†Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ŸÖ£ÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ

†Öê×›Íü†Ö ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤üß ³ÖÖÂÖÖ†Öë úß ×»ÖׯֆÖë úÖ ´Öæ»Öºþ¯Ö ‹ú Æüß Æîü… »Öê׍ú−Ö ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−֍úÖ׻֍ú
†Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ¤êüÖ−Öê ´Öë ØÆü¤üß úß ¤êü¾ÖÖ−Ö֐ָüß ÃÖê ×¾Ö×³Ö®Ö »ÖÖŸÖß Æîü… †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö êú ÃÖ²Ö †Ö¸üÖë êú
‰ú¯Ö¸ü ׿ָüÖê¸êüÖÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß Æîü… וÖ−Ö †Ö¸üÖë êú ‰ú¯Ö¸ü ¸êüÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü ¾ÖÆü †¬ÖÔ ÖÖê»Ö֍úÖ¸ü ÆüÖêŸÖß Æîü, ØÆü¤üß úß
ŸÖ¸üÆü Šú•Öã ¸êüÖÖ −ÖÆüà… †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ¯Ö׸ü¾ÖÙ¬ÖŸÖ ¤êü¾Ö−Ö֐ָüß êú ÃÖÖ£Ö −Öß“Öê ¤üß Ö‡Ô Æîü…
þָü  Þ ‚ ƒ
† †Ö ‡ ‡Ô
„ … † ˆ
ˆ ‰ú (Šú) ‹
ˆ‰ Š Š‰
‹ê †Öê †Öî

¾µÖÓ•Ö−Ö ‹ Œ  Ô »
ú Ö Ö ‘Ö ’û
 × ‘ ’ “
“Ö ”û •Ö —Ö ˜Ö
” • – — ˜
™ü šü ›ü œü Ö
™ š › œ 
ŸÖ £Ö ¤ü ¬Ö −Ö
Ç Ÿ» ¡ ¢ £
¯Ö ±ú ²Ö ³Ö ´Ö
¤ ¥ ¦ ¨ Ç©
•Ö ¸ü ôû ¿Ö ÂÖ
ª « ¤© ¤ý ¬
ÃÖ Æü Ö µÖ »Ö

×¾Ö¿ÖêÂÖ ×“ÖÅ−Ö ä ã ê ì
†Öê×›Íü†Ö ʱÉÊ{É xxvii

Ó „ Ñ Ë
¤êü׏֋ ׍ú †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë 11 þָü †Öî¸ü 35 ¾µÖÓ•Ö−Ö Æïü… ‡−Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ 4 ×¾Ö¿ÖêÂÖ
דÖÅ−Ö ³Öß Æïü… †Öê×›Íü†Ö êú þָüցָüÖêÓ ˆ−Ö úß ´ÖÖ¡ÖÖ†Öë, ¾µÖÓ•Ö−ÖցָüÖë, ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë ŸÖ£ÖÖ ‡−Ö ÃÖ²Ö êú
ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë −Öß“Öê פü‹ Ö‹ ×−ÖµÖ´ÖÖêÓ úÖê ¬µÖÖ−Ö ´ÖÓê ¸üÖ−ÖÖ ˆ×“ÖŸÖ ÆüÖêÖÖ…
1. þָüցָüÖë ´Öë '' (†) úÖê ”ûÖê›Íüú¸ü †−µÖ ÃÖ³Öß êú×»Ö‹ ´ÖÖ¡ÖÖ ×“ÖÅ−Ö ÆüÖêŸÖê Æïü…
2. †Öê×›Íü†Ö êú ¯ÖÆü»ÖÖ †Ö¸ü '' (†) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ØÆü¤üß êú '†' •ÖîÃÖÖ −ÖÆüà Æîü… ØÆü¤üß '†' êú
ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ×»Ö‹ ´ÖãÑÆü úÖê ו֟Ö−ÖÖ ÖÖê»Ö−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü, †Öê×›Íü†Ö (†) êú ×»Ö‹ ˆÃÖ ÃÖê £ÖÖê›ÍüÖ ú´Ö
ÖÖê»Ö−ÖÖ ¯Ö›üŸÖÖ Æîü… •Öß³Ö úÖê ÆüÖëšüÖë êú ¯Öß”êû ´ÖãÑÆü êú −Öß“Öê ¸üÖ ú¸ü ˆ““ÖÖ¸üÖ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü †Öî¸ü
ÆüÖëšüÖë úÖê †¬ÖԐÖÖê»Ö֍úÖ¸ü ÛãÖ×ŸÖ ´ÖÓ ¸üÖ−ÖÖ Æîü… µÖÆüß Ã¾Ö¸ü ÃÖ³Öß ¾µÖÓ•Ö−־֝ÖÖí êú ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë
†ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü †Öî¸ü ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ †Ö¬ÖÖ '†Öê' •ÖîÃÖÖ »ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ×»Ö‹ †Öê×›Íü†Ö ×»ÖׯÖ-
ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓ²Ö¬Öß ‡ÃÖ ×™ü¯¯ÖÖß ´Öë ¾µÖÓ•Ö−ÖÖë êú †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ þָü êú ˆ““ÖÖ¸üÖ úÖê פüÖÖ−Öê êú×»Ö‹
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß '†Öê' úß ´ÖÖ¡ÖÖ êú −Öß“Öê ‹ú ”ûÖê™üß ÃÖß ¸êüÖÖ ›üÖ»Öß Ö‡Ô Æîü •ÖîÃÖê '‹£¦' (úÖê´ÖÖêôûÖê)
'ú´Ö»Ö' ŒµÖÖë ׍ú ØÆü¤üß ÃÖê ×¾Ö×³Ö®Ö †Öê×›Íü†Ö êú ×¾Ö¿ÖêÂÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ úß †Öê¸ü ¬µÖÖ−Ö »ÖÖ−ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü…

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‹£¦ ú´Öôû úÖê´ÖÖêôûÖê ú´Ö»Ö
£¥ †´Ö¸ü †Öê´ÖÖê¸üÖê †´Ö¸ü

†Öê×›Íü†Ö ´Öë µÖפü úÖê‡Ô ¾µÖÓ•Ö−Öցָü ײÖ−ÖÖ Æü»ÖÓŸÖË ( ìË ) êú ׻֏ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü, ŸÖÖê ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
†ŸÖÓÙ−Ö×ÆüŸÖ '†Öê' êú ÃÖÖ£Ö Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü †£ÖÖÔŸÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë (†Ö¬ÖÖ †Öê) ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
3. †Öê×›Íü†Ö ´Öë '‚' (‡), 'ƒ' (‡Ô), '„' (ˆ), '…' (‰ú) •ÖîÃÖê “ÖÖ¸ü þָüցָü ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë
ÇüÃ¾Ö †Öî¸ü ¤ü߬ÖÔ Ã¾Ö¸üÖë ´Öë ïÖ™ü †ÓŸÖ¸ü −ÖÆüà ¸üÆüŸÖÖ Æîü… »Öê׍ú−Ö ×»Ö×¯Ö ´Öë ‡−Ö “ÖÖ¸üÖë úÖ †»ÖÖ †»ÖÖ
¯ÖϵÖÖêÖ •Ö̺þ¸üß Æîü…
4. †Öê×›Íü†Ö êú 'ˆ' (‹) ŸÖ£ÖÖ 'ˆ‰' (‹ê) †Öî¸ü 'Š' (†Öê) ŸÖ£ÖÖ 'Š‰' (†Öî) êú ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë úÖ×±ú ±úÔú
ÆüÖêŸÖÖ Æîü… 'ˆ‰' (‹ê) ŸÖ£ÖÖ 'Š‰' (†Öî) ¤üÖê-¤üÖê þָüÖë êú ×´Ö»Ö−Ö ÆüÖê ú¸ü ÃÖÓµÖãŒŸÖ Ã¾Ö¸ü ÆüîÓ… 'ˆ' (‹) ŸÖ£ÖÖ
'Š' (†Öê) ‹ú ‹ú þָü Æïü… ÃÖÓµÖãŒŸÖ Ã¾Ö¸ü 'ˆ‰' (‹ê) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '' (†) + '‚' (‡) êú ˆ““ÖÖ¸üÖ
ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü †Öî¸ü 'Š‰' (†Öî) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '' (†) + '…' (‰ú) êú ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
xxviii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉɹÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö

5. †Öê×›Íü†Ö úß ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë ³Öß Ã¾Ö¸üցָüÖë êú ÃÖÖ£Ö •ÖÖê›Íêü Ö‹ '†' (Šú) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ þָü ¾ÖÖÔ úÖ
−ÖÆüà Æîü… ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '¥'Ú (¹ý) úÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü ãú”û ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë ‡ÃÖ úÖ
¯ÖϵÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
†™Ú ŠúŸÖã ¹ýŸÖã ŠúŸÖã
†Ç©ß Šú×ÂÖ ¹ý×ÂÖ Šú×ÂÖ
»Öê׍ú−Ö '†' (Šú) úÖ ˆ¯ÖדÖÆËü−Ö ' ï ' ( é ) úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ¾µÖÓ•Ö−ÖÖë êú ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë úÖê ('¸ü'¾ÖÖ»Öê)
פüÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‹ïÇÞ éú¯ÖÖ úË˹ý¯ÖÖ éú¯ÖÖ
ï« ÖéÆü Ö˹ýÆüÖê ÖéÆü
™ï˜ ¡ÖéÖ ¡ÖéÖÖê ¡ÖéÖ
£ï ´ÖéÖ ´ÖéÖÖê ´ÖéÖ

6. †×¬ÖúŸÖ¸ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü þָüÖÓŸÖ ÆüÖêŸÖê Æïü †Öî¸ü ¿Ö²¤üÖë êú †Ó×ŸÖ´Ö ¾ÖÖÔ ¯Ö¸ü †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüüŸÖ þָü ¾ÖÖÔ úÖ
Æüß ˆ““ÖÖ¸üÖ ÆüÖêŸÖÖ Æüî… »Öê׍ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ¿Ö²¤ü êú †Ó×ŸÖ´Ö ¾ÖÖÔ ´Öë †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ '' (†) ¾ÖÖÔ ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü
³Öß ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¿Öã¨ü ¾µÖÓ•Ö−Ö (Æü»ÖÓŸÖ¾ÖÖ»ÖÖ) •ÖîÃÖÖ Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
Ô¥ ‘Ö¸ü ‘Ö¸üÖê ‘Ö¸ü
£Þ¡ ´ÖÖ−Ö¾Ö ´ÖÖ−ÖÖê²ÖÖê ´ÖÖ−Ö¾Ö

†Öê×›Íü†Ö ´Öë †−µÖ ³ÖÖÂÖÖ†Öë ÃÖê †Ö‹ Æãü‹ ¿Ö²¤üÖë êú †Ó×ŸÖ´Ö ¬¾Ö×−Ö •Ö²Ö þ֟ÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖê
׻֏Ö−Öê ´Öë Æü»ÖÓŸÖ úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ú¸üŸÖê Æïü †Öî¸ü ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ³Öß ×²Ö−ÖÖ Ã¾Ö¸ü ¾ÖÖÔ ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:
†Öê×›Íü†Ö ʱÉÊ{É xxix

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
á‹‹ì êúËú êúËú êúËú
–ÞÄÂ¥ ›üÖòŒ™ü¸ü ›üÖòŒ™ü¸Ëü ›üÖòŒ™ü¸ü
–ñÞ‚¢¥ì ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›Òîü¾Ö¸ü

7. †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë '‘' (¾ÖÖÔ '•Ö') '¤' (†ÓŸÖÃ£Ö 'µÖ' (•Ö)) ŸÖ£ÖÖ '¤ý' (µÖ) •ÖîÃÖê ŸÖß−Ö †Ö¸ü Æïü…
»Öê׍ú−Ö ˆ““ÖÖ¸üÖ êú¾Ö»Ö ¤üÖê Æüß Æïü… ¾Öê Æïü '•Ö' úÖ ŸÖ£ÖÖ 'µÖ' úÖ… 'µÖ' úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ
†Öî¸ü †ÓŸÖ ´Öë Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… †Ö¸Óü³Ö ´Öë −ÖÆüà… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‘¦ •Öôû •ÖÖêôûÖê •Ö»Ö
‘”Þ •Ö™üÖ •ÖÖê™üÖ •Ö™üÖ
‘Þ™Þ •ÖÖŸÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖê−ÖÖ µÖÖŸÖ−ÖÖ
á¤Þà •ÖÖêÖß •ÖÖêÖß µÖÖêÖß
¤£ •Ö´Ö •ÖÖê´ÖÖê µÖ´Ö
¤ß¡Þ וֲÖÖ ×•Ö²ÖÖ •ÖÖ−ÖÖ
¡¤ýª ²ÖµÖÃÖ ²ÖÖêµÖÖêÃÖÖê ¾ÖµÖÃÖ
¡î¤ý ²µÖµÖ ²µÖÖêµÖÖêê ¾µÖµÖ

8. †Öê×›Íü†Ö ´Öë '–' (›ü) ŸÖ£ÖÖ '—' (œ) êú×»Ö‹ ¤üÖê ¤üÖê ˆ““ÖÖ¸üÖ Æïü… ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë '›ü' ŸÖ£ÖÖ 'œü'
úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ Æîü †Öî¸ü ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ ŸÖ£ÖÖ †ÓŸÖ ´Öë ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü '›Íü' ŸÖ£ÖÖ 'œÍü' úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÆüÖêŸÖÖ
Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
–¥ ›ü¸ü ›üÖ¸ê Öêü ›ü¸ü
–Þ‹Ú ›ü֍ãú ›ü֍ãú ›üúÖµÖŸÖ
Ç–Íß¡Þ ¯Ö×›Íü²ÖÖ ¯Ö×›Íü²ÖÖ ¯Ö›Íü−ÖÖ
xxx ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉɹÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö

á¥Þ–ì ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›Íü (ÃÖ›Íüú)

— œüÖ œüÖ œüÖ
—Þ¡Þ œüÖ²ÖÖ œÍüÖ²ÖÖ œüÖ²ÖÖ
‹—Í úœÍü úÖêœÍüÖê ú»Öß
¬—Í »ÖœÍü »ÖÖêœÍüÖê »Ö›Íü

9. †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ´Öë ¯ÖÖÑ“Ö †−Öã−ÖÖ×ÃÖŒµÖ ¬¾Ö×−Ö†Öë êú×»Ö‹ ¯ÖÖÑ“Ö †Ö¸ü Æïü •ÖîÃÖê '»' (’û), '“' (˜Ö), '˜'
(Ö), '' (−Ö) ŸÖ£ÖÖ '£' (´Ö)… »Öê׍ú−Ö ‡−Ö ¯ÖÖÑ“ÖÖë ´Öë ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ŸÖ£ÖÖ ´Ö¬µÖ ´Öë †êú»Öê ŸÖ£ÖÖ
ÃÖÓµÖ㌟Öցָü ´Öë êú¾Ö»Ö '' (−Ö) ŸÖ£ÖÖ '£' (´Ö) †ÖŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
£ªÕÞ¥ −Ö´ÖÍúÖ¸ü −ÖÖê´ÖÖêÍúÖ¸üÖê −Ö´ÖÍúÖ¸ü
£Þ¡ ´ÖÖ−Ö²Ö ´ÖÖ−ÖÖê²ÖÖê ´ÖÖ−Ö¾Ö
£œÚ ´Ö¬Öã ´ÖÖê¬Öã ´Ö¬Öã
££™Þ ´Ö´ÖŸÖÖ ´ÖÖê´ÖÖêŸÖÖ ´Ö´ÖŸÖÖ
'˜' (Ö) ¬¾Ö×−Ö ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë −ÖÆüà †ÖŸÖÖ Æîü… ´Ö¬µÖ ´Öë †êú»Öê µÖÖ ÃÖÓµÖ㌟Öցָü ´Öë †ÖŸÖê Æïü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
¡à˜Þ ²ÖߝÖÖ ²ÖߝÖÖ ¾ÖߝÖÖ
‹˜Ö Óúšü úÖꝚüÖê Óúšü
ÔÆÂÞ ‘ÖÓ™üÖ ‘ÖÖꝙüÖ ‘ÖÓ™üÖ

'»' (’û) ŸÖ£ÖÖ '“' (˜Ö) ¬¾Ö×−ÖµÖÖÑ ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë −ÖÆüà †ÖŸÖê Æïü ŸÖ£ÖÖ ´Ö¬µÖ ´Öë †êú»Öê −ÖÆüà †ÖŸÖê
Æïü… ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ ´Öë ÃÖÓµÖ㌟Öցָü ´Öë †−ÖãþÖÖ¸ü êú ¯ÖÆü»Öê µÖÖ ¾ÖÖÖԁָü êú ¯ÖÆü»Öê †ÖŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ʱÉÊ{É xxxi

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
¼» †Óú †Öê’ûúÖê †Óú
°¦ †Ó“Öôû †ÖꘓÖÖêôûÖê †Ó“Ö»Ö
ª°Þ¥ ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ÃÖÖꘓÖÖ¸üÖê ÃÖÓ“ÖÖ¸ü

10. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ãú”û ¯Ö׸üÛãÖןֆÖë ´Öë '˜' (Ö) úÖê '' (−Ö) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ³Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ
êú×»Ö‹ '¥' (¸)ü ¬¾Ö×−Ö êú ²ÖÖ¤ü †Ö−Öê¾ÖÖ»Öê '˜' (Ö) ¬¾Ö×−Ö¾ÖÖ»Öê ÃÖÓµÖ㌟Öցָü ׻֏֟Öê ¾ÖŒŸÖ ¤üÖê ¤üÖê '˜'
(Ö) úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ú¸üŸÖê Æïü… »Öê׍ú−Ö ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë ×ÃÖ±Ôú '−Ö' Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‹˜Ùí úÖÔ úÖê−ÖÖì úÖÔ
¡˜Ùí ²ÖÖÔ ²ÖÖê−ÖÖì ¾ÖÖÔ
ªó˜Ùí þ֝ÖÔ Ã¾ÖÖê−ÖÖì þ֝ÖÔ

11. †Öê×›Íü†Ö ´Öë '¡' (²Ö) ŸÖ£ÖÖ (¾Ö) êú×»Ö‹ ‹ú Æüß ˆÖ¸ü úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ †×¬ÖúŸÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü… »Öê׍ú−Ö ¤üÖê
ˆ““ÖÖ¸üÖ Æïü, ‹ú (²Ö) úÖ ŸÖ£ÖÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ (¾Ö) úÖ… '¡' (²Ö) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ Æüß ÃÖ¾ÖÖÔ׬֍ú ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æîü…
ÃÖÓÍéúŸÖ êú ŸÖ¤Ëü³Ö¾Ö ¿Ö²¤üÖë ´Öë ³Öß '²Ö' úÖ Æüß ¯ÖϵÖÖêÖ Æîü - ׻֏Ö−Öê ´Öë †Öî¸ü ˆ““ÖÖ¸üÖ ú¸ü−Öê ´Öë… '¾Ö' úÖ
ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë êú ¤æüÃÖ¸êü ãÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ŸÖ£ÖÖ †−µÖ ³ÖÖÂÖÖ†Öë ÃÖê †Ö‹ Æã‹ ãú”û ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ŸÖ²Ö '¾Ö' úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ פüÖÖ−Öê êú×»Ö‹ '§' †Ö¸ü úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ¿Ö²¤üÖêÓ êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë ´Öë ‡ÃÖ úÖ †¬ÖÖԁָü '¡'( ó ) úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
§Þá¥ÆÂ ì ¾ÖÖ¸ëü™ü ¾ÖÖ¸ëü™Ëü ¾ÖÖ¸Óü™ü
¡Þ˜à ²Ö֝Öß ²Ö֝Öß ¾ÖÖםÖ
¡¥Ú˜ ²Ö¹ýÖ ²ÖÖê¹ýÖÖê ¾Ö¹ýÖ
Ç¡ ¯Ö²Ö−Ö ¯ÖÖê²ÖÖê−ÖÖê ¯Ö¾Ö−Ö
ªó˜Ùí þ֝ÖÔ Ã¾ÖÖê−ÖÖì þ֝ÖÔ
ªó¥ þָü þÖÖê¸üÖê þָü
xxxii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉɹÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö

¨óßà †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö×−Ö

ü
12. †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë ³Öß ¾µÖÓ•Ö−ÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ‹ú ÃÖÓµÖ㌟Öցָü '¤©' (Ö) •ÖÖê›ÍüÖ ÖµÖÖ Æîü… »Öê׍ú−Ö ‡ÃÖ
úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ŸÖÖê 'Ö' µÖÖ 'µÖ' •ÖîÃÖê ÆüÖêŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
¤©ß™ß‘ ׁÖ×ŸÖ•Ö ×Öן֕ÖÖê ׁÖן֕Ö
Ǥ©à ¯ÖÖß ¯ÖÖêÖß ¯ÖׁÖ
ªÚ¬¤©˜Þ ÃÖã»ÖÖÖÖ ÃÖã»ÖÖꏵ֝ÖÖ ÃÖã»ÖÖÖÖ
Ǥ© ¯ÖÖ ¯ÖÖꏵÖÖê ¯ÖÖ

13. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¬¾Ö×−Ö ÃÖÖ´µÖŸÖÖ ŸÖ£ÖÖ ×»Ö×¯Ö ÃÖÖ´µÖŸÖÖ ¸üÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ¤üÖê †Ö¸ü Æïü… ¾Öê Æïü '¬' (»Ö) ŸÖ£ÖÖ '¦'
(ôû)… »Öê׍ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ×ÃÖ±ÌÔú '»Ö' Æüß Æîü… ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü †Öê×›Íü†Ö ´Öë ³Öß '»Ö' ¬¾Ö×−Ö úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
¯ÖÖÝÀ¾Öú ¾ÖŸÃµÖÔ Æîü… »Öê׍ú−Ö 'ôû' ¬¾Ö×−Ö úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¯ÖÖÝÀ¾Öú ´Öæ¬ÖÔ−µÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‘¦ •Öôû •ÖÖêôûÖê •Ö»ÖË
‹‘¦ ú•Öôû úÖê•ÖÖêôûÖê úÖ•Ö»Ö
¬™Þ »ÖŸÖÖ »ÖÖêŸÖÖ »ÖŸÖÖ
‹¬¥Þ ú»Ö¸üÖü úÖê»ÖÖê¸üÖ ú¸êü»ÖÖ

14. ÃÖÓµÖ㌟Öցָü '²' (–Ö) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü 'ì' (ÖË) + '¤ý' (µÖ) úÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
²Þ –ÖÖ−Ö µÖÖ−ÖÖê –ÖÖ−Ö
¡ß²Þ ײ֖ÖÖ−Ö ×²ÖµÖÖ−ÖÖê ×¾Ö–ÖÖ−Ö
15. ÃÖÓµÖ㌟Öցָü 'ªþ' (ŸÃÖ) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ †Öê×›Íü†Ö ´Öë 'ªì' (ÃÖË) + '' (“Ö) úÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:
†Öê×›Íü†Ö ʱÉÊ{É xxxiii

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
„ªþ¡ ˆŸÃÖ²Ö ˆÃ“ÖÖê²ÖÖê ˆŸÃÖ¾Ö
¡Þªþ¬î ²ÖÖŸÃÖ»µÖ ²ÖÖÓÖÖ껵ÖÖê ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ
„ªþÞ« ˆŸÃÖÖÆü ˆÃ“ÖÖÆüÖê ˆŸÃÖÖÆü

16. †Öê×›Íü†Ö ´Öë •Ö²Ö '¥' (¸ü) †Ö¸ü úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë êú ¯ÖÆü»Öê ãÖÖ−Ö ¯Ö¸ü †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ØÆü¤üß
úß ŸÖ¸üÆü ˆÃÖ úÖ ˆ¯ÖדÖÅ−Ö ¤æüÃÖ¸êü †Ö¸ü êú ‰ú¯Ö¸ü Æüß ›üÖ»ÖŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
¡í ²ÖÖÔ ²Ö¸ËüÖÖê ¾ÖÖÔ
£Þí ´Ö֐ÖÔ ´ÖÖ¸ËüÖÖê ´Ö֐ÖÔ

»Öê׍ú−Ö ‹êÃÖê ²ÖÆãüŸÖ Æüß ¿Ö²¤ü Æïü וÖ−Ö ´Öë '¥' (¸ü) êú ²ÖÖ¤ü †Ö−Öê¾ÖÖ»Öß ¬¾Ö×−Ö†Öë úÖ ×«üŸ¾Ö †Ö¸ü ׻֏֟Öê
Æïü †Öî¸ü ‹ú úÖ Æüß ˆ““ÖÖ¸üÖ ú¸ŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‹±í¡î ú¢ÖÔ²µÖ úÖêŸÖÔ²µÖÖê úŸÖÔ¾µÖ
®íÞ “Ö““ÖÖÔ “ÖÖê“ÖÖÔ “Ö“ÖÖÔ
‹˜Ùí úÖÔ úÖê−ÖÖÔê úÖÔ
ªó˜Ùí þ֝ÖÔ Ã¾ÖÖê−ÖÖÔê þ֝ÖÔ

17. •Ö²Ö '¥' (¸ü) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓµÖ㌟Öցָü êú ¤æüÃÖ¸êü ãÖÖ−Ö ¯Ö¸ü †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖ úÖ ˆ¯ÖדÖÅ−Ö '‹ñ'
(Îú) 'Çñ' (¯ÖÏ) •ÖîÃÖê ¾µÖÓ•Ö−Ö êú −Öß“Öê ›üÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

xxxiv ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉɹÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‹ñ “֍Îú “ÖÖêÎúÖê “ÖÎú
ñ †ÖÏ †ÖêÖÏÖê †ÖÏ
ÇñÞšíÞ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ

18. ¬µÖÖ−Ö ¤üßו֋ ׍ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë ãú”û †Ö¸ü/ÃÖÓµÖ㌟Öցָü ‹ú ¯ÖύúÖ¸ü ÃÖê ׻֏֍ú¸ü ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
†Öî¸ü ‹ú ¯ÖύúÖ¸ü ÃÖê ú¸üŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
‚äᥑ ‡Ó¸êü•Ö ‡’ËûÖÏê•ÖÖê †ÓÖÏê•Öß (»ÖÖêÖ)

‚äá¥‘à ‡Ó¸êü•Öß ‡’ËûÖÏê•Öß †ÓÖÏê•Öß (³ÖÖÂÖÖ)

÷ †®Ö †Öê¸Ëü−ÖÖê †®Ö

19. †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ´Öë ³Öß ¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ×»Ö×¯Ö êú •ÖîÃÖê '¨' (¿Ö), 'Ç©' (ÂÖ), 'ª' (ÃÖ) •ÖîÃÖê ŸÖß−Ö †Ö¸ü Æïü…
»Öê׍ú−Ö ‡−Ö ŸÖß−ÖÖë úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ×ÃÖ±ÌÔú 'ª' (ÃÖ) •ÖîÃÖÖ Æüß Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
¨¤ý ¿ÖµÖ−Ö ÃÖÖêµÖ−ÖÖê ¿ÖµÖ−Ö
ᛨ ¤êü¿Ö ¤êüÃÖÖê ¤êü¿Ö
áǩޖͨà ÂÖÖê›Íü¿Öß ÃÖÖê›ÍüÖêÃÖß ÂÖÖê›Íü¿Öß
‹ïÇ©‹ éúÂ֍ú éúÃÖÖêúÖê éúÂ֍ú
ᡨ ²Öê¿Ö ²ÖêÃÖÖê ¾Öê¿Ö
ª¤îÞ ÃÖ•µÖÖ ÃÖÖꕵÖÖ ¿ÖµµÖÖ, Ö§üÖ
£Þª ´ÖÖÃÖ ´ÖÖÃÖÖê ´ÖÆüß−ÖÖ / ´ÖÖÃÖ
Ç‚ªÞ ¯Ö‡ÃÖÖ ¯Ö‡ÃÖÖ ¯ÖîÃÖÖ
†Öê×›Íü†Ö ʱÉÊ{É xxxv

»Öê׍ú−Ö ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë ´Öë ú³Öß ú³Öß '¨' (¿Ö), 'Ç©' (ÂÖ), 'ª' (ÃÖ) úÖ †»ÖÖ †»ÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ³Öß
ÆüÖêŸÖÖ Æîü…

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
ÇËߣ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¯ÖÖêÛ¿“Ö´ÖÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö
ªïÌß ÃÖéÛ™ü ÃÖéÛ™ü ÃÖéÛ™ü
ªõ¥˜ ôָüÖ ôÖÖê¸üÖêÖÖê ôָüÖ

20. †²Ö †Ö¯Ö †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ êú “ÖÖ¸ü ×¾Ö¿ÖêÂÖ ×“ÖÅ−ÖÖë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë −Öß“Öê ¤üß Ö‡Ô
•ÖÖ−֍úÖ¸üß ÃÖê ¯Ö׸ü×“ÖŸÖ ÆüÖê •ÖÖ‡‹…

1) '0' ( . ) †−ÖãþÖÖ¸ü úÖê פüÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¯Ö׸üÛãÖןֆÖë êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ²Ö¤ü»ÖŸÖÖ Æîü… ¬µÖÖ−Ö
¤êüÓ ×ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¾ÖÖÖԁָüÖë êú ¯ÖÆü»Öê †−ÖãþÖÖ¸ü úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ £ÖÖê›ÍüÖ ú´Ö Æîü… •µÖÖ¤üÖŸÖ¸ü †−Öã−ÖÖ×ÃÖŒµÖ
ŸÖ£ÖÖ ¾ÖÖÖԁָüÖë êú ÃÖÓµÖ㌟ÖցָüÖë úÖ Æüß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… •Ö²Ö †−ÖãþÖÖ¸ü úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ¾ÖÖÖԁָü êú
¯ÖÆü»Öê ÆüÖêŸÖÖ Æîü ŸÖ³Öß ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ Ã־֐ÖáµÖ †−Öã−ÖÖ×ÃÖŒµÖ ¬¾Ö×−Ö úÖ Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
ªä‹ñޝØà ÃÖӍÎúÖÓ×ŸÖ ÃÖ’ËûÎúÖÓ×ŸÖ ÃÖӍÎúÖÓןÖ
ªäÔ ÃÖÓ‘Ö ÃÖÖê’û¬ÖÖê ÃÖÓ‘Ö
ªä£ýòÞØ ÃÖÓ³ÖÏÖÓŸÖ ÃÖÖê´³ÖÏÖÓŸÖÖê †´Ö߸ü

•Ö²Ö †−ÖãþÖÖ¸ü úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ '¤ý' (µÖ), '¥' (¸ü), '¬' (»Ö), '¨' (¿Ö), 'Ç©' (ÂÖ), 'ª' (ÃÖ), '«' (Æü) êú
¯ÖÆü»Öê †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '»' (’û) •ÖîÃÖÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
(µÖ) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¤£ ÃÖÓ•Ö´Ö ÃÖÖê’Ëû•Ö´ÖÖê ÃÖÓµÖ´Ö
(¸ü) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¥¤©˜ ÃÖÓ¸üÖÖ ÃÖÖê’Ëû¸üµÖÖêÖÖê ÃÖÓ¸üÖÖ
(»Ö) êú ¯ÖÆü»Ö ªä¬÷ ÃÖӻ֐−Ö ÃÖÖê’Ëû»ÖÖê−ÖÖê ÃÖӻ֐−Ö
xxxvi ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉɹÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö

(¿Ö) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¨¤ý ÃÖÓ¿ÖµÖ ÃÖÖê’Ëû¿ÖÖêµÖÖê ÃÖÓ¿ÖµÖ

(ÃÖ) êú ¯ÖÆü»Öê ªäªÞ¥ ÃÖÓÃÖÖ¸ü ÃÖÖê’ËûÃÖÖ¸üÖê ÃÖÓÃÖÖ¸ü
(Æü) êú ¯ÖÆü»Öê ªä«Þ¥ ÃÖÓÆüÖ¸ü ÃÖ’ËûÆüÖ¸üÖê ÃÖÓÆüÖ¸ü

(2) 'ã' ( „ ) µÖÆü ×¾ÖÃ֐ÖÔ úÖê פüÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ úÆüà úÆüà ØÆü¤üß úÖ 'Æü' •ÖîÃÖÖ Æîü †Öî¸ü
úÆüà ¯Öæ¾ÖÔ¾ÖŸÖá ¾µÖÓ•Ö−Ö-¬¾Ö×−Ö êú ׫üŸ¾Ö úÖ ¬µÖÖêŸÖú ³Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖ¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
Çڝ㠯Öã−Ö„ ¯Öã−ÖÆüÖ ¯Öã−Ö„
›Ú㌠¤ãü„Ö ¤ãüÖÖê ¤ãü„Ö

(3) ' ê ' ( Ñ ) ‡ÃÖ úÖ ¬Ö´ÖÔË ØÆü¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−Ö †−Öã−ÖÖ×Ã֍úŸÖÖ ×¤üÖÖ−ÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
£Þ£Úê ´ÖÖ´ÖãÑ ´ÖÖ´ÖãÑ ´ÖÖ´ÖÖ
£Úê ´ÖãÑ ´ÖãÑ ´ÖîÓ

(4) ' ì' ( Ë ) µÖÆü þ֟ÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö úÖê פüÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ Æü»ÖÓŸÖË ×“ÖÅ−Ö Æîü •ÖÖê ØÆü¤üß êú •ÖîÃÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
¡Þ‹ìÞ™Ú¥à ²Ö֍Ëú“ÖÖŸÖã¸üß ²Ö֍Ëú“ÖÖŸÖã¸üß ¾Ö֍Ëú“ÖÖŸÖã¸üß
–ñÞ‚¢¥ì ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›Òîü¾Ö¸ü

¬µÖÖ−Ö ¤üßו֋ ׍ú •Ö²Ö úÆüà þ֟ÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ ´Öë µÖÖ †ÓŸÖ ´Öë †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö Æü´Öê¿ÖÖ
†Öê×›Íü†Ö ´Öë Æü»ÖÓŸÖ êú דÖÅ−Ö úÖ ¯ÖϵÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æüß Æîü… »Öê׍ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ¿Ö²¤üÖÓŸÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö êú
ÃÖÖ£Ö ãú”û ¿Ö²¤ÖêÓ ´Öë Æüß Æü»ÖÓŸÖ •ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ʱÉÊ{É xxxvii

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

¤êü¾Ö−Ö֐ָüß ´Öë
«•Þ™ì ÆüšüÖŸÖË ÆüÖêšüÖŸÖË ÆüšüÖŸÖË
Ÿß»ªì †×±úÃÖË †Öê×±úÃÖË †Öò×±úÃÖ
ª›ìÚ¥Ú ÃÖ¤ËüÖãºþ ÃÖÖê¤ËüÖã¹ý ÃÖ¤ËüÖã¹ý

1. †Öê×›Íü†Ö