brecht, modern epik tiyatro yazarlar iinde kendi kuramlarn ve kendi oyunlarn oluturan tek kiidir.

brecht'in kuramlar ve oyunlar epik tiyatroyu oluturur. aristocu dramda retmeye gtren eitici bir anlay vardr. epik dramda bilimsel, birey st nesnel bir tiyatro anlay vardr. toplumsal ilikiler nedensel balantlar ile ancak epik tiyatroda verilebilir. epik yazar zamana kendisini balamakszn gstermek istedii olaylar ve durumlar esas alabilir. ve bunlar arasndaki balantlar gsterebilir. bylece olaylarn e zamanlln gstermesi, olaylar tekrarlamas baka gr asndan eletirilmesi, kesmesi yorum yapmas mmkn olabilir. epik tiyatroda, malzemeyi zgrce kullanabilme olana vardr. insan inceleme konusudur. insan deiir ve deitirir. brecht'in oyunlar retici oyunlar, tiyatrosu da bir laboratuvar tiyatrosudur. brecht seyircisine hazr reeteler, ablon rnekler vermemekten yanadr. brecht oyunlar, retirken renen oyunlardr. sahne, oyuna ve oynay biimi stne ciddi deneylere dayal teori-pratik laboratuvardr. brecht'in oyunlarnda "sorun" getirilir ama "zm" verilmez, zm seyirciye braklr.

iki kta halinde yaz,m bu iire bir de nc kta ekleyip piskoposun yanld, insanlarn utuu anlatlabilirdi. ama brecht bu nc ktay seyirciye brakm. bu bercht'in btn oyunlarnda byledir. brecht'in getirdii estetik kuramlar ancak epik tr iinde anlam bulabilmitir. NAITIVE brecht'in tm tiyatro almalar naiv bir anlayla kmlenir. yaptlarnda ve dncelerinde hakim olan anlay yle aklar brecht'in oyunlarnda seyirci karsna karlan oyunun konusu insanlar arasndaki toplumsal ilikilerden oluan bir olgudur. gerei aklamann tek koulu bilimsel naivitedir

mesel almas,,,,
bu alma bir oyunu sahneye koyma srecinin ilk aamasdr. brecht "mesel almas"n burjuva tiyatrosundaki "yorumlama"nn yerine koymaktadr. dramatik tiyatrodaki ynetmenin kafasnda oluan yoruma karlk tm grubun ortak katld analiz grup almasdr. mesel almasnda yazar, ynetmen, oyuncular, klar, efektciler, kostmcler vs tm grup katlr. karlkl fikir alveriinde bulunulur. metin zmleri olaylarn birbirleriyle ilikilerini kefedilip, grnenin ardndaki gerein kefedilmesini salayacaktr. ekibin grup olarak vard bu sonuca tek bir ynetmenin dnerek varmas ok zordur. bu almalarn amac, rup almas, sonucunda seyirciye iletilecek MESEL bulmaktr. bununla birlikte bu almalar; oyuncularn metni anlamasna, elikilerin kefedilmesine, grubun bilin dzeyini anlamaya yarar. sonu olarak mesel bir oyunun toplumsal anlamn kefetme almasdr. alma sresince, insanlar ve toplumlar arasndaki ilikiler ynnden yasalar tannr.

EPZODK ANLATIM epizodik anlatm, brecht'in tiyatrosuna adn veren epik kavramndan tretilmitir. epik tiyatroda, epik anlatm olduu iin, ayn zamanda olan bir ok olay hep birden gsterilir. bu olaylarn tm konuyla ilgilidir. her oyunda kullanld oynanacak blmn ieriini belirtici balklar seyirciyi olaylarn srkleyici merakndan kurtarr. dikkatleri; eletirici anlay biimine ve dnceye yneltmek iin de seyirciye sahneden iyice bildirilmelidir ki, oyun srf iindekiler iin deil onun aracl ile bir eyler gstermek iin de oynanmaktadr. seyircinin sahnedeki olaya kanp aldanmasn nlemek iin arklar, dorudan doruya seyirciye yneliler, yorumlar ve szsz oyun ya da refleksiyon biimindeki tentilerle sahnelerden oluur. brecht sahnesinde daha ok nee ve elence vardr. dramatik yn sadece gei olarak kullanlmtr. her ne kadar henz sakinlememi olan dnyada sorunlar, skntlar, kavgalar byk bir yer tutuyorsa da, brecht'in tiyatrosunda nee n plandadr. bir korku ve acma tiyatrosu deildir. GESTUS gestus, retim sreci iinde srdrlmesi gereken naiv tutumun oyunculuk dzeyindeki ifadesidir. brecht'in estetik kuramlarndaki anlatlan olaylarn toplumsal anlam olan meselin k noktas sz deil, davrantr. sz ifade edecek davran yerine szn gerisindeki grnmeyen anlamlar gsteren davran "gestus"dur. her gestus toplumsal bir gestus deildir. gestuslar mimesisin karsnda yer almasna karn onu tamamyla dlamaz. brecht'e gre dil dncenin ifadesidir. jest de dncenin ifadesidir. gerek yaamda dil ile jest arasnda gerek bir uyum sz konusudur. kiinin bulunduu snf, bu snfla ekonomik toplumsal ve ideolijik ilikiler kendisini olumlu - olumsuz ynlendirir. gerek yaamda bu iliki ve elikiler yaamn yeniden yaratm olan "sahnede", oyuncu tarafndan ortaya karlarak, gzle grlr, elle tutulur hale gitirilmelidir... dille jest arasndaki karmak sreci oyuncunun aa karp gstermesinin estetik arac "gestus"tur. dille jest arasndaki uyumsuzluklar ise "toplumsal gestus"u verir. oyuncu, oyun ekibi, yazar, ynetmen, teknik ekip vs metne bak asn da gz nne alarak kendisinde rolne bak asn sahneye getirebilmesi ile gestusa yaklar. bilinli bir oyuncu canlandrd roln ifade ettii btn dncelere katlmak zorunda deildir. mimesis dayal oyunculukta, oyuncu figrn gerisinde kaybolmu durumdadr. seyirci de eletirel bir bak asna sahip deildir. gestusa dayal oyunculukta ise; mesel almas ve sonraki almalar srasnda elde edilen eletirel bak as seyirciye direkt geer. seyirci figr olaylarn geliimi iindeki yerini ve tutumunu eletirecek bir bak asna sahiptir. gestu'larn elde edilmesi iin epizodik bir yap kesinlikle zorunludur, epizodik yap elde edilmeksizin gestus'lar elde etmek imkanszdr. YABANCILATIRMA inanlan bir ein yabanclavermesi bildik ve allm bir olgu karsnda hayret uyandrmasna yanaclatrma efekti diyor brecht. ada toplumlarda yabanclama insancl anlamlarn kopmuluu, yitirilmiliidir. brecht ise insancl anlam yakalamak iin "yabanclatrma" kavramna ynelir. brecht'e gre yabanclatrma, naivite'nin bir anlatmdr. yabanclama ayn zamanda diyalektiin yasalaryla dordudan ilikilidir.

1) bir anama yolu olarak yabanclatrma (anlamak - anlamamak - anlamak) reddin reddi 2) anlalrla kadar anlalmazln ylmas ( niceliin nitelie dnmesi) madde niceliin nitelie dnm yasas 3) genelin iinde zel (olayn kendine zgl, tipiklii) hereyin birbiriyle ilintili olduu yasas 4) gelimenin an (duygularn baka kart duygularn zerine - iine geii) ayn anda eletiri de zdeleme -ztlarn birlii ve mcadelesi yasas 5) eliki (bu ilikiler iinde bu insan byle byle davranlara byle sonu) hem ztlarn birlii ve mcadelesi yasas hem de hereyin birbiriyle ilintisi olduu yasas 6) bir eyin bir bakas ile anlalmas (balangta kendi bana bamsz anlam olan sahne dier sahnelerle balant yoluyla ayr bir anlamn katlmasyla yeniden yaratlr) 7) srama ( sramalarla ilgili epik geliim) niteliin nicelie dnm yasas 8 ) ztlarn birliktelii ( btn oyun iinde ztlar aranr. baba ve oul dardan baknca bir btn grlmesine karn, bir takm sebeplerden birbirlerine kar mcadele verebilirler) 9) bilmenin pratikletirebilirlii anlalmas istenen eye, dikkat ekmek iin allm, bilinen, dpedz grnen o eyi, zel dikkat ekici beklenmedik bir duruma getirmek, bylece daha anlalr yapmaktadr. srf allm olduu iin apak gibi grnen bir ey belli bir biimde anlalmaz hale getirilebilir ama bir artla sonunda daha iyi anlalabilmesi salanabiliyorsa. bunu brecht yle zetliyor; anlalmam nesneleri hi beklenmedik ortamlara iterek ve bylece yerini deitirmek suretiyle gereini tanmak. bir olay ya da bir karakteri yabanclatrmak o karakteri ya da olay kendiliinden, anlalrlndan, tannrlndan, grnrlnden uzaklatrmak, merak ve aknlk uyandracak duruma getirmektir. yabanclatrma ifadesini gestus'larda bulur. yabanclatrma efektleri gestus'larn yansra k, sz, ses, grnt ilikisi ve elikisi, dekor, kostm, makyaj, teknik vs gibi tiyatro elerini belirli bir sistematik iinde mesele uygun kullanmakla salanr. yabanclatrma, brecht'in epik tiyatrosuna bilimsel zellik kazandran en nemli yntemdir. sonsuz yabanclatrma efekti elde etmek mmkndr. ve epik tiyatroya ilevsellik nemlidir...

TARHSELLETRME sradan olaylar skclklarndan arndrlarak zel sreler olarak gsterilir. seyirci gncelden tarihe kamaz, gncellik tarih olur. epik tiyatroda tarihselletirme, yabanclatrmann bir uzants olarak kabul edilir. estetik olarak epik oyunlarda mutlaka tarihsel olaylar ele almak deildir. tarihsel olsun olmasn btn olaylar tarihsel olarak ele almaktr. tarihselletirme efektleri, yabanclatrma efeklerinde ortaya kar. tarihselletirme gncel olan gncellikten kararak, belirli bir tarihi momentin rn olduunu gsterilir. seyirci gncelliin dnda farkl bir adan oyunu inceler, yaanan toplumsal ann mutlak olmadn, eletirilebilir ve deitirilebilir olduunu anlar. ANLATIMCI YAPI epistomolojik bir bak as ile, anlatmc yapnn oluum koullar elde edilebilir. yaamn realitesi, sanatn realitesini de belirler. epik oyunlarda, seyirci oyunla zdelemedii iin, aktif konumunu korur ve eletirel bir gzle oyunu izler, anlatm yoluyla sunulan ideolojiler zdeleme olmad iin rr. acma ve korku duygular ile zdelemeyen seyirci olaylar eletirerek gereki duygu, dnce, eylem ve tavrlara ynelir. oyunlarn iinde benzetmelerle yer verilen yaam realitesi, sanat realitesi ile atarak oyun ALGISAL bilgi dzeyinden BLMSEL bilgi dzeyine ulatrlr.

anlatmc yap estetiksel ifadesini epizotik anlatmdan alr. seyircinin aktif olarak oyuna katld anlar, dramatik erinin kesintiye urad noktalardr. GSTERMEC OYUNCULUK uzak dou ve in tiyatrosunda belirgin olan gstermeci oyunculuu brecht de kullanmtr. brecht, stanislawski'nin zdelemeye dayal oyunculuk anlayna karlk yeni bir teknik ve oyunculuk arayna girdi. bulaca yeni oyunculuk ynteminde zdeleme olmayacak, oyuncu ile seyirci arasnda iliki telkin yoluyla deil, baka bir yoldan verilecek. seyirci hipnoz durumundan kurtarlacak, oyuna konsantre olmayacak ve oyuna eletirel bir gzle bakacak ve tepkileriyle oyunu ynlendirecektir. brecht nceleri zdelemeyi tmyle reddetmemi, denetimli diyalektik bir oyunculuk anlayna ynelmitir. bu anlayla uzun sre ve dzenli almalar sonucu brecht gstermeci oyunculuk anlayn formle etmitir. oynamak (gstermek) ile yaamak (zdelemek) arasndaki fark ve ikisinde de oyunun seyirciye verdiklerini aratrd ve formle etti. gstermeci oyunculuk anlay, zdelemeyi seyircininkatharsise ulamasn ortadan kaldrm, bununla birlikte benzetmeci tiyatronun estetik deerini yok etmemi, korumutur. brecht, epik-diyalektik oyuculuk anlaynn dramatik oyunculukla karlatrmasn yapmtr. dramatik tiaytro / sanat aynadr; dramatik tiyatro seyircisi oyun esnasnda ve bitiminde yle dnr: gzel ve doal bir ey / olaylar adeta yaadm / adamn durumu yrekler acs, ok etkilendim / tylerim diken diken oldu / alamamak iin kendimi zor tuttum / sanat buna derler / ne kadar gerek, ne kadar doal epik tiyatro / sanat dinamodur; epik tiyatro seyircisi ise oyun srasnda ve sonunda yle dnr: bak bunu dnmemitim / yle yapaca aklma gelmemiti / inanlr gibi deil / bir kar yol var ama gremiyor / sanat diye buna derler / ok artc ok / alanacak eye glyorlar / glnecek eye alyorlar brecht'in gerekilik anlay toplumcu olmaktan ok devrimci olarak dnlebilir. brecht'in tiyatrosu eletireldir. tiyatrosuna adn veren gestus, yabanclama, anlatmc yap, brecht'ten nce de vard. brecht bunlar kullanarak kendi anlayn katarak bu senteze ulat epik tiyatro sentez tiyatrodur BRECHT (1)* Eyll ay, sonbahara girilen gnler. rili ufakl hesaplarn yaplmaya baland kendi iinde olabildiine sarsc Gndelik hayatn sepya bir fotorafa dnt, yamurun iddetlendii, ta demelere sar yapraklarn dt O, birden ylece belirdi. stanbulu sarp sarmalayan, ince krmz bir iplik Kamuya ak alanlarda, kitle iletiim aralarnda hep O, rahatsz edici kzl erit. Bir yol gibi beyaz afilerin zerinde, kitlelerin aina olamad cmlelerle birlikte nsan Neyle Yaar? B.B.. Gndelik hayat ritminde bouan, boulan kitle, yirminci yzyln balarndan gelen epik l anlamakta ve anlamlandrmakta zorland, kafalar kart. Kimdi bu adam? Yllar sonra, yeniden Her gn byk bir itina ile gerekletirdiimiz gndelik alkanlklarmza omak sokuyor, cmleleri ile mdahale ediyordu. On birinci Bienal, kente Kuruluk Opera oyunundan kopan, dalan cmleleri samt. Kkrtc, merak uyandrc KSVnin kratr tercihindeki baar ve kratr ekibinin tercihleri; belirtmeliyim son yllarln en baarl almasn yaratt. Net politik bir dil olabildiine provakatif WHW, Ivet urlin, Ana Devi, Nataa Ili ve Sabina Saboloviten oluan What, How & for Whom -WHW- (Ne ,Nasl ve Kim in)kurulduu 1999 ylndan bu yana almalarn Hrvatistann Zagreb kentinde srdren bir kratr kolektifi ve kr amac gtmeyen bir grsel kltr kuruluudur. ada sanatta etkin, vurucu pek ok ie imza atm yaratc bir ekip, son iki aydr stanbul kentinde.

Bin dokuz yz yirmililerin banda, iki dnya sava arasnda. Kaba politik, toplumsal, entelektel elikilerle paralanm ve dalm bir dnemde. Yirmi drt yandaki Bertolt Brecht, bir gece de Almanyann yaznsal ehresini deitirmiti. Gecede Trampet Sesleri adl oyun, ksa sre de dnya yaznn ynlendirecek bir dil ustasn, tiyatro kuramcs, uygulaycs ve byk bir ozan insanlk belleine eklemlemiti. Yazdklar, yorumlar ve varlyla hepimize KUKUyu bulatryordu. Kkrtc sorularnn, saa sola satamalarnn cevab verilemediinden, nerdeyse yzyl sonra KUKU stanbul kentine cmle cmle yaylyordu Tam da zamannda, bir distopyay yaantladmz, beter, vahi kapitalist amzda. Kuruluk Opera, burjuva toplumunda mlkiyet dalm srecini, dilenci ve gangster eteleri zerinden baka bir deyile sulular dnyas zerinden gsterir. Karakterlerin su ileme arknda, toplumun bir imgesini yaratr. Tarihi, bir snf mcadeleleri tarihi olarak tanmlayan ve ynetenlerin tarihinin yerine ynetilenlerin tarihini kaydederek, baka bir deyile tarihin teki yzn gsteren Marksn bu yntemini, Brecht, epik tiyatronun temeline oturtur. Olaylara, yerleik alkanlklar ters evirerek bakar Belki bizlerde Brehti, gnmzde tedavlden kalkm etik gibi szckleri hatrlayabilir, zerine dnmeye balayabiliriz. Bu kapitalist diliyi dntrmeye bir yeni yaratabilmeye adm atabiliriz BRECHT 2,,,, Kuruluk Opera, burjuva toplumunda mlkiyet dalm srecini, dilenci ve gangster eteleri zerinden baka bir deyile sulular dnyas zerinden gsterir. Mzikli oyun, Londrann en yoksul ve en karanlk kesimlerinin snd Soho ve Whitechapel gibi kenar mahallelerde geer. Macheath(Mac), hi iz brakmayan cani, kundak, soyguncu ve kadn avcs olarak tantlr. Kendi deyimiyle burjuvazinin haydutlara olan sevgisi, bir haydutun burjuva olamayaca yanlgsna dayanr. Bu yanlgnn babas da bir baka yanlgdr: Bir burjuva haydut olamaz. O zaman aralarnda hibir fark yok mu? Var: Bir haydut, bir korkak olamayabilir. Dilenci Dostu firmasnn efi olan Peachum, Londral dilencilerin efi olarak altrd dilencileri insanlarn kalbini szlatacak klk kyafetle donatmaktadr. Peachum: Kimse insann gerek dknlne inanmaz Brecht, Peachumu, dkknnda dolaan, herhangi bir eyin kaybolmamas iin, yalnzca kontrol grevi yapan biri olarak tanmlar. Ve ekler, aresizliin bu derecesi; itici olmaktan ok sarscdr. Macheath, Peachumun kendisine k kz Pollyle bir

ahrda evlenir. Evlilik treni, Londra yeralt dnyasnda byk burjuvazinin, abartlm pozlarla bir gldrye dnen ve ruh dnyasnn sergilendii sahnelerdir. Hemen hi kimseyi derinden yaralamadan alay ve talamay derinletirir. Peachum, gangster damadn yakalatarak bana konan dl ister. Polly etede stlendii ikinci patron roln srdrmek ister. Mac ise banka kurmann peindedir. Finalde Mac, daraacnn nnde aslmay beklerken, Peachum ne kar, Macin aslmayacan, nk bunun gerek bir olay deil sadece bir opera olduunu syler Macin, sokak soygunculuundan bankacla geme niyeti, Kuruluk Operay bir parodi olmaktan karp dorudan bir saldrganln gerek dzeyine gtrr. Bir maymuncuk bir hisse senedinin yannda nedir ki? Oyun, Brechte dnyann kaplarn aarken, epik tiyatronun da kuramn temellendirir. Mzik, yabanclatrma efekti olarak kullanlmt. Brecht, topya ve gerek arasndaki diyalektik oyunda dnyann deitirilme olanan gstermeyi hedefliyordu. Bienalin temasn da belirleyen yabanclatrma etmeni ya da efektini yani Brechtin kulland yntemi zetleyecek olursak; elikili, uyumsuz ya da sama iki durum ya da imaj birbirleriyle kar karya getirilir. nsana ait olan bu durum bir ok, bir aknlk, geleneksel ve allm krc bir etki yaratr. Kullanlan etmen mzik, gestus, sahne dzenindeki form deiiklii olabilir Bir sreliine de olsa kente kuku hkimdi. Varl hl duyumsanan; Brechtin tanmyla varoluun en kolay tarznda sanatta