Materiały i systemy elewacyjne III

– ceramika, kamień, beton

autorzy: Łukasz Stasiak, Kuba Chojnacki

rok IV, 2005/2006, sem. VII

1
BETON:

Beton jest materiałem heterogenicznym (niejednolitym) i odgrywa ogromną rolę we

współczesnym budownictwie. Posiada wysoką nośność, jest łatwy w produkcji i w montażu
oraz w połączeniu ze stalą – stanowi bardzo dobry materiał konstrukcyjny.
Jako materiał elewacyjny jest powszechnie stosowany i posiada szeroką gamę zastosowań:
począwszy od dużych płyt prefabrykowanych a na cegle skończywszy. Ze względu na różne
sposoby produkcji, składu mineralnego i uzyskiwanych dzięki temu efektów estetycznych,
beton możemy podzielić na:

- beton wykonywany na miejscu budowy

- prefabrykaty
- płyty
- cegły i bloki
- panele

Beton wykonywany na miejscu budowy

Do jego produkcji niezbędna jest wcześniej przygotowana forma-szalunek, wedle której jest
on formowany. Grubość takiej ściany uzależniona jest od uzbrojenia i zamyka się w
przedziale 160mm - 240 mm.
Należy zwrócić szczególną uwagę na jakość wykonywanego szalunku. Jest szczególnie
ważne, aby nie przepuszczał wody, gdyż może to doprowadzić do przebarwień w miejscu
łączeń. Dbać też trzeba o jakość wykonywanych krawędzi – potrzebne dopełnienia są
zazwyczaj innego koloru niż oryginał.
Technika ta umożliwia tworzenie unikatowych rozwiązań fasadowych, których nie da się
powtórzyć ze względu na mnogość czynników, które wpływają na wygląd końcowy. Ponadto
końcowa faza obróbki takiej fasady jest ograniczona.

„House of tranqultity”, 2001 – Peter Kulka, Konstantin Pichler

beton 180 mm, 100 mm ocieplenia, 200 mm wewnętrznej ściany betonowej

Prefabrykaty

Są one znacznie łatwiejsze w produkcji i oferują większe możliwości niż beton wykonywany
na miejscu budowy. Sposób produkcji powoduje większą kondensację betonu i wpływa na
zmniejszenie jego porowatości.
Grubość – oo 70 mm do 140/160 mm. Prefabrykaty mogą mieć powierzchnię do 14 m2 przy
największej długości 5 m.
Metoda ta umożliwia także produkcję płyt z cegłówkami glinianymi, naturalnym kamieniem
lub ceramicznymi płytkami – od strony elewacyjnej.
Prefabrykaty motuje się w postaci ścian kurtynowych: pojedynczych, podwójnych lub typu
„sandwich”. Zależnie od systemu mocowania, płyty te przytwierdza się do konstrukcji nośnej
za pomocą wsporników, śrub lub szyn. Należy zwrócić szczególną uwagę na poziome
łączenia, które niwelują działanie sił poziomych. Zaleca się także stosowanie prefabrykantów
wielkoformatowych w celu ograniczenia łączeń.

2
Akademik, 1999 – Aires Mateus e Associados

390 x 140 x 190 mm beton, 15 mm przerwy wentylacyjnej, 20 mm izolacji, 110 mm bloczki

kamienne, 15 mm tynk wewnętrzny

Płyty

Są to małe elementy, przytwierdzane do konstrukcji nośnej, których powierzchnia nie

przekracza 0,2-2,0 m2 o grubości ok 20-40 mm.
Sposoby montażu są różne: łączenia w zaprawie murarskiej, kotwice, konstrukcje stalowe.
Zaletą tego typu elewacji jest to, że może zostać przytwierdzona do murowanej ściany.
Wadą natomiast koszty, które wzrastają przy zastosowaniu stalowej konstrukcji nośnej.
Beton pozwala także na dużą gamę wykończeń.

Mixed office and residental block, 1999 – Alexander Reichel

siatka kolumn 3,50 x 3,00 m. Fibrobeton gr 30 mm, 120 mm wełny mineralnej

Cegły i bloki

Na rynku dostępne są różne typy cegieł i bloków betonowych. Wysokość elementów zawiera
się pomiędzy 90 a 115 mm. Szerokość podporządkowana jest modułom. Można wyróżnić 2
standarty: oparty o 1/8 m (125 mm) i opraty o 1/10 m. (100 mm).
Zewnętrzne elewacje wykonywane są zazwyczaj jako ściany podwójne.
Elewacja ta posiada dobrą izolacyjność akustyczną i ogniową. Stosując elementy o różnych
barwach można uzyskać ciekawe efekty wizualne.

John Storer House, 1924 – Frank Lloyd Wright

Panele

Posiadają szereg pozytywnych właściwości: duża odporność na wilgotność, mróz i ogień. Są

dostępne w dużym spektrum wymiarów. Maksymalnie mogą mieć 3100 mm x 1200 mm przy
grubości 12-18 mm.
Duża zaletą tego rozwiązania jest łatwość w obróbce materiału. Beton można przycinać do
dowolnych rozmiarów, wiercić.
Panele przytwierdza się do konstrukcji nośnej za pomocą listw pionowych i poziomych z
metalowymi wypełniaczami. Ten typ konstrukcji może być wykorzystany w wieżowcach.
Łączenia – ok 10 mm - mogą być otwarte, schowane za nośnymi listwami lub wykończone
elementami odprowadzającymi wodę.
Elementy te nie poddaje się późniejszym obróbkom.

Szkoła, 2000 – Elmar Ludescher, Lauterach

Panele 8mm z fibrobetonu

3
Wykańczanie powierzchni

Powierzchnie elewacji betonowych można poddać procesom renowacji lub zabezpieczenia.

RENOWACJA

Elewacje betonowe, które uległy przebarwieniom, można poddać procesom renowacji.

Metody te polegają na zdzieraniu wierzchniej warstwy (do 2 mm) poprzez mycie i
szczotkowanie powierzchni. Stosowane są także preparaty kwasowe, czyszczenie piaskiem
oraz płomieniami.

ZABEZPIECZANIE

Elewacje można zabezpieczyć pokryciami silikonowymi lub akrylowymi, w celu

zabezpieczenia przed wodą, kurzem lub olejem.

4
CERAMIKA:

Najnowsze systemy z użyciem paneli ceramicznych są dostępne tylko w formie wentylowanej

ściany kurtynowej. W tym systemie panele ceramiczne uzyskują swoje najlepsze właściwości.
W ofercie dostępne są zarówno elementy dużego, średniego i małego formatu.
Według normy europejskiej DIN 18516 standardowe elementy nie mogą przekraczać 0,4m2 i
ważyć więcej niż 5 kg.

Konstrukcja nośna

Ceramincze systemy fasadowe wymagają własnej konstrukcji nośnej, która przenosiłaby siły
związane z: wagą własną, ssaniem/parciem wiatru i termicznym zmianom materiału.
Konstrukcje te wykonuje się przeważnie z hartowanej stali albo z aluminium. Drewniane
konstrukcje też są wykorzystywane ale tylko do odpowiedniej wysokości.

Panele

Wykorzystuje się parę metod w produkcji. Jedna z nich – wysokociśnieniowe prasowanie w

negatywowej formie – umożliwia uzyskanie cienkościennych elementów prostych. Proces
ekstruzji (wyciskanie masy ceramicznej) pozwala uzyskać bardziej skomplikowane formy.
Takie panele są montowane osobno, ograniczając w ten sposób ich ruch. Dodatkowo montuje
się niezbędne szyny kontkrukcyjne.

Ważnym aspektem w systemach wieszakowych jest odprowadzanie wody. Problem ten

rozwiązuje się poprzez w łączeniach poziomych – poprzez zakładkę; w łączeniach pionowych
– kształtowanie połączeń odpowadzających wodę. Należy także zapewnić odpowiednią
wentylacje dla projektowanej fasady, zachowując normowe wielkości prześwitów. Łatwość
wymiany uszkodzonych elementów też jest brana pod uwagę.

Kolor i wykończenie powierzchni

Panele są dostępne w naturalnych kolorach wynikających z materiału i procesu produkcji.

Generalnie temperatura wypalania, ilość tlenu, ciśnienie w piecu, ilość żelaza oraz dodatków
wpływają na końcowy kolor. Praktycznie jedynym sposobem na zmianę koloru jest
ingerencja w wyżej wymienione. Jednakże jest to nieopłacalne.

Car park, Genoa – Renzo Piano Building Workshop 1992

Każda z płytek z obwodową stalową konstrukcją jest przytwierdzona do 2 okrągłych

stalowych prętów przez okrągłe mini-dyski, tworzące wolną szparę.

BP Studio, Florencja - Claudio Nardi 2001

Długie, ceramiczne kształtki wsunięte są w metalowe szyny.

Museum of Modern Arts, Cork – autorzy nieznani

5
Typowe zastosowanie systemu wieszakowego.
KAMIEŃ

Sposób produkcji

W produkcji stosowane są różne metody uzyskiwania materiału, w zależności od wymagań.

Najczęściej jest to przycinanie surowych bloków surowca za pomocą komputerowo
sterowanych pił. Zastosowanie najnowocześniejszych technologi pozwala – obok
tradycyjnych form prostokątnych – nawet formy kołowe.

Kolor i faktura

Kolor i textura kamienia zależy od mixtury minerałów i pigmentów zawartych w nim.

Dodatkowo w wapniowych skałach można spotkać występujące tam skamienieliny, które
wzmacniają efekt wizualny. Ze względów na fizyczne, chemiczne i biologiczne interakcje,
kamień z czasem traci swoje właściwości kolorystyczne – bleknie. Miękkie i porowate
minerały mają tendencję do bleknięcia, zwłaszcza gdy są używane zewnętrznie. Z drugiej
strony woda często wzmaga efekty kolorystyczne minerałów.

System konstrukcji

Praktycznie uzależniony jest od indywidualnych decyzji projektowych. Oprócz systemów

wieszakowych, spotykane są sposoby łączenia bloków kamiennych za pomocą spoiny lub bez
niej.

Dominus Winery, Youthville – Herzog & de Meuron

Kamień został umieszczony w stalowej siatce konstrukcyjnej. Wpadające poprzez szczeliny

światło tworzy niesamowite efekty wizualne. Surowy kamień stanowi też naturalną warstwę
izolacyjną termicznie, z powodu niskiej przewodności cieplnej kamienia.

Budynek biurowy, Berlin – Klaus Theo Brenner 1997

Fasada z zielonego dolomitu, w rzucającymi się w oczy, wystającymi łączeniami stalowymi.

Cienie ze stalowych łączeń zmieniają się podczas dnia i pory roku, nadając budynkowi
indywidualny charakter.

St Pius Church, Meggen – Franz Fueg, Peter Rudolph & Gerard Staub 1966

Konstrukcja oparta na module 1,68 m. Pomiędzy stalowe dwuteowniki 240 zamocowane

przezroczyste, marmurowe płyty o wymiarach 102 cm x 150 cm x 2,8 cm.

Centrum sztuki, Würzburg – przebudowa – Brückner & Brückner

Doskonały przykład rozbudowy istniejącego budynku, udany dialog pomiędzy tym co stare i
nowe. Konstrukcja fasady – bloki kamienne o przekroju 100x225mm zostały umieszczone
pomiędzy stalowe kolumny HEB 300. Ściana od środka wykończona podwójnym szkłem.

6
Museum of modern Art, Vienna – Ortner & Ortner Baukunst & Christian Lichtenwagner
2001

Wentylowana ściana kurtynowa z paneli z bazaltu pochodzenia wulkanicznego. Rozmiar i

wyskość paneli wzrasta razem z budynkiem. Zakrzywiony dach pokryty bazaltowymi
panelami. Panale porowate, ale gładkie o przekroju 100 mm przymocowanych do żelbetu za
pomocą wkrętów. Ściana złożona z paneli, 50 mm prześwitu, 80 mm wełny mineralnej, 300
mm żelbetu i wartw wykończeniowych.

Dom prywatny, Brühl – Heinz Bienefeld, Swisttal-Ollheim 1997

Przykład z tradycyjnym wykorzystaniem cegieł kamiennych łącząnych rustykalną spoiną.

Konstrukcja ściany – elewacyjna cegła Taurus 115 mm, spoina 20 mm, gliniane bloczki
konstrukcyjne, tynk wapienny 25 mm.

7
Bibliografia:

- Fassaden – Gebaudehullen fur das 21. Jahrhundert; Dirk U. Hindrichs, Winfried

Heusler (Eds.), wyd. Birkhauser – Verland fur Architektur – str. 55, 64, 65, 128, 129,
154,155, 186, 187, 192, 193
- Fasaden Construction Manual, Thomas Herzog, wyd. Birkhauser – Verland fur
Architektur, str. 32-65, 115-118, 205-207
- Baumeister 7/2005 – str. 38-65
- Baumeister 6/2005 – str. 25-29
- Świat Techniki 4/2005 – str. 42-43
- Detail 11/2004 – str. 1277-1283
- Detail 10/2044 – str. 1138-1140
- zbiory własne autora (fotografie)