Professional Documents
Culture Documents
merret me rregullat e tregtisë midis kombeve. Në thelbin e saj janë marrëveshjet e OBT-së, të
negociuara dhe të nënshkruara nga shumica e vendeve tregtare në botë dhe të ratifikuara në
parashikueshme dhe të jetë e mundur lirishëm.1 OBT ka shumë role: operon një sistem global të
rregullave të tregtisë, ajo shërben si një forum për negocimin e marrëveshjeve tregtare, zgjidh
konfliktet tregtare ndërmjet anëtarëve të saj dhe mbështet nevojat e vendeve në zhvillim. Të
gjitha vendimet e mëdha bëhen nga qeveritë e vendeve anëtare të OBT-së: ose nga ministrat
(të cilët zakonisht takohen të paktën çdo dy vjet) ose nga ambasadorët ose delegatët e tyre (që
Këshilli i Përgjithshëm dhe këshilla të ndryshëm dhe komisione të tjera. Në këtë organizatë
botërore, e cila është e përmasave të OKB-së, ka mbi 160 anëtarë që përfaqësojnë 98 përqind
të tregtisë botërore.
1
World Trade Organization https://www.wto.org/english/thewto_e/thewto_e.htm
Procesi i Gjashtë Hapave
Çdo territor shtetëror ose doganor që ka autonomi të plotë në zhvillimin e politikave të saj
mund të mbetet në rolin vëzhguesit për pesë vjet. Kjo i jep kohë për të mësuar më shumë rreth
OBT-së. Një vend vëzhgues mund të marrë pjesë në takimet e OBT-së dhe të marrë ndihmë
rëndësishëm sidomos për një vend në zhvillim për shkak të përfitimeve tregtare konkurruese që
kjo organizatë mund të ofrojë. Një vend duhet të kalojë nëpër një proces me gjashtë hapa
përpara se të bëhet anëtar i OBT-së: Para së gjithash, vendi paraqet një kërkesë. Kjo kërkesë
shqyrtohet nga një Grup Punues për formularët e pranimit. Çdo anëtar i tanishëm i OBT-së
Intelektuale, Bankën Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim dhe Shoqatën Evropiane të Tregtisë
së Lirë. Pastaj, Grupi i Punës mbikëqyr tërë procesin e aplikimit. Së dyti, Observuesi pastaj
paraqet forma që përshkruajnë në detaje politikat aktuale tregtare. Kjo quhet Memorandum i
Regjimit të Tregtisë së Jashtme. Ai përfshin statistika për ekonominë e atij vendi. Ai gjithashtu
përfshin marrëveshjet ekzistuese të tregtisë së lirë dhe çdo ligj që ndikon në tregtinë
shpërndan ato te të gjithë anëtarët e OBT-së. Çdo anëtar i OBT-së mund të bëjë pyetje për
Observerin. Pas një sërë diskutimesh dhe bisedimesh, Sekretariati e konsolidon atë në
Përmbledhjen Faktuale të Pikave të Ngritura. Së treti, Grupi i Punës pastaj përshkruan të gjitha
kushtet që Vëzhguesi duhet të përmbushë përpara se të bëhet anëtar. Pasi të bëhet anëtar i
OBT-së, Observeri duhet të pajtohet të ndjekë të gjitha rregullat e OBT-së. Duhet të pajtohet të
bëjë ndryshimet legjislative dhe strukturore të nevojshme për të përmbushur këto rregulla.
tregjet e vendeve. Ata gjithashtu do të rregullojnë politika të ndryshme për të tregtuar mallrat
dhe shërbimet më lirishëm. Çdo marrëveshje duhet të zbatohet edhe për të gjithë anëtarët e
tjerë të OBT-së. Kjo do të thotë se marrëveshjet dypalëshe mund të kërkojnë një kohë të gjatë
për të negociuar, sepse aksionet janë aq të larta. Së pesti, Grupi i Punës harton kushtet e
ndryshimet që vëzhguesi ka bërë në politikat e saj tregtare. Ajo gjithashtu përmban kushtet e
bëra nga aplikanti. Këto detyrime quhen oraret. Së gjashti, Këshilli i Përgjithshëm miraton
Protokollin e Anëtarësimit. Ajo lëshon vendimin e saj dhe publikon Protokollin e aprovuar të
aderimit. Vendi ka vetëm tre muaj për të regulluar marrëveshjen. Pas korrigjimeve, njofton
2
How Does a Country Become a WTO Memer, https://www.thebalance.com/how-does-a-country-become-a-wto-
member-3306362,
Anëtarësimi i Kosovës, Rrugëtimi dhe Përfitimet nga Antarësimi
të cilat përballet shteti I Kosovës, dhe si I tillë do ti sjellte përfitime të mëdha shtetit të Kosovës,
por ka pasur ngecje në këtë aspekt dhe ky problem nga institucionet Kosovare është vënë mbi
politikën, pasi kjo çështje kryesisht cilësohet politike.3 Mungesa e kësaj të drejte apo mos-hyrja
në këtë organizatë, për shtetin e Kosovës nënkupton një llojë izolimi ekonomik dhe hapsirë të
gjitha vendet e kesaj organizate. “Rëndesia e kësaj është e një qarkullimi më të mirë të mallrave
dhe bashkëpunimit doganor për tregtim të produkteve të ndryshme. E mira e gjithe kësaj është
se Kosova bëhet anëtare e barabartë me të gjitha vendet që janë anëtare fuqiplotë dhe në një
tregti të pakufi me produkte të ndryshme”4. Kosova dhe qytetarët e saj kanë nevojë për
e ardhshme tregtare me siguri do të ndihmojnë tregtinë midis BE-së dhe Kosovës. Me këtë hap
dhe Marrëveshjen e CEFTA-së tashmë e përdorur do të jetë në një situatë më të mir se kurrë.5
Si çdo vend tjetër pas përfundimit të liberalizimit të tregtisë me fqinjët e saj Kosova do të duhet
të fillojë të negociojë me OBT-në, meqenëse anëtarësia e saj është një parakusht për të, të
bashkohet me BE-në, (duke ditur se anëtarësimi në BE dhe OBT do të sillte në Kosovë investime
3
https://telegrafi.com/anetaresimi-kosoves-ne-obt-ceshtje-politike/
5
KOSOVO AS A FUTURE MEMBER OF THE WTO http://eujournal.org/index.php/esj/article/viewFile/5496/5286
të reja, duke ndihmuar në krijimin e ndërmarrjeve të reja vendore dhe duke bërë monopolet të
zhduken nga tregu. Kjo do të ndihmojë në krijimin e një sistemi të qëndrueshëm të zgjidhjes së
Sundimi i ligjit është një çështje shumë problematike e cila i mungon shtetit të Kosovës, disa
standarde themelore në territorin e Kosovës (veriu I Mitrovicës, Kosovës), deri tani kjo
përgjegjësi shtetërore është mbështetur shumë nga Ligji i Bashkimit Evropian Misioni i Zbatimit
në Kosovë (EULEX). Duke e ditur këtë është e vështirë të kuptohet pse disa baza të OBT-së si të
drejtat e pronësisë intelektuale, çështjet sanitare dhe mjedisore janë duke mbetur shumë prapa
negocimin me OBT-në, sigurisht kjo do të përcaktohet kryesisht nga BE siç është në sferën e saj
përcaktohen kryesisht nga negociatat me BE-në. Sigurisht rezultati i këtij procesi do të jetë në
përputhje me politikat e BE-së dhe kërkesat e OBT-së si një fuqi kushtetuese dhe ligjore.6 Në
këtë rast BE-ja do të shërbejë funksionin e pushtetit ekzekutiv në sistemin ku OBT është
autoriteti i tregtisë globale. Si një organizatë me fuqi për të ndryshuar politikat dhe ligjet
një përfitim për qytetarët dhe institucionet shtetërore. Ndërsa Analisti Llokman Murtezani ka
deklaruar se pranimi i Kosovës në OBT është një proces relativisht i vështirë. Pasi që "Të gjitha
vendet anëtare duhet të ofrojnë miratimin e tyre kur pranojnë shtete të reja anëtare në
organizatë. Veto e një shteti mund ta bllokojë këtë proces. Duke pasur parasysh situatën
politike në Kosovë, besoj se kjo do të jetë problematike ", tha ai.7 Kosova ndodhet ende në
hapat fillestarë të antarësimit në OBT, pasi që ende nuk e ka bërë dorëzimin zyrtar të kërkesës
për aplikim në Organizatën Botërore të Tregtisë (OBT), Rruga deri në marrjen e statusit anëtarë
6
https://www.balkaneu.com/kosovo-aim-to-become-a-member-of-wto/
7
LLokman Murtezani, IBNA, Kosovo aim to become a member of WTO, ,https://www.balkaneu.com/kosovo-aim-
to-become-a-member-of-wto/
vëzhgues në këtë organizatë përfshin disa faza. Ky proces fillon me dorëzimin e kërkesës
formale për anëtarësim nga Qeveria e Kosovës, e që më pas krijohet një grup punues për
anëtarësimin. Nga Kosova duhet të dorëzohet, po ashtu, Memorandumi mbi regjimin e Tregtisë
Siq është cekur në përbërje të këtij punimi, shteti I Kosovës ka ende punë për të bërë deri në
anëtarësimin e plotë në këtë organizatë, Kosova tani ndodhet në hapat fillestar të anëtarësimit
apo nuk ka filluar procedurat konkrete ende pasi që Kosova ende nuk është as vëzhgues në
OBT, hap ky I cili bëhet para anëtarësimit të plot, bazuar në raportin vjetor të OBT-së së vitit
Fig.1.10
Ajo qfarë duhet të bëjnë institucionet e Kosovës nuk mund të realizohet vetëm nga Ministria e
Tregëtis dhe Industris dhe Ministrisë së Integrimit Evropian të cilës I takojnë këto qështje, pasi
9
WTO ACCESSIONS, 2017, Annual Report by the Director-
General,https://www.wto.org/english/thewto_e/acc_e/dgreport_2017_e.pdf,
10
WTO Accessions - 2017 Annual Report by the Director-General, fq 46.
BE-së dhe OBT-së,11 për realizimin e këtyre objektivave duhet angazhuar tërë aparati shtetëror
antarësimin në Organizatat Ndërkombëtare dhe funksionimin e rendit publik në vend. Një fushë
në Obt është zhvillimi I Diplomacisë Publike (këtë rast ekonomike) të vendit në botë, më
saktësisht në vendet të cilat mund të paraqesnin pengesë për antarësimin e Kosovës në Obt.
pretendohet që mund të paraqesin pengesë apo “veto” gjatë rrugëtimit për në OBT. Meqenëse
ky rrugëtim mund të pengohet nga “qëllimet politike”, Diplomacia Publike dhe Ekonomike e
duhur mendoj se mund të kishte ndihëmuar në tejkalimin e këtij procesi, dhe këtyre pengesave
vendet me të cilat rrethohet dhe të respektoj marrëveshjet e tregtise me këto vende, sepse
rregullorja e Obt-së parasheh këtë rregull në legjistlacionin e saj.12 Barrierat aktuale doganore
të cilat I janë vënë shtetit të Serbis dhe Bosnje Hercegovines duhet të zhbëhen nga institucionet
shtetërore, sepse rregulloret e Obt-së nuk e lejojnë aderimin e shteteve të cilat kanë mos
Duke pasur parasyshë faktin që Kosova pretendon të jetë anëtare e Bashkimit Evropian dhe
rëndësisë që BE-ja ka për OBT-në, mund të themi që antarësimi I Kosovës në OBT, mund të
cilësohet si një përafrim i Kosovës me BE-në, pasi që të gjitha vendet anëtare të Bashkimit
Evropian janë edhe anëtare të OBT-së. Dhe BE-ja përbën grupin më të madh (28) të shteteve
11
Ministria e Industrisë dhe Tregtisë, Departamenti I Tregtisë, https://mti.rks-gov.net/page.aspx?id=1,29,
12
Membership, Alliances and Burocracy, https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org3_e.htm,
Më konkretishtë institucionet e Republikes së Kosovës në sektorin e shërbimeve financiare,
duhet të largojn të gjitha kufizimet për investitorët e huaj, duke përfshirë kufizimet për
degëzime të drejtpërdrejta për kompanitë e huaja të sigurimeve dhe bankat. Këto angazhime
13
WTO, Basic Telecommunications Reference Paper, April 24th 1996, Internet, 13/01/09,
www.wto.org/english/tratop_e/serv_e/telecom_e/tel23_e.htm
Detyra e dytë (2)
Anëtarësimi në OBT do të jetë një pikë referimi shumë e rëndësishme për Kosovën, pasi kjo
është e barabartë në rëndësi për kalimin në një ekonomi tregu. Fitimet nga antarësimi janë të
dukshme: mallrat vendore do të kenë akses në tregjet e huaja pa asnjë lloj diskriminimi dhe
kohë duhet kuptuar se këto përfitime dhe avantazhe nuk do të vijnë automatikisht. Të gjitha
varen nga koha, kushtet dhe niveli i përgatitjes para antarësimit në këtë institucion
ndërkombëtar. Nuk është rastësi që shumë vende janë përgatitur për anëtarësim në OBT për
një kohë të gjatë. Për shembull, Kina, nuk ka dyshim për suksesin e ekonomisë Kineze, por
Kina ishte përgatitur për këtë hap për 15 vjet dhe u bashkua me organizatën në 200114. Nuk
është rastësisht që ato vende që nuk kanë vënë kohë dhe angazhim të mjaftueshëm në
përgatitjen për anëtarësim nuk morën fitime dhe madje u përballën me probleme serioze.
Mes tyre janë Kirgistani, Moldavia dhe Gjeorgjia. Përvoja e tyre e anëtarësimit në OBT mund
të konsiderohet negative, sepse ky hap nuk i çoi kurrë në rritjen ekonomike të cilën ata e
kishin llogaritur. Kirgistani hapi kufijtë e tij për të gjitha mallrat dhe priste edhe investime të
konsiderueshme hyrëse. Fatkeqësisht, kjo nuk u rrit, por u zvogëlua. Ndërsa investimet e
huaja direkte në vend arritën në 96 milion dollarë në vitin 1997, në vitin 2000 ajo u kufizua në
39 milion dollarë. Moldavia kur I’u bashkua OBT-së përjetoi probleme serioze në një numër
shteteve të lartë cekura mund ti ndodhin edhe Kosovës. Për momentin burimet, bazat ligjore,
institucionale, njerëzore dhe ato të informacionit në Kosovë nuk janë të mjaftueshme për të
14
http://www.investkz.com/en/journals/34/219.html
përfitojnë nga anëtarësimi deri në masën që ne dëshirojmë. Për ta thënë qartë, avantazhet e
anëtarësimit të Kosovës në OBT janë të një natyre më të largët dhe afatgjatë dhe prandaj nuk
janë shumë të dukshme, ndërsa dobësitë apo mangësit e mundëshme do të ndikojnë shpejt
dhe me dhimbje në të gjithë ekonominë dhe bizneset vendase. Pasojat e mundshme negative
janë: një rënie e konsiderueshme në prodhim në një numër sektorësh, humbje të mëdha
financiare siç është reduktimi i të ardhurave doganore në buxhet, kërcënimet ushqimore për
shkak të humbjes së kontrollit mbi disa tregje të transferuara tek kompanitë e huaja, rritja e
Aktualisht Kosova nuk ka prodhim të lartë, që është me interes për tregtinë ndërkombëtare
sepse automatikisht nënkuptohet se ka nevojë për import. Zakonisht një sektor konsiderohet
konkurrues nëse përbën të paktën 3.25% të eksporteve botërore. Dhe bazuar në këtë
përqindje mund të themi se Kosova qëndron ende larg nga arritja e këtyre përqindjeve për të
ishin të vogla. Një çështje tjetër e rëndësishme është masa për të mbrojtur prodhuesit dhe
tregjet vendase. Kjo nuk ka të bëjë me mbrojtjen e të gjithë sektorëve të ekonomisë. Sipas
rregullave të OBT-së, kur tregtia është plotësisht e liberalizuar, një numër i sektorëve tanë me
Sot pjesa e importeve ushqimore varion nga 70-85% në vëllimin e përgjithshëm të ushqimit të
Megjithatë, një nga kushtet për t'u bashkuar me OBT-në është zvogëlimi i tarifave mbi