¡

Í
ÃÀÒ
-
B
@A
I n«
‹ÒÁ
-
A
F n¡ø’
-
C nÓ
πºÒ
-
A
Eπ.

Ó̃
Á
»
‹
Ó≈
ÂÁ∂Ó
‘
≈
È¡≈
◊»Ò
À«
ÈÈÁ
∂‹
È
Ó«
ÁÈ,
«
Ú√≈
÷∆
¡
Â
∂‹
«
Ò∑¡
ª
Ú≈
Ò∂Ï
≈
ˆÁ∂ı
»È
∆
√≈
’∂˘
√
Ó
«
ÍÂ

¿
∞È
‘
∂Ô∂«
Î’
‘
À‘
 Á
ÓȬ
∆
Â̃∂‹
¯≈
«’
¡≈‘
À,
‘
Ó
∂∫Ô
‘ÙΩ’
‘
ÀÁ
∂÷
∂∫«
√Â
Ó’
∆«
¬øÂ
‘≈
«’
¡≈‘
ÀÕ
(
Ï
«
‹È
≈
«
¬‰⁄
’
Ï
√Â
ÚºÒ
Ø∫‹
«
Ò∑¡
ª
Ú≈
Ò∂Ï
≈
ˆÁ∂˜
∞Ò
Ó
Á∂«
÷Ò
≈Î
«
Ò÷
∆◊Ò̃
Á≈
Ù∂¡

)
«
¬
¡
Í
È ’
Ò
≈
Ï
ÃÀÒ
-
B
@
∆
√
A
I
≈
‚≈
≈
‘
qqkrw
√
øÍ
≈
Á’∆
o
¿
π‘
¡
≈
‘∂È
∂√
≈
‚∂¡
º÷
ƒ
ÿº‡
≈
Í≈
¿π‰
√
øÍ
≈
Á ’ √
π⁄
∂Â
‘
ØÚ
Øó «
¬È
’Ò
≈
Ï∆
ÏÁÒ
¿
π√
≈
Ø.
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
.C
¡‹
Ó∂
«
√øÿ
Ò
∂÷
‹
º«
oÒ∑¡
ª
Ú≈
Ò≈
Ï≈
ˆ:√
≈
Ó
≈‹
∆
’»
Â
≈
-Ú
«
‘Ù
∆Í
ÈÁ
≈
Á√Â
≈
Ú∂‹
«⁄ º·∆
-
Í ºÂ
,⁄øÁ
∂¡
Â∂
¡
≈
˜≈
Á∆
√ø◊

≈
ÓÁ≈
Ó∆
ÒͺÊ

.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
.
F
√ ‘ ≈
«¬
 ≈Ì
∂‹
‰ Ò¬
∆Í Â
≈
Ì
≈

oÂ
∆’«
Ó¿
»«È
√‡Í≈‡∆
(Ó
≈
’
√∆
-
ÒÀ«
ÈÈ
∆)
Á∆E
@Úƒ
Ú∂∑◊
ø„
..
A
G
’ πÒ «Ú
øÁ «√
øÿÚÛ
À⁄
ı
Ï
o
Á≈
!‘Ø«
Ù¡≈
!! ¡
º◊
∂÷
Â
≈
˛ √
’≈
.
..
.
.
..
.
..
..
.
.. .
..
.
..
B
@
Ó ’ ≈
È È ø.
BG
«
¬
oº’
ª
√∆’
ÓÒ
∆
, Á
»‹
∆
..
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
...
.
..
.
..
.
..
.
..
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
BA
◊ π»Â∂◊ Ï
‘≈ÁÈ
◊ 
«
Ú
o √
≈
÷∆
:«
’
Â∆
ÒØ’
ªÁ
∆Ò«
‘Á
≈Ó
∆Ò
ͺÊ
.
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
..
.
BC
Ï ø◊ ≈ Ø‚,ÈÚªÙ
«‘

√
øÿ

Ù
/√

◊
Ó
∆
¡ª
Ó Ø: I
H A E
H-DC
ABE √∆ .Í
∆.¡ ≈¬∆.(¡ ÀÓ - ¡ ÀÒ ) ¡ ÀÈ .‚ ∆. Ú ºÒ Ø∫÷‡ ’ Û ’Ò ∑ª”⁄ «√¡ ≈
√ ∆’ ≈
È Î ø√ (
B F ) √∆. Í∆
. ¡ ≈
¬ ∆
.
Acc. No. 166510100057175 (
¡ ÀÓ
- ¡
ÀÒ ) «
È ¿ ±‚ ÀÓ Ø’  ∂√ ∆ Ú Ò Ø∫Ó Ω‹ ±Á ≈ ≈ ‹ √ ∆√ «Ê ∆ ¿ ∞µ
Í  «
Ú ⁄ ≈
 ⁄ 
⁄ ≈ (
B F ) √∆. Í∆
. ¡ ≈
¬ ∆
.
Kulwinder Singh (
¡ ÀÓ
- ¡
ÀÒ ) «
È ¿ ±‚ ÀÓ Ø’  ∂√ ∆ Ú Ò Ø∫⁄ ∂Â È ≈Ó ≈ ⁄ (BG ) ‹ ß◊∆ Ó ≈‘
ΩÒ « Ú∞µ Ë √
∆ .Í ∆ .¡ ≈¬∆
. ( ¡
ÀÓ -
IFSC Code : ANDB0001665 ¡ ÀÒ) «
È ¿±‚ÀÓ Ø’  ∂√ ∆ Ú Ò Ø∫Ó ≈
 ⁄ ( B H ) È ’ √ Ò ∆Ù‘ ∆Á ⁄  È «√ßÿ Ó ≈
‰ ±ß’ ∂Á∂Ù ‘ ∆Á ∆«
Á ‘≈Û
∂ ∂
Andhra Bank, Nawanshehar È≈ ‡’ Ó∂Ò≈ (
B H) Í ∂∫
‚ » Ó̃ Á » Ô »È ∆
¡ È Ú ºÒ Ø∫Í ≥‹≈Ï Ì  ”⁄ ‚
∆. √∆. Á̄ Â  ª
¡ º◊ ∂Ë È
∂-
Ó π˜≈
‘ 
∂
(
B H) «
‚ ͇ ∆’ «
Ó Ù È  ◊ ∞ Á ≈
√ Í π Ú ºÒØ∫◊ ≥È ≈ ’ ≈
Ù Â ’ ≈ª Á∆ ¡ ª Ó≥◊ ª Ó ≥ȉ Á ≈ ¡ ÀÒ
≈È ’ È
E-mail : ¿ ∞Í 
≥Â Ò ◊ ≈ ≈
 ‹ ≈ ∆ Ó Ø ⁄ ≈ √ Ó ≈ Í Â ( B I ) fi
ØÈ∂Á ∆ Ò Ú ≈
¬∆ Í «
‘ Ò ∆‹ »È  Ø∫Ù ∞»’ È Ò¬ ∆
inqsadarahh@gmail.com «
’ Â ∆
« ’√ ≈
È Ô »
È ∆ ¡ È Ú º
Ò Ø
∫ «‚ Í ‡ ∆ ’ «Ó Ù È  ª˘ Ó ≥
◊ ͺ
  «
Á º
 ∂ ◊¬ ∂ (C
A ) « ’ Â∆ «
’ √≈È
Ô±È ∆
¡ È ÚµÒØ∫Í ß‹ ≈Ï ¡ À∫‚ « √ ßË Ï À∫
’ ¡ µ
◊ ∂÷ ≈Ò ∆⁄Àµ’ Ú ≈Í√ ’  ≈
¿ ∞‰ Ò ¬ ∆Ë  È ≈( CA) Ù ‘∆Á
Ì
◊ Â «
√ ≥ÿ  ∂√ ≈ Ê ∆ ¡ ª Á ∂Ù ‘ ∆Á ∆ «Á ‘≈ Û ∂¡  ∂˜ «Ò ∑¡ ªÚ ≈
Ò ≈Ï ≈ˆ Á ∆ A
@ @ Ú ∆
∫Ú ∑∂◊≥„ ˘
⁄ øÁ≈
Á √
Ó «Í √ÀÓ∆È ≈  ( C A) Í ≥‹ ≈ Ï √ ‡ »‚ À∫
‡ √ Ô »È∆ ¡ È Ú ºÒ Ø∫‹ «
Ò ∑¡ ª
Ú ≈ Ò ≈ Ï ≈ ˆ Ù Â ≈
Ï Á∆√ Ó≈
 Ø‘
«¬ º’
¡ø’ ó A E πÍ
¬
∂ Á∆ ¡ª «
 ¡≈ ∆¡ ª ( C B ) Í ∆ .¡ À√ . Ô ». Ú µ
Ò Ø∫◊ À√ ‡ Î À’ Ò ‡ ∆ ÒÀ’⁄  ≈  ªÈ ±ß Â
È ı ≈‘ ª È≈ «ÓÒ‰
«
ı Ò≈¯‘ Û ≈Ò Á ≈ √ Ó Ê È (
C C ) Í ∆ .¡ À√ . Ô».Ú µÒ Ø∫« Ú «Á ¡≈ 
Ê ∆ Ó ø◊
ª ˘ Ò À’ ∂√øÿ Ù (C
C )
√ ≈ Ò
≈
È≈ ( Á∂√
)ó A E
@ 
πÍ
¶
«
¬ ·»Á
∆ ¡◊ Ú ≈
¬ ∆ « Ú º⁄ B C Ó ≈  ⁄ Á ∂Ù ‘ ∆ Á ª˘ √ Ó  «Í Â Ó Ù
≈ Ò Ó ≈
 ⁄ ( C C
) ¡ Ω Â «
ÁÚ √ ÓΩ’∂
√ ≈ Ò
≈
È≈ ( «ÚÁ
∂Ù)ó A @@@
 πÍ
¬
∂ √
øÿ ÙÁ ∆
¡ ≈Ú ≈
˜ ˘ Ï πÒ øÁ ’ È Á ≈ √ ºÁ ≈ ( C D)

‹Á Ø∫ º’  ≈
‹ (State) Á ∆
‘
Ø∫
Á ˛ ,¿ πÁØ∫º’ ¡ ˜ ≈
Á∆
È‘ ƒ‘ Ø √ ’Á∆Õ ‹
篺
¡˜ ≈Á ∆‘ ØÚ∂◊ ∆
, ¿ πÁØ∫’ج
∆

≈‹ (State) È ‘ƒ‘ ØÚ ∂◊
≈Õ

ó Ò
À«
ÈÈ
√øÍ≈Á’Δ
¿π‘ ¡≈ ‘∂ È∂ √≈‚∂ ¡º÷ƒ ÿº‡≈ Í≈¿π‰
√π⁄Â
∂ ‘ØÚØ ó «¬È’Ò≈ÏΔ ÏÁÒ ¿π√≈Ø
ÒØ’ √Ì≈ ÁΔ¡ª ⁄؉ª Ò¬Δ ÓÀÁ≈È Ì«÷¡≈ «Í¡≈
˛Õ ⁄؉ ◊·‹ØÛ Ï‰ ‘∂ ‘È, ◊·‹ØÛ ‡πº‡ ‘∂ ‘ÈÕ
πº«√¡ª ˘ ÓÈ≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ Á»√Δ¡ª Í≈‡Δ¡ª Á∂
¡≈◊»¡ª ˘ ÂØÛ ’∂ ¡≈͉∂ È≈Ò Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ
Ïπº„∂ ¡≈◊» ¡≈͉∂ ËΔ¡ª-ÍπºÂª ˘ «‡’‡ Áπ¡≈¿π‰ Ò¬Δ
ÁÏ≈ ω≈ ‘∂ ‘È, Ïπº„∂ ¡≈◊»¡ª ˘ ≈‹ÈΔ«Â’ ’»Û≈Á≈È
”⁄ ˺«’¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ÁÒ-ÏÁ¨¡ª ÁΔ¡ª ‚º‚»
‡Í»√Δ¡ª ÈÚΔ¡ª ¿π⁄≈¬Δ¡ª ¤»‘ ‘Δ¡ª ‘È, ˚º«’¡≈
⁄º«‡¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ «‹‘Ȫ È≈Ò «Ú⁄≈Ë≈≈ ¡Â∂
≈‹ÈΔ«Â’ √∂Ë ÁΔ ’Ø¬Δ √ªfi È‘ƒ, ¿π‘Ȫ È≈Ò ◊·‹ØÛ
ω≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ «¬º’ ¡ºË √Δ‡ ”Â∂ ’πºfi ‘˜≈ Ú؇ª
Ò¬Δ ¡≈͉∂ ‘Δ ’≈ÂÒª Á∂ ◊Òª ”⁄ ‘≈ Í≈ ’∂ ,
◊ÒÚ’ÛΔ¡ª Í≈¬Δ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ √ºÂ≈ Ò¬Δ Ò≈Ò∑ª
√πº‡«Á¡ª, ÓΩ’≈ÍÃ√ÂΔ ÁΔ Ï≈˜Δ◊Δ Á∂ ÈÚ∂∫-ÈÚ∂∫ ’ºÚ
«¬˜≈Á ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ¡ÀÒ≈Ȫ-«Ï¡≈Ȫ ÁΔ Ë»Û
¿π‚≈ ’∂ ÒØ’ª Á∂ ¡º÷ƒ ÿº‡≈ Í≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ⁄؉ª
Ó‘ª-ÓΩ’≈ÍÃ√ÂΔ Á≈ Ó‘ª’πøÌ Ï‰Δ¡ª ‘Ø¬Δ¡ª ‘ÈÕ
Ì≈‹Í≈, «‹‘ÛΔ ¡º¤∂ «ÁÈ ¡Â∂ √Ì ’≈ √≈Ê √Ì’≈
«Ú’≈√ Á≈ È≈¡≈ Á∂ ’∂ √ºÂ≈ «Úº⁄ ¡≈¬Δ √Δ, È∂ √ºÂ≈
√øÌ≈Ò«Á¡ª ‘Δ ¡≈͉∂ Á≈¡«Ú¡ª-Ò≈«¡ª ˘ ’»Û≈Á≈È
”⁄ √πº‡ ’∂ ’≈ÍØ∂‡ ¡Â∂ √øÿ, «‹‘Ȫ ÁØ ÊÓ«Ò¡ª ”Â∂
«¬‘ √’≈ «‡’Δ ‘Ø¬Δ √Δ, Á≈ ¬∂‹ø‚≈ Ò≈◊» ’È Òº◊ΔÕ
«ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ Ò¬Δ Ï»‘∂ ‘Ø ⁄ΩÛ∂ ’ «ÁºÂ∂ ◊¬∂,
¡ÓΔ’≈ È≈Ò ‰ÈΔÂ’ √ÓfiΩÂ≈ ’’∂ Á∂Ù ˘ ¡ÓΔ’Δ
√≈Ó≈‹ Á∂ Í≈«Ú¡ª È≈Ò ÏøÈ∑‰ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈Õ
’≈ÍØ∂‡ ˘ ´º‡ ÁΔ ÷πºÒ «ÁºÂΔ ◊¬ΔÕ ’≈Ò∂ ËÈ ˘ ÷ÂÓ
’È Á∂ Ȫ ”Â∂ È؇ÏøÁΔ ’’∂ ’≈Ò∂ ËÈ ˘ √¯ÀÁ ’È
Á≈ √≈ËÈ Óπ‘º¬Δ¡≈ ’≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Ì≈Ú∂∫ «¬√ È≈Ò
Ò≈¬ΔȪ «Úº⁄ Òº◊∂ A@@ ÂØ∫ ÚºË Ïø«Á¡ª ÁΔ ‹≈È ⁄ÒΔ
◊¬ΔÕ ‘˜≈ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº ⁄ ÿ∂ ¨ , ¤Ø ‡ ∂ ¡Â∂
Á«Ó¡≈È∂ √È¡ÂΔ ¡Á≈∂ ÏøÁ ‘Ø ◊¬∂Õ B ’ØÛ Á∂ ’ΔÏ
ÒØ’ª Á≈ π˜◊≈ ÷πº√ «◊¡≈Õ ‹Á«’ Ú≈¡Á≈ ‘ √≈Ò
ÁØ ’ØÛ π˜◊≈ ÍÀÁ≈ ’È Á≈ √ΔÕ «‹√ Â∑ª ‹Δ.¡À√.‡Δ.
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò≈◊» ‘جΔ, ¿π‘ ¤Ø‡Δ ¡Â∂ Á«Ó¡≈ÈΔ √È¡Â ”Â∂
¡√Ó≈ÈΔ «Ï‹ÒΔ Ï‰ ’∂ «‚º◊ΔÕ Ó˜Á» ‹Ó≈ Á∂ ÒÛ
’∂ «‹ºÂ∂ ¡«Ë’≈ ÷Ø‘‰ ÁΔ¡ª ’Ø«ÙÙª ‹≈Δ ‘ÈÕ ¡øÏ≈ÈΔ,
¡‚≈ÈΔ, ‡≈‡∂, «ÏÒ∂ «‹‘∂ ¸‰Ú∂∫ ’≈ÍØ∂‡ª ˘ AG Òº÷
’ØÛ ‡À’√ Ó≈ÎΔ ¡Â∂ «¡≈«¬Âª Á∂ »Í «Úº⁄ ´‡≈ «ÁºÂ∂
◊¬∂Õ ¿πË √øÿ Á≈ ¬∂‹ø‚≈ Ò≈◊» ’«Á¡ª «‘øÁ»ÂÚ
Î≈ÙΔÚ≈Á Á≈ ‘ÓÒ≈ «Úº«„¡≈ «◊¡≈Õ ÿ Ú≈Í√Δ, ÒÚ
«‹‘≈Á ¡Â∂ ◊¿» º«÷¡≈ ¡≈«Á Ï‘≈«È¡ª «‘Â
Ë≈«Ó’ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª ˘ ÷≈√ ’’∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ Â∂
«¬√≈¬Δ¡ª ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ¿π‘Ȫ Á∂ ’ÂÒ
’ΔÂ∂ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ Á∂ Ë≈«Ó’ √Ê≈Ȫ ”Â∂ ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂
◊¬∂Õ «√º«÷¡≈ ¡Â∂ √º«Ì¡≈⁄≈ Á∂ Ì◊Ú∂∫’‰ Ò¬Δ ¿πμ⁄-
ÈΔÂΔ ¡Á≈«¡ª ˘ √øÿΔ¡ª Á∂ ‘Ú≈Ò∂ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
¡◊ª‘ÚË» ÏπºËΔ‹ΔÚΔ¡ª ¡Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ √ø◊·Èª ˘
‘ÓÒ∂ Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ‘ «ÚØËΔ ˘ Á∂Ù
ËÃØ‘Δ ◊Á≈«È¡≈ «◊¡≈Õ Á∂Ù ËÃØ‘ Á∂ ’∂√ Á‹ ’ΔÂ∂
◊¬∂Õ «√Ò∂Ï√ Á≈ Ì◊Úª’È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «Ó«Ê‘≈√
˘ «¬«Â‘≈√ ω≈ ’∂ Í∂Ù ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «Ú«◊¡≈È Á≈
«ÓÊ‘≈√Δ’È ’’∂ ‹¨√ ’º«„¡≈ «◊¡≈Õ ◊øÌΔ √ø’‡
Ó»ø‘ ¡≈¬Δ «’√≈ÈΔ ıπÁ’πÙΔ¡ª ’ÁΔ ‘Δ, Úº‚∂-Úº‚∂
«’√≈È ¡øÁØÒÈ ‘ج∂, Í √’≈ Á∂ ’øȪ ”Â∂ ‹»ø¡ È‘ƒ
√’ΔÕ Ï∂π˜◊≈Δ «’≈‚ ÂØÛ ◊¬Δ Â∂ ÍÃË≈È ÓøÂΔ
⁄≈‘-Í’Ω«Û¡ª Á≈ ÷Ø÷≈ Ò≈¿π‰ ÁΔ¡ª ÓÙ’Δ¡ª ’Á≈
«‘≈Õ ÒØ’ ÿØÒª ¡Â∂ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ˘ ¸‰Ú∂∫ ‹Ï
Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈
ÿ‡Δ ˛, «ÚÁ∂ÙΔ ÚÍ≈ «Úº⁄ ÿ≈‡≈ Ú«Ë¡≈ ˛, ÏÀ∫’ª Á∂
‚πºÏ∂ ’«˜¡ª «Úº⁄ ¡Ê≈‘ Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛, πÍ¬Δ¡≈
’ø√Δ Ó»Ë∂ Ó»ø‘ «‚º◊Δ ˛Õ Ï∂π˜◊≈Δ È∂ «¬«Â‘≈√’ «√÷ª
¤»‘Δ¡ª ‘ÈÕ ÓØÁΔ Á≈ «Ú’≈√ ¤Ò≈Ú≈ ω ’∂ «‘ «◊¡≈
˛, «Ú⁄Ø∫ «È’«Ò¡≈ ˛ «‘øÁ»ÂÚ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ «‹øÈÕ
¡«‹‘Δ √«ÊÂΔ «Úº⁄ «Ú’≈√ Á≈ ¤Ò≈Ú≈ ‘π‰ È‘ƒ
⁄ÒÁ≈Õ E √»«Ï¡ª ÁΔ¡ª ‘Ø¬Δ¡ª «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄
√ͺه ‘Ø «◊¡≈Õ «¬√ÂØ∫ ÿÏ≈¬Δ Ì≈‹Í≈ È∂ Í«‘Òª
3 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
≈Ó ÓøÁ ˘ ⁄؉-ÓπºÁ≈ ω≈¿π‰≈ ⁄≈«‘¡≈Õ Í √πÍΔÓ
’Ø‡ Á∂ ÎÀ√Ò∂ È≈Ò ·πº√ ‘Ø «◊¡≈Õ ¡≈÷ Ì≈‹Í≈ √’≈
È∂ √»‘Δ¡≈ ¬∂‹ø√Δ¡ª ≈‘ƒ ÍπÒÚ≈Ó≈ «Úº⁄ ËÓ≈’∂ «Úº⁄
D@ ‹Ú≈È ÓÚ≈ ’∂ ¡Â∂ Í≈«’√Â≈È Á∂ Ï≈Ғ؇ «Úº⁄
ÏøÏ≈Δ ’’∂, ’ΩÓΔ Ù≈ÚÈÚ≈Á ÁΔ Ï∂ÛΔ ”⁄ √Ú≈ ‘Ø ’∂
⁄؉ ÌÚ√≈◊ Í≈ ’È ÁΔ ÈΔÂΔ ¡Í‰≈¬ΔÕ Í Ì≈Â
Á≈ ‘Ú≈¬Δ ‹‘≈˜ «‚º◊‰ È≈Ò Í≈«¬Ò‡ Í≈«’√Â≈È Á∂
’≈Ï» ¡≈ ‹≈‰ È≈Ò ÓØÁΔ ÁΔ Ï∂ÛΔ «Úº⁄ Úº‚≈ ÓÿØ≈ ‘Ø
«◊¡≈ ˛Õ
Á»√∂ Í≈√∂ ’ª◊√ ˘ ÒØ’ª È∂ Á∂«÷¡≈ ˛Õ Í
’ª◊√ √ÓfiÁΔ ˛ «’ ÒØ’ª «Úº⁄ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ «ÚØË
Á≈ Ò≈‘≈ ¿π√˘ «ÓÒ ‹≈Ú∂◊≈Õ «‹Ú∂∫ ≈‹√Ê≈È, ÓºË
ÍÃÁ∂Ù ¡Â∂ ¤ºÂΔ√◊Û∑ ÁΔ¡ª ⁄؉ª «Úº⁄ Ú≈Í«¡≈Õ «¬‘
≈Î∂Ò ‹‘≈˜ª ÁΔ ÷ΔÁ «Úº⁄ ÓØÁΔ √’≈ Á∂ «ÌzÙ‡≈⁄≈
¡Â∂ ¡øÏ≈ÈΔ ˘ Ò≈Ì Á≈ ÓπºÁ≈ ω≈¿π‰ ÁΔ ˜ØÁ≈ ’Ø«ÙÙ
’ ‘Δ ˛Õ Í «ÌzÙ‡≈⁄≈ Á∂ «⁄º’Û È≈Ò «ÒºÏÛΔ
’ª◊√ Á≈ «¬‘ Á≈¡ Ù≈«¬Á ‘Δ ’≈ÓÔ≈Ï ‘ØÚ∂Õ «¬√ ÂØ∫
«ÏȪ ’ª◊√ ‹Δ.¡À√.‡Δ. ¡Â∂ È؇ÏøÁΔ È≈Ò ‘ج∂
Èπ’√≈È ˘ ÚΔ ÓπºÁ≈ ω≈ ‘Δ ˛Õ ˛≈ÈΔ È‘ƒ «’ «¬‘
ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª ”Â∂ Î≈ÙΔ ‘ÓÒ∂ ˘ ¿πÌ≈ È‘ƒ ‘Δ,
Ù≈«¬Á ’ª◊√ Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ ÿº‡-«◊‰ÂΔ √≈‘Ó‰∂
⁄؉ ’ª◊√ ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ √πÂ∂ «√ºË ‘Δ
’ª◊√ ˘ «ÓÒ ‹≈‰∂ ‘ÈÕ ÏÒ«’ ≈‘πÒ, «Íáø’≈ Óø«Áª
«Úº⁄ ÓºÊ∂ ‡∂’, «ÂÒ’ Ò◊Ú≈ ¡Â∂ Í»‹≈ ’’∂ ¡≈͉≈
«‘øÁ» «’Á≈ √≈«Ï ’È Ò¬Δ ÔÂÈÙΔÒ ‘ÈÕ
’È≈‡’ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª ÓΩ’∂ ’ª◊√ È∂ √ø’∂Â
«ÁºÂ∂ √È «’ ¿π‘ Ì≈‹Í≈ «ÚØËΔ √Ì Í≈‡Δ¡ª Á≈
Ó‘ª◊·‹ØÛ Ï‰≈Ú∂◊ΔÕ Í ’ª◊√ ˘ Ù≈«¬Á Ú«‘Ó ˛
«’ ¿π‘Δ ÓπÒ’ ͺËΔ Í≈‡Δ ˛ ¡Â∂ ¿π‘ «¬’ºÒΔ ‘Δ
Ì≈‹Í≈ Á≈ ÏÁÒ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ ¿π√È∂ ≈‹√Ê≈È, ÓºË
ÍÃÁ∂Ù ¡≈«Á «Úº⁄ Ï√Í≈-√Í≈ È≈Ò √ÓfiΩÂ≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈,
«‹√ ’’∂ «¬‘ Ó‘ª◊·ÏøËÈ Ï‰È ÂØ∫ Í«‘Òª ‘Δ «Ï÷
«◊¡≈ ˛Õ ¿πμÂ ÍÃÁ∂Ù «Úº⁄ √Í≈-Ï√Í≈ ◊·‹ØÛ Ï‰È
È≈Ò ‹Ø «¬√ ÎÀ√Ò≈’πøÈ √»Ï∂ «Úº⁄Ø∫ Ì≈‹Í≈ Á∂ √Î≈¬∂ ÁΔ
√øÌ≈ÚÈ≈ Ï‰Δ √Δ, ¿π‘ «Íáø’≈ ˘ ÓÀÁ≈È ”⁄ «Ò¡≈ ’∂
«‹Ú∂∫ ’ª◊√ ¿πμÂΔ ˛, «¬√ È≈Ò ÊØÛΔ ¡«ÈÙ«⁄ÂÂ≈
Ï‰Δ ˛Õ ’ª◊√ ÚºÒØ∫ Ì≈‹Í≈ ˘ ‘≈¿π‰ ÁΔ Êª Í≈‡Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÁΔ ÓπÛ-√ø‹ΔÚÈ ˘ Óπº÷ ω≈¿π‰ Á≈ Ì≈‹Í≈ ˘ Ò≈Ì ‘Ø
√’Á≈ ˛Õ
Úº÷-Úº÷ √»«Ï¡ª «Úº⁄ ÷∂ÂΔ Í≈‡Δ¡ª ¡‹ΔÏ-
¡‹ΔÏ ÓΩ’≈ÍÃ√ ◊·‹ØÛ Ï‰≈ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï ”⁄
÷ºÏ∂ͺ÷Δ¡ª ÁΔ ‘≈√Ø‘Δ‰Δ ‘≈Ò ˛Õ ÷ºÏΔ ¬∂’Â≈ Á≈
È≈¡≈ Á∂‰ Ú≈Ò∂ Í≈√Ò≈ ◊πºÍ Â∂ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. «¬√
‘≈’Ó ‹Ó≈ÂΔ ‹π◊≈Û, ÷«‘∂ Á∂ ¤º’Û∂ ”Â∂ √Ú≈ ‘ج∂
‘ÈÕ «ÒÏ∂ÙÈ ◊πºÍ È∂ «Ï‘≈ «Úº⁄ ¡≈≈ √Δ‡ ÒÀ ’∂
Ò≈Ò» Í≈‡Δ («‹√Â∂ √≈Ï’≈ «Ú«Á¡≈ÊΔ ¡≈◊» Â∂
«ÒÏ∂ÙÈ ¡≈◊» ⁄øÁ Ù∂÷ Á∂ ’ÂÒ Á≈ ÁØÙ ˛) Â∂ «ÌzÙ‡
’ª◊√ È≈Ò ◊·‹ØÛ Ï‰≈ «Ò¡≈ ˛Õ ¡«‹‘∂ √ÓfiΩ«Â¡ª
˘ √«‘ÓÂΔ, √Δ‡ ¡À‚‹√‡ÓÀ∫‡ ’Ø¬Δ ÚΔ È≈Ó «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂,
«¬‘ ⁄؉ ◊·‹ØÛ ‘È ¡Â∂ Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ «Èÿ≈ Á≈
ÍÃ◊‡≈Ú≈ ‘ÈÕ
«¬‘Ȫ ⁄؉ª «Úº⁄ Ú≈¡«Á¡ª, «Ú¡’ÂΔ◊Â
«⁄º’Û ¿π¤≈ÒΔ, ÏÁ‘Ú≈√ ‹πÓ«Ò¡ª ÁΔ ÌÓ≈ ˛Õ ÒØ’ª
Á∂ ‘’Δ’Δ ÓπºÁ∂ «¬Èª ÁΔ Ë»Û ‘∂· ÁºÏ ’∂ «‘ ◊¬∂ ‘ÈÕ
⁄Ω’ΔÁ≈ ⁄Ø ˛ ¡Â∂ ÓÀ∫ ÚΔ ⁄Ω’ΔÁ≈ «‹‘∂ ‹πÓ«Ò¡ª ÁΔ
ÌÓ≈ ˛Õ ◊ªËΔ Í«Ú≈ Á∂ ÍØÂÛ∂ ÎØÒ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Í
’Ø¬Δ È‘ƒ ’«‘ «‘≈ «’ ˜º¬Δ √ø’‡ Á≈ ’Δ ‘ºÒ ’ΔÂ≈
‹≈Ú∂◊≈, Ï∂π˜◊≈Δ Á∂ «⁄øÿ≈ÛÁ∂ ÁÀ∫ ˘ «’Ú∂∫ ’≈Ï»
’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂ ◊ ≈, «Ìz Ù ‡≈⁄≈-’π È Ï≈ ÍÚΔ ¡Â∂
«ÙÚÂ÷ØΔ ˘ «’Ú∂∫ ÈºÊ Í≈¬Δ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¡Ωª ”Â∂ ‹Ï
«’Ú∂∫ π’∂◊≈ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ ˘ «ÍºÂΔ √ºÂ≈ ÂØ∫ Óπ’ÂΔ «’Ú∂∫
«ÓÒ∂◊Δ, ¡≈«ÁÚ≈√Δ¡ª Á≈ ¿π‹≈Û≈ «’Ú∂∫ π’», «√º«÷¡≈
Á≈ ‹Ó‘»Δ’È «’Ú∂∫ ‘ØÚ∂◊≈ ¡Â∂ «√º«÷¡≈ ÍÉ≈ÒΔ
ÍÃ◊ÂΔÙΔÒ «’Ú∂∫ ω»? √Ì ÒØ’ª ˘ ◊π‰Úø «√º«÷¡≈,
«√‘ «’Ú∂∫ Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈¬Δ ‹≈Ú∂◊Δ? ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª
Á∂ ¡«Ë’≈ ¡Â∂ ‹ΔÚÈ ÁΔ √πº«÷¡≈ «’Ú∂∫ ’ΔÂΔ
‹≈Ú∂◊Δ? Á∂Ù ”⁄ ‘’Δ’Δ ‹Ó‘»Δ¡Â «’Ú∂∫ ¡≈Ú∂◊Δ?
«¬‘ √Ì ÓπºÁ∂ ⁄؉ª «Úº⁄Ø∫ «’™ ◊≈«¬Ï ‘È? «’™«’
⁄؉ª ÒØ’-Óπº«Á¡ª ÂØ∫ «Ë¡≈È ÒªÌ∂ ’È Ò¬Δ ÒØ’ª Á∂
¡º ÷ ƒ ÿº ‡ ≈ Í≈¿π ‰ Á≈ √≈ËÈ ‘ÈÕ ¿π ‘ √≈‚Δ¡ª
√Óº«√¡≈Úª Á∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ ‘ºÒ ÁΔ Êª √≈˘ AG πͬ∂ ؘ
(Ì≈‹Í≈) ¡Â∂ D@ πͬ∂ Ø‹ (’ª◊√) ÁΔ «ÙÚ Á∂ ’∂
√≈‚Δ¡ª Ú؇ª ÷ΔÁ‰Δ¡ª ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Í≥‹ √≈Ò Ï≈¡Á
√≈˘ Ú؇ Á≈ ‘º’ «¬√ Ò¬Δ «ÁºÂ≈ ‹ªÁ≈ ˛ «’ ¡√ƒ
4 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
¸‰Δ¬∂ «’ ¡◊Ò∂ Í≥‹ √≈Òª Ò¬Δ √≈˘ ´º‡ ’∂ Â∂ ’πº‡ ’∂
√≈‚Δ ËΩÛΔ ’Ω‰ Ò≈‘∂◊≈Õ ⁄؉ª √≈‚Δ¡ª Ïπ«È¡≈ÁΔ
√Óº«√¡≈Úª Á∂ ‘ºÒ ¡Â∂ √≈‚Δ Óπ’ÂΔ Á≈ √≈ËÈ È‘ƒ
‘ÈÕ «¬‘ ‘ºÒ ¡Â∂ Óπ’ÂΔ «¬√ √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ¡Â∂
≈‹ÈΔÂ’ ÍÃÏøË ˘ Óπº„Ø∫-√πº„Ø∫ ÏÁÒ ’∂ ‘Δ ‘Ø √’Á≈ ˛
¡Â∂ «¬‘ ÒØ’ª Á∂ √øÿÙ ≈‘ƒ ‘Δ √øÌÚ ˛Õ
’«Ó¿»«È√‡ª È∂ «¬È’Ò≈Ï Á∂ «¬√ √øÿÙ ˘ ¡º◊∂
ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ ⁄؉ª «Úº⁄ «‘º√≈ ÒÀ‰ ¡Â∂ ⁄؉ª Á∂
Ï≈¬Δ’≈‡, ÁØÚª Á≈¡-Í∂⁄ª ˘ Ú«Â¡≈ ˛Õ ’πºfi «ÓºÂ
’«‘øÁ∂ ‘È «’ «‘º√≈ ÒÀ ’∂ Ú‰ Á≈ Á≈¡Í∂⁄ Í»ø‹ΔÚ≈ÁΔ
Á∂Ùª Ò¬Δ √‘Δ ˛, ¡ºË-‹◊Δ» Â∂ ¡Ë-Ï√ÂΔ Á∂Ùª
Ò¬Δ È‘ƒÕ «¬‘ ÁØ√ ¡ºË-‹◊Δ» ˘ ¡ÓÒ ”⁄ ‹◊Δ»
Á∂Ù √ÓfiÁ∂ ‘ÈÕ «’™«’ ‹◊Δ» Á∂Ù «Úº⁄ Í≈ÒΔÓÀ∫‡
‘πøÁΔ ‘Δ È‘ƒ, «¬√ ’’∂ ¿πμÊ∂ «¬‘ √Ú≈Ò ‘Δ È‘ƒÕ Í
«‹‘Û≈ Á∂Ù ¡≈˜≈Á Á∂Ù ÂØ∫ Ï√ÂΔ Ï‰Á≈ ˛ («‹Ú∂∫ ⁄ΔÈ)
¿πÊ∂ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ È‘ƒ ‘πøÁΔ, Í «‹‘Û≈ √≈Ó≈‹ Á∂ «√ºË∂
≈‹, Ï√ÂΔ ÂØ∫ ¡Ë-Ï√ÂΔ Ï‰Á≈ ˛ («‹Ú∂∫ Ì≈Â)
¿πÊ∂ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ ‘πøÁΔ ˛Õ «¬√ «Úº⁄ «‘º√≈ ÚΔ «Ò¡≈ ‹≈
√’Á≈ ˛ ¡Â∂ Ï≈¬Δ’≈‡ ÚΔ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘
«¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ÁΔ √«ÊÂΔ ”Â∂ «ÈÌ ’Á≈ ˛Õ ¡º‹
ÁΔ √«ÊÂΔ «Úº⁄ «‘º√≈ ÒÀ‰≈ Áπº√ ‘ÀÕ
«‹Ú∂∫ Ì≈ÂΔ ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈’√Δ-
ÒÀ«ÈÈΔ) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√Δ È∂ ÁØ √Δ‡ª, ‹ÒøË Â∂ ¡≈ÈøÁÍπ
√≈«‘Ï ÂØ∫ ¿πÓΔÁÚ≈ ÷Û∂ ’’∂ ¡Â∂ Ï≈’Δ √Δ‡ª ”Â∂
ÍÃÏøË Á≈ ÍÁ≈⁄≈’ ’«Á¡ª È؇≈ Ï‡È ÁÏ≈¿π‰ Á≈
ÎÀ√Ò≈ ’’∂ «¬È’Ò≈ÏΔ ÏÁÒ ¿π√≈È Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈
˛, «¬‘ Áπº√ ˛Õ √Ó»‘ «Ó‘ÈÂ’Ù ÒØ’ª ˘ «¬È’Ò≈ÏΔ
ÏÁÒ ¿π√≈È Á∂ ≈‘ ÍÀ‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ

√‘≈«¬Â≈
A. «¬ø‚Δ¡È ÎÀ‚∂ÙÈ ¡≈Î ‡∂‚ Ô»ÈΔ¡È˜ Á∂ √»Ï≈¬Δ ÓΔ ÍÃË≈È ’≈. ¡ÚÂ≈ «√øÿ Â≈Δ «˜Ò∑≈ Ù‘ΔÁ
Ì◊ «√øÿ È◊ ÁΔ Ó≈Â≈ ÙÃΔÓÂΔ ÒΔÒ≈ÚÂΔ «Í¤Ò∂ «Áȃ √ÁΔÚΔ «Ú¤ØÛ≈ Á∂ ◊¬∂Õ ¿π‘ «Í¤Ò∂ ’πºfi √Ó∂∫ ÂØ∫
’À∫√ ÂØ∫ ÍΔÛ √ÈÕ ¿πÈ∑ª ÁΔ Ô≈Á «Úº⁄ BD Ó≈⁄ ˘ ¿π‘Ȫ Á∂ ‹ºÁΔ «Í≥‚ Ó≈‘ÒÍπ «Ú÷∂ «ÚÙÚ’Ó≈ ÓøÁ
«Ú÷∂ Ù˪‹ÒΔ √Ó≈◊Ó ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ’≈. Â≈Δ Á≈ √Óπº⁄≈ ÍÃΔÚ≈ ¡◊ª‘ÚË» «Ú⁄≈ª Á≈ Ë≈ÈΔ ˛Õ ¿π‘Ȫ
È∂ ’≈. ¡ÚÂ≈ «√øÿ ÁΔ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘؉ ˘ «¬º’ ⁄ø◊∂ ’ÁÓ Ú‹Ø∫ Á∂«÷¡≈ Â∂ «¬Ó≈ÈÁ≈Δ
È≈Ò ◊ΔÏ ÒØ’ª Ò¬Δ ’øÓ ’È ÁΔ È√Δ‘Â «ÁºÂΔÕ ¡«‹‘∂ Ó≈Í∂ ÿº‡ ‘Δ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Ù˪‹ÒΔ √Ó≈◊Ó ˘ «¬Î‡»
Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È ’≈. ’πÒ«ÚøÁ «√øÿ ÚÛÀ⁄, ÁÒ‹Δ «√øÿ ¡À‚ÚØ’∂‡, √≈Ï’≈ ¡’≈ÒΔ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂. ÌπºÒ∂Ú≈Ò
≈·ª È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ’≈Ó∂‚ Ó«‘øÁ «√øÿ ÷ÀÛ, «’√≈È ¡≈◊» ‘Ó∂Ù „∂√Δ, √π«øÁ ÏÀ∫√, ’πÒ«ÚøÁ
⁄≈‘Ò, ÏÒ‹Δ ËӒ؇ Â∂ ‘Ø ÚΔ ¡È∂’ª √÷ÙΔ¡Âª ‘≈˜ √ÈÕ ÍÃØ. ÏÀ∫√ Òø◊∂Δ È∂ √‡∂‹ √’ºÂ ÁΔ ‹πøÓ∂Ú≈Δ
«ÈÌ≈¬ΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ ”Â∂ Í«Ú≈ ÚºÒØ∫ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ Ò¬Δ A Òº÷ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈ Ú‹Ø∫ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ ¡Á≈≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ Í«Ú≈ Á∂ Áπº÷ «Úº⁄ ÙΔ’ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
B. ’≈Ó∂‚ ‹Ø«◊øÁÍ≈Ò Í«È¡≈Û (◊πÁ≈√Íπ) È∂ ¡≈Í‰Δ Ï∂‡Δ ÍÃΔÂΔ ÁΔ Ù≈ÁΔ ÁΔ ÷πÙΔ ÓΩ’∂ «¬È’Ò≈ÏΔ
√≈‚≈ ≈‘ ˘ AA@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄ Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈
√‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
C. ’≈Ó∂‚ ‹«ÂøÁ «√øÿ ¤ΔÈ≈ È∂ ¡≈͉∂ Ï∂‡∂ ¡À√.‚Δ.˙. ◊πÓΔ «√øÿ ÁΔ Ù≈ÁΔ ‚≈. ÍπÈΔ ’Ω È≈Ò
‘؉ ÁΔ ÷πÙΔ ÓΩ’∂ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ E@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ ÁΔ¡ª ÷πÙΔ¡ª «Úº⁄
Ù≈ÓÒ ‘πøÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
D. «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ Á∂ Í≈·’ √≈ÊΔ √Ï‹Δ Ï≈√Δ «Í≥‚ Â∂ ‚≈’ Ïπø‚≈Ò≈ (‹ÒøË) ÚºÒØ∫ ’≈Ó∂‚
ÁÙÈ Í≈Ò Ïπø‚≈Ò≈ ≈‘ƒ ¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ A@@@ πͬ∂ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ √≈ÊΔ¡ª
Á≈ ËøÈÚ≈Á ’Á≈ ˛Õ

«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ 5 ¡ÍÃÀÒ-B@AI

 ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ : √≈Ó≈‹Δ ’»Â≈-Ú«‘ÙΔÍÈ Á≈ Á√Â≈Ú∂‹
¡≈˜≈ÁΔ √ø◊≈Ó Á≈ ÓΔÒ ÍºÊ
¡º‹ ÂØ∫ A@@ √≈Ò Í«‘Òª Í≥‹≈Ï ÁΔ «‘º’ ¿πμÂ∂
«¬º’ «Ì¡≈È’ ı»ÈΔ ’ª‚ Ú≈Í«¡≈, «¬º’ ¡«‹‘≈ ’ª‚
«‹√ÁΔ Ù≈«¬Á ‘Δ «’Â∂ ’Ø¬Δ «Ó√≈Ò «ÓÒÁΔ ‘ØÚ∂Õ «¬√˘
‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ Á∂ ı»ÈΔ ’ª‚ Ú‹Ø∫ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ
AC ¡ÍÃÀÒ AIAI ˘ «Ú√≈÷Δ Ú≈Ò∂ «ÁÈ ¡ø◊∂˜ ‘’»ÓÂ
Á∂ Ú«‘ÙΔ ¡Î√, ‹ÈÒ ‚≈«¬ È∂ «È‘ºÊ∂ ¡Â∂ «ÈÁØÙ
ÒØ’ª ˘ «ÏȪ «’√∂ ⁄∂Â≈ÚÈΔ Á∂, «ÏȪ «÷ø‚‰ Á≈ ÓΩ’∂
«ÁºÂ∂, ¡øÈ∂Ú≈‘ «√ºËΔ¡ª ◊ØÒΔ¡ª ⁄Ò≈ ’∂ ÌπøÈ «ÁºÂ≈ √ΔÕ
¡ø◊∂˜ √≈Ó≈‹Δ √’≈ Á∂ ¡≈͉∂ ¡ø’«Û¡ª ¡Èπ√≈
CGI ÒØ’ Ó≈∂ ◊¬∂ ¡Â∂ AB@@ ÒØ’ ˜÷ÓΔ ‘ج∂Õ √Ú≈ÓΔ
ÙË≈ÈøÁ ¡Èπ√≈ AE@@ ÒØ’ Ù‘ΔÁ ‘ج∂ ‹Á«’ Í≥«‚Â
ÓÁÈ ÓØ‘È Ó≈ÒÚΔ¡≈ ¡Èπ√≈ Ó≈∂ ◊¬∂ ÒØ’ª ÁΔ
«◊‰ÂΔ IGA √ΔÕ ’ª◊√ ÚºÒØ∫ «ÈÔπ’ ’ΔÂΔ ’Ó∂‡Δ
¡Èπ√≈ ÓÈ Ú≈«Ò¡ª ÁΔ «◊‰ÂΔ A@@@ ÂØ∫ ÚË∂∂ √ΔÕ
«¬‘ ı»ÈΔ ’≈≈ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ÁΔ Ï√ÂΔ¡ª Á∂
ÒØ’ª ÍÃÂΔ Í‘πø⁄ ˘ Á√≈™Á≈ ˛Õ ’«‘‰ ˘ Ì≈ÂΔ ÒØ’
ÏÂ≈ÈÚΔ Â÷ ÁΔ «¡≈«¬¡≈ (Í‹≈) √ÈÕ ÁÒΔÒ
ͺ÷Ø∫ «¬‘Ȫ ˘ ÚΔ ÏÂ≈ÈÚΔ ÒØ’ª Á∂ Ï≈Ï √Ó«fi¡≈
‹≈‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ √ΔÕ Í «¬‘ ı»ÈΔ ’≈≈ Á√≈™Á≈ ˛ «’
√≈Ó≈‹Δ Ï√ÂΔ¡ª Á∂ ÒØ’ª ˘ Ï≈Ï Á∂ Ù«‘Δ Âª ’Δ
ÓÈπº÷ ÚΔ È‘ƒ √È √ÓfiÁ∂Õ ¿π‘ «¬‘Ȫ ˘ ’ΔÛ∂ Ó’Ω«Û¡ª
ÂØ∫ ÚºË ’πºfi È‘ƒ √ÓfiÁ∂ √ÈÕ ‹ÈÒ ‚≈«¬ ÚºÒØ∫ ‘ø‡
’«ÓÙÈ Á∂ √≈‘Ó‰∂ «ÁºÂ∂ «Ï¡≈È ”⁄ («‹√ÁΔ ⁄⁄≈
¡√ƒ ¡º◊∂ ⁄ºÒ ’∂ ’ª◊∂) «¬‘ ˜≈ÒÓ≈È≈ Í‘πø⁄ ‘Ø ÚΔ
√≈¯ √≈¯ ¿πμÌ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈™ÁΔ ˛Õ
˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ Á≈ ı»ÈΔ ’ª‚ ’Ø¬Δ ⁄≈‰⁄º’
Ú≈ÍΔ ÿ‡È≈ È‘ƒ √ΔÕ «¬‘ ¿π√ √Ó∂∫ ÁΔ ¡≈«Ê’-
≈‹ÈΔÂ’ √«ÊÂΔ ¡Â∂ √≈Ó≈‹Δ¡ª ÁΔ Ï√ÂΔ¡ª ÁΔ
‹ÈÂ≈ ÍÃÂΔ ¡≈Ó Í‘πø⁄ «Úº⁄Ø∫ ¿πÍ«‹¡≈ ’ª‚ √ΔÕ «¬√È∂
È≈ «√Î √≈∂ Á∂Ù ˘ fiø‹Û
Ø ’∂ º÷ «ÁºÂ≈ ÏÒ«’ ÏÂ≈ÈÚΔ
√≈Ó≈‹ ˘ ÚΔ ¡≈͉∂ «⁄‘∂ ”Â∂ Òº◊Δ «¬√ ’≈Ò÷ ˘
Ë؉ Á≈ ÔÂÈ ’È≈ «Í¡≈ ¡Â∂ «¬√˘ «¬√ ’ª‚ ÁΔ
‹ª⁄ Á≈ ‚≈Ó≈ ’È Ò¬Δ ‘ø‡ ’«ÓÙÈ ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈
’ÈΔ Í¬ΔÕ «¬√ ’ª‚ È≈Ò ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ «ÚπºË
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
⁄ºÒ ‘∂ ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ √øÿÙ «Úº⁄ «¬º’ ÈÚª ÓØÛ
¡≈«¬¡≈ ¡Â∂ «¬√ È≈Ò Á»-√ ÍÃÌ≈Ú Í¬∂Õ ¡º‹ ÚΔ
«¬√ ’ª‚ ÁΔ «¬º’ «¬«Â‘≈√’ ÿ‡È≈ Ú‹Ø∫ ‘Δ Ó‘ºÂÂ≈
‘Δ È‘ƒ ÏÒ«’ ¡≈˜≈ÁΔ Á≈ ¿πÁØ∫ ÂØ∫ ⁄º«Ò¡≈ ¡≈™Á≈
√øÿÙ ¡º‹ ÚΔ ÏÁÒ∂ ‘ج∂ √øÁÌ «Úº⁄ ÏÁÒ∂ ‘ج∂ »Í
«Úº⁄ ‹≈Δ ˛Õ «’™«’ AE ¡◊√ AIDG ˘ ‹Ø ’πºfi
Ú≈Í«¡≈, ¿π‘ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ Ïπ’∂ ‘∂· √≈Ó≈‹Δ ¡Â∂
¿π‘Ȫ Á∂ Ì≈ÂΔ ÁÒ≈Òª «Ú⁄’≈ ‘Ø«¬¡≈ √ÓfiΩÂ≈ √Δ,
«‹√ È≈Ò √≈Ó≈‹ ÍÁ∂ Á∂ «Íº¤∂ ⁄Ò≈ «◊¡≈ ¡Â∂ Á∂Ù
ÁΔ √ºÂ≈ ”Â∂ √≈Ó≈‹ Á∂ ÁÒ≈Òª ˘ «Ï·≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
Á∂Ù «¬º’ Ï√ÂΔ ÂØ∫ ¡Ë-Ï√ÂΔ «Úº⁄ ÂÏÁΔÒ ‘Ø «◊¡≈Õ
¡º‹ ÚΔ ¡√ÒΔ ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ ÏÁÒÚ∂∫ »Í «Úº⁄ ÒÛ≈¬Δ
‹≈Δ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ’ª‚ Á≈ ¡º‹
«ÚÙ∂Ù Ó‘ºÂÚ ˛Õ
¡√ƒ «¬‘Ȫ √≈∂ Í«‘¨¡ª Ï≈∂ ⁄⁄≈ ’ª◊∂ Í ¿π√ÂØ∫
Í«‘Òª «¬√ ’ª‚ Á∂ ÿ‡È≈¥Ó Ï≈∂ √ø÷Í ∂ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ
«’Ú∂∫ Ú≈Í«¡≈ ı»ÈΔ ’ª‚
Í«‘ÒΔ √≈Ó≈‹Δ √ø√≈ ‹ø◊ «Úº⁄ ÏÂ≈ÈΔ¡≈ ÏπΔ
Â∑ª fi’fiØ«¡≈ «◊¡≈ √ΔÕ «¬√ ‹ø◊ Á≈ Ò≈‘≈ ¿πÌÁΔ
√≈Ó≈‹Δ Ù’ÂΔ ¡ÓΔ’Δ √≈Ó≈‹ ˘ ‘Ø « ¬¡≈Õ
ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ÁΔ √ÓºÊ≈ ¡Â∂ ¡‹∂»͉ ”Â∂
ÍÃÙÈ«⁄øÈ Òº◊‰∂ Ùπ» ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ «¬√ √«ÊÂΔ «Úº⁄
Ï√ÂΔ¡ª «Úº⁄ Ï√ÂΔÚ≈Á «ÚπºË √øÿÙ Â∂˜ ‘Ø ‘∂
√ÈÕ «‹È∑ª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È Ò¬Δ √≈Ó≈‹ ’ØÒ ÁÓÈ
Á≈ ‘Δ ≈‘ √ΔÕ «¬√ ÁÓÈ Á∂ ¡ø◊ Ú‹Ø∫ ¡ø◊∂˜ √’≈
È∂ «√‚ÈΔ ΩÒ‡ ’Ó∂‡Δ ’≈«¬Ó ’ΔÂΔ «‹√Á≈ ¿πÁ∂Ù Ì≈Â
«Ú⁄ÒΔ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ È≈Ò √Ïø«Ë “√≈«‹Ùª” Á∂
÷≈√∂ Ï≈∂ «Ú√Ê≈« «ÍØ  ‡ «Â¡≈ ’È≈ ¡Â∂
¡«‹‘Δ¡ª “√≈«‹Ùª” È≈Ò «È͇‰ Ò¬Δ ¡≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª
ÓπÙ«’Òª ”Â∂ ◊Ω ’È≈ ¡Â∂ ¿π‘Ȫ Á∂ «È͇≈∂ Ò¬Δ
’≈˘È ω≈¿π‰ Á≈ √πfi≈¡ Á∂‰≈ √ΔÕ «¬√ ’Ó∂‡Δ È∂ AE
¡ÍÃÀÒ AIAH ˘ ¡≈Í‰Δ «ÍØ‡ Í∂Ù ’ΔÂΔ ¡Â∂ «¬√
√ÏøËΔ ’≈˘È ω≈¿π‰ ÁΔ «√Î≈«Ù ’ΔÂΔÕ «¬‘ ’≈˘È
ΩÒ‡ ¡À’‡ Ú‹Ø∫ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ˛Õ «¬√ Ò¬Δ ÁØ «ÏºÒ
6 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
«Â¡≈ ’ΔÂ∂ ◊¬∂, Í«‘Ò≈ «ÏºÒ «¬ø‚Δ¡È ÍΔÈÒ ’Ø‚
¡Â∂ «¬ø‚Δ¡È ’«ÓΔÈÒ ÍØ√Δ˜ ’Ø‚ «Úº⁄ ÂÏÁΔÒΔ
’È Ò¬Δ √ΔÕ «¬√ ¡Èπ√≈ ‹∂’ «’√∂ ’ØÒØ∫ «ÚÁØ‘Δ
√≈«‘ ¡Â∂ ψ≈ÚÂΔ Á√Â≈Ú∂‹ ÎÛ∂ ‹≈‰ ª ¿π√˘ ÁØ
√≈Ò ’ÀÁ ÁΔ √˜≈ «ÁºÂΔ ‹≈ √’ÁΔ ˛ ¡Â∂ ¿π√˘ «¬Ò≈’≈
ÏÁ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ √Δ ¡Â∂ È≈ «‘≈«¬Ù º÷ √’Á≈
√ΔÕ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹, «¬√Á∂ «’√∂ ¡«‘Ò’≈,
¡«Ë’≈Δ ‹ª ÈπÓ≈«¬øÁ∂ «ÚπºË ’Ø¬Δ «Ò÷Â, ÏÂ≈ÈÚΔ
Â≈‹ «ÚπºË ÌÛ’≈¿π‰ Ú≈ÒΔ «Ò÷ ˘ ψ≈ÚÂΔ
√≈«‘Â/Á√Â≈Ú∂‹ Óø«È¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ √˜≈ Ìπ◊‰
¿πÍø ÚΔ ¡Á≈Ò È∂’ ⁄ºÒ‰Δ ÁΔ ˜Ó≈È Óø◊ √’ÁΔ
˛ ¡Â∂ ‹»‘ÏøÁ ÚΔ ’ √’ÁΔ ˛, Á»√∂ «ÏºÒ Á≈ È≈Ó
“’«ÓΔÈÒ Ò≈ ¡ÀÓ‹À∫√Δ Í≈Ú˜ «ÏºÒ” √ΔÕ ‹∂’
Ú≈«¬√≈¬∂ √Ófi∂ «’ «’√∂ ÷∂Â ‹ª Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ ÍÏ«Ò’
√∂Î‡Δ (‹ÈÂ’ √πº«÷¡≈) ˘ ÷Â≈ ˛ ª ¿π‘ ◊˜‡
«Úº⁄ È؇ΔÎ≈¬Δ ’’∂ «’√∂ «÷ºÂ∂ ‹ª ÓπÒ’ «Úº⁄ «¬‘ ’≈˘È
Ò≈◊» ’ √’Á≈ √ΔÕ «¬√Á∂ Ò≈◊» ‘؉ ÂØ∫ Í«‘Òª ‘ج∂
˜πÓ ˘ ÚΔ «¬√ÁΔ ˜ºÁ «Úº⁄ «Ò¡ªÁ≈ ‹≈ √’Á≈ √ΔÕ
¡Á≈Ò ¡«‹‘∂ ’∂√ ÁΔ ‹ÈÂ’ √π‰Ú≈¬Δ ‹ª ’≈Ú≈¬Δ
¤≈͉ ”Â∂ Ø’ Ò≈ √’ÁΔ √ΔÕ «¬√ ¡Á≈Ò Á≈ ÎÀ√Ò≈
Ò≈◊» ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ «‘ «’√∂ ˘ «ÏȪ Ú≈ø‡ «◊ÃÎÂ≈
’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ √Δ ¡Â∂ «ÏȪ Ú≈ø‡ ÂÒ≈ÙΔ Ò¬Δ ‹≈
√’ÁΔ √ΔÕ ¿π√˘ ’ÀÁ ¡Â∂ ‹»‘ÏøÁ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ √Δ
¡Â∂ B@@@ πͬ∂ º’ ‹πÓ≈È≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ √ΔÕ
«¬√ ÁÓÈ’≈Δ ’≈˘È «ÚπºË Í»∂ Á∂Ù «Úº⁄ ÒØ’ª
«Úº⁄ ◊πº√∂ ÁΔ Ò«‘ ÎÀÒ ◊¬ΔÕ «¬√ ¡À’‡ «ÚπºË C@
Ó≈⁄ AIAI ˘ Á∂Ù «Ú¡≈ÍΔ ‘ÛÂ≈Ò ’È Á≈ √ºÁ≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Ï≈Á «Úº⁄ «¬√ √ºÁ∂ ˘ ÓπÒÂÚΔ ’’∂ F
¡ÍÃÀÒ ”Â∂ Í≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ Í Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ¡Â∂ ‘Ø
’¬Δ Ê≈¬ƒ C@ Ó≈⁄ ˘ ÚΔ Óπ’øÓÒ ‘ÛÂ≈Ò ‘ΔÕ Í≥‹≈Ï
Á∂ Ï‘π √≈∂ Ù«‘ª «Úº⁄ ’≈ØÏ≈ Óπ’øÓÒ ÂΩ ”Â∂ ÏøÁ
‘∂Õ ¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄ Í»È ‘ÛÂ≈Ò ‘ΔÕ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂
Ï≈ˆ «Úº⁄ ‹ÈÂ’ ‹Ò√≈ ‘Ø«¬¡≈, «‹√ «Úº⁄ ÒØ’ª ÁΔ
«◊‰ÂΔ Á≈ ¡ÈπÓ≈È CE ‘˜≈ Á∂ ’ΔÏ √ΔÕ «¬√ ‹Ò√∂
«Úº⁄ Óπº÷ Ì≈Ù‰ ‚≈. √ÀλÁΔÈ «’⁄¨ Á≈ √ΔÕ «¬√ «Úº⁄
ÏÂ≈ÈÚΔ Ï≈ÁÙ≈‘ ˘ ¡ÍΔÒ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «’ ¿π‘ ΩÒ‡
«ÏºÒ ˘ ’≈˘È Ï‰È ÁΔ ÓȘ»Δ È≈ Á∂Ú∂Õ F ¡ÍÃÀÒ ˘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÚΔ Í≥‹≈Ï Á∂ E@ ‘˜≈ ÒØ’ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ «Úº⁄
‘ج∂ ‹ÈÂ’ ‹Ò√∂ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂Õ √ͺه √Δ «’
‹ÈÂ’ ¿πÌ≈ Á≈ Í√≈ ‘Ø «‘≈ √ΔÕ F ¡ÍÃÀÒ ˘ Í≥‹≈Ï
Á∂ E@ Á∂ ’ΔÏ Ù«‘ª «Úº⁄ ‘ÛÂ≈Ò ‘ΔÕ I ¡ÍÃÀÒ ˘
«‘øÁ»¡ª Á≈ «Â¿π‘≈ ≈ÓÈΩÓΔ √ΔÕ Ì≈¬Δ⁄≈’ ¬∂’Â≈
Á≈ √ϻ «Áø«Á¡ª «‘øÁ»¡ª, «√º÷ª ¡Â∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ È∂
«ÓÒ ’∂ ≈ÓÈΩÓΔ Á≈ «Â¿π‘≈ ÓÈ≈«¬¡≈Õ «¬√È∂ ¡ø◊∂˜
‘≈’Óª «Úº⁄ ÿÏ≈‘‡ ÍÀÁ≈ ’ «ÁºÂΔÕ ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈͉≈
‡’√≈ÒΔ Á≈¡ “Í≈ÛØ Â∂ ≈‹ ’Ø” Ï∂’≈ ‘πøÁ≈ Òº«◊¡≈Õ
¿π‘Ȫ È∂ «¬√ ‹ÈÂ’ ¿πÌ≈ ˘ ¡≈◊» «‘ ’’∂ «¬√˘
ÁÏ≈¿π‰ Á≈ Á≈¡ ÷∂«‚¡≈Õ √’≈ È∂ A@ ¡ÍÀÒ ˘
«¬√ ¿π Ì ≈ Á∂ ¡≈◊» ¡ ª √À Î » Á ΔÈ «’⁄¨ ¡Â∂ ‚≈.
√º«Â¡≈Í≈Ò ˘ Ù«‘ «È’≈Ò≈ Á∂ ’∂ ËÓÙ≈Ò≈ («‘Ó≈⁄Ò)
«Úº⁄ ‹»‘ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈Õ «‹™ ‘Δ «¬√ÁΔ ıÏ ÎÀÒΔ Âª
«¬‘ ‹ø◊Ò ÁΔ ¡ºº◊ Úª◊»ø ÎÀÒΔ Â∂ ÒØ’ ¡≈Í-Óπ‘≈∂ √Û’ª
”Â∂ ¡≈ ◊¬∂ ¡Â∂ «ÚØË ÍÃÁÙÈ ’È Òº◊∂Õ «¬‘ Óπ˜≈‘≈
Ù«‘ Á∂ ’∂∫Á ÚºÒ ÚË «‘≈ √Δ «’ ∂ÒÚ∂ ÍπºÒ ”Â∂
ÍπÒΔ√ È∂ ÒØ’ª ”Â∂ ◊ØÒΔ ⁄Ò≈ «ÁºÂΔÕ «¬√ È≈Ò ÒØ’ª Á≈
◊πº√≈ ¡º◊ Úª◊»ø ÌÛ’ ¿πμ«·¡≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ √’≈Δ
«¬Ó≈ª ˘ «ÈÙ≈È≈ ω≈¿π‰≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ ‚≈’÷≈È≈,
∂ÒÚ∂ ◊πÁ≈Ó, ÏÀ∫’ª ¡Â∂ ⁄⁄ ÁΔ¡ª √ø√Ê≈Úª ÒØ’ª Á∂
≈‘ Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω∂Õ ∂ÒÚ∂ ◊≈‚ Ω«ÏÈ√È √Ó∂Â,
ÈÀÙÈÒ ÏÀ∫’ ¡Â∂ ¡Ò≈«¬ø√ ÏÀ∫’ Á≈ ÓÀÈ∂‹ Ó≈∂ ◊¬∂,
ÏÂ≈ÈÚΔ ⁄⁄ ÁΔ ◊ØΔ Ù∂Úπº‚ ¡Â∂ ∂ÒÚ∂ √πÍ‚À∫‡ ÁΔ
’πº‡Ó≈ ‘جΔÕ «¬‘ Ø‘ «¬√ ’’∂ ÌÛ«’¡≈ √Δ «’™«’
Ìø‚≈Δ ÍπºÒ ”Â∂ ‘Ø¬Δ ÍπÒΔ√ Î≈«¬«ø◊, «‹√Á∂ Óπº÷ ÁØÙΔ
√‘≈«¬’ ’«ÓÙÈ ¡ÀÎ.¬∂. ’»È ¡Â∂ «‚Í‡Δ √πÍ‚À∫‡
ÍØÒ√ √È, «Úº⁄ BB Óπ˜≈‘≈’≈Δ Ù‘ΔÁ ‘Ø ◊¬∂ √ÈÕ
¡ø«ÓÃÂ√ Á∂ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ È∂ ÎΩ‹ ÏπÒ≈ Ò¬Δ
¡Â∂ Ó≈ÙÒ Ò≈¡ (ÎΩ‹Δ ’≈˘È) Ò≈◊» ’È Á≈ ¡ÀÒ≈È
’ «ÁºÂ≈Õ ‹ÒøË «ÏÃ◊∂‚ Á≈ ’Óª‚, ‹ÈÒ ‚≈«¬
¡ø«ÓÃÂ√ Í‘πø⁄ «◊¡≈ ¡Â∂ Ù«‘ ÁΔ ’Ó≈È √øÌ≈Ò
Ò¬ΔÕ ‚≈«¬ È∂ AB ¡ÍÃÀÒ ˘ Ù«‘ Á≈ ‘Ú≈¬Δ √Ú∂÷‰
’ΔÂ≈, «¬‘ Á∂÷‰ Ò¬Δ «’ «’√∂ ‹◊∑≈ ÒØ’ «¬’º·∂ ª
È‘ƒ ‘Ø ‘∂Õ ‹ÈÒ ‚≈«¬ È∂ ¡ø«ÓÃÂ√ Á∂ ÒØ’ª ˘ √˜≈
Á∂‰ Ò¬Δ ÒØ’ª ˘ ◊Ø«‚¡ª Â∂ ’»‘‰Δ¡ª ÍÈ∂ ƒ◊ ’∂
‹≈‰ ÁΔ √˜≈ «ÁºÂΔÕ Ù«‘ «Úº⁄ ’«Î¿» Ò≈ «ÁºÂ≈
7 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
«◊¡≈ ¡Â∂ ’«Î¿» ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈ ’È Ú≈Ò∂ ˘ ◊ØÒΔ
Ó≈È Á≈ ‘π’Ó Á∂ «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ ⁄≈ ÂØ∫ ÚºË ÒØ’ª Á∂
«¬’º·∂ ‘؉ ”Â∂ Í≈ÏøÁΔ Ò≈ «ÁºÂΔ ◊¬ΔÕ ‹ÈÒ ‚≈«¬
Í≥‹≈ÏΔ¡ª ˘ ÌÀÌΔ ’’∂ ‹’≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ √ΔÕ Í
¿π√˘ È‘ƒ √Δ ÍÂ≈ «’ ÓΩ ˘ Ó÷ΩÒª ’È Ú≈Ò∂ «¬‘
Í≥‹≈ÏΔ «’√ «Óº‡Δ Á∂ ω∂ ‘ج∂ √ÈÕ «¬º’ Í≈√∂ √’≈
ÚºÒØ∫ ’«Î¿» ¡Â∂ Í≈ÏøÁΔ ‘π’Óª ÁΔ ÓπÈ≈ÁΔ ’ΔÂΔ ‹≈
‘Δ √Δ Âª ¡ÀÈ ¿π√∂ √Ó∂∫ Á∂ÙÌ◊ª ÚºÒØ∫ ª◊∂ ”Â∂ ÓπÈ≈ÁΔ
’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ √Δ «’ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ Á∂ ˜πÒÓª
«ÚπºË Ø√ ÍÃ◊‡≈¿π‰ Ò¬Δ AC ¡ÍÃÀÒ «Ú√≈÷Δ Ú≈Ò∂ «ÁÈ
‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ «Úº⁄ ‹ÈÂ’ ‹Ò√≈ ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈
˛Õ «¬‘Ø «‹‘∂ ÷ΩÒÁ∂ ‘≈Ò≈ «Úº⁄ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈◊ «Úº⁄
«¬‘ Ø√ «¬’º· ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ «¬‘ ı»ÈΔ ’ª‚ Ú≈Í«¡≈Õ
AC ¡ÍÃÀÒ «Ú√≈÷Δ Ú≈Ò≈ «ÁÈ √Δ, «Ú√≈÷Δ Ú≈Ò∂
«ÁÈ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ È∂ ÷≈Ò√≈ ÁΔ «√‹‰≈ ’ΔÂΔ √ΔÕ
«¬‘ «ÁÈ ÓÈ≈¿π‰ Ò¬Δ ÒØ’, «ÚÙ∂Ù ’’∂ «√º÷ Úº‚Δ
«◊‰ÂΔ «Úº⁄ ‘«ÓøÁ √≈«‘Ï ¡≈™Á∂ √ÈÕ ‘˜≈ª ÒØ’
‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ, ‹Ø «’ ‘«ÓøÁ √≈«‘Ï Á∂ È≈Ò
Òº◊Úª ˛, «Úº⁄ «¬’º·∂ ‘ج∂ √ÈÕ «¬‘ ʪ È≈Ì≈ «¡≈√Â
Á∂ ¡«Ë’≈Δ ‘∂ ‘ÓΔ «√øÿ ‹ºÒ∑≈ ÁΔ Ó≈Ò’Δ √ΔÕ «¬‘
⁄≈ ¸Î∂«™ «¬Ó≈ª È≈Ò «ÿ«¡≈ √Δ ¡Â∂ «¬º’ Âø◊
◊ÒΔ Óπº÷ ÍÃÚ∂Ù √ΔÕ «¬‘ «√Î ’«‘‰ ˘ ‘Δ Ï≈ˆ √Δ
‹Á«’ ‘’Δ’Â «Úº⁄ «¬ºÊ∂ ’Ø¬Δ Ï≈ˆ È‘ƒ √Δ, «¬‘ ÷πºÒΔ
ʪ √Δ «‹ºÊ∂ ¡≈Ò∂-Áπ¡≈Ò∂ Á∂ ÒØ’ ’⁄≈ √πº‡Á∂ √ÈÕ
√≈Δ Á«‘Ù ¡Â∂ Á≈«Ï¡ª Á∂ Ï≈Ú‹»Á B@ ‘˜≈ ÂØ∫
ÚË∂∂ ÒØ’ª Á≈ «¬’º· √ΔÕ ‹Ò√∂ Á≈ ¡≈÷Δ ÏπÒ≈≈ ÏØÒ
«‘≈ √Δ «’ ‹ÈÒ ‚≈«¬ Âø◊ ◊ÒΔ ≈‘ƒ ÍÃÚ∂Ù ’’∂
¡≈͉∂ ÎΩ‹Δ¡ª È≈Ò ¡≈ ËÓ«’¡≈Õ √‡∂‹ ¿πμÂ∂ ¿π√ √Ó∂∫
Áπ◊≈ Á≈√ ÂØ∫ «ÏȪ ≈¬∂≈Ó «√øÿ, ¡ÏÁπÒ Ó‹ΔÁ,
‘ø√ ≈‹, ◊ØÍΔ È≈Ê ¡Â∂ ◊πÏ÷Ù ≈¬∂ ÓΩ‹»Á √ÈÕ
‹ÈÒ ‚≈«¬ ¡≈͉∂ E@ ≈¬ΔÎÒË≈Δ ‹Ú≈Ȫ
¡Â∂ D@ ÷π÷ΔË≈Δ ◊Ø«÷¡ª ˘ È≈Ò ÒÀ ’∂ ¡≈«¬¡≈Õ
¿π√È∂ E@ ≈¬ΔÎÒË≈Δ ‹Ú≈Ȫ ˘ ¡º◊∂ ¿πμ⁄∂ ʪ ”Â∂
÷Û≈ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ◊Ø«÷¡ª ˘ ¡≈͉∂ «Íº¤∂ Â≈«¬È≈Â
’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ «ÏȪ ’Ø¬Δ «⁄Â≈ÚÈΔ «Áº«Â¡ª ◊ØÒΔ
⁄Ò≈¿π‰ Á∂ ‘π’Ó Á∂ «ÁºÂ∂Õ Â≈Û Â≈Û ◊ØÒΔ¡ª ⁄ÒÁΔ¡ª
‘Δ¡ª, «‹øÈΔ Á∂ ◊ØÒΔ «√º’≈ ÷ÂÓ È‘ƒ ‘Ø «◊¡≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ï‘π ÒØ’ ◊ØÒΔ¡ª È≈Ò Ó≈∂ ◊¬∂Õ ’¬Δ¡ª È∂ ’ø˪ ‡ºÍ‰
ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔ Í ◊ØÒΔ¡ª È≈Ò ÌπøÈ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ ’¬Δ¡ª
È∂ ‹≈È Ï⁄≈¿π‰ Ò¬Δ ÷»‘ «Úº⁄ ¤≈Òª Ó≈ «ÁºÂΔ¡ª Í
¿πμÊ∂ ‘Δ ÁÏ ’∂ Ó ◊¬∂Õ
‘ø‡ ’«ÓÙÈ √≈‘Ó‰∂ ◊Ú≈‘Δ «Áø«Á¡ª ‹ÈÒ
‚≈«¬ È∂ «’‘≈, ““⁄≈ Ú‹∂ ÓÀ˘ ÍπÒΔ√ ÂØ∫ √»⁄È≈ «ÓÒΔ
«’ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ «Úº⁄ «¬’º· ‘Ø «‘≈ ˛Õ ÓÀ∫ fiº‡Íº‡
‘Δ Ù«‘ Á∂ ÁÚ≈«˜¡ª ˘ ’≈Ï» ‘∂· º÷‰ Ò¬Δ «Í’‡ª
Ò≈ «ÁºÂΔ¡ªÕ ÓÀ∫ ¡≈Í BE ¯Òª ¡Â∂ ED ¡ÀÎ.¡ÀÎ. ¡Â∂
EI ≈¬ΔÎÒ˜ ÁΔ¡ª ‡π’ÛΔ¡ª ”⁄Ø∫ ’πºÒ E@ ¯Òª ¡Â∂
D@ ÷π÷Δ¡ª È≈Ò ÒÀ√ ◊Ø÷∂ ÒÀ Ò¬∂Õ... ÓÀ∫ ÏÛΔ Âø◊
◊ÒΔ ≈‘ƒ Á≈÷Ò ‘Ø«¬¡≈ «‹ºÊ∂ «’ ÓÀ˘ ¡≈Í‰Δ¡ª
‘«Ê¡≈ÏøÁ ’≈ª Ï≈‘ ¤º‚‰Δ¡ª Í¬Δ¡ªÕ Á≈÷Ò ‘Ø
’∂ ÓÀ∫ √øÿ‰≈ ‘˜» Á∂«÷¡≈Õ”” ‹ÁØ∫ ‚≈«¬ ˘ Íπº«¤¡≈
«◊¡≈ «’ ’Δ Âπ√ƒ «¬‘ ˜»Δ È‘ƒ √Ó«fi¡≈ «’ ◊ØÒΔ
⁄Ò≈¿π‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ÌΔÛ ˘ «÷ø‚ ‹≈‰ ÁΔ «⁄Â≈ÚÈΔ
«ÁºÂΔ ‹≈Ú∂? «¬√Á∂ ‹π¡≈Ï «Úº⁄ ‹ÈÒ ‚≈«¬ ’«‘øÁÀ,
““ÓÀ∫ ‹ª«Á¡ª ‘Δ ◊ØÒΔ ⁄Ò≈ «ÁºÂΔÕ ÓÀ˘ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ ’È,
«’ ’Δ ’È≈ ˛, ’∂ÚÒ C@ √À«’ø‚ Òº◊∂ ‘؉◊∂Õ ÓÀ∫ ¿π√
√Ó∂∫ «¬‘ È‘ƒ √Ø«⁄¡≈ «’ ◊ØÒΔ ⁄Ò≈¿π‰ ÂØ∫ Í«‘Òª
ÒØ’ª ˘ «÷ø‚ ‹≈‰ Ò¬Δ ’‘ªÕ ÓÀ∫ Ó«‘√»√ ’ΔÂ≈ Ó∂≈
‘π’Ó È‘ƒ Óø«È¡≈ «◊¡≈Õ Ó≈ÙÒ Ò≈¡ ÁΔ ¿πÒøÿ‰≈
’ΔÂΔ ◊¬Δ ˛, «¬√ Ò¬Δ Ó∂≈ Î˜ ˛ «’ ÓÀ∫ ◊ØÒΔ
⁄Ò≈ÚªÕ”” ’«ÓÙÈ È∂ ¿π√ ’ØÒØ∫ Íπº«¤¡≈ «’ ¿π√È∂ Ù«‘
«Úº⁄ ¡ÓÈ Ò¬Δ «˜øÓ∂Ú≈ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ÁΔ √Ò≈‘
ÒÀ‰Δ «’™ ˜»Δ È‘ƒ √ÓfiΔÕ «¬√Á∂ ‹π¡≈Ï «Úº⁄ ‚≈«¬
È∂ «’‘≈, ““¿π√ √Ó∂∫ √Ò≈‘ ’È Ò¬Δ ’Ø¬Δ «‚͇Δ
’«ÓÙÈ È‘ƒ √ΔÕ «’√∂ È≈Ò √Ò≈‘ ’È≈ «√¡≈‰Δ
◊ºÒ È‘ƒ √ΔÕ ÓÀ˘ ¡≈Í ¤∂ÂΔ ÎÀ√Ò≈ ’È≈ ÍÀ‰≈ √ΔÕ ÓÀ∫
ÎΩ‹Δ «ÁzÙ‡Δ ÂØ∫ √Ø«⁄¡≈ «’ ÓÀ˘ ÎΩÈ ◊ØÒΔ ⁄Ò≈ Á∂‰Δ
⁄≈‘ΔÁΔ ˛Õ”” ‹ÁØ∫ ¿π√˘ Íπº«¤¡≈ «◊¡≈ «’ ‹ÁØ∫ ÒØ’
«÷ø‚‰∂ Ùπ» ‘Ø ◊¬∂ √È Âª Âπ√ƒ ◊ØÒΔ ⁄Ò≈¿π‰Δ ÏøÁ
«’™ È≈ ’ΔÂΔ, Á∂ ‹π¡≈Ï «Úº⁄ ‚≈«¬ È∂ «’‘≈, ““Ó∂≈
«÷¡≈Ò √Δ «’ Ó∂≈ Î˜ ˙ÈΔ Á∂ º’ ◊ØÒΔ ⁄Ò≈¿π‰≈
˛ «‹øÈΔ Á∂ √≈∂ «÷ø‚ È‘ƒ ‹ªÁ∂Õ”” «¬º’ ‘Ø √Ú≈Ò Á∂
‹Ú≈Ï «Úº⁄ ‚≈«¬ È∂ «’‘≈, ““ÓÀ∫ Î≈«¬ ’ΔÂ∂ «ÏȪ ÚΔ
«÷ø‚≈ √’Á≈ √Δ Í ÓÀ∫ È≈ ’∂ÚÒ ¡ø«ÓÃÂ√ ÏÒ«’ √≈∂
8 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÁÏÁÏ≈ «Ï·≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ≈ √ΔÕ ÓÀ∫ ¿π‘Ȫ
ÒØ’ª Á∂ ‘Ω√Ò∂ ÂØÛÈ∂ ⁄≈‘πøÁ≈ √ΔÕ”” «¬‘ Ó’√Á √Δ ‹ÈÒ
‚≈«¬ Á≈, Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á∂ ‘Ω√Ò∂ Í√ ’È≈ ª ‹π ¿π‘
ÓπÛ ’∂ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ «ÚπºË «ÈºÂÈ ÁΔ ‹πº¡Â
È≈ ’ √’‰Õ
ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ È∂ «¬º’ Í≈√∂ «¬‘ ı»ÈΔ ’ª‚
⁄≈«¬¡≈, Á» √ ∂ Í≈√∂ «¬√ ÿ‡È≈¥Ó Ò¬Δ HEB
«Ú¡’ÂΔ¡ª ¿πμÂ∂ Óπ’ºÁÓ∂ Á‹ ’ΔÂ∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬‘Ȫ
«Úº⁄Ø∫ A@H ˘ ÓΩ ÁΔ √˜≈ «ÁºÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ BFE ˘
¿πÓ ’ÀÁ ÁΔ √˜≈ √π‰≈¬Δ ◊¬ΔÕ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ ÁØ ˘
ÒøÏΔ ’ÀÁ, E ˘ A@-A@ √≈Ò ÁΔ ‹∂Ò ¡Â∂ AID ˘ ÿº‡
«Ó¡≈ÁΔ √˜≈ «Áº Â Δ ◊¬ΔÕ «¬√ÂØ ∫ «ÏȪ BIH
«Ú¡’ÂΔ¡ª ”Â∂ Ó≈ÙÒ Ò≈¡ «‘ Óπ’ºÁÓ∂ Á‹ ‘ج∂Õ
«¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ EA ˘ ÓΩ ÁΔ √˜≈ ‘Ø¬Δ ¡Â∂ DH ˘ ¿πÓ
’ÀÁ ÁΔ √˜≈ √π‰≈¬Δ ◊¬ΔÕ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ B ˘ A@-A@
√≈Ò ¡Â∂ GI ˘ G-G √≈Ò ÁΔ √˜≈ ‘Ø ¬ ΔÕ A@
«Ú¡’ÂΔ¡ª ˘ E-E √≈Ò ¡Â∂ AA ˘ «¬√ÂØ∫ ÿº‡ √˜≈Úª
‘Ø¬Δ¡ªÕ «‹Ú∂∫«’ ‚≈«¬ ÁΔ ◊Ú≈¬Δ ÂØ∫ √ͺه ˛ «’
¿π‘ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á≈ ÓÈØÏÒ ÂØÛÈ≈ ⁄≈‘πøÁ≈ √ΔÕ Í
ÏÂ≈ÈÚΔ ‘’»Ó Á∂ Ù≈«¬Á «¬‘ «⁄ºÂ-⁄∂Â∂ ÚΔ È‘ƒ
‘ØÚ∂◊≈ «’ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ ÁΔ «¬‘ Ò‘» «Ìº‹Δ «Óº‡Δ
Ì◊ «√øÿ ¡Â∂ ¿»ËÓ «√øÿ Â∂ ‘Ø ‘˜≈ª «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª
˘ ‹ÈÓ Á∂Ú∂◊ΔÕ
‹ÁØ∫ Í≥‹≈Ï ÂʺÒΔ¡ª Ì∂ ÁΩ ”⁄Ø∫ ¡Â∂ ‹Ï-
˜πÒÓ ÁΔ ¡º◊ «Úº⁄Ø∫ ◊π˜ «‘≈ √Δ Âª ‘«ÓøÁ
√≈«‘Ï/¡’≈Ò Â÷ Á∂ √Ï≈‘, ¡» Û «√ø ÿ ,
÷≈«Ò√Â≈ÈΔ «√ÓÈ‹Δ «√ø ÿ Ó≈È Á≈ È≈È≈,
‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ Á∂ ı»ÈΔ √≈’∂ Á∂ Óπ˜«Ó ‹ÈÒ ‚≈«¬
˘ «√ØÍ≈ Á∂ «‘≈ √ΔÕ «¬‘Ȫ «√º÷ √ø√Ê≈Úª ”Â∂ ¡º‹ Á∂
Ó√øÁª Ú◊∂ ¿πÁØ∫ Á∂ Ó√øÁ ‚≈«¬ ˘ «√º÷ ω≈¿π‰ Á≈
ÍÃÍ≥⁄ ⁄ ‘∂ √ÈÕ ‹ÁØ∫ ‚≈«¬ È∂ «’‘≈ «’ ¿π‘ ’∂√
È‘ƒ º÷ √’Á≈ ª «¬‘Ȫ È∂ «’‘≈ «’ ¡√ƒ Âπ‘≈˘
«¬√ÂØ∫ ¤Ø‡ Á∂ «Á¡ª◊∂Õ ¿π√È∂ «’‘≈ «’ ÓÀ∫ «√◊‡ ÚΔ
È‘ƒ ¤º‚ √’Á≈ ª «¬‘Ȫ «’‘≈ «’ ¡√ƒ ‘ΩÒΔ-‘ΩÒΔ
¤π‚≈ «Á¡ª◊∂Õ «¬√∂ √Ó∂∫ ¡’≈ÒΔ «Ï’Ó‹ΔÂ Ó‹Δ·Δ¬∂
Á∂ Íπ÷∂ ‹ÈÒ ‚≈«¬ ˘ Á≈¡Ú ÷π¡≈ ‘∂ √ÈÕ
«¬√ √≈∂ «Ú¡≈«÷¡≈È ÂØ∫ «¬º’ ◊ºÒ √≈‘Ó‰∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡≈™ÁΔ ˛ «’ ÏÂ≈ÈÚΔ ‘’»Ó Í≥‹≈ÏΔ¡ª ˘ √Ï’
«√÷≈ ’∂, ¿π‘Ȫ Á≈ ÓÈØÏÒ ÂØÛÈ≈ ⁄≈‘πøÁΔ √ΔÕ Í
¡«‹‘≈ «’™ √Δ? «¬‘ ‹≈ȉ Ò¬Δ √≈˘ «¬√ ÿ‡È≈¥Ó
Á∂ «Í¤Ø’Û «Úº⁄ ‹≈‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ
≈‹ÈΔÂ’ «Í¤Ø’Û
Ô»Í «Úº⁄ Í»ø‹ΔÚ≈Á Á∂ «Ú’≈√ ¡ÓÒ Á∂ «¬º’
ÍÛ≈¡ ”Â∂ Óø‚Δ¡ª ÁΔ Ì≈Ò «Úº⁄ ÁπÈΔ¡ª Ì «Úº⁄
Ï√ÂΔÚ≈Á ÁΔ Óπ«‘øÓ Ùπ» ’ΔÂΔ ¡Â∂ ÏÂ≈ÈΔ¡≈,
ÍπÂ◊≈Ò ¡Â∂ Îª√ «Ú⁄’≈ ÔπºË ‘ج∂Õ «‹È∑≈ Á∂ «√º‡∂
Ú‹Ø ∫ Áπ È Δ¡ª Á∂ Úº ÷ -Úº ÷ «÷º  ∂ Óº Ò Ò¬∂ Õ Ì≈Â,
ÏÂ≈ÈΔ¡≈ ÁΔ Ï√ÂΔ Ï‰ «◊¡≈Õ Í AHEG «Úº⁄
«√Í≈‘Δ¡ª ÁΔ Ïˆ≈Ú È≈Ò ÏÂ≈ÈÚΔ Ï√ÂΔÚ≈ÁΔ¡ª
«ÚπºË ‹ø◊ Ùπ» ‘جΔÕ «¬‘ ‹ø◊ «ÂøÈ √≈Òª º’ ⁄ÒÁΔ
‘Δ ¡Â∂ «¬√ «Úº⁄ «¬º’ Òº÷ Á∂ ’ΔÏ Ù‘ΔÁ ‘ج∂Õ «¬√
‹ø◊ ÁΔ ËπΔ «’√≈È √È, Ì≈Ú∂∫ ¿π‘Ȫ Óπ◊Ò Ï≈ÁÙ≈‘
˘ ¡º◊∂ Ò≈«¬¡≈Õ B-C ‹Ú≈«Û¡ª ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’Δ
√≈«¡ª È∂ ¡ø◊∂˜ª Á≈ √≈Ê «ÁºÂ≈Õ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ Í«‘ÒΔ
ÒÛ≈¬Δ ˘ ÁÏ≈ «Áº  ≈ «◊¡≈Õ «¬√ Â∑ ª Ì≈Â
ÏÂ≈ÈΔ¡≈ ÁΔ Ï√ÂΔ Ï‰ «◊¡≈Õ
Í AIÚƒ √ÁΔ Á∂ ¡ø ¡Â∂ ÚΔ‘Úƒ √ÁΔ Á∂ ¡≈øÌ
«Úº⁄ Í»ø‹ΔÚ≈ÁΔ «Ú’≈√ ¡ÓÒ «¬º’ ÈÚ∂∫ ÍÛ≈¡ ”Â∂ Í‘πø⁄
«◊¡≈Õ Í»ø‹ΔÚ≈ÁΔ ÓπÒ’ª «Úº⁄ ¡‹≈∂Á≈Δ¡ª ‘Ø∫Á «Úº⁄
¡≈ ◊¬Δ¡ª ¡Â∂ ÏÀ∫’ ¡Â∂ √È¡ÂΔ √Ó≈¬∂ ÁΔ ’ø◊ÛΔ
ÍÀ‰ È≈Ò «ÚºÂΔ √Ó≈«¬¡≈ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈ «◊¡≈Õ «‹ºÊ∂
Í«‘Òª «¬‘ ÓπÒ’ Ú√ª Á≈ «ÈÔ≈ ’Á∂ √È, ‘π‰
«ÚºÂΔ √Ó≈¬∂ Á≈ «ÈÔ≈ ‘؉ Òº◊≈Õ «¬√˘ √≈Ó≈‹
«’‘≈ «◊¡≈Õ ‘π‰ Íπ≈‰Δ¡ª Ï√ÂΔÚ≈ÁΔ/√≈Ó≈‹Δ
Ù’ÂΔ¡ª ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ¡ÓΔ’≈, ‹ÓÈΔ, ‹Í≈È «‹‘Δ¡ª
ÈÚΔ¡ª Ù’ÂΔ¡ª ¿πμÌ ’∂ ¡≈ ◊¬Δ¡ªÕ «¬√Á∂ «√º‡∂
Ú‹Ø∫ ÁπÈΔ¡ª ÁΔ ÓπÛ-Úø‚ Á≈ √π¡≈Ò ¬∂‹‚ ø ∂ ”Â∂ ¡≈ «◊¡≈Õ
ÁπÈΔ¡ª Á∂ Úº÷-Úº÷ «÷º«Â¡ª Ò¬Δ ’πº’Û÷Ø‘Δ Â∂˜ ‘Ø
◊¬Δ, «‹√Á≈ «√º‡≈ Í«‘ÒΔ √ø√≈ ‹ø◊ «Úº⁄ «È’«Ò¡≈Õ
‹ø◊ ‘Ø (ÎΩ‹Δ) √≈ËȪ ≈‘ƒ «√¡≈√ Á≈ ‹≈Δ
»Í ‘Δ ‘πøÁ≈ ˛Õ «¬‘ ¿π‘ ÎÀ√Ò≈’πøÈ ÿÛΔ ‘πøÁΔ ˛ ‹ÁØ∫
√Ì ‹Ó≈ª ¡≈͉∂ «È‰≈«¬’ ÍÀ∫ÂÛ∂ ÒÀ∫ÁΔ¡ª ‘ÈÕ
«‹ºÊ∂ Á»‹Δ «¬ø‡ÈÀÙÈÒ Á∂ √ØËÚ≈ÁΔ¡ª È∂ ¡≈͉∂ ¡≈͉∂
Á∂Ù ÁΔ ÏπÔ»¡≈‹Δ ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’È Ò¬Δ Ó≈ÂÌ»ÓΔ ÁΔ
9 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
≈÷Δ Á≈ È≈¡≈ «ÁºÂ≈ ¿πÊ∂ Ï≈ÒÙ«Ú’ Í≈‡Δ È∂
√≈Ó≈‹Δ ‹ø◊ ˘ ¡≈͉∂ ¡≈͉∂ Á∂Ù Á∂ ‘≈’Óª «ÚπºË
ÿ∂¨ ‹ø◊ «Úº⁄ ÏÁÒ‰ Á≈ È≈¡≈ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ¡’»Ï
AIAG «Úº⁄ ÁπÈΔ¡≈ «Úº⁄ Í«‘Ò≈ √«Ê ÍÃØÒ∂Â≈Δ ≈‹
√Ê≈«Í ’ΔÂ≈Õ «‘øÁπ√Â≈È «Úº⁄ AHEG ÁΔ Í«‘ÒΔ
¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ ÂØ∫ √Ï’ «√º÷«Á¡ª Ì«Úº÷ ”⁄
ψ≈Úª Ø’‰ Ò¬Δ ¡ø◊∂˜ª È∂ ’πºfi ’ÁÓ ¿π·≈¬∂Õ
Ò≈‚ ÓÀ’≈Ò∂ ÚºÒØ∫ «Â¡≈ ’ΔÂ≈ «Úº«Á¡’ ÍÃÏøË Ò≈◊»
’ΔÂ≈, «‹√Á≈ Ó’√Á ¡«‹‘∂ Ì≈ÂΔ «Â¡≈ ’È≈ √Δ
‹Ø ¡ø ◊ ∂ ˜ ª Ò¬Δ ¡ø ◊ ∂ ˜ ª Úª◊» ø √Ø ⁄ ‰Õ ‹Ú≈Û∂
ÏÂ≈ÈÚΔ Ï√ÂΔÚ≈Á Á≈ √Ó≈«‹’ ¡Ë≈ √È Í ÒØ’ª
Á≈ Ò‘» «È⁄ØÛÈ ¡Â∂ Ú«‘ÙΔ ‹Ï ’È ’≈È «¬‘Ȫ
Á≈ ÒØ’ª «Úº⁄ ¡Ë≈ È‘ƒ √ΔÕ «¬√ Ò¬Δ ¿πμÌ ‘∂
ÓºËÚ◊ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ «¬º’ «√¡≈√Δ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ
«Â¡≈ ’ΔÂΔ ‹Ø ÏÂ≈ÈÚΔ Â≈‹ ¡Â∂ Ì≈ÂΔ ÒØ’ª
«Ú⁄’≈ ’ÛΔ Á≈ ’øÓ ’∂Õ «¬‘ ‹Ó≈ ’ª◊√ √Δ, ‹Ø
AHHE «Úº⁄ «¬º’ ¡ø◊∂˜ ¬∂.¬Δ. «‘¿»Ó È∂ ω≈¬Δ √ΔÕ
«¬√ÁΔ √◊ÓΔ ÈΩ’Δ¡ª «Úº⁄ ¡≈͉∂ Ò¬Δ «‘º√∂ ÁΔ
Óø◊ ’È≈ √ΔÕ ¡ÎΔ’≈ ÂØ∫ Í ’∂ ◊ªËΔ È∂ «¬√ÁΔ
Ú≈◊‚Ø √øÌ≈Ò Ò¬Δ √ΔÕ ’ª◊√ È∂ √ø√≈ ‹ø◊ «Úº⁄
¡≈͉∂ «’Á≈ ¡Èπ√≈ ÍÀ∫ÂÛ≈ «Ò¡≈ ¡Â∂ ‹ø◊ «Úº⁄
ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ÁΔ ÎΩ‹ «Úº⁄ ÌÂΔ ’≈¿π‰ ¡Â∂
‹ø◊ Ò¬Δ ËÈ «¬’º·≈ ’È ÁΔ Óπ«‘øÓ ⁄Ò≈¬ΔÕ
Á»‹∂ Í≈√∂ Í≥‹≈Ï Á∂ ÊπÛª Ó≈∂ «’√≈È ¡≈͉∂ ‡ºÏª
ÁΔ ‹»È √πË≈È Ò¬Δ ¿πμÂΔ ¡ÓΔ’≈ ÚºÒ ÍÚ≈√ ’
◊¬∂ ¡Â∂ ¿πÊ∂ ’πºfi È∂ ¡≈͉∂ ⁄ø◊∂ ’≈ØÏ≈ ÚΔ √Ê≈«ÍÂ
’ Ò¬∂ √ÈÕ ¿πÊ∂ ÷πºÒΔ ‘Ú≈ «Úº⁄ √≈‘ ÒÀ∫«Á¡ª ¿π‘Ȫ
˘ ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ Âªÿ Á≈ ¡«‘√≈√ ‹≈«◊¡≈Õ ¿π√ ”⁄Ø∫
‹ºÊ∂ÏøÁ ‘؉ ÁΔ ÒØÛ ¿πμÌΔ ¡Â∂ BA ¡ÍÃÀÒ AIAC ˘
¡≈√‡ØΔ¡≈ «Úº⁄ «¬’º· ’’∂ «‘øÁΔ ¡À√Ø√Δ¬∂ÙÈ ¡≈Î
ÍÀ√∂«Î’ ’Ø√‡ Ȫ ÁΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ’≈«¬Ó ’ΔÂΔÕ «¬√È∂
¡≈͉≈ «¬º’ ¡ıÏ≈ ’º„‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈Õ «¬‘ √≈∂
AHEG ÁΔ ÒÛ≈¬Δ ÂØ∫ Ï‘π ◊«‘Δ Â∑ª ÍÃÌ≈«Ú √È
¡Â∂ «¬√˘ Á∂Ù ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ Ó≈◊ Ú‹Ø∫ Á∂÷Á∂ √ÈÕ
AHEG ÁΔ ‹ø◊ ˘ ¡ø◊∂˜ª È∂ ˆÁ «’‘≈ ¡Â∂ «¬‘Δ
È≈Ó ÍÃ⁄º«Ò ‘Ø «◊¡≈Õ ¿πμÂΔ ¡ÓΔ’≈ Á∂ «¬‘Ȫ
Á∂ÙÌ◊ª È∂ ¡≈͉∂ ¡ıÏ≈ Á≈ È≈Ó ˆÁ º«÷¡≈Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬√ÂØ∫ «¬√Á≈ È≈Ó ˆÁ Í≈‡Δ ÍÀ «◊¡≈ ¡Â∂ «¬√∂
È≈Ó È≈Ò ‹≈‰Δ ‹≈‰ Òº◊ΔÕ «‹ºÊ∂ ◊ªËΔ Á»‹Δ ’ΩÓªÂΔ
Á∂ Ì◊Ω«Û¡ª Ú≈ÒΔ ÒΔ‘ ”Â∂ ⁄ºÒ «‘≈ √Δ ¿πÊ∂ ˆÁΔ¡ª
È∂ Ï≈ÒÙ«Ú’ª Ú≈Ò≈ ≈‘ Ϋۡ≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ ÏÂ≈ÈΔ¡≈
Á∂ ‹ø◊ «Úº⁄ ¿πÒfi∂ ‘؉ Á≈ Ò≈‘≈ ÒÀ ’∂, Á∂Ù «Úº⁄ ψ≈ÚÂ
’È ÁΔ ÔØ‹È≈ ω≈¬ΔÕ ¿π‘Ȫ È∂ Úº÷-Úº÷ Á∂Ùª «Úº⁄
Í≈‡Δ¡ª ÁΔ¡ª Ù≈÷≈Úª ’≈«¬Ó ’ΔÂΔ¡ªÕ ¡ıÏ≈ ≈‘ƒ
¡Â∂ ‹Ò√∂ ’’∂ Á∂Ù ÁΔ ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ ÍÃ⁄≈ ’ΔÂ≈,
Îø‚ «¬’º·≈ ’’∂ ‘«Ê¡≈ ‹π‡≈¿π‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔÕ
«¬‘Ȫ Á≈ Ó≈‚Ò AHEG Ú≈Ò≈ ‘Δ √Δ, Í«‘Ò≈ ÎΩ‹ª
«Úº⁄ ψ≈Ú ’Ú≈¬Δ ‹≈Ú∂Õ ‹ÁØ∫ ÒÛ≈¬Δ Ùπ» ‘Ø ‹≈Ú∂◊Δ
ª ¡≈Í Óπ‘≈∂ ÒØ’/«’√≈ÈΔ «¬√ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø
‹≈Ú∂ ◊ ΔÕ «¬√ Â∑ ª ‘«Ê¡≈Ïø Á ÒÛ≈¬Δ ’’∂ ,
ÏÂ≈ÈΔ¡≈ Á∂ ‹ø◊ «Úº⁄ ¿πÒfi∂ ‘؉ Á≈ Î≈«¬Á≈ ¿π·≈ ’∂
Á∂Ù ˘ ¡≈˜≈Á ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ Â∑ª ‹ø◊ Á∂
√Ó∂∫ ÁØ √ͺه Ó≈◊, ÁØ √∂˪ √≈‘Ó‰∂ ¡≈ ◊¬Δ¡ªÕ «¬º’
‹Ø ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ˘ ‘«Ê¡≈ÏøÁ ÒÛ≈¬Δ ≈‘ƒ
¿πÒ‡≈¿π‰ ÁΔ √∂Ë √Δ ¡Â∂ Á»√Δ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹
ÁΔ ‘Ó≈«¬Â ’’∂ ’πfi º «¡≈«¬Âª ÒÀ‰ ÁΔ √∂Ë √ΔÕ Í«‘ÒΔ
√∂Ë ÁΔ ÈπÓ≈«¬øÁ≈ ˆÁ Í≈‡Δ √Δ ¡Â∂ Á»√Δ ÁΔ ◊ªËΔ
¡Â∂ ¿π√ÁΔ ’ª◊√ ’ÁΔ √ΔÕ
Í≥‹≈Ï ‘«Ê¡≈ÏøÁ ψ≈Ú ÁΔ √∂Ë ÁΔ ’ÓÌ»ÓΔ
Ï«‰¡≈Õ √ø√≈ ‹ø◊ Ùπ» ‘π«ø Á¡ª ‘Δ ˆÁΔ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª
È∂ Á∂Ù ˘ ⁄≈Ò∂ Í≈ «ÁºÂ∂Õ ¿π‘ Ì≈ÂΔ¡ª ˘ Á∂Ù ÁΔ
¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ Á∂Ù ⁄ºÒ‰ Á≈ ‘Ø’≈ «Áø«Á¡ª ¡≈ ‘∂ √ÈÕ
’πºfi ˘ ª ¡≈™«Á¡ª ‘Δ ¡ø◊∂˜ √’≈ È∂ «◊ÃÎÂ≈
’’∂ ‹∂Ò∑ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ ‹ª ‹»‘ÏøÁ ’ «ÁºÂ≈Õ Í ª ÚΔ
ˆÁΔ Í≥ ‹ ≈Ï Í‘π ø ⁄ ‰ «Úº ⁄ √¯Ò ‘Ø ◊¬∂ Õ ¿π ‘ Ȫ
¤≈¿π‰Δ¡ª «Úº⁄ Ô»«È‡ √Ê≈«Í ’ΔÂ∂Õ ¿π‘Ȫ È≈Ò
ψ≈Ú ÁΔ ÔØ‹È≈ ÂÀ¡ ’ΔÂΔÕ Í Óπ÷ÏΔ ’≈È «¬‘
ÔØ‹È≈ ÒΔ’ ‘Ø ◊¬ΔÕ ˆÁΔ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª ˘ «◊ÃÎÂ≈
’ «Ò¡≈Õ Ì≈ÂΔ ÎΩ‹Δ Ô»«È‡ª ˘ Ï∂‘«Ê¡≈ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ ¡Â∂ ’Ø‡ Ó≈ÙÒ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ Â’ÈΔ’Δ ’ÓΔ¡ª
’’∂ ψ≈Ú Á≈ ÔÂÈ Âª √¯Ò È≈ ‘Ø √«’¡≈Õ Í
«¬√È∂ ÏÂ≈ÈÚΔ ‘’»Ó Á∂ «ÁÒ «Úº⁄ Á«‘Ò «Ï·≈
«ÁºÂ≈Õ Ïˆ≈Ú Á≈ Í∂ ‘Ó∂Ù≈ Ò¬Δ ¿π√Á∂ «√ ”Â∂
Óø‚≈¿π‰ Òº◊≈Õ ¿π√ ˘ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ‘ ÿ‡È≈ ”⁄Ø∫ ¡Â∂
10 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
‘ ¡øÁØÒÈ ”⁄Ø∫ √≈«‹Ù Â∂ ψ≈Ú ÁΔ Ï» ¡≈™ÁΔ √ΔÕ
¿πË Í«‘ÒΔ √ø√≈ ‹ø◊ ÁΔ¡ª Ò͇ª Á≈ Í≥‹≈Ï
˘ Ï‘π √∂’ √«‘‰≈ «Í¡≈ √ΔÕ «¬√ ‹ø◊ «Úº⁄ AB,GID
ÎΩ‹Δ Ó≈∂ ◊¬∂ ¡Â∂ BD,GCB ÎΩ‹Δ ˜÷ÓΔ ‹ª Ò≈ÍÂ≈ ‘Ø
◊¬∂ √ÈÕ «¬‘Ȫ √≈«¡ª Á∂ ÿª «Úº⁄ √ºÊ «Ú¤∂ ‘ج∂
√ÈÕ ‹ø◊ ÁΩ≈È ‹ø◊Δ ÒØÛª ˘ ÓºÁ∂Ș ÷«Á¡ª Úº‚Δ
ͺË ”Â∂ ÌÂΔ ’ΔÂΔ √ΔÕ Í ‹ø◊ ÷ÂÓ ‘؉ ”Â∂ «¬‘Ȫ
˘ ÿØ-ÿΔ Ì∂‹ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ «¬º’ ¡ÈπÓ≈È ¡Èπ√≈
¿π√ √Ó∂∫ Íø‹≈Ï «Úº⁄ «¬º’ ÂØ∫ ‚∂„ Òº÷ È≈Ó ’‡∂ ÎΩ‹Δ
√ÈÕ ¡ø◊∂˜ª ˘ «¬‘Ȫ √≈«¡ª «Úº⁄Ø∫ ψ≈Ú Á≈
fi≈¿πÒ≈ ÍÀ∫Á≈ √ΔÕ ¿πËÃ ‹ø◊ «Íº¤Ø∫ Á≈ ¡≈«Ê’ √ø’‡
«Âº÷≈ ‘Ø«¬¡≈ «Í¡≈ √ΔÕ DE% ˜ÓΔÈ ◊«‘‰∂ Í¬Δ ‘جΔ
√Δ ¡Â∂ HC% «’√≈È ’˜∂ ÁΔ Ó≈ ‘∂· ¡≈¬∂ ‘ج∂ √ÈÕ
’ΔÓª ¡√Ó≈È ¤»‘ ‘Δ¡ª √ÈÕ AIAD «Úº⁄ ’ΔÓÂ
√»⁄’ ¡ø’ A@@ ¡Ë≈ ÓøÈΔ¬∂ ª AIAH «Úº⁄ AED ”Â∂
Í‘πø⁄ «◊¡≈Õ AIAI «Úº⁄ AGE ¡Â∂ AIB@ «Úº⁄ AHC
”Â∂ Í‘πø⁄ «◊¡≈ √ΔÕ ÎΩ‹ «Úº⁄ π˜◊≈ ‘≈√Ò ’È Á∂
ÓΩ’∂ ¿π√ √Ó∂∫ Ò◊Ì◊ ÷ÂÓ ‘ج∂ ͬ∂ √ÈÕ ÏÂ≈ÈÚΔ
√≈Ó≈‹ È∂ ‹ø◊ «Úº⁄ ‘ج∂ ¡≈«Ê’ Èπ’√≈È ÁΔ ÌÍ≈¬Δ
Ò¬Δ Ò◊≈È ¿π◊≈‘Δ Ï∂‘ºÁ √÷ ’ «ÁºÂΔ √ΔÕ «¬√
√«ÊÂΔ «Úº⁄ ÒØ’ª «Úº⁄ «ÚØË Á≈ Ò≈Ú≈ ¿πÏ≈Ò∂ ÷≈
«‘≈ √ΔÕ «¬√ √«ÊÂΔ È≈Ò È«‹º·‰ Ò¬Δ ΩÒ‡ «ÏºÒ
«Ò¡ªÁ≈ «◊¡≈ ª «¬‘ Ò≈Ú≈ Îπº‡ «Í¡≈Õ
√π ¡ ≈Ò «¬‘ √Δ «’ ÏÂ≈ÈΔ¡≈ √’≈ È∂
Í≥‹≈ÏΔ¡ª ÍÃÂΔ «¬‘ πı «’™ «Ò¡≈ «’ Í≥‹≈ÏΔ¡ª Á∂
‘Ω√Ò∂ Í√ ‘Ø ‹≈‰ ¡Â∂ ÓπÛ È≈ ¿πμ· √’‰Õ «¬√ Ò¬Δ
«È‘ºÊ∂ Â∂ «ÈÁØÙ √Ë≈È ÒØ’ª ˘ ˙ÈΔ Á∂ ◊ØÒΔ¡ª
È≈Ò Ìπø«È¡≈ «◊¡≈ «‹øÈΔ Á∂ ◊ØÒΔ-«√º’≈ ÷ÂÓ È‘ƒ
√Δ ‘Ø «◊¡≈Õ ¿π√Á≈ ’≈È √Δ «’ ΩÒ‡ «ÏºÒ «ÚπºË ¿π·
‘∂ ÷≈Û’» ‹ÈÂ’ ¡øÁØÒÈ «Úº⁄Ø∫ ˆÁ ÁΔ √≈«‹Ù
«Á÷≈¬Δ «ÁøÁΔ √ΔÕ «¬ºÊ∂ «¬‘ ◊ºÒ È؇ ’È Ú≈ÒΔ ˛ «’
¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄ ΩÒ‡ «ÏºÒ «ÚØËΔ ¡øÁØÒÈ ◊ªËΔÚ≈ÁΔ
«’√Ó Á≈ ‹ÈÂ’ ¡øÁØÒÈ È‘ƒ √ΔÕ «¬√È∂ ◊ªËΔÚ≈Á
ÁΔ¡ª √ΔÓ≈Úª ˘ ÂØÛ«Á¡ª ¡Â∂ ¡≈◊»¡ª ÁΔ¡ª ÙªÂÓ¬Δ
ÁΔ¡ª √ÓfiΩÂΔ¡ª ˘ Á«’È≈ ’«Á¡ª, ÷≈Û’» πı
¡÷«Â¡≈ ’ΔÂ≈Õ ¡≈◊»¡ª ÁΔ¡ª «◊ÃÎÂ≈Δ¡ª «ÚπºË
ÒØ’ª È∂ √’≈ ÚºÒØ∫ Ò≈¬Δ¡ª √Ì Í≈ÏøÁΔ¡ª ÂØÛ ’∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
ÍÃÁÙÈ ’ΔÂ≈Õ ◊ØÒΔ¡ª ÁΔ Ú≈¤Û Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’ΔÂ≈Õ
ÍÃÂΔ’Ó Ú‹Ø∫ √’≈Δ «¬Ó≈ª ”Â∂ ‘ÓÒ∂ ‘ج∂Õ ∂ÒÚ∂
ÍπºÒ Á∂ ◊ØÒΔ’ª‚ «Úº⁄ BB ‹«‰¡ª ÁΔ Ù‘ΔÁΔ Á∂
Ï≈Ú‹»Á, ‚≈«¬ ÁΔ¡ª Ó≈ÙÒ Ò≈¡ ¡Â∂ ’«Î¿» ÁΔ¡ª
ËÓ’Δ¡ª Á∂ Ï≈Ú‹»Á ‘˜≈ª ÁΔ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ÒØ’ª Á≈
‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ «Úº⁄ Í‘πø⁄ ‹≈‰≈ ’Ø¬Δ √Ë≈È ◊ºÒ
È‘ƒ √ΔÕ «¬‘ ◊ªËΔÓ≈’≈ ª «ÏÒ’πÒ È‘ƒ √ΔÕ Â≈‘Δ™
«¬√ «Úº⁄Ø∫ ψ≈ÚÂ/ˆÁ ÁΔ √≈«‹Ù Ș ¡≈™ÁΔ √ΔÕ
ÏÂ≈ÈΔ¡≈ √’≈ ÚºÒØ∫ «ÈÔπ’ ’ΔÂ∂ ‘ø‡
’«ÓÙÈ ÁΔ ’≈Ú≈¬Δ ÁΩ≈È, B@ ‹ÈÚΔ AIB@ «Úº⁄
ÓπøÏ¬Δ «Úº⁄ ‘Ø¬Δ ◊πÍ ÓΔ«‡ø◊ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï √»Ï∂ Á∂
◊ÚÈ ‹ÈÒ, Ó≈¬Δ’Ò ˙‚Ú≈«¬ È∂ ¡≈͉Δ
◊Ú≈‘Δ «ÁºÂΔÕ ¿π√ÁΔ ◊Ú≈¬Δ ¡√Ò «Úº⁄ ÏÂ≈ÈÚΔ
√≈Ó≈‹ ÁΔ¡ª ÈΔÂΔ¡ª ˘ ‘Δ »ÍÓ≈È ’ÁΔ √ΔÕ ¿π√È∂
«’‘≈ «’ AIAI «Úº⁄ Í≥‹≈Ï ÁΔ ¡ÓÈ ÙªÂΔ Ò¬Δ ◊øÌΔ
÷Â≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈ √ΔÕ ˙‚Ú≈«¬ È∂ «’‘≈ «’ ’∂∫ÁΔ
Í≥‹≈Ï Á∂ «˜«Ò∑¡ª «Úº⁄ I ÂØ∫ A@ ‘˜≈ «√º÷ ¡«‹‘∂ √È
‹Ø ÍÁ∂√ª ÂØ∫ Ú≈«Í√ ¡≈¬∂ √ÈÕ ¿π‘ Ï‘π ‘ºÁ º’
ˆÁ Ò«‘ Á∂ ¡√ ‘∂· √ÈÕ ¿πȪ «Úº⁄ Úº‚Δ «◊‰ÂΔ
˙‘Ȫ ÒØ’ª ÁΔ √Δ «‹‘Û∂ ’πºfi √≈Ò Í«‘Òª «¬È’Ò≈ÏΔ
Ò«‘ «Úº⁄ «‘º√≈ ÒÀ ¸º’∂ √ÈÕ ¿π‘Ȫ ÚºÒØ∫ √’≈ «ÚπºË
⁄ºÒΔ «’√∂ ÚΔ Ò«‘ «Úº⁄ ’πºÁ ÍÀ‰ Á≈ ÷Â≈ ÓΩ‹»Á √ΔÕ
Íπ≈‰Δ¡ª “√≈«‹Ùª” «‹Ú∂∫ «’ ˆÁ Ò«‘ ¡‹∂ ÷ÂÓ
È‘ƒ ‘Ø¬Δ¡ª √ÈÕ Ó≈¬Δ’Ò ˙‚Ú≈«¬ È∂ ¡≈Í‰Δ ◊Ú≈‘Δ
«Úº⁄ ‘Ø «’‘≈ «’ ¿π√ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬º’ Òº÷ ÂØ∫
‚∂„ Òº÷ Á∂ «Ú⁄’≈ È≈Ó’º‡∂ ÎΩ‹Δ √ÈÕ ¿πȪ È∂
‘«Ê¡≈ª ÁΔ ÚÂØ∫ ’È ÁΔ ‡∂«Èø◊ Ò¬Δ ‘Ø¬Δ √ΔÕ
‹∂’ «¬‘ È≈Ó ’º‡∂ ÎΩ‹Δ ¡≈Ó ÒØ’ª È≈Ò Ò ‹ªÁ∂ ‘È
ª ‘≈Ò≈ ϑπ «˜¡≈Á≈ ÷≈Ï ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ «¬√ ÷Â∂
˘ √‡Δ’ ω≈™«Á¡ª ◊ÚÈ ‹ÈÒ È∂ «’‘≈ «’
¿π√ √Ó∂∫ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «‹‘ÛΔ ÎΩ‹ ÓΩ‹»Á √Δ ¿π√ «Úº⁄Ø∫
«˜¡≈Á≈ ÌÂΔ ’ΔÂΔ ‘Ø¬Δ √ΔÕ ¿πȪ ˘ ¡‹∂ Í»Δ
«√÷Ò≈¬Δ ÚΔ È‘ƒ «ÁºÂΔ ◊¬Δ √ΔÕ ¿πȪ Ò¬Δ ÒØÛƒÁ∂
¡Î√ ÚΔ È‘ƒ √ÈÕ «¬√ ◊ºÒ Á≈ Úº‚≈ ÷Â≈ √Δ «’
¿π‘Ȫ ˘ Ú◊Ò≈ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ¡ø«ÓÃÂ√ «Úº⁄
¡øÁØÒÈ Á∂ ¡≈øÌ ÂØ∫ ‘Δ ÍÂ≈ Òº◊ «◊¡≈ √Δ «’ ÎΩ‹
ÁΔ¡ª ’πºfi Ô»«È‡ª ÚÎ≈Á≈ È‘ƒ «‘‰◊Δ¡ªÕ «¬√ √≈∂
11 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
«Ï¡≈È ˘ √Ò »Í «Úº⁄ √Ófi‰≈ ‘ØÚ∂ ª «¬√Á≈ ¡Ê
˛ «’ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ Íπ≈‰∂ ˆÁΔ ÓΩ‹»Á ‘È Â∂ ÎΩ‹ ÁΔ
√«ÊÂΔ ¡Èπ√≈ «¬‘ «¬º’ ÈÚ∂∫ ˆÁ ÁΔ √øÌ≈ÚÈ≈ ÁΔ
Â√ÚΔ ˛Õ «‹√ ’’∂ ¡ø◊∂˜ √≈Ó≈‹ È∂ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
’»Â≈Í»È ¡Â∂ Ú«‘ÙΔ ÈΔÂΔ ¡Í‰≈¬ΔÕ ˙‚Ú≈«¬
ÁΔ ◊øÌΔÂ≈ ˘ ‘Ø ÚË≈ ’∂ Í∂Ù ’È Ò¬Δ «¬‘ ÚΔ
«’‘≈ «’ ¡√ƒ Âπ’Δ Ï≈∂ Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª
ÂØ∫ ÚΔ «¯’ÓøÁ √ªÕ ¡Î◊≈«È√Â≈È ÁΔ √‘ºÁ ”Â∂
‘≈Ò≈ «ÚÁØ‘ Ú≈Ò∂ ω∂ ‘ج∂ √ÈÕ «¬√ Â∑ª ˙‚Ú≈«¬
È∂ «¬√ ◊ØÒΔ ’ª‚ ˘ ‹≈«¬˜ ·«‘≈¿π‰ Á≈ ÔÂÈ ’ΔÂ≈
«’™«’ «¬‘Δ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ÁΔ ÈΔÂΔ √ΔÕ
¡≈˜≈ÁΔ √øÿÙ Á≈ ÓΔÒ ÍºÊ
‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ’ª‚ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄ Ó«‘‹
«¬º’ ÿ‡È≈ ‘Δ È‘ƒ √Δ, ÏÒ«’ «¬º’ ÓØÛ ¡Â∂ ÓΔÒ
ͺÊ √ΔÕ «¬√È∂ Ì≈ÂΔ ÒØ’ª Á∂ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ ¡øÁØÒÈ ˘
◊«‘Δ Â∑ ª ÍÃ Ì ≈«Ú ’ΔÂ≈Õ ¡√ƒ «¬√ ’ª‚ Á∂
≈‹ÈΔ«Â’ «Í¤Ø’Û ”Â∂ ⁄⁄≈ ’«Á¡ª Á√≈«¬¡≈ ˛
«’ ¡≈˜≈ÁΔ √øÿÙ «Úº⁄ ÁØ «ÏÒ’πÒ ¡Òº◊ ¡Â∂ «¬º’-
Á»‹∂ ÁΔ¡ª «ÚØËΔ Ë≈≈Úª √ÈÕ «¬º’ Ë≈≈ ÙªÂÓ¬Δ
„ø ◊ È≈Ò ¡ø ◊ ∂ ˜ ª È≈Ò «ÓÒÚÂÈ ≈‘ƒ ÚË∂  ∂
«¡≈«¬Âª ÒÀ‰ ÁΔ Ë≈≈ √Δ, «‹√ÁΔ ÈπÓ≈«¬øÁ◊Δ
’ª◊√ ÁΔ ◊ªËΔ ÒΔ‚«ÙÍ ’ÁΔ √Δ ¡Â∂ Á»√Δ Ë≈≈
‘«Ê¡≈ÏøÁ √øÿÙ ≈‘ƒ Í»È ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ Ë≈≈ √ΔÕ
‹Ø AHEG ÁΔ ¡˜≈ÁΔ ÁΔ Í«‘ÒΔ ‹ø◊ ÂØ∫ Ùπ» ‘Ø¬Δ √Δ
¡Â∂ ˆÁ Í≈‡Δ «¬√ÁΔ ÈπÓ≈«¬øÁ≈ √ΔÕ ‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈
Ï≈ˆ ’ª‚ È≈Ò ¡øÁØÒÈ «Úº⁄ «‹ºÊ∂ «¬‘Ȫ ÁØ‘ª Ë≈≈Úª
«Ú⁄’≈ «ÚØ Ë «Âº ÷ ∂ ‘Ø ¬ ∂ ¿π Ê ∂ ¡ø Á Ø Ò È Á≈ ¡≈Ó
À‚Δ’Ò’È ÚΔ ‘Ø«¬¡≈Õ
¿π√ √«ÊÂΔ «Úº⁄ ÒØ’ √øÿÙ Á∂ ÓÀÁ≈È «Úº⁄ «ÈºÂ
‘∂ √È ¡Â∂ «¬‘ ¡øÁØÒÈ ÷≈Û’» πı ¡÷«Â¡≈ ’
‘∂ √ÈÕ «‹Ú∂∫-«‹Ú∂∫ √øÿÙ ÷≈Û’» ‘Ø ‘∂ √È ¿πÚ∂∫-
¿πÚ∂∫ ◊ªËΔ ¡≈͉≈ ÷≈√≈ ˜≈«‘ ’ «‘≈ √ΔÕ Ï≈ÁΩÒΔ
√º«Â¡≈◊ë‘ Á≈ ¡ÀÒ≈È ◊ªËΔ È∂ ’ΔÂ≈ √Δ Í «’√≈Ȫ
Á∂ ÷≈Û’» πı ’≈È ◊ªËΔ È∂ √º«Â¡≈◊ë‘ Ú≈Í√ ÒÀ‰
Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√∂ Â∑ª ‹ÁØ∫ ÍπÒ√ ˜πÒÓ «ÚπºË
¡º’∂ ‘ج∂ «’√≈Ȫ È∂ ÓØÛÚª ‹π¡≈Ï «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ⁄Ω≈-
⁄ΩΔ «Úº⁄ ÍπÒΔ√ ⁄Ω’Δ ”Â∂ ‘ÓÒ≈ ’ΔÂ≈ Â∂ ÍπÒΔ√ ⁄Ω’Δ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
˘ ¡º◊ Ò≈ «ÁºÂΔ Âª ◊ªËΔ È∂ √º«Â¡≈◊ë‘ Ú≈Í√ ÒÀ
«Ò¡≈Õ ÒØ’ª Á∂ ÷≈Û’» πı ¡Â∂ ◊ªËΔ ÁΔ ◊Ø‚∂-‡∂’» ¡Â∂
√ÓfiΩÂ≈Ú≈ÁΔ Í‘πø⁄ «Ú⁄’≈ «ÚØËÂ≈¬Δ «Âº«÷¡ª ‘؉
È≈Ò Ï‘πÍ√≈Δ ¡√ ‘ج∂Õ
«¬√ È≈Ò ’ª◊√ Á∂ ¡øÁØ∫ ‘Δ ◊ªËΔ ÒΔ‚«ÙÍ
«ÚπºË «ÚØË «Âº÷∂ ‘Ø ◊¬∂Õ ’ª◊√ ¡øÁ «¬º’ Í»≈ ËÛ≈
ÍÀÁ≈ ‘Ø «◊¡≈ «‹√˘ ◊Ó ËÛ≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ «¬√˘
Ï≈Ò, Í≈Ò, Ò≈Ò ËÛ∂ Ú‹Ø∫ ÚΔ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ Ï≈Á
«Úº⁄ «¬√ ËÛ∂ Á∂ ¡≈◊» √πÌ≈Ù ⁄øÁ ÏØ√ ω∂Õ «¬‘ ◊Ó
ËÛ≈ «¬º’ Ú≈Δ Âª ’ª◊√ ¡øÁ ‘≈ÚΔ ÚΔ ‘Ø «◊¡≈Õ
«‹√Á≈ ÈÂΔ‹≈ «¬‘ ‘Ø«¬¡≈ «’ ◊ªËΔ Á∂ ¿πÓΔÁÚ≈ ˘
‘≈ ’∂ √πÌ≈Ù ⁄øÁ ÏØ√ ’ª◊√ Á∂ ÍÃË≈È Ï‰∂Õ «¬√
√«ÊÂΔ «Úº⁄ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘», «‹√Á∂ ◊ªËΔ È≈Ò
Ï‘π √≈∂ Óπº«Á¡ª ”Â∂ ÓºÂÌ∂Á √È, ÚΔ ◊ªËΔ ¡º◊∂
√Ó͉ ’’∂ ◊ªËΔ È≈Ò Ò «◊¡≈Õ «¬√ Â∑ª ’ª◊√
¡øÁ «ÚØË «Âº÷∂ ‘ج∂ ª ’ª◊√ ˘ ¡≈Í‰Δ ÈΔÂΔ
«Úº⁄ ÂÏÁΔÒΔ ’È Ò¬Δ Ó˜Ï» ’ «ÁºÂ≈Õ «‹ºÊ∂ Í«‘Òª
’ª◊√ ÏÂ≈ÈΔ¡≈ ÍÃ√≈ÙÈ «Úº⁄, Ì≈ «Úº⁄, «‘º√≈
Óø◊‰ º’ √ΔÓ √Δ, ˘ «¬√ÂØ∫ ¡º◊∂ Úˉ Ò¬Δ Ó˜Ï»
’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ √ÚÀ≈‹ Ô≈«È Self-Rule ÁΔ Óø◊ ’È
Òº◊ΔÕ ’¬Δ ÒØ’ √ÚÀ≈‹ ˘ ¡≈˜≈ÁΔ Ô≈«È Í»È ¡≈˜≈ÁΔ
È≈Ò Ò◊º‚ ’Á∂ ‘ÈÕ √ÚÀ≈‹ ¡≈˜≈ÁΔ ÂØ∫ ¿π∂ ÁΔ
◊ºÒ ˛Õ ’ª◊√ «¬√˘ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ Á∂ ¡øÁ,
Â≈‹ ÁΔ ¡ËΔÈ◊Δ ”⁄ ‚πÓΔÈΔ¡È √‡∂‡√ ÁΔ Óø◊ √ΔÕ
Í «¬‘ √øÿÙ π’‰ Ú≈Ò≈ È‘ƒ √Δ ¡Â∂ AIBI «Úº⁄
’ª◊√ ˘ ¡≈˜≈ÁΔ Á≈ ÓÂ≈ Í≈√ ’È≈ «Í¡≈Õ
«¬√ ’ª‚ ÂØ∫ ¿πÍø Í≥‹≈Ï «Úº⁄ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘
Á≈ ÓπÛ ’∂ ÁØÏ≈≈ ÂØ∫ Ï≈ȉ» Ϻ«fi¡≈Õ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ,
√π÷Á∂Ú ¡Â∂ ¿»ËÓ «√øÿ «‹‘∂ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª ÁΔ «¬√
’ª‚ È≈Ò »‘ fiø‹ØÛΔ ◊¬ΔÕ ¿π‘ «¬√ÂØ∫ ◊«‘Δ Â∑ª
ÍÃÌ≈«Ú ‘ج∂ ¡Â∂ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ˘ Ì≈ «Úº⁄Ø∫
¿π÷≈Û √πº‡‰ ÁΔ Ì≈ÚÈ≈ ̪ÏÛ Ï‰ ◊¬ΔÕ ◊ªËΔ Á∂ È≈-
«ÓÒÚÂÈ Á∂ √ºÁ∂ ”Â∂ Ì◊ «√øÿ, √π÷Á∂Ú Úª◊ Ï‘πÂ
√≈∂ ÈΩ‹Ú≈È ¡≈Í‰Δ ÍÛ∑≈¬Δ ˘ Һ Ó≈ ’∂ ¡øÁØÒÈ
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø ◊¬∂Õ Í ◊ªËΔ ÚºÒØ∫ ¡øÁØÒÈ Ú≈«Í√
ÒÀ‰ È≈Ò «¬‘Ȫ ÈΩ‹Ú≈Ȫ «Úº⁄ ’ª◊√ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
ÍÃÂΔ «È≈Ù≈ ÎÀÒ ◊¬ΔÕ Í «¬‘ «È≈Ù ‘Ø ’∂ ÿƒ ÏÀ·‰
12 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
ÁΔ Êª «¬È’Ò≈ÏΔ √øÿÙ È≈Ò ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ ˘
¿πı≈Û √πº‡‰ Á∂ ≈‘ ͬ∂Õ «¬‘Ȫ È∂ «¬º’ Í≈√∂ ◊ªËΔ ÁΔ
ÒΔ‚«ÙÍ ˘ «Ú⁄≈Ë≈’ ¡Â∂ ≈‹ÈΔÂ’ ͺË ”Â∂
‡º’ «ÁºÂΔ, ¿πÊ∂ Á»‹∂ Í≈√∂ «¬‘Ȫ ÓπÒ’ Ì «Ú⁄Ò∂
«¬È’Ò≈ÏΔ¡ª ˘ «¬º’Óπº· ’È Á≈ ÏΔÛ≈ ¸º«’¡≈Õ
«¬‘Ȫ ÔÂȪ √Á’≈ «‘øÁπ√Â≈È √ØÙ«Ò√‡ «ÍÏ«Ò’
¡≈ÓΔ (Í≈‡Δ) Ȫ ÁΔ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈¬ΔÕ AIAG
«Úº⁄ Ï≈ÒÙ«Ú’ ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡Δ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄
»√ «Úº⁄ ÍÃØÒ∂Â≈Δ «¬È’Ò≈Ï ‘Ø «◊¡≈ √Δ ¡Â∂ «¬º’
ÍÃØÒ∂Â≈Δ √‡∂‡ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈ ◊¬Δ √ΔÕ «¬‘Ȫ Ì≈ÂΔ
«¬È’Ò≈ÏΔ¡ª ”Â∂ «¬√Á≈ Ï‘π «ÚÙ≈Ò ÍÃÌ≈Ú √Δ «¬√∂
’’∂ «¬‘Ȫ È∂ Á∂Ù ˘ «¬º’ √Ó≈‹Ú≈ÁΔ ◊‰≈‹
(√ØÙ«Ò√‡ «ÍÏ«Ò’) ω≈¿π‰ ˘ ¡≈͉≈ «ÈÙ≈È≈
«Óº « Ê¡≈Õ Ì≈Ú∂ ∫ ¡≈ø Ì «Úº ⁄ «¬‘Ȫ «Úº ⁄ Ø ∫ Ï‘π  ∂
«Ú⁄≈Ë≈’ ÂΩ ”Â∂ √ͺه È‘ƒ √ΔÕ ¿π‘ ’«Ó¿»«È√‡
¡Â∂ ¡≈‹’Â≈Ú≈ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈Úª Á∂ ÒÚ∂∫-«ÓÒÚ∂∫
ÍÃÌ≈Ú ‘∂· √È Í «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ Ï‘πÂ∂ ’«Ó¿»«È√‡
Ï‰È ÚºÒ ◊¬∂Õ
Á»‹∂ Í≈√∂ ˆÁ Í≈‡Δ ÁΔ Ïˆ≈Ú ÁΔ Í«‘ÒΔ
’Ø«ÙÙ √¯Ò È‘ƒ ‘Ø √’Δ √ΔÕ Í ˆÁΔ ‘Â≈Ù È‘ƒ
‘ج∂Õ ¿π‘Ȫ È∂ «ÚÁ∂Ùª «Úº⁄ ‹ºÊ∂ÏøÁ’ ’øÓ ‹≈Δ º«÷¡≈Õ
»√ «Úº⁄ ’«Ó¿»«È√‡ √’≈ ÚºÒØ∫ Ï√ÂΔ¡ª Á∂ ÒØ’ª Á∂
’ΩÓΔ Óπ’ÂΔ ¡Â∂ ¡≈˜≈ÁΔ √øÿÙª ÁΔ ‚‡ ’∂ ‘Ó≈«¬Â
ÁΔ ÈΔÂΔ ¡Í‰≈ Ò¬∂ ‹≈‰ È∂ «¬‘Ȫ ˘ Ï‘π ÍÃÌ≈«ÚÂ
’ΔÂ≈ ¡Â∂ «¬‘ ¿π√ ÚºÒ «÷º⁄∂ ◊¬∂Õ «¬√ ¡√ ‘∂·
ˆÁΔ Ï∂‘ºÁ ¡Ω’Ûª Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’’∂ »√ ◊¬∂ ª ‹π
»√Δ «¬È’Ò≈Ï ¡Â∂ «¬√Á∂ „ø◊-ÂΔ«’¡ª ˘ √Ófi
√’‰Õ «¬‘Ȫ È∂ Á∂Ù ¡≈ ’∂ «’ÂΔ È≈Ó Á≈ ¡÷Ï≈
’º«„¡≈ ¡Â∂ √øÂØ÷ «√øÿ Ë«Á˙ ¡Â∂ ÂÈ «√øÿ ≈¬∂Íπ
‚ºÏ≈ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ «’ÂΔ Í≈‡Δ ÁΔ √Ê≈ÍÈ≈
’ΔÂΔÕ «¬√ Í≈‡Δ È∂ ¡≈˜≈ÁΔ √øÿÙ «Úº⁄ «‘º√≈
Í≈™«Á¡ª Ó˜Á»ª-«’√≈Ȫ, ÷≈√ ’’∂ «’√≈Ȫ ˘
Ò≈ÓÏøÁ ’È Á≈ ’≈‹ ’ΔÂ≈Õ «¬º’ ÍÛ≈¡ ”Â∂ ‹≈ ’∂
«’ÂΔ Í≈‡Δ ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡Δ «Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘Ø ◊¬ΔÕ
ÏÂ≈ÈΔ¡≈ È∂ Ì≈ÂΔ Ë Á∂ ÷˜≈È∂ ´º‡‰ Ò¬Δ
÷≈‰ª ÁΔ Íπ‡≈¬Δ Á≈ ’øÓ Úº‚∂ ͺË ”Â∂ Ùπ» ’ΔÂ≈ ¡Â∂
„Ø¡≈-„π¡≈¬Δ Ò¬Δ ∂ÒÚ∂ Ò≈¬ΔȪ «Ú¤≈¬Δ¡ªÕ «¬√Á∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«√º‡∂ Ú‹Ø∫ Ó˜Á» ‹Ó≈Â, ÷≈‰ ¡Â∂ ∂ÒÚ∂ Ó˜Á»ª Á∂
»Í «Úº⁄ ¿πμÌΔÕ ¿πË √ø√≈ ‹ø◊ «Úº⁄ ÏÂ≈ÈΔ¡≈ È∂
¡≈Í‰Δ √È¡Â Á≈ ÎΩ‹Δ’È ’ «ÁºÂ≈Õ «¬√ È≈Ò
Ì≈ «Úº⁄ ’πºfi √Í∂√ ÷πºÒ ◊¬Δ ¡Â∂ ’πºfi √ȡª ‘Ø∫Á
«Úº⁄ ¡≈ ◊¬Δ¡ªÕ «¬‘Ȫ ’≈’ª È≈Ò Ì≈ «Úº⁄ «¬º’
ÈÚƒ ‹Ó≈Â, √Ì ÂØ∫ «¬È’Ò≈ÏΔ ‹Ó≈ ӘÁ» ‹Ó≈Â
Á≈ ¿πÁÀ ‘Ø «◊¡≈Õ »√Δ «¬È’Ò≈Ï Á∂ ÍÃÌ≈Ú È≈Ò «¬‘Ȫ
Ó˜Á»ª È∂ ‹ºÊ∂ÏøÁ ‘؉≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ AIAH-B@ Á∂
‘ÛÂ≈Ò ¡øÁØÒÈ ˘ √ø÷∂Í ”⁄ √Ó∂‡«Á¡ª ‹ÈΔ Í≈Ó
ÁºÂ È∂ ¡≈Í‰Δ «’Â≈Ï “«¬ø‚Δ¡≈ ‡»‚∂” «Úº⁄ «Ò«÷¡≈ ˛,
““AIAH «Úº⁄ Ùπ» ‘ج∂ ‘ÛÂ≈Ò ¡øÁØÒÈ È∂ AIAI-AIB@
«Úº⁄ Í»∂ Á∂Ù ˘ ¡≈Í‰Δ ÒÍ∂‡ «Úº⁄ ÒÀ «Ò¡≈Õ Ó‘≈È
‘ÛÂ≈Ò √≈∂ √È¡ÂΔ ’∂∫Áª «Úº⁄, ÷≈√ ’’∂ ÏøϬΔ
ÁΔ¡ª ’ºÍÛ≈ «ÓºÒª «Úº⁄ ÎÀÒ ◊¬ΔÕ AIAI «Úº⁄ √≈Δ¡ª
«ÓºÒª Á∂ A Òº÷ BE ‘˜≈ Ó˜Á» ‘ÛÂ≈Ò ”Â∂ √ÈÕ
AIAI «Úº⁄ ΩÒ‡ «ÏºÒ «ÚπºË Á∂Ù «Ú¡≈ÍΔ ‘ÛÂ≈Ò
’’∂ Ó˜Á» ‹Ó≈ È∂ ≈‹ÈΔÂ’ ‘ÛÂ≈Ò Á≈ √Ï»Â
«ÁºÂ≈Õ Á∂Ù «Úº⁄ Ó˜Á» ‹Ó≈ ÁΔ «◊‰ÂΔ ”⁄ ⁄Ø÷≈
Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈ √ΔÕ ’ΩÓªÂΔ «’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ (I.L.O.) ÁΔ
«ÍØ‡ ¡Èπ√≈ AIA@ ÂØ∫ AIBB Á∂ «Ú⁄’≈ Ó˜Á»
‹Ó≈ ÁΔ «◊‰ÂΔ E Òº÷ ÂØ∫ ÚË ’∂ √≈„∂ AC Òº÷ ‘Ø
◊¬Δ √ΔÕ ’«Ò¡≈È √πÁ ø Ó, ¬Δ.¡ÀÒ. ¡º¬Δ¡ ¡Â∂ ÏΔ.ÍΔ.
Ú≈‚Δ¡≈ Ó˜Á»-‹Ó≈ Á∂ Í«‘Ò∂ ‹ºÊ∂ÏøÁ ¡≈◊» √È
«‹Èª È∂ ÓÁ≈√ ÁΔ Ï«ÓøÿÓ ¡Â∂ ’È≈‡’ «ÓºÒª
Ô»ÈΔ¡Èª ω≈¬Δ¡ª «‹‘Ȫ ‘ÛÂ≈Ò ’ΔÂΔÕ ÏøÏ¬Δ «Úº⁄
‹∂ Ï≈Í«‡√‡≈, ¡À È .¡À Ó .‹Ø Ù Δ, «Èø Ï ≈Ò’, ‚ª◊∂ ,
«Ó‹≈’ ¡Â∂ ‹Ø◊Ò∂’ Ó˜Á»ª ˘ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’ ‘∂
√ÈÕ Ò≈‘Ω «Úº⁄ ÁΔÚ≈È ⁄ÓÈ Ò≈Ò ¡Â∂ ¡ÀÓ.¬∂.÷≈È
∂ÒÚ∂ Ó˜Á»ª Á∂ ¡≈◊» √ÈÕ √π¡≈ÓΔ «ÚÙÚ≈ÈøÁ Ïø◊≈Ò-
«Ï‘≈ «Úº⁄ ’ØÒ≈ ÷≈‰≈ Á∂ Ó˜Á»ª ˘ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’ ‘∂
√ÈÕ ’Ò’ºÂ∂ «Úº⁄ ÚΔ Ó˜Á»ª ˘ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’È Á≈ ’øÓ
⁄ºÒ «‘≈ √ΔÕ ‹∂.ÏΔ. «ÓºÂ ¡ΩË ¡Â∂ Ø«‘Ò÷ø‚ «Úº⁄
∂ÒÚ∂ Ó˜Á»ª Á∂ ¡≈◊» √ÈÕ G ‹πÒ≈¬Δ AIB@ ˘ ÏøϬΔ
Á∂ Í∂Ò «Úº⁄ Ó˜Á» ¡≈◊»¡ª ÁΔ ÓΔ«‡ø◊ «Úº⁄ ¡≈Ò
«¬ø‚Δ¡≈ ‡∂‚ Ô»ÈΔ¡È, ’∂∫Á ω≈¿π‰ Ò¬Δ ’ª◊√
’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈Õ ’ª◊√ (¡‹Ò≈√) «Úº⁄ H@A
‚ÀÒΔ◊∂‡ª È∂ «‘º√≈ «Ò¡≈ ‹Ø A@F Ô»ÈΔ¡Èª Á∂ ÈπÓ≈«¬øÁ∂
13 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
√È, ‹Ø ¡º◊∂ E Òº÷ Ó˜Á»ª ÁΔ ÍÃÂΔ«ÈËÂ≈ ’ÁΔ¡ª
√ÈÕ ’ª◊√ «Úº⁄ ◊Ó ËÛ∂ Ú‹Ø∫ ‹≈‰∂ ‹ªÁ∂ ¡≈◊»¡ª
Ò≈Ò≈ Ò≈‹Í ≈¬∂ ˘ ÍÃË≈È ¡Â∂ Ï≈Ò ◊ø◊≈Ë «ÂÒ’
˘ ¿πÍ-ÍÃË≈È Ï‰≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «¬™ Ì≈ Á∂ «¬«Â‘≈√
«Úº⁄ ‹ºÊ∂ÏøÁ Ó˜Á» ‹Ó≈ ÈÓ»Á≈ ‘جΔÕ
‹º«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ ’ª‚ È∂ Í≥‹≈Ï Á∂ ÒØ’ª ˘ «È≈Ù
’È ÁΔ Êª ¡≈˜≈ÁΔ ¡øÁØÒÈ ˘ ¡º◊∂ ÚË≈«¬¡≈, Â∂˜
’ΔÂ≈ ¡Â∂ «¬√ ¡øÁ «¬È’Ò≈ÏΔ Ë≈≈ Á≈ Í√≈ ’ΔÂ≈Õ
¡º‹ ÚΔ ΩÙÈ «ÓÈ≈ ˛, ‹º«Ò¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ
‹º«Ò¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ Á≈ Ó‘ºÂÚ «√Î «¬√ ◊ºÒ ”⁄
È‘ƒ «’ «¬‘ «¬«Â‘≈√ Á≈ «¬º’ √π÷ ’ª‚ ˛Õ «¬√
’’∂ ‘Δ È‘ƒ «’ «¬‘ √≈Ó≈‹Δ ‹Ï Â∂ Ú«‘Ù ¡Â∂
‹ÈÍÃÂΔØË Á≈ Á√Â≈Ú∂‹ ˛Õ «¬√Á≈ Ó‘ºÂÚ «¬√ÁΔ
√Ó’≈Ò ”⁄ ÍÃ√ø«◊’Â≈ ’’∂ ˛Õ ‹º«Ò¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ
√≈Ó≈‹ ÂØ∫ ‘’Δ’Δ Â∂ √øÍ»È ¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ Á≈
√πı ’ª‚ ˛, ¿π‘ ÒÛ≈¬Δ ¡‹∂ «√∂ È‘ƒ ⁄ÛΔÕ ¡º‹ ÚΔ
Ì≈ Á∂ ÒØ’ «¬º’ ÈÚƒ «’√Ó ÁΔ ◊πÒ≈ÓΔ, ◊πÒ≈ÓΔ
«‹√ÁΔ¡ª ‹ø˜Δª Èø◊Δ ¡º÷ È≈Ò «Á√ÁΔ¡ª È‘ƒ, ¿π‘
◊πÒ≈ÓΔ ‘ø„≈ ‘∂ ‘ÈÕ AE ¡◊√ AIDG ÁΔ ¡ºËΔ ≈Â
˘ ‹Ø Ú≈Í«¡≈ ¿π‘ ¡≈˜≈ÁΔ È‘ƒ, «¬º’ ¤Ò≈Ú≈ √Δ,
«‹√ È≈Ò Ì≈ Á∂ ÒØ’ ¤Ò∂ ◊¬∂Õ √≈Ó≈‹ Ì≈ ¤º‚
’∂ È‘ƒ «◊¡≈ ÏÒ«’ ¡≈͉∂ √Ê≈È’ ÁÒ≈Òª ˘ √ºÂ≈
«Úº⁄ Ì≈¬ΔÚ≈Ò Ï‰≈ «Ò¡≈Õ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ È∂
¡≈Í‰Δ «¬º’ «Ò÷ «Úº⁄ Á∂Ù ¡º◊∂ ÁØ √øÌ≈ÚÈ≈Úª º÷Δ¡ª
√ÈÕ «¬º’ √Δ «’ «¬È’Ò≈ÏΔ √øÿÙ È≈Ò È≈ «√Î
√≈Ó≈‹ Á≈ ÂÒ≈Ó»Ò Íπº‡ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂ ÏÒ«’ ‘ «’√Ó
ÁΔ ´º‡ ÷ÂÓ ’’∂ ´º‡ «‘ √Ó≈‹ ’≈«¬Ó ’ΔÂ≈
‹≈Ú∂ ¡Â∂ Á»√Δ «’ ’ª◊√ ÁΔ ◊ªËΔÚ≈ÁΔ ÒΔ‚«ÙÍ
√≈Ó≈‹ È≈Ò √ÓfiΩÂ≈ ’ ÒÚ∂ ¡Â∂ √≈Ó≈‹ ¡≈͉∂
⁄‘∂«Â¡ª ‘ºÊ √ºÂ≈ √Ω∫Í ’∂ ¡≈Í ÍÁ∂ «Íº¤∂ ⁄Ò≈ ‹≈Ú∂Õ
«¬‘ Á»√Δ √øÌ≈ÚÈ≈ √Δ ‹Ø √º⁄ ‘جΔÕ Á»‹Δ √ø√≈ ‹ø◊
«Úº⁄ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹ Ï‘π ’Ó˜Ø ‘Ø «◊¡≈ √Δ
¡Â∂ ¡ÓΔ’≈ Í«‘Ò∂ Á‹∂ ÁΔ Ù’ÂΔ Ú‹Ø∫ ¿πμÌ«¡≈Õ
¿πË Á∂Ù «Úº⁄ «ÂÒø◊≈È≈ Á≈ Ó‘≈È √øÿÙ, Â∂Ì≈◊≈
Â∂ ÍÀÍ√» Á≈ Óπ˜≈≈ ÿØÒ Â∂ ‘Ø Ï‘π √≈∂ «’√≈È ÿØÒ
⁄ºÒ ‘∂ √ÈÕ Ó˜Á» ¡≈Ó ‘ÛÂ≈Òª ’ ‘∂ √È, È∂ÚΔ
Á∂ ‹‘≈˜Δ¡ª È∂ ψ≈Ú ’ «ÁºÂΔ √ΔÕ «¬√ √«ÊÂΔ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«Úº⁄ Ì≈ ˘ Ï√ÂΔ Ï‰≈ ’∂ º÷‰≈ √øÌÚ È‘ƒ √ΔÕ «¬√
’’∂ √≈Ó≈‹ È∂ ¡≈͉∂ ÁÒ≈Òª È≈Ò ◊·‹ØÛ ’’∂
Ì≈ ˘ ÈÚÏ√ÂΔ Ï‰≈ «ÁºÂ≈Õ
√≈∂ ÍÃÏøË Á≈ ¡Ë≈, ȃ‘ ¡≈«Ê’Â≈ ‘πøÁΔ ˛Õ
¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ ¡≈«Ê’ ¡≈˜≈ÁΔ Í»Ú-Ù ˛Õ ¡≈˜≈Á
‘؉ Ò¬Δ ¡≈«Ê’Â≈ ”⁄Ø∫ √≈Ó≈‹ ÁΔ ‹’Û ÂØÛÈΔ
˜»Δ √ΔÕ Í ¡«‹‘≈ È‘ƒ ‘Ø«¬¡≈Õ È≈ ’∂ÚÒ Í«‘Òª
Òº«◊¡≈ √≈Ó≈‹Δ √Ó≈«¬¡≈ Òº«◊¡≈ «‘≈ ÏÒ«’ ‘Ø
√≈Ó≈‹Δ √Ó≈¬∂ Ò¬Δ ÚΔ Ï»‘∂ ÷Ø‘Ò «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ Á∂Ù Á∂
ÍÃË≈È ÓøÂΔ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» È∂ F ¡ÍÃÀÒ AIDI ˘
√ø«ÚË≈È ÿÛÈΔ √Ì≈ «Úº⁄ «Ï¡≈È «ÁºÂ≈ «‹√ «Úº⁄
«ÚÁ∂ÙΔ «¬‹≈∂Á≈ √Ó≈¬∂ Ò¬Δ Ò≈Ò ◊ÒΔ⁄≈ «Ú¤≈
«ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ È«‘» È∂ «’‘≈, ““«‹øÈΔ Á∂ ¿π‘ Á∂Ù Á∂
È∂Ó-’≈˘Èª ÓπÂ≈«Ï’ ⁄ÒÁ∂ ‘È, Á∂√Δ ¡Â∂ «ÚÁ∂ÙΔ
√Ó≈¬∂ «Ú⁄’≈ ’Ø¬Δ Î’ È‘ƒ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈...«ÚÁ∂ÙΔ
’øÍÈΔ¡ª √≈«¡ª Ò¬Δ √Ó≈È À◊»Ò∂ÙȪ ¡Èπ√≈ ÓπÈ≈Î≈
’Ó≈¿π‰ Á≈ ¡«Ë’≈ ‘ØÚ∂◊≈...¿π‘Ȫ ˘ ÓπÈ≈Î≈ ¡Â∂
Í»ø‹Δ ¡≈͉∂ Á∂Ù «Ò‹≈‰ ÁΔ ÷πºÒ ‘ØÚ∂◊Δ Í ’πÁÂΔ
ÂΩ ”Â∂ «ÚÁ∂ÙΔ «√º’∂ ÁΔ √«ÊÂΔ ”Â∂ «ÈÌ ’∂◊≈...‹∂’
«’√∂ «ÚÙ∂ Ù √«ÊÂΔ «Úº ⁄ «’√∂ «ÚÁ∂ Ù Δ ¿π μ ÁÓ ˘
¡«Ë◊ë‘ (√’≈ ÚºÒØ∫ ÒÀ‰) ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈ ª ¿π√Á≈
ÔØ◊ ¡Â∂ ωÁ≈ (Fair & Equitable) Óπ¡≈Ú˜≈ «ÁºÂ≈
‹≈Ú∂◊≈Õ ¡«‹‘≈ ÍÀ√≈ ¿π‘Ȫ ˘ ¡≈͉∂ Á∂Ù «Ò‹≈‰ ÁΔ
Í»È ¡≈˜≈ÁΔ ‘ØÚ∂◊ΔÕ (Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ ’≈Ú≈¬Δ, AIDH-
DI, Ì≈ «Úº⁄ «ÚÁ∂ÙΔ √Ó≈¬∂ Á≈ «ÈÚ∂Ù, √Δ.¡ÀÈ.
Ú’ΔÒ)Õ Í≈ÒΔÓÀ∫‡ «Úº⁄ ‘Ø¬Δ Ï«‘√ «Úº⁄ «ÚÁ∂ÙΔ
«¬˜≈∂Á≈Δ «ÚπºË ¿πμ·Δ¡ª ¡≈Ú≈˜ª Á≈ ‹π¡≈Ï «Áø«Á¡ª
ÍÃË≈È ÓøÂΔ ‹Ú≈‘ Ò≈Ò È«‘» È∂ «’‘≈, ““ÓÀ˘ Ú≈-
Ú≈ ¡≈™Á∂ «¬Èª √πfi≈Úª ”Â∂ Ï∂‘ºÁ ˛≈ÈΔ ‘πøÁΔ ˛ «’
«ÚÁ∂ÙΔ √Ó≈¬∂ ˘ ‹Ï ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂Õ «¬‘ ◊À-
‘’Δ’Δ ˛, ’ÁΔ √Ø⁄Δ È‘ƒ ¡Â∂ ’ÁΔ È≈ √Ø⁄‰ÔØ◊ ˛Õ
ÓÀ∫ «¬√ÁΔ ’ÒÍÈ≈ ÚΔ È‘ƒ ’ √’Á≈Õ”” (ÒØ’ √Ì≈
Ï«‘√, AIEE, Ì≈◊ B)Õ ¿π√ √Ó∂∫ Á∂ Ì≈ Á∂ «ÚºÂ
ÓøÂΔ È∂ «’‘≈, ““«ÚÁ∂ÙΔ «Èº‹Δ «ÈÚ∂Ù Ï≈∂ √≈‚Δ ‘Ó∂Ù≈
Í‘πø⁄ ‘Δ ˛ «’ ¡√ƒ «¬√Á≈ √π¡≈◊ ’ΔÂ≈ ˛ ¡Â∂
√≈‚≈ Úº¬Δ¡≈ «¬√ÁΔ Ó«‘Ó≈È-«ÈÚ≈˜Δ Ú≈Ò≈ «‘≈
˛Õ”” (¬∂.¡≈. È∂◊øÁΔ, √¯≈ D)Õ «ÚºÂ ÓøÂΔ È∂ ‘Ø «’‘≈,
14 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
““ÓÀ∫ √ÓfiÁ≈ ‘ª «’ ‘π‰ ¿π‘ √Óª ¡≈ «◊¡≈ ˛ «’ «ÚÁ∂ÙΔ
√Ó≈¬∂ Ò¬Δ Ï»‘∂ ‘Ø ÷Ø‘Ò «ÁºÂ∂ ‹≈‰Õ”” (‘Ú≈Ò≈ ¿π‘Δ)
AIE@ ÂØ∫ AIFF Á∂ «Ú⁄’≈ √≈Ó≈‹Δ √Ó≈¬∂ Á∂ «‘ºÂ
«Úº⁄ «¬‘ ’ÁÓ ¸º’∂ ó
ó ÈÚƒ «ÁºÒΔ «Úº⁄ «ÈÚ∂Ù ’∂∫Á √Ê≈«Í ’ΔÂ≈ «◊¡≈,
«‹√ÁΔ¡ª Ïª⁄ª «È¿»Ô≈’ ‚√‚ΩÎ «Úº⁄ √ÈÕ
ó ÚºË ÂØ∫ ÚºË ’øÍÈΔ¡ª Ï‘π«◊‰ÂΔ ’ø‡ØÒ ÁΔ
√π«ÚË≈Õ
ó √πÍ-ÓπÈ≈Î≈ «‹‘∂ ’¬Δ ‡À’√ª ˘ ÷ÂÓ ’ «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ
ó ¡ÓΔ’≈ È≈Ò «ÈÚ∂Ù ◊ø‡Δ √øËΔ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ
ó AIEF «Úº⁄ √’≈Δ ÷∂Â Ò¬Δ ≈÷ÚΔ¡ª ’¬Δ
√ȡª ˘ «ÚÁ∂ÙΔ «ÈÚ∂Ù Ò¬Δ ÷Ø‘Ò «ÁºÂ≈
«◊¡≈Õ
ó ¿π‘Ȫ √ȡª Á∂ «Ú√Ê≈ ¡Â∂ ÈÚΔ¡ª ÁΔ
√Ê≈ÍÂΔ Ò¬Δ ÷πÒ Á∂ «ÁºÂΔ ◊¬ΔÕ
ó ¿π‘Ȫ ÚºÒØ∫ √Ê≈«Í √ø√Ê≈Úª ”⁄Ø∫ ¿π‘Ȫ ˘ Í»È
’ø‡ØÒ ÁΔ «¬‹≈‹ÂÕ
ó ¡≈Ô≈ «ÈÔ≈Â Ò¬Δ «¡≈«¬Âª «Áº Â Δ¡ª
◊¬Δ¡ªÕ
√≈Ó≈‹ ÚºÒØ∫ Ì≈ ÁΔ ´º‡ AIDG ÂØ∫ Ï≈¡Á È≈
’∂ÚÒ ‹≈Δ ‘Δ ÏÒ«’ ‘Ø ÚΔ «Âº÷Δ ‘جΔÕ «¬√ÁΔ ´º‡
Á∂ ’¬Δ „ø◊ ÂΔ’∂ √È, «‹È∑ª «Úº⁄ «√ºË≈ Í»ø‹Δ «ÈÚ∂Ù,
¡≈Ô≈Â-«ÈÔ≈Â, ’˜∂ ¡Â∂ √ªfiΔ¡ª √ȡª ¡≈«Á
Ù≈«ÓÒ √ÈÕ ¡√ƒ «¬‘Ȫ Á≈ ˜≈ ÈÓ»È≈ «¬ºÊ∂ Í∂Ù ’ª◊∂Õ
AIDG «Úº⁄ Ì≈ «Úº⁄ C@@ ’ØÛ πͬ∂ Á≈ «ÚÁ∂ÙΔ
(ÏÂ≈ÈÚΔ) «ÈÚ∂Ù √ΔÕ AIEE «Úº⁄ ÚºË ’∂ DEF.A
’ØÛ πͬ∂, AIF@ «Úº⁄ FI@ ’ØÛ πͬ∂ ¡Â∂ AIFH
«Úº⁄ ÚË ’∂ AEDB.H ’ØÛ πͬ∂ ‘Ø «◊¡≈Õ Ì≈Ú «ÂøÈ
◊π‰≈ ÂØ∫ ÚΔ «˜¡≈Á≈ ÚË «◊¡≈Õ AIDG «Úº⁄ Ì≈ Á≈
«ÚÁ∂Ùª «√ ’˜≈ AF@@ ’ØÛ πͬ∂ √Δ ¡Â∂ Ì≈Â
«√ «’√∂ ÓπÒ’ Á≈ ’˜≈ È‘ƒ √ΔÕ Í AIHA º’
√«ÊÂΔ «¬‘ ‘Ø ◊¬Δ «’ Ì≈ «ÚÁ∂Ùª Á≈ BE@@@ ’ØÛ
πͬ∂ Á≈ ’˜¬Δ ‘Ø «◊¡≈Õ «¬‘Ȫ «Úº⁄ ¡ÓΔ’≈ EG@A
’ØÛ πͬ∂, ÏÂ≈ÈΔ¡≈ BD@A ’ØÛ πͬ∂, ‹≈Í≈È
AHCH ’ØÛ πͬ∂, √ø√≈ ÏÀ∫’ GBGB ’ØÛ πͬ∂,
√ØÚΔ¡Â Ô»ÈΔ¡È IEG ’ØÛ πͬ∂, Í»ÏΔ Ô»Í Á∂Ù
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
BFC ’ØÛ πͬ∂ ¡Â∂ ‘Øª Á≈ EBBG ’ØÛ πͬ∂ Á≈
’˜≈ √ΔÕ”” («¬ø‚Δ¡≈ ‡»‚∂, ‹πÒ≈¬Δ AIHB)Õ √≈Ó≈‹Δ
´º‡ Á≈ «¬º’ ‘Ø ÂΔ’≈ ÚÍ≈ Á≈ ˛Õ ¡≈Ô≈ ¡Â∂
«ÈÔ≈ ÁΔ ÂπÒÈ≈ ’’∂ ‹Ø ÿ≈‡≈ ‘πøÁ≈ ˛ ¿π‘ Á∂Ù ÁΔ
´º‡ ‘πøÁ≈ ˛Õ AIF@-FA «Úº⁄ DGE.B ’ØÛ πͬ∂,
AIFE-FF «Úº⁄ EFF.G ’ØÛ πͬ∂, AIFF-FG «Úº⁄
H@F.C ’ØÛ πͬ∂, AIFH-FI «Úº⁄ CGC ’ØÛ ¡Â∂
AIFI-G@ «Úº⁄ AFH.D ’ØÛ πͬ∂ √ΔÕ AIHA-HB
«Úº⁄ Úº÷-Úº÷ ÂΔ«’¡ª ≈‘ƒ ‹Ø ´º‡ ‘جΔ, ¿π‘ ÚÍ≈
ÿ≈‡∂ ≈‘ƒ F@@@ ’ØÛ πͬ∂, «ÈÚ∂Ù Â∂ ÓπÈ≈Î∂ ÁΔ Ú≈Í√Δ
DE@ ’ØÛ ¡Â∂ ’˜∂ Â∂ «Ú¡≈‹ Ú≈Í√Δ H@@ ’ØÛ
πͬ∂ «ÚÁ∂ÙΔ ÒÀ ◊¬∂Õ «¬‘Ȫ √≈∂ ÂΔ«’¡ª ≈‘ƒ GBE@
’ØÛ Ï≈‘ ◊¬∂Õ «¬º’ ‘Ø ÂΔ’≈ √≈Ó≈‹Δ ´º‡ Á≈ √Δ,
√ªfiΔ¡ª ’øÍÈΔ¡ª ≈‘ƒÕ AIFF «Úº⁄ «‹‘Ȫ ’øÍÈΔ¡ª
Á≈ √Ó≈«¬¡≈ E ’ØÛ ‹ª «¬√ÂØ∫ ÚºË √Δ, ¿π‘Ȫ ÁΔ
«◊‰ÂΔ BEB √ΔÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄Ø∫ ACD ‹ª ª Í»È »Í
«Úº⁄ «ÚÁ∂ÙΔ √È ‹ª √ªfiΔ¡ª ’øÍÈΔ¡ª √ÈÕ BEB
’øÍÈΔ¡ª Á∂ ’πºÒ √Ó≈¬∂ Á≈ EH% «¬‘Ȫ ACD ’øÍÈΔ¡ª
Á≈ √ΔÕ (√ØÓ≈, «¬ø‚Δ¡≈ ÓΩ‡◊∂‹, ‡Δ. È≈◊Δ À‚Δ)
AII@ «Úº⁄ √ØÚΔ¡Â Ô»ÈΔ¡È Á∂ ‡πº‡‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á
«¬º’ ËπÚΔ √ø√≈ ‘Ø∫Á «Úº⁄ ¡≈«¬¡≈Õ «‹√Á≈ Óπ÷Δ
¡ÓΔ’≈ √ΔÕ «¬√ ÁΩ «Úº⁄ √≈Ó≈‹Δ ‹’Û Â∂ ´º‡
’¬Δ ◊π‰≈ ÚË ◊¬ΔÕ ¡≈Ê ‚ø’Ò ÚºÒØ∫ «Â¡≈ ÷Û∂
Á∂ ¡Ë≈ ”Â∂ ¡ÍÃÀÒ AIID «Úº⁄ Ó≈’Ù √øËΔ ’ΔÂΔ
◊¬Δ ¡Â∂ √ø√≈ ÚÍ≈ √ø◊·È ω≈«¬¡≈Õ «‹√ ≈‘ƒ
√≈Ó≈‹Δ¡ª È∂ Ì≈ «‹‘∂ «Í¤Û∂ Óπ Ò ’ª ÁΔ¡ª
¡≈«Ê’Â≈Úª Á∂ ‘ ¡ø ◊ ˘ È≈◊ÚÒ Í≈«¬¡≈Õ
ȺÏ∂«Ú¡ª Á∂ Ùπ» «Úº⁄ «ÚÁ∂ÙΔ Ìπ◊Â≈È √ø’‡ ”⁄ Î√∂
‘≈’Óª È∂ ’ΩÓªÂΔ ÓπÁ≈ ’ØÙ ÂØ∫ „ª⁄≈◊ „Ò≈¬Δ
Ò¬Δ ’˜≈ «Ò¡≈, «‹√ÁΔ¡ª AD Ùª «Úº⁄Ø∫ «¬º’
«¬‘ √Δ «’ ¡≈¬Δ.‹Δ. ͇∂Ò ¡Â∂ ‚≈. ÓÈÓØ‘È «√øÿ
«Úº⁄Ø∫ «’√∂ «¬º’ ˘ «ÚºÂ ÓøÂΔ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ Í‡∂Ò
ÚºÒØ∫ «¬‘ Í∂Ù’Ù ºÁ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Ï≈¡Á ‚≈. ÓÈÓØ‘È
«√øÿ ˘ «ÚºÂ-ÓøÂΔ Ï‰≈«¬¡≈ «◊¡≈ ¡Â∂ ¿πȪ ≈‘ƒ
√≈Ó≈‹ È∂ ÈÚƒ ¡≈«Ê’ ÈΔÂΔ Ò≈◊» ’≈¬ΔÕ «¬√
ÈΔÂΔ Á≈ «¬º’ ¡ø◊ «ÚÙÚΔ’È √ΔÕ «ÚÙÚΔ’È Á≈
¡Ê √Δ √≈Ó≈‹Δ √Ó≈¬∂, Ú√ª ¡Â∂ √∂Ú≈Úª Ò¬Δ
15 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
ÁÚ≈˜∂ Í»Δ Â∑ª ÷Ø‘Ò Á∂‰≈Õ «¬‘ ¡Ë-Ï√ÂΔ Ì≈Ú
ÈÚ-Ï√ÂΔ Ï‰≈¿π‰ ÚºÒ «Ò‹≈‰ Á≈ ÔÂÈ √ΔÕ
¡√ƒ «Íº¤∂ √≈Ó≈‹Δ ´º‡ Á∂ «‹‘Ȫ »Íª Á≈ «˜’
’ΔÂ≈ ˛, ¿πÁØ∫ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡º‹ «¬‘Ȫ «Úº⁄ «‘Ó≈«Ò¡≈¬Δ
Ú≈Ë≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ ⁄≈¨ √≈Ò «Úº⁄ «ÚÁ∂ÙΔ «ÈÚ∂Ù CF.GE
¡Ï ‚≈Ò ‘Ø«¬¡≈Õ «Ú¡≈‹-ÓπÈ≈Î∂ ¡≈«Á Á∂ »Í «Úº⁄
ADD.FH ¡Ï ‚≈Ò Ï≈‘ «◊¡≈Õ «Í¤Ò∂ √≈Ò ‹πÒ≈¬Δ
√ÂøÏ ”⁄ ⁄≈¨ ÷≈Â∂ Á≈ ÿ≈‡≈ F.I ¡Ï ‚≈Ò √Δ ‹Ø
’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ A.A% √ΔÕ «¬√ √≈Ò ¿π√∂ ‹πÒ≈¬Δ
√ÂøÏ «Úº⁄ «¬‘ ÿ≈‡≈ CB.E «ÏÒΔ¡È ‚≈Ò ˛ ‹Ø
’πºÒ ÿ∂¨ ÍÀÁ≈Ú≈ Á≈ C% ˛Õ
«’√∂ ÚΔ Á∂Ù Ò¬Δ ¿π√Á≈ ‚ΔÎÀ∫√, ÎΩ‹ Ïπ«È¡≈ÁΔ
Ó‘ºÂÚ ÁΔ ‘πøÁΔ ˛Õ Í ‘«Ê¡≈ª «ÏȪ ÎΩ‹ Ï∂’≈ ¡Â∂
‘«Ê¡≈ª Ò¬Δ Í»Δ Â∑ª «ÚÁ∂Ùª ”Â∂ «ÈÌ ˛Õ Ì≈ÂΔ
ÎΩ‹ Á≈ Óπ÷ ÒÛ≈¬Δ ‡À∫’ (MBT) »√ Á≈ ˛Õ ÒÛ≈’» ‹‘≈˜
»√ ¡Â∂ Îª√ Á∂ ‘È, Ó≈Ò’ Ú≈‘’ ‹‘≈˜ ¡ÓΔ’≈
¡Â∂ ˛ÒΔ’≈͇ «¬ø◊ÒÀ∫‚ Á∂ ‘È, ÍÈ‚πºÏΔ ‹ÓÈΔ ÁΔ
¡Â∂ ÂØͪ √ÚΔ‚È ÁΔ¡ª ‘ÈÕ ÏÎ √»‡ ÚΔ «ÚÁ∂ÙΔ
‘ÈÕ «¬ºÊØ∫ º’ «’ Ó≈∂ ◊¬∂ ‹Ú≈Ȫ Ò¬Δ ’ºÎ‰ ÚΔ
«¬˜≈«¬Ò ÂØ∫ Óø◊Ú≈¬∂ ‘ÈÕ
«¬ºÊ∂ √≈‚Δ √ΔÓ≈ ˛ «’ ¡√ƒ ‘Ø «Ú√Ê≈ ”⁄ È‘ƒ
‹≈ √’Á∂Õ Í Á≈Ò «Ú⁄Ò≈ «¬‘ Á≈‰≈ ‘Δ Á≈Ò ÁΔ
√«ÊÂΔ √ͺه ’ «ÁøÁ≈ ˛Õ «¬√ÂØ∫ √ͺه ˛ «’ ‘’Δ’Δ
¡≈˜≈ÁΔ ÁΔ ÒÛ≈¬Δ ÁΔ ÒØÛ ‘Ø ÚΔ «Âº÷Δ ˛Õ «¬√ «Úº⁄
‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ’ª‚ «¬º’ ⁄≈ȉ-ÓπÈ≈≈ ˛, ÍÃ∂È≈
Á≈ √ØÓ≈ ˛, ‹Ø √≈˘ ’πÏ≈ÈΔ Ò¬Δ ÍÃ∂« ’Á≈ ˛Õ
‹∂’ «¬√ È≈Ò ı»È È≈ ÷ΩÒ∂ ª ¿π‘ ı»È È‘ƒ Í≈‰Δ ˛Õ
«‹Ú∂ ÓΔ¡ª ◊≈«ÒÏ È∂ «’‘≈ √Δ :
◊Ø∫ Ó∂∫ ÁΩÛÂ∂ «ÎÈ∂ ’∂ ‘Ó È‘ƒ ’≈«¬Ò
‹Ø ¡ª÷ √∂ ‘Δ È≈ ‡Í’≈ ÚØ‘ Ò‘» «’¡≈ ˛Õ
¡«‘Á ’Ø ó ¡º◊∂ ÚËØ
Á∂Ù «Úº⁄ √≈Ó≈‹ «ÚπºË «√ºËΔ ÒÛ≈¬Δ È‘ƒ
«’™«’ √≈Ó≈‹ ÁÒ≈Ò √Ó≈¬∂Á≈ª ¡Â∂ ‹◊Δ»
Â≈’ª È≈Ò ◊·‹ØÛ ’Δ ÏÀ·≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ «¬‘
ÒÛ≈¬Δ «¬√ «Âº’ÛΔ «ÚπË º ˛Õ √Ì Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ Í≈‡Δ¡ª
«¬√ «Âº’ÛΔ Á∂ «‘ºÂª ÁΔ ÈπÓ≈«¬øÁ◊Δ ’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ ‹ÁØ∫
«¬√ «Âº’ÛΔ «ÚπºË √øÿÙ Á≈ ÓÀÁ≈È Ì÷ «‘≈ √Δ Âª
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
√ºÂ≈ ”Â∂ ’≈Ï‹ ‘≈’Ó Í≈‡Δ Ì≈‹Í≈ È∂ «¬º’ ÈÚª ÓØ⁄≈
÷ØÒ «ÁºÂ≈ ˛Õ «¬√È∂ ÒØ’ª «ÚπºË «‘øÁ»ÂÚ Î≈ÙΔÚ≈Á Á≈
‘ÓÒ≈ ÏØ«Ò¡≈ ˛, «‹√Á≈ Ó’√Á «¬√ «Âº’ÛΔ ˘ ÒØ’
Ø‘ ÂØ∫ Ï⁄≈¿π‰ ¡Â∂ Á∂√Δ-«ÚÁ∂ÙΔ ’≈ÍØ∂‡ Á∂ «‘ºÂª ÁΔ
÷Ú≈ÒΔ ’È≈ ˛, ¿πÊ∂ «¬√Á≈ Ó’√Á √øÿ Á∂ Î≈ÙΔ ¬∂‹‚ ø ∂
˘ Ò≈◊» ’È≈ ˛Õ «¬‘ «‘øÁ», «‘øÁΔ, «‘øÁπ√Â≈È Á∂ È≈¡∂
‘∂· «¬º’ ¬∂’≈ÂÓ’, «Í¤≈÷ÛΔ, ËÓÂøÂΔ, «‘øÁ» ≈‹,
Î≈ÙΔ ≈‹ √Ê≈«Í ’È≈ ˛Õ
«¬√È∂ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ «ÚπºË ª ‘ºÒ≈ ÏØ«Ò¡≈
‘Δ ‘Ø«¬¡≈ ˛, ÓºËÚ◊ ¡Â∂ ÏπºËΔ‹ΔÚΔ¡ª ¡Â∂ ÓÈπº÷Δ
¡«Ë’≈ ’≈’πøȪ ˘ ‹∂Ò∑ª «Úº⁄ √πº‡ ’∂ ‹πÏ≈ÈÏøÁΔ ’ΔÂΔ
‹≈ ‘Δ ˛Õ Î≈ÙΔ «◊Ø‘ª ÚºÒØ∫ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª ÷≈√ ’’∂
Óπ√ÒÓ≈Ȫ «ÚπË ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ Á«Òª,
¡≈«ÁÚ≈√Δ¡ª, ¡Ωª ˘ ¸‰Ú∂∫ ‹Ï Á≈ «ÈÙ≈È≈
ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ Óπ√«ÒÓ ÓπÒ’ Í≈«’√Â≈È «ÚπºË
ȯÂΔ ÍÃ⁄≈ ≈‘ƒ ’ΩÓΔ ¡øË «ÚÙÚ≈Ù ÁΔ ‘È∂Δ fiπÒ≈¬Δ
‹≈ ‘Δ ˛Õ ‘ «ÚØËΔ ˘ Á∂Ù ËÃØ‘Δ ◊Á≈«È¡≈ ‹≈ «‘≈
˛Õ «ÚØËΔ ¡≈Ú≈˜ª ÁÏ≈¿π‰ Ò¬Δ Á∂Ù ËÃØ‘ Á∂ ’∂√ Á‹
’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È ¡Â∂ ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ ÎΩ‹ ÁΔ
«√¡≈√Δ ÚÂØ∫ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛ ¡Â∂ ÎΩ‹ ˘ «√¡≈√Δ Êª
«ÁºÂΔ ‹≈ ‘Δ ˛Õ √πº«÷¡≈ ϺҪ-ÎΩ‹ ˘ ≈Ù‡Ú≈Á Á∂
ÍÃÂΔ’ Ú‹Ø∫ Í∂Ù ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ≈‹ ÓÙΔÈΔ Á≈
«‘øÁ» Î≈ÙΔ’È ’ΔÂ≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ’ÙÓΔ ¡Â∂ ¿πμÂ-
Í»Ï «Úº⁄ Ó≈Ø-’π⁄ÒØ ÁΔ ÈΔÂΔ ¡Í‰≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ˛Õ
’ÙÓΔ «Úº⁄ «√¡≈√Δ Í≈‡Δ¡ª ”Â∂ Í≈ÏøÁΔ Ò≈¬Δ ‹≈
‘Δ ˛ ¡Â∂ «√¡≈√Δ ¡≈◊»¡ª ˘ ‹∂Òƒ ‚º«’¡≈ ‹≈ «‘≈
˛Õ «¬√ È≈Ò √≈Ó≈‹ ÂØ∫ ¡≈˜≈ÁΔ Á∂ È≈Ò «¬√ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ
‘ÓÒ∂ «ÚπºË ÒÛ≈¬Δ ˘ ¬∂‹ø‚∂ ”Â∂ ÒÀ ¡ªÁ≈ ˛Õ
ΩÒ‡ ¡À’‡ «ÚπË º ¿πÌ≈ ”⁄ ÒØ’ª È∂ «Î’» Úø‚Δ¡ª
ÁΔ ÈΔÂΔ ˘ ‘≈ Á∂ ’∂, I ¡ÍÃÒÀ ˘ √ªfi∂ ÂΩ ”Â∂ ≈ÓÈΩÓΔ ÓÈ≈
’∂ ÒØ’-¬∂’Â≈ Á≈ √ϻ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ ÍÃ ∂ È≈ ÒÀ ’∂ ¡≈˙
«ÚÙ≈Ò ¬∂’Â≈ ’≈«¬Ó ’’∂ «¬√ Î≈ÙΔ ‘ÓÒ∂ ˘ ‘≈ Á∂¬Δ¬∂Õ
‘’Δ’Δ ¡Â∂ Í»È ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ, ¡√ÒΔ ¡Â∂ ÈÚƒ
‹Ó‘»Δ¡Â Ò¬Δ ¡Â∂ «‘øÁ » Ú Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ ‘ÓÒ∂ «ÚπË º √øÿÙ
˘ Â∂˜ ’Δ¬∂Õ ¡≈˙ «¬º’ Ú≈Δ «Î ¿π‘ AIAH-AI Ú◊≈
¿πÌ≈ «Ò¡≈¬Δ¬∂Õ ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈ˆ ”⁄ ‚πÒ º ∂∑ Ò‘» ÁΔ ’√Ó
÷≈ ’∂ «√ ÂÒΔ ”Â∂ Ë ’∂ ÒÛÈ Ò¬Δ ¡º◊∂ ÚËΔ¬∂Õ
16 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 Ì≈ÂΔ ’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈’√Δ-ÒÀ«ÈÈΔ) ÁΔ E@Úƒ Ú∂◊
(‚≈’ ≈‘ƒ)
Ó‘≈È ÒÀ«ÈÈ Á∂ ‹ÈÓ «ÁÈ BB ¡ÍÃÀÒ ˘, Ì≈Â
Á∂ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈ÏΔ¡ª ÁΔ Óπº÷ Ë≈≈ È∂ Ì≈ÂΔ
’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈’√Δ-ÒÀ«ÈÈΔ) ω≈¿π‰ Á≈
«¬«Â‘≈√’ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈ √Δ, «‹√Á≈ ‹ÈÂ’ ¡ÀÒ≈È A
Ó¬Δ AIFI ˘ ’Ò’ºÂ∂ «Úº⁄ ‹ºÊ∂ÏøÁ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «ÚÙ≈Ò
ÀÒΔ «Úº⁄ ’ΔÂ≈ «◊¡≈ √ΔÕ «¬√ «¬«Â‘≈√’ ÿ‡È≈ ˘
E@ √≈Ò ‹ª ¡ºËΔ √ÁΔ ‘Ø ‘Δ ˛ ¡Â∂ Ï‘π √≈≈ Í≈‰Δ
ÍπÒª ‘∂·Ø∫ Ú«‘ ¸º’≈ ˛Õ
¡È∂ ’ ª «ÚÁÚ≈Ȫ, «¬«Â‘≈√’≈ª, ¡Ê-
√≈ÙÂΔ¡ª ¡Â∂ ≈‹ÈΔÂΔ Á∂ √≈ÙÂ È∂ «¬√ Í≈‡Δ Á∂
«È’≈√, «Ú’≈√ Â∂ √Óº«√¡≈Úª Ï≈∂ ’≈ÎΔ ’πºfi «Ò«÷¡≈
˛ «‹‘Û≈ «¬√ÁΔ «√˪’ Áπº√ÂΔ ¡Â∂ ÍÃ√ø«◊’Â≈ ˘
Á√≈™Á≈ ˛Õ È’√ÒΔ ’‘≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª Úº÷-Úº÷ «Ëª
È∂ ÚΔ ¡≈ÍØ-¡≈͉∂ √øÿÙª ¡Â∂ ˜«Ï¡ª Á∂ ÓπÒø’‰
’ΔÂ∂ ¡Â∂ ¡≈͉∂ Ò¬Δ Ì«Úº÷ Á∂ ’≈‹ ¿πÒΔ’∂ ‘ج∂ ‘ÈÕ
√Ó≈ÈøÂ ≈‹ÈΔÂ’ √ºÂ≈ √Ê≈«Í ’È Á≈ ‡Δ⁄≈
√Ê≈«Í ’È Á∂ «ÈÙ≈È∂ È≈Ò ‹ºÊ∂ÏøÁ ’ΔÂΔ ◊¬Δ
È’√ÒÏ≈ÛΔ ‘«Ê¡≈ÏøÁ «’√≈È Ïˆ≈Ú Ì≈ Á∂
«¬«Â‘≈√ «Úº⁄ «¬º’ ÓΔÒͺÊ √≈«Ï ‘Ø ¸º’Δ ˛Õ
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «¬√ Ò«‘ ˘ Òº◊≈ ¯Ò ‘Δ
˛Õ «¬‘ Í≈‡Δ ¡È∂’ª ¿πÂ≈Úª-⁄Û∑≈Úª «Úº⁄Ø∫ ◊π˜ÁΔ
¡≈¬Δ ˛Õ
√≈Á∂ Â∂ √Ò ÙÏÁª «Úº⁄ «¬√ Í≈‡Δ È∂ Áº«√¡≈
«’ Ì≈Ú∂∫ «ÚÁ∂ÙΔ √≈Ó≈‹Δ ‘≈’Óª Á≈ «√ºË≈ ≈‹, ´º‡-
÷√πº‡ Â∂ ÁÓÈ ÷ÂÓ ‘Ø «◊¡≈ ˛ Í «¬‘ ´º‡, ÁÓÈ,
Á÷Ò ¡«√ºË∂ »Í «Úº⁄ ‹≈Δ ˛Õ «¬√ ’’∂ √≈Ó≈‹ ¡º‹
ÚΔ Ì≈ Á∂ «’ÂΔ Â∂ Á∂ÙÌ◊ ÒØ’ª Á≈ ÁπÙÓ‰ ˛,
«‹‘Û≈ ¡≈Í‰Δ¡ª Ï‘π’ΩÓΔ ’øÍÈΔ¡ª, √’≈ª ¡Â∂
ÈΔÂΔ¡ª ÁΔ¡ª ¡È∂’ª ÂøÁª ≈‘ƒ √≈‚∂ √Ó≈‹ Â∂ Á∂Ù Á∂
«Ú’≈√ ˘ Ø’Δ ÏÀ·≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ Á∂Ù Â∂ √Ó≈‹ ÁΔ
Âº’Δ ¡Â∂ ÷πÙ‘≈ÒΔ Ò¬Δ √≈Ó≈‹ Á∂ «¬√ Óº’Û-‹≈Ò
˘ ÷∂»ø-÷∂»ø ’È≈ ¡ºÂ-¡≈ÚºÙ’ ˛Õ
«¬‘ Ï∂«‘Ó, ÷»ÈΔ Â∂ Óº’≈ √≈Ó≈‹, √≈‚∂ ÒØ’ª
ÁΔ ´º‡ ¡≈͉∂ Í≈Ò∂-ÍÒØ√∂, Í÷∂ ÍÂ≈¬∂ ¡Â∂ ÌØ√∂ÔØ◊
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
∑ „
ø
√π÷ÏΔ
Á∂√Δ ¡ÓΔª ≈‘ƒ ’Á≈ ˛, «‹È∑ª «Úº⁄ Úº‚∂-Úº‚∂
√Ó≈¬∂Á≈ ÿ≈‰∂, ÚÍ≈Δ, √»Á÷Ø, Úº‚∂ «˜ÓƒÁ≈ ‹ª
ÌØ∫-ÍÂΔ Ù≈ÓÒ ‘ÈÕ «¬‘ √≈∂ √≈Ó≈‹ Á∂ ÁÒ≈Òª Ú‹Ø∫
’øÓ ’Á∂ ‘È ¡Â∂ ¡≈͉∂ Í≈Ò’ √≈Ó≈‹ ¿πμÍ
Ò◊≈Â≈ «ÈÌ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «ÈÌÂ≈ «¬È∑ª ÁΔ
¡ËΔÈ◊Δ (subservience) Á≈ «¬º’ ÷≈√ ¡≈Ë≈ ˛Õ
«¬‘ ÁÒ≈Ò Úº‚Δ √Ó≈¬∂Á≈Δ ÚΔ «’ÂΔ ÒØ’ª ÁΔ
ÁπÙÓ‰ ˛ ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï ÁΔ Ó≈-‘∂·Ò≈ ÂÏ’≈ ˛Õ
«˜ÓƒÁ≈Δ ÷≈ÂÓ≈ ’≈˘È ¡Â∂ ˜ÓΔÈΔ √πË≈ª Á∂
ΩÒ-ºÍ∂ Á∂ Ï≈Ú‹»Á, ˜ÓΔÈ ÁΔ Ó≈Ò’Δ «Úº⁄ È≈-Ï≈ÏΔ
’≈«¬Ó ˛, Ï‘π ں‚Δ «◊‰ÂΔ «Úº⁄ ¤Ø‡∂, ◊ΔÏ Â∂ Ï∂-
˜ÓΔÈ∂ «’√≈È Ú‡≈¬ΔÁ≈Δ, «‘º√≈-ͺÂΔ, √»Á÷ØΔ ≈‘ƒ
Úº‚∂ ÌØ∫-ÍÂΔ¡ª ÁΔ ´º‡-÷√πº‡, ÁÓÈ Â∂ Ú◊≈ ¡≈«Á
Á≈ «Ù’≈ ‘È ¡Â∂ Ï‘π Áπ÷Á≈¬Δ ‹ΔÚÈ ÏÂΔ ’È
Ò¬Δ Ó˜Ï» ‘ÈÕ «¬‘ Úº‚∂-Úº‚∂ ÌØ∫-ÍÂΔ ÚΔ √≈Ó≈‹
Á∂ ÁÒ≈Ò ¡Â∂ Úº‚∂ √Ó≈¬∂Á≈ª Á∂ ‹Ø‡ΔÁ≈ ‘ÈÕ «¬‘
‹Ó≈ ÚΔ «’ÂΔ ÒØ’ª, ÷≈√ ’’∂ «’√≈ÈΔ Â∂ ÷∂Â-
Ó˜Á»ª ÁΔ ´º‡-÷√πº‡ ’ÁΔ ˛, «¬È∑ª ÁΔ ÁπÙÓ‰ ¡Â∂
«¬È’Ò≈Ï Á≈ «ÈÙ≈È≈ ‘ÈÕ «¬√ Â∑ª √≈Ó≈‹, ÁÒ≈Ò
√Ó≈¬∂Á≈ª ¡Â∂ ÁÒ≈Ò Ì»øÓΔÍÂΔ¡ª ÁΔ ‹Ó≈ ÁΔ
«¬‘ «Âº’ÛΔ ÒØ’ª ÁΔ Óπº÷ ÁπÙÓ‰ ˛ ¡Â∂ «¬È’Ò≈Ï Á≈
⁄؇-«ÈÙ≈È≈ ˛Õ
Ì≈ Á≈ ≈‹ÂøÂ (√‡∂‡) «¬√ «Âº’ÛΔ ÁΔ ≈÷Δ
’Á≈ ˛, «¬√Á∂ ‘º’ ”⁄ Ìπ◊ÂÁ≈ Â∂ «¬√ÁΔ √∂Ú≈ ’Á≈
˛Õ «¬√ ’’∂ «¬‘ ≈‹ÂøÂ È≈ ¡√ÒΔ ¡≈˜≈ÁΔ Â∂ È≈
‘Δ ¡√ÒΔ ‹Ó‘»Δ¡Â Á≈ ÍÃÂΔ«ÈË ¡Â∂ ÷Ú≈Ò≈ ˛Õ
«¬√∂ ’’∂ «¬‘ ’ΩÓΔ¡Âª, È√ÒΔ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª,
Ë≈«Ó’ ÿº‡ «◊‰ÂΔ¡ª È≈Ò ÚΔ ÁπÙÓ‰≈È≈ ÚÂΔ≈
º÷Á≈ ˛Õ
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) ÁΔ Ë≈È≈ ˛ «’ «¬√
◊À  -‹Ó‘»  Δ, ÒØ ’ -ÁØ ÷ Δ Â∂ «‘ø √ ’ ≈‹Âø   ˘
Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ ¡ÓÒ Ì≈Ú Ú؇ª Á∂ ¡ÓÒ ≈‘ƒ È‘ƒ
‘≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈Õ «¬‘ „ª⁄≈ ÒØ’ª ¿πμÍ «‘ø√≈ ·Ø√Á≈
˛, «‹√ ’’∂ ÒØ’ª ˘ ¡≈Í‰Δ ≈÷Δ Ò¬Δ ‘«Ê¡≈ÏøÁ
17 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
‘؉≈ ÍÀ∫Á≈ ˛Õ «¬√ ’’∂ ‘«Ê¡≈ÏøÁ «¬È’Ò≈Ï ‘Δ
¡√ÒΔ ÂÏÁΔÒΔ ¡Â∂ Óπ’ÂΔ Á≈ ≈‘ ˛Õ «¬√ ¡‡ºÒ
’≈‹ ÁΔ Í»ÂΔ Ò¬Δ «¬º’ ◊πÍ Â∂ ¡ø‚-◊≈¿»∫‚
Í≈‡Δ ÁΔ ¡‡ºÒ ˜» ˛Õ
‹∂’ Ì≈.’.Í≈. (Ó-Ò) ÁΔ¡ª Îπº‡ª Ó◊Ø∫ √≈‘Ó‰∂
¡≈¬Δ¡ª Óπº÷-Óπº÷ «Ëª ¡Â∂ Ì≈.’.Í≈. (Ó-Ò) ÂØ∫ Ï≈‘
ÁΔ¡ª ’πºfi «Ëª ÁΔ ’≈◊π˜≈Δ ˘ Ú∂÷Δ¬∂ ª Ó؇∂ »Í
«Ú⁄ «ÂøÈ «’√Ó ÁΔ Í‘πø⁄ ¡Â∂ ¡ÓÒ Íú÷ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
Ì≈.’.Í≈. (Ó-Ò) Á∂ «¬º ’ «‘º √ ∂ , ‹Ø Ó◊Ø ∫ Ì≈ÂΔ
’«Ó¿»«È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈˙Ú≈ÁΔ) Ú‹Ø∫ ‹ºÊ∂ÏøÁ ‘Ø«¬¡≈
˛, Á≈ Óøȉ≈ ˛ «’ √≈∂ Á∂Ù «Úº⁄ «¬È’Ò≈ÏΔ ‘≈Ò≈Â
√≈˜◊≈ ‘È ¡Â∂ ‘«Ê¡≈ÏøÁ «¬È’Ò≈Ï Á≈ ¡ÓÒ
Ì≈Ú √‡∂‡ ÎØ√ª ¿πμÍ ’≈Ú≈¬Δ¡ª Á≈ ¡ÓÒ «’Â∂ ÚΔ
¡≈øÌ ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘ √Ø⁄ Â∂ ¡ÓÒ Ù‘ΔÁ
√≈ÊΔ ⁄≈» Ó‹»ÓÁ≈ Á∂ ¿π√ «Ú⁄≈ Á≈ ‘Δ «¬º’ »Í ˛
«‹‘Û≈ “«Ú¡’ÂΔ◊ Ó≈-Óπ’≈¬Δ” ˘ ¤≈Í≈Ó≈ ‹ø◊
ÓøÈÁ≈ √Δ ¡Â∂ «¬√ ˘ «’Â∂ ÚΔ ¡≈øÌ ’È ÁΔ √∂Ë
«ÁøÁ≈ √ΔÕ √≈ÊΔ ⁄≈» ÁΔ «¬‘ √∂Ë “÷ºÏΔ Ó≈¡’∂Ï≈‹Δ”
√≈Ï ‘جΔ, «‹√ È∂ «¬È’Ò≈ÏΔ Ù’ÂΔ¡ª Á≈ Ï‘π ‘Δ
◊øÌΔ Èπ’√≈È ’Ú≈«¬¡≈Õ «¬√∂ Â∑ª Ó≈˙Ú≈ÁΔ Í≈‡Δ
ÚºÒØ∫, ’πºfi ◊À-ÔπºËÈΔÂ’ ÓÀÁ≈ÈΔ «¬Ò≈«’¡ª «Úº⁄
‘«Ê¡≈ÏøÁ ’≈Ú≈¬Δ¡ª ¡√¯Ò √≈Ï ‘Ø¬Δ¡ª ‘ÈÕ
Í «¬√ «Úº⁄ ’Ø¬Δ Ùº’ È‘ƒ «’ «¬√ Í≈‡Δ È∂
’∂∫ÁΔ Ì≈Â, ÷≈√ ’’∂ ¤ººÂΔ√◊Û∑ Á∂ ¡≈«ÁÚ≈√Δ ÷∂Â
«Úº ⁄ ¡≈Í‰Δ Ù’ÂΔ ’∂ ∫ Á« ’ΔÂΔ ¡Â∂ «¬È∑ ª
¡≈«ÁÚ≈√Δ ÷∂Âª «Úº⁄ ‘«Ê¡≈ÏøÁ «¬È’Ò≈Ï ˘ ¡º◊∂
ÚË≈¿π‰ Á∂ ‹ÂÈ ’ΔÂ∂ ‘ÈÕ «¬√ Í≈‡Δ Á≈ Â∂ «¬√ÁΔ
¡◊Ú≈¬Δ ‘∂·Ò∂ «’ÂΔ ÒØ’ª Á≈ ◊øÌΔ Èπ’√≈È ÚΔ
‘Ø«¬¡≈ ˛, «¬√ ¿πμÍ Í≈ÏøÁΔ Ò≈¬Δ ◊¬Δ ˛Õ «¬√ È≈Ò
√Ïø«Ë ‹ÈÂ’ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ¿πμÍ ÚΔ Í≈ÏøÁΔ Ò≈¬Δ ◊¬Δ
˛Õ Í «¬√Á∂ Ï≈Ú‹»Á «Í¤Ò∂ ’ΔÏ «¬º’ Á‘≈’∂ ÂØ∫ «¬‘
¡≈͉∂ «¬√ ¡≈Ë≈ ˘ Ï⁄≈’∂ º÷‰ «Úº⁄ √¯Ò ‘Δ ˛Õ
◊øÌΔ ¸‰ΩÂΔ¡ª ‘È «¬√ Á∂ √≈‘Ó‰∂Õ «’√∂ «¬º’ ‘Δ
«÷ºÂ∂ ˘, ‹Ø ‘≈Òª ¡Ë≈-«¬Ò≈’≈ È≈ Ï«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈
‘ØÚ∂, ÒøÏ∂ √Ó∂∫ º’ Ï⁄≈’∂ º÷‰≈ Â∂ «¥¡≈ÙΔÒ º÷‰≈,
Ï‘π ‘Δ ’·È ’≈‹ª «Úº⁄Ø∫ «¬º’ ’≈‹ ˛Õ «¬√Á∂ È≈Ò
‹πÛÚª Ȫ‘-Ú≈⁄’ ͺ÷ «¬‘ ˛ «’ √≈∂ Á∂Ù «Úº⁄Ø∫ «¬√
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
÷∂Â ˘ «ÓÒ‰ Ú≈ÒΔ ÍÁ≈Ê’ ¡Â∂ «¬÷Ò≈’Δ ÓºÁÁ
¡Â∂ «¬º’Óπº·Â≈ Ș È‘ƒ ¡≈™ÁΔÕ «¬√ ÷∂Â Â∂
¡≈«ÁÚ≈√Δ √øÿÙ ÁΔ √πº«÷¡≈ ¡Â∂ Ï⁄≈¡, √≈∂ Á∂Ù
Á∂ «’ÂΔ¡ª ¡Â∂ ‹Ó‘»Δ¡Â Í√øÁ ÒØ’ª Á≈ Î˜ ω
¸º’≈ ˛Õ
Ì≈.’.Í≈. (Ó-Ò) ÁΔ «¬º’ Á»√Δ Ë≈≈ ¿π‘ ˛ ‹Ø
«Ú¤Û∂ Íë√ºË «¬È’Ò≈ÏΔ ¡≈◊» ⁄øÁÍ»Ò≈ À‚Δ ÁΔ
¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ «Ú’√ ‘πøÁΔ ‘جΔ, ¡º‹ ÍÃÂΔØË √øÿÙ
ÁΔ ÍÀÚ¬Δ ”Â∂ ¡ÓÒ ’ÁΔ ˛Õ «¬‘ «Ë Ì≈.’.Í≈. (Ó-
Ò) «È¿» ‚ÀÓØ’∂√Δ ˛Õ «¬‘ √≈ÊΔ √Δ.ÍΔ. À‚Δ √È «‹È∑ª
È∂ ÍÃÂΔØË ÙøÿÙ ˘ «Ú’√ ’ΔÂ≈ ¡Â∂ ¿πȪ Á∂ √π«‘Á
√≈ÊΔ¡ª È∂ «¬√ ˘ ‘Ø ·Ø√ »Í «ÁºÂ≈Õ «¬√ √Ø⁄ ”Â∂
¡ÓÒ ¡Èπ√≈, ÍÃÂΔØË ÿØÒ ‘«Ê¡≈ÏøÁ ÿØÒ ÁΔ
«Â¡≈Δ Ò¬Δ, «¬º’ ¡«‘Ó ≈‹ÈΔÂ’-‹ºÊ∂ÏøÁ’ ¡Â∂
ÎΩ‹Δ ÍÛ≈¡ ˛Õ ÍÃÂΔØË ÿØÒ Á∂ Í√≈ Â∂ «Ú’≈√ È∂ ’πºÒ
«¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ Á∂ Í√≈∂ Â∂ «Ú’≈√ Á≈ ’≈È Ï‰È≈
‘πøÁ≈ ˛ ¡Â∂ «¬º’ √≈˜◊≈ ÍÛ≈¡ ¿πμÍ ‘«Ê¡≈ÏøÁ
ÿØÒ «Úº⁄ ÏÁÒ ‹≈‰≈ ‘πøÁ≈ ˛Õ ÈΔfi È≈Ò Á∂÷Δ¬∂ ª
ÍÃÂΔØË ÿØÒ ¡Â∂ ‘«Ê¡≈ÏøÁ ÿØÒ Á∂ «Ú⁄’≈ ’جΔ
⁄ΔÈ ÁΔ ’øË È‘ƒÕ ‹∂ ¡≈Í‰Δ Â≈’ Á≈ ͺË ’≈ÎΔ
‘ØÚ∂ ª √≈˜◊≈ ‘≈Òª «Úº⁄ «¬√˘ ‘«Ê¡≈ÏøÁ ÿØÒ
«Úº⁄ Í«Ú«Â ’ΔÂ≈ ‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬‘ ÚΔ √øÌÚ ˛
«’ ¡√≈Ú∂∫ «Ú’≈√ Á∂ ’≈È, ’πºfi ÷∂Â ‘«Ê¡≈ÏøÁ
ÿØÒ Á∂ ÷∂Âª Ú‹Ø∫ «Ú’√ ‘؉ ¡Â∂ ’πºfi ÍÃÂΔØË √øÿÙ
Á∂ ͺË º’ «Ú’√ ‘؉ ¡Â∂ ÁØÚ∂∫ «¬º’ Á»‹∂ Á∂ Í»’
ω √’Á∂ ‘ÈÕ «¬º ’ √Óª ¡«‹‘≈ ÚΔ «‘≈ ‹ÁØ ∫
√Δ.ÍΔ.À‚Δ ÁΔ √∂Ë ˘ ÓøÈÁΔ Â∂ ¡ÍÈ≈™ÁΔ Ì≈.’.Í≈.
(Ó-Ò) ’ØÒ ’¬Δ ÍÃÂΔØË √π’À‚ √È ¡Â∂ ¿πÈ∑ª È∂ «¬º’
ÍÃÌ≈ÚÙ≈ÒΔ ‹ÈÂ’ Ò«‘ ¿π√≈È «Úº⁄ «¬º’ «ÚÙ∂Ù
Ì»«Ó’≈ «ÈÌ≈¬Δ √ΔÕ «¬º’ ¤Ø‡∂ «‘º√∂ È∂ º‡Îº‡ ‘«Ê¡≈ÏøÁ
ÿØ Ò ¿π √ ≈È Ò¬Δ, ‘«Ê¡≈Ïø Á Á√Â∂ ω≈’∂
‘«Ê¡≈ÏøÁ √øÿÙ, «ÏȪ ÒØÛƒÁΔ ‹ÈÂ’ ÙÓ»ÒΔ¡Â
Á∂, ¿π√≈È ÁΔ ’Ø«ÙÙ ÚΔ ’ΔÂΔ ˛ Í ‘≈Òª º’ ¿π‘
Ú≈-Ú≈ ¡√¯Ò ‘Δ ‘Ø¬Δ ˛Õ Ì≈.’.Í≈. (Ó-Ò) È.‚.
’ØÒ ÚΔ ¡«‹‘∂ ÔπºËÈΔÂ’ ÷∂Â √π‰∂ ‹ªÁ∂ ‘È «‹ºÊ∂
ÍÃÂΔØË ÿØÒ «Ú’√ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ
’πºfi ’«Ó¿»«È√‡ ‹ºÊ∂ÏøÁΔ¡ª ¡«‹‘Δ¡ª ÚΔ ‘È,
18 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
«‹È∑ª ÁΔ ‘«Ê¡≈ÏøÁ √øÿÙ Ï≈∂ √Ófi ‘≈Òª ÚΔ Áπº√Â
È‘ƒ ‹≈ÍÁΔÕ ¿π‘ ‹ÈÂ’-ÿØÒª ÁΔ «ÚÙ≈ÒÂ≈, «¬Èª
¡≈«Ê’ ÿØÒª ˘ ≈‹ÈΔ«Â’ ÿØÒª «Úº⁄ ÏÁÒ‰ Â∂
«Î ¡≈Í-Óπ‘≈∂ ‘«Ê¡≈ÏøÁ ÿØÒ «Úº⁄ ÏÁÒ‰ ÁΔ
’ÒÍÈ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ √Ø⁄ Â∂ ¡ÓÒ «¬º’ «’√Ó ÁΔ
¡≈Í-Óπ‘≈Â≈, Í»¤Ú≈Á Â∂ ψ≈Ú Á∂ ÏΔ‹ √ÓØ¬Δ ÏÀ·≈
˛Õ «¬Èª ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ «’Ë∂ ‘«Ê¡≈ÏøÁ Á√Â∂
‹ª ÍÃÂΔØË Á√Â∂ Á∂÷‰ √π‰È ˘ È‘ƒ «ÓÒÁ∂Õ
⁄؉ª ˘ Á≈¡Í∂⁄ª Á≈ √π¡≈Ò ÓøÈ’∂, «¬Èª ÁΔ ÚÂØ∫
’È Á∂ ÓπºÁ∂ ¿πμÍ (Ó-Ò) Ò«‘ «Úº⁄ «Âº÷∂ ÓºÂÌ∂Á
‘π‰ º’ ÚΔ ’≈«¬Ó ‘ÈÕ ¡ÀÓ‹À∫√Δ ‡πº‡‰ Á∂ ÓΩ’∂, √≈ÊΔ
√.È. «√øÿ-√≈ÊΔ √Δ.ÍΔ. À‚Δ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ Ú≈ÒΔ «Ë
È∂ ⁄؉ª «Úº⁄ Ì≈◊ ÒÀ‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈ √ΔÕ «‹√ Á∂
¡ËΔÈ, «¬‘ «Ë ⁄؉ª «Úº⁄ Ì≈◊ ÒÀ∫ÁΔ ¡≈ ‘Δ ˛Õ «¬√
ÙÓ»ÒΔ¡Â ˘ ÍÃÂΔØË ÿØÒ È≈Ò √πÓ∂Ò ’∂, «¬√ «Ë
ÁΔ¡ª ’πºfi ÍÃ≈ÍÂΔ¡ª ÚΔ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬Δ¡ªÕ Í ‘π‰
«‹‘ÛΔ¡ª ÚΔ «Ëª ⁄؉ª «Úº⁄ ÙÓ»ÒΔ¡Â ’ÁΔ¡ª ‘È,
¿π‘ √»Ï≈¬Δ ‹ª ’∂∫ÁΔ ÍºË ¿πμÍ ’Ø¬Δ ÷≈√ ÍÃ≈ÍÂΔ
È‘ƒ ’ √’Δ¡ªÕ ‘π‰ º’ «¬‘ «Ëª √»Ï≈¬Δ ⁄؉ª ÁΩ≈È,
Ïø◊≈Ò, ¡ªË≈, «‘Ó≈⁄Ò «Úº⁄ A-A ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂. √Δ‡
«‹º  ‰ º ’ ‘Δ √Δ«Ó ‘Δ¡ª ‘ÈÕ ’π º fi Í≥ ⁄ Δ¡ª
√Í≥⁄Δ¡ª Â∂ ÏÒ≈’ √øÓÂΔ √Δ‡ª ÚΔ «¬‘ «‹ºÂÁ∂ ¡≈™Á∂
‘ÈÕ Í «¬‘ ÙÓ»ÒΔ¡Â √»Ï≈¬Δ ͺË º’ ¡≈Í‰Δ ‘Ø∫Á
È‘ƒ Â’Û≈ √’Δ¡ªÕ «¬‘ Ó√Ò≈ «¬º’ ◊øÌΔ √Ø⁄ «Ú⁄≈
ÁΔ Óø◊ ’Á≈ ˛Õ
◊πÍ Í≈‡Δ ¡Â∂ Í≈‡Δ ÚºÒØ∫ ÷πºÒ∂ ÓΩ’∂ Í≈‡Δ
ÍÒ∂‡Î≈Ó ÂØ∫ Ú‰ Á≈ ÓπºÁ≈ ‘≈Òª º’ ÚΔ Ï«‘√ Á≈
«ÚÙ≈ ˛Õ ÷πºÒ∂ ÓΩ’∂ Ú‰ ¡Â∂ È≈-Ú‰ Ú≈Ò∂,
«¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ Á∂ ◊π‰ ˘ ¿π⁄∂∂ ͺË º’ «Ò‹≈‰
Ò¬Δ Ï‘π ’≈«¬Ò’» Â’ È‘ƒ Á√≈ √’∂Õ ¡«‹‘Δ
√«ÊÂΔ «Úº⁄ ◊πÍÂ-Í≈‡Δ Îø’Ù«Èø◊ «√Î «¬º’ √ÓΔ
’≈Ú≈¬Δ ω’∂ «‘ ‹ªÁΔ ˛Õ ¿π‘ «¬È’Ò≈ÏΔ √øÿÙ
«Úº⁄ «◊‰ÈÔØ◊ ÍÃ≈ÍÂΔ¡ª Á≈ Á≈¡Ú≈ È‘ƒ ’ √’Á∂Õ
«¬√ ÍÃ√ø◊ «Úº⁄ ◊πÍÂ-Í≈‡Δ Îø’Ù«Èø◊ «¬º’ Ϫfi «‹‘≈
¡ÓÒ Ï‰’∂ «‘ ‹ªÁ≈ ˛Õ Á»√∂ Í≈√∂ ÷πºÒ∂ ÓΩ’∂ Ú‰
Ú≈Ò∂ ÚΔ Úº‚Δ¡ª ÓºÒª Ó≈È Á≈ Á≈¡Ú≈ È‘ƒ ’ √’Á∂Õ
«¬È∑ª ÁØ‘ª ˜«Ï¡ª ˘ ‘Ø ÿØ÷‰≈ ⁄≈‘ΔÁ≈ ˛Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡º‹ Á∂Ù Â∂ √ø√≈ «Úº⁄ «¬º’ Ù≈ÈÁ≈ «¬È’Ò≈ÏΔ
√«ÊÂΔ Ï‰Δ Í¬Δ ‘ÀÕ √≈∂ Á∂Ù ÁΔ Óπº÷ Ë≈≈ «√¡≈√Â
ÏπΔ Â∑ª «¬º’ ÷Ò≈¡ Á≈ «Ù’≈ ˛ ¡Â∂ «¬‘ ‘Ø «ÈºÿÁΔ
‹≈ ‘Δ ˛Õ «¬√ ÷Ò≈¡ ˘ Ì«¡≈ ‹≈‰≈ ˜»Δ ˛Õ «¬√
Ó’√Á Ò¬Δ Á∂٠ͺË ‹ª √»Ï≈ ͺËª ¿πμÍ «¬º’
Ù’ÂΔÙ≈ÒΔ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ÁΔ ¿π√≈Δ «¬º’ ◊øÌΔ
¸‰ΩÂΔ Ï‰Δ Í¬Δ ˛Õ
«¬√ ¸‰ΩÂΔ ÁΔ ÂΔÏÂ≈ ‘Ø ÚΔ ÚË ‹ªÁΔ ˛ ‹ÁØ∫
Á∂Ù ˘ √øÿΔ-‡ØÒ∂ Á∂ Î≈ÙΔ ‹˘È Á≈ ‡≈’≈ ’È≈ ÍÀ
«‘≈ ˛Õ ¡≈.¡À√.¡À√.-Ì≈‹Í≈ ◊·‹ØÛ √≈Ó≈‹Δ
Ó◊Óº¤ª ˘ ËÛ≈ ËÛ «¡Àª Á∂ «‘≈ ˛ Í «¬º’ ◊øÌΔ
«Î’» ‹˘È ˘ ¿πÌ≈ «‘≈ ˛Õ «¬√Á∂ È≈Ò ‘Δ ¿πȪ Á∂
«√¡≈√Δ ¡≈◊» ¡≈Ó ÓπÙ’Òª «Úº⁄ «ÿ∂ ÒØ’ª Á∂ ‹˜Ï≈ª
˘ ‡πøÏ’∂ ¡≈Ó ¡≈ÁÓΔ ˘ ̇’≈¡ ‘∂ ‘ÈÕ √øÿΔ-‹˘È
«¬º’ Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ ÚÂ≈≈ ˛ «‹‘Û≈ Á∂Ù Á∂ ÒØ’ª ˘ ‘Ø
ÚΔ «Èÿ≈ ÚºÒ «Ò‹≈ √’Á≈ ˛Õ «¬√ ¸‰ΩÂΔ Á∂ √≈‘Ó‰∂
Ó-Ò «Ëª ˘ ¡≈Í‰Δ Â≈’ ÚË≈¿π‰ Ò¬Δ «√ÂØÛ
’Ø«ÙÙª ’ÈΔ¡ª ⁄≈‘ΔÁΔ¡ª ‘ÈÕ
√‘≈«¬Â≈
A. «¬È’Ò≈ÏΔ ‹Ó‘»Δ Ò«‘ Á∂ ‘ÓÁÁ ‘∂
Ó‘»Ó √≈ÊΔ Áπ¡≈’≈ Á≈√ «ÚÒΔ (Òº÷‰ ’∂ ͺ‚≈,
’Í»ÊÒ≈) ÁΔ Ô≈Á «Úº⁄ ¿πÈ∑ª Á∂ Í«Ú≈ ÚºÒØ∫
¡Á≈≈ «¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ ˘ D@@@ π. √‘≈«¬Â≈
Ì∂‹Δ ‹ªÁΔ ˛Õ ¡Á≈≈ Í«Ú≈ Á≈ √‘≈«¬Â≈ Ò¬Δ
ËøÈÚ≈ÁΔ ˛Õ
B. «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È Á∂ ¡≈◊» ’≈.
√π«øÁ «√øÿ ÏÀ∫√ Â∂ ‘«‹øÁ «√øÿ ÏÀ∫√ «˜Ò∑≈ Ù‘ΔÁ
Ì◊ «√øÿ È◊ «Í≥‚ Ó‹≈≈ È∂ ¡≈Í‰Δ ÍπºÂΔ
ÍÃΔÂΔ («¬‡ÒΔ) Á∂ «Ú¡≈‘ ÓΩ’∂ EA@@ πͬ∂ ‹ÈÂ’
’≈‹ª Ò¬Δ √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ «¬È. √≈‚≈
≈‘ Í«Ú≈ ÷πÙΔ √ªfi≈ ’Á≈ ˛Õ
C. √≈ÊΔ ⁄øȉ «√øÿ Ïπº‡ «‘√ΔÒ ÍÃË≈È Í∂∫‚»
Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È, «Í≥‚ ‹ø«‚¡≈Ò≈ Óø‹’Δ (‹ÒøË)
È∂ ¡≈͉∂ Ï∂‡∂ ÁΔ Ù≈ÁΔ ÓΩ’∂ ÒØ’ ’≈‹ª Ò¬Δ E@@@
π. √‘≈«¬Â≈ Ì∂‹Δ ˛Õ ¡Á≈≈ «¬È. √≈‚≈ ≈‘
Í«Ú≈ ÷πÙΔ √ªfi≈ ’Á≈ ˛Õ
19 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 ıÏÁ≈ ! ‘ث١≈ !! ¡º◊∂ ÷Â≈ ˛ √’≈
Ò˙ ‹Δ, ⁄∂Â≈ÚÈΔ ‹≈Δ ‘Ø ◊¬Δ ˛Õ ¿π‘ ÚΔ «’√∂
¡À∂-◊À∂ Ⱥʻ-÷À∂ ÚºÒØ∫ È‘ƒ ÏÒ«’ √ø√≈ Á∂ ÓøÈ∂-ÍÃÓøÈ∂
¡≈«Ê’ «ÚÁÚ≈È ÚºÒØ∫Õ ’Ω‰ ˛ «¬‘ «ÚÁÚ≈È, ‹È≈Ï
Á≈ Ȫ ˛ ÿ»≈Ó ≈‹È, ‹Ø «’ «’√∂ Ú∂Ò∂ ¡øÂ≈Ù‡Δ
ÓπÁ≈ ’ØÙ Á∂ ÍÃÓπº÷ ¡Ê-√≈ÙÂΔ ‘∂ ‘ÈÕ ‹È≈Ï ≈‹È
√≈‚∂ ’∂∫ÁΔ ÏÀ∫’ Á∂ √ÂøÏ B@AC ÂØ∫ √ÂøÏ B@AF º’
Óπ ÷ Δ ÚΔ ‘∂ ‘ÈÕ ¡º ‹ ’º Ò ¡ÓΔ’≈ ÁΔ «Ù’≈◊Ø
Ô»ÈΔÚ«√‡Δ ”⁄ Î≈«¬Èª√ Á∂ ÍÃØÎÀ√ Ú‹Ø∫ ’≈‹ÙΔÒ
‘ÈÕ ¿πÈ∑ª È∂ ÏΔ.ÏΔ.√Δ. ∂«‚˙ È≈Ò AB Ó≈⁄ B@AI
˘ «¬º’ ◊ºÒÏ≈ ÁΩ≈È ⁄∂Â≈ÚÈΔ Ì∂ Ò«‘˜∂ «Úº⁄ «’‘≈
«’, ““Í»ø‹ΔÚ≈Á ◊øÌΔ ÷Â∂ «Úº⁄ ˛Õ””
‹È≈Ï ≈‹È È∂ «¬√ ◊ºÒÏ≈ ÁΩ≈È «’‘≈ «’
√≈Ò B@@H ”⁄ ¡≈¬∂ ¡≈«Ê’ ÓøÁÚ≈Û∂ ¡Â∂ ¿π√ Ó◊Ø∫
Ò≈◊» ’ΔÂΔ¡ª √Î≈ ÈΔÂΔ¡ª ’≈È √Ì ˘ Ï≈Ï Á∂
ÓΩ’∂ È‘ƒ «ÓÒ ‘∂ «‹√ ’≈È Í»ø‹ΔÚ≈Á ◊øÌΔ ÷Â∂
«Úº⁄ ˛Õ «¬√ «ÚπºË ψ≈Úª ‘Ø √’ÁΔ¡ª ‘ÈÕ √’≈ª
˘ ¡≈«Ê’Â≈ Á∂ ÷∂Â ”⁄ ◊À-Ï≈ÏΔ ˘ ¡º÷Ø∫ ˙‘Ò∂
È‘ƒ ’È≈ ⁄≈‘ΔÁ≈Õ ‹È≈Ï ≈‹È Á≈ √ø√≈ ”⁄ Í√Δ
◊À-Ï≈ÏΔ Á≈ ’ÊÈ √ºÂ-ÍÃÂΔÙ √‘Δ ˛Õ Í ¿πȪ
ÚºÒØ∫ ‹≈Δ ⁄∂Â≈ÚÈΔ √ø√≈ Í»ø‹ΔÚ≈Á Á∂ Ó≈Ò’ª Ì≈Ú
Úº‚Δ¡ª ¡‹≈∂Á≈Δ¡ª ˘ «Ó‘‰∂ Á∂ »Í ”⁄ ˛Õ ¿π‘ ¿πÈ∑ª
ÂØ∫ ¡≈√ º÷Á∂ ‘È «’ «¬‘ Úº‚∂ Ó◊Óº¤ ¡≈Í‰Δ ´º‡
Á≈ ’πºfi «‘º√≈ «’ÂΔ ÒØ’ª ÁΔ √Ó≈«‹’ √πº«÷¡≈ ”Â∂
÷⁄‰Õ Í ª ÚΔ √º⁄ ª √º⁄ ‘Δ ˛Õ
¡‹Ø ’ ∂ √ø √ ≈ Í» ø ‹ ΔÚ≈Á Á≈ «√÷Ò≈ » Í
√≈Ó≈‹Ú≈Á, «‹√È∂ ‹Ó‘»Δ¡Â Á≈ Óπ÷Ω‡≈ Í≈«¬¡≈
‘Ø«¬¡≈, ‘Ø ’πºfi È‘ƒ ÏÒ«’ ⁄øÁ ¡ÓΔª ÁΔ ’πºÒ ÁπÈΔ¡ª
Á∂ «’ÂΔ ÒØ’ª ¡Â∂ ¡√≈«√¡ª ”Â∂ Ó≈Ò’Δ Â∂ ‹Ï ˛Õ
Ú≈Ë» √Ó≈«¬¡≈ ÍÀÁ≈ ’’∂ Í»ø‹Δ Á≈ «¬’ºÂΔ’È,
Í»ø‹ΔÚ≈Á Á≈ «ÈÔÓ ˛ Â∂ √ø√≈ Ì ”⁄ «¬‘ ÚÂ≈≈
Â∂‹Δ È≈Ò Ú≈Í «‘≈ ˛Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ √ø√≈ Ì ”⁄
¡≈«Ê’ ÂΩ ”Â∂ ◊À-Ï≈ÏΔ ÚΔ ˙ÈΔ ‘Δ Â∂˜Δ È≈Ò
ÚË ‘Δ ˛Õ ◊ÒØÏÒ ÚÀÒÊ ‚≈‡≈ Ïπº’ ÚºÒØ∫ B@AH ”⁄
‹≈Δ «¬º’ «ÍØ‡ ¡Èπ√≈ √ø√≈ Á∂ A% ¡ÓΔª ’ØÒ
’πºÒ √ø√≈ ÁΔ HE% ËÈ-ÁΩÒ ¡Â∂ FD% ÒØ’ª ’ØÒ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«√Î B% ËÈ-ÁΩÒ ˛Õ «¬‘ ’≈‰Δ Úø‚ «Ú’√Â
√≈Ó≈‹Δ Â∂ ¡ÓΔ ÓπÒ’ª «Úº⁄ Ì≈Ú∂∫ ÚºË-ÿº‡ ÎÂ≈
È≈Ò ‘Δ √‘Δ Í ÚË ‘Δ ˛Õ «‹ºÊ∂ ¡ÓΔ’≈ Â∂ »√ ”⁄
Í»ø‹Δ Á∂ «¬’ºÂΔ’È ÁΔ ÎÂ≈ Â∂˜ ˛ ¿πÊ∂ Ô»Í ”⁄
«¬È∑ª Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ ÎÂ≈ ÊØÛΔ ËΔÓΔ ˛Õ «¬‘ ÚÂ≈≈
√ø√≈ ͺË ”Â∂ «’ÂΔ ÒØ’ª ÁΔ ÷ΔÁ Ù’ÂΔ ˘ ÷Ø≈ Ò≈
«‘≈ ˛Õ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ‘Δ B@@H Á≈ ¡≈«Ê’ ÓøÁÚ≈Û≈ ‘Ø∫Á
«Úº⁄ ¡≈«¬¡≈Õ Í √≈Ó≈‹Δ «ÚÚ√Ê≈ ¡≈͉∂ √ø’‡ Á≈
ÏØfi ͤÛ∂ ¡Ë-Ï√ÂΔ Á∂Ùª √Ó∂ ’πºÒ ÁπÈΔ¡ª ÁΔ
«’ÂΔ ÒØ’≈¬Δ ¿πμÍ ÒºÁ ‘Δ ˛Õ «¬√∂ «Úº⁄Ø∫ √Î≈
ÈΔÂΔ¡ª ≈‘ƒ ÒØ’ª ˘ «ÓÒÁΔ √Ó≈«‹’ √πº«÷¡≈ ”⁄
’‡ΩÂΔ, √Ï«√‚Δ¡ª Á≈ ÷≈ÂÓ≈, ÂÈ÷≈‘ª-¿π˜ª Á≈
‹≈Ó ‘؉≈, ÒØ’ª ”Â∂ ‡À’√ª Á≈ ÈÚª ÏØfi, Ó«‘ø◊≈¬Δ, ͺ’∂
π˜◊≈ ÁΔ Êª ·∂’≈ π˜◊≈ ¡≈«Á ÚÂ≈∂ «’ÂΔ
ÒØ’ª Á≈ ‹Δ‰≈-Óπ‘≈Ò ’ ‘∂ ‘ÈÕ
√ø√≈ Á∂ ’πÁÂΔ Ó≈Ò-÷˜≈«È¡ª Â∂ Óø‚Δ¡ª ”Â∂
’ø‡ØÒ ’È ÁΔ √≈Ó≈‹Δ ‘ØÛ ’≈È «‹ºÊ∂ ¡ÓΔ’≈-
⁄ΔÈ «Ú⁄’≈ ÚÍ≈’ ‹ø◊ √≈‘Ó‰∂ ˛ ¿πÊ∂ ÓºË-Í»Ï
√Ó∂ √ø√≈ Á∂ ’¬Δ «÷º«Â¡ª ”⁄ ÎΩ‹Δ ‹ø◊ª ÚΔ ÓÈπº÷Â≈
Á≈ ÿ≈‰ ’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Í»ø‹Δ Á∂ Úº‚∂ ¡‹≈∂Á≈ ⁄øÁ
¡ÓΔ «¬√ ÿ≈‰ «Úº⁄Ø∫ ÚΔ ÁΩÒ ’Ó≈ ’∂ «’ÂΔ ÒØ’ª
ÁΔ fiØÒΔ ÓΩÂ, Ìπº÷ÓΔ, ’ø◊≈ÒΔ ¡Â∂ ¿π‹≈Û≈ Í≈ ‘∂
‘ÈÕ «‹√ ’≈È √ø√≈ Ì Á∂ «’ÂΔ ÒØ’ª ”⁄ Ï∂⁄ÀÈΔ
ÚË ‘Δ ˛Õ
«’ÂΔ-«’√≈Ȫ ÁΔ Ï∂ ⁄ À È Δ ÷≈Û’» «’√Ó Á∂
‹ÈÂ’ √ø◊≈Óª ≈‘ƒ ÍÃ◊‡ ‘Ø ‘Δ ˛Õ ÏΔÂ∂ √Ó∂∫ ”⁄
Â∂Ò ”Â∂ Ò◊≈¬∂ ‡À’√ª, ¿π˜ª Á∂ ‹≈Ó «‘‰ Â∂ ÷πº√Á∂
π˜◊≈ ’≈È Îª√ ÁΔ G@% ¡≈Í‰Δ √’≈ «ıÒ≈¯
«ÂøÈ Ó‘ΔÈ∂ √Û’ª ”Â∂ ¿πμÂ ’∂ ‘≈’Óª ÁΔ ÈƒÁ ÷≈Ï
’ÁΔ ‘Δ ˛Õ «¬‘Δ ÚÂ≈≈ ¡≈√‡Δ¡≈, Ô»È≈È, √Í∂È,
«ÏÇ∂È √Ó∂ ԻÍ Á∂ ’¬Δ ÓπÒ’ª ”⁄ Ú≈Í«¡≈Õ ¡ÓΔ’≈
”⁄ Á√øÏ AH ÂØ∫ BE ‹ÈÚΔ AI º’ CE «ÁÈ ⁄ºÒΔ
Â≈Ò≈ÏøÁΔ È∂ ¡ÓΔ’Δ ¡Î√Ù≈‘Δ ˘ ‹ÈÂ’ ÌØ‹È
Úø‚‰ Ú≈ÒΔ¡ª Áπ’≈Ȫ Ó»‘∂ Ò≈¬ΔȪ ”⁄ ÷Û∂ ‘؉ Ò¬Δ
Ó‹Ï» ’ «ÁºÂ≈Õ ddd
20 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 «¬º’ ª √Δ ’ÓÒΔ, Á»‹Δ ...
ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª Á≈ «Ï◊πÒ Úº‹ ¸º’≈ ˛Õ ¡Òº◊-
¡Òº◊ Í≈‡Δ¡ª ⁄؉ Á∂ ÓÀÁ≈È ”⁄ ¿πμÂ ¸º’Δ¡ª ‘ÈÕ
‘≈’Ó ‹Ó≈ Í≈‡Δ¡ª ◊ºÁΔ ”Â∂ ÏÀ·‰ Ò¬Δ ÂÒØÓº¤Δ
‘Ø ‘Δ¡ª È∂ Â∂ ◊ºÁΔ ”Â∂ ÏÀ·‰ Ò¬Δ ‘ Â∑ª Á≈ ‹ØÛ-
ÂØÛ ’ ‘Δ¡ª È∂Õ ⁄؉ª Á∂ ÓΩ’∂ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈ÏΔ
ÚΔ ¡≈Í‰Δ «√¡≈√ ÒØ’ª ”⁄ ÒÀ ’∂ ‹ªÁ∂ È∂, ’πºfi ⁄؉ª
”⁄ «‘º√≈ ÒÀ ’∂ Â∂ ’πºfi ⁄؉ª Á≈ Ï≈¬Δ’≈‡ ’’∂Õ ‹Ø ⁄؉
”⁄ «‘º√≈ ÒÀ∫Á∂ È∂, ¿π‘ «¬√ ˘ ¡≈Í‰Δ «√¡≈√ ˘
ÍÃ⁄≈È-ÍÃ√≈È Â∂ ‹ÈÂ≈ Á∂ «ÚÙ≈Ò «‘º«√¡ª º’ Í‘πø⁄
’È Ò¬Δ ÚÂÁ∂ ‘ÈÕ ⁄؉ª ¿π‘Ȫ Ò¬Δ Á≈¡Í∂⁄ Á≈
Ó√Ò≈ ˛ È≈ «’ «¬√ ÍÃÏøË ”⁄ √’≈ ω≈ ’∂ «√√‡Ó
Á≈ «‘º√≈ Ï‰È Á≈Õ È≈ ‘Δ ¿π‘ «¬‘ √ÓfiÁ∂ ‘È «’ ⁄؉ª
≈‘ƒ ’Ø¬Δ ÂÏÁΔÒΔ ‘Ø √’ÁΔ ˛Õ Í ’πºfi ’«Ó¿»«È√‡
’‘≈¿π‰ Ú≈ÒΔ¡ª Í≈‡Δ¡ª «¬‘Ȫ ⁄؉ª ”⁄ «‘º√≈
ÒÀ∫ÁΔ¡ª È∂, ¿π‘ ¡≈Í‰Δ «√¡≈√ ÍÃ⁄≈È Ò¬Δ È‘ƒ
√◊Ø ∫ ÍÃ Ï ø Ë Á≈ «‘º √ ≈ Ï‰È Ò¬ΔÕ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ.,
√Δ.ÍΔ.¡ÀÓ. «¬√ ◊øÁ ”⁄ ◊Ò-◊Ò ¿πμÂ ¸º’Δ¡ª È∂,
«‹√Á≈ ÈÂΔ‹≈ «¬‘Ȫ Á∂ ÷≈ÂÓ∂ ÚºÒ ‹≈‰ Á∂ »Í «Úº⁄
«È’«Ò¡≈Õ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. Â∂ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ. Á∂ Á∂Ù Á∂ Ï‘πÂ
√≈∂ «‘º«√¡ª ”⁄ Í≈‡Δ Á¯Âª ”⁄ ÏÀ·‰ Ò¬Δ «Ú¡’ÂΔ
È‘ƒ ‘È, Á¯Âª ÁΔ ‘≈Ò «‹øÁ∂ Ó≈È Ú≈ÒΔ Ï‰Δ
Í¬Δ ˛Õ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. È∂ Í≥‹≈Ï ”⁄ ’ª◊√ È≈Ò «ÓÒ
’∂ ⁄؉ª ÒÛΔ¡ª Â∂ ¿π‘Ȫ Á∂ ÁØ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂. «‹ºÂ∂ Â∂
«Î ÁØÈØ∫ ’ª◊√ ÁΔ ◊ØÁΔ «Úº⁄ ÏÀ· ◊¬∂Õ ÓπÛ ’∂ «¬‘Ȫ
Ò¬Δ √πÒº÷‰Δ ÿÛΔ ’Á∂ ¡≈¬Δ È‘ƒ Â∂ Ù≈«¬Á È≈ ‘Δ
¡≈¿π‰Δ ˛Õ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ. È∂ ÚΔ Ïø◊≈Ò ”⁄ C Á‘≈«’¡ª
ÂØ∫ ¿πμÍ ≈‹ ’ΔÂ≈ Â∂ ¡÷Δ «’√≈Ȫ Á≈ ’ÂÒ∂¡≈Ó
’’∂ ’øÍÈΔ¡ª ˘ ˜ÓΔÈ Á∂‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ”⁄ ¡≈͉Δ
«√¡≈√Δ ˜ÓΔÈ ◊π¡≈ Ò¬ΔÕ
Í ¡≈ͪ «¬‘Ȫ ‘≈’Ó ‹Ó≈ÂΔ Ï‰ ¸º’Δ¡ª
Í≈‡Δ¡ª Ï≈∂ È‘ƒ, ‹Ø ‘≈’Ó ‹Ó≈ ÁΔ¡ª Í≈‡Δ¡ª
Ï‰È ÁΔ «Â¡≈Δ ”⁄ È∂, ¿π‘Ȫ ÁΔ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ «¬‘
¡≈.¡ÀÓ.ÍΔ.¡≈¬Δ. Ì≈Ú Óø◊ ≈Ó Í≈√Ò≈ ‘Øª ÁΔ
Í≈‡Δ Í≈√Ò≈ ËÛ≈ Â∂ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡À Ó -¡À Ò )
«ÒÏ∂ÙÈ ‹Ø ‘π‰ «¬È’Ò≈ÏΔ «√¡≈√ ÂØ∫ «ÒÏ∂‡
(¡≈˜≈Á) ‘Ø ¸º’Δ ˛Õ
Óø◊ ≈‹ Í≈√Ò≈ √Ì ÂØ∫ ÚºË ÷ºÏΔ ¬∂’Â≈ Á≈
ÓπºÁ¬Δ ¡÷Ú≈™Á≈ √Δ Í ’øÓ «√¡≈‰∂ ’ª Ú≈Ò≈ ’ΔÂ≈
¡Â∂ Í≈‡Δ ˘ ¿π√ ◊·‹ØÛ Á≈ «‘º√≈ ω≈«¬¡≈ «‹√
«Úº⁄ ‘ Â∑ª Á≈ ÈÓ»È≈ Ù≈«ÓÒ ˛Õ Í≥‹≈Ï ¡º‹ È«Ù¡ª
ÂØ∫ ÍΔÛ ˛ ¡Â∂ È«Ù¡ª Á∂ ÷≈ÂÓ∂ ÁΔ Êª È«Ù¡ª Á≈
ÏÁÒ Í∂Ù ’È Ú≈Ò∂ ‚≈. ËÓÚΔ ◊ªËΔ ¡Â∂ È«Ù¡ª

ddd ⁄ΩÊ≈ «‘º√≈ ¡ÓΔ’Δ ÓπÒ≈˜Ó «¬È∑ª CE «ÁȪ ”⁄ π˜◊≈ ÷πº√‰ ’≈È ’º÷Ø∫ ‘ΩÒ∂ ‘Ø
◊¬∂Õ Áº÷‰Δ ¡ÓΔ’≈ ”⁄ ’¬Δ Á∂Ùª ”⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ-Ó˜Á» Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Á∂ ÿØÒ Îπº‡ ‘∂ ‘ÈÕ √≈‚∂ Á∂Ù ”⁄ ÚΔ
«’√≈Ȫ, Ó˜Á»ª, ÓπÒ≈˜Óª Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ-ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ √ø◊≈Ó ¡º◊∂ ÚË ‘∂ ‘ÈÕ
ÁπÈΔ¡ª ÁΔ ’«Ó¿»«È√‡ «¬È’Ò≈ÏΔ Ò«‘ ˘ √ØËÚ≈Á ’≈È Òº◊Δ Í¤≈Û ¡Â∂ √ØÚΔ¡Â √øÿ Á∂ «Ï÷È
Ó◊Ø∫ Í»ø‹ΔÚ≈Á ÚºÒØ∫ ÎÀÒ≈¬∂ ÌÓ Á≈ Ë»ø¡ª «’ Ó≈’√Ú≈Á Î∂Ò∑ ‘Ø «◊¡≈ ¡Â∂ «¬«Â‘≈√ Á≈ ¡ø ‘Ø «◊¡≈, ‘ΩÒΔ-
‘ΩÒΔ ¤‡ «‘≈ ˛Õ B@@H Á∂ ¡≈«Ê’ ÓøÁÚ≈Û∂ ¡Â∂ √Î≈ ÈΔÂΔ¡ª «ıÒ≈¯ ¿πμÌ ‘∂ √ø◊≈Óª ”⁄ ¡≈ ‘∂ ÒØ’ª ”⁄
Ó≈’√Ú≈Á-ÒÀ«ÈÈÚ≈Á ¡Â∂ Ó≈˙ «Ú⁄≈Ë≈≈ ÍÃÂΔ ‹«◊¡≈√≈ Úˉ ÁΔ¡ª «ÍØ‡ª ÏΔÂ∂ √Ó∂∫ ”⁄ ’¬Δ √ø√Ê≈Úª
È∂ ÍÃ’≈«Ù ’ΔÂΔ¡ª ‘ÈÕ ÒØ’ ÓΩ‹»Á≈ ÍÃÏøË ”⁄ Í∂Ù ÁπÙÚ≈Δ¡ª Á≈ ÏÁÒ ÒºÌ ‘∂ ‘ÈÕ ÏÁÒ ÁΔ «¬‘ ⁄≈‘ ¿πÈ∑ª
˘ «¬º’ È≈ «¬º’ «ÁÈ ¥ªÂΔ’≈Δ ÎÒ√¯∂ ÚºÒ ¡Â∂ ‹Ó≈ÂΔ √øÿÙª Á∂ ◊«‘◊º⁄ »Í ”⁄ √ø◊≈Ó ˘ «Ú’√ ’È
ÚºÒ ÒÀ ’∂ ‹≈‰ ÁΔ¡ª √øÌ≈ÚÈ≈Úª √ÓØ¬Δ ÏÀ·Δ ˛Õ Ϻ√ «¬‘Ø √øÌ≈ÚÈ≈ ‹È≈Ï ÿ»≈Ó ≈‹È ˘ Í∂ÃÙ≈È ’ ‘Δ ˛Õ
√ø√≈ Í»ø‹ΔÚ≈Á Á∂ √º⁄∂ √∂Ú’ Ú‹Ø∫ ¿πÈ∑ª È∂ ¡≈͉∂ Ó≈Ò’ª ˘ «Ó‘‰∂ Á∂ »Í ”⁄ ◊ºÒ ’«‘ ’∂ ⁄∂Â≈ÚÈΔ «ÁºÂΔ ˛Õ
√Ó≈‹Ú≈Á Á≈ ̻ ͻø‹ΔÚ≈Á Á∂ ¡≈«Ê’ «ÚÁÚ≈Ȫ ˘ ‚≈ «‘≈ ˛Õ «¬‘ ‚ Ó≈’√ Á∂ ÁΩ ”⁄ ÚΔ √º⁄ √Δ Â∂ «¬‘
‚ ¡‹Ø’∂ √≈Ó≈‹Δ Ôπº◊ «Úº⁄ ÚΔ √º⁄ ˛Õ

«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ 21 ¡ÍÃÀÒ-B@AI

Á∂ ’∂√ Á≈ √≈‘Ó‰≈ ’È Ú≈Ò∂ √π÷Í≈Ò ÷«‘∂, ‹≈Â-
Í≈ ÁΔ «Í¤≈÷ÛΔ «√¡≈√ ’È Ú≈ÒΔ Ï√Í≈ Â∂ ‘
⁄؉ª ”⁄ Í≈Ò≈ ÏÁÒ‰ Ú≈Ò∂ ÏÀ∫√ Ì≈ ¡≈«Á √≈∂ ÈÓ»È∂
«¬√ ◊·‹ØÛ ”⁄ Ù≈«ÓÒ ‘ÈÕ ‘Ø √’ÁÀ Í≈√Ò≈ ‹Δ ˘
«¬‘ ‘Δ «√∂ Á∂ ÷ºÏ∂ ͺ÷Δ Òº◊∂ ‘Ø‰Õ «¬‘ Ú‰-Ú‰ ÁΔ
Òº’ÛΔ «¬’º·Δ ’’∂ Í≈√Ò≈ ‹Δ È∂ ¡≈Í‰Δ Í≈‡Δ ÁΔ
«⁄÷≈ ÁΔ «Â¡≈Δ ’ Ò¬Δ ˛Õ
ÒØ’ª ÁΔ «˜øÁ◊Δ Á∂ Ó√«Ò¡ª ”⁄ Ï∂π˜◊≈Δ, ÷∂ÂΔ
√ø’‡, Á«Òª ”Â∂ ‹Ï, È«Ù¡ª Á≈ ÚË «‘≈ ÍÃ’ØÍ ˛Õ
«¬√ ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ÚË «‘≈ «¯’» Î≈ÙΔ ‹Ï Â∂ √∂Ú≈Úª
÷∂Â Á≈ Ò◊≈Â≈ ‘Ø «‘≈ «Èº‹Δ’È Â∂ Ó«‘ø◊Δ¡ª
«√‘ Â∂ «√º«÷¡≈ √‘»Òª ‘ÈÕ Í «¬√ Ï∂¡√»Ò∂ Â∂
ÓΩ’≈ÍÃ√ ◊·‹ØÛ ’ØÒ «¬‘Ȫ √Óº«√¡≈Úª Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ
«√¡≈√ Â∂ √øÿÙ ÁΔ «ÁÙ≈ È‘ƒ ˛Õ «¬√ ◊·‹ØÛ Á≈
ÓØ‘Δ √π÷Í≈Ò ÷«‘≈ «Èº‹Δ’È ÁΔ ÈΔÂΔ Á≈ ‘Ó≈«¬ÂΔ
˛ ¡Â∂ √≈Ó≈‹Δ √Ó≈¬∂ Á∂ «ıÒ≈¯ ÏØÒ‰ Â∂ ‹»fi‰ Ú≈Ò≈
’Â¬Δ È‘ƒ ˛Õ ¿π√Á≈ «¬º’Ø-«¬º’ Ó’√Á ’π√Δ ˛Õ «‹øÈ≈
√Óª ’∂‹ΔÚ≈Ò È∂ ¿π√˘ «ÚØËΔ «Ë Á≈ È∂Â≈ ω≈¬Δ
º«÷¡≈ ’∂‹ΔÚ≈Ò ·Δ’ √ΔÕ ‹ÁØ∫ ’π√Δ ÷πº√ ◊¬Δ ¿πÁØ∫
’∂‹ΔÚ≈Ò Í≥‹≈Ï «ÚØËΔ ‘Ø «◊¡≈Õ Í Í≈√Ò≈ ‹Δ
«¬‘Ȫ ÓΩ’≈ÍÃ√ª ”⁄Ø∫ Í≥‹≈Ï Á≈ Ì«Úº÷ Ú∂÷ ‘∂ È∂Õ
‘≈Òª«’ ¡√ÒΔ¡Â «¬‘ ˛ «’ Í≈√Ò≈ ‹Δ Á≈ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ.
È≈Ò ’Ø¬Δ «√¡≈√Δ Ú÷∂Úª È‘ƒ √Δ ÏÒ«’ ËÛ∂ÏøÁ’
fi◊Û∂ √È ‹Ø ‘π‰ √ͺه ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ◊πÁ≈√Íπ ÁΔ ÒØ’
√Ì≈ √Δ‡ Ò¬Δ ¿π‘ √≈Δ¡ª ‘ºÁª Òøÿ ◊¬∂Õ Í «‹ºÂ
¿π‘ √Δ‡ ÚΔ È‘ƒ ‘Ø‰Δ «’™«’ √≈Δ¡ª ‹π◊≈Û» Í≈‡Δ¡ª
È∂ Á»‹Δ Ò¬Δ ’Ø¬Δ ÍÃ⁄≈ È‘ƒ ’È≈Õ «Í¤ÒΔ¡ª «ÚË≈È
√Ì≈ ⁄؉ª ”⁄ ¯ΔÁ’؇ ÂØ∫ Ï√Í≈ Á∂ ¿πÓΔÁÚ≈ ÁΔ
¡’≈ÒΔ ÁÒ È≈Ò √À«‡ø◊ ‘Ø ◊¬Δ Â∂ ⁄؉ ÒÛÈ Ú≈Ò∂
Ï√Í≈ ¿πÓΔÁÚ≈ È∂ ¡≈Í‰Δ Í≈‡Δ ÁΔ¡ª Ú؇ª ª
¡’≈ÒΔ ÁÒ Á∂ ¿πÓΔÁÚ≈ ˘ ÍÚ≈¬Δ¡ª ‘Δ, ¿π√ Á«Òª
Á∂ Ó√Δ‘∂ È∂ ıπÁ ÁΔ Ú؇ ÚΔ ¡’≈ÒΔ ÁÒ ˘ Í≈¬Δ ¡Â∂
¡’≈ÒΔ ¿πÓΔÁÚ≈ ˘ Ô’ΔÈ Áπ¡≈¿π‰ Ò¬Δ ¡ıÏ≈
”⁄ ıÏ ÚΔ ÒÚ≈¬Δ «’ Ó∂Δ Ú؇ ÌπÒ∂÷∂ È≈Ò ¡’≈ÒΔ
¿πÓΔÁÚ≈ ˘ ÍÀ ◊¬ΔÕ «¬‘Ø «‹‘∂ ◊πÁ≈√Íπ √Δ‡
«‹Â≈¿π‰◊∂Õ Â∂Ò Á∂ ÓØÂΔ¡ª ÁΔ Ó≈Ò≈ È‘ƒ ωÁΔ
Í≈√Ò≈ ‹ΔÕ
‘π‰ ¡≈ͪ ‹∂’ ◊ºÒ ’Δ¬∂ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ. (¡ÀÓ-
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡ÀÒ) «ÒÏ∂ÙÈ ÁΔ Âª «¬‘ ÚΔ ¿π√∂ ≈‘ ”Â∂ ÍÀ ¸º’Δ ˛Õ
«¬‘Ȫ ˘ Ò≈¨ ÍÃ√≈Á Ô≈ÁÚ Ó√Δ‘≈ Òº◊‰ Òº◊ «Í¡≈Õ
«ÒÏ∂ÙÈ ˘ Ù≈«¬Á ÌπºÒ «◊¡≈ «’ ⁄øÁ Ù∂÷ ‹Ú≈‘
Ò≈Ò È«‘» Ô»ÈΔÚ«√‡Δ Á≈ ¸«‰¡≈ ÍÃË≈È Â∂ «ÒÏ∂ÙÈ
Á≈ ÒΔ‚ √Δ, «‹√Á≈ ’ÂÒ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ ’ÂÒ Á≈ ÁØÙ
ÚΔ Ò≈¨ Ô≈ÁÚ Á∂ √≈Ò∂ ͺͻ Ô≈ÁÚ ”Â∂ Ò≈™Á∂ ‘∂Õ
⁄øÁ Ù∂÷ ˘ Ù˪‹ÒΔ Á∂‰ Á≈ Âπ‘≈‚≈ «¬‘ ÂΔ’≈
Âπ‘≈‚∂ ÚΔ ÎπºÒ ¸◊ Á∂Ú∂◊≈Õ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ. È∂ ÚΔ √¯Á
‘≈ÙÓΔ ˘ «¬√ Â∑ª ÁΔ ‘Δ Ù˪‹ÒΔ «ÁºÂΔ √ΔÕ
«ÒÏ∂ÙÈ «√Î «¬º’ ÒØ’ √Ì≈ √Δ‡ («Ï‘≈ ÂØ∫
¡≈≈) «‹ºÂ‰ Ò¬Δ ‘Δ «¬‘ √≈≈ ’πºfi ’ ‘Δ ˛Õ Í
«¬‘ ¡⁄≈È’ È‘ƒ Ú≈Í«¡≈Õ «‹√ Â∑ª ÁΔ «√¡≈√Δ
Ò≈¬ΔÈ «ÒÏ∂ÙÈ È∂ Ò¬Δ, «¬‘ ¿π√Á≈ ÈÂΔ‹≈ ˛Õ «¬‘
Òº÷ ÁÒΔÒª Á∂ √’Á∂ È∂ «’ «Î’» Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ Â≈’ª ˘
‘≈¿π‰ Ò¬Δ √ÓfiΩÂ≈ ’ΔÂ≈ ˛Õ
Í «¬‘ ÌπºÒ ◊¬∂ «’ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ., ’ª◊√ È≈Ò
«¬‘ ’«‘ ’∂ ◊·‹ØÛ ’ÁΔ ‘Δ «’ «Î’» Ì≈‹Í≈ ˘
√ºÂ≈ ÂØ∫ Ï≈‘ º÷‰≈ ˛ Í ÈÂΔ‹≈ ’Δ «È’«Ò¡≈Õ «¬√
ÿ‡Δ¡≈ Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ «√¡≈√ Á≈ «√º‡≈ ˛ «’ √Δ.ÍΔ.¡ÀÓ.
√ºÂ≈ ÂØ∫ Ï≈‘ ‘À ¡Â∂ Ì≈‹Í≈ Ï‘π Â≈’ÂÚ ω ’∂
√ºÂ≈ ”⁄ ¡≈¬ΔÕ ’Δ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂? √ͺه ˛ «’ «Î’»
Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ¡ª ˘ ⁄؉ √ÓfiΩ«Â¡ª ≈‘ƒ È‘ƒ ‘≈«¬¡≈
‹≈ √’Á≈Õ Î≈ÙÚ≈ÁΔ¡ª ˘ ‹Ó≈ÂΔ ÿØÒª ≈‘ƒ ‘≈«¬¡≈
‹≈ √’Á≈ ˛Õ Ì≈‹Í≈ ˘ «¬√ Â∑ª È≈Ò ‘≈¿π‰ ÁΔ
√Ófi ‘≈ ¸º’Δ ˛ Â∂ «¬√ ≈‘ ”Â∂ ÂπÈ Ú≈«Ò¡ª ÁΔ
¡ø‹≈Ó Úº÷≈ È‘ƒ ‘ØÚ∂◊≈Õ
˜» ˜ÓΔÈ √Ó∂ ÒØ’ª Á∂ Ïπ«È¡≈ÁΔ Óπº«Á¡ª ”Â∂
ÿØÒ ¿π√≈È ÁΔ ˛ ¡Â∂ ÈÚ-‹Ó‘»Δ «¬È’Ò≈Ï ÁΔ
‹ºÁØ‹«‘Á ˘ ¡º◊∂ ÚË≈¿π‰ ÁΔ ˛Õ Í ’«Ó¿»«È√‡
’‘≈¿π‰ Ú≈Ò∂ «¬‘ Í≈ÒΔÓ≈ÈΔ ËÛ∂ «¬√ Í≈√∂ ’Â¬Δ È‘ƒ
¡≈¿π‰◊∂Õ Í≈Ù Á∂ ÙÏÁª ”⁄ «¬‘Ȫ Ë≈≈Úª Á≈ «È÷∂Û≈ ‘Ø
¸º«’¡≈ ˛, √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. Á∂ ’≈Ó∂‚ Á∂ ÿ ¿πμÂ∂ Ï∂ÙÓΔ
È≈Ò fiπ « ’¡≈ Ò≈Ò fiø ‚ ≈, Á» ‹ ∂ Í≈√∂ ’«Ó¿» « È√‡
«¬È’Ò≈ÏΔ¡ª Ï≈∂ ¿π‘Á∂ ÙÏÁ ‚πºÏÁ≈ ⁄ÛÁ≈ √»‹ √≈˘
«ÈºÂ ‘Δ Ò≈Ò √Ò≈Ó ’‘∂, ÎÛ Ò˙ «¬‘ ª È’√ÒΔ¡≈ ˛,
’∂‘Δ ◊ºÒ Ù∂¡≈Ó ’‘∂Õ Í≈√Ò≈ Â∂ «ÒÏ∂ÙÈ È∂ ÚΔ Ò≈Ò
fiø‚∂ ˘ ‘Ø Ï∂ÙÓ ’È≈ ˛ «’™«’ «¬º’ ª √Δ ’ÓÒΔ Â∂
Á»‹Δ ÍÀ ◊¬Δ «√«Ú¡ª Á∂ ≈‘Õ
22 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 «Ú√≈÷Δ : «’ÂΔ ÒØ’ª ÁΔ Ò«‘ Á≈ ÓΔÒͺÊ
AFII ˘ ¡≈ÈøÁÍπ √≈«‘Ï «Úº⁄ ÓÈ≈¬Δ ◊¬Δ
«Ú√≈÷Δ Á≈ Í≥‹≈Ï Á∂ «¬«Â‘≈√ «Úº⁄ Ó‘ºÂÚÍ»È √Ê≈È
˛Õ «¬√Á∂ Ï≈∂ ’¬Δ Â∑ª ÁΔ¡ª ÍÃΔÌ≈Ù≈Úª «ÁºÂΔ¡ª
‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ «’ «¬√ «ÁÈ «√º÷ Í≥Ê ÁΔ Èƒ‘ º÷Δ
‹ª «¬√ «ÁÈ «√º÷ª ˘ Úº÷≈ »Í «ÁºÂ≈ ‹ª «¬√ «ÁÈ
˜πÒÓ È≈Ò ‡º’È Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‹ª «¬√ «ÁÈ
«√º÷Δ È∂ ËÓ Á≈ »Í «Ò¡≈Õ ◊π» √≈«‘Ï≈È È∂ ÍÃÓ≈ÂÓ≈
Á≈ ‘π’Ó Ò≈◊» ’ΔÂ≈ ÍÃø» Óπº÷ √Ú≈Ò «¬‘ ˛ «’ «¬‘
«’™ Ú≈Í«¡≈? «¬√ÁΔ «Íº·Ì»ÓΔ ’Δ √Δ? «¬√ È≈Ò
ÂÏÁΔÒΔ ’Δ ¡≈¬Δ? «¬‘ √Ú≈Ò ‘È «‹‘Û∂ ⁄⁄≈ ÁΔ
Óø◊ ’Á∂ ‘ÈÕ Í «¬‘Ȫ ˘ ‹≈ȉ Ò¬Δ ˜»Δ ˛ «’
Âπ‘≈‚∂ «◊¡≈È ÁΔ ¡º÷ ”Â∂ ‘≈’Ó ‹Ó≈ª ÚºÒØ∫ Í≈«¬¡≈
ÍÁ≈ Ò≈«‘¡≈ ‹≈Ú∂Õ Âπ‘≈‚≈ «◊¡≈È ¿π‘ √º⁄ ’«‘‰
ÁΔ ‹πº¡Â ’∂, «’Â∂ «√º÷Δ Á∂ Ì∂√ «Úº⁄ ¡≈¬∂ ÓΩÒÚΔ ‹ª
Í≥«‚ Á∂ ‚Ø∫ √º⁄ ˘ ’Ïª Á≈ √Â≈ «Á÷≈ Á∂Ú∂Õ
◊ºÒ Ùπ» ‘πøÁΔ ˛ √Â≈Úƒ √ÁΔ ÁΔ ‹ÁØ∫ Ì≈Â
¡øÁ Ë≈ÛÚΔ ´º‡ ’∂ ÒÀ ‹≈‰ ÁΔ Êª «¬ºÊ∂ ͺ’∂ Ú√ ◊¬∂
√ΔÕ ¿π‘ «‡’ ’∂ ≈‹ ’ ‘∂ √ΔÕ Ì≈ Á≈ ÍÃÏøË Í»È
»Í «Úº⁄ ‹◊ΔÁ≈Δ ÍÃÏøË ÓÂÒÏ ≈‹≈Ù≈‘Δ √ΔÕ «ÁºÒΔ
ÂØ∫ ÎπÓ≈È ‹≈Δ ‘πøÁ∂, ¿π‘Ȫ Á∂ «‘ÓØ ’Ó ”Â∂ √≈≈
Á∂Ù «‡«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ Í≥‹≈Ï ÁΔ √«ÊÂΔ ÚΔ Á∂Ù Á∂
‘Ø Ì≈◊ª È≈ÒØ∫ Ï‘πÂΔ Úº÷Δ È‘ƒ √ΔÕ Í≥‹≈Ï «Úº⁄ ÏπºË
ËÓ Ò◊Ì◊ ¡ÒØÍ ‘Ø «◊¡≈ √Δ Â∂ ÁØ ‘Δ Óπº÷ »Í «Úº⁄
Óπ√ÒÓ≈È Â∂ «‘øÁ» ËÓ √ÈÕ Óπ◊Òª È∂ Ì≈ Á∂
‹◊ΔÁ≈ª/¤Ø‡∂ ≈«‹¡ª ˘, «‹‘Ȫ «Úº⁄ Ï‘πÂ∂ «‘øÁ»
√È, ÷ÂÓ È‘ƒ √Δ ’ΔÂ≈ √◊Ø∫ ¿π‘Ȫ ˘ ¬ΔÈ ÓÈÚ≈ ’∂
ÍÃÏøË ˘ ¿π√∂ Â∑ª ⁄ºÒÁ≈ º«÷¡≈Õ ÓÂÒÏ Óπ◊Ò Ó‘≈≈‹∂
‘∂· ¤Ø‡∂-¤Ø‡∂ «‘øÁ» ≈‹∂ √ÈÕ «‹‘Û∂ ¬ΔÈ È‘ƒ ÓøÈ∂,
¿π‘Ȫ ˘ ÷ÂÓ ’’∂ ‹ª ’Ø¬Δ Óπ√ÒÓ≈È «Ï·≈ «ÁºÂ≈
‹ª ¡≈͉∂ √»Ï∂Á≈ Ê≈Í ’∂ «√ºË≈ ’ø‡ØÒ ¡≈͉∂ ‘ºÊ ÒÀ
«Ò¡≈Õ «ÁºÒΔ ÚºÒØ∫ «¬‘Ȫ ‹◊ΔÁ≈ª ÂØ∫ ¿π◊≈‘Δ ’ΔÂΔ
‹ªÁΔÕ «¬‘ ¿π‘ ¿π◊≈‘Δ ¡≈͉∂ «‘º√∂ √Ó∂ ‘∂·ª ÂØ∫
Ó˜Á»ª-«’√≈Ȫ Â∂ ÚÍ≈Δ¡ª ÂØ∫ ’Á∂Õ «¬√ √Ó∂∫ º’
«Í≥‚ª ÁΔ ’Ø¬Δ ¡˜≈Á ˛√Δ¡Â È‘ƒ ‘Δ √ΔÕ ¿π‘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‹◊ΔÁ≈Δ ÍÃÏøË ¡ËΔÈ ⁄ºÒ ‘∂ √ÈÕ ÷∂ÂΔÔØ◊ ˜ÓΔÈΔ
’Ï≈ ‘π‰ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ Ï‘π ÿº‡ √ΔÕ Ï‘πÂ≈ «¬Ò≈’≈
‹ø◊Òª Â∂ «‡º«Ï¡ª È≈Ò «ÿ«¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √ΔÕ ¯√Òª ÁØ
‘Δ √È ÍÃø» Óƒ‘ ¿πμÍ «ÈÌÂ≈ √ΔÕ AIA@ º’ Í≥‹≈Ï
ÁΔ ’πºÒ Ì»ÓΔ Á≈ D@% ‘Δ ÷∂ÂΔÔØ◊ ‘Ø Í≈«¬¡≈ √ΔÕ
(¡À◊∂Δ¡È «√√‡Ó ¡≈¯ «¬ø‚Δ¡≈)Õ «Í≥‚ª ÁΔ ‘≈ÒÂ
Ï‘π Ó≈ÛΔ √ΔÕ «’√≈ÈΔ Óπ˜≈≈ √Δ «‹‘ÛΔ «Í≥‚ª ÁΔ
Úº‚Δ «◊‰ÂΔ √ΔÕ ‘Ø ÚΔ «‹‘Û∂ ’πºfi «’ºÂ∂ √Δ, ¿π‘ ÚΔ
÷∂ÂΔ È≈Ò ‘Δ ‹πÛ∂ ‘ج∂ √ΔÕ «Í≥‚ª «Úº⁄ «¬º’ ‘Ø ÚΔ Úº‚Δ
«◊‰ÂΔ Ï∂˜ÓΔÈ∂ Ó˜Á»ª ÁΔ √ΔÕ «¬‘Ȫ «Úº⁄ ÚË∂∂
¡¤»Â √ÈÕ ¿π‘Ȫ ˘ «’√≈ÈΔ Á≈ ’øÓ ’È ÁΔ «¬‹≈‹Â
È‘ƒ √ΔÕ ¿π‘ ÎΩ‹ «Úº⁄ ÚΔ ÌÂΔ È‘ƒ √Δ ‘Ø √’Á∂Õ
¿π‘Ȫ Á∂ ÿ «Í≥‚ª ÂØ∫ Ï≈‘ Áº÷‰ ÚºÒ √ÈÕ ¿π‘Ȫ ÂØ∫
«Ìº‡ ÓøÈΔ ‹ªÁΔ √ΔÕ ¿π‘ Ú‰ «ÚÚ√Ê≈ «Úº⁄Ø∫ Ï≈‘
√ÈÕ Óπ◊Òª Á∂ ¡≈¿π‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‹≈ÂΔ ÍÃÏøË «Úº⁄ ’جΔ
¯’ È‘ƒ «Í¡≈Õ ‹◊ΔÁ≈Δ ÍÃÏøË ‘؉ ’≈È ¯√Ò
Á≈ «¬º’ Úº‚≈ «‘º√≈ Óπ‹≈«¡ª ˘ ‹◊ΔÁ≈ ˘ Á∂‰≈
ÍÀ∫Á≈ √ΔÕ Úº÷∂-Úº÷∂ Óπ◊Ò Ó‘≈≈«‹¡ª Ú∂Ò∂ Ó≈ÒΔ¡≈
«¬’º·≈ ’È Á≈ ÍÃÏøË Úº÷≈-Úº÷≈ √ΔÕ ¿π‘Ȫ È∂ «¬√
˘ «¬’º·≈ ’È Á∂ ¡Òº◊-¡Òº◊ ÂΔ’∂ ¡Í‰≈¬∂Õ
¡Ωø◊‹∂Ï È∂ Ó≈ÒΔ¡≈ ÚºË «¬’º·≈ ’È Ò¬Δ “’È’»Â”
«ÚËΔ ¡Í‰≈¬ΔÕ «‹√Á≈ ÓÂÒÏ √Δ «’ ‹∂’ ¯√Ò ÚºË
‘πøÁΔ Âª Ó≈ÒΔ¡≈ ÚºË Ú√»«Ò¡≈ ‹≈‰ Òº◊≈Õ «‹√ÂØ∫
Óπ‹≈∂ Ï‘π Áπº÷Δ √ΔÕ ¯√Ò ÚËΔ¡≈ ‘؉ Á∂ Ï≈Ú‹»Á
¿π‘Ȫ «‘º√∂ Ú≈Ë» ¡È≈‹ È≈ ¡≈™Á≈Õ Óπ◊Ò ’≈Ò «Úº⁄
«¬√ Ó≈ÒΔ¬∂ ˘ (‹ª ¯√Ò Á∂ «‘º√∂ ˘) “Á√ÂÓ‹Á-¬∂-
‹‘≈Ï≈ÈΔ (ÍÃÌ»√ºÂ≈ Á≈ «Ó‘ÈÂ≈È≈) «’‘≈ ‹ªÁ≈ √ΔÕ
(Ӻ˒≈ÒΔÈ Ì≈Â, «¬¯≈È ‘ÏΔÏ)Õ
ÒØ’ª ÁΔ ‘≈Ò ¡ÀÈΔ Ó≈ÛΔ √Δ «’ ¿π‘Ȫ ˘ «˜øÁ◊Δ
«‹¿π‰≈ ÁπºÌ √ΔÕ ‹∂’ ¿π√ÁΔ ’Ó≈¬Δ «Úº⁄Ø∫ ‹◊ΔÁ≈
Á∂ «‘º√∂ ÂØ∫ Ï≈¡Á Ï⁄‰ ÁΔ ’Ø¬Δ √øÌ≈ÚÈ≈ ‘πøÁΔ Âª
’≈Ò ÍÀ ‹ªÁ∂Õ «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈Δ¡ª ¡≈ ‹ªÁΔ¡ªÕ ’∂.
‚∂«Ú√ ÓπÂ≈«Ï’ Ì≈ «Úº⁄ ¡Ω√ ¿πÓ BC.FG √≈Ò
ÍπÙ Â∂ BE.EH √≈Ò ¡Ω ÁΔ √ΔÕ «¬Î≈È ‘ÏΔÏ
23 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
ÓπÂ≈Ï’ AGÚƒ √ÁΔ «Úº⁄ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡≈◊∂ º’
ÍÒ∂◊ ÁΔ «Ì¡≈È’ «ÏÓ≈Δ ÎÀÒΔÕ «Í≥‚ª Á∂ «Í≥‚ ÷≈ÒΔ
‘Ø ◊¬∂Õ «¬º’ ÓΔ˜ ÍÂ≈ Òº◊‰ ”Â∂ ÒØ’ «Í≥‚ ¤º‚ ̺‹
‹ªÁ∂Õ ⁄∂⁄’ ÁΔ «ÏÓ≈Δ ¡≈Ó √Δ «‹‘ÛΔ «Í≥‚ «Úº⁄Ø∫
‘∂’ √≈Ò Ï‘π √≈Δ¡ª ’ΔÓÂΔ ‹≈Ȫ Á≈ ÷Ω¡ ω
‹ªÁΔÕ
¡Ω  ø ◊ ‹∂ Ï Á≈ «√’Á≈√ ˘ Îπ  Ó≈È (AFFF)
÷∂ÂΔÏ≈ÛΔ «Úº⁄ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ¡≈ ‘Δ «◊≈Ú‡ Á≈ «˜’
’Á≈ ˛Õ ÒØ’ª ¿πμÍ ’¬Δ Â∑ª Á∂ ‡À’√ ‘Ø ÊØÍ∂ ◊¬∂Õ
◊À Óπ√ÒÓ≈Ȫ ÁΔ ‘≈Ò ¿π√ÂØ∫ ÚΔ ÌÀÛΔ ‘جΔÕ ¿π‘Ȫ
¿πμÍ ‹‹Δ¡≈ Ò◊≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ Ë≈«Ó’ √Ê≈È ÁΔ
Ô≈Â≈ ’È Ú≈Ò∂ ˘ ÷πÙ‘≈Ò ◊Á≈È ’∂ “Ô≈Â≈ ‡À’√”
Ò◊≈ «ÁºÂ≈Õ «‘øÁ»¡ª ”Â∂ “̺Á‰” ‡À’√ ÊØÍ «ÁºÂ≈ «‹√Á≈
ÓÂÒÏ ‹∂ ’Ø¬Δ «’√∂ Í«Ú≈’ ÓÀ∫Ï ÁΔ ÓΩ ÂØ∫ Ï≈¡Á
Óπø‚È ÁΔ √Ó ’Ú≈™Á≈ √Δ Âª ¿π√˘ ‡À’√ Á∂‰≈
ÍÀ∫Á≈ √ΔÕ ÒØ’ª ÁΔ ÌÀÛΔ ‘≈Ò Â∂ ¿π‘Ȫ «Ú⁄ÒΔ Ï∂⁄ÀÈΔ
˘ ◊π» √≈«‘Ï È∂ Í«‘⁄≈‰ «Ò¡≈Õ ¿π‘Ȫ Á∂ ÁΔÚ≈Ȫ
«Úº⁄ «¬’º· Úˉ Òº◊∂Õ «‹‘Û≈ «Ú√≈÷Δ ÁΔ ÿ‡È≈ Á≈
Í«‘Ò≈ ’≈È Ï«‰¡≈Õ
¿π√ √Ó∂∫ ÁØ Â∑ª ÁΔ¡ª «ÚØËÂ≈¬Δ¡ª ÓΩ‹»Á √ÈÕ
«¬º’ Ó‘≈≈‹∂ Â∂ ¤Ø‡∂ ≈«‹¡ª Á«Ó¡≈È, «‹‘Û∂
Ó‘≈≈‹∂ ÚºÒØ∫ Ò≈¬∂ Ó≈ÒΔ¬∂ ÂØ∫ ¡Ω÷ Ó«‘√»√ ’Á∂ √È Â∂
¡≈͉≈ ≈‹Ì≈◊ ÚË≈¿π‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ √ÈÕ Á»√Δ ÒØ’ª ÁΔ
‹≈◊ΔÁ≈Δ Â∂ Ó‘≈≈‹∂ «ıÒ≈¯ ωÁΔ √ΔÕ Ó‘≈≈‹∂
«ıÒ≈¯ ‹◊ΔÁ≈/¤Ø‡∂ ≈«‹¡ª ÁΔ¡ª ψ≈Úª Úˉ
Òº◊Δ¡ªÕ ¡Ωø◊‹∂Ï È∂ Ó≈ÒΔ¡≈ ‘Ø ÚË≈ «ÁºÂ≈ √ΔÕ ÒØ’ª
ÁΔ Ó≈ÛΔ ‘≈Ò ‘؉ ’’∂ ‘∂·Ø∫ Ó≈ÒΔ¡≈ «¬’º·≈ ’È
«Úº⁄ ÓπÙ«’Ò ¡≈ ‘Δ √ΔÕ «¬Î≈È ‘ÏΔÏ ¡≈͉Δ
«’Â≈Ï ÓºË’≈ÒΔÈ Ì≈ Á∂ Í≥È≈ AAB ¿πμÍ «˜’
’Á≈ ˛ «’ √øÈ AIFH-FI «Úº⁄ ¡Ωø◊‹∂Ï Á≈ Óπ‘øÓÁ
‘≈ÙÓ ˘ ◊ÙÂΔ ÎπÓ≈È Áº√Á≈ ˛ «’ ‹≈◊ΔÁ≈ª Á∂
«ÚÁØ‘ ¿πμ· ‘∂ ‘ÈÕ «’√≈ÈΔ «¬‘Ȫ «ÚÁØ‘ª «Úº⁄
¿π‘Ȫ Á≈ √≈Ê Á∂ ‘Δ ˛Õ AGÚƒ √ÁΔ Á∂ ¡÷Δ ¿πμ«·¡≈
Ó≈·≈ «ÚÁØ‘ ‹≈◊ΔÁ≈ª Á∂ «ÚÁØ‘ ÁΔ ¿πÁ≈‘È
˛Õ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ ÏπøÁ∂Ò≈ Á≈ «ÚÁØ‘ ÚΔ «¬√∂ Â∑ª ÁΔ
¿πÁ≈‘È ˛Õ «¬√ÂØ∫ «ÏȪ ‘Ø √À∫’Û∂ ¿πÁ≈‘Ȫ ‘ÈÕ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬‘ AFII ÁΔ «Ú√≈÷Δ Á≈ Á»√≈ ’≈È Ï«‰¡≈Õ
Ï≈Ï∂ È≈È’ Á∂ ¯Ò√Î∂ È∂ «‹º Ê ∂ √Ó≈‹ ÁΔ
«Ú¡≈«÷¡≈ ’ΔÂΔ ¿πÊ∂ √Ó≈‹ «Ú⁄ÒΔ ‹Ó≈ÂΔ Úø‚ ˘
ÚΔ Í«‘⁄≈«‰¡≈Õ ¿π‘Ȫ È∂ Ì≈¬Δ Ò≈ÒØ Â∂ Ó≈«Ò’ Ì≈◊Ø
Á«Ó¡≈È Ú÷∂Úª ’ΔÂ≈Õ ¿π‘Ȫ “«’ ’Ø Úø‚ ¤’Ø”
ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ ”Â∂ Í«‘≈ Á∂‰ Ò¬Δ «’‘≈Õ ¿π‘ ‘≈’Óª
ÚºÒØ∫ ’ΔÂΔ ‹ªÁΔ ´º‡ «ıÒ≈¯ ÷πºÒ ’∂ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¬ΔÕ
«¬√ ’≈È ¿π‘Ȫ ˘ ‹∂Ò∑ ÚΔ ‹≈‰≈ «Í¡≈Õ ¿π‘ «√ºËª
È≈Ò Ï«‘√ «Úº⁄ ͬ∂Õ ¿π‘Ȫ Í≥‚ª Â∂ ÓΩÒÚΔ¡ª ÚºÒØ∫
ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á∂ È≈Ó ÊºÒ∂ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ Í≈÷ø‚Ú≈Á Á≈ «ÚØË
’ΔÂ≈Õ ¡Ω ÁΔ ÍÃ√ø√≈ ’ΔÂΔ Â∂ «¬√ È≈Ò ‘πøÁ∂ «ÚÂ’∂
«ıÒ≈¯ ¡≈Ú≈˜ ¿π·≈¬ΔÕ Í≥‹Ú∂∫ ◊π» º’ ¡≈™Á∂-¡≈™Á∂
«¬‘ «Ú⁄≈Ë≈≈ ‘Ø Әϻ ‘جΔÕ ◊π» ¡‹È Á∂Ú
ÚºÒØ∫ ‹‘ª◊Δ Á≈ «ÚØË ’È ”Â∂ ¿π‘Ȫ ˘ Â√Δ‘∂ «ÁºÂ∂
◊¬∂ Â∂ ¿π‘ Ù‘ΔÁΔ Í≈ ◊¬∂Õ ¿π‘Ȫ Á∂ ÿ Â∂ ‹≈«¬Á≈Á
ÁΔ ’π’Δ Á∂ ‘π’Ó ¡≈ ◊¬∂Õ Ì≈Δ ˜πÓ≈È≈ Ò≈«¬¡≈
«◊¡≈Õ ¤∂Ú∂∫ ◊π» È∂ «¬‘ ‹πÓ≈È≈ È≈ Ì«¡≈ Â∂ «¬√Á≈
«ÚØË ’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ΔÂ≈Õ ¿π‘ ÓΔΔ-ÍΔΔ Á≈ √ø’ÒÍ
ÒÀ ’∂ ¡≈¬∂ Â∂ ‹‘ª◊Δ Á≈ «ÚØË ’È≈ Ùπ» ’ «ÁºÂ≈Õ
◊π» È≈È’ √≈«‘Ï ÂØ∫ Ùπ» ‘Ø«¬¡≈ «Ú⁄≈Ë≈’ √øÿÙ
◊π» ¡‹È Á∂Ú ÁΔ Ù‘ΔÁΔ È≈Ò ÈÚª ÓØÛ ÒÀ ’∂ ¡≈™Á≈
˛Õ «Î ‘ΩÒΔ-‘ΩÒΔ ÓÿÁ≈ ÍÃø» «¬‘ Ï‘πÂΔ Á∂ º’ È≈
π’ √«’¡≈Õ ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ÁΔ Ù‘ΔÁΔ È≈Ò «¬‘ «Î
Ì÷ «◊¡≈ Â∂ ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ Á∂ √Ó∂∫ ‘«Ê¡≈ÏøÁ »Í
ÒÀ «◊¡≈ Â∂ AFII ÁΔ «Ú√≈÷Δ Á≈ «√÷ ‘Ø «ÈºÏÛÁ≈ ˛Õ
«¬‘ «¬√Á≈ ÂΔ√≈ ’≈È Ï‰Á≈ ˛Õ
«¬‘ «ÂøÈØ ’≈È ¿π√ √Ó∂∫ ÁΔ ÒØ’ª ÁΔ ‘≈Ò Â∂
¿π‘Ȫ «Ú⁄ÒΔ Ï∂⁄ÀÈΔ, ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ ‹Δ Á≈ ¡Ωø◊‹∂Ï
«ıÒ≈¯ ÒÛ≈¬Δ «Úº⁄ ≈«‹¡ª ÁΔ Êª ÒØ’ª «Úº⁄ «ÚÙÚ≈Ù
Á≈ Úˉ≈ Â∂ «Ú⁄≈Ë≈’ √øÿÙ Á≈ ‘«Ê¡≈ÏøÁ
√øÿÙ «Úº⁄ ÂÏÁΔÒ ‘؉≈ AC ¡ÍÃÀÒ AFII ÁΔ «Ú√≈÷Δ
Á≈ Óπº„ ÏøÈÁ∂ ‘ÈÕ
◊πÒ∂ Á∂ ÔπºË ÂØ∫ Ï≈¡Á ¤Ø‡Δ¡ª-ÓØ‡Δ¡ª ÒÛ≈¬Δ¡ª
‘Ø¬Δ¡ªÕ ÍÃø» Óπº÷ »Í «Úº⁄ «Ú√≈÷Δ Âº’ ÙªÂΔ ‘Δ ‘ΔÕ
AFIE «Úº⁄ ¡Ωø◊‹∂Ï Í≥‹≈Ï ÁΔ «Ú◊Û ‘Δ √«ÊÂΔ ˘
’ø‡ØÒ ’È Ò¬Δ Ï‘≈Á Ù≈‘ ˘ Ì∂‹Á≈ ˛, «‹‘Û≈
24 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
¡≈͉≈ «‡’≈‰≈ Ò≈‘Ω ω≈™Á≈ ˛Õ «¬√ √Ó∂∫ Ì≈¬Δ
ÈøÁ Ò≈Ò ≈‘ƒ ◊π» √≈«‘Ï≈È Â∂ Ï‘≈Á Ù≈‘ Á«Ó¡≈È
√πÒ‘-√¯≈¬Δ ÁΔ ◊ºÒÏ≈ ÚΔ ⁄ÒÁΔ ˛Õ ◊π» ‹Δ «¬√Á≈
«‹’ Ï«⁄ºÂ È≈‡’ ≈‘ƒ ÚΔ ’Á∂ ‘ÈÕ ÈøÁ Ò≈Ò
’«‘øÁ≈ ˛ «’ Ï≈Ï≈ È≈È’ Â∂ Ï≈Ï ÁØÚ∂∫ ÷πÁ≈ Á∂ Ì∂‹∂
È∂’ Â∂ Ë≈«Ó’ ÏøÁ∂ ‘ÈÕ (A Short History of Sikh
Â∂‹≈ «√øÿ Â∂ ◊ø‚≈ «√øÿ, Í≥È≈ FD) «¬‘ √Óª ‹ø◊ ÁΔ
«Â¡≈Δ Ò¬Δ „πº’Úª √Óª Óø«È¡≈ «◊¡≈ «’™«’ «¬√
«Úº⁄ ◊π» Â∂◊ Ï‘≈Á ÁΔ Ù‘≈ÁÂ, Ìø◊≈‰Δ Á≈ ÔπºË,
ÈÁΩ‰ Á≈ ÔπºË Â∂ ÈøÁ Ò≈Ò ÁΔ √πÒ≈‘ √Î≈¬Δ Á≈ «˜’
¡≈™Á≈ ˛Õ «¬√ √Ó∂∫ ◊π» √≈«‘Ï≈È Â∂ ¿π‘Ȫ Á∂ EB
’ÚΔ¡ª È∂ Ó‘ªÌ≈Â, Ó≈«¬‰, Íπ≈‰ª Â∂ ‘Ø Ë≈«Ó’
◊Ãøʪ ˘ ⁄ø◊Δ Â∑ª Ú≈«⁄¡≈Õ «¬√ «Ú⁄Ò∂ ‘ΔØ¡ª ÁΔ¡ª
’Ê≈Úª Ò¬Δ¡ª Â∂ ¿π‘Ȫ ˘ ÒØ’ª «Úº⁄ ÍÃ⁄≈«¡≈Õ EB
’ÚΔ¡ª ’ØÒ ‹πfi≈» √≈«‘ «Ò÷‰ Á≈ «˜øÓ≈ √ΔÕ Ì≈¬Δ
’∂‘ «√øÿ ’Ò≈Ò ÓπÂ≈«Ï’ “⁄ø‚Δ ÁΔ Ú≈” ÚΔ ¡≈ÈøÁÍπ
√≈«‘Ï «Úº⁄ ‘Δ ⁄Δ ◊¬ΔÕ “Á∂‘ «ÙÚ≈ Ú ÓØ‘ «¬‘Ø”
ÙÏÁ ÚΔ ¡≈ÈøÁÍπ «Úº⁄ ‘Δ «⁄¡≈ «◊¡≈Õ ◊π» √≈«‘Ï
ÚºÒØ∫ ω≈¬∂ ⁄≈∂ «’Ò∑∂ ÒØ‘◊Û∑, ’∂√◊Û∑, Ϋ‘◊Û∑,
¡≈ÈøÁ◊Û∑ ˘ ‘Ø Ӌϻ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ¿πμÊ∂ ‘«Ê¡≈
«¬’º·∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ ‘«Ê¡≈ª ÁΔ ‡∂«Èø◊ Ùπ» ‘جΔ, ◊π»
√≈«‘Ï≈È È∂ ¡≈ÈøÁÍπ ˘ ÎΩ‹Δ ¡º‚∂ Ú‹Ø∫ √Ê≈«Í ’
«Ò¡≈Õ
AFII ÁΔ «Ú√≈÷Δ ÁΔ √øø◊ªÁ ˘ Ì≈Δ «¬’º·
‘Ø«¬¡≈Õ «¬√ «Úº⁄ ◊π» √≈«‘Ï ÷≈Ò√≈ Í≥Ê ÁΔ √≈‹È≈
Á≈ ¡ÀÒ≈È ’Á∂ ‘ÈÕ «¬‘ ’∂ÚÒ «√º÷ Í≥Ê ÁΔ √≈‹È≈
Á≈ ¡ÀÒ≈È È‘ƒ √◊Ø∫ «¬‘ ÒØ’-ÔπºË Á≈ ¡ÀÒ≈È √ΔÕ «¬‘
ÒØ’ÔπºË «’√≈Ȫ-Ó˜Á»ª ”Â∂ ‡∂’ º÷ ’∂ ‹◊ΔÁ≈Δ
ÍÃÏøË ˘ ÒÒ’≈ √ΔÕ ¿π‘Ȫ ÒØ’ª ˘ ÔπºË Ú≈Ò≈ Í«‘≈Ú≈
Í«‘ȉ Ò¬Δ «’‘≈Õ ‘∂’ √Ó∂∫ ¡≈͉∂ ’ØÒ ‘«Ê¡≈
º÷‰ Ò¬Δ «’‘≈ Â∂ È≈Ò ‘Δ ‘∂’ √Ó∂∫ ÔπºË Ò¬Δ «Â¡≈
«‘‰ Ò¬Δ ÚΔ «’‘≈Õ ÒØ’ª «Úº⁄ ÒÛ≈’» Ω∫¡ ω≈¿π‰
Ò¬Δ Í≥‹ «√ Óø◊∂ ¡Â∂ ¡«‘√≈√ ’Ú≈«¬¡≈ «’ «‹‘Û≈
«√ Á∂ √’Á≈ ˛ ¿π‘ ‘Δ «√º÷ ‘Ø √’Á≈ ˛Õ «√º÷Δ «√ª
È≈Ò «ÈÌ≈¬Δ ‹≈Ú∂◊ΔÕ ¿π‘Ȫ ’Ø¬Δ ‘≈’Óª Úª◊»ø ÎΩ‹Δ
ÌÂΔ È‘ƒ ’ΔÂ∂Õ ¿π‘Ȫ √Ó»‘ ÒØ’ª √Ó∂ ¡Ωª ˘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
‘«Ê¡≈ÏøÁ ‘؉ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ ’جΔ
¡≈ÈøÁÍπ √≈«‘Ï ¡≈™Á≈ ˛ ª ¿π‘ Ì∂‡≈ «Úº⁄ ‘«Ê¡≈
‹ª ÿØÛ∂ ÒÀ ’∂ ¡≈Ú∂Õ ¡≈Í‰Δ ’Ó≈¬Δ «Úº⁄Ø∫ Á√ÚøË ’º„∂Õ
«¬‘ ¡≈͉∂-¡≈Í «Úº⁄ ¡≈˜≈Á √‡∂‡ Á≈ ¡ÀÒ≈È √ΔÕ
¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ ‹Á √≈∂ ‘ΔÒ∂ Óπº’ ‹ªÁ∂ ‘È Âª ÂÒÚ≈
ÁΔ ÚÂØ∫ ‹≈«¬‹ ˛Õ “’Ø ’≈‘» ’Ø ≈‹ È≈ Á∂‘ ˛, ‹Ø Ò∂ ˛
«È‹ ÏÒ √∂ Ò∂ ˛”Õ ¿π‘ ÔπºË «‹‘Û≈ «È˙«‡¡ª ÚºÒØ∫
Ò«Û¡≈ ‹≈‰≈ ˛, «È˙«‡¡ª È∂ ¡≈Í‰Δ «¬º’ ˙‡ ω≈
Ò¬Δ ˛Õ ◊π» √≈«‘Ï È∂ ÏÃ≈‘Ó‰Ú≈ÁΔ Â∂ «¬√Ò≈ÓΔ
’º‡ÛÚ≈ÁΔ Â∂ ‹≈◊Δ» √ºÂ≈ ÁΔ Êª ‹Ó‘»Δ «’Á≈ Ú≈ÒΔ
√ºÂ≈ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’ «‹ºÊ∂ ’Ø¬Δ «¬º’
«Ú¡’ÂΔ ÎÀ √ Ò≈ È‘ƒ ’∂ ◊ ≈Õ ‘∂ ’ ÎÀ √ Ò≈ Í≥ ‹
«Í¡≈«¡ª ÓÂÒÏ ’Ó∂‡Δ ‘ºÊ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘Δ ’Ó∂‡Δ
√πÍΔÓ ‘ØÚ∂◊ΔÕ ‹≈ÂΔÚ≈Á «ıÒ≈¯ ◊π» È≈È’ Á∂ Ú∂Ò∂
ÂØ∫ ⁄ºÒ ‘∂ √øÿÙ ˘ ¡ÓÒ «Úº⁄ Ò≈◊» ’ΔÂ≈Õ ¿π‘Ȫ
«¬º’Ø Ú∂Ò∂ √≈Δ¡ª ‹≈ª Á∂ ÒØ’ª ˘ «¬º’Ø Ï≈‡∂ «Úº⁄Ø∫
¡ø«Óऒ≈«¬¡≈Õ ‹ÁØ∫ Á«Òª ˘ ÎΩ‹ «Úº⁄ ÌÂΔ ‘؉
Á≈ ¡«Ë’≈ È‘ƒ √Δ Âª ¿π‘Ȫ ˘ Í≥‹ «Í¡≈«¡ª «Úº⁄
ʪ «ÁºÂΔÕ «Ú√≈÷Δ ÁΔ ÿ‡È≈ Á≈ ’Ø¬Δ ÎπÈ≈ È‘ƒ √Δ
Îπ«¡≈Õ «¬‘ Ï≈‘Óπ÷Δ ÍÃ√«ÊÂΔ¡ª ÁΔ ÍÀÁ≈Ú≈ √ΔÕ
«‹‘ÛΔ ¿πÊ∂ Ò¬∂ ◊¬∂ ÎÀ√«Ò¡ª ’’∂ Ó‘ºÂÚÍ»È √ΔÕ
«¬‘ Ì≈ «Úº⁄ ‘≈’Óª «ÚπºË ⁄ºÒ ‘∂ √øÿÙª √≈‘Ó‰∂
«¬º’ ÈÚƒ Â∂ «ÈÚ∂’ÒΔ ¿πÁ≈‘È √ΔÕ «¬√∂ ’’∂ «¬√˘
Ú≈-Ú≈ ÁÏ≈¿π‰ Á∂ Ï≈Ú‹»Á «¬‘ ÓπÛ ¿πμ· ÷ÛÁΔÕ
Ï≈Ï≈ ÏøÁ≈ «√øÿ Ï‘≈Á È∂ «¬√ «ÁzÙ‡Δ ⁄Ω÷‡∂ «Úº⁄ ÔπºË
ÒÛÁ∂ ‘ج∂ «√º÷ Ò«‘ ˘ ÏπÒÁ
ø Δ¡ª ”Â∂ Í‘π⁄
ø ≈«¬¡≈Õ ◊ΔÏ
«’√≈Ȫ, Ó˜Á»ª ˘ È≈Ò ÒÀ ’∂ ÿØÒ ˘ ‹◊ΔÁ≈ª
«ıÒ≈¯ √∂Ë ’Á∂ ‘ج∂ √«‘øÁ ÁΔ «¬º‡ È≈Ò «¬º‡ ÷Û’≈
«ÁºÂΔÕ ¡º‹ ÚΔ ˜ÓΔÈΔ √Ú≈Ò «‘øÁØ√Â≈È ÁΔ ËÂΔ ”Â∂
«¬º ’ Óπ º ÷ √Ú≈Ò Ï«‰¡≈ ‘Ø « ¬¡≈ ˛, «‹√Á≈ ‘º Ò
‘«Ê¡≈ÏøÁ «’√≈È Ò«‘ ÂØ∫ Ú◊À √øÌÚ È‘ƒÕ
25 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
........................... √ø ÿ Ù/√◊ÓΔ¡ª...........................
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) ¡ÀÈ.‚Δ. ÚºÒØ∫ ÷‡’Û ’Ò∑ª ”⁄ «√¡≈√Δ ’≈ÈÎø√
√≈Ó≈‹Ú≈Á Á≈ «ÚØ Ë È≈ ’È Ú≈ÒΔ¡ª
Í≈‡Δ¡ª ÁΔ Á∂ Ù Ì◊ÂΔ ÎØ ’ Δ ¡Â∂ ¡Ê‘Δ‰ ˛,
¡«‹‘Δ¡ª Í≈‡Δ¡ª Á≈ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√ø ÿ ÁΔ
«Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò Á» Á≈ ÚΔ Ú≈√Â≈ È‘ƒ ˛Õ «¬‘Ȫ
«Ú⁄≈ª Á≈ ÍÃ◊‡≈Ú≈ √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) ¡ÀÈ.‚Δ
ÁΔ Í≥‹≈Ï «¬’≈¬Δ Á∂ √ΔÈΔ¡ ¡≈◊» ’≈Ó∂‚ ÁÙÈ
«√øÿ ÷‡’Û È∂ Í≈‡Δ ÚºÒØ∫ Ì◊ «√øÿ, ≈‹◊π» Â∂
√π÷Á∂Ú Á∂ Ù‘ΔÁΔ «ÁÚ√ ÓΩ’∂ BC Ó≈⁄ ˘ ÷‡’Û ’Ò∑ª
«Ú÷∂ ’ΔÂΔ «√¡≈√Δ ’≈ÈÎø√ ˘ √øÏØËÈ ’Á∂∂ ‘ج∂ ’ΔÂ≈Õ
¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ «¬È’Ò≈Ï «‹øÁ≈Ï≈Á,
√≈Ó≈‹Ú≈Á ÓπÁ≈Ï≈Á Á≈ È≈¡≈ ÏπÒøÁ ’Á≈ √Δ,
«‹√Á≈ ¡Ê ˛ «’ √≈Ó≈‹Ú≈Á «ÚπºË ÒÛ≈¬Δ Á∂‰ ÂØ∫
«ÏȪ «¬È’Ò≈Ï ‘Ø È‘ƒ √’Á≈Õ Í ¡º‹ √≈‚∂ Á∂Ù Á∂
‘≈’Ó √≈Ó≈‹Ú≈Á «ÚπºË ÒÛ≈¬Δ Á∂‰ ÁΔ Êª ¿π√Á∂
√º ⁄ ∂ Á∂ Ù Ì◊ ω∂ ‘Ø ¬ ∂ ‘ÈÕ ¿π È ∑ ª «’‘≈ «’ ¡º ‹
√≈Ó≈‹Ú≈Á ◊ΔÏ Á∂Ùª Á∂ ’πÁÂΔ ÷˜≈«È¡ª ¿πμÂ∂
’≈Ï» Í≈¿π‰ Ò¬Δ ¿π‘Ȫ ¿πμÂ∂ ÎΩ‹Δ ‘ÓÒ∂ ’ «‘≈ ˛Õ
¡ÓΔ’≈ ¡Â∂ ¿π √ Á∂ √«‘ÔØ ◊ Δ¡ª È∂ Í«‘Òª
¡Î◊≈«È√Â≈È, «¬≈’, ÒΔÏΔ¡≈ ¡Â∂ √ΔΔ¡≈ ¿πμÂ∂
ÏøÏ Ú√≈ ’∂ ¿πμÊ∂ ’Ï‹≈ ’ΔÂ≈ ¡Â∂ ‘π‰ ÚÀÈ‹»¬∂Ò≈ ˘
«ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ Á∂Ù ¡øÁ
Ì≈ÂΔ ‹ÈÂ≈ Í≈‡Δ ⁄؉ª «‹ºÂ‰ Ò¬Δ «‘øÁ»-Óπ√«ÒÓ
Ì≈¬Δ⁄≈«¡ª «Úº⁄ ȯ Á∂ ÏΔ‹ ÏΔ‹ ‘Δ ˛Õ Ì≈‹Í≈
ÁΔ¡ª Á∂ Ù «ÚØ Ë Δ ¡Â∂ ÒØ ’ «ÚØ Ë Δ ÈΔÂΔ¡ª ÁΔ
√Δ. ÍΔ. ¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ ÚÒØ∫ ÓΩ‹±Á≈ ≈‹√Δ √«ÊÂΔ ¿∞μÍ «Ú⁄≈ ⁄⁄≈
Ì≈ÂΔ ’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈’√Ú≈ÁΔ-
ÒÀ«ÈÈÚ≈ÁΔ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ ÚÒØ∫ Á∂Ù ÁΔ ÓΩ‹±Á≈ ≈‹√Δ
√«ÊÂΔ ¿∞ μ Í ⁄⁄≈ ’È Ò¬Δ ’Â≈Í∞  ¡Â∂
ȱÓ«‘Ò «Ú÷∂ Úμ÷-Úμ÷ ÚËÚΔ¡ª ÓΔ«‡ß◊ª ’ΔÂΔ¡ª
◊¬Δ¡ª «‹‘Ȫ «Úμ⁄, Ì≈‹Í≈-¡≈.¡Àμ√.¡Àμ√. ÚÒØ∫ ’ΩÓΔ
¡ßË «ÚÙÚ≈√ ÎÀÒ≈ ’∂ ¡Â∂ ÒØ’ª Á∂ «ÁÒª 鱧 ‡∞ßω Ú≈Ò∂
fi±·∂ √ϘÏ≈◊ «Ú÷≈ ’∂ ¡≈͉∂ «‘ßÁ±ÂÚ Á∂ ¬∂‹ß‚∂ “«¬μ’
«Ú⁄≈Ë≈≈, «¬μ’ Í≈‡Δ ¡Â∂ «¬μ’ ÒΔ‚” 鱧 Ò≈◊±
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡≈ÒØ⁄È≈ ’È Ú≈«Ò¡ª ˘ Á∂ÙËÃØ‘Δ ◊Á≈«È¡≈ ‹≈
«‘≈ ˛Õ ’ÙÓΔΔ¡ª ¿πμÂ∂ ˜πÒÓ ’’∂ ’∂∫Á √’≈
¡≈Í‰Δ «Íº· ¡≈Í ‘Δ ÊÍÊÍ≈ ‘Δ ˛Õ ¿π‘Ȫ «’‘≈ «’
¡º‹ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√øÿ ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ ÂØ∫ ΩÙÈΔ ÒÀ ’∂
«Âº÷∂ ‹Ó≈ÂΔ √øÿÙ ÒÛÈ ÁΔ ÒØÛ ˛Õ
Í≈‡Δ Á∂ «˜Ò∑≈ ¡≈◊»¡ª ’πÒ«ÚøÁ «√øÿ ÚÛÀ⁄
¡Â∂ ÁÒ‹Δ «√øÿ ¡À‚ÚØ’∂‡ È∂ «’‘≈ «’ Á∂Ù ¡øÁ
◊ΔÏΔ, Ó«‘ø◊≈¬Δ, Ìπº÷ÓΔ, «ÌzÙ‡≈⁄≈, «Î’≈ÍÃ√ÂΔ
«‹‘Δ¡ª ¡Ò≈Óª ¡≈¬∂ «ÁÈ ‘Ø ÚΔ ◊øÌΔ ‘πøÁΔ¡ª
‹ªÁΔ¡ª ‘ÈÕ Á∂ Ù Á∂ ‘≈’Ó Á∂ √ Δ ¡Â∂ «ÚÁ∂ Ù Δ
’≈ÍØ∂ÙȪ Á∂ «¬Ù≈«¡ª ¿πμÂ∂ ÒØ’ «ÚØËΔ ÈΔÂΔ¡ª
ÿÛ ¡Â∂ Ò≈◊» ’ ‘∂ ‘ÈÕ Í≥‹≈Ï ÁΔ ’ÀÍ‡È √’≈
¿πμÂ∂ Ú«Á¡ª ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ «¬√ √’≈ È∂ ⁄؉ª
ÁΩ≈È ’ΔÂ≈ ‘Ø«¬¡≈ ’Ø¬Δ ÚΔ Ú≈¡Á≈ Í»≈ È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ
È«Ù¡ª Á≈ Á«¡≈ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ÚΔ Â∂˜ Ú◊ «‘≈ ˛,
π˜◊≈ ª «’√∂ ˘ ’Δ Á∂‰≈ √Δ √◊Ø∫ Í«‘Òª «Ó«Ò¡≈
π˜◊≈ ÚΔ ÷Ø«‘¡≈ ‹≈ «‘≈ ˛Õ ∂ ¡Â∂ Ï‹Δ Á≈
Ó≈ÎΔ¡≈ Í«‘Òª È≈ÒØ∫ ÚΔ Â’Û≈ ‘Ø«¬¡≈ ˛Õ
«¬√ ÓΩ’∂ ¡ÚÂ≈ «√øÿ Â≈Δ ¡Â∂ ÏΔÏΔ ◊πÏ÷Ù
’Ω √øÿ≈ È∂ ÚΔ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’ΔÂ∂Õ Ó≈ÈÚÂ≈ ’Ò≈
Óø⁄ È◊ ÚºÒØ∫ «¬È’Ò≈ÏΔ È≈‡’ ¡Â∂ ’ØΔ˙◊Ã≈ÎΔ¡ª
Í∂Ù ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ Óø◊»Ú≈Ò ÁΔ¡ª Ϻ⁄Δ¡ª È∂ ÚΔ
◊Δ Í∂Ù ’ΔÂ∂Õ ‘Δ ≈Ó √»ÒÍπΔ È∂ Óø⁄ √ø⁄≈ÒÈ≈
’ΔÂΔÕ
’È Á∂ ÔÂȪ «÷Ò≈¯ ÒØ’ Ò«‘ ÷ÛΔ ’È Á≈ √μÁ≈
«ÁμÂ≈ «◊¡≈Õ ÓØÁΔ √’≈ Úª◊ ≈‘∞Ò ◊ªËΔ ÁΔ
¡◊Ú≈¬Δ ‘∂· ω∂ ◊·ÏßÁÈ Á∂ ’≈ÍØ∂‡ Íμ÷Δ «⁄‘∂ ȱß
Ï∂ÍÁ ’È Á≈ ‘Ø’≈ ÚΔ «ÁμÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬√ ÓΩ’∂ Í≈‡Δ ¡≈◊± ’≈Ó∂‚ ¡‹Ó∂ «√ßÿ È∂
«’‘≈ «’ ¡μ‹ ÂØ∫ √Ω √≈Ò Í«‘Òª ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹
ÈΔÂΔ¡ª ¡Â∂ «ÁÙ≈-«ÈÁ∂Ùª «‘ Ò∞μ‡-÷√∞μ‡ ÁÓÈ
Â∂ ÁıÒ ¡ßÁ≈‹Δ μ÷‰ Â∂ ¡≈˜≈ÁΔ Ò¬Δ √ßÿÙ ’ ‘∂
26 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
ÒØ’ª 鱧 √Ï’ «√÷≈¿∞‰ Ò¬Δ ‹ÈÒ ‚≈«¬ È∂ ‘˜≈ª
ÒØ’ª 鱧 ◊ØÒΔ¡ª Á≈ «Ù’≈ ω≈«¬¡≈Õ Í«‘ÒΔ √ß√≈
‹ß◊ ÂØ∫ «Íμ¤Ø∫ Ó∞μ÷ Ë≈≈ Í≈‡Δ ’ª◊√ ÚμÒØ∫ √ÚÀ≈‹
ÁΔ Íz≈ÍÂΔ ÁΔ Ò≈¬Δ ¡≈√ Á∂ ¿∞Ò‡ ÏÂ≈ÈÚΔ √≈Ó≈‹
È∂ ‹√«‡√ «√‚ÈΔ ØÒ‡ ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ‘∂· ω≈¬∂ ’«ÓÙÈ
È∂ ¡≈‹’Â≈Ú≈ÁΔ ¡Â∂ ’z ª ÂΔ’≈Δ ˜∞  Ó ¡À ’ ‡
«Ò¡ªÁ≈, «‹√鱧 ØÒ‡ ¡À’‡ Á∂ Ȫ È≈Ò ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈
‘ÀÕ «¬√ ’≈ȱßÈ Â«‘ ÒØ’ª Á∂ √≈∂ ‹Ó‘±Δ ¡«Ë’≈
÷ÂÓ ’ «ÁμÂ∂ ’Ø¬Δ ÁÒΔÒ, Ú’ΔÒ ¡Â∂ ¡ÍΔÒ È‘Δ∫
√Δ ‘Ø √’ÁΔÕ Í«‘ÒΔ √ß√≈ ‹ß◊ ÂØ∫ Ï≈¡Á ÒØ’ª ”⁄
¡≈«Ê’-√Ó≈«‹’ Ï∂⁄ÀÈΔ √Δ, ΩÒ‡ ¡À’‡ Á∂ Ï‰È È∂
ÏÒÁΔ ”Â∂ Â∂Ò Á≈ ’ßÓ ’ΔÂ≈Õ ¡ß◊∂˜Δ √≈Ó≈‹ «ıÒ≈¯
ÒØ’ª Á∂ ◊∞μ√∂ ÁΔ «¬‘ Ò«‘ Ì≈¬Δ⁄≈’ ¬∂’∂ Á≈ √ϱÂ
√ΔÕ «‹μÊ∂ «‘ßÁ±-«√μ÷ ¡Â∂ Ó∞√ÒÓ≈È «¬’º·∂ ‘Ø ’∂
√≈Ó≈‹Δ¡ª Á≈ «ÚØË ’ ‘∂ √È, ◊∞μ√≈ ¡≈ÍÓ∞‘≈∂
Î∞μ‡ «Í¡≈ √ΔÕ AC ¡ÍzÀÒ AIAI 鱧 Ì≈Ú∂∫ √≈∂ «‘ßÁ∞√Â≈È
”⁄ ‘Δ ÒØ’ª ”⁄ Ø‘ ÁΔ Ì≈ÚÈ≈ √Δ Í «¬‘ Ø‘-◊∞μ√≈
¡ß«ÓzÂ√ Ï‘∞ «Âμ÷≈ Â∂ «Ú¡≈Í’ √ΔÕ ¡ß«ÓzÂ√ ”⁄
√Δ. ÍΔ. ¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ ÚÒØ∫ ⁄∂ÂÈ≈ Ó≈⁄
‹ß◊Δ Ó≈‘ΩÒ Á∂ √‘≈∂ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª «‹μ‰ Ò¬Δ
ÓØÁΔ Â∂ ’ÀÍ‡È √’≈ ÚÒØ∫ ω≈¬∂ ‹≈ ‘∂ «Î’±
Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ Ó≈‘ΩÒ Á∂ «÷Ò≈Î Ì≈ÂΔ ’«Ó¿±«È√‡ Í≈‡Δ
(Ó≈’√Ú≈ÁΔ ÒÀ«ÈÈÚ≈ÁΔ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ È∂ AB Ó≈⁄
È±ß È±Ó«‘Ò «Ú÷∂ ⁄∂ÂÈ≈ ’ÈÚÀÈÙÈ ’ΔÂΔ ¿∞ÍßÂ
Í≈‡Δ ÚÒØ∫ ȱÓ«‘Ò Ù«‘ «Úμ⁄ Ó≈⁄ ’’∂ ÒØ’ª ȱß
Ò≈ÓÏßÁ ‘Ø ’∂ «Î’± Î≈ÙΔÚ≈ÁΔ È±ß ‘≈ Á∂‰ Á≈ √∞È∂‘≈
«ÁμÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬√ ÓΩ ’ ∂ Ì≈ÂΔ ’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡Δ
(Ó≈’√Ú≈ÁΔ-ÒÀ«ÈÈÚ≈ÁΔ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ Á∂ √±Ï≈¬Δ
¡≈◊± ’≈Ó∂‚ ¡‹Ó∂ «√ßÿ È∂ «’‘≈ «’ ÓØÁΔ √’≈
ÒØ’ª È≈Ò ’ΔÂ∂ Ú≈¡Á∂ ͱ≈ È‘Δ∫ ’ √’Δ, Ú≈¡Á∂
¡È∞√≈ ‘ √≈Ò «¬μ’ ’ØÛ ÈΩ‹Ú≈Ȫ 鱧 ∞˜◊≈ ª
’Δ Á∂‰≈ √Δ √◊Ø∫ «Í¤Ò∂ «¬μ’ √≈Ò «Úμ⁄ √’≈Δ
¡ß’«Û¡ª Ó∞Â≈«Ï’ Ï∂∞˜◊≈Δ ÁΔ Á E.B ¯Δ√ÁΔ ÂØ∫
ÚμË ’∂ G.C ¯Δ√ÁΔ ‘Ø ◊¬Δ ‘À «ÚÁ∂Ùª «Ú⁄Ø∫ ’≈Ò≈ ËÈ
«Ò¡≈ «’ ‘ «Ú¡’ÂΔ Á∂ ÷≈Â∂ «Úμ⁄ AE Òμ÷ πͬ∂
Í≈¿∞‰ Á≈ Ú≈¡Á≈ «√Î ⁄؉ ‹∞ÓÒ≈ ω ’∂ «‘
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«¬√ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ ’ ‘∂ ‚≈. √μ«Â¡≈Í≈Ò Â∂ ‚≈. «’⁄Ò±
ÁΔ «◊zÎÂ≈Δ È≈Ò «¬‘ Ø‘ ‘Ø ÚΔ ÌÛ’ «Í¡≈Õ Ó≈ÙÒ
Ò≈¡ Á∂ Ï≈Ú‹±Á ‘˜≈ª ÁΔ «◊‰ÂΔ ”⁄ ¿∞ÍØ’Â
«◊zÎÂ≈Δ¡ª ¡Â∂ ØÒ‡ ¡À’‡ Á∂ «ÚπºË «¬’º·∂ ‘ج∂ ÒØ’ª
鱧 ◊ØÒΔ¡ª Á≈ «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ ‘˜≈ª ÁΔ
«◊‰ÂΔ ”⁄ Ó≈∂ ◊¬∂, Úμ‚Δ «◊‰ÂΔ ”⁄ ‹ıÓΔ ‘ج∂Õ
√≈Ó≈‹Δ Ò∞μ‡ ¡Â∂ ÁÓÈ √μ«Ì¡≈⁄≈ ‘≈Òª ÚΔ
‹≈Δ ‘À Õ ◊À  -’≈ȱ ß È Δ ◊ÂΔ«ÚËΔ¡ª Ø ’ ± ’≈ȱ ß È
(Ô±.¬∂.ÍΔ.¬∂.), ÍÏ«Ò’ μ«÷¡≈ ’≈ȱßÈ, ¡≈Ó‚ ÎØ√‹
√ÍÀ Ù Ò Í≈Ú ¡À ’ ‡ (¡Î√Í≈), Ø Ò ‡ ¡À ’ ‡ ÁΔ
«ÈßÂÂ≈ Ú◊∂ ‘Δ ’≈ȱßÈ ‘ÈÕ «¬Èª Á≈ «ÚØË ’È
Ú≈«Ò¡ª 鱧 ¿∞√ Âª Á≈ ‹Ï-ÂÙμÁÁ fiμÒ‰≈ ÍÀ∫Á≈
‘ÀÕ «‘ßÁ±ÂÚ-Î≈ÙΔ ÈΔÂΔ¡ª-‘Ó«Ò¡ª Á≈ «ÚØË ’È
Ú≈«Ò¡ª 鱧 Á∂ÙËzØ‘Δ ◊Á≈È ’∂ ‹∂Òª ‚μ’‰ Á≈ ÚÂ≈≈
‘≈Òª ÚΔ ‹≈Δ ‘ÀÕ
¿∞Ȫ ÏÂ≈ÈÚΔ ‘’±Ó ÚμÒØ∫ ‹«Ò¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈◊
’ÂÒ∂¡≈Ó Ò¬Δ Ó∞¡≈ÎΔ Óß◊‰ Ò¬Δ ˜ØÁ≈ ¡≈Ú≈‹
¿∞·≈¿∞‰ Á≈ √μÁ≈ ÚΔ «ÁμÂ≈ «◊¡≈Õ
«◊¡≈ ¡≈Ó ÒØ’ Ó«‘ß◊≈¬Δ ÁΔ ⁄μ’Δ «Úμ⁄ «Íμ√ ‘∂
‘ÈÕ √’≈ ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È ÒØ’ª Á∂ ¡√Ò Óß◊ª
Ó√«Ò¡ª ÂØ∫ ‘‡≈¿∞‰ Ò¬Δ Í≈«’√Â≈È «÷Ò≈¯ ‹ß◊Δ
Ì≈ÚÈ≈Úª ÌÛ’≈ ‘Δ ‘À ª «’ ¡ßÈΔ Á∂Ù Ì◊ÂΔ ¿∞Ì≈
’∂ ÒØ’ª ÁΔ¡ª Ú؇ª χØΔ¡ª ‹≈ √’‰Õ ÓØÁΔ √’≈ È∂
¡≈͉∂ «‘ßÁ±ÂÚ Á∂ ¬∂‹ß‚∂ «‘ ’ÙÓΔ 鱧 ¡‡∞μ‡ ¡ø◊
¡Ò≈Í«Á¡ª ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª ¿∞μÍ Á∂Ù Á∂ Úμ÷-Úμ÷
«‘μ«√¡ª «Úμ⁄ ‘ÓÒ∂ ’ΔÂ∂ ‹≈ ‘∂ ‘È, ¿∞‘Ȫ ÁΔ¡ª
‹≈«¬Á≈Áª 鱧 «ÈÙ≈È≈ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈, «Úμ«Á¡’
¡Á≈«¡ª 鱧 ’ÙÓΔΔ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡≈∫ 鱧 Á≈÷Ò∂ È≈
Á∂‰ Ò¬Δ ÁÏ≈¡ ω≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ «‹√ È≈Ò ’ÙÓΔΔ
ÈΩ‹Ú≈Ȫ «Úμ⁄ Ï∂◊≈È◊Δ ÁΔ Ì≈ÚÈ≈ ‘Ø ÍzÏÒ ‘Ø ‘Δ
‘ÀÕ
¿∞‘Ȫ «’‘≈ «’ ÓØÁΔ √’≈ ¡≈Í ‘Δ ÍÀÁ≈ ’ΔÂΔ
«¬√ ◊∞ßfiÒÁ≈ √«ÊÂΔ È±ß Á∂Ù Ì◊ÂΔ Á≈ ¡ßÈ≈ ‹È±ßÈ
¿∞Ì≈ ’∂ Ú؇ª χØÈ Á≈ ‘ ‘Ï≈ Ú ‘Δ ‘ÀÕ Á±‹∂
Í≈√∂ «ÚØËΔ «Ëª ’ª◊√ ¡Â∂ ‘Ø ‘≈’Ó Í≈‡Δ¡ª ÚΔ
ÓØÁΔ √’≈ Úª◊ Í∞ÒÚ≈Ó≈ Ú◊Δ¡ª ÿ‡È≈Úª ¡Â∂
27 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
ÎΩ‹Δ¡ª ÁΔ¡ª Ò≈Ùª ¿∞μÍ ÙΔ’≈ Ì∂Û «Úμ⁄ ¡≈Í‰Δ¡ª
«√¡≈√Δ Ø‡Δ¡ª √∂’ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ Í≈‡Δ È∂ «’‘≈ «’
‹ß◊ Ó√Ò∂ Á≈ ‘μÒ È‘Δ∫, ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª ÁΔ¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª
‹ß◊Δ Ó≈‘ΩÒ «Ú∞μË √Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ ÚÒØ∫ Ó≈⁄
Ì≈ÂΔ ’«Ó¿± « È√‡ Í≈‡Δ (Ó≈’√Ú≈ÁΔ-
ÒÀ«ÈÈÚ≈ÁΔ) «È¿± ‚ÀÓØ’∂√Δ È∂ ÒØ’ Ó√«Ò¡ª ÂØ∫ ÒØ’ª
Á≈ «Ë¡≈È ‘‡≈¿∞‰ Ò¬Δ ‘’±Óª ¡Â∂ ‘≈’Ó «Ëª ÚÒØ∫
‹ß◊Δ Ó≈‘ΩÒ Á∂ √‘≈∂ ⁄؉ª «‹ºÂ‰ Ò¬Δ Ò≈◊» ’ΔÂ∂ ‹≈
‘∂ «Î’»-Î≈ÙÚ≈ÁΔ ¬∂‹ø‚∂ «ÚπºË H Ó≈⁄ 鱧 ’Â≈Í∞
Á∂ Ï≈˜≈ª «Úμ⁄ Ó≈⁄ ’ΔÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ «’ÂΔ ÒØ’
È≈¡∂ Ò≈ ‘∂ √È «’ ““‹ß◊ È‘Δ∫ ∞˜◊≈ «Á¿∞, ’ÙÓΔΔ
ÒØ’ª ¿∞μÍ ‘ÓÒ∂ ’È∂ ÏßÁ ’Ø, ’ÙÓΔ ’ÙÓΔΔ ÒØ’ª
Á≈ È≈ «‘ßÁ, Í≈«’ ÁΔ¡ª ‹Ø’ª Á≈, «Î’±-Î≈ÙΔÚ≈Á
Ó∞  Á≈Ï≈Á-Ó∞  Á≈Ï≈Á, «¬È’Ò≈Ï «˜ß Á ≈Ï≈Á-
«˜ßÁ≈Ï≈Á””Õ «¬√ ÂØ∫ Í«‘Òª «¬‘ «’ÂΔ ÒØ’ ◊∞±
ÚΔÁ≈√ ◊∞±Á∞¡≈≈ ¡≈Δ¡≈ È◊ È∂Û∂ «¬’º·∂ ‘ج∂,
È’√ÒΔ Ù‘ΔÁ ⁄È «√ßÿ Ó≈‰±ß’∂ Á∂ Ù‘ΔÁΔ «Á‘≈Û∂ Â∂ È≈‡’ Ó∂Ò≈
Ù‘ΔÁ È’√ÒΔ ⁄È «√ßÿ Ó≈‰±ø’∂ Ô≈Á◊≈Δ ’Ó∂‡Δ
ÚμÒØ∫ AA Ó≈⁄ ˘ È’√ÒΔ Ù‘ΔÁ ⁄È Ó≈‰±’ ß ∂ Á≈ Ù‘ΔÁΔ
√Ó≈◊Ó Â∂ «¬È’Ò≈ÏΔ È≈‡’ Ó∂Ò≈ «¬È’Ò≈ÏΔ ‹ØÙØ-
÷Ø Ù È≈Ò ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √Ì ÂØ ∫ Í«‘Òª
√Δ.ÍΔ.¡≈¬Δ. (¡ÀÓ-¡ÀÒ) ¡ÀÈ.‚Δ. Á∂ √≈ÊΔ ÁÙÈ «√ßÿ
÷‡’Û, √≈ÊΔ ¡‹Ó∂ «√ßÿ, «¬√ÂΔ ‹≈«◊zÂΔ Óß⁄ Á∂
ÓÀ‚Ó ⁄È‹Δ ’Ω Ó≈‰±ß’∂, ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √ΔÈΔ¡
ÓΔ ÍzË≈È ‘ÁΔÍ ’Ω ’؇Ò≈, ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂
’Ó‹Δ ’؇’ͱ≈ È∂ Ù‘ΔÁ ⁄È «√ßÿ Ó≈‰±ø’∂ 鱧 ÙË≈
Á∂ Î∞μÒ Ì∂‡ ’ΔÂ∂Õ «¬√ «Úμ⁄ Úμ‚Δ «◊‰ÂΔ «¬Ò≈’∂ Á∂
ÒØ’ª È∂ ÙÓ±ÒΔ¡Â ’ΔÂΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ Úμ÷ Úμ÷ Ï∞Ò≈«¡ª
È∂ È’√ÒΔ Ù‘ΔÁ ⁄È «√ßÿ Ó≈‰±ø’∂ ÁΔ ‹ΔÚÈΔ ”Â∂
fi≈ Í≈¿∞∫«Á¡ª ¡‹Ø’∂ ÁΩ «Úμ⁄ ÚΔ ‘≈’Óª ÚμÒØ∫ ÒØ’
«ÚØËΔ Ó≈± ÈΔÂΔ¡ª ¡Â∂ ‹ß◊ Ú◊∂ Ó≈‘ΩÒ Ï‰≈¿∞‰
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ Í≥‹≈Ï Ì ”⁄ ‚Δ.√Δ. Á¯Âª ¡º◊∂ ËÈ∂-Óπ˜≈‘∂
Í∂∫‚» Ó˜Á» Ô»ÈΔ¡È Í≥‹≈Ï Á∂ √»Ï≈¬Δ √ºÁ∂ ”Â∂ BG
Ó≈⁄ Í≥‹≈Ï Ì ”⁄ ‚Δ.√Δ. Á¯Âª ¡º◊∂ ËÈ∂-Óπ˜≈‘∂
’’∂ Í∂∫‚» Ó˜Á»ª ÁΔ¡ª ‘º’Δ Óø◊ª Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ ¡≈Ú≈˜
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡È∞√≈ ’ÙÓΔ ÁΔ √Óμ«√¡≈ Á≈ ‘μÒ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ
Í≈‡Δ È∂ «Ó‘ÈÂΔ ÒØ’ª 鱧 ‘≈’Óª ÁΔ¡ª Ì≈ Ó≈±
⁄≈Òª ÂØ∫ √∞⁄∂ «‘‰ Á≈ ‘Ø’≈ ÚΔ «ÁμÂ≈Õ
«‹ÊØ∫ Ó≈⁄ Ù∞± ‘Ø«¬¡≈Õ
«¬√ ÓΩ’∂ Í≈‡Δ Á∂ √ΔÈΔ¡ √±Ï≈¬Δ ¡≈◊± ’≈Ó∂‚
¡‹Ó∂ «√ßÿ È∂ «’‘≈ «’ ÓØÁΔ ÁΔ EF «¬ß⁄ ¤≈ÂΔ Úª◊
AIGA «Úμ⁄ «¬ßÁ≈ ÚΔ Á∞◊≈ Á∂ÚΔ Ï‰Δ √ΔÕ ¿∞√ È∂
ÚΔ ÓØÁΔ Úª◊ fi±· Á≈ √‘≈≈ ÒÀ ’∂ Á∂Ù È±ß Ï≈‘Δ ÷Â∂
Á≈ ‘¿±¡≈ ÷Û≈ ’’∂ Á∂Ù ¡ßÁ ÓØÁΔ ÁΔ ¡‰-¡ÀÒ≈ÈΔ
¡ÀÓ‹À∫√Δ Úª◊ ¡ÀÓ‹À∫√Δ Ò◊≈¬Δ √Δ Í AIGB-GC
ÁΩ≈È ‘Δ «Ï‘≈ ¡Â∂ ◊∞‹≈ Á∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª
ÈΩ‹Ú≈Ȫ Á∂ ‹Ê∂ÏßÁ’ Ùßÿ√ª È∂ ¿∞√Á∂ Èμ’ «Úμ⁄ ÁÓ
’ «ÁμÂ≈ √ΔÕ «¬√ ÓΩ’∂ «¬’μ· È±ß ’≈Ó∂‚ ’ÙÓΔ «√ßÿ
ÿ∞μ◊ÙØ ¡Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ Á∂ ¡≈◊± ÚΔ ’∞Ó≈
¡≈«Á È∂ √ßÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
«ıÒ≈¯ √ßÿÙ Á≈ «Ï◊Ò Ú‹≈¿∞‰ ÁΔ ◊μÒ ’ΔÂΔÕ ’≈.
ÁÙÈ ÷‡’Û È∂ Ó∞μ÷ Ï∞Ò≈∂ Ú‹Ø∫ √ßÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ È≈Á
ß ◊ Óß ⁄ Í«‡¡≈Ò≈ Â∂ ÏÒ‹Δ ÓØ ◊ ≈ ÁΔ ‡ΔÓ È∂
«¬È’Ò≈ÏΔ È≈‡’ Í∂Ù ’ΔÂ∂Õ «¬È’Ò≈ÏΔ ’ÚΔÙΔ ‹Ê≈
√±ÒÍ∞ È∂ «¬È’Ò≈ÏΔ ’ÚΔÙΔ¡ª Í∂Ù ’ΔÂΔ¡ªÕ «⁄ßÂÈ
Í’≈ÙÈ È∂ «¬È’Ò≈ÏΔ «’Â≈Ϫ ÁΔ ÍzÁÙÈΔ Ò◊≈¬ΔÕ
«¬√ ÓΩ’∂ Ù‘ΔÁ ⁄È «√ßÿ Ó≈‰±ø’∂ Ô≈Á◊≈Δ ’Ó∂‡Δ
ÚμÒØ∫ «¬‘ ¡«‘Á «Ò¡≈ «◊¡≈ «’ È’√ÒΔ Ù‘ΔÁ ⁄È
Ó≈‰±ß’∂ Ô≈Á◊≈Δ ’Ó∂‡Δ «Íß‚ Á∂ ÒØ’ª ÷≈√’ ÈΩ‹Ú≈Ȫ
Á≈ «‘ «ÁÒØ∫ ËßÈÚ≈Á ’ÁΔ ‘ÀÕ «¬√ ÓΩ’∂ ¡÷Δ «Úμ⁄
«Íß‚ ÂØ∫ ’Ó∂‡Δ ÓÀ∫Ï Â∂‹ «√ßÿ È∂ √Ì Á≈ ËßÈÚ≈Á ’ΔÂ≈Õ
¿∞‘Ȫ √≈ÊΔ¡ª Á≈ ÚΔ ËßÈÚ≈Á ’ΔÂ≈ «◊¡≈, «‹‘Û∂
⁄È Á∂ ÁØ√Â, «ÓμÂ, Ò«‘ Á∂ √≈ÊΔ ‘∂ √È, ¿∞‘Ȫ È∂
√≈‚∂ √μÁ∂ 鱧 ’Ï±Ò ’’∂ ¡μ‹ Á∂ √Ó≈◊Ó ”⁄ ‘≈˜Δ ÌΔÕ
ÏπÒøÁ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ √»Ï≈ ’∂∫Á ”Â∂ Íπº‹Δ «ÍØ‡ ÓπÂ≈«Ï’
«¬‘ ËÈ∂-Óπ˜≈‘∂ ◊πÁ≈√Íπ, ’Í»ÊÒ≈, ‹ÒøË,
‹◊≈™ ¡Â∂ ÓØ◊≈ «Ú÷∂ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ
28 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 Ô»ÈΔ¡È Á∂ ¡≈◊»¡ª È∂ «’‘≈ «’ Ó˜Á»ª ˘ «˜øÁ◊Δ
Á∂ ‘ ÷∂Â «Úº⁄ «ÚÂ’∂ Á≈ «Ù’≈ ‘؉≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ
Ó≈ÛΔ¡ª √Ó≈«‹’, ¡≈«Ê’ ‹ΔÚÈ ‘≈Òª «Úº⁄Ø∫ ÁΔ
◊π˜È≈ ÍÀ «‘≈ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ’ª◊√ √’≈ È∂
ÚΔ ÎØ’Δ «Ï¡≈ÈÏ≈‹Δ ÂØ∫ «√Ú≈¬∂ «¬º’ ÚΔ Ú≈¡Á≈ Í»≈
È‘ƒ ’ΔÂ≈Õ Ï∂ÿ«¡ª ˘ ÿ √’ΔÓ Â«‘ AIGB-GD
”⁄ Ó˜Á»ª ˘ ÍÒ≈‡ «ÓÒ∂ ÍÃø» ¡È∂’ª Ê≈¬ƒ Ó˜Á»ª ˘
¡º‹ º’ ÍÒ≈‡ª Á∂ ’Ï‹∂ È‘ƒ «ÓÒ∂Õ √≈Ò B@@A ”⁄
Í≥‹≈Ï ”⁄ ÈØ‡Δ«Î’∂ÙÈ ‹≈Δ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «‹√ ¿πμÍ
¡º‹ B@AI º’ ÚΔ ¡ÓÒ ’’∂ ÒØÛÚøÁ Ï∂ÿ∂ ¡Â∂
Ï∂˜ÓΔÈ∂ «’ÂΔ¡ª ˘ ÍÒ≈‡ È‘ƒ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ Ì≈Ú∂∫
π˜◊≈ ÁΔ ◊≈ø‡Δ ’≈˘È ω «◊¡≈ ÍÃø» √≈∂ ‡ºÏ ”⁄Ø∫
«√Î Â∂ «√Î «¬º’ ‹Δ¡ ˘ √≈Ò ”⁄Ø∫ A@@ «ÁÈ Á≈
«ÓÒ‰ Ú≈Ò≈ π˜◊≈ ÚΔ Ó˜Á»ª ˘ Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈¿π‰
”⁄ ÚΔ √’≈ Â∂ ¡Î√Ù≈‘Δ Î∂Ò √≈«Ï ‘Ø¬Δ ˛Õ ÌÒ≈¬Δ
√’ΔÓª Á∂ Ȫ ”Â∂ «⁄º·Δ-ͺÂ ‹≈Δ ’’∂ ‘Δ √»Ï≈ √’≈
’º¤ª Ú‹≈ ‘Δ ˛Õ ¿πÈ∑ª «’‘≈ «’ ÒØ’ √Ì≈ ⁄؉ª «Úº⁄
Ó˜Á» ‘≈’Óª ˘ ÿ∂ ’∂ ¡≈͉∂ ‘º’Δ Óø◊ª Á∂ ‘ºÒ Ò¬Δ
‹Ú≈Ï ˜» Óø◊‰◊∂Õ
Ë«È¡ª ÓΩ’∂ Óπº÷ ÓøÂΔ Á∂ Ȫ ‚Δ.√Δ‹/
¡À√.‚Δ.¡ÀÓ‹ ≈‘ƒ Ô»ÈΔ¡È È∂ Ì∂‹∂ Óø◊ ͺÂ ”⁄ Óø◊
’ΔÂΔ «’ «Í≥‚ª ”⁄ ◊Ã≈Ó √Ì≈Úª ”⁄ Í≈√ ӫ¡ª ¿πμÍ
¡◊Ò∂Δ Âπø ’≈Ú≈¬Δ ’’∂ ÒØÛÚßÁ «’ÂΔ¡ª ˘
A@-A@ ÓÒ∂ Á∂ «‘≈«¬ÙΔ ÍÒ≈‡ «ÁºÂ∂ ‹≈‰ Â∂ Ó’≈È
¿∞√≈Δ Ò¬Δ E Òμ÷ πͬ∂ ÁΔ ◊ª‡ «ÁºÂΔ ‹≈Ú∂ ¡Â∂
«‘øÁ∂ «Í≥‚ª ”⁄ ◊Ã≈Ó √Ì≈ Á∂ ¡‹Ò≈√ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈ ’∂
ÒØÛÚøÁª ˘ ÍÒ≈‡ ¡Ò≈‡ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ¡Â∂ ¡Ò≈‡ ÍÒ≈‡ª
Á∂ ’Ï‹∂ «ÁºÂ∂ ‹≈‰, ⁄ß◊≈ ‹ΔÚÈ «‹¿±‰ Ò¬Δ Ó◊È∂◊≈
«‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ ÚºÒØ∫ ◊≥È≈ ’≈ÙÂ’≈ª ÁΔ¡ª Ó≥◊ª Ó≥ȉ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’È
¿∞Í≥ Ò◊≈Â≈ ‹≈Δ ÓØ⁄≈ √Ó≈ÍÂ
◊≥È≈ ’≈ÙÂ’≈ «’√≈Ȫ ÁΔ¡≈ Ó≥◊ª ¡Â∂ Ï∂ÓΩ√ÓΔ
ÓΔ∫‘ È≈Ò ÂÏ≈‘ ‘Ø¬Δ ’‰’ Â∂ ‘Ø Î√Òª Á∂ Óπ¡≈Ú˜∂
√≥ÏË
≥ Δ Ó≥◊ª ˘ ÒÀ ’∂ B@ ÎÚΔ B@AI ÂØ∫ ◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’
«’√≈È √≥ÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ («‹√ «Úº⁄ «’ÂΔ
«’√≈È Ô»ÈΔ¡È ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ ‘Ø «’√≈È ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª ÚΔ
√È) ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ
Á∂ ÁÎÂ Ó»‘∂ ¡‰«ÓºÊ∂ √Ó∂∫ Á≈ ≈ «ÁÈ Á≈ ÓØ⁄≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
«‘ √≈Ò Ì Ó˜Á±ª 鱧 ∞˜◊≈ «ÁμÂ≈ ‹≈Ú∂, «Á‘≈ÛΔ
E@@ πͬ∂ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ’ßÓ È≈ Ó∞‘μ¬Δ¡≈ ’Ú≈¿∞‰
ÁΔ √± «Úμ⁄ Ó˜Á»ª ˘ ◊∞˜≈∂ Ó≈Â Ï∂∞˜◊≈Δ ÌμÂ≈
«ÁμÂ≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ’ΔÂ∂ ’øÓ Á≈ «Ó‘ÈÂ≈È≈ √Ó∂ Óπ¡≈Ú‹≈
«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, Í≥⁄≈«¬ÂΔ ˜ÓΔȪ ”⁄Ø∫ Á«Òª ˘ ≈÷Ú∂∫
«‘º√∂ Á≈ ‘º’ ÿº‡ ∂‡ ”Â∂ Á∂‰≈ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂
¡Â∂ Ï≈’Δ ˜ÓΔÈ E ¬∂’Û Âº’ ÁΔ Ó≈Ò’ «’√≈ÈΔ Ò¬Δ
ÿº‡ ∂‡ ”Â∂ ≈÷Úƒ ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂, ’º⁄∂ Ó’≈Ȫ/Ï≈«Ò¡ª
Ú≈ÒΔ¡ª ¤ºÂª ˘ ͺ’∂ ’È Ò¬Δ Ó˜Á»ª Â∂ ¤Ø‡∂ «’√≈Ȫ
˘ C Òº÷ πͬ∂ ◊ê‡ «ÁºÂΔ ‹≈Ú∂, Ó˜Á»ª Á∂ ‘ Â∑ª Á∂
√’≈Δ, ◊À-√’≈Δ ’˜∂ Ó≈¯ ’ΔÂ∂ ‹≈‰Õ «¬√Á∂
È≈Ò «¬‘ ÚΔ Óø◊ ’ΔÂΔ ◊¬Δ «’ Ïπ„≈Í≈, «ÚËÚ≈Úª Â∂
¡ø◊‘Δ‰ ÍÀÈÙȪ ÁΔ ≈ÙΔ Ó«‘ø◊≈¬Δ ¡Èπ√≈ Ú≈Ë≈ ’ΔÂ≈
‹≈Ú∂, «‘øÁ∂ ÔØ◊ Ò≈ÌÍ≈ÂΔ¡ª ˘ ÍÀÈÙȪ Ò◊≈¬Δ¡ª
‹≈‰, «Í≥‚ª ¡øÁ ÍΔ‰ Ú≈Ò∂ Í≈‰Δ Á≈ ÍÃÏøË ’’∂ Óπ¯Â
Í≈‰Δ Óπ‘º¬Δ¡≈ ’Ú≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂, ÿ∂Ò± «Ï‹ÒΔ «ÏμÒ
¡Á≈ È≈ ’ √’‰ Ú≈Ò∂ Ó˜Á±ª Á∂ ’μ‡∂ ÿ∂Ò± «Ï‹ÒΔ
’∞ÈÀ’ÙÈ «ÏȪ Ù ⁄≈Ò± ’ΔÂ∂ ‹≈‰, √’≈Δ √’»Òª
¡Â∂ ‘√ÍÂ≈Òª ˘ ÍÃ≈¬ΔÚ∂‡ ‘ºÊª «Úº⁄ Á∂‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈
ºÁ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂ ¡Â∂ ¿πμ⁄ ͺË º’ Óπ¯Â «Úº«Á¡≈ ¡Â∂
Óπ¯Â «¬Ò≈‹ Á≈ ‘ «¬º’ Ò¬Δ ÍÃÏøË ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂, ’º‡∂
ÈΔÒ∂ ’≈‚ Ï‘≈Ò ’ΔÂ∂ ‹≈‰ ¡Â∂ «‘øÁ∂ ÒØÛÚøÁ
«’ÂΔ¡ª Á∂ ÈΔÒ∂ ’≈‚ ω≈¬∂ ‹≈‰Õ
ËÈ≈’≈Δ¡ª ˘ Ô»ÈΔ¡È Á∂ √»Ï≈ ÍÃË≈È Â√∂Ó
ÍΔ‡, ‹ÈÒ √’ºÂ ÏÒ«ÚøÁ «√øÿ ÌπºÒ, ÓΔ ÍÃË≈È
¡ÚÂ≈ «√øÿ Ë≈ÒΔÚ≈Ò, ÍÃÀ√ √’ºÂ ’ÙÓΔ «√øÿ
ÿπº◊ÙØ, √»Ï≈ ¡≈◊» ‘ø√ ≈‹ ͺÏÚª, ≈‹ ’πÓ≈ Í≥‚ØΔ
¡Â∂ Óø◊≈ «√øÿ ÚÀØ’∂ ¡≈«Á È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
Ù∞» ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «ÚË≈È √Ì≈ ⁄؉ª B@AG «Úº⁄ «’√≈Ȫ
È≈Ò ‘∂˜ ‹Â≈¿∞‰ Ú≈ÒΔ «’√≈Ȫ Á≈ √Óπº⁄≈ ’˜≈
Óπ¡≈Î Â∂ ’∞’Δ ÷ÂÓ ’È Á≈ Ú≈¡Á≈ ’’∂ √’≈
ω≈¿∞‰ Ú≈ÒΔ ’ª◊√ Í≈‡Δ Á∂ «˜Ò∑≈ ◊∞Á≈√Íπ ÂØ∫
Í∂∫‚± «Ú’≈√ Â∂ Í≥⁄≈«¬Â Ó≥ÂΔ «ÂzÍÂ«‹≥Á Ï≈‹Ú≈,
‡ª√ÍØ‡ Ó≥ÂΔ ¡π‰≈ ⁄ΩËΔ, √«‘’≈Â≈ Ó≥ÂΔ
√π÷«‹≥Á «√≥ÿ ≥Ë≈Ú≈ ¡Â∂ ◊∞Á≈√Íπ «Úº⁄ ‘Δ «‘
29 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
‘∂ ‘Ò’≈ «ÚË≈«¬’ Ï«≥ÁÓΔ Í≈‘Û≈ È∂ «’√≈Ȫ Á∂
«¬√ ÓØ⁄∂ ÍzÂΔ Ï∂π÷Δ Ú≈Ò≈ ¡Â∂ ◊À-◊≥ÌΔ Úº¬Δ¡≈
¡Í‰≈¬Δ º«÷¡≈ ¡Â∂ «¬È∑ª «Úº⁄Ø∫ «’√∂ È∂ ÚΔ ÓØ⁄∂ Á∂
¡≈◊»¡ª È≈Ò ◊ºÒÏ≈ ’’∂ ‹ª √’≈ È≈Ò ◊ºÒÏ≈Â
’’∂ «¬È∑ª Ó≥◊ª Á≈ ‘ºÒ ’È ‹ª «È͇≈∂ Ò¬Δ ’جΔ
ÔÂÈ È‘Δ∫ ’ΔÂ≈Õ «˜Ò∑≈ ÍzÙ≈ÙÈ È∂ ÚΔ «’√≈Ȫ Á∂ «¬√
ÓØ⁄∂ ˘ ¡‰◊Ω«ˇ¡≈ ’ΔÂ≈Õ «‹√ ’’∂ ◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’
«’√≈È √≥ ÿ Ù ’Ó∂ ‡ Δ È∂ ÿØ ˇ Á∂ Úº ÷ -B » Í ª ˘
¡Í‰≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ Í»Δ «ÁzÛ∑Â≈ È≈Ò ◊∞Á≈√Íπ Ù«‘
ÁΔ¡ª √Û∑’ª Â∂ Ø√ Óπ˜≈‘≈, √Û’Δ ¡≈Ú‹≈¬Δ ·ºÍ
’È, Í≥‹≈Ï √’≈ ÁΔ ¡ÊΔ √≈ÛÈ≈, Ù«‘ Á∂ Óπº÷
Ϻ√ ¡º‚∂ Á≈ Óπ’≥ÓÒ «ÿ≈˙ ’È Á∂ √º«Á¡ª ˘ Ò≈◊»
’ΔÂ≈Õ ÍzÙ≈ÙÈ ¡Â∂ Í≥‹≈Ï √’≈ ÁΔ «¬√ ÿØˇ ÍzÂΔ
⁄πºÍ Â∞ÛÚ≈¿∞‰ Ò¬Δ «’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È ¡Â∂
˜Ó‘»Δ «’√≈È √Ì≈ ÚºÒØ∫ «¬√ ÓØ⁄∂ ÁΔ¡ª Ó≥◊ª ÁΔ
«‘Ó≈«¬Â ’«Á¡ª ÿØˇ Á∂ Úº÷ »Íª «Úº⁄ Í·≈Ȓ؇,
¡ø«ÓzÂ√, ‹ÒßË Â∂ ‘∞«Ù¡≈Íπ ¡≈«Á «˜«Ò∑¡ª ÂØ∫
¡ÓÒΔ »Í «Úº⁄ «’√≈Ȫ Á∂ ‹ºÊ∂ ‘Ó≈«¬Â «Úº⁄ Ì∂‹∂
◊¬∂Õ ¡÷Δ AA Ó≈⁄ B@AI ˘ Ú∑Á∂ ÓΔ∫‘ «Úº⁄ «’√≈Ȫ
ÚºÒØ∫ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ÁÎÂ Á≈ «ÿ≈˙ ’ΔÂ≈ «◊¡≈
ª «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ È∂ «’√≈È ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª
Á∂ ¡≈◊»¡ª ˘ ◊ºÒÏ≈ ’È Á≈ √ºÁ≈ «◊¡≈Õ ◊ºÒÏ≈Â
¿∞Í≥ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈ ◊∞Á≈√Íπ ÙzΔ «ÚÍπÒ ¿∞‹ÚÒ
È∂ ËÈ∂ «Úº⁄ ¡≈ ’∂ Ó≥◊ª Ó≥ȉ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
Ó≥ÈΔ¡ª ◊¬Δ¡ª Ó≥◊ª Á≈ ¡ÀÒ≈È ’«Á¡ª ‚Δ.√Δ.
◊∞Á≈√Íπ È∂ «’‘≈ «’ ¡«√√‡À∫‡ «Íz≥√ΔÍÒ √À’‡Δ ÙzΔ
«ÚÙÚ‹Δ ÷≥È≈ È≈Ò ◊ºÒÏ≈ ‘Ø ⁄πº’Δ ‘À Â∂ √«‘’≈Δ
Â∂ «Èº‹Δ ÷≥‚ «ÓºÒª Á≈ «Í¤Ò∂ √Δ˜È Á≈ «‘≥Á≈ «’√≈Ȫ
Á≈ ◊≥È∂ Á≈ Ï’≈«¬¡≈ CA Ó≈⁄ B@AI º’ ¡Á≈ ’
«ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈, «‹‘Û∂ «’√≈Ȫ Á≈ «’√∂ ÚΔ ÷≥‚ «ÓºÒ
«Úº⁄ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ È‘Δ∫ √Δ ‘Ø«¬¡≈ ¿∞‘Ȫ BD@D «’√≈Ȫ
Á≈ H@@@ ¬∂’Û ’Ï∂ Á≈ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ ’ «Ò¡≈ «◊¡≈
Â∂ «¬‘Ȫ «’√≈Ȫ Á≈ ◊≥È≈ Úº÷-B «ÓºÒª ˘ ¡Ò≈‡ ’
«ÁºÂ≈ «◊¡≈ «‹√ ˘ Í«‘Ò Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ◊≥È∂ ÁΔ¡ª
Í⁄Δ¡ª Á∂ ’∂ ÍΔ«Û∑¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ ’ΔÛ∑Δ ¡Î◊≈È≈ ÷≥‚
«ÓºÒ ‹Ø G@ ÎΔ√ÁΔ «¬Ò≈’∂ ˘ ¡Â∂ C@ ÎΔ√ÁΔ Ï≈‘Δ
«¬Ò≈’∂ ˘ ◊≥È∂ ÁΔ¡ª Í⁄Δ¡ª ‹≈Δ ’ÁΔ √Δ ¿∞‘ DE
ÎΔ√ÁΔ «¬Ò≈’∂ ˘ Â∂ EE ÎΔ√ÁΔ Ï≈‘Δ ÷∂Â Á∂ ◊≥È∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò¬Δ Í⁄Δ¡ª ‹≈Δ ’∂◊Δ Â∂ «¬√∂ ¡È∞Í≈ È≈Ò ⁄≈Ò»
◊≥È∂ Á∂ √Δ˜È ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ÚΔ ’∂◊Δ, ≈ÚΔ Á«¡≈
ÂØ∫ Í≈ «‘≥Á∂ ◊≥È≈ ’≈ÙÂ’≈ª Á≈ ◊≥È≈ Í«‘Ò Á∂ ¡≈Ë≈
”Â∂ È∂Û∂ ‘Δ ÷≥‚ «ÓºÒ «Úº⁄ ÍΔÛ∑È Ò¬Δ ÔÂÈ ’ΔÂ∂
‹≈‰◊∂, √≈≈ ◊≥È≈ ÍΔÛÈ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‘Δ ÷≥‚ «ÓºÒª Ï≥Á
’ΔÂΔ¡ª ‹≈‰◊Δ¡ª Â∂ «’√∂ ÚΔ ◊≥È≈ ’≈ÙÂ’≈ Á≈
◊≥È≈ ÷Û∑≈ È‘Δ∫ ‘∂◊≈ ¡Â∂ √«‘’≈Δ ÷≥‚ «ÓºÒª ÁΔ
√ÓºÊ≈ ÚË≈¿∞‰ Â∂ ÈÚΔÈΔ’È ÚΔ Íz«’«¡≈ ‹≈Δ
‘À, Î≥‚ ¡Ò≈‡ ‘Ø ◊¬∂ ‘È Â∂ ‹ˇÁΔ ‘Δ ’≥Ó √π» ‘Ø
‹≈Ú∂◊≈Õ ¿∞‘Ȫ Ï∂ÓΩ√ÓΔ Ï≈Ù ’≈È ÏÏ≈Á ‘Ø¬Δ¡ª
Î√Òª ÁΔ «ÚÙ∂Ù «◊ÁÚ≈Δ ’Ú≈ ’∂ «√Î≈Ù √«‘Â
Í≥‹≈Ï √’≈ ˘ „∞º’Ú∂∫ Óπ¡≈Ú˜∂ Ò¬Δ Ì∂‹‰ Á≈ ÌØ√≈
«ÁºÂ≈ Â∂ «’√≈Ȫ ÁΔ Ó≥◊ Â∂ «¬‘ ÚΔ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈ «’
ÏÏ≈Á ‘Ø¬Δ¡ª Î√Òª Á≈ Óπ¡≈Ú˜≈ ˜ÓΔÈ Á∂ Ó≈Ò’
‹ª Í≥⁄≈«¬Â ˘ Á∂‰ ÁΔ Ï‹≈«¬ «Í≥‚ª «Ú⁄Ø∫ Â√ÁΔ’
’’∂ ˜ÓΔÈ ˘ ’≈Ù ’È Ú≈Ò∂ «’√≈Ȫ ‹ª ͇∂Á≈ª
(«‹‘Ȫ ·∂’∂ Â∂ Ò¬Δ ‘À) ˘ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ
ÿØ ˇ Á≈ «√º ‡ ≈ :ó «¬√ √≥ ÿ Ù «Úº ⁄ ◊≥ È ≈
¿∞ÂÍ≈Á’ª ÁΔ Úº‚Δ Ó≈Ò’Δ Ú≈ÒΔ «’√≈ÈΔ Â∂ ¤Ø‡Δ
«’√≈ÈΔ «Úº⁄ Ò’Δ «÷º⁄Δ ◊¬ΔÕ «‹ºÊ∂ Úº‚Δ «’√≈ÈΔ Á≈
√≈Δ¡ª ÷≥‚ «ÓºÒª «Úº⁄ ◊≥È∂ Á≈ Ϫ‚ √Δ ¿∞Ê∂ ¤Ø‡Δ
«’√≈ÈΔ Á≈ «’√∂ ÚΔ ÷≥‚ «ÓºÒ «Úº⁄ ◊≥È≈ Ϫ‚ È‘Δ∫ √Δ
«‹√ ’’∂ Úº‚∂ «’√≈ÈΔ ¤Ø‡Δ «’√≈ÈΔ Á≈ √√Â∂ Ì≈¡ Â∂
◊≥È≈ ÷ΔÁ ’∂ ¿∞‘Ȫ ÁΔ Ì≈Δ Ò∞º‡ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬√
√≥ÿÙ «Úº⁄ «’√≈È Íº÷Δ ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª ¡Â∂ «ÓºÒ ÓÈÀ‹ÓÀ∫‡
ͺ÷Δ Ô»ÈΔ¡Èª Á≈ ÚΔ ¡ÓÒΔ »Í «Úº⁄ «È÷∂Û≈ ‘Ø «◊¡≈Õ
«‹ºÊ∂ ◊≥È≈ ¿∞ÂÍ≈Á’ «’√≈È √≥ÿÙ Â≈ÒÓ∂Ò ’Ó∂‡Δ
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‹ºÊÏ ∂ Á
≥ Δ¡ª ÿØˇ ’ ‘Δ¡ª √È ¿∞Ê∂ «’√≈È
ÚÀÒÎ∂¡ √π√≈«¬‡Δ (ÏÒÁ∂Ú «√≥ÿ «√√≈) ÁΔ ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ
È∂ ’ΔÛΔ ¡Î◊≈È≈ «ÓºÒ «Úº⁄ ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡ Á∂ ͺ÷ «Úº⁄
«ÈºÂ ’∂ ËÈ≈ Á∂ ‘Δ¡ª «’√≈È ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª Á≈ «ÚØË
’«Á¡ª ‘∞ºÒÛÏ≈˜Δ ’ΔÂΔ ◊¬Δ Â∂ «¬‘Ȫ ÚºÒØ∫ Ï≈‘Δ
◊≥È≈ ÍΔÛ∑ Â∂ ¿∞‘Ȫ ˘ ◊≥È∂ ÁΔ ¡Á≈«¬◊Δ ’È Á≈
«ÚØË ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ √≥ÿÙ È≈Ò ¤Ø‡Δ «’√≈ÈΔ
«Úº⁄ ÌØ√≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À «’ ¿∞È∑ª Á∂ ͺ÷ «Úº⁄ ÚΔ
ÒÛÈ Ú≈ÒΔ ’Ø¬Δ «Ë ‘À Â∂ ¿∞‘Ȫ Á≈ ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡ª ”⁄
«ÚÙÚ≈٠Ϻfi≈ ‘À «‹√ ˘ Ì«Úº÷ «Úº⁄ ’≈«¬Ó º÷«Á¡ª
«Ú√Ê≈È ÁΔ ˜» ‘ÀÕ
30 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 fiØÈ∂ ÁΔ ÒÚ≈¬Δ Í«‘ÒΔ ‹»È ÂØ∫ Ù∞» ’È Ò¬Δ
«’ÂΔ «’√≈È Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈª ˘ Ó≥◊ ͺÂ «ÁºÂ∂ ◊¬∂
√≈Ó≈‹Δ Á∂Ùª Â∂ Ï‘∞-’ΩÓΔ ’≥ÍÈΔ¡ª Á∂ «‘ºÂª ÁΔ
Í»ÂΔ Ò¬Δ Ì≈ÂΔ ‘≈’Óª ÚºÒØ∫ ÷≈√ ’ Í≥‹≈Ï «Úº⁄
«’√≈Ȫ Á∂ «√ ÓÛ∑∂ √≈Ó≈‹Δ ÷∂ÂΔ Ó≈‚Ò È≈Ò «‹ºÊ∂
ÏΔ‹, ÷≈Áª, ‚Δ˜Ò ÷∂ÂΔ ÓÙΔÈΔ ÷∂ÂΔ Ó؇ª Â∂ ‘Ø
√≈‹Ø √≈Ó≈È Â∂ ÈÁΔÈ≈Ù’/’Δ‡È≈Ù’ ’≥ÍÈΔ¡ª Á∂
Ó≈Ò’ Ó≈Ò≈-Ó≈Ò ‘ج∂ ‘È ¿∞Ê∂ «’√≈È ’˜Á≈Δ Á∂
Óº’Û‹≈Ò «Úº⁄ Î√ ’∂ ’≥◊≈Ò ‘Ø «◊¡≈ ‘À Â∂ ÷πÁ’∞ÙΔ¡ª
’ «‘≈ ‘ÀÕ «¬‘ ÷∂ÂΔ Ó≈‚Ò ÚºË ÂØ∫ ÚºË ÚÂØ∫ Â∂
√≈«¬‰ ¡Ë≈« ‘À «‹√ È≈Ò ÚË∂∂ Í≈‰Δ ÁΔ ÒØÛ
’’∂ Í≈‰Δ Á≈ ‘∂·ª ‹≈ «‘≈ ‘À, ˜ÓΔÈ ÁΔ ¿∞Í‹≈«¬’Â≈
ÿ‡ÁΔ ‹≈ ‘Δ ‘À, Ú≈Â≈Ú‰ Á»«Ù ‘Ø «‘≈ ‘À Â∂ ÓÈ∞º÷Δ
«ÏÓ≈Δ¡ª «Úº⁄ Ú≈Ë≈ ‘Ø «‘≈ ‘À, ÷∂ÂΔ Ò≈◊ª ÚºË
‘Δ¡ª ‘È Â∂ ÓπÈ≈Î≈ ÿ‡Á≈ ‹≈ «‘≈ ‘ÀÕ Í Ì≈ÂΔ
‘≈’Ó «¬√ Ó≈‚Ò ˘ ÏÁÒ ’∂ «’√≈È Íº÷Δ ÷∂ÂΔ Ó≈‚Ò
Ò≈◊» ’È ÁΔ Ï‹≈¬∂ «’√≈Ȫ ˘ √÷ÂΔ ’’∂ B@ ‹»È
ÂØ∫ Ï≈¡Á fiØÈ≈ Ò≈¿∞‰ Ò¬Δ «√Î≈Ùª ’’∂ Әϻ ’
‘Δ ‘ÀÕ
√ºÂ «’√≈È ‹ºÊ∂Ï≥ÁΔ¡≈ Á∂ √ºÁ∂ ”Â∂ «’ÂΔ «’√≈È
Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ BE Ó≈⁄ ˘ ◊∞Á≈√Íπ, ¡≥«ÓzÂ√,
‹Òø Ë , ’Í»  ÊÒ≈, ÈÚªÙ«‘, Ò∞ « Ë¡≈‰≈, ÓØ ◊ ≈,
¯ΔÁ’؇, ÙzΔ Óπ’Â√ √≈«‘Ï ¡Â∂ Ï«·ß‚≈ ¡≈«Á
«˜«Ò∑¡ª Á∂ «‚Í‡Δ ’«ÓÙÈª ˘ ‹ÈÂ’ ‚ÀÍ»‡∂ÙÈ ≈‘Δ∫
Í≥‹≈Ï √’≈ Á∂ Ȫ Ó≥◊ ͺÂ Ì∂‹ ’∂ Ó≥◊ ’ΔÂΔ ◊¬Δ
«’ fiØÈ∂ ÁΔ ÒÚ≈¬Δ Í«‘ÒΔ ‹»È ÂØ∫ Ù∞» ’ΔÂΔ ‹≈Ú∂ Â∂
Í«‘ÒΔ ‹»»È ÂØ∫ ‘Δ ÷∂ÂΔ Ó؇ª Ò¬Δ «Ï‹ÒΔ ÁΔ √ÍÒ≈¬Δ
¡Â∂ È«‘Δ Í≈‰Δ Á∂‰ Á≈ Ô’ΔÈΔ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈Ú∂, fiØÈ∂
ÁΔ Í≈ˇΔ √≈ÛÈ Â∂ «’√≈Ȫ Â∂ Á‹ ’ΔÂ∂ ’∂√ Ú≈«Í√
Ò¬∂ ‹≈‰, fiØÈ∂ ÁΔ Í≈ˇΔ ÁΔ √ªÌ-√≥Ì≈Ò Ò¬Δ B@@
πͬ∂ ÍzÂΔ ’∞«¬≥‡Ò ÏØÈ√ ‹ª F@@@ πͬ∂ ÍzÂΔ ¬∂’Û
Óπ¡≈Ú˜≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, ’˜≈ Á∂‰ √Ó∂∫ ÏÀ∫’ª «Úº⁄ «’√≈Ȫ
ÂØ∫ Ò¬∂ ÷≈ÒΔ ⁄Àμ’ Ú≈«Í√ ’ΔÂ∂ ‹≈‰, ⁄؉ Ú≈¡Á∂
¡È∞√≈ «’√≈Ȫ Á≈ √Óπº⁄≈ ’˜≈ Óπ¡≈Î ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂,
Ï∂ÓΩ√ÓΔ Ï≈Ùª È≈Ò ÏÏ≈Á ‘Ø¬Δ¡ª Î√Òª ÁΔ «ÚÙ∂Ù
«◊ÁÚ≈Δ ’’∂ ÍzÌ≈«Ú «’√≈Ȫ ÁΔ¡ª «Ò√‡ª
‹ÈÂ’ Ê≈Úª («Í≥‚ª «Úº⁄) Â∂ Ò≈¬Δ¡ª ‹≈‰ Â∂ ÍzÂΔ
¬∂’Û BE@@@ πͬ∂ Óπ¡≈Ú˜≈ «ÁºÂ≈ ‹≈Ú∂, ◊≥È∂ Á≈
Ï’≈«¬¡≈ Â∞≥ ¡Á≈ ’ΔÂ≈ ‹≈Ú∂Õ Úº÷-B «˜«Ò∑¡ª «Úº⁄
Ó≥◊ ͺÂ Á∂‰ ÓΩ’∂ ÍzË≈È «ÈÌÀ «√≥ÿ „∞º‚Δ’∂, √«ÂÏΔ
«√≥ÿ √πÒÂ≈ÈΔ, «‹≥Á «√≥ÿ, √øÂØ÷ «√øÿ º◊Û,
¡Ó‹Δ ‘ÈΔ, ‘Ó∂Ù „∂√Δ, ÂÒØ⁄È «√≥ÿ fiØÛª,
ÏÒ«Ú≥Á «√≥ÿ Ï≈‹Ú≈ Â∂ ‹«Â≥Á ¤ΔÈ≈ ¡≈«Á È∂
¡◊Ú≈¬Δ ’ΔÂΔÕ

«’ÂΔ «’√≈È Ô±ÈΔ¡È ÚμÒØ∫ Íß‹≈Ï ¡À∫‚ «√ßË ÏÀ∫’ ¡μ◊∂ ÷≈ÒΔ ⁄Àμ’ Ú≈Í√ ’≈¿∞‰ Ò¬Δ ËÈ≈
«’ÂΔ «’√≈È Ô±ÈΔ¡È ÚμÒØ∫ Íß‹≈Ï ¡À∫‚ «√ßË «’√≈Ȫ Á∂ ⁄Àμ’ È‘Δ∫ μ÷∂ ‹≈ √’Á∂, «¬‘ ◊À ’≈ȱßÈΔ
ÏÀ∫’ ¡μ◊∂ ÷≈ÒΔ ⁄Àμ’ Ú≈Í√ ’Ú≈¿∞‰ Ò¬Δ ËÈ≈ «ÁμÂ≈ ‘È ¡Â∂ «’√≈Ȫ Á∂ «√ ⁄Ò≈¬∂ ◊¬∂ ’∂√ ÚΔ Ú≈Í√ ‘؉∂
«◊¡≈Õ Ï∞Ò≈«¡ª È∂ Áμ«√¡≈ «’ «Í¤Ò∂ «ÁÈΔ∫ √μ ⁄≈‘ΔÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬Δ «¬√ Á∂ «÷Ò≈Î Íß‹≈Ï ¡À∫‚ «√ßË
«’√≈È ‹Ê∂ÏßÁΔ¡≈∫ ÚμÒØ∫ Íß‹≈Ï Á∂ ÏÀ∫’ª ÚμÒØ∫ «’√≈Ȫ ÏÀ∫’ ÓØ◊≈ ÂØ∫ ÷≈ÒΔ ⁄Àμ’ Ú≈Í√ ’≈¿∞‰ Ò¬Δ ËÈ≈
Á∂ È≈‹≈«¬˜ ⁄Àμ’ º÷∂ ‘؉ ’’∂ Íß‹≈Ï Á∂ ÒΔ‚ ÏÀ∫’ ‹Ø Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «˜Ò∑≈ ÍzË≈È «¤ßÁ
«’ Ò∞«Ë¡≈‰≈ «Ú÷∂ ‘À, ¡º◊∂ ËÈ≈ Ò≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ «√ßÿ fiß‚∂¡≈‰≈, «˜Ò∑≈ ¡≈◊± ÏÒ’È «√ßÿ ÚÀØ’∂ ¡Â∂
’’∂ ‘≈¬Δ’Ø‡ ÚμÒØ∫ ÚΔ «¬‘ ÈØ«‡√ ‹≈Δ ‘Ø«¬¡≈ «’ «˜Ò≈ ¡≈◊± Íz◊‡ «√ßÿ √≈αÚ≈Ò≈ È∂ ’ΔÂΔÕ

Ù‘ΔÁ Ì◊ «√≥ÿ Â∂ √≈ÊΔ¡ª Á∂ Ù‘ΔÁΔ «Á‘≈Û∂ ¡Â∂ ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ÁΔ

A@@ÚΔ∫ Ú∑∂◊≥„ ˘ √Ó«Í √ÀÓΔÈ≈
◊πÁ≈√Íπ : Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ Ù‘ΔÁ ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ÁΔ A@@ÚΔ∫ Ú∑∂◊≥„ ˘ √Ó«ÍÂ
Ì◊ «√≥ ÿ Â∂ √≈ÊΔ¡ª Á∂ Ù‘ΔÁΔ «Á‘≈Û∂ ¡Â∂ √’≈Δ ’≈Ò‹, ◊∞Á≈√Íπ «Ú÷∂ ÓÈ≈¬∂ ‹≈ ‘∂ “Ù‘ΔÁΔ-
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘ 31 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
‘ÎÂ∂” Á∂ ¡≈÷Δ «ÁÈ ’≈Ò‹ «Úº⁄ √ÀÓΔÈ≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
√ÀÓΔÈ≈ «Úº⁄ Ù‘ΔÁΔ ‘ÎÂ∂ Á«Ó¡≈È ’Ú≈¬∂ ◊¬∂
’«ÚÂ≈ Óπ’≈ÏÒ∂, ’∞«¬˜ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡Â∂ ⁄≈‡ Ó∂«’≥◊
Óπ’≈ÏÒ∂ Á∂ ‹∂±¡ª ˘ √ÈÓ≈«È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ √Ó∂∫
√ÀÓΔÈ≈ ÂØ∫ Ï≈¡Á Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È Á≈ ÏπÒ≈≈
ÓÀ◊˜ΔÈ “«Ú«Á¡≈ÊΔ √≥ÿÙ” «ÒΔ˜ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
√ÀÓΔÈ≈ «Úº⁄ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√≥ÿ Á∂ «Ú⁄≈ª ¿∞Í ¡Â∂
˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ÁΔ «Ú≈√ Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈¿∞‰ Ò¬Δ
Í≥‹≈Ï √‡»‚∫À ‡√ Ô»ÈΔ¡È ÁΔ √»Ï≈¬Δ √ΔÈΔ¡ ÓΔ ÍzË≈È
‘ÁΔÍ ’Ω ’؇Ò≈ Óπº÷-ÏπÒ≈∂ Ú‹Ø∫ Ù≈«ÓÒ ‘ج∂Õ Ó≥⁄
√≥⁄≈ÒÈ≈ ¡ÓÈÍzΔ Â∂ √πÓÈ È∂ ’ΔÂΔÕ √Ú≈◊ÂΔ Ì≈Ù‰
ÁΩ≈È ÍzØÎÀ√ √ÂÈ≈Ó È∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ˘ Ù‘ΔÁ-¬∂-
¡≈˜Ó Ì◊ «√≥ÿ ÁΔ «Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò ‹∞ÛÈ Á≈ √ºÁ≈
«ÁºÂ≈Õ √ÀÓΔÈ≈ «Úº⁄ Ù‘ΔÁΔ ‘ÎÂ∂ Á«Ó¡≈È ’Ú≈¬∂
◊¬∂ ’«ÚÂ≈ Óπ’≈ÏÒ∂, ’∞«¬˜ Óπ’≈ÏÒ∂ ¡Â∂ ⁄≈‡ Ó∂«’≥◊
Óπ’≈ÏÒ∂ Á∂ ‹∂±¡ª ˘ √ÈÓ≈«È ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂
ÍΔ.¡À√.Ô». Á∂ √»Ï≈¬Δ ¡≈◊» ¡Ó ’zªÂΔ, «˜Ò∑≈ ÍzË≈È
’∞Ò‹Δ ’∞Ó≈, «˜Ò∑≈ ÷˜≈È⁄Δ «√ÓÈ‹Δ «√≥ÿ, «√≥ÍΔ
Ï≈Ò≈, √È∂‘ÍzΔÂ, ’ØÓÒ, ¡ÓÈÍzΔÂ, È«≥Á ’Ω,
«¬’Ï≈Ò, «÷¡≈«Ò’≈, «’ÂΔ, ⁄ÈÁΔÍ, √≈«‘Ï «√≥ÿ,
‹√ÁΔÍ «√≥ÿ, «ÚÙÚÁΔÍ «√≥ÿ, ¡ÓÈÁΔÍ «√≥ÿ, ’ÓÒ
’ªÂ ¡≈«Á ‘≈«˜ ‘ج∂Õ
ÓØ◊≈ : Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È ÚμÒØ∫ ‚Δ.¡ÀμÓ.
’≈Ò‹ ÓØ◊≈ «Ú÷∂ “‹«Ò¡ªÚ≈Ò∂ Ï≈◊ Á∂ ÷±ÈΔ √≈’∂ Á≈
«¬«Â‘≈√ ¡Â∂ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ «Úμ⁄ «¬√ ÁΔ √≈«Ê’Â≈”
«ÚÙ∂ ”Â∂ √ÀÓΔÈ≈ ’Ú≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ √ÀÓΔÈ≈ «Úμ⁄
Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È Á∂ √≈Ï’≈ ÍzË≈È Â∂ ÈΩ‹Ú≈È
Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È ÚºÒØ∫ ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ ÙÂ≈ÏÁΔ √Ó≈Ø‘ ÁΔ¡ª «Â¡≈Δ¡ª
◊πÁ≈√Íπ : Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È Â∂ ÈΩ‹Ú≈È
Ì≈ √Ì≈ Úº Ò Ø ∫ ¡≥ « Óz  √ «Ú÷∂ ÓÈ≈¬Δ ‹≈ ‘Δ
˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ Á∂ A@@ÚΔ∫ Ú∑◊ ∂ „
≥ ÁΔ «Â¡≈Δ √Ï≥ËΔ
BB Ó≈⁄ ˘ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√ Ô»ÈΔ¡È ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ
ÈÚª ‡ª‚≈ (◊∞  Á≈√Íπ  ) Â∂ ‘Ô≈ÂΔ⁄º ’ , ÁÈΩ  ,
◊∞Á≈√Íπ Ì≈¬Δ¡ª «Ú÷∂ ÓÙ≈Ò Ó≈⁄ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
¡≈◊»¡ª È∂ √Ó»‘ «¬Ò≈’≈ «ÈÚ≈√Δ¡ª ˘ Í≥‹≈Ï √‡»‚À∫‡√
Ô»ÈΔ¡È Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈ √Ì≈ ÚºÒØ∫ ¡≥«ÓzÂ√ «Ú÷∂
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ì≈ √Ì≈ Á∂ √±Ï≈ ÍzË≈È «ÓßÁ Í«‡¡≈Ò≈ È∂ √ßÏØËÈ
’ΔÂ≈Õ √À Ó ΔÈ≈ ÁΔ Ù∞  ± ¡ ≈ «Úμ⁄ ¡‹∂ ÙÓ≈ È∂
«¬È’Ò≈ÏΔ ◊Δ Í∂Ù ’ΔÂ≈, ’≈Ò‹ ’Ó∂‡Δ √’μÂ
¡ÙÁΔÍ ’Ω «ÏÒ≈√Í∞ È∂ ’«ÚÂ≈ Í∂Ù ’ΔÂΔÕ ¿∞ÍßÂ
«ÓßÁ Í«‡¡≈Ò≈ ‹Δ È∂ «Ú√Ê≈ «Úμ⁄ ‹«Ò¡ªÚ≈Ò≈
Ï≈◊ Á∂ «¬«Â‘≈√ Â∂ ⁄≈ȉ≈ Í≈«¬¡≈ ¡Â∂ ¡‹Ø’∂ ÁΩ
«Úμ⁄ ÚΔ Ó∞Ò’ «Úμ⁄ √≈Ó≈‹ ÁΔ Á÷Ò¡ßÁ≈˜Δ ¡Â∂
Á∂√Δ «ÚÁ∂ÙΔ ‘≈’Óª ÚμÒØ∫ ÒØ’ª ÁΔ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ Ò∞μ‡
‹Ï ¡Â∂ ËÓª ÁΔ ≈‹ÈΔÂΔ Á∞¡≈≈ ÒØ’ª ÁΔ¡ª
Ì≈ÚÈ≈ 鱧 Ú ’∂ √μÂ≈ Â∂ ¡≈¿∞‰ Ï≈∂ «˜’ ’ΔÂ≈
¿∞È∑ª «’‘≈ «’ ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈◊ Á≈ «¬«Â‘≈√ ¡μ‹
ÚΔ ÒØ’ª 鱧 √ßÿÙª Ò¬Δ Íz∂Á≈ ‘À ¡Â∂ √≈Ó≈‹ «ıÒ≈¯
ÒÛ≈¬Δ ‹≈Δ μ÷‰ Ò¬Δ ¡μ◊∂ ¡≈¿∞‰ Á≈ √μÁ≈ «ÁßÁ≈
‘ÀÕ
’≈Ò‹ ’Ó∂‡Δ ÚμÒØ∫ «ÓßÁ Í«‡¡≈Ò≈ ‹Δ ˘ «¬μ’
√ÈÓ≈È ÚΔ Ì∂∫‡ ’ΔÂ≈Õ ¿∞Íß Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È
Á≈ Ï∞Ò≈≈ ÁØ-Ó≈«√’ ÓÀ◊˜ΔÈ “«Ú«Á¡≈ÊΔ √ßÿÙ”
ÚΔ «ÒΔ˜ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
’≈Ò‹ ’Ó∂‡Δ ÍzË≈È «‚ßÍÒ ≈‰≈ È∂ √‡∂‹ √À’‡Δ
ÁΔ Ì±«Ó’≈ «ÈÌ≈¬Δ ¡Â∂ ’Ó∂‡Δ ı˜≈È⁄Δ ’Ó‹Δ ’Ω
È∂ Ï≈‘Ø∫ ¡≈¬∂ Ó∞μ÷ Ó«‘Ó≈Ȫ ¡Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ √≈ÊΔ¡ª
Á≈ ËßÈÚ≈Á ’ΔÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È
Á∂ «˜Ò∑≈ ÍzË≈È ÓØ‘È «√ßÿ ¡ΩÒ÷, «˜Ò∑≈ ı˜≈È⁄Δ
‹◊ÚΔ ’Ω ÓØ◊≈, «’ÂΔ «’√≈È Ô±ÈΔ¡È ÂØ∫ «ÙßÁ
«√ßÿ fiß‚∂¡≈‰≈, Í∂∫‚± Ó˜Á± Ô±ÈΔ¡È ÂØ∫ ÁÒ‹Δ «√ßÿ
Ø‚∂, ÍΔ.¡Àμ√.Ô±. Á∂ √≈Ï’≈ ¡≈◊± ◊ΔÏ ’Ω, ÙÚ∂Â≈,
‹√ȱ ’Ω, ÈΔÈ≈ «‚ßÍÒ ¡≈«Á «Ú«Á¡≈ÊΔ ‘≈˜ √ÈÕ
ÓÈ≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ˜«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ Á∂ A@@ÚΔ∫ Ú∑∂◊≥„
«Úº⁄ Ù≈«ÓÒ ‘؉ Á≈ √ºÁ≈ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ Ó«‘’,
ÍÓ‹ΔÂ, ¡ÙÁΔÍ, ÙΔÂÒ ¡≈«Á ‘≈«˜ ‘ج∂Õ
ÓØ◊≈ : Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È Â∂ ÈΩ‹Ú≈È Ì≈Â
√Ì≈ ÚμÒØ∫ AC ¡ÍzÀÒ È±ß ¡ß«ÓzÂ√ «Ú÷∂ ‹«Ò∑¡ªÚ≈Ò≈
Ï≈ˆ Á∂ Ù‘ΔÁª ÁΔ ÓÈ≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ÙÂ≈ÏÁΔ ÁΔ¡ª
«Â¡≈Δ¡ª ÓØ◊≈ «˜Ò∑∂ «Úμ⁄ ˜Øª ”Â∂ ‹≈Δ ‘ÈÕ «¬È∑ª
«Â¡≈Δ¡ª Á∂ ⁄μÒ«Á¡ª Úμ÷-Úμ÷ ’≈Ò‹ª «Úμ⁄
32 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
√ÀÓΔÈ≈ ’Ú≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘È, «Íß‚ª «Úμ⁄ ‹≈◊Ø¡ª
’μ„Δ¡ª ‹≈ ‘Δ¡ª ‘È, È≈‡’ ’Ú≈¬∂ ‹≈ ‘∂ ‘ÈÕ
«¬È∑ª «Â¡≈Δ¡ª «Úμ⁄ ◊∞± È≈È’ √’≈Δ ’≈Ò‹
Ø‚∂, ‚Δ.¡ÀμÓ. ’≈Ò‹ ÓØ◊≈ «Ú÷∂ ‹«Ò¡ªÚ≈Ò≈ Ï≈ˆ Á∂
«¬«Â‘≈√ ¡Â∂ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ «Úμ⁄ √≈«Ê’Â≈ Ï≈∂ √ÀÓΔÈ≈
’Ú≈¬∂ ◊¬∂Õ ¡ÒÍ≈¬ΔÈ ’≈Ò‹ Ø‚∂ ¡Â∂ √’≈Δ
¡≈¬Δ.‡Δ.¡≈¬Δ. ÓØ◊≈ «Ú÷∂ ÀÒΔ¡ª ’ΔÂΔ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ
ÍΔ.¡À√.Ô». ÚμÒØ∫ ◊À√‡ ÎÀ’Ò‡Δ ÒÀ’⁄≈ª 鱧 ÂÈı≈‘ª È≈ «ÓÒ‰ «ıÒ≈¯ ‘ÛÂ≈Ò Á≈ √ÓÊÈ
Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È ÚμÒØ∫ ◊∞± È≈È’ √’≈Δ
’≈Ò‹ Ø‚∂ «Ú÷∂ Ø√ ÀÒΔ ’ΔÂΔ ◊¬Δ ¡Â∂ ’≈Ò‹ Á∂
◊À√‡ ÎÀ’Ò‡Δ ÒÀ’⁄≈ª ÚμÒØ∫ ÂÈı≈‘ª È≈ «ÓÒ‰ Á∂
«ÚØË «Úμ⁄ ’ΔÂΔ ‹≈ ‘Δ ‘ÛÂ≈Ò ÁΔ ‘Ó≈«¬Â Ò¬Δ
ÀÒΔ ’ΔÂΔ ◊¬ΔÕ Ï∞Ò≈«¡ª È∂ «’‘≈ «’ √’≈ ÁΔ¡ª
«Èº‹Δ’È ÁΔ¡ª ÈΔÂΔ¡ª ’’∂ √≈∂ √’±Ò, ’≈Ò‹,
‘√ÍÂ≈Ò «Èμ‹Δ ‘μʪ «Ú⁄ √Ω∫Í∂ ‹≈ ⁄∞μ’∂ ‘È «‹√ ’’∂
√’±Òª ’≈Ò‹ª «Úμ⁄ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÂØ∫ ÍÀ√∂ ÒÀ ’∂ ¿∞È∑ª
鱧 ⁄Ò≈«¬¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À ¡Â∂ √’≈ ¡≈͉∂ ‘μÊ «Íμ¤∂
«÷μ⁄ ‘Δ ‘ÀÕ «¬√∂ «‘ ’≈Ò‹ Á∂ ÒÀ’⁄≈ª 鱧 «Í¤Ò∂
ÁØ Ó‘Δ«È¡ª ÂØ∫ ÂÈ÷≈‘ È‘Δ∫ «ÓÒ ‘ΔÕ «¬μ’ ª ¿∞‘
Í«‘Òª ‘Δ Ùث٠‘È «’¿∞∫«’ ¿∞È∑ª 鱧 «ÓÒ‰ Ú≈ÒΔ
ÍΔ.¡À√.Ô». ÚμÒØ∫ «Ú«Á¡≈ÊΔ Óø◊ª ˘ ÒÀ ’∂ √øÿÙ
Íß‹≈Ï √‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È ÚμÒØ∫ ‚Δ.¡ÀμÓ. ’≈Ò‹
ÓØ ◊ ≈ «Ú÷∂ ’≈Ò‹ ÍμË ÁΔ¡ª Óß ◊ ª ȱ ß ÒÀ ’∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÚμÒØ∫ Ú≈ Ú≈ ’‘∂ ‹≈‰ Â∂ ÚΔ ’≈Ò‹
ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡ ÚμÒØ∫ ’∞fi È≈ ’ΔÂ∂ ‹≈‰ Â∂ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂
◊μÂ∂ Á∂ ‚√‡«ÏÈ Ï‰≈ ’∂ ’≈Ò‹ «Úμ⁄ μ÷∂Õ «Ízß√ΔÍÒ
鱧 Ú≈ Ú≈ «Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÚμÒØ∫ ’‘∂ ‹≈‰ ”Â∂ ÚΔ
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÁΔ¡ª Óß◊ª ͱΔ¡ª È≈ ‘؉ ’’∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÚμÒØ∫ Ø√ ˜≈‘ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ «¬‘ ’≈Ò‹
ÁΔ ÓÀÈ∂‹ÓÀ∫‡ «÷Ò≈¯ Ø√ ÚΔ √Δ «’ ¿∞È∑ª Á∞¡≈≈
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª ÁΔ¡ª Óß◊ª È‘Δ∫ ÓßÈΔ¡ª ◊¬Δ¡ª √ΔÕ
«¬Î‡» ÁΔ ¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ BC Ó≈⁄ Á∂ Ù‘ΔÁª ˘ √Ó«Í ÓÙ≈Ò Ó≈⁄
«¬≥‚Δ¡È ÎÀ‚∂ÙÈ ¡≈ºÎ ‡∂‚ Ô»ÈΔ¡È˜ ÁΔ
¡◊Ú≈¬Δ «Úº⁄ BC Ó≈⁄ Á∂ Ù‘ΔÁª ˘ √Ó«ÍÂ
◊∞Á≈√Íπ Ù«‘ «Úº⁄ Ó≈⁄ Â∂ «Í≥‚ fi∂Ò≈ ¡≈ÓÁ≈
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
¡ÀμÒ.¡ÀμÒ.¡≈. ’≈Ò‹ ÿμÒ ’Òª «Ú÷∂ ÚΔ «Â¡≈Δ¡ª
⁄μÒ ‘Δ¡ª ‘ÈÕ «ÏÒ≈√Í∞  , ‰√Δ∫‘ ’Òª «Ú÷∂
«¬È’Ò≈ÏΔ ‹≈◊Ø¡ª ’μ„Δ¡ª ◊¬Δ¡ªÕ «Íß‚ «‘ßÓÂÍ∞≈
«Ú÷∂ ÓÙ≈Ò Ó≈⁄ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ ≈‹∂¡≈‰≈, ÚÀØ’∂,
√Ó≈Ò√ «Ú÷∂ «¬È’Ò≈ÏΔ È≈‡’ ’Ú≈¬∂ ‹≈‰ Á∂ È≈Ò-
È≈Ò ÓØÓÏμÂΔ Ó≈⁄ ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ «¬√ÂØ∫ «¬Ò≈Ú≈ Îß‚
Ó∞«‘ßÓ ÚΔ ⁄Ò≈¬Δ ‹≈ ‘Δ ‘ÀÕ
ÂÈ÷≈‘ √’≈Δ ÷˜≈È∂ ”⁄Ø∫ «ÓÒ‰ ÁΔ Ï‹≈¬∂ ÍΔ.‡Δ.¬∂.
«Úμ⁄Ø∫ «ÁμÂΔ ‹ªÁΔ ‘À «‹√ È≈Ò «Ú«Á¡≈ÊΔ Ú◊ ÚΔ
ÍΔÛ ‘∞ßÁ≈ ‘À ¡Â∂ ÒÀ’⁄≈ ÚΔÕ ¿∞‘Ȫ «’‘≈ «’ Á±‹∂
Í≈√∂ √’≈ ÚμÒØ∫ ¡≈͉∂ ¡ÀÓ.¡ÀÒ.¬∂˜ ÁΔ¡ª ÂÈ÷≈‘ª
«Úº⁄ ª ’¬Δ ◊∞‰≈ Ú≈Ë≈ ’ΔÂ≈ «◊¡≈, Í ÒØ’ª Ò¬Δ
√’≈ ÚμÒØ∫ ÷˜≈È≈ ÷≈ÒΔ ‘؉ Á≈ ≈◊ ¡Ò≈«Í¡≈ ‹≈
«‘≈ ‘ÀÕ Ø‚∂ ’≈Ò‹ Ô±«È‡ Á∂ ÍzË≈È Â∂ «˜Ò∑≈ ’Ó∂‡Δ
ÓÀ ∫ Ï ‹√Íz Δ Â ≈‹∂ ¡ ≈‰≈, ÷˜≈È⁄Δ ¡ÓÈÁΔÍ
Ï≈ÿ≈Í∞  ≈‰≈ È∂ √ß Ï Ø Ë È ’ΔÂ≈Õ ¡÷Δ «Úμ⁄
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª È∂ ’Ò≈√ª Á∂ Ï≈¬Δ’≈‡ Á≈ ¡ÀÒ≈È ’ΔÂ≈Õ
’Ó‹Δ ‹ÀÓÒÚ≈Ò≈, ¡Ù √Ó≈Ò√, ÏÒ«‹ßÁ Òß‚∂,
‹√ÚΔ «√ßÿ È∂ √Ì Á≈ ËßÈÚ≈Á ’ΔÂ≈Õ
’≈Ò‹ ’Ó∂‡Δ Á∂ ÍzË≈È «‚ßÍÒ ≈‰≈ ÚμÒØ∫ «¬‘ ÚΔ «’‘≈
«◊¡≈ «’ ’≈Ò‹ ÁΔ¡ª ‘Ø Óß◊ª «‹Ú∂∫ «’ ÒÛ«’¡ª
Ò¬Δ √≈¯ ¡Â∂ ÚËΔ¡≈ Ï≈Ê± Ó , ÏΔ.¡À √ .√Δ. Á∂
«Ú«Á¡≈ÊΔ¡ª Á∂ ÒÀ’⁄ª ”⁄ ÍßÁª «Ó߇ ÁΔ Ïz∂’ ¡Â∂
Ò≈«¬Ïz∂Δ «Úμ⁄ «’Â≈Ϫ ͱΔ¡ª È≈ ‘؉≈ «¬È∑ª Óß◊ª ȱß
ÒÀ ’∂ ÚΔ √ßÿÙ «Úμ«„¡≈ ‹≈Ú∂◊≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ Íß‹≈Ï
√‡±‚À∫‡√ Ô±ÈΔ¡È Á∂ «˜Ò∑≈ ı˜≈È⁄Δ ‹◊ÚΔ ’Ω ÓØ◊≈,
’≈Ò‹ ’Ó∂‡Δ ı˜≈È⁄Δ ’Ó‹Δ ’Ω, ÙÚ∂Â≈, ¡ÈΔÂ≈,
‹√«ÍßÁ «√ßÿ, ËΔ‹, ÈÚÁΔÍ «√ßÿ, «¬ßÁÍ≈Ò «√ßÿ,
Á«ÚßÁ ’Ω ¡Â∂ ‘Ø «Ú«Á¡≈ÊΔ Ù≈«ÓÒ √ÈÕ
(Í·≈Ȓ؇) «Ú÷∂ ÓÙ≈Ò Ó≈⁄ ’ΔÂ≈ «◊¡≈Õ
Ó≈⁄ ’È ÂØ∫ Í«‘Òª «¬’ºÂ ‘ج∂ «¬Ò≈’≈
«ÈÚ≈√Δ¡ª ˘ √≥ÏØËÈ ’«Á¡ª «¬≥‚Δ¡È ÎÀ‚∂ÙÈ ¡≈ºÎ
33 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
‡∂‚ Ô»ÈΔ¡È˜ Á∂ √»Ï≈¬Δ ÓΔ ÍzË≈È ’≈Ó∂‚ Ó∂Ù
≈‰≈, Óπ÷«Â¡≈ «√≥ÿ, ‘È≈Ó «√≥ÿ È∂ «’‘≈ «’ Ù‘ΔÁ
Ì◊ «√≥ÿ ¡Â∂ ¿∞√Á∂ √≈ÊΔ¡ª È∂ ÁØ È≈¡∂ “«¬È’Ò≈Ï
«˜≥Á≈Ï≈Á ¡Â∂ √≈Ó≈‹Ú≈Á ÓπÁ≈Ï≈Á” ¡≥◊∂˜ ‘’»ÓÂ
«ÚπºË Ò◊≈ ’∂, Ï≈ÏΔ ”Â∂ ¡Ë≈« ÍzÏ≥Ë «√‹‰ ÁΔ
’Ø«ÙÙ ’ΔÂΔ √ΔÕ ¡º‹ ‹ÁØ∫ Ù‘ΔÁª ÁΔ Îª√Δ ˘ H
Á‘≈«’¡ª ÂØ∫ ÚΔ ÚºË √Óª ‘Ø «◊¡≈ ‘À Í ¡º‹ ÚΔ
Ù‘ΔÁª Á∂ √πÍ«È¡ª Á≈ √Ó≈‹ «√‹‰≈ Ï≈’Δ ‘ÀÕ B@AD
«Úº⁄ Ï‘∞Ó ÒÀ ’∂ Ï‰Δ ÏΔ‹∂ÍΔ ÁΔ √’≈ «‹√ √≈Ó≈‹
˘ Ù‘ΔÁ Ì◊ «√≥ÿ Â∂ ¿∞√Á∂ √≈ÊΔ¡ª È∂ ÓπÁ≈Ï≈Á
«’‘≈ √Δ, ¿∞√˘ ÁØ‘ª ‘ºÊª È≈Ò Á∂Ù ÁΔ ¡≈«Ê’ Ò∞º‡
’È Ò¬Δ √ºÁ≈ Á∂ ‘Δ ‘ÀÕ Á∂Ù Á∂ ’∞ÁÂΔ ÷˜≈È∂, ‹Ò-
‹≥◊Ò-˜ÓΔÈ ˘ Úº‚Δ¡ª Ï‘∞-’ΩÓΔ ’≥ÍÈΔ¡ª ˘ Ú∂⁄
‘Δ ‘À ¡Â∂ «ÚØË ’È Ú≈Ò∂ ÒØ’ª ˘ Á∂Ù ÁΔ √πº«÷¡≈
¡Ω «ÁÚ√ ÓΩ’∂ √øÿÙ ÁΔ ¡≈Ú≈˜ ˘ ÏπÒøÁ ’È Á≈ √ºÁ≈
«¬√ÂΔ ‹≈◊ÂΔ Óß⁄ ÚμÒØ∫ ¡ßÂ ≈Ù‡Δ ¡ΩÂ
«ÁÚ√ H Ó≈⁄ 鱧 √Ó«Í Í≥‹≈Ï Á∂ Úº÷-Úº÷ Ù«‘ª
«Úº⁄ ÍÃØ◊≈Ó ’ΔÂ∂ ◊¬∂Õ «¬√ ÓΩ’∂ ÏπÒ≈«¡ª È∂ «’‘≈
«’ ¡‹Ø’∂ √Ó∂∫ ‹ÁØ∫ ’∂∫Á «Úμ⁄ ÏÀ·Δ Ì≈‹Í≈ ÁΔ √’≈
¡Ωª 鱧 ÓμËÔ∞μ◊Δ ‹ß‹Δª «Úμ⁄ ‹’ÛÈ ÁΔ Í∞˜Ø
’Ø«ÙÙ ’ ‘Δ ‘À, ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ ¡ßÁ ¡Ω «ÁÚ√ ¡ΩÂ
√ßÿÙ ÁΔ ¡≈Ú≈˜ 鱧 Ï∞ÒßÁ ’È Á≈ ÍzÂΔ’ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª
«’‘≈ «’ ¡Ω ÍÀÁ≈Ú≈Δ √≈ËȪ ÂØ∫ √μ÷‰Δ¡ª ¡Â∂
«ÍμÂΔ √Ø⁄ ÁΔ Ó≈ 鱧 fiμÒ ‘Δ¡ª ‘È, «‹√Á∂ «√μ‡∂
Ú‹Ø∫ ¡Ωª «Òß◊’ «‘ß√≈ ÁΔ¡ª «Ù’≈ ‘Ø ‘Δ¡ª ‘È
¡Â∂ √≈Ó≈‹Δ Â≈’ª ¿∞ÍÌØ◊Δ √μ«Ì¡≈⁄≈ Á∞¡≈≈
«¬√ ÚÂ≈∂ 鱧 ‘Ø ÚË≈ «‘≈ ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ ‹ÁØ∫ ¡Ωª
ÁΔ ¡≈Ú≈˜ ÁÏ≈¿∞‰ ÁΔ ’Ø«ÙÙ ‘Ø ‘Δ ‘À ¿∞√ √Ó∂∫ ¡ßÁ
‘Δ ÓΔ‡± Ó∞«‘ßÓ, √ÏΔÓ≈Ò≈ ÓßÁ ”⁄ Á≈÷Ò∂ ÁΔ Ó«‘ßÓ ÂØ∫
«ÏȪ √À∫’Û∂ ‘Δ «Íß‹≈ ÂØÛ Óπ«‘ßÓª ¡Ω Ú◊ «Úμ⁄
ÍÈÍ ‘Δ ⁄ß«◊¡≈ÛΔ Á≈ ‘Δ √ϱ ‘ÈÕ ¡«‹‘∂ √Ó∂∫ «Úμ⁄
‹Ó‘±Δ √Ó≈‹ Ò¬Δ √ßÿÙÙΔÒ Â≈’ª È≈Ò ‹ØÛ ’∂
¡μ‹ ¡Ωª Á∂ «¬‘Ȫ √ßÿÙª 鱧 ¡◊Ú≈¬Δ Á∂‰ ÁΔ
‹± ‘ÀÕ √Ó≈‹ ¡ßÁ Ó∞ß‚∂ ’∞ÛΔ¡ª Á∂ «Òß◊’ ÓÂÌ∂Á
鱧 ÷ÂÓ ’ ÁΔ ÒØÛ ‘À ª ‹Ø ’∞ÛΔ¡ª 鱧 ÚΔ Ó∞ß«‚¡ª
Ï≈Ï ÓΩ’∂ «ÓÒ √’‰ ¡Â∂ ¿∞‘ ÚΔ Ï≈ÏΔ Á≈ √Ó≈‹
«√‹ √’‰Õ
«¬È’Ò≈ÏΔ √≈‚≈ ≈‘
Ò¬Δ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ÷Â≈ ¡ÀÒ≈È ‘Δ ‘ÀÕ ¿∞‘Ȫ «’‘≈
«’ Ì≈ «Úº⁄ «‹√ «’√≈È-Ó˜Á» Á∂ ≈‹ Á≈ √πÍÈ≈
Ì◊ «√≥ÿ Â∂ ¿∞√Á∂ √≈ÊΔ¡ª È∂ «Ò¡≈ √Δ ¿∞√ «’√≈È-
Ó˜Á» ÁΔ ‘≈Ò «ÁÈ-Ï-«ÁÈ Ó≥ÁΔ ‘∞≥ÁΔ ‹≈ ‘Δ ‘ÀÕ
’≈ÍØ∂‡ ÿ≈«‰¡ª Á∂ ÍÀ√∂ Á∂ «√ ”Â∂ Ï‰Δ ’∂∫Á ÁΔ
ÏΔ‹∂ÍΔ √’≈ Ò◊≈Â≈ ÒØ’ «ÚØËΔ ÎÀ√«Ò¡ª ÁΔ fiÛΔ
Ò◊≈ «ÁºÂΔ √Δ, ¿∞Ê∂ ÓπÒ’ «Úº⁄ ÿº‡«◊‰ÂΔ «Î’∂,
¡≥ÏÁ
∂ ’Ú≈ÁΔ, ÷ºÏ-∂ ͺ÷Δ, ¡◊ª‘ÚË» ÒØ’ «¬√ Á∂ «ÈÙ≈È∂
Â∂ ‘È, Ì≈ ˘ «¬º’ «‘≥Á»-≈Ù‡ ω≈¿∞‰ ÁΔ¡ª
Íπ˜Ø ’Ø«ÙÙª ‘ÈÕ ¿∞‘Ȫ «’‘≈ «’ ¡≈¿∞‰ Ú≈ÒΔ¡ª
ÒØ’ √Ì≈ ÁΔ¡ª ⁄؉ª Á∂ «Úº⁄Ø∫ ÒØ’ ÓπºÁ∂ ◊≈«¬Ï ‘È ¡Â∂
⁄؉ª «Úº⁄ ¡≈Í√Δ Á»Ù‰Ï≈˜Δ «˜¡≈Á≈ ‘ÀÕ
«¬√ ÓΩ’∂ «¬Î‡» Á∂ «˜Ò∑≈ ¡≈◊» √≥√≈ «√≥ÿ, «Ú‹À
’∞Ó≈ Â∂ ’ÓÒ «’ÙØ È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
ÏÈ≈Ò≈ «Ú÷∂ ‘ج∂ ÍÃØ◊≈Ó ˘ ÓÀ‚Ó ⁄È‹Δ ’Ω,
¡Â∂ ÏÒ‹Δ ’Ω È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ◊◊ÈÁΔÍ
’Ω ¡Â∂ ÓÈÍzΔ ’Ω È∂ ¡Ω Íμ÷Δ ’«ÚÂ≈Úª Í∂Ù
’ΔÂΔ¡ªÕ ⁄∂ÂÈ≈ ’Ò≈ ’∂∫Á ÏÈ≈Ò≈ ÚμÒØ∫ «ÈÁ∂Ù’
Ú«øÁ ÁΔÚ≈È≈ È∂ ¡Ú∂√Ò∂ Ô∞μ˪ ÁΔ È≈«¬’≈ È≈‡’ ÚΔ
÷∂«‚¡≈Õ «¬√ ÓΩ’∂ ÓÓÂ≈ ÚμÒØ∫ √‡∂‹ √À’‡Δ ÁΔ «‹ßÓÚ∂ ≈Δ
«ÈÌ≈¬Δ ◊¬ΔÕ
Í«‡¡≈Ò≈ «Ú÷∂ ‘Ø ¬ ∂ ÍÃ Ø ◊ ≈Ó ˘ √» Ï ≈ √’º  
¡ÓÈÁΔÍ ’Ω, √»Ï≈ ¡≈◊» ‘ÍÃΔ ’Ω, ÍΔ.¡À√.Ô». ÁΔ
¡≈◊» ÁÒ‹Δ ’Ω ¡Â∂ Í«ÚøÁ Ò«‘ È∂ √øÏË Ø È ’ΔÂ≈Õ
√Ú≈◊ÂΔ ÙÏÁ √π÷«‹øÁ ’Ω È∂ ’‘∂Õ √‡∂‹ ÁΔ ’≈Ú≈¬Δ
«˜Ò∑≈ ¡≈◊» √πÓÈ Í«‡¡≈Ò≈ È∂ ⁄Ò≈¬ΔÕ Ïº«⁄¡ª ÁΔ
‘Ω√Ò≈ ¡Î‹≈¬Δ Ò¬Δ ¿πÈ∑ª ˘ «¬È≈Ó ÚΔ «ÁºÂ∂ ◊¬∂Õ
√ø◊» Á∂ ˆÁ ÓÀÓØΔ¡Ò ÌÚÈ «Ú÷∂ ‘ج∂ ÍÃØ◊≈Ó
˘ ‘ÍÃΔ ’Ω ÏÏÒΔ, ÍÓ‹Δ ’Ω ¡Â∂ ¡ÓÈ Ó≈fi≈
È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ
‹ÒøË Á∂ ’√Ï∂ Ó«‘ÂÍπ «Ú÷∂ ‘ج∂ ÍÃØ◊≈Ó ˘
«˜Ò∑≈ ÍÃË≈È ¡ÈΔÂ≈ √øË», «˜Ò∑≈ √’ºÂ ‹√ÚΔ ’Ω
‹º√Δ, ◊πÏ÷Ù ’Ω √≈«Á’Íπ, √ø«Ë¡≈, √π÷«ÚøÁ ’Ω
¡≈«Á È∂ √øÏØËÈ ’ΔÂ≈Õ √‡∂‹ √’ºÂ ÁΔ Ì»«Ó’≈ ÚΔÈ≈
’πÓ≈Δ È∂ «ÈÌ≈¬ΔÕ √◊Ó Â∂ Ú‹Δ È∂ ’«ÚÂ≈Úª
Í∂Ù ’ΔÂΔ¡ªÕ
34 ¡ÍÃÀÒ-B@AI
 ‹
ø◊
∆
Ó≈
‘ΩÒ
Ì
Û’
≈
¿π‰
«
Ú
πºË
(
√º‹
∂)
È»
Ó
«
‘Ò¡
Â
∂(
÷
ºÏ
∂)
’
Â≈
Í
π
«
Ú÷
∂’
∆
Â∂Í
ÃÁ

Ù
Ȫ
Á∂«
ÁzÙ

◊
øÈ
≈
¿πÂ
Í
≈
Á’ª
ÚºÒ
Ø∫Á
∂√
øÿ

Ù
ÁΩ
≈
È‚∆
.
√∆
.◊π
Á
≈
√Í
π
Ú
ºÒ
Ø∫Ó
ø◊
ª
ÓøÈ
‰
Á∂¡
ÀÒ
≈
È√Ó
∂∫÷
Û
∂«
’√
≈È

÷
≈
Ò∆
⁄Àµ’ Ú
≈Í
√’
≈
¿ π‰
Ò¬∆
«’
Â
∆
«’√
≈
ÈÔ»È
∆
¡È ¡
Ω
Â
«Á
Ú√
ÓΩ’
∂H
Ó≈
⁄˘
«¬√
Â
∆
‹≈
◊«
Â∆
Óø⁄
Ú
ºÒ
Ø∫
ÚºÒ
Ø∫Ó
Ø◊
≈
”⁄Ï
À∫’¡
º◊
∂Ò
≈¬
∂Ë

È∂Á
≈
«Á
zÙ Í«
‡¡≈
Ò≈
«Ú
÷∂’
∆
Â∂√
Ó
≈
◊ÓÁ≈
«Á
zÙ
 April-2019

√∆
.
Í∆
.¡≈
¬∆
.(
¡ÀÓ
-
¡ÀÒ
)
«
È¿»‚
ÀÓ
Ø’

∂√∆Ú
ºÒØ∫Ù
‘
∆ÁÌ◊
«
√øÿ
,Ù‘∆
Á ≈
‹◊π
»Â
∂Ù
‘ ∆
Á√π÷
Á∂Ú
Á
∂Ù
‘
∆
Á∆
«Á
‘≈
Û∂Ó
Ω’
∂B
C Ó
≈
⁄˘÷
‡’Û ’
Ò∑ª
«Ú
÷∂’ ∆
Â∆
«√
¡≈
√∆
’ ≈
ÈÎ
ø√
ÓΩ’
∂Ù
Ë ª
‹Ò∆
Ì∂‡’
 Á
∂«’

Â∆
ÒØ’

È
’
√
Ò∆
Ò«
‘Á
∂Ù
‘
∆
Á⁄
È
Ó≈
‰»ø’
∂Á
∆
Ô≈
Á«
Úº⁄
A
AÓ
≈
⁄˘
¿
πÈ
∑ª
Á∂«
Í≥‚
Ó
≈
‰»ø’
∂«
Ú÷
∂’
∆
Â∆
Ù‘∆
Á∆
’≈
ÈÎ
ø√
«
Úº⁄
‹
πÛ
∂Ò
Ø’
Õ