You are on page 1of 125

-1-

Abkürzungen des
Reallexikons der Assyriologie
und Vorderasiatischen Archäologie
nach Vorarbeiten von
Gabriella Frantz- Szabó, Ursula Hellwag und Sabine Ecklin
zusammengestellt und bearbeitet von
Anna Yordanova

1. Monographien, Reihen, Zeitschriften

A 1. Asiatic Collection (Oriental Institute, Chicago), Museumssignatur.


2. Assur (Istanbul), Museumssignatur.
3. Mari-Briefe (Louvre), vorläufige Museumssignatur.
AA 1. S. ArtAs.
2. S. ArchAnz.
Aa Aa A = nâqu, lexikalische Liste, (in MSL 14, 1979).
AAA Annals of Archaeology and Anthropology (Liverpool 1908-1948).
AAAS/AA(A)Syr. S. AASyr.
AAASH S. ActAnt.
AAH S. ActAnt.
AAICAB J.-P. Grégoire, Archives administratives et inscriptions cunéiformes de
l’Ashmolean Museum et de la Bodleian Collection d’Oxford, I-IV
(Paris 1996-2002).
AAS 1. S. AASyr.
2. J.-P. Grégoire, Archives administratives sumériennes (Paris 1970).
AASF Annales Academiae Scientiarum Fennicae. Series B: Archaeology
(Helsinki 1909ff.).
AASOR Annual of the American Schools of Oriental Research (in Jerusalem)
(New Haven, Conn./Cambridge, Mass. etc.1919/20ff.), AASOR Arh.
= Archaeological Reports, American Schools of Oriental Research
(Atlanta, Ga./Boston, Mass. etc. 1991ff.).
AASyr. Les Annales archéologiques de Syrie. Revue d’archéologie et
d’histoire syriennes [seit 1966: Annales archéologiques arabes
syriennes. Revue d’archéologie et d’histoire] (Damaskus 1951ff.).
AAT W. Andrae, Der Anu-Adad-Tempel in Assur (Diss. Dresden 1909,
zugl. WVDOG 10, 1909).
-2-

AB Assyriologische Bibliothek (Leipzig 1881ff.); NF = Neue Folge, 1-2


(1933).
ABAT H. Greßmann, Altorientalische Bilder zum Alten Testament (Berlin/
2
Leipzig 1927).
ABAW S. AbhMünchen.
AbB F. R. Kraus (Hrsg.), Altbabylonische Briefe in Umschrift und
Übersetzung (Leiden 1964ff.).
ABC A. K. Grayson, Assyrian and Babylonian Chronicles (= TCS 5, 1975).
AbhBerlin Abhandlungen der (Königlich-) Preußischen Akademie der
Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse (1908-1944) [Fortsetzung von:
Abhandlungen der Königlich-Preußischen Akademie der
Wissenschaften (1901-1907); Fortsetzung: Abhandlungen der
Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin (1945/46ff.)]
(Berlin).
AbhDOG S. ADOG.
AbhGöttingen S. AGWG.
AbhHeidelberg Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Phil.-
hist. Klasse (Heidelberg 1913ff.).
AbhLeipzig Abhandlungen der Königlich-Sächsischen Gesellschaft der
Wissenschaften [zu Leipzig]. Phil.-hist. Klasse [seit 1915/20:
Abhandlungen der Sächsischen Akademie der Wissenschaften zu
Leipzig] (Leipzig/Berlin 1850ff.).
AbhMainz Abhandlungen der Geistes- und Sozialwissenschaftlichen Klasse /
Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz (Mainz
1950ff.).
AbhMünchen Abhandlungen der Bayerischen Akademie der Wissenschaften. Phil.-
hist. Abteilung/Klasse [Fortsetzung von: Abhandlungen der
Philosophisch-philologischen Klasse der Königlich-Bayerischen
Akademie der Wissenschaften etc. (1835ff.)] (München 1929ff.).
ABI(M) A. al-Zeebari, Altbabylonische Briefe des Iraq-Museums (Diss.
Münster 1962, [Münster] 1964); Autographie: id., Old Babylonian
Letters (= TIM 1, 1964) .
ABKK S. Amt(l)Ber.
ABL R. F. Harper, Assyrian and Babylonian Letters (Chicago 1892-1914).
ABoT K. Balkan, Ankara Arkeoloji Müzesinde bulunan Boğazköy tabletleri
(Boğazköy-Tafeln im Archäologischen Museum zu Ankara, Istanbul
1948).
-3-

ABPh. A. Ungnad, Altbabylonische Briefe aus dem Museum zu Philadelphia


(Stuttgart 1920).
Abr-Nahrain S. ANES.
ABRT J.A. Craig, Assyrian and Babylonian Religious Texts, I/II (= AB 13,
1895/1897).
ABSA The Annual of the British School at Athens (London 1894/95ff.);
Suppl. = Supplementary Papers, I [1923]/II [1957]).
AbstrIran Abstracta Iranica. Revue bibliographique sélective et critique pour le
monde irano-aryen [Beilage zu: Studia Iranica] (Paris/[Löwen]
1978ff.)
ABTR W.R. Arnold, Ancient-Babylonian Temple Records in the Columbia
University Library (New York 1896).
ABW H. Steible/H. Behrens, Die altsumerischen Bau- und Weihinschriften, I/
II ( = FAOS 5/1-2, 1982).
ABZ R. Borger, Assyrisch-babylonische Zeichenliste (= AOAT 33, 1978).
Accad. Naz. Dei Lincei Accademia Nazionale dei Lincei, Classe di Scienze Morali, Storiche e
Filologiche (Rom).
ACh. Ch. Virolleaud, L’astrologie chaldéenne: le livre intitulé “enuma
il(u)
(Anu) Bêl [S(in), Shamash, Isht(ar), Adad; Spl.= Supplément; 2.
Spl.= Second Supplément)] (Paris 1903/05 [1908]-1912).
Achaemenid History H. Sancisi-Weerdenburg et al. (eds.), Proceedings of the ...
Achaemenid History Workshop (Leiden 1987ff.).
AcIr. S. ActIr.
ACT O. Neugebauer, Astronomical Cuneiform Texts: Babylonian
Ephemerides of the Seleucid Period for the Motion of the Sun, the
Moon, and the Planets, I-III (London 1955).
Acta Mycenaea S. Minos.
ActAnt. (Ac.Sc.Hung.) Acta Antiqua Academiae Scientiarum Hungaricae (Budapest 1951/52
ff.).
ActArch. Acta Archaeologica (Kopenhagen/Oxford 1930ff.); Suppl. (1996ff.).
o
ActArchLund(ensia) Acta Archaeologica Lundensia, Series prima in 4 (Lund 1954ff.);
o o
Series altera in 8 (Lund 1957ff.); Series tertia in 8 minore (Lund
1971-1983).
ActIr. Acta Iranica. Encyclopédie permanente des études iraniennes
(Teheran/Leiden/Löwen 1971ff.).
ActOr. Acta Orientalia (Kopenhagen/Leiden/Oslo etc. 1922/23ff.).
-4-

ActPrHistA S. APA.
ADAJ Annual of the Department of Antiquities of Jordan (Amman 1951ff.).
ADAW S. AbhBerlin.
ADB C.H. Johns, An Assyrian Doomsday Book or Liber Censualis of the
District Round Ḫarran; in the Seventh Century B.C., Copied from the
Cuneiform Tablets in the British Museum (= AB 17, 1901).
ADD C. H. Johns, Assyrian Deeds and Documents, I-IV (Cambridge 1898-
1923).
ADelt. Αρχαιολογικόν ∆ελτίον (Athen 1915ff.).
ADFU Ausgrabungen der Deutschen Forschungsgemeinschaft in Uruk-
Warka (Leipzig/Berlin etc. 1936ff.).
ADOG Abhandlungen der Deutschen Orient-Gesellschaft (Berlin/Saarbrücken
1956ff.).
AdŠ G. Wilhelm/D. Stein, Das Archiv des Šilwa-Teššup (Wiesbaden
1980ff.).
ÄA S. ÄAbh.
ÄAbh. Ägyptologische Abhandlungen (Wiesbaden 1960ff.).
ÄAT Ägypten und Altes Testament. Studien zu Geschichte, Kultur und
Religion Ägyptens und des Alten Testaments (Wiesbaden etc.
1979ff.).
ÄgFo. Ägyptologische Forschungen (Glückstadt 1936ff.).
Ägypt. Forsch. S. ÄgFo.
ÄHK E. Edel (Hrsg.), Die ägyptisch-hethitische Korrespondenz aus
Boghazköi in babylonischer und hethitischer Sprache (=
Abhandlungen der Rheinisch-Westfälischen Akademie der
Wissenschaften 77, Opladen 1994).
AEJ C.F. Lehmann-Haupt, Armenien einst und jetzt, I-II/1-2 (Berlin
1910-1931).
ÄL Ägypten und Levante. Internationale Zeitschrift für ägyptische
Archäologie und deren Nachbargebiete (Wien 1990ff.).
AÉM Archives épistolaires de Mari: I. J.-M. Durand (= ARM 26/I, 1988);
II. D. Charpin et al. (= ARM 26/II, 1988).
AÉPHÉ Annuaire de l’École pratique des Hautes-Études (compte rendu des
conférences et travaux), Section des sciences historiques et
philologiques (Paris 1893ff.).
ÄPN H. Ranke, Die ägyptischen Personennamen, I-III [Bde. I-II: H. Ranke;
Bd. III: A. Biedenkopf-Ziehner] (Glückstadt etc. 1935/1952/1977).
-5-

Aestimatio Aestimatio [Electronic Resource]: Critical Reviews in the History of


Science (Princeton 2004ff.).
ÄWb. A. Erman/H. Grapow (Hrsg.), Wörterbuch der aegyptischen Sprache,
Bde. I-VII (Leipzig/Berlin 1926-1963 (mehrere Nachauflagen).
AFK W. Andrae, Farbige Keramik aus Assur und ihre Vorstufen in
altassyrischen Wandmalereien (Berlin 1923).
AfK S. AfO.
AfO (Beih.) Archiv für Orientforschung (Bd. 1-2 als AfK = Archiv für Keilschrift-
forschung [1923-1924/25]) (Berlin etc. 1923ff.); Beihefte (1933ff.).
AG S. AGE.
Ag. Tall Ağreb, Signatur der Funde.
Agadé P. Amiet, L’art d’Agadé au Musée du Louvre (Paris 1976).
AGE K. Tallqvist, Akkadische Götterepitheta (= StOr. 7, 1938).
AGH E. Ebeling, Die akkadische Gebetsserie “Handerhebung” von neuem
gesammelt und herausgegeben (= DAWIfO 20, 1953).
AGM 1. Archiv für Geschichte der Medizin [Fortsetzung: Sudhoffs Archiv
für Geschichte der Medizin, etc. (Leipzig/Wiesbaden 1929ff.)]
(Leipzig 1907/08-1928).
2. (Fehler für AGH).
AGS J.A. Knudtzon, Assyrische Gebete an den Sonnengott für Staat und
königliches Haus aus der Zeit Asarhaddons und Asurbanipals (Leipzig
1893).
AGWG Abhandlungen der Königlichen Gesellschaft der Wissenschaften in
[Bde. 1-38: zu] Göttingen (Göttingen 1838/41 [1843]).
AHDO Archives d’histoire du droit oriental [seit 1952: Archives d’histoire du
droit oriental, Revue internationale des droits de l’anitiquité (vereinigt
mit Revue internationale des droits de l’antiquité)] (Brüssel-Wetteren
1937ff.).
AHL Archaeology and History in Lebanon (NMN = National Museum
News; seit Herbst 2000: AHL) (London 1995ff.).
AHP H.C. Melchert, Anatolian Historical Phonology (= Leiden Studies in
Indo-European 3, Amsterdam/Atlanta 1994).
AHw. W. von Soden, Akkadisches Handwörterbuch (Wiesbaden 1959-
1981).
Ai. Lexikalische Serie ana ittišu (in MSL 1, 1937).
AIPHOS Annuaire de l’Institut de Philologie et d’Histoire Orientales [1932/33-
1935] ... et Slaves [1936ff.] (Brüssel).
-6-

AIT W. Andrae, Die archaischen Ischtar-Tempel in Assur (WVDOG 39,


1922).
AI(U)ON Annali dell’Istituto Universitario Orientale di Napoli. Sezione
linguistica (Neapel 1959ff.).
AJ The Antiquaries Journal (London etc. 1921ff.).
AJA American Journal of Archaeology: The Journal of the Archaeological
Institute of America, 2. Folge (Princeton/Boston 1897ff.).
AJPh. American Journal of Philology (Baltimore 1880ff.).
AJS (Fehler für ASJ).
AJSL American Journal of Semitic Languages and Literatures [Fortsetzung
von: Hebraica (1884/85-1894/95); Fortsetzung: JNES (1942ff.)]
(Chicago 1895-1941).
AK S. AfO 1-2 (AfK).
AKA E.A.W. Budge/L.W. King, Annals of the Kings of Assyria. The
Cuneiform Texts with Translations, Transliterations, etc., from the
Original Documents in the British Museum, Vol. I (London 1902).
AK(B) Archäologisches Korrespondenzblatt: Urgeschichte, Römerzeit,
Frühmittelalter (Mainz 1971ff.).
Akkadica (Suppl.) Akkadica. Périodique bimestriel de la Fondation Assyriologique
Georges Dossin (Brüssel 1977ff.); Supplementum (Löwen 1983ff.).
AkkBo. R. Labat, L’Akkadien de Boghaz-Köi: étude sur la langue des lettres,
traités et vocabulaires Akkadiens trouvés à Boghaz-Köi (Bordeaux
1932).
AKT Ankara Kültepe Tabletleri [Ankaraner Kültepe-Tafeln] (Bd. 1-2 =
a
TTKY VI.33/33 , Ankara 1990/1995; Bd. 3 = FAOS Beih. 3, 1995).
1-5 3
AL 1. F. Delitzsch, Assyrische Lesestücke (Leipzig 1885); id.,
Assyrische Lesestücke mit grammatischen Tabellen und
vollständigem Glossar: Einführung in die assyrische und babylonische
4
Keilschriftliteratur bis hinauf zu Hammurabi (= AB 16, 1900).
2. S. AssLaws.
Alal. Ch.L. Woolley et al., Alalakh: An Account of the Excavations at Tell
Atchana in the Hatay, 1937 - 1949 (Oxford 1955).
ALASP(M) Abhandlungen zur Literatur Alt-Syrien-Palästinas (und
Mesopotamiens) (Münster 1988ff.).
Al. Heth./AlHeth. H.A. Hoffner, Alimenta Hethaeorum: Food Production in Hittite Asia
Minor (= AOS 55, 1974).
-7-

al-Rafidan al-Rāfidān. Journal of Western Asiatic Studies (Tokio 1980ff.).


A(l)T 1. D. J. Wiseman, The Alalakh Tablets (London 1953).
2. Alalaḫ, Signatur der Tafel (s. AlT1).
Alter Orient aktuell Alter Orient aktuell, Magazin der Deutschen Orient-Gesellschaft
(Berlin 2000ff.).
AM 1. A. Goetze, Die Annalen des Muršiliš (= MVAeG 38, 1933).
2. G. Cardascia, Les archives des Murašû (Paris 1951).
AMD Ancient Magic and Divination (Groningen 1999ff.).
Amherst T. G. Pinches, The Amherst Tablets, I: Texts of the Period Extending
to and Including the Reign of Bûr-Sin (London 1908).
AMI(T) Archäologische Mitteilungen aus Iran (Berlin 1929-1938); Erg.-Bd.
(1938ff.; 1976ff.); NF = Neue Folge (1968ff.); ab 1997: … und Turan
= AMIT).
Amiet, Elam P. Amiet, Elam (Auvers-sur-Oise 1966).
Amiet, Glypt. S. GMA.
AMM Anadolu Medeniyetleri Müzesi (Ankara).
AMMK Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları (Ankara 1991ff.),
Veröffentlichungen (Ankara 1992ff.).
Amorites G. Buccellati, The Amorites of the Ur III-Period (Neapel 1966).
Amos Amos (prophetisches Buch des Alten Testaments).
AMT R. C. Thompson, Assyrian Medical Texts (London etc. 1923).
Amt(l)Ber. Amtliche Berichte aus den Königlichen Kunstsammlungen, etc. (Berlin
1880ff.).
Amurru Amurru (Paris 1996ff.).
Amurru 1 J.-M. Durand (éd.), Amurru. Mari, Ébla et les Hourrites, dix ans de
travaux, première partie. Actes du colloque international [Paris, mai
1993] (Paris 1996).
Amurru 2 J.-M. Durand/D. Charpin (éds.), Ammuru. Mari, Ébla et les Hourrites,
dix ans de travaux, deuxième partie. Actes du colloque international
[Paris, mai 1993] (2001).
Amurru 3 C. Nicolle (éd.), Nomades et sédentaires dans le Proche-Orient ancien
(= CRRAI 46 [Paris, 10-13 juillet 2000], Paris 2004).
AnaAra. S. JK(l)F.
Anadolu 1. Anadolu. Revue annuelle des études d’archéologie et d’histoire en
Turquie, 1. Ser. (Paris 1951-1955).
2. S. Anatolia.
Anadolu Araştırmaları S. JK(l)F.
-8-

An = Anum R. L. Litke, A Reconstruction of the Assyro-Babylonian God-Lists,


AN: dA-nu-um and AN: Anu šá amēli (Diss. Yale 1958; = TBC 3,
New Haven 1998).
Anatolia Anatolia. Revue annuelle d’archéologie [Fortsetzung: Anatolia.
Journal of the Institute for Research in Near Eastern
Civilizations and Languages, University of Ankara (Ankara 1963
[1964]); Anadolu (Ankara 1964 [1966]ff.)] (Ankara 1956-1961/62
[1963]).
Anatolia Antiqua Tomes I-3: (De) Anatolia Antiqua. Eski Anadolu ... : Travaux et
recherches de l’Institut Français d’Études Anatoliennes [in der Reihe
Bibliothèque de l’Institut Français d’Études Anatoliennes d’Istanbul];
Tomes 4ff.: Anatolia Antiqua. Eski Anadolu ... : Recueil de travaux
publiés par l’Institut Français d’Études Anatoliennes Georges
Dumézil (in der Reihe Bibliothèque de l’Institut Français d’Études
Anatoliennes d’Istanbul – Georges Dumézil] (Paris 1991ff.).
Anatolica Anatolica. Annuaire international pour les civilisations de l’Asie
antérieure (Leiden 1967ff.).
AnBi. Analecta Biblica: investigationes scientificae in res biblicas
(Rom 1952ff.).
AncB D. N. Freedman et al. (eds.), The Anchor Bible Dictionary (New York
etc. 1992).
Ancient Pakistan Ancient Pakistan. Bulletin of the Department of Archaeology,
University of Peshawar (Peshawar 1964ff.).
AncMes. A.L. Oppenheim, Ancient Mesopotamia: Portrait of a Dead
Civilization (Chicago 1964).
ANEP J. B. Pritchard, The Ancient Near East in Pictures Relating to the Old
Testament (Princeton 1954).
ANES 1. Ancient Near Eastern Studies [Fortsetzung von Abr-Nahrain
(1959/60-1998)] (Löwen 1999ff.).
2. Ancient Near Eastern Society (of Columbia University). Für die
Publikationen, s. JANES.
ANET J. B. Pritchard (ed.), Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old
1 2 3
Testament (Princeton 1950; 1955; 1969).
Angim J.S. Cooper, The Return of Ninurta to Nippur: a n - g i m d í m - m a (=
AnOr 52, 1978).
AnHaf. Anonyme Inschriften aus Ḫafāgī.
ANL Accademia Nazionale dei Lincei [Classe di Scienze morali, storiche e
-9-

filologiche] (Rom).
Annäherungen P. Attinger/M. Wäfler (Hrsg.), Annäherungen (= OBO 160, 1998ff.).
1. J. Bauer/R.K. Englund/M. Krebernik, Mesopotamien: Späturuk-Zeit
und Frühdynastische Zeit (= Annäherungen 1 = OBO 160/1, 1998).
3. W. Sallaberger/Aa. Westenholz, Mesopotamien: Akkade-Zeit und
Ur III-Zeit (= Annäherungen 3 = OBO 160/3, 1999).
4. D. Charpin/D. O. Edzard/M. Stol, Mesopotamien: Die
altbabylonische Zeit (= Annäherungen 4 = OBO 160/4, 2004).
Annales d’Histoire Annales d’histoire de l’art et d’archéologie de l’Université libre de
Bruxelles (Brüssel 1979ff.).
Annali S. AION.
AnnAntJordan S. ADAJ.
AnNip. Anonyme Inschriften aus Nippur.
Ann. Rost S. Tigl. III.
Annuaire (ÉPHÉ) S. AÉPHÉ.
AnOr. Analecta Orientalia (Rom 1931ff.).
Anp. II Assurnasirpal II., Annalen (AKA 254ff. u.o.).
ANRW Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur
Roms im Spiegel der neueren Forschung (Berlin 1972ff.).
AnSt. Anatolian Studies. Journal of the British Institute of Archaeology at
Ankara (London 1951ff.).
L’Anthropologie L’Anthropologie (Paris etc. 1890ff.).
Anthropology (Fieldana) Anthropology [Fortsetzung von: Field Columbian Museum
Publications, Anthropological Series, etc.] (Chicago 1895ff.).
e
Anthroponymie (sum). H. Limet, L’Anthroponymie sumérienne dans les documents de la 3
dynastie d’Ur (Paris 1968).
Anthropos Anthropos. Internationale Zeitschrift für Völker- und Sprachenkunde
(Freiburg etc. 1906ff.).
Anthropozoologica Anthropozoologica (Paris 1984ff.)
Antichthon Antichthon. Journal of the Australian Society for Classical Studies
(Sydney 1967).
Antike Welt Antike Welt. Zeitschrift für Archäologie [Urgeschichte] und
Kulturgeschichte (Zürich/Mainz 1970ff.).
Antiquitas Antiquitas. Reihe 1: Abhandlungen zur Alten Geschichte; Reihe 2:
Abhandlungen aus dem Gebiete der Vor- und Frühgeschichte; Reihe
3: Abhandlungen zur Vor- und Frühgeschichte, zur klassischen und
provinzial-römischen Archäologie (Bonn 1955ff.).
- 10 -

Antiquity Antiquity. A Quarterly Review of Archaeology (Gloucester 1927ff.).


AnYayın Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları
(Ankara).
AO 1. Der Alte Orient. Gemeinverständliche Darstellungen (Leipzig
1900-1945); Beihefte (Leipzig 1924-1927); Erg.-Bd. 1-2 (1903/07).
2. Antiquités orientales (Louvre), Museumssignatur.
AOAT(S) Alter Orient und Altes Testament (Neukirchen-Vluyn
1969ff.); S = Sonderreihe (1971ff.).
AOATT K.R. Veenhof, Aspects of Old Assyrian Trade and its Terminology (=
SD 10, 1972).
AOB Altorientalische Bibliothek, Bd. I (Leipzig 1926). S. auch IAK.
AOBAT S. ABAT.
AÖAW Anzeiger der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Phil.-
hist. Klasse [Fortsetzung von: Anzeiger der Kaiserlichen Akademie
der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, etc. (1864ff.)]
(Wien 1947ff.).
AoF/AOF 1. H. Winckler, Altorientalische Forschungen 1-3 (Leipzig 1893-
1906).
2. Altorientalische Forschungen. Schriften zur Geschichte und Kultur
des alten Orients (Berlin 1971ff.).
AOKiB J. Hunger/H. Lamer (Hrsg.), Altorientalische Kultur im Bilde
(Leipzig 1912).
AoS O. Weber, Altorientalische Siegelbilder (= AO 17/18, 1920).
AOS 1. H. Prinz, Altorientalische Symbolik (Berlin 1915).
2. American Oriental Series (New Haven 1924ff.).
AOTAT H. Greßmann et al., Altorientalische Texte zum Alten Testament
(Berlin/Leipzig 1926).
AOTU Altorientalische Texte und Untersuchungen I- II (Leiden/Breslau
1916/1917-1920/21).
APA Acta Praehistorica et Archaeologica (Berlin 1970ff.).
APAW S. AbhBerlin.
APEF S. PEF Annual.
API E. Herzfeld, Altpersische Inschriften (= AMI Erg. 1, 1938).
APM Allard Pierson Museum (Amsterdam), Museumssignatur.
APN K.L. Tallqvist, Assyrian Personal Names (= ASSF 43/1, 1914).
APR S. BAP.
AR 1. Archiv für Religionswissenschaft (Leipzig/Freiburg etc.
- 11 -

1898ff.).
2. S. AR(U).
ARAB D.D. Luckenbill, Ancient Records of Assyria and Babylonia, Vol. I:
Historical Records of Assyria from the Earliest Times to Sargon; Vol.
II: Historical Records of Assyria from Sargon to the End (Chicago
1926/1927).
Aramäer S. Schiffer, Die Aramäer: historisch-geographische Untersuchungen
(Leipzig 1911).
Aramaic Papyri A. Cowley, Aramaic Papyri of the Fifth Century B.C. (Oxford 1923).
Archaeolingua Archaeolingua. MS = Main Series (Budapest 1992ff.); SM = Series
Minor (Budapest 1992ff.).
Archaeologia Archaeologia or Miscellaneous Tracts Relating to Antiquity (London
1770ff.).
Archaeologia Homerica H.-G. Buchholz (Hrsg.), Archaeologia Homerica. Die Denkmäler und
das frühgriechische Epos (Göttingen 1967/68ff.).
Archäologie zur Bibel O.W. Muscarella (Hrsg.), Archäologie zur Bibel: Kunstschätze aus
den biblischen Ländern (Mainz 1981).
Archaeology Archaeology. A Magazine Dealing with the Antiquity of the World
(New York/Cambridge, Mass. etc.1948ff.).
Archaeometry Archaeometry. The Bulletin of the Research Laboratory for
Archaeology and the History of Art, Oxford University (Oxford
1958ff.).
ArchAn./ Archivum Anatolicum - Anadolu Arşivleri (Ankara 1995ff.).
Archivum Anatolicum
ArchAnz. Archäologischer Anzeiger, (Berlin 1849-1867; Beiblatt zum JdI:
1889ff.).
ArchClass. Archeologia Classica: Rivista del Dipartimento di Scienze Storiche,
Archeologiche e Anthropologiche dell’Antichità, Università degli Studi
di Roma “La Sapienza” (Rom 1949ff.).
ArchDelt. S. ADelt.
Arch. éc. G. Dossin, Les archives économiques du palais de Mari, Syria 20
(1939), 97-113.
Archéologia Archéologia (Dijon 1964ff.).
Arch. ép. G. Dossin, Les archives épistolaires du palais de Mari, Syria 19
(1938), 105-126.
Architectura Architectura. Zeitschrift für Geschichte und Aesthetik
der Baukunst (Berlin 1933ff.).
- 12 -

Archives familiales D. Charpin, Archives familiales et propriété privée en Babylonie


ancienne: Étude des documents de “Tell Sifr” (Genf 1980).
ARC-Publicatie Archaeological Research & Consultancy, Publications (Groningen).
ARDēr S. Tell ed-Dēr.
ARepLondon Archaeological Reports [1954-1956: Beihefte zum Journal of Hellenic
Studies] (London 1954ff.).
ARES Archivi Reali di Ebla: Studi. Missione Archeologica Italiana in Siria
(Rom 1988ff.).
ARET Archivi reali di Ebla: Testi (Rom 1985ff.).
ARI A. K. Grayson, Assyrian Royal Inscriptions I/II (Wiesbaden
1972/1976).
Arier A. Kammenhuber, Die Arier im Vorderen Orient (Heidelberg 1968).
ARKIVOC ARKIVOC. Online Journal of Organic Chemistry (2000ff.):
www.arkat-usa.org.
ARM 1. Archives royales de Mari, traduction (Paris 1950ff.). Auch zitiert
als ARMT.
2. Archives royales de Mari (= TCL 22-31 [1946-1967]).
1
ARMT S. ARM .
ARN M. Çığ/H. Kızılyay/F. R. Kraus, Altbabylonische Rechtsurkunden aus
Nippur (Istanbul 1952).
ArO(r.) Archív Orientální. Quarterly Journal of African and Asian Studies
(Prag 1929ff.).
Arrian, anab. Arrian, Anabasis Alexandri.
ARRIM(P) Annual Review of the Royal Inscriptions of Mesopotamia Project
(Toronto 1983ff.).
Ars Asiatica Ars Asiatica. Études et Documents (Paris/Brüssel 1914-1935).
Ars Or(ientalis) Ars Orientalis. The Arts of Islam and the East (Ann
Arbor/Washington 1954ff.).
ArtAs. Artibus Asiae (Zürich 1925/26ff.; Suppl. = Supplementa [1937ff.]).
Art Bulletin The Art Bulletin. A Quarterly Publication by the College Art
Association of America [Fortsetzung von: The Bulletin of the College
Art Association (1913) und The Bulletin of the College Art
Association of America (1917-1918)] (New York 1919ff.).
ArtsAs./Arts Asiatiques Arts Asiatiques. Annales du Musée national des Arts asiatiques -
Guimet et du musée Cernuschi (Paris 1954ff.).
AR(U) 1. M. David/E. Ebeling, Assyrische Rechtsurkunden (Stuttgart 1929,
zugl. veröffentlicht in ZVR 44 [1929]).
- 13 -

2. J. Kohler/A. Ungnad, Assyrische Rechtsurkunden in Umschrift und


Uebersetzung nebst einem Index der Personennamen und
Rechtserläuterungen (Leipzig 1913).
ARV D. Arnaud, Altbabylonische Rechts- und Verwaltungsurkunden aus dem
Musée du Louvre (= BBVOT 1, 1989).
AS 1. Assyriological Studies (Chicago 1931ff.).
2. Antiquités de la Susiane (Louvre), Museumssignatur.
As. (Tell) Asmar, Signatur der Funde.
A2S Artaxerxes II., Inschriften aus Susa.
ASAÉ Annales du Service des antiquités de l’Égypte (Kairo 1900ff.).
1
Asarh. S. Ash .
ASAtene Annuario della (Regia) Scuola archeologica di Atene e delle missioni
italiane in Oriente (Bergamo etc. 1914ff.).
ASAW S. AbhLeipzig.
Asb. Assurbanipal: A = Prisma A [nach M. Streck, VAB VII/2 (1916) 2ff.];
B = Prisma B [nach A. C. Piepkorn, AS 5 (1933)]; C = Prisma C
[nach M. Streck, VAB VII/2 (1916) 138ff.]; F = Prisma F [nach J.-M.
Aynard, Le prisme du Louvre AO 19.939 (= BÉHÉ 309, Paris 1957)].
AsbA S. Asb.
AsBbE S. BIWA.
AsbC S. Asb.
ASBW S. ABW.
A2Sd Artaxerxes II., Inschrift d aus Susa.
ASGW S. AbhLeipzig.
Ash. 1. R. Borger, Die Inschriften Asarhaddons, Königs von Assyrien (=
AfO Beih. 9, 1956).
2. Ashmolean Museum (Oxford), Tontafelsignatur.
2
Ashm. S. Ash .
Ashmolean (Mus.) I B. Buchanan, Catalogue of the Ancient Near Eastern Seals in the
Ashmolean Museum, I: Cylinder Seals (Oxford 1966).
Asien und Afrika Asien und Afrika: Beiträge des Zentrums für asiatische und
afrikanische Studien (ZAAS) der Christian-Albrechts-Universität zu
Kiel (Hamburg 1998ff.).
ASJ Acta Sumerologica (Hiroshima 1979ff.).
ASJL (Fehler für AJSL).
ASKT P. Haupt, Akkadische und sumerische Keilschrifttexte nach den
- 14 -

Originalen im Britischen Museum copirt (= AB I, 1881/82).


ASOR American Schools of Oriental Research.
Aspects 1. O.R. Gurney, Some Aspects of Hittite Religion. The Schweich
Lectures of the British Academy 1976 (Oxford 1977).
2. S. AOATT.
ASS (Fehler für AAS).
Ass Assur (Berlin/Istanbul), Tafelsignatur.
Ass. (523) B. Zimolong, Das sumerisch-assyrischeVokabular Ass. 523
(Leipzig 1922).
AssBabContr. J.H. Stevenson, Assyrian and Babylonian Contracts, with Aramaic
Reference Notes (New York 1902).
AssCapp. P. Garelli, Les Assyriens en Cappadoce (Paris 1963).
ASSF Acta Societatis Scientiarum Fennicae (Helsinki 1842ff.).
AssLaws G. R. Driver/J. C. Miles, The Assyrian Laws (Oxford 1935).
AssPal. R.D. Barnett/W. Forman, Assyrian Palace Reliefs and Their Influence
on the Sculptures of Babylonia and Persia (London [1960]).
Assur 1. Monographic Journals of the Near East. Assur (Malibu 1974ff.).
2. W. Andrae, Das wiedererstandene Assur (Leipzig 1938).
Assurb./Assurbanipal S. Asb.
Assur statue Die Statue des Salmanassar aus Assur (in: A.K. Grayson, RIMA 3
[1996], 117-119).
th
Assyria S. Parpola/R.M. Whiting, Assyria 1995: Proceedings of the 10
Anniversary Symposium of the Neo-Assyrian Text Corpus
Project,
Helsinki, September 7-11, 1995 (Winona Lake 1997).
Assyriologia Assyriologia (Budapest 1974ff.).
Assyriologie E.F. Weidner, Die Assyriologie 1914-1922. Wissenschaftliche
Forschungsergebnisse in bibliographischer Form (Leipzig 1922).
AST Araştırma Sonuçları Toplantısı (1984ff.).
1
ASt. S. AS .
Astral Magic E. Reiner, Astral Magic in Babylonia (= TAPS 85, Part 4, 1995).
Astrolab B Astrolab Berlin, in: O. Schroeder, KAV 218 (Textkopie);
Transliteration, Übersetzung und Kommentar: Sektion A: E.F.
Weidner, HBA, 85-87; E. Reiner/D. Pingree, EAE, 81 f.; Sektion B:
E.F. Weidner, HBA, 76-79; s.a. E. Reiner/D. Pingree, EAE, Tab. 3;
Sektion C: E.F. Weidner, HBA, 66 f.; s.a. E. Reiner/D. Pingree, EAE,
- 15 -

Tab. 2.
Astrolab Pinches Astrolab Pinches, in: T.G. Pinches, JRAS 1900, S. 573-575; T.G.
Pinches/J.N. Strassmaier/A. Sachs, LBAT, Nr. 1499; E.F. Weidner,
HBA, 65 f.; A. Schott, ZDMG 88 (1934), Heft 3/4, Abb. 2; B.L. van
der Waerden, JNES 8 (1949), Fig. 1; s.a. E. Reiner/D. Pingree, EAE,
Tab. 2.
Astrol. Chald.1-3 S. ACh.
Astronomical Diaries A. J. Sachs/H. Hunger (eds.), Astronomical Diaries and Related Texts
from Babylonia I-VI (Wien 1988ff.).
AT 1. Altes Testament.
2. Atchana (Alalaḫ), Tafelsignatur (s. AlT1).
ATAO A. Jeremias, Das Alte Testament im Lichte des Alten Orients: Handbuch
zur biblisch-orientalischen Altertumskunde (Leipzig 1904).
ATHE B. Kienast, Die altassyrischen Texte des Orientalischen Seminars der
Universität Heidelberg und der Sammlung Erlenmeyer – Basel (=
UAVA 1, 1960).
Athen. Athenaios.
Athenaeum Athenaeum. Studi periodici di letteratura e storia dell’Antichità (Pavia
1913-1922; NS = nova series, 1923ff.)
Athen.Mitt. S. AthM.
AthM “Athenische Mitteilungen”. Mitteilungen des Deutschen
Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung [Titel variiert].
(Berlin etc. 1876 ff.).
Atīqōt ‘Atiqot. Journal of the Israel Department of Antiquities (Jerusalem
1955ff.). ES = English Series.
Atlal Atlal. The Journal of Saudi Arabian Archaeology (Riyadh 1977ff.).
ATR H. Torczyner (N.H. Tur-Sinai), Altbabylonische Tempelrechnungen
(= Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in
Wien. Phil.-hist. Klasse, Bd. 55, Teil 2, Wien 1913).
Atr. S. Atra-ḫasīs.
Atraḫasīs W. G. Lambert/A. R. Millard, Atra-ḫasīs. The Babylonian Story of
the Flood, with M. Civil, The Sumerian Flood Story (Oxford 1969).
2
ATT S. AT .
AttiANL Atti della Accademia Nazionale dei Lincei (Rom 1847/48ff.).
ATU Archaische Texte aus Uruk, Bd. 1: A. Falkenstein, Archaische Texte
aus Uruk (= ADFU 2, 1936); Bd. 2 = ZATU.
AU F. Sommer, Die Aḫḫijavā-Urkunden (= AbhMünchen NF 6, 1932).
- 16 -

AUAM Andrews University Archaeological Museum, Museumssignatur.


AUCT Andrews University Cuneiform Texts (Berrien Springs, Mich.
1984ff.). S. auch IAPAS.
AÜDTCF S. DTC(FD).
AulaOr. (Suppl.) Aula Orientalis (Barcelona 1983ff.); Suppl. (1991ff.).
AUWE Ausgrabungen in Uruk-Warka. Endberichte (Mainz 1987ff.).
AV J.N. Strassmaier, Alphabetisches Verzeichnis der assyrischen und
akkadischen Wörter der Cuneiform Inscriptions of Western Asia, Vol.
II sowie anderer meist unveröffentlichter Inschriften (= AB 4, 1886).
AVA-Beitr. Beiträge zur allgemeinen und vergleichenden Archäologie [Fortsetzung:
Zeitschrift für Archäologie außereuropäischer Kulturen (Wiesbaden
2006ff.)] (München/Mainz 1979ff.). Auch BAVA.
AVA-Kolloquien H. Müller-Karpe (Hrsg.), Allgemeine und vergleichende Archäologie
– Kolloquien (München 1981ff.).
AVAM Allgemeine und Vergleichende Archäologie, Materialien [Materialien
zur allgemeinen und vergleichenden Archäologie]. Deutsches
Archäologisches Institut, Bonn (Mainz/München 1982ff.).
AVO Altertumskunde des Vorderen Orients. Archäologische Studien zur
Kultur und Geschichte des Alten Orients (Münster 1992ff.).
AWAS G. J. Selz, Altsumerische Wirtschaftsurkunden aus amerikanischen
Sammlungen (= FAOS 15/2, 1993).
AWL J. Bauer, Altsumerische Wirtschaftstexte aus Lagasch (Diss.
Würzburg 1967 [Würzburg 1968]; StPohl 9, 1972).
Aynard J.-M. Aynard, Le Prisme du Louvre AO 19.939 (= BÉHÉ 309, 1957).
BA Beiträge zur Assyriologie und semitischen Sprachwissenschaft [Titel
variiert] (Leipzig 1889/90ff.).
Bab. S. Babyloniaca.
BabA Babylonische Archive (Dresden 2002ff.).
Bab. Genesis A. Heidel, The Babylonian Genesis. The Story of the Creation
(Chicago 1942).
Bab. Kudurru Reliefs S. BKR.
BabLaws G.R. Driver/J.C. Miles, The Babylonian Laws I/II (Oxford 1952/
1955).
BabMisc. F.H. Weissbach, Babylonische Miscellen (= WVDOG 4, 1903).
Bab.Topog.Texts S. BTT.
Babyl. Bus. Doc. E. Grant, Babylonian Business Documents of the Classical Period
(Philadelphia 1919).
- 17 -

Babylonia G. Frame, Babylonia 689-627 B.C.: A Political History (= PIHANS


69, 1992).
Babyloniaca Babyloniaca. Études de philologie assyro-babylonienne [seit 1940
vereinigt mit Revue des études sémitiques in Revue des études
sémitiques et babyloniaca](Paris 1906/1907-1937) .
Babylonische Theodizee Die babylonische Theodizee, in: B. Landsberger, ZA 43, 32-76; W.
von Soden, Die babylonische Theodizee: Ein Streitgespräch über die
Gerechtigkeit der Gottheit (= TUAT 3, 1, 143-157).
BAfO S. AfO Beih.
BagF(orsch.) Baghdader Forschungen (Mainz 1979ff.).
BagM Baghdader Mitteilungen (Berlin/Mainz 1960ff.); Beih. = Beihefte
(1968ff.).
BAH Bibliothèque archéologique et historique, Institut Français
d’Archéologie du Proche-Orient (Paris 1921ff.).
BAII Bulletin of the American Institute for Iranian Art and Archaeology
[Fortsetzung von BAIPA] (New York 1937f.).
BAIPA Bulletin of the American Institute for Persian Art and Archaeology (New
York 1931-1936/37).
1
BAL R. Borger, Babylonisch-assyrische Lesestücke (= AnOr. 54, 1963;
2
1979).
BAM F. Köcher et al., Die babylonisch-assyrische Medizin in Texten und
Untersuchungen (Berlin 1963ff.).
BAMI The Belgian Archaeological Mission in Iran (1965 ff), s. LED.
BAP B. Meissner, Beiträge zum altbabylonischen Privatrecht (= AB 11,
1893).
BAR British Archaeological Reports (Oxford 1974ff.). Suppl. =
Supplementary Series (Oxford 1975-1978); IntSer. = International
Series (Oxford 1978ff.).
BARev. Biblical Archaeology Review (Washington 1975ff.).
Barnett, Ivories R.D. Barnett /L.G. Davies, A Catalogue of the Nimrud Ivories with
Other Examples of Ancient Near Eastern Ivories in the British
1 2
Museum (London 1957; 1975).
BAS (Fehler für BSA).
BASOR Bulletin of the American Schools of Oriental Research [Fortsetzung
von: Bulletin of the American School of Oriental Research in
Jerusalem (1919-1921)] (New Haven etc. 1921ff.).
- 18 -

BATSH H. Kühne (Hrsg.), Berichte der Ausgrabung Tall Šēḫ Hamad/Dūr-


Katlimmu (Berlin/Wiesbaden 1991ff.).
Bauer, Ostkan. Th. Bauer, Die Ostkanaanäer: Eine philologisch-historische
Untersuchung über die Wanderschicht der sogenannten "Amoriter" in
Babylonien (Leipzig 1926).
BAW B. Meissner, Beiträge zum Assyrischen Wörterbuch I-II (= AS I/1 und
IV, 1931/1932).
BB H. Zimmern, Babylonische Busspsalmen (= AB 6, 1885).
BBK Berliner Beiträge zur Keilschriftforschung (Berlin 1921/22-1925).
BBR H. Zimmern, Beiträge zur Kenntnis der babylonischen Religion (= AB
12, 1901).
BBS(t.) L. W. King, Babylonian Boundary Stones and Memorial-Tablets in
the British Museum (London 1912).
BBV Berliner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichte (Berlin 1957ff.).
BBVO(T) Berliner Beiträge zum vorderen Orient (Berlin 1982ff.); T = Texte
(Berlin 1989/90ff.).
BCH Bulletin de correspondance hellénique (Paris/Athen 1877ff.).
5
BChr. Babylonian Chronicle (CT 34, Tf. 43ff. und AL , 135ff.).
BCILL Bibliothèque des Cahiers de l’Institut de Linguistique de Louvain
[Titel variiert] (Löwen 1976ff.).
B(C)SMS Bulletin of the (Canadian) Society for Mesopotamian Studies (Toronto
1981ff.).
Bd’A Bolletino d’arte (Rom 1907ff.).
BDHP L. Waterman, Business Documents of the Hammurabi Period from the
British Museum (London 1916; Texte auch in AJSL 29-30).
BE 1. The Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania,
Series A: Cuneiform Texts [Vol. 1, 1 = TAPS NS 18, 1; Vol. 2 =
TAPS NS 18, 3] (Philadelphia 1893ff.), Res. = BER.
2. (ohne Bandzahl) Babylon-Tafeln in Berlin (unv.), Tafelsignatur.
e
BÉHÉ Bibliothèque de l’École des Hautes Études, IV section (Paris
1869/70ff.).
Beiträge 1. M. San Nicolò, Beiträge zur Rechtsgeschichte im Bereiche der
keilschriftlichen Rechtsquellen (Oslo etc. 1931).
2. B. Rosenkranz, Beiträge zur Erforschung des Luvischen
(Wiesbaden 1952).
Bell(eten) Belleten, Türk Tarih Kurumu (Ankara 1937ff.).
- 19 -

Bellino Cylinder Der Bellino-Zylinder mit dem Bericht über die beiden ersten Feldzüge
Sanheribs, Reproduktion der Originalkopie von C. Bellino in: R.
Borger et al., Die Welt des Alten Orients: Keilschrift – Grabungen –
2
Gelehrte [Göttingen 1975], S. 52-53; Literatur: ibid., S. 50 und in: R.
2
Borger, BAL [ 1979], 64.
BER The Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania, Series
D: Researches and Treatises (Philadelphia 1904ff.).
Berens Coll(ection) T.G. Pinches, The Babylonian Tablets of the Berens Collection (=
Asiatic Society Monographs 16, London 1915).
Ber. Leipzig S. SBLeipzig.
Bertin S. ETCSL.
Berytus Berytus. Archaeological Studies (Beirut 1934ff.).
Beschw(örungen) S. BFE.
Beziehungen 1. W. Helck, Die Beziehungen Ägyptens zu Vorderasien im 3. und 2.
1 2
Jahrtausend v. Chr. (= ÄAbh. 5, 1962; 1971).
2. W. Helck, Die Beziehungen Ägyptens und Vorderasiens zur Ägäis
1
bis ins 7. Jh. v. Chr. (= Erträge der Forschung 120, Darmstadt 1979;
2
1995).
BFE M. Krebernik, Die Beschwörungen aus Fara und Ebla.
Untersuchungen zur ältesten keilschriftlichen Beschwörungsliteratur
(= Texte und Studien zur Orientalistik 2, Hildesheim 1984).
BHLT A. K. Grayson, Babylonian Historical-Literary Texts (= Toronto
Semitic Texts and Studies 3, Toronto 1975).
BHT S. Smith, Babylonian Historical Texts Relating to the Capture and
Downfall of Babylon (London 1924).
BIA Bulletin of the Institute of Archaeology (London 1958ff.).
BIAA British Institute of Archaeology at Ankara.
BiAr. The Biblical Arch(a)eologist (Atlanta, Ga. 1938ff.); ab 1998 (Vol.
61): Near Eastern Archaeology (Atlanta, Ga. 1998ff.).
Bibl./Biblica Biblica. Commentarii periodici Pontificii Instituti Biblici (Rom
1920ff.).
Bibl. arch. et hist. S. BAH.
BiblMes. S. BiMes.
BiblNat. L. Delaporte, Catalogue des cylindres orientaux et des cachets assyro-
babyloniens, perses et syro-cappadociens de la Bibliothèque Nationale
(Paris 1910).
- 20 -

BID W. Farber, Beschwörungsrituale an Ištar und Dumuzi (Wiesbaden


1977).
BIES Bulletin of the Israel Exploration Society [Fortsetzung von BJPES]
(Jerusalem 1951ff.).
BIFAO Bulletin de l’Institut Français d’Archéologie Orientale (Kairo
1901ff.).
BIF VR Biblisches Institut der Universität Freiburg (Schweiz), Vorder-
asiatische Rollsiegel, Signatur.
BII Bulletin of the Iranian Institute (Titel variiert) [Fortsetzung von BAII;
Fortsetzung: Bulletin of the Asia Institute NS (Bloomfield Hills,
Mich. etc. 1987ff.)] (New York 1941ff.).
Bildbeschr(eibungen) C.-G. von Brandenstein, Hethitische Götter nach Bildbeschreibungen
in Keilschrifttexten (= MVAeG 46/2, 1943).
Bilinguismo L. Cagni (ed.), Il Bilinguismo a Ebla: atti del Convegno
internazionale (Napoli, 19-22 aprile 1982) (= IUO, Ser. Minor 22,
1984).
BiMes. Bibliotheca Mesopotamica (Malibu 1975ff.).
BIN Babylonian Inscriptions in the Collection of James B. Nies, Yale
University (New Haven 1917ff.).
BiOr. Bibliotheca Orientalis (Leiden 1943/44ff.).
Bismya E.J. Banks, Bismya or the Lost City of Adab (London/New York
1912).
Bît rimki J. Læssøe, Studies on the Assyrian Ritual and Series bît rimki
(Kopenhagen 1955).
Bittel, Grundzüge K. Bittel, Grundzüge der Vor- und Frühgeschichte Kleinasiens
2
(Tübingen 1945; 1950).
BIWA R. Borger, Beiträge zum Inschriftenwerk Assurbanipals: Die
Prismenklassen A, B, C = K, D, E, F, G, H, J und T sowie andere
Inschriften (Wiesbaden 1996).
BJ Bonner Jahrbücher des Rheinischen Landesmuseums in Bonn und des
Vereins von Altertumsfreunden im Rheinlande [Titel variiert] (Bonn
etc. 1842ff.).
BJPES Bulletin of the Jewish Palestine Exploration Society [seit 1951: BIES]
(Jerusalem 1933ff.).
BJRL Bulletin of the John Rylands Library [seit 1972: Bulletin of the John
Rylands University Library] (Manchester 1903/08ff.).
BJV Berliner Jahrbuch für Vor- und Frühgeschichte, NF = Neue Folge
- 21 -

(Berlin 1961ff.).
BKAT Biblischer Kommentar: Altes Testament (Neukirchen 1955ff.).
BKBM F. Küchler, Beiträge zur Kenntnis der assyrisch-babylonischen
Medizin (= AB 18, 1904).
BKR U. Seidl, Die babylonischen Kudurru-Reliefs. Symbole
mesopotamischer Gottheiten (= OBO 87, 1989).
BL S. Langdon, Babylonian Liturgies (Paris 1913).
Black Obelisk Der schwarze Obelisk des Salmanassar III., in: A.H. Layard, MofN
[1849], Pls. 53-56 (Kopie); A.K. Grayson, RIMA 3 [1996], 62-71
(Transliteration u. Übersetzung).
BLMJ Bible Lands Museum Jerusalem, Museumssignatur.
Blome S. Opfermaterie.
BM 1. British Museum (London), Museumssignatur.
2. S. BiMes.
BMB Bulletin du Musée de Beyrouth (Paris 1937-1986).
BMCCJ S. BMECCJ.
BMECC(J) Bulletin of the Middle Eastern Culture Center in Japan (Wiesbaden
1984ff.).
BMisc. S. BabMisc.
BMMA The Bulletin of the Metropolitan Museum of Art (New York 1905ff.).
BMOP British Museum Occasional Papers [seit 2004: British Museum Research
Publications = BMRP ] (London 1978ff.).
BMQ The British Museum Quarterly (London 1926/27-1973).
BMRAH Bulletin des Musées Royaux d’Art et d’Histoire [Titel variiert]
(Brüssel 1901ff.).
BMS L.W. King, Babylonian Magic and Sorcery, Being “The Prayers of the
Lifting of the Hand” (London 1896).
BN 1. Biblische Notizen. Aktuelle Beiträge zur Exegese der Bibel und
ihrer Welt [bis 2003: Beiträge zur exegetischen Diskussion]
(München/Salzburg etc. 1976ff.); NF = Neue Folge (2004ff.).
2. S. BiblNat.
Bo. Boğazköy, Tafelsignatur (unveröffentlichter) Texte.
Boğazköy K. Bittel/H.G. Güterbock /R. Naumann et al., Boğazköy 1-6 (in
AbhBerlin, Berlin 1935-1984).
Boğazköy-Berichte Boğazköy-Berichte, ab Bd. 7 [Fortsetzung von Boğazköy 1-6] (Mainz
2004ff.).
Boğazköy-Ḫattusa S. BoḪa.
- 22 -

Boghazköi I/II S. ÄHK.


BoḪa. Boğazköy-Ḫattusa. Ergebnisse der Ausgrabungen des Deutschen
Archäologischen Instituts und der Deutschen Orient-Gesellschaft in
den Jahren 1931-1939 (in WVDOG 63, 71, 74-76, 81, 87-88,
Berlin 1952-1972).
BOR The Babylonian & Oriental Record: A Monthly Magazine of the
Antiquities of the East (London 1886/87).
Borger, Einleitung S. EAK.
Boson, Tavolette S. TCSD.
BoSt. Boghazköi Studien [Fortsetzung: Hethitische Texte (Leipzig 1925-
1943)] (Leipzig 1917-1924).
Botta/Flandin II S. MN.
BoTU E. Forrer, Die Boghazköi-Texte in Umschrift (= WVDOG 41/42,
1922/1926).
BPO E. Reiner/D. Pingree, Babylonian Planetary Omens (= BiMes. 2/1,
1975; 2/2, 1981; 3 = CunMon. 11, 1998; 4 = CunMon. 30, 2005).
BPOA Biblioteca del próximo oriente antiguo (Madrid 2006ff.)
BR J. Kohler, /F.E. Peiser, Aus dem babylonischen Rechtsleben, I-IV
(Leipzig 1890-1898).
Br. R.E. Brünnow, A Classified List of All Simple and Compound
Cuneiform Ideographs Occurring in the Texts Hitherto Published
(Leiden 1889); Indices (Leiden 1897).
BR 6 M. San Nicolò/H. Petschow, Babylonische Rechtsurkunden aus dem
6. Jahrhundert v.Chr. (= AbhMünchen NF 51, 1960).
BR 8/7 M. San Nicolò, Babylonische Rechtsurkunden des ausgehenden 8. und
des 7. Jahrhunderts v. Chr., 1. Hälfte (Nr. 1-86) (AbhMünchen NF 34,
1951).
BRAD J. Augapfel, Babylonische Rechtsurkunden aus der Regierungszeit
Artaxerxes I. und Darius II. (Wien 1917).
Brick Inscriptions S. CBI.
British Museum T. Gomi/S. Sato, Selected Neo-Sumerian Administrative Texts from the
British Museum (Abiko 1990).
Brit.Lib. British Library, London; MS = Museumssignatur.
BRLF Biblioteca di ricerche linguistiche e filologiche (Rom 1974ff.).
BRM Babylonian Records in the Library of J. Pierpont Morgan, I-IV (New
Haven etc. 1912-1923).
1
BrMus. S. BM .
- 23 -

Bronze Reliefs L.W. King/E.A. Wallis Budge, Bronze Reliefs from the Gates of
Shalmaneser, King of Assyria, 860-825 B.C. (London 1915).
Bronze Tablet S. Bronzetafel.
Bronzetafel H. Otten, Die Bronzetafel aus Boğazköy: Ein Staatsvertrag Tutḫalijas
IV. (= StBoT Beih. 1, 1988).
BS 1. B. Meissner /P. Rost, Die Bauinschriften Sanheribs (Leipzig 1893).
2. P.M.M.G. Akkermans (ed.), The Balikh Survey, 1983 (in
Vorbereitung).
BSA 1. Bulletin on Sumerian Agriculture (Cambridge, England 1984ff.).
2. S. ABSA.
BSAI British School of Archaeology in Iraq (London).
BSGW Berichte über die Verhandlungen der Königlich-Sächsischen
Gesellschaft der Wissenschaften [zu Leipzig], Phil.-Hist. Klasse
(Leipzig 1849ff.)].
BSL(P) Bulletin de la Société de Linguistique de Paris (Paris 1869/71ff.).
BSMS S. B(C)SMS.
BSO(A)S Bulletin of the School of Oriental (and African) Studies (London
1917ff.).
BT Babylonische Texte (Leipzig 1887/89-1897).
BTT A. R. George, Babylonian Topographical Texts (= OLA 40, 1992]).
Bu. Budge (British Museum), Signatur der Sammlung.
BuA B. Meissner, Babylonien und Assyrien, 2 Bde. (Heidelberg
1920/1925).
Bull. Acad. r. de Belgique Bulletins de l’Académie Royale des Sciences et Belles-Lettres de
Bruxelles [seit 1845/46: Bulletins de l’Académie Royale des
Sciences, des Lettres, et des Beaux-Arts de Belgique etc.] (Brüssel
1832/34ff.).
Bulletin S. B(C)SMS.
Bürgschaftsrecht P. Koschaker, Babylonisch-assyrisches Bürgschaftsrecht: Ein Beitrag
zur Lehre von Schuld und Haftung (Leipzig/Berlin 1911).
BV F.E. Peiser, Babylonische Verträge des Berliner Museums (Berlin 1890).
BVW E. Ebeling, Bruchstücke einer mittelassyrischen Vorschriften-
sammlung für die Akklimatisierung und Trainierung von
Wagenpferden (= DAWIfO 7, 1951).
BWL W.G. Lambert, Babylonian Wisdom Literature (Oxford 1960).
BZ (NF) Biblische Zeitschrift (Freiburg im Breisgau/Paderborn 1903-1939;
NF = Neue Folge, Paderborn 1957ff.).
- 24 -

BzN Beiträge zur Namenforschung (Heidelberg 1949/50ff.; NF 1966ff.).


CA Current Anthropology (Chicago 1960ff.).
CAANE I P. Matthiae/A. Enea/L. Peyronel/F. Pinnock (Hrsg.), Proceedings of
the First International Congress on the Archaeology of the Ancient
th rd
Near East, Rome May 18 – 23 1998, Vol. I/II (Rom 2000).
CAD A.L. Oppenheim/E. Reiner et al. (eds.), The Assyrian Dictionary of
the University of Chicago (Chicago 1956ff.).
3
CAH The Cambridge Ancient History (Cambridge 1970ff.).
(Cah)DAFI (Cahiers de la) Délégation archéologique française en Iran (Paris
1971ff.).
C(ah)HM Cahiers d’histoire mondiale (Paris/Neuchâtel 1953/54-1972).
CahTD Cahiers du Groupe François-Thureau-Dangin – 1: Gilgameš et sa
e
légende: Études recueillies par Paul Garelli à l’occasion de la VII
Rencontre Assyriologique Internationale [Paris - 1958] (Paris 1960).
Camb./Cambyses J.N. Strassmaier, Inschriften von Cambyses, König von Babylon (=
BT 8-9, 1890).
CANE J.M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient Near East I-IV (New
York 1995).
CANES E. Porada, Corpus of Ancient Near Eastern Seals in North American
Collections, I: The Collection of the Pierpont Morgan Library
(Washington 1948).
CanLam. S. CLAM.
Can. Lu S. Lu.
Cappadoce Méridionale B. le Guen-Pollet/O. Pelon (éds.), La Cappadoce méridionale jusqu’à
la fin de l’époque romaine: état des recherches. Actes du Colloque
d’Istanbul (Institut français d’études anatoliennes), 13-14 avril 1987
(Paris 1991).
Cass. Dio Cassius Dio (Lucius Claudius Cassius Dio Cocceianus).
Cat(.) 1. C. Bezold, Catalogue of the Cuneiform Tablets in the Kouyunjik
Collection of the British Museum (London 1889-1899); Suppl. =
Supplements: I (1914)/II (1968)/III (1992).
2. S. Coll. de Clerq.
3. S. Louvre.
2
CAT (KTU ) M. Dietrich /O. Loretz /J. Sanmartín, The Cuneiform Alphabetic Texts
from Ugarit, Ras Ibn Hani and Other Places (= ALASP(M) 8, 1995).
Cat. II Suppl. W.G. Lambert/A.R. Millard, Catalogue of the Cuneiform Tablets in
- 25 -

the Kouyunjik Collection, Second Supplement (1968). S.a. Cat (.).


Cat. II/III S. WACS II/III.
Catalogue 1. A.L. Oppenheim, Catalogue of the Cuneiform Tablets of the
Wilberforce Eames Babylonian Collection in the New York Public
Library (= AOS 32, 1948).
2. S. Coll. de Clercq.
Catalogue sommaire A.N. Zadoks-Josephus Jitta /R. Frankena, Catalogue sommaire des
cylindres orientaux au Cabinet Royal des médailles à la Haye (den Haag
1952).
Cat. Ashmolean Museum S. Ashmolean (Museum).
Cat. ÉPHÉ S. DCÉPHÉ.
Cat. Expo. Y. Calvet/G. Galliano (éds.), “Le royaume d’Ougarit: aux origines de
l’alphabet” [catalogue d’exposition présentée au musée des Beaux-
Arts de Lyon du 21 octobre 2004 au 17 janvier 2005] (Paris 2004).
Cat. Paris S. Louvre.
CBI C.B.F. Walker, Cuneiform Brick Inscriptions in the British Museum,
the Ashmolean Museum, Oxford, the City of Birmingham Museums
and Art Gallery, the City of Bristol Museum and Art Gallery (London
1981).
CBII S. iqqur îpuš
CBQ Catholic Biblical Quarterly. The Catholic Biblical Association of
America (Washington 1939ff.).
CBS Collection of the Babylonian Section (University Museum,
Philadelphia), Museumssignatur.
CBT Catalogue of the Babylonian Tablets in the British Museum (London
1961ff.).
CBT I H.H. Figulla, Catalogue of the Babylonian Tablets in the British
Museum, I (London 1961).
CBT 3 M. Sigrist/C.B.F. Walker/R. Zadok, Catalogue of the Babylonian
Tablets in the British Museum, III (London 2006).
CCEBK L.W. King, Chronicles Concerning Early Babylonian Kings I/II
(London 1907).
CCK D.J. Wiseman, Chronicles of Chaldaean Kings (626-556 B.C.) (London
1956).
CCL/CCl. S. Louvre.
CCMG L. Delaporte, Catalogue du Musée Guimet, cylindres orientaux
(= Annales du Musée Guimet 33, Paris 1909).
- 26 -

CCNR S. CNR.
CCRA (Fehler für CRRA).
CCRS 1. C.F.A. Schaeffer-Forrer, Corpus des cylindres-sceaux de Ras
Shamra-Ugarit et d’Enkomi-Alasia, tome I (= RGC, Synthèse 13,
1983).
2. P. Amiet, Sceaux-cylindres en hématite et pierres diverses (= CCRS
II = RSOu. 9, 1992).
CCT Cuneiform Texts from Cappadocian Tablets in the British Museum
(London 1921-1975).
CDA J. Black/A. George/N. Postgate (eds.), A Concise Dictionary of
1 2
Akkadian (= SANTAG 5, 1999; 2000).
CDLB Cuneiform Digital Library Bulletin (2002). S.a. CDLI.
CDLewis Cuneiform Documents in the J. F. Lewis Collections.
CDLI Cuneiform Digital Library Initiative, http://cdli.ucla.edu/.
CDOG Colloquien der Deutschen Orient-Gesellschaft (Saarbrücken 1997ff.):
1. G. Wilhelm (Hrsg.), Die orientalische Stadt: Kontinuität, Wandel,
Bruch. 9. – 10. Mai 1996 in Halle/Saale (Saarbrücken 1997).
2. J. Renger (Hrsg.), Babylon: Focus mesopotamischer Geschichte,
Wiege früher Gelehrsamkeit, Mythos in der Moderne. 24. – 26. März
1998 in Berlin (Saarbrücken 1999).
3. J.-W. Meyer – W. Sommerfeld, 2000 v.Chr. Politische,
wirtschaftliche und kulturelle Entwicklung im Zeichen einer
Jahrtausendwende, 4. – 7. April 2000 in Frankfurt am Main und
Marburg/Lahn (Saarbrücken 2004).
CE Codex Ešnunna.
CEBK S. CCEBK.
Cér.cappad. H. de Genouillac, Céramique cappadocienne I/II (Paris 1926).
CH/CḪ Codex Ḫammurapi (Keilschrifttext: E. Bergmann S.J., Codex
Ḫammurabi (Rom 1953); Bearbeitung: G.R. Driver /J.C. Miles, The
Babylonian Laws (Oxford 1955); M.T. Roth, Law Collections from
Mesopotamia and Asia Minor (= SBL WAW 6, 1995).
CHANE Culture and History of the Ancient Near East (Leiden etc. 2000ff.).
CHD H.G.Güterbock/H.A. Hoffner (eds.), The Hittite Dictionary of the
Oriental Institute of the University of Chicago (Chicago 1980ff.).
CHÉU G. Contenau, Contribution à l’histoire économique d’Umma (= BÉHÉ,
Sciences philologiques et historiques 219, Paris 1915).
- 27 -

CHI W.B. Fisher /I. Gershevitch/E. Yarshater, The Cambridge History of


Iran (Cambridge 1968-1985).
Chic./Chicago Prism(a) Das Chicago Prisma mit dem Bericht über die acht Feldzüge
2
Sanheribs, s. AfO Beih. 26, 103; Lit. in: R. Borger, BAL [ 1979], 65.
Chiron Chiron: Mitteilungen der Kommission für Alte Geschichte und
Epigraphik des Deutschen Archäologischen Instituts (München /Berlin
etc. 1971ff.).
re
CHJ G. Boyer, Contribution à l’histoire juridique de la 1 Dynastie
Babylonienne (Paris 1928).
CHLI Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Vol. I: J.D. Hawkins,
Inscriptions of the Iron Age, Part 1-3 (= Untersuchungen zur
indogermanischen Sprach- und Kulturwissenschaft 8.1, 2000); Vol.
II: H. Çambel, Karatepe-Aslantaş: The Inscriptions. Facsimile
Edition (= UISK 8.2, 1999).
CHM S. CahHM.
Choix P. Dhorme, Choix de textes religieux assyro-babyloniens (Paris 1907).
Chr. Chronik 1/2. Bücher des Alten Testaments.
Chronicles S. Chr.
Chronology P. van der Meer, The Ancient Chronology of Western Asia and Egypt
1 2
(= DMOA 2, 1947; 1955).
ChS V. Haas (Hrsg.), Corpus der hurritischen Sprachdenkmäler (Rom
1984ff.).
CICh C.F. Lehmann-Haupt, Corpus inscriptionum chaldicarum I/II (Berlin
1928-1935).
CIE F.W. König/F. Bork/G. Hüsing, Corpus inscriptionum Elamicarum, I.
Die altelamischen Texte: Tafeln (Hannover 1925/1926).
CIH L. Messerschmidt, Corpus inscriptionum Hettiticarum (= MVAG 5/4-5,
1900; 1. Nachtrag [MVAG 7/3, 1902]; 2. Nachtrag, 1906 [11/5, 1906]).
CIIran. Corpus Inscriptionum Iranicarum (London etc. 1955ff.).
CILL S. BCILL.
CIRPL E. Sollberger, Corpus des inscriptions royales présargoniques de
Lagaš (Genf 1956).
CIS Corpus inscriptionum semiticarum ab Academia inscriptionum et
litterarum humaniorum conditum atque digestum (Paris 1881ff.).
CL Codex Lipit-Ištar.
- 28 -

CLAM M.E. Cohen, The Canonical Lamentations of Ancient Mesopotamia


(Potomac, Maryland 1988).
Clay, Personal Names S. CPN.
CLBT R.C. Thompson, A Catalogue of the Late Babylonian Tablets in the
Bodleian Library, Oxford (London 1927).
de Clercq, Catalogue S. Coll. de Clercq.
CLL H.C. Melchert, Cuneiform Luvian Lexicon (= Lexica Anatolica II,
Chapel Hill, N.C. 1993).
CM S. CunMon.
CM(a-c) Cyrus, Inschriften aus Pasargadae (Taht-i Moġab).
CMAO Contributi e materiali di archeologia orientale (Rom 1986ff.).
CNIP Carsten Niebuhr Institute Publications (Kopenhagen 1986ff.).
CNR Consiglio Nazionale delle Ricerche.
CNRS Centre national de la recherche scientifique (Paris).
CoA G. van Driel, The Cult of Aššur (= Studia Semitica Neerlandica 13,
Assen 1969).
Cod. Ḫamm. S. CH/CḪ .
Cohen, Diss. S. Enmerkar.
Cole 9 Unpublizierte altassyrische Texte im Country-Museum, Los Angeles.
Coll. de Clerq L. de Clercq/J. Ménant, Collection de Clercq, catalogue méthodique et
raisonné, I (Paris 1885/88)/II (1890/1903).
Consommation Y. Rosengarten, Le concept sumérien de consommation dans la vie
économique et religieuse (Paris 1960).
Contenau, Mon.Més. G. Contenau, Monuments mésopotamiens. Nouvellement acquis ou
peu connus (Musée du Louvre) (Paris 1934).
Context W.W. Hallo (ed.), The Context of Scripture, Vols. I-III. Canonical
Compositions from the Biblical World (Leiden/New York/Köln 1997-
2002).
COWA Council for Old World Archaeology; COWA Surveys and
Bibliographies (Cambridge, Mass. 1957ff.).
CPN A.T. Clay, Personal Names from Cuneiform Inscriptions of the Cassite
Period (= YOSR 1, 1912).
CPOA Civilisations du Proche-Orient. Série I: Archéologie et Environnement
(Neuchâtel/Paris 1994ff ); Série 2: Philologie (Neuchâtel/Paris
1992ff.).
CR S. CRAI(BL).
CRAcInscr. S. CRAI(BL).
- 29 -

CRAI(BL) Comptes rendus des séances de l’Académie des Inscriptions et


Belles-Lettres (Paris 1857ff.).
CretColl. J. Boardman, The Cretan Collection in Oxford (Oxford 1961).
CRFA (Fehler für CRRA).
e
CRRA(I) Compte rendu de la ... Rencontre Assyriologique Internationale
(1951ff.).
CS H. Frankfort, Cylinder Seals: A Documentary Essay on the Art and
2
Religion of the Ancient Near East (London 1939, 1965).
CST T. Fish, Catalogue of Sumerian Tablets in the John Rylands Library
(Manchester 1932).
CT Cuneiform Texts from Babylonian Tablets in the British Museum
(London 1896ff.).
CTA A. Herdner, Corpus des tablettes en cunéiformes alphabétiques,
découvertes à Ras Shamra-Ugarit de 1929 à 1939 (= MRS 10, 1963).
CTCA S. CTA.
CTH E. Laroche, Catalogue des textes hittites (Paris 1971); premier
supplément [RHA 30 (1972), 94-133]; id. Catalogue des textes
hittites, I [RHA 14, fasc. 58 (1956), 33-38]/II [RHA 14, fasc. 59
(1956), 69-116]/III [RHA 15, fasc. 60 (1957), 30-89]/IV [RHA 16,
fasc. 62 (1958), 18-64].
CTL Canonical Temple List.
CTMMA Cuneiform Texts in the Metropolitan Museum of Art (New York
1988ff.).
Auch A.B. Moldenke, Cuneiform Texts in the Metropolitan Museum
of Art (New York 1893; Neudruck: Paris 1977).
CTN(imrud) Cuneiform Texts from Nimrud (London 1972ff.).
CTNMC Th. Jacobsen, Cuneiform Texts in the National Museum, Copenhagen
(Leiden, 1939).
CTU M. Salvini, Corpus dei testi urartei (= Documenta Asiana 7, in
Vorbereitung).
CU Codex Ur-Namma/u.
CunMon. Cuneiform Monographs (Groningen/Leiden 1992ff.).
CVA Corpus vasorum antiquorum (1923ff.)
Cyr./Cyrus J.N. Strassmaier, Inschriften von Cyrus, König von Babylon (= BT 7,
1890).
- 30 -

Czas. pr. hist. Czasopismo prawno-historyczne. Institut Historii Polskiej Akademii


Nauk (Warschau 1948ff.).
DA A. Boissier, Documents assyriens relatifs aux présages (Paris 1894-
1899).
DAA Denkmäler Antiker Architektur. Reihe des DAI (Berlin 1932ff.).
DAB R.C. Thompson, A Dictionary of Assyrian Botany (London 1949).
DAC(G) R.C. Thompson, Dictionary of Assyrian Chemistry and Geology
(Oxford 1936).
DAFI S. (Cah)DAFI.
DAI Deutsches Archäologisches Institut (Berlin).
DaM S. DamM.
DamF Damaszener Forschungen (Mainz 1988ff.).
DamM Damaszener Mitteilungen (Mainz 1983ff.).
Dar(ius). J.N. Strassmaier, Inschriften von Darius, König von Babylon (= BT
10-12, 1892-1897, o. J.).
DAS B. Lafont, Documents administratifs sumériens, provenant du site de
Tello et conservés au Musée du Louvre (= ERC Mém. 61, 1985).
Date Palm B. Landsberger, The Date Palm and its By-Products According to the
Cuneiform Sources (AfO Beih.17, 1967).
DAW Deutsche Akademie der Wissenschaften (Berlin).
DAWIfO Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Institut für
Orientforschung, Veröffentlichungen (Berlin 1950ff.).
DAWW Denkschriften der (Kaiserlichen) Akademie der Wissenschaften in
Wien, Mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse (1850ff.).
DB(a-c) Dareios I, Inschriften aus Bisutun.
DBH S. DresBH.
e
DCÉPHÉ J.-M. Durand, Documents cunéiformes de la IV section de l’École
pratique des Hautes Études, Tome 1: catalogue et copies cunéiformes
(= HÉO 18, 1982).
DCPP E. Lipiński (éd.), Dictionnaire de la civilisation phénicienne et punique
(Turnhout 1992).
DCS D. Charpin /J.-M. Durand, Documents cunéiformes de Strasbourg,
conservés à la Bibloithèque Nationale et Universitaire (= RGC, Cah.
4, Paris 1981).
DDD K. van der Toorn et al. (eds.), Dictionary of Deities and Demons in the
Bible (Leiden etc. 1995); second extensively revised edition (Leiden
etc. 1999).
- 31 -

DDL S. DLL.
Déc(Chald). E. de Sarcec /L. Heuzey, Découvertes en Chaldée, I/II (Paris
1894-1912).
de Clercq, Catalogue S. Coll. de Clercq.
Deeds of Šupp. S. DŠ.
Der Kleine Pauly K. Ziegler/W. Sontheimer (Hrsg.), Der Kleine Pauly, Lexikon der
1 2
Antike in fünf Bänden (Stuttgart/München 1964-1975, 1979).
Der Neue Pauly H. Cancik/H. Schneider (Hrsg.), Der Neue Pauly: Enzyklopädie der
Antike (Stuttgart/Weimar 1996-2003); Suppl. = Supplemente
(2004ff.).
Deut. S. Dtn.
Devils R.C. Thompson, The Devils and Evil Spirits of Babylonia, I: “Evil
Spirits”; II: “Fever Sickness” and “Headache”, etc. (London 1903/1904).
DeZ Dēr ez-Zōr, Tafelsignatur.
Diadochenchronik Chronicle Concerning the Diadochi (Chronicle No. 10, in: A.K.
Grayson, ABC, 115-119).
Dialogue M. Dascal (ed.), Dialogue: An Interdisciplinary Approach. Papers
st
Presented at the 1 International Encounter on the Philosophy of
Language Held in Campinas, Brazil in Aug. 1981 (Amsterdam 1985).
Diary/Diaries S. Astronomical Diaries.
Dilbat J.É. Gautier, Archives d’une famille de Dilbat au temps de la Première
Dynastie de Babylone (Kairo 1908).
Dilmun G. Bibby, Looking for Dilmun (New York 1969).
Diod. Diodor.
Dir(i) Lexikalische Serie DIRI = (w)atru (= MSL 15, 2004).
DL S. DLZ.
DLL E. Laroche, Dictionnaire de la langue louvite (Paris 1959).
DLZ Deutsche Literaturzeitung für Kritik der internationalen Wissenschaft
(Berlin 1880/81ff.).
DM(a-c) Dareios I., Inschriften aus Pasargadae (Taht-i Moġab).
DMOA Documenta et monumenta Orientis antiqui (Leiden 1947ff.).
DN(a-d) Dareios I., Inschriften aus Naqš-i Rustam.
Doc. Admin. S. DAS.
Doc. présarg. S. DP.
Documenta Asia(na) Documenta Asiana (Rom 1994ff.).
DOG Deutsche Orient-Gesellschaft (Berlin).
- 32 -

DP 1. F.-M. Allotte de la Fuÿe, Documents présargoniques (Paris 1908-


1920).
2. S. MDP.
DP(a-j) Dareios I., Inschriften aus Persepolis.
1
DPM (Fehler für DP ).
DPO(A)- É Documents du Proche-Orient ancien: Épigraphie, I: H. Limet, Textes
sumeriens de la IIIe dynastie d’Ur (Brüssel 1976).
Dreams A.L. Oppenheim, The Interpretation of Dreams in the Ancient Near
East (= TAPS NF 46/3 Philadelphia 1956).
Drehem S. Langdon, Tablets from the Archives of Drehem (Paris 1911).
DresBH J. Tischler (Hrsg.), Dresdner Beiträge zur Hethitologie (Dresden
2002ff.).
DŠ H.G. Güterbock, The Deeds of Šuppiluliuma as Told by his Son,
Muršili II, JCS 10 (1956) 41-68; 75-98; 107-130.
DS(a-z) Dareios I., Inschriften aus Susa.
DSC Data Sets: Cuneiform Texts. Cybernetica Mesopotamica: Electronic
Data Processing of Mesopotamian Materials.
I. C. Saporetti, Assur 14446: la famiglia (Malibu, 1979).
II.C. Saporetti, Le Leggi Medioassire (Malibu 1979).
III. C. Saporetti, Assur 14446: Le altre famiglie (Malibu 1982).
DT Daily Telegraph (British Museum, London), Museumssignatur.
Dt. S. Dtn.
DTC Fakültesi Drg. S. DTC(FD).
DTC(FD) [Ankara Üniversitesi] Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi
(Ankara 1942/43ff.).
Dtn. Deuteronomium. 5. Buch des Alten Testaments.
DUL G. del Olmo Lete/J. Sanmartín, Diccionario de la lengua Ugarítica, I-II
[erste Ausgabe in Spanisch] (= AulaOr. Suppl. 7-8, 1996/2000); G. del
Olmo Lete/J. Sanmartín, A Dictionary of the Ugaritic Language in the
Alphabetic Tradition, I-II. Second Revised Edition (= HdO(r.),
Section One, Vol. 67/1-2, 2004).
Dussaud, Topographie R. Dussaud, Topographie historique de la Syrie antique et médiévale
(= BAH 4, 1927).
DutchSt. Dutch Studies on the Languages and Literatures of the Near East
(Leiden 1995ff.).
Ea Lexikalische Serie Ea A = nâqu (in MSL 14, 1979).
- 33 -

EA J.A. Knudtzon (Hrsg.), Die El-Amarna-Tafeln (= VAB II/1 [1908/15]


– II/2 [1909/15]).
EAA Enciclopedia dell’arte antica, classica e orientale (Rom [1958-1966]).
EAE Enūma Anu Enlil, astronomische Serie. Eine Einführung in die Serie:
E. Reiner/D. Pingree, BPO 2 (= BiMes 2/2), 23-27 mit Literatur-
verweisen. Keilschrifttexte: T.G. Pinches/J.N. Strassmaier/A.
Sachs, LBAT, Nr.1521-1577.
EAHSBC Entretiens d’archéologie et d’histoire (Saint-Bertrand de Comminges
1994ff.).
EAK Einleitung in die assyrischen Königsinschriften. R. Borger, Teil I: Das
zweite Jahrtausend v. Chr. (HdO(r.) Erg. Bd. V/1.1 [1961]); W.
Schramm, Teil II: 934-722 v. Chr. (HdO(r.) Erg. Bd. V/1, 1.2
[1961/1973]).
Ean. Eannatum, die Inschriften (in: H. Steible, ABW = FAOS 5/1 [1982],
120-181).
East and West East and West: A Quarterly, NS (Rom 1950ff.).
EAW S. East and West.
EBH H. Radau, Early Babylonian History Down to the End of the Fourth
Dynasty of Ur (New York 1900).
Eblaitica Eblaitica. Essays on the Ebla Archives and Eblaite Language (Winona
Lake 1987ff.).
ECTJ Aa. Westenholz, Early Cuneiform Texts in Jena. Pre-Sargonic and
Sargonic Documents from Nippur and Fara in the Hilprecht-
Sammlung vorderasiatischer Altertümer, Institut für
Altertumswissenschaften der Friedrich-Schiller-Universität, Jena
(Kopenhagen 1975).
ÉDB É. Cuq, Études sur le droit babylonien: les lois assyriennes et les lois
hittites (Paris 1929).
ed-Dēr S. Tell ed-Dēr.
Edikt F.R. Kraus., Ein Edikt des Königs Ammi-Saduqa von Babylon (= SD 5,
1958).
Edubba 1 A.K. Muhamed, Old Babylonian Cuneiform Texts from the Hamrin
Basin: Tell Haddad (London 1992).
Ee. Enūma eliš:
1. L.W. King, Enuma eliš. The Seven Tablets of Creation, or the
Babylonian and Assyrian Legends Concerning the Creation of the
World and of Mankind, I/II (London 1902).
- 34 -

2. S. Langdon, The Babylonian Epic of Creation (Oxford 1923).


3. W.G. Lambert/S.B. Parker, Enuma eliš: The Babylonian Epic of
Creation. The Cuneiform Text (Oxford 1966).
4. Ph. Talon, The Standard Babylonian Creation Myth Enūma eliš (=
SAACT 4, 2005).
EG R.C. Thompson, The Epic of Gilgamish (Oxford 1930).
EGA R.M. Boehmer, Die Entwicklung der Glyptik während der Akkad-Zeit
(= UAVA 4, 1965).
EHA S. Smith, Early History of Assyria: To 1000 B.C. (London 1928).
EHS H. Kronasser, Etymologie der hethitischen Sprache, I: Wiesbaden
1962-1966; II [zsgst. von E. Neu]: Wiesbaden 1987).
EI 1. S. ErIsr.
2. S. EncIs./EnzIs.
Einf. W. von Soden, Einführung in die Altorientalistik (Darmstadt 1985).
Eirene Eirene. Studia graeca et latina (Prag 1960ff.).
EKI F.W. König, Die elamischen Königsinschriften (= AfO Beih. 16,
1965).
EL E. Eisser /J. Lewy, Die altassyrischen Rechtsurkunden vom Kültepe
(1, 2 = MVAeG 33 [1930]; 3, 4 = MVAeG 35/3 [1935]).
ELA Enmerkar and the Lord of Aratta:
1. J.A. Black/G. Cunningham/E. Robson/G. Zólyomi, ETCSL 1.8.2.3.
2. S. Cohen, Enmerkar and the Lord of Aratta (PhD Diss.,
University of Pennsylvania, Philadelphia 1973).
3. Th. Jacobsen, Enmerkar and the Lord of Aratta, in: Sumerian
Canonical Compositions, B. Royal Focus: Epic – Translation,
Commentary (ll. 135-155, ll. 498 Onwards) (= Context I [1997], 547-
550).
Elam 1. “Die Inschriften elamischer Herrscher”, in: I.J. Gelb/B. Kienast,
Die altakkadischen Königsinschriften des dritten Jahrtausends v.Chr.
(= FAOS 7 [1990], 317-338).
2. P. Amiet, Elam (Auvers-sur-Oise 1966).
ElW(b.) W. Hinz/H. Koch, Elamisches Wörterbuch (= AMI Erg.-Bd. 17,
1987).
Emar In Emar VI publizierte Texte aus Meskene.
Emar IV D. Beyer, Emar IV. Les sceaux (= OBO SA 20).
Emar VI D. Arnaud, Recherches au pays d’Aštata. Emar VI/1-4 (= ÉRC,
Synthèse No. 18, 1985-1987).
- 35 -

EN 1. M.A. Morrison, The Eastern Archives of Nuzi (= SCCNH 4 [1993],


1-130).
2. E. Chiera/T.J. Meek/E.-R. Lacheman/M.P. Maidman/D.I. Owen et
al., Excavations at Nuzi:
I. (= HSS 5, 1929); II. (= HSS 9, 1932); III. (= HSS 10, 1935);
IV. (= HSS 13, 1942); V. (= HSS 14, 1950); VI. (= HSS 15, 1955);
VII. (= HSS 16, 1958); VIII. (= HSS 19, 1962); IX/1 = SCCNH 2
[1987] 355ff.; IX/2 = SCCNH 4 [1993] 131-398; IX/3 = SCCNH 5
[1995] 85ff.; X/1, 1-65 = SCCNH 8 [1996] 379-468; X/2, 66-174 =
SCCNH 9 [1998] 219-384; X/3, 175-300 = SCCNH 12 [2002] 169-
320; XI/1, 1-60 = SCCNH 15 [2005] 203-251.
ÉN S. Épithètes.
En. I Enannatum I., die Inschriften (in: H. Steible, ABW = FAOS 5/1
[1982], 182-210).
Enc. Encyclopédie photographique de l’Art (Paris 1935/36ff.).
EncIr. E. Yarshater et al. (eds.), Encyclopaedia Iranica (London etc.
1982/85ff.); http://www.iranica.com/articlenavigation/index.html.
EncIs. The Encyclopaedia of Islam/ Encyclopédie de l’Islam. Englische bzw.
französische Ausgabe der EnzIs (Leiden 1954ff.).
Enc(yclopédie) S. Enc.
ENES S. Yale.
Enki and Ninmaḫ C.A. Benito, “Enki and Ninmah“ and “Enki and the World Order”
(PhD Diss. University of Pennsylvania 1969, Ann Arbor, Mich.).
EnkNinḫ. S.N. Kramer, Enki and Ninḫursag: A Sumerian “Paradise” Myth (=
BASOR SS 1, 1945).
Enm. and Ens. A. Berlin, Enmerkar and Ensuḫkešdanna: A Sumerian Narative Poem (=
OccPubl. Babyl. Fund 2, 1979).
Enmerkar S. ELA.
Ent. Die Inschriften von Entemena, s. H. Steible, ABW 1 = FAOS 5/1
[1982], 211-272.
Enuma eliš S. Ee.
EnzIs. M.T. Houtsma et al., Enzyklopädie des Islam: geographisches,
ethnographisches und biographisches Wörterbuch der
muhammedanischen Völker (Leiden 1913-1936; Erg.-Bd. 1938;
2
Leiden 1960ff.).
- 36 -

EOTHEN (Eothen) F. Imparati/G.P. Carratelli (eds.), Eothen. Collana di studi sulle civiltà
dell’Oriente antico (Florenz 1988ff.); St. de Martino (ed.), Eothen
Studi e testi I/II (Florenz 1998/99).
ÉPHÉ École pratique des Hautes Études (Paris).
Ephem. S. Εφ.αρχ.
Épithètes M.-J. Seux, Épithètes royales akkadiennes et sumériennes (Paris 1967).
Eponym Chronicles Assyrische Eponymchroniken, in: J.-J. Glassner, Chroniques
mésopotamiennes (Paris 1993), 157-170); id., Mesopotamian Chronicles
(= SBL WAW 19 [2005], 160-176); M. Birot, Les chroniques
“assyriennes” de Mari (MARI 4 [1985], 219-242); A.K. Grayson (BiOr
33 [1976], 134-145); A. Millard, The Eponyms of the Assyrian Empire
910-612 BC (= SAAS 2, 1994).
e-PSD The Electronic Pennsylvannia Sumerian Dictionary, Project of the
Babylonian Section of the University of Pennsylvania Museum of
Anthropology and Archaeology (2004ff.).
http://psd.museum.upenn.edu/epsd/nepsd-frame.html
ÉR S. Épithètes.
ÉRC Édition Recherche sur les Civilisations (Paris), Cah. = Cahiers (Paris
1980ff.); Mém. = Mémoires (1980ff.); Synthèses (1980ff.); s. a. ARM,
MARI und RGC. Zitiert auch als ÉR(SL)C.
1
ERE Encyclopaedia of Religion and Ethics (Edinburgh 1908-1926).
ErIsr. Eretz-Israel: Archaeological, Historical and Geographical Studies
(Jerusalem 1951ff.).
Eretz Israel S. ErIsr.
ERL Ernest René Lacheman.
Erm. Eremitage (Sankt-Petersburg), Museumssignatur.
Erra L. Cagni, L’epopea di Erra (= StSem. 34, 1969); L. Cagni, Das Erra-
Epos: Keilschrifttext (StPohl 5, 1970).
Ersatzrituale H.M. Kümmel, Ersatzrituale für den hethitischen König (= StBoT 3,
1967).
Eršemma M.E. Cohen, Sumerian Hymnology: The Eršemma (= HUCA Suppl. 2,
1981).
Eš. Ešnunna, Signatur der Tafeln.
ESA Eurasia Septentrionalis Antiqua. Journal for East European and North-
Asiatic Archaeology and Ethnography (Helsinki 1926/27ff.).
EŞEM Eski Şark Eserleri Müzesi (Istanbul).
- 37 -

Ešḫ. S.M. Maul, “Herzberuhigungsklagen”. Die sumerisch-akkadischen


Eršaḫunga-Gebete (Wiesbaden 1988).
Etana 1. S. Langdon, The Legend of Etana and the Eagle, or the Epical Poem
“The City they Hated” (in Babyloniaca 12 [1931], fasc. 1-2, 1-56 u. pl.
I-XIV; Paris 1932).
2. J. Kinnier Wilson, The Legend of Etana. (Warminster 1985).
Ét. Crét. Études crétoises. École française d’Athènes (Paris 1928ff.).
ETCSL J. Black et al., The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature
(Oxford 1998ff.); http://www-etcsl.orient.ox.ac.uk.
Ét. gr. É. Boisacq, Dictionnaire étymologique de la langue grecque
(Heidelberg 1916).
Études Bibliques Études Bibliques, Collection de l’École biblique et archéologique
française [NS = nouvelle série (1983ff.)] (Paris 1903ff.)
Études et Travaux Études et Travaux. Association des Publications de la Faculté de
Théologie Protestante de l’Université des Sciences Humaines de
Strasbourg (Straßburg 1986ff.).
Etym. S. EHS.
EV Epigrafika Vostoka (Leningrad/Moskau 1947ff.).
EvM Evil-Merodach (in: B.T.A. Evetts, Inscriptions of the Reigns of Evil-
Merodach, Neriglissar and Laborosoarchod [= BT 6 B, 1892], 1-21).
EWO Enki and the World Order. S. Enki and Ninmaḫ.
Εφ.αρχ. Αρχαιολογική Εφημερίς (Athen 1837ff.).
Ex. Exodus. 2. Buch des Alten Testaments.
Exact Sciences O. Neugebauer, The Exact Sciences in Antiquity (Kopenhagen 1951).
Expedition Expedition. The Bulletin of the University Museum of the University
of Pennsylvania [Fortsetzung von: UMB] (Philadelphia 1958/59ff.).
th
Expl. H.V. Hilprecht et al., Explorations in Bible Lands During the 19
Century (Philadelphia 1903).
Explicit Malku A.D. Kilmer, The First Tablet of malku = šarru together with its
Explicit Version (JAOS 83 [1963], 421-446).
Ez(ech.) Ezechiel = Hesekiel. Prophetisches Buch des Alten Testaments.
FAO Food and Agricultural Organisation (of the United Nations).
FAOS Freiburger Altorientalische Studien (Wiesbaden etc. 1975ff.); Beih. =
Beihefte: Altassyrische Texte und Untersuchungen (1984ff.).
Fara 1-3 A. Deimel, Die Inschriften von Fara, I: WVDOG 40 [1922], s. LAK; II:
WVDOG 43 [1923], s. SF; III: 45 [1924], s. WF).
- 38 -

Fāra SF S. SF.
Fauna 1. B. Landsberger (Hrsg.), Die Fauna des alten Mesopotamien nach der
14. Tafel der Serie ḪAR.RA = ḫubullu (AbhLeipzig 42/6, 1934); id. et
al., The Fauna of Ancient Mesopotamia I (= MSL 8/1, 1960).
2. H. Ertem, Boğazköy metinlerine göre Hititler devri Anadolu’sunun
faunası [Anatolian Fauna in the Hittite Period According to the
Boğazköy Cuneiform Tablets] (Ankara 1965).
FB S. FuB.
FdD Fouilles de Delphes, (Paris [1902]ff.).
FG(r)H(ist.) F. Jacoby (Hrsg.), Die Fragmente der griechischen Historiker (Berlin
1923ff.).
FHG E. Laroche, Fragments hittites de Genève (RA 45 [1951] 131-138;
184-194; 46 [1952] 42-50).
FHL J.-M. Durand/E. Laroche, Fragments hittites du Louvre, in Gs. A.
Atatürk, 73-107.
FI D. Collon, First Impressions: Cylinder Seals in the Ancient Near East
(London 1987).
Flora (of Iraq) E. Guest et al., Flora of Iraq I-IX (Glasgow/Baghdad 1966ff.).
Florilegium Marianum Florilegium Marianum (= Mémoires de NABU, Supplément à NABU,
1991ff.).
I. J.-M. Durand (éd.), Recueil d’études en l’honneur de Michel Fleury
(= Mémoires de NABU 1, 1991).
II. D. Charpin/J.-M. Durand (éds.), Recueil d’études à la mémoire de
Maurice Birot (= Mémoires de NABU 3, 1994).
III. D. Charpin/J.-M. Durand (éds.), Recueil d’études à la mémoire de
Marie-Thérèse Barrelet (= Mémoires de NABU 4, 1997).
IV. N. Ziegler, La Population Féminine des Palais d’après les
Archives Royales de Mari: Le Harem de Zimrî-Lîm (= Mémoires de
NABU 5, 1999).
V. D. Charpin /N. Ziegler (éds.) Mari et le proche-Orient à l’époque
amorrite. Essai d’histoire politique (= Mémoires de NABU 6, 2003).
VI. D. Charpin/J.-M. Durand (eds.), Recueil d’études à la mémoire
d’André Parrot (= Mémoires de NABU 7, 2002).
VII. J.-M. Durand, Le Culte d’Addu d’Alep et l’affaire d’Alahtum (=
Mémoires de NABU 8, 2002).
VIII. J.-M. Durand, Le Culte des pierres et les monuments
commémoratifs en Syrie amorrite (= Mémoires de NABU 9, 2005).
- 39 -

FLP Free Library of Philadelphia (Museum), Museumssignatur.


FM S. Florilegium Marianum.
FNALD J.N. Postgate, Fifty Neo-Assyrian Legal Documents (Warminster
1976).
Foreign Trade W.F. Leemans, Foreign Trade in the Old Babylonian Period as
Revealed by Texts from Southern Mesopotamia (= SD 6, 1960).
Forschungen 1. E. Forrer, Forschungen (Berlin 1926ff.).
2. O. Viedebantt, Forschungen zur Metrologie des Altertums (Leipzig
1917).
1
Friedrich, Verträge S. Verträge .
FrtB Fragmente historischen Inhalts (A-M, in: R. Borger, Die Inschriften
Asarhaddons, Königs von Assyrien = AfO Beih. 9, 109-115).
FSAO (Fehler für FAOS).
FT H. de Genouillac, Fouilles de Telloh I/II (Paris 1934/1936).
FTS S.N. Kramer, From the Tablets of Sumer, Twenty-Five Firsts in Man’s
Recorded History (Indian Hills 1956).
FuB Forschungen und Berichte, Staatliche Museen zu Berlin (Berlin 1957
ff.).
Fuchs, Ann. Die Annalen, in: A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus
Khorsabad (Göttingen 1994), 82-188.
Fuchs, Prunk Die Große Prunkinschrift, in: A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus
Khorsabad (Göttingen 1994), 343-355.
Fuchs, S Schwelleninschriften (Die Inschriften auf den Türschwellen), in: A.
Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad (Göttingen 1994),
249-275.
Fuchs, Sg. S. Sg.
FuF Forschungen und Fortschritte: Nachrichtenblatt der Deutschen
Wissenschaft und Technik (Berlin 1925-1967).
FW(G) Fischer Weltgeschichte in 36 Bänden [Bde. II-IV: Die altorientalischen
Reiche I-III (Frankfurt am Main 1965-1967)] (Frankfurt am Main 1965-
1981).
GA Ed. Meyer, Geschichte des Altertums (Stuttgart/Berlin 11884-1902;
2
1907ff. ).
GAAL Göttinger Arbeitshefte zur altorientalischen Literatur (Göttingen 2000
ff.).
GAB S. Götteradressbuch.
GAG W. von Soden, Grundriß der akkadischen Grammatik (= AnOr 33,
- 40 -
3
1952; 1995).
Garelli, AssCapp. S. AssCapp.
Gautier S. Dilbat.
GBKO Gentse bijdragen tot de Kunstgeschiedenis en de Oudheidkunde
(Antwerpen/Gent etc. 1934ff.).
Gbr. Gottesbrief (= AfO Beih. 9, Ash. § 68).
GC(CI) R.P. Dougherty, Goucher College Cuneiform Inscriptions I/II (New
Haven 1923/1933).
GE Gilgameš-Epos (Bo. = Boğazköy-Fragment [KUB 4, 12 (1923)]; M =
Meissner-Fragment [= B. Meissner, MVAG 7/1 (1902)]; P =
Pennsylvania Tafel [= S. Langdon, UMBS 10/3 (1917)]; Y = Yale-
Tafel [= M. Jastrow/A.T. Clay, YOSR 4/3 (1920)]. Ausgaben:
1. R.C. Thompson, The Epic of Gilgamish (Oxford 1930).
2. W. von Soden, in: A.Schott, Das Gilgamesch-Epos. Neu übersetzt
1 3
und mit Anmerkungen versehen (Stuttgart 1958, 1992).
3. A. George, The Epic of Gilgamesh: The Babylonian Epic Poem and
Other Texts in Akkadian and Sumerian (London 1999).
Gebetsbeschw. W.G. Kunstmann, Die babylonische Gebetsbeschwörung (= LSS NF 2,
1932).
Gefäße S. Hausgeräte.
Gen. Genesis. 1. Buch des Alten Testaments.
Genava (NS) Genava. Revue d’histoire de l’art et d’archéologie, Musée d’art et
d’histoire de Genève (Genf 1923-1952); NS = nouvelle série (1953ff.).
Geographie F. Hommel, Ethnologie und Geographie des Alten Orients (München
1926).
Geography J. Garstang/O.R. Gurney, The Geography of the Hittite Empire
(London 1959).
Germania Germania. Anzeiger der Römisch-Germanischen Kommission des DAI
(Frankfurt am Main/Bamberg/Berlin 1917ff.).
Ges. 1. W. Gesenius, Hebräisches und aramäisches Handwörterbuch über
das Alte Testament (bearb. von F. Buhl, Berlin/Göttingen/Heidelberg
16
1962 = 1915 ; R. Meyer /H. Donner, Berlin/Heidelberg/New
18
York/London/Paris/Tokio 1987).
2. Hethitische Gesetze, s. LH.
GeschSyriens H. Klengel, Geschichte Syriens im 2. Jahrtausend v. u. Z., Teil 1-3 (=
DAWIFO 40 [Teil 1 u. 3]/70 [Teil 2], Berlin 1965-1970).
- 41 -

Gestirndarstellungen E.F. Weidner, Gestirn-Darstellungen auf babylonischen Tontafeln (=


SbWien 254/2. Abh., 1967).
Getreide F. Hrozný, Das Getreide im alten Babylonien (= SbWien 173/1. Abh.,
Wien 1913).
GGA Göttingische gelehrte Anzeigen, unter der Aufsicht der [Königlichen]
Gesellschaft der Wissenschaften [Fortsetzung von: Göttingische
Zeitungen von gelehrten Sachen (1739-1752) und Göttingische
Anzeigen von gelehrten Sachen (1753-1802)] (Göttingen 1802ff.).
Gift Exchange C. Zaccagnini, On Gift Exchange in the Old Babylonian Period, in: Fs.
F. Pintore (1983) 189-253.
Gilg./Gilgameš S. GE.
Gilg./Agga Die sumerische Dichtung “Gilgameš und Agga” (s. S.N.Kramer,
Gilgameš and Agga, in: AJA 53 [1949], 1-18; W.H.Ph. Römer, Das
sumerische Kurzepos “Bilgameš und Akka”= AOAT 209/1, 1980; D.
Katz, Gilgamesh and Akka = LOT 1, 1993).
Gilgameš Epic2 A. Heidel, The Gilgamesh-Epic and Old Testament Parallels (Chicago
1946).
Gilg./Ḫuw. S.N.Kramer, Gilgamesh and the Land of the Living (JCS 1 [1947], 3-
46).
GKT K. Hecker, Grammatik der Kültepe-Texte (= AnOr.44, 1968).
Gl. S. HHG.
G.L.É.C.S. (Comptes rendus du) Groupe linguistique d'études chamito-sémitiques
(Paris 1931/1934ff.).
GLH E. Laroche, Glossaire de la langue hourrite I/II [= RHA 34/35 (1978/
1979)]; id., Glossaire de la langue hourrite (= Études et
commentaires 93, Paris 1980).
GlNBr. E. Ebeling, Glossar zu den neubabylonischen Briefen (SbMünchen
1953/I).
Glotta Glotta. Zeitschrift für griechische und lateinische Sprache (Göttingen
1909ff.).
GlS G. Contenau, La glyptique syro-hittite (= BAH 2, 1922).
Glyptique/ 1. J.M. Ménant, Recherches sur la glyptique orientale, I: Cylindres de
Glyptik la Chaldée (Paris 1883); II: Cylindres de l’Assyrie, Médie, Asie-
Mineure, Perse, Égypte et Phénicie (Paris 1886).
2. S. GMA.
- 42 -
1
GMA P. Amiet, La glyptique mésopotamienne archaïque (Paris 1961,
2
1980).
GMTR Guides to the Mesopotamian Textual Record (Münster 2005ff.).
Gnomon Gnomon. Kritische Zeitschrift für die gesamte klassische
Altertumswissenschaft (Berlin/München 1925ff.).
God-Lists S. An = Anum.
Götteradressbuch Götteradressbuch (KAV 42ff., KAV 180; Or. 17, Tf. 41-48; RA 14,
171ff.).
Götterbeschreibungen S. Bildbeschr.
Götternamen N. Schneider, Die Götternamen von Ur III (= AnOr. 19, 1939).
Götterwelt G.J. Selz, Untersuchungen zur Götterwelt des altsumerischen
Stadtstaates von Lagaš (= OccPubl. S.N. Kramer Fund 13,
Philadelphia 1995).
Götze, Hatt. S. Hatt.
Goetze, Kizzuwatna S. Kizzuwatna.
Götze, Kleinasien S. Kleinasien.
Götze, Madd. S. Madd(uwattaš).
Gorgias Diss Gorgias Dissertations (Piscataway, NJ 2004ff.).
Gotteshaus W. Andrae, Das Gotteshaus und die Urformen des Bauens im Alten
Orient (= Studien zur Bauforschung 2, Berlin 1930).
GPA J.N. Postgate, The Governor’s Palace Archive (= CTN 2, 1973).
GRÖRH P. Koschaker, Über einige griechische Rechtsurkunden aus den
östlichen Randgebieten des Hellenismus (= AbhLeipzig 42/I, 1931).
Große Sternliste MUL.APIN, in: L. King, CT 33, Tf. 1-8 (1915); Ch. Virolleaud, ACh,
Suppl. 2/2 (Ishtar), LXVII; F.X. Kugler, SSB I, Tf. XXIII, Nr. 26);
E.F. Weidner, HBA, 35-39 (Transliteration).
GS S. AGS.
Gudea F. Thureau-Dangin, Les cylindres de Goudéa (= TCL 8, 1925).
Güterbock, Kum. H.G. Güterbock, Kumarbi: Mythen vom churritischen Kronos aus den
hethitischen Fragmenten zusammengestellt, übersetzt und erklärt (=
Istanbuler Schriften 16, Zürich/New York 1946).
Gymnasium Gymnasium, Zeitschrift für Kultur der Antike und humanistische
Bildung [Fortsetzung von: Das humanistische Gymnasium. Zeitschrift
des Deutschen Gymnasialvereins (Leipzig 1890-1936)] (Heidelberg
1937ff.).
HA A.T. Olmstead, History of Assyria (New York/London 1923).
- 43 -

HAB F. Sommer/A. Falkenstein, Die hethitisch-akkadische Bilingue des


Ḫattušili I. (Labarna II.) (= AbhMünchen NF 16, 1938).
Hallo, Titles W.W. Hallo, Early Mesopotamian Royal Titles: A Philologic and
Historical Analysis (= AOS 43, 1957).
Hall, Sculptures H.R. Hall, Babylonian and Assyrian Sculptures in the British Museum
(Paris/Brüssel 1928).
Hammam et-Turkman M. van Loon (ed.), Hammam et-Turkman: Report on the University of
Amsterdam’s 1981-84 Excavations in Syria, I/II (= PIHANS 63,
1988).
Hamrin Report Hamrin Report: The Chicago-Copenhagen Expedition to the Hamrin
(Chicago/Kopenhagen).
Handb. d. babyl. Astronomie S. HBA.
Handbuch M. Lidzbarski, Handbuch der nordsemitischen Epigraphik nebst
ausgewählten Inschriften I/II (Weimar 1898).
HANEL R. Westbrook (ed.), A History of Ancient Near Eastern Law I/II (=
HdO(r.) 72, 2003).
HANE/M History of the Ancient Near East /Monographs (Padua).
HANE/S History of the Ancient Near East /Studies (Padua 1990ff.).
HAOG A. Jeremias, Handbuch der altorientalischen Geisteskultur (Leipzig
2
1913; Berlin/Leipzig 1929).
HArch. S. HdA.
Harv.Stud.ClassPhil. Harvard Studies in Classical Philology (Cambridge 1890ff.).
HaS/HAS I.J. Gelb, Hurrians and Subarians (= SAOC 22, 1944).
HAT Handbuch zum Alten Testament (Tübingen 1934ff.).
HAT(R) S. HT(R).
Hatt. A. Götze, Hattušiliš. Der Bericht über seine Thronbesteigung nebst den
Paralleltexten (= MVAeG 29/3, 1925).
Haupttypen A. Falkenstein, Die Haupttypen der sumerischen Beschwörung:
literarisch untersucht (= LSS NF 1, 1931).
Hausgeräte A. Salonen, Die Hausgeräte der alten Mesopotamier nach sumerisch-
akkadischen Quellen: eine lexikalische und kulturhistorische
Untersuchung (I. Geräte, II. Gefäße) (= AASF B 139/144, 1965/66).
HAV S. Fs. H. V. Hilprecht.
Haverford Sympos. E. Grant (ed.), The Haverford Symposium on Archaeology and the
Bible (= Biblical and Kindred Studies 6, New Haven 1938).
HAW Handbuch der (klassischen) Altertumswissenschaft (begr. von I. von
- 44 -

Müller, erw. von W. Otto, fortgef. von H. Bengtson; München


1885/92ff.).
HBA E.F. Weidner, Handbuch der babylonischen Astronomie I. Der
babylonische Fixsternhimmel: Beiträge zur ältesten Geschichte der
Sternbilder (= AB 23, 1915).
Hb.d.Rel.gesch. Handbuch der Religionsgeschichte I-III (Göttingen 1971-1975).
HBM S. Alp, Hethitische Briefe aus Maşat Höyük (= TTKY VI /35, 1991).
HbOr. S. HdO(r).
HBS S.N. Kramer, History Begins at Sumer (Garden City 1959), Titel der
Originalausgabe: FTS (Indian Hills 1956).
HchI F.W. König, Handbuch der chaldischen Inschriften (= AfO Beih.8/1-
2, 1955/1957).
HCL (Fehler für HLC).
HCT (Fehler für CTN).
HdA Handbuch der Archäologie, im Rahmen des Handbuchs der
Altertumswissenschaft (München 1939ff.).
HdO(r). Handbuch der Orientalistik (Leiden 1948ff.); Erg.-Bd. (1955ff.).
Hdt. Herodot.
HED J. Puhvel, Hittite Etymological Dictionary (Berlin etc. 1984ff.).
HEG J. Tischler, Hethitisches etymologisches Glossar (= IBS 20,
1977/83ff.).
1-2
Helck, Beziehungen S. Beziehungen .
Hellenosemitica M.C. Astour (ed.), Hellenosemitica: An Ethnic and Cultural Study in
West Semitic Impact on Mycenaean Greece (Leiden 1965).
Hémérologies R. Labat, Hémérologies et Ménologies d’Assur (Paris 1939).
HÉO Hautes études orientales – Moyen et Proche-Orient; Extrême-Orient
(Genf/Paris 1968ff.).
Hér. S. Hdt.
Hermes Hermes. Zeitschrift für klassische Philologie (Berlin/Wiesbaden/
Stuttgart 1866ff.).
Hesban Hesban. Final Publications of Madaba Plains Project Centered at
Andrews University’s Institute of Archeology (Berrien Springs
1986ff.)
Hesperia Hesperia. The Journal of the American School of Classical Studies at
Athens (Athen 1932ff.).
Heth. Glyptik Th. Beran, Die hethitische Glyptik von Boğazköy (= WVDOG 76,
1967).
- 45 -

Hethitica Hethitica. Travaux de la Faculté de Philosophie et lettres de


l’Université Catholique de Louvain; (Löwen 1972ff.); seit 1976/77:
BCILL.
Hethitica 1 F. Hrozný, Code Hittite provenant de l’Asie Mineure (vers 1350 av.
re
J.-C.), 1 partie (Paris 1922).
Heth. Verwaltungspraxis S. Verwaltungspraxis.
2 2
Heth. Wb. ( ) S. HW/HW .
HÉU S. CHÉU.
HFAC G. Beckman/H.A. Hoffner, Jr., Hittite Fragments in American
Collections (= TBC 2, 1986; JCS 37 [1985], 1-60).
HG 1. J. Kohler/F. E. Peiser/P. Koschaker/A. Ungnad, Hammurabi’s
Gesetz I-VI (Leipzig 1904-1923).
1 2
2. J. Friedrich, Die hethitischen Gesetze (= DMOA 7, 1959; 1971).
Ḫg. Lexikalische Serie ḪAR-gud = imrû = ballu (in MSL 5-11).
Ḫḫ. Lexikalische Serie ḪAR-ra = ḫubullu (in MSL 5ff.).
HH 1. I.J. Gelb, Hittite Hieroglyphs 1-3 (= SAOC 2 [1931], 14 [1935], 21
[1942]).
2. E. Laroche, Les hiéroglyphes hittites (Paris 1960).
2
HHG P. Meriggi, Hieroglyphisch-hethitisches Glossar (Wiesbaden 1962).
HHL J.D. Hawkins/A. Morpurgo-Davies/G. Neumann, Hittite Hieroglyphs
and Luwian: New Evidence for the Connection (= NAWG 1973/6
143-197).
HHM I.J. Gelb, Hittite Hieroglyphic Monuments (= OIP 45, 1939).
Hinke W.J. Hinke, A New Boundary Stone of Nebuchadrezzar I, from Nippur
(= BER 4, 1907).
HippAcc. A. Salonen, Hippologica Accadica (= AASF B 100, 1956).
HippHeth. A. Kammenhuber, Hippologia Hethitica (Wiesbaden 1961).
Hist. Math. Historia Mathematica. International Journal of History of Mathematics
(San Diego, Ca./Toronto/New York/Duluth, Minn. 1974ff.).
Historia Historia. Zeitschrift für alte Geschichte (Stuttgart/Wiesbaden 1950ff.).
History 1. L.W. King, A History of Babylon from the Foundation of the
Monarchy to the Persian Conquest (London 1915).
2. O. Neugebauer, Astronomy and History. Selected Essays (New York
etc. 1983).
HKL R. Borger, Handbuch der Keilschriftliteratur I-III (Berlin 1967-1975).
HKM S. Alp, Maşat-Höyük’te Bulunan çivi yazılı Hitit tabletleri
- 46 -

[Hethitische Keilschrifttafeln aus Maşat-Höyük] (= TTKY VI /34,


1991).
HKS H.Th. Bossert, Ein hethitisches Königssiegel. Neue Beiträge zur
Geschichte und Entzifferung der hethitischen Hieroglyphenschrift (=
IstF. 18, 1944).
HLC G.A. Barton (ed.), Haverford Library Collection of Cuneiform Tablets
or Documents from the Temple Archives of Tello, I-III (Philadelphia/
London 1905-1914).
HMH A.R. George, House Most High: The Tempels of Ancient
Mesopotamia (= MesCiv. 5, 1993).
HMR Uhaimir, Signatur der Funde.
Homo Religiosus Homo Religiosus. Recherches et travaux du Centre d’histoire des
religions de Louvain-la-Neuve (Löwen 1978ff.).
Horizons Horizons. The Journal of the College Theology Society (Villanova, PA
1974ff.).
House Most High S. HMH.
Hrozný, Getr. S. Getreide.
HRS Hethitische Rechtssammlung (s. HG [2]).
HrwG H. Cancik et al. (Hrsg.), Handbuch religionswissenschaftlicher
Grundbegriffe (Stuttgart 1988ff.).
HS Hilprecht-Sammlung (Jena), Tafelsignatur.
HSAO Heidelberger Studien zum Alten Orient (Bd. 1 [= Fs. A. Falkenstein]:
Wiesbaden 1967, Bd. 2ff.: Heidelberg 1988ff.).
HSM Harvard Semitic Museum, Signatur.
HSS Harvard Semitic Series (Cambridge, Mass. 1912ff.).
HT L.W. King, Hittite Texts in the Cuneiform Character from Tablets in
the British Museum (London 1920).
HThR The Harvard Theological Review (New York/Cambridge, Mass. 1908/
09ff.).
HT(R) H. Otten, Hethitische Totenrituale (= DAWIfO 37, 1958).
HUCA Hebrew Union College Annual (Cincinnati, Ohio 1924ff.); Suppl.
(1976ff.).
HuH F. Sommer, Hethiter und Hethitisch (Stuttgart 1947).
HuU I.M. Diakonoff, Hurrisch und Urartäisch (= MSS Beih. 6 NF, 1971).
HVG H. Müller-Karpe, Handbuch der Vorgeschichte I-IV (München
1966-1980).
HW 1. J. Friedrich, Hethitisches Wörterbuch. Kurzgefasste kritische
- 47 -

Sammlung der Deutungen hethitischer Wörter, Lfg. 1-4 (Heidelberg


1 2
1952-1954, 1991); Erg.-Hefte 1-3 (Heidelberg 1957-1966).
2. Fr. Delitzsch, Assyrisches Handwörterbuch (Leipzig 1896).
HW2 J. Friedrich /A. Kammenhuber (Hrsg.), Hethitisches Wörterbuch.
Zweite, völlig neu bearbeitete Auflage auf der Grundlage der edierten
hethitischen Texte, Bde. I-III (Heidelberg 1975-1994).
Hymnes M.-J. Seux, Hymnes et Prières aux dieux de Babylonie et d’Assyrie (=
LAPO 8, 1976).
IA S. IrAnt.
IAA Israel Antiquities Authority. IAA Reports (Jerusalem 1996ff.).
IAK E. Ebeling/B. Meissner/E.F. Weidner, Die Inschriften der
altassyrischen Könige (= AOB I, 1926).
IAPAS Institute of Archaeology Publications, Assyriological Series (Berrien
Springs, Mich. 1984ff.). IAPAS IV-VIII = AUCT I-V.
IAR Iraq Archaeological Reports (Oxford 1988ff.).
IAS R.D. Biggs, Inscriptions from Tell Abū Salābīkh (= OIP 99, 1974).
IAsb. Th. Bauer, Das Inschriftenwerk Assurbanipals (= AB NF 1-2, 1933).
IB 1. Pontificio Istituto Biblico (Rom), Museumssignatur.
2. Isin (Išān-Bahrīyāt), Signatur der Funde.
IBK Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft (Innsbruck
1953/54ff.).
IBoT Istanbul Arkeoloji Müzelerinde bulunan Boğazköy tabletlerinden
seçme metinler (Istanbul 1944ff.).
IBS Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft. Vorträge und kleinere
Schriften [bis Bd. 21 – “Vorträge”] (Innsbruck 1970ff.).
ICAANE S. CAANE.
ICC A.H. Layard, Inscriptions in the Cuneiform Character from
Assyrian Monuments (London 1851).
ICK Inscriptions cunéiformes du Kultépé, I: B. Hrozný (= Monografie
Archívu Orientálního 14, Prag 1952), II: L. Matouš (Prag 1962).
Iconographie J.-R. Kupper, L’iconographie du dieu Amurru dans la glyptique de
re
la I dynastie babylonienne (Paris 1961).
IdgJb. Indogermanisches Jahrbuch [Fortsetzung: Kratylos (1956ff.)] (Straßburg
1913/14-1947/48 [1955]).
Idr./Idri-Mi S. Smith, The Statue of Idri-mi (London 1949).
IE Išbī-Erra.
- 48 -

IEJ Israel Exploration Journal [Fortsetzung von: JPOS] (Jerusalem


1950/51ff.).
IF Indogermanische Forschungen: Zeitschrift für Indogermanistik und
allgemeine Sprachwissenschaft (Straßburg/Leipzig/Berlin 1892ff.).
IHH B. Hrozný, Les inscriptions hittites hiéroglyphiques (Monografie
Archívu Orientálního 1, Prag 1933).
IIJ Indo-Iranian Journal (Dordrecht etc. 1957ff.).
ILN The Illustrated London News (London 1842ff.).
ILR Rendiconti, Istituto Lombardo di scienze e lettere, classe di lettere
e scienze morali e storiche, 3. Serie [Fortsetzung von: Giornale
dell’Imperiale Regio Istituto Lombardo di scienze, lettere ed arti e
Biblioteca Italiana, etc. (Mailand 1841ff.); ab 1958: Rendiconti, Istituto
Lombardo, Accademia di scienze e lettere, classe di lettere e scienze
morali e storiche] (Mailand 1937ff.).
IM Iraq Museum (Baghdad), Museumssignatur.
Imgula W. Sommerfeld (Hrsg.), Imgula (Münster/Marburg 1996ff.).
IMI Istoriko-matematičeskie issledovaniâ (Moskau 1948ff.).
Inana D A Hymn to Inana as Ninegala (Inana D), ETCSL 4.07.4; s. H. Behrens,
Die Ninegalla-Hymne: die Wohnungnahme Inannas in Nippur in
altbaylonischer Zeit (= FAOS 21, 1998).
Inana I A širnamšub to Inana (Inana I), ETCSL 4.07.9; s. M.E. Cohen, “The
Incantation Hymn: Incantation or Hymn”, JAOS 95 [1975], 592-611:
No. 7 [605-609].
Incognita Incognita. International Journal for Cognitive Studies in the
Humanities (Leiden 1990-1991).
Incontri Linguistici Incontri linguistici. Rivista delle Università degli Studi di Trieste e di
Udine (Pisa/Rom 1974ff.).
Incunabula Graeca Incunabula Graeca (Rom 1961ff.).
Inventaire C. Decamps de Mertzenfeld, Inventaire commenté des ivoires
phéniciens et apparentés découverts dans le Proche-Orient (Paris
1954).
IOS Israel Oriental Studies. Annual Publication of the Faculty of
Humanities, Tel Aviv University (Tel Aviv 1971ff.).
IPN M. Noth, Die israelitischen Personennamen im Rahmen der
gemeinsemitischen Namengebung (Stuttgart 1928).
IPP Iranian Prehistoric Project (The Oriental Institute of the University of
Chicago).
- 49 -

iqqur îpuš R. Labat, Un calendrier babylonien des travaux, des signes et des mois
(Séries Iqqur îpuš) (= BÉHÉ 321, 1965).
Iran Iran. Journal of the British Institute of Persian Studies (London 1963
ff.).
Iran.Denkm. Iranische Denkmäler, Reihe I: E. Herzfeld, I-IV (Berlin 1932-1933);
Reihe II: L. Trümpelmann et al. (Berlin 1975ff.).
Iran stele Die Iran-Stele des Tiglatpileser III., in: H. Tadmor, Tigl. III, 265-268
(Kommentar) u. Pls. XXX-XLI (Fotokopie und Autographie).
IrAnt. Iranica Antiqua (Gent/Löwen 1961ff.).
Iraq Iraq. Journal of the British School of Archaeology in Iraq (London
1934ff.).
IRS F. Malbran-Labat, Les inscriptions royales de Suse. Briques de
l’époque paléo-élamite à l’empire néo-élamite (Paris 1995).
IRSA E. Sollberger/J.R. Kupper, Inscriptions royales sumériennes et
akkadiennes (= LAPO 3, 1971).
Iščālī M. Seif, Über die altbabylonischen Rechts- und Wirtschaftsurkunden
aus Iščâlî (Diss. Friedrich-Wilhelms-Universität, Berlin 1938).
Ischtar-Tor R. Koldewey, Das Ischtar-Tor in Babylon (WVDOG 32, 1918).
ISET İstanbul Arkeologji Müzelerınde bulunan Sumer edebî tablet ve
parçaları [Sumerian Literary Tablets and Fragments in the
Archaeological Museum of Istanbul], I: M. Çiğ/H. Kızılyay/S.N.
Kramer (= TTKY VI/13, 1969)/II: S.N. Kramer (TTKY VI/13a,
1976).
Ish. Ishchali (Iščāli), Signatur der Funde.
Isid. Char. m. Parth. Isidor von Charax, Mansiones Parthicae (Stathmoi Parthikoi,
Parthische Stationen).
ISIMU Isimu. Revista sobre Oriente Próximo y Egipto en la antigüedad
(Madrid 1998ff.).
Isin I B. Hrouda, Isin – Išān Baḫrīyāt I. Die Ergebnisse der Ausgrabungen
1973-1974 (= AbhMünchen, NF 79, 1977).
Isin II B. Hrouda, Isin – Išān Baḫrīyāt II. Die Ergebnisse der Ausgrabungen
1975-1978 (= AbhMünchen, NF 87, 1981).
Isin III B. Hrouda, Isin – Išān Baḫrīyāt III. Die Ergebnisse der Ausgrabungen
1983-1984 (= AbhMünchen NF 94, 1987).
Isin IV B. Hrouda, Isin – Išān Baḫrīyāt IV. Die Ergebnisse der Ausgrabungen
1986-1989 (= AbhMünchen NF 105, 1992).
Isis Isis. An International Review Devoted to the History of Science and
- 50 -

its Cultural Influences (Chicago 1913ff.).


Isl. S. EnzIs./Enc.Is.
Islamica Islamica. Zeitschrift für die Erforschung der Sprachen, der Geschichte
und der Kulturen der islamischen Völker [Beiband zur Asia
Major] (Leipzig/New York 1924-1935/38]).
IsMEO Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente (Rom).
Išt. S. ACh, Isht(ar).
IstF(orsch.) Istanbuler Forschungen (Berlin/Tübingen etc. 1932ff.).
IstM(itt.) Istanbuler Mitteilungen (Istanbul/Tübingen 1933ff.); Beih. (1966ff.).
Ist. Ni. Istanbuler Museum: Nippur, Tafelsignatur.
Ist. S. Istanbuler Museum: Sippar, Tafelsignatur.
ITn. E.F. Weidner, Die Inschriften Tukulti-Ninurtas I. und seiner
Nachfolger (= AfO Beih. 12, 1959).
ITT F. Thureau-Dangin/H. De Genouillac/L. Delaporte, Inventaire des
tablettes de Tello, conservées au Musée Impérial Ottoman, tomes I-V
(Paris 1910-1921).
IUO Istituto Universitario Orientale. Dipartimento di Studi Asiatici: Series
Minor (Neapel 1974ff.); Series Maior (1979ff.)].
IvB O. Reuther, Die Innenstadt von Babylon (WVDOG 47, 1926).
Ivories S. Barnett, Ivories.
IWA S. IAsb.
JA Journal asiatique [1828-1835: Nouveau journal asiatique] (Paris
1822ff.).
JAC Journal of Ancient Civilizations (Changchun 1986ff.), Suppl.
(1994[ff.]).
JADD S. ADD.
JANER Journal of Ancient Near Eastern Religions (Leiden 2001ff.).
JANES Journal of the Ancient Near Eastern Society (of Columbia University)
(New York 1968/69ff.).
Jankowska, Klinopisn. S. KTK.
Teksty
JAOS Journal of the American Oriental Society (New Haven etc.
1843/49ff.); Suppl. (1935-1954).
JARCE Journal of the American Research Center in Egypt (Boston/Winona
Lake 1962ff.).
JArS Journal of Archaeological Science (London etc. 1974ff.).
JbBerl.Mus Jahrbuch der Berliner Museen [Fortsetzung von: Jb(K)PrKunstslg.]
- 51 -

(Berlin 1959ff.).
Jb(K)PrKunstslg. Jahrbuch der (Königlich-) Preußischen Kunstsammlungen [Fortsetzung:
JbBerlMus] (Berlin 1880-1943/44).
JBL Journal of Biblical Literature [Bd. 9ff.:
Fortsetzung von Journal of the Society of Biblical Literature and
Exegesis, Bd. 1-8 (1881-1888)]) (Philadelphia/Atlanta 1890ff.).
JCS Journal of Cuneiform Studies (New Haven/Boston etc. 1947ff.).
JDAI S. JdI.
JdI Jahrbuch des (Kaiserlichen) Deutschen Archäologischen Instituts
(Berlin 1886ff.); Ergänzungsheft (1888-1913; 1927ff.).
JEA Journal of Egyptian Archaeology (London 1914ff.).
JEN Joint Expedition with the Iraq Museum at Nuzi. American Schools of
Oriental Research. Publications of the Baghdad School. Texts.
I. E. Chiera, Inheritance Texts [1-100] (Paris 1927).
II. E. Chiera, Declarations in Court [101-221] (Paris 1930).
III. E. Chiera, Exchange and Security Documents [222-320] (Paris
1931).
IV. E. Chiera, Proceedings in Court [321-427] (Philadelphia 1934).
V. E. Chiera, Mixed Texts [428-559] (Philadelphia 1934).
VI. E.R. Lacheman, Miscellaneous Texts [560-673] (New Haven
1939).
VII. E.R. Lacheman/M.P. Maidman, Miscellaneous Texts (674-
881) [= SCCNH 3] (Winona Lake 1989).
VIII. M.P. Maidman, The Remaining Major Texts in the Oriental
Institute of the University of Chicago (882-1000) [= SCCNH 14]
(Bethesda 2003).
JEOL Jaarbericht van het Vooraziatisch-Egyptisch Gezelschap (ab [1945]:
Genootschap) Ex Oriente Lux (Leiden 1933/37ff.).
Jer. Jeremia. Prophetisches Buch des Alten Testaments.
Jes. Jesaja. Prophetisches Buch des Alten Testaments.
JESHO Journal of the Economic and Social History of the Orient (Leiden
1957/58ff.).
JFA Journal of Field Archaeology (Boston, Mass. 1974ff.).
JGS Journal of Glass Studies (Corning, NY 1959ff.).
JHAC (Fehler für JAC).
JHS(t.) Journal of Hellenic Studies (London 1880ff.).
JIESt. The Journal of Indo-European Studies ([Hattiesburg, Miss.] 1973ff.).
- 52 -

JIM Metal Industry, Journal of Non-Ferrous Metals (London).


JISt. S. JIESt.
JIT W. Andrae, Die jüngeren Ischtar-Tempel in Assur (= WVDOG 58,
1935).
JJP Journal of Juristic Papyrology (Warschau 1946ff.).
JK(l)F Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung. Internationale orientalistische
Zeitschrift, I-II (Heidelberg 1950/51; 1952/53); Fortsetzung: Anadolu
Araştırmaları (Istanbul 1955ff.).
JMEOS Journal of the Manchester (University) Egyptian and Oriental Society
[Fortsetzung von: Journal of the Manchester Oriental Society
(Manchester 1911)] (Manchester 1912/13ff.).
JNES Journal of Near Eastern Studies (Chicago 1942ff.).
JöstAI S. ÖJh.
JÖstAJ (Fehler für JÖstAI).
Joh. Johannes Evangelium. Buch des Neuen Testaments.
JOS The Journal of Oman Studies (Muscat 1975ff.).
Jos. Josua. Buch des Alten Testaments.
JPEK Jahrbuch für prähistorische und ethnographische Kunst (Berlin 1925ff.).
JPOS The Journal of the Palestine Oriental Society [ab 1950: IEJ] (Jerusalem
1920/21-1948).
JQR Jewish Quarterly Review (London/New York 1888/89ff., NS = Nova
Series Philadelphia 1910ff.).
JRA (Fehler für JEA).
JRAS Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland
(London 1834ff.); Cent. Suppl.= Centenary Supplement (1924).
JRGS The Journal of the Royal Geographical Society of London (London
1831/32ff.).
JRGZ Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums, Mainz
(Bonn/Mainz 1954ff.).
JSOR Journal of the Society of Oriental Research (Chicago/Toronto 1917-
1932).
JSOT Journal for the Study of the Old Testament (London/Sheffield
1976/77ff.).
JSS Journal of Semitic Studies ([Manchester/]Oxford 1956ff.);
Supplement Series (1993ff.).
JTn. (Fehler für ITn).
- 53 -

JTVI Journal of the Transactions of the Victoria Institute [Fortsetzung:


Faith and Thought (1958ff.)] (London 1865/67-1957).
JVS (Fehler für JCS).
K Kuyunjik (British Museum, London), Museumssignatur.
KA S. KAT.
Kadmos Kadmos. Zeitschrift für vor- und frühgriechische Epigraphik (Berlin
1962ff.).
KADP F. Köcher, Keilschrifttexte zur assyrisch-babylonischen Drogen- und
Pflanzenkunde (=DAWIfO 28, 1955).
KAH Keilschrifttexte aus Assur historischen Inhalts (I: L. Messerschmidt,
WVDOG 16, 1911; II: O. Schroeder, WVDOG 37, 1922).
KAHI S. KAH.
KAI H. Donner/W. Röllig, Kanaanäische und aramäische Inschriften, I-III
(Wiesbaden 1962-64).
KAJ E. Ebeling, Keilschrifttexte aus Assur juristischen Inhalts (=
WVDOG 50, 1927).
KAJI S. KAJ.
KAL S. Maul (Hrsg.), Keilschrifttexte aus Assur literarischen Inhalts
(Wiesbaden 2007ff.):
I. N.P. Heeßel, Terrestrische, teratologische, physiognomische und
oneiromantische Omina (= Divinatorische Texte 1 = ADOG: E,
Inschriften 9 = WVDOG 116, 2007).
II. D. Schwemer, Rituale und Beschwörungen gegen Schadenzauber
(= ADOG: E, Inschriften 9 = WVDOG 117, 2007).
Kamb. Kambyses. S. auch Camb.
Kāmid al-Lōz R. Hachmann, Frühe Phöniker im Libanon. 20 Jahre deutsche
Ausgrabungen in Kāmid el-Lōz (Mainz/Saarbrücken 1983).
Kammenhuber, Hipp. Heth. S. HippHeth.
KAO Im Kampfe um den Alten Orient. Wehr- und Streitschriften (Leipzig
1907ff.).
KAR E. Ebeling, Keilschrifttexte aus Assur religiösen Inhalts, I /II (=
WVDOG 28, 1919; 34, 1920/23).
KARI S. KAR.
Kaškäer E. von Schuler, Die Kaškäer: Ein Beitrag zur Ethnographie des Alten
Kleinasien (= UAVA 3, 1965).
Kaskal Kaskal. Rivista di storia, ambiente e culture del Vicino Oriente antico,
(Padua 2004ff.).
- 54 -
1
KAT E. Schrader, Die Keilinschriften und das Alte Testament (Gießen 1872,
2 3
1883; Berlin 1903).
Katalog E. Unger, Kaiserlich-Osmanische Museen, Katalog der babylonischen
und assyrischen Sammlung III, 1: Gewichte und gewichtsähnliche
Stücke (Konstantinopel 1918).
KAV O. Schroeder, Keilschrifttexte aus Assur verschiedenen Inhalts (=
WVDOG 35, 1920).
KAVI S. KAV.
KB E. Schrader et al. (Hrsg.), Keilinschriftliche Bibliothek. Sammlung von
assyrischen und babylonischen Texten in Umschrift und Übersetzung
(Berlin 1889-1915).
KBAL H. Holma, Kleine Beiträge zum assyrischen Lexikon (= AASF B 7/2,
1913).
KBo. Keilschrifttexte aus Boghazköi (Bd. 1-22 in WVDOG, 1916ff.).
KEL Kültepe Eponym List.
Kerameikos Kerameikos: Ergebnisse der Ausgrabungen (Berlin etc. 1939ff.).
KEWA M. Mayrhofer, Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch des
Altindischen (Heidelberg 1956-1980).
KF Kūl-i Farah.
KGF E. Schrader, Keilinschriften und Geschichtsforschung: ein Beitrag zur
monumentalen Geographie, Geschichte und Chronologie der Assyrer
(Gießen 1878).
Kgs. Kings, s. Kön.
Kh. Khafajah (Chicago), Signatur der Funde aus Ḫafāğī.
KH Kodex Hammurapi, s. CḪ.
Ki. King (British Museum, London), Museumssignatur.
Kich S. PRAK.
KIF (Fehler für KlF).
King, Bronze Reliefs S. Bronze Reliefs.
Kings S. Kön.
King, Suppl. L.W. King et al. (eds.), Catalogue of the Cuneiform Tablets in the
Kouyunjik-Collection of the British Museum, Supplement [1] (London
1914).
Kish 1. S. Langdon/L.Ch. Watelin, Excavations at Kish. Oxford-Field
Museum Expedition [Vol. I: 1923-1924; Vol. III: 1925-1927; Vol. IV:
1925-1930] (Paris 1924/1930/1934).
- 55 -

2. E. Mackay, Report on the Excavation of the “A” Cemetery at Kish,


Mesopotamia, Part I ; id., A Sumerian Palace and the “A” Cemetery at
Kish, Mesopotamia, Part II (= Field Museum of Natural History,
Anthropology Memoirs, I/1-2, Chicago 1925/1929).
Kisurra B. Kienast, Die altbabylonischen Briefe und Urkunden aus Kisurra
(= FAOS 2/1-2, 1978).
Kizz. S. Kizzuwatna.
Kizzuwatna A. Goetze, Kizzuwatna and the Problem of Hittite Geography (=
YOSR 22, 1940).
KK S. KultKal.
KKS L. Matouš/M. Matoušová-Rajmová, Kappadokische Keilschrifttafeln
mit Siegeln: aus den Sammlungen der Karlsuniversität in Prag (Prag
1984).
Kl./KL Kāmid el-Lōz, Signatur der Funde.
KlchA Kalach A, s. R. Borger, AfO Beih. 9 [1956], 32-35.
1 2
Kleinasien A. Goetze, Kleinasien (in: HAW III 1/3, 3; Lfg. I, 1933; 1957).
Kleinfunde E. Heinrich, Kleinfunde aus den archaischen Tempelschichten in
Uruk (= ADFU I, 1936).
KlF Kleinasiatische Forschungen, I (Weimar 1927/30).
Klio Klio. Beiträge zur alten Geschichte (Berlin 1901/02-1944;
1959ff.).
KLL Kindlers Literatur-Lexikon (Zürich 1965-1972, Ergänzungsband
1974).
KlPauly S. Der Kleine Pauly.
Kl.Schriften A. Alt, Kleine Schriften zur Geschichte des Volkes Israel I-III (München
1953-1959).
KMAV H. Ranke, Keilschriftliches Material zur altägyptischen Vokalisation
(= AbhBerlin 2, 1910).
KMI E. Ebeling, Keilschrifttexte medicinischen Inhalts (= BBK Beih. 1-2
1922f.).
KN V. Haas, Der Kult von Nerik. Ein Beitrag zur hethitischen
Religionsgeschichte (= StPohl 4, 1970).
Koll. Jena C. Wilcke, Kollationen zu den Sumerischen Literarischen Texten aus
Nippur in der Hilprecht-Sammlung Frida Hahn, Jena (= AbhLeipzig
65/4, 1976).
Kollophone H. Hunger, Babylonische und assyrische Kolophone (= AOAT 2, 1968).
Kön. Könige 1/2. Bücher des Alten Testaments.
- 56 -

Kor. Korinther 1/2. Briefe des Paulus an die Korinther im Neuen


Testament.
2
Korošec, Verträge S. Verträge .
KretChron. Kretika Chronika (Heraklion 1947ff.).
KS M. Witzel, Keilinschriftliche Studien (Leipzig/Fulda/Jerusalem 1918-
1930).
KSLT S. Koll. Jena.
KST Kazı Sonuçları Toplantısı.
KSt. S. KS.
Kt./kt. Kültepe-Texte der türkischen Grabungen seit 1948, Signatur der
Funde.
KtBl./KTBl. J. Lewy, Die Kültepetexte der Sammlung Rudolf Blanckertz, Berlin
(Berlin 1929).
Ktèma KTEMA. Civilisations de l’Orient, de la Grèce et de Rome antiques
(Straßburg 1976ff.).
Ktesias/Persica F.W. König, Die Persika des Ktesias von Knidos (= AfO Beih.18,
1972).
KTH J. Lewy, Die Kültepetexte aus der Sammlung Frida Hahn, Berlin
(Leipzig 1930).
KTK N.B. Ânkovskaâ, Klinopisnye teksty iz Kjul’-Tepe v sobraniâch
SSSR (Pis’ma i dokumenty torgovogo ob”edineniâ v Maloj Azii XIX
v. do n.ė. [= Pamâtniki pis’mennosti Vostoka 14] (Moskau 1968).
KTMEA (Fehler für Ktèma).
KTS Keilschrifttexte in den Antiken-Museen zu Stambul. Die
altassyrischen Texte vom Kültepe bei Kaisarīje; Bd. I: J. Lewy
(Konstantinopel 1926), Bd. II: V. Donbaz (= FAOS Bh. 2, 1989).
KTT Keilschrifttexte, Tuttul (Tall Bi‘a). Signatur der in WVDOG 100
[2001] publizierten Texte.
2
KTU, KTU M. Dietrich/O. Loretz/J. Sanmartín, Die keilalphabetischen Texte
aus Ugarit: einschließlich der keilalphabetischen Texte außerhalb
2
Ugarits (= AOAT 24/1, 1976); KTU = CAT.
1
KU J. Kohler/A. Ungnad (s. HG ).
KUB Keilschrifturkunden aus Boghazköi (Berlin 1921ff.).
Kudurru F.X. Steinmetzer, Die babylonischen Kudurru (Grenzsteine) als
Urkundenform (= Studien zur Geschichte und Kultur des Altertums
11/4-5, Paderborn 1922ff.).
- 57 -

KUG K. Hecker, Die Keilschrifttexte der Universitätsbibliothek Gießen


(Gießen 1966).
KultKal. 1. B. Landsberger, Der kultische Kalender der Babylonier und Assyrer
(= LSS 6/1-2, 1915).
2. W. Sallaberger, Der kultische Kalender der Ur III-Zeit I /II (=
UAVA 7, 1993).
Kumarbi H. Otten, Mythen vom Gotte Kumarbi. Neue Fragmente (= DAWIfO 3,
1950).
KUML KUML - Årbog for Jysk arkaeologisk selskab (Aarhus 1951ff.).
Kunst A. Moortgat, Die Kunst des Alten Mesopotamien: Die klassische Kunst
Vorderasiens (Köln 1967).
Kupper, Nomades S. Nomades.
Kurba’il statue Die Kurba’il-Statue des Salmanassar III., in: A.K. Grayson, RIMA 3
[1996], 58-61.
Kurkh Monolith Die Monolith-Inschrift Salmanassars III. aus Kurkh [III R 7-8 (Kopie)];
The Inscription upon the Monolith from Kurkh, in: E.A. Budge/L.W.
King, AKA 222-242; s.a. A.K. Grayson, RIMA 3 [1996], 11-24:
Transliteration u. Übersetzung.
KuSa. A. Müller-Karpe (Hrsg.), Kuşaklı-Sarissa (Marburg 1997ff.).
I/1. G. Wilhelm, Keilschrifttexte aus Gebäude A (Rahden/Westf.,
1997).
KWU N. Schneider, Die Keilschriftzeichen der Wirtschaftsurkunden von Ur
III: nebst ihren charakteristischen Schreibvarianten (Rom 1935).
Kypros M. Ohnefalsch-Richter, Die antiken Cultusstätten auf Kypros (Berlin
1891).
Kyr. Kyros. S. a. Cyr.
Kyros-Zylinder Kyros-Zylinder (bearb. von P.-R. Berger, Der Kyros-Zylinder mit dem
Zusatzfragment BIN II Nr. 32 und die akkadischen Personennamen im
Danielbuch (ZA 64 [1975], 192-234; H. Schaudig, NabKyr., 550-
556).
KZ (Kuhns Zeitschrift:) Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung (auf
dem Gebiete der indogermanischen Sprachen) [seit 1875, früher:
Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete des
Deutschen, Griechischen und Lateinischen (Göttingen 1851/52-1874);
Fortsetzung: Historische Sprachforschung (Göttingen 1988ff.)]
(Berlin/Göttingen 1852-1987).
L(.) 1. Lagaš (Istanbul), Museumssignatur.
- 58 -

2. Larsa, Signatur unveröffentlichter Tontafeln.


LA B. Cardascia, Les lois assyriennes (= LAPO 2, 1969).
Lab. Inscriptions of Laborosoarchod, in: B.T.A. Evetts, Inscriptions of the
Reigns of Evil-Merodach, Neriglissar and Laborosoarchod (BT 6 B,
1892).
Labat, Hém. S. Hémérologies.
LÄ S. LexÄ.
Lagash E. Sollberger, The Rulers of Lagaš, JCS 21 [1967], 279-291.
LAK A. Deimel, Liste der Archaischen Keilschriftzeichen (= Die
Inschriften von Fara I = WVDOG 40, 1922).
Landfahrzeuge A. Salonen, Die Landfahrzeuge des Alten Mesopotamien nach
sumerisch-akkadischen Quellen. Eine lexikalische und
kulturgeschichtliche Untersuchung (AASF B 72/3, 1951).
Langdon, Drehem S. Drehem.
Langdon, Epic of Paradise S. Langdon, Sumerian Epic of Paradise, the Flood and the Fall of Man
(= UMBS 10/1, 1915).
LAPO Littératures anciennes du Proche-Orient [vols. 16-18 = J.-M. Durand
(éd.), Les Documents épistolaires du palais de Mari I (1997)/II
(1998)/III (2000)] (Paris 1967ff.).
Laroche, Cat(alogue) S. CTH.
Laroche, Dict. Lang. Louv. S. DLL.
Laroche, Noms S. NH.
Laroche, Rech. S. Recherches.
LAS S. Parpola, Letters from Assyrian Scholars to the Kings Esarhaddon
and Assurbanipal:
I. Texts (= AOAT 5 /1, 1970).
IIA. Introduction and Appendixes (= AOAT 5/2A, 1971).
II. Commentary and Appendices (= AOAT 5/2, 1983).
Lau S. OTR.
La voix A. Finet, (ed.), La voix de l’opposition en Mésopotamie. Colloque
organisé par l’Institut des Hautes Études de Belgique 19 et 20 mars
1973 (Brüssel [1973]).
LawHitt. S. LH.
Laws C.H.W. Johns, Babylonian and Assyrian Laws, Contracts and Letters
(New York 1904).
LB Collection de Liagre Böhl (Leiden), Signatur der Sammlung.
- 59 -

LBAT T.G. Pinches /J.N. Strassmaier /A. Sachs, Late Babylonian


Astronomical and Related Texts (Providence 1955).
LC F. Thureau-Dangin, Lettres et contrats de l’époque de la première
dynastie babylonienne (TCL 1, 1910).
LE A. Goetze, The Laws of Eshnunna (= AASOR 31, 1956).
LED Luristan Excavation Documents [Bd. 1: E. Haerinck/B. Overlaet, The
Chalcolithic Period, Parchinah and Hakalan (Brüssel 1996); Bd. 2ff.:
in der Reihe Acta Iranica (1998ff.).
Légendes H. Limet, Les légendes des sceaux cassites (Brüssel 1971).
Letter Collection B Cf. F. A. Ali, Sumerian Letters: Two Collections from the Old
babylonian Schools (1964) 19ff., 53ff.
Letters 1. T. Fish, Letters of the First Babylonian Dynasty in the John Rylands
Library, Manchester (Manchester 1936).
2. S. SL.
Levant Levant. Journal of the British School of Archaeology in Jerusalem and
the British Institute at Amman for Archaeology and History [später: the
Journal of the Council for British Research in the Levant (London
1969ff.). Suppl. Series (2004ff.).
L(ex)Ä Lexikon der Ägyptologie (Wiesbaden 1975-1992).
Lexica Anatolica Lexica Anatolica I s. LL; II s. CLL.
Lg. Language. Journal of the Linguistic Society of America
(Baltimore/Washington 1925ff.).
Lgb. S. Lugalb.
LH H.A. Hoffner, Jr., The Laws of the Hittites: a Critical Edition (=
DMOA 23, 1997).
Lie (Sg.) S. Sg.
LIH L.W. King, The Letters and Inscriptions of Hammurabi, King of
Babylon, about B.C. 2200, to Which Are Added a Series of Letters of
Other Kings of the First Dynasty of Babylon: I (London 1898)/II-III
(London 1900).
LIMC Lexicon iconographicum mythologiae classicae (Zürich 1981ff.).
Linguistica Linguistica [Anhang zu: Slavistična Revija. Časopis za jezikoslovje in
literarne vede (Ljubljana 1948ff.)] (Ljubljana 1955ff.).
Lists J.J. Simons, Handbook for the Study of Egyptian Topographical Lists
Relating to Western Asia (Leiden 1937).
Litke, God-Lists S. An = Anum.
Liv. Liverpool, Museumssignatur.
- 60 -

Liverpool J.N. Strassmaier, Die babylonischen Inschriften im Museum zu


Liverpool nebst anderen aus der Zeit von Nebukadnezzar bis Darius.
Actes du sixième Congrès international des Orientalistes tenu en 1883
à Leide, Deuxième Partie, p. 569-624; t. 1-176 (Leiden 1884/85).
LKA E. Ebeling, Literarische Keilschrifttexte aus Assur (Berlin 1953).
LKTU S. LKU.
LKU A. Falkenstein (Hrsg.), Literarische Keilschrifttexte aus Uruk (Berlin
1931).
LL H.C. Melchert, Lycian Lexicon (= Lexica Anatolica I, Chapel Hill
1 2
1989; 1993).
LOT Library of Oriental Texts (Groningen 1993ff.).
Louvre L. Delaporte, Musée du Louvre, Catalogue des cylindres orientaux,
cachets et pierres gravées de style oriental, I: Fouilles et missions
(Paris 1920); II: Acquisitions (1923).
Louvre Sb S. Sb.
LS 1. K. Riemschneider, Die hethitischen Landschenkungsurkunden (=
MIO 6, 321-381, 1958).
2. H. Otten, Das hethitische Königshaus im 15. Jahrhundert v. Chr.
Zum Neufund einiger Landschenkungsurkunden in Boğazköy (=
AÖAW 123/2, 21-34 [44] 1986).
LSS Leipziger semitistische Studien (Leipzig 1903-1920); NF (1931-
1932).
LTB S. LTBA.
LTBA Die lexikalischen Tafelserien der Babylonier und Assyrer in den
Berliner Museen, Bd. I: L. Matouš, Gegendstandslisten (Serie ḪAR-ra =
ḫubullu; Bd. II: W. von Soden, Die akkadischen Synonymenlisten
(Berlin 1933).
LTU H. Otten, Luvische Texte in Umschrift (= DAWIfO 17, 1953).
Lu Lexikalische Liste lú = ša (= MSL 12, 1969).
Luckenbill, Records S. ARAB.
Ludlul Ludlul bēl nēmeqi (s. „The Poem of the Righteous Sufferer – Ludlul
bēl nēmeqi“, in W.G. Lambert, BWL 21-62 ).
Lugal S. Lugal-e.
Lugalb. Lugalbanda (I/II). C. Wilcke, Das Lugalbandaepos (Wiesbaden 1969).
Lugal-e 1. S. Geller, Die sumerisch-assyrische Serie Lugal-e ud me-lam-bi nir-
gál (= AOTU I/4 [1917] 255ff.).
2. J. Van Dijk, LUGAL UD ME-LÁM-bi NIR-ĜÁL: Le récit épique
- 61 -

et didactique des Travaux de Ninurta, du Déluge et de la Nouvelle


Création. Texte, Traduction et Introduction I/II (Leiden 1983).
Luv. H. Otten, Zur grammatikalischen und lexikalischen Bestimmung des
Luvischen. Untersuchung der luvili-Texte (= DAWIfO 19, 1953).
Lv. S. Louvre.
Lyd. Wb. R. Gusmani, Lydisches Wörterbuch. Mit grammatischer Skizze und
Inschriftensammlung (Heidelberg 1964).
Lyon Sarg. S. Sg.
LZ Literarisches Zentralblatt für Deutschland (Leipzig 1850ff.).
M(.) Mari, Signatur der Funde.
MAARAV MAARAV, A Journal for the Study of the Northwest Semitic
Languages and Literatures (Santa Monica/Rolling Hills Estates, CA
1978ff.)
MAD Materials for the Assyrian Dictionary, I-V (Chicago 1952-1970).
Madd(uwattaš) A. Goetze, Madduwattaš (= MVAeG 32/I, 1928).
MAG Mittelassyrische Gesetze.
MAGW Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien (Wien
1870/71ff.).
Magic S. BMS.
Magie G. Contenau, La Magie chez les Assyriens et les Babyloniens (Paris
1947).
MAH Musée d’art et d’histoire (Genf), Inventarsignatur.
MAIS Missione Archeologica Italiana in Siria (1965ff.), Publikationen (Rom
1966ff.).
Makk. Makkabäer 1/2, Bücher des Alten Testaments.
MAL(aws) Middle Assyrian Laws.
Malku Akkadische Synonymliste malku = šarru (in: LTBA II, JAOS 83
[1963], 421-446, etc.).
MAM 1. Mission archéologique de Mari, (A. Parrot, I: BAH 65, 1956; II:
BAH 68-70, 1958/59; III: BAH 86, 1967; IV: BAH 87, 1968; J.-M.
Marylou, V: BAH 153, 1999; B. Geyer (éd.): VI/ 1-2: BAH 166,
2003).
2. S. Möbel.
Manuale P. Meriggi, Manuale di eteo geroglifico I-II/1-2 (= Incunabula Graeca
XIII, XV/1-2, 1966/1975).
Manuel G. Contenau, Manuel d’archéologie orientale, tomes 1-4 (Paris
1927-1947).
- 62 -

MAOG Mitteilungen der Altorientalischen Gesellschaft (Bd. 1-16, Leipzig


1925–1943).
MAP S. BAP.
Maqlû 1. G. Meier, Die assyrische Beschwörungssammlung Maqlû (= AfO
Beih. 2, 1937).
2. K.L. Tallqvist, Die assyrische Beschwörungsserie Maqlû, I-II
([Helsinki 1894]).
MarbWPr. Marburger Winckelmann-Programm (Marburg 1947ff.).
MARI MARI: Annales de Recherches Interdisciplinaires (Paris 1982ff.).
Marlik Marlik. A Preliminary Report on Marlik Excavation. Joint Publication
of the Iranian Archeological Service and the Institute of Archaeology,
University of Tehran, Iran (Teheran 1964ff.).
MARV H. Freydank et al. (Hrsg.), Mittelassyrische Rechtsurkunden und
Verwaltungstexte (I = VS 19, 1976; II = VS 21, 1982; III = WVDOG
92, 1994; IV = WVDOG 99, 2001; V = WVDOG 106, 2004; VI =
WVDOG 109, 2005; VII = WVDOG 111, 2006).
MASCA-J(ournal) MASCA (Museum Applied Science, Center for Archaeology)-Journal.
University of Pennsylvania [Fortsetzung von MASCA Newsletter
(1965-1977); Fortsetzung: MASCA Research Papers in Science and
Archaeology (1988/89ff.)] (Philadelphia 1978/81-1986/87).
Mat. heth.Thes. A. Kammenhuber (Hrsg.), Materialien zu einem heth[it]ischen
Thesaurus (Heidelberg 1973ff.).
3
Mauss M. Mauss, Sociologie et anthropologie (1902-1938) (Paris 1966) [auf
Deutsch: Soziologie und Anthropologie (München 1974ff.)].
MBGT Middle Babylonian Grammatical Texts, in: MSL, Suppl. Series 1 (1986),
72-90.
MBI G.A. Barton, Miscellaneous Babylonian Inscriptions, I: Sumerian
Religious Texts (New Haven 1918).
MBLET S. MBTU.
MBTU O.R. Gurney, The Middle Babylonian Legal and Economic Texts from
Ur (London/Oxford 1983).
MC S. MesCiv.
MCAAS Memoirs of the Connecticut Academy of Arts and Sciences (New
Haven 1810/16ff.).
MCS Manchester Cuneiform Studies (Manchester 1951-1964).
MCT O. Neugebauer/A. Sachs, Mathematical Cuneiform Texts (= AOS 29,
1945).
- 63 -

MDAI 1. Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, K = Abt.


Kairo [1930-1944: Mitteilungen des Deutschen Instituts für
ägyptische Altertumskunde in Kairo] (Berlin/Wiesbaden/Mainz
1956ff.).
2. S. MDP.
1
MDAIK S. MDAI .
1
MdI S. MDAI .
MDIK S. MDAI1.
MDOG Mitteilungen der Deutschen Orient-Gesellschaft zu Berlin (Berlin
1898/99ff.).
MDP Mémoires de la Délégation de Perse [Bde. 16-28 (1921-1939); Bde. 1-
13 (1900ff.): Délégation en Perse. Mémoires; Bd. 14 (1913):
Mémoires de la Mission archéologique de Susiane; Bd. 15:
Publications de la Mission archéologique de Perse; Bde. 29-38 (1943-
1965): MMAI (Mémoires de la Mission archéologique en Iran); Bde.
39ff. (1966ff.): MDAI = Mémoires de la Délégation archéologique en
Iran.
Méditerranées Méditerranées. Revue du Centre d’Études Internationales sur la
Romanité (Paris 1994ff.).
MEE Materiali epigrafici di Ebla (Neapel 1979ff.).
Mélange P. Garelli S. Fs. P. Garelli.
Mélanges Mansel S. Fs. A.M. Mansel.
MélDuss. S. Fs. R. Dussaud.
Mél. M. Birot S. Fs. R. Birot.
Mél. M. Gawlikowski S. Fs. M. Gawlikowski.
Mél. R. Dussaud S. Fs. R. Dussaud.
MélSyr. S. Fs. R. Dussaud.
Mém. S. MDP.
Memoir S. Gs. W.R. Harper.
“Mémoire” S. ÉRC Mémoire.
Menschenbild G. Pettinato, Das altorientalische Menschenbild und die sumerischen
und akkadischen Schöpfungsmythen (Heidelberg 1971).
2
Mes. S. Mesopotamia .
MesCiv. Mesopotamian Civilizations (Winona Lake 1989ff.).
Meskene S. Msk.
Mesopotamia 1. Mesopotamia. Rivista di Archeologia (Turin 1966ff.).
- 64 -

2. Mesopotamia. Copenhagen Studies in Assyriology (Kopenhagen


1972ff.).
Mesopotamica (Fehler für Mesopotamia).
Mésopotamie Chr. Zervos, L’Art de la Mésopotamie: de la fin du quatrième millénaire
e
au XV siècle avant notre ère: Elam, Sumer, Akkad (Bâle[/Paris] 1935).
Mestieri F. Pecchioli Daddi, Mestieri, professioni e dignità nell’Anatolia ittita
(= Incunabula Graeca 79, 1982).

Metr.Mus.Bull. S. MMAB.

MetrMusJ S. MMAJ.

Metr.Mus.Journ. S. MMAJ.

MFA Museum of Fine Arts (Boston), Inventarnummern.


MG S. CCMG.
MGBT (Fehler für MBGT.)
MGG Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Allgemeine Enzyklopädie der
Musik, Bde. I-XVII (Kassel 11949-1986, Kassel/New York/Stuttgart
2
1994-2007).
MHE(M/O/T) Mesopotamian History and Environment (Series 1: NAPR [1987ff.];
Series 2: MHEM -Memoirs [1989ff.]; Series 3: MHET – Texts
[1991ff.]; MHEO – Occasional Publications [1991ff.], Gent).
Michigan Coll. E.W. Moore, Neo-Babylonian Documents in the University of
Michigan Collection (Ann Arbor 1939).
Michmanim Michmanim. A Bilingual Bulletin of the Reuben and Edith Hecht
Museum, University of Haifa (Haifa 1985ff.).
Minos Minos. International Review of Minoan, Mycenaean and Cypriote
Studies (Salamanca 1951ff.).
MIO Mitteilungen des Instituts für Orientforschung (Berlin 1953ff.).
MiscEbl. Miscellanea Eblaitica (= QuadSem. 15-17, 19, 1988/1989/1990).
Miscellen S. BabMisc.
Misc.T. S.A. Smith, Miscellaneous Assyrian Texts of the British Museum
(Leipzig 1887).
Mīs pî Das Ritual “Mundwaschung (der Statue(n)”, s. C. Walker/M. Dick, The
Induction of the Cult Image in Ancient Mesopotamia. The
Mesopotamian Mīs-Pî Ritual (= SAALT 1, 2001).
MJ The Museum Journal (Philadelphia 1910-[1935]).
MKJ J. Aro, Mittelbabylonische Kleidertexte der Hilprecht-Sammlung Jena
(SBLeipzig 115/2, 1970).
- 65 -

MKT O. Neugebauer (Hrsg.), Mathematische Keilschrift-Texte I/II [1935], III


[1937] (Berlin).
ML Musée du Louvre. Für die Publikationen, s. TCL.
MLC [J. Pierpont] Morgan Library Collection (jetzt Yale Babylonian
Collection, Yale University, New Haven), Signatur.
MLVS Mededeelingen uit de Leidsche verzameling van spijkerschrift-
inscripties (Amsterdam 1933-1936).
MM Museo de la Abadía de Montserrat, Museumssignatur.
MMA The Metropolitan Museum of Art.
MMAB The Metropolitan Museum of Art, Bulletin [Bde. 1-37: 1905-1942];
NS (New York 1942ff.).
MMAI Mémoires de la Mission Archeologique en Iran (Paris 1943ff.); s.a.
MDP.
MMAJ Metropolitan Museum of Art, Journal (New York/Turnhout 1968ff.).
MMEW A. Livingstone, Mystical and Mythological Explanatory Works of
Assyrian and Babylonian Scholars (Oxford 1986).
MN P.É. Botta /E. Flandin, Monument de Ninive I-V (Paris 1849-1850).
MNK Muzeum Narodowe w Krakowie, Museumssignatur.
MNS Å. Sjöberg, Der Mondgott Nanna-Suen in der sumerischen
Überlieferung,. I. Teil: Texte (Stockholm 1960).
MO Maništūšu Obelisk, in:
1. V. Scheil, MDP 2 (1900), 1-52.
2. I.J.Gelb/P. Steinkeller/R.M. Whiting, Jr., Earliest Land Tenure
Systems in the Near East: Ancient Kudurrus (OIP 104 [1991], 116-
140).
Möbel A. Salonen, Die Möbel des Alten Mesopotamien nach sumerisch-
akkadischen Quellen. Eine lexikalische und kulturgeschichtliche
Untersuchung (= AASF B 127, 1963).
MofN A.H. Layard, The Monuments of Nineveh I/II (London 1849-1853).
Mold. S. CTMMA (Moldenke).
MonAnt. Monumenti antichi (Rom/Mailand 1889-1966).
MonPiot Monuments et Mémoires publiés par l’Académie des inscriptions et
belles-lettres (Fondation Eugène Piot, Paris 1894ff.).
Monuments S. ICC.
Moortgat, Kunst S. Kunst.
Morgan S. BRM.
MOS St(udies). Middle Eastern Studies Programm (Leiden /Istanbul 1999ff.).
- 66 -

MRAH Musées Royaux d’art et d’histoire (Bruxelles).


MRS Mission de Ras Shamra (Paris 1936ff.).
MRWH H.P.H. Petschow, Mittelbabylonische Rechts- und
Wirtschaftsurkunden der Hilprecht-Sammlung Jena (AbhLeipzig 64/4,
1974).
MSAE Materiali e studi archeologici di Ebla (Rom 1992ff.).
Msk./MSK (Tell) Meskene, Signatur der Funde.
MSKH J.A. Brinkman, Materials and Studies for Kassite History, I: A
Catalogue of Cuneiform Sources Pertaining to Specific Monarchs of
the Kassite Dynasty (Chicago 1976).
MSL B. Landsberger et al., Materialien zum sumerischen Lexikon/Materials
for the Sumerian Lexikon (Rom 1937ff.); SS = Suppl. Series (Rom
1986).
MSS Münchener Studien zur Sprachwissenschaft (München 1952ff.).
MSVO Materialien zu den frühen Schriftzeugnissen des Vorderen Orients
(Berlin 1991ff.).
MT S. AMT.
Mul
APIN/MUL.APIN S. Große Sternliste.
Müller, Asien und Europa W.M. Müller, Asien und Europa nach altägyptischen Denkmälern
(Leipzig 1893).
Muséon Le Muséon [Revue d’études orientales] (Löwen 1881/82ff.).
MUSJ Mélanges (de la Faculté Orientale) de l’Université Saint-Joseph,
Beyrouth (Beirut 1906ff.).
MVA(e)G Mitteilungen der Vorderasiatischen (ab 1921: Vorderasiatisch-
Ägyptischen) Gesellschaft (Berlin/Leipzig 1896ff.).
MVN Materiali per il vocabolario neosumerico (Rom 1974ff.).
MVS Münchener Vorderasiatische Studien (Mittenwald/München/Wien
1977ff.).
MVSum. Materiali per il vocabolario sumerico (Rom 1990ff.).
MWA Monographs in World Archaeology (Madison, Wisc. 1991ff.).
Mythes et rites J. Bottéro, Mythes et rites de Babylone (= BÉHÉ 328, Genf/Paris
1985).
MZL R. Borger, Mesopotamisches Zeichenlexikon (= AOAT 305, 2004).
N(.) Nippur (University Museum, Philadelphia), Museumssignatur.
NabKyr. H. Schaudig, Die Inschriften Nabonids von Babylon und Kyros’ des
Großen samt den in ihrem Umfeld entstandenen Tendenzschriften:
Textausgabe und Grammatik (AOAT 256, 2001).
- 67 -

Nabn./Nabnītu I.L. Finkel (ed.), The Series SIG7.ALAN = Nabnītu (= MSL 16,
1982).
Nabonid S. Nbn.
NABU Nouvelles Assyriologiques Brèves et Utilitaires (Paris/Rouen 1987ff.);
Mém(oires de) NABU (1992ff.); Cahiers de NABU (1990ff.).
Nabuchodonossor S. Nbk.
Nakahara S. Sum. Tabl. Kyoto.
NAL(D)K Th. Kwasman, Neo-Assyrian Legal Documents in the Kouyunjik
Collection of the British Museum (= StPohl SM 14, 1988).
Names Names: A Journal of Onomastics (New York etc. 1952/53ff.).
NAPR Northern Akkad Project Reports (= MHE, Series 1, 1987ff.).
Nanše A A Hymn to Nanše, in: ETCSL 4.14.1; W. Heimpel, The Nanše-
Hymn (JCS 33 [1981], 65-139.
NARGD J.N. Postgate, Neo-Assyrian Royal Grants and Decrees (= StPohl SM 1,
1969).
NAT S. Parpola, Neo-Assyrian Toponyms (= AOAT 6, 1970).
NATN D.I. Owen, Neo-Sumerian Archival Texts Primarily from Nippur in
the University Museum, the Oriental Institute and the Iraq Museum
(Winona Lake 1982).
NatPhen. S. Fs. M.N. van Loon.
NAWG Nachrichten von der Akademie [bis 1940: der Gesellschaft] der
Wissenschaften in Göttingen, Phil.-hist. Klasse [Fortsetzung von:
Nachrichten von der Georg-Augusts-Universität und der Königlichen
Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, etc. (1845ff.)]
(Göttingen 1941ff.).
NBBAD E.W. Moore, Neo-Babylonian Business and Administrative Documents
(Ann Arbor, 1935).
NbBr. E. Ebeling, Neubabylonische Briefe (AbhMünchen NF 30, 1949).
NBC Nies Babylonian Collection (Yale University, New Haven), Signatur
der Sammlung.
NBCT (Fehler für NCBT).
NBD S. Michigan Coll.
NBDM(ich.) S. Michigan Coll.
NBGT R. Hallock/B. Landsberger, Neobabylonian Grammatical Texts (=
MSL 4 [1956], 129-202).
Nbk. J.N. Strassmaier, Inschriften von Nabuchodonosor, König von
Babylon I/II (= BT 5-6, 1889).
- 68 -

NBL(ex.) M. Görg et al. (Hrsg.), Neues Bibel-Lexikon (Zürich/Düsseldorf 1991-


2001).
Nbn. J.N. Strassmaier, Inschriften von Nabonidus, König von Babylon
[555-538 v.Chr.] (= BT 1-4, 1887-1889).
NBN S. NN.
NBPf. H. Petschow, Neubabylonisches Pfandrecht (= AbhLeipzig 48/1,
1956).
NBr. A. Götze, Neue Bruchstücke zum grossen Text des Hattušiliš und den
Paralleltexten (= MVAeG 34/2, 1930).
NBRU S. NRV.
NBRV(U) S. NRV.
NBRVT O. Krückmann, Neubabylonische Rechts- und Verwaltungstexte (=
TMH 2-3, 1933).
NBU E. Ebeling, Neubabylonische Briefe aus Uruk, 1-4 (Berlin 1930-1934).
Auch NbrU.
NCBT Newell Collection of Babylonian Tablets (jetzt Yale University, New
Haven), Signatur.
ND Nimrūd Documents (Kalach: London und Baghdad), Signatur der
Texte.
NE P. Haupt, Das babylonische Nimrodepos: Keilschrifttext der
Bruchstücke der sogenannten Izdubarlegenden mit dem
keilinschriftlichen Sintflutberichte (= AB 3, 1884-1891).
Nebraska N.W. Forde, Nebraska Cuneiform Texts of the Sumerian Ur III
Dynasty (Lawrence, Kans. 1967).
Neh. Nehemia. Buch des Alten Testaments.
Neo-Lithics Neo-Lithics: A Newsletter of Southwest Asian Lithics Research
(1994ff.).
Ner. 1.Neriglissar.
2. Inscriptions of the Reign of Neriglissar, King of Babylon (in:
B.T.A. Evetts, Inscriptions of the Reigns of Evil-Merodach,
Neriglissar and Laborosoarchod = BT 6 B [1892], 23-82).
Nergal E. von Weiher, Der babylonische Gott Nergal (= AOAT 11, 1971).
Nergal C A tigi to Nergal, in: ETCSL 4.15.3; J.J.A. van Dijk, “Hymne an Nergal
(TCL XV 23)”(in SGL II [1960], 7-34].
Neriglissar B.T.A. Evetts, Inscriptions of the Reigns of Evil-Merodach, Neriglissar
and Laborosoarchod (= BT 6 B, 1892).
- 69 -

Neriglissar Chronicle Chronicle of the Third Year of Neriglissar, in: A.K. Grayson, ABC, No.
6.
Nesbit W.M. Nesbit, Sumerian Records from Drehem (= Columbia University
Oriental Studies 8, New York 1914).
NESE R. Degen et al. (Hrsg.), Neue Ephemeris für semitische Epigraphik
(Wiesbaden 1972ff.).
NESt. University of California Publications: Near Eastern Studies (Berkeley
etc. 1963ff.).
Newell H.H. von der Osten, Ancient Oriental Seals in the Collection of Mr.
Edward T. Newell (= OIP 22, 1934).
NFT G. Cros et al., Nouvelles fouilles de Tello (Paris 1910ff.).
NG(U) A. Falkenstein, Die neusumerischen Gerichtsurkunden I-III (=
AbhMünchen NF 39-40, 44, 1956-1957).
NH E. Laroche, Les noms des Hittites (= Études linguistiques 4, 1966);
Suppl.: id., Hethitica IV (= BCILL 21, 1981), 3-58.
Ni. Nippur (Istanbul), Museumssignatur.
Nies Coll. S. BIN.
Nik. M.V. Nikol’skij, Dokumenty chozâjstvennoj otčetnosti drevnejšej
epochi Chaldei iz sobraniâ N.P. Lichačeva [präsargonische Urkunden]
(= Drevnosti Vostočnyâ, III/2, St. Petersburg 1908) = Nik. 1; id.,
Dokumenty chozâjstvennoj otčetnosti drevnej Chaldei iz sobraniâ
N.P. Lichačeva II: Epocha dinastii Agade i epocha dinastii Ura
[Urkunden aus der Zeit der Akkade- und Ur III-Dynastie] (=
Drevnosti Vostočnyâ V, Moskau 1915) = Nik. 2.
Nikephoros Nikephoros: Zeitschrift für Sport und Kultur im Altertum (Hildesheim
1988ff.).
Nikolskij S. Nik.
Nimrud statue Die Nimrud-Statue des Salmanassar III., in: A.K. Grayson, RIMA 3
[1996], 72-84.
Nin. Ninive (Ashmolean Museum, Oxford), Museumssignatur.
NinA Ninive A, s. R. Borger, AfO Beih. 9 [1956], 36f.
4
Nin. u. Babylon C. Bezold, Ninive und Babylon (Bielefeld/Leipzig 1903; 1926
[bearb. von C. Frank]).
Nippur-Liste Altbabylonische Götterliste aus Nippur (SLT 122-124, SLT 117, SLT
125).
Nisaba 1. Religious Texts Translation Series, Nisaba (Leiden 1973ff.).
2. Nisaba. Studi assiriologici Messinesi (Messina 2002ff.).
- 70 -

NKRA P. Koschaker, Neue keilschriftliche Rechtsurkunden aus der El-


Amarna-Zeit (= AbhLeipzig 39/5, 1928).
NKREA S. NKRA.
NL H.W.F. Saggs, The Nimrud Letters, 1952 (= CTN 5, 2001).
NN K.L. Tallqvist, Neubabylonisches Namenbuch zu den
Geschäftsurkunden aus der Zeit des Šamaššumukîn bis Xerxes (=
ASSF 32/2, 1905).
Nomades J.-R. Kupper, Les nomades en Mésopotamie au temps des rois de
Mari (Paris 1957).
Noms S. NH.
Nov. Novellen Justinians.
Npl. Nabopolassar.
NPN I.J. Gelb/P.M. Purves/A.A. MacRae, Nuzi Personal Names (= OIP 57,
1943).
NRV M. San Nicolò/A. Ungnad, Neubabylonische Rechts- und
Verwaltungsurkunden I (Leipzig 1935); Gl. = Glossar (Beiheft zu Bd.
1 [1937]). Auch NRVU.
NRVN (I) M. Çiğ /H. Kızılyay (Hrsg.), Neusumerische Rechts- und
Verwaltungsurkunden aus Nippur, I (=TTKY, VI/ 7, 1965).
NRVU S. NRV.
NSBW H. Steible, Die neusumerischen Bau- und Weihinschriften, I/II (= FAOS
9, 1991).
NSG S. NG(U).
NT Neues Testament.
N-T Nippur-Texte (Chicago, Baghdad), Signatur der Funde.
NTOA Novum Testamentum et orbis antiquus (Freiburg 1986ff.).
NTSŠ R. Jestin, Nouvelles tablettes sumériennes de Šuruppak au Musée
d’Istanbul (Paris 1957).
Num. Numeri. 4. Buch des Alten Testaments.
Numen Numen. International Review for the History of Religions (Leiden etc.
1954ff.).
Nuzi R.F.S. Starr, Nuzi: Report on the Excavations at Yorgan Tepa Near
Kirkuk, Iraq, Conducted by Harvard University in Conjunction with
the American Schools of Oriental Research and the University
Museum of Philadelphia 1927-1931, I/II (Cambridge, Mass. 1937-
1939).
- 71 -

NWL J.V. Kinnier Wilson, The Nimrud Wine Lists: A Study of Men and
Administration at the Assyrian Capital in the Eight Century, B.C. (=
CTN 1, 1972).
O 1. Musée du Cinquantenaire (Brüssel), Museumssignatur.
2. Oheimir (Istanbul), Museumssignatur.
OAAS Old Assyrian Archives. Studies (Leiden 2003ff.).
OACC M.T. Larsen, The Old Assyrian City-State and its Colonies (=
2
Mesopotamia 4, 1976).
OAIC I.J. Gelb, Old Akkadian Inscriptions in Chicago Natural History
Museum: Texts of Legal and Business Interest (= Fieldana:
Anthropology 44/2, 1955).
OAM S. OrAntMisc.
OAR S. OrAnt.
OBC Orientalia Biblica et Christiana (Glückstadt/Wiesbaden 1991ff.).
OB Lu The Old Babylonian Lu-Series (MSL 12, 151-219).
OBO Orbis Biblicus et Orientalis (Freiburg, Schweiz
1973ff.); SA/SerAr./SerArch. = Series archaeologica (Freiburg/
Göttingen 1980ff.); SB = Sonderband = P. Attinger, Eléments de
linguistique sumérienne (1993).
OBT(I) S. Greengus, Old Babylonian Tablets from Ishchali and Vicinity
(=PIHANS 44, 1979).
OBTR 1. R.J. Lau, Old Babylonian Temple Records (= Columbia University
Oriental Studies 3, New York 1966).
2. St. Dalley /C.B.F. Walker /J.D. Hawkins, The Old Babylonian
Tablets from Tell al Rimah (Hertford, Engl. 1976). Auch OBTRimah.
OccPubl. Babyl. Fund Occasional Publications of the Babylonian Fund [Vol. 1-8;
Fortsetzung: OccPubl. S.N. Kramer Fund] (Philadelphia 1976-1984).
OccPubl. S.N. Kramer Fund Occasional Publications of the Samuel Noah Kramer Fund
(Philadelphia 1988; Vol. 9ff.: Fortsetzung von: OccPubl. Babyl.
Fund).
ÖAW Österreichische Akademie der Wissenschaften (Wien).
OECT Oxford Editions of Cuneiform Texts [Bd. 2ff.; Bd. 1: Oxford Editions
of Cuneiform Inscriptions] (Oxford 1923ff.).
ÖJh. Österreichisches Archäologisches Institut (Wien), Jahreshefte [1940-
1943: Wiener Jahreshefte] (Wien 1898ff.).
OIC Oriental Institute Communications (Chicago 1922ff.).
Oikumene Oikumene. Studia ad historiam antiquam classicam et orientalem
- 72 -

spectantia. Yearbook of the Economic and Social History of the


Ancient World (Budapest 1976ff.).
OIMA The Oriental Institute of the University of Chicago. Microfiche
Archives (Chicago/London 1976ff.).
OIP Oriental Institute Publications (Chicago 1924ff.).
OLA Orientalia Lovaniensia Analecta (Löwen 1974/75ff.).
1
Old Persian R.G. Kent, Old Persian Grammar, Texts, Lexicon (= AOS 33, 1950;
2
1953).
Old. Test. T.G. Pinches, The Old Testament in the Light of the Historical Records
and Legends of Assyria and Babylonia (London/New York 1902).
OlForsch. Olympische Forschungen (Deutsches Archäologisches Institut, Berlin
1944ff.).
OLP Orientalia Lovaniensia Periodica (Löwen 1970ff.).
OLZ Orientalistische Literaturzeitung. Monatsschrift für die Wissenschaft
vom ganzen Orient und seine(n) Beziehungen zu den angrenzenden
Kulturkreisen [ab Jg. 24 (1921); bis 1920: vom Vorderen
Orient und seine Beziehungen zum Kulturkreise des Mittelmeeres]
(Berlin/Leipzig 1898ff.).
Onom. E. Laroche, Recueil d’onomastique hittite (Paris 1951).
Onomasticon B.H.L. van Gessel, Onomasticon of the Hittite Pantheon [= HdO(r.)
33, Bde. 1-3]: I-II (Leiden/New York/Köln 1998]; III
(Leiden/Boston/Köln 2001).
OpArch. Opuscula Archaeologica (Lund 1935-1952).
OpAth. Opuscula Atheniensia: Annual of the Swedish Institute at Athens
(Lund/Stockholm 1953ff.).
OPBF S. OccPubl. Babyl. Fund.
Opfermaterie F. Blome, Die Opfermaterie in Babylonien und Israel (Rom 1934).
1
Oppenheim, Catalogue S. Catalogue .
Oppenheim, Dreams S. Dreams.
OPSNF S. OccPubl. S.N. Kramer Fund.
Opus Opus. Rivista internazionale per la storia economica e sociale
dell’antichità (Rom/Florenz 1982-1992).
Or. Orientalia, SP = Series Prior (Rom 1920-1930); NS = Nova Series
(1932ff.); Or. steht auch für OrNS.
OrAnt. Oriens antiquus: rivista del Centro per la antichità e la storia
dell’arte del Vicino Oriente (Rom 1962-1990).
- 73 -

OrAntColl. Orientis Antiqui Collectio (Rom 1962ff.).


OrAntMisc. Orientis Antiqui Miscellanea (Rom 1994f.).
Oriens Oriens. Zeitschrift der internationalen Gesellschaft für Orientforschung
(Leiden etc. 1948ff.).
Orient Orient. The Reports of the Society for Near Eastern Studies in Japan
(Tokio1960ff.).
Orient-Archäologie Orient-Archäologie (DAI, Orient-Abteilung, Rahden 1998ff.).
Orient-Express Orient-Express. Notes et nouvelles d’archéologie orientale (Paris
1991ff.).
Orlin, Ass.Col. L.L. Orlin, Assyrian Colonies in Cappadocia (Den Haag/Paris 1970).
OrLovAn. S. OLA.
OrSP S. Or.
OrS(uec). Orientalia Suecana (Uppsala/Stockholm 1952ff.).
1
ORT (Fehler für OTR, s. OBTR ).
OSP Aa. Westenholz, Old Sumerian and Old Akkadian Texts in
Philadelphia, Chiefly from Nippur, I: Literary and Lexical Texts and
the Earliest Administrative Documents from Nippur (= BiMes. 1,
1975), II: The “Akkadian Texts”, the Enlilemaba Texts, and the Onion
Archive (= CNIP 3, 1987).
OT H. Holma, Omen Texts from Babylonian Tablets in the British Museum
Concerning Birds and Other Portents (Leipzig 1923).
OTR S. OBTR 1.
Otten, Kumarbi S. Kumarbi.
OxfJA Oxford Journal of Archaeology (Oxford 1982ff.).
PACT PACT, Revue du Groupe européen d’études pour les techniques
physiques, chimiques et mathématiques appliquées à l’archéologie
(Straßburg etc. 1977ff.).
PakArch. Pakistan Archaeology (Karachi 1964ff.).
Palaeohistoria Palaeohistoria – acta et communicationes Instituti Bio-archaeologici
Universitatis Groninganae (Gröningen 1951ff.).
Paléorient Paléorient. Revue pluridisciplinaire de préhistoire et proto-histoire de
l’Asie du Sud-Ouest (Paris 1973ff.).
Pan Pan. Zeitschrift für Kunst und Kultur (München 1980-1992).
Panthea Th. Richter, Untersuchungen zu den lokalen Panthea Süd- und
1
Mittelbabyloniens in altbabylonischer Zeit (= AOAT 257, 1999;
2
2004 ).
- 74 -

Pantheon 1. P. Mander, Il pantheon di Abu-Sālabīkh. Contributo allo studio del


pantheon sumerico arcaico (= IUO Ser. Minor 26, 1986).
2. S. Pantheon Babylonicum.
Pantheon Babylonicum 1. A. Deimel, Pantheon Babylonicum. Nomina deorum e textibus
cuneiformibus excerpta et ordine alphabetico distributa (Rom 1914).
2. id., Pantheon Babylonicum, oder Keilschriftkatalog der
babylonischen Götternamen (ŠL 4/1, 1950).
PAPS Proceedings of the American Philosophical Society (Philadelphia
1838/40ff.).
Pap. Turin Th. Devéria, Le papyrus judiciaire de Turin (in Journal Asiatique,
1865).
Paradies F. Delitzsch, Wo lag das Paradies? Eine Biblisch-Assyriologische Studie
(Leipzig 1881).
Parfümrezepte E. Ebeling, Parfümrezepte und kultische Texte aus Assur (Rom 1950).
Parrot, ArchMes. A. Parrot, Archéologie mésopotamienne I/II (Paris 1946/1953).
Parrot, Te(llo) A. Parrot, Tello: vingt campagnes de fouilles (1877-1933) (Paris 1948).
3
PAS S. SumProv. .
PBF Prähistorische Bronzefunde – Forschungs- und Editionsunternehmen
(München/Stuttgart 1965ff.).
PBS Publications of the Babylonian Section, University of Pennsylvania,
(Philadelphia 1911ff.).
PBSA (The) Papers of the Bibliographical Society of America [Fortsetzung
von: Bulletin of the Bibliographical Society of America]
(Chicago 1906/07ff.)] (New York 1912/13ff.)..
PDK E.F. Weidner, Politische Dokumente aus Kleinasien. Die
Staatsverträge in akkadischer Sprache aus dem Archiv von
Boghazköi, I-II (= BoSt. 8-9, 1923).
PDT Die Puzriš-Dagan-Texte der Istanbuler Archäologischen Museen, I:
M. Çiğ /H. Kızılyay/A. Salonen (= AASF B 92, 1954); II: F. Yıldız
/T. Gomi (= FAOS 16, 1988).
PEA R.C. Thompson, The Prisms of Esarhaddon and Ashurbanipal found at
Niniveh, 1927-8 (London 1931).
PEa Proto-Ea, lexikalische Serie (in MSL 14, 1979).
Peek T.G. Pinches, Inscribed Babylonian Tablets in the Possession of Sir
Henry Peek (London 1888).
PEF Annual Palestine Exploration Fund, Annual (London 1911-1953, 2007ff.).
- 75 -

PEFQS Palestine Exploration Fund, Quarterly Statement [Fortsetzung: PEQ]


(London 1869/70-1936).
PEQ Palestine Exploration Quarterly. A Scholarly Journal for the Study of
the History, Archaeology, Geography of the Levant [Fortsetzung von:
PEFQS] (London 1937ff.).
Persica Persica. Jaarboek van het Genootschap Nederland-Iran: Stichting voor
culturele betrekkingen (Löwen 1963/64ff.).
Persien J.E. Polak, Persien. Das Land und seine Bewohner, I/II (Leipzig
1865).
Persika S. Ktesias.
PF(T) R.T. Hallock, Persepolis Fortification Tablets (= OIP 92, 1969).
PF(T)a. R.T. Hallock, Selected Fortification Texts (= CahDAFI 8, 109-136,
1978).
PG Private Grave (Cemetery of Ur).
PGM K. Preisendanz (Hrsg.), Papyri Graecae magicae. Die griechischen
Zauberpapyri, 2. Bde. (Leipzig/Berlin 1928/1931); zweite, verbesserte
2
Auflage von A. Henrichs (Stuttgart 1973/1974).
Philippika Philippika. Marburger altertumskundliche Abhandlungen (Wiesbaden
2004ff.).
Phoenix Phoenix. Bulletin uitgegeven door het Vooraziatisch-Egyptisch
Genootschap “Ex Oriente Lux” (Leiden 1955ff.).
PHPKB J.A. Brinkman, A Political History of Post-Kassite Babylonia 1158-
722 B.C. (= AnOr. 43, 1968).
Physis Physis. Rivista di storia della scienza (Florenz 1959-1985, 1991ff.).
PICO Proceedings of the International Congress of Orientalists [Titel variiert]
] (Paris/London etc. 1873ff.).
PIHANS(t) Publications de l’Institut historique et archéologique néerlandais de
Stamboul (Leiden 1956ff.).
Pinches, Peek S. Peek.
PJB Palästina-Jahrbuch des Deutschen Evangelischen Instituts für
Altertumswissenschaft des Heiligen Landes zu Jerusalem (Berlin
1905-1941).
PKG Propyläen Kunstgeschichte in 18 Bänden mit 5 Supplementbänden
(W. Orthmann, Der Alte Orient [= PKG, Bd. 14, 1975] (Berlin
1966/67-1980).
PKOM Publikationen der Kaiserlich-osmanischen Museen (Konstantinopel
1916ff.).
- 76 -

PL P. Thomsen et al. (Hrsg.), Die Palästina-Literatur. Eine internationale


Bibliographie in systematischer Ordnung mit Autoren- und Sachregister,
Bde. 1-8 (Leipzig/Berlin 1908-1972).
Planetarium P.F. Gössmann et al., Planetarium Babylonicum oder die sumerisch-
babylonischen Stern-Namen (= ŠL 4/2, 1950).
PN 1. H. Ranke, Early Babylonian Personal Names from the Published
Tablets of So-Called Hammurabi Dynasty (B.C. 2000) (= BER 3,
1905).
2. P.E. Huber, Die Personennamen in den Keilschrifturkunden aus der
Zeit der Könige von Ur und Nisin (= AB 21, 1907).
PNA K. Radner (ed.), The Prosopography of the Neo-Assyrian Empire
(Helsinki 1998ff.).
Pognon, Inscriptions H. Pognon, Inscriptions sémitiques de la Syrie, de la Mésopotamie et
sémitiques de la région de Mossoul (Paris 1907).
Pop. Bericht A.H. Layard, Populärer Bericht über die Ausgrabungen zu Nineveh,
(Übersetzung ins Deutsche, Leipzig 1852).
Pottier, Cat. E. Pottier, Catalogue des antiquités assyriennes du Musée National du
Louvre (Paris 1924).
PPS Publications of the Palestine Section of the Museum of the University of
Pennsylvania (Philadelphia 1930ff.).
Pract. Voc. Assur S. PVA.
Prague K. Hecker/G. Kryszat/L. Matouš, Kappadokische Keilschrifttafeln aus
den Sammlungen der Karlsuniversität Prag (Prag 1998).
PRAK H. de Genouillac, Premières recherches archéologiques à Kich.
Mission d’Henri de Genouillac 1911-1912, I/II (Paris 1924/1925).
Proc.Prehist.Soc. Proceedings of the Prehistoric Society (Cambridge, NS = Nova Series
1935ff.).
Prosopografia F. Pomponio, La prosopografia dei testi presargonici di Fara (= StSem
NS 3, 1987).
Prosopographie M. San Nicolò, Beiträge zu einer Prosopographie neubabylonischer
Beamten der Zivil- und Tempelverwaltung (= SbMünchen 2/2, 1941).
Proto-Ea S. PEa.
Proto-Lu Proto Lu, lexikalische Serie (in MSL 12).
Provinzeinteilung E. Forrer, Die Provinzeinteilung des assyrischen Reiches (Leipzig
1920/21).
PRSM Proceedings of the Royal Society of Medicine (London 1907/08-1977).
- 77 -

PRT(S) E. Klauber, Politisch-religiöse Texte aus der Sargonidenzeit (Leipzig


1913).
PRU Palais royal d’Ugarit. Mission de Ras Shamra (Paris 1955ff.).
PS Peredneaziatskij Sbornik, Voprosy chettologii i churritologii (Moskau
1961).
PSBA Proceedings of the Society of Biblical Archaeology (London 1878/79-
1918).
PSD The Pennsylvania Sumerian Dictionary (Philadelphia 1984ff.).
PTD (Fehler für PDT).
PTS Princeton Theological Seminary, Signatur der Sammlung.
PT(T) G.G. Cameron, Persepolis Treasury Tablets (= OIP 65, 1948).
PVA B. Landsberger/O.R. Gurney, Practical Vocabulary of Assur, in AfO
18 (1957/58), 328-341.
PZ Prähistorische Zeitschrift (Berlin etc. 1909ff.).
Qadmoniot Qadmoniot. Quarterly for Antiquities of Eretz-Israel and Biblical
Lands (Jerusalem 1968ff.).
QDAP The Quarterly of the Department of Antiquities in Palestine
(Jerusalem/London 1931/32-1950); Index (1964).
Qedem Qedem. Monographs of the Institute of Archaeology, the Hebrew
University of Jerusalem (Jerusalem 1975ff.).
QSPEF S. PEFQS.
QuadSem. Quaderni di Semitistica (Florenz 1971ff.); M = Materiali, 1 (1992).
Quad.Semitici (Fehler für Quaderni di Semitistica).
Quaestiones disputatae K. Rahner (Hrsg.), Quaestiones disputatae (Freiburg etc.
1958ff.).
R H.C. Rawlinson et al., The Cuneiform Inscriptions of Western Asia, I-
V (London 1861-1884).
RA Revue d’Assyriologie et d’Archéologie Orientale (Paris 1884/85ff.).
RAA Revue des Arts Asiatiques. Annales du Musée Guimet (Fortsetzung:Arts
Asiatiques] (Paris 1924ff.).
RAcc. /Racc. F. Thureau-Dangin, Rituels accadiens (Paris 1921).
Raggi Raggi. Zeitschrift für Kunstgeschichte und Archäologie (Zürich/Basel
1958-1970).
RAI Rencontre assyriologique internationale (1950ff.), für die
Publikationen s. CRRA(I).
RAr S. RevArch.
Rass. E. Frahm, Die Rassam-Tonfäßchen (in: AfO Beih. 26 [1997], 47-61).
- 78 -

Rass(am Cylinder) Der Rassam-Zylinder mit dem Bericht über drei Feldzüge Sanheribs,
in: B.T.A. Evetts, ZA 3 [1888], 311-331; Lit. in: R. Borger, BAL
2
[ 1979], 64.
RB Revue biblique (Paris 1892ff.).
RBI Rivista biblica (italiana) (Rom/Bologna etc. 1953ff.).
RCAE L. Waterman, Royal Correspondence of the Assyrian Empire I-IV (Ann
Arbor 1930-1936).
RCU P. Michalowski, The Royal Correspondence of Ur (Diss. Yale 1976).
RE G. Wissowa et al. (Hrsg.), Paulys Realencyclopädie der classischen
2
Altertumswissenschaft. Neue Bearbeitung (Stuttgart 1893/94-1978 );
Suppl. (1903ff.). Auch Pauly-Wissowa (-Kroll).
RÉC F. Thureau-Dangin, Recherches sur l’origine de l’écriture cunéiforme
(Paris 1898); Supplément (1899).
Rec. d’arch. orient. Recueil d’archéologie orientale (Paris 1888-1924).
Rech(erches) 1. E. Laroche, Recherches sur les noms des dieux hittites (= RHA 7,
fasc. 46, [1946/47], 7-139).
2. J. Margueron, Recherches sur les palais mésopotamiens de l’âge du
bronze (= BAH 107, Paris 1982).
Records Ph.H.J. Houwink ten Cate, The Records of the Early Hittite Empire
(c.1450-1380 B.C.) (= PIHANS 26, 1970).
Reliefbronzen P. Calmeyer, Reliefbronzen in babylonischem Stil: eine westiranische
Werkstatt des 10. Jahrhunderts v.Chr. (= AbhMünchen NF 73, 1973).
Religion M. Jastrow, Die Religion Babyloniens und Assyriens (Gießen 1905-
1912).
REN R. Ph. Dougherty, Records from Erech, Time of Nabonidus (555-538
B.C.) (= YOS 6, 1920).
Rendic. Accad. Linc. S. AttiANL.
Rend.Ist.Lomb S. ILR.
Rép. géogr. S. RGTC.
Reports S. RMA.
RÉS (et Bab.) Revue des études sémitiques [Fortsetzung: Revue des études
sémitiques et babyloniaca (1940ff.)] (Paris 1934-1939).
ResOr. Res Orientales (Löwen/Paris 1989ff.).
RevArch. Revue archéologique (Paris 1844/45ff.).
RFH R.F. Harper Collection (Chicago), Signatur der Sammlung.
RGC Recherche sur les grandes civilisations [Cah. = Cahier, Mém. =
- 79 -

Mémoire, Syn. = Syntèse] (Paris 1980ff.).


RGG Religion in Geschichte und Gegenwart, Handwörterbuch für Theologie
1
und Religionswissenschaft (Tübingen 1909-1913 [Registerband: A.
2
Özen/M. Wolfes (Frankurt am Main/Berlin etc. 2001)]; 1927-1931/32;
3 4
1957-1962/65; 1998-2005/07).
RGTC Répertoire géographique des textes cunéiformes (= TAVO Beihefte,
Reihe B Nr. 7, 1974ff.).
RHA Revue hittite et asianique (Paris 1930/32ff.).
RHD Revue historique de droit français et étranger (Paris 1855ff.).
RheinMus. Rheinisches Museum für Philologie [Fortsetzung von: Rheinisches
Museum für Philologie, Geschichte und griechische Philosophie
(1827-1829)] (Bonn/Frankfurt am Main 1832/33-1838/39; NF = Neue
Folge 1842ff.).
RHPR Revue d’histoire et de philosophie religieuses (Straßburg/Paris 1921
ff.).
RHR Revue de l’histoire des religions [bis 1909: Annales du Musée
Guimet] (Paris 1880ff.).
Ri. Richter. Buch des Alten Testaments.
RIA 1. Rivista dell’Istituto nazionale d’archeologia e storia dell’arte (Rom
1929ff.).
2. (Fehler für RlA.)
RIAA L. Speleers, Recueil des inscriptions de l’Asie antérieure des Musées
Royaux du Cinquantenaire à Bruxelles: Textes sumériens, babyloniens
et assyriens (Brüssel 1925).
RIDA Revue internationale des droits de l’Antiquité [Fortsetzung von:
Archives d’histoire du droit oriental (Wetteren etc. 1937-1951); 1952-
1953: vereinigt mit Archives d’histoire du droit oriental] (Brüssel etc.
1948-1951; 1954ff.).
Riftin A.P. Riftin, Staro-Vavilonskie ûridičeskie i administrativnye
documenty v sobraniâch SSSR (Leningrad/Moskau 1937).
RIH Ra’s Ibn Hāni’, Tafelsignatur.
RIMA The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Assyrian Periods (Toronto
1987ff.).
RIMB The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Babylonian Periods (Toronto
1995).
- 80 -

RIME The Royal Inscriptions of Mesopotamia, Early Periods (Toronto


1990ff.).
RIMS The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Supplements, I: V. Donbaz/
A.K. Grayson, Royal Inscriptions on Clay Cones from Ashur Now in
Istanbul (Toronto 1984ff.).
RISA G.A. Barton, The Royal Inscriptions of Sumer and Akkad (New Haven
1929).
Rit. Acc./Rit. acc. S. RAcc.
Rituals I. Starr, The Rituals of the Diviner (= BiMes.12, 1983).
RivArch. Rivista di archeologia (Rom 1977ff.).
RlA Reallexikon der Assyriologie, seit 1957: Reallexikon der Assyriologie
und Vorderasiatischen Archäologie (Berlin/Leipzig 1928/32ff.).
RlÄ S. LexÄ.
RlV Reallexikon der Vorgeschichte (Berlin 1924-1932).
Rm. Rassam (British Museum, London), Signatur.
RMA R.C. Thompson, The Reports of the Magicians and Astrologers of
Niniveh and Babylon in the British Museum I/II (London 1900).
RO Rocznik orientalistyczny (Warschau etc. 1914/15ff.).
Rochester M. Sigrist, Documents from Tablet Collections in Rochester, New York
(Bethesda, Maryland 1991).
Rollsiegel A. Moortgat, Vorderasiatische Rollsiegel: ein Beitrag zur Geschichte
der Steinschneidekunst (Berlin 1940).
ROM Royal Ontario Museum (Toronto).
ROMCT Royal Ontario Museum Cuneiform Texts (Toronto 1982ff.).
Rost, Tigl. III. S. Tigl. III.
RS Ras Shamra (Louvre und Damaskus), Museumssignatur.
RŠ S. RS.
RSF 1. Rivista di studi fenici (Rom 1973ff.).
2. Rivista di storia della filosofia [Fortsetzung von: Rivista critica di
storia della filosofia (Florenz 1946-1983)] (Mailand 1984ff.).
RSI Rivista di studi liguri [Fortsetzung von: Rivista ingauna e intemelia etc.
(Bordighera 1934-1941; 1946ff.)] (Bordighera 1942-1945, z.T. auch
später für Rivista ingauna e intemelia).
RSO Rivista degli studi orientali (Rom 1907ff.).
RSOu. Ras Shamra - Ougarit (in der Reihe ÉRC, Mém. 1983ff.).
RStOr. S. RSO.
RT Recueil de travaux relatifs à la philologie et à l’archéologie égyptiennes
- 81 -

et assyriennes [Fortsetzung: Revue de l’Égypte ancienne (1925/27ff.]


(Paris 1870-1923).
RTC F. Thureau-Dangin, Recueil de tablettes chaldéennes (Paris 1903).
RU S. TRU.
RVU A. Pohl, Rechts- und Verwaltungsurkunden der III. Dynastie von Ur (=
TMH NF I/II, 1937).
S. Sippar (Istanbuler Museum), Tafelsignatur.
Š S. Šulgi.
ŠA S. ŠumAkk.
SAA State Archives of Assyria (Helsinki 1987ff.); SAAS Suppl. (1992ff.).
SAAB State Archives of Assyria, Bulletin (Padua 1987ff.).
SAACT State Archives of Assyria, Cuneiform Texts (Winona Lake 1997ff.).
SAALT State Archives of Assyria, Literary Texts (Winona Lake 2001ff.).
SAAS State Archives of Assyria, Studies (Winona Lake 1992ff.).
SACT Sumerian and Akkadian Cuneiform Texts in the Collection of the
World Heritage Museum of the University of Illinois, I /II: Sh.T. Kang
(Urbana 1972/1973); auch zitiert als SET I /II = Sumerian Economic
Texts from the Drehem Archive /Umma Archive.
Saeculum Saeculum. Jahrbuch für Universalgeschichte (Freiburg im
Breisgau/München 1950ff.).
Safar annals F. Safar, A Further Text of Shalmaneser III. from Assur (Sumer 7
[1951], 3-21 u. Tf.), s.a. E. Michel, Die Assur-Texte Salmanassars III.
(858-824) [WO II/1 (1954), 27-45].
SAHG A. Falkenstein/W. von Soden, Sumerische und akkadische Hymnen
und Gebete (Zürich/Stuttgart 1953).
SAHW S. SbHeidelberg.
SAI B. Meissner, Seltene assyrische Ideogramme (= AB 20, 1910).
SAK 1. F. Thureau-Dangin, Die sumerischen und akkadischen
Königsinschriften (= VAB I, Leipzig 1907).
2. Studien zur altägyptischen Kultur (Hamburg 1974ff.).
SAKF(lorenz) K. Oberhuber, Sumerische und akkadische Keilschriftdenkmäler des
Archäologischen Museums zu Florenz (= IBK Sonderheft 7/8, 1958/
1960).
SAKI S. SAK.
Salm.(Mon.) Salmanassar [III.] (Monolith).
Salmanasar II. A. Amiaud/V. Scheil, Les inscriptions de Salmanasar II, roi d’Assyrie
(860-824) (Paris 1890).
- 82 -

Šam. S. ACh., Šamaš.


Sam. Samuel 1/2. Bücher des Alten Testaments.
Sam’al B. Landsberger, Sam’al. Studien zur Entdeckung der Ruinenstätte
Karatepe, I. Lfg. Veröffentlichungen der Türkischen Historischen
Gesellschaft, VII. Serie, Nr. 16 (Ankara 1948).
Sammlung S. SKT.
Sammlung de Clercq S. Coll. de Clercq.
Samuha R. Lebrun, Samuha, foyer religieux de l’empire hittite (Publications
de l’Institut Orientaliste de Louvain 11, 1976).
SANE Sources from the Ancient Near East (Malibu 1974/78ff.).
Sanh. S. Sn.
SANTAG SANTAG. Arbeiten und Untersuchungen zur Keilschriftkunde
(Wiesbaden 1990ff.).
SAOC Studies in Ancient Oriental Civilization (Chicago 1931ff.).
SAPohl S. StPohl.
Sarg./Sargon S. Sg.
SargInscAdab Z. Yang, Sargonic Inscriptions from Adab (= The Institute for the
History of Ancient Civilizations, Changchun, China: Periodic
Publications on Ancient Civilizations 1, 1989).
Sargon Ann. A. Fuchs, Die Annalen des Jahres 711 v.Chr. nach Prismenfragmenten
aus Ninive und Assur (= SAAS 8, 1998).
SARI (I) Sumerian and Akkadian Royal Inscriptions, I : J. S. Cooper,
Presargonic Inscriptions (= American Oriental Society: Translation
Series I, New Haven 1986).
SAT Sumerian Archival Texts (Bethesda 1993ff.).
SAWW S. SbWien.
Sb./SB Susiane (Louvre), Museumssignatur.
SBA Saarbrücker Beiträge zur Altertumskunde (Bonn 1964ff.).
SbBerlin Sitzungsberichte der Deutschen Akademie der Wissenschaften zu
Berlin. Klasse für Sprachen, Literatur und Kunst (Berlin 1950
[1951]).
SBH G. Reisner, Sumerisch-babylonische Hymnen nach Thontafeln
griechischer Zeit (Berlin 1896).
SbHeidelberg Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften.
Phil.-hist. Klasse (Heidelberg 1910ff.).
SbLeipzig Sitzungsberichte der Sächsischen Akademie der Wissenschaften.
Phil.-hist. Klasse [Fortsetzung von: Berichte über die Verhandlungen
- 83 -

der Sächsischen Akademie der Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse


(1919-1960/63) und Berichte über die Verhandlungen der Königl.-
Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, Phil.-hist. Klasse
(1849-1918)] (Leipzig 1962/63ff.).
SBL Society of Biblical Literature, Atlanta; mit Nummern versehen = SBL
WAW.
SBL Diss. Ser. Society of Biblical Literature, Dissertation Series [Fortsetzung:
Society of Biblical Literature, Academia Biblica (2002ff.)]
(Atlanta 1972-2001).
SBL WAW Society of Biblical Literature, Writings from the Ancient World Series
(Atlanta 1990ff.).
SbMünchen Sitzungsberichte der (Königlich-) Bayerischen Akademie der
Wissenschaften [zu München]. Phil.-hist. Klasse [z.T. Fortsetzung
von: Sitzungsberichte der Königlich-Bayerischen Akademie der
Wissenschaften zu München (1860-1870)] (München 1871ff.).
SBo. H.G. Güterbock, Siegel aus Boğazköy (I = AfO Beih. 5, 1940; II =
AfO Beih. 7, 1942).
SbÖAW S. SbWien.
SBP S. Langdon, Sumerian and Babylonian Psalms (Paris 1909).
SBTU S. SpTU.
SbWien Sitzungsberichte, Österreichische Akademie der Wissenschaften,
Phil.-hist. Klasse [Fortsetzung von: Sitzungsberichte der
Philosophisch-historischen Klasse der Kaiserlichen Akademie der
Wissenschaften in Wien, etc. (1848ff.)] (Wien 1947/51ff.).
SC W.H. Ward, The Seal Cylinders of Western Asia (Washington 1910).
Scambio dei doni C. Zaccagnini, Lo scambio dei doni nel Vicino Oriente durante i secoli
XV-XIII (= Orientis Antiqui Collectio 11, Rom 1973).
SCCNH Studies on the Civilization and Culture of Nuzi and the Hurrians
(Winona Lake/Bethesda 1981ff.).
SCD E. Grant, Cuneiform Documents in the Smith College Library (=
Biblical and Kindred Studies 1, Haverford, Penn. 1918).
SCE P. Åström, The Middle Cypriote Bronze Age (Diss., Lund 1957).
Sch. Tablettes de la collection Cl.F.A. Schaeffer, Tafelsignatur (in: P. Garelli,
Tablettes cappadociennes de collections diverses (RA 58 [1964], 53-68).
Schaudig, NabKyr. S. NabKyr.
SchF S. SF.
- 84 -

Schlußklauseln M. San Nicolò, Die Schlußklauseln der altbabylonischen Kauf- und


Tauschverträge: ein Beitrag zur Geschichte des Barkaufes (München
1 2
1922, 1974).
Scholastic Tradition M.T. Roth, Scholastic Tradition and Mesopotamian Law : A Study of
FLP 1287, a Prism in the Collection of the Free Library of Philadelphia
(PhD Diss., University of Pennsylvania 1979, Ann Arbor).
Science Science Magazin [Fortsetzung von Science Classic (1880-1996)]
(Washington/Cambridge 1997ff.).
SCO S. StClOr.
Scongiuri L. Zuntz, Un testo ittita di scongiuri (Atti del Reale Istituto Veneto
di Scienze, Lettere ed Arti 96/2 [1937], 477-546).
SCS H. Frankfort, Stratified Cylinder Seals from the Diyala Region (= OIP
72, 1955).
SCT C.H. Gordon, Smith College Tablets: 110 Cuneiform Texts Selected
from the College Collection (= Smith College Studies in History 38,
Northampton, Mass. 1952).
SCWA S. SC.
SDAW S. SbBerlin.
SDHI Studia et documenta historiae et iuris (Rom 1935ff.).
SD(IOA) Studia et documenta ad iura Orientis antiqui pertinentia (Leiden
1936ff.).
SDOAS (Fehler für SDIOA).
SDOG Sendschrift(en) der Deutschen Orient-Gesellschaft (Leipzig 1899ff.).
SEb S. StEb(l.).
SEL S. StEL.
SEM E. Chiera, Sumerian Epics and Myths (= OIP 15, 1934).
Semitica Semitica. Cahiers publiés par l’Institut d’études sémitiques de
l’Université de Paris (Paris 1948ff.).
SET 1. T.B. Jones/J.W. Snyder, Sumerian Economic Texts from the Third
Ur Dynasty. A Catalogue and Discussion of Documents from Various
Collections (Minneapolis, Minn. 1961).
2. S. SACT.
SETDA Sh.T. Kang, Sumerian Economic Texts from the Drehem Archive (=
SACT I, 1972).
Seux, Epithètes S. Epithètes.
SF A. Deimel, Schultexte aus Fara (= Die Inschriften aus Fara II =
WVDOG 43, 1923).
- 85 -

SFS V. Scheil, Une saison de fouilles à Sippar (Kairo 1902).


Sg. Sargon II., Inschriften :
A. Fuchs, Die Inschriften Sargons II. aus Khorsabad (Göttingen
1994); A.G. Lie, The Inscriptions of Sargon II, King of Assyria, I: The
Annals (Paris 1929); D.G. Lyon, Keilschrifttexte Sargon’s, Königs
von Assyrien (722-705 v. Chr.) (= AB 5, 1883); F. Thureau-Dangin,
Une relation de la huitième campagne de Sargon (714 av. J.-C.) (=
TCL 3, 1912) = Sg. 8; H. Winckler (Hrsg.), Die Keilschrifttexte
Sargons: nach den Papierabklatschen und Originalen, I/II (Leipzig
1889).
SGL Sumerische Götterlieder, I: A. Falkenstein; II: J. van Dijk (=
AbhHeidelberg 1959, 1/1960, 1).
SGl. F. Delitzsch, Sumerisches Glossar (Leipzig 1914).
SH Tell Šemšāra (= Shemshara: Kopenhagen/Baghdad), Signatur der
Funde.
SHAJ Studies in the History and Archaeology of Jordan (Amman 1982ff.).
SHAW S. SbHeidelberg.
SHCANE S. CHANE.
ShT J. Læssøe, The Shemshāra Tablets. A Preliminary Report
(Kopenhagen 1959).
Si. Sippar (Istanbul), Tafelsignatur.
Siegelabrollungen Yale F. Blocher, Siegelabrollungen auf frühaltbabylonischen Tontafeln in
der Yale Babylonian Collection: ein Katalog (= MVS 9, 1992).
SIL Semitistisches Institut, Leipzig: Tafelsignatur.
Silva Castillo J. Silva Castillo (ed.), Nomads and Sedentary Peoples (XXX
International Congress of Human Sciences in Asia and North Africa,
México 1976) (Mexiko 1981).
Sin S. ACh., Sin.
SK 1. Sîn-kāšid.
2
2. S. SKL .
SKI(Z) W.H. Ph. Römer, Sumerische „Königshymnen“ der Isin-Zeit (=
DMOA 13, 1965).
SKL 1. Th. Jacobsen, The Sumerian King List (= AS 11, 1939).
2. H. Zimmern, Sumerische Kultlieder aus altbabylonischer Zeit I/II (=
VS 2, 1912/VS 10, 1913).
SKly. J. Krecher, Sumerische Kultlyrik (Wiesbaden 1966).
- 86 -

SKT H. Winckler, Sammlung von Keilschrifttexten, I-III (Leipzig 1893-


1895).
ŠKZ Ph. Huyse, Die dreisprachige Inschrift Šābuhrs I. an der Ka‛ba-i
Zardušt, I/II (= CIIran III, 1, 1/1-2, 1999).
SL F.A. Ali, Sumerian Letters: Two Collections from the Old Babylonian
Schools (Diss., University of Pennsylvania 1964).
ŠL A. Deimel, Šumerisches Lexikon (Rom 1925-1950); Bd. 4/2 =
Planetarium.
Slavery B.J. Siegel, Slavery During the Third Dynasty of Ur (= Memoirs of the
American Anthropological Association 66, Menasha, Wisc. 1947).
SLB Studia ad tabulas cuneiformes a de Liagre Böhl collectas pertinentia
(Leiden 1952ff.).
SLF S. SLFNi.
SLFNi. J.W. Heimerdinger, Sumerian Literary Fragments from Nippur (=
OccPubl. Babyl. Fund 4, 1979).
Slm. III. Salmanassar III.
SLOB S.J. Lieberman, The Sumerian Loanwords in Old-Babylonian Akkadian
I (= HSS 22, 1977).
SLT E. Chiera, Sumerian Lexical Texts from the Temple School of Nippur
(= OIP 11, 1929).
SLTF S. SLFNi.
SLTNi. S.N. Kramer, Sumerian Literary Texts from Nippur in the Museum of
the Ancient Orient at Istanbul (= AASOR 23, 1944).
Sm. Smith (British Museum, London), Museumssignatur.
SM S.N. Kramer, Sumerian Mythology. A Study of Spiritual and Literary
Achievement in the Third Millennium B.C. (Philadelphia 1944).
SMEA Studi Micenei ed Egeo-Anatolici. Collana di Incunabula Graeca (Rom
1966ff.).
Smith, Babylonian Historical S. BHT.
Texts
Smith (Coll(ege) S. SCT.
Smith, First Campaign S. Smith, The First Campaign of Sennacherib, King of Assyria, BC
705-681 (London 1921).
Smith, Idri-Mi S. Idr.
SMN Semitic Museum (Harvard University): Nuzi (-
Tablets),Museumssignatur.
- 87 -

SMNIA Sonia and Marco Nadler Institute of Archaeology (Monograph Series,


Tel Aviv 1973ff.).
SMS 1. Monographic Journals of the Near East. Syro-Mesopotamian Studies
(Malibu 1977ff.).
2. The (Canadian) Society for Mesopotamian Studies. Für die
Publikationen – s. B(C)SMS.
SMSR Studi e materiali di storia delle religioni [1970/72-1973/76: Religioni e
civiltà; 1977-1982: Studi storico-religiosi] (Rom etc. 1925ff.).
Sn. D. D. Luckenbill, The Annals of Sennacherib (= OIP 2, 1924).
SNAT T. Gomi/S. Sato, Selected Neo-Sumerian Administrative Texts from
the British Museum (Chiba, Japan 1990).
SÖAW S. SbWien.
Source Source. Notes in the History of Art (New York 1981/82ff.).
Sources orientales Sources orientales (Paris 1959-1971).
SP S. SumProv.
Sp. 1. Spartoli (British Museum) Museumssignatur.
1
2. S. SumProv .
SPA A.U. Pope, A Survey of Persian Art: from Prehistoric Times to the
Present, I-VI (London/New York etc. 1938-1939).
Spart. S. Sp.
SPAW S. SbBerlin.
Speleers S. RIAA.
SplAW B. Meissner, Supplement zu den assyrischen Wörterbüchern (Leiden
1898).
Sprache Die Sprache. Zeitschrift für Sprachwissenschaft (Wien 1949ff.).
SpTU Spätbabylonische Texte aus Uruk, I: H. Hunger (= ADFU 9, 1976); II-
III: E. von Weiher (= ADFU 10, 1983; 12, 1988); IV-V: E. von
Weiher (= AUWE 12, 1993; 13, 1998).
SR S. SRU.
SRT E. Chiera, Sumerian Religious Texts (Upland, Pa. 1924).
ŠRT C.D. Gray, The Šamaš Religious Texts: Classified in the British
Museum Catalogue as Hymns, Prayers and Incantations (Chicago
1901).
SRU D.O. Edzard, Sumerische Rechtsurkunden des III. Jahrtausends: aus
der Zeit vor der III. Dynastie von Ur (= AbhMünchen NF 67, 1968).
ŠS 1. Šū-Suen.
2. Šifkat-e Salmān.
- 88 -

SSA J.J.A. van Dijk, La sagesse suméro-accadienne: recherches sur les


genres littéraires des textes sapientiaux, avec choix de textes (Leiden
1953).
SSB F.X. Kugler, Sternkunde und Sterndienst in Babel: assyrologische,
astronomische und astralmythologische Untersuchungen, I [1907]-II/1
[1909/10]-2/1 [1912], 2 [1924] (Münster in Westfalen); id.,
Ergänzungen zum ersten und zweiten Buch, I [1913]/II [1914]
(Münster)/III: J. Schaumberger, 3. Ergänzungsheft zum ersten und
zweiten Buch (Münster 1935).
STA E. Chiera, Selected Temple Accounts from Telloh, Yokha and
Drehem. Cuneiform Tablets in the Library of Princeton University
([Princeton/]Philadelphia 1922).
Starr, Nuzi S. Nuzi.
St. Asiana Studia Asiana (Rom 2002ff.).
StA(ss)T Studien zu den Assur-Texten (Saarbrücken etc. 1999ff.).
Statuaire A. Spycket, La statuaire du Proche-Orient ancien (= HdO(r.), Abt. 7, Bd.
1, Abschnitt 2 B, Lfg. 2, 1981).
StBetti S. Fs. E. Betti.
StBoT Studien zu den Boğazköy-Texten (Wiesbaden 1965ff.); Beih.
(1988ff.).
STC L.W. King, The Seven Tablets of Creation or the Babylonian and
Assyrian Legends Concerning the Creation of the World and of
Mankind I/II (London 1902).
StCIOr. (Fehler für StClOr.).
StClOr. Studi Classici e Orientali (Pisa etc. 1951ff).
StEb(l.) Studi Eblaiti (Rom 1979ff.).
StEL Studi Epigrafici e Linguistici sul Vicino Oriente Antico (Verona
1984ff.).
Sternliste V R 46 The Cuneiform Inscriptions of Western Asia V, 46; s.a. E.F. Weidner,
HBA, 51-58; S. De Meis /H. Hunger, “Astronomical Dating of
“Observed” Events in the Star List V R 46” (= AfO 42/43, 208f.,
1995/96).
STH M.I. Hussey, Sumerian Tablets in the Harvard Semitic Museum I/II
(= HSS 3-4, 1912-1915).
Stiftungen E. Ebeling, Stiftungen und Vorschriften für assyrische Tempel
(= DAWIfO 23, 1954).
StIr. Studia Iranica (Paris 1972ff.).
- 89 -

StMar. Studia Mariana (= DMOA 4, 1950).


StMed. Studia Mediterranea (Pavia 1979ff.).
StOpp. S. Fs. A.L. Oppenheim.
StOr. Studia Orientalia (Helsinki 1925ff.).
Større Beretninger Nationalmuseets Skrifter, Større beretninger (Kopenhagen 1948ff.).
StPohl Studia Pohl: dissertationes scientificae de rebus Orientis antiqui
(Rom 1967ff.); SM = Series Maior (1969ff.).
STR H.F. Lutz, Sumerian Temple Records of the Late Ur Dynasty (= UCP
9/2, 1928).
Str(ab.) Strabon.
Straßburger Keilschrifttexte S. StrKt.
StrKt./StrKT C. Frank, Straßburger Keilschrifttexte in sumerischer und babylonischer
Sprache (Berlin/Leipzig 1928); s.a. DCS (Neuedition).
Strommenger-Hirmer E. Strommenger, Fünf Jahrtausende Mesopotamien: Die
Kunst von den Anfängen um 5000 v. Chr. bis zu Alexander dem Großen
(München 1962).
StSem. Studi Semitici. Centro di studi semitici, Istituto di Studi Orientali,
Università di Roma (Rom 1958ff.); NS = Nuova Serie (1984ff.).
STT The Sultantepe Tablets, I: O.R. Gurney/J.J. Finkelstein/II: O.R.
Gurney/P. Hulin (= Occasional Publications of the British Institute of
Archaeology at Ankara 3/7, London 1957/1964).
STTI V. Donbaz /B.R. Foster, Sargonic Texts from Telloh in the Istanbul
Archaeological Museums (= OccPubl. Babyl. Fund 5 = American
Research Institute in Turkey Monographs 2, 1982).
StTroica Studia Troica (Mainz 1991ff.).
StTU S. SpTU.
Studia Aegyptiaca Studia Aegyptiaca (Budapest 1974ff.).
Studia Mariana S. StMar.
Studia Phoenicia Studia Phoenicia (Löwen 1983ff.).
Studi Betti S. Fs. E. Betti.
Studies H. Frankfort, Studies in Early Pottery of the Near East, I/II (London
1924-1927).
Studies A. Sachs S. Gs. A. Sachs.
Studies Å.W. Sjöberg S. Fs. Å.W. Sjöberg.
Studies D. Oates S. Fs. D. Oates.
Studies E. Bilgiç S. Gs. E. Bilgiç.
Studies E. Lacheman S. Fs. E.R. Lacheman.
- 90 -

Studies F.R. Kraus S. Fs. F.R. Kraus.


Studies H.A. Hoffner Jr. S. Fs. H.A. Hoffner Jr.
Studies K.R. Veenhof S. Fs. K.R. Veenhof.
Studies M. Bietak S. Fs. M. Bietak.
Studies S.N. Kramer S. Fs. S.N. Kramer.
Studies T. Mikasa S. Fs. T. Mikasa.
Studies W.W. Hallo S. Fs. W.W. Hallo.
Studi L. Cagni S. Gs. L. Cagni.
Studi mic.ed egeo-anatol. S. SMEA.
Studi Pintore S. Fs. F. Pintore.
Studi storici Studi storici (Rom 1959/60ff.).
Studi Volterra S. Fs. E. Volterra.
StudOpp. S. Fs. A.L. Oppenfeim.
StudSem. S. StSem.
STVC E. Chiera, Sumerian Texts of Varied Contents (= OIP 16, 1934).
SuAkk. E. Unger, Sumerische und akkadische Kunst (Breslau 1926).
Subartu Subartu. European Centre for Upper Mesopotamian Studies (ed.)
(Turnhout 1995ff.).
Šulgi 1. G. Castellino, Two Šulgi Hymns (BC) (= StSem. 42, 1972).
2. Die Inschriften von Šulgi, s. H. Steible, Šulgi (in NSBW = FAOS
9/2, 1991) 153-217.
Šulgi A A Praise Poem of Šulgi (Šulgi A), in: ETCSL 2.4.2.01; J. Klein,
Three Šulgi Hymns. Sumerian Royal Hymns Glorifying King Šulgi
of Ur (Ramat-Gan 1981, 167-217).
Šulgi B A Praise Poem of Šulgi (Šulgi B), in: ETCSL 2.4.2.02; G.R.
Castellino, Two Šulgi Hymns (BC) (= StSem. 42 [1972], 9-242).
Šulgi C A Praise Poem of Šulgi (Šulgi C), in: ETCSL 2.4.2.03; G.R.
Castellino, Two Šulgi Hymns (BC) (= StSem. 42 [1972], 243-294;
s.a. J. Klein, On Writing Monumental Inscriptions in Ur III Scribal
Curriculum (RA 80 [1986], 1-7: ll. 45-47).
Šulgi D A Praise Poem of Šulgi (Šulgi D), in: ETCSL 2.4.2.04; J. Klein,
Three Šulgi Hymns. Sumerian Royal Hymns Glorifying King Šulgi
of Ur (Ramat-Gan 1981, 50-123).
Šulgi O A Praise Poem of Šulgi (Šulgi O), in: ETCSL 2.4.2.15; “Lied auf das
Heiligtum in Ur”, in: Å.W. Sjöberg, Der Mondgott Nanna-Suen in der
sumerischen Überlieferung, Teil I, 108-118 (Stockholm 1960); J.
Klein, Šulgi and Gilgameš: Two Brother-Peers (Šulgi O) (in: Fs. S.N.
- 91 -

Kramer, 271-292).
Šulgi R Šulgi and Ninlil’s Barge: A tigi (?) to Ninlil (Šulgi R), in: ETCSL
2.4.2.18; J. Klein, Šulgi and Išmedagan: Originality and Dependency
in Sumerian Royal Hymnology". In Bar-Ilan Studies in Assyriology
Dedicated to Pinhas Artzi. Bar-Ilan Studies in Near Eastern
Languages and Culture (Ramat-Gan 1990, 80-136).
Šulgi X A Praise Poem of Šulgi (Šulgi X), in: ETCSL 2.4.2.24; J. Klein,
Three Šulgi Hymns. Sumerian Royal Hymns Glorifying King Šulgi
of Ur (Ramat-Gan 1981, 124-166).
Šulmu I. P. Vavroušek /V. Souček, Šulmu (III) - Papers on the Ancient Near
East Presented at [Third] International Conference of Socialist
Countries (Prag, 30. Sept. – 3. Okt. 1986) (Prag 1988).
2. J. Zabłocka /St. Zawadzki, Šulmu IV. Everyday Life in Ancient
Near East. Papers Presented at the International Conference
(Poznań, 19.-22. Sept. 1989) (Poznan 1993).
ŠumAkk. Ch.-F. Jean, Šumer et Akkad, contribution à l’histoire de la civilisation
dans la Basse-Mésopotamie (Paris 1923).
Sumer Sumer. A Journal of Archaeology (and History) in Iraq [seit 1973;
früher: in Arab World]; Suppl. [1987ff.] (Baghdad 1945ff.).
Šumma ālu Omen-Serie, s. F. Nötscher, Haus- und Stadtomina der Serie šumma âlu
ina mêlê šakin (= OrSP 31 [1928]); id., Die Omen-Serie šumma âlu ina
mêlê šakin (CT 38-40), I (= OrSP 39-42 [1929])/II (= OrSP 51-54
[1930]); id., Zur Omen-Serie “šumma âlu” (OrNS 3 [1934], 177-195).
Šumma Izbu Omen-Serie, s. E. Leichty, The Omen Series Šumma izbu (= TCS 4,
1970).
SumProv. 1. E.I. Gordon, Sumerian Proverbs: Glimpses of Everyday Life in
Ancient Mesopotamia (Philadelphia 1959).
2. B. Alster, Studies in Sumerian Proverbs (= Mesopotamia 3,
Kopenhagen 1975).
3. B. Alster, Proverbs of Ancient Sumer. The World’s Earliest Proverb
Collections I/II (Bethesda 1997).
Sum. Sintfluterzählung S. Atra-ḫasīs, M. Civil.
Sum. Tabl. Kyoto Y. Nakahara, The Sumerian Tablets in the Imperial University of Kyoto
[Tokio 1928].
Suppl. S. SplAW.
Šurpu 1. E. Reiner, Šurpu. A Collection of Sumerian and Akkadian
Incantations (= AfO Beih. 11, 1958).
- 92 -

2. H. Zimmern, Die Beschwörungstafeln Šurpu, in: Beiträge zur


Kenntnis der babylonischen Religion (in AB 12, 1896), 1-80 und Tf.
1-19, 71-79.
Survey J. Friberg, A Survey of Publications on Sumero-Akkadian
Mathematics, Metrology and Related Matters (1854-1982) (Göteborg
1982).
Šu-Suen Die Inschriften von Šū-Suen, s. H. Steible, Šūsuen (in NSBW = FAOS
9/2 [1991], 253-278).
SV S. Verträge.
SVAT S. Stiftungen.
SVJAD S. Riftin.
SVM A.A. Vajman, Šumero-vavilonskaâ matematika III-I tysâčeletiâ do n.e.
(Moskau 1961).
SVS Studi per il vocabolario sumerico, I/1-3 (Rom 1985).
SVT S. VT.
SWU H. Freydank, Spätbabylonische Wirtschaftstexte aus Uruk (=
DAWIfO 71, 1971).
Symbolae 1. S. Fs. M.Th. de Liagre Böhl.
2. S. Fs. M. David.
3. S. Fs. P. Koschaker.
Symmicta I P.A. de Lagarde, Symmicta, I/II (Göttingen 1877/1880).
Synchr. Gesch./ Synchronistische Geschichte (= ABC, 157-170 [Chronicle 21]).
Synchron. Gesch.
Syracuse Syracuse Journal of International Law and Commerce (Syracuse, NY
1972ff.).
Syria Syria. Revue d’art oriental et d’archéologie (Paris 1920ff.).
SZ S. ZSSR.
T. Tulul al-‛Aqar (Kār-Tukultī-Ninurta), Signatur der Funde.
T.A. S. As.
Tablettes S. TÉBA.
TAD Türk Arkeoloji Dergisi [ab Bd. 6 (1953); Bde. 1-5: TTAED;
Fortsetzung: Türk arkeoloji ve etnografya dergisi (2000ff.)] (Ankara
1953ff.).
TADAE B. Porten /A. Yardeni, Textbook of Aramaic Documents from Ancient
Egypt (Winona Lake/Jerusalem 1986-1999).
2
Tadmor, Ann. The Calah Annals, s. Tigl. (III.) , 27-89.
- 93 -
2
Tadmor, Summ. (Inscr.) The Summary Inscriptions from Calah, s. Tigl. (III.) , 117-204.
Tākultu R. Frankena, Tākultu – de sacrale maaltijd in het assyrische ritueel
met een overzicht over de in Assur vereerde goden (Leiden 1953;
auch: Commentationes Orientales 2, Leiden 1954).
TAPhS S. TAPS.
TAPS Transactions of the American Philosophical Society (Philadelphia
1769/71ff.).
TAVO Tübinger Atlas des Vorderen Orients (Wiesbaden), Beih.= Beihefte,
Reihe A: Naturwissenschaften (1977ff.); Reihe B:
Geisteswissenschaften (1972ff.).
Tavolette S. TSCD.
Taxation S. TCAE.
Taylor Prism/Prisma Die sog. “Taylor-Prisma” des Sanherib (in: R I 37-42; s. G. Smith,
History of Sennacherib Translated from the Cuneiform Inscriptions
(London 1878); Lit. in: R. Borger, BAL, 65f.).
TB Tall Brāk, Signatur der Funde.
TBB R. Koldewey, Die Tempel von Babylon und Borsippa (= WVDOG 15,
1911).
TBC Texts from the Babylonian Collection [Yale Babylonian Collection]
(New Haven [1985]ff.).
TBÉR J.-M. Durand, Textes babyloniens d’époque récente (RGC 6, 1981).
TBG Bibliotheca scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana
(Leipzig etc. 1849ff.).
T.B. Ket. Der Babylonische Talmud, Ketuboth.
TBL (Fehler für TLB).
TBP F.R. Kraus, Texte zur babylonischen Physiognomatik (= AfO Beih.3,
1939).
TBR D. Arnaud, Textes syriens de l’âge du Bronze Récent (= AuOr. Suppl.
1, 1991).
TC Tablettes cappadociennes:
I. G. Contenau (= TCL 4, 1920).
II. F. Thureau-Dangin (= TCL 14, 1928).
III. J. Lewy (= TCL 19, 1935; 20, 1936; 21,1937).
TCAE J.N. Postgate, Taxation and Conscription in the Assyrian Empire (=
StPohl SM 3, 1974).
TCL Textes cunéiformes. Musée du Louvre, Département des Antiquités
Orientales (Paris 1910ff.).
- 94 -

TCNSDrehem S. Torino 1.
TCNU S. Torino 2.
1
TCNY S. Catalogue .
TCS Texts from Cuneiform Sources (Locust Valley, NY 1966ff.).
TCSD G. Boson, Tavollete cuneiformi sumere degli archivi di Drehem e di
Djoha dell’ultima dinastia di Ur (Mailand 1936).
TCTI B. Lafont /F. Yıldız, Tablettes cunéiformes de Tello au Musée
e
d’Istanbul: datant de l’époque de la III Dynastie d’Ur, I (ITT II/1,
617-1038) /II (ITT II/1, 2544-2819, 3158-4342, 4708-4713) (=
PIHANS 65/77, Istanbul 1989/1996).
TD/Treasures of Darkness Th. Jacobsen, The Treasures of Darkness. A History of Mesopotamian
Religion (New Haven /London etc. 1976).
TDP R. Labat, Traité akkadien de diagnostics et pronostics médicaux, I-II
(Paris/Leiden 1951).
TDr. S. TrDr.
TÉBA M. Birot, Tablettes économiques et administratives d’époque
babylonienne ancienne, conservées au Musée d’art et d’histoire de
Genève (Paris [1969]).
TÉBR F. Joannès, Textes économiques de la Babylonie récente: étude des
textes de TBÉR, Cah. 6 (= ÉRC Cah. 5, 1982).
TehF(orsch.) Teheraner Forschungen (Berlin 1961ff.).
TÉL Ch. Virolleaud/M. Lambert, Tablettes économiques de Lagash (époque
e
de la III dynastie d’Ur ) (Paris 1968).
Tel Aviv Tel Aviv. Journal of the Institute of Archaeology of Tel Aviv
University (Tel Aviv 1974ff.); Monograph Series (1973ff.);
Occasional Publications Series (1993ff.).
TelErl. W. Eisele, Der Telipinu-Erlaß (Diss. München 1968, München 1970).
Telipinu-Mythus H. Otten, Die Überlieferungen des Telipinu-Mythus (= MVAeG 46/I,
1942).
Tell ed-Dēr D.O. Edzard, Altbabylonische Rechts- und Wirtschaftsurkunden aus
Tell ed-Dēr im Iraq Museum, Baghdad ( = AbhMünchen NF 72, 1970),
bzw. id., Altbabylonische Rechts- und Wirtschaftsurkunden aus Tell
ed-Dēr bei Sippar (= TIM 7, 1971).
Tell Sifr(.) S. TS(ifr).
Temple Records S. ABTR.
- 95 -

TÉN/TÉN(U)S M. Sigrist, Textes économiques néo-sumériens de l’Université de


Syracuse (= ÉRC Mém. 29, 1983).
Textes scolaires A. Cavigneaux, Textes scolaires du temple de Nabû ša Ḫarê, I
(Baghdad 1981).
TGL S. Tigl. (III).
Th. Thompson (British Museum), Signatur der Sammlung.
Theol. Hwb. E. Jenni/C. Westermann (Hrsg.), Theologisches Handwörterbuch zum
Alten Testament, 2 Bde. (München/Zürich 1971/1976).
Theol. Tijdschr. Theologisch Tijdschrift [Titel variiert] (Amsterdam 1867ff.).
Theorie der Magie S. Mauss.
THeth. Texte der Hethiter (Heidelberg 1971ff.).
Thompson, Prisms S. PEA.
ThWAT Theologisches Wörterbuch zum Alten Testament (Stuttgart etc.
1970/73-2000).
ThZ Theologische Zeitschrift (Basel 1945ff.).
TIE G. Pettinato/F. D’Agostino, Thesaurus Inscriptionum Eblaicarum (Rom
1995/96ff.).
Tierbilder W. Heimpel, Tierbilder in der sumerischen Literatur (= StPohl 2, 1968).
Tigl. (III.) 1. P. Rost, Die Keilschrifttexte Tiglat-Pilesers III.: nach den
Papierabklatschen und Originalen des Britischen Museums, I/II
(Leipzig 1893); Ann. (= Annalen Tigl. [III.]); Sum. (= Summary
Inscriptions of Tigl. [III.]).
2. H. Tadmor, The Inscriptions of Tiglath-Pileser III, King of Assyria
(Jerusalem 1994).
Tiglatp. S. Tigl.
TIM Texts in the Iraq Museum (Baghdad/Wiesbaden 1964ff.).
ki
Tintir tin.tir = ba-bi-lu, topographische Serie (in: A. R. George,
Babylonian Topographical Texts [= OLA 40, 1992]), 1-72; 237-382.
Steht auch für BTT.
TIT Th. Jacobsen, Toward the Image of Tammuz and Other Essays on
Mesopotamian History and Culture (= HSS 21, 1970).
TJA(MC) S. TJAUB.
e
TJA(UB) E. Szlechter, Tablettes juridiques et administratives de la III dynastie
re
d’Ur et de la I Dynastie de Babylone, conservées au Musée de
l’Université de Manchester et, à Cambridge, au Musée Fitzwilliam, à
l’Institut d’Études Orientales et à l’Institut d’Egyptologie I-II (Paris
- 96 -

1963).
TJBG S. TJDB.
re
TJDB E. Szlechter, Tablettes juridiques de la 1 Dynastie de Babylone,
conservées au Musée d’art et d’histoire de Genève I-II (Paris 1958).
TKU W. Kleiss/H. Hauptmann, Topographische Karte von Urartu:
Verzeichnis der Fundorte und Bibliographie (= AMI Erg. Bd. 3, 1976).
TL E. Kalinka (ed.), Tituli Asiae Minoris I: Tituli Lyciae lingua Lycia
conscripti (Wien 1901); id., Tituli Asiae Minoris II: Tituli Lyciae linguis
Graeca et Latina conscripti I- III (Wien 1920-1944).
TLB Tabulae Cuneiformes a F.M.Th. de Liagre Böhl Collectae Leidae
Conservatae (Leiden 1954-1973).
TLT Texte aus Tall Leilān; C. A. Vincente, The 1987 Tell Leilan Tablets
Dated by the Limmu Ḫabil-kinu I-II (Diss., Yale 1991) (Ann Arbor
1992).
TM 1. Ebla (Tall Mardīḫ), Signatur der Funde.
2. (Fehler für TMH).
TMB F. Thureau-Dangin, Textes mathématiques babyloniens (= Ex Oriente
Lux 1, 1938).
TMH Texte und Materialien der Frau Professor Hilprecht Collection of
Babylonian Antiquities im Eigentum der [Friedrich Schiller-]
Universität Jena (Leipzig 1932-1935); NF (1-2: Leipzig 1937; 3-5:
Berlin 1961-1976; 6-7: Wiesbaden 2003/05 ).
TMO Travaux de la Maison de l’Orient (Lyon 1980ff.).
e
TMPS H. Limet, Le travail du métal au pays de Sumer au temps de la III
Dynastie d’Ur (Paris 1960).
Topoi Τόποι. Orient-Occident (Paris/Lyon 1991ff.). Suppl. (1997ff.).
Torino 1 A. Archi/F. Pomponio, Testi cuneiformi neo-sumerici da Drehem, N.
0001-0412 (= Catalogo del Museo Egizio di Torino, serie seconda –
collezioni, vol. VII (Milano 1990).
Torino 2 A. Archi/F. Pomponio/G. Bergamini, Testi cuneiformi neo-
sumerici da Umma, nn. 0413-0723 (= Catalogo del Museo Egizio di
Torino, seria seconda – collezioni, vol. VIII, Torino 1995).
Toronto 1 M. Sigrist, Neo-Sumerian Texts from the Royal Ontario Museum I.
The Administration at Drehem (Bethesda 1995).
Toronto 2 M. Sigrist, Neo-Sumerian Texts from the Royal Ontario Museum II.
Administrative Texts Mainly from Umma (Bethesda 2004).
- 97 -

TP(A)K C. Michel/P. Garelli, Tablettes paléo-assyriennes de Kültepe, Vol. 1


(Kt 90/k) (Paris 1997).
TPTS M. Sigrist, Tablettes du Princeton Theological Seminary. Époque d’Ur
III (= OccPubl. S.N. Kramer Fund 10, 1990).
TQ Terqa, Signatur der Funde.
TR 1. Tell al-Rimāh (Ashmolean Museum, Oxford), Museumssignatur.
2. S. HT(R).
TrDr. H. de Genouillac, La trouvaille de Dréhem: étude avec un choix de
textes de Constantinople et Bruxelles (Paris 1911).
Trees M. Stol, On Trees, Mountains, and Millstones in the Ancient Near East
(= Ex Oriente Lux 21, 1979).
Trouvaille S. TrDr.
TRS H. de Genouillac, Textes religieux sumériens du Louvre I/II (= TCL
15/16, 1930).
TRU L. Legrain, Le temps des rois d’Ur: recherches sur la société antique
d’après des textes nouveaux (= BÉHÉ 199, 1912).
TS 1. S. FTS.
2. S. TS(ifr).
TSA H. de Genouillac, Tablettes sumériennes archaïques: matériaux pour
servir à l’histoire de la société sumérienne (Paris 1909).
TSBA Transactions of the Society of Biblical Archaeology (London1872-
1893).
Tschoga Zambil Tchoga Zanbil (Dur Untash), I-IV (= MDAI 39-42, 1966-1970).
TS(ifr) Ch.-F. Jean, Tell Sifr: Textes cunéiformes, conservés au British Museum
(Paris 1931).
TSŠ R. Jestin, Tablettes sumériennes de Šuruppak conservées au Musée de
Stamboul (Paris 1937).
TSSI J.C.L. Gibson, Textbook of Syrian Semitic Inscriptions:
I. Hebrew and Moabite Inscriptions (Oxford 1971).
II. Aramaic Inscriptions: Including Inscriptions in the Dialect of
Zenjirli (Oxford 1975).
III. Phoenician Inscriptions: Including Inscriptions in the Mixed
Dialect of Arslan Tash (Oxford 1982).
TT 1. Theban Tomb, Fundsignatur.
2. S. TUT.
TTAED Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi [Fortsetzung: TAD]
(Istanbul 1934ff.).
- 98 -

TTC G. Contenau, Trente tablettes cappadociennes (Paris 1919).


TT(K)K Türk Tarih (Kurumu,) Kongresi (Ankara 1932ff.).
TTKA S. TTKY.
TTKBK Türk Tarih Kongresi, Bildiriler Kitabı (Ankara).
TTKY Türk Tarih Kurumu Yayınları (Ankara 1937ff.).
TU F. Thureau-Dangin, Tablettes d’Uruk: à l’usage des prêtres du Temple
d’Anu au temps des Séleucides (= TCL 6, 1922).
TUAT Texte aus der Umwelt des Alten Testaments (Gütersloh 1982ff.); NF
(Gütersloh 2004ff.).
TÜBA-AR U. Esin et al. (ed.), Türkiye Bilimler Akademisi arkeoloji dergisi
[Turkish Academy of Sciences Journal of Archaeology] (Ankara 1998
ff.).
Tukulti-Ninip V. Scheil/J.-Et. Gautier, Annales de Tukulti-Ninip II, roi d’Assyrie
889-884 (Paris 1909).
TuL E. Ebeling, Tod und Leben nach den Vorstellungen der Babylonier
(Berlin/Leipzig 1931).
Tunn. A. Goetze, The Hittite Ritual of Tunnawi (= AOS 14, 1938).
TUT G. Reisner, Tempelurkunden aus Telloh (Berlin 1901).
TUU H. Sauren, Topographie der Provinz Umma nach den Urkunden der Zeit
der III. Dynastie von Ur, I: Kanäle und Bewässerungsanlagen (Diss.
Heidelberg 1966).
TUV (Tepe Malijān, cf. RlA 7, 306ff.).
Two Elegies S.N. Kramer, Two Elegies on a Pushkin Museum Tablet. A New
Sumerian Literary Genre (Moskau 1960).
U Ur (London/Philadelphia/Baghdad), Signatur der Funde.
UAG H. Winckler, Untersuchungen zur altorientalischen Geschichte
(Leipzig 1889).
UAVA Untersuchungen zur Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie,
Ergänzungsbände zur ZA (Berlin etc. 1960ff.).
UBDB (Fehler für UDBD).
UBL Ugaritisch-Biblische Literatur (Altenberge/Münster1984ff.).
UCBC University of California (Berkeley, California), Signatur des
Museum of Anthropology.
UCLM University of California, Lowie Museum, Signatur.
UCLMA University of California, Lowie Museum of Anthropology,
Signatur.
- 99 -

UCP University of California Publications in Semitic Philology (Berkeley


1907-1963); s.a. NESt.
UDBD F.E. Peiser, Urkunden aus der Zeit der dritten babylonischen Dynastie,
(Berlin 1905).
UDT J. Nies, Ur Dynasty Tablets: Texts Chiefly from Tello and Drehem
Written During the Reigns of Dungi, Bur-Sin, Gimil-Sin, and Ibi-Sin
(= AB 25, 1920).
UDU S. Umma1.
UE Ur Excavations. Publications of the Joint Expedition of the British
Museum and of the University Museum, University of Pennsylvania,
Philadelphia, to Mesopotamia (London/Philadelphia 1927ff.).
UET Ur Excavations: Texts (London 1928ff.).
UF Ugarit-Forschungen. Internationales Jahrbuch für die Altertumskunde
Syrien-Palästinas (Neukirchen-Vluyn 1969ff.).
UFBG W.R. Mayer, Untersuchungen zur Formensprache der babylonischen
“Gebetsbeschwörungen” (= StPohl SM 5, 1976).
Ug(aritica) Ugaritica. Mission de Ras Shamra (Paris 1939-1978).
UGASL S. Götterwelt.
UgH S. SpTU.
UIOM University of Illinois (Urbana), Oriental Museum, Museumssignatur.
UISPP Union international des sciences préhistoriques et protohistoriques.
Congrès (London etc. 1932ff.).
Ukg. Die Inschriften von Uru’inimgina, s. H. Steible, ABW [= FAOS 5/1],
278-358).
UKN G.A. Melikišvili, Urartskie klinoobraznye nadpisi (Moskau 1960); II =
VDI 1971/3, 229-255; 1971/4, 267-293.
Um. Umma, Tafelsignatur.
UM University Museum (Philadelphia), Tafelsignatur. S. PBS.
UMB The University (of Pennsylvania) Museum Bulletin [Fortsetzung:
Expedition: (1958/59ff.)] (Philadelphia 1930ff.).
UMBS University (of Pennsylvania), The Museum Publications of the
Babylonian Section (Philadephia 1911ff.); s.a. PBS.
UMI University Microfilms International (Ann Arbor 1938ff.).
UMM 1. University Museum Monograph (Philadelphia [1948]ff.).
2. University Museum, Manchester.
Umma 1. G. Contenau, Umma sous la Dynastie d’Ur (Paris 1916).
2. B.R. Foster, Umma in the Sargonic Period (= MCAAS 20, Hamden,
- 100 -

Conn. 1982).
Umma IV S. UTI 4.
UnDiv. S. Unity and Diversity.
Unity and Diversity H. Goedicke /J.J.M. Roberts (eds.), Unity and Diversity: Essays in the
History, Literature and Religion of the ancient Near East
(Baltimore/London 1975).
Univ(ers(ity) S. UMM.
Mus(eum)
Monograph
UNL G. Pettinato, Untersuchungen zur neusumerischen Landwirtschaft I/II
(Neapel 1967).
UNT H. Waetzold, Untersuchungen zur neusumerischen Textilindustrie (=
Studi economici e technologici 1, Rom 1972).
Unters. 1. W. Orthmann, Untersuchungen zur späthethitischen Kunst (= SBA
8, 1971).
2. S. UFBG.
3. K. Kessler, Untersuchungen zur historischen Topographie
Nordmesopotamiens: nach keilschriftlichen Quellen des 1.
Jahrtausends v. Chr. (= TAVO B 26, 1980).
UP S. PBS.
UPC (Fehler für UCP).
Urk. G. Steindorff (Hrsg.), Urkunden des aegyptischen Altertums (Leipzig
1903ff.).
Ur-namma E. Flückiger-Hawker, Urnamma of Ur in Sumerian Literary Tradition
(= OBO 166, 1999).
Urra= ḫubullu S. Ḫḫ.
Uruanna Lexikalische Liste URU.AN.NA = maštakal, s. F. Köcher,
Keilschrifttexte zur assyrisch-babylonischen Drogen- und
Pflanzenkunde. Texte der Serien uru.an.na: maltakal, ḪAR.ra: ḫubullu
und Ú GAR-šú (DAWIfO 28, 1955) und J. Kinnier Wilson, Notes on
the Assyrian Pharmaceutical Series URU.AN.NA: MAŠTAKAL
(JNES 64 [2005], 45-51).
2
USP S. Umma .
U-Stämme J.J.S. Weitenberg, Die hethitischen U-Stämme (= Amsterdamer
Publikationen zur Sprache und Literatur 52, Amsterdam 1984).
UT C.H. Gordon, Ugaritic Textbook (= AnOr. 38, 1965, Suppl. 1967).
- 101 -

UTI Die Umma-Texte aus den Archäologischen Museen zu Istanbul


(Rom/Bethesda, Md. 1988ff.) [III: F. Yıldız /T. Gomi (Bethesda
1993); IV. T. Gomi /F. Yıldız (Bethesda 1997); V. F. Yıldız/T. Ozaki
(Bethesda 2000); VI. T. Ozaki /F. Yildiz (Bethesda 2001)].
UVB Vorläufiger Bericht über die von der Notgemeinschaft der Deutschen
Wissenschaft in Uruk-Warka unternommenen Ausgrabungen (ab Bd.
6: der Deutschen Forschungsgemeinschaft, ab Bd. 18: von dem
Deutschen Archäologischen Institut und der Deutschen Orient-
Gesellschaft aus Mitteln der Deutschen Forschungsgemeinschaft; Bde.
1-11 in: AbhBerlin, 1930-1940; 12ff. in: ADOG, 1956ff.).
VA Vorderasiatische Abteilung (Staatliche Museen zu Berlin), Signatur
[seit 1953 Signatur des Vorderasiatischen Museums (Berlin)]; B =
Babylon. Sammlung; T = Tontafeln.
VAB Vorderasiatische Bibliothek (Leipzig 1907ff.).
VAch. S. ACh.
Varia Anatolica Varia Anatolica (Istanbul/Paris 1987ff.).
VARS S. VR.
VAS S. VS.
VAT S. VA (Tontafelsignatur).
VBoT A. Goetze (Hrsg.), Verstreute Boghazköy-Texte (Marburg 1930).
VDI Vestnik drevnej istorii (Moskau 1937ff.).
VE Il Vocabolario di Ebla (= MEE 4 [1982], 115-343).
Veenhof, Aspects S. AOATT.
Verträge 1. J. Friedrich, Staatsverträge des Hatti-Reiches in hethitischer Sprache,
I = MVAeG 31/1, 1926; II = MVAeG 34/I, 1930.
2. V. Korošec, Hethitische Staatsverträge. Ein Beitrag zu ihrer
juristischen Wertung (Leipzig 1931).
Verwaltungspraxis J. Siegelová, Hethitische Verwaltungspraxis im Lichte der
Wirtschafts- und Inventardokumente, I-III (Prag 1986).
VicOr. Vicino Oriente. Annuario del Dipartimento di Scienze storiche
archeologiche e antropologiche dell’antichità, sezione Vicino Oriente,
Università di Roma (Rom 1978ff.).
VIO Veröffentlichungen, Institut für Orientforschung, s. DAWIfO.
VM R.C. Thompson, An Assyrian Chemist’s Vade-mecum, JRAS 1934,
771-785.
VONA Vestnik obŝestvennych nauk (Erevan).
VO(r.) S. VicOr.
- 102 -

Vorl.Na(c)hr. H. Winckler/O. Puchstein, Vorläufige Nachrichten über die


Ausgrabungen in Boghaz-köi im Sommer 1907 (MDOG 35, 1907).
VR S. Sternliste V R 46.
VR S. Rollsiegel.
VS Vorderasiatische Schriftdenkmäler der Königlichen Museen zu Berlin
(Leipzig 1907-1917), NF Vorderasiatische Schriftdenkmäler der
Staatlichen Museen zu Berlin (Berlin 1971ff.).
VT Vetus Testamentum (Leiden etc. 1951ff.); S = Supplements (1953ff.).
W Uruk-Warka (Baghdad, Berlin), Signatur der Funde.
WA Wissenschaftliche Annalen. Zur Verbreitung neuer
Forschungsergebnisse, herausgegeben von der Deutschen Akademie
der Wissenschaften zu Berlin (Bd. 1-6, Berlin 1952-1957).
WACS Catalogue of the Western Asiatic Seals in the British Museum.
Cylinder Seals I: D.J. Wiseman, Uruk-Early Dynastic Periods
(London 1962); II: D. Collon, Akkadian, Post Akkadian, Ur III
Periods (London 1982); III: D. Collon, Isin-Larsa and Old Babylonian
Periods (London 1986); IV. E. Porada/D. Collon, Syrian, Kassite,
North Mesopotamian and Other Second Millennium Styles (in
Vorbereitung); V: D. Collon, Neo-Assyrian and Neo-Babylonian
Periods (London 2001); VI: P.H. Merrillees, Pre-Achaemenid and
Achaemenid Periods (2005).
Wâdi Brîsa F.H. Weissbach, Die Inschriften Nebukadnezars II. im Wâdī Brîsā und
am Nahr el-Kelb (= WVDOG 5, 1906).
Wadsworth Ath. Wadsworth Atheneum Museum of Art (Hartford, Conn.)
Tafelsignatur.
W.A.I. S. R.
WAW (SBL) S. SBL WAW.
WB The H. Weld-Blundell Collection (Ashmolean Museum, Oxford),
Tontafelsignatur.
WBMyth. H.W. Haussig (Hrsg.), Wörterbuch der Mythologie [1. Abt.: Die alten
Kulurvölker; Bd. I: Götter und Mythen im Vorderen Orient ([1961-
]1965)] (Stuttgart [1961-]1965ff.).
WDOG S. WVDOG.
Weidner-Liste E.F. Weidner, Altbabylonische Götterlisten (= AfK 2 [1924/25], 1-18;
71-82).
WF A. Deimel, Wirtschaftstexte aus Fara (= WVDOG 45, 1924).
Winckler, Sarg. II S. Sg.
- 103 -

Wiss.Z.Humboldt-Univ. S. WZBerlin.
WMAH H. Sauren, Wirtschaftsurkunden aus der Zeit der III. Dynastie von Ur im
Besitz des Musée d’art et d’histoire in Genf (Neapel 1969).
WO Die Welt des Orients. Wissenschaftliche Beiträge zur Kunde des
Morgenlandes (Wuppertal/Göttingen 1947/52ff.).
World Archaeology World Archaeology, Journal (London etc. 1969/70ff.).
WUM E. Unger (Hrsg.), Welt und Mensch im Alten Orient (Berlin 1937ff.).
WVDOG Wissenschaftliche Veröffentlichungen der Deutschen Orient-
Gesellschaft (Leipzig/Berlin etc. 1900ff.).
WZBerlin Wissenschaftliche Zeitschrift der Humboldt-Universität (zu) Berlin.
Gesellschaft- und sprachwissenschaftliche Reihe (Berlin 1951/52ff.).
WZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universität, Halle-
Wittenberg. Gesellschafts-und sprachwissenschaftliche Reihe (Halle
1951/52ff.).
WZJ(ena) Wissenschaftliche Zeitschrift der Friedrich-Schiller-Universität Jena
(Jena 1951/52ff.).
WZKM Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes (Wien 1887ff.);
Beihefte (1936ff.).
WZLeipzig Wissenschaftliche Zeitschrift der Karl-Marx-Universität Leipzig
(Leipzig 1951/52-1984).
Xen. Anab. Xenophon, Anabasis.
Xenia Xenia: Konstanzer Althistorische Vorträge und Forschungen
(Konstanz 1981ff.).
XP(a-o) Xerxes, Inschriften aus Persepolis.
YALBURT M. Poetto, L’iscrizione luvio-geroglifica di Yalburt. Nuove
acquisizioni relative alla geografia dell’Anatolia sud-occidentale (=
StMed. 8, 1993).
Yale B. Buchanan, Early Near Eastern Seals in the Yale Babylonian
Collection (New Haven/London 1981).
YBC 1. Yale Babylonian Collection (Yale University, New Haven),
Signatur der Sammlung.
2. S. TBC.
YHSS Yassıhöyük Stratigraphic Sequence.
YNER Yale Near Eastern Researches (New Haven/London 1967ff.).
YOR S. YOSR.
YORS S. YOSR.
- 104 -

YOS Yale Oriental Series. Babylonian Texts (New Haven/London/Oxford


1915ff.).
YOSR Yale Oriental Series. Researches (New Haven/London/Oxford
1912ff.).
YOS. Res. S. YOSR.
ZA 1. Zeitschrift für Assyriologie und verwandte Gebiete [Fortsetzung:
2
ZA ; NF ab 1923 (Bd. 35), Ergänzungsbände: Semitistische Studien
(Berlin 1894-1900)] (Leipzig etc. 1886ff.).
2. Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie
1
[Fortsetzung von ZA ; Ergänzungsbände: UAVA] (Berlin 1939ff.).
ZABR Zeitschrift für altorientalische und biblische Rechtsgeschichte
(Wiesbaden 1995ff.).
ZÄS Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde
(Leipzig/Berlin 1863ff.).
ZAH Zeitschrift für Althebraistik (Stuttgart etc. 1988ff.).
ZATU M. W. Green/H. Nissen, Zeichenliste der archaischen Texte aus Uruk
(= ATU 2 = ADFU 11, 1987) u. bes. M.W. Green, The Sign List, 167-
350.
ZATW S. ZAW.
ZAW Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft [1924-1935: und die
Kunde des nachbiblischen Judentums (Berlin etc. 1881ff.); NF = Neue
Folge (1924ff.); Beih. = Beihefte (1896ff.).
Zbornik Zbornik znanstvenih razprav Pravne fakultete Univerze v Ljubljani
(Ljubljana 1921ff.)
ZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft (Wiesbaden
etc. 1847ff.); Suppl.= Supplementa (1969ff.).
ZDPV Zeitschrift des Deutschen Palästina-Vereins (Wiesbaden etc. 1878ff.).
ZE Zeitschrift für Ethnologie. Organ der Berliner Gesellschaft für
Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte [Titel variiert]
(Berlin/Braunschweig 1869ff.).
ZEIT-Lexikon Zeit-Lexikon in 20 Bänden (Mannheim 2004-2005).
Zervos Mésopotamie S. Mésopotamie.
Zetemata Zetemata. Monographien zur Klassischen Altertumswissenschaft
(München 1951ff.).
ZfE S. ZE.
Zikir šumim S. Fs. F.R. Kraus.
- 105 -

Zinbun Zinbun. Memoirs of the Research Institute for Humanistic Studies,


Kyoto University (Kyoto 1957ff.).
ZK Zeitschrift für Keilschriftforschung und verwandte Gebiete
[Fortsetzung: ZA] (Leipzig 1884f.).
ZKM Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes (Göttingen/Bonn etc. 1837-
1846/50).
ZL Zimrī-Lim.
ZPE Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik (Bonn 1967ff.).
ZSS(R) Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanist. Abt.
(Weimar etc. 1880ff.).
ZSSra S. ZSS(R).
ZVerlRW S. ZVR.
ZVR Zeitschrift für vergleichende Rechtswissenschaft (Stuttgart/Berlin/
Frankfurt am Main etc. 1878ff.).
ZVS Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung (auf dem Gebiete der
indogermanischen Sprachen) (Berlin/Göttingen 1852ff.).
ZZB D.O. Edzard, Die „zweite Zwischenzeit“ Babyloniens (Wiesbaden
1957).
- 106 -

2. Festschriften

S. Alp H. Otten et al. (eds.), Hittite and Other Anatolian and Near Eastern
Studies in Honour of Sedat Alp (Ankara 1992).
A. Alt W.F. Albright (ed.), Geschichte und Altes Testament. Aufsätze. Albrecht
Alt zum siebzigsten Geburtstag (= Beiträge zur historischen Theologie
16, Tübingen 1953).
W. Andrae R. Naumann/E. Heinrich (Hrsg.), Koldewey-Gesellschaft.
Vereinigung für baugeschichtliche Forschung e.V.: von ihren
Gründern, ihrer Geschichte und ihren Zielen. Festschrift zum 80.
Geburtstag von Ernst Walter Andrae (Bonn/Karlsruhe 1955).
M.C. Astour G.D. Young/M.W. Chavalas/R.E. Averbeck, Crossing Boundaries and
h
Linking Horizons. Studies in Honor of Michael C. Astour on his 80t
Birthday (Bethesda 1997).
M.A. Beek M.S.H.G. Heerma van Voss et al. (eds.), Travels in the World of the
Old Testament. Studies Presented to Prof. M.A. Beek on the Occasion
th
of his 65 Birthday (Assen 1974).
Th. Beran U. Magen /M. Rashad (Hrsg.), Vom Halys zum Euphrat: Thomas
Beran zu Ehren (= AVO 7, 1996).
K. Bergerhof M. Dietrich/O. Loretz, Mesopotamica – Ugaritica – Biblica:
Festschrift für Kurt Bergerhof zur Vollendung seines 70. Lebensjahres
am 7. Mai 1992 (= AOAT 232, 1993).
E. Betti Studi in onore di Emilio Betti I-V (Mailand 1962).
M. Bietak E. Czerny et al. (eds.), Timelines. Studies in Honour of Manfred
Bietak I-III (= OLA 149, 2006).
M. Birot J.-M. Durand /J.-R. Kupper (eds.), Miscellanea Babylonica: mélanges
offerts à Maurice Birot (Paris 1985).
K. Bitte l R.M. Boehmer /H. Hauptmann (Hrsg.), Beiträge zur Altertumskunde
Kleinasiens: Festschrift für Kurt Bittel, I-II (Mainz 1983).
R.M. Boehmer U. Finkbeiner et al. (Hrsg.), Beiträge zur Kulturgeschichte
Vorderasiens: Festschrift für Rainer Michael Boehmer (Mainz 1995).
R. Borger S.M. Maul (Hrsg.), Festschrift für Rykle Borger zu seinem 65.
Geburtstag am 24. Mai 1994: tikip santakki mala bašmu (= CunMon.
10, 1998).
- 107 -

M. Boyce H.W. Bailey et al. (Hrsg.), Papers in Honour of Professor Mary


Boyce, Vol. I-II (= Acta Iranica 24-25, 1985).
Ch. Burney A. Sagona (ed.), A View from the Highlands: Archaeological Studies
in Honour of Charles Burney (ANES Suppl. 12, 2004).
H. Çambel G. Arsebük/M.J. Mellink/W. Schirmer (eds.), Light on Top of the
Black Hill: Studies Presented to Halet Çambel (Istanbul 1998).
G.P. Carratelli F. Imparati, Studi di storia e di filologia anatolica, dedicati a Giovanni
Pugliese Carratelli (= Eothen 1, 1988).
V. Christian K. Schubert/J.G. Botterweck/J. Knobloch, Vorderasiatische Studien:
Festschrift für Prof. Dr. Viktor Christian (Wien 1956).
A.T. Clason H. Buitenhuis/W. Prummel (eds.), Animals and Man in the Past:
Essays in Honour of Dr. A.T. Clason (ARC-Publicatie 41, Groningen
2001).
AM. Cohen D. Cohen (éd.), Mélanges Marcel Cohen: études de linguistique,
ethnographie et sciences connexes offertes par ses amis et ses élèves à
l’occasion de son 80ème anniversaire (= Ianua linguarum, Series
Maior 27, Den Haag 1970).
Ll.E. Cotsen G. Buccellati /M. Kelly-Buccellati (eds.), Urkesh and the Hurrians:
Studies in Honor of Lloyd Cotsen (Urkesh/Mozan Studies 3 = BiMes.
26, 1998).
M. David J.A. Ankum/R. Feenstra/W.F.Leemans, Symbolae iuridicae et
historicae Martino David dedicatae, I-II (Leiden 1968).
A. Debrunner Sprachgeschichte und Wortbedeutung: Festschrift Albert Debrunner
(Bern 1954).
J. Deininger N. Ehrhardt /L.M. Günther (Hrsg.), Widerstand, Anpassung,
Integration: die griechische Staatenwelt und Rom. Festschrift für
Jürgen Deininger zum 65. Geburtstag (Stuttgart 2002).
I.M. Diakonoff M.A. Dandamaev et al. (eds.), Societies and Languages of the Ancient
Near East: Studies in Honour of I.M. Diakonoff (Warminster 1982).
M. Dietrich O. Loretz /K.A. Metzler /H. Schaudig (Hrsg.), Ex Mesopotamia et
Syria lux: Festschrift für Manfried Dietrich zu seinem 65. Geburtstag
(= AOAT 281, 2002).
T. Dothan S. Gitin/A. Mazar /E. Stern (eds.), Mediterranean Peoples in
Transition: Thirteenth to Early Tenth Centuries BCE . In honor of
Professor Trude Dothan (Jerusalem 1998).
A. von den Driesch C. Becker/H. Manhart/J. Peters/J. Schibler (Hrsg.), Historia
animalium ex ossibus. Beiträge zur Paläoanatomie, Archäologie,
- 108 -

Ägyptologie, Ethnologie und Geschichte der Tiermedizin: Festschrift


für Angela von den Driesch zum 65. Geburtstag (= Internationale
Archäologie – Studia honoraria 8, Rahden 1999).
R. Dussaud Mélanges Syriens offerts à Monsieur René Dussaud I-II (= BAH 30,
1939).
U. Esin M. Özdoğan /H. Hauptmann /N. Başgelen (eds.), Köyden Kente.
Yakındoğu’da ilk yerleşimler: Ufuk Esin’e armağan [From Village to
Cities. Early Villages in the Near East] (Istanbul 2003).
A. Falkenstein Heidelberger Studien zum Alten Orient: Adam Falkenstein zum 17.
September 1966 (= HSAO 1, Wiesbaden 1967).
1
A. Finet M. Lebeau /Ph. Talon (éds.), Reflets des deux fleuves: volume de
mélanges offerts à André Finet (= Akkadica Suppl. 6, 1989).
2
A. Finet Ph. Talon/V. van der Stede (éds.), Si un homme... Textes offerts en
hommage à André Finet (= Subartu 16, 2005).
J. Friedrich R. von Kienle/A. Moortgat/H. Otten et al., Festschrift Johannes
Friedrich: zum 65. Geburtstag am 27. August 1958 gewidmet
(Heidelberg 1959).
P. Fronzaroli P. Marrassini et al. (eds.), Semitic and Assyriological Studies:
Presented to Pelio Fronzaroli by Pupils and Colleagues
(Wiesbaden 2003).
E. Gaál /U. Luft /L. Török T. Bács (ed.), A Tribute to Excellence: Studies Offered in Honor of
Ernő Gaál, Ulrich Luft, László Török (= Studia Aegyptiaca 17, 2002).
P. Garelli D. Charpin /F. Joannès (éds.), Marchands, diplomates et empereurs:
études sur la civilisation mésopotamienne offertes à Paul Garelli
(Paris 1991).
M. Gawlikowski P. Bieliński/Fr. Stępniowski (éds.), Aux pays d’Allat: mélanges offerts
à Michał Gawlikowski (Warschaw 2005).
1
C.H. Gordon H.A. Hoffner (ed.). Orient and Occident: Essays Presented to Cyrus
H. Gordon on the Occasion of his Sixty-Fifth Birthday (= AOAT 22,
1973).
C.H. Gordon2 G. Rendsburg et al. (eds.), The Bible World. Essays in Honor of
Cyrus H. Gordon (New York 1980).
A.K. Grayson G. Frame (ed.), From the Upper Sea to the Lower Sea: Studies on the
History of Assyria and Babylonia in Honour of A.K. Grayson (=
PIHANS 101, 2004).
- 109 -

J.C. Greenfield Z. Zevit /S. Gitin /M. Sokoloff (eds.), Solving Riddles and Untying
Knots: Biblical, Epigraphic, and Semitic Studies in Honor of Jonas C.
Greenfield (Winona Lake 1995).
H.G. Güterbock1 K. Bittel /Ph.H.J. Houwink ten Cate /E. Reiner (eds.), Anatolian
th
Studies Presented to H.G. Güterbock on the Occasion of his 65
Birthday (= PIHANS 35, 1974).
H.G. Güterbock2 H.A. Hoffner /G.M. Beckman (eds.), Kaniššuwar. A Tribute to Hans
G. Güterbock on his Seventy-Fifth Birthday (= AS 23, 1986).
V. Haas Th. Richter /D. Prechel /J. Klinger (Hrsg.), Kulturgeschichten:
Altorientalistische Studien für Volkert Haas zum 65. Geburtstag
(Saarbrücken 2001).
R. Haase J. Hengstl, U. Sick (Hrsg.), Recht gestern und heute. Festschrift zum
85. Geburtstag von Richard Haase (= Philippika 13, 2006).
W.W. Hallo M.E. Cohen et al. (eds.), The Tablet and the Scroll: Near Eastern
Studies in Honor of William W. Hallo (Bethesda 1993).
D.P. Hansen E. Ehrenberg (ed.), Leaving No Stones Unturned: Essays on
the Ancient Near East and Egypt in Honor of Donald P. Hansen
(Winona Lake 2002).
P. Haupt C. Adler/Aa. Ember (eds.), Oriental Studies Published in
Commemoration of the Fortieth Anniversary (1883-1923) of Paul
Haupt as Director of the Oriental Seminary of the John Hopkins
University (Baltimore 1926).
H. Hauptmann R.M. Boehmer/J. Maran (Hrsg.), Lux Orientis. Archäologie zwischen
Asien und Europa: Festschrift für Harald Hauptmann zum 65.
Geburtstag (Internationale Archäologie – Studia honoraria 12, Rahden
2001).
C.F.C. Hawkes J. Boardman et al. (eds.), The European Community in Later
Prehistory: Studies in Honour of C.F.C. Hawkes (London 1971).
E. Heinrich H.J. Lenzen (Hrsg.), Festschrift für Ernst Heinrich zum 65. Geburtstag
am 15. Dezember 1964 (= BagM 3, 1964).
J. Henninger Al-Bāhit: Festschrift Joseph Henninger zum 70. Geburtstag am 12.
Mai 1976 (= Studia Instituti Anthropos 28, St. Augustin bei Bonn
1976).
H.V. Hilprecht Hilprecht Anniversary Volume: Studies in Assyriology and
Archaeology Dedicated to Hermann V. Hilprecht upon the Twenty-
Fifth Anniversary of his Doctorate and his Fiftieth Birthday (July 28)
by his Colleagues, Friends and Admirers (Leipzig 1909).
- 110 -
1
H. Hirsch A.A. Ambros /M. Köhbach (Hrsg.), Festschrift für Hans Hirsch: zum
65. Geburtstag gewidmet von seinen Freunden, Kollegen und
Schülern (= WZKM 86, 1996).
2
H. Hirsch Th. Weigend/G. Küpper (Hrsg.), Festschrift für Hans Joachim Hirsch:
zum 70. Geburtstag am 11. April 1999 (Berlin 1999).
H.A. Hoffner, Jr. G. Beckman /R. Beal /G. McMahon (eds.), Hittite Studies in Honor of
th
Harry A. Hoffner Jr.: on the Occasion of his 65 Birthday (Winona
Lake, Indiana 2003).
J.H. Hospers H.L.J. Vanstiphout et al. (eds.), Scripta signa vocis: Studies about
Scripts, Scriptures, Scribes, and Languages in the Near East Presented
to J.H. Hospers by his Pupils, Colleagues and Friends (Gröningen
1986).
B. Hrouda P. Calmeyer et al. (Hrsg.), Beiträge zur Altorientalischen Archäologie
und Altertumskunde: Festschrift für Barthel Hrouda zum 65.
Geburtstag (Wiesbaden 1994).
J.-L. Huot C. Breniquet /C. Kepinski (éds.), Études mésopotamiennes: recueil de
textes offert à Jean-Louis Huot (= Bibliothèque de la Délégation
Archéologique Française en Iraq 10, 2001).
Th. Jacobsen St.J. Lieberman (ed.), Sumeriological Studies in Honor of Thorkild
Jacobsen on his Seventieth Birthday (= AS 20, 1976).
T.B. Jones M.A. Powell Jr./R.H. Sack (eds.), Studies in Honor of Tom B. Jones
(= AOAT 203, 1979).
H.J. Kantor A. Leonard /B.B. Williams (eds.), Presented to Helene J. Kantor (=
SAOC 47, 1989).
B. Kienast G.J. Selz (Hrsg.), Festschrift für B. Kienast zu seinem 70.
Geburtstage: dargebracht von Freunden, Schülern und Kollegen (=
AOAT 274, 2003).
J. Klein Y. Sefati et al. (eds.), “An Experienced Scribe who Neglects
Nothing”: Ancient Near Eastern Studies in Honor of Jacob Klein
(Bethesda 2005).
1
H. Klengel Aufsätze zum 65. Geburtstag von Horst Klengel (= AoF 24/1-2, 1997
[I/II Teil]; AoF 25/1-2, 1998 [III/IV Teil]).
H. Klengel2 J.M. Córdoba Zoilo (ed.), Actas del I Symposium Internacional Una
década de estudios sobre el Oriente antiguo (1986-1996): homenaje al
Prof.Dr. Horst Klengel en su sexagésimoquinto aniversario (= Isimu 1,
1998).
- 111 -

P. Koschaker J. Friedrich et al. (eds.), Symbolae ad iura orientis antiqui pertinentes


Paulo Koschaker dedicatae (= SD 2, 1939).
S.N. Kramer B.L. Eichler et al. (eds.), Kramer Anniversary Volume: Cuneiform
Studies in Honor of Samuel Noah Kramer (= AOAT 25, 1976).
F.R. Kraus G. van Driel /Th.H. Krispijn /M. Stol /K.R. Veenhof (eds.), ZIKIR
ŠUMIM: Assyriological Studies Presented to F.R. Kraus on the
Occasion of his Seventieth Birthday (Studia Francisci Scholten
memoriae dicata 5, Leiden 1982).
H. Kulke S. Conermann/J. Kusber (Hrsg.), Studia Eurasiatica: Kieler Festschrift
für Hermann Kulke zum 65. Geburtstag (= Asien und Afrika 10,
2003).
J.-R. Kupper Ö. Tunca (éd.), De la Babylonie à la Syrie, en passant par Mari:
mélanges offerts à Monsieur J.-R. Kupper à l’occasion de son 70e
anniversaire (Liège 1990).
E.R. Lacheman M.A. Morrison/D.I. Owen (eds.), Studies on the Civilization and
Culture of Nuzi and the Hurrians. In Honor of Ernest R. Lacheman on
his Seventy-Fifth Birthday (= SCCNH 1, 1981).
W.G. Lambert A.R. George/I.L. Finkel (eds.), Wisdom, Gods and Literature: Studies
in Assyriology in Honour of W.G. Lambert (Winona Lake 2000).
B. Landsberger H. G. Güterbock/Th. Jacobsen (eds.), Studies in Honor of Benno
Landsberger on his Seventy-Fifth Birthday, April 21, 1965 (= AS 16,
1965).
E. Langlotz K. Schauenburg (Hrsg.), Charites: Studien zur Altertumswissenschaft
[für E. Langlotz] (Bonn 1957).
E. Laroche Florilegium Anatolicum: mélanges offerts à Emmanuel Laroche
(Paris 1979).
M.T. Larsen J.G. Dercksen, Assyria and Beyond: Studies Presented to Mogens
Trolle Larsen (Leiden 2004).
B.A. Levine R. Chazan/W.W. Hallo /L.H. Schiffman (eds.), Ki Baruch Hu:
Ancient Near Eastern, Biblical and Judaic Studies in Honor of Baruch
A. Levine (Winona Lake 1999).
F.M.Th. de Liagre Böhl M.A. Beek/A.A. Kampman (eds.), Symbolae biblicae et
Mesopotamicae: Francisco Mario Theodoro de Liagre Böhl dedicatae
(= Studia Francisci Scholten memoriae dicata 4, Leiden 1973).
H. Limet Ö. Tunca/D. Deheselle (éds.), Tablettes et images aux pays de Sumer
et d’Akkad: mélanges offerts à Monsieur H. Limet (Liège 1996).
- 112 -

E. Lipiński K. van Lerberghe /A. Schoors (ed.), Immigration and Emigration


within the Ancient Near East: Festschrift E. Lipiński (= OLA 65,
1995).
F. Lochner von Hüttenbach M. Ofitsch/Ch. Zinko (Hrsg.), Studia onomastica et indogermanica:
Festschrift für Fritz Lochner von Hüttenbach zum 65. Geburtstag
(= Arbeiten aus der Abteilung "Vergleichende Sprachwissenschaft",
Universität Graz 9, Graz 1995).
O. Loretz M. Dietrich/I. Kottsieper (Hrsg.), “Und Mose schrieb dieses Lied auf”.
Studien zum Alten Testament und zum Alten Orient: Festschrift für
Oswald Loretz zur Vollendung seines 70. Lebensjahres, mit Beiträgen
von Freunden, Schülern und Kollegen (= AOAT 250, 1998).
A.M. Mansel Mansel’e Armağan I-III (Ankara 1974).
J.-C. Margueron P. Butterlin/M. Lebeau etc. (éds.), Les espaces Syro-Mésopotamiens:
Dimensions de l’expérience humaine au Proche-Orient ancien.
Volume d’hommage offert à Jean-Claude Margueron (= Subartu 17,
2006).
G. Maspero P. Jouguet (Hrsg.):
1. Orient ancien: Mélanges Maspero I-IV (Kairo 1934/1938/1954/
2
1966; 1961).
2. Orient grec, romain et byzantin: Mélanges Maspero I-II (Kairo
2
1937; 1950).
2
3. Orient islamique: Mélanges Maspero (Kairo 1940; 1953).
L. Matouš B. Hruška/G. Komoróczy (Hrsg.), Festschrift Lubor Matouš (=
Assyriologia IV-V, Budapest 1978).
R. Mayer-Opificius M. Dietrich/O. Loretz (Hrsg.), Beschreiben und Deuten in der
Archäologie des Alten Orients: Festschrift für Ruth Mayer-Opificius
(= AVO 4, 1994).
1
W. Meid K. Heller/O. Panagl/J. Tischler (Hrsg.), Indogermanica Europaea:
Festschrift für Wolfgang Meid zum 60. Geburtstag am 12.11.1989
(= Grazer Linguistische Monographien 4, Graz 1989).
2
W. Meid P. Anreiter/E. Jerem (Hrsg.), Studia Celtica et Indogermanica:
Festschrift für Wolfgang Meid zum 70. Geburtstag (= Archaeolingua
10, 1999).
B. Meissner [Th. Bauer et al. (Hrsg.)], Altorientalische Studien Bruno Meissner
zum sechzigsten Geburtstag am 25. April 1928
gewidmet (= MAOG 4, 1928/29).
- 113 -

M.J. Mellink J. V. Canby/E. Porada/B. Ridgway /T. Stech (eds.), Ancient Anatolia:
Aspects of Change and Cultural Development. Essays in Honor of
Machteld J. Mellink (Madison, Wisc. 1986).
P. Meriggi O. Carruba (ed.), Studia mediterranea: Piero Meriggi dicata I/II (Pavia
1979).
L. De Meyer H. Gasche/M. Tanret/C. Janssen/A. Degraeve (éds.), Cinquante-deux
réflexions sur le proche-orient ancien: offertes en hommage à Léon De
Meyer (= MHEO 2, 1994).
T. Mikasa M. Mori/H. Ogawa/M. Yoshikawa (eds.), Near Eastern Studies:
Dedicated to H.I.H. Prince Takahito Mikasa on the Occasion of his
Seventy-Fifth Birthday (= BMECCJ 5, 1991).
G. Mihailov A. Fol/B. Bogdanov/P. Dimitrov/D. Boyadzhiev (eds.), Studia in
honorem Georgii Mihailov (Sofia 1995 [1997]).
A. Militarev L. Kogan (ed.), Studia Semitica [Fs. A. Militarev] (= Papers of the
Oriental Institute, Moscow, 3 [Russian State University for the
Humanities], Winona Lake 2003).
A. Moortgat K. Bittel (Hrsg.), Vorderasiatische Archäologie. Studien und
Aufsätze: Anton Moortgat zum 65. Geburtstag gewidmet (Berlin
1964).
W.L. Moran Tz. Abusch/J. Huehnergard /P. Steinkeller (eds.), Lingering over
Words: Studies in Ancient Near Eastern Literature in Honor of
William L. Moran (= HSS 37, 1990).
P. Mortensen K. von Folsach et al. (eds.), From Handaxe to Khan: Essays Presented
to Peder Mortensen on the Occasion of his 70th Birthday (Aarhus
2004).
H. Müller-Karpe A. Jockenhövel (Hrsg.), Festschrift für Hermann Müller-Karpe (Bonn
1995).
P. Naster Studia Paulo Naster oblata, I: S. Scheers (ed.), Numismatica antiqua
(= OLA 12, 1982); II: J. Quaegebeur (ed.), Orientalia antiqua (=
OLA 13, 1982).
E.O. Negahban A. Alizadeh/Y. Majidzadeh/S.M. Shahmirzadi (eds.), The Iranian
World. Essays on Iranian Art and Archaeology: Presented to Ezat O.
Negahban (Teheran 1999).
R. Naumann Rudolf Naumann zum 60. Geburtstag am 18. 7. 1970 (= Istanbuler
Mitteilungen 19/20 [1969/70]).
G. Neumann J. Tischler (Hrsg.), Serta Indogermanica: Festschrift für Günter
Neumann zum 60. Geburtstag (= IBS 40, 1982).
- 114 -

P. Neve DAI (Hrsg.), P. Neve zum 65. Geburtstag (= IstM 43, 1993).
C. Nylander B. Magnusson et al. (eds.), Ultra terminum vagari: scritti in onore di
Carl Nylander (Rom 1997).
D. Oates J. Oates/A. McMahon/H. Martin et al. (eds.), Of Pots and Plans.
Papers on the Archaeology and History of Mesopotamia and Syria:
th
Presented to David Oates in Honour of his 75 Birthday (London
2002).
K. Oberhuber W. Meid/H. Trenkwalder (Hrsg.), Im Bannkreis des Alten Orients.
Studien zur Sprach- und Kulturgeschichte des Alten Orients und
seines Ausstrahlungsraumes: Karl Oberhuber zum 70. Geburtstag
gewidmet (= IBK 24, 1986).
B. Öğün C. Işik (Hrsg.), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens und des
ägäischen Bereiches: Festschrift für Baki Öğün zum 75. Geburtstag
(= Asia Minor Studien 39, Bonn 2000).
J. Oelsner J. Marzahn/H. Neumann (Hrsg.), Assyriologica et Semitica:
Festschrift für Joachim Oelsner anläßlich seines 65. Geburtstages am
18. Februar 1997 (= AOAT 252, 2000).
A. L. Oppenheim R.D. Biggs (ed.), Studies Presented to A. Leo Oppenheim: June 7,
1964 (Chicago 1964).
W. Orthmann J.-W. Meyer/M. Novák/A. Pruß (Hrsg.), Beiträge zur
Vorderasiatischen Archäologie: Winfried Orthmann gewidmet
(Frankfurt am Main 2001).
H. Otten1 E. Neu/Chr. Rüster (Hrsg.), Festschrift Heinrich Otten: 27. Dez. 1973
(Wiesbaden 1973).
2
H. Otten E. Neu/Chr. Rüster (Hrsg.), Documentum Asiae minoris antiquae:
Festschrift für Heinrich Otten zum 75. Geburtstag (Wiesbaden 1988).
N. Özgüç M.J. Mellink et al. (eds.), Aspect of Art and Iconography: Anatolia
and its Neighbours. Studies in Honor of Nimet Özgüç (Ankara 1993).
T. Özgüç K. Emre et al. (eds.), Anatolia and the Ancient Near East: Studies in
Honor of Tahsin Özgüç (Ankara 1989).
A. Palmieri S. Gs. A. Palmieri.
J. Perrot F. Vallat (éd.), Contribution à l’histoire de l’Iran: mélanges offerts à
Jean Perrot (Paris 1990).
G. Pettinato H. Waetzoldt (Hrsg.), Von Sumer nach Ebla und zurück: Festschrift
Giovanni Pettinato zum 27. September 1999 gewidmet (= HSAO 9,
2004).
F. Pintore O. Carruba/M. Liverani/C. Zaccagnini, Studi orientalistici in ricordo
- 115 -

di Franco Pintore (= SM 4, 1983).


E.C. Polomé R. Pearson (ed.), Perspectives on Indo-European Language, Culture
and Religion: Studies in Honor of Edgar C. Polomé, I-II (= JIESt.,
Monograph Series 7 [1991]/9 [1992]).
H. Pope J.H. Marks/R.M. Good (eds.), Love & Death in the Ancient Near East:
Essays in Honor of Marvin H. Pope (Guilford, Conn. 1987).
M. Popko P. Taracha (ed.), Silva Anatolica: Anatolian Studies Presented to
th
Maciej Popko on the Occasion of his 65 Birthday (Warschau 2002).
E. Porada M. Kelly-Buccellati (ed.), Insight through Images: Studies in Honor
of Edith Porada (= BiMes. 21, 1986).
E. Porada2 A.E. Farkas/P.O. Harper/E.B. Harrison (eds.), Monsters and Demons
in the Ancient and Medieval Worlds: Papers Presented in Honor of
Edith Porada (Mainz 1987).
G. Pugliese Carratelli F. Imparati (ed.), Studi di storia e di filologia anatolica: dedicati a
Giovanni Pugliese Carratelli (= Eothen 1, 1988).
E. Reiner F. Rochberg-Halton (ed.), Language, Literature and History:
Philological and Historical Studies Presented to Erica Reiner (= AOS
67, 1987).
J. Renger B. Böck/E. Cancik-Kirschbaum/Th. Richter (Hrsg.), Munuscula
Mesopotamica: Festschrift für Johannes Renger (= AOAT 267, 1999).
S. Riccobono Studi in onore di Salvatore Riccobono nel XL anno del suo
insegnamento, I-IV (Palermo [1936]).
W. Röllig B. Pongratz-Leisten/H. Kühne/P. Xella (Hrsg.), Ana šadî Labnāni lū
allik. Beiträge zu altorientalischen und mittelmeerischen Kulturen:
Festschrift für Wolfgang Röllig (= AOAT 247, 1997).
W.H.Ph. Römer M. Dietrich/O. Loretz (Hrsg.), Dubsar anta-men. Studien zur
Altorientalistik: Festschrift für Willem H.Ph. Römer zur Vollendung
seines 70. Lebensjahres mit Beiträgen von Freunden, Schülern und
Kollegen (= AOAT 253, 1998).
J. de Roos Th.P.J. van den Hout/C.H. van Zoest (eds.), The Life and Times of
Hattusili III and Tuthaliya IV. Proceedings of a Symposium Held in
Honour of J. de Roos, 12-13 December 2003, Leiden (= PIHANS 103,
2006).
K. Rudolph H. Preißler/H. Seiwert (Hrsg.), Gnosisforschung und
Religionsgeschichte: Festschrift für K. Rudolph zum 65. Geburtstag
(Marburg 1994).
A.I. Salonen I. Kärki (ed.), Haec Studia Orientalia Professori Assyriologiae et
- 116 -

Filologiae Semiticae in Universitate Helsingiensi Armas I. Salonen,


S.Q.A.: Anno 1975 sexagenario (= StOr. 46, 1975).
N.M. Sarna M. Brettler/M. Fishbane (eds.), Minhah le-Nahum. Biblical and Other
th
Studies: Presented to Nahum M. Sarna in Honour of his 70 Birthday
(= JSOT Suppl. 154, 1993).
B. Schlerath B. Hänsel/S. Zimmer et al. (Hrsg.), Die Indogermanen und das Pferd.
Akten des internationalen interdisziplinären Kolloquiums, Freie
Universität Berlin, 1.-3. Juli 1992: Bernfried Schlerath zum 70.
Geburtstag gewidmet (= Archaeolingua 4, 1994).
M. Schretter R. Rollinger (Hrsg.), Von Sumer bis Homer: Festschrift für Manfred
Schretter zum 60. Geburtstag am 25. Februar 2004 (= AOAT 325,
2005).
Å.W. Sjöberg H. Behrens/D. Loding/M.T. Roth (eds.), DUMU-E2-DUB-BA-A.
Studies in Honor of Åke W. Sjöberg (= OccPubl. S.N. Kramer Fund
11, 1989).
A. Spycket H. Gasche/B. Hrouda (éds.), Collectanea orientalia. Histoire, arts de
l’espace, et industrie de la terre: Études offertes en hommage à Agnès
Spycket (= CPOA 3, 1996).
S. Steingrímsson H. Irsigler et al. (Hrsg.), „Wer darf hinaufsteigen zum Berg JHWHs?“.
Beiträge zu Prophetie und Poesie des Alten Testaments: Festschrift für
Sigurdur Örn Steingrímsson zum 70. Geburtstag (= Arbeiten zu Text
und Sprache des Alten Testaments 72, St. Ottilien 2002).
M.-J. Steve L. de Meyer/H. Gasche/F. Vallat (éds.), Fragmenta historiae elamicae:
mélanges offerts à M.-J. Steve (Paris 1986).
E. Strommenger B. Hrouda/St. Kroll/P.Z. Spanos (Hrsg.), Von Uruk nach Tuttul: eine
Festschrift für Eva Strommenger. Studien und Aufsätze von Kollegen
und Freunden (= MVS 12, 1992).
K. Szarzyńska J. Braun et al. (eds.), Written on Clay and Stone: Ancient Near Eastern
th
Studies Presented to Krystina Szarzyńska on the Occasion of her 80
Birthday (Warschau 1998).
H. Tadmor M. Cogan/I. Eph´al (eds.), Ah, Assyria … Studies in Assyrian History
and Ancient Near Eastern Historiography: Presented to Hayim
Tadmor (= Scripta Hierosolymitana 33, Jerusalem 1991).
O. Tufnell J.N. Tubb (ed.), Palestine in the Bronze and Iron Ages: Papers in
Honour of Olga Tufnell (= Occasional publications, Institute of
Archaeology – London 11, 1985).
- 117 -

L. Vajda C.C. Müller/H.-J. Paproth (Hrsg.), Festschrift für László Vajda (=


Münchner Beiträge zur Völkerkunde 1, München 1988).
L. Vanden Berghe L. De Meyer/E. Haerinck (eds.), Archaeologia Iranica et Orientalis:
Miscellanea in honorem Louis Vanden Berghe, I/II (Gent 1989).
H.L.J. Vanstiphout P. Michalowski/N. Veldhuis (eds.), Approaches to Sumerian
Literature: Studies in Honour of Stip (H.L.J. Vanstiphout) (=
CunMon. 35, 2006).
K.R. Veenhof W. van Soldt et al. (eds.), Veenhof Anniversary Volume:
Studies Presented to Klaas R. Veenhof on the Occasion of His Sixty-
Fifth Birthday (= PIHANS 89, 2001).
E.T. Vermeule J.B. Carter/S.P. Morris (eds.), The Ages of Homer: A Tribute to Emily
Townsend Vermeule (Austin, Tex. 1995).
E. Volterra D. Daube/L. Bove /M. Sordi (eds.), Studi in onore di Edoardo
Volterra, Vol. I-VI (= Pubblicazioni della Facoltà di Giurisprudenza
dell’Università di Roma, 40-45; Mailand 1971).
M.N. van Loon O.M.C. Haex/H.H. Curvers/P.M.M.G. Akkermans (eds.), To the
Euphrates and Beyond: Archaeological Studies in Honour of Maurits
N. van Loon (Rotterdam 1989).
M.N. van Loon D.J.W. Meijer (ed.), Natural Phenomena: Their Meaning, Depiction
and Description in the Ancient Near East. Proceedings of the
Colloquium, Amsterdam, 6-8 Juli 1989 (= Fs. M.N. van Loon,
Amsterdam 1992).
W. von Soden1 W. Röllig (Hrsg.), Lišān mitḫurti. Festschrift Wolfram Freiherr von
Soden zum 19. VI. 1968 gewidmet (= AOAT 1, 1969).
2
W. von Soden M. Dietrich/O. Loretz (Hrsg.), Vom Alten Orient zum Alten
Testament. Festschrift für Wolfram Freiherrn von Soden zum 85.
Geburtstag am 19. Juni 1993 (= AOAT 240, 1995).
Chr. Walker C. Wunsch (Hrsg.), Mining the Archives: Festschrift for Christopher
Walker on the Occasion of his 60th Birthday, 4 October 2002 (=
Babylonische Archive 1, Dresden 2002).
C. Watkins J. Jasanoff (ed.), Mír curad: Studies in Honor of Calvert Watkins (=
IBS 92, 1998).
Cl. Wilcke W. Sallaberger/K. Volk/A. Zgoll (Hrsg.), Literatur, Politik und Recht
in Mesopotamien: Festschrift für Claus Wilcke (= OBC 14, 2003).
J. Wolski E. Dąbrowa (ed.), Ancient Iran and its Neighbours: Studies in Honour
th
of Prof. Jozef Wolski on Occasion of his 95 Birthday (= Electrum
10, Krakow, 2005).
- 118 -

H. Zinser H. Piegeler/I. Prohl/S. Rademacher/(Hrsg.), Gelebte Religionen:


Festschrift für Hartmut Zinser (Würzburg 2004).

3. Gedenkschriften

A. Atatürk Mémorial Atatürk: Études d’archéologie et de philologie anatoliennes


(= ERC Synthèse 10, 1982).
M.-Th. Barrelet S. Florilegium marianum 3.
E. Bilgiç Emin Bilgiç anı kitabı (= Archivum Anatolicum 3, 1997).
M. Birot S. Florilegium marianum 2.
O.J. Brendel C. Lord/L. Bonfante/H. von Heintze (eds.), In Memoriam Otto J.
Brendel: Essays in Archaeology and the Humanities (Mainz 1976).
E. Cabane S. StMar.
L. Cagni S. Graziani (ed.), Studi sul Vicino Oriente antico: dedicati alla
memoria di Luigi Cagni I-IV (IUO 61, 2000).
P. Calmeyer R. Dittmann et al. (Hrsg.), Variatio delectat: Iran und der Westen.
Gedenkschrift für Peter Calmeyer (= AOAT 272, 2000).
J. Deshayes J.L. Huot/M. Yon/Y. Calvet (éds.), De l’Indus aux Balkans: recueil à
la mémoire de Jean Deshayes (Paris 1985).
I.M. Diakonoff L. Kogan/N. Koslova et al. (eds.), Memoriae Igor M. Diakonoff (=
Bibel und Babel 2, Winona Lake 2005).
A. Ehrman Y.L. Arbeitman (ed.), Fucus. A Semitic-Afrasian Gathering in
Remembrance of Albert Ehrman (= Current Issues in Linguistic
Theory 58, Amsterdam 1988).
D. L. Esse S.R. Wolff (ed.), Studies in the Archaeology of Israel and
Neighboring Lands: in Memory of Douglas L. Esse (= SAOC 59,
2001).
J.J. Finkelstein M. deJong Ellis (ed.), Essays on the Ancient Near East: in Memory of
Jacob Joel Finkelstein (MCAAS 19, Hamden 1977).
H.G. Güterbock K. Aslihan Yener/H.A. Hoffner (eds.), Recent Developments in Hittite
Archaeology and History: Papers in Memory of Hans G. Güterbock
(Winona Lake 2002).
W.R. Harper R.F. Harper/F. Brown/G.F. Moore (eds.), Old Testament and Semitic
Studies: in Memory of William Rainey Harper (Chicago 1908).
- 119 -

F. Imparati St. de Martino/F. Pecchioli Daddi (eds.), Anatolia Antica: Studi in


memoria di Fiorella Imparati I/II (= Eothen 11/1-2, 2002).
Th. Jacobsen Tz. Abusch (ed.), Riches Hidden in Secret Places: Ancient Near
Eastern Studies in Memory of Thorkild Jacobsen (Winona Lake
2002).
H. Kronasser E. Neu (Hrsg.), Investigationes philologicae et comparativae:
Gedenkschrift für Heinz Kronasser (Wiesbaden 1982).
R. Kutscher A.F. Rainey et al. (eds.), kinattūtu ša dārâti. Raphael Kutscher
Memorial Volume (= Tel Aviv OccPublSer. 1, 1993).
V. G. Lukonin J. Curtis (ed.), Proceedings of a Seminar in Memory of Vladimir G.
Lukonin:
I. Early Mesopotamia and Iran: Contact and Conflict 3500-1600 BC
(London 1993).
II. Later Mesopotamia and Iran: Tribes and Empires 1600-539 BC
(London 1995).
III. Mesopotamia and Iran in the Persian Period: Conquest and
Imperialism 539-331 BC (London 1997).
IV. Mesopotamia and Iran in the Parthian and Sasanian periods:
Rejection and Revival, c. 238 BC - AD 642 (London 2000).
E. Neu [G. Wilhelm (Hrsg.), Akten des IV. Internationalen Kongresses für
Hethitologie, Würzburg, 4.-8. Oktober 1999. In memoriam Erich Neu
(= StBoT 45, 2001)].
A. Palmieri M. Frangipane/H. Hauptmann/M. Liverani/P. Matthiae/M. Mellink
(eds.), Between the Rivers and over the Mountains: archaeologica
Anatolica et Mesopotamica Alba Palmieri dedicata (Rom 1993).
A. Parrot S. Florilegium marianum 6.
E. Porada D.I. Owen/G. Wilhelm (eds.), Edith Porada Memorial Volume (=
SCCNH 7, 1995).
A. Sachs E. Leichty/M. deJ. Ellis/P. Gerardi (eds.), A Scientific Humanist:
Studies in Memory of Abraham Sachs (= OccPubl. S.N. Kramer Fund
9, 1988).
H. Sancisi-Weerdenburg W. Henkelman/A. Kuhrt (eds.), A Persian Perspective: Essays in
Memory of Heleen Sancisi-Weerdenburg (= Achaemenid History 13,
2003).
A. Sima W. Arnold/M. Jursa/W.W. Müller/S. Procházka, Semitica in
Memoriam Alexandri Sima (Wiesbaden) (im Druck).
- 120 -

J. Tucci G. Gnoli/L. Lanciotti (eds.), Orientalia Iosephi Tucci memoriae dicata


(= IsMEO, Serie Orientale Roma 56/I-III, 1985-1988).
R.S. Young K. DeVries (ed.), From Athens to Gordion. The Papers of a Memorial
Symposium for Rodney S. Young, Held at the University Museum,
the 1. of May, 1975 (= University Museum Papers 1, Philadelphia
1980).
- 121 -

4. Allgemein

a.a.O. am angeführten Orte bab(yl.) babylonisch


aA altassyrisch BC Before Christ
AAK/aAk/aAK altakkadisch BCE Before the Christian
aB altbabylonisch Era
Abb. Abbildung Bd. Band
abbr. Abbreviation Beih. Beiheft
abr. abréviation bes. besonders
Abt. Abteilung bibl. biblisch
acc. Accusatīvus bil. bilingual
AD anno Domini BR Bronze Récent
AE Ancient Egypt br. breit
äg(ypt.). ägyptisch Br. Breite
Äg. Ägypten bzw. beziehungsweise
akk./akkad. akkadisch/Akkadian ca. zirka
allg. allgemein camp. Campagne
altakk. altakkadisch cent. Century
altbabyl. altbabylonisch cf. confer
altheth. althethitisch Chron. Chronik
altor. altorientalisch class. Classic
altsum. altsumerisch
cm. cm Zentimeter
altsyr. altsyrisch Cyl. Cylinder
amurr. amurritisch
dup. Dup(l). Duplikat
Anm. Anmerkung Dyn. Dynastie
Ann. Annalen ead. éadem
AO Alter Orient EB Early Bronze (Age)
ap. altpersisch ebd. ebenda
ar(ab). arabisch ED Early Dynastic
aram. Aramäisch ed. editor; éditeur
Artax. Artaxerxes e.g. exempli gratia
AS Amar-Su’ena EJz. Early Jezirah
Ašbn. Assurbanipal el. elamisch
Aššurn. Aššurnasirpal EN Eigenname
assyr. assyrisch engl. englisch
av. J.-C. avant Jésus Christ epigr. Epigraphisch
122 1

ES Eme-sal Hurr. hurritisch/Hurrian


Esarh. Esarhaddon/ ib(id.) ibidem
Asarhaddon id. idem
esp. especially ide. indoeuropäisch
etc. et cetera idg. Indogermanisch
EZ Eisenzeit i.e. id est
f. femininum; I/L Isin-Larsa-Zeit
Feminine Inschr. Inschrift(en)
f. (und) folgende IS Ibbī-Su’en
J. Jahr
Facs. Facsimile j. jetzig
FB(Z) Frühe Bronze(zeit) jB jungbabylonisch
FD frühdynastisch Jh. Jahrhundert
FE frühe Eisenzeit Jht. Jahrtausend
ff. (und) folgende K. König
FH frühhelladisch Kap. Kapitel
Fig. Figur Kat. Katalog
frdl. freundlich KL Königslisten
Frt. Fragment klass. klassisch
frühdyn. frühdynastisch km. Kilometer
Fs. Festschrift KN Königsname
G Gefäß Kol. Kolumne
g Gramm Komm. Kommentar
gen. Genitīvus kurd. kurdisch
Gesch. Geschichte L. Länge
GN Göttername l. lang
Gr. Grad l. Line
griech. griechisch LB Late Babylonian
Gs. Gedenkschrift LB(A) Late Bronze Age
H. Heft l.c. loco citato
ha Hektar; Hectar lex. Lexikalisch
Handb. Handbuch Lfg. Lieferung
hatt. hattisch/ Lit. Literatur
heth. hethitisch logogr. logographisch
hebr. hebräisch luw. Luwian
hett. s. heth. m Meter
Hitt. Hittite MA Magister Arbeit
123 1

mA/MA mittelassyrisch/ nBr nördliche Breite


Middle Assyrian n. Chr. nach Christus
männl. männlich neuass(yr). neuassyrisch
Mansell Photo der Firma neubab. neubabylonisch
Mansell neusum. neusumerisch
mB/MB mittelbabylonisch/ NF Neue Folge
Middle Babylonian No. numéro
MBGT Middle Babylonian NO Nordost
Grammatical Texts nö./nordöstl. nordöstlich
MB(A/Z) Middle Bronze nördl. nördlich
(Age)/ Nr. Nummer
Mittlere Bronze- NW Nordwest; Nord-
(zeit)/ West
Mittelbronzezeit O. Osten
m.E. meines Erachtens OA/OAss. Old Assyrian
Mem. Memoirs OAkk. Old Akkadian
Mém. Mémoires o.ä. oder ähnlich
MH 1. Middle Hittite o.c. opere citato
2. Mittelhelladikum ö. östlich
MS Middle Hittite Script OB Old Babylonian
MHitt. Middle Hittite Obv. Obverse
mill. Millennium OHitt. Old Hittite
mittelass. Mittelassyrisch öL östliche(r) Länge
mittelsyr. mittelsyrisch ON Ortsname
mittl. Chron. mittlere Chronologie op. cit. opere citato
MM Mittelminoisch o. S. obere Seite
mod. modern östl. östlich
Monol. Monolith p. Page; page
MS Main Series P. Person
Mt. Mount parth. parthisch
Mus. Museum pers. persisch
N. Norden; North PhD Philosophiae Doctor
n. nördlich; northern phön. phönizisch
NA/nA Neo Assyrian/ phr./phryg. phrygisch/Phrygian
neuassyrisch pl. Plate
NB/nB Neo Babylonian/ Pl. Plural
neubabylonisch PN Personenname(n)
124 1

Pnf Personenname, SO Südosten


femininum s.o. siehe oben
Pnm Personenname, sog. sogenannt
masculinum spätbab. spätbabylonisch
PPNA Pre-Pottery Neolithic spB spätbabylonisch
“A” ss. sequentes
PPNB Pre-Pottery Neolithic ŠS Šū-Su’en
“B” St. Statue
präsarg. präsargonisch s.u. siehe unten
PrE/prE Proto-Elamisch südl. südlich
Prov. Provinz sum. sumerisch/Sumerian
Pt. Partizip Suppl. Supplement
q(k)m Quadrat(kilo)meter s.v. sub voce/verbo
Reg.-Jahr Regierungsjahr SW Südwesten
Rev. Reverse sw. südwestlich
Revue syr. syrisch
Rs. Rückseite Tab. Tablet/tablette;
Rv. Reverse Tabelle
S. Seite Taf. Tafel
s. siehe Tf. Tafel
s. sequens/suivante TH Tempelhymne/
Š Šulgi Temple Hymn
s.a. siehe auch transl. Translation
Samml. Sammlung Tudḫ. Tutḫalia (Tudḫalia)
SB 1. Sitzungsberichte türk. türkisch
2. Standard u. und
Babylonian u.a. und andere
SB(Z) Spätbronzezeit unter anderem
SCH spätes u.a.m. und andere mehr
Chalkolithikum Ug./ugar. ugaritisch/Ugaritic
sc(il.) scilicet unpubl. unpubliziert
s.d. siehe dort unv(eröff.) unveröffentlicht
SE 1. South-East urart. urartäisch
2. späte Eisenzeit Urk. Urkunde(n)
seleukid. seleukidisch usf. und so fort
SM Series Maior usw. und so weiter
Series Minor v. von
125 1

VA Vorderasien
va. vorderasiatisch
v.a. vor allem
Ver. Verein
vgl. vergleiche
v.o. von oben
Vol. Volume
Vs. Vorderseite
vs. versus
v.u. von unten
v. u. Z. vor unserer Zeit
W. Westen
w(estl). westlich
Wz. Wortzeichen
Z. Zeile
z.B. zum Beispiel
zeitl. zeitlich
Zeitschr. Zeitschrift
zsgst. zusammengestellt
z.T. zum Zeil
zugl. zugleich
Zyl. Zylinder
z. Zt. zur Zeit

You might also like