Alternatif Akım

Yrd. Doç. Dr. Levent Çetin

Alternatif Akım

İçerik

Alternatif Gerilim

Faz Kavramı

Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Direnç, Reaktans ve Empedans Kavramları

Alternatif Akım Devresinde Güç

Alternatif Akım
07.10.2011 2
 Alternatif Gerilim
ƒ Alternatif gerilim, devre üzerindeki akış yönü ve gerilim değeri 
zamana göre değişen gerilim çeşididir. Elde edilişinin, mekanik 
enerjiye çevrilmesinin kolay ve verimli olması, iletim esnasında 
daha az kayıp olması gibi ilk konuda sıralanan sebeplerden şebeke 
gerilimi alternatif gerilimdir.

Alternatif Akım
07.10.2011 3

Alternatif Gerilim

Alternatif Akım
07.10.2011 4
 Alternatif Gerilim

Frekans ya da salınım, dalgalı bir 
Şebekede kullanılan  değişim olduğu durumda, gözlemlenen 
geriliminin değişimi bir sinüs  etkinin birim zaman içerisinde kaç kere 
fonksiyonu ile belirlenmiştir. kendini tekrar ettiğini gösteren 
büyüklüktür. Bu değer şebeke gerilim 
V AG ( t ) = V max sin( 2 π ft ) için Türkiye‘de 50 Hertzdir. (Frekans 
Bu denklem incelendiğinde  (salınım) birimi Hertz olsa da 1/s de 
alternatif gerilimin temel  kullanılmaktadır). 
Salınım değerinin tersi periyot olarak 
parametreleri olarak;
adlandırılır. Periyot kendi kendini tekrar 
a)f salınımı (frekans)  eden sinyalerden bir tanesinin süresidir. 
b)Vmax en büyük gerilim  Bu değer yine şebeke için 0.02 (1/50) 
değeri (genlik) saniyedir.
göze çarpar.
Şebeke Gerilimi
Alternatif Akım
07.10.2011 5

Alternatif Gerilim

Alternatif Akım
07.10.2011 6
 Alternatif Gerilim
Alternatif  gerilimin  en  büyük  değeri  veya  genliği,  sinüs  sinyalinin  yukarıda 
tanımlanmış periyot  süresi  içerisinde  aldığı en  büyük değeri  belirtir.  Bu  değer 
şebeke için yaklaşık 311 Volt’dur. Fakat bu genlik değeri anma değeri olarak çok 
yaygın  kullanılmaz.  Bunun  yerine  bu  sinüs  fonksiyonun  etkin  değeri  (rms) 
kullanılır. Bu değer söz konusu alternatif gerilimin doğru gerilim eşdeğeri olarak 
görülebilir. Bir sinyalin etkin değeri aşağıdaki ifade ile bulunur.
T
1
f RMS (t ) = ∫f
2
(t )dt
T 0

Vmax
VRMS = ≅ 0.707Vmax
2
Şebeke  gerilimi  için  bu  değer  en  büyük  genliğin  yaklaşık 
0.707 ile çapımı ile bulunur ve  220 Volt’dur.
Alternatif Akım
07.10.2011 7

Faz Kavramı
Zaman ile değişen iki fiziksel büyüklüğü ifade eden fonksiyonlar ile işlem 
yaparken  dikkat  edilmesi  gereken  noktalardan  birisi  sinyallerin  senkron 
olup  olmadığıdır.  Elektriksel  büyüklükler  söz  konusu  olduğunda  iki 
gerilim sinyali, iki akım sinyali ve ya bir gerilim sinyali ile bir akım sinyali 
arası ilişki iki türlü olabilir: Senkron ve ya faz farklı.
İki sinyal eğer senkron ise aynı anda sıfır noktasından geçip aynı anda en 
büyük değerlerini alıyorlar demektir.

Alternatif Akım
07.10.2011 8
 Faz Kavramı
Faz  kavramı ise senkronizasyonun  olmadığı durumu  ifade  etmektedir.  Buna 
göre  iki  sinyal  bir  birinden  farklı zamanlarda  sıfır  noktasından  geçip  farkllı
anlarda  en  büyük  değerlerine  ulaşmaktadır.  İki  sinyal  arasındaki  bu 
zamanlama farkına kayma denir. Bu durum sinüsoidal fonksiyonlarda “faz” ve 
ya “faz kayması” olarak adlandırılır ve derece ile ifade edilir. Faz ifadesi daha 
dar anlamda elektriksel büyülükler için, iki sinüs(oidal) sinyalin referans kabul 
edileni  sıfır  noktasına  ulaştığı anda  diğer  sinyalin  hangi  açı değerinde 
olduğunu  gösterir.  Buna  göre  +45  +90  +180  ve  0  derece  faz  farkına  sahip 
sinyaller şekil üzerinde gösterilmiştir.  

Alternatif Akım
07.10.2011 9

Faz Kavramı

Alternatif Akım
07.10.2011 10
 Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi
Buraya  kadar  anlatılanlardan  görüleceği  üzere  devre  üzerinde  alternatif 
gerilim veya akımın net bir şekilde ifade edilebilmesi için üç büyüklüğün 
bilimesi  gerekir.  Bunlar  frekans,  genlik  ve  fazıdır.  Frekans  elektrik 
şebekesi  üzerinde  sabit  bir  değer  olduğu  için  hangi  ülkede  olduğumuzu 
bilmemiz durumunda sabit bir değer olarak görülecektir. 
Böylelikle  alternatif  gerilim/akım  fonksiyonlarının  iki  önemli  fiziksel 
büyüklüğe  bağlı ifadesi  mümkün  olur.  Bu  büyüklükleri  net  olarak  ifade 
eden  bir  fiziksel‐matematiksel  modelleme  alternatif  akım/gerilim 
büyüklüklerinin dönen vektörler (fazörler) ile gösterilmesidir.

Alternatif Akım
07.10.2011 11

Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Şekilde görüldüğü üzere bir kartezyen koordinat eksenin orijini etrafında dönen 
bir  vektörün  dikey  eksen  üzerindeki  izdüşümü sinüs  fonksiyonunu  verir.  Bu 
gösterimde  dönen  vektörün  uzunluğu  (şiddeti)  alternatif  gerilimin  genliğini
ifade  eder.  Benzer  şekilde  vektörün  herhangi  bir  anda  yatay  eksen  ile  yaptığı
açıda faz değerini gösterir. Alternatif gerilimin frekansı ise bu dönen vektörün 
açısal hızını belirlemektedir.

Alternatif Akım
07.10.2011 12
 Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Alternatif Akım
07.10.2011 13

Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Alternatif  gerilimin  döner  vektör  şeklinde  soyutlamasının  matematiksel 

ifadesi karmaşık sayılardır.  Bilindiği üzere karmaşık sayılar, reel ve sanal 
olmak  üzere  iki  kısımdan  oluşurlar  ve  karmaşık  düzlemde  gösterilirler. 
Genel gösterimleri kartezyen ifade ile aşağıda 1. denklemde verilmiştir. 
Lakin  dönen  vektör  yani  fazör  şeklinde  daha  uygun  olan  gösterim  de 
elektriksel devrelerin analizinde kullanılır denklem, 2 numaralı olandır. 

z = a + bi (1)

z = r∠ϕ (2)

Alternatif Akım
07.10.2011 14
 Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

z = a + bi
z = r∠ ϕ
b
ϕ = tg −1 ( ) r = a 2 + b2
a

Alternatif Akım
07.10.2011 15

Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Karmaşık sayılarda dört işlem aşağıdaki şekilde yapılır.

z1 + z 2 = ( a1 + a 2 ) + (b1 + b2 )i z1 × z 2 = r1 × r2 ∠ϕ1 + ϕ 2

z1 − z 2 = ( a1 − a 2 ) + (b1 − b2 )i z1 ÷ z 2 = r1 ÷ r2 ∠ϕ1 − ϕ 2

Karmaşık  sayıların  aritmetiğinin  alternatif  gerilim/akım  sinyallerine 

uygulanması ile  ilgili  temel  uygulama,  farklı faza  sahip  gerilim/akım 
kaynaklarının  bir  arada  yarattığı etkinin  incelenmesidir.  Bu  etkiyi 
çözümlemeden  önce  iki  faz  farklı sinyalin  döner  vektörler  cinsinden 
bir birlerine durumunu anlamız gerekir. Bu ilişki basit olarak 
başlangıç noktası aynı fakat yatay ile yaptıkları açı farklı
vektörler şeklinde betimlenir.

Alternatif Akım
07.10.2011 16
 Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Alternatif Akım
07.10.2011 17

Alternatif Akımın Fazör Olarak İfadesi

Birbirine  bağlı gerilim/akım 

kaynaklarının  bir  arada  yarattığı
etki karmaşık sayılarda toplama ve 
çıkarma işlemleri ile belirlenir.

Alternatif Akım
07.10.2011 18
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

1 2 3

Direnç (R) Bobin (L) Kapasitans (C)

(Endüktans) (Kondansatör)

Alternatif Akım
07.10.2011 19

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Direnç (R)

Alternatif gerilimin etkisi altındaki direnç, Ohm kanunun bilinen ifadesini korur.
V
V = Vmax sin(wt) R= I=
Vmax
sin(wt)
I R
Denklemlerden elde edilen sonuç gösterir ki bir direnç üzerine düşen gerilim ile 
akım  arasında  faz  farkı yoktur.  Sadece  genlik  Ohm  kanuna  uygun  şekilde 
değişir.

V = V max sin(wt ) [V] , I = I max sin(wt ) [A]

P = V max I max sin 2 (wt ) [W] Alternatif Akım
07.10.2011 20
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Bobin (L) (Endüktans)
Alternatif gerilimin etkisi altındaki bobinler, dirençten farklı olarak akımın 
değişimine karşı bir direnç etkisi gösterirler. Üzerlerine düşen gerilim 
(bobinin iki ucu arasında ölçülen) Lenz Kanuna uygun olarak bulunur.
di (t ) N µA
V (t ) = L ,L =
dt l
Bu  ifadeyi  alternatif  akımı göz  önüne  alarak  incelersek  bir  bobinin 
üzerinde düşen gerilim ile ilişkisini tahmin edebiliriz. 

Alternatif Akım
07.10.2011 21

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Bobin (L) (Endüktans)
Alternatif gerilimin etkisi altındaki bobinler, dirençten farklı olarak akımın 
değişimine karşı bir direnç etkisi gösterirler. Üzerlerine düşen gerilim 
(bobinin iki ucu arasında ölçülen) Lenz Kanuna uygun olarak bulunur.
di( t )
V( t ) = L
dt
Bu  ifadeyi  alternatif  akımı göz  önüne  alarak  incelersek  bir  bobinin 
üzerinde düşen gerilim ile ilişkisini tahmin edebiliriz. 

V( t ) = Vmax sin( wt )
I( t ) = − I max cos( wt )
( t ) = Imax sin( wt − 90 )

Alternatif Akım
07.10.2011 22
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 23

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Bu sonuç bize gösterir ki bobinin üzerine düşen gerilim ile akım arasında 90 
derece faz farkı vardır. Gerilim akımın 90 derece önündedir. Bu faz farkının 
doğal sonucu olarak elektriksel güç negatif/pozitif olmaktadır. Negatif güç
ifadesi bobinin devreye güç aktardığını göstermektedir.
Bobinlerin “direnci” zamana alternatif gerilimin frekansına bağlı olarak 
değişmektedir. Bunun için buna reaktans (Endüktif reaktans XL) denmektedir. 

X L = wL X L = 2πfL

Alternatif Akım
07.10.2011 24
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Reaktans ifadesi  kullanılarak  Ohm  kanunu  alternatif  akım  devrelerine 

kolayca uygulanabilir. Bu durumda sadece skaler sayılar yerine karmaşık 
sayılar ile hesap yapmak gerekecektir.

V
X=
I

V 10
X L = 2π 60 × 10 −2 = 3.7699 Ω I= = = 2.6526 A
X 3.7699
Bu  devreye  5  ohm  luk  bir  direnç ekleyerek,  direnç ve 
bobinin  birlikte  yarattığı karşı koyma  etkisini 
hesaplayalım.

Alternatif Akım
07.10.2011 25

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Direnç değeri: R = 5 + 0 jΩ
Bobinin endüktif reaktansı X L = 0 + 3.7699 jΩ
Bu iki etkinin bir arada ifadesine empedans denir. 
Z = R + X L = 5 + 3.7699 jΩ = 6.262∠37.016 Ω
Genel  anlamda  alternatif  gerilim  devrelerinde  direnç etkisinin 
karşılığı olarak kullanılır. Yukarıda da verildiği üzere 
Ohm kanununda direnç ifadesinin yerine kullanılır.
Alternatif Akım
07.10.2011 26
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

V
Z= Z = R + X L = 5 + 3.7699 jΩ = 6.262∠37.016 Ω
I
10∠0Ω
I= = 1.597∠ − 37.016 A
6.262∠37.016Ω

Alternatif Akım
07.10.2011 27

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 28
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Paralel devre

Alternatif Akım
07.10.2011 29

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
İlk durum:

Alternatif Akım
07.10.2011 30
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Ohm kanunu uygulandığında;

Alternatif Akım
07.10.2011 31

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Ohm kanunu uygulandığında;

Alternatif Akım
07.10.2011 32
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Paralel devrede empedans denklemi,

Alternatif Akım
07.10.2011 33

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Kondansatör (Kapasitans)
Alternatif  gerilimin  etkisi  altındaki  kondansatörler,  üzerlerine  düşen 
gerilimin  değişmine  bağlı tepki  verirler,  eğer  kondansatör  uçlarına, 
üzerinde  mevcut  olan  gerilimden  daha  düşük  bir  gerilim  uygulanırsa, 
kondansatör  devreye  akım  sağlar,  (deşarj  olur),  eğer  kondansatör 
uçlarına,  üzerinde  mevcut  olan  gerilimden  daha  büyük  bir  gerilim 
uygulanırsa,  kondansatör  devreden  akım  çeker  (Şarj  olur).  Bu  bilgi 
ışığında  kondansatörün  akımı ve  üzerindeki  gerilim  arasındaki  ilşki 
aşağıdaki gibi verilir.

dv (t)
i (t) = C
dt

Alternatif Akım
07.10.2011 34
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 35

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Bu sonuç bize gösterir ki kondansatörün üzerine düşen gerilim ile akım 
arasında 90 derece faz farkı vardır. Akım gerilimin 90 derece önündedir. 
Bu faz farkının doğal sonucu olarak elektriksel güç negatif olmaktadır. 
Negatif güç ifadesi kondansatörün devreye güç aktardığını (deşarj 
olduğunu) göstermektedir.
Kondansatörlerin “direnci” zamana alternatif gerilimin frekansına bağlı
olarak değişmektedir. Kondansatörler gerlimdeki değişimler (frekans) 
arttıkça daha fazla akım geçirirler Bunun için buna kapasitans 
(kapasitiftif reaktans Xc) denmektedir. 
1 1
Xc = XL =
wC 2πfC

Alternatif Akım
07.10.2011 36
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Yandaki devre yardımıyla 
kondansatörlerin alternatif gerilim etkisi 
altındaki davranışını matematiksel olarak 
inceleyelim. Kapasitif reaktans denklemi 
ve Ohm yasasının alternatif gerlime 
uygulamasından yararlanarak devreden 
akan akım bulunur.

Alternatif Akım
07.10.2011 37

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Devre  üzerinden  akan  alternatif 

akımın  fazı,    gerilimin  90  derece 
önünde  olacaktır.  Bu  dikkate 
alınarak  devredeki  direnç etkisi 
bulunur.

Alternatif Akım
07.10.2011 38
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Bu devreye 5 ohm luk bir direnç ekleyerek, direnç ve bobinin birlikte 

yarattığı karşı koyma etkisini hesaplayalım.

Devredeki toplam karşı koyma etkisi;
X c = 0 − 26.5258 j Ω R = 5+0j Ω
Z = R + X c = 5 − 26.5258 j Ω = 26.993∠ − 79.325

olarak bulunur.
Alternatif Akım
07.10.2011 39

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Devreden geçen akım ise Ohm kanunun alternatif 
devreye uyarlanması ifadesinden bulunur. Burada 
kritik nokta gerilim kaynağının fazıdır. Bu tip devre 
analizlerinde bu değer hep 0 kabul edilir.

Fark edildiği üzere seri kondansatör‐direnç devresinde akım, gerilimin 
79.325 derece önündedir. Sadece kondansatör kullanılan devrede bu 
değer 90 dereceydi.

Alternatif Akım
07.10.2011 40
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Devre çözümü tablo yöntemi ile;

Son tabloda direnç ve kondansatör hakkında bildiklerimizi gözden 
geçirelim. Direnç üzerine düşen akım ile gerilim aynı fazdadır fakat 
kondansatör üzerinde düşen gerilim akımın 
90  derece önündedir. Alternatif Akım
07.10.2011 41

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Paralel direnç – kondansatör devresi

Alternatif Akım
07.10.2011 42
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 43

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 44
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Direnç, Reaktans ve Empedans Kavramları
Bu  noktaya  kadar  yapılan  devre  analizlerinde  akıma  karşı koyma 
etkisini 3 farklı şekilde adlandırdık.
Direnç;  ifadesi  iletken  içerisindeki  elektron  hareketinin  karşılaştığı
sürtünmeyi ifade eder. Sembolü “R”, birimi “Ω” Ohm’dur. Direnç etkisi 
akım ile gerilim arasında bir faz farkı oluşturmaz.
Reaktans; ifadesi elektronların ataletini (eylemsizliğini) belirtir. Bu etki 
gerilim  ve  akım  değerlerinde  değişim  olduğunda,  başka  bir  deyişle 
elektrik  alan  ve  manyetik  alan  oluşumu  söz  konusu  olduğunda  ortaya 
çıkar.  Kondansatör  ve  bobin  bu  etkinin  en  belirgin  olduğu  devre 
elemanlarıdır. 
Reaktans etkisi olduğunda akım ile gerilim arasında 90 derece faz farkı
oluşur.  Eğer  söz  konusu  elaman  bobin  ise  gerilim  akımdan  90  derece 
ileri fazdadır, eğer kondansatör ise akım gerilimden 90 derece 
ileri fazdadır. 

Alternatif Akım
07.10.2011 45

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Bobin (L) Kapasitans (C)
Direnç (R)
(Endüktans) (Kondansatör)

Alternatif Akım
07.10.2011 46
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Empedans ifadesi, bir elektrik devresinde akıma gösterilen zorluğun yani 
elektron hareketine karşı koyma etkisinin genel ifadesidir. Devredeki tüm 
elemanların direnç ve reaktans etkilerinin toplamını ifade eder.
Empedans doğru akım devresindeki direnç etkisinin alternatif akım 
devresindeki tam karşılığıdır. Buna göre değiştirilmiş Ohm kanunu ifadesi 
aşağıda verildiği gibidir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta tüm 
büyüklüklerin karmaşık sayı olduğudur.
V
Z =
I
Ohm  kanunu  gibi  diğer  devre  analizi  kanunları,  Kirrchhoff  gerilim  ve 
akım yasaları, şebeke teoremleri de ifadeler karmaşık sayı olmak koşulu 
ile alternatif akım devrelerinde de aynen geçerlidir.
Alternatif akım devrelerinde temel fark güç hesabında 
ortaya çıkmaktadır. 
Bu konu bir sonraki bölümde incelenecektir.
Alternatif Akım
07.10.2011 47

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Seri RLC devreleri

Alternatif Akım
07.10.2011 48
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 49

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 50
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Burada dikkat çeken durum kondansatör üzerine düşen gerilimin 
genliğinin devreye uygulanan gerilimin genliğinden yüksek olduğudur. 
Bunun sebebi kondansatör ve bobinin reaktanslarının birbirine ters 
etkisidir. Tüm devredeki empedans etkisi tek tek elemanların 
empedans etkilerinden daha küçük olmaktadır. Bu durum 
elemanların üzerine, bu gibi yüksek gerilimlerin düşmesine sebep 
olmaktadır.  Fakat bu sonuç devredeki gerilimlerin toplamının, 
Kirchhoff’un gerilim yasası gereği 0+0j olması durumunu değiştirmez.

Alternatif Akım
07.10.2011 51

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları
Paralel RLC

Alternatif Akım
07.10.2011 52
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 53

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 54
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Seri‐Paralel Karışık devreler

Alternatif Akım
07.10.2011 55

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Fakat  bu  karmaşık  devrede  empedans  hesabı kademe  kademe 

yapılmalıdır.  Önce  C2 ve  L  nin  seri  bağlı olduğu  devre  yolu  ondan 
sonra bunlara paralel direnç ve en son da seri kondansatörün etkileri 
bir araya getirilmelidir.  

Alternatif Akım
07.10.2011 56
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 57

Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 58
 Temel Devre Elemanlarının AG Etkisi Altındaki Davranışları

Alternatif Akım
07.10.2011 59

Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı
Yukarıda verilen devre analizlerinde  alternatif akım devrelerinde 
akım ile gerilim arasında bir faz farkı olduğunu gördük. Bunun 
sebebinin karmaşık sayı ile ifade edilen empedans olduğu belirtildi.
Alternatif akım devresinde güç hesabı yapılırken yine empedans 
ifadesi esas alınarak üç farklı tanım yapılır. Bunlar sırasıyla 
devredeki direnç etkisine istinaden bulunan gerçek (yada rezistif) 
güç:

Alternatif Akım
07.10.2011 60
 Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Devredeki reaktans etkisine istinaden bulunan reaktif (zahiri) güç:

Bu etkinin bir arada ifadesi olan empedansa istinaden bulunan görünen güç:

Alternatif Akım
07.10.2011 61

Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Verilen ifadelerde hep skaler 
hesaplamalar yapılmaktadır.  
Bulunan değerleri devredeki faz 
farkını ve direnç ile reaktans 
arasındaki 90 derecelik yön farkını
hesaba katarak çizmeye 
çalıştığımızda bir dik üçgen elde 
deriz. Bu üçgene, güç üçgeni denir.
Bu üçgende görüleceği üzere alternatif akım devresinde gücün bir kısmı
kaybolmaktadır. Devre ancak gerçek güç ifadesi kadar işe yarar güç
üretebilmektedir. Devredeki gerçek güç ile görünen güç arasındaki oran, 
güç faktörü (cosφ) olarak adlandırılmaktadır. Bu değer sadece 
direnç bulunan devrelerde birdir. Reaktans olan devrelerde 
0 ila 1 arasında herhangi bir değer alabilir.
Alternatif Akım
07.10.2011 62
 Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Bu etkiyi incelemek için 
şekildeki devreyi ele alalım.

Devrenin güç faktörü verile 

ifade yardımıyla bulunur.

Alternatif Akım
07.10.2011 63

Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Bulunan  değer  bize  şebekeden  çekilen  gücün  yaklaşık  %  70.5  inin 

işimize  yaradığını söylemektedir.  Bu  doğal  olarak  istenmeyen  bir 
şeydir.  Bu  yüzden  devreler  tasarlanırken  güç faktörünün  bire  yakın 
olmasına  dikkat  edilir.  Bunun  için  devredeki  kapasitif  reaktans  ve 
endüktif  reaktans  değerlerinin  yaklaşık  aynı değerlerde  olması
sağlanmaya  çalışılır.  Eğer  bu  mümkün  olmaz  ise  devreye  dışarıdan 
kondansatör  veya  bobin  eklenerek  güç faktörü 1  e  yaklaştırılır.  Bu 
işleme kompanzasyon denir.
Bir önceki aşamada 
hesapladığımız devreyi ele 
alalım Devrenin reaktansını
bulalım.

Alternatif Akım
07.10.2011 64
 Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Devredeki reaktans, indüktiftir yani bobinden kaynaklanmaktadır. 
Bunu kompanze edebilmek için devreye bir kondansatör ekleyelim. 
Hesaplanan reaktansın aynısını ters yönde oluşturabilecek 
kondansatör değeri aşağıdaki hesap ile bulunur.

Alternatif Akım
07.10.2011 65

Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Bulunan kondansatör değeri 
standart bir değer olmadığı
için en yakın değer olan 22uF 
bir kondansatörü devreye 
paralel takıp sonucu 
inceleyelim.

Yeni devrenin empedansı:

Alternatif Akım
07.10.2011 66
 Alternatif Akım Devresinde Güç Hesabı

Ve buna göre güç faktörü:

Görüldüğü gibi  devrede  yapılan  değişklik  sonucu  güç faktörü bire 

yakınlaştı. Buna paralel olarak devreden geçen toplam akım da düştü. 
Bu  iki  özellik  tasarlanan  sistemin  hem  verimlilik  hem  de  ekonomik 
açıdan dah ugun hale geldiğini göstermektedir.

Alternatif Akım
07.10.2011 67

Alternatif Akım