ISSN 1731-5301

Nr 2 (55)
Rok VII

Focus: Ethernet
w polskim sektorze
przemysłowym 38

Zabezpieczenia
przciwwybuchowe 48

Inteligentne kamery
w systemach
sterowania 72

Produkt Roku 2008

Wyniki głosowania Czytelników
Control Engineering Polska 19

www.controlengpolska.com
 OD REDAKCJI CONTROL ENGINEERING POLSKA

REDAKCJA POLSKA
Redaktor naczelny
Tomasz Gołębiowski
tg@controlengpolska.com

Redaktor
mgr inż. Izabela Żylińska
iz@trademedia.us

Redakcja merytoryczna
mgr inż. Józef Czarnul
dr inż. Paweł Dworak
dr inż. Andrzej Ożadowicz

Grunt to rodzinka!
mgr inż. Janusz Pieńkowski
dr inż. Krzysztof Pietrusewicz

Redaktor witryny internetowej

Paweł Szczepański

P
ps@trademedia.us o raz kolejny czytelnicy Control Engineering Polska przyznali nagrody za najlepszy
Redagowanie tekstów produkt wprowadzony na polski rynek. Uroczysta gala oraz ceremonia wręczenia
Stanisław Szałapak
statuetek „Produkt Roku 2008” odbyła się w warszawskim Business Centre Club
Opracowanie graficzne i skład
Grzegorz Solecki
z siedzibą w pałacu Lubomirskich.
grzegorzs@trademedia.us Trochę szkoda, że tym razem w konkursowe szranki nie stanął ani jeden produkt, który
Kierownik sprzedaży opracowała polska firma. Wszystkie zgłoszone, nominowane oraz zwycięskie urządzenia,
Piotr Wojciechowski
programy czy technologie pochodzą z Austrii, Francji, Japonii, Niemiec oraz Stanów Zjed-
pw@trademedia.us
noczonych.
Key Account Manager
Aleksandra Krajewska Najwięcej trofeów – aż trzy – trafiło do B&R. Tej austriackiej firmie w ciągu kilkunastu
ak@controlengpolska.com
ostatnich lat udało się zbudować na polskim rynku solidną markę. Tego zdania są nie tyl-
Zbigniew Pąk
zp@controlengpolska.com ko czytelnicy Control Engineering Polska, których głosy zdecydowały o zwycięstwie B&R
Marketing / prenumerata w dwóch kategoriach, ale także zespół naszego pisma. Trzecia, redakcyjna nagroda zosta-
Agnieszka Lewandowska ła bowiem przyznana protokołowi Ethernet POWERLINK w wersji openPOWERLINK.
a.lewandowska@trademedia.us
Grzegorz Stańczuk Sukces firmy z niewielkiego, europejskiego kraju na konkurencyjnym, światowym ryn-
gs@trademedia.us ku automatyki przemysłowej może zainspirować niejedną polską firmę. Tym bardziej,
Administracja że Erwin Bernecker oraz Josef Rainer nadal są wyłącznymi właścicielami B&R, a wśród
Izabela Gronek
ig@trademedia.us pracowników firmy można spotkać potomków obu panów. W epoce postępującej globa-
Druk i oprawa lizacji, „rodzinny” biznes konkurujący z olbrzymimi światowymi korporacjami jak równy
Drukarnia Taurus z równym, to interesujące zjawisko. Nawiasem mówiąc, podobnie wygląda historia firmy
www.drukarniataurus.com.pl
Endress+Hauser, na czele której stoi teraz syn jednego z założycieli. Również E+H po-
REDAKCJA USA
Redaktor naczelny
chodzi z niewielkiego państwa – Szwajcarii. W 2006 r. rodzina Endress stała się jedy-
Mark T. Hoske nym właścicielem grupy E+H. W chwili obecnej jest to największe na świecie, prywatne
Redaktorzy przedsiębiorstwo oferujące systemy pomiarowe automatyki dla praktycznie wszystkich
Frank J. Bartos, Frances Beationg
Jeanine Katzel, Charlie Masi gałęzi przemysłu, w których prowadzone są ciągłe procesy technologiczne.
Renee Robbins, Peter Welander Wracając do konkursu na Produkt Roku 2008: w tym roku postanowiliśmy uhono-
Vance VanDoren
rować produkty, które wprawdzie nie zdobyły głównego trofeum, ale zostały przez re-
WYDAWNICTWO
Trade Media International
dakcyjne jury zakwalifikowane do finału. Przypomnijmy, że w każdej z ośmiu kategorii
Holdings sp. z o.o. do ostatecznej rozgrywki stanęły trzy urządzenia, programy lub technologie. Na stronach
ul. Wita Stwosza 59a
02-661 Warszawa
25-33, prezentujemy więc nie tylko Produkty Roku 2008, ale także laureatów drugich
tel. 022 852 44 15 i trzecich miejsc. W ten sposób czytelnicy, którzy nie wzięli udziału w głosowaniu, będą
www.trademedia.us
mogli łatwiej wyrobić sobie opinię o przebiegu konkursu.
I jeszcze coś: życzyłbym sobie, aby w konkursie na Produkt Roku 2009 wzięły udział
również rozwiązania powstałe w Polsce. Biorąc pod uwagę nasz słynny lokalny patrio-
tyzm (vide: polscy kibice na meczach reprezentacji w piłce nożnej, ręcznej czy siatkowej),
Prezes zarządu
Michael J. Majchrzak miałyby duże szanse na sukces. Zachęcam więc „naszych” (oczywiście nie tylko) do dzia-
mike_majchrzak@trademedia.us łania! Zgłoszenia do konkursu na Produkt Roku 2009 można nadsyłać już teraz.

Tomasz Gołębiowski
redaktor naczelny
tg@controlengpolska.com

Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji

i skracania tekstów oraz zmiany ich tytułów.
Nie zwracamy tekstów niezamówionych.
Nie odpowiadamy za treść reklam i ogłoszeń.
Magazyn wydawany jest na licencji
Reed Business Information. www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 1
 Nr 2 (55)
Rok VII

Międzynarodowe źródło informacji o sterowaniu i automatyce MARZEC 2009

Tematy wiodące
19 Produkt Roku 2008
Innowacyjność, solidność, użyteczność – to tradycyjne kryteria,
które decydowały o zwycięstwie w Konkursie na Produkt Roku
2008 czytelników Control Engineering Polska. Tym razem
w szranki stanęło ponad 60 urządzeń, systemów sieciowych
i programów z segmentu automatyki przemysłowej.

38 Focus: Ethernet w polskim sektorze

przemysłowym
Ethernet przemysłowy to najbardziej popularny standard
sieciowy stosowany w polskich zakładach. Pozwala na sprawną
komunikację, jest łatwy w obsłudze i tani w użytkowaniu.
Z danych Control Engineering Polska wynika, że w blisko 70%
przypadków o wyborze tego właśnie standardu zadecydowała jego
niezawodność.

48 Iskrobezpieczne, czy odporne na wybuch?

Podjęcie decyzji o sposobie zabezpieczenia się przed wybuchem
Temat z okładki: Produkt Roku 2008 wymaga rozważań o wiele szerszych, niż tylko zorientowanie
str. 19
się w rodzaju aplikacji na obiekcie i dostosowanie oznaczenia
kodowego. Na dokonanie optymalnego wyboru wpływ mają
rozmaite parametry oraz zastosowanie takich technik, jak:
połączenia magistralne, przewodowe sieci transmisyjne czy
transmisja bezprzewodowa.

Focus:
Ethernet w polskim sektorze przemysłowym
str. 38

Produkty: Allen Bradley

– Ekonomiczny napęd
PowerFlex 4M Produkty: Phoenix Contact
str. 84 – Kompletny zestaw separatorów EXi
str. 82
2 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
 Nowości
4 Przyszłość przemysłu motoryzacyjnego
w Polsce
4 Cadbury: otwarcie trzeciej fabryki
6 Modernizuj z Renishaw
6 Wypożyczalnia sprzętu do automatycznej
identyfikacji
6 Panasonic zamknie 27 fabryk
8 Volkswagen zatrudnił roboty ABB
8 Popyt na łódzką strefę ekonomiczną
8 Aeropolis: jest pierwsza fabryka
10 ASTOR Gazelą Biznesu
10 Przejrzyste MPL Technology
10 QNX wspiera programistów automatyki
przemysłowej
11 ABB rozdaje nagrody
11 CRM w przemyśle
12 Studia dla przemysłu
Temat wiodący:
Iskrobezpieczne, czy odporne na wybuch?
12 Fińskie etykiety z Biskupic
str. 48 12 Autodesk przejął ALGOR
12 Transition technologies na targach EE&W
13 Dell: przeprowadzka do Polski
Tematy numeru 13 SKK partnerem strategicznym Honeywell
1 Od redakcji 14 Defalin zainwestuje w ŚPP
Grunt to rodzinka 14 Inwestycje 2009: niepewne prognozy
14 Strefa kontra kryzys
34 Zaawansowane technologie
Silniki z wewnętrznymi magnesami trwałymi (IPM)

58 Temat wiodący
Sieć informatyczna General Motors wspiera Produkty
produkcję
82 Phoenix Contact – Kompletny zestaw
66 W praktyce separatorów EXi
Automatyzacja produkcji cukru i etanolu
82 Datasensor – Kurtyny bezpieczeństwa
72 Jak to się robi? serii SG4-B
Inteligentne kamery: dobre rozwiązanie 82 Advantech – 10-calowy, dotykowy terminal
dla systemów sterowania z kamerą i słuchawką
84 Schunk – Wieloosiowy system manipulacyjny
78 Zdaniem eksperta Uniplace
Rynkowy system automatyzacji zakładów
przemysłowych 84 Allen Bradley – Ekonomiczny napęd
PowerFlex 4M
85 Wydarzenia 84 Fuji Electric – Nowa generacja przetworników
Protokół CANopen w teorii oraz praktyce ciśnienia

91 Wracając do podstaw Tłumaczone teksty zostały zamieszczone w niniejszym wydaniu za zgodą redakcji czasopisma
„Control Engineering Magazine USA” wydawanego przez firmę Reed Business Information,
Krótki kurs robotyki która stanowi część Reed Elsevier Inc. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszego wydania
nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób, w części
lub w całości, w jakimkolwiek języku — bez pisemnej zgody Reed Business Information.
Control Egineering jest zastrzeżonym znakiem towarowym, należącym do Reed Business Information.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 3

NOWOŚCI
Przyszłość przemysłu motoryzacyjnego w Polsce

D
ynamiczny rozwój sytuacji gospodarczej istotnie wpływa
na kondycję sektora motoryzacyjnego w Polsce. Poważne za-
grożenie dla motoryzacji stanowią wzrost kosztów i drastyczne
ograniczenie dostępu do kredytów, co jest m.in. powodem znacznego
spadku popytu na samochody osobowe i dostawcze. Dodatkowo na sy-
tuację w tej branży mają wpływ m.in. zmiany w zakresie uregulowań
prawnych, a w szczególności w zakresie podatków. Takie są wnioski
Foto: Automatica

z konferencji „Przemysł motoryzacyjny w Polsce w 2009 r. – kondycja

firm motoryzacyjnych i perspektywy na przyszłość”, zorganizowanej
przez Polską Agencję Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIIZ).
Sektor motoryzacyjny jest jednym z największych sektorów przemy-
słu w Polsce oraz niekwestionowanym liderem eksportu. Udział branży w wartości sprzedanej przemysłu wynosi
9,5%. Zatrudnionych jest w niej 188 tys. osób. W Polsce działa ponad 900 firm z branży motoryzacyjnej, z czego
300 z udziałem kapitału zagranicznego. W minionym roku PAIIZ zakończyła sukcesem 13 projektów z tego sektora,
co pozwoli na utworzenie ponad 3 720 miejsc pracy. Należy wymienić m.in. takie firmy, jak: Gedia (wartość inwe-
stycji 20 mln EUR i 350 miejsc pracy), ADPF (150 mln EUR, 700), Nidec Motors & Actuators (14,7 mln EUR,
500), Ford Werke GmbH (94 mln EUR, 800).
W 2008 r. wyprodukowano ponad 864 tys. samochodów osobowych i prawie 127 tys. samochodów dostaw-
czych, co oznacza o 14% więcej aut niż w 2007 (w sumie 992 tys. sztuk). W ubiegłym roku sprzedano natomiast
ponad 378 tys. nowych samochodów – to o 9,3% więcej niż w 2007 r. Polska jest również jednym z czterech naj-
większych producentów autobusów w Europie. W 2008 r. wyprodukowano 4 516 sztuk, a ich sprzedaż w stosunku
do 2007 r. wzrosła prawie o 23% (1 605 sprzedanych sztuk). Do największych producentów autobusów w Polsce
należą fabryki: MAN, Solaris, Volvo, Scania, Autosan.
Do końca 2008 r. sektor motoryzacyjny w Polsce rozwijał się bardzo szybko. Aktualnie PAIiIZ prowadzi 14 waż-
nych, z punktu widzenia rozwoju gospodarczego Polski, projektów tej branży. W porównaniu z grudniem ubiegłego
roku ilość obsługiwanych inwestycji wyraźnie zmniejszyła się, co jest wynikiem ogólnoświatowego kryzysu gospo-
darczego.

Cadbury: otwarcie trzeciej fabryki

Skarbimierzu odbyło się oficjalne otwarcie należącej do Cadbury fabryki gum

W do żucia. Zakład został wprawdzie uruchomiony jesienią ubiegłego roku, ale

uroczystość inauguracji opóźniła się o trzy miesiące. To najnowocześniejsza
fabryka tego typu w regionie. Produkuje takie marki gum do żucia, jak: Trident, Stimorol,
V6 i Hollywood.
– Dzięki tej inwestycji utworzyliśmy 300 nowych miejsc pracy – podkreślała Judith Pic-
kering, prezes fabryki. – Polska, na terenie której znajdują się w chwili obecnej trzy nasze
fabryki, a kolejne inwestycje są w trakcie realizacji, staje się głównym centrum dystrybucji dla koncernu Cadbury w Europie.
O wyborze Polski i Skarbimierza jako miejsca na inwestycje zdecydowało doskonałe położenie w centrum Europy, wykwalifikowani
pracownicy oraz dostęp do dobrej infrastruktury drogowej. Proces budowy fabryki trwał, włącznie z projektowaniem, około 1,5 roku.
Inwestycja ruszyła w 2006 r., a jesienią 2008 r. rozpoczęto regularną produkcję.
Po raz pierwszy koncern zainwestował w Polsce w 1993 r., kiedy to w Bielanach Wrocławskich (gmina Kobierzyce) powstała pierw-
sza fabryka czekolady Cadbury. W 1999 r. firma zakupiła historyczną markę Wedel wraz ze słynną warszawską fabryką czekolady
Wedla, w której od 2007 r. trwają prace modernizacyjne. W lutym 2008 r. została ogłoszona kolejna inwestycja Cadbury w Polsce,
która otrzymała wsparcie ze strony polskiego rządu. W tym roku koncern rozpoczął inwestycje pod Wrocławiem, które są szacowane
na kwotę 250 mln EUR w perspektywie najbliższych lat. Zaplanowane działania obejmują rozbudowę zakładu w Bielanach Wrocław-
skich oraz budowę nowej fabryki czekolady w Skarbimierzu, która stanie obok fabryki gum do żucia. Jej otwarcie ma nastąpić w 2010
roku, natomiast rozbudowa zakładu w Bielanach Wrocławskich ukończona zostanie w IV kwartale bieżącego roku.

4 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

Funkcja Bezpiecznego Zatrzymania
to standard Danfoss Drives dla
przetwornicy częstotliwości
VLT® AutomationDrive FC300
W maszynach lub w urządzeniach produkcyjnych, przy
których ludzie mogą mieć kontakt z niebezpiecznymi ru-
chomymi częściami, niezbędne jest zapewnienie im bez-
pieczneństwa pracy. Do tej pory takie funkcje zabezpie-
czeń realizowały podzespoły zewnętrzne, takie jak np.
łączniki elektromechaniczne i / lub urządzenia nadzorują-
ce chwilową prędkość ruchomych części maszyn. Obecnie
coraz częściej do awaryjnego blokowania pracy niebez-
piecznych urządzeń wykorzystuje się zintegrowane z syste-
mem i elektroniczne przełączniki mocy. To w konsekwen-
cji prowadzi do scalenia funkcjonalności bezpieczeństwa
w modułach energoelektronicznych.

Wbudowana inteligencja zapewniająca

bezpieczeństwo

Koncepcja bezpieczeństwa zintegrowanego w przetworni-

cy częstotliwości VLT® AutomationDrive FC300 została za-
twierdzona przez BGIA (Niemiecki Instytut Zawodowy ds.
Bezpieczeństwa Pracy) jako odpowiednia do instalacji ka-
tegorii 3 wg EN 954-1.

Spełnienie wymogów normy oznacza istotne korzyści dla

aplikacji, w których podstawowym znaczeniem jest zapo-
bieganie przypadkowym i niezamierzonym uruchomie-
niom.

Funkcja zatrzymania realizowana jest zgodnie z kategorią

zatrzymania 0 wg normy EN 60204-1. Istnieje także opcja
przetwornicy realizująca opóźnione bezpieczne odcięcie
toru zasilania silnika maszyny, dzięki czemu można reali-
zować kategorię zatrzymania 1 (wg EN 60204-1).

Przygotowując zintegrowane rozwiązania bezpieczeń-

stwa, należy pamiętać o najważniejszych czynnikach gwa-
rantujących sukces w eksploatacji, takich jak: oszczędność
wdrożenia, prostota wdrożenia, zaufanie klientów do za-
stosowanych technologii, a także łatwość uruchomienia
i eksploatacji przetwornicy częstotliwości.

AUTOMATICON 2009
Zapraszamy na stoisko A22/B21

Certyfikowane przez:

Szczegółowe informacje dotyczące przetwornic czę-

stotliwości VLT® i innych produktów oferty Danfoss dla
Przemysłu można znaleźć na stronach internetowych:
www.danfoss.pl/napedy
NOWOŚCI

Modernizuj z Renishaw
ajnowszy sprzęt i oprogramowanie w dziedzinie modernizacji maszyn pomiarowych prezentowano podczas konferencji Reni-

N shaw. Producent omawiał rozwiązania modernizacyjne dla użytkowników maszyn współrzędnościowych. Polecał wykorzysta-
nie uniwersalnego układu sterowania UCC2 oraz nowego pakietu oprogramowania
pomiarowego MODUS Renishaw. W przypadku maszyny o średnim stopniu wyposażenia
koszt modernizacji wynosiłby mniej więcej 30-40% wartości nowej maszyny.
Unowocześnianie urządzeń ma trwać maksymalnie pięć dni. W tym czasie zostanie prze-
prowadzony przegląd techniczny, który ma na celu oszacowanie stanu technicznego maszy-
ny. Następnie mechanizm „badany” jest przez inżyniera aplikacyjnego. Wszystkie zebrane
dane przesyłane są do Anglii i tam przygotowany zostaje pakiet modernizacji dla klienta.
Ostatecznie przeprowadzana jest instalacja i kalibracja sprzętu.
Według Tomasza Rżysko, kierownika sprzedaży Renishaw modernizacja starych urządzeń
w dobie kryzysu jest o wiele lepsza, niż branie kredytu na nowe rozwiązania.

Wypożyczalnia sprzętu Panasonic

do automatycznej identyfikacji zamknie 27 fabryk
anasonic zapowiedział, że zlikwiduje 15 tys.

B
CS Polska będzie wypoży-
czać sprzęt do automatycz-
nej identyfikacji danych.
P miejsc pracy na całym świecie i zamknie
27 fabryk z powodu trudności finansowych
wynikających z kryzysu gospodarczego.
Oferta obejmuje zarówno udostęp- Koncern ujawnił, że w obecnym roku fiskalnym
nienie urządzeń, jak też doradztwo spodziewa się znaczącej straty netto. To rezultat
konsultantów. Spółka kieruje nową gwałtownego spadku produkcji produktów japoń-
usługę przede wszystkim do firm, skiej marki w ciągu trzech ostatnich kwartałów ubie-
które nie mają stałego zaplecza IT głego roku.
do zarządzania magazynami. W ostatnim kwartale ubiegłego roku sprzedaż pro-
W nowej ofercie BCS Polska udo- duktów Panasonica spadła o 20% licząc rok do roku.
stępnia terminale z czytnikiem ko- Należąca do Panasonica grupa Osaka, która liczyła
Foto: Datalogic Mobile

dów kreskowych lub RFID, a także na zysk roczny wysokości 30 mld jenów (250 mln
drukarki kodów kreskowych. Po- EUR), obecnie spodziewa się ponad 10-krotnie wyż-
nadto w ramach oferty firmy mogą szych strat (380 mld jenów, czyli 3,17 mld EUR).
skorzystać ze wsparcia techniczne- Redukcja etatów, z których połowa dotyczy
go. Obejmuje ono między innymi zagranicy, nastąpi do końca marca 2010 r. Pa-
konfigurację urządzeń, instalację aplikacji na terminalach oraz do- nasonic zatrudnia obecnie 300 tys. pracowników
radztwo konsultantów BCS Polska. na całym świecie. Zwolnienia dotkną więc 5% siły
– Systematyczne inwentaryzacje są koniecznym przedsięwzię- roboczej. Panasonic jest kolejną japońską grupą
ciem w każdym przedsiębiorstwie mającym zaplecze magazynowe – elektroniczną, która doznała bardzo poważnych
twierdzi Jacek Cyran, dyrektor Działu Obsługi Klienta BCS Polska. start finansowych. Należy do nich między innymi
– Koszt różnego rodzaju narzędzi informatycznych, które ułatwia- Sony, Hitachi oraz Toshiba. (PAP)
ją tę procedurę, jest często zbyt wysoki. W dobie kryzysu, kiedy
szukanie oszczędności staje się konieczne, BCS Polska wychodzi
naprzeciw oczekiwaniom rynkowym i oferuje wypożyczenie odpo-
wiedniego sprzętu wraz ze wsparciem specjalistów.
Oferta skierowana jest przede wszystkim do firm, które spora-
dycznie korzystają z urządzeń automatycznej identyfikacji i nie
mają potrzeby ich stałego użytkowania. Ponadto z oferty mogą
skorzystać przedsiębiorstwa, które w wyniku awarii posiadanego
sprzętu przerwały ciągłość działania.

6 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

Liniowy napęd elektryczny EGC
Napędy elektryczne EGC są dostępne w wielu warian-
tach. Ich zalety to m.in. duża dynamika oraz wysoka
prędkość ruchu, wytrzymała prowadnica oraz
duża siła osiowa. Co więcej, modułowy,
mechatroniczny napęd EGC może być
stosowany jako indywidualne
rozwiązanie systemowe jak
i element modułowego systemu
manipulacyjnego Festo.

Wszechstronność
Napędy EGC dostępne są w wykonaniu z paskiem zębatym oraz śrubą pociągową.
Różnorodne skoki śruby, wielorakie rozmiary oraz warianty zawierające chronione
prowadnice oferują szeroki wachlarz zastosowań.

Wydajność
Profile napędu o zoptymalizowanym przekroju zapewniają maksymalną wytrzy-
małość oraz obciążalność. Prędkości, przyspieszenia oraz moment tworzą nowe
standardy.

Skuteczność
Oprócz parametrów technicznych, napęd EGC charakteryzuje się również doskona-
łym współczynnikiem ceny do możliwości. Dzięki wysokiej wydajności EGC, możliwe
jest zastosowanie mniejszych rozmiarów, szczególnie w przypadku napędów ze
śrubą pociągową.

Szybsze planowanie
Wprowadzenie EGC do modułowego systemu manipulacyjnego Festo umożliwia
korzystanie ze standardowych interfejsów przyłączeniowych do innych napędów oraz
silników. Projektowanie z wykorzystaniem programu Positioning Drives dodatkowo
upraszcza konfigurację napędu oraz eliminuje koszty ewentualnych pomyłek.

Napędy EGC z paskiem zębatym i śrubą pociągową:

 duża prędkość i siły osiowe
 maksymalna wytrzymałość
 wysoka obciążalność i wytrzymałość poprzeczna
 minimalna odległość pomiędzy obciążeniem a środkiem prowadnicy
 standardowe mocowania silnika

Napęd EGC-TB z paskiem zębatym:

dowolne położenie silnika

EGC-…-BS-KF EGC-… -TB-KF

Dane techniczne
ze śrubą pociągową z paskiem zębatym
Wielkości 70, 80, 120 , 185 50, 70, 80, 120, 185
Skok roboczy [mm] 100… 3 000 Maks. 10 000
Maks. prędkość [m/s] 2 5
Maks. przyspieszenie [m/s2] 15 50
Maks. siła osiowa [N] 3 000
Moment Mx [Nm] 580
Moment My/Mz [Nm] 1 820

Zapraszamy do odwiedzenia stoiska Festo podczas targów Automaticon

w dniach 31 marca – 3 kwietnia 2009r. Hala 1 – Stoisko B2/C2.
NOWOŚCI

Popyt na łódzką
Volkswagen
strefę ekonomiczną
zatrudnił roboty ABB
P
ięciu nowych inwestorów otrzymało
owa linia robotów ABB zezwolenia na działalność w Łódz-

N – IRB 6650 – podnio-

sła produktywność
automatycznej prasy w fa-
kiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej.
Reprezentują następujące branże: Nepen-
tes – kosmetyki i farmaceutyki, Enginova –
bryce Volkswagena w Brazylii produkcja drzwi do wind, C.Hartwig-Targi
o ponad 2 000%. W efekcie – logistyka, Hellermann Tyton – produkcja
koncern zwiększył produkcję elementów okablowania, Polfa-Łódź – far-
prasy ze 170 do 3 880 płyt maceutyki.
dziennie (dla ośmiu różnych Zarząd strefy planuje w tym roku sku-
typów części). Ponadto grupa pić się na sfinalizowaniu rozmów z inwe-
30 pracowników, którzy wcześniej pracowali wyłącznie w systemie jednozmia- storami, które rozpoczęły się w trzecim
nowym przez trzy lub cztery dni w tygodniu, obecnie obsługuje linię całą dobę i czwartym kwartale 2008 roku, a także
w systemie trójzmianowym przez siedem dni tygodnia. przystąpić do realizacji kilkunastu nowych
Prasa jest jedną z dwóch linii w fabryce samochodów Volkswagen’s New projektów, pod warunkiem rozszerzenia
Anchieta, znajdującej się w pobliżu Sao Paulo w Brazylii. Jej modernizacja jest obszaru ŁSSE. Obecnie łódzka strefa zaj-
częścią wartego 565 milionów USD projektu modernizacyjnego, który ma uczy- muje 908 hektarów, z których ponad 72%
nić 50-letni zakład najnowocześniejszą i najbardziej efektywną fabryką w kraju. zostało zagospodarowane. Planowane jest
Dzięki wyposażeniu prasy w roboty IRB 6650 cykl produkcji został skrócony zwiększenie tego obszaru do 1,16 tys. hek-
o połowę z 1,5 części do 2,8 części na minutę. Rozwiązanie ABB wykorzystuje tarów.
innowacyjną technikę, jaką jest „obrót” pomiędzy dwoma robotami i dodat- W 2008 roku Łódzka Specjalna Strefa Eko-
kową „siódmą oś” w sześcioosiowym robocie. To pozwala przyspieszyć ruch nomiczna wydała 20 nowych zezwoleń dla
pomiędzy sześcioma prasami linii prasującej. Jeden robot łatwo i szybko prze- przedsięwzięć o wartości 1,9 mld zł, w wy-
kazuje płytę drugiemu. Pojedynczy robot, chcąc zrealizować takie samo zada- niku których ma powstać 2,1 tys. nowych
nie, musiałby wykonać wiele skomplikowanych i czasochłonnych ruchów. Tylko miejsc pracy. Od początku funkcjonowania
to jedno rozwiązanie oszczędziło trzy do siedmiu sekund przy każdej operacji, ŁSSE zainwestowało tam 135 firm, które
co jest znaczącą redukcją czasu pracy przy linii produkcji samochodów. zrealizowały projekty o wartości 8 mld zł
i utworzyły 8,7 tys. miejsc pracy.

Aeropolis: jest pierwsza fabryka

W
niedawno powstałym Podkarpackim Parku Naukowo-Technolo-
gicznym Aeropolis rozpoczęła pracę pierwsza fabryka. Należy
do amerykańskiego koncernu Borg Warner Turbo Systems, któ-
ry produkuje turbosprężarki wykorzystywane między innymi do produkcji
Fiata.
Park położony jest w dwóch podrzeszowskich miejscowościach: w Jasionce
naprzeciwko międzynarodowego lotniska i w Rogoźnicy oraz w Rzeszowie, gdzie
znajduje się Preinkubator Akademicki, w którym swoich sił próbuje 15 przedsiębiorstw
utworzonych przez studentów i pracowników naukowych rzeszowskich uczelni.
PPNT dysponuje łącznie 123 hektarami terenów pod inwestycje. W kwietniu tego roku pro-
dukcję planuje tu uruchomić firma MTU Aero Engines, produkująca wirniki do silników lotniczych.
W jej fabryce pracę może znaleźć ponad 400 osób. Kolejnymi przedsiębiorcami, którzy będą inwestować w Parku, są
między innymi: Goodrich – producent komponentów metalowych dla przemysłu lotniczego, OPTeam SA – producent
systemów kart elektronicznych, Vac Aero – wykonawca napylania plazmowego i obróbki cieplnej na potrzeby przemysłu
lotniczego oraz Zelnar – zakład narzędziowy.
W trakcie procedur umożliwiających inwestycje w Parku jest kolejnych 18 firm polskich i zagranicznych. Procedura
dopuszczająca inwestycje na tych terenach promuje przedsiębiorstwa o wysoce innowacyjnym i naukowym charakterze.

8 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

NOWOŚCI
ASTOR
Gazelą Biznesu
D
ziennik „Puls Biznesu” opublikował
dziewiątą już listę rankingową Ga-
zel Biznesu. Wśród przeszło 4 100
firm znalazł się ASTOR. Wyniki prezentowa-
ne w rankingu „Gazele Biznesu 2008” po-
chodzą z ostatnich trzech lat (2005-2007).
Głównym kryterium oceny była dynamika
wzrostu firmy, jej stabilność i uczciwość.
– Naszym głównym celem jest zapewnie-
nie nieustannego rozwoju firmy – mówi Ste-
fan Życzkowski, prezes ASTOR-a. – Dużym
krokiem naprzód było wprowadzenie kilka
lat temu do naszej oferty robotów przemysło-
wych.
Rygorystyczne kryteria Gazel powodują,
że nie wszystkim firmom udaje się utrzymać
w rankingu. Do kolejnego konkursu kwalifi-
kuje się mniej więcej co druga Gazela. Pełna
lista oraz zasady przyznawania tego tytułu
dostępne są na stronie: www.gazele.pl.
Przejrzyste
MPL Technology
M
PL Technolo-
gy otrzyma-
ło certyfikat
„Przejrzysta Firma”
nadawany za publi-
kacje sprawozdań
finansowych i prze-
kazanie ich firmie
Dun and Bradstreet
Poland.
Wyróżnienie świad-
czy o rzetelności w wywiązywaniu się z obo-
wiązku publikacji sprawozdań finansowych.
Certyfikat obowiązuje przez rok.
Aby otrzymać certyfikat firma sprawdzana
jest pod kątem kondycji finansowej, powią-
zań kapitałowych oraz zwyczajów płatni-
czych. Dun and Bradstreet Poland przyznaje
certyfikaty (we współpracy z partnerem Ge-
tin Bankiem) od marca 2008 roku.
Więcej informacji na temat certyfikatu moż-
na znaleźć na stronie internetowej:
www.przejrzystafirma.pl
10 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA
QNX wspiera programistów
automatyki przemysłowej
NX Software Systems ogłosi-
Q ło poszerzenie wsparcia dla
platform automatyki prze-
mysłowej o pakiety dla płyt głównych
(BSP) dla ponad 20 projektów referen-
cyjnych oraz zestawów narzędzi takich
firm, jak: AMCC, Atmel, Freescale,
IBM, Intel, Kontron. Programiści mają
możliwość pobrania pakietów QNX
BSP bezpośrednio z Foundry27, por-
talu społeczności QNX. Nowe BSP dla systemy QNX Neutrino to m.in.:
 AMCC – PPC440 EP/GR EVK  Atmel – AT91SAM9RL64-EK EVB, AT-
91SAM9263-EK EVB  Freescale – MPC8313E RDB, MPC8323E RDB,
MPC8349E MDS, MPC8360E MDS, MPC85x0 ADS, MPC8536 DS, MPC8548
CDS, MPC8572 DS, MPC8641D HPCN (Argo Navis)  IBM – PPC970FX
EVB  Intel – EP80579 (Tolapai)  Kontron – nanoETXexpress-SP  Texas
Instruments – DM355 EVM, DM644x EVM, OMAP 2420 SDP, OMAP 5912
OSK  x86 BIOS – dla płyt referencyjnych opartych na x86
QNX doda niebawem BSP dla AMCC PPC405EX EVK, AMCC PPC460EX
EVK, Atmel AT91SAM9RL64-EK EVB, Freescale MPC8536 DS oraz Texas In-
struments OMAP 3530 EVM. Lista wszystkich aktualnych BSP QNX, a także
informacje na temat dostępności określonych BSP, znajduje się na stronie:
www.qnx.com/bsps_and_drivers.html.
Podobnie, jak pozostałe produkty QNX, BSP są tworzone w sposób otwar-
ty, za pośrednictwem portalu Foundry27. Dzięki temu klienci posiadają swo-
bodny dostęp do najnowszych aktualizacji i ulepszeń kodu BSP. Klienci mają
również dostęp do strony Foundry27 BSP Project Wiki, gdzie znajdą forum,
na którym mogą porozmawiać bezpośrednio z programistami BSP z QNX
Software Systems.
Dzięki ostrym ograniczeniom czasowym oraz odpornej na błędy architek-
turze opartej na mikrojądrze system QNX Neutrino jest często stosowany
w wielu urządzeniach kontrolnych i automatyzujących, w tym: w systemach
generowania mocy, kontroli procesu, automatyce budowlanej, SCADA oraz
w transporcie. Sterowniki urządzeń zawarte w BSP QNX korzystają z architek-
tury mikrojądra i są uruchamiane poza jądrem QNX Neutrino, w procesach
znajdujących się w chronionej przestrzeni użytkownika. Pozwala to na pro-
gramowanie oraz debugowanie sterowników podobnie do zwykłych aplikacji.
Dzięki temu programiści automatyki przemysłowej mają możliwość prostej
modyfikacji istniejących sterowników lub tworzenia własnych.
Sterowniki w przestrzeni użytkownika zapewniają również większą odpor-
ność na błędy oraz dostępność systemu od sterowników znajdujących się
w jądrze, które mogą powodować zawieszanie się jądra systemu.
BSP są dystrybuowane na licencji Apache 2.0, która, w odróżnieniu od re-
strykcyjnej licencji GPL, daje programistom możliwość zachowania kodu
źródłowego dla siebie lub opublikowania go w celu dalszego rozwijania
przez społeczność.
Dystrybutorem SWD Software w Polsce jest RTOS QNX.
● www.controlengpolska.com

ABB
rozdaje nagrody
A
BB ogłosiło konkurs „Robot-
man”, skierowany do stu-
dentów wyższych uczelni
technicznych. Mogą wziąć w nim udział wszystkie osoby,
które w swoich pracach dyplomowych lub przejściowych po-
dejmą próbę zrobotyzowania procesu technologicznego.
Chętni do udziału w konkursie powinni przesłać pocztą
elektroniczną: wypełniony formularz zgłoszeniowy, streszcze-
nie, egzemplarz własnej pracy oraz plik z zapisanym projek-
tem zrobotyzowanego stanowiska w Robot Studio.
Dla laureatów firma ABB przewidziała nagrody:
 główną o wartości 5 000 zł wraz z voucherem na szkolenie
z programowania i obsługi robotów,
 pierwsze wyróżnienie: 3 000 zł oraz voucher na szkolenie
z oprogramowania i obsługi,
 drugie wyróżnienie: 1 000 zł oraz voucher na szkolenie
z oprogramowania i obsługi.
Zgłoszenia należy przesyłać do października. Wyniki kon-
kursu zostaną ogłoszone w listopadzie br.
NOWOŚCI
CRM w przemyśle
irma update software AG, austriacki producent roz-
F wiązań do zarządzania relacjami z klientami (CRM
– Customer Relationship Management), stworzyła
centrum kompetencyjne „Industry Solutions Internatio-
nal” (ISI). Zadaniem ISI jest wsparcie klientów z sektora
przemysłowego, w szczególności branży produkcyjnej,
budowlanej oraz nowoczesnych technologii.
Nowe centrum kompetencyjne prowadzi: usługi do-
radztwa, wdrożenia, obsługi oraz serwisu branżowego
rozwiązania CRM update.seven. Jednoczenie ISI odgry-
wa znaczącą rolę w procesie planowania rozwoju produk-
tu oraz w zakresie zarządzania i działań marketingowych
update.
Specjaliści CRM będą wspierać ponad 300 klientów
z branży, w tym znane firmy z sektora budowlanego, jak:
Danfoss, Hansgrohe, Knauf Insulation, Lafarge, Rock-
wool, Saint-Gobain Isover i Legrand, jak również renomo-
wanych producentów: Demag Cranes & Components,
Kuhnke Automation, Liebherr, Reis Robotics czy Trumpf.
NOWOŚCI

Studia dla przemysłu

B
iotechnologie, inżynieria środowiska, mechanika i budowa maszyn
oraz automatyka to niektóre wydziały, których studenci mogą li-
czyć na dofinansowanie w ramach promowania przez państwo kie-
runków strategicznych dla gospodarki.
Źródło: Hannover Messe

W 2009 roku akademickim Ministerstwo Nauki na dotacje dla tzw. kie-

runków zamawianych przeznaczyło 200 mln zł. Wyboru strategicznych
dziedzin dokonano na podstawie analizy potrzeb rynku pracy w ciągu naj-
bliższych pięciu lat. Maksymalna miesięczna wartość dotacji na jednego
studenta ma sięgać nawet 400 EUR.
Według danych resortu należy spodziewać się, że najbardziej poszuki-
wanymi specjalistami będą informatycy. W perspektywie kilku lat mogą liczyć nawet na 150 tys. nowych miejsc
pracy. W Polsce dziedziny techniczne i związane z przemysłem studiuje tylko około 15 proc. spośród blisko dwóch
milionów studentów. Nauki ścisłe zgłębia około 6-7 proc. Według raportu Ministerstwa Nauki w 2013 roku w Pol-
sce – mimo kryzysu – może zabraknąć ponad 46 tys. inżynierów.

Fińskie etykiety Autodesk przejął Alogora

z Biskupic utodesk poinformował o zakończeniu procesu przejęcia Algora, dostawcy opro-

irma UPM Raflatac, wchodząca w skład A gramowania do analizy i symulacji. Koszt inwestycji sięgnął 34 milionów USD.
– Dołączenie linii produktów Algora do obecnej oferty rozwiązań Autodesk

F jednej z największych na świecie kompa-

nii papierniczych, buduje w Biskupicach
Podgórnych koło Wrocławia nową fabrykę. In-
uzupełni nasze możliwości symulacji – komentuje Robert Kross, wiceprezes Działu
Rozwiązań Przemysłowych w Autodesku.
Technologie symulacji firmy Algor rozszerzą ofertę narzędzi Autodesk do cyfrowego
westycja jest zlokalizowana na terenie należą- prototypowania o nowe zaawansowane opcje symulacji, jak analiza termalna i prze-
cym do Tarnobrzeskiej Specjalnej Strefy Ekono- pływu płynów, które dają klientom możliwość optymalizacji i udoskonalenia projektów
micznej. przed produkcją.
UPM ma zainwestować około 90 milionów
EUR i zatrudnić 170 nowych pracowników.
Nowa fabryka będzie produkować materiały Transition Technologies
etykietowe, z których wytwarza się etykiety sa-
moprzylepne wykorzystywane w takich bran- na targach EE&W
żach, jak: żywność, kosmetyki, artykuły gospo-

T
darstwa domowego i logistyka.
Oficjalne otwarcie nowej fabryki zaplanowa-
no na maj 2009 roku. Zakład w Biskupicach
Podgórnych jest najbardziej zaawansowanym
technologicznie przedsięwzięciem firmy. Będzie
to najnowocześniejsza fabryka w całej branży
materiałów etykietowych. Od początku plano-
wania inwestycji założeniem firmy UPM Raflatac
było zlokalizowanie zakładu w specjalnej strefie
ekonomicznej. Ostatecznie o wyborze lokaliza-
cji inwestycji w Biskupicach Podgórnych zdecy-
dowały: bliskość dogodnych połączeń komu-
nikacyjnych, w tym autostrad umożliwiających
eksport produkcji, położenie w centrum Europy
oraz dostępność wysoko wykwalifikowanej ka-
dry pracowników we Wrocławiu.
ransition Technologies był jedynym polskim wystawcą na targach
E-world Energy & Water.
Wystawa przeznaczona jest dla ekspertów z sektorów energetycz-
nego i wodnego. Odbyła się w pierwszej połowie
lutego br. w niemieckim Essen. Targi zgromadzi-
ły ponad 450 firm oraz blisko 17 000 zwiedza-
jących z całego świata.
Wystawie towarzyszą wystąpienia znanych
przedstawicieli sektora energetycznego i wodne-
go, konferencje oraz liczne seminaria poświęcone
najważniejszym, bieżącym tematom energetyki.
Uczestnicy targów, poza trzema dniami prezenta-
cji oraz spotkań, mogli także wziąć udział w fo-
rum integracyjnym. Podczas forum wystawcy
oraz odwiedzający targi wymieniają się doświad-
czeniami oraz nawiązują relacje biznesowe.

12 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

 NOWOŚCI

Dell: przeprowadzka do Polski SKK partnerem

2009 roku Dell zacznie przenosić pro- strategicznym
W dukcję komputerów z irlandzkiego Li-
merick do fabryki w Łodzi.
Przenosiny stanowią część ogłoszonego
Honeywell

K
w ubiegłym roku planu, który ma przynieść 3 mi- rakowski integrator syste-
liardy USD oszczędności. Dell spodziewa się re- mów automatycznej identy-
dukcji zatrudnienia w Limerick o około 1 900 osób fikacji został partnerem stra-
w ciągu następnych 12 miesięcy. Pierwsi pracow- tegicznym firmy Honeywell. Tytuł
nicy opuszczą firmę w kwietniu, a pełne przenie- Strategic Business Partnera dla SKK
sienie produkcji do Polski spodziewane jest na styczeń 2010 roku. to efekt opracowanej niedawno stra-
– Wybór Polski przez tak renomowaną firmę jak Dell, zwłaszcza w obliczu pogarszającej tegii Honeywella, które wprowadza
się sytuacji gospodarczej na świecie, bardzo mnie cieszy, ponieważ świadczy o silnej pozycji nowy partnerski program dla swoich
konkurencyjnej naszego kraju – mówi Paweł Wojciechowski, prezes Zarządu Polskiej Agencji dystrybutorów i partnerów.
Informacji i Inwestycji Zagranicznych. – Dzięki takim projektom z branży IT stwarzamy dobre SKK jest jedyną w Polsce firmą, któ-
podstawy do rozwoju innowacji. A branża IT ma szczególnie dobre warunki do rozwoju dzięki ra uzyskała tytuł strategicznego part-
wyjątkowej konkurencyjności polskiego szkolnictwa wyższego w tym obszarze. nera biznesowego firmy Honeywell.
Pracownicy Dell w Limerick będą nadal koordynować produkcję, logistykę oraz zaopa-
trzenie w regionie EMEA, jak również zajmować się projektami z zakresu rozwoju produktów
i inżynierii przemysłowej. Global Innovation Solutions Centre oraz EMEA Command Centre Więcej Nowości na:
www.controlengpolska.com
pozostaną w Limerick. (PAIiIZ)

Energooszczędny i bezwentylatorowy BOXER

z procesorem Intel Atom
Krakowska firma CSI Computer Systems for
Industry ma przyjemność przedstawić naj-
nowszy, bezwentylatorowy komputer kom-
paktowy AEC-6911 z bardzo dobrze już zna-
nej serii BOXER S. Wyposażony jest on
w niezwykle energooszczędny procesor Intel
Atom N270 taktowany zegarem 1.6 GHz. Urządzenie osadzone jest w odpornej obu-
dowie wykonanej ze stopu aluminium. Komputer posiada gniazdo pamięci SDRAM,
na którym można zainstalować maks. do 1GB pamięci DDR2 SODIMM. Ogromną za-
letą komputera jest różnorodność zastosowanych portów komunikacyjnych. AEC-6911
posiada 2 kontrolery Gigabit Ethernet, 4 porty RS-232, w tym 1 port konfigurowalny jako
RS-232/422/485 i 4 porty USB 2.0. Ponadto wyprowadzono również interfejsy VGA,
AUDIO, oraz PS/2.
Funkcjonalność urządzenia można rozszerzyć za pomocą 2 złącz PCI i 2 gniazd
PCMCIA. AEC-6911 posiada zintegrowane gniazdo CF, co pozwala na instalacje sys-
temu operacyjnego oraz oprogramowania użytkowego na rekomendowanych kartach
CompactFlash. Ponadto komputer posiada miejsce na 2,5” dysk wirujący oraz nośnik
napędów optycznych DVD-ROM. Komputer może być zasilany ze źródła napięcia sta-
łego DC 9~30V, opcjonalnie można zamówić zewnętrzny zasilacz napięcia przemien-
nego AC100-240V 50-60Hz. Zakres temperatur pracy to -15oC do +55oC. Producent
udostępnia sterowniki dla systemów operacyjnych Windows CE5.0 / XP Pro / XP Em-
bedded / Linux.Red Hat. Dzięki funkcji watchdog na bieżąco monitorowana jest po-
prawność pracy komputera, a w razie zaistnienia awarii następuje automatyczny re-
start, co znacznie redukuje koszty i czas związany z ewentualnymi przestojami i na-
prawami.
Przeznaczeniem AEC-6911, głównie ze względu na dużą wydajność przy bardzo ma-
łym poborze mocy oraz liczbę portów komunikacyjnych, są różnego typu rozproszone
systemy diagnostyczne, systemy kontroli dostępu, zlokalizowane na zewnątrz syste-
my parkingowe, wolnostojące aplikacje typu POS/POI czy wreszcie aplikacje medycz-
ne, w których występuje konieczność zapewnienia odpowiedniej komunikacji i sterowa-
nia wieloma różnymi urządzeniami. Ponadto duża odporność na wibracje i udary oraz
szeroki zakres temperatur pracy predysponują AEC-6911 do zastosowania w aplika-
cjach mobilnych.
Szczegółowe informacje:
CSI Computer Systems for Industry
tel. (12) 638-37-50
ipc@csi.net.pl
NOWOŚCI

Defalin zainwestuje
w ŚPP
D
efalin zainwestuje ponad 50 milio-
nów zł w nowy zakład w Świdnic-
kim Parku Przemysłowym. Zakład,
w którym będzie powstawać sznurek, siat-
ka rolnicza i taśma opakowaniowa, ma być
w pełni zautomatyzowany.
Defalinet – spółka córka Defalinu – po-
wołana do zrealizowania tej inwestycji
– planuje produkcję innowacyjnej siatki
o różnorodnym splocie, wykorzystywanej
w rolnictwie.
Nowa hala w ramach projektu Invest-Park
Development powstaje przy ul. Towarowej
w Świdnicy. Na tym terenie zlokalizowana
zostanie jednokondygnacyjna hala produk-
cyjno-magazynowa oraz część administra-
cyjno-socjalna o łącznej powierzchni 5 tys.
m kw.
Jeszcze w tym roku Defalin ma zatrudnić
30, a docelowo 50 osób. Wkrótce rozpocz-
nie się rekrutacja nowych pracowników,
m.in.: operatorów, dziewiarzy, pakowaczy
i magazynierów. Produkcja ma rozpocząć
się na przełomie września i października
2009 r. Jej docelowa wielkość wyniesie
około 5 tys. ton rocznie.
Inwestycje 2009: niepewne
prognozy
iepewna sytuacja ekono-
N miczna Polski utrudnia
prognozowanie napływu
bezpośrednich inwestycji zagranicz-
nych (BIZ) do naszego kraju w 2009
r. To jeden z wniosków z konferencji
„Podsumowanie działalności PAIiIZ w 2008 roku oraz plany na rok 2009”. We-
dług Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych na możliwości pro-
gnostyczne składają się takie czynniki, jak: wielkość napływu BIZ prezentowana
przez Narodowy Bank Polski (NBP), wielkość deklaracji inwestycyjnych ocenia-
na na podstawie projektów prowadzonych przez agencję oraz ocena sytuacji
makroekonomicznej.
Biorąc pod uwagę powyższe dane, w 2009 roku można spodziewać się na-
pływu BIZ w granicach od 7 do 10 mld EUR. Według Pawła Wojciechowskiego,
prezesa PAIiIZ szansą dla Polski są inwestycje poszukujące efektywności. Tanie-
jąca złotówka pociąga za sobą obniżenie kosztów inwestycji, a tym samym za-
chęca inwestorów (chociażby z takich sektorów, jak centra obsługi telefonicznej
czy spożywczy) do przenoszenia działalności gospodarczej do naszego kraju.
Według PAIiIZ Polska jest wciąż atrakcyjna dla inwestorów szukających sposo-
bów na obniżenie kosztów koniecznych do przetrwania w okresie kryzysu.
W 2008 r. agencja zakończyła 56 projektów inwestycyjnych z 17 krajów o war-
tości 1,5 mld EUR. Najwięcej projektów pochodzi z sektora call center (21) i mo-
toryzacyjnego (13). Dla porównania w 2007 r. PAIiIZ zamknęła 57 projektów
o wartości 1,3 mld EUR. W ubiegłym roku roku do najważniejszych projektów
należały m.in. inwestycje następujących firm: Lafarge z Francji (sektor budow-
lany, 115 mln EUR, 625 miejsc pracy), Credit Suisse ze Szwajcarii (sektor BPO,
8,3 mln EUR, 500 miejsc pracy), Cadbury z Wielkiej Brytanii (sektor spożyw-
czy, 256,7 mln EUR, 750 miejsc pracy), Jabil z USA (sektor elektroniczny, 20
mln EUR, 600 miejsc pracy), City z Wielkiej Brytanii (sektor BPO, 7,5 mln EUR,
500 miejsc pracy), SWS Group z Irlandii (sektor BPO, 1 mln EUR, 370 miejsc
pracy), Lenovo Technology B.V. z Chin (sektor elektroniczny, 4 mln EUR, 1 276
miejsc pracy), ADPF – projekt niemiecko-japoński (sektor motoryzacyjny, 150
mln EUR, 700 miejsc pracy).

Strefa kontra kryzys

C
o najmniej sześć zezwoleń na rozpoczęcie działalności ma wydać w tym roku Kamiennogórska Specjalna Strefa
Ekonomiczna. Trwają starania o kolejną zmianę granic terenów objętych ulgami. Jesienią ubiegłego roku zarząd
Kamiennogórskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej wystąpił do Minister-
stwa Gospodarki o zmianę granic strefy w Lubaniu, Gryfowie Śląskim, Nowo-
grodźcu, Dobroszycach i Ostrowie Wielkopolskim.
W 2008 roku Kamiennogórska SSE wydała sześć zezwoleń i nawiązała współ-
pracę z kolejnym strategicznym inwestorem – firmą Toyota Boshoku, która wybu-
duje w Nowogrodźcu zakład elementów wyposażenia wnętrz. Był to także bardzo
dobry rok dla Ostrowa Wielkopolskiego, gdzie zainwestowały trzy nowe firmy.

14 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

 AUTOMATICON 2009
Control Engineering Polska poleca:

Zwiedzaj targi z mapą

Control Engineering Polska

> Zlokalizuj stoiska kluczowych dostawców.

> Przejrzyj alfabetyczny spis wystawców.

Zobacz, jakie firmy i produkty

są warte uwagi spośród wielu innych

> Zapoznaj się z dostawcami i produktami,

na które warto zwrócić uwagę w gąszczu targowych
ofert (przegląd na stronach 15-18).

Weź udział w debacie

„Współpraca nauki i przemysłu
w automatyce: małżeństwo
doskonałe?”
Hala 1, stoisko D22

> Podyskutuj o tym, czy i jak wykorzystać wiedzę

akademicką do rozwiązywania konkretnych problemów
technicznych z przedstawicielami ASTOR-a,
CIECH-u SA, MPL Technology, PIAP-u, Politechniki
Warszawskiej i Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego. Debata odbędzie się 1 kwietnia
w godz. 14.00 – 15.45 w sali konferencyjnej B1 (I piętro)
w centrum konferencyjnym EXPO XXI.

Odwiedź stoisko
info@schmersal.pl

Control Engineering Polska

i przekaż nam uwagi na temat pisma.

> Przedstawiciele redakcji będą czekać na stoisku

K14 w hali nr 2. Będziemy prezentować aktualne
wydania miesięczników Wydawnictwa Trade Media
www.schmersal.pl

International Holdings (Control Engineering Polska,

Design News Polska, Inżynieria & Utrzymanie Ruchu
Zakładów Przemysłowych, MSI Polska) oraz najnowsze
katalogi branżowe (m.in. „Produkty dla automatyki
przemysłowej”).

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 15

 AUTOMATICON 2009 – FIRMY PREZENTUJĄ

Robotyka Mechanika Automatyka

7ZRU]\P\
VWDQRZLVND
SURGXNF\MQH
]
Z\NRU]\VWDQLHP
URERWyZ
SU]HP\VšRZ\FK

Z\SRVDÞRQ\FK
PLQ
Z
UyÞQHJR
URG]DMX
FKZ\WDNL
PDQLSXODWRU\
V\VWHP\

ZL]\MQH
RUD]
V\VWHP\
SRPLDUyZ
L
GHWHNFML
RELHNWyZ

3URMHNWXMHP\
L
EXGXMHP\
Z
SHšQL
]DXWRPDW\]RZDQH
Syš]DXWRPDW\]RZDQH

RUD]
PDQXDOQH
OLQLH
SURGXNF\MQH
PDV]\Q\
XU]jG]HQLD
L
SU]\U]jG\

www.myrma.eu

MPL Technology
zaprasza

na Miêdzynarodowe Targi
Automatyki i Pomiarów

XFC – Ultraszybka technologia w systemach sterowania

Które odbêd¹ siê w dniach Najnowsze rozwiązania firmy Beckhoff to przełom we współczesnych
31.03-03.04.2009 roku systemach automatyki. Technologia XFC (eXtreme Fast Control Tech-
w Warszawie nology), wykorzystująca Ethernet czasu rzeczywistego na poziomie jed-
w Centrum Targowym Expo XXI nostek sterujących oraz układów I/O wprowadza nowy wymiar wydaj-
ności i szybkości w przetwarzaniu i przesyle danych przemysłach. Zop-
tymalizowana architektura Ethernetu przemysłowego, system I/O opar-
Serdecznie zapraszamy ty o sieć EtherCAT oraz uniwersale oprogramowanie sterujące TwinCAT
do odwiedzenia naszego
przezwyciężają ograniczenia dostępnych na rynku systemów.
stoiska:

Automaticon 2009
www.mitsubishi-automation.pl | www.mpl.pl Stoisko nr B16, Hala nr 1

16 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

 AUTOMATICON 2009 – FIRMY PREZENTUJĄ

Automation IT: Przetwornik

nowa technologia przełączania
zapewnia dostęp do poziomu polowego
ciśnienia
Celem Automation IT jest utworzenie
ECT 8472
ethernetowej platformy komunikacyjnej dla
całego zakresu aplikacji w zbieżnych sieciach
przemysłowych. Firma HARTING zajmuje się
integrowaniem ethernetowych protokołów
automatyki w platformę komunikacyjną
Automation IT. HARTING zaprezentował
rewolucyjną technologię przełączania podczas
mCon 3100 targów SPS/IPC/DRIVES 2008 w Norymbergii.

Nowa technologia przenosi standard Ethernetu do poziomu polowego.

Umożliwi to pracę krytycznych pod względem czasu protokołów
ethernetowych w czasie rzeczywistym i w warunkach determinizmu.

Technika ta jest oparta na nowej technologii przełączania, która nie Szwajcarskie przetworniki ciśnienia firmy TRAFAG AG
zmienia komunikatu ethernetowego i która zgodna jest ze standardem Nowej generacji ceramiczny przetwornik ciśnienia oparty
IEEE 802.3. Komunikaty automatyki o wysokim priorytecie generowane
*na wbudowanym chipem ASIC.
przez profile automatyki przemysłowej, które używają standardowego
Ethernetu, wyprzedzają komunikaty niezwiązane z systemami
Dane techniczne:
automatyki. Technologia ta jest wbudowana w przełączniki i gwarantuje,
Zakres pomiarowy: 0...1, 2.5, 4, 6, 10, 16, 25, 40 bar
że komunikaty będą dostarczone we właściwym czasie. Może ona być
Sygnał wyjściowy: 4...20 mA
stosowana dla wszystkich aplikacji automatyki. Przełączniki wieloportowe
obsługują rozszerzone topologie liniowe
Dokładność: 0.3% FS
i topologie gwiazdy, dając użytkownikowi
Temperatura medium: -25...85oC
możliwość wyboru najlepszej topologii dla Temperatura otoczenia: -25...85oC
jego potrzeb. Stopień ochrony: IP 65

Rozwijając koncepcję platformy Charakterystyka techniczna sprawia iż jest to idealny

Automation IT do poziomu polowego, przetwornik do zastosowań w przemyśle maszynowym,
HARTING będzie miał znaczący wpływ chłodnictwie oraz obróbce wody.
na przełom w ethernetowych aplikacjach Cena przedmiotowego przetwornika to 350 PLN
automatyki. Zapraszamy na nasze stoisko na AUTOMATICON 2009 (nr G-12)

Saia®PCD
Sterowniki
z Web-serwerem
zintegrowane
ze światem IT

w w w.s a b u r.co m .p l

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 17

405 Reklama Sterowniki z Web-serwerem do Control.indd 1 2009-03-06 16:17:06
AUTOMATICON 2009 – FIRMY PREZENTUJĄ

Firma Wagner-Service
jest wyłącznym przedstawicielem
firmy Stäubli Robotics w Polsce.
W szerokiej ofercie robotów
są zarówno 4-osiowe
SCARY o ładowności do 8kg
jak i roboty 6-osiowe
o udźwigu od 2 do 250 kg.
Roboty przeznaczone
do prostych czynności
manipulacyjnych,
paletyzacji, ale też do pracy
w warunkach:
 CLEANROOM – szczególnej
czystości,
 HUMID ENVIROMENT
– o wysokim poziomie
wilgotności,
 PAINT – do malowania
także w EX,
 PLASTIC – do współpracy
z wtryskarkami.
Stäubli proponuje roboty
charakteryzujące się IP65,
oraz brakiem zewnętrznego
okablowania w standardzie.
Jest także producentem
sterowników oraz
oprogramowania ułatwiającego
pracę z robotem:
 VALPAINT do malowania,
 VALPLAST do aplikacji
z wtryskarkami,
 TRACKING.

WAGNER-SERVICE wyłączny przedstawiciel Stäubli Robotics w Polsce

ul. Imieli 14, 41-605 Świętochłowice, tel. (+48) 665 411 344,
p.poplawski@wagner-polska.com.pl, www.staubli.com/en/robotics
 Produkt Roku
Nagroda Czytelników

Zwycięzcy 2008
Kategoria: Integracja danych i programów
Proficy Plant Applications 4.3
– oprogramowanie wizualizacyjne
GE Fanuc Intelligent Platforms

Kategoria: Interfejsy użytkownika

Power Panel PP45 – panel operatorski
ze sterownikiem
B&R Automatyka Przemysłowa

Kategoria: Sieci i komunikacja

Protokół Ethernet Powerlink jako
otwarte oprogramowanie openPowerlink
B&R Automatyka Przemysłowa

Kategoria: Silniki, napędy i sterowanie nimi

FR D-700 – przetwornica częstotliwości
Mitsubishi Electric

Kategoria: Sterowanie dyskretne i sygnalizatory stanu

SafetyOne – sterownik bezpieczeństwa
IDEC

Kategoria: Urządzenia pomiarowe i czujniki

SBOC-M/SBOI-M
– kompaktowy system wizyjny
Festo

Kategoria: Wbudowane systemy sterowania

Zintegrowany System Sterowania iQ
Mitsubishi Electric

Kategoria: Zaawansowane przetwarzanie i regulacja

Modicon M340 – sterownik PLC
Schneider Electric

Produkt Roku 2008 – NAGRODA REDAKCJI

Protokół Ethernet Powerlink jako
otwarte oprogramowanie openPowerlink
B&R Automatyka Przemysłowa
TEMAT Z OKŁADKI
PRODUKT ROKU 2008

V Konkurs na Produkt Roku

Automatyczny
Innowacyjność, solidność, użyteczność – to tradycyjne kryteria, które decydowały
o zwycięstwie w Konkursie na Produkt Roku 2008 Czytelników Control Engineering
Polska. Tym razem w szranki stanęło ponad 60 urządzeń, systemów sieciowych
i programów z segmentu automatyki przemysłowej.

Tomasz Gołębiowski

Z
dobycie tytułu Produktu Roku
2008 wymaga przejścia przez
kilka etapów. Przede wszystkim
każde zgłoszenie weryfikują do-
świadczeni inżynierowie pod kątem in-
nowacyjności, użyteczności oraz wpływu
na rynek (listę członków jury konkursu
publikujemy na str. 22-23). Zdarza się,
że podejmują decyzję o odrzuceniu zgło-
szenia ze względu na zbyt niski poziom
technologiczny, jaki reprezentuje określo-
ny produkt.
W tym roku jury dokonało analizy po-
nad 60 zgłoszeń, a zatem kilku więcej niż
rok wcześniej. W kategorii Zaawansowane
przetwarzanie i regulacja do rywalizacji sta-
nęły trzy produkty, Integracja danych i pro-
gramów oraz Sieci i komunikacja – po czte-
ry, Wbudowane systemy sterowania – pięć,
Sterowanie dyskretne i sygnalizatory stanu –
siedem, Interfejsy użytkownika – osiem, zaś
Urządzenia pomiarowe i czujniki – czterna-
ście. Z najbardziej zaciętą rywalizacją mieli-
śmy do czynienia w kategorii Silniki, napędy
i sterowanie nimi, do której zgłoszono szes-
naście produktów.
Zadaniem jury był wybór maksymalnie
trzech urządzeń, systemów bądź programów
w każdej kategorii. Wybrana trójka przecho-
dziła do finału, w którym o zwycięstwie decy-
dowali czytelnicy Control Engineering Polska.
 PRODUKT ROKU 2008

rozstrzygnięty!
dream team

 Jacek Barszcz, przedstawiciel B&R Automatyka Przemysłowa

odebrał trzy nagrody za protokół ethernet POWERLINK
w wersji openPOWERLINK (nagroda czytelników i redakcji)
oraz Panel zintegrowany ze sterownikiem B&R PowerPanel PP45
(nagroda czytelników).

 Ceremonię prowadził Tomasz Gołębiowski, redaktor naczelny

Control Engineering Polska.

Przez kilka tygodni mogli oceniać 24 produk-
ty w ośmiu kategoriach. Liczbę punktów, któ-
re uzyskał każdy z nominowanych produk-
tów, podajemy przy ich opisach na kolejnych
stronach pisma. W większości przypadków
wybór czytelników zgadzał się z oceną redak-
cji. Niemniej wypada żałować, że tym razem
w finale zabrakło choćby jednego produktu
opracowanego przez polską firmę.
Jak co roku jury przyznało Nagrodę Spe-
cjalną Redakcji Control Engineering Polska.
Tym razem wybór padł na protokół sieciowy
Ethernet Powerlink jako otwarte oprogramo-
wanie openPowerlink firmy B&R Automatyka
Przemysłowa. To jedno z niewielu rozwiązań,
wśród dostępnych na rynku deterministycz-
nych protokołów Ethernetu czasu rzeczywi-
stego, które mają swój otwarty dla użytkow-
ników odpowiednik. Główną zaletą Ether-
net POWERLINK jest fakt, że protokół może
być zaimplementowany na dowolnym stan-
dardowym sprzęcie oraz procesorze Ethernet.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 21

PRODUKT ROKU 2008

Jury Konkursu Produkt Roku 2008

Mgr inż. Józef Czarnul,
absolwent Politechniki Warszawskiej
Wydziału Lotniczego; ukończył również
studium podyplomowe: Automatyka
Przemysłowa oraz Automatyzacja Prac
Eksperymentalnych – Komputerowe
Wspomaganie. Od 1994 r. zajmuje się
indywidualną działalnością gospodarczą
w dziedzinach automatyki i sterowania (ważniejsze tematy:
część projektów systemu zarządzania instalacjami budynku:
hotel Hyatt, bank BRE, biurowce: Saski Biznes Park, Altus
Katowice). Konstruktor obrabiarek i urządzeń obróbczych, 10 lat
– projektant układów automatyki przemysłowej, większe obiekty:
wytwórnia kwasu siarkowego, fabryka farb i lakierów, cukrownia,
opracowywanie katalogu wyrobów automatyki zjednoczenia
MERA (w jęz. angielskim), od 1985 roku, 9 lat – starszy projektant
i kierownik pracowni projektowej. Z Control Engineering Polska
współpracuje od 2003 r.
 Przedstawiciele nagrodzonych firm (od lewej):
Dr inż. Andrzej Ożadowicz, Krzysztof Zajdel, Product Manager, CompArt
od 2002 roku zatrudniony na Wydziale Automation; Łukasz Sendecki, specjalista ds.
Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki marketingu, MPL Technology; Makoto Kato, Manager
i Elektroniki AGH w Katedrze Automatyki of Factory Automation Central Eastern Europe,
Napędu i Urządzeń Przemysłowych na Mitsubishi Electric; Andrzej Soldaty, dyrektor ds.
stanowisku asystenta. Stopień doktora sprzedaży, Festo; Paweł Fraś, Product Manager,
nauk technicznych w dyscyplinie Schneider Electric; Mariusz Benna, prezes zarządu,
elektrotechnika otrzymał w styczniu 2007 r. VIX Automation; Jacek Barszcz, Regional Manager
Zainteresowania podstawowe dotyczą zagadnień aplikacji systemów (Warszawa), B&R Automatyka Przemysłowa
tzw. inteligentnego budynku, możliwości ich wykorzystania do oraz Tomasz Gołębiowski, redaktor naczelny Control
optymalizacji wykorzystania energii w budynkach oraz monitoringu Engineering Polska
stanu sieci zasilającej (kwestia jakości energii). Dodatkowo
interesuje się podstawami programowania sterowników
przemysłowych i mikrokontrolerów oraz zasadami realizacji prostych Ethernet POWERLINK jest jedynym rozwią-
sieci sterowania w budynkach użyteczności publicznej i aplikacjach zaniem czasu rzeczywistego na bazie przemy-
przemysłowych. Z redakcją współpracuje od 2005 roku. słowego Ethernetu z mikrosekundową pręd-
kością i precyzją, które nie wymaga obsłu-
Dr inż. Paweł Dworak, gi poprzez dedykowany sprzęt oraz układy
absolwent Automatyki i Robotyki na Wydziale ASIC. Bazuje wyłącznie na międzynarodo-
Elektrycznym Zachodniopomorskiego wych standardach.
Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, Wygranym gratulujemy, a wszystkim gło-
stopień doktora nauk technicznych uzyskał sującym dziękujemy za udział w ankiecie!
na Wydziale Elektrycznym tejże uczelni Na stronach 25-33 prezentujemy nagrodzo-
w 2005 roku. Obecnie jest adiunktem ne produkty.
w Zakładzie Automatyki Instytutu Automatyki
Przemysłowej na ZUT. Interesuje się problemami analizy i syntezy Nagrody MSI
wielowymiarowych układów sterowania, zastosowaniem logiki oraz Utrzymania Ruchu
rozmytej w sterowaniu i regulacji oraz zagadnieniami komputerowego Podczas gali miało miejsce kilka innych god-
wspomagania zarządzania i produkcji. Od 2006 roku jest redaktorem nych uwagi wydarzeń. Przedstawiciele re-
miesięcznika Control Engineering Polska. dakcji MSI oraz Utrzymania Ruchu wręczy-
li nagrody dla – odpowiednio – Najlepszych

22 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com


dostawców systemów, sprzętu i usług IT
dla przemysłu 2008 oraz za Produkt Roku
2008. Czytelnicy MSI Polska za najlepszych
dostawców uznali firmy Lawson Software
Polska, BPSC, Infovide-Matrix, Technodat,
Controlling Systems, ASTOR, Sabur, Kompu-
tronik, ZETO SA oraz Autodesk. Z kolei pre-
numeratorzy Inżynierii & Utrzymania Ruchu
w zakładzie przemysłowym mianem Produk-
tu Roku 2008 uhonorowali: kontroler PAC-
Systems Rx3i (GE Fanuc/ASTOR), system ste-
rowania procesami RSLogix 5000 (Rockwell
Automation), wyłącznik próżniowy typu WP-
1000 (Centrum Elektryfikacji i Automatyza-
cji Górnictwa EMAG), kompaktowy joniza-
tor IZN10 (SMC Industrial Automation Pol-
ska), siłownik wahliwy z innowacyjnym sys-
temem jarzma sterowania scotch-yoke (Ele-
tro-Automatic), modułową pompę próżniową
PIAB P6040 (PIAB), SZEOR – system do ob-
sługi instalacji rafineryjno-petrochemicznych
Eurotronic oraz materiał do reperacji po-
wierzchni twardych LOCTITE Fixmaster Ma-
gna Crete 7257 (Henkel Polska).
Finał Automation Scholarship
Znamy już także laureatów drugiego kon-
kursu Mitsubishi Electric i MPL Technolo-
gy dla studentów wyższych szkół technicz-
nych w Polsce. Celem Automation Scholar-
ship – podobnie jak rok temu – było znale-
PRODUKT ROKU 2008
Jury Konkursu Produkt Roku 2008
Mgr inż. Janusz M. Pieńkowski,
ukończył studia na Wydziale Mechanicznym
Energetyki i Lotnictwa Politechniki
Warszawskiej oraz studia podyplomowe
w zakresie automatyki przemysłowej
na Politechnice Warszawskiej. Praktyka
zawodowa to kilkuletnia praca w zakresie
konstrukcji lotniczych w Instytucie Lotnictwa
w Warszawie. Ponad 20 lat pracował w Biurze Konstrukcyjno-
-Badawczym Przedsiębiorstwa Automatyki Przemysłowej MERA PNEFAL
oraz kilka lat w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów.
Pracując w MERA PNEFAL odbył staże stypendialne w Anglii i USA pod
kątem zastosowania komputerów do sterowania ciągłymi procesami
technologicznymi. Spędził również kilka lat w służbie utrzymania ruchu
aparatury kontrolno-pomiarowej na obiektach w Iraku, Libii, Słowacji
i Czech. Przez kilka lat był członkiem Rady Naukowej OBR Elementów
i Układów Pneumatyki w Kielcach. Z Control Engineering Polska
współpracuje od pierwszych wydań w 2003 roku.
Dr inż. Krzysztof Pietrusewicz,
w 2005 roku uzyskał stopień doktora
nauk technicznych w specjalności
automatyka i robotyka na Wydziale
Elektrycznym Politechniki Szczecińskiej.
Współautor książki „Odporna regulacja
PID o dwóch stopniach swobody”.
Obecnie jest adiunktem w Instytucie
Automatyki Przemysłowej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego w Szczecinie. Jego zainteresowania badawcze
skupiają się na m.in. na problematyce projektowania regulatorów
PID i cyfrowym sterowaniu procesami ciągłymi. Uczestnik trzech
projektów badawczych prowadzonych w ramach Uczelnianego
Centrum Mechatroniki ZUT. Od czerwca 2006 roku jest członkiem
Komitetu Organizacyjnego Konferencji MMAR. Od grudnia 2005 roku
redaktor Control Engineering Polska.
Mgr inż. Zdzisław Sobczak
odbył wieloletnią praktykę na stanowisku
specjalisty konstruktora: Politechnika
Warszawska Wydział Elektroniki, Zakład
Aparatury Naukowej UNIPAN, Instytut
Geodezji i Kartografii, Instytut Chemii
Przemysłowej, Polski Komitet Normalizacji
Miar i Jakości PKNMiJ (obecny
Główny Urząd Miar). Od 1993 r. właściciel firmy Zakład Aparatury
Pomiarowej i Sterującej WISO (www.wiso.pl). Osiągnięcia: patenty,
wdrożenia, dwie nagrody I-go stopnia „Za wybitne osiągnięcia
naukowe i techniczne”. Z Control Engineering Polska
współpracuje od 2005 roku.
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 23
PRODUKT ROKU 2008

 Laureaci konkursu Automation Scholarship wraz z opiekunami prac

i organizatorami (od lewej): Marcin Licznerski, student Politechniki Gdańskiej
(III miejsce); Sebastian Giziewski, student Politechniki Gdańskiej (I miejsce);
dr inż. Mirosław Włas (Politechnika Gdańska); Makoto Kato, Manager of FACEE,
Mitsubishi Electric; dr hab. inż. Elżbieta Bogalecka, prof. Politechniki Gdańskiej;
Piotr Golis, student Akademii Górniczo-Hutniczej; dr inż. Piotr Micek
(Akademia Górniczo-Hutnicza) oraz Andrzej Baryłko (II miejsce),
prezes MPL Technology

 Andrzej Baryłko, prezes MPL Technology oraz Makoto Kato,

Manager of Factory Automation Central Eastern Europe, Mitsubishi Electric,
wręczali nagrody dla studentów w konkursie Automation Scholarship.

zienie nowych oraz nowatorskich pomysłów,
które wykorzystują sprzęt automatyki Mit-
subishi Electric i w realnych zastosowaniach
pozwalają uzyskać większą oszczędność ener-
gii, większą dokładność i wyższą jakość oraz
ulepszone przetwarzanie wyjść.
W skład jury wchodzili redaktorzy Control
Engineering Polska. Spośród nadesłanych prac
wybrali pięć najlepszych, a spośród tej piątki
– zwycięzcę generalnego. Najlepsze oceny ze-
brał Sebastian Giziewski z Politechniki Gdań-
skiej, który opracował system „Mobilnej in-
stalacji do fermentacji metanowej odchodów
zwierząt hodowlanych – z uwzględnieniem au-
tomatycznego sterowania procesem”.
W ocenie jury „autor bardzo szczegółowo
i dogłębnie przedstawił niezbędne do zreali-
zowania w układzie procesy. Jednocześnie
zaproponował odpowiedni sprzęt i urządze-
nia niezbędne do przeprowadzania kolejnych
etapów fermentacji i pozyskania gazu. Dzię-
ki tak dokładnej znajomości procesów, moż-
liwy był precyzyjny dobór elementów stero-
wania, czujników, paneli operatorskich i ele-
mentów wykonawczych. Znakomita większość
z nich, zwłaszcza w zakresie układów automa-
tyki i modułów We/Wy, zaczerpnięto z oferty
firmy Mitsubishi Electric, co w pełni odpowia-
dało wymogom konkursowym. Zaproponowa-
ny system jest na wskroś praktyczny, a dodat-
kowo mobilny. Spełnia również wymogi do-
tyczące praktycznych korzyści wynikających
z jego ewentualnego wdrożenia” (fragment re-
cenzji dra inż. Andrzeja Ożadowicza).
Pracę konkursową Sebastiana Giziewskie-
go opublikujemy w jednym z tegorocznych
wydań CE Polska.
Control Engineering Polska było patronem
medialnym konkursu.
Tomasz Gołębiowski

24 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

PRODUKT ROKU 2008

Kategoria: Integracja danych i programów

I MIEJSCE 8,03 PKT.

Proficy Plant Applications 4.3

– oprogramowanie wizualizacyjne
GE Fanuc Intelligent Platforms
Proficy Plant Applications to
oprogramowanie klasy MES,
które ułatwia monitorowanie
produkcji według kluczowych
kryteriów. Dzięki temu wpływa
na poprawę efektywności
produkcyjnej. Za pomocą
zintegrowanych raportów
sieciowych oraz usług
umożliwiających komunikację ze wszystkimi modułami Proficy
(np. iFIX lub Historian) system ułatwia podejmowanie decyzji
biznesowych w czasie rzeczywistym.
Proficy Plant Applications, dzięki modułowej budowie
i szeregu narzędzi programistycznych, charakteryzuje się dużą
elastycznością. Pomimo rozbudowanej bazy narzędzi i raportów
dostępnych natychmiast po zainstalowaniu może być również
swobodnie rozwijany i dopasowywany pod konkretne potrzeby
użytkowników.
Gotowe rozwiązania w prosty sposób pozwalają na
powiązanie Plant Applications z systemami klasy ERP. Dzięki
temu dane pochodzące ze środowiska biznesowego mogą
być w automatyczny sposób uzupełniane realnymi danymi
pochodzącymi wprost z produkcji – z systemów HMI/SCADA
lub też bezpośrednio z serwerów OPC.
Jak udowodniono na przykładzie wdrożenia w browarze
w Warce – kompletny, działający system może być oddany
do użytku w czasie krótszym niż pół roku. W porównaniu
do podobnych rozwiązań dostępnych na rynku jest to czas
bardzo krótki i stanowi ważny punkt wyróżniający opisywane
rozwiązanie.

II MIEJSCE 7,75 PKT.

Automation Studio 3.0

– oprogramowanie narzędziowe sterowników B&R
B&R Automatyka Przemysłowa
Automation Studio 3.0 to oprogramowanie narzędziowe
dla zadań sterowania, wizualizacji, napędów i komunikacji.
Umożliwia programowanie w językach normy IEC 61131-3,
a także dodatkowo ANSI C oraz Automation Basic. Jako
połączenie systemów ERP, narzędzi E-CAD i automatyki
umożliwia tworzenie indywidualnego oprogramowania
maszyny opartego na zautomatyzowanych procesach.
System zapewnia producentom maszyn duże potencjalne
oszczędności. Niweluje potrzebę inwestycji dużej ilości
środków na implementację interfejsów komunikacyjnych
łączących systemy sterowania, napędy i wizualizację. Poza
tym użytkownicy Automation Studio mogą tworzyć szybciej
i pewniej projekty automatyzacji oraz bezproblemowo
integrować je z istniejącymi już procesami.

III MIEJSCE 7,15 PKT.

Adroit 7.0 – oprogramowanie wizualizacyjne

Adroit Technologies

Pakiet Adroit SCADA Agent Server + User Interface
przeznaczony jest do wizualizacji i sterowania procesami
przemysłowymi oraz archiwizacji danych w 32-bitowym
środowisku. Użytkownik płaci tylko za bramki (agenty)
wymieniane z zewnętrznym serwerem. Charakteryzuje się
szerokim wyborem sterowników oraz możliwością tworzenia
nowych driverów przez producenta. Mocną stroną Adroit jest
otwartość: GSM, Excel, Access, OLE, OLE DB, DDE, OPC,
Active X, Visual Basic, Java, SQL oraz grafika wektora.
Program wzbogacono o bogatą bibliotekę szablonów
i elementów graficznych (ponad 500). Użytkownik nie traci
efektów swojej pracy dzięki redundancji oraz możliwości
eksportu i importu wszelkich danych i ustawień. Produkt
dysponuje wysokim poziomem zabezpieczeń i ciekawie
rozwiązanym systemem rejestracji zdarzeń historycznych oraz
alarmów.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 25

 PRODUKT ROKU 2008
Kategoria: Interfejsy użytkownika
I MIEJSCE 8,06 PKT.
Power Panel PP45
– panel operatorski ze sterownikiem
B&R Automatyka Przemysłowa
B&R Power Panel PP45 to
sterowanie i obsługa w jednym
urządzeniu. Jako system
komunikacji wykorzystane
są sieci Ethernet oraz X2X,
która umożliwia podłączenie
We/Wy z systemu X20/X67.
Dodatkowo urządzenia te zostały
wyposażone w gniazdo dla kart interfejsów.
W zależności od wymagań Power Panel może
być rozszerzony o komunikację CAN bus (serwonapędy B&R
i urządzenia innych producentów poprzez CANopen) oraz
Profibus DP lub RS485/RS232 (dowolny protokół, np. Modbus).
Dzięki temu produkt odpowiada każdemu rodzajowi zadania.
II MIEJSCE 7,71 PKT.
AFL-317A – komputer przemysłowy
iEi Technology
Komputer panelowy AFL-317A to wydajny, kompletny
system wyposażony w ekran dotykowy o przekątnej 17'' oraz
standardowo w procesor Core2 Duo E2160 1,8 GHz, moduł 1
GB DDR2 pamięci operacyjnej RAM oraz dysk twardy HDD Sata
160 GB. Pracą komputera steruje chipset Intel 945G.
Produkt ma bogate wyposażenie przy korzystnej cenie.
Konstrukcja mechaniczna, estetyka obudowy, stopień
szczelności IP 65 od czoła, duża wydajność sprawiają, że jest
III MIEJSCE 7,62 PKT.
DyaloX – komputer przemysłowy
Omron Electronics
Komputer przemysłowy Dyalox jest oferowany w dwóch
wersjach – jako panel operatorski z ekranem dotykowym
12-15'' lub oddzielnie, jako ekran dotykowy 15-17'' i komputer
w obudowie przemysłowej. Komputery IPC Dyalox dostarczane
są z przemysłową wersją systemu operacyjnego Windows
XP Embedded i oprogramowaniem diagnostycznym OMRON
RAS. Płyta główna komputerów Dyalox produkowane jest
w firmie OMRON, co zapewnia ścisłą kontrolę nad procesem
26 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
Możliwy jest poza tym zdalny dostęp za pomocą sieci Ethernet
czy modemu.
W urządzeniu zaimplementowane są serwery FTP oraz
WWW, a także zdalny pulpit (poprzez system VNC). Sterownik
może wysyłać e-mail z załącznikiem z dowolnego serwera
pocztowego, a także wiadomości SMS z telefonu komórkowego
podłączonego do sterownika.
Wszystkie komponenty wraz z ekranem 5,7'' QVGA LCD
są scalone w jednej, kompaktowej obudowie. Dostępne są
wyświetlacze z ośmioma odcieniami szarości lub kolorowe
z przyciskami funkcyjnymi bądź ekranem dotykowym. PP45
pracuje bez wentylatora i ma od frontu stopień ochrony IP65.
Może być zatem wykorzystywane w ciężkim warunkach
przemysłowych. Kompaktowe wymiary, zintegrowane funkcje
sterowania i wizualizacji oraz interfejs We/Wy czynią z niego
niedrogie, kompletne rozwiązanie dla producentów maszyn.
to konstrukcja uniwersalna. Dlatego jej zastosowanie wykracza
poza aplikacje przemysłowe. To także gotowe rozwiązanie do
aplikacji typu KIOSK.
Relatywnie niska cena wobec wyłącznie przemysłowych
komputerów panelowych oraz estetyczna obudowa sprawia, że
jest to rozwiązanie, które może zastąpić zwykły komputer PC
wszędzie tam, gdzie istotna jest oszczędność przestrzeni.
produkcji i zastosowanych komponentów. Dyalox, wśród
innych komputerów IPC, wyróżnia się właśnie rozwiązaniem
OMRON RAS – płyty OMRON RAS i aplikacji OMRON RAS
Utility. Płyta jest niezależna od płyty głównej komputera
i rejestruje informacje o nieprawidłowościach w działaniu IPC,
temperaturze procesora, napięciach zasilania. System RAS
sam przeciwdziała wystąpieniu awarii IPC i pozwala na analizę
występujących nieprawidłowości.
PRODUKT ROKU 2008

Kategoria: Sieci i komunikacja

I MIEJSCE 8,37 PKT.

Protokół Ethernet Powerlink

jako otwarte oprogramowanie openPowerlink
B&R Automatyka Przemysłowa
openPOWERLINK został
opublikowany jako produkt
w pełni „open source”, bazujący
na platformach Linux i Windows
XP. W ten sposób powstał
pierwszy całkowicie otwarty
system komunikacji czasu
rzeczywistego. Pakiet programowy
openPOWERLINK zawiera kompletny
zestaw protokołu dla Managing
Node (master) i Controlled Node
(slave). Taka implementacja umożliwia uzyskanie czasów cykli
synchronizacji około 0,5 ms, a przy wsparciu koprocesora
nawet 0,1 ms.
Główną zaletą Ethernet POWERLINK jest fakt, że protokół
może być zaimplementowany na dowolnym standardowym
sprzęcie oraz procesorze Ethernet. Ethernet POWERLINK
jest jedynym rozwiązaniem czasu rzeczywistego na
bazie przemysłowego Ethernetu z mikrosekundową
prędkością i precyzją, które nie wymaga obsługi poprzez
dedykowany sprzęt oraz układy ASIC. Bazuje wyłącznie na
międzynarodowych standardach.
Sieć ETHERNET Powerlink wykorzystywana jest do
synchronizacji zadań sterowania, napędu i wizualizacji.
Firma B&R oferuje moduły komunikacyjne ETHERNET
Powerlink do sterowników PLC, paneli operatorskich oraz
komputerów przemysłowych (SoftPLC, SoftCNC), jak również
serwonapędów. Od momentu opracowania standardu
zainstalowano ponad 3 000 stacji ETHERNET Powerlink
u ponad 50 różnych klientów.

II MIEJSCE 7,92 PKT.

SureCross DX80
– system komunikacji bezprzewodowej
Banner Engineering
DX80 to system kompaktowych stacji zdalnych I/O, które
umożliwiają dwukierunkową bezprzewodową komunikację
radiową z czujnikami i urządzeniami wykonawczymi. Urządzenia
dysponują stopniem ochrony IP67 i mogą pracować
w szerokim zakresie temperatur pracy. Dzięki temu montaż jest
uproszczony i nie trzeba stosować dodatkowych obudów.
W systemie zastosowano szereg protokołów i algorytmów
pracy zabezpieczających przed utratą danych. W razie
wystąpienie przerwy w komunikacji natychmiast informują
o zaistniałej sytuacji. Instalacja DX80 jest bardzo prosta.
W przypadku podstawowej konfiguracji wystarczy wpiąć się
w terminal przy jednym urządzeniu, a z drugiego terminala
– oddalonego nawet o 3 km – uzyskuje się dany sygnał na
wyjściu.

III MIEJSCE 7,43 PKT.

Switch JetNet 4510

– zarządzalny przełącznik przemysłowy
Korenix
JetNet 4510G jest zarządzalnym, przemysłowym switchem,
wyposażonym w siedem portów RJ-45 10/100TX oraz trzy porty
RJ-45 10/100TX, które mogą być używane zamiennie z trzema
modułami światłowodowymi SFP.
Zastosowanie w switchu trzech, zamiast często spotykanych
dwóch złączy światłowodowych typu LC zwiększa możliwości
użycia urządzenia i ma wpływ na lepszą ekonomikę jego
stosowania.
Dzięki takiej budowie użytkownik może w łatwy sposób
dostosować switch do swojej aplikacji, wybierając np.: osiem
portów RJ45 i dwa porty światłowodowe lub dziewięć portów
RJ45 i jeden światłowodowy itd.
JetNet 4510G wyróżnia technologia Multiple Super Ring,
która zapewnia czas odtwarzania komunikacji poniżej 5 ms.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 27

 PRODUKT ROKU 2008

Kategoria: Silniki, napędy i sterowanie nimi

I MIEJSCE 9,9 PKT.

FR D-700 – przetwornica częstotliwości

Mitsubishi Electric

FR-D700, przetwornice alarmu z określonej przez użytkownika grupy, wznowienie

częstotliwości wektorowych
pracujące w pętli otwartej,
dedykowane są do szerokiego
spektrum aplikacji i zastosowań.
Moment rozruchowy dla tej
serii to 150% przy 1 Hz. Dla tej
klasy napędów przewidziano
przeciążalność 200% – 3 s,
150% – 60 s. Wbudowany port
komunikacyjny MODBUS RTU oparty na RS485 pozwala
na szybką i łatwą integrację napędu w prostych aplikacjach
sieciowych.
Seria została wyposażona w wiele nowych funkcji, takich
jak: kontrolowane zatrzymanie napędu po odcięciu zasilania,
automatyczne wznowienie pracy po wystąpieniu błędu lub
pracy po zaniku i przywróceniu zasilania z poszukiwaniem
częstotliwości. FR D-700 mają poza tym rozbudowane funkcje
zapobiegania utknięciu (automatyczny dobór szybkości
narastania częstotliwości), funkcję zapobiegania regeneracji
oraz funkcję „traverse” dla aplikacji cyklicznie powtarzalnych.
Powyższe właściwości oraz badanie żywotności
poszczególnych komponentów (timer konserwacji) sprawia, że
przetwornice FR D-700 są bardzo cenione wśród producentów
maszyn, urządzeń i aplikacji dla różnych gałęzi przemysłu.
Dodatkowo funkcja zablokowania dostępu do parametrów
hasłem zwiększa bezpieczeństwo obsługi i maszyny. Zwarta
budowa oraz montaż przetwornic „jedna obok drugiej” pozwala
na osiągnięcie optymalnego rozplanowania i oszczędność
miejsca w szafie sterowniczej.

II MIEJSCE 7,62 PKT.

PowerFlex 7000 – beztransformatorowy przemiennik

częstotliwości średniego napięcia
Rockwell Automation
Przemiennik częstotliwości Power Flex 7000 to jedyny na rynku
światowym przemiennik średniego napięcia w wykonaniu
przemiennika prądowego. Charakteryzuje się dużą
niezawodnością dzięki zastosowaniu kluczy tyrystorowych
SGCT i prostej konstrukcji wewnętrznej. Ponadto cechuje się
bardzo niską zawartością harmonicznych w prądzie silnika,
co decyduje o możliwości stosowania do silników w zwykłym
wykonaniu bez dodatkowych strat mocy.
Urządzenie, w wykonaniu z prostownikiem sterowanym
z modulacją szerokości impulsów, wprowadza minimalną ilość
harmonicznych do sieci zasilającej i umożliwia zwrot energii do
sieci (unikalne).
To jedyny na rynku przemiennik średniego napięcia bez
transformatora.

III MIEJSCE 7,19 PKT.

PACMotion – serwonapędy
GE Fanuc Intelligent Platforms

Serwonapędy PACMotion są zintegrowane ze sterownikiem
typu PAC. Sercem serwonapędu jest specjalizowany moduł
IC695PMM335, instalowany w kontrolerze serii RX3i. Takie
rozwiązanie zapewnia ścisłą integrację systemu sterowania
dyskretnego czy też ciągłego ze sterowaniem serwonapędami.
W razie potrzeby można instalować w jednym kontrolerze
RX3i wiele modułów IC695PMM335 i w ten sposób
rozbudowywać zasoby serwonapędu, pozwalając na obsługę
nawet 40 osi. Rozbudowa o kolejne moduły nie powoduje
pogorszenia czasu reakcji serwonapędu, dzięki zastosowanej
architekturze polegającej na zrównolegleniu i oddzieleniu
procesorów sterujących pracą osi od głównej jednostki
centralnej kontrolera RX3i.
Ważną cechą urządzenia jest duża precyzja. Programowanie
serwonapędu odbywa się z wykorzystaniem liczb zapisanych
w 64-bitowym formacie zmiennoprzecinkowym.

28 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

PRODUKT ROKU 2008
Kategoria: Sterowanie dyskretne i sygnalizatory stanu
I MIEJSCE 7,44 PKT.
SafetyOne – sterownik bezpieczeństwa
IDEC
SafetyOne jest sterownikiem
obwodów bezpieczeństwa urządzeń
przemysłowych, takich jak: roboty,
linie montażu, obrabiarki, przenośniki,
prasy oraz inne. Przeznaczony jest
do realizacji złożonych funkcji, ale nie
wymaga programowania. Konfiguracji
sterownika dokonuje się przez wybór
logiki sterującej.
Dostępne schematy działania
obejmują wiele typowych zastosowań. Sterownik może
współpracować z wszelkimi urządzeniami bezpieczeństwa
– przyciskami stopu, wyłącznikami drzwiowymi, kurtynami
świetlnymi, trzypozycyjnymi przyciskami zezwolenia (enabling
switch) oraz innymi. SafetyOne zapewnia 4 kategorię
bezpieczeństwa wg EN954-1. Stany wejściowych obwodów
II MIEJSCE 7,25 PKT.
4XP0000.00-K20...
– moduły przycisków z podświetlaną ramką
B&R Automatyka Przemysłowa
B&R, poza kompletnymi systemami sterowania, dostarcza
również mniej skomplikowane urządzenia dla przemysłu.
Moduły przycisków są dostępne w dwóch wersjach, z których
jedna oferuje cztery membranowe przyciski o krótkim skoku,
a druga sześć takich przycisków oraz dodatkowo zgodny
z normą przycisk stopu awaryjnego z wyprowadzonymi
III MIEJSCE 7,24 PKT.
XL6 – sterownik z kolorowym panelem dotykowym
Horner APG
Sterownik XL6 jest sterownikiem typu all-in-one wyposażonym
w graficzną, dotykową matrycę TFT, obsługującą 32 000
kolorów, obsługę sygnałów I/O oraz rozbudowane możliwości
komunikacyjne w postaci trzech portów szeregowych oraz
opcjonalnego portu Ethernet. Standardowo każda jednostka
wyposażona jest również w port CsCAN oraz port kart
MicroSD – przeznaczony do logowania danych procesowych,
alarmów oraz przechowywania programów sterujących.
www.controlengpolska.com
bezpieczeństwa są przekazywane na wyjścia monitorujące, co
umożliwia ich przekazanie do sterownika obwodów roboczych
maszyny. Czytelny panel czołowy wyposażony w wyświetlacz
w czytelny sposób obrazuje aktualny stan obwodów
bezpieczeństwa.
Urządzenie jest wdrożeniem nowej koncepcji sterownika
bezpieczeństwa – jest alternatywą z jednej strony dla układów
opartych na przekaźnikach bezpieczeństwa z drugiej na
sterownikach typu safety PLC. Produkt jest łatwy w instalacji,
wymaga jedynie wyboru funkcji i prawidłowego podłączenia.
Mimo to może realizować złożone funkcje, co daje znaczne
oszczędności w stosunku do klasycznych sterowników
Safety PLC.
Użytkownik nie musi szkolić projektantów w zakresie
programowania, oszczędza czas poświęcony na projektowanie
i programowanie, a także weryfikację i testowanie projektu.
stykami. Obie wersje dostępne są z przyciskami okrągłymi oraz
kwadratowymi.
Szczególnie innowacyjny jest system sygnalizacji
zastosowany w opisywanych modułach. Każdy przycisk
otoczony jest podświetlaną diodami LED ramką, która zapewnia
równomierny rozkład światła. Dzięki temu zagwarantowana
jest optymalna czytelność i efektywność urządzenia
sygnalizacyjnego nawet przy znacznych odległościach.
Programowanie realizowanej jest z poziomu bezpłatnego
narzędzia Cscape. Matryca TFT może bezawaryjnie pracować
w temperaturach od -0oC do +60oC. Z kolei 1 MB pamięci
przeznaczonej na grafikę pozwala na zbudowanie przeszło
1 000 ekranów operatorskich. Użytkownik ma do dyspozycji
pięć w pełni programowalnych klawiszy funkcyjnych oraz
klawisz systemowy, który pozwala na szybką diagnostykę
sterownika.
● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 29
 PRODUKT ROKU 2008
Kategoria: Urządzenia pomiarowe i czujniki
I MIEJSCE 7,67 PKT.
SBOC-M/SBOI-M – kompaktowy system wizyjny
Festo
SBOC-M/SBOI-M to kompaktowy
system wizyjny do nagrywania
i wizualizacji szybkich procesów
przemieszczania. Dostępny
w wersji z zintegrowanym
obiektywem lub z wymiennym
obiektywem z mocowaniem
w systemie C. Stanowi alternatywę
dla klasycznych szybkich kamer.
System SBOC-M/SBOI-M dysponuje
kompaktową konstrukcją z możliwością stosowania
różnych obiektywów, w zależności od warunków otoczenia.
Charakteryzuje się dużą szybkością nagrywania – do 2 000
klatek/sek. Dzięki innowacyjnej technologii kompresji nagrane
sekwencje zajmują maks. do 30 MB/1 film. System umożliwia
synchronizację czasową wielu kamer, które mogą pracować
II MIEJSCE 7,52 PKT.
3DLevelScanner – przetwornik
APM Automation Solutions
Czujnik 3DLevelScanner został zaprojektowany dla potrzeb
przetwórstwa i produkcji materiałów sypkich. Charakteryzuje
się dużą dokładnością pomiaru (3D) dla dowolnych typów
proszków czy też granulatów przechowywanych we wszelkiego
rodzaju zbiornikach, niezależnie od ich wymiaru. Nie bazuje na
pomiarze punktowym, ale opiera się na całej siatce punktów,
których liczba jest zależna od nierównomierności powierzchni
skanowanej.
III MIEJSCE 7,48 PKT.
AMC – przenośny system kalibracyjny
GE Sensing
Pod nazwą AMC (Advanced Modular Calibrator) kryje
się system kalibracyjny składający się z kilku elementów,
które w zależności od wymagań użytkownika można różnie
konfigurować. Podstawowym elementem systemu AMC
jest wielofunkcyjny kalibrator DRUCK DPI 620, który może
jednocześnie mierzyć i symulować sygnały prądowe,
napięciowe, rezystancję, częstotliwość lub sygnały czujników
temperaturowych RTD i TC. Wbudowany cyfrowy komunikator
30 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
w sieci Ethernet. Istnieje też możliwość zdalnego monitorowania
procesu technologicznego, dzięki wbudowanemu przyłączu
Ethernet i oprogramowaniu Web-Server.
Inne zalety SBOC-M/SBOI-M to: kompaktowa konstrukcja
odpowiednia dla zastosowań przemysłowych, stopień ochrony
IP 65/67 czy oprogramowanie PC, które zapewnia szybkie
uruchamianie i wizualizację oraz archiwizację nagranych
sekwencji. Szybka lokalizacja źródeł błędów jest możliwa dzięki
niezawodnej analizie indywidualnych lub cyklicznych szybkich
ruchów.
Korzyści z wykorzystania systemu to: redukcja czasu
i kosztów przy uruchamianiu oraz konserwacji, bezpieczeństwo
procesów przy dużych częstotliwościach cykli, rozszerzenie
funkcji poprzez aktualizację oprogramowania oraz proste
uruchamianie za pomocą oprogramowania PC.
Czujnik generuje trójwymiarową mapę powierzchni
skanowanej. W wersji MV czujnik dodatkowo generuje
trójwymiarową mapę powierzchni materiału. Wyjście analogowe
to średnia wartość pomiarowa, a nie wartość punktowa
z danej chwili. Urządzenie może działać w środowiskach silnie
zapylonych, jak np. wapno, cement itp.
Czujnik sprawdza się tam, gdzie bezdotykowe przetworniki
radarowe nie zapewniają odpowiedniej jakości pomiaru.
HART pozwala na konfigurowanie i kalibrację inteligentnych
przetworników.
To jedyny na rynku przenośny kalibrator wielofunkcyjny
z zintegrowanym ręcznym zadajnikiem ciśnienia –
pneumatycznym do 100 bar lub hydraulicznym do 1 000 bar.
Sterowanie odbywa się za pomocą kolorowego, dotykowego
panelu. Urządzenie oferuje komunikację przez USB i WIFI.
Współpracuje z wbudowanym systemem Windows CE.
PRODUKT ROKU 2008
Kategoria: Wbudowane systemy sterowania
I MIEJSCE 10,3 PKT.
Zintegrowany System Sterowania iQ
Mitsubishi Electric
Zintegrowany System
Sterowania iQ łączy
w jednym systemie
sterowania następujące
technologie: PLC
(najszybsze na rynku
automatyki przemysłowej
– 9,5 ns//inst. logiczną),
Motion (możliwość
kontrolowania
w pojedynczym systemie do 96 osi serwo), CNC (kontroler NC
Q173NCCPU obsługuje maksymalnie 16 osi symultanicznych
w siedmiu systemach / kanałach) i ROBOT (procesor sterujący
pracą robota upraszczający wymianę sygnałów pomiędzy
robotem a linią produkcyjną). Dzięki połączeniu tych czterech
technologii na jednej płycie bazowej możliwa jest bardzo
II MIEJSCE 7,4 PKT.
ILC 150 GSM/GPRS – sterownik bezprzewodowy
Phoenix Contact
ILC 150 GSM/GPRS łączy w jednym urządzeniu przemysłowy
sterownik ILC 150 oraz modem GSM/GPRS. Jest to w pełni
skalowalny sterownik z 16 wejściami i 4 wyjściami cyfrowymi,
z możliwością rozszerzenia poprzez magistralę Interbus
o dalsze 63 moduły (maksymalnie do 4 096 punktów I/O).
Komunikację z siecią zapewniają zaimplementowane moduły
Ethernet TCP i UDP oraz SMS/GPRS. Cechą wyróżniającą
sterownik ILC150 GSM/GPRS jest zintegrowanie z modemem
III MIEJSCE 7,36 PKT.
APC 620 embedded – komputer przemysłowy
B&R Automatyka Przemysłowa
APC620 embedded to kolejny model znanej rodziny
komputerów przemysłowych. Wykorzystywaną w tym
przypadku platformą systemową jest Windows XP embedded
z rozszerzeniem dla czasu rzeczywistego. Ponadto możliwe
jest wykorzystanie wielozadaniowego systemu operacyjnego
czasu rzeczywistego B&R Automation Runtime w połączeniu
z rozproszonymi systemami We/Wy i serwonapędami B&R.
System operacyjny oferuje wiele korzyści dla aplikacji
www.controlengpolska.com
szybka i łatwa wymiana danych pomiędzy nimi w systemie
oraz wspólne sterowanie bez sieci przemysłowych i związanych
z nią problemów.
Zintegrowany System Sterowania IQ wyróżnia się:
zwiększeniem wydajności produkcji, podniesieniem jakości
wytwarzanych produktów, minimalizacją kosztów związanych
z utrzymaniem systemu, monitoringiem i rozruchem. Dzięki
możliwości podłączenia do sieci CC-Link IE otwierają się nowe
perspektywy komunikacji w deterministycznej, światłowodowej
sieci Ethernet z prędkością 1 Gbit/s.
System iQ jest następcą systemu Q, który z powodzeniem
stosowany jest w najbardziej zaawansowanych
technologicznie aplikacjach na świecie. Również na polskim
rynku w wielu zakładach produkcyjnych został wybrany jako
najbardziej optymalny system do sterowania procesem
produkcji.
GSM (automatyka i telemetria w jednym urządzeniu).
Umożliwia to łatwą transmisję na dowolne odległości danych
procesów, informacji o stanach roboczych lub meldunków
zakłóceń do centrali sterowni lub bezpośrednio do telefonu
komórkowego służby utrzymania ruchu. Po wyposażeniu
wyspy pomiarowej w panel solarny można zapewnić pełną
niezależność od jakiejkolwiek infrastruktury w punkcie
pomiarowym.
wymagających systemu operacyjnego o minimalnym rozmiarze.
Procesory Intel Celeron M oraz Pentium M 1,4 GHz zapewniają
skalowalną moc obliczeniową zorientowaną na wymagania
aplikacji. Ethernet Powerlink, CAN oraz zdalna płyta bazowa
X2X są wbudowane jako złącza fieldbus. Procesor ma 256
KB pamięci SRAM podtrzymywanej bateryjnie. APC620 ma
zintegrowane złącze Smart Display Link, które może obsłużyć
zdalną linię z czterema wyświetlaczami na odległość do 160 m.
● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 31
 PRODUKT ROKU 2008

Kategoria: Zaawansowane przetwarzanie i regulacja

I MIEJSCE 10,64 PKT.

Modicon M340 – sterownik PLC

Schneider Electric

Sterownik Modicon jest w port USB mini-B do programowania bądź przyłączenia

M340 jest uzupełnieniem paneli graficznych Schneider Electric.
serii Premium oraz Modicon M340 budowany jest w oparciu o podstawę (4,
Quantum. Podobnie 6, 8, 12 slotów), w której można zainstalować pełną gamę
jak one programowany zasilaczy, procesorów, a także pełen zestaw modułów We/
jest przez Unity Pro Wy – dyskretnych (do 64 kanałów na moduł), analogowych,
4.0. Urządzenie specjalizowanych modułów szybkich liczników, a także
charakteryzuje się modułów kontroli ruchu. Każdy moduł wspiera funkcję „hot
wysoką wydajnością zarówno przy operacjach boolowskich, jak swap”, czyli wymiany uszkodzonego modułu bez potrzeby
zmiennoprzecinkowych. zatrzymywania systemu.
Dzięki 4 MB pamięci programu i 256 KB pamięci danych Program sterownika przechowywany jest na dostarczanej
aplikacje sterownika mogą mieć 70 tysięcy instrukcji. wraz z procesorem karcie pamięci SD. Obsługa funkcji „Plug
W zależności od potrzeb istnieje możliwość wyboru czterech & Load” pozwala – po umieszczeniu karty w slocie pamięci –
wersji z komunikacją Modbus oraz trzech, w których zostały natychmiast wystartować z nową aplikacją. W przypadku
zintegrowane po dwie spośród trzech sieci komunikacyjnych zaniku zasilania cała pamięć procesora zrzucana jest na kartę
(CANopen, Ethernet lub Modus). Każdy sterownik wyposażony pamięci.

II MIEJSCE 8,19 PKT.

AR4Matlab – narzędzie integrujące

środowisko Matlab z automatyką B&R
B&R Automatyka Przemysłowa
Narzędzie AR4Matlab pozwala na przejście ze środowiska do
obliczeń naukowych Matlab do świata automatyki. Wtyczka
do Matlab/Simulink pozwala na przetransferowanie całego
algorytmu do projektu w języku ANSI C w standardowym
oprogramowaniu narzędziowym Automation Studio, służącym
do programowania wszystkich sterowników, wyświetlaczy
i serwonapędów B&R. Dzięki temu użytkownicy Matlab/Simulink
mogą całkowicie skupić się na rozwiązaniu danego problemu
inżynierskiego w dobrze im znanym środowisku i bez problemu
testować go w sterownikach B&R.
Matlab firmy MathWorks jest bardzo często wykorzystywany
przez uczelnie oraz w zawaansowanych technologicznie
gałęziach przemysłu, złożonych algorytmów sterowania,
symulacji oraz modelowania obiektów i procesów.

III MIEJSCE 7,34 PKT.

TZN4S-14S – sterownik temperatury

Autonics

TZN4S-14S to nowoczesny regulator w obudowie DIN 48x48
z podwójnym PID i autoregulacją oraz półprzewodnikowym
wyjściem sterującym. Może współpracować z większością
stosowanych w przemyśle czujników temperatury. Zapewnia
podwójną regulację PID, ma funkcję autodostrojenia oraz
szeroki zakres nastaw temperatury (19 zakresów), funkcję
rampy, siedem trybów alarmowych, skalowanie, korektę
wejścia i in.
Na uwagę zasługuje możliwość przyjmowania przez regulator
nie tylko sygnałów z czujników temperatury, ale także innych
czujników, które oferują sygnały napięciowe lub prądowe
(1÷5 V DC, 1÷10 V DC lub 4÷20 mA DC – deklarowane
programowo). Umożliwia to sterowanie nie tylko temperaturą,
ale również innymi wielkościami fizycznymi (np. wilgotnością,
ciśnieniem, przepływem itd.). Sterownik TZN4S mieści się
w obudowie z tworzywa sztucznego standardu 48 x 48 mm.

32 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

PRODUKT ROKU 2008

Wybór redakcji Control Engineering Polska

Protokół Ethernet Powerlink

jako otwarte oprogramowanie openPowerlink
B&R Automatyka Przemysłowa

Ethernet Powerlink, wśród

dostępnych na rynku
rozwiązań deterministycznego
protokołu Ethernetu czasu
rzeczywistego, stanowi
jedno z niewielu rozwiązań,
które mają swój otwarty dla
użytkowników odpowiednik –
openPowerlink. Standardowe
okablowanie z kategorii
CAT 5+, wraz z kartami
sieciowymi o szybkości
100 Mbps, pozwala przy
odpowiedniej konfiguracji
ramki transmisyjnej (podział
na część synchroniczną
i asynchroniczną) uzyskać
czasy cyklu przesłania
informacji na poziomie 400
mikrosekund (dla 8 osi
serwonapędów).
Pakiet programowy
openPOWERLINK zawiera
kompletny zestaw protokołu
dla Managing Node
(master) i Controlled Node
(slave). Taka implementacja
umożliwia uzyskanie czasów
cykli synchronizacji około
0,5 ms, a przy wsparciu
koprocesora nawet 0,1 ms.
 
   
Sieć ETHERNET
Powerlink wykorzystywana
 
 
jest do synchronizacji
zadań sterowania, napędu
i wizualizacji. Firma
Ethernet POWERLNIK
B&R oferuje moduły
komunikacyjne ETHERNET
Powerlink do sterowników
PLC, paneli operatorskich
oraz komputerów
przemysłowych (SoftPLC,
SoftCNC), jak również
serwonapędów. Od momentu
opracowania standardu   !"#$% &''( ) *  
  
+     ,) - )  *, 
+ * /) 
+* 
*0 1 
+ ,2
,) )
 3 45678"9
*
) )1 /,
zainstalowano ponad 3 000  );&'''' 0

+ 
stacji ETHERNET Powerlink
u ponad 50 różnych klientów.

Perfection in Automation
www.br-automation.com
ZAAWANSOWANE
TECHNOLOGIE
Silniki z wewnętrznymi magnesami trwałymi (IPM)
Trwałe przyciąganie
Biorąc pod uwagę olbrzymią liczbę instalacji oraz związany z tym znaczący udział
w ogólnym zużyciu energii, silniki indukcyjne prądu przemiennego – przemysłowe
„konie robocze” – do dziś znajdują się w czołówce urządzeń rozwijanych z punktu
widzenia oszczędności energii.
S
tandardy dotyczące sprawności oraz
obowiązkowe specyfikacje odnośnie
minimalnych osiągów energetycz-
nych, pchają projektantów tego
typu silników do podwyższania ich sprawno-
ści energetycznej. Urządzenia takie cechują
się mocą wyjściową w zakresie od 1 do 500
koni mechanicznych (od 0,75 do 375 kW).
W porównaniu z innymi typami silników urzą-
dzenia z wewnętrznymi magnesami trwałymi
(IPM) na wirniku oferują wymiernie większą
sprawność energetyczną oraz szereg innych
korzyści.
Projektowanie IPM pozwala na ukrycie
produkowanego strumienia magnesów trwa-
łych wewnątrz struktury wirnika. Mamy tu
zatem do czynienia z podejściem, które różni
się od konwencjonalnego projektowania sil-
ników z magnesami trwałymi (PM). Takiego,
które polega na prostym montowaniu magne-
sów na powierzchni wirnika. Silniki z we-
wnętrznymi magnesami trwałymi
były używane przez pewien czas
w serwomotorach dla
samodziel-
Silnik z wewnętrznymi magnesami trwałymi Baldor Electric
na pierwszy rzut oka wygląda jak maszyna w formie odlewu żelaznej
ramy. Rama pomiędzy końcowymi okręgami jest złożona z cienkich,
stalowych, wielowarstwowych płetw z zintegrowanym chłodzeniem.
34 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
nych centrów obróbkowych (CNC), w maszy-
nach narzędziowych i innych przyrostowych
systemach ruchu o wysokiej precyzji. Obec-
nie w aplikacjach o tak wysokiej dynamice
wzmocnienie wydajności i przerobu jest bra-
ne pod uwagę w większej mierze niż spraw-
ność.
Nowością w odniesieniu do silników z we-
wnętrznymi magnesami trwałymi jest ich za-
stosowanie w szerszym zakresie aplikacji prze-
mysłowych oraz przez producentów OEM.
Jest to inicjatywa entuzjastycznie promowana
przez firmę Baldor Electric. W projektowanych
rozwiązaniach łączy stojan wykonany z ramy
wielowarstwowej z wirnikiem wykonanym
tak, że zawiera wewnętrzne magnesy trwałe.
– Sztabki magnesów osadzone w formie
wirnika maszyny z biegunami wydatnymi
pomagają skupić strumień i dostarczać więcej
mocy, a także uzyskiwać większą sprawność
oraz wolniejszy wzrost temperatury – tłuma-
czy John Malinowski, dyrektor produkcji sil-
ników w Baldorze. – Większy moment obroto-
wy pochodzi od dodatkowych komponentów,
dających moment reluktancyjny i rozwija-
nych w silnikach z wewnętrznymi magnesa-
mi trwałymi.
Stojan jest elementem laminowanej ramy,
co eliminuje dodatkowe połączenie stojana
z ramą i pozwala na bezpośrednie odprowa-
dzanie ciepła z silnika. Listwy ukształtowane
w cienkiej stali wielowarstwowej optymalizu-
ją przepływ ciepła.
– Kiedy je nagromadzić i przykuć do siebie
bezpośrednio pod ciśnieniem, przypomina-
ją żelazny odlew ramy – mówi Malinowski
(patrz: zdjęcie obok). – Przykładowo: w gru-
pie urządzeń o mocy 400 koni mechanicznych
 ZAAWANSOWANE TECHNOLOGIE

silniki indukcyjne o najwyższej skuteczności wanych powyżej klasy Premium (zdefiniowa-

oferują sprawność 96,2%, podczas gdy ma-
szyny z wirnikiem z wewnętrznymi magne-
sami trwałymi uzyskiwały wyniki sięgające
98,3%.
Silniki z wewnętrznymi magnesami trwa-
łymi są sterowane przez standardowe nasta-
wianie wektora prędkości napędu. Wymagają
jedynie specjalnego oprogramowania.
– Pętla otwarta sterowania jest powszech-
na, ale enkodery mogą zostać łatwo dodane
do aplikacji, gdy potrzebna jest bardziej precy-
zyjna regulacja lub pozycjonowanie – zauważa
Malinowski.
Przedstawiciele Baldora dostrzegają duży
potencjał rynkowy silników o wysokiej
sprawności energetycznej. Zwłaszcza, że cha-
rakteryzują się cztery do pięciu razy mniej-
szą ramą, pięć do siedmiu razy większą mocą
oraz prawie 50-procentowymi oszczędnościa-
mi na wadze, w porównaniu z maszynami in-
dukcyjnymi prądu przemiennego.
– Baldor dysponuje silnikami z IPM o mo-
cach 150 koni mechanicznych oraz prototy-
pami o większych mocach – mówi dyrektor
produkcji silników w tej firmie. – Urządze-
nia o mocach rzędu 400 koni mechanicz-
nych wprowadzimy do oferty w 2009 roku.
W przyszłości planujemy produkcję nawet
1 000-konnych silników.
Kolejną możliwą płaszczyzną zastosowań
dla technologii wewnętrznych magnesów
trwałych może być segment silników plaso-
nej przez Międzynarodowe Stowarzyszenie
Producentów Sprzętu Elektrycznego NEMA).
Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna
(International Electrotechnical Commision)
zdefiniowała ostatnio kategorię najwyższej
sprawności w odniesieniu do silników prze-
mysłowych (nazwana IE4 – super Premium)
bez specyfikowania typu motorów. Zdaniem
Johna Malinowskiego kategoria IE4 nie po-
winna być limitowana jedynie do silników
indukcyjnych prądu zmiennego.
Trzeba przy tym pamiętać, że w przypadku
silników z wewnętrznymi magnesami trwały-
mi mamy do czynienia z wysokimi kosztami
początkowymi. Oczywiście wzrost sprzeda-
ży powinien wpłynąć na obniżenie kosztów
wytwarzania. Z drugiej strony możemy spo-
dziewać się znacznej oszczędności energii.
Dlatego silniki prądu zmiennego z wewnętrz-
nymi magnesami trwałymi mają coraz bar-
dziej eksponowane miejsce w szerokim kręgu
aplikacji przemysłowych, które stosowane są
w celu oszczędzania energii oraz mocy.
Frank J. Bartos
Artykuł pod redakcją
dra inż. Krzysztofa Jaroszewskiego,
asystenta w Zakładzie Automatyki
Instytutu Automatyki Przemysłowej
Zachodniopomorskiego Uniwersytetu
Technologicznego

Wbudowane magnesy trwałe jako element systemu oszczędzania energii

agnesy trwałe, wbudowane do wirnika silnika prądu zmiennego wpływają – ze względu na większą złożoność – na wzrost

M kosztów projektu w porównaniu do rozwiązań opartych na montażu powierzchniowym magnesów na wirniku. Jednakże
pozwalają na uzyskanie nadzwyczajnych osiągów oraz korzyści. Jak już wspomniano w głównej części artykułu, silniki
z wewnętrznymi magnesami trwałymi wytwarzają składową w postaci „momentu reluktancyjnego” jako dodatek do składowej
momentu magnetycznego. W rezultacie osiąga się większy moment wyjściowy w przeliczeniu na rozmiar silnika. Inne zalety
silników z wbudowanymi magnesami trwałymi to utrzymywanie wyższego współczynnika sprawności mocy oraz większy zakres
możliwości obciążania silnika w stosunku do silników indukcyjnych prądu przemiennego.
Baldor Electric oferuje obecnie silniki o mocach do 150 koni mechanicznych (112 kW) dla aplikacji ogólnego zastosowania.
Jednak już w niedługim czasie przewidywane są rozwiązania o większej mocy. Projektowanie ram warstwowych bazuje na jednym
rozmiarze stojana i wirnika dla każdego rozmiaru silnika. Co ważne, wielkość wału jest wskazywana jako identyczna w stosunku
do stosowanej dla zdefiniowanych przez NEMA standardowych silników indukcyjnych. John Malinowski, dyrektor produkcji
silników w Baldorze podkreśla, że technologia wewnętrznych magnesów trwałych stała się pod względem kosztów atrakcyjniejsza
również od projektów bazujących na kosztownych miedzianych wirnikach. Takich, które używano w poprzednich silnikach
indukcyjnych o wysokiej sprawności, aby ostatecznie osiągnąć prowadzenie w zakresie sprawności.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 35

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Modułowe przekaźniki bezpieczeństwa

do bezbłędnych instalacji
w technologii budowy maszyn
Simon Davis, Safety Product Marketing, Interfaces Business Unit,
Phoenix Contact Electronics, Bad Pyrmont, Niemcy

W przeciwieństwie do standardowych przekaźników bezpieczeństwa, programo-

walne sterowniki bezpieczeństwa pozwalają na konfigurowanie licznych wejść
i wyjść bezpieczeństwa, dzięki czemu konstruktorzy maszyn mogą je znacznie
lepiej dostosować do potrzeb. Dlatego w ostatnich latach wzrasta ich stosowanie.
Funkcje bezpieczeństwa sterownika trzeba programować odrębnie za pomo-
cą specjalnego oprogramowania. Etap konfigurowania i ustawiania jest często
skomplikowany i zajmuje dużo czasu, co zmniejsza korzyści ze stosowania tej
techniki. Dlatego koncepcja modułowego przekaźnika bezpieczeństwa, który
może być łatwo i bezbłędnie rozbudowywany i modyfikowany bez potrzeby pro-
gramowania, może dać oszczędności kosztowe w zastosowaniach w technice
budowy maszyn.

Wprowadzenie
W celu ochrony personelu obsługującego i konserwacyjnego przed potencjalny-
mi zagrożeniami dzisiejsze maszyny są zwykle wyposażone w szereg elementów
zabezpieczających. Obejmują one tradycyjne wyłączniki awaryjne, wyłączniki
drzwiowe, fotokomórki i skanery laserowe, wszystko to służy do monitorowania
określonych obszarów maszyny. Zwykle każdy czujnik jest monitorowany przez
przekaźnik bezpieczeństwa. Dokładniej oznacza to, że przekaźnik zainstalowany
w szafie sterowniczej przypisany jest wyłącznie jednej funkcji bezpieczeństwa.
W maszynach o średniej i wysokiej złożoności, obejmujących szereg różnych
funkcji bezpieczeństwa, może to w rezultacie dać stosunkowo dużą liczbę prze-
kaźników bezpieczeństwa. W konsekwencji z powodu wielu przekaźników do-
stępne miejsce w szafie zostaje mocno ograniczone.
Jeśli konieczne są dodatkowe styki, do podstawowego przekaźnika bezpieczeń-
stwa można podłączyć moduł rozszerzający. W tym wypadku zasilanie styku jest
podłączane do redundantnego zestawu zestyków zwiernych w przekaźniku pod-
stawowym. W rezultacie styków tych nie można już wykorzystać do innych zadań
przełączania. Aby zagwarantować bezbłędne przełączanie modułu rozszerzają-
cego, konieczna jest również ocena zestyku sygnałowego zwiernego w obwodzie
restartującym przekaźnika podstawowego. Jeśli ten istotny dla bezpieczeństwa
element obwodu nie został starannie okablowany, istnieje możliwość, że błędy –
np. zamknięty z powodu stopienia zestyk w module rozszerzającym –nie będą już
wykrywane. Szereg podobnych błędów mógłby prowadzić do częściowej lub na-
wet pełnej utraty funkcji bezpieczeństwa. Aby rozwiązać ten problem i zapobiec
podobnym stanom krytycznym w obwodzie zabezpieczającym, konieczne jest
rozwiązanie, w którym styki bezpieczeństwa pozostaną niezawodne i bezbłędne
i będą wciąż działać automatycznie. Wymagania te spełniają, na przykład, prze-
kaźniki bezpieczeństwa PSR-TBUS firmy Phoenix Contact (patrz rysunek 1).
Rysunek 2. Sygnały z różnych czujników bezpieczeństwa są
monitorowane przez uniwersalny przekaźnik nadrzędny (master) i zainstalo-
wane moduły rozszerzające.
Uniwersalny przekaźnik nadrzędny (master)
Wiele równoległych funkcji bezpieczeństwa można realizować wykorzystując
koncepcję urządzenia nadrzędnego i urządzeń podrzędnych (master/slave)
(patrz rysunek 2). Przekaźnik nadrzędny (master) PSR-SDC4 jest kompaktowym
elementem o szerokości zaledwie 22,5 mm, który można wykorzystać do monito-
rowania szeregu sygnałów z czujników bezpieczeństwa. Zawiera również obwody
jednokanałowe do monitorowania wyłączników awaryjnych lub sygnałów z in-
nych części maszyny. Można również stosować je w aplikacjach dwukanałowych
i bezpiecznie monitorować czujniki, takie jak przełączniki elektromagnetyczne
zakodowane dla dwóch sygnałów ze styków rozwiernych lub kombinacji styków
rozwierny/zwierny. Poza tym przekaźnik główny jest kompatybilny ze świetlnymi
zaporami bezpieczeństwa. W takich zastosowaniach wyjścia 24 VDC urządzenia
OSSD (Output Signal Switching Device - urządzenie przełączające sygnał wyj-
ściowy) są podłączone bezpośrednio do wejść modułu przekaźnikowego wyzwa-
lanego przez zaporę świetlną.
Przekaźnik nadrzędny (master) i cały obwód zabezpieczający można uruchomić
ręcznie naciskając przycisk restartu lub po prostu zakładając zworkę do automa-
tycznych restartów. W celu przełączania obciążeń zespół jest wyposażony w dwa
styki bezpotencjałowe, które mogą przełączać prądy do 6 A. W urządzenie wbu-
dowane jest również rozwierne wyjście półprzewodnikowe, które przesyła status

Rysunek 3. W połączeniu z kasetą sterowniczą SACB główny

przekaźnik bezpieczeństwa (master) PSR-SDC4 może
Rysunek 1. Przekaźniki bezpieczeństwa PSR-TBUS są łączone automatycznie przy użyciu jednocześnie monitorować do czterech zakodowanych
modułowych elektrycznych łączników wtykowych, dzięki czemu krytyczne sygnały przełączników elektromagnetycznych zainstalowanych
alarmowe będą bezbłędnie przesyłane przez różne zespoły. na drzwiach bezpieczeństwa.

36 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

Rysunek 4. Podwójne, sprężynowe łączniki wtykowe upraszczają prace
przy okablowaniu i pomagają uniknąć błędów w instalacji.

przełączania do sterownika programowalnego lub innego sterownika wyższego

poziomu. Dzięki swej budowie i wbudowanym elementom uniwersalny przekaź-
nik bezpieczeństwa PSR-SDC4 nadaje się do aplikacji zabezpieczających do ka-
tegorii 4 wg EN 954+1 lub kategorii 4, PL e wg normy ISO 1349-1.

Dla wielu producentów maszyn często bardzo ważną rzeczą jest monitorowanie
wielu funkcji zabezpieczających drzwi z centralnego przekaźnika bezpieczeń-
stwa z dodatkowymi elementami diagnostycznymi do określania położenia
drzwi. Za pomocą przekaźnika nadrzędnego PSR-SDC4 i bezpiecznej kasety
sterowniczej czujników i urządzeń wykonawczych SACB (Sensor Actuator
Control Box) można wdrażać dla tych przypadków proste rozwiązania o rozbu-
dowanej diagnostyce (patrz rysunek 3). Wodoszczelny, żółty zespół SACB jest
wyposażony we wtyki M12 dla maksymalnie czterech czujników magnetycz-
nych z kombinacją styków zwierny/rozwierny. Sygnały są wewnętrznie sprzężo-
ne i podłączone do różnych torów sygnałowych (zestyk zwierny – zwierny, roz-
wierny – rozwierny). Zespół dostarcza sygnał wyjściowy 24 VDC, który pokazuje
status przełącznika i może być poddany ocenie w sterowniku programowalnym
lub innym sterowniku maszyny. Sygnały dotyczące bezpieczeństwa są przetwa-
rzane przez przekaźnik nadrzędny, dzięki czemu dla czterech przełączników
elektromagnetycznych potrzebny jest tylko jeden przekaźnik.

Podwójne złącza sprężynowe

W asortymencie przekaźników modułowych można wybierać wtykowe złą-
cza śrubowe lub złącza sprężynowe Podwójne wtyki sprężynowe nadają się
w szczególności do przewodów o przekroju znamionowym 1,5 mm2. Giętkie
przewody z końcówkami rurkowymi lub przewody sztywne można podłączać
bezpośrednio bez potrzeby stosowania dodatkowych narzędzi (patrz rysunek
4). Przewody można odłączać przez włożenie śrubokręta, naciśnięcie go na dół
i wyciągnięcie kabla lub zastąpienie go innym przewodem. Okablowanie moż-
na więc zmieniać w dowolnej chwili. Łączniki wtykowe są również kodowane
fabrycznie za pomocą małych plastikowych wkładów, które zabezpieczają je
przed wetknięciem do niewłaściwego gniazda. Ułatwia to prace instalacyjne,
redukuje błędy i umożliwia szybką wymianę zespołów podczas prac konserwa-
cyjnych i serwisowych.

Podsumowanie
Modułowy przekaźnik bezpieczeństwa stanowi przystępną alternatywę progra-
mowalnych sterowników bezpieczeństwa, których zaprogramowanie i skonfigu-
rowanie jest często trudne i pochłania dużo czasu. Istota koncepcji polega na za-
stosowaniu przekaźnika nadrzędnego (master), który można szybko i łatwo roz-
budowywać i który można wykorzystać do monitorowania szeregu czujników
bezpieczeństwa. Zastępuje to wiele tradycyjnych przekaźników, które potrzebo-
wałyby dużo więcej miejsca w szafie sterowniczej. Kompaktowa budowa prze-
kaźników bezpieczeństwa oszczędza cenną przestrzeń zarówno w magazynach
jak i szafach sterowniczych. Łączniki wtykowe PSR-TBUS zastępują stosowanie
okablowania zewnętrznego, upraszczając dzięki temu projektowanie obwodów
i przyspieszając wdrożenie projektu. W konsekwencji niniejsza koncepcja prze-
kaźnika oferuje szereg konkretnych korzyści kosztowych. Jeśli zajdzie koniecz-
ność wymiany jakiegoś zespołu i wymagany moduł jest pod ręką, można go za-
instalować i uruchomić szybko i bezbłędnie. Głównym aspektem koncepcji jest
jednak to, że łączniki wtykowe PSR-TBUS można wykorzystywać do tworzenia
pełnej pętli sygnału zwrotnego. Dzięki temu funkcja bezpieczeństwa nie podlega
żadnym wpływom i zawsze pozostaje nienaruszona.

Więcej informacji:
www.phoenixcontact.pl
FOCUSETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM
Ethernet w polskim sektorze przemysłowym
Ethernet
No.1
No.
Ethernet przemysłowy to najbardziej popularny standard sieciowy stosowany
w polskich zakładach. Pozwala na sprawną komunikację, jest łatwy w obsłudze
i tani w użytkowaniu. Z danych Control Engineering Polska wynika, że w blisko 70%
przypadków o wyborze tego właśnie standardu zadecydowała jego niezawodność.
E
Mgr inż. thernet jest rozwiązaniem siecio-
Izabela Żylińska wym, które zyskało w ostatnich
latach ogromną rzeszę odbiorców
z sektora przemysłu i automatyki.
Zdecydowana większość – bo aż 91% użytkow-
ników sieci przemysłowych ankietowanych
przez Control Engineering Polska – potwierdza,
że w ich przedsiębiorstwie rozwiązania siecio-
we oparto na standardzie Ethernet.
Kolejnymi standardami, chętnie stosowany-
mi w rodzimych fabrykach, są Profibus oraz
CAN. Aktualnie najrzadziej korzysta się z plat-
formy LonWorks. Używa jej zaledwie 2% na-
szych respondentów (wykres 1.).
Dokładnie dwie trzecie użytkowników
Ethernetu informuje, że w ostatnim roku w ich
zakładach zrezygnowano z planowanych zaku-
Wykres 1. Standardy sieci przemysłowych
w przedsiębiorstwach (wg. użytkowników)
Ethernet 91%
Profibus 52%
CAN 16%
LonWorks 2%
Inne 13%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009
38 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
pów rozwiązań opartych na innych standar-
dach komunikacyjnych, na rzecz systemów
opartych na najbardziej obecnie popularnym
protokole. Istnienie takiej tendencji potwier-
dzają także dostawcy rozwiązań sieciowych.
Według 83% z nich największym zaintereso-
waniem ze strony użytkowników przemysło-
wych systemów automatyki cieszy się właśnie
Ethernet. Z kolei pozostałe 17% dystrybuto-
rów wskazało na Profibus. Reszta standardów
nie została przez nich nawet wspomniana.
Ankietowani dostawcy informują poza tym,
że większość ich klientów dąży do tego, aby
ich przedsiębiorstwa korzystały tylko z jedne-
go wspólnego standardu sieciowego.
– Klienci dobierają odpowiednią technologię
na podstawie analizy sprzętu, który chcą uży-
wać oraz swoich potrzeb – wyjaśnia Bartłomiej
Besz, specjalista ds. automatyki w TURCK.
– W dalszej działalności starają się konse-
kwentnie trzymać raz podjętej decyzji. Jednak
zupełne ujednolicenie systemu sieciowego nie
jest na razie możliwe. Sytuacja na rynku nie
pozwala mieć nadziei, że znajdzie się standard
akceptowany przez wszystkich dostawców.
Dotyczy to między innymi producentów ste-
rowników PLC.
Tymczasem Paweł Podsiadło, specjalista ds.
sprzedaży w firmie ASTOR podkreśla, że jeden
wspólny standard przyniósłby szereg korzyści
zarówno dostawcom, jak użytkownikom sieci
 FOCUS: ETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM

przemysłowych. Wśród nich wymienia między Wykres 2. Czy w ostatnim roku

innymi łatwiejszą konfigurację elementów sie- zrezygnowano w Państwa przedsiębiorstwie
ci i skrócenie czasu potrzebnego na budowa- z planowanych zakupów rozwiązań opartych
nie jej struktury. Z punktu widzenia użytkow- na innych standardach komunikacyjnych
nika jest to bardzo pożądana właściwość. na rzecz rozwiązań opartych na Ethernecie?

Prawie idealny
Gdzie leży przyczyna sukcesu rynkowego
Ethernetu? Przede wszystkim jest to związane
z prędkością działania, jaką ten standard gwa- 34% Tak
rantuje użytkownikowi. Kolejną zaletą Ether-
netu jest to, że do przesyłu danych i współpra-
66% Nie
cy urządzeń na duże odległości (nawet w skali
globalnej) może wykorzystywać okablowanie
światłowodowe, podobnie jak sieci Control-
Net i Sercos.
Rozwiązania światłowodowe przyczyniają Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009
się przede wszystkim do eliminacji zakłóceń
(np. ze strony falowników), które powstają
przy stosowaniu medium w postaci skrętki Wykres 3. Który ze standardów cieszy się
miedzianej. największym zainteresowaniem
Inną korzyścią wynikającą z wykorzysta- użytkowników przemysłowych systemów
nia Ethernetu jest kwestia wymiany danych automatyki?
w czasie rzeczywistym. Dzięki temu można
sterować procesami na bieżąco. Aby jednak
było to możliwe, potrzebne są specjalne, de- 17%
dykowane urządzenia. W przypadku Etherne-
tu/IP są to switche. Większość z sieciowych Profibus

rozwiązań dla przemysłu jest mało determi-

nistyczna (przewidywalna). Tomasz Nawracaj Ethernet
z MPL Technology twierdzi, że determinizm 83%

jest na chwilę obecną jedną z podstawowych

cech, jakimi powinna charakteryzować się
sieć przemysłowa. Wyjaśnia, że tam gdzie
wymagana jest praca w czasie rzeczywistym, Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009

Determinizm to podstawa
Tomasz Nawracaj, kierownik sekcji sterowników PLC, MPL Technology

Praktycznie każdy producent urządzeń przemysłowych, takich jak: PLC, HMI czy roboty, ma
możliwość podpięcia się do standardowej sieci ethernetowej. Integracja sieci przemysłowej
z sieciami informatycznymi umożliwia przede wszystkim przesył danych produkcyjnych
do systemów zarządzających. Jest to również bardzo użyteczne dla urządzeń, które korzystają
z powstałych w ten sposób łączy. Mam tu na myśli między innymi urządzenia, które umożliwiają
bezpośrednią komunikację pomiędzy sterowaniem na poziomie produkcyjnym a systemami MES
i ERP.
Niestety, nie wszystkie standardy ethernetowe są deterministyczne. Przewidywalność w chwili
obecnej jest jedną z podstawowych cech, jakimi powinna charakteryzować się sieć przemysłowa. To samo dotyczy możliwości
pracy w czasie rzeczywistym oraz braku stałych opóźnień. W związku z tym użytkownicy w obszarach, gdzie nie jest wymagana
praca w czasie rzeczywistym, a determinizm nie ma dużego znaczenia, używają standardowego Ethernetu.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 39

FOCUS: ETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM

Wykres 4. Standardy Ethernetu Wykres 5. Standardy Ethernetu

przemysłowego wykorzystywane przemysłowego wykorzystywane
najczęściej w przedsiębiorstwach najczęściej w przedsiębiorstwach
(wg użytkowników) (wg dostawców)

Ethernet/IP 74% Ethernet/IP 42%

Modbus/TCP 41% Modbus/TCP 25%

Profinet 20% EtherCat 17%

Ethernet Powerlink 14% Profinet 8%

High Speed Ethernet 10% Ethernet Powerlink 8%

Ethernet for Plant Automation 6% 0% 20% 40% 60%

Sercos III 5% Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009

EtherCat 3%
kacja systemów. Sieć ta zaczyna być standar-
Inne 3%
dem u wielu producentów osprzętu i u wielu
0% 20% 40% 60% 80% użytkowników systemów. Kolejnym plusem
Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009
jest fakt, że użytkownicy mają do dyspozycji
kilkadziesiąt firm produkujących podzespoły,
od markowych i znanych po niedrogich do-
a przewidywalność ma duże znaczenie dla stawców „no name”. Standard ten zapewnia
użytkownika, stosuje się dedykowane urzą- też kompatybilność między producentami.
dzenia lub sieci przemysłowe oparte na proto- Inne plusy Ethernetu to, według naszego
kóle ethernetowym. rozmówcy z Eltrona, niskie koszty tworzenia
Piotr Nowakowski, przedstawiciel Eltrona i rozbudowy oraz łatwa konfiguracja sieci.
uważa, że jedną z zalet Ethernetu jest unifi- Ethernet umożliwia wykorzystanie jednego

Ethernet/IP najlepszym rozwiązaniem

Grzegorz Święcicki, doradca techniczny, Elmark Automatyka

Za posiadaniem jednego wspólnego standardu sieci przemysłowych przemawia niemożność

korzystania z różnych protokołów bez specjalnych konwerterów, które często zwiększają koszt
aplikacji. Z drugiej strony, jak wiadomo, wszystko ma swoje zalety i wady, także Ethernet. Plusem
tego standardu są, przede wszystkim, nieograniczone możliwości w budowie architektury sieci.
Atutem są tu także: łatwa konfiguracja i diagnostyka (również urządzeń podłączonych przez
Ethernet), szeroki zakres zastosowań oraz duże prędkości transmisji. Do minusów standardowo
należy zaliczyć braki w przetwarzaniu w czasie rzeczywistym, powtarzalności i determinizmie.
Jak sobie radzić z tymi wadami? W zasadzie nie jest to konieczne, gdyż Ethernet/IP, który mam
na myśli, niweluje standardowe minusy sieci ethernetowych. Ethernet/IP został zmodyfikowany, a raczej przystosowany
do pracy w przemyśle w ten sposób, że zastosowano w nim ten sam protokół komunikacyjny CIP, co w sieciach DeviceNet
i ControlNet.
W celu ulepszenia komunikacji w sieciach Ethernetu przemysłowego, zakłady nawiązują często współpracę z firmami,
które specjalizują się w dostarczaniu kompleksowych rozwiązań dla tego typu sieci. Taka sytuacja ma miejsce między innymi
w przypadku Rockwell Automation a Cisco Systems. W 2008 roku zaowocowało to debiutem rynkowym switchy ethernetowych
serii Stratix, które przeznaczone są do pracy w środowisku informatycznym i produkcyjnym. Możliwe jest to dzięki
zastosowaniu wielu funkcji dopasowanych dla obu tych środowisk (IGMP Snooping, SNMP, QoS, VLAN, IEEE 802.1x Security,
MAC ID Port Security, STP/RSTP lub Ring Support). Współpraca Rockwell Automation i Cisco Systems ma zaowocować
kompleksową ofertą przemysłowych przełączników ethernetowych i okablowania.

40 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

 FOCUS: ETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM

medium do połączenia: sterowników, roz- Wykres 6. Czynniki decydujące o wyborze koknretnego

proszonych We/Wy, panelów operatorskich standardu komunikacyjnego to...
i systemów wizualizacji. Ponadto pozwala
na łatwe stworzenie radiowego połączenia 65%
Niezawodność/pewność
ethernetowego. 50%

Ethernet przemysłowy jest niezawodną

52%
i odporną na awarię strukturą, która zapew- Prosta konfiguracja i obsługa
50%
nia ciągłość transmisji. W zakładach standard
ten wykorzystuje się do przesyłania danych 49%
Wszechstronność / jednolitość
w czasie rzeczywistym. Dzięki temu następuje 33%

komunikacja pomiędzy jednostkami zakłado- Użytkownicy

44%
wymi i możliwe jest sterowanie obiektem jako Cena
42%
częścią całej struktury zakładu. Ethernetu Dostawcy
używa się do komunikacji pomiędzy sterow- 34%
Prędkość transmisji
nikami PLC, a także pomiędzy sterownikiem 17%

PLC i stacją operatorską, która nadzoruje pro-

22%
ces. Umożliwia łączność z oprogramowaniem Zaplecze serwisowe / pomoc techniczna
33%
wizualizacyjnym SCADA/HMI oraz transmisję
danych do serwerów OPC. Ethernet zastępu- 11%
Klarowność struktury
je standardową magistralę. Przy jego użyciu 8%
można obsługiwać We/Wy oraz odczytywać
0% 20% 40% 60% 80%
i zapisywać rejestry. Kontroluje ruch w sieci
i stan połączeń sieciowych. Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009

Integracja sieci przemysłowej z sieciami in-

formatycznymi (z otoczeniem w zakładzie pro-
dukcyjnym) pozwala na swobodny przepływ
niezbędnych informacji od warstwy produk-
cyjnej do księgowej oraz ułatwia zarządzanie
zamówieniami. Zapewnia bezpośrednią ko-
munikację pomiędzy sterowaniem na pozio-
mie produkcyjnym a systemami MES, ERP.
Do wad Ethernetu zaliczyć można koniecz-
ność stosowania dodatkowej infrastruktury
sieciowej (np. switchy), co zwiększa koszt in-
stalacji. Problemem jest także dość mała mak-
symalna odległość między switchem a urzą-
dzeniem. Jednak, jak podkreśla Bartłomiej
Besz z Turcka, te dwa minusy są akceptowane

Rozwój „safety over Ethernet”

Zbigniew Piątek, dyrektor generalny, Beckhoff Automation

Wykorzystanie Ethernetu jako podstawowej sieci do przesyłu danych w instalacjach

przemysłowych stało się faktem. Problemem, przed którym stają użytkownicy Ethernetu
przemysłowego, jest brak standaryzacji wykorzystywanych protokołów komunikacyjnych.
Jednocześnie wspólnym problemem użytkowników i producentów urządzeń automatyki
jest stworzenie w pełni deterministycznych sieci, które wykorzystują Ethernet w warstwie
fizycznej. Samo bowiem zastosowanie tego medium transmisji nie powoduje znikania wąskiego
gardła na drodze wymiany danych w postaci zbyt wolnych już dzisiaj sieci komunikacyjnych
typu Fieldbus. Dopiero optymalizacja ramki i w pełni sprzętowa implementacja pozwalają
na wykorzystanie całkowitego pasma oferowanego przez Ethernet. Jednocześnie postępująca standaryzacja rozwiązań
Ethernetu przemysłowego, przyjętych przez różnych producentów, jak na przykład EtherCat, daje nam zupełnie nowe
płaszczyzny wydajności i uniwersalności w przesyle danych.
Najbliższą przyszłość Ethernetu stanowić będzie ciągłe umacnianie na pozycji lidera wśród sieci przemysłowych. Kolejny
krok to stworzenie i rozwój zaawansowanych technologicznie systemów komunikacyjnych „safety over Ethernet”. Będą one
zapewniały w pełni deterministyczną transmisję danych sterujących, ale pozwolą również, korzystając z tego samego medium
komunikacyjnego, jakim jest Ethernet, przesyłać informacje dotyczące bezpieczeństwa urządzeń.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 41

FOCUS: ETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM

Wykres 7. Najistotniejsze funkcje, jakie powinien przemysłowych. W przypadku tego protoko-

spełniać system sieciowy w przedsiębiorstwie
(wg użytkowników)
Zapewnienie niezawodnej akwizycji danych
Możliwość integracji danych z różnych systemów
Możliwość zdalnego dostępu do systemu
Spełnienie wymogów pracy w czasie rzeczywistym
Łatwość wdrożenia i zintegrowania, a następnie obsługi
Uzyskanie dużych prędkości wymiany danych 37%
Zapewnienie współpracy różnych standardów 29%
Inne 2%
0% 20% 40% 60% 80%
Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009
przez klientów. Według niego dzieje się tak
dlatego, że po prostu korzyści znacznie prze-
ważają nad wadami.
Skazany na sukces
Wśród kilku rodzajów sieci Ethernet prym wie-
dzie Ethernet/IP, który jest wykorzystywany
przez niemal trzy czwarte polskich zakładów
łu stosowanie coraz to nowszych standardów
ma za zadanie zwiększyć jego przepustowość,
a co za tym idzie, także wydajność dołączo-
60% nych do sieci urządzeń.
60%
Zaraz po nim plasuje się niedeterministycz-
ny Modbus/TCP, obsługujący We/Wy oraz
52% odczytujący i zapisujący rejestry. Trzecie miej-
41% sce pod względem popularności przypadło
technologii Profinet, która w prosty sposób
40%
pozwala na integrację i realizację automaty-
ki procesowej, jak też sterowanie napędami
(Motion Control). Na czwartej pozycji znalazł
się Ethernet Powerlink, który jest jedynym
rozwiązaniem czasu rzeczywistego na bazie
przemysłowego Ethernetu z mikrosekundową
prędkością i precyzją. Ethernet Powerlink nie
wymaga obsługi poprzez dedykowany sprzęt
oraz układy ASIC.
Ankietowani użytkownicy stwierdzili,
że najrzadziej stosują EtherCat (uzyskał je-
dynie 3% głosów). Jednak powoli obserwuje
się wzrost zainteresowania tym standardem.
Dzięki wprowadzeniu techniki FMMU (Field-
bus Memory Managment Unit) ma on niespo-
tykane osiągi. Dodatkowo EtherCat ma bardzo
proste okablowanie i jest otwarty na inne pro-

Zapewnij niezawodność sieci

Piotr Huryń, Regional Manager Szczecin, B&R Automatyka Przemysłowa

Wykorzystanie w przemyśle sieci bazujących na standardzie Ethernet jest coraz częściej

spotykane. Jeżeli chodzi o sam protokół, spotykamy się z dwoma rozwiązania: protokołami
bazującymi na TCP/IP oraz wymieniającymi warstwę TCP/IP na protokół czasu rzeczywistego.
Protokoły oparte na TCP/IP z definicji dopuszczają kolizje podczas transmisji paczek danych
przez poszczególne stacje. Skutkuje to tym, że ich głównym zastosowaniem są mniej wymagające
aplikacje. Takie, w przypadku których nie jest istotny czas cyklu oraz jego stałość. Protokoły czasu
rzeczywistego wymieniają warstwę TCP/IP dedykowanym protokołem. Dzięki temu można uzyskać
bardzo krótkie czasy cyklu oraz wysoką powtarzalność jego taktowania. Niektóre firmy nierzadko
wymagają specjalnego chipsetu, który jest produkowany tylko przez właściciela danego protokołu.
Daje się zauważyć trend do upubliczniania protokołów tak, aby w łatwy sposób można było je implementować w dowolnych
stacjach rozproszonych, a także jednostkach nadrzędnych – sterownikach. Oferowane są nawet rozwiązania open source,
które można implementować na dowolnej platformie (np. Windows, Linux), na standardowych chipsetach.
Kolejny trend polega na zapewnieniu niezawodności sieci bazujących na Ethernecie, które jest wymagane przez niektóre
branże (np. energetyka) czy typy maszyn (np. stoły obrotowe). Producenci oferują redundancję pierścieniową, gdzie przewód
biegnie od sterownika przez We/Wy z powrotem do sterownika, a także redundancję pełną, w której połączenie między
stacjami odbywa się dwoma przewodami.
Innym ciekawym zagadnieniem jest stosowanie bezpiecznego protokółu (SAFETY) zapewniającego kategorie
bezpieczeństwa SIL 3. Niektórzy producenci umożliwiają nawet mieszanie standardowych We/Wy z bezpiecznymi, podpinanymi
po tym samym (otwartym) protokole czasu rzeczywistego bazującym na Ethernecie.

42 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

 FOCUS: ETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM

tokoły. W przypadku dostawców 8% uważa, kietowanych, którzy wskazali na Modbus/

że najmniejszym zainteresowaniem cieszą się TCP. W opinii 17% respondentów Control
Profinet i Ethernet Powerlink. EtherCat jest Engineering Polska najlepiej pod tym kątem
natomiast według nich trzecim najchętniej wypada EtherCat i Profinet. Ostatnie miej-
kupowanym standardem (wykres 5.). sce w tej kategorii zajął Ethernet Powerlink
(wykres 8.).
Zakup z głową Dystrybutorzy wskazali także standard,
Na rynku dostępnych jest coraz więcej stan- który charakteryzuje się najmniej korzystnym
dardów opartych na protokole Ethernet. stosunkiem funkcjonalności do ceny. W tej
Przyszły użytkownik sieci, zanim dokona kategorii „wygrał” EtherCat, który zyskał
zakupu, powinien dokładnie przeanalizo- uznanie 33% respondentów. Zaraz za nim
wać, która z propozycji najlepiej odpowiada znalazł się Sygnet (17% wskazań). Najmniej
na jego potrzeby. Z zebranych przez nas da- głosów uzyskały: Vnet/IP, Sercos III, High
nych wynika, że w przypadku 65% użytkow- Speed Ethernet oraz Profinet.
ników o wyborze dominującego w przedsię-
biorstwie systemu sieciowego zadecydowała Szybka przyszłość
jego niezawodność. Podobnego zdania jest Z badań Control Engineering Polska wynika,
połowa dostawców. że pomimo kryzysu Ethernet przemysłowy
Dodatkowo, jako najbardziej istotny czyn- będzie rozwijał się dynamicznie i powoli
nik, podali oni prostotę konfiguracji i obsługi
sieci zaprojektowanych zgodnie z tym stan-
dardem.
Prawie jedna czwarta dystrybutorów oraz
ich klientów uważa, że istotnym czynnikiem
przemawiającym za wyborem Ethernetu jest
cena. Pod tym względem opisywany standard
wyróżnia się na korzyść wśród innych syste-
mów sieciowych. Co więcej, postęp technicz-
ny powoduje, że sieci Ethernetowe są coraz
tańsze w instalacji i utrzymaniu.
Idealny system sieciowy w zakładzie prze-
mysłowym powinien zapewniać niezawod-
ne gromadzenie danych oraz umożliwiać
ich integrację z różnymi systemami. Dla
52% użytkowników ważna jest możliwość
zdalnego dostępu do sieci. W porówna-
niu do zeszłorocznego raportu w tym roku
funkcję uzyskania dużych prędkości wymia-
ny danych, jako jedną z najistotniejszych,
wybrało prawie 20% mniej użytkowników.
Natomiast kwestia możliwości zdalnego do-
stępu do systemu stała się ważna dla około
10% pytanych więcej niż rok temu (wykres
7.). Dodatkowe funkcje, jakie powinien
spełniać system sieciowy w zakładzie, to:
zapewnienie zdalnej regulacji urządzeń wy-
konawczych oraz łatwa obsługa przez mniej
wprawnych pracowników.
Według jednej trzeciej dostawców najbar-
dziej korzystnym stosunkiem funkcjonalno-
ści do ceny spośród ethernetowych stan-
dardów komunikacyjnych charakteryzuje
się Ethernet/IP. Innego zdania jest 25% an-
FOCUS: ETHERNET W POLSKIM SEKTORZE PRZEMYSŁOWYM

Wykres 8. Standardy Ethernet, producent napojów alkoholowych. – Z kolei

które cechują się najkorzystniejszym te, które zostały już przeniesione, będą ewo-
stosunkiem funkcjonalności do ceny luowały w kierunku uzyskania jak najwięk-
(wg dostawców) szych prędkości transmisji.
Ze zdaniem przedstawiciela V&S Luksuso-
Ethernet/IP 33% wa na temat zwiększenia prędkości przesyłu
25%
zgadzają się także inni ankietowani użytkow-
Modbus/TCP
nicy sieci. Uważają, że będzie to możliwe
EtherCat 17% do zrealizowania dzięki zastosowaniu tech-
Profinet 17% niki optycznej (światłowody). Takie rozwią-
zanie ma zapewnić także sposobność pracy
Ethernet Powerlink 8%
w czasie rzeczywistym. Również Piotr Huryń,
0% 20% 40% 60% regional menadżer w firmie B&R Automatyka
Źródło: Control Engineering Polska, styczeń 2009
Przemysłowa dostrzega coraz silniejsze ten-
dencje do stosowania czasu rzeczywistego.
Wiąże się to jednak z odchodzeniem od pro-
wyprze pozostałe systemy sieciowe dla prze- tokołów nierzeczywistych, opartych na TCP/
mysłu. Wpłynąć ma na to przede wszyst- IP (jak: Modbus TCP/IP, Profinet rt, Ethernet
kim prostota integracji, rozbudowy i obsługi IP/CIP), co jest niezgodne z opiniami, że nale-
Ethernetu oraz niskie koszty jego wdrożenia ży spodziewać się ich dalszego rozwoju. Piotr
i użytkowania. Huryń utrzymuje, że będzie można zauważyć
– Wszelkie protokoły transmisji bazujące zwrot w kierunku otwartych protokołów, któ-
na interfejsach szeregowych będą przenoszo- re bazują na standardowo dostępnych chipse-
ne na interfejs Ethernet – przewiduje Rado- tach (np. Open Powerlink).
sław Bojanowski, zastępca kierownika działu Zdaniem naszych rozmówców rynek będzie
technicznego V&S Luksusowa Zielona Góra, rozwijał się w kierunku Gigabit Ethernet oraz

Zostanie jedna sieć

Rafał Tutaj, szef grupy automatyki standardowej, Elmark Automatyka

W przypadku Ethernetu przemysłowego można wskazać dwa główne kierunki rozwoju – jeden
dotyczy sprzętu i mediów, zaś drugi koncepcji protokołowych. W pierwszym wypadku, po okresie
budowania 100 MB transferu opartego na coraz bardziej dostępnych światłowodach, obserwujemy
kolejne testy i urządzenia, które oferują prędkość rzędu 1 GB. Jest to jeszcze wczesny etap,
wiele z tych urządzeń czeka modyfikacja konstrukcyjna. Niemniej wydaje się, że to kierunek
nieunikniony. Skuteczne sterowanie i synchronizacja wielu osi napędowych w czasie
rzeczywistym będzie wymagało połączenia o bardzo dużej przepustowości. Kłopot jednak
w tym, że przy takich częstotliwościach problemy natury zakłóceniowej stają się jeszcze bardziej
widoczne. To zaś zwiększa nie tylko koszt, ale także nakłady czasowe na projekt i testy. Z drugiej strony obserwujemy wysyp
kolejnych protokołów bazujących na standardzie TCP/IP. Zmiany te nie są tylko kosmetyką, ale wprowadzaniem istotnych
funkcjonalności.
Kiedyś identyfikacja urządzeń obecnych w sieci była możliwa w zasadzie tylko wtedy, kiedy generowały jakieś dane.
Wprowadzenie w sieci Ethernet/IP mechanizmu odpytywania i autoprezentacji pozwala na przykład na automatyczną
konfigurację, co z punktu widzenia utrzymania ruchu jest kluczowe. Masowe stosowanie mechanizmu COS (Change of State)
pozwala skutecznie redukować ruch sieciowy, co jest bardzo ważne w przypadku sterowań We/Wy w czasie rzeczywistym.
Generalnie widać, że Ethernet jako sieć stał się czymś tak oczywistym, jak niemalże zasilanie. Każdy, nawet najmniejszy,
sterownik ma dzisiaj złącze do zasilania i do sieci. I to jest znak naszych czasów.
W przyszłości spodziewam się integracji systemów napędowych jako kolejnego etapu ewolucji sieci, takich jak Sercos.
Dzięki temu zakłady przemysłowe staną się miejscem oplecionym jedną siecią, rozdzielaną logicznie i funkcjonalnie, ale która
pozwoli na wielodostęp i elastyczne konfigurowanie.

44 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

standardu High Speed Ethernet (HSE). Niektórzy suge-
rują też dalszy rozwój takich standardów sieciowych,
jak: Profibus, Profinet, Ethernet TCP/IP, Modbus TCP
oraz CAN.
Andrzej Majewski, właściciel DSC prognozuje nato-
miast silny rozwój przemysłowych rozwiązań bezprze-
wodowych (Bluetooth, WiFi, RFID) odpornych na za-
kłócenia. Według niego wzrośnie nacisk kładziony
na bezpieczeństwo informacji i ochronę danych osobo-
wych w przemyśle. Przedstawiciel DSC zakłada także
dalsze ujednolicenie i standaryzację protokołów.

Dostawcy prognozują
Zadaliśmy dostawcom pytanie o to, czego inżynierowie
mogą spodziewać się w najbliższych kilku latach? Arka-
diusz Cetner, dyrektor zarządzający AB-Micro uważa,
że na rynku będzie coraz więcej specjalizowanych prze-
łączników, o zwiększonej odporności na pole elektroma-
gnetyczne i warunki środowiskowe, konfigurowanych
według wymagań użytkownika. Dodatkowo, podobnie
jak użytkownicy sieci, przewiduje zmniejszenie cen
przełączników przemysłowych oraz większego wyko-
rzystania portów światłowodowych.
– W środowisku przemysłowym w najbliższych kilku
latach sieć Ethernet będzie sukcesywnie wypierać inne
standardy komunikacyjne, takie jak com oraz lpt – pro-
gnozuje Marcin Obarzanek, inżynier sprzedaży CSI. –
Stanie się tak przede wszystkim ze względu na szybkość
transmisji, prostą konfigurację i obsługę oraz mnogość
dostępnych protokołów.
Nasi rozmówcy twierdzą, że należy spodziewać się
rozwoju standardu Profinet oraz infrastruktury TCP/
IP. W przypadku protokołów ethernetowych mają być
prowadzone dalsze prace ulepszające ich działanie.
W wyniku tego sieci oparte na Ethernecie przemysło-
wym zaczną odgrywać znaczącą rolę również na po-
ziomie sterowania. Respondenci Control Engineering
Polska prognozują również, że zostaną wyłonione dwa,
trzy standardy dominujące. Nastąpić ma poza tym inte-
gracja interfejsów sieciowych.

Mgr inż. Izabela Żylińska

Za pomoc w opracowaniu raportu szczególnie dzię-

kujemy firmom: AB-Micro, ASTOR, B&R Automatyka
Przemysłowa, Beckhoff Automatyka, CSI Computer
Systems for Industry, Elmark Automatyka, Eltron,
MPL Technology, Navinet, Omron Electronics, Pho-
enix Contact, Schneider Electronic Polska, TURCK.
Dziękujemy również wszystkim czytelnikom Control
Engineering Polska, którzy wzięli udział w ankiecie.
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Programowalne sterowniki automatyki (PAC)
firmy National Instruments sterują
największą maszyną na świecie
Thorsten Mayer (National Instruments)
Alessandro Masi, Roberto Losito (CERN)
W ostatnim dziesięcioleciu toczyła się zażar-
ta dyskusja na temat zalet i wad sterowania
za pomocą PLC (sterowników programowal-
nych) oraz PC. W wyniku zanikania różnic na-
tury technicznej między PC i PLC, związanych
z pojawieniem się PLC wykorzystujących go-
tową, dostępną w handlu (COTS) elektronikę
oraz dzięki wykorzystaniu systemów operacyj-
nych czasu rzeczywistego na platformie PC,
pojawiły się sterowniki klasy PAC – programo-
walne sterowniki automatyki. PAC, nowy skrót
wprowadzony przez Automation Research
Corporation (ARC) oznacza Programmable
Automation Controller i opisuje nową genera-
cję urządzeń, które łączą w sobie niezawod-
ność sterowników programowalnych z ela-
stycznością i wydajnością najnowszej techno-
logii komputerów PC.
Oprogramowanie to kluczowa różnica
między PAC i PLC
Firma National Instruments opracowała ro-
dzinę platform PAC obsługiwanych przez
LabVIEW, które jest de facto standardem dla
oprogramowania testującego i pomiarowego.
LabVIEW jest pełnoprawnym językiem progra-
mowania, z tym że kod jest tworzony w gra-
ficzny, przypominający proces opracowywa-
nia schematów blokowych sposób.
Wykorzystując moduły Real-Time i FPGA
(programowalnej macierzy bramek), LabVIEW
łączy pracujące w czasie rzeczywistym syste-
my operacyjne z możliwością bezpośredniego
adresowania układów FPGA. To wszystko za-
pewnia niezawodne i deterministyczne działa-
nie. Technologia FPGA dostępna jest jedynie
dla projektantów elektroniki biegłych w posłu-
giwaniu się językami programowania sprzę-
tu niskiego poziomu, takich jak VHDL. Dziś
jednak inżynierowie mogą używać LabVIEW
FPGA do tworzenia niestandardowych algo-
rytmów sterowania, które zapisuje się w pa-
mięci układów programowalnych macierzy
bramek. Dzięki temu, inżynierowie są w stanie
wyposażać elektronikę w funkcje, w których
czas odgrywa kluczową rolę. Do takich funkcji
należą, miedzy innymi, detekcja czujników li-
mitu i czujników zbliżeniowych oraz monitoro-
wanie ich stanu.
Sterowanie Wielkim Zderzaczem
Hadronów (LHC) za pomocą elektroniki
NI LabVIEW i PXI
Z powodu wysokich wymagań związanych
z synchronizacją czasową i niezawodnością, in-
żynierowie z CERN wybrali system sterowania
ruchem i sprzężenia zwrotnego wykorzystują-
cy PXI z rekonfigurowanym we/wy i LabVIEW
FPGA. Wyzwanie polegało na przeprowadze-
niu pomiaru i sterowaniu (wszystko w czasie
46 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA
rzeczywistym) położeniem masywnych pod-
zespołów, mających pochłaniać cząstki wyso-
koenergetyczne pochodzące z rdzenia wiązki,
przy zachowaniu wysokiej niezawodności i pre-
cyzji w najpotężniejszym na świecie akcelerato-
rze cząstek – LHC.
„Na platformę docelową wybraliśmy
LabVIEW i rozwiązanie PXI. Głównym tego
powodem był ich niewielki wymiar, odpor-
ność i oszczędność finansowych, w stosun-
ków do tradycyjnego modelu wykorzystu-
jącego VME i sterownik programowalny.” –
Alessandro Masi i Roberto Losito (CERN)
Oczekuje się, że LHC dostarczy odpowie-
dzi na fundamentalne pytania dotyczące
Wszechświata
CERN polega na maszynach zwanych akce-
leratorami cząstek, które wystrzeliwują wiąz-
ki jonów lub protonów w siebie nawzajem
lub w inne cele”. Podczas zderzeń uwalnia-
”
na jest olbrzymia ilość energii, wystarczająca
do odtworzenia wysokoenergetycznych wa-
runków, jakie panowały podczas powstawania
Wszechświata. Dane, jakich dostarczą zderze-
nia cząstek w LHC, będą prawdopodobnie je-
dynymi w swoim rodzaju informacjami na temat
sposobu, w jaki powstał nasz Wszechświat.
LHC, który ma 27 km w obwodzie i jest za-
kopany 150 m pod powierzchnią ziemi, jest
w stanie doprowadzić do czołowych zde-
rzeń między wiązkami cząstek poruszający-
mi się z prędkością bliską prędkości światła.
Aby mogło dojść do tych zderzeń, LHC wy-
syła dwie wiązki protonów lub innych dodat-
nio naładowanych ciężkich jonów w prze-
● www.controlengpolska.com
ciwnych kierunkach, wzdłuż kolistego tune-
lu. Nadprzewodnikowe magnesy, działają-
ce w kąpieli helowej o temperaturze zaledwie
1,9 K (-271°C), kontrolują trajektorię wiązek.
Przy pełnej mocy całkowita energia każdej
wiązki wynosi 350 MJ, czyli mniej więcej tyle,
co energia 400-tonowego pociągu jadącego
z prędkością 150 km/h; jest to energia wystar-
czająca do stopienia 500 kg miedzi.
Niezawodność systemu sterowania ma
kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa
Z powodu niezwykle wysokiego poziomu
energii w wiązkach, niezawodność wszystkich
elementów urządzenia ma kluczowe znacze-
nie. Wiązka, która zeszła z kursu, może w ka-
tastrofalny sposób uszkodzić zderzacz. Aby
cząsteczki nie zmieniały przewidzianych dla
nich torów, instalujemy ponad 100 urządzeń
zwanych kolimatorami. Przyrząd ten wyko-
rzystuje bloki grafitu lub innych ciężkich ma-
teriałów do pochłaniania wysokoenergetycz-
nych cząstek pochodzących z rdzenia wiąz-
ki. Każdym kolimatorem sterują rekonfiguro-
walne moduły we/wy NI zamontowane w od-
dzielnych obudowach NI PXI w celu zapew-
nienia nadmiarowości. Daje to razem 120 sys-
temów PXI. W konfiguracji standardowej jed-
na obudowa steruje nawet 15 silnikami kro-
kowymi zamontowanymi na trzech różnych
kolimatorach w 20-minutowym profilu ruchu,
by w sposób precyzyjny i zsynchronizowany
osiować bloki grafitu. Natomiast druga spraw-
dza w czasie rzeczywistym pozycjonowanie
tych samych kolimatorów. W następnej fazie
projektu planujemy dodać kolejne 60 kolima-
torów i około 60 systemów PXI, co da razem
około 200 systemów PXI.
W danym kolimatorze LabVIEW Real-Time
działa na sterowniku w obu obudowach, co ma
zapewnić niezawodność. Natomiast LabVIEW
FPGA wykorzystane jest na rekonfigurowal-
nych urządzeniach we/wy w gniazdach urzą-
dzeń peryferyjnych, co ma na celu sterowa-
nie kolimatorem. NI SoftMotion Development
Module oraz rekonfigurowalne moduły NI wy-
korzystywane są do szybkiego tworzenia nie-
standardowego sterownika ruchu dla oko-
ło 600 silników krokowych z synchronizacją
milisekundową na 27-kilometrowym odcinku
LHC. Układy FPGA na tych urządzeniach za-
pewniają potrzebny poziom kontroli.
LHC zaczął działać 10 września 2008 roku,
kiedy to wiązka przyspieszonych protonów
weszła do 27-kilometrowego podziemnego
tunelu LHC i z powodzeniem wykonała pełne
okrążenie w mniej niż godzinę przechodząc
przez wszystkie wykrywacze cząstek roz-
mieszczone wzdłuż tunelu. Naukowcy i bada-
cze na całym świecie są podekscytowani per-
spektywą rozwiązania tajemnic dotyczących
elementów, z jakich zbudowany jest nasz
Wszechświat.
 Green Engineering
In˝ynieria wykorzystujàca technologie proekologiczne
wspierana przez National Instruments
ZMIERZ UDOSKANAL

Pobieraj dane z otoczenia za pomocà tysi´cy czujników Projektuj i twórz modele wydajniejszych maszyn

Analizuj jakoÊç i konsumpcj´ mocy Wykorzystuj technologie energetyczne nowej generacji

Zaprezentuj wyniki w stosunku do obowiàzujàcych przepisów Instaluj zaawansowane kontrolery w celu optymalizacji
dzia∏ania ju˝ istniejàcego sprz´tu

Przez ponad 30 lat National Instruments wspiera∏o in˝ynierów i naukowców w pomiarach, diagnostyce i rozwiàzywaniu
z∏o˝onych problemów. Dzi´ki graficznej platformie s∏u˝àcej do projektowania in˝ynierowie i naukowcy mogà
wykorzystywaç modu∏owy sprz´t i elastyczne oprogramowanie nie tylko do testów i pomiarów, ale tak˝e do zwi´kszania
wydajnoÊci ju˝ istniejàcych produktów. Poprawa jakoÊci jest mo˝liwa poprzez b∏yskawiczne projektowanie,
prototypowanie i uruchamianie nowych maszyn, technologii i metod. Ogromna liczba najistotniejszych dla Êwiata
spraw jest rozwiàzywana za pomocà technologii proekologicznych wspieranych przez produkty National Instruments.

>> Pobierz materia∏y dotyczàce technologii proekologicznych z ni.com/greenengineering 00 800 361 1235

National Instruments Poland Sp. z o.o. I 02-025 Warszawa, Salzburg Center, ul. Grójecka 5
Tel: +48 22 328 90 10 I Fax: +48 22 331 96 40 I Web: www.ni.com/poland I E-mail: ni.poland@ni.com
KRS 86646, Sad Rejonowy dla m. st. Warszawy, XIII Wydzial Gospodarczy Krajowego
Rejestru Sadowego Kapital zakladowy: 100,000.00 PLN I NIP 527-22-69-641

©2009 National Instruments. Wszystkie prawa zastrze˝one. LabVIEW, National Instruments, NI i ni.com to zarejestrowane znaki handlowe
National Instruments. Inne wymienione produkty i firmy to zarejestrowane znaki handlowe i nazwy firmowe odpowiednich firm. 2009-10695-104-194-I
TEMAT WIODĄCY
Iskrobezpieczne, czy odporne na wybuch?

Tam, gdzie
lecą skry
Podjęcie decyzji o sposobie zabezpieczenia się
przed wybuchem wymaga rozważań o wiele
szerszych, niż tylko zorientowanie się w rodzaju
aplikacji na obiekcie i dostosowanie oznaczenia
kodowego. Na dokonanie optymalnego
wyboru wpływ mają rozmaite parametry oraz
zastosowanie takich technik, jak: połączenia
magistralne, przewodowe sieci transmisyjne
czy transmisja bezprzewodowa.

48 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com


W
yobraźmy sobie następującą sy-
tuację: głos z radiotelefonu in-
formuje operatora w dyspozy-
torni, że jego rozmówca, technik
obsługi, jest gdzieś na krańcu obiektu, obok
mierników poziomu cieczy w zbiornikach.
Operator wie, że skoro kolega odezwał się,
to znaczy, że napotkał jakiś problem w dzia-
łaniu sprzętu. Pojawiający się po chwili ko-
munikat nieco rozjaśnia sytuację: „nie mogę
dostać się do ostatniego zbiornika, na stop-
niach siedzi kot”. Na pół poirytowany, na pół
rozbawiony operator zaczyna podpowiadać,
aby technik przepędził bezczelnego mruczka,
ale ten przerywa mu ze zniecierpliwieniem:
„słuchaj, to jest ryś i wygląda na wściekłe-
go, nie wiem, czy dam radę przejść obok nie-
go”. Po chwili dodaje: „wchodzę”. Telefon
milknie na długi czas. Zbyt długi. A co gorsza
aparatura pomiarowa na ostatnim zbiorniku
pozostaje niesprawdzona...
Oczywiście powyższa sytuacja to wymysł
jak z filmu grozy, który raczej nie ma szans
Opis zdjęcia górnego na str. 48
Jednym z elementów wyposażenia zakładów
chemicznych w urządzenia iskrobezpieczne
są bezprzewodowe przetworniki temperatury.
Zmniejszają one zagrożenie wybuchem
w środowisku przemysłowym. Takie przyrządy
są łatwe do instalowania i wygodne do obsługi
przez dział utrzymania ruchu.
Źródło: Emerson Process Management
Opis zdjęcia dolnego na str. 48
Radarowe przetworniki poziomu typu Enraf mierzą
szereg parametrów czynnika technologicznego
w zbiorniku magazynowym. Wykorzystują
zarówno technikę iskrobezpieczeństwa, jak też
przeciwwybuchową (potoczne określenie
dla aparatury odpornej na wybuchy). W ten sposób
zapewniają najbardziej korzystne rozwiązanie
pod względem ekonomicznym. Jednocześnie chronią
przed wybuchem zbiorniki z materiałami łatwopalnymi
i wybuchowymi, takimi jak: benzyna, ropa naftowa
i inne. Dla zapewnienia pełnego bezpieczeństwa
instalacji obiektowej technicy służb utrzymania ruchu
używają przenośnych interfejsów wyposażonych
w oprogramowanie diagnostyczne. W ten sposób
monitorują stan techniczny urządzeń pomiarowych
na obiekcie, bez zakłócania ich pracy.
Źródło: Honeywell Process Solutions
TEMAT WIODĄCY
na zaistnienie w świecie zautomatyzowanych
systemów pomiarowych. Niemniej dość do-
brze ilustruje problemy, z jakimi borykano się
dawniej, zanim nadeszła doba automatyzacji.
W tamtych czasach załoga przedsiębiorstwa
naprawdę musiałaby sama zająć się przysło-
wiowym „rysiem” na stopniach prowadzących
na szczyt zbiornika. Zautomatyzowane układy
pomiarowe i sterowania potrafią realizować
wiele funkcji i eliminują zagrożenia, na ja-
kie mógłby być narażony pracownik obsługi.
Poza nieprawdopodobnym rysiem do zupełnie
realnych należy konieczność wspinaczki czy
niesprzyjająca pogoda. Mogą to być również
zagrożenia ze strony mediów w zbiornikach.
Przede wszystkim: napromieniowanie, za-
trucie albo poparzenie. Często pojawiają się
także inne poważne problemy, a wśród nich
kwestia ochrony przed wybuchem.
Niebezpieczeństwa, jakie występują przy
produkcji i przetwarzaniu paliw – głównie
wybuchowa atmosfera – wymagają stosowa-
nia przeciwwybuchowych odmian konstruk-
cyjnych w budowie aparatury i przyrządów.
Oczywiście dotyczy to przyrządów, które
do działania potrzebują zasilania energią
elektryczną. Przyrządy pneumatyczne czy hy-
drauliczne (z niepalnym medium) są z natury
rzeczy bezpieczne. Stosowane sposoby zabez-
pieczeń to iskrobezpieczeństwo (IS), inaczej
mówiąc „bezpieczeństwo wewnętrzne” oraz
specjalne, przeciwwybuchowe obudowy (na-
leży do nich między innymi: obudowa z prze-
wietrzaniem, obudowa z osłoną piaskową lub
olejową, obudowa wzmocniona ze specjalnymi
szczelinami, które „gaszą” płomień – przyp.
Józef Czarnul).
Budując lub modernizując zakład czy in-
stalację, musimy odpowiedzieć sobie na kilka
podstawowych pytań. Które ze znanych roz-
wiązań będzie najlepsze dla określonego obiek-
tu? Czy i pod jakimi warunkami można użyć
łączności bezprzewodowej? Jakie korzyści daje
jedno rozwiązanie w porównaniu z innymi?
Podjęcie tego rodzaju decyzji nigdy nie jest
ani łatwe, ani proste.
Krok pierwszy: ustalenie rodzaju
zagrożenia na obiekcie
Bardzo rzadko decyzja dotycząca sposobu
zabezpieczenia może być podjęta szybko i ła-
two. Mają na to zasadniczy wpływ rozlicz-
ne okoliczności. Poczynając od wyposażenia,
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 49
TEMAT WIODĄCY
z jakim mamy do czynienia, poprzez rodzaj
zagrożenia aż do polityki przedsiębiorstwa.
W pewnych gałęziach przemysłu taka decyzja
zależy głównie od praktykowanego w zakła-
dzie standardu.
Przemysł rafineryjny i chemiczny, na którym
będziemy się koncentrować, nie są oczywiście
jedynymi przypadkami, w których występuje
zagrożenie wybuchem. To zagrożenie ma też
miejsce w innych gałęziach gospodarki, jak
chociażby: oczyszczalniach ścieków (metan),
olejarniach (palne opary), zakładach zbożo-
wych oraz górnictwie czy przemyśle drzew-
nym (palne pyły).
W dawniejszych rozwiązaniach zabezpieczenie
przeciwwybuchowe było prostsze i wygodniejsze.
Teraz mamy wiele przyrządów łączonych
magistralą lub komunikacją bezprzewodową.
Zatem iskrobezpieczeństwo staje się koniecznym
kierunkiem działania, szczególnie przy aparaturze
pomiarowo-kontrolnej.
Jednak w zakładach chemicznych i podczas
przeróbki paliw zagrożenie wybuchem jest po-
wszechne i stale obecne. Natomiast w innych
sektorach występują jedynie pewne strefy lub
miejsca o takim zagrożeniu. Często mamy
przy tym do czynienia z innym niebezpieczeń-
stwem, na przykład zatruciem.
Ogólnie biorąc – fakt, czy zastosujemy urzą-
dzenia w odpowiednio skonstruowanej obu-
dowie, czy też iskrobezpieczne, bardziej zależy
od miejsca, aniżeli rodzaju i stopnia zagroże-
nia. Na ogół w niewielu przypadkach wystę-
puje potrzeba rozważenia tego zagadnienia.
Można je oszacować na poziomie 5% wszyst-
kich zastosowań w przemyśle wydobywczym
i przetwórczym. Niemniej przy pierwszym po-
dejściu lub na początku prac automatyzowa-
nia określonego zakładu należy przeprowadzić
analizę, która da odpowiedź na pytanie: czy
przeciwwybuchowe urządzenia są w nim na-
prawdę potrzebne?
Analiza zagrożenia winna się odbywać w zgo-
dzie z wiedzą personelu o miejscu instalowania
przyrządów oraz na podstawie pomiarów do-
konywanych za pomocą czujników. Ważną rolę
pełnią też własne odczucia (zapach).
50 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
Działania te mają na celu ustalenie obecno-
ści łatwopalnych gazów w miejscu pomiaru,
a także określenie stopnia zagrożenia wyraża-
nego odpowiednią klasyfikacją według obo-
wiązujących norm i przepisów. Jeśli występują
gazy palne, mamy do czynienia z zagrożeniem
odpowiadającym klasie 1. oraz grupie 1. (kla-
syfikacja rodzajów mieszanin wybuchowych
oraz temperatur zapłonu). Jeżeli obecność
palnych gazów jest czasowa lub ma miejsce
wyłącznie podczas nietypowych sytuacji, wte-
dy jest to zagrożenie odpowiadające klasie 1.
i grupie 2. W tym drugim przypadku wystar-
czające jest zastosowanie urządzeń, które nie
stwarzają zagrożenia w obecności substancji
palnych. W tej kategorii plasuje się olbrzymia
większość obiektów przemysłowych. Nato-
miast w pozostałych nielicznych obiektach
lub węzłach technologicznych (przy klasie 1.
i grupie 1.) konieczna jest aparatura iskrobez-
pieczna bądź w obudowach spełniających wy-
magania przeciwwybuchowości.
Kilka podstawowych informacji
Mówiąc krótko, technika przeciwwybucho-
wej aparatury obejmuje przyrządy w obudo-
wie wystarczająco mocnej, aby stawić opór
dla określonego rodzaju wybuchu. Oznacza
to nic innego jak fakt, że wybuch, który na-
stąpił w obudowie, nie przeniesie się na oto-
czenie i nie spowoduje wybuchu lub zapa-
lenia się mieszanin palnych. Z tego względu
temperatura gazów wydostających się z obu-
dowy musi być wystarczająco niska.
Przeciwwybuchowe obudowy są badane
i klasyfikowane przez niezależne laboratoria.
Określają one ciśnienie wewnątrz obudowy
oraz długość płomienia, który nie powinien
przedostać się na zewnątrz przez szczeliny
w obudowie. Standardowo sprawdzane są
w ten sposób: elementy oświetleniowe, wy-
łączniki silników, silniki pomp oraz inne wy-
roby, które mają być usytuowane w strefach
zagrożonych wybuchem. Urządzenia o takiej
konstrukcji powinny być stosowane wyłącznie
w sytuacjach, gdy nie są produkowane w od-
mianie iskrobezpiecznej. Przykładem takich
właśnie urządzeń są silniki elektryczne o du-
żej mocy lub rozruszniki do nich.
Iskrobezpieczeństwo polega na tym, że urzą-
dzenie elektryczne (jego poszczególne zespoły
czy elementy) nie są w stanie wygenerować
iskry o tak dużej mocy, aby zainicjować zapa-
lenie bądź wybuch mieszaniny łatwopalnej lub wybucho-
wej. W tym celu konieczne są ograniczenia dotyczące:
napięć, natężeń prądu, pojemności oraz indukcyjności
elektrycznej takiego urządzenia. Osiąga się to przy zasto-
sowaniu diod Zenera (ograniczanie prądu) lub separacji
galwanicznej (napięcie zasilacza nie może się przedostać
na zasilany przyrząd), która znajdujące się poza strefą
zagrożenia. W praktyce wybór pada najczęściej na dys-
pozytornię.
Przyrządy mające cechę iskrobezpieczeństwa, mogą
być otwierane i obsługiwane na obiekcie przy ciągłym
zasilaniu napięciem. Taki przyrząd może na przykład
zostać użyty do pomiaru temperatury wewnątrz zbiorni-
ka lub rurociągu. Tam, gdzie aparatura o wzmocnionej
obudowie nie mogłaby być zastosowana. Przy czym wy-
konanie iskrobezpieczne jest często tańsze, niż wykona-
nie ze specjalną obudową. Z drugiej strony obserwuje
się tendencję do coraz większej złożoności budowy przy-
rządów w wersji IS.
Jeżeli atmosfera w miejscu instalowania przyrządu
wykazuje zagrożenie wybuchem, należy zastosować
odpowiednie, czyli przeciwwybuchowe, odmiany przy-
rządów pomiarowych ulokowanych w niebezpiecznym
obszarze. W tym celu należy gruntownie zaznajomić się
z właściwymi przepisami. Następnie trzeba stosownie
do nich dobrać oznaczenie rodzaju zagrożenia, które
wyrażone jest odpowiednim kodem w przepisach (nor-
mach). Jest to konieczne, gdyż standardy ulegają cią-
głym zmianom ze względu na rozwój wiedzy, jak też
postępującą globalizację na światowym rynku. Do tego
dochodzi fakt, że istnieją także lokalne organizacje
i urzędy, które mają uprawnienia do interpretacji prze-
pisów i norm na obszarze danego kraju lub określonej
gałęzi gospodarki.
Z kolei korporacja przemysłowa, która ma wiele zakła-
dów rozrzuconych po świecie, musi zdawać sobie spra-
wę z tego, że identyczne sytuacje w różnych miejscach
mogą być inaczej traktowane. Oczywiście specjalista po-
siadający gruntowną wiedzę na ten temat, poradzi sobie
z tego rodzaju problemem. Jednakże powinien to uczynić
już na etapie projektowania zakładu lub określonej insta-
lacji technologicznej.

Przykład parku zbiorników

Przyjrzyjmy się, jak różne zakłady radzą sobie z tym
w praktyce. Jak mówi Mark Menezes, specjalista
od pomiarów z kanadyjskiego oddziału Emerson Pro-
cess Management w rafineriach przyjmuje się wyższy
stopień zagrożenia, niżby to wynikało z analizy i ścisłe-
go stosowania się do przepisów.
– W ostatnich 10 latach wiele rafinerii zmodernizowa-
ło swoje instalacje przeróbki ropy naftowej, pozyskiwanej
z kanadyjskich oleistych piasków lub złóż w Wenezueli
TEMAT WIODĄCY

Urządzenia iskrobezpieczne oraz odpowiednie zachowanie się personelu jest wyjątkowo ważne podczas
załadunku lub rozładunku cystern z płynnymi paliwami. Komputerowe wspomaganie tych czynności
oraz uziemienie elementów wyposażenia terminala załadunkowego pomaga w bezpiecznym przeprowadzeniu
operacji ładunkowej. Zarówno dla drogowych, jak też szynowych pojazdów z cysternami uziemienie
wyposażenia zapobiega powstawaniu iskry na skutek działania elektryczności statycznej, generowanej podczas
przepompowywania cieczy. System komputerowy zbiera informacje o poprawności uziemienia i wysyła sygnał
zezwolenia na dokonanie przeładunku.
Źródło: Honeywell Process Solutions

– mówi przedstawiciel Emersona. – Jeżeli chce-
my przerabiać tak ciężkie surowce, musimy
najpierw rozbić je na prostsze. Operacja taka,
zwana krakingiem, odbywa się przy wysokiej
temperaturze i wysokim ciśnieniu, z użyciem
dużej ilości pary wodnej. Powstałe po takiej
Zaletą iskrobezpiecznych przyrządów jest
stosunkowo niski koszt instalacji.
operacji węglowodory lekkie należą do naj-
bardziej łatwopalnych gazów, zaś wysokie
ciśnienie sprzyja powstaniu przecieków do at-
mosfery. Stąd zagrożenie wybuchem otoczenia
instalacji krakingu jest wysokie.
Mark Menezes dodaje, że sprawę kompliku-
je obecność związków siarki, które nagminnie
występują w tego typu ciężkich surowcach.
Silna korozyjność związków siarki podnosi
niebezpieczeństwo wystąpienia nieszczelno-
ści. To wszystko sprawia, że tego rodzaju in-
stalacja przemysłowa tworzy środowisko wy-
magające wyjątkowej uwagi.
Jednym z obiektów pod specjalnym nadzo-
rem jest park zbiorników. Operator procesu
powinien dysponować wiedzą o stopniu na-
pełnienia każdego zbiornika paliwem lub in-
nymi palnymi związkami chemicznymi.
– Można to oczywiście zrobić przez osobistą
inspekcję zbiorników, lecz zazwyczaj bywa
to trudne lub niebezpieczne, a zatem niepożą-
dane – uważa Frank Van Bekkum, specjalista
Honeywell Process Solution. – W dodatku
parki zbiorników są zlokalizowane w znacznej
odległości od dyspozytorni. Ich zawartość może
być szkodliwa dla zdrowia lub niebezpieczna

52 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

dla życia. Dostęp do zbiorników bywa utrudniony przez
warunki pogodowe, jak wiatr, deszcz, śnieg i mróz. Bar-
dzo często wymaga też od obsługi wejścia na znaczną
wysokość.
Z tego względu współczesne rafinerie wyposażone są
w rozmaitą aparaturę do pomiaru poziomu w zbiorni-
kach. Rozwiązania techniczne zawierają między inny-
mi radarowe przetworniki pomiarowe. Wymagają one
znacznego nakładu prac ze strony działu utrzymania
ruchu i odpowiedniej komunikacji ze sterownią. Poza
tym powinny być umieszczone w przeciwwybuchowych
obudowach.
– Można jednak zastosować iskrobezpieczny czujnik
temperatury, który jest zanurzony w mierzonym me-
dium – mówi Frank Van Bekkum. – Oferujemy również
oddzielne urządzenie w przeciwwybuchowej skrzynce,
które jest połączone z iskrobezpiecznym czujnikiem. Na-
wet gdyby uszkodzeniu uległ czujnik lub kwasoodporna
osłona, w której z reguły jest umieszczony, cała instalacja
nadal pozostaje bezpieczna.
Chociaż, jak podkreśla przedstawiciel Honeywell, za-
danie wydaje się dość proste, to jednak przy wielu ope-
racjach mamy do czynienia z wzajemnym nakładaniem
się wymagań. A to powoduje, że system automatyzacji
staje się trudny do wykonania.
– Urządzenia iskrobezpieczne nie są jedynym rozwią-
zaniem w przypadku parku zbiorników. Mamy przecież
pompy i zawory regulacyjne, które wymagają zasilania
o znacznej mocy oraz muszą mieć komunikację z syste-
mem automatyki – wymienia Bekkum. – Te zaś urządze-
nia nie są produkowane w iskrobezpiecznych wersjach.
Rozmówca Control Engineering dodaje, że jeśli
na obiekcie występują urządzenia iskrobezpieczne, na-
leży także w strefie bezpiecznej przygotować dla nich
źródła zasilania z odpowiednią separacją.

Historia a przyszłość
Bez względu na zastosowaną technikę większość ewen-
tualnych problemów wynika z błędów popełnianych
przez ludzi. Pojawiają się nie tyle podczas instalowania
nowych przyrządów, co raczej wtedy, gdy przeprowa-
dza się modernizacje bez odpowiedniego przygotowa-
nia i rozpoznania zagadnienia.
– Posłużę się przykładem istniejącego czujnika, który zo-
stał zamieniony na nowy, oparty na innej metodzie dzia-
łania i pochodzący od innego producenta – mówi F. Van
Bekkum. – Pracownicy działu remontowego to wiedzą,
lecz nie poinformowali o tym kolegów z działu obsługi pro-
dukcji. Z kolei utrzymanie ruchu wymaga stosowania się
do zaleceń producenta. Dlatego wszyscy z obsługi instala-
cji powinni być zawsze informowani o każdej zmianie.
Kłopoty lub pomyłki mogą być także rezultatem za-
stosowania dwóch sposobów zabezpieczenia w jednym
TEMAT WIODĄCY
miejscu. Zarówno operatorzy procesu, jak też
personel utrzymania ruchu jest przygotowy-
wany poprzez szkolenia i praktyki do obsłu-
giwania konkretnego zakładu. Jeszcze częściej
szkolenie dotyczy określonej linii technolo-
gicznej lub nawet pojedynczego węzła pro-
dukcyjnego. Rozszerzanie szkoleń i praktyk
na zbyt duży obszar – a w tym szereg różnych
technik – nie tylko jest czasochłonne i kosz-
towne, ale może niepotrzebnie absorbować
załogę.
Technika bezprzewodowa, choć czasem
kontrowersyjna, gwarantuje spełnienie wymagań
określonych przez obowiązujące przepisy dotyczące
środowiska naturalnego, stopnia zagrożenia
wybuchem i bezpieczeństwa.
Obaj specjaliści zarówno M. Menezes,
jak też F. Van Bekkum są zgodni co do tego,
że w większości przypadków użycie jedne-
go lub drugiego sposobu zabezpieczeń przed
wybuchem nie jest uzasadnione techniczną
koniecznością czy rodzajem instalacji produk-
cyjnej. Najczęściej bywa to decyzja podejmo-
wana bez szczegółowego przemyślenia zagro-
żeń, lecz na zasadzie zwyczaju lub tradycji.
M. Menezes uważa, że przyrządy prze-
ciwwybuchowe ze wzmocnioną obudową są
powszechniejsze, bo weszły do użycia jako
pierwsze. Szczególnie ma to swój wyraz
w USA, w przeciwieństwie do Europy, gdzie
obecnie wyraźnie przeważają odmiany iskro-
bezpieczne.
– Zaletą iskrobezpiecznych przyrządów jest
stosunkowo niski koszt instalacji – mówi przed-
stawiciel Emersona. – Z drugiej strony ich kon-
strukcja jest dość złożona, co wymaga od załogi
większej wiedzy, niż w przypadku urządzeń
w obudowach przeciwwybuchowych. Jeśli
instalujemy wzmocnione przyrządy przeciw-
wybuchowe, a potem łączymy je przewodami
w sposób wymagany dla tego rodzaju obudów
(specjalne dławiki na przyłączach), to nawet
gdy nastąpi wybuch, przyrząd wytrzymuje,
a potem wszystko wraca do normy i przyrząd
nadal działa poprawnie. Dlatego w większości
zakładów w USA wszystkie wyroby usytuowa-
ne w instalacji zagrożonej wybuchem są wyko-
nywane jako przeciwwybuchowe.
54 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
Wpływowa bezprzewodówka
Obaj nasi specjaliści, M. Menezes i F. Van
Bekkum, są zgodni w ocenie trendów na przy-
szłość. Ich zdaniem należy spodziewać się
narastającej przewagi przyrządów iskrobez-
piecznych kosztem urządzeń w specjalnej obu-
dowie. Są dwie tego przyczyny: coraz częstsze
stosowanie na obiektach sieci komunikacyj-
nych opartych na magistralach oraz rozprze-
strzenianie się komunikacji bezprzewodowej.
– W przypadku instalacji z siecią FOUNDA-
TION fieldbus instaluję jeden separator gal-
waniczny na zasilaniu w strefie bezpiecznej
i dołączam do jednej magistrali pięć przyrzą-
dów w wykonaniu iskrobezpiecznym – mówi
M. Menezes. – Koszt separatora rozkłada się
wtedy na pięć urządzeń. Wiele zakładów, któ-
re wykorzystywały przyrządy ze wzmocnioną
obudową, przeszło na technikę iskrobezpie-
czeństwa przy łączeniu sprzętu automatyzacji
siecią transmisyjną FOUNDATION fieldbus.
Sieci na bazie magistrali są też chętnie wpro-
wadzane do sterowania silnikami. Nie muszę
prowadzić oddzielnych przewodów prądowych
ze sterowni do każdego silnika, bo zasilam go
miejscowo. Natomiast sygnałami poprzez ma-
gistralę Profibus czy DeviceNet uruchamiam
jednocześnie aż osiem silników.
Również technika bezprzewodowej łączności
zachęca do przechodzenia na iskrobezpieczne
przyrządy automatyki. Wiele urządzeń, które
pracują w sieciach łączności bezprzewodo-
wej, ma zasilanie bateryjne. Z tego względu są
już iskrobezpieczne. Jeżeli na obiekcie trzeba
zmierzyć temperaturę w reaktorze, relatywnie
tanie okazuje się zainstalowanie na reaktorze
bezprzewodowego przetwornika temperatury.
– Poziom mocy w linii sygnałowej nie jest
w stanie wygenerować iskry, która mogłaby
spowodować wybuch mieszaniny łatwopal-
nej – mówi M. Menezes. – Jeżeli jest jakikol-
wiek kłopot z baterią zasilającą w przyrządzie
na obiekcie, pracownik obsługi idzie na miej-
sce, otwiera pokrywę i bez obawy wymienia
baterię na nową. Tym samym nie powoduje
zagrożenia na obiekcie, który z natury rzeczy
jest zagrożony wybuchem. Właśnie takie możli-
wości wprowadza na obiekt technika iskrobez-
pieczeństwa.
Mark Menezes podaje też inny przykład.
W jednym z zakładów, przy pomiarze węglo-
wodorowego związku, doszło do uszkodzenia
membrany separującej w oddalonym nadajniku
 TEMAT WIODĄCY

ciśnienia. Przeciwwybuchowość przyrządu butanu do pomiaru ciśnienia, inwentaryzacji

była zapewniona oddaleniem nadajnika ci-
śnienia od przetwornika pomiarowego. Sam
przetwornik był zlokalizowany w miejsco-
wej sterowni, w strefie niezagrożonej wybu-
chem, razem z wyposażeniem elektrycznym
w zwykłym wykonaniu. Tymczasem mierzone
medium, pod ciśnieniem ponad 100 barów
(2 000 psi), po uszkodzeniu membrany wnika-
ło do separatora i dalej przewodem łączącym
separator z przetwornikiem przedostawało się
do pomieszczenia sterowni! Technika bezprze-
wodowa nigdy nie dopuszcza do powstania
takiej sytuacji*.
M. Menezes dodaje, że aby zapobiec moż-
liwości powstania opisanej awarii, stosuje się
podwójne membrany separujące. To jednak
komplikuje przyrząd i podnosi jego cenę.
– W dawniejszych rozwiązaniach zabezpie-
czenie przeciwwybuchowe było prostsze i wy-
godniejsze – zauważa przedstawiciel Emerson
Project Management. – Teraz mamy wiele
przyrządów łączonych magistralą lub komu-
nikacją bezprzewodową, zatem iskrobezpie-
czeństwo staje się koniecznym kierunkiem
działania, szczególnie przy aparaturze pomia-
rowo-kontrolnej.
Opinię tę podziela Jeff Becker, specjalista ds.
komunikacji bezprzewodowej w Honeywell
Process Solutions. Jak mówi, nabywcy stosu-
ją techniki bezprzewodowe przy pomiarach
szczególnie ważnych parametrów procesu.
W miejscach narażonych na zagrożenie wybu-
chem, które były poprzednio trudno dostępne
lub wręcz niedostępne. Zastosowania takie
sprawdzają się między innymi w: instalacji
zawartości w zbiornikach, monitorowania za-
worów bezpieczeństwa, tryskaczy przeciwpo-
żarowych, zerwania membran. Innymi słowy:
kluczowych miejsc w instalacjach petroche-
micznych i chemicznych.
– Technika bezprzewodowa umożliwia speł-
nienie wymagań określonych przez obowiązują-
ce przepisy dotyczące środowiska naturalnego,
stopnia zagrożenia wybuchem i bezpieczeń-
stwa – twierdzi Jeff Becker.
F. Van Bekkum dodaje, że chociaż zastoso-
waniu techniki łączności bezprzewodowej to-
warzyszy sporo emocji, przemysł coraz szyb-
ciej zmierza w tym kierunku i uzyskuje z tego
tytułu wiele korzyści.
Jeanine Katzel
Artykuł pod redakcją inż. Józefa Czarnula,
automatyka z wieloletnim doświadczeniem.
*Sytuacja bardzo groźna. Teoretycznie możli-
wa, ale bardzo mało prawdopodobna. Od sepa-
ratora do komory przetwornika prowadzi rur-
ka kapilarna, a cała przestrzeń w separatorze,
kapilarze i komorze pomiarowej przetwornika
jest wypełniona niepalną cieczą pośredniczącą.
Komora przetwornika poddawana jest takiemu
samemu ciśnieniu, jakie panuje w mierzonym
medium i jest szczelna, podobnie jak kapilara
i wszystkie przyłącza. Dopiero po powstaniu
drugiego uszkodzenia na drodze od ściany ste-
rowni do przetwornika mogłoby spowodować
przedostanie się palnego medium do atmosfery
w sterowni – przyp. Józef Czarnul.

Od redaktora polskiego wydania

1. Mówiąc o zabezpieczeniu się przed wybuchem, mamy na myśli instalowanie sprzętu automatyzacji
na obiekcie, przy którym istnieje stała lub tylko czasowa możliwość pojawienia się gazów palnych
w atmosferze, które tworzą z powietrzem mieszaninę wybuchową. Sprzęt taki w żadnym wypadku
nie może się stać źródłem zapłonu owej mieszaniny i to bez względu na to, czy przeniknęła ona do
wnętrza przyrządu, czy też nie.

2. Według norm (nie tylko PN czy EN) iskrobezpieczeństwo jest jednym ze sposobów zapobiegania
wybuchowi, który zdecydowanie różni się od pozostałych. Szczegółowo opisują to obowiązujące
standardy PN-EN-60079.1 do 11 dla przemysłu z wyjątkiem górnictwa, grupa norm PN-EN 26184 x,
PN-EN 50015, PN-EN 50017, PN-EN 50019 oraz wciąż obowiązująca PN/E-08 11. Istnieje też grupa
norm dotycząca bezpieczeństwa w wyrobiskach górniczych.

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 55

ARTYKUŁ SPONSOROWANY

Welcome to Control City

Control City
– stolica technologii sterowania
Odkryj nieograniczone możliwości metropolii, która ma wiele twarzy: Control City
z niecierpliwością czeka na ciebie! Stolica technologii sterowania łączy ze sobą wszystkie
elementy składowe systemów sterowania dostarczając optymalne rozwiązania
w dziedzinie automatyki – a tym samym zapewniając maksymalne bezpieczeństwo
przyszłych rozwiązań.

Kompetencje firmy Bosch Rexroth w dziedzinie stero-

wania obejmują następujące obszary zastosowań:
 przemysł samochodowy,
 obróbkę szkła,
 transport wewnątrzzakładowy i technologie montażu,
 przemysł spożywczy i produkcję napojów,
 narzędzia do obsługi maszyn (obróbki skrawaniem),
 przyrządy medyczne,
 technologie pakowania,
 tworzywa sztuczne,
 nadruki i znakowanie,
 półprzewodniki,
 obróbkę drewna.

W oparciu o dziesięciolecia doświadczeń firma Bosch

Rexroth opracowała najbardziej nowoczesną platfor-
mę sterowania pozwalającą producentom maszyn re-
alizować innowacyjne koncepcje konstrukcyjne. Ob-
szerny portfel rozwiązań konstruktorskich w dziedzi-
nie sterowania otwiera całkowicie nowe perspekty-
wy dla budowy nieskomplikowanych, bezpiecznych
i oszczędnych systemów automatyki oraz elastycznej
rozbudowy istniejących rozwiązań.
W Control City każdy znajdzie rozwiązanie najlepiej od-
powiadające indywidualnym potrzebom. Firma Bosch
Rexroth oferuje kompletne systemy automatyzacji,
a nasze nowoczesne urządzenia sterujące zapewnia-
ją realizację wszystkich zadań automatyki – począw-
szy od kompaktowych sterowników programowalnych
(PLC) do elastycznego sterowania przemieszczenia-
mi i innowacyjnego sterowania obrabiarkami CNC.
W każdym przypadku parametry eksploatacyjne na-
pędu oraz realizowane funkcje, sterownik czy też sys-
tem sterowania oparty na komputerze PC, mogą być
idealnie dopasowane do indywidualnych potrzeb użyt-
kownika.

56 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com


Bezpieczna droga do przyszłości
Dzięki rozwiązaniom systemowym oferowanym przez
Control City użytkownik jest zawsze po bezpiecznej
stronie ulicy. Należy po prostu polegać na doświad-
czeniu światowego gracza na rynku i wspierać swój
własny rozwój wszechstronną kompetencją specjali-
stów w dziedzinie systemów sterowania.
Rozwiązania firmy Bosch Rexroth zapewniają podwój-
ne bezpieczeństwo:
Po pierwsze, firma Bosch Rexroth jest niezawod-
nym partnerem dla perspektywicznej i długotermi-
nowej współpracy. Co więcej, oferowane przez firmę
Bosch Rexroth technologie w dziedzinie sterowania
i napędów już obecnie zapewniają integrację wszyst-
kich funkcji bezpieczeństwa, zapewniając ochronę lu-
dzi, maszyn i przetwarzanych materiałów. Dzięki temu
uzyskuje się wzrost współczynnika gotowości maszyn
i urządzeń oraz minimalizację wysiłków związanych
z uzyskaniem niezbędnych certyfikatów.
Systemy automatyzacji Rexroth pomagają ich użyt-
kownikom zawsze być na bieżąco z wszelkimi nowo-
ściami technologicznymi, na przykład dzięki zastoso-
waniu technologii .Net oraz FDT /DTM, czy też elemen-
tów systemu PLCopen.
Poza tym, systemy sterujące Rexroth są bezpieczną
inwestycją w przyszłość: oszczędne sterowanie i na-
pędy zużywające minimalne ilości energii zapewnia-
ją możliwość znacznego obniżenia całkowitych kosz-
tów własnych – począwszy od opracowania koncepcji
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
aż do uruchomienia, eksploatacji i modernizacji posia-
danych maszyn i linii technologicznych.
Control City zapewnia integrację wszystkich elemen-
tów składowych w ramach rozwiązań w dziedzinie au-
tomatyki zoptymalizowanych zarówno od strony tech-
nicznej, jak i w aspekcie ekonomicznym: kompaktowe
systemy sterowników programowalnych (PLC), ela-
styczne rozwiązania do sterowania przemieszczenia-
mi, innowacyjne urządzenia do sterowania obrabiar-
kami CNC, a także napędy elektryczne, hydrauliczne
i pneumatyczne.
Obszerny portfel interdyscyplinarnych rozwiązań kon-
struktorskich w dziedzinie sterowania, przydatnych dla
rozmaitych technologii, otwiera całkowicie nowe per-
spektywy dla budowy nieskomplikowanych, bezpiecz-
nych i oszczędnych systemów do automatyzacji pro-
cesów produkcyjnych.
Kontakt dla czytelników:
Tel.: +48 22 738 19 41
Fax: +48 22 758 87 35
E-Mail: romuald.lis@boschrexroth.pl
Bosch Rexroth Sp. z o.o. Centrala:
ul. Jutrzenki 102/104, 02-230 Warszawa
Tel.: (22) 738 18 00, Fax: (22) 758 87 35
info@boschrexroth.pl
www.boschrexroth.pl
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 57
TEMAT WIODĄCY

Sieć informatyczna General Motors wspiera produkcję

Informatyka
dla automatyki
Koncern General Motors, tuż przed popadnięciem w olbrzymie kłopoty finansowe,
zdążył rozpocząć modernizację infrastruktury IT. Kierownictwo firmy koncentrowało
się na wsparciu procesów produkcyjnych przez sieć informatyczną.

58 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com


M
arc Brailov, menadżer ds. sys-
temów informatycznych w GM
jest dumny z nowego rozwiąza-
nia. Uważa, że udało się zmienić
dotychczasową strategię IT na taką, która jest
dopasowana do trudnych wyzwań, jakie stoją
przed koncernami motoryzacyjnymi. Projekt
opracowano pod kątem podstawowych zadań
działu produkcji. Stworzono system zarządza-
nia, który uwzględnia hierarchię ważności
poszczególnych zakładów oraz potrzeby per-
sonelu.
– W ciągu ostatnich trzech, czterech lat pra-
cowaliśmy ciężko, aby poprawić elastyczność
oraz sprawność naszych procesów produkcyj-
nych – mówi Kirk Gutmann, główny infor-
matyk odpowiedzialny za produkcję. – Pod
tym kątem projektowaliśmy nasze systemy IT,
zarządzania oraz kontroli. Dzięki temu łatwiej
nam będzie uruchamiać nowe placówki w in-
nych miejscach świata.
Stosowana wcześniej przez GM architektu-
ra zakładowych sieci zasadniczo oparta była
na technologii LAN. Komunikacja ze środowi-
skiem IT była realizowana przez każde urzą-
dzenie z osobna. Odbywało się to poprzez
współdzielenie niezbędnych informacji oraz
informowanie o sytuacjach, w których wy-
stępowały pewne niezgodności w działaniu
sprzętu. W miarę jak nowa strategia ewolu-
owała, wprowadzono obsługę EtherNetu oraz
IP na poziomie poszczególnych urządzeń.
– W tej chwili próbujemy dokonać rozbioru
sieci i utworzyć właściwą jej hierarchię – kon-
tynuuje Kirk Gutman. – Rozpoczynając od po-
ziomu pojedynczej stacji, łączymy wszystkie
elementy układanki w jedną sieć. W ten spo-
sób, krok po kroku, dochodzimy do poziomu
sieci zakładowej.
Kirk zaznacza, że każdy zakład GM jest sa-
mowystarczalny. Prowadzi własny monitoring
oraz diagnostykę wszystkich elementów ciągu
produkcyjnego.
– W sytuacjach szczególnych przesyłamy
dane z zakładu do centrali, która w razie ko-
nieczności wspomaga nasze fabryki przez 24
godziny na dobę – dodaje przedstawiciel kon-
cernu.
Z kolei Ken Knight, dyrektor ds. produkcji
podkreśla, że nowa strategia ułatwia zastoso-
wanie tych samych rozwiązań z zakresu auto-
matyki w wielu zakładach. Tym samym uła-
twia działania związane z produkcją.
TEMAT WIODĄCY
– W każdym z naszych zakładów wykorzy-
stujemy podobne wyposażenie i rozwiązania
techniczne, co czyni naszą pracę szybszą i tań-
szą – twierdzi Knight.
Centrum zarządzania
Głównym punktem systemu IT jest Centrum
Zarządzania i Kontroli – CG3 (General Motors
Global Command and Control Center) – znaj-
dujący się w miejscowości Pontiac w stanie
Michigan. Stąd, poprzez szybkie łącza, kluczo-
we dane płyną do trzech centrów regionalnych
(RC3), które wspierają lokalne zakłady produk-
cyjne. Centrala regionalna w niemieckim Rus-
selheim obsługuje placówki w Europie. Podob-
na jednostka w Sao Paulo w Brazylii wspomaga
zakłady w Ameryce Południowej, Afryce oraz
na Bliskim Wschodzie. Ostatnia centrala regio-
nalna ulokowana jest razem z centralą główną
w Pontiac. Terenem, za który jest odpowiedzial-
na, obejmuje Amerykę Północną oraz Azję.
Każdy z 185 zakładów produkcyjnych GM
ma bezpośrednie połączenie z przynależną mu
centralą regionalną. W ten sposób personel cen-
tral ma wgląd we wszystkie linie produkcyjne.
Dzięki temu może w łatwy sposób zdobywać
informacje o tym, co dzieje się w poszczegól-
nych stacjach roboczych. Cechą, która wyróż-
nia cały system spośród podobnych rozwiązań,
nie jest jednak jego struktura hierarchiczna.
– Naszym celem jest wspieranie działań
na poziomie pojedynczej stacji roboczej – tłu-
maczy Knight.
Wszystko stanie się jasne, gdy przyjrzymy
się, w jaki sposób architekci systemu określili
poziomy hierarchii. Sformułowanie „Centrum
zarządzania i kontroli” brzmi bardzo groźnie,
lecz nie jest to dla GM poziom nr 1. Tutaj
poziom 1 usytuowany jest w każdym z zakła-
dów. Poziom 2. to trzy RC3, a na szczycie hie-
rarchii jest GC3, czyli poziom 3.
– Dla nas pierwszorzędnym celem jest pro-
dukcja samochodów – podkreśla Gutman.
– Wszystko, co jako dział IT staramy się osią-
gnąć, jest podporządkowane temu zadaniu.
GM jest jednym z najbardziej liczących się
na świecie odbiorców robotów przemysło-
wych, które wykorzystywane są praktycznie
na każdym etapie cyklu produkcyjnego. Po-
cząwszy od spawania elementów karoserii,
a skończywszy na malowaniu kompletnych sa-
mochodów. Jest to więc kolejny z kluczowych
punktów systemu.
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 59
TEMAT WIODĄCY

Centrum dowodzenia i kontroli GM komu-

W zakładach montażowych GM w Lansing duet złożony z człowieka i robota działa
sprawniej niż pojedyncza maszyna lub osoba. Robot przenosi montera
w odpowiednie miejsca we wnętrzu pojazdu, dzięki czemu zaoszczędza mu
męczącego „pełzania” po stanowisku pracy i przyjmowania dziwnych pozycji.
– Równie ważne, jak programowanie robo-
tów jest dla nas udostępnianie ich interfejsów
innym urządzeniom w naszej sieci – mówi Kni-
ght. – Urządzenia w rodzaju kontrolerów spa-
walniczych to kluczowe elementy w naszym
systemie. Zarządzamy udostępnianiem tych
urządzeń w sieci oraz ich programowaniem.
nikuje się z każdym ze 185 zakładów pro-
dukcyjnych korporacji poprzez trzy centrale
regionalne.
Typowy zakład produkcyjny GM w Ame-
ryce Północnej powinien być w pełni zauto-
matyzowany. Dotyczy to również transportu
pojazdów oraz niezbędnych materiałów po-
między poszczególnymi stacjami roboczy-
mi. Co więcej, zastosowania automatyki są
w GM wymagane w zagadnieniach związa-
nych z kontrolą jakości, takich jak: powta-
rzalność produkcji, jej niezawodność, a także
ergonomiką pracy personelu.
Sformułowanie „zarządzanie i kontrola”
w nazwie poziomów 2. i 3. może być myląca.
Zasadniczym ich celem jest bowiem wspar-
cie produkcji, a działalność w dużej mierze
zależy od bieżącej sytuacji na poszczególnych
liniach produkcyjnych. Jeśli pojawi się pro-
blem, który grozi ograniczeniem zdolności
produkcyjnej, personel RC3 i CG3 wkracza
do akcji. Stara się zrobić to, co niezbędne,
aby zapobiec przestojom lub spowolnieniu
produkcji.
– Większość bieżących problemów rozwią-
zywana jest przez lokalny personel – zauważa
Knight. – Bardzo rzadko zdarzają się usterki,
które są usuwane zdalnie. Dopiero w przy-
padku wystąpienia bardzo poważnych pro-
blemów inicjatywę przejmuje centrum zarzą-
dzania.

Centrum dowodzenia i kontroli GM

Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza
Stacja robocza

Zakład Zakład Zakład Zakład Zakład Zakład Zakład Zakład Zakład

produkcyjny produkcyjny produkcyjny produkcyjny produkcyjny produkcyjny produkcyjny produkcyjny produkcyjny
C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3 C3

Europa Ameryka Północna i Azja Ameryka Południowa, Afryka i Bliski Wschód

Russelsheim, Niemcy Pontiac, USA Sao Paulo, Brazylia

Centrum dowodzenia RC3 RC3 RC3

i kontroli GM komunikuje się

z każdym ze 185 zakładów
produkcyjnych korporacji General Motors
poprzez trzy centrale GC3

regionalne.

60 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

TEMAT WIODĄCY
Poza samą konstrukcją systemu bardzo istotny jest
profesjonalny personel. Dlatego w General Motors
85% pracowników działów IT posiada doświadczenie
wyniesione z działów produkcyjnych lub automatyki.
Przepis na dobry samochód
Kirk Gutman tłumaczy, że od razu po zauwa-
żeniu alarmu pracownicy centrów zarządzania
kontaktują się z osobami odpowiedzialnymi
za daną część linii produkcyjnej. To pierwszy
krok do tego, aby zorientować się, w czym
jest problem.
– Jeśli to drobna awaria, z którą poradzi sobie
lokalny personel lub alarm został wywołany
poprzez demontaż części wyposażenia w cza-
sie przerwy w działaniu danej linii, to wszyst-
ko jest w porządku – tłumaczy dalej główny
informatyk GM. – Jeśli natomiast sytuacja jest
bardziej złożona, natychmiast wysyłamy ze-
spół techników, aby jak najszybciej przywrócić
sprawność uszkodzonej linii produkcyjnej.
W General Motors produkcja jest dość skom-
plikowana. Klienci zamawiają poszczególne
Specjalnie stworzony automatyczny system precyzyjnie ustawia ciężki korpus pojazdu na podwoziu.
62 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
samochody, korzystając z wielu możliwych dla
danego modelu opcji. Niemalże od nowa pro-
jektują swój własny egzemplarz. Zakłady GM
muszą jak najszybciej reagować na potrzeby
klientów. Jest to możliwe dzięki perfekcyjnie
zintegrowanym systemom IT na poziomie ca-
łej korporacji. „Śledzą” one każdy samochód,
od momentu, gdy zostanie zamówiony, a koń-
cząc na etapie odbioru przez klienta. Przykła-
dowo, kiedy zamontowane zostaje radio, sys-
tem zbiera informację o jego modelu, numerze
seryjnym, a także dane osoby, która wykonała
montaż. W ten sposób archiwizowane są in-
formacje na wszystkich etapach produkcji.
Dzięki wykorzystaniu bazy danych historia
każdego pojazdu może być dokładnie prze-
śledzona. Rozpoczynając od momentu, kiedy
opuścił fabrykę, można cofnąć się poprzez te-
sty końcowe do poszczególnych etapów mon-
tażu. Dzięki temu możliwe jest przeanalizowa-
nie, jakie podzespoły zostały użyte w danym
egzemplarzu. Co więcej, w łatwy sposób moż-
na prześledzić poszczególne etapy produkcji
tych podzespołów.
Sieć informatyczna GM to Intranet w skali
globalnej. Dostęp do niego ma każda stacja ro-
bocza w każdym z zakładów korpora-
cji. Zbierane informacje są niezwykle
szczegółowe, np. moment obrotowy
osiągnięty przez daną wkrętarkę przy
wkręcaniu każdej śruby. Wszystkie
te dane są scalane w korporacyjnych
bazach danych. Po co to wszystko?
Kierownictwo GM tłumaczy, że jeśli
za pięć lat pojawi się problem z kon-
kretną śrubą w konkretnym egzem-
plarzu samochodu, General Motors
będzie w stanie odtworzyć informacje,
kto ją montował i której użył wkrę-
tarki. Możliwe będzie także pozyska-
nie informacji o zadanym momencie
obrotowym wkrętarki, czy został on
osiągnięty, a w końcu kto ten moment
obrotowy skontrolował. Archiwizacja
dużej ilości danych może być bardzo
przydatna przy uwzględnianiu lub od-
rzucaniu przyszłych reklamacji.
Przedstawiciele GM podkreślają
jednak, że zasadniczym celem zbu-
dowania tego systemu było zapew-
nienie łatwej i szybkiej komunikacji
pomiędzy osobami odpowiedzialny-
mi za poszczególne etapy montażu.
Tymi, które spotykają się z problema-
mi, a osobami, które pomogą w ich
rozwiązaniu.
– Z punktu widzenia automatyki
nasz system charakteryzuje się jedno-
litą architekturą – podkreśla Knight.
– Zawiera ona najważniejsze elementy
procesu, takie jak: procesory, roboty,
transportery, rozwiązania mecha-
niczne i elektryczne oraz urządzenia
i oprogramowanie automatyki.
Kirk Gutman dodaje, że pierwszym
zadaniem wykonanym przez GM była
standaryzacja technologii. Następnie
skoncentrowano się na procesach sto-
jących za technologią oraz jej integra-
cją z urządzeniami wykonawczymi.
Struktura, powtarzalność,
odpowiedni ludzie
Po pierwsze ustandaryzowano spo-
sób adresowania urządzeń w sieci,
sposób nadawania priorytetów infor-
macjom otrzymywanym z urządzeń
wykonawczych oraz sposób monito-
rowania sieci. Standaryzacja objęła
wszystkie procesy związane z wykry-
waniem i usuwaniem usterek, moni-
toringiem, a także dodawaniem i usu-
waniem części wyposażenia. Poza
tym każdy pracownik GM na świecie
został przeszkolony według tego sa-
mego schematu.
– Projektujemy nasze sieci tak samo,
jak nową linię silników, z tą samą dys-
cypliną, strukturą organizacyjną oraz
powtarzalnością – mówi Gutman. –
Wiele nauczyliśmy się w ciągu tych
wszystkich lat. Gdy wprowadzamy
zmiany, chcemy mieć pewność, że na-
sza następna fabryka lub kolejne uak-
tualnienie systemu odzwierciedli ze-
brane przez nas doświadczenia.
Poza samą konstrukcją systemu
bardzo istotny jest dobrze wyszkolo-
ny personel. Osoby pracujące w RC3
oraz GC3, z kilkoma tylko wyjątkami,
pracowali wcześniej na stanowiskach
związanych z produkcją. W General
Motors 85% pracowników działów
IT posiada doświadczenie wyniesione
z działów produkcyjnych lub automa-
tyki.
– Dzięki takiemu podejściu można
wiele zyskać – twierdzi główny infor-
matyk GM. – Po pierwsze personel IT
rozumie, jak ważny jest czas. Kiedy
pojawia się problem, wszyscy biorą
się do roboty i pracują tak długo, aż
zostanie rozwiązany. Ludzie z mojego
działu dużo wiedzą o bezpieczeństwie
strukturalnym, odporności urządzeń
oraz takim projektowaniu linii produk-
cyjnych, który pozwala minimalizo-
wać czas przestojów.
Kirk Gutman podsumowuje, że pod-
czas implementacji technologii IT
na poziomie urządzeń wykonawczych
jednym z zasadniczych zagadnień jest
pamięć o podstawach, na których
opiera się produkcja.
C.G. Masi
Artykuł pod redakcją
Marcina Stachury, doktoranta
w Instytucie Automatyki i Robotyki
Politechniki Warszawskiej
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Optymalizacja połączeń sieciowych
z wykorzystaniem switchy warstwy trzeciej
Protokół TCP/IP to otwarty, warstwowy standard siecio-
wy, sterujący przesyłaniem danych w Internecie oraz
sieciach LAN na całym świecie. Strukturę logiczną pro-
tokołu TCP/IP podzielić można na 5 warstw:
Nazwa warstwy Protokoły warstwy
Warstwa 5 Aplikacji http
Warstwa 4 Transportowa TCP, UDP
Warstwa 3 Routingu IP
Warstwa 2 Przełączania Ethernet
Warstwa 1 Interfejsu RJ45, CAT5
W poniższym artykule postaram się przybliżyć czytel-
nikom funkcjonalność switchy pracujących w warstwie
routingu, zwanych switchami warstwy trzeciej. W ciągu
ostatnich lat ugruntował się podział urządzeń siecio-
wych na switche warstwy drugiej (L2), łączące ze sobą
hosty w jedną podsieć, switche warstwy trzeciej (L3), łą-
czące ze sobą poszczególne podsieci w jedną sieć LAN,
oraz routery, których zadaniem jest łączenie sieci LAN ze
sobą lub z Internetem.
Czym jest switch warstwy drugiej?
Switche L2 wywodzą się z hubów ethernetowych, sto-
sowanych pierwotnie w sieciach LAN opartych na kablu
współosiowym. W początkach istnienia Ethernetu sieć
LAN stanowiła jedną, dużą domenę kolizyjną, wyko-
rzystującą mechanizm CSMA/CD do wykrywania kolizji
i sterowania przepływem danych. Wraz z dynamicznym
rozwojem sieci komputerowych zaistniała potrzeba po-
dzielenia dużych sieci LAN na mniejsze, łatwiejsze w za-
rządzaniu domeny kolizyjne (podsieci). W skrócie ujmu-
jąc – switch L2 łączy kilka NIC-ów (Network Interface
Card) w jedno urządzenie, umożliwiając administrato-
rowi podział sieci LAN na mniejsze podsieci (domeny
kolizyjne)
Switch warstwy drugiej używa adresów MAC urzą-
dzeń sieciowych do identyfikowania hostów w sieci.
Ponieważ adres MAC zapisany jest w hardware NIC,
switche L2 używają warstwy sprzętowej do sterowania
ruchem w sieci. Dlatego też przełączniki warstwy drugiej
mogą bardzo szybko wyznaczać trasy ruchu pakietów.
Ponadto posiadają zapisaną w pamięci tablice rekordów,
w której do każdego portu switcha przypisany jest adres
MAC urządzenia do niego podłączonego, i na podstawie
tej tablicy podejmują decyzję, na który port wysłać dane
adresowane do konkretnego urządzenia.
W rzeczywistości opisana powyżej sytuacja jest nieco
bardziej skomplikowana. Duże sieci LAN z reguły podzie-
lone są na mniejsze podsieci, z których każda posiada
przypisany adres NIC. W konsekwencji, jako że switche
L2 używają adresów MAC do sterownia przepływem da-
nych, przełącznik pracujący w warstwie drugiej nie może
64 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
być wykorzystany do połączenia ze sobą dwóch lub wię-
cej podsieci.
Czym są routery?
Głównym zadaniem routerów jest formowanie sieci WAN
(Wide Area Network) poprzez umożliwienie komunika-
cji pomiędzu kilkoma sieciami LAN, lub też podłączenie
sieci LAN do Internetu. Obecnie na rynku znaleźć można
bardzo szeroką gamę routerów, poczynając od prostych
urządzeń przeznaczonych do użytku domowego, a na
zaawansowanych, rozbudowanych ( i bardzo drogich)
urządzeniach kończąc.
Routery, w odróżnieniu od switychy L2, używają ad-
resów IP do sterowania przepływem danych w sieci, co
oznacza że pracują w warstwie trzeciej pięciowarstwo-
wego modelu TCP/IP. Jedną z wad routerów jest fakt,
iż używają one specjalistycznego oprogramowania do
wyznaczania tras pakietów, co oznacza że trasowanie
odbywa się w warstwie software’u. Rozwiązanie takie
sprawia czasem, iż dane przesyłane są wolniej niż wy-
maga tego szerokopasmowa sieć Ethernetowa.
Czym jest switch wartstwy trzeciej
Switch warstwy trzeciej łączy ze sobą zalety płynące
z obu wyżej wymienionych rozwiązań dzięki użyciu war-
stwy sprzętowej (hardware) do optymalizacji przełącza-
nia w sieciach IP. W dużym uproszczeniu – software uży-
wany w routerach został zaimplementowany do warstwy
hardware’u switcha L3, umożliwiając szybsze trasowanie
pakietów niż w przypadku tradycyjnego routera.
Protokół 802.1Q VLAN w switchu L2 umożliwia admi-
nistratorowi łatwiejszą i bardziej efektywną konfigurację
oraz zarządzenie siecią, ale z drugiej strony łączenie
wirtualnych sieci VLAN wymaga stosowania urządzeń
pracujących w warstwie trzeciej. Zarówno routery, jak
i przełączniki L3, używają protokołów oraz tablic routin-
gu do określenia najlepszej ścieżki, jaka powinna być
użyta do przesłania danych pomiędzy dwoma hostami.
Kwestią przemawiającą za użyciem switchy L3 jest ich
większa szybkość działania, osiągnięta dzięki zaimple-
mentowaniu mechanizmów routingu do warstwy sprzę-
towej urządzenia.
Jak już wspomniałem, switche warstwy drugiej łączą
kilka interfejsów NIC w jedną podsieć. Jako, że switche
L3 używają adresów IP do kierowania przepływem da-
nych, mogą więc być wykorzystane do połączenia kilku
podsieci w jedną sieć LAN. Przełączniki warstwy trzeciej
dają administratorowi sieci możliwość wyboru pomiędzy
różnymi protokołami routingu: routing statyczy (Stating
Routing), dynamiczny (Dynamic Routing), RIP (Routing
Information Protocol) lub OSPF (Open Shortest Path
First)
Przykad topologii sieciowej wykorzystującej
switch L3
Oto przykład prostej sieci LAN złożonej z kilku podsieci
połączonych za pomocą switcha warstwy trzeciej. Na
poniższym rysunku podsieć A posiada adresy IP klasy C
postaci 192.168.10.x, podsieć B posiada adresy klasy C
 ARTYKUŁ SPONSOROWANY

postaci 192.168.11.x, natomiast podsieć klasy C posia-

da również adres klasy C postaci 192.168.12.x. Każda
podsieć klasy C posiada 255 unikalnych adresów.
Na powyższym rysunku pokazano switch warstwy
trzeciej połączony ze switchami i hostami trzech różnych
podsieci. Ponieważ przełączniku L3 używają adresów IP
do kierowania przepływem danych, możliwe jest prze-
syłanie pakietów pomiedzy hostami należącymi do róż-
nych podsieci.

Zastosowanie switchy warstwy trzeciej

w aplikacjach przemysłowych
Coraz więcej systemów sieciowych, instalowanych w wa-
runkach przemysłowych, wyposażonych jest w prze-
łączniki pracujące w warstwie trzeciej modelu TCP/IP.
Ponieważ użycie urządzeń „cywilnych” (np. przeznaczo-
nych do pracy w serwerowniach) nie spełnia oczekiwań
projektantów, powszechną praktyką staje się zastępo-
wanie ich urządzeniami dedykowanymi do zastosowań
przemysłowch. Przy doborze sprzętu sieciowego należy
rozważyć 3 główne kwestie:
Przemysłowe wykonanie
 Redundantne wejście zasilania
Redundancja jest jednym z najważniejszych wyma-
gań stawianych urządzeniom przeznaczonym do
pracy w aplikacjach przemysłowych. Wymóg stoso-
wania rozwiązań redundantnych podyktowany jest
specyficznymi warunkami, w jakich pracują przemy-
słowe urządzenia sieciowe. Warunki te wymagają, aby
każde urządzenie, pełniące krytyczną rolę w systemie
sieciowym, podłączone było do zapasowego źródła
zasilania. W przypadku awarii głównej sieci zasilają-
cej urządzenie takie automatycznie przełączy się na
zasilanie awaryjne, minimalizując tym samym szkody
spowodowane wystąpieniem awarii.
 Szeroki zakres temperatur pracy
Szeroki zakres dopuszczalnych temperatur, w jakich
może pracować urządzenie, to kolejna ważna kwestia
przy doborze switcha przemysłowego. Niektóre apli-
kacje sieciowe stosowane w przemyśle muszą mieć
możliwość pracy w ekstremalnych warunkach środo-
wiskowych, w tym w bardzo wysokich temperaturach.
Wysoka niezawodność dzięki bezwentylatorowej
konstrukcji
Przy doborze osprzętu sieciowego przeznaczonego
do aplikacji przemysłowej projektanci zwracają uwagę
m.in. na aspekt określający niezawodność urządze-
nia – współczynnik MTBF (meantime between failtures
– średni okres bezawaryjnej pracy). Współczynnik ten,
podawany z reguły w godzinach, określa statystyczną
długość ciągłej pracy urządzenia pomiędzy wystąpie-
niem awarii. Jak wiadomo wentylatory stosowane do
chłodzenia podzespołów urządzeń sieciowych stano-
wą jedną z najbardziej awaryjnych części konstrukcji.
Ponadto, w przypadku switchy pracujących w miejscach
o silnym zapyleniu, wentylatory mogą powodować nad-
mierne osadzanie się zanieczyszczeń na elementach
nagrzewających się, co w konsekwencji doprowadza do
przegrzania i awarii.
Redundantne połączenia sieciowe
Możliwość tworzenia redundantnych połączeń w sieci
to jedna z najważniejszy zalet cechujących przemysło-
we urządzenia sieciowe. Idealnym rozwiązaniem przy
tworzeniu sieci redundantnej jest zastosowanie topolo-
gii pierścienia. Przykładem niech będzie protokół Turbo
Ring zaimplementowany w przełącznikach firmy Moxa,
który umożliwia połączenie nawet 250 urządzeń w jeden
pierścień. W przypadku awarii któregoś z segmentów
sieci następuje przekierowanie całego ruchu na ścieżkę
alternatywną. Wznowienie połączenia odbywa się w cza-
sie kilku milisekund (max. 20ms), co eliminuje możliwość
utraty przesyłanych pakietów.
Podsumowanie
Przemysłowe switche pracujące w warstwie trzeciej sta-
nowią prężnie rozwijającą się grupę osprzętu sieciowe-
go, przeznaczonego do pracy w trudnych warunkach.
Zalety przemawiające za stosowaniem takich rozwiązań
to przede wszystkim mniejszy koszt urządzenia w po-
równaniu z routerem, większa prędkość działania dzięki
zaimplementowaniu mechanizmów routingu w warstwę
sprzętową urządzenia, a także – w przypadku urządzeń
o budowie modułowej – możliwość wyboru medium
transmisyjnego użytego w sieci (skrętka, światłowód).
Należy jednak zdawać sobie sprawę również z ograni-
czeń płynących ze stosowania switchy L3 – urządze-
nia takie mogą łączyć ze sobą poszczególne sieci LAN
i umożliwiać przesyłanie pakietów pomiędzy hostami
w różnych sieciach, nie mogą natomiast służyć do po-
łączenia sieci LAN z Internetem, jako że nie obsługują
mechanizmów NAT, Firewall itp. Dlatego też przed za-
kupem urządzenia sieciowego należy dokładnie określić
funkcje, jakie ma ono pełnić, i na podstawie tego doko-
nać wyboru między switchem warstwy drugiej, switchem
warstwy trzeciej oraz routerem.
Autor: Piotr Sabak
ELMARK Automatyka Sp. z o.o.
Warszawa 02-703, Bukowińska 22 lok. 1B
tel.: 22 541-84-60; fax: 22 541-84-61
elmark@elmark.com.pl
www.elmark.com.pl

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 65

W PRAKTYCE
Automatyzacja produkcji cukru i etanolu
Słodko i oszczędnie
Nowoczesny system sterowania to podstawowy element optymalizacji procesu
produkcji mieszanek cukrowych dla przemysłu spożywczego i etanolu jako
ekologicznego paliwa w jednej z brazylijskich kompanii gorzelniano-cukrowniczej.
Zmiany wymusił współczesny, dynamiczny rynek paliwowy i spożywczy.
J
eden z największych brazylijskich
producentów cukru spożywczego
i etanolu wytwarza w swoim zakła-
dzie jednocześnie energię elektryczną
zużywaną do jego zasilania oraz dodatkowo
sprzedawaną do sieci zewnętrznej. W związ-
ku z burzliwymi zmianami na światowych
rynkach paliw kierownictwo cukrowni zde-
cydowało się podjąć wyzwanie zwiększenia
produkcji etanolu. Jednak bez konieczności
dodatkowych, nadmiernych inwestycji.
Głównymi bodźcami takiej decyzji są: dość
wysoka cena cukru jako surowca eksporto-
wego oraz obserwowany rozwój nowocze-
snych technologii silników samochodowych,
które wykorzystują jako paliwo alkohole lub
ich mieszanki z benzyną. Obecnie w Brazy-
lii 90% sprzedawanych nowych samochodów
wyposażonych jest w silniki dostosowane
Aplikacje pakietu Proficy Plant w sposób graficzny obrazują sekwencje
zdarzeń na linii produkcyjnej oraz harmonogram wszystkich
zaplanowanych operacji. Źródło: GE Fanuc
66 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
do takich paliw. Etanol stanowi około 20%
ogólnej ilości sprzedawanych paliw. Benzyna
w Brazylii sprzedawana jest zwykle jako mie-
szanka 20% etanolu i 80% benzyny.
Większość etanolu w brazylijskich cukrow-
niach pozyskiwana jest z cukru w procesie
fermentacji drożdży i ich destylacji. Co cieka-
we, wymaga on dostarczenia mniejszych ilo-
ści energii z zewnątrz, niż stosowany w USA
proces wytwarzania etanolu z kukurydzy.
W efekcie końcowym ilość energii uzyskiwa-
nej z etanolu cukrowego ponad ośmiokrotnie
przewyższa ilość energii niezbędnej do jego
wytworzenia. Podczas gdy w przypadku eta-
nolu kukurydzianego tylko 1,5-krotnie.
Trzcina cukrowa zbierana jest na planta-
cjach ręcznie lub mechanicznie. Następnie spe-
cjalnie przystosowane ciężarówki transportują
zbiory do kilkuset gorzelni w całym kraju. Go-
rzelnie te prowadzone są zwykle na farmach
zlokalizowanych w pobliżu zakładów przetwór-
czych i produkcyjnych (w większości w stanie
Sao Paulo). Na wstępie trzcina jest prasowa-
na walcami, w celu wyciśnięcia soku znajdują-
cego się pomiędzy włóknami zwanymi bagas-
są. Następnie sok poddawany jest fermentacji
w drożdżach, gdzie powstaje sacharoza i eta-
nol. Kolejnym etapem jest poddanie uzyskanej
substancji destylacji, w celu uzyskania etanolu
uwodnionego. Zużyta bagassa w procesie spa-
lania dostarcza ciepła potrzebnego do destyla-
cji i suszenia oraz energię elektryczną, która
jest zużywana na potrzeby zakładu (a niekiedy
sprzedawana na zewnątrz).
Strategia automatyzacji
Podczas gdy dla większości producentów cukru
i etanolu podstawą strategii rozwoju jest budo-

wa dodatkowych, nowych gorzelni, przedsta-
wiana w artykule kompania poszła inną dro-
gą. Zdecydowała się na zastosowanie w już
istniejących zakładach najnowszych techno-
logii z zakresu automatyki przemysłowej, tak
by zwiększyć wydajność posiadanych ma-
szyn. Kierownictwo kompanii jest przekona-
ne, że taka właśnie modernizacja przyczyni się
do zmniejszenia liczby i czasu trwania przesto-
jów w produkcji. Jednocześnie poprawie ulec
ma jakość produktów finalnych i w ostatecz-
ności rentowność zakładów. Nie bez znacze-
nia jest również oferowana przez nowoczesne
systemy automatyki możliwość szczegółowego
monitorowania i śledzenia produkcji poszcze-
gólnych partii czy asortymentów produktów.
Przydaje się to zarówno kierownikom działów,
jak też menadżerom firmy.
Jednym z podstawowych wskaźników
umożliwiających firmie utrzymanie niskich
kosztów produkcji jest wskaźnik całkowitej
efektywności urządzeń (ang. OEE). Dlatego
też w opisywanych zakładach w pierwszym
rzędzie zdecydowano się na uruchomienie in-
stalacji pilotażowej modułu firmy GE Fanuc
– Proficy Plant Application w dziale wstęp-
nej obróbki trzciny cukrowej. Dzięki niemu
uzyskano dostęp do wielu istotnych para-
metrów procesowych, takich jak: czasy wy-
łączeń urządzeń, liczba wyłączeń, a nawet
sekwencja zdarzeń w procesie. Przy prawi-
dłowej aplikacji takiego modułu można otrzy-
mywać precyzyjne, bieżące raporty na temat
stanu procesów. Umożliwia to ich optymali-
zację i zwiększenie przepustowości, przy za-
chowaniu tego samego sprzętu, pracowników
obsługi i materiałów.
Instalacja pilotażowa miała na celu prze-
testowanie układu w rzeczywistej aplikacji.
Miało to ułatwić decyzję o tym, gdzie i jak
zaimplementować jeszcze dwa takie moduły.
Wstępne wyniki eksperymentu były bardzo
pomyślne i w ciągu kilku miesięcy zdecydo-
wano się na wdrożenie kolejnych modułów.
Tego typu rozwiązanie zainstalowano również
w dziale fermentacji, gdzie jest ono niezwykle
przydatne w utrzymaniu standardów procesu
zgodnego z recepturami oraz odpowiednimi
przepisami zewnętrznymi. Oprócz modułów
Plant Application zainstalowano również sys-
temy Proficy Portal i Proficy Historian, któ-
re objęły sobą 10 000 punktów kontrolnych
i 30 stacji klienckich. Ponadto w całym sys-
W PRAKTYCE
temie sterowania i monitoringu zastosowano
również: system Proficy HMI/SCADA Cimpli-
city, sterowniki PACSystem, sterowniki PLC
serii 90-30 oraz moduły Genius.
Ze względu na otwartość architektury sys-
temów Proficy możliwe jest ich łatwe połą-
czenie z interfejsem istniejącego w zakładach
systemu ERP – planowania zasobów przed-
siębiorstwa.
Większość etanolu w brazylijskich cukrowniach
pozyskiwana jest z cukru w procesie fermentacji
drożdży i ich destylacji.
Kilkuetapową implementację systemów po-
wierzono dwóm grupom integratorów z firm
STI Canada i STI do Brasil. W etapie pierw-
szym zastąpiono dotychczasowe metody kon-
troli jakości i raportowania stanów produkcyj-
nych nowymi funkcjonalnościami systemów.
Pozwalają one na dokładniejszą i szybszą wery-
fikację uzyskanych parametrów i informacji.
Przejście do nowego systemu
sterowania
Przed uruchomieniem pierwszej instalacji pi-
lotażowej platforma operatorsko-sterująca
w zakładzie miała dość prostą formę. Roz-
wijana była w trakcie czteroletniego użytko-
wania przez samych pracowników i opera-
torów. Nie spełniała ona jednak oczekiwań
menadżerów. Ich pracownicy nie mogli po-
zyskiwać z systemu interesujących danych
w sposób sprawny i szybki. Dlatego też zdecy-
dowano się na wdrożenie nowych rozwiązań
w tym zakresie. Przy sporządzaniu wstępnej
listy wymagań stawianych systemowi przez
działy biznesowe niemal od razu kilka z nich
wyselekcjonowano jako szczególnie istot-
ne. Za najbardziej krytyczny wymóg uznano
maksymalną redukcję nieplanowanych prze-
stojów linii produkcyjnej. W zakładzie pracu-
jącym w trybie 24/7, nawet niewielkie prze-
stoje – około 30-minutowe – mają olbrzymie
znaczenie dla miesięcznego bilansu produk-
cji. Po krótkich analizach okazało się, że naj-
częściej takie przestoje zdarzają się w dziale
rozdrabniania i wyciskania. To znaczy tam,
gdzie otrzymuje się z trzciny sok, który jest
podstawowym surowcem do produkcji cukru
i etanolu.
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 67
W PRAKTYCE
O tym, który z produktów należy poddać
większej kontroli ze strony menadżerów, za-
wsze decyduje jego aktualna cena i ogólna
sytuacja rynkowa. Jest ona zwykle dość sta-
bilna i ewentualne zmiany strategii produk-
cji analizowane są przeważnie w perspekty-
wie kilku dni lub tygodni. Większe zmiany
wprowadzane są najczęściej dwu- lub trzy-
krotnie w sezonie. Ponieważ kompania wy-
twarza dwa produkty, ma znacznie większe
możliwości w zakresie regulacji i organiza-
cji produkcji oraz zarządzania spodziewany-
mi przychodami, niż konkurenci produkujący
tylko etanol lub jedynie cukier.
W trakcie globalnego wzrostu zapotrzebowania
na cukier i etanol brazylijscy producenci
mocno zainwestowali we wprowadzenie
nowoczesnych technologii w swoich zakładach,
żeby zmniejszyć koszty produkcji.
Zastosowany system sterowania i monito-
ringu znacząco przyczynia się do utrzymania
odpowiedniej elastyczności działań zakładu.
Ułatwia szybkie wprowadzanie nawet nie-
wielkich zmian. Tak, aby na bieżąco utrzy-
mywać jak najwyższy poziom rentowności
produkcji.
Etanol to współcześnie jeden z najbardziej
dochodowych produktów. Cukier, surowiec,
z którego się go wytwarza, jest bardzo wy-
dajny i pozwala na produkowanie etano-
lu w bardzo dużych ilościach. Brazylia zaś
to kraj o największych na świecie zasobach
trzciny cukrowej. W trakcie globalnego wzro-
stu zapotrzebowania na cukier i etanol bra-
zylijscy producenci mocno zainwestowali
we wprowadzenie nowoczesnych technologii
w swoich zakładach, żeby zmniejszyć koszty
produkcji. Na przykład w latach 80-tych XX
wieku koszt produkcji jednego galona etano-
lu wynosił około 2,5 dolara. Obecnie, dzię-
ki unowocześnieniom linii produkcyjnych,
koszt spadł do 0,75 USD.
Oczywiście spory potencjał drzemie rów-
nież w samym cukrze, który może być róż-
nej jakości i klasy. Wiele zależy od przebie-
gu poszczególnych etapów jego pozyskiwania
z trzciny. Choć w zakładach produkcyjnych
powstają różne klasy cukru, zwykle są na koń-
68 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
cu mieszane i sprzedawane po cenie zależnej
od procentowego udziału określonych klas.
Inżynierowie dążą jednak do opracowania
odpowiedniej platformy monitorująco-steru-
jącej, aby uzyskać lepszą kontrolę nad pro-
cesami produkcji. Umożliwiłoby to separację
kilku odrębnych klas cukru, które trafiałyby
do odrębnych silosów. Odbiorcom oferowano
by wówczas produkty finalne o wymaganej
przez nich konkretnej jakości czy klasie.
Zarządzanie jakością
Jednym z najbardziej znaczących elementów
automatyzacji procesów w fabrykach etanolu
są działania laboratoryjne i doświadczalne.
Ściślej rzecz ujmując, chodzi o kwestię dys-
ponowania wynikami. Obecnie w większości
zakładów są one gromadzone w postaci baz,
arkuszy itp. Ewentualne ich wprowadzenie
do systemu odbywa się na drodze manualnej.
Jeżeli na przykład testy określonej partii pro-
duktu wypadną niepomyślnie, konieczne jest
kompleksowe powtórzenie czynności proce-
sowych. To oczywiście zwiększa koszty i po-
woduje dodatkową stratę czasu.
Jednakże po sprawnej implementacji apli-
kacji Proficy Plant dane pomiarowe z urzą-
dzeń testujących i czujników mogą być po-
brane na bieżąco. Po analizie zmian są
wprowadzane bezpośrednio do układów mo-
nitorujących i sterujących, co przyczynia się
do: wzrostu wydajności produkcji, poprawy
jakości produktu i skrócenia czasu niezbęd-
nego na ewentualne poprawki. Ponieważ cały
świat stara się ograniczyć zużycie ropy nafto-
wej, paliwa z surowców odnawialnych – jak
etanol – zaczynają odgrywać coraz większą
rolę na rynku. Ich komercyjny sukces zale-
ży w dużej mierze od sprawnego zarządzania
wydajnością i jakością produkcji oraz utrzy-
mania konkurencyjnych cen.
Brandon Henning, GE Fanuc
Artykuł pod redakcją
dra inż. Andrzeja Ożadowicza,
adiunkta w Katedrze Automatyki Napędu
i Urządzeń Przemysłowych
Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
Inspekcja produktów

Precyzyjne pozycjonowanie

Identyfikacja produktów

Vision Systems Vision Software Vision Sensors ID Readers

Systemy wizyjne Cognex potrafią to wszystko.

Wiele firm na Świecie opierają swoją produkcję na systemach wizyjnych Cognex w celu optymalizacji
produkcji, zmniejszenia kosztów wytwarzania oraz do pełnej kontroli procesu produkcyjnego.

Rozumiemy co może dla Ciebie zrobić system wizyjny

www.cognex.com/all
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
SIEMENSEM W NAWOZY
W połowie roku 2008 firma VIGRAN uczestniczyła
w ostatnim etapie rozbudowy instalacji Pakowni, Magazynu
CANWILU i węzła Paletyzacji – inwestycji realizowanej
przez ANWIL SA, jedno z największych przedsiębiorstw
branży chemicznej w Polsce.
Coraz więcej zakładów dostrzega potrzebę moder-
nizacji i rozbudowy swojego zaplecza technicznego
i produkcyjnego, dlatego też aplikacje nastawiane
jedynie na poprawne sterowanie procesem już nie
są wystarczającym środkiem dla usprawnienia ich
pracy. Liczą się jedynie te systemy, które oferują peł-
ną skalowalność w każdym kierunku czy to o nową
aparaturę AKPiA, czy narzędzia usprawniające za-
rządzanie produkcją. Częstą sytuacją jest taka,
gdzie pojedyncze obiekty należy połączyć w jeden
spójny system nie tracąc przy tym ich funkcjonalno-
ści i nie zatrzymując produkcji na dłuższy czas.
Z pomocą inżynierom firmy Vigran przyszedł system
SIMATIC PCS 7 firmy SIEMENS. Dopiero w takich
instalacjach widać przewagę rozwiązań typu DCS
nad multi–PLC. SIMATIC PCS 7 jako w pełni zinte-
Rysunek 1. Główne magistrale komunikacyjne
70 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
growane narzędzie inżynierskie, SCADA, OPC oraz
MES umożliwił minimalizację kosztów przy maksy-
malizacji osiągnięć. VIGRAN udowodnił, że nie za-
wsze jest tak iż „wszystko w jednym” jest gorszym
produktem.
Do roku 2006 ekspedycja nawozów sztucznych
w zakładzie ANWIL SA oparta była jedynie na węź-
le Pakowni. Na instalacji niepodzielnie królował sys-
tem typu DCS Foxboro. Doskonaląc logistykę ko-
niecznym stało się zapewnienie wzrostu zdolności
składowania nawozów oraz wydajności i sprawno-
ści ich załadunku. Zapadła więc decyzja o rozbudo-
wie Pakowni o kolejny węzeł, Magazyn CANWILU.
Była to doskonała okazja do modernizacji wysłu-
żonego systemu sterowania (Foxboro z lat 90–tych
ubiegłego wieku). Spośród wielu dostawców auto-
matyki został wybrany system sterowania typu DCS
– SIMATIC PCS 7 v 6.1 firmy Siemens. Na instala-
cji pojawiły się sterowniki S7–400 wraz z rozproszo-
nymi stacjami wejść wyjść ET200S. Cała platforma
sterowania oparta była na topologii gwieździstej ze
stacjami operatorskimi typu „Stand–Alone”.
W połowie ubiegłego roku rozpoczęły się prace nad
ostatnim etapem rozbudowy Instalacji Pakowni, roz-
poczęła się realizacja projektu Paletyzacji. Swoje
zakończenie miała ona w grudniu 2008.
Do projektu należało podejść w nowatorski sposób.
Nie było to zwykłe uruchomienie. Należy pamię-
tać, że firma ANWIL ma swoją markę i nie może po-
zwolić sobie na przestoje w produkcji. Towar musi
być wyprodukowany na czas. Kolejnym aspektem
było rozproszenie systemu SCADA (wszystkie sta-
cje operatorskie były typu „Stand Alone”) oraz aktu-
alizacja oprogramowania PCS 7 z wersji 6.1 na wer-

sję 7.0. No i wreszcie w całość należało włączyć
kompletnie nowy, wybudowany od podstaw węzeł
Paletyzacji. A czasu było coraz mniej...
Na pierwszy ogień poszła reorganizacja magi-
strali systemowej. Nadrzędna część (redundant-
ny pierścień światłowodowy) sieci została zbudo-
wana na bazie protokołu ETHERNET TCP/IP oraz
ETHERNET ISO. Wraz z rozbudową instalacji pod-
jęto decyzję o przebudowie architektury „Stand–
Alone” na „Klient – Serwer” i poszerzeniu istnieją-
cego już pierścienia światłowodowego o dodatko-
wy węzeł – Paletyzację. Do zarządzania całą struk-
turą HMI zastosowano dwa redundantne serwery
SIMATIC PCS 7 OS SERVER 547B, dedykowane
do rozwiązań przemysłowych z redundancją sprzę-
tową. Dzięki temu mamy gwarancję przełączenia
serwerów w przypadku awarii, a samo przełączenie
pomiędzy „Master” i „Slave” następuje praktycznie
niezauważalnie dla obsługi (oczywiście odpowied-
nie komunikaty są generowane na liście alarmo-
wej). Postawione serwery mają za zadanie propa-
gację wszelkich zmian w systemie SCADA, archiwi-
zację danych i udostępnianie ich do dalszej obrób-
ki, dlatego też muszą być niezawodne.
Sterowanie zostało zbudowane w oparciu o naj-
mocniejsze sterowniki SIEMENS z rodziny S7–400
(S7–416 2DP i 2 x S7–413 3DP). System jest w peł-
ni zdecentralizowany, czyli poszczególne sterowniki
zawiadują swoimi fragmentami instalacji i wymienia-
ją pomiędzy sobą pewne zdefiniowane informacje.
Dzięki takiemu rozwiązaniu udało się zachować cią-
głość produkcyjną nawet w przypadku awarii któ-
regoś ze sterowników. Częścią wspólną wszystkich
węzłów jest wizualizacja oparta na WINCC (zinte-
growane w platformie PCS 7).
Argumentem, który przemawiał za zastosowaniem
SIMATIC PCS 7 i w ogóle platformy sprzętowej
SIEMENS była jego elastyczność w stosunku do in-
nych standardów. Wiadomo, że w dzisiejszych cza-
sach trudno o zachowanie „czystości” systemowej
na instalacjach spotykamy sprzęt różnych marek
i producentów.
W naszym przypadku to były:
 Centrale klimatyzacyjne – SAIA BURGESS
– PCD1 i PCD2
 Maszyny pakujące –VIPA, SIEMENS
 Ładowarka portalowa FAMAK
 Urządzenia naważające – MCB05 – RS232
 Węzeł Saletry – Allen–Bradley – SLC504
 Falowniki – VACON
 Enkodery – Kubler
Wszystkie te urządzenia zostały skonfigurowane
i połączone w jeden spójny „organizm” praktycz-
nie bez jakichkolwiek przeszkód po stronie inżynier-
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
Rysunek 2. Schemat ideowy instalacji z wyróżnieniem
poszczególnych węzłów Paletyzacji, Pakowni, Magazynu CANWILU.
skiej. Natomiast dynamiczne mapowanie zmien-
nych pomiędzy sterowaniem, a wizualizacją pozwo-
liło inżynierom na skoncentrowanie się nad optyma-
lizacją procesu.
Pozostałe sygnały z czujników i AKPiA poprzez roz-
proszone stacje wejść wyjść ET200S oraz ET200M
(rozsiane po całym obiekcie) za pomocą magistrali
PROFIBUS DP trafiły do odpowiednich im stacji ste-
rownikowych S7–400.
Instalacja ta to nie tylko sterowniki, ale także mno-
gość napędów. Aby sterowanie nimi było w pełni
efektywne i przede wszystkim bezpieczne nad ich
pracą czuwają moduły SIMOCODE PRO wraz z prze-
kaźnikami bezpieczeństwa SIRIUS 3TK umożliwiają-
cymi zatrzymanie awaryjne STOP0 i STOP1 aż do 4
kategorii bezpieczeństwa. Całość jest bardzo przy-
jazna dla obsługi, zamknięta w modułowych roz-
dzielnicach SIVACON i za pomocą sieci PROFIBUS
DP podłączona do systemu dając operatorom peł-
ne możliwości sterowania, i diagnostyki.
W efekcie dzięki zastosowaniu nowoczesnych roz-
wiązań zakład zyskał jedną z najwydajniejszych
i najnowocześniejszych linii pakujących, i paletyzu-
jących worki do 50 kg oraz typu BIG–BAG.
W dobie kryzysu na rynku w cenie są właśnie takie
rozwiązania, które dają gwarancję stabilnej produk-
cji i nie zestarzeją się zbyt szybko, a ich rozbudowa
nie będzie wymagała wymiany całego systemu.
Materiał opracował
mgr inż. Michał Kotrysiak
Dział Systemów Sterowania Vigran Sp.j.
Więcej informacji na www.vigran.pl
i www. siemens.pl/simatic
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 71
JAK TO SIĘ ROBI?
Inteligentne kamery: dobre rozwiązanie dla systemów sterowania

Wizja rozwoju
Znaczny spadek ilości przesyłanych danych to jedna z korzyści, jakie niesie ze sobą
burzliwy postęp w dziedzinie zaawansowanych technologii systemów wizyjnych.
Błyskawicznie wykorzystują je integratorzy systemów sterowania, którzy montują
systemy wizyjne w coraz liczniejszych aplikacjach.

K
luczowym elementem sprzyjającym
redukcji ilości danych transmitowa-
nych w systemach wizyjnych jest
rozwój technologii analizy rejestro-
wanych obrazów. W układach bazujących na
metodzie analizy kolejnych rzędów matrycy,
nawet przy pojedynczym obrazie czarno-bia-
łym i czujniku o wielkości 1 000 x 1 000 pik-
seli, rozróżniającym 16 odcieni szarości, uzy-
skuje się ciąg danych o wielkości około 500
kB. Przy średniej szybkości rejestracji kolej-
nych klatek obrazu na poziomie 30 klatek/
sek. otrzymujemy już 15 MB. Jednak ilość
danych, jakich potrzebuje system sterowania

System kontroli – wysoka precyzja, szybkość i elastyczność

WFritz Automation buduje własne,

Robot SCARA podnosi każdą z części umieszczonych na specjalnych
podstawkach. Następnie umieszcza ją w polu widzenia kamer systemu wizyjnego
maszyn, który dokonuje szybkiego i precyzyjnego pomiaru do 55 różnych
wymiarów obserwowanych elementów.
Źródło: Cognex
D zaawansowane i skomplikowane
układy wizyjne do: zastosowań
w robotyce, systemach wizyjnych maszyn,
układach precyzyjnych i liniach montażowych
oraz zautomatyzowanych systemach monitoringu
i kontroli.
Jeden z klientów firmy, działający w branży
medycznej, postawił przed jej inżynierami nie
lada wyzwanie. Chodziło o stworzenie systemu
sterowania robotem z sześcioma osiami ruchu,
opartego na wysoko precyzyjnym i szybkim systemie
wizyjnym. Miałby on pozwolić na jednoczesną,
bardzo szybką kontrolę i monitoring poprawności
wykonania różnego rodzaju medycznych implantów.
Przyczyniłoby się to do zmniejszenia kosztów ich
produkcji.
Priorytetem w realizacji systemu było zachowanie
jak największej elastyczności. Musiał bowiem
pozwolić on na zaprogramowanie obsługi dla
kilkuset rodzajów wytwarzanych produktów.
Dynamicznie rozwijająca się firma branży medycznej
musi mieć możliwość szybkiego i zaawansowanego

72 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com


maszynami, jest znacznie mniejsza. Na przy-
kład do wyzwolenia funkcji kontrolnej typu
przepuść / odrzuć wystarczy zaledwie 1 bit!
I choć wiele programów aplikacyjnych
generuje znacznie więcej informacji niż po-
trzeba, jedno nie ulega wątpliwości – opty-
malizacja i usprawnienie procesu analizy reje-
strowanych obrazów może przyczynić się do
redukcji ciągów danych nawet o kilka rzędów
wielkości. Ta redukcja przebiega oczywiście
etapowo. Zwykle na początkowym etapie ilość
danych zmniejsza się dwu- lub trzykrotnie,
poprzez wybór ze strumienia danych charak-
terystycznych ujęć i ich obróbkę. Celem jest
wychwycenie cech charakterystycznych, in-
teresujących z punktu widzenia użytkownika
lub układu sterowania. Kolejny etap i możli-
wość dalszej redukcji danych stanowi przepro-
wadzenie analizy wyodrębnionych elementów
charakterystycznych i ustalenie, jakie cechy
obserwowanego obiektu one reprezentują.
Na tej podstawie w systemie bezpieczeństwa
wyższego poziomu podejmowana jest decyzja
i wysyłane dwie informacje: jedna sygnalizu-
jąca sytuację niestandardową i druga zwal-
sterowania maszynami na liniach produkcyjnych.
Zastosowany system automatyki powinien
jednocześnie dostarczać drogą elektroniczną dane
pomiarowe do zakładowych systemów analizy
jakości i zarządzania produkcją. Dotychczas
wykorzystywano w tym celu głównie odpowiednio
przeszkolonych pracowników. Wyposażeni byli
w odpowiednie mierniki, mikrometry, komparatory
optyczne i urządzenia rejestracji wideo.
Każde z takich urządzeń wymagało
częstej kalibracji i serwisowania. A to wiązało
się ze znacznymi kosztami utrzymania.
Sami zaś operatorzy mieli spore problemy
z przeprowadzaniem powtarzalnych procedur
pomiarowych. Szczególnie w zakresie dokładnych
pomiarów wymiarów zewnętrznych różnych
elementów (średnice, promienie, długości itp.).
Ostatecznie integrator systemu zdecydował
się na zastosowanie sześcioosiowego robota
Denso wraz z dwoma inteligentnymi kamerami
wysokiej rozdzielczości firmy Cognex z obiektywami
telecentrycznymi Edmund Optics oraz komputerem
przemysłowym z oprogramowaniem dla systemów
wizyjnych VisionPro (Cognex). Robot podnosi
każdą z części umieszczonych na specjalnych
JAK TO SIĘ ROBI?
niająca szybkość pracy stanowiska robota lub
całkowicie go unieruchamiająca.
Najnowsze kamery systemów wizyjnych,
tzw. kamery inteligentne, stwarzają możliwość
przeprowadzenia procesów ograniczania ilości
transmitowanych w systemie danych już w sa-
mej kamerze. Za takim rozwiązaniem przema-
wiają co najmniej dwa powody. Po pierwsze –
czym mniejszy ciąg danych, tym szybciej może
on być przekazany dalej do systemu. Po drugie
– jeżeli układ analizy obrazu (najczęściej kom-
puter) znajduje się jak najbliżej źródła sygnału,
tym szybciej podejmuje on proces jego obróbki
i redukcji danych do poziomu niezbędnych in-
formacji. W inteligentnych kamerach wszyst-
kie charakterystyczne elementy systemu wizyj-
nego znajdują się w jednej obudowie. Są to:
 układ optyki – przechwytuje bezpośrednio
obserwowany obraz,
 czujniki elektroniczne, matryce – przetwa-
rzają obraz w sygnały elektryczne,
 moduł obróbki i przetwarzania obrazu – gro-
madzi i zapisuje w pamieci sygnały elektrycz-
ne związane z poszczególnymi ramkami,
Ciąg dalszy na str. 77
podstawkach (z 25 do 100 części) oddzielnie,
a następnie umieszcza ją w polu widzenia kamer.
Na podstawie ich obrazu system dokonuje
szybkiego pomiaru do 55 różnych wymiarów
obserwowanych elementów, z dokładnością
pojedynczych mikronów i wysoką powtarzalnością.
Jeżeli wymiary elementów są zgodne
z zaprogramowanymi dla nich wymaganiami,
wracają na podstawkę. W przeciwnym razie robot
odkłada je do osobnego pojemnika, do powtórnej
analizy pomiarowej lub poprawki.
Przepustowość stanowiska pomiarowego
wynosi nieco ponad 1 element na sekundę,
przy zachowaniu powtarzalności i dokładności
pomiarów rzędu 2 mikronów (zależnie od stopnia
skomplikowania kształtu obserwowanych
elementów). Procesy kalibracji i weryfikacji
poprawności działania robota i systemu wizyjnego
prowadzone są automatycznie. Dzięki temu
pracownicy firmy mogą skupić się przede wszystkim
na opracowaniu procedur zmierzających do
optymalizacji pracy linii produkcyjnej i zwiększenia
jej wydajności. Procedury samokalibracji sprawdzają
się również doskonale w momencie zmiany
asortymentu produkowanych elementów.
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 73
JAK TO SIĘ ROBI?
System wizyjny informuje robota, jak realizować zadanie
eden z kanadyjskich producentów części
J samochodowych zatrudnił firmę Spoko
Integrators (SI) do automatyzacji procesu
układania części metalowych, które po wypadnięciu
z prasy układają się w równe stosy. Zadanie realizuje
robot podnoszący po kolei elementy z taśmociągu
wychodzącego z prasy i precyzyjnie układający je na
stosach. Ponieważ części na taśmociągu ułożone są
chaotycznie, a przed ich podniesieniem przez ramię
robota konieczna jest znajomość tego położenia,
inżynierowie SI zgodnie stwierdzili, że najlepiej
poradzi sobie z tym zadaniem nowoczesny system
wizyjny.
– Największym wyzwaniem z punktu widzenia
zastosowania technologii wizyjnych był fakt, że
większość części na taśmociągu różni się między
Inteligentna kamera zapewnia dokładną kontrolę jakości szkła
Maleńkie, ledwie widoczne skazy powierzchni szkła mogą spowodować
nieszczelność zamknięcia opakowania szklanego. Kluczową kwestią w ich wykryciu
jest prawidłowe oświetlenie obserwowanej powierzchni.
Źródło: Control Engineering i Spectral Process
74 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
sobą jedynie niewielkimi szczegółami (małe
zgłębienia, wypustki itp.) – mówi Les Konczyk,
specjalista ds. robotów sterowanych wizyjnie w SI. –
Klasyczne kamery 2D z odpowiednim oświetleniem
nadają się do sprawnej identyfikacji kształtu i pozycji.
Jednak nie są w stanie precyzyjnie ustalić, która
strona płaskiej części jest aktualnie na wierzchu,
a która pod spodem.
Integratorzy zdecydowali się na użycie w
aplikacji inteligentnych kamer Sick IVC-3D200.
W urządzeniach tych zastosowano metodę
laserowej triangulacji. Umożliwia ona dokładne
skanowanie różnych profili obserwowanej
części i wygenerowanie jej trójwymiarowego
obrazu. Specjalne oprogramowanie do analizy
obrazów wykorzystuje informacje o wysokości
eden z klientów Spectral Process (SI)
J poprosił integratora o modernizację maszyny
kontrolującej poprawność wykonania butelek
szklanych. Urządzenie miało układ elementów
optycznych lokalizujących defekty w szkle, jednak
nie było wyposażone w żaden procesor. Ponieważ
zastosowane tam układy nie były już dostępne
na rynku, pomyślano o kompleksowej wymianie
wszystkich elementów systemu kontroli jakości na
nowoczesny podsystem monitoringu.
System miał za zadanie przede wszystkim
kontrolowanie poprawności wykonania
powierzchni szyjki butelki, gdzie dokonuje się jej
zamknięcia. Jeżeli po zamknięciu butelki pojawi
się nieszczelność, napoje gazowane tracą swe
właściwości smakowe, zaś powstałe na szyjce
zadziory czy ostre krawędzie mogą spowodować
okaleczenia. W kontroli jakości butelek stosowane są
różne metody i technologie. W niektórych zakładach
stosowane są układy kontroli mechanicznej,
dotykające bezpośrednio powierzchni pojemnika
szklanego, napełniające go sprężonym powietrzem
i mierzące pojawienie się ewentualnych wycieków
powietrza przez szyjkę. Technika ta jest jednak dość
powolna, niezbyt dokładna i może sama z siebie
prowadzić do drobnych uszkodzeń butelki.
Chociaż nowoczesne, inteligentne systemy
wizyjne mają zdolność do bardziej niezawodnego
wykrywania defektów opakowań szklanych, to
jednak wiele firm, które zajmują się ich produkcją,

różnych fragmentów obserwowanych części.
Specjalne narzędzie programowe do przeliczania
współrzędnych ostatecznie generuje dane,
które mogą być wykorzystane bezpośrednio
do sterowania pracą ramienia robota. Po ustaleniu
nie może pozwolić sobie na wydatek od 250 000
do 500 000 EUR na ich zakup i instalację. Tak więc
najczęściej producenci znajdują się na rozdrożu.
Z jednej strony są zobligowani do zachowania
jak najwyższych standardów jakości i poprawy
wydajności procesów produkcyjnych. Z drugiej nie
mogą pozwolić sobie na zbyt duże wydatki, gdyż
to postawiłoby opłacalność produkcji pod znakiem
zapytania.
Z tych właśnie powodów zarząd Spectral
Process zdecydował się na opracowanie nowego
systemu wykrywania defektów – Opening Inspector.
Wykorzystano w nim zaawansowany układ wizyjny.
Umożliwia wykrycie rys, pęknięć, niepożądanych
bąbelków w strukturze szkła i innych pasożytniczych
elementów lub uszkodzeń. Co istotne, system
ten może być łatwo dopasowany i zintegrowany
z istniejącymi już starszymi rozwiązaniami.
Zawiera tzw. inteligentną kamerę Matrox Iris P-Series
oraz odpowiedni układ oświetlenia i zasilania.
Zastosowanie inteligentnej kamery pozwoliło
na wyeliminowanie wielu dodatkowych działań,
takich jak: dobór obudowy, zaprojektowanie
połączeń elektrycznych i informatycznych
pomiędzy kilkoma układami analizy obrazów itp.
Funkcjonalności realizowane przez oprogramowanie
wbudowane w kamerze przyczyniają się również
do zmniejszenia kosztów opracowywania
specjalistycznych aplikacji programowych.
A to jeden z głównych czynników wzrostu kosztów
instalacji dedykowanych systemów wbudowanych.
Kamera przeprowadza wizualną kontrolę
JAK TO SIĘ ROBI?
Kamera koduje informacje o wysokości w postaci
różnych kolorów. Pola ciemnoniebieskie są wyższe
niż pola jaśniejsze. Na prezentowanym obrazie
grzbiet krawędzi większego otworu znajduje się
na zewnątrz i wyznacza jej orientację. Jeżeli część
byłaby odwrócona do góry dnem, grzbiet byłby
widoczny jako pole jaśniejsze, a więc niższe niż
cała powierzchnia części, co stanowi informację
o konieczności jej odwrócenia.
Źródło: Sick
położenia i orientacji kierunkowej części
na taśmociągu procesor inteligentnej kamery wysyła
przez sieć Ethernet informację ze współrzędnymi x
i y wymaganego położenia oraz orientacji ramienia
robota.
obserwowanych elementów, zbiera dane z innych
pomocniczych czujników i elementów detekcyjnych.
Na tej podstawie aplikacja programowa dokonuje
porównań, analiz i oceny,
czy dany element wykonany jest prawidłowo.
W tym celu korzysta między innymi z modułów
zawartych w specjalnych bibliotekach Matrox
Imaging Library, gdzie znajdują się informacje
na temat charakterystycznych dla analizowanych
przypadków uszkodzeń.
Z systemem Opening Inspector może
współpracować wiele dodatkowych podsystemów
i układów poprzez sieć Ethernet. Przykładowo,
zarząd Spectral Process planuje podłączenie
do systemu precyzyjnego ramienia poruszającego
się w dwóch płaszczyznach. Jego zadaniem
byłoby umieszczanie na kontrolowanych
elementach nalepek lub znaków identyfikacyjnych.
– Niestety, szkło to materiał powodujący
dodatkowe, niepożądane iluminacje świetlne
– podkreśla Thorsten Gonschior z SI. – Dlatego
zdecydowaliśmy się na opracowanie własnego,
dedykowanego układu oświetlenia obserwowanych
przedmiotów, który pozwolił na wyeliminowanie wielu
szkodliwych efektów świetlnych przy rejestrowaniu
obrazów. Kluczową kwestią było odpowiednie
i równomierne rozproszenie światła. Brzmi to dość
prosto i trywialnie, jednak technicznie było bardzo
trudne w realizacji.
Zastosowanie inteligentnej kamery pozwoliło
na zbudowanie i zaoferowanie klientom systemu
kontroli jakości w dość przystępnej cenie.
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 75
JAK TO SIĘ ROBI?
Systemy wizyjne w aplikacjach bezpieczeństwa
radycyjne metody ochrony i zabezpieczeń maszyn
T w postaci barier i ogrodzeń zapewniają bezpieczeństwo
obsługi tylko w ograniczonym zakresie, zależnym
od samych użytkowników. Firma Castell, producent sprzętu
ochronnego dla przemysłu, w swoim najnowszym rozwiązaniu
wykorzystała system wizyjny maszyn do opracowania
zaawansowanego systemu bezpieczeństwa i ochrony. System
QuadCam oparto na technice obrazów trójwymiarowych 3D.
Jedną z najczęstszych przyczyn awarii maszyn i systemów
ich ochrony jest nieautoryzowany dostęp do nich ze strony
pracowników. Niejednokrotnie zdarza się, że w celu dokończenia
prac pracownicy wyłączają częściowo lub całkowicie (!) system
ochrony na swoich stanowiskach.
Opracowany przez Castell system wizyjny ochrony maszyn
pozwala użytkownikom na zdefiniowanie własnych stref
ostrzegania i wyłączenia, o różnym stopniu dostępności, za
pomocą odpowiedniego oprogramowania komputerowego.
W przypadku przekroczenia przez pracownika strefy ostrzegania
odpowiedni sterownik generuje ostrzeżenia wizualne i dźwiękowe
oraz wysyła do systemu sterowania maszyną komunikat
Strefowy system bezpieczeństwa bazujący
na elementach wizyjnych
inteligentne kamery
wizyjne
strefa objęta ochroną
strefa ostrzegania
strefa
wyłączenia
Źródło: Control Engineering
Systemy wizyjne maszyn można wykorzystać w budowie zaawansowanych,
strefowych systemów bezpieczeństwa ze strefami ostrzegania i wyłączenia.
76 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
informujący o konieczności zwolnienia tempa jej pracy do tzw.
„prędkości bezpiecznej”. Sam człowiek jest w stanie zareagować
na bezpośrednie zagrożenie uderzeniem w czasie około 0,25
sekundy. Dlatego też maszyna powinna poruszać się na tyle wolno,
by mógł on zauważyć zagrożenie, szybko ustalić możliwe wyjście
z tej sytuacji i zareagować odpowiednim unikiem lub ucieczką.
Jeżeli osoba lub jakiś obiekt (np. wózek widłowy) wtargnie do strefy
wyłączenia, system reaguje natychmiast wysłaniem komunikatu
wyłączającego wszystkie maszyny objęte daną strefą. Odpowiednie
sygnały ostrzeżeń i wyłączeń wysyłane są w ciągu kilku milisekund
od momentu detekcji wtargnięcia. Tak, aby zapobiec ewentualnemu
wypadkowi lub zniszczeniu sprzętu. Po takim wyłączeniu ponowne
włączenie maszyn możliwe jest dopiero po usunięciu osób lub
obiektów z rejonu strefy wyłączenia.
System QuadCam wykorzystuje cztery inteligentne kamery
do stworzenia trójwymiarowego obrazu danej strefy ochronnej
i identyfikacji oraz śledzenia poruszających się w niej osób lub
obiektów. Kamery zainstalowane są wysoko nad maszynami
i obserwowanym obszarem. Dzięki temu możliwe jest równoczesne
śledzenie i identyfikacja wielu potencjalnych zagrożeń w strefie.
Poprzez zastosowanie detekcji wieloparametrycznej,
która bazuje na rozmiarze, kształcie i szybkości
poruszania się obiektów, system bezpieczeństwa
może rozróżnić obiekty stanowiące potencjalne
zagrożenie w danej strefie od innych obiektów, na
stałe zlokalizowanych w tym obszarze. Inteligentny
algorytm ignorowania obiektów niegroźnych to kolejna
zaleta zaawansowanego systemu bezpieczeństwa
bazującego na elementach wizyjnych.
Opisywany system ochrony i bezpieczeństwa
był konstruowany głównie z myślą o wygodzie
i zapewnieniu elastyczności działań użytkowników.
Zastosowana metoda montażu i łączenia sieciowego
elementów systemu (typu plug-and-play) pozwala na
łatwą instalację kamer i okablowania. W przypadku
konieczności wprowadzenia zmian – szybkie ich
przeniesienie i ponowne uruchomienie. Równie szybka
i łatwa jest rekonfiguracja programowa systemu, która
bazuje na standardowym interfejsie komputera PC
z systemem operacyjnym Microsoft Windows. Zmiany
zasięgu i położenia stref ostrzegania i wyłączenia
przeprowadza się kilkoma pociągnięciami myszki
komputerowej. Kamera zainstalowana na wysokości
około 3,5 m (11 ft) może objąć swym zasięgiem obszar
2,5 x 3 m. Jeden sterownik systemu monitorującego
może obsłużyć do 10 kamer, a więc obszar całkowity
o wielkości 75 m2. Wszystkie opisane funkcje
i parametry systemu bezpieczeństwa są możliwe do
uzyskania tylko dzięki zastosowaniu nowoczesnych,
inteligentnych kamer wizyjnych.

Ciąg dalszy ze str. 73
 komputer analizujący obrazy – dokonuje
ostatecznej obróbki obrazów i wydobywa
z nich pożądane informacje.
Układy optyki i matryce przetwarzające ob-
raz znajdują się we wszystkich kamerach syste-
mów wizyjnych maszyn. Charakterystyczne dla
kamer inteligentnych są natomiast dwa inne
elementy – moduł obróbki obrazu i komputer
analizujący obrazy. Taka integracja wszystkich
najważniejszych modułów niesie z sobą liczne
korzyści, np: redukcję ilości danych przesyła-
nych do systemu sterowania, oszczędność miej-
sca niezbędnego do instalacji wszystkich modu-
łów. Zamiast kilku obudów jest jedna, niewiele
większa od standardowej kamery.
Poza tym postęp technologiczny ułatwił za-
dania realizowane przez integratorów i użyt-
kowników systemów wizyjnych. Dostawcy
inteligentnych kamer zwykle biorą na siebie
procedury związane z doborem kompatybil-
nych elementów systemu, ich połączenia dla
uzyskania jak największej wydajności i spraw-
JAK TO SIĘ ROBI?
ności oraz instalacji i uruchomienia odpowied-
niego oprogramowania. Zwykle dostarczają
też środowisko programowe, umożliwiające
łatwe tworzenie oprogramowania dla specja-
lizowanych aplikacji. Integratorzy systemów
wizyjnych dla przemysłu coraz częściej nie
muszą więc być już ekspertami w dziedzinie
technologii związanej z samymi systemami. Są
przede wszystkim ekspertami w zakresie zasad
obsługi konkretnych aplikacji przemysłowych,
ich sterowania, kontroli, monitoringu. W ram-
kach prezentujemy kilka praktycznych aplika-
cji z inteligentnymi kamerami. W efekcie są
bardziej funkcjonalne i prostsze w obsłudze
w stosunku do tradycyjnych rozwiązań.
C.G. Masi
Artykuł pod redakcją
dra inż. Andrzeja Ożadowicza,
adiunkta w Katedrze Automatyki Napędu
i Urządzeń Przemysłowych
Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie
ZDANIEM
EKSPERTA
Rynkowy system automatyzacji zakładów przemysłowych
Automatyka
vs. automatyzacja
Mogłoby się wydawać, że automatyka i automatyzacja powinny działać na zasadzie
ścisłej współpracy. Jest to pogląd nie tylko naiwny, ale również szkodliwy, ponieważ
w prawidłowo działającym systemie rynkowym interesy obu tych dziedzin
muszą być przeciwstawne.
Zdzisław Sobczak
D
yscypliną obejmującą całokształt osiągnięć teo-
retycznych i technologicznych w zakresie wy-
twarzania i stosowania aparatury pomiarowo-
-sterującej jest automatyka. Z punktu widzenia
automatyki działalność techniczna związana z instalacją
aparatury pomiarowo-sterującej w zakładach przemysło-
wych jest domeną automatyzacji. Automatyka i automaty-
zacja pozostają w określonej relacji, która jest podstawą do
oceny poziomu nowoczesności zakładów przemysłowych.
Automatyka jako dyscyplina wyznacza skalę nowocze-
sności dla automatyzacji zakładów przemysłowych, przy
czym poziom nowoczesności należy rozumieć jako zbiór
najnowszych rozwiązań w dziedzinie automatyki. Z punk-
tu widzenia automatyzacji poziom nowoczesności jest
granicą, której nie da się przekroczyć bez rozwoju samej
automatyki. Mogłoby się wydawać, że automatyka i auto-
matyzacja powinny działać na zasadzie ścisłej współpracy.
Jest to pogląd nie tylko naiwny, ale również szkodliwy,
ponieważ w prawidłowo działającym systemie rynkowym
interesy obu tych dziedzin muszą być przeciwstawne.
Stała motywacja zakładów przemysłowych do inwesto-
wania w automatyzację jest konsekwencją działania kon-
kurencji. W wyniku tych inwestycji zmniejsza się dystans
technologiczny konkurentów do wyznaczonego przez auto-
matykę poziomu nowoczesności (PN). Jednak zbyt długie
utrzymywanie niezmienionej wartości PN może spowodo-
wać, że poziom automatyzacji (PA) konkurujących zakła-
dów zrówna się z tą wartością (PA = PN) i w rezultacie
zmniejszy się popyt na aparaturę wytwarzaną w dzia-
le automatyki do poziomu niezbędnego dla konserwacji
i bieżących napraw. Zakłady nie są wtedy zainteresowane
zakupem nowej aparatury o niezmienionym poziomie no-
woczesności, ponieważ takie inwestycje nie dają przewagi
78 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
nad konkurentami, a poniesione koszty nie zwracają się.
Spadek popytu na aparaturę powoduje proporcjonalne
zmniejszenie dochodów w dziale automatyki.
Reguła 1.: w warunkach wolnego rynku, przy niezmie-
nionym poziomie nowoczesności wyznaczonym przez
automatykę, popyt na aparaturę pomiarowo-sterującą
systematycznie maleje.
Jedynym sposobem zmiany tej sytuacji jest podnoszenie
poziomu nowoczesności. Zmusza to dział automatyki do po-
noszenia kosztów badań naukowych i poszukiwania nowych
technologii. Dzięki temu poziom nowoczesności systema-
tycznie podnosi się. Skokowa zmiana poziomu nowoczesno-
ści, nazywana rewolucją naukowo-techniczną, jest wynikiem
przełomowych odkryć naukowych lub wynalazków.
Reguła 2.: w warunkach wolnego rynku poziom no-
woczesności wyznaczony przez automatykę podnosi się
nieustannie, systematycznie lub skokowo.
Automatyka, automatyzacja, wolny rynek oraz relacje
pomiędzy tymi dziedzinami tworzą system, który działa
automatycznie (samoczynnie), dzięki procesom regulacji
w pętli sprzężenia zwrotnego. Będzie nazywany rynkowym
systemem automatyzacji zakładów przemysłowych (RSA).
Pojęcie systemu jest niezwykle prosto i precyzyjnie określo-
ne w ujęciu cybernetycznym. Ujęcie to polega na analizie
badanych obiektów złożonych z elementów powiązanych
ze sobą przez relacje w jedną całość nazwaną systemem.
Systemowe podejście do rozpatrywanych obiektów umożli-
wia efektywne ich badanie, dzięki temu że cybernetyka nie
zajmuje się konstrukcjami (z czego coś jest zrobione), lecz
funkcjami (jak coś działa).
Do określenia pojęcia systemu w ujęciu cybernetycznym
potrzebne są niżej podane definicje.
Definicja 1.: cybernetyka to nauka o sterowaniu. Z de-
finicji tej wynika, że wszystko, co jest związane ze stero-
waniem, wchodzi w zakres cybernetyki.

Definicja 2.: system to zbiór elementów
i zachodzących między nimi relacji w proce-
sie sterowania.
Definicja 3.: struktura systemu to zbiór
relacji zachodzących między elementami sys-
temu.
Uwaga: zapożyczone z cybernetyki defi-
nicje systemu i jego struktury (def. 2. i def.
3.) są skonstruowane w oparciu o logikę ma-
tematyczną przez powiązanie pojęcia zbioru
elementów z pojęciem relacji. Działanie każ-
dego systemu można przedstawić za pomo-
cą schematu ideowego, na którym elementy
i zachodzące między nimi relacje są symbo-
lami graficznymi. Przedstawiony na rys. 1.
schemat ideowy jest równoważny podanemu
wyżej opisowi słownemu rynkowego systemu
automatyzacji zakładów przemysłowych.
Definicje elementów systemu RSA
Automatyka jest dyscypliną obejmującą ca-
łokształt osiągnięć teoretycznych i technolo-
gicznych w zakresie wytwarzania i stosowania
aparatury pomiarowo-sterującej. Automatyka
obejmuje również zakłady produkujące apa-
raturę pomiarowo-kontrolną i sterującą.
Automatyzacja jest działalnością technicz-
ną związaną z instalacją aparatury pomiaro-
wo-kontrolnej i sterującej w zakładach prze-
mysłowych.
Komparator poziomu automatyzacji (K) to
element porównujący poziom nowoczesności
wyznaczony przez automatykę (PN) z pozio-
mem automatyzacji danego zakładu (PA).
Wolny rynek to przestrzeń wymiany dóbr,
gdzie kwestie ceny, wielkości i struktury pro-
dukcji, konsumpcji, sposobu wytwarzania
i adresowania powstałych dóbr są wyłącznie
wypadkową nieregulowanych decyzji autono-
micznych uczestników tej przestrzeni (produ-
centów i klientów).
System RSA zawiera następujące relacje:
PN, PodażA, PopytA, PA1, ...PAn, Potrzeby1,
...Potrzeby n, Zakupy1, ...Zakupy n. Elemen-
ty systemu RSA są połączone 3(n+1) relacja-
mi, gdzie n oznacza liczbę zakładów.
Definicje relacji w systemie RSA
PN – Poziom nowoczesności określa najnow-
sze osiągnięcia w Automatyce. Informacja ta
jest przekazywana z Automatyki jednocze-
śnie do wszystkich komparatorów poziomu
automatyzacji (K1-Kn).
ZDANIEM EKSPERTA
Podaż A
Wolny rynek
PopytA
Zakupy1 Potrzeby1 Zakupy n Potrzeby n
Automatyzacja Automatyzacja
A zakładu 1 zakładu n
K1 PA1 Z1
PN
Automatyka
Kn
PAn Zn
Rys. 1. Schemat ideowy rynkowego systemu automatyzacji zakładów przemysłowych
(RSA). System RSA zawiera następujące elementy: Automatyka, Automatyzacja
zakładu 1, …Automatyzacja zakładu n, Wolny rynek, Komparator poziomu
automatyzacji w zakładzie 1 (K1), Komparator poziomu automatyzacji w zakładzie n
(Kn). System RSA zawiera 2(1 + n) elementów, gdzie n oznacza liczbę zakładów
PodażA – Automatyka wprowadza na Wol-
ny rynek aparaturę pomiarowo-kontrolną
i sterującą. To relacja zbiorcza i dotyczy kon-
kurujących ze sobą producentów aparatury.
PopytA – Automatyka otrzymuje informa-
cje z Wolnego rynku o tym, jaki jest popyt
zakładów na opracowaną i wyprodukowaną
aparaturę w zakresie asortymentu oraz ilości.
Informacje te dotyczą również problemów
technologicznych, jakie mają zakłady oraz opi-
nii o dotychczas produkowanej aparaturze.
PA – zakłady przekazują informacje o aktu-
alnym poziomie wprowadzonej u siebie auto-
matyzacji do komparatora K.
Potrzeby – Informacja o potrzebach dane-
go zakładu w zakresie aparatury jest różnicą
między poziomem nowoczesności (PN) wy-
znaczonym przez Automatykę i aktualnym
poziomem automatyzacji.
PA w danym zakładzie, Potrzeby = (PN –
PA). Informacja ta określa dystans dzielący au-
tomatyzację danego zakładu od poziomu PN.
Zakupy – Wprowadzona na rynek aparatu-
ra jest kupowana przez poszczególne zakłady
w tempie zależnym od indywidualnych po-
trzeb i możliwości danego zakładu.
Działanie systemu RSA
Struktura systemu składa się z pętli regulacyj-
nej typu A oraz n pętli regulacyjnych typu Z.
Pętla regulacyjna typu A działa w następują-
www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 79
ZDANIEM EKSPERTA
cy sposób: Automatyka wprowadza na Wolny
rynek aparaturę wytwarzaną przez konkuru-
jących ze sobą producentów za pośrednic-
twem relacji zbiorczej PodażA. Wielkość po-
daży jest równa sumie Potrzeb wszystkich
zakładów w zakresie Automatyzacji: PodażA
= Potrzeby1+...Potrzeby n. Informacja o ak-
tualnym poziomie nowoczesności jest prze-
kazywana jednocześnie do wszystkich zakła-
dów za pośrednictwem relacji PN. Relacja ta
jest związana z działem naukowo-technicz-
nym w Automatyce. Poziom potrzeb zakła-
dów przemysłowych jest określany w pętlach
regulacyjnych typu Z, które we wszystkich
zakładach mają identyczną strukturę.
podażA
popA Wolny rynek
zakupy n potrzeby n zakupy z
Automatyzacja zakładów
Automatyzacja zakładów
niezależnych
zależnych
strukturalnie
PAz
PAn
K-
PN
Automatyka K+
Rys. 2. Strukturalne uzależnienie zakładów w rynkowym systemie automatyzacji RSA
Pętle regulacyjne Z działają w następujący
sposób: Komparator K porównuje poziom au-
tomatyzacji PA danego zakładu z poziomem
nowoczesności PN, a następnie przekazuje na
Wolny rynek informacje o aktualnej różnicy
PN – PA za pośrednictwem relacji Potrzeby.
Dział Automatyzacji zakładu dokonuje zaku-
pów aparatury na Wolnym rynku za pośred-
nictwem relacji Zakupy w tempie zależnym od
indywidualnych potrzeb i możliwości danego
zakładu. W wyniku tych zakupów poziom au-
tomatyzacji PA każdego zakładu rośnie. Przy
stałym poziomie nowoczesności PN różnica
(PN – PA) określająca Potrzeby maleje, co jest
równoznaczne ze zmniejszeniem się popytu
na aparaturę produkowaną w dziale Automa-
tyki i jest zgodne z podaną wyżej Regułą 1.
Działanie Reguły 1. jest niekorzystne
z punktu widzenia Automatyki, ponieważ
80 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com
zmniejszanie się popytu jest równoznaczne
z proporcjonalnym zmniejszaniem się docho-
dów. Niekorzystny wpływ Reguły 1. na wiel-
kość popytu musi być skompensowany z ini-
cjatywy Automatyki poprzez podnoszenie
poziomu PN w taki sposób, aby różnica (PN
– PA) określająca Potrzeby nie malała. Wa-
runek ten jest spełniony, gdy PN > PA. Me-
toda systematycznego wzrostu poziomu no-
woczesności polega na utrzymywaniu stałej
wartości (PN – PA) > 0 poprzez zwiększanie
PN w takim samym tempie, w jakim maleje
PA, a więc systematycznie zgodnie z Regułą
1. Systematyczne podnoszenie poziomu PN
polegające na udoskonalaniu produkowanej
aparatury w ramach aktualnych osiągnięć
teoretyczno-technologicznych ma ograniczo-
ne możliwości. Radykalnym rozwiązaniem
problemu jest skokowe podniesienie pozio-
mu PN poprzez wykorzystanie odkryć nauko-
Potrzeby z wych i wynalazków zgodnie z Regułą 2.
Należy zauważyć, że z punktu widzenia
Automatyzacji zakładów korzystna jest Re-
guła 1., zaś niekorzystna Reguła 2. Wynika
to z faktu, że Reguła 2. zmusza zakłady do
ponoszenia nakładów na automatyzację, zaś
Reguła 1. systematycznie zmniejsza te wy-
datki. Z punktu widzenia Automatyki jest od-
wrotnie – Reguła 2. jest korzystna, ponieważ
zwiększa popyt na aparaturę, zaś Reguła 1.
jest niekorzystna, ponieważ zmniejsza popyt.
Wniosek: postęp techniczny jest spowodo-
wany równoważeniem się na Wolnym rynku
przeciwstawnych interesów Automatyki i za-
kładów przemysłowych wprowadzających
Automatyzację.
Ofiary podporządkowania
strukturalnego
W warunkach wolnego rynku postęp tech-
niczny nie wynika z jakiegokolwiek porozu-
mienia między automatyką i automatyzo-
wanymi zakładami. Wręcz odwrotnie, jest
rezultatem ostrej walki konkurencyjnej na
wolnym rynku, gdzie jedynym celem jest
zysk. Nowoczesność procesów technologicz-
nych może być oceniana z wielu punktów
widzenia. To powoduje, że proces automaty-
zacji zakładów przemysłowych danego kraju
jest również uwarunkowany wieloma czynni-
kami subiektywnymi – strukturalnymi, go-
spodarczymi, politycznymi, geograficznymi,
a nawet kulturowymi. Czynniki subiektyw-

ne mogą spowodować istotne zniekształcenia struktury
RSA, co miało miejsce w procesie automatyzacji zakładów
przemysłowych w Polsce w pierwszej połowie lat dzie-
więćdziesiątych ubiegłego wieku. Otwieranie się Polski
na Zachód wymusiło racjonalizację produkcji pod kątem
obniżania kosztów i podnoszenia jakości. Automatyzacja
zakładów przemysłowych odbywała się w oparciu o apa-
raturę sprowadzoną z Europy Zachodniej. Konieczność
przyspieszenia tempa automatyzacji wynikała z potrzeby
szybkiego dostosowania zakładów produkcyjnych do po-
jawiającej się konkurencji na rynku krajowym. Pomimo
poniesionych kosztów na unowocześnienie produkcji (po-
przez automatyzację) wiele zakładów i tak upadło.
Specyfika automatyzacji w Polsce w całej dekadzie lat
dziewięćdziesiątych polegała na tym, że zrealizowano ją
w oderwaniu od istniejących struktur automatyki kra-
jowej. W tym okresie nastąpił prawie całkowity upadek
zakładów produkujących aparaturę pomiarowo-kontrolną
wraz z kompleksem polskiego przemysłu elektronicznego.
Bezpośrednim powodem tego upadku był istniejący dy-
stans technologiczny w stosunku do Zachodu, ale równie
ważną przyczyną była niczym niehamowana determinacja
zakładów w dążeniu do zwiększenia konkurencyjności za
www.controlengpolska.com
ZDANIEM EKSPERTA
wszelką cenę i brak jakiejkolwiek dbałości o rozwój ro-
dzimego zaplecza aparaturowego. Procesu tego nie można
było zatrzymać, ponieważ scentralizowane w poprzednim
okresie struktury branży aparaturowej nie były zdolne
dostosować się do warunków rynkowych. W wyniku za-
niechania działań w zakresie restrukturyzacji automaty-
ki polskie zakłady przemysłowe znalazły się w sytuacji
strukturalnego podporządkowania w systemie RSA. Pod-
porządkowanie polega na tym, że zakłady zależne struk-
turalnie porównują własny poziom automatyzacji z pozio-
mem automatyzacji zakładów niezależnych, ponieważ nie
mają bezpośredniego kontaktu z aktualnym poziomem no-
woczesności PN. System na rys 2. przedstawia taką wła-
śnie sytuację. Poziom automatyzacji zakładów zależnych
jest zawsze niższy od poziomu automatyzacji zakładów
niezależnych. Przy czym różnica ta jest mała w okresie
stagnacji poprzedzającym skokową zmianę poziomu no-
woczesności. Sytuacja zakładów zależnych zmienia się na
bardzo niekorzystną w czasie skokowego wzrostu poziomu
nowoczesności, gdy wzmaga się walka konkurencyjna.
Zdzisław Sobczak, specjalista konstruktor, właściciel
Zakładu Aparatury Pomiarowej i Sterującej WISO
● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 81
PRODUKTY
Phoenix Contact Datasensor
Kompletny zestaw separatorów EXi Kurtyny bezpieczeństwa serii SG4-B

Nowe MACX Analog Interfa- Nowa seria kurtyn bezpieczeństwa SAFE-

ces, z obudową o szerokości asy, SG4-B, rozszerzyła dotychczasową
12,5 mm, oferują komplet- ofertę kurtyn świetlnych SG. Kurtyna SG-
ny zakres kompaktowych se- 4-B stanowi rozwinięcie linii SE4 PLUS,
paratorów sygnałowych EXi. która oferuje wyposażone w podstawowe
Kompaktowy design oszczędza funkcje urządzenia bezpieczeństwa typu
do 45% więcej miejsca w sza- 4 do ochrony rąk. Nowe kurtyny świetl-
fie sterowniczej. Nowy ze- ne nadają się do zastosowań, w których
staw produktów z oferty Pho- nie ma potrzeby stosowania dodatkowych
enix Contact oferuje wszystkie funkcji, takich jak: czasowe wyłączenie
istotne funkcje, takie jak (muting), praca kaskadowa i blanking.
HART – nadaje się do przetworników zasilających i wyjścio- Nowa seria SG4-B została zaprojekto-
wych wzmacniaczy separacyjnych, NAMUR – przełączające wana tak, aby w szczególności ułatwiać:
wzmacniacze separacyjne), moduły sterowania zaworów oraz  instalację (nowe obrotowe uchwyty montażowe „gó-
FDT/DTM – programowalne temperaturowe przetworniki. ra-dół”, ułatwiające osiowanie),
Wszystkie jedno- i dwukanałowe urządzenia cechują się trój-  połączenie (wykorzystanie standardowych złączy,
drożną, galwaniczną separacją. Wkładane i kodowane połącze- brak połączenia między nadajnikiem i odbiornikiem),
niowe złącza blokowe, w śrubowych lub sprężynowych mo-  konfigurowanie (brak zewnętrznych jednostek steru-
delach, umożliwiają łatwą, wygodną instalację. Pomocnicze jących i/lub dodatkowych przewodów),
zasilanie i ogólne komunikaty o błędach może być zrealizowa-  użytkowanie (osiowanie sterowane dwoma wyświe-
ne szybko i wydajnie przez styk na szynie nośnej. Wszystkie tlaczami zamontowanymi w obu modułach).
urządzenia mają licencję ATEX oraz IEC-Ex i mogą być instalo- W porównaniu do serii SE4 PLUS poprawiono też
wane w drugiej strefie Ex2. Licencja SIL pozwala użyć aplika- czasy reakcji i odległości pracy. Dystrybucją urządzeń
cji zorientowanych na bezpieczeństwo zgodnie z IEC 61508. Datasensor na polskim rynku zajmuje się Eltron.

www.phoenixcontact.pl www.eltron.pl

Advantech
10-calowy, dotykowy terminal z kamerą i słuchawką

W ofercie CSI pojawił się terminal EH-7106 przeznaczony do systemów automatyki budyn-
kowej. Terminal został zamknięty w nowocześnie stylizowanej, kompaktowej obudowie o wy-
miarach 315 x 240 x 60 mm. Urządzenie w standardzie ma wydajny, bezwentylatorowy pro-
cesor serii Celeron M 800 MHz. W terminal wbudowano 512 MB pamięci DDR RAM oraz
czytnik kart typu CF, domyślnie wyposażony w kartę 2 GB.
Rezystancyjny ekran o przekątnej 10,4” i rozdzielczości 800 x 600 pikseli, został wkom-
ponowany w przedni panel, wraz z kamerą o rozdzielczości 300 tys. pikseli oraz słuchawką.
Dzięki takiemu rozwiązaniu terminal może pełnić funkcję domofonu. Dodatkowo na froncie
panelu znajduje się mikrofon, speaker oraz cztery klawisze funkcyjne, których działanie może-
my zaprogramować i jeden przycisk główny, mogący pełnić funkcje alarmu. System 4 diod LED informuje nas o aktual-
nym statusie pracy urządzenia. Producent wyposażył terminal w interfejs IDE oraz złącze miniPCI pod kartę WiFi.
Ciekawostką są wbudowane interfejsy We/Wy wideo, które umożliwiają podłączenie dodatkowego ekranu lub ze-
wnętrznej kamery. Do komunikacji i zarządzania urządzeniem służą: złącze Ethernet, które umożliwia podłączenie
oraz przesył danych z czujników do serwera znajdującego się poza pomieszczeniem, dwa porty USB oraz jeden RS-
232/422/485. Terminal został wyposażony w standardzie Windows XP Embedded. Jednostka może pełnić kluczową
rolę jako część domowego czy też montowanego w większych budynkach systemu bezpieczeństwa, nadzoru oraz zarzą-
dzania. Dystrybutorem terminali Advantech na polskim rynku jest CSI Computer Systems for Industry.

www.csi.net.pl

82 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

PRODUKTY

Schunk
Wieloosiowy system manipulacyjny Uniplace

Oferta Schunk powiększyła się o wieloosiowy system manipulacyjny z zintegrowanym ste-

rowaniem Uniplace. Oferowane są dwa systemy: trójosiowy PP2300 oraz wyposażony do-
datkowo w oś obrotową PP2400. System nadaje się m.in. do dozowania i nakładania kle-
ju w przemyśle tworzyw sztucznych oraz zadań montażowych w mechanice precyzyjnej.
Maksymalne obciążenie systemu trójosiowego wynosi 5 kg, zaś czteroosiowego 3,5 kg.
Przy wymiarach podstawowych 1260 x 754 mm oba warianty obsługują przestrzeń ro-
boczą 1 000 x 400 x 240 mm i osiągają maksymalną prędkość 1 m/s przy przyspiesze-
niu 3m/s2. Maksymalny kąt obrotu osi uchylno-obrotowej systemu PP2400 wynosi ± 2 700, co pozwala na jego wie-
lostronne wykorzystanie, m.in. zastosowanie w laboratorium do przelewania płynów. Otwór przelotowy o średnicy 25
mm umożliwia przeprowadzenie okablowania lub światłowodów do komponentów zamontowanych w czołowej części
systemu. Opcją dodatkową może być również zamontowanie monitorujących systemów wizyjnych. Zintegrowane prze-
prowadzenie mediów umożliwia proste podłączenie komponentów, takich jak: dozowniki, chwytaki czy ssawki.
Uniplace może działać jako samodzielny system lub element większej jednostki. Połączenie z innymi systemami mani-
pulacyjnymi umożliwiają interfejsy Ethernet lub RS-232. Za pośrednictwem Ethernetu system może być programowany
z dowolnego komputera, co daje użytkownikowi możliwość zdalnego sterowania i administrowania. Do programowania
sterowania zastosowane zostały narzędzia bazujące na Visual Basic. Utworzone programy mogą zostać zapisane w we-
wnętrznęj pamięci Uniplace. Dzięki temu integratorzy systemów mają możliwość przekazania swim klientom do dyspo-
zycji całej biblioteki oprogramowania.
www.schunk.pl

Allen Bradley Fuji Electric

Ekonomiczny napęd PowerFlex 4M Nowa generacja przetworników ciśnienia

Elmark Automaty- Fuji Electric wprowadził do oferty naj-

ka oferuje promocyj-
ne ceny na napędy
serii PowerFlex 4M.
Rolą tych urządzeń
jest przede wszystkim
ekonomiczne sterowa-
nie silnikami dla maszyn. Mocowanie na szynie DIN, ła-
twość programowania i prowadzenie kabli na wtyk spra-
wiają, że opisywana przetwornica może być stosowana
w konfiguracji standardowej w miejsce zarówno dotych-
czasowych, jak i nowych aplikacji.
PowerFlex 4M jest dostępny w trzech rozmiarach ramy
A (174 x 72 x 136 mm), B (174 x 100 x 136 mm) oraz
C (260 x 130 x 180 mm). Dla napięcia 240 V jednofa-
zowego mamy do dyspozycji zakres mocy od 0,25 do 2,2
kW, natomiast dla trójfazowego zasilania PowerFlex 4M
może być stosowany dla mocy z zakresu 0,25 – 11 kW.
W tym napędzie wykorzystywane jest sterowanie V/Hz.
Mimo małych wymiarów zastosowano filtr przeciwzakłó-
ceniowy EMC i klawiaturę do programowania z potencjo-
metrem. Wbudowany interfejs RS485 pozwala na integra-
cję z systemami sterowania. Dystrybutorem produktów
Allen-Bradley w Polsce jest Elmark Automatyka.
nowszą serię przetworników FCX- AII V5.
Przeznaczone są do zastosowania w naj-
trudniejszych aplikacjach, gdzie wymaga-
ne są specjalne materiały i konstrukcja.
Seria FCX-AII V5 została skonfigurowa-
na tak, aby spełnić wszystkie wymagania
aplikacyjne w każdej gałęzi przemysłu.
Sercem przetworników serii FCX-AII
V5 jest unikalny krzemowy mikrosensor
V
pojemnościowy. Jako element pomiarowy wykorzystuje poje-
dynczy kryształ krzemu, który cechuje się minimalną histere-
zą i podatnością na zmęczenie, co poprawia charakterystykę
przetworników, zwiększając stabilność długoterminową i do-
kładność.
Przetworniki mają szereg zatwierdzeń: SIL, PED, NAMUR,
NACE, GOST, ATEX, FM, CSA oraz JIS. Obszary zastosowań
to: pomiar ciśnienia absolutnego, nadciśnienia, różnicy ci-
śnień (przy ciśnieniu statyczny do 1 035 bar), pomiar po-
ziomu, pomiar przepływu (np. dla aplikacji na platformach
wiertniczych). Dystrybutorem przetworników Fuji Electric
jest Introl.
www.introl.pl

www.elmark.com.pl Więcej Produktów na:

www.controlengpolska.com

84 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com


Protokół CANopen w teorii oraz praktyce
Pomówmy otwarcie
Protokół CANopen będzie tematem seminarium zorganizowanego przez organizację
CAN in Automation (CiA). Zjazd odbędzie się w końcu marca br. w Warszawie.
tandard CANopen jest szczególnie rozpowszechniony
S w aplikacjach sterowania maszynami, pojazdami, sa-
molotami itp. Podczas jednodniowego seminarium CA-
Nopen trenerzy CIA wyjaśnią podstawowe zagadnienia
związane z tym protokołem. Celem spotkania jest pomoc inży-
nierom oraz integratorom systemów w określeniu, czy CANopen
jest odpowiedni dla zadań, którymi się zajmują w codziennej pra-
cy. Uczestnicy otrzymają kompleksową wiedzę na temat tech-
nicznych możliwości protokołów (np. CANopen Manager, Layer
Setting Services, CANopen Safety ).
Wykładowcy zaprezentują poza tym istotne aspekty technolo-
gii z punktu widzenia procesu projektowania. Trenerzy CIA wy-
WYDARZENIA
Więcej Wydarzeń na:
www.controlengpolska.com
jaśnią również działanie CANopen w konkretnych aplikacjach,
które umożliwiają produkcję urządzeń, które charakteryzują się
wysokim poziomem działania w trybie „plug-and-play”.
Seminarium odbędzie się 26 marca br. w Airport Hotel Okęcie
w Warszawie i potrwa od godziny 9:00 do 17:00. Zajęcia będą
prowadzone w języku angielskim. Uczestnicy seminarium po-
winni znać podstawy działania protokołu CAN. Więcej informa-
cji, jak też możliwość rejestracji znajduje się na stronie: www.can-
cia.org. Kontakt z organizatorami możliwy jest także za pomocą
telefonu (na numer +49-911-928819-0) lub poczty elektronicznej
(na adres: headquarters@can-cia.org).
Tomasz Gołębiowski
Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska

86 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

Giełda Control Engineering Polska

Giełda Control Engineering Polska

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 87

Giełda Control Engineering Polska Giełda Control Engineering Polska

3:9"+))79$!*.9
34%2/7.)+0,#

9

./7

-)#2/3-!240%.42!&#!
o +OMPATYBILNYZ&#!
o 7IELENOWYCHFUNKCJI
o #OMPACTIDOWEWY
o -ODUŠOWYDOWEWY
o .AJSZYBSZYWSWOJEJKLASIE
,/$ŒS-/6ŒS
o :LICZANIEIWYJuCIADOK(Z
o REJESTRÊW
o /BLICZENIAZMIENNOPRZECINKOWE
o -ODBUS!3 )%THERNET

-!{9&5.+#*/.!,.9
05,0)4/0%2!4/23+)

9

./7

%+2!.$/49+/79('&
o%KRANXMM
XPUNKTÊW
o -ONOCHROMATYCZNYODCIENI
o *ASNOu½CDM
o /BUDOWAXXMM
o !NALOGOWAMATRYCADOTYKOWA
o /BSŠUGACZCIONEK7INDOWS
o 7IELOJÁZYCZNOu½APLIKACJI
o 3IE½PULPITÊWDOSZTUK
o +OMUNIKACJA.Z0,#
o 0RACAWPOZIOMIELUBPIONIE
SSA
ul. Jedności 10
41-208 Sosnowiec
tel. +32 298 55 05
fax. +32 298 00 83
e-mail: ssa@ssa.pl
www.ssa.pl
UL-ARMUROWAŽ 7ARSZAWA 7ESOŠA
4EL  Ž&AX  
COMPART ZAJDELPLŽ)NTERNETWWWIDECPL

88 ● MARZEC 2009 CONTROL ENGINEERING POLSKA ● www.controlengpolska.com

Giełda Control Engineering Polska

Giełda Control Engineering Polska

www.controlengpolska.com ● CONTROL ENGINEERING POLSKA MARZEC 2009 ● 89

Aby zamówić lub zaktualizować prenumeratę Numer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
prosimy wypełnić poniższy formularz zgłoszeniowy
oraz odesłać go na adres redakcji:
Kod pocztowy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miasto:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zamów bezpłatną
Trade Media International Holdings sp. z o.o.,
ul. Wita Stwosza 59 a, 02-661 Warszawa
Województwo:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Telefon:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
prenumeratę magazynu
lub faksem na numer: 0 22 899 29 48. Fax:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
W razie pytań lub wątpliwości E-mail:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
prosimy o kontakt: 0 22 852 44 15
Adres dostawy (prosimy wypełnić jeżeli adres dostawy
Imię:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . czasopisma jest inny niż adres firmy):
Nazwisko:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ulica:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stanowisko:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Numer:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nazwa firmy:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kod pocztowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dział:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miasto:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Prenumerata realizowana jest
Ulica:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Telefon:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . od kolejnego wydania czasopisma
Do jakiej branży należy główny produkt lub q Inżynieria sterowania q Zawory, aparaty Ile wydaliście Państwo (w PLN) w latach
usługa wytwarzany w Pani/Pana zakładzie pracy? q Kontrola jakości, standardów q Inne(prosimy opisać jakie):.......................... 2006-2007 na inwestycje w produkty
Produkcyjne gałęzie przemysłu: q Projektant produktów oraz systemy automatyki i sterowania
q przemysł spożywczy q Projektowanie systemów Czy jest Pani/Pan zaangażowana/ny w procesach produkcyjnych:
q przemysł maszynowy q Utrzymanie Ruchu w integrację systemów? q powyżej 1 mln q 500001- 1 mln
q przemysł tekstylny q Zarządzanie q Tak q Nie q 100001- 500 000 q poniżej 100000
q przemysł celulozowo-papierniczy q Inna inżynieria, włączając projektowanie,
q przemysł petrochemiczny programowanie, elektronikę, elektrykę Jaka jest przybliżona liczba pracowników Które z poniższych magazynów Pan/Pani czyta?
q przemysł rafineryjny q Inny (prosimy wpisać jaki):.......................... w Państwa firmie: q Napędy i Sterowanie
q przemysł chemiczny q poniżej 30 pracowników q Elektro Systemy
q przemysł farmaceutyczny Które z wymienionych produktów i systemów q 31 -100 pracowników q Elektronik
q przemysł elektryczny Pani/Pan rekomenduje, dokonuje specyfikacji q 100-301 pracowników q Inżynieria & Utrzymanie Ruchu
q przemysł metalurgiczny bądź też kupuje? (prosimy zaznaczyć wszystkie, q 301-700 pracowników Zakładów Przemysłowych
q przemysł komputerowy które odpowiadają) q powyżej 700 pracowników q PAR
q przemysł elektroniczny q Czujniki i przekaźniki
q przemysł medyczny q Czujniki i regulatory Iloma osobami Pan/i zarządza? Z jakiego źródła dowiedział/a się Pan/i
q przemysł lotniczy q Interfejs Człowiek-Maszyna q 16 lub więcej o Control Engineering Polska?
q inna (prosimy wpisać jaka?) q Łączniki, przewody, kable q 6-15 q egzemplarz magazynu przesłany pocztą
q Oprogramowanie q 1-5
q informacje przesłane e-mailem
Nieprodukcyjne gałęzie przemysłu: q Panele sterowania, sygnalizacji, blokad q nie zarządzam
q z magazynu otrzymanego na targach
q górnictwo q PLC
q usługi komunalne q Przekaźniki, wyłączniki, regulatory czasu Który z poniższych działów/departamentów q z reklamy (prosimy podać źródło) ..................................
q inżynieria, integracja systemów q Rejestratory w Państwa firmie jest odpowiedzialny q inne źródło (prosimy podać jakie) ..................................
q usługi naukowo-badawcze q Silniki i napędy za implementacje, wsparcie i utrzymanie
Zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych
q przetwarzanie danych i usługi związane q Sprzęt komputerowy automatyki, przetwarzanie danych osobowych (Dz. U. Nr 133, poz. 883) wypełniając ten formularz
z oprogramowaniem q Systemy kontroli ruchu oraz komunikację? wyrażasz zgodę na przetwarzane Twoich danych osobowych
q rząd i wojsko q Systemy mocy q Dział Automatyki i wykorzystywanie ich tylko do wewnętrznych celów statystycznych
q inna (prosimy wpisać jaka):.......................... q Systemy sterowania q Dział IT i marketingowych. Jednocześnie masz prawo wglądu do swoich
q Systemy wbudowane q Wspólnie dział automatyki i dział IT danych, ich poprawienia lub usunięcia. Administratorem danych
osobowych jest Trade Media International sp.z o.o.
Jaki jest rodzaj wykonywanej przez Panią/Pana q Systemy wizyjne q Inny(prosimy wpisać jaki?) ..........................
pracy? q Urządzenia analityczne Tak, wyrażam zgodę
q Integracja systemów, konsultacje q Urządzenia do pozyskiwania danych Czy jest Pan/i częścią tego zespołu?
q Inżynieria produkcji, procesu, wytwarzania q Urządzenia testujące i kalibrujące q Tak q Nie Data.......................... Podpis:...........................

Nasi Reklamodawcy
Firma strona www telefon

Astor sp. z o.o. 18 www.astor.com.pl (12) 428 63 71

B&R Automatyka Przemysłowa 33 www.br-automation.com (61) 846 05 00
Balluff sp. z o.o. 16, 45 www.balluff.pl (71) 338 49 29
Beckhoff 16 www.beckhoff.pl (22) 757 26 10
Bosch Rexroth sp. z o.o 56-57, 61 www.boschrexroth.pl (22) 738 18 00
Cognex Germany INC 69 www.cognex.com (49) 721 66 39 252
CompArt Automation Zajdel Społka Jawna 88 www.compart.zajdel.pl (22) 610 85 49
CSI - Computer Systems for Industry 13 www.csi.net.pl (12) 637 13 55
Danfoss sp. z o.o. 5 www.danfoss.pl (22) 755 06 68
Deutche Messe AG 11 www.messe.de (22) 639 72 53
Elmark Automatyka sp. z o.o. 18, 43, 64-65 www.elmark.com.pl (22) 773 79 37
Eltron 51 www.eltron.pl (71) 343 97 55
Endress+Hauser Polska sp. z o.o IV okładka www.pl.endress.com (71) 780 37 00
Festo sp. z o.o. 7 www.festo.pl (22) 711 41 00
Harting Polska sp. z o.o. 17 www.harting.pl (71) 352 81 71
Hewlett-Packard 9 www.hp.pl
Kobold Instruments sp. z o.o. Inserty www.kobold.pl (22) 321 85 61
MPL Technology sp. z o.o. 16 www.mpl.pl (12) 630 47 00
Multiprojekt Elzbieta Góral 86 www.multiprojekt.com.pl (12) 413 90 58
National Instruments Poland sp. z o.o. 46-47 www.ni.com (22) 328 90 10
Phoenix Contact sp. z o.o. 36-37 www.phoenixcontact.pl (71) 398 04 50
Poltraf sp.z o.o. 17, 87 www.poltraf.com.pl (58) 557 52 07
RMA sp. z o.o. 16 www.myrma.eu (58) 350 65 50
SABUR sp. z o.o. 17 www.sabur.com.pl (22) 549 43 53
Schmersal-Polska E.Nowicka, M.Nowicki Spółka Jawna 15 www.schmersal.pl (22) 894 64 66
Schrack Technik Polska sp. z o.o. 17 www.schrack.pl (22) 205 31 10
SEW-EURODRIVE Polska sp. z o.o. II okładka www.sew.pl (42) 676 53 00
SSA 88 www.ssa.pl (32) 298 55 05
Turck sp. z o.o. 63 www.turck.pl (77) 443 48 00
Vigran Iwański Kryger Stasikowski Spółka Jawna 70-71 www.vigran.com.pl (54) 237 24 28
VIX Automation sp. z o.o. 53 www.vix.com.pl (32) 358 20 20
WAGNER-SERVICE 18 www.wagner-polska.com.pl (32) 245 06 19
Wobit Witold Ober 88-89 www.wobit.com.pl (61) 835 06 20
 PODSTAW WRACAJĄC DO...

Rośnie funkcjonalność robotów przemysłowych

Krótki kurs robotyki

R
oboty są dostosowywane oraz in- liniowymi; są dobrze przystosowane do ope-
tegrowane z nieustannie rosnącą racji ze sterowaniem pozycyjnym oraz typu
różnorodnością aplikacji. Poznanie „wybierz i połóż” (pick and place);
różnych rodzajów robotów i sposo-  roboty Delta są pewną odmianą robotów
bów ich działania może pomóc użytkowni- „równoległowodowych” i są stosowane
kom, integratorom układów i producentom do szybkich operacji ładowania i podawania;
oryginalnego wyposażenia w podejmowaniu potrafią wykonać do 150 operacji w ciągu
decyzji o zastosowaniu odpowiednich, bez- minuty; są doskonałe w operacjach pakowa-
piecznych i wydajnych rozwiązań technicz- nia produktów, w przemyśle farmaceutycz-
nych. Takich, które uchronią ludzi od wy- nym, montażu i sprzątaniu pomieszczeń;
konywania monotonnych, a jednocześnie
niebezpiecznych prac.
– Zastosowanie robotów w całym przemy-
śle, od motoryzacyjnego aż do pakowania
różnych produktów, zdecydowanie wzrasta
– mówi Dan Throne szef działu sprzeda-
ży i marketingu działu Electric Drives and
Controls w Bosch Rexroth. – Według danych
Robotics Industries Association zamówienia
na roboty w Stanach Zjednoczonych rosną
w dwucyfrowym tempie rok do roku.
Przedstawiciel Bosch Rexroth podkreśla,
że współczesne roboty zapewniają: wysoką
powtarzalność, dużą prędkość, dokładność,
zdolność do działania w trudnych warun-
kach otoczenia. Dzięki użyciu tych maszyn
spada także liczba odpadków w procesie
produkcji. Dzięki dużej elastyczności urzą- Powyżej: Roboty kartezjańskie są idealnym rozwiązaniem do opera-
dzeń można z kilku podstawowych typów cji precyzyjnych, do których należy: montaż elementów elektroniki,
robotów tworzyć niezliczone konfiguracje. kontrola i dozowanie. Źródło: Bosch Rexroth
Obejmują one:
 roboty o strukturze SCARA (selective com- Poniżej: Nawet wśród robotów kartezjańskich występuje
pliant articulated robot arm – selektywnie różnorodność, czego przykładem jest robot Herkules Gantry X-Y.
podatne ramię robota łączone przegubo- Źródło: Rockwell Automation
wo), z ramionami sztywnymi w osi Z i ru-
chomymi w osiach X – Y, które stanowią
idealne rozwiązanie do operacji montażo-
wych, takich jak na przykład wkładanie
szpilek w otwory; roboty SCARA mogą
działać szybciej, niż roboty kartezjańskie,
ale zazwyczaj są droższe;
 roboty o częściowo równoległym łańcuchu
kinematycznym („równoległowodowe”),
które używają trzech mechanizmów o takim
łańcuchu i obracających się dźwigni napę-
dzanych silnikami serwo lub siłownikami

www.controlengpolska.com
www controlengpolska com ● CONTROL ENGINEERING PO
POLSKA MARZEC 2009 ● 91
WRACAJĄC DO PODSTAW
 roboty kartezjańskie, to znaczy pracujące
w układzie współrzędnych prostokątnych;
mają sterowane osie liniowe i mogą być
konfigurowane do operacji „siłowych”
(np. transport korpusów samochodowych)
lub „umysłowych”, jak na przykład two-
rzenie precyzyjnych projektów na płasz-
czyźnie;
 roboty przegubowe na obrotowej podsta-
wie, na której mocowane są kolejne czło-
ny o ruchu obrotowym – ramię, biceps,
przedramię i nadgarstek; są dobrze do-
stosowane do dokładnego układania czę-
ści, jak również do pakowania produktów
i układania na paletach.
Możliwość programowania standardowego
czyni roboty łatwiejsze do sterowania, kon-
figuracji i rekonfiguracji. W przeciwieństwie
do dawnych robotów, drogich i dysponują-
cych ograniczonymi właściwościami, dzisiej-
sze możliwości sterowania ruchem i zastoso-
wania sterowników PLC pozwalają zakładom
produkcyjnym na konfigurowanie działania
robotów przy wykorzystaniu standardowych
języków programowania, jak IEC 61131-3.
Znormalizowane sterowanie przyjaznym dla
użytkownika układem oprogramowania nie
wymaga żadnych przerw na szkolenie w za-
kresie obsługi.
– Wybierając typ robota do konkretnego za-
stosowania, warto między innymi wziąć pod
uwagę: ciężar obsługiwanego produktu, ogra-
niczenia przestrzeni i korzyści wynikające
z użycia maszyny – mówi John Good, dyrek-
tor marketingu Rockwell Automation.
Zwiększone zapotrzebowanie na aplikacje,
które wymagają: wysokiej dynamiki działa-
nia, dużej niezawodności, większej dokładno-
ści i powtarzalności – wywarło bezpośrednią
presję na technikę napędów. A to z pewno-
ścią wpłynie na poprawę osiągów funkcjo-
nalnych robotów.
Mark T. Hoske
Artykuł pod redakcją
inż. Janusza Pieńkowskiego