478 5152

H66B

RULES
1. Books may be kept two weeks and may be
renewed once for the same period, exrat 7 day
books and magazines.

ged on
>rding to
the
issued to any per-
until it has been paid.

to books beyond reasonable

I losses shall be made good to the sat-

f the librarian.

Each borrower is held responsible for ail

>oks drawn on his card and for all fines

accruing
on the same.
DECSM leABTL&E HERelS PVELLel

FAME, WALTER LIONEL.

478/P166I>
DEOEM FABVLAE
PVERIS PVELLISQVE AGEXDAE

W. L.PAINE
C. L. MAIN WARING

MISS E. RYLB

OXFORD
AT THE CI^RENDON PRESS
LONDON, EDINBURGH, NEW YORK
TORONTO AND MELBOURNE
HENRY FROWDE
1912
 LINGUA LATINA
JEDITORS
HOUSE, PKH.SE SCHOOL.,
. O. ANDKEW, WHITGIFT GRAMMAS
 PEEFACE
IT is fortunately no longer needful to defend the Direct
Method of teaching languages : no one whose opinion is
based on knowledge now attacks it, so long as the languages
to be taught are modern. But there was a time, not so
long ago, when the method was derided as foolish or
slovenly by those who had not tried it and this is the
;

case now with the Direct Method of teaching Latin and

Greek. Those who have tried it, so far as my knowledge
goes, are quite at ease in their minds they have found
:

not only that it is quicker and more attractive, but that

it does really what the exercise-book method pretends to
do, that is, it holds the attention in detail, disciplines the
mental faculties, and enables the scholars to understand
and to appreciate the best qualities in the best literature.
Of course, the Direct Method is not all talking the ;

system includes reading, writing, and even the conscious

learning of grammar although in different order and
;

different proportion to that of the exercise books. But

speech does take in it the first place ; and one application
of speech is seen in these little plays. By applying it to a
story, we can bring into use groups of ideas which cannot
come into the boy's ordinary life. But the effect on him
is just asvivid in youth, especially, make-believe is as
:

real as what we call real. For the time being the

actor is Theseus or Ulysses, Thersites, or a fox, and the
imagination, which as things are hardly survives the
nursery, can easily be kept alive until the pupil grows
up. Perhaps it is more than a scholastic convenience ;
may it not be that pupils thus trained will keep in the
sordid struggles of life something of the child's simplicity
and light-heartedness ?
However that may be and I am quite serious in
believing that this spirit is worth much wealth there is
A2
4 PREFACE
no doubt as to the scholastic convenience. Those who
have only three or four hours a week, as is often found in
girls' schools, may
be reluctant to spare part for what
seems to be a frivolous amusement. They need fear
nothing: experience will show that Latin plays amply
repay for the time spent on them, in greater readiness,
clearer speech, wider range of words and constructions,
not to mention the pupils' enjoyment, without which
nothing is worth learning. The gusto of acting gives all
the stimulus that Is needed to make learning no drudgery.
What we know of Latin is what we have in our memory
and ready for instant use, not what we can puzzle out
with a grammar and dictionary the physical reaction
;

helps us to learn, to remember, and to use. Thus *

to
learn the actor's part may take the place of rep in the
early stages, and may prepare the memory for the more
difficult task of learning poetry by heart in the later

stages.
These plays may be read, or they may be learnt for act-
ing, or both,and they help to supply reading material for
a stage where Latin authors are of little use. The principle
once learnt, any teacher may make his own plays : and
this is the best thing educationally. He may read or tell
a story from Roman history or legend, and call upon
certain persons to take its parts : then and there he and
his class together may make up the parts, which may be
improved or added to in the study. In the end he will
have a home-made play, which will need no learning, for
it will have been evolved from his class and with care
;

and judgement he may teach a great deal in this way.

Thus also we get from the beginning that which is the
supreme end of language-teaching, an opportunity for self-
expression.
Meanwhile words, syntax, and accidence are absorbed
unconsciously ; and after a little systematic arrangement,
the master may, if he pleases, set a grammar paper without
doing any harm.
W. EL D. BOUSE.
 AUTHORS NOTE 3

The plays are intended for the use of boys and girls in
their first year of learning Latin on the Direct Method.
The grammar and syntax have therefore been confined to
constructions which do not require the subjunctive mood
or oratio obliqua. They are graduated in
difficulty, so that
they may be taken at convenient intervals from the begin-
ning of the course, and can thus provide a means of
revision and a storehouse of vocabulary and grammar.
They may be treated simply as reading matter or, as
originally intended, for the purpose of acting, either in
class or more formally. For acting in the class-room, the
arrangement of the caste must depend upon the numbers ;

for instance, when the characters are few, two or even

three complete castes may be arranged, and while one
performs, the others listen, correct, and prompt, or, again,
a long character may be divided into several parts.
With regard to the more formal production of the plays,
itwill be found that very few stage properties or scenery
are required and, in fact, it is probably much better for
those taking part to perform without any effects except,
perhaps, costumes. We
shall be glad, however, to give

any detailed suggestions that we have found useful in

producing them ourselves.
We wish to express our thanks to Professor E. V. Arnold
forpermission to print Pyramus et Thisbe. The idea and
composition were largely his, and it was performed last
year under his supervision by boys and girls who had
been learning Latin for a fortnight at the Summer School
of Latin, Bangor,
W. L. P.
C. L. M.
E.B.
May 1912.
 INDEX

MEDICUS
HOKATIUS
...
PYRAHUS ET THISBE
LUDUS

......
,
.....
.
PAG-INA
vn
xvii

xxii

XXVII

CIRCE ........
POLYPHEMUS . .
.

xxxiv
XLIII

EEDITUS ULIXIS LI

TJROIA CAPTA ...... LX

THESEUS LXIX

VERKES * LXXVIII
 PYEAMUS ET THISBE
PERSON A E.

Pyramus. (Scaena II.)

Pater Pyraml. Luna.
Thisbs. Leo.
Mater Thislbae. Ninus.
Sol.
Statuae I-V.
(Scaena L) Statuae VI-X.
Domus Pyraml I-XIL PIoratore"s.
Domus Thlsbae IX-XX. Prlnceps Ploratorum.
Aedlficator.

SCAEHA PBIMA. 113* MEDIO OPPIDO.

A tergo caelum caentleum; per tabulatum angustum sol d
luna trans caelum eunt. Ante tabulatum slant scllae.
Praeterea niMl nisi laium sjpatium.
Intrant omnes et in seltts consldunt. Aedificator
surgit et spectdtoribits dlcit :

AED. Haec fabula vocatur Pyramus et Thisb6. In

inedlo oppido sumus.

[Aedificator se adpueros velpuellas vertit.]

ABD, Surge !

I. Surgo. BOM. PYB. Surgis. BOM, THI. Surgit.

AEB. Surgite!
II et III. Surgimus. BOM, PYB. Surgitis.
BOM. THI. Surgunt.
AEB. Ambula!
8 PYBAMUS ET THISBE
I. Ambulo. BOIL PYB. AmbulSs.
BOM. THI. Ambulat.
AEJ>. Ambulate!
II et III. Ambulainus. DOM. PYB. Ambulatis.
DOM. THI. Ambulant.
AED. Sistite!

I, II, III. SIstlmus.

Nos sumus murus primus.
DOM. PYB. Yos murus primus.
estis

DOM. THI. Illi (vel illae) sunt murus primus.

IU. vert it et weatJ] Yeni !
[se
IV. Venio. DOM. PYK. Yenis. DOM. THI. Venit.
III. Yenlte !

V et VI. Yenfmus. DOM. PYB. Venjtis.

DOM. THI. Yeniunt.
AED. Sistite!

IV, V, VI. Sistimus. I? IY V,

5
VI. Nos sumus marus
seeundus,
DOM. PYB. Yos estis murus seeundus.
DOM. THI. HIl (vel illae) sunt niurus seeundus.
AED. Te" admovS !

VH. Ms admoveo. DOM, PYB. Te admovss.

DOM. THI, Se" admovet,
AED. Y5s admov^fce I

VII et VIII. Nos admov^mus. DOM. PYB. Vos admo-

vetis. DOM. THI. Se" adniovent.
AED. Sistite!
VII et VIII. Sistimus.
VI, VII, VIII. Nos sumus mtirus tertius.
DOM. PYB. Y5s estis mtirus tertius.
DOM. THI. Illi (vel illae) sunt murus tertius.
AED. Surge !

XIII. Surgd. DOM, THI. Surgis. DOM. PYB. Surgifc.

AED. Surgite!
 PYEAMUS ET THISBE 9

XIV et XV. Surgimus. BOM. THI. Surgitis.

BOM. PYB. Surgunl
AEB. Ambula!
XIII. Ambul5. BOM. THI. Ambulas.
BOM. PYB, Ambulat.
AEB. Ambulate!
XIV et XV. Ambulamus. BOM. THI. Ambulatis.
BOM. PYB. Ambulant.
AEB. Sistite!

XIII, XIV, XV. Sistimus. Nos sumus mnrus primus.

BOM. THI. Yds estis mUrus primus.
BOM. PYB. IIll (vel illae) sunt murus primus.
XV. [$& vertit
et vocat~\ Veni !

XVI. Yenio. BOM. THI. VenTs. BOM. PYB. Venit.

XV. Venite !

XVII et XVIII. Venlmus. BOM. THI. Venltis.

BOM. PYB. Veniunt.
AEB. Sistite!

XVI, XVII, XVIII. Sistirnus.

XIII, XVI, XVII, XVIII. Nos sumus murus secundus.
BOM. THI. Vos estis murus secundus.
BOM. PYB. Illi (vel illae) sunt murus secundus.
AEB. Ts admovs !

XIX. Me admoveO. BOM. THI. T admovgs.

BOM. PYB. Ss adrnovet.
AEB. Vos admovste !

XIX et XX. NQS adniovSmus. BOM. THI. Vss admo-

v^tis. BOM. PYB. S admovent.
AEB. Sistite!
XIX et XX. Sistimus.
XVIII, XIX, XX. N5s sumus mtinis tertius.
BOM. THI. VOs estis mtrus tertius.
BOM. PYB. Illi (vel illae) sunt mUrus tertius.
10 PYBAMUS ET THI SEE
AED. Surgite !

[X portat et in media domo Pyyawft ponit. XI

settam secum pot-tat el in media domo TJiisbae ponit.]

IX, X 5
XI 5
XII. Surgimus. BOM. PYB. Surgitis.
BOM, THI. Surgunt.
EK, X, XI, XII. Ambulamus. BOM. PYB. Ambulatis.
BOM. THI. Ambulant.
IX, X ?
XI ?
XII. Venlmus. BOM. PYB. Venltis.
BOM. TSL Veniunt.
IX, X, XI, XII. Sistimus. BOM. PYE. Sistitis.
BOM. THI. Sistunt.
IX, X
XI XII. E"os sumus murus raedius.
7 ?

BOM. PYB. Yos estis murus medius.

BOM. THI. Illl (vel like) sunt murus medius.
BOM. PYR. Hie habitat Pyramus.
[Aedificator ad domum Pjrawfi carfam affiglt ;
in
carta scnptum est : Hie habitat Pyramus.]
BOM. THI. Hie habitat Thisbe.

[Aedificator ad domum Tliisbae cartam affigii ;

in
carta scnptum est : Hie habitat Thisbs.]
SOIi. [in tabulate exstat.] Ego, Sol, surge.
BOM. PYB. Ta, Sol, surgis.
BOM. THI. Ille ? Sol, stirgifc.

SOIi. Quis illlc habitat, mtiri ?

BOM. PYB. Pyramus hie habitat, Sol.
SOL. Quis illic habitat, O man ?
BOM. THI. Thisbe hie habitat, O Sol.

[Sol trans caelum Icnte it.]

PAT. [ad domum prod-it.] Ego sum pater.
BOM. PYB. Ille est pater.
PAT. Ubi est ianua ?
IV et V. Nos sumus ianua.
PAT. lanuam aperio. [IF et V se vertunt.]
 PYKAMUS ET THISBE 11

PYB. [vocat.] Quid facis, pater !

PAT. lanuam aperid", O Pyrame.

DOM. PYB. lanuam aperit pater.
PAT. Ad me venT, Pyrame !

PYB. Ad ts venid, pater.

DOM. PYB. Ad ilium venit Pyramus.
PAT. Quid babe's, Pyrame ?
PYB. Gladium habe5.
DOM. PYB. Gladium liabet Pyranms.
PAT. Qualis est gladius ?
PYB. Acutus esfe gladius.
DOM. PYB. Acutuin gladium habet Pyramus.
PAT. COnslde I

PYB. ConsrdS.
DOM. PYB. Consldit Pyramus.
PAT. Librum sume !

PYB. Librum sums.

DOM. PYB. Librum sGmit Pyramus.
PAT. Librum lege !

PYB. Librum Ieg5.

DOM. PYB. Librum legit Pyramus.
PAT. Ego exe5.
PYB. Tti exls.
DOM. PYB. Exit pater.
[Exit pat&r; Pyramus sedet et libmm legit]
MAT. [ad domum prodit'] Ego sum tnatar.

DOM. THI. Ilia est mater.

MAT. Ubi est ianua?
XVI et XVIII. Nos sumus ianua.
MAT. lanuanx aperio. [XVI et XVII se vertmt.*}

THI. [vocat.] Quid facis, mater?

MAT. lanuam aperiD, Thisbs.
DOM. THI. lanuam ape lit mater.
12 PYBAMUS BT THISBE
MAT. Ad rn veni Thisbe ?
!

THI. Ad te venld, mater.

DOM. THL Ad illam venit Thisb.
MAT. Quid babes, Thisbe?
THI. Pallam habe5.
DOM. THI. Pallam liabet Thisbe.
MAT. Qualis est palla ?
THI. Alba est palla.
DOM. THI. Albam pallam habet ThisbS.
MAT. Conslde!
THI. Csnsldo.
DOM. THI. Consldit Thisbe".

MAT. Librum sume I

THI. Librum sumo.

DOM. THI. Librum sumifc Thisbe.
MAT. Librum lege !

THI. Librum lego.

DOM. THI. Librum legit Thisbs.
MAT. Ego exeo.
THI. Tu ezis.
DOM. THI. Exit mater.
sedet et libmm legit.']
[Exit mater; TMsbe
FPyramus
L i/
et TJiisbe ad murum medium appropinquanL]
PYB. Ubi es, Thisbg ?

THI. Ubi es, Pyranie?

PYB. Hrc sum, Thisbe.
THI. Hie sum Pyrame. ;

PYB. Mel meum !

THI. Corcuium meum !

[Pyramus et Thisbe per mumm sitsurrant et comiliumfaciunt."]

P1TB.Ad sepulchrum Mm.
THI. Ad sepulchrum Mnl.
[Ad sellas redeunt ; Tliisbe legit ; Pjramus dormit.]
 PYBAMUS ET THISBE 13

SOL. Ego, Sol, dsseendo.

DOM. P3TB. Ttt, Sol, descendls.
DOM. THI, Hie, Sol, deseendlt.
THI. \_siibito e sella surgit et solem spectaf.] Quid tu,
Sol, facis ?
SOL. Ego, Sol, descends. Quid tn, TMsbe, facis ?
THI. Ego, Thisbg, exeo.
DOM. THI. Exit TMsbe. [JB& TJmU.~\
SOL. Quid Pyrame, facis?
tn,
DOM. PYR. Dormit Pyramus.
SOL. Ego, Sol, occido.
DOM. P1TB. Tu, Sol, occidis.
DOM. THI. Ille, Sol, occidit.
AED. Ablte, muri.
[Domus Tyrawm et domus TMsbae ad sellas redeunt*
Pyramus in media scaena dormit.']
ABD. Finis est prlmae seaenae.

VI ) (VII J (Vlli XII XX) XIX XVIII

14 PYEAMUS ET THISBE

SOAB5TA SECUTTOA. UT MEDIA SILVA.

Scaena eadem est. Qmnes intrant et in sellls consvdunt

Prlnceps Ploratorum surgit et spectdtoribus

dldt :

FBI. Seeunda scaena est. In media silva sumus.

[Se recipit.~]
JXIN. Iprodit.] Ego sum NInus. [d sinistra recumUt.j
Mortuus sum.
[Ploratdres prodeunt
et drcum Ninum stank]
FBI. Lacrimate, qnia NInus morfcuus est.
FLO. Lacrimajniis quia Ninus mortuus est.
?

FBI. Sepulchnim facite.

FLO. Ise^ukkrum super Ninum ponunt.] Sepulchrum

facimus.
Statuae I-V prodeunt et lacrimant.

FLO. Quiestis?
STA. Nos sum us statuae.
FLO. Cur lacrimatis ?
STA. Quia Mnus mortuus est, lacrimamus.

[Statuae se tireum sepulcJirum disponunt; Pnnccps

Ploratorum cartam ad sepulchrum affigit ; in carta
smptum est : Hie iacet Ninus,]

[Exeunt Ploratdres.']
STA, Hie iacet Mnus.
LUN". [in tabulate exstat.} Ego, Luna, surge.
STA. Tu, LGna, surgis.
LUK". Quid video ?
STA. Sepulchrum Tide's. Hie iacet Mmis.
LEO. [prodit et rugif] Ego sum led.
LUH. Tu es lea
STA. Ille est leo".

[Led post s&pulchrum manet. iMna lente trans

eaelum it.]
 PYBAMUS ET THISBE 15

THI. [grodit et circumspectat.] Ubi est sepulchrum ?

STA. Hie est sepulchrum. Hie iacet Ninus.
THI. Ubi est Pyramus? [Led rugit.~\
THI. Heu! hen! [Thisbe fugit; palla Iwwm caditJ]
LEO. [pallam sumitJ] Alba est palla.
STA. Alba est palla.
LEO, [lingua lamUf] Nunc rubra est palla.
STA. Nunc rubra est palla. [Exit fed.]
PYR. \prodit et drcumspectat.J Ubi est sepulchrum ?
STA, Hie est sepulclirnm. Hie iacet Mnus.
P TB. Ubi est Thisbe ?
LUK". Ubi est Thisbe?
PYB. Quid video ?
LU^. Pallam vidss.
PYB. Eubra est palla.
LUN. Eubram pallam vidss,
PYB. TJaisbg mortua est. [Luna sttet.~\

PYB. Nonne gladium habeo ? [Se oc&dit.]

Mortuus sum.
LUH, Mortuus es.

STA. Mortuus est Pyramus.

THI. [redit.~\ Ubi est Pyramus ?
LU3ST. Ubi est Pyramus ?
THI, Quid video ?
LTTN". Pyrarnum vidss.
THI, Pyramus mortuus est.
LU3M". Pyramus mortuus est.
THI. NDnne gladium video ? [SB occldit.']
Mortua sum.
LTTN". Mortua es.
STA. Mortua est Thisbe.
LTOT. Ego, Luna, occido.
STA, TQ, Luna, occidis.
16 PYKAMUS ET THISBE
SOL, [in tabulato exstat.} Ego, Sol, surgo.
PAT. et MAT. [intrant.] Tu, Sol, surgis.
STA. lUe, Sol, surgit
[Pater et Mater drcum sepulchrum ambulant et inter $

loquimtur ; subito mortuos mdentj\

FAT et MAT. Quid YidSmus ?
PAT. Pyramus raortuus est.
MAT. TMsbg mortua est.
PAT. et MAT. LacrimSmus.
SOL. Pater et mater lacrimant.
PIiO. [jprodeunt et mortuos spectanL] Pyramus et Tliisbe
mortal sunt. Lacrimamus.
FBI. Sepulchrum facite.

FLO. [segulchwrn super mortuos ponunt.'] Sepulchrum

facimus.
SOL. Sepulchrum facitis.
FAT. et MAT. Sepulchrum faciunt.
FAT. (gladiumins&pulchropdnit.) Hie est gladius Pyraml.
MAT. (jpallam in sepulchre ponit.) Haec est palla Thisbae,
[Intrant Statuae FJ-X]
FLO. Qul estis ?
STA. Nss sumus statuae.
FliO. Cur lacrimatis ?
STA. Quia Pyramus et Thisbs mortuT sunt, lacrimEmus.
[Statuae se circum sepulchrum disponunt ; Prmceps Plora-
tomm cartam ad sepulchrum affigit ; in carta scnjptum
est: Hie iacent Pyramus et Thisbs. Ploratores
exeunt. mater in media scaena lacrimant.']
Pater et

STA. Hrc iacent Pyramus et Thisbe.

FINIS FABTTLAB.
 LUDUS
PERSCXNAE,

Orbilius magister lucfa est. Marcus semper interrogaL

Discipull. Gaius maximus puer est.
Quintus ) impudentes Servlus sero venit.
Sex t us J pueri stmL Alii dlsclpull.
Manius semper deoctram
tollit, sed niMl dlcit.

SOAE3STA. I3ST BUBO OSBILI.

Or~bilms discipulos manet ; dextra ferulam tenet, librum
sinistra. Intrant discipull.
BIS. SalvS, magister I

OUB. Salvete, puerl ! OmnSsne adestis ? Quis abest ?

[Manius dextram tollit.~\

Qm. Nos omn^s adsumus. Titus autem. abest.

ORB. Cur Titus abest ? Nonne lieri aderat ?
SEX, Ita Te"ro, sed vesperl ad c^nam apud Qulntum erat.
Multa edsbat, multa bibsbat ; itaq^ue laodis aeger est.
ORB. En puerum stultum Merits aegrotat. !

MAR. CQr merits aegrstat ? [Manius dextram tollit.~]

ORB. Sile*, Marce !

Q,TJI. Tune, O magister, apud amlcumlierT esnabas?

[Manius dextram tollit.~\
ORB. Minim ; sslus csnabain.
18 LUDUS
SEX. Sempeme solus cenas? [Manius deoctram tollit.']

OBB, Ita.
QTTI. miseraoi magistrum !

SEX, N5nne imquani nimis edis ?

[Manius dextram tolliL"]

OBB. Nunquam nimis ed5.

QTJI. O miserum magistrum !

MAB, Cur nunquam nimis edis? [Manius dextram tollit."]

OBB. SilS, Marce !

SEX. Servius etiam abest, magister.

Q-AI.Servius quoque, ut credo, apud Qulntum cSnEbat.
QUI, Ecce ! Yide5 Servium. Quam serQ venit !
DIS. Cottldie Servius serO venit.
MAR. Cur semper se"ro venit ? [Manius dextram tollit.]
GAI. Quia, cum gallus cantat, n5n surgit.
SEX. Semperne tu cum gallus cantat, surgis, magister
1

r
?

[Servius lente intrat.']

OBB. Ita.

MAB. Car, cum gallus [Manius dextram tollU.^

OBB. Sile Marce! SalvS,
y
Servl!
SEB. Salve, magister !

OBB. Cur tarn ssro venis ? [Manius dextram tollit.']

SEB. Quia neque loculds meos neque tabellEs reperlre

poteram.
OBB. Molestus puer es. Hodis te" paniam. Venl ad m6.
DIS. Castlgabit eum magister.
OBB. GraT, tolle eum in umeros tu5s. [Gaius Jioc faeit.]
Sexte et Quinte, pedss sius retinste. [Seactus et
Qmntus hoc faciunt.] Ferula eum feriam,
[Orbilius Servium ferit. DiscipuU surgtmt, ndent f
clamant.']
SEB. O ! ! Eheu m stultum Impiger posthEc
! !

ero, neque unquam tibi molestus.

 LUDUS 19

MAR. Cur Servium castfgas, O magister?

[M&nius dextram tollit, ~j

ORB. Te etiam castxgabo, nisi silebis. Consldite oinnss,

et stilos tabellasque parate !
[Puefl consfidunt et
lobelias parant.J Quis paratus est? [Manius
dextram tollit.]
AIiII. Ego paratus sum.
ALII. Nondum
ego paratus sum.
OBB. Nunc ego recitabo vos in tabellls scrlbite ! [Reci-
;

'
tat."] Titus, filius agricolae Komani, tredecim
annos natus est.'
MATt. Cur tredecim annos natus est ?
[Manius dextram tollit.']
OBB. Marce
Sils, !

QUI. Quot annos tti natus es, O magister?

[Manius dextram tolliL']
OBB. Nescio.
MAR. Cur nescls, O magister ? \JManius dextram toll it ]
OBB. Marce! Silste, omnes! [Eccitat.'\ 'Agricola
Sile",
ilium Rsmam mane ducit/
MAB. Cur Romani ducit ? [Hanius dextram tollitJ]
OBB. Nescio ; sed man et mox fortasse ipse intellegss.
Q-AI. Nosterne Titus est in hue fibula, O magister ?
OBB. Minims non
.
; noster Titus est. [Recitat.]
l
Roma
ab agris eDrum procul abest.'
SEX. Quam procul abest, O magister ?
[Maniits dextram tollit.]
OBB. Multss passas abest.
QT7I. Quot passtls abest ? [Manius dextram tollit.']

OBB. Nescio.
MAR. Cur nescls, O magister ? [Manius dextram tollit.
,]

OBB. Sile", Marce! Nunc pergam. [Recitat J\

B2
 20 LUDUS
non ambulare possunt, sed equi eOs vehimt*
SEX. Quot equi e5s vehunt, O maglster ?
[Ifcmms dextram tollitJ]
ORB. [G?fen*fer redW.] 'Cum ad portam Latinam
*
veniunt
DIS. Lentius recita", side's, O magister; tot vocabula
scrlbere nOn possuimis.
OBB. Si silebitis, lentius recltabQ. Accurate scrlbite,

puerl [Redtat lentiusJ\ *Cum ad portam

Latinam veniunt, ab equis dsscendunt, quia
viae intri,murum iniquae sunt et angustae.'
MAB. Cur inlquae et angustae sunt ?
[Manius dextram tolliL ]

OBB. Yeni ad me" post ludum et tibi dlcam. [filarcus

lacrimat. OrUlius recitat] 'Sex boras aedificia
speetant. Deinde amicuni visunt et apud ilium
prandent.*
GAI. ISTonne
apud Quintum prandent ?
[_Mdnms dextram tollitJ\
OBB. Minims, non noster Titus est.
QTJL Quod amlcO Titl nomen est ?
[Manius dextram tollit]
OBB. Nescio; nSmD scit.
[Eecitat.']
*
Tandem equos pe-
tunt efc domum redeunt/
SEX. Quorum equo"s, magister?
[Mmius dextram tollit]
OBB. Suc^s equOs, stulte! Nonne eds extra portam
Latinam reliquerunt ? [Manius dextram tottit.]
Satis est. Nunc Mam, surge! [Mdnius surgit]
Et recita tuum pensum. Csterl, audite [ Manius !

recifare temptat ; nihil tamen dtcere potest ; tandem

con&dit et lacrimat. Ceten ndent et clamant ;]

BIS. Ego possum.
 LUDUS 21

ORB. To, G-at, reeita !

[G&ius recital] Bene recitas, Gai.
Hodls qtium, agstis ;
discsdite omnss et yalste !

surgunt et stllos tabellasque

sumunt.]
[Dtetipu'ti
BIS. care magister ! Gratlas tibi agimus. Val !

[Ceterl exeunt;
Marcus prope Orbflium stat et

lacrimal] *

OBB. Abl! [Exit Marcus.]

JPIHIS PABITLAE,
 MEDICUS
PERSONAE.

Titus : puer Bonianus, duo- Lucius } Titlfratre$,gemini,

detim annos natus. Publius septem annos natL
)

Octavia : Titi mater. Medicus.

SOAEISTA. 123" CTTBICTJI.O FTTEBOBTJM.

A sinistra stat latus ttctulus ; iU dormiunt tres puen, Titus

et Lucius et PuUius. A dextra est fenestra, a tergo
ianua. G-aUus extra cantat et&ueros e somno excitat.

TIT, Quota hra est ?

LUC. [ad fenestram currit.] Prlma fere hora est. Sdlmox
surget.
TIT. O m miserum! Psnsum meum n5n fscl. Quid
Orbilius drcet ?
PUB. Immo vr<5> quid faciet Orbilius?
TIT. lam ferulam sentis. Ad ladum Ire nOn audeS,
liUC. Gaudeo quia nSndum ad Ifldum Tmus, ego et
Publius.
TIT. Qualss fratrSs estis !
Quia yapulab5, gaudstis.
LUC. et PUB. [saltant et cantant.] Titus vapulabit;
Titus Tapulabit.
TIT. \lratus.~] Vos etiam vapulabitis.
[Fr&tres loculls fentJ]
LUC, et PUB. [lacrimant.~\ Lacrimamus, quia Titus
vapulabit. Lacrimamus, quia Titus vapulabit.
 MEDICUS 23

TIT. Quia v<5s vapulavistis, laerimatis. Iterum autem

lacrlmabitis, nisi bonum consiliura mihi in-
venigtis ; nam ego vapulare hodie" nolo.
PUB. Consilium habeo".
TIT. et IiUC. Die nsbis.
PUB* Manste ; cogito".
TIT. Festlna, Publx ; O me miserum, vapulabd".
LUC. Forfcasse inalum Publius habet cSnsilium ;
tum
vapulabis, Tite.
TIT. Nisi statim cSnsilium narrabis, iterum idem acclplss.
[Loculos sUmif]
PUB, CsgitavT. Audite cOnsilium. Vespen apud QuTn-
tum cenabas.
TIT. Illud iam sclmus.
PUB. Bene, Ibi nimis sdistT.
TIT. Quid dlcere vis ? Semper nimis edQ ;
tn quoque
et Ltlcius.
PUB, Sane, at ta hodis aegrotas, quia nimis vesper!

TIT. At nt5n aegroto, ml frater !

LUC. O stulte, n5nne intellegis ? Hodis aegrum simulabis.

TIT. Intellego. Euge, Publl bonum cDnsilium in-
!

vsnistl Tu, Ltlcl, I ad matrem illr ds morbo

! ;

meo aliquid narra! [Exit Lucius.] Publl, in

aquam hune pannum merge Festlna nam
! !

matrem audio pannO me5s oculos preme

; !

Heu heu quantum doled

! ! !

[Octama intrat cum Lucid.']

OCT. Hercle! Quam. aeger es! Quid habss, mi fill?
TIT. Multum doleO. Nunc calidus sum, nunc frlgidus.
OCT. O care fill, medicum arcessam. Quis medicum
venire iubebit?
LUC. Ego medicum arcessam, mea mater.
24 MEDIOUS
PUB. Et ego cum Lucid ib5.
OCT. et niedlcamentum ferre medicuin.
lie, parvull,
iubste.
LUC. Aeerbum medieamentum secum feret medicus.
PUB. Aeerbum medicamentum. [Exeunt geniim.]
TIT. Ut sitio, mater carissima!
OCT. Miselle puer! Aquam frlgidam tibi dal>0. Bibe!
[Titus liMf]
TIT. Mater, nunc frTgidus sum. Ecce! membra mea
tremnnt.
OCT. En, vestiraentxs t tegarn.
TIT. Mater, nimis calidus sum.
OCT. Ekeu! Qui morbus t tenet? Quando medicus
veniet ?
TIT. Aliquis ianuam pulsat.
[Medicus cumpuefis intraf]
MED. Salve, domlnal Quis aeger est?
OCT. Salve", mediee ! Frlius meus hie aegrotat.
MED. Salve, puer I Ve*ni spectatum te. Aegerne es ?

[Titus annuit.l
iUC. et PUB,Ita, mediee, vald aeger est.
MED. Num edere potes? [Titus annuit.]
IiTIC. et PUB. Minims ; nihil edere potest.
MED. Ostende mihi linguam tuam. Hem !
Quid herl
SdistT?
TIT. ]^"esci5, mediee.
IiUC. Scio equidem,
PUB. Et ego.
LUC. Apud Qulntum vesper!
PUB. $imis edit porcum.
IiUC. Et lusciniam.
PUB. Et turdos.
LUC. Et p5ma.
 UEDICUS 25

PUB. Et iiba.
LUC. Et alia multa.
OCT. Minims mTrum, si hodie" aegrotas.
MED. Minims mlrum est. Medicamentum tibi parabo.

[Medicus medicamentum parat.]

LUC. Quale medicamentum paras ?
PUB. Acerbumne est annon ?
MED. Aeerbum est.
LUC, et PUB. Aeerbum est medicamentum. Aeerbum
medieamentum.
est
MED. Da mihi poculum, domina! [FunditJ] Nunc bibe,
puer ! [Titus medicamentum gustat."]
TIT. N5lD bibere. Tale pSculuni nunqnam bibara,
OCT. Ohe puer improbe! QuOmodo aegrotare dBsin^s,
;

nisi medicamentum bibes ?

LUC. et PUB. Titus bibere nSnvult. Titus bibere nDnvult.
MEB. Necesse est bibere.
LUC. et PUB. Aeerbum est. Gaudsmus, quia acerbum
est medicamentum.
TIT. Aliquis mox vapulabit. \G-eminl audiunt et silent. "\

OCT. Statim bibe ;

sin minus, patrern vocEbo.
TIT. Nolo. [Exit Octavia.']
PATBIS VOX. Tite, audlsiie m ?
TIT. Ita, ml pater.
PATBIS "VOX. Nonne medicamentum bibere vis ?
TIT. S&ne", ml pater, bibere void. [Dum UUt, Octavia
intrat.]
OCT. Medicamentum bibit Titus.
MED. Bene deinde ; tranquille" dormies. Mox validus
iterum eris et robustus, Vale, domina ; valste,

puerl.
OMNES. ValS, medice. [Exit Medicus.^
TIT. lam validior sum. Licetne mihi surgere, mater ?
26 MEBICUS
OCT. E"on licet, stulte. Tdtum diem in lectuld" iaeebis.

Et ego prope te manebo.

TIT. Ifon, necesse est tibi, carissima mater, prope rn
manure.
OCT. Hens es filing. Prope t@ mangbo, dum aegrotas.
IjUC* et PUB. Licetne nd~bls in horto Itidere ?
OCT. Ablte, geminl, et in horto" ladite.
. etPUB. Titus in lectulo" mangbit, totum diem in
Igctuls mansbit. [Ex&mt Lucius et Publius.
Titus gugnum agitat*}

FTN-IS PABUIiAB,
 HORATIUS
PEKSONAE,

Porsenna : rex jEJtruscorwm. Scaena II.

Sextus Tarquinius :
films Valerius )
consules Eomanl*
Targuinl Superbi. Pulvillus J
Mamilius rex Tuscufo,
: socius HorEtius Codes
Porsennae, senatores
Spurius Lartius Edmam
Titus Herminius
Scaena J.
Vigil Primus )
Edmanl.
Tarquinius Superbus: rex Vigil Secundus J

Romandmm, exsul. Civ6s : Homanl.

Vigiles: Etrusci. Mllitss:
Daces Mllitum : H]trus<%,

SOAEHA PBIMA. I3ST CASTBIS ETBTJSCOBIIM.

Vesperi. Porsenna ante tabernaculum suum stat ; a dextra
Hamilius; asinistra Targidnius Superbus ; atergo Sextus
Tarquinius. Ante eos duces mllitum iniyerata manenL
Longe a dextra slant mgiles ; 111 Homam prospectant.
POK, Bene piignavistis hodis, O ducss, v5s et milites
Etrusci.
DUG. Gratias tibi agimus, rx maxime ; pro patria et pro
tQ pugnavimus.
FOR. Qusmodo, Mamill, hunc montem ce"pistl? ubi iam
castra posuimus ?
SEX. laniculum vocatur hie mDns.
SUP. laniculum habsmus facile erit Bomam capere.
;

POB, QuOmodo laniculum cspistl, Mamill ? N&rr& ncbls !

BUG. Bene n5s duxit Mamilius, O r6x maxime !

28 HOBATIUS
POB. Hoc seis ;
attendite anlmum
et audxte !

MAM. res mlixime, lanieulum tenebat Pulvillus con-

sul cum centum militibus ; iuvenis est et maius

dux; male Imperat neque Eomam illl pSrere

volunt. At dia ndbxs resistebant ; neque facile
erat illud parvum Egmen ds monte pellere.
Tandem centum milites circum montem misi ;

III s tergo KomanDs subito oppagnani

Pul-
villus pavidustergum vertit cum qulnquaginta;

hominibiis eifugere potest ; csteros oecldimus.

Ille, tertius in ordine
ducum [Ducem guendam
indicaf], primus in summum montem pervSnit.
Host^s ilium vulneraverant et slgniferuni occl-
derant. Statim ille slgnum e dextra mortul
trExit et in summo monte posuit.
POB. Bene fecistr, Mamill; bene fec^runt
tul milites.

Tu, dux vulnerEte, hue venl [Dux tertius

!

ajppropinguat."] Accipe hoc praemium! [Ar-

millam IraccMo circumdat. Turn dux se in ordinem
recipit.] Cifs Eomam oppugnabinius.
BTJC. \laetls ctamdribus.]
Cras EQmam
capiemus.
BUP. Cras rex iterum ero E5man5rum,
SEX. Cras omne"s inimlc^s occldam.
STTP, Cras omn^s nobiles in vincula coniciam.
SEX. Vae victls ! n5s enim Eoma expulsrunt.
SUP. IgnSvi homines regem habre nolebant; poenas
eras dabunt.
BITC. [murmurant.] Forte's, nDn ignavT, sunt EonianL
Portss hostes amamus ; Tgnavos odimus amlcDs.
POB. Quando et qu^modo Eomam opptlgnabimus ?
SEX. Statim hoc facismus; sT enim EsmEnT pontem
Sublicium frangent, neque Tiberim tr^nsire

neque urbem intrare poterimus.

 HOEATIUS 29

DUG. Nos quidem hodie" din pugnavimus ;

sine somno
indites n5n bene pugnabunt.
SUP. Vigil! Vigil!
Via. Quid vis, i-sx ?
SUP, Quid nunc BomSnl faciunt ?
VK3-. Ornnss intra moenia se" rece"pelrunt. Vigile"s tarn en
6 moenibus prdspectant.
FOB,. FrsgSruntne pontem?
VIG-. Minimg, rex maxime ! Stat pdns.
POU. Qualis erit nox?
VIG. Obsctira ; nubilEre enim coepit, neque Ittna

fulgebit. Etiani nunc vigil^s JKomanos videre

non possumus ; n5n lam p5ns in cSnspectu est ;
hac nocte caeci erunt vigilss.
FOE. Bene dixistis, vigilss. Hoc igitur cOnsilium omnes
audlte !
Quarts vigilia, duna Komanl adlitic
dormiunt, ad pontem silentis appropinquabimus.
Antequam illuc pervenerimuSj nOs neque vidsre
neque audlre vigiles poterunt. Nulla mora
pontem translbinius et portam facile rumpsmus 7

dum Bomam armapetunt ettota urbe trepidant.

BUG. Bonum consilium cepistr, O rex maxime Vince- !

mus.
FOB, Hoc consilium, ducSs, mllitibus nuntiate ! Deinde
usque ad quartam. vigiliam dormlte !

DUG. Audlmus et pare"bimus.

FOB.. Vigilss, cum quarta vigilia erit, 6 somno nos crane's
excitate !

VIG-. Audlmus et parsbimus.

80 HOEATIUS

SCAENA SECTTITDA. HOMAE.

A stnistra apparent moenia urUs ; Tiberis praeter moenia

fluit; ripam ad portam urbis iungit
ulteriorem

pans SuNidus. Tigttes e summzs moenibus prospectant.

In rlpa ulteriore agmen Etruscorum ad Pontem Sub-
licium silentio apprqpinguat, sed adMc procul abest,
cum sol s&rgere incipit. Pnma luce vigiles hostes vident.

VIG-. I. Audisne aliquid?

VIG-. II. Quam timidus es ! Ventus aquam agitat.
"VIGK I. Pedos hominum audio.
VIG-. II. N01i lioc credere. Sol mox surget ;
turn videre

poterimus.
VIG-. I. Aliquid video. Aliquid ss movet.
Via, II. Agmen est. Host^s sunt.
Via. I. Surgite, E0mEni. Hostss adsuni
ViarDES. Surgite, EomanT. HostSs adsunt.
apemmt et prospectant. Valerius
[Olves armatlporfam
et Pulmllus inpontem currunt.~]
VAIi. Frangite pontem, civss.
FTJL. Tempus non dabunt hostes. Eheu, nos primOs
Occident. Quid faciam ? Quo fugiam ?
VAL. Sile, Tgnave Cur her! frangere pontem ncm iussistl ?
!

Tu enim imperator eras. Hodis ego Komanis

impero. [PuMllus m
urbem redit. Multl elms
in porta apparent.] Audite, clvss ! Si duo vel
tr6s hostibus breve temporis spatium resistere

poterunt, csteri pontem frangent. Ita urbem

servEre poterimus.
HOB, [inter ewes apparet.] Quid dicebat consul ?
 HOBATIUS si

CIV. Si quis hostibus resistet, nss pontem frangere

poterimus.
HOB. Ego, consul, pontem defendant Quis mgcum
hoc pro* patria faciet?
SFTJ. [ex clvilws prodit.~\ Ego tibi socius ero, fortis
Horatl.
HOB. Tu bonus eris socius. Te"eum bene pugnabo.
Tamen si tre"s erimus, tstum hostium agmen facile
repel! e"mus.
TIT. [ex ambus jprodit] Ecce tertium ! Pro Eoma et
Romanls cum 3ais comifcibus pugnEbo.
VAIi. VobTs ago gratias.
CIV. Vsbls gratias agimus.
[Etrtiscl appropinquant."]
FOB. Currite, milites ! Pontem occupate !

VAIJ. Properate vos ! currant enim host^s.

[Tres pontem transeunt.']
HOB. Ego medius stabs ; tu, Spun, a dextra sta, Her-
niinl, tu a sinistra !

\Etruscl ad pontem advenmnt~\

POE. Oppngnate, militss ! Istos trgs occidite et urbem
intrate !

VAL. Secures sumite, clvs! sumite gladios !

frangite
pontem !

FOB. Mamili, niscum mans Herl satis pugnabas. !

Sextus contra suam urbem homines ducet.

"VAIi. Da mihi secarem, tu! Ita, ita, llgnim frangite.
[Ipse pontem ferit, dum milites Etrusci pontem
oppugnant.]
SFTJ. CavS, Herniinl ! a sinlstrS oppugnabunt.
TIT. Paratus sum ; ecce, undique veniunt.
HOB. Dura verbera date! Kon multi e5dem tempore
nss oppugnare possunt.
32 IIOBATIUS

PHI,, [in moembus apparet] Yenite, vos, ad moenia!

[Multl elves in
moenia veniunt.] Sagittas mittite !

lacula c5nieite !
SEX. Mecum Ego Horatium
Yenite, mllltSs I oecldani.

Mihi quidem n5n resistet.

CUT". Cams vo"cem audimus ?

Via. I. Sextus Tarquinius host^s dueit
CIV. Apage, perfide Sextel Num audgs Esmam
revenire ?
SEX. Mox alia clEmabltis, cum. TOS in vincula cDniciam
crucem mittam.
et in
CIV. I in malam crucem to. Occlde Sextum, HoratI
! !

Etiam si hostss n5s vicerint, gaudgbimus quod

perfidus Sextus mortuus erit.
Horatium oppugnat ; Spurius et Titus contra
[Sestftis

PtTL. Cavste, sagittaril! Nolite nostrOs oecldere ! CavSte,

iaculator^s! nostrSrum iacula
Supra capita
c5nieite !

VIG-. II. liter yincet? Ecce, noster ilium ferit !

CIV. Is triumphe ! Mortuus est Sextus.

PUL. Minima, surgit- Horatr^ iterum fert!
[Alter Horaiium ogpugnat,
dum MamiUus Sextum
epeficulo traliitJ]

CIV. Quis auxilium fert?

PUI*. Mamilius.
CIV. Eeee, Sextum S perlculs trahit.
VIG. I. ; ipse Horatium opptlgnabit.
Nunc redit
CIV. Eheu, nOn morfcuus est Sextus.
VAIi. Operam date, civss ecce, paene fractus est pons.
;

CIV, Is, Spurius hostem occldit nunc alterum ferit. ;

VIG. II. Eheu Horatium vulneravit Mamilius*

!

CIV. Eheu !
Spun, auxiliuin da, 1
 HOEATIUS 15

VIGL I. Ecce I Mannlium repellunt.

VA3D. \jnagna wee.'] Eedlte, Eomanl I
paene fractus est
pons. Iam, iam redl, Horatl !

CIV. Eedlte, Eomanl! paene fractus est pons! NQs

servavistis ; iam vos servate !
HOB. Eedlte, comites ! dum tempus manet, redite !

SPIT, } . i .

mTm f
^" e ^ iain noblscum. red! ! Sine te* non redlbimus.

CIV. Eedlte, fortes virl ! Iam iam cadit p5ns.

HOB. Eedlte, comitss! Vobls hoc impero. Consilium
habeo bonum ; me" host^s ndn Occident.
S]E>
"jPargmus. Vale! \Ad portam redeunt.lJ
TIT, j

CIV. Nollte Horatium relinquere !

SPIT. Ipse imperavit. Parsmus.

[Spurius et Titus urlem intrant.]
CIV. Se"ro redibis, Horatl. Cadit pons.
HOB. [Scutim ad ewes conicit."] Excipite, elves, scutum!
Non honestum est scatum relinquere. [G-ladiuwi
in mtdids Jiostes conidt.] Vos, hosted, gladium
excipite! Tibi me" committo, Tiberis. [Dum
pons cadit, Horatius inftumen desilit.]
PUIi. Quid facit ? Vulneratus est ; nGn potest natare.
CIV. Ita ; flfimen transit ; ad portam natat,
VAL. Demittite fanes {Gives funem demittunt.']
!

CIV. Punem prehendit. Trahite ! trahite !

OMKES. Trahite ! trahite 1 [Owes Horatium e& agua in

portam \

VAIi.
J
'l Senatus ) __ ,. ,. .,
PTJL.
a. J \ EDmanus tibi gratias agit.

CIV. Pomilusque
Populusque )

OM3STES. Eomam servavistl.

PliNttS FABTTIiAE.
 CIBCE
PEBSOUAE.

1111x88, qul domum iter/acit. Scaena II.

Eurylochus, quern IJllxes
jSTaupactous]
nautls praefecit. Proxenus ]r
nautae
Bhodius
Scaena J. }

Circs: maga.
Aegyptius \
Ancillae quattuor.
PMlippus Minister.
Menexenus L nautae.
Coquus.
Alexander Servus alius.
Cre"sius J
Ceterl nautae.

SCAENA PBIMA. I3ST LITORE I3STSULAE.

In saxo stat Euryloclius ; circum cum wgintl nautae,

alii Jiuml sedent, alii slant ; omnes munnurant.

EUB. Nollte dud nostro maledlcere !

AEG5-, At quis n5s in insulam desertam duxit ?

GET. Eesponde, 6 Euryloche ! Nonne UllxSs ?
EUB. Sane, magnus Ulixes vos hue duxit ;
sed nollte
ilium culpare!
PHI. Cur non oportet ilium culpare ?
CET. Kesponds, Euryloche. Cur nQn oportet ilium
culpare ?
EUB. Quia di imrnortale"s [palmas tollit] no's et ilium in
haec perlcula addiixeTunt.
3MDBK". Si di Ullxem lion amant, non iam noster erifc dux.
 CIECE 35

GET. Ksete dlcis ; non lam noster erit dux.

ALE. \yentrem tangit.] Esurlo ; da mihi cibum, Eury-
loche !
OMISTES. Esuiimus da nobis cibum, Euryloche
;
!

ETJK. Nonne mEgnanimus Ulixe"s in raedias silvas lit,

quia cibum nobis petere vole"bat.
CBE. ISfum hoc credis ? Nos quidem hoc non crsdixnus.
OMINTES. Non crsdimus. InimO v6rQ n5s dgseruifc.
AEGr. Si feras arcu occldet, ipse eas edet.
OMIOJS. Ipse carnem edet avium et bestiarum.
PHI. Mhil ndbls referet. Hoc pro certo habeo.
OMIOIS. Nihil nobis referet. Hoc pro certo" habsmus.
EtTB. stultl fidelis est noster dux
;
crSdite illl ;
!

MEN. \yl circum se iamdudum spectat^j Hominem qul

advenit, video.
GET. Hostisne an amlcus venit ?
MEK". Nescio* ad hue procul abest.
;

[Alii nautae nunc stant."]

ALE. Ecce, d summd colle descendit.
GET. Quo" habitu est? Quae vestlmenta, quae
. arma
portat ?
CUE. Arcum sagittasque fert ; recta ad nos venit.
OM35TES, UllxSs est.
AEQ-. Quid umerls portat ?
PHI, Carnem n5bls affert.
OM3S"ES. O magnanimum Ullxem !
optimum ducem !

VOX. Cervum sagitta occidl. Cibum vobia

afiferD. Carnem edemus omngs.
Is, lo ! O magnanimum Ullxem ! O optimum
ducem !

EUB, Llgna petite, nautae ! Pr operate v5s !

[jDum Ullxes a^propin^uat, nautae llgna per Ittus

petunt et in media cumulant.1

36 CIEOE

BEEN. B@muxu fractum inrsni, qul in Iltore iacsbat.

AXiE. Siccos rain5s affero, qul d arbore ceciderunt.

CUE. 1 quod portamus ; gubenxaculum feri-
Grave est id
AEG, I BIUS navis nostrae, quod mare in lltus iecit.
PHI. Eostrum navis repperl; ecce, Minervae imaginem
undae perdid^runt ; earn vlx possum agno-
scere.

[ Vllxes qpparet et cervum Jimil deponit.]

EUB, SalvS, Ulix^s! Nautae, ignem accendite !
CET* JTon possumus Tgnem accendere. callidissime
omnium hominum [Ullxl Jioo dicunt], hoc pro
n&bls fac ? quia ^surlmus et quam prrmum cS-

nare volumus.
EUB, [Bum Ullxes llgna cdnfricat et ignem accendiL]
Nunc callidus et magnanimus est is qul nuper
pessimus ducum erat et infldissimus.
[Ul&ces in saxo constdit; nautae in summo igne cervum
totttm pomnt. Turn drcum Utixem et ignem se di$-

ponunt.]
UIiI. Per silvam errabam, cum hunc cervum hand pro-
cul vidi
MEH, Bulcis esfc fflmus.
Me post arborem cslavl
[sonitum labmfadt.] Dulcem carnem iam gusto.
Ventus adversus flabat; non igitur me olfacere
cervus poterat.
CBE. Carnem equidem olfacis dulcissimam.
"CXI. Sagittam arcumqize pard,
AEG-, Nds quidem conviviuni paramus.
ULI, Sagitta prlma cervl frontem transftxl, Nonne
magna et pulehra sunt coruua, Euryloche ?
PHI. Magna et pulchra erit c^na.
 CIRCE 37

lam certs tostus est cervus. Licetne mihi statim

edere ?
OM1SFES. Statim edere voluraus.
UIiI. Edite, comitss ! Gauded" quod n5n km Ssurfetis.
ETTK. VorEte, vos qul suibus estis similes ;
nil nisi ce"na

eibusque vobls in mentem venit,

\Nautae cervum (favidunt et carnem vorantj
interea UHxes narratJ]
UIiI. Postquam cervum occldi, circum m spectEre
incepl. Hand
procul inter arborgs appirsbat
tctum domus. Ftimus inde ascendsbat.
AIiE. Sine dubio torrsbant carnem.
GET. dulcem carnem I Libenter iterum carnem
gustamus.
CBE. Nonne usque ad domum ivistl, dux ?
UIiI. Minime* ;
coniitum mihi in mentem TSnit fames.
Ad YOS igitur quam prtmum praedani meam
rettulT.

AEQ-. Cras ad illam domum ibinius, Quid censetis,

comitSs ?
GET. Placet ;
illuc ibimus.

MEK. Fortasse ibi multam camera et bene tostam

inyenismus.
EUIl. Glandss saltern in silva invenistis.

SCAENA SECmroA. IN ATKIO OIEOAE.

Nemo m ah~w adest; sedyer ianuam guae a dextra est nuno
edunt auditis. A
fiwmas guae nd&nt, nunc sues gul
sinistrfi, intrant Ulixes et Eurylochus et trBs nautae,

Naupactous, Proxenus, Rhodius.

Ubi sunt comitss nostri?
JNTATT.
audio.
PB.O. Eos quQS perdidimus, neque video neque
33 CIRCE

BHO. At voces
EUB. Sane", feminas quae rldent audls.
comites, qul edunt?
-

ETAtr. Nonne sues audit-is,

PBO. Silete, femina nunc cantat.

triil. Circs, pessima feminarum, cantat quia
niaga,
nostrDs comitss perdidit.
BHO. Qu5modo n5s etiam ilia n5n perdet ?
UI*I. Prisrss oppagnabimus.
lOiir. At si baculum istud agitabit, n5nne raortul n5s
omngs cadsmus?
Ulil. Si miki parSbitis et omnia quae nunc vdbis im-
peisbo facistis, istam vincsmus.
ETJB. Tibi parsbimus, dux noster, vir callide !
Quid
imperSs ?
Tibi parebimus nOs omnss.

Apud hanc fsminam nsllte edere, n5llte bibere.

Nihil hie edsnuis, nihil bibmus.
Etiam si ego cibum et poculum accipiam, YDS nOlite
idem facere.
BHO. Ctir lioe tibi licet quod no's facere vetSs ?
TTIiI. Hunc quem teneD floreni Mercurius mihi dedit.
PBO. Quomodo te dsfendere hie flos potest ?
Ulil. Bum flsrem Lunc olfacio, Circs mS laedere non
poterit.
EUB. Silete omnSs; aliquem enim audis quT iEnuam
aperit.
tJIiI. MementOte id quod imperavl et pSrste !

[Intrat Circe ewm ancUMs quattuor.']

cm. Salvs, Ulixes.
ANC. "L Salve, Euryloche.
II. SalyS, ISTaupactDe.
, III, Salvs, O Proxene.
A3STC. IV. SalvS, O KhodL
 CIECE 39

TTliI. O rSglna. Ts quae meum nomen scls,

Salve", qu5-
modo voeabo ?
ETJB. \an(Mlae X] Quomodo nsmen meum scls ?
iETAU. [andllae JJ.] Quoraodo nd"men meum scls ?
PBO. [ancillae III.} Quomodo ndmen meum seis?
BHO. [ancUlae IV.] Quomodo nomen meum scls?
GIB. SalvSte, ornn^s advenae ! Nomen meum nollte

rogare, sed Ylnum meum bibite et carnss meaa

edite. [Mantibus plaudit ]
[Intrat minister gm qulnque pocula ferf]
MI!N". Adsum, O rggTna.
AlTCIIjIjAEI. Da nobis pocula. [E mantbus ministffi

quatfuor pocula accipiunt. Circe manibus pltmdit,

Intrat sertms gm amphoram fertJ\
SEB. Adsum, rSglna !

GIB. Appropinqua, serve! [Dum laculum supra am-

plioram agitat, venenum in mnum demittit.] TibI,
O luppiter, vinum cDnsecrD.
TTIiI. [nautis,] Cavste vinum. [Servus mnum in pocula

funditJ\
SEB. [wee somraJ] Aurea mlrlfics complevi pocula vino.
GIB. Mihi da poculum, minister.
MIK". [voce sonora.] Te vel callidiDrem hoc vinum reddet,

Turn ero tarn callidus quam vulpss.

TJIiI.

CIB. Hoc tibi prOmitt5. Accipe, rSx. BsgTna tibi

vinum offert.

AK"C. I. Accipe^O Euryloehe ;

ancilla rsglnae tibi vlnum
offert.

ATTC. II. Accipe, O Naupactse ;

ancilla rSginae tibi vlnum
offert.

AWC. III. Accipe, O Proxene ; ancilla reglnae tibi vlnum

offert.
40 CIRCE

AB"C. IV. Aeeipe, Bhodr ; ancilla rsginae tibi vliram

offert.

Yin a femlnls pocula accipiunt. EJiodius se post

[
columnam celaL~]
UIiI. Ocnlss mihl advertite. et
[Interea JSuryloclms
Naupactous et Proxenus vlnum Jiuml effundunt,
sed Bhodius J>tt>it^\ Vlnum bib5 ? gratus quia
nos advenSs tarn benigns excspistl, reglna.

[Florem olfacit, dum wnum UUt. Omnes Ullxem

diu spectant]
DXI. Quid spectatls? Bonum est vlnum quod hospitibus
das, O reglna ;
dl tibi praemium meritum dabunt.
CIB. \laculum agitat."] Vulpgs es ! Hoc impero.
"0X1.Quid facis? Quid dlcis? [Eldet.] Eia! Nunc
intellegS ;
tarn callidus sum quam vulpes.
AHC. I. Placetne tibi vlnum, Euryloche? Nonne aliquid
sentls?
ETJB. Dulce est hoc vlnum.
A2TC. II. Et Naupaetoe, quid dleis?
tn,
liTAIJ. Kunquam antes tarn dulce vlnum bibl.
Nonne optimum est vlnum,
A3STC. III. Proxene ?
PBO* Nectar est, dis idDneum, [sibi dicif] sed ,non
hominibus.
AHC. IV. Tibine gratum est vlnum, Ehodl ?
[EJiodius suis sonitum facit et sul smiilis ex atrio currit.
Ullxes nihil videl]
ISTATT. Yidistlne suem qul ex atrio currsbat ?
PBO. Ubi est Ehodius? Multum timeo.
ETJB. Ullxr crsdite.
UIjI. At aliquid mihi in mentem revenit, rSgTna.
Alixne hie adsunt apud te* hospites ?
CIB. Multas bestias apud nag habeo, sed homines
nullos,
 CIRCE 4!

TJtl. Ante hd"s duos die's comitss mel? nautae, ad tuani

domum ySnSrunt, quia esuriebant.
CIB, Hoc meminl. Illls cibuni dedlj hominSs brevl
hinc diseessgrunt.
AK"CHiIjAB. Indent,] SuSs tamen apud nos manent.
iJSTATTTAE. Quid dlcere Tultis ? Non suss erant comitSs
qu5s perdidimus, sed virL
manibus plaudit. Intrat coquus gui carnes in
patera fert.l
COQ. Adsum, rggina.
GIB. Quid aifers ?

COQ. [wee sonoraJ] Ainbrosiam hospitibiis dulcem

felicibus offers.

CIB. BiHstis, hospitss ! Kunc edite !

"DTiI. \nautls.~\
Cayste carngs.
CIR. [baculum supra carnes agitat] Tibi, luppiter,
earned csnsecro. [Deinde TJlixl offert. Omncs
carnem manibus acdpiunt."]
DTiI. [suUto damat.]
Ubi est Ehodius? [Dum omms
circumspectant, nautae carnes reiciunt.]
ANC. IV. Ex atris fugit [parva wce\ sus. [Eidcnt
ancillae]
ITLI. Carnem ed5 et tibi, reglna, gratias ago.
[Omnes diu spectant.]
CIB. [baculum agitat.] Tandem vulp^s
es ! Hoc impero
ego CUT nOrnen est Circs.

triil. \magno rt$u.~]

T6 novl, fsmina dis hominibusque
Tnfesta, improba maga. Mhil potes. [G-ladmm
stringit] Ts et tuas ancillas occldam, q^uia tot
homines iam perdidistis.
CIB. Ignosce mihi, optime rSx ! Non iterum hominSs
laedam, si mihi Ignoscgs.
TTIiI. Si t6 occldam, hoc pro certo habsbo.
42 CIECE
BUR. Ubi sunt nostrT comitss ? Tubs istam, O
Iioc dreere,
CHL Sr tibi hoc dxeam, nonne TgnOscere vis ?
Uljl, Sr Iioc faclss, YTVSS.
CHL [bacuZum agitatJ] O suSs ? qnl comitss Ullxis
fuistis, este Iterom homines I
[Intrant cetert nautae, gul comites salutant~\
ULI. Noll Iterum Bominem in bestiae formam mQtare !

Hoc iHrE !

GIB. Hoc illr5.

A3STCIIiIiA15 [lacrimantJ] Hoc itlrEmus ? quod domina
iuravit.

Ablte, miserae.
[Feminae discedunt; nautae gaudent.~\

KDSTIS
 POLYPHEMUS
PERSOHAE.

Uiixss. Alii Cyclspes.

Nautae XIL Arie"s et ovSs.
Polyphemus.

SCAE2SA PBIMA. UT A3STTEO POLYPHEMX

J. dterdra (Wflia ; # sinlstra calatJil cased pleni et craterae lade

plenae ; in media antro stramentum uU Polyphemus

sedere et noctu dormlre solet ; a tergo saxum post quod
nautae se celant.

ITLixes et nautae in antrum Polyplieml qdveniunt.

TTIiI. Ecce ! in caverns ingentl sumus. Sine dubio

Cyclopis domus est quern nuper vidimus.

KATTTA I. Sine dubio eius caverna est. Tantum inOn-
strum ego nunquam vldi.

M". II. Iftm minor monte ille est.

N". III. Homini adeO dissimilis vidstur.

W, IV. ITnum mo do oculum in media fronte habet.
W. V. OvSs et caprDs in agrls pSscsbai
OM3STES* Sine dubio in hoc antro habitat.
UIiI. Ita: nam hac spectate, viri; nonne vidstis
calathos illos caseD pleno^s? et ovilia in

quibus agnl sunt et haedl? et haud procul

cratSrls cOnspicis et lancSs lacte plsnas.
KT. VI. Scilicet avidior marl ipsD est, si haee omnia
edere potest !
44 POLYPHEMUS
N. "VU. Fortasse nos quoque coznedere cupiet, domlne.
H. VIII. Kedlre ad lltus quam primum optimum erit.
2ST. IX. Mihi quoque id optimum videtur. Sed cSseuni
noblseum aufersmus et Egnos paueos hae-
dosque. Clbus enim fortasse nobls doerit
antequam domum pervSnerlmus.
UI,I. Nolo iam redire, virL Melius erit hie manure
et Poljrphemum dtoa rogare.
3ST. X. Temerarius est UltsBs. Nos omnes perlbimus.
XTIiI. Cenam parate, nautae. Cum cenaverimus,
forte ille domum redlbit.

[Nautae cenamparare incipiunt.]

H. XI. Hei miM ! Quid audio ? Ipse appropinquat.
1ST, XII. Quo fugismus ? Yae miserls nobls.
TTIiI. VenTte m^cum, virL In intimam cayernam
nos penitus recipiemus.
[Yin SB postsaxum celant, unde Polypliemim spectant.]
3ST. I. Adestne ille ?

!N". II. Iam iam gregem in cavernam agit.

H. III. Quid nunc facit ?
sed ovss
H. IV. Agnos et haedos extra ianuam rellquit :

Intr cayernam ducit.

3S". V. Cur tarn obscura caverna fit ?

K". VI. lanua iam clausa est, nam saxum magnum ante
ianuam posuit.
H. VII. Quid Cyclops nunc agit?
3ST. VIII. Ovss et capras mulget.
"N. IX. Nonne Ignem nunc accendit ? Incendia Iftcem
dant.
N. X. Tacete amTel. Nos audiet.
POL. Hem !
Aliquid novl audio. Ecquis adest ?

(tiros mdet) Ohe* !

QuX estis, advenae ? Unde
venistis ?
 POLYPHEMUS 45

N. XI et XII. Hei BiiM !

Quails ! Quid nos agere pote-
rimus ?
ULI. Nollte timere, amid. Ego pro" omnibus
responded", et fortasse benlgne" nos tractabit.
Graecl smniiSj qnl Tr5iS domnm mare trans-
Imus. Sed luppiter nsbis Iratus vent5s et
undas nOs a via prohibsre sinit. Itaque ad
tuain insulam invltl vSnimus. Sed benlg-
nus es, hospes, nam suppliers tul sumus.
Si tu auxilium nobls dederis, dl te remunera-
bunt.
POIi. Infante stultior es, ant procul ab hac terra

liabitas, si me" talem esse putas. Be5s enhii

lids Cyclopes neque veneramur neque tim-
mus. Gratissimam autem cSnam mihi prae-
stabitis, tu et nautae tul. Duos enim mane
et duds yesperl edam donee omne"s mortul
eritis.

occfcdit et comedit.']
[duos captos

SCAE1OL SECFNDA. IN EODEM IiOCO.

UUxes consilium init.

Postridie mane Ulioces et octo nautae in antro sedent

et inter se loguuntur.

Polyphemus gul duos nautas hodie comedit, exiit.

WATTTAE OMNES: Vae nobls miseris ! ad patriam

nostram nunquam redibimus.
N. V. Cmdslior Cyclops est quam fera duos nostrum ;

hen, duos hodie" comedit, et mox omnes ad

tinum dsvorabii
46 POLYPHEMUS
tllil. Nil dssperandum est, viri ; dl nos etiam nunc
iuvare possunt, et ego ipse consilium inlre
inciplo.
KT. VL Tua cOnsilia n5bls non placent ; nam propter
ts amlcl nosfcrl quattuor miserrime" perierunt
OMHES. Ylsne Oyciopeni, dum noctti dorm it, occldere,
S domine ?
XTZiI, Id facere volD sed etiam si eum interficiam,
;

nos ex antro per clausam ianuam eJGt'ugere

non poterimus.
O1OTES. Quam prtldsns dominus noster est Sed quid !

n5s facere iam possumus ?

TTIiI. Audlte me. Baculum longum quod Cyclops
huml rellquit cc>nspici5 hercle:
longius !

mal5 navis est. Id aeueTnus, et in ignl

adtire'inus. Yesperl, cum Polyphemus redi-
erlt, vinum el dabo nam ut meministis
;

optimum vlnum mecum hue attull. Cum

ille somnO vlnoque sepultus erit oculum sius ?

baculo ardent! exstinguSmus. Quo facto, im-

potens ille et imbscillus ffet.
OM3ST33S. Sapientissimum consiiium est. Omnes te"

adiuvabimus.
ULI. Cras, ubi ianua aperta erit, cum ovibus nos
quoque exlbimus. Sic ad lltus et naves
tandem effugere poterimus.
OMUES. Omnium prudentissimus dominus noster est.
 POLYPHEMUS 47

CAEHA TEBTIA. TN EODEM LOCO.

Polyplieml oculum Graeol exstingmmL
Yespen : TJllxes et octo naufae Poli/phemwn manent

"DTiI. ParEtlne estis, virl ? Mox enim redlbit Poly-

phemus.
NATTTAE. Ita7 paratl sumus. Baculum acutum ardens-

que habnius.
TTIiZ. QuI vestrum In oculo Cyclopis bacuium mscum
contorqusre audgbunt ? Quattuor ad hunc
labor em sorte gllgere optimum erit.

KAUTAE. Ita v6rO: id faci^mus.

'N.VII. Hie est galea, in quam sortes cdnicere possumus.
N. VIII. Hie lapid^s nOnnulli sunfc, quos in galeam
cdnicere possum as.
3ST. IX. Ego galeam tene"bo et quatiam.
3S". X, Ego sortss numerabo.
[IF Nautae sortes
TTIiI. Et ego qulntus ero. BT sort^s optim
vOs enim quatttior ipse d^ligere cupisbam.
3ST. XI. Aliquem audio qul appropinquat 1

OMHES. Sine dubio Cyclops ipse adest.

N. XII. Ita, oyium enim balatus audio.
OMNES. Post saxum reclpiemus no's, donee ille dorniiet.
oves mulget, duos nautas
[Polypliemus cavernam intrat,
oaptos devorat. UMxes crateram mnoplenam el offeft.'}
UIiI. Ecce, Cyclops, vlnum tibi offero. Carnem
hominum edistl vlnum nunc bibe gratis-
;
:

simum est. [Cyclops T)ibitJ\

POIi, Da mihi iterum bibere, Nectare iucundius est.
Et die mihi nomen tuum. [Iterum
UIiI. Quidnam el respondere expedit?
48 POLYPHEMUS
POIi. Iterum, advena: vlnum tuum me* multuni
delectat. [Iterum bibit.}
tTLI. Nomen meum interrogavistl : id t non celEbo.
' *
Ne"m5 nQmen *
miM '
est : Ngminem mater
mea paterque et socli omne*s m appellant.
POL. Ne"m5? pro beneficiis tuls te" remunerate cupio.
Postr^mtun igitur ts dsyorabs.
UXiI. Edepol
l_secum~] Gratias tibi maximas ag5.
!

Postrgma tibi csna ero.

[PolypMmus se Jmml iatit ; max somnus eum qgprmiit.
IVNautae ex intima caverna exeunt*}
HAUTAB. Adestne tempus, domine? dormitne Cy-
clSps ?
ULI. Ita, graviter dormit. Nunc, dl patril, adiuvate
nos.

[Bacuhtm ardcns afferunt, et in oculo Polyglienvl veliementer

contorguent. Ilk clamores liornbiles tollit, etper antrum
furibundus ruit.

POL. Vae mihi ! Quid factum est ? Quis oculum

meum exstinxit ? Ubinam estis, viri ?

[Alii Cyclopes extra cavernam stant.}

ALII CYC. Quars tantos clamorss tollis, Polyphsme?
N(5s dormlre prohibuistl ! Fum quis
pecora tua aufert, an t ipsum occldit ?
POIi. Nemo m occldit, anuci.
ALII CYC. At si ne"mo" in caverna tscum est, luppiter
forfcasse t laedit. Tu autem patrl tu5
Neptune" supplica.
ULI. Ohs vin! dolus meus et nomen simulatum
eum fefelle"rant !

3ST. VII. Quid facit ille ? Potesne videre ?

K". VIII. Saxum summovit, et ipse liumi ante ianuam
sedei
 POLYPHEMUS 49

JSf. IX. !N"SSj dum exlmus, rapere cupit.

OM1OJS. Quando fugere tentabimus, o clomine ?
Prlma luce, cum ov5s ad agios exlbunt, no's

quoque cum els exlbimus.

SCAEISTA QTJABTA. TN EODEM IiOOO.

In caverna omnes sedent.

TTIiI. Festmate virl! Sol mox surget; deinde n5s

fugam capere poterlmus.
3S". XI. Sed quOmodo effugismus domine? E"0n
?
intel-

legO.
H. XII. dum esimus, capiet.
Cyclops enim n5s,
UIiI. Singull homines a terms arietibus ferentur.
Trs enim arietes colligab^, quorum medius
homlnem unum portEbit. Sic omnss ad
incolumss perveniemus,
lltus Agitearietss
ad me".
3ST. VII. En callidum consilium I
[TT&xes arietes ternos colligat ; singuU homines
sul ternis arietibus Ugantur.'j
N. VIII. QuSmodo ts ipsum servabis ?
"OXI, Vidssne ducem hunc tstlus gregis? Multo
grandior et robustior est quam csterl. Eius
sub ventre vellus tensb5, et ipse postrsmus
exlbs.
"N. IX. Ecce, sol surgit ! et OYSS exlre Incipiunt.
OM3STES. Brevl tempore ad lltus pervenismus. [voce
parva.~\ Yals Polyphsme !
[Omnes e caverna efferuntur. Ullxes postremus
seguitur : Polyphemus arietem
detinet.']
60 POLYPHEMUS
FOZt. Quid, Crasse ? TQ postrSmus hodis exls ? Id
mlror; namantehse primus mane exlre,
primus merldls ad rlYOs dsscendere, primus
vesperi domum redire solsbas. Tene do-
mini tul miseret, cuius oculum Ngm5 exstTn-
xit ? Ea hommem Improbum ! Sed haud
impune filium Neptam caecum effecit !

[Aries tandem olios sequifur. Polyphemus nautas et

Ulixem in caverna fmstrQ, guaerit.']

FINIS FABUIiAB.
 REDIXUS ULIXIS
PEBSONAE.

Ulixe"s, qtM Trola capta do- Scaena IL

mum redit.
Penelope : uxor
Ulixis.
Tslemachus :
fllius Ulixis. Antinous: procus.
Eumaeus ;
pastor. Amphinomus :
procus.
Minerva: dea. Alii prod.
Scaena I.

Argus : cams Ulixis.

SCAEUA PBJMA. TN IiITOBB ITKAOAB,

A sinistra stat Euma&i; prope casam iacet Argus,
easa
macer, mfirmus, puticlus. A dextra UUxes humi dormit.
UIiI, [se ex somno excitatJ] Eheu ! Miserrimus hominum
sum. Tot perlcula enim passus et tot per terras
et maria vagstus, Ignotam tandem in terram a
PhaeEcibus allatus sum et LJC relictus. \Intrat
Minerva speciem vestesgue iuvenis gerensJ] Ecee
autem luvenis adest ; ille fortasse m5 adiu-
!

vabit Salvs, amice Quae terra est haec,

!

qu5 advSnl ? Ali^nus enim sum, neque litus

c5gnOsco.
MITsT. Amoena est terra omnibusque arlboiibus et fructibus
praedita ;
Ithacae illl est nomen.
B2
52 EEDITUS ULIXIS
UZiI. Quid audio ? Ithaca enim omnium terrarum mlhi
est c&iissima. Cuius etiam est ista casa ? N*onne
Eumael ? Quam felts sum !
Quam benlgnl
mini di immortalss sunt! Yivitne Eumaeus?
Et Lierfes pater meus ? Narra mihi de" uxre.
Eesistitne adhtic Pe"nelope" prods meumque
reditum exspectat ?
[Minerva suamformam sumit propnam."]
1&HST. Eece, O patie~ns Ulixe"s Bea sum et! te" adiuvEbd".
Senem squalidum pannosumque ts faciam. [In
senem squalidum pannosumgue UUxem mutat^]
Haec est casa Eumael, qul semper fidglis t5 et

Psnelopam Tslemachum amat. Hie t eurEbit,

et
dum ego Spartam abeo ad Telemachum reducen-
dum. Ille enim ts petendl causa ante duos
annos ab Ithaca discessit. Qul cum redierit, tti

tg revslabis : deinde, illo adiuvante, procos inter-

ficie~s. Vale.
"DTiI. O benign a Minerva! nam te" agnoscs, niuItEs tibi
gratias ago. [Exit Minerva. Ewmaeus ex casa
egreditur."] SalvS, pastor! Misersre mel,
precor; longum enim iter perfsci et multa et
dura passus iamdudum Ssurio.
EITM. Ego etiam senex sum et tul misereor ; parum
tainen cibl habeo, parum opum ex e5 die quo
Ulfxe's Troiam discessit sed id quod mihi est
;

dabo. Veni rnecum in casam.

"CTLI. Di te" servabunt miser enim ipse miseros adiuvas.
;

[Ad casam appropinguant ; UUxes canem cdnspicit.~]

Cuius est hie canis ?
EUM. Argus vocatur, fidslis Ullxis canis ; prldem saga-
cissimus to"ta Ithaca erat et omnium canum
validissimus qul feras sequuntur. At absentera
 EEDITUS ULIXIS 58

dominum dssiderat, neque longum vltae spatiuzn,

ut ere"do" ? el manet.
casam intrat']
\_Eitmaeus
UXiI, Arge, Arge, nonne tuum dominum agnoscis ?
[Cante ca$uf erigit et dominum agnosdt.1
AB.G-. care domine, quot post annos rediistl ! Eheu !
Se*ro venls. Semper te" amavl, semper exspecta-

yl. E"unc tandem t redeunte gaudeo fellxq[ue

iam S vita excSdD. Yale !

TJIiI. ValSj fidelis canis ? vale !

[Argus moritur. Eumaeus ex casa prodit.]
EUM. Cur moraris ?
UIiI. Canis mortuus est.

EUM. N5n rursus ergo dominum suum vidsbit.

TJLI. Nonne tu servus istlus Ullxis eras ?
EUM. Ita eram, sed nunquam iterum eum oculis videbo.

Laertss, pater sius, aetate gravis mox d vita

disc^det. Tslemachus procul abest neque un-
quam fortasse domum redibit. P^nelop in die's

miserior lacrimas semper fundit; non tamen

virum d^sperat. Prod autem improbl illam
*

precantur : Ullxis obllvlscere et alterum viruni

n5bls Slige/ Ilia tamen recusat neque culquam
ex els ntibere vult, qul op^s dominl nostrl edendo
MbendOque vastant
neque istos pudet dicere
;

*
audaciam impudentem Si Telemachus redi-
bit, eum occrde"mus/
tILI. Et mEter Ullxis vlvitne adhac ?
EUM. Ms miseruin Nslt d ea loqui ; mortua enini
! est.

UIiI. [lacrimas dissimulat.] At quid tft putEs ? Eedibitne

UIlxSs anndn ?
EUM. Nunquam : certe" mortuus est.

ULI. Non vera dicis ; ipse enim eum vidi, dum in Insula
54 KEDITUS ULIXIS
CrSta errO. Vivus mox donium redlbit. Quid
audio? Aliquis appropinquat anircus, ut vide-

tur, non enim ululant

can 5s.

[Intrat TclemacJius.']
EtFM. Salvs, O Tslemache quam fellx sum Saepe!
!

enim mecum dixl: Telemachum reductum i

nunquam yidsbo/
TEL. Et to, salvS, O fid^Iis Eumaee! Quid novl d
Ullxe mihi dices? Equidem enim nthil de eO
audlvl.
BUM. Heu ! Heu ! Hie senex tamen, ufc
Neque ego.
dicit, eumin insula Greta vldit ; noil autem ol
crsdere; non enim eredibilem fabulam
narrat.
cum ad atrium curram
Ego auteni niagns gaudio
tuum redituni nuntiandl causa. Tu hie mane et
cxina sene cibo vlnoque virgs renova !

[Eumaeus exit. Apparet Minerva^ guam solus "Ullxes

videt et audit.]

TEL. [mortuum Argum conspicit.] Mortuus iacet Argus,

causa tot
qul dominum suum iterum videndl
annDs visit. Erustra ad summarn senectutem
duravisti.
MI3ST. Nunc, O Ullxes, tempus est Ts ! fllio revsla.

Consilium capiendum est procos interficiendl.

T igitur ex sene rursus in iuyeneni

mutabo".
Eortis es I Vals !

[Minerva Ultxem in iuvenem mutat et exit.]

TEIi, [$e vertit."] Eia tti, quis es, qul modo senex, modo
iuvenis fis ? Certe* Proteus vel alius deum im-
mortalium.
Non
TJIiI. deus sum, rnl fill ! Nsnne patrem agnOvisti ?
TEL. Non cre"d5 ;
mortuus enim est pater meus neque
iterum eum vidsbo.
 KEDITUS ULIXIS 55

TTIiI. Ngquaquam mortuus, sed vlvus domum redii.

Scilicet Minerva ipsa me mutavit.
TEL. pater carissime !
[se amylectunfar.'] Quam grates
mihi redis, quam prods odiosus! At unde
venls? quomodo hue venistl? cur ita morstus
es ? ISTarra mihi, ts preeor.
UIiI. Mox tiTbi et omnibus
pericula mea narrab5. Func
autem tempus est dsliberare ego et tu soli
;

procos interficigmus.
TBIi. At enim innumerl sunt; quid nos tarn paucl
possumus ?
Yenl m^cum ad atrium. CrSde dls ;
Minerva et
luppiter nobls succurrent.
[UUxes iteruni insemm mendicum mutatur et uniero
TelemacM inmxus exit.']

SOAE3STA SEGUNDA. I3ST ATRIO

A tergo sedet Penelope, qiii telam lente texit. Ab utrdgue

manu accuwibunt prod ; alii edunt, aln fiibunt*
Proye
Penelopam m
muroyendet arcus Ullxis, Altera ianua
a sinistra, altera a tergo. Intrat a sinistm Uumaeus.

BUM. Audlte, re*glna et prlneipgs, Tglemachus enim

ad Ithacam rediit et mox ad atrium adveniet.
PEW. Ecquid novl d TJlixe refert?
EUM. Eheu! N5n ilium vldit; nihil ds illo audlvit.
Sed noli tamen lacrimare, cara domina gaude"re ;

enim nunc potius decet, quod filius tuus salvus

rediit.

PE1ST. Haud tamen kcrimEs retine"re possum, quia nunc

56 EEDITUS ULIXIS
necesse est mihi uni ex
post reditum Tslemachl
prods ntibere.

BUM. Crede autem dis Etiam nunc fortasse

? reglna !

a
mixes rediMt. [Exit Eumaeus sinistra.']
ANT. Quam molestus nsbls est iste Telemachus !

PRO. Scilicet ex atrio nos fugabit

ANT. Quid censstis, amid mel? Nonne occidendus est ?
PRO. Yerum dicis Antinoe eum occldmus.
7 ;

AMPH. Nolite, amid, sanguinem effimdere. Hoc enim

facere semper nefas est et nDs poenas dabimus.
PEN. Quam generosus es, O ArnpMnome ! Tu enim
solus m adiuvas.
PBO. Consilium ineundum est nobis ;
interficiendus est
Telemacbus.
PEN". O O ingratr YDS quibus Ulix^s bene
crQdsles,
faeiebat! N5nne estis ineinoros? Tuum enim
patrem, Antinoe, a populo S rsgno expulsum
Ulixes non solum protexit sed etiam restituit.
Nunc autem non satis est tibi illlus atrium
nxorem contumslia sed cupis
spoliare et afficere,

etiam pr5 pudoreni ! filium ipsum occldere.

[Intrata sinistra Telemaclius.']

TEIi. Salv, O mater mea !

PE3ST. Salv^, care Ml [s8 1 amplectuntur.] Narrft milii

ds errSribus tuis. Quid novl audivisti ?
TEIi.Eheu Quamquam multos homines de patre rogavl,
!

n5m5 tamen eum aut vlvuni aut mortuum vlde-

rat. Menelaus autem semper iterabat: 'Noll
metuere Ulix^s enim redrbit et procOs occldet/
;

PEN. Quam Mix ero, si hoc fiet. Nunc enim, ut pro-

misi, necesse est mihi odioss culdam ntibere.

[Intrat Ulixes spedem

senis mettdlci gerens, cum
TEL. YenJ, senex, accipe panem !
 REDITUS ULIXIS 57

UIiI. Maxima's tibi gratias ag5 ?

benlgne.
AMPH. Quis est iste ? Semper mendicls bene facere fas
est. Venl, mendlee, panem acclpe !
ULI. Dl te servabunt, O prlnceps, quisquis es.
A.HST. [Eumaed.] Expelle hunc impudentem ! [ZTZzoS.]
Heus tu quars alisnum atrium inyocatus intras?
;

nisi exlbis, sordidlssime

homo, ts feriam.
DTfl. O op time, miserere meL Ipse enim olim tarn dives
eram quam tu, et miseris homlnibus semper
benignus.
AHT. Vapulabis, impudentissime ! Apage !

ULI. Superbus es. Cav autero. ; mors enim nunquam

procul abest.
AJSTT. Accipe plagEs. [Scabello Ullxem ferit.]
AMPH. Misersre senis, O Antinoe ; fortasse enim deus
est dissimulatus et nos paniet.
PEK". crudslem hominem Quando Ullxes redibit
! !

TEL. I inmalam reni, Antinoe ; tu mox mortuus hum!

iac^bis,
AK"T. Nunc tempus est edere et bibere ; hac nocte enim,
quia Telemaclms iam rediit, PenelopS yiruni 8
nobls eliget. Quis nostrum, O cara reglna,
gratissimus tibi esse vidstur ?
PEN. AmatOris est d5na offerre, n5ii spoliare
PRO. Ecce! Do"na tibi oiferimus.
Quis optimum dat?
[Dona suum quisque ante Pcnelopam offeruntJ]
Onmia pariter splendida suiit sed superest vsbls
;

nunc novissimum certamen* In atrio pendet

arcus Ulixis- Quis vestruni eum flectere, nervum
aptare, sagittam per circulos duodecim mittere
potest? Omnibus quidem tentare licet, neque
recQsabitis. Deinde el tandem nubam qul id
facere poterit quod vir meus haud difficulter
58 BEDITUS ULIXIS
faeiebat. Incipite ! Eumaee, dsme areum,
nervum, sagittam [Exit Penelope a tergo.~\
!

PBG. Hen I Heu! quid nobis agendum est ? Hand facile

erit nobis hoc facere, qul edendo, bibendo,

dormiendO, tarn debilgs factl sumus.

A3STT. Portss este ! Neeesse est tentare ; sin minus,
Achael ita dlcent :
'
Ubi est virtus eoram qul
'

Pgnelopam in matrimonium ducere volunt

?

Nee frustra equidem ut puto tentabo". Heus,

? 7

Eumaee, da mihi arcum.

ne flectere quidem
[Antinous conatur nervum arcul aptare ;
arcum potest.
Dumceterlprocl tentant, Ullxes Emnaemn retraMt.*]
UIiI. Noll exclamare ; sed audl id quod dicam. Ulixe"s
in hoc atrio adest ; ego
enim sum Ullxss. Nonne
crsdis? Specta igitur slgnum quod in crure
semper habeS.
EUM. O care domine sigmini enim haud dubium ag-
!

noseo. Pugam pete; precor ; sin minus, procl

mox ts cognitum Occident.
ULI. Noll timsre, sed auxilium mihi da. Eefer mihi
arcum meum j ego enim solus eum fiectere
possum et sagittas per circuits mittere. Si
rnodo arcum manibus mels tenelbo, I^t5 merits
procos celeriter dabo.
EUM. [proco gul arcum iam tenet J] Kedde mihi arcum ;

niendlcus enim tentare vult.

PBO. Pro! Quam rldiculus est iste ! Nugas aufer!
I in malam rem !

*
AHT. Si niendlcus poterit, Achael ita dlcent : Senex
validior est quam Penelopae amatDr^s/
Meus est arcus ;
redde mihi ; etiam mendlcO licet

virSs ostendere.

[TM%es areum acciyit et flectere incipit.']

 REDITUS ULIXIS 59

PHO. Quam apte" arcum traetat !

Quam validos znOnstrat
laeertos ! Quantam virtutem praestat ! Solus
arcum flectere potest. Ecee nunc nervo saglt-
!

tam aptat. Quam perite" arcum intendit Kunc !

mlttitur sagitta. Edepol, omiies per circuits

volavit.
TJIiI. lam alls cursu sagittas mittam. Ego sum Ulixes.
Morere, Antinoe odiose !
[_Antinoum sagitta
transflgit^ Sic raorlsminl omnss proci? qui
tamdiu meum atrium foedavistis.
PEO. Eheu Mortuus est Antinous. Quo nobls fugien-
!

dum est ? [Proclfugere conantur.~\

TJLI. Eumaee, claude ianuani [Eumaeus iunuam claudit.~]!

AMPBC. [antepedes TTtixis se iacit.'] Mihi quidem Ignosce ?

O Ullsss ego enlm semper te amo et odl procos.

!

UIJI. Cur me5 in atrio lamdudum manss ? Morere, stulte !

\_Amphinomum transfigit.~\ Telemaelie, ml fill, et

Eumaee, state prope me et operam date Nos !

tr6s istos sceleratos interficismus. [Telemaclius

Emnaeusgiue arma et tela rapiunt et se TJlixl socios

iunguntJ] O dl beiiigni, renovate miM vires,

membra mea robusta reddite !

[Intrat Minerva militl similis, arma et tela gerens. Prope

Utixem adstat.~\
MI1ST, Fortis es 7 O Ullxe"s ! Forttina fortibus favet. Ego
pro" te"
pttgnabD.
[Procossingulos occidwnt; owmes morttM humi iacent; intrat
Penelope et Ullxem agnoscitJI

FZETIS FABTJLAB.
 TROIA CAPTA
PERSONAE.

Scaena L Ifenelaus rex* :

Aeneas. UlTxSs rex. :

Hypanis Epus :
fabricator equl.
Cassandra.
Dymas - Troiani.
Panthtls
Thymoetss
Capys Scaena III.
lulus fiTms Aeneae
:
Priamus.
Priamus : rex Troianorum. Hecuba: uxor Priami.
Laocoon sacerdos. :
PoMes :
fllius Priawvi.
Sinon G-raecus.
:
Pyrrhus : Graecus.
Pasters: Troianl.
AenSEs.
Cassandra fllia Priami.:
Ancillae Hecubae.
Scaena II.
Sinon.
Machaon Scaena IV.
Thessandrus Aensas.
Sthenelus \> G-raeci. Anchises pater Aeneae.
:

Aeamas CreQsa uxor Aeneae.

:

Thoas lulus.
Neoptolemus^

SCAEITA. PBIMA. IW LITOBE.

Haud prociil a tergo stat urbs Troia. A sinistra stat ingens
eguus, macMna Ugnea. Troianl laetls damdrilus in
lltus descendant

AE3ST. [qullulum dudt.~\ Hie Achilles, vir saeyus, taber-

naculum ponsbat.
 TEOIA OAPTA 01

IUIi. Ubi nune sunt Graeci, ml pater ?

AEIff. Domum redisnmt, qula eos belli taedebat.
HYP. Hie Agamemnon sedebat & duclbns clnctus.
DYM. Gaudeo, quia lam MycSnas rediit.
HTXi. Olim Agamemnonem, dum Graeeos in moenla
ducit, ego Yldl.
AEH. Cum vir factus eris, contra eum ttl ipse fortasse
pugnabis.
IOTi. Hoc spsro.
PAItf. Hlc acls certare solsbamus.
HYP. Multos amlcos hie occls5s perdidl.
PA1S". Qula non iam impetum gladils strlctis facinius?
valds doleo.
AEH. ImmS v^rD gaudB, quia pacem diu optatam habe-
mus. [J^Zd.] Hie navSs iac^bant, quibus
nunc Graeci proeul avenuntur.
Mox, cum virss refscerimus, in Graeciam nos
invademus.
Hue venl, pater. Hoc monstrum special Quid
est ? Unde venit ?
OMK"ES. Mlrabile est.

BYM. Graeci saltern bane macbinam fabrl fe"ce"runt.

AEK. Donum potest esse quod nostrae deae offerunt.
HYP. D5n$ opus est Minervam placandl causa.
THY. Kscts dlcitis. Certe" Minervae hoc dedsrunt.
Equus intri, mur5s dtlcendus et in arce ante

templum Minervae p^nendus est. Operam

date, comitss !
CAP. Festlna lente, Tbymoet^s. Nunc si imprudenter
agimus, brevl n5s paenite"bit
THY. [gladio equwm feritJ] Ligneus est equus ; lignum
n6H timendum.
est
CAP. Nesci5 quae msidiae bae sunt GraecOrum. lacite,
62 TEOIA CAPTA
eomites ? in mare equum aut subieetls fiammls
Urite, aut latebras saltern explorate !

LAO. [ab arce decurrit.

Priamus longe sequitur.']
O misert, quae tanta insaaia, civis ?
Cre*ditis ave*ct3s hoste~s ? aut ulla pntatis

Dona carere dolls Danaum ? sic notus UlixSs ?

Quidqnld id est, timeo Danass efc d5na ferent^s !

[Laocoon in lotus equl hastam contorgiietJ]

CAP. ArmSrum audio clangdrem. Fortasse . . .

tres yastores, gui ccvptimm wnctum

[Siibitd intrant
ducunt Sinonem."]
PAS. G-raeeum afferimus captivum.
\_Troiam circum captivum rwmt.~\
HYP. Ubi eum cgpistis, pastores ?
DYM, Ubi latebat ?
AEK". Armatusne erat ?
FACT. ExplorEtor est.
OMTES. Occldendus est.
PACT. Ex arce eum dsicite !

OMOTES. In arcem ducite captivum !

PHI. civss ! Multa captlvus, si vult ? nobls
Manste,
narraro potest.
OMCTBS. Loquere, captive. Rsx Priamus t5 iubet loquL

PHI. Unde yenis, captive ? Cur inermis es ?

SICT. Heu, quae nunc tellas, rex, quae mg aequora

possunt
Accipere? aut quid iam misers mihi de"nique
restat,
Oul neque apud Danass usquam locus, et super ipsl
Dardanidae mfsnsi poenas cum sanguine poscunt?
OMCTES. Sanguinem isttus poscimus.
PBL D^sistite, invents, Audiendus est captivus.
Loquere !
Quis es ? Quomodo hue venisti ?
 TEOIA GAPTA 63

SEN". Crania tibi dlcam. O re*x, vera. Slnon vocor qul ?

magnum inter Danaos nomen quondam habebam.

At perfidus Ullxes . . .

OMNES. O perfidum Ullxem !

SHST, Hie perfidus UllxSSy quT mS oderat, in h$c lltore

me relinqul iusslt. Occlde me", rSs, si tibi libet ;

nolo enim iam vlvere.

FBI. Si nobls omnia dices, tibi paream. Qu5 G-raecI
ivsrunt ? Cur a nostra terra (iiscessgrunt ? Qu5
consllio hoc monstrum in lltore rellqiiSrunt "?
OMTSTES. Besponds, Sinon ; nisi YSrum dlcis, membra
tua dilaniabimus.
BIN. Domum redierunt Graeel? qula urbem vestram
neque VT neque insidils capere potuSrunt. At
deam vestram timent itaque noc donum
; reli-

quSrunt earn pllcandl causa. Si equ5 Ilgneo

nocebis, O rex Troianorum, magnum exitium
erit imperio tuo 5 sin equum in summa arce

pongSy Troianl Graecos vincent.

LAO. Nollte, elves, Graeco crsdere.
BYM. Pav5 lingua, Laocoon, Inipia verba loqueris,
PA3ST, Nonne Graecos vineere vis ?
HYP. Visne deae iram in nos vertere ?
LAO. O rsx, prQdsns es ! Noll Graeeo ersdere.
THY. Timidus es, Laoeoon, quia sacerdos es. Quid
equus llgneus nd"bls nocSre potest ?
PHI. O Troianl, Graecum audlvistis. Utrum vobls
placet facere ? Estne ducendus in urbern equus
annOn ?
OMBTES. Ducendus.
[Cassandra in medium ruit.~\
CAS. CavSte, O Trmanr, cavste! Hac nocte Troia
cadet. Sanguis uxorum llberorumque per vias
stratas fluet. Senss puerlque caedentur.
64 TEOIA CAPTA
XUXi. Pater, defende me. Quid haee dlcit ?

CAS. Quid vldes? Sanguinem, cadavera, flammEs,

cinere*s.

ITJIs. [lacrhnat.']
Insana est. Me* occidere vult.
CAS. Ecce, domus nostrae flammls Qrantnr. Eegia
domus ruit, Priamus gladio" occiditur. Yae
nobls!
FBI. Insanis, Cassandra. Saepe liaec et alia dixistl,

neq[ue rss male nDbis Sv^nit. Dsmentem

remoySte.
[Troianl Gassandram e conspectu
Pfiami tralmnt*~]
Equum in arcem dticite,

Io triumphe 2

SOAEFA SECITHBA. TS ABCB.

Equus llgneuB ante templum Minervae stat. Sinon

post columnam latet.
SEN", [ex latebns $rod>it.~\
Graeci ex classe flammas
nondum ostendsrunt. Slgnum nostrorum ducum
exspeeto. Sfc ! Venit aliquis. Me in umbrls

[Intrat Cassandra.']
CAS. Vae victls Ante oculos me5s Troia ruit san-
!
;

guinem Priaml filiorumque sins huml effusuni

video. ExpergisciminT, Tr5is.nl; Graeei in
media urbe sunt. [Exit Cassandra.']
SIN. Gaudeo quod nsnio huTc insanae credere vult. Ad
mare iterum prospiciam. Flamma oritur. ST-
gnum ab Agamemnone datur, Statim claustra
lignea revellam. [Portam St
aperit.~\ 1

dormiunt. lam, iam dsscendite, GraecT.

 TEOIA CAPTA 65

[Descendant silmtio HacMon, Tkessandrus, StJie-

nelus, Acamas, TJioas, Neogtolemus, Menelaus,

mixes, Epeus.']
MEIN". TIbI 3 O Ulixss, gratias agimiis, qula hoc consillum
audax excOgitavisti, et Epgo, quia equum ll-
gneum fabiicavit. Prims ad portam maritimam
tendeinus cum vigilss occTderlmns et portain
;

recluserimuSjiiiTrSianos dormlentss invademus,

Silentis progredioiinl 1 Ad portam maritlroam 1

BOAE3STA TEBTIA. IN ATEIO EEGIO.

Ara in media aula stat. A tergo stat Friamus sene% ;

drcum regem anciUae lacrimanL

PBI. Anna ynihi date, ancillae. [Alia loncam, alia galeam,

alia ocreas ferunt.'] Aptate lorlcam, flgite ocreas,
galeam Incapite imponite. Pestlnate ! JSTdnne
hostes meam in urbem invaserunt? Nonne
meos filios et coroitss et amicos caedunt? Si
ego meos ducam, etiam nunc dl nObis victoriam
dabunt.
[Intrat Hecuba.~\
HEC. Quid facis, miserrime vir ? Cur t his armis eingis?
PBI. Esx sum Troiands ad victoriam ducam. Clipeum
;

meum mihi date et gladium.

HEC. Quo ruis? [Priamus gladium cligeumgue sumit]
E"5n tall auxiUs, nee d^fsnsoribus istls
Tempus eget.
FBI. [gladium tractare conatur.'] Senex non possum id

quod facisbam iuvenis.

63 TEOIA CAPTA
HEC, Ara auxilio" exit nobls ;
Sra nos omnSs defendet,
ant ante aram siraul morlsmur.
[Intrat, Pi/rrJio msequente, Polltes, unus Priaml filiorum.
Pyrrlvus Politem Jiasta transfigit.]
FOIi. [cadit."]
nieum patrem ! O Troiam devictam !

FBI. TibI, qul filium ante oculos patris occldistl, dl

merituro. praemium dabunt. Pater tuus Achilles
n5n contra senss et pueros pugnabat. [Telum
in PyrrJium conwit, quod ille clipeQ repellit.~\

PYB. Ad Achillem patrem meum nuntius ibis \

ill! mea
trlstla facta narrabis. Morere !
[Senem ad aram
trahit et gladio ocadit. Exit."]
HEC. Laerimate, anclllae ! Vir meus mortuus est ;
cecidit
re*xTroianOrum. [Feminize lacrimant."] Servae
erimus Graecls; Agamemnon nos vinctas d-
ducet procul a nostra ten-a, Eheu ! Eheu !

[Intrat Aeneas."]
AEB", Haec finis Priaml fatSrum ; hie exitus ilium
Sorte tulifc, Troiam incsnsam et prolapsa videntem

Pergama, tot quondam populls terrlsque superbum

Bsgnatorem Asiae.
Nunc vSr5 dsvicta esfc Troia. Non iam Graecls
resist ere expedit ;
iam tempus mihi et niels
est
ds salute co*nsulere. Senex AnchlsSs et uxor
mea Cretisa et Itilus doml manent trementss ;

illuc quarn pilnium redlbo. [Exit Aeneas.~\

 TEOIA CAPTA 67

SCAENA QUART A.. APUD AENEAM.

Anchlses senex in sella, capite demisso, seileL Summissa
iuxta eum Oreusa lulum ampleditur. Omnes ad
idnuam spectant.

ORE. Vlvltne adhuc Aene*as ?

AHCH. Graecl sine dubio" meum flllum oecldsrant ; mox
vement n5s caedendl causa.
litic

ORE. E"5nne suam uxoreni et snum filium meminlfc

AenSas ?
A3STCH. Cum ds Trola agitur, Aensam decet suortim
obllvlscL
IITIi.Mater, sonitum audis pedum.
A3STCH. Morsadvenlt. Mmis iam TTXI. [ lanua pulsatur. ]
CUE. [magno clamore.~\ Oh Mortem time5. !

AEN". [audttur.~\ Ego Aene*as adsum. Relaxate claustra.

[lulus ianuam cvperiencfc causa currit]

CBE. O vir, gaudeo quod vlvus es.
lUIi. [laetus.]
Pater vlvus est ; nunc nOs servabit. Noll
Iam lacrimSre, mater. IToime audis, are ? Pater
n5s omnes servabit.
AKCH. Troia ruit. Iam vlvere nol5.
AEiN". Foster rex mortuus est ; corpus inanimum sius Ills
oculls vidl. Nihil a n5bls lilc fieri potest. Nil
fugam nobis restat. V5s parate, dum
praeter
tempus habsmus. Caecam viam n^Tl, qua ex
urbe effugere poterimus et usque ad dssertum
Cereris templum pervenlre,
A3S"CH. E^x mortuus est, Treianl victl, urbs dsleta ;
nSn iam superesse volo. Discsdite, vos; ms
relinquite. Mortem manQ. ipse mea inyeniam,
E2
88 TEOIA CAPTA
AEKT* Dsdecet patrexn suum relinquere. Nisi tu noblscum
fugere voles, in media arina redlbo. Vale"te, ad
mortem eo.
CBE. [ad genua mro se iacit."] Noli nos relinquere. Ecce,
genua tua amplector ; ablre sine me" non potes.
Aspice filium tuum I
[lulum ante Aeneam ponitJ]
Parce illr !
Si perlturus abls et nos rape in
7
omnia tscuni ;

Sin aliquam expertus sumptls spem ponis in armis,

Hanc prlmum tutare domuni. Cul paryus lulus ?
Cul pater, et coniunx quondam tua dicta relinquor ?
AEK". Apage? f^mina Yin est pro patria morl.
!

CBE, Aspicite caput nostrl fllil Flamma ex capite e"ius

!

orlrl vid^tur. Quid slgnificat ? Hoc signum

nGn nisi regio in capite apparet. Eex erit
noster fllius. Hoc dl signO haud incerts mon-
strEvSrunt. -Nf5nne nunc Itiluni vis servare ?
AWCH. ImperavSrunt dl. Nsbls faciendum est id quod
dl imperave"runt.
lam iani nulla mora est ; sequor et qua ducitis,
?

adsum.
Dl patril, servate domuni, servate iiepDtem !

Vestrum hoc augunum, vestroque in numiiie Troia

est.

Ceds equidem nee, nate, tibl conies Ire recusG.

ABK": Erg5 age, care pater, cervicl imponere nostrae ;

[se summittitJ]
Ipse subibo umeris [fairem in umeros suftlevat et

surgit], nee me labor iste gravabit j

Quo rss cumque cadent, anum et commune

perlclum,
Una salus ambobus erit.

[Dcxtram lull sinistra prehendit et, Oreusa scquente, exit.]

PABTJIiAB.
 THESEUS
PERSONAE.

Thsseus. [
Msdus films
:

Aegeus rex AfMnarwm

: Gives, ministo, praeconss,
Medea maga.
: ancillae.

I. ATHENTS.
{In regld Aegei; elves per atrium ambulant ; Msdea et films

eius sedent. Auribus arrectls ctvium sermonem

CIVIS I. Audrvistlne tti d advent qui Athgnas appropln-

quEre dlcitur?
CIV. II. AudlvT, nam multa ds eO cottldle narrantur.
Sed quD nomine rocatur ?
CIV, I. ITescIo ; Graecus antem iuvenis esse dlcitur.
CIV. III. Gladius magnus et splendldus ab eO semper
geritur.
CIV. IV. Et clavam ferream latrOnis illlus Periphstae
hie nune habet. Ille enim oceisus est.

OMITES. GrandeS quod ille occlsus est.

CIV. V. UsTdime alii quoque latrOnes ab illo interfecti

sunt?
CIV. VI. MultOs alios, Lominibus Tnfest5s, ille interfscit.

Sinis enim, E qu5 viatsrgs Ist5 liorribill

necabantur, ipse clavS hilius iuvenis iain

occisus est,
70 THESEUS
[Medus surgit.~\
MtEDTJS. Die mihi : quomodo viatdrss perlbant ?
CUT". VII. Tune id nescTs ? Caeumnia summa duarum
plnuum prope liumum de"trahe"bat Sinis,
quibus captivos SUDS aptabat. Deinde ca-
euimna relaxabantur, et homings miserrimS
dlveUebantur.
OICSTES. Gratiae dls agendae snnt quod ille nOn iam Ylvit.
CIV. I. Et aper quldam ferocissimus, qul ab omnibus
vlcinTs tlmsbatur, ab esdem yir5 interfectus
est.

CIV. U. Duo latrongs clarissiraT, qul a viatSribus TaldS

metusbantur, per himc perisrunt. Alter
ScTrOn vocEbatur, alter Procrustes.
CIV. III. Quid ? SclrSn mortuus est ? Ille hospitss suOs
mir5 modo tractabat. Nam pedss sius lavare
iube"bantur, dum isin summa rape sedet.

Quod dum faciunt, dg rupe in mare pedibus

deieie"bantur.
O1OOIS. GaudeO quod ille mortuus est.
CIV. IV. Procrustes quoque hospitss suos crGdsliter tra-
ctabat. $am si hospitss Isctulrs maiorss
erant, vel capita vel pedss ab ills absclde-
bantur ; sin autem breviorSs Isctulls erant,
vl extendsbantur, et sic lectulls aptabantur.
OMINTES, GaudeD quod ille ad Orcum dsmissus est.
CIV. V. QuOcumque iuvenis advenit, victor ab omnibus
salutatur.
CIV, VI. AthSnTs quoque a nsbls victor saltit&bitur.
[Clangor tubanvm extra ianuam aucMur, Duo praecon8s
intrant.]
PBAECOIO3S. Ex noster in atrium mox veniet ; clve"g
et ministros ad ss arcessi iubet. Venite
noblscum, civSs et ministrr.
 THESEUS
OM23FES. Yenismus
[Exeunt ctve$9 deinde minisfrl."]
MEDUS, Ms luvat hie manSre ; Bam vir ille fortasse hue

adveniet, quem vid?re eupid".

MEDEA. Ms quoque manure iuvat.

[lanua pulsafur,]
MEBUS. Aliqnem qul ianuam pulsat audio.
[Vox extra ianuam audltur.']
VOX. Licetne miM intrare ?
MEDEA. Aperl ianuam, ml fill. Itnrenls ipse adest.
\Ianua a Medo agentur. Theseus, iuvcnis magnus etpulcher,
mtraL Gladio cmcttis est, et ctavamferream sinistra tenet."]
THE. Salv, domina, quisquis es. Et tti, domine ?

MEDEA et MEDTJS. SalvS, advena.

MEDUS [Medeae.~\ Quam longum gladium fert !

MEDEA [Medo.'] Quantam clavam tenet !

THE. Longum iter ego fe*el. Laetus ad regiam tandem

pervSnl, nam itlneris mg taedet. Sed die mihi,
domina :
quo nomine yocaris?
MEDEA. Msde"a appellor.
THE. Et adolescgns iste, n5nne fllius tibi est?
MEDEA. Ita, meus fllius est. Et tu, quis es?
MEDUS. Nonne vir ille es, a quo tot latrd"ne*s, tot ferae,
tot LostSs, OCCTST esse dlcuntur ?
THE. Theseus ego sum, fllius rSgis Aegel.
latronss interfe"cT.

MEDEA. Quid ? tune Theseus es ?

THE. Nomen meum rsgi nnntiarl nSndum
MEDEA [secum,~]Heimihil Quomodo advenam perdere
poteio? [Fheseo.'] Car nDmen tuum
eum
cslarl vis ?

THES. Facta mea el prius narrarl mal5,

72 THESEUS
MEDEA [secum.] Aliquod
esnsllium inox inibs !
\T7i5sed.']

Si fessus es, fortasse lavarl tibi lueundum

erit, et novls vestxmentls vestlrl.
THE. Gratias tibi ago*, nam Itinere valde" fessus sum,
et vestas meae sordidae sunt.

[Medea manfbus j?laudit.]

IffiEDEA. Aneillae ! Ohio Lydia ! Ducite advenam ad
I

balneum.
[JDuae amillae qppropinquanL*]
AJS"CIL1JAE. Yen! noblscum, domine. Ad balneum iam
dticsris. [TJieseus ab ancilUs ex
a fa id dudturJ]
MEDEA. O bominem mihi odioslsslmum ! Nam ts, mi
Mi, aliquando rggem crearl semper volul.
MEDTJS. Ego quoque r^x fieri vois ; at si Theseus rgis
frlius est, eum, ut credo, regem post Aegeum
ereSrT oportet; neque ego AthsnTs rSgnEre

poterD.
3SCBDEA. Sed nunquam ille rSx erit. Kam prius a in
oceldstur !

MEDUS. Quomodo occldetur?

MEDEA. VenSnum artibus meis parabo, quod ille in
vino bibet. Yen! mScum in hort.os. Noxiae
herbae statim carpendae sunt.
MEDTJS. Quam callida maga es, mater cEra I
 78

SCAEITA H.

In regm Aegel. Panel Gives regem in afrio exspecfanL

intrant.

PRAECOl^ES. Rex noster adest, o

[Aegeus cum alils clvibus, nrinistns, mllitibus, servis, i~nfrat.~]
OM1STES. Salve", rex optima 1
REX. Salvete, elves mei. \wnnistrls*~\ Duclte me ad
sellam meam.
CIV. I. Quam lents rSx hodle ambulat !

CUT". II. lam aetate prSvSctus est.

CIV. III. Sans infirmi senes plsrlque fiunt.
CIV. IV. Quis n5s reget, postquam Aegeus mortuus erit?
CIV. V. Films Medeae, ut credo, rex noster erit.
OMNT3S. Dole5 quia regl films nobill genere nuilus est.
[Servus intrat et ad regem a/jypropmguat.~\
SER.VTJS. Ad vena quTdani ad rSgiani hod is advenit.
Licetne el in atrium ad te duel ?
REX. Ita vsr5. Pauca ds eo mihi iam narrata sunt,
sed ipse eum multa interrogare volo. Due
eum ad m.
3ER. Nunc aut In balneS est aut novls vestibus
vestltur. Brevl tempore ad te ducstur. [JUatit.']

CIV. VT. Ecce ! MsdSam quae hue currlt.

conspicio",
[Medea mtrat et ad regem festinat. Poculum tenet."]
MEDEA. O domine, curstl anhsls noli aceipere mine
advenam, nam inimieus est ; insidias tibi
parat,
OJOTES. Quid ? Num Tnsidiae rSgT parantur ?
REX. Quid ? Num insidiae mihi parantur?
74 THESEUS
MEDEA. Tibi Tnsidiae ab advena parantur. Illud pro"
certo habeO. Nisi tu eavebis, ab illo" inter-
ficiSris.

BEX. Qusmodo dsfendl possum ?

OM3STES. K"<3s te* contra ilium dfendsmus o re"x,?
A ndbls
servaberls. Noll timere.
MEDUS. In vineula ilie conici^tur. PoenEs lustES
dabit.
MEDEA. Meiius cOnsilium ego inil. Nam lioc In poculo
vensnum mortiferam vln5 addidr. Advena
Tictor E nobls salutabitur ; amlcs a ts acci-

pistur ; deinde vlnum el dabitur, quod post-

quani biberit, mortuus buinT statim iac^bit.
OMHES. En cailidum consilium !
MEDEA [servo."] Puer, cape poculum, sed nsll vlnum
gustare. [Servo poculum datur. ]
[Alter semis mtrat.~\
SEE. Advena iam lautus est efc novis vestlmentis
vestrtus. Licetne el nunc intrare ?
BEX. Licet. luvat nig euro, benigne accipere.
[Theseus intratJ]
OMOTBS. Salv tu victor. Graud3mus quod AthSnas
tandem advSnistl,

\Re% surgit et dextram iuvenl porrigit."]

E.EX, SalvS, advena. Gaudeo quia ad r^giam meam
vsnistr.
MEDEA [secumJ] Theseus mox dolsbit quia ad rSgiam

THE. Salve, rSx Gaude5 ego quod a te et ab omni-

!

bus cTvibus tarn benign acceptus sum.

BEX. Accede hue et narra mihi de factis tuis.
[Theseus ad sellam regis agpropinguat.']
CIV. VII. Quam prscsrus est !
Capite omnes superat
 THESEUS 75

f BEX, Uncle vsnistl ?

I THE. TroezSne v^nlj domine, uM natus exam.
CIV*. I. Yir tarn late umerls AthenTs rare" yidstur,
CIV. TI. Quam valida et robusta braccMa el sunt !

j
BEX. Ndnne longtnn iter fecistl ?
1THE. lamdin iter facio".
CIV. III. Quam longnm gladium gerlt !

GIF. IV. Quot latrons illo gladio Intellect! sunt

BEX* LatrSnSsne tibi molesfcl fuBrunt? PlttrimT
enim latrOnes his in regionlbus habittre
dicuntur.
THE.Per deos Immortal^s omns a m^ superatl sunt.
CIV. V. Clava ferrea extra iEnnam relleta est.
OM3TO1S. GaudeS quod earn non habet,
C KEX. Konne pugnarum t5 taedet ?
( THE.
Talium r6rum mS valds taedet. E"unc otium
Athsnls agere me iuvat.
MEDEA. Tul mg miseret. ISfOnne vinum tibi gratura erit?
THE. Maxima's tibi gratias agd, nam gravissime siti5.
MEDEA, [servo gul $6culum tenet."] Puer, da mihi p5-
culuna istud.
BEX. Mihi da pOculum, serre. Eegis enim manibus
vlnum advenae liulc dabitur [poculum. . .

a servo regl datwrJ] Age, advena: optimum

vlnum optim5 virD bibendum est. Bibe
to. [Tlieseus pocwlum ca/pit.']
THE. Tibi, r^x? et M^dsae et clvibus omnibus de5s
salotem Sr5.
[Eex gladium TJiesel conspicit.]
BEX. Heia ! Quern gladium cDnspiciO ? Pro dl im-
mortal e"s Meus gladius est quern sub magnO
!

sax5 olim condidl. Capulum Sins eburneum

bibere, ml Mil \Poculum
76 THESEUS
manibus Thesel rapU et hmnum d&itit. ] Vene" -
natum est vinum.
O1QOSS, Quid? Keglsne fllius est?
THE. Ita, CTTSS, fliius Aegel sum. Pater carissime,
quam valde gaudeo ? quam-Iaetus ts video!
[TMseus braccJiia collo regis circumdat.~]

MEDEA. Prustra hoe cOnsilium IniT. Tu, ml fill, nun-

quam rex eris. Sed Iram clvium metuO.
Effugfemus ego et tG, dum licet.

et films exeunt.^
[Medea
OMTsTES. Kem non intellegimus.
THE. Kern v5bls explicabo. Filius Aegel sum, quern
Aethra, mEter mea, ad eum iam tandem
dsmlsit. Gladium, quern gero, sub saxO
quodam invSnT, ubi ab illD olim conditus erat.
Ego sDlus saxum dimovsre potuT, nam ego
rS v5ra AegeT filius sum. Sed quare" vinum
venSnatum erat ?
BEX. Quia Medsa sed ubinarn est ? Nuin effugit ?
CUT, VI. Cum fllio rSgia nuper excessit.
CIV. VII. En mulierem sceleratam !
BEX, [mtttiibu$.~] Prohibte earn effugere ! Eeducite
earn! [Zhio milites exeunt'] In mare coni-
cistur, nam poenas meritas dare el necesse
est.

O3MCNES. Ven^num ipsam bibere oportet !

BEX. Sed tu, ml fill, narra mihi ds latrdnibus quOs

vlcistl.

CIV. I. Periph3te"s enim

CIV. II. Et Sclro"n
CIV. III. Sinis etiam
CIV. IV. ProcrGste"s qtioque
CIV. V. Et aper ferocissimus
 THESEUS 77

CIV. VI. Omne"s ab eo occisi sunt !

CIV. VII. Theseus ab AthSniensibus semper laudabitur.

[Milifes redeimf]
MIL. I. Nusquam Msdea reperlrl potest.
MIL. II. In caligine mlra, tit rusticus quldam dlxit,
quam Ipsa s flumine apparere iussit, cum
fillo effugit.

HEX Bl effuglt, nunquam buc redibit. Kos igltur

cenara parabloius Theseus dominus cenae
;

erit, narn postquam ego mortuus ero ab eo ?

urbs nostra regefcur. [Exeunt mines.]

FI3STIS FABTTLAB.
 VEKBES
PEESONAE
G. CornSliusVerrSs: Sidliae Pacilius %

propraetor. Gaius Claudius lamldl

Sthenius : TJiermitanus avis. Quint us Caecilius Terns,
[

PMlomaelie : uxor Stheniv. Ausonius J

Palaestrio" : servus Sfhenii. MEnlus Glabris praetor.
:

Agathlnus 1 M. Tullius CicerS : orator.

Dorotheus ^ Quintus Hortsnsius : orator,
Lamus J Apparitor.
Carnificss duo.
ludicss.

SOAEKA PBIMA. FUBTHM.

In trlcllnio Sthenn.

Coninvae m lecils accumbunt. PhilomacJie et Palaestrio

adstant, cenam <parant, cibum prqferunt.

Mediae

Dorohheus
 VBERES 79

PHI. Maxims, Verres, gaude"nius, quod rursus nos vlsendl

causa rediisti et sic apud 1103 cenando dlgnl-
tate inagna n5s augss. Aceipe eibos et Falernum.

Palaestrio, dispdne epulas et vXnum. effunde.

PAC. Meura etiam pOculum compis, Palaesfcrlo, \Palae-
dbwn disponit et wnum effundit.]
strio

YKB. YeterSs amid semper sunt optiml, Ego Igitur

praecipuS gaudeo, quod tot post mensSs Iteram
apud vOs cSnd.
STH. Vacuae esse Tlierniae vldebantur, dum tu abes.
PAC. Vacuum etiam est pdeulum meum. Pacilis d-
scSnsus Ealernl.
AGA. Quam trlstis Thermitanls erat vita, propraetore
absente !

BOB. Quam te~ O Verres, dsslderavimus

?
!

LAM. NarrE nobls tamen d tuls errSribus.

O1OTES. Narra, O Verrss, te precamur.
VEB. Multas per provincias erravi; multa oppida VIST,

[secum] et spoliavl; pulcherrima quaeque vldl,

multos homines cdgnovl,
[secwm\ et abstull;
eondemnavl. Ex omnibus YDS tamen
[sBcuni] et
plurimum ams.
STH. Nonne vidistT, dum errSs y opera antlqua Graecis
a sculptoribus facta ?
PAC. Nonne etiam vina optima bibisti ?
V13B. [Padlio soli] Tac6 7
stulte. Nisi cavsbis, consilia
mea perdss. Car sic nugas agis tQ cui praemium
dedl ? [Patflius dorwit. ]
CAB. Vldistine insignem illam statuam Discoboli, quam
Myron fgcit?
CLA. An btlculam ex aere ab e5dem sculpture caelatam,
nunc in ford Athe"nie"nsl positam ?
AITS* An Minervae statuam a Phldia sculptam ?
 80 VEEEES
AGA. An illius cetera incluta slgna in Parthenone,

Minervae templo, poslta ?

DOR, An ingentem lovis Olympil statuam ex ebore
auroque factam ?
LAM. An statuam Mercurl summa pulchritudlne, quam
Praxiteles sculpsit"?
VER. Haec omnia et inspexl et admlratus sum. Nunquam
autem tarn egregia signa vidlquam tua, Stheni.
Quam pulchrae sunt istae statuae !

CAB. Quam splendidae sunt tuae tabulae pictae !

CIiA. Quam elegans est tua supellsx !

3?AC. [in somnis] Quam iucundum mibi est vinum tuum I

VEB. At Jbaec cochleEria praecipue am5. Unde ea

comparavistl ?
STH. Semper ab adulsscentia studiosius omnia quae
antrqua et nObilia adipiscl potui, collegi.
PHI. Quam Mix sum, quae virum tarn studiosum habe5.
N0n soluni domum nostram adornat, sed etiam
totum oppidum.
AG-A. NaiTfl Verrl do Hlmera tua.
DOB. Et d statua Stesichorl po6tae.
STH. Publius Sclpld Africanus has statuas ThermitanTs
dedit Mea in domo nunc eas renovandl causa
servo. Cras tamen in publico rursus eas ponam.
VER. [secum.'] Nunquam id facie t, si idem Verre"s sum
qul ante fulMox meae erunt.
!

STH. Si autem admodum haec cochlearia admlraris, duo

ex els accipe. Propter arnlcitiarn nostram ts
els dono.
"VER. Quam munificus es StlienT maximas tibi
7 ; gratias
ago. Philomachs, gratulor tibi. Es ipsa Mix
es, quia talem virum habes. At ista sTgna et
statuas Hlmeram et Stssichorum inspicere void.
 VEBEES 81

STH. Surgite omnes, si satis edistls et bibistis, et slgna

statuasque inspicite. Pulchrittldinem eSram
vobls Ipse ostendam.
[Omnes, Pacilid excepto, surgunt statuas tnspidendi causa.~\
PAC. Hie Stssiehorus, haec Himera, hoc vlnum. Hunc
. * 3aanc . . * hoc . . .
[Dormit.]
VEB. Quam splendlda sunt Ista parva slgna; nusquam
pulchriSra vidl. Yisne, ml care amice, propter
amicitiam nostram pauca ex els miM dare ?
CAB. x

CLA. . Da Verrl slgna, O care StlienX? precamur.

ATJS. j

STH. Ignosce mihi, Verre"s. Quamquam enim ts amo",

n5l5 tamen liaec dare. Carus enim amlcus qul?

mihi ea Isgavit.
mortuus est,
VEB. Si dare ndnvls, yende mihi Magnum pretium
tibi solvam.
CAB. \

CIiA. L Vende, Sthenl. Propraetor ts rogat.

AITS. )

STH. At rnhH pMiis aestimo.

VEB. Satis est ;
sestertium tibi dabo. Heus, met amTcl,
auferte haec srgna. Gratulor tibi, O Philomachs,
qtda talem virum babe's.
[Caecilius et Claudius et Ausonius slgna removent. ]
PHI, O Verre"s, quam ingratus es ta, quern amavimus,
ad cnam invItEvimus, cochlearibus dsnavimus.
VEB. Et has statuas praecipuS admTror. Himera enim
ex nomine oppidl omnium mihi amoenissiml
appellatur, et Stssichorus post a, ut oplnor, in
hac insula, quam maxims am5, natus est. Da
mihi has statuas, ts precor, O carissime Sthenl,
propter amicitiam nostram.
82 YEERES
STH. Non meae tamen sunt, sed oppidl.
AGA.
VerrSs, Illas auferre. Quid enlm dlcent
DOB. L
Tliermitanl?
IiAM. j

CAE. \
CLA, Y Da Illas, Sthenl Propraetor eas cupit.
!

AUS. I

PHI. O cmdslis homo qul signa nostra statuasque oppidl

auferendo gratiEs agis !

VBB. [SfhenioJ] Cur tua in domo sunt ea <^uae oppidl

sunt?
STH. Cras enim statuas in publico ponere mihi in animQ
est.

"VEB. I in malam rem, stulte ! JSTisi tacsbis, t reuni

faciam et condemnabd". Nonne publicas statuas
tua in domO retinere cDnaris? Ego sum prO-
praetor. Testss mihi adstant. Apage !

AGA. O crudelissime homo !

BOB. O flagitiosissime praetor !

IiAM. Merits Verre"s illl nSmen est.

VEB. Heus, agite, me! amici, auferte has statues et addite

quicquid supellectilis raeda nostra continsre po-

test. [Caecilius et Claudius et Ausonius statuas
et supellectilem auferunt.^
PHI. O me" miserrimam uxorum !

VEB. Gratulor tibi, Philomachs, quia talem virum habes !

Vale", O SthenT,omnium amlcOrum mihi caris-
sime ! MaximSs grStias pro hac gratissima
csna, hrs splendidissimis donls tibi uxdrlque
ago. Noli mei oblrvisci propter amxcitiam
nostram Vafe et tacs
! !

[Exeunt Verres cum comitibus. PacUius ex somno sB excitat

et lente sequitur. StJtenius, uxor, amici, lacrimas
effundunt.~\
 YERRES 83

SCAEHA SECTTITDA. HTBIOItTM.

In sdla cunltt sedet praetor, Manius Glabrio. A
smistra
sedent indices, a dexfra slant apparitor et duo
carnifices.
Ante indices scdet Qumtus Hortensius^ omfor, cum
testibus; ante agparitorem sedet Cicero, orator, cum
testibus. Verres $ro$e Hortensium stat.

GLA. Ecce, indices, ante vos stafc reus Verres. Cicero

eum pr5se^uitur, defendit Hort<Biisius. Prime
CicerOnem audlte contra Verrem orationem
ha ben tern,
CIO. Stupefactus sum, O itidiceSj quod iste os sunm vobls
populoque Romano ostendere ausus est. Idem
tamen est Verres qul fuit semper, ut ad auden-
dum proiectus, ad audiendum. No"n
sic paratus
d hominis sceleribus,
csteris istls impudentis

quae vobls omnia cognita sunt, orEtionem ha-

bsbOj magis autem. iniurias patefaciam quas
contra Sthenium Yiram nobilissimum et innocen-
tissimum fscit. Iste, qui multDs annos avaritiae
cupldinl turpitadinl ss tradiderat, tandem pro-
praetor in Siciliam ivit Ibi quid statim facere
incepit ? Publieas pecunias rapere ; publica
monumenta auferre; fana omnia, immo
tDtas urbss ntidlre ; privatDs CITSS spoliare.
autem necesse est haee omnia expSnere. Quis
enim ilia IgnOrat ? Attendite tamen dlligenter
et audlte ea quae apnd Sthenium fscit. Quod
cum audlveritis, vix, ut putD, credere poteritis>
V^ra tamen sunt omnia. Ipse enim in Siciliam
inqulrendl causa profectus sum ; n^minl ineus
84: V.EBBES

adventus labdrl et niolestiae erat et, ut RDmam

s Sicilia redil, multds homines maxims illustres

mecum rettull. Qul testss mel erunt.

Sthenius, hie qul vobis adest, Thermitanus

est, antea multls propter
summam virtntem
honestatemque, mine propter suam calamitatem
atque istlus insignem iniariam
omnibus nOtus.
Haius hospitio Yerres usus erat et apud
eum
Thermis saepe fuerat. Subito tamen, dum apud
eum egnat, omnia domo gins abstulit. Nam
Sthenius ab adufescentia paulD studiosius mul-
tam compararerat supellectilem ex aere glegan-
tem efc signa splendida et tabulas plctas. Hoc
fecerat non tain suae delectationis causa quam
ad invltationes nostrorum honiinum efc suorum
amlcOrum atque hospitium. Duas etiam pu-
blicas statuas, Hlmeram et Ste"sichorum quas ?

Pablius Scipi5 Africanus, bello confecto captaque

Carthagine, Thermitanls dederat, Sthenius turn
renovandl causa doml curabat. Omnia tamen
iste, alia rogando, alia parvi pretii emends, alia
sumendo abstulit. Quorum omnium facinorum
testes citabo. Nunc vobls, indices, hoc mon-
strum condemnare fas est. [ConslditJ]
GLA. Audlvistis, iudices, crlmina quae Cicero Verrl
intulit. Nunc Hortsnsius respondebit et pro
Verre Orationem habebit.
HOB. Nolite, indices, verbis quae iam audlvistis sine
testimonis credere. Multa crTmina Verrl intulit
Cicero. !Nolite ante tamen sententiam certam
dare aut falsis criminibus falll, quam rem vsram
etiam audlveiitis. N5n enim
talis est VerrSs,

qualem CicerQ vdbrs persuadgre vult, sed vir et

 VERRES 85

et itistus et innoesns, Apud amleum

Sthemum eSnat. K"um cum quern
spollSvit
amabat? "Num. illlus domum, qul omnium el

carissimus erat, ntidavit ? Nollte, il dice's, id

credere ; n5n enim. crsdibile est. B ipsa nihil
Verr^s abstulit Sthenil <3omo, nisi ea quae
Sthenius aut el propter amleitiam dedit ant
iusti pretii vendldit, exceptrs illis statuis quae
non Sthenil sed urbis erant. Ant VerrSs eas non
abstulit aut, si abstulit, solum in anim5 ei erat

id, quod urbis erat, urbl reddere.

Propter
brevitatem temporls hand multos testss com-
parare potuT; nonntlllos tamen cit&bo, TlrDs
summE honestate atque Integritate, qul ipsl
Sthenil ad ce*nam aderant et iureiurando mea
verba cOnfirmabunt. [Consldit.~\

Audivistis, indices, OrEtionem quam Hortsnsius

pro Verre babuit. Nunc testes iureiurando

accepts testimoniurn dabunt. Yestrum erit

inter ve"rum et falsum discernere et sententiam
dare.
CIO. Primum Stbenium testem cito.

GLA. Apparitor, Sthenium in medium adduce.

[Sihenius in medium adductus
iusiurandum actipit.']

CIC, NarrE, O SthenT, iudicibus id quod apud te ab Isto

factum est.
STH. Saepe Verrsa me5 liospitio tisus erat et mihi
amlcissimus fuerat. Olini eum ad esnandum
apud me" vocEvl. AdySnit. Alii amtcl aderant
et varies sermonss d operibus, quae Verrss in
erroribus vlderat, confersbamus. Turn mem ds
cocblearibus slgnis statuls supell^ctile mS in-

terrogate incepit, quae omnia admlratus est.

86 VEEEES
Propter amieitiam nostram
duo eochlearia 1st!
dedT. Deinde slgna mspicimus. Verres ea
etlam sibi dan iubet Eecuso, quia amicus
earissimus mihi ea Igaverat Turn Yerrgs ea
parvi pretil emere vult. Sestertium offert.

Eecuso-. Statim amid istius, qul etiam apud

ms cSnabant, mea srgna aufenmt. Turn iste
ms stafcuas Hlmeram Stssichorumque sibi dare
vult. Eecuso, quia non meae erant, Surdus
est. . Amid istlus statuas auferunt. Nondum
satiatT aliquid meae sapellsctilis eriplunt.
Om-
nibus In raeda quam paratam extra domum
habsbat positTs Verrss cum amlcls suls abiit.
?

Nunquam iterum ante hodiernum diem eum

vldr. O me miserum, omnlnO nudata est domus
mea.
[StJienius et
PMlomacJie lacrimas effundunt.]
CIC. Coliibe lacrinias, O Stheni, et responds idquod
vsrum est. Quis praeter Verrem apud te
cgnabat ?
STH. AgathTnus, Dsrotheiis, Lamus 7
amid meT et

Caecilius, Claudius, Pacilius, Ausonius, amid

Yerris.
CIC. Quis etiam aderat ?

STH, Philomache uxor mea et Palaestrio servus.

CIC. Quid YerrT dedistl ?

STH, Duo coehlearia.
CIC. QuantT signa iste Smit ?
STH. Sestertio.
CIC. T6 yolente ?
STH. Minims, m inyTto.
CIC. QuantT pretil slgna stant ?
STH. Deciss tamen mihi quidem non pretium habent,
;

quia amTcus mortuus mihi ea

 TEHEES 87

CIC. Dedistlne istl statuEs et supelle'etilein tuam an

vendidistl ?
STH. Itfeque dedl neque vendidl. FQrStus enim est els.
[StJienius et PhHomacJie lacnmas e/undunt.]
CIC. Eece, iudiee"s, impudentiam audaclam crttdeli-
tatem istlus.
GLA. Ylsne, O
Hortensl, hune testem Interrogare?
HOB. [Sflienfa]Nonne Yerres semper amicissimus tibi
fuerat?
STH. Semper, donee omnia mea afostulit.
HOB. Nonne propter amicitiam vestram cochlearia duo
Yerrl dedistl ?
STH". Vrum dicis.
HOB. Ecce, O indices, quantum Yerrss ilium ingratum
ainabat !
[Bflienio.~\ Nonne Yerrss pecuniam
tibi pro slgnls dedit ?
STH. Parvum pretium.
HOB. Scilicet, O indices, vendidit ea YerrT. [StJienio.']
Cuius erant illae statuae Himera et St^sichorus ?
STH. Oppidl erant.
HOB. Cur domD ess retinsbas ?
tua in
STH. Eas renovandEs curabam.
HOB. Nonne iam turn renov&tae erant ?
STH. Sans.
HOB. Cur igitur nQn in publicD rursus eas posueras?
STH. In animo mihi erat proximo die" id facere.
HOB. Audlte, O
iudicss, id quod dlcit. Is q^ul oppidl
statuasiam renovatas tinum diem doml retinet,
semper retinsre in anim5 habet. FurEtus erat
eEs Sthenius; Yerrss vir summa hbnestEte
restituere volsbat neque, Id quod pro certo
;

habeo, supellectilem abstulit, nisi aut datam aut

emptam acce"pit. Satis est.
88 VERRES

Apparitor, Sthenium remove,

[StJienius ad locum suum reducifur.]
CIC. Fune Philomacham eito testem.

G-LA. Apparitor, Philomacham In medium adduce.

medium adducta iusiurandtwn
[PMlomacJie in accipit.']

CIC. Aderasne tu ad cgnam Sthenll ?

PHI. Aderam. Nonne enim "Qxor sum Sthenil ?
CIC. Yolsbatne vir tuns sTgna Verrl vendere ?
PHI. Nolsbat. Eum ea quae amieus el legEvit vendere
voJgbat?
CIC. Quantum pretium Verrgs dedit ?
PHI. Sestertium. Quantulum pretium !
Improbissimus
est
CIC. Satis est respondgra Eratne In animo Sthenio
statuas Hlmeram Stesichorumque proximo dis
in publico ponere ?
PHI. Ita erat. Bum cenant, sermonem eorum audisbam.
'
Vir meus
i *
Crls inquit in publico rursus eas

ponani'. Et antea iterum iterumque idem

dixit. Bene in memoria habeo . . .

CIC. Satis respondistl. Abstulitne Verre"s supellectilern ?

[PMlomacJie lacrimas effundit ; quod cum StJienius

videt, ilk etiam lacrimat.] Cohibe, te precor,
lacrimas tuas. Interrogatum iterabo. Abstu-
litne Terra's supellectilem ?
PHI. [multo cum singultu.'] Ita, multam totam fer
supellectilem abstulit. lam omnlnd" nadata est
nostra domus. O me miseram ! Heu ! Heu !

[PMlomacJie lacrimat.]
4 ' 5
CIC. Audite, iadicss. Sthenius Cras inquit in
publico rursus eas pOnam*. Car Verrss non
Gnurn diem morltus est ? Quia statuas non urbl
reddere, sed ipse rapere volsbat.
 VEEEES 89

Visne, O Hortensl, hanc testem interrogare ?

HOB. O iudiee"s, et mulier et Sthenil usor est Philomach.
Quomodo iUl crsdere potestis? Scilicet falsa
dlcitylrum protegendl causa. Si ego earn inter-

rogabo, nonne mendacia iterabit ?

G-LA. Apparitor, PMlomaeham remove".

[PMlomacM ad locum mum red&citur.]

CIC. Hortsnsius Philomacham non InterrogEvIt. Veriim
audire Hortensmm non iuvat. Plaudite omnas ;
nam Hortsnslus silet. Nunc Palaestrlonem
testem cito.

HOB. NDnne servus est Palaestrlo ?

CIC. Sans, servus est Sthenii.
HOB. Testimonium ^ius non accipigmus, nisi cruciatus
erit.

GLA. Yerberibus tormentlsque quaestionem habgre

necesse est. Carnificgs, Palaestrionem cruciate.

APP. HQC yeni, Palaestrio. Ms sequere !

[Apparitor Palaestrionem e iudicio dwelt. Carnifices se*

quuntur. Audiuntur damores. Init Palaestrlo lacri*

mans.~\
CIC. Quid scis, Palaestrio, ds csna, ubi Yerres apud
dominum tuum aclerat ? Tune aderas ?
PAL. [lacrimans.] Aderamet, dum cibos appond, multa
vidi, multa audivl. Post Verrem enim stEbam,
qul saepe sScum dlcgbat ea quae ego solus audivi.
CIC. Quid Yerrss dlxit ?
PAIi. Dum d erroribus suls narrat, 'Multa oppida/
quaeque abstull,
inquit, 'spoliavl, pulcherrima
multos homines condemnavl.'
CIC. Animum hue advertite, iudicss! Verrss ipse
confessus est, ipse sS condemnafc. Quid etiam,
Palaestrio ?
00 YEEEES
Faeilius, amleus elus, nimis vim biberat et ebrius
*

nugas agsbat. Verrss el parva voce Taee,

stulte !
*
inquit,
6
"Nisi eavsbis, cOnsilia mea
perdes. Cur sic nugas agis tu CUT praeinium
dedi?>
CIC. Audlvistisne, O Indices? VerrT In animo erat
furarT; Pacilio socio pecuniam dederat, quT
ebrius factus consilia perdsbat !
Ecquid aliud
audivisti, Palaestrio ?
*
FAIi. Sthenius d statuls suis ita locutus est : CrSs in
publics rursus eas ponam.* Tum Verrem sscum
s
murmurantem andlvl. E"unquam, inquit, 'id
faeiet, si idem Verrss sum qul ante ful. Mox
meae erunt.*
CIC. Cert igitur, O iudicgs, statuas nOn Thermitams
restituere volsbat, sed ipse retinsre.
GIiA. Visne, HortSnsT, Palaestrionem interrogate ?
HOB. Folo. Oolite vos etiam, iudicss, ill! credere.
Servus enim est, immo vsro Sthenir seryus ; falsa
dlcit dominum protegendl causa.
GIiA. Apparitor, PalaestriSnem remove.
[Palaestrio ad locum suum reduciturJ]
HOB. Meos nunc teste"s cito, prlmum Verrem ipsum. .

GLA. Apparitor, Verrem in medium adduce.

[Verres in medium adductus iusiurandum acdpit.]

VBK-. [urbane.] Salve, Glabrio Valentne liberl tul et
!

uxor ? Salvste, iu dices Quam calidus est asr ! !

Pluet, ut opinor, vesperi.

GLA. Eespond^, Verrss, ad interroga" ta.
HOB. Quid tn, Verrss d csna ista dicis ?
?

VEE. Male cgnant in prOvinciis paucl neque varil erant

;

cibi. Vlnum satis bonum.

HOB. At d crlminibus quae Cicero" tibi intulit ?
 YEEEES 91

VES, Animtim non attendebam. Quae etlmina mihi

Cicero" Infert ?
GIi A. Aufer ntigas, VerrSs. Besponds.
VEB. Prlmo, nihil ex dome
Sthenil abstuli, nisi ea quae
mihi a Sthenio data erant, ant ea quae mihi S
Sthenio vendita erant, aut ea quae non Sthenil
sed oppidl erant. Nullam ergo ioiuriam Sthenius
a m accepit. Tantum affirm5.
HOB. Audlte ;
indicesVir tain iustus, tarn 3ionestus
!
?

tarn innocens pauca quid em verba dixit, sed

ve"ra. N5nyulfc enim vos longa ornataque Ora-
tion e fallere, sed brevitate siniplicitate veritate
vobis persuadsre. Romano" clYl crsdite potius
quam Thermitano" et uxorT et serTO.
GIi A. Vlsne, Cicero, hunc testem interrogare?
CIC. [Vcrn.] Ante istam cenani nonne tu Pacilio

pecQniam obtulistT ?
VEK-. Hoc memoriam meani fagit.
CIC. Dedistine annon ?
VBB. DedT.
CIC. Quo consilio peetiniam PaciliS dedistl ?
VBB. Nesci5 nisi quod eum amabam.
?

CIC. Propter vestram amlcitiam, ut oplnor. [Omnes

rldent.} Ista cochlearia, ctiius erant ? Stheniine?
an urbis ?
VEK. StheniT.
CIC. Datane sunt tibi an yendita ?
VEB. Data.
CIC. Et signa ista ?

VBB. Ea 5mT.
CIC. Quantl ?
"VER. Decies sestertii.
CIC. Et statuae istae ?
92 VEEEES
TTEB. Oppldr erant, neque in doino Sthenir mansre
debs-

bant.

Qu5 consilio" tu es remOvisti

?
CIC.
VEB. EES Thermitanls restituendl eausE.
CIC. Bestituistlne ?
"VBB, Bavr5. EestituT.

iudiess, hunc mendacem.

Yerris enim
CIC. Andite,
In dom^ Ipse invenl sfcatuas, neque unquam
Thermltsnis reddidit neqne unquam in ammo
el erat hoc facere. [Fern.] Abstulistlne supel-
Isctilem Sthenit ?

CIC. Satis audrvlmus.

GIiA. Apparitor, Verrem remove [VerrSs ad locum suum
reducitur.} Quern nunc citas, O HortsnsT ?
HOB. Gaitim Claudium testem cito.
GIiA. Apparitor,Gaium Claudium in medium adduce.
[Claudius
in medium adduotus iusiurmdum accipit.]

CIC. Abstulitne YerrSs cochlearia domo Sthenil ?

CLA. Ita, ea abstulit.

CIC. Emitne an data acc^pit ?
CIiA. Emit.
CIC. QuantT?
CLA. NdnmeminT.
CIC. Et signa ?

CLA. Etiani ea mit.

CIC. Quanti?
CLA. Ducsnis sestertils,

CIC. Efcstatuas?
CLA. Non eas remSTit.
CIC, Et supellsetilem ?
CLA, Sthenius earn YenT propter amieitiam suam dedit.
CIC. Audivistis, indices y htiius testimonium omnino
 VEEEES 9S

verbls Verris contrarium. Apparitor, remove

Galum Claudium.
[Claudius ad locum suum reducitur.']
GLA. Quern nunc citas, O Hortensl ?
HOU. Quintum Caecilium.
GLA, Apparitor, Quintum Caecilium ante indices adduce.
\Caedlius in medium adductus iusiurandum actipiL~\
CIC. Abstulitne Verrss cochlearia e domo Sthenii?
CAE. Minims, non ea abstulit.
CIC. Et slgna ?
CAE. Ita, slgna nonnulla Sthenius el dedit,
CIC. Et statuas ?
CAE. Statuas Himeram Stgsichorumque Verrgs smit.
CIC. Et supellsctilem ?
CAE. Hanc etiam emit.
CIC, Pro deos immortalss ! nunquam testinioniuin
magis contrarium. quam verba lioruro. testiuni.
Nunc, indices, insolentiam istius percipere

potestis.
GLA. Apparitor, QuTntum Caecilium remove". [Oaedlius
ad locum suum reducitur.] Yisne, O Hortensi;
alios tests citare ?
HOR. Unum alium cito nDmine Pacilium*
GLA, Ego etiam Pacilium audlre void. Apparitor,
Pacilium ante indices adduce.
[Pacilws in medium adductus iusiurandum acapit.]
CIC. Aderasne ad cenam Sthenil cum Verre ?
PAC. [lalbutiens.'} Aderam.
CIC. Ebriusne eras an sobrius ?
PAC. Mehercle, ctlr id scire vis ?
CIC. Noll ms interrogEre, sed mihi interrogantl re-

sponds.
PAC. Verum dicis : sbrius eram.
04 VEKBES
CIO. Cur igitur life adesse audss et testlmoniiim dare
ds ee"na ubi ebrius eras ?
PAD. O Cicero, parce mini! scilicet pauper sum et

pecimiam a Verre pro testimonio" accepT.

[Verres e iudkio effugit. Omnes praeter
Hortensium sibilant.']
CIC, Eunc tandem testis vsrum testimonium dat. Ecce
enim, O Iudice"s3 effugit Verres^ nam veritatem
tnnet.
PAC. Tandem, Verre absente, vsrum dlcere audeo.
CIO. Perge, Facill, tibi crgdimus.
PAC. Pecunlam. etiam. ante ce"nam Sthenil accSpL Sem-
per enim Verrl In animo erat hominem inno-
centissimum spolisre.
GLA. Quid dlcis, O Hortgnsl ?

[Hortensius e iudicio effugit.]

GLA. Satis, O iudicss, et audrvistis et vldistis. Senten-
tiam date 1

[Indices prmcipi sententias dantJ\

PE,rN"CEPS lUBICIJM. Condemnamus Verrem furtl.
GLA. Condemnatus est VerrSs.
[Omnes ylaudunt. Sthenius et Philomache sibi

gratulantur* Gaudent Thermitan^J]

xo THE
114310