Aşıq Qerib
(Azerbaycan Dastanları, Baku, 1977, s.423-448)
Size kimden ve ne yerden danışım, Tebriz vi-
layetinden. Tebriz vilayetinde Memmed Sövdekâr
adında bir kişi vardı. Bunun dünya üzerinde bir
qızı ve iki oğlu vardı. Böyük oğlunun adı Resul, ki-
çiyinin adı Heyder idi. Gizinin adı ise Nergiz
Xanım idi. Memmed Sövdekâr bir müddet ticaretle
meşgul oldu;o övlatlarını öz terbiyesi altında bö-
yüdüb heresini müeyyen yaşa yetirdikden sonra
bunları mektebe qoydu. Bir gün Memmed Söv-
dekâr bazarda ehvalini pisi görüp haman saat2
dükânını bağlayıb eve geldi. Arvadı Banı Xanım
eri üçün yer salıp türkeçares elemeye başladı. Ama
gettikçe Memmed Söydekâ'rm ehvalı pisleşirdi.
Memmed Sövdekâr bir gün arvadı Banı Xanımı ça-
ğırıp dedi:
- Arvad, ölüm ki, var, yuxu kimi bir şeydir,
kim bilir, belke bugün, sabah düşüp öldüm. Sene
deyecek iki vesiyyetim vardır. Birincisi budur ki,
oğlum Resul üçün varlı yerden qız alma, ikinci ve-
siyetim de budur ki, qızım Nergiz Xanım'ı varlı ere
verme. Çünkü o tebeqe çox nanecip olur.
Memmed Sövdekâr vesiyetini tamam ettikten
sonra ömrünü evlatlarına bağışladı. Resul, atasını
layikince defn ettikten sonra başladı ehsan ver-
meye.
Size kimden ve ne yerden danışım, İsfahan se-
herinden. İsfahan seherinde qırx Iotu4 vardı. Nece
vaxıt idi ki, bu lotularm eline bir av keçmirdi. Bir
gün lotubaşı dedi ki, gelin gedek padişahın xe-
zinesini kesek. Lotular bu niyetle evden çıxıp pa-
dişahın imaretine teref gelmekte oldular. Günorta
idi. Lotubaşı erteden yolu beledleyip xezinenin ya-
rılmasını axşama qoydu. Vaxıt teyin edip geri ga-
yıdırdılar ki, bir keçel, elinde iri qovun yolla ge-
dirdi. Lotubaşı keçeli tutub qovunu elinden aldı.
Keçel ha ağladı ki, qovunu ver, lotubaşı vermedi,
axırda keçel dedi:
- Lotubaşı, sen qovunu ver, men sene bir xe-
yirli yer deyim.
Lotubaşı dedi:
- O nece yerdir?
Keçel dedi:
- Tebriz seherinde Memmed Sövdekâr deyilen
biri vardı. O, bu günlerde vefat edibdir. Oğlu
Resul, atasının var-yoxunu ehsan verip feqir-
füqaraya paylayır.
Lotubaşı keçelin qovununu verdi ve yol-
daşlarına dedi:
- Uşaqlar, padşahm xezinesinden bize bir şey
çıxmaz, kimbüir belke birimiz tutulaq, ama Teb
riz'e gedib Resul'u aldadıb, onun var-yoxunu hiyle
ile ele keçirebilerik. Odur ki, gelin özümüzü başqa
qıyafetlere salıb gedek Tebriz seherine. Lotular razı
oldular. Tez evlerine gelip biri axund, biri molla,
biri meşedi, biri tacir, here öz istediyi ve beyendiyi
paltarlardans geyinip geldiler lotubaşımn yanma.
Lotubaşı baxıp gördü ki, yoldaşları hazırdır, dedi:
Uşaxlar, yolcu yolda gerek.
Gırx lotu biribirine goçulub Tebriz deyib yola
düşdüler.
Memmed Sövdekâr'm oğlu Resul, atasının qır-
xını verirdi. Axşam azanı idi. Gördü ki, qapı dö-
yülür; durup çıxtı bayıra. Qapını açıp gördü ki, bir
destek adam -biri molla, biri tacir, biri meşedi, biri
axund qıyafesinde- qapıda hazır duruplar. Resul
xeber aldı:
- Gonaqlar, siz kimsiniz, kimi isteyirsiniz?
Lotubaşı dedi:
- Biz merhum atanın en yaxın dostlarındamq.
Atanm ölümünü eşitip gelmişik başsağlığı verek.
Lotular ele qapıda başladılar ağlamağa. Resul
baxıp gördü ki- bunlar gözlerinden yaşı bahar bu-
ludu kimi axıdırlar. Resul başladı bunlara teselli
vermeye. O, qırx lorunu qonaq otağına davet etti.
Lotular oturub bir qeder marhumu yalandan baş-
dan yad edip, göz yaşı axıttılar. Bunların içerisinde
bir axund vardı, başladı yasin oxumağa. Resul
bunları heqiqi dost bilip süf re saldı.
Her cür yemekten araya getirdi. Lotular o ki
var, yediler. Gursaklarmm altını berkidenden
sonra "fatiha" deyip ellerini süfreden çektiler.
Süfre yığıldı, araya çay geldi. Çay vaxtmda lo-
tubaşı elini cebine salıb bir deste qumar kağızı çı-
xarıb araya attı. Lotulardan biri bu kağızı götürüp
başladı oynatmağa. Resul diqqetle baxırdı. Yan
alıp Lotubaşından xaber aldı:
- Emi, bu kağızlar ne olan şeydir?
Lotubaşı dedi:
-Bu kağızların adına qemdağıdan kağızı de-
yirler. Biz marhum atanın ehsan meclisinde çox ağ
layıp göz yaşı tökmüşük. Üreyimiz çox ke-
derlenmiştir. Bir qeder bu kağızla oynayaq ki,
belke üreyimiz açılsın.
Resul xeber aldı:
- Bu kağızı ne cür oynayırlar?
- Bunu, bele, pulla oynayırlar. İsteyirsen sen
de bizimle oyna.
Resul razı oldu, dedi:
-Men razıyam, ancaq oynayabilmirem.
Lotubaşı dedi:
-Ne eyb var, öyrederik, bacararsan.
Başladılar Resul'a qumar oynamağı öy-
retmeye. Resul qumar kağızlarmı tanıyıb oyunu
öyrendikden sonra anasından bir qeder qızıl pul
götürüp başladı qumar oynamağa.
Lotular bir nece defe bile-bile öz pullarından
 .
Resul'a uduldular. Oyun Resul'un çox xoşuna
geldi. Başladı şirin şirin oynamağa. O vaxta qeder
oynadı ki, baxıp gördü ki- atasının ne ki pulları
vardı, hamisini uduzub. Bele ki, seher çörekı al-
mağa bir qara quruşu da qalmayıb.
Resul ayağa durub qonaklar üçün yer saldı,
özü de öz otağına geçib yattı.
Sabah açılan kimi lotubaşı oyandı, yoldaşlarını
sesleyip dedi:
- Uşaqlar, bu beyferasetde daha pul qalmadı,
gelin gün çıxmamışken yayınaq.
Lotular qalxıb here öz yorgan döşeyini ve
evde olan ağırdan yüngülden ne vardısa, yı-
ğıştırdıkdan sonra İsfahan deyip birbaş germekte
olsunlar.
Gün bir boy qalxmıştı. Resul durub ayağa, el-
üzünü yuyup dedi:
- Gedim bir qonaqlara baş çekim.
Durup qonaq otağına geldikte ne gördü, qapı
açıqtır, qonaqlar da yoxtur. Bir o yana, bir bu yana
baxıb gördü ki, bu zalımlar udduqları pullarla ki-
fayetlenmeyib, üstelik yattıqlan yorgan-döşek ve
balışları2 da aparmışlar. Kör-peşman anasının ya-
nma gelib onu işten hali etti. Anası dedi:
- Oğul, onlar İsfahan lotuları imiş, eybi yoxtur,
sen de get bir zenete qurşan3 ne edek, felek ya
zımızı bele yazıpmış.
Resul, anasınm bu sözünden sonra evden çıxıb
birbaş Rastabazara4 geldi. İstedi demircilik se-
netine kurşansm, xoşuna gelmedi. Bir qeder ireli
gedip gördü ki, bir kişi qabağına bir qeder taxta
qoyub dülgerlikle meşguldür. Bu senet de onun
xoşuna gelmedi. İstedi pineçiliks öyrensin. Bir saat
qeder pineçi dükânm qabağmda durup pineçilere
baxtı. Bu senet de xoşuna geknedi.
Resul bir baş bazar yuxarı germeye başladı.
Gördü ki, bir qoca kişi balaca bir dukanda oturub
papax dikmekle meğuldür. Resul dayanıp dukanın
qabağmda diqqetle papaqçıya baxırdı. Goca pa-
pakçı başını yuxarı qaldırıb gördü ki, dükânm qa-
bağında bir nefer cavan oğlan dayanıb.
Papakçı xaber aldı:
-Oğul, ne isteyirsen?
Resul dedi:
-Emican, iş axtarıram.
Papaçı dedi:
-Bala- mene şegird durarsan mı?
Resul dedi:
-Ne üçün durmaram. Aylığım nece olacaq?
Papakçı dedi:
-Elinin qabiliyetine baxaram.
Resul razı oldu. Bir gün cuma axşamı idi.
Resul, ustasından izin alıb atasının qebrini ziyaret
etmek üçün qebiristanlığa yollandı. Atasının qebri
üste oturup ağladıktan sonra: -İlahi, meni bu zil-
letten qurtar,- deyip yeniden ağlamağa başladı. O
qeder ağladı ki, bihuş olub yere serildi.
Resul yatmışdı, yuxuda gördü ki, Tiflis se-
herinde behişt misali bir bağdadır, bunun başının
üstünde ceyran kimi gözel bir qız, qaş keman, göz-
ler piyale, burun hind fmdığı, sine Semergend
kâğızı, memeler şamama? kimi yumurlanıp ipek
göğnekden baş vermiştir. Baxanın eqlini apanr. Bu
qızın yanmda bir derviş var, derviş qızın elini
Resul'a uzadıb:
- Resul, bu qız Tiflisli Xace Senan'm qızı Şah-
senem'dir, bunu sene butas verirem, çox çekmez bi-
ribirinize çatarsız, -deyib çekildi.
Resul Şahsenem'in gözelliyini göricek eqli ba-
şmdan çıxıb, delicesine ayılıb gördü ki, ka-
biristanhxtadır. Amma yanmda heç kimse yoxtur.
Vahime içerisinde qalıp, bedenine qorxu düştü.
Ağzı köpüklene-köpüklene birbaş evlerine teref
qaçmağa başladı. Anası Bam Xanım, oğlunu bu
halda gören kimi xeber aldı:
-Oğul, bu ne gündür düşüpsen, senin üst-
başını kim cırmışdır?
Resul, anasmm sualına cavap vermeyip, hön-
kür hönkür ağlamağa başladı. Resul'un sesine et-
raftaki qonşular yığılıb xeber aldılar ki, ne var- ne
olmuştur?
Resuldedi:
-Men derdimi dil ile desem, dilim alışıb
yanar. Mene bir saz verin, derdimi sazla de-
yeceyem.
Haman saat Resul üçün bir saz getirdiler.
Resul üreyi ahşa alışa sazı sinesine basıp görek ne
dedi:
Qadir haxtan nün bir dilek diledim,
Şükür muradımı verdi, ah menim.
Cüme axşamında, cüme gününde,
Erenler yerişti nezergâh menim.
Genç yaşımda gördüm dünya qemini,
Bu zalim feleyin serencamını,
Nûş ettim röyada eşqin camını,
Göründü gözüme doğru rah menim.
Vaqe ede Resul'e buta verdiler,
Doldurup camımı buta verdiler.
Tiflis'te Senem'i buta verdiler.
İşim oldu zikri illellah menim.
Resul sözünü tamam edib, ağlamağa bağladı.
Anası Banı Xanım oğlunun boynunu qucaqlayıp
dedi:
-Oğul, heç bir şey başa düşebilmedim, açıx
de, görüm ne isteyirsen?
Resul sazı sinesine basıp anasını başa salmak
üçün görek ne dedi:
 Basma döndüyüm gül üzlü ana,
Ana, men Tiflis'e getmeli oldum!
Bir dilberin eşqi düştü serime,
Ana, men Tiflis'e getmeli oldum!
Elime ahnışam sedefli sazı,
Felek yazdı mene bele bir yazı.
Yuxumda görmüşem bir ala gözü,
Ana, men Tiflis'e getmeli oldum!
Resul'am ahuna dağlar dayanmaz,
Derdim çoxrur menim, kimseler bilmez,
Cen ana, bu yerler mene el vermez,
Bacı, men Tiflis'e getmeli oldum!
Resul sözünü tamam ettikden sonra anası
dedi:
- Oğlum- sen hara, Tiflis hara? Gel sen bizi gö-
züyaşh qoyub getme.
Resul dedi:
-Anacan, dayanmağa halım yoxdur, gerek men
gedim. Anası dedi:
- Oğul, indi ki gedirsen- bizi de özünle apar.
Resul razı olub anasmı, bacısını, bir de kiçik
qardaşı Heyder'i yanma ahb dost-aşnası ile halal-
hümmet ettikden sonra Tebriz seherinden çıxıp
Tiflis'e germeye başladılar. Bir müddet geldikten
sonra yolda bunları berk boran tutdu. Haraya get-
tiklerini bümeyip çaşıp qaldılar.
Resul gördü ki, kiçik qardaşı ağlayır, Nergiz
bacısı bihuş bir halda yere yıxılib. Bele bir vaziyeti
görüp sazmı sinesine alıp öz halma görek nece
dedi:
Vetenimden ettin meni didergin.
Cerhin dönsün felek, Heyder'im ağlar,
Bu duman, bu çiskin, bilmirem nedir,
Her terefınnecin, qarah dağlar!
Göyden enir yere lapa lapa qar,
Bacı, qardaş, ana üzüme baxar,
Biz ölsek burada sensen günahkâr!
Yarı saldm menden aralı dağlar!
Kimimiz var, burda bizi dindire,
Kimsene yox, halim yara bildire,
Gorxum budu tufan bizi öldüre,
Resul göksü qala yaralı, dağlar!
Söz tamama yeten kimi boran dayandı. Baş-
ladılar yol getmeye.
Ustad dili yügrek olar. Resul, anası, bacısı ve
kiçik qardaşı Heyder, sağ ve salamat gelip yetdiler
Tiflis seherinde Gotan dağma. Bunlar geribdiler,
heç bir yeri tanımırdılar. Bir qeder yol geldikden
sonra Resul'un yolu bir qannın daxmasınai düşdü.
Garı bayıra çıxdı. Resul qarını gören kimi, sazı si-
nesine basıb görek ondan ne xeber aldı:
Başına döndüyüm, qurban olduğum,
Seher Tiflis dedikleri budu mu?
Senem yarım melhem eyler yaraya,
Seher Tiflis dedikleri budu mu?
Qarı baxıb gördü ki, bunlar geribdirler.
Bu te-reften de Senem'in adını çekti.
Aldı qarı:Geze geze sen de geldin buraya,
Eşittiyin seher Tiflis buradır.
Senem burda melhem eyler yaraya,
Eşittiyin seher Tiflis buradır.
Aldı Resul:
Baxça burda, bağban burda, bar burda,
jjeyva burda, alma burda, nar burda,
Hace adlı bir qohumum var burda,
Dedikleri seher Tiflis budu mu?
Aldıqarı:
Baxça desen, bağban desen var burda,
Cana min cür derman desen var burda,
İndi bildim, oğlan getme, qal burda,
Eşittiyin seher Tiflis buradır.
Aldı Resul:
Resul'am, silinmez gönlümün pası,
Serimde dolanır eşqin sevdası,
Tiflis ehli, Şahsenem'in babası...
Dedikleri, seher Tiflis budu mu?
Aldı qarı:
Meryem'em, merdlerin qurban seqine,
Her axşam Şahsenem çıxar serine.
Gorxma oğlan, verrem elin eline,
Eşittiyin seher Tiflis buradır.
Söz tamama yetişdi. Dünyada ustadlar dilinde
iki cür qarı var. Biri köpeyi qarı, biri ipeyi qarı. Bu
qarı ipeyi qarıdandı. Xoş sifetle Resul'a dedi:
- Oğlum, sen qal burada, men gedib Şahsenem
Xanım'a muştuluq verim.
Resul dedi:
- Garı nene,telesmes
Qarı dedi:
-Ay oğul, nece yeni telesmeyim, düz bir il
rüzigârdır ki, Şahsenem'in ne gecesi gecedir, ne
gündüzü gündüz. Hele menim özümü burada ay-
hqçı qoyup ki, Tiflis seherine yeni gelen qeriblerin
xeberini ona yetirim. İndi şükür olsun Allah'a ki,
sen özün öz elin ayağınla gelib çıxmısajı. Men de
kasıp bir arvadam. Mene de bir xelet çatar.
Resul dedi:
- Qarı nene, bu yaxınlıxda qehveci dükânı var,
ya yox?
Qarıdedi:
-Ne üçün yoxdur? İsteyirsen ele buradaca
sizin üçün çay qoyum. Siz çayınızı için, men
gedim, Şahsenem'e xeber verim.
Resul dedi:
- Qarı nene, xeberi sonra verersen. Düş qa-
bağımıza, bizi apargilen qehvexanaya.
Qarı Resulgili qabağına qatıp birbaş Deli Mah-
mud'un qehvexanasma apardı. Resul qarınm oyu-
cuna bir qızıl beşlik basıp yola saldı.
Deli Mahmud, Resul'un anasını, bacısını ar-
vadlara mexsus otağa apardı. Gayıdıb Resul'dan
xeber aldı:
Ey qerib, haradan gelib haralara gedensen?
Resul dedi:
- Tebriz'den gelirem.
Qehvexanada oturanlar Tebriz adını eşiden
kimi yerbeyerden dediler:
- Qerib, Tebriz'den bizim üçün bir nece söz
oxu.
Resul sazı sinesine alıb görek Tebriz'i nece
terif eledi:
Ay ağalar, gelin size söyleyim
Açılar baharda gülü Tebriz'in.
Toyda, bayramlarda atlas geyirler,
Kesilmez yaşılı, alı Tebriz'in.
Tebriz'in etrafı dağdır, meşedir,
İçinde oturan beydir, paşadır,
Sekkiz min mahalle, beş min küçedir,ı
Çarşısı, bazarı, yolu Tebriz'in.
Pehlivanlar qisvet geyir, yağlanır,
Cümle bezirganlar burda eylenir,
Üç yüz altmış yükü birden bağlanır,
Elden ele gezer malı Tebriz'in.
Söz tamam olan kimin, yerbeyerden "aferin"
dediler. Bu seherde Güloğlan deyilen birisi vardı.
Bu mexamda o, eli sazlı gelib qehvexanaya çıxdı.
Bir iki heteren peteren2 dedikten sonra dedi:
- Göresen bu Tiflis seherinde menim qabağıma
bir âşıq çıxabiler mi?
Elliks yerbeyerden qalxıb dediler:
- Güloğlan, sazını vur qoltuğuna var get. Sen
Qerib'in qabağında heç bir iş görebilmezsen.
Güloğlan dedi:
- Hanı O Qerib?
Bele, deyende Qerib qabağa çıxıb alıb sazı si-
nesine dedi:
- Göloğlan, dört yarpaq söz deyeceyem, ca-
vabmı verebilsen men burdan birbaş Tebriz'e ga-
yıdacağam ve âşıklık sözünü üstümden gö-
türeceyem.
Ehli-meclis razı oldu, alıb görek ne dedi:
Xeber söyle mene, ay ustabaşı,
Elindeki sazı nece çalırsan?
Ezel mene ulduzların sayın de,
Ver cavabım, qalsm başın ağrısız.
Güloğlan cavab verebilmedi. Qerib alıb ikinci
yarpağmı, görek nece dedi:
O nece şeydir ki, dolar, boşalar,
Rüzigâr esdikçe yerinde durar,
Geyiben yaşılı geler boşalar,
Ver cavabım qalsın başın ağrısız.
Qerib gördü ki, Güloğlan qaçmaq isteyir.
Dedi:
- Qaçma axır yarpağmı deyim.
Qerip:
Qerib'em, sualim eşit, döz4 indi,
Gavvas isen deryalarda üz indi,
O nedir ki, baş yox, eli yüz indi,
Ver cavabım, qalsm başm ağrısız.
Söz tamam oldu. Güloğlan baxıb gördü ki,
bunun qabağmda dayanan halı yoxdur, sazını
vurub qoltuğuna çıxıb getti.
Meclis dağılandan sonra Deli Mahmud
Çjerip'den ne üçün geldiyini xeber aldı. Qerip ba-
şına geleni ona danışıb Şahsenem'in ona buta ve-
rildiyini söyledi.
Mahmud dedi:
- Qerip, qem yeme, ne qeder bu bedenimde
can var, Şahsenem'i sene yetirmeye çalışacam.
Qerib burda qalmaxda olsun, sene xeber
verim Şahsenem'den. Şahsenem Gerib'in ona buta
verildiiyi günden, Qerib deyip deli-divane ol-
muşdu. Bu tereften qarı özünü saxlayabilmeyib,
yetirib ehvalatı Şahsenem'e söyledi. Şahsenem'in
atası eşitti ki, deli Mahmud'un dükânma bir qerip
aşıq gelib, çalıb oxumaxta ona tay tapümır, gör-
memiş Qerib'in ustalığına heyran oldu. Deli Mah-
mud üçün xeber gönderdi, qonağı göndersin bize.
Deli Mahmud Qerib'i işten hali etti, her ikisi o
gün Xace'nin evine getdiler.
 :
Şahsenem'in atası Qerib'i xoş sifetle qebul etdi.
Bir qeder sohbetten sonra Qerib aldı sazı kök-
lemeye.
Bu anda Şahsenem'in qulluqçusu Ağcaqız
gelip geçende, Qerib'i gördü, gözü Qerib'e düştü.
Dayanıp qapının arasından baxtı. Qerip onu görüb
her iki tereften derdi cuşa geldi, aldı görek ne dedi:
Bir söz ile elden ele atıldım,
Bu qerib ellerde yaxtı nar meni.
Hasretini çekip yandım kül oldum,
Ahu gözlüm ne haldayam, gör meni.
Sabre taqetim yox, gelmez qerarım,
Erse bülend olub ah ile zarım,
Belli deyilmidir sene ehvalım?
Saraldıbtır qoynundakı nar meni
Qerib bele oxuyanda Ağcaqız özünü sax-
layabümedi, tez yüyürüb Şahsemem'in yanma get-
mekde olsun, aldı Qerib:
Qerib deyir: getme könül oğrusu,
Başımdan germez heç sevda ağrısı,
Sene men söyleyim sözün doğrusu,
Gel maralım, al maralım, sar meni.
Söz tamama yetti, Şahsenem'in atası
Qerib'in bele axumasmdan xoşlanıb dedi:
- Qerib, bu axşam mene qonaqsan. Qerib razı
oldu. Xace durup o biri otağa keçti ki, tedarik gör
sün.
Sene deyim Ağcaqız'dan. Ağcaqız özünü ye-
tirip Şahsenem'e dedi:
- Atanın bir Qerib admda qonağı gelib, se
herden beri öyle oxuyur, gel tamaşa eyle.
Şahsenem bir qaravaşi ta götürdü. Her üçü
gelip pencereden bu biri otağa baxmakta olsunlar
Qerib bunları gören kimi aldı sazı görek ne dedi:
Pencereden mayii mayü baxan yar,
Üç gözelin birisine men qurban.
Şirin cam eşq oduna yaxan yar,
Uç gözelin birsine men qurban.
Ağcaqız dedi:
- Xanım, bu menim üçün oxuyur. Bayaq da
meni gören kimi oxudu.
Şahsenem Qerib'i gören kimi bildi ki, bu onun
butasıdır. Ağcaqız'a cevap vermedi. Ağcaqız bir az
da özünü qabağa verdi.
Aldı Qerib:
Birisinin ayağmda mesti var,
Birisinin can almağa qesti var,
Birisinin burda yaxm dostu var,
Üç gözelin birisine men qurban.
Ağcaqız'm ayağmda mest vardı, mest adı eşi-
den kimi dedi:
- Gördün menim üçün oxuyur.
Bunlar başladılar çekişmeye, kiçik qulluqçu da
qarışdı bunlara. Qerib bele görende axır yarpağı
görek nece tamamladı:
Üç gözelin biri bize qohumdur,
O birisi el deymemiş qovundur,
Aşiq Qerib, birisi senin ovundur,
Üç gözelin birisine men qurban,
Söz tamama yetti, Ağcaqız yene dedi:
- Hanım, gördün mü menim üçün oxuyur?
Bele deyende Şahsemem'in elinde aynası vardı, ay
nam elinde tutub gözlerinden bahar buludu kimi
yaş axıtdı.
Qerib butasmı bele görende yeniden sazı alıb
görek ne dedi:
Şerxoş serxoş baxır eyvanz, otaqdan,
Şehsenem elinde aynası gözel.
Cümle âlem gelir tamaşasına,
Büllur piyalesi, sağrısı gözel.
Yar meni dindirir şirin dil ile,
Göze sürme çekir gümüş mil ile,
Otağı bezenib kızıl gül ile,
Süseni, sünbülü, halısı gözel.
Alışan otaxlı, xoş imaretli, ;
Gözeller içinde qaddi-qametli,
Ahu baxışlıdır, laçm.3 cüretli,
Uçmağa, qanmağa cıkkası(4 gözel.
Aşık Qerib sözün deyer avazla,
Dindirende canım alar o nazla,
Yarım eyvanında cüt qoşa qızla,
Şahsenem e'ladır, hamisi gözel.
Söz tamama yetip, Şahsenem bir qeder toğtaq
tapıp qızlarla öz otağına çekildi.
Xace gelip çıxdı. Bir qeder şirin söhbetden
sonra meclis quruldu. Tiflis'in yaxm uzaq yer-
lerinden Qerib'in meclisine axışıb geldiler. Xace
dedi:
- Qerib, mene Erzurum'u terif eyle, sesin mene
çox xoş gelib. Xace bele deyende, görek Qerib ne
dedi:
Ağalar, erzime bir qulaq verin,
Adı dilde destandır Erzurum'un.
Bir bele sefalı yer görünmeyib,
Şanı dilde destandır Erzurum'un
Sefalıdır o yerlerin havası,
Her tereften gelir bülbül sedası,
Ahular yığnağı, laçın yuvası,
Adı dilde dastandır Erzurum'un.
 Qerib sözünü tamam etdi, qonaqlar yeyib iç-
tikten sonra here öz menziline getdi. Qerib üçün
Xace yer salıb otaxların birinde onu rahat etdi.
Şahsenem geceni araya salıp Ağcaqız'ı
Gerib'in dalınca gönderib özü bunları bağda göz-
lemekte olsun.
Ağcaqız qalxep Qerib'in yattığı otağın qa-
bağına geldi. Qerip yatmamıştı. Ağcaqız pen-
cereden onu sesledi. Qerip pencereden boylanıb
gördü ki, gelen Ağcaqız'dı. Xeber aldı:
Ne üçün geldin?
Ağcaqız dedi:
Qerib, Şahsenem seni bağda gözleyir.
Gerib, Şasenem'in adını eşiden kimi özünü
pencereden atıp Ağcaqız'la bağa gettiler.
Şahsenem üç gecelik ay kimi ağaçların ara-
sından çıxdı. Yaşılbaş sonalar kimi bulaq başında
durub; Qerib'in yolunu gözleyirdi. Qerip özünü
yetirip gördü ki, bulaq başında butası dayanıp saç-
ların hörür, şevki de suya düşüp gözleri in-
tizardadır. Dedi:
- Ey dili-gafil, dil ile buna yanaşsam dilim
alışar.
Ahp sazı sinesine görek ne dedi:
Bulağın başında saçın örende,
Göründü gözüme maya qaşların.
Gör nece düşürür sulara şövqin,
Benzeyir üç günlük aya qaşların.
Camalın veripdir cahana şevqi,
Her baharda artar bülbülün zevqi,
Yandırdı qelbimi camalin şevqi,
Ağlımı veripti zaya qaşların.
Qaşların bezirgan, gözlerin Xace,
Baxışm sehirkâr, yanağm qonca,
Sevindir Qerib'i bari bir gece,
Ağlımı veripti zaya qaşların.
Söz tamama yetti. Şahsenem dönüp Çjerib'i
dalı qatdai gören kimi atılıp boynuna sarıldı. İki
aşiq sarmaşıq kimi birbirine sarılı, yumuşaq otların
üstünde uzandılar. Ağcaqız da bir tereften bun-
ların keşiyini(2 çekmekte olsun.
Sabahın temiz yeli Şahsenem'in ruhsarına
deyib ayılttı. Qerib dedi:
- Ey menim gözümün ışığı, qelbimin soltanı,
gedirsen, nedir?
Şahsenem dedi:
- Beli, gedirem, meni atamdan iste, atam meni
sene verer, vermese men heç kime getmeyecem.
İki hesretli eht-peyman edib ayrıldılar.
Qerib, Şahsenem'den ayarılıb anasırım yanma
gelib dedi:
- Ana, Şahsenem'i menim üçün iste.
Qerib'in anası Deli Mahmud'u da özüyle gö-
türüp Xace'nin yanma geldiler.
Qarib'in anası Şahsenem'i Cjayda üzre oğlu
üçün istedi.
Xacededi:
- Ne eybi var, razıyam, ancaq oğlun qırx kese
qızıl başlıq vermelidir.
Gerib'in anasmın boğazının yolu qurudu, bir-
baş oğlunun yanma gelib dedi:
- Oğul, Xace qırx kese qızıl isteyir.
Qeribdedi:
- Ana, Allah'ın kömeyi ile qırx kese qızıl qa-
zanaram.
Qerip sazını alıb evden bayıra çıxdı. Gelib Deli
Mahmud'un yanına Xace'nin dediyini ona yetirdi.
Deli Mahmud dedi:
- Oğul, Allah kerimdir, sebr et, görek işin axın
haraya çıxar.
Gerib burada qalmaxta olsun.
Şahveled, Şahsenem'in emişi oğlu idi. O, eşitti
ki, emişi qızını Qerib adlı bir nefer Tebrizli isteyir,
qız da onu isteyir. Elçi gönderdi emişinin yanına.
Xace, Şahsenem'i Şahveled'e nişanladı. Elçiler mü-
barekabad edip bu şad xaberi Şahveled'e yetirdiler.
Şahsenem eşitti ki, atası Çjerib'in elçilerini red
edip, Şahveled'e söz verib. Şahsenem'in günü oldu
qara, gece-gündüz Qerib deyib ağlamağa başladı.
Bu tereften Şahveled güzel bir xoca tutub bir
imansız qarı tapıb xoncanı3 gönderdi Şahsenem
üçün.
Qarı Şahsenem'in yanma gelib xoncanı qoydu
qabağına. Şahsenem xeber aldı:
- Qarı nene, bu xoncanı kim gönderib?
Qarı dedi:
- Bıy, gadan ahm, nece yani kim gönderib,
senin nişanlm Şahveled!
Şahsenem, Şahveled adı eşiden kimi xoncanı
alıb tulladı. Ağcaqız'a da tapşırdı ki, köpek qarıru
atın pillekenden4, itib getsin cehenneme.
Ağcaqız qarını iteleyib saldı pillekenden aşağı.
Qarı dingildene dingildene enib - Vay öldüm!
deyib onbasms duta duta, özünü yetirdi Şah-
veled'e.
Şahveled qarının geldiyini görcek, çıxıb xeber
aldı:
- Qarı nene, nece geldin?
Qarı dedi:
- Ağrın üreyime, nece geleceyem? Nişanlın
Senem xoncanı menden qabaq heyete tullayıb
özümü de o qeder döydü ki, zehmetlik nenemin
adı yadımdan çıxdı.
Şahveled dedi:
- Qarı nene, sen dünya görmüş bir adamsan,
biz nece edek ki, Qerib'i bu Tiflis'den red edek?
 Qarı dedi:
- Ne bilim, men sizin işinize qanşan deyilem.
Şahveled cebinden pul çıxarıb qarırun ovu
cuna basıb dedi:
- Qan nene, ne olar, fikirleş görek.
Qarı pulu gören kimi gözleri ışıxlanıb dedi:
- Menim gözüm üste.
Qarı ayrılıb Qerib'i axtarmaxta olsun.
Şahsenem'in Qarib'e aşik olması ve Şah-
veled'in adamım qovması xeberi qızın atasma ye-
tişdi. O, öz arvadını qızırun yanma gönderdi ki:
"get qızına öyüt ver, bizi biabıri elemesin. Qerib
yoqsul bir oğlandır, bize tay deyil."
Şahsenem'in anası durub qızının yanma geldi,
erinin dediyini qızma söyledi. Şahsenem başını
aşağı salıb bahar buludu kimi gözünden yaş axıda
axıda, görek anasma ne cevab verdi:
Basma döndüyüm gül üzlü ana
Ana, men yazığı ne dindirirsen,
Südünü emmişem men qana qana
Ana, men yazığı ne dindirirsen?
Sarıhqda heyvalardan sarıyam,
İsmim pâkdır, sulardan da duruyam,
Vermesez de men Qerib'in yanyam,
Ana, men yazığı ne dindirirsen?
Şahsenem bele deyende, anası onun ağzma bir
sille vurub dedi:
- Men deyirem bizi biabır eyleme, sen de-
yirsen men Qerib'in yarıyam.
Senem dedi, onda qulaq as:
Qaynasın, qaynasm, peymane dolsun,
Qoy saralsın, küli rengim solsun.
Bu işe el vursan dörd oğlun ölsün,
Ana, men yazığı ne dindirirsen?
Şahsenem qurbandı oğlun Hebib'e,
Meni sahnagilen qeyri-tebibe,
Ana, razı olun gedim Qerib'e
Ana, men yazığı ne dindirirsen?
Söz tamam oldu, anası çıxıb getdi. Şahsenem
oturup ağlamaqta ve Qerib'in yolunu gözlemekte
olsun. Sene deyim Şahveled'in qansmdan.Qerib
oturmuştu daş üste, vetene doğru baxırdı. Qarı
özünü Qerib'e yetirib onu tanımamazhğa vurup
dedi:
- Oğul, bu aralarda Tebrizli Qerib'in evi har-
dadır?
Qerib xeber aldı:
- Qerip neyine gerektir?
- Meni Şahsenem gönderib,
Qerib Şahsenem adı eşiden kimi qalxıb dedi:
- Nene, Qerib menem. Tez de görüm Şah
senem ne xeber gönderib?
İmansız qan özünü yere gözünün yaşım axıda
axlda dedi:
- Oğul, menim sene yazığım gelir, sen Şah
senem deyib Tebriz'den buraya durub göç-
külfetle gelibsen. Ama Şahsenem sene vefasızlık
etti.
Qeribxeberaldı:
-Nece?
Qandedi:
- Necesi yoxtur. Odur, Şahsenem emişi oğlu
Şahveled'e nişanlandı. Bugün-sabah toyu da ola-
caq, özü de meni gönderdi ki, sene deyem xar sen
bir de Şahsenem adı çekmeyesen.
Qerip qarıdan bele eşidende üreyi demirci kü-
resi kimi od tutup yandı. Sazım eline alıp Şah-
senem'in bağma geldi. Bağa girib gördü ki, Şah-
senem'in hemişe gezip dolandığı bağ bu gün ele
sakinliktir ki, gel göresen, bağm her terefinden
qem insanm üreyine qara yağmur kimi yağır. O,
bir qeder de Şahsenem'in yolunu gözeleyip gördü
ki, gelip çıxmadı. Qerib'in derdi tezelendi. Şah-
senem'in ona gönderdiyi sözü xatırlayıp sazını alıp
bu münasebetle aldı görek ne dedi:
Xaraba qalasan Tiflis seheri,
Heç sende oynayıb gülen yoxuymuş.
Bülbül susup, bağ pozulup, gül solup,
Yad bağlarm itibarı yoxuymuş.
Men gedirdim dostum çıxtı qabaxdan,
Acı sözün salmaz meni damaxdan,
Bizim gülden yad güllere qoymaxdan,
Yad sonanın itibarı yoxuymuş.
Âşık Qerib gelmek ile yad oldu,
Sınıx könlüm me'lul oldu, şad oldu,
İstekli dilberim bizden yad oldu,
Yad sonarun itibarı yoxuymuş.
Qerib günü axşam etdi. Şahsenem çıxmadı.
Gaş qaraldı. Tiflis'in bütün lâmpaları yandı, kâsıp-
kûsup evine çekildi. Şahsenem yene gelmedi.
Qerip qarmın sözünü tesdikleyip getmekde olsun.
Şahsenem'in birden yadma dütü ki;Qerib herden
bağa geUr. Ağcaqız'ı çağınb dedi:
- Get gör Qerib bu tereflerdedir mi? Çağır gel-
sin serv ağacmm altma.
Ağcaqız çıxıp özünü bağa saldı. Qerib bir de
gördü ki, ağaçların arasmdan bir şey ağarır, ireli
yeriyip gördü ki, Ağcaqız'dır. Ağcaqız'a söz de- Qerib yene ayılmadı. Ağcaqız görek nece
meye macal vermeyib aldı görek ne dedi: axır yarpağı tamamladı:

Seni gördüm ağlım oldu perişan, Ağcaqız deyir süzünü,

Eridi üreyim yağı, Ağcaqız. Oyan Qerib, aç gözünü,
Gıya baxıb gönül evin yıxansan, Üç gecelik ay üzünü,
Tanımırsan sağı, solu, Ağcaqız. Oyan, ovçu ovun geldi

Camalm seçilmez üç günlük aydan, Qerib yene ayıhnadı.

Qaşlarm seçilmez kamandan, yaydan,
Bir xeber ver mene saçı leyladan,
Seherden gezirem bağı, Ağeaqız.
Men Qerib'in derdin yaz qelem ile,
Günmü geçirderem qem-elem ile,
Menden Şahsenem'e sen salam ele,
Gelmese dağdaram bağı, Ağcaqız.
Söz tamama yetdi. Ağcaqız dedi:
- Evi yıxılmışm oğlu, bir sebr et gör ne de-
yirem!
Qerib dedi:
-De görüm.
Acaqız dedi:
- Qerip, meni Senem gönderib, dedi ki, serv
ağacının altında meni gözlesin, gelirem. Günah
mende olup sabahtan beri men bir qeder ağır ter-
penmeşim. Get serv ağacanm altında gözle.
Qerib gelip serv ağacının altında oturdu. Kuş-
ların ceh-cehi bülbüllerin gözel neğmeleri, güllerin
xoş etri Qerib'in huşunu apardı, ele ki, özü bil-
meden yıxılıp yatdı.
Ağcaqız özünü Şahsenem'e yetirib dedi:
- Şahsenem, gel çıxaq bağa. Bülbüller ele ötü
şür ki, gel göresen. Qerib'i gezek, tapaq.
Şahsenem razı oldu. Her ikisi bağa çıxdı. Ta
ki, Ağcaqız haman yere çatıp Şahsenem'e dedi:
- Şahsenem, sen burada gözle, men, serv ağa
cının altına deyim, belke Qerib'i tapa- bildim.
Ağcaqız icaze alıb serv ağacının altma geldi,
gördü ki, Qerib ele yatıptır, heç özünde deyil. Ağ-
caqız siyah saçlarından üç tel ayırıb sineye saz edip
görek Qerib'i nece oyadır:
Eyvandan enib yürüdü,
Oyan ovcu, ovun geldi.
Şövqi alemi bürüdü,
Oyan ovcu, ovun geldi.
Ağcaqız gördü ki, Qerib oyanmır, alıb ikinci
yarpağını nece dedi:
Siyah zülfün tökmüş yüze,
Sürme çekmiş qaşa, göze,
Eyvanından indi düze,
Oyan ovçu, ovun geldi.
Şahsenem bağın başından ses eşidib,
Ağcaqız'ı çağn-dı. Ağcaqız geldi. Şahsenem ondan
xeber aldı:
- Ay qız, bağda kim var?
-Xamm, Qerib serv ağacının altodadır, ça-
ğırn-am oyanmır,
Şahsenem yüyürüp özünü Qerib'e yitirdi. Ne
qeder çağırdısa Qerib ayılmadı. Şahsenem leyli
ölüklerinden üç tel ayırıb, saz evezine sıxtı nar
memelerinin arasına, gör Ağcaqız'a ne dedi:
İki gözüm Ağca gelin,
Qerib oyanmız, oyanmaz,
Eşqiyle oldum divane,
Qerib oyanmaz, oyanmaz.
İçmişem qırxlar camından,
Geçerem indi canımdan,
Serv ağacı kölgesinden,
Qerib oyanmaz, oyanmaz.
Senem deyir aç gözünü,
İster öpsün ağ yüzünü,
Tere qerk edip özünü,
Qerib oyanmaz, oyanmaz.
Qerip ayılmadı. Şahsenem ağlaya ağlaya gelip
oturdu çarhavuzun qırağında. Ağcaqız'ı yene gön-
derdi.
Ağcaqız gelib bu defe Çerib'i ele silkeledi ki,
Qerib dik atıldı. Qerib xeber aldı ki, ne olub.
Ağcaqız dedi:
- Şahsenem düz bir saattir ki, kestirib
yanını,
ayılmayırsan.
Qerib Ağcaqız'dan bele eşidende sazı ahb
görek öz halma uyqun ne dedi:
Ecep yerde meni berk huş apardı,
Yarm geldiyini heç bilmemişem.
Felek vurub bextim yene çevirdi,
Yarm geldiyini heç bilmemişem.
Zalim felek yazdı bele yazımı,
Gör nece çevirdi kışa yazımı,
Üreyimde qoydu menim arzumu,
Yarın geldiyini heç bilmemişem.
.
 Qerib deyir: uzun iller gülmedim,
Ağlayıban göz yaşımı sümedim,
Yan menzilinde tekçe görmedim,
Yarın geldiyini heç bilmemişem.
Bele deyip ağlamağa başladı. Bu terefden Ağ-
caqız kqaçıp Şahsenem'i onun yanma gönderdi.
Şahsenem gelip gördü ki, Qerib yamqlı yanıqlı
oxuyur, ağlayır. Daldan qulaç qollarını Qerib'in
boynuna salıb "can Qerib'im" deyip onu qu-
caqladı.
İki hesretli sarmaşıq gül ağacına sarılan kimi
birbirine sarıldılar.
Doyunca görüştükten sonra Qerib dedi:
- Ey qelbimin soltanı, men senden ayrılmalı
oldum.
Şahsenem bu sözü Qerib'ten eşiden kimi ele
bil onu ıldırım vurdu, xeber aldı.
- Ne üçün? Bu ne sözdür danışırsan?
Qerib dedi:
- Atan Xace seni mene vermek isteyirse, niye
menden qırx kise qızıl isteyir?
Şahsenem dedi:
- Ele bundan ötrü meni atarsan, sen qırx kise
qızü deyirsen, men sene elli kise getirim, teki meni
terk eleme.
Qerib dedi:
- Can Şahsenem, bu insaftan çox kenar olur,
gel sen mene izin ver, gedim öz elimin zehmeti ile
qırx kise qızıl qazanım, verim atana. Sonra şadhqla
toy edek.
Şahsenem dedi:
- Bes ne zaman gelersen?
Qerib dedi:
- Bu ehti-peymana and olsun, yeddi ilden
uzaq sürmez.
Bele deyende Şahsenem başladı ağlamağa.
Qerib Senem'in bahar buludu kimi axan göz yaş-
larını görünce üreyi alışdı, saza el atdı:
AldıQerib:
Başına döndüyüm gül üzlü Senem,
Gettim yar, eylendim, belke gelmedim,
Bu ayrılıq bize haxtan verildi,
Gettim yar eylendim, belke gelmedim.
Aldı Şahsenem:
Başına döndüyüm gül üzlü cavan,
Get Qerib'im, sağlık ile gelesen.
Vardır men bilirem sende mehebbet,
Get Qerib'im, sağlıq ile gelesen.
AldıQerib:
Dön beri, dön beri, bir üzün görüm,
Al yanaqlarının qurbanı olum,
Bir emanetim var, qoy sana verim,
Gettim yar, eylendim, belke gelmedim.
Aldı Şahsenem:
Gurbanı olduğum karagöz Qerib,
Layıq mıdır meni bırakıb getmek,
Sensen menim yaqin derdime tebib,
Get Qerib'im, sağlıq ile gelesen.
AldıQerib:
Yazılmış alnıma eşkin ezeli,
Payız geler, bağlar töker qezeli,
Neyleyirem senden qeyri gözeli,
Gettim yar eylendim, belke gelmedim.
Aldı Şahsenem:
Qerib, bu sözlerin haqqa yaramaz,
Sözünde durmayan bende merd olmaz,
Elde gözel çoxtur sene yaramaz,
Get Qerib'im sağhq ile gelesen.
AldıQerib:
Senden kimseneye gelmez gümanım,
Ela gözlü perim, qaşı kemanım,
Yeddi ile kestim ahdi-peymanım,
Gettim yar eylendim, belki gelmedim.
Aldı Şahsenem:
Senem deyir getme, yollar çamırdır,
Senin bağrm daşdır, yoxsa demirdir,
Yeddi il dediyin, xeyli ömürdür,
Get Qerib'im, sağlıq ile gelesen.
Aldı Qerib:
Qerib deyer: viran qalsın bu veten,
Gorxum budur güle sarmaşa tiken,
Gayıtmasam qmar meni her yeten,
Gettim yar, eylendim, belke gelmedim.
Söz tamam oldu. Her iki hesretli yeniden gö-
rüşüp, öpüşüp, halal hümmet ettikden sonra Şah-
senem dedi:
Qerib, indi haraya getmek isteyirsen?
Qerib dedi:
Rum'a getmek isteyirem.
Qerib bele deyende Şahsenem'in xatirine geldi
ki, Qerib Rum'a getse, ondan da gözelini tapar.
Aldı Şahsenem:
Başına döndüyüm, qurban olduğum,
Amandır Qerib'im, getme Rum'a sen!
Gezdiyin yerlerde yad eyle meni,
 Amandır Qerib'im, getme Rum'a sen!
Aldı Qerib:
Eğer mevlam mene kömek olarsa,
Ağlama sevdiyim, yene gelerem.
Ecel şerbetini canım dadmasa,
Ağlama sevdiyim, yene gelerem!
Aldı Şahsenem:
Lenet olsun o günlere, o deme,
Yazıq canım nece dözsün siteme,
Sen getsen bürünnem qaraya, qeme,
Amandır Qerib'im, getme Rum'a sen!
AldıQerib:
Canım Senem, qorxma gedib gelerem,
Senden qeyrisine gönül vermerem,
Sen istesen, men Helep'te qalaram,
Ağlama sevdiyim, yene gelerem!
Aldı Şahsenem:
Şahsenem deyir ki: halım yamandır,
Uca dağlar başı qardır, dumandır,
Bu ayrılıq bize xeyli zamandır,
Amandır Qerib'im, getme Rum'a sen!
AldıQerib:
Resul'dum, Qerib dediler adıma,
Mevlam yetişecek menim dadıma,
Qürbet elde Senem düşse yadıma,
Cammı odlara atıb gelerem!
Söz tamama yetti. Qerib yeniden Şahsenem'le
görüşüp ayrıldılar.
Qerib birbaş anasının yanına geldi. Qerib'in
anası gördü ki, oğlu sefer libasındadır, xeber aldı:
- Oğul, haraya gedirsen?
Qerib dedi:
- Ana, qulaq as deyim.
AldıQerib:
Qurbanm olaram, gül üzlü ana,
Gedirem qurbete gezim bir zaman.
Bir sefer sevdası vardır başımda,
Gedirem gurbete gezim bir zaman.
Aldı anası:
Ne sevdadır yene düşüb başına,
Oğul, gedip ağlar qoyma sen bizi!
Bağrımı dönderdin hey qızıl qana,
Oğul, gedip ağlar qoyma sen bizi!
AldıQerib:
Canım ana, gel ağlatma sen meni,
Men eyledim haqqa emanet seni,
Tapşınram sene butam Senem'i,
Gedirem gurbette, gezim bir zaman.
Aldı anası:
Men sene kömek isterem Huda'dan,
İşine fereç versin böyük yaradan,
Men ölsem kim götürer meni aradan,
Oğul, gedip, ağlar qoyma sen bizi!
Söz tamam oldu. Qarib anasmdan ayrılıp bir-
baş Mahmud'un yanına geldi. Anasının ona tap-
şırıp yola düştü.
Şahveled eşitdi ki, Qerib gedir, onu öldürmek
niyetile Tiflis'ten çıxdı. O vaxt gelib çattı ki, gördü
Qerib Kür'ü addayıp, kör-peşman geri qayıtdı.
Şahveled Şahsenem'e xeber gönderdi ki, bugün-
sabah toyu başlayıram. Şahsenem gördü ki, zornan
da olsa onu aparacaqlar. Şahveled'e xeber gön-
derdi ki, onu yeddi il gözlesin.
Şahveled Şahsenem'i yeddi il gözlemekde
olsun, size deyim Qerib'ten.
Ustad dili yüyrek olar. Qerib bir müddet yol
gedip, gelip çattı Helep seherine. Qerib Helep şeh-
rini gören kimi tebine zor gelib Helep seherini
göreknecürterifetti:
Şükür olsun yaradana,
Sana geldim, Helep şehri.
Ayrı düşdüm vetenimden,
Sana geldim, Helep şehri.
Ayrıldım gonca gülümden,
Köksü sarı bübülümden,
Bir kekillii bülbülümden,
Sana geldim, Helep şehri.
Ayrıldım nazlı yarımdan,
Üzüm gülmez ah-zarımdan,
Ayrılıp hemtayımdan,
Sene geldim, Helep şehri.
Söz tamam oldu, gelip çıxtı bir qehveci
dükânına. Bir nece müddet burada qalıp çahp-
oxuduqdan sonra Qerib'in sesi yayıldı Helep şeh-
rine ki, bir bele aşıq gelib, heç bir ustad qabağında
dayanabilmir.
Bu xeberi eşiden yaxm-uzaq yerlerden qehveci
dükânma gelib Qerib'in oxumasma qulaq asırdılar.
Qerip burada gününü keçirmekte olsun, sana
deyim Tiflis şehrinden.
 Qerib nece vaxt idi ki, getmişdi, Şahveled Şah-
senem'i ele keçirmek üçün günde bir tedbir tö-
kürdü. Ama Şahsenem Qerib deyip ağlayır, teselli
almak üçün her gün onun anasının yanına gelip
üreyini boşaldırdı.
Bir gün Şahveled eşitti ki, Şahsenem hele de
Qerib'den el çekmeyip, gece-gündüz Qerib'in ana-
sının evindedir, onlara el tutur. Güloğlan'ı tapıb
dedi:
- Al bu pulu, get Qerib'i harada görsen vur
öldür, qanlı köyneyini getir ver anasma.
Güloğlan, Şahveled'den pulu alıp üz qoydu
getmeye. Bir qeder dere-tepe gezib Qerib'i tapa-
bilmedi, gördü ki, yolun ortasında bir ulaqi otlayır.
Dedi:
- Kim bilir, Qerib indi harada itip-batıpur, yax-
şısı budur bu ulağın qulağını kesip öz köyneyimi
çıxarıb ulağm qanına bulayaram, aparıb vererem
Qerib'in anasma, Şahveled'in yanında başım uca
olar.
Güloğlan ulağm qulağını kesip öz köyneğini
qana bulaştırıp geldi Qerib'in anasının yanma:
- Ana, başm sağ olsun, oğlun menimle gelirdi,
yolda haramiler soyub öldürdüler. Bu da onun
qanh köyneyi, deyip sonra da geldi Şahveled'in ya-
nma.
Qerib'in ana ve bacısı qanlı köyneyi basıb ba-
ğırlarına: "Qerib" deyip ağlamağa başladılar.
Şahsenem eşitdi ki, Qerib'in qanlı köyneyini
Güloğlan getirip geliptir, qara paltar geyip geldi
Qerib'in anasının yanma. Nece gün, nece gece
matem saxladılar. Qerib'in anası ve bacısı o qeder
ağladılar ki, iki gözden oldular, dünya ışığına xes-
ret qaldılar.
Qerib'in getmesinden düz altı il yarım keç-
mişdi. Qerib'in anası da taqetten düşmüşdü.
Amma Qerib'in ölmeyine inanmırdılar.
Şahveled, Şahsenem üçün adam gönderdi ki,
hazırlaşsın, bu yaxınlarda toy edeceğem. Şan-
senem durup geldi Qerib'in anasmm yanma, dedi:
- Ana, Şahveled menim toyumu lap ga-
xınlaştırıp, men de eht etmişem ki, Qerib'den başqa
heç kime getmeyeceyem.Teweqqi edirem, durup
gedek, yol kenarmda oturaq. Heleb'e geden be-
zirganların birisi ile Qerib üçün bir xeber gön-
derek, tezlikle özünü mene yetirsin.
Qerib'in anası razı oldu. Gelib oturdular yol
üste.
Xace Ehmet deyilen birisi Helep seherine ge-
dirdi. Gördü ki, yol kenarmda üç nefer oturub. Be-
zirgan Ehmet bunlara el tutmaq üçün pul verdi.
Qerib'in bacısı pulu almayıb, görek Bezirgan
Ehmet'e ne cavap verdi:
Sene qurban olum, bezirgânbaşı,
Gözlerem yolları gelmedi qardaş.
Ne gecem gecedir, gündüzüm gündüz,
Gözlerem yolları gelmedi qardaş.
Yeddi ildir yollarını gözlerem.
Xençer alıp bağrım başm teyleremz,
O gelmese, bu qürbette neylerem,
Gözlerem yollan, gelmedi qardaş.
Yaman olur qarlı dağlar bürcasıs,
Bir derdim var, qardaş onu açası,
Senem butasıdır, men de bacısı,
Gözlerem yollan, gelmedi qardaş.
A