ ¡≈ÓÁÈ Á∂ Ó≈ÓÒ∂
”⁄ ¿π√Á≈ Á‹≈ ¡≈͉∂ ◊Úª„Δ Á∂Ùª ÏÃ≈‹ΔÒ Â∂
’ØÒøÏΔ¡≈ ÂØ∫ ÚËΔ¡≈ «‘≈ ˛Õ
Ó≈ÈÚΔ ÂΩ ”Â∂ ◊øÌΔ √ø’‡ ÁΩ≈È ¡ÓΔ’≈ Â∂
¿π√Á∂ √«‘ÔØ◊Δ Á∂Ù Ó≈ÈÚΔ √‘≈«¬Â≈ Á∂ Ȫ ‘∂·
≈‹ÍÒ‡∂ ÁΔ¡ª ’Ø«ÙÙª ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÎÚΔ Á∂ Á»‹∂
¡ºË ”⁄ ’ØÒøÏΔ¡≈ ÁΔ ≈‹Ë≈ÈΔ Ï◊؇≈ «Ú÷∂ ¡ÓΔ’≈ Á∂
¿πÍ-≈Ù‡ÍÂΔ Ó≈¬Δ’ ÍÀÈ√Δ È∂ ‹π¡≈È ◊π¡≈«¬‚Ø ¡Â∂
¡≈͉∂ ÷∂ÂΔ √«‘ÔØ◊Δ ÍÃÂΔ«ÈËΔ¡ª ÁΔ ‘≈˜Δ «Úº⁄
÷πºÒ∂ ¡≈Ó ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ ˛ «’ ““¡ÓΔ’≈ Ò¬Δ √≈Δ¡ª
√øÌ≈ÚÈ≈Úª «Ú⁄≈ ¡ËΔÈ ‘ÈÕ”” «¬ºÊØ∫ ‹π¡≈È ◊π¡≈«¬‚Ø
¡≈͉∂ Ò¬Δ √ÓÊÈ ‘≈√Ò ’È ÷≈Â Ï≈‹ΔÒ Â∂
«⁄ºÒΔ Ò¬Δ Ú≈È≈ ‘Ø «◊¡≈Õ Ï◊؇≈ «Ú÷∂ ‘Ø¬Δ ÓΔ«‡ø◊
Ó◊Ø∫ «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ È∂ BC ÎÚΔ ˘ ’ØÒøÏΔ¡≈ È≈ÒØ∫
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ ’»‡ÈΔÂ’ √ÏøË ÂØÛÈ Á∂ È≈Ò-È≈Ò
13 Ó≈⁄-B@AI
ÏÃ≈‹ΔÒ Â∂ ’ØÒøÏΔ¡≈ È≈Ò √‘ºÁª ÏøÁ ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈
’ΔÂ≈ ˛Õ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ «ÚÁ∂Ù ÓøÂΔ È∂ «Ï¡≈È ‹≈Δ
’«Á¡ª «’‘≈ ˛ «’ ““ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ¡≈Í‰Δ ‹Ó‘»Δ¡Â
Á∂ √ÈÓ≈È ÁΔ Óø◊ ’Á≈ ˛Õ ¡ÓΔ’≈ ”Â∂ ‘ÓÒ≈Ú πı
¡ÍÈ≈¿π‰ Á≈ «¬Ò˜≈Ó Ò≈™«Á¡ª ¿πÈ∑ª È∂ ¡ÓΔ’≈
¡Â∂ ÷∂ÂΔ Â≈’ª È≈Ò √ÈÓ≈ÈÔØ◊ ◊ºÒÏ≈ Á≈ √ºÁ≈
«ÁºÂ≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª È∂ Áπ‘≈«¬¡≈ «’ ¡ÓΔ’Δ ÏπÒ≈∂ Á∂Ù ˘
¡√«Ê ’È Ò¬Δ «‘ø√≈ ˘ ¿πÂÙ≈«‘ ’ ‘∂ ‘ÈÕ
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ ÒØ’ ¡≈Í‰Δ ÍÃÌ»√ºÂ≈ ¡Â∂ √ø«ÚË≈È ÁΔ
º«÷¡≈ ‘ ‘≈Ò «Úº⁄ ’È◊∂Õ””
√≈Ó≈‹Δ Ù’ÂΔ¡ª «Ú⁄’≈ «ÚØ Ë Â≈¬Δ¡ª
«Âº÷Δ¡ª ‘Ø ‘Δ¡ª ‘È ¡Â∂ √ø√≈ ÁΔ Â√ÚΔ Ï‘π-
ËπÚΔ ‘Ø ¸º’Δ ˛Õ «¬√ ‘’Δ’Â Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈
˘ ÒÀ ’∂ Ô».¡ÀÈ. «Úº⁄ ¡ÓΔ’≈ ÚºÒØ∫ «Ò¡ªÁ∂ ÓÂ∂ ”Â∂
ÁØ‘Δ ÚΔ‡Ø ‘؉ Ó◊Ø∫ Ï≈÷»ÏΔ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¡ÓΔ’≈ ÚºÒØ∫
Ô».¡ÀÈ. «Úº⁄ Ó≈ÁπØ ÁΔ ‘’»Ó ˘ ÒªÌ∂ ’’∂ ≈Ù‡ÍÂΔ
ÁΔ ÓπÛ ⁄؉ ¡Â∂ Ó≈ÈÚΔ √‘≈«¬Â≈ ”⁄ ¡«Ûº’∂ ‘‡≈¿π‰
Ò¬Δ Ô».¡ÀÈ. ÚºÒØ∫ ’≈Ú≈¬Δ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Á≈ ÓÂ≈ AE
«Úº⁄Ø∫ I Á∂Ùª Á≈ √ÓÊÈ «ÓÒ‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á »√ ¡Â∂
⁄ΔÈ ÚºÒØ∫ ÚΔ‡Ø ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ’’∂ ¿π√Á∂ ø◊ ”⁄ Ìø◊ ÍÀ
«◊¡≈Õ ‹ÓÈ, Îª√ ¡Â∂ «ÏÇ∂È È∂ ¡ÓΔ’Δ ÓÂ∂ ÁΔ
‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔÕ »√ È∂ ÏÁÒÚª ÓÂ≈ ÷«Á¡ª ÙªÂÓ¬Δ
ÂΔ’∂ È≈Ò ◊ºÒÏ≈ ’’∂ √ÓfiΩÂ≈ ¡Â∂ √≈Δ Ó≈ÈÚΔ
√‘≈«¬Â≈ Ì∂‹‰ ÁΔ ◊ºÒ ’‘ΔÕ ¿π√˘ ⁄ΔÈ √Ó∂ ⁄≈
Á∂Ùª È∂ √ÓÊÈ «ÁºÂ≈Õ Ô».¡ÀÈ. ÓΔ«‡ø◊ Ó◊Ø∫ ¡ÓΔ’≈
Á∂ Á»Â ¬ΔÒΔ¡‡ ¡Ï≈Ó È∂ √ͺه «’‘≈ «’, ““’πfi
Â≈’ª Ó≈ÁπØ ˘ Ò◊≈Â≈ Ï⁄≈ ‘Δ¡ª ‘È, ¿π‘ Â≈’ª
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ ÒØ’ª Á∂ Áπº÷-Â’ÒΔΪ ”⁄ Ú≈Ë≈ ’È ÁΔ
Ì»«Ó’≈ ¡Á≈ ’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ””
Á»√∂ Í≈√∂ »√Δ ÍÃÂΔ«ÈËΔ ÚÀ√ÒΔ ÈÏÀÈ‹Δ¡≈ È∂
¡ÓΔ’≈ ”Â∂ «¬Ò˜≈Ó Ò≈¿π‰ Á∂ „ø◊ «Úº⁄ «’‘≈ «’,
““Ó≈ÁπØ ‘’»Ó ÁΔ ÂÏÁΔÒΔ ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ ÌÒ∂ ÁΔ
Ú’≈Ò ¿π‘ ÒØ’ ’ ‘∂ ‘È «‹øÈ∑ª ˘ ¡√ƒ ÒΔÏΔ¡≈,
«¬≈’, √ΔΔ¡≈ ¡Â∂ ¡Î◊≈«È√Â≈È «Úº⁄ ⁄ø◊Δ Â∑ª
Á∂÷ ¸º’∂ ‘ªÕ”” ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ ÏπÒ≈∂ √ÀÓ»¡Ò ÓØÈ’≈‚ È∂
√’≈ Á∂ ͺ÷ Á≈ Áπ‘≈˙ ’«Á¡ª «’‘≈ «’ ““¡ÓΔ’≈
ÎΩ‹Δ ÁıÒ Á∂‰ ÁΔ «Â¡≈Δ ’ «‘≈ ˛Õ””
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‚ØÈ≈Ò‚ ‡øÍ ¡Â∂ Ó≈¬Δ’ ÍÀÈ√Δ ÚºÒØ∫ ““√≈Δ¡ª
√øÌ≈ÚÈ≈Úª «Ú⁄≈ ¡ËΔÈ”” Á≈ «Ï¡≈È Á∂‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á
«√ºË≈ ÎΩ‹Δ ÁıÒ ‘≈Ò ÁΔ ÿÛΔ ¡ÓΔ’≈ Ò¬Δ √π÷≈Ò≈
’øÓ È‘ƒÕ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ”⁄ C Òº÷ Á∂ ’ΔÏ ÎΩ‹ Â∂ ‘Ø
«ÓÒÙΔ¡≈ ◊πºÍ ÓΩ‹»Á ‘È, «‹È∑ª Á≈ «¬º’ Úº‚≈ «‘º√≈
«È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ Á≈ √ÓÊ’ ˛Õ ¡ÓΔ’≈ ‹ª √«‘ÔØ◊Δ¡ª
ÚºÒØ∫ ÎΩ‹Δ Á÷Ò Á∂‰ Â∂ ÿ∂¨ ‹ø◊ «¤Û‰ Á∂ ÓºÁ∂Ș
ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á≈ ‘≈Ò ÚΔ «ÒÏΔ¡≈ Ú◊≈ ‘Ø ‹≈‰ ÁΔ¡ª
√øÌ≈ÚÈ≈Úª ÂØ∫ «√¡≈√Δ ÁÙ’ «¬È’≈ È‘ƒ ’ ‘∂Õ
«¬√∂ ’’∂ Ì≈Ú∂∫ ‹ÓÈΔ Â∂ Îª√ È∂ Ô».¡ÀÈ. «Úº⁄
¡ÓΔ’Δ ÓÂ∂ ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔ Í ÎΩ‹Δ ‘ºÒ ”Â∂ Ô»ÍΔ-
Ô»ÈΔ¡È Á∂ ÂΩ ”Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ Íπ‹ΔÙÈ ¡ÓΔ’≈ ÂØ∫ Úº÷Δ
˛Õ Ô»ÍΔ¡È Ô»ÈΔ¡È ÁΔ «ÚÁ∂Ù ÈΔÂΔ Á∂ Óπ÷Δ ÎÀ‚«’≈
ÓØ◊˛ÈΔ È∂ ÏÛ∂ √ͺه »Í ”⁄ «’‘≈ ˛ «’, ““«√¡≈√Δ
√ø’‡ Á≈ ÎΩ‹Δ ‘ºÒ È‘ƒ, «√Î Â∂ «√Î «√¡≈√Δ ‘ºÒÕ””
¡ÓΔ’≈ Á∂ “ÿ≈Â’ ÿØÛ∂” (Trojan Horse) Ú‹Ø∫
‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ ¡≈◊∂È≈¬Δ‹∂ÙÈ ¡≈¯ ¡Ó∂«’È √‡∂‡√
(OAS) Á∂ ’¬Δ ÓÀ∫Ï Á∂Ù ÚΔ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ”⁄ ÎΩ‹Δ Á÷Ò
Á∂ «ÚπºË ‘È ÷≈√ ’’∂ «⁄ºÒΔ, ÍΔ» ¡Â∂ ÏÃ≈‹ΔÒ È∂
√ͺه »Í ”⁄ ÎΩ‹Δ ‘ºÒ Á≈ «ÚØË ’ΔÂ≈ ˛Õ
¡≈«Ê’ Ø’ª Á∂ ⁄Ò«Á¡ª «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ È∂ ÏΔÂΔ
Á√øÏ «Úº⁄ Ó≈√’Ø Á≈ ÁΩ≈ ’ΔÂ≈ «‹ºÊ∂ »√ È∂ ¿π√Á∂
Â∂Ò ÷∂Âª ”⁄ E ¡Ï ‚≈Ò ¡Â∂ ÷‰È ÷∂Â ”⁄ A
¡Ï ‚≈Ò Á≈ «ÈÚ∂Ù ’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’È Á∂ È≈Ò-
È≈Ò F Òº÷ ‡È ’‰’ ¡Â∂ ÎΩ‹Δ √≈‹Ø-√Ó≈È ÁΔ √∂Ú≈-
√øÌ≈Ò Ò¬Δ ‘ √øÌÚ √‘≈«¬Â≈ ’È Á≈ Ú⁄È «ÁºÂ≈
˛Õ «¬√ÂØ∫ Í«‘Òª √ÂøÏ B@AH ”⁄ ⁄ΔÈ È∂ ÚΔ Ó≈ÁπØ
‘’»Ó ˘ Â∂Ò ÷∂Â Ò¬Δ E ¡Ï ‚≈Ò Á≈ ’˜≈
«ÁºÂ≈ ˛Õ ¿π√È∂ √ØÈ∂ ¡Â∂ ‘Δ∂ Á∂ «ÈÔ≈ ˘ ÚË≈¿π‰
Ò¬Δ ÔÂÈ ÚΔ ¡≈øÌ «ÁºÂ∂ ‘ÈÕ √ØÈ∂ ÁΔ √πË≈¬Δ ÷≈Â
Âπ’Δ ¿π√Á≈ √«‘ÔØ◊ ’ «‘≈ ˛Õ
¿πÍØ’Â ÿ‡È≈¥Ó √ø√≈ ÁΔ Ï‘π-ËºπÚÂ≈ ¡Â∂
‘∂’ Â≈’ Á∂ ¡≈͉∂-¡≈͉∂ «‘ºÂ Â∂ ¿πÈ∑ª ÁΔ¡ª
¡≈Í√Δ «ÚØËÂ≈¬Δ¡ª Á≈ «Í‡≈≈ ÷ØÒÁ≈ ˛Õ Í ‹Ø ÚΔ
˛ ¡ÓΔ’≈ ÚºÒØ∫ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ Á∂ Â∂Ò ”Â∂ ’Ï‹∂ Á∂ ÔÂȪ
¡Â∂ ⁄ΩË √≈‘Ó‰∂ «È’ØÒ√ Ó≈ÁπØ ¡Â∂ ¿π√Á∂ ÒØ’ ◊øÌΔ
«’√Ó ÁΔ¡ª ¸‰ΩÂΔ¡ª Á∂ Ï≈Ú‹»Á ‚‡∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
14 Ó≈⁄-B@AI
ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ ”ÂØ∫ Ï≈¡Á
«’√ Ò¬Δ ˛ «¬‘ ‹ø◊
Íπ Ò Ú≈Ó≈ «Úº ⁄ «¬º ’ ¡≈ÂÓÿ≈ÂΔ ‘ÓÒ∂ ”⁄
√Δ.¡≈.ÍΔ.¡ÀÎ. Á∂ D@ ‹Ú≈È Ó≈∂ ◊¬∂ «‹√ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ «¬‘ÁΔ ⁄⁄≈ ⁄ºÒ ‘Δ ˛Õ ‘ Í≈«√™
«¬‘ ¡≈Ú≈˜ª ¿π· ‘Δ¡ª ‘È «’ Á«‘ÙÂ◊Áª ˘
√Ï’ «√÷≈¿π ‰ ≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛, Í≈«’√Â≈È ˘ √Ï’
«√÷≈¿π‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Á∂Ù Á≈ «Ú’≈¿» ÓΔ‚Δ¡≈ BD ÿø‡∂
«¬‘Δ ◊ºÒª ÒØ’ª Á∂ «‹‘È «Úº⁄ Í≈¿π‰ Òº«◊¡≈ ‘Ø«¬¡≈
˛Õ Í ÍπÒÚ≈Ó≈ Ú◊Δ¡ª ÿ‡È≈Úª Ú≈ÍÁΔ¡ª «’™
È∂? «¬√Â∂ ⁄⁄≈ ÿº‡ ˛, ‹∂’ «¬√ ”Â∂ ⁄⁄≈ ‘πøÁΔ ˛
ª ¿π√Á≈ ‘≈Ò È◊≈÷≈È∂ ”⁄ »ÂΔ Ú≈Ò≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ
Ì≈ÂΔ ÓΔ‚Δ¡≈ È∂ ≈Ù‡Ú≈Á Á≈ ‹˘È ÌÛ’≈ ’∂ ÒØ’ª
Á∂ √≈∂ Óπº«Á¡ª ÂØ∫ «Ë¡≈È ‘‡≈ «ÁºÂ≈ ˛ «√Î ‹ø◊-
‹ø◊ ’»«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ÒØ’ª Á∂ Óπº«Á¡ª √Ó∂ ÍπÒÚ≈Ó≈
Á∂ ’≈Ȫ ”Â∂ ÚΔ ⁄⁄≈ È‘ƒ ˛, ÍπÒÚ≈Ó≈ Á≈ ’≈È
’ÙÓΔ Á≈ G@ √≈Òª ÂØ∫ Ò‡’Á≈ ¡≈ «‘≈ Ó√Ò≈ ˛
«‹√Á≈ «√¡≈√Δ ‘ºÒ ’º„‰ ÁΔ ˜» ˛ È≈ «’ ÏøÁ»’
È≈ÒÕ ‹Á«’ Í»Δ ÁπÈΔ¡ª √≈‘Ó‰∂ Ì≈ √’≈ ÓøÈΔ
‘Ø¬Δ ˛ «’ ’ÙÓΔΔ ’ΩÓ ˘ √ÚÀ-«È‰∂ Á≈ ¡«Ë’≈
«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «¬√∂ ‘º’ Ò¬Δ ’ÙÓΔΔ ’ΩÓ ÒÛ ‘Δ ˛,
«‹√˘ ¡ºÂÚ≈Á Á≈ È≈Ó Ì≈ÂΔ ‘≈’Ó Á∂ ‘∂ ‘ÈÕ
ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ ”Â∂ ‘Δ ‹ÁØ∫ Ì≈‹Í≈ Á«‘ÙÂ◊Áª Â∂
Í≈«’√Â≈È ˘ √Ï’ «√÷≈¿π‰ ÁΔ¡ª ◊ºÒª ’ ‘Δ ˛
ª «¬‘Ȫ ÁΔ ‘Δ Âª Í≈«’√Â≈È ˘ ȯ ’È
Ú≈ÒΔ √Ø⁄ Á∂ Ó≈«Ò’ Ó‘ª≈Ù‡ ÈÚ-«ÈÓ≈‰ √ÀÈ≈ Á∂
Óπ÷Δ ≈‹ ·≈’∂ Á≈ «Ï¡≈È ◊Ω ’È Ú≈Ò≈ ˛Õ ≈‹
·≈’∂ ’«‘øÁ≈ ˛ «’, ““¡‹Δ ‚ØÌ≈Ò ÁΔ Íπº¤«◊º¤ ’ΔÂΔ
‹≈Ú∂ ª ÍπÒÚ≈Ó≈ Á≈ √≈≈ √º⁄ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
«¬‘ √Ì ’πºfi Ú؇ª ’’∂ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈ ˛Õ”” «¬‘Δ
¡‹Δ ‚Ø Ì ≈Ò √‹Δ’Ò √‡≈¬Δ’ ÁΔ¡ª √’ΔÓª
ω≈¿π‰ Ú≈Ò≈ ˛Õ ¡‹Δ ‚ØÌ≈Ò ¡≈.¡À√.¡À√. Á≈
÷≈√ ÏøÁ≈ ˛ ‹Ø Ì≈‹Í≈ ÁΔ «√¡≈√ ˘ ÎΩ‹ ≈‘ƒ «’Ú∂∫
Ú‰≈ ˛, ¿π√˘ Ò≈◊» ’Ú≈™Á≈ ˛ ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ √≈∂
Ó√«Ò¡ª ÁΔ Êª Í≈«’√Â≈È ˘ √Ï’ «√÷≈¿π‰ ÁΔ ⁄⁄≈
’Ú≈¿π‰ ”⁄ ¡«‘Ó ØÒ ¡Á≈ ’Á≈ ˛Õ ‹Á«’ ¡‹ΔÂ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‚ØÌ≈Ò Á≈ ÒÛ’≈ ÙΩÔ≈ ‚ØÌ≈Ò «¬º’ Í≈«’√Â≈ÈΔ
√¬Δ¡Á ¡ÒΔ ¡ºÏ≈√ È≈Ò «ÓÒ ’∂ ‹À«ÓÈΔ Î≈«¬Èª√
√«Ú√ È≈ÓΔ ’øÍÈΔ ⁄Ò≈ «‘≈ ˛Õ Í ¡≈Ó ÒØ’ª Á≈
ÚÍ≈ ÏøÁ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛, «‹√ÁΔ ⁄⁄≈ ¡º◊∂ ’ª◊∂Õ
‘π‰ √ÓfiΔ¬∂ «’ ‹ÁØ∫ ‹ø◊ ‹ø◊ ’»«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛
«¬‘ ‹ø◊ ˛ «’√ Ò¬Δ ˛ ¡Â∂ «’√ «ÚπºË ˛?
ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂Ù Á∂ ¡Òº◊-¡Òº◊
«‘º«√¡ª «Úº⁄ ’ÙÓΔΔ¡ª Â∂ ’ÙÓΔΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ Á∂‘≈Á»È Â∂ ‘Ø
Ê≈Úª ”Â∂ ¡«÷Ò Ì≈ÂΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÍÃΔÙÁ È∂ ’ÙÓΔΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ”Â∂ «ÈÙ≈È≈ √≈«Ë¡≈Õ «‹ºÊ∂ ’ÙÓΔΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ «‘ ‘∂ √È ¿π‘Ȫ ˘ ¬∂.ÏΔ.ÚΔ.ÍΔ. √Ó∂Â
¡≈.¡À√.¡À√. È≈Ò √Ïø«Ë ‘Ø ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª È∂ Ó≈È
ÁΔ¡ª ËÓ’Δ¡ª «ÁºÂΔ¡ªÕ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ’ÙÓΔΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈Í‰Δ ÍÛ∑≈¬Δ ¤º‚ ’∂ Ú≈Í√ ’ÙÓΔ ÍÂ
◊¬∂Õ Á∂‘≈Á»È Á∂ ÁØ ’≈Ò‹ª È∂ ª ¡º◊∂ ÂØ∫ ’ÙÓΔΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ Á≈ıÒ≈ Á∂‰ ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈Õ
«¬√∂ Â∑ª ÌØÍ≈Ò ¡Â∂ πÛ’Δ «Úº⁄ «Úº«Á¡’ ¡Á≈«¡ª
È∂ ’ÙÓΔΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ Óπ¡ºÂÒ ’ «ÁºÂ≈Õ
«‘Ó≈⁄Ò Á∂ «Úº⁄ «¬º’ Í≥⁄≈«¬Â È∂ ’ÙÓΔΔ¡ª ˘ ÿ
¤º‚ ‹≈‰ Ò¬Δ «’‘≈Õ «¬º’ √»Ï∂ Á∂ ≈‹Í≈Ò È∂ «’‘≈ «’
’ÙÓΔ Â∂ ’ÙÓΔΔ¡ª Á≈ Ï≈¬Δ’≈‡ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ ’Δ
ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ Ò¬Δ «¬‘ ’ÙÓΔΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ «˜øÓ∂Ú≈
È∂? ’Δ «¬√ Â∑ª ÁΔ È¯ ’ÙÓΔΔ¡ª ÍÃÂΔ ÎÀÒ≈¿π‰
È≈Ò ¡Â∂ ‘˜≈ª «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÂØ∫ ¿π‘Ȫ Á≈ ÍÛ∑≈¬Δ
Á≈ ‘º’ ÷Ø‘‰ È≈Ò ¿π‘ Ì≈ È≈Ò «‘‰ ˘ «Â¡≈
‘؉◊∂ ‹ª ¿π‘ ‘«Ê¡≈ ¸º’‰ Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘؉◊∂? ‹≈
’ÙÓΔΔ¡ª ÁΔ ‹◊∑≈ ıπÁ ˘ ÷Û∑≈ ’’∂ √Ø⁄ØÕ «¬‘ Ó≈‘ΩÒ
ω≈ ’∂ ‘Ø ÍπÒÚ≈Ó≈ Ú◊∂ ‘Ó«Ò¡ª ÁΔ ˜ÓΔÈ «Â¡≈
’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ
Ì≈‹Í≈ È∂ ÎΩ‹Δ¡ª ÁΔ ÓΩ ˘ ‘Ó∂Ù≈ ¡≈͉∂ «√¡≈√Δ
«‘ºÂª Ò¬Δ ¡Â∂ ≈Ù‡Ú≈Á Á≈ ‹˘È ÌÛ’≈¿π‰ Ò¬Δ
Ú«Â¡≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ Á≈¡Ú≈ ’ÁΔ ˛ «’ ¿π‘ ÎΩ‹Δ
‹Ú≈Ȫ ˘ Ï‘π √«Â’≈ «ÁøÁΔ ˛ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ÁΔ Ï‘πÂ
15 Ó≈⁄-B@AI
ÍÃÚ≈‘ ’ÁΔ ˛Õ ‹Á«’ ¡√ÒΔ¡Â ’πºfi ‘Ø ˛Õ Ù‘ΔÁ
Ì◊ «√øÿ È∂ ¡≈Í‰Δ ‹∂Ò∑ ‚≈«¬Δ ”⁄ ÎÀ‚«’ Ó‘≈È
Á∂ ÙÏÁª ˘ ’Ø‚ ’ΔÂ≈ √Δ, ““‹∂’ Ó∂∂ √À«È’ √Ø⁄‰≈ Ùπ»
’ Á∂‰ ª Ó∂Δ √ÀÈ≈ ”⁄ ’Ø¬Δ ÚΔ ÌÂΔ È≈ ‘ØÚ∂Õ”” ‹ÁØ∫
Â∂‹ Ï‘≈Á √Í» È∂ √Ø«⁄¡≈ ¡Â∂ ÏØ«Ò¡≈ ¿π‘Ȫ ˘
ÿ‡Δ¡≈ ÷≈‰≈ «ÓÒÁ≈ ˛ ‹Ø Ïø«Á¡ª Á∂ ÷≈‰ Ò≈«¬’
È‘ƒ ª ÎΩ‹Δ Â∂‹ Ï‘≈Á √Í» ˘ √√ÍÀ∫‚ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ¡Â∂ ‹ª⁄ Á∂ È≈Ó ”Â∂ ¿π√˘ ÈΩ’Δ ÂØ∫ ’º„ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ¡Â∂ «¬º’ ¿πμ⁄ ¡«Ë’≈Δ Á≈ «Ï¡≈È √Δ «’ Â∂‹
Ï‘≈Á √Í» ÎΩ‹ ”⁄ Ï◊≈Ú ÷ÛΔ ’ √’Á≈ √ΔÕ «¬‘
√πº«÷¡≈ ’ÓΔ¡ª ÍÃÂΔ Ì≈‹Í≈ Á≈ √«Â’≈ ˛Õ ÓØÁΔ Á∂
≈‹’≈Ò ”⁄ I@@ ‹Ú≈È ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ ◊¬∂Õ ‹∂’
ÍπÒÚ≈Ó≈ Á∂ D@ ‹Ú≈Ȫ ÁΔ ÓΩÂ Ò¬Δ Á«‘ÙÂ◊Á
«˜øÓ∂Ú≈ ‘È Âª I@@ ÁΔ ÓΩÂ Ò¬Δ «’‘Û≈ Á«‘ÙÂ◊Á
«˜øÓ∂Ú≈ ‘À? ÓØÁΔ √’≈ È∂ «¬º’ À∫’ «¬º’ ÍÀÈÙÈ ˘
ÚΔ ¿π√ Â∑ª Ò≈◊» È‘ƒ ’ΔÂ≈ «‹√ Â∑ª √≈Ï’≈ ÎΩ‹Δ
Óø◊ ’Á∂ ‘ÈÕ √ø√Á ÁΔ √‡À∫«‚ø◊ ’Ó∂‡Δ ¡≈È «‚ÎÀ∫√
ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ’È Ú≈Ò∂ Ì≈‹Í≈ ¡≈◊» Â∂ ’∂∫ÁΔ ÓøÂΔ
Ó∂‹ ‹ÈÒ ÏΔÏΔ ÷ø‚»Δ È∂ √ø√Á ”⁄ CA Ó≈⁄ B@AH
˘ ‹Ø «ÍØ‡ º÷Δ ¿π√ «Úº⁄ ¡È∂’ª √πfi≈¡ «Áø«Á¡ª
Á‹ ’ΔÂ≈ «’ ‘«Ê¡≈ÏøÁ √ÀÈ≈Úª Á∂ FH ÎΔ√ÁΔ
‘«Ê¡≈ Â∂ ÔøÂ ¡≈«Á Íπ≈‰∂ ‘Ø ¸º’∂ ‘ÈÕ ‘’Δ’Â
Í∂Ù ’È ”Â∂ ÷ø‚»Δ ˘ ⁄∂¡ÓÀÈΔ ÂØ∫ Î≈◊ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ ’≈«◊Ò ÁΔ ‹ø◊ ÒÛÈ Ú≈Ò∂ Ó∂‹ ‚Δ.ÍΔ. «√øÿ
¡Èπ√≈ ¿π‘ ’≈«◊Ò ÁΔ ‹ø◊ ”⁄ ‹ıÓΔ ‘Ø«¬¡≈Õ ‹ıÓΔ
‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍÀÈÙÈ ÒÀ‰ Ò¬Δ G √≈Ò ÒÛ≈¬Δ ÒÛÈΔ
Í¬Δ ¡Â∂ √’≈ ˘ √≈Ï ’’∂ «Á÷≈¿π‰ «Í¡≈ «’ ÓÀ∫
‹ø◊ «Úº⁄ ‹ıÓΔ ‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ Ó∂‹ ‚Δ.ÍΔ. «√øÿ ¡Èπ√≈
¡«‹‘∂ Ï‘π √≈∂ Ó≈ÓÒ∂ ¡Á≈Òª ”⁄ Ò‡’ ‘∂ ‘ÈÕ
√À«È’ª ÁΔ¡ª «ÚËÚ≈Úª ¡Á≈Òª ”⁄ πÒ ‘Δ¡ª È∂
«’ ¿π‘Ȫ Á∂ ÍÂΔ ˘ Ù‘ΔÁ Á≈ Á‹≈ «ÓÒ ‹≈Ú∂Õ Ï‘πÂ
√≈Δ¡ª «ÚËÚ≈Úª √À«È’ª ÁΔ ÓΩ Ú∂Ò∂ ¡ÀÒ≈ÈΔ¡ª
√‘»Òª ‘≈√Ò ’È ÷≈Â Á-Á ̇’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
√À«È’ª Á∂ È≈Ó ”Â∂ «√¡≈√ ’È Ú≈ÒΔ √’≈ √À«È’ª
ÁΔ¡ª «ÚËÚ≈Úª «ıÒ≈¯ ¡Á≈Òª ”⁄ ’∂√ ÒÛ ‘Δ ˛Õ
Ó∂‹ ‚Δ.ÍΔ. «√øÿ ¡Èπ√≈ ¿π‘ º«÷¡≈ ÓøÂΔ ˘ «ÓÒ
’∂ ¡Í≈‘‹ ÎΩ‹Δ¡ª «ıÒ≈¯ ◊À-˜»Δ ¡ÍΔÒª Ú≈Í√
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò¬∂ ‹≈‰ ÁΔ Óø◊ ’ ¸º’∂ ‘ÈÕ Í È‘ƒ Ò¬Δ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ
º«÷¡≈ ÓøÂΔ ¡Ω ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÚΔ √À«È’ª ÁΔ¡ª
«ÚËÚ≈Úª ”Â∂ Â√ È‘ƒ ’ ‘ΔÕ Ï≈’Δ ’≈«◊Ò ‹ø◊
Á∂ ÎΩ‹Δ¡ª Á∂ Â≈ϻª «Úº⁄Ø∫ ÚΔ ’«ÓÙÈ ¤’‰ Á≈ Á≈◊
Ú≈‹Í≈¬Δ ÁΔ √’≈ Á∂ ÓºÊ∂ ”Â∂ ⁄Ó’Á≈ ˛Õ
«¬√∂ Â∑ª ‘Δ D@ ‹Ú≈Ȫ ˘ Ù‘ΔÁ ’«‘’∂ Ó≈‘ΩÒ
˘ Á∂ÙÌ◊ÂΔ Á∂ ø◊ ”⁄ ø◊‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ
˛ ‹Á«’ ¡√ÒΔ¡Â «¬‘ ˛ «’ √Δ.¡≈.ÍΔ.¡ÀÎ. Á∂
«√Í≈‘Δ¡ª ˘ ˘ √’≈ Ù‘ΔÁ Á≈ Á‹≈ È‘ƒ «ÁøÁΔÕ
Ó√Ò≈ Á‹∂ Á≈ È‘ƒ, Ó√Ò≈ «¬‘Ȫ √À«È’ª ˘ ωÁ≈
Ó≈È-√ÈÓ≈È È≈ Á∂‰ Á≈ ˛ «’™«’ √ÀÈ≈ ”⁄ ¡≈Ó
«’ÂΔ¡ª Á∂ ÍπºÂ ‘È ‹Ø Ï∂π˜◊≈Δ ÂØ∫ Әϻ ‘Ø ’∂ ÎΩ‹
”⁄ ¡≈¿π‰ Ò¬Δ Ó˜Ï» È∂, ‘≈’Óª ˘ «¬‘Ȫ ˘ «Ï‘Â
√‘»Òª Á∂‰ Á≈ Î≈«¬Á≈ È‘ƒÕ ‘≈’Óª ˘ «‹™Á∂ ÎΩ‹Δ¡ª
È≈ÒØ∫ Ó∂ ÎΩ‹Δ ÚºË Î≈«¬Á∂ÓøÁ ‘È «‹√ ≈‘ƒ ¿π‘Ȫ ÁΔ
«√¡≈√ ⁄Ó’ÁΔ ˛Õ ÓØÁΔ √’≈ ÎΩ‹Δ¡ª ÁΔ ÓΩ ÂØ∫
Î≈«¬Á≈ ¿π·≈¿π‰ ”⁄ Ó≈«‘ ˛Õ «‹øÈ∂ ÎΩ‹Δ ÓÈ◊∂
˙ÈΔ¡ª ÚºË Ú؇ª ÁΔ ¡≈√ Ì≈‹Í≈ ˘ ‘ØÚ∂◊ΔÕ «¬√∂ ’’∂
‹ø◊Δ Ó≈‘ΩÒ Ï‰≈¿π‰≈ Ì≈‹Í≈ ÁΔ «√¡≈√ ˛Õ
ÍπÒÚ≈Ó≈ ÿ‡È≈¥Ó ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓØÁΔ √’≈ È∂
Í≈«’√Â≈È È≈Ò ÚÍ≈ Ò◊Ì◊ ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂
Í≈«’√Â≈È ÂØ∫ ÓØ√‡ Î∂Ú∂‡ È∂ÙÈ Á≈ Á‹≈ ÷Ø‘ «Ò¡≈
˛Õ Ì≈ ÁΔ ÂÎØ∫ Úº‚Δ Ó≈Â≈ ”⁄ ‡Ó≈‡ Í≈«’√Â≈È
‹ªÁ∂ √È ‹Ø ‘π‰ ÏøÁ ’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
‘Ø √Ï˜Δ¡ª ÚΔ Í≈«’√Â≈È ‹ªÁΔ¡ª √ÈÕ «¬√ÁΔ
Ï≈ÓÁ ÏøÁ ’È ÂØ∫ Ï≈¡Á ’¬Δ ‹˘ÈΔ ÷πÙ ‘È «’
Í≈«’√Â≈È ”⁄ ‡Ó≈‡ Â∂ √Ï˜Δ¡ª ÏøÁ ‘Ø ◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ
¿π‘Ȫ ˘ Ó«‘ø◊Δ¡ª √Ï˜Δ¡ª ÷ΔÁ‰Δ¡ª ÍÀ ‘Δ¡ª
‘ÈÕ Í Á»‹≈ Í«‘Ò» «¬‘ ˛ «’ √≈‚∂ Á∂Ù Á∂ «’√≈È Á≈
‡Ó≈‡ Â∂ √Ï˜Δ¡ª ’Ω‚Δ¡ª Á∂ Ì≈¡ «Ú’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
√Ó≈È πÒ «‘≈ ˛, ‡º’ ‚≈«¬Ú Ï∂π˜◊≈ ‘Ø ‹≈‰◊∂,
«’√≈Ȫ È≈Ò ‡ª√ÍØ‡ ÚΔ ◊Û∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
Í≈«’√Â≈È, Ì≈ Á∂ Ó√≈«Ò¡ª, ⁄≈‘, ’ΩÎΔ ¡≈«Á Á≈
ÚΔ ÷ΔÁÁ≈ ˛ Í ÓØÁΔ √’≈ Á∂ÙÌ◊ÂΔ Á∂ È≈Ó ”Â∂
«¬‘Ȫ ¿πÂÍ≈Á’ª ˘ ¿π‹≈Û ‘Δ ˛Õ
√≈¿»Ê ◊π‹≈ ⁄À∫Ï ¡≈Î ’≈Ó√ ¡À∫‚ «¬ø‚√‡Δ
Á∂ ⁄∂¡ÓÀÈ Á∂Ú«¥ÙÈ Óÿ≈ÈΔ ¡Èπ√≈, ““√» Á∂ «¬º’
16 Ó≈⁄-B@AI
ÍÃÂΔ«ÈËΔ ÁÒ È∂ «Í¤Ò∂ √≈Ò Í≈«’√Â≈È Á∂ ¡≈‹Ó
¡Â∂ Ò÷È¿» Ϙ≈ª Á≈ ÁΩ≈ ’ΔÂ≈ √ΔÕ ¿πμÊ∂ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ
«Úº⁄ Áπ’≈ÈÁ≈ √≈‚∂ ÂØ∫ √√ÂΔ¡ª √≈ÛΔ¡ª, Ò«‘ø◊∂ ¡Â∂
‘Ø ÎÀÏ«’ ÷ΔÁÁ∂ ‘È, ‹∂’ ¡√ƒ ¿π‘Ȫ ˘ Ó≈Ò
Ú∂⁄‰≈ ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈ ª ¤Ø‡∂ ÚÍ≈Δ ÂÏ≈‘ ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ
«¬√∂ Â∑ª Í≈«’√Â≈È ÂØ∫ √ΔÓÀ∫‡, «‹Í√Ó Ú◊À≈ Ì≈Â
¡≈™Á≈ ˛ ‹Ø ’∂ ÏøÁ ‘Ø «◊¡≈ ˛Õ «¬‘Ȫ «ÁȪ ”⁄
«ÚÁ∂ÙΔ «ÈÚ∂Ù’ª È∂ ÚΔ Ì≈ «Úº⁄Ø∫ ECF@ ’ØÛ πͬ∂
’º„∂ ‘ÈÕ ‹ø◊ Á≈ «¬‘ Ó≈‘ΩÒ È؇ÏøÁΔ Â∂ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ÂØ∫
fiøÏΔ ¡≈«Ê’Â≈ ˘ ‘Ø Èπ’√≈È Í‘πø⁄≈¬∂◊≈Õ
«¬ºÊ∂ ‘Δ Ïº√ È‘ƒÕ Á∂Ù Á∂ ◊ë‘ ÓøÂΔ ≈‹È≈Ê
«√øÿ È∂ «’‘≈ «’ ¡≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «¥’‡ Á∂ «ÚÙÚ ’ºÍ
Óπ’≈Ï«Ò¡ª «Úº⁄ Ì≈Â, Í≈«’√Â≈È È≈Ò ’Ø¬Δ ÓÀ⁄
È‘ƒ ÷∂‚∂◊≈Õ ¬∂√∂ Â∑ª Ì≈ «Úº⁄ ‘ج∂ «ÈÙ≈È∂Ï≈‹Δ Á∂
«ÚÙÚ ’ºÍ ”⁄ Í≈«’√Â≈ÈΔ «ÈÙ≈È∂Ï≈‹ª ˘ ÚΔ‹≈ Á∂‰
ÂØ∫ «¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¡øÂ≈Ù‡Δ
Ù» « ‡ø ◊ √ÍØ  ‡√ ÎÀ ‚ ∂ Ù È ÁΔ¡ª «√Î≈«Ùª ”Â∂
¡øÂ≈Ù‡Δ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √Ê≈È ÿ‡≈
«ÁºÂ∂ ¡Â∂ «¬‘ ÚΔ «’‘≈ «’ ¿π‘ Ì≈ÂΔ ˙Òø«Í’ ’Ó∂‡Δ
Â∂ Ì≈ √’≈ È≈Ò Ì≈ «Úº⁄ ¡øÂ≈Ù‡Δ ÷∂‚ª
’≈¿π‰ Ï≈∂ ¿πÁØ∫ º’ ’Ø¬Δ ◊ºÒÏ≈ ȑƒ ’∂◊Δ ‹ÁØ∫
º’ Ì≈ √≈∂ «÷‚≈Δ¡ª ˘ ÚΔ‹≈ Á∂‰ ÁΔ ◊≈ø‡Δ
È‘ƒ «ÁøÁ≈Õ Ì≈ «Úº⁄ B@BF «Úº⁄ Ô»Ê ˙Òø«Í’ ¡Â∂
B@CB «Úº⁄ ¿πÒø«Í’ ÷∂‚ª ’≈¿π‰ ÁΔ Á≈¡Ú∂Á≈Δ Í∂Ù
’ «‘≈ ˛Õ B@CB ÁΔ¡ª ˙Òø«Í’ ÷∂‚ª ÂØ∫ Í«‘Òª
B@C@ «Úº⁄ ¬∂ÙΔ¡È ÷∂‚ª ’≈¿π‰ Á≈ ÚΔ ⁄≈‘Ú≈È ˛Õ
÷∂‚ª Á≈ Ó’√Á «÷‚≈Δ¡ª Á∂ ‘πÈ Â∂ ‹ØÙ ÁΔ Í∂Ù’≈Δ
È≈Ò Á∂Ùª «Úº⁄ «ÓÒÚÂÈ ÚË≈¿π‰≈ ˛Õ «ÓÒ÷≈ «√øÿ
˘ ÎÒ≈«¬ø◊ «√º÷ Á≈ È≈Ó Í≈«’√Â≈È ⁄Ø∫ ‘Δ «Ó«Ò¡≈
√ΔÕ Í ÓØÁΔ ‘’»Ó ںÒØ∫ «¬‘Ø «‹‘≈ ◊À-«˜øÓ∂Ú≈≈È≈
Úº¬Δ¡≈ ‹≈Δ «‘≈ ª ÷∂‚ª Á∂ ÷∂Â «Úº⁄ ¿π√Á∂ ¡Òº◊-
ÊÒº◊ «‘ ‹≈‰ ÁΔ¡ª √øÌ≈ÚÈ≈Úª ÂØ∫ «¬È’≈ È‘ƒ
’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈Õ
’Á∂ «¬‘ ◊≈«¬’ª ”Â∂ Í≈ÏøÁΔ Ò≈™Á∂ È∂, ’Á∂
«÷‚≈Δ¡ª ”Â∂, «¬√∂ ˘ ’«‘øÁ∂ È∂ ’ø˪ ”Â∂ ӻ ’∂ ÚÀ
’º„‰≈Õ Í ’Δ «¬‘ √Óπº⁄≈ Ó≈‘ΩÒ ‹Ø ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ ÂØ∫
Ï≈¡Á ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ «’ «¬‘ ‹ø◊Δ Ó≈‘ΩÒ Á∂Ù
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á∂ «‘ºÂ «Úº⁄ ˛ ‹ª «’√∂ ‘Ø Á∂ «‘ºÂ «Úº⁄Õ «¬‘ √≈≈
‹ø◊Δ Ó≈‘ΩÒ ÓØÁΔ ‘’»Ó Áπ¡≈≈ √ºÂ≈ ”⁄ ¡≈¿π‰ Ò¬Δ
ω≈ ‘Δ ˛Õ ÓØÁΔ ‘’»Ó ‘ √≈Ò ÁØ ’ØÛ ÈΩ’Δ¡ª,
÷≈«Â¡ª ”⁄ AE-AE Òº÷, ¡º¤∂ «ÁȪ Á≈ Ò≈≈ Ò≈ ’∂
¡≈¬Δ √Δ Í «¬‘ Á≈¡Ú∂ fi»·∂ «È’Ò∂Õ ¿πÍØ∫ È؇ÏøÁΔ,
‹Δ.¡À√.‡Δ. È∂ ’≈ØÏ≈Δ fiøÏ «ÁºÂ∂Õ Á∂Ù ◊«‘ ◊øÌΔ
¡≈«Ê’ √ø’‡ ”⁄ Ë√Á∂ ‹≈ «‘≈ ˛, ÓØÁΔ ’ØÒ ÒØ’ √Ì≈
⁄؉ª ”⁄ ÒØ’ª ˘ ’«‘‰ Ò¬Δ ’πºfi È‘ƒ ˛Õ «‹√ ’’∂
¡≈Í‰Δ¡ª È≈’≈ÓΔ¡ª ÂØ ∫ «Ë¡≈È ‘‡≈¿π ‰ Ò¬Δ
ÍπÒÚ≈Ó≈ ”⁄ ‹Ú≈Ȫ Á∂ ı»È ”⁄Ø∫ Ú؇ª Ì≈Ò «‘≈ ˛Õ
B@AD ÂØ∫ Ò◊≈Â≈ ‘Δ ÓØÁΔ ‘’»Ó ’Á∂ ≈Ù‡Ú≈Á,
ÒÚ «‹‘≈Á, ÂΔÈ ÂÒ≈’, Á∂Ù ËÑ Ø Δ, ¡ÏÈ È’√Ò≈¬Δ‡
Ú◊À≈ ҒϪ ≈‘ƒ ÏØÒ‰ Ú≈«Ò¡ª ˘ ÁÏ≈«¬¡≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ
ÁØ «ÁÈ Í«‘Òª ÓØÁΔ È∂ Í≈«’√Â≈È ”⁄ Ì≈ÂΔ
‘Ú≈¬Δ ÎΩ‹ ÚºÒØ∫ ÷≈ÒΔ Ó’≈Ȫ ”⁄ √πº‡∂ ÏøϪ ÂØ∫ Ï≈¡Á
‚ƒ◊ Ó≈«Á¡ª «’‘≈ «’, ““ÓÀ∫ Á∂Ù ’Ø fiπ’È∂ È‘ƒ Á»ø◊≈””
Í E √≈Òª ÁΔ ÓØÁΔ √’≈ ÁΔ ÈÒ≈«¬’Δ, «’√≈Ȫ-
Ó˜Á»  ª ÁΔ¡ª ıπ Á ’π Ù Δ¡ª, «È‘º ’ Δ ‹ø ◊ ”⁄
¡≈«ÁÚ≈√Δ¡ª, ’ÙÓΔΔ¡ª Â∂ ¡≈Ó «’ÂΔ¡ª Á∂ ÍππºÂª
Á≈ ‹Ø ÎΩ‹ ”⁄ ÌÂΔ È∂, Á≈ ÓÈ≈ √≈«Ï ’Á≈ ˛ «’
ÓØÁΔ Á∂Ù ’Ø fiπ’È∂ È‘ƒ ÏÒ«’ ¿π·È∂ È‘ƒ Á∂◊≈Õ ¡≈˙
ÓØÁΔ √’≈ Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. ÚºÒØ∫ ÒØ’ª Á∂ Ó√«Ò¡ª
˘ ÿº‡∂ ØÒ ’∂ ¡≈͉∂ «√¡≈√Δ ÓπÎ≈Á Ò¬Δ ÷Û∂ ’ΔÂ∂ ‹≈
‘∂ ‹ø◊Δ Ó≈‘ΩÒ Á≈ ‚‡Úª «ÚØË ’Δ¬∂Õ ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª
Á∂ √ÚÀ-«È‰∂ Á∂ ¡«Ë’≈ Ò¬Δ ¡≈Ú≈˜ ÏπÒøÁ ’Δ¬∂
ª ‹Ø «Î ÍπÒÚ≈Ó≈ ÁπÏ≈≈ È≈ Ú≈Í √’∂Õ
ÙØ’ √Ó≈⁄≈
A. ’≈Ó∂‚ ◊πÏ⁄È≈ ≈Ó «Í≥‚ Â∂ ‚≈’
ÎÚ≈Ò≈ «Í¤Ò∂ «Áȃ √ÁΔÚΔ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ
¿πÈ∑ª Á∂ Ù˪‹ÒΔ √Ó≈◊Ó ÓΩ’∂ ¿πÈ∑ª Á∂ √ÍπºÂ
’≈Ó∂‚ Ò«‘øÏ «√øÿ ÎÚ≈Ò≈ ¡Â∂ Í«Ú≈
ÚºÒØ∫ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ A@@@ πͬ∂ ¡Â∂
ÒØ’ ’≈‹ª Ò¬Δ B@@@ π. √‘≈«¬Â≈ «ÁºÂΔ ◊¬ΔÕ
¡Á≈≈ Í«Ú≈ Á∂ Áπº÷ «Úº⁄ ÙΔ’ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈
√‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ √≈ÊΔ Á≈ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
17 Ó≈⁄-B@AI
Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ Ù‘ΔÁ
‘Ø∫ ΫÙÂ∂ ÌΔ «¯Á≈ «‹È Í «Ô‘ Úπ‘ «¬È√≈È ‘À∫
Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ≈ Á∂Ù ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ «Úº⁄
«¬º’ ¡«‘Ó √Ê≈È º÷Á≈ ˛Õ Á∂Ù ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ √øÿÙ
«Úº ⁄ ¡È∂ ’ ª √ø √ Ê≈Úª, ‹º Ê ∂ Ï ø Á Δ¡ª, «Ú¡’ÂΔ¡ª,
¥ªÂΔ’≈Δ ÁÒª, ˆÁ Ò«‘, ϺÏ Ò«‘ ¡≈«Á
Ï∂ « ◊‰Â Ò«‘ª Á≈ ÔØ ◊ Á≈È «‘≈ ˛Õ Í ‹∂ ’ 
«Ú¡’ÂΔ◊ ÂΩ ”Â∂ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª BC Ó≈⁄ AICA
˘ Ù‘ΔÁ ‘Ø¬Δ Ì◊ «√øÿ, ≈‹◊π» Â∂ √π÷Á∂Ú ÁΔ
’πÏ≈ÈΔ È∂ «¬√ ÁΔ Ó‘ºÂÂ≈ ‘Ø ÚΔ ÚË≈ «ÁºÂΔÕ ™fi
ª ‘Ø ÚΔ ¡È∂’ √ı√Δ¡Âª È∂ Ì≈ ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ
Ò«‘ «Úº⁄ Ú‚ÓπºÒ≈ ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ Í Ì◊ «√øÿ
¡≈Í‰Δ «Ú⁄≈Ë≈’ √Ófi ˘ ‹Ø «’ ◊ªËΔ ÂØ∫ «ÏÒ’πÒ
¡º‚Δ √Δ, ˘ ÒØ’ª «Úº⁄ «Ò‹≈‰ «Úº⁄ √¯Ò ‘Ø«¬¡≈Õ
◊ªËΔ AIC@ º’ ¡ø◊∂˜ √’≈ ÂØ∫ «√Î ÚºË ÂØ∫ ÚºË
≈‹ÈΔÂ’ ¡«Ë’≈ª ÁΔ Óø◊ ’Á≈ √ΔÕ ‹ÁØ∫«’ Ù‘ΔÁ
Ì◊ «√øÿ AIBH «Úº⁄ ‘Δ ¡ø◊∂˜ √≈Ó≈‹ «ıÒ≈¯
÷πºÒ∑∂ √øÿÙ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’Á≈ √Δ Â∂ ÒØ’ª ˘ Á∂√Δ-
«ÚÁ∂ÙΔ ◊πÒ≈ÓΔ ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ’≈¿π‰ Ò¬Δ √øÿÙÙΔÒ
√ΔÕ ¿π√ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ Á≈ «√Î «¬‘Ø ÓÂÒÏ √Δ «’ “ÓÈπº÷
‘ºÊØ∫ ÓÈπº÷ ÁΔ ´º‡ Á≈ ÷≈ÂÓ≈” ‘ØÚ∂Õ ¿π‘ ¡≈«Ê’,
≈‹ÈΔÂ’ Â∂ √º«Ì¡≈⁄≈’ Â∂ √Ó≈«‹’ ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ
ÔÂÈÙΔÒ √ΔÕ Ó‘≈ÂÓ≈ ◊ªËΔ “È≈ «ÓÒÚÂÈ ‹ª
¡ø◊∂˜Ø Ì≈ ¤º‚Ø” º’ √ΔÓ √Δ ‹ÁØ∫ «’ Ù‘ΔÁ Ì◊Â
«√øÿ, «¬È’Ò≈Ï «˜øÁ≈Ï≈Á Â∂ √≈Ó≈‹Ú≈Á ÓπÁ≈Ï≈Á
Á≈ È≈‘≈ Ò◊≈ «‘≈ √Δ ‹Ø «’ Ì◊ «√øÿ ÁΔ √Ófi ˘
◊ªËΔ ÁΔ √Ófi ÂØ∫ «¬’ÁÓ Ú÷«¡≈™Á≈ ˛Õ
√≈„∂ BC √≈Ò Á∂ Ì◊ «√øÿ È∂ ¡ÀÈΔ ¤Ø‡Δ ¿πÓ∂
‘Δ ‹Ø «Ú⁄≈Ë≈’ ͺ÷ ÂØ∫ ’≈‹ ’ΔÂ∂ ¿π√ÁΔ «Ó√≈Ò
«’Ë∂ ÚΔ È‘ƒ «ÓÒÁΔÕ ¡≈Í‰Δ «˜øÁ◊Δ «Úº⁄ ¡«Ë¡ÀÈ
’È ˘ ¿π√ È∂ «ÚÙ∂٠ʪ «ÁºÂΔÕ ¿π√ÁΔ ‹∂Ò∑ ‚≈«¬Δ
Á√≈™ÁΔ ˛ «’ ¿π√ È∂ ¡ÀÈ∂ ÿº‡ Ú’Â «Úº⁄ ¡‰«◊‰Â
«’Â≈Ϫ ÁΔ ¡«Ë¡ÀÈ ’ΔÂ≈Õ ¿π√È∂ Ì≈ ¡øÁ Â∂ Ï≈‘
ÁΔ¡ª «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ª Á∂ ‹«Ï¡ª ˘ ◊«‘≈¬Δ
È≈Ò √Ófi‰ Á∂ ÔÂÈ ’ΔÂ∂Õ ¿π√Á∂ ÍÛ∑È Â∂ √Ófi‰ Á∂
‹˘È Á≈ «¬√ ◊ºÒ ÂØ∫ ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ˛ «’ Ϊ√Δ Á∂ º√∂ ÂØ∫
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‹≈‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÚΔ ¿π‘ Ó‘≈È «¬È’Ò≈ÏΔ ÒÀ«ÈÈ ÁΔ
«’Â≈Ï ÍÛ∑ «‘≈ √ΔÕ ¿π√Á≈ Í≥È≈ ÓØÛ’∂ ¡≈¿π‰≈ ÚΔ
¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ ÍΔÛ∑Δ ˘ ÚΔ «¬√ Δ ˘ ¡º◊∂ ÂØÈ Á≈
√πÈ∂‘≈ Á∂ «◊¡≈Õ ¿π√ÁΔ Á»«ÁzÙ‡Δ ÁΔ Ú‹∑≈ ÚΔ «¬«Â‘≈√
Á∂ «Ú«◊¡≈È’ ¡√» Ò ª ÁΔ √Ófi, «¬«Â‘≈√’
ÍÁ≈ÊÚ≈ÁΔ ÍÛ⁄ØÒ „ø◊ Â∂ «Ú«◊¡≈È’ «ÁÃÙ‡Δ’Ø‰
‘Δ √ΔÕ ¿π‘ ̻ ˘ Í÷ ’∂, ÚÂÓ≈È ˘ √Ófi≈’∂, Ì«Úº÷
Á≈ È’Ù≈ «Â¡≈ ’Á∂ √ÈÕ Ù≈«¬Á ¿π‘Ȫ «¬«Â‘≈√’
¡√»Òª ˘ √ÓfiÁ∂ ‘ج∂ Ì«Úº÷ Á≈ Ú‰È ’«Á¡ª «’‘≈
√Δ «’, ““¡ø◊∂˜ª ÁΔ¡ª ‹Û∑ª «‘ºÒ ◊¬Δ¡ª ‘È, AE
√≈Òª «Úº⁄ ⁄Ò∂ ‹≈‰◊∂, √ÓfiΩÂ≈ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈, «Î ’≈ÎΔ
‘ÎÛ≈-ÁÎÛΔ Á∂ √≈Ò ◊π˜È◊∂ ¡Â∂ ¿π√Á∂ Ï≈¡Á ÒØ’ª
˘ Ó∂Δ ÒØÛ ÍÚ∂◊ΔÕ”” ¡≈˜≈ÁΔ ÂØ∫ GB √≈Ò Ï≈¡Á «¬Ú∂∫
‘Δ Ú≈Í «‘≈ «‹Ú∂∫ Ì◊ «√øÿ È∂ √Ø«⁄¡≈ Â∂ «Ò«÷¡≈Õ
¡º‹ ‹ÁØ∫ ¡√ƒ «‘øÁØ√Â≈È ÁΔ ÓΩ‹»Á≈ √«ÊÂΔ ”Â∂
Ș Ó≈Á∂ ‘ª «’ «’Ú∂∫ ◊À-Âº’ΔÍ√øÁ, Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
Â≈’ª «¬«Â‘≈√ ˘ «Í¤ÒÓØÛ≈ Á∂‰ Ò¬Δ ÔÂÈÙΔÒ
‘ÈÕ ÒØ’ª ÁΔ¡ª ˜»ª Í»Δ¡ª ’È ÁΔ Ï‹≈«¬ ÒØ’ª
˘ Ì≈ Ó≈» ‹ø◊ Ò¬Δ ¿π’√≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¡øË-
≈Ù‡Ú≈Á ˘ ‘Ú≈ «ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ «‘øÁ» ≈Ù‡
√Ê≈Í ’È ÁΔ¡ª ◊ºÒª ’ΔÂΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘È Â∂
ÔÂÈ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ◊¿» Á∂ Ȫ ”Â∂ ‘º«Â¡≈Úª
’ΔÂΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª, ÌΔÛ ÚºÒØ∫ Á«Òª ”Â∂ ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂
‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÿº‡-«◊‰ÂΔ Óπ√«ÒÓ Ì≈¬Δ⁄≈∂ ˘ ¡ºÂÚ≈ÁΔ
◊Á≈«È¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¡ø◊∂˜ ÍÃ√ ≈Ù‡Δ¡≈
√ÚÀÓ√∂Ú’ √øÿ (¡≈.¡À√.¡À√.) ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ ÚºÒØ∫
’«Ó¿»«È√‡ª, ¡øÏ∂‚’Ú≈ÁΔ¡ª Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ ÈøÏ
«¬º’ ÁπÙÓ‰ ’≈ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈Õ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ
ÁΩ≈È ¡ø◊∂˜ª ÁΔ Ì◊ÂΔ ’È Ú≈Ò≈ √øÿΔ ‡ØÒ≈
Á∂ Ù Ì◊ÂΔ Á∂ √‡Δ«Î’∂ ‡ ¸º ’ Δ «ÎÁ≈ ˛Õ È’ÒΔ
Á∂ÙÌ◊ÂΔ Á≈ ‹˘È ’º‡ÛÍ≥ÊΔ¡ª Á∂ «√ ⁄Û∑’∂ ÏØÒ
«‘≈ ˛Õ ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂ «‹√ «Úº⁄ √Δ.¡≈.ÍΔ.¡ÀÎ. Á∂
D@ ‹Ú≈È Ó≈∂ ◊¬∂ ‹Ø «’ ◊ΔÏ «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª Á∂
‘Δ ÍπºÂ √È ÂØ∫ Ï≈¡Á ª «¬È∑ª È∂ ‘Ø ÚΔ ‘Ø-‘ºÒ≈
18 Ó≈⁄-B@AI
Ó⁄≈¿π‰≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ Á∂Ù Á∂ ÓØÁΔ ÓΔ‚Δ¡≈ È∂ Ì◊ «√øÿ Á≈ ¿πÍØ’Â ’ÊÈ ¡º‹ Á∂ «‘øÁØ√Â≈È
¡≈͉∂ «È¿»˜ »Ó «Úº⁄ Í≈«’√Â≈È È≈Ò ‹ø◊ ¤∂Û «ÁºÂΔ ÁΔ ‘»-Ï-‘» Â√ÚΔ Í∂Ù ’ÁΔ ˛Õ «¬√ ÒØ’ ÁØ÷Δ ÍÃÏøË
˛Õ ’ÙÓΔΔ¡ª ˘ √Ï’ «√÷≈¿π‰ ÁΔ¡ª ËÓ’Δ¡ª ÂØ∫ ¤π‡’≈≈ Í≈¿π‰ Ò¬Δ ˜»Δ ˛ «’ Ì◊ «√øÿ Á∂
«ÁºÂΔ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Á∂Ù Ì «Úº⁄ ÍÛ∑Á∂ ’ÙÓΔΔ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ √∂Ë ÒÀ∫«Á¡ª «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ˘ ÍÃ⁄ø‚
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Â∂ «¬È∑ª «¯’» Â≈’ª È∂ ‘ÓÒ∂ ’È∂ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂ Â∂ ÒØ’ Óπ’ÂΔ Á∂ ≈‘ ”Â∂ ¡º◊∂ ÚË≈«¬¡≈
Ùπ» ’ «ÁºÂΔ ˛Õ ÍπÒΔ√ Ó»’ ÁÙ’ Ï‰Δ ‘Ø¬Δ ˛Õ √πÍΔÓ ‹≈Ú∂Õ «¬‘Δ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ, ≈‹◊π» Â∂ √π÷Á∂Ú ˘
’Ø‡ ˘ Á∂Ù Á∂ AA √»«Ï¡ª ˘ ’ÙÓΔΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª √º⁄Δ Ù˪‹ÒΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ
ÁΔ √πº«÷¡≈ Á∂ «ÈÁ∂Ù Á∂‰∂ ÍÀ ‘∂ ‘ÈÕ ‹ø◊Δ Âπ¡º√Ï
«’√≈È ¡≈◊», ÒØ’ ’ÚΔ ’≈Ó∂‚ ‹ÀÓÒ «√øÿ ͺ‚≈
ÎÀÒ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘ √≈≈ ’πfi ¡ÀÈ Á∂Ù ÁΔ¡ª
ÍπºÂ Í≈’∂ Ù‘ΔÁΔ Â∂≈
Í≈ÒΔÓÀ∫‡Δ ⁄؉ª ÂØ∫ Í«‘Òª Ú≈Í «‘≈ ˛Õ ¬∂‹ø√Δ¡ª
¡øÓΔ¬∂ ¡Ó ‘Ø «◊¡≈
ÚºÒØ∫ ‘ÓÒ∂ Á≈ ÷ÁÙ≈ ÍÃ◊‡≈¿π‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬√ Á≈
¿π‘Á≈ º’’∂ Í‘≈Û «‹º‚≈ ‹∂≈,
Ú≈ÍÈ≈, ÍÛÂ≈Ò ÁΔ Óø◊ ’Á≈ ˛Õ ÍπÒÚ≈Ó≈ ‘ÓÒ∂
ÚÀΔ ÚΔ ˛≈È ‘Ø «◊¡≈
Á≈ ‹Ú≈Ï Á∂‰ ÁΔ Ï‹≈«¬ «’Ú∂∫ √Δ.¡≈.ÍΔ.¡ÀÎ. Á∂
¡≈͉∂ ◊Δ ≈‘ƒ «’ÂΔ Ò«‘ Á∂ Ù‘ΔÁª ˘
‹π¡≈Ȫ ”Â∂ ≈‹ÈΔÂΔ ÷∂‚Δ ‹≈ ‘Δ ˛Õ Ì≈‹Í≈ «¬√
Ù˪‹ÒΔ Ì∂∫‡ ’È Ú≈Ò≈ «’√≈È ¡≈◊», ÒØ’ ’ÚΔ,
ÿ‡È≈ Á≈ Ò≈‘≈ ÒÀ ’∂ ¡≈Í‰Δ¡ª Í≥‹ √≈Òª ÁΔ¡ª
«‘≈ÚÒ Á√Â≈ Ó≈«√’ ͺÂ’≈ Á≈ √øÍ≈Á’ ’≈Ó∂‚
«È’≈√Δ¡ª ˘ ¤πÍ≈¿π‰ ÁΔ ÷∂‚ ÷∂‚ ‘Δ ˛Õ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
‹ÀÓÒ «√øÿ ͺ‚≈ ‘º’, √º⁄, «¬È√≈Î Ò¬Δ ‹»fi‰ Ú≈Ò∂
πfi≈È ÚË «‘≈ ˛Õ √≈Ó≈‹Δ √ø√≈ ÍÃÏøË Á≈ √ø’‡ ‘Δ
¿πÈ∑ª Ù‘ΔÁª ÁΔ ’Â≈ «Úº⁄ ‹≈ ÷ÒØ«¬¡≈ «‹‘Ȫ ˘
«¬√Á≈ ¡Ë≈ ˛Õ ÒØ’ «¬√ ÍÃÏøË Á≈ ÏÁÒ Í≈ÒΔÓÀ∫‡
¿π‘ ¡≈Í‰Δ √πΔÒΔ ¡≈Ú≈˜ È≈Ò Ù˪‹ÒΔ Ì∂∫‡ ’Á≈
⁄؉ª ≈‘ƒ ‘Δ ÂÒ≈Ù‰ Á≈ ÔÂÈ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ‹Ø √≈’≈
‘πøÁ≈ √ΔÕ AG Ó≈⁄ AIHH ˘ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Áª
È‘ƒ ‘Ø «‘≈Õ «¬√ ◊Ò√Û ¸º’∂ ¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’ ÍÃÏøË
È∂ ¿π ‘ Ȫ ˘ ◊Ø Ò Δ¡ª Ó≈’∂ Ù‘ΔÁ ’ «Áº  ≈Õ
Á≈ ÏÁÒ ÈÚª √Ó≈‹ ‘Δ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ ‹Ø ‹ÈÓ ÒÀ‰ Ò¬Δ
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ¡ª È∂ ’≈«¬ª Úª◊ ÿ≈ Ò◊≈’∂ ¿π‘Ȫ
¡‘πÒÁ≈ ª ˛ Í ‹ÈÓ È‘ƒ ÒÀ «‘≈Õ «¬√ ÁΔ ¡‰‘Ø∫Á
”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’ΔÂ≈Õ ¿π‘Ȫ Á∂ Í«Ú≈’ Ó≈‘ΩÒ ÁΔ Ú‹∑≈
‘Δ Î≈ÙΔÚ≈Á ÁΔ ‘Ø∫Á Á≈ ’≈È ˛Õ «¬√∂ ’’∂ ◊À-
’≈È ¿π‘ «√º÷ «¬«Â‘≈√ Â∂ «√º÷Δ «Ú⁄≈ª ÂØ∫ ÍÃÌ≈ÚÂ
Âº’ΔÍ√øÁ Â≈’ª Âº’Δ Á≈ ≈‘ Ø’Δ ÷ÛΔ¡ª ‘ÈÕ
√ÈÕ ¿π‘Ȫ Á∂ «ÍÂ≈ ‹Δ ÙÃΔ √øÂØ÷ «√øÿ Ó√Â≈È≈ ÚΔ
«¬√ ÷ÛØ ˘ ÂØÛÈ Ò¬Δ Ì◊ «√øÿ È∂ ·Δ’ ‘Δ «’‘≈
Íë√ºË ’ÚΔÙ √ÈÕ
√Δ «’, ““‹ÁØ∫ ÷ÛØ ÁΔ ‘≈Ò ÒØ’ª ˘ ¡≈͉∂ «Ù’ø‹∂
¿π‘ ÷≈«Ò√Â≈È Á∂ «Ú⁄≈ Á∂ ’º‡Û «Ú⁄≈Ë≈’
«Úº⁄ ‹’Û ÒÀ∫ÁΔ ˛, «’√∂ «’√Ó ÁΔ ÂÏÁΔÒΔ ÂØ∫ ¿π‘
«ÚØËΔ √ÈÕ «‹√ ’’∂ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ¡ª È∂ ¿π‘Ȫ ˘
«‘⁄’⁄≈™Á∂ ‘ÈÕ Ïº√ «¬√∂ ‹Ó»Á Â∂ Ï∂‘’ÂΔ ˘ ÂØÛÈ
¸‰’∂ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈Õ «√º÷ «¬«Â‘≈√ ÂØ∫ ÍÃ∂‰≈ ÒÀ
ÁΔ ÷≈Â «¬º’ «¬È’Ò≈ÏΔ √«Í‡ ÍÀÁ≈ ’È ÁΔ ˜»Â
’∂ ¿π‘ ÒØ’ √øÿÙª «Úº⁄ ’πºÁ ͬ∂Õ «‹ºÊ∂ ¿πÈ∑ª È∂
‘πÁ
ø Δ ˛, È‘ƒ ª «◊≈Ú‡, ÏÏ≈ÁΔ Á≈ Ú≈Ô»Ó‚ø Ò ’≈Ï‹
Ó≈’√Ú≈ÁΔ «ÁzÙ‡Δ’Ø‰ ¡Í‰≈«¬¡≈Õ Â∂ Á∂ÙÌ◊ÂΔ,
‘Ø ‹ªÁ≈ ˛Õ ◊πøÓ≈‘ ’È Ú≈ÒΔ¡ª ◊À-Âº’ΔÍ√øÁ
«’ÂΔ, «’√≈Ȫ ÁΔ Óπ’ÂΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ «Úº⁄ √øÿÙÙΔÒ
Â≈’ª ÒØ’ª ˘ ◊Ò ≈‘ ÒÀ ‹≈‰ «Úº⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘Ø
‘Ø ’∂ ÒØ’ ÿØÒª ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ’ΔÂΔÕ Óø‚ Á∂ ¡≈Ï≈Á’≈
‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ «‹√ È≈Ò «¬È√≈ÈΔ Âº’Δ π’ ‹ªÁΔ ˛
«’√≈Ȫ Á∂ Ï∂ÁıÒΔ ÿØÒ, Ϻ√ «’≈«¬¡≈ ÿØÒ, ‚Δ˜Ò
¡Â∂ ¿π√ «Úº⁄ ÷ÛØ ¡≈ ‹ªÁΔ ˛Õ «¬√ ‘≈Ò ˘ ÏÁÒ‰
ÁΔ ÏÒÀ’ «ÚπºË ÿØÒ «Úº⁄ ¡◊Ú≈¬Δ ’ΔÂΔÕ ‘’»Óª
Ò¬Δ ˜»Δ ˛ «’ «¬È’Ò≈Ï ÁΔ √«Í‡ ˘ Â≈˜≈ ’ΔÂ≈
ÚºÒØ∫ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ‹Ï Á≈ ‚‡’∂ Óπ’≈ÏÒ≈ ’ΔÂ≈Õ ‘’»ÓÂ
‹≈Ú∂, ª «’ «¬È√≈ÈΔ¡Â ÁΔ »‘ «Úº⁄ «¬º’ ‘’Â
Á∂ ‹Ï Â∂ ÿØÒª ÁΔ ÂÍÙ «Úº⁄Ø∫ ¿π‘ ÎΩÒ≈Á ω’∂ ¿πμÌ∂Õ
ÍÀÁ≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ””

«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ 19 Ó≈⁄-B@AI

¿π‘ √º⁄∂ √ø◊≈ÓΔ ÔØË∂ √ÈÕ ’ÒÓ Á∂ ÷∂Â «Úº⁄ ÚΔ
¿π‘Ȫ È∂ ¡«‘Ó ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈Õ ¿π‘Ȫ Á∂ ◊ΔÂ,
ˆ˜Òª ÚΔ ‹Ï Á≈ ‡≈’≈ ’È Á≈ Â∂ ¡‚ØÒ «‘‰
Á≈ √ºÁ≈ «ÁøÁΔ¡ª ‘ÈÕ ¿π‘ «Ò÷Á∂ ‘È «’, ““√º⁄ Á∂
√ø◊≈Ó È∂ ‘È≈ È‘ƒ, «‘øÓ ¡º◊∂ ‹Ï È∂ ÷ÛÈ≈ È‘ƒÕ
ÍÀ √»Òª ”Â∂ ÚΔ Èº⁄Á∂ «‘‰◊∂, ≈‹È≈Ó≈ Ú È≈Ò
’È≈ È‘ƒÕ”” √≈ÊΔ ‹ÀÓÒ È∂ ‹Ø «Ò«÷¡≈, ¿π√Â∂ Í«‘≈
ÚΔ «ÁºÂ≈Õ ¡≈÷Δ ÁÓ Âº’ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Áª
ÁΔ¡ª ¡√≈Ò‡ª ¡º◊∂ È‘ƒ fiπ’∂ Â∂ ÒÛÁ∂ ‘ج∂ Ù‘ΔÁ ‘ج∂
√≈ÊΔ ‹ÀÓÒ ˘ Òº÷-Òº÷ ÍÉ≈ÓÕ
‹πfi≈Ú≈ÁΔ ’ÚΔ ¡ÚÂ≈ «√øÿ Í≈Ù
’ÒÓ Á≈ ËÈΔ ¡ÚÂ≈ Í≈Ù «’√∂ ‹≈‰-
Í«‘⁄≈‰Á≈ Óπ‘Â≈‹ È‘ƒÕ ¿π√ÁΔ Íë√ºË ’«ÚÂ≈, ““√Ì
ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ ‘πøÁ≈ ˛”” Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª ÁΔ ‹πÏ≈È ”Â∂ ˛Õ
«‹√ «Úº⁄ ¿π‘ «Ò÷Á≈ ˛ «’ ó
√Ì ÂØ∫ ıÂÈ≈’ ‘πøÁ≈ ˛
ÓπÁ≈ ÙªÂΔ È≈Ò Ì ‹≈‰≈
È≈ ‘؉≈ ÂÛÍ Á≈
√Ì √«‘‰ ’ ‹≈‰≈
ÿª ÂØ∫ «È’Ò‰≈ ’øÓ ”Â∂
Â∂ ’øÓ ÂØ∫ ÿ ‹≈‰≈
√Ì ÂØ∫ ÷ÂÈ≈’ ‘πøÁ≈ ˛
√≈‚∂ √πΫȡª Á≈ Ó ‹≈‰≈Õ
√ππ Ϋȡª ÁΔ ÓΩ «’Ú∂∫ ‘πøÁΔ «’ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ
Á«‘ÙÂ◊Á Ϻ√ª ”⁄Ø∫ Ò≈‘ ’∂ «È‘ºÊ∂ ÒØ’ª ˘ ◊ØÒΔ¡ª
È≈Ò ÌπøÈΔ ‹≈‰, ¡≈͉∂ ‘ «Ú⁄≈Ë≈’ «ÚØ˪ ˘
’ÂÒ ’ Á∂‰ Â∂ Ó≈ Á∂‰ ÁΔ¡ª ËÓ’Δ¡ª «ÁøÁ∂ «‘‰Õ
Í≥‹≈Ï, Í≥‹≈ÏΔ¡Â Á≈ ’ÂÒ ’’∂ ËÓ ¡Ë≈« √‡∂‡
÷≈«Ò√Â≈È ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈ ’ÈÕ ‹≈◊ÁΔ ˜ÓΔ «¬√
¡«È¡ª Ì∂ ÍÃÏøË ˘ «’Ú∂∫ √«‘‰ ’ √’ÁΔ √ΔÕ Í≈Ù
ª ¿π‘ √Δ «‹√ È∂ Á∂Ù ÁΔ È≈◊«’ √»⁄Δ «Úº⁄Ø∫ ¡≈͉≈
Ȫ ’„Ú≈¿π‰ ÁΔ ◊ºÒ º’ ’‘ΔÕ ¿π√ È∂ ¡≈Í‰Δ ’ÒÓ
≈‘ƒ Â∂ ‹ºÊ∂ÏøÁ’ „ø◊ ≈‘ƒ ÷≈«Ò√Â≈È ÁΔ «ÚØËÂ≈
’ΔÂΔÕ Í ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Âª «’√∂ ˘ ÏØÒ‰ ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ
Á∂ ÚΔ «ÚØËΔ √ÈÕ «¬√∂ ’’∂ ¿π‘Ȫ È∂ ‹πfi≈Ú≈ÁΔ
’ÚΔ Í≈Ù ˘ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ Á∂ Ù‘ΔÁΔ «ÁÈ BC
Ó≈⁄ AIHH ˘ ◊ØÒΔ¡ª Ó≈’∂ Ù‘ΔÁ ’ «ÁºÂ≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ «¬ºÊ∂ ‘Δ È‘ƒ π’∂, ¿π‘Ȫ È∂ «Í≥‚ ÂÒÚø‚Δ
√Ò∂Ó «Úº⁄ Í≈Ù ÁΔ ˜ÓΔÈ Ú≈‘π‰ ”Â∂ ÚΔ Í≈ÏøÁΔ Ò≈
«ÁºÂΔÕ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ È∂ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ¡ª Á∂ ⁄À«Òø‹
˘ √ÚΔ’≈ ’’∂ Í≈Ù ÁΔ ˜ÓΔÈ Ú≈‘ΔÕ ≈‹ √Ê≈ÍÂΔ
ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Δ «¬√ Â∑ª Á≈ ˺’≈ Á√≈™Á≈ ˛ «’
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ ≈‹ «’Ú∂∫ Á≈ ‘ØÚ∂◊≈Õ Í≈Ù È∂ √πΫȡª
Á≈ ’ÂÒ È‘ƒ ‘؉ «ÁºÂ≈ Ù‘ΔÁΔ ‹≈Ó ÍΔ «◊¡≈Õ √≈ÊΔ
˘ √Ò≈ÓÕ
‘Á∂Ú «√øÿ Ϻϻ Â∂ ⁄È Ó≈‰»ø’∂ ˘ Ô≈Á ’«Á¡ª
⁄È Ó≈‰»ø’∂ È’√ÒΔ Ò«‘ Á≈ Ù‘ΔÁ ˛Õ «‹√ ˘
ÍπÒΔ√ È∂ A Ó≈⁄ ˘ ÍπÒΔ√ ÂÙºÁÁ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ï≈ÁÒª
ÁΔ √’≈ È∂ «¬º’ fi»·∂ ÍπÒΔ√ Óπ’≈ÏÒ∂ «Úº⁄ Ó≈ «ÁºÂ≈
√ΔÕ ¿π‘ È’√ÒÏ≈ÛΔ Á∂ ˜ÓΔÈΔ √øÿÙ Á≈ ÓπºÁ¬Δ √Δ Â∂
Á∂Ù «Úº⁄ ‹◊ΔÁ≈Δ, √Ó≈¬∂Á≈Δ Á≈ ÷≈ÂÓ≈ ’’∂
◊ΔÏ Ó˜Á»ª Á≈ ≈‹ √Ê≈Í ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ √ΔÕ ’≈.
‘Á∂Ú «√øÿ Ϻϻ ¡ø«ÓÃÂ√ Á∂ «Í≥‚ ‘√≈ ¤ΔÈ≈ Á≈
ÔØË≈ √ΔÕ ’πfi √Óª ÎΩ‹ ÁΔ ÈΩ’Δ ’È ¿πÍø ¿π‘
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) Á≈ ͺ’≈ «√Í≈‘Δ Ï‰ «◊¡≈
√ΔÕ ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Á ¿π√ÁΔ ¡≈‘‡ ÂØ∫ ÚΔ ‚Á∂
√ÈÕ √≈Ï’≈ ÎΩ‹Δ ‘؉ ’’∂ ¿π‘ ͺ’≈ «ÈÙ≈È⁄Δ √ΔÕ
«Í≥‚ ÂØÒ∂Èø◊Ò Á∂ «¬º’ Á«‘ÙÂ◊Á ˘ ¿π√È∂ «¬º’
È‘ƒ √Δ «◊‰È «ÁºÂΔ Â∂ Ê≈¬∂∫ „∂ ’ «ÁºÂ≈ √ΔÕ
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ ¿π√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ’∂ Óπ’≈ÏÒ≈ ’È ÂØ∫
’øÈ∑Δ ’Â≈™Á∂ √ÈÕ ‘√≈ ¤ΔÈ≈ «Í≥‚ ’«Ó¿»«È√‡
«¬È’Ò≈ÏΔ¡ª Á≈ «¬º’ Ӌϻ «’Ò∑≈ √ΔÕ «¬√ ’’∂
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ «¬√ «Í≥‚ «Úº⁄ ‘ÓÒ≈ ’È ÂØ∫ «fi‹’Á∂
√ÈÕ ¤Ò, ’͇ È≈Ò ÷≈«Ò√Â≈ÈΔ Á«‘ÙÂ◊Áª È∂
¡≈͉∂ ‹≈Ò «Úº⁄ Î√≈ ’∂ ’≈Ó∂‚ Ϻϻ ˘ Ù‘ΔÁ ’
«ÁºÂ≈Õ «¬√ Í «¬‘Δ «’‘≈ ‹≈ √’Á≈ ˛ «’ ó
¤πÍ-¤πÍ ’∂ È≈ Ú≈ ’
ÁÓ ˛ ª Óπ’≈ÏÒ≈ ’Õ
ÓÀ∫ √ÓfiÂ≈ ‘»ø Â∂Δ ¡√ÒΔ¡Â
√≈‘Ó‰∂ ¡≈¿π‰ ÁΔ «‘øÓ ª ’Õ
Ó≈⁄ Ó‘ΔÈ∂ Á∂ «¬È∑ª «¬È’Ò≈ÏΔ ÔØ«Ë¡ª ˘
Ò≈Ò √Ò≈ÓÕ
20 Ó≈⁄-B@AI
 ¡Ωª ÁΔ √Ó≈‹ ”⁄ ‘≈Ò ¡Â∂ ¡≈.¡À√.¡À√. Á≈ ¡Ω «ÚØËΔ ¬∂‹ø‚≈
¡º‹ BAÚƒ √ÁΔ «Úº⁄ ¡Ω ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ ˘ √≈‘Ó‰∂
º÷«Á¡ª Ï‘π √≈∂ √Ú≈Ò ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡Ω ÁΔ
ÓΩ‹»Á≈ √Ó∂∫ «Úº⁄ √«ÊÂΔ ’Δ ˛? ’Δ ¿π‘ ¡≈˜≈Á ˛?
¿π√ÁΔ ÁÙ≈ Â∂ «ÁÙ≈ ’Δ ˛? ’Δ ¿π√˘ √≈∂ ‘º’ ‘≈√Ò
‘È? ’Δ ¿π√ÁΔ ÒÛ≈¬Δ ÷ÂÓ ‘Ø ◊¬Δ ˛? ’Δ ¿π‘ ¡≈͉Δ
Óø«˜Ò ”Â∂ Í‘πø⁄ ◊¬Δ ˛? «¬‘ √≈∂ √Ú≈Ò √≈‚∂ Ò¬Δ
¸‰ΩÂΔ ‘ÈÕ ¡Ω «ÏÒ’πÒ ÚΔ ¡≈˜≈Á È‘ƒ ˛Õ Ì≈Â
Ú◊∂ Á∂Ù «Úº⁄ ¡Ωª ÁΔ ‘≈Ò ϑπ Â√ÔØ◊ ˛Õ
Ì≈ ¡Ë-‹◊Δ» ¡Â∂ ¡Ë-Ï√ÂΔÚ≈ÁΔ ÓπÒ’ ‘؉
’’∂ «¬ºÊ∂ «ÍºÂΔ √ºÂ≈ ¡Ω ˘ ¡≈͉∂ ¡ËΔÈ º÷ÁΔ
˛Õ «¬‘ √ÁΔ¡ª ÂØ∫ ⁄ºÒΔ ¡≈ ‘Δ ˛ Â∂ ‹≈Δ ˛Õ «ÍºÂ
√ºÂ≈ ’Δ ‘À? «¬√ Ï≈∂ ⁄⁄≈ ’ÈΔ Ï‰ÁΔ ˛Õ
«ÍºÂΔ √ºÂ≈
«¬√˘ ¡ø◊∂˜Δ «Úº⁄ Patriarchy ÚΔ «’‘≈ ‹ªÁ≈
˛Õ «‹√Á≈ ¡Ê ˛ √Ó≈‹ «Úº⁄ «ÍÂ≈ Á≈ Ù≈ÙÈÕ √Ë≈È
ÂΩ ”Â∂ Ú∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ ª «¬ºÊ∂ ÿ Á≈ Óπ÷Δ ÿ Á≈ √Ì
ÂØ∫ Úº‚≈ ÓÀ∫Ï ÍπÙ ‘πøÁ≈ ˛ ‹ª «Î «ÍÂ≈Õ ÿ ÁΔ √ºÂ≈
¿π√Á∂ ‘ºÊ ‘πøÁΔ ˛Õ √Ó∂∫ Á∂ È≈Ò «¬√ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê
ÏÁÒÁ≈ «◊¡≈Õ ‘π‰ «¬‘ ÙÏÁ √Ó≈«‹’ ÍÉ≈ÒΔ (Sys-
tem of Society) ÁΔ «ÚÙ∂ÙÂ≈ Áº√Á≈ ˛Õ Ì≈Ú √Ó≈‹ Á∂
‘≈Ò≈ª Ï≈∂ ◊ºÒ ’Á≈ ˛ Â∂ √π√≈«¬‡Δ Á≈ ‹Ø «√√‡Ó ˛
¿π‘ «’Ú∂∫ ’øÓ ’ «‘≈ ˛ ‹ª ’Á≈ ˛Õ «ÍºÂΔ √ºÂ≈
Ú≈Ò∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ ¡≈ÁÓΔ ÍÃÓπº÷ ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ «¬√ÂΔ¡ª
¿π√Á∂ ¡ËΔÈ ’øÓ ’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ Á»‹∂ ÙÏÁª «Úº⁄ «ÍºÂΔ
√ºÂ≈ «¬º’ √Ó≈«‹’ «ÚÚ√Ê≈ ˛ «‹√ «Úº⁄ Í«Ú≈ «Úº⁄
«ÍÂ≈ Á≈ ‘π’Ó (Father Rule) ‘πøÁ≈ ˛Õ «‹ºÊ∂ ÍÃ≈Ê«Ó’
¡«Ë’≈ ÍπÙ ˘ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡Ω Á≈ ÿ ”⁄ ’Δ √Ê≈È
˛? ¿π‘Ȫ ˘ ’Ø¬Δ ÈΩ’Δ ’È ‹ª ¡≈Í‰Δ «¬º¤≈ Á≈
’Ø¬Δ ’øÓ ’È Ò¬Δ ¡≈«◊¡≈ Á∂‰≈ ÍπÙª ÁΔ «¬º¤≈ ”Â∂
«ÈÌ ’Á≈ ˛Õ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÈΩ’Δ ’È Ò¬Δ
¡≈͉∂ ÍÂΔ ÁΔ ¡≈«◊¡≈ ”Â∂ «ÈÌ «‘‰≈ ÍÀ∫Á≈ ˛ «’
¿π√Á≈ ÍÂΔ ¡≈«◊¡≈ «ÁøÁ≈ ˛ ‹ª È‘ƒ? «ÍºÂΔ √ºÂ≈
Ï‘π √≈∂ Ì∂ÁÌ≈Úª, ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª, ÙÃ∂‰ΔϺË, ¡Ωª
Á≈ √Ó≈‹ ”⁄ ÈΔÚª Á‹≈ ¡≈«Á ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘πøÁΔ ˛Õ «ÍºÂΔ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ó ‘ÁΔÍ ’Ω ’؇Ò≈
√ºÂ≈ ÍπºÂ ˘ ÚºË Ó‘ºÂÚ «ÁøÁΔ ˛, «√º«÷¡≈ ”⁄ Ì∂ÁÌ≈Ú,
¡Ωª È≈Ò ¤∂Û¤≈Û, ÿ∂¨ «‘ø√≈ «‹‘Δ¡ª ÿ‡È≈Úª
¡≈«Á √Ì Á≈ ’≈È «ÍºÂΔ √ºÂ≈ ˛Õ
Ì≈ «Úº⁄ ÚΔ «ÍºÂΔ √ºÂ≈ ÍÃÓπº÷ ˛Õ «¬√ ’’∂
«¬ºÊ∂ HD% ¡Ωª ÿ∂¨ «‘ø√≈ Á≈ «Ù’≈ ‘È ‹Ø «’
ÈÀÙÈÒ ÎÀ«ÓÒΔ ˛ÒÊ Á≈ √Ú∂ ˛Õ ÿ∂¨ «‘ø√≈ Á≈ «Ù’≈
¡Ωª ”⁄Ø∫ «√Î D@% ¡Ωª ‘Δ ‘√ÍÂ≈Ò ¡≈™ÁΔ¡ª
‘ÈÕ ‘ C «Óø‡ «Úº⁄ ¡Ωª «ıÒ≈¯ «¬º’ ˜πÓ ‘πøÁ≈ ˛Õ
“Á √‡∂‡ ¡≈Î ÚÒ‚ Í≈Í»Ò∂ÙÈ «ÍØ‡” ¡Èπ√≈ ‘
ED «Óø‡ «Úº⁄ «¬º’ ÏÒ≈Â’≈, ‘ CF «Óø‡ «Úº⁄
¤∂Û¤≈Û, DC «Óø‡ «Úº⁄ «¬º’ ¡Ω ¡◊Ú≈, «¬º’ ÿø‡≈
DB «Óø‡ Ï≈¡Á Á≈‹ ’≈È ÓΩ ¡Â∂ ‘ G «Óø‡ Ï≈¡Á
¡Ωª È≈Ò «’√∂ È≈ «’√∂ «’√Ó ÁΔ ¡Í≈«Ë’ ÿ‡È≈
Ú≈ÍÁΔ ˛Õ «¬º’ ‘Ø «ÍØ‡ ÓπÂ≈«Ï’ Á∂Ù «Úº⁄ ‘ ؘ
ÏÒ≈Â’≈ ÁΔ¡ª AI ÿ‡È≈Úª Ú≈Í ‘Δ¡ª ‘ÈÕ
«¬‘Ȫ ¡ø’«Û¡ª «Úº⁄ ‹Ø «Ú÷≈¬Δ Á∂ «‘≈ ˛ ¿π‘ ª
¡√Ò Â√ÚΔ Á≈ «¬º’ ¡øÙ ‘Δ ˛Õ
¡≈.¡À√.¡À√. Á≈ ¡Ω «ÚØËΔ ¬∂‹ø‚≈
«¬º’ ª Ì≈ «Úº⁄ «ÍºÂΔ √ºÂ≈ ’’∂ ¡Ωª
«ıÒ≈¯ ÿ‡È≈Úª Ú≈Í ‘Δ¡ª ‘È ÍÃø» Á»‹∂ Í≈√∂
¡≈.¡À√.¡À√. (≈Ù‡Δ √ÚÀÓ√∂Ú’ √øÿ) «‹√Á≈ «¬√
Á∂Ù «Úº⁄ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª, Á«Òª «ıÒ≈¯ ª ¬∂‹ø‚≈ ˛
‘Δ, ¡Ω «ÚπºË ÚΔ ¿π‘Ȫ Á≈ ÷ÂÈ≈’ ¬∂‹ø‚≈ ˛Õ
Í«‘Òª ª «¬‘ «¬√ ¬∂‹ø‚∂ ˘ ´’∂ «¤Í∂ »Í «Úº⁄ Ò≈◊»
’ ‘Δ √Δ Í ‹ÁØ∫ ÂØ∫ Ì≈‹Í≈ √ºÂ≈ «Úº⁄ ¡≈¬Δ ˛,
«¬√È∂ ¡≈͉≈ ÿº‡ «◊‰ÂΔ Óπ√«ÒÓ, «¬√≈¬Δ, ÏØËΔ, ‹ÀÈΔ
¡Â∂ Í≈√Δ ¡Â∂ Á«Òª ¡≈«Á «ÚπºË ¬∂‹ø‚≈ Èø◊∂-«⁄º‡∂
»Í «Úº⁄ Ò≈◊» ’È≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬√Á≈ «√¯
«¬º’Ø-«¬º’ ¬∂‹ø‚≈ «‘øÁ», «‘øÁΔ, «‘øÁπ√Â≈È Á≈ ¬∂‹ø‚≈
Ò≈◊» ’È≈ ˛Õ ¡≈.¡À√.¡À√. «‹øȪ ◊Ãøʪ Á≈ ‘Ú≈Ò≈
«ÁøÁΔ ˛ Â∂ Ï‘π Ó≈‰ Ó«‘√»√ ’ÁΔ ˛, ‹∂’ ¿π‘Ȫ
◊Ãøʪ ”Â∂ Ș Ó≈Δ¬∂ ª ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ˛ «’ √Ì ◊Ãøʪ
«Úº⁄ ¡Ω «ÚØËΔ ‘Δ ÍÃ⁄≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «‹√ÁΔ¡ª
’¬Δ ¿πÁ≈‘Ȫ ‘È «‹Ú∂∫ ¡‹πÈ ÁÃØÍÁΔ ˘ «‹ºÂ ’∂
21 Ó≈⁄-B@AI
«Ò¡≈™Á≈ ˛ ª ¿π√ÁΔ Óª ’πøÂΔ «ÏȪ Ú∂÷∂ «¬‘ ’«‘
«ÁøÁΔ ˛ «’ Í≥‹∂ Ì≈ «¬√˘ ¡≈Í√ «Úº⁄ Úø‚ Ò˙Õ «¬√
Â∑ª ¿π√Á∂ Íø‹ ÍÂΔ Ï‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ‹»¬∂ «Úº⁄ ÁÃØÍÁΔ ˘
ͪ‚Ú Á≈¡ ”Â∂ Ò≈ «ÁøÁ∂ ‘È Â∂ ‘≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ÌΔ
√Ì≈ «Úº⁄ ÁÃØÍÁΔ Á≈ ⁄Δ ‘È ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬º’
ËØÏΔ Á∂ ’«‘‰ ”Â∂ ≈Ó √ΔÂ≈ ˘ ÿØ∫ ’º„ «ÁøÁ≈ ˛ Â∂
¡◊ÈΔ ÍÃΔ«÷¡≈ ÚΔ √ΔÂ≈ ˘ ‘Δ Á∂‰Δ ÍÀ∫ÁΔ ˛Õ √»ÍÈ÷≈
Á≈ Ⱥ’ Â∂ ¤≈ÂΔ «¬√ ’’∂ Úº„ «ÁºÂΔ ‹ªÁΔ ‘À «’ ¿π‘
«Í¡≈ ’È ÁΔ ‹π¡ ’ÁΔ ˛Õ ’¬Δ ◊Ãøʪ «Úº⁄
Á∂ÚÁ≈√Δ ÍÃÊ≈ Á≈ ÚΔ «˜’ «ÓÒÁ≈ ˛Õ
«¬‘ ÍÃÊ≈ FÚƒ √ÁΔ ”⁄ Ùπ» ‘Ø¬Δ √ΔÕ «‹√ ¡Èπ√≈
ÒØ’ª Áπ¡≈≈ ’π¡≈Δ¡ª ÒÛ’Δ¡ª ˘ ÓøÁª ”⁄ ËÓ Á∂
Ȫ ”Â∂ Á≈È ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ ¿π‘Ȫ ˘ √Ó≈‹ ”⁄ ‹≈‰
Á≈ ¡«Ë’≈ È‘ƒ √ΔÕ ¿π‘ «√¯ ÓøÁ ”⁄ «‘ √’ÁΔ¡ª
√ÈÕ ¿π‘Ȫ Á≈ ’øÓ ◊≈¿π‰≈ Â∂ Ⱥ⁄‰≈ √ΔÕ ¿π‘Ȫ ˘ È≈
«√º«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’È ¡Â∂ È≈ «Ú¡≈‘ ’≈¿π‰ Á≈
¡«Ë’≈ √ΔÕ «’™«’ ¿π‘Ȫ Á≈ «Ú¡≈‘ ÓøÁ Á∂ Á∂ÚÂ≈
È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ Óø«È¡≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ ÓøÁ Á∂ Íπ‹≈Δ¡ª È∂
«¬‘ ’«‘ ’∂ ¿π‘Ȫ È≈Ò √Δ’ √ÏøË Ï‰≈¿π‰∂ Ùπ»
’ΔÂ∂ «’ «¬√ Â∑ª ’È È≈Ò ¿π‘Ȫ Â∂ ÍÓ≈ÂÓ≈
«Ú⁄’≈ √øÍ’ √Ê≈«Í ‘πøÁ≈ ˛Õ ‘ΩÒΔ-‘ΩÒΔ «¬‘ √Ì
’È≈ ¿π‘Ȫ Á≈ ¡«Ë’≈ ω «◊¡≈ Â∂ «¬√˘ √Ó≈«‹’
Ó≈ÈÂ≈ «ÓÒ ◊¬ΔÕ ÓøÁ ÁΔ Á∂÷Ì≈Ò, √¯≈¬Δ ¡≈«Á Á∂
’øÓª ÂØ∫ «ÏȪ Íπ‹≈Δ Â∂ ‘Ø È≈ÓΔ «Ú¡’ÂΔ¡ª È≈Ò
«Ï√Â √ªfi≈ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ √ΔÕ Á∂ÚÁ≈√Δ¡ª Á∂ Ⱥ⁄‰
¡Â∂ ◊≈¿π‰ Á≈ «˜’ ’≈ÒΔÁ≈√ Áπ¡≈≈ «Ò÷∂ ’≈«Ú
Ó∂ÿÁ»Â «Úº⁄ ÚΔ «ÓÒÁ≈ ˛Õ ¡Â√Ô Ó‘ªÍπ≈‰ ¡Â∂ ÙÃΔ
«ÚÙ‰»Íπ≈‰ ”⁄ ÚΔ Á∂ÚÁ≈√Δ¡ª Á≈ Úȉ «ÓÒÁ≈ ˛Õ
«˜¡≈Á≈Â Á∂ÚÁ≈√Δ¡ª ◊ΔÏ Â∂ ‘∂·Ò∂ ÂÏ’∂ È≈Ò
√Ïø«Ë √ÈÕ Hindu, Manners, Customs and cer-
emonies ‹Ø «’ Íë√ºË Ò∂÷’ Abbe A Dubols ÁΔ «’Â≈Ï
˛, «Úº ⁄ ÚΔ «¬√Á≈ Úȉ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬‘Ȫ
Á∂ÚÁ≈√Δ¡ª Á∂ ÍÀÁ≈ ‘؉ Ú≈Ò∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ “‘Δ‹È” «’‘≈
‹ªÁ≈ ˛ Ì≈Ú ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ Ϻ⁄∂Õ ÍÃø» “‘Δ” ÙÏÁ Á≈
√ø√«¥Â Ì≈Ù≈ «Úº⁄ ¡Ê ÏªÁ ˛Õ ‘Δ‹È Á≈ ¡Ê
Ș≈«¬‹ ¡ΩÒ≈Á ÂØ∫ ˛ «’™«’ Á∂ÚÁ≈√Δ¡ª È≈Ò √ÏøË
ω≈¿π‰ Ú≈Ò∂ È≈ Íπ‹≈Δ ¡Â∂ È≈ Úº‚∂ ÒØ’ «ÍÂ≈ Á≈ È≈Ó
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á∂‰ Ò¬Δ «Â¡≈ √ÈÕ ¿π‘Ȫ Ϻ«⁄¡ª ˘ ÚΔ √Ó≈‹ «Úº⁄
‹≈‰ ÁΔ ¡≈«◊¡≈ È‘ƒÕ «¬‘ ÍÃÊ≈ ◊À-’≈˘ÈΔ ÿØ«ÙÂ
‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡º‹ ÚΔ Áº÷‰Δ Ì≈ Á∂ ’¬Δ ÓøÁª ”⁄
‹≈Δ ˛Õ ÎÚΔ B@AE ”⁄ √πÍΔÓ ’Ø‡ È∂ ’∂∫Á √’≈
˘ «¬√ ÍÃÊ≈ ˘ ÏøÁ ’È Á≈ ¡≈Á∂Ù «ÁºÂ≈ √ΔÕ BC ÎÚΔ
B@AE ÁΔ ‡≈¬ΔÓ˜ ¡≈Î «¬ø‚Δ¡≈ ÁΔ ıÏ ÓπÂ≈«Ï’ H@
‘˜≈ Á∂ÚÁ≈√Δ¡ª ¡‹∂ ÚΔ Â∂Òø◊≈È≈, Â≈«ÓÒÈ≈‚»,
Ó‘≈≈Ù‡, ¿πÛΔ√≈, ◊Ø¡≈ Â∂ ÓºË ÍÃÁÙ ∂ Á∂ ÓøÁª ”⁄
Á∂÷Δ¡ª ‹≈ √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª √≈∂ ◊ÃÊ ø ª «Úº⁄
¡Ω «ÚØËΔ ÍÃ⁄≈ ÚΔ «ÓÒÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ÂπÒ√ΔÁ≈√
¡Ωª Ï≈∂ ’«‘øÁ≈ ˛ ó
„ØÒ, Ù»Á, ◊Ú≈ ¡Ω È≈Δ
√’Ò Â≈ÛÈ ’∂ ¡«Ë’≈ΔÕ
¡≈.¡À√.¡À√. Ó˘ Á∂ ’≈˘È ˘ ÚΔ ÓøÈÁΔ ˛ ‹Ø «’
¡Ω «ÚØËΔ ‘ÈÕ Ó˘ Á∂ ’≈˘È ÓπÂ≈«Ï’ ó
A. Ó˘ Á∂ ’≈˘È ¡Èπ√≈ Í«Ú≈ Á∂ ÓÁª ˘
«ÁÈ-≈ ¡≈Í‰Δ¡ª «¬√ÂΔ¡ª ˘ ˜» ¡≈͉∂ ”Â∂
«ÈÌ º÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛ ‹∂ ¿π‘ ’≈Óπ’ «ÚÒ≈√Â≈ «Úº⁄
ÍÀ∫ÁΔ¡ª ‘È Âª ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈͉∂ ’≈Ï» «Úº⁄ º÷‰≈
⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
B. Ï⁄ÍÈ «Úº⁄ ¡Ω Á≈ «Í˙, ‹Ú≈ÈΔ ”⁄ ÍÂΔ
¡Â∂ Ïπ„≈Í∂ ”⁄ ÍπºÂ º«÷¡≈ ’Á∂ ‘ÈÕ ¡Ωª ’Á∂ ÚΔ
√ÚÀ-«ÈÌÂ≈ Á∂ Ò≈«¬’ È‘ƒÕ
C. Ïπ≈¬Δ¡ª ÚºÒ fiπ’≈¡ ÂØ∫ ¡Ω ˘ Ï⁄≈¿π‰≈
⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Ì≈Ú∂∫«’ Ï‘π ¤Ø‡Δ¡ª ‘Δ «’™ È≈ ‘؉Õ
Ï⁄≈¡ È≈ ’È ÁΔ √» «Úº⁄ ÁØ‘ª ’πÒª ˘ Áπº÷ª «Úº⁄
Í≈¿π‰◊Δ¡ªÕ
D. √≈Δ¡ª ‹≈ÂΔ¡ª Á∂ ÒØ’ª Ò¬Δ ¡Ωª ”Â∂ Í»≈
’ø‡ØÒ º÷‰≈ ¿πμ⁄∂ ËÓ Á∂ »Í «Úº⁄ ˜»Δ ˛Õ «¬‘
Á∂÷’∂ ’Ó˜Ø ÍÂΔ¡ª ˘ ÚΔ ¡≈Í‰Δ¡ª «¬√ÂΔ¡ª ˘
¡≈͉∂ Úº√ ”⁄ º÷‰ Á≈ ÔÂÈ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
E. «¬‘ ¡Ωª È≈ ª ÓÁ Á∂ »Í Á≈ ¡Â∂ È≈ ‘Δ
¿π√ÁΔ ¿πÓ Á≈ «Ò‘≈˜ ’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ˘ ª
Ϻ√ «¬º’ ÓÁ, «√Î ÓÁ Á∂ »Í «Úº⁄ ‘Δ «Á÷≈¬Δ
«ÁøÁ≈ ˛Õ «¬‘Δ ’≈È ˛ «’ «¬º’ ÓÁ Á∂ «ÓÒ‰ ”Â∂ ‘Δ
¿π‘ ¿π√ È≈Ò √øÌØ◊ Ò¬Δ Í∂Ù ‘Ø ‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ ⁄≈‘∂ ¿π‘
ÏÁÙ’Ò ‘ØÚ∂ ‹ª √πøÁ ‘ØÚ∂Õ
22 Ó≈⁄-B@AI
 F. ÔÂÈ Í»Ú’ ≈÷Δ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ÚΔ √πÌ≈¡ ÂØ∫
‘Δ Í≈¬∂ ¡≈ÁÓΔ¡ª ¿πμÂ∂ ‚Ø∂ Í≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª ⁄ø⁄Ò
«⁄ºÂ ¡Â∂ «ÈÓØ‘Δ¡ª ¡Ωª ÍÂΔ ˘ ËØ÷≈ Á∂ √’ÁΔ¡ª
‘ÈÕ
G. Ó˘ ÓπÂ≈«Ï’ ÏÑÓ≈ ‹Δ È∂ Úȉ ÍëÚÂΔ¡ª
√«‘‹ √πÌ≈¡ Á∂ »Í «Úº⁄ ¡Ωª ”⁄ Á∂÷Δ¡ª ‘ÈÕ ¿πμÂÓ
Ï√Â ¡Â∂ √π‘ºÍ‰ ÁΔ ÚÂØ∫ Á≈ ÓØ‘, ’≈Ó, ¥ØË,
⁄«ÒºÂ, ¬Δ÷≈, ËØ÷≈, ÿπøÓ‰≈-«ÎÈ≈ ¡Â∂ √‹-Ë‹ ’∂
Á»√«¡ª ˘ «Á÷≈¿π‰≈Õ
H. ¡Ω Á∂ ‹≈ ’Ó ¡Â∂ È≈Ó ’Ó ¡≈«Á √Óª
”⁄ Ú∂Á ÓøÂª Á≈ ¿π⁄≈È È‘ƒ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈Õ «¬‘Δ
Ù≈√Â ÁΔ Ó«Ô≈Á≈ ˛ «’™«’ «¬√ÂΔ¡ª ”⁄ «◊¡≈È
«¬øÁΔ¡ª ÁΔ ÚÂØ∫ ’È ÁΔ √ÓºÊ≈ (Ì≈Ú √‘Δ È≈
Á∂÷‰≈, √π‰È≈, ÏØÒ‰≈) È‘ƒ ˛Õ
«¬√ Â∑ª ¿πÍØ’Â «Ú¡≈«÷¡≈ ÂØ∫ ÍÂ≈ ⁄ºÒÁ≈ ˛
«’ «¬‘Ȫ ◊Ãøʪ «Úº⁄ ¡Ωª ˘ ’Ø¬Δ √ÈÓ≈ÈÔØ◊ ʪ
‘≈«√Ò È‘ƒ ˛Õ ¡Ω «ÚØËΔ «¬√∂ Δ ˘ ¡º◊∂ ÂØÁΔ
‘Ø¬Δ ¡≈.¡À√.¡À√. ¡º◊∂ ÚË ‘Δ ˛Õ «¬√ÁΔ¡ª ’¬Δ
¿πÁ≈‘Ȫ «ÓÒÁΔ¡ª ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «Í¤Ò∂ «Áȃ «Ï‘≈ Á∂
ÌØ‹Íπ «˜Ò∑∂ «Úº⁄ «¬º’ ÈΩ‹Ú≈È ÁΔ ‘º«Â¡≈ Á∂ Ùº’ «Úº⁄
ÌΔÛ «¬º’ ÿ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’ÁΔ ˛ Â∂ ¿π√ ÿ «Úº⁄Ø∫ «¬º’
¡Ω ˘ Ï≈‘ ’º„ «Ò¡≈™ÁΔ ˛ Â∂ ¿π√˘ «ÈÚ√Â
’’∂ √≈∂ Ù«‘ ”⁄ Èø◊≈ ÿπÓ≈«¬¡≈ ‹ªÁ≈ ˛ Â∂ ’πº‡Ó≈
’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ˛Õ «Íº¤∂-«Íº¤∂ «‘ø√’ ÌΔÛ ‹À ÙÃΔ ≈Ó Á∂
È≈¡∂ Ò≈™ÁΔ ˛Õ «¬√∂ Â∑ª ÏÈ≈√ «‘øÁ» Ô»ÈΔÚ«√‡Δ
ÁΔ¡ª «Ú«Á¡≈ʉª ÚºÒØ∫ ¡≈Í‰Δ √πº«÷¡≈ ˘ Ô’ΔÈΔ
ω≈¿π‰ ÁΔ Óø◊ ˘ ÒÀ ’∂ ‹ÁØ∫ ÍÃÁÙÈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ª
¿π√ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ Á≈ Ú≈¬Δ√ ⁄ª√Ò Ì≈‹Í≈ È≈Ò
√Ïø«Ë ‘؉ ’’∂ ÒÛ’Δ¡ª ”Â∂ Ò≈·Δ⁄≈‹ ’Ú≈™Á≈
˛Õ ¿πÈ≈Ú √Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈ ’ª‚ «Úº⁄ «¬º’ ÒÛ’Δ
È≈Ò Ì≈‹Í≈ «ÚË≈«¬’ ’πÒÁΔÍ «√øÿ √∂∫◊ È∂ ÏÒ≈Â’≈
’ΔÂ≈ Â∂ ÔØ◊Δ ÚºÒØ∫ ¿π√˘ Ï⁄≈¿π‰ Á≈ Í»≈ ˜Ø Ò≈«¬¡≈
«◊¡≈Õ ¿πÒ‡≈ ÍΔÛ ÒÛ’Δ Á∂ «ÍÂ≈ Á≈ ‘Δ ’ÂÒ ’Ú≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «ÚË≈«¬’ ÁΔ ÍÂÈΔ ¿πÈ≈Ú ÂØ∫ «˜Ò∑≈
Í≥⁄≈«¬Â ÓÀ∫Ï ˛, È∂ √≈≈ ÁØÙ ÒÛ’Δ ”Â∂ ÓÛ∑ «ÁºÂ≈Õ
’·»¡≈ ’ª‚ «Úº⁄ «¬º’ H √≈Ò ÁΔ Ïº⁄Δ ¡≈«√Î≈ È≈Ò
ÓøÁ ”⁄ √Ó»«‘’ ÏÒ≈Â’≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ Â∂ ¿π√˘ Ó≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Óπº÷ ÁØÙΔ Ì≈‹Í≈ È≈Ò √ÏøË √ΔÕ Ïº⁄Δ
È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ «¬√ ’’∂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «’™«’ ¿π‘
Óπ√«ÒÓ ÒÛ’Δ √ΔÕ ÿº‡-«◊‰ÂΔ¡ª ÷≈√ ’ Óπ√ÒÓ≈Ȫ
Á≈ ÓÈØÏÒ ‚∂◊‰ Ò¬Δ ¿π‘Ȫ ÁΔ¡ª ¡Ωª È≈Ò
ÏÒ≈Â’≈ ˘ «¬º’ ‘«Ê¡≈ Ú‹Ø∫ Ú«Â¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
«¬√∂ Â∑ª Ì≈‹Í≈ Á∂ ÓøÂΔ Á≈ Ï∂‡≈ «Ú’≈√ ‹Ø «’ Ú’ΔÒ
√Δ, È∂ «¬º’ ¡≈¬Δ.¬∂.¡À√. ÁΔ ÒÛ’Δ ˘ ¡◊Ú≈ ¡Â∂
¤∂Û¤≈Û ’È ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔÕ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Ì≈‹Í≈
Á∂ ¡≈◊»¡ª Áπ¡≈≈ ¡È≈Ê ¡≈ÙÓ ÷ØÒ∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬º’
Ì≈‹Í≈ ¡≈◊» «ÏË∂Ù ·≈’π Óπ˜ºÎÍπ Ï≈«Ò’≈ ◊ë‘ «Úº⁄
CD Ϻ⁄Δ¡ª È≈Ò ÏÒ≈Â’≈ Á≈ ÁØÙΔ ˛Õ Á√øÏ B@AC
ÂØ∫ Á√øÏ B@AE º’ «¬√ ¡≈ÙÓ «Úº⁄Ø∫ D Ϻ⁄Δ¡ª
◊≈«¬Ï ‘ÈÕ «¬º’ ‘Ø ¡≈ÙÓ ÂØ∫ AA ¡Ωª ◊≈«¬Ï
‘ÈÕ Úº‚- ∂ Úº‚∂ ÓøÂΔ¡ª È≈Ò Ïº⁄Δ¡ª ˘ √Ω‰ Ò¬Δ Ó˜Ï»
’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ √Ì Ïº⁄Δ¡ª AA ÂØ∫ AD √≈Ò ÁΔ¡ª ‘ÈÕ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬‘Ȫ Ϻ⁄Δ¡ª ˘ «¬‘Ȫ ÓøÂΔ¡ª
Áπ¡≈≈ Ú∂«⁄¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛ Â∂ «‹√ÓÎØÙΔ ’Ú≈¬Δ
‹ªÁΔ ˛Õ «Í¤Ò∂ «Áȃ ’ÙÓΔ ”⁄ «¬º’ Ì≈‹Í≈ ¡ΩÂ
¡≈◊» È∂ ÁØÙ Ò≈«¬¡≈ «’ Í≈‡Δ ”⁄ ¡Ωª È≈Ò Ì≈‹Í≈
Á∂ ÓÁ Ú’ª ÚºÒØ∫ √ØÙ‰ ’ΔÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¿πμ⁄ ¡‘πÁ∂
”Â∂ Í‘πø⁄‰ Ò¬Δ ¿π‘Ȫ ˘ ÓøÂΔ¡ª È≈Ò «Ï√Â √ªfi≈
’È Ò¬Δ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ ¬∂.ÏΔ.ÚΔ.ÍΔ. (¡«÷Ò Ì≈ÂΔÔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ ÍÃ Δ ÙÁ) ‹Ø «’ ¡≈.¡À √ .¡À √ . Á≈
«Ú«Á¡≈ÊΔ «Úø◊ ˛, «¬‘ ÚΔ «Ú«Á¡’ √ø√Ê≈Úª «Úº⁄
ÒÛ’Δ¡ª È≈Ò ◊πø‚≈◊ÁΔ ’ «‘≈ ˛Õ ¬∂.ÏΔ.ÚΔ.ÍΔ.
È∂ «ÁºÒΔ ’≈Ò‹ «Úº⁄ ÍÛ∑ÁΔ «¬º’ «Ú«Á¡≈ʉ ◊πÓ∂‘
’Ω ˘ ÏÒ≈Â’≈ ’È ÁΔ¡ª ËÓ’Δ¡ª «ÁºÂΔ¡ªÕ
«¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬‘ √øÿΔ ‡ØÒ≈ ¡Ωª «ıÒ≈¯
ÍÃ⁄≈ ÚΔ ’ «‘≈ ˛ «’ ¿π‘Ȫ ˘ «’√ Â∑ª ’≈Ï» «Úº⁄
º÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ ¿π‘Ȫ Á≈ «Ú⁄≈ ˛ «’ ¡Ωª,
ÒÛ’Δ¡ª ”Â∂ ◊¿» Ó»Â Á≈ «¤Û’≈¡ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛
ª «’ ¿π‘ «Í¡≈ Á∂ ⁄º’ ”⁄ È≈ ÍÀ‰Õ “¡À∫‡Δ ØÓΔ˙
√’π¡À‚” ω≈ ’∂ «¬’º·∂ ÏÀ·∂ ÒÛ’∂-ÒÛ’Δ¡ª ÁΔ ÏπΔ
Â∑ª ’πº‡Ó≈ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ «¬‘
√øÿΔ ‡ØÒ≈ ¡Ωª «ıÒ≈¯ ÍÃ⁄≈ ÚΔ ’ «‘≈ ˛ «’
¿π‘Ȫ ˘ «’√ Â∑ª ’≈Ï» «Úº⁄ º÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ Á»‹∂
Í≈√∂ «¬‘Δ Ì≈‹Í≈ √’≈ ÍÃË≈È ÓøÂΔ ÓØÁΔ Óπ√ÒÓ≈È
23 Ó≈⁄-B@AI
¡Ωª Á∂ «‡zÍÒ ÂÒ≈’ Á∂ ÓπºÁ∂ ”Â∂ ÏØÒ ‘∂ ‘È «’
Óπ√«ÒÓ √Ó≈‹ «Úº⁄ ÂΔ‘∂ ÂÒ≈’ ÁΔ ÍÃÊ≈ ¡Ωª È≈Ò
˺’≈ ˛ Â∂ «¬‘ ¡Ω ͺ÷Δ ‘∂‹ ’È Á≈ „Ω∫◊ ’ΔÂ≈ ‹≈
«‘≈ ˛«’ Ì≈‹Í≈ ¡Ωª Á∂ Ó≈È-√ÈÓ≈È ÁΔ Ï‘πÂ
«¯’ ’ ‘Δ ˛Õ
‹∂’ Á»‹∂ Í≈√∂ «È◊∑≈ Ó≈’∂ Ú∂÷Δ¬∂ ª ÍÂ≈ ⁄ºÒÁ≈
˛ «’ «¬‘ Ì≈‹Í≈ ”Â∂ ÓØÁΔ ÔØ◊Δ ÁΔ √’≈ ’∂Ò≈ «Ú÷∂
√ÏΔÓ≈Ò≈ ÓøÁ «Úº⁄ AA ÂØ∫ E@ √≈Ò Âº’ ÁΔ ¿πÓ
ÁΔ¡ª ¡Ωª ˘ ‹≈‰ ÁΔ ¡≈«◊¡≈ È‘ƒ «ÁøÁΔÕ «¬√∂
Ì≈ÂΔ √Ó≈‹ «Úº⁄ «‹ºÊ∂ «‘øÁ» ËÓ ¡Ωª ˘ Í»‹Á≈ ˛
¿πÊ∂ ‘Δ «¬‘Ȫ ¡Ωª ˘ Óø«Á «Úº⁄ ‹≈ ’∂ “¡≈ÔºÍ≈” ÁΔ
Í»‹≈ ’È ÁΔ ¡≈«◊¡≈ È‘ƒÕ «‹√Á∂ «ıÒ≈¯ «Í¤Ò∂
’πfi √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡Ωª È∂ ÓøÁ «Úº⁄ ‹≈‰ Ò¬Δ √øÿÙ
«Úº«„¡≈ ˛Õ √πÍΔÓ ’Ø‡ º’ ÚΔ Í‘πø⁄ ’ΔÂΔ ˛Õ √πÍΔÓ
’Ø‡ ÂØ∫ ¡≈«◊¡≈ «ÓÒ‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¿π‘Ȫ ˘ ÓøÁ
«Úº⁄ È‘ƒ ‹≈‰ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ √øÿÙ ’È ”Â∂ ¡Ωª
¿πμÍ Ò≈·Δ⁄≈‹ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ÈΩ‹Ú≈È ÒÛ’Δ¡ª ÂØ∫
ÒÀ ’∂ «ÏË ¡Ωª √Ì ”Â∂ Ò≈·Δ⁄≈‹ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬‘ ˛ ¿π‘Ȫ Á≈ ¡Ω ͺ÷Δ ‘∂‹Õ Á»‹∂ Í≈√∂ «‘øÁ» ¡Ωª
˘ ‘«Ê¡≈ª ÁΔ ‡∂«Èø◊ «ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛ «’ Óπ√ÒÓ≈Ȫ
˘ «¬√ Á∂Ù ”⁄Ø∫ Ï≈‘ ’º„‰≈ ˛Õ ‘«Ê¡≈ ⁄Ò≈¿π‰ ÁΔ
‡∂«Èø◊ ¡≈Í‰Δ º«÷¡≈ Ò¬Δ È‘ƒ «ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ÏÒ«’
¡Ωª ˘ ª «√Î ÿ ”⁄ ‘Δ º÷‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È Â∂
ÍÃÚ⁄È «ÁøÁ∂ ‘È «’ ¡Ω ˘ ⁄ø◊Δ ËΔ, ÍÂÈΔ Â∂ Óª
ωÈ≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ «¬√∂ ’’∂ ◊ΩΔ Òø’∂Ù Ú◊Δ¡ª
«ÈËÛ’ ͺÂ’≈ª Á≈ ’ÂÒ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
Á»‹∂ Í≈√∂ «‘øÁ» ¡Ωª ˘ ‘«Ê¡≈ª ÁΔ ‡∂«Èø◊
«ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛ «’ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ˘ «¬√ Á∂Ù ”⁄Ø∫ Ï≈‘
’º„‰≈ ˛Õ ‘«Ê¡≈ ⁄Ò≈¿π‰ ÁΔ ‡∂«Èø◊ ¡≈Í‰Δ º«÷¡≈
Ò¬Δ È‘ƒ «ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ÏÒ«’ ¡Ωª ˘ ª «√Î ÿ
”⁄ ‘Δ º÷‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È Â∂ ÍÃÚ⁄È «ÁøÁ∂ ‘È «’ ¡ΩÂ
˘ ⁄ø◊Δ ËΔ, ÍÂÈΔ Â∂ Óª ωÈ≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ «¬√∂ ’’∂
◊ΩΔ Òø’∂Ù Ú◊Δ¡ª «ÈËÛ’ ͺÂ’≈ª Á≈ ’ÂÒ ’ΔÂ≈
‹≈ «‘≈ ˛Õ
«¬√ √Ì Á∂ Ï≈Ú‹»Á ¡Ωª √øÿÙ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄
¡≈¿π‰ Òº◊Δ¡ª ‘ÈÕ «¬√Á≈ ’≈È √≈¯ Ș ¡≈ «‘≈
˛ «’ «¬√ «ÍºÂΔ-√ºÂ≈ Ú≈Ò∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ ÓÁ ÍÃË≈ÈÂ≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡Ωª ˘ Ò◊≈Â≈ ÁÏ≈¿π‰ ”Â∂ Òº◊Δ ‘Ø¬Δ ˛Õ ¡º‹
¡≈«Ê’ ‘≈Ò≈ Ó≈Û∂ ‘؉ ’’∂ ÿ Á≈ ◊π˜≈≈ ⁄Ò≈¿π‰
Ò¬Δ ¡Ωª ÿª ÂØ∫ Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ’øÓ ’È Òº◊Δ¡ª
‘ÈÕ Í ¿π‘Ȫ Á≈ √Δ’ ÙØÙ‰ ÿ Â∂ Ï≈‘ √Ì ‹◊∑≈
‘Ø «‘≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ ¡Ω Á≈ «¬’ºÒ∂ ¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂
Ï≈Ï ‘Ø ‰ È≈Ò ¿π ‘ Ȫ «Úπ º Ë ÿ‡È≈Úª È‘ƒ
π’‰◊Δ¡ªÕ √Ó≈‹ «Úº⁄ ¡≈«Ê’ Ï≈ÏΔ Á∂ È≈Ò-
È≈Ò «ÍºÂΔ √ºÂ≈ ˘ ÂØÛ’∂ «√¡≈√Δ, √Ó≈«‹’ ÂΩ ”Â∂
Ï≈ÏΔ Ú≈Ò≈ ÍÃÏøË «√‹‰ Ò¬Δ √øÿÙ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄
«ÈºÂ‰≈ ÍÚ∂◊≈ Â∂ ÓØ‘Δ ØÒ ¡Á≈ ’È≈ ÍÚ∂◊≈Õ «¬√Á≈
«¬º’Ø-«¬º’ √Â≈ «¬È’Ò≈Ï ˛ «‹√Á≈ √ÏøË Ó˜Á»
‹Ó≈ ÁΔ Óπ’ÂΔ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡Ω ÁΔ Óπ’ÂΔ È≈Ò
ÚΔ ˛Õ √Ø ¡≈˙, «¬√ ´‡∂∂ ÍÃÏøË ˘ ÏÁÒ‰ Ò¬Δ, ¡ΩÂ
Óπ’ÂΔ ÿØÒ ¿π√≈È Ò¬Δ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ ”⁄ ¡Ωª ˘
Ò≈ÓÏøÁ ’’∂ √øÿÙ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ ‚‡Δ¬∂ ó
Óø«˜Ò∂∫ ¿πÈ‘Δ ’Ø «ÓÒÂΔ ‘À∫,
«‹È’∂ √ÍÈØ Ó∂∫ ‹≈È ‘ØÂΔ ˛
Í≥÷Ø∫ Ó∂∫ «’¡≈ ÷≈ ˛,
‘Ω√ÒØ∫ Ó∂∫ ¿π‚≈È ‘ØÂΔ ˛Õ
√‘≈«¬Â≈
A. «¬È’Ò≈ÏΔ ‹Ó‘»Δ Ò«‘ Á∂ ‘ÓÁÁ ‘∂
Ó‘»Ó √≈ÊΔ Áπ¡≈’≈ Á≈√ «ÚÒΔ (Òº÷‰ ’∂ ͺ‚≈,
’Í»ÊÒ≈) ÁΔ Ô≈Á «Úº⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ ÚºÒØ∫
¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ C@@@ π .
√‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ‹ªÁΔ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ Á≈
√‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
B. ÙÃΔ ‘ø√ ≈‹ ÏΔ.ÍΔ.¬Δ.˙. ‹ÒøË ͺ¤ÓΔ
È∂ ¡≈Í‰Δ √∂Ú≈Óπ’ÂΔ ÓΩ’∂ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈
≈‘ ˘ A@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ¿πÈ∑ª Á≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ
ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
24 Ó≈⁄-B@AI
........................... √ø ÿ Ù/√◊ÓΔ¡ª...........................
ÚË ‘∂ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ ÷«¡ª «ıÒ≈¯ ’πºÒ «‘øÁ ’ÈÚÀÈÙÈ
BA-BB ÎÚΔ ˘ «ÁºÒΔ «Ú÷∂ √øÍ≥È
«Í¤Ò∂ ’πfi √≈Òª ÂØ∫ ÷≈√ ÂΩ ”Â∂ ÓØÁΔ √’≈ Á∂
√ºÂ≈ «Úº⁄ ¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
«Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ Ò◊≈Â≈ Í√≈≈ ‘Ø «‘≈ ˛Õ ¡≈.¡À√.
¡À√./Ì≈‹Í≈ ÚºÒØ∫ Ò◊≈Â≈ ¡≈͉∂ «‘øÁ»ÂÚΔ «Ú⁄≈Ë≈≈
«‘ ÿº ‡ «◊‰ÂΔ¡ª, Á«Òª, Â’ÙΔÒª,
’«Ó¿»«È√‡ª ¡Â∂ ¡◊ª‘ÚË» ÏπºËΔ‹ΔÚΔ¡ª ¿πμÍ ‘ÓÒ∂
’ ‘Δ ˛Õ «¬√∂ ÷Â∂ ˘ Á∂÷«Á¡ª ÓπÒ’ Ì ÁΔ¡ª
Úº÷-Úº÷ ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÚºÒØ∫ «¬‘Ȫ ÚË ‘∂
Î≈ÙÚ≈ÁΔ ÷«¡ª «ıÒ≈¯ BA-BB ÎÚΔ ˘ «ÁºÒΔ Á∂
«Í¡≈∂ Ò≈Ò ÌÚÈ «Úº⁄ ’πºÒ «‘øÁ ’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ
◊¬ΔÕ «¬√ ’ÈÚÀ È ÙÈ ÁΔ Ùπ  » ¡ ≈ ‹≈‰∂ - ͤ≈‰∂
ÏπºËΔ‹ΔÚΔ ÓÈØø‹È ÓØ‘øÂΔ Á∂ √Ú≈◊ÂΔ Ì≈Ù‰ È≈Ò ‘جΔÕ
¡≈͉∂ √Ú≈◊ÂΔ Ì≈Ù‰ «Úº⁄ ¿π‘Ȫ «¬√ ’ÈÚÀÈÙÈ ˘
«¬«Â‘≈√’ Áº√«Á¡ª «’‘≈ «’ ÓΩ‹»Á≈ √Óª ¡ÀÓ‹À∫√Δ ÂØ∫
Ï≈¡Á √Ì ÂØ∫ ÚºË ÷Â∂ È≈Ò Ì«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª
«’‘≈ «’ √øÿ/Ì≈‹Í≈ √≈‚∂ Á∂Ù ÁΔ Ï‘π-Ì≈Ù≈, Ï‘π-ËÓ
¡Â∂ Ï‘π - √º « Ì¡≈⁄≈ ˘ ÷ÂÓ ’’∂ «‘ø Á » ≈Ù‡
ω≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ÈÚÀÈÙÈ Á∂
Í«‘Ò∂ Óπº÷ ÏπÒ≈∂ ‹√«‡√ ‹È≈ÁÈ √‘≈¬∂ È∂ ÍÃÏøË’ª ˘
ÓπÏ≈’Ú≈Á «Áø«Á¡ª «’‘≈ «’ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
’ÁÓ Ò◊≈Â≈ ¡º◊∂ ÚË ‘∂ ‘È ¡Â∂ ¿π√Á∂ «ıÒ≈¯
«ÚØË ÁΔ Ë≈≈ ˘ «¬º’‹πº‡ ’È≈ «‘øÓ Á≈ ’≈‹ ‘ÀÕ
¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ √øÿ/Ì≈‹Í≈ «Âº÷∂ ≈Ù‡Ú≈Á ≈‘ƒ ÒØ’ª
˘ ¡≈Í√ «Úº⁄ Úø‚ ‘∂ ‘ÈÕ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ÓØÁΔ √’≈
«‘øÁ»ÂÚ Á∂ È≈‘∂ ‘∂· √≈Δ¡ª ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª, Á«Òª,
¡≈«ÁÚ≈√Δ¡ª ¡Â∂ ¡Ωª ÁΔ ¡≈Ú≈˜ ˘ ÁÏ≈¿π‰ ÁΔ
’Ø«ÙÙ ’ ‘Δ ˛Õ ÓØÁΔ √’≈ Ò◊≈Â≈ ¡Á≈Òª,
√Δ.ÏΔ.¡≈¬Δ., ¡≈.ÏΔ.¡≈¬Δ., Ô»ÈΔÚ«√‡Δ¡ª Ú◊∂ √≈∂
¡Á≈«¡ª ”Â∂ ¡≈͉≈ ’ø‡ØÒ ’ÁΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ fi»·∂
«¬«Â‘≈√ Á∂ √‘≈∂ fi»·∂ ≈Ù‡Ú≈Á ˘ ÷Û∑≈ ’ΔÂ≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ √øÿ ÚºÒØ∫ ◊¿»-º«÷¡≈ Á∂ Ȫ ”Â∂ «’øÈ∂ Á«Òª
Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ «ÚπºË ¡Í≈«Ë’ ÿ‡È≈Úª ˘ ¡ø‹≈Ó «ÁºÂ≈
‹≈ «‘≈ ˛Õ √øÿ ÚºÒØ∫ Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ ‚ Á≈ Ó≈‘ΩÒ
ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ’ÈÚÀÈÙÈ ÁΔ Á»√Δ Óπº÷ Ú’Â≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¿πμÿΔ Ò∂«÷’≈ ¡πøËÂΔ ≈¬∂ È∂ «’‘≈ «’ ÓΩ‹»Á≈ √«ÊÂΔ¡ª
˘ Á∂÷«Á¡ª «¬º’ Úº‚Δ ÒÛ≈¬Δ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ Í¬Δ ˛Õ
√≈˘ «¬«Â‘≈√ È≈Ò ÚΔ ÒÛÈ≈ ÍÀ‰≈, ÚÂÓ≈È Ò¬Δ
¡Â∂ Ì«Úº÷ Ò¬Δ ÚΔ ÒÛÈ≈ ÍÀ‰≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ÓØÁΔ
ÁΔ EF «¬ø⁄ ÁΔ ¤≈ÂΔ «Úº⁄ ‹≈Â-Í≈Â, ’≈ÍØ∂«‡˜Ó
¡Â∂ «‘øÁ»ÂÚ È∂ ÿ ω≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈
«’ ¡√ƒ Ï‘π √≈Δ¡ª ¡ÀÓ‹À∫√Δ¡ª «Úº⁄ «ÿ∂ ‘ج∂ ‘ªÕ
¡√ƒ ¡Òº◊-¡Òº◊ ÒÛ ‘∂ ‘ªÕ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª √≈˘
«¬º’ ÚÀÒÎ∂¡ √‡∂‡ ÁΔ ¿π√≈Δ ’ÈΔ ÍÚ∂◊Δ «‹√ «Úº⁄
‘ «¬º’ Ò¬Δ ÿº‡Ø-ÿº‡ ¿π‹ ‘ØÚ∂, «√º«÷¡≈ ‘ØÚ∂, «√‘Â
√‘»Ò ‘ØÚ∂Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ¡º‹ ¡√ƒ «¬º’ ÈÚƒ «’√Ó
ÁΔ «È◊≈ÈΔ Ú≈ÒΔ √ºÂ≈ ÚºÒ ÚË ‘∂ ‘ªÕ «‹√ «Úº⁄
ÒØ’ª Á≈ √≈≈ ‚≈‡≈ √ø⁄≈ ’≈ÍØ∂‡ Á∂ ‘ºÊ «Úº⁄ «ÁºÂ≈
‹≈ «‘≈ ˛Õ «¬È’Ò≈ÏΔ «√¡≈√ ˘ √Ø⁄ ’∂ «¬√ Ï≈∂
’Ø¬Δ ‘ºÒ ’º„‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ √≈˘ ¤Ø‡Δ¡ª-
¤Ø‡Δ¡ª ⁄Δ˜ª Óø◊‰ ÁΔ Êª Ï≈ÏΔ ¡Â∂ «¬È√≈Î Óø◊‰
ÁΔ √«ÊÂΔ «Úº⁄ Í‘πø⁄‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ «¬√ÂØ∫ Ï≈¡Á ’≈Ó∂‚
ÍÃÁΔÍ ÚºÒØ∫ «¬√ ’ÈÚÀÈÙÈ ˘ ÏπÒ≈¿π‰ Á∂ Ó’√Á √ÏøËΔ
Í⁄≈ Í«Û¡≈ «◊¡≈ «‹√ «Úº⁄ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ¡√ƒ ¡º‹
‘È∂∂ ÁΩ «Úº⁄Ø∫ ◊π˜ ‘∂ ‘ªÕ √≈˘ «¬‘Ȫ «‘øÁ»ÂÚΔ
÷«¡ª «ıÒ≈¯ «ÚÙ≈Ò ÒØ’ Ò«‘ ¿π√≈ÈΔ ⁄≈‘ΔÁΔ
˛Õ ¿πÈ∑ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ’≈Ó∂‚ ÚΔ. ÚÀ∫’‡Ú¬Δ¡≈ È∂ √øÏØËÈ
’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈ «’ «¬√ ÍÒ∂‡Î≈Ó ÁΔ¡ª ¡≈Í‰Δ¡ª
√ΔÓ≈Úª ‘ÈÕ «¬‘ ’∂ Ú Ò ¡À Ó -¡À Ò Í≈‡Δ¡ª Á≈
ÍÒ∂‡Î≈Ó È‘ƒÕ ‘Ø Ï‘π √≈Δ¡ª Â≈’ª ‘È, ‹Ø «¬√
«‘øÁ»ÂÚΔ Î≈ÙΔÚ≈Á Á∂ «ıÒ≈¯ ÒÛ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ √≈˘
¿πÈ∑ª ˘ ÚΔ «¬√ ÿ∂∂ «Úº⁄ «Ò¡≈¿π‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ‘ÀÕ
¿πÈ∑ª ÂØ∫ Ï≈¡Á ÍÃØ. Ú∂È»◊ØÍ≈Ò ÚºÒØ∫ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ ‘ºÒ∂
Á∂ ¡≈«Ê’Â≈ ”Â∂ ͬ∂ ÍÌ≈Ú ¿πμÍ ¡≈Í‰Δ ◊ºÒ º÷ΔÕ
¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «¬º’ Í≈√∂ «‹ºÊ∂ «ÚÙÚ √≈Ó≈‹Δ √ø√≈
ÍÃÏøË √ø’‡ «Úº⁄ ⁄ºÒ «‘≈ ˛ ¿πÊ∂ ‘Δ Ì≈ «Úº⁄ ÚΔ
¡≈«Ê’ √ø’‡ ÚË «‘≈ ˛Õ ÷∂ÂΔ √ø’‡ «ÁÈØ-«ÁÈ ‘Ø
◊øÌΔ »Í ÒÀ∫Á≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¡÷ΩÂΔ «Ú’≈√ Ó≈‚Ò «‹√Á≈
„ø‚Ø≈ «Íº«‡¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¿π√Á≈ ÈÂΔ‹≈ π˜◊≈ «‘Â
25 Ó≈⁄-B@AI
«Ú’≈√ «Úº⁄ «È’Ò «‘≈ ˛Õ «’ ’≈˘Èª ”Â∂ ‘ÓÒ≈
Â∂˜ ‘Ø «‘≈ ˛Õ «Í¤Ò∂ ’πfi √≈Òª ÂØ∫ Úº‚∂-Úº‚∂ ÏÀ∫’ ÿ؇≈Ò∂
√≈‘Ó‰∂ ¡≈ ‘∂ ‘ÈÕ Úº‚∂ ’≈ÍØ∂‡ ’˜≈ Ú≈Í√ È‘ƒ
’ ‘∂Õ Ï∂π˜◊≈Δ Ò◊≈Â≈ ÚË ‘Δ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’
«¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ÁΔ ¡‰‘Ø∫Á «Úº⁄ π˜◊≈ Ò¬Δ ÷≈ÒΔ
‘ºÊª «Úº⁄ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ¡ª ÚºÒØ∫ «ÂzÙ»Ò ÎÛ≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
ÍÃØ. ¡«ÈÒ √Á◊ØÍ≈Ò È∂ ÓØÁΔ √’≈ ÚºÒØ∫ «√º«÷¡≈ ÷∂Â
¿πμÍ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘Ó«Ò¡ª ¿πμÍ ÏØÒ«Á¡ª «’‘≈ «’
ÓΩ‹»Á≈ √Ó∂∫ ’∂ÚÒ A@% Óπ√«ÒÓ, Á«ÒÂ, «Í¤Û∂ Ú◊ª
Á∂ Ϻ⁄∂ A@Úƒ ’Ò≈√ ÂØ∫ ¡º◊∂ È‘ƒ ‹≈ Í≈ ‘∂Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈
«’ ÓØÁΔ √’≈ ÁΔ “√«’ºÒ «¬ø‚Δ¡≈” «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘
’∂ÚÒ ÿº‡ ¿π‹ Ú≈Ò∂ Ó˜Á» ω≈¿π‰ Á≈ ÂΔ’≈ ˛
ª ‹Ø ¿π‘ ÍÛ∑ «Ò÷’∂ Ø«‘ Ú∂ÓπÒ≈ Úª◊ √Ú≈Ò È≈
¿π·≈¿π‰ Òº◊ ‹≈‰Õ «√º«÷¡≈ «Úº⁄ ‘Ø ‘∂ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
«Ú⁄≈Ë≈≈ Á∂ Á÷Ò Ï≈∂ ¬∂Ó√ Á∂ ‚≈’‡ ‘‹Δ ̺‡Δ,
ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ «‹øÁ «√øÿ, Ì◊ «√øÿ «Ú«Á¡≈ÊΔ
ÓØ⁄≈ Á∂ «ÚÈØÁ ’πÓ≈, Ì◊ «√øÿ ¡øÏ∂‚’ √‡»‚À∫‡√
¡≈◊∂ È ≈¬Δ‹∂ Ù È ÁΔ ÁΔÍ«Ù÷≈ ¡Â∂ Ì◊ «√ø ÿ
¥ªÂΔ’≈Δ «Ú«Á¡≈ÊΔ ÓØ⁄∂ Á∂ ¿π‹ÚÒ È∂ ÚΔ ¡≈͉∂
«Ú⁄≈ º÷∂Õ ¿πμÿ∂ ͺÂ’≈ ‹√Í≈Ò «√øÿ «√ºË» È∂ ÿº‡
«◊‰ÂΔ¡ª ÁΔ √Óº«√¡≈ ”Â∂ ÏØÒ«Á¡ª «’‘≈ «’ ÓØÁΔ
‘’»Ó «Úº⁄ Ò◊≈Â≈ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª ”Â∂ ‘ÓÒ∂ ‘Ø ‘∂
‘ÈÕ ’ÈÚÀÈÙÈ «Úº⁄ ¿πÓ≈ ⁄º’ÚÂΔ, √ø«Ë¡≈, Í»ÈÓ
’Ω«Ù’ ¡Â∂ √ΔÓ≈ ¡≈˜≈Á È∂ Î≈ÙΔÚ≈Á Á∂ ¡Ω «ÚØËΔ
«’Á≈ ”Â∂ ⁄⁄≈ ’ΔÂΔÕ
’ÈÚÀÈÙÈ Á∂ Á»√∂ «ÁÈ Ùπ»¡≈ÂΔ √ÀÙÈ «Úº⁄
ÏØÒ«Á¡ª √Ó≈«‹’ ’≈’πøÈ ÁÓØÁ ÍπΔ È∂ «’‘≈ «’
√’≈ ÁºÏ∂-’π⁄Ò∂ ÒØ’ª ÁΔ ‘ ¿πμ· ‘Δ ¡≈Ú≈˜ ˘
Ò≈·Δ, ◊ØÒΔ È≈Ò ÁÏ≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ ‘Δ ˛Õ ÿº‡
¡Í∂ÙÈ ◊ΔÈ ‘ø‡ «ÚØËΔ Óø⁄ ÚºÒØ∫ ’ÈÚÀÈÙÈ
Í≥‹≈Ï ÁΔ «ÂøÈ «¬È’Ò≈ÏΔ «Ëª ”Â∂ ¡Ë≈«Â
¡Í∂ÙÈ ◊ΔÈ ‘ø‡ «ÚØËΔ Óø⁄ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ‘∂· ȤºÂ
«√øÿ ‘≈Ò ÓØ◊≈ «Ú÷∂ «¬º’ ’ÈÚÀÈÙÈ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
«¬‘ ’ÈÚÀ È ÙÈ Á∂ Ù Á∂ ‹ø ◊ ÒΔ «¬Ò≈«’¡ª ”⁄
¡≈«ÁÚ≈√Δ¡ª ˘ ¡Í∂ÙÈ ◊ΔÈ ‘ø‡ «‹‘∂ Â∑ª-Â∑ª Á∂
‘ºÊ’ø‚∂ ¡Í‰≈ ’∂ Ì≈ÂΔ ‘’»Ó Áπ¡≈≈ ’π⁄Ò‰, Á∂Ù
”⁄ «Î’»-Î≈ÙΔÚ≈Á ˘ ÏÛ≈Ú≈ «ÁºÂ∂ ‹≈‰, Á∂Ù ”⁄ ÿº‡-
«◊‰ÂΔ Óπ√«ÒÓ ¡≈Ï≈ÁΔ ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈¬∂ ‹≈‰,
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«◊‰ÂΔ¡ª ¡Â∂ Á«Òª ”Â∂ ‘Ø ‘∂ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ ‹Ï «ıÒ≈¯
ÏØÒ«Á¡ª ¿πμÿ∂ ÏπºËΔ‹ΔÚΔ Ó√Δ‘»ÁΔÈ √ø‹ÚΔ È∂ «’‘≈ «’
Ò◊≈Â≈ ‘Ø ‘∂ ‘Ó«Ò¡ª ’≈È ÿº‡«◊‰ÂΔ ¡Â∂ Á«ÒÂ
‚«¡≈ Ó«‘√»√ ’ ‘∂ ‘ÈÕ ÍÃØ. «ÚÙÚ‹Δ ⁄º’ÚÂΔ
È∂ «’‘≈ «’ ÓØÁΔ √’≈ ÚºÒØ∫ Ò≈◊» ’ΔÂ∂ ≈Ù‡Δ
È≈◊«’ «‹√‡ «‘ D@ Òº÷ Ì≈ÂΔ È≈◊«’ª Á∂
¡√≈Ó «Úº⁄ √ø«ÚË≈È’ ‘º’ ÷Ø‘ ÒÀ‰≈ ÚΔ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
’ÁÓ ˛Õ «¬√ Ó√Ò∂ ”Â∂ ÍÃØ. ‡Δ. ÍÃÌ≈√ È∂ ¡≈Í‰Δ ◊ºÒ
º÷ΔÕ ÓΔ‚Δ¡≈ Ï≈∂ ◊ºÒ ’«Á¡ª ÏπÒ≈«¡ª È∂ «’‘≈ «’
¡º‹ Ò◊≈Â≈ ÓΔ‚Δ¡≈ ”Â∂ «Ù’ø‹≈ ’«√¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
ͺÂ’≈ª ”Â∂ ‘ÓÒ∂ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ Í»≈ ÓΔ‚Δ¡≈ H-A@
’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Á∂ ’Ï‹∂ «Úº⁄ ˛Õ ¿πμÿ∂ ͺÂ’≈
√«¬Á È’ÚΔ È∂ «’‘≈ «’ ¡º‹ ÁπÈΔ¡ª ”Â∂ ◊ÒØÏÒ
ÓΔ‚Δ¡≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈ ˛ ‹Ø Í»ø‹Δ ÁΔ √Í؇ ’Á≈ ˛Õ
«¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡ÒΔ◊Û∑ Óπ√«ÒÓ Ô»ÈΔÚ«√‡Δ Á∂ √≈Ï’≈
ÍÃË≈È ÓÈ√» ¡«‘ÓÁ, ÌΔÓ ¡≈ÓΔ Á∂ Óπ÷Δ ⁄øÁ Ù∂÷,
«¬Ó«Â¡≈‹ ÓØÓΔ ¡Â∂ √ø‹ΔÚ Á«‘ÒÚΔ È∂ ÏØÒ«Á¡ª «’‘≈
«’ ¿π‘ Î≈ÙΔÚ≈Á «ıÒ≈¯ ω ‘∂ «¬√ ÍÒ∂‡Î≈Ó Á≈
√Ú≈◊ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘Ȫ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‚≈. ¡ÍÈ≈,
¡ÙØ’ ÿ≈«¬Ò, ¡«ÌÈÚ (Â∂Òø◊≈È≈), ÔØ◊∂Ù («Ï◊πÒ),
È◊∂∫Á («¬È’Ò≈ÏΔ Ó˜Á» ’∂∫Á), Ò¤Ó‰ √∂Ú∂Ú≈Ò≈,
ÓÒ≈ÍπΔ (Â≈«ÓÒÈ≈‚») È∂ ÚΔ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ «¬√ÂØ∫ Ï≈¡Á
«‘øÁ»ÂÚΔ Î≈ÙΔÚ≈Á «ÚØËΔ ’πºÒ «‘øÁ ÎØÓ Á≈ ◊·È
’ΔÂ≈ «◊¡≈ «‹√ «Úº⁄ CI ÓÀ∫ÏΔ ‹ÈÒ ’Ω∫√Ò ¸‰Δ
◊¬Δ ¡Â∂ A@ ÓÀ∫ÏΔ ’ÈÚΔ«Èø◊ ’Ó∂‡Δ Á≈ ◊·È ’ΔÂ≈
«◊¡≈Õ «‹√ «Úº ⁄ «¬Î‡» Úº Ò Ø ∫ ’≈. Íà Á ΔÍ,
¬∂.¡≈¬Δ.’∂.¡ÀÓ.¡À√. ÚºÒØ∫ ‚≈. ¡ÙΔÙ «ÓºÂÒ, Í≥‹≈Ï
√‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È Â∂ ÍÃØ◊À«√Ú Ô»Ê ÒΔ◊ ÚºÒØ∫ «‹øÁ
«√øÿ Â∂ ‰ÚΔ «√øÿ ˘ ¸«‰¡≈ «◊¡≈Õ
’ÙÓΔΔ¡ª ”Â∂ Ì≈ÂΔ ‘’»Ó Áπ¡≈≈ fiπÒ≈¬∂ ‹≈ ‘∂
‹Ï Á∂ fiº÷Û «ıÒ≈¯ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
’ÈÚÀÈÙÈ ÁΔ Ùπ»¡≈ «¬È’Ò≈ÏΔ ◊Δª È≈Ò
’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ Í≥‹≈Ï Á∂ Úº÷-Úº÷ «˜«Ò∑¡ª ÂØ∫ «’√≈È,
Ó˜Á», «Ú«Á¡≈ÊΔ, ÈΩ‹Ú≈È, ÓπÒ≈˜Ó, ¡«Ë¡≈Í’
¡Â∂ ¡Ωª AB Ú‹∂ Á∂ Ò◊Ì◊ ȤºÂ ÌÚÈ ”⁄ Í‘πø⁄
◊¬∂Õ Í≥‚≈Ò Ì ‹≈‰ ”Â∂ ’ÈÚÀÈÙÈ ”⁄ Óø⁄ √ø⁄≈ÒÈ
’ ‘∂ ’≈. ’πÒ«ÚøÁ «√øÿ ÚÛÀ⁄ È∂ ÍÃË≈È◊Δ Óø‚Ò ˘
26 Ó≈⁄-B@AI
√‡∂‹ ¿πμÍ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ ÍÃË≈È◊Δ Óø‚Ò ”⁄ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.
(¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√Δ Á∂ ¡≈◊» ’≈Ó∂‚ ¡‹Ó∂ «√øÿ,
«¬È’Ò≈ÏΔ ÒØ’ ÓØ⁄≈ Í≥‹≈Ï Á∂ ¡≈◊» Ò≈Ò «√øÿ
◊ØÒ∂Ú≈Ò≈, ÒØ’ √ø◊≈Ó Óø⁄ (¡≈.‚Δ.¡ÀÎ.) Á∂ ¡≈◊»
Â≈≈ «√øÿ Ù≈«ÓÒ √ÈÕ
’ÈÚÀÈÙÈ Á∂ ÏπÒ≈«¡ª Ú‹Ø∫ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-
¡ÀÒ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√Δ Á∂ ¡≈◊» ’≈Ó∂‚ ÁÙÈ «√øÿ
÷‡’Û, ÒØ’ √ø◊≈Ó Óø⁄ (¡≈.‚Δ.¡ÀÎ.) Á∂ √π÷«ÚøÁ
’Ω, «¬È’Ò≈ÏΔ ÒØ’ ÓØ⁄≈ Í≥‹≈Ï Á∂ √»Ï≈ ÷˜≈È⁄Δ ≈‹∂Ù
ÓÒ‘ØÂ≈ È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ ’ÈÚÀÈÙÈ ‹Ø „≈¬Δ ÂØ∫ «ÂøÈ
ÿø‡∂ ⁄ºÒΔ, «Úº⁄ √ث¡ª È∂ ¡≈◊»¡ª ˘ Ï‘π ٪ «⁄ºÂ
‘Ø ’∂ ◊øÌΔÂ≈ È≈Ò √π«‰¡≈Õ ÏπÒ≈«¡ª È∂ √øÏØËÈ ’È
ÂØ∫ Ï≈¡Á ’ÈÚÀÈÙÈ «Úº⁄ ’πºfi ÓÂ∂ ÍÛ∑∂Õ ‘≈˜ΔÈ È∂
‘ºÊ ÷Û∂ ’’∂ ӫ¡ª ˘ Í≈√ ’ΔÂ≈Õ Í«‘Ò≈ ÓÂ≈ √Δ «’
Ì≈ÂΔ ‘’»Ó ںÒØ∫ ¡≈Í‰Δ¡ª È≈’≈ÓΔ¡ª ˘ ¤πÍ≈¿π‰
Ò¬Δ ¡Â∂ ÓØÁΔ ‘’»Ó ںÒØ∫ ’ΩÓΔ Ù≈ÚÈÚ≈Á ˘ ÌÛ’≈¿π‰
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) È∂ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ ÓπμÁ∂ «ÚÙ∂ ¿πμÂ∂ ’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) ¡ÀÈ.‚Δ. ÚÒØ∫ AE ‹ÈÚΔ
˘ ÈÚªÙ«‘ «Ú÷∂ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ ÓπμÁ∂ «ÚÙ∂
¿πμÂ∂ ’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ Í≈‡Δ Á∂ √ΔÈΔ¡
¡≈◊» ’≈Ó∂‚ ÁÙÈ «√øÿ ÷‡’Û ¡Â∂ ’≈Ó∂‚ ¡‹Ó∂
«√øÿ √Ó≈ È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ Ì≈ ¡øÁ ‹ÓΔÈ Á≈ √Ú≈Ò
‘μÒ ’ΔÂ∂ «ÏȪ ¡Â∂ √≈Ó≈‹Δ Ù’ÂΔ¡ª ’ØÒØ∫ Óπ’ÂΔ
Í≈¬∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «ÏȪ Á∂Ù Âμ’Δ ’ ‘Δ È‘ƒ √’Á≈Õ «¬√
Ò¬Δ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ˜ÓΔÈ ÁΔ ÓπÛ Úø‚ ‘Ø‰Δ ⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ
¿π‘Ȫ «’‘≈ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Á∂ ÓÀÁ≈È «Ú⁄ ¿πÂÈ ÁΔ
«Â¡≈Δ ’ÁΔ¡ª «’√∂ ÚΔ Í≈‡Δ Á∂ «¬‘ ⁄؉ ¡ÀÒ≈ÈÈ≈Ó∂
Á≈ «‘μ√≈ È‘ƒ ‘Ø √’Á≈Õ «¬‘ ¡ÀÒ≈È «√Î ¿π‘Ȫ ÁΔ
Í≈‡Δ ‘Δ ’ÁΔ ˛Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ ¡μ‹ Âμ’ «’√∂ ÚΔ
√’≈ È∂ «¬‘Ȫ √Ú≈Òª ˘ ¡≈͉∂ ≈‹√Δ ¬∂‹ø‚∂ ¿πμÂ∂
È‘ƒ «Ò¡ªÁ≈Õ Á∂Ù ¡øÁ «’√≈ÈΔ ÁΔ Ï‘π Úμ‚Δ «◊‰ÂΔ
’È≈Òª ¡Â∂ Ó«Ò¡ª Âμ’ √ΔÓ ˛Õ Á»√∂ Í≈√∂ ¡«‹‘∂
ÚΔ ‹◊ΔÁ≈ ‘È ‹Ø ‘˜≈ª ¬∂’Û ˜ÓΔÈ Á∂ Ó≈Ò’ ‘ÈÕ
◊ΔÏ ¡Â∂ Ï∂˜ÓΔÈ∂ «’√≈Ȫ «√ ’‹∂ ÁΔ¡ª Í≥‚ª ‘È
«‹‘Ȫ ÁΔ ‘≈Ò √πË≈È Ò¬Δ «’√∂ ÚΔ √’≈ È∂
Ïπ«È¡≈ÁΔ ’≈‹ È‘ƒ ’ΔÂ∂Õ Í≈‡Δ ¡≈◊»¡ª È∂ «’‘≈ «’
√≈Ó≈‹Δ Â≈’ª ÁΔ Á÷Ò ¡øÁ≈˜Δ √≈‚∂ Á∂Ù ¿πμÂ∂ «¬√
Âª Ì≈» ˛ «’ «¬‘ Â≈’ª √≈‚∂ Á∂Ù Á≈ √È¡ÂΔ’‰
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á∂ Ò¬Δ Â∑ª-Â∑ª Á∂ ‘ºÊ’ø‚∂ ÚÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬√Á∂
«‘ Â≈˜≈ «√¡≈√Δ ÓÈ√»Ï∂ Í»∂ ’È Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈
˛Õ «¬√ Ò¬Δ ’ÈÚÀÈÙÈ ‘«Ê¡≈ª Á∂ ‹Ø ”Â∂ ’ÙÓΔΔ
¡≈Ú≈Ó ˘ ˺’∂ È≈Ò ¡≈͉∂ È≈Ò º÷‰ ÁΔ ÈΔÂΔ Á≈
«ÚØË ’ÁΔ ˛ ¡Â∂ Óø◊ ’ÁΔ ˛ «’ ¿πÊØ∫ ÎΩ‹ª ˘ Ú≈Í√
ÏπÒ≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ ‹Ó‘»Δ ÓØ⁄≈ Á∂ √≈ÊΔ È«øÁ «ÈøÁΔ
È∂ ¡≈͉∂ ‘ØȪ √≈ÊΔ¡ª √Ó∂ ’ÈÚÀÈÙÈ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø
’∂ «¬√ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’ΔÂΔÕ √‡∂‹ ÂØ∫ «¬√Á≈ ËøÈÚ≈Á ’ΔÂ≈
«◊¡≈Õ Í≥⁄≈«¬ÂΔ ˜ÓΔȪ ”Â∂ √’≈ Áπ¡≈≈ ‹∂Ò∑ª
¿π√≈È ÁΔ ’≈Ú≈¬Δ «ıÒ≈¯ ÓÂ≈ ÍÛ∑«Á¡ª Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª
√Ó»‘ Í≥⁄≈«¬Âª ˘ «¬√Á≈ «ÚØË ’È ÁΔ ¡ÍΔÒ √ÏøËΔ
ÓÂ≈ Í«Û¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ ˘ ‘≈˜ΔÈ È∂, Ï≈‘ª ÷ÛΔ¡ª
’’∂ ¡≈Í‰Δ √«‘ÓÂΔ «ÁºÂΔÕ ¡ø ”⁄ È≈¡∂ Ó≈«Á¡ª
’ÈÚÀÈÙÈ ÁΔ √Ó≈ÍÂΔ ‘جΔÕ Â≈≈ «√øÿ È∂ ‘≈˜ΔÈ Á≈
ËøÈÚ≈Á ÚΔ ’ΔÂ≈Õ
È‘ƒ ‘؉ Á∂ ‘Δ¡ª «‹√ ’≈È Ï∂π˜◊≈Δ Á≈ ÎÈΔ¡
Î≈‡∂ Ó≈ «‘≈ ˛Õ
Í≈‡Δ Á∂ «˜Ò∑≈ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ È◊ Á∂ ¡≈◊»¡ª
’≈Ó∂‚ ’πÒ«ÚøÁ «√øÿ ÚÛÀ⁄ ¡Â∂ ’≈Ó∂‚ ÁÒ‹ΔÂ
«√øÿ ¡À‚ÚØ’∂‡ È∂ ¡≈«÷¡≈ «’ Á∂Ù ¡øÁ È≈Í≈’ ≈‹√Δ
◊·‹ØÛ Ï‰ ‘∂ ‘ÈÕ Á∂Ù ÁΔ¡ª Ú≈«¬ÂΔ ’«Ó¿»«È√‡
Í≈‡Δ¡ª Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ √μ‹∂ ̇’≈¡ Á≈ «Ù’≈ ‘ÈÕ
Ì≈‹Í≈ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈Ò∂ ¡Â∂ ’ª◊√ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
Ú≈Ò∂ ≈‹√Δ ÷∂«Ó¡ª ÁΔ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ ÈΔÂΔ¡ª «Ú⁄ ’جΔ
¡øÂ È‘ƒ ˛Õ Ì≈‹Í≈ ÒØ’ª Á∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ Ó≈Ó«Ò¡ª ˘
√øÏØ«Ë ‘؉ ÁΔ Êª ≈Ó ÓøÁ ¡Â∂ ◊¿» Ú◊∂ Ì≈Úπ’
Óºπ«Á¡ª ˘ ¿πÌ≈ ‘Δ ˛Õ Á»√∂ Í≈√∂ ’ª◊√ ÚΔ Ì≈‹Í≈
ÁΔ ÍÀÛ Èμ͉ Òμ◊ Í¬Δ ˛Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ ¿π‘Ȫ ÁΔ
Í≈‡≈Δ ⁄؉ª «Ú⁄ ÒØ’ª ÁΔ «‹øÁ◊Δ È≈Ò ‹πÛ∂ ¡√Ò
Óπμ«Á¡ª ˘ ¿πÌ≈∂◊ΔÕ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «Âμ÷∂ ÒØ’ √øÿÙ ‘Δ
√Ó∂∫ ÁΔ Óø◊ ‘ÈÕ
«¬√ ’ÈÚÀÈÙÈ ÁΩ≈È ◊À’≈˘ÈΔ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª
Ø’» ¡À’‡ ¡Â∂ ‘Ø ’≈Ò∂ ’≈˘È μÁ ’È, Í≥‹≈Ï ¡øÁ
BIE¬∂ Ë≈≈ ÷ÂÓ ’È, È’√ÒΔ¡ª È≈Ò √ÏøË Áμ√’∂
‹∂Ò∑ª «Ú⁄ ÏøÁ ’ΔÂ∂ ÏπμËΔ‹ΔÚΔ «‘≈¡ ’È, ÈÚªÙ«‘
ÁΔ ¡Á≈Ò ÚÒØ∫ «Ò‡∂⁄ μ÷‰ Á∂ ‹πÓ Â«‘ «ÂøÈ
27 Ó≈⁄-B@AI
«√μ÷ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ «ÁμÂΔ ◊¬Δ ¿πÓ’ÀÁ ÁΔ √˜≈ μÁ
’È Á∂ ÓÂ∂ Í≈√ ’È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÏΔÂ∂ «Áȃ Í«‡¡≈Ò≈
«Ú÷∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ Íπ Ò Δ√ Ò≈·Δ⁄≈‹ ÁΔ «Èø Á ≈ ¡Â∂
◊øÈ≈ ¿πÂÍ≈Á’ª ÚºÒØ∫ ¡≈Í‰Δ¡ª Óø◊ª ˘ ÒÀ ’∂ ◊πÁ≈√Íπ «Ú÷∂ ͺ’≈ ËÈ≈ ‹≈Δ
◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’ «’√≈È √≥ÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ «‹√
«Úº⁄ «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È, ‹Ó‘»Δ «’√≈È √Ì≈
Í≥‹≈Ï, Í≥‹≈Ï «’√≈È Ô»ÈΔ¡È, ’∞ºÒ «‘øÁ «’√≈È √Ì≈,
Í≥‹≈Ï «’√≈È √Ì≈ ¡Â∂ Ì≈ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È ¬∂’Â≈
Ù≈«ÓÒ ‘È ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ B@ ÎÚΔ ÂØ∫ «‚͇Δ
’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ Á∂ Á¯Â √≈‘Ó‰∂ ¡‰«ÓºÊ∂ √Ó∂∫
Á≈ ≈ «ÁÈ Á≈ ͺ’≈ ËÈ≈ Ù∞» ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√
√≥ÿÙ ˘ ͺ◊ÛΔ √≥Ì≈Ò ‹º‡≈ Ò«‘ È∂ ÚΔ √ÓÊÈ «ÁºÂ≈
‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Í √’≈ª ‘º·Δ Â∂ «’√≈È «ÚØËΔ ¡ÛΔ¡Ò
Úº¬Δ¬∂ ’’∂ ◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’ª Á≈ √≥ÿÙ Ò◊≈Â≈ ‹≈Δ ‘ÀÕ
’Δ ‘À Ó√Ò≈ : Î√ÒΔ «Ú«Ì≥ÈÂ≈ «‘ Í≥‹≈Ï √’≈
ÚºÒØ∫ ’‰’-fiØÈ∂ Á∂ Î√ÒΔ ⁄º’ Á∂ ÏÁÒ Ú‹Ø∫ ◊≥È∂ ÁΔ
¯√Ò ˘ ÏΔ‹‰ Ò¬Δ «’√≈Ȫ ˘ «√Î≈Ù ’ΔÂΔ Â∂ «¬√
Î√Ò ÍzÂΔ «’√≈Ȫ ˘ ¿∞ÂÙ≈«‘ ’È Ò¬Δ Í≥‹≈Ï Ì
«Úº⁄ AF √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒª Ò≈¬Δ¡ª ◊¬Δ¡ª √È,
«‹‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ «‹Ò∑≈ ◊∞Á≈√Íπ «Úº⁄ AIFD-FE «Úº⁄
χ≈Ò≈ «Ú÷∂ √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒ Ò≈¬Δ ◊¬Δ «‹√ ÁΔ
ؘ≈È≈ ◊≥È≈ «ÍÛ≈¬Δ ÁΔ √ÓºÊ≈ AE ‘˜≈ ’∞«¬≥‡Ò ◊≥È≈
√ΔÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ◊≥È∂ Á≈ ’Ï≈ Úˉ ’’∂ √≥È AIH@-
HA «Úº ⁄ «¬º ’ ‘Ø  √«‘’≈Δ ÷≥ ‚ «Óº Ò Í«È¡≈Û
(◊∞Á≈√Íπ) «Ú÷∂ Ò≈¬Δ ◊¬Δ «‹√ ÁΔ B@ ‘˜≈ ’∞«¬≥‡Ò
ÍzÂΔ «ÁÈ ◊≥È≈ ÍΔÛÈ ÁΔ √ÓºÊ≈ ‘ÀÕ Í AII@-AIIA
«Úº⁄ ’∂∫Á Â∂ Í≥‹≈Ï √’≈ ÚºÒØ∫ Ò≈◊» ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ª
ÈÚΔ¡ª ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ¡ª Â∂ «Èº‹Δ’È ÁΔ Ëπº√ «‘Â
Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª AF √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒª «Úº⁄Ø∫ G √«‘’≈Δ
÷≥‚ «ÓºÒª Í≥‹≈Ï √’≈ ÚºÒØ∫ Úº÷-Úº÷ Ï‘≈«È¡ª ‘∂·
Ï≥Á ’ «ÁºÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ Í «¬√∂ ¡√∂ ÁΩ≈È G «Èº‹Δ
÷≥ ‚ «Óº Ò ª ¡√ √» ÷ º ÷ ‰ Ú≈Ò∂ Íz Ì ≈ÚÙ≈ÒΔ
«√¡≈√ÂÁ≈Ȫ ÚÒØ∫ Ò◊≈ Ò¬Δ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫
«˜Ò∑≈ ◊∞Á≈√Íπ «Úº⁄ ÍΩ∫‡Δ ⁄º„≈ ◊∞Í ÚºÒØ∫ ’ΔÛΔ
¡Î◊≈È≈ «Ú÷∂ B@@H-@I «Úº⁄ Ò≈¬Δ ◊¬Δ, ≈‰≈
◊∞‹Δ «√≥ÿ ÚºÒØ∫ «˜Ò∑≈ ¡ø«ÓzÂ√ Á∂ «Í≥‚ Ïπ‡ «Ú÷∂
¡Â∂ «¬º’ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒ Óπ’∂Δ¡ª Òº◊ ◊¬ΔÕ «¬‘Ȫ
ÁΔ ؘ≈È≈ ◊≥È≈ ÍΔÛ∑È ÁΔ √ÓºÊ≈ E@ ‘˜≈ ’∞«¬≥‡Ò
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ ⁄μÒ ‘∂ È√ª Á∂ √øÿÙ ÁΔ ‘Ó≈«¬Â
«Ú⁄ ÚΔ ÓÂ∂ Í≈√ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ Óø⁄ √ø⁄≈ÒÈ≈ ¡ÚÂ≈
«√øÿ Â≈Δ È∂ ’ΔÂΔÕ
ÂØ∫ I@ ‘˜≈ ’∞«¬≥‡Ò ÍzÂΔ «ÁÈ ‘ÀÕ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª
ÚºÒØ∫ «’√≈Ȫ ˘ ◊≥È∂ ÁΔ È’Á ¡Á≈«¬◊Δ ’È ’’∂
Ï‘∞ √≈∂ «’√≈Ȫ È∂ ¡≈͉≈ ◊≥È≈ √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒª
ÁΔ Ï‹≈«¬ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª ˘ Á∂‰ ÁΔ Â‹Δ‘ «ÁºÂΔÕ
«Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª È∂ √’≈ ÂØ∫ «¡≈«¬Âª ¡Â∂ Ò≈Ì Íz≈ÍÂ
’È Ò¬Δ ÓΔ«‡≥◊ ’’∂ ¡÷Ï≈ª «Úº⁄ «¬Ù«Â‘≈ Á∂ ’∂
¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈ √Δ «’ ¿∞‘ «√Î ’∂∫Á √’≈ ÚºÒØ∫
◊≥È∂ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈ Ì≈¡ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «’√≈Ȫ
ÁΔ Ó˜Δ ‘À «’ ◊≥È≈ ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞‰ ‹ª È≈ ¡≈¿∞‰Õ «¬√
Ò¬Δ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª È∂ «‹ºÊ∂ «’√≈Ȫ ˘ «Í¤Ò∂ √Δ˜È
Á∂ ÈÍΔÛ∂ ◊≥È∂ Á≈ Í≥‹≈Ï Ì «Úº⁄ CE@ ’ØÛ ∞ͬ∂ Á≈
Ï’≈«¬¡≈ ¡Á≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‘À ¿∞Ê∂ √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒª
ÚºÒ ÚΔ HF ’ØÛ ∞ͬ∂ Á≈ ◊≥È∂ Á≈ Ï’≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «Èº‹Δ
÷≥‚ «ÓºÒª È∂ «¬√ «ÍÛ≈¬Δ √Δ˜È «Úº⁄ ÷≈√ ’’∂ ’ΔÛ∑Δ
¡Î◊≈È≈ ÷≥‚ «ÓºÒ È∂ «¬√ Ù Ò◊≈ «ÁºÂΔ «’ «‹È∑ª
«’√≈Ȫ È∂ «Í¤Ò∂ √Δ˜È È≈Ò Ïª‚ ’ΔÂ≈ GE ÎΔ√ÁΔ
◊≥È≈ Í»≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈, ¿∞‘Ȫ Á≈ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ È‘Δ∫
’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √◊Ø∫ «‹È∑ª Á≈ ’ΔÂ≈ ÚΔ «◊¡≈ ‘À ¿∞‘Ȫ
ÁΔ¡ª «Í¤Ò∂ «ÍÛ≈¬Δ √Δ˜È È≈ÒØ∫ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ ÿ‡≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘À Â∂ ¿∞‘Ȫ ÁΔ¡ª ◊≥È∂ ÁΔ¡ª Í⁄Δ Ï‰≈¬Δ
◊¬Δ ‘ÀÕ √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒ È∂ ÚΔ ¿∞‘Ȫ «’√≈Ȫ Á≈
◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ ‘À «‹‘Ȫ È∂ «¬º’ ‹ª ÁØ Ú≈
«¬√ ÷≥‚ «ÓºÒ ˘ ◊≥È≈ È‘Δ∫ «ÁºÂ≈ Â∂ ¿∞‘ «Èº‹Δ ÷≥‚
«ÓºÒª ÚºÒ ⁄Ò∂ ◊¬∂Õ
«˜Ò∑≈ ◊∞Á≈√Íπ «Úº⁄ Ò◊Ì◊ IF ‘˜≈ ¬∂’Û
◊≥È∂ ‘∂· ’Ï≈ ‘ÀÕ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ, «’√≈È
‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª Â∂ «ÓºÒ ¡«Ë’≈Δ¡ª ÁΔ «Â≥È «ËΔ ÓΔ«‡≥◊
«Úº⁄ ¡«√√‡À∫‡ ’∂È «‚ÚÀÒÍÓÀ∫‡ ¡Î√ È∂ Áº«√¡≈ «’
Í«È¡≈Û ÷≥‚ «ÓºÒ ÂØ∫ Ú≈Ë» ◊≥È≈ Óπ’∂Δ¡ª ˘ √≈„∂ √ºÂ
Òº÷ ‡È, ’ΔÛΔ ¡Î◊≈È≈ ˘ CA Òº÷ ‡È ’∞«¬≥‡Ò Â∂
Ï≈’Δ Ïπ‡, χ≈Ò≈ Â∂ Î≈«˜Ò’≈ ÷≥‚ «ÓÒ Á∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª
È∂ ¡Ò≈‡ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ ‘À, Í ÓΔ«‡≥◊ «Úº⁄ Óπ’∂Δ¡ª ÷≥‚
«ÓºÒ Á∂ ¡«Ë’≈Δ¡ª È∂ ¡Ò≈‡ ’ΔÂ≈ ◊≥È≈ ÍΔÛÈ ÂØ∫
¡√ÓºÊ≈ Íz◊‡≈¬Δ Â∂ ’ΔÛΔ ¡Î◊≈È≈ ÷≥‚ «ÓºÒ Ú≈«Ò¡ª
28 Ó≈⁄-B@AI
«’‘≈ «’ ¿∞‘ Í«‘Òª «¬Ò≈’∂ Á≈ ◊≥È≈ ÍΔÛÈ◊∂ Â∂ Ï≈¡Á
«Úº⁄ Ï≈‘Δ «¬Ò≈’∂ Á≈ ◊≥È≈ ÍΔ«Û¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√
’’∂ «‹Ú∂∫-B ◊ÓΔ Á≈ √Δ˜È ¡≈ «‘≈ ‘À Â∂ «ÍÛ≈¬Δ
√Δ˜È Á∂ «Â≥È Ó‘ΔÈ∂ Òßÿ ⁄πº’∂ ‘È Â∂ «’√≈Ȫ Á∂ ÷∂ª
«Úº⁄ ÷Û∑∂ ◊≥È∂ ÚºÒ Ú∂÷ ’∂ √≈‘ √»Â∂ ‹≈ ‘∂ ‘È «’
¿∞‘Ȫ Á≈ ◊≥È≈ ÍΔ«Û¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹ª È‘Δ∫Õ
√«‘’≈Δ Â∂ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª ÚºÒØ∫ «Í¤Ò∂ √Δ˜È
Á≈ ◊≥È∂ Á≈ Ï’≈«¬¡≈ È≈ Á∂‰ ’’∂, ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ Í«‘Ò≈
È≈ÒØ∫ ÿº‡ ’’∂, ◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’ª ˘ ÷º‹Ò-÷π¡≈ ’ΔÂ≈
‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ «’√≈È ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª Á∂ √≥ÿÙª ÁΩ≈È Í≥‹≈Ï
√’≈ È∂ «’√≈È ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª È≈Ò AE ‹ÈÚΔ B@AI
º’ ◊≥È∂ Á≈ √≈≈ Ï’≈«¬¡≈ Á∂‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈ √Δ
Í ¿∞‘ ¡‹∂ º’ Í»≈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ◊≥È≈ ’≈ÙÂ’≈ª
Á≈ ÏÀ∫’ª ¡Â∂ «Èº‹Δ √ت ÂØ∫ Ò¬∂ ÍÀ«√¡ª Á≈ «Ú¡≈˜
«ÁÈØ∫ «ÁÈ ÚË «‘≈ ‘À Í «’√≈Ȫ ˘ ◊≥È∂ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ
È‘Δ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘ΔÕ Í≥‹≈Ï √’≈ È∂ «’√≈Ȫ Á∂ Ù≥ÿÙ
ÁΩ≈È «¬‘ ◊ºÒ Ó≥ÈΔ √Δ «’ ’∂∫Á √’≈ ÚºÒØ∫ «ÓºÊ∂
BGE ∞ Í ¬∂ Ì≈¡ «Úº ⁄ A@ ∞ Í ¬∂ «Èº ‹ Δ ÷≥ ‚ «Óº Ò ª
Í≈¿∞‰◊Δ¡ª Â∂ BE ∞ͬ∂ Í≥‹≈Ï √’≈ Á∂Ú∂◊ΔÕ Í
Í≥‹≈Ï √’≈ ÚºÒØ∫ ¡≈͉∂ «‘º√∂ Á≈ BE ∞ͬ∂ ÍzÂΔ ’∞«¬≥‡Ò
ÚΔ «’√≈Ȫ Á∂ ÷≈«Â¡ª «Úº⁄ È‘Δ∫ Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
¤Ø‡≈ «’√≈È «¬√ Ú∂Ò∂ «ÚÙ∂Ù ’’∂ ÷º‹Ò ÷π¡≈ ‘Ø «‘≈
‘ÀÕ «¬’ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ ÿ‡≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈, ‹∂
Ϫ‚ ‘Ø «◊¡≈ ‘À ª ¿∞√˘ «Â≥È Ó‘ΔÈ∂ ÏΔ‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á
«¬º’ ÚΔ ◊≥È∂ ÁΔ Í⁄Δ È‘Δ∫ «ÁºÂΔ ◊¬Δ ‘À, «’√≈Ȫ Á≈
¡«‹‘≈ «‘º√≈ ÚΔ ‘À «‹‘Ȫ Á≈ «’√∂ ÷≥‚ «ÓºÒ «Úº⁄ ◊≥È∂
Á≈ Ϫ‚ È‘Δ∫ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡«ÈÙ«⁄ÂÂ≈ Á∂ Ó‘ΩÒ
«Úº⁄ ‘È «’ ¿∞‘Ȫ Á≈ ◊≥È≈ ÍΔ«Û¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ «’ È‘Δ∫Õ
«¬√ ¡«ÈÙ«⁄ÂÂ≈ Á∂ Ú≈Â≈ÚÈ ’’∂ Úº ‚ Δ
«’√≈ÈΔ Á≈ «¬º’ ¤Ø‡≈ «‘º√≈ «‹‘Ȫ Á≈ √≈Δ¡ª ÷≥‚
«ÓºÒª «Úº⁄ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ ‘À ¿∞‘ «’√≈Ȫ ’ØÒØ∫ AE@ ∞ͬ∂
ÍzÂΔ ’∞«¬≥‡Ò ◊≥È≈ ÷ΔÁ ’∂ «‹È∑ª «’√≈Ȫ ’ØÒ «ÓºÒª
«Úº⁄ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ ‘À ¿∞‘ «’√≈Ȫ ˘ BC@ π. ÒÀ ’∂ BHE
∞ͬ∂ º’ ÍzÂΔ ’∞«¬≥‡Ò ◊≥È∂ Á∂ Ì≈¡ Â∂ Í⁄Δ¡ª Á∂ ‘∂
¡≈͉∂ Ó√«Ò¡ª ¿πμÍ ’≥„Δ «Ú’≈√ ÓØ⁄≈ ÚºÒØ∫ ’ÈÚÀÈÙÈ
ÓπΠ«Ï‹ÒΔ-Í≈‰Δ ¡Â∂ ‚Ø◊≈ √‡Δ«Î’∂‡ ÓπÛ
ω≈¿∞‰ ÁΔ Ó≥◊ ˘ ÒÀ ’∂ ’ø„Δ «Ú’≈√ ÓØ⁄≈ ÚºÒØ∫
’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ ’ÈÚÀÈÙÈ «Úº⁄ Ó≥⁄ √≥⁄≈ÒÈ ÁΔ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‘È Â∂ «’√≈Ȫ ÁΔ Ì≈Δ Ò∞º‡ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ‘ÀÕ
«¬√ Ò¬Δ ◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’ «’√≈È √≥ÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò
’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫ Ò◊≈Â≈ ËÈ≈ ‹≈Δ º÷ ’∂ Í≥‹≈Ï √’≈
ÂØ∫ Ó≥◊ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ‘À «’ «Èº‹Δ Â∂ √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒª
ÚºÒ «’√≈Ȫ Á≈ D@@ ’ØÛ ∞ͬ∂ ÂØ∫ ÚºË Á≈ ◊≥È∂ Á≈
Ï’≈«¬¡≈ AE ÎΔ√ÁΔ «Ú¡≈˜ È≈Ò «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, ¤Ø‡∂
«’√≈Ȫ Á≈ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ È∂Û∂ ÁΔ ÷≥‚ «ÓºÒ «Úº⁄ ’ΔÂ≈
‹≈Ú∂ Â∂ Í«‘Ò Á∂ ¡≈Ë≈ Â∂ ◊≥È∂ ÁΔ¡ª Í⁄Δ¡ª «ÁºÂΔ¡ª
‹≈‰ Â∂ ◊≥È∂ ¡Á≈«¬◊Δ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂, «‹‘Ȫ ◊≥È≈
’≈ÙÂ’≈ª Á≈ ÷≥‚ «ÓºÒª «Úº⁄ Ϫ‚ ‘Ø«¬¡≈ ‘À Í ¡‹∂
º’ «¬’ Í⁄Δ È‘Δ∫ «ÓÒΔ ¿∞‘Ȫ ˘ Â∞≥ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚
’’∂ ¿∞‘Ȫ Á≈ ◊≥È≈ ÍΔ«Û¡≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ √«‘’≈Δ ÷≥‚
«ÓºÒ Í«È¡≈Û ÁΔ √ÓºÊ≈ ÚË≈ ’∂ ÈÚΔÈΔ’È ’È ÁΔ
Íz«’«¡ª Â∂˜ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂Õ
◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’ «’√≈È √≥ÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ ÚºÒ∫Ø
«‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ Á∂ ÁÎÂ √≈‘Ó‰∂ ËÈ≈
Ò◊≈Â≈ ‹≈Δ ‘ÀÕ ÍzÙ≈ÙÈ È≈Ò ‘Ø¬Δ ◊ºÒÏ≈ Ï∂«√º‡≈
‘Δ, «¬√ Ò¬Δ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª Á∂ ÁÏ≈¡ «‘ Í≥‹≈Ï
√’≈ ÚºÒ∫Ø Ë≈È ’ΔÂΔ ⁄πÍ
º Â∞Û≈¿∞‰≈ Â∂ ◊≥È≈ ’≈ÙÂ’≈ª
ÁΔ¡ª √Óº«√¡≈ Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ √≥ÿÙ ˘ Úº÷-B »Í Á∂ ’∂
‹≈Δ º«÷¡≈ ‹≈Ú∂◊≈ ‹Ø Ó≥◊ª Ó≥ȉ Â∂ √Ó≈Í ‘ØÚ◊ ∂ ≈Õ
«¬√ ÓΩ’∂ «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È Á∂ √»Ï≈¬Δ ÓΔÂ
ÍzË≈È √«ÂÏΔ √πÒÂ≈ÈΔ, «˜Ò∑≈ ÍzË≈È ÂÒØ’ «√≥ÿ
Ï«‘≈ÓÍπ, ‹Ø«◊≥Á «√≥ÿ Ò≈‘ΩΔ, √≈◊ «√≥ÿ ÌØˇ≈,
⁄≥ȉ «√≥ÿ ÁØª◊Ò≈, Ì‹È «√≥ÿ ÎΩ‹Δ, ÏÒÏΔ «√≥ÿ
ÏΔ≈, ‹Ó‘»Δ «’√≈È √Ì≈ Í≥‹≈Ï «ÈÓÒ «√≥ÿ ÏØÍ≈¬∂,
√≥ÂØ÷ «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ Â∂ Ó≈√‡ ÿÏΔ «√≥ÿ Í’ΔÚª, ’∞ºÒ
«‘≥Á «’√≈È √Ì≈ Á∂ ‹√ÏΔ «√≥ÿ ’ºÂØÚ≈Ò, ◊∞Ò˜≈
«√≥ÿ Ï√≥’؇, Í≥‹≈Ï «’√≈È √Ì≈ Á∂ Ò÷«Ú≥Á «√≥ÿ,
¡ÚÂ≈ «√≥ÿ «’ÂΔ, Í≥‹≈Ï «’√≈È Ô»ÈΔ¡È Á∂ √π÷Á∂Ú
«√≥ÿ Ì≈◊Ø’≈Úª Â∂ ÏÒÏΔ ≥Ë≈Ú≈, Ì≈ÂΔ «’√≈È
Ô»ÈΔ¡È Á∂ √πÏ∂◊ «√≥ÿ ·º·≈, ‘«Á¡≈Ò «√≥ÿ, ͺ◊ÛΔ
√≥Ì≈Ò ‹º‡≈ Ò«‘ Á∂ ◊∞ÍzÂ≈Í «√≥ÿ Â∂ ÏÒÁ∂Ú «√≥ÿ
÷«‘≈ ¡≈«Á È∂ √≥ÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
Ì»«Ó’≈ ⁄ÓÈ Ò≈Ò Ë≈ ÷πÁ È∂ «ÈÌ≈¬ΔÕ ’ÈÚÀÈÙÈ ˘
√≥ÏØËÈ È∂ ’≥„Δ «Ú’≈√ ÓØ⁄∂ Á∂ ÍzË≈È ˙Ó Íz’≈Ù Óºÿ,
‹◊‹Δ «√≥ÿ ÁØ≥◊ ÷º‚ ¡Â∂ ¡Ó‹Δ «√≥ÿ È∂ «’‘≈
29 Ó≈⁄-B@AI
¡≥◊∂˜ª Á∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ¡‰◊«‘ÒΔ È≈Ò ‹»fi ‘∂ ’≥„Δ Á∂
«¬Ò≈’∂ ÚºÒ AIDG ÂØ∫ Ï≈¡Á ÚΔ Á∂Ù Á∂ ‘≈’Óª È∂ ’جΔ
¿∞⁄∂⁄≈ «Ë¡≈È È‘Δ∫ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ’≥„Δ Á≈ «¬Ò≈’≈ ’∂∫Á
√’≈ ¡Â∂ √»Ï∂ ÁΔ¡ª √’≈ª ÁΔ ¡‰Á∂÷Δ ’≈È ÍΔ‰
Ú≈Ò∂ Í≈‰Δ ÁΔ √Óº«√¡≈ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ «√‘ √‘»ÒÂ, ⁄≥◊∂Δ
«√º«÷¡≈ ÁΔ ¡‰‘Ø∫Á ¡Â∂ Ï∂∞˜◊≈Δ È≈Ò Ò◊≈Â≈ ‹»fi
«‘≈ ‘ÀÕ Ë≈ ÏÒ≈’ «‹ºÊØ∫ Á∂ Á‹Èª «Í≥‚ª ˘ ¿∞‹≈Û ’∂
“‰‹Δ √≈◊ ‚ÀÓ” ÁΔ ¿∞√≈Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ Ë≈ ÏÒ≈’
«Úº⁄ “‰‹Δ √≈◊ ‚ÀÓ” ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á √≈‚≈ «¬Ò≈’≈
Ï≈¿∞ÒΔ¡ª Â∂ ‘Ø ’∞ÁÂΔ √Ø«Ó¡ª ÂØ∫ ÍΔ‰ Ú≈Ò≈ Í≈‰Δ ÒÀ
¡≈Í‰Δ¡ª Óø◊ª Ò¬Δ ˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫ Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‹≈Ó
˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫ «Í¤Ò∂ ÒøÓ∂ √Ó∂∫
ÂØ∫ Ș»Ò ˜ÓΔȪ Á∂ Ó≈Ò’≈È≈ ‘º’, Í≥⁄≈«¬ÂΔ ˜ÓΔȪ
Á≈ ÂΔ√≈ «‘º√≈ Á«Òª ˘ II √≈Ò≈ ͇∂ ”Â∂ Á∂‰,
«‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ Á∂‰, Ù‘ΔÁ Ó≈Â≈ ◊πÁ∂Ú ’Ω Á∂ ’≈ÂÒª
˘ «◊ÃÎÂ≈ ’È, √øÿÙ ÁΩ≈È Í¬∂ fi»·∂ Í⁄∂ ºÁ ’È,
«Ï‹ÒΔ Á∂ «ÏºÒ Óπ¡≈¯ ’È ¡≈«Á Óø◊ª ”Â∂ √øÿÙ ’ΔÂ≈
‹≈ «‘≈ ˛Õ Í √’≈ ‹ª ÍÃ√≈ÙÈ Á≈ Úº¬Δ¡≈ ‘Ó∂Ù≈
‘Δ Á«Ò «ÚØËΔ «‘≈ ˛Õ √’≈ Á∂ «¬√ Úº¬Δ¬∂ «ıÒ≈¯
˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫ ¡≈Í‰Δ¡ª Óø◊ª ÁΔ
Í»ÂΔ Ò¬Δ D ÎÚΔ ˘ √ø◊»-Í«‡¡≈Ò≈ ‘≈¬ΔÚ∂ ¿πμÍ
Ó˜Á±ª Á∂ Ùßÿ√ √Á’≈ «’ÂΔ¡ª 鱧 «‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ Á∂‰ Á≈ ÓÂ≈ Í≈√
Í∂∫‚± Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È Íß‹≈Ï ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ‘∂· Í∂∫‚±
Ó˜Á±ª ÚÒØ∫ ÒÛ∂ ‹≈ ‘∂ Ùßÿ√ √Á’≈ BF ÎÚΔ È±ß
¡≈«÷ ◊z≈Ó Íß⁄≈«¬Â √∞÷ª ÚºÒØ∫ ◊z≈Ó √Ì≈ Á≈ ¡‹Ò≈√
Ï∞Ò≈’∂ DH ÒØÛÚßÁ Ï∂ÿ∂ ¡Â∂ Ï∂˜ÓΔÈ∂ «’ÂΔ¡ª ȱß
«‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ Á∂‰ Á≈ ÓÂ≈ Í≈√ ’ «ÁμÂ≈ «◊¡≈Õ
«˜’ÔØ◊ ‘À «’ «Íß‚ √∞÷ª «Ú÷∂ ω∂ ÷∂‚ √‡∂‚Δ¡Ó
«Úμ⁄ ¡≈√≈ Ò¬Δ ÏÀ·∂ ◊∞Í≈Ò «√ßÿ È≈ÓΔ∫ Ï∂ÿ∂ «’ÂΔ
鱧 I ÎÚΔ È±ß Íß⁄≈«¬Â ÚÒØ∫ Í∞«Ò√ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò
√‡∂‚Δ¡Ó ”⁄Ø∫ Ëμ’∂ È≈Ò Ï≈‘ ’섉 ÓΩ’∂ ‘ج∂ «ÚÚ≈Á ÂØ∫
Ï≈¡Á «¬‘ «Íß‚ ’¬Δ «ÁÈ √∞÷Δ¡ª «Úμ⁄ «‘≈Õ ¡≈÷
Íß⁄≈«¬Â, ÈßÏÁ≈ 鱧 ‹ÈÂ’ ÂΩ ”Â∂ Í∞«Ò√ ’ÍÂ≈È
Ì∞ÒμÊ Á∂ ÁÎÂ ¡μ◊∂ ‘ج∂ «¬’μ· «Úμ⁄ Ó∞¡≈¯Δ Óß◊‰Δ
Í¬Δ √ΔÕ ‘ج∂ √ÓfiΩÂ∂ «‘ ’Ó∂ 鱧 Ò≈¬∂ «‹ßÁ∂ ÁΔ ⁄≈ÏΔ
¡≈Ò «¬≥‚Δ¡≈ ÎØÓ ≈¬Δ‡ ‡» ¡À‹»’∂ÙÈ ÁΔ ÈÚƒ «ÁºÒΔ «Ú÷∂ «√º«÷¡≈ Ï⁄≈¿∞ ‘∞≥’≈ ÀÒΔ
¡≈Ò «¬≥‚Δ¡≈ ÎØÓ ≈¬Δ‡ ‡» ¡À‹’
» Ù
∂ È ÚºÒ∫Ø «√º«÷¡≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
’∂ ◊π˜≈≈ ’ «‘≈ ˛Õ «‹‘Ȫ «Í≥‚ª «Úº⁄ Ú≈‡ √ÍÒ≈¬Δ
Á≈ Í≈‰Δ Ì∂«‹¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À ¿πμÊ∂ ÒØ’ª ’ØÒØ∫ ÓØ‡Δ ’Ó
«Úº⁄ Í≈‰Δ Á∂ «ÏºÒ ÁΔ Ú√»ÒΔ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ‘ÀÕ «¬√∂ Â∑ª
‰‹Δ √≈◊ ‚ÀÓ Áπ¡≈≈ ÍÀÁ≈ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ «Ï‹ÒΔ Â∂
ÚΔ ÓØ‡Δ ’Ó «Úº⁄ «Ï‹ÒΔ Á≈ «ÏºÒ Ú√»«Ò¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ
«‹√ «÷Ò≈Î ’≥„Δ «Ú’≈√ ÓØ⁄≈ Ë≈ ’Òª ÚºÒ∫Ø BG ‹ÈÚΔ
˘ ’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «‹√ «Úº⁄ «¬Ò≈’∂ Á∂ √À∫’Û∂
ÒØ’ª È∂ ÙÓ»ÒΔ¡Â ’ΔÂΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ ‘ØȪ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
Í»È «È¡≈ÛΔ, ¡ÙÚÈΔ, ˙Ó Íz’≈٠ͺͻ ¡≈«Á ‘≈«˜
‘ج∂Õ
‹≈Ó Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ‹≈Ó E.C@ ÿø‡∂ º’ ⁄ÒÁ≈
«‘≈ «‹√ÁΔ Ú‹∑≈ È≈Ò Í»≈ ‘≈¬ΔÚ∂‡ ‡À«Î’ È≈Ò
Ì«¡≈ «‘≈Õ «‹√ È≈Ò ÍÃ√≈ÙÈ ˘ ‘ºÊª ÍÀª ÁΔ ÍÀ
◊¬ΔÕ ¡ø ÌÚ≈ÈΔ◊Û∑ Á∂ ¡À√.‚Δ.¡ÀÓ. ¡Â∂ ‚Δ.¡À√.ÍΔ.
ÚºÒØ∫ ËÈ∂ Ú≈ÒΔ Êª ”Â∂ Í‘πø⁄ ’∂ ‹ÒÁΔ √’≈ È≈Ò
◊ºÒ ’Ú≈¿π‰ Á≈ ÌØ√≈ Á∂‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹≈Ó ÷Ø«Ò¡≈
«◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ Á∂ ÍÃË≈È
Óπ’∂Ù ÓÒΩÁ, √’ºÂ ◊πÓπ÷ «√øÿ, ÓÈÍÃΔ ̺‡ΔÚ≈Ò,
ÏÒ«ÚøÁ ‹¨, √π÷«ÚøÁ ‘ÊØ¡≈ ¡Â∂ ≈‹ «√øÿ ¡≈«Á
È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
◊∞Í≈Ò «√ßÿ 鱧 Ú≈«Í√ Á∂‰ ÓΩ’∂ ¿∞√∂ «ÁÈ AAÎÚΔ È±ß
ÈßÏÁ≈ ¡Â∂ √≈Ï’≈ ÎΩ‹ ¡Î√ Â∂ ‘Ø ÓØ‘ÂÏ «Î
¿∞Òfi ͬ∂ Á«Ò Ϙ∞◊ ¡Ω «ÙßÁØ È±ß ‹≈Â-Í≈ÂΔ ◊≈ÒΔ
◊ÒØ⁄ ’«Á¡ª ¿∞√Á∂ ¡Â∂ √μÂÍ≈Ò «√ßÿ È≈ÓΔ «Ú¡’ÂΔ
Á∂ √쇪 Ó≈ «ÁºÂΔ¡ªÕ Í∂∫‚± Ó˜Á±ª Á∂ ◊∞μ√∂ ¡Â∂ Ø‘ ȱß
Á∂÷Á∂ ‘ج∂ Í∞«Ò√ 鱧 ’∞μ‡Ó≈ ’È ÁΔ¡ª Ë≈Úª ¡Â∂
¡À√.√Δ., ¡À√.‡Δ. ¡À’‡ «‘ Ó≈ÓÒ≈ Á‹ ’’∂ ‘ÓÒ∂
Ò¬Δ Ó∞μ÷ «‹ßÓ∂Ú≈ ÈßÏÁ≈ ¡Â∂ √≈Ï’≈ ÎΩ‹ ¡Î√ ȱß
«◊zÎÂ≈ ’’∂ ‹∂Ò∑ Ì∂‹‰≈ «Í¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ Í∂∫‚± Ó˜Á±
Ô±ÈΔ¡È Íß‹≈Ï Á∂ √±Ï≈¬Δ ÍzÀμ√ √’μÂ ’ÙÓΔ «√ßÿ
ÿ∞μ◊ÙØ È∂ «¬’μ·∂ ‘ج∂ «’ÂΔ ÒØ’ª 鱧 √ßÏØËÈ ’«Á¡ª
«‹μ ÁΔ ÚË≈¬Δ «ÁμÂΔ ¡Â∂ ¡≈͉≈ ¡«Ë’≈ ÒÀ‰ Ò¬Δ
Í∂∫‚± Ó˜Á±ª 鱧 Ùßÿ√ ¿∞μÍ ‡∂’ μ÷‰ Á≈ √μÁ≈ «ÁμÂ≈Õ
Á∂ Ì◊Ú∂∫’È Â∂ «Èº‹Δ’È «÷Ò≈Î, √≈«¡ª ˘ «¬º’Ø «‹‘Δ
30 Ó≈⁄-B@AI
√’≈Δ «√º«÷¡≈ Á∂‰ ÁΔ Ó≥◊ ˘ ÒÀ ’∂ AH ÎÚΔ ˘
ÈÚΔ∫ «ÁºÒΔ «Ú÷∂ «√º«÷¡≈ Ï⁄≈¿∞ ‘∞≥’≈ ÀÒΔ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
«‹√ «Úº⁄ ÍΔ.¡À√.Ô». ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï ÂØ∫
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ ÌÚΔ∫ ÙÓ»ÒΔ¡Â ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ ÀÒΔ ÁΔ
Ù∞»¡≈ √≥√Á Ó≈◊ ËÈ≈ Á∂ ’∂ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «‹√ «Úº⁄
Í»∂ Á∂Ù Ì «Úº⁄Ø∫ ¡≈¬∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª Á∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ ÙÓ»ÒΔ¡Â ’ΔÂΔÕ ËÈ∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á √≥√Á
Ó≈◊ ÂØ∫ ¡≥Ï∂‚’ ÌÚÈ Âº’ Ø√ Ó≈⁄ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
«‹√ ÂØ∫ Ï≈¡Á «√º«÷¡≈ ˘ Ï⁄≈¿∞‰ Ò¬Δ «ÎÀ∫‚Ó
’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á Úº÷-Úº÷ «Ú«Á¡≈ÊΔ
‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ Á∂ ¡≈◊»¡ª È∂ √≥ÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ÍΔ.¡À√.Ô».
Ù‘ΔÁ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈◊» ‹ÈÀÒ «√øÿ ‹ÀÒΔ ÁΔ ¡º·Úƒ Ï√Δ ÓΩ’∂ «√¡≈√Δ ’≈ÈÎø√
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È Á∂ √»Ï≈ ¡≈◊» Ù‘ΔÁ
‹ÈÀÒ «√øÿ ‹ÀÒΔ ÁΔ ¡º·Úƒ Ï√Δ ÓΩ’∂ √≈Ó≈‹ «ÚØËΔ
˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ Á∂ ı»ÈΔ √≈’∂ ÁΔ ÙÂ≈ÏÁΔ ˘ √Ó«ÍÂ
«√¡≈√Δ ’≈ÈÎø√ AE ÎÚΔ ˘ Ù‘ΔÁ ¡≈◊» Á∂ «Í≥‚
÷ÈΩΔ Óø‚Δ «Ú÷∂ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «¬‘ ’≈ÈÎø√ Í≥‹≈Ï
√‡» ‚ À ∫ ‡√ Ô» È Δ¡È, ÈΩ ‹ Ú≈È Ì≈ √Ì≈, «¬√ÂΔ
‹≈◊«ÂΔ Óø⁄, ◊À√ ¬∂‹ø√Δ Ú’˜ Ô»ÈΔ¡È («¬Î‡»),
‡À’ÈΔ’Ò √Ú«√‹ Ô»ÈΔ¡È («‘≈ÚÒ Á√Â≈ ◊πºÍ),
¡À√.¡À√.¬∂./Ó√≈ ¡«Ë¡≈Í’ Ô»ÈΔ¡È, ‚ÀÓØ’∂«‡’
ÓπÒ≈˜Ó Îø‡ Â∂ ‚ÀÓØ’∂«‡’ Ò≈«¬˜ ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ ”Â∂
¡Ë≈« √ªfi≈ Îø‡ “ÒØ’ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ” ÚºÒØ∫ ’ΔÂΔ ◊¬Δ
«‹√ ÁΔ ÍÃË≈È◊Δ Ù‘ΔÁ ¡≈◊» Á∂ «ÍÂ≈ √. ◊πÒ≈Ï «√øÿ,
Ó≈Â≈ ‰‹Δ ’Ω, ’πÒÏΔ ‡Ø‚Íπ, ¡ÓÈ «Á˙Ò,
«¬Î‡» ¡≈◊» ÙÃΔÈ≈Ê Â∂ ≈‹ΔÚ ÒØ‘‡ÏºËΔ È∂ ’ΔÂΔÕ
ÍΔ.¡À√.Ô». ÁΔ «˜Ò∑≈ ¡≈◊» ÁÒ‹Δ ’Ω È∂ «’‘≈
«’ ÍÛ∑≈¬Δ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ÒÛ’Δ¡ª «ÍºÂ√ºÂ≈ Á∂ «ıÒ≈¯
ÏØÒ‰ Òº◊Δ¡ª ‘È ‹Ø «’ ⁄ø◊≈ √ø’∂ ˛ ¡Â∂ «¬√ ˘ ‘Ø
¡º◊∂ ÂØÈ Ò¬Δ Ù‘ΔÁ ‹ÈÀÒ Ú◊∂ ¡≈◊» ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈
¿πμÍ ⁄ºÒ‰ ÁΔ ÒØÛ ˛Õ ¿πȪ √Ó≈‹ «Úº⁄ ¡Ωª ÁΔ
«Ú⁄≈ª ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ Ó‘ºÂÂ≈ Ï≈∂ ‹≈‰» ’Ú≈«¬¡≈Õ
¡À√.¡À√.¬∂./Ó√≈ ¡«Ë¡≈Í’ Ô»ÈΔ¡È Á∂ ¡≈◊»
‘ÁΔÍ ‡Ø‚Íπ È∂ Ù‘ΔÁ ¡≈◊» Áπ¡≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘
”⁄ Í≈¬∂ ÔØ◊Á≈È Ï≈∂ ¡Â∂ ÓΩ‹»Á≈ Í≥‹≈Ï √’≈ Áπ¡≈≈
¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ Ϻ«⁄¡ª ˘ «√º«÷¡≈ ÂØ∫ Úªfi∂ ’È Ú≈ÒΔ¡ª
ÈΔÂΔ¡ª ÂØ∫ ‹≈‰» ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈
ÍÃË≈È ‰ÚΔ øË≈Ú≈ È∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ √ÈÓπº÷
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Á∂ √»Ï≈ ÍzË≈È ‰ÚΔ «√≥ÿ ≥Ë≈Ú≈ È∂ √≥ÏØËÈ ’ΔÂ≈ ¡Â∂
ÓØ Á Δ √’≈ Áπ ¡ ≈≈ «√º « ÷¡≈ Á∂ Ì◊Ú∂ ∫ ’È ¡Â∂
«Èº‹Δ’È «÷Ò≈Î «¬º’-Óπº· ‘Ø ’∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ Ò«‘
¿∞√≈È Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ
«¬√ ÓΩ’∂ √»Ï≈ ¡≈◊»¡ª ◊◊È √≥◊≈ÓΔ, ‘ÁΔÍ ’Ω
’Ø ‡ Ò≈, ¡ÓÈÁΔÍ «√≥ ÿ , ÏÒ‹Δ «√≥ ÿ ËÓ’Ø ‡ ,
Ó≥◊Ò‹Δ Í≥‚ØΔ, ’∞Ò«Ú≥Á √∂÷≈, ◊∞√∂Ú’ «√≥ÿ, ¡Ó
’zªÂΔ, √≥◊ΔÂ≈ ≈‰Δ, ÓØ‘È «√≥ÿ ¡ΩÒ÷ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈
ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ «˜Ò∑≈ ¡≈◊»¡ª ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï
«Úº⁄Ø∫ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ-«Ú«Á¡≈ʉª
‘≈«˜ ‘ج∂Õ
¸‰ΩÂΔ¡ª Ï≈∂ Á√«Á¡ª «Ú«Á¡≈ÊΔ Ò«‘ Әϻ ’È
Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ
ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂ √»Ï≈ ¡≈◊» π«Í≥Á ⁄Ω∫Á≈ È∂
«’‘≈ «’ ÿ-ÿ ÈΩ’Δ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’’∂ √ºÂ≈ ”⁄
¡≈¬Δ ’ÀÍ‡È √’≈ ‘ Îø‡ ”Â∂ Î∂Ò∑ √≈«Ï ‘Ø ‘Δ ˛
Â∂ ÍÃ≈¬ΔÚ∂‡ ’øÍÈΔ¡ª ÚºÒØ∫ Ò◊≈¬∂ π˜◊≈ Ó∂«Ò¡ª ˘
¡≈͉∂ Ó∂Ò∂ «Á÷≈ ’∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ Ó»÷ ω≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ
’ ‘Δ ˛Õ ¿πÈ∑ª ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ Á∂ ı»ÈΔ √≈’∂ ÁΔ
ÙÂ≈ÏÁΔ ÁΔ Ó‘ºÂÂ≈ Á√Á∂ ‘ج∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ Â∂ ÷ÈΩΔ «¬Ò≈’∂
Á∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ «¬√ ÙÂ≈ÏÁΔ Ò¬Δ Úº‚Δ Ò≈ÓÏøÁΔ
’È Ò¬Δ ÍÃ∂«¡≈Õ
˜ÓΔÈ ÍÃ≈ÍÂΔ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ Á∂ ¡≈◊» Óπ’∂Ù ÓÒΩÁ
È∂ «’‘≈ «’ Á∂Ù «Úº⁄ ˜ÓΔÈ ÁΔ ’≈‰Δ Úø‚ ‘؉ ’≈È
Á«Ò Ú◊ ¡Â∂ Ï∂˜ÓΔÈ≈ «’√≈È ‘≈ÙΔ¬∂ ¿πμÍ ˺«’¡≈
‹≈ «‘≈ ˛Õ «‹√ «ıÒ≈¯ ¿πμ· ‘Δ ¡≈Ú≈˜ ˘ ‘Ø ӘϻÂ
’È ÁΔ ÒØÛ ˛Õ ’≈ÈÎø√ Á∂ ¡≈÷Δ ÏπÒ≈∂ ÈΩ‹Ú≈È
Ì≈ √Ì≈ Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È «ÓøÁ Í«‡¡≈Ò≈ È∂ «’‘≈ «’
Ì≈ÂΔ ÁÒ≈Ò ‘≈’Óª Áπ¡≈≈ ’ΩÓΔ ¡Â∂ Ï‘π’Ó Ω Δ ’øÍÈΔ¡ª
¡º◊∂ ◊Ø‚∂ ‡∂’Á∂ ‘ج∂ Á∂Ù ˘ Ú∂«⁄¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¿πÍØ∫ ‘Δ
√‘Δ ’√ È؇ÏøÁΔ È∂ ’º„ «ÁºÂΔ «‹√ ’≈È Òº÷ª Ó˜Á»
’øÓ ÂØ∫ «Ú‘Ò∂ ‘Ø ◊¬∂ ¡Â∂ ¤Ø‡∂ ’≈÷≈È∂ ÏøÁ ‘Ø ◊¬∂Õ «¬√ È≈Ò
¡ÓΔ ◊ΔÏ «Ú⁄Ò≈ Í≈Û≈ ‘Ø ÚΔ Ú«Ë¡≈ ˛Õ ¿πȪ∑ «’‘≈ «’
¿πÍØ’Â √≈Δ¡ª √Óº«√¡≈Úª Á≈ ‘ºÒ Ì◊Â, √≈«Ì¡ª Â∂
Ù‘ΔÁ ‹ÈÀÒ «√øÿ ‹ÀÒΔ Á∂ «Á÷≈¬∂ √Â∂ ”Â∂ ⁄ºÒ’∂ ‘Δ ‘Ø
√’Á≈ ˛Õ «‹√ Ò¬Δ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘ ¡º◊∂ ¡≈¿π‰ ÁΔ ÒØÛ ˛Õ
’≈ÈÎø√ ÁΔ √Ó≈ÍÂΔ ÓΩ’∂ ‡º√‡ ÚºÒØ∫ ’Ú≈¬∂
31 Ó≈⁄-B@AI
◊¬∂ Ï≈Ò ÍëÂÌ≈ Óπ’≈Ï«Ò¡ª Á∂ ‹∂» «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘
√ÈÓ≈«È ’ΔÂ≈ «◊¡≈ Â∂ Ù«‘ «Úº⁄ Ó≈⁄ ’º«„¡≈
«◊¡≈Õ ’≈ÈÎø√ ÁΩ≈È «¬È’Ò≈ÏΔ ◊ΔÂ, ’ÚΔÙΔ¡ª
«√º«÷¡≈ Ï⁄≈¿π‰ Á≈ ‘Ø’≈ «ÁøÁ≈ ÍΔ.¡À√.Ô». Á≈ «¬‹Ò≈√ √øÍ≥È
ÍΔ.¡À√.Ô». Á≈ √»Ï≈¬Δ ‚ÀÒΔ◊∂‡ «¬‹Ò≈√ I ÂØ∫ AA
ÎÚΔ Âº’ Á∂Ù Ì◊ Ô≈Á◊≈ ‘≈Ò ‹ÒøË «Ú÷∂ Í»∂
«¬È’Ò≈ÏΔ ‹ØÙØ-÷ØÙ È≈Ò ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ Í«‘Ò∂ «ÁÈ
«¬‹Ò≈√ ÁΔ Ùπ»¡≈ ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È «‹øÁ
«√øÿ È∂ fiø‚≈ Ò«‘≈¿π‰ ÁΔ √Ó ¡Á≈ ’’∂ ’ΔÂΔÕ «¬√
¿πÍø ‹ØÁ≈ È≈¡∂Ï≈‹Δ ’Á∂ ‘ج∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ Ù‘ΔÁ
«ÚÙ˘ ◊‰∂Ù «Í≥◊Ò∂ ‘≈Ò ”⁄ Í‘πø⁄∂Õ «‹ºÊ∂ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª
ÁØ «Óø‡ Á≈ ÓΩÈ º÷ ’∂ Ò«‘ Á∂ Ù‘ΔÁª ˘ Ù˪‹ÒΔ Ì∂‡
’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ ‚ÀÒΔ◊∂‡ «¬‹Ò≈√ Ú≈Ò∂ ’øÍÒÀ’√ ˘ Ù‘ΔÁ
‹ÈÀÒ «√øÿ ‹ÀÒΔ È◊ Á≈ »Í «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂
Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ Á∂ Ì≈‰‹∂ ÍÃØ. ‹◊ÓØ‘‰ «√øÿ È∂ √øÏØËÈ
’«Á¡ª «’‘≈ «’ «¬«Â‘≈√ ‘Ó∂Ù≈ ¡º◊∂ Úˉ Á≈ √πÈ∂‘≈
«ÁøÁ≈ ˛Õ AIAI ÁΔ ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ ÁΔ ÿ‡È≈ √≈Ó≈‹
ÁΔ ´º‡ ¡Â∂ ‹Ï «ıÒ≈¯ ¡≈Ú≈˜ ÏπÒøÁ ’È Á≈ √πÈ∂‘≈
«ÁøÁΔ ˛Õ ¿π√ √Ó∂∫ ÚΔ È≈-Ï≈ÏΔ Ï‘π ں‚Δ √Δ, ’≈Ò∂
’≈˘Èª ≈‘ƒ ¡≈Ú≈˜ ÁÏ≈¬Δ ‹ªÁΔ √Δ Â∂ ¡º‹ ÚΔ ÁÏ≈¬Δ
‹≈ ‘Δ ˛Õ ¡º‹ ‹» ˛ «’ √‘Δ √Ú≈Ò ¿π·≈¿π‰ ÁΔ,
¿π√˘ √øÏØ«Ë ‘؉ Â∂ √øÿÙ ˘ Ò≈ÓÏøÁ ’È ÁΔÕ
Óπ º ÷ Ïπ Ò ≈∂ Ú‹Ø ∫ Í‘π ø ⁄ ∂ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘»
Ô»ÈΔÚ«√‡Δ «ÁºÒΔ ÂØ∫ √À∫‡ Î≈ √ØÙÒ ÓÀ‚Δ√È ¡À∫‚
’«Ó¿»«È‡Δ ‘ÀÒÊ Á∂ ¡«√√‡À∫‡ ÍÃØ. ‚≈. «Ú’≈√ Ï≈‹Í≈¬Δ
È∂ «’‘≈ «’ ¡º ‹ √≈Ó≈‹Δ ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ¡ª ‘Δ
Ï∂π˜◊≈Δ, «√º«÷¡≈ Á∂ «Èº‹Δ’È, ÍÏ«Ò’ √À’‡ ÁΔ
ÂÏ≈‘Δ Ò¬Δ «˜øÓ∂Ú≈ ‘ÈÕ ¡º‹ √’≈ª ª ÏÁÒ ‘Δ¡ª
‘È Í ÒØ’ª ÁΔ «˜øÁ◊Δ «Úº⁄ ’Ø¬Δ Ïπ«È¡≈ÁΔ ÂÏÁΔÒΔ
È‘ƒ ¡≈ ‘ΔÕ «¬√ ÍÃÏøË ˘ «¬’ºÒ≈ «ÈøÁ‰≈ ‘Δ ’≈ÎΔ
È‘ƒ, ÏÒ«’ ÒØÛ ˛ «¬√ ÍÃÏøË ˘ ‹ÛØ∫ Íπº‡’∂ ÈÚª √Ó≈‹
«√‹‰ ÁΔÕ ¿π⁄ «Úº«Á¡’ ¡Á≈«¡ª ˘ «Ó¡≈Δ Â∂
◊π‰ÚºÂ≈ ͺ÷Ø∫ ÷Ø÷Ò≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¡º‹ Á∂Ù ¡øÁ
¡«‹‘∂ ¡ø’Û∂ È‘ƒ «Á÷≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‹Ø «¬‘ «Á÷≈ √’‰ «’
«’√ ÷∂Â ”⁄ «’øÈΔ¡ª ÈΩ’Δ¡ª ‘È, «’øÈΔ¡ª ÷ÂÓ ‘Ø
◊¬Δ¡ª ‘ÈÕ Ï∂π˜◊≈Δ Ï‘π ں‚Δ ÍºË ”Â∂ Í‘πø⁄ ¸º’Δ
˛Õ «√º«÷¡≈ «¬‘ √Ófi≈¿π‰ ”⁄ È≈-’≈ÓÔ≈Ï ‘Δ ˛ «’
¡º‹ «¬øÈΔ¡ª «ÏÓ≈Δ¡ª, Ìπº÷ÓΔ, ◊ΔÏΔ, Ï∂π˜◊≈Δ,
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Í∂Ù ’ΔÂΔ¡ª Â∂ «⁄øÂÈ ÍÃ’≈ÙÈ ÚºÒØ∫ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈«‘Â
ÁΔ √‡≈Ò Ò◊≈¬Δ ◊¬ΔÕ √Ê≈È’ ◊πÁπ¡≈≈ √≈«‘Ï «Ú÷∂
Òø◊ Á≈ ÍÃÏøË ÚΔ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
’πÍØÙ‰ Á∂ ÍÀÁ≈ ‘؉ Á∂ ’≈È ’Δ ‘È Â∂ «¬‘ «’Ú∂∫ Á» ‘Ø
√’Á∂ ‘È Â∂ Á» ‘Ø «’™ È‘ƒ ‘∂Õ
«¬√ ÓΩ’∂ √Ú≈◊ÂΔ ’Ó∂‡Δ «Úº⁄ «¬«Â‘≈√’≈ ≈’∂Ù
’πÓ≈, ÍÃØ. ‘«‹øÁ «√øÿ ¡‡Ú≈Ò, Ó≈√‡ ◊πÓ∂Ò «√øÿ,
Ì≈ÂΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Í≥‹≈Ï Á∂ √»Ï≈
ÍÃË≈È Â√∂Ó ÍΔ‡, «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È Á∂ √»Ï≈
¡≈◊» ‘Ó∂Ù «√øÿ „∂√Δ ¡Â∂ Ò≈«¬˜ ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ Á∂
¡À‚ÚØ’∂‡ ‘ÍÃΔ ‹Δ÷ ¡≈«Á ‘≈˜ ‘ج∂Õ
«¬‹Ò≈√ Á∂ Á»√∂ «ÁÈ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª √»Ï≈¬Δ ’Ó∂‡Δ
˘ Ìø◊ ’’∂ √‡∂¡«ø◊ ’Ó∂‡Δ ¸‰Δ ◊¬Δ «‹√ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
‘∂· «¬‹Ò≈√ ÁΔ Ùπ»¡≈ ‘جΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ √»Ï≈ ‹ÈÒ
√’ºÂ ’Ó‹Δ ’؇’Í»≈ È∂ «Í¤Ò∂ «ÂøÈ √≈Òª ÁΔ¡ª
ÍÃ≈ÍÂΔ¡ª ¡Â∂ ’ÓΔ¡ª ÁΔ Δ«Ú¿» «ÍØ‡ Í∂Ù ’ΔÂΔÕ
¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ ÁΩ≈È Ô»ÈΔ¡È ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
‘∂· Úº÷-Úº÷ ≈‹ÈΔ«Â’ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÁΔ¡ª
√Óº«√¡≈Úª ¿πμÍ √øÿÙ ÒÛ∂ ◊¬∂, ⁄≈‘∂ ¿π‘ Í≥‹≈ÏΔ
Ô»ÈΔÚ«√‡Δ Í«‡¡≈Ò≈ ”⁄ Ù‘ΔÁ ’Â≈ «√øÿ √≈Ì∂
ÁΔ ⁄∂¡ √Ê≈«Í ’È Á≈ Ó≈ÓÒ≈ √Δ, ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª Á∂
√ÚÀ-«È‰À ÁΔ Óø◊ ‘ØÚ∂, Á«Ò «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÂØ∫ ÎΔ√ª
ÌÚ≈¿π‰ «ıÒ≈¯ ¡Â∂ ¤Ø‡Δ «’√≈ÈΔ, ’º⁄∂ ÓπÒ≈˜Óª Á∂
Ϻ«⁄¡ª ÁΔ ÓπΠ«√º«÷¡≈ ˘ ÒÀ ’∂ Í»∂ Í≥‹≈Ï ”⁄ √øÿÙ
ÒÛ∂ ◊¬∂Õ Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ Úº÷-Úº÷ ’≈Ò‹ª ”⁄ «¬√ «ÚÙ∂
”Â∂ «Ú⁄≈-⁄⁄≈Úª ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ «¬È∑ª √Ì ¿πμÍ
«Ú⁄≈-⁄⁄≈ ’È ¿πÍø ں÷-Úº÷ «˜Ò∑∂, «‹È∑ª ”⁄
Ô»ÈΔ¡È Á∂ «Ú√Ê≈ ÁΔ ‹» ˛, √Ó∂ Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª
Ô»ÈΔÚ«√‡Δ¡ª «Úº⁄ Ô»ÈΔ¡È Á∂ ’øÓ Á≈ «Ú√Ê≈ ’È
¡≈«Á √Ø˪ ÂØ∫ Ï≈¡Á Δ«Ú¿» «ÍØ‡ ˘ ‘≈˜ ‚ÀÒΔ◊∂‡ª
ÚºÒØ∫ Í≈√ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÁΩ≈È ‘≈˜ ‚ÀÒΔ◊∂‡
«Ú«Á¡≈ʉª ÚºÒØ∫ √Ó≈‹ Ò¬Δ ‹»fi‰ Ú≈ÒΔ¡ª ¡Ωª
Á∂ «ÁÈ ˘ ÓÈ≈¿π‰ ¡Â∂ «ÍºÂΔ √ºÂ≈ «ıÒ≈¯ ÒÛÈ ÁΔ
√ØË ÚΔ Í≈√ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
ÂΔ√∂ «ÁÈ ÈÚƒ AA ÓÀ∫ÏΔ √»Ï≈ ’Ó∂‡Δ Á≈ ÍÀÈÒ
Í∂Ù ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «‹√˘ ‘≈˜ ‚ÀÒΔ◊∂‡ª È∂ √«‘ÓÂΔ Á∂
’∂ Í≈√ ’ΔÂ≈Õ «‹√ ¿πÍø ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ ÈÚ∂∫ √»Ï≈ ÍÃË≈È
32 Ó≈⁄-B@AI
‰ÚΔ øË≈Ú≈, √ΔÈΔ¡ ÓΔ ÍÃË≈È ‘ÁΔÍ ’Ω ’؇Ò≈,
ÓΔ ÍÃË≈È ¡ÓÈÁΔÍ «√øÿ, ‹ÈÒ √’ºÂ ◊◊È
√ø◊≈ÓΔ, ÍÃÀ√ √’ºÂ Óø◊Ò‹Δ Í≥‚ØΔ, «ÚºÂ √’ºÂ
ÏÒ‹Δ ËӒ؇, ¡Ó ¥ªÂΔ, ’πÒ«ÚøÁ √∂÷≈, ◊π√∂Ú’
«√øÿ, √ø◊ΔÂ≈ ≈‰Δ √»Ï≈ ’Ó∂‡Δ ÓÀ∫Ï ¡Â∂ ÓØ‘È «√øÿ
¡ΩÒ÷ ˘ «¬ÈÚ≈«¬‡Δ ÓÀ∫Ï ¸«‰¡≈ «◊¡≈Õ ÍΔ.¡À√.Ô».
Á∂ ÏπÒ≈∂ “«Ú«Á¡≈ÊΔ √øÿÙ” ÓÀ◊˜ΔÈ Ò¬Δ D ÓÀ∫ÏΔ
√øÍ≈Á’Δ ÏØ‚ ¸«‰¡≈ «◊¡≈Õ
«¬√ ÁΩ≈È √»Ï≈ ÍÃË≈È «‹øÁ «√øÿ, ‹ÈÒ √’ºÂ
’Ó‹Δ ’؇’Í»≈ ¡Â∂ ÍÃÁΔÍ ’√Ï≈ ˘ «ÚÁ≈«¬◊Δ «ÁºÂΔ
◊¬ΔÕ «ÚÁ≈«¬◊Δ Ì≈Ù‰ Ú‹Ø∫ ÏØÒ«Á¡ª √≈ÊΔ¡ª È∂ «’‘≈
«’ Ô»ÈΔ¡È È∂ √≈˘ Ó≈‰-√ÈÓ≈È, «˜øÁ◊Δ ”⁄ ‘º’ª
¡«Ë¡≈Í’ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ ÚºÒØ∫ Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ ÍÃÁÙÈ
·∂’≈ ¡Ë≈« ’º⁄∂ ¡«Ë¡≈Í’ª ÁΔ Íº’Δ ÌÂΔ
¡Â∂ ‘Ø Óø◊ª ˘ ÒÀ ’∂ «Í¤Ò∂ ÒøÓ∂ √Ó∂∫ ÂØ∫ ⁄ºÒ ‘∂
¡«Ë¡≈Í’ √øÿÙ È∂ ’ÀÍ‡È √’≈ ˘ ’√»ÂΔ √«ÊÂΔ
«Úº⁄ Î√≈ º«÷¡≈ ˛, «‹√ÁΔ Â≈˜≈ «Ó√≈Ò A@ ÎÚΔ
¡Â∂ ¿π√ÂØ∫ Ï≈¡Á Á∂ √øÿÙª È∂ Í∂Ù ’ΔÂΔ ˛Õ ¡≈Í‰Δ¡ª
‹≈«¬˜ Óø◊ª ˘ ÒÀ ’∂ ¡«Ë¡≈Í’ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ Á∂ √ºÁ∂
«‘ ‹ÁØ∫ ‘˜≈ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ Í»∂ Í≥‹≈Ï ”⁄Ø∫
¡«Ë¡≈Í’ ÀÒΔ ’È Ó◊Ø∫ ÓØÂΔ Ó«‘Ò ÚºÒ Âπ∂ ª
ÍπÒΔ√ Á∂ Ò◊≈¬∂ ÏÀΔ’∂‚ ¡«Ë¡≈Í’ª ˘ Ø’‰ «Úº⁄
È≈’≈ÓÔ≈Ï ‘∂Õ √À∫’«Û¡ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ¡«Ë¡≈Í’
ÏÀΔ’∂‚ ÂØÛÈ ”⁄ ’≈ÓÔ≈Ï ‘ج∂Õ «‹√ ’’∂ ÍπÒΔ√ ˘
¡≈͉≈ ≈ÓÏ≈‰ Ô≈«È «’ Í≈‰Δ ÁΔ¡ª Ïπ¤≈Ûª Á≈ √‘≈≈
ÒÀ‰≈ «Í¡≈Õ Ò≈·Δ⁄≈‹ ¡Â∂ Í≈‰Δ ÁΔ¡ª Ïπ¤≈Ûª ’≈È
E@ Á∂ ’ΔÏ ¡«Ë¡≈Í’ª Á∂ ◊øÌΔ √º‡ª Òº◊Δ¡ª Í
√øÿÙ ‹≈Δ «‘≈Õ ÍÃ√≈ÙÈ È≈Ò Á∂ ≈ º’ ◊ºÒÏ≈Â
⁄ºÒÁΔ ‘Δ ¡Â∂ ¡«Ë¡≈Í’ ≈ AA Ú‹∂ º’ √Û’ª
”Â∂ ‚‡∂ ‘∂Õ ¡≈÷ AD ÎÚΔ ˘ «√º«÷¡≈ ÓøÂΔ ¡Â∂
BH ÎÚΔ ˘ Óπº÷ ÓøÂΔ È≈Ò ÓΔ«‡ø◊ «‘ ‘؉ ÂØ∫ Ï≈¡Á
‘Δ ËÈ≈ ¸º«’¡≈ «◊¡≈Õ ¡«Ë¡≈Í’ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ «Úº⁄
Ù≈ÓÒ ‚Δ.‡Δ.¡ÀÎ. ¡Â∂ ‘ÁΔÍ ‡Ø‚Íπ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
Ú≈ÒΔ ¡À√.¡À√.¬∂. Ó√≈ ¡«Ë¡≈Í’ Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫
«√º«÷¡≈ ÓøÂΔ È≈Ò ÓΔ«‡ø◊ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ºÁ ’ΔÂ≈ «◊¡≈
¡Â∂ Óπº÷ ÓøÂΔ È≈Ò BH ÎÚΔ ˘ ÓΔ«‡ø◊ Á» ‘؉ Á≈
«¬Â≈‹ ¿π·≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¡«Ë¡≈Í’ √øÿÙ ’Ó∂‡Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò¬Δ ‹»fi‰ Á≈, ‘ ‹Ï «ıÒ≈¯ ¿πμ· ÷ÛÈ Á≈ ÏÒ
Ï÷«Ù¡≈, ÒØ’ª ÁΔ «˜øÁ◊Δ È≈Ò ‹πÛΔ¡ª √Óº«√¡≈Úª ˘
√Ófi‰, ¿π√Á∂ ¡√Ò ’≈Ȫ ˘ ͤ≈ȉ ¡Â∂ ¿π√ «ıÒ≈¯
√øÿÙ ’È≈ «√÷≈«¬¡≈Õ ¡º◊∂ ÂØ∫ ÚΔ √øÿÙª Á∂ ≈‘
ÓºÒ‰ Á≈ ¿πÈ∑ª Ú⁄È «ÁºÂ≈Õ
«¬√ ÓΩ’∂ ÍΔ.¡À√.Ô» Á∂ ÈÚ∂∫ ¸‰∂ ◊¬∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È
‰ÏΔ ø Ë ≈Ú≈ È∂ «’‘≈ «’ ÈÚƒ √» Ï ≈ ’Ó∂ ‡ Δ
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÁΔ¡ª Óø◊ª-Ó√«Ò¡ª Â∂ ≈‹ÈΔ«Â’
Ó√«Ò¡ª ¿πμÍ √øÿÙ ˘ Ò≈ÓÏøÁ ’∂◊ΔÕ Óπº÷ ’≈‹
Ú‹Ø∫ Í≥‹≈Ï ÁΔ¡ª Ô»ÈΔÚ«√‡Δ¡ª «Úº⁄ Ô»ÈΔ¡È ’øÓ
Á≈ «Ú√Ê≈ ’∂◊ΔÕ «Ú«Á¡≈ÊΔ Ô»ÈΔ¡È ‹ºÊ∂ÏøÁ’ „ª⁄∂
˘ ‘Ø Әϻ ’ÁΔ ‘Ø¬Δ ¡º◊∂ ÚË∂◊ΔÕ
ÚºÒØ∫ Í«‘Òª ÂØ∫ AG Â∂ AI ÎÚΔ Âº’ Í«‡¡≈Ò∂ ”⁄ «Âº÷∂
√øÿÙ ’È Á≈ «Ò¡≈ ÎÀ√Ò≈ Ò≈◊» ’È Ò¬Δ «’‘≈ Í
Ï‘π√øÓÂΔ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ‘Δ Ò≈◊» ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
Ò≈·Δ⁄≈‹ ¡Â∂ ED ¡«Ë¡≈Í’ª ¿πμÍ Í⁄∂
Í≈¿π‰ Á∂ Ø√ Ú‹Ø∫ «‹ºÊ∂ √≈∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ AB ÎÚΔ ˘
ʪ-ʪ ¡ÊΔ Î»’ Óπ˜≈‘∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ ¿πÊ∂ Í«‡¡≈Ò∂ Á∂
‚Δ.˙. Á¯Â ¡º◊∂ ÚΔ ËÈ≈ Á∂‰ Ó◊Ø∫ ÓØÂΔ Ó«‘Ò
ÚºÒ ‹ªÁ∂ ¡«Ë¡≈Í’ª È≈Ò ÍπÒΔ√ È∂ «÷º⁄-Ë»‘ ’ΔÂΔÕ
BB ÂΔ’ ÂØ∫ “ÍÛ∑Ø Í≥‹≈Ï ÍÛ∑≈˙ Í≥‹≈Ï” Á≈ «ÚØË
ÚΔ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «‹√ ’≈È ¡«Ë¡≈Í’ª ÁΔ¡ª ÏÁÒΔ¡ª
’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ √’≈ È∂ «Ò¡≈ ¡Â∂ ÍÃ≈«¬ÓΔ √’»Òª
Á∂ ¡«Ë¡≈Í’ª ÁΔ¡ª ¤πº‡Δ¡ª ”Â∂ Ø’ Ò◊≈ «ÁºÂΔÕ «‹√
ÂØ∫ ◊πº√∂ «Úº⁄ ¡≈¬∂ ¡«Ë¡≈Í’ª È∂ BE ÂΔ’ ˘ ‚Δ.˙.
ÁΔ «√º«÷¡≈ «ÚÌ≈◊ È≈Ò ‘؉ Ú≈ÒΔ ÓΔ«‡ø◊ Á∂ «ÚØË
Ò¬Δ ‚Δ.˙. Á¯Â Á≈ «ÿ≈˙ ’ΔÂ≈Õ ‚Δ.˙. Áπ¡≈≈
ÓΔ«‡ø◊ Á≈ √Ê≈È √Ú «√º«÷¡≈ ¡«Ì¡≈È Á∂ Á¯Â
º«÷¡≈ «◊¡≈ Í ¿πμÊ∂ ÚΔ ¡«Ë¡≈Í’ª È∂ Ò◊Ì◊ ≈Â
AA Ú‹∂ º’ √≈∂ «ÚÌ≈◊ ˘ ÿ∂ ’∂ º«÷¡≈ «‹√ ’≈È
«ÚÌ≈◊ È∂ ÏÁÒΔ ’ΔÂ∂ ¡«Ë¡≈Í’ Ï‘≈Ò ’ΔÂ∂ Õ
¡«Ë¡≈Í’ª ÁΔ¡ª Ø’Δ¡ª ¤πº‡Δ¡ª Ï‘≈Ò ’ΔÂΔ¡ª ¡Â∂
ÍπÒΔ√ ÁΔ ÓºÁÁ È≈Ò √’»Òª «Úº⁄ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ‡À√«‡ø◊
˘ Ø’‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ ’ΔÂ≈Õ ‘≈’Óª ÁΔ «Èº‹Δ’È ÁΔ
ÈΔÂΔ Â«‘ «√º«÷¡≈ ˘ ¡≈Ó Í«Ú≈ª Á∂ Ϻ«⁄¡ª ’ØÒØ∫
÷Ø‘‰ «ÚπºË ¡Â∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ √’≈Δ √’»Òª ˘ Ï⁄≈¿π‰
33 Ó≈⁄-B@AI
Ò¬Δ ÒÛ ‘Δ ¡«Ë¡≈Í’ Ò«‘ Á≈ √øÿÙ ¡Â∂ A@
ÎÚΔ ˘ Í≈‰Δ ÁΔ¡ª Ïπ¤≈Ûª ÂØ∫ ‚ ’∂ È≈ ̺‹‰≈ ¡Â∂
Ú≈-Ú≈ ÍπÒΔ√ Ø’ª ˘ ÂØÛÈ≈ √ø’∂ Á∂ «‘≈ ˛ «’ «¬‘
√øÿÙ ’ÀÍ‡È √’≈ Ò¬Δ «√¡≈√Δ ’ºÎ‰ √≈Ï ‘ØÚ∂◊≈Õ
¡«Ë¡≈Í’ √øÿÙ Á∂ ‘º’ «Úº⁄ Ø√ ÍÃÁÙÈ
A@ ÎÚΔ È±ß Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ ¡«Ë¡≈Í’ª ¿πμÍ
„≈‘∂ ‹Ï «ÚπºË ÍΔ.¡À√.Ô». ÚºÒØ∫ ‚Δ.¡ÀμÓ. ’≈Ò‹ «Ú÷∂
Ø√ ÍzÁÙÈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ Ø‚∂ (ÓØ◊≈) ’≈Ò‹ «Úº⁄ ‘جΔ
˜«Ò¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ ÁΔ A@@Úƒ Ú∂◊ø„ ÓÈ≈¿π‰ Ò¬Δ ÈΩ‹Ú≈È √Ì≈ ÚºÒØ∫ Óπ«‘øÓ Á≈ ¡≈ˆ≈˜
B@Úƒ √ÁΔ ÁΔ Ùπ» «Úº⁄ Ì≈ ‹Ø ¡ø◊∂˜ √≈Ó≈‹
Á∂ ¡ËΔÈ √Δ, ÏπΔ Â∑ª √ø’‡ «Úº⁄ Ϋ√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ
¡ø◊∂˜ª È∂ «‹ºÊ∂ ¡≈͉∂ ≈‹ Á∂ Ùπ» «Úº⁄ ‘Δ Ì≈ «Úº⁄
«Ú’√ ‘Ø ‘Δ √È¡Â ˘ «Í¤ÒÓØÛ≈ «ÁºÂ≈, ¿πÊ∂ ‘Δ
÷∂ÂΔ ÷∂Â ÚΔ ÏπΔ Â∑ª √ø’‡ «Úº⁄ Í‘πø⁄≈ «ÁºÂ≈Õ Úº‚Δ
ͺË ”Â∂ «’√≈ÈΔ ’˜∂ Á∂ ‹≈Ò «Úº⁄ Î√Δ ‘Ø¬Δ √ΔÕ ˜ÓΔÈ
Á≈ Úº ‚ ≈ «‘º √ ≈ Ù≈‘» ’ ≈ª ’Ø Ò ◊«‘‰∂ ‘Ø ¸º ’ ≈ √ΔÕ
Ï∂π˜◊≈Δ, Ó«‘ø◊≈¬Δ, Ìπº÷ÓΔ Úº‚∂ ͺË ”Â∂ ÚË ‘Δ
√ΔÕ «¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Í«‘ÒΔ «ÚÙÚ ‹ø◊ «Úº⁄ ¡ø◊∂˜
‘’»Ó ںÒØ∫ Ì≈ ˘ ˺’∂ È≈Ò «÷º⁄ ÒÀ‰ ’≈È ÚΔ
Ì≈ Á≈ Ï‘π ‹≈ÈΔ Â∂ Ó≈ÒΔ Èπ’√≈È ‘Ø«¬¡≈Õ «¬√
‹ø◊ «Úº⁄ «¬’ºÒ∂ Í≥‹≈Ï Á∂ AB ‘˜≈ Á∂ ’ΔÏ ÏøÁ∂ Ó≈∂
◊¬∂ √ÈÕ «¬√ √≈Δ √«ÊÂΔ «Úº⁄Ø∫ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ Ï∂⁄ÀÈΔ
ÚË ‘Δ √ΔÕ ÒØ’ ◊≈‘∂-Ï◊≈‘∂ ¡ø◊∂˜ ‘’»Ó «ıÒ≈¯
√Û’ª ”Â∂ ¡≈ ‘∂ √ÈÕ Êª-ʪ ”Â∂ «ÚØË ÍÃÁÙȪ «Úº⁄
¡≈Ó ÒØ’ª Á≈ ◊πº√≈ ¡ø◊∂˜ ‘’»Ó «ıÒ≈¯ Îπº‡ «‘≈
√ΔÕ ¡ø◊∂˜ ‘’»Ó È∂ «¬√ ¿πμ· ‘Δ Ï∂⁄ÀÈΔ ˘ ¡≈͉Δ
√ºÂ≈ Á∂ Ò¬Δ ÷ÂÈ≈’ ̪ͫÁ¡ª ΩÒ‡ ¡À’‡ È≈ÓΔ «¬º’
‹≈Ï ’≈˘È ω≈ «¬√ ˘ ÁºÏ‰ ÁΔ¡ª ’Ø«ÙÙª ’ΔÂΔ¡ªÕ
«‹√ «‘ Á∂ÙÌ◊ª ˘ «ÏȪ «’√∂ ÁÒΔÒ, «ÏÈ≈ «’√∂
¡ÍΔÒ Á∂ ‹∂Ò∑ √πº‡‰≈, ȘÏøÁ ’È≈ Â∂ ‹Ò≈ÚÂÈ
’È≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ÓπÒ’ Ì «Úº⁄ «¬√ ’≈Ò∂
’≈˘È Á∂ «ÚØË «Úº⁄ ÒØ’ √Û’ª ”Â∂ ¿πμÂ ‘∂ √ÈÕ AC
¡ÍÃÀÒ AIAI ˘ ÚΔ ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ ”⁄ «¬’º·∂ ‘ج∂
ÒØ’ª ¿πμÍ ◊ØÒΔÏ≈Δ È≈Ò A@GI Á∂ÙÌ◊ ّΔÁ ‘ج∂
Â∂ ‘˜≈ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ‹ıÓΔ ‘ج∂Õ
¡º‹ «¬√ ı»ÈΔ √≈’∂ Á∂ A@@ √≈Òª Ï≈¡Á ÚΔ √≈‚≈
ÓπÒ’ √≈Ó≈‹Δ ‹’Û «Úº⁄Ø∫ È‘ƒ «È’Ò Í≈«¬¡≈Õ Ì≈ÂΔ
‘≈’Ó √≈Ó≈‹ ÁΔ √∂Ú≈ «Úº⁄ ’ÙÓΔ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ’ø«È¡≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÀÒΔ «Úμ⁄ F@-G@ «Ú«Á¡≈ÊΔ Ù≈ÓÒ ‘ج∂Õ «¬√ÂØ∫
«¬Ò≈Ú≈ ÈÚªÙ«‘ «Úº⁄ ÚΔ Úº÷-Úº÷ ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª
ÚºÒØ∫ «√º«÷¡≈ √’ºÂ «¥ÙÈ ’πÓ≈ Á∂ ÁΩ∂ Á≈ «ÚØË ’ΔÂ≈
«◊¡≈Õ «¥ÙÈ ’πÓ≈ ÈÚªÙ«‘ «Ú÷∂ «¬º’ √Ó≈‡ √’»Ò
Á∂ ¿πÁÿ≈‡È ’È Á∂ √ÏøË «Úº⁄ ¡≈ «‘≈ √ΔÕ Í
‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ÚºÒØ∫ «¬‘ ¡ÀÒ≈ȉ ”Â∂ «’ «¥ÙÈ ’πÓ≈ Á≈
√Ú≈◊ ¡ª«‚¡ª È≈Ò ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, ÂØ∫ ‚’∂ «¥ÙÈ
’πÓ≈ ˘ ¡≈͉≈ ÁΩ≈ ºÁ ’È≈ «Í¡≈Õ
’πÓ≈Δ Âº’ ¡Î√Í≈, Ô».¬∂.ÍΔ.¬∂., Í؇≈ ¡≈«Á ‹≈Ï
’≈˘Èª ¡Â∂ Ò≈·Δ ◊ØÒΔ ÁΔ Ì≈Ù≈ «Úº⁄ ˜«Ò¡ªÚ≈Ò∂
Ï≈ˆ Ú◊∂ ı»ÈΔ √≈’∂ ˘ Áπ‘≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¡÷ΩÂΔ «Ú’≈√
Á∂ È≈Ó ”Â∂ ÈÚΔ¡ª ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ¡ª ˘ Ò≈◊» ’’∂
ÍÏ«Ò’ ¡Á≈«¡ª Á≈ ÌØ◊ Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «√º«÷¡≈,
«√‘ √‘»Òª ˘ «Èº‹Δ ‘ºÊª «Úº⁄ «ÁºÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
Ï∂π˜◊≈Δ È∂ «Í¤Ò∂ DE √≈Òª Á∂ «’≈‚ ÂØÛ «ÁºÂ∂
‘ÈÕ ¡Ωª Ò¬Δ √Ó≈«‹’ √πº÷¡≈ Úº‚≈ √Ú≈Ò Ï‰
◊¬Δ ˛Õ ¡«‹‘∂ ÓΩ’∂ ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ Á≈ ı»ÈΔ √≈’≈
√≈‚∂ Ò¬Δ ÍÃ∂È≈Á≈«¬’ √ØÓ≈ ωÁ≈ ˛Õ «¬√∂ Ò¬Δ ÈΩ‹Ú≈È
Ì≈ √Ì≈ ÚºÒØ∫ «¬√ √≈’∂ Á∂ √≈Ó≈‹Δ «ÚØËΔ ÷≈√∂ ˘
¿πÌ≈È Ò¬Δ «¬√ÁΔ A@@Úƒ Ú∂◊ø„ ÓÈ≈¿π‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈
’ΔÂ≈ «◊¡≈ ˛Õ «¬√ «‘ ͫ‘Òª √»Ï∂ ÁΔ «Ú√Ê≈Δ
ÓΔ«‡ø◊ ’’∂ √»Ï∂ Ì «Úº⁄ Óπ«‘øÓ ˘ √π⁄≈» »Í «Úº⁄
⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ «Ú™ÂÏøÁΔ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ «‹√ «Úº⁄ «¬‘
«‘ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ «’ «¬√ Óπ«‘øÓ ˘ ⁄Ò≈¿π‰ Ò¬Δ «‹ºÊ∂
ÍØ√‡, ÒΔÎÒÀ‡, √«‡º’ ¡Â∂ ’ÀÒø‚ ’º«„¡≈ ‹≈Ú∂◊≈,
¿πÊ∂ ‘Δ «Í≥‚ª «Úº⁄ ÀÒΔ¡ª, È≈‡’, ÓÙ≈Ò Ó≈⁄, ‹≈◊Ø,
√ÀÓΔÈ≈ ¡≈«Á ÂΔ«’¡ª ≈‘ƒ «Ú¡≈Í’ ÍÃ⁄≈ Óπ«‘øÓ
⁄Ò≈¬Δ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¡ø AC ¡ÍÃÀÒ B@AI ˘ «¬º’ Úº‚≈
«¬’º· ¡ø«ÓÃÂ√ √≈«‘Ï «Ú÷∂ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √»Ï≈¬Δ
«Ú√Ê≈Δ ÓΔ«‡ø◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘∂·ª º’ «¬√ Óπ«‘øÓ ˘ ÒÀ’∂
‹≈‰ Ò¬Δ «˜«Ò∑¡ª ÁΔ¡ª «Ú√Ê≈Δ ÓΔ«‡ø◊ª ’È Á≈
ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ «‹√ «‘ ͫ‡¡≈Ò≈, √ø◊»,
ÓØ◊≈, ÙÃΔ Óπ’Â√ √≈«‘Ï, ¯ΔÁ’؇ ¡Â∂ ‹ÒøË «˜Ò∑∂
«Úº⁄ «Ú√Ê≈Δ ÓΔ«‡ø◊ª ‘Ø ¸º’Δ¡ª ‘È Â∂ Ï≈’Δ ‘؉ ‹≈
‘Δ¡ª ‘ÈÕ «Ú√Ê≈Δ ÓΔ«‡ø◊ª ÂØ∫ Ï≈¡Á «Í≥‚ ͺË ”Â∂
Óπ«‘øÓ ÁΔ Ùπ»¡≈ ‘Ø ¸º’Δ ˛Õ
34 Ó≈⁄-B@AI
1 2

3 ¡
A
.Í
∂Ù
È
◊
∆
È‘ø‡
«
Ú
ØË
∆
Óø⁄
Ú
ºÒ
Ø∫Ó
Ø◊
≈
«
Ú÷∂’
∆
Â∆
’ÈÚ
ÀÈ
Ù
ÈÁ
≈
«
ÁzÙ
Õ
BÙ
.‘
∆Á
‹
È
ÀÒ
«
√øÿ
‹
ÀÒ
∆
Á∆H
Úƒ
Ï√
∆
ÓΩ’
∂÷
È
Ω
∆
«
Ú÷∂’
∆
Â∆
’
≈
ÈÎ
ø√
Á
≈«
ÁzÙ
Õ
CÍ
.∆
.
¡À√
.
Ô».
Á∂‹
Ò
øË

«
Ú÷
∂‘
ج
∂«
¬‹
Ò≈
√ÁΩ
≈
È
È
Ú
ƒ‰̧
∆√
»Ï
≈
’Ó∂‡
∆
¡Â∂√
øÏ
ØË
È
’
Á
∂ ‰̧
∂◊
¬
∂√
»Ï
≈
ÍÃË
≈
È‰
Ï
∆


øË
≈
Ú≈
ÕD¡
.«
Ë¡≈
Í’√
øÿ

Ù’
Ó
∂‡
∆
ÚºÒ
Ø∫A
@
Î
Ú
∆
˘ Í
«
‡¡≈
Ò≈
«
Ú÷
∂’
∆
Â∆
ÀÒ
∆
Á≈«
ÁÃÙ
Õ
E√
.ºÂ
«
’√
≈È
‹ºÊ
∂Ï
øÁ
∆
¡ª
ÚºÒ
Ø∫⁄
˵
’Ú≈
Í√
∆Á
∂
Ó
≈
ÓÒ
∂˘
Ò
À’
∂´
«
Ë¡≈
‰≈
«Ú
÷∂Ò
≈
«
¬¡≈
ͺ’
≈
ÓØ
⁄
≈
Õ

5
 March-2019

Ú
Ë
‘∂Î
≈
Ù∆Ú≈
Á ∆÷
 «
¡ ª«
ıÒ≈¯
Á
∂Ù
Á∆
¡ªÚ
º÷-
Úº÷‹
ºÊ∂Ï
øÁ ∆
¡ªÚºÒ
Ø∫
B
A-
BBÎ
Ú 
∆˘ «
ÁºÒ∆ Á ∂«
Í¡≈∂
Ò≈
ÒÌÚÈ «
Ú÷∂’
∆
 ∆’ πºÒ«
‘øÁ
’
ÈÚÀÈ
ÙÈ Á
∂«Á zÙ Õ

’
πºÒ
«
‘øÁ
«
√º«
÷¡≈
Ï⁄≈
˙Óø⁄
Ú
ºÒ
Ø∫A
H
Î
Ú
∆
˘ÈÚ
ƒ
«Á
ºÒ
∆
«Ú
÷∂’
∆
Â∆
«√
º«
÷¡≈
Ï⁄≈
˙‘πø’
≈
ÀÒ
∆
Á∂«
ÁzÙ