MATERIJALI II

Seminarski rad

Plastomeri

Darko Lazar
Stojarstvo I godina
Profesor: dr. sc. Janez Indof dipl.ing.str.

1
2
UVOD

POLIMERI

Naziv polimer je složenica grčkih riječi poly (mnogo) i meros (dio), što bi značilo
«mnogo dijelova». Najšira definicija polimera sa stajališta njihove strukture jest da se
polimerima nazivaju supstance građene od makromolekula. Osnovna strukturna
jedinica polimera je makromolekula (kod metala osnovna strukturna jedinica je atom).
Makromolekula je, dakle, sistem velikog broja čestica što predstavlja nivo struktuiranja
supstance viši od molekule. Već sam naziv polimer, koji dolazi od grčke riječi "poli" =
mnogo i "meros" = čestica, ukazuje na tu njihovu karakteristiku. Za njih je karakteristična
vrlo visoka molarna masa reda veličine tisuća i miljuna g/mol. Polimeri su kondenzirani
sistemi makromolekula. Kondenzirani, znači da postoje u čvrstom i tekućem, ali ne i u
plinovitom stanju. Sistemi, znači da su strukturne jedinice u interakciji. Polimerne
molekule sintetizuju se iz odgovarajućih supstanci, najčešće nezasićenih spajanja s
dvostrukim i trostrukim vezama koji su energetski bogatiji i jako reaktivni. Polimeri su
upotrebljavaju za izradu konstrukcijskih i dekorativnih dijelova, boja, ljepila,
automobilskih guma, spužva, materijala za pakiranja igračaka.

PODJELA POLIMERA

Podjela prema toplinskim i mehaničkim svojstvima:

POLIMERI

PLASTOMERI ELASTOMERI DUROMERI

3
PLASTOMERI

To su oni polimeri kojima su makromolekule međusobno povezane isključivo sekundarnim

vezama. Takve strukture obično nazivamo linearnom strukturom. Iako su sekundarne veze
dosta slabe, s obzirom na njihov veliki broj zbog velikog stepena polimerizacije, njihova
ukupna energija je dovoljno velika da takvi polimeri pokazuju dobra osobine. Zagrijavanjem,
međutim, te sekundarne veze postepeno slabe i popuštaju. S obzirom na njihov veliki broj nije
moguće odmah i registovati vanjske posljedice tog popuštanja. Na mjestima u polimeru gdje
su popustile sekundarne veze između makromolekula je omogućena povećana pokretljivost
segmenata makromolekula (mikrobraunovo kretanje). Kako s porastom temperature popušta
sve veći broj sekundarnih veza, to pokretljivost segmenata makromolekula postaje sve
izrazitija. Vanjska posljedica povećane pokretljivosti makromolekula jest mekšanje polimera.
Daljnjim povišenjem temperature može doći do potpunog popuštanja sekundarnih veza.
Makromolekule se potpuno slobodno kreću i polimer prelazi u taljevinu. Odvođenjem toplote
(hlađenjem) dolazi do suprotnog procesa: sekundarne veze se postepeno uspostavljaju i
polimer prelazi ponovno u čvrsto stanje. S obzirom na karakter sekundarnih veza ovakav se
ciklus omekšavanja i očvršćivanja teorijski može stalno ponavljati (zato je plastomer moguće
materijalno reciklirati).
Većina plastomera nastaje adicijskom polimerizacijom, mada se neki plastomeri mogu dobiti
kondenzacijskom polimerizacijom.
Plastomeri mogu imati:
• pretežno sređenu strukturu (kristalna struktura)
• pretežno nesređenu strukturu (amorfna struktura)
O hemijskom sastavu polimera zavisi da li će polimer imati kristalnu ili amorfnu strukturu.
Ako su makromolekule građene simetrično imaće pretežno kristalnu strukturu, a ako su
makromolekule nesimetrične imaće pretežno amorfnu strukturu.

4
- Polietilen – PE
Homopolimer polietilena se dobiva polimerizacijom monomera
etena ("etilena"):
n C2H4  (C2H4)n H2C=CH2  (H2C–CH2) n
Formirani PE je djelomično kristalne strukture (zamućen).

Odgovarajućim tehnologijama se proizvodi više vrsta polietilena, a najvažniji su:

POLIETILEN

PE-LD POLIETILEN PE-HD POLIETILEN PE-UHMW POLIETILEN

NISKE GUSTOĆE VISOKE GUSTOĆE EKSTREMNO VISOKE
MOLEKULARNE MASE

Slika 15.9 Vrste polietilena

Otpornost na trošenje i kemijska postojanost PE se povisuju s porastom gustoće.
PE-HD je postojan u kipućoj vodi i relativno postojan prema UV zračenju, goriv je i potreban
mu je dodatak antistatika. Ekološkim dodacima postiže se razgradivost.
PE-UHMW ima samopodmazujuća svojstva te ima nizak faktor trenja i otporan je na
trošenje. Izvrsna mu je dinamička izdržljivost. Čistoća mu je dovoljna za primjenu u
prehrambenoj industriji. Dodatkom staklenih vlakana povećava mu se krutost i temperaturna
postojanost uz neznatne promjene drugih svojstava.
PE-LD se primjenjuje za izradu: cijevi, boca, igračaka, spremnika, kugli, brtva, izolatora
vodiča, kemijski otporne ispune. PE-HD se primjenjuje za izradu: cijevi, folija, vrećica,
igračaka, posuda, boca, cisterni, spremnika. PE-UHMW se primjenjuje za izradu: ploča za
potrebe kemijske industrije i industrije papira, dijelova za potrebe prehrambene industrije
(dijelovi pumpi, dijelovi filtara, zupčanici), dijelova vozila i poljoprivrednih strojeva.

- Polivinilklorid – PVC
PVC je najsvestraniji i volumno najviše korišteni plastični
materijal. Vinilklorid je plin koji pri 8 ºC prelazi u tekućinu.
Polimerizator je jedan bijeli prah, koji je proziran i tvrd (tvrdi PVC)
pri obradi. S dodavanjem omekšivača plastika postaje meka i
elastična (meki PVC).
Svim PVC-ima se moraju dodavati stabilizatori, koji je čine otpornima na svjetlo i toplinu.
PVC-u se dodaju i punioci kako bi se postigla željena svojstva. PVC je moguće obojati. Tvrdi
PVC se primjenjuje za: vodene i odvodne cijevi, elekro izolacijski materijali, folije, boce,

5
ambalažu u prehrambenoj industriji i dr. Meki PVC se primjenjuje za: folije od skaja, filmske
folije, podne podloge, vrtne cijevi, izolacije kabela, igračke, profile i dr.

- Poliamid – PA

Kemijski je moguće proizvesti preko 3.000 različitih vrsta poliamida - PA. Danas se
uglavnom koristimo s pet glavnih vrsta: PA 6/6, PA 6, PA6/10, PA11 i PA 12. Brojevi
pokazuju broj ugljikovih atoma u osnovnim molekulama. Obično se PA naziva najlon. PA je
poznat po velikoj žilavosti i izdržljivosti na trošenje, ali on jako malo apsorbira vlagu i ne
upotrebljava se kao izolacijski elektromaterijal. Kako bi se smanjio utjecaj topline i
ultravioletne svjetlosti dodaju mu se stabilizatori. Dobra klizna svojstva mogu se poboljšati s
dodavanjem molibdenovog sulfida. Čvrstoća mu se znatno pojačava dodavanjem kratkih
staklenih vlakana. Vlačnu čvrstoću mu je također moguće povećati s izvlačenjem, odnosno
orijentiranjem PA vlakana. PA se primjenjuje za izradu strojnih dijelova s odličnim kliznim
svojstvima, na primjer: zupčanici, ležajevi, oprema za domaćinstvo, četke i sl.

- Teflon – PTFE
PTFE je materijal s izvanrednim svojstvima. Neki kažu da je to
jedan od najkorisnijih materijala koje poznaje čovjek. To je zbog
toga što on posjeduje kombinaciju svojstava koje je teško naći
zajedno: koeficijent trenja vrlo mali, vrlo inertan, visoka
temperatura taljenja, odlična električna svojstva. Ova svojstva
zahvaljuje jedinstvenoj molekularnoj strukturi.

Slika 15.9 Trodimenzionalni model teflona

Kao što se vidi, PTFE se sastoji od ugljika i fluora. Veze ugljika s fluorom i ugljika s
ugljikom su među najsnažnijima pojedinačnim vezama u organskoj kemiji (što je uzrok
mnogim njegovim svojstvima). Zbog snažne veze, puno toplinske energije je potrebno da bi
se materijal prekinuo. Činjenica je da je njegova električna otpornost preko 1018 Ωm (metali
10-8 Ωm). Mali koeficijent trenja između površina je rezultat malih sila između površine
teflona i drugog materijala. PTFE je najinertnija supstanca poznata čovjeku. Njegova
inertnost prema drugim molekulama i sposobnost održanja stabilnosti na visokim i niskim

6
temperaturama omogućuje mu interesantna svojstva, koja ga čine primjenjivim u različitim
aplikacijama. Najpoznatija primjena PTFA je neprijanjajuće, zaštitne podloge za lonce, tave i
duge kućanske potrepština. PTFA se primjenjuje za: brtvila, klipni prsteni, neprijanjajuće
podloge za metale i druge plastike, slojevi otporni na adheziju, spremnici za opasne
kemikalije, dijelovi ljudskih organa, ventili srca, kontrolni kablovi u elektronici, optičke leće,
filmovi i žice koji imaju veliku otpornost na visoku temperaturu i dr.

7
SADRŽAJ:

UVOD.....................................................................................................................................2
POLIMERI..............................................................................................................................2
PODJELA POLIMERA..........................................................................................................2
PLASTOMERI.......................................................................................................................3
- Polietilen – PE..................................................................................................................4
- Polivinilklorid – PVC.......................................................................................................4
- Poliamid – PA...................................................................................................................5
- Teflon – PTFE..................................................................................................................5