ĐORĐO SLADOJE

Hercegovački pjesnik stoga je hercegovačka toponimija jako izražena. „Dnevnik nesanice“ – prva zbirka
iako je prije pisao a časopise. Naglašena pravoslavna duhovnost. „Nemoj da me zazmajavaš“ – knjiga za
djecu. Jedan od pjesnika na stražilovskoj liniji. Ide stopama Dučića, Branka a najviše Šantića.
Najzastupljeniji je katren a kasnije se priklanja distihu.

Đorđo Sladoje (Klinja kod Uloga, okolina Kalinovika, Hercegovina, 1954.), pjesnik

Gimnaziju je završio u Sečnju, a studij sociologije u Sarajevu. Do 1992. godine živio je u Sarajevu, a od tada u
Vrbasu. Član Udruženja književnika Republike Srpske. Generalni je sekretar Festivala jugoslovenske poezije mladih i
glavni urednik časopisa "Trag".

Jedan je od najistrajnijih glasova stražilovske linije u srpskoj poeziji. Njegovo stvaralaštvo kreće se u tematsko-
motivskom rasponu od ruralnog zavičajnog svijeta, sa svom florom i faunom, do urbanih tema i tema nasilja istorije
nad pojedincem. Zagovornik je stava da lirske pjesme nema bez emocije, a težnja mu je da u pjesmi maksimalno
osnaži intenzitet najčistijeg i najintenzivnijeg doživljaja svijeta, tj. dječjeg doživljaja. Glas Sladojevog lirskog subjekta
ide u rasponu od skrušenog monaškog glasa do satiričnog tumača izvrnute zbilje.

Sladojev poetski svijet izgrađen je na krhotinama patrijarhalne kulture, osobnom i kolektivnom iskustvu. On je jedan
od najboljih tumača onoga što nas je snašlo zdes i dnes, a uzrok zlom usudu vidi u odsustvu Hrista. Riječ je i o
nepatvorenom pjesničkom glasu koji vezanim stihom postavlja suštinska pitanja o razlogu i smislu bivstvovanja.

Dobitnik je brojnih nagrada: lista "Mladost", "Grad pisaca" — Herceg Novi, "Zmajeve", "Branko Ćopić", "Risto
Ratković", "Pjesnik — svjedok vremena", BIGZ-ove, "Kočićevog pera", "Kondira Kosovke devojke", "Pečata varoši
sremskokarlovačke" i "Krune despota Stefana Lazarevića".

Đorđo Sladoje je djetinjstvo i ranu mladost proveo u Klinji kod Uloga u Gornjoj Hercegovini, i ta činjenica je za
njegovu poeziju presudno važna. Duboka antropološka i kulturološka proniknuća njegove lirike imaju uistinu zavičajni
zalog, posebno prepoznatljivu i ubjedljivu hercegovačku nijansu, ponajprije onu jezičku. I Sladoje će preko zavičajnih
slika "stići do neslućenih dubina ličnog i kolektivnog pamćenja i jezičkom čarolijom oživjeti ne samo čuda i znamenja
našeg razorenog patrijarhalnog svijeta, nego i neke od ključnih mitskih, religijskih i istorijskih simbola", kako je to on
rekao za pjesničkog sabrata Rajka Petrova Noga. Ako usljed istorijskih razloga nije imalo pravog kontinuiteta, srpsko
pjesništvo hercegvačkog zvora pokazuje bar jednu važnu pravilnost — u njemu na počecima vijekova stoje po dvojica
velikih; na kapiji onog prošlog Aleksa Šantić i Jovan Dučić, a ovog našeg Rajko Nogo i Đorđo Sladoje. Nogo i Sladoje
su poetski znatno bliži negoli Šantić i Dučić, ali potpuno svoji, i kad je u pitanju lirsko viđenje Hercegovine. U prvom
dijelu pjesme Na kraju milenija Nogo ima stihove koji govore o Bog našem/ Jednostavnom / Kad na tronošcu /Sa
čeljadima i teladima /Uz ognjište se grije i Janjcima radoznalim/Dok pušu mu u bradu, a Sladoje pjesmu Petrolejka
počinje ovako: Ponovo je palim/ Iu suznom sjaju / Vidim moji drai / SHristom večeraju. Toliko o sličnosti.

Poezija, za razliku od proze, u jeziku otkriva skrivenu muziku. Samo što je ta muzika ugrađena u značenja, nedeljiva
od njih (N. Petković). Pesnički jezik je otvoren za najsuptilnije valere zvuka. On podrazumeva iskonsku muziku reči.
Destrukcija takvog svojstva udaljava poeziju od mogućnosti da se realizuje u svom totalitetu. Poezija bez muzike
nesumnjivo je hendikepirani oblik jezika. Srpska poezija je jedno vreme lutala nedođijskom pustarom slobodnog stiha
(koji, takođe, podrazumeva muziku), ali stiha koji je bukvalno ličio na prozu i njenu lenju orkestraciju ritma. U takvim
prilikama, redak je bio pesnik koji je pronalazio i poštovao liru koja je amalgamu pesme dodavala melodijski šarm.

Đorđo Sladoje je uspeo da izmiri muzičko i semantičko, odnosno, da spoji jedno s drugim u kalem pesme. Ima nešto
do kraja prirodno u zvuku njegovih pesama, nešto od lične matrice talenta, ono što pesnika, na planu muzičkog
registra, čini vrlo retkim. Njegove pesme je nemoguće zamisliti bez punog zvona jezika što oživotvoruje nepreglednu
skalu značenja. Otuda, sa nešto više pažnje valja prilaziti njegovom pesničkom svetu čije vibracije traže pipav uvid u
predočeni nivo umetnosti. Ovde još nije reč o versifikaciji kao zanatu, već, pre svega, urođenom instinktu da se šifra
zvuka genetski kodira u jezik.

Iz naslova pesničke knjige Đorđa Sladoja, Trepetnik, ishode brojne asocijacije što otvaraju mnoga značenja na planu
poetičke formule. Tako, na primer, reč trepetnik, koja na prvi pogled izgleda kao da je izmišljena u pesničkoj
laboratoriji, mogla bi da predstavlja samog pesnika, čija je delatnost, od pamtiveka, zasnovana na tananom lirskom
trepetu što obasjava i oseća lavirinte sveta. Trepetnik bi mogao biti i sam stih što, poput zategnute kože na bubnju,
odašilja zvučne signale svetu. Međutim, značenje ove zagonetne reči sasvim je svedeno. Trepetnik je, dakle, zbir
tekstova, mali zbornik sa apokrifnom ili folklornom tradicijom za gatanje prema fiziološkim manifestacijama pojedinih
organa ili delova tela, obično u sklopu kakvog lunovnika ili tzv. lekaruše. Iz ovog, vrlo konkretnog objašnjenja
moguće je, naravno, izvući brojna simbolička značenja koja pripadaju pesničkom zanatu. Poezija, na ovom
semantičkom nivou, predstavlja hiromantsku veštinu koja pripada redu retkih pesnika proroka. Ako bismo, dalje,
značenje svodili na bukvalnu definiciju trepetnika, onda poeziju gata organ ili deo tela koji se zove srce. Ono je božji
presto trepetnika.

Đorđo Sladoje pripada onoj struji srpske poezije koja je oduvek imala i ima velik ontološki ulog u pevanje kao jezik
privilegovanih darova. U toj struji se žrtva glave na panju podrazumeva. Ona je puna električnih damara koji,
nanizani na saznajnim koncima života, svetlucaju i odašiljaju blistave pesničke slike i misli. Pesnici koji joj pripadaju
ne odriču se starine naježenih rima. Njen zatočenik, ako ne sasvim Laza Kostić, mogao bi biti Vladislav Petković Dis.
Njihovi nastavljači, naravno ne na svim poetičkim planovima, morali bi biti Stevan Raičković, Branislav Petrović, Rajko
Petrov Nogo, Milan Nenadić i Milosav Tešić. Đorđo Sladoje je najrujniji izdanak ove škole. Jedno vreme uokviren
znatnim uticajem R. P. Noga, uspeo je da se domogne sopstvenog kreativnog pečata i puta, onih nijansi pesničkog
govora koje ga čine osobenim. Njegove pesme cakle se u pažljivo brušenom vezanom stihu koji je zavetna poruka na
pergamentu Trepetnika, stihu koji, i kad izneverava očekivanu metriku, ima svoju melodiju i zakon.

Ukoliko bismo tražili stihove od kojih bi moglo početi kritičko raspetljavanje nove knjige Đorđa Sladoja, onda su to
ovi: A jejine šestoprste/ U mraku se bištuć krste. Jejina, sova, ćuk — epicentralna su osa lirskog sveta ovog pesnika,
koja simboliše samotnjačku povučenost, tugu, zebnju, tamu, hladnoću i, konačno, smrt. Sova, znano je, simboliše i
dar vidovitosti, misao što vlada tminama. Taj aspekt u dubokoj je vezi sa semantikom reči trepetnik. U kontekstu,
pak, same knjige Trepetnik, ova dimenzija ili, bolje reći, spektar značenja predstavlja supstancu pesničkog sveta
Đorđa Sladoja. Pridodamo li i motiv gavrana kao jedno od opštih mesta što kola knjigom Trepetnik, simbolička mreža
biće obogaćena žalobnim krikom predsmrtne ptice koja je loš predznak, najava zla, straha i mraka. Gavran je, poput
sove, simbol svojevrsnog i dubokog osamljivanja, ali osamljivanja kao izbora oblika života u kojem se dotiče njegov
smisao. Gavranu otimam vesti — peva Đorđo Sladoje, princ osame, daleko u sebi, duboko svoj.

Vratimo se načas navedenim stihovima koje smo uzeli kao polazište, a koji, kao svaka dobra poezija, u malom slikaju
veliko. Taj dvostih čak se može i ispričati: Šestoprste jejine, đavoli, nečist i nekrst, u mraku, gde im je carstvo, bištući
se krste! Ako biskati znači prebirati, trebiti i tamaniti vaške, onda je navedena slika retko viđen prizor u srpskoj
poeziji. Kakvo je to i čije krštenje sliveno u šestoprste pokrete biskanja? Sam Mefistofeles ukazuje se bez premca!
Predočena je slika apokaliptičnog sveta premazanog simbolikom broja šest, sveta okrenutog strmoglav, u ponor, u
ludilo, u laž, u ništa. Od tog sveta i Bog diže ruke: Odustavši od sveta/ I bog se sobom bavi. Zašto? Jer: Huka jejina/
I lelek vode iz jama/ Počinju priču o nama.

Đorđo Sladoje autor je relevantnih pesama o temama iz nacionalne prošlosti, temama na čijim izvorima nije se baš
lako napiti vode i ugasiti žeđ. Popriličan se broj savremenih srpskih pesnika ogledao na planu pomenutih tema, ali je
redak među njima iznedrio pesmu nad pesmama. Mnogima je nedostajala suštinska potreba da napišu takve pesme
pa se sve srozavalo u mehanizmu i bledilu zanata. Ostao je samo suvi žig jedne mode. Đorđo Sladoje, međutim,
saglasno svome daru, napisao je odlične pesme: Služba oca Arsenija, Mala srpska pesma, Svetosavska elegija i
Nemanjić. Pored ovog zapaženog kruga pesama, ističemo i pesme drugih motivskih ravni: Svadba, Ispovijest Luke
Kukatala, Razmišljanje Manojla Solomona iz Gornjeg Luga o komunizmu, U tvojim godinama, Poslanica prijateljima,
Pismo iz vijećnice, Brojačina, Konjski put i Očeve ruke. Đorđo Sladoje je pesnik objave velike samoće i tame, ali i
visoke duhovne uznesenosti i svetlosti koje pripadaju osobenom pesničkom svetu. Tamo gde su veliki pesnici za
života stavili tačku, Sladoje ispisuje veliko početno slovo.