You are on page 1of 24

evirmenin nsz Mike Gane, Baudrillard Live balkl metnin giriinde Foucaultyu Unutmakla ilgili olarak unlar sylemektedir:

Baudrillard, Foucaultyu eletirdii Oublier Foucault adl dillere destan, nl makalesiyle kendi lkesi Fransada adndan sz ettiriyor ve bu makalesi yznden aa yukar Derridannkine benzer bir ekilde- Fransann Akademik dnyasnda giderek etkisi artan Collge de France (Michel Foucault 1970 ylnda bu kuruma seilmitir) Profesrnn nfuzu altnda bulunan akademik kurumlardan dlanyordu. Aslnda bu metin Critique dergisi iin bir kitap tantm yazs olarak kaleme alnm ve metnin bir kopyas zerinde kimi yorumlarda bulunabilecei beklentisiyle Foucaultya gnderilmiti. Baudrillard uzun bir gecikmeden sonra makaleyi Galile yaynevi araclyla yaynlad. Bu Foucaultnun houna gitmedi hatta bir keresinde Foucaultnun Bunca i arasnda Baudrillard ismine ayracak fazla zamanm yok dedii sylenir (baknz: D. Eribon, Michel Foucault, Cambridge, Mass. Harvard University Press, 1991). Hi kukusuz, Oublier Foucault, Baudrillardn kariyerindeki nemli dnm noktalarndan biridir. Makale, Baudrillardn akademik sosyoloji almalarndan kesinkes bir ekilde uzaklamaya balam olduu bir dnemde yazlmt- bu sre ortodoks sosyologlarla kendisi arasnda dikkate deer bir ayrla yol at. Nitekim Baudrillard ele geirdii ilk frsatta niversite retim yeliinden ayrld. * *M. Gane. Baudrillard Live, Routledge 1993, London-N. York, (Giri Blm. S. 1-2. Yaynlanmam eviri: Bernar Kutlu) Bundan sonrasn Baudrillarddan (1993 ylnda stanbula gelmi olduu gnlerde) dinlemitim. Foucaultyu Unutmak yznden (Trkiye ve daha pek ok lkede olduu gibi, bulunduu kadrodan bir st kadroya atanmak isteyen, akademik kariyer peinde koan insanlarn, girmek zorunda olduklar snavlarla=amalar gereken jriler vardr!) Baudrillard, birden ok kez karsna km olduu (bu hep ayn yelerden oluan bir jriymi!) jrideki kadn profesrn Foucault yanda olmas ve kendi grlerine yakn dier iki retim yesini de kendi yanna ekmesi sonucunda nl dnr bir trl bir st kadroya ykselemez. Bu ilk frsatn eline geebilmesi iin yaklak on, on iki yl beklemek zorunda kalr. Sonunda deien jri yesi kadn yerine Baudrillardn doktora tez jrisinde yer alm olan bir profesr atannca, Baudrillard st dzey bir kadroya ykseltilir ve emekliye ayrlmas salanr. Doal olarak bu iin tatl yani dedikodu yandr. Peki, ne olmutur da Baudrillardn bana bu iler gelmitir? Bu sorunun yantn bu metnin tamamn okuduunuzda alm olacaksnz. Ama ben okuyucunun msaadesiyle metinle ilgili bir iki ey sylemek istiyorum. Foucaultyu Unutmak ykte hafif pahada ar deil, ok ar cinsinden bir metindir. Bir anlamda Foucaultnun bu metnin arl altnda ezilmi, unufak edilmi olduu sylenebilir. O tarihlerde Collge de France tarafndan artk (en azndan Fransa snrlar iinde) tarihi bir ant olduu tescillenmi bulunan Foucaultyu inanlmaz derecede kt bir durumla ba baa brakan bu metin Foucaultyu dven ama hakkn yemeyen bir metindir! Baudrillard, uzun bir makale olabilecek kadar ksa bu metinde, zellikle Foucaultnun Gzaltnda Tutma ve Cezalandrma ve Cinselliin Tarihi (Asl zerinde durulan metin budur.) kitaplaryla, yazarn daha eski tarihlerde yaynlam olduu Deliliin Tarihi ile dier metinlerine de gnderme yaparak: politik iktidar, cinsel iktidar, arzu, retim bu arada

Deleuze ve Guattarinin Anti-dipini de eletirmeyi unutmadan-, psikanaliz, devrim, bask altnda tutma, vb. alanlar kapsayan zmlemesini hedef almaktadr. 1976 ylnda yaynlanm olan ve Baudrillardn dncesinde temel dnm noktalarndan biri olarak nitelendirilebilecek Simgesel Dei Toku ve lmde yazar, gelimi olarak nitelendirilen Batl toplumlarn tarihsel bir srecin sonuna gelmi olduklarn ve ulalm olan bu uygarlk dzeyinin gerekte ulalabilecek ya da ulalmas gereken en st aama deil, olsa olsa bir baarszln simgesi olabileceini (yani herkesin sylediinin tersini), oysa ilkel olarak (Bat tarafndan doal olarak) nitelendirilen ve simgesel denilebilecek bir dei toku dzenine sahip toplumlarn oluturmu olduklar kusursuz olarak nitelendirilebilecek ritel bir yapnn yine Batya oranla ok daha baarl saylabileceini ve onun alternatifi olarak gsterilebileceini dier pek ok neri arasnda doal olarak- dile getirir. Foucaultyu Unutmak, daha ncesinde Gstergenin Bir Ekonomi Politii ve retimin Aynas adl almalarn yan sra Simgesel Dei Tokuda dile getirmi olduu kuramsal dncenin Foucault metinleri zelinde bir tr uygulamas ve denenmesi gibi bir eydir. nk simgesel dei toku dzeninde cinsellik, iktidar, bask, arzu, bilinalt, deer, vb. kavramlarn ya bir anlam yoktur ya da uygar olarak nitelendirilen toplumlardakinin hemen tam tersi saylabilecek anlamlara sahip olduklarn (Maussun bu konuda yaynlanm metinleriyle, zelikle Ba, Armaan zerine Bir Deneme balkl almasndan yola karak) gsteren Baudrillard Foucaultyu Unutmakda simgesel dei toku (ya da potla) dzenine ait terminoloji ve verilerden yararlanmann yan sra, bizzat Foucaultnun unutmu olduu ya da yle grnd, iinde bulunulan tarihsel konjonktr de gz nnde bulundurarak nl dnr eletirmektedir. rnein en azndan balangc konusunda ok somut ve net bilgi ve verilere sahip olunmad sylenen Klasik a bir zmleme alan olarak semi bulunan Foucaultnun bu seiminin bir anlamda bilinli bir seim olduunu syleyen Baudrillard, Foucaultnun byle bir seim olanandan yararlanarak aslnda ektii sylev araclyla dierleri arasnda- kendine ait bir iktidar alan yaratma abasnda olduunu iddia etmektedir. te yandan: delilik, toplum, bask, cinsel arzular, bilinalt ve iktidar arasndaki ilikileri aklamaya alan Foucaultnun yine bilinli olarak ktidar kavramn (zellikle de politik iktidar) sorgulamaktan katn sylemektedir. Bu arada devrimcilerin asl istedikleri eyin devrim yapmak deil iktidar elde etmek olduunu, zaten bu yzden gnmzde (1960-70ler) iyice yzeysellemi olan marksist dncenin iktidar kavramn sorgulayarak onu amak gibi bir niyete kesinlikle sahip olmadn ileri srmektedir. Foucaultnun cinsellik, iktidar, bask, arzu, delilik, vb. konularla ilgili olarak bu kadar gzel ve kusursuz sylev ekebilmi olmasnn kkeninde btn bu konu ve kuramlarn gnmzde anlamlarn yitirmi olmalarnn yattn syleyen Baudrillard, Foucaultnun sylevinin gereklii kapsayan bir evrene deil, bir simlasyon evrenine ait olduunu ve bu yzden onu bilimsel bir zmlemeden ok bir vakayiname olarak nitelendirmenin daha doru bir ey olacan iddia etmektedir. ktidarn bir nesne-zne (kadn-erkek ilikilerinde olduu gibi) oyunu olduunu ve bunun kkeninde arzu deil, meydan okuma ve ayartma kavramlarnn bulunduunu syleyen Baudrillard gerekte iktidarn gerisi hilik ve boluktan ibarettir demektedir. nk ilkel toplumlarda iktidar diye bir ey yoktur ya da iktidar znesi bir kukladan baka bir ey deildir. Bir baka deyile iktidar simgesel bir olaydr ve zneye ancak bakalar

tarafndan vekleten, geici olarak devredilebilir. Bunun bilincinde olmayan bir iktidar znesi (aydn, politikac, vb.) en ksa sre iinde alaa edilme durumuyla kar karya kalacaktr. znenin vekleten iktidara gelebilmesi iin nesneyi ayartmas, ikna etmesi, ona meydan okumas gerekmektedir. Baudrillarda gre Foucault ite bu ayartma ve meydan okuma dzenini reddettii iin (????) , iktidar cinsellik, arzu, bask altnda tutma ve bilinalt gibi kavramlarla, mikro-fizik, mikro-biyoloji terminolojisinden de yararlanarak bireyselletirmeye yani maddiletirmeye ya da somutlatrmaya yani iktidar kavramn arptmaya kalkr. Bu bir anlamda genel olarak iktidarn yitirmi olan znenin, bireysel boyutlarda (yani Foucault rneinde olduu gibi) bir (mikro?) iktidara sahip olabilme ans olduunu ileri srmesi gibi bir eydir. :)) Baudrillarda gre Foucaultnun sylevi zetle: iten getikten sonra ortaya kan bir mesihin, i iten getikten sonra yaplmaya allan bir devrimin, i iten getikten sonra ekilmi bir sylevin simlatif zelliklerine sahiptir. te bu yzden Foucaultyu Unutmakta yarar vardr. Ouz Adanr Foucault'yu Unutmak Bir ustann elinden kt belli olan ve ne demek istediini, insan kendine hayran brakacak bir ekilde sunan Foucaultnun anlatm kusursuz olarak nitelendirilebilecek bir anlatmdr. Foucaultnun szn ettii ey despotik bir yapdan ok, bundan byle bir i ie gemi yap grnmne sahip, drlm bir halnn yere yayldka bymesi ve lirik bir koronun kkeni belli olmayan (ve ayn zamanda sonu da belli olmayan bir iir, bir tragedya gibi) bir ark okumasna benzeyen u genetik iktidar sarmaldr. Giderek byyen bu sarmaln, daha kesin hatlara sahip olduu grlmektedir. te yandan toplumsal, zihinsel ve bedensel anlamda delik deik olmu bir an iinde yzen u iktidarn klcal denilebilecek damarlara kadar yaylmasn, u iktidar teknolojilerinin en minimal boyutlara kadar ayarlanabilme zelliklerine (bu noktada g ilikileriyle, ayartmay birbirlerinden ayrabilmek olanakszlamaktadr), btn bunlara (ayn zamanda bir iktidar sylevi olma zelliine sahip olan) Foucaultnun sylevinde dolaysz bir ekilde tank olabilirsiniz. Bu sylev yaratm olduu alann tamamn biimlendirmekte, kaplamakta ve bu konuda sylenebilecek her eyi ne bir fazlas ne de bir eksiiyle sylemektedir. Bu sylevde yer alan en nemsiz nitelendirmeler bile en ince ayrntlarna kadar anlamla ykleneceklerdir. Tank olunan ey cmlelerle, blmlerden oluan bir sarmaln ykseliidir. Bir ustann elinden kt belli olan bu sylevde dnyann merkezi yer deitirerek, yeni alanlar almakta (bunlar yeni iktidar alanlaryla, sylev alanlardr) ancak bu boluklar, her nedense, stne titrenmi ve ok sarih bir anlatm sayesinde hemen annda doldurulmaktadr. Anlamsz tek bir szck, fantazm ya da geri tepmeden imtina edilmi bu hatasz Foucault sylevi ayn zamanda akc bir nesnellik, dz ve izgisel olmayan bir anlatmn yan sra belli bir yrngeye de sahiptir. Bu sylevde anlam asla yazl metnin tesine gemeye almamaktadr. Bu sylevin herhangi bir afallamaya yol amayan anlam, metnin kendisine de numara bol gelmemektedir yani bu sylevin amac gzel bir sylev olabilmek deildir. Foucaultnun sylevi zetle kendilerini betimlemeye alt iktidarlarn bir ikizi (aynadaki yansmas) gibidir. Zaten bu sylevin gc ve ayartcl da buradan kaynaklanmaktadr yoksa sunmu olduu, bir leit-motifden baka bir ey olamayacak hakikat pay denilen eyden deil. Hakikat pay: hakikatle ilgili deneylerdir ama o kadar da nemli bir ey deildir.

nk Foucaultnun sylevi bir bakasnn sylevinden daha gereki deildir hayr bu sylevin byleyici olan yan nesnesini ok byk bir kurnazlkla gzler nne serebilen biz zmleme olmay becermi olmasdr. Bu zmleme, nesnesini hem somut hem de taktik adan, kesin bir ekilde betimleyebilmektedir. Bu betimleme alannn iinde yer alan ayartma zmlemenin gcn arttrrken, dil de bu ilem sayesinde yeni iktidar biimlerinin olumasna neden olmaktadr. Tpk Lvi-Strauss tarafndan simgesel etkinliine kadar belirlenmi olan mit gibi. yleyse bu sylev hakikat zerine ekilmi bir sylev deil, szcn gerek anlamnda mitik (efsaneye benzeyen) bir sylevdir ve yaratm olduu o hakikat etkisine ahsen iten ie, hibir kuruntuya kaplmadan inanm olduumu syleyebilirim. Zaten Foucaultnun izini srenler, farkna bile varmadan bu mitik dzenlemeyi skalamakta ve kendilerini bir anda hakikat, sadece ve sadece hakikatin karsnda bulmaktadrlar. ktidar zerine yazlm bu zmleyici vakayinamenin (chronique) kusursuzluu insan tedirgin etmektedir. Ancak satr aralarnda bulunan bir eyler, bu gerek olamayacak kadar gzel ve uyumlu anlatmn tersine, eer iktidar, cinsellik, beden ve disiplin konularnda bu kadar kesin bir ekilde konuabilmek mmkn olabiliyorsa ve bu i onlarn geirmi olduu biim ve yap deiikliklerinin (mtamorphoses) en ince ayrntlarna kadar srdrlebiliyorsa; o zaman bir anlamda tm bu anlatlanlarn bundan byle miadn doldurmu eyler olduklar ve Foucaultnun byle bir hayranlk uyandrc manzara sunabilmesini salayan eyin ise, bugn artk tersine evrilebilmesi kesinlikle olanaksz bir dnemin ilk balang yllarn (bu belki de zerinde alan son dinazorun Foucault olaca klasik adr) kendine alma sahas olarak semi olmasdr. Kulland terimlerin anlamlarn yitirmeden nce, bu zmlemenin en hararetli blmleri araclyla, sunabilecekleri en uyumlu manzaray sunmu olduklar sylenebilir. Apollinaire: Zaman dediim zaman, zaman gemi oluyor diyordu. Foucault da iktidarn neye benzediini bu kadar gzel bir ekilde anlatabiliyorsa (stelik bunun iin gerek, nesnel, oulcu bir bak asna ait terimlerden yararlanmtr. Ancak bu arada unutulmamas gereken bir ey varsa o da bu terimleri nesnel bir ekilde sorgulama iini savsaklam olduu gereidir grlemeyecek kadar kk boyutlara indirgenip, unufak edilerek darmadan edilmi ancak sahip olduu gereklik ilkesi, her nedense, sorgulanmayan bir iktidar), bunun nedeni iktidarn lm olmasdr. ktidar herkesle paylamaya kalkmakla iktidar tamir edilip, onarlm saylmaz. nk iktidar, bizim henz nasl olduunu tam olarak anlayamadmz bir ekilde ortadan kaybolmu durumdadr. ktidar ne bileyim ben bir tersine evrilme, hkmn yitirtme ya da simlasyon yoluyla hipergerekletirilerek yok edilmi olabilir. Ancak doru olan bir ey varsa o da ban bir trl soy aac denilen eyin zerinden kaldramayan Foucaultnun, iktidar dzeyinde gzden karm olduu bir eylerin bulunduu gereidir. Foucault asndan politikann sonu yoktur yalnzca biimsel ve yapsal dnmler vardr. Despotluktan, disiplin toplumuna oradan da mikrohcrelemeye aynen fizik ya da biyoloji alanlarndakine benzer bir ekilde geilmitir. Bu, egemenlii altnda bulunduumuz iktidar dncesi konusunda muazzam olarak nitelendirilebilecek bir gelimedir oysa iktidar aksiyomu konusunda deimi olan bir ey yoktur. ktidar henz kendi srrn ifa etmemitir, bir baka deyile gerek bir ileve sahip minimum tanmnn tesine gemeyi reddetmektedir. yleyse bu durumda yine ok gl bir gereklik ilkesiyle, ok gl bir hakikat ilkesinin yan sra politikayla, sylev arasndaki uyum olaslna (iktidar artk yasal ve yasaklayc bir despotluk dzeni deildir, o hala geree ait nesnel dzenin bir parasdr) doru bir yn deiikliinden sz edilebilir. Foucault bize ardarda sralanm bu yn deiikliini bildiren sarmallar betimlerken, bu arada, birinci sarmaln da kendisine, iktidarn asl terim olmas ve iktidarn yok edilmesi trnden bir sorunun da asla sorulmamas kouluyla, iktidarn en ince ayrntlarna kadar nasl ilerleyebileceini gsterdii grlmektedir.

Peki ya Foucaultnun u ok gzel bir ekilde dile getirmi olduu cinsellik (sonu olarak bu da cinsellik zerine zmleyici bir sylevden baka bir ey olamamaktadr, bir baka deyile sylemek istediklerini syleyebilmek iin yle ok derinlere yani cinsellik zerine duygusal szlere bavurmayan ya da bilinaltnn altna inmeye almayan sylevlerin, o metin dzeyindeki, berraklna sahip olan bir sylev) konusuna ne demeli? Peki ya bizim kltrmze ait (o da) nemli bir rn olan cinsellik konusunda bize bylesine gzel bir tablo izebilmi olmasnn nedeni, dieri gibi, onun da ortadan kaybolan bir ey oluuysa ne olacak? Cinsellik de insan ya da toplumsal gibi gelip geici olabilir. Peki ya cinsellik sylevinin ufuklarnda grlen: cinselliin gereklii adl oyun, yerini baka simlakrlara brakarak, kendisiyle birlikte arzu, beden ve bilinaltna ait ok nemli gnderenlerin de silinip yok olmasna neden olursa ne olacak? Bu anlatlanlarn hepsi gnmzde yle gl bir konumdadrlar ki Foucaultnun varsaym bile uzun vadede az ok cinselliin lmesiyle noktalanmaktadr. Cinsellikle, arzunun bin yl (millenium) olarak nitelendirilebilecek bir bin yln al konumasn yapma benzeyen psikanaliz, belki de bu bin yln sona ermesinden nce herkesin gzleri nnde cereyan edecek bir biti treni dzenleyecektir. Belli bir adan bakldnda marksizmin snf mcadelesini: snflara ait tze el koyarak, onlar birtakm kuramsal giriimlerin iine gmmesi gibi psikanalizin de bilinaltyla, arzuya bir son vermi olduu sylenebilir. Bundan byle arzuya zg bir stdille (mtalangage), alp geilmi bir cinsellik sylevine bavuracaz. nk cinsellie ait gstergeler bu zgn stdille, bu sylev iinde yinelenirlerken, gerekte bir belirsizlikle, youn bir psiik enerji eksikliini gizlemektedirler. Cinselliin gndemini atl bir cinsel ortam belirlemektedir. Politikayla, cinsellik arasnda pek bir fark yok: 1968 ylnda her eyin politik olduunu anlayabilmemiz iin ne kadar ok grev, barikat, sylev ve kaldrm ta grmemiz gerektiini bir hatrlayn. Her yan bir gibi saran, yasaklanan ve yinelenen pornografinin her eyin cinsellikle ilikili olduunu sezinletmeye balad grlmektedir (Art Press, Pornografi zel Says). Katmerli samalk. Her ey hem politikayla hem de cinsellikle ilikiliymi politikann kmekte olduu, zgrletirilmi cinselliin hipergereklii iinde yer alan nemli bir gnderen sistemi olarak, ayn cinselliin, iin iin eriyerek, ortadan kaybolduu bir srada birbirine kout iki sama gndem. Foucaultnun dedii gibi, cinsellik ve cinsiyet konusunda burjuvazi kendini nceleri grkemli bir bedenle, itibarl bir hakikate adam olsa bile daha sonra bunlar toplumun geri kalan kesimlerine sradan bir hakikat ve aln yazs olarak kaktrmtr. Bu simlakr burjuvazinin teni zerinden, muhtemelen cildini de eriterek, akp gitmitir. Bu yeni sarmal ya da cinsellik simlasyonu, bu, birincisinin yerini alm olan yeni cinsel gereklik, bu, yitirilmi gnderenler sistemi* (*Muhtemelen pornonun varlk nedeni tam tersine o grotesk hipergereklii sayesinde, bir anlamda, gerek cinselliin hala yaadn kantlayabilmek amacyla bu yitirilmi referans sistemlerinin yeniden harekete gemesini salamaktr.) -bu yitirilmi gnderenler sistemi gerekte belli bir biime sokulmu olan bilinalt adl mitin uyumlu grntsnden baka bir ey deildir- ne kadar da byleyicidir. Oysa Foucaultnun bu kadar gzel bir grnt sunmasnn nedeni klasik cinsellik formlnn dna kmay baaramam olmasdr. Cinsellik onun sayesinde bir sylev grnmne kavumu grnse bile gerekte bu grnmn kendi iinde tutarl olduu anlalmaktadr. nk iktidar gibi bu grnmn (biimin) nlar da kendine zg olumlu bir krlmaya uram gibidir. Sylev bir syleve benzemekle birlikte kapsama alan iinde bulunan oyunlar, stratejiler ve tezghlar gerektir: histerik kadn, histerik olgun insan, mastrbasyon yapan ocuk, dip kompleksi reten aile gibi. Hem tarihi, hem gerek hem de gdmlenmi olmakla birlikte ilerine asla hile katlmam olan bu dzenekler psiik enerji ve libidinal adan arzulatc makinalardan (Deleuze-Guattari n) daha hilekr saylamazlar. Bu dzeneklerin hepsinin srp gitmekte

olduklar iddias dorudur. Bir zamanlar btn bunlar bir gereklie sahiptiler ancak simle edici bu organizmalar bu zgn organizmalarn her birinin yinelenebilmesi iin aba sarf ederlerken, asl byk simlasyon tezgh btn bu tertibatlarn bir sonraki sarmalda yeniden ortaya kmasn salamaktadr. Oysa Foucaultda bu konuyla ilgili tek bir satr bile yoktur. nk bak as klasik iktidar ve cinsellik semiyrjisinin (smiurgie) dna kamamaktadr. Foucault btn bu organizmalar (makinalar) eline geirmi olan simlakrn sama semiyrjisinden bihaber grnmektedir. Dierlerini silip spren bu yeni sarmal belki de yeni bir arzu ve iktidar biiminden baka bir ey deildir. Ancak bu dncenin sahip olduu gereklik pay insana pek inandrc gelmemektedir nk kulland bu terminoloji yznden her trl sylevin daha batan itibaren kmesine neden olmaktadr. Barthes, Japonya konusunda: Orada cinsel ilikinin dnda kalan bir alanda cinsellie rastlayabilmeniz mmkn deildir. Oysa Amerika Birleik Devletlerinde cinsellikle, cinsel ilikinin dnda her yerde karlaabilirsiniz demekteydi. Peki ya cinsel ilikinin artk cinsel ilikiyle bir ilikisi kalmamsa ne olacak? Hi kukusuz cinsel zgrlk ve pornoyla birlikte cinsellikle ilgili aklamalarn da vb. lmne tank olmaktayz. Oysa Foucaultnun bu konuyla ilgili yapm olduu en gzel aklamalar, her nedense btn bunlarn anlamlarn yitirmi olduu bir dneme rastlayacaktr. Gzaltnda Tutma ve Cezalandrma konusundaki disiplin, panoptik ve saydamlk kuram iin de ayn ey sylenebilir. Byk bir ustaya yakan ancak miad dolmu bir kuram. Nesnelletirilmi bir dnce zerine oturtulan bu denetim kuram, mikro boyutlardaki dzenlemesine kadar belirlenmi olsa bile miadn doldurmutur. Bir simlasyon dzeni iinde yer alan saydamlk stratejisine ne kadar yabancysak, Foucaultnun cezalandrmayla ilgili olarak betimlemi olduu dolaysz ve simgesel ilem de ayn saydamlk stratejisine, o kadar yabancdr. Burada da eksik bir halkann varlndan sz edilebilir. Foucaultnun garip bir ekilde karsnda aklp kald ve asla kendisini ap geme denemesinde bulunmad bu halka gncel bir sistem devrimiyle ilgili balang noktasn oluturan halkadr. Kitabn ana tezi konusunda sylenebilecek ok ey vardr. rnein cinsel iliki asla bask altna alnmamtr, tam tersine cinsel ilikiden konumak, yksek sesle sz etmek yasaklanm; cinsel ilikiyi itiraf etme, davurma ve retme zorunluluu getirilmitir. Bask altna almaysa btn bir kltrn cinselliin tahakkm altna alnm olduunu gizleyebilmek amacyla oluturulmu bir tuzak, bir bahanedir. Foucaultyla ayn fikri paylatnz zaman (bu tahakkm altna almann, o eski, arzular bask altnda tutma eylemiyle bir ilikisinin bulunmadna dikkat edelim. nk bu bask altna alma ya da onu artran szckler arasnda baka baka szckler olmaktan baka ne fark vardr ki?) kitabn zn oluturan fikirden geriye hibir ey kalmamaktadr. nk bu yasakla, yasal bir dzen zerine oturtulmu iktidarn akn, olumsuz tepki anlay, bu kitapta, yerini olumlu, etkili ve ikin bir iktidar anlayna brakmaktadr ve bu gerekten de hayati neme sahip bir olaydr. Deleuze ya da Lyotardn sunmu olduklar arzunun yeni versiyonuyla, iktidarn bu yeni versiyonu arasndaki benzerlik olduka arpcdr. Arzunun bu yeni versiyonunda sz konusu olan ey arzudan yoksunluk ya da arzuya getirilen yasaklar deildir. nemli olan duygusal younlukla, duygusal ini klarn olumlu bir ekilde yaygnlamasn salayan dzenlemedir. Bu akma bir kaza eseri gereklememitir. Bunun nedeni iktidarn Foucaultda arzu anlamna geliyor olmasdr. Arzunun bakalarnda sahip olduu anlama Foucaultdaki iktidar szc sahiptir. ktidar hep var olmutur ve bir tr aa benzemektedir. Sklp atlmas olanaksz bir kktr. ktidar sonsuza dek srp gidecek bir balant, bir iliki biimidir. te bu yzden Foucaultnun arzuya ihtiyac yoktur. Arzunun yerini baka bir ey almtr (buna karlk schizo ve libido kuramlarnda her yan sarm olan benzer bir ikinlik, benzer bir olumlu tavr, benzer koullanmalarn oluturmu olduu bir ortamda- arzu ya da ona benzeyen herhangi bir eyin arptlm bir iktidar biimi anlamna gelip

gelmediklerini sorgulamak gerekmektedir. Belki de bir kuramdan dierine sonu gelmeyen bir speklasyon oyunu iinde arzuyla, iktidarn srekli olarak yer deitirip deitirmedikleri sorusunu sormak daha iyi olacaktr). Dzenlenme biimleri (bu onlarn sevdii bir terimdir) asndan ele alndklarnda hi kukusuz bunlar esremli (synchrone), esreli (isochrone) ikiz ya da tpksnn ayns, ayn yolu izleyen kuramlar olarak nitelendirebilmek mmkndr zaten bu yzden kolayca yer deitirilebilmektedirler (baknz Deleuzen Critique Dergisi, Aralk 1975te Foucault zerine yazm olduu yaz). te bu yzden tm alt-rnlerin retimine geebilmektedirler bu alt-rnler: iktidarn verdii haz, kapital arzusu, vs. ki bunlar bir nceki kuan retmi olduklar alt-rnlere denk den karlklardr -devrim arzusu, iktidarda olmann verdii haz, vs. nk o Reich ve Freudo-Marksist gnlerde arzu ve iktidar birbirlerine kart gstergelerdi. Gnmzdeyse mikro (iktidar) arzusuyla, (arzunun) mikro-politikas, libidonun derinlikleri zerine oluturulmu kombinezonlarn iinde kesinlikle birbirlerine karmaktadrlar. Minyatrletirme ilemine bavurduunuzda bu karma kendiliinden gereklemektedir. Foucaultnun oluturduu sarmalda: iktidar/bilgi/haz vardr (nk iktidar/bilgi/arzu demekten ekinmektedir. Oysa sz konusu olan ey dorudan arzuyla, arzu kuramnn bizzat kendisidir). Bu molekler rg, gelecekte kendisiyle karlaaca apak bir ekilde belli olan bu histeriyi btn ayrntlaryla sunmaktadr. Foucault da bu rgnn bir parasdr. nk o da aynen arzununkine benzeyen bir iktidar dzenlemesinin yerli yerine oturtulmasna katkda bulunacaktr. Tpk Deleuzen gelecein iktidar dzenlerine ait bir arzu kavramn yerli yerine oturtmu olmas gibi. Oysa byle bir su ortakl kendisinden kuku duyulmasna neden olabilecek kadar gzel bir su ortakldr. Ne ki bu su ortakl nianl bir iftin masum su ortaklna benzemektedir. ktidar arzuya yanayorsa ya da arzu iktidara yanayorsa, bu durumda, ikisini birden defterden silmekte yarar var. Bask altnda tutma (refoulement) varsaymna radikal bir ekilde kar kmaya evet ama bunun basit bir tanmlama zerine oturtulmamas kouluyla. Oysa Foucaultnun reddettii tanm ite bu sonuncusudur yani btn enerjilerin maddi retime doru ynlendirilebilmesi iin bask altna alnmas gereken bir cinsellikten sz etmektedir. Bu noktadan hareketle proletaryann bask altna alnmas gereken ilk snf olacan sylemek ok kolay bir zm yoludur oysa tarih, bask denilen eyin nce ayrcalkl snflar zerinde denenmi olduunu gstermektedir. Sonu: bask altnda tutma varsaym ayakta duramamaktadr. nk ilgin olan dier varsaymdr. Bu varsaym, bu arada cinselliin kapsad tm alanlar da iine alarak, bask altnda tutma olayn manifaktr aamasndan ok daha eski tarihlere gtren bir varsaymdr. retim glerinin, enerjilerin ve cinsellik zerine konumann zgrletirilmesi. Giderek glenen ve farkllaan bir toplumsallatrma konusunda verilen benzer bir mcadeleyle, ulalan benzer bir sonu. Bu varsaym en u noktasna kadar gtrldndeyse, bu bask altnda tutmann asla, cinselliin herhangi bir eyin yararna bask altna alnm biimi olmadn; buna karn cinselliin zerine yklan bir bask altnda tutma olaynn varlna tank olunduunu sylemek daha doru olacaktr sylevlerin, bedenlerin, enerjilerin, kurumlarn cinsellik araclyla zgr cinsel sylev adna bir ember iine alnmas. Sonu olarak bask altnda tutulan cinsellik, cinsellik araclyla bir bask altnda tutmay gizlemekten baka bir ie yaramamaktadr. almadan cinsellie giden bir yolu izleyen retim kademeleri bu ii ancak bir yn deiiklii sayesinde gerekletirebilmilerdir. Politik ekonomiden, libidinal ekonomiye giden yol (1968e ait en son bulgu) bu ynlendirme sonucunda vahi ve arkaik bir toplumsallatrma modelinden (alma dzeni), daha ayrntl, daha esnek ve ayn zamanda daha psiik ve bedenle daha yakndan ilgilenen (cinsel ve libidinal) bir toplumsallatrma modeline doru olmutur. Emek gcne igdsel bir biim ve renk kazandrmayla, bir temsil etme (o nl

ideoloji) sisteminden, duygular zerinde oynayan bir modele doru kaydrma eylemi cinsellik burada kategorik bir toplumsal zorunluun bir tr arptlm biimi gibi bir eydir. Bir sylevden dierine atladnz zaman (nk sz konusu olan ey gerekten de bir sylevdir) szcn kesin anlamnda ar retici olma ltimatomuyla karlayorsunuz. Oysa retimin (production) ilk anlam maddi bir edimle ilgili olan deil grnr klma, ortaya karma, belli bir srecin sonunda ortaya kma yani: producere (belgeleme)dir. Her nedense cinsellik de bir belge retilir gibi retilmektedir. Cinsellik bir oyuncunun sahnede grnmesine (yani bir dnce rn olan bir oyunun belgelenmesine n) (produire sur scne) benzer bir ekilde ortaya kmaktadr. retmek ise bir baka alana yani srla, ayartma gibi alanlara ait olann zorla somutlatrlmas (maddi bir grnm kazanmas)dr. nk ayartma her zaman ve her yerde production (retim) denilen eye kar kmtr. ster bir nesne, ister bir say, isterse bir kavram roln oynasn amac apak bir ekilde retimin tam tersini gerekletirmek olan ayartma somut ve grnr nesneler evrenine ait bir eylerin eriyip gitmesine neden olmaktadr. Pornografinin iinde yer alan cinselliin sahip olduu anlam ya da daha genelinde bizim kltrmzn pornografinin doal bir nkoulu gibi alglanmasn amalad mstehcenliin gereklik, grnrlk ya da etkinlik katsaysnn ister retilmi isterse apak bir ekilde grnyor olmas ya da her eyin g ilikileri, kavram sistemleri ve saysal retim tahminleriyle aklanyor olmas ya da yine her eyin daha nceden sylenmi, tasarruf edilmi, tasnif edilmi ve kayda geirilmi olmas gibi, sonu olarak bizim kltrmzn de bir retim canavarl, bir gsterme ve gsteri kltr olduu sylenebilir (Foucaultda ite bu biimlerden sadece biri olan itirafn zmlemesini ok gzel bir ekilde yapmaktadr). Bu kltrde ayartma diye bir ey yoktur (ne de pornoda) nk porno cinsel ilikiye ait olan eylemlerin bir anlna retilmesinden, zevkin vahi bir ekilde gncelletirilmesinden baka bir ey olmad gibi, kesinlikle cinselliin gerekliinden baka bir eyi amalamayan baklarn dikkatle izledikleri bu plak bedenlerde ayartmann zerresiyle bile karlalmamaktadr -nesneler, makinalar, cinsel ilikiler ya da gayri safi milli hasla gibi somut bir ekilde ortaya kartlabilen ya da saysal hale gelebilen bir olaylar silsilesi iinde tm glerin (gereklik) saydamlk ilkesi tarafndan ynlendirildii bir retim evreninde ayartma diye bir ey yoktur. ok zorland zaman pornografi, cinselliin paradoksallat bir snr izgisine yani geree uygunluk katsaysnn ok abartld, manyaka bir gereklik saplantsnn bulunduu bir eye dnmektedir hem etimolojik anlamda hem de sahip olduu tim dier anlamlarda mstehcen ite budur. Oysa bizzat cinselliin kendisi bir zorlama sonucunda ortaya kmam mdr? Zaten cinselliin ortaya k Bat gerekiliine uygun bir olgu deil midir? Cinsellik her eyi bir ara ve bir kuruma dntren bizim kltrmze zg bir saplant deil midir? Dier kltrlerde dini, ekonomik, politik, hukuki hatta toplumsal ve dier snflandrlm (gruplandrlm) fantazmagorileri birbirlerinden ayrmaya almak sama bir eydir nk onlarda byle bir snflandrma (ya da gruplandrma) yoktur. stelik btn bu kavramlar onlarn bak asndan birer zhrevi hastalk gibidirler. Biz ise onlar daha iyi anlayabilmek adna bu zhrevi hastalklar onlara da bulatrmaya alyoruz. te bu yzden cinsellii tm dier alanlarn kendisine indirgenebilecei ancak kendisinin indirgenebilmesi mmkn olmayan bir veri ya da bir zerkletirme rnei olarak sunmaya kalkmak sama bir giriimdir. Cinsel Akln bir eletirisi ya da Nietzschenin dile getirmi olduu ekliyle, Ahlakn soy aacna benzer bir Cinsel Akln soy aac gibi bir eyin kartlmas gerekmektedir nk bizim yeni ahlak anlaymz budur. lm konusunda da yineleyebilmek mmkn: Cinsellik, bilincin ksa bir sre nce edinmi olduu bir alkanlktr.

Cinsel ilikinin kendi bana bir anlama sahip olmad, cinselliin zgrletirilmesi gereken bir enerji, bir zorla boalma ya da her ne pahasna olursa olsun bir retim, bedenle ilgili olarak yaplan bir salk muhasebesinin ar ciddiye alnm bir biimi gibi alglanmad dier kltrleri ya hi anlamyoruz ya da onlarla ok az uyuabiliyoruz. Bu kltrlerde ayartma ve duygusallk hala uzun bir sre olarak varlklarn srdrmektedirler. Bu kltrlerde cinsellik dierleri gibi bir hizmet, uzun sren bir armaanlar ve kar-armaanlar (eklinde cereyan eden bir) yntem(i)dir. Bu kltrlerde ak eylemi kendisinden kanlmas olanaksz bir ritele gre karlkl olarak (birlikte) sylenen bir arknn olas bir nihai sonucudur. Btn bunlarn bizim iin artk bir anlam kalmamtr bizim iin cinsellik kesinlikle bir arzunun, zevke dntrlmesi olaydr- gerisi bizim iin hikyeden ibarettir. Kendisi de enerji ykl olan bir tzn somutlamasndan baka bir ey olmayan orgastik (orgazm zellikleri tayan) ilev konusunda olaanst bir gr birlii salanmtr. Bizim kltrmz bir erken boalma kltrdr. Byk lde ritellemi bir sre olan ayartmann, giderek her trl ayartma biiminin doallatrlm bir cinsellik zorunluuyla, bir arzunun bir anlna zorunlu olarak gerekletirilme eylemi karsnda her geen gn giderek geriledii grlmektedir. ekim (cazibe) merkezimiz gerekten de bilinalt ve libidinal ekonomiden yana kaym durumda. Byle bir ekonomideyse, igdsel duygularn yan sra salt ve yaln bir mekaniklemeyle birlikte, zellikle bir bask altnda tutma ve zgrletirilme dncesine mahkm edilerek temelinden doallatrlm bir arzudan baka bir eye yaam hakk tannmamaktadr. Bundan byle artk: Sahip olduun ruhu kurtarmaya bak deil Cinsel bir organa sahip olduuna gre bundan iyi yararlanmaya bak Bir bedene sahipsin, onu zevk alma amacyla kullanmay ren Bir libidon olduuna gre, bu enerjiyi nasl harcayacan renmen gerekiyor, vs., vs. diyeceiz. Bu hzlandrlm dolanm dzeninde, rahat rahat harcanabilecek kadar bol miktarda ruhsal, cinsel ve bedensele sahip olma zorunluu gerekte ticari deeri belirleyen zorunluun tam bir karldr. Yerinde duramayan kpr kpr bir kapitali kendine ekebilen bir merkez ya da sabit bir noktann bulunmamas; yatrm ve yeniden yatrm zincirlerinin dur durak bilmemelerine ve sonu olarak deerin nlarn aralksz olarak drt bir yana yaymalarna neden olmaktadr gnmzde deer ite bu ekilde bir kapitale dnmektedir. Bu kapitalin biimidir. Cinsellie gelince, cinselliin gndemini belirleyen ey ya da cinsellik modeli denilen ey kapital dzeyinde karlalan biimin beden dzeyinde ortaya kan grnmdr. Zaten kendisine hi durmadan gnderme yaplan u beden cinsel ve retici modelden bakasna sahip deildir. Ayn anda hem i gcne ait enerji ykl bir varlk olarak bedeni, hem de gnmzde kendisine bir arzuyla, bir bilinaltnn yklenmi olduu, psiik enerjiyle, igdlere ait bir snak olmann yan sra; ilkel srelerin yiyip bitirdii u igdlerin ynlendirdii bir varlk olarak bedeni yaratan kapital nce ilkel bir sre olarak varln srdren sonra da bir anti-corps (beden dmann)a dnm olan beden sahip olduumuz son devrimci gnderenler sistemidir. Bask altnda tutulduklar bir srada ayn anda ortaya km olan kapitalle, cinselliin birbirlerinin kart kavramlar gibi alglanmalarnn nedeniyse yine bask altnda tutulmu olmalardr. Enerjileri denetim altnda bulunan retici bedenlere karlk; bedenlerin gizemi iinde daha nceden zgr braklm bir libidinal enerjiyi yeniden kefetmek. Bedenle ilgili fantazmatik ve igdsel bir hakikatin arzudan kaynaklandn yeniden kefetmek. Oysa btn bunlar kapitalin ruhsal metaforunu kefetmekten baka bir anlama sahip olamaz.

Kapitalin psiik metaforu ve politik ekonomiye ait bir p ynndan ibaret olan arzuyla, bilinalt arasnda hibir fark yoktur. Cinsellik hukuku ise zel mlkiyetin inanlmaz bir uzants olarak herkese bir kapital (kendisininkini n) ynetme sorumluluunu ykleyebilmek iin ideal bir aratr. Bireysel zgrlk adna bu herkesin kendi kendisinden sorumlu olduu psiik, libidinal, cinsel ve bilinsiz bir kapitaldir. (Kendisine ramen) Foucaultnun bize iletmi olduu mesaj ite budur. Bask yoluyla hibir sonuca ulaamazsnz. Eer bir sonuca ulamak istiyorsanz bunu ancak retim araclyla baarabilirsiniz bask altnda tutma yoluyla hibir sonuca ulaamazsnz, eer bir sonuca ulamak istiyorsanz bunu ancak zgrletirme araclyla baarabilirsiniz. Ancak bu ikisi arasnda hibir fark yoktur. Her zgrletirme biiminin altnda yatan bir bask altnda tutma vardr. retici glerle, arzu, bedenler ve kadnlarn bask altnda tutulmalar, vb. zgrletirme mantnn bir istisnas yoktur. zgrleen her g, her sz iktidar sarmalna eklenen yeni bir halka demektir. Cinsel zgrlk de ite bu ekilde ayn devrimci idealde bask altnda tutulmann bu iki temel sonucunu yani zgrlemeyle, cinsellii bir araya getirmeyi baarmtr. Tarihsel adan bakldnda bu olay en azndan iki yz yllk bir srecin sonucudur ancak bugn psikanalizin de hayr duasn alm bir ekilde btn hzyla srp gitmektedir aynen politik ekonomiyle, retimin ancak Marxn tasdiki ve hayr duasn alarak en hzl aamalarna geebilmi olmalar gibi. Marxla, psikanalizin* radikal muhalefetlerine karn bugn bizi tamamyla egemenlii altna alm olan konjonktr ite budur. -* Marxn getirdii politik eletiri (devrimin devrimci partiler tarafndan) brokratik yoldan tersyz edilmesi, snflararas mcadelenin altyapsal ve ekonomist bir anlay araclyla saptrlp, yoldan kartlmas, vs.) bugn yeniden gndeme gelmektedir. nk onunki ksmi bir eletiriydi. imdi bu eletirinin retim aksiyomatiini de kapsayacak bir ekilde genelletirilmesi (total bir gnderen olarak retkenlik) gerekmektedir. Bu ise en saf biimiyle marksizmi kendi hesabna geirmekten baka bir ey deildir. Psikanalizin (Deleuze, vs.) diple ilgili eletirisiyse (arzunun bir gsteren, yasa, hadm etme ve dip modeli araclyla tersine evrilmesi) yine ksmi bir eletiridir ve bu yzden arzuyla, bilinalt aksiyomatiini katksz bir ekilde vmekten baka bir ey yapamamaktadr.Bylece arndrlp, gelitirilmi marksist ve psikanalitik aksiyomlar el birlii ederek gnmzdeki tek devrimci arzunun retkenlii- gndemi belirlemektedirler. Arzulatc makina (Deleuze-Guattari n) bir rpda marksizmle, psikanalizin olumlu yazgsn bir zme kavuturmaktadr. Sonu olarak bask altnda tutma ve snflararas mcadele araclyla dip ve proletaryann hala nemli bir yere sahip olduklar, Reichnki kadar naif olmayan gstergeler sayesinde, anlatlm olmaktadr. Bnyelerinde hala bir yn lzumsuz unsuru barndran tarihi ve psiik bu iki disiplin araclyla bir senteze ulamaya alan Reich biraz erken davranmt. Arkaik bir grnm sunan bu karm yorum dzeyinde de yanltr herhalde henz zaman gelmemiti. Oysa bugn (elikilerden, tarihi amalaryla, tespitlerinden) arndrlm bir retkenlik temeliyle (dip, bask altnda tutma, cinsel organlarla, aile konusundaki abartl tespitlerinden) arndrlm bir libido zerine oturtularak hem tarih hem de psikanaliz yararna bir dzenleme yapabilmek, bir senteze ulaabilmek mmkndr. retimin aynasyla, arzunun aynas nihayet birbirlerini, birbirlerinin yzeyinde, sonsuza dek yanstabileceklerdir. Eskiden denetlenmeye gerek duyulmayan, sama, dengesiz ya da ok youn bir ekilde ritellemi biimlerden baka hibir eyin bulunmad bir yerde klinikle, klinie zg bak asnn ortaya kmas gibi imdi de

cinsellikle, cinsellik zerine konuma ortaya kmtr. yleyse gemite bask altnda tutma diye bir eyin olabilmesi mmkn deildir. Bizden nce gelip gemi tm toplumlarn zerine (yoksa kendi zerimize deil) ykmaya altmz (nk iin iinden bu ekilde syrlacamz sanyoruz) bu dnce ya da leitmotife dayanarak (teknolojik adan onlar ilkel olmakla sulamak yetmiyormu gibi asl nemlisi) onlar bir de cinsel adan ilkel olmakla suluyoruz. nk bize gre onlar bask altnda tutulan, zgr olmayan toplumlard. Bilinalt denilen eyden bile habersizdiler ortaya kan psikanaliz, cinsellik zerindeki bu ipotei kaldrarak, neyin gizlenmekte olduunu aklamtr. nsan hakikat konusunda bu kadar rk olabilir. Psikanalizin rkl kutsal kitaba dayandrlmaktadr. Her ey Kelm (sz) ile birlikte deimektedir. Bizim kltrmz asndan bask altnda tutma ya da tutmama diye bir eyin olup olmamas bir tartma konusu haline gelirken; baka toplumlarn kafalarn kesinlikle byle bir konuya takmam olduklarn gryoruz. nk onlar bask altnda tutma ya da bilinalt diye bir eyin farknda bile deildirler. Aynen cinsellik denilen eyden bihaber olmalar gibi. Oysa biz kendi kendine ortaya kmam olan cinsellik konusunda sanki bask altnda tutuluyormu gibi yapyor ve kendimize gre bir cinsellikle, bir cinsellik ilkesi tutturmu gidiyoruz. Bask altnda tutma varsaymnn arkasna gizlenerek doru bir cinsellik deerlendirmesi yapmamz engelleyen (psiik ve psikanalitik) ahlaki yapmz da ite byle. Feodal, kyl ya da ilkel toplumlarda bask altnda tutulan ya da yceltilen bir cinsellikten sz etmek, tpk bir ideoloji ve mistifikasyon biimi olarak dinin asla deimeyen (ne varietur) bir ey olduunu sylemek kadar byk bir eblehlik gstergesidir. nk bu bak asnn doruluunu kabul edecek olursanz, o zaman Foucaultyla birlikte bizim kltrmzde de asla bask altnda tutma diye bir ey olmamtr ve olmayacaktr diyebilirsiniz. Bunu onun syledii anlamda deil ama gerek anlamda asla bir cinsellie sahip olunmad anlamnda syleyebilirsiniz. Politik ekonomi gibi (Foucaultnun btn izleri deerlendirerek zmledii) cinsellik de bir kurgudan baka bir ey deildir. Bize anlatld ve herkesin szn ettii hatta (a parle denilen ey) toplumsal bilinaltnn bireysel yoluyla su yzne km olan biimiyle cinsellik: uygulama dzeyinde ele alndnda, herhangi bir sistem gibi yanndan geilip gidilmi, bozguna uratlm ve ypranm bir simlakrdan baka bir ey deildir. Homo sexualisteki uyum ve saydamln homo economicusunkinden daha gereki olduunu syleyebilmek mmkn deildir. Uzun bir sre boyunca ruhsalla, cinsel ayn anda i grmler ve birlikte fantazmla, bilinaltna ait olan u dier sahnenin olumasn salamlardr sahnelenmi bir bask altnda tutma kuruntusunun dorudan bir sonucu olan psiik enerji. Cinsel bir tz olma zelliine sahip, psiik alan ve ekonomiyle ilgili eitli koullarda, ikincil, ncl, vb. bask altnda tutma yntemlerine uygun, hem metaforik hem de metonimik bir biim olarak bir psiik enerji kuruntusu psikanalizin yaratm olduu muhteem yap budur ite. Nietzsche olsayd buna olabilecek en gzel te-dnya kuruntusu derdi. Enerjetik ve sahne zellikli bir simlasyon modelinin olaanst etkinlii olaanst bir kuramsal melodram olmann yan sra, psychnin (insann kiilik yapsn oluturan tm ruhsal olgular) bu ekilde sahnelenmesi ve (aynen bakalarnn baka yerde retimi genel ya da itici bir g olarak ilahi bir konuma oturtmu olmalar gibi) sonsuza dek srp gidecek bir gereklik rnei olarak cinsellik adl senaryo. Bu sahneye koyma olaynda ekonomik, biyolojik ya da psiik olann harcanp gitmi olmasnn hi mi hi nemi yoktur? sahne ya da dier sahne hi fark etmez, nemli olan senaryodur yani bir simlasyon modeli olarak psikanalizin sorgulanmas gerekmektedir.

Bu, her ne pahasna olursa olsun retim anlayyla, cinselliin modern kutsanma biiminde ylesine terrist bir yaklam, ylesine bir saf d etme dncesi vardr ki insann kendi kendine ya da elikinin kusursuzluuna bakp bakp, bask altnda tutmann varln neden yadsyacakmm ki diyesi geliyor. Belki de bask altnda tutma yeterince gl bir terim deildir? Foucaultnun baskdan sz etmek istemedii doru ama artk gemite kalm ve ancak ruhun enfeksiyon kapmasyla (baknz Nietzsche cinsel enfeksiyon: materyalist (!) bir grnm kazanarak yeniden dnyaya gelen ruhun, zihinsel adan bir enfeksiyon kapmas sonucunda, tarihsel anlamda bask altnda tutulmas demektir) karlatrlabilecek cinsellii kullanarak, zihinsel dzeyde yava yava ve kaba bir ekilde, bulatrmaya alt o enfeksiyona ne demeli? Gerei sylemek gerekirse terimlerle boumann bir yarar yoktur. Sorun etmeden, nce konuma emrinin verilmi olduunu sylersek, bu durumda bask bir artmacadan baka bir eye benzemeyecektir (zaten bu yzden alma ve smrnn de bir artmaca ve daha nemli bir baka eyi gizlemeye yarayan bir bahaneden baka bir ey olmadklarn syleyebiliriz bu konuda tamamyla hem fikiriz). Ya da bask altnda tutma birinci sradaysa, bu kez de sz onun daha modern bir deikeninden baak bir ey olamamaktadr (baskc desblimasyon). Her iki durumun da temel bir deiiklie yol amad sylenebilir. Birinci varsaymda (yani Foucaultnunkinde) insann cann skan ey: eer bir anlamda bask altnda tutma ya da bask altnda tutmann etkisi denilen bir eyler varsa (ki bu tartma gtrmeyen bir konu) bile, bu bask altnda tutmann ne olduunun aklanmamasdr. Bask altnda tutma dncesi neden tmevarm (induction), sz retimiyle, szn ktye kullanm sayesinde ayakta duran iktidarlarn dengesi iin zorunlu bir ey gibi gsterilmektedir? Oysa deimeyen bir sistem olarak kald zaman szn, dengesiz bir iktidar sistemi olan basknn pei sra gitmesinin nedeni imdi daha iyi anlalmaktadr. Gereklik yalnzca sz, sylev ve itiraflar araclyla retilebilen bir eyse, o zaman cinselliin bir sz grnmne brnmeden nce nerede bulunduunun sorulmas gerekmektedir. Cinsellik zerine oturtulan bu sz ne trden bir kopu sonucunda ve neye oranla gereklemitir? Bu bak asn benimsediiniz zaman bu olayn evresinde dnmekte olan yeni dolaplarn farkna varabiliyorsunuz. Ancak hangi beklenmedik iktidar oyununun bu olayn ortaya kmasna neden olduunu da sormak gerekmektedir. Bu olayn ntralize ettii ey nedir? Sona erdirdii ey nedir? Neyi tasfiye etmektedir?* (* Foucaultya gre bedenle, bedenin ald zevklere bir son veren ey apknln masumluuyla, ars erotica (ak sanatdr) btn bunlardan geriye ayartma, ekicilik, arzulatma, haz, zevk gibi terimler kalmtr rnein bir ehvet dknlnden artk sz edilmemektedir.- Bu terimleri cinsel ya da psikanalitik sylevlerin iine katarak eritmeyi bir trl beceremediler.- Bence bu olay yalnzca cinsellikle, arzunun deil ayn zamanda beden ve zevkin zgn birer varlk gibi alglanmalarn engelleyen ok daha radikal bir biime son vermektedir. Tpk retim sylevinin yalnzca deiim deeri deil ayn zamanda bir kullanm deerinden de yoksun kalm bir dzene bir son verebilmesi gibi. ster cinsellik, isterse ekonomi alan olsun kendisine bavurulan son bahane: kullanm deeridir. Korkarm Foucaultda zevkler hala cinselliin deiim deerine kar, bedenin kullanm deeriyle direnmeye alyorlar.) -aksi takdirde kim 213. sayfada sylenmi olduu gibi: cinsellik rneinden kap kurtulabilir? ya da buna yeltenebilir?- Ne yaplrsa yaplsn cinsellie anlam ykleme masumane bir giriim deildir, bir eyler iktidardan yoksun braklmaktadr aksi takdirde 127. sayfada karlalan direnilerle karlaabilmek mmkn olmazd.- Bu yoksun braklmaysa bu tr iktidar dlama, iktidarn blnmesi ya da yadsnmas trnden bir eydir. ktidar da zaten buradan hareketle gerek ya da gerei retmektedir. te yalnzca

bu andan itibaren iktidarla ilgili ve bu kez bir felaketi andran beklenmedik bir olayn tasarlanabilmesi mmkn olabilmektedir. Artk bu kez gerei ve gerein kendisi olarak kendi kendini yeniden retmeyen iktidar, gereklik ilkesine yeni alanlar kazandrmadndan, bir anlamda hipergerekleerek, ortadan kaybolmaktadr bu iktidarn ya da gerek konusunda gtt stratejinin sonudur. Deleuzen de dedii gibi Foucault asndan bir iktidar bunalm ya da beklenmedik kazalar ya da sorunlar diye bir ey yoktur. Foucault iin yalnzca ayarlama, tansiyon ykselmeleri ve alalmalaryla, iktidarn mikro-fizik boyutlara indirgenerek paralanmas vardr. Bu doru bir grtr nk Foucaultda iktidar, Monoddaki genetik kod gibi (DNA) yaylm ve komut diyagramna uygun bir ekilde ve tlonomique (maksatllk ilkelerinin aratrlmas n) bir sralamaya gre annda harekete gemektedir. Teolojik iktidarla, teleolojik iktidar sona erdi yaasn tlonomique iktidar! Tlonomie: her trl diyalektikle, her trl maksat belirlemenin sonu demektir. Teleonomi koda zg bir tr nceden bilinen, ikin, kendisinden kanlmas olanaksz, her zaman olumlu ve yalnzca akla gelebilecek en kk boyutlarda dnmlere msaade eden bir yazl kurallar btndr. Yakndan baklacak olursa Foucaultdaki iktidar anlaynn, bilimin sunmu olduu nimetler karsnda birdenbire app kalm olan Deleuzen: gncel fizik ve matematik anlay kadar yeni bir toplumsal anlay dedii eye tuhaf denilebilecek kadar ok benzedii grlmektedir. Asl ifa edilmesi gereken bir ey varsa o da bu gln su ortakldr. nk gnmzde herkes molekler olanla ilgilenmeyi seviyor, tpk bir zamanlar herkesin devrimcilikle ilgilenmekten holanm olmas gibi. Oysa (bu sonuncusu olabilir) yeni bir emre kadar hakiki molekl devrimcilere deil, Monoda ait olan genetik kodla, karmak DNA spiralleridir. Sibernetikilerin bir kod ve denetim matrisi (kalb) olarak sunmu olduklar eyi bir arzu dzeni olarak yeniden kefetmenin bir alemi yok. Eski maksatllk, diyalektik ya da baskc kuramlar zerine total pozitivite, bir teleonomi ve mikro-fizikle ykl bir iktidar anlay oturtulduu zaman bu iten ne kadar kazanl kld ortadadr. Ancak bu durumda banza geleceklere de katlanmak zorundasnz. nk bu durumda gemite ayn emalarn doruluklarndan kuku duymu olan sibernetikle tuhaf bir su ortaklna girmi olursunuz (zaten Foucault da Jacob, Monod ve daha yenilerde Ruffi (De la Biologie la Culture) ile olan yaknln gizlememektedir). Deleuzen szn ettii arzunun molekler topolojisi konusunda da benzer eyler sylenebilir. Deleuzede younlaan ve younluunu yitiren arzuyla, arzu kopukluklarnn, eer bu ii daha nce baaramamlarsa, pek yaknda genetik simlasyonla, mikro-hcresel boyut deiiklikleri ve kodlarn gdmlenmesi sonucunda ortaya kan rastlantsal tekrarlara benzeyeceklerini syleyebiliriz. Kafkadaki (Deleuze-Guattari) akn ato Yasas birbirlerinin ikizi saylabilecek brolar yznden ikinleen arzunun kartna dnr gibidir. Oysa bu ato Yasasnn kklerinin koridorlarla, brolarn iinde gizlenmi olduklar nasl olur da grmezden gelinir? Yasal engel ve kopukluklar molekler ve petek doku eklindeki bir ardklk iinde sonsuz sayda oalmlardr. Arzu, Yasann molekler bir versiyonundan baka bir ey deildir. Her tarafta tuhaf arzu ve denetim emalaryla karlalmaktadr. Bu kez iktidar, arzu ve moleklden oluan bir sarmal bizi doruca salt (absolu) denetim olarak nitelendirilebilecek bir sonuca doru srklemektedir. Molekler olana dikkat edin! Deliliin Tarihi ve bu kitapla ilgili soy aacnn zgn dzenlemesine karn, Gzaltnda Tutma ve Cezalandrmadan bu yana Foucaultdaki yn deiiklii giderek barizlemeye balamtr. Cinsellik de aynen delilik gibi egemen bir mantkla, egemen bir ahlaka ait kztrlm terimlerin yer ald bir hapsedilme evresinden neden gemi olmasn ki? Doal olarak bu i cinsellikle, delilik belli bir dlama mantna uygun olarak birer referans nitelii

kazanm birer syleve dnmeden nce gereklemi olmaldr. Bylelikle cinsellik yeni bir ahlak anlaynn gndemini olutururken, delilik de cinsellikten yoksun kalma korkusuyla uzun bir sre yaadktan sonra, bu kez de cinselliin zgrletirilmesi (normalletirilmesi) klt gibi bir zme mahkm edilmi bir topluma ait paradoksal bir manta dnmektedir. Ayrmclkla, bir bask altnda tutmadan oluan eri br bir alan iinde sahneye konulmaya allan bir oyun ve uzun vadeli bir strateji araclyla yeniden bir oyun kural haline getirilmeye allan cinsellik ite byle bir yrngeye oturtulmutur. Bask altnda tutmayla, sr dsel kurallar eklinde yazya dklmler ve daha sonra da delilikle, cinsellik bu kurallar temel alnarak bir deer* (*Cinsellikten sz edilmesinin nedeni bask altnda tutmadr. Oysa bask altnda tutmadan daha gzel bir cinsellik sylevi olamaz. nk cinsellik yalnzca bask altnda tutmann ektii sylevde bir gereklikle, bir younlua sahip olabilmektedir. Zira kilit altna alnm cinsellik bir efsane gcne sahip olmaktadr. zgrletirilen cinsellik sonun balangcdr.) gibi dei toku edilebilmilerdir. Ayrmcln, her alanda, Akln olumasna yol aan vahi bir eylem olduunu, bizzat Foucault, ok gzel bir ekilde gstermitir cinsel akl konusunda da neden benzer bir yol tutulmasn ki? Bu kez de hibir boluun bulunmad, iktidarn nlarnn en ufak delie kadar her yeri aydnlatmasna karlk (aynen zerindeki binlerce atlak izine karn hala dp krlmayan bir oto n cam gibi) parampara olmu bir mekna sahibiz. Oysa byle bir iktidarn ne anlama geldiini syleyebilmek imknszdr despotik bir merkeziyetilikten yola karak yolun yarsna gelindiinde g ilikilerinde bir arta dnen (oysa herhangi bir sonu getirmeyen bir g ilikileri de neyin nesidir?) bu olay biraz Ubu Babann (A. Jarry n) (yengeler gibi drt bir yana kaan) ok yzl (polydre)lerine benzemektedir. nk gidebilecei en u noktaya kadar gtrldnde (126. sayfadaki ilahi srpriz!) o kadar nemsiz, zerinde bile durmaya demeyecek o kadar kk direnilerle karlalmaktadr ki szcn kesin anlamnda bu, mikroskobik boyutlara indirgenmi iktidar atomlaryla, iktidara kar direnen atomlarn birbirlerine karmas demektir birbirinin ayn olan bir davran, bir beden, bir bak ve bir sylev krnts iktidarn pozitif enerjisiyle, muhalefetin negatif enerjisini kilit altna almaktadr (ki biz bu enerjinin ortaya nasl km olduunu anlayabilmi deiliz nk kitapta g ilikileri denilen ve iinden klmas olanaksz olan bir antrmann dnda, bunun neye benzediini aklayan bir veri de yoktur.- Ayn soru kesinlikle iktidar konusunda da sorulmaldr. nk eyler temelinde, kesinlikle tek gerek sarmal olan bu sylevin sahip olduu g (iktidar) sayesinde dengeli bir grnme sahip olabilmektedirler. Burada bir kar k yoktur. Metni* gidebilecei en u noktaya kadar gtrdnzde terimlerin anlamlarn yitirmeleri olumlu bir eydir ama bu kadar yeterli deildir. Foucault cinsellik terimiyle, cinsellie zg gereklik ilkesine (cinselliin kurmaca bir anlama sahip olduu nokta) anlamn yitirtirken, iktidar teriminde bir anlam kaybna yol amaya almamaktadr. nk iktidarn ortadan kaybolduu nokta zaten iktidarla hibir ilikisinin kalmad noktadr. (*Bir kuramn bana bundan daha gzel bir ey gelemez. Yoksa bir kuramn amac birka hakikat nerisiyle cinsellik adl bir sreten kurtulmak olmamaldr bu saygn bir istektir zaten bask diye bir ey yoksa insanlar neden ondan kurtulmaya almak istesinler ki? Bu bak as dorultusunda yeni bir militan kuan yeni hakikat yntemleri bayran sallayarak ayaklanma karacana dair bahse girebiliriz.) Ekonomik referansn g kaybna urad lde, arzuyla iktidarn g kazandklar grlmektedir. Arzunun psikanalizde filizlenmi olan gc, Deleuzen paralarna ayrarak, molekler hale getirmi olduu anti-psikanalizde olgunlamtr. ktidarn gc denilen eyin

ise uzun bir hikyesi vardr. Bugn paralara blnm ve en ince ayrntlarna kadar inilmi, gzaltna alnm bedenler ve onaylanm denetimler dzeyinde kendini somutlatran iktidar hikyesi Foucault tarafndan yeniden devreye sokulmak istenmektedir. Bu ekilde davranan Foucault en azndan (ancak onlar yadsmadan, nk kendisi ok dikkatli bir insan olduundan sonunda her eyin yeniden iktidarn eline gemesine zen gstermektedir) arzuyla, tarihten tasarruf etmekle birlikte bu ii iktidar kavramn indirgemeden ve makaslamadan yapmaktadr aynen Deleuzede her eyin arzuya ya da Lyotardda her eyin bir younlua (intensit) indirgenmi olmas gibi. Bunlar ayrntlarna indirgenmi grnmekle birlikte gncel anlamlarndan hibir ey yitirmemi olan kavramlardr. Arzuyla, younluk bir gc temsil eden kavramlardr oysa Foucaultdaki iktidar kavram unufak edildii zaman bile yapsal zelliklerini koruyan, kutuplam, kusursuz bir soy aacna sahip, srekliliini aklayabilmenin olanaksz olduu ve gizliden gizliye sulanmasna karlk hala alp geilememi; mikroskobik noktalar ya da noktacklar halindeki grnmlerinin bile bir btnlk, bir blnmezlik izlenimi verdii bir kavram olmay srdrmektedir ve bu iktidar kavramnn nasl tersyz edilebileceiyse pek belli deildir (tersine evrilen bir arzunun kendi kendini bask altna almasn aklayamayan Deleuze de ayn amazla kar karya kalmaktadr. ktidar artk zorlama gcn yitirmitir nk bu zorlama gcnn tesinde ya da berisinde kayda deer hibir ey kalmamtr (Deleuzede molaire (moler)den molekler gei hala bir arzu devrimi anlamn tarken, Foucaultda bu arptlm bir iktidar biimi anlamna gelmektedir) her nedense Foucault iktidarn ya da olabilecek en kk boyutlarna indirgenmi olan iktidarn bile geberip gitmekte olduunu grememektedir. Foucault iktidarn yalnzca unufak edilmi olmakla kalmayp, zerinin tozla kaplanm olduunu, bir tersine evirme araclyla darmadan olduunu ve yalnzca bir soy aac srecinde belli olabilecek bir lm ve bir tersine evirme sreci tarafndan ince ince ilenmi olduunu unutmaktadr. Foucaultyu okurken, son aamada, hep politik belirleyicilie srtnmek zorunda kalyorsunuz. Foucaultnun metnine hapishane, askeri birlik, akl hastaneleriyle, disipline dayal olan modeller eklinde ortal sarm olan bir biim egemendir. Her nedense bu biimin kkeninde artk retim ilikilerinin bulunmadn gryorsunuz (tam aksine retim ilikilerinin byle bir biim zerine oturtulmu olduunu gryorsunuz). Sanki kendi yolunu kendi kendisine bulmu gibi bu olay bir arzu ya da bir retim tz iine oturtulmak istenen bir iktidar dncesi konusunda atlm olan en byk admdr-. ktidarn maksatlar ve nedenleriyle ilgili btn illzyonlarn maskesini dren Foucault, iktidar simlakrnn kendisiyle ilgili tek bir sz bile sylememektedir. ktidar ona gre tersine evrilmesi olanaksz bir rgtlenme ilkesidir. Gerei iktidar retir ve iktidar her zaman daha ok gerek retmek durumundadr kanlmas olanaksz bir sorun, bir snflandrma ve diktatrlk. Dnyann hibir yerinde, hi kimse iktidar ortadan kaldramyor, eip bkemiyor ve ldremiyor. Bu anlamda bir maksatllk ve bir zm olaslndan yoksun brakld zaman bile iktidarn kendi kendine, uyulmas gereken temel bir kurala dnt grlmektedir o hem herhangi bir eye indirgenebilmesi olanaksz hem de kendi kendini aklayabilen ve dnya adl denkleme bir yap grnm kazandrabilen son terimdir. Foucaultnun sunduu ite byle bir iktidar tuzadr. stelik bu tuzan iine yalnzca bir sylev araclyla ekilmiyorsunuz. Oysa Foucaultnun gremedii bir ey varsa o da iktidarn kesinlikle ortadan kaybolmu olduudur. Kesinlikle Rnesans dnemindekine benzeyen gerek bir perspektif alan iinde yer almayan bu iktidar zmlemesinin sunmu olduu perspektif bir perspektif simlasyonudur. Byle bir gereklik dzeyi ise ekonomik anlamdaki biriktirimin gereklik dzeyini aamamtr en byk tuzak biriktirim denilen eydir. Zamann, deerin ve znenin biriktirilmesi, vb. Tm yaantmz gerek ya da olas bir

biriktirim efsanesi ya da aksiyomu tarafndan belirlenmektedir. Oysa biz biriktirme ya da oaltmann sz konusu olamayacan ve aynen modern megalopoller ya da ar yklenmi bellekler gibi, yalnzca stoklarn, kendi kendilerini yiyip yutmakta olduklarn biliyoruz. Her biriktirme giriimi daha ortaya kmadan nce bir boluk* tarafndan yutulmaktadr. (* te gerekletirilmesi olanaksz bu biriktirme, yasal adan bask altnda tutmay da olanaksz hale getirmektedir. nk bask altnda tutma biriktirimin tam tersi bir grnt sunmaktadr o daha avantajl bir durumdadr.) imizde eriyerek, lp giden ve gerekle, yaamn basksna kar koymamz kolaylatrabilmek amacyla bozguna uram, yklm ve tasfiye edilmi bir eyler vardr. retim sisteminin ta derinliklerinde bulunan bir eyler sonsuz retim dncesine kar direnmektedir zaten byle bir direni olmasayd retim hepimizi oktan gmm olurdu. ktidarn iindeki bir eyler burada iktidar olanlarla, iktidarn egemenlii altnda bulunanlar arasnda hibir fark yoktur. Byle bir ayrma gitmenin artk bir anlam kalmamtr, bunun nedeni rollerin dei toku edilebilir olmas deil ancak tersine evrilebilen bir biim olarak iktidarn, tek ynl bir uygulamasna kar her iki taraftan da direni gsteren bir eylerin bulunmasdr. Aynen bir baka yerde retimin sonsuza dek srmesine kar klm olduu gibi. Bu bir eylerin ad arzu deildir. Zaten bu yzden iktidarn tersine evrilemez olduunu syleyen mantk yaygnlatka iktidarn zlp, dald grlmektedir. ktidar zmlemesinin gerekten de yeniden gzden geirilmesi gerekmektedir. ktidar sahibi olmak ya da olmamak, iktidar ele geirmek ya da yitirmek, iktidar ya da muhalefeti temsil etmek eer iktidar denilen ey bunlarla snrl olsayd, o zaman ortada iktidar diye bir ey olmasna bile gerek kalmazd. Foucaultnun bize syledii baka eyler de vardr. rnein, iktidar grevini yapar, o ne bir kurum, ne bir yap ne de bir gtr iktidar belli bir toplumda karmak bir stratejik duruma verilen addr o ne merkezi, ne tek tarafl, ne de egemen bir konumdadr. ktidar paylalan, ynlendirilebilen, vardiya ve devretmeler yoluyla igren bir eydir. kin ve snrlar olmayan bir etki alanna sahip, salt bir yaylma ve insanlar byleme, mknatslama biimi olarak iktidarn hangi engele arpm olduu ve nereye taklp kalm olduu hala anlalamamtr. Eer iktidar toplumsal denilen eyin en ince ayrntlarna kadar szabilen bir eyse, o zaman iktidara kar direnme denilen eyin ok uzun bir sre nce ortadan kaldrlm olmas gerekirdi. Yok, bunun tersine iktidar, eer geleneksel bak asnn ileri srd gibi, tek tarafl bir boyun eiin yaratt bir eyse o zaman da (iktidarn) yine her yerde oktan devrilmi olmas gerekirdi. Kart glerin basks altnda kalacak bir iktidarn oktan km olmas gerekirdi. Oysa tarihi bir iki istisnann dnda asla byle bir ey sz konusu olmamtr. Materyalist dnce iin: nasl olur da egemenlik altnda bulunan bir kitle iktidar hemen alaa etmez(?) sorusu sonsuza dek zmsz kalabilir! Faizm neden ortaya kmtr? Foucaultnun bu tek yanl vardiya ve devretme terimleriyle aklad iktidar kuramnn (zaten bu yzden zellikle devrimcilerin kafasnda bu dncenin varln nasl olup da hala koruyabildiini anlayabiliyoruz. nk onlar da iktidara tek balarna sahip olmak istiyorlar) bu naif ancak ilevsel bak asna kar iktidar mbadele edilebilen bir eydir yant verilebilir. Bu ekonomik anlamda bir dei toku deildir. Bu tersine evrilebilen bir ayartma, bir meydan okuma ve bir kurnazlk (yoksa yle sonsuza dek uzanp gidecek bir vardiya olay deil) dzeni anlamnda dei toku edilebilen bir iktidar anlaydr. Peki ya iktidar bu ekilde dei toku edilemezse? O zaman iktidar kendiliinden ortadan kaybolmaktadr. nsanlarn iktidar tarafndan ayartldklar dncesi doru bir dncedir, ancak bunun, iktidarn egemenlii altnda bulunan bamllarla ibirlii yapan basit bir arzu anlamna sahip olmadn da belirtmek gerekir (nk byle bir ey sylemek iktidar bakalarnn arzular tarafndan belirlenen bir eydir demekle ayn anlama sahip olmaktadr ki bu da insanlar aptal yerine koymak demektir) hayr, eer iktidar ayartabiliyorsa bunu kendi kendini yiyip bitiren ve stne minimal dzeyde simgesel bir

dzen oturtabildii o tersine evrilebilme zellii sayesinde gerekletirebilmektedir. Egemenle, baml ya da kurbanla, cellt says arasnda pek bir fark yoktur (oysa smrenlerle, smrlenler diye bir ey vardr ve bu dorudur. Hem biri hem de dieri vardr. Bunun nedeniyse retimin tersine evrilebilmesinin mmkn olamamasdr. Zaten byle bir ey mmkn olamad iin bu dzeyde ok nemli bir deiiklikle karlalmamaktadr). Birbirlerine kart mevziler sz konusu deildir nk iktidar dnml (embersel) bir ayartma dzenine sahiptir. ktidara zg bir yapyla, iktidara zg bir gerekliin zerine oturtulmu tek ynl g ilikilerine asla yer vermeyen Foucaultnun iktidara bak as yine geleneksel gre uygun olarak sonsuza dek srp gidecek izgisel ve bir maksad olan iktidar anlayna da ters den, her taraf nlaryla aydnlatan ve bir sarmal grnmne sahip olan bir ak asdr. Akln bize zorla kabul ettirmeye alt bir iktidar anlay varsa o da: tek ynl ve bllen bir iktidar anlaydr. Oysa gerekler hi de byle deil. ktidar da dhil olmak zere hemen her ey kendi sonunu merak ediyor, daha dorusu (pek bir ey fark etmiyor ama) her ey belli bir dzen iinde mbadele edilmek, tersine evrilmek ve ortadan kaybolmak istiyor (zaten bu yzden gerekten de bask altnda tutma ya da bilinalt diye bir eyin var olabilmesi mmkn deildir nk tersine evirme ya da tersyz etme diye bir ey her zaman var olmutur). Zaten hcrelerine kadar szarak insan ayartabilen ey de budur. Zevk veren tek ey bu tersine evirme olay olmasna karn, iktidar yalnzca akla zg belli bir hegemonik mant honut etmeye almaktadr. ktidar bundan baka bir ie yaramamaktadr oysa ayartma byle deildir. Ayartma iktidardan daha gldr nk o tersine evrilebilme zelliine sahiptir. Oysa iktidar ekonomik deer gibi tersine evrilebilmesi olanaksz ve onun gibi biriktirilerek oaltlan, lmsz bir ey olmak istemektedir gerekle, retim illzyonlarnn tmn paylaan iktidar gerek bir ey olmaya abalarken, bu arada (ona muhalefet etmek amacyla bile olsa, kendisini zmleyen kuramlarn da yardmyla) farknda olmadan iktidar adl hurafeyle, iktidar adl bir dselliin iine yuvarlanmaktadr. Ayartmann gerekle bir ilikisi yoktur. Ayartma asla bir g ya da bir g ilikileri dzeninde yer almamtr. Zaten bu yzden gerek retim sreci gibi, gerek iktidar sreci de ayartma tarafndan sarlp sarmalanmaktadr. Bu dur durak bilmeyen tersine evrilebilme zellii sayesinde de iktidar ve retim varlklarn srdrebilmilerdir. ktidarn gerisi hilik ve boluktan ibarettir. Hatta bugn iktidarla, retimin tam merkezinde yer alan ve onlar gerekliin yayabildii soluk bir kla aydnlatmaya alan ey de yine bu hiliktir. Btn bunlar tersine eviren, yrrlkten kaldran, ayartan bir eyler olmasayd, onlarn bir gerekliin gcne sahip olabilecekleri asla dnlemezdi. Zaten kimsenin gerek denilen eyle ilgilendii falan yok. te bu yzden lm karsndaki gerein bir d krkl, bir biriktirme simlakrnn yaand kusursuz bir hakikat alanna dnt grlmektedir. Bundan daha kt bir ey olabilir mi? Zaman zaman gerekle, hakikatin byleyici bir grnm kazanmalarn salayan bir ey varsa o da bu grnmn gerisinde gizlenen bir felaket dncesidir. Kendilerine iktidar, ekonomi, cinsellik dediimiz u ok nemli gerek dalgamotorlarn, insanlarn kafasnda srekli olarak tersine evrilebilecekleri ve balarna her an iin bir felaket gelebilecei dncesiyle, bundan alnabilecek belirgin bir zevk dncesinin o gerek dalgamotorlara salam olduu byleyici destek olmadan, bu sonuncularn ayakta durabilmelerinin imknsz olaca dncesi hi aklnza geldi mi?

zellikle gnmzde gerek dediimiz ey bundan baka bir zellie sahip deildir. Gerek: l materyal, l bedenler ve l dil yetisinin stoklanmas demektir. Bugn hala kendisinden sz edilen bir gerek stou (ben bir enerji stoundan sz etmiyorum. Ekolojik ikyetlerin gerisinde, asl fark edilmesi gereken ey: insanln gelecekte maddi bir enerjiden ok geree ait enerjiden yani gerein gerekliiyle, gerein kapitalist ya da devrimci bir anlamda ciddi olarak ynlendirebilmelerinin mmkn olamayaca bir gerekten sz ediyorum) bizim rahatlamamza neden olmaktadr. retimin bir gelecei olmayabilir ama bu durum onun yerini cinsellik, sz ya da arzunun alamsna engel deildir nk her zaman iin zgrletirilecek, zevk alnacak bir eyler olaca gibi, her zaman bakalarna tannmas gereken sz hakk trnden bir eyler olacaktr. Zaten gerek olarak nitelendirilen ey de bundan baka bir ey deildir. Tz denilen ey budur. Stoklanm gelecek budur. yleyse iktidar budur. Maalesef deildir! Bir baka deyile bu i uzun sre bu ekilde devam edemez. nk zaman iinde kendi kendini yiyip tketecektir. Bir yandan cinsellik, iktidar gibi tersine evrilmesi olanaksz bir sre haline getirilmek istenirken, te yandan arzunun da tersine evrilmesi olanaksz bir g, bir enerjiye dnmesi salanmak istenmitir. (Sylemeye gerek var m bilmem ama arzunun her zaman iin kapitalin yan banda bir yerlerde bulunduunu bilmeyen yoktur.) nk genelde bizim bak amza gre yalnzca tersine evrilemeyenin bir anlam vardr: maddi birikim, gelime, retim, deer, iktidar ve arzunun kendisi bile tersine evrilmesi olanaksz srelerdir (u bizim ekonomik, politik, ya da cinsel dzenlerimize rngalanacak ok kk bir tersine evirme dozunun btn bunlarn annda kerek, yok olmalarna neden olaca kesindir). Bugn cinselliin insan bedenleriyle, kalpleri zerindeki efsanevi otoritesinin kkeninde de bu olay vardr. Ancak bu olay hem retim adl kocaman yapnn hem de cinselliin en hassas noktasn oluturmaktadr. Ayartma, retimden daha gldr. Asla cinsellikle kartrlmamas gereken ayartma, cinsellikten de daha gl bir eydir. Ayartma, genellikle indirgenmeye alld o cinsellik sreci iinde yer alan bir ey deildir. Ayartma dnml olma zelliine sahip, tersine evrilebilen bir meydan okuma, bir anlamsz vaat yar ve bir lm srecidir. Buna karn ayartmann indirgenmi ve arzuyla ilgili enerji terimleri tarafndan belirlenmi biimineyse cinsellik denilmektedir. retim ve iktidar srecine hile hurdayla katlmaya allan bir ayartma sreci vardr. Her tersine evrilmesi olanaksz srete minimal dzeyde bile olsa karlalan ve bu sreci iin iin kemirerek hi belli etmeden paralayan ve yine bu sre araclyla minimal dzeyde bile olsa insann her zaman zevk almasn salayan kck bir tersine evrilebilirlik saldrsyla karlaabilmek mmkndr. Bunlardan yoksun bir sre anlamsz bir srece dnecektir, zaten zmlenmesi gereken de ite bu sretir. Bunu yaparken de retimin her yerde ve her zaman ayartmay yok etmeye alarak, onun yerine g ilikileri ekonomisini yerletirmeye alacan; cinsellikle, cinsellik retiminin ayartmay grdkleri yerde yok etmeye alarak, onun yerine arzu ilikileri ekonomisini koymak isteyeceini de unutmamalyz. When Jesus arose from the dead, he became a Zombie. sa dirildii zaman bir Zombiye benzeyecektir. (Graffiti WATTS, Los Angeles)

Mesih, artk kendisine gerek duyulmad bir anda gelecektir. Kyamet Gn deil, bir sonraki gn gelecektir. Kafka Bylelikle insanlar Mesihi yalnzca bir sonraki gn deil, bir sonraki gnden sonra gelen btn gnler boyunca bekleyeceklerdir. Oysa bu arada O gelmi olacaktr. Ya da bir baka rnek verelim. Tanrnn lm olduu Onun lmnden ok sonra anlalacaktr. Aradaki k yllar nedeniyle ayn olayn bir yldzdan dierine deiik anlamlara sahip olmas gibi Mesihin geli tarihiyle, olay tarihini birbirinden ayran k yllar trnden bir ey. Yaplmas gereken bir Devrimi yaplmas gereken tarihten ok sonraki bir tarihte gerekletiren devrimciler gibi, daha dorusu onlar uygun bir Devrim tarihi saptamaya alrlarken bir de bakacaklar ki Devrim kendi kendine gerekleivermi. te bu yzden onlarn Devrim yaptklar gn, Devrim yapmann bir anlam kalmam olacaktr. Bu trden bir Devrim ise ancak ve ancak olup bitmi bir eylerin gstergesi olabilir yoksa olacaklarn deil. Mesihle Devrimin her zaman gecikmeli olarak gelmelerine, bir glge gibi geride kalmalarna ve olup bitmi bir gerekliin sonucu gibi alglanmalarna neden olan Mesihin geli tarihiyle, Devrimin gerekletirilme tarihi bu kadar anlamsz mdrlar? nk var olabilmek iin eyler asla bir Mesih ya da bir Devrime gerek duymamlardr! O zaman da devrim: gnnden nce gerekletirilmi ve gerekletirildii gnden nceki gn bir anlama sahip olup, gerekletirildii gn bir anlam kalmayan bir ey anlamna gelecektir. Zaten Devrimin yapl amac da Devrim yapmann bir anlam kalmam olduu gereini gizleyebilmektir. Gerekten de devrim, kendisi iin n grlen tarihten ok nce gereklemitir. Hayr, benim szn ettiim ey burjuva ya da komnist deil, ksaca olup bitmi olan devrimdir. Bir baka deyile onlar btn bir dnemin sona eriinin farkna bile varamamlardr. Onlar izgisel bir devrim oyunuyla megulken, Devrim o sralarda, aynen eik bir aynann yzeyinde elleriyle, ayaklar birleen yalanc mermerden yaplm melek heykelcikleri gibi kendi simlakrn retebilmek amacyla, kendi zerine doru eilip, bklen bir izgiye benzemekteydi. Simlasyon araclyla yinelenen bir ey sona ermi, hkm kalmam bir eydir. Byle bir yineleme bir dnemin sonunun gelmi olduunun gstergesidir. Aynen gelmesi gereken gnden bir sonraki gn gelen Mesih olaynda olduu gibi, gereklik denilen oyun, eylerin aknda gereksiz bir yinelenmeye neden oluyorsa, bu onun, hakikat adl ufukta bir dneme ait her eyin ortadan kaybolmadan nce bir kez daha bir simlakrlar oyunu iinde yer aldktan sonra yok olularn kantlayan bir gsterge olduu anlamna geldiini gsterir. yleyse iktidarn peinde komann ya da iktidar stne bitip tkenmek bilmeyen sylevler ekmenin bir anlam yoktur. nk iktidar da bundan byle kutsal grnmler dzeninin iinde yer alarak, ortada bir iktidarn bulunmad gereini gizlemeye ya da daha dorusu bunun doruk noktas alp geilmi bir politika olduunu ve iktidarn bir simlakr eklinde tersine evrilme adl, ini olarak nitelendirilebilecek bir dneme girmi olduunu gstermekten baka bir ie yaramayacaktr. Tpk srrn zlememesi gibi, iktidarn da ele geirilmesi sz konusu deildir. nk iktidarn srryla, srrn srr ayn eydir yani iktidarn srr diye bir ey yoktur. Ayn dnemi kapsayan srecin dier cephesinde yani gerein kmeye balad bir srada ilemsel

olabilen tek ey: sahneye konulmu bir sr ya da iktidardr. Oysa bu, yzyllardr dur durak bilmeden genileyerek, yaylan bir iktidar tznn aniden iin iin kaynamaya balam olmasnn yan sra iktidar alannn yani u en byk yldnz nce cce bir kzl yldza sonra da geree ait tzn tamamyla, onu evreleyen enerjilerin tamamn yutan bir kara delie, bir baka deyile u younluu altnda ezilmekte olduumuz toplumsal adl tek bir gstergeye dnmekte olduunun gstergesidir. Gerekten de iktidar ne bir sre, ne bir yap, ne bir tz, ne de bir g ilikisidir iktidar bir meydan okumadr. lkel toplumlarda hibir ey sylememi olmak iin konuan iktidar kuklasndan gnmzdeki iktidarn yokluunu gizlemeye alan iktidara gelinceye kadar ok uzun bir dnem alp geilmitir. Bu dnemin adysa: bir karlkl (ikili anlamnda) meydan okuma dnemidir. Btn bir topluma meydan okuyan iktidara karlk, toplum da iktidar ellerinde tutanlara meydan okumaktadr. ktidarn yok olmas ya da iktidarn srr bu hikyenin iinde yer almaktadr. Kapitalin gerek tarihine gelince, Materyalist eletiri dncesinin tek amac kapitali durdurmak, onu ekonomik ve politik anlamda rasyonellemi olduu bir aamada dondurabilmektir. Beii, byleyici bir diyalektik tarafndan sallanan kapitalin Ayna Evresi. Diyalektik bu evrede kendisine kar koyan her eyi doal olarak dondurmaktadr. Neyse ki kapital bu modelin iine skp kalmam, irrasyonel bir atlmla materyalist eletiriyi ap geerek, onu, bulunduu yerde o nostaljik diyalektiiyle, anlamn yitirmi devrim dncesinin zerine iki bklm olmu bir vaziyette brakmtr. Byle bir materyalist dncenin gerekte marksist kuramn olduka yzeysellemi olduu bir ana denk geldii grlmektedir. Materyalist dnce bu aamada bir fren, ll bir toplumsallkla, ideal bir toplumsal gereklik iindeki derin bir atmay ntralize etme giriimi olmann yan sra toplumsaln kendisine de bir meydan okuma biimidir. Eletirel dncenin tutucu ipoteinden bir kez kurtulduktan sonra gnmzde nihayet ar ularn atmalarna tank olunmaktadr. atan yalnzca toplumsal gler deil (ancak tek bir byk toplumsallama modelinin egemen olduu) ayn zamanda biimlerdir. Bu atmaysa toplumsaln lmyle sonulanabilir kapitalin biimiyle, kurban etmenin biiminin yan sra deerle, meydan okuma biimleri. Toplumsa bile yklmas ve bir simlasyon modeline indirgenmesi gereken bir biim olmaldr kapitalin zorla, vahi bir ekilde yerli yerine oturttuu ve eletirel dncenin de daha sonra idealletirmi olduu ve halen tarih boyunca kimin kendisine kar gelmi ve bugn de hi zorlanmadan ezip gemi olduunu bilmediimiz deerin stratejik deeri adl biim. Btn iktidarlar bu temel meydan okuma biimini g ilikileri egemen/baml, smren/smrlen- denilen eyin arkasna gizlemeye alrlarken bu arada tm direniler de bir cephe ilikisi ekline sokulmak istenmitir (mikro-strateji boyutuna indirgendii zaman bile Foucaultda egemen olan anlay budur. Gerilla denilen yap-boz oyunu yerini bir karlar mcadelesine brakmaktan baka bir ey yapmamtr). nk g ilikileri terimleriyle konutuumuz zaman, bu iten her zaman iin kazanl kacak olan taraf iktidar olacaktr. ktidarlar devrimler araclyla el deitirse bile hibir ey deimeyecektir. Oysa bugne kadar hi kimsenin aklna iktidar adl gcn bysn bozma gibi bir dncenin gelmemi olmas insana pek de inandrc gelmemektedir. Buna karn kesinlikle herkesin, iktidarn, kiisel olarak kendisine kar bir meydan okuma, bir lmne meydan okuma olduu konusunda son derece bilinli olduu ve bu meydan okumaya bir kar-meydan okumayla yant vererek iktidarn mantn kertebileceini ya da daha iyisi onu dnml (emberleen) bir mantn iine sokabileceini bildii grlmektedir. Tarih boyunca saysz

rnekleriyle karlalm olan bu politik, diyalektik ve stratejik olmayan gcn kar-meydan okuma biimiyse: iktidar en ufak ayrntlarna kadar iktidarn gereklerini yerine getirmeye zorlama eklinde gerekletirilen bir meydan okumadr ki bu da baml durumunda bulunanlarn lm anlamna gelmektedir. Bu total, tersine evrilemeyen, haysz ve iddete bavurma konusunda snr tanmayan bir iktidar olma biimine kar bir meydan okumadr. Hibir iktidar ii bu noktaya kadar gtrmeye cesaret edememektedir (nk bu durumda kendisinin de yok olmas kanlmazdr). Zaten byle bir meydan okumaya bir karlk veremeyen iktidar yava yava kmeye balamaktadr. Bir zamanlar iktidar, bu kendisinden kaamad simgesel oyun kurallar erevesi iinde kurban edilmeyi kabul ediyordu. Bu dnemlerde iktidar, kurban edilmesi gerekenin ksa sreli ve lml olma gibi bir nitelie sahip olmasn gerektiriyordu. Ancak bu oyun kuralndan kamaya alt yani simgesel bir iktidar olmaktan vazgeerek politik bir iktidara dnt ve bir toplumu egemenlii altnda tutma gibi bir strateji gtmeye balad zaman bile, simgesel meydan okuma, politik denilen iktidarn korkulu ryas olmay ve politik gereklii bozguna uratmay srdrmtr. Bu meydan okuma yntemiyle indirilmi bir darbe sonucunda, bugn, politik tzn tamamen kmekte olduunu gryoruz. Artk yle bir noktaya geldik ki kimse ne iktidara sahip olmak ne de iktidar ilmiini boynuna geirmek istiyor. Bu davrann nedeni tarihsel zayflk ya da bir karakter zayfl deildir. Bunun nedeni iktidarn srr diye bir eyin kalmam olmas ve hi kimsenin artk bu meydan okumaya bir karlk vermek istememesidir. Bu dncenin ne kadar doru bir dnce olduunu yani iktidarn geberiini bizzat yaayarak grmek istiyorsanz onu iktidarda kalmaya zorlayn yeter. ktidar bu bir stratejiye benzemeyen stratejiye kar her trl nlemi alarak kendini korumaya almtr (zaten bu iktidar olmak anlamna geliyordu). Demokratik olmay denedi, zgrlklerden yana olmay denedi, bayalamay ve u son zamanlarda da merkeziyeti olmaktan kamay ve mlki yetkilerini paylatrmay denedi, vb. G ilikilerinin politik kurnazlklar tarafndan tongaya drlerek, ntralize edildikleri bir srada; o inanlmaz yalnlktaki kar meydan okuma biimi ancak iktidara sahip olduu zaman bu meydan okumadan vazgemektedir. Bugne kadar hep strateji ve g ilikileri terimleri araclyla akl yrtlm olduundan, ezilenlerin ezilmekten kurtulabilmek ya da iktidar ele geirebilmek amacyla umutsuz bir mcadele iine girmi olduklar dnlmektedir. Meydan okumann o fantastik gcnn sahip olduu boyutlar lmek, hi kimsenin aklnn ucundan bile gememitir. nk bu, bir sreklilie sahip, grnmeyen bir gtr (stelik bu g ok byk apta eylemlere dnp, yaylabilmektedir ancak bunlar genelde amasz, sreleri belli olmayan ve bir gelecek beklentisine sahip olmayan eylemlerdir). nk bu meydan okumann bel balad byk umutlar yoktur oysa umut nemsiz bir deerdir, tarihin kendisi bile zaman iinde nemini yitirmi ve amala, aralar arasna sktrlarak arptlm olan bir deerdir. Tarihi bir nem ya da deere sahip tm iddialar aklanabilen, tartlabilen ve diyalektik olan iddialardr. Oysa meydan okuma bir diyaloun tam tersi olan bir eydir. Diyalektik olmayan ve aklanabilmesi imknsz bir alan grnmne sahiptir. Meydan okuma ne bir aratr ne de bir ama. O politika alanna, kendi yaratm olduu alanla kar kmaktadr. Ne uzun vadeden haberi vardr ne de orta vadeden. Onun bildii bir ey varsa o da verilmesi gereken yantn ya da lmn anndaldr. Tarih de dhil olmak zere izgisel bir zellie sahip olan her eyin bir sonu varken onun bir sonu yoktur nk o sonsuza dek tersine evrilebilecek bir eydir. Ona bu mthi gc* kazandran ey de ite bu tersine evrilebilirliktir. Hi kimse iktidarn bu politik olmayan yzyle yani bu simgesel olarak tersine dndrlebilme

zelliiyle bugne kadar ciddi bir ekilde ilgilenmemitir. Oysa sonu olarak iktidarn (merkezi, yasal ya da polise dayal) politik tanm konusunda hakl olarak belirleyici bir rol oynam olan bir ey varsa o da her zaman iin ite bu kar-meydan okumayla, bu tanmlanamazlktr. Toplumsaln iinde yer alan bir kambur gibi alglanan ya da ortala dalm zerreciklerin basknna uram ya da bir zm salkmna benzeyen, rastlantlardan oluan bir yap (mikro-fizik ya da enformasyon kuramlarndan transfer edilebilecek herhangi bir terimi iktidar ya da arzu alanlarna uyarlayabilirsiniz) sunan gncel iktidar hala o g belirlemektedir bu Foucault usul ynlendirici, artrc ve bir konuma ustalna dayanan bir iktidar evresidir buna karn Foucaultnun gerekletirdii baskc merkeziyeti tersine evirerek, olumlu ynde ilerleyen bir iktidar haline getirmesi bu evrede karlalan olaylardan yalnzca biridir. nk burada politik bir sylevin dna klmas sz konusu deildir Foucault politik sylevden kurtulu yok demektedir-. Oysa burada sz konusu edilen ey radikal bir politika tanmnn yan sra onun artk var olmadn, bir simlasyona dnm olduunu kavramak ve bu noktadan hareketle iktidar aynaya baktnda hibir yansmayla karlamamasnn neye balanmas gerektiini anlayabilmektir. Simgesel iddet her trl politik iddetten daha batan kartc bir eydir. (* Bu g bizim cinsel kltr tarihimiz boyunca hi kukusuz kadnn, erkek zerinde brakt etkinin aynsdr. Kadnn zevk alma konusunda kendisine meydan okuyarak egemenlii altna alm olduu erkee kar cinsel ilikiye girmeyle, zevk alma hakkn tek tarafl olarak kullanmas. Kadnlarn sahip olduklar bu cinsellii denetim altnda tutma haklaryla, zevk vermeyi reddetmeleri, hi kesintiye uramadan srp giden bir tersine evirme olay, srekli olarak yantsz kalan bir cinsel iktidar sorusu, gl grnen taraf olan erkek zerinde her zaman iin kesinlikle karlk veremeyecei inanlmaz bir bask unsuru olmay srdrmtr ya da bu bask erkei cinsiyet ayrm denilen eye doru srklemitir ki bu olay kendisiyle birlikte tm geleneksel cinsellik anlayn da peinden srkleyerek bu meydan okumann karsnda yoksa kesinlikle bir kadn zgrl hareketinin basks nedeniyle deil- km durumdadr.) Snflararas mcadelenin gerek tarihine gelince, gerekten yaanm tarihi anlar varsa bu yalnzca baml denilen snfn bir snf olarak kendi kendini yadsyp, bir hi olduunu kabul ederek girimi olduu mcadele anlardr. Marx, bu baml snfn gnn birinde ortadan kaybolmak durumunda kalacan sylemiti ancak bu bile politik bir grtr. Oysa bir snfn kendisi ya da bir kesimi radikal anlamda bir snf olmamaya alt, bir snf olmay yadsd, bir baka deyile kapitalin o tehlikeli yaps iinde kendi lm sahnesini hemen oynamak ve politik anlamda snfsal bir egemenlie sahip olup, bunu geniletmeye almak yerine aniden iin iin bir kaynama sreci iine girdiinde ortaya: 1848 Haziran, Commune (Komn) ya da 1968 Mays gibi sonular kmtr. Hiliin srr, (bizim da dnk patlama dncesine dayal devrimci dnme biimimizin tersine) iin iin kaynamann o inanlmaz gc (Pariste) 3 Mays (1968) leden sonra Quartier Latini grecektiniz! ou kez iktidar bile kendi kendini bir iktidar olarak grmemitir ve byk politikaclarn sahip olduklar bir sr varsa o da iktidar diye bir eyin var olmadn biliyor olmalardr. ktidarn aynen bir Rnesans dnemi resmi gibi boyutlu bir simlasyon alan olduunu biliyor olmalardr. Eer iktidar ayartc olabiliyorsa bunun nedeni (naif gereki bir politika anlayna sahip olanlar byle bir eyi asla kabul etmeyeceklerdir) iktidarn bir simlakr oluu, gstergelere dnebilme zellii ve gstergeler araclyla yaratlabilmesidir (ite bu yzden parodi, gstergelerin tersine dndrlmesi ya da gereinden ok retilmesi iktidar herhangi bir g ilikisinden ok daha derinden etkileyebilecektir). ktidarn yokluu adl bu srra ancak byk politikaclar vakf olabilmilerdir. Onlarn yan sra byk bankaclar da bu

srra vakftrlar nk onlar iin de parann hibir anlam yoktur, para diye bir ey yoktur. Bu ayn zamanda byk tanrbilimcilerin vakf olduklar bir srdr: Tanr diye bir ey yoktur, Tanr lmtr. Bunu bilmek onlarn inanlmaz bir gce sahip olmalarn salamaktadr. Bu srra vakf olan ve bu yzden kendi kendine meydan okuyabilen bir iktidar ite o zaman gerek anlamda egemen bir konuma sahip olabilmektedir. Bu davran biiminden vazgeerek bir hakikat, bir tz, (halkn iradesini, vs.) temsil etme hakkna olduunu ileri srmeye kalkt andaysa egemenliini yitirmekte ve karsndakiler onu lme gnderecek bir meydan okuma eylemini gerekletirerek, iktidar bu kendini beenmilik srecinin iine hapsetmekte ve orada kendi kendini bir tz gibi grme dncesi yani, irrasyonel bir dnce biiminden kurtararak, hiliinin ve lml bir ey olduunun bilincine varncaya kadar da bu ii srdrmektedirler. Eskiden bu srrn varln unutan efleri ldryorlard. ktidardan bu kadar ok sz edilen bir yerde, iktidar diye bir eyin olabilmesi mmkn deildir. Keza Tanr konusunda da benzer eyler sylenebilir. Tanrnn lmnden bir nceki evre Tanrnn her yeri kaplad ve her yerde olduu evredir. Bu iktidar konusunda da byledir. ktidar bir hayal, bir hayalet, bir mteveffadr Kafkann szleri de zaten kelimesi kelimesine bu anlama sahiptir: gelmesi gerektii gnden bir sonraki gn gelen Mesih, ller arasnda yeniden yaama dnm bir Tanr bir zombiden baka bir ey olamaz-. ktidardan bu kadar ok ve gzel bir ekilde sz ediliyor olmas, zmlemedeki titizlik ve mikroskobik bak asnn bile bir nostalji efektine dnmesine yol amaktadr. te tam da bu noktada hemen her yerde iktidarn, kendisine ikinci bir yaam hakk tanma adna, ayartmayla iftletirilmesine bu gnmzde sanki bir zorunlulua dnm gibidir- tank olunmaktadr. ktidara taze kan salayan eyin ad arzudur. Oysa arzu bile, toplumsaln ta derinliklerinde yer alan bir tr arzu efektinden baka bir ey deildir. Tarihin ta derinliklerinde bir yerlerde bulunan bir strateji efekti gibi bir ey. Her nedense Foucaultnun szn ettii iktidarlar da ite tam bu noktada ortaya kmaktadrlar. Bu iktidarlarn ise her nedense scak bedenler, bir ierie sahip sylevler ve retilmi jestler zerine yaptrlm, alanm olduklar grlmektedir. Bu daha gzel konuabilen, daha sinsi ve daha kurnaz stratejinin, burada da iktidar tarihten uzaklatrarak, ayartmaya yaknlatrma gayreti iinde olduu grlmektedir. Gerek uygulama, gerekse kuramsal adan iktidar evrensel dzeyde byleyici olan bir eydir. Ancak l bir iktidar bu kadar etkin bir byleyicilie sahip olabilir. l bir iktidar ise: daha nce karlalm olan tm iktidar biimlerinin mstehcen ve parodik bir yntemle ayn anda yeniden yaama dndrlme efekti olarak tanmlanabilir aynen cinselliin pornografi araclyla yeniden yaama dndrlmeye allmas gibi. lmn nefesini enselerinde hisseden tm byk gnderen sistemleri (din, cinsellik, politika, vb.) sonunda kendilerini bir zamanlar belirlemi olan temsil etme ve iddet biimlerinin azmasna neden olmaktadrlar. rnein faizm, hi kukusuz, politik iktidarn umutsuzca girimi olduu ilk yeniden yaama dnme (revival) hareketinin ilk mstehcen ve pornografik biimidir. (XIX. ve XX. yzyllar boyunca anlamn yitirmi olan temsil etme biiminin) rasyonel temellerini sarsan bir iktidarn vahi bir ekilde yeniden canlanmas. Bu temellerinden oynam ve bir szlemeye dayanan, rasyonel bir toplumda toplumsaln vahi bir ekilde yeniden hareketlenmesi demektir oysa faizmden baka byleyici bir modern biim yoktur. nk Makyavele zg iktidar anlayndan bu yana bir meydan okuma biimi olmann yan sra, her trl politik hakikatle alay edip, lm (kendi ve dierlerinin lmn) gze alan bir iktidar olma iddiasyla ortaya km olan tek modern iktidar biimi: faizmdir. lme meydan okuma iddiasyla ortaya kt iin de o tuhaf denilebilecek toplumsal muvafakati salayabilmi ve iktidara kar direnme diye bir ey grlmemitir. Btn simgesel direniler neden faizme teslim olmulardr? -Bu, tarihte ei benzeri grlmemi tek olaydr. Bunu hibir ideolojik mistifikasyon ya da Reich usul bir cinsel bask altnda tutma dncesi

aklayamaz. Yalnzca bir meydan okuma olay bu trden bir yant verme tutkusunun (onaylama anlamnda yant verme n) olumasna neden olabilir. Ancak bylesine sama, ters etki yapan bir rza gsterme oyunu, her trl direniin ortadan kalkmasna neden olabilir. Zaten faizm halen zlmemi bir bilmece olarak kalmay srdrmektedir. nsanlar bir meydan okumaya neden karlk verirler? Bu gereksinimi neden duyarlar? Neden oyunu karmzdakinden daha iyi oynayabileceimizi dnp, bylesine nedensiz bir buyurma olayna kar tutkuyla yant verme gibi bir zorunluluk hissediyoruz? Faist iktidar lmn o ritel itibarndan yeniden yararlanmay becerebilmi olan tek iktidardr. Ancak bu ii (ite buras ok nemlidir) hile ve lm bir simlakr olarak yeniden ortaya kmann yan sra anlamsz boyutlara varan abartl vaatler ve bir sahneye koyma yntemine bavurarak yapmtr. Bu ii daha nce Benjaminin sylemi olduu gibi estetik yoksa gerekten bir kurban verme treni eklinde deil- bir ynteme bavurarak yapmtr. Faist politika daha ortaya yeni km olduu gnlerde bile bir lm estetii, retro olarak nitelendirilebilecek bir estetie sahiptir. O gnden bu yana retro olan her ey faizmden ancak daha nce yaanm bir mstehcenlik ve iddet; daha nce tutucu olmu ve daha tarih sahnesine km olduu anda alp geilmi bir iktidar ve lm senaryosu olarak esinlenebilir. Kafkann dedii gibi, Mesihin ortaya km tarihiyle ilgili sonsuza dek srp gidecek olan bir gecikme olay. Neye benziyorsa onun gstergesinden baka bir ey olmayan bir iktidarn sonsuza dek srp gidebilecek isel simlasyonu. Mikro faizmlerle, mikro iktidarlarn gndemde olduu bu gnlerde ayn retro nostalji ve ayn simlasyon olayyla karlalmaktadr. Mikrolatrma ilemi faizme bir zm getirmedii gibi onun hzn kesip, devrini ykseltmekten baka bir ie de yaramamaktadr. Mikrolatrma ilemi ok karmak bir lm ve simlasyon senaryosunu, temel ilevi ihbarclk olan basitletirilmi bir yzer gezer gsterene dntrmektedir (Foucault). Bir baka temel ilevi de tanklk olan bir gsteren. nk mikro dzeyde bile olsa faizmin geri arlmas (aynen iktidarn geri arlmas gibi) politikann, politik bir hakikatin nostaljik denilebilecek trden bir tanklk yapmak zere geri arlmasnn yan sra iktidar ya da faizmin paranoyak bir kaza eseri olduunu tekrarlayp duran bizim gibi insanlarn, farknda olmadan arzu varsaymn yaatmasna neden olmaktadr. ktidar her halkrda bir yanlgdr. Hakikat her halkrda bir yanlgdr. Her ey belli bir biriktirim, bir iktidar ya da bir hakikat dneminin imek kadar ksa sren bir zeti iine yerletirilmitir. Bu zetlenmi dnemde tersine evrilme ya da ykcla asla yer verilmemektedir. nk bu dnemin yaama geirilmesi gerekmektedir. Oysa bu bir anlk bir eydir. Bu bir anlk zetse lm demektir. Jean Baudrillard

You might also like