J

&IB
T' * ' .;

tV '"

*>*

. ., ^
'
f

\
*
•* rr

**-

i
V :# sr
 8 X

WXIUA
*4^X^> ,*

mq&
^\f>%&>
r>s
i -

^-fc:
:
w< ^Sfe&T :
"
 5*
>< fcit £-$

./

< J -*\A V ,

jT jt •**> \ -^ ,*"^ ^p" "Tr.

t
&®M£m
t>-\ /- -

i
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/tertullianusprae04tert
TERTULLIANUS
PR.EDICANS.

IV
 ,

APPROBATIO.

Nos IOANNES MARIA MATIIIAS DEBELAY, Archicpiscopus Avcnioncnsis, cumR. P. Mi-

chael Vivicn intereosquide reconcionatoria scripscre,nulli secundus existimetur; illiusque
inultotics recusum opus quod inscribitur TertullianusPraedicans, tantum, in hocgenere ,
:

laudis, quantum quod maxime, apud rci peritos ohtinuerit tum materiarum ahundantia et ,

mcthodo, tuni uhertate ac inira partitionum varietate, tum ex Sanctis Patrihus testimo-
niorum copia, tum rationum numero et ponderc; ila quod quasi thesaurus esse videatur
et sit , cx quo ,
quidquid ad instructionem aedificationemque lideHum necessarium est, aut
utile , cuique , ad libitum, haurire licet ; ideo ,
quam a nobis expostulavit dilectus in
Christo Franciscus Seguin , typographus ,
qui de religione , ac imprimis de nostra Dioecesi
jampridcm oplime meritus est, ob eam quae ipsius est invetCratam consuetudinem , ut
cgregia magis et aptiora quae udentur, ad usum clcri , fidei defensionem, rectamque
secundum Evangelium monmi institutionem , opcra praelis suis indcfessim suhjiciat ac
vulget, pctitioni ejus annuentes, licentiam ipsi facultatemque per praesentes , libenti animo
concedimus ut praedictum laudatissimum opus ad bonuni
, commune reipublicae christianae
typis denuo mandetur ; in quorum fidcm subscripsimus.

Avenione , die 5 septembris 1855.

-j- j. J\i. M. , Archiepiscopus Avenionensis.

Lettre adressee d VEditeur par S. E. M* r le Cardinal de Bonald.

Milhau , le 45 septembre 1855.

Parmi tous les ouvrages eccl6siastiques que la librairie a publicsdepuis quelqucs ann6cs
Monsieur, un des plus utiles auClergeest le Tertullianus Proedicans, que vous reimprimez
dans ce moment. 11 suffit dc dire que ce livre avait le suffrage de Bossuet pour monlrer
1'importance de 1'edition quc vous vous disposez a donner. II scrait a desirer qu'onnenous
inondat pas de traductions des anciens auteurs ecclesiastiques , souvent fort inexactes ,

faites a la hate au public avcc une dcplorable prccipitation. Ces publications

, et livrees
sont loin dc favoriser les bonnes etudes. Pour vous , Monsicur, vous avez travaille dans
leur interet cn reimprimant d'anciens ouvragcs dans la langue de 1'Eglise. Je ne peux
que vous cn fcliciter.
Veuillez agreer , Monsicur , 1'assurance de mon sinc6re d6vouemcnt.

f L. J. M. Cardinal de BONALD Archcveque , de Lyon.

 TERTULLIANU
PRjEDICANS
ET

SUPRA QUAMLIBET MATERIAM

OMNIBUS ANNI DOMINICIS ET FESTIS NON ORDINARIIS SOLUM SED ETIAM
, ,

EXTRAORDINARIIS; SINGULlSQUE QUADRAGESIALE FERIIS PRiEDICABILEM

ORDIISE ALPIIABETICO COPIOSE DISPOSITAM

SEX AD MINUS FORMANS CONCIONES

LXGENIOSE ADINVENTAS , BELLE CONCINNATAS , ET TRINA SUBDIVISIONE ILI.TJSTRATAS

CUH DUPLICI INDICE , CONCIONUM SCILICET ET MATERIARUM.

AUCTORE R. P. MICHAELE VIVIEN

1

S. THEOL. LECTORE, PROV. RECOLLECTORUM IN AQLTTANIA ALLMNO, NECNON ANTIQUO CUSTODUM CUSTODE.

EDITIO RECENS ET ACCURATIOR

OCTAVA rOST PLClEt IOIBTI* PABISIOSIM, COLOWl-E ACBIPPliV* BT PAIAVU BDITAg.

TOMLS QUARTUS.

AVENIONE
TYPIS FRANCISCI SEGMN , BIELIOPOL^ , VIA BOUQUERIE , 15

M DCCC LVI
 ,

Pcrmissio Reverendi Palris Provincialis.

Fbater Agathangelus Petit, Provinciae Recollectorum in Aquitania Minister Provincialis, et servus

R. P. Michaeli Vivien, ejusdem Provinciae alumno, Saerae Tlieologiae Lectori necnon antiquo Cus-
,

todum Custodi, salutem. Cum Liber Tertullianus Prxdicans nuncupatus, in sex Tomos distributus, sil
jam maxima ex parte typis mandatus, et feliciter a Doctoribus quibusque approbatus licentiam tibi ,

facimus ut praeclarum illud opus perficias, et denuo typis mandes, sive in-quarto sive in-folio, prout
,

melius tibi visum fuerit. In cujus fidem praesentem Licentiam propria manu subscripsimus , et parvo
offieii nostri sigillo munivimus. Datum in Conventu nostro Sanctae Mariae de Gratia Burdigalae die 19 ,

Februarii, anno 1077.

F. Agathangelus Petit,
Minister Provincialis.

Approbationes Lectorum Theologia.

Libbi cui titulus est Tertidlianus Prxdicans secundum et tertium tomum frustra eommenda-
rem. Primus siquidem et reliquos et eorum auctorem satis commendat; qui illum legerunt vivendi quod
in lucem edendum supererat vehementi fiagrabant desiderio; neque fallet eos opinio, ibi enim maximam
ingenii ubertatem observabunt, ac materiarum abundantiam cum praeclara methodo , quae Tertuliiani
operibus deerat claritate mirabuntur. Haec ipse perlegendo miratus sum, ideoque Opus dignum judico
quod typis quamprimum mandetur utpote quod nihil contineat fidei aut bonis moribus contrarium ,
,

quin potius futurum sit utilissimum, tum caeteris omnibus, tum praecipuee divini verbi Praeconibus. Quod
testor in hoc Conventu Recollectorum Sanctae Valeriae prope Lemovicas, die 22 mensis Julii anni 1673.

F. Gebmanus Deyb ,

Lector Sacrae Theologiae, et Guardianus Conventus Recollectorum

Sanctae Valeriae prope Lemovicas.

Ego infrascriptus Sacrae Theologiae Lector, summa cum delectatione attente perlegi librum cui titu-
lus Tertullianus Prxdicans , in quo TertuIIiani doctrina licet ex se satis commendata , mire tamen
commendatur , tum ob selectas Patrum sententias , quibus adornatur , tum ob subtiles Theologorum
rationes, quibus ab Auctore solidatur. Ipsum ergo typis dignissimum judico , non solum quia nihil in
ipso quod catholicae fidei sectatoribus adversetur , sed etiam quia nihil in ipso quod christianae veri-
tatisPraeconibus non multum patrocinetur quibus Tertullianus Prxdicans erit Tertullianus docens
,

methodum, clare, breviter et nervose sermones conficiendi In lucem igitur prodeat opus et piaelo
quam citius mandetur tanquam communi Concionatorum bono utilissimum censeo et peropto. Datum
in Conventu Sancti Leonardi, die 8 Junii auni 1673.

F. Gabbtel Babbiebe,
S. Theologiae Lector.

Licencia et Censura Ordinarii.

Tebtulliantjs Prxdicans , sive campus floridissimus selectissimorum conceptuum ac discursuum

omni tempore praedicabilium qui cum in Gallia non absque singulari fructu binis vicibus impressus ,
; , ,

approbatus fuerit , nihilque ab orthodoxa Doctrina alienum complectatur , hisce

et a diversis Theologis
protertiaviceiroprimeuai facultatera concedimus. Signatum Coloniae Agrippinae, decima sextaFebruarii.

F. Theodobus Deghens,
SS. Theologiae Doctor et Professor Ordinarius, Canonicorum Regularium S. Crucis
Provincialis ad Rhenum , et Prior Coloniae, Ordinarius Librorum Censor. M. P.
 m ;

TABULA
CONCIONUM QU^E IN HOC VOLUMINE CONTINENTUR.

LACRYM.E.

SCHOLIUM.
Considcratur lacrymarum 1. ncccssitas; 2. cfficacitas ; 3. utilitas; 4- jucunditas;
5. dignitas ; 6. felicitas.

CONCIO PRIMA.
Homo fundit lacrymas 1. compassionis , ad plangendam humanam miseriam ; 2. com-
punctioniSy ad lugendam peccati malitiam; 3. satisfactionis , a^/ placandam divinam
justitiam. Fol. 1

I. PARS. Lacrymas fundit homo 1. pro propria miseria, tristitiae et afflictionis; 2. pro adversa
aliorum fortuna, humanitatis et compassionis; 3. pro proximorum morte et jactura, ainoris
et dilectionis. 2
II. PARS. Luget Christianus, quia per peccatum 1. Deus offenditur; 2. Christus crucifigitur
3. peccator incomparabile damnum patitur. 6
III. PARS. Magna vis lacrymarum, quae divinam 1. flectunt misericordiam; 2. mitigant ira-
cundiam ; 3. rescindunt sententiam. 8

CONCIO SECUNDA.
Lacrymce contritionis 1. diabolum expellunt ; 2. peccatum diluunt ; 3. infernum exslin-
guunt. 10
I. PARS. Lacryma contritionis 1. a pcenitente diabolum expellit; 2. pcenitentem adversus ja-
cula diaboli protegit; 3. caecutientes poenitentis oculos aperit. 11
II. PARS. Lacrymoe contritionis 1. peccati culpam emaculant ; 2. animam pulchre decorant ;
3. hominem ab aeterna morte liberant. i3
III. PARS. Lacrymae exstinguunt 1. concupiscentiae incendia; 2. ignita vitia ; 3. gehenna; sup-
plicia. 16
CONCIO TERTIA.
Lacrymce contritionis sunt sacrificium 1. expiationis; 2. impetrationis ; 3. gratiarum
actionis. 18
I. PARS- Lacrymae contritionis peccati maculas Iavant; 2. divinam justitiam placant; 3. ami-
1.
ciliam inter Deum et hominem conciliant. ibid.
II. PARS. Lacryma contritionis est 1. oratio efficacissima ; 2. delegatio potenlissima ; 3. coac-
lio suavissima. 20
III. PARS. Laerymae offerendae Christo in gratiarum actionem pro lacrymis quas fudit 1. in
praesepio; 2. coram Lazaro; 3. in Calvario. 22

CONCIO QLARTA.
Lacrymce contritionis iucundant 1. regnanlem Angelum; 2. Christum Deum; 3. lugcn
tem Christian u . 24
I. PAUS. De conversione Iacrymis peccatorum laetantur Angeli ob 1. voluntatem divinam
et ;

2. felicitatem humanam;
cbaritatem angelicam.
3. \h\A.
II. PARS. De lacrymis peccatoris laetatnr Deus qnia 1. de diabolo triumphat ; 2. pcrdilum
,
filiuin recupcrat; 3. miscrenlis Patris affectuili dtmonslrat. 27
 ;

v ;;j TABULA CU.NClUiNUM.

III. PARS. Lacrymac poenitcnii afferunt gaudium, quia i. peccatoruin veniam praestant; 2. ob-
tenebralain menleui illuiuinant; 5. filiationis divinae honorem recuperant. 3o

CONCIO QUINTA.
Lacryma? commendantur ex 1 . ccelesti origine de qua procedunt; 2. nobili societate quam
cum Spiritu Sauclo contrahunt; 3. sublimitate ad quam evehuut. 32
I. 1'AIIS. Lacrym» contritionis procedunt 1. a gralia efflcienter ; 2. a charitate formaliter
j. lendunt ad Deutn formaliter, ibid.
II. PARS. Spuitus Sanclus poeuitentem 1. ad fletum stimulat; 2. cum Deo reconciliat; 3. in
eo inliubitat. 54
III. PARS. LaCrymarura virtute 1. David
deperditam Dei amiciliam recuperavit; 2. Petrus
Pastoris ollicium solidavit; 3. Magdalena virginum tneritum et honorem sibi comparavit. 56

CONCIO SEXTA.
Lacrymce contritionis 1. elevant in ccelum; 2. merenlur coslum; 3. pragustant et prteli-
baut ccelum. Sj

LEX JUSTlTIiE

SCHOLIUM.

Scxluplcx in prtrsrnti considcranda est lex jtistitice 1. viri in uiorem; 2. uxoris

in virum; 3. parentis in filium ; l\. fdii in parentem; 5. domini in servum;
6. servi in dominum.

CONCIO PRIMA.
Uxorern vir debet 1. in sociam habere ; 2. tenere diligere; 3. in bonum instruere. 41
I. PARS. Yir sociara habeat uxorem fortunae; 2. disciplinae; 3. vitae individuoe.
1. ibid.
II. PARS. Diligere uxorem debet vir oculale et sapienter; 2. amice et patienter; 3. benigne
1.

et suaviter. 4D
III. PARS. Vir uxorem bonum docere tenetur 1. sanctis sermonibus ; 2. piis operationibus;
5. castis conversalionibus. 4?
CONCIO SECUNDA.
Uxor tenelur 1. virum diligere ; 2. sese viro subdere ; 3. domus et familia? curam
gerere. 5o
I. PARS, Uxor virum diligere debet 1. vere; 2. caste 5. christiane. ; ibid.
II. PARS. 1. Abusivum uxorum in viros damnalur imperium; 2. legitimum virorum in uxo-
res vindieatur dominium; 5. debitum viro ab uxore declaratur obsequium. 52
III. PAIIS. Uxoris requirilur 1. diligentia, ut strenue operibus domeslicis Iaboret; 2. vigilan-
tia, ut filiorura educationi, flliarumque custodiae sedulo vacet ; 3. praesenlia, ut quanlum
fieri polesl in dorao habitet. 5y
CONCIO TERTIA.
Parens filiis pr.estare dcbet 1. vitie subsidium; 2. educationis studium; 3. salutis
auxilium, 60
I. PARS. Parens ad praestandum filiis vitae subsidiura stimulatur 1. Patris coelestis ; excmplo
2. aniinahuin irrationalium studio; 3. naturae suffragio. ibid.
II. PAIIS. Eduealionein Gliorum debet parens 1. dilectioni paterna? ; 2. socictati humanae ;
3. providentias divinae 05
III. PAHS. 1'arentes ud bonum inducunt lilios , per 1. disciplinae chrislianae inslruct'onen> ;

». exempli aedifiuationem; 3. justara correptionem. 70

 5;

TABULA CONClOiNUM. ix

CONCIO QLARTA.
Filii debent parentes I. honorare ; 2. eis oblemperare; 3. subsidium et auxilium sub-
ininislrare. j6
I. PARS. parentes honornntes 1. divinnm in parcntibus imaginem colunt; 2. palernain
Filii
cxcellenlinm recognoscunl ; 3. coelestcm benedictionem ncquirunt. ibid.
II. PARS. Trin urgcnt filios ad obsequendum parenlibus : 1. Dei imperantis auctoritas ; 2. prae-
cepti divini justilia et aequitas; 5. obsequenlis Christi exemplum el humilitas. 81
III. PARS. Filii tenentur parenlibus 1. servire 111 morbo et infirmitale ; 2. subvenire in inopia
et necessilate; 5. eos suslentare et nutrire in senccla el decrepila aetate. 84

CONCIO QUINTA.
Paterfamilias debet famulos 1. bene tractare ; 2. sollicite curare ; 3. juste re-
munerare. 87
I. PARS. Famulos bene tractat paterfamilias 1. venerans Dei dominatum ; 2. aeinulans inno-
cenlioe stattim; 3. considerans thrislianum famulatum. 88
II. PARS. Paterfamilias famulis 1. vitaa necessaria praibeat ; 2. in infirmitate subveniat ; 3. bo-
nis eos moribus imbuat. g3
III. PARS. Patcrfamilias solvat famulis mercedem quam debct ex 1. promissione et fidelitate ;

2. justitia et aequitate; 3- divina vindicla et severitate. 97

CONCIO SEXTA.
Ifero famulus debet 1 . reuerentia? studium ; 1 humile obsequium
. ; 3 fulele servitium
. . gg
I. PARS. Reverenlia quam hero debet famulus, complectitur 1. honorem ; 2. amorem ; 3. ti-
inorem. ioo
II. PAIIS. Famulus hero debet obtemperare 1. humiliter;
palienter; 3. rationabilitcr.
2. 104
III. PARS. Famulus servire tenelur 1. diligenler; 2. silenter; 5. fideliter. 107

LINGUA SCELEROSA.

SCHOLIUM.

Scx Ungum comiderandl sunt dcfectus : 1. garrulttas, seu mulliloquium ;

scelerosa?
seu turpibquium; 3. detractio seu maliloquium ;
2. scurrilitas 3 mprecalio « , f\

seu maledictum; 5. falsitas seu mendacium; 6. blaspltcmia 3 seu vanumjura-

,

mentum.
CONCIO PRIMA.
Garrulitas ut plurimum est 1. crlminosa ; 2. exitiosa; 3. injuriosa. 109
I- PARS. Garrulitas est criminosa 1. mulliloqiiii; 2. vaniloquii; 3. stulliloqoii. ibid.
II. PARS. Quam sit cxiliosa garrulitas comprobant l. murmuratores ; 2. dclatores; 3. calum-
nialores. I 12
III. PARS. Loquacitas 1. garrulum devenustat; a. religionem vanam dcmonstrat; 3. slalus re-
gularis observanlias violat. 1 1

CONCIO SECLNDA.
r
Turpiloquium est 1. probrosum; 2. maculosum ; 3. criminosum. 120
I. PARS. Scurriles fcede loquunlur ex defectu 1. honoris; 2. pudoris; 3. timoris. 121
II. PARS. Verbum inhonestura est 1. lues aercm infestans ; 2. cloaca aures contaminans
3. ignis cor ad libidinem sufilammans. 122
III. PAUS. Obscoena verba proferens gravitcr pcccat ; 2. audientes et non consenticnies
1.
scandalizut; 3. audientes el consenlienles lolhalitcr vulnerat. 1 ^3
x TAMJLA OOHCIflNUM
CONCIO TERTIA.
Dctractoris i. crudcliias; i. calliditas; 3. injelicilas. i?.C>

I. PARS. Detractoris i. maledicum; 2.

Hngua vulnerat cum qui detractori plucidum prsebd
nudilum ; 3. hominem
detractiene oflYnsum. ibid.
IT. IWRS. Detractor 1. dum ex malilia fabum crimen imponit, aut verum, sed occultum de-
l. sccrctmn ab aiidicntihus cxposlulat; 2. dum ex inimicilia, love crmien ndaugct, vcl
viiiulcm, prava intcnlione faclam , assevcrat, amicitiam el dolorem simulal ; 5. dum pro-
\iini boiinm eseferi laudant, ipse exinvidia, aut illud negat, aut minnit el deprctiat. 129
II 1. PARS. Detractor 1. a Deo avcrsatur; 2. ad reparalioncm et rcslitulionem honoiis obliga-

tur; 3. spcciali linguae supplicio raulctatur. i33

CONCIO QUARTA.
Maledicens 1. pra?cipuis Christiani dotibus dcnudatur ; 2. diaboli spiritu animalnr
3. damnati oj[ficiiuu ncgoliatur. l3y
I. PARS. Malcdicla ejaculans alienus est a cbristiana 1. religionc; 2. conversatione ; 5. dilec-
tionc. ibid.
II. PARS. Maledicens spiritu diaboli animatus , maledicit ex 1. impalientia ; 2. iracundia ;

3. malilia. i$fj
IIF. PARS. Naledicta vibrans 1. ccelesti bcatitudine privatur; 2. in inferno interminabili poena
mulclalur; 3. in terra adbuc exislens, prispropere, damnali oflicium ncgotialur. 1 4

CONCIO QUINTA.
Mendacium est 1. criminosum ; 1. probrosum ; 3. injuriosum. 1^3
I. PARS. Illicitum est mendacium 1. jocosum; 2. ofliciosum 3. perniciosum. ibid. ;

II. PARS. llomo 1. mendacio inhonoratur 2. mcndaci fidcs denegatur; 3. bomo mcndaxdia-
;

bolo associalur. 1^6

III. PARS. II omo mentiendo 1. Deo bonorem denegat; 2. ad necem veritalis atlentat; 3. sibi
ipsi supplicia paiat. 1^8
CONCIO SEXTA.
Christianus 1. scse juramento non assuescat ; 2. perjurium fugiat ; 3. blasphemiam
horreat. i5l
I. PARS. Mulli jurant 1. in Dei contemptum otiose et leviler'; 2. in cbristiana3 religionis vitu-
perium, temere imprudenter; 3. in animae suaedamnum ex consueludine et frequenter. ibid.
cl
II. l'ARS. Homines in perjurium labuntur 1. juiandi consuctudine ; 2. meuliendi libidine ;
3. terrenortim cupidine. 1 58

III. PARS. Blaspbemia; enormitas dignoscitur ex 1. Dei offensi magnitudine ; 2. caeterorum

criininum comparalione; 3. acerba blaspbemantium punilione. 1G2

LUXURIA.

SCHOLIUM.

Luxuricx enormitas declaralur ; 2. quot bona dissipet tuxuria declaratur ; 3. d<

1.

crudelilate luxuria. culpatur ; L\. oslendilur quam facile homo in lii.ruriam

labatur ; 5. quam difficile a luxuria converlalur ; 6. quam sevtre a Dco luxu-
ria punialur.
CONCIO PRIMA.
Luxuria est mysterium 1 iniquitatis ; 2 impietalis ;
. . 3. impudcntia? et inhonestatis. 168
I. PARS. Adco iniqua csl luxuria ul 1. nomine mali ct pcccali inlclligatur ; 2. cuncta gcnera-
tim vilia complcclalur ; 3. pcr eam omnc quod csl in niundo offcmialur. i>'i>

II. PALIS. Lu.xuria ducit in 1. haircsim; 2. idololalriain ; 3. albcismum. * 7 i

 TABULA COINCIOlNUM. xj

i'L PARS. Quam impudens sit lascivia demonstrant i. lenocinia nundinantes; a. uierelricu-
tum negociuutes 5. scandalose mcechantes.
; 178

CONCIO SECUNDA.
Luxuria dissipat bona 1. forlunce', 2. natura? ; 3. gratia?. 182
I PARS. Luxuria 1. divitias devorat; 2. famam denigrat; 3. bonam corporis valcludinem in-
firmat. ibid.
II. Libido 1. animam spiritualem in carnalem transformat; 2. animam ralionalem ra-
PARS.
tione viduat; 3. impedit ne anima coelestis coeleslem suam originem aspiciat. 1
84
lil. PAIIS. Libido dissipat 1. gloriam et salutem; 2. sanclilalem et viilutem; 3. veritatem et
fidem. 19.-»

CONCIO TERITA.
Libido 1. arnorem in odiuin convertit; 2. sanguinern crudeliter fundit; 3. nec sibi, nec
/ 1 opinquis parcit. ic)3

. I. PARS. Libido immutat blanditiem in iracundiam; 2.

i. amorem in inimiciliam; 3. veneris
dulcedinem , in crudelitatem el sseviliam. ibid.
II. PARS. Libiclo sanguinem fundit, ut constat exemplo 1. principis Sichimitoe Joannis
; 2.
BajUislse ; 3. Hellioei Urite. 19G
III. Lascivientes 1. ad parenlum
PARS. necem attentant; 2. amicos non secus ac inimieos
enecant; 3. proprios filios trucidant. 198

CONCIO QUARTA.
Varium luxurice 1. peccatum; 2. incitamentuin ; 3. remedium. 201
I. PARS. Luxuriatur homo 1. opere ; 2. sermone; 3. cogitalione, seu voluntate. ibid.
II. PARS. Homo ad luxuriam inducitur 1. naljra; corruptione; 2. diaboli tentatione; 3. lasci-
vicndi occasione. ao5
III. PARS. Homo luxuriae incilamenta superat j. jejunio et morlificatione ; 2. fide et oratione;
3. fuga et soliicitudine. 210
CONCIO QULNTA.
Libidinosus dijficile convertitur, quia 1. post carnis voJuplates anhelat; 2. a mulierum
consorlio non se separat; 3. Dei gratiam obstinate recusat. 214
I. PARS. Libidinosus, ut plurimum non pcenitet, quia
1. carnis duntaxat voluntates sapit ;
2. Lisciviendo lascivias assuelus veneri pcenitentiam
silit; 3. rejicit. ibid.
II. PARS. Difllcultas pcenitendi in libidinoso procedit 1. a carnis iliecebris; 2. diaboli laqueis;
3. feminae blandiliis. 218
III. PARS. Libidinosus 1. ita obduratur ut ab eo gralia resiliat; 2. ita obececatur, ut peccati sui
gravilatem non aspiciat; 3. ita obinutescit, ut ad peccatum confilendum os non apeiiat. 224

CONCIO SEXTA.
Lascwiam punit Deus 1. regnorum excidio; 2. ceternce felicitatis dispendio ; 3. gehen-
noe incendio. 22 4
I. PARS. Libidinera punivit Deus 1. universae terrae diluvio; 2. Pentapolis incendio; 3. regno-
rum excidio. 225
II. PARS. Libidinosus 1. a ccelo cxuht; 2. aeternae felicilati renuntiat ; 3. Dei possessionc se
privat. 227
III. PARS. Libidinosum Deus 1. in seculo, angustiis cruciat ; 2. injudicio, ab electis separal;
3 in inftrno , ignibus ustulat. 228
 ^jj
TABULA CONCIONUM.

'r-r-r<

LUXUS VESTIUM.

SCHOLIU3I.

Luxus vcsthnn rcus est l. glorice. et vanitatis ; 2. jacturce et prodigalitalis ;

3. injusliticr. et perversitalis; (\. lascicue et voluptutis; 5. periculosie uudilatis;

6. fucatce el pigmcntatce venustalis.

COiNCIO PRIMA.

Luxus vestium 1. amlitiose sectatur ; 1. criminose captatur ; 3. vane excusalur. iZ\

I. PARS. Mulieresatnbiliose seetantur vestiam .pretiositatem; 2. raritalem; 5. novilatem. 2^2
1

II. PARS. Uuiier luxu vestium 1. Cbristo conlradicil; 2. cbristianam disciplinam dediscit;
3. idololatriam sapit. 250
Jlf. PAKS. Mulieres vanae 1. dignitatem causanfur; 2. conjugi placere conantur; 5. ni ornate
incedant, scandalizanlur. 209
CONCIO SECUNDA.
Luxus vestium 1. depauperat; 2. depretiat; 3. deturbat. i\i
I. PAKS. Mulieres in Iuxu consumunt 1. tempus ad domum aediGcandam opportunum 2. re- ;

dilum annuum 3. censum et patrimonium.

; 2^3
II. PAHS. Luxu vestium 1. homo effeminatur; 2. femina meretrix suspicatur; 5. mulier cri-
minosa exislimalur. 244
III. PARS. Luxuria feminas delurbat a 1. gravitate et modestia; 2. virtute et innocenlia; 3. fe-
licitate et gloria. 24O
CONCIO TERTIA.
Luxus 1. perversitas; 2. crudelitas;Z. iniquitas. 248
I. PARS. Luxus perversitas confundit ordinem 1. nativitatis; 2. facullatis; 5. dignitatis. ibid.
II. PAKS. Luxus vesliuLu tinctus est sanguine 1. mercalorum ; 2. mercenariorum ; 3. egeno-
rum. 249
III. PARS. Ob luxuin vestium mulier 1. honorem vendit; 2. animae deeorem negligit; 3. salu-
lis dispeudiutn iucurrit. 2 5o

CONCIO QUARTA.
Luxu vesiium malier 1. amasios captat; 2. venereum amorem demonstrat ; 3. meretri-
catus suspicionem ingenerat. 25
I PAKS. Vestes prctiosae sunt 1. retia quibus mulieres viros illaqueant; 2. vincula quibus
eos ligant 3. concupiscentiae fomenta quibus ad libidinem sufflammant.
: ibid.
II. PAKS. Uulicr culta et ornata libidinis 1. flammas exhalat; 2. flores spirat ; 3. fructus saepe
procrent. 25a
III. PAKS. Mulicr fucata et compta 1. a meretrice non discriminatur; a. meretrix suspicalur;
3. luxuriam negotiatur. 253
CONCIO QUINTA.
Nuditas corporis ut plurimum est 1. periculosa ; 1. criminosa; 3. exitiosa. 255
I. PARS. Corporis nnditas periculosa , quia 1. tenlalionibus viam apcrit ; 2. lasciviae incita-
immta
oculis objicit; 3. sui appetilionem ingerit. ibid.
II. PAES. Nudit.ts criminosa est 1 scaudali, quod causat ; 2. periculi pcrdendae castitatis,
quod accelerat; 5. lasciviae, quam perpelrat. 257
III. PAKS. Bxitiosa nuditas 1. aliorum auimas enecans; 2. conscienliam suam vulnerans ;

3. poenain sibi arrogans. 25q

CONCIO SEXTA.
Faetts est 1. christinnaz disciplincc contumeliosus ; 2. Deo injuriosus ; Z.fucatce mutieri
pci/iiciosus. 261
 TABULA CONCIONUM. xin,

I. PARS. Fticnm docuerunt dsemones in contumeliam christianae i. simplicitatis; 2. verita-

lis ; 3. castitatis. ibiil.

II. PAl\S. Fucuin sectantes 1. Deum de mendacio redarguunt; 2. Dei opus emendare praesu-
munt; 5. Dei artilicium diuboli inginio postponunt. 2G5
III. PARS. Fucatae mulieres i< corporis 1'oeditalem demonstrant; 2. animae purilatcm conlaini-
uant; 3. Dei juslitiam sufllammant. 2GG

MAR1AN£ FESTIVITATES.
SCHOLIUM.
Inlioc tractatu agitur de Mariana Conceptione ; 1. Nativitate ; 3. PraiscntatiO'
1.

ne ; [\. Annuntialione ; 5. Visilalione; 6. Purificatione ; 7. Assurnptione.

CONCIO PRIMA.
Deits 1. tnnquam sculptor a Conceptione Marice , maculam peccati amovit ; 1. tanqitam
pictor gratiam illi contulit. 268
I. PARS. Maria, ne in Conceptione sua contraheret peccatum, fuit 1. potenlia Patris exempta;
2. sapientia Filii redempta; 3. clemeniia Spiritus Sancti praeventa. ibid.
II. PARS. IMaria insua Conceplione 1. resculpit originalem justitiae puritalem; 2. aemulatur illus-
trem luciferi in sua crealione nobilitalem; 3. compleclitur hominum et Angelorum sancti-
tatem. 2^5
CONCIO SECUNDA.
Conceptio itnmaculata conveniens est 1. Deipara? maternitati; 1. Christi dignitati. 277
I. PARS.
Purilas Conceplionis decebat Wariam 1. Dei genilricem 2. hoininum redemplricein; ;

daemonis debellatricem.
3. ibid.
II. PARS. Immaculata Virginis Conceptio convenit Christo tanquam 1. Marioe artifici perilissi-
mo 2. Filio, Matris amantissimo; 3. Sancto, ab omni immunditia remolissimo.
; 281

CONCIO TERTIA.
In Natiuitate Virginis, 1. Trinitas gloriftcalur ; 2. Maria feliciter exaltaiur ; 3. univer-
sus mundus lcetatur. 288
I. PARS. Per Mariam habet 1. Pater latiorem auctoritatem ; 2. Filius assumptam humanitatem;
Sanctus exlernam fecunditatem.
3. Spiritus ibid.
II. PARS. Maria sublimatur ad 1. regiam dignitatem ; a. eminentem sanctitatem ; 3. divinam
maternitatem. 29.*
III. PARS. In Nativitate Mariae laetatur natura 1. divina 2. angclica ; 3. humana. ; 297

CONCIO QUARTA.
Pra?sentata Virgo 1. templum sanctificabat ;
patriarcharum desideria consummabat;
3. Deutn gloriftcabat. 3o2
I. PARS. Consecravit Maria 1. Salomonis templum ob eminentem quam operata est virtutcm ,

pietatem; 2. animam suam, ob abundantein quam accepit graliarum largilatem; 3. cor-

et
pus siium, ob consecralam Deo virginit.ilem. il»' '- 1

II. PARS. Maria in tcmplo 1. patriarcbarutn desideria consummat 2. iram Dei mitigatj ;

Verbi incarnationein accelerat.

3. 3°5
III. PARS. In teinplo Maria Deutn continuo glorificat 1. inentis cogitalione ; 2. cordis dilec-
lione; 3. oris laudalione. 3»o
CONCIO QUINTA.
Maria de singularitate famosa a 1. Patre fecundatur ; 2. Filio fabricatur; 3. Spiritu
Sanclo obittnbratur. 3l4
I PARS. jElernus Pater est vere Pater Dei, solus Pater Dei , habet omnem majestatcm conve-
nientem Patri Dei Maria : 1. vere Maler Dei; 2. sola Mater Dei ; 3. habet omneni graliain
convrnientem Mairi Dei. >bid.
 TABULA CONCIONUM.
II. PARS. Ifarfn a Filb faferfctfra esl i. candor a-tcrnac lucis; 2. speculum sine mactila dfvtitsd
rajestatis; 3. imago Dominicee honitatis. 3iq
III. PARS. Sptrifus Sanrtus obumbrans Maiiam, in 1. Conccpiionc, ab originali culpa pra?
servat; 2. Annuntialione , mirubiliter fecundal; 5. sanelilkatione , gratiis cumulal. 5a3

CONCIO SEXTA.
/ i.sitatio Maria* cst 1. wbana , ob charitatem ; commoda , ob humi/itatcir: ; 3. proficua ,

ob sanctitatem. 3^6
I. PARS. Maria charilate fragrans, Elisabelh 1. ardenter -visitat 2. ad eam feslinanler prope- ;

rat; 3. incommoda itineiis patienlcr lolerat. ibid.

II. PARS. Dignior Maiia, Elisubelbam inferiorem 1. visilat; 2. prima salutat; 3 se demisse
minislrat. 53o
III. PARS. In Visitalione Mariae, 1. Joannes criuiinosus sanclificatur ; 2. Elisabeth ignara illus-
tralur; 3. laudibus pra?dicalur. 533
CONCIO SEPTIMA.
lu Puri/icatione , 1. regina obtemperat ; 2. Virgo se purifcat ; 3. JMater fi/ium sacri-
/icat. 33y
I. PARS. Regina obsequitur ad 1. exactam legis observationem ; 2. Chrisii
Ie«i purificationis
obtemperantis imitaiionem; 3. nos inducendos ad purificationetni 538
II. PARS. Virgo se purificat i. Chrisli bumilitatem a'mulans; 2. suam virginitatem occullans;
3. sub apparenti immundilia, puritatem suam obumbrans. 3^1
III. PARS. Oblatio qua Maler Filium sacrificat, cominendatur ex 1. Dei, cui offertur majesta-
le 2. Chiisli oblali diguitate; 3. Mariae offerentis charilate.
; 5^5

CONCIO OCTAVA.
Maria est in sua 1. morte , natura? miraculum ; 2. resurrectione ,
gratice miraculum;
.'>. Assumptione, gloria? miraculum. 354
!
PARS. Mari moritur 1. sine dolore; 2. absque dedecore; 3. ex amore.
1 ibid.
II. PARS. Anticipata resurreclio debebatur Mariae 1. virginilali 2. maternitati 3. charitati. 358 ; ;

III. PARS. Assuinplio decuit Maria; 1. ob illius humililalem; 2. sanctilatem 5. caslilalem. 5GG ;

MARTYR.

SCHOLIUM.
M artyris 1. pccna discriminatvr ; 1. fortiludo commendatvr ; 3. excel/cntia de-
monslralur ; 4. vita sacri/icalur ; 5. victoria coronalur ; G.passio rcmuncratur.

CONCIO PRIMA.
Sunt mnrtrres 1 . diaboli ; 2. seculi; 3. Dei. 3j3
I. PARS. Martyres diaboli plures 1. elhnici; 2. haerelii i ; 3. scelerati Christiani. ibid.
II. PAPiS. Martyres seculi patiuntur pro 1. ambilione et superbia; 2. voluptate et Lascivia;
5. tcrt-cna faoullate et opulentia. 5;5
III. PAIiS. Murtyrium pro Deo lolcratum commendalur 1. pcena ; 2. causa ; 5. forma. 3;G

CONCIO SECUNDA.
Martyrcs admirabiicm ostentarunt constantiam in 1. daninis sustinendis ; 2. tormcntis
tnlcrandis ; 3. hostibiis dcbellandis. 3^o
I. PARS. Marlyrcs ahsrpie
1. timore, od tribunalia ducuntur; 2 horrore, carccres ingreditin-
lur; 5. di.h.io, hoiiorum jucturani paliunl tir. ibid.
•I. PARS. Mnrtyres, pas>os gentiles, superaui io putitndi 1. juslitia ; 2. constantia ; 5. mulli-
uioda buppliciorum lolerautia. 58o
 TABTJLA. CONCIQN?iM. xv
|!T. PARS. ^Jarlyres l. idololatrhm debellarunt ; 2. christianam reiigionem propugnarunl
5 spolia de hoslibus rcporlaiunt. 384

CONCIO TERTIA.
Martyres nobilitantur 1. virtutum consummatione; 2. Dominica? passiorh communica~
tione ; 3. martjrii Christi velut cuUcqnatione. 387
I. PARS. Martyres demonstrarunt 1. fidem iuconcussam ; 2. spem arduam; 3. cbarilatem per-
fectam. ibid.
II. Christus communicat marlyrum passionibus 2. martyres communicant Chrisli
PARS. 1. ;

passionibus; 5. martyrum passiones ea?dem velul habentur cum Christi pas;ionibus. 38<)
III. PARS. Marlyres repensarunt Christo i dilectionem pro dilectione; 2. sanj;iinem pro k ;m-
guine; 3. cicalricem pro cicatrice. 3<,t

CONCIO QUARTA.
Martyrcs sunt hostue 1. erudelitatis; 2. pietatis; 3. charitatis. 3p3
I. PARS. Atyrannis mactanlur martyres tanquam hostia i. fortunae bonis denudata 2. igno- ;

mulclata; 3. crudeliter immolata.

niinia 3<ii
II. PARS. Maetali a Doo martyres ut 1. Deum gloriOcent; 2. diabolum debellarent 5. immor- ;

talem vitam sibi comparent. ibid.

III. PARS. Martyres sese immolant, ut 1. Christi testentur vcritatem ; 2. ardenter erga Cbris-
tuin detnonstrent charitalem 3. suam ostendant liberalitatetu.
; 3^5

CONCIO QIINTA.
Martyres 1. Cliristum coronant ; 2. Ecclesiam coronant ; 3. semetipsos coronnnt. 3y8
I. PARS. Christus martyribus
1. pugnandi vires et arma subminislral
; 2. in illispugnat; 3. per

triumphat
illos vincit et ibid.
II. PARS. Martyres Ecclesiam 1. propagarunt 2. propugnarunt ; 3. coronarunt.
; 4°°
III. PARS. Corona debetur martyri 1. qtiem Christus ad coronam invitat; 2. cui tyrannus saj-
viendo coronam procurat; 3. quique moriendo semetipsuna coronat* 4°'

CONCIO SEXTA.
Martyres 1. fortuna? bonis denudali, sunt gratia? gazis locupletati ; 2. morte mulclati,
sunt immortalilale donati; 3. ignominia dehonestati , sunt honore decorati. 4°3
I. PARS. Martyrium 1. peccati sordes lavat; 2. poenam peccatis debitam condonat ; 3. graliac
et gloriae bona comparat. ibid.
II. PARS. Martyres trina immortalitate pra?miantur 1. animae beatiflcatae; 2. carnis in fine
mundi resuscitatae; 3. famae decantatae. •
q°4
III. PARS. Sanctorum 1. martyria honorantur ; 2. supplicioruin instrumenta decorantur ;

3. corpora religiose venerantur. 4°6

MORS.

SCHOLIUM.
Mors est 1. inevitanda; 2. ecogitandu
1 ; 3. pravenienda ; 4. ediscenda ; 5. bona 3
desideranda ; 6. mala , lugenda.

CONCIO PRIMA.
Consideratur Morlis 1. veritas; 2. potcstas ; 3. ccqualitas. 4 I(>
1. PARS. Ilomo 1. divina sententia ad mortem damnatur; 2. majori ex parte mortuus demons-
tratnr; 2. putredini et corrtiptioni mancipatur. ibid.
H. PARS. Poteslas mortis est velut 1. summa; 2. aetcrna 3. immensa. 4'3 ;
xv j
TABULA CONCIONUM.
III. PARS. Mors regcs non sccus ac subdilos i. vita privat; 2. cunctis fortunae bonis dcnud.it;
3. in pulverem immulal. 4'4

CONCIO SECUNDA.

Homo est i . certo moriturus ; 2. brevi moriturus; 3. nescil horam qua est mnriturus. 4lJ
I. PARS. Homo est certo moriturus, ut constat ex 1. irrevocabili Dei sentenlia; 2. fidei el ra-

lionis nolilia; 5. quolidiana morientium expemntia. ibid.

II. PARS. Ilomo est brevi moriturus, quia ejus vita 1. finem habet ; 2. crastino caret; 3. ins-

tans tanlum temporis conlinet. 4 '9

III. PARS. Nescit hotno mortis suac 1. modum ; 2. Iocum ; 3. tempus, scu spalium. 4'i2

CONCIO TERTIA.
Mors recogitata 1. a peccandi voluntate abducil ; 2. a morte peccati ad gratia? vitam ,

abducit ; 3. adbene operandum inducit. 4 2^

I. PARS. Mortis memoria revocat a 1. superhia; 2. luxuria; 3. avaritia. 424
II. PARS. Moitis meditatio 1. peccalum enecat 2 animam a pravis affectibus separat; 3. pec- ;

catorem ,non esse graliae, ad graliam immutat.

a 4 2^
III. PAHS. Medilala mors 1. mentem iliustrat; 2. spem in ccelo collucat ; 3. ad bene opcran-
dum iucitat. 4^9
CONCTO QUARTA.
Philosophia mortis est 1. magnifacienda; 2. ediscenda; 3. experienda. 4^°
I. PARS. Academia mortis est a 1. sapientihus approhata; 2. Deo commendata; 3. pro cunctis
generatim hominibus fundata. (\b\
II. PAKS. Philosopliia mortis ediscenda est a mortuis, qui 1. docent ; 2. monent ; 3. sua-
dent. 453
III. PARS. Qui ad mortem quid
sese exercent 1. sibi desit cognoscunt; 2. viam suam recte
dirigunt; 5. in suis operibus perfecte agunt. 4^5

CONCIO QUINTA.
Bona mors 1. desiderata; 2. prceparata; 3. remunerata. 4^8
I. PAKS. Mors desideranda, quia 1. a miseriis hujus vilae liberat; 2. a peccandi necessitatibus
immunem ab exsilio ad patriam revocat.
praestat; 3. .
ibid.
II. PARS. Morlis praeparatio sita est in 1. peccati aversione ; 2. terrenorum abdicatione; 5. bo-
nae vilae conversalione. 44'
III. PARS. Bona mors remuneratur; nam 1. homo moritur ut. vivat; 2. anima terram deserit
ut ccelum possideat ; 5. corpus cadaverascit , ut gloriosum resurgat. 44^

CONCIO SEXTA.
Lugenda rnors 1. impiorum; 2. mundanorum; 3. peccatorum. 44%
I. PARS. Impii moriuntur absque 1. fide; 2. spe 3. bono opere. ; ibid.
II. PAUS. Ilomines mundani affligunlur in morle 1. amore 2. dolore; ; 3. timore. 45
III. PARS. Funeste peccatores moriuntur 1. subitanea morte praeventi ; 2. praemalura morte
sublati; 3. iu morle , impoenilentes inventi. 4^4

FINIS TABUL/E CONCIONUM TOMI QUARTI.

 ^'j-aafe S^PE^-^J-^^fcw-^^wj-n^aaaag.

LACRYMiE.
SCHOLIUM.

Consideralur lacrymarum > l. Ncccssitas; 2. Efficacilas ; 3. Ulilitas; 4- Jucnn*

ditas; 5. Dignitas ; 6. Fclicitas.

fffCC€C€€CC€€€€€CCC€€€€€€C€C€€€C€C€€€CCCC€>€€CC€CC€eC€€>CCC€C€>

CONCIO PRIMA. tales , sunt vel compassionis , vel compunc-

tionis, vel satisfactionis: 1. Compassionis, ad
Heraclitus ^V/e tenebrosus (1) continuo plangendam humanaB naturae miseriam 2. ;

fundebat lacrymas,eo quod (nihil in homine Compunctionis, ad lugendam peccati mali-

non caducum) conspiceret, et ne profana mis- tiam 3. Satisfactionis , ad placandam divi-
;

ceantur sacris, y«/a Z)^mj plorare nonpolest, nam justitiam.

assumpsit humanam naturam , m£ plorare
I. PARS. Hic existimandum ,
quantis la~
posset. (2) Deus utpote essentialiter beatus,
crymarum generibus inundarit. (1) Lacry-
proprie lugere non poterat , ideo humana-
mae ,
quas homo naturaliter fundit, sunt in
tus est, ut plangere posset : imo de facto
triplici differentia. Nonnullae tristitia; , et
multoiies lacrymatus est Christus. Ut enim
afllictionis. Seinper lacrymce sicut dolore
ait Salvian. Chrislum flevisse scepe legimus,
magno , ita producuntur et gaudio , quce uti-
risisse nuuquam. (3) Ter autem potissimum que interni pectoris exponunt et testantur ,
flevit Salvator : 1. Super civitatem Jerusa- Quaedam humanitatis et com-
affectum. (2)
lem Videns Jesus civilalcm, Jlcvit supcr il-
:
passionis Siquidcm flctum natura ipsa sup-
:

lam. 2. Dum suscitaturus erat Lazarum ;

peditat ut compatiamur. (3) Sicut compas-
,
Lacrymatus est Jesus. (4) 3. Quando affi- sio humanitatem sapit sic absquc compas- ,
xus cruci orans cum lacrymis et cJamore ,
sione , lacrymis esse , bestiarum cst. (4)
et
valido exauditus est pro sua reverentia.
(5) Tertia , amoris et dilectionis ; nam ut ait
Kx Guillelmo Parisiensi Antistite primus , D. August. Testantur /acrymce dolorem ;
lletus est compassionis; secundus compunc-
testantur etiam amorem , erumpunt quasi ri-
lionis tertius satisfactionis. Ut autem vult
;
vuli sanguinis cordis. (5) Discriminanturau-
Tertull. Ex lacrymis ejus universa aqua-
tem lacrymae , ex diversitate objectorum
rum natura manavit. Omnes namque la-
(6) pro quibus funduntur : nam vel respiciunt
crymae quas licite fundere possunt mor-
,
propriam miseriam , vel adversam aliorum
(1) Tertul. 2. adv. Marc. 28. — fortunam, vel proximorum mortem et jac-
(2) Laerl. 1. .5. c. 2.
— (3) S. Beraardin. ser. de Dign. An. art. 2. c. Tert. lib. adv. Valent. i5. —
(2) Chrysol. serm.
— (4) L. 6. dc Pruvid. (5) Joan. —11. Hebr. 5. —
1. (1)
46. — (3) Thcopliyl. —
(4) Thcophyl. —
(5) lib. 5o.
[ ) 2. \>. Serm. 110. L. adv. Valcnt. i5. llorn. hom. 27.
IV.
2 LACRYMiS. — CONCIO. I.

luram. Lacrymas fundit homo i. Pro

, quce etiam prcesciens habenda
ab ingres- sit

propria miseria, tristitiae , et afflictionis su nativitatis neduni intelligens. Idipsum

: ,

pro adversa aliorum fortuna humanitati^et,docet S. August. ipsissima fere Tertulliani

tompassionis 2. Pro proximorum morte , referens verba
: lnjantia non a risu sed a :
,

et jaclura, anioris et dilectionis. fletu orditur hanc lucem quid malorum in- ,

t» Ipsius quoque hominis figulandi opus , gressa sit nesciens prophetat quodammo- ,

sociantibus aquis absolulum est. (1) Veteres do. (1) Tertulliano, et D. Augustino arri-
homiuem ad lacrymas damnatum conspi- dens S. Zeno Veronensis , de illo miserise
cientes , humanorum fletuum sciscitantes auspicio sic fatur : Mundum utassolet, in-
originem , fabulati sunt Prometheum (2) fans fusus ingrediens sponte
,
vitce rcptanlis ,

cum ex terra effingeret , hominem neque ad prceviis lacrynris auspicatur. (2)

manum haberet aquam , ejus defectu , luto Quod experientia ipsa quotidie compro-
attemperasse lacrymas, atque exinde ho- batur ; neque ab infausto illo omiue im- ,

minem animal flebile, verius, quani risibile munes sunt infantes stirpe regia nati, ut de
extitisse. Deus qui est verus Promelheus , seinetipso asseverat Sapiens : Primam vo-
qui signa majestatis suce judicantis ediderit cem similem omnibus , cmisi plorans\ (3) Et
pcr imbres (3). inobsequentem et crimino- quamvis Christus peccali originalis labe non
sum hominem ad pcenam et dolorem dam- fuerit contaminatus quia tamen humanas ,

navit , quem miser per lletus demonstrat. assumpsit aerumnas, nascitur plorans qua- :

Ut enim docot Angelicus Doctor, Lacrymce propter de ipsocanit Ecclesia « Vagit iufans :

causantur ex tristilia (4), et ita fletus sunt inter arcta conditus praesepia » praesagiens ,

effectus magni doloris cor valde afficientis. incommoda quae in vita et morte erat pas- ,

Effectus ad causce cognitionem ducunt ; la- surus, et ob hanc causam dum suscitalurus
cryma3 tanquam doloris et tristitise effectus , est Lazarum plorat Salvator quia scilicet , ,

tristitiam etdolorem ostenlant. Dolorem non de requie sepulturce de asylo quodain mor- ,

sequimur sed ostendimus. (5)

, tis (4), rursus excitandus erat ad pncsenlis

Adeo est lugenda miseria quam incurrit vitae miserias. Certe ipse qui dixerat : Laza-
homo per peccatum quod flebilis nascitur, rus mortuus est et gaudeo : de quo gaudet
,
,

a fletu vitam auspicatur , deflens quas patitur mortuo ipsum cum resuscitat, tunc lamen- ,

ab infantia miserias, et quas toto vitae de- tatur: quicum amittit non flet cuin reci- , ,

cursu praesagit patiendas. Mentior, si non sta- pit tunc deplorat , tunc fundit mortales la-
tirn infans ut vitam vagitu salutavit hoc crymas ,vitce spiritum cum refundit. (5) ,

ipsurn se tcstatur sensissc atque inteHexisse , Hujus pulchram accipe a Ruperto ralionem :

quod natus est (6); scilicet ad Oerumnas ad Lacrymnfus est , non tam quod rnortuus est
,

miserias, ad dolores, quibus obnoxius est quaru quod revocare illum oportebat ad tole-
in pcenam originalis delrcti. Statim et terra randas rursus hujus vitce miscrias (6) ea- :

maledicitur, scd antebenedictaj statim tri- dem est mens Isidori Pelusiotae. Christum
buli et spina ; secl ante feenum , et herba?
1
lamen ex compassione lacrymatum existi-
et arborum fructuosa: statiin sitdor, ct labor mat Chrysolog. Plorat Maria, Judcei plo-
pariis , sed ante ex omui ligno victus ini/nu- rant plorat et Christus , simili compas-
,

nis , et aliinenta secura : homo ad

exirtde sione. (7)
terram, sed ante de terra ; exindc ad mortern,
2> Christus lacrvmatus est super Lazarmn,
sedantead vitam exinde in scorteis vcsti- ex
;
(g) tutn ul conformaretur lugentibus :

bus , sed ante sine scrupulo nudits. (7) Tot f) namque Ambrosio Christus omnibits
,
irrumnas et misenas .puhus ob originalem omnia
faclus est pauper pauperibus flens , ,
culpam manc.patusesthomo, nascensinfan- flentibus esuricns esttricntibus sitiens
t ,
tulus quodammodo suovag.tu praesentit lla
sitientibits , pro/Iuns abundantibus : in cc.r-
:

prirna illa vo.r, de primis sensvum vocibus

, ccre cum panpere e st , curn Maria flel , cttm

inabilisvitce, qnidam attguretn inconnnodo- Humanum est aliorum tangi miseria , inhu-
rurn vocern illani flebilcm interpretantur ,

(1) L. 21. civ. 14. —

(>) Scini. }.. (lo Pfat. (S) —
(1)Tcrt. L. de ISnpt. 5. —(2) StobseuB. —
(3) Tcrt. Sap. 5.— (4) Tert. Apol. 7>j. (S) Chrysol. ser. 64. —
ApoL 18. —(4) i2. q. 82. a. 4. —
(5) Scn. ep. 64. — — (6) Lib. 10. in Joan. Lib. a. ep. i;3. (7) l!>id. —
(C) Tcrt. L.de An. 19. •-
(7) Tert.L. a. adv. Marc. 11. — (8) Tert. L. de C;u. Clir. y. — (9) L. /\. in Luc.
— (8) Terl. L. de An. 19. — (10) Eulhj.
 LACRYMiE. — CONCIO I. 3
manum est nullo eorum doiore moveri. In- munis spirilus de communi domino et patre),
ter genuinos idololatrioe partus pouit Apos- quid tuhos aliud quam te opinaris (1) , eo-
tolus homines incompositos , sine affectione rum compatiens miseriis ? Et quia maxime
(1) id est, inciviles , ac barbaris moribus in oculis praelucet compassio, funde pieta-
proeditos , sine affectione. Craeea leclio lia- tis et commiserationis lacrymas Miseri es- :

bet , sine humanitate. Qui enim ex aliena tote , et lugete , et p/angite. (2) Nam utbel-
iisiseriaad compassionem et pietatem non le ad propositum philosopliatur Raymundus

iiectitur , immisericors, ac inhumanus est . Abbas Cellensis, Oculus in cminentiori loco

Christus Dominus ex quadam teneritudine , corporis iocatur, pro toto corpore specu/atur,
et pietatis affectu aliosconspiciens plorantes, ea quce sunt ab eo distantia non sibi adhx- ,

super eorum tristitiameldolorem lacrymaba- rentia contemplatur ; senescente corpore de/i-

lur, movebat/tr misericordia , curn videret in cit , membris dolenti-
et debilitatur ; cceteris

obitu lacrymas plorantium. (2)Tandem com- bus , tanquam compatiens lacrymatur. (3)
passionis Cliristus fudit lacrymas ut nos ad ,
Chrisiianus etiam proe coeteris corporismys-
compassionem suo induceret exemplo. Qua- tici compatitur membris , et adhuc ad pro-

rc ficvit Christus , nisi quia homines flere pinquorum mortem et jacturam , emittit
docuitl (3) amoris et dilectionis lacrymas.
Ejusmodi compassionis lacrymas fuderunt 3. Nec illa quidem impatieniia? species
ctiam Dei amici , ut Job de semeiipso testa- excusatur in amissione nostrorum , ubi ali-
tur Flebatn quondam super eo qui afflic-
.'
,
qua doloris patrocinalur ajfeclio. (4) Iu pro-
tus erat. (4) Eadem compassione motus Je- ximorum morte lacrymarum damnatur ex-
remias , abunde lacrymabatur. Quis dabit cessus ; temperata laudatur modeiatio. La-
capiti meo aquam et oculis meis fontem crymarum damnatur excessus; nam diutur-
,

lacrymarum P et plorabo die ac nocte inier- niorluctus, dedecet Christiauos qui se in ,

feclos populi inei. (5) Et vas electionis Pau- terris peregriuari creduut, oeternamque in
lus , cunctis infirmantibus infirmabatur :
ccelis speraut habitationem. Magnus luctus
Quis infirmatur ct cgo non infirmor ? (6) magna pietas soepe putatur, et soepius dege-
,

Uhi D. Ciirysoslonius (Iioc erat quod tri- nerat in impietatem. Ut enim profunde ra-
:

bulabat ipsum, etangebat, acsauciabat ejus tiocinatur Tertuil. Ca?terum impatientia in

menlem quod in singulis infirmus haec pa- hujusmodi et spei nostra? male ominatur
, , ,

teretur , quicunque illi essent non enim de et fulcm pr&varicatur ; et Chrislum lcedi- :

niajoribus quidem dicebat minores autem mus cuin evocatos quosque ab illo , quasi
, ,

despiciebat, sed etiam abjectum iuter neces- miserandos non cequaniiniter accipimus (5) , ,

sarios ponebat, ideo dieebat Quis infirma- Dandum tamen est aliijuid amori , et do-
:

tur? quisquis fuerit.) Quomodo autem Paulus lori in charissitnorum interitu. Idcirco in La-
alienae condolens infirmitati infirmaretur zari nece Maria soror flet, quia nec fratrem
recte declarat Magn. Greg. Quia in se tra- relincrc potuit nec morti poluit obviare : ,

hebat damna infirmitatis aliena?. (j) quce licct esset de resurrectione secnra , des-
Adeo excellens D. Bernardo videlur com- tamen solatii pra?scntis mora ab- titutione ,

passio alienae miseriae, ut ei martyrii confe- senticv tam longcc tristitia diutincv separa- ,

rat dignitatem. Triplex est genus martyrii tionis, non potuit non deflere : simul quia
unum in sanguinis effusione, a/tert/m in tam crttx taiu fitnera, tam crude/issiina ,

carnis maceratione tertium in proximi com- imago mprtis , quamvis fu/c/cm incntem, non
,

passione. (8) Quod esl in paliente tribula- potuit non tangere ncc movere (6) neque , :

tio in compatiente dicitur martyrium

, si- duntaxat (levcrunt Lazari sorores flevit et : ,

quidem compassio per condolentiam attra- Dominus tum ut suutn erga Lazarum de- :

hit, et sibi alienos arrogat cruciatus. Etenim monstraret amorem Lacrymatus est Jesus : :

si in naturali corpore, quando patitur unum utique hactenus rcsurrcctionis ullum pro-
niembrum , alia compatiuntur membra dil indicium et sic comploraturo , quam , ,

quanto niagis in religione, ubi cuncti fide- resuscilaturo ptopior vcuit ; nam quod
les idem mysticum componunt corpus sibi lameiitafuro , qua/n rcsuscilaturo pro- ,

nmtuo debent conipati? Ccvlerum inler fra- pior venissc vidcrctur ; audi Evangeiistcv
tres atque conservos ubi commnnis spes sententiam : Dixerunt nonnulli
, Ecce quo- ,

metus gaudium dolor , passio [quia com. modo amabat cum. (7) Tum ut Mariae , et
, ,

(1) Rom. 1. — (5i) D. Ambr. L. 2. de P<rn. 7. — (1) Tert. L. dc Pat.9.— (2) Jac. 4.— De (3) Occulf.
(3)S. Tho. in c. 11. .Io. —(4) Cap. 3o. — (5) Cai». Myst. c 12. — (4) Tert. L. —
dc Pat. 9. (5; Tert.
9. — (G) 1. Cor. 11. Iiom. 20. — (7) Hont. 52. iu il>id. — (6) Cliysol. Surm. 64. — (7) Basii. Scl.
Lvang. — (8) In Sent. Oiat. 4i.
I.
4 LACRYMtE. — CONCIO I.

Marthae mitigaret dolorem , et lacrymas proponendus est respectus deuuntiationls

h ruperaret. Flebat Dominus , non quod an- Aposto/i , qui ait : Ne contristemini dorrni-
te se mortuum periisse cognosceret , sed quo tione cujusquam , sicut nationes qua? spe
sororumf/etus temperaret. (i) Irule domini- carent. Et merito. Credentes enim rcsurrec-
cam bonitatem praeclicat Sanctus Paulinus tionem Christi, innostrarn quoque credimus, :

O divitias bonitatis Dei ! non pietatis pro- propter quod ille et obiit et resurrexit. Ergo
pensce irundus, sed infirmitatis nostras con- cum conjlet de resurrectione mortuorum, va-
scius, lacrymas in mortuum produci jubet : cat do/or mortis, vacatet impatientia doloris.
amaritudinem tamen lugcndi una die clau- Cur enim doleas,si periisse non credis ? Cur
dit : i/lud porrigi sinens quo relaxatur dolor, impatienter feras subductum interim qucm
, ,

et anirna respirat ; istud vero prcecidcns , credis reversurum ? Profectio est quam putas
quod immoderate et irrationabili cruciatu , mortem. Non est lugcndus qui antecedit , sed
mentem nostram conficit, quodque diutius plane desiderandus. Idquoque desideriumpa-
/ragilitas nostra non valet sustinere.^i) tientia tcmperandum. Cur enim immodcrate
Tantuni abest ut Christus moderatam in feras abiissc ,
quern rnox subsequeris ? (i)
defunctos proximos damnet pietatem quin : Plures conglobatTertullianusrationes quibus
immo, amoris lacrymas suo approbat exem- Christianosab immoderalis fletibus dimovere
plo; et ut falur aliorsum Nolanus antistes : nititur.
Lacrymas quasi evaporando dolori perrnittit '. Tres sunt lacrymarum species : quaedam
vult tamen amaritudinem luctus uno feren- noxiae et vituperabiles ; aliae superfluue et
dam Ejusmodi fletus temperamentum ab
die. inutiles; tertiae profieuae et laudabiles. No-
Ecclesiastico mutuatus estPauIinus. Sicenim xiae et vituperabiles sunt, quibus peccata ,

mortalem hortatur Siracides (3) « Fili, in : vel peccandi occasiones, vel peccatorum ob-
mortuum produc lacrymas et quasi dira , jecta deflentur cujusmodi sunt qui deflent
,

passus incipe plorare ;

propter uYlaturam scorta a se auferri qui lugent maucipia dia-
;

autem, fac luctum illius uno die et conso- ,

boli a se morte separari , occasiones peccati
lare propter tristitiam : et fac luctum se- violenter sustolli , et irremediabilibus oculis
cundum meritum uno die , vel duobus ejus , amasiam emortuam prosequuntur : cujus-
propter detractionem. » Expeude illud In- : modi sunt adhuc mulieres, quae suis fletibus
cipe plorare. Luctus inceptio veris Christia- vel viros ad iram et vindictam provocant.
nis consummatio est parturiunt oculi la- Hinc est quod lacrymis arma vincuiit ;
:

crymas quas statim christiana patientia si- regna fletibus inclinant /arnentis totamjor-
, ;

mul tumulat cum defuncto. titudinem virorum jrangunt (2) vel suaesub- :

Perfecti Christiani Abrahami oemulan- dunt dominationi et ad venereas volupta-

, ,

tur constantiam qui ad uxorem suam Sa- tes sufflammant

,
Ob hoc pascuntur lacry- :

ram summe dilectam emortuam lugendam mis ; mancipanlur mceroribus ; gemitibus ad- ,

venit: Venit Abraham ul p/angeret etfleret dicuntur,

' /amentis tantum fortes sunt
et in
eam. (4) Non ait Scriptura Abrahamum quantum inveniuntur infirmaz ; ct
viribus
planxisse Saram, sed ad plangendam venis- quantum imparata? sunt ad laborem , tan-
se. Illa verba aliter Lipponianus interpreta- tum ad /acrymas sunt paratce (3) : vel de-
tur (5) : « Ante sepulturam Sarae planxit se- flent juventutem amissam , deperditam pul-
mel , et sicut Patriarcha post sepulturam : chritudinem, gustatas carnis delicias ideirco :

autem nequaquam flevisse legitur ut fide- : Ezechiel Propheta (4) prodit mulieres plo-
les suos per hoc sancta Scriptura doceat
,
rantes Adonidem Pro Adonidem Tertul- :

inortuos moderate deflendos , et tunc tan- lianus ponit vocabulum graecum Thammuz :

tum cum iu promptu adest funus quidquid : Et introduxit me ad lirnina janua; domus
enim aliud postmodum agitur praeter ora- Domini quai aspicit ad aqui/onem , et ecce
tiones eleemosynas
, et oblationes pro eo- i/lic mulieres sedentes, et plangcnles Tliam-
rum animabus, videtur ex infidelitate proce- muz. (5)
dere admonente nos Apostolo , ne super
; Adonis quodnam simulacrum eratjuve-
,

mortuos contristemur sicut caeteriqui spem
non habent » quasi lacrymae pro defunctis
;
immoderate effusue fidem evaporent et re-
surreclionis negent veritatem. Ad siccandos
, nis cujusdam lascive a Venere dilecti, qui, ut
tabulantur poetae, ab apro in inguine vulne-
, ratus occumbens , in llorem purpureum
transmutatus fuit ejus mors postea ab ido-
:

juges illos fletuum et lacrymarum fontes ,

lolatris deplorabatur. Verum cum Adonis

(1) S. Z<;n. Ser. de Laz. suscit. — (2) Epul. 45. — Tert. L. de 1'at. 9.
(1) (2) Clirysol. Ser. 69. — —
(3)Epist. 3o. — (4) Gen. 23. —(5) ln Caten. Pat. (3]Chrysol. ibid. - (4) Cap. 8. (5) Tert. •>. Ai!v. —
Craec. Jud. 11.
 LAGRYMiE. — CONCIO I. 5

non solum a mulieribus , sed etiam a viris defunctisimmoderate funduntur. Bassianus

plangeretur, cur Ezechiel Propheta recenset Imperator lacrymabatur quoties aut mentio ,

mulieres plorantes Adonidem, non autem fieret aut imaginem videret Gethae fratris.
,

viros? D. Hieronymus existimat Prophetam D. quoque Augustinus , ante conversionem

vidisselugentes tum viros , tum mulieres , suam, Didonis lugebat necem , ut ipsemetfa-
quia luctus ille Adonidis ex anquo ab utro- tetur his verbis (i) « Oblitus errorum meo- :

que celebrabatur sexu solas tamen expri-

: rum, plorabam Didonem mortuam quse se
mere mulieres, sub quibus viri muliebriter occidit ob amorem cum interea meipsum ,

flentes comprehendun-tur Mulier mali cau- : in his a temorientem, Deus meus, vita mea,
sa , lamenti necessitas tota.[i) Gonstantia et siccisoculisferremmiserrimus.Quid enimmi-
animi fortitudo decet viros , qui nonnisimag- nonmiserente seipsum,etflente
serius misero
na de causa flere solitant quia vero lacry- Didonis mortem, quoeflebatamandoTEneani,
mae masculos molles cfficiunt. (2) Qui ob non flente autem animam suam quae flebat ,

jacturam fluxae voluptatis lacrymantur a vi- non amando te ? » Et quotidie irremediabili-

rilitate degenerant , et tanquam mulieres bus lacrymis parentes fiiiorum interitum ,

molles et lacrymosae existimantur Mulieres : aut filii parentum necem plaugunt. Quam
sitnt qui acl seculi mala contristantur molli et vero vani sint tales fletus ostentat Salvator ,

ejfeminato animo
dicunturque plangere
: non annuens discipulo ad patris sepultu-
Adonidem; id est , ea quce in rebus mundi ram ire desideranti. Chrislus ergo discipu-
putantur pulcherrima. (3) Lacrymasillas quas lum suum non deesse voluit obsequiis pater-
criminose fundunt sive viri, sive mulieres , jus, sed profanis luctibus noluit interesse. (2)
venenatas nuncupat Tertullianus quia pro- , Verum
si lacrymae quae stulte pro jactura

cedunt a venenoso corde, et suo adhuc ve- temporalium aut proximorum funduntur ,
neno toxicant. sunt inutiles, illae sunt utiles et fructuosae
Plures sunt venenatae lacrymae, sed multo quae sapienter ab oculis poenitentium dima-
plures vanae et inutiles. Heu quot et quantae nant. Vos qui pop.nitenliam in Ecclesia ac~
lacrymce volvuntur inanes ! (4) Quot sunt cepistis et agitis, perseverate in fletu et in
qui plangunt , aut quia divitiis sunt denu- compunctione , et docte plangite docle :

dati, aut speratis dignitatibus frustrati , aut plangere est , non qua?rere in oralione res
a magnatum et principum gratia et favori- sed ceternam beatitudinem , et
temporales ,

bus exclusi , aut in litibus a judicibus con- rcmissionem peccatorum qui sic orat docle :

demnati Fletus ejusmodi fletus carnis et plangit. (3) Ob hos duos fines fructuosae
!

non cordis vocitat D. Augustinus. Propterea, sunl laerymae 1. Ob coelestem beatitudi- :

inquit, rugiebam a gemitu cordis mei : quia nem Sterilis est omnis e/fusio lacrymarum :

homines si quando audiunt , gemitumhomi- quce non ejfunditur propter regnum coelo-
nis plerumque gemitum carnis audiunt , ge- rum. (4) 2. Ob peccati remissionem ; uncle
mitum a gemitu cordis non audiunt. (5) Qui D. Ghrysostomus Tristilia nobis data est , :

ob fluxa et temporalia bona lugent, et non non ut in morte , aut alia in re doleamus ,
flent jacturam aeternorum, digni sunt qui scd ut doleamus peccata : tristitia peccatum
plangantur. Multi gemunt ; gemo et ego , tollit, non alias cegritudines : v. g. pe-
et hoc gemo quia male gemunt : amisit cunia quis mtdctatus est , doluit , non re-
,

nummum , gemit ; amisit fulem , non ge- cuperavit ; ftlium amisit , doluit, non re-
mit : ego appendo nummum et fidem et in- suscitavit mortuum ; contumeliis affectus
,

venio majorem gemitum , de male gemenle, est , doluit , famam non revocavit ; infirma-
aul nongemente. (6) Gaeteri etiam jusli plo- tur , dolet morbum non aufert , seclauget : ,

rant eo quod seculi homines inutiliter plo- at peccavit quis est , peccatum
, tristatus
rant. Justus plorat veraciter plorantes steri- delevit : ergo tristitia tantum fcicta estprop-
liter : plorat plorantes , quia et qui p/orant ter peccatum, a quo nata est. (5) Inde con-
de rebus vanis , inaniter plangunt. (7) Nam cludit Laurentius Justinianus Flendum so- :

praetereundo quod fletus illi Deo displicent lummodo est aut pro amisso paradiso aut ,

nullius sunt valoris. Inanes sunt lacrymce pro commisso peccato ((>) ; scilicet ad delen-
quce damnurn vel incommodum exlorquent dam culpae malitiam.
temporale. (8) jr. PA.RS. Dabit libi Deus cor tcedians ,
Nec minus sunt inutiles lacrymae quae pro el t n esC entem animam ,
{, et. oculos deficien-
Chrvsol. Ser. 6q. —
(2) Tert. Lib. adv. Valrnt.
—Pamb.
n
15.
(1)
- (3) D. Hier. in c. 8. Ezech. —
(4) L. 4- «ncid. (1) L. 1. ConC i3. — {i\ Chry<ol. Ser. 19. U. ,
l»J

- (5) l- P S . l 7 .
-
(6) D. Aug. in Psal. ,0,. (7) D. - Aug. Ser. -•^ T>mp. - (4) Per. Cel . L. rt>.

Aug. Ser. 4<j. de Sanct. —

(8) Per. Cell. L. de Pa- c. 12. - (5) Hom. 5. ad Pop. — (6) L. de U.dt.
nib. c. 12. c « 7*
G IACRYMjE — CONCIO I.

tes (i) ,
Sugeas malitiam. Fletus
ut peocati Dei cultuni? De sancto Adelando referi Pas-
neeessitatem declaral Climacus , asseverans cbasius(x) « quod inter ipsas palatii populo-
quoil nisi lacrymee divinitus datce essent , rum frequentias, clum rex et consiliarii ejus,
pauci invcnli essent qui salutem eonsequeren- aliud quid intenderent, et turba nec solito
tur (2) quia peccator nequit consequi sa-
: undijue perstreperet, scepe eorum in tnedio
lutem uisi plangat peccatum. Triplici au- positus lugebat , quasi ad agonem flendi huc
tem potissimnm de causa debet de peccato venisset », scilicet crimina qua? curiales com-
dolere et lugere quia 1. Deus per pecca-
: mittere solent. Ex D. etiam Aiifrustino :
tuin offenditur 2. Christus per peccatum Maria Mater Domini
;
dum juxta cruceni ,

erucifigitur ; 3. Ipse peccator incomparabile fleret , non sna peccata febat , quce nullum
damnum per peccatum patitur. peccatum habebat : flebat, non tantum Filii
1.Ghristianus meerore (3) affiigitur et lu- passionem , sed et Judceorum damnationem
get, attendens quantuui Deus offendatur per (2),
cjuam merito merebantur ob atrocissi-
peccatum ad instar Job qui de semetipso
;
ma qure faciebant in Deum crimina. Imo ip-

sic falur sld Deum stillant oeuli mei (4) ; semet Chnstus in morte Lazari, qui eral pec-
:

catoris imago, ingemuit, ut doceret nos super

id est, peccata qiue adversus Deuin continuo
perpetrant scelerosi , ab oculis meis eruunt peeeantes gemere. (3^
Quaerit D. Chrysoslomus quem in fiuem
lacrymas. Zelus bunus est de amore ve-
niens (5) Zelus autem honoris Dei chari- usumque dalae sint homini lacrymae
:
res- :

tate succensus erumpit in fletus quoties

,
poudetque datas esse ad lugendum proximi
Deus a scelerosis offenditur. Zelo observatio- peccatum. Hcesunt lacrymcv philosophice (4):
nis le"is aestuans lleruus Vates et divino quando enim frater peccat , in sceleribus
,

Mifflammatus amore lacrymarum fundebat perseverat, fitque a sua salute, a ccelo a ,

torrentes Exitus aquarum deduxerunt ocu-

:
Deo aversus Iwnc flendum est ; quando au- ,

li mei. (6) Quid ploras, rex potenlissime ? tetn bonorum temporalium patitur jacturam,
num Bethsabeam , quam adeo stulte depe- non est deflendus hcec enim non sunt digna :

risti , repentina mortesublatam ? num filium

laerymis utpote quae mundum duntaxat et ,

in infantia extinctum ? num filiam violenler

fortunam respiciunt non vero salutem et ,

constupratam ? num cladem regio exercitui Deum quia tunc eernitur cujusque virtus , :

al) lioste illalam ? num pestein populum per

quando dueitur ad aptam muneris suifunc-
totum regnum depopulantem ? num infide- tionem ; quando autem ad alieni, necpia-
litateni sub litorum rebellem Absalonem in-
quam. Quemadmodum vinum dattitn est ad
sequentium ? Habuit quidem mu/ta quce fle- laeliiiam , non ad ebrietatem, sic lacryma-
ret vel incestum f/icc , vel intcritum fdio- peccalum quod Deum of-
rum finis est flere
,

rum : sed hic non hoc flevisse dieitur , sed perdit, non adversam se-
fendit , et animam
quia nou custodierunt legem Dei. (7) Dei culi lugere fortunam. In his non habent sui
honorem et amorem praeferebatregno, filiis, inuneris funetionem, nec usum suum. Prop-
sibique et ut concludit D. Ambrosius, a
,
ter seculi datnna producere lacrymas , est

tanto viro plus culpa quam cerumna dc- fieresecundum hominem et lugere propter ;

offensatn Deo illatam est JJere secundum

fetur. ,

Deum. (5) Multi tamen hac aetate lugent se-

Abbas Pambo Alexandriam ingressus, vi-
cundum hominem perpauci secundum
dens mulierem habitu meretricio comptam, ,

Deum, quia non lacrymantur pro tot com-

oborlis lacrymis, ductiscjue toto corde sus-
missis peccatis, licet universa delicta adver-
piriis , exclamavit Heu miserum me ! (8) :
sus Deu/u sapiant (6) , et Christo intulerint
Ad lias voces doloris plenas haerentes, stu-
mortem.
pentes, et sciscilantes qui tunc aderant , quae
Insurgente adhuc et alio fluctu, conver-
2.
tam insolens esset lacrymarum causa , cjuae
sionis sei/ieet in Christum. (7) Certissimumest
doloris ac suspii iorum data occasio ? quibus
innoceutissimum Christum propter peccata
sanctus Abbas Nonne aequum est ut abeam
:
nostra fuisse crjjci patibulatum. Vu/neratus
iu suspiria , eflluain iu lacryinas , conspi-
est propter iitiqni/ates nostras attrilus esf ,
ciens mulierem quae tot perdit horas ad
propfer scelera nostra. (8) Luit Salvator pa>-
Deum offendendum plusque insuinit tempo- nas nostris
,
sceleribus debitas, cjuod belle
ris ad luxum et lasciviam , quam ego ad
meditatur D. Augustinus. « Quid commisisti,
(1) Tcrt. Lib. adv. Jud. 11. —
(2) Apml F.liam Cret. (1)In ejus Vit. apud Sur. —
(2) Scr. 11. ad Frat.
Orat. pro Gorgon. (7>) Tert.—Lib. adv. Valcnt. 14. — — Euseb. F.miss. llom. de Lazar.
{"">)
(4) Hom. 12. —
(4) Cap. 16. —
(5) D. Aug. Ser. 3o. in Psal. 118. (6) — in Ep. ad Coloss. (5) —
Eutliym. \n c. 6. Luc —
l.i Paal. 83. —
(7) D. Amb. in Psal. 118. —
(8) L. 6. (6) Tert. L. de Idol. 1. —
(7) Tert. Lib. adv. Valcnt.
Ilistor. Ecclcs. 2. p. c. 1. 14. — (S; Esa. 53.
 LACRYM^. — CONCIO I. 7
dulcissime puer , ut sic judicareris? Quid fecit nos; vult adorare , procidere , et nos
cornmisisti, amantissime juvenis , ut adeo repensare lacrymis , atque continuo devoiio-
dure traclareris ? quod scelus tuum? quae nis obsequio , quod diu et /ongo tempore ne-
noxa tua ? quae causa mortis ? quae occasio glexirnus. (1) Peccator Deum despicil, sa-
tuaedamnationis ? Ego, ego sum tui plaga lutem negligit , idcirco pcenitens coram Deo
doloris, tuae culpa occisionis, ego ture mor- quem contempsil, procidit, de negleclu sa-
tis meritum, tuae vindictae flagitium. O mi- lutis dolet pro commissis peccatis lacryma- ,

rabilis censurae conditio et ineffabilis mys- tur Plorat ergo cum de prceteritis pcenitet.
, :

terii dispositio Peccat iniquus , et punitur (2) Has poenitentiae lacrymas inquisitriees, et
!

justus delinquit reus, et vapulat innocens

; delictorum etiam inossibus et medullis scru- ;

quod meretur malus patitur bonus quod tatrices vocitatCaesarius. Sint aulem efficaces
, ;

perpetrat servus , exsolvit dominus quod gemitus , qui peccata in ossibus scrutentur , ;

committit bomo, sustinet Deus. » (1 Sane qui in medullis persequantur : nihil intac-
nullum estvalidiuscontiitionismotivumquam turn Jletus , nihil incuratum medicabi/is
seria dolorum consideratio, quos pro pec- pcenilentia; dolor relinquat , quod contra nos
catis noslris sustiuuit innocuus Salvator in die discussionis assurgat. (3) ;

nihil efficacius ad educendas ab oculis la- Peccata scrutantur lacryma!, non ut pro-
crymas. dant , sed ut deleant ; non ut publicent, sed
Legi ronianum Oratorem dixisse quon- ut expungant non ut tanquam facta cernan- ;

dam Quid dicam de Socrate , cujus morli tur sed quasi non facta reputenlur ut
: , :

illacrymari soleo , Platonem legens ? Et nos enim addit Caesarius Nos ergo quibus adhuc :

non Socratis , sed Salvatoris nostri acerbis- concedilur curare maculas , lavare culpas ,
simos cruciatus mortem acerbissimam, sine subvenire proeterilis consulere Juturis, et
, ,

fletu legimus et audimus, quarnturnvis ei de- facere infccta de Jaclis; modo ex corde pce-
beamus amoris gratitudiuis et compunc- niteamus, doleamus , et lugeamus damm.in
, ,

tionis lacrymas ? Gregorius Nyssenus , si animae, salutis , ipsiusque Dei, quae omnia
quando in oculos incurrisset Isaaci innocen- peccando perdidimus.
tis imago, et in illius caedem slricto ferro Ad salubrem illum luctum hortatur nos
imminens pater , lacrymas abunde funde- D. Augustinus Exhibeamus anima? nostra? :

bal Isaac tamen non amisit vilam

: sed quod alii exhibent carni aliencn (4) ; plan- ,

fuit duntaxat Christi imago, qui vere pro no- gamus niinirum mortem animarum noslra-
bis passus est mortem Isaac cum a patre rum eodem plane modo quo parentes cor-
: ,

hostia duceretur et /ignum ipsi sibi porta- poralem filiorum plangunt mortem. Gemi-
,

ret , Christi exitum jarn tunc denotabat iri tus parentum non revocant fiKos de morte ,

t>ictirnam concessi a Patre /ignum passio- ad vitam corporalem poenitentiae aulem fle-
,
;

nis sua^ baju/antis. (2) D. Ambrosius utsuos tibus animae nostrae de morte culpae rcsur-
auditores moveret ad luctum supra mortem genl ad supernaturalem gratiae vitam. Cliris-
Yalentiniani Imperatoris, sic eos allocutus tiane, cur fundis lacrymas in vanum P mor-
est Solvamus bono principistipendiarias la- tuus est Ji/ius
: p/orasti P sic , revixit ? ,

crymas quia ifle nobis so/vit etiam suai mor- non : peccasti P Deum ojjendisti P sic , la-
,

tis stipendium. Quanto a fortiori Christo crymatus cs P sic sanasti ? Deum p/acasti ? :

solvere debemus lacrymas qui pro nobis equidern. P/ora ergo ,et lacrymas junde. (5)
,

crucis subiit supplieium ? Christiani lugea- Quanto anima est nobilior corpore , et quo
mus pro peccatis quae committuntur adver- vita animae supernaturalis est majoris prelii
sus Deum plangamus pro doloribus quos et valoris quam naturalis vita corporis
;
co
, ;

pro nobis pertulit Christus; p/oremus Deo mors animae est magis lugenda quam mors ,

pro peccatis nostris. (3) corporis. Si temp/urn ex /apidibus construc-

3. Audisti mcerorem (4), quo dolet et tum Jeremias lugebat eversum quanto ma- ,

lacrymatur Christianus peccatum quod gis animam deplorasse convenit i/lo sanctio-
,

Deum offendit pro quo Christus crucis pas- rem ? (6) Christianus qni ad filii necem fun-
,

sionem sustinuit. Adhuc lugere debet pecca- dit lacrymas, nec sua dellet crimina, de du-
tor ob damnum quod per peccalum incurrit: ritia et defectu compassionis redarguitur a
ad quod nos hortatur Regius Propheta D. Augustino Non stint in te Chrisliane, : : ,

Venite , inquit , adoremus et procidamus viscera pietatis , si luges corpus a quo reces-
ante Deum , ploremus coram Domino qui
Chrysol. Srr. 46. — (2) Chrysol. ilnd. — (3)
(1) L. Modit. c. 7. — (2) Tert. L. adv. Jud. 11. — Hom.
(1)
17. — (4) Tract. 49. in Joan. —(.5) D. Cl»y-
(S; Chrysol. Scr. 65. — (4) Tert. Lib. adv. Va- sost. Hom. 5. ad Pop. — (6) D. Chrysost. Hom. > :

lent. j5. ad Top.

'8
LACRYJVLE. -- CONCIO I.

sjt animn , ct non lugcs animain a qua re-

bona continentur ? Et si idololalres neraliter
cessit Dcns. (i) deorum suorum lacrymaturjac- tauto opere
Quanta peccatoris stultitia , qui ut ob- turam quanto magis lugere debet Chris- ,
,

plorat D. Augustinus, nescit flere quijlenda tianus qui peccando Deutn amisit ? Lugeat
committit , et cum sit ipse lacrytnabilis , non ergo ut suis fletibus deperditum vaieat re-
habet culpce lacrymas sua? /(2) Scit crimino- cuperare damnum, insuper et suis lacrymis
sus se patrasse delicla , quibus patitur jac- divinam possit placare justiliam.
luram animae , gratioe, salutis , ipsiusmet III. PAI\S. Bene igilur quod prcemisit op-
Dei ; et cum debeat pro tanto damno jugi- timi Dei titulum patientissimi scilicet su-
,
ter lacrymari , nullatenus gemit ut suis fle- per inalos et abundantissimi misericordia? ,

tibus emortuam suscitet animam , deperdi- et miserationis super agnoscenles et sup- ,

tumque recuperet Deum. Multi sunt bac plangcntes delicta sua. (1) Tanta est lacry-
tempestate qui Davidis imitantur scelus , marum vis et efficacia , ut divinam, 1. Flec-
sed pauci qui ejus aemulentur pcenitenliam. tant misericordiam 2. Mitigent iracundiam
; ;

Quoties Regius Vates revocabat ad memo- 3. Rescindant sententiam.

riam suum adulterium insontis Uriae san- 1. Lacryma patientiae clenientiam eli-
guine cruentatum quo graliam Deiqueami- cit , ut Davidis comprobatur exemplo (2) ; ,
serat benevolentiam prorumpebat in qui a facie Absalonis fugiens
, toties
ascendcbat
,
fletus Fuerunt mihi lacrymee mea? panes die clivum olivarum
:
scandens et Jlens. (3) At ,

ac nocle dum dicitur tnihi quotidie : JJbi est cur ita lacrymatur rex? quia ut animadver-
,
,

Deus tuus ? (3) Ubinam sunt qui iilud pce- tit Abulensis sciebat David se peccasse ,
,
nitentiae et doloris imitentur exemplum ? ideo non pro malis qua? patiebatur, dolcbat
,
Quis stupris deditus , Jlagitiis itwolutus la- sed ut per lacrymas Dei jurorem leniret ,
(4) :

vat per singulas noctes lectuin suuin P (4) et hac de causa ejulans et flens scandit, non
Non dico per singulas noctes sed semel in per quemlibet collem , sed per clivum oli-
,

hebdomada , semel in mense, semel in an- varum; olivae namque sunt symbolum mise-
no , semel toto viioe decursu , fundat non ricordiae. Qui
enim lacrymas etnittit , ad di-
lacrymarum torrentes, sed unam lacrymu- vinae misericordioe montem gressus suos ve-
lam , pro tot ac tantis sceleribus com- locissime dirigit nam ut belle ad proposi- :

missis ? tum ait Paschasius : Cum lacryma efjundi-

Unus sufficiat Micbas (5) idololatra ad in- tur , misericordia Dei superinfunditur. (5)
cutiendum ruborem obcaecatis et induratis Undemirandum non est, si David lacrymas
Christianis peccatoribus. Cum nonnul-
illis
fundens divinae obtinuerit misericordiae su-
li milites de stirpe Dan per vitn domum perinfusionem. Quod ipsemet testatur Deum
Micha? ingressi deos ejus aureos abstulis- sic alloquens Vitam meam annuntiavi ti- :

sent ita concitatus

, fuit , ut e vestigio bi : posuisti lacrymas meas in conspectu tuo.
eos sit insecutus plorans ac vociferans. Quasi clicat Annuntiavi tibi cuncta quoe mi-
:

Illivero cum Michan ejulantem et magnis hi acciderunt in toto vitae mea3 decursu :
clamoribus insequentem vidissent, dixerunt victorias quas de ursis leonibus et giganti- ,

ad eum : Quid tibi vis ? cur clamas ? quoe-
nam est fletuum et lacrymarum tuarum cau-
sa ? Qui respondens dixit Deos ineos quos
mihi feci , tulistis et omuia quce habeo ,
et dicitis : Quidtibi est ? Nihil ex Michoesu-
pellectili tulerant milites, non pecunias, non
amplas quibus affluebat divitias et tamen
clamat et vociferatur Deos meos tulistis ,
bus reportavi ; persecutiones quas a Saule
passus sum ; injurias quas a Semei suscepi ;
:
dolorem quem ex afflictione populi et nece
,
Absalonis persensi ; atrocissima crimina quae
commisi ; at tu solas lacrymas quas pro
meis peccatis effudi , posuisti in conspectu
, tuo, ut tuam superinfunderes misericordiam.
:
Hebraa lectio habet Posuisti lacrymas :

et omnia qua? habco quia scilicet omnia ; meas in libro tuo Tugurina legit : Po-
;
pro nihilo ducebat ubi deunculos suosami- ,
meas
suisti lacrytnas ; in rationario tuo Sym-
serat quibus deperditis se omnia perdidis-
; machus vero vertit Posuisti lacrymas :

se existimabat, seseque omnium mortalium meas contra te. Cunctae ejusmodi lectiones
miserrimum lamentabatur. Si Michas se probe declarant quam potentes et effica-
omnia perdidisse credebat amittens deos fic- ces Davidis lacrymae ad divinam
fuerint
tiles, quanto verius peccator omnia perdit flectendam misericordiam. In libro suo
Deum suum amittens iu quo universa ge- , Deus scripserat Davidis peccata ; peccata
(1) Tract. 49- in Joan. — {•>.) Ser. 7. in Ps. 118. — (1) Tcrt.
— L. 9. adv. Marc. -*\. — (2) Tert. L. do
(3) Ps. 4i. — (4) D. Aug. Serm. 7. Psal. 118.- (5) Pat. i3. '
(3) Lib. 2. Reg. i5. — (\) Quxst. 33. —(5)
Judic. 18. L. 1 1. in Mattti.
 LACRYM/E. — CONCIO I.
9
delevit misericordia ,
loco Propbe- quorum minum multitudine, non est qtti invocel no~
tae lacrymas posuit. Ju codice scripla sunt inen tuum , qui consurgat et teneat te. Ubi
peccatatua , spongia peccatorttm tuorum la- Hugo Cardinalis Non est qui teneat te per
:

crymce sunt ;
quibus Regii Vatis peccata
(i) lacrymarum copiosam e/Jttsionem lacryma ,

delevit Deus , ejusque lacrymas tit suoratio- enim tenet et cogit Deum. Quasi dicat Pro-
nario posuit. Divinae namque rationi consen- pheta Tanta est lacrymarum adversus Dei
:

taneum fuit ut laerymae loeo peccalorum

, indignationem vis et potenlia quod si in ,

conservarentur. D. Ambrosius Sine aliquo : tanto Israelitarum numero vel unus iuven- ,

intervallo conjunguntur lacrymue peccaloris , de peccatis suis dolens , et poe- tus fuisset ,

et misericordia Salvatoris. (2) Lacrymas tan- nitentiae lacrymas fundens , vindicantis Dei
dem contra se ponit Deus nam lacryma- tenuisset manus , indignalionem mitigasset ,
;

rum unda Dei iracundiam mitigat, et et ad clementiam induxisset.

2. Severitatem dispergit. (3) Quam poten- Ideoque Deus Persarum exercitum susci-
tessint poenitentium lacrymaead mitigaudam tans adversus Babyloniam vult ut eam ag-
divinae iracundiae severitatem , colligi po- grediatur dum ejus cessarunt lacrymae. As-
test ex eo quod ipsemel Deus Ezechieli prae- cende sElam obside Mede , omnem ge- ,

cepit propbetae. Sume tibi laterem et po- mitutn ejtis cessare feci. (1) At cur exoptat
,

nes eum coram te , el describes in eo civila- Deus, ut Persae insurgant in Medos , ces-
tetn Jerusalem. O/di/tabis adversus eam ob- santibus eorum gemitibus? Quia scilicet Ba-
sidionem, et a?dijicabis munitiones , et coin- byloniorum lacrymae Dei temperabant in-
portabis aggerem , et dabis contra eam cas- dignationem , ejusque impediebant vindic-
tra et po/tes arietes in giro. (4) Animadver- tam. Inde lacrymarum efficaciam colligit
,

tit ibi Lyranus laterem illum divina ordina- Oleaster : Perpende virtutem gemituum, qui
tione ab Ezecbiele sumendum , fore non cogeye videntur Deum ne puniat : ut scilicet
coctum, sed crudum , ut pauxillo aqua? om- non cesset misericordia ejus ; quandiu non
nes figurae in eo delineatc possent nullo ne- cessaverit gemilus tuus. Cbristiani , vultis
gotio deleri. Figurac illae in latere expressae ut super vos non cesset Dei misericordia ?
denotant scelera quae peccator in sua exara- studete ne vestris cessent gemitus : quan-
vit anima ; circumvallatio, obsidio , et mu- diu lugebitis , Deum impedietis ne puniat ;
nitiones bellicae adversus Jerusalem dispo- lacrymae vestrae divinam ligabunt iracun-
silae, significant vindictam quam Deus de diam , ne de vestris sceleribus vindictam su-
anima criminosa sumere exoplat et suppli- mat. Incumbamus gemitibus assiduis , et
,

cia quae ejus indignatio peccatrici praaparat. deprecalionibus crebris : ha>c sunt eniin no-
Yisne, peccator, vitare divinae iracundiae ob- bis arma ccrlcstia , qita? stare el perseverare
sidionem ? curre ad aquam quae in latere fortiter faciunt ; haj c sunl arma spiritualia ,
crudo delineatas delere valet figuras. La- et tela divina quce protegunt (2) nam di- ;

crymae siquidem conlritionis , cunctas divi- vinam flectentes misericordiam , defensant

nae iracundiae oblitterant delineationes. Quo- nos adversus vindicantem iracundiam , et la-
modo pr.i-fatum Ezechielis mysterium, mo- tam adversus nos rescindunt senteiiliam.
dernus explicat Auctor. « Jerusalem obses- 3. Pcenitentes et plangentes scelera sua ,
sa , est anima posita in peccato contra divinam rescindunt sententiam , ut Ninivila-
,

(juam cunctae divinae justiliae munitiones di- rum exemplo probat Tertullianus. Diccnte
riguntur. Verum haec omnia in latere non Scriptura Jona; : Et pcenituit Dominum de
decocto sed crudo , qui facile aqua dissoivi- malilia quain dixerat facturum se i//is,nec
tur, describuntur ut intelligamus omnes Jecit., Sicut et ipse Jonas ad Dominum :
divinae irae munitiones adversus peccatores Propterea prcpveni fugere in Tharsos. (3)
dispositas , poenitentiae lacrymis posse dis- Infelix Ninive suis sceleribus divinam ita
solvi. »
(5) irritarat justitiamut Deus in illam tota-
,

Isaias Propheta conspiciens varias cala- lis subversionis dederit sententiam ve- :

mitates quibus Hebraeos affligebat Deus, do- rum ut ait D. Hieronymus ISinive civi- ,

lens et gemens sic nomina omnium aiebat tas ,

peccato periit fletibus stetit. (4)
qtta; ,

Deum alloquens : Cecidimits qttasi solium Jonas Propbeta annuntiata Ninivitis futu-
ttniversi , et iniqititates nostra? qttasi venttts ra civitatis ruina « Egressus est de civita-
:

abstulerunt nos (6) el hoc nobis accidit , : le et sedit contra oiientem civitatis , et
,

quia omnes surnus scelerosi , et in tanta ho- fecil sibimet umbraculum ibi , et sedebat

,
(1)
,_D. ., .
(jreg. in Ps. 5o.
„ — (?)
„
Serm. 46. —
{?>) Tert.
super
'
illud in umbra »
W
(5) :
.
probeque
r
sciens
1
L. de l'at. i3.— (4)Cap. 4. — (5) Apud Calam. tom. 1. (i)Esa. ai. — (a>D. Cypr. Lib. Epist. 1.— Joan.Lib.
1. (3)
di,curt,u 54. — (t>) Cap. 64. 2. adv. Marc. vl\.— Ep.ad Damas. —(5)
(4) 4«
I*
I0 LACimLE. — CONCiO II.

duatila
^utiiiiu divina
" miseratio er^a
sit O poenitentes
t « ittttt ot o tttitttltii i »»»» 9 »}'*»j«40
et Iu»enles , qua/es tunc Jyinwita? \i) , pe-
tiit a° Deo ut Ninivem devastaret , sicuti CONCIO SECUNDA.
praedicaverat ne tanquam mendax propheta
argueretur. At cur tanto ardore Deum sti- Quanta aqiue quae est materia qnam
vis

mulat Jonas ut promulgatam atlvcrsusNi-

,
in om/iibus rchus etoperibus suisDcus dispo-
nivilas executioui manJet sententiam ? 77- suit,etiam insacrame/itis propriis parerejecil
mebat enim Jonas aspiciens eorum lacry- (i) Loquitur de baptismoTertullianus, Clljus
mas : unde quod civitati evcnturum erat ,
materia est aqua , qu,e in hoc sacramento
animadvertrbat. (2) Ohservans Propheta ab renatorum ahluens carnem, animam quoque
umbraculoin quosedebat,Ninivitarum poeni- a peccatorum maculis mundat Scilicet ca- :

tentiam et lacrymarum imbrrm qui dituana- ro abluitur , utanima emaculetur (2) aqua: :

bat ah eorum oculis timuit ne Deus res- , vhn praedieat Tertullianus , lacrymarum el-
cinderet de destruenda civitate senteutiam, ficaciam commendat D. Cbrysostomus ;
lugentihus parcexet Ninivitis sicut de facto Magna lacrymarum vis. (3) At unde lacry-
•accidit. Nam ut fatur D. Hieronymus Mi- : mis tanta virtus ? Quia scilicet /acrymo? pec-
natus est per Jonam , et impendentem gla- cata baptizant (4) et ut fatur D. Isidorus , ;

dium ,
lacrymarum et gemituum multitudo Lacryma? apud Deum pro baptismo reputan-
suprravit. (3) Ninivitarum luclus majoris tur. (5) Qui triplex distinguit baplisma ,
fuerunt efficaciae , quam Jonae deprecatio. aqtiae , sanguinis et lacrymarum. Quantum
Nec mirum , quia , ut ait eloquenter Chry- autem valeat lacrymarum baptismus , elo-
sologus lacrymue delent inomne facinus la-
,
quenter propalat D. Chrysostomus Dicam :

tam divina promulgatione sententiam. (4) tibi quid valeant /acrymce : martyres sangui-
Tanta esl lacrymarum vis , ut peccatores , nem fundunt, peccalores lacrymas fundunt :
a Dei justitia eximant , in ejusque gratiam meretrix illa nonfudit sanguinem , sed fon-
restituaut. Di magna eniin Dei curia tam in- tes lacrymarum projudit , et delevit peccata
gens est vis vel uiiius solius lacrynue pro sua (6) per peccatricem , Magdalenam in-
:

peccatis effusa? ut judicis cmolliat iras ,

, telligit , quae usa est lacrymis pro haptismo.
vibratas oblundat acies , erectaque jaiu re- Hoc lactymarum baptisma baptismo aquae
supinet supplicia. (5) Illam fletus virtutem et sanguiois antistare videtur tum quia in :

exaggerat adhuc Abbas Cellensis laciymam adultis nec aqme nec sanguinis baptismus
alloquens. Quandoque senlentiam rapis ,
proficit ei qui in impoeniteutia perseverat :

etiam de ore judicis : audcs ubi timct An- tum quia baptismus lacrymarum « non vero
gelus : non est qui te pcrturbet ab ingrcssu aquae aut sanguinis iterari contingit. » Quod
secretorum , ab interpellatione pro culpis stupens Augustinus attenle considerat
1). :

reorum : non cst qui accedcre vcllct : sola si O aqua salntaris pcr quain oinue peccatum ,

intravcris nunquam tamen sola vel vacua

, , destruitur ! O Jelix lavacrum quod toties ,

rcdibis : nam vibratam rescindis sententiam, valet ad purgandum ,

quoties purgandum in-
sufflammatacn mitigas iracundiam, et divi- d/gel cor humanum ! (7) Idipsum mellilo
nani flectis misericordiam. sermone confinnat D. JJernardus Est et :

Quaproptei Ezechieli prsecepit Deus : baptismus aliquis in lacrymarum assiduilatc,

Scribe signum Thau in jrontibus viroruu/ ct quoniam baptismisacramc/ttum iterari non
qui gemnnt et dolent supcr o/nnia faci/10-
, iicct ,
multis offendimusfrequen-
qui svrpc i/i

ra quae f/u/it in medio eorum. (6) Persignum ti opportet ablutione suppleri. (8) Eelix sup-

Thau intelligilur crux idcirco Siriaca ver- , plementum quod idem praestat quod aqua;
crucem
sio legit cujus figuram prae se fert
, baptismus : nam i. Diabolum expellit ; -i.

signum Tbau. Signum autem Thau est sig- Peccatum diluit; 3. Infernum extinguit.
num salutis quo notantur non solum qui
, \ PARS. Legimus quidem pleraque aqua-
de alienis lugent peccatis quaa divinam of- ru/n genera miranda. Sed aut cbriosos red-
fendunt majestatem sed etiatn lacryman-, dil Lincestarum vena vinosa,aut lymp/iaticos
turproscelerihusabipsismetcotnmissis; nam Colophonis scaturigo dcemonica , aut
j
e lvit
propria flentes facinora , illa delent, gra- Jlexandro accidit Nonacrix Arcadia: vene-
tiam acquirunt, et salutem et gloriam sibi , ui (a. (<)) Noxia ejusmodi aqua, qu.c aut dae-
comparant.
(1) Tert. L. de liapt. 3. — (a) Tert, L. de Res. 8.
(1) Tert. adv. Marc. Lib. 2. 24. (2) 8. Ephrem. — — (3) Hom. 2. in Vs. 5o. — ({) Chrysol. Ser. 97. —
Sirus llomil. de Jona. (3) In c. —
4. Jona. (4) — (5) L. i . c. 2. — (6) Ibid. — (7) Serno. 11.ad Krat.
Senn. :><). —(5) Pet. Cell. L. de l'an. la. (6) Tert. — — (8) Sirm. 1. in oct. Pascli. — (y) Tert. L. de
L. adv. Jud. 11. A11. ^o.
 LACRYMvE. — CONCIO II. it
mouiacos aut ebriosos et insanien-
efficit , apopnictos , et lym-
rilus noce/ilis. Nam et

tes reddit, aut cor mortali veneno inficit , phatos , et hydrophobos vocant , quos aqutv
malos denotat effectus quos in peccatore necaverunt , aut amentia vel /ormidineexer-
operatur daemon , in quo inhabitat, cujus cuerunt. (i) Verum aquce lacrymarum dae-
intellectum exca?cat , et cor laethaliter vul- monis impediunt malitiam , vires frangunt .
nerat. Verum sicut in baplismate aquae dia- incursibus resistunt, poenitentes protegunt ,
bolus a renato ejieitur , visus ei redditur , qui gloriose diabolicam debellant et proster-
et dasmonis jaculis resistitur , ita baptismus nunt paraturam, utbelle animadvertit Petrus
lacrymarum in pcenitente , i Diabolum ex- Cellensis (2) expendens istud Jobi de diabo-
.

pellit ; 2. Illum adversus diaboli jacula pro- losub nomineet symbolo Behetnolh loquen-
tegit; 3. Caeeutientes ejus oculos aperit. tis. « Ecce absorbebit fluvium , et non ir.i-

Anima originale contrahens peccatum , rabitur , et habet fiduciam quod inihiat Jor-
est sedes in qua hospitatur diabolus ; at ubi dunis in os ejus. » Quae verba sic elucidat
in baptismale regeneratur ejicitur daemon , praefatus auctor
, Flu/nina om/iia sorbet , sed :

et Spiritus Sanctus iu ea velut in templo sibi hanc tanlum aquam non sorbet : rumpuntur
dicato inhabilat. Eteniin reformata per se- namque ventris ejus interiora , si conspersa
cundam nativitatem ex aqua et superna vir- fuerinl ac aqua : dentes excutiu/itur , jau-
tttte excipitur a Spiritu Sanclo, sicut in pris- ces per/orantur, vena? in(lanlur,et nerviejus
tina nativitate a spiritu projauo. (1) Spiri- sohnintur. (3) Et quemadmodum olim iEgyp-
tus Sanctus nequit babilare cum spiritu ne- tii suffocali sunt in aquis maris rubri , sic
quam unde ab anima fugatur daemon sta- daemones lacrymarum aquis prosternuntur ,
:

tim ac in illa suum domicilium constituit instant , iirgenl , premunt , sed usque ad
Spiritus Sanctus. Quid entm mintmsl eadetn aquas.{/\) Adeo exitialis est diabolo aqua
cperatione spiritus iniqnus educitur , qua lacrymarum quantalibet praeditus sit forti- :

sanctus inducilur P (2) Quemadmodum au- tudine, deiicit euervis et impotens redditur,
tem per aquae baptismum daemon expellitur dum gemitus et lletus potatur aqua.
ab animarenati, ita per lacrymarum bap- Eadem praestat poenitenti lacrymaruui
tisma a pcenitentis corde ejicitur. Lacry- nnda, quod Cbristiauo fides. Suinere debet
,

mantes equidem oculi diabotum lerrent , et Christianus scutum fidei , ut repellere valeat
sic lacrymarum erumpentium expavet impe- ignita diaboli jacula. //* omnibus sumentes
tum ac si proccllosi nimbi grandinem
, vel , scutum fidei i/i , qtto possitis omnia tela ne-
furcntium tiitdiqtteiie/ttorumefjugiat tempes- quissimi ignea extinguerc. (5) Tela diaboli
tatem. (3) Lugubris placide lacryma ab ocu- ignea instar ignis penetrantia , ardentia et
]is poenitentis dimanans , ejusque genas le- inllammanlia , sunt diaboli suggestiones ,
niler ac silenter rigans , velut procellosa quibus phantasiae pravassuggerit cupiditates,
tiuipestas diabolo lerrorem incutit, illum- et ad eas appetendas appetitum accendit ,
que in fugam verlit. Subdit autem Cardinalis concupiscentiam inflammat. Adversus ejus-
causam ob quam pcenitentium lacrymas sic modi ignita diaboli tela , sumendurn vult
daemon expavescit. Sicut spumosi torrenlis Apostolus fidei scutum. Ad retundenda ig-
itimulus supeiveniens cunctis alveum sordi- nita nequissimi , jacula sunt validissimae
bus purgat, sic lacrymarum profluenlium eliam lacrymarum aquae: idcirco Alexandri-
(ursus ex menle filuens et diabolicai versu-, nus Clemens ad Pauli alludens verba , sic
tus semina, et omnes sordentium vitiot um bortalur Cluistianos Confliga/nus instruc-
:

pestes climinat. Lacrymae quae ex mente pce- ta acie actversus malum. Ignita mali jacula
nilentis sapienter fluunt , conscientiae sor- extinguamus aqueis a Verbo tinctis cuspidi-
des mundant , daemonem fugant, cunctos bus. (6) Nempe sicut sagittarum cuspis ve-
ejus impetus frangunt, et jaculatisejus telis neno medicari solet, ut venenatum efficiens
fortiter resislunt. vuluus , mortem inferat , sic jacula quae
2. Aquas exquirunt daemones, im- in illis Christiani vibrantadversus daemonem aqueo ,

uiorantur, in illis deliciantur, eisque ulun- quasi lacrymarum veneno linienda et tin- ,

tur ut terreant hoinines,

, eis n«)ccant et genda sunt utcuspides lacrymis velut venem»
amentes efficiant. Anncnet ii/anundi spiri- medicatae, sacvius d;emonein feriant. Optima
ttts aquis incubant P sciunt opaci quique /on- arma tum defensiva tum offensiva sunt la-
tes , et avii qttique rivi , et in balneis pisci- cryma? ,
qure non in ignita Vulcani chalybia ,
//a?, et cttripi in domibus vel cisterna; ct pu- sediil madida oculorum olficina cuduntur.
tci qui ra/jcre dicuntur, scilicet 'ner vim spi- „
,
' ' ' '
[1) L. de Bapt. 5.
T.rl. — , r ,
(a)L. dv. Pamb. c.
.,
1
>..

(1) Tert. L. de An. iu — (2)Tert. L. de Jejun. S. — (3) Cap. 4p. —

(4) D. Aug.— (5) Ephes. 6. (6)0 — i>

— v 3) Pttr. Damian. Opusc. i3. c. 12. Adliort. ad Gent.

I2 LACRYALE. — CONCIO II.

Ilis armis gehennalis adversarius propulsa- medentur ; qui lemporalem operabanlur salu-
tur, referitur, debellalur vincitur utcons- , : tem , nunc ceternam reformant ; qui unwn
tat ex Sara , quae gloriosum de daemone re- seniel anno liberabant nunc quotidie populos ,

portavit triumphum. Asmodaeus septem ejus conservant.

niaritos luxuria incensos peremerat Saram- , Iu baptismo sanantur oculi renati , nam-
que eodem libidinis incendio sufflammare que abluti delictis pristina? ccecitatis (i) ,

moliebatur, sed frustra. Quibus autem ar- mentis recipiunt visum pcenitentes quoque :

mis munita cubile ab Asmoda?o infestatum

,
lacrymis oculantur, et coelesti illustrantur
ingredietur , ut ejus possit arcere ictus , et luce. Quod hac comparatione eloquenter de-
repellere tela? Audi sacram Scripturam Et : clarat D. Chrysost. Sicut post vehementes
introduzit illuc Saram Jiliam suam et la- , imbres , mundus aer ac purus ejjicitur ita ,

crjmata est. O bonum ex laciymis conflatum
scutum quo armalus poenitens doemonum
,
repellit incursus , seseque ab ignitis eorum
telisconservat immunem Nam fere vipcra,
et aspides , ipsius reguli scrpentes , arida et
inaquosa sectantur. Sed nos pisciculi secun-
etiam lacrymarum pluvias serenitas mentis
sequitur , omnisque illa de tenebris efjusa
caligo dissolvitur. (2) Ubi ccelum ingenli
! pluvia quodammodo se exoneravit, detersa
nube , sol radios spargit , et orbi universo
posl nubila Phcebus post ventos et imbres ,

(iitni nostrum Jesum Christum in aqua

'Iz$uv serenitas arridet. Sic poslquam lacrymae te-
nascimur nec alitcr quam in aqua perma-
, nebrosam peccati deterserunt noctem , pce-
nendo sah>i sumus. (1) In aquis namque dia- nitens videt lucidius , et mens ejus ccelesti
bolum reddimus inermem de illo triumpha- , illustratur sole.
rnus ejusque confiingimus caput
,
juxta ,
Apud
Josue , in sorte Benjamin fons so- ,

istud Davidicum : Contribulasti capita dra- lis (3) emicat, a quoaquae largiter profluunt:

conum aquis (2) seu ut expendit Urba-

in , , lacrymarum baptismus est fons Solis, men-
nus quartus Confregisti venenata? super-
: tis illuminans oculos dum animam a pecca- ,

bice caput in diluvio lacrymaruin. Lacry- tis emundat quapropter Christianum sic al-
:

rnarum imbribus quasi telis caput venenosi loquitur Laurentius Novariensis Ex illa die :

serpentis contribulatur confringitur , con- , illaque hora , qua egressusesde lavacro , ipse
culcatur, conciditur, et homo a mentis cae- tibi es fons jugis et diuturna remissio. (4)
citate sanatur. Post Baptismum velut quemdam jugem Bap-
3. Fuit et Judea? lacus medicus ante Chris- tismi fontem secum quisque portat , qui
tum (3) : probatica scilicet piscina , de qua commissa exinde scelera tanquam diuturna
aliorsum loquitur Terlull. Angelum aquis remissio diluat ; nam dum poenitentioe la-
intervenire , si novum videtur exemplum , crymas fundit, ipse sibi est fons jugis , et
futuri pra>cucurrit. Piscinam Bethsaidicam diuturna remissio.
yfngclus interveniens commovebat : observa- Tres caecos sanavit Dominus , sed non ea-
bant qui valctudinem qtterebantur. Nam si dem curationis specie contulit illis visum :

quis pra?venerat descendere illuc , queri « Namjuxta viam sedenti c;eco visum sola
postea desinebat. (4) Piscina Belhsaiclica , restituit jussione a nativitate caeco nato
:
,

vel baptismum aquoe vel pcenitentiae figu- , non lumini , sed tenebris Christus imponit ,

rabat baptismum in utroque a morbo li- : Iutum, et collyrio materiali fingit, facit , ,

beratur, et sanitatem requirit Christianus. procurat oculos , non recurat ut creante ,

Figura isla medicince corporalis spiritua- non medicante manu , inde homini supple-
lem medicinam canebat, ea Jbrmaf qua sem- ret lumina unde hominem fecerat totum.
,

, cujus Marcus
per carnalia in ftgura spiritualium antece- Iste vero c.tcus Kvangel.(5)
dttnt. (5) Daplismus autem , sive aqu.c, sive retulit curam novo sanatur
, modo ; nam ap-
pcenitentiaj et lacryniarum, longe est salu- prehensa manu caeci eduxit eum foras extra,

brior piscina Bethsaidica , tum quia a plu- vicum, quasi eum curare non potuerit in lo-
ribus liberat moibis, tum quia saepius adhi- co, aut beneficio loci indiguerit, universis
bet remedia tum quia majorem confert va- qui contulit visum. » (6) Si autem causam
,

letudinem tum cjuia sanat non solum cor- perscrutemur cur tam diverso curationis
,

pus sed etiam animam. Nam, ut prosequitur genere huic caeco restituit visum Salvator
,
,

Terlull. proftciente itaque hominibus gratia respondet Chrysolog. locum in quo jacc-
Dei plits aqitis et Angelo accessit : qui vi- bat coecus fuisse Bethsaidam cui Dominus ,

tia corporis remediabant nunc spiritum infidelitatem et perfidiam exprobrabat. Ergo

,

(0 Trrt. Lih. de Bapt. 1. (?) Psal. 5o. — — (S) Tert. (1) Tert. L. de Bapt. 1. — (2) Hom. 6. in Marc. —
L. de Ann. 5o. [4) —
Teit. L. de Iiapt. 5. — (5) (3) Cap. S. — (4) Hom. de Poen.— (5) Cap. 8. — (6)
Tcrt. ibid. Cbrysol. Serm. 176.
 LACRYM.E. — CONCIO II. i3
apprehensa manu ejus de domo infidelitatis fert sub utroque homo interfcitur
, sub •

educit , levat eurn de perfidia? sessione, ut altero editus, sub allero edendus. (i)
ante fidem , quam
oculos daret ; ante menli, Ita aversatus est Deus Pharaonis crudeli-
quamcorpori, redderet sanitatem (i) Secl mo- . tatem, ut apud JEgyptum benefecerit obste-
dus quo in corpore et in anima illuminatur tricibus protegenlibus partus Hebrceos peri-
coecus, est prorsus admirabilis, nam, ut sub- clilantes edicto Pharaonis (2) , et adeo
jungit Chrysolog. Dominicn sputo vacuas exoptat ut homines denuo renascantur ut ,

oculorum replet lacunas ; divino ore lucife- aquas , qme futuroe erant baptismi materia ,
ram dat salivam ut sancti roris gutta bap-
, in maledictione adversus terram vibrata non
tizaret oculos peccatoris ut aperiret venia , , involverit, ut acute animadvertit Alcuinus ,
quos clauserat culpa. qui sciscitans, « quare Greator in Adoe ma-
Hunc ritum in administrando baptismate ledicto terroe maledixit, non aquis », respon-
a Ghristo mutuatum observat Sacramenti det tum « quia de terroe fructu contra iu-
minister sputo baptizandi linit oculos
: ut terdictum manducavit homo non de aquis, ,

innuat virtute baptismi mentis aperiri visum. bibit » (3) tum mngis ad propositum , :

Virtutem etiam conferendi animoe lucem ha- quia pra?deslinavit Deus in aquis abluere
bet baptismus pcenitentioe nam piae lacry- peccatum , quod de fructu terrm contraxit
;

moe baptizant oculos peccatoris, imo totum homo. Originale autem peccatum trinum proe-
hominem ut vult Hugo Cardin. Luctus cst sertim homini affert damnum ; nam, 1. illum
,

humanas mentis baptisterium 2): siquidem culpat; 2. Turpat et dedecorat; 3. iEter-

lavacrum lacrymarum est secundum bap- ux morti mancipat
, Baptismus autem sive ;

tisma. Idcirco mens lacrymis baptizata vldet aquae, sive lacrymarum , 1. Peccati culpam
Umpidius. (3) Quanta lacrymarum vis, quoe emaculat; 2. Animam pulchre decorat ; 3.
mentis caecitatem sanant, et tantam confe- Huminem ab aeterna morte liberat.
runt visus perspicaciam , ut oculi lacrymis 1. Ad corporeas diluendas sordes aquam
baptizati , et a lippitudine peccatorum sana- nobis subministravit naturoe Auctor. Gum
ti,videant limpidius et cernant perspica- igitur propria materia ejus sit abluendi , in
,

cius. Nemo ergo dubitet , cum videat par- auspicia emundationis (4) > conveniens fuit
va dominici sputi gulta arentes c&citate ocu- ut eam Christus in naturam baptismi susci-
los subito sic suscitalos in lucem (4) : quin peret , in quo anima a culpa originali ablui-
baptismus sive aquoe, sive lacrymarumcoecis tur. Quanquam ad simplicein actuin compe-
conferat lucem , cum uterque efficaciam ha- tat similitudo , ttt quoniam vice sordium de-
beat diluendipeccatum. lictis inquinamur , aquis abluamur. Sed
II. PARS. Conversata istic qucedam de delicta sicut non in carne comparent , ita in
Caiana hxresi vipera venenatissima, doctri- spiritu sordent qui est auctor delicti : spi- ,

na sua plerosque rapuit, baptismum des- ritus enim dominatur, caro famulatur : ta-
truens. (5) De Quintilla loquiiur, « a qua rnen utrumque inter se communicant reatum;
hoeretici Quintiliani nuncupantur » Baptis- spiritus ob imperium caroob ministerium:
,
,

mi sacramentum negante. Hanc monstruo- igitur medicatis quodammodo aquis , et spi-

sissimam vocitat Tertull. eo quod docendi ritus in aniii ^ corporalitcr diluitur , et caro
sibi arrogaverit munus
,
quod ad viros pra3- in eisdem spiritaliter mundatur. (5) Eodem
sertim Sacerdotes pertinet. Ita Quintilla enim momento , quo foris corpus baptismi
monstruosissima , cui nec integre quidem unda rigatur , anima intus abluitur, et ab
docendi jus erat , optime norat pisciculos ne- originali culpa emaculatur. Uti autem origi-
rarc, de aqua auferens. Baptismus ordiuatus nale deliclum diluitur per baptismum aquoe ,
est ut homo ex Deo renascatur Quintilla ita actuale peccatum , per poenitenliam, et
:

autem hominem vetat nasci, de quo nascitur baptismum lacrymarum deletur. Nam , ut
au/erendo (6), et sic eum quodammodo ene- ait Greg. Nazianz. Lacrymce sunt peccati
cat impediens ne supernaturalem animse diluvium, etmundi expiamentum. (6) Etob
,

recipiat vitam. Qui hunc sequitur errorem, ^ ian c causam , ut animadvertit D. Chrysost.
Pharaonis oemulatur inhumanitatem. Non Regius Yates dicens « Lavabo persingulas :

erii imntanior durilia Pharaonis nascentium noctes lectum meum » , ostendit lavacrum
enecatrix ; nam ille animas adimit , hic non & purgatorium peccati laerymas esse. (7)
dat; ille attfert de vita , hic non admittit in Quod in Magdalena recognoscit Chrysolog.
vilain ; nihil apud ambos de homicidio dif-
(1)Tert. L. 1. adv. Marc. 29. —
(2) Tcrt. L. f\. adv.
(0 Matth. 11. — (?) Inc. 5. Matth. — (S) D. Greg. Marr. 24. —{?>) Q. 10. ad Gcn. —
CilTcil. \,. <Ie I5n|)t.
apud Hng. ihiil (j) Chrysol. ibid. (5) — Tert. L. de 5. — (5) Tert. L. dc Hai»t. 4.— (6) Orat. 11.— (;) ilom.
Bapt. 1. — (6) Tert. L. 1. adv. Marc. 29. 5. de Pucn.
i (
LACRYMjE. — CONCIO. II.

nam peccatricis illius lacrymce, quae abluunt lens punire supplicio omnes jussit obturari ,

dominicos pedes caput pceuiteutis re-

, iu fonles, cuuclas occludi halneas , ne fi ue-
ihtunt, et vice baplismatis peccatorum suo- rentur aquis, sed continuis, et diuturnis
rum illuviem diluunt. In pecca(ricis caput polluerentur sordibus. Verum longe gravius
pnrgandis eriminibus reffuebat uncfa, ut suo tormenti genus , dum coelestis laciyman.m
fniite mulier in novum baptisma suorum di-
,
imber peccatori denegatur ; dum infernalis
lueret ittuviem pcccalorum. (i) Idcirco S. Holopbernes saluberrimum illum praeripit
Leo Magdalenae lacrymas praedicat feliees , aquseductum quo fit ut anima vitiorum
:

eo (juod ad abluendam ejus culpam virfutem cceno tota sordescat Aquce inopia non mo- :

bulmere baplismi. Felices facrymce , quue ad do aridum sed et sordidum jacit dum non
, ,

diluendas culpas criminum , virtutem sacri est quo laveris : et humanum cor lacrymas
habuere baptismatis! Felices lacrymce , qui- nesciens non modo durum , sed et impurum
,

bus audire meruit : Remittuntur tibi pcccata esse necesse est. (i) Multi tamen corporis
fua, verbis ipso Christi ore prolatis. (2) sordes non patiuntur, et animam sordescen-
Ezeehiel Propbeta Scriplurariim oceanus, tem deserunt quolidie faciem et tnanus
:

et mysteriorum Dei labyrinthus (3), qui mag- abluunt , animam maculatam negligunt.
no Gregorio teste Magistrorum spcciem , C\ir]sUane,J'aciem corporis tui quotidie ablu-
,

et typum prcedicantium tcnet (4), vidit An- is ne qua forte macula faciei inhcerens , ,

gelum utfatur aliorsum Sunimus ille I'on- fceda appareat : sic et animce curam habe ,
,

tifex Cbristum magni consilii Angelum re- quotidie lacrymis eam abluens (2) ut pec-
, ,

preesentantem atramentum scriptoris in cati deleas culpam , eamque pulcbre de-

,

lumbis suis babenlem seu ut legit Sym- cores.

; ,

macbus , Tabulam scriptoris, ut scilicetom- 2. Renati in aqua emundati (3) pulcbres- ,

nium peccata describeret (5) Divinum itlum cunt pcenitentes quoqne fletibus decoran-
. :

Scriptorem peccata sua scribenteni agtioscit tur etenim lacrymae sordida lavant de- : ,

Job Scribis contra me amaritudines

: et corant fceda. (4) Quas Pierius eleganti sym-
,

consumere me vis peccatis adolescentice mea? bolo per margarilas expressit , Suidam indu-
(6) id est , scribis peccata quoe te ad ama- cens, qui refert somnianti fuisse persuasum
:

ritudinem provocant, et peccatori peracer- margaritas genis inbaerere, quas expergefac-

bam amaritudinem causant. A divino illo tus lacrymas colliquatas deprebendit. (5) Ipsi
scriptore cuncta servantur delicta sive quoque rerum naturalium indagalores tra-
,

exarata sint in papyro, sive celte scripta in dunt uniones ex gutta roris quoe refert la- ,

cilice, aut plumbi lamina sive ut peccatum crymam concrescere. (6) Ideo D. Macbarius
,

Juda scripla sint stylo ferreo

, aut ungue lacrymas pretiosas uniones diserte affb niat
,

adamantino. (7) Quovis autem modo exara- Sacer etiam Sponsus genas Sponsae sic
ta et scripta sint bumana delicta, poeuiten- commendat Pulchrce sunt gence tuce sicut :

tiae delentur lacrymis. Peccator, noli abire in turturis. (7) Lectio Tigurina babet Pulchrce :

desperationem poenitentiae funde lacrymas

,
sunt gence tiue propter margaritas boc ;

et tua obliterabuntur crimina. Peccata tua est propter lacrymas , quae molli lapsu
in libro scripta sunt : spongia autcm instar per genas effluunt densantur in globulos , ,

sunt /acrymce tnce lacrymas mitte, et oblite- et coeli ealculo vertuntur in margarilas ;
:

rantur ; lacrymas mitte , etpurus illicliber in- quas ipsemet coelestis Sponsus in capite ,

venilur. (8)Spongiacbartam delel,bibula bu- suo pro diademate gestare non dedignatur.
moris ad se ilJum attrahendo, etseusim a!>- Nam ut falur D. Ilieron. in sanctarum nup-
,

sumendo. Magna peccatorum spongia sunt tiarum dulei epitbalamio, Sponsus ad spon-
facryma?(g) , quae velut attrahuntau seflen- sam properans, sic eam coinpellit Apcri :

da peccata, illaque absumunt eaque de miiii, soror mea sponsa quia caput meuin
, ,

conscientia quasi de libro delent , diluunt pfenum esl rore. (8) D. Hieron. legit Ca- :

peccatoremque lavant , et pure emaculant. pilli mei pfeni facrymis , et cincinni guttis
Urbi Bethuliae extremam attulit Holo- oculorum. (g) D. Cbrysost. nibil pulclnins
phernes calamitatem , dum incidi prcecepit existimat Regii Propbeiae oculis margari- ,

aqucvductum illorum. (10) Tbeodoretus quo- tas id est, lacrymas effundentibus. Quid- ,

que Imperator a civibus Constantinopolila- nam, dic,oro, illis oculis Davidis formosius,
nis graviter offensus (11), inusitato eos vo- peipetuo facrymarum imbre quasi margari- ,

(1) Serm. jp.— (2) Serni. c,. de Pass. — (3) D. Uier. (1) I). Bcrn. Serm.de Nimia Fatl. Vit*. — (a) S. Clirys.
in c. 7>j. Ezecli. — (>\) Lil). »6. Moral. 5. — (5) L. 5. in Hom. 21. in Mallli. — (3) Tert. L. dc Bapt. G. (4 —
L. K>£. 9.
1. —
(G) Ezech. 9. cap. i3. — 7) Jcr. 1;. — Pet. Cell. L. de Panib. 12. — (5) L. »8. c. 8.— (6) Plin. L.
(8, I). Cluys. hom. •>. in Ps. 5o. - (9! 1). Chrjs. — (10) 9. e. 35. —
(7) Cant. 19.
— (8) Episl. a J Paulin. —(9)
Judilh. 7."— (11) Bar. Ann. l)o. 368. Caut. 5.
 LAGRYMiE. — CONCIO II. i5
t'ar um decore ornatis ? (i)Et si , ut ratioci- et de facto eximunt a morte ? Aquarum
natur Tertull. pulchra anima justitia deco- baptismi virtutem praedicat Tertull. in rena-
rata (2) , quam venusta est anima baptismo torum persona, aiens Felix sacramentum :

sive aquae, sive poenitentiae ablula? siquidem aquai nostrce , qua abluti , et delictis pris-
de sanclo sanctificata natura aquarum et , tina? ca?citatis in vitam celernam libera-
,

ipsa sanctificare concepit (3) , et quia gratia mur ! (1) Lacrymarum vero efficaciam com-
vitam largitur supernaturalem aqua rena-
, mendat Chrysolog. Jucundce sunt lacrymce ,
los et pcenileutes ab aeterna inorte liberat. quce gaudium immorlalitatis emerunt. (2)
3. Sicut Deus homini vitce slatum induxit, Bonum commercium , quod brevi luctu
ita homo sibi mortis statum attraxit. .'elernum sibi comparat gaudium : bona emp-
(4)
Primus homo
per inobedientiam se suosque tio > q uce beatam mercatur immortalitatem !

posteros , quos criminis effecit participes , Q" am ,

non modo
lucrosae lacrymae quae
morti mancipavit. Adam princeps generis , mortem declinant, sed adbuc immortalem
et delicti (5), sicut naturam , ita et nepoti- acquirere vitam pivesumunt.
bus suis communicavit et culpam. Ab bac O fletum rigatorem (3), non tam a natu-
ciiminosa origine excipiuntur dunlaxat ra quam a gratia manantem O lacryma !

Christus et Deipara caeteri vero scelerosi

, mentem purgans ! Hcec est lacryma sanclce
uascuntur. Homo damnatur in mortem ob compunctionis soror , herba ccelestis illius
,

unius arbusculce de/ibationem et percunt Jullonis, qua? vestes servorum suorum de-
,

jam omnes qui paradisi nullum cespitemno- turpatas , sorde quotidie cxpurgat. (4) Hac
runt. (6) Quia vero Baplismi Sacramentum enim longe efficacius quam ullolixivio, alia-
in remedium originalis delicti institutum est, ve herba , aut liquore, labes eluuntur pe- ,

virtute hujus sacri lavacri renatus a peccati nitusque delentur. Hanc enixe a D«o expos-
reatu, morte scilicet oeterna peccato debita tulabat dubius Augustin. « Rogo te , o bone
bberatur. Deleta morte per ablutionem de- Jesu, per illas pretiosissimas lacrymas tuas ,

lietarum : exempto scilicet reatu eximitur da mihi gratiam lacrymarum, quam multum
,

el posna. (7) Uti autem virtute Baptismatis desiderat et appetit anima mea quia sine ,

a reatupceuae originalis liberatur renatus , douo tuo non possum habere eam sed per ,

ita pcenitens virtute lacrymarum a reatu Spiritum Sanctum tuum qui dura corda ,

pcenae actualis delicti eximitur. Quod sic peccatorum emollit,et ad fletum compun-
eloquenter declarat Chrysologus Si mens : git. Da mihi gratiam lacrymarum sicut de- ,

nostra jaculo fuerit conjixa peccati , pceni- disti patribus nostris, ut plangam me in omni
tentia? medicina succurrat , ferrum compunc- vita mea sieut ipsi se planxerunt nocte ac
,

tionis accedat, opponatur adustio tunc dolo- die. » (5) Hanc lacrymarum gratiam a Deo
ris , adhibeantur suspiriorum tunc fomenta, obtinuit Regius Vates ,
quoe ab ejus oculis
tunc reatus ulcera lacrymis abluantur (8) : tanta cum abundantia profluebant, ut pro-
reatusulcera diluunt lacrymae ab aaterna pec- ruperint in juge projluvium (6), quo detes-
cati pcena eximentes. tandum suum expiaret peccatum. Nam ut ip-
Plane stygias paludes poeta tradidit mor- semet testatur Propheta, lavabo per singu-
tem diluentes sed et Thetis fdium planxit :
, las noctes lectum meum, lacrymis meis stra-
quamquam Menander in Stygem mer-
si et tum meum rigabo. (7) In hebraeo leg'tur :

git moriendum erit nikilominus

, ut ad , Natare faciam lectum meum , quasi adeo
Stygem venias : apud inferos enim dicitur. copiose exundarint lacrymae ut cum strato ,

(9) Stygias sive infernales paludes

, a qui- inter lacrymas David ipse nataret
,
Audiant :

bus Cocitus et Phlegeton oriuntur fabu- , qui lectos habent argenteos , qualis erat lec-
lati sunt Gentiles, tanta virtute praeditas , ut tus regis: non ex auro contextus sed lacry- ,

a morte eximerent immersos. Verum licetin niis ablutus. (8) Linteum aqua frequenter
iilis immersus fuerit Achilles, non est effec- aspersum sensim ad nivis instar dealbatur :
tus immortalis, sed in Trojana expeditione haud aliter Regius Psaltes aqua lacrymarum
Paridis sagitta vulneratus occumbens, The- aspersus , imo immersus, super nivem deal-
tidis matris obtinuit lacrymas. Quanta ma- batus e6t. Quapropter D. Chrysost. illum sic
jori virtute praeditre sunt aqu;e baptismi et , loquentem inducit Lacrymce mece mihifue- :

lacrymarum, quae non fabulose,sed vere ,

runt pro baptismate. (9)

(1) Hom. 3o. in Gen. —

(2) Tert. L. de Aa. 9. (3) — (1) Tert. L. rle Bapt. 1.— (?.J
Scrm. IC7. — (5)
Trrt. L. de Bapt. 4. —(4) Tert. L. 2. adv. Marc. S. Tert. L. adv. Valent. i5. —(4) D. ad Frat.
Au<*. Ser.
— (5) Tert. L. de Kxh. Cast. 2. —;6) Tert. L. de Res. 11. — (.'>) L, Medit. c. 36. — (6) D. Ambr. Ser m.
48. —(7) Tcrt. L. de «apt. 5. — (8) Senn. 167. (9) — 17. in I's. 1 .8.— '7) Pnal. 6. — (8) D. Cluys. Uo m. 3o.
Tert. 1/. de An. 5o. iu Gen. — (9) Hora. 6. in Marc
 ,G LACRYMiE. — COXCIO II.

Illucl Prophebe exemplura imitari debent objectum sed gustus; mulier lameu videt ,

peccatores, imo et pcenitentes ; nam prop- coocupiscentiae oculis , quod visorio oculo-
ter dolorem salubrem pornitentiie in fletu , rum sensu percipi non poterat.
Dominus posuit ojficium. (i) Qui in bacvita Et quod est stupendum magis, oculi con-
salubriter non laciymantur , in altera luge- cupiscentiam sufilammant et ob banc ,

bunt irifeliciler ; nam ut ait dubius August. causam damnatur concupisccntia ocu/orttm
Impossibi/e est non flere peccatorem vel hic, (i), qui sunt in amore duces , et ad terre-
vel in futuro. (2) In praesenti utiles sunt la- venereas voluptates cor suf-
iuis divitias, et
crymae inutiles in futuro; hiclavant, illic
, flamniant ardore avaritiae, vel libidinisflam-
urunt ; hic ungunt, illic pungunt hicgem- ; ma. De quo conqueritur Jeremias Ocu/us :

mae sunt, quaediademati inseruntur, illic in meus depraHlatus est animam meam. (2)
liquidas et ardenles plumbi guttas resolvun- Cbristus quoque oculos ingerentes concupis-
tur , quae excruciant genas. Quapropter S. cenlias tanquam gehenn3e cognatos et affines
Bernardus bic lacrymari exoplat ne in in- , eruendos cleclaiat. « Quod si oculus tuus
fernolugeatur : Quis dabitcapitimeo aquam, dexter seandalizat te erue eum, et projice ,

et oculis meis fontem /acrymarum ut pne- , abs te expedit enim tibi ut pereat uuum
:

veniatn Jletibus Jletum (3) et fundam poe- membrorum tuorum quam totum corpus
,

nitentiae lacrymas quae infernum extin- tuum mittatur in gebennam. » (3) Christia-
,

guant ? ne cupisne gehennae vitare incendia?Ex- ,

III. PARS. Doemones ebulliunt calcntes tingue concupiscentiae quo aestuas, inceu-
,
,

et ipsi occidcre (4) , et tartareo igne devas- diuni impedi ne anim;e ingerant concupis- ;

tare Cbristianos. Tres autem sunt ignes centiam oculi et ut te hortatur Paschasius, :

quibus eos sufllammare nilitur diaholus hi.ium voluptatutn pristinum et concupis- : ,

ignis scilicet concupiscentiae vitiorum et eentias in /acrymas converte. (4) Lu^e in-
,

gehennae. O quanta vis in /acrymis pcccalo- gessisse in cor concupisceutiam puni ocu- ;

rum ! terram diluunt , extingitunt infernum los , ut satisfaciant suis fletibus pro delictis ,

(5);dumenim genas, terrenam carnem et quibus depravatis suis affectibus ministrave-

rigant, extinguunt, 1. Concupiscentiae in-
cendia 2. Ignita vitia
; 3. Gehennce sup-
p lioin
i.Yiatores certo tempore subornanlur, nec
a/io quam ardoris. (6) Ut autem decet D.
August. Concupiscentia mala quasi ardor
est ignis. (7) Utautem aliorsum ait Hippo-
runt: quomodo Magdalena oculos, quibus
;
peccaverat luctui et lacrymis mancipat. Ocu-
"* enim terrena concupierat , sed Iws jam
per pccnitentiam conterens, flebat (5), suis-
que fletibus concupiscentiae aestus et ignita
,
extinguebat vitia.
2. Ca/or est omnis affectus (6) inordina-

nensis Doctor, duo sunt ignes chariias sci- , tus. Nullum est vitium quod non pravo
licet et cupiditas : unus de parte Dei a/ter
, ,
sufflammetur igue. Noxium bunc ardorem in
de parte diaboli ; unus devorans omnia ma- vana gloria agnoscit Tertull. etenim quando
/a alter consumcns omnia bona. (8) Decba-
,
"i affeclionem f/abe/tatur , de incendio g/o-
ritatisigne loquitur Tertull. aiens Ecclcsia :
rUe ardor est. D. quoque Augustinus in cae-
exuritur defigura rubi (9) , qui igne divino teris vitiis tartareum illum recognoscit
sufllammatus ardebat nec comburebatur. ignem. Superbia est ignis, at ignis superbia>,
,

De igneconcupiscentiaeloquitur adhucAser ignis fumosus. (7) Ira est ignis, ignis ira- :

Concupiscenlia pretia rebus inflamnuwil, ut cundi.e quantus ignis ! Luxuria est ignis , ,

se quoque accenderct. (10) Qiue idcirco di- ignis consumit vestem libido adultcrii non- ,

citur fomes peccati , quia ad peccatum ac- ne consumit animam ? Invidia est ignis sed ,

cendit. Habes ex isto fomite a?stuanlem (11) super qnem cecideril , non videbil So/emjus-
primam feminam et prohibitum pomum titiee Christum. Caetera denique vitia ignes
,

illicite concupiscentem vidit igitur mulier, sunt secl istas pcenas pauci yident. Pceni-
: ,

quod bonumessetlignum ad vescendum {11]; tentium flelus caecutientes illos illustrant

videt oculis sed saporem videt; videt quod oculos, crimiiuun temperant feryorem. Quare
,

oculis videri non poterat, sed quod concupie- Basilius Seleucus nos ad gemitus et fletus
rat, et ut ait Hugo Carensis, videt con- stimulat ut vitia lacrymis extinguamiis , ,

citpisceutice oculis. Sapor non est visus ac si non tantum peccata sed etiam vitia ex- ,

,
(j;
, ..
c
D. Aug. Serm.
.

9. de >lto. Apost.
iii»
, r nt i-.
(2) L. Medit. — ,
tinguantur
a
oculorum fontibus.
- (3) Serm. 26. in Cant. (i) Tert. Scorp. —
1. (5) — .

Cbnstiaue, f unde laerymas, et quantum vis

Chryiol. Scrm. g3. (6) Tert. —
Scorp. 1. (7) In —
Psat 5 7 (S) —
Scrm. \. de I5;.s. Paul. (9) Trrt. — 1. Joan. 3. — (2) Cap. 9. — (3) Mallh. 5. — (4>
(1)
—
.

S.orp. i.— (io)Tert L. i.deCult. Feui. 8.— (nJTert. In c 1. Thren. (5) D. Gr.g. Uom. 53. in Evang.
I- de PalL 4. [.2) Gen. 5. — — (6) Tert. L. de Pall. 4- — (;) ln Ps. 5;.
 LACRYM/E. -- CONCIO II.
7 i

a d.rmone sufflammata extingues vitia O : tinguendas flammas , hic gultula sufficiat ;

felices laerymce, per quas maculce iuteriores
purganlur ; per quas peccatorum incendia
extinguuntur ! (i) Peccati ignis iracundia
est; peccati ignis invidia est
luxuria est ; peccati ignis gula est ; peccati
i'>nissuperbia est. Hos ignes extinguit poeni-
tentiae lacryma ; nam ut ait D. Chrysost.
Rogum peccatorum extinguimus
unica per oculos a contrito corde dimanans
pcenitentiae lacryma gehennam extinguit. Ut
enim ait D. August. Omnes aquce non extin-
;
peccati ignis guunt unam scintillam in inferno , sed una
lacryma, si de contrilo corde processerit, to-
turn ignem inferni extinguit. (1) O miram
lactymarum efficaciam, quae inexlinguibile
, non tam valet gehennae extinguere incendium Quce- !

aquis multis , sed parvis cu/n lacrymis : nam est illa aqua quce consumit jlammas ,
rnultus eniin peccati ignis , et lacryma rno- nec ipsa consumitur a peccatoribus , sed ge-
diea illum extinguit ; nam lacryma rogurn hennce consumit incendia ?
extinguit peccatorum. Hos peccati ignes suis In pcena sensus tria sunt consideranda :

lacrymis extinxit D. Hieron. ut ipsemet fate- instrumentum divinae justitioe ,

quo praesciti
tur Mens desidcriis wstuabat in jrigido
: cruciantur; minister divinae vindictae, qui
corpore et ante hominem suum , jarn carne
,
eos torquet; carcer in quo colligati damnati
prcemortua , sola libidinum incendia bullie- detinentur. Instrumentum divinae justitiae est
bant : itaque omni auxilio destitutus adJesu ignis etenim gehenna est ignis arcani sub-
:

jacebam pedes, rigabam lacrymis, memini me
clamantem , diem crebrojunxisse curn nocte,
donec rediret animo tranquillitas (2) , et ve-
lut uube depulsa serenitas. Oculi lumina
vocitantur ; hrec tamen lumina vitiorum ex-
terranea ad pcenam thesaurus (2) ; minister
divinae vindictae est diabolus , a quo ad cru-
ciandos reprobos inferni ignis inflabellalus
est (3) ; infernus est carcer , in quo damnati
alligantur poenitentium lamen lacrymae , et
:

eaecanlur ignibus. Ut autem luce potiantur, ignem extinguunt, et daemonum violentiatn

et videant oculi vult natura, gratia potius
, impediunt,et inferni vincularumpunt.i Sci- .

suppeditat lacrymarum flumina , quae tarta- pio cognomento Africanus (4) , Carthaginem
reos temperent ardores : Hcec est lacryma in incendium redactam conspiciens, adeo
sanctce compunctionis soror ,
quce rnolus illi- collacrymatus est , ut fumantes adhuc cine-
citos extinguit (3) , et gthennoe adhuc ex- res , extinguere lacrymis velle videretur.
tinguit incendia. Longe felicius lugent poenitentes , siquidem
3. Timebit forsitan caro summarn igniurn tales lacrymcv , quales erant Davidis , ipsum
pcenam (4) ,
quam patiuntur in inferno re- gehennx incendium norunt extinguere (5) ,
probi. Attamen , ut supra dictum est cum et torquentes torquere daemones. 2. Alexan-
Chrysologo , pcenitentiuin lacrymoe extin- dro Macedoni , adversus Olympiadem ejus
guunt infernum. (5) Rem
prorsus admiran- matretn, graves calumnias scripsit Antipater.
dam refert Daniel de fornace Babylonica , Rex litteris perlectis, ait Ignorat Antipater:

de qua exundantes flammoe , subito adstan- unicam matris lacrymulam , multas calum-
tes consumpserunt ministros , et in favillas niarum deleturatn epistolas. (6) Multa cri-
cineresque redegerunt ; regi vero propius mina adversus peccatores objicit daemon, ut
accedenti , et pueros in camino prorsus il- divinam in eos sufflammet justitiam una :

luesos , curiosius sciscitanti , nullum intule- tatnen pcenitentioe lacryma daemonem exar-
runtdamnum, quia scilicet rex sceleris sui mat fugat, et acerbius cruciat ; etenim Sa-
,

poenitens , madentibus oculis fornacem ac- tan to/erabilius sustinet fiammam suarn ,

cessit etita ait D. Chrysost. Non pertimes-

, quain lacryinam nostram , acriusque contriti
cebat flammas comburcntes , qui secum fere- cordis lacryma, quam flamma infernalis in-
bat lacrymas ipsas extinguentes. (6) Fornax cendii torquetur. (7) Daemon gehennae tor-
Rabylonica tartaream figurat fornacem ; mi- quetur incendio, quod* accendere videtur
nistri quos combussit flamma, denotant re- contritionis imber. Poenitentium lacryma^
probos rex qui a flammis evasit illaasus, re-
; sunt velut alterum diaboli incendium. Mo-
prgesentat poenitentem. Reprobi continuo dica aqua in rogum injecta , illud sufflam-
uruntur a tartareo igne , qui nullis eorum mat; poenitentioe aqua gehennae subministrat
flftitibus extinguitur. Non rivi, non flumi- alimentum, quo daemon acerbius crematur.
na , non ipsum mare
Atlanticum, gehen- Quanta vis lacrymarum quoe acrius tor- ,

nales valet extinguere flammas, necdum at- quent diabolum et inferni vincula rum- ,

temperare scinlillam ad inferni tamen ex-:

(1) Scrm. 19. ad Frat. —

(2) Tcrt. Apol. 47. (3) —
(1) D. Bern. — (2) Epi«t. ad Eustoch. —
(5) D. Aug. Tert. L. adv. Valent. a5. —
(i) Petrar. L. i. Dial. —
S.rm. 1. ad Frat. — (4) Tert L. ad. Mart. 4- — (5) (5) D. Chrys. Hom, de Lazar. in c. 16. Luc. (6) —
Cap. 3. —
(6) Uom. de 3. Tueris. Plularch. —
(7) Pet. Cel. L. de Pan. 12.

IV. 2
iS LACRYM.E. - - CONCIO III.

punt 3. Commemorat S. Chrysost. (i) de

! tum Altaris offerunt mvsterium : cunct 1
quibusdam fugitivis servis qui pedes ferrea ,
Christiaui quodammodo sa-
in baptismate
eompede colligatos aquis immergentes, , cerdotali officio donati : Certe sacerdotes
ferrum adeo mollesceret, ut illud saxo con- sumus a Christo vocati (1); quolidie etiam
cutieotes confregerint et de facto , aquae , offerunt sacrificia Deo grata. (2) Inter sacri-
fortes, ut vocant, reperiuntur ,
quae ferrum ficia quae olim Deo litabant mortales, « ultra
exedunt et franguut. 0:nni tamen aijua holocaustum, quod cedebatin divinee majes-
fort; ;. ticacior lacrymarum vis ,
quae vincula tatis houorem, » tria adhuc numerabantur ,

rumpunt ,
queis ligantur peccatores. Nam scilicet propitiatoriun» seu expialionis; pa- ,

ut supra mer.ioratus Petrus Cellensis ,

ait cificum, seu impetrationis ; Eucharisticum ,
Jaervma portas rejringU injerni , carbones seu gratiarum actionis Cor contribulatum :

extinguit ferreoe jornacis acceptabile sacrificium Deo demonstratui\5} f

Laerymarum efficaciam probe sciens D. et lacrymae quae a corde coutribulato et pce-
Macarius suos ad luctus hortabatur Plore- : nitente dimanant per oculos , trinam illam
tnus .jralres et producant ocu/i nostri la~ , sacrificii complectuntur speciem , suntque
crynias , antequam camus Idnc ubi lacryma? sacrificium, 1. Expiationis ; 2. Impetratio-
nostra eorpora comburant. (2)Hisverbis deno- nis; 3. Gratiarum actionis.
tatlonge diversam esse virtutem lacryma-
1 • I. PARS. Ipse etiam ejfectus hostia per
rum , quas producunt pcenitentes in hoc omnia pro omnibus nobis. (4) Christus Do-
seculo , et quas fundunt reprobi in inferno.
minus simul Sacerdos et Agnus semetip-
Lacrymae quas pceuitentes per oculos purissi-
suni obtulit in ara crucis hostiam pro pecca-
meeiiquant, gehennamextinguunt. Lacrymaj
to, et hoc sacrificio pvopitiatorio, 1. Peccati
vero quas abunde fundunt in inferno dam-
maculam delevit ; 2. Divinae justitioe satis-
nati inferni accendunt ignem suntque ge-
3. Pacem et concordiam inter Deum
, :
fecit ;
hennale incendium , aut pcenalissimum illius
et hominem inivit Lacryma est passionis ;
auctarium , quo miseri acrius ustulantur ,
Christi vicaria (5) quae a corde contrito et
comburuntur et ardent. ,

pcenitente per oculos erumpens, vices Christi

Fundant peccatores lacrvmas, qu e extin-
gerit estque hostia Doinino placatoria per
,
guant gehennam ne aliquando fundantquae ,
sacrifcium (6), 1. Peccati tuaculam lavans ;
eam accendant. « Descendant in infernum
2. Divinam justitiam placans; 3. Amicitiam
viventes: » (3) attente considerent ignisacer-
inter Deum et hominem concilians.
bitalem quo cruciantur reprobi ; lugeant ,
Christum esse veruin disceptatorem ,
1 .

pcenitentiae fuudant lacrymas, cjueis gehen-

et elimatorem humanarum macularum (7) ,
nae extinguant incendia siquidem peccato- :

Christianorum ambigit nemo. Lacrymae

res pertranseuntes in inferno flentes fletu ,
tanquam vicariai passionis Christi lavant ani-,

sicut fontem ponent illum. (4) Christiane

dic cum D. Bernardo
mam a peccatorum sordibus. Lacrymarum ,

Utinam nunc daret :

inador animam omni labe purifcat (8) a ,
quis capiti meo aquas et oculis meis lacry- ,
peccatis eam emundans. Penes veteres quis-
marum jontes ! forteenim non reperiret ignis
quisse homicidio infecerat purgatrice aquase
exurcns quod interim fluens lacryma diluis- ,
,
expiabat (9) quoties anima mortaliter pec- :

set. (51 Et insuper virtute lacrymarum in

cat toties contaminatur et sordescil fe- , :
ccelum ascendent pcenitentes ad instar Va- ,
et ni/e,scelerum expiatrices lacryma? (10),
tis Regii qui ascensiones in corde suo dispo-
,
quidquid est in anima mea pollutum ini- ,
suit in valle lacrymarum. (6)
mundutn coinquinatum , eluite lavate
et , :

et ob hanc causam Sponsus Sponsae sic ocu-

los commendat Oculi tui sicut piscina? in
:

COXCIO TERTIA. Hesebon. (11) Quemadmodum enim in pisci-

nis servabatur aqua ad mundandas et la-
Hominem vandas victimas, ita oculi pcenitentis , velut
re Jigioiiis suce sacerdotem (-)
vocitat Deus. Prrecipuum autem sacerdotis piscina Hesebon , fundunt lacrymas, anima-

naunus est offerre sacrificium Deo sacrifi- :

rum sordes abluentes , quas uleo C-reg. Na-
rarunt homines iu lege sive naturali, sive zian. vocitat Baptismum animarum (12),

Mosaica, siveEvangelica. Sacerdotes speciali

(1) Tert. L. de Monng. 7. -
(2) Tf rt. L. de Kes. 8.
ordinis charactere inau^urati , sacrosanc- — (5) Tert. L. adv. Jud. 5.— (4) Tert. L. adv. Jud.
i4. —(5) D. Aucr. Seim. II. ad Frafc (6) Tert. L. —
(0 Hom. 9. ad Pop. — (2) In ejus vita. — (V Psal. de Pat. i3.— fjjTert. L. \. adv. Marc. 55. ;S, Pet. —
5i. — ji; Geneb. — 5; Sci m. io iliud. c. 5. Job. —
(ti) L)am. Opusc. i5. c. u. —
[()) Tcit. L. de Bapt.
5. (10) —
PsaL 83. — (j)
(

Teit. L. dc Res. 9. GiLg. >ai,z, —

(i 1) Cant. 7. —
(ia)Orat. iii Sauct. Uap.
 LACRYMtE. — CONCIO III. i
9
qtiia std instar baptismatis animam contami- quens Venite, accusate me tanquatn ingia-
:

liatam emaculanl. tum ante tribunal justitice mece , si non rcs-

Dremon probe sciens efficaciam baptismi pexero lacrymas vestras. Lugete , ama-
ad mundandas animas et ipse baptismum , ras excutite lacrymas , et polliceor vobis ,
iri suis exercet. (i) Inutile tamen et frustra- me vestra scelera remissurum et si non ,

neum est, sic quoque studium diaboli res stem promissis arguite me velut ingralnm ,

Dei cemulantis ; cum nulla sit similitutlo in- coram meae justitiae tribunali. Adeo acceptae
tcr instilutum a Christo, et «emulatum a dia- sunt Deo contriti cordis laerymse ut ad f

bolo baptisma: Quid simile immundus emun- remittenda lacrymata peccata sese velut ob-
dat perdilor liberat, damnatus absolvit ? strinxerit. O lacrymahumilis ! tua cst poten-
,

suam videlicet operam destruet, diluens de- tia, luum regnum : tribunal judicis non ve-
licta qurn inspirat ipse ? (2) Gentiles a dia- reris
,
inimicorum tuorum accusationibus ,

bolo edocti aquis lustralibus utebantur. silentium imponens. Quid plura ? vincis in-
,

Nam et sacris quibusdam per lavacrum ini- vincibilem ligas omnipotentem (1) divi- , :

tiartur, Isidis alicujus aut Mythrce : ipsos nam justitiam placas, et inter Deum et
etiam deos suos lavationibus efferunt : cce- hominem amiciiiam concilias utrumque : in
terum villas , domos, templa , totasque ur- Magda'ena observat Chrysol.
poeuitente
bes aspergine circumlatai aquce expiantpas- Prcccesserant intervenientes lacrymcv , ut os-
sim : certe ludis Apollinaribus , et Eleusi- cula Salvatoris sequerentur , quia /acryma?
jiiistinguuntur; idque se in regenerationem satisjaclionis sunl documentum , oscula sunt
et impunitalem perjuricrum suorum agere reconciliationis indicia. (2)
prcESiimunt. (3) Verum fiuslra nam quan- 3. Sic et Apostolus etiam Dei et homi-
;

tamlibet aquse insumpserint aquam , non num appellans sequestrem (3), innuit ini-
sunt a suis criminibus mundati. Multo efti- tam fuisse per Christum coucordiam iulei-
caciores lacrymarum aquae,quas belle ad Deum et hominem. Peccatum a Deo divi-
propositum D. Chrysost. appellat lavacrum sit hominem ut ipsemet querilur Deus , :

ct purgatorium peccati (4) quia scilicet Peccatavcstra diviscrunt inter vos et Deum
,

animam lavant , a peccatis purificant, et vestrum.(fi) Dei Filius humanatus est, media-
clivinam justitiam placant. loris suscepit officium, hominemDeo recon-
2. Placabilis , et propitiabilis Deo nostro ciliavit, et inter illos amicitiam. fcederavit
Christus Dominus. Homo
est (5) potuit Idem reconciliationis munus lacrymis con-
quidem offendere Deum sed insufficiens , cedit Petrus Damian. Lacryma sunt infede-
fait ad placandam ejus justitiam Christus : randa , inter Deum et homines , pace seques-
perfectissime Deo offenso satisfecit , et di- tres. (5) Hanc inierunt concordiam inter
vinae justitiae sacrificium propitiatorium ob- Deum et Magdalenam peccatricis hujus ,

tulit. Ipse est propitiatio pro peccatis nos- lacrymoe , ut ait Goffredus S. Priscoe Cardi-
tris. Sangnis , quem effudit ip cruce Salva- Ecce quantus est fructus lacrymarum, nalis :

tor fuit hostia Domino placaloria

, Bona? pacem et concordiam firmant inter multum :

lacrymos , in quibus est redemptio peccato- ream ancillam , et juslissimum judicem

rum. (6) Lacrymas D. Ambros. redemptri- Dcum. (6) Eodem modo alios peccatores cum
ces appellat ,
quia quodammodo redemptio- Deo foederant lacrym.-e conlritionis , quia
nem a Christo faclam remulantur. Christus sunt sacrificium pro peccato, et expiationis ,
quod divinam placat justitiam, et sacrificium
obtulit divinae justitioa sacrificium propitiato-
rium Cor contribulatum hostia Deo est. (7) paciticum, et impetrationis quod divinam
:
,

Christus suo sanguine satisDeo fecit lacry- exorat misericordiam. :

mas desanguine cordis (8) ducii pcenitens , n. PARS. Poeoitentes preeem indigitant,
Deoque offert pro peccatonbus tanquam sa hostiam instaurant nimirum huiymas
(7) :

cr.ficium propitialonum. Quare peccatores tanquam hostiam pacificam. Gentiles qui

,
apud Prophetam Evangehcum hortatur niisericordiam velut supremum venerabanlur
Deus Lavamini, mundiestole (9), seu ut cx- nnmen e i litabant lacrymas. Lacrymis al-
:
f
penht Lyran. Lavamini a pcccatorum macu- taria su dcmt parca superstitio.
(8) Non su- ,
lis,lacrymis contritionis : et venite , et ar- perstitiose sed religiose pcenilentes Chris-
,
guite me , dicit Dominur. Addit glossa .
tiani aras rigant offeruntque Deo lacry-
, ,

mterlinearis paraphrastem Chaldseum se-

(t) Pct. Ccl. L. dc Pan. 12. — (a) Serm. <$>.

(1) Tert. L. dc Bapt. 5. — Tcrt.

(2) (5) Tnt. — — (3) Tert. L. adv. Prax. 2;. — (4) Esa- 5<).
—
ibid. — (4) Horn. 5. dc Pren. —
(5) Tert. L. dc Jejiui. — (S) Opusc. i7>. c. 12. — (6) Serm. de Magd.
i.i^- (61 1). Ambr. L. G. in Luc. —
(7) Tcrt. L. adv. (7) T< 1. Lilj. de Jcjun. 16. — (S) Statias in Thc-
— —
1

Jud. 5. (S) D. Aug. L. 5. Conf. 7. (9) Lsa. baide.

2.
20 LACRYM.E. — CONCIO III.

mas tanquam sacrificium impetrationis ,

quo confirmat qui nihil dicens amare flevit.
, ,

a tlivina misericordia postulata obtineant. Audio Petrum flentem amare non audio ,

Lacrymis namque exoratur Deus , cum nulla orantem : quia lacryma amara flectit Omni-
sit, i. Efficaeior oratio ; 2. Potentior tlele- potentem. Itlipsum tle Petro observat D.
gatio ;
Suavior coactio.
3. Ambros. Lacrymas Petri lego , satisfactio-
1. Lacryma a corde contrito tlimanans nem non lego : non invenio quid dixerit , sed
precationes commendat, deprecationes affir- quodfleverit. (1) Rationem autem subminis-
mat. (1) Quapropter peccatorem atl luctum trat D. Maximus cur tacuerit Petrus et ,

et lacrymas urget Propbeta Evangelicus : fleverit Recte plane Petrus flevit, el tacuil,
:

Neque taceat pupillaoculi tui. (2) Vult non quia quod defleri solet, non solet excusari :
tacentem sed loquentem oculi pupillam.
, et quod defendi non potest , ablui potest.
(2)
At unde linguam babet pupilla oculi? scili- Petrus pcenitentium itlea culpam suam ani- ,

cet dum lacrymas effundit , quae, ut vult mitus dolens, lacrymalur et silel;namla-
D.Hieron.sunt^oc^oc»/or»/«.Oculusestos crymae excusationem ablegant negant de- ,

animoe, labia hujus oris sunt palpebrae bo- , fensionem, ne quod confitetur fletus, neget
rum labiorum lingua est pupilla bujus vero , excusatio aut defensio quia quod tleleri so- :

linguae vox estlacryma quia ipsa dum com- , let non solet excusari. Lingua ut plurimum
,

pungitur , magis quam loquentis verbo , im- aut pudore culpae aut timore pcenre scelus ,

petrandi ejfectum habet (3) , ut patet exem- artificiose excusare defendere , colorare sa- ,

plo Eliv in yeteri Testamento, et Marthae tagit : verum facinus quod defendi non po-
sororis Lazari in novo. Elias audiens mala test , ablui potest quasi ablui ac remitti
,
qiiic illi comminabatur Acbab juxta Sep- non possit sermonibus et quod palliatis
,
, ,

tuag. versionem , ibat plorans (4) statim : affectatis excusationibus defenditur.

Addit
tamen Deus Eliam ab imminentibus malis se D. Maximus loquelam oculorum multo ac-
liberaturum pollicetur. « Factus est sermo ceptabiliorem Deo esse loquela oris fletus-
Domini ad Eliam Nonne yidisti humilia- que multo efficaciores esse sermonibus ad
:

tum Acbab coram me?Non inducam malum obtinendum quod postulatur tum quia :

in diebusejus. » At unde tam cilo est exau- persaepe lingua a corde discordat quot :

ditus Elias , cum nulla ab eo prolata legan- mentis divagationes orationis infirmant vir-
turverba? Quia ibatplorans. Pupilla Pro- tutem ? Lacrymae autem sunt mentis inter-
phetcT>effundenslacrymasvalentiorememittit pretes precesque quas emittunt, nulla dis-
,

clamorem quam os verba tonans. Quare tractione depretiantur ; tum quia lingua
,

D. Ambros. de Elia sic loquitur Non ora- pcenitentis dolore conturbati cuncta, quae :

tionis pompa , non sermonis ornatu non sunt in anima nec ordinate , nec integrepro- ,

cloqnii copia placuit Deo sedmultis preci- palat lacrymae vero muto silentio omnia
, :

bus lacrymari : os tacuit sed cor ingemuit ; cum ordine declarant, produntque secreliora
,

oculus flevit sed conscienlia planxit. (5) cordis

, tum quia multoties pudor retinet ;

Martbam quoque non loquentem Chris- linguam verecundia autem non impedit , ,

tumnue perorantem inducit Rupertus : q U in oculi prorumpant in fletus tum quia ;

Lingua conticuit ccetera lacrymis uberius licet orationes voceprolatae habeant aliquan-
,

peregil. [6] Non postulat Martha verbis, setl do vim impetrandi lacrymae sunt adhuc ;

lacrymis, quia ut ait modernus Auctor , multo efficaciores ad impetrandum. Idcirco ,

« nulla efficacior, nulla potentior oratio fusis lacrymis postulemus qiue ponderavo- ,

quam lacryma. » cis habent qua? impetrant , non supplicant ,

QuodasseveratetiamD.Rern. (7) versans (3) quae ut prosequitur D. Maximus ve- ; , ,

istud Joannis distinguentis peccatum ad recundice consulunt pariter et saluti, neque

,

mortem, et non ad mortem volentisque ut erubcscant in petendo et impetrant in ro-

; ,

fiat oratio proeo qui peccavit, non ad mor- gando. Lacrymce inquam, tacitce quodam- ,

tem, non autem pro eo qui commisit pecca- modo preces sunt , vcniam non postulant ,
tum ad mortem. Non dixit Apostolus : Non e t merentur ; nisi quod utiliores lacrymarum
ploret quis, sed non oret quia si p!oras,ob- preces sunt, quam sermonis quia sermo in
, ;
tinebis : efficacior est enim coram Deo lacry- precando forte fallit, lacryma omnino non
?na quam /ingua ;
plus fletibus quam ora- faUit. Quid molestius quam supplicare ?
tionibus flectitur. (8) Quod exemplo Petri quid jucundius quam impetrare ? quid fe-
licius quam absque
supplicatione impetrare ?
(1) TVrt. L. de Pat. i3.— (?) Thrcn. 2. — (7>) Pasch. n xc esl lacrvmnrum laus quae sine pudore
L. >. in Thr. — (4) r,. 2. R.g. 12. — (5) Terl. L. J l r ,
»

dc !Vn. i{. — (6) Maldoo. — (7) De (Jrad. Ho. GraJ. (il In Luc, — (2) Ilom. 3. de Pa-n. — (3^ S.
12. — (8) 1. Joan. 5. Ansclm.
 LACRYM/E. — CONCIO III. 21
ro^anJl , gaudent felicitate impetrandi. Nam tunt legatos qui ea pertractent. Pcenitens de
lavant lacrymce deliclum , quod voce pudor suis sceleribus dolens, lacrymarum advoca-
est confiteri , et venice fletus consulunt , et tione dolorem cordis declarat , earumque le-
verecundice : lacrymce sine horrore culpain gatione, reconciliationem cum Deo negotia-
loquuntur, lacrymce crimen sine offensione tur. O bona fletuum advocatio ingeniosa !

verecundice confitentur ; lacrytnce noivpostu- lacrymarum legatio quam nobis proponit !

lant, et merentur. (1) Lacrymae feliciler er- Magn. Gregorius apud S. Tbomam explicans
pa divinam misericordiam negotiantur ;
istud Lucae Legationem mittens, rogat ea
: «

nam sine oratione exorant, sine supplica- quae pacis sunt. » (1) Dum ergo adhuclonge
tione impetrant , absque pudore rogandi , est mittamus ad euin legationem lacrymas
,

babent vigorem impetrandi. O bona fletuum nostras qua3 legati ad instar agant cau-
, ,

oratio ,
quae dum tacet vocalior est ; dum sas nostras apud Deum. Legalus industria
negligit orare ,
impetrare ,
noscit feliciter et sagacitate pollens , diligenter et civilis-
silendo vociferatur et tacendo impetrat
, sime suum munus exsequitur , nihilque
quae deprecatur Cbristiane , ora lacrymis,
! omittit , ut rem quam impetrare
,
intendit ,
ut sine pudore roges , sine supplicatione obtineat. llle admittat lacrymas meas ubi ,

impelres, sine anxietate obtineas , sine dif-
ficultate Deum exores lacrymae enim sunt
artificium orandi, el ingenium impetrandi ,
quia babent orationis efficaciam
legationis energiam.
2. Admiranda profecto lacrymae
Ha?c enim aures Christi Dei aperit. (2) Quod
probe sciens Regius Vates, sic flebilis Deum
orat Exaudi orationem meam, Domine , et
: nuntio, flevit flelu magno (3) , et lacryma-
deprecalionem meam auribus percipe la-
crymas meas. (3) Caecae sunt aures ad viden-
das lacrymas ; ad eas videndas perspicaces
sunt oculi, et tamen rogat Deum Propheta,
non ut oculis , sed auribus percipiat suas
lacrymas, quia scilicet vocalem et linguatum
sonum habent et edunt lacrymae. Qui enim
non oculis attendi , sed auribus percipi la-
clausa ora famulantur , cui ad plenam le-
: gationem sufficit ex compunclione defluens
imber oculorum. (2)
, et adbuc Deus Ezechiae Regi graviter indignatus
eo quod Babyloniae legatis cuncta sui regni
virtus : manifestasset secreta, gravi eum infirmitate
corripuit, aegrotantique Regi , mortis nun-
tium Isaias detulit. Tunc Rex audito mortis
: rum virtute desperatam salutem invenit :
vix enim Propheta palatii regii attigerat
fores , cum illum Deus ad se vocans , praece-
pit ut iterato ad Regem accederet, a fulmi-
nata mortis sententia absolveret, deperdi-
tamque sanitatem restitueret. « Et antequam
egrederetur Isaias mediam partem atrii , fac-
tus est sermo Domini ad eum dicens Re- :

crymas postulat , voces inesse lacrymis ma- vertere , duci populi mei
et dic Ezechiae :

nifeste designat. Lacryma? ueinpe cuin in Audivi orationem tuam , et vidi lacrymas
conspectu pii judicis supplicant , nihil hcesi- tuas , et ecce sanavi te ; et addam diebus
tant , sed in misericordiam , tanquam rem tuis quindecim annos. » Subintrat buc Oleas-
quamlibet proprii juris sibimetvindicant , et ter , et quaerit a Deo : Quare, Domine, non
impetrare se qund petierant , confidenter sinis Prophetam exire , domiun suam intra-
exultant. (4) Sua lacrymis vox estadeo po- mittis eum , saltein ne va- re , ct postmodum
tens ad impetrandum ut rem postulatam nus aut
, deludens videaris ? (4) Mox. vero
quodam quasi jure jusliti sibi vindicent , Deum huic quaestioni respondentem introdu-
v.

de eaque adeo confidenterexultant, ac si eam cit Plorat et ejulat, quomodo possum ab eo :

jam possiderent, quia illam non tantum pre- postulata differre P quomodo lacrymas le-
caria oralione , sed demandata legatione pos- gatione fungentes non audire ? Legatus fi-
tulant. deliter et diligenter negotia quae agit solli-
Presbyteri Romani sic de Christianis in citat : Quam festinus et /ide/is legalus est
persecutione lapsis scribunt ad D. Cypria- iacryma supplicantis ! (5) Hunc legatum
num Mittant legatos pro suis doloribus la-
: Ezecbias flebilis mittitad ccelum et lacryma ,

crymas : advocatione fungantur ex intirno de lugentibus oculis subilo ad misericordiae

pectore prolati gemitus , dolorem probantcs soiium ascendit. Festinus fidelis et peritus ,

commissi criminis,et pu(/orem.(5j()u'\iessi\as orator qui incunctanler regis vitam felici- ,

probe non valent peroraro, eligunt patronos, ter negociatur. O quam de facili lacrymas ,

qui ipsorum causas agant. Principes adhuc velut fideles ac festinos legatos possunt ad
ad sua tractanda negotia insufficientes mit- Deum mittere peccatores Nam ut fatur D. , !

(1) D. Amb. L. 10. in I.uc. — (») Tert. L. dc Pat. (i) Cap. i4. — (2) Ennod. L. 4. Ep. ->J\. — (3) L. 4.
\h. — (3) Psal. 38.— (4) Petr. Dam. Opusc. i3. c. 12. Reg. 20. — (4) In c. 38. Isa. — (5) Galliid. iu Allrg.
— (5) Epist. 7. apud Tilm.
22 LACRYM/E. — COXCIO III.

Ambros. Lacrjrmte funduntur ,

quce solent le fudit Christus Domiuus, potissimum qucc
legatiunem suscipere pro delictis. (i) ul> ejus oculis manarunl, i Iu praesepio 2.
.
;

Lacrymarum undas patienter officiosas Coram Lazaro ; 3. In Calvario.

nuncupat Salvianus , affirmatque populum Dei Filius edam passiones humanas et
1 .

Hebraum illarum offieiositate fuisse libera- laerymas assumpsit [C velut humanae na- ,

tum. Offciosa undarum patientia liberatur. turae appendices. Addit toties laudatus Pe-
(2) Ofiiciositas est studium placendi, et ar- trus Cellensis Lacryma Filium Dei ad nos
:

hitrium promerendi. Officiosus legatus ,

inclinat. (2) Sine lacrymis fingere deos suos
omnium graliam obsequiis captare nititur , profana nescivitantiquitas. Ideoque Cicmens
omnibus annuit arridet cunctis, se singulo-
,
Alexand. Cererem plorantem inducit. Cum
tum insinuat cordibus, et suis blanditiis et erraret Ceres ad qucerendam fdiam Proserpi-
cfficiis cunctorum conciliat, et ad se trahit nam circa Eleusinam defatigatur , et mce-
,

voluntates sic lacrymae legationem suam of-

: rore ajfecta sedet super puteum : hoc in ho-
obeunt , blandaque vi
flciosa patientia et ,
dicrnum usque diem prohibetur iis qui ini-
M-avi coactione quod orant apud Deum exo- tiantur ? ne videantur ii qui sunt initiati
lant. mysteriis , imitari eam quce /ugebat. Non fa-
3. Sic loquuntur Christiani apud Tertull. bulose , sed vere Dei Filius venit in mun-
Coimus ad Deum cpiasi manu facta preca- , dum quaerere peccatores : in suo decursu
tionibus ambiamus. Hcec vis Deo grata est. defatigatus, apud puteum vires resumit. (3)
(3) Adeo validae erant primorum Christiano- Ab initio tamen sui itineris, nempe anativi-
rum orationes quasi vi a Deo
, ut quadam tatisexordio, luget, lacrymatur. Qui Cere-
itnpetrarent quod postulabant. Idem asseren- ris erant initiati mysteriis
,
prohibebantur
dum est de lacrytnis quae suavi et blanda , , plorare ne lacrymantem imitarentur deam.
,

coactione Deum exorant quia violcnta' sunt ,

Econverso qui baplistni charactere Chrislo
in precibus. (4)Hujus vis et dulcis coactionis sunt dicati lugere debent , ut plorantem
,

niodum belle Ambros. Vim imitentur Deum hominem

explicat D. eique offerre ,

facimtts Domino non compeUcndo

, sed debent suas lacrymas in gratitudinis monu-
,

fiendo ; nan provocando injariis sed lacjy- mentum. Ad quod eos stimulant parvuli
,

mis exorando; non blasphcmando per super- Cbristi vagientis in praesepio gemitus ; nam
biarn , sedper humilitatem mccrendo. O bcata ut eloquenter fatur Chrysolog. Jnfantia to-
violentia , quce non indignatione pcrcutifur, sempcr obtinet quce plus /acrrmis tum ,

scd misericordia condonatur ! Beata , in- qucm virium ratione contendit. Ncque enim
quam , quce vim paticnti bonitatem elicit , tantum vultus et sudor jortium quantum , ,

ct utilitatem tribuit injcrcnti ! Mala res ad- possunt lacrynue parvu/orum , quia ibi cor-
mittitur, et c/e injurianemo causatur : vis acl- pora, hic eordafranguntur , ibi mentis judi-
mittitur et religio propagatur : quisquis eia vi.v movcntur, hic tota pictas inc/inata
,

cnim vio/cntior Christo fuerit , re/igiostts dcscendit. (4) Si aliorum parvulorum gemi-
habctur a Christo. (5) De hacgrata lacryma- tus adeo sunt potentes ad niovendos cordis
runi vi etsuavi, velut coactione plura 110- affeelus, quanto magis lacrviure Christi va-
,

tatu dignissima dicit Mediolanensis Autistes, gientis in prcesepia, ubi tota pietas inclinata
quoe quilibet nullo negotio poterit enuclea- requiescit? Haec Christi pietas Christiano-
re: illa libens praetermitto , ut concludam rum exposlulat pietatem ut quemadmodum ,

cum D. Hieron. Oratio Deum /enit , scd la- atrocissima quaeque hominum -erimina ,
pro
cryma cogit (6) : oratio supplicat , lacrvma quibus lacrymatur parvulus Christusex adi-
inipelrat : piae lacrymaa precatio , efficacis- pe. iniquitatis promanaverunt , juxta istud
sitna exoratio est.Lacryma enim omni ora- Davidicnm : Prodiit quasi cx adipe iniquitas
tore facundior in ccelesli curia de facili eoritm (5) ; sic ait Cardinalis Petrus Da-
,

perorat. Hanc offeramus Deo velut hostiatn mian. Pietatis adcps cpii intus /atitat , foras
pacifieam, et sacrificium impetrationis et per oculos emanat. (6}Pia3graliarum actiouis ,

adhuc tanquam sacrificium eucharisticum , lacrymae ex pinguiori probitate stillant , et

el gratiarum aclionis. eliquantur per oculos ad recognoscendas
III. PARS. Cliristiane, sacrifica Dco sa- lacrymns quae pro pielate fudil Chtistusin ,

cri/icium laudis (7) , scilicet gratiarum ac- P^sepio et adhuc ex charitate coram La- ,

tionis ut recognoscas lacrymas , quas pro zaro.

,

2. Christus Dominus ex amore /acrymatus

(1) In Psal. 07. —
(2) L. 1. dc Gubern, Dei. (3) —
T<rt. Apol. 5g.— (4) Hug. in c. 5. Watth. (5) L. 5. io — (1) Tert. L. adv. Piax. 1G. — (2) Orat. Adliort. ad
Liic. —(G) ln c. 38. ilsa. (7) Tcrt. Lib. advcrs. — (Jent. —(5) Tert. Lib. de Bapt. 9. — (4) Scrui. 128.
•""''• 5. _ (5) p S al. 72. —
(6; Senn. 29.
 LACRYMYE. — CCLNCiO III. a3
estsuper Lazarum. (i)Utautemex charitate non scd quasi mcmbris omni-
solis oculis ,

ilevit Christus Dominus super cunctos homi- , ut totum corpus ejus ,

bus ftevisse videtjur
nes denotatos per Lazarum , ita singuli quod est Ecclesia polius lacrymis corporis
Christiani in gratitudinis mouumentum de- purgaretur. (i) Nimirum toto corpore , om-
bent super Christum fuudere amoris lacry- nibusque illius memhris sanguineum emisit
mas ad instar Magdalenae, quse lacrymas
: sudorem , quo velut lacrymis fideles ablue-
ad pedes Domini profluo amore pcrjundit. (2) ret , et a squalore peccati purius emacularet.
Tale devotionis exemplum imitemur, Chris- 2. Cum deditur in crucem , aqua circumve-
tiaui. Magdalena Christi pedes lavat lacry- nit. (2) Quando Clirhius mea peccala incruce
mis charitatis (3) mente et spiritualiter pro-
: lacrymatus est cum clamore valido et in ,

cumbamus ad Domini pedes , ibique amo- horlo guttis sanguinis , luxerunt singuli ar-
ris et gratitudinis fundamus lacrymas. Ideo tus ejus singulas culpas (3) , quasi parum
non lavit pedes suos Christus , ut eos lacrymis foret illas lugere « oculis qui sunt uaturales
lavemus. Magdalense pietatem D. Cyprian. lacrymarum fontes », ne aliquid esset in illo
sic coiiimendat Usa est capillis pro linteo,
: quod non illacrymaret, omnes arlus lugen-
oculis pro catino , lacrymis pro baptismo. do habiles fecit ut pro lacrymis monstruose ,

Cor contritum erupit in lacrymas , ftdes funderent sanguinem , et singulas lugerent

lavit, charitas unxit : cttput pro suppedaneo hominum culpas. 3. Cum vulneratur , aqua
stravit , crinibus circumfusis pedes sacros de latere prorumpit : scit lancea militis (4) J
involvit el tersit : nihil sibi de se retinens , ideoque Christo ptobe competit istud Lu-
totam se devovit. (4) Magdalena nihil
libi cretii : Uberibus flent omnia guttis. Fle-
sibi retinet, sed obsequio lugente, devotio- vitnascens, tlevit vivens , et flevit moriens.
ne illacrymante, cor , caput , capillos ocu- , Dedit undam ; imo fiumina , cum gutta
los, (letusChristoimpendit: sicnos offeramus sufftceret. (5) Gravissimus auctor PetrusCa-
Domiuo cor aquo oriuntur lacrymae oculos , lentinus asserere non dubitavit Cliristum in
per quos fluunt , ipsosque erumpentes ex sua passione fudisse lacrymasducentas supia
amore fletus ; Bonai lacrymas , quae non so- sexaginta duo niillia. (6)
ium nostrum possunt lavare delictum , sed g t qiias i tot e ff us i s lacrymis non sit con-
ctiam Verbi ccelestis rigare vestigium , ut tentus Salvator , in gratitudinis monumen-
gressus in nobis ejus exuberent (5) , et nos tum nostras a dhuc sitit lacrymasChristus :
f
recognoscamus^ lacrymas quas pro nobis sub Samaritide cruce , sitiit (7) etiatn in
fudit in Calvario Christus. untl e eX clamat: Sitio. Quis non stupeat au-
3. Nuuquam aqua Christus. Siqui-
sine { iens Christum fontem aquce vitce (8) sitien-
|

dem et ipse aqua tinguitur : prima rudi-

te|n ? quit 9 ;n e qui im iu tem p| omnes | j

menta potestatis sute vocatus atl nuptias , a( se aUa voee ma n ifi ce invitabat Si quis :
g j

aqua auspicatur ; curn sermonem facit si- sitU veniat acl me et Hbat
?
,
(9), clamat :

tlcnles ad aquam suam invitat sempiternam; mulieri Samaritanae aquam

Sifio ^\\ e qui ,

cumdeagape docet , aquce calicem pauperi 1,^,.^^ cce leslem promisit aquam qua ,

ob/atum interopera dilectionis probat ; apud t e [ibata non sitiret amplius, clamat: Sitio !
]

j nteum
dit
vires resumit ; super aquam ince-
libenter transfretat
e
aquam discentibus
m
im in t eserto aperuit rupes in •
| l

r
; ;
()ntes acluarum f clamat Silio ! Quid hoc ? :

ministrat ; testimonium baptis-

perseverat Fons puteorum aquarum viventium (10) si- ,

mi usque ad passiunem. (6) Ter in passio- tit>

]yr
irum equi dem est, et vere mirum, ait
ne Christi a dominico corpore dimanavit Bernardinus Senensis, quod fons silit , imo
aqua, 1. InhortoQethsemani , ubi « factus
omnium aquarum redundantia sitit. At quid
e&t sudor ejussicut guttae sanguinis decur-
sitit christus? respondet D. Chrysolog. Si-
rentis in terram. (7)
Sanguinem enim
..

ex ocuhs,facie, pectore, manibus, pedibus-

m laC iymas peccatorum. (1 1) Horrenda fuit

sane sicar i orum cru delitas , qui Christo

que sudans, ilhque lacrymas cum suspirns morienti f et s Uiendi denegarunt aqua3 haus-
ct precibus mtensis miscens , hunc sangui-
tum . vet tanti [i um v j n i ve ut u himum virrc [

nem et seipsutn cum sanguine in holocaus- so]amen y et sp ongiam aceto plenam obtule-
tum et vunma.n nro peccatis nostrts obtuht runt Qri
-

us . se(j non minus exsecran da pec-

Deo Patri. Unde D. Bern. ogens de oratione
Christi in horto Gethsemani : Ubi quidem (i)Serm. 3. inDom. Palm.— (a) Tert. L. de Bapt. 9.
— (S) Euscb. Emiss. —
(4) Tert. L. de Bapt. 9.— (5)

(1)Tcrt. L. deCarn. Christ. 9. —

(2) Cluysol. Serm. D. liern. Serm. >>.. in Cant. (6) Apud Eng« \g. tom. 2. —
05. — [3J Chrysol. ibid. —
D. Ambr. Tr. de Luc. Evang. Scrm. 3. post Pasch. (7) Tert. L. de —
(4)
Ahlut. Ped. —(5) D. Amb. —(6) Tert. L. de Bapt. Cam. Christ. 9. (8) Tert. L. adv. Jud.— i3. (9) —
9.— (7) Luc. 22. Joan. 7. — (to) Canl. 4- — (i>) Serm. 9J.
24 LACRY3LE. — COXCIO IV.
catorum qui Christo denegant quas
feritas ,
jucundant Easdem adhuc nuncupat
spiritus.
sitit pcenitentiae lacrymas. Nam , ut ait non- mellifluus Doctor delicios Angelorum (i) ,,

nemo , « spongiam aceto plenam olim ad quia magnum eis afferunt gaudium juxta ,

supplicium obtulerunt hostes impii et cru- illud Lucae Gaudium erit in ccelo super uno
:

tltles : spongiam Jesu offerunt ,

qui ejus peccatore pcenitentiam agente. Yerum quam
cruore et suo dolore ac lacrymis , velut ob causam de nostris lacrymis lcetantur An-
spirituali spongia sua ipsorum crimina de- geli ? Respondet D. Bern. Propter Deum ,
,

lere nolunt. (i) Criminosis quantumvis propter nos , propter seipsos (2) , scilicet ob,
sceleratis ad ultimum supplicium damnatis 1 Divinam voluntatem ; 2. Humanam feli-
.

ex insita hominum commiseratione , ali- citatem ; 3. Angelicam charitatem.

quid generosioris vini solet offerri tantil- De poenitentium lacrymis propler Deum
:

lum solatii subtraxerunt Redemptori satelli- gaudent Angeli , verum tanlo cum jubilo
tes, quorum barbariem imitantes peccatores, ut prae stupore exclamet Tertull. Quce illa
ei denegant lacrymulam , qua sitim suam exsultatio Angelorum ? (3) Trina autem po-
temperet. Christiani ne tanti sceleris simus tissimum de causa laetantur
, 1. Quia exsul- :

participes potemus Jesuin pcrnitenticv

,
la~ tant de Dei honore et gloria, quam in Chris-
crymis , ut dical de nobis bene potantibus : ti nativitate praedicarunt , et quam in coelo
Sitivi , et dedistis mihi potum (2) in tesse- indesinenter decantant. IUa Angelorum cir-
ram nostrce gralitudinis, quas abunde lemu- cumstantianon cessant dicere: Sancttts,Sonc-
nerabit munificus Dominus, dicens Yenite, tus, Sanctus. (4) Per pcenitentium lacrymas
:

benedicli, percipite regnum quod vobis pa- honoratur Deus, quem laudandum desiderat
ravit Pater meus inccelo. Psaltes Jn sono tubce , in psalterio et cytha- :

ra, in tympano et choro, in cordis et organo,

••••••••••••••••••••••••••••••••••• incimbalis jubilationis. (5) Poenitens autem
contritionis fundens lacrymas , ad delicias
CONCIO QUARTA. Deitatis totas , totam pulsat corclis sui et
cotporis symphoniam , organi planctus dat
Yerus poenitens habuit et amaras et clamorem ; citharam per suspiria longa mo-
dulces guttas. (3) Lacrymas scilicet amari- dulatur gemitus aptat in ftstulam , et cluin
,

tudine non secus ac jucunditate permixtas. pectus ipsam conscientiam orguens scepeper-
Paradoxum sane videtur quod lacrymae ctttit , facit placitura Deo cimba/a persona-
quaj tesiantur tristitiam , ullam secum ha- ? e. (6) 2. Quo plures Deus habet servos
,
beant jucunditatem annexam. Yerum ut domesticos, amicos , filiosquos sibi acquirit,
,

beneanimadvertitD. August. Gemilus habet conciliat et conjungit per gratiam , eo ma-

tristitiam : sed est et gemittts cjui habet jus est gaudium Angelorum. At per poeni-
gaudittm. Ego pttto Saram sterilem hetom tentia? et contritionis lacrymas peccatores in
gemuisse, cnm pctreret. (4) Quemadmodum Dei redeunt amicitiam gratiam acquirunt
, ,

autem cum dolore parturiens Sara laetaba- J n Dei filios adoptantur ejus addicuntur ,

tur, sic lacrymans poenitens gaudet parturi- servitio , illique arctissime uniuntur. Ut
re suis fletibus spiritum salutis. Quapropter enim sapienter ait Idiola Deum alloquens :

D. Cbrysost.audacter asseverat quod nihil Nihil enim,Domine,conglutinai tantopere ti-

est jucundius oculis cjui sttnt lacrymati (5) : bi , ut illce lacrymce. cjttas peccati dolor , et ,

lacrymae enim quae ab illis fluunt, jucun- atnor virtutis effundit.

(7) Tanta est lacry-
dant 1. Regnantem Angelum 2. Christum marum vis , tanta arcana fletuum virtus , ut
, ;

Deum 3. Lugentem Christianum.

; peccalores flagitiosiorum enormilatum scele-
I. PARS. Lwtontur cccli , et qtd illic An- rosos, non tantum reconciliet Deo , sed Deo
gcli, pcenitentia hominis. (6) Quiavero, ut etiam conglutinet. Quod innuere videtur
ait D. August. sicut est testis pcvnilcntice Propheta , juxta versionem Symmachi ,
clolor ita lacrymcv testes doloris
,
(j) ; maxi- aiens
Posttisti lacrymas meas intra te. (8)
:

me laetantur Augeli de poenitentiuni lacrymis Sic sunt accept;c peccatorum lacrymae apud
quas ideo D. Bern. vinum Angelorum (8) Deum, ut quasi parum sit illas in conspectu
vocitat , (juia sicut vinum loetificat cor ho- suo ponere , adhuc illas intra se,
quasi in
minis , ita pcenitentium lacryune coelestes sinu suo admittere, et velut conviscerare di-
catur : quasi homo dum fluentibus lacrymis
ISnvar. Elccta. Sacra L. 3. n. i3<>.
(1) (2) Oiig. in —
c. j5. Matlh. —
(3) Tert. L. adv. Valent. i5. (4) — (1) Cap. i5. —
(2) Scrm. 1. de S. Micbaele. — 3)
S nn. 1. in Psal. 101. —
(5) Ilom. 12. inc. 4- Ep- ad T< rt. L. de Sptctac. 3o. — (4) Teit. L. de Orat. 3.
Coloss. —
(6) Tert L. dc Ptxo. 8. 7; —
L. 5. Uoni. — (5) Psal. i5o. — (6) Chrysol. — (7] De Octo Bcatit.
H MD. 5o. —
[8j Scrm. iS. in Cant. c. 4. — (8] Psal. 55.
 LACRYi\L£. — CONCIOIV. 2j
li luefit, flagitiis defcecatus , et depurata vi- tibulalus est, et cruentam crucis subiitmor-
tiorum labe , intra Deum ponatur , Deo tem. Horum bonorum unus est titulus : Salus
conglutinetur , illique quodammodo miscea- hominis (i) ; in quo suam Deus erga homi-
tur. 3. Laetantur Angeli de adimpletione di- nem demonstravit misericordiam , peccato-
vine voluntatis ; sunt enim minislri qui rem hominem , non Angelum rebellem , et
faciunt voluntatem ejus. Obsequii ralio in apostatam sua passione et morte redimen-
simililudinem animorum constituta est. (i) do. Nam ut profunde ratiocinatur Tertull.
Angeli quod Deus vult volunt , illorum vo- ut hominem gestaret Christus , salus homi-
luntas est cibus Dei , qui tantopere exoptat nis fuit causa , scilicet ad restituendum quod
salutem hominum , quee mediis poenitentiae perierat : homo perierat , hominem restitui
lacrymis comparatur ; ut in illa summam oporluerat. Ut Angelum gestaret Christus ,
voluntatis divinae constituat Tertull. Volun- nihil tale de causa est : nam etsi Angelis
tatem autem Dei postulamus adimpleri ab perditio reputatur, in ignem pra?paraturum
hominibus in terra , quemadmodum ab An- diabolo et Angclis ejus , nunquam tamen
gelis exsequitur in ccelo , ut eam facientes in illis restitulio repromissa est ; nullum man-

terris, pcenitentiae et lacrymis vacando , datum de salule Angelorum suscepit Chris-

possint aliquando exsequiet in terris. Sensus tus aPalre : quod Pater neque repromisit ,
pedtionis est ut in nobis Jiat voluntas Dei in ncque mandavft , Christus administrare non
terris , ut possit scilicet jieri et in ccelis. potuit. (2) Verum licet aeternus Pater non
Quid autem Deus vult quam incedere nos ordinaverit remedium pro Angelis crimino-
secundum suam disciplinam P Petimus ergo sis; licet illorum salutem non sit operatus
substantiam , et jacultatem volunlatis siue Christus ; licet pro hominibus duntaxat pas-
subministret. nobis , ut salvi simus et in coclis sus et mortuus sit Salvator, beati tamen
etin lerris , quia summa est voluntalis ejus Angeli, tantum abest ut de hominum feli-
salus eorum qi/os adoplavit. (2) Christianos citate invidia tabescant, quin imo de eorum
adoptavit in baptismate Deus , ut conservan- redemptione laetantur ; et ob hanc causam
tes gratiam , et incedentes secundum suam Agni pro humana salute occisi, magna voce
disciplinam salute inchoata fruerentur in encomia proedicant, ut in sua Apocalypsi
terris , et salutem consummatam filiis pro- dilectus refert Discipulus « Audivi vocem :

missam consequerentur in ccelis. Suis scele- Angelorum multorum in conspectu throni

ribuspeccator,salutem inchoatam nempegra- dicentium voce magna Dignus est Agnus :

tiam et sanctitatem amittit et adhuc salutis qui occisus estaccipere virtutem , et divi-
;

consuinmatae, nempe bealitudinis, juri ce- nitatem , et gloriam. » (3) Cujus perpul-
dit in quo sese divinae opponit voluntati. chram rationem subministrat Ilichard. Vic-
:

Poenitens autem fundens contritionis lacry- torinus Vox Angelorum laudantium mag-
:

mas, utramque salutem recuperat, inchoa- na esse dicitur , ut exsultatio , et congratu-

lam per gratiam , consummatam per beati- latio eorum , de sa/vatione generis humani ,
tudinem. Nam ut ait Pet. Cellensis Lacry- el latis ab cis impensa Salvatori , magnade-
:

ma aut paradisum invenit, aut paradisum signctur.

facit , et quia per pcenitentiae lacrymas Non eodem affectu moventur beati An-
sibi comparans gratiam in proesenti , gloriam geli erga Christianos , qui de justitia cadunt
in futuro , divinam adimplet voluntatem in in iniquitatem , ac erga pceniteutcs et lu-
terris , et ccelis, magnam Angelis affert lae- gentes , qui de iniquitate redeunt ad gra-
titiam , qui de ejus lacrymis laetantur ; tum tiam. Illorum enim intuentur lapsum , isto-
ob Deum , cujus adimpletam conspiciunt rum quoque conspiciunt resurrectionem ;
voluntatem , tum ob homines pcenitentes , peccantium vident lapsum ,quare Tertull.sic
quorum diligunt salutem et beatitudinem. pungit Christianum a veritate in errorem, a
2. Est et illa Dei voluntas , quam Domi- religione in idololatriam cadentem Dubi- :

nus administravil pra?dicando , operando , tas enim illo momento , quo diabolus in
,

sustinendo. (3) Nam ut humanam operaretur Ecclesiam furit , omnes Angelos prospicerc
salutem , juxta voluntatem Patris, humanam de ccelo , et singulos denotare , qui blasphe-
assumpsit naturam , natus est in praesepio, miam dixerit , quis audierit , quis linguam,
vixit in egestate, coelestem annunliavit ter- quis aures diabolo adversus Deum ministra-
renis hominibus doctrinam , mortalibus tri- verit. (4) De ccelo prospiciunt Angeli , et
buit exempla virtutis, suamdisciplinam pro- justos cadentes, et peccatores in gratiam re-
digiis et miraculis conGrmavit ; tandem pa- deuntes. Sed longe diverso animo illoscum :

(1) Tert. L. rle Pat. 4. — 2) Tert. L. de Orat. 4. Tert. L. de Pren. ». — (2) Tert. L. de Carn.
— (3) Tert. ibid.
( (1)
Clirist. 14. — (3)Cap. 5. — (4) Tert. L. de Spcct. 27.
2*
26 LACRYM,E. - CONCIO - IV.
tristitia et ardore si cum beatitucline posset matoe patrioe , eo majori dilectione homines
compati , istos cum delectatione et gautlio. diligunt Augeli.
Peccator poenitenti«} vacans , contritionis Viatores qui charitate sunt denudati ,
,

lacrymas fundens , recogita quid de te fiat et odio , vel invidia laborant, de aliena fe-
in ccelo (i) , intuere gaudentes Angelos , licitate contristantur de a/iena infelicitatc,

quod de peccato transeas ad justiiiam , de l&tantur. (1) At econverso, qui ardent cha-
."ehenna ad coelum , de immunditia et ne- ritatisigne, de aliena infelieitate dolent , do
quitia ad puritatem et sanctitatem. Quod alieua felicitate gaudent , de alieno peccato,
innuere videtur Joannes (2) , asseverans se « quod est maxima infelicitas, » dolent. Ut

vidisse centum quadraginta quatuor millia enim docet D. August. Ecce abundat in te
liabentes nomen Dei scriptum in frontibus , charitas, plus dolebis peccantcm : quanto in ie
et in ore eorum non est inventum menda- major charitas cst , tanto amplius te torque-
cium , sine macula enim sunt ante thronum bit quern toleras ,
,
non torquebit tanquam
Dei. Merito dubitat D. August. quomodo tanquam dolentem pro
irasccntem illi , sed
non est inventum in ore eorum mendacium, illo : quanto major ergo charitas, tanto ma-
rum a Regio Vateomnis homo mendax pro- jores plagay de peccatis alienis. (2) De aliena
clametur , et quomodo possunt esse sine etiam felieitate gaudent cum enim ejusdem :

macula,cum dicat Joannes Evangelista « Si Spiritus gratia animentur, idemque Ecclesne

:

dixerimus quoniam peccatum non habemus, componant corpus eosdem habent aniini ,

nos ipsos seducimus et veritas in nobisnon motus , ac caetera hujus corporis mystici
,

est ? » Huic tamen dubio acute respondet D. membra : Caiterum inter fratres atqtte con-
August. Dicitur uon invcntum fuisse in eis servos , ubi communis spes , metus , gau-
mendacium sed sine macula vixisse , quia diuni , dolor, passio ( quia communis spiri-
, ,

mendacium, vel quodlibct aliud peccatum,si tus de communi domino et patre ) , quid tu
poenitentia deletum est,jam non est , et sic hos aliud quam te opinaris P (3) Ex his
non invenitur. (3) Idcirco in illa tantorum colligenda est magnitudo charitalis, quo An-
turba , etsi aliqui erant , qui aliquando gra- geli diligunt homines qui ad eumdem Deum
vi fuerant coinquinati peccato , attamen per cui serviunt , pertinent, qui non secus ac
poenitentioe lacrymas sic mundata est iniqui- illi divina sunt imagine insigniti, cum qui-
tas eorum , ut dicantur sine mendacio , et bus unam debent in coelis componere rem-
sine macula , de quorum mundilia gaudent publicam. thrc in SS. Angelis beata persis-
Angeli ob puritatem ct felicitatem qua pol- tit , et suo3 parti peregrinant , sicut oportet
,

lent , et adhuc ob angelicam charitatem. opitulatur : quia utraque erit una consortio
3. Heus tu peccator bono animo sis : vides a?ternilaiis et nunc una est vinrnfo charita- ,

jibi de tuo reditu gaudeatur (4) in coolo tis , qua? tota est ad colendum unum Deum.
:

scilicet, ubi Angeli de tua poenitentia et sa- (4) Ob hoc charitatis vinculum quo uniti
lute gaudent : tum quia Dei , quem summe sunt cum hominibus Angeli, deecrumbono
amant, adimpletam vident voluntatem tum laetantur. Ul autem animadvertit D. Bern.
,

quia per homines sanctos et juslificatos Plurima sunt , qua? Angelis placent, etqua?
reparatur eorum ruina , et replentur sedes in nobis invenirc deleclat , ut est sobrietas ,

a quibus Lucifer cum suis cecidit. Gaudent casdtas ,

pattpertas cum lacrymis et cordis
ct Angcli de pcenitentia hominis peccatoris , contritione. (5) Mirum non est si poeuiten- ,

quia deslruitur culpa , restituitur justitin , tium lacrvmre placent Angelis cum De us ,

confutatur dcemonum superbia efficax efft- , quoque de illis l.ctetur.

citur Angelorum custodia , reparatur Eccle- II. PARS. Hoc est poenitentine negotium,
sia placatur ira divina
, et restanratur Je~
animum mceroribus dcjicere, ingemiscere ,
,

rusalem superna. (5) Tum, ait Eutbymius , lacrymari et mugire dics noctesque ad Do- ,

quia Angeli crga homines benigni sunt , et minum Deum suum.

(6) Poenitentia quoe est
quia adhuc, ut vult D. August. charitate hujusmodi multum Deo placet , neque
fragrant. Confttendum est igilur cttm debita enim jucundioriconvivio potestepulari Deus
laude Crcatorem rton ad so/os sanctos ho- quam poenitentium lacrymis. Ideo Plutriswi
,

niines pertinere, verum ctiam de SS. Ange- domttm Christtts inlravit non acceplurus
,

lis posse dici qttod charitas Dei diffusa est

judaicos cibos , sed divinam misericordiam
in eis per Spiritnm Sanctum qui datus est
, largiturus. Neque accubuit pocula saporata
cis. (6) Quo ardentior est charitas consum-
melle , floribus adornata sumplurus , scd

(1) Tert. L. de Spcct. 27. (2) Apoc. 4. — (3) — L. (1) Tcrt. L. dc Spcct. 16. (>.) —
In Psal. 98. — — (3)
3. <te Sanct. Morit. 7. —
(4) Tert. L. de Peen. 8. — (5) Tert. L. de Pun. 10. —
(4) D. Aug. in Ench. c. 56.
D. Bonav. — (6) L, 12. Civ. 9. (5) Serm. de S. Micliael. —
(6) Tert. L. de Pcen. 9.
 LACRYALE. — CONCIO IV. a7

poenitentis lacrynws ex oculorum jonti- ipsis lioiuo morlaliter peccat , tot pastoris exant-
bus potaturus : Deus delinquentiuin gemitus latos labores passionem et
irritos efficit
;

esurit, sitit lacrymas peccatorum. (i) Mag- morteni Salvatoris sibi inutilem reddit ; dia-
dalena divinitus inspirata , tota decoeloeru- bolum gaudio afficit , qui sunmiopere lacta-
dita ,
quantum Deo placeant lacrymae poeni- tur,quoties bomo suis sceleribus sese re-
tentium cognoscens , Pharisaei intrat do- demptionis frustrat beneficio. Tiim quia
tnum onusta luctibus , piena lacrymis , cla-
,
quando bomo justus de justitia cadit in pec-
mosa planctu , pcenitentice ponit mensam , calum , diabolus illum Deo eripit , sua? ty-
fercula compunctionis apponit , panem do- rannidi subdit ; Dei servum superans de
loris infert, potum lacrymis temperatin men- Domino quodammodo triumphat , de sua-
sura. (2) Christus etiam Dominus multis si- que victoria tumidus gaudet et adversus ,

militudinibus demonstrat gaudium , quod de Deum exsultat. Ctelcrum non leviter in Do-
peccatoris poenitentia, et de contriti cordis minum peccat , qui cum diabolo ejus cemulo
lacrymis percipit Deus. Quid illa similitu- pcenitentia renuntiasset , et hoc nomine illum
dinum dominicarum argumenta nobisvolunt ? Domino subjecisset rursus eumdem regressu ,

quod mulicr draclunam perdidit et requirit suoerigit, et exsnltationem ejus seipsumjacit;

,

el reperit et amicas ad,gaudium iiwitat ut denuo malus rccuperata prceda sua, ad-
nonne restituti peccatoris exemplum est? (3) uersus Dominum gaudeat. (1)
Trina autem potissimum de causa Deus Quemadmodurn justus in peccatum ca- ,

peccatoris pcenitentia , et lacrymis delecta- dens, est operarius vietoriae diaboli, quem
tur. Quia, 1. De diabolo triumphat; 2. Per- adversus Deum erigit, dum a Dei recedens
ditum filium recuperat ; 3. Miserentis pa- imperio , sese illius serviluti substernit ,
tris affectum demonstrat. cui denique sua nequitia magnam alferl lae-
1. Hominis nequitia , sed la?ta jam malo titiam ita peccator per pcenitentiam ,
: et
(4) nimirum diabolo , qui maxime de ho-
,' verae contritionis lacrymas peccati maculas
minis lcetatur peccato:turn quia Deum dia- delens , ad justitiam rediens , Dei imperio
bolus aversatur , estque illi semper contra- rursus se subjiciens, est operarius victoria?
rius; nam inter contraria sibi nulla amicitia Dei (2) , qui per ipsum de diabolo trium-
est. (5) Homo autem peccans a Deo descis- phat. Quam jucunda sit Deo reportata de
cit, diaboli partes suscipit, cum diabolo init diabolo victoria , constat ex confiictu, quem
amicitiam , Dei efficitur inimicus , quia cum cum daemone habuit Job , qui sua patientia
universa delicta adversus Deum sapiant{6)', daemonem debellavit , eique tristitiam Deo ,

odium Dei in quovis lethali peccato virtua- econtra gaudium attulit. Quid ? ridebat
liter saltem , et itnplicite includitur tum Deus : quid ? dissecabatur malus (3) Pecca-
: .

quia diabolus Deiiuimicus , et nostri propter tor, pcenitere , contritionis funde lacrymas,
Dei gratiam invidus (7) ; scilicet quod homo sic tartareae tyrannidis vincula solves , dia-
non Angelus sit redemptus Christi laboribus, bolum superabis , ad tuum redibis Domi-
passionibus , morte et supplicio ; ut per num, in te et per te, de inimico gloriae suae
botii pastoris parabolam innuitur, qui ut triumphabit Deus, etexsultantes Angeli cum
errantem inveniat ovem , caeteras deserit. gaudio decantabunt Quale in iilo viro fe- :

Errat et una paslori ovicula , sed grex una retrum Deus diabolo exstruxit ! quale vexil-
carior non erat : una illa conquiritur , una lum de inimico glorice sua? ex/ulit ! (4) Quan-
l>ro omnibus desideratur , et tandem inveni- to gaudio exsultat per lugentem poenitentem
iur, et humeris pastoris ipsius refertur : mul- de diabolo triumphans , et deperditum filium
titm enim errando laboraverat. (8) Primus recuperans !

parens est illa ovis perdita , quae peccando 2. lUum etiam mitissimum patrem non ta-
erravit, suique peccati et erroris nepotes cebo qui prodigum flium revocat , et post
consortes fecit. Dei Filius ut deperditam inopiam pcenitenlcm libens suscipit , immo-
,

ovem ad ovile reduceret , sine remedio de- tot vitulum prceopimum ; convivio gaudium
stTons rebelles Angelos humanatur , diligen- suum exornat. QuiJni ? /i/ium suum invene-
ter illam ovem
inventam suis defert rat quem amiserat. (5) Quot laetitiae dedit
quaerit, ,

humeris, nimirum per crucem , quam suis monurnenta Pater ad filii pcenitentis et lu-
hnmeris bajulavit, et in qua patibulatus est, genlis reditum 1. Ante filium occurrit, seu, !

hnmanam operatus est salutem dum autem ut habet syriaca lectio, accurrit, non exspec-
:

tavit paterna laetitiaut loqueretur, et veniam

(1) Clwysol. Srrrm. 9^. — fa) Chrysol. Ibid. — (3)
T, rt. I,. de rvin. 8. — (4; Tert. I- de Pall. 2. — (5) (1) Tert. L. de Pren. 5. — (2) Tr-rt. L. de Paf.
T*rt. L. .!. Pttn. 3. — (6) T«rt. L. dc Idol. 1. — 7) i4. —(3) Tert. Ibid. — Ti-U. Ibid. — (5) Tert.
Tmt. — ,8. Ttrt. L. de Pceti. S. L. de Poen. 8.
(4j
2S LACrVOLE. — CONCIO IV.
postularet fihus sed , ut animaclvertit Eu-
: excusationis patrocinium ratione illum con-
thvm. Pra; nimio gaudio non exspectavit, ut vicit epulari et gaudere oportebat, quia
:

ille adesset , sed prior occurrit, neque id ut- frater tuus hic mortuus erat , etrevixit, pe-
cunque, sed accurrit ut appareat amoris ve-
, rierat , et inventus est : Quis enim curn mor-
hemcntia. i. Loetus pater cecidit super col- tuum viderit resurrexisse non l&tetur ? (i) ,

lum filii. Non lapsu viscerum , sed compas-
sionis (i), cecidit super collum ejus. Uteri-
geret sicjacentem, cecidit super collum ejus,
ut amoris oncre onus tolleret peccatorum : fi-
lius juvaiur istius patris onere , non grava-
tur. 3. Osculum filio praebet pater , et oscu-
latus est eum. Sic pater judicat, sic emen-
dat, sic peccanti filio dat oscula , non flagel- suum , etsi acceptum ab eo prodegeris , etsi
1a : delicta non oidet vis amoris etideopa-
« Quid nobis parabola vult adumbrare ?
aliudexcellentem Dei clemen-
nihil quam
tiam erga eos praesertim qui vero poenitu-
dinis sensu conteruntur, et peccatis desertis
ad sanam mentemredeunt.»(2}@*//.? ille nobis
intelligendus patcr ? Deus scilicet : tam pa-
ter nemo , tam pius nemo. Is ergo te filium
nudus redieris , recipiet , quia redisti : ma-
,

ter peccaia filii redemit osculo , clausit am- gisque de regressu tuo quam de alterius
plexu. (2) Aliter expendit patris osculum D. sobrietate Ixtabitur. Sed si pccniteas ex ani-
Chrysost. et de gaudio quod concepit mo, sifamem tuam cum saturitate mercena-
de filii poenitentia processisse existimat. Os- riorum paternorum compares , si porcos im-
culatur os per quod emissa de corde confessio mundum relinquas pecus , si patrem repetas
pcenitentis exierat , quam pater lcetus exci- vel offensum. (3) Quod declarat ipsemet
pit. (3) 4. Primam stolam dari filio praecipit Christus parabola pastoris , qui de inventa
pater Cito proferte stolam primam. Pater ove perdita sic fatur
: « Congratulamini mi- :

hic , qui in secundis esse non passus estpec- hi , quia inveni ovem meam quae perierat.
catorem plus de venia quam de justitia Dico autem vobis Ita gaudium eril in coelo :

gaudium vult habere. (4) 5. Dedit illi annu- super uno peccatore poenitentiam agente ,
lutn Date annulum in manu ejus. Paterna quam supra nonaginta novem justis qui non
:

pietas contenta non est innocentiam repara- indigent poenitentia. » (4) Id est , ut explicat
re solam , nisipristinumrestituat et honorem. Magn. Greg. Pcenitentiam ardenter agente ,
(5) 6. Opiparum convivium praeparat , vitu- bonisque operibus insudante, quam superno-
lumque saginatum convivis subministrat : naginta nomen justis , qui plura remanent
Et adducite vitulum saginatum, et occidite, ad exercenda bona opera (5), quod Summus
et manducemus et epulemur. Communis Pontifex duplici declarat similitudine ; nam
,

vitulus non sufficit , nisi fuerit pinguis , « dux in praelio plus illum militem diligit ,
nisi fuerit saginatus , vitulus pinguis testa- qui post fugam reversus, hostem fortiter pre-
tur paterna? pinguedinem charitatis. (6) 7. mit , quam illum qui nunquam tergaprae-
Ut nihil ad perfectam desit laetitiam, con- buit , et nunquam aliquid fortiter gessit :
v ocat chorum : lectio arabica habet Con- sic agricola illam amplius terram amat, qu;e
:

sentum vocum. Syriaca legit Conventus post spinas , uberes fruges profert , quam
:

muUorum. Symphoniam adhuc qua? de pec- eam quae nunquam spinas habuit , et nun-
catore servato, dulcem resultet hetitia? sua- quam ferlilem messem produxit. » Absolute
vitatem. (7) Et quia,ut ait Chrysol. invidum et simpliciter loquendo magis gaudet homo
fugat symphonia pietatis choris charitatis de nonaginta novem ovibus quam de una
, :

excludit; veniens de agro filius natu major, Deus etiam de nonaginta novem justis quam
appropinquans domui, audiens symphoniam de uno pcenitente illud tamen gaudium de :

et choros , noluit introire. Atquid non ten- ove inventa propter oppositam de illa per-
tat piuspater, ne invidi filii livor domus dita tristitiam , magis sentitur, quam illud
turbet laetitiam? Nam filii non redarguens li- quod animo est inhaerens et fixum de caete-
vorem , sed secum perseverantiam ejus ap- ris simul omnibus , quod habitu et perma-
probans , ad perfectionem potioris ac jucun- nentia in se majus est solent enim homi- :

dioris exsultationis invitat. (8) Et quo facilius nes de novis ac felicibus fortunis magis lae-
reluctantem et lividum moveret fratrem , tari ac exsultare , quam de veteribus etiam
ccepit rogare illum. Quain benignus et cle- majoris momenti Res inventa magis delec- :

mens pater ! rogatfilium , ut lcetitice domus tat quam possessa. (6) Idcirco ex conver-
particepsfiat. (9) Tandem ne ullum haberet sione et poenitentia peccatoris, nova quaedam
actualis et praesens exoritur laetitia , quae
Chrysol. Serm. 3.
(1) —
(2) Chrysol. Ibid. (5) —
II -m. 4. in Luc. —
(1) Chrvsol. —
(5) Chiyscl. Ibid. (i) Euthym. (a) Tit.— Bost. (3) Tert. L. —
de
- (6) Chrvsol. —(7) D. Ambr. —(8) D. Aug. L. 2. Pcen. 8. —Luc. i5.
(4) —
(5} Hom. 34- ia Evang.
q. Ev. q. 53. —
(9) D. Hicr. — (6) D. Aug. L. 8. Conf. 5.
 LACRYMiE.— CONCIO IV. 29
actu non exoritur ex multis justis, quibus meum : Qua spe ? qua fiducia ? qua confi-
nihil novi accidit ;novumque illud gaudium, dentia ? Qua spe ? Illa qua pater est. Ego
quod actualiter supervenit ex peccatore con- perdidi quod erat fdii , ille quod patris est non
verso, magis quid sensibile videtur, magis- amisit. Apud patrem non intercedit extra-
que reipsa sentitur , quam vetus illud conti- neus , intus est in patris pectore ipse qui
nuum ac permanens de nonaginta novem. intervenit et exorat affectus. Urgentur patris
Quasnam autem majorcausa gaudendi quam viscera iterum fdium genitura per veniam.
ut recipiatur filius qui erat perditus ? chario- lbo ad patrem reus , sed paler viso filio coo-
rem senserat , quem lucrifecerat. (1) Deus- perit mox reatum, dissimulat judicem , qui
que de recuperato filio gaudet laetaturque , magis vult implere genitorem , etsententiam
dum erga peccatorem pcenitentem paternae cito vertit inveniam ,quiredire cupit filium ,
misericordiae demonstrat affectum. non perire. (1) Semel et iterum filium gene-
3. Pcenitentiam misericordice illicem (2) rat pater,etdum
naturam , et ei largitur
nuncupat Tertull. ut lugentis Magdalenae dum veniam
pcenitenti et lugenti concedit :

comprobatur exemplo quae in domo phari- quare indulgentem appellat patrem

;
Con- :

seei , ipso convivii tempore Salvatorem quae- jessio patrem pandit , genitorem loquilur
rens, plena lacrymis nescio janitore nullo pcenitudo. (2) 4- Filio redeunte fundit lacry-
,

conscio, domus aditus percurrit omnes, tran- mas paler, ccelestis Pater luxuriosum filium,
sit tolas ministeriorum catervas ipsu/ncon- non quandiu abiit, sed quando recipit tunc
, ,

vivii convolat ad secretum et facit domum deplorat. Plorare docuit cutn perdidit , et
,

l&tilice domum lamentationis et planctus gaudere cum accipit et tamen non dicitur
, ,

(3) : Christo Domino gemitus et lacrymas ,

flevisse cum amisit , et cum redit plorat :

tanquam lautos cibos

,
jucundumque potum quia ejusmodi lacrymae non de tristitia, sed
suhmimslrans, dumque ialiter apparatdivinis de laetitia procedunt, et quantum gaudeat
oculis cibos , copias sic pater de reditu filii , probe demonstrant de
totas misericordice
reportat. (4) Ecce mulier quae erat in civi- Deo humano more loquendo. Fratres , habet
tate peccatrix. Exaggerat Evangelista mu- hoc natura corporis humani , ut producat la~
licris facinus , ut accumulet indulgentiam cryinas vis gaudii , vis mceroris : quoties
largitoris. Sed nunquam divina pietas et enim viscera , aut laititia?, aut tristitia? ni-
misericordia magis elucet quam erga illus- mio arctantur impulsu , oculi in lacrymas
trem peccatorem , sub prodigi filii nomine mox erumpunt. (3) Has laetitiae laerymas in
denotatum , quem « pater vidit de longe, et morte Lazari fudit Chrislus ; nam ut prose-
misericordia motus est, movetur misericor- quitur Chrysologus Hinc est quod Christus :

dia,quilocononpotestdimoveri; accurritnon non dolores mortis , sed illius laetitia? recor-

progressu corporis , sed pietatis afjectu. (5) datione lacrymavit. (4) Si quaeras modo :

Deus sua immensitate cuncta occupans lo- Sed plorans quid profcit ? respondeo Bea- :

ca , ab uno in alium non potest moveri , tos laeiificat Angelos , coelestem jucundat
attamen motum quem praestare non potest Patrem , sese gaudio et exsultatione replet.
immensitas , misericordiae peragil affectu , tt
I# PARS. Poenitere, Christiane, produc
et qui corpus nequit gressibus movere ,
pie- contritionis lacrymas, ut tantum gaudii(5),
tatis gressibus movetur. » 1. Etsi a filiatio- tIll od sequitur luctum et pcenitentiam, ob-
nedegeneremvocitatfilium. O quidfacitvis t ne as juxta Prophefaa evangelici vatici-
i
,

arnoris ! Videt filium degenerasse animo mum f ^ U1 se ac consolandos lugentes mis-

:
[

-videt paterni generis nihil habere , et tameu sutn asseverat Spiritus Domini super me ,
:

nuncupat fdium. (6) 2. Patitur ab indigno ut consolarer omnes lugentes misit me , et

illo et degeneri filio appellari patrem. Dicam darem eis oleum pro luctu.
(6) Mittitur Pro-
ei : Pater, peccavi in coelumetcoram te. (7) ph eta , seu potius Dei Filius, Prophetarum
Quam misericordem piumque noverat pa- Dominus , ut consoletur lugentes , et luc-
trem, qui nec offensus aflio , patris dedig- tum re friogat in gaudium, ut experimento
natur audire vocabulum ! (8) 3. Pcenitensfi- aidicit Regius Vates « Secundum multitu- :

lius non intercessorem praemittit ad patrem: di nem dolorum meorum , consolationes tuae
suam veniam efficacius negotiavit paternis animam meam » (7) ac si di-
l^tificaverunt :

oculis sese fidenter onjiciens ,

quam si quem-
ceret a t Hieronymus hic unamfudi lacry-
; ,
f
vis alium ad patrem dircxisset mediatorem. mam unam merui consolationem decem ,
f
Ideo exclamat Surgam, et ibo ad palrem U(h laC rymas decem merui consolationes
:
j , ,

(D Tcrt. L. de Pcen.8.— (2) Tert. L. de Poen. 9.— (3) (1) Chrysol. Serm. ?. —
(2) Chryso!. Serm. 69. (3) —
Chrysol. Serm. 9 3. —
(4) Chrysol.— (5) Chrysol. Serm. 2. Chrysol. ihid. —
(i) Chrvsol. Serm. 65.— (5) tert. L.
—(6) Chrysul. Serm. 4. —
(7) Luc. i5. —
(8) V. Ucda. de l'at. 14. —
(6) Cau. Ci. —
(7) In Psal. g3.
3o LACRYMtE. — CONCIO. IV.
quantumque fuit pondus lacrymarum tan- morte peccati ad viiam gratiae suscitatusest ,
['

tus juit et consolalionum numerus quod Et ut falur Chrysologus surrexit de profun-

, ,

otnueni seculi longe superat jucuntlitatem do inferni, cceli alta contingens: apud coeles- :

Nihil est porro his lacrymis jucundius : quo- tem Vatrem plus surgit de venia quam cor-
vis risusunt luv jucundiores , sciuttl qui lu-
,
/ M/7tfe/7?rt/M,etcoelestiinsupei luceillustratur.
gent quantam fuvc res habeat voluptatem
,
Dies moritur in rtoctem , et tenebris us-
i.

(i) quae omnemlaetitiam quam exspectaeu-

; ,
quequaque sepelitur. Funestatur mttndi ho-
lis quibusque captare possunt oculi multum , nor : omnis substantia denigratur , sordent ,
antecellit namque Augustino teste
: D. ,
silent, stupent cuncta , ubique justitium est.
dalciores sunt lacrymce orantium quam gau- (i) Sicut advenientibus noctis tenebris lux
dium thealricorum. (2) Gaudium theatrorum amissa lugetur : ita deperdito oculorum vi-
estdunlaxat oculorum, non cordis laetitia , su tristatur animus. Quale gaudium erit
,

gaudium autem quod ex luctibus percipiunt mihi , qui luinen coeli non video P dicebat
poenitentes , est cordis laelitia , ut experi- olim excaecatus Tobias. Verum ut animad-
mento Regius Vates, qui inordinate
diditit vertit Chrysologus , non sunt tales tenebree
prospiciens Bethsabeam , habuit laetitiam , noctis , quales illce sttnt qua? de confusione
non cordis , scd oculorum : afr pcenitentiae veniunt peccatorum. (2) Audi Propbelam di-
fundens lacrymas, habuit loetiliam in corde : cenlem : « Comprehenderunt me iniquitates
« Dedisti laetitiain in corde meo. » (3) Non meae, et non potui videre »(3) et alibi: « I-
;

dixit simplicitcr : Dedisti latitiam , sed , in niquitates meaegravatae sunt super me ;

» et
corde mco : ostendens non esse in rebus ex-
post « Et lumen oculorum et ipsum non :

ternis quia kcec lcetitia non est est mecum. » Nox sepelit hesternum lumen
hetitiam •
,

cordis , sed tantum oculorum. (4) Ut cordis peccata sensum , animum , mernbra confun-
perfruamur laetilia , Christiani , ploremus dunt. Ad fugaudas mentis tenebras , et
Deo pro peccatis rtostris. (5) Ut enim belle mentis recipiendum visum, duo sunt neces-
ad propositum ait Tertull. quid jucundius saria unum ex parte Dei, aliud ex parte :

qitam Dei Fatris et Dornini reconciliatio , peccatoris Dei requiritur aspectus , quod :

quam vcritalis revelatio quam tantoruin re- exemplo prodigi probat Chrysologus. Nam
,

tro criminum venia P (6) Pcenitentia autem pater vidit illttrn ut et ille patretn posset at- ,

et contritionis lacrymae , 1. Peccatori ve- tendere patris visus illustrcwit ftlii venicn-
;
niam praestant ; 2. Obtenebratam mentem tis aspectum , ut tota fugaretur obscuritas ,
illuminant ; 3. Filiationis divinse honorem quce circnmfusa jtterat de reatu : nisi cceles-
recuperant. tis Vater redeuntis ftlii radiasset in vultu ,

1. Quce major voluptas quam quod Deo et totain confusionis caliginem , respectus sui
vivis ? (7) Quandiu homo est in peccato litmine sustulisset , nunquam divini vullus
mortali , Deo non vivit , quia mortuus est vidisset iste filius c/«r/7a^w.(4) Deinde pec-
gratiae , estque in reatu mortis aeternae , quae cator a Deo conspectus, gratiaque illustra-
est mors secunda ; per poenitentiam autem tus, debet pr*venienti respondere illustra-
et lacrymas obtinet delictorum veniam et tioni , fundere contritionis lacrymas , ut
aeternae mortis delet reatum. Tanta videtur possit deperditum per peccatum mentis re-
Vincentio Ferrerio lacrymarum vis , quod cuperare visum. Quodinnuitur libro Esther,
si anima unitts damnati posset habcre unam ubi « parvus fons crevit in fluvium , et in
lacrymam verce contritionis , Deus illam lucem , solemque conversus est, et in aquas
salvaret. (8) Damnati in inferno indesinen- plurimas redundavit. » (5) Seu , ut Vatahl.
ter lugent; nain ut testatur ipsemet Christus, legit : Exiguus ille fons qui evasit fltivius ,

ibi crit fletus ct stridor dentium (9) quia simtil atitem erat lux , sed et aqua plurima.
:

tamen hae lacrymae sunt rabiei et despera- Poenitentis lacryma est fons, qui fluvii ad
tiouis, non pcenitentiae et contritiouis quae instar, abluit peccatorum sordes est etiam ;
,

in boc seculo duntaxat fundi possunt , non lux conscientiae, et spiritualis vitae sol , ad
in futuro : si tamen per impossibile dainnati probitatem illuminans. Dehocfonte omnem
vel unam verae contritionis emilterent lacry- illuminantefit adhuc mentio apud Josue (6),
inulam illos salvaret Deus. Quanta igitur in sorte siquidem Benjamin erat fons so-
,

lietitia debet celebrare poenitens et lugens

,
lis aquas largiter fundens. Arcanam illam
resurrectionis tanta gaudia (io) , qua de lucis cum lacrymis mixtionem enixe expos-

(il D.Chrys. Ilom. 2 in E P ad Coloss.

, .(a) Ia
tulat P«nitens David
.
-Illttminafacicm titam :

Psal. 127. — (3) Psal. 4. — (4) D. Chrysost. (5) —

sttper servttm tuurn : exittts aquarum deduxe-
ChrysoL Serm. 65. —
(6) Tert. L. dc Spect. »9. —
Tert. ibid. —
(8) Serm. Dom. 2. Post Pasch. ?.. — (7)
(9) (i) Tcrt. L. dc Rcs. a. 1
— (2) Scrm. 3i— (3) Psa 1
.

Mallh. 8. —
(iu) Chiysol. Serm. 65. 10. — (4) Scnn. 3. —
(5; Cap. to. — [6, Josue 18.
 LACRYMjE.
runt oculi mei. (i) Verum si Regius Vates
aquas illas illuminatrices ardenter exoptat ,
daemon non minus pertimescit ccelestis lucis
cum lacrymarum aqua commercium
in baptismo Joannis denotatum suspicatur.
Nam, ut ait Basilius Seleuc. « jam enim vi-
dens diabolus Joannem in Quento Jordanis,
hominum scelera in aquis retundentem, et
pcenitentioe decreto mutantem in melius; ac
deinde videns adoptionis radios per Chris-
tum in aqua insertos, veteri rursus correp-
tusinvidia, et timoris plenus, ne potentis-
sima sua inhominesmachina dissolveretur. »
(2) Timebat Jordanis aquas diabolus , ubi
pcenitentiae baplismum administrabat Joan
nes , quo denotabatur laerymarum virlus ,
— CONCIO IV. 3i
causam suscitare volens Salvator Lazarum
sciscitatur Chrysol. quare Chrisius vincuia
inferni disrupit , mortis ligamenla dissolvit ,
,
quod nisi ut nobis monstraret inferni tremendam
servitutem? (i) 2. De honore in ignominiam,
quiamoritur virtutibus , qui vivit vitiis , se-
pelitur famce , perit gloria? , crescit in/a-
mice. (2) 3. De pace conscientiae in amaritu-
dinem; nam culpa tortor apponitnr , ut ibi
ultrix pozna sceviat ,ubi pcenalis reatus exar-
serat. Verum contritionis lacrymae supra me-
inorata reparant damna , et immutant ser-
vitutem in lihertatem, ignominiam in hono-
rem , amaritudinem animi in pacem con-
scientiae: Tres enim filios genuit pcenitentia :
tcstimonium co/iscie/itice nostrce adeptionem ,

ouoe hominem immutant in melius metue- glorice , prcelibationem jucunditatis aetemce.

:

bat adhuc ne potentissima sua machina ad- (3) Quod ex toties laudato prodigo demons-
versus homines dissolveretur videns adop- trat Tertull. qui recordatur Patris Dei , satis-
,

tionis radios , pcr Christum in aqua inscrtos. jacto redit vestempristinam recipit ; statum ,

Divinoe namque gratiae lux homines elevans sciliceteum quem Adam transgressus ami-
ad piaelustrem fdiorum Dei adoptionem , serat. Annulum quoqne accipit lunc priinum,
pcenitentioe aquis inserta est. Inserere autem quofdei pactionem interrogatus obsignat ,

plus significat quam radios aquis miscere ,

alque exinde opimitate dominici corpo-
ita
siquidem insitio pullulantia qurdam quasi ris vescitur , Eucharistia scilicet. (4) Per an-
vitaliter incrementa exspectat, ac silacrymae, nulum prodigo , id est, peccatori , datum ,
quibus lux inseritur, lucem augeant, et mira Chrysolog. intelligit annulum honoris , titu-
fecunditate generosius incrementent nobili lum libertatis insigne pignus spiritus sig-
,

fulgorum auctario. Quemadmodum autem naculum fidei. (5) Ex D. autem August.

soloriens noctis fugans tenebras , mun- annulus in manu, pignus est Spiritus Sancti
dumque illuminans , gaudimn affert homi- propter gratice participationem ,
quce digito
nibus ; nam
lux quoe amissa luctum et tris- be/ie significatur. (6) At ubi est Spiritus
titiam attulerat orbi , rursus cum suo cultu , Domini ibi est libertas gratiae participatio :

cum dote , cum sole, eadein et integra , et honorem denotat scilicet consortium divinae ,

tota universo orbi rcviviscit i/iterficiens mor- natorse gratiae autem participatio et Spi- ; ,

tem suam noctein ; rescindens sepulturam ritus Domini prcesentia secum habetannexam
,

snam tenebras. (3) Depulsa cum nocte et pacem conscientioe, et cordis laetitiam et
, :

tenebris tristitia lsetificans homines

, ita ita pcenitentes et lugentes etiam de praeteri-
:

gratioe lux in lacrymis inserta fugat a pce- tis peccatis captant oblectamentum
, nam ut :

nilente peccati tenebras, eumque gaudio re- ait Ennodius dulcem tribuit culpa merce- ,

plet. Nam quid jucundius quam errorum dem. (7) Qualis peccatorum
iniquitas qui !

recogitatio (4) , quam ccelestis lucis acquisi- hetantur cum male fecerint , et exsultant in
tio , quoe per lacrymas , in quibus est inser- rebus pessimis. (8) Quid tam scelerose ini-
ta , comparatur ,
quam divinae filiationis quum quam in Dei offensis , quas ex imis
dignitas ,
quoe pcenitentia et luctu recupe- proecordiis plangere debuissent multum loe-
ratur ? tari ? Lugens autem pcenitentia pie semula-
Qua? major vofuptas quam vera liber-
3. tur illorum impudentiim qui exsultant in ,

tas , quarn conscientia integra? (5) Homo rebus pessimis ; nam bene pcenitenti scepe
per peccatum multa eaque gravissima incur- contigit de offensionis merito , invenisse quod
rit damna ; nam de libertate cadit in servi- gaudeat(g); nimirum de venia peccatorum,
tutem , de honore in infamiam , de pace de Dei filiatione , gratise participatione, con-
conscientioe in amaritudinem. x. De libertate scientioe tranquillitate, et dulci proelibat ione
cadit in servituteni , et ut fatur Chrysol. jucunditatis oeternoe.
Liberum mutavit in servu/n (6) et ob hanc
,

(1) Serm. 65. — (2) Chrysol. Scrm. 1. — (3) Hiigo

(1) Paal. 118. —
(2) Orat. 18. (3) Tert. L. de Res. Vict. in c. 1. Matth. — (4) Tert. L. cle Pud. 9. — (5)
n. — (i) Tert. L. de Spect. ?g. — (5) Tert. ibid. —(6) Serm. 5. — (6) L. 2. qu. Evang. q. 33. — (7) L. 1.

Serm. 1. Ep. 19. — (8) Prov. a.— (9) Ennod. lbid.

3a LACRYM.E. — CONCIO V.
proi>ocatos ad gaudia mox evocat ad plora-
,

tus. (1) In praesenti autem est sermo de cau-

sis a quihus
lacrymae supernaturaliter di-
GONGIO QUINTA. manant , suntque tres , eaeque ccelestes ,
efficiens, formalis etfinalis; nam procedunt,
IIabes dignationem venerari aquarum. (i) 1. A gralia efficienter ; 2. A charitate for-
Tria sunt aquarum genera veneratione dig- maliter; 3. Tendunt ad Deum finaliter.
na: Aqua quam a!) initio mundi produ-
i. 1 Nihil sine origine nisi Deus solus. (2) . ,

cit Deus tum quia gratior cceteris tunc Lacrymae originem habent has a paradiso
;
:

scilicct elcmentis ; tum quia universo orhi oriri vull Rupert. quas ideo nuncupatyoflra-
quamplurimam gratium et utilitatem attulit. disi fontes. Illas adhuc paradisi fontibus
Quanta vis aquce aut gralia, quot inge- praeponit D. Chrysost. Quemnam fontem vis
,

nia quot ofjflcia

,
quantum instrumentum comparare cum lacrymis P eumne qui est in
,

mundo ferat ut ab enumeratione demons- paradiso et irrigat universa/n lerram ? sed

,

trat qui plura aquae elementaris

Tertull. nihil dicis wquale. (3) D. vero Augustinus a
prnemisit elogia; ut, 2. Baptismicommenda- Dei solio oriri existimat lacrymas ; quaprop-
ret aquam. rereor ne laudes aquce potius ter interdum Dei trihuit criminum
gratioe
quam baptismi rationes videar congregasse , suorum pcenitudinem. Gratice tuce deputo et
licet eo plenius docerem non esse dubitandum misericordice tuce, quod peccala mea tanquam
si maleriajn quam in omnibus rebus , et
, glaciem sohnsti. (4) Interdum donum lacry-
operibus suis Deus disposuit etiam in sacra- marum enixe a divina misericordia expostu-
mentis propriij parere fecit. Quanto dignio- lat Da mihi lacrymas ex toto affectu in-
:

res sunt effectus Baptismi , quos in parvo

ternas , quce peccatorum meoru/n possint
mundo , nempe homine producit aqua bap- solvere maculas : tribue mihi gratiam lac/y-
tismalis , quam quos in universo mundo marum , ex /nulta dulcedine amoris tui ct ,

producit aqua naturalis, tanto dignior est commemoralione tuarum misericordiarum

a jua haptismalis, quce jam tunc prcenotabatur
(5) Hanc lacrymarum gratiam dedit Christus
ad baptismi figuram (2) ex figurae autem :
Petro injiciendo in ipsum amoris oculos ,
dignitate , recte colligit Tertull. rei figura- misericordiae conspectum nam ut fatur
;
tae , nimirum baptismi dignitatem. Quanta Chrysolog. Solet Petrus ffere., cum in eu/n
aquce gratia penes Deum et Christum ejus Christus intendit. (6) Belle mare nuncupatur
ad baptismi confirmationem ! (3) 3. Aqua a D. Amhros.yb/w imbrium , quia imbres
lacrymarum non est minus veneranda aqua a mari sumunt originem. Ut enim suhjungit
naturali et aqua baptismalis quas mirum ; Mediolan. Antistes , ex mari pluvia in terras
in modum nobilitavit Dominus super
flens
transj u/iditur : siquidem de mari aqua radiis
Lazarum : Christus non dolores morlis , sed solis hauritur , et quod subtile ejus est f ra-
illius recordatione lacrymavit. (4)
lcetitice
pitur. (7) Sicut sol mediis suis radiis sursum
Lacrymarum etiam honorem canit Ovid. attrahit vapores maris , in pluvias resolvit ,
Esthonoret lacrymis.(f>) Verum ne profana et effundit in terras , ita Christus, Sol justi-
misceantur sacris, lacrymarumcommendatio julgura
, media illustratione gratiae suae
tioe ,

desumenda est ex, 1. Ccelesti origine, a qua inpiiwiam facit. (8) Oculi peccantium qui ,
procedunt; 2. Nobili socie f ate , quam cum fulgura vihrabant vel impudentise et amoris
Spiritu Sancto contrahunt ; 3. Sublimi dig-
lascivi , vel insolentioe et temeritatis , vel
nitate, ad quam evehunt. pluviam converlit
iracundiaa et furoris , in ,

I. PARS. Ccelesles imbres pipiavit Acha- qui adeo copiose effundunt lacrymas ut in ,

moth. Poenitentium lacrymae sunt ceeles-

(6) fietus resolvi videantur. Ilabel enim hoc vis
tes, si attendantur causae a quihus proce- summi doloris ut cum lac/ymis oculi quo-
,

dunt. Non loquor de causis naturaiibus , clammodo videantur descendere : eo quod

induhitatum est enim dimanare radicaliter tanta vis lacrymarum sit ut putentur oculi ,

a corde fluereque per oculos ad flendum a in flelus resolvi, et in lacrymas ejjnndi. (9)
natura destinatos, et hoc vel ex compassio- Illa lacrymarum ahundantia procedit a Dei
ne alienae miseriae vel ex tristitia et dolore , gratia , ejusqxie illustratione efficienter , et a
propriae jacturae , vel ex alicujus amore et charitate formaliter.
teneritudine , vel tandem ex animi gaudio et
jucunditate. Quod innuitRegius Vates , dum (1) Chrysol. Serm. 6G. — (2) Tert. L. 5. adv. Marc.
1. — Ilom. 12. in E|>. ad Goloss. — (4) L. 2.
Tert. L. de Bapt. 3.— U)Tert. ibid.
(1) 4,— (3) Tert. Confess.
(3)
7. — (5) L. Medit. c. 3G. — (G) Serm. 107. —
L. deUapt.9. "— (4) Ghrysol. Serin. 64. — (5) L. 10. (7) L. 3. Hexan. c. 5. — (8) Psal. i34. — (9) D. Ambr.
Metam. — (6) Tert. L. adv. Valent. i5. Senn. 17. in Paal. 118.
 LAGRYMiE. — CONCIO V. 33
2. Sedenitn nationes extranecs ab onmi -ventum Sancti Spiritus, hoc quidem arden-
intellectu spiritalium potestatum , eadem ter perfecit. (i) Christus Summus Pontifex,
cfficacia idolis suis subministranl ; sed viduis generalem peccatorum absolutionem ac ple-
aquis sibi mentiuntur. (i) Viduas nuncupat nariam ei remissionem impertierat « Re- :

aquas quasGentiles suis idolis subministra- mittuntur ei peccata multa , quoniam dilexit
bant, quia non ex pietate et amore Dei pro- multuni » (2) attamen post criminum ve- :

cedebant , sed ex superstitione et impietate. niam adhuc habuit amaras et calidas gut-
Lacrymae quae non desponsantur Spiritui tas (3) amaras quas peccatorum dolor et :
,

Sancto viduaesunt, fructu infecundae, pie- poenitentia eruebat ab ejus oculis , semper
tate steriles orbatae vigore gratiae. Quod enimdolebat,semperinvilasuaflebat,qiiod
,

fatetur Regius Vates sic Deum alloquens commiserat. (4) Amaras guttas fundebat do-
:

siniina mea sicut terra sine aqua tibi (2) lor, calidas amor ; cujus ardorem quoerendo
,

seu, ut legit D. Hieronymus, anima mea si- in sepulcro quem amabat , evidenter de-
cut terra sitiens ad te. Sicut terra sitiens monstrabat, ut pie meditaturD. Aug. « Ve-
exspectat et quaerit a Deo itnbrem , utvaleat nit quoque in mentem alterius tnulieris mira
producere fructus , sic anima sitit ad divi- devotio , quae te in sepulcro jacentem amo-
num Spiritum ut fecundetur. Terra cum im- re pio quaerebat » (5) quae recedentibusdis- ,

bre maritata fertilis est Tunc se decoctis cipulis a sepulcro non recedebat quae se-
:
,

tellus pinguissima glebis in joetus movitva- debat tristis et moerens

, et diu multumque ,

rios , quos imbre marito producit. (3^ Anima flebat, et surgens cum multis lacrymis ite-
criminosa bonorum operum sterilis quasi rum atque iterum antra deserti sepulcri vi-
,

terra sine aqua silit lacrymarum imbrem gilantibus oculis explorabat, si forte alicubi
,

quas producere nequit nisi maritetur Spiri- te videre posset, quem ferventi desiderio
tui Sancto qui ei largitur fecundilatem. quaerebat. Jam certe semelet iterum ingressa
Qtiod probe sciens D. Augustinus Deum sepulcrum viderat , sed nimium amanti salis
enixe deprecatur: Da mihi,Domine amorem non erat, virtus enim boni operis perseve-
tuum sanctum etcastum, qui me repleat , rantia est. Et quia pra? coeteris dilej. it et ,

teneat totumque possideat : et da mihi evi- diligendo flevit , etflendo qu&sivit et quce-
, ,

dens signum amoris tui irriguum lacryma- rendo perseveravit ideo prima otnnium in-
, ,

rumfonlem jugiter manantem et ipsa? qtto- venire te , et videre , tecumque loqui me-
,

que lacrymce tttii/n in rne testentur amorem ; ruit.

ipsa? prodant, ipsa? loquantur,quanlum te di- Lugentis continuo Magdalenae imitandum
ligit anitna mea, dumptwnimia dulcedine tua nobis proponit exemplum. Lacrymas doloris
neqttit se a lacrymis continere. (4) Duplicem peccatoribus objicit Magnus Greg. Ad vos
amorem lacrymae testantur, scilieet amorem ergo oculos mentis reducile , et pcenitentciii
divini Spiritus , qui auimae desponsatur, ut peccatricem mulierem in exemplum vobis
eam fecundet , et cbaritatem pcenitentis, a itnitationis antefcrte : qua?ciiiique vos in
qua lacrymae procedunt tanquam a causa adolescentia qtta?cuuque in juventute deli- ,

formali , animam informante. Unde D. Au- quisse me/ninistis de/lete , tnortti/t operu/u- , ,

gustiuus Ipsa? lacrjtnie pia? contribulato- que maculas lactymis tergite. (6) Amoris
:

rum mustum sunt amantium. (5)

,
vero lacrymasimitandas desideratD. August.
Quod Magdalenae comprobatur exemplo , Si igitttr ita /levit, et in fletu perseveravit
quae ubi audivit venisse Christ.um ad domiim mtilicr quce viventem cu/n mortttis qucere- ,

pharisasi irruplis contradiclionum foribus

, bat quce te inanu fidei tangebat qttomodo
, , ,

conlempto ipso chori pharisaici ptincipatu plangere et in planctu persislere debcl talis
,

ardens anhelans , aistuans ad totum con- anitna qtta? te toto corde diligit ? (7) Chris-
, ,

vivii pcnetrale pervenit , et jam desiderii tiane, lugentem imitare Magdalenam poe- ,

plus quam conscientia? lacrymas ad pedes nitentiae etdoloris lacrymis dele quod fecis-
Dotni/ii profluo atnore perjundit lavaique li.(8) Fundeadhuc amoris lacrymas ad Deum
,

lacrymis charitatis (G) totoquevitae decursu ut ad causatn finalem terminatas.

,

charitalis fudit lacrymas. Quod denotat 3. Vera et stabilis aqua? fides qtta tingtti-
Evangelisia dicens, non quod rigavit lacry- tur in salutem. (9) Loquitur de aqua baptis-
mis Domini pedes sed « coepit rigare pe- mi Tertull. neque minus effieax aqua quae
, ,

des : » quia ut docet D. Augustinus, non ex Dei amore fluit per oculos siquidem la- :

solum in domo Simonis, sed eliam post ad- (l) Seraii 2- ad Frat _ (2) Luc „. _ (3J Tert L
adv. Valcnt. i5. —
.

D. Aug. Serm.
.

2. ad Frat.
.

—.

(1} Tcrt. L. de Rapt. 5. —

(2) Psal. i4 1. — |3) Mar. (5) L. Mcdit. 3G. —
c.
(4)
(6) Hom. 33. de Evang. —
Victor. L. 2 in Gcn. —
(4) L. Mcd. c. 36. — In
(5) L. Mcdit. 36. —
c. (8) D. Aug. Tr. 12. in Joan. — (7)
;o)
Psal. 83. —
(6) Chrysol. Serm. 5. Tcrt. L. de Bapt. 10.
iv. 3
3 \
LACRYRLE. — CONCIO V.
cryma est naufragium vitiorum portusque ,
mas habet irriguum inferius ; dum vcro ex
,

naufragatorum (i) ; modo ad Deum ut ad charitate propterDeum per peecatum offen-

eausam fmalem dirigatur. Aquae usque ad sui sum laerymatur, habet irriguum superius.
originis altitudinem ascenduut, lacrymarum O quanta vis in lacrymis peccalorum ! ri-
origo Deus est,ad Deum r.scendant oportet, gant ccelum, terram diluunt, extinguunt ge-
juxta illud Jobi Ad Dcum stillant oculi
: hennam[i)\ per illas denique poenitenles et
mei. (i) In terram cadere videntur lacrymae, lugenles cum Spiritu Sancto societatem tra-
non descendunt tamen , sed ascendunt ad hunt.
Deum. Quemadmodum sol terrse yapores n. PARS. Inter pnecipua aqu* elogia ,
suo calore tepefactos sursum eyehit , ita ismd n0 n est minoris momenti , quod divini
piorura hominum ferventes a charitatelacry- Spiritus sedes. (a)Uti autem ab exordiomun-
mas exciiat et Deus. Nonne
elevat ad se
Sanctus ferebatur super aquas, ita di Spiritus
laciymce viduce ad inaxillam descendunt a super renatos perbaplisma descendit Tunc , :

maxilla autem cscendunl usqtic ad ccelum P i//e sanctissimus Spiiitus sttpcr emundata
(3) Conlrarius est motus imbris et fletus e t henedicta corpora libens a Patre descen- :

pluvia ascendit sursum versus ccelum , et dit, super baptismi aquas,tanquam pristinam
descendit deorsum in terram ; lacryma ab sedem recognoscens conquiescit, columbce fi-
oculis fluens descendit in terram, et rursus
g ura delapsus in Dominum. (3) In coiumbce
in coslum ad Deum ascendit. En mutatur auteni specie apparuit super Dominum ad
,
crdo rcrum : pluviam terrce ccelum dat sem- littus Jordanis, ubi Joaunes poenitentiee pra-
per: ecce nunc rigat terra cte/um; imo super dicabat baptismum. Hic quoque figura prce-
ccelos et usque ad ipsum Dominum, imber cessit , sic enim Joannes superventuro Spiri-
humanarum prosilit lacrymarum ut juxta tui Sancto vias dirigit, ablulione dclictorum, ,

Psalmistam, et de aquis Jletuum cantetur il- quje lacrymis poenitentia? delentur. Pceni-
fud : Et aqua qtue super ccelos sunt laudent tentia autem pcenitentem cum Spiritu Saneto
nomen Domini. (4) Laus quam Deo offerre sociat, qui illuin, i. Ad fletum stimulat ; i.
possunt mortales, in holoeausto potissimum Cum Deo reconciliat ; 3. In lugente tandem
consistit utautem asseverat S. Antiochus
:
inhabitat.
Iioruhntce aspergines lacrymarum ut suave i. Pceuitentes fl«/wo/-e(4)soletSanctusSpi-
fragrans thymiama sunt Deo. (5) Ideo D. r lus et a J l uctus et lacrymas stimulare ; i
f
Augustinus ut ejusmodi holocaustum offer- quomodo D. Augustiuus expendit Aposto-
ret Deo , abipso lacrymas expostulabat Da J um dicentem : « Spiritus Sanctus interpellat :

mihi irhguum superius et irrigutim infe- pro nobis gemitibus inenarrabilibus: » Non
,

rius utsint mihi lacrymae panesdie ac nocte, Sanctus Spiritus in semetipso apud semetip-
,

effciatque in conspectu tuo per ignem com- S um in i/la Trinitate , in illa aternitate
piinctioms, ho/ocaustum pingue et medulla- substantice gemit sed in nobis gemit, quia
,

tnm : mactertotus in ara cordis mei , et tan- gemere nos facit. Nec parva res est quod
,
quam pingue holocaustumassumar tibi inodo- nos docet Spiritus Sanctus gemere ; insinuat
rem siuwitalis : da mihi fontem irriguum ct nobis quia peregrinamur , et docet nos in
perspicuum , in quo laveiurassiduc illud in- patriam suspirare , et ipso desidcrio gemi-
quinatum holocaustum. (6) mus, (5) Magnum agnoscit D. Augustinus
AxaCalebi filia (7), Othonieli in praernium discrimen inter mundanos in seculo infelici-
strenui facinoris in eonjugium dala, suasa ter felices , etinter justos feliciter infelices :

a viro suo ut peteret agrum , sedens super illihabent vocem corvinam clamosam , isti
asinum , suspirans venit ad palrem , cui vero columbinam gemebundam Cui bene ,
:

Caleb Quid babes? Illa vero respondens

: : est in hoc seculo imo qtti putat quod ei bc-
,

« Terram australem et arenlem dedisti rnihi, ne sit qui lartitia rerum carnalium etabnn-
, ,

junge et irriguam : » dedit itaque Caleb ei dantia temporalium,ct vana felicilate exsul-
irriguum superius , et inferius, quae verba tat habet voccm corvi
, vox enim corvi ,

sic moraliter iutelligit Magn. Gregorius : clamosa est, non gemcbunda ; qui autemno-
Dat itaqne ei pater irrigttitm supcrius , cuin vit in pressura sc esse mortalitatis hujus ,

se in lacrymis cadestis rcgni desiderio ajficil etperegrinari se a Domino , nondum tenere

irriguum vero infcrius accipit , cum infcrni illam perpctuam , qua nobis promissa cst
supplicia flcndo pertimescit. (8) Dum quis beatitudinem , scd habere illam in spe, quam
timore inferni compunclionis fundit lacry- habiturus est in re , cum Dominus venerit in
,,.,.„, manifestatione prius in hu-
prceclarus , qui r
(1)Pefc Bles.
T
L.
,
d<: li.
„
Panib.
..
— ,
(2)
, „
Cap.
„
16. — J J ' *
(') Eccl. 35. — (4) Clnysol. Scrm. <$>.— (5) Sr-rm. 10. (1)Chrysol. Serm. 9^. — (2) Tert. L. de ISapr. 5.
—
in Cant. — (6) L. Medit. c. 36. — (7) Jos. i5. — (8) (3) Tert. L. dc Bapt. 7. — (4) Tert. L. dc Bapt.
S. —
L. 3. Dial. c. 34. (5) Tiact. 6. in Joan.
 LACKYMiE. — CONCIO V. Zj
militate venit occultvs : qui hoc novit , ge- et , ut fatur Hugo Cardinaiis, humance men-
mit : et quandiu propter koc gemit , spiritus tis baptisterium ; omnia quae advenerunt in

docuit illum gemcre ; a columba didicit ge- diluvio orbis , praefigurarunt ea quae nunt
mere. Non gemunt etiam gemitu columbae, per lacrymarum baptisma , in quo vetera
qui afflictionibus gravati illas impatienter , , purgantur delicta, poenitens Deo reconcilia-
et non pro Dei amore tolerant. « Multienim tur : siquidem lacrymce sunt in fccderanda
gemunt in infelicilate terrena, vel quassati interDeum et hominem pace , sequestres.
damnis, vel aegritudine corporis praegravati, (i)Hanc pacem annuntiatSpiritusSanclusad-
vel carceribus inclusi , vel catenis colligati ,
volans ad pcenitentem ,
geniere , et orare il-
vel fluclibus maris jactati , vel ahquibus ini- lum docentem : oratio autem cum gemitu
micorum circumsepti :» Gemunlenim facta , iratum Deum placat, ejusque miseri-
insidiis
ist i j sed non columba? gemitu , quia non cordiam exorat. Quare audacter asseveratD.
amore Dei , non spiritu gemunt : ideo tales Chrysostomus Nemo ad Deum aliquando :

curn ab ipsis pressuris fuerint liberati, exsul- flens accessit , qui non quod postulaverit ,
tant in grandibus vocibus ; ubi apparet, quia accepit. (2) Quam efficaciter postulat poeni-
corvi sunl , non columbte. Christiane , noli tens pro quo Spiritus Sanctus interpellat ge-
habere vocem corvinam, sed columbinam ; mitibus inenarrabilibus id est quem docet !
,

non sis clamosus ob terrenam prosperita- Spiritus Sanctus orare cum gemitibus et la-
tem , sed luge desiderans aeternam felicita- crymis. Vox turturis audita est in terra nos-
tem; plora nonjacturam bonorum tempora- tra (3); id est , ut explicat Hugo Carensis ,
lium, sed quae commisisti peccata ; funde in ccclo. Turtur gemitum habet pro cantu ;
lacrymasduloiis etamoris,et SpiritusSanctus caeterae volucres canunt et modulanlur ; lur-
amor personalis, qui docet te gemere, Deo tur pro cantu planctum habet homines se- :

reconciliabit. culo addicti , scelerose viventes canur.t ,

2. Quemadmodum posl aquas diluvii exsultant, loetantur de secunda fortuna, mul-
,
qtiibus iniquitas antiqua purgata est , post toties etiam de criminibus, eorum cantus non
baptismum ( ut ita dixerim ), mundi , pacem auditur in ccelo , nisi ad sufflammandam di-
tvelestis ira?,prceco columba terris annuntiavit vinam justitiam ; verus vero pcenitens ut
demissa ex arca , et cum olea reversa : quod turtur sua scelera plangit , gemit irritasse
s/gnurn etiam apud nationes paci prattendi- Deum , gemens ejus vox auditur in ccelo :

tur : eadem dispositione spiritalis ejfectus , Spiritus Sanctus iniltitur, pacem annuntians,
terra? , id est , carni nostrce , emergenti de in eoque inhabitans.
lavacro post vetera delicta , columba Spiri- 3. Fundit contritionis lacrymas veruspce-
tus Sancti advolat , pacem Dei a/ferens nitens, advocans et invitans Spiritum Sanc-
,

emissa de ccelis , ubi Ecclesia est arca figu- tum (4) ut in illo inhabitet. Ut enim falur
rata.{i) Miram refert Tertullianus consonan- Tertull. nostrce columbce domus simplex et ,

tiam inter Cataclysmum et primum Eccle- ad lucem. (5) Simplicitas , innocentia et

siae sacramentum. 1. Cataclysmum nuncupat amor pertinent ad Spiritum Sanctum qui id-
Baptismum mundi primum Ecclesioe sacra- circo sub specie columbce multoties appa-
,

mentum appellatur Baptisma. 2. Cataclys- ruit Ut natura Spiritus Sancti declararetur :

mus est diluvium mundi , quo purgata est per animal simplicitatis et innocentio? : quod
iniquitas quae corruperat terram Baptis- eliam corporahter ipsofelle careat columba.
:

mus est diiuvium quo purgantur peccata , (6) Ut autem sit proportio inter Spiritum
miae inficiunt animam. 3. Purgata per dilu- Sanctum inhabitantem et domum in qua in-
vium Deus pacem illi reddidit pur-
terra , : habitat, oportet ut ejus domus sit simplici-
gala per Baptismum anima , Deus init cum tate , innocenlia, amore et luce decorata.
homine pacem. 4. Oliva fuit signum pacis , (y)Fons quidam reperitur in Epiro, in queni
quam dedit Deus orbi post aquae diluvium ;
fax accensa injecta extinguitur, extincla vero
oliva quoque estsignum reconciliationis Dei statim reaccenditur. de corde Laerymae
post baptismum factae. 5. Columba ex arca contrito dimanantes conficiunt fontem in
a Noe dimissa in signum fcederis delulit ra- quo pcenitens amorem extinguit profanum,
mum oiivaj virentis: Sphitus Sanctus a Patre et divinum accendit et auia columba3 do- :

et Filio missus de arca , scilicet de ccelo ad- mus ad lucem, pcenitentia est jons lucisflu-
volat, pacemque homini baptizato annun- vios lucis emiliens (8); nam fons ex lacry-
liat. Quia vero lacrymae contritionis sunt, ut
ait GregoriusNazianzenus, mundi diluvium : (<) Pet.Dam. Opusc i3.c. 12.— (2) Hom. i3. ad Pop.
'
— Cant. 2.
[7>\ —
(4) Tert. L. de Bapt. 8.
— (5) IVrt.
, .
x t r . „ . L. adv. Valcnt. 3. —
(6j Tert. L. deBapt. 8,— (7)D.
(!) Tert. L. de Bapt. 8.
A L 2 ,_ Civ> c< 5 /_ 8J D Ul, .

3.
 31 LACRYMJE. - - CCLNCIO V.
mis conflatus poenilentis mentem illuminat , ab iniquitate mea [i\ lava animam ; mram
cjusijue cor veluti igne sufflammat. Quod quae contaminata est peccati maculis ; lava
ohumhratur per illum fontem , de quo Pli- intellectum, et densam erroris nuhem de-
nius loquitur, cujtis aquce luccnue ardent. (i) terge ; lava voluntatem ,
quae adulterio et
SubjungitTertull .Amat figura Spiritus Sane- liomicidio psaehuit consensum lava carnem, ;

ti oricntcm Christi ftguram : Christus apud quae cum Betltsahea fornicata est lava ocu- ;

Zachariam oricns nuncupatur, quia in die- los, qui fueruntimpudici amoris duces; lava
hus ejus orta est justitia per contritionis cunctas animae facuhates : et corporis sen- ,

lacrymas oritur justilia in corde pcenitentis sus et memhra, ut quae servierunt iniquitati, :

orienlem illam Gguram amat Spiritus Sanc- emundata serviant justiiiae in sanctifieatio-
tus sol oriens fu^at noctis tenehras, ad- nem. Aspcrges me, Domine, hyssopo, et mun-
:

ducitque deperditum diem. Peccatum est dabor, lavabis me,et super nivem dealbabor.
nox tenehris ohvolvens criminosum gratia Saepe saepius dealhetur conscientia peccato
:

sanclificans est lux, noctis dissipans tene- denigrata, anima amplius et amplius ahlua-
Jiras, diei afferens lucem orientem figuram tur ita ut supra nivem dealhetur, seu, ut
; ,

diligit Spiritus Sanctus. Sol oriens estChristi interpretatur Hugo Carensis incompaiabi- ,

figura , qui est Sol justitiae. Homo de peccato liter alba fiat sine ulla macula nigredinis ,

ad sanctitatem immutatus est Sol oriens et pcccati. Aliter praefata verha elucidat D. ,

quia Sol ignis (2) nimirum cliaritas ,

quae Clirysostom. sicque Davidem pcenitenlem ,

est ignis coelestis, est idem realiter habitus Deumque deprecantem inducit : Non qua?ro
cum gratia sanctificante qu;e est sol, Spiritus solum peccata dimilti sed candorem pristi- ,

Sanctus amat orientem Christi figuram , et num meum qiutro : deperditam Dei amici-
inhahitat tanquam in domo innocua , lucida tiam desidero , quam per pcenitentiam et
et ignita , in anima poenitentis et lugentis ,
lacrymas ita recuperavit , ut secundum cor
gratia sanctifieati sufflammati, et charitate ,
Dei fuerit inventus. Tanta est lacrymarum
iflumque ad deperditam eveliit dignitatem. vis quae Davidi restituerunt Dei amicitiam,

III. PARS. Homines mortales ad dignita- et paslorale Petri firmaverunt officium ; nam

tes suhlimant. Deo autem non licebit subli- Deus.

mitatem modulari spiritalem. 2. Ut firmamentum cceleste suspenderet in
(3) Ahsit ut
Deo denegemus jus quod terreni principes medielale , distinctis aquis fecit. (2) D. Hie- .

sihi arrogant dispositio mundi

: ut autem ronymus vult firmamentum lingua hehraica
modulatricibus quodammodo aquis Deo cons- significare expansionem expandere autem
;

idem est ac distendere, et distendendo fir-

tilit
(4) ; ita deperdita hominis dignitas mo-
dulatricihus lacrymis reparatur, utDavidis, mare ac solidare rem aliquam quae prius ,

Petri et Magdalenae declaraturexemplo. Nam fluida erat, idcirco cceli firmamentum, quod

lacrymarum virtute , 1. David amissam Dei a re fluida puta aquis conditum

,
spissa- , ,

amicitiam recuperavit; 2. Petrus pastoiis tum et firmatum est

, Petri adumhrare ,

officium solidavit: 3. Magdalena , virmnum videtur firmamentum ex lacrymis conden- ,

lionorem et mentum sihi comparavit. satum et solidatum. Nam ut eleganter fatur

1. Lacrymarum spiritalis effcctus, quod D. Amhrosius Pctrus fulelior factus est ,:

delictis liberamur (5) : ut Davidis constat , postquam fulem sc perdidissc dejlevit atque
exemplo qui tanto dolore suuin flevit pec- idco majorem gratiam reperit quam amisit ,
,

catum, ut lacrymae quae ah ejus dimanarunt tanquam bonus enitn pastor tucndum gregem
,

oculis in rivos et juge profluvium accepit, ut qui sibi ante inftrmus fueral fie-
(6) pro-
'.,
,

ruperint crimina commissa deleverint, can- rct omnibus fsrmamentttm ct qui ipse in ,
,

dorem nivis conlulerint, et deperditam Dei interrogationis tentatione nutaverat , cceteros

amicitiam reslituerint. Quapropter ut cunc- ftdei stabilitate fundaret. (3) Bonae lacrymae,
tos illos poenitentiae et contrilionis ohtineat quihus Petrus undequaque madens , qui sihi
effectus, sicDeum deprecatur: Ampliuslava nuper infirmus fuit, fit omnihus firmamen-
rne ab iniquitate mea ct a peccato meomun- tum. Lacrymarum defectus fuit fidei titu-
,

da mc. [-) Iterum iterumque iogeminat am- hatio, et infidelitatis pignus,at tituhans ille, :

plius lava me, significans , ut expendit D. et infidelis Apostolus sic a fletu firmus ac
Augustinus , se cupere ex omni parte et un- flecti nescius exsurgit, ut coeteros fidei sta-
dique lavari. Lsqucquaque, Domine, lava me lnlitate firmaret. A lacrymis sese stahilivit
Petrus, firmitatemsihimutuat, sicquesupra
(1) L. 3i. c. 1, —(2} Tert. I. dc An. 8. (3) Tcrt. —
reliquos alte suhlimat, ut suldimitate quam
L. <le Bapt. 8. — Tcrf. L. de Bapt. 3. — (5) Tert.
L. de Bapt. 7. —(4)
(6) D. Auibr. L. 10. in Luc. c. 12. (1) L. q. Vet. et Nov. Test. q. 11. — (2) Tcrt. L.
— (7) Psalm. 5o. dc Bapt. 3. — (S) Serm. 47- de Fet. Lacr.
 LACRYMtE. — CONCIO VI. 3;
lacrymis obtinuit, fidelium omnium firma- vent , prudentioresque evadunt
exinde ,

mentum esse ac dici mereatur. Videte quan- poenitentiae student, et contritionis lacrymas
tumftetus projuit Petro : antequam fleret, fundunt ,ardenliori charitate Deum diligunt;
lapsus esl; postquam flcvit , erectus est : et diligenter ad Christum animarum medicum
qui ante lacrymas pravaticator exstitit,post accurrunt. Cceterum peccatrix fil bona,Jit
lacrymas pastor assutnptus est. (i) Sic est sancta, Jit innocens, cum tetigerit gratia lar-
lucrosum lacrymarum commercium, utpatet gitorem. (i) IdcircoD. Ambrosius peccatores
adhuc Magdalenoe exemplo, quoe suis fleti- poenitentes sedulo vacantes sic cum
, virtuti
bus virginum altigit meritum et honorem. Deo loquentes Plus acquisivimus
inducit :

3. Ordinato per clementa mundo , cum in- qui plus peccavimus , quia beatiores facit
colce darentur , primis aquis pr&ceptum est tua gratia , quam nostra innocentia , tantam
animas projerre : primus liquor quod viveret enim gratice abundantiam profusce lacrymce
edidit.{i) Aquae vitam animantibus pr.ebuere comparant , ut excedant aliquando flentes
naturalem ; Magdalenae flelus vitam compa- peccata sua, eos qui nunquam peccaverunt
rarunt supernaturalem , ardentiori charitate et gratiam amiserunt (2) : uf poenitentis et
cor ejus sufflammarunt et virginum hono-
, lugentis, Deumque ardenter amantis Magda-
rem adaequarunt. D. Ambrosius de Samarita- lenae constat exemplo quapropter Ftatres,
: :

na sic fatur Novo admirationis gencre mu-

: , si nos esse peccatoi es novimus , et esse nolu-
lier, qute adputeum Samatia? meretrix ad- mus peccatores, pedibus Chrisli demus lacry-
vencrat a Christo Jonte casta regreditur.
, , mas ; imitemur hanc mulierem quam con-
(3) Deinde ad Magdalenam conversus, post spicimus,non solum caruissepeccatis, sed ad
meretricem, ftt virgo , scilicet virginis at- totam sanctilatis virtutem pervenisse (3),
tingit meritum. Plus audet D. Chrysostomus meruissequesuislacrymis sublimem felicitatis
virginibus illam praeferens llla iu Evange- : gradum.
lio meretrix , virgincs quoque ipsas hones-
tale superavit incredibilis iu Christum amo-
, «a»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»**»*»»»»**
ris igne succensa , ct a maximis sordibus
peccatorum largissimo lacrymarum Jonte CONCIO SEXTA.
purgata. (4) Addit Modestus Archiepisc.
Hierosolymitanus apud Photium : Magda- Christus Tioxmnus felices lugentes (4): ait
lenam ob puritatem et amorem quo poeni- hoc tamen non solum difficile , sed etiam
tens Christum complexa est, Mariam de no- impossibile videtur. Illutl paradoxon nonnisi
mine Deipara? nuncupatam.(5)TnnlamMag- cum stupore miratur D. Chrysostomus , di-
dalenae dignitatem stnpens Cardinalis Da- cens : Flere et simul beatus essequisqueat?
mianus , exclamat Venial nunc omnis
: Neque putet hoc amigma esse (5) intelleclui
innocentium chorus, et tota virginea puritas inintelligibile, et sermone ineffabile. utNam
adunetur, qui ad istam gloriamaspirare, ne- ratiocinatur D. August. Non est rcs tam vi-
dum transcendereaudeat.iG^Quammuhisunt cina miseria? quam laerymaz : et nulla lon-
qui illibatum virginitatis amiserunt florem ! gior a miseria quam bcatitudo , et tamen
quos sequentibus verbis animare nilitur dicitur: Beati qui lugent (6); et dicitur non
D. Ambrosius Hojc virtus Chrisli cst ut
:
, ab homine mendaci, sed a veraci Christo ,
quantumvis peccator , quiejus unda se lave- sed ab ipsa humanata veritate , non semel ,
rit ,denuo in virginem reparatus , non tne- sed multoties, Bcatiqui lugent, et iterum ,

minerit ante quid flcverit et recidiva nativi- Beati qui nunc fletis. Et vere beati
,
nam la- ,

tate , infantia? innocentiam prajerat,juven- crymae quas ex contritione et Dei amore

tutis scelera non agnoscat fttque virgo ftde fundunt , 1. Elevant in coelum ; 2. Meren-
,

Christi, qtti fuerat adulter corruptione pec- tur coelum ; 3. Proegustant et proelibant coe-
cati. (7) Poenitentiae lacrymis recidiva nati- lum.
vitate David Dei amicitiam recuperavit
I. PARS. 1. Sed tu pcregrinus mundi hu-
,

Petruspastorale offlciumfirmavit, Magdalena

j us dvis supernce Jerusalem (7), Christiane, ^

virginum meritum coasquavit. oporlelut fleas,sed recordando Sion « multi :

Etiam lapstts Sanctorum utilis : dum ex en m fl ent f] elu Babylonico quia et gaudent ; :

illo dejiciuntur, periculum peitimescunt

gaudio Rabylonis ; quia gaudent lucris , et
occasionemque cadendi fugiunt , praeca- fl ent
,

utrumque de Babylonia est ; ^^ :

Max. Hom. dc Latr.— (2^ Tort.L. deOapt.

(1) S. 3. (1) Chrysol. Serm. 94.— (2) In Psal. 3;. — (3) Chrys.
— (3) de Salom. c. 5.
L. —
(4) In Psalm. 5o. — Serm. 94. — (4) Tcil. L. de Cor. Mil. i3.
— (5] Hom.
KiMiot. PP. p. 5i6. —
(6) Serm. de S. Magd. — (5)
(7) i5. in Matth. — (6) In Psal. 85. —
17) Tert. L. de Cor.
Apol. David. c. 8. Mil. i3.
 LACRmaE. - - CONCiO VI.
33
fletedebes, sed recordando Sion. Si recor- aquas qure sunt supra flrmanientum nam ;

dando Sion fles , et quando libi secundum super ccelos et usque ad ipsum Dominum
Babyloniam bene est oportet ut fleas. » (i) ,
imber humanarum prosilit laciymarum (1) ,
Hujus rationem subministrat Apostolus : quoe fecundantes animam virtutibus, me-
Noster, inquit municipatus in cce/is est.(i)
, rentur coelum.
Divinitus olim orlusfons de maxi/la (3) in II. PARS. De terra matcria convenit ,

tiltum scaturire coepit, pra figurans lacrymas, non lamcn humecta et succida ,
liabilis , nisi
quse ut fatur Syracides, a maxilla viduce
, quam scilicet ante quartum diem segregatce
asceiulunt usquead coelutn. (4) Verum cum aquce in stationem suam superstite humore
lacrymae viduae ad maxillam descendant, et limotemperarant. (2) Quemadmodum autem
innato aquarum ponderedecidant in terram, sine aqua est terra imparata (3), sterilis , in-
unde illis vis et iropetus ut in coelum usque fecunda , et ad producendum inepla , sic, o
salire videantur? Hoc tamen bene percipi Deus anima mca sicut terra sine aqua ti-
,

poterit ex aquae fontis consideratione : ete- bi. Uti autem terra imbre rigata florescit,
nim qui fontium originem investigarit , faci- et ut fatur nonnemo de rosa loquens ,
quae
leagnoscet tantoeos altius in valle scaturire, ardore solis deflorescens, fit irrigata viva-
quanto e vicinis montibus per subterraneas autem proprie significal bumec- cior : rigare
venas profundius aqua descenderit; ita ex quod innuit Ecclesiasticus dicens tare ,
:

corde bumili et contrito, excelsos in ccelum Rigabo horlum meum plantationuin (4): Apos-
lacrymarum fontes divina virlute prosilire lolus quoque ait
, Ego planlavi Apollo ri- : ,

coroperiet ut expertusest Vates Regius,qui gavil. (5) Ut aulem imber de coelo cadens
,

ascensiones in corde suo disposuit in val/e rigat et fecundat saluberrimus terram , ita
lacryinarum. (5) Aquis diluvii de terra ele- lacrymarum ros, de oculis
decidens , rigat
vata est arca in sublime (6), anima quoque in animam , eam gratia meritisque fecundat ,
limo profundi , et luto peccatorum defixa , pulcbros virtutum germinat flores copiosos ,

lacrymarum exundantia altollitur. O felix bonorum operum producit fructus. Non sic
di/uvium ! o fe/ices lacrymas , quce animum semina delapsus imber germinare et cres-
dolentem levant , et peccatorem imo tartaro ccrefacit , ut pietatis semen excitat , et ver-
infixum sublevant in sublime ! (j)
, nare facit ex lacrymis ruens imber. (6) Ani-
Mullum sublimatae fuerunt aquoe tempore mam sterilem cum hyeme glaciali fecundi- ,

diluvii , nam , ut ait aqiue prce-

sacer textus , tatem vero cum verno pluviae irriguo belle
valuerunt nimis super terram , opertique comparat , quamvis longiuscule Petrus Da-
sunt omnes montes excelsi , quinque cubitis mianus Lacrymarum maclor ad proferenda
:

altior fuit aqua super montes , quos operue- viriutum germina , nostri cordis arvafecun-
rat. (8) Longealtius elevatae sunt aquae quas dat : Stfpe namque miscrabilis anima tan-
supra firmamentum posuit Deus , vel ad quam sub pruina/i glacie , comas et folio-
temperandos siderum ardores, vel ad occul- rum otnamenta deponit, et recedente gratia
tandosetnpyrei fulgores,vel, ut vult V.Beda, ipsa sibi derelicta tota remanet aricla, el
utearum ingenti copia , laxatis cceli catarac- quasi decidentium florum videtur decore
tis generale orbi diluvium , quod praevide- nudata : scd mox ut lactyma? ex munere inti-
,

rat, induceret. Quavis autem ratione id fac- mi inspectoris eruperint, prolinus hac eadcm
tum sit, supra firmamentum collocatasaquas aniina rcvircscit , co^poris ignavi frigore
asseverat Scriptura Fiat firmamentum in solvilur et tanquam arbor vema, austri fo-
:
,

medio aquarum et dividat aquas ab aquis mite recalescens , redivivo virtutum suaruin
,

(9) de quibus Psaltes adhucloquilur : Aquce flore vestitur. (n) Itavjue lacrymarum mador
:

qiuv supercoelos sunt, laudent nomen Doinini. viror animi est , fertilitatis fomes , flos vir-
(10) Per aquas quae super ccelos sunt, Tbo- tutum et fecundus earum proventus. Steri- ,

mas AnglicusCardinalis (11) intelligit lacry- lescit aniina, quoe hocccelesti oculorum rore
mas qune propter causas ccelestes et a?ternas non madet qui genas boc imbre rigat, coe- :

fusae , laudant Dominum , nec quemquam ad lestes in terra producit fructus.

Deum pervenire , nisi bas aquas penetrando, Quod lepide et eleganter vitis compa-
viam sibi lacryniis straverit, quae altius as- ratiune declarat S.Zeno Veronensis Vinea
:«
cendunt quam aquse diluvii nam rigant ;
menstruaservata amputatur in surculum,pal-
coe/um (i2),magis adhuc sublimantur quam mes scrobem dimittitur ut animilus ibi-
in ,

(0 D. Aug. —(2) Tert. L. de Cor. Mil. 10. — (3)Ju- dem genitalis humor, manente semper secum
diL-. i5. — (4) Eccl. 35. — (5 Psai. 83. — (6)Gen. 7.
—
)

— Grcg. Or. 3. — (ieu. 7. — Gin. Chryso!. — Tert. L. dc Bapt. 3. (S) Tert.

(7)
— [10) P«ial.
I\'az.

148. — lu) Ia
v 8)

Psal. 1. — (12)
(9)
Clnysol.
1.
—
(1)
(4) Cap. 24. — (2)
(5) 1. Cor. 5. —(6) D. Chrysost.
—
Scxui. <j3. r7) Opusc. i3. 12.
 LACRYMjE. — COSCIO VI. 3r>

substantia nutriatur auxiliare illi necessa-

: illud erat Christtts, venenatce et amarce rc-
rio adjungitur lignum , cujus tutela sese tro naturce venas , in saluberrimas aquas ex
sustollat ; at ubi adoleverit in vitem perfec- sese remedians. (1) Illa ad coclum sterilisest,
lam, ejus omnes criues luxuriosi tunduntur: terram duutaxat rigans et fecundans, ter-
tum solemniter plorans , clementer imbre renoscpue solummodo producens fructus :

suo rorans conceptaque musti felicibus la- haec animam gratia fecundans pietatis et ,

cryiuis fluenta denuntiaL statim oculis aper-: sanctitatis producit effectus , et hnjusmodi
tis folia radiata procedunt ; quibus subjecti, virtutem mutuatur ab unione cum sanguine,
ac se commendantes sequaces fructus arri- qui exivit ex lalere Christi. Quod significa-
deut. » Materiatam vineam cum mystica tum vult I). Ambrosius in rnixtione aquae in
comporut Zeno, nimirum cum Ecclesia. Per Eucharistioe consecratione. Qtticl sibi vult
surculos , Christianos ad Christi fidem elec- ista mixtio? Accipe rationem : untts dc mi-
tos intelligit ,
per scrobem baptismatis acci- lilibus lancea tetigit latus Christi, et de la-
pit foutem, in quo renati a morte peccati ,
tere ejus aqua Jluxit et sanguis : aqtta ut
ad vitain gratre reviviscunt. Lignum auxi- mundaret, sanguis ut redimeret. (2) Illa est
liare quo portatur , est crux dominica , sine inanis etevanida, quia nec a chaboli lyranni-
qua nec vivere , nec immortalitatem conse- de liberat, necamissam gratiam recuperat ,
qui valet Christianus ; luxuriosi crines falce nec gloriam et felicitatem nobis comparat :
tunduntur, id est , omnia omnino peccata
,
hasc trinum illum praestat effectum ; nam a
baptismate , Spiritusque Sancti vigore am- diaboli lyrannide liberat quod praefigura- :

putantur; nota quae subjicit Plorat feliciler
uitis purgata materia : de homine loto Jeli-
cius manant doctrince coclestis divina Jluenta:
ruptis oculis , id est , spiritualiter patefactis,
prcecedentibus Joliis Jruclus sequela sese
commendat. O quam sua\ is et gratus est fruc-
tus , qui ex lacrymarum sequitur imbre
: tur ; primo quidem cum popultis de /Egyp-
to expeditus , vim regis jEgrpti per
aquam evadit , ipsum regem
transgressus
cu/n totis copiis aqua extinxit , quce Jiguia
manifestior in Baptismi Sacramcnto ? libc-
rantur de seculo nationes , per aquam sci/Uet,
! ct diabolum domiiiatorem pristinum in aqua ,

Poenitens rorans piis flelibus humani cordis oppressum dereli/iquunt. (3) Deinde poeni-
agrum abunde rigat,et adomnium virtutum tentiae aqua ejecto de corde diabolo gratiam
felices proventus fecundat; ex Minutio Fe- recipit , et amissam per peccatum Spiritus
lice , Indus Jlumen
, et sercre Orientem di- Sancti prnesentiam recuperat. Ita reslituitur
cilur , Multo felicius contritio-
et rigare.(ij hoino Deo ad simi/itudi/tem ejus qui retro
nis Iacrymoe, non tantum rigant et fecundant, ad imaginem Dei fuerat: enim illumrecipit
sed etiam pietatis et virtutum semina ferunt. Dei Spiritum ,
qttcin de afjlatu
tttnc ejus
Duplex est aqua pluvialis una , fontalis
: acceperat , sedpost amiserat pcr de/ictum.(4)
altera. Illa ex terrae exhalationibus, et maris Tandem poenitentiae et contritionis aqua
vaporibus a se attractis et resolutis, confla- vilam cvternam gubernat , et in ccclesti pro-
tur , ista de petra seu rupe dimanat ; illa curat (5) ; et adhuc in hac vita praelibal et
sordescit , et cum luto miscetur , ista de praegustat.
suo pura (2) in rivos diffluit ; illa descen- 3. Christiane , nihil tibi cum gaudiis se-
dit in terram , ista sursum versus suam sca- cu/i t immo contrarium debes. Seculum enim
turiginem ascendit ; illa fecuudat tellurem , gaudebit , vos vero lugebilis. (6) Christia-
et terrenos duntaxat producit fructus, ista norum luctus mundanorum risui et gaudio
hominem refrigerat ejusque sitim exlinguit. opponitur. Hominibus omni gaudio de mun-
Duplex illa aqua binam lacrymarum denotat dana prosperitatediffluentibus arridet secu-
undam quarum una est pluvialis ex maris lum ; Christus vero vae dicit ; at econverso
:

vaporibus conflata ; altera fontalis et viva , Christianos pie lugentes proedieat felices :
de rupe dimanans. Ilcec est aqua quce de Deati qtti /ugent , cjuoniam ipsi consolabun-
comite petra populo deflttebat. Si enim petra tur. (7) Non solum pro futuro, sed etiam
Christus (3) , sine dubio aqua lacrymarum pro pravsenti. Pro futuro consolabuntur
a Christo vivo fonte dimanat. Illa non est tum quia Deus lacrymas eorum delebit ,
ad potum humanum apta, cum sit venenosa, tum quia luctuin in risum commutabit, tum
et interdum bubones, aliaque insecta vene- quia pro mcerore spiritum ovantem praebe-
nata pluat ; haec est ad restinguendam ho- bit lacrymas Deus delebit Et absterget : :

minis sitim peridonea. Etenim aqua de Detts omnem /acijmam ab ocu/is eorum. (8)
a/naritudiiiis vitio in ttsum cominodtttn sua-
vilatis Mosei li<riw remediatur. Li"iium ("' Tort L df Ra P f 9- 2 r" 5 dc Sacra. c. 1. —
—
'
- - - -

f _ (:1; Tert. L. de liapl. 9. (4)

( )

Tert. L. tk Bapt. 5.
fi) In Onta. — (2) Tert. L. de Bapt. 3. — (3) Tert. — (5) Tert. L.de Bapt. 3. — (t>) Turt. L. de Cor. Mil.
L. de Bapt. 9. ,3. — ;
7 ) Matth. 5.— (8) Apoc. 21.
 4o LACRYMiE. — COISCIO VI.
Syrus vertit Deficict omnis lacryma. Ter-
: autem auimadvertit D. Augustinus , lugentes
tullian. vero legit, delebit: Proinde etJoanni bcatos dicit; videlicet beatosin se, Iugentes i.n
angelus : Et delebit Deus omnem lacrymam /'e.(i) Qui luget,ase exit,a seperegrinatur, et
ab oculis eoruni. Et rursus : Detis enim dele- suiprofugusaut exsul in requa angitur, luget
bit omnem lacrymam ab oculiseorum; et mors in se autem jucunde beatur, felicitalis gaudia
hactenus. (i) Non creatura aliqua absterget praelibans, utexperimentodidicit D. Hierony-
lacrymas ab oculis Sanctorum, non legatus, mus Mihi testis est Dominus, post multas
:

non atvelus, sed Deus ipse officium lacry- lacrymas , post coclo inha?rentes oculos, non-
mas abstergendi sibi reservat. Alia aliis cre- nunquam videbar mihi interesse agminibus
didit negotia Mariae Joannem , Joanni Ma-
: Angelorum (2), tanta est lacrymarum suavi-
trem Pelro Ecclesiam , paternis manibus
,
tas ut eam omni mundanae duleedini praefe-
spiritum dedit ipsemel delendi lacrymasas-
: rat, et Paulinae exstasi adaequet S. Epbrem :

sumpsit officium, imo proprium est manus Certe scitote,fratres, nonjore in tcrra quid
divinae negotium. Fe/ices /acryma?, quas be- du/cius gratia /acrymarum : si quis vcslrum
nigna manus Conditnris absterget , et beati expertus /acrymarum duicedinem mcdiante ,

ocu/i qui in talibus /iquefieri fletibus e/e- oratione desideraverit elevari e tcrris ; totus
gcrunt. (2) Tertullianus lutum quo figulatum hic extra corpus coc/um fcrtur : et quid
in
est bominis corpus de contactu divinaj ma- dico extra corpus ? imo extra seculum uni-
nus commendat Itaque totiens honoratur ,
: versum totus est , nec amplius conversatio
quotiens manus Dei patilur , dum tangitur , ejus invenitur in lerris. (3) Augusta profeclo
dum deccrpitur , dum deducitur , dum ef/in- Pauli praerogativa , quod sive in corpore ,
gitur. (3) Lacryma quoque toties bonoratur, sive extra corpus nesciens mirissima extasi
quoties manu Dei langilur , dum siccatur , raptus sit in ccelum homo lugens arcanala-
:

dum abstergitur , dum deletur, dum in ri- crymarum virtule, Pauli aemulans gloriam ,
sum commutatur. Beati , inquit , flentes at- non solum e terris elevatur, sed etiam totus
que lugentes Iiaque talibus el advocatio et
! extra corpus in ccelum fertur. Et quasi parum
risus promittitur (4) Peccatoribus ridentibus sit lacrymas acqur\sse Paulin&> exstasi, plus

in boc seculo luctus minatur in futuro ;

, audet D. Cbrysostomus, et Paulum lugentem
nam extrema gaudii luctus occupat, pceuiten- praefert Paulo spiritu in coelo commoranti,
tibus vero in terra lacrymantibus risus pro- felicioremque praedicat Apostolum quod fle-
mittitur in futuro. Bina commutatio eaque verit quam quod in coelum raptus sit. Vi-
diversa ,
gaudii scilicet in luctum , et vice derant paradisum isli ocu/i, viderant tertium
versa luctus in risum. Vicibus disposita res cozlum : sed eos non tam censeo beatos prop-
est ; nunc illi /wtantur , nos conflictamur. ter hoc spectacu/um qnam propter /acrymas
secu/um , inquit, gaudcbit , vos tristcs eri- per quas viderunt Christum. (4) Apostolus
tis (5) : sed tristitia vestra vertetur in gau- raptus in tertium coelum intelligitur supremis
dium. Quod testatur Propbeta Evangelicus Angelorum cboris interfuisse, id est inter ,

se missum asseverans , ut ponat lugentibus agmina Serapbim seu Cberubim secretaDei ,

oleum gaudii pro luctu pal/ium laudis pro ,

vidisse (5): non tamen ob banc visionem
spiritu maeroris. (6) Paraphrastes Cbaldaeus felix propagatur , sed est beatus quodfleve- ,

pro spiritu mceroris vertit spiritum ovantem : rit. (6) Inde binam infert Tertull. conclu-
quia llebilis spiritus moeroiis in spiritum sionem in Christianorum persona loquens :

ovantem et triumphum agentem est trans-

, 1. Non ambiamus criminosam mundanorum
mutandus. laetitiam, ne pariter nunc gaudentes , tunc
Et quasi parum sit quod spiritus moeroris quoque pariter /ugeamus (7), scilicetin infer-
sit infulurotriumphaturus, Deatiqui lugent, no , ubi nihil lacrymae proderunt 2. Lugea- ;

quoniam ipsi consolabuntur{j), etiam de prae- mus cum ethnici gaudent, utcum /ugere cccpc-
senti, spiritus moeroris est spiritus ovaus ob rint , gaudeamus in coelo , ubi poenitentiae
gaudium coeleste quod praegustat quare : et contritionis luctus ineffabili etaeternogau-
Christus Dominus /<?//cw ail lugcrdes. (8) Ut dio munerantur.

Tert. L. dc Res. 5;.

(1) —
(2) D. Bern. i.i Declam.— In Psal. 85. — (2) Ep. 9. ad Fnstoch. (3) Tom. —
(3)Tert. L. de Hcs. G. —
(4) Tert. L. de Pat. 11. —(5) 1.
(1)
ad Or. de Extr. Judic. — (4) liom. 12. in Ep. aJ
Tert. L. dc Specr. 28. (G) Cap. 61. —(7) Matlh. 5. — Coloss. —
(5) S. Anselm. in 2. Cor. 12. —(6) D. Chrys.
— (8) Tcrt. L. deCor. Mil. i3. _ (-) jcit. L. de Spect. 28.
 LEX JUSTITLE. — CONGIO I. 4i

LEX JUSTITIiE
SCHOLIUM.

Scxluplex in prcrsenti consideranda est lex Justitim : i. Viriin uxorem ; i.

Uxoris in virum ; 3. Parentis in filium ; l\. Ftlii in parentcm ; 5. Domini in
servum ; 6. Servi in dominum.

€>?€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€€«€€€€€€€%€€%€€€

CONCtO PRIMA. sanctatn et sinceram societat.em. (1) Que-

madmodum plures bomines aduuantur , vel

Viduam per marili necem a conjugio ad unam militiam ex qua dicuntur commili-
exemptam felicem praedicat Tertull. Desi- tones vel ad unam negotiationem exercen-
;
,

isti esse debitor. O

felicem ! non habere
te
dam ex qua dicunlur socii negotiationis
,
:

cuidebitum solveres, et a quoexsolvereris ! (1) sic vir et mulier adunantur et conjunguntur

Quandiu conjuges vivunt, sibi mutuo sunt adunam vitam domcsticam; et ut fatur Guil-
debitores, neque ab ejusmodi debito libe- lelmus Parisiensis , ad vinculum sancta? so-
rantur , nisi per alterius mortem. Nam utra- cietatis. (2) Illam viri et uxoris societatem
tiocinatur Guillelmus Parisieusis Antistes :
primam existimatD. Augustinus: « Quoniam
Matri/nonium est sancta et perfecta socie- unusquisque bomo humani generis pars est,
tas maris et femince in genere Iiumano: sh<e et sociale quiddam est bumana natura, mag-

vinculum, sive necessitudo , qua? eos hujus- numque babet et naturale bonum vim quo- ,

modi societatis facit invicem sui in alteru- que amicitiae ob boc ex uno voluit Deus
,

trutn debitores. (2) In sequentibus debitum
uxoris in virum elucidabitur
rumtrinum debitum viri in mulierem estex-
pendendum. Vir siquidetn tenetur uxorem
omnes bomines condere, ut in sua societate,
; in praesentia- non sola similitudine generis, sed etiam cog-
nationis vinculo tenerentur. » SocialesDeus
bomines effecit, et ut firmior esset inter il-
,

1. In sociam babere Tenere los societas, eos co<matiouis vinculo foedera-

; 2. diligere ;

3. Ad bonum instruere. vit Pritna itaque naturatis humana? socie-

:

ta/is copula, vir et uxor est : quos nec ip-

I. PARS. Societales Ecclesiarum defen-
sos singulos condidit Deus , et tanquatn
de. (3) Societatessunt in triplici differenlia:
alienigenas conjunxit , sed alteram crea-
aliae Ecclesiasticae ; aliae Politicae ; aliae Do-
vit ex altero : signans etiam viin con-
mesticae : ecclesiasticae quibus Cbristiani
,
junctionis in latere unde illa detracta
eamdem profitentes fidem in eadem discipli-
, ,

formata est : laleribus enitn sibi conjungun-

na confcederantur; politicae, quibus vel cuncti
tur, quipariler arnbulant, et pariter quoatn-
cives in eadem urbe sociantur , vel regnicolae
bulant intuentur. Quanta sit societas inter
ejusdem regis subduntur imperio ; domes- ,

virum et feminam duplici ratione ostentatD.

licac, quibus conjuges uniuntur ad invicem.
Augustinus : tum quia femina ex viro for-
ISiecesseest adunalionctn inaris el feminwso-
cialetn esse , hoc vinculo societatis adstric-
mata est , tum quia formata ex latere vrri ,

ut qtiaedam inter illos velut paritas denote-

tam. (4) Quapropter matrimonium dicitur
tur. Tertiam subjungit Tertullianus ratio-
conjugium essentialiterque importat mariti
,
nem ex nexu matrimonii desumptam : Ubi
et uxoris conjunctionem factam ad ineundatn

<<)Tert. L. <1<: Exh. Cast. 10. —

(2) De Matr. c. 1. — (1) D. Aug. L. de Bon. Conjng. c. 9. — (2) L. de Bon.
3 Tert. L. de Spect. 29. —
(4) GuiL Par. dc Matr. c. 2. Conjiig. c. 1.
42 LF-X JCSTITLE. — CONCIO I.

enim luo i'i u.nam carnem efHciuntur perma- arbitrium mutandum velusurpandum fuit ?»
trimonii ncxum. (i) Quo major est viri et (i)Sisecus feceris , non eris immuuis acul-
inulieris conjunctio, eo naajor debet inter pa violans societatem fortunae agensque
,

illos esse societas, in, i. Forluna ; 2. Disci- conlra voluntatem viri qui te babet in »0- ,

plina: 3. Vita individua. ciam,non solum in fortuna, sed elram in dis-

Conjuges pariter jn angustiis in rcfri-
1. ,. ciplina.
gcriis (2) esse debent. Oportet eos in eadem 2. Quale jugum fidelium dunrum unius ,

furluna bonorum etcommunione sociari. spei unius voti, unitis diseiplince, ejusdem ,

Si antiquitus inter fideles eratbonorumcom- servitutis ? Simul orant, simul vohttantur, et

munio ut ipsimet fatenlur apud Tertull. simul jejunia transigunt: in Ecclesia Dei
,

Omnia indiscreta sttnt apud nos pra?ter pariter utrique, paritcr in convivin Dei : so- ,

u.vores (3) quanto magis omnia debentesse nant intcr duos psalmi et hvmni
,
et nttituo ,

communia inter conjnges inter quos nuVa provocant quis melius Dco
, suo cantct. (2)
•itus carnisve discretio ? Atquin vere duo Fuse dinumerat Tertull. officia pietatis quae
//.' carne una. Ubi caro una unus et spiri- , simul praestant eonjuges , qui in disciplina
tus. Uxoratos christiana et catbolica sociantur :

Ideoque cum sint unus spiritus et una nullatenus in reiigione dissentire vult Plu-
caro nihil proprium possident sed omnia tarcbus : « Cum sit primus et maximus
, ,

sunt iliis communia et ob banc causam se Deus quem vir censet esse colendum so-
:
, ,

mutuo munerare conjuges interdiclum est ,

luni cum uxore cognoscere decet curiosaeque :

ue quid non sit commune : « Romanorum religiones et peregrinae superslitiones a ves- ,

legum lator munera vicissim dare , et capere tibulo domus arcendaesunt » (3) Imo ipse- :

conjuges vetuit ut omnia communia esse met Deus fidelis cum infideli probibet con-
,

existimarent. » (5) Qttid enim magis unum jugium ut constat ex Deuteronomio ubi , ,

quam illi quibus cst ttna caro una mensa, vetat Hebraeorum filios cum Gentilibus ma- ,

unus thorus harreditas una ? (6) Duplex trimonio conjungi, ne relicto veri Dei cul-
,

persona ad matrimonium accedit, virtute tu serviant idolis , quia mulier gentilis ,

autem conjugii exduabus eadem caro, idem seducet filium tutun , ne sequatur me ut ,

spiritus eadem velut natura et persona magis serviat diis alienis. (4) Eamdem pro-
,

coalescit Non aliam crgo habct naturam bibitionem intimal adbuc Judaeis, cujusbanc
:

mulier , quod attinet ad humanitatem, aliam subministrat rationem loquens de elbnicis

rero videtur vir habere sed eamdcm. (j) uxoribus. Certissime avertent corda vestra ,
,

]'x communione camis spiritus et buma- ut seqttamini deos alienos. (5) Apostolus
,

nitalis recte colligitur bonorum communio , quoque Corintbios ad fidem conversos a

scilicet inter conjugos, quos Deus conjunxit, matrimonio cum infidelibus quinque validis-
natura sociat (8) , ut sit illis indiscreta for- simis rationibus divertere nititur. Nolite
tiina. jugtim dttcere cum infidelibus (6) scilicet :

Persaepe tamen vir ipsam violat humanam imparet dispar. Conjugium imparingens est
societatem (cj\ vel quando uxori denegat jugum et onus
•
perinde ac si bos , equus , ,

necessaria atl victum vestitum et domus aut asinus idem currus subeant jugum , in-
,

regimen vel quando familiam depauperat,

, gens uterquejugum et laborem subit, obdis-
aleae gulaique fortunae bona consumens; vel parem et incongruum socium quod probi- ,

(juando sua i^navia et nealisfentia facultates betur in Deuteronomio Non arabis in bo- :

non conservat, aut incrementat. Nec minus ve et in asino (7), ubi inbibetur , ait D.
foitunae societalem violat uxor quae familiae Hieronymus , ne fidelis cnm infideli matri-
curam negligit aut facultates ludo et luxui , monio conjungatur ; 2. Qua? socielas lueis
vestium insumit. Nam ut ratiocinatur D. ad tenebras ? Quasi Sicut lux et tene-dicat :

August. « Si faciendis eleemosynis , et in brae nequeunt simul in eodem loco aut sub-
pauperes impendendis rebus tuis de quo , jecto convenire , ila fidelis luce fidei illus-
bono opere et magno tam evidentia prae-
, tratus, nequit conjugio copulari cum infideli
cepta sunt Domini, cum viro tuofideli, con- infidelitatis tenebris obscurata. 3. Qucc con-
silium communicare deberes ejusdemque , ventio Christi ad Bclial ? Fidelis pertinet
non spernere voluntatem quanto magis de , ad Christum , infidelis ad diabolum idcirco :

l.abitu atque vestitu nihil tibi praeter ejus nequeunt conjugio copulari. l\. Quce pars fi-
(lcli c " m *"fideli ? Quantum distat cceium ab
(i)Tert. L.deVel. Virg. 5. (a) Tert. L.a.adUxor. —
8. -{->
Tert. Apol. 09. —
(4; Tert. L. 2. ad Uxor. 8.
— 5) rlatarch. —
(6) Pct. Dam. Serm. 1. in Ded. Ec- (1) Ep. 109. ad F.cdiciam. — (2) T<>it. L. 2. ad Ux.
.!. Alex. L. 4- Strom. —(8 Ckryti iL Scrm. S. — J\ ln Priecept. Connub. — f4)Cap. 7. — (5) L.
<jj. — [g; D. Aug. L. 22. Cont. Faust. 47. 3. IVg.it. — ^G)"2. Cor. 6.— (7)Cap. 22.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO I. 43
infenio , tantum fides ab uxorein ne accersas tibi :
infidelitate distat : aliena/n a fide lua ,

unde cutn fidelis ab infuleli toto genere dissi- Cum sancto sanclus eris , et cuin perverso
deatt , nullam cumilia potest habere commu- perverteris : si hoc in aliis quanto magis in ,

nicationem. 5. Quis autem consensus templo conjugio , ubi una caro et unus spiriius estP
Dei cum idolis? Templum Dei templo doe- Quomodo autem potestcongruere charitas , si
iiionum non potest associaii fidelis autem : discrepet fides ? Subjungit Ambrosius :

est templum Dei infidelis auteni tcmplum

, Sape illecebra mulieris decepit etiam fbrtio-
JiaboK (juocirca
: hujusmodi cultus dispa- res maritos , et religione fecit discedere , et
ritas impedit matrimonium conlrabendum , ideo tu vel amori consuie , vel errorem cave
et dirimit contractum in conjunetione ete-
; (i) ; inde sapienter concludit Primo ergo in :

nim fidelis cum infideli nulluin matrimonium matrimonio religio qua?ratur , et ut ait
bonum perfecte etcomplete reperitur. Non ,
Chrysolog. Vir conjugem deducit ad fulem ,
i. Bonum fidei, quae non servatur ad Deum ne quod unum est in carne , spiritu sit diver-
etsi inlerdum ad hominem. Non, 2. Bqnum suin. (2) Nam ut bene fatur ad propositum
prolis, quam parens fidelis ad cultum Dei , Philo Judaeus Solius Deicultus , esl amoris
:

iufidelis vero ad cullum idolorum educare et benevolentio? vinculuminsolubile. (3) Qua-

nititur. Non,3. Bonum sacramenti, quia non le est vinculum inatrimonii, quo vir et uxor
significat actualiler conjunctionem Christi conjunguntur , ut habent individuam et in-
cum Ecclesia. Jure merito fideliscum infideli dissolubilem vitae societatcm.
matrimonium prohibilum comparatione de- 3. Ob individuam vitae societatem , quse
clarat Tertuilianus ISonne etiain penes na-
: iuter conjuges intervenit ; Relinquet homo
tiones scvcrissimi quique domini et disci- patrein et matrem, et conglutinabitur mulieri
plinue teuacissimi servis suis foras nubere suai , et erunt duo in carne una. (4) Ut au-
inlerdicunt ? scilicet ne in lasciviam ej.ce- tem aliorsum ratiocinatur Tertull. cum quid
dant , officia deserant dominica exlraneis , exlraneum extraneo adglutinatur , concai ua-
pro/nant. Non/ie insuper censuerunt servi- tur convisceratur cuin eo cui adglutina-
et
luti vtndicandos , qui cum alienis servis post tur. (5) Homo per conjugium mulieri adglu-
do/ninorum denuntiationem in consuetudine tinatur , et ita cum ea concarnatur ut ex. ,

perseveravei unt ? Severiores habebuntur tcr- duobus fiat una caro , indissolubili conjunc-
rena? discipli/ue. ccclestibns prcescriptis ? ut ta vinculo. Tantum valet sociale vinculum
Gentiles quide/n extraneis junctu , libertatcm conjugum , ut cu/n causa procrcandi col/ige-
sua/n a/nittant : /wslra? vero diaboli servos tur , nec ipsa causa procreandi solvatur :
sibi conjungant et in slalu suo perseve- 71011 eniin potest dimittere stcrilem uxorem
rent. (1) (6) : manetenim vinculum nuptiarum, etiam
Et qnamvis cultus disparitas quae est in- ,
si proles cujus causa inilum manifesta est ,

ter Caiholicum et htereticam , baptismi sterilitate nou subsequatur. Ultra bonum

charactere insignitam non impediat verum prolis datur bonum sacramenti, quod in con-
matiituonium , nec dirimat contractum , jngibus sterilibus reperitur imo absque bo- :

graviter tamen peccat fidelis contrahens ma-
tritnonium cum hoerelica Habes causa/n ,
qua non dubites , nullu/n hujusmodi matri-
monium prospere decurri , du/n a malo co/i-
ciliatur , a Doi/iino vero
domus pax turbatur,
infirmatur , fides periclitalur
tiane non educatur, mores depravantur, of-
ficia pietatis et misericordiae impediuntur
,
no prolis , et bono fidei conservatur conju-
: gium , neque prolis generatio 9 neque con-
jugum fidelitas ad essentiam matrimonii
pertinet , sed duntaxat sacramenli bonum ,
damnalur (2) ; nam quod conjunctionem indissolubilem et inse-
catholica disciplina parabilem imporlat. Plures sunt conjuges
,
proles cliris- steriles, mulla? adhuc infideles, et lamen non
obstante earum sterihtale aut infidelitate ,
indissolubile remanet conjugium , nec ulla-

ut aliorsum demonstratum est (3): quaprop- tenus dissolvitur. Erunt iiuo in carne una.
ter cavcndu/n est
oi/inino ne fuint tales , Sacranientum hoc mag/ium esl. Dico autem
conjunctiones. Quid eni/n opus est in tanluin in Christo et Ecclesia. Habet inlerpreta-
discrimen ambiguitalis caput /nittere ? (4) tionem, non scparatumetn sacramenti. (7)
Experientia nainque comprobatur quam pe- Matrimonium significat unionem , vel Verbi
riculosa , imo exiliosa sint inter Calholicos cum bumana natura vel Christi cum Eccle- ,

et hoereticos connubia. Cave Christiane , , sia Verbum inseparabiliter est unitum cum
:

alienigcnant , hoc cst hcereticam et oinncm ,

D. Amhr. L. 1. de Abrah. c. 7. — (2) Serm. 1.

(1) T.-rl. L. 2. a'l Uxor. S. — (3) Tert. L. >. ari Ux. —

(1)
") I.. <!<• Monarc—
Tcrt. L. de Ycl. Virg. 5.
[\)
—
7. — (3) Tert. prardicans , tom. a. Tr. dc Czst. C<juu. ''
i it. L. de Carn. Clirist. so. —
(6) D. Aug. L. dc
3. —(4) D. Aug. L. i. ad Pollent. c. 21. Lo... Conjiig. c. 7. —
(jjTeit. L. 5. adv. Marc. 18.
4f LEX JUSTiTLE. — CONCIO. I.

anhna et Christus quoque nis et spiritus componitur homo, et quan-

corpore Christi ,

iadissolubiliter est unitus per gloriam cum diu subsistit homo, existit animae et cor-
Ecclesia triumphanli : metlia adhuc gratia poris nexus, neque nisi per hominis mor-
vel fide Ecclesiae militanti, ad significandam tem dissolvitur matrimonium , neque vin-
binam hanc indissolubilitatem , non pro ali- culum conjugale nisi per alicujus mortem
quo , sed pro toto vitse spatio. « Necesse dissolvi potest. Semel factum connubium in
est ut conjuges ad invicem pactione conju- cicitate Dei nostri nullo modo polest nisi ,

orali seol)ligent, sanctaeque societatis vinculo morte alicujus eorurn dissolvi. (i) Nulla est
se adstringant : (i) ita ut non sit alteri libe- humana potentia aut creata auctoritas qua3
rum arbitrium alterum relinquere ut que- valeat separare quos Deus valido et legitimo :

madniodum associat eos natura ad opus ge- matrimonio conjunxit. Quos Deus conjun-
nerationis, sic et eos associet conjugale vin- xit , homo non scparabit , ne contra Domi-
culum ad vitae communionem.
,
num jaciat. Solus enim illc separabit qui el
Indissolubile illud conjugii vinculum de- conjunxit : scparabit autem , non per duri-
clarat Salvator Pharisaeis namque interro- tiam repudii quod exprobrat et compescit ,
:
,

«antibus: « Si licet homini dimittereuxorem sed per debitum mortis. (2)

suam, quacunque de causa? » (2) respondet Wulti tamen conlra Dominum faciunt 1.: :

a Non legistis quia qui fecit hominem ab Haeretici, qui conjugii insolubilitatem tol-
initio, masculum et feminam fecit eos ? lere nituntur. Viderint qui inter ccetera per-
Et dixit Propterhoc dimittet homo patrem versitatum suarum disjungere docentcarnem
:

et matrem , et adhaerebit uxorisuae et erunt in duobus unam , negantes eum qui Jemi-
:

duo in carne una. » Quae verba sic expendit nam de masculo mutuatus , duo corpora ex
Rupert. « Etenim mox ut pro adjutorio hu- ejusdem materke consortio juncta , rursus
jusmodi , quilibet vir quamlibet mulierem in se matrimonii computatione compegit. (3)
assumpserit, mediante fide , et testimonio 2. Qui novo Veneris ardore succensi , vel
ejus, qui hanc mulierem ad virum adduxit avaritia , et habendi cupidine sufflammati ,
,

costa ejus est , os ex ossibus ejus , et caro falso praetextu vel consanguinitatis, vel intir-
de carne ejus est igitur si illam ultro reli- mitatis repudiant conjuges. Quod tam fre-
:

querit pro qualicunquecausa jam apudDeum quenter hac aetate evenit, ut potiori jure
vir non erit, nec pro integrocorpore reputa- quam olim Romani querantur fideles JJbi :

bitur quia videlicet una est costa mutila- est illa felicitas matrimoniorum de moribus
,

tum costa, inquam , non qualicunque, sed utique prosperala qua per annos ferme sex-
:
,

bene aedifieata diminutum est corpus item centos ab Lrbe condila , nullum repudium :

et mulier si virum reliquerit , jam apud domus scripsit ? Repudium vero jam et vo-
Deum in numeronon erit quia non corpns tum est , quasi matrimonii fructus. (4) 3.
,

integrum, vel tota caro , sed pars esse con- Qui levi de causa divortium faciunt , sepa-
vincitur ex lege conditionis, quia de viro ranturque a conjugibus ( etiam post nume-
sumpta probatur. » (3) Mulier a suo marito rosam prolem ) thoro , domo , conversa-
separata, non est integra, quia capite scilicet tione , in familiae, prolis , famae , honoris
caret caput mulieris vir est.(4) ^r r quoque et pudicitiae damnum, nec considerant quod
: i

ab uxore sejunctus , est mutilus, quia pars convictus et individuus usus (5) conveniens
ei deficit, mulier scilicet virago nuncupata, est societati conjugali , et dilectioni quam
,
,

quia de viro sumptaest. (5) vir uxori praestare tenetur.

Acute quidem Rupertus, sed vivacius D. Sic loquitur Adamus de sopore seu ex-
Au n'tistinus insolubile matrimonii exprimit tasi evigilans : Hoc , inquit , os ex ossi-
nexum sub metaphora carnis et spiritus , ex bus meis , et caro ex carne mea vocabi-
quoriim unione coalescit homo :« In eo enim tur mulier : Propter hanc relinquet homo
quod sequitur neque ex voluntate carnis : patrem et matrem (6) his verbis denotans
, ;

neque ex voluntate viri carnem pro femi- quanto amore vir uxorem suam diligere de-
,

na posuit quia de costa cum facta esset

, bet tum quia cum amorsit virtus unitiva, :
,

Adam dixit Hoc nunc os de ossibus meis , ex unionis magnitudine, dilectionis colligen-
:

et caro de carne mea. » (6) Inde concludit : da est magnitudo : quaenam autem major
Ponitur ergo caro pro uxore quomodo ali- potest esse conjunctio quam ea quae ex
,

quan lo spiritus pro marito. Ex unione car- duobus corporibus velut idem constituitcor-

(1) Guil. Paris. dc Matrim. c. 3. (2) Mat. 19. — (1) D. Aug. L. de Bon. Conjtig. c. i5.
— (a) Teit.
— ;>) Lib. 2. Gen. c. 34-
in —
(4) Tert. L. de Vel. L. de Monog. 9. —(3) Tert. L. 1. ad Uxor. 3. —(4)
V "S- 7-— (5jTert. L. dc Vel. Virg. 5. (6) Tract. 2. — Te.t. Apol. 6.— (5) Tert. L. 2. ad Uxor. 3. — 6
,n Joan -
Tert. L. de Vel. Virg. 5.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO I. 43
pus , et ex vlro et muliere, unam civilem dedeceat. Dilectho illa Christianum dedecet
adunat personam ? Tum quia maritus prop- qua ob uxoris amorem Deum odit, fidem
ter uxorem relinquit patrem et matrem , et religionem deserit, peccata committit, et
non quidem sanguinis necessitudine, sed do- pietatis opera omittit , a quibus sese excu-
mo et habitalione ; neque etiam amore et sat, dicens : « Uxorem duxi , non possum
dilectione quam parentibus ( prae caeteris ) venire. » (i) Missa est audienda, aegroti vi-
praestare tenetur ; sed ut fatur Hugo Victori- sitandi, largiendae eleemosynae, justitia exer-
nus privilegio dilectionis , quod ad uxorem cenda , restitutio facienda ; uxorem duxi ,
,

transjerre debet. (i) Acuteautem animadver- non possum venire. Et , ut belle ait ad pro-
tit Tertull. Adami propheticum dictum , positum D. Chrysostomus , quoties dicimus
non spectare Evam , sed dirigi duntaxat in cur nonrecte vivis ? Qui possum, inquit al- ,

illas feminasfuturas, quasin matrice generis ligatus uxori liberis , negotiis ? Jd Religio-
,

feminini nominarit. Alioqui non Adam re- sorum est. (2) Quasi vero conjugium repug-
Ucturus erat patrem etmatrein, quos non ha- net virtuti , vitio patrocinetur , a pietate
bebat,propter Evam. Ergonon adEvam per- avocetuxor, ad impietatem conducat. C&-
tinet quia nec ad Adam , quod prophetice terum , sic amet anima carnem , ut non ipsa
,

dictuin est. De maritorum euim conditione in carnem transiisse putetur dicalurque ei a ,•

prcedictum , qui ob mulierem parentes suos Domino : Non permanebit spiritus meus in
erant relicturi , quod in Evam cadere non homine , quia caro cst. Diligat homo carnem
potuit , quia nec in Adarn. (2) Et tamen est suam , sed inullo magis suam ipsius animam
maritorum conditio , ut vero suas uxores servet amet Adam Evam suam, sed non
:

prosequantur amore , easque diligant , 1. sic amet , ut voci ejus plus obediat quam di-
Oculate et sapienter; 2. Amice et patien- vina? : denique ul ipsi quidem expedit sic
ter ; 3. Benigne et suaviter. amari. (3)
1. Voluntates bona? mentis. (3) com- Dilectio viri in uxorem sit oculata , non
mendat Tertullianus ad quas duo deside- caeca ; rationalis non bestialis ; spiritualis ,
rantur ccelestis lux et sacer ignis. Coeles- non carnalis ; sapiens , non stulta
, amet :

tis lux est sapientia, a qua illustrantur. Sacer personam,non nequitiam; virtutes existi-
ignis est charitas, a qua bonitatem mutuan- met, non depravatos mores approbet. Nam
tur. Sapientia eis demonstrat objecti amabi- ctsi Adam prophetavit magnum illud sacra-
lis excellentiam, charitas eas sufflammat, ut mentwn in Christutn cl Ecclcsiam : Hoc
objectum demonstratum juxta ejus digni- nunc os ex ossibus meis , et caro ex came
,

tatem diligant Facientes voJuntatem cogita- mea, propter hoc relinquet homo palrem et
:

tionum (4); seu ut expendit D. Ambrosius , matiem , et adglutinabit se uxori sua,' , et

voluntatem consiliorum. Novam doctrinam erunt duo in carnem unam (4),hacc omnia
invehere videtur Apostolus , hactenus in evidenter demonstrant uxorem a viro dili-
Aristotelis schola inauditam. Insolensest in gendam ejusmodi autem dilectio debet ma-
:

Philosophiae gymnasio voluntas cogitatio- gis a gratia quam a natura procedere , coe-
nis , seu amor intellectus. Plane cogitatio lestemque sapientiam, et charitatis speciem
non amat , sed voluntas; sicut nec voluntas prae se ferre Nec amatores se uxoribus ex- :

cognoscit , sed intellectus. Verum quia vo- hibeant , sed maritos. (5) Amasius volupta-
luntas est potentia caliginosa ne caece feratur tem in meretrice quaerit, maritus in uxore.
in objectum, voluptatis illecebris fascinetur, virtutem requirat. Dijficile est humanam
noxia appetat , meute et cogitatione aman- animam aliquid non amare , et necesse est
dum est ; lux intellectus praecedat voluntatis ut i>i quoscunque mens nostra traliatur ajfec-
ignem ; oriatur amor, non a caecilate volun- tus , carnis amore spiritus a/nore superatur
tatis, sed ab intellectus sole , a cogitatio- (6), uon carnalis, sed spirilalis sit viriamor,
num consilio , a consultissima ratione , a ut sit proportio inter signum et rem signi-
perspicacia mentis, asapientia coelesti. Tanto ficatam inter Christum diligentem Eccle-
,

purior et auguslior est dilectio, quanlo a siam , et virum suam amantem uxorem. Hu-
sapientiorirerum aestimatione procedit di- jusmodi sanctae dilectionis exemplnr viris
:

ligat uxorem vir , non caece, sed oculate, et imitandum proponit Apostolus Firi, diligite :

de luminis consilio (5) amet sapienter clili— uxores veslras, sicut et Christus dilexit Ec-
,

gat quae dilectione digna sunt, eliciat amo- clesiam , et seipsum tradidit pro ea, ut illam
rem qui virtutem sapiat et Christianum non
,

(1) Luc. 14. —

{>) Ilom. 21. in Gen. —
(3) D. Bern.
(i) In c. 2. Gen. —
{>.) Tert. L. ilc Vel. Vir". 5. Serm. io. in Pgal. Qui habitat. — (4) Teit. L. de
(3i Tert. L. de Exhort! Cast. 12. — (i) Ephes. 2. —(5) Ani >'•
- — 5 D. Hier. L. 1. adv. Jov. 3o.
( )
— (6) D.
Tcrt. L. de Pall. 1. Hicr. Ep. 22. ad Eustoch.
/} 7 LEX JUSTITLE. - CONCIO I.

sanctificaret , ut exfiiberet ipse sibi gloriosam in onvni victu , in omm* studio

incerlis, ,

Ecclesiam ; sed ut siisancta et immncuia* in dubiis , in quolibet eventu,in fortuna

ta. ( i) Comparat Aposlolus viruni Christo , qualihet, in secreto in puhlico, domi foris-
,

nxorem Ecclesioe , desideratque ut vir proes- que , uhique amicilia grata ,

amicus necessa-
tet uxori ea quae Christus praestitit Ecclesiae. rius , quocirca amici
utilis gratia reperitur :

Qualuor autent potissiinum Ecclesiae praestitit et ahsentes adsunlsibi, et egentes ahundant,

Christus F.am dilexit ; 2. Pro ipsa san-
: i. et imbecilles valent, et quod difficilhis est
guinem fudit ; 3. A maculis emundavit; 4- dictu , morlui vivunt. » (i) Plures amiciliae
Sanctitate et pulchiitudine decoravit. Haec effectus prodit v quos paucis complectitur
quatuor uxorihus viri prcestare tenenlur i. : Syracides amicum fidelem commendans :

Amorem unio enina cordium est primum Amico fideli nulla est comparalio
,
et non ,

vinculurn quod conjuges neclit. Ad mutuum est digna ponderatio auri et argeitti contra
illum denotandum amorem olim apud Chal- bonitatem fulei illius : amicus fulelis medi-

daeos, in ipso nuptiarum loco ignis accen- camentum vrtee. (2) Rationem autem submi-
dehatur a Sacerdote ideirco Plutarchus nistrat D. Ambrosius cur amicus fidelis sit
:

felices illas prsedicat nuptias , a quibus Cha- aerumnarum remedium , vitoe solatium ju- ,

rites non exsulant (2) , et ut christiane lo- cundum forlunae consortium. Quid esl arni-
quamur, a quihus non exsulat charitas. 2. cus , nisi consors amoris , ad quem aninium
Vir pro uxore debet etiam sanguinem fun- tuum adjungas atque appliccs et ita ad~ , ,

dere quapropter apud Elamitas (3) vir et jungas ut unum velis jieri ex duobus : ob
,

uxor ipso nuptiarum die , e digito cordis illam amicorum conjunctionem bona et mala
sanguinem sibi invicem elicere solebant, ut sunt illis communia !

inuuerent usque ad sanguinis effusionem , Quod amor in natura fundatus cuncta

si

amorem sihi mutuo debere. 3. Sua sancta reddit communia inter amicos quanto ma- ,

conversatione debent mariti uxores instrue- gis conjugum amor in gratia solidatus, et a
re , easqtte ab omni levitate, dicacitate , su- charitate procedens? Eamdem charitatem ha-
perbia, aliisque feminarum vitiis emundare bentes unanimes , idipsum sentientes (3)
4- Totis viribus contendere, ut uxor pieta- tiansigunt mortalem hanc vitam. Tria indis-
tem sectetur virtuti studeat , , et ob hanc criminatimbabentes communia 1. Eamdem :

causam S. Isidoro teste (4) conjuges , anti- charitatem; id enim est conjugum proprium,
quitus vittis rubris et albis inter se necteban- ut uno velut animo ac spiritu vivant ac spi-
tur, ut ruhedine utriusque amorem , albe- rent,idemque omnino velint ac appetant :

dine vero mutuum animi demonslrarent charitas ab Spiritu Sanclo procedens illos
candorem. His notis dignoscitur dilectio qua vivificat , ad invicem ita sociat ut , 2. Sint
vir uxorem suam amat oculate et sapien- , unanimes, id esl, ut expendit D. Chrysosto-
ter, et adhuc amice, et patienter. mus, « uni animo omnium corpora accom-
2. Dilectio oinnia sustinet, omnia tolerat modantes, non quidem substantia ipsa, quia
,

utique quia patiens. (5) Ejusmodi effatum id fieri non potest sed electione et senten- ,

mutuavit ab ApostoloTerlull. Animadvertit tia quasi ex una anima omuia proficiscan-

,

autem Anselmus quod supra dictum fue- tur. » Tandem 3. Idipsum sentiunt « ut , ,

rat ab Apostolo (6), quia patiens, nunc dici- mala cujusque omnes sua esse putent et ,

tur quod omnia omnia discit suffert : qui ,

bona simililer. » (4) Nam ut falur Magnus
niliil excipit nihil non sustinet amor , sed
; Gregorius voluntas bona est aliena damna,
,

pacate , placide imo et dulciter omnia suf- , noslra credere ; aliena vero lucra , nostra
fert quasi idem sit amare et sufferre ut
: reputare. (5) Inde colligit auctor Operis im-
amicorum comprobalur exemplo. Nam ut perfecti Si extraneorum vitia supporlare
:

ratiocinatur duhius Augustinus « Non enim : debemus (dieente Jposlo/o : Alter alterius
validior vel efficacior est vulnerihus nostris onera portate) quanto magis uxorum P
,

medicina , quam habere, qui omni incom- "Viriqui desiderant ul uxores tolerent defec-
modo occurrat compatiens; omni commodo tus suos , tenentur uxorum tolerare imper-
occurrat congratulans ut junclis suis hu- : fectiones. Nec durum videbilur hahentihus
nteris , onera sua invicem tolerent el quod , charitatem quia charitas oinnia sujjcrt (6),
,

unusquisque propriam levius quain amici , seu , ut legit D. Cyprianus charitas omnia ,

portet injuriam non aqua non sole non :

, , diligit. (7) ldeo omnia suffert quiadiligit. ,
igne, plurihus locis utimur, quam amico :

L. de Amic. c 5. — (a) Ecclcs. 6. — (S) Pliilip.

(1) Ephes. 5. — (2) Apud Stobacum. — BonaciuB. 2.
(1)
— D. Anscl. Ilom. 5. in Evang. (5) Hom. n. —
— (4) L. 2. Offic. Eccles. — (5) Tert. L. de
(3)
Pat. 12. — in Matih.
(4)
— (6) 2. Cor. i3. (7) Tract. —
de Simpl.
(6) 1. Cor. 10. Prarlat.
 LEX JUSTITLE .
— CONCIO I. 47
Maritus excliaritate uxorem diligens, patien- qua deam nomine Viriplacam (1) colebant,
,

ter ab uxore suffert sic Christus tulit onera : sicdictam quod virum placaret, irascruces-
et peccata Ecelesiae sponsoe suae , eamque que arceret a conjugio. Verum omissis Gen-
suo sanguine expiavit Varro de mariti offi- : tilium superstitionibus , viros atl placidam
cio scribit Vitium uxoris aut tollendutn ,
: « uxorum dilectionem stiinulat Apostolus :
autferendum est qui tollit, uxorem coinmo- : Viri, diligite uxores vestras, et nolite amari
diorem praestat ; qui fei t, sese meliorem fa- esse ad illas (2) sed illas suaviter et benig-
;

cit (1)
; » nam
paiientiam discit, patientia ne amate, quas non de capite veslro plas-
-

autem opus perfectum habet. mavit Deus, ne vobis dominarentur , neque

Habebat Socrates uxorem rixosam Xan- de pedibus ne velut mancipia aspernaren-
,

tippam nomine (2) ,

quae semper excitabat tur, sed delatere , ubi est cor , ut placide
jurgia, utillostudente meusam everteret :ali- Quia igitur viro nec domina ,
diligerentur :

quando post diuturnajurgia ita fuitcommota, nec ancilla parabatur sed socia nec de ca- , ,

quod illo tacente, ejus capiti aquse superfu- pite , nec de pedibus sed de latere erat pro- ,

dit poculum. Ejusiuodi opprobrium patien- ducenda u t juxta se ponendam cognosceret,

,

ter Socrates , dicens « Haud ignora-

tulit : quam de juxta se sumptam didicissct. (3)
bam post tonitrua pluviam secuturam. » Ejusdem argumentum preinit aliorsum D.
Tale convicium tolerare non valens preesens Augustinus, quod femina Adw ex ejuslatere
tunc Alcibiades , Socratenique ad vindictam jacta est , etiam hinc satis signifcatum est,
stimulans « Quomodo perfers hanc rixosam
: quam chara mariti , et uxoris debeat esse
uxorem , nec domo ejicis ? » Cui respondit conjunctio. (4) Alia adhuc utilur Apostclus
pacate Socrates « Qui ovis vesci vult : ratione, ut maritos ad suavem et teneram
glocitantium gallinarum strepitu offendi non uxorum dileclionem inducat Carnem suam :

debet : equidem sic domi patientiam disco , diligit qui uxorem suam diligit. Nemo car-
,

ut foris melius exercere queam. » Vir qui nem suam odio habet , sed et nutrit , et fovct
uxorem et rixosam experitur, mu-
elegit , eam , sicut et Christus Ecclesiam. (5) In his
lieretn Xautippam cogitet ipse sit So- , verbis tres rationes conglobat Paulus , quasi
crates, imo sit Christus serio reco«itet se : dicat Viri caro uxor esl , quivis autem car-
:

domesticum habere patientiae exercitium nem suamdiligit, itaque vir uxorem tanquum ,

ut discat alia quaevis facilius perferre. Multi suam carnem dihVit deinde nemo carnem :

cruces foris quserunt maritus habet domi. suam odit , uxor autem est viri caro ergo : :

Quod probe sciens nonnemo audiens istud maritus non odit uxorem. Tandem utrum-
dominicum: « Qui vult venire mecum, tollat que confirmat ex Christo qui Ecclesiam ,

crucem suam » uxorem suam detulit. Ve- sponsam suam non odit, sed nutrit et fovet
,

rum uxor est crux marito , vicissim mari-

si sua doctrina , gratia , sacramentis, prceser-
tus crux est uxori. Viri quidesiderant patien- tim Eucharistiaj rnysterio ; non absimiliter
ter tolerari ab uxoribus patienter quoque ,
viramet, foveat et instruat uxoreni suam.
ferant uxores Verumtamen el vos singuli,
:
III. PARS. Conjuges christiane vivenles ,
unusquisque uxorem suam , sicut seipsum mutua sibi charitatis praestant officia, ideo-
diligat (3) amice et patienter , et adhuc
,
que neuter alterum celat , nettter alterum
beniijne et dulciler. -vitat neuter alteri gravis est (6) alter al- :
,
3. Dilectio benefica est (4) : maxime amor parum
terius onera portat : et quasi sit ,
viri in uxorem, quem sic hortatur Sapiens : atnice et patienter simul conversari , sese
Sit tibi uxorsicut cerva charissima. (5) Belle
adhuc ad pietatis officia stimulant alterutro
amor conjugum comparatur amori cervi ; docentes , alterutro horlantes : quia tanien
tum quia cervus cervam singulariter amat ; munus docendi familiam potissimum ad vi-
tum quia caste nec nisi secreto congrediun- ros spectat , mulieres(/o//// maritos suos con-
tur tum quia velocissimi sunt ad invicem
;
sulant (7) viri vero uxores bonum doceaut,
:

cpitulandum tum maxime quia felle ca-

;
1. Sanctis sermonibus ; 2. Piis operationi-
rent. Quapropter Junoni (ri) nuptiarum pra> bus 3. Castis conversationibus.
;
sidi cervam immolabant Gcnliles, ut hoc ritu
1. Marite, in domo tua cum uxore con-
mnuerent « bilem iramque prorsus a con- versans, eonvictus atque colloquia Deodigna
jugali sequeslrandam jucundilate. » Huc sancti/icali
sectare , inemor illius versiculi ,

spectabat usitata apud Romanos superstitio,

Val. Max. L. 2. c. 2. — Coloss. — D.
(2) 3. (3)
(1) In Salyra Menipp. —(2) Aul. Gcll. L. 1. c. 17.
(1)
Aug. L. 1.de Saciam.c. 35. — — L. 2. c. 8. (5)
— (3) Philip. 2. —
(\) Tert. L. de Pat. 12. ~ (5) Prov. Tert. L. 5. adv. Marc. 18. — Tcrt. L. ad Uxor.
(6)
(4)
2. 8.
5. — (6) Cccl. Kodig. L. vS. Antiq, c. 21. — (7) Tcrt. L. dc Bapt. 17.
4S LEX JUSTITLE. — CONCIO I.

ver Apostolum : Donos corrumpunt mores fideles et justi, vel atnbo fidcles , unus au-
congressus mali. (i) Suis sermonibus duo tem justiliam sectans , alter malitiam et ini-
praestare tenetur vir. Unum, colloquia Deo quitatem demonstrans ; vel unus fdelis et
digna sectari , nimirum loqui verba pietatis catbolicus , alter infidelis et haereticus. Si
Deo digua quaaque Christianum deceant ;
,
ambo sunt fideles et pietatem sectentur , bo-
aliud, malos vitare sermones , quae pietatem nis debent proelucere operibus, ut vel sese
dedecent, et audientem feminam vel scanda- in pietaiis proposito confirment , vel ad per-
lizant, vel ad malum subornant. Nam si fectionis incrementum mutuo se stimulent ,
corrumpunt mores conjabulationes mala? , vel ut non minus pietate quam corpore et
quanto magis et convictus , et individuus anirno conjuncti sint, ad instar Zachariae et
itsus P (2) Viri scilicet cum uxore,quacum Elizabetb, qui erant ainbo justi, quia am-
in eadem domo manet. A pravis ejusmodi bobtts erat unajustitia. (1) Si autem ambo fi-
colloquiis viros adhuc dimovere nititur D. deleset catholici, alter vero vitam religioni
Aiigustinus : Nostros qui conjuges habent ,
contrariam ducat , virtutis sectator sanctis
quantum possumus admonemur , ut libidinis debet lucere operationibus , tum neconjugis
scrmonibus non acquiescant. (3) Sunt equi- iniquitate pervertatur , tum ut suo exemplo
dem conjugihus con-
mariti casteet pie cum illius malitiam condemnet, et ad viam vir-
versantes confabulationes malas fugientes ,
, tutis deducat Probttni vestrum coram homi- :

colloquia Deo digna , et christianam reli- nibus appareat. Ad quid , nisi utmalitiaac-
gionem sapientia sectantes ; teste namque cessttm ad vos omnino non habeat, vel ut
D. Augustino , multi magni viri , et irnita- malis exemplo et teslimonio sitis P (2) Si ve-
tione dignissimi sapientia: studio cumconju- ro unus est fidelis et calholicus, alter vero
gibus dcditi juerunt (4) sed longe multo : infidelis et haereticus , bonorum operum te-
plures sunt qui colloquia digna Deo non netur exemplum praebere tum ob Dei hono-
,

sectantur , neque christianam religionem rem ; nam

observet necesse est ftdelis Deum
suis demonstrant sermonibus. Nam in eo- (3) ; tum ut confessionem suam sanctis ac-
rum domibus, qua? Dei menlio P qtta? Christi tionibus probet: n&m Jidem consecuttts (4),
invocatio ? (5) Neque duntaxat pietatis omit- illam demonstrat, ducens vitam fidei verita-
tunt sermones , sed quod pejus est , verba tibus conformem ; tum ut sancta sua con-
blasphemioe, impietatis et salacitatis pro- versatione infidelem vel haereticumconjugem
munt coram uxore, quae velit nolit opor- ad christianam et catholicam disciplinam
tet audiat sane, audiat de sceua, de taberna, ducat indubitatum etenim est pcsse infule-
:

de ganca (6) ; aliaque ejusmodi , quae aures lem a fideli per usum matrimonii lucrlfieri
pias et castas maculant , uxoremque scan- (5) tum ut ei non solum fidei , sed eliam
;

dalizant ,
quam vir debet instruere sanclis virtutis largiatur affectum. Maritus namque
sermonibus , et aedificare piis operationibus. conspiciens uxorem pietatis studiosam et ,

2. Christianos lucere in mundo oporlcbal virtutum exempla praebentem sensil mag- ,

ut ftlios lucis. (7) Christiani sunt filii lucis ,

nalia vidit experimenla , scit meliorem fac-
,

tum quia a Deo Patre luminum adoptati ; tam sic et ipse Dei candidatus est timo-
,

tum quia a Christo Sole justitiae regenerati re. (6) Sic Ermenigildus Indegundis Clodo- ,

et eruditi; tum quia luce fidei et gratia illus- vaeus Clotildis virtulibus duclisuntad fidem.
trati. Christiani autem tanquam filii lucis Nam ut fatur Apostolus, sanctijicatus est vir
lucent, vel lucidam docendo et praedicando infiilelis per mutierem fideiem ; et sancti/icata
disciplinam vel bonis vacando operibus
, : esl mulier inftdelis per virttin ftdclem. (7)
illud negotium duutaxat ad Pastores Doc- , Uxoris sanctitas , sanctitatem reverberat in
tores et Concionatores pertinet istud om- : virum, et econverso viri sanctitas , in uxo-
nihus generatim Christianis competit , ut rem reverberat sanctitatem, quasi sanctitatis
enim ipsi fatentur apud Tertull. hcec sunt aspergine , ait D. Anselmus. Inde concludit
qute nos luminaria mundi Jaciunt bona sci- , D. Augustinus Praceptum est de conjuga- :

licct nostra. (8) Cuncti fideles bonis debent tis , ut bona sua convcrsatione ac moribtts
lucere operibus, juxta istud Dominicum : lucrifaciat ttxorcm vir Jtdelis , vel maritum
Luceant opera vcstra. (9) At coiijugessanctis mulicr ftdelis : quaproptcr non sibidebenl oc-
vacare operationibus specialiter in suis domi- cultare bona opera sua, quibus imitandi sunt
bus tenentur; natn vel uxorati sunt atnbo
- Tert. L. ad Uxor. C J?'T S0 ':. ~ Tcrt. L. Ci.lt

~ ^ £ J' "J^ Dxor-^ ZrjP L

(1) Tert. L. ,. ad Uxor. 8. fO S «'«'- 9'- 0..
«lc .
(a) 2. :
r m
- L. de Bon.Connub. F, '
Te 2

- Tert. L. ad Uxor. 6. - -M)

3. L. Conf. c.
b,d ~ ^ ier1,
(3) >.5. 6. ... l?"
\ ~ Cor.
: ; .

tert. ibid. - M
a<l lJx,,, 2 5 Ter,< '
'
I
*
2' '
*
ri
(5) 2.
T.ri. - Tert. L. dc Cult. Fc.n.
L. a.lv.
Prax. .3. (8)
(6)
2.
?:
Uxor - 7- ~ (?)
;
••
)

7.
l7>- — (y) Tert. ibid.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO I. 4y
ad invicem ul alter atterum possit ad
, chris- eleemosynce sine tormento; sacrijiciasine sciu-
communionem invilare. (i)
tiance fidei pulo ;
quotidiana diligentia sine impediu<en-
Inniti debent uxores bonis exemplis mari- to. (i) Ad ejusmodi pietatis officia vir uxo-
tos haereticos vel scelerosos ad fidem et vir- rem stimulat piis sermonibus, sanclis actio-
tutem adducere, ad instar Gorgoniae Gre- nibus , etcastis conversalionibus.
gor. Nazianz. sororis , quae viro nupta Z.Salusnecfeniinarummodo,sedetiamviro-
iufideli , se Ghristianam dimidiatam existi- ruminexhibitione prcecipuepudicitioe esl .\%)
niabat , quamdiu maritus ejus Christianis- Circa hanc materiam tres observantui <no-
mum non profitebatur Porro cutn hoc unum res primus eorum qui existimant casiiia-
: :

Gorgonia reliquis omnibus antecedere cupe- tem ad eeclesiasticosduntaxat pertinere, non

ret , ut maritus quoque lustrali aqua tinge- vero ad uxoratos quos redarguit D. Augus- :

retur , ut sic toto corpore Deo consecraretur , tinus Vos qui conjuges habetis , moneo ut :

ut non dimidia tantum ex parte tincta , per- casle habeatis. (3) Trina siquidem est easii-
fectaque discederet , ipsiusque aliquid imper- tas virginalis , vidualis et matrimonialis ,
:

fectum relinqueretur : hoc quoque a Deo pre- de qua aliorsumfuse tractatum est. (4) Se-
cibus impetravit (2) , quasi mariti sanctitas cundus error est eorum qui castitalem
portio esset sanclitatis Gorgoniae , quae fere conjugalem a feminis , non a viris censent
dimidiata et imperfecta fuit, donec a mariti servandam. Utrique enim sexui loquimur ,
sanctitale , integram et perfectam acceperit etsi ad alterum sermoest, quia una disciplina
sanctitatem. Multum quidem potens est mu- pra?est (5); nam praeceptum Dei vetans irn-
lieris exemplaris sanctitas , ad alliciendum pudicitiam et praecipiens castitatem ex ,

virum ad sanctitatem , sed multo efficacior aequo obligat viros et mulieres deinde si- :

est virtus viri ; tum quia est exemplar , ad cut uxor non habet potestatem sui corporis
quod uxor plurimum conformatur : « fornicandum , ita nec vir. Postea vir et
utspe- ad
culum auro gemmisque ornatum utilitatem uxor in soiemni matrimonii ritu , sibi fideni
,

nullam affert , nisi similem speciem referat, mutuo promiserunt ; postremo omnis mari-
sic opulentae uxoris nullus fructusest, ni vi- tus castitatis exactor est (6) ; proinde exigens
tam moresque praestet cum vita et moribus ab uxore castitatem et ipse praestare debet.
viri congruentes et consentaneos. » (3) Tum Quem pungit D. Augustinus « Di-
ideo sic :

quia mulieris caput est vir , quem sic urget citur tibi Non moechaberis , idest, non ibis
:

D. Augustinus Si caput es , duc, et illa se-

: ad aliquam aliam praeter uxorem tuam ; tu
quatur , sed vide quo ducas : noli ire quo non autem exigis hoc ab uxore , et non vis red-
vis ut sequatur : ne in praecipitium ruas , dere hoc uxori et cum debeas in virtute :

vide ut recto tramite gradiaris (4) . praecedere uxorem quomodo castitatis vir- ,

Plures tamenviri, neque exemplaris , ne- tus est tu sub uno impetu libidinis cadis
: ,

que capitis probe agunt negotium. Non et vis uxorem tuam victricem esse; tu vic-
exemplaris quia depravato suo exemplo
,
tus jacens , et tu cum caput sis uxoris tuae ,

uxores scandalizant;neque capitis, quia tan- praecedet te ad visdo- Deum cujus caputes :

tum abest , ut pietatem in uxores influant ; mum tuam capite deorsum pendere , caput
quinimo , illas a piis operibus avocant : Ut enim mulieris est vir ; ubi autem melius vi-
si statio jacienda est , maritus de die condu- vit mulier , quam vir , capite deorsum pen-
cat ad balneas ; sijejunia observanda sunt , det domus. » (7) Neque dicas « Ideo uxor :

maritus eadem die convivium exerceat ; si castior me est ,

quia facilius castitatem ser-
procedendum erit , nunquam rnagis familice vare potest, eo quod multa illi custodia est ,

occupatio obveniat. (5) Quam infausla mulier, legis praeceptum diligentia maritalis , terror
qu;e a pietatis operibus impeditur per mari- etiam legum publicarum : est etiam verecun-
tum haereticum , criminosum et scandalo- diae et pudoris illius magnum munimentum :

sum Domino certe non polest pro disciplina

! multae custodiae faciunt feminam castiorem :

satisfacere , habens in latere diaboli servum ,ergo virum castum faciat ipsa virilitas nam ;

procuratorem domini sui ad impedienda fi- ideo mulieri major custodia quia major in-
, ,

delium studia el ojficia. (6) Quam felix uxor, firmitas illa erubescit viro tu non erubes- : ,

quam ad pietatem et sanctitatem urget ma- cis Christo? tu liberior quia forlior quia ,
:

ritus bonis pietatis exemplis! tunc enim //- facile vivis ideo tibi commissus est super ,
:

bere atger visitatur ; indigens sustentatur , illam et diligentia viri , et terror legum ,
et

Tcrl. L. 2. ad Uxor. 8.
(1) (2) Tert. L. 2. de Cult. —
(1) de Serm. Dom. in Mont. c. 4.
L. 2. — (2) Greg. Fem. 1. —
(3) Serm. 6. de Nat. Dom. —(4) Tert.
pr«-
Naz. Orat. in Laud. Gorgon. —
Q) Plutar. in Traecept. dicans, tom. 2.Tr. de Cast. (5) Terl. L. de Monog. 10. —
Connub. —
(\) Serm. 28. cx Add. pcr Fir. — (5) Tert. — (6) Tert. L. 2. dc Cult. Fem. 4. (7) L. de 10. —
L. t. ad Uxor. 4. —
(6) Tert. ibid. Chord. c. 3.

iv. A
5o LEX JUSTITIiE. — CONCIO II.

consuetudo morum et verecuntlia major , ,

saltem effectus amoris, ut docet D. Aupusti-
et super te tantum Deus , » (i) cui obsequi nus quid amor omnis P Nonne unum vull
,

debes, et promissam teneris praestare casti- fieri cum eo quod amat P et si ei contingat
,

latem. Tertius error est eorum qui omnia , unum cumeo sit. (1) Conjugum amor ex eo-
quantumvis foeda , in conjugio sibi licita ar- rum unitate colligendus est, tantoque vehe-
bitrantur, cum uxoribus nanique impudicos mentiordebet esse quo intimior eoruin est
habent sermones, blandilias turpiores (2) , unio , ut non minus sint unum corde quam
neque ullum servant modum in usu matri- corpore. In superioribus debitum amorisvi-
monii, nec attendunt quod honorem thori ri in uxorem demonstratum est, nunc uxor

Uedunt qui abutentur. (3) Hos ad usum mo- stimulanda est ad amorem viri ,
quem debet
deratum et castum hortaturD. Augustinus : diligere , 1. Vere ; 2. Caste ; 3. Christiane.

uxores vestras. sed caste di/igite (4):

DUisite
&
ineretncius amor etiam m conjugibus clam-
. . . . ••11 1. Dilectio principale prceceptuni (2) nun-
cupatur a Tertulliano tum quia in ea cunt- :

natur voluptates quce de meretricum am-

: ta instaurantur legis pnecepta , tum quia ad
p/exibus capiunlur, etiam in uxore damnatce omnem hominem sese extendit. Hoc prae-
sunt. (5) Quapropter monenti Tertulliano cepto mulier urgetur ad verum mariti amo-
praebeant conjuges assensum, ut penes sanc- rem , quia dilectio non protervum sapit (3) ,
tos officia sexus cum honore ipsius necessi-
,
sed plane obsequitur. Ex dubio autem Au-
tatis tanquam sub oculis Dei modeste et
,
gustino : « Ainor procedit ex natura , aut
moderate transigantur. (6) Debita quae cum ex officio ; vel ratione sola , vel solo affec-
hoc moderamine redduntur, non culpantur, tu ncnnunquam ex utroque simul. Ex na-
:

neque damnantur sed laudem et gloriam , tura, sicut mater diligit filium ; ex officio ,
merentur. quando ex ratione dali et accepti, quodam
speciali affectu conjunguntur ; ex sola ratio-
ne, sicut inimicos non ex spontanea men- ,

tis inclinatione sed ex praecepti necessitate

,

CONCIO SECUNDA. diligimus ; ex solo affectu , quando aliquis

ob ea sola quae corporis sunt , v. gr. pul-
Sed viderit qualiler viro officia pendat. chritudinem, facundiam , sibi quodammo-
(7) Loquitur de uxore ,
quae suo marito de- do inclinat affectum ; ex ratione simul et af-
bita justiliae praestare debet. Homo
uxoratus fectu ,
quando is quidem ob virtutis meritum
potest considerari , 1. Ut materia de qua ratio suadet amandum morum , suavitate; et
formata est mulier ; 2. Ut caput mulieri su- vitae laudandae dulcedine, in alterius influit
perpositum ; 3. Ut paterfamilias domus. animum , et sic ratio conjungitur affectui ,
Ideirco mulier virum respicit ut originem ut amor ex ratione castus sit , dulcis ex affec-
de qua pnducta est ; ut caput cui illa sub- tu. » (4) His omnibus motivis uxor maritum
jicitur ut patrem familiam domus in qua
;
suum diligere debet. Ex natura ; tum quia
ipsa inhabitat. Ob trinum illum respectum mulier naturaliter diligit suam originem :

tria viro praestare tenetur: 1. Illum diligere; At caro ex carne , et os ex ossibus, vocatur
2. Se ei subjicere ; 3. domus et familiae cu- secundum originem mulier ejus , ex cujus
ram gerere. substantia incipit censeri facta uxor. (5)Tum
I. PARS. Matrimonium est cum Deus quia amor est qucedam vita duo aliqua copu-
,

unit duos in unam carnem (8) Femina du- .

lans , vel copulare appetens , amantem scili-
plici ratione est eadem caro cum viro tura :
cet, et quod amatur (6) : ut autem uxor viro
quia ex viro facta est tum quia per conju- conjungeretur per amorem eodem spiraculo
,

gium rursus vitae , quo homo animata est ; nam ut acute

effecta est una et eadem caro.
quam habent conjuges ad
Illa carnis unitas animadvertit D. Augustinus explanans istud
invicem , eos ad mutuum amorem stimulat; Genes. « Inspiravit in faciem ejus spiracu-
ut enim ratiocinatur D. Augustinus Quod lum :
vitae, et factus est homo ia animam vi-

jemina Adce ex ejus latere jacta est , etiam ventem. (7) » Scriptum non est quod simili-
hinc satis significatum est , quam chara ma- ter sufflaverU Deus in faciem formatce mu-
riti ct uxoris debeat csse conjunctio. lieris , et jacta fuerit in a/iimam vivenlem
(9)
Nam si unitas , seu unio est motivum , vel (8) ut notificaretur mulieri eodem fere spi-
:

raculo cum viro animandam fore , ne aliud

(1) L. de 10. Chord. c. 9. — (2)Tert. L. 2. ad Uxor. (1) L. 2. de Ordine 18. — (2) Tert. L. 5. adv. Marc.
3. — (3) Tert. L. de Monog. 1. — Serm. 63. de Di- i4. —(3) Tert. L. de Pat. 12. — L. de Amicit. c. 18.
vers. c. i5. — (5) D. Ilier. in c.
(i)
5. Ep.Eph. -
(6) Tert. — (5) Tert. L. de Vel. Virg. 5.— (4)
(6) D. Aug. L. de
L. 2. ad Uxor. 3. — (7) Tert. L. 2. ad Uxor. 4. — (8) Trin. c. 10. — (7) Cap. 3. — (8^ L. 1. de Gen. ad
Tert. L. de Monog. 9. — (9) L. 12. Civ. 26. Litt. 10.
 LES JU6HTL_. — CONCiO II. 5i
spiraculum , ne diversa respiratio sit viri et excludit, i. Aduheriumopere consummatum ;

feminae, et qui una caro sunt eodem spiritu , nam adulterium in niatrimonio crimen est ;

animentur. Tum quia uxor naturaliter diligitAdulteiium mente couceptutu etsi nou 2. :

semetipsam, amans autem virum suum,seip- opere consummatum nam ut subjungit ;

sam diligit persona cum viro

, nam eadem Tertull. Cogitatus sine carnis congrcssu ,
censetur , ut eloquenter fatur Cbrysologus : adulterium per/icit ex concupisccntia. (1)
Quos Deus conjunxit natura sociat , et fa- ,
Cujus hanc rationem subministrat D. Au-
cit Deus ut sit honw unus duo , : unus , aller gustinus Nam etconjux qua? adultciinum
:

ipse homo : ne sit aut singularitas destituta, animum gerit, etiamsi timore viri non adul-
aut confusaconjunctio. (1) 2. Uxor ex officio terium perpetrat , tamen quod deest operi
f
virum tenetur diligere , ratione dati et accep- inest voluntati. (2) Quod declarat S. Doctor
ti , nam dum contraxit cum illo conjugium, ex discrimine quod intercedit inter uxorem
mutua facta est utriusque datio et acceptio ,
adulterinum animum gerentem , et cfyiju-
nou solum corporis, sed etiamcordis: quod g em virum caste diligentem. Utraque virum
uxor ipsa fatetur aiens cum Sponsa Dilectus : timet , sed longe diversa ratione. Casta vero
mcus mihi , et ego illi. Symmachus legit aliter timet ; nam et ipsa timet virum , sed
in genitivo ego ejus. Quasi dicat Mari-
: et :
caste : denique timet illa , ne vir in/estus ad-
tus totum se mibi tradidit et vicissim e&o , venial : istaneojje/isus abscedat : nonama/i-
me i!li totam tradidi, sponsustotus est meus, ti enim pra?sentia viri /nolesta est ; amanti

et ego quoque tota sum sponsi vir meuni- : outem abscntia. 3. Illae uxores caste non
ce diligit, et ego virum unice amo, non so- amant qui plus mariti bona quatn ejus
,

lum ex officio, sed ex ratione , ut imperanti personam diligunt nam ut docet D. Au- ;

Deo obsequar qui inimicos etiam diligere ,

gustinus si uxor maritum amat quia dives
,

praecipit. Quapropter uxor etiam repudiata es( non est casta: non enim maritum amat,
,

qua? per discordiam et iram et odium , et. , ,

sec^ nuru/n mariti ; si autem maritum amat ,
causas eorum , injuriam vel contumelia/n ei nudum amat et pauperem amat. (3) Hac ,

velquamlibet querelam, et anima etcorpore tamen a^tate plus bona fortunee quam viro-
separata est , tenetur inimico , ne dica/n ma- ruin personae amantur Nam quanto dives :

rito. (2) Id est, maritum

inimicum,con- etsi es t aliqua matronae nomine injlala lanto ,

tumeliosum , aversantem tenetur diligere. capaciores domus oneribus suis requirit ut ,

Uti autem ex praecepto odientem amat vi- ca/npu/n in quo ambitio decurrat. (4)4-M-
rum , ita, 3. Ex affectu amantem debet dili- la»um nou est castus amor, quae ineunt ma-
gere virum. Ad quod illam hortatur D. trmionium, non tam ex intentione vivendi in
Ambrosius Redde studio vice/n , redde societate, aut filios procreandi , quam lasci-
:

amori gratiam (3) , scilicet amorem amore vien di. Pler&que et genere nobiles , et re
compensa et dilectionem , qua te vir tenere oea ta?, passim ignobilibus etmediocribuscon-
;

diligit , tuo affectu recognosce ad instar J u nguntur ad luxuriam inventis. (5)Tandem, :

Sponsae , quae tola sacri Sponsi amore ac- ut faturD. Augustinus, suntamores flagitio-
censa, custodes interrogal Numquem dili- ** ei detestabiles amores adulterorum (6)
: ,

git anima mea vidistis ? (4) Tanto affectu am °res terreni , amores carnales amores ,

sponsum sponsa diligit ut multa dicat quae mau Malos amores detestantur omnes leges -

inepta videri poterant non amantibus. Non humance et diviiur : uxor vere et caste dili-
enim ait quis sit ille quem diligit verum gens , remove amores illicitos quxre lici- , ,

ut animadvertit D. Bernardus , in epithala- *o$ (7) et maritum christiane ama. ,

mio hoc, non verba pensanda sunt sed af- i.Dilectiochristianinominis thesaurus(S),
fectus ; quo ita agitur sponsa ut nihilaliud tum 9i
uia procedit a charitate, quae est om-
cogitet , nihil aliud velit, nihil aliud ore mum virtutum pretiosissima ; tum quia ter-
promat ,
praeter sponsum ,
quem vere et mmatur ad Deum ,
qui est infinitus bonorum
caste diligit. thesaurus ;tum quia gratiae et gloriae mere-
Et ad virum conversio tua (5), quem
2. tur g azas - Uxor virum christiane diligit si
,

unicum puro corde respicere debes. De e j u s dilectio a charitate ut a principio proce-

casto amore quem uxor viro praestare tene- a'' t 5 Sl a(^ Deum ut ad finem ultimum ten-
tur, plura
sunt alibi dicta (6), quae hic repe- mt '•> S1 e ' g^atiam etgloriam percupit. Amor
tenda non sunt. Castus autem uxoris amor est ve ^ rectus > ve perversus rectus, quo
l :

(1)
. „
herm. 99. — Tert. L. de Monoff. io.
2) (S) L. — (1) Tert. L. de
— Serm.
Monog. 9.— (2) Ep. 120. ad Honorat.
dc Verb. Dom. —
c. 21. (4) Toit. L.
>. Ilexam. 7 — (

(4) Cant. 3. —
(5) Tert. L. i.de Cull. 2. ad Uxor.
(3)
8. — 49 .

Tert. ibid. —(6) L.'5o. Hom.

_
•
(5)
Pem. 1. (6) Tcrt. prajdicans , tom. a. tr. de Ca»t. Hom. 38. — (7) D. August. ibid. — (8) Tert. Lib. de

4
 5a LEX JUSTITLE. - CONClO II.

quis recte se amat, et alium sicut se amat , ferventior : siquidem uxor castaet charitatc
qni recte se amat , et allerum recte amat. sufflammata sese viro suhdit.
Perversus, quo quis perverse se amat , et II.PARS. Belle Tertullianus velamen quod
alterum sicut se amat guia ipse perverse , supra caput defert uxor nuncupat liumili-
amai alium , qui ct se perverse arnat. (i) tatis suce sarcinam (1) : quia scilicet denotat
Uxor perverse se amans , perverse etiam di- ohsequium quod viro praestare tenetur. Id-
ligitmaritum quia se et illum diligit amore , circo a velamine mulieres dicuntur nuhere ,
terreno, munclano, carnali, sceleroso uxor ; id est, caput velare, cum in viri transeunt
econverso recte se diligens , recte etiam amat potestatem enim caput nudum et li-
: sicut
virum quia se et illum diligit arnore casto
, berum quod hahet vir signum est dominii
spirituali, supernaturali christiano qui , , et potestatis sicvelamen mulierisestsignum
,
respicit, non terram , sed ccelum ; non carnis suhjectionis, seu, ut ait D. Chrysost. insigne
voluptatem sedanimi virtutem non fortu-
, ; subjectionis. Illud appellat adhuc Conri-
nam sed salutem. Quapropter Pelrus Da-
, lium Gangrense, menwriam subjectionis (2) :

mianus reginam Franciae stimulat ut Regem Tertullianus vero jugum mulierum ipsa3 :

ad virtutem deducere satagat Sic denique :

cum vere diligis si servare qua? Dei sunt
piis exhortationibus jacis. (2)
Hujus christiani amoris tria indicia suh-
ministrat D. Augustinus 1. Si damnum
temporale sustineat pro mariti amore; si-
quidem dilectio nec sua requirit, si ojfert
enim sunt , quas subjectas esse oportet,prop-
, ter quas poteslas supra caput haberi debet :
velamen jugum il/arum est. (3) Quia tamen
pleraeque mulieres subjectionis insigne de-
:
discentes , humiliiatisque sarcinam deponen-
tes, dominium in viros sibi arroganter ario-
gant , multi etiam viri non tam juslumim- ,

sua , dum alteri prosit. (3) Inde ad hypothe- perium quam injustam tyrannidem in uxo-
sim descendit D. Augustinusuxorem urgens : res exercent 1. Ahusivum uxorum in viros
.

« Aurum tuum vendit maritus tuus pro ne- damnatur imperium Legitimum virorum ; 2.
cessitate sua ferto,femina, noli litigare, no-
:
in uxores vindicaturdominium 3. Debitum ;

li contradicere , contemptus auri tui est di- viro ah uxore declaratur ohsequium.
lectio viri tui tuam pro necessitate
; villam
1. Necessitas humilitatis cum mulierecen-
si

sua vendat quae est et tua ,

non enim po- setur tum quia ab illa sumpsit exordium
,
:
(4)
test esse ejus quae non sit tua si est cha-
, originalis culpa quam ideo sic pungit Ter- :
:

ritas in te quae dehet esse in uxore , ferto lull. Tu es diaboli janua tu es arboris illius
,
patienter, etsiduhitat, tu offer, contemne resignatrix , tu es divince legis prima deser-
cuncta propter amorem viri tui. »
(4) 2. Si trix , tu es quai eum persuasisti quem dia-
,
doleat quando peccantem Deumque
bolus aggredi non valuit. (5) Tum quia mul-
, offen-
dentem conspicit virum. enim sancta , tis infirmitatibus obnoxia est nam in dolo-
Illa ;

casta et vere christiana dolet fornicantem

ribus etanxietatibus paries , mulier. (6) Tum
,

virum e t non dolet propter carnem

, sed quia ut refert ex Apostolo Tertullianus ,
, ,

propter charitalem. (5) Quia scilicet vir luxu- non permittitur mulieri in Ecclesia loqui, sed
rians Deum offendit
ram facit. 3.Si
ealione tanquam cohcerenlem gratice (6) ita
ut non natura sit amoris illius vinculum,sed
gratia sit copula. Quia vero gratia est se-
men gloriae, uxor virum adhuc diligit tan-
quam cohaerentem gloriae. Dilectio merito
nunquam excidet nam ccetera evacuabun-
, consummabuntur. (7) Charitas
tur vero in
oeternum permanehit , ideoque uxor christia-
ne diligens gratiam in tempore respicit, et
,
ad aeternilatem gloriae tendit. Subjungit D.
Augustinus Et tamen iila subjecta est viro
:
, animaeque sucejactu- nec docere , nec tinguere , nec ojferre , nec
diligit in honore et sanctifi- ullius virilis muneris necdum sacerdotis offi-
:
cii sorlem sibi vindicare. (7) Tum maximead
propositum , quia virorum subduntur impe-
rio: femina; pcromniaviris snbditce sint. (8)
Trina autem potissimum rationeuxor suh-
jiciturviro: prima sumiturex natura; secunda
,
exdivinasententia; tertia ex conjugali uuione
etcopula. 1. Natura uxorem subditam viro
desiderat, propter sexus auctoritatem. (9)
Quod ex imperio quod mens naturaliter in ,
appetitum sibi vindicat, ostendit D. Augus-
« Quemadmodum in anima hominis
tinus :

sicut decet , et tanto subjectior quanto cas-

, aliud est quod consulendo dominatur aliud ,
tior (8) tanto castior quanto dilectione
;
, quod subditur, ut obtemperet , sic viro fac-
D. Aug. L. 5o. Hom. Hom. 38. —(2) L. 7. Ep.
(1) (1) Tert. L. de Cor. Mil. 14. (a) Can. 17. (3) — —
9. — Tert. L. de Pat. 12.
(3) (f) L. 5o. Hom. Hom. — Tert. L. de Vel. Virg. i 7 . (f) Tert. L. de —
Ve.l. Virg.
4g. — (5) [.. de 10. Chordis. c. 9. (G) Serm. 63. dc — 9. —(5) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 1. (6) T.-rt. ib. —
Div. c. i3.
(7 )
—
Tert. L. de Pat. 12. (8) Serm. 63. — — (7
)Tcrt. L. de Vel. Virg. 9. (8) Tert. L. de Vel. —
de Div. c. i3. Virg. 10. —
(3) Tert. ibid.
 LEX JUSTITIjE. — CONCIO II. 53
ta est etiam corporaliter femina ,
quoe habet adeo gravat superbae mulieris ingenium , ut
quidem in mente rationalis intelligentiae pa- nullum dignius invenerit divinasapientia sup-
rem naturam, sexu tamen corporis, itamas- plicium ad puniendum insolens independen-
culino sexui subjicitur , quemadmodum ap- tiae desiderium. Et licet in statu innocentiae

petitusrationisad concupiscendam deratione mulier fuerit subdita viro , Deus ex mente

mentis solertiam.» (i) Eadem aliorsum com- D. Augustini ad pristinam subjectionem ad-
paralione utitur « Mulieresetiam significant
: dit servitutem , et quo talis subjectio et ser-
partem, eo ipso quo mulieres sunt, quoe vitus firmior nullaque tergiversatione possit
,

concupiscentialis dici potest, cui mensdomi- excuti, Deus in poenam primae vi delicti in-
natur, etiam ipsa subdita Deo suo , quando fligit , et lata sententia confirmat. 3.Raiione

rectissime et ordinatissime vivitur. Quod
ergo est in uno homine mens et concupis-
centia, illa regit, haecregitur ; illa domina-
tur, haec subditur ; hoc in duobus homini-
bus viro et muliere, secundum sexum cor-
,
poris figuratur. » (2) 2. Divina sententia uxo-
rem viro subjicit Ad virum tuum conversio
: gravem , et feminis molestissimam ; quam
tua , et il/e dominabilur tui. Et Evam te
esse nescis ! Vivit senlentia Dei super sexum
islum in hoc seculo , vival et reatus necesse
est. (3) Deus , qui erga protoparentes suarn
conjugii mulier subjecta est viro 5 nam ut
acuteanimadvertitD. Ambrosius, conjugium
a jugo nuncupatum est. Bona vincu/a nup-
Uarum , sed tamen vincu/a: bonum conju-
gium, sed tarnen a jugo tractum (1), quod
subjectionem et servitutem denotat , sed
intolerabiliorem mancipiorum servituteexis-
timat D. Augustinus : Quid ergo famulatus
graves , et addicta viris servitia replicem fe-
minarum ,
quam ante jussit Deus servire ,

ostentarat bonitatem , in criminosos suam quam servos ? (2) Ad praestandum illud ser-
demonstrat justitiam. Stalim mulier et viro vitutisofficium mulieres hortatur Apostolus:
servire damnatur , sed quce in adjutorium Mulieres viris suis subdita? sint ,
sicut
masculo , non in servilutem fuerat destina- Domino. (3) Ly autem sicut Domiuo dupli-
ta. (4) Animadvertit autem D. Augustinus cem potest habere sensum 1. Mulier sub-
:

mulierem fuisse subditam viro ante pecca- dita sit viro suo sicut Christo Domino, cujus
tum , et post peccatum, sed longe diversa vir tenetlocum personamque repraesentat ;
ratione. Mulicrfuit sttbjecta viro antcpecca- 2. Mulier subdita sit viro suo tanquam do-
ttim sed ex virtute , quce per dilectionem
, mino, cui debet praestare servitutem , quo-
operatur et foras mittil limorem : postea
, modo Sara Abrahamsuum dominum vocitat
vero conditionaliter servit , ut tirnore qui ,
« Dominus meus velulus est. » (4) Quomodo
disciplinam operatur. (5) Ante peccatum ex Apostolum intelligit D. Augustinus Quis :

natura post peccatumex justitia

, ; ante pec- enim nescil uxorem rnarito tanquam domino
catum propter sexus auctoritatem ,
post pec- debere servire? (5) Neque solum in generatio-
catum propter divinae sed adhuc in ctjeteris actibus ad
scientiae aequitatem. nis officio ,

./Equissimum namque fuit ut mulier quae humanam pacern

independentiam a Deo ambierat , dependens
ab homine efficeretur ; quae Deo inobse-
quens fuerat, homini obsequeretur , et quae
sua persuasione, homini abstulerat domi-
nium in creaturas, dominio hominis subde-
pertinentibus , mulier viro
debet servitutem. Et ob hanc causam nu-
bendo mariti nomine vocatur: Virginesapud
parentes depulantur , nam nuplce maritorum
nuncupantur. (6) Mulieri ita subjectio pro-
pria est ut in quovis statu servire teneatur :

retur. JSeque enim et ante peccatum aliler nam ante connubium virgo in paterna domo
jactarn juisse licet credere mulicrem nisi rtt manet, paternum defert nomen , parentibus
vir et dorninaretur, et ad eurn ipsa serviendo servit ; at postquam nupta est, in domo ma-
converteretur : sed recte accipi potest hanc riti habitat , ejus assumit nomen, eique praes-
servitutern signiftcatam , quce cujusdam con- tat servitutem unde conjuges sic hortatur :

ditionis potius quam di/ectionis , ut etiam D. Augustinus : In omnibus ancilla? slate

ipsa ta/is servittts ,
qua homittes hominibus virorum vestrorum, subdila; ad obsequium :

postca csse servi coeperunt de pcena peccali

, nulla sitin vobis protervitas , nulla super-
reperiatur exorta. (6) Deus superbientem pu- bia , non contume/iosa cervix , non a/iqua
nire volens mulierem, nulla graviori potuit inobedientia; prorsus tanquam ancilla? ser-
illam mulctare poena quam subjectioni et vite. (7) Sunt equidem multoe mulieres viris
servituti damnando : subjectio ad virum subditae, humiles, obsequentes , non in su-
perbiam elatae, sed multo plures vanitate
(1) L. i3. Confrss. la. —
(2) L. dc Op. Monach. 32.
—(3) Tcrt. L. 1. de Cult. Fem. 1.— (/,) Tcrt. L. 2. adv. L. 3. de Virg.
(1) —
(2) L. 1. de Virg. (3) Ephcs. —
Marc. 1. 1 —
(.i) Dial. ad Orosium. —
(6) D. Aug. L. de 5. —(4) Cen. 18.
—
(5) L. 22. Contr. Faust. Si. (6) —
On. ad lit. c. 37. Tert. L. de Vel. Virg. 7. —
(7) L. 5o. Hom. Hom. 49.
54 LEX JUSTITLE. — CONCIO II.

tumentes, cervieem extollentes subjectio- , bat Gr.ccia

: meo obsequitur parenti ,
pater
nem viris debilam dedignantes etimperium , obedit matri , ma!»r milii oblemperat , ergo
in arroganter usurpantes. Reviviscit
ipsos meae dominationi tota subjicitur Graeeia.
bac selate primoe petulardia mulieris qua ,
Idem de /Egyptiis asseverat Diodorus apud
usurpavit (i) auctorilatem in virum, perver- Fevardentium Inter JEgyptios plus honoris
:

soque suo exemplo Adamum diabolo subje- ac honestatis impendi solet regina? quam
cit. Videns namque quod bonum esset lignum regi : et in privatis , mulierem viro domina-
ad vescendum , et pulcbrum oculis , aspec- ri , profitentibus in connubiali contractu vi-
tuque deleciabile , tulit de fructu ejus , et ris omnibus , esse uxori parendum. Et quod
comedit , deditque viro suo, qui comedit est deflendum magis, inter Christianosnxo-
:

Non ergo satis juit mulicri quod comcdit res persoepe dominantur viris , et boc trina
ipsa, scd insuper et viro suo dedit : quomodo potissimum de causa vel , i. quia divites :

autem dcdit nisi jam abusivo impcrio , vel sunt ; ex Pbilosopbo namque dominantur
importunitate muliebri P (2) Illecebrosa mu- uxores , propter amplitudinem matrimonii.
lieris blandities, et blanda ejusimportunitas, (i)Vel, 2. quia magna pollent pulchritudine,
abusivo imperio , imperaturo viro perverse ut conslat ex Hercule qui venereo Om- ,

dominala est ; virique grata mollities, qua de pbales asluans amore , totam epitheti sui
dominante effectus est obsequens , divinam sortem cum muliebri cultu compensavit. (2)
sufflammavit justitiam. Ut euim referl Scrip- Vel, 3. quia filios pepererunt, etmatressuut
tura « Adoe vero dixit Deus :
: Quia audisti effectae. Quae autem superba? sunt muliercs
vocem uxoris tuae , et comedisti de ligno, de et dominanlur viris , nunquid post parlum
quo praeceperam tibi ne comederes , male- carent hoc vilio , ut viri earum dominentur ?
dicta est lerra in opere tuo. » (3) In censu imo quasi dignitatem sibi additam credunt ,
praevaricationisAdae,quodprimorefertur, est quod matres fiant , et plerumque superbiores
quod uxoris suae voci obediverit JSon enim exislunt. (3) :

Eva persuasit Adai ut in eo sibi crederet , Adretundendum abusivum ejusmodi uxo-

in quo crediderat ipsa serpenti : vir namque rum imperium apud Persas de ^.Sapientum
( inquit Jpostolus) (4) non est seductus, scd consilio publicalum fuit edictum regium ,
mulier : ergo agendo polius quam seducen- ne uxores viris principibus principari prae-
do; imperando magis quam aliquid fingen- sumant. Et misitrex epistolas ad universas
do ,hoc ejfecit , ut obediret vir sua? voci provincias regni sui, ut qua?que gens audire
plus quam Dei , undc et a Domino Dco di- et Iegerepoterat,diversis linguis et litteris.{/\)
cituri/li: Quiaaudisti vocem uxoris tua?. (5) Hebraeus textus sic habet: Misit epistolas ad
Poena mulctatur Adam , quod Evce audierit unamquamque provinciam, juxta scripturam
vocem , et abusivo uxoris sit obsecutus im- e/us , et ad unumquemque populum juxta
perio. Uelle dicitur abusivum imperium , linguam ejus. Persarum Rex ab iEthiopia
quoniam mulicrem dominari in virum non usque ad Indiam late centum viginti septem
pcrmittit Apostolus; hoc viro potius senten- provinciis imperans , edictum singulis non
tia Deidetulit , et maritum habere dominium persico idiomate , ne non intelligeretur sed ,

meruit , mulieris non natura, sed culpa ; juxta cujusque provinciae linguam et sermo-
quod tamen nisi scrvetur , dcpravabitur am- nis proprietatem usitato cbaractere scribi ,

plius natura, et augebitur culpa. (6) Abusivo de more jubet. Subdit autem sacer textus
uxoris imperio depravatur natura , cujus or- quid contineat, scilicet esse ^iros principcs
do confunditur , incrementatur culpa , quia ac majores in domibus suis ; id est, domi-
contra latam Dei sententiam agitur. nos , quibus jure tum diviuo, tum humano,
Haec naturoe depravatio , ordinisque con- in uxores eompelit dominium.
fusio viguit olim apud Romanos, Graecos 2. Quadruplici ratione probatex Apostolo
et vEgyptios : conqueritur Cato quod femi- Tertull. dominium viri in uxorem , 1. Caput
nae dominentur Romanis orbis debellatori- mulieris vir est. (5) In corpore naturali ca-
bus. Omncs homines uxoribus dominantur put influit in coetera membra , eisque domi-
,
nos omnibus hominibns , nobis autcm uxorcs. natur , et praecipiendo exercet imperium.
(7) Idipsum fatetur Themist. (8) interGra?- Idem dominium habet in familia vir quiest ,

cos illustris quapropter Diaphanus ejus mulieris caput , sed caput viri Christus cst
: .

filius se Groeciae imperare hac ratione suade-

(6) Sicut enim Christus tanquam viri caput
dominatur in virum , ita vir tanquam caput
(1) Tert. L. de Bapt. 17. — (j) Rupe.t. — (3)
Gen. 5. — (4) 1. Timol!.. 2. — (5) Huprr-. —(6) (1) L. 8. Eth. 16. — (2) Tert. L. de Pall. 4- — ('>) D.
D. Aug. L. 11. deGen. ad lit. 17. — (7) Tit. Liv. Dec. Aur. L. 2. de (Jcn. ad Lit. 19.— (4) Esll.er. 1.— (5) Tcrt.
4. L. 4. — (8J Hhodig. L. 14. c. 14. L. de Vcl. Viig. 7. — Teit. L. de Gor. Mil. 14.
(0)
 JUSTITI/E. LEX — CONGIOII. 55
mulieris dominium habet in uxorem. Quod vire viro et marito esse subjecta , ut quo-
ab omnibus sciri desiderat Apostolus « Volo : dammodo esset libera servitus , et dilectiona
autem vos scire quod omnis viri caput Chris- plcna. Ideo serviens estviro dum eum rhetuit
tus est caput autem mulieris vir. » (i) 2.
, offendere. (1) Dominatrix potestas divi- illa

Vir gloria et imago Dei est gloria viri est ,

110 ore intimatur uxori , ut subjectioneniul-
mulier. (2) Mulier est imago Dei aeque ac tro habeat, liberam serviat servitutem,pra3s-
homo, utpote intellectu, memoria, voluntate tans viro spontaneum , et dilectione plenum
et iibertate praedita, non secus ac vir sapien- obsequium ; non autem viro , ne imperiosa
tiae,gratiae ac gloriae capax ideoque non , auctoritaie tumescat , et injuste jure domi-
dicitur proprie viri imago sed improprie , nii in uxorem utatur , maritali abutcns po-
duntaxat, et analogice ;
quia scilicettanquam tentia et auctoritate.
posterior et inferior facta est ex viro , eique Quae, ut docet Philosophus(2), triplex est
similis creata : et ob hanc causam Apostolus domini scilicet in servum , filii in paren-
dixit quidem virum esse imaginem et glo- tem viri in uxorem. Major est autem po-
,

riam Dei non autem mulierem esse viri

, testas domini in servum quam parentis in
iniaginem sed tantum gloriam
, quia est : filium et major adhuc auctoritas parentis
,

insigne viri ornamentum utpote quae viro : in filium quam viri in uxorem. Potestasres-
data est tum in adjutorium ad propagan-
, picit subjectionem quae trina adbuc est ;
dos liberos et familiam gubernandam tum ; nempe subjectio servi ad dominum, filii ad
in materiam et quasi ditionem in quam , parentem, uxorisad virum. Subjectio autem
exerceat jurisdictionem et dominium domi- servi ad dominum estomnium maxima, post :

nium enim viri non tantum se extendit ad hanc sequitur subjectio filii ad parentem ,

inanimata et animalia bruta sed etiam ad major subjectione uxoris ad virum

, quae est ,

rationalia puta filios et uxorem. Quod omnium minima. Ut autem jus illud cecono-
,

innuit Sapiens dicens Mulier corona est micum et dominium potestativum recte ,
: ,

viro suo. (3) Corona namque caput ornat juste et absque tyrannide exerceatur, con-
propugnat, personaeque auctoritatem deno- sulenda est, non passio sed ratio non pro- , ;

tat. 3. Non enim vir ex muliere est , sed mu~ pria voluntas sed lex tum humana tuin , ,

lier ex viro a quo dependere debet tan- divina. Ad illam justitioe legem erga uxores
;

quam pars a toto, et effectus a causa seu servandam viros hortatur Apostolorum prin-
principio. 4- Mulierex viro , et propter vi- ceps Viri, cohabitate secundum scientiam , :

rum(4)) scilicetut ei subjiciatur sicutenim quasi infirmiori vasculo impertientes hono-

:

homo est principium ex quo factaestmulier, rem tanquam et cohwredibus gratia?, ut non ,

ita finis propter quem producta

impediantur orationes vestra?. (3) Verum illi
est , ut esset
viro inadjutorium ad prolis generationem non cohabitant secundum scientiam, neque
,
vitae societatem, voluntatis subjectionem. consulunt rationem et legem divinam , sed
At ne vir tumore infletur, et mulier ni- passionem et effraenem voluntatem qui er- ,

mis deprimatur, addit Apostolus Verumta- ga uxores suas tyrannicum exercent impe-:

men neque vir sine muliere , neque mulier rium , qui eas uti vilia mancipia considerant,
sine viro. In conjugio etenim mulier nequit qui in eas convitia et maledicta crebra jacu-
esse sine viro , et vicissim vir nequit esse lant easque crudeliter percutiunt. Quare D. ,

sine muliere , quam debet considerare, non Chrysostom. in virorum persona loquens.sic
tam ut ancillam quam ut sociam et adjutri- fatur Nullum sit tam rnagnum pcccatum , :

cem. Nam ut fatur Tertull. hoc genus secun- quod nos ad verberandum compellat. Plures
di hominis factum est in adjutorium homi- sunt tamen mariti ita rationis virtutis et ,

nis (5) , potius quam in mancipium quare aequitatis inopes ita ad iram et furorem : ;

D. Hieronymus expendens istud Geneseos proni , praesertim cum vino sunt inebriati , :

« Ad virum tuum conversio tua , et ipse tui vel in alea jacturam sunt passi, vel aliquo
dominabitur , » Scripturae sacra? admiratur damno gravati ut uxores absque ulla con- ,

prudfntiam In quo sancta? Scriptura? con- sideratione percutiant, etiam cum propriiho-
:

sideranda prudentia est , quia non viro hoc norisdetrimento ; namut subjungit D. Chry*
Dominus sit locutus , et dixerit : Dominabe- sostomus neque verberandam uxorem dico, ,

ris uxori tua? : sed ipsi mulieri , ut illi pra?- absit : ultima namque ignominia est non
miumrelinquerct obsequela?,dum inpotestate ejus quai verberatur sed quiverberat. ,

ejus est, si Dei velit obedire pr&ceptis ser-

, Multi sunt insanientes et furiosi viri , qui
,,„ absciue ulla ratione, uxores injuriosis verbis,
,s n
(1) 1. Cor. r ,,
1
TI
1. — „ ,
(2) Tcrt. L. de Vel. Virg.
, J .

c. 7. 8. — * '

(3) Ca r . ^8. — (4) Tort. L. de Vel. Virg. 7. — (5) Tert. (1) In c. 2. Epist. ad Tit. — (2) L. 5. Ethic. 7. —
L. de Vcl. Virg. 5. ,. Ep. 3.
(3)
 56 LEX JUSTITIiE. — CONCIO II.

et adhuc colaphis, pugnis et fustibus percu- reverentiam ei exhibendo ut suo exemplo ,

tiunt. Sunt quoque mulieres iracundae et cunctos domesticos ad similem incitel hono-
rixosae, quae viros injuriis lacessunt , et arro- rem. Totaa te discat domus quantum illi
gantiae ad iram et
sermonibus exasperant, et honorem debeat : tu dominum illum obsequio
furoremconcitant. Quantum verodistent a S. tuo , tu magnum
illum tua humilitate de-
Monica testatur D. Augustinus, de quasic fa- monstra. (i) Servi , ancilla? , filii filioe , pa- ,

tur « Educata pudice etsobrie, potiusque a

: tremfamilias honorant, conspicientes illum
te subdita parentibus,quam aparentibus tibi, ab uxore honorari , quam tanto majori ho-
oDomine ubi plenis annisnubilis facta est,
: nore dignam praedieat D. Hieronymus ,
Iradita viro servivit, velutdomino, et sategit quanto majorem viro praestat reverentiam.
eum lucrari tibi , loquens de te illi, moribus Tanto ipsa honoratior futura , quanto illum
suis, quibus eam pulchram faciebas, et reve- amplius honoraveris. 2. Honorquem viro
renteramabilematqueadmirabilem virosuo. reddit uxor , timori sociatur, non servili ,

(i) Patricius Monicae vir erat idololatres ,

sed reverentiali et amore pleno : Marcionitae
agrestisjbarbarus , ferociens Monica tamen ; Deum honorandum quidem sed non , timen-
sua pietate, urbanitale , humilitate , mariti dum volebant
, quorum mentem ,
refert
cicuravit ferocitatem , mitigavit barbariem , Tertull. In vobis est , si velitis , illiobse-
agrestem vilam ad urbanitatem temperavit ; quium subsignare, ut honorem Deo habuisse
tandem de idololatria ad christianam et ca- videamini : timorem enim non vult. Atque
tholicam diseiplinam adduxit quia,utsub- adeo pra? se ferunt Marcionita? quod Deum
; ,

jungit D. Augustinus, « noverat Monica non suum omnino non timeant. Malus inquiunt, ,

resistere irato viro non tantum facto , sed timebitur bonus autem diligetur. (2) Hunc
, ,

ne verbo quidem jam vero refracto et errorem confutat Tertull. auctorem ejus sic
:

quielo , cum opportunum videret rationem pungens Stulte quem Dominum appellas , :
, ,

negas timendum; cum hoc nomen potestatis

fac ti sui reddebat , si forte ille inconsidera-
tiiis commotus fuerat denique cum matro- sit etiam timendue. At quomodo diliges nisi
: ,

na multae, quarum viri mansueliores erant timeas non diligere P Plane nec pater tuus ,

plagarum vestigia etiam dehonestata facie est in quem competat, et amor propter pie-
, ,

gcrerent , inter amica colloquia illoe argue- tatein et timor propter potestatem P necle- ,

bant maritorum vitam haec earum linguam, gitimus Dominus ut diligas propter huma-
, ,

vcluti per jocum ,

graviter admonens , ex nitatem et timeas propter disciplinam P Sic
,

qjo illas tabulas, quse matrimoniales vocan- denique plagiarii diliguntur , non etiam ti-
tur , recitari audissent , tanquam instru- mentur : non enim timebitur nisi justa et or-
nienta ,
quibus ancilla? factae essent, depu- dinata dominatio diligi autem potest etiam,

taredebuissent, proindememoresconditionis, adultera : sollicitatione enim constat non ,

superbire adversus dominos non oportere. » aucloritate , et adulatione , non potestate.

Livia Augusti Caesaris conjux interrogala (2) Hoc argumento urgelur christiana uxor ad
quibus rationibus sibi subjecisset Augustum timendum virum quem dominum agnoscit,
,

orbis Imperatorem? respondit Multa mo- : et cujus ordinatam a Deo dominationem re-
destia ejus conciliavi animum. Prudensetiam cognoscit. 3. Viri mores in se repraesentare
<:onsilium uxori dedit
Si vis ille Sapiens : niti debet uxor libera nata , ingenua, sui
:

imperare viro pareas : bona enim mulier ,

arbitrii domina , ex quo nupsit viro, suiju-
jtarendo viro imperat maritumque sibi de- , ris non cst sed subdita maritv voluntati et
,

vincit, debitum praestando obsequium. nutui. Oportet, ut Geometra? dicunt, lineas

«

3. Uxores caput maritis subjicite (3) ,

, et superficies,non per se, sed studia, curas,
illisque obscquium praestare ultra amorem ,
risum , communia habere cum viro. » (3)
de quo in superioribus. Quatuor viro debet Ut enim ait Philosophus « Existimare de- :

uxor T Ilonorem 2. Timorem ; 3. Imita-

. .
; bet mulier bene composita , mores viri esse
tionem 4- Obeditionem. 1. Honorem : tum
; legem vitae suae impositam sibi a Deo,per
,

vocando illum dominum suum. Sic Phocio- conjunctionem malrimonii. Qui ha?c ergo
nis uxor maritum nuncupabat « suas opes , negligit , deos ipsos videtur negligere ,
qui-
,
mundum suum, thesaurum suum. » (4) Bo- bus praesentibus sacra fecit , et matrimo-
na conjux , non solum vocat dominum sunni, nium. » (4) 4- Obsequi viro tenetur uxor ,
sed hoc sapit hoc sonat hoc gestat corde ,
, , quani sic hortatur Tertull. Incede secundum
hoc profitclur ore , tabulas matrimonicdes , sponsi tui voluntatcm. (5) Hanc voluntatis
instrumenta emptionis suw reputat. (5) Tum
(1) D. Hier. tfpist. ai! Cclant. (?) Terl. L. 1. adv. —
(1) Conf.
L. 9. Conr. —{1)
—(3) Dio. in Til>cr.
Tibcr. — (7i)
(5) Tert. L. 2. de Marc. 27. (3)
—
Plutar in Prsecept. Connub. —(4) L. 1.
Cu.t. Fem. i3. — ;4J IMutar. (5) D. — Ambr. c. 3. Frov. Oiieon. '2. —~{S) Tcrt. L. de Vel.' Virg. i5
 LEX JUSTITLE. — CONCIO II. 57
submissionein Catone teste , suis uxorihus Magnae civitates sunt urbes ,
parvae civilates
veteres exigebant Romani. « Majores nostri, simt domus ad urbium regimen ordinantur
:

nullam ne privatam quidem rem agere femi- viri , leges statuentes, magistratus eligentes ,

nas sine auctore voluerunt , sed in manu negotia tractantes ,

politiam regulantes ; do-
esse virorum. » (i) Idipsum docet Philoso- moruin gubernaculum commissum est mu-
phus « Mulier suum
: arbitrium omnino lieribus. Necessitates admiuicu/orum, domum
exuere debet , ut marito obtemperet sitque : admiuistrandam jami/iam regcndam locu- ,
,

ei maritus pro corde,oculis et lingua: arri- /os, c/aves custodiendas , lanijicium dispen-
deat ridenti, compatiatur tristi, non adulato- sandum victum procurandum , curas com-
,

ris modo, vel chamaeleonis , sed ut socia, et muniendas (1) uxorum est proprium. Yiri
dimidiatum corpus ejus, et unuscum eospiri- sua prohe debent tractare negotia , neque
tus. »(2)Illam in uxoribus obedientiam Apos- usurpare ea quae sunt commissa mulieribus.
lolus quoque requirit : Midieres, subditie es- Ii ridendi essent qui vel negotiationis ,viri
tote viris , sicut opoYtet , in Domino. (3) vel agrieulturae vel magistratus officium ne-
,

Vult Paulus mulieres obtemperare viris , sed gligerent , ut lanificio vacarent ; nec minus
in Domino , id est, secundum Christi Do- ridiculoe essent mulieres , domus curam des-
mini voluntatem , disciplinam , legem prze- ,
picientes, etcivitatem regere volentes. Qui-
ceptum. Si enim praecipiant illicita , turpia, bus binum subministro monitum : Unum ex
impia , contraria Christi voluntati , chris- Philosopho desumptum Mulieres Reipubli- :

tianae religioni divino cultui , tunc non est

, ca? negotiis non se immisceant (2) aliud a prin- :

eis ohedieudum , quia non in Domino, sed cipe Aposlolorum mutuatum ; qui desiderat
contra Dominum , et in diabolo praeeipiunt: mulieres domus cura/n habentes. (3) Ad ejus-
quando vero proecipiunt ea quaj Christianis- modi negotium necessaria est eatutn dili-
mum , religionem , virtutem et pietatem gentia , vigilantia, praesentia : 1 . Diligentia,
decent , tuuc eis obsequendum est. Sie bonae ut strenue operibus domesticis laborent ; 2.
uxores subditae sunt viris in Domino et , Yigilautia, ut filiorum educationi , filiarum-
adhuc familiam et domum probe regunt. que custodiae sedulo vacent; 3. Proesentia,
III. PARS.
Conjugessihi mutuo necessarii ut quantum fieri polest , in domo habitent.
sunt. Uxor ipsa etiam ultro fatetur virum 1. Mulieres , manus lanis occupate (4) , et

necessarium sexui , ut auctoritatis et solatii laudem merebimini ab hominibus, ad ins-

causam , vel ut a malis rumoribus tuta sit. tar Lucretiae quoe principum Romanorum
,

(4) Uxor quoque viro consors onerum do-

mesticorum necessaria est. (5) Vir a viribus
seu fortitudine nuncupatur; mulier vero a
corporis mollitie et debilitate nominatur
Deus rerum omnium conditor virum fortem
et generosum produxit, inulierem vero infir-
inam ac debilem condidit ad negoliationem,
agriculturam , militiam , aliaque negotia du-
ra laboriosa , extra domum agendri , quoe
,
nonnisi viribus corporis fortitudine et labore
tractari possunt, destinatur viri
tractanda uecessarium mulierveroin operi-
bus domesticis intra domum exercendis or-
dinata tantis non indiget virihus. Ut enim
,
sapienter ratiocinatur Xenophon « Videtur
judicio proelata est caeteris feminis, ex stirpe
regia oiiundis, quod c.eterae, vel speculum
consulebant, vel ludis vacabant, vel choreis
:
operani dabant, vel vanis conversationibus
aut conviviis lempus insumebant ; Lucretia
vero ad nihil horum vacabat , sed lanificia ,
:
aliaque ejusmodi domestica negotia curabat:
quapropter caeteris merito fuit praelaia , et
oommuni encomio praedicala. Postquam Sa-
piens mulierein fortem commendavit , tum
robur adilla de raritate et singularitale , tum de valore
:
et pretiositate. Mulierem fortem quis inve-
niet ? procul , ei de u/timis finibuspretium
ejus (5); signum quo dignoscatur suhminis-
:
trat Qumsivit lanam et linum ct operala
: ,

niihi naturam mulierisadcuratn intra domum est consilio manuum suarum. [6) Inter prae-
suscipiendatn Deum protulisse, ideoque mol- cepta, quae Philosophus pra-bet tixori istud ,

liori corpore , ut inlra parietes officium suum non est minoris momenti :« Mulier nunquam
ohiret ; corpus animumque frigora ,
at viri ,
sit oliosa ab opere nec digili a colo , aut ,

osstus, itinera, expeditioneeque tolerare con- penso telave sint , neve otiosam patiatur :

stituisse, quapropter illi foris res agendas de- ancillarum filiarumque cohortem id enim :

legasse. » (6) Nec ininus lepide philosopha- ad augendam rem familiarem pertiuet, et

tur Philo Judaeus duo civitatutn distim-iiens

,
animum ab adulteriis et vcnereis tetrahit ,
genera magnarum scilicet , et parvarum,
:
quae sese otiosis insinuant facile. » Mulier

Tii. Liv. L. 54.

(i) (2) L. — 1. OEcon. {. — Colos. Tert. L. de Exb. Cast. 1. (2) L. — 2. OEcon. a. —
4. — \) Tert. L. 1. ad Uxor. 4-— (5)
(3)
Tcrt. L. de Exh. (S
(1)
1. Epist. :». —
{'\) Tcrt. L. 2. dc C ilt.
1

Fem. 10. —
Ca,t. 11. —
(6) ln Olw-on. (')) 1'rov. 3i, —
(61 L. 2. Olkoii.
4*
58 LEX JUSTITLE. — CONCIO II.

operaria , in lanificio aliisque domesticis ne- ab ignavia revocant, et sua vigilantia

filios
i^otiis occupata , trinum lucratur honiim : probe educant, dum eorum custodiae sedulo
bonestum , jucundum et utile. i Hones- vacant. .

tum nam conservat innocentiam et pudici-

; 2. Mulier uxorata, exnupta maier etfecta
tiam et proeservat ab adulterio in quod ut (1), prolem quam parturivit, bene educarede-
, ,

pbuimum cadunt muliercs oliosoe 2. Ju- bet, quapropter uxoros post partum nuncupat
;

(uuduin quod affert viro suo nam gratia Tertull. matres et quidem educatrices Jilio-
, ,

mulicris sedu/a? delectabit virum suum et rum. (2) Educatio prolis ambobus parenti-
,

ossa i/lius impinguabit. (1) 3. Utile ; nam bus competit uteamsua cura et vigilantia
,

scnicns mulicr azdificat domum (2), cujus retrabant a vitiis,ad quoe pertrahit ado/es-
N
bona comparat , conservat
incrementat et , : centice miseranda libertas. (3 Quapropter
ut faturSapiens cousideravit agrum , et emit
, cloquenter Clirysol. in natorum persona sic
illum; defructu manuum suarum plantavit fatur: Sepiat /lospaterna reverentia, malris
1 ineam. (3) componat affeclio , cognatorum custodiamur
Verum si mulieres oecupatoe et manibus affectibus : inter propinquorum lumina non
operantes, merentur laudem suisque ope- , valcnt delicta versari : propinquorum quot
rilws bonorem sibi comparant, viros jucun- cculi, tot /uccrnce : dies est aspectus malris ,

dant , domos opulenter ditant , mulieres de- sol patris rutilat in vultuunde viventi inter :

sidiosoe sua negligentia domos depauperant , tot virtutum duccs criminum tenebra? pro- ,

maritos aflligunt , semetipsas devenustant. pinquare nonpossunt. Quamvisfiliorum edu-

Conquerebatur olim Tertull. Circa feminas catio ad utrumque parentem pertineat filia- ,

quidcm etiam il/a majorum instituta cecidc- rum tamen custodia proesertim matrum ouroe
runt , qute modestia; , qtae sobrietati patroci- et vigilantiaedemandatur : nam in matris gre-
nabantur. (4) Quanto magis conquerendum mio (4) itnmunes a delictis conservantur.
est bac tempestate, in qua pleroeque mulieres Quemadmodum autem filiaa vigilantissima ct
vilamducunt desidiosam, teruntque tempus, oetdata matre in domo paterna custodita , in-
vel in luxu vestium, vel in cartis lusoriis , nocentiam servat et castitnoniam ita filia ,

vel in lautis conviviis vel in lasciviosis con-

, quam coeeutiens , somnolenta et desidio?a
versationibus. Filioe quoc. ad ejusmodi vitia mater, extra domum cursitare sinit inno- ,

pronffi sunt exoplant matrimonio conjungi,

, centiaa et pudicitiae saepe saepius patitur nau-
dominari in a/iena fami/ia , in a/ienis operi- fragium ut Dinaj comprobatur exemplo
:
,

bus incubare (5), non ut valeant maritos quoe egrcssa ut videret a Sicben deflorata ,

consilio ct so/atio juvare (6), sed ut facilius est. Egressa est Dina filia Lia' ut videret. ,

possiut voluptates , quibns obnoxioe snnt , (5) Bene filia Lioe nam Lia lippis erat ocu- ,

< aptaro. Tlas damnat,non solum Tbabita ,

lis (6) : c ccitas matris fuit quodammodo
quoe, Evan^elio teste, plenaerai operibus bo- causa lapsus si enim mater fuisset pers-
filire ;

nis sed adhuc quod divitcs Chrislo mu/icres

, picax et oculata non permisisset filiceegre-
,

cd/uvrebant , quai et de facu/tatibus suis mi- di de paterna domo sed eam sub umhra ,

nistrabant ei , inter quas et uxor regis procu- alarum babuisset et ita non corruisset Dina. ,

ratnris ; de prophetia est. Has euim vocabut Utinam matres ad Propbetoe evangelici
pcr Esaiam : Mulieres , cxsurgite , et audite attendcrent monitum Fi/ii tui de /onge ve- :

voccm meatn ; ut discipu/as primo , dehi/tc ut nient et fi/ia? tuce de /ateresurgent. (7) Qua-
,

opcrariasetministras ostendcret. : Fi/ia.', inspe si dicat Quantumvis filios tuos a te

: ad , ,

audite sermones meos. Dics anni nicmentote quemvis remotisiimum locum dimiseris ,

cttm /abore in spe. Cttm labore enim quo se- cave ne filias tuas a latere tuo procul suhmo-
quebanfur , et ob spem , ministrabant. (7) veas filii etenim poterunt foras egredi,alie-
:

Haec verba uxorihus cbristianis probe com- nasque circumlustiare regiones, filiubus in-
petunt, quae suntChristi discipuloc, cumejus terea domi remanentibus. At cur filiis e
profiteantur doetrinam deinde operarioe, si ; domo ireque quo voluerint, permit-
egredi ,

vitain volint ducere obristianne religkmi con- titur, non vero filiabus ? Quia scilicet non
foimem. Spes oas ad opus stiir.ulare debet , filii, sed filioe de domo egredientes pericli-
tum quia bona opera quoe faoiunt dum vi- , tautur. Admonentur hic femince matres ne
vunt, sequuntur illas post mortem ; tum quia sinant filias suas a suo latcre disccdere , ne
operondo familioe bona temporalia acoumu- malum a/iquod incurrant. Fadant ft/ii , et
lant; tum quia sua diligeutia domestioos et de longe veniant ; ft/he tamen ad latus sr-

(1) Eccles. 2 fi. —(2) Prov. if. —

(31 Prov. 3i. — (1) (1) Tert. L. dc Vcl. Virj;. 5.— (2) Tcrt. ibid. 9.— (3)
Apol. 6. — (5) Tert. L. 1. ad Uxnr. ',. —
(6) Turt. L. Chrysol. Scrm. 1. — (4) Clirysol.
— (5) Gen. 34. — ^6)
de Vel. Virg. 9. —
(7) Tert. L. 4- adv. Marc. 19. Gen. 29. — (7) F.sa. 60.
 LEX JUSTITLE. — CONGIO II. 5o
deant , nutriantur (i) ne houoris pa-
et ibi , sunt immobiles nioverentur; cor-
si eniin- ,

tiantur jacturam , aut cadant in aliquod per- ruerent columnae ; sic familiye regimen prae-
dendae caslitatis periculum. Pronhetae con- sentiae mulieris innititur qua? dum crebro ,

sonans Philosophus, ait Midierjilios fdias-

: abse-ns fit a domo , filiae inhonestos audiunt
que instituat , nec vagari permittat , lon- sermones , filii inobsequentes sunt , servi
giusque a suo latere discedere (2) ; sed intra et ancillae suum probe non obeunt munus ,

|
domus detineat
arieles qua ipsa quo-
, in et cuncta in
inordinata sunt. domo
que quantum fieri potest remaneat.
, Antiquitus Romani , ante fores sponsi
3. Mulieres, domi pedes fgile (3) pra> ,
comburebant currum vel lecticam , in qua
senlia enim vestra necessaria est, 1. Ut do- delata fuerat uxor die desponsationis in- :

mus pretiosissimo suo ornamento ful^eat nuentes sublatam ei esse omnem cursitandi
:

Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei,sic et egrediendie domo facultalem. Quamcon-
mulieris bonce species in ornamentum domus traria est hujusce aetatis consuetudo nam !

sua>. (4) Non dicit Sapiens mulierem orna- filia vel nobilitate, vel opulentia , vel pul-

mentum esse compitorum , et platearum, chritudine illustris , non desponsatur nisi ,

sed domus snae , ut cujus pulchritudo et prius ei detur currus ad divagandum quo-
species foris visenda non sit, sed suae dun- cunque voluerit , et ut falur Tertullian. nisi
taxat domi : neque enim externis , sed suo petant maritum idoneum exhibenda? sella?, et
tantum viro placere debet : Solis maritis mulabus et cinerariis percgrina? procerita- ,

vestris placere debetis. In tantum placebitis tis. (1) Phidias sculptor famosissimus , Ve-
eis , in quantuin aliis placere non curaveri- neris statuam fonnalurus , sub dexterum
tis. (5) Aurum quod non absconditur , suum hujus statuae pedem , testitudinem ingeniose
deperdit spleudorem ; facies frequenter ex- supposuit , ut erudiret mulieres teslitudinis
posita soli nigrescit ; furto tollitur monile, prae se ferre proprietates. Testudo, 1. Caput
,

quod e gaza seu thesauro crebro extrahitur ; habet serpentis , quo denotatur sapientia ; 2.
pulchne picturae velo cooperiuntur , ne co- Muta omnino est, nec ullam edit vocem ; 3.
iorum eleganlia ex aerisacrimonia evanescat: Lentissinie gradilur ; 4- Nunquam suam do-
sic mulier quae vage cursitat, nec in domo mum deserit , sed intra illam occultatur ,
remanet, suum amittit decorem '.Esther, quce quoties aliquod iniminet periculum ; 5. Tes-
tamputchra describitur, interpretatttr abscon- tudinis non imitantur proprietates multae
dita (6) ; Sara, quae carbunculuni sonat in mulieres , loquaces , curiosa?, contubernales
,

tabernaculo occultabatur, quapropter Ange- (2), imprudeutes , ut plurimum exlra do-

lus Dei majestatem repraesentans interrogat mum suam vagantes.
,

Abrahamum « Ubi est Sara uxor tua ?» (7)

: At quanam cle causa tantopere cursitant ?
Cui respondens Patriarcha: « Ecce in taber- Trina potissimum de causa interdum gloriae :

naeulo est.» Ubi D. Ambrosius l\on igno- causa quae ex luxu vestium captatur ; ali-
:

rabat Dominus ubi Sara esset , sed docere quando negotiandae libidinis gratia. Propter
nos vult quantus pudor esse debeat fetnina- mutuum vidcre ac videri , omnes pompce i/i
rum : Abraham auribus suis ingerit in ta- publicum projeruntur , aut ut tiuuria nego-
bernaculo Saram degere , ut discas quid ab tietur autgloria insotescat (3) ; quapropter
,

u.vore exigat. (8) Nimirum , ut domum sua sapienter animadvertit Plutarchus « Plerae- :

praesentia illustret , pulchritudine decoret

,
que femiuae si auratos calceos , et armillas
,

nec vagelevi praetextu contra decentiam cur- et femoralia adimas , purpuramque et mar-
silet. ./EgrotanteLazaro Maria et Magdalena garitam, doini manebunt. » (4) Pavo, amissa
(9) sorores ejus non sunt de domo egressae pennarum pulchritudine ab hominum se ,

adeundi Cliristi causa , sed miserunt ad subducit oculis ; luna, lumine amisso, non
eum dicentes Ecce quem amas, infirma- sinit sevideri; pictura , quae nondum ultimis
, :

tur , quia mulieres erant qua? non debentde est illuslrata coloribus , publico hominum
,

jacili domos cxire. Scriplura sacra residen- non exponitur aspectui sed inlia officinam ,

t ain mulieris in domo sua , belle hac com- asservatur. Mulier superbis denudata vesti-
paralione demonstrat Coluiniue aurece su- bus, pretiosisque exuta monilibus , non pro-
:

per bases argenteas sic pcdes mulieris sanc- dibit inpublieum, sed a conversatione scse
,

/<e(io];uti basesquibus inniluntur columnae, excusabit , dicens : Non sum induta. Ali-
quando praj tcxtu pietalis exeunt, ad patran-
.; Oleast. -r» L 2 (»>on 3. _(3) Tert. L. 2. de
Cu 1. Vvm. u. —(4) Eccl. 26.— (5) Irrt. L. 2. dc t] a fac i|i liS fac tu ,ra ;' et ut fatur Terlullia...
i

C.li. Pemi, 4. —
(6) Iticl.. a S. Laur. t. 5. dr: Lau.l. (1) T.-i t. t.. 2. ad Uxor. 8. — Tr.t. L. 1. ad Uxor.
B. Vi,g. _
(; )
Gen. ,8. _ (S) L. i. do \b.aham. 5. — 8. — (3) Tr.t. L. a. de Cult. Fem. u.
(2)
— De Leg.
(y) Joan. u. —(io) Ecci. »6. Coinniun.
(i)
60 LEX JUSTITLE. — CONCIO III.

malorum morum licentia pietas erit , occasio tem ; 2. Quia Deus solus nos sua gratia su-
Ittxuria? religio dcputabitur. (1) Et ut mu- pernaturaiiter generat et adoptat in filios ;

lieribus talis tolleretur occasio Deus , qui , 3. Quia magis Deus quam homines quos vo-
praeceperat ut ter in anno masculi tempium citamus patres,-concurrit etiam ad naturalem
adirent Hierosolymitanum Tribus tempori- generationem , tum quia ab eo homines mu-
:

bus anni apparebit omnis masculus tuus , in tuarunt potentiam generativam ; tum quia
conspectu omnipotenlis Dei: simile non fecit Deus, et non parentes creat animam , quae ,

feminis prwccptum , quia amat hoc genus est nobilior pars hominis ; tum quia organi-
exire , amat kinc inde aiscurrere : et quia a zat corpus. Inde coneludit Tertullian. Quis
viris suis sa?pius arcentur, causam religionis ille nobis intelligendus pater ? Deus scili-
aut pietatis mentiuntur : ut crgo liccntiosum cet : tam pater nemo tam pius nemo. (1) ,

genus teneret offwio , occasiones vagandi Ideoque ut homines probe parentum obeant
prtJeclusit. (2)Mulieres probce et pudicae, non munus, debent coelestis Patris aemulari pie-
captant tales male agendi occasiones , sed tatem qui tria hominibus prcestat nimirum ,
:

remanent in suis domibus, etsi illis inter- alimenta necessaria ad vitce subsistentiam ;
dum incumbat exeundi negotium ; aut ne- eruditionem ad discendam disciplinam ; gra-
cessitas amicitiarum officiorumque , aut im- tiam ad salutem consequendam. Terrenus
becillus aliquis ex fratribus visitatur , aut parens, coelestis Patris cemulans pietatem ,
sacriftcittm offertur aul Dei sermo adminis- praebeat filiis, 1. Vitce subsidium ; 2. Educa-
,

tratur. Quodvis horum, gravitatis et sanctita- tionis studium 3. Salutis auxilium. ;

tisnegotium est. (3) Unde, utconcludit Ter- \ PARS. De amore paterno tanquam de m

tullianus , sanctas alloquens mulieres Fobis Uge pietatis

(2) loquitur Tertullian. nam
:

autcm nulla procedendi causa non te- quidquid generavit , ei quod generatur , ali~
trica ; id est , non gravis ,
non seria , non mentum proebere consentaneum est (3) ad , :

sancta,non christianre pietatis digna , non quod homines stimulantur, 1 Patris coelestis .

glorioe mentona. exemplo 2. Animalium irrationalium stu-

;

dio Natuioe suffra<rio.

; 3.
1. Ueus cunctarum rater creaturarum ,

CONCIO TERTIA. SUD noc t t n o specialiter ab homine cognos-

i 1

cendus est, cnm palrem habeam eumdcm ,

Parens redditione reddet dehi-
q U em
(4) proli et omnia quod profitentur Chris-
(4) :

tum cjuod ultro a te natura expostulat. Ete- tiani quoties dominicam promunt oratio-
nim si Christianus erga extraneos teneturser- nem. Dicendo autem patrem Deum quoque ,

vafe justitiam, ne illis noceat, sed prosit , cognominamus (5)Et quia, ut subjungit Ter- .

et in necessitate succurrat quanto magis , tullianus, appellatio istaet pictatis,et potesta-

filiis quos generavit parens , debet justitice Quando habendus
tis est . est sermo de
solveredebitum? Ita creator ct secundum patris cura alque prospectu (6) , dirigenda est
,

naturce ordinem prirnum in proximos docitit

, mens ad curam qua cunctis animantibus
benignitatem (5), qui autem magis proximi alimenta necessaria ad vitre conservationem
quam filii quos parentes de sua substantia subministrat Pater Deus cujus el corvi nou ;

generaverunt , accepta fecunditate a Patre serunt , nec metunt, nec iu apothccas con-
luminum ex quo omnis paternitas in ccelo
, dtint et tamen alunlur ab ipso. (7) Quod si , ,

et in terra nominatiir? (6) Ubi D. Hierony- irrationalibus bestiis vitae subsidium abunde
,

mus Paternitas in reelis est generatio prcestat conditor earum Deus

: <•
quanto magis ,

filn paternitas in terra est generatio homi- prcebet homiuibus ratione proeditis ? Quo-
;

num et animalium quae omnis a Dei pater- niam Dominus prospector humanarum neces-
,

nitate manat, omnes enim ab eo vimhabent sitatnm ne-

(8) divina Patris coelestis cura ,

generandi ut sint, et nominentur patres. » cessaria ' hominibus abunde subministrans

,

Quanquam frequentissime Dominus patrem terrenum urget parentem ut filiis victum et

nobis pronuntiavit Detim : itno ct prwcepit vestitum prcebeat; utimago respondeat exem-
nequem in terris patrem vocemus, nisi quem plari, et probe vices Patris coelestis gerat.
habemus in ccclis. (7) Ethoc, ut mihi videtur, Etenim hominem parentem Dei vicem dicam
trina potissimum de causa 1 Ut erudiamur paiernam adhibet in alendis filiis cu-
(p) q ,i
: . (
,

a solo Deo crelestem posse habere hseredita-

(>) Tert. L. dfe Pnrnit. 8. — (2) Tert L. de An. 1. —
(i)Tcrt. Apol. 53. —
(j) Kxod. c. 34. Oleast. (7>) — (3) Clem. Al. Paedag, 6,— (i) Tcrt. L. adv. Marc.
L. 1.
Tert. L. 2. de Cult. Fem. 11. —(4) Tert. \,. 4. adv. 17.— (5)Tert.L. de Orat. 2. (6) Tert. L. adv. Valent.
-
Marc. 17. —
(5) Tert. \.. 4. adv. Marc. 16. (G) Ephes. — 1 1. —
(7) Tert. L. \. adv. Marc. j 9 . (8) Terl. L. de —
3- —'-) Tcrt. L. de Orat. 2.
Orat. y. —
(9) Tert. Apol. 54.
 LEX :USTITLE.— CONCIO III. Gi
ram verus est pater,
,
quia suobene fur.gitur E perverso Deum
aemulantur, qui est parvu-
officio , divinam aemulans providentiam qui lorum dileclor. (i) 4- Matrimoniifructum as-
;

vero proli subsidium vitae non suppeditat, a pernantur Adjiciunt quidem sibi homines :

paterna pietate degenerat , Dei non agit vi- causas nuptiarum de sollicitudine posterita-
ces , cujus providentiam non imitatur etut tis , et /iberorum amarissima vo/uptate. (2)
:

ait D. Hilarius , abusive vocatur pater (1) ; 5. Causarum influxum impediunt; nam qui
quia nec Dei, cujus est vicarius , aemulatur dat esse, dat consequentia ad esse. 6. Contra
exemplum , nec animalium irrationalium naturam agunt quae parentes stimulat ad
imitatur in alendis foetibus studium. amorem et curam filiorum.
2. Quando et vitalia pro cujusque gene- 3. Sed et gratius nomen est pietatis, cjuam
ris dispositione, omnibus propria animalibus potestalis. Etiam familia magis patres ,
tcmperaverit artifex Deus (2) , singulis ani- quam doinini vocantur (3) ,
quo major deno-
mantibus potentias et industriam largitus tatur amor in filios : patris namque nomen
est tum ut ab bostibus sese defendere, vel
: amoris est vocabulum quare Deus voluit :

eximere possint tum ut victus necessarios

; ut bomo generaret filios, ut sciret ex seme-
ad vitaD conservationem sibi comparare va- tipso quanta esset parentis affectio, ut belle
leant ; tum ut proli suee alimenta procurent. animadvertit Cbrysolog. bominemalloquens:
Quis non miretur sollicitudinem qua aves ldeoque te Deus patrcmfecit : ideo a te vo-
suos alunt pullos , laborem quem patiuntur, hdt hominem procreari , qui utique quod te
imo et discrimen quod incurrunt ferae ut de terra feccrat , poteratjecisse quampluri-
catulis suis proebeant escam ? Lamice nuda- mos ; sed egit ut gencrando scires quanta
verunt mammam laciaverunt catulos suos. , esset generantis affectio. (4) Et ob banc cau-
(3) Hebraea versio legit Dracones , canes : sam Deus , qui in Decalogo filiis proecipit
silveslres ; nulla est bellua adeo ferociens ut suos diligant parentes, nullum parentibus
quacprolem suam nutrire non curet. O bonio, dedit mandatum de dilectione filiorum quia, ,

quid esset generaniis ajfectio inferis ct in , , ' ut ait D. Chrysost. ad boc sufficienter
pecudibus et avibus P hoc Deus voluit te
, erudiuntur a natura , nam ut subjungit Cbry-
videre : qua? cum de terra produxerit sola sol. Si pater est , non potest non amare (5):
jussione, postea laborem ccinpulit senlire , paternum illum erga filios amorem com-
gencrandi mutare patrias, loca cubilibus apta mendat Pbilosopbus, rationem praebens cur
conquirere , fcetus locorum difficultatibus pareutes magis filios diligant quam filii pa-
communire , gemitibus edere, maximis labo- Consanguinea amicitia esse multi- rentes : «

ribus enutrire , ac se morti , si capi natos formis videtur, et tota expaterna dependere
suos viderint, non negare : unde ex ferarum parentesenim amant liberos quasi exsequid-
comparatione pecudum similitudine , exem- dam sint
,
liberi autem parentes quasi ex ; ,

plis avium disce quanta sit in patcrna cha- illis quippiam sint magisque sciunt parentes ;

ritate sinceritas. (4) Struthio duntaxat dere- qui ex se orti sint liberi ,
quam
ex illis nati
linquit ovasunin terra , obliviscitur quodpes se esse genitos ; majorem autem id a quoali-
conculcet ea , aut bestia agri conterat ; dura- quid est , cum genito babet necessitudinis
tur ad filios suos , quasi non sint sui. (5) Pa- connexionem ,
quam quod factum est cum
ter qui filios suos parvulos non curat, nec eis eo qui fecit proprium enim ei a quo orilur
:

alimenta advita; subsidium suppeditat,mater quippiam , est icl quod ex ipso oritur. Pa-
quae prolem suam negligit strutbionis imi- , rentes igitur filios ut seipsos amant qui enim ,

tatur duritiem Filia populi mei crudelis ,

: ex oriuntur , sunt quasi ipsi dum se-
ipsis
quasi slruthio. (6) Parvuli subsidio destituti parati sunt filii autem parentes ut ab illis
:

merito conqueruntur, adversus parentes c!a- producti. » (6) Itaque parens est cum filio
mitant, eosque de crudelitate accusant ,fa- quasi idem alter, quod est incentivum amo-
ciam planctum quasi slruthionum (7)
, seu : ris. Unde ad propositum Pacatus lnstitucn- :

ut babet hebraea lectio , quasi fdii struthio- te natura plus fere fdios quam nosmetipsos
num. Parentes filiiscuram et alimenta dene- di/igimus (7) nihil cst hoinini carius ocu-
:

gantes Saturni imitantur immanitatem. Pro-

, lis, anima et visceribus parens autem filium :

priisfdiis Saturnus non pepercit (8), neque, diligit tanquam suos oculos, suam animam ,
1. Ipsi suoe parcunt proli quam absque ali- sua viscera siquidem filius vocatur ab Eu-
:

mento deserunt , 2. Ipsis belluis crudelio- ripide vilte ocidus , a Philostrato parentis
res , quoe suos catulos sollicite nutriunt ; 3.
(i)Tert. L. \. adv. Marc. 2J. (2) Tcrt. L. 1. ad —
(1) In c. 23. Matth. —
(2) Tcrt. L. de An. 10. — Uxor. 5. —(5) Teit. Apol. 54. (}) Serm. 5.'>. —(5) —
T ircn. 4. —
(4) Chrysol. Serm. 55. (5) Job. 9. — — (7>)

Hotn. 5. \n Kp. —
(G) L. 8. Moralinm ad Nicomach. c.
Tiuen, 4. —
(;) Micb. c. 1. —
(8) Tert. Apol. 9.
(6)
14. — (7) In Pancgyr. Theodor. Imp.
6*a LEX JUSTITI*:. — CONCIO III.

anima , omnibus pvofecto hominibns filii et otiositate ,

quosdam ex supertnio sumptu
sunt ani/na.r.uncupantur ah
(i) Viscera et prodigalitate ; tertios ex avaritia et tena-
Apostolo, qui sic de Onesimo serihit ad Phi- citate ; tandemalios ex saevitia et crudelitate.
lemonem » Ohsecro te pro meo fi!io,quem
: i. Ex saevitia et crudelitate , vel dum mater
genui in vinculis, Onesimo, tu autem ipsum infantes in utero perimit atiferens vitam :

ut mea viscera suscipe. » Grasca versio sig- illis eliam decem rnensium in utero (i) ; vel
nificantius legit : Ipsum mea viscera suscipe. dum post partum enecautur filii apudcons- :

Eilium suum sua nunc.ipat viscera , filius cientias pulsem , qui natos sibi liberos ene-
namque est velut pars viscerum parentis, et cent (2) ; vel tlum post nalivitatem filios de-
licetphilos grsece idem sonet ac amor , vox serunt , et ahsque aliqua parentum nolione
viscera inajorem denotat affectum quam intriviis, vel ante ecclesiarum fores noc-
xoxfilius. lurnis temporihus deponunt. Quod olim
Quod non ignorabat ille qui asseruit Romanis exprohrahat Tertullianus Fi/ios :

quod heatissima Virgo filium suum aeterno exponilis suscipiendos ab aliqua prcetcrctinte
Patri offerens , sive in templo, die Purifiea- extranea misericordia, vel adoptandos melio-
tionis, sive in Calvario, die dominica* Pas- ribus parentibus emancipatis. (3) 2. Ex ava-
e
. ionis immolatrix visccrum suorum.
, fuit ritia et tenacitate qua? cum mores honiinum ;

Cujus perpulchram accipe a Sulviano ralio- perdit , perdit el nafuram (4) ut patet in ,

nem Qu a in supplicio filii pietas palcrna

:
;
avaro parente , qui naturae renuntians affec-
(orquetur (2); et oh eamdem rationem inler tihus, denegat filiis necessaria, sive ad vic-
martyres collocat Ahrahamum D. Cyprian. tum,sive ad vestitum quaproptercoguntur :

Qttis Abraham Patriareham ausit eximerc cx fdioe in aliena servire domo , in qua persape
martyrum numero ? Hujus suhjungit ra- honoris patiuntur jacturam filii eliam vel ;

tionem Qua? tormenta gravius torserunt

: militiae mancipantur uhi discunt impieta- ,

cnrpus, qtiain Patriarchce mentem (orquebant tem ; vel iatrociniis operam dant, quibus
naturce ajfectus? (3) Idipsum asseverat Chry- sihi suspendia et patihula parant ; nec atten-
sologus Ahrahamumque corpus suum in
, dunt q tod tenetur, paterservare substantiam
filio immolantem producit. Nam quid aliud fdiis non negare (5) proesertim cum indi-
, ;

Abraliam qtiam corpus suum immolabat in gentia et necessitate prpmuntur. 3. Ex super-

filio ? (4) Semel et iterum semetipsum oh- fluo sumptu et prodigalitate , insumentes
tulit Christus in ara crucis , et in altari, et haeredilatem et facultates in luxu vestium ,

uhique est sinnil Sacerdos et Agnus. Inde lautis conviviis , aleis , chartis lusoriis. Sic
exclamat Chrysologus O inauditum chris- qua? composita juerant, patre moderante
:
,

tiani pontificatus ojftcium! quando homo si- prodigente flio dissipantur. (6) 4- Ex igna-
bi ipse esl et hostia ct sacerdos ; quando ho- via et otiositate. Otium sui natura non pa-
monon extrinsecus quod Deo est irnmolatu- tittir. (7) Praesertim in parentihus, qui strc-
,

rus , inquirit ; quando homo secum , et in nue lahorare dehent ul fdiis pra?beant vitoe
se, et quod pro se esl Deo sacrifcaturus ap- subsidia ,
namque ad patrem labor respicil , :

portat ; qnando eadctn manet hostia , idem fructus redundat in filios (8) plures lamen :

pcrtnanet ct sacerdos. Mira qua? in domi- ignavia foetent quasi Epicureorum seetrn- ,

nico reperiuntur sacrificio, praefigurata video turerrores qui quietem snmina? atqtte unicce :

in Ahrahami holocauslo , uhi fidelis ille Pa- volupfalis nomine consecravere. (9) Infelices
triarcha fuit simul sacerdos et hostia, semel- fdii, qui parentes hahent vel desidiosos, vel
ipsum offerre volens in immolalione filii. prodigos vel avaros, vel inhumanos at e , :

Quod eloquenter declarat Chrysologus , sic converso, beati ftlii quorum tota esl in pa- ,

de Ahrahamo loquens Qtti se immolabat tris charilate substantia (10) , qui a parenti-
:

infilio, ut esset idem victima et pontijex , bus vitae subsidia recipiunt,et bonam adhuc
sacerdos et sacrificium ; patris erat passio mutuantur educationem.
ibitota, uhi flius immolabatttr ; ubi tota II. PARS. Redarguit Marcionem Tertul-
victima, in patris dilectionc conslnbat. (5) lianus asseverantem Deum tum conjugii
,

Ph ra de ainore paterno condensat Chrysolo- tlim parvulorum osorcin. Jam nunc Dens
gus, quoe cum nullo negotio expendi pos- Marcionis, qui connubium adversalur qtto-
,

smt ,
lihens otnitto. modo videri potest parvulorum dilector, quo-
Nunc demonstro plures parentes ab innato
illo degenerare amore, nonnullos ex ignavia (,) Tert. L. 4. a4v. Marr. Wi —b) Tert. Apol. 9.
— {?>) Tert. ibid. —
(4) Clnysol. Serm'. ?t). — (5) Chry-
(i) L. 2. C. i. Vit. Apnllonii. — (?.) L. 8. de Cubern. so!.Serm. «. — Clirysol. ibid. — Tert. L. i. adv.
Dui. — (3) De Dup. Marl. — (4) Serm. 108. — (5) Marc. aa. — (81
(6)
Clirysol. ibid. — (y)
(;)
T ert. L. de Pall.
s « rLQ - '"• 5. — (io) Chrysol. ibid.
 LEX JUSTITIiE. — CONCIO III. 63
rum connubium est P Qui semen parentibus P (i) Infideles naturali pietate et
tuta causa
odit , jructum quoque exsecretur necesse est , instinctu suoruni curam habent (iliorum , eo-
ne ille swvior habendus JEgyptio rege : nam rum invigilant educationi. Aristoteles (2) , li-
Pharao educari non sinebat injantes : isle cet gentilis, quatuor tratlit leges a parentiLns
ncc nasci. (1) Trina ralioue Marcioni de- servantlas erga filios prima est in generu- :

monstrat Terlullianus Deum non aversari tione seeunda in educatione te-rtia in eru- ; ;

matrimonium. i. Quia non odit parvulos; si ditione quarta in exeniplo vitaj Ne parens ;
.

autem aversaretur conjugium , odio haheret Christianus sit infideli deterior , filios edu-
parvulos nam qui semen otlit, fructum care tenetur. Ad ejusmodi debitum trina
:

quoque exsecretur necesse est. 2. Si Deus praesertim urgetur ratione desumpta ex na-
connubium et infautes aversaretur , esset de tura ,
pohtica , disciplina christiana : de-
saevitia culpandus neque videretur minus betque hanc curam, ,1. Dileelioni paternae ;
,

inhumanus quam Pharao nam Pharao edu- 2. Societati humanae ; 3. Providentiae di-
;

cari non sinebat infantes Deus non nasci. vinae. ,

3. Tantum abest ut Deus conjugium et 1. Sed et cura accedet volunlati. (3) Haec
pueros otlio habeat quinimo adeo diligit cura quam probus parens filiis debet, tria
, ,

pareulos, ut apud JEgyptuin benefecerit obs- eomplectitur niinirum nutritionem, defen- ,

tetricibus protegentibus partus Hebrajos pe~ sionem et educationem. Nam et illis tene- ,

riclitantes edicto Pharaonis. Vindicato autem tur alimenta ad victum necessaria praebere ,

Deo ab immani illa parvulorum aversione , eos in periculis defendere eorumque edu- ,

infantium dilectionem Deo adscrihit. At cationi, proesertim in infantia et pueritia, invi-

enim quanto credibilius , ut ejus depuletur gilare. Hanc autem educationem nequeuut
ajfectus in parvulos , qui benedicendo connu- iiliis denegare parentes nisi naturam tledis-,

bium in propagationem generis humani , ip- cant, et rationi renuntient. Nam, 1. Eadem
sum fructum connubii benedicendo promisit , natura quae dat esse sollicita est tlare con-
qui de injantia primus est P Quia tamenper sequentia ad esse , ut patet in igne, cui na-
parentes generantur filii , a parentibus sunt tura ad sui conservationem dedit calorem ct
quoque educandi. Llcirco D. Augustinus levitatem calorem quo contrariis resistat ;
:
,

conjugem matrem sic alloquitur Tibi sunt : levitatem , qua ad suam tendat sphaeram ,
/?///, nec ideo laudanda es quia eos habcs , ,
ubi naturaliter conservatur. Parentes autem
sed quia pie nutrire elediicarestud.es. Ut per generationem dant esse filiis quapropter :

enim libi nascerenlur , fecunditatis ; ut vi- illorum conservalionem et educationem cu-

vant , felicitatis est ; ut autem sic inslituan- rare debent. 2. Superiora qu.e inferioribus ,

tur, voluntalis et potestatis. (2) Quo modo
intelligendus est Apostolus dicens : « Mulier
in silentio discat ; salvabitur
liorum generationem, si
et dilectione, et sanctificatione
tate. « (3) Uhi D. Chrysost. Dcus ecce mu-
lieribus aliam occasionem sa/utis confert
fdiorum scilicet educationem. (4) Sub gene-
ratione educationem complectitur Apostolus:
eJucatio enini est quasi completa generatio
et formatio filiorum. Et quia filiorum edu-
pnesident, eis pnrbent influxum, eaque re-
gulant, ut constat ex corporihus coelestibus,
autem per fi- qune influunt in sublunaria. Mundus uamque
permanserit in fide, inferior supernisregitur lationibus , parentes
, cum stjbrie- autem sunt naturaliter superiores filiorum ,
eisquepraosident, proinde educationis illorum
,
debent curani gerere. 3. Amor naturaliter
sollicitat amantem , ut curet rem amatam ,
ut etiam belluarum exemplo supra demons-
tratum est, parentes autem naturaliter amant
filios etiam magis quam filii parentes quia :

catio non minus ad patrem perlinet quam amor parentum procedit in filios tanquam a
ad matrem postquam Apostolus mulieri fi-
,
causa in effectum ut a superiori ad inferius,
lium in fide probis morihus educanti promi- amor autem filiorum ad parentes procedit
sit salutem , ad virum convertit sernionem
,
tanquam ab effectu ad causam et ut ab in- ,

rumque infideli deteriorem praedicat , nisi ferioii ad superius amor autem magis des- :

filiorum curet educationem. Si quis autem cendit quam ascendit , magisque parentes
suorum ,e/ maxime domeslicorum curam non de filiis, quam filii de pareniibus sunt solli-
habet^fidcm negavit, et est in/idcli deterior. citi ut experientia comprobatur. Videmus
,

(5) Hice.st ordoamoris,ut domesticis prae ca.'- enim patres circuire mare etaridam, nulli
teris prospir ianuis : Quid autem tam cuiqtie labori nec vitae parcere ut bona fortunae ,

domeslicum quam parentes filiis , aut filii comparent filiis filii vero pro parentibus
;

tantum non sustinent laborem, etobeamdem

,
(1)
, _,
TYrt. L. 4. adv. Marc. s3. — (2) L. de Bon.
Viduit. c. 14. — (3) 1. Tin.olh. 2. — (4) Hoai. 9. — (1) Tract. 119. in Joan.— (2} L. S. Polit. — (3) Tt-j t.
(.')) 1. 'Ijuioth. 5. Li ,, aj v. Marc< 25#
64 LEX JUSTITLE. — CONCIO III.

rationem datur filiis praeceptum de cura pa- qui est alter ipse in quo nomen ac sui me-
reniuni, uon e converso, quia natura quan- moriam propagat , superstesque vivit. Qua-
tutnvis post peccatum corrupta ineliuat et proptergeneratio filiorum estquocklam quasi
quodammodo cogit parentes ad filiorumcu- mortalitatis remedium , imago resurrectio-
ram Nunquid potest mulier oblivisci infan-
: nis et qusedam velut aeternitatis species.
,

tein uteri sui ut non misereatur ejus ? (i) Nain ut expeudit. Rabanus successio filio- ,

Quomodo potest parens negligere filium,qui ruin fjui post patres suos ex hac vita dece-
,

ejus est substantia in quo vivit , iu quo pei-

, dentes bonorum eoruin studimn in boua con-
petuatur, et aliquam acquirit immortalitatis versatione irnitantur , mortuos parentes quasi
speciem ? redivivos exhibcnt : quasi aliquo generatio-
De aeterno Patre sic fatur Tertullianus : nis arcano pater in fJlio superstite suam frus-
Nomen Dei Patris neinini proditum fuerat. tretur mortem ,imaginern
et resurrectionis
Etiain rjui de ipso interrogaverat Moyses , reproesentet. Quod
innuere videtur moralis
aliud quidein noinen audierat. Nobis revela- Pbilosopbus de Socratis parente loquens :
tiun est in Filio. Jam eniin Filius novumPa- Sophroniscuin Socratcs exspirare non pati-
tris noinen Quasi dicat Cum scia-
est. (2) : tur (1) : quasi nunquam exspiret pater ,
qui
mus jam esse Dei filium perinde est ac ,
talem de se ac post se reliquit filium qui ,

sciamus esse ejus patrem tutn quia correla- : adbuc filium legitimo matrimonio natum
tiva sunt simul natura et cognitione, pater post se reliquit. Quomodo de Benjamin Jo-
autem et filius mutuo ad invicem referuntur sepho ait Juclas Et ipsum solum habet ina-
:

tum quia Filius est reprasentator Patris tcr sua. Quondam sibi mortua est Rachel ,
(ty,
in quo tanquam imagine re-
in perfecta sui sed adhuc vivit in prole , diu defuncta, di-
lucet Pater. Quod declarat ipsemet Salvator citur in filio superstes et sic de caeteris ne- :

in concione illaquam in Passionis vestibulo potibus sibi invicem longa serie succedenti-
babuit ad discipulos Si cognovissetis me , : bus, et familiis quamdam velut immortalila-
ct Patre/n meain utique cognovissetis. (4)Pro- lem largientibus. « Et matrimonium quidem
funde quiclem Tertullianus , sed non minus in remedium subsidiumque totius humani
acute S. Zeno Veronensis Hic est Deus : generis concessum est ac veluti fons qui- ,

rwster qui se digessit in Deum ; hic pater

, ,
dam , alque afrluentia et continuatio com-
,

qui suo inanente integro statu

, totum se , munis generis a Deo rerum omnium condi-
reciprocavit infilium, ne quid derogaret(%)\ tore excogitatum ,
pro salute, conservatione
quia totam suam essentialem perfectio- hominum aliis in alio- ac propagatione vita; ,

nem communicat Filio. Si modo

rum locum subeuntibus, naturamque identi- a divi-
nis et descendamus ad humana parens dem intercidentem restaurantibus. » (2) ,

quoque reciprocatur in filio cum hoc ta- Probe declarat Basilius Magnus quomodo
5

men discrimine, quod, 1. In divinis eadem humana natura propagatione continua res-
est individualiter Patris et Filii natura , in tauretur.
humanis eadem duntaxat specifice 2. In di- ; At parens, qui bene non educat filios ,

vinis Pater non est antiquior Filio ambo , non vivit in illis imo prole velut orbalus
,

enim sunt cooeterni in humanis pater tem-
porefiliutn praecedit
Filius non sunt obnoxii morti sunt enim
essentialiter immortales in humanis autem
: habetur. Quod acute animadvertit Lyranus
; 3. In divinis Pater et expendens causam cur Boozi propinquus ,
, cui de jure competebat cum Rutha inire
, conjugium recusat illam ducere in uxo-
,

pater et sunt morti mancipati; /\. In

filius rem Cedo juri prnpinquitatis : nequc enim
:

divinis necjue Pater sine Filio, neque Filius posteritatem jumilia? mete delere debeo. (3)
sine Patre potest existere, in humanis, mor- Verum haecratio frivola videtur ; nam tan-
luo patre, existit filius. Mortuus cst pater tum abest ut uxorem ducens pulchram et
ejus, ct quasi nonest mortuus, similem enim juvenem, familiae suae fuisset deleturus pos-
reliquit sibi post se. (6) Syriaca lectio legit teritatem , quin imo illam incrementasset
Mortuus est pater ejus , et idem cstacsi non ut Boozo feliciter accidit ejusmodi etiam
' :

esset mortuus. Quasi dicat Homo innato abdicatione ipse in Scripturis habetur ano-
:

naturae instinctu oeternitatem appetit et im- nymus, nomine adhuc fraudatur posteritatis
mortalitatem ; semper esse et vivere deside- suae ac si decessisset improles , indeque
rat. Etquiaid in se oblinere non potest suam extinxit familiam ; undeamplificandam ,

cum sit morti obnoxius, id exoptat in filio, putavit. Non est explicatu facilis allata pro-
....49. — ,._Tert.
(1) Isa. (_)
, , _ ,
L. de Orat. 3. — ,„_,Tert. L. , pinqui
l
'
illius ratio ; « neque
J
enim posterita-
(3)
adv. Pra*. 4« 4. --(4)
(i) Joan. — 14. —
—(5) Scrm. 1.
1, de Gen. (i) Scp. L. 3. de Iknet'. 3i. — (2) S. liasil. - (3)
Verb. —
(">) Eccl. 3u,
(5)
IUitli. c, i4.
 LEX JUSTITIiE. — COINCIO III 6*3

tem familiae meae delere clebeo. » Lyranus et victu indigebunt ad conservalionem indi-
impugnata Hebraeorum interprelatione no- viduorum et generalio erit necessaria spe- ,

dum difficultatis sic solvit: « Exponitur vi- ciei ad sui conservationein, et parentes fiiiis
delicet de prole , quam jam babebat de alia praebebunt educationem , ut trinae subve-
uxore quia si accepisset Ruth, oportuisset niant humanoe societati domesticae seu ceco-
: ;

eum intendere educationiet provisioni prolis nomicoe, seu politicae , christianoe seu
civili
nasciturae de ipsa et per consequens minus
: ecclesiasticae. Filiorum educatio necessaria
posset intendere provisioui et educationi est societatidomesticse, ad familiasfulcrum
prolis jam habiiae de alia ; et istud vocat de- politieae,ad reipublicae bonum ; ecclesiasti-
letionem secundum communem modum lo- cae , ad divinum cultum.
quendi. » Filios male educatos familiae suae Pareus familiam suam fulcire desiderans
vocatdeletionem,illiberem seputans,si pluri- bona filio congregat quem caput domus ,

busetiam filiis auctus, illos educaverit negli- relinquereexoptat etjure, paternce appel-
:

genter. Improles est, suae familiae delet pos- lationis hceredem. (i) Diversimode parens
leritatem, nullosquefilios habere dicitur, qui diligit servum et filium. Servum amore con-
illos non bene educaverit. Educationem fi- cupiscenti;e quia eslilli utilis, sibiqueaffert
,

liorum debent parentes dilectioni paternae , bouutn; filium vero amore benevolentiae ,
adhucque societati humanse. ideo illi procurat et thesaurizat bonum, quo
i. Conjugia et rcipublicce prospeetu agun- nomen suum conservet , familiam, domuni-
lur ne civitates deficiant , si soboles non
, que sustineat unde D. Hieronymus atten-
:

c.verceantur ; ne leges, nejura, ne conuner- dens ad verba Sarae ad maritum dicentis :

cia delabantur, ne teiupla derelinquantur.{f) « Ingredere ad ancillam meam , si iortesal-

Longe diversa ratione produxit Deus Ange- tem ex illa suscipiam filios »(2) sic scribit : :

los et bomines, cunctos namque simul crea- Diligenter nola quod procreatio jlliorum in
,

vit Angelos, homines vero non simul, sed hebrceo cediflcatio scripta est : legitur enun
primo Adamum plasmavit ; de Adamo for- ibi : Ingredere ad ancillam meain , si quo-
mavitEvam, ab Adamo et Eva , totum hu- modo adificer e.v ea. Parens filium sedi-
manum genus successiva propagatione, suam ficat, et vicissim aedificatur a filio : pater fi-

ducit originem. Quod Tobias Saram uxorem lium aedificat, quia illum generat et probe
ducens ultro faletur, Deum sic alloquens : educat , et ita dupliei ratione conditor est
Tu fccisti Adatn , et dedisti ei adjutricem filii, tum quia generalor, tum quia educa-

Evam firmamentum uxorem ejus ; ex his tor ; pater quoque sedificatur a filio, quipa-
natum est hominum semen ,
quod immelata ternam refert imaginem sedificatam a patre,
sobolis propagatione terram replevit. Angeli sustentat domum accepta a patre educa-
, et
facli sunt spiritales et immortales, unde pro- tione prsestat familise fulcrum , et reipublicoe
ducti sunt, non per generationem, sed per prsesidium.
creationem, non successive, sed simul quia : Et quia bonum reipublicae famili;e bono
vero homines sunt mortales parlimquecor- ,
est praeponendum ,
tauquam commune par-
porei , Adami nepotes successiva propaga- liculari, contrahuutur conjugia ut inter ,

tione generantur, ut species humana conser-
vetur quorumdam individuorum morle, per
aliorum nativitalem reparata. Post resurrec-
tionem , homines non erunt amplius morti
obnoxii , sed erunt sicut Angeli si non nu-
bendo quia nec moriendo utique nec ulli si-
extraneos ineatur amicitia et nascantur filii ,
qui reipublicae couservent aut incrementent
bonum. Idcirco conjugium ab Apostolo (3)
vocitatur radix, quia sicut a radice tota ar-
; boris dimanat pulchritudo et fertilitas , ila
, matrimonii status est velut radix et trun- <<

mili necessitati succidendo corporalis condi- cus arboris, sine quo reliqui slatus non con-
tionis. (2) Toto autem tempore, quod gene- sistereut. » (4) Ab hacradice pullulant cives,
ralem praecedit resurrectionein , homines qui urbes inhabitant; mercatores, qui nego-
snccessive per generationem producentur. tiationi vacant ; mililes ,
qui militioe operam
El nunc superstruimus ofjlcia isla membro- dant; artifices, qui mechanice vel liberaliter
rum necessitatibus i>itce hujus, eo usque con- laborant ; senalores , qui justitiam adminis-
slstere, donec el ipsa vita transjeratur a trant ; magistratus, qui politiam gubernant.
tcmporalitate in celernilalem , sicut animale Tot munera quaecominune reipublicae respi-
corpus in spiritule, duiu mortale islud induat ciunt bonum probe nequeunt obiri , nisi
,

immortalitatem. (3) Quaradiu mortalem et praevia educatione filiis proestita a parenti-

temporalemvitamducent homines, alimento bus. Parentes, qui in educatione filiorumin-

Ci)T«.Tt. L. fl<- Ftl.nrf. Cast. n. — (2) Tert. L. de (i)Tert. L adv. Valent. 3g.— (2) Gen. 16.— (3) Itum.
Ites. 62. — (S) ieit. L. cJe Hes. 60. n. — (i) Osor. tom. 5. Gone. 1. Dom. 2. Pjsc. Epiph.
iv. 5
66 LEX JUSTITI/E. — CONCIO III.

teudunt duntaxat privatum et non commune religiose Abraluwn Patriarcha filios suos cul-
bonum , merito redarguit D. Augustinus : tum Dei quamobrem divina oce
docuit : <

Parenies nostri , quando nos in scholas
mittebant , nonne hoc tiobis dicebant : Dis-
cite littcras, ut habeatis unde legere possitis
codices dominicos ; discite litteras , ut sitis
ittiles Ecclesia?, utiles reipublica? ; ncc ipsi
Christiani hoc dicuntp Scd quid dicunt P Dis-
ce litterasmi fili ut
, ,
modo pecus sum ? Non sed
ut sis hoino , hoc est emincns inter homines
illttstris et conspicutts.(i) Parentes hujusmo-
di , qui in filiorum educatione ad honores
duntaxatvanos, vel terrenas divitias spectant,
patres luli(f) appellatGregoriusNazianzenus.
Quos confuiat Clemens Alexandrinus (3) ex
eura quam hahebant Persarum Reges in
laudatur : Scio>, inquit , quia Abraham pnc-
ceplurus sit fdiis suis ut timcant nomen
meum : pr&dicatur quod postcros suos erudi-
turus essct in Domino , quijam adftdei vir-
tutem pervenerat , ut filium possel immolare
pro Domino. (i) Incle ad parentes converte ns
sis homo : quidenim ? suum sermonem Eusebius, sic eos hortaiur :
qitidem hoc dico , Has itaque primas Jiliis vestris providete
opes , has eis immortales providete divitias ,
has eis post vos , hairedilatem relinquite ,
qtta; auferri potest , relinqui nonpolest. Tan-
dem proefatur Pater matris illius, quam sa-
cer textus mirabilem proedieat (2), proponit
exemplum , quoe post educatos in religione
septem filios cunctos ad martyrium pro fide
,

suis educandis filiis, quos , ut regiis decora- tolerandum constanter excitat. « Sigillatim
rent virtutibus, quatuor magistris educan- itaque a senioribus ad juniores fratrespassio-
dos tradebant. Primus erat Curius seu Fa- nutn ordo disponitur, unumquemque per
bricius , id est, homo sobrius et continens , decurrentes aetatum gradus crescentia tor-
qui tum verbo lum exemplo , guloe et libi-
, menta percurrunt ; singuli magnitudine sup-
dini fraenum injiciendum ostenderet. Secun- plicii omnes speciali acerbitate torquentur ;
dus Achilles aliquis , et belli fulmen , qui ad inter videntes pariter et sustinentes , qui do-
arma manus animumque formaret. Tertius lores sunt ? propria sunt communia ; ac sic
quidam Aristides, hoc est, vir juslus, etoequi- ille qui posterior vicit, cum omnibus trium-
talis sectalor ,
qui justilice et aequitaiis doce- phavit satagit inter haec felix orbitatibus
:

ret leges. Quurtus Archipresbyter

qui eos suis mater , sollicitior de perimendis, secu-
instrueret in iis quac ad religionem , Dei- rior de peremplis ; respiciens quot funera ,
que pertinent cultum. Haec disciplina non tot trophoea ; et filiorum merita exultando
minus humanam decet societatem , quam do- sua faciens , novo genere gaudia doloris me-
meslica aut poliiica. tit, acseptem martyria uniuspectoris virtute
Philo Judaeus (4) expendens istud Exodi : numerosam prolem ccelo laeta
consummat; et
« SanGtifica mihi omne primogenitum quod parturiens ad regnum Dei secura, quia se-,
,

aperit vulvam in filiis Israel , » (5) hoc datum cutura praemittit. » Admiranda matris con-
vult a Deo prreceptum appareat gratam , ttt, stantia , invincibilis filiorum pietas. At unde
essefccunditatem^vclprceseiitem, vel quce illis tanta generositas animi forti-
, talis
speratur in futurum : id quod cedit in lau- tudo ? A religiosa educalione quam simul
dem conjugii, sacrari primum ejus fructum , cum lacte hauserant a matre. Qutv alia cau-
simu/que conjuges admonet curx domcsticai, sa , nisi divina gratia et doctrina domestica ?
qua prolem suam in eis, quae sunt divini qua; cattsa alia , nisi qttia statim post trans-
cultus, instruere tenentur. Nam utbellead acta ctinabula i/tter annos infantice religio-
propositum ait Clemens Alexandrinus ma- , nis ajfectum de institutione et convcrsatione
trimonii florcs liberi , qttos quidem carnalium pite parentis acceperant de tam sanctw , et
pratorttm divinus coll/git agricola. ((>) Qtianta matris pcclore Deum traxcrant ? Ejcemplis
sollicitudine tractatur floriarium ,
quam ex- cnim fc/nina in piguoribus suis animas ma-
pense excolitur quam attente altrectatur
, ,
gis citpiens nulrire quam corpora , ftdern
ne flores mareeseanr, fallantque spem amissa primam tcncris sensibus vice lactis infuderat,
placendi gratia matrimonii flores liberi ut rudes corttm mcnies , et mali nescia; in
!
,

summa cura eduoandi sunt. Ex his floribus ipso viia; liinine vilam cbiberenl : eosque
tota floriarii dependet venuslas, ne marces- primilus agnitio divini timoris implcret ut ,

cant , a tenella retate ad Dei erudiantur cul- innova viscera sacris studiis occupata, locum
tum. Sic erudita fuit Susanna « Parentes vana seculi non haberent. Eloquenter Einis-
:

ilhuseum essentjusti, erudierunt filiam suam senus , quamvis longiuscule , piam Macha-
secundum legem Moysis. » (7) Nec minus baeorum refert educationem de qua eorum ,

mater merito omni habeturlaudedignissiina:

(1) L. de Discip. Christ, c. 11. —
{>.) Orat. ad Pico!>ul.

. —(/>) L. de Paedag. —
(4) L. dc Prcem. et Honor. Sacerd. (1) Euseb. Emiss. II om. 4. de Epiph. — (2) L.a.
- [b) Kx,)<!. iS. — {{•,) h. 2. P*dag. 8. ~ (7) Uan. Madiab. 7 .

1
 LEX JUSTITLE. — CONCIO III. 6y
Qttce cum y
discant boni parenles tan- esse eloce
ita sint ita enim etiam rem fainiliarem :

fce matris exemplo erudire ftlios suos , ut auctiorem facere poterit. » (i) Prosequitur
( itos se in hanc vitam gaudent munere ac- aureum eloquentiae flunien: « Filiis non rite
quisisse nalurce prceparenl o?ternitati sedu-
,
institutis praestatpauperes esse quam divites ;
litate doctrince ; insinuent fidetn , doceant re- paupertas enim vel invitos coercet , atque
/igionem , prcecipiant castitatem. Majorem intra virtutis limites continet opes vero ne :

cdpignora vestra iton putcstis adhibere pie- volentes quidem pudice temperanterque vi-
latem, quam si per vos cognoscant animarum vere sinunt ; verum exorbitare faciunt , at-
parentem , quam si per vos in boni patris que pervertunt. Parentes qui neglecta filio-
»

iranseant adopiioncin , quam si per vos ejji- rum edueatione, terrenaseisanxie comparant
ciantur cccli haredes. facultates immaniores aliorsuni
parricidis
Optabat olim Crates ia editam civitatis pioedicat aureus Doctor. Nulla alia ratione
conscendere speculam , akaque exclamare peiversi ttt siut fiiii contingit nisi quod eo- ,

voce Quo ferimini, mortales, quiadpossi-

: rum parentes circa vitce prcesenlis commoda
dendas opes magno studio incumbitis, filio- a quo amplius incumbunt , et fere dixerim ,
iumvero qjibus illas relinqualis exiguam , insaniunt : cum enim ista soluinmodo i/iqui-
curam geritis ? Nam toti addicti estis, vel in runt , nihilque illis prceferendum censent ; et
cxcolendis praediis et bortis, vel in merci- suctm pariter liberorum animam neglige-
, ct
moniis , vel in lilibus, vel in publicis nego- re cogunlur. lios crgo patres parricidis im-
tiis , nec eslis solliciti quid filii , quid filias maniores dixerim ilii enim corpus ab anima ,

agant ,
quid discant, quibuscum converseu- separant isli et corpus Pt animam , cetemis
,

tur ,
qua bora tlomiexeant, quave revertan- ignibus tradunt (a) , divince dcdignantes or-
tur. Similes iis qui cum mctle materiatam et dinem Providenti:e_, quae parcntibus commi-
i uinosam videant doiiium, ipsam quidcm i/t- sit filiorum curam ct cducationem.
siaurare negligunt, amplos autem ei in cir- 3. Quis cnim non magis Jiiiorum salutem
citilu hortos disponunt : aut illis qui qaamvis qua/nsuam curet ? (3) Tum quia cura est atnori
morbo conficiantur , cura tamen valeluclinis commensurauda parens autem plus filium ;

reglecla , attreas sibi vestes congerunt. (i) quam semetipsum diligii tum quia ul val ;

Alii prudentiores in seculo exislimati , toti posteritatibus suis prospicienlcs, legi divincv
suot ut filiis lauta patrimonia , iatos fundos , obedirent (4) , quae parentibus filiorum ini-
Mnplam boereditatem relinquant , parum in- perat curain ; tum quia gratia Sacramenti
tenti ut animus erudiatur, ut filii bonisim- urget parentes cbristiauos ad curandam filio-
bianlur moribus : in quos acriter insurgit rurn salutetn. In matrimonii sacramento tria
Salvianus. Quid cvstuas palerna pielas, ad consideranda sunt unum naturale, aliud ci- :

conquirenda terrena cum nihil

et peritura , vile, tertium sacramentale. Naturale respicit
majus quam si hoc bo-
fdiis prcestare possis ,
filiorum generalionem ad speciei conserva-
num per te habeant quod nunquam penilus tionem politicum respicit successionem bo-
,
:

amittant ? Non ergo necesse est ut filio tuo norum quam suis lueiedibus relinquunt pa-
,

terrenos thcsauros abscondas nulla re cum reutes ad bonum Ileipublicoe Cbristianum

, , :

facies diiiorem quam si ftlitim tuuin thesau- respicit filiorum sanclilicationetn per baptis-
rum Dei feccris. Idem argumentum solita mum et sanctam educationem. Htec est et
sua eloquentia urget adbuc 1). Clirysostomus. esse debet piorum conjuguiu intenlio ,
ut re-
« Ingenti filios servemus cura, alque omnia generalioiti generctlio prceparclttr. (5) In esse
faciamus ne fur nobis astutus auferal: nulla nalurali liomines non sunt proeierendi bel-
nobis possessio , nullus fundus a>que nobis luis, quae percatulorum generalionem con-
gratuset charus esse debet quippe ha?c om- : servant spcciem : esse civile est commune
nia filiis quoeruntur. Si igitur major posses- fidelibus et infidelibus, quia infidelesnon se-
sinnura nobis estcura, quameorum, quorum cus ac fideles, filios bonorum suorum con-
iMoegratia comparantur , id profecto absur- stituunt baeredes essesacramenlaleestCbris-
:

dissimum et stolidissimum est. Exerceamus tianorum proprium (jui in inatrimonio sus- ,

ergo ad virtutem atcpie pietalem molles filio- cipiunt gratiam sanctificantem ,

nisi ponant
rum animos , caetera omnia secundo loco obicem , et adhuc giatias statui conjugab
quaeramus nam si ilii probi non fuerint ,
: congruas. Quemadntodum Sacerdoles in sut
nilul eispecunire proderunt si autem probi, ; inauguralione ultra gratiam sanctificanleni
i>ihil ex paupertate laedentur. Vis filium re- recipiunt giatias ordini sacerdotali confor-
liniuere divitem ? bonum illum et beni«num .
1 °
(i) Ilnm. 9. Ti.nolh.
in 1. (2) L. 3. adv.
Ep. a<l — ,

Vitiiperat.Vit. Monast.— (S) Teit. L. a. adv. Maic. i5.

(1) D. Chrysost. .Uoui. Qj. in Malt. — (i) Tert. ibid.
—
(5) D. Aug. L. 4.Coni.
Julian. c. 1.
5.
68 LEX JUSTITLE. - CCvsClO III.

ines ut digne suo funganlur olficio et divi-

, sent protoparentes , vel primaevi delicti,
nis ministrent et quemadmodum Regulares
, Quod de facto in generatione contrahunt
emittendo Religionis vota , recipiunt gratias infantes , quibus parentes inferunt mortem :

sibi convenientesad servandaevangelica con- Quoniam de infanticidio nih.il interest , sa-

silia , conjugati recipinnt gratias statui
ita ero an arbiirio perpetretur , licet de parrici-
conjugali proprias tum ut propriam , tum
;
dio intersit. (i)
parricidium ab ho- Quantum
ut filiorum curent salutet» : ad propriam sa- micidio discriminatur , tanto majus damnum
iutem nam ut supra dictum est ex Aposto-
,
fdiis inferunt parentes homicidoe corpus :

lo , mulier quae eclucationi et saluti prolisin- duntaxat occidunt , parentes filiorum ene-
vigilat , salutem meretur; ad filiorum etiam cant animas , corpora quoque morti manci-
salutem hinc :enirn el Apostolus ex sancti- pant , non parentes , sed peremptores (2) ;

ficato allerutro sexu Sanctos procreari ait , quia filiis inferunt neeem, non solum in ge-
,

tam ex seminis prcerogativa quam ex insti- neratione , sed adhuc post nativitatem et
tutionis disciplina. (1) Per seminis praroga- usum rationis, dum prava sua educatione
,

livam intelligenda non est naturalis genera- vitam animae supernaturalem quam in bap-
tio , quae filios non sanctificat , sed potius tismate susceperant, adimunt , et per pec-
contaminat et efficit criminosos ; sed rege- cata actualia morti iterum mancipant. Nam
neratio facta perbaptismnm , iu qua gratia, ut subjungit D. Augustinus, filios se diligere
quoe est semen divinum, renatossanctificat, dicunl quos jugulare procurant : dicunl eos
quos parentes in sanctitate conservare te- amare quibus suspendia parant ; nam dum
nentur ex institutionisdisciplina, el hoc trina depravatis suis moribus et scelerosis aclibus
potissimum ratione: 1. Ut procurent vitam docent eos vel blasphemiam et impietatem,
et salutem filiorum , quos in generatione vel lasciviam et salacitatem ; vel avaritiam
morti et damnationi manciparunt ; 2. Ut et iniquitatem vel vindictam et crudelita- ;

eos defendant a tyrannide diaboli ,

qui filiis tem ; vel superbiam et vanitatem ; vel alia
lapsus et damnum inferre nititur 3. Ut ser- crimina quae animae iuferunt mortem , doe-
;

ventordinem divinae Providentiae quoe com- moniis immolant.

misit illis filiorum curam. Tot infanliai trucidata? (3) vel in mater- ;

Infantes penes Africam Saturno immola- no utero , vel post partum , damni quodin-
bantur. (2) Crudele illud sacrificium non ab currerunt aliquam satisfactionem efflagi- ,

aliis quam a propriis parentibus offerebatur, tant. Homicida hominis occisi , uxori vel
qui proprios immolabantfilios. Quos quidem filiis satisfacere tenetur ; et tamen multuni
ipsi parentes sui offcrehant , et libentes res- homicidio parricidium differt. (4) Idcirco
pondebant , et infantibus blandiebantur, ne parentes interemptis filiis satisfacient 1 Si : .

lacrymantes immolarentur , quo nihil inhu- eis baptismum procurent quo renascanlur et
manius et irreligiosius potest excogitari. Ve- animoe eorum a morte peccati ad vitam gra-
rum ut obplorat Tertullianus, sed nunc per- tiae resurgant. Parens qui parvulo pericli-
severat hoc sacrum facinus ; inter Christia- tanti , cunctatur procurare originalis culpoe
nos scilicet nam ut fatur D. Cyprianus , remedium, non est immunis a delicto, quo-
:

parentes novimus parricidas : et hoc semel et niam reus e/ it pcrditi hominis , si superse-
iterum : semel in generalione, iterum post derit prwstare quod libere potuit. (5) Et quo-
nativitatem et rationis usum. In generatione niam acceptobaptismate, post usum rationis
parentes sunt parricidae nam dum filiis lar- parvuli possunt , et proventu mahv indolis
:

giuntur vitam , communicant eis mortem ; falli (6) pravam indolem tenentur paren- ,

dum uniunt corpus animae , animam peccato tes bona educatione corrigere , sic satisfa-
originali inquinant, et diabolo immolant ; cient neci quam filiis in generatione intule-
sed etsi benedictio palrurn , semini quoque runt salulemque consequentur
, nam ut :

eorum destinabatur , sine ullo adhuc merito fatur D. Hieronymus, salus infantium ///- ,

ejus ; cur non et reatus patrum infdios quo- crurn est parentum : lucrantur autem sibi pa-
que redundaret ? sicut gratia ita et ojfcnsa; rentes, et infantibus salutem procurant, dum
zit per tolum genus et gratia dccurreret , et eos a diaboli tyrannide liberant.
offensa salvo eo quod postea decerni habebat . Nam
idem qui in primordio itwidit nunc ,

(3) Loquitur de primis parentibus, in quibus quoque obumbral atque depravat, quominus
tanquam fonte generis humani
in radice et aut ultro prospiciantur , aut qua oportct
cuncti continebantur homines , participes administrentur. (7) Diabolus qui invidit pro-
futuri, vel justitiae originalis , si eam servas-

(1) Tert. L. de An. 5 9 . — (a) Tert. Apolog. 9. — (3) Nat.

(>) ^— ^
7. (4)
§
Tert. Apol.
__
8.
D ^_
— (51
(3) Tert
Tert. L. de Bapt. \j.
L u ad

Tert. L. 2. adv. Marc. i5. — (6) Tert. L. de Bapt. 18. - '.7, Tert. L. de An. ^9.
 LEX JUSTITLE. — CO-NCIO III. Gg
tonarentibus , eosque ad legis divinae irans- ram assumite , est ea cura vobis perfacilis :

gressionem adduxit , nunc etiam parentum curate sollicite ut ante domi jugiler sint ;

obumbrat mentem, voluntatemque tlepravat, omnia pias religiosasque esse docete, asptr-
ne de filiis sint solliciti , eos l)ene et chiis- nari pecunias , exteriorisque ornatus con-
tiane educent. Qui bonam educationem filiis lemptrices esse ; atque ila demum nuptiis
denegant , doemonis ministri dicuntur, sunt- tradite. Eas si institueritis , non ipsas utpdo
que quodammodo causae damnationis filio- servabitis , verum et viros qui illas ductcri
rum ; nam ut ait Petrus Dam. Diaboli mi- sunt ; neque viros tantum , sed etiam fillos
nister est qui criminosus , ruina puerorum atque nepotes quippe ex radice optima ,
:

est. Ex D. Tboma res duplici modo potest
esse causa alicujus effectus; i. Dum in illum
influit , sic sol diem per ignis calorem pro-
ducit , animal generat filium iu similitudinem
naturoe; i. Dum babens potestatem impe-
diendi productionem effectus , non impedit,
i. Modo parentes non sunt causa ruinae fi-
liorum ; sed, a. Tum quia aitDominus: No-
lile pueros prohibere ad ine venire. [i\ Illi
autem non bona sua educatione prohibentfi-
lios ire ad Cbristuin : tum quia filios edu-
cant non coelo , sed terrae ; non virtuti sed
surculi prodeunt firmiores , ac semper in
meliora proficiunt, borumque merces vobis
reddenda est. » (i) Hucusque Cbrysostt nius,
qui optima illa documenta bac insigni con-
cludit sentenlia , nempe paterna domo
decet progredi virginem , ac matrimonio
jungi , quemadmodnm ex palaestra luclato-
rem , utotnnem diligentissimae rei familiaris
peritiam habebat, sitque veluli fermentum,
quod massam omnem in suam transfeit pul-
cbritudinem. Patres et matres qui filios et
, filias probis imbuunt moribus servantordi- ,

viliis. De quibus conqueritur Propbeta
Filii colligunt ligna patres succendunt,
igneni , nudieres conspcrgunt adipem , utja-
ciant placentas reginue cozli et libent diis
alienis , et me ad iracundiam provocent. (2)
Quasi diceret Propbeta Ex filiis velut in-
culta et silvescente arbuscula pullulant rami
noxiarum cupiditatum , quos non amputant
parentes , sed potius colligunt, imo et ar-
: nem divinae Providentiae , quae eis filiorum
filiarumque demandavit curam.
Omnem auteni liotninis paraturam , ali-
, qua utique potestas divince volunlatis mi-
nistra modulatur.(2)De\is, cujus providentia
: cuncta gubernat , Angelos ad hominum
custodiam deputavit, nos officia divina An-
gelos credimus. (3) Quemadmodum autem
Angeli sunt ministri divinae voluntatis qui- ,

dentes illis faces supponunt , quas fovent bus hominum demandavit custodiam , ita

stultae matres adipe suarum blanditiarum , parentes sunt ministri divinae Providentiae ,
ut sacrificent reginae coeli , hoc est vanitati , quibus commisit filiorum curam. Quaprop-
quae sub sole regnat, et libent diis alienis, ter sic fantur apud Cbrysostomum : Magnum
Baccho , Plutoni, Marti, Mercurio, habemus preliosumque depositum , scilicet
Veneri ,

nimirum latrocinio et rapacitati vindictoe filios : ingenti iltos servemus cura. (4) Mag-
,

et crudelitati avaritioe et iniquitati

, luxuriae num sane est discrimen inter donum , mu-
,

et impuroe voluptati gulae et ebrietati.

,
tuum et depositum.Donum pertinet ad illum
Quantum hujusmodi parentes distant a cui donatum mutuutn e manibus credi-
est;
Blancha, regina Franciae, quaeomnimoda cura toris exiens , in manibus debitoris recipitur:
filium suum educavit , persaepe insinuans at depositum semper pertinet, non ad eum
ejus cordi odium peccati, dicensque se malle cui creditum est, sed ad eum qui illud de-
filium mortuum quam peccatum mortale posuit et credidit. Filii sunt depositum pa-
patrantem. Patres et matres , sollicite filios rentibus creditum , pertinentque ad Deum
vestros educate , ne illos fur vobis astutus qui illos credidit quare Pbilo Judaeus me- ,

auferat (3) ab infantiainspirate illis diaboli

; rito redarguit Evam dicentem post Caini or-
odium ; dicite illis Odisse debetis quod
: tum : Possedi hominem per Deum quia ;

patres perdidit (4) ; nolitevos excusare, quia sermo falsus est , at quamobrem falsus ?
hic
filii sunt adbuc parvuli , et in aetale tenera
,
quia Deus est omnium rerum causa, et non
in qun omnia eis licent Sed ecce Christus instrumentum
: verius dixisset Deus cunc- : :

diligit parvulos tales esse docens debcre , torum conditor

, curae meae commisit ho- ,

qui seinper majores velint esse (5) odium minem tanquam magnum depositum scili-
: ,

enim peccati quod a pueriiia discent im- cet imaginem suam, filium suum. Ut enim
,

pediet ne in provecta anate peccatum corn- in superioribus dictum est, tria consideran-
mittant < Matres ilem filiarum vobiscu- tur itr homine
:
, anima corpus , unio ant- , ,

(1) Tcrt. L. de Bapt. 18. —

(2) Jerem. ;. (3) D. — (1) D. Chrys. Ilom. 9. in 1. TimO*h. — (2) Tert. L.
Chrysost. Hom.9. in i. Timoth. —
(4) Tcrt. L. 2. de de An. 07. —
(b) Tert. ibid. — (4) Uom. 9. in >.
Cnlt. Fem. 10. —
(5)Tcit. L. 4. adv. Marc. a3. Ep. Tim.
r- a LEX JUSTITLE. — CONCIO III.

tna? et animam , nat Tertullianus Cur non rnttgh de divinis

corporis, Deus solus creat :

Deus corpus
solus organizat , Deus solus atque ccelesiibus posteritati noslrce prospicere
unit animam corpori proindeque filius qui dcbcamus , et legatum quodammodo pra^Ie-
;

cst magnum depositum parentibus creditum gare , admonitionem et deinonstrationem eo-

proprie ad Deum pertinet, ut belle animad- ruin qua? ex bonis immorlalibus et hare- ,

vertitTitelmnnuselucidans istud Davidicum ditate ccclorum deputantur ? (i) Et quia tota

:

Kcce hwreditas Domini , filii : merces , vita hominis praesens etfutura, salus inchoa-
fruetus ventris (i) « Eritque fructus casus ta , et beatitudo consummata dependel a bo-
:

nominativi , et iJpm sibi volent amba? illa? na filiorum educatione , omni cura bene
partes: haereditas Domini sunt filii, et merces educandi sunt, ut aeternam consequantur
Domini sunt fructus veniiis haec enim erit salulem. Non parum referl illo vel illo mo-
:

haereditas in qua inhabitabit et gloriabitur do a teneris assuescere , sed quamplurimum,

Deus; non fertiles campi , non densaesilva?, imo tolum in eo consistit (2), ut experientia
11011 prata virentia , non montes aurei sed ipsa comprobatur , nam videmus filios se- ;

filii gratiae et gloriae, quos habebit sibi in dulos, observantes, mansuetos morigeros, ,

haereditatem praeclaramet pretiosam: »Quan- pios alios vero ignavos, inobedientes , tur-;

to majus et pretiosius esl illud depositum ; bulentos scelerosos impios , prout diver- , ,

tanto mnjori sollicitudine curandum et con- simode fuerint a parenlibus educali. Qua-
seivandum est. Si rex quempiam ex vobis propter qui veri palresfamilias sunt , om-
constituisset filii sui tutorem et custodem , nibus in familia sua , tanquam fliis ad
quanta illum cura custodire deberet ? qnod colendum Deum consulunt (3) ; scilicet ins-
si depositum sibi regni haeredem infensissi- truclione , correctione , et exempli axlifica-
mo regis inimico traderet , quali supplieio tione tunc enim filii beue educabuntur, */ :

dignus esset ille proditor? Patres et matres, natura prcestruxeril , si disciplina persuase-
Deus in manibus vestris deposuit filium rit , si censura compj'csserit. (4) Si natura
suum custodiendum , curandum et conser- praeslruxerit,perboniexempli aedificationem;
vandum,et prava vestra educatione illum sidoctrina persuaserit,perdisciplinoeerudilio-
proditis , et traditis diabolo perpetuo Dei nem ; si censura compresserit, per sev?ram
inimico? Eripientes Dco hominem , patri fi- correctionem Siquidem omne animi bo- :

lium , educalori alumnum domino fatnu- num aut nascitur aut eruditur , aut cogi-
, ,

lum. (2) Utinam ad haec attenderent palres tur. (5) Itaque parenles ad bonum debent
et malres , et pietatem Annae matris Samue- inducere filios , eisque salutis auxilia praebe-
lis imitarentur Ablactatum infantulum re, per, 1. Disciplinae christianae instructio-
!

Samuelem Anna (3) adduxit in domum Do- nem ; 2. Boni exempli sedificationem ; 3.
mini in Silo et oblulit eum Heli sacerdoti Kigidam correctionem.
:

dicens Ego sum illa mulier quae steti coram

: 1. Pueruli a parentibus virtutem , fidem,
te hic oraus Dominum pro puero isto ora- religionem , pietatem, divinum cultum edoc-
,

vi et dedit mihi Dominus petitionem meam

, ti , ila discunt Patrem ceternum (6) ; sic adim-
:

Idcirco et ego eum com/nodavi Domino om- pletur voluntas Christi volentis parvulos ad
nibns dicbus , quibus commodatus fuerit Do- se vcnire , nam tunc vcniunt dum discunt ,
tnino. Deus Annae filium commodavit et dum qtto veniant docentur (7) ; non enim
,

Anna illum Deo reddit , non absimiliter possunt ad Deum venire nisi discant Deum,
boni parentes depositos sibi filios Deo red- neque Deum discere nisi doceantur hac , :

dunt, per sancta? educationis studium, eis- autem puerorum eruditione nihil utilius, ni-
que salutis auxilium subministrant. hil excellentius existimat D. Chrysostomus.

III. PARS. Secularibus satis agentcs su- Consideremus nullam artcm hoc artifcio
su-
nius (4) imo de seculo nimium solliciti, ut blimiorcm inveniri : quid enim majus
:
quam
constat ex mullis parentibus , qui parum aut onimis moderari P quatn adolesccntulorum
uihil de filiorum educatione solliciti , tan- mores fngere ? (8) Pictor optime se ope-
tum ad mundi honores pro- *»w collocasse arbitratur qui in morlua ta-
ditare eos , et ,

vehere satagunt , nec attendunt quod bona kula pulchrameffinxit imaginem. Verum ut ,

educatio est maximus thesaurus quem illis subjungit D. Chrysoslomus , omni ccrte
possint relinquere, et honor nobilior ad pictore ac statuario cccterisque ejustnodi, ,

quem illos valeant sublimare. Superfluam excellentiorem eum dico qui juventtm mores ,

illam de terrenis sollicitudinem meritodam

Tcrt. L. 1. ad Uxor. 1. — (2) Arist. L. 2. Ethic. c.
1.
(1)
— D. Aug. L. (4) Tert. L. dc Pud.
19. Civ. 16. —
(1) Psal. 12C. — (2)Tert. L. 1. adv. Marc. a3. — (l.
(3) 1. —
(3)
Tert. ibid.
(5) —
(C) Tert. L. adv. Vatent. 11. —
L. ». Keg. «. — (4) Tcrt. L. 1. ad Uxor. 1. (7) Tert. L. de Bapt. 18. —
(8) Hom. Co. in Maltli.
 LEX JUSTITLE, — CONCIO III. 71
fingerenon ignorct : qui Dei imaginem vir- re ? In homincs quodammodo mutantur aves,
lutum coloribus venustet ; quod munus , ad docenturque psittaci et picce humanas vo-
parentes potissimuni pertinet. Nam ut fatur ces (1) , et non poterunt matres , balbutien-
D. Ambrosius,pra?rogativaparentum, disci- tes nondum infantulos, has edocere voces
plina estfdiorum. (1) Filiorum pia eruditione Deus meus, et omnia ; Ave Maria , aliaque
magis gloriosi efficiuntur parentes quam ejusmodi ? Quam Iaudabilis Gersonis maier,
cunctis opibus ,
pretiosis vestibus, dignitati- quoe filium christianam disciplinam docens,
bus quantumvis sublimibus. Campana, iHus- cum tempus jentaculi incuniheret , infan-
tris malrona romana , in domo Gracchorum tem in genua procumbere jubebat , atque a
hospita , Corneliaeque Gracchorum matri , Deo omnium parente, nuces, castaneas et
indumenta sua hujus aevi pulcherrima et poma postulare docebat.
pretiosissima ostendens, CorncTia traxit ser- Omitto plnra ejusmodi piae disciplinae mo-
monem, quousque redirent liberi Et ha?c, : numenta, ut ignavis iilis parentibus allatum
inquit ornamenta mea sunt. (2) Si Cornelia
, jam ursoe proponam exemplum ,
quae , 1.
Gracchos sola virlute morali proeditos et ,
, Lambendo catulum format
et ad perfectum
vera pietate destitutos sua vocitat ornamen- parens quoque erudiens puerulumdeducit :

ta , quanto magis decorantur parentes cliris- perfectum ac profcctum de doctrina dis-

tiani pielate, religione et virtute quam ab
,
ciplinaque deducit (2): 2. Ursa bis calu-
ipsis didicerunt filii? Teste siquidem Sapien- lum producit , semel et iterum est ejus ma-
te: Filius sapiensest doctrina patris. (3)Quod ter , et dum illum informem generat, et dum
trinam patitur interprelationem 1. Filius lambendo format et perficit. Parens etiam
:

sapiens est doctrina patris, quia pater per probe erudiens infantem , secundo eum ge-
erudiiionem , instructionem et disciplinam nerat, et bis ejus est mater : corpus forma-
docuit illum sapientiam , doctrinam et virtu- vit , dum eum in lucem edidit animum ,

tem ; 2. Filius sapiens est doctrina patris , vero format, dum in pietale eruclit, magisque
quia, ut expendit Symmachus , audit patris erudiendo quam generando ejus est malcr
,

doctrinam , eiqueobsequitur. 3. Hebraealec- ut acute animadvertit Procopius, declaraus

tio vertit : Filius sapiens cst doctrina clis- quisnam sit filius stultus, « qui genitus est
,

ciplina institutio , eruditio palris, quia non in malitia , et in ignorantia mortuus est. »
,

tantum eam suscipit, sed et refert, ac reprse- Hujus vero mater non est, etiamsi ipsum ge-
senlat tanquam exemplar , cujus perfectio nuerit : si enim mater est, etiam est geni-
in perfectionis imagine relucet. Inde colli- trix : non omnino aulem si genitrix , et ma-
genda non solum necessitas quam habent ter ; eo quod non omne quod genitum est
est,
filii parentum doctrinam, sed etiam participat spirilu adop t ionis. (3) Licet phy-
recipere
obhgatio qua teuentur parentes erudire filios, sice loquendo genitrix sit mater, moraliter
pracsertim in tenera oetate, in qua, ait Casi- tamen loquendo omnis genitrix non est rna-
hus Mngnus aniiuus adhuc tener est , instar ter. Generatio genilricem denominat
, eru- ,

cera quce impressas in se formas quascun- ditio autem, et optima morum institutio
,
,
que facile recipit. (4) genitricem refingit in matrem. Mulier quae
Multi tamen parentes filios ad pietatem genitum filium non bene erudit , est dun-
erudire negligunt aut despiciunt; quos D. taxat ejus gcnitrix, et non mater, atquoe pro-
Ambrosius ursae confutat exemplo Ursa bis eum moribus instruit est simul genitrix
:

fertur informes partus edere : sed natos lin- et mater seu semel et iterum mater se- , :

gua fingere ad sui siniilitudincm ; tu fdios mel per generationem iterum per instruc-
,
,

mslituere tui similes non putcs ? tionem ; imo et tertio per boni exempli imi-
(5) Fer.e
quantumvis immanes , domantur, cicuran- tationem. Ut enim docet D. Augu.stinus
,
tur, et tu non potes puerorum fraenare im- tribus modis in Scripluris sanctis filiorum
petus ? Docetur canis erectus considere nomen accipitur : uno sccundum naturam ,
, ,

pede porrecto veneralionis signa exhibere quomodo Isaac filius Jbrcdue , vel cceteri
,
non prius cibum sumere quam anteriores Judcei qui ex cadem origine veniunt ;
,
pedes junxerit, et in ccelum sustulerit ; et olio modo, sccundum doctrinam ut fdius ,

pucr non erudietur galerum submovere '

ejus in ea re quisque uppellelur ,a quoali-

,
manus jungere , in ccelum oculos attollere , quid discit sicut filios appcllat Apostoius eos ,

genua flectere, signo se crucis munire, alia- qui ab co didicerunt Evangelium terlio ,
;
que rehgionis, divinique cultus signa ede- secundum imitationem sicut fdios Abrahce ,

0)L. cleBcnedic. Patr. c. U °* V ° CClt JP ostohls 1 Q" 1 ej US fldem //«/-

,.-(,) Valer. Max. L.
\\
C' 4
- */7\ P ^V.'
,3,—/*) R< S- Su P- Disci P- Intcrrog! (i) D. Chrysost. ITom. 3. de Vii. et Vlr. — (a) Tert.
15. (.5) L. Hexam.
6. 4. L# de A „ /0- _
p) p J0Vi ,__
72
LFA JUSTITIiE. — CONCIO III.

lamur, Tribus his modis infantes in pie- emollit ; avarilia in proximos, virus suum
(i)
tate et religione eruditi , sunt suorum pa- transtulit. » (1) Quod si verum est de quo-
rentuni filii , i. Per naturam , quam ab eis vis malo exemplo , quantum a forliori de de-
aeceperunt; 2. Per doclrinam, quam ab eis pravato parentum exemplo , qui cum filiisin
didicerunt ; 3. Per imitationem , sequentes eadem domo manent , et diu conversantur.
bona virtutis exemplaquae eisproposuerunt. Apud Platonem educatus puer, et philoso-
2. Gommendatur de bonitate proeceptor , phia? moribus egregie institutus, cum ad pa-
nec adolescentiam vitians , sed omni bono rentes relatus, iratum videret patrem , fanii-
pudoris informans. (2) Parentes quibus in- liam tumultuosa vociferatione inquielantem :

cumbit filiorum eruditio, eos pietatem ct Nunquam, inqu.it, hoc apud Platonem vidi.
virtutem debent docere , non solum verbo, (2) Pergit Seneca Non dubito quin cilius :

sed eiiain exemplo a quo potissimum desu- patrem quam Platonem imitatus sit : fa-
,

mitur auctoritas moris. (3) Gregorius Na- cilius namque filii depravatos parentum mo-
zianzenus de bumana Christi generatione sic res quam extraneorum virtutes imitantttr ;
fatur Filius aulcm hominis propter Adamum et ob hanc causam parentes dicuntur fabri
:

ac virginem cx quibus natus est : illo qui- liberorum , quos suis exemplis formant ,
,

dcm ut generis auctore , hac autem ut matre praesertim dumadhucsunt in infantia. Nam,
ac legc. (4) Quasi parum sit quod beatissi- ut docetPhilosophus, « innatum quippea na-
ma Virgo sit unigeniti Dei mater , ejus quo- tura pueris est imitari ; eoque differunt a
que nuncupatur lex : Christus Dominus su- cceteris animantibus , tum quod aplissimi ad
premus legislator nulli obnoxius legi, Mariam imitationem sunt , tum quod primas disci-
tanquam suam legem recognoscit , eique plinas imitando acquirunt, et unusquisque
subjicitur vel potius Dominus omnis per- juxta imitationem gaudet. » (3) Puerorum
:

fectionis meta , cunctarumque virlutum indoles ac animus, crudoe argillae aut mollis
exemplar , nullo indigens imitamento , ha- cerse instar, omnem formam recipit ; ex ea-
bere voluit Mariam tanquam suae conversa- dem cera pro libito , nunc angelus , nunc
tionis legem quam imitaretur. Sic parentum diabolus effingitur, ita parentum morespue-
mores imitamento transeunt in filios, ut pa- rum vel angelum et innocuum , vel diabo-
rentes sint velut filiorum leges nam ut fatur lum et scelerosum
: efficiunt. Quapropter
Petrus Damianus , vcrisimile quippe est , ut Theodoricus rex sic fatur apud Cassiodo-
quidquid virtutisin Sanctorumjiliis cemitur, rum Providentice nostra? ratio est in tenera
:

totumab ipsis parentibus traditum fuissecre- 03tate merita futura tractare et ex parentum ,

datur. (5) Non quidem generatione , qua virtutibus , prolis indicare successus (4)
originalem contraxerunt culpam, sed erudi- parentum virtus est felix auspicium quod
tione et exemplari virtutis operatione. Qua- in prole similem praesagit virlutem , at pa-
propter Paulinus Nolanus antistes desiderat rentum vitium infauste filiorum velut omi-
ut piis parentibus respondeantfilii, sanctita- natur vitium.
tc ingenita , quasi quadam juslitia* ha>redi- Seditiosus Core Aaronis ambiens sacerdo-
tate. (6) H;ereditariam illam justitiam , in tium , seditionis suae cum suis partiariis luit
pia matre agnoscit Gregorius Nazianzenus pcenas siquidem « disrupla estterra sub pe-
: :

Mater autcmjam olim et ab ipsis proavis Dco dibus eornm , et aperiens os suum , devora-
consecrata , pietatem inslar cujusdam hcere- vit illos cum tabernaculis suis et universa ,

ditalis, non ad seipsam tantummodo sedad substantia eorum. » (5)Filii tamen, Core ipso
,

liberos etiam dcducens

(7) , quos suis exem- pereunte,
non perierunt,quod tanquam mag-
plis incilabat ad pietatem. num miraculum refert Scriptura Et factum :

Uti autem pii parentes suis exemplis filios est grande miraculum , ut Core pcreunte ,
ad imitandam pietatem stimulant, ita impro- fdii ejus non perirent. (6) Prodigium sane ,
bi parentes depravatis suis moribus filios ad quod ingens terroe hiatus criminosum Core
similem inducunt iniquitatem « Sumuntur sorbuerit, in hoc tamen portentosum ct mi-
:

a conversaniibus mores, et ut quaxlam in rissimum factum miraculum non consistit ,

contactos , corporis vitia transiliunt, ita sed in eomaxime situm est quod, patre pe-
animus mala sua proximis tradit. Ebriosus reunte , filii ejus non perierint sed pendnli ,

convictores in amorem vini trahit ; impudi- in vago aere haeserint, quia scilicet patiis
corum coetus , fortem et siliceum virum rebellioni minime consenserunt , nec ejus
imitati sunt temeritatem adeo feruntur filii :

(1) L. Cont. Adimant. c. 5. — (2)TYrt. L, de An. 1.

— (3) Tert. L. dc Cor. Mil. 2. — (4) Orat. 35.— (1) Scn. L. 3. dc Ira. — {>.) L. 2. d<: Ira. c. 22. — (3)
Scrm. 17. — (6) lip. 10. — (5)
(7) Orat. in Laud. Ccsarii Plaut. in Mostcllar. L. 1. 1'olit. 2. — (/j) L. 2. Ep. i5.
fratris. — (5) Nuni. 16. — (6) Kum. 26.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO III
73
ad imitandos pravos parenturn mores , ut qui cytharaechordastemperat ad concentum,
magnum miraculum sit, filios scelerosum noti ne vel remissioressint, vel nimis tendantur ;
fuisse imitatos parentem. Sicut justorum nam si nimis sint remisste , sonum non red-
fdii , et ipsijusti , nobilitant et in se genus dunt, vero nimis tendantur , franguntur:
si

; dum et patrum
justitice et sua justitia su- ,
« Chorda in cythara si minus tenditur, non

blimantur : ita nequissimorum , et ipsi filii sonat, si multum, raucum sonat , aut etiam
ncquissimi , incrementum faciunt malitice , disrumpitur. Sit itaque amor, sed non emol-
quia et malorum fdii sunt et nequitiam il- , liens ; sit rigor, sed non exasperans ; sitze-
torum exemplarunt ad perditionem multo- lus, sed non immoderate saeviens ; sit pietas,
rum.if) Iufaustum illud futurae iniquitatis sed non plusquam expediat , parcens ut :

valicinium , in Cham patris Chanaan agnos- dum se in arce regiminis ,

justitia , clemeu-
cit D. Ambrosius « Quoero nunc cur non : tiaque permiscent , is qui praeesl, cordasub-
simpliciter dixerit : Vidit Cham nudationem ditorum terrendo demulceat , et tameu
et
patris ; sed vidit Cham pater Chanaan , uti- terroris reverentiam , demulcendo constrin-
que Chanaan natus non erat : » (2) cur ergo gat. »

nomen additur filii , nisi ut vitio auctoris Multi tamen parentes illud non servaut
deformaretur haereditas , et auctor filii ne- temperamentum in correctione filioruni.
quitia gravaretur: et pater igitur in filio, et Nonnulli nimis tendendo chordas cylhane ,
iu patre filius redarguitur , habentes stulti- eas disrumpunt , infundunt vinum absque
tice , nequitisequoque commune , impietatis ulla olei mixtione et vulnera exasperant ;
consortium Nec poterat fwri ut bonum ge-
: virgam adhibent , et manna non praebenl ;
ncraretfdium qui bono patri nequam filius, ,
sese non patres,sed potius tyrannos de-
et naturw et erudilionis degener exslitisset. monstrant; natn filiis semper vultum seve-
Tanta est \is paternas iniquitatis ut pravo rum demonstrant , verbis asperrimis inse-
exemplo filiis nequitiam, velut haereditario quuntur, inillos maledicta continuo vibranf,
jure transfundat maxima porro liberorum : pro levi culpa graviter percutiunt , et tan-
corruptela, sunt parentnm exempla ; faci- quam carnifices torquent , et multoties vul-
lius quippe depravati mores quam naturas ,
nera infligunt, in sanitatis, imo et vitae jac-
morbi, quasi per traducem a parentibus de- turam. Quos redarguit Apostolus : Et vos,
rivantur in filios quos ideo hortatur Apos- : palres , nolite ad indignationem provocare
tolus Et vos, patres, educate fdios vestros
: fdios veslros , ut non pusillo animo sint(i) ,
in disciplina et correctione Domini. (3) id est, ne dimittant animumsi videant paren-
Parens filios erudit, bono exemplo ad
3. tes in se jugiter litigiosos , duros, asperos ,
virtutem inducit , delinquentes corrigit , crudeles. Et quasi non sufficiat parentes ad
exhibens et patrem , et dominum: patrem moderatam stimulasse correctionem , rursus
clcmentia, dominum disciplina ;
patrem po- in servando severitatis modo, eos hortatur
tcstate blanda , dominum severa; patrem di- Paulus Et vos, patres, nolite adiracundiam
:

ligcndum pie , dominum timendum necessa- provocare filios vestros , sed educate illos in
rie. (4) Parens arcam testamenti referat, quae disciplina et correptione Domini. (2) Quasi
virgam simul et manna continebat et ut : dicat : Patres, nolite veslra duritia , asperi-
fatur Gregorius Magnus , in boni rectoris tate, minis , laboribus , verberibus , (ilios
pcctorc ,
siest virga districlionis , sitet man- vestros onerare, gravare, ad iram concitare,
na dulcedinis. (5) Quod declarat sanctus exasperare, ad furorem provocare, in des-
Pontifex ex modo quo Samaritanus fuit a perationem projicere, sed educate illos in
suis sanatus vulneribus , scilicet per infu- disciplina , corrigenles quidem , sed casti-
sionem vini et olei « ut per vinum mordean- gationis tenentes modum.
tur vulnera , per oleum foveantur quate- : Multi parentes nimia severitate agvmt, nec
nus per vinum mundenlur putrida per ullum in puniendis filiis servant modum ;
,

oleum foveantur sananda miscenda est er- : sed multo plures filiis praebent mannae dul-
go lenitas cum severitate faciendum quod- cedinem absque virga? aequitate ; oleum
, ,
dam temperamentum ex utraque ut nec non vinum vulneribus adhibent :
; cytharae
multa severitate exulcerentur , nec nimia chordas nullatenus tendunt , neque atrocis-
benignitate solvantur. (6) Quod adhuc »»
simas etiam culpas corrigunt et ut obplo- :

exemplo cytharaedideclarat sanctus Poutifex, rat Tertullianus, bonajam nec nasci licet, ita
corrupta sunt semina necerudiri, ita deserla
;

Ug D q " Vc ct N v T st uaesl - '^- —

}
VAArc.
-
96. suntstudia;> leccogLifaexarmatasuntiura.Cd)
fj\L. du x
(J) [Noc et i *
c.3o.
?- ;^ f
'

(3) Ephcs. — -

— Tcit. 6 J J \ J
L. 1. adv. Marc. i3.
(5) L. a. Pastor. — II.— (6)
(4)
Luc. (i) Coloss. 3. —
(2) tplies. 6. —(3) Tert. L. de
10. iQ Job. c. 3o. p u j, ,.
5*
74
*
LEX JUSTITLE. — CONCIO III.

Quidam blandiunlur , tlum male agunt,

fiiiis
verhaque vel requivoca, vel turpia , vel im-
pia proFerunt , et ut olim latnentabatur.
Quintilianus inter Romanos
et inter Oiatores fumosissimus « Gaudemus
si quid licentius dixerint vcrha nec Alexan-
drinis quidem permittenda deliciis , risu et
joco excipimus. » Alii sua indulgenlia et
mollitie tiliorum crimina fovent, eosque
non diligunt, sed aversanlur, nam ut fatur
correctio est auioris signum , et arcana pa-
tris benedictio , itaet criminum tlissimulatio
parum a maledicto differt; nam correplio-
sapientissimus ,
nem sistit , eomque fructu suo , nimirum
: emendatione et felicitate prohihet. Qua-
: propter pater velut flagitiorum filiorum nes-
cius , aut disciplinre negligens, correptionem
omittens, factus scelerum leno , filiis quasi
maledicit , illosque crudeliter aversatur, ut
Sapiens altera parte propositionis declarat :

Sapiens ,qui parcit virgce, odit fi/ium situm ;
qui atkteni diligit ilium , instanter erudit.^i)
Haec propositio duas continet partes unam
de amore, aliam de odio parentum. Parens
qui diligit filium , illum erudit, id est , cas-
tigat. Quocirca castigatio est verum paternre
bcnevolentire signum , quod Patris coelestis
exemplo declarat Apostolus Qucm diligit
Dominus castigat f/agel/at autcm omnem ,
fdimn quem recipit{p) , id est qucm in fi-
lium admittit quem in suam disciplinam et
,
paternam curam suscipit, quem sure familire mancipant
adscribit. Cui optime vult et
decernit. Hanc paternam
agnoscit Cajetanusin Jacob,
Josephum et Benjamin henedicit, sed etiam
dum Simeon et Levi redarguit. Moyse nam-
Qui parcit virga? , odit Ji/ium suum. Non
solum qui liheros suos ex indulgentia nun-
: quam punit , sed etiam ille qui in eis casti-
gandis parcus, parumque assiduus est , filios
immiti odio prosequitur. Segnis namque
amor, qui liherorum culpas impunitas rclin-
quit , odii instar hahetur : quemadmodum
: enim verus parentum amor filios a perditio-
ne avocare nititur , eorumque salutem et
, felieitatem procurare ; ita qui eos a salute
revocant, et damnationi et justitire di\inre
, odium demonstrant ;
quaprop-
hrereditatem ter va/de perniciose sentiet filius patris leni-
henevolentiam tatem , ut juste postea sentiat Dci severila-
nonsolumdum tem. (i) Divinre hujus severitatis exempla
sunt passim obvia, qure lihens prretereo , ut
dicam cum Tertulliano Quia crgo justus :

que teste, postquam Jacob duodecim filios ,

Deus , nec pueris pepercit exigens majori ,

totidem tribuum principes constituit, bene- honorem et utique magis a mitiore (2) ,
a?tali
dixit singu/is, benedictionibus propriis (3) : quos ursorum ministerio punivit , nam im-
ubi Cajetauus « Ne inlelligeres Jacob aliter
: misit ct pueris ursos sed irreverentibus in ,

henedixisse filiis quam scriptum est expli- , Prophetam. (3) Loquitur de Elisreo Prophe-
cuit Moyses quod u^ilibet filius est hene-
,
ta (4) , qui cum appropinquaret portas Be-
dictus sicut exigebat singulorum benedio-
, thlcem Bethleemitre convitiis eum )a-
, filii

tio :ut hinc intelligamus quod etiam illa ,

cesserunt , ejusque calvitiem irriserunt :

qure niala sunt, « puta, Simeon et Levi vasa Creator autem ursos pueris immisit , u/cis-
iniquitatis »,et alia similia mala pcenreet cul- cens Eliza>um prophetam , convitia ab eis
pre sint dicta henedicendo. Notanda sunt passum. (5) Duo namque e saltu pro-ursi
verba qure subjungit Cardinalis : Nam etar- ruentes ,
quadraginta duos ex eis dilacerave-
gucre et punire , et pra?monere
, , a/iena non runt. At cur pueros decennes ita srevitercas-
sunt a paternisbenedictionibus. Cum parens tigavitDeus ? Respoudet D. Augustinus :

paterno et benevolo affectu filios de scelere Ut mors Jiliorum fieret disciplina parentum.
arguit , severius reprehendit, acerbiusque (6) Nonimmisit leones quorum illa regio ,

punit , tunc charius amat ct felicius henedi- fertilissima est sed ursos, quia , ut supra
,

tit prremonitio enim et reprehensio cautela

: dictumest, ursa mystice filiorum exprimit
disciplinre est et velut emendationis causa,
, educationem. R.espoudet, 2. Justinus Mar-
ct velut salutis et felicitatis medium ; licet tyr Couvitia qure pueri jaculabant in Pro-
:

enim pueris insipientihus et licenliosis hor- phetam asuis parentibus didicerant ; idcirco
rida et aspera videatur, in fine tamen pa- Deus , filiorum nece casligavit parentes , de
ternam agnoscent benevolentiam fructum- , quibus merito conqueruntur filii De patre :

queseverre corrcctioniscolligent etgustabunt impii qucruntur fdii quoniam propter ii/um,

suavissimum. Omnis disciplina iu pr&senti sunt in opprobrio (7) tum intempore, nam ;

quidem videtur non esse gaudii, sed mcero- persrepe ab humana justitia damnantur et ,

ris ; postca aufem fructum pacatissimum ultimo afficiunlur supplicio ; tum in seterm-
ecercitatis per eam, reddet justitia (4) .

Verum sicut increpatio exprobratio et M d. Ang. in Psal. 5o. — (2) Tcrt. L. 4. adv. Marr.
1
,

2 3. — (5) Tvrt. L. 2. adv. Marc.

i4- —
(4) L. 4- R*g-
»•

(0 Prov. 12. — (9) Ilebr. 12. — (3) (icncs. ^. - (>\)

— (5) Tert. L. 4. adv.
Marc. 2 3. - (6) Seim. 224. M
Hebr. 12. Temp. —
(7) Ecclcs. 4>«
 L£X JUSTITLE. — CONCIO III. ;5
late passuri inferni lormenta Perdidit nos : beret Jilios punicbatur , sed quia ultra dcbi-
aiiena perfulia ,
parentes sensimus parrici- tum increpationi pepercerat , et ut cum Vei
das. (i) lcges violarentur , severius in illis ultus /wu
Neque solum filii criminosi suorum scele- est. (i) Filios Heli , saeris arceri , velut ex-
ium luunt poenas sed eiiam parentes, sunt , communicatos , et diguitate sacerdotali, pri-
t-tcriminis participes, et peenae consortes : vatoscensuitTheodoretus. «Filiorum iniqui-
Omnia quai deliquerint fdii , de parentibus tatesnon egebant lenibus medicamentis, sed
/equiruntur , qui no/i erudierint, ncque cor- acerrimis et asperrimis oportebat ergo :

ripuerint eos : hi enim filiorum animos igni eum post primam et secundam admonitio-
incxtinguibili in interitum tradunt , et se- nem , si perseverassent in nequitia, eos e

metipsos infurorem judicii demergunt. Hu- templi ambitu expellere. » (2) Addit Proco-
jus evidens exemplum in Heli ostenditur.ip) pius « a sacerdotum dignitate amovendos
Ophni et Phinees, filii ejus (3), gulae et im- fore. » Et quia filios pater debila pcena non
pudiciliae dediti vitam criminosam et scan- , mulctavit , sed leniter et muliebriler verbis
dalosam ducebant quos, 1. Reprehendit : duntaxat admonuit : propter fdios periit : il-
pater « Quare facitis
: res hujusmodi quas los quippe cum acrius coercere debuisset
audio , filii mei ? non enim est bona fama verbis tantum lenibus monuit : quocirca
quam audio. » (4) 2. Eos a sua vita scelerosa dum illis molestus esse severa increpatione
ex intuitu divinae justitiae avocare conatus recusat , et illos , et seipsum una perdidit.

est « Si peccaverit vir in

: virum placari , (3) Filiorum reprehensio fuit pacata nimis :

ei potest Deus si autem in Dominum pec- ; debuit enim non blanda patris benevolentb,
caverit vir , quis orabit pro eo ? » (5) 3. sed auctoritate pontificis et judicis severiu- ,

Quid amplius facere poterat Heli , num te acrius reprehendere et acerbius castigare.
verherare viros juvenes et robustos vir , Et ut ait Petrus Damianus Porro quos i/ii- :

fere nonagenarius viribus impar , ita infir- , micos Dei vidit , in perniciem suam fdios
mus podagra , ita laborans ut vix pedibus recognovit, et quos hostiliferire gladio de-
posset ambulare ? Cujus caligaverantocu- <- buit , paterna? blanditice lenilaie palpavit ,
li , et videre non poterat. » 4- Prostrato a in tanta scelerum insolenlia ,
judicem po-
Philistaeis exercitu Israel , caesisque duobus lius agere debuit. Si tam se-
quam patrem
filiis , cladis publicae et domeslicoe damnum vere punitus est Heli quod non acerrime
subniisso fert animo dicens : « Dominus est, castigaverit filios, quod non e templo expu-
quod bonum Et est in oculis suis faciat. » lerit ,
quod non excomumnicaverit ,
quod
lamen Heli morte temporali et aeterna
, non dignitale sacerdotali privaverit, quam ,

mulctatus est. Temporali quidem « Ipse pcenam merentur parentes illi molles qui :

vero e sella retrorsum fractis cervicibus cor- non corrigunt filios, aut si inteidum admo-
ruit. » (6) iElerna quoque nam ut ait Cae- nent , sermonibus tantum hyssinis id ia-
;

sarius Arelatensis /10/nen ejus de libro vitcn ciunt? Timeo et nimium expcwesco lleli sa-
,

delelum est. (7) Tantam sustinuit Heli pce- cerdotis exemplum quipro eo quod audiens ,

iiam, non propter commissa ab eo scelera , filios suos adulteria committere dissimula- ,

uam integerrimae fuit vitae uon libidinosus, vit eos aut caidere aut a communione sus-
; ,

non potator, non raptor non contumelio- pendere ; sed tantum leniter admonuit et
, ,

sus, non aliquo vitio contaminatus. Addit non cum grandi jeritatedistrinxit. (4) Non-
Caesarius: Cujus cum vita esset irreprehensi- ne timere debet pater qui non corripit fi-
bilis, tamen quia filios ccdcantes Dei lege/n , liuni praecepta Dei et Ecclesiae violantem ?
non cum severitate corripuit, cum ipsis etiam Blater , quae non avocat filiam a venereo
jure punitus est , et grave subiit suppliciu/n. amoris negotio parens qui filios et filias
; ,

Heli mulctatus non est pro commissis ab eo sinit vilam ducere scelestam libidinosam , ,

sceleribus ; neque etiam quod filios hahuerit impiam?Nam, ut docet Angelicus Tbomas,
criminosos, multi enim parentes probitate qui talia aqunt digni sunt morte non so- ,

commendati perversos habuere filios , ut

,
lum qui eajaviunt sed etia/n qui consen- ,

Jacob , Samuel, David , nec lamen pro filiis tiunt /acientibus, prcecipue si cx offcio in-
luerunt pcenas. Neque etiam punitus est He- c/tmbat, sicut peccata fdiorum imputantur
li
,
quod non admonuerit verbis cor-
filios , Heli. (5) Patres et matres , cavete ne ves-
lipuerit, sed quod in illos nimia indulgentia tra negligentia et nimia indulgenlia , qua fi-
Ubus sit : Neque enim ideo quod ma/os ha-
(i) D. Chrysost. Hom. 3. do Vrov. — (2) Qii.xst. 10.

(1) D. Cypr. de Lapsis. — (2) Oiig. L. 1. in Job. — in L. JU-g. —(3) D. Clnysost.

Hom. 9. in Timoth.
1.

(.'.) L. Rcg. ?.
1. — (4)1,. 1. T!(g. 4.— (5) L. i. Rtg. 2. — (4) Cacsar. ibid. — (5) Lib. 8. in rap. Ep. ad
— (G) L. 1. Htg. 2. — (7) llom. i5. Rom.
 ?6 LttX JUSTITL^. — CONCIO IV.
liorum toleratis peccata peccatis mortaliter , veteri namque testamento, sicaitper os Moy-
et mortem animae tum temporalem , tum Deus Honora patrem et matrem. (i) Iu
sis :

aeternam patiamini si vultis divinam vitare

: novo autem Testamento, sicipsemet loquitur
severitatem , criminosos redarguite et casti- Christus Honora patrem tuum et matrem
:

gate filios ; diligenter avocate ab illis incen- tuam. (a) Kulla est natio tam barbara et
tiva vitiorum , contendite quantum in vobis agrestisquae bonorandos a filiis parentes non
est subministrare illis auxilia salutis , erudi- censuerit idcirco
Stobaeus ex Socrate ,
:

teillosin viavirtutis, ut christiane et pie Platone, aliisquePhilosophorum proceribus'

viventes, immortalem sibi comparent felici- sic scribit ad propositum « Ut igitur in :

tatem> promptu habeamus quibus officiis erga pa-

rentes adstringamur summariam bancsen- ,

tentiam semper animo versareoportet, quod

COJXCIO QUARTA. parentes Dei nobis imagines sunt, et dii La-
res seu domestici, beneficiorum auctores
,
Pius JEneas , ob unicum puerum et de- cognati, creditores , domini, et amici con-
crepHum senem. (i) jEneas duplici de pieta- junclissimi sunt enim Dei imagines certis-
:

le commendatur, etdepietatequam exbibuit simae, et similitudinem ejus nobis referuut

filio adhuc puerulo , et de pietate quam melius quam ullius artis facultas exprimere
praestitit Anchisi patri senio laboranti ; nam possit ; cum tanquam Deus domus ,
patroni
utrumque a Trojano liberavit excidio , in- et nobis familiares sint. « (3) Sexconglomerat
fantem manu ducens, et senescentem paren- hie auctor rationes, quibus filios urgel ad
tem bumeris deferens. Binam ejusmodi pie- parentum bonorem i. Qi;ia divinam refe- :

tatem , in utroque Tobia merito miratur D. runt majestatem, cujus sunt certissimae ima-
Augustinus nam fdius patri porrigebat ma- gines ; 2. Quia multa eis largiti sunt bene-
:

num, ut ambularet in terra , et pater fdio , ficia;3. Quia suntdomini, et in filios habent
ut ambularet in ccelo. (2) Quibus probe haec auctoritatem ; 4- Quia sunt creditores, qui-
Tertulliani verba competunt Tampiuspa- bus filii reverentiam debent ; 5. Quia sunt
:

ter quam
piusjilius. (3) Binam illam pieta- amici conjunctissimi , naturaliter bonoran-
tem exercere debent Christiani , si divinis di 6*. Quia sunt patroni
'> qui filios educa-
,

velint obtemperare mandatis. Lex loquitur : runt , quibus de jure debetur veneratio :

Honora patrem ct matrcm

Parentes, enu-
; et, omissis bis rationibus tres tantum affero ,
trite fdios vestros in disciplina et correptione quibus parentumbonor innititur, ut, 1 Divi- .

Domini. Audisti et veteribus dictum : Nar- nam in parentibus imaginem colant; 2. Pa-
rabitis li&c in auribus fdiorum vestrorum , rentum excellenliam recognoscant ; 3. Cce-
etfdii vestri a?que in auribus fdiorum suo- lestem benedictionem acquirant.
rum. (4) Ad duplicem illam pietatem natura 1. Dicendo palrem Deurn quoque cogno- ,

inclioat, lex divina stimulat ; et quasi non minamus (4), non solum quia Deus est lio-
sufficiat exaratam esse a natura in hominum minum pater,
natura eos creat ,
qui in
cordibus , divina lege fuisse promulgatam , et media gratia adoptat , sed etiam
in filios
exoptat Deus , ut parentes illam doceant fi- quia humanus pater est viva quaedam Dei in
lios suos , filii quoque successive de illa suos terris itnago ; et ob banc causam, Philo Ju-
erudiant nepotes , ut nulla sit generatio quae daeus uuncupat parentes deos visibiles, quia
pietatem parenlum in filios , et vice versa fi- divinam filiis repraesentant majestatem ,
liorum iu parenles ignoret , et ad praxim quam vcnerantur dum parentes honorant.
non redigat. In superioribus aclum est de Nam ut belle fatur ad propositum Tertullia-
pietate parenlum in filios : nunc pictas filio- nus, Dci honor in patre. (5) Tanta est con-
rum parentes illustranda est, quae ex
in nexio inler Dei cultum et parentum hono-
mente Philosophi complectitur bonorem , rem ut uterque sub uno et eodem pietatis
,

obsequium,sul)sidium.(5)Itaqueparentesfilii nomine comprebendatur. Praecepta etiam

debent , 1. Ilonorare; 2. Eis obtemperare ; quae Dei et parentum veneralionem praeci-
3. Subsidium et auxilium subministrare. piunt adeo unita sunt , ut secunda Decalo-
,

I. PARS. Filiis parentum bonorem vetus 8 tabula «ncipiat ab

1 bonore parentum quia ,

et novum pracipit Testamentum. Palrem veneratio parentum Dei cultum immediate

ct malrem et lex honorari prcBcipit. (6) In sequitur. Quapropter illam appellat Tertul-
lianus imperatam in parentes secundam a
(1) ad Nat. 9.
TYrt. L. 2. —
(2) Serm. 18. de Verb.
'

Dom. —
(j)Tcrt. L. a. ad Nat. i3. —
(f) Tert. L. 5. (i) Tlxod. 20. — (2) Matth. i5. — (3) Serm. yq.
adv. Marci 18. —(5) L. 8. Ethic. —
(6) Tcrt. L. deCor. — (i) T. rt. Lib. de Orat. 1. — (5) Tert. Lib. de
BJili lii Oiat. 9.
 LEX JUSTiTIjE. — CONCIO IV. 77
Deo religionem. (i) Quod non latuit Pytha- venerationem et parentum reverentiam.
gorae noliliam ,
qui in suis aureis carminibus Tum quia ille Deum abjurabit jacile , qui
sic fatur : Imprimis venerare deos, deinde parentem suum negat impius in paren-
(i) :

parentes. (2) Imo ipse Philosophorum prin-
ceps humanos parentesdocet ccelesti parenti
perfecte similes.
Deus hominis est pater tum quia ab il-
]o ut a prima causa recipit esse
omnium qui conditor universitatis. (3) Tum
quia a Deo
nutritur, eique alimenta vitae
praebet necessaria , idcirco propter homi-
nem vegelabiliaet animantia produxit, estque
quodammodofinis cunctorum quae in mundo
continentur. Universa negotiatio mundialis
pcrveniens ad humani generis utilitatem :
tes , ut plurimum est impius in Deum. Tum
quia , ut vult Cassiodorus, filius impius in
parentes omnium scelerum putatur reus.
: Quis possit accusare jam reliqua , si pietatis
, nam pater nomina putantur esse crudelia P Negligilur
levis reatus , cum tragcedia criminis magna
tonuerit. (2) Quaenam major tragcedia cri-
minis quam illa qua impius filius Dei ma-
jestatem in patre non colit, nec sua venera-
tione parenlum excellentiam recognoscit?
1. Quos et Evangelium solo Christo plu-
ris non faciens , sic quoque honoravit (3) .

ipsum ccelum sub quo omnia ; terra , super Omnis enim verus honor in alicujus perfec-
quam omnia , et quidquid illorum inter se , tionis excellentia fundatur. Idcirco princi-
ad commoda humana conspirat. (4) Tumquia pes , sapientes et seniores naturaliter hono-
homo a Deo recipit disciplinam et eruditio- ramus; parentes autem, et aetate , et cogni-
nem ; creat enim humanam animam , cui tione, et regimine , et beneficentia , sunt
indidit naturalem cognitionem primorum excellentiores filiis ; ideoque parentibus filii
principiorum , in quibus- fundatur omnis reverentiam praestare tenentur. Honorem
scientia , disciplina , ars et eruditio. Insita quem parentibus debent filii , honori regio
sunt nobis omnium artium semina, inagister- comparat Philosophus (4) , sicut autem regi
que ex occulto Deus producit ingenia: ex se- ut excellentiori honor debetur a subditis ,
minibus scilicet insitis , et occultis per in- ita et parentibus a filiis. Interrogavit olim
iantiam , quae sunt et intellectus : ex his suos satrapas Cyrus quisnam illis major et
enim producuntur ingenia. (5) In his tribus excellentior videretur ipsemet , an Camby- ;

coelesti patri assimilatur terrenus et humanus ses ejus pater ? Satrapae unanimi consensu
pater :nam ab illo ut a causa secunda fi- responderunt absque injustilia non posse
lius recipit esse ; deinde alimenta ad victum comparari Cambysis pusillanimitatem cuni
necessaria ; tandem disciplinam et eruditio- Cyri magnanimitale. NonneCyrus Chaldaeam
nem. Deus ut hominum pater ab illis coli- subjugavit Assyriam debellavit , Scythiam .

tur , ob trinam qua pollet super illos praee- terruit , Mediam illustrem reddidit, Persa-
minentiam (6), scilicet potentiae , qua pro- rum fundavit imperirm? Tam egregia faci-
duxit; bonitatis, qua nutrit; sapientiae, qua nora Cyrum Cambyse longe digniorem de-
erudit. Et quia humani parentes sunt parti- monstrant Cambyse, inquam qui gladium :
,

cipes trinae illius divinae praeeminentiae , qua nunquam evaginavit , nullum certamen ini-
filios potentia generativa producunt , boni- vit, nullam provinciam imperio suo subdi-
late nutriunt sapientia erudiunt , filii eos dit, nihilque magni egit. Cyrus prorerum
,

velut divinae auctoritatis imagines venerari mentem cum risu audiens, serio dixit Fa- :

tenentur. Et utsapienter ait ex mente Philo- teor me egisse cuncta quae locuti estis , his
sophorum Stobaens , existimare debent se in tamen non obslantibus, Cambyses est Cyro
domo patria veluti fano quodam cditos , et excellentior per cunctas namque generatio- :

sacerdotcs ab ipsa natura consecratos , ut nes Cyrus praedicabitur Persarum rex , at

pCirentum cultui oprram darent. (7) Cambyses laudabitur tanquam Cyri pater et
Itaque filius qui a natura inauguratus est educator. Alphonsus, Arragoniae rex, patri
parentum sacerdos , et velut divinos illis Ferdinando (5) obviam progressus , equo
non exhibet honores impii sacrilegii reus desiliit ac pedibus comitabatur. Monenti
, ,

cst , quem merito Deo impium , patri irre- autem patri aliorum procerum more equo ,

ligiosum (8) vocitat Tertuilianus tum quia conscenso ut adequitaret , respondit: « Aliis
:

despiciendo patrem, Deum quoque despicit. liberum sitagere quod voluerint: ego nun-
Qui contemnit patrem , coniemnit Deum qui quam adducar quin patrem , quin regem , ,

in patre est (9) tanta est cognatio inter Dei et eum aegrotum , pedibus sequar. » Taceo
:

(1) Ten. L. de Pud. 5. -M L. 8. Ethic. -

(3)
reverentiam quam Alexander Severus Im-
Tert. L. 4. adv. Marc. 17. — (4) Tert. L. 2. ad Nat. 5.
— (5)Tert. L. de An. 20. — (6) Alens. 3. p. qu. 33. (1) Greg. Naz. in Srnt. — (2) L. 2. Ep. 4. — (5)
Memb. 4. art. 2. —(7) Serm. 79.— (8) Tert. L. 1. adv. Tert. L. de Gor. Mil. II. — (4) L. 8. Elhic. — (5)
Marc. 23. — (9) D. Aug. Serm. de Obed. Panorm.
7
3 LEX JUSTITI.E. — CONCIO IV.
perator reddebat Mammeae matri ; Conslan- norat parentcm, et quasi domin's, scrviet his
tinus Magnus Helenoe ; Sanctus Ludovicus, qui se genncrunt, el in opere , et in sermo-
Galliarum rex , Blanchae. Quis non miretur ne , et in omni patientia (i) At proh dolor . !

lionorem quem detulit Salomon Bersabeae ,
et Joseph jEgypli prorex, Jacobo patri? Sa-
lomon rex conspiciens de longe Bersabeam
ad se venientem , assurgens de throno regio
in quo sedebat, obviam
quam se demisse incurvavit, jussitque ad
hac tempestate filius totum qucd est pieiatis,
exctudit (2) ; pareutes non honorans , nec
mente , nec corde , nec ore , nec opere.
Non, i.Mente, quia illos non existimat, sed
ruatri processit, ante contemnit ad instar cujusdam Alberii matri
smr minus deferenlis quem Petrus Darnia- ,

dexteram suam apponi Bersabeae solium : nus sic pungit Divinaz legis mandata pro- :

Venit Bcrsabee ad rcgem Salomonem , et cul dubio despicit , qui deferre parentibus
surrexit rex in occursum ejus , adoravitque paivipendit. (3) De ejusmodi despectu con-
eam , positusque est thronus matri regis , queritur parens Filios educavi, et exaltavi, •

quce sedit ad dexteram cjus. (1) Tria prae- ipsi auletu spreverunt me. Pro ly educavi
,

stilitrex matri : 1. Obviam illi fuit ; 2. Eam quod habet Vulgata lectio Septuaginta ver- ,

incurvatus adoravit ; 3. In solio ad suam tunl genui ; Theodotion vero legit, enutri-
dexteram collocavit. Neque niinori admira- vi. Quatuor accepit a parente filius gene- :

tione digna est reverentia quam Jacobo pa- ,

rationem edurationem nutritionem et
, ,

tri reddidit Joseph. (2) Joseph non tam obs- exaltationem. Quantumvis sit fortunae bonis
curo somnio quam divino ccelitus oraculo opulenter dilatus ad honores alte sublima- ,

didicerat sese asole, luna et undecim stel- tus , decoratus , gloria

virtutibus et gratia
lis summo honore colendum familiam suo ; adhuc et beatitudine donatus , de cunctis il-
quasi imperio subjiciendam , nihilominus se bs bonis fortunae , nalurae gratiae et gloria;, ,

atlima, et omnia parentum submisit man- debitor est parentibus a quibus accepit esse,
data. Joscph cum somniasset quod sol et quod esteunctorum bonorum fundamentum. ,

lu/ia et stella adorarent eum sedulum ta- Nam ut belle ad propositum fatur D. Chry-
, ,

men obsequium deferebat patri. (3) Nam pa- sostomus, qui radicem pra?buit utique et ,

tris jussu missus ad fratres

,
qui pascebant jructuum auctor esl. (4) Iu quovis honore
ovcs nihil hic tergiversatus
, non longitu- constitutus sit filius, parenti non debet dene-
,

dinem itineris non fratrum invitliam non garehonorem, quia honor geniti gcnitoris
, , ,

locum incognitum non alia ejusmodi pra> honor est (5) illum enini debet parenti a
, : ,

texit, sed atl nutum palernae voluntatis sese quo mutuatus est existentiam quae est basis
composuit. Verum hocc sunt velut praeludia honoris et quia parentum partes sunt libe- :

venerationis, quam postea praestitit patri /'/

(6) fiiius sibi comparans gloriam hono- , ,
;

nam etsi esset iEgypti prorex secuudus a remdebet praestare parentibus quasi inpatris
,

Pharaone proeposilusque universae terroe gloriam fruciicasset (7) Filius tamen hac
,
.

./Egypti patrem lamen suum plebeium ado- tempestate superHa iuflatus de bonisfortu-
, ,

ravit pronus in terram. (4) Hisexemplis eru- H«S lumidus pietatis refuga ajfectionis de- , ,

diuntur filii nulla se status aut dignitatis sertor (8) parentem non honorat mente, et ,

amplitudine eximi , quo minus parentibus corde sed mente despicit , et corde odit. 2. ,

observantiam exhibeanl ne unquam fdios Quaerit Aristoteles cur nam pater magis
,

exuant sed semper parentum recognoscant fdium amat quam filius patrem ? utrum
,

excellenliam. quod pater erga fdium beneficus sit,quod-

Justinianus in institutis vaiios docet mo- que fi/ius de patre bencmeritus, etejusjactio
dos quibus filius a paterna potesiate potest sit. (9) Filius minus amat patrem , unde
emancipari sed omnes simul jurisconsuiti credi poterat magisad ejus amorem sufflam-
,

nunquam filios exirnere potuerunt ab hono- mari ideonon tam amat filius patrem quam :

rc quem tenentur praestare parentibus qui : pater filium ;

quia fdius est factura patris ;
consistit in mente, corde , ore et opere : quia pater in filium large beneficus est ; quia
mente per existimationem; corde per dilec- pater filium quantum potuit, exaltavit , bo-
tionem ore per sermonis veneialioncm
;
;
nisque cumulavit. O ingratitudo o pei vcr- !

opere per hutnilem corporis compositio- sitas ideo filius minus amat patrem , quo
!

nem , aut tollendo galerum aut genuflec- , magis experlus est illum munificum et libe-
tendo aut caput demittendo, aut sese in-
, ralem. Nihit charius dcbct esse fdiis quam
curvantlo, aut illis humiliter serviendo. Ut
enim ait Sapiens, qui timet Dominum , ho- (0 Ecdi.3. _ (,) r.lirysol. Sefmi 5S- — (3) L. 8. F,<.
1 l
4- — i!\) Ilom. 20. a;!Pop. — (5)Cluysol. Serm. i>. —
(1) L. 3. Rrp. 3. — {>) Cen. 3 7. —(5) D. Ambr. L. i. (G) Philo L. «Ic Josrph. — Tcrt. L. adv. Valent. 8.
01'fic. 17. — (4) Ccn. 48. _ (8) Chrysol. Scrni. 1. — (;)
(9) L. 2. Mor. 14.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO IV. 79
pater (1) de patre bene excusant et defendunt patrem verurn tan-
: at ingiatus filius ,

meritus , beueficum et amautein arentem quam infensissimae inimicae illum accusant

| ,

non amat. Parentem filium ardenter diligen- novasque et occultas adhuc subjungenles
tem redarguit Paulinus. Arguam te de cha- Labani culpas, ejus scelus aggravare moliun-
riiate in charitatem peccare (2) : quia per- tur. Filice quce debuerant patrem eacusare
saepe ex nimio filii amore peccat in chari- apuil virum , accusant
,
et majora mcda , ,

tntem quam Deo sibique debet

,
nam ut cjuam audierant , detegunt; et adversus pa-
: ,

filium clilet et sublimet , Deum offendit , trem causam viri, veluti suam tuentur : hinc
suamque damnationem incurrit at filius : est cptod fi/ice conjugatce ,
quasi a/icnce re-
minus patrera amans peccat de defectu clia- putantur(1) , parentem tanquam exira- quae
ritatis in charitatem quia amorcm paternum ,
neum accusant. Et, 4- Opere adhuc inhono-
suo amore non recognoscit , sed, quod est rant : tum patris nitiiur auferre
c[i\idjc/ius
liorribile dittu suum polius parentem odit,! substantiam (2) ; lum quia venereo sufflam-
longum vitae ejus spatium aegre et impatien- malus amore , inconsuho patri contrahit
ter tolerat. Quantum pius patcr, tanlum hce- malrimonium tum quia parentum detegit ;

rcs impatiens qni patris jatigatur ad vi-

,
et propalat ignominiam ad iustar Cliam pa- :

tatn (3),ejusque necem desiderat. Ut enim trisClianaan (3), qui verenda palris nudata
refert Propheta Evangelicus : Adhuc dicent prospiciens , duohus fratribus suis nuntiavit
in auribiis tuis filii sterilitatis tua?:Angus- fbras. Verum sicut detestanda est Chami
tus est /ocus, et fac mihi spatium ttt habi- impudentia , sic et admiranda est Sem et Ja-
tem. (4) HosPetrus Damianus comparat igni, phet pielas ,
qui patris improperium non
qui destruit et consummat lignum , a quo solum non videre siudent , sed adhuc celare
cxortus est , nutritur et sustentatur (5) : contendunt. « AtveroSem et Japhet palliuin
ex D. Hilario viperarum nalio nuncupantur imposuerunt humeris suis , et incedentes re-
(6) : nam viperarum instar dilacerant viscera trorsum , operuerunt verenda patris sui :

quae eos genuerunt. Horruit impium Nero- faeiesque eorum aversae erant, et patris viri-
neni antiquitas, qui Agrippinae mortem in- lia non viderunt. » Chami impudentia ad
tulit a qua acceperat vitam. Noniuveniun-
, impietatem contendit Sem vero et Japhet ,

tur apud Christianos ejusmodi monslra ad rem pietatis, aversa facie , et coeeo vesli-
naturae, sunt tamen mali fi/ii etiamsi nuUas gio progressi sunt et ut fatur Magnus Gre- :

violcnter inferant manus ,

parentum pieta- gorius operimentum aversi defcrunt quia
, ,

tem gravius persequuntur (j) ; eos quam si dijudicantes factum , et venerantes parcntem,
percuterent nam adversus eos minas ejacu-
: nolunt videre quodtegunt.(/i)V>o\\\ filii impro-
iant , attollunt manus , pede percutiunt ter- perium patrisaversi veniendo operiunt, quia
ram , strident dentibus, aliaque dant signa illis displicet, et ab aliis notum ingenio pie-

contemptus et animadversionis, qucv patri tatis occullant. Quod autem boni hlii aversa
causa mortis fuit. (8) Nam persaepe prae do- facie tegunt , improbi malitiae impudentia
lore et trislitia animam efflat , ferrenon va- perquirunt , inveniunt produnt et sa*pe ,
,

lens opprobrium quod ei suis sermouibus saepius innocuis parentibus foeda crimina im-
filiusexprobrat. 3. Contenti estote delrahere ponunt ; nam ut creditores decipiant , debi-
laitdiparentum (9) , illos ut vestros parentes tores patres , fraudatores, etdebito solvendo
impares liligando iujuste contendunt. Quos
dedignantes ; nolite illos arrogantibus laces-
merito pungit Tertullianus Ejerare palrem
sere verbis, sed illis reverenler loquimini. :

Hanc sermonis venerationem non praeslant ac matrem quos et lex honorari et post , ,

parentibus, qui illos injuriis, convitiis et Deum diligi prcecipit. (5) At Cham patris de-
maledictionibus insequuntur , qui eis suos tegensimproperium maledictionem invenit ,

exprobrant defectus , et quasi scelerosos ac- Sem vero et Japhet patris tegentes oppro-
cusant, ut constat Lia^ et Rachelis exemplo, brium, condigna pietatis usura ampla be- ,

quue audientes Jacobum de socero conque- nedictione munerantur.

rentem , non solum maritiquerelas approba- 3. Fe/ices qui ptttrem agnoscunt (6), pater-
verunt , sed patris adhuc crimen incremen- namque ejus venerantur digmtatem in prae- ,

larunt. Nonne quasi

a/ienas repulavit nos mium dignitatis suae divinam recipiunt be-
et vendidit , comeditque prctiiim nostrump nedictionem Quantam quoque discimus pa-
:

(10) Filiae Laban apud querulum virum, non rentibus rcverentiam,cum /egimus (Gen. 27.)
(1) D. Aug. L. 2. de Serm. Doro. in Mont. 8. — quoniam qui benediccbalur a Patre, benedic-
F.pist. 2. —
Chrysol. Serm.
(3) 1. —(\) Cap. 49.
(2)
— —
(.S) lbid. —
((>) In cap. 7>. Malth. —(7) D. Aug. Ep. 1G7. Oleast. — Clirysol. Serm. 2. — Cen.
— (8) Tert. L. 2. atl Nat. i/j. — (9) Tcrt. L. 1. ad Nat.
(1)
Apud Clossam.
{>)
— (i>) Tert. L. de Cor.
(3)
Mil.
9.
11. —
18. — (10) Cen. 3i.
(/,)

(6) Tert. L. de Orat. 2.

 8o LEX JUSTITI.E — CONCIO IV.
tus erat ; ideo parentibus hanc Deus donat copiam ,
quaab iaopia et egestate eximatur;
gratiam ut fdiorum pietas provocetur. (i)
, 5. Gratiam, qua Dei adoptetur in filiura ;

Et ob hanc causam tam avide et instanter 6. Immortalem post mortem felicitatem.

Fsau patris expostulat benedictionem ho- Deus filiis paren-
; Cuncta illa bona pollicetur
mines enim aetatis fllius longo usu didice- bonorantibus. Pietas ad omnia utilis est tes >

rant
. patris bencdictionem multum valere , promissionem habens vitce qua? nunc cst et ,

jaepe esse efficacem in filiis, uti etiara nuncJutura.{i)

non raro evenit. Haec efficacia patet in bene- Uti Deusparentum benedictiones, ita quo-
dictione, quam Noededit Sem et Japhet(2) ; que maledictiones vibratasin filios confirma-
JacobEphraim,etManasse (3);Moyses,duode- bat. Sic Cham a Noe maledictus, talis in
cim tiibubus Israel (4) ; Tobias, filiosuo (5); omni sua Chananoeorum posteritate evasit ;
Mathathias, Maehabaeis filiis. (6) In Anglia sic Ruben ob incestum a Jacobo maledictus,
alias hic servabatur mos , ut domi filii flexis talis extitit idem contigit Levi et Simeoni :

Igenibus coram parentibus , ut sibi bene (2) , a patre malediclis. Exemplum memora-
,

'

precari vellent obsecrarent inoletumhunc bile refert Divus Augustinus (3) de septem
, :

'jarti morem restituere volens Thomas Morus filiis et tribus filiabus in civitate Caesateaa
etsi magnusregni Cancellarius, quod aliido- a matre maledictis, qui mox horribili mem-
mi inter privatos parietes faciebant , in ce- brorum tremore percussi sunt ; quique ferre
leberrima Westmonasteriensi aula , in media non valentes concivium conspectum totum ,

deducentium atque exspectantiura turba , fere perlustiarunt romanum imperium ; duo

publicae praestitit viso naraque parente , Hippouam venientes terapore quo D. Augus-
:

coram ipso genu flectens omnium cum admi- tinus erat Episcopus sancto Doctore coram. ,

ratione, paternam benedictionem expostula- ad reliquias Sancti Slephani , curati sunt.

vit ipse sciens quam lucrosa sit parentum Hoc exemplo hujus oraculi comprobatur ve-
,

benedictio iude filium hortatur D. Ambro- ritas : Maledictus a Deo qui exasperat ma-
:

sius Honora ergo patrem ut benedicat te trem. (4) Quot boni filii consequuntur a Deo
:

Deus. benedictiones, tot raali filii patiuntur male-

1
Siracides unoEcclesiastici capitulo novem dictiones. Nara, 1 Temporali privantur vita : .

bona pollicetur filiis qui honorant parentes. Subito dejecerunt perierunt propter iniqui- ,

1. Opes tum temporales, tum spirituales tatem suam. (5) 2. Si morte non mulctan- :

Sicut qui thesaurizat , ita qui honorijivat tur , penuria et egestate premuntur Filio- :

matrem (7); 2. Gaudium a filiis captandura ; rum peccatorum peribit haireditas. (6) 3.
Qui honorat patrem , jucundabitur infiliis : Filios habent male educatos , iniquos , qui
eadem enim qua? parentibus praestabit, re- eos tristitia et opprobrioafficiunt. Ex iniquis
cipiet a filiis ; 3. Exorationem precum sua- enim omnes fdiiqui nascuntur , trisles sunt
rum : In die orationis sua? exaudietur / l\. nequitia? adversus parentes in interrogatione
Vitam longiorem Qui honorat patrem , vita sua. (7) 4. Criminosi et peccatores efficiun-
:

'vivet longiore ; 5. Familiam et posteritatem tur : idcirco Apostolus denotat homines ple-
firme solidatam Benedictio patris Jirmat nos iniquitate
: parcntibus non obedientes. ,

domos filiorum Gloriam et houorem Ex ; 6. :

(8) 5. Malam famam : O quam mcdx fama?
honore patris gloria filii ; siquidem filius pa- qui derelinquit patrem !
(y) 6. Damnationem
trem honorans comparat sibi gloriam apud , et infernum : namsi Deus projiciet in ignem
omnes 7. Liberationem ab afflictionibus.
: ajlernura qui opera misericordiae pauperibus
Eleemosyna patris non erit in oblWione , et denegarunt, quid faciet de inhonorantibus
in die tribulationis memor erit tui. 8. Pecca- parentes ? Si Deus ita severus erit in die ju-
torum remissionem Sicut in sereno glacies, : dicii qui extraneis pietatis emolumenta
his
ita solventur peccata tua. 9. Omnium abun- nonfecerunt quanto magis qui erga pa-
,

dantiam honorum quam Deus illi largie- ,

rentes impiiexstiterunt P(io) Nonne tot ma-
tur Honora patrem tuum ut superveniat
: ,
qui parentes
ledictiones terrere debent filios
tibi benedictioa Deo , et bcnedictio illius in inhonorant? Nonne tot benedictiones suffi-
novissimo maneat. Nenio est ait Angelicus , ciunt adingerendara filiorumcordibus paren-
Doctor (8) , qui ardenter non percupiat , 1. tum reverentiam ? Hoc agnoscit D. Ambro-
Vitam diuturnam ; 2. Filios obsequentes et sius discrimen inter filium pium et ingratum ;

probe morigeratos ; 3. Bonam famam et quod honorat pius patrem propter gratiam ?

aestimationem apud homines ; 4- Divitiarum

(1) 1. Tim. 4. — (?) Geo. 49- — P) L -
l2 -
Civ 8 -
-

—
(1) D. Ambr. L. de B>nedict. Patr. c. 1. — (a) Ccn. — Eccles. 3. — (5) Psal. 7?. 7- (6) Eccles. 4».
9. — (3) Gen. 48. — (4) Deuter. 33.
—
(5) Tob. 5. — (6)
(4)
(7) Sap. 4- — (8) Rom, 1. — (y) Ecctes. 3.
—
(10) D.
L. 1. Machab. 2. — (j)Cap. 3. — (8) Ouusc. 4« iicya. Seu.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO IV 81
ingratus propter tlmorem. (i) Duo suut iu- ces. Apostolus autem ulrumque complecti-
ceutiva qua3 filios acl houorem parentum sti- tur, et praeceptum honoraruli parentes , et
mulant unum ex gratia quae paternam be-
: promissionem longaevitatis filiis honoranti-
nedictionem consequitur ; aliud ex damno bus factam. De promissione in superioribus
quod paternam maledictiouem comitatur. tractalum est , agendo de variis benedictio-
Christiane, desiderasne ccelestem vitare ma- nibus quas cousequuntur filii honorem pa-
ledictionem , et divinam obtinere bcnedic- renlibus defereutes, qui illis ex divino prae-
tionem ? Tuos honora parentes, eisque hu- cepto obtemperare tenentur. Ejusmodi ob-
militer obtempera. sequium expostulat , i. Dei imperantis
II. PARS. Obaudiant et parentibus flii auctoritas ; 2. Praecepti divini jusiitia et
,

lioc est enim primum in promissione prcecep- .-equitas ; 3. Obsequentis Christi exemplum
tum. (2) Hiec verba mutuavit ab Apostolo et humihtas.
Terlullianus , qui filium alloquitur Honora :
1 •Ad exhibitionem obsequii, prior estma-
palrem tuum et malrem tuam , quod est pri- jcstas divince potestatis , prior est auctoritas
mum mandalum in promissione. (3) Qua? imperantis. (1) Quo sublimior est divina ma-
Pauli verba difficultate non carent ; quia liu- jestas, quo major est potestas qua pollet
jusniodi pra^ceplum , nec est absolute pri- Deus condendi pnecepta ; quo magis legili-
muin , cum ad secundam duntaxat tabulam ma est ejus in homines auctoritas eo magis ,

pertineat; pra?cepta enimprimaj tabultequaj tenemur ejus obedire mandatis quis enim :

Dei respiciunt cultum praacedunt prajcepta pnecipit obtemperare parentibus ? Non So-
secunda? tabulaj , qua3 spectant justitiam , '"" qui legem Aiheniensibus dedit, nou
,

vel pietatem hominibus reddendam. Neque Lycurgus, qui Spartiatas suis legibus ad vir-
etiam est primum in promissione ; nam ut tu^em erudire molilus est ; non Numa Pom-
animadvertit D. Hieronymus, primum etiam pihus, qui barbaros et agrestes Romanos ad
primae tabula; praeceptum adjunctam habet urbanitatem temperavit ; non Moyses , qui
promissionem, ut in sacro textu legitur , Decalogitabulasin monteSinai promulgavit
ubi Deus sic ait : Ego sum Dominus Deus n°n aliquis Angelus , qui vice Dei locutus
tuus fortis et zelotes , faciens miserkordiatn sit , sed ipsemet Deus adorandae majestatis ,

inmilliahis qui diligunt me, et custodiunt infinita; potestatis , suprem.e auctorilatis ,

prcccepta mea. Verum haec difficultas nullo qui obedientiam a filiis expostulat. Guncta
negotio solvitur: nam primo praecepto pri- sua prsecepta observari Deus desiderat, nam
ma3 tabulaj non additur promissio specialis , qui imponit praiceptutn , extorquet obse-
sed tantum communis qua Deus se miseri- quium. (2) Verum mandatum de praestando
cordem fore in genere promittit omnibus parentibus obsequio proe coeteris commen-
,

qui cuncla ejus servant mandata primo :

autem secundae tabulee praecepto , quod res-
picit honorem parentum , propria et specia-
lis additur proinissio longoevitatis Honora
davit Deus ; tum quia non semel et iterum,
sed multoties de illo , tum in veteri, tum in
novo Testamento loquitur. Hcecautem ejus-
:
<lem mandati repetitio prcecepti commenda-
,

patrem tuum matrem tuam, ut sis lon- tio est. (3) Tum quia de pietate in parentes,
, et
gaivus super terram, quam Dominus Deus quae est inseparabilis a pietate in Deum. Sed
tuus dabit tibi. (4) Hanc promissionem jus- quia Deus imperat totum pietati committit ,

tam et congruam censet Angelicus Doctor (4) Tum quia obsequentes filios abunde re-
(5) iEquum enim et congruum est ut filii munerat, inobsequentes severe punit. Tum
:

qui honorandoparentes grati sunt de accep- quia filiorum obedientiam Deo gratam et
ta ab eis vita, vilae ab eis accepta; longam acceptam Paulus declarat Filii, obedite pa- :

obtineantconservationem hoc enim mere- rentibus per omnia, hoc enitn placitum est
:

tur redditus a Gliis honor, et exhibita grati- Domino.(5) Namly/>er omnia, quia in cunc-
tudo. Quod hac ratiocinatione declarat S. t>s quce non sunt contra Deum ejusque vo- ,

Thomas: Eilii luntatem , parentibus debent obtemperare

obtinent vitam a parentibus,
quomodo filii. In ea re sola filius non debet
milites obtinent a rege feudum : obedire
quamdiu milites regi praestant homagium , patri suo , si aliquid paier ipsius jusserit
lamdiu feudi merentur conservationem quo contra Dominum Deutn ipsius ; neque enim
:

juste spoliantur dum efficiuntur rebelles. debet irasci pater , quando ci prceponitur
Non absimiliter f.lii merentur vitae conser- Deus : ubi autem hoc jubet pater quod con-
vationem quandiu parentes honorant de- tra Deum non sit , sic audiendus est quomodo
:

perditionem vero qisando fiunt contuma- _

1 ,
'
H Tcrt. L. de Po-n. 4. — ,
(2)
. „
T>rt. Scorp. 4.
. ,.
(3) —
(1) D. IJern. Scn. — (i) Tcrl. L. 5. adv. Marc. 18. — (1)
D. Ang. Tract. 85. in Joan. — (4) Chrysol. Serm. 55.
(3) linlies. — (4) Lxod. 20. — (5) Onusc. 4. — (5) Coloss. 3.

iv. 6
8t» LEX JUSTITLE. — CONCIO IV.
Dctts : quia obedire pati i jussit Deus. (i) quoquo modo , sine justa causa impediunt.
Tuni quia ejusniodi obsequium exposcit a (i) Ejusmodi parentes de gravi peccato pas-
liliis divini niaudali justitia et aequitas. sim accusant Doctores illos acriter inse- :

2. Belle docet ad propositum Tertullia- quuntur Patres uam, ut ait D. Hierony-

:

nus Patri ctiam Domini nomen accedere ob

, mus , retrahere a religione nihil aliud est
potestatem (2) quam hubet in filium. Infe- quam Christum in pectore alterius occidere .
riores namque superioribus obedire tenen- Christo se opponcre , spargere et dissipare
,

tur, ut discipuli magistro , servi domino , qu& Christus diligit , donativum amicitue
milites duci, cives principi , filii parentibus :
Christi suffurari. (2) De latrocinio et sacri-
i^maappellatio ista et pietatis el potestatis D. Hieronymus de homi-
legio eos increpat ;

cst. (3) Magis enim dependent filii , et sub- cidio et parricidio

redarguit D. Bernardus.
duntur paientibus , quam discipuli magis- O durum patrem ! o savam matrem! o pa-
tro , servi domino, milites duci , et cives renles crudeles et impios ! imo non parentes
piincipi. Filiorum subjectio, non solum iu scd percmptores qui me malunt perire cum ,

politica sed etiam in natura etjustitia fun- eis qnam

, regnare sine eis. Mira abusio !
dalur in natura quidi m
: nam ut aitLau- domus ardet , iguis instat a tergo et fu-
, , ,

rentius Justinianus', clamat innata ratio ut gienti prohibetur egrcdi , evadendi suadetur
quisquis se illi subjiciat a quo habet ut sit. regredi , et hoc ab iis qui in incendio posili
In justitiaetiam unO.c Apostolus Filii ,
: : suut, et obstinalissima dementia , et demen-
obedite parentibus vestris in Domino , hoc tissima obslinatione , fugere
periculum 110-
enimjustumest. (4) Ly in, Domino tripliciter hint. (3) D. Augustinus eosdem ad resipis-
intelligi potest : 1. Obedite parentibus tan- centiam vocat, si nolunt damnari , vultque
quam Domino, cujus parentes imaginem re- hunc a/fectum in matre occidendum , ne ip-
praesentaut , et prae se ferunt auctoritatem. sa in aternum pereat. (4) Divinam ultionem
2. Obedite parentibus in Domino , scilicet sumptam refert D. Hieronymus de matre ,
ex reverentia Domini , cujus majestati et q uae filiam Gbristo spouso eripere tentavit.
potestati subditi estis. 3. Obedite parenti- « Praetextata nobilissima quondam femina
,

bus in Domino , quando eorum proecepta jubente viro Symetrio , qui patruus Eusto-
sunt divinis conformia mandatis. Cum enim cbii virginis fuit, babitum ejus cultumque
parentes aliquid contra Dei legem et volun- mutavit , et neglectum crinem mundano
tatem proecipiunt, eis non est obtemperan- more texuit, vincere cupiens et virginispro-
dum. Terrenus pater ccelesti postponendus positum , et matris desiderium. » (5) Etecce
est patri (5), quemadmodum Dei dilectio tibi eadem nocte ceruit in somnis venisse ad
praeponenda est amori parentum. Pater et se Angelura terribilivoce minitantern poenas,
materdi/igentur, cum Deo non comparabun- et haec verba frangentem Tunc ausa es viri :

tur (6) ; ita obsequium Deo praestandum

,
imperium praeferre Ghristo ? tu caput virgi-
proeponendum est obedientiae parentibus ex- uis Dei tuis sacrilegis atlrectare manibus ?
bibendne idcirco quando Deus mandat ali- qua? jam nunc arescent , ut senlias excru-
:

quid, et parentcs praecipiunt contrarium , ciata quid feceris , et finito meuse quinto ad
eorum imperium nonest exsecutioni matulan- iuferna duceris sin autem perseveraveris :

dum. Vult Deus ut consanguinitatibus ter- iu scelere, et marito simul orbaberis et fi-
renis pra>ponamus Deum. Defer patri quia liis, Omnia per ordinem impleta sunt,et
,

pater est ; defer Deo, quia Deus est. Gene- seram miserae poenitentiam velox signavit
ravit te pater accommodando carnem suam interitus. Sic ulciscitur Cbristus violatores
,

creavit te Deus adhibendo potentiam suam. templi sui , sic gemmas et pretiosissima or-
Ne irascatur pater cum Deus illi praponitur; namenta defendit.
imo gaudeat sibi tantum deferri, ut ille in- Caveant parentes filios etfilias arcere a re-
ventusessef, qui ei deberet prceponi. (n) ligionis proposito , nisi velint agere contra
Inde colligitur injustitia parentum qui justitiam , lethaliter peccare , Ecclesiae ana-
vi vel fraude, vel metu , filios et filias a themata incurrere, Deum ad vindictam pro-
,

religione avocant ; quos damnat Tridenti- vocare , salutis jacturam facere, et inferni
num anathemati subjiciens eos , qui sanctam tormenta tolerare. Discant filii et filiae non
'virginum , vel aliarum mulierum volunta- debere obsequium parentibus , dum religio-
tem , velum accipiendi , vel voti emittendi, nis ingressum impedire conantur, in qua
homo vivit purius , cadit rarius , surgit ve-
(1) D. Aug. Serm. 1. in Psal. 70.— (2) Tc rt. L. 5. locius incedit cautius orat frequentius ,
adv. Marc. 5. —
(3) TYrt. L. de Orat. 2. (4) Ephes. — , ,

— —
I

6 (5) Chrysol. Scrm. 19. (<i) Tcrt. —

Scorp. i3. — (1) Scss. 2. c. 8. (2) Epist. ad Ht liodor. (3) Ejji>r.

(7) D. Aug. iu Psal. 127. 111. — (4) Bpfrt. »8.

— (5) Epist. 7. ad La;tam.
 LEX JUSTITIjE. — CONCIO IV. 83
quiescit securius, moritur fulucius t purgatur ritia refert Magnus Basilius : « Cum prin-.a
citius , piwmiatur copiosius. (i) Dei cultus , sua aetale parentum suorum imperio subj«-c-
et perfectionis acquirendae status praeponeu- tus esset , et labores corporis omnes , sequo
dus est jussionibus, orationibus, lacrymis et una cum ipsis a.nimo, illis obediens , tolera-
fictibus parentum. Sola causa qua non licet vit. Verisimile est enim cum bomines illi
obedire parentibus, Deus est: ipse enim di- essent , et justitiae et pietatis cuhores , te-
cit: Qui amat patrem et matrem plusquam nues tamen , neque necessariis ad vivendum
me, non est me dignus. (2) Plus audet D. copiis satis inslructi , solitos eos in assiduis
HirTonymus (3) , et uti olim crudelis Tullia corporis laboribus versari , et bac ratione
calcans palris corpus ad tbronum ascendit, quolidianum sibi viclum quaeritare. Porro
ita per patrem calcatum vult filium ad regu- Dominus Jesus cum bis (ut diviuae litterw
laris perfectionis ascendere fastigium. Licet praedicant) esset subjectus , sine dubio iti

parvulus ex collo pendeat nepos , licet sparso perferendis etiam una cum ipsis laboribus ,
crine , et scissis vestibus ubera quibus te , morigeram declarabat suam obedientiam
nutrierat maler ostentet; licet in liinine pa-
, Nunc oquam deferens , nunc mensae mi-
ter jaceat : per calcatum perge patrem sic- , nistrans , nunc operi fabrili instans , in cunc-
cis oculis ad vexilhim crucis evola ; solum tis tandem nutui Josepbi et Marice optempc-

pietatis genus est in hac re esse crudclem. , rans. Cui in virilitate obsecutus est ad ejus ,

Imo ipsemet Cbristus docuit negandos pa- voluntatem primum in Cana Galileee operans
rentes pro Dei opere (4) : alioquin eis obtem- miraculum imminente adbuc morte loco sui ;

perandum obsequentis Cbristi demonslravit substituit Joannem ut Matriobtemperaret. »

humilitas. (1) Exemplo suo instruit praeceptor bonus ,

3. Christianum sic alloquitur Tertullia- ut a filiis piis impendatur cura parentibus ;

nus: In quantum servus Ckristi ex forma « tanquam lignum ubi erant fixa membra
,

dominica agere debebis. (5) Quaenam vero morientis , etiam catbedra fuerit magistri
sit imitanda Domini forma stalim declarat morientis" Hujus itaque saluberrimi pra?cep-
Ille Dominus in humilitate inccssit. In hu- ti , ipse magister Sanctorum de seipso con- ,

militate incessit Chiistus obediens a primo stituebat exemplum quando non ut Deus , :

instanti vitae suae usque ad mortem Doini- quam creaverat et regebat, sed ut matri ho-
:

nus Jesus , ab utero matris usque ad suppli- rno de qua creatus fuerat et quam relin- , ,

cium crucis obedientiam elegit

, et docuit. (6) quebat , alterum pro se quodammodo fi- ,

Statim namque ac iu lucem editus est , vo- lium providebat. » (2) Obsequentis Christi
luntati paternae obtemperavit. In capite li- exemplum cunctis filiis imitandum proponit
bri scriptum est de me ut faciam volunta- D. Bernardus Formam obediendi puer Jesus
, :

tein tuam Deus meus ; volui , et legem puerissanctiscredidit;sequiiUosinNazareth

,

tuam in medio cordis inei. (7) Toto vitae de- non despexit nwgister discipulos , Deus ho- ,

cursu adimpletione divinae voluntatis tan- mines Verbum sapientia ,jabrum ct feini- ,

quam delicato cibo laute epulabatur. Meus nam.

Qui humilem illam obedieniine non (3)
cibus est ut faciam voluntatem ejus qui iniitautur formam tanquam superbi incre-
,

misit me. (8) In cruce quoque inclinato ca- pantur aD. Bernardo Disce ,homo, obedire :

pite emittens spiritum , Christus perdidit vi- disce, tcrra, subdi ;disce,puh>is, oblemperare;
tam ne perderet obedienliam. (9)
, de auctore tuo loquens Evangelisto : Et
Neque solum aeterno patri obsecutus est erat , inquit subditus illis. Erubesce , su- ,

Christus, sed, ut ait beatus Thomas a Villa- pcrbe cinis , Deus se humiliat , et tu tc exal-
nova deferebat homini , deferebat anciUce tas P Deus se hominibus subdit , et tu domi-
,

(10), nimirum Mariae et Josepho. Evangelio nari gesticns hominibus , tuo te pra°ponis
namqueteste, eterat subditusillis. (1 1) QuisP auctori (4) et Christi dedignas sequi exem- ,

Quibus P Deus , cui Angeli subditi sunt , plum, non esse ejus discipulum aperte de-
cui Principatus et Poteslates obediunt , sub- monstras imo te Christianum negas ? Ete- ,

ditus erat Maria? ; nec Marice tantum sed n m e x Sancto Ignatio martyre debitum pa-
, j

etiam Joseph propter Mariam (12), in pue- rentibus obsequium est nota qua Christiani ,

ritia, in vitae decursu et instante adhuc et a non Christianis di.c criminantur. Et

, te m
inuninente morte. Obediemiam ejus in pue- afficiam pudore et confusione, volo tuam
m„ inobedientiam ethnici obedientia damnare.
,
n „>
(i) D. liern. n „ r — ,
(2) D. Bern. Ep. 111.
s
*
(.1) Epist. — . .
. . .„., .

ad Hdiod. —
(4) Tett. L. de Cam. Ch.ist. 17. (5)
— ,

Decius tmperalor Decio fiho impenum resig-

Te.t. L. de Idol. 18. —
(G) S. Lco F.p. ad Dio.-xnr. —
(7) Psal. 3 9 —
(8) Joan. 4.
.
(9) D. r.em.
—
(n)Serni. — (1) Tract. Cunstit. Monasli. c. 5. — {•>) D. Au£.
dv. Annunt. —
(11) Luc. a. —
(12) D. Uern. liom. 1. Tract. 119. in .loan. — (3) Serni. 19. in Cant. — (4'

iiii). Miss. 12om. 1. Sup. Mis».

6.
84 LEX JUSTITLE. — CONTJO IV.
nare desiderans , recusavit filius, dicens diae impeudeuda 3. Ex gratitudine , ut re- : ;

o Vereor ne si purpuram induam , filium cognoscant auxilium quod sibi parentes in

exuam, et imperator existens obedire dedis- morbo praestilerunt; retribue illis quomodo
cam quare malo non esse imperator sed et illi tibi. (i) 4- Ex pietate , quia parentes
:

ubsequens fdius , quam imperator, et filius divinam pra3 se ferunt majestatem ; 5. Ex

indevotus imperet pater , meum est parere obsequio quod praestare tenentur divinis
:

imperanti. » Quam pauci sunt bac aetate fi- mandatis; 6. Ex timore , ne luant pcenas
lii inter Christianos qui oblatum respuant impietati suce debitas. Tot conglomeratae ra-
imperium , qui non malint dominari quam tiones non urgent filium impiitm patris hce-
obedire, qui parentibus suis debitum exbi- redem (2) , ut oegrotanti subveniat parenti ;
beant bonorem, submissum praestant obse- quem merito nuncupat Tertullianus , Deo
quium , eisque auxilium et vitae subsidium impium , patri irreligiosum , educatori in-
subminislrent ! gratum domino nequam (3); quia agit con- ,

III. PARS. Tam pius pater quam pius tra naturam , contra bumanitatem , contra
filius. (1) Melius exoptasset Tertullianus misericordiam , contra justitiam contra : ,

Utiuani tam pius filius quam pius pater , gratitudinein , contra pietatem. Qui tunc
quia non tam pii sunt filii quam sint pii pa- utique respondisset generi , si pius , si mi-
rentes, longe major est pietas parentum in sericors , si fuisset humanus (4) : sed quia
filios quam filiorum in parentes. Quod pul- est inbumanus, immisericors , impius , pa-
thra similitudine declarat D. Cbrysostomus reqtibus in morbo et infirmitale non servit , :

« Quod est in herbis et arboribus bumor neque eos nutrit in inopia et necessitate.
,

boc est in bominibus amor sicut enimber- 2 Homo si fdios habuerit, a fdio potius
: -

boeexbumore nascuntur et crescunt , sicbo- alatur quam a patre , quo et flius pnecep-
niines per amorem incipiunt et au^entur. tum Dei exsequatur : Honora palrem et ma-
Humor quidem de radicibus ascendit in tretn. (5) jEquissimum est ut filii nutriant
heibam , de berba autem non revertitur ad parentes , ex bonis quae a parentibus acce-
radices, sedrursum transmittitur in semen :
perunt quod et fdius per patrem capiat (6),
:

sicet amor de parentibus ascendit ad filios, et subveniant parentum necessitati et eges-

de filiis autem non revertitur ad parentes : tat quam patiuntur propter illos
' nam de- :

ideo parentes quidem diligunt, sed non sic pauperatisunt parentes, velob sumptusquos
diliguntura filiis;quia sicut berba, non deor- >n nutritione et educatione filiorum insump-
sum , sed rursum ad semen transmittit hu- serunt, vel quia illis sublimia emerunt offi-
morem, sic et homo, non ad parentes,
sed ad c a > ve l i" os opulenter dotarunt, ut filias
'

procreandosfilios transmittit affectum. » (2) nobiles aut divites possent sibi assumere in
Amor tessera parentumest , quem toto vitse uxores. Idcirco parentem hortatur Sapiens :

decursu filiis demonstrant , subministrando Filio non des potestatem superteinvita tuaP
eis alimenta , auxilia et subsidia ad vitoscon- e L ne dcderis aliis possessionem tuani nefor- ,

servationem necessaria. Uti video in parente fe te pceniteat. Melius est enim utfilii tui te
filii amorem , haberem et in filio patris af- fogent, quain te respicere in manus fdiorum
fectum (3), quo ejus responderet affectui et tuorum. (j) Et quamvis a parenlibus nullas
pietati ; nam in patrem competit amor prop- terrenas facultates acceperint , debent illis
ter pietatem. auxilium pra?bere ex bonis quac sua indus-
(4) Neque solum ex pietate
sed etiam ex gratitudine , et ex aequitate filii tr,a compararunt, gestientes et ipsi ta/equid
tenentur parentibus, 1. Servire in morbo et potri de suo offerre. (8) Ad instar Josepbi
infirmitate ; 2. Subvenire in inopia et neces- q u abunde locupletatus , patrem suum imo
'

sitate ; 3. Eos sustentare et nutrire in senec- et fratres opulenter ditavit: « Joseph vero
ta et decrepita aetate. patri et fratribus suis dedit possessionem in
debitum non solvit filius olio-
1. Pietatis -^Egyptoin ontimo terrae loco Ramesses , et
susplane de patris cura (5); pfaesertim segro* alebat eos , omnemque domum patris sui ,
tantis et infirmitate tum animi, tum corporis prasbens cibaria singulis. » (9) Adtniranda
laborantis.Pluribusrationibus filii parentibus prorsus Josephi pietas , qui patrem ejusque
in infirmitatibusserviredebent: 1. Exhuma- familiam nutrivit tempore maximae egestatis:
nitate, qua unusquisque alienae tenetur opitu- " I" totoenim orbe panis deerat, et oppres-

larimiseriae; 2. Ex disciplinacbristiana, quae serat fames terram maxime iEgypti et Cha-

docet fideles erga infirmos opera misericor-
(l) Ecc |e8 .
7.
_ w Tert l. de Pnd. .3. - Tcrt.
. (3)

—
L. 1. adv. Marc. 23. — Chrysol. Serm. ia3. —
({) (5)
C«)Tert. L. 2. ad Nat. i3. (•,.) Uom. Malth.
19. in Tert. L. de Monog. — Tert. L. adv. Marc. 5.
7. (6) 5.
— (j) Terr. L. /,. arlv. Marc. 10. — (',) Tert. L. 1. adv. — Eccles, 33. — Tert. L. adv. Valent. 8. -
(S)
Marc. »7. — (5J Tcrt. L. adv. Valent. 8.
(7)

Gen. 4 7 .
(9)
 LEX JUSTITLE. 83 — CONCIO IV.
naam. » Sedmagis piailla filia potris incar- tare et nutrire debes, dum egestate opprimi-
cere fame dejecti uberibussuis educatrix. (i) tur et seneetute gravatur.
,

Piaehujus filiae historia passim est obvia, va- 3. Pater Jilium de quo qiteri desierat ex- ,

riecjue a multis commendatur ,

quam exipso fuvredavit. (i) Injuste quidetn , quia absque
fonte referre lubet. « Humilis in plebe , et ullo fundamento ; at quando adest justa cau-
ideo iguobilis puerpera , supplicii causa sa, malos jilios , ne de eis erubcscant , etiam
carceri inclusam matrem cum impetrasset parcntcs abdicare solent (2) , et hoc in poe-
aditum a janitore, semper excussa ne quid nam criminis. Inde concludit Philosophus
inferret cibi , deprehensa est uheribus suis (3) posse patrem abnegare et deserere fi-
alens: quo miraculo matri donata salus filiae lium adultum, nec illi providere , sed a se
pietate est, ambaeque perpetuisnutritae sunt fugare, si filius sit malus et depravatus,quo-
alimentis; et locus ille deae pietatis consecra- niam retentus ac enutritus a patre , fortasse
lus est, templo pietati exstructo in illius car- fiet pejor. Expedit etiam ut quandoque pa-
ceris sede , ubi uunc Marcelli theatrumest. » ter otiosum et desidiosum filium adultum
(a)Necminori laude dignissima filia Cimonis emiltat ut industrior et diligentior fiat at ,
:

ducis « Haec enim Cimonem consimili for- nunquam licet filio parentem abnegare , id
:

tuna affectum , parique custodiae traditum , est, deserere , non ei benefaciendo , nec
jam ultimae senectutis , velut infantem pec- ullatenus de eo curando, quoniam nunquam
tori suo admolum aluit. » (3) Illustre prorsus licet debitori non reddere debitum. Quan-
est quod narrat Fulgosius (4) dehomineTo- tumvis filius benefaciat patri , semperrema-
letano, cujus pater faber aurarius a Petro net ejus debitor, quia nunquam reddere po-
primo, Castilioc rege, ob falsas suspiciones , terit parenti aequivalens esse, educationi et
ad mortem damnatus , ejus filius amore in disciplinae, quae sunt tria bona irreddibilia
patrem singulari, lacrymis precibusqueagere quae ab eo accepit: Deo enim et parentibus
non destilit, ut servato palre pro eo aequale reddere non possumus. Quantumvis
, ipse
occideretur quod assecutus , vitamque homines Deum honorent colant et ament ,
: ,

amittens, vitam dedit patri , a quo vitam et filii benefaciant parentibus adhucamplius
acceperat. tenentur , quoniam totum suum esse a Deo
Ejusmodi pietatis exempla Christianorum et parentibus acceperunt, et eorum gratia
damnant impietatem quos oblitos patris de- conservati, et enutriti, et educatisunt,idcirco
,

notamus (5) qui parentes in egestate vel cequipollentia retribuere non possunt quos
,
:

necessitate deserunt post imperatam in pa- ideo pietas nonobligat ad retributionisaequa-

,

rentes secundam religionem. (6) Ut enim litatem, sed possibilitatem. Filii qui non re-
docet Angelicus Doctor In honoratione pendunt quod possunt parentibus, de impie-
:

parentum intelligitur omnis subventio quce tate pravitate et crudelitate culpantur. O , ,

debet parentibus exhiberi. (7) Haec subventio pietatem de crudelitate ludentem ! (4) quibus
est tantae obligationis ut filius etiam post serio competit
,
quod irrisorie de Jove falur
emissum solemne votum possit imo debeat Terlullianus O Jovem christianum et
, : ,

egredi de religione , ut suos sustentet pa- solum patris Jllium de crudelitale ! (5) Qui
rentes inopia et necessitate oppressos et vero parentibus secundum potentiam suam- ;

homo frustum duntaxat panis possidens, ha- que virtutem retribuunt, de bonitate hu- ,

bensque ex una parte filium,ex altera pa- manitate, aequitate et pietate commendan-
rentem fame pereuntem ita ut si panem de- tur. Filii a parentibus duo mutuati sunt ,
,

derit parenti, moriatur filius si vero filio scilicet esse et conservationem in esse per
, ,
,

moriatur parens, praeferre debet vitam pa- educationem. Parentibus non possunt dare
rentis vitae filii lllamque per exhibitionem filii esse, quemadmodum ab eis acceperunt
,

panis conservare eliarn cum jactura et inte- rependant igitur conservationem in esse ,
ritu filii. Ad quod non attendunt qui laute exhibentes eis vitae necessaria , cum parentes
epulantur, quando parentes pane duntaxat aut mala fortuna, aut a?gritudine, aut senio,
et leguminibus vescuntur , cogunturque ob impotentes sunt ad habenda necessaria ad
necessitatem , ostiatim mendicare panem : vitae conservationem. Parentesfiliis in tenera
Pasce, fili parentem, illi debes quod habes,
, aetate constitutis , neque sibi subsidia neces-
a quo habes utsis (8) idcirco illum susten- : saria ad vitam procurare valentibus , vitam
sua industria et labore conservarunt. Labo-
(1) Tert. L. 2 ad Nat. 9. —(2) P.in. L. 7. c. 56. —
(3) Valer. Max. L. 5. — (4) L. 5. c. 4. —
(5) Tert L. de Tert. L. 1. ad Nat. 4. — (?) D. Aup. Expcf. in
Orat. 2. — (G) Tert. L de i'ud. 5. —
(;) 2. 2. Q. 101. 2.
(1)
C. 4.Ep. ad Galat. — —
(3) L. 9. Etliic. (4) T.it. L. 4.
a. — (8) D. Ambr. adv. Marc. 1;. —(5) Teit. Apol. 9.
M LEX JUSTITLE. — CONCIO IV.
reut igitur filii pro conservanda vita paren- voluit non accepit, tibi vigilavit, tibi flevit,
tum senio defieientium ; crescente nanique tibi laboravil ,continuas aerumnas lole-
tibi
virtute et robore corporali in decres- filiis, ravit, quapropter ejus non secus ac puiiis
cit virtus senectute superveniente in paren- susdpf. 2. Senectam , multum aliis, sed am-
tibus , quibus iilii praestare debenl subsidia , plitis sibi, laboriosam, taediosam, dolorosam,
ut recognoscant labores quos in ipsorum suspiciosam. Natura humana, in priucipio
etlucaiione et conservatione loleraruut. et fine, in infantia et senectute, dcbilis est ,
Filti onera sunt nobis p/urimum impor- multisque repleta infirmitatibus, necessitati-
tuna (i) , praesertim in pueritia et tenera bus, miseriis idcirco quod tibi fecerunt pa-
:

setate. Nam praetermissa, in utcro in uberi- , rentes in aetate puerili , idipsum illis fac iti

bus sarcina nuptiarum (2) , qua oneratur aetare senili, ad instar Tobiae junioris, queni

praegnans mulier, praetermissis adhuc partus pater nuncupat baculum senectutis suae. Tu
cloloribus quid non patitur mater quandiu
: enim debes esse baculus senectutis 3. Pa- :

stint pipiantcs infantes ? (3) quantas detegit tris tui : non canis , non extranei , non ini-
spurcilias ? quot vagitus sustinet? quot noc- mici , sed palris tui , nutritii lui , praecep-
tes pertransit insomnes? Has infantiae aerura- toristui, creditoris tui , dilectoris tui. Qui
nas subsequitur importunilas liberorum (4), subtrahit a/iquid a Patre suo , et dicit non
dum balbutiunt , dum incedere discunt cssc peccatum : particeps homicidii est. (1),

dutn segrotant, dum adolescunt. Quid non Nulla est ingiatitudo major , nulla iui-
agunt, quid non patiuntur parentes , ut eis quior, nulla divina ultione dignior quani ,

auipla ivliuquant patrimonia? Hac conside- perversi filii qui post tot naturae vincula ,
ratione Tobias filium urgebat ad lionorem post tot suscepta beneficia , post tol divina
matris llonorem habebis matri tttce omni- praecepta , post tot justitiae debita , patri iu
:

bus diebtts vita? tuce : memor esse debcs necessitate non subvenit, sed illum absque
qttce et quanta pericu/a passa est propter te. auxilio deserit, et sua iuhumanitate conlris-
(5) Onerosum est senium , sed onerosa est tat. Si vis divinam non incurrere ultionem,
infantia. Revoca ad memoriam onera iufan- 4. Non contristes il/um faclis, signis, minis,
tiae tuoe
,
quae tulerunt parentes, ut feras verbis etsi , 5. De/ecerit sensu ; senes defi- ;

patienter onera senectutis eorum. Et ut te cere solent , tum corpore , lum mente si :

hortatur ex Publio Mimo Philosophus mo- pater luus defecerit corpore, et prae agritu-
ralis; ames pnrentem, si cvquus es ,sin aliier, dine nec incedere , nec se inovere possit ,
feras : et si non vis praebere auditum elhnici imilare ciconia? pietalem , quae, D. Ambro-
sermonibus, saltem acquiesce monito Sa- sio teste, alit parentes senio confectos , suis
pientis Fi/i, suscipe senectam patris tui, et alis eorum tegit nuditatem, corpora frigida
:

non contristes illum in vita i/lius : si de/e- suis pennis calefacit , quos delert quando
cerit sensu veniam da , et ne spernas eum impotentes sunt ad volatum. At vero avibus
,

in virtute tua. (6) Guncta haoe verba sunt non est grave , quod pietatis esl plenum ;
ponderanda 1. Suscipe , scilicet amoroso
: non est onerosum quod so/vilur naturce de-
affectu , urbano affatu , gratioso aspectu , bito; non recusant pascere patrcm , quodp/c-
gaudioso osculo et amplexu quoe omnia in rique hominum recusarunl. Si vero pater
:

tua puerilia tibi parentes tradiderunt, redde inente deiVcerit, si recte aliqua non fecerit,
illis in senectute sua , retribue i/lis quo- si dixerit sive ridicula , sive puerilia , sive
modo et i/li tibi. (7) Quantumcuuque retri- stulta , 6". Veniam da, non risum , non im-
bueris uunquam reddes ad avpialilalem quae properium , non ignominiam , non vindic-
,

tibi praestiterunt. Num reddes matri crucia- tam , memor verborum Sapientis : Ocu/um,
lus quos pro le passa est proognans et pa- qui subsannat patrem, et qui despicit parturn
rieus? Num obsequia et blanditias quibus te matris suw, ef/odiant eum corvi. (2) Filius qui
gestavit, pacavit et ad risum coucitavit ? parentes proterve despicit , irridel insultat, ,

Num pietatis affectum cum te emundaret , sive ore balbutiendo, sive torvis oculis an-
deoscularetur amplexaretur et labiis ubera nictando sive quovis alio modo et gestu ,
, , ,

immulgeret. Num famem quam pro te per- meretur a corvis lacerari, et exoculari. Fili,
tulit, ne quid tibi noxium comedcret, ne non sis subsannalor patris, neque, 7. Con-
quid quod lacti noceret hauriret? Tibi illa temnas eum in virtute tua. Mullas naturales
,

jejunavit, tibi manducavit, libi cibum quem virtutes habel juventus , qufe inexperta ma-
lis quae senium comitantur senes quos sibi :

(1) Tert. L. ad Uxor. 5. — (2)

1. Tcrt. L. 1. ad Uxor. concessis conspicit privalos bonis facile do- ,

5. — Tcrt. L. de Monog. iG.

(3) — (4) Tcrt. L. <1«>

Exliort. Cast. 12. (5) Tob. 5. — — (G) Lcclcs. 5.—

Ecclcs. 7.
(7)
(1) Prov. 28. — (2) Prov. 3o.
 LEX JUSTITLi: CONCIO V. 87
spicit quapropter, fili, ne spernas parentcm
:
tum et filiorum regenda paterno regimine ,

tu juvenis , illum senem; tu sanus, eum in- quo filii recte educenturet bonis imbuantur
(inniim ; tu fortis, illum debilem ; tu hilaris, moiibus totum namque familiae bonum vel
:

illum tristem ; tu delicatus , illum hirsutum ; malum peudel ex educalione filiorum, quo-
tu mentis acumine pollens, illum fere insa- niam quales adoleverint , tales senescent :

nientem nam qui mnledixerit patri suo , vel

: Adolescens juxta viam suam etiam cum ,

matri morte moriatur. (i) Eodem mulctatur

,
senuerit non recedet ab ea. (1) Tertia so-
,

supplicio maledicentia in parentes, ac blas-
phemia in Dcum, ut enim animadvertit Ca-
jetanus , « punitur in parenles contumelia
morte , quemadntodum et blasphemia Dei :
et est ratio legis , quia nec Deo , nec paren-
tibus possumus reddere aequale : considera-
cietas est domini etservorum, melius patris-
familias et ministrantium famulorum et an-
cillarum, regenda juxta gentiles philosophos
regimine dominativo seu despotico , juxta
Christianos regimine ceconomico, domesti-
co patronali , medio inter paternum et do-
,

vit enim lex quod quemadmodum parentes
in boc conveniunt cum Deo ; ita pcena con-
tumeliae in parentes conveniat cum pcena
contumeliae in Deum. » Tantus est nexus in-
ter Dei et parentum causam , tam est culpa
in alterutrum aheri confinis ; tanta est vi-
cinitas inter supplicium utrique sceleri debi-
tum, ut filius in parentes contumeliosus
morti damnelur, non secus ac blaspbemus
in Deum in lege mosaica, a cuncto lapida-
: nam decet disciplinam , juxta quam pater-
batur populo velut analhema ; in lege evan-
gelica, non plectitur morte corporis , sed
morte animae, quae peccans tnortaliter pri-
vatur gratia , et sustinebit in inferno inter-
minabilem, tum animae, tum corporis mor-
tem ; sicut autem filii denegantes parentibus
honorem obsequium et subsidium aeterna
, sidere
in inferno puniuntur morte ita filii qui pa- ,
rentes honorant, eis obtemperant et neces-
saria subministrant , immortalem in ccelo
merentur felicitatem.
CONCIO QUINTA.
Explanato debito parentis in filium,et
minativum ; nam paternum fundatur in
amore; tam ex parte patris quam ex parte
fiiiorum ; dominativum , ex parte domini
fundatur in poteslate , ex parte autem servi
in timore, patronale vero , ex parte patris-
familias fundatur tum in potestate , tum in
aniore ; ex parte autem ministrantium famu-
larum et ancillarum, fundatur iu timore et
aniore simul. Ejusmodi patronale christia-
familias debet famulos et ancillas , 1. Bene
tractare ; 2. Sollicite curare ; 3. Juste re-
munerare.
I. PARS. Civilis non tyrannica domina'
lio est (2) quam in suos doniesticos exercet
paterfamilias ; non oportct Christianum pos-
servum quomodo equum (3) ; neque
,
erga famulos et ancillas sese exhibere immi-
, tem et crudelem , etut illum monet Siraci-
des , noli esse sicut leo in domo lua. (4) Per
leonem quemlibet bestiam ferocem intelli-
giiRabanus, alii canem nominatim scribunt:
sed peridonee nuncupatur leo: ut enim ani-
madvertit D. Isidoius, leonem cum dicis ,
dicis horrendam, intolerandam , et solo ru-
gitu montes concutientem belluam.i^S) Addit
Ecclesiasticus Everlens domesticos tuos ,
:

econverso filii in parentem, humana servitia id est , ut expendit Dionysius Carthusianus,

(2) consideranda sunt. Ex Philosopho ete-
nim perfectadomus tribus societatibuscons-
tat, singulis proprio regimine regendis pri-
ma est societas
viri et mulieris, regimine
inquietans , indignatione , clamoribus, mi-
nis , percussionibus. Subjungit Ecclesiasti-
.'
cus, et opprimens subjectos tibi: codex Ba-
sileensis verlit Et cerebrosus pcrcutiens:

conjugali regenda , ita ut mutuo sibi conju- servos tuos. In graeco textu habetur phan-
galem servent castitatem vir uxorem ho- : tasia percutiens; Vatablus legit In domesti- :

noret , amet, protegat et vicissim uxor vi-

; cos tuos insane saiviens ; itaque non bonus
rum diligat, honoret et timeat ; vir curet domi herus familiam inquietat , domesticos
ea quae extra domum sunt , majorum con- evertit , servos opprimit , plerumque , non
sei vet haereditatem , et cum justitia, si op- servorum merito, sed iusano phantasiae suae
portuerit, augeat ; uxor autem curet ea quae commento, etsi nulla sit indismationis oc-
in domo sunt, inclecens enim est virum cu- casio, lrascitur , exasperatur , domesticos
rare et superintenderehis quoe in domosunt; turbat, inquietat , injuriis lacessit, verberat.
nec minus indecorum uxorem ambire civi- Ut enim cchinus in spinis ingreditur , quod
tatis regimen. Secunda socielas est paren-
(1) Prov. 22. — (2) Tert. Apol. 2. — (3) D. Aug.

—
Seim. Ponii in Mont. c* 06. — (4) Eccles. 4- — (5) L.
(1) Exod. 21. (7) Tert. L. de Cor. Mil. i3. 2. Ef . 2S4.
88
spinas secum circumferat , ita quibusdain in
omni negotio acerbitas esl ; propterea quod
anirno sccurn afjerant asperitatern , etiamsi
res ipsa nihil ajferat incornmodi. (i) Hoec
moruin acerbitas prcesertim apparet in pravis
dotninis , auctoritate pollentihus , qui ad-
versus domesticos supercilia extollunt; illos
ut vilia mancipia contcmnunt ; injuriis, co-
LEX JUSTITl^:. — CONCIO V.
verus dominus quando indiges inferiore. »
(1) Tum quia « dominalio Dei, non sibi, sed
nobis est utilis. Ille quippe nostra servitute
non indiget , nos vero indigemus domina-
tione illius , ut operetur et custodiat nos.
Nam si nobis indigeret , eo ipso non vere
Dominus esset : cum per nos ejus adjuvare-
tur necessitas , sub qua et ipse serviret et :

lapliis , fustibus , velut feras crudeliter coe- ideo verus et solus Dominus est , quia non
dunt. Hujustnodi barbara , agrestis et illi ad suam , sed ad nostram utilitatem, salu-

inhumana dominatio contradicit tum phi- , temque servimus. » (2) Homines vero domi-
losophiae tum , christianoe disciplina3. Phiio- nantur subditis, non ad subditorum , sed ad.
sophiae quidem : nam Plato (2) redarguit eos propriam utiiitatem. Tum maxime quia do-
qui servos tarKpaam bestias stimulis, verbe- mini in quocunque dignitatisgradu sint cons-
ribus tractandos existimant. Disciplinac quo* tituti , Dei subduntur dominio qui dicitur :

que chrisliana? quae eliam inimicos prohibet, Iiex regum et Dominus dominantiurn ob ,

non solum violenter percutere, sed nec inju- sumrnitatem magnitudinis et subjectionem ,

ria affieere, nec odio habere Quis dicere au- : c&terorum graduurn. (3) Tumescanl quantum
deat servum debere conlemni p hominem voluerint clomini , inilentur prae superbia
narnque homo tanquain scipsum diligere de- principes , velint, nolint, supremo Domino
bet , cui ab omnium Domi/10 ut inimicos di- subjiciuntur. Nam , ut ratiocinatui D. Augus-
ligat imperatur. (3) Quod si Christiano non
, tinus, « dicuntur domini mulli morlales ca-
permittit chrisliana disciplina inimicum duci miseri, sed a Domino dominorum,qui
,

contemnere, aversari, laedere ,

quanto magis et Deus et Dominus dicitur Deus quia quae- :
,

domesticum subditum fidelem, familiae uti- cunque facta sunt, per ipsum sunt , et ab
lem domus bona procurantem, quem bene
, ipso sunt, utsint; Dominus autem eoquod ,

tractabit paterfamilias: 1. Venerans Dei do- omnia quae sunt possidel ineffabiliter. Igitur
minatum 2. iEmulans innocentiae statum ;
; bonus et summus Dominus, quia et Deus. «
3. Considerans christianum famulatum? (4) Quod probe sciens Augustus, imperiifor-
1. Deus Dominus (4), sed longe alia ra- mator, ne dominum quidem dici se volebat :
tione quam homines quibus aliqua competit et hoc enirn Dei est cognomen. (5)
dominalio tum quia a seipso habet irnpe'
: Utinam ad haec attenderent homines do-
rium summce dominationis (5) hominesau- : minationem lmbentes , et mente serio revol-
tem dominantes mutuantur a Deo domina- , verent , 1. Suos subditos esse Dei servos ;
tionem ille vices dominationum ipsis tem-
; 2. Se esse etiam Dei subditos et servos ; 3.
poribus in seculo ordinavit , qui ante omne Se rationem reddituros et de contumaciain
,

tempus fuit (6) tum quia independenter pos- : Deum , et de arrogantia in subditos. Deus
sidet culinen dominationis (7) ; reges aulem, compescere volens duritiem Juda^orum , er-
qui inter homines supremum obtinent digni- gaservos, hacutitur ratione Mei enim ser- :

tatis gradum , a Deo dependent ; et ut fatur vi sunt : Non ajfligas per potentiam sed me~ ,

Tertullianus, infra Deum (8) constituuntur tuito Deum tuum. Ubi Radulphus Hinc
(6) :

tum quia Deus omnium Dominus et nemini
comparandus (y) ; reges vero niinutalibus
regnis (10) duntaxat dominantur ; tum quia
non est indigens aliquo Nullius indiget
conimonentur domini ut servos tyrannice
non opprimant, sed benigne et clementer
tractent, et tanquam Dei servis reverentiam
: praebeant et meminerint se Dei esse subdi-
,

Deus, idco verus est Dominus (n); homines tos etservos. Sumus scrvi Dominum habe- ,

autem dominantes indigentiis quibus impe- rnus Dcum (7) , cui in persona servorum
rant ut enim ait D. Augustin. « eget ser- suorum servire debemus. Quamobrem D.
:

vus tuus bono tuo ut pascas ilium sed eges Auguslin. docet dominatum apud Christia- ,

et tu bono servi tui, ut adjuvet te. Non tibi nos potius esse obsequiurn quam imperium.
potes haurire, non potes tibi coquere, non Justi quibus imperant , serviunt : neque cnim
potes ante equum currere, indiges ergo bono dominandi cupiditate impcrant scd ojjicio ,

servi tui et obsequio ejus ideo non es consulendi ; ncc principiandi sujerbia
,
scd ,

providendi misericordia prarsertim ci.m

(1) D. Chrys. in Similit. — (2) Lib. 6. de Leg. — (3)
(8) ;

D. Aug. Serm. Dom. in Mont. 36. (4) Tert. L. dc —

An. 20. —
(5) Tert. Apol. t.\. (6) Tert. Apol. 26. — (1) Tract. 8. in Ep. Joan. —
(2) D. Aup. L. 8. dc
— (7) Tcrt. L. 1. adv. Marc. 4- (8) Tcrt. ibid. — — Gen. 11. —(3) Tert. L. 1. adv. Marc. !\. (, P*i — .

(y)Tcrt. L. n'!v. Eiermog. 6. (10) Tert. L. — 1. adv. 120. —(5) Teit. Apol. 33. — (6) Li-ui. a5. (7, Tut. —
Marc. !\. —
(11) D. Aug. Serni. 10. dc Tcmp. L. 4. adv. Marc. 29. — (8) L. uj. Civ. 14.
 LEX JUSTITLE.
reddituri sint rationem de arroganiia iusub-
ditos , erga quos humani , affabiles et be-
nigni esse debent.£Y vos, domini, eadem fa-
cite illis (1) ; quasi dicat Vos, domini, ser-
: de, stante libertate personae , vendit opera
vis exbibete similem humanitatem , benig-
nitatem , affabilitatem , benevolentiam ,
qualem servi Dei jussu vobis exhibent. Re-
mitlentes minas , ne sitisin servos imperiosi,
arrogantes , aspernantes, minaces. Scientes
quia illorum, et vester Dominus est inccclis.
Non enim estis a Dei dominio independen-
— GONCIO V. 89
vita, quain occidi. Seivus ex empiione pretio
emitur ab alio , in cujus potestate est , sive
ematur re , sive nummis. Servus ex merce-
sua , et dicitur servus mercenarius , siveser-
vus operarius. Servus ex virtute et dilectio-
ne, stante libertate personoe, absque mercede
interdum alteri servit ex sua bonitate, libe-
sincera dilectione. Quiuque illa
ralitate et
servorum genera suntindivina Scriptura no-
tissima iLgyptii ex natura , servi erant Jo-
:

tes , sed ejus subditi imperio aeque ac illi seph, constituto superillos, non solum auc-
quibus imperatis. Et personarum acceptio toritate regis Pharaonis (1) , sed dominio
non est apud eum. Nolite, o domini, super- , eo quod omnes excellebat sapien-
nalurali
bire , et imperiose in servos agere , quia prudentia, qua regebantur , salvali-
tia et

communi cum illis Deo ac Domino servitis. que sunt tempore famis septem annorum.
Mementote vos pariter servos esse Domiui 2. De servo ex lege loquitur Petrus aiens :

ccelestis , qui severam a vobis rationem exi- A

quo quis victus est , hujus et servus est,
get, tum dominii vestri et tyrannidis in ser- (2) 3.De servo emptitio fit mentioin Exodo,
vos , talemque se vobis exhibebit quales ubi jubet Deus illnm circumcidi, ut comedat
vosservis exhibuistis. Non enimhominis res- pascha. (3) 4- De servo mercenario hancre-
picit personam, an sitservus, an dominus , gulam statuit Deus in Levitico : Non per-
sed unumquemque, sive dominus sit, sive manebit apud te opi/g mercenarii tui. (4)
servus , praemiat aut punit prout bene vel Hocgenere servitutis servivit Jacob in domo
male egerit ; tum vel obedientiae, vel contu- Laban. (5) 5. Quintum servorum genus ap-
maciae quam supremo praestiterit Domino. paret in seniore Abrahae servo de quo legi- ,

Igitur si probos quosaue servos et bona? men- tur in Genesi , quod omni fide serviebat,
tis,pro ingenio dominico conversari vide- et praserat cunctis quaehabebat Abraham (6) :

mus , quanto magis nos secundum Dominum qui accepto juramento perrexit in Mesopo-
moratos inveniri oporlet ? Servos scilicet Dei tamiam , et accepit Rebeccam uxorem lsaac
vivi , cujus judicium in suos, non in compe- filio Abrahae. In statu autem innocentiae nul-
de aut pileo vertitur , sed in atternilate aut lum fuisset servorumgenus. Non, 1. exnatu-
ocena? , aut salutis ; cui severitati declinan- ra, quia homines praediti fuissent, non soluni
da? , vel Hberalitati invitanda , tanta obse- robore corporis , setl etiam vigore mentis ,
quii diligentia opus est , quanta sunt ipsa quo et semetipsos gubernassent , et pecori-
quce aut severitas comminatur , aut libera- bus imperassent. Nam utratiocinatur D. Au-
litas pollicetur. (2) Hanc severitatem expe- gustinus , ila Deus hominem condidit , ut
rientur homines Dei dominio rebelles , et dominarelur piscium maris , et volatiJium
in subditos crudeles; liberalitatem vero re- cceli , et omnium rcpentium , qua? reptantsu-
cipient , Domino Deo obtemperanles , sub- per terram. Rationalem factum adimaginem
ditos benigne tractantes , venerantes Dei do- suam , noluit nisi irrationalibus dominari :
minatum, et aemulantes innocentiae statum. non hominem homini , sed hominem pecori.
2. Nam illi etiam conditione servi erant : (7) Non, 2. ex lege, quia nullum fuisset bel-
ttt vero nullius servus in quantum solius lum, nec publicum , nec privatum , sed con-
Christi, qui te etiam captivitate seculi libe- tinua pax tam hominum cum Deo, quam
ravit. (3) Quinque sunt servorum genera hominum inter se peccatum aulem quod
: :

scilicet ex natura, ex lege, ex emptione, ex induxit bellum et hominis adversus Deum

,

mercede, ex virtute et dilectione. Servus ex et hominis adversus hominem , servitutem

natura viribus corporis prceditus est, inge- etiam adduxit. Nomen et condilioncm servi-
,

nio , solertia et prudentia non pollet , nec tutis culpa genuit, non natura : et prima hu-
ad se, nec ad alios regendum , sed alterius jus subjectionis causa pcccalum est , quia si-
prudentia et sapientia ad sui regimen indi- cut scriptum est (Joan. 8.) Omnis quijacit ;

get. Servus ex lege inbello publico, vel pri- peccatum , servus est peccati uride melior ,

vato , nempe duello, ab alio superatus cjus status cst, qui famulatur homini , quam
:

victori ex lege datur in servum. Quoniam

melius est victo servire victori , et servari in (') CeD 4«« (»)» E P- a -— P)Cap. 12. —-(4)Cap.—
—
-

19. (5) Cen. 29. — (6) Cap. 24. — (.") l '- "9-
(«^ Epl)p S . 6. — (a) Tert. L. de Pat. 4. — (3) Tert. Civ. i5.
L. de Mol. 18.
<jo LEX JUSTITLE. - CONCIO V.
qui servil sua? cupiditati (i) Prior est servi- . in statu innoceniiae dominari fnissent hnmi-
tus qua homo servit peccato , quam servi- nes, non hominibus, sed pecoribus? Inde D.
tus qua servit homini , quia il!a est hujus Augustinus liominis colligit dignitatem Ex :

causa ; causa autem prior est suo effectu /toc maxime apparet qu.antam libi Deus tri-
:

homo servit peccato quia victus est a pecea- buerit diguitatem , quod solus ipse tibiuatu-
to, inde sequitur servitus ex lege , qua « mul-
raliter dominatur , etfecit alia bona , quibus
ti quidem religiosi dominis iniquis , non tu quoque domiuareris. (i) Neque, 5. Ex di-
tamen liberis serviunt (a quo enim quis lectione nam ut ait D. Augustinus, omnis
: :

devielus est , huic servus addictus est ): servitusamaritudine plenaest (2) quia quo- :

et ulique felicius servitur homini ,

quam li- dammodo viminfert libertati, dum propriam
bidini, cum saevissimo dominatu vaslet mor- voluntalem alienne subjicit voluntati omne :

lalium corda libido ipsa dominandi. Homi- autem domiuium subdito auferens liberta-
nibus autem in pacis ordine , qtto alii aliis tem , est contristabile : at in statu innocen-
sul)jecti sunt ut prodest hominibus humi- \\x, uulla fuissetamaritudo, nec aliquid con-
,

lilas servientibus , ita nocet superbia domi- tristabile. Nec obslat quod Angelicus Tbo-

nantibus nullus autem natura in qua Deus mas (3) docet in statu innocentiae fuisse
:

prius hominem condidit, servus est hominis, dominium neque etiam quod Doctor irre- ;

aut peceati. » (2) Ut autem aliorsum philo- fragabilis Alexander Alensis (4) > concedit
sophatur, « servum hominem homini vel etiam quamdam fuisse in illo statu servitu-
iniquitas, vel adversitas fecit iniquitas qui- tem nam dominium ad tria ordinatur
: 1. : :

dem sicut dictum est (Gen. 9.) Maledictus Ad supplendum subditorum defectum , de-
Chanaan, erit servus fratribus suis adversi- fendendo illos ab inimicis a quibus propriis
:

las vero , sicut Joseph ut venditus a fratri- viribus sese expedire non possunt quomo-
, :

l)us, servus alienigenae fieret. Itaque primos do reges populos sibi subditos tuentur ; 2.
servos quibus hoc nomen in latina lingua Ad corrigendum malos mores , scelerosos
,

indictum est, bella fecerunt qui enim ho- puniens, et inflictione poenae illos ad bene
:

mo ab homine superatus jure belli posset agendum inducens et cogens ; 3. Ad dirigen-

occidi, quia servatus est, servus est appella- dum subditos in his quae agenda sunt. Iu
tus : inde et mancipia , quia manu capla statu innocentiae non fuisset dominium, nec
sunt. Non, 3. Ex emptione; uam nul- primo nec secundo modo. Non primo mo-
» (3) ,

lus dominium in alterum con- do quia ante peccalum nihil homini no-
ambiisset , ,

tentus dominio quod iu creaturas irratio- cuisset neque seeundo quia tunc nullius ; ,

nales singulis hominibus contulerat Deus. voluntas contradixisset bono sed tertio ;

« Inde primi justi pastores pecorum magis duntaxat modo tunc enim homo majori :

quam reges hominum constituti sunt ut munere sapientiae et majori lumine intelli- : ,

etiam sic insinuaret Deus quid postularet gentia? praedilus in sciendis et m agendis , ,

ordo creaturarura et quid exigeret meritum alios direxisset et cum hic ordo etiam repe-
, :

peccalorum. Conditio quippe servitutis jure riatur in Angelis, inter quos sunt Domina-
intelligitur imposita peccatori : proinde nus- tiones Principatus, superiores et inferiores,
,

quam Scripturarum legimus servum, ante- fuisset quoque inter homines in statu natu-
quam hoc vocabulo Noe justus peccatum rae integra?. Ut enim ait D. Augustinus ,
filii vindicaret. Nomen istudquippe culpa « esl etiam ordo naturalis in hominibus, ut
meruit, non natura. » (4) Non, 4- Ex merce- serviant femiuae viris, et
viri parentibus ;
de , nam unusquisque habuisset sibi necessa- quia et illic haec justitia est, ut infirmior ra-
ria , nec ad lucrum captandum conductus tio serviat fortiori. Haec igitur in dominatio-
csset , sed sibi laborando, alterius non indi- nibus et servitutibus , clara jusiitia est , ut
guissetbono. Si enim posl peccatum in lege qui excellunt ratione , excellant dominatio-
naturae commcndalur in Patriarchis , quod ne quod cum in hoc seculo per iniquitalem :

pecorum nulritores crant a pueritia sua , ct a hominum perturbatur, vel per naturarum
parentibus suis , non dominantes , non prin- carnalium diversitalem, ferunt jusli tempo-
cipes , non reges , et merito: nam hxec cstsine ralem perversitatem , in fme habiluri ordi-
ulla dubitatione justa scivitus et justa do- natissimam et sempiternam felicitatem. » (5)
,

minatio , cum pecora homini seiviunt , et Eadem facilitate explicatur Alensis, adver-
homo pecoribus dominatur (5): quanto magis tendo duplicem esse servitutem unam :

coactionis seu violentioe, qua servus ita sub-

(1) D. Aug. L. de Vera Innoc. c. 164. —
(2) D. Aug.
—
L. i Civ. i5.
. — (7>) L. Quicst. in Gen. quxsl. i53. — (1) L. Cont. Ep. Fund. c. 7>y. — (?) In Psal. 99.
—
M) D. Ang. L. 19. Civ. 19. — (5) D. Aug. L. Qua-st. fl) 1. p. q. 9C a. 4. — (4) 2. l'ail. q. 9^. Memb. 1.

it> Gen. qu.cst. i53. (5) L. Qnxsl. in Gen. qu. i53.

 LEX JUSTITLE. — COINXIO V. 9r
jicitur, utnon propriam sed domini exse- , guinem in baptismate apphcalum liberatcs
quatur voluntatem. Aliam libertatis et be- est a servitute peccati ; libei alilate autem
uevolentiae, qua subditus libere suam adim- dominorum a servili conditione eximitur ;
plet voluntatem. Instatu innocentiae, neque cbristiani namque domini indecens existi-
homo alteri homini dominatus fuisset tan- maut non manumittere quem Chrjsti sanguis
quam cogendo ipsius voUintatem neque manumisit , ; libertate autem animaj donatus
ulla fuisset servitus violentiae et coactionis ,
a Cbristo et manumissus a domino, sem-
,

qua inferior invitus adimplesset voluntatem per servus est Cbristi.

snperioris sed fuisset servitus dilectionis et
, Cbristiana dominatio qua fideles suis do-
beuevolentioe, qua filii parentibus honorem, minautur famulis , tenere videtur medium
reverentiam et obsequium in officiis corpo- inter dominationem quae futura fuissel iu
ralibus proestitissent ; et sic fuisset praelatio, slatu innocentiae, et dominationem qua Gen-
qua superior dominatus fuisset inferiori ,
tiles domini olim suis imperabant servis.

non tanquamservo , servitute violenta Dominatio et servitus status innocentioe tota

et coactionis , sed tanquam libero et ser- fuisset libertatis et dilectionis : ubi Charitas
vo duntaxat servitute benevolentiae et di- assensus est non est austeritas jussionis :
,

lectionis Libera servilus cui no/i neces-

: ibi amore geruntur omnia ubinon indigetur ,

sitas servit , sed charitas (i), illum ordinem obsequio. (i) Dominatio et servitusGentilium
exigebat ; tum vita socialis quam tunc ho- tota erat coactionis et timoris, in qua do-
mines duxissent , tum quia in vanum ali- mini servos uti feras traclabant torquentes
quis scientiae habuisset supereminentiam , eos , sed non diligentes : attamen juslitia
nisi illam administrasset ad aliorum utilita- sine pietate crudelitas est. (2) At dominatio
tem , et ad bonum commune societatis. et servitus Cbristianorum habet simul timo-
Cbristus Dominus resculpere volens illam rem et dilectionem annexam , in qua domini
cbaritatis et benevolentiaedominationem per famulos corrigunt, sed et amant. Quod de-
peccatum deperditam , et de medio tollere notatum vult Elias Cluniacensis per Moysem
volens illam servitutem , sive emptam , sive et Eliam , qui loquebantur cum Cbristo in
jure belli acquisitam , humilem servi induit Transfiguratione « Duo ergo illi Patres ,
:

formam Servator noster Rex ex rege Deo ,

: aher mitissimus , alter imtnitissimus appa-
ante secula genitus et ipse quoque servire , rent cum Domino. Quare? Quia misericors
sustinuit ; non enim arbitratus est se aqua- et miserator Doininus quia juslus Dominus :

lem esse Dco , sed ipse exinanivit seipsum ,

etjustitias dilexit misericors ergo miseri-
:

servi formam accipiens , ut absolveret quod cordem , justus justum designat unde et :

de eo dispositum erat (2) suo autem san- : congrue Scriptura non priusEliam et postea
guine Christus hominem a servitute peccati Moyscm , sed ante Moysem et postmodum
liberavit quem ideo sic alloquitur Tertul-
: Eliam ponit.» Indedominos hortatur D. Cer-
lianus Sedtu jam redemptus a Christo , et
: nardus Discite subditorum vos malres esse
:

quidem magno. (3) Hac autem libertate-po- debere non dominos , studete magis amari
litur in baptismate ubi accipit vestem can- , quam metui, etsi iuterdum scveritate opus
didam, qua denotatur Utn manumissio et est , paternasit, non tyrannica (3) , conside-
libertas a servitute peccati , et potestate dia- rantes christianum famulatum.
boli , tum de eisdem victoria et triumphus : 3. Sed et gratius cst nomen pietatis quam
Accepisti vestimenta candida, ut esset indi- duodecimus, potestatis. (4) IdcircoLudovicus
ciuni quod exueris involucrum peccatorum, Gnlliarum rex, populi pater est nuncupatus.
(4) Augustus quoque, Imperalor romanus, pater
et inducris innocentia? casta? ve/amina.
Romani enim veste candida donabant ser- patrire appellatus est. Imo ex mente Tertul-
vos,cumeosin libertatem asserebant can- liani Deus ipse pater patria? est quomodo :
,

dida etiam triumpbantes utebantur. Subjun- Dominus est. IUud pietatis nomen ambiunt
git Tertullianus Etsi liberias videtur, sed etiam in sua domohnmines nam ut subjun-
: :

ct servitus videbatur : nam et tunc liber ho- git Tertullianus ctiam familia? inagis pa- ,

niinis eras redemptus a Christo , et nunc tres quam domini voca/Uur ; ut vel pros-
,

servus es Christi licet manuinissus ab ho- pectu ad pietatis quod ferunt vocabulum be-
,

niine. Servus ante baptismum duplicitererat nigne domesticos tractent. liinc nostri majo-
servus et servus pcccati , et servus bomi- res oinnem dominis invidiam , omnc./n servis
,

nis ; vel legalis jure belli vel etnptilius, ex- contumeliam detrahentcs ; dominum pairem-
,

bibitione pecunia; per Cbristi autem san- famillas

: servos familiares appellaverunt. ,

(0 D. L. d. ; Ver. Innoc. c. iai

.Ymj?. (a) D. At;.:,n. (0 Cbrjwbl. Serni. 65. - • (>) Ch.ysol. Srtm. i45. —
li m. de S.Mnente. (?,) —
Tert. L. de Cor. Mii. i5. — P) S(:m '- z3 'aCant.
- — tf)
Tert. Apol. o4-
(i) D. Aiabr. L. dc iu <|ui inil. uiyat. 0.
7.
9
<3 LEX JUSTITIjE. — CONCIO V.
Colant ergo te pctitts servi tui quam ti- quae sequentem praecedit, el proeeuntem se-
meant. (i) Sic servos bcnigne ab heris trac- quitur eadem est quae communi cursu se ad ;

tandos voluerunt veteres. Non absimiliter currendum urget , et quae ad cursum urge-
D. Augustinus ex nomine patrisfamilias , tur ; eadem esl quae iniperando praeest , et
servos quasi filios et fratres vocatos ad eam- quae proeeuntis imperio submisse parens ,
dem coelestem baereditatem docet esse trac- praeeuntem subsequitur; neque praecedentioe
tandos: quo donec veniatur magis debent fastigio tumescit , neque subsequendi titulo
,

patres quod dominantttr quam servi tolerare degenerat. Et cum sit altitudo diversa , in-
,

quodscrviunt. (2} Meminerit berus se patrem- discreta tamen est dorsi ejus a?qualitas : uli-
familias etiam ergaservos dici , paternumque nam banc aquarum aequalitatem attenderent
debere illis demonstrare affectum. Dio"enes domini non fastu et arrogantia tumesce- :

servos considerandos censebal , non solum rent, non sibi subditos ut vilia mancipia
in quantum bonis familiae terrenis uliles (3), tractarent non ut dominantes (1) tyrannice ;

sed in quantum bomines dominis in natura imperarent illis a quibus duntaxat differunt
omnino similes quamobrem dicere solebat solis fortunae accidentibus , conveniunt vero
:

inter pravos dominos et servos boc tantum in eadem essentia. Quapropter Centurio iste
csse discrimen , quod mancipia servirent do- inter servum et dominttm nullam differen-
minis, domini cupiditatibus, id est , multis tiam existimabat : sciens quoniam etsi digni-
dominis turpibus et agrestibus. Eamdem na- tas in hoc seculo diversa est inter illos , una
turae identitatem doniino considerandam pro- est tamennatura illis, ideo magis Dei imagi-
ponit Pbilosopbus Moralis Cogita quem nem honorabat in homine quam opus capti-
:

scrvttm tuum vocas , ex cisdem seminibus vitalis contemneret in servo. (2) Nonue
ortum , eodemquejrui coclo , ceque spirare , exemplum etbniciillius condemnat tot Chris-
a-que vivere , a?que mori : tu tam illum vide- tianos in domesticos agresles et inurbanos ?
re ingcnuum potes quam ille te servum : ,
Verum quantumvis illos contemnant et recu-
nam quidquam boni aut mali dare potest for- sent , sunt tamen illorum fratres; ut famuli
tuna anferre potest : non est servi nomen
, superbis illis exprobrant dominis Fratres :

inhumance austeritatis obnoxium de servili , autem etiam vestri sumus jure natura? ma-
conditione innoxio reatu : servi sunt irno tris iinius , et si vos parum homines , quia
homines ; servi sunt imo contubernafes ; servi mali fratres (3) ; parum bomines , quia sua
sitnt i/no httmiles amici ; servi sunt imo immanitate ab bumanitate degenerant ; mali
conservi ; si cogitaveris tantumdem inter fratres , quia naturae unitatem non conside-
utrosqtte licere jortttnce. (4) Plane cbristiane rant. Aclde , pravi Cbristiaui, quia ad ejus-
loquitur Seneca merito ridens dominos illos dem religionis societatem non attendunt.
qui ob parvum fortunae extrinsecum bonum Ad benignitatem erga domesticos provo-
quo a domesticis discriminantur , contem- cantur doniini ob speciei unitatem ; sed
nunt, et acerbe tractant famulos, qui sunt multo magis ob ejusdem disciplinoe identita-
ejusdem naturae cum illis , et ex aequo iis- tem. Corpus sumus de conscientia religionis,
dem fruuntur elementis et cceli sideribus. et disciplince unitate , et spei fccdere. (4) Ec-
Quod ex aquarum aequalitate explanat D. ce trina inter Chris^anos dominantes et ser-
Ambrosius irt istud Geneseos Conoregen- vientes unitas una in natura solidata ; alia
: :

tur aqua? in locum unum. Ex illo ergo in disciplina et religione fundata ; terlia spe ,

currit aqtta, fontcs labuntnr in fluvios , in aeternaa Trina haec unitas

felicitatis fulta.
freta currunt flumina , lacus derivantur in urget dominos ut famulos velut suos fratres
maria ; ipsa se aqtta prcecedit urget , se- , benigne et suaviter tractent. Ad quocl eos
qnitur ; unus est ductus , unurn est corpus ; stimulat Ecclesiasticus: Si est tibi servus fi-
et cum sit altitudo diversa, indiscreta tamen delis , sit tibi quasi anirna ttta ; quasi fra-
dorsiejus ccqualitas. (5) Magna est aquarum trern tuurn sic eum tracla , quoniam in san-
diversitas, fretorum scilicet, Quminum, la- guine anirncv comparasti illum. (5) Pro illo
cuum rivulorum , fontium , et quamvis * Sit tibi quasi anima tua , » versio graaca le-
,

diversae sint in puritate, gravitate, rapiditate, git Sit tibi tanquam tu ; romana : Tracta :

altitudine, dulci tamen societate miscentur, ettrn sicut teipsum ; tigurina Ut animam
:

et in aequore sequantur. Sed unde tanta propriam fove eurn. Itaque berus servum
ecquoris ubique eequalitas? Quia cum idcm foveat 1. Tanquam , conscrvum ,
quia ambo
sit totius elementi corpus , eadem est aqua uni Deo et Domino ,
serviunt ,
qui eodem
(1) Macrob. L. 1. Salurn. 11. — (2) L. 19. Civ. (1) 1. Pet. 5. — (2) D. Clirysost. Hom. aa. in
iC. — (3) Laert. L. 6. — (j) Epist. /,
7.
— (5) L. 16. Matth. — (3) Tert. Apol. 3g. — ({) Tert. ibid. — (5)
Hciaia. Cap. 33.
 LEX JUSTITLE. — COiNClO V. 93
modo herum quoherus tractatsuum
tractat ,
alteraiu deserant. » (i) Idem praestare debet
conservum. Servorum namque vindex ac paterfamilias in domo quod magistratus in
dominus estDeus. Quapropter Philo Judaeus civitate nullam familise partem deserat, sed
:

apposite ad propositum ait apud Sanctum sedulo curet, non solum uxorem,non solttin
Maximura: Talemle domesticis servis prcesta filios et filias sed adhuc famulos et ancil-
,

qitalem Deum in te esse velles. CJt enim au- las , eisque , i. Vitae necessaria praebeat ; 2.
dirnus, sic a Deo audimur : atque ut intue- In infirmitate subveniat; 3.Boniseos mori-
mur alios, sic Deus nos intuebitur. Ojfera- bus imbuat.
mus ergo misericordia? misericordiam , ut 1. Quoniam Dominus prospector huma-
simili simile consequamur. (1) 2. Herus trac- narum necessitatum (2) famulis suis alimen-
tet servum sicut jratrem suum non solum , ta vitae necessariaprovidere tenetur : etenim
quia est cum eo ejusdem naturae sed maxi- , si brutum homini serviens nutriendum est ,

me qitia ejusdem disciplinae, ejusdemque etiam divino instituto : Jam nunc et hic lex
cceleslis patris filius. At quanto dignius fra- consignatur Creatoris, etiam boves operarios
tres et dicuntur, et habentur , qui unum pa- dignos mercede judicantis : Bovi, inquit, tc-
trern Deum agnoverunt , qui unum Spiritum renti , os non colligabis (3) quanto magis :

biberunt sanctitatis qui de uno utero igno-

,
cibandus est famttlus, qui est ejusdem naturae
rauticE cjusdem ad unam lucem expaverunt cum doniino ? Famulus impastus damnum
veritatis. (2) In baptismate enim coelesti fi- iucurrit valetudinis , et domino inutilis effi-
dei lumine sunt illustrati , Spiritus Sancti citur ,
quia non habet vires ad opus requisi-
gratia sanctificati , eta Deo quapropter Philosophus in OEconomi-
in filios adoptati. tas :

Tandem, 3. Herus tractet servuni sicut seip- cis , in curandis regendisque servis tria ne-
sum,sicut animam suam, benigne, affabiliter, cessaria existimat opus, cibum et corrcp- :

su.sviter tanquam pater filium charissimum, tionem. Opus, ad domus utilitatem; victum,
:

quem sicut seipsum et animam suam diligit, ad servi conservationem correptionem , ad ;

quem bonorum suoruni participem facit morum formationem. Eadem servo praestan- :

itaque qui animo animaque miscemur, nihil da desiderat Ecclesiasticus aiens Cibaria , :

de rei communicatione dubilamus (3) Atten- et virga et onus asino : panis , et disciplina,
. ,

dant, quaeso, patresfamilias ad muhimodam et opus , servo. (4) Quasi dicat : Sicut asiuus
illam quam habent cum domesticis, nalurae, regendus est cibariis sibi convenientibus , et
disciplinae et gratiae communionem , ut eos verberibus , et oneribus sic servus est iit ,

bene tractent , et sollicite curent. labore juxta suas vires occupandus in dis- ,

II. PARS. Multi domini erga domesticos ciplina erudiendus , sufficienti cibo nutrien-
non sermonibus modo, in prwcipiendo , sed dus 5 si enim sit ljene nutritus , et otiose
ctiam passionibus in sustinendo (4), imo vivat , insolescet si autem continuo laboret, ;

adhuc defectu curse, peccant. r. Sermonibus nec instruatur depravatis moribus imbue- ,

nempe convitiis , injuriis , contumeliis op- tur Ne ergo deterior fiat, erudiatur ; ne in-
,
-

probriis, minis, improperiis istud tyranni- solescat, labori vacet, et ne laborando defi-
,

cum insolenter habentes Oderint , ciat > cibum recipiat sibi sufficientem quoad
in ore :

dum metuant. Nec considerant , ait elo- quantitatem etqualitatem, nutriaturque, nor»
quentiae romanae princeps, quod prtvstat di- brutaliter barbarorum more, ne cibi sibi
/igi quam metui. (5)2. Passionibus affli- conviscerans qualitates , brutahs et ipse sit ,
gunt servos colaphis , pugnis fustibus. neque delicate, ne viribus corporis debilite-
,

Quos redarguit Antoninus Pius Imperator, tjr sed tertio quodam modo comedens ci- I
.

qui cum initio imperii nonnullos absolvens 1)0S conditioni suae convenientes , quos illi
reos, denimiabeniguitate reprehenderetur, dominus suppeditabit ad vitae conservalio-
respondit principatum non a suppliciis , sed nem et corporis nutritionem sufficientes , et
a mansuetudine auspicandum esse. (6) 3. d um infirmatur illi subveniet.
Nullam domesticorum gerunt curatu ne- 2 Medicator Christus (5) perfectissime
:
-

gligentes duo proecepta quae Plato dedit iis niedici peregit officium, aegrotos visitans et
qui Reipublicre prasunt : unum , ut utilita- sanans.Dominus erga aegrotantes subditos
tem civiumsic tueantur, « ut quidquid agunt, medicum agat nam ut fatur Theodocadus :

ad eam referant, suo-

obliti commodorum rex a
P U(^ Scimus enirn pro
Cassiodorum :

rum. Alterum, ut totum corpus Reipublicaa remedio nos datos esse cunctorum , non de-
curent, ne dum partem aliquam tueantur spicimus sanare subjectos. (6) Et si ipse non
,

Serm. 7. — (1) Tert. Apol. 5<). —

(3j Tert. ibicl. Cicer. L. 1. OfTlc.
(1) —
(2) Tert. L. de Orat. q.
—
— |) Tert. F.. de Fat. 3. —
(5J Cicer. Philip. i. — (6) (3)Tert. L. 4. adv. Marc. 24. (4) Cap. 53. (5) tert.. — —
Xipliil. io ejus Vila. L. 3. adv. Marc. 17. (6) L. 10. Ep. 17. —
94 LEX JUSTITLE. — CONCIO V.
sitneritus medicinae
" a?<:ro-
, medicum vocet, (\) Centurionis dilectionem non imitantes
.. '
? ' • ,

toserviat. eique necessana ad recuperandum qui aegrotum servum in sua domo retinet
sanitalem pracbeat, afd instar Centurionis qui contra illos , qui statim famuloswgrotos eji-
sermm paralyticum in domo suo servat ,
ciunt et ad hospitale mittunt (2) ; non sic
,

omnimoda Christum medi-

charitate curat , Centurioquamvis non adhuc Christianus, sed
ctnn diligentissime advocat, suaque pietate gentilis ,
paralyticum puerum in domo
1 1 charitate servi sanitatem a Domino impe- sua retinens, commoda sollicitudine curat.
trat. Inter misericordiae opera peregrioos ,
Non prce voluptate quam c.r numeroso
hospitio recipere computatur Videtis Cen- : salellitio capicbat , ptteri immobilis oblitits
tttrionem antequam discipulatus subiret cjft- est ; verum ibat investigans perictdo reme-
cium locum magistcriijuisse sortitum : i>ir-
, dium t nec e cura ipse destitit, dtir/i in cura-
tutemenim commcndat exemplo qui nondum ,
tionis jonte/n inciderel. '3) Centum militibus
christianee se/wlce i/igressus est disciplinam{i)\Centurio praeeiat et cum tot stipatus esset ,

etopera misericordia? et pietatis impendit , armatis, necunius periclitantis servi cura ab

mancipatus militia? in qua viget immisericor- ejus mentececidit , sed de eo ita est sollici-
dia et lmpietas. Mirare, Cbristiane,/?en<?$ Ce/t- tus, ac si unum illum solummodo haberet :

(urionem divinitatisreverentiam ; penes Gen- Accedit Centurio externus generatione , sed

tifem , legis cultum ; pencs militem stipen- mente domesticus , militum princeps sed , ,

dium gratue ; penes Bomanum ftdei doc- phts Jngc/orttm gatidium. 31ulti in illo ,

trinam ; i/t Jrigore pagano christianum tempce pro diversis rogabant i/i/irmitatibus,,

cahrem (2) quod enim facere potest amicus niillus autcm pro servo nisi iste soltis ; et
;

ei«ra suum amicum parens erga filium hoc hoc ei ad ar°umenttim beatitudinis. ei r Ioria>
,
.
<

egit Centuiio erga servum suum paralyticum. corcnam e/at. (4) Unus Centurio tumetsi
Amicus est amico cliarus ; Centurionis ser- fide extraneus , curam erga servos primus
vus pretio taxabatur (3) ; et ut fatur Lucas dedicavit et solus gessit bona Centurionis , :

Evangelista, erat ei pretiosus 4 id est in pietas quce dum servo procurat moihi ; ,
,

magna aesiimatione habitus et chare dilec- levamen , Angelorum negotiatur gaudium ,

tus. Inter veios amicos om/iia Uuliscreia sic est grala administratoriis spiritibus cura
su/tt (5) ; et Centurio servum paralyticum quam pro suis ministerialibus servis studio-
puerum suum vocitat qmafdes scrvos pro- sius homincs impendunt. Hrec adhuc seno-
,

movct i/t a/nicos (6) vel poiius quia illum rum ii'"iotaiitium cura ar^umentum bcati-
; ,

loco filii habebat, nec minus quam mater tudinis ct glorice corona nuncupatur ha?c :

fiUum , servum matre di-

diligebat. Filius a enim pro servis solliciludo, heris inusitaia ,

lectus in ejus domo manet; et servum Cen- misericordiam erga miseros impendeus, fu-
turio non contempsit etsi immedicahili , turse beatitudinis gloriam fauste ominatur ,
morbo lahorantem, sed suum agnoscens fo- dicente Christo Domino « Beati misericor- :

vit , et in propria domo retinuit : « Puer des, quoniam ipsi misericordiam consequen-
meus jacet in domo mea paralyticus, et male tur. » Charitas in humiles et ahjectos est
torquetur. » [j) Servum no/i sprevit prce ajg/i- Deo gratissima multum apud Deum pro- ;

tudiue corporis tabescentcm non servi , meretur, qui asgrotantis miseretur , itaque
contempsit cfjlictioncm, herili Jastu turgens. humanior in servos heneficentia , erga do-
(8) Nonne Ceuturionis pietas multorum do- nnnos cliviiire propomtur meusura ruiseratio-
minorum damnat impietatem, qui aegrotantes nis. Herus simul est dominus et servus ;

famulos a sua domo impie ejiciunt? Valde dominus sui servi servus Dei quod non , :

etenim impium est ut quos sanos agnove- ignorans Cenlnrio dixit « Domine puer :
,

runt et hahuerunt servos ae^rotantes , ut meus jacet in domo paralyticus » nam qui :

alienos excludant christianam disciplinam

, vocat Dominum ,J'atetur sttam fdelitcr scr-
dediscentes , quae docet opera misericordi vitutem misericordiam ipse :n ser-
(5} , et
de unigeniti Dei adventu non proficientes ,
vum exercens, mernit ul Deus etiam servo
qui ad servttm in servo venit ad hominem , suo exhiheret misericordiam. Quare apud
in /wr/ii/te venit 11 1 levaret jacentes
, elisos , Ori<renem sic fatur Centurio Mihi hic ser- :

erigeret , solvcret compeditos et eos quos , vus est, et ego Creatoris : ille me super ter-
nemo, nec affcrre, ncc offerre poterat ipse , ram ct cgo in ccclis /nagnitm liabeo Domi-
,

operis sui vector clementissimus bajularet nuin : si ergo ejus non misercor quomodo ,

ille rnei miscrcbitur ? si ergo Ituic non sitb-

(1) ChrysoL Serm. i5. — (al Chrysol. Serm. 120. —
Chrysol. Scrm. 102.
(7>) — (4) Cap. '-. — (5) Tert. Apol. (1) Chrysol. Serin. i5. (*] Ilngr. Oard. —(3)Basil. —
39 . —
(6) Chrjsol. ibid. — (7) Matth. 8.' — (8) llasil. Selenc. Orat. nj. (4) Oiig. — Uotnil. 5. in Uivers. —
Seleuc. Oiat. 19. (5) Chrjsol. Scini. i5.
 LEX JUSTITLE. —
§5 CONCIO V.
vcnio quomodo,
ille mihi subveniet ? Sic fugit dolor infirmitas moa; reccdit. Tum ,

debent omnes, qui famulos et jamulas ha- quia puerum suum in domo jacentem et p«-
bent cogitare ; sic misereri et condolere eis
, ralysi laborantem declarat non quasi igno- ;

supplicare et curam habere de servis vel de rans servi peculium ad dominum pertinere ,

anvillis suis , sicut ille beatus Centurio fe- sed non audens jacentem et aegrotantem
cit. (i) Et hoc tum ut christianam discipli- pueititn servum Domini nuncupare. Meum ,

nam exerceant tum ut a supremo Domino dico, quia jacet ; si tuus esset, Domine, non
;

misericordiam obtineant tum ut curara jaceret ; puer meus qui jacet,ut tuus sit ,
;

quam sibi in morbo exhibuerunt famuli surgat ; meus quia paralyticus ut tuus sit
, , ,

recognoscant Et vos, domini, eadem facite jam sanetur ; meus quia male torquetur ut
:
, ,

illis\z), Qua3 Pauli verba

ait Apostolus. tuus sit, jam non sit inpoena. Tum quia sese
diversimode expendunt Angelicus Doctor, excusat, si extra domum ad pedes ejus non
aureum eloquentiae graeeae flumen , et D. deserat puerum , quia scilicet male torque-
Ambrosius. Equidem D. Thomas : Etvos, tur. Mos erat, ut animadvertit Abulensis ,
domini, eadem facite illis identitate rationis , ad Christum adducere aegrotos sanandos: ab
quia sunt homines etChristiani aeque acvos; hac consuetudine recedens Centurio, « excu-
et sicut in vos fuerunt misericordes, et in sando se , causam adjecit,qua de re puerum
veslra infirmitate charitatem suam demons- non adduxerit ;quippe cum non fueritfacile,
trarunt ,
paritate rationis sitis io illos miseri- paralyticum qui doloribus non parvis vexa-
,

cordes illorum infirmitate , ex chari-

, et in retur , et ultimos jam spiritus traheret , lon-
tate eis subvenite? DeindeD. Chrysostomus : gius deportare. » (i) Addit Chrysologus :

Et vos , domini , eadem facite illis : eadem Jacet in domo, et male torquetur Hinc est :

quce cum benevolentia servite, servit enim qtiod afjerre euin , et offerre tibi , pcena? non
dominus : illi vobis oegrotantibus benigne sinit magnitudo : ne familiaris infirmilas
scrvierunt , in infirmitate servite eis cum publice, et dolori sit , et pudori. Puerindo-
benevolentia. Tandem D. Ambrosius Et mo quidem dolorem sustinet , at pudorem
:

vos, domini, itafacite ad illos quomodo et non patitur ; quia domeslicorum duntaxat
illi fecerunt ad vos sollicitam de vobis ege- exponitur conspeclui ; si autem extra do-
:

runt curam de ipsis curam habete, aemu- mum publice educeretur , dolorem simul et
:

lantes pium Centurionis affectum , qui servi pudorem toleraret, dolorem ex asportantium
paralylici ardenter exoptans sanitatem , motu , pudorem ex extraneorum conspectu.
Christum supremum medicum pro eo de- Inde concludit Chiysologus Movit Centu- :

precatur. rio Judicem , talia et tanta dum peroraret

Centurio , 4- Prcebet petendi formam : (2) a quo, 5. Tandem servi sanitatem im- :

nam « cum audisset de Jesu , misit ad eum petrat.

seniores Judoeorum , rogans eum ut veniret Christum namque tot rationibus Centurio,
et sanaret servum ejus. » (3) Misit seniores sic movit, ut adservum suum cocli Dominuin
Judaeorum aetate et sapientia venerandos , ut ipsum ire velle perficeret Ego veniam et •'

pro ipso loquerentur ad Dominum deinde curabo eum. Non eodem modo se babet
:

ad idem negotium destinavit amicos. Qui Christus erga Chanana±am et erga Centurio-
ante miserat Judcvos, nunc mittit amicos (4), nem. Chananaea a finibus Tyri et Sidonis (3)
ut vel amicitiae nexu quod postulat, facilius exiens , illum pro filia rogat at Christus :

obtineant tandem ingravescente morbo 1. « Non respondit ei ullum verbum. * 2.

:

vel prae humilitate, vel quia amoris vis im- Eam a se repellit: « Non sum missus nisi ad
patiens est , Doniino appropinquante do- oves quae perierunt domus Israel. » 3. Cum
miim accessit ad eum Centurio , rogans Chananaea preces multiplicaret , eam a se
,

eum,et dicens Domine, puer meus jacetin acriter repellit « Non est bonum sumere
: :

domo paralyticus , et inale torquetur. Ut panem filiorum , et dare canibus. » Cen-

autem acute animadvertit Chrysologus, hoc turio vero citius exauditur, plura quam pos-
cst sapere, non rogare (5) tum quia causas tulat accipit, nam Domini beneficcntia prcces
:

pueri , quasi magister agit ; tum quia Chris- antevertit. (4) Chananaeae repulsam, et accep-
tum nuncupans Dominum, suam fatetur ser- tatam Centurionis orationem miratur Basi-
vitutem , et auctoritatem quam tanquam su- lius Seleucus , Christum sic alloquens :
premus Dominus habet in aegrotantes et i:i « Quid ergo? dicmihi, Domine, cur non pa-
morbos. V erbum tuum, Domine,sanitasest; rem animi promptitudinem in te nacta est
verbum luum ubi accesserit , inde confestim ...
(i)Qii3C.st. ><). D. Chrvsost. Hom. »7. in Mat. (>)
.
— , .

(i) Chrysol. Scrm. i5. (2) Ephes. — 6. — (S) Chrysol. Chryso!. — ("ij Matth. l5. —(4) Basil. Stleuc. Orat.
Sfim. 6.\ —
(4) Chrysol. Seini. 102. — (i) Serm. i*5. 10.
 o6 LEX JUSTITLE . — C0NC10 V.
Chananae;* filia , etsi permatiem eadem de- ccssarium non erit of/icium imperandi quia ,

precaretur? At iila rogans canum loco nu-
ineroque est , et portum quaeritans , fluctus
experitur , et ad auimi vulnus accedit , voce
iucrepitans : Non
filiorum mittere canibus ; hic propeante
et
supplicationem, curationem reportat. » Omis-
sis mullis hujus diversitatis rationibus , quas
affert Basilius Seleucus , islam ex ipso elegi
Herus pro fanudo rogans , exorator fuit ;
necessarium non erit officium consulendi^jam
in illa immortalitate feiicibus : quo donec
venialur, magis debent patres quod domi-
est bonum sumere panem nantur , quamseivi toierart>quod serviunt (1);
quos ceque ac fdios debent in christiana
disciplina et bonis moribus erudire. Sunt
nonnulli existimantes dominos non multum
debere esse sollicitos quibus moribus im-
buantur domestici modo in commissis et ob- ,

mater pro Jilia rogitans tuiit repulsam. Quid sequiis domus sint fideles cum non sint
: quia
lam matri cognatum quam de filiae aerum- haeredes futuri , neque permansuri in domo
nis angi ejus sanitatem vehementer exop-
, toto vitae tempore, peraccidens est domino
tare, et apud Deum precibus deprecari? At sive bonis, sive pravis sint moribus verum :

herum officio illustrem fastum suum depo- Expeditenim ut servi sint stu-
irrationabiliter.
uere , et pro salute servi aestuare ; ita gene- diosi tum ob honorem domini tum ob bo-
, ;

rosum, laudabile ct rarumest, ut Christi num filiorum tum ob domus utilitatem

; ;

. attentior beneficentia heri anteverterit pre- tum ut probe suo fungantur officio tum ob ;

ces et prope ante domini supplicationem ,

, christianam disciplinam. t. Ob honorem pn-
servo sanilatem contulerit. Itaque pro puero , cui attribuuntur vitia et virtutes
trisfamilias
Centurio rogans , ad pietatem pietatis traxit domesticorum sicutenim fructuum qualitas
:

auctorem. (i) Quo denotatur quam grata sit tumbona, tum mala tribuitur radici, sicboni
Christo charitas heri , qui considerat in servo vel praviservorum mores patrisfamilias at-
hominem famulo Christianum , in suh-
, in tribuuntur unde quemadmodnm videntes
:

dito fratrem , eo majori humanitate et cha- fructum vermiculosum arguimus radicem ,

ritate dignum, quo indigniori fortuna jacta- esse vitiatam , ita ex servo indisciplinato in-
tur Videtis Centurionem antequam discipu-
: fertur domini malitia et pravitas; qui utplu-
latus subiret ojjicium , locum magisterii rimum est reus criminis servi, et interdum
juisse sortitum (2) domiuos erudientem , pro illo poena mulctatur. Cujus memorabile
:

quanta sollicitudine aegrotantes debeant cu- exemplum refert Tertullianus Scio jratrcm :

rare famulos , cum Centurionis pietas me- per visionem eadcm nocte castigatum gravi-
ruerit a Domino servi obtinere sanitalem. ter , quod januam cjus , subito annuntiatis
Christus etenim ejus laudata fide , et in pue- gaudiis piiblicis servi coronassent. Et ta-
rum cbaritate, dixit ei « Vade , et sicut : men non ipse coronaverat aut pra?eeperat ,

credidisti , fiat tibi et sanatus est puer in illa : nam ante processerat, el regressus deprehen-
hora. » Vidcte ceconorniam Domini : pro- derat jactum : adco apud Deum in hujusmo-
batur fidcs domini , et servi sanitas robora- di etiam disciplina jamiiia? nostra? &stima-
tur : polest crgo meritum domini etiam fa- mur. (2) 2. Ob bonum filiorum, cum enim
n/ulis sufjragari non soliun fidei merilo y sed
, servi in domo cum uxore et liberis conver-
studio disciplinas. (3) Centurionis fides servi , si sint moribus depravati, totam fa- sentur
meruit sanitatem quam disciplinae studium miliam corrumpent. Si enim bonos corrurn-
,

a Christo obtinuit: quod domiuis imitandum punt morcs confabuiationes ma/a? quanto , ,

pioponitur , ut de Centurionis gymnasio ruagis convictus, et individuus uSUS ? (3) 3.

eruditi qualem debeantinfirmantibus famu- Ob familiae utilitatem
,
non solum quia do- ,

lis curam impendant, eos adliuc bonis im- mestici studiosi divinam attrahunt supra do-
buere moribus sedulo studeant. minos benedictionem. Sic Laban fuit ob Ja-
3. Parentcs, enutrite fdios vcstros in disci- cob benedictus ; Putiphar ob Joseph ; As-
plina Domini. (4) Domini sunt famulorum suerus ob Mardochaeum sed etiam quia :

suorum velut parentes
lias nuncupantur, quia servos non secus ac
ad disciplinam tenentur erudire chris-
filios
tianam. Ut cnim ratiocinatur. D. Augusli-
nus qui veri patresfamiiias sunt omnibus
, ,
infamilia sua tanquam fdiis ad colendum et
promerendum Deum consulunt , desideran-
tes venire ad ccelcstem Dominum ubi nc-
, idcirco patresfami- domus servitutes et officia (4) bonis famulis
commissa , recte administrantur. /\. Ob
disciplinam christianam :cumenim dominus
et servus differant tantum accidentaliter pe-
nes fortunae bona , et convenianl in eadem
natura humana , et disciplina christiana , he-
rus saluti servi tanquam proximi sui tenetur
,

(1) L. 19. Civ. 16. — (?) Tert. L. de Idol. i5.

(1) Chrysol. Serm. |5. — (:>)Clirysol. — (3) D. Ambr. — (3) Tert. L. 2. ad 1'xor. 3. — (4) T.-rt. L. 3. ad
I.. 3. in i.uc. — (4) Tert. L. 5. adv. Marc. 18. Nat. 5.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO V. 97
iijvi ilare : siquidein mandavit Deus unicui- ciaut. Dominus servum ,
quein prceterea ><<. -

que de proximo suo. (1) cessarium senscrat , in ergastulum dedit.

Qui domesticorum bonos uon curant mo- (1) 2. Negligentia, oliosi plane de domesti-
res infulelibus deteriores existimanlur ab corum cura atque prospectu (2), quos nullo
Apostolo « Si quis autem suorum et maxi-
: modo custodiunt et curant; 3. Injustilia ,

ine domesticorum curam non babet, fidem dum fideles servos absque laboris mercede e
ueoavit, et est infideli deterior. (2) Quia ut domo ejiciunt. Servum jam fidelem dominus
expendit D. Chrysostomus , divinas plane ab oculis relegavit(?>), retinens laboris mer-
leges violat , et jura natura? , qui negligit cedem quam debet ex, 1. Promissione et fi-
suos. (3) Bene dicitur infideli deterior nam , delitate ; 2. Juslitia etoequitate; ?>. Divina
negligit servos quos infidelis erudire niti-
,
vindicta el severitate.
tur « Marcus Crassus
: ille dives magnam i.Chrisliunus et extra fulelis vocatur [^),
servorum turbam domialebat, quorum proe- quia extraneis etiain fidelitatem servat quod :

cipuam agebat curam discentibus adstans , , si erga extraneos a religione fidelis est ,
interdum et ipse docens eos dicens hanc : quanlo magis erga famulos domesticos fidei,
oporteie proecipuam esse patrisfamilias solli- qui pro mercedese locaverunt idcirco mer- :

Citudinem , sint quod animata rei familiaris cenarii vocantur. Mercenarius non dicilur ,
instrumenta. » (4) Quod si ille est infideli nisi qui accipit a conducente inercedem. (5)
cleterior , qui suos negligit domesticos , Mercenarii sunt in triplici differentia. Qui-
quanto magis qui eos perverlit ; qui verbo dam artifices in conficiendis vestiinenlis ,

et exemplo ad malum inducit ; qui promis- calceamentis , supellectilibus ex couventione

sis muneribus niinis interdum vi etcoac-
, , , laboratues ; alii operarii, qui in dies condu-
tione ancillarum pudicitiam corrumpit? Qui cunlur ut excolant hortos agros , viueas. ,

est hujusmodi nonne fidem negat ? Fidem Tertii domestici, per annum vel sex menses
quam Deo debet cujus mandata contemnit ; conducti, ut familioe operibus vacent. Quo-
fidem quam in conjugio pollicitus est uxori , vis autem genere sint mercenarii, promis-
tandem fidem quam proestare lenetur ancilloe, sain eis mercedem solvere debet dominus ,
custodioe suoe commissoe ? Paterfamilias de ad instar patrisfamilias evangelici , qui con-
virtute commendatus , docet et erudit , quasi venlione facta cum operariis de denario
pastor gregem suum (5) ex D. autem J3er- diurno cum servo fuctum esset, dixit procu-
nardo , « pastoris est vigilare super gregem, ratori suo Koca operarios et redde eis mer-
:

propter tria necessaria videlicet ad disci- : cedetn suam. (6) Bene mercedem suam ,

plinam ad custodiam, ad preces. Ad disci-

, quia eis debita est, et ratione laboris quo
plinam propter morum correctionem , ne
,
eam meruerunt, et ralione conventionis iui-
grex commissus propria molestia deficiat ; tae cum ratione pollicitationis eis
illis, et
ad custodiam, propter diabolicam sugges- factae. His rationibus evidenter apparet
tionem ne hostili seducatur calliditate ; ad
, mercedes restitui oportcre illius operariai
preces, propter tentationum instantiam , ne servitutis. (7) Qui post conventionein fac-
vincalur a pusillanimitate. »(6)IIoec triaproes- tam et pollicitationein datam,non s»dvit
tet paterfamilias famulis et famulabus suis ;
mercedem, est infidelis fraudator el crimi-
,

corrigat illos, dum scelerose agunt , vel in- nosus. Infidelis ,

quia pollicitam non tenet
decore loquuntur; diligenler eos custodiat , fidem , sine qua non serviret mercenarius ;
ne peccala committant ; sedulo studeat ut Cui me decet obsequi, nisi remuneratori ?
missoe, diebus festis et dominicis, assistant (8) Fraudalor, quia mercenarium debita sibi
conciones audiant , matutinis et serotinisho- ex conventione frustral mercede. Quid frau-
ris orent , virluti vacent : hajc omnia patris- dat mercedem operis P (9) Scelerosus : Frau-
familiasspectant curam qui tenetur adhuc ,
dis conditio ea esf , opinor , si quis alietiun/
domesticos bene remunerare. rapiat, atit alii debitum dencget. (10) Utro-
III. PARS. Sttperest de consummatione ct q» e n)t> Jo sunt scelerosi multi patresfami-
dispensatione mcrcedis quam heri do- Has t um q«" mercenariis debitum dene-
=
,

mesticis largiri tenentur. Tripliciter domini gant, tum quia mercedem illorum rapiunt
in famulos peccare possunt soevitia et infideliter eara retinentes. Patresiamdias ,
,

crudelitate solvite stipendia mercenariis debita nisi ve-

, ue'diirentia et otiositate , in- ,

jusntia et iniquitate. 1. Soevitia , dum (,) ad Nat. 4.

Tert. L. 1. —
(2) Tert. L. adv. Va-
eos ex passione ciudeliter percutiuut et cru- lent. 11. —(3)
Tert. Apolog. 3. (4) Teri. —
A|>.dog.
46. —
(5) T>. Aug. Tract. /|6. in Joan. (G) Mattli. —
(1) Eccles. 7>j. (2) 1. — Tim. 5. —(3) 1'lutareli. — 21. —(7) Tert. L. 2. adv. Marc. 20. —
(8) JVrt. L. 4.
(i) Rrasoi. L. 5. Apoplit. — (i) Eccli. 18. — (6) lo ad». Marc. 20. —
(o)Tert. L. i. adv. Marc. 28. —(10)
*e»it. Tcrt. L. de ldol. i.
IV. 7
 98 LEX JUSTITLE. — CONCIO V.
iitis haberi infideles , fraudatores , ciimino- Pharaonis inslar , qui « pra?posuit Isiaeliiis
si , retinentes mereedem ,
quam debetis sol- magistros operum ut , affligeret eos oneri-
vere, tum ex pollicitatioue et fideliiate , tum bus. » (1) Denimio illoonere quo ab i^gyp-
ex justitia et aequitate. tiisgravahantur Hebroei , sic falur Philo Ju-
2. Dignus est autcin operarius merceile daeus « Primo , rex cogebat ad opera ser-
:

sua : quis magis pronunliarit quam Deus vilia bomines , non solutn ingenuos sed ,

judcx P quia et hoc ipsttm judicare est <lig- , hospites ; secundo , imperabat eis graviora
num fac.ere mercede operarium (i) : Deus ,
quam ferre possent, alios super alios labores
qui summam exhibitione
disciplinae suae in cumulans ; tertio, si quis lahori ob infiimi-
juslitioe constituit, operarium mercede dig- tatetn se subtraheret, capitalis noxa judica-
uum pronuntiavit : post latani a Deo su- batur ;
operibus praeerat immitis-
quarto ,

premo judicesentenliam , quis audeat negare siraus et crudelissimus quisque quos proin- ,

mercedem esso mercenariis ex justitia red- de exactores vocabant quinto , ex nitnio ;

dendam? Magnum sane est discrimen inler labore et oestu plurimi corripiebantur et
donum mercedem. Donum ex mera dato-
et moriebantur. » (2) Nonne plures dominias-
ris munificentia procedit neque ullo debito
, similantur iEgyptiis , ita labore onerantes
ad illud largiendum quis obligatur, merces domestrcos ut opprimantur operibvs (3) ; id
vero laboreto respicit daturque mercenario
, est , ut cxpendil D. Gaudentius , oppriman-
nouex domini liberalitate, sed solvitur justi- tur operibus tj rannicis P (4) Et tamen post-
liee del)ito. Nonne justum est ut qui portat quam domestici suam captivarunt liberta-
pondus diei et aestus , gravaturque labore , tem , labore continuo , vitam minuerunt ;
pro domini ulilitate , sui oneris et laboris domini illorum mercedem minuere satajrunt,
remunerationein accipiat ? Sed de mercedi- sub praetextu vel levis infirmitatis , vel unius
bus et manuprctiis interest , proinde inte- diei itineris nec attendtmt quod exiguttm
,

rest et de labore (2) ; scilicet ut mercenarius illud operis dispendium frequentiore actu
laboris sui salarium recipiat. repensatttr (5) ; et assiduum quo servi aes-
Contra justiiiam tamen et aequitatem agunt tuant laboris studium et negotium , amplio-
domini , et boc potissimum tribus modis : rem deberet accipere mercedem. Illud di-
1. Dum vel salaria falso negant, vel reddita cam, hoc ipsum impensius faborasse, ube-
absque veritate et juramenlo asseverant , vel rioris mercedis loco ftabendum esse his certe ,

retinent , suspicantes temerarie domesticos qui non sunt anituo iHiberali et sordido. (6)
furalos deperdita quaedam supellectilia. Quo- 3. Salatium mercenariorum differunt in eo-
vis autetn praetexlu domesticorum retineant rum damnum : nam mutuo accipienles sihi
mercedem , injuste agunt et de fraude dam- vel ad viclum , vel ad vestitum necessaria
nantur. Nemo fraudet servum suum jitre raulto charius emunt ,
quam si dinumerata
suo (3) ; suaque fraude praebeat domesticis pecunia emerent. Mercedis procrasiinator
tansam sutnendi aliquid domus ( quamvis il- contra divinum facit mandatum Non mo- :

mercede injuste detenta coni-

licite ), ut se a rabiiur opus mercenarii ttti apttd te usque
pensent. Quod si et Cftristns dignos mcrcede mane. (7) Quasi dicat Non differas solutio- :

pronuntiat operarios , excusavit prceccptum
illud Creatoris de vasis aureis et arnenteis
sEgfptiorum auferendis. Qui enim villas et
nrbes operati fucrant JEgyptiis digni ufi-
que operariimercede, non ad fratidem sunt ins-
tructi , sed ad mercedis compensalionem
,
quam alias a dominaloribus exigcre non po-
terant. (4) 2. Promissam mercedem mi-
nuant vel ob annonae penuriam
, vel ob
levem aliquam domeslicorum infirmitatem ,
vel ol) laboris
( ut sihi videtur) cxiguita-
tem. Domeslici equidem operari lenentur
,
nem mercedis in alterara diera , sed eodem
operis die ante noctem solve mercenario ,
quia ut plurimum pauper est , vivitque 111
, diem ex mercede diurna. Idipsum aliorsum
praecipit Deus : Non ncgabis mercedcm indi-
genti , qtti tecum moratur in terra , et irdra
portas tttas : sed eadcm die reddes ei pretium
laboris sui ante sofis occasum , quia paupcr
, est , et ex eo sustentat anitnam siiam. (8)
Picebet rationem cur eodem die quo labo-
rarunt raercenarii debent recipere mercedem
laboris quia pauperes sunt
,
et ex illa die- ,

quia nerno condttciliir oliosus , sed omnes timvivunt, suamque familiam alunt. Sub-
operarii esse debent. (5) At multi domini iuneit autera Ne cfamct contra te ad Do-
:

urgent domesticos ad cxcessum laboris , eos ntinuin , et reputetur ttbt in peccatum ;

qua-
absque ulla quicte et supra vires oncrantes
,

(1) Exod. 1.— (2) L. 1. de Vit. Moys. 7.— (3) Exod. -5.

(1) Tert. L.
adv. Marc. ->\.
4. —
(?.) Tert. L. de Idol. — (4) Scrm. u.ad Neoph. Terl. L. — (S) de Mol. 8.
8. —(5) D. Ambr. Bp. -i3. —
(/,) T«t. L.4. adv. Marc. — Greg. Nas. Orat. in S. Uaptisuia. — Lev. iy.
*4« —
(5) Pascli. L. 9. in Matlh. —
((i)

(8) Dcut. »4.

(7)
 L£X JUSTlTIiE .
— CONCIO VI. 99
prortovmercenarii solvesalarium, saltem me- getur, tam ipsi quam eoiutn 6tii , et coiiju-
tu divinoe vindictae et severitatis. ges fame , siti et
, nuditate peribunt uude :

3. Ipse estjudex, qui et vindex. (i) Ut hoc peccatum bomicidio comparatur. Qiu
judex, Deus operariis mercedem adjudicavit ejjundit sanguinem , et qui fraudem jacit
eienim iiulla retributio non ex judicatione mercenario,jratressunt. (1) adversus quos
consistit. (2) Ut vindex , de dominis qui clamant mercenarii defraudati a Peo expo« ,

operarios mercede fraudant , viiidielnm su- scentes vindictam sseviliae et tyrannidis Deo
mit :nullum crimen impunitum relinquit et hominibus exosaa , cujuseuormilas etatro-
Deus judex , sicut uullutn bonum non re- citas tanta est ut neque occullari , neque
munerat, ex bono eniin juvando el malo excusari possit sed ejus clamor Dei aures ,

puniendo jusiitiam exhibens, utramque sen- et oculos verberat

,
eumque ad iram et ,

tentiam bono prcestat hinc vindicans islud, vindictam it?. impellit, ut divina vincatur
,

inde remunerans illud. (3) At sunl nonnulla pietas ac quodammodo puniri cogatui ,

peccata quce coram divina justitia clamant Quod probesciens Job divinam sibi impre- , ,

ejusque vindictam provocant. Quatuor sunt catur ultionem si vox mercenariorum ad-
scelera atrocissima , quae ab Scriplura sacra versus ipsum clamaverit Si adversum me :

in ccelum clamare dicuntur. Primum est ho- terra mea clamat etcum ipsa sulciejus de- ,

micidium voluntarium ut consiat ex inno- Jlent ; sifructus ejus comedi absque pecunia,
,

cuo Abele, cujus sanguis adversus bomici- et animam agricolarum ejtts ajflixi pro ,

diiin Cain vociferatur Vox sanguinis Jra- jrumento orialur mihi tribulus ct pro hordeo
: ,

iiis tuiclamat ad me de terra.{j\) Quasi Caino spi/ia. (2) Metuant palresfamilias mrrcena-
dicat Deus Reatus bomicidii imo parrici- riorum clamorem, timeant divinam vindic-
: ,

dii lui a me celerem et atrocem vindictam

, tam et si ejus vitare severilatem desiderant, ;

cxposcit. Secundum est peccatum sodomi- Fxclesiastici sequantur consilium

,
Nehedas :

ticum. Clamor Sodomorum multiplicatus est, servum in verilaie operantem , neque merce-
et peccalum eorum aggravatum est nimis. narium dantern animam suam (3) imitentur :

(5) Peccata Sodomorum adeo fuerunt enor- Tobia? fidelitatem et sequitatem , qui opera-
niia ut tanquam accusatores in ccelum ad rios juste remunerabat , ad idemque justitias
Deum conscenderint clamaverintque ad- debitum , filium suum erudiebat
,
Quicun- :

versus impios et scelerosos Sodoma; babita- que tibi aliquid operalus jucrit, slatim eimer-
tores vindictamque rxtorserint. Tertium cedein restitue
, et merces mercenarii tui ,

est , viduarum , pupillorum et pauperum apndte non remaneal (4) sic enim justitiam :

oppressio Nonne lacryma viduai ad maxil- servans

: a Deo remuneratore omnis boni- ,

tam descendunt et exclamatio cjus semper tatis, recipies justitiam, non punientem , ,

deducens eas ? a maxillaenim ascendunt ns- sed benefacienlem non vindiianteni scd ; ,

que ad ccelum. (6) Idem de oppressis in M,- proemiantem in coc-lo.

gypto Judseis asseverat Scriptura Inge- :

miscentcs fiiii Isracl propier opera vocife- iOO<t<4)OM«)t«tOOfHO«eHHI

,

ratisunt : ascenditque clamor eorum ad Deum

ab operibus et audivit gcmitum eorum. (7)
,
CONCIO SEXTA.
Pauperum oppressio clamut iu coelum sui- ,

que enormitate, Deutti ad oppressorum li- Dominum Dei vice dicam (5) quem ut , ,

berationem , et opprimenlium vindictam Dei vicarium debeo venerari ejus impcrio ,

provocat. Quartum est, merces operariorum obsequi, in ejusque domo recte famulari :

defraudata ideoque defraudantes dominos ex Angelico namque Doctore, Deo ut su-

: ,

sic alloquitur in sua canotiica Jacobus Apos- premo Domino, tiia homoproestare lenetur :

tolus Eccc merces opcrariorum qui messue- Primiim occitrrit quod ei rcverentiam ex hi-
: ,

runt regiones vestras quce fraudala est a beat ; secundum quod fideliter ei subdatur ;
,
,

7>obis clainat : et clamor eorum in aures Do- lertium , quod ei Jamu/atiim impendat. (6)
mini Sabaoth introivit. (b) Operarii pauperes En prototypon trini debiti quod bero fa- ,

sunt et laborando per oesius et frigora

,
mulus exhibere tenetur nimirum, 1. Reve- :
,

f xhnuriunt succum et san^uinem suum , nec rentiae sludium 2. Humile obsequiuni 3. ; ;

babent undeea restaurent: ex mercedenam- Fidele servitium.

qne diurna victilant : quare si ea illis dene- Dominum simul inspexeris revercaris. ,

(7) Cum reverentia in voluntate potissi-

T. i>. L. 4. n.Iv. Marc. 36. — Tirt. L. adv.
(2) 4.
Marc. 2'j. — (S) Tc.t. L. dc Hcs. — Cicn. —
14. (/,) 4. (1) Eccle». 34. - (7) Jof>. 3i. — (S) Cap. 7. — (4)
i5) Gcn. ,8. — (G) Ecclcs. 35. — 7 Ksod. —
( ) 2. (8) T.jl). 4. — (5) Tcrt. Apol. 54. — (G) 2. a. Q«. 100. a. fi.

Oap. 5. — (7) Tert. L. dc 1'cen. 6.

7-
,oo LEX JUSTITLE. -- CONCIO VI.
mum pnerequirit in intellectu no-
sila sit ,
bis : sic namque
Apostolornm princepsfatur
titiam objecti venerandi : quapropter eotlem cunctos alloquens Cliristianos Subjecti igi- :

momento <juo famnlum aliquis se alterius tur estote omni hurnana? crcatura? propler
confitetur, illum necessario suum herum re- Deum , sit>e regi, quasi pnecellenti , swe du-
cocnoscit est etenitn relalio mutua servi ad
: cibus tanquarn ab eo missis ad vindictam
,

dominum et tlomini ad servum

, cognito : malefactorum , laudem vcro bonorum: quia
autem domino debct illum servus revere-
, sic est voluntas Dei , ut beiiefacicntes ob/nu-
ri , eique proebere , i. Honorem ; 2. Amo- tescere faciatis imprudcntium hoininum igno-
rem ; 3. Timorem. ran/iam. (1) Multus est Petrus ut demonstret
Igitur qrtod attineat ad honares re-
1 . Cbrislianos magistratibus potestalibus et ,

gum vel imperutorum , satis prcescrip- regibus subdilos. Subjecti , inquit , estote
tuni habemus , in ornni obseqttio esse nos omni humaiue creaturce. Creaturam hic vocat
oportere , secundurn Aposloli preeceptu/n , magistralus , potestates , reges , creatos ,
subditos magistratibus, et principibus, et po- electos ordinatos , sic vulgo dicunlurcrea- :

testatibus. (1) Haeretici bujusce netatis con- ti consulcs , principes , reges , pontifices ,
tra Apostoli pra?ceptum, potestatibus dene- per suffragia electi et constituti , quo sensu
gnrunt obscquiuin easque de medio tollere , cardinales nuncupantur crealutoe pontificis ,
moliti sunt , utevidenter constat ex Lutbe- quia ab eo creantur ptincipes Ecclesioe. Si-
ri et Calvini dogmalibus. Lulberus quidem cut enim in cteatione Deus ex non ente facit
bac supra re sic ad Saxonioe Electorem scri- rem pulcbram , magnam , admirabilem , ita

l)it Dens omnejus, omnern magistratum ac

: principes in eleclione et creationc ab imoad
potestatern , Evangclio prornulgato abroga- summum , a plcbe ad principatum sublima-
vit. (2) Eadem est mens Calvini, quiomnem ti, ingens novum esse moraleaccipiunt, quod
subordinationem a Cbristianis tollit, eosque eos facit illustres et spectabiles apud homi-
irt oequali dignitate et potestate conslituit. nes. 1. Humanam nuncupat ereauiram, vel
Inter Christianos nec debet , nec potest esse quia magistiatus et principes sunt creaturee
magislratus , sed omnes ceque alii aliis sub- humanoe ab hominibns. 3.
, vel quia creati
jecti snnt. (3) Quos mordicus sequuntur Subjungit omnem humanam creaturam ,
Anabaptistoe, existimantes omnes Christianos cunctos generatim magistratus, potestates ,
utpote Christi sanguine liberatos esse liberos principes, comprehendens , neque idolola-
et oequales, neque unum posse alteri dominari tras et scclerosos excludens. Modo aliquan-
Hoeretiei istius temporis, imitati sunt Galiloeo- do injusti dominaittur justis , cum perveniunt
rum sectam, etPharisoeorum arroganliam. Ga- secu/i , et cu/n pervenerint et ad honorem
liloei a quodam Juda Galiloeo (4) sic nuncupa- jacti fuerint vel judices , vel reges qitia ,*

ti omne Coesaris dominium et vectigal etiam hoc facit Deus propter discipVtnam plcbis surr,
cum jactura mortis recusabant ; quibus et populi sui , non potesl fteri nisi ut exhi-
annuentes Pharisoei , imo Judoei fere om- beatur illis honor debitus potestati : ordina-
nes, a Fiomanis (5) descierunt, dicentes po- vit enim sic Detts Ecclesiam snam ut omnis ,

pulum Dei liberum non debere subjici potestas ordinata in seculo habcat honorem ,

et servire Romanisinfidelibus, verum rebel- ct aliquando a meVroribus : ut non ideo Chris-

lionis suoe luerunt poenas , nam a Tito excisi tianus Jactus dedigneris servire : cum enim
sunt. Hunc errorem condemnavit ipsemet Christo jubente servis horni/ti non illi ser- ,

Christus, et dum solvit didrachma, etdum vis , sed illi qui jrrssit. (2) Quia scilicet ei
jussit reddi Coesari quoe Coesaris sunt. servis, ut ait Velvus, propter Dcum : tum quia
Quia tamen Apostoli erant Galiloei primi Deus ordinavit honorem potestatibus exhi- ,

quoque Christiani origine Judoei , ab exor- bendum ; tum quia rex est viva Dei imago ,

dio Ecclesioe diffamali suut fideles tanquam velut Dei vicarius , Deusque terrestris ; tum
regum osores, et Judoe Galiloei et Pharisoeo- quia Deus vel per se vel per suos, reges ,

rum sectatoros (6) quosa falso illo rumore constituit , juxta istud Proverbiorum Per
: :

vindicarunt Pettus et Paulus docentes verbo me reges regnant et lcgum conditores justa ,

ct scripto Christianos in foro tum externo dccernunt. (3) Tum ex Dei amore et reveren- ,

tum inlerno debere reverentiam et obse- tia ; tum ut Gentiles vestram conspicientes
quium magistratibus potestalibus , regibus, reverenliam ad Dei cullum alliciantur. 5.
, ,

imperatoribus, non solum fidelibus et probis, Quia sic est voluntas Dei , ut potestatibus
sed etiam infidelibus , Gentilibus et impro- piiebeatis reverentiam et honorcm , ut be-
nejacientcs obtumcscere faciatis imprudeit-
(1) Tcrt. L. de Idol. i5. — (2) Tom. 2. Ep. ini. —
(S) I;. 3. Inst. 19. — (4) Act. 5. — Jo>rph.
(5) (1) 1. Ep. 2. — [1) D. Aug. in Paal. ia<j- — ^)
L. 18. Anliq. 1. — ((>) In l'sal. 112. L. 4. Strom. Cap. 8.
 LEX JUSTITLE. — CONCIO VI. , 101
tium hominnm ignorantiam. (i) Clemeus ire necesse sit ,
qui Constanlino Christiano ,

Alexandrinus legit sycophantiam , id est ,

ipse Jpostata' Juliano. (1) 3. Quia gladium
calumniam fraudulentiam eorum qui nos
, porlant, ut inobservantes plectant : Non
potestatum inimicos et destructores existi- enim sine causa gladium portat. (2) Ad hoc
mant cum enim nos arrogantes, insolentes,
: enim institutie sunt potestates , ut publicam
inobedientes et rebelles calumnientur dum , conservent pacem , vitaeque communis ho-
nos liumiles , subditos et obsequentes vi- nestatem et societatem
tueantur, laudantes
tlent ,
obmutescunt , confunduntur et eru- et pnemiantes bonos , punientes malos qui
bescunt. Inde concludit: Regem honorificate pacem et societatem turbant ; quia non sine
reddite ei supremae bonorem
potestati causa gladium gestet , et quia niinisterium
civili debitum. Conduxerat scilicet Petrus sil Dei , sed et ultrix , inquit , in iram , ei
regern quidem honorandum ; ut tamen recte qui rnaluin fccerit ; narn et pra'miserat, prin-
honoretur cum suis rebus insistit , cum a
, cipes enirn non sunt tirnori bono operi sed ,

dii'inis honoribus longe est (2), cum sibi cli-
vinos non arrogat bonores nam soli Deo
supremus latrise clebetur cultus. Non enirn
Deum imperatorem dicam vcl quia mentiri
malo. Vis autem non timere potestatem Pfac
: bonurn , et laudcm ab ea referes. Dei ergo
ministra est tibi in bonum ; si vero maiumfa-
, cias lime. (3) 4- Quia Deus prrecipit potes-
,

nescio vel quia illum deridere non audeo

,
,
tates houorandas, tanquam justilios suae mi-
vel quia nec ipse se Deum non volcl.dici : nistras ; itaque jubet subjici potestatibus ,
si homo sit, interest homini Deo cedere sa- , sed in provocatione bene vivendi, ctenim sub
tis habct appellari imperator : grande et hoc illarum respectu , qnasi adjutricum justitiaj ,
nomen est quod a Deo tradilur : negal il-
,
quasi ministrarum divini judicii , hic etiam '

lurn impcratorern, qui Deuin dicit nisi horno , de nocentibus pra-jttdicantis. (4) 5. Hono-
sit, non erit imperator. (3) His verbis impe- randoe sunt potestates propter conscientiam,
ratori divinum bonorem negat Tertullianus, ne scilicet sit rea et scelerosa si fueritinob- ,

imperatorium adstruit. servans. Ideo necessitate subditi cstote, non

Neque minori energia Paulus Christianos solum propter irarn scd etiarn proptcr con-,

potestatibus subditos demonstrat Omnis : scicntiam ; conscientia namque dictat potes-

anirna potestatibus sublimioribus sit : quod tates honorandas uti a Deo ordinatas , ejus
,

in uno capitulo octo validissimis probat ar- ministras vieesque gerentes. 6. Quia qui re-
gumentis. Idcirco Apostolus : Non est potes- sistunt sibi damnationein acquirunt : tum
tas nisi a Deo. Magistratus et principatus quia damnantur a polestatibus temporaliter ;
non sunt a diabolo , ut clamitant haeretici , tum quia damnum patiuntur spirilualiter ,
sed a Deo ejusque ordinatione, qui vel im-
, mortem scilicet anima? quae potestatibus ,

mediate vel mediate per homines constituti resistendo mortaliter peccat; tum quia aeter-
sunt, quia natura et recta ratio, quoe a Deo nam incurrunt damnationem, quam minatur
est, dictat, persuasitque hominibus praefice- Detts iis qui resistunt potestatibus ut enim :

re sibi potestates a quibus regantur. Plane ait D. Augustinus exponens ista Regii Vatis
rnonet Romanos omnibus potestatibus subjici, verba :« A verbismeis formidabitcor meum :»
quia non sil potestas nisi a Deo (4) ; et licet (5) Habitcrunt principcs sua vcrba, occido ,
Nero, Domitianus , Diocletianus , aliique proscribo , in exilium rnitto : sed hosc non
potestate sibi tradita abusi sunl adversus possunt comparari huic : Hic potest corpus
Christianos , eos injuste persequendo etcru- et animarn rnitlere in gehennam : ob id a
deliter occidendo , eis debent proestare obse- verbis tuis forrnidavit cor meiim. Ver-
(juium et reverentiam quia legitime creati bum autem Dei est ut honor potestatibus
;

fuerant veri imperatores , et non tyranni , exhibeatur. 7. Quia reverentiam illam et

quantumvis tyrannice imperaverint : Non subjectionem denotant eliam tributa , quae
tribuamus dandi regni atque imperii potesta- subditi potestatibus pendunt , dehinc et
tem nisi vero Deo , qui dal felicitatem in exseqttitiir quomodo velit te sitbjici potesta-
regno ccelorum solis piis, regnum vero terre- tibus , reddere jubens cui tributtti/i tribututn ,
num et piis et impiis sicut ei placet , cui ni- cui vectigal vcctigal. (6) 8. Quia charitas
,

hil injuste placet. Deinde subjungit : Qui christiana exigit ut potestates honoremus
dedit Mario ipse et Ca^sari; qui Auguslo ,
:
et diligamus. Nemini quidquam dcbcatis ,
ipse et Neroni ; qui Vespasiaiio,-vel patri , nisi ut inviccm diligatis ; omnes pro suo
velfilio suavissimis imperatoribus , ipse et
, gradu et modo : pares ut pares amando ,
su-
Domiliano crudelissimo ; et ne per singulos
(1) D. Aug. L. 5. Civ. 22. —
(2) Trrt. L. Srorp. >4.
(1) L. 3. Strorn. 6. — (2) Tert Scorp. 14. — (o)Tert. - (7>) Tf.t. Storp 14. -
(4) Tert. lbid. — (5)In Psal.
Ai.il. 53. — (i) Tert. Scorp. i4. 118. — (6) Tert. Scorp. i4.
io2
*

LEX JUSTITLE. — G0NCI0 VI.

periores nt superiores revereodo et diligen- larunt decertaruut. Uli lionor et amor rc- ,

do. Chrisiianus nullius est hostis nedum gum est verae fidei et religionis nota , sic
,

iinperatoris : quern sciens a Deo suo consti- principum contemptus et odium, et haereli-
lui, necesse est ut ipsum diligat et revcrca- coruni hujusce aetatis character. ,

tur , et honortt , et salvum ve/it. (i)Posttot Despcratione et malitice redundantia ,

argumenta queis potestatibus reverentiam scrvi quoque scelestissimi dominos suos inter-
praestandam demonstravit Apostolus , sic ficere non dubitant (i) , ut multis compro-
concludit Rcddite ergo omnibus debita : cui bari posset exemplis. Nonnulli dominosqui-
:

timorem timorem , cui honorem honorem dem non interimunt attamen nequam seivi :

Neque solutn regibus, aut magistralibus mctui nonnunqrtam contumaciam miscent ct ,

debetur honor a sulxlitis et civibus , sed /an/ere gcstiunt , quos alias verentur. (2)
eliam dominis et patribusfamilias a famu- Alii dominos quidem non enecant neque ,

lis ut i/t quoqno honore, in so/o honoris no- perculiunt , verum illos aversantur
: hoslcs :

mine incedat (2) : civiliter honorandus est , etiam ipsi domestici nostri (3) cum inimicis
non verbo signo, vel opere contemnendus. nostris societatem inenntes, de quibus non
,

Fuldensis sic expendit ista Salvatoris verba : potest dici Servi nostri ab inimicis nostris :

< Tollite jugum meum super vos :»(3)/« ho- nihi/ mutuantur (4) multa agcntes in do- :

nore habete non subtus , ut coriteirinatis : minorum odium et contemptum , ut illis

,

famuli , ancillae , ne contemnatis dominos dispHcearit qui domi/10 non placcnt utique ,
,

vestros , sed in honore habete , et ut vos dominum ofjendunt. (5)

hortatur Aposlolus: Quicunquc su/it sub ju- Qui dominos aversari , contcmuere lac- ,

go servi , dominos snos om/ii honore dignos dere et occidere non vereutur quantum ,

arbitre/itur[f), juxtaquesuam dignitalem illos distarit a servo ilh» qui ut refert tnoralis
honorent et diligant. Philosophus , « bello civili dominum abs-
2. Sic et circa majestatem impcratoris in- condit , et cum annulos ejus sibi aptasset ,

famamur , tame/i nunquam Albiniani , ncc ac vestem induisset, spiculatoribus occuriit;

Nigria/ti, vel Cassiani i/weniri potuerunt nihil se deprecari quominus imperata pera-
Chrisliani. (5) Ab odio imperatorum vindi- gefent , dixit , et cervicem porrexit. » (6)
cat Christianos, qui inimicoset persecutores Scrvi illius magnanimitatem commendal Se-
diligere tenentur. Ita eni/n disciplina jtibe- neca Quanti viri est pro do/nino eo tcmpore :

mur diligere inimicos quoque et orare pro eis mori ve/le, quo erat rara ftdes i/wcniri in ,

qui nos persequuntur ; ut ha?c sit perjecta et pub/ica pcrftdia fidc/cm : ct cttm proditionis
propria bonitas nostra , non communis. (6) ingentia prcemia ostenderentur , prwmium
Rebellionis vero in imperatores, accusat Ro- fidei morte concupiscere ! Hac tempestate non
manos, Albinianos , Nigrianos , vel Cassia- inveniuntur servi qui dominos a morte li-
nos , ab Albino Nigro et Cassiano nuncu- berent suoe vitae dispendio utinam reperian-
, :

patos nam Albinus in Gallia adversus tur qui eis per dilectionem revfrentiam ex-
:

Severum rebellans cum apud Tivurtium ab pendant nam reverentiaeisexhihenda com- !

imperatore victus fuisset, ejus cadaver mem- pleclitur nontantum honorem, qui in meutis
bralim dilaniatum in Rhodanum fluvium existimatione consistit , sed adhuc dilectio-
projcctum est. Non dissimili fato Pescen- nem , qn.esita est in voluntatis affectu nani ;

nius Niger a Syriacis legionibus proclamatus hoc colitur quod di/igitur. (7) Cum dicitur -„
imperator, ab eodem Sevcro apud Cyzicum Ilonora palrc/n tuum (8) sub honore eoui- ,

debellatus interpmpius est. Avidius quoque prehenduntur veneratio, dilectio, opitulatio,

Cassius, Cassii nepos, qui in Juliutn Caesarem eacteraque pietatis officia palri exhihenda :

conspiraverat, Lucio Veroimperatori struens ita sub reverentia dominis praestanda conti-
insidias, occisus est. Horum partiarios inse- netur amor quem propter Deutn exhihere
quitur Tertullianus Sed iidcm ipsi qui per debent servi dominis tum beneficis
: tum ,

genios imperatorum in pridie usque jurave- etiam discolis. Beneficis quidcin nam, ut fa- ;

rant qui pro sa/ute eorum kostias ct 2>ove- tur vas electionis Paulus, qui ftdc/cs hal/cnt
,

rant ct fecerant hostes eoritm sttnt reperti. dominos, /10/1 contemnant, qttia fratres sttiit
, ,

Quod adversus Romanos impeialores fcce- sed magis serviant quiafu/e/es sunt et di/cc- ,

runt Albiniani, Nigriani Cassiani, idipsum ti qui beneficii participes sunt. (9) Triuum
,
,

attentarunt adversus principes et rcges ,

Lutheraniet Calvinistae, adversus quosrebel- Trri. L. 5. adv. Marc. 6. —

(2) Teit. Apol. »7.
—
(1)
(i) Tcrt. Apol. ;. —
(4) Tert. L. a. de Culr. Fcm. 5,
(1) Tcrt. L. ad Scap. a. — (9.) Tcrt. L. de Idol. 17. — (5) Tert. L. 2. ad Uxor. 7. —
(6) L. 7,. de llen<-f. c. i5.
— (r>) Mallli. 11. — ad Tim. C.
(',) 1. — (5) Tert. L. ad
— (7) D. Aug. in Psal. 77. —
(8) Kxud. ay. —
(9) 1.
ad
S( ap. a. — (6) Tert. L. ad Scap. 1. Tim. 6.

i
 JUSTITl/E. LEX CONCIO VI. io3
jncentivum subministrat Apostolus quo ,
citur Siss , id est , tinwr ,
quia summe est
servos ad dominorum sufflammat amorem : colendus , amandus timore et limendus :

i, Quia domini fideles sunt licet eniua : namque homo Deum colit Titnor hominis :

omnes domini sint a servis diligendi , fide- Dei honor cst (i) quapropter Sanctos ad
;

les tamen utpote infidelibus meliores , dig- Dei timorem invitans Regius Vates Titneie :

niores, amantiores sunt ; 2. Quia dilecti , Dotninum omnes Sancti ejus. (2) Et aliorsum
seu ut graeea legit versio, diligibiles, cum cunctos generalim mortales slimulat , ut
cnim sint a Deo dilecli tanquam ejus filii , serviant Dco in timore seivite Domino :

sunt diligibiles et servorum dilectionem me- in timore. (3) Imo ipsemet Deus tan-
rentur; 3. Quia betnficii participes sunt , ni- qtiam supremus Dominus timorem a suis
miruin gratioe et sanguinis Christi , qui cos subditis expostulal Si ego Dominus ubi :

efficitet multum honorabiles et multum ama- est titnor ineus ? (4) Quapropler merito
biles. Quod si servi sint charitatis partici- Tertullianus redarguit Marcionem , Deum
pes, diligent quoque dominos ,
quia chari- supremum Dominum coiifitentem , et ti-

las ,
qu.e est donum Spiritus Sancti , diligit menilum negantem : Stu/te, quem Doiuinum
alium propter Deum. Domini quoque disco- appellas, negas titncndum ; cum hoc nomcn
]i a servis sunt diligendi sen>i , subditi es- poteslaiis sit, ctiam timcuda'. (5) Et quia pa-
:

tote in ornni ti/nore dominis , non tantum tiesfaniilius sunt participes Domini Dei , do-
bonis et modestis , scd etiam disco/is. (1) mestici debent eos titnere , venerari Non :

Non tantum domini boni, id est , acqui , enim timebitur, nisi jusia et ordinaria dorni-
|
robi, benigni , clemenles, sed etiam disco- natio (6), qualis est illa quam domini hnbent
li id est , fastidiosi , obliqui , asperi, moro- in servos. Quos sic horlatur Apostolus
, :

si , difficiles , severi , saevi , diligendi sunt Serpi, obcdite dominis camalibus, cum linw-

]
ropter conscientiam , ut servi agant jttxta re et tremore. (7) Dominos carnales vocat ,
fnlcm et disciplinam christianam, quae tlocet id est , temporales , quos spiritalibus oppo-
et praecipit etiam inimicorum dilectionem nit; mmpe Pastoribus , qui in anirr.as ha- :

atnicos enim di/igere oinnium cst , inimicos bent dominium: hos autem dominos lempo-
autcrn, so/orum Christianorum. (2) rales vultaservis honorandos cum limore et
Spiritus Sanctus principalis Dominus (3) tiemore qui servorum decet condilionem :

vocilatur a Gregorio Nazianzeuo Spiritus ad quod eos hortatur Peli us : Seivi, subditi :

Sanctus proprio charactere amor, principalis estote in cmni tirnore dominis ; in omni ti-
dicitur dominus, ut homines qui sunt parti- more , id est, tolo , pleno, perfeclo timore,
cipes auctoritatis illius supremi doroiui, sint qtii includit amorexn omni timoie, id est , ;

etiam participes amoris ; quo diligant subdi- multiplici timore pcenas , ne ab heris si ino-
tos, nec eos nimis aspere traclent domino- hedientes sint , puniantur ; culpae, ne Deunt:

rum namque severitas , etsi a charitate oria- per inobedientiam offendanl scandali , ne ;

tur , non videtur tamen subditis a charitate sua inobedientia provoccnt heros ad odium
procedere , quomodo D. Anselmus expeudit fidei. Vel vull servos servire dominis ob ti-
istud Paulinum : « Quid vultis ? in virga ve- morem Christi supremi Judicis , qui ab eis
niam ad vos , an in chaiitateet spiritu man- exiget rationem an dominis cum timore re-
suetudinis ? » (4) In virga correctionis ubi etsi verentiam pr.xstiterint , quomodo aliorsum
sit , non tamcn videtur esse charitas ; sese explicat Apostolus Servi, obcdite per :

quod si servi dominos eliam discolos abs- ovinia dominis carna/ibus , non ad oculum
que charitate in illo.'~. saevienles tenentur di- servientes , quasi hominibus p/acentcs , sed
ligere, quanto magis dominos benignos qui in siinjilicitate cordis limentes Deurn. (8)Ser-
cos nonnisi ex charitate arguunt et coni- vi qui limore dominos non honorant, non
gnnl. Servus qui diligentem et benefacien- timent Dcum , neque in simplicilate cordis
tem dominum non diligit , in dominuni non ambubnt , sed Dco sunt contumaces Ne- :

modo contumax sed etiatn ingratus appa- que eniru timorem a/ia res quan/ conturnacia
,

rel (5) , debitum non ei reddens honorem , subvertit (9) ; qui autem serviunt in simpli-
amorem , timorem. cilate cordis, Deum timent, dominos venc-
3. Famuli reverentiae praestanl debitum, raptur, eisque proestant obsequium.
timenics dominutn sci/icet. (6) Belle decan- II. PARS.Cum oblatio obsequii in vo/un-
tanl Poetae « Primus in ore deos fecit ti-
:
tate (10) potissimum consistat , obsequens
mor. » Ex Clemente Romano (7) Deus di-
Tert. L. dc Ta-n. 7.
(1) —
(2) Psal. 33. (3) Ptal. 2. —
(1) 1. 1'ctr. 2. — (2)Tcit. L. ad Scap. 1. (3) Orat. — — Mi lacb, 1.
(\) —
(5) Tert. L. 1. adv. Marc. 27. (6) —
i„ IVnUc — (4) 1. Cor. /(. —
(S) Tert. L. dc l\rn. 5. Tcit. Ibid. — (7) Ephea. G.
—
(fi) Coloss 5. (y) Tert. -
1
Tu-t l>. de Pan. 2. — (7) I p'u$t. I. L. dc PffO. 5. —(10) Tcrl. L. dc Oial. 9.
, f> 4 LEX JUSTITLfc. — COINCIO VI.
debet esse viriute praeditus , ut de imperan- subminislrat , omnibus fulem bonam ostcn-
tis defeclibus proficiat nam dominus im- : dentes (i) ; quia fules cbristiana bumibta-
1>erans potest esse vel superbus , vel tur- tem et tlocet et prarcipit. Itlcirco belle Ter-
julentus , vel scelerosus. Si superbus im- , tullianus de humilitate fulei loquitur ,
quia
perat arroganter in obsequentis eontume- fides atl bumilitatem erutlit , et bumilitas
liam ; si turbulenlus , jubet violenter in verilatem ostendit. 3. Ex respectuDei,
fidei
servi jacturam ; si scelerosus, praecipit irra- quem domini repra?sentant , quique in illis
tionabililer in Dei offensam. Quia vero arti- et cum illis prsecipit : idcirco Apostolus de-
pcium promerendi obscquium est , obsequii siderat dominis obsequantur sicut
ut servi
vero disciplina , morigera subjectio est. (i) Clnisto , ut voluntatem Dei fa-
sicut Deo ,

Ut famulus obsequendo mereatur debet tot , ciant, ut Deo placeant Servi, obedite domi- :

coruscare viitutibus , quot scelerosus tlomi- nis in simplicitate cordis vestri , sicut C/iris-
nus dedecoiatur viliis ; et ut ejus obedien- to : non ad oculum servientes
,
quasi homini-
tia sitmorigera, debet obtemperare, i.Hu- bus placentes, sedut servi Christi , facientes
militer; 2. Patienter ; 3. Rationabiliter. voluntatem Deiex animo ; cum bona volun-
Necessitas liumililatis (2) , qua servi suis iate servientes sicut Domino, et non homini-
doiuinis et bumiliter debent obsequi , ex bus. (2) Servus domino in simplicitate cor-
mulliplici capite censetur 1 Exservili con- : . tlis et cum bona voluntate obtemperans ,

ditione, cui mancipantur Apostolo nam- : Deo obsequilur cujus dominus. 4- vices gerit
que teste, oportet seivos dominis suis subdi- Ex intuitu mercetlis nam bonorum Deus :

tos esse. (3) Inde D. Auguslinus Apostolum acceptator ctiam rcmuncrator est (3) unde :

expendens , servos alloquitur Quicunque : subjungit Apostolus Scientes quoniam :

dominos carnales habetis , quicunquc seivitii unusquisque quodcunque receperit bonum ,

conditionem debetis , obedite dominis ves- hoc recipiet a Domino , sive servus , sive
tris, ctdiligete ex toto corde non ad oculum , liber. Apostolo arridens D. Augustinus sic ,

scrvientes scd ministerium ex amore ja-

, alloquitur famulos Bene servite proptcr :

cientcs : quia et illos Dcus constituit ut Denm quia dc bono servitio mercedem ha-
,

vobis dominarentur , et vos ut serviulis. (4) bebitis : si boui fueritis meliores estis domi- ,

Refert Apostoli verba (5) , redarguenlis il- nis vestris : quia apud Dominum ani/na
los qui atl libertatem cbristianam vocatos uniuscujusque non est in nobilitate discer-
existimabant per Cbristianismum exiini a nciida, sed opere ;nec genere, sedactionc. (4)
vinculo servitutis. Hos redarguit Paulus , Magna domesticorum consolatio, qui humi-
docens dominis, licet Gentilibus, obsequen- probe vacantes Deo, ob-
liationis officiis (5)
dum esse. Contra praefatum errorem ita san- temperant , Deo placent, Dei adimplent vo-
cit Concilium Gangrense : Si quis scrvum luntatem aeternamque sibi comparant mer-
,

divini cultus, aut aliquo religionis pnvtexlu, cedem in ccelis.

doceat conlemuere et rcccdere a dominum , Famulis et ancillis exposila necessitate
servitute , 11011 autem
bona voluntale et in ,
omnis humilitatis. (6) Denotandi sunt qui
omni honore servire dominis suis anatlicma ,
bumiliter non obtemperant. 1. Qui domino-
sit! (6) Et licel Apostolus loquatur de servis rmn mandata in re parvimomenti despiciunt,
Gentilium id est mancipiis , qui cum
, ,
quos ab bac culpa immunes vult rex Tbeo-
dominis , vel sine dotninis convertebantur doricus apud Cassiodorum Cavete itaque :

ad Cbrislum allamen obedientia decet

, ue culpis quamvis parva pirebeatnr occasio ;
etiam servos mercenarios nimirum famu- ,
scientes periculum gravissimum jore si stu- ,

los et ancillas sed in omnibus eadem con-

, deatis vel leviter injusta committere : in
ditione subjicitur. (7) 2. Ex disciplina cbris- qualitate est , quantitate peccatum
non in :

tiana quam profitentur siquidem subjectio et quidcm : : mcnsuram non quwrit injuria
ct obsequium congruit professoribus humili- imperium si inparvo contemnitur in omni ,

tatis ex prwscriptis Dei. (8) Ut enim docet violalur. (j) In rebus etiatn minutis obse-
D. Augustinus llumilitas est maxima dis- quendum est
: nec leve putandum quorl , ,

ciplina christiana. (y) Quod intendit etiatn contra domini mandatuin comrnittitur 2. ;

Aposlolus nain postquam docuit servos Qui dominoruin iniperia ad suani volunta-
:

dominis suis subditos esse, bujus rationem tem interpretantur, suaque interpretatione
ab eorum observatione sese excusant et dis-

(1) Tnt. L. d>: Pat. 4. — (2) Tcrt. L. de Vel. Virg. 9.

— (5) Ad Til. 2. — (',) Srrm.7. i!<; Tcmp. — (5) Ephes. (i) Ad Tim. 2. — E|.hrs. G. — (3) Tert. L. de
<>. — (6) Can. 5. — (-) 'JYrt. L. de Vel. V iig. () .
— Pan. 2. — (j) Serm.
(2)
7. de Temp. (5) Trrt— L. d«-

(8)Terl. L. 2. deCult. ri-m. 3. — (9) In Lxpos. Ep. Ar>. 48. — (6) Tcrt. L. arfv. Prax. a5 j) L. a.
ad Calat. c. 2. Var. Ep. 12.
 LEX JUSTITLE, -- CONCIO VI. i65
pensant : de quibus loquitur Moraiis Philo- pa-
laphizali sujfcrtis P scd si benejacientes
soplius Volunl homines ita pi ceceptum esse
: hacest gratia apud Deuin:
tientcr sustinelis ,
ut vivunt non ita vivere ut pra'ceptum est.
, in hoc enim vocati estis. (i) His verbis Pe-
(T 2. Qui adversus dominos murmurant, et
1
trus docel obedientiam sese extendere ad pa-
de eorum conquerunlur praeceptis. Servos tientiam, eamque complecti etenim perfec- :

non contradiccntes (2) desiderat Apostolus ,

tio obedientia' pntientia est , si patiatur
seu, ut legit D. Ambrosius non responsorcs, , bumililer superiorum asperitates, repreben-
qui scilicet moniti reprebensi aut jussi ali-
, siones, jurgia , minas , verbera. Ad humilem
quid facere, non obloquantur, non respon- illam patientinm multimoda ratione stimu-
deant,nonobmurmurent. Multi tamen nolunt lat 1 Quia Iiac est gratia , id est , bic est
: .

cedereettacere,sed ultimnmcontendunthabe- illustris divinaj gratiae effectus ; vel hoc est

re verbum ; quos confundil Basilius Seleucus valde Deo gratum ; vel est gratia seu favor ,

exemplo maris , quod increpatum a Cbristo a Deo specialiter collatus ; vel haec est grn-
obmuluit. Magna excitata tempeslate, flante tia , gloriae et beatitudinis ferax ;
paljentia.
vento, elatis fluctibus, ita ut impleretur navis enim bumilisque obtdientia ,
est bumililas,
dormiente a discipulis excitato Domino , sunt duoe alae quibus evolatur in coelum. Vel
« exsurgens comminatus est vento, el dixit haec est gralia , id esl gloria Cbrisliani, pa- ,

niari Tace obmutesce et cessavit ventus,

: , : tienter tolerare injurias injuste illatas , ideo-
el facta est tranquillilas magna. » (3) JAecte que Christianus,etiamdamnatus,gratias ogit.
mari jubet Chrislus ut taceat et obmutescat, (2) 2. Quia ad hoc vocati sunt, in hoc enim
silentionamquesuuin demonstratobsequium, vocati cstis : famulorum enim conditio est
et increpalionem absque ulla excusatione , exercilatio continua patientise. Exercendae
submisse recipit. Duae potentissimae causae namque patientiae prabent occasionem do-
mare cogunt ut piocellam coerceat , suos- mini et dominae, filii et filiae , alii conservi ,

que fluctus sistat increpatio scilicet , et cuncti denique domestici. 3. Cbristi propo-
:

pt\! ceptio : increpatio quidem, de qua sic fa- nit expmplum qui formam servi assumens ,

tur Basilius Seleucus Tiansjeit increpatio- passus est pro nobis vobis relinquens exem-
: ,

nem in mare , dicens : Tace , obmutesce , plum , ut sequamini vestigia ejus (3); sed ut
voce csto contentum, ne Jlagellorum expectes legit Tertullianus , ut adsequamini vesiigia
cxperientiam. (4) At mare ob praeceptionem ejus. Nihil est validius exemplo, et exemplo
tuagis quam ob increpalionen» procellam se- Christi. Verum si famuli nolunt imitari
(lavit nam, ut prosequitur praefatus Pater , Christum Deum hominem imitentur saltem
:
,

aquaium ingenium inci epationem horruit,et puros homines qui servorum agentes per- ,

vocis terrore stabat , el Jluctuum suorum sonam , miram ostentarunt patientiam. Cas-
cervicem curvabat. Discant a mari famuli tu- sianus (4) celebrat obedientiam et patientiam
multuantes coercere clamores, ad domino- cujusdam Religiosi , qui in Conventu Fra-
ruttl imperium obmutescant , curvent humi- trum publice ab Abbate Paulo palma per-
liter cervicem sub voce imperantis et incre- cus.^us ila ut sonitus longius etiam consi- ,

pationem recipiant patienter. dtntium auribus resultaret ; nullum dedit

2. Palientia famulis necessaria est ut hu- signum commotionis, multo minus murmu-
militer obsequantur et pacate ferant domi- ris sed os habens taciturnitatis honore sig-
, ,

norum acerbitates Quis en.im humilis nisi natum (5) ; eamdem vultus modestiam et
:

patiens P quia nemo subjicerc scse potest , tranquillitatem ostendit , ita ut ne colorem
sine prima patientia subjectionis ipsius. (5) quidem vel in minimo mutaret Gregorius :

Multi namque sunt patresfamilias rudes , Magnus (6) quemdam nomine non re Liber-
agrestes inurbani barbari, severi , quos tinum commendat , qui ab Abbate suo irato
, ,

famuli debent tolerare patienter, ait D. Au- scabello impacto in faciem, cum illam tu-
gustinus , propter spem aeternae felicitatis. mentem et lividam gereret , dicebat id esse
Ita et a servis domini sunt fcrendi , ut ct sitb suae culpae , non Abbatis saevitiae , et ita
exercitatione tolerantice sustineantur tempo- humilitas discipuli magistra facta est ma-
ralia, et sperentur wterna. (6) Princeps Apos- gistri. Non miuorilaude est digna obedientia
tolorum servos ad hanc patientiam stimulat. et patientia Sancti Joannis Damasceni , qui
Ha?c cst cnim gralia , si propter Dei cons- ob carmcn a se composilum ejectus a suo se-
cientiam suslinet quis tristilias paticns injus- niore , jussusque cloacas et latrinas purgare,
te : quce enim estgloria, si peccantes ct co- hilariter id prsestitit. Omillo plura alia ejus-

(1) Sonec. in Proverb. —(2) Atl Tit. 2. — Marc. (1) 1. Pct. 2. —(2) Tort. Apol. 4G. —
(7>) Tert. Scorp.

4- — (4) Basil. Seleo. Orat. 22.— (5) Tert. L.

(3)
dc Pat. is. — (4) Collat. 19. c. 1. —
(5) Tcrt. L. de Pat. i5.
—
11. — (6) L. de Vera Inoc. c. 34- (6) L. 1. Uialog. *.

7*
io6 LEX JUSTITLE. — COINCIO VI.
inodi excmplacomprobatur , Deo ? (i) Neque fidcs
, quibus neque , ratio k! per-
quod patientia servutn domino commendat. mittit.
(l) Imo et Deo , clum obsequitur domino lnde colligendum est quam rationabilitpr
j
atienter et rationabiliter. debeant famuli obsequi dominis et ancillae
,

3. Cbristianosimperatoribus etiam ethni- in illis quae non sunt contrana divinis manda-
t-is subditos vult Tertullianus sed intra li- : tis. Ca^teritm quid facient servi z>el liberijde-

mites disciplinai quonsque ab idololatria ,

sepnrannir. (2) Ratio est evidens , quiaquan-
do tluo superiores contrarium praecipiunt ,
tunc obsequendum est ei qui majori pollet
auetoritate. Regessunt superiores ; Deus est
superior , non solum subditorum regum, sed
<tiam ipsorum regum unde si reges contra
Deum aliquid proecipiant,
parabuntur (3):
praeponendum est pra*re| to regio et ut ait
Ies?itemojficiales,dominisadharentes?Hu-
jus regulce metiiores etiam magistratibus et
potestutibus ojjieium possumusreddere seeun-
dum Patriarchas et catercs majores, quiregi-
bus idololatris usque cd finem idololatria? ap-
paruerunt. (2) Eene usque ad idololatriam:
, nam ubi reges idololatiae voluerunt eos ad
cum Dco noneom- idololalrinm compellere,illis nullatenusobse-
divinum Dsnnqne mandatum cuti sunt. Idipsi:m agant domestici eiga suos
: doniinos bumiliter obsequantur in omnibus
:

princeps Apostolorum obedire oportct Deo , quoe nonsuntcontraDeum; aldum pra cipiunt
magis quam homimbus. (4) Reddenda sunt peccatum, bomicidium, falsitatein , latroci-
quidem Caesari quoe sunt Caesaris, reddenda nium , impudicitiam recusent obsequium , :

sunt etiam Deo quae sunt Dei cujus impe- , surdiad bomines, Deo praebeantauditum; ete-
rio ipsi quoque subduntur reges. Tu cum nim legis injusta honornullus e\?£.(3)Nec au-
audis reddenda esse Ca?sari qua sua sunt , j
diendi sunt iamuli et famulae qui dum de malo
iila solum dici non dubita qna' pietati acre- ,
arguuntur , seseexcusare praesumunt diccn- ,

ligioni nihil ofjtciunt ; nam quod Jidei aut tes Dominus praecepit
: nam et dominus ;

virtuti obest non Casaris sed diaboli tii-

, , damnabitur eo quod crimen manda\erit,
butum ac vecligal est. (5) Obsequcndum servus quoque eo quod ad domini imperium
quidem estregi, ut in superioribus diximus scclus commiserit. Unde vull Petrus ut ser-
cum Tertulliano, cum suis rebus insistit ,
vi obediant, non contia conseit ntiam , sed
cum divinis honoribus longe est. (6) At cum proptcr conscieniiam Qui ad conscienliam .

divinos sibiarrogat bonores, cum religionem respiciunt, doininis piaebent fidele servitium.
destruere nititur , cum a fide avocare con- servitium reddit do- ttj PARS. Fidele
tendit, cum contra Dei legem aliquid prae- Quem sic bortatur D. mi;w Jamn/us. (4)
cipit, tunc dicendum est cum Juda Macba- quisquis lemporaliter Augustinus « Audi :
,

baeo Aon obedio pra-cepto regis , sed pra>-

:
servus es et quisquis teneris jure domina- ,

cepto legis. (7) Rationabile enim debet esse tionis adstrictus quisquis conditione quali-
;

obsequium , Deo potius quam bomini ob- bet obnoxius es esto servus , esto et liber. ,

tempcrans , dum sibi contraria praecipiunt. j£ sto servus bumiliter obediendo esto iiber ;

Hujus sapientis et rationabilis obsequii du- fideliter scrviendo ; esto servus domini tui
,
plex exemplum l^fert TertulHamis /Vry^cr- et noli esse servus peccati. Cum servieiis :

ca enim et illud ejcempluin trium jratrum bomini Deum fuleliter cogila Dei praecep-
, ,

pracucuirit.quialiasobsequentes ergaregem ta con serva Dei volunlati semper obtemp.e- ,

Aabuchodonosor, honorcmimaginisejuscons- ra> aDeomercedem bene servientis exspecia :

tantissimc rcspucrunt,probantes idololalriam custocli fulem , fuge fraudem. Cognosce te

csse quicqttid humani honoris modum ad j)eo redditurum rationem de omni opere
instar divitta* sublimitatis extollit. Sic et tuo non te fac at pigritia contemplorem , .
j

Danicl catera Dario subnixus , tandiu Juit non segnitia negligentem ; ita 6et ut dum
inojfcio qttandiu a periculo disciplince va- l, onam exbibes servitutem , a Deo- recipas
,

caret Aam id ite subiret uon magis leoncs

p er petuam liberlatcm. » (5) Optima pnebet
,

regios timitit quam illi rcgios ignes. (8) famulis D. Augustinus docunu nta ut fidele
, ,

Kadem constantia cuncti Marryres pro fide , pnestent servilium. Qualis cbbcal esse ser-
;ro religione, pro tuenda divina majestale vus denotat vetus illnd niblt ma quo pin- t
,

et auctoiitate, innumeia passi sunt toru.en-

gj tur pileatus rubio pilco cleganti interula ,

ta. Quid enim ? qttod jubet homo prohibet ve stitus aures babens asininas , cervinos
,

Deus ct ego audiam hominem sttrdus

; ,
p e des dexteram tcnens ereclam et in pal-
,

.„ „ n.am explicr.tam. Tileus si"nificat libero et

(i)Tert. L. de Pat. i5.
, ,
(2)
_ — k
Tert. L. de Idol. i5. * &
— (5) Te.t. Scorp. 14. (4) Act. — 4. — (5) 0. Chrywst. (1) D. Bcrn. T\>. 7. — (j) Teit. L. de Idol. 17. —
Hijro. 17. —
{(j; Tcrt. Scorp. -4. — -) \.. 2. Hacbab. 7. (5j Ti 11. I . 1. .i<i N*t. C. — (4;Tm. L. 1. adv. Marc.
- '.'•
'Jeii. L. <'e Idol. i5. i3. — (5) Serm. 3. de Dedic. l.ctlis.
 LEX JOSTiTLE. — CONCiO VI. 107
libe:;»li eum debere esse ingenio ; interula lesacrepit bomo
ad pulsus lirigtue , lcmpe-
desigr.at eum assidue operi et labori inteu- randos piopulet vtl quaj audivit, vel
(1) , fte

tum esse ; auriculae asininae innuunt eurn qtiae sub secreto commissa sunt. Nec
sibi

miilta etiam dura patienter audire ;

cervini jamulis licet consilia nosse dominorum. (2)
nedes notaut , ejus in exsequendis mandatis Quod si interdum domini famulosconsulunt,
ct leritatem dextera erecta index
;
est fideli- eisque cordis pandunt abscondita , nou de -

tatis in tractandis heri rebus et negotiis ; fi- })ent ea divulg;.re sed in silentio tenere ,
,

delitas autem est prajcipua dos famulorum cum debeatur. (3) Mulii ta-
eis silentii fides

et ancillarum , contra quam peccant tribus men domestici lingua? pulsus non temperant,
potissimum modis: i. Negligentia et otio ; sed sunt loquaces (4) ut fatur Tei tullianus, ,

•i. Loquacitate et muliiloquio ; 3. Fraude et Evatn imitantesquae cum diabolo colloquium

latrocinio. Seivi ut probe vestruni agatis ne- iniens , apud Adam nondum ntarilum , non-
gotium, abjieite negligentinm et otium, lo- dum aures sibi debentem , impatiens etiarn
. quacitatem et multiloquiurn fraudem et , taeendi est? ac traducem illum ejus quod a
latrocinium, et servite, i. Diligenter ; 2. Si- malo hauserat, facil. (5) Quot ma!a patitur
leuter ; 3. Fideliter. bumana natura ex illa tacendi impatienlia ,
Famulis et ancillis tanta obscquii di/i-
1. ex colloquio quam babuit Eva cum diabolo.
gcntia opus est quanta sunt (1) qua? a do- ,
Plures sunt bac oetate famuli et ancillae im-
i.iinis recipiunt. Duo praesertim accipiunt a palienles tacendi , el per loquacitatem (6)
dominis suis , nimirum nulritionem , qua multa causant mala : 1. Jurgia inter domes-

eorum conservatur vita , el mercedis retri- ticos seniinantes ; 2. Quid agant famuli et
butionem idcirco diligenter tenentur ope-
: ancillaj , filii et filiae domino referenles ; 3.
rari , ut duo eliam praestent dominis quibus Viri infidelitatem uxori , et vice versa uxoris
compensent ea quao ab eis accipiunt, nempe foeda viro detegentes, qua- prodita interini
bonorum conservationem et accretionem. etiam humanam animadversioncm provocu-
iEquissimum sane est ut domesticus cujus btint.
(7) ;
4- Secrela domus exterius propa-
vita conservatur, dispendio bouorum domi- lantes et bostibus manifestantes , qtii ex bac
ni et in ipsa adhuc doino domini
, de ipsius , nolitia caplant occasionem nocendi. De ejtis-
adkuc horreis vivens (2), diligenter invigi- modi proditoribus mtrito conqueruntur do-
lel et laboret ad conservationein bouoruin tnini : A
nullis magis prodimur (8) quom a
ejus ; neque minus est juslitia? consenta- famulis et ancillis nostris. Etenim domesll-
neum , ut pro mercede quain a domino ,
corum curiositas furala est per rimulas ea
suscipit facultates ejtis sludeat accrescere.
, qua? fiebant et dicebantur , eaque prorlidit
Quarn porro ineptum , quain iniquum , pre- tum inimicis , ut eis placerent ; lum amicis ,

tiurn non exhibere, ad inercedem manuiu ut eos de amicis inimicos efficerent. Quo
anittere ? (3) Mulli tamen sunt servi nj- nibil iniquius : nam si commissurn sibi se-
qiiatn negligentes, desidiosi , qui de bonis
, cretum nemo absque infrdelitate et proditio-
domini et enutriti et remunerati , ea nou ne potest propalare : Quanto inagis siatro-
(onservant , sed dissipant, minuunt, non in- citas tanta sit ,
qttce justitia indignationis
(rementant. Hos domino nequam (4) vocitat omncm familiaritatis Jidem rumpit ? (9) Do-
Tertullianus quos condemnat Jacobi dili-
: meslici, nolite lautam commitlere vestia lo-
genlia , ut ipse Laban socero exprobrat : quacitate atrocitatem , sed servite fideliter.
Die noctuquc asstu urcbar ct gelu fugicbat- ,
de fide
3. Si (10), comparem quam domi-
que soinnus ab octdis ineis (5) suaque dili- : nis servarunt domestici, ad manum est La-
gentia et vigilantia non solum doinini con- caena qtiaedam, quae, utrefert Plularcbus, in-
servavit facultates , sed eas mirum in mo- terrogata quid sciret , respondit fidelem
dum incrementavit , ut ipsemet testatur esse. Fidelitalis illustre habemus exempluni
Jacob. Tu nosti quomodo servierim tibi , et in Sancto Panlino Nohtno Fpiscopo ,
qui
(jiinnta in rnanibus meis fuerit possessio tua: pro filio vidua? redimendo semetipsum in
modicum habuisti antequam venirem ad te ,
servitutem Vandalis tiadidit , suaque fideli-
ct rutric dives efjectus es. (C) Jacobi exem- tate, diligentia , mansuetudine , prudentia ,
pltun ituilantur servi boni , servientes dili- sanctilate , tatn sibi quam cunctis suis civi-
genter et sileuler. bus liberlatem impetravit. Nec minor fuit
2. Sequitur jam silentii ojftcium. (7) Den- Malchi fidelitas quam D. Hieioii)'mus suis
(1) Tcrt. L. de Res. 6t.— (2) Tert. L. 5. adv. Maic.
Tert. L. de Pat. 4.
'1) (2) Tcit. L. 1. a<!v. —
Marc. 6. _ Tert. Ajiol. 7.
(:.) —
(4) Tert. L. 1. ad Uxor. 8.
a">. - (5) Teit. L. de l'«en. 6. (4) Tcrt. L. 1. ad.v.
— — (.".) Tcrl. L. de Pat. 5. —
(6) Tert. L. 1. ad Uxor. 8.
Marc. 20. —
(5) (ien. 3i. (6) Ucn. 3o. —
(7) Tert. — — (7) Teit. Apol. 7. —(8)
Teri. Ibid. (9) Tert. L. —
L. adv. Yalent. 1. de Idol. 17. —
(to) Tert. Apol. 46'.
I0 g LLX JIjSTITIjE — CONCIO VI.
seriptis commeiulat. Taeeo fidelitatem qua pravae voluntatis et intentionis graviter
illius

Joseph servivit domino ut domesticos ad ,Dum peccant. 4- in reddenda ralione fallunt

similem adducam virtutem ad quam eos et decipiunt dominos vel negantes minus
, ,

stimulat Apostolus (i) , tum ut faciant Dei ab ipsis accepisse quam de facto acceperint ,

volunlatem tum ut lidelitatis suae recipiant vel asseverantes in emendis rebus ad victuni
;

a Deo mercedem ; tum quia decet ut servi et ad vestitum destinatis plus insumpsisse ,

Christi sint fidelestum quia non debent quam reipsa insumpserint et utique erga
; ;

dominorum vereri oculos sed Dei con- hominem admissa jraus, maximi criminis ,

spectum cui nihilc/ausum est : intercst enim nomen est. (i) Quod si ut subjungit Ter-
, ,

animis nostris cogitationibus mediis inttr- tullianus fraus mortem ajfert, quanto stu-
, ,

'venit. (2) debet abstinere domesticus, dio a fraude

Multimode autem contra fidelitatem pec- quanta fidelitate tenetur doiwino servire? Ju-
cant domestici, 1. Dum sua incuria et ne- bentur servi Christiatii et boni fideles domi-
gligentia bona illis commissa corrumpuntur, nis suis temporalibus cequanimiter fideliter-
ut v. g. frumentum , vinum ; aut amit- queservire. (2) A fidelitate quam a domesticis
tuntur , ut supellectilia ; aut furantur ; exigunt domini, sumit ansam D. Augusti-
quando id sua culpa accidit, peccant nam, nus ad hortandos dominos ut Deo fideliter :

custodia; officium , conscientice ojficium est, serviant : Placet tibihomo servus tuus fide-
(3) tenenturque ad restitutionem quemad- lis,et tu non vis : esse Deo tuo fidelis : qui
modum mercedemsibi debent solveredomi- habes servum, attende quia habes Dominu/n;
ni , ita dominorum bona fideliter custodire servum tuum potuisti comparare , non crea-
domestici. Ad instar Jacobi, qui ex suis bonis re : Dominus tuus verbo creavitte, et san-
Labani compensabat damnum Nec captum a guine suo redemit te : si viluisti tibi , reco-
:

bestia ostcndi tibi , ego damnum omne rcd- le preiium tuum ; si oblitus es , lege Evan-
debam ; quidquid furto peribat a me exige- gelium instrumentum tuum! Fidem amas in
,

bas. (4) 2. Dum dominorum dissipant bona, servo tuo , et Dominus non quceret eam in
vel in conviviis laute epulando ; vel resmagni suo ? Redde quod exigis ; quod tibi gaudes
momenti absque eorum voluntate largiendo; reddi ab inferiore , redde superiori. Amas
5. Dum furantur, vel alios furari permit- servum qui fideliter custodit aurum tuum :
tunt servos etenim desiderat Apostolus non noli contemnere Dominum qui misericorditer
:

fraudantes (5) D. Hieronymus legit , non custodit cor tuuin : omnes habent oculos ad
:

furanles , Vatablus vero , non intervertentes : laudandam fidem , sed quando illam exigunt
seu decerpentes aliquid furtim cum totum reddi sibi : quando autem exigit.ur claudunt
non audeant tollere ; singulis namque die- oculos , nolentes eam videre quam pulchra
bus tollunt assem et licet quodlibet latro- sit. (3) Christiane, qui a servo exigis fidelita-
,

cinium seorsim sumptum non sit mortale , tem, esto Deo fidelis; servi illi in sinceritate
ob materiae parvitatem; quia tatnen ab initio cordis tui , et ab eo aeternam accipies retri-
intendunt furta illa multiplicare , ratione butionem.

(1) Ephes. 6. — (2) Sen. Ep. 8. — (5) Tert. L. adv. (1) Tert. L. de Idol. 1. — (2) D. Aug. L. de Caterh.
Valent. 1. — (4) Gen. 3i. (5) Ad — Tit. 2. Rud. 21. — (5) Serm. 5o. de Communib.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO I. 109

LINGUA SCELEROSA
SCHOLTUM.

Sex Ungu(E scelerosm considerandi sunt defeclus : 1. Garrulitas seu multiloquium ;

1. Scumlitas seu turpiloquium ; 5. Dctractio seu maliloquium ; L\. Impre-
catio seu maledictum ; 5. Falsitas seu mendacium ; 6. Blasphemia seu vanum
juramentum.

CONCIO PRIMA. frustra lingua in udo est , nisi quia facile la-
bitur^i)'. in , 1 . Multiloquium ; 2. Vanilo-
Belle Tertullianus Atlienas nuncupat lin- quium 3. Stultiloquium.
;
guatarn civitatem (1), el hoc duplici potissi- Belle cicadas Jtheniensium vocitat
(2)
mumdecausa, tum quia constat homines Tertullianus ut enim cicadae conlinuo can-
:

fuisse Alhenis dicendi acutissirnos, ubi penes tant, et sui cantus asperitate verberant au-
Colytumpueri mense citius eloquuntur, prceco- res , sic garruli mulliloquio et loquacitate
ce lingua (2); tuin quia Athenienses multum feriunt auditum : neque loquaces et garruli
erant loquaces ;
quos ideo facundice caupo- sunt semper immunes a peccato. Nam ut
nes(3) appellat. Neque soli Athenienses sunt faiur Ecclesiasticus , qui rnultis utitur ver-
loquaces[4)j seu garruli : nam,ut aitD. Aug. bis la?dit anima autem
anirnam suarn
, (3) :

solenl garruli vocari loquaces. (5) Ut autem nequaquam peccatum. Ex

laeditur nisi per
aliorsum docet S. Doctor , garruli proprie Sapiente etenim in multiloquio non deerit,

dicuntur qui vulgo verbosi appellantur : non
valentes, nec volentes tacere (6)
men garrulitas est ut plurimum
nosa 2. Exitiosa
; ;
I. PARS. Pungit Tertullianus Hermoge-
nem eo quod loqnacitatern jacundiam exis-
timet. (j) Quam
Hermogenis imitantur loquacitatem , nec
peccalum. (4) Quapropter Christianum hor-
: horum ta- tatur D. Ambrosius: Alliga sermonern tuurn
, 1. Crimi- ne luxuriet et multiloquio peccata sibi colli-
3. Injuriosa.
gat : sit restrictior, et ripis suis coerceatur ,
cito lutum colligit amnis exundans. (5) Gar-
rulitatem belle confert amni exundanti , qui
multi sunt hac aetate qui lutum colligensundas suas contaminat et in-
quinat sic garrulus et loquax facile labitur
:

advertunt quod loquacitas ignorantia? argu- in peccati lututn, quo verba squalent quia :

mentum est detractionis janua , scurrilitatis

, lingua loquendi prurigine velut torrens mag-
dux , mendacii opifex , 1'rigus cordis com- gno impetu sese diffluit , veris miscens falsa ,

puncti , inertiarn advocans somni pra?cur- , utilibus noxia, necessariis vana et otiosa.Et
sor, mentis evagatio , custodia? denique ex- utdicebat olim in suo lemmate Caroluster-
terminatio ? (8) Plures loquacitatis effectus tius Imperator, os garrulum intricat ornnia.
imo et defectus Climacus recenset : et licet (6) Ab illa loquendi prurigine Christianos
in cuncta illa vitia non semper labatur gar- dimovere nititur D. Ambrosius, ne cadant
rulus attamen difficile est ut quisquam
, in peccatum : « Nos autem claudamus os-
/ingua non labatur et peccet : qui lingria tium ne culpa intret, ne lapsus aliquis ser-
non peccavit, hic perfectus est vir: non enim monis exeat : intrat culpa , si lapsus exierit
Tcrt. L. de An. 3.
(1) —
(i) Tert. L. de An. 20. —
(3) Tert. L. de An. 3. —
(/,) Tert. L. 2. ad Uxor. 3. — (1) D. Aug. in Psal. 38. —
(2) Tert. L. de Vel. Viig.
t&) Serm. 6. in Psal. 118. —
(6) In Psal. 76. (7) Tert.
— 10. — (3) Cap. 20. —Prov. 10. (4) L. 1. Offic. 3. — (.'">)

L. adv. Ilermog. 1. —
(8)Climac. Grad. 1. — (G) Apud Reusncr. Synib. 3. Class. Sym. 6.
I IO LINGUA SCELEROSA. — CONCIO A .

ex. multiloquio , inquit , non effugies pecca- Et futurum pcrtimescit judictum

si non ,

tuni : exivit multiloquium ,

peccatum inlra- labatur in multiloquium et vaniloquium.
vil ,
quia iu multiloquio nequaquam qui in- Ilomo garrulus et impatiens taceadi (i)
2.
irat sermo imprudenler labitur;
trutinatur , est ut plurimum vaniloquus superbia enim :

licet ipsum ultra mensuram loqui, grande qua tumet, reddit eum loquacem inurba- ,

peccatum sit. » (i) num et contentiosum loquacem in con- :

Loquacitas interdum est peccalum morta- virsalione semper verba promentem , nec
,

le interdum veniale tanttim

,
mortale lum : alios loqui inur!>anum, rae-
permiltentem ;

propter contemptum ut dum quis ex statu , teros despicientem, sese lndesmenter lacli-

quem profitetur, tenetur ad silentium , in tantem ; contentiosum , cum vociieratione

hujus autem obligationis contemptum ver- , suos sermones propugnantem et alienos
bosus diffluit in mulliloquium tuin ob de- impugnantem. Etenim contentio est iinpug- ;

trimentum ut dum per loquacitatem Deus naiio veritatis cuni confuientia c/an/oris. fa)
,

blaspbematur honor proximi debonestatur. Quod si loquacitas est saltem peccatum ve-
luterdum est duntaxat peccatum veniale niale vaniloquium quoque est culpa ve- ,

ntenim ait D. Augustinus quaiido loquitur nialis , cum ex se sit gravius muhiloquio ,
:

quis plus quain oportet (ut est in multilo- nam , ut raliocinatur Alexander Alensis (3),
quiq), venialiler peccat. (2) Et hoc ut docet defectus finis major esl quam defectus mo-
Alexander Alensis ratione vel temeritatis, di in multiloquio autem est defectus mo-
, :

vel supei fluitatis , vel otiositatis : 1 . Ratione di , nempe loquacitatis ; in vaniloquio vero
temerilatis : temerarius in -verbo odibilis erit est defectus finis , nempe utilitalis ; deinde
(3); at Deo nihil est odibile nisi peccatum vaniloquium persaepe degenerat in stuhilo-
idcirco, Cbristiane, juxta Ecclesiastici consi- quium. Quemadinodum sapienti viro inces-
liurn, ne temere quid loquaris (4), id esl, ne sus modestior convenit , ita oratio pressa ,
indiscrete , inconsulle, impraeineditate lo- non audax (4) ; vocis namque fastus et ar-
quaris sed prius prsemedita, Deum ora, ut
,
rogantia, loquenlis denotat stultitiam. Ut
valeas dicere : Dominus dat ntihi linguam enim ait Sapiens : ln ore stulti virga super-
disciplina; , quando (lebeam projerre sermo- bicc. (5) Seu , ut habet hebraica lectio ,
nem. Ratione .superfluitatis ; nam ser-
(5) 2. sceptrum superbias lingua enini su- :

mo laciniosus , ct onerosus , et vqnus esi. [6) peibiae regiain praestat diguitatem et aucto-
Vauitas autem non est sine peccato et ob : ritatem.
banc causam , ut animadvertit D. Hie- 3. Qui vere esthumilis, concreto vuttu ,

rouymus, Cbri^tus Dorninus Pharisa?orum
superjluum latratum jurca ralionis obtun-
dit. (7) Ab hac sermonis superfluilate abs-
tinet vir prudens Qui moderatur labia sua
priidentissimus est (8) attente enim consi-
derat quid dicat , cui dicat, ubi dicat
suspenso supercilio (6) , voce modista con-
,
versatur , qni moderatur sermoncs suos
doctus et prudens est , et pretlosi spiritus vir
: eruditus. (y) Pro ly moderatur, lcgilurin He-
: broeo , prohibet , seu continet eloquia sua :
,
id est, liuguam retinet qui non est ver- :

qnando dicat , quanlum dicat , ne plus bosus,sed linguam silenlio consignat, pra - 1

vel minus dicat. Homo est prudens qui ditus est spiritu pretioso :seu, ut legit versio ,

moderatur operaliones ; prudentior qui tigurina nobili, quasi profunda sapientia, , ,

moderalur cogitationes prudentissimus et nobilis prudentia taciturnitate constent

; ,
:

qui locutioncs moderalur satis rarus est ad quod alludere videtur Cassiodorus aiens : :

qui linguce vitio careat. (9) 3. Ratione olio- Silentium est probabile quod sapientes pro-
sitatis siquidem de omni verbo otioso quod dit
, quod consilium nutrit (8) garrulitas , ;

loculi fuerint homines reddent rationem in est prudentiae macies , taciturnitas vero adeps
,

die judicii. (10) Verbum otiosum est illud consilii silentittm sapientes prodit, luqua- ,
:

ait Magnus Gregorius, quod « aut utilitate citas propalat stultos liugua in ore hominis :

reclitudinis , aut ratione justoe necessitatis posita est , ut sitmentis iuterpres : Quicl ve-
caret >, quod dicitur sine utilitate dicentis et litcor, lingua (estatur. (9) Siquidem voccs
audientis. Audiat qui verba otiosa et vani- inentis co^itationes et cordis affectiotns
loqua loquitur audiat el pavescat : audiat , manifestant. Labia imprudentium stulta
terrorem judicii, deore ipsius judicaturi. (1 1) narrabunt : vcrba autem prudentium statcra

- ,,<, MemL. .. - Bccle». Cap. d «o». - (3) 2 p. q .,G Memb. S. - M) Sea. EP

-
.

5.
(3)
-(r.) fert.
,. p. q.
L. adv. Mau, 39
(',)

-
9.
Te.U L.
^
fo-
- (5) Prov. ,4 .
- (0 )\en. L. adv V.lant ..
- - m
.
/,. (6)
dc Vel. V irg. 4- - (7) ln c. 7. Marc. - (k) Prov. .0. W *<>*> .7. (S) In Psal. 3& (0) U. kug. hrt I

— (9) D. Aug. L. 2. de Ord. 17. — (10) Ma.c. 12. - isal 3' -

(11) Pct. Dam.

 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO I. 1 1

ponderabuntur, in ore fatuorum cor illorum , turn ,

quia illacarnem
ani- intctjicit, hcec
in corde sapientium os illorum. (i) Pruden- mam. (i) i. ,
quia Lingua ignis
sicut mo- est
tes de corde suo proferunt eloquia , quae dicus ignis totam accendit silvaui, sic lingua
prius perlimam rationis transeunt quam per- donios, familias , civitates, provincias, reg-
veniantad linguam ; stulti vero impraemedita- na sufflammat , litibusque, dissidiis , ani-
ta effunduut verba , quae, ut ait Gellius , in madversionibus et bellis replet mundum.
oanulorum ore , non in pectore nascuntur. Quotidiana fornax lingua hutnana nostra
b
Diblia tigurina legit Ab ore siuliorum pen- :
(2) , coufluta in gehenna
igne tartareo in-
,

det cor eorum al in corde sapieutium os eo-

,* flammata , diabolo sufilante , ut ex ejuscol-
rutn sittim est. (2) Stulti quidquid habent in loquio cum Eva comprobatur. Corwenta sta-
corde, in ore garrule effutiunt , ideoque vi- tim illi mulier , non temere dixerim per
dentur non habere cor in pectore recondi- colloquium ipsum , ejus ajflata est spiritu ,
tum, sed in orerepositum , omnibusque ex- impatientia infecto. Quid P quod non susti-
positum. Syrus autem legit Os stulti ipsum : nuit sola coiwenta, sed apud ntaritum impa-
est cor ejus et os sapientis in corde suo ;
, tiens tacendi est , ac traducem illurn ejus
quia nihil loquitur nisi quod est in ratione quoda rnalo hauseratjacit. (3) Queniadmo-
trutinatum , in corde conceptum ; stultus dum aulem serpens tartareus suo colloquio
vero profert verba absque ulla consideratio- igne inferni primoe mulieris sufflammavit
ne unde nonnulli fatuum derivant a fando,
: linguam , sic et nunc linguas inficit , loxi-
quod fari gestiat , et quidvis effutiat, idcirco cat, flarnma gehennae accendit nec mirum ; :

pueri in quibus minus est cerebri , rationis nam halitus ejus prunas ardcre facit , et
et sapientioe, sunt linguatuli (3) , id. est , Jlamtna de ore ejus egreditur. (4) Subjungit
gartuli, loquaces ; viri vero sapientiores ma- Jacobus :Lingua universitas iniquitatis tum ,

gisque cordati, sunt pauciloqui. Quocirca quia totum universum , ex ccelo terra et ,

Gregorius Nazianzenus (4) Celusio ejus taci- inferno couflatum implet iuiquitale. Incoelo,
turnitatem arguentirespondit per tiitum iilud ut patet ex Lucifero ,
qui dixit : Sirnilis ero
cyguorumet hirundinum proverbium : Tunc Altissimo lingme veueno coelum im-
(5) , et
cantabunt cygni graculi tacuerint. , cum plevit seditione et apostasia; in inferno, ubi

Sane una cygni morientis vox gratior est damnati conlinuas blasphemias , maledic-
cunctis graculorum stridoribus. Cluisliane , tiones et imprecationes vibraut ; in terra ,
Nazianzeni imitare parviloquium , sint pauci nam impii posuerunt in ccelutn os suum , et
sertnones tui : in multis sernwnibus inve- lingua eorutn transivit in tcrra (6),obcon-
Metttr stultitia (5) ; nam, ut ait Sapiens, os tentiones , detractiones , jurgia , jurameii-
fatuorum ebullit stultitiam (6) ; et ut fatur ta ,
quae jugiter vomunt; turn quia est uui-
adhuc Ecclesiasticus academia iniquitatis. Quemadmodum
, labia insipientis pra?- versalis
cipilabunt eum : initium verborum ejus sttil- euim in academia docentur omnes artes et
litia, et novissimum oris illius error pessi- scientioe, siclingua omnia iuiquitatum genera
tnus stultus verba mulliplicat (7), garru- docet
, tum quia est mundus scu ornatus ;

lus in exordio in medio, et in fine sermonis iniquitatis

, ut enim meretrices pretiosis :

stultitiam denotat Honor et gloria in ser- ornantur veslibus (7) , sic multi sua garruli-
:

tnone sensati, lingua vero imprudentis sttb- tate scelera velant , excusant , exornant.
,

versio illius (8) ,

quia quantum sensatus Tum quia sicut mundus cunctarum rerum
existimatur, tantum garrulus depretiatur ab varietatem et universalitatem complectitur ,
hominibus ; et merito ,
quia loquacitas est ita lingua omnem iniquitatem parit et con-
scelerosa et injuriosa. tinet omnes enim iniquitates per linguam
:

II. PARS. Linguce venenum (9) ita est aut petficiuntur, aut persuadentur, aut de-
exitiosum, ut linguadicalur aB. Jacobo (10) fenduntur, aut excusanlur : Lingua est lena
plena veneno mortifero , ignis a gehenna ct conci/iatrix peccatorum. (8) Hanc imqui-
mflammatus, universitas iniquitatis. Plena tatis congeriemperlilteras alphabeti demons-
veneno mortifero , quia non solum multo- Irat Salmeron ex lingua etenim procedunt :

rum corpora occidit per odia , rixas et bella, adulatio , blasphemia , calumnia , detrac-
qua? suscitat sed adhuc loquacis animam :
tio > excusalio in peccatis , falsitas , gloria-
,

Lingtta plena veneno mortifero ulique tw- lio > h*resis , inisio , lamenlatio , menda-
,

centior est quam bestiarum atque serpen- ciura > »%'*> oliosa verba > perjunum ,
,

(1) Eccles. 21. — (a) L. 1. c. «5. — (3) Tert. L. (1) D. Aug. L. dc Nat. et Grat. c. i5. — (1) D. Aug.
». ad Nat 8. — (4) Epist. 1. ad Celus. — (5) Eccl< s. L. 10. ConlVs. 3j. — (3) Tert. L. de Fat. 5. — (4) Job.
5. — (6) Prov. i5. — Cap. 12. — (8) Eccles. 5. 4i. — (5) Isa. 14. —
Psal. 72.
(tS) — (7) Isid. Pel. L. 4«
— (9) Tcrt. L. de Pat, 6.
(7 )
— (10) Cap. 5. c. 10. — ^8) D. Basil. in Psal. 33.
 ii2 LLNGUA SGELEROSA. — CCLNCIO L
querimonia , rixa , susurratio, traditio, vi- rat : non enim potest rola quiescere a mur-
tuperatio, zelus amarus. Hanc linguae iniqnae niure sicut sunl rnulti fratres qui non ha-
,
,

dinumerationem ab Alexandro Alensi (i) bitanl in unum , nisi corpore. (1) Tum quia
mutuavit Pater Salmeron Doctor enim ir- : ccelum non patitur murmur. Regnum ccelo-
refragabilis viginti peccata liuguae dinume- rum nuUus murmurans accipit ; et nullus qui
rat ,
quibus omissis ,
quam sit exitiosa accipit murmurare potest. (2) Tum quia
,

loquacilas comprobant , 1. Murmuralores ;

persaepe murmur
dejertur (3) , et qui audie-
2. Delatores ; 3. Calumniatores. runt murmurationem vel adversus superio-
Olim christianus miles de manu impe-
1. rem , vel adversus alios factam illam refe- ,

ratoris reeusavit coronam floribus contex- runt. Tumultus murmurationum non abscon-
tain egregium illud facinus non approban-
: ditur. (4) Tum quia murmuralores vel ab
\.escon\m\\\lones, cce^e.vmxlsingulidesignare, hoininibus , vel a Deo puniuntur. De nulla
et ludere eminusinfrendere cominus (2) : , re magis Dominum offendisse populus Israe-
murmurare enim est mala voluntate aliquid lilicus dictus est , quam co/itra Deuin mur-
ore conlradicere, idcirco murmuratores vel murando (5) suique murmuris luit pcenas ;
:

aperte qua? ab aliis fiunt culpant, vel denti- nam « percussi sunt quatuordecim millia, et
bus frendent, vel mussilant, nec dubito quos- seplingenti perierunt ab exterminatore » (6),
dam Scripturas (3, proferre , praesertim , ut scilicet ab Angelo divinoe justiliae ministro.
superiorum dicta vel facta devenustent , Tum quia mui murationem probibet Aposto-
suaque murmurationc linguas suas diabolo lus Omnia facite sine murmurationibus -'
:

commodant, ad instar serpentis quia ser- : sine delationibus.

pens hominis subjectus crat arbitrio ; sic 1. Aescio dolendum an erubescendum sit ,

cniin factum est , ut linguam diabolo commo- matricibus benefciaiioruin et curio- cum in
darit. (4) Callidissimus daemon, quo pericu- sorum, inter tabernarios ,,et Janios , et fures
losiusinsidiareturbominijinfernalem negligil balnearum , et alcones , et lenones , C/iris-
linguam et serpentis subjecti linguam mutua- tiani quoque vectigales continentur. (8) Be-
tur,ut perniciosiorem edat slragem , et sae- neficiarii dicebautur milites beneficio prin-
vius vulneret superiorem bominem. Sic in- cipis ad officia seucerta ministeria assumpti :

feriores adversus superiores linguas suas ex eorum corpore erant Curiosi (q) , qui
diabolo commodant vel potius diabolus in comitatu praesidum admissa per provin-
,

linguam suam commodat inferioribus, ut de ciam renuntiabant magister offieiorum ba- :

superioribus murmurent. Hac diaboli lin- bebat sub se Curiosum (10) cursus publici
gua loquebantur, « et murmurabant Pharisaei praesentans unum , et Curiosos per omnes
et Scribae dicentes ad Discipulos Quare provincias , quemadmodum docet Notitia:

cum publicanis et peccaloribus inanducatis Orientis et Occidentis.Curiosi reorum requi-

et bibitis ? » (5) Serpentina vox esl : hanc rebant nomina ac deferebant , ipsosque reos
priinam vocem serpens emisit dicens : Quid jiulicio et tribunalibus sistebant : Curioso-
utique dixit Deus ? nolite manducare : ergo rum officia tandem in piaevaricaliones , ra-
patris sui venena dijfundunt. (6) Non absi- pinas et concussiones degenerarunt nani ,

militer plures inferiores superioreni pulsant pensionibus annuis aut menstruis corrupti
dicentes : cur non facit boc?
Cur facit illud ? Curiosi, tabernariorum, ganeonum, furum ,

cur ejusmodi locutus est ? cur talia permit- lenonum dissimulabant ; et quia
scelera
tit, aut non punit ? Cbristiani, custodite vos Christiani Curiosis quoque solvebant pensio-
a murmuratione (7) , tum quia ut pluriinum nes , dolendum et erubescendum existimat
ex invidia oritur , quemadinodum invidia ex Tertullianus , in matricibus Curiosorum ,

vana gloria tum quia, ut ait D. Augusti-

; vectigales inveniri Christianos. Delatorum
nus qui murmurat inchoatum bonum per-
,
timebat Apostolus apud Corinthios su-
dit , et se ab inobedientia non absolvit surrationes (1 1) , a susurro seu sibilo qui ,

(8) ; tum quia , ut subjungit Sapiens tenuiorem et exiliorem sonum edit , nuncu-
non prodest , nec impedit quominus su- patas itaque susurraliones sunt occulta; et
:

perioiis perficiantur mandata. Omnes mur- clandestina? delationes quas maledici et in- ,

muralorcs magnifice descripti sunt quodam vidi faciunt ut aliis noceant, quorum vir-
loco Scripturarum : prxcordia jatui , sicut lutes occultant , vitia propalant vel men- ,

rota carri : carrum fcenui/i portat , ct /nur/nu- tiendo virtutes vitii coloribus devcnustant :

(1) Ecclcs. 53. — Grrg. Mag. Hom. 19. in Tvang.

(1) a. p. qu. iaa. —Tcrt. L. dc Cor. Mil. 1.
(2) (7>)
— — (3) Tert. L. de
Cor. Mil. 1.
(1)
j' Sap. 1. —(5) D. —
Tert. ibid. — (4) Basil. Scleuc. Orat. 2. (5) — Aug. Tract. 26. in Joan. ''V. Num. 10. — (j) Tliilip. —
Luc. 5. — (6) D. Ambr. —
(7) Sap. 1.
—
(5) D. Aug. iu 2. — (8) Tert. L. dc Fug. in Pcrs. i3. (o) Itenan. — —
PaaL 102. (10) Libellus. —
(11) 2. Cor. 12.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO I. 1 13
quomodo ex Ruperto virgce Magorum erant multoties delationis materiam. Qui
fingit
quod fuerant, sed per incantationes, mussita- delationum materiam apud superiorem non
tiones ,insusurrationes wgyptiacas ,fascinave- inveniunt , ipsi f/igunt : hi siquidem sunt
runt Magi oculos hominum,ut virgce videren- quibus elegantius est de mendacio damnari ,
tureis speciem habere draconum. (i)Susur- quam pnemium de virtule promereri. (i)
rationibusdelatorum,hominesjustiangelieam Jacob et Esau pugnam in utero materno
vitam ducentes criminosi etdaemonesbaben- elegantissime refert Tertullianus Ecce vis- :

tur : susurrones ejusmodi mendacio alios cera Rebeccce inquietanlur , etlonge adhuc
dedecorantes, damonis imitantur malitiam. partus , et aeris nullus impulsus. Ecce du-
Diabolus y id est , delator , deferendo de Deo, plex jcetus in locis matris tumultuatur, et
et quide/n falsum : primo ,
quod Deus illosex nusquam adhuc populi duo : portentosa for-
omni ligno edere vetuisset ; dehinc quasi sitan petulantia infantice , ante certantis
morituri non essent , si edissent : tertio ,
quam viventis , ante animosce quam anima-
quasi Deus invidisset divinitatem. (2)
illis A tce , si tantummodo matrem subsultando tur-

diabolo igitur malilia mendacii et fallacicein bassct. At cum partus aperitur , et numerus
homines , et infamice in Deum orla est. inspicitur , et auguratus recognoscitur, puto
Ejusmodi delationes maxime jam non animte solummodo probantur infan-
mendaces
vigent , vel inter domesticos , vel inter fra- tium , sed et pugna?. Detinebatur qui prmve-
tres , ut constat ex Antipalre, Herodis filio , nerat nasciapnevento, nec dttm plenius edito,
qui, Josepbo teste, utpalri in regnum succe- tantum manu nato : nondum opinor spirans
deret , fratres suos natu majores , ita suis plantam fratris invaserat, etiam nunc calens
susurris exosos Herodi reddidit , ut eos oc- matre , se priorem prodisse cupiebat. (2) Bel-
ciderit ; verum detecta Antipatris fraude , et le quamvis longiuscule describit Tertullianus
ipse a patre jam animam efflante, pariter luctam Jacob , qui in utero materno , et
occisus est. Ab exordio quoque fidei fuerunt etiam in partu , utrobique adversus Esau
nonnulli pravi Cbristiani, qui suspicata quoe- praemature tumultuatur , et fralrem sup-
dam imperatoribusdeferenlescrimina,odium plantare nititur. Hanc pugnam admirans
eorum et persecutionem in fideles concita- Afer exclamat infantem , et cvmulum et : ,

verunt. Denique quod maxime accidil , do- validttm , et olim contentiosum ! Uti Jacob
mesticis indiciis , nimis operata sectce hujus ex contentione et aemulatione adversus fra-
infestatio obstruit viam defcnsioni. (3) Hae trem valide pugnat , ita sa?pe numero Regu-
,

sycophanticae fratrum delationes , ita infes- lares qui sibi videntur validi adversus fratres
tarunt cbristianam religionem, ut fere ob- suos aemulanles contendunt, et quos vince-
structa sit via ad defensionem criminis falso re non possunt merito , delationibus sup-
impositi quis enim non credat domeslico plantare nituntur. Has contentiosas etpugna-
:

etfratri? fratrum delatio etsi criminis non tricesdelationesmetuensinsuaCongregatione

referat evidentiam , « sed levia indicia, et D. Bernardus , aiebat : Anle mihi con-
quae alioquin suspicionem facerent »,plenam, tingat mori quam audire in vobis quempiam
videtur facere fidem. Ab illis delationibus et juste clamantem : Eilii matris mccn pugna-
susurrationibus Religiosos alienos desiderat verunt conlia me : nonne prcesentis Congre-
D. Bernardus « Neccavendumagravioribus gationis tanquam ti/tius matris ftlii omnes
:

tantum offensis, sed a clandestino quoque vos estis , singuli alterutrum fratres P (3)
et venenato susurro non , inquam, sollici- Adeo exitiosas existimat D. Bernardus Re-
:

tos custodire ab bis et similibus : cavenda gularium delationes , vane aemulas , saeve
sunt et levia , si tamenleve debet dici, quod- iracundas , pugnaciter contentiosas , teme-
cunque in fratrem proesumpseris voluntate rarie suspicaces , ficie mentitas , pietati et
laedendi nam quod tu leve putas, et ut le- concordiae conlrarias , venenosas congrega-
:

vius proecipitas , plerumque alius aliter acci- tionum pestes , evidensque earum excidium.
pit tanquam homo videns in facie , et se- Superiores non praebeant auditum bis cri-
,

cundum faciem judicans , paratus festucam minationibus falsis , a delatoribus factis.

trabem suspicari, et scintillam pulare forna- Inde Eugenium Sumnium Ponlificem horta-
cem. » (4) His verbis arcet Bernardus dela- tur D. Bernardus Clandestinas et susurra- :

tiones quoe soepesoepiusin monasteriis sumunt tas delationes non rccipias : magis detractio-
originem , vel ab temulalione, vel ab ani- nes censueris : et ob hanc veli/n generalem
madversione , vel a vanitate. Superbia tumi- constituas regulam ut 01/inem qui palam ,

dus, invidia aemulus, aut odio accensus , veretur dicere, quod in aurem locutus est ,

(1)In c. ;. Exod. — (2) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. — (1) Hildelph. Fpist. 68. — (2) Tert. L. de An. 26.
(3) Tert. Apol. 4. —- (4) Serm. 25. in Cant. — (?>) Serm. a5. in Cant.
IV. 8
n4 LINGUA SCELEROSA. — GONCIO I.

suspectum habens (i) tanquam falsidicum , nosus creditur ; 3. Tauquam reus condem-
delatorem et mendacem calumniatorem. natur. i. Ut scelerosus calumniatur Sic :

3. Marcionem, qui diaboli munus Creatori Phariscei Christum persequebantur insidiis

convenire putabat , sic pungit Tertullianus tentabant dolis , interrogatione pulsabant
,

Jpsum vocabulum diabuli qtuvro ' ex qua de/a- appetebant contumeliis , et tota cupidi siniu-
ttira competat Creatori. \%\ His verbis indi- latione vaUabanl objiciebant curandos sab-
,

cans, ut adnotat Pamelius, diaboti nomen a bato , ut si non curasset fieret de impossi- ,

calumnioe delatione deductum. Porro calum- bilitate contemptus ; de lege maneret calum-
nia res diaboli est et calumniator diaboli , nia , si curasset. (i) 2. Innocuus persaepe
sortilur vocabulum. Homo apostata graditur creditur scelerosus. Magnos hiatus patitur
ore pcri'crso , pravo corde machinatur ma- humana credulitas (2) ; et calumnia mendax
lum. (3) Pro ly apostata bebraica lettio lia- verisimilitudine colorata non raro facit G- ,

bet homo diaboli. Diabolus enim est aposla- dem , impositum

et falsocrimen reddit ali-
sioe princeps Vatablus legit Belial. Para-
: qualenus credibile, praesertim apud illosqui
pbrastes vero cbaldaicus calumniator : at sine delectu omnibusassentiuntur dictis nec ,

ille homo diaboli Be.lial , calumniator pravo a rectis fa/sa secernunt nescientes inesse et
,

corde macbinatur calumnias in plurali.Sym- in incredibili veru/n , et in verisimili men-

inacbus legit In perversitatibus oris sui. De
: dacium. (3) Tandem, 3. Insons calumniis im-
machinatis prave calumniis petulantergarrit, petitur,tanquam reus multotiesab homini-
licenter obloquilur, et injuriose calumnia- bus condemnatur ob illa tria Calumnia : :

tum offcndit quia non est calumnia nlsi

: , conturbat sapientem , ut perdat robur cordis
quando falsi criminis objectione proximus illius. (4) Calumnia
sapientem jaculata , in
laiditur. (4) Caluraniaro o.dit justus , impius illum conturbat , affligit , cruciat. Septua-
illam concinnat , ut justum dolore et pudore ginta vertunt ly conturbat , circumfert , id
afficiat. Nam ut ait Sapiens , verbu/n men- est, circumagit, rolat !y vero perdet : A- ;

dax justus detestatur impius autem confun-

dit , et confundetur. (5)
calumnia mendax qua falsum crimen inno-
cuo impingitur. Illud autem verbum men-
dax juxta Paraphrastem chaldoeum impius
/ acit putrescere etviluperare
braicam lectionem , impius jcetcre faciet ,
et pudore afjiciet virum justum suis ca-
lumniis dehonestans, infamans, vituperans,
tristitia etverecundia afficiens.
Et licet impius suis falsis calumniis inno-
,
quiia legit seducet ; Chaldosus decipiet ; Pag-
Verbum mendaxest ninus insanire faciet ; Tigurina acl insa/iia/n
,
adiget ; Syrus vero perdetcor dentium illius.
Adeo exitiosa est calumnia in sapientem ct
innocuum vibrata , ut eum proe tristitia con-
; seu, juxta he- turbet , continuo moerore circumagat , ad
insaniam ducat, a sapientiae et virtutis semi-
, ta dimoveat , ad impatientiam et vindictam
accendat; in sycophantam , maledicum et in-
juriosum reddat : Summum mahun calum-
nia quo3 sapientium maxime animabus in-
,

cuum non efficiat scelerosum apud Deum , generosam ac densam

sidiatur , illa/n virtu-
sed duntaxat apud homines Crimen quippe : tum silvam exstirpare molitur. (5)
falsutn , quod est calumnia , reu/nnon jacit Ad calumnias
sapienter, palieuter et si-
ho/ninem nisi apud judicem hominem : ubi
,
lenter tolerandas magnum requiritur gratiaj
aulein Deus judex est, nullus falso crimine adjutorium , quo tentatio illa gravissima ,

lceditur : quia no/i cui objicitur , sed obji- et fere plusquam humana superetur. De qua
cientipotius imputatur. (6) Attamen verbum sic ratiocinatur D. Ambrosius Non unu/n :

meudax detestatur juslus, calumnue tela(j) genus est noslra? afflictionis : est et calum-
pertimescil : et merito nam Siracides tria ,
nia sed lentatio levior , calumnia gracior :
:

extimescenda denuntiat, ipsaque morte in- siquidem tenlatio potesl esse si/ie calumnia ,
tolerabiliora affirmat scilicet de/aturam : ca/umnia in se et tentationem habet : cst hu-
civitatis , co/Jcctionem populi , et ca/umniam ma/ia tenlatio qua/n ferre possumus , ca-
,

mendaceni super morle/n o/nnia gravia. (8)

: lumnia autem gravis est. (6) Leves tentatio-
Gravis est delatura qua falsum crimen alicui nes quibus homo agitatur, vel fortunaedam-
imponitur gravior , coilectio populi tumul-
: 110, vel oegritudine corporis, vel piopinquo
tuantis , insontem ad necem expostulantis ruin nece , vel temporalium jactura , sunt
at gravissima calumnia mendax, qua, 1. In liumanoe tentationes, quoe ad insaniam non
nocuus de falso scelere accusatur 2. Crimi- ;
ducunt at calumnia conlurbans animam ,
;

pervertens mentem , cor taedians , ad insa-

(1) L. 5. dc. Consider. —
(2) Teit. L. 5. adv. Marc. 18.
— (S) 1'rov. (j. —
(4) D. Ang. L. qu. Su[>. Levit. qusest. (1) Chrysol. Serm. 3i. — (2) Fnnod. — (7>) Min. F<-l.

68. — (.")) ProT. i3. -

(<)) L). Aug. Serm. »7. in l's. 118. inOct,— (1) Eccles. 7. — (5) Crcg. Tbaumat. — (6)
— (7) Teit. L. 1, aJ .Nat. 10. (8) Eccles. 26. — Senu. 17. iu Psal. 1 18.
 LINGUA SCELEROSA. — CONGIO I. 1 15
niavn ducens est tentatio gravior
, et ut gutfurl suo tunc probahat , non loqueudo.
:

subjungil D. Ambrosius, calumnia co gra- (i) Docuit nos suo Salvator exemplo inter-
vior est , quia non solum falsa componit , dum loquendum esse , aliquando vero ta-
verum etiatn quce pie gesta sunt , decolorat. cendum quia « tempus tacendi tempus , ,

Hujusmodi calumnia falsa componens , et loquendi. » (2) Quapropter os discretum et

pie gesta decolorans adeo est gravis ut congruo tcmpore iox aperiat, et rursus con-
,

plusquam humana videatur; ad quam cum gruo tempore taciturnitas claudat. (3) Tace-
patientia et silentio ferendam insufficieutes re cum necesse est loqui vituperabile est ,
, ,

sunt bumanae vires : et ideo Dominus quce nec minus est culpabile loqui quando tacen-
sunl graviora suscepit , et calumniis appeti- dum est. Discrete vicissitudinum pensanda
'

tus , silentium detulit

triumphale.^i) sunt tempora : ne aut cum restringi lingua
Regius Vates probe sciens quantum ca- debet , ad perversa se inutiliter dissolvat ;
lumnia detrabat bominem a sapientia , pa- aut cum utililer loqui valet , semetipsam per
tientia , innocentia et justitia , sic Deum pigritiam restringat. (4) Trino autem prae-
deprecatur Redime me a calumniis homi-
: sertim tempore silere vitiosum est 1. Cum :

num , ul cuslodiam mandata tua. (2) Non divinae decantandaesuntlaudes : nam , ulani-
parum retardant in via virtutis gradientes , madvertit Magnus Gregorius , immoderaium
maliguae impiorum calumniae nec raro falsa : silentium si culpa non esset , lsaias Prophela
Blalevolorum criminatio , innocuos , a virtu- non dixisset : Vw
mihi quia tacui ! (5) Addit
te transfert ad vitia. Idcirco Propheta , ne Glossa interlinearis : Scilicet a laude. 2.
labalur in scelus, aut minus strenue in via Dum in pcenitentiae sacramento confitenda
vii tutis ambulet , ne divina transgrediatur et propalanda sunt peccata , idcirco in per-
mandata , sed illa fideliter custodiat , expos- sona peccatoris daemonium mutum habentis
cit redimi a gravissimo calumniae malo Qui : sic fatur Regius Vates : Quoniam tacui , in-
enim opprimitur calumnia , non jacile potest 7>eterai>erunt ossa mea. (6) Quemadmodum
custodire mandata dwina : tristitia? necesse vitia sua confiteri sanitatis indicium est (7) ,

esl, plerumque aut timori cedat el affliga- ita ea tacere incurabilis rnorbi est argumen-
,

tur vcl metu calumnia? vel dolore. (3) II- tum. 3. Dum incumbit correctionis nego-
, ,

lam Prophetae peiitionem Bedime me a ca- tium : religiosa non tacere lucrum est :
,

lutoniis hominum sensibiliter consecuti sunt tacere dispendium (8)

, ut enim luculenter :

Joseph et Susauna. Primipilos quoque Chris- ait Leontius , silcntium non opportunum au-
tianos a calumniis exemii Tiberius impera- dacia? orationis simile est: ct quod habet vi-
tor comminatus periculum accusatoribus
, tuperium osjutile hoc habet pcr negligen-
,
,

adjccta etiam accusatoribus damnatione. (4) tiam tacens. (9) Verum si illi sunt scelerosi
Quod si hac aetatenon semper insontes libe- tempore laudationis, confessionis
qui tacent
rantur ab iniquorum calumniis , nec mali- et correctionis illi non sunt immunes a de- ,

gnantes mendacia calumniarum luunt pce- licto qui garriunt tempore silentii multo- ,

nas veniet aliquando tempus in quo inno- que plures loquacitate quam silentio pec-
,

cenles praemiabuntur , et calumniatores pu- cant unde D. Ambrosius Complures vidi : :

nientur quare calumniatorem sic alloquitur loquendo in peccatum incidisse , vix quem-
:

D. Augustinus Ille qui propter vitandam quam tacendo : ideoque tacere nosse dij/ici-
:

calumniam tempus a te redemit hic tolerat liusest quam loqui (10) loquacitas tempore
, :

dies malos : tu qui calumniis pasceris , et hic silentii injuriosa est loquaci , religioni sta- ,

/tabes dies malos, et post dies istos habiturus tui regulari : 1. Loquaci, quia illum deve-
cs in die judicii pejores : sed hoc forte rides
nustat
,
2. Religioni , quam vanam de- ;

quia minimum monstrat ; 3. Siatui regulari, cujus obser-

attcndis : ride , ride , conlem-
nc : ego erogo, veniet qui exigat (5), et pu- vantiam violat.
niat loquacitatem exitiosam et injuriosam. 1. Tres sunt dotes quae potissimumhomi-
III. PARS. 3. Christus Dominus apud nem commendant, et a belluis discnminant
Herodem tanquam agnus coram tondenie *• Ratio. Rationale animce a primo est in-
,

sic non apcruit os suum

;
quia Dominus dede- genitum, a rationali videlicet auctore. (11)
ratilli IinguamdiscipIinx,utsciretquomodo 2 Libertas in qua Dei imaginem pra;ser-
- ,

L 4 a(]v Marc 4a _ (a) Ecdes> 3. _ (3)

cuin opoi terct proferre sermonem. lllam sci-
(l) Tort
Ucct linguani quam inpsahno adglutinatam D. (irepr. L. 7. Mor. 26. — (4) D. Greg. ibid. — (5) Cap.
,

6. —(6) Psnl. 3i. —

(7) Srn. Ep. 53. (8) D. Aug. —
(0 D. Ambr. ibid. —(2) Psal. 118. (5) D. Ambr. — Sirra. 3. de Verbi Dom. (9) Apud —
Phosium in sua
— (4) Tertull. Apolog. 5. (5) Lib. 5o. —
Ilom. Bibliot. —
(10) L. 1. Offic. 2. (11) Teit. L. de —
Hom. io. An. 16.
8.
n6 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO I.

tim sitam existimat Tertullianus. Libcrttm et clinaret, quam vix fugere posset loquen-
siii arbitrii , et sttce potestalis invenio homi- do. » (i) Adquid lingua, labiis et dentd>us,
nem a Deo instilutum nnllam magis imagi- , velut duplici circumvallata est muro, nisi ut
nem et similitudinem Dei in il/o animadver- liomo 3. Tacens ostendat oris honorem P (2)
tens , quttm ejusmodi stattts jormam. (1) 3. Oris autem lionor in sermonibus bene com-
Sermo qui est mentis interpres. Hujus ho-
,
positis situs est : et ob hanccausam Esther
noris accepti observatorem hominem desi- debens alloqui Assuerum regem , sic Deum
derat Tertullianus Sed aecepisti, homo, os deprecatur: Tribtte, Domine, sermonem com-
:

ad eloquendum ut a cateris animalibus dis- positum in ore meo. (3) Ad quod alludere vi-
,

tes. ip^ Et ob hanc causam Paraphrastes detur Ecclesia in Breviarii officio « Da :

Chamoeus haec verba Geneseos « Factus est sermonem rectum et bene sonantem in os :

homo in animam viventem (3) » sic legit meum. » (4) Et Regius Vates expostulat a ,

Facttts est homo in animam loquentem : Deo oris custodiam et labiorum continen- ,

quasi loquela non secus ac ratio sit propria tiam Pone, Domine, cttstodiam ori meo et :
,

hominis, qui si esset sermone viduatus, mu- ostium circumstantia? labiis meis. (5) D. Au-
tis animantibus similis foret. Ut autem tres gustinus legit : Ostium continentice Ad quid .

illas dotes quibus prse belluis cornmendalur oris custodia requiritur, adquid necessarium
homo, demonstret, debet habere os tacitur- est ostium continentiae, nisi ad pulsus lin-
nitatis honore signatum. (4) Parviloquium guce temperandos (6) , ne nimia loquacitaie
est illi necessarium ad ostensionem sapien- oris turbeturharmonia. Pulsa, Domine,citha-
tiae et rationis. Unde Siracides Ecclesiastici ram Ihnguce mea? , ait S. Ephrem , belle ci- :

Quis dabit ori meo cttstodiam et sttper labia tharae comparans linguam cithara ad har-
, :

mea signaculum certum , ut non cadam in moniae numeros temperata dulces reddit
ipsis et lingua mea ne pcrdatme ? (5) Grae- audientibus sonos ; rupta autem harmonioe
,

ca versio legit Signaculum astutum , catt- consonantia aures offendit. Sermo velut lin-
:

tttm prudens ; D. Chrysostomus , signacu- guae cithara sit temperatus

,
nam si conso- :

lum astttticv (6) ; Tigurina , signaculum sa- nantia sermonis cum ratione tollatur, tota
pientia'. D. Ambrosius sic locum exscribit oris harmonia inconcinna redditur pacatam :

et exponit Quis mihi imponet cogitationum mentem exigunt sermones temperati, et ad

:

mearum flagella , et quis dabit labiorum concentumbene compositi. Abanimo passio-

meorum signaculum ? (7) ne lingua mentem num, impetuaut immoderatoalfectu pertur-
et rationem praecurrat, sed recti sermonis bato, tota turbatur oris harmonia : lingua est
conjugio (8) loquatur caute , prudenter, sa- indexanimi, sermo est mentis interpres, ser-
pienter, nullosque proferat sermones , nisi mo pacatus innuit animam tranquillam ;
quos recta ratio , prudentia et sapientia lingua exagitata mentem perturbatam de-
dictaverint? Tandem Syrus legit Quis da- notat. Siquidem ream non li/tgtiam non fa- :

bit labiis meis signacttlum honoris , neces- cit, nisi me/ts rea. (7) Unde menti perturba-
sarium ad demonslrandam animi liberta- toe, animae passionum furiis agitatae necessa-
tem ? Dixi, custodiam vias meas , ut non rium est silentium quod , ut fatur Tertul- :

delinquam in lingua mea(g), neper inordina- lianus , est totttin signaculum linguce. (8)
tos sermones potiuspassionum impetus quam
animi denotem libertatem. Homo ante te
cst a^quitas et iniquitas unam linguam ha-
bes quo vis eam vertis : qttare ergo potius
,
ad iniquitatem , et non ada qttitatem P Cibos
amaritttdinis non das ventrituo, et cibosini-
quitatis das lingtta? tuce maligna? : sicttt eli-
gis qtto vescaris , sic elige
Custodi linguam , ne suis peccet sermoni-
bus ad iustar Prophetoe « Quia neminem
Silentium honor labiorum est, imo homi-
nis honor , impediens ne effroenes passionum
, motus , illum devenustantes , foris appa-
reant. Os tacitttrnitatis honore signatur (y)
j
ut jam dictum est cum Tertulliano, quasi taci-
turnilas sit sigillum , quo sigillatur os tacen-
tis. In sigillo sculpta sunt omnia honoris et
quod loquaris. (10) gloriae stemmata ; in taciturnitale quasi in
sigillo insculpta sunt omnia oris stemmata.
: Incisoe sunt quoque omnes honorum notae ,

sciebat castum os servare posse ab immun- quae hominem de animi li-mentis ratione ,

ditia sermonis, ipse sibi silentio legem im- bertate, passionum tranquillitate, affectuum
posuit innocentiae ut tacendo culpam de- , moderatione, commendant. Inde concludit

(1) Tert. L. 2. adv. Marc. 5. (2) —

Tert. L. de D. Amhr. L. 1. Offic. 2. — (2) Tert. L. de Hes.
—
R.'s. 61. — (?>) Cap. 2. — Tert. L. de Pat. i5.
(4)
— (1)
61. — (3) Esth. i<f. —
Sen. Resp. 7.
(4) Dom. 4.
(5) Cap. 22. _ (6) Hom. 4. ad Baptism. (7) In Psal.
— (5) Psal. 14. —
Tcrt. L. de Hcs. 61.
(6) (7) D. —
%&, _ (S) Phil. Jnd. de Decalog. — (9) Ps. 58. — (10) Aug. Serm. 17. de Verb. Apost. (S) Tcrt. L. adv. Va- —
D. August. in Psal. 5>. lent. 1. —
(9) Tert. L. de Pat. i5.
 LlNGUA SCELEROSA. — CONCIO I. 117
Sanctus Jacobus : Si quis in verbo non ojfcn- confugiat ad Deum qui illam fraenabit. Equns
clit , hic perfectus est vir. (1) Linguae namque non se domat , camelus non se domat, aspis
moderatio est signum certum moderationis non se domat , leo non se domat sic et homo ,

co^itationum el affeotuum animi. In hac mo- non se domat ; sedut dometur equus came- ,

deratione linguae vult Hugo Victorinus (2) , lus elephantus , aspis , leo ,
, homo : quceritur
non tam consistere perfectionem quam cu- ergo et Deus quceratur ,ut dometur homo. (1)
mulum perfectionis. Hujus rationem sub- Cum Dei adjutorio conetur anima domare
jungit Jacobus quia homo ille perfectus ,
: linguam , et dutn conatur, petat auxilium ,
et in verbo non offendens, potest etiamfrceno et oret lijigua , ut dometur lingua (2), nam
circumducere totum corpus. (3)Per illud cor- qui linguam non fraenat, sua garrulitate reii-
pus Cassianus intelligit corpus peccati, nem- gionem vauam demonstrat.
pe congeriem vitiorum , quae quasi totum homines (3)
2. Christiani verce religionis .*

quoddam corpus ex variis speciebus et acti- quia vero Deo debitum deferunt cultum ,
bus peccatorum , quasi partibus et membris religio enim, quae prima est inter virtutes mo-
conflatur Origenes (4) congeriem passionum rales, sicut charitas est prima inter virtutes
quae ex ira , odio , spe, metu , aliisque in- theologales idem est ac Dei cultus, Deum-
,

tegratur passionibus , quae tanquam equi que ut Creatorem Dominum et Patrem rile ,

indomiti , circumducen-
fraenis
dae sunt. D. Augustinus corpus cunctarum
actionum quas omnes regit qui linguam
, ,
regit. (5) Ex hisconstat quod homo linguam
fraenans perfectusest quia linguae moderatio
est signum evidens quod fraenat caetera cor-
poris membra, cunctas auimi passiones mo-
domandoe et veneratur, eique supremum reddit honorem:
tum interius per adorationem , invocationem,
reverentiam ; tum exterius per bymnos, ge-
nuflexiones , orationes, vota , sacrificia , alia-
,
que ejusmodi; religionis autem initium et
fundamentum est fides , quia enim verum
Deum cognoscimus eum religione colimus. ,

deratur, omnesque actiones ad leges modes- Sapientia prcecedit, religio sequitur : quia
tiae et virtutis componit. (6) prius est Deu/n scire, consequenter colere (4):
Garrulus non est vir perfectus, neque oris unde religio nuncupatur pietas , et bomines
honorem prae se fert, quia non habet os taci- religionis actus exhibentes vocitantur pii , et
turnitatis honore signatum , neque unquam quia apud Christianos duntaxatest vera fides.
linguae fraenum imponit.
silentii Equus Deus itacredendus colendusque est ,utfides , ,

fraeno domatur, navis gubernaculo regitur , ut disciplina disposita est Christianorum. (5)
el homo loquax non fraenat linguam suam , Ut autem appareat christianam discipli-
animi non temperat motus, sed tanquam nam fulciri nominibus , et titulis et argu- ,

navis absque gubernaculo transfretans pro- mentis vera? religionis (6) adnotandum est ,

cellis agitatur , et tanquam equus absque ly religionem quatuor posse usurpari modis :

fraeno indomitus efficitur ideoque lingua : 1. Pro cultu Dei Hac conditione gignimur,
:

dicitur a Gregorio Nazianzeno, indomabilis , ut generanti Deo, justa et debita obsequia

ejfrenis, exlcx. (7) Non quod domari non prcebcamus : hunc solum noverimus hunc ,

possitchamo rationis nec quod non sit legi , sequamur ; hoc vinculo pietatis obstricti Deo
subjecta , sed quia subjectionem recusat , et et re/igati sumus : unde ipsa religio nomen
obstinata loquacitatis licentia tanquam effrae- accepit : et ob hoc dicimus nomen religionis
nis jugum excuiit unde quando ait Jacobus, : a vinculo pietatis esse deductum quod homi- ,

linguam nullus hominum domare potest , nessibi Deus religaverit, et pietate constrin-
OEcumenius vult Apostolum interrogative xerit : quia nos servire ei ut Domino; obscqui
locutum, quasi dicat ferae domantur, et ad : ut parenti necesse est. (7) Religio igitur boc
arbitrium hominis obsequenter reguntur , primo modo sumpta, a religando appellatur ,

cur linguam homo domare non poterit ? quia per eam nos Deo ,ut auclori nalurae ,
Quo modo Jacobum D. Augustinus : gratiae et gloriae ,
intelligit religamus et obstringi-
Homo domat feram, etnon domat linguam; mus. 2. Modo sumitur religio pro observa-
domat leonem, et non frcenat sermonem ; tione divinae legis et religiosi vocantur qui , ,

domat ipse et non domat seipsum ; domat studiose cunctas Dei observant leges: Deum
,

quod timebat et ut se domet , non timet quod time et mandata ejus observa : hoc est enim
, ,

tirnere dcbebat. (8) Domet igitur homo lin- omnis homo. (8) Religio namque Dei timo-
guam suam vel siidipsenon possit exsequi, rem et reverentiam includit, timor imperat,
:

(1) Cap. 3. — (1) Annot. i3. in Ep. ad Rom. — (i) D. Aug. ibid. — (2) D. Aug. 1. de Nat. et Grat.
Climac — (/( )Collat. — (5)Hom. i5. in Jos. —
12. c. 1.
(3)
(6) c. —
i5. (7>) Tert. Apoi. 34. —(4) Lact. 1. 4. de Ver.
Srrm. 17. de Vcib. Apost. — Tract. de Silcnt. — (7) (8) Sap. 4. — (5) Teitull. Apol. a3. —
(6) Teit. 1. adv.
Serm. 4. de Veib. Dom. Valent. 1 . — (7) Lact. 1. 4- divin Instit. 28 —
(S) Eccl. 13.
 1 18 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO I.

et ad servauda divina mandata stimulat. Inde Gentiles commendabat ac moderalio linguae

pranlicalur Bcatus vir qui timet Dominum , et pietas veiborum , prrvdesiinati in vilam
:

in mandatis ejus cupit nimis. (i) Etymon reli- ceternam operibus loquantur non vocibus(i): ,

gionishocsecundo modousurpatae derivalCi- cjuare D. Hieronymus de Asella ait Habebat :

cero (2) a relegendo quia religiosus assidue silentium loquens (2), quasisanctitatem suam
,

legitet relegit Dei leges. 3. Sumitur religio magis silendo quam loquendo demonstraret:
pro ipsa professione fidei , Dei cultum le- Noe, etsi tacebat voce, opere loquebatur : si~ ,

gisque observautiam comprehendente ex lebat lingita, fabricatione clamabat (3), :

professione externa religionis christianam scilicet instare diluvium. Ex Clemente eiiatu

diseiplinam censendam vult Terlullianus , Romano D. Petrus crebro praedicabat Chris-
reliquumordinem disciplin&cestimate quisit, tianis , ut studiose os custodirent , et lin-
de religionis ofjlcio (3) ct religio hoc tertio guam moderarentur
; ex Hngua enim quasi :

modo a religando , et in fascem Domini viu- ex porta conspicimus quis in domo, puta in
ciendonomen accepit. Nam, ut ait D. Hiero- mente habitet, an sanctitas vel vanitas ; an
nymus (4), Christianos quasi in unum gre- Deus vel diabolus. Quapropter Socrates dixit
gem seu fasciculum colligat; eo quod unam alias adolescenti: Loquere , ut te videam. (4)
,

et eamdem proflteantur disciplinam. 4- Su- At sicut linguae modestia innuit animi mo-
mitur religio pro excellentia religionis , qua destiam , ex qua quasi ex fonte dimanat et
quis lotinn se Deo alligat et obstringit per diffluit, ita ex adverso intemperantia et im-
vota solemnia uti faeiunt religiosi et regu- modestia linguoe effectus est et index animi
,

lares, qui votis emissis ad militiam Dei spe- immoderati etitahomo garrulus sua loqua- :

cialiter deputanlur. Vocaii sumus ad mili- citale chrislianam dedecorat et infamat reli-
tiam Dei vivi , jam tunc , cum in sacramenti gionem. Ex illius namque verbositate et im-
•verbarespondimus. (5) Exlsidoro autem reli- modestia inferunt infideles Christianos in
gio hoc quarto modo sumpta idem est ac eli- verbis adeo effusoset incompositos, non esse
gio quia deduciturareligendo, seu eligendo, veroereligionis homines , Dei namque culto-
,

et regulares dicuntur religiosi , quasi Deum res et religiosi sunt mente compositi , modes-
reeligentes Gellius (6) vero religionema re- tiamque in suis sermonibus ostentant
: unde :

Jinquendo deducit religiosumque censet id Petrus Damianus (5) asseverat per vanilo-
,

quod propter sanclitatem relictum, remotum quium non tantum animam sauciari, sed et
et sepositum est , uti sunt religiosi propria? ipsam honestae vitae rationem , qua3 hominem
religionis pignora , qua Deum naturce de Deo junxit, evacuari ; tum quia religiosae
prndimo colentes. (7) et regularis vitae observantias violat religiosi :

Si qtiis autem putat se religiosum esse , linguam consignant (6) silentio , quod D.
non ref/wnans linguamsuam, hujtts vana Beruardus (7) custodem religionis appellat
est religio. (8) Tum quia verae religionis in eoque sitam asseverat religiosorum forti-
honiines Deum verentur et colunt , et ita tuclinem , non secus ac Samsonis in capillis
JabuIaulur,utquisciantDominumaudire(g): virtutem. Religa liiig/tam tuam si vis esse
homo autem garrulus Deum non colit , nec 7-eligiosus , quia sine lingutB religatione ,
magni facit ; nam in ejus praesentia , et ab religio vana esl(S) : homo autem loquax non
eo audiri se sciens, non veretur loqui ea quoe ligat linguam suam , et sua garrulitate reli-
Deo displicent , eodemque ore quocl Deus gionis ordinem perturbat.
illi dedit ad sui cultum et laudem, abutitur 3. Scquitur jam silentii offtcium (9) , in
ad vana,turpia, maledica tum quia divi- cunctis fere Ordinibus arctissime et sub
:

nam legem non custodit , sed multis modis gravibus poenis injunctum. Sicut loquacitas
Dei mandata transgreditur , mentiendo , de- est signum religionis chfformatae , ita silen-
trahendo, irritando, jurando aliaque ejus- tium vitae reformatae indicium , et qui mo-
:

niodi scelerosa verba proferendo, quae non nasteria reformare desiderant, imprimis res-
pertinent adfidem et modcstiam ftdci (10) tituere silentium curant , ut sint regularium .-

tum quia christianam disciplinam non os- labia sicut vitta coccinca (10), non loquendo
tentat Christianismus nihil vilitatis , ruhil divisa el disjuncta sed silentio conjuncta et
: ,

immodestue admittit. (11) Nihil olim ita ad vitae instar conjuncta. « Sciunt homines
Christianos ac christianam religionem apud spirituales, qui hoc experti sunt, quantum

D. Aug. ser. "hi. do Temp.

(1) — (2) Ep. ad Marcel-
(1) Ps. 111. — (2) L. 1. de Nat. deor. — (3) Terlul. lam. —
(3) D. Aug. ser. 69. de Temp. —\i) Ep. 1. ad
Apol. 5g. — c. 9. Amos. —
(/)) I11 Tert. ad Mart. (5) 1. Jacolitim.— (5) Ser. deSpirit. Sanct. —
(6) Tert. 1. adv.
3. — (6) L. 4. c. Teit.9.de Cor. Mil. 7. —
(7) 1. (8) Valent. >. — (7) Ser. de Motat. Aqux.
— (8) I). Bern.
Jacob 1. (9) — Tert. Apol. 10. — (10) Tert. de Orat. 1. i. Tract. de Pass c. 27. — (y) Tert. Iib. adv. Valent.
t.
— (n) Tert. Apol. 3g. — (10) Cant. 2.
 LINGUA SCELEKOSA. — CONCIO I. 119
afferat dissolutionis , frequens guus, silentium non servat , nec in dormito-
intrinsecus
jinguse resolutio nam sicut fornax cujus os rio , nec in refectorio, nec in choro , nec in
:

sempcr apertum est , non potest in se reti- aliquo loco suaque loquacitale caeteros ad :

nere fervorein sic nec cor devotionis iu se garriendum provocat et ut ominatur Anios
, :

gratiam poterit conservare , cujus os non Propheta, inulli nwrientur , in onini loco
fuerit janua silentii occlusum. Claudamus projicietur silcntium.
igitur os nostrum , ut cum devotionis fer- Regulares virtutem sectantes sunt silentii
vore Christum devutionis largitorem in fer- zelutes ad quod servandum multimoda sti- :

venli affectu possimus conservare. (1) « mulanlur ratione 1 Ex &'mulatione Ange- : .

Sunt aulem quaedam tempora et loca lorum , qui inter creaturas propius ad Deum
quibus potissimum a religiosis silentii Jides accedunt, et dum invicem loquunlur , uno
debetur. (2) Quoad tempus silentium est tem- conceptu, quasiuna voce, in momento tem-
pore nocturiio : Finitis psalmis , et quotidia- poris id faciunt 2. Ex imitatione Filii Dei, ;

na congregatione absoluta, nitllus religioso- qui humanatus est dum medium silentium
rum vel ad nwdicum subsistere, vel scrnwci- tenereni omnia ; natus est dum nox in suo
nari cum altero audet. (3) Nocturnum illud cursu medium iter haberet ; vixit silens tri-
silentium , iu Ordine S. Benediili (4) nuncu- ginta annis , et in passione nihil ad calum-
patur magnum, incipitquc a Coinpletorio , nias sibi irrogatas respondit Citm vero tra- :

et perseverat usque ad Primam. Porro ser- ditur, cu/n adducilur , ut pecus advictimam;
monis mors est silentium , convenienterque sic enim non magis aperit os, quam agnus sub
servalurcum dics moritur iu iwctein ettene- tondentis poicstate. (1) 3. Ex exemploipsius-
,

bris usqucquaque sepelitur. (5) Et quia silen- metDei, quisemel intrasemetipsum loculus,
tium non solum loquendo frangitur, sed unicum duntaxat producit in sua aeternitate
etiam aliquo sonitu rumore, velslrepitu, in Verbum, et ab exordiomundisolo^rt/creavit
ccenobiis reformatis silent omnia , subjungit coelum et terram, cunctaque quae eorum am-
Tertullianus. Quoad loca vero servandtim est bitu continentur. 4« Quia silentio Dei majes-
sileutium , proesertim in dormitorio, refecto- tas honoratur , quomodo istud Davidicum :
rio et choro. In dormitorio , nam vel fra- « Te decei hymnus, Deus, in Sion (2): » tra-
tres orant, velstudent, vel quiescunt , idcir- ducitex Hebraeo D. Hieronymus Tibi silen- :

co cotigruum est ut cuncti qui illic sunt tium Deus laus in Sion, ut intelligamus animi
expaveant Ad solitudinem , ad silentium siientium eximium quoddam esse laudis ge-
:

rerttm et stuporem queiudam quasi mortui nus , Numen tacite et demisse venerantis ,
orbis (6) ; in refectorio , non prius discumbi- neque coram immensa ejus majestale, ex
tur , qttam oratio ad Deum praigttstetur
(7), profundissima reverentia loqui audentis ;
neque solum corpus materialibus cibis , sed quia ineffabilibus rebtts nullares magis qtta-
etiam auima pane verbi Dei et lectionis spi- dral quam silentium. (3) 5. Quia silentium
ritualis nutrilur, nullus in cibo strepitus est quoddam quasi gymnasium bene loquen-
,
nemo comedens loquitur (8) , sed attente lec- di. Taceant Athenae facundius linguatie , si-
tionem audit , a que oratio convivium diri- lentium artem loquendi melius erudit silen- ;

mit (9) : inde disceditur, vel ad Eccelsiam, tium quippe estprobabile, quod nos sapientcs
vel ad laborem, vel ad hortnm, vel ad stu- prodit; quod gravissinws facit; quod consU
dium, ad eaindem curam nwdestice , ut qui littm ntttril ; quod ipsum quoqtte gratissimum
non tam ccenam canaverint , quam discipli- ostendit esse sermonem. (4) Ut conslat ex Eze-
nam. (10) Tandem in choro « Propheta
tantum Missus ad prcedicandum
a cunc- chiele :

tis proebetur silentiuin ut cum in unum tam fiterat, et tamen septem diebus morreits tace-
,

innumerosa Fratnim multitudo conveniant , bit : quid est quod nobis Propheta sanctus in
praeter illum qui consurgens psalmum de- hoc silentio innuit, nisi quia ille foqtti vera-
cantat in medio nullus huminum penitus citer novit, qtti pritts bene tacere didicerat :
,

atlesse credatur. » Silentii reverentia debe- qttasi enim qttoddam nutrimentum verbi est
tur I.cclesiaiDei taciturnitate aduranda sunt censttra silentii : et recte qiwque per excres-
,

mysteria quae loquela profanautur

,
sancta centem qttoque gratiam sermonem accipit ,
:

silentio magno sola taciturnilate ccelestia. qtti ordinata arte per humilitatem tacuit. (5)
,

(ii)Garrulus tamen religiosi nomine indi- Patet etiam ex Zacharia qui loquelce velut
(1) D. Bem. Tract. de Pass. c. 27. - (a)Tcrt. Apol. 7.
mortuus cum sermo tanquam tle taciturni- ,

— (3) Cass. 2. c. i5. — (4) Phil. Jud. d e Confm.

1. tatis sepulcro revixit
1. vocem resumens , e ,
ling. — Tert. 1. de Rrs. 12.
(5) —
(6) Teit. Apol. 5 7 . —
(7) Tert. Apol. 3 9 —
(8) D. Hier. Ep. 22. ad Eusloch.
.
Tcrt. 1. de Pat. 3. — (2) Ps.04. — (3) D. Ambr.
— (9) Tert. ihid. —
(10) Cassian. 1. 2. Cap. 10. (11) — 1.
(.)
6. dc Sac. Basil. Mag. in Regulu fnsius disputat. c.
Tert. lib. adv. Valent. 1. i3. — (4)Cassiod. in Ps. 38. — (5) Greg. Mag. Hom. II.
 i io LINGUA SCELEROSA. — CONCIO II.

silentio eruditus Dei landes magntnn ctnegotiosum silentium (i) :nam

modulate pangit. est
O rcs admirabiles ! quid dicit Zac/tarias P tacendo npud homines , loquhur cum Deo
primam vocem post resurrectionem exclama- virtutem ncgotiatur et concludam cuin Je- ,

vit: Benedictus Dominus : quid crgo P mor- remia Donum est prcestolari in silentio , :

tuus est Zacharias quod surrexit P non salutare Dei (2), nimirum donum gratioe ,
,

niortuus est sed quidquam ntortis instar quoe est semen glorioe.
,

sustinuit : tanquam enim sepulcrum tenuit

silentium et alligattis
fasciis hoc est.
fttit ,
iil»)#lil)li)»«l«})»lilil)l)))»i»»}l
,

lingutv vinculis : Jtanc ergo primam excla-

CONCIO SECUNDA
mavit vocem post figuratam resurrectionem.
(1) Neque solum ex morte loqueloj revixit Cum eliam scurrilitatem et omne vanum
Zachariaa loquela ad divinas decantandas ver bum judicatum a Dco sciamus (3) non ,

laudes in tumulo erudita , sed etiam, ut ait solum a vaniloquio , sed mullo magis a
eloquenter Chrysologus , e Zachari.t silentio scurrilitate ahstineredebent Christiani nam :

nascitur Joannes vox Verhi Pater tacet ex :

s c e os hortatur Apostolus
i Fornicatio au- :

pa-na, ex verecundia mater cclat. O quanta
silcntio vox nascitttr ! o quanta taciturnilate ,
tnba seculis inclamatura generatttr ! o quod
secretum divini judicis dat prceconem ! (2)
Joaunes Baptista e silentio nascitur ut sit
arcanus Christi consecretalis ait Rupertus
seu ut vult Clemens Alexandrinus
,
ut sit
vox Verhi declaratoria Id erat qitod signift-
cnbat Zacharice silentium,exspectansfructiim syriacam versionem, obsccenitalis verbum
tem et ornnis immunditia nec nominetur
in voois } sicut decet sanctos ; aut turpitudo
aut scurrilitas , quce ad rem non pertinet. (4)
Quasi dicat , utpote vocatione, haptismo et
, professione sancti , et Deo consecrati, adeo
, ; ilD omn i immunditia dehent esse alieni, ut
, nequidem inter illos audiatur nomen im-
:
muu(\\u x a ut turpitudinis, id est, juxta
,

Christi prascursorem. (3) 6. Quia silenlium aat scurrilitatis Verum scurrilitas sumi po- .

est schola hene vivendi quomodo D. Ber- test ve j improprie, vel proprie improprie
:
:

nardus expendit istud Isaise « Erit cultus pro urbanitate et affabilitate sermonis; pro-
:

jiistitioesilentium. (4) » Adhunc jastitia? cul-

p r e pro tur pitudine sermonis. Scurrilitas
i

tum, ad hanc omnium virtutum mairem etctts- imp ro prie sumpta vocalur a Philosopho Eu-
todem te, et quiciinque iui similes proftcere tra pa3lia , et existimatur virtus ah Angelico
cupiunt in virttitibus , invito et provoco ; et Doctore
(5) , modo rectain haheat intentio-
si non verbo doctrince , certe mei silentii nem , ad ineundam aut conservandam ami-
exemplo, ut vel silentio doceam le sile- citiam , tenetque medium inter rusticitatem
re. (5) Quam sit utilis ad virtutem taci- et scurrilitatem proprie dictam, quae non est
turnitas , silentii encomiastes D. Chrysos- virtus , sed vitium. Ideo Concilium Carlha-
t<>mus fuse declarat : « O taciturnitas co- gi nen se damnat Clericum scurrilem , et ver-
,

gitationum exploratrix, et dijudicationum ois tU rpibus jaculatorem. (6) Mulli tameii

cooperatrix O taciturnitas , omnis mater sunt Christiani quibits nihil pensi , nihil
!

honi, jejunii fundamentum , et gulae im- sn nctiest, in appetendis garriendisque tttr-

pedimentum O silentium , schola lectionis p itu dinibus : quibus quod verbis inverecundis
!

etorationis O silentium, tranquillitas cogi- aurium publicarum reverentiam incestant

!

lationum et portus securus O silentium , granditer sibi vidcntur facctiari.

(7) Et ut
!

suavejugum, et onus leve , refocillans et fatur Minutius Felix , apud quos lota impu-
portans portantem se , laetilia animce et cor- dicitia vocatur urbanitas.
(8) Scurrililatem
dis, aurium , oculorum et linguw froenum ejusmodi et facetiam, indecentem , spur- !

O silentium affectuum carcer , omnisque cam cac hinnos el dissolutiones excitantem,

,
?

virtutis cooperatrix et paupertatis concilia- indecoram et impiam

, verhis sacrae Scriptu-
,

trix, prsedium Christi, bonos fructus affe- raeabutentem, insequiturChrysologus:^/^,

rens O silentium, timori Dei conjunctum , jlomo non sunt Jicec lndicra, sunt crimina :
!
}
murus ct praesidium eorum qui propter reg-
nutn coelorum certare volunt O silentium ,
Q uis de impietate ludit , de sacrilegio quis
j ocntur P piaculum quis dicit risum P sads
!

cceli schola, via regni coelorum , currus se decijnt qui sic sentit.
, (9) Melius sentiunt,
igneus possessorem suum in coelum subve- nec erran t, qui turpiloquium existimant , 1.
hens (6)1). Chrysostomi sententiasexpen- p ro b r osum; 2. Maculosum ; 3. Criminosum.
! >»

dendas relinquout dicam cum D. Amhrosio:

(1) L. 1. Offic. 3. — 2 )Thren. 3. — '3) Tert. I. <le

D. Chrys. Encom. de Nat. Praecurs. — V

Seim. Spcct. 17. — Ephes.
(

5. — 77.
v

qu. 1G8. a. a.
cj>.
(1)
— (3) Adhort. ad Gent —
(4) Cap. 52.
(2
— (5) Ep. — (6) \. Can.
(,j)

60. — (7) Sidon. Apoll.

(5)
1. 3. Ep. i3. —
89. — (6) Tom. 7. hom. de Patient. (8) In Oct. — (y) Serm. i55.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO II. 1 2

I. Christus jai/i exposilos el ipsa mensam ; non vufgare/n honoreni consecutum

PARS.
urbanitate deceptos homiues , i/i ag/titio/iem est os nostrum accipiens corpus do/ninicurn :
veritalis oculavit. (1) Urbanitas decet homi- propter hoc maxime hic oscula/nur : audiant
nem , et sermonis motlestia et castitas decet qui fvda loquuntur , qui convitia proferuut ,
Cliristianum. Hominem stimulat Isocrates et horrescant qui tale os polluunt (1) absque
ad urbanitatem , et ab illo etiam gravitatem ullo pudore.
expostulat. Stude esse urbanus et gravis. (2) 2. Plures multa eloquentia praediti Quod :

Sidonius quoque Apollinaris Christianum lace/it 7 pudorest (2), Philomelae instar nam, ;

desiderat, sine ineptia grave/n , sine studio utrefertTertullianus, Philomelam prudentio-

facelum , sine asperitale constante/n , sine res , non li/igua? caide, sed pudoris rubore ,
popularitate communem. (3) Utinam Chris- mutam intcrpreta/ttes. (3) Tiberius Coesar ,
tianus in suis sermonibus imitaretur beatum teste Pliilone Judseo , etiam cum esset ado-
Thomam Cantuariensem ! Tota conversatio °h verecun-
lescentuhjs, dictus est se/tior[4) j

ejus erat schola honestatis , morum cedi/ica- diam cum excellenti iugenio conjunctam :

tio , el structura salutis. (4) Sane Christiani Sidonius Apollinaris in Himerio antistite
ad ioquendum qucecunque pudica (5) urgen- pncdicat verecundiam et delicata? mentis pu-
tur exhonore, pudore, timore : at , proh dicissimam te/teriludinem. (5) Apud eumdem
dolor ! plerique sunt scurriles , et hoc ex de- Sidonium Nicetius cum qttodam prologo
feclu , i.Pudoris 3. Timoris. pudoris vulliim modcste demissus iriubuit ;
1. Honoris ; ;

1. Pudicitia hoitor corporum. (6) Ut hunc atqtte ob hoc illi maximum sophos non elo- ,

corporis honorem couservet Christianus de- quentia prius, quam verecundia dcdit. (6)
bet a turpiloquio abslinere et ut eum hor- Flavius Nicetius, vir genere clarissimus
, ho- ,

tatur Tertullianus, colloquia Deo digna sec- noris privilegio spectabilis merito illustris, ,

tare. (7) Hoc debes ex honore Christiane : hujusque seculi copiaet eruditione maximus ,,

tum quia sanctissimoe Triadis quoe prima cum novum consulem Asterium caleudis
virgo est defers imaginem ; tum quia profi- Januarii , in magna hominum frequenlia so-
tei is chrislianam quae est lex lemni more laudaret, purpurantis pudoris
disciplinam
castita/is (8)tum quia corpus tuum fuit in gratia, dictionem suam ornans verecundia
; ,

haplismo castimoniae consecratum tum quia prius quain eloquentia maximum sophos ; ;

cum honore debes tractare carnem tuam hoc est eorum qui tunc aderant consecutus ,

Christi humanatione nobilitatam sanguine est laudetn. D. Hieronymus Nepoliani lau- ,

redemptam et corpore in Eucharistia nutri- dans pudorem in ejus epitaphio hanc appo-
, ,

tam. At scurrilis Christiano nomine indi- suit gemmam Libenter audire verecmtde : ,

gnus , cujus defert imagi-

turpiloquio Deum respondere. (7) Quantum ab iilo distant gar-
nem inhonorat; religionem castitatis quam ruli et scurriles, qui non libenler audiunt ,

profitetur dedecorat Si enini verbo nudo : sed importune garriunt, nec verecunde, sed
conditio polluitur , ut Apostolus docet (g) , imprudenter respondent nam per loquaci- :

nonne christiana disciplina fcedis sermonibus tatem irrepunt verba pudoris inimica. (8)
maculatur ? Tandem corpus tot mysteriis Christianos qui opere et sermone caslilatem
pudicitiae consecratum , verborum obscceni- demonslrant, sacerdotes pudicitia? (9) voci-
tate profanatur. Porro quantum est absur- tat Tertullianus at econverso scurriles sem- :

dum labia Christi Evangelio consecrala , per obsccenilalem iu ore habentes , quoruin
immunda et damnabili verborum procacitate sermonibus prostitulis ac theatralibus , nul- ,

polluere (id) ? Hoc argumentum multis urget fas habenas , nulla remittit repagula pudor.
D. Chrysostomus, pr.csertim de osculo sancto (10) Magnus Basilius nuncupat turpitudinis
disputans , inductum primis Ecclesioe tem- impudentia?quesacerdotes(i 1) , quorum frons
poribus ad eam partem honorandam quam a?rea (12) dicitur a Propheta Evangelico , ,

Dominus sua pracsentia consecravisset , vult- quo summa eorum impudentia denotatur.
que aniinam nostram velut Divinitalis tem- Illorum adhuc frontem aitritam ct adaman-
plum , os vero vestibulum hujus delubri per tinam (i3) appellat Ezechiel. Frons com-
quod tanquam per portum lucis liberator munihominumconsensu verecundioedicatur;
hominum Deus cum omni pompa majestatis in qua pudor ipsiusmet Dei manu tanquam
suae ingreditur, cum ad divinam accedimus nobilis ac regius character inscriptus est : qui

—
(1) Hom. 7)0. Cor.
in 2. —
(2) Tert. 1. adv. Valcnt. 1.
1''« „ '
poL "* "~
- (
2 0rat '
ad ^ icoclf n
-
'

- 5) — (5) Tert. Lib. ad Nat.8.

i. —
(4) De Lrgat. adCaium.
1
L.b. 8. F.p. .5.
(4) Petr.
)

Blcs. Epist. 27. PhiUp. (S)

t

_ 5 L 7 Ep. x?,. -
(6) L. 8. Fp. 6. (7) Epist. 5.
-
4- — (G) ieil. 1. dc Pud. 1. — (7) Tert. Lib. 1. ad _M |
. .

Tert. 1. .. ad Ux. 8. —
(oj Tert. L. 2. de Cult.
Uxor. 8. — (8) Tert. 1. de Pud. 6. — (9 )
Tert. 1. de Cor. F em. 12. —
(.0) Sidon. Apoll. 1. 3. Ep. i5. (11) Hom. —
.Md. 10. -(10) Petr. Bles. Epist. 4o.
j c lra. -(ia) Fsa. 48. —
(i5) Cap. 3.
8*
123 LINGUA SCELEKOSA. — CONCIO II.

hoc ingenui pudoris insigne de fronte tollir , peric/itetur , meminisse debemus esse in ver-
atterit frontem , iliique frons periisse dieitur, bis quoquc idololatria* incursum pracaven-
oui perit pudur. Constat itaque mentis sta- dnm. (i) Idololalria siquidem per aures stepe
tum in fronte consistere , prioremque esse saepius inseritur Cur non ngnoscamus ver- :

pudoris quam corporis plagam. (i) Pudoris sutias Sataiuv , qui quod ore nostro perftcere
plagam patiuntur impudentes , nam in vere- non potcst , agit, ut suorttm ope perjiciat ,
cundia magnum est pudoris dispendiitm (2) per aures inferens nobis ido/o/atriam. (2) At
.

Scurriles aureum illud pudoris decus de quemadmodum olim darmon ministrorum

fronte quodammodo eradunt. Honestatis suorum sermonibus, Chiistianos adducere
prodiga frons (3) in obscoena diffluit verha , ad idololatriam moliebatur , sic hac tempes-
neque pudore aut timore retinetur. tate scurrilium turpiloquio, castas animas ad
i. Onme ma/utn aitt timore aut pudore , Iasciviam aecendere nititur. Verbum enim
,

natura perjudit. (4) Pudoi et timor Christia- inbonestum est , 1. Lues , aerem infeslans :

nos a turpiloquio avocare debet. Utrumque 2. Cloaca , aures contaminans ; 2. Ignis ,

complectitur Apostolus in Christianorum cor ad libidinem sufflammans.
persona loquens Serviamus placentes Deo
: 1. Adeo coutsgiosi sunt turpes sermones
cuin metu. (5) In Graeco babetur, cum pttdo- ut asseveret Tertullianus, ipsutn aercm qui
re verecnndo; id est , ut expendit Thcophy- incunibat sce/estis vocibus constupratum (3); ,

lactus , niliil impndehs /oqnamttr , ni/ti/ in- et sicut dum lues grassatur , infeclus aer infi-
7'erecundiim. Ad quod eos adhuc hortatur cit eos qui eum aspirant, non dissimiliter
Apostolus ; Nuncautem deponite titrpem ser- constupratus scelestis vocibus aer, et ipse
tnonem de ore vestro ; tum ex disciplinae constuprat animas. Tempore pestis unusquis-
christianae honore ; tum ex innalo frontis que a loco in quo grassatur fugit ; eorumque
pudore ; tum maxime habentes gubernacit/a couversationem , qui sunt pesle percussi ,
disciplina? et timoris instritmenta , legein et vitare nititur Christianus quoque pudichipe
:

prophetas. (6) Plus audet D. Chrysostomus zelotes scurrilium contagionem pestiferam

et timorem legislatorem constilutum a Deo (4) horrescit ad quod illuni horiatur Gre-
:

super homines existimat, ut eos a vitiis dis- gorius Nazianzenus Odi cam jamiliaritatcm;

turbet: sic enim istud Davidicum : Constitue
legislatorem super eos , legit constitue timo-
rem (j), quo nihil validius
ne in prava opera, et turpiloquia labantur
et ob hanccausam Aureus Doclor aliorsum
timorcm nuncupatyraw/w (8) , quo retinen-
tur. Neque duntaxat est concupiscentioi
frcenum (o,) ut vult D. Basilius, refra?nans
inordinatos Veneris motus sed etiam linguae ,
quce per aerem contrahilur. (5) Idem fieri
existiinat D. Anselmus in congressione bo-
ad impediendum minum perditorum, et obsecene loquentium ,
: quod spargenda et propaganda pestilenlia;
in
nain ut ex corrupto aere qui afflalur, et
hominum pectoribus concipitur, lues exislil
exitiosa corporibus ; ita sermo nequilia cor-
ruptus , in audientium animos pestem impor-
tat , tanto graviorem perniciosoremque ,

frsenum , impediens ne fceda proferat verha ;

quanto anima praestat corpori. In momento
nam ubi metus in Deum , ibi grai>iias honcs- infestus aer inficit, et contrahitur lues , libi-
ta(io); et composita sermonis modestia , dinum vaporata momenta (6) auimam inqui-
Dei autem timorem non habentes scurriles nant quapropter sermo turpis nuncupa-
:

boneslam non ostendunt in suis sermonibus tur a D. Hieronymo, du/cis libidinum pom-
gravitatem ; exdefectu enim timoris ebulliunt pa (7) scurrilis autem infestat sonionibus :

in omnem lasciviam ut Marcioni Deum ti- interdum oequivocis ; et ut fatur Tertullia-

rnendum neganti exprobrat Tertullianus nus per ambiguitates bilingues (8) inter-
:
,

Age itaque qui Deum non times , quid non dum, mendacibus , non turpi rnodo , verum
in omnciii /ibidinem ebti/lis P siiminum quod etiam temerario mendacio incumbit (9) ; ah-
sciam , jructum vita? , omnibus qui Deum non quando et p/urimum du/tibus id ma/i injicit.
timent (11) : ex defectu enim timoris pro- Verum , Christiane, ut te monet Tertul-
cedit turpiloquium probrosum , et macu- lianus , sint du/cia licet, et gtata , seu cano-
losum. ra , seu subtilia , omnia i/lic proinde habe , ,

11. PAHS. Cutn conversatio divince disci- ac si stillicidia mel/is , deranunculo venena-
plincc tion faclis tantum , vertttn etiam verbis to : nec tanti gulamfacias vo/uptatis , quanti

(1) TertuII. Scorp. 9. —

(>.) Ennocl. I. 4. —
(3) Ep. (1)Tert. 1. de Idol. 20. —
(2) Terl. 1. de Idol. 21.

19. Ennod. —
(4) Tert. Apul. 1. —
(5) liebr. 12. — (3) Tert. L. dc Spect. 27. (4) D. Cyp.— L. de Sing.
— (6) Tert. 1. rle Pud. 7. —
(7) ln Ps. 9. —
(8) Hom. Cler. Orat. 12. —
(5) In 1. Cor. i5. —
(6) Teit. L. r. de
2. ad Pop. —
(9) Iu Pb. 35. —
(ip)Twf. 1. de Fracsc. Cult. Fem. 2. —
(7) Epist. 22.
—
(8) Te-rl. Lib. 1.
haer. 43. — (n) Tcrl. L, 1. adv. Marc. 27. adv. Valeiit. 1. —
(9) Tert. 1. de An. 28.
 LiNGUA SCELEROSA. — CONCIO II. i 23

perictdum per suavitatem (r) turpiloquii ,

conJlabeUant. (i) Idcirco fcedos seimones
quod est lues, aerem infestans, et eloaca ,
D. Athanasius nuncupat scinlillas discur-
aures contaminans. rentes. Uti enim sufflammatus ignis de una
2. Scurrilitas seu turpiloquium est conver- domo transit et discurrit ad aliam , ita scin-
sationis htimana? inquinanientiim. (2) Cbris- tillse libidinum a corde amasii , facile traus-

tianorum casle etstudiose viventiumora voci- eunt et discununt per verba ad cor fe-
tat D. Chrysostomus thuribula Dei (3)ccelesti minae amatae , maxime cnm in utroque igni-
igM pura , divinoque odore fragrantia ora : los mores agnoscat Clemens Alexandrinus :
vero scurrilium cloacas sordidissimas (4) ap- imo ut vult Sapiens , caro mulieris ignis
pellat. Quas, ut faturEcclesiasticus , eructant est (2), qui fcedis sermonibus flabellatur :
prwcordia Jortentiiim (5) :e corruptoautem et scurrilis cor ignis adhuc est qui ignescit.
putido eorum corde procedunt fcetida luxu- ]Nam ut prosequitur Sapiens, nunquid homo
r\dd verba odorcm teterrimum exhalantia.
, potest abscondere ignem in sinu suo , ut vcs-
Cor eorum vanum cst{6), seu ut nonnulli , timenta sua non ardeant P hi duo igues
legunt cor eorum corruptiones Propterea
, . de facili sufflammantur nam cito rebellat :

sepulcrum patens est gultur eorum ; cor in- affectus. (3) Pravis assuescere sermonibus
tiuium est libidine putridum et fcelidum , Magnus Basilius viam esse qitamdam adretn
idcirco guttur tanquam sepulcrum male ipsam (4) existimat ,
per illos etenim tota
olrns apertum , male olentia atque fcetentia carnis negotia suscitantur (5) , adeo turpilo-
eructat verba. Os eorum vocat Gregorius quium est criminosum.
Nyssenus cozni cujusdam lutulenti fon-
, 111. PARS. Loquacitas in cedifcatione
tem (7) ex quo aspiratus teterrimus odor ,
." nulla turpis. (6) Tautum abest ut loquacitas
hominum contaminat aures, cor , vitam et aedificet quin imo scandalum promovet ;
,

conversationem. Et quidem, 1. Eorum qui nam vel audientes turpia , fcedis sermonibus
libenter audiunt turpiloquium , in eo delec- dissentiunt , vel consentiunt. Si non con-
tantur, et pra-bent consensum , scortatce stint sentiunt, non peccant; si consentiunt, saltcm
aiues (8) idcirco aures religiosas (9) habet
: volunlate peccant. Inde colligitur quam cri-
mulier casla ; nam illa qncv pudica , carebit miuosum sit turpiloquium scurrilis uamque :

aurium maculis (10) ; nam, ut fatur aliorsum
Terlullianus , ab omni spurco verbo aures
tuetur. (n) 2. Fcetidum luxuriae verbum cor
etiam inquinat etenim mulier quae non
vult verborum vitare lasciviam{ii), nonser-
obsccena proferens, fcedis suis sermonibus,
1 .Graviter peecat ; 2. Audientes et non con-
sentientes scandalizat; 3. Audientes et con-
: sentientes h thaliler vulnerat.
1. Si tantum malitiam excogitatam Dcus

xnlspirilum integrum abimmunditiarum con- exactor innocentia odit (7) , quanto magis
tagione. (i3) Cujuspulchram subminislral D. turpiloquium quod per os iniquilatis (8),
Ambrosiusrationem,quiasicutscunilis verba scurrilis prodit? Quod autem Deus odit pec- ,

inhonesta proferens suam animam contami-
nat, aut jamjam contaminatam indicat , ita
hbentersermones impuros audiens, suam ani-
niam maculat Cur ea qua? ore prolata com-
municant hominem ea per aures admissa
tion videantur comtnunicare : cum spirilui
appareant aures, nec po^sit mundus priv-
stari, cujus apparitores inquinantur ? (14)
catum est,non leve, sed mortale ; nam, ut
docet Alexander Alensis(9), est turpiloquium
ex rationis deliberatione , vel peiversa vo-
: lunlalis inlentione prolalum ; tum quia Deus
, non abominatur nisi peccatum mortale ; ex
D. autem Cluysoslomo turpiloquia abonii-
nabilia sunt Deo (lo) ; tum quia menlis im-
munditia peccatum mortale denotat lurpi- :

Tandem vita et conversatio perturpes ser- loquium autem cor contaminat nam ut :

niones maculantur quapropter feminam : subjungit D. Chrysostomus , sicut se habent

vult Tertullianus memorem illitts versicitli soides et lutum , ila se habent verba scurri-
snnctificati per Jpostolum : Bonos corrum- ha ; ex sordibus autcm et luto contrahitur
punl mores congressus mali. (i5)Nec mi- , immunditia si projicianlur in aures carnis :
rum quia sunt ignis cor ad libidinem suf- similiter turpiloquia generant immunditiam ,
flammans. . si perveniant ad aures mentis ; tum quia ,
3. Verba inhonesta scintillas libidinum ut docet D. Hieronymus , qui scurrilia repli-
catj et cachinnis ora dissolvit , et aliquid
(1) Trrt. 1. dc Spect. »7. — (2) Tert. 1. de Oratione,
11. —(3) In Ps. 4o. — Hom. 69. in Matth. — _ „ .
- „
-( 7
(4)
- Clcm. Aleni
(5) ,

(0 Jert.
% .
I. c
, „
Spect. ,5.
,
_ ,
(a
v
Prov 6.
...
(3) Scn-
.p. 5. L. in Fs.8.
—
I

6) l's.
1. ,.
r
4- —
.

En 6 9- ~
[81
adhort. arl Ccnt. - Ambr. de (9) D.
)

2. Virtr. - - W IIom - 2 (5) Chrysol. se.m. 24.

Tcrt. 1. de Pud. - 1.) Tcrt. L. dc Spect. ..
1.

2.. - (.0)
.2 6 Tert.
( )
1. de Pat. - 5. 7 ) Tert. 1. dc
(
Spec t. >. - (8)

1). Aml.r. ibid. — Tcrt. de Pnd. .3. —(.4) Tert. (i3) 1.

Ps lo6
- - (?))
2 -
P' *I
U- ,3 *- u,cu,br 2 - -
~ (
l0 ) Ho,n *

L. de Spcct. 7 — (i5) Te.t. Lib. i ad Uxor. 6.

. 1.
38 - in Mallb -
io4 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO II.

turpitndinis profert, hic non otiosi verbi

, sed suis sermonibus certe vel spiritum scondalo
criminosi tenebitur rcns (i) Verbum otio- permovent (i) , quia audientes scandalizant ,
.

sum est peccatum veniale; criminosum est et quantum est ex se arl malum sufllammant,
inortale , quia Christianum infamat, qui sanc- prava intentione proebentes eis ruioae occa-
tam profitetur diseipliuam , Dei indignatio- sionem et ejusmodi scandalum activum :

nem provocat ,
propter hccc enim venit ira criminosum est , tum ratione inductionis ,
Dei (2) audientes et non consentientes scan- quia scilicet inducit ad peccatum ; tum ratio-
.•

dalizat. ne oppositionis, qua opponitur charitati ,

Est autem scandalum non bona? rei , sed

2. qua quis tenetur diligere proximum illum- ,

mala? exemp/um, cedifcans ad delictum. (3) que a peccato dimovere ; tum ratione laesio-
Ex. D. namque Hieronymo scandalum a nis ob damnum vel nocumentum spirituale,
,

Groeco deductum, offendiculum vel rui- , quod inferre nititur ; tum ratione offensionis
nam vel ,
impactiouem pedis possumus di- Christo factoe : nam
proxiiuuin scandalizan-
cere sicut enim qui in via corporali ponit
: tes , Christum offendunt; Christi fabricam,
alteri lapidem, vel aliud offendiculum ex , quam Christus suo sanguine construxit , fce-
quo cadit, scandalum facere
dicitur alteri dis suis sermonibus evertere et destruere
sic qui in via spirituali suo dicto, facto vel , conantes. Sic autem peccantes et percutientes
malo exemplo alteri proebet occasionem conscientiam corum infirmam, in Christum
,

lapsus dicitur scandalum facere

, nam scan- peccatis (2) : a Deo autem accepistis os lin-
:
,

dalum est dictum velfactum minus rectum guam in a?diflvalio/iem aliorum non in des- ,

prcebens alleri occasionem ruints. (4) Dicitur, tructionem. (3) Herostratum seu Eratosthe-
1. Dictum vel factum non vero cogitatum , nem abominata est antiquitas qui uno die
, , ,

quia peccata cordis quoe intus latent, necper imo una hora, in cineres redegit Dianoe
aliqua verba aut opera, in alterius notitiam Ephesinaa templum in quo slruendo ducen- ,

veniunt, non habent rationem scandali , quia tis viginti annis universa Asia opes ac ope-
nulli prcebent ruime occasionem. 2. Non ram impenderat (4) quam exsecrandi sunt :

quodcunque dictum vel factum, est scan- scurriles qui turpiloquio Dei a?difcationem
dalum,sed duntaxat dictum vel factum mi- (5) Dei templum destruunt nam animas , !

nus rectum, quod velex se malum velsaltein suis fceditatibus consentientes devastant , ,

habet speciem mali. 3. Dictum vel factum incendunt et lethaliter vulnerant. ,

ex se malum procbens alteri occasionem

,
3. Sermones obsccenos nuncupat Tertul-
ruinae, non causam quia nihil potest esse lianus , ignea jacula diaboli (6) , quod in-
:

proprie homini causa peccati , nisi propria nuere videtur Jeremias Propheta, aiens :

ejus voluntas tandem 4 occasio ruinoe Pharetra ejus quasi sepulcrum patens ; vas
: >

potest sumi vel ex parte agentis et patientis apertum immundum. (7) Hoc vas immundum
simul , ut quando ad inductionem aiicujus est cor , sedes impurae voluptatis et libidinis
qui suo facto vel dicto alterius intendit conceptaculum pharetra non a Vulcano ,
, ;
,

procurare ruinam isle consentit , et peccat sed ab orci fabro malitiose concinnata , est
,

et tale scandalum est activum et passivum fallacis os, de quo mittuntur jacula pestifera,
simul. Vel ex parte patientis et non agentis, venenata ignea quibus perit pudor , casti
, , ,

ut dum quis bona intentione facit aut dicit animi violatur integritas , virtutum elicitur
aliquid quod de se non est malum nec ex cruor. Ad quod alludit Regius Vates E.ra-
, , :

sua naturainclinat ad peccatum ex quo ta- cucrunt ut gladium linguas suas intende-
, ,

men alius praeler intentionem agentis, sumit runt arcum suum. (8) Seu ut Symmachus ,

peccandi occasionem tale scandalum est legit, « impleverunt arcum suum sermone
;

duntaxat passivum , et non activum , quia amaro ut sagittent » verba enim sunt sa- ,

peccans se solo cadit nulla sibi exterius data gittae. Scurriles autem paraverunt sagittas
,

ruitKB occasione. Vel ex parte agentiset non suas in pharetra , ut sagittent in obscuro rec-
patientis , ut dum quis suo dicto , facto , vel tos corde. (9) Hoc est turpia verba concin-
malo exemplo intendit alium Inducere ad naverunt , ut pudicos feriantanimos quem-
,
:

peccandum non tamen inducit quia alter admodum qui loquitur sermonem Domini ,
, ,

peccato non consentit sed perverse sibi jaculatur sagittas (10), quibus corda vulne-
,

propositam ruinoe occasionem prudenter fu- ret, et ad Dei amorem succendat; ita scurri-
git et tale scandalum dicitur activum et
, les, pharetris pulentibus armati , ex fcedo et
non passivum quale est eorum qui fcedis :
^ ^ (i)Tert. 1. 9. deCuIl. Fcni.a. — (a)i.Cor.8.— (3)a.
(1) L. j. inc. 12. Malth. — (2) Ephcs. 5.— fi) Cor. i?>. — (4) IMin. 36.c. i4- (5) 1. Cor. 7>. —
(6) Tirt. —
—
Tert. 1. dc vel. Virg. 3. — (4) D. Thom. 22. qu. 43. L. dc Fug. in Pcis. 3. —
(7) Cap. 5. (8) Ps. 63. —
a. 1. (o) Ps. 10. — (10) Oiig. in Ps. 3j.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCK) III. i 25

fcetenti suo ore emittunt sagiltas venereas , lionis proferret verbum de iinperatoribus
quibus castas feriant aninias, eisque lethale licet elbnicis , Christianorum infensissimis

vulnus infligant. Quod ut facilius exsequan- bostibus , crudelissimisque persecutoribus.

tur, non solum emittunt sagittas , sed gla- Nunc autem « adeo frequens est boc vitium
dium adhuc evaginant. Gladium evaginave- etiam apud pios et religiosos, ut nomen quin-
runt peccatores , intenderunt arcum suum. ti elementi , sine quo vivi non potest , apud

(i) Quod tunc evenit y ait D. Ambrosius , quosdam obtinuerit. » (i) Grande projecto
quando sermo turpis , tanquam de vagina , malum est, proximorum oblocutio, pernicio-
petulanti ore profertur , quem par sum alque commune (2); verum ejus per-
cohiberi
fuit, et recondi : Extenderunt arcum suum , nicies desumitur, non solum ex detrahentium
ubi ait arcum peccatorum esse eorum men- malitia el latitudine, sedetiam, 2. Ex latitu-
tem sagittam vero verbum venenalum quo dine et dignitate eorum de quibus detrahi-
, ,

animae vulnerantur et toxicanlur. Olim fi- tur nam, ut docet Angelicus Doctor ex : ,

deles adeo eranl modesti in suis sermonibus persona ejus contra quem loquitur aggrava- ,

ut turpia et obscoena verba fugerent ut mor- tur peccatum. (3) Detractores venenatis suis
sus aspidum. (2) Nam
, ut refert Cassiodor. linguis contaminant , infestant et dehones-
Christiani conversatione disciplinabili si/ni- tantnon modo plebeios , sed etiam magistra-
iitudine fulurce patriie vivunt. (3) Christiani, tus , nobiles, principes , ipsosque reges ,
illud modestiae et honeslatis imitamini exem- ut Romanis imperatores denigrantibus obji-
plum : Omnis sermo malus ex ore vestro non cit Tertullianus. Jpsos Quiriles , ipsam ver-
procedat ; seu , ut legitur in Groeco , ser- naculam septern collium plebem convenio, an
mo putris
, id obsccenus et
est , fcedus , alicui Ccesari suo parcat illa lingua roma-
spurcus, qui ad rem non pertinet , nec decet na. (4) Et quasi parum sit venenatis sermo-
Sanctos. (4) Colloquia sectamini quoe deceant nibus lacessere bomines morti obnoxios ,
Sanctos , sint Deo digna conversationem- , Sanctosasjrrediunturimmortales. Nec mirum
que angelicam et ccelestem sapiant , ut dent si divos denigrare conantur, postquam Chris-

gratiam audientibus (5), ne fcedis auditum ti moliti sunt maculare innocentiam Si pa- :

praebeant. Quod si nobis omnis impudicitia tremfamilias Beelzebub vocaverunt, quanto

exsecranda est , cur liceat audire quce loqui magis domesticos ejus (5) ? Quis nesciat ma-
non Ucet P (6) Utrumque illicitum est Chris- ledicentibus Judaeorum lin°uis Christum (uis-
tianis sanctitati consecratis , et ad lmmarces- se calummatum , velut vini potatorem , pec-
sibilem gloriam destinatis. catorem , saniaritanum et doemoniacum ?
Hic est illefabri aut qucestuariie flius sab-
.iHMinniimim.imm »»••••• bati destructor , Samarites et dcemonium ha-
,

bens. (6) Hoec tela aliaque ejusmodi Judaei

CONCIO TERTIA ,

vibrabant in Christum adhuc mortalem in ,

Quot modis prcecavenda idololatrict latitu- terra cum hominibus conversantem illuui ,

do. (7) Praecavenda erat priscis Ecclesiae tem- jam immortalem cum
Angelis in ccelo in-
et
poribus idololatrioe latitudo bac aetate prae- : habitantem, suis diris insequuntur impii et :

cavendaestdetraclionislatitudo, eaque trina. ut fatur Regius Vates, iniquitatem in excelso

Una desumpta ex iis qui detrahunt ; altera locuti sunt : posuerunt in ccelum os suum. (7)
ex illis de quibus detrahunt ; lertia , ex rebus D. Augustinus Iegit : Iniquitalem in altum
piopter quas detrahunt. Tanta est detrahen- locuti sunt , nimirum in Deum qui sua alti- ,

tium latitudo ut asseveret Doctor Angeli- tudinehomines quamtumvis dignitatibus ela-

cus Hoc specialiler vitio periclitatur loturn
: tos , in infinitum superat D. Ambr. legit
genus hurnanum. Exsecrandum illud de- in excelsumaddit D. Hieronymus , calurn-
,*

tractionis vitium adeo est commune , tanta- riiam de excelso locuti sunt ; subjungit Apol-
que hujusnwdi libido mentes hominum inva- linaris : Jlltissimum calumniis feriebant.
sit ut ctiam qui procul ab aliis vitiis reces-
, Tandem, 3. Detractionis latitudo desumenda
serunt in istud tamen quasi in exlremum dia- est rebus de quibus detrahitur. Christia-
a
bo/i laqueum incidant. (8) Priscis Ecclesioe num hominem ornnium scelerum reurn impe- ,

teniporibus (9) ita ab boc vilio alieni erant fi- ratorum legurn , morum , naturce tolius ini-
,

deles ut vix inter illos reperiretur unus qui

, micum (8) existimabant Gentiles. Quod olim
de alio obtrectaret , minimumque detrac- Christianis criminabanturEtlinici, etiamnum

(1) Ps. 56. — D. Athan.

(1) Ep. ad Solitar. (3) — (1) Bar. An. ;5. Salm. to. 16. Disput. — (2) Laur.
t. dc Dial. — (j)Ephes. — 5. (5) Ephes. 4. —
(6) Tcrt. Juslin. lnstit. d<; Vit. Solir. c. 4. (5) In Ps. 49.— (4) —
1. <!e Spect. 17. — (7) Tcrt. 1. de Idol. 2.
— (8) 2 2. q. Tert. Apol. 55. —
(5) Joan. 19. —
(6) Tcrt. 1. de Spect.
;5: a. j. —(
Kj ) D. Hier. Ep. i4. ad Cclant. 36. —
(7) Fs. 72. —
(8) Tert. Apol. 2.
 12-5 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO III.

probi quique homines a detractoribus patiun- audientes detraciionein ; tertio illos quibus
tur, qui virtutesvitianuncupa.it, quo nihil detrahit. (i) Adeo potens ac omni fulmine
iniquius potest excogitari. Fortitudinem ati- trisulco exitiosior det.actoris lingua, qua)
daciam appellant ; modestumvero sinc scnsu vulncrat, i. BXaledicum ; i. Eum qui placi- ,

hominem ; justiun immitem et nimiiim se- dum detraclori prrebet auditum 3. Homi-
, , ;

verum ; prudentem , asitittim ; magnijicum , nem detraclione offensum.

vaslum ; liberalem , ul prodigum taxanl ; i. Detractor idcm homicida est : quatris

domestice fiugalcm , avarum dicunt ; deni- quem occiderit , si quid ad elogii ambitioncm
que omnis virtttlis species , in vicina vitiorum jacit , non exlraneum , nec inimicum, sed
noinina, nusquam calutnnia rcbus laudatis ipsum se : qnibus insidiis P quo telo P quot
deficiente. (i) Quis trinam detractionis lati- plagis P quotquot (2) detractionibus ? Detrac-
tudinem attente considerans , eam non hor- tiones sunt ictus qui illum vulneraverunl :

rescal, fugiatque vitium sua exsecrandum, lingua vero maledica , sagitta seu gladius ,
,

1 Crudeliute 2. Gulliditate ; 3. Infelicitate? quo confossus , et interfectus est

. ; Levius :

PARS. Detractorum crudelitas patet ex

I.
dehet P utari auod 8 ladio minante ,
quam
J.nguis eorum a dcemone subornatis S ua insidiamte commitlitur. (3) Prn.s et modu- auod lin

latis,ad omnem s.eviendi iniquitatem. (2) quas in hvdrae sanguine tox.carat sagitlis ,

Omui.nodamiilamsamendi inim.itatem scrialosagitlipeltiger ille (4) percussus obnt

T belle
]in< uaiedici
exprimit Regius Vates , de detracto.ibus sic
loquens De"ntes eorumarmaet sagittce ; lin-
:
ferum >
omni serpenl.no quantumv.s pess.mo
gtia eorttm gladius aculus : delrahebant P e J us T*° detractores infic.unlur , venenatce
mi/ii (3); dentes sagittis , et gladio acuto
oblocntiones obloqucntium toxica (5) ; qui- ,

comparat Cassiodorus apud S. Bernardinum bus semet.psos tox.cant Si mordcat serpens :

Seiiensem, dentes dicli sunt a demendo ideo ln sdenlio , nihil minus habct qui occulte .:

pulchre linguce detrahentium dentes vocan- d^'ahit (6) : serpens mordens effund.t vene-
tur, quia sicut illi ciborum partes demunt , num Serpens est lingua dolosa , venenum :

ita et isti opiniones hominum corrodunt (4) ,

hahet set! lelhale nam ut subjung.t D. Au- >
:

discerpunt, dilacerant dentibus namque g^Unus lingua dolosa habet venenum peri-
:
,

canum el leouum mendacior est detractio (5), mentis (/)> 4 uo ipsemet detractor penmitur
detractores cou- aln serpentes suo non se tox.cant
nec pen-
qua tanquam sagittis acutis
fodiunt paicwemnt sagittas suas in phare- munt veneno Illud ^emnum quod serpentes
:

tra, utsagittent in obscuro rectos corde. (6) in aUorum perniciem jerunt sine sua conti- ,

Tres alites sagitta transfixos in suis armis de- nent malitia sa detractw partem sui ve-¥
feruntLolharingia3principes( 7 ): hocnobili- ne q ue P nus al,os veuenat
neni hibit ( 8 )>*
tatis insigne mutuatisunt a Godefrido Bouil- q uam auctorem suum infecent. Detractores
ln semetipsos retorquent tinguarum infesta-
lonio Lotharingiaa duce , qui Hierosolymam
,

obsidens urbem , in turrim davidicam jacu- run h et omnis malitue mgenia (9) : glad.o
laius est telum , quo tres simul confixit ali- q uem acuunt ul allos vulnerent semet.psos
tes. Delractio vutnerans /amam($)estsazata
fenunt 5 sagittas quas adversus al.os parant
in semet.psos vibrant Factisttnt quasi arcus
quaa tressimul confodit homines detrac- :

torem, aud.torem, illumque in quem lelum dolosus. {10) In arcu doloso sag.tta emissa ad

vibratur detractionis, qua> est triplex gla- oppos.tum tend.t. S.m.l.ter verbum detrac-
dius acutus ; imo , ut vult D. Ghrysostomus, tlonum P u)l1 l™V™\ sag.ttam mittunt 1.1
>
(

quolibet ense immanior atque intolerabi- ahos, in detrahentes redit et eos pr.mo m ,

lior (9) ex D. enim Augustino illicorgra-

,-
anima occldlt q^omodo istud Dav.d.cum :
,

vius feriunt qui gladio lingucc fcriunt (10) ; «telligit Hugo Card.nal.s : « Sag.tta; parvu-
quia feriendo non unam , sed trina.n , uno lorum faclae sunl plagaeorum ct innnnat» ,

ictu, inniguntnecem. Nunqttid non lancea sunt contra eos I.ngua3 eorum. » Quta cum
est ista lingua profecto et actttissima , quai alios scigittant , et eis detrahunt ex invidta ,

tres penetrat ictu uno (11) P D. Rernardo seiP sos P' ius ^'"^erant , do/ore panter et

arridens Bernardinus Senensis, de Irina illa peccato. (11) Quos ideo a cetract.one deter-
illata morte sic fatur Tres vulnerat uno ictu :
rere nititur Sapiens dctraciwne parcite :
A
ua'' I2 ) Acute autem animadvei lit D.
maledicta lingua : primo seipsam ; secun do li> l
g (

(1) Tom. 2. ser. 29. a. 1. c. 3. — (2) Tert. !. de H<>l.

(1) D. Basil. hom. de Inridia. — (2I Tert. Apol. 27. 1. — (3) D. Aup. 1. 2. — —
de Bapt. cont. Donat. 7. (4)

(3) Psal. 50. — Tom. i. scr. a3. a. 2. — (5) L. Tert. I. de. Pall. /,. — Knnod. Epist.
(5) 1. 1. 5.

5o. Ilom. hom. 20.

(4)
—
(6) Ps. 10. —
(7) Paradin. in (6) Eccles. 10. —(7) D. Aug. — Senec. in Ps. 11. (8)
Symb. —(8) D. Aug. ihid. —
(o) In Cat. (10) Tract. — — (o)Tert. 1. 5.a.lv. Mare.21. — (lojOsee. — (u)P». 7.
5. in Jean. —(11) D. Bern. ser. 8. de Trip. (Just. 65. — (12) Sap. 1.

1
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO III. ny
Bonaventura ,
quod non dicit Sapiens : Par- ratur detractor ; Evae personam agit , qui
cite proximo : sed linguce , scilicet veslra? : detractionis acquiescit sermonibus : uterque
nuia detrahens alteri , primo seipsum Ixdii. reus, uterque morte plectendus. Detrahere
,

Hac consideratione a detraclione cohibe- aut detrahentem audire , quid damnabilius

batlinguarnD. Augustinus Mcipsum occido, : sit , non facile dixerim. (i) Nam ut subjun-

si aliis detraho (i) ; et Christianum etiam ab git. S. Bernardinus , detractor et detracto-

hoc vitio dimovere nititur , ne sit in seme- rum lihens auditor , uterque diabolum habet
tipsum crudelis. Noli s&vire in animam ille in lingua , iste in aure; ex quo quodam-

tuam;abalio occidi non potest , a te potest,
non lancea , sed lingua (2) ; qua adhuc au-
dienlem placide detractiones occidis.
2. Detractor de homicidii reatu non libe-
ratur(?>) : nam et
modo potest sequi , quod , quot detractores
audis , tot in auribus dcemones rccipis. (2)
Christiane , obtura aures tuas , ne placide
audiens verba detractionis , recipias diabo-
suam et audientis occidit lum,qui suoingressu animam enecat assen- :

animam. Inde exclamat Divus Bernardus : tire Ecclesiastici monito Audisti verbum :

Lingua maledica , illius perimens conscien- adversus proximum tuum P commoriatur in

liam et hujus vulnerans charitatem , secum
,
te , fidens quoniam non te disrumpet. (3) Ubi

pariter utrumque perimit. (4) Tertulliauus D. Chrysostomus « Quid est moriatur in:

ejusdem criminis reos existimat Christianos, te ? exstingue ipsum, defudito , nec exire
,

qui deos nationum pronuntiant deos et eos , neque penitus moveri permittas sed maxi- :

qui audientes , propalantibus consentiunt. me stude nec alios quidem dicentes male
,

Quid refert deos nationum dicendo deos , an tolerare : quod si quando et susceperis , in-
audiendo conjirmes Pjures peridola, an ab fodito, interime dictum , oblivioni trade , ut
alio adjuratus , acquiescas (5) P Idem argu- non audierint, similis fias. (4) » Esto his qui
menlum valet adversus eos qui detrahenti- alienae detractionis sepulcrum ; nam si in
bus acquiescunt. Peccant equidem et seme- te nonmortuum, sed vivum fuerit hujus- ,

tipsos interimunt detractores at qui eis arri- modi verbum, tibi afferet necem, et proxi-
;

dent , et libenter auditum pnebent, linguae mum laesum interimet.

venenosoe enecantur toxico Christiani (6), : 3. Detractio est 'verbum ajdi/icatorium
animaedesideramus conservare vitam: « Pro- mortis (5) , trintvn adimens vitam. Triplex
pellamus etiam a nobis eos qui detrahendi est vita : spiritualis , corporalis et civilis.
studio tenentur , ne alienis malis assentien- Spiritualis consistit in unione anima3 cum
tes, nobis ipsis exitum accersamus nec li- : gratia sanctificante ; naturalis in unione ani-
benter detractiones audiamus, ne diabolicis ms cuin corpore sita est ; civilis habetur
cogitationibus impleamur. Etenim ipsa de- famoe praesidio , qua in aliorum existimatio-
tractio diabolica appellatur, naturalem scili- ne vivimus. In trinam illam vitam immanis-
cet a parentis sui detractione appellatiouem sime s;evit detractor vitamque spiritua- ,

nacta ; quamobrem qui detractioni studet , lem in se et in criminoso auditoreinterimit

diabolo servit. » Diabolus detractor est de- : civilem vero in eo cui detrahit, ut patet ex
tractio dsemone sumpsit exordium. Ut
a Christo asseverat namque D. Augustinus
:

enim philosophaturS.BernardusSenensis^): magis fuisse Domini necatricem linguam

« Origo et causa detractionis fuit invidia Judaiorum qnam militum (6) et ita triplicis :

diaboli,quam habuit in coelo empyreo ad Dei sceleris detractor efficitur reus ; absentis fa~
Filium incarnandum. Nec sufficit pestifero mam interimit , audientis ac propriam occi-
detractori detraclionem diffundere contra dit animam. (7) Divo etiamHieronymoteste,
Cliristum in coelo , in natura angelica , in- lingua detractoris bestias ferocitate serpen- ,

super detractionis virus conatus est diffun- tes virulentia , volucres velocitate prcecel-
dere in terram in nalura humana , ut dedi- lit. (8) 1. Bestias ferocitate superat et utait :

gnaretur Dominus de humano genere car- Bernardinus Senensis , crudelior feris

nem assumere. » Pergit Bernardinus « Vi- merito comprobatur : leo leoni parcit , /«- :

rulentus serpens , pestiferum virus , ore iu pus lupum non comedit ; et quasi omnes ferce
Evam diffundens; cujus detractioni Eva con- crudeles aliis feris sui generis parcunt , solus
sentieus ruit , consortemque suum, ac cum detractor sibi simi/es satagit devorare. (9)
illo totum genus humanum profundavit in Fcritalem illam detrahentium pertimescens
aeternum interitum. » Diaboli negotium ope-
o r n » r a„ r^.-A^,
(ij D. Bein. L. 2. de Lionsider.
n ty,„ 1. w
(2J I.0111.
,
ser. , \
— / \ ,

a. 3. c. 7>. (3) Cap. 19. — (4) Hom. 3. ad Pop. ->.5. —

(1) Scrm. 45. ad Frat. —
(2) Serm. 18. de Verb. _ Tcrt. L. de Carn. Chr. 17. —
(6) L. de Con-
Apost. — (3) Tert. L. dc Idol. 1. (4) Scr. —
dc Trip. sens.
(5)
F.vnng. c. i3. — (7) Laur. Just. de Vic. Solit. c.
CdM. — (5) Tcrt. L. de Idol. 21. —
(6) D. Chrysost. \. — (8) Apud. Bern. Sen. tom. 1. —
(9) Serm. 29. a.
in 1'g. 110. — (7) Tom. 2. fcr. 29. a. 1. c. 1. j. c . 3.
i28 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO Hf
Regius Vates sic Deum deprecatur : « Domi- injuriae, crucis ignominiai tradidisset. (1) •
nus, protector vitoe me.e , a quo trepidabo quamvis longinscule D. Bernardus de-
? Belle,
dumappropriant super me nocentes, ut edant tractionis crudelitatem demonstrat , quae non
carnes meas (i) ? » Nimirum detracfores co- duntaxat tres , autviginti, sed centum , sed
medunt et corrodunt carnes detrahendo. (2) mille, sed tot confodit, quot mortifero suo
Tanlam detractoris non ferens D. Chrysos- veneno inficit, neque unam duntaxat vitam
tomus feritatem , sic eum redarguit De- civilem ei cui detrahitur, adimit ; sed tot :

trahens , fraternas carnes comedisti proximl quot sunt , quibus ejus famam et existima- ,

carnem nwmordisti : et Paulus terruit , di- tionem eripit Nec tamen absurdc afque in- :

cens : Si autem vos invicem mordetis et co- solenter inverbis perinde,ac inalece ludo ver-
meditis , videle ne ab invicem consumamini. samur.{pL) Aleoe ludo persaepe amittuntur for-
(3) D. Anselmus versans Apostoli locum, re- tunae bona , verbis detractoris amittiturho-
fert quod « B. Clemens inter c ab nor et fama uno aleae volatu velocissime
1 tera qime ;

oie B. Petri se didicisse fatetur, hoc modo depanperatur homo , uno detractionis ser-
scribit Tiiasunt genera homicidii, quae mone celerrime vita civilis interimitur ;
:

pari pcena plectuntur odium interfectio :detractio namque, 3. Aves velocitate vincit
, ,

iratrum detractio de qua etiain Paulus di- Fama malum , quo non aliud velocius illum.
,

cit ; Si comedistis, et vos invicem mordetis, Cur malum fama ? quia ve/ox. (3j Volat ir-
videte ne ab invicem consumamini. Comedit revocabile verbum citissime honorem de- ,

namque alter alterum et quasi morsum in honestans, famam infamans, et virtutis exis-
,

eo fucit quotieseunque aliquis aliquem male timationem enecans. Cyrillus Alex. his ver-
,

loquendo viliorem efficit. Unde nccesse bis « Lingua mea calamus scribae velociter :

est ut ab invicem consumantur pcenis vide- scribentis, » (4) aeternam Verbi generatio-
,

licet gehennalibus detrusi miserrime punian- nem censet expressam Hic mihi considera :

tur. Sic igitur is qui alterum detrahendo Verbi Dei , ex substantia Dei generationcm ]

comedit , consumitur ab eo quem morsi- praemiserat enimRegis Vates in persona aeter-

bus detractionis consumere gestir,. Nam cum ni Patris loquens « Eructavit cor meum :

ejus vitam per detractionem lacerat , seme- verbum bonum. » Quasi dicat Ego aeternie :

tipsum ante judicem Deum condemnat »(4) generationis lingua dixi ineum verbum. Pro- :

adeo crudelis est detractio , bestias feritate, pheta tamen mox quam appetlarat linguam,
2. serpentes virulentia superans Nunquid calamum vocat. Cur tam cito aeterni Patris
:

non vipera est lingua ista ? jerocissima pla- lingua qua Verbum dicit non lingua sed ,
, ,

ne nimirum qua; tres in/iciat flatu uno. (5) calamus nominatur cum aptius lingua dicat
, ,

Etenim « anima quee detractionibus est ob- verbum quam calamus ? D. Ambrosius no- ,

noxia , trisulcam habet hnguam: nocet enim dum difficultatis solvit versum Prophetae ,

et sibi ipsi , etauditori et illi quandoque cui sic legens

, Lingua mea calamus scrilxe id : ,

detrahitur. (6) D. Bernardus ad exitiosam est /oquentis velocitatem cutn scribcntis ,

illam attendens detractionis crudelitatem S. maturitate conjungo. (5) Quasi dicat Lin- , :

Bernardino teste Admirabile verbu/n protulit gua velocissima est,quoeenim lingua ilictan-
:

dicens: Gladius triceps lingua detractoris , tur, impetu quodam proruunt. Verbum ut- ,

nec hujusmodi linguam mucrone illo, quo pote aeternum a celeri patern e mentis lingua
dominicum latus confossum est crudeliorem debuit procedere quia si vel unius momenti
, ;

dicere verearis. (7) Cujus hanc rationem proe- spatio cunctatum fuisset, a ternum non esset.
bet ipsemet Bernardus « Fodit enim haec Verum quia volubilitas et linguae velocitas ,
:

quoque Christi corpus et membrum de vel solo nomine linguac suspecta est apud
,

membro; nec jam exanime fodit sed facit homines, linguae velocitati adjungitur matu- ,

exanime fodiendo. Ipsis quoque nocentior ritas calami. Lingua vocatur calamus quia ,

est spinis quas illi tam sublimi capiti furor quae lingua dicuntur, auribus duntaxat per-
,

militaris imposuit seu etiam clavis ferreis , cipiuntur ; at quae scribuntur

; oculis consi- ,

quos sanclissimis manibus illis et pedibus deranda objiciuntur Non solum auribus :
,

consummatio judaicae iniquitatis infixit. Nisi sed etiain ocu/is ea ponderamus ause scribi-
enim hujus quod nunc pungitur et transfodi- mus. (6) Itaque Propheta ex mente Ambro-
tur corporis sui vitam illius vitae corporis sii sese accommodans ad hominum rudita-
,

praetulisset, nunquam illud pro isto , mortis tem aeterni Patris linguam scite mutat in ,

calamum quia calamus lingua morosior :

(1) Ps. a6. — (2) Hug. Caidin.

ad Pop. ~ (3) Hom. 7>.

— (4) L. de Similit. cap. 146. (5) D. Bcrn. de — (i) Serm. de Trip. Cust. — (2) Greg. Naz. Or. 1.
Trip. Cust. (<>j —
Cliiuac. de Scala Parad. giad. 10. Tholog. --(>) Tert. Apol. 7. —(4) Psalm. 44. — (5)
— (7) Tom. a. Ser. 29. a. 1. c. 3. Epist. 4^- — '/>) !>• Ambi.
 LINGUA SGELEROSA. 29 — CONCIO III. 1

cunctanter agit. Scriptura quoque verbo lon- ut non pro ferilate , sed pro consuetudine
ge cunctantior et consideratior est. Detrac- latrent. » (1) Non absimiliter bomo malig-
tores autem calami 11011 liabentes maturita- nus, malitiae perversitate detrabit boiniui-
tein linguae pollent velocilate, in momenlo bus studiosis
, a quibus nulluui accepit no- ,

virtutes sua ccede dispergunt (1) , citissime- cumentum. Detraclorem illum nequam re-
que famam et houoris existimationem devas- darguit Regius Vales Os tuum abuudavit : <•

tant. Quia, ut ait Bernardus , « levis sermo malitia , sedens adversus fratrem tuum lo-
facile volat atque ideo facile violat chari- quebaris. » (2) Primam istius versiculi par-
,

tatem. » Tempestates minantur antequam tem sic legit Hugo Cardinalis : Os tuum
sttrgant, crepunt cedificia antequam corruant, abundavit detractione populi. De secunda
pnenuntiat jumus incendium , subita cst ex sic falur D. Augustinus Sedens adversus :

hoinine pernicies. (2) Et quia , ut fatur Ale- jratrem tuum detrahebas. Qui stans aut
xandrinus Clcmens , lingua vo/ubilis est , et transiens facit , non cum vo/uptate facit; qui
fabula multa (3) ; detractor ne ea , quae lin- vero ad hoc sedet , quantum otiuin qucerit ut
giue volubilitale propalat de meudacio ar- faciat : sedcns adversus fratrem tuum detra-
,

guantur, sed vera credantur, astutia et cal- hebat , ipsam detractionem ma/ain diligenter
liditate utitur. Jaciebas , vo/ebas ibi occupari. luterdum fle-
II. PARS.Detractio alienoe famie, denigra- r » potest ut quis ex priino iraeaut
impatien-
tio tam locuples substanlia criminis quce tiae motL1 in verbum aliquod injuriosum pro
,

tot ramos porrigit venas diffundit

tot rumpat « et boc utcuuque tolerabile est
; :
, (4) ,

committitur , ut vult Angelicus Doctor , vel sed quaudo aliquis quieto corde non provo-
directe, vel indirecte. Directe , « primo catus dicit mala , boc iniquum et delestal)ile
,

quando falsum imponit alteri ; est , ideo dicit sedens, id est quietus. »
secundo ,
,

quando peccatum adauget suis verbis ; ter- (3) Seu ut ait Remigius, « immoratus in ,

tio quando occultuin revelat ; quarto , deliberatione illa. » Proplicla per ly sedens,
,

quando id quod est bonum dicit mala in- ostendere vo/uit quod non transitorie de-
,

tentione factum. » (5) Indiiecte, « vel ne- traxerit , nec ei subreptum sit ut mcde de ,

gando bonuin allerius vel malitiose reticen- proximo loqueretur

,
sedens id a>t ex otio, , , ,

do et diminuendo. » Eodem modo de de- quasi ad hoc vacans ut derogaret proxinw

tractioue philosophatur D. Bernardinus Se- suo[4), falsa ei opponendo crimina vel oc- ,

nensis qui post demonslratam vitii illius culta et ignola manifestando cunn|ue ad in-
,
;

enormitatem , concludit « Ex dictis patet culcandam detraclionem omnia argumenta

:
,

quod detractio est secreta bona occultare , eloquii virtute distorserit nonne consensum ,

occulta bona denigrare, bona in mala inver- movebit et Jldem iufiget (5) auditoribus ,
occulta tnala ma- vel pravis , qui mala potius quam bona cre
•
tere bonis mala miscere
, ,

nifestare audita mala augmentare , atque dunt ; vel imprudentibus, qni non conside-
,

falsa crimina imponere, quae sunt septem rant detractorem esse ex malitia et pravitate
draconis, id est detraclionis capita. » (6) ,
falso locutum.
Et quamvis delractor alienain famam deve- Hoc est discrimen inter veritatem et ca-

nustet , aut ex malilia, aut ex iuimicitia, aut lumniam mendacem : quod nihil veritas eru-

ex invidia attauien astuta calliditate perver-

,
bescit , nisi soluminodo abscondi (6) uihil :

samsuam intentionem occultare nitilur. Nam, vero calumnia magis pertimescit quam de-
1. Dum ex inalitia falsum crimen imponit ; tegi ; quapropter detractor falso calumnians,

vel verum sed occullum revelat, secretum

,
asluta callidilate se ab alio , quod dieit sub
ab audientibus expostwlat. 2. Dutu ex inimi- secreto , audivisse affirmat , neque quid-
citia leve crimen adauget, vel virtutem mala quam de suo proferre Hcec dixit Ule de :

mtentione factam ass~everat amiciliam et ,

Mo : Deus ignosce mihi , noli me de hoc dis-
dolorem simulat. 3. Dum nonsolum alienum cutere, audiiionis debeo rationcm. (7) Deinde
bonum negat, vel cum debet non laudat , al> audientibus secretum expostulat : quod

vel fiigidecommendat, sed aiiis laudantibus quam prave, belle D. Cbrysostonuis decla-
ex invidia minuit, aut depretiat. iat , detractorem pungens Si cnim i/lum ut :

1. Detractor ut plurimum malitice redun- nemini dicat , rogas multo magis te priorem
,

dantia (7) , alienam famam dcdecorat : huic dicere non oportebal : in tuto sermo-
« Quibusdam enim canibus sic innatum est, nem habebas ,
postquam i/lum prodidisti ,

(1) Tertull. — Snncc. F.p. io5. — L. (i) Senec. de Remed. Fortni. — (2) P«J. ">o. — (">)

Strom. 3. —
{>.)

Tert. L. de Idol. 1. —(5) a.

(7>)

1. qiixst.
i.

D. Thom. — (4) I). Aug. Serm. i?>. de Divtrisi». — (5)

7". a. 1. — (6)
(>\)

Fom. 2.Scrrn. «9. a. a. c. 7. — (7) Tcrt. Tert. Apol. 48. —

(6) Tert. L. adv. Valcnt. 1. — (7)
'>•

L. 5. adv. Marc. G. Cluysost. Hom. 21. in Ep, ad Hcbr.

iv. Q
i3o LINGUA SCELEROSA. — CONCIO III.

tunc salutem ipsius curas ; si non vis ejferri, phirimum mendax quidP rjuod ea ilh con- :

neque allcri ipse dicas : postquam vero alte- ditio est , ut nonnisi cum mentitur perseve- ,

ri prodidisti , sermonis cuslodiam superjluam ret et tandiu vivit , quandiu non probat : ,

facis , et inutilia admones (i) ; nec ad Dei siqnidem ubi probavit cessat esse. (r) ,

prohibitionem attendis « Non maledices :Verum si nonnulli suam detraelionem os-

surdo. » (2) Ex D. autem Gregorio , surdo tute in occullo vibrant, neque prodi exop-
maledicere , est absenti et non audienti dero- tant sunt multoplures qui de iniquilate sa?- ,

gare. (3) Verum quantumvis astute abseu- vitice ghriantur (2) palamque et itnpudrn- ,

tem mordeat delractor, et mutos auditores ter diffamant. « Improbitas namque id unuin
exposcat, sed et personant culices ,ne in te- quaerit , u t quoquo modo aliquid dicat, nnn
ncbris quidem aurium cceci. (4) Calumniae ut rationabile quippiam dicat. » (3) Detrac-
namque sonus tandem absentium resonat au- tio ejusmodi publica quoniam muitifariain
ribus , et calumniator astutus innotescit Tu- servos Dei , ncc tantum ignorata , sed etiam
:

bam pariter et lanccam oris illius ostende dissimulata subvertit. (4) Et boc aitD. I3er- ,

(5) , ct cognosces falso et ignominiose locu- nardinus Senensis, « quandoque verbis com-
lum. Abscondat itaque se serpens quantum munibus , quandoque verbis npertis , quan-
potest , lotamque prudentiam suam in late- doque derisionibus quandoque nocturnis ,

brarum ambagibus torqueat , in cceca detru- sibilis, quanjoque simulatis atque mutalis
datur , per anfractus seriem suam evolvat , vocibus , quandoque libellis famosis, quan-
tortuose procedat , nec semel totus , lucifuga doque cantilenis , quandoque litteris el epis-
bestia. (6) Persaepe detegitur, in publicum tolis , quandoque nutibus et signis. » (5) Et
prodilur , et de callida sua pravitate convin- ul faturTertullianus , circumspectu emissicii
citur non secus ac vulpes vineam devastans ocelli , immo luininis puneta vertiginant. (6)
:

« Capite nobis vulpes parvulas

,
quau demo- Oculorum nictationem nuncupat luminis
liuntur vineas. » (7) Peridoneum animal ele- puucta, quibus diffainatrix oculoium vis ,
git Sapiens, ut fallaciam demonstraret ; nam, circumspectu et emissiciis utens oculis, Iu-
ut animadvertit D. Ambrosius , Jallax ani- minis dissimulata vibrat tela , quibus punc-
mal vulpes , et insidiis semper intentum, ra- tim ferit , et aliorum famam crueutat. De-
pinam jraudis exercet : nihil tutum nihil tractor itaque attonilis oculis cogitat prava
, :

otiosum , nihil patitur esse securum , quod quasi oculus attonitus oculi nutus vocaiis
inter ipsa hospitia hominum prifdain requi- sit , mentisque interpretetur pravitatem.
rat. (8) Per illas vulpeculas quau florenlem Subjungit Sapiens Mordens labia sua per- :

Ecclesioe vineam clanculum demoliuntur , Jicit rnalum. (7) In Hebraeo habelur An- :

nonnulli hsereticos intelligunt, alii vero me- nuens labiis suis perficit mala. Nutus et ad-
lius ad propositum , mendacem detractorum nutus oculorum , non linguae negotium est ;
gregem , qui astute deprsedant famam, et morsus non lucidi aspectus , sed dentati oris
secreto absentium furantur honorem. At cur res est et lamen detractor labiis suis an- :

Salomon monet, ut sagacissimum illud ad nuit , oculis mordet siquidem oculi suis nu- :

fallendum animal capiatur, non vero ut sau- tibus dentium praestant officium , simulalo
cietur , aut perimatur , ne ultra florentem nictu detrahunt, furtive mordent , famam
Ecclesiae demoliatur vineam ? Quia , ut ani- lacerant. Calumniator annuens oculo , Jabri-
madvertit D. Bernardus,^o/«7n hoc maligni- cat iniqua (8) , nictando iujuriam facit et ,

tatis genus id proprium habet , ut agnitum famam destruit Qui annuit oculo dabii do- :

jam minime noceat ; ita ut agnosci sit illi lorem. (o) Oculo autem sccare idem est ac
expugnari ; sujjiciat proinde si capianlur , innuere , nictare. Calumniatoris igitur et de-
qui hujusmodi sunt , hoc est , si prodas etde- tractoris est nutibus aliquemsubsannare, acie
clucas ad medium : quippe quibus apparere , Jigere , digito demonstrare , et nutu tradere.
perire est. (9) Mendaciorum fraudes , quan- (10) Oculorum acie figere, idem esl ac oculo
tumvismalignecompactaeetarchitectatoe dum secare ; digito destinare est sannis irridere,
adducuntur in publicum , ipso oculorum as- et ut infamem tendere , nutu Iradere seu ,

pectu corruunt ; calumniarum publicatio , traducere est oculorum nutu detrahere.

earum ruina est ; detractores dum cognos- Nam , ut supra laudatus subjungit OEcu-
cuntur, expugnantur ; dum apparent pe- menius , « malitia quae ex piavitate est a
,
,

reunt Natura fanuc omnibus nota est ; quia nullo alio quam ab ipsa perversitate proce-
:

(1) Tert. Apol. 7. — (2) T>rt. Apol. 4g. — (3) OEt-i-

(1) Hom. 3. ad Pop. — (2) Lcvit. 19. — (7>) Lib. 3. nien. in c. 2. Act. — (4) Teit. L.de ldol. 2. — Tom.
(b)
Post Admon. 56. — (/») Tert. L. de An. 10. — (5) Tert. 2. Serm. »9. a. 2. c. 7. — (6) Tert. L. de Pall. — 3. (7)
ibid. — (G) Tert. L. adv. Valeut. 3.— (-) Caul. 2. — Prov. iG. - (8) Eccles. 27. — (9) Prov. 10. — Tert.
(10)
(S) L. 7. iu Lun. — (y) Serin. 64. in Cant. L. de Pall. 4.
 LINGUA SCELEilOSA. — CONCIO III. i3i
dit , ut quoquo modo in-veuiat ,
quo preesens coucipimus de eo existimationem , defectus
bonum falsumque cri-
obsurbet ac pellat , » ejus minuimus perfectiones augemus , ejus
,

men imponendo diffamet. El quasi offieio excusamus vitia virtutes commendamus

,

nuntiandifuncta rem tradit , et exinde res

, ita e converso dum aliquem odio babemus ,

lenetur , res /tominatur, nec quisquam dieit , eum mente contemnimus sermone depre- ,

verbi gratia : Hoc Romce aiunt faclttm, aut , tiamus ut enim ait D. Augustinus
: silde- ,

Fania est illum provinciam sorlitum :sed Sor- }

tractio per malevolentiam cum quisque non
tittts est ille provinciam : et , Hoc factum esl solum voce ac ore corporis projert quod con-
Ronne. Fama, nomen incerti, locum non ha- tingit in aliquem , sed etiam tacitus talem
het ubi certum est. An vero farnce credat , vult credi. (1) Quod si audientes detracto-
nisi inconsideratus P quia sapiens non credil ruin non acquiescunt sermonibus , per ambi-
incerlo. Omnium erit cestimare , quanta- guitates bilingues communemfidem affirmant
cunque illa ambilione diffusa sit , quanta- (2) ; id est, id quod dicunt , a cunctis com-
cuuque asseverationeconstructa, quod ab uno muniter receptum asseverant et ut nemo ;

aliquando principe exorta sit , necesse est : valeat dubitare habent artificium quopersua-
exinde in traduces linguarum , et auriumser- dent (3), fingentes se esse amicos illius cui
pat. (1) Sicut enim tradux nova painpinorum detrahilur, et nonnisi cum dolore et invilos
an.hitione vitem propagat , sic aures et lin- propalare , quod in omuium ore versatur.
guoe, ronvitia quas exceperunt ampliiicaut « Alii autem quodaiu simulato verecundise
,

el publieant per novos traduces linguarumet furo conceptam malitiam quam retinerenon ,

auiiuin. Convitium quod vel clanculum au- possunt, adumbrare conantur. Videas pra>
dilumest, velocissime publicatur. Loquax milli alta suspiria j sicque quadam cum gra-
fama hac et illac dissipans rumores.(2)Nec[ue vitate ac tarditate , vultu mcesto , demissis
solum detractio etiam in secreto facta est superciliis et voce plangenti, egredi male-
,

arbilrium publicandi delicti sed eliam am- dictionem :et quidem tantopersuasihiliorem,
,

plificandi vituperium, mentes credulas repe- quanto creditur ab bis qui audiunt, corde
rit aures benevolas , verba parata, quae invito, et magis condolentis affectu, quom
,

probrum quod exceperunt , brevi tempore maliliose proiVni. Doleo, inquit , vcbemen-
publicenl buccinent , amplificent : uli ter, proeoquud diligoeumsatis , et nunquam
,

massa nivis ita graudescit ut in torrentes , potui dehac re corrigere eum. Et alius Mibi ,

rivos, imoetfluvios, rapido cursu diffluat quidem benecompertum fuerat de illo istud : :

quemadmodum scinlilla magnum efficit in- sed per me nunquam innotuisset at quo- :

cendium sic detractionis verbum mirum in niam per alterum palefacta est res , verila-
,

modum incrementatur , in aures serpit, vires tem uegare 11011 possum ; dolens dico , reve-
acquirit eundo, perambulat urbes transvo- ra ila est. » (4) His mellilis et fucatis sermo-
,

lat provincias, et in extremis urbis , oris nihus detractor conciunat dolos , ut sibi
diffamationeestnotissimus, cujus facies nun- facilius credatur. Nemo venenum temperat
quam visa est Et ita modici seminis vitium , felle et elleboro , sed conditis pulmentis, et
:

ca?tera rumoris obscurat , ut nemo recogitet bene saporatis et plurimum dulcibus id mali ,

ne primum illud os mendacium semincwerit ; injicil. (5) Idem preeslat detractor. Molliti
qttod scepe fit , aul ingenio cemulationis , aut sunl sermones ejus snper o/eum , et ipsi sunt
arbitrio sttspicionis , aut non nova , sed inge- jactda. Nam,ut venenum propinet , bene-
nita quibusdam mentiendi voluptate (3), vel volentiam el dolorem demonstrat, et lamen
animadversione qua leve vitiuni adauget, ex animadversione vilia incremenlat , bo-
et virlutem mala inlentione factam asse- num prava intenlione factum proclamat, et
verat. ex invidia et aemulatione virtules depre-
Ethnici quos penes nulla esl veritatis tiat.
2.
plenUudo>, qitia ncc doclor verilatis Deus , 3. Lingucv amariludo (6) ut plurimum ab
ma/nm ac bonum pro arbitrio ac /ibidiue in- oemulalione nascitur et detiactores ex invi- ,

tcrpretantur , a/ibi bontim quod alibi ma/um, dia diiacerant , proesertim eos qui de aliquo
alibi nta/uni qttod aiibi bonum. (4) Neque bono commendanlur. Ctt/n cccpcrit ltomo
Gentiles duntaxat , bouum maluin pro libidi- Chrislianus proftcere incipit pati li/igttas
,

ne ingenii ac arbitrio interpretanlur , sed adversantium. (7) Invidi cuni dolore alienam
ex animadversione leve Yitium
etiain inimici conspiciunt virtutem , et quam non possunt
adaugent , et bonum suspicantur malnm.
Quen.ad.nodum aliuuem
" dili-imus , magnam (0 £; e Mendac. c,,16. -M
Tert. L. adv. Valcnt
& & ,, _ (5)
<?

Tert. ibid. —
(4) D. Btrn. Scrm. 24» i«Lant.
1 T.it. Apol. 7 . — (-,) Mcctas in Andron. L. i.c. 1. — (5) Tert. L. de Speet. 27. —
(6) Tfirt. L. de Pat.
— (3) Tert. Apol. 7. — (4) T«rt. L. de Spect. 21. 8. — (7) D. Aug. in Psal. 1 19.
i3 2 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO III.

«equare merito ,
parvi pendere nituntur !in- mendacio opus semper diaboli , ut servos Dei
gua. Dei est quod oculus in orbem sic apertus gloriosum no- laceret , et opinionibus Jalsis
arctatur angustissimus in ptipillam , quate- men infamet. D. quoque Augustinus Chris-
nus modrrate visum videat , non invideat , tianos vult memores moniti principis Apos-
prospiciat , non dcspiciat sit lumen corpo- tolorum « IMementole quotl ait Apostolus
, :

ris , non introitus vitiorum (i) : invidus ta- Petrus quoniam adversarius vester diabo- ,

men ad sua caecutiens , aliena enriosus scru- lus tanquam leo rugiens circuit quoerens ,

tatur, et ut eloquenter fatur Chrysologus , quemdevoret; quem non potest devorare

improbus aspectus suas non respicit ad rui- seductum ad nequitiain , famam ipsius in-
,

fias a/icnos currit et decurrit ad lapsus ; sua quinare conatur, ut si fieri potest opprobriis
,

ca?crts ad crimina , ad a/iena errata perlucet hominum et malarum linguarum detractio- ,

maloriun suorum nescius, alienorum cst ac- ne inficiat et sic in ejus famam ruat si au- , ;

cnsatoret testis : suum tepidusad reatum, ad tem nec famam innocentis maculare potue-
altcrius et innocentis inflammatur et excan- rit, ei persuadere tentat , ut per malas sus-
descit cxamen (2) neque tanta sagacitate piciones de fratre suo judicet. » (1) D. An-
:

aliena perlustrat nisi ut illa sua devenustet tonius Paduanus detractores diaboli sacerdo-
lingua qure ut subjungit Chrysologus , tes existimat
, , detractores aedificant de lapi-
nwrtis janua invidiee Jax livoris caminus , dibus tactis ferro linguoe, altare diabolo, ut
,

toto cupiditatis incendio velocius per aliena ibi sacrificent sanguinem, id est famam pec- ,

percurrit quam currit ignis arida et terrena catoris. » (2^ Laurentius Justinianus post
, ,

per gramina. Eloquenter Chrysologus devas- multa enumerala damna a detractoribus illa-
tantem invidi detegit flammam , ex qua gras- ta , ita concludit Est quippe detraclor mor- :

satur detractio. JNam ut docet Bonaventura tijera sagitta : cmissa de pharetra Satana? , a
,

> ex ramo invidiie procedit detractionis fo- quo si quis declinaverit , Deo et /tominibus
lium quo proximi prosperitas impeditur. amabilis erit. (3) Neque Deo , neque homi-
,

Hoc autem folium principaliter in duo divi- nibus amabilis est invidus. « Hoc nequain
ditur quia qui detrahit
: hoc est , aut ejus hominum genus , auget culpam , minuit glo-
,

bonum diminuendo , aut eidem malum im- riam , dubia in deteriorein partem convertit,
ponendo primum folium quatuor folia se- nulli parcit, errat in profundum , peccat in
:

cum habet, scilicet bonuru proximi tacere, Deum , atque cuncta bona opera depravat.
diminuere , pervertere et negare ex se- De talibus excaecatis Chrysostonius ait Sunt : :

cundo ramo ha?c folia procedunt malum quidam homines perversi similes Phaiis.eis
, ;

libenter audire , dissimulare confirmare , qui de omni quod vident malum judicant ,

aggravare addere revelare et imponere. » si quis vacat humilitati , hypocrita est si

, , ;

Ex invidia diabolus hominem aggressus recreationi , gulosus si patienliae timidus ; ,

est impatienter ferens tot dotes quas Deus est si justitiae , impatiens est ; si simplici- ;

illi contulerat Igitur natales impatientue tati

: fatuus est ; si prudentine , malitiosus ,

in ipso diabolo deprehendo jain tunc cum est ; si maturitati , phantasticus est;si ju-
,

Doininum Deum universa opera quo? fecisset cunditati , dissolutus ; si societati , secula-
imagini suce id est homini subjecisse im- ris. » (4) Injustitias quas mente concinnavit
, ,

paticnter tuiit. Nec enim doluisset , si susti- invidus , lingua adhuc cogilat, ut ei expro-
nuisset : nec invidisset homini, si non doluis- brat Regius Vates Tota die injustitiarn co- :

set. Jdeo decepit eum , quia patienter utique gitavit lingua tua;sicut novacula acuta je-
non tulerat. (3) Ex favoribus divinis homini cisti doluin, sei\u\o investigans quomodo pro-
concessis orta est diaholi invidia, ex invidia ximi possis laedere famam, adeoque subtiliter
dolor ex dolore mendacium in Deum , et dilacerare, ut non appareas invidus aut de-
,

fallacia in homines. (4) Non ahsimiliter pro- tractor.

ximi virtutes invidiam generant, invidia lin- Ne quis hoc mihi dicat : Tunc detraho ,
guam ad detractionem armat detractores quando falsa dico : nam , si Pera loquens :

daemonis aemuli alios sua lingua dilaniant. maledixeris , et hoc est crimen (5) ; qir.a ut
: ,

Detractorum verba verba diaboli vocitat docet Angelicus Thomas , « aliquis dicitur
D. Hieronymus quapropter D. Cypr. ad detrahere , non quia diminuit de veritate ,
,

Antonianum sic scribit (5) Quod autem sed quia alterius diininuit famam.»'6) Deinde
:

quaedam de Cornelio inhonesta et maligna detractor ne tunc quidem cum aliquid vcri
jactantur , nolo mireris , cum scias hoc esse
(1) Epist. i3;. — (2) Serm. in Sabb. Post Dom. 3.
(1) Chrysol. — {1) Seim. 139. — (5) Ttrt. L. de Quad. — (3) I)e Discipl. et PeriYct. c. 11. — (4) Ber-
Pal. 5. — (4) Tertnll. L. 1. adv. Marc. 10. — (5) Epist. ad nardin. Tom. 1. Setin. ?o. c. 4- — (5) U. Ghrys. iloin.
Anton. 3. ad l'op. — (6) 22. <\. j3. a. 1.
 LINGUA SCELEPiOSA. — CONCIO III. i33
alfert , sine mcndacii detrahens , vitio est, bolica nominaiar. Tandem sermo clandes-
adjiciens , demutans de v-eriiate. (i) Etiam tinus non abibit impune ,
quia detractor
cum landat depraetians , similis jaculatori , etiam occulte et in secreto proximum dila-
qui quo magis adadducit sagittam , eose cerans, i. A Deo aversatur; 2. Ad reparatio-
validius eam Facti sunt quasi ar-
emitlit : nem et restitutionem horioris obligatur ; 3.
cus dolosus. (2) Detractor namque ut inno- Speciali linguae supplicio mulctalur.
cuumgravius feriat, prius laudat. Puella illa, 1. Si omnem malignitaiem Deus exactor

inquit, speciosa , opulenta , ingenii acumine innoceniiaj odit (1), indubitate detractorem
pracdita est , sed tumens, et luxui dedita, et aversatur. Detractor est odibilis bominibus
Veneri obnoxia. Advocatus ille est doctus , etDeo. Abominatio hominurn detractor. (2)
eloquens , aculus , sed est mercenarius , et Abominationi est his quibus detrabit, quia
de facili potest corrumpi. Medicus ille est eis famam et bonorem eripit abominatio- ;

peritissimus , sed non satis prudens aut ma- ni est bis coram quibus detrahit ; si enim
turus. Illa femiua templa fiequentat, ad sa- sint virtute praediti, detractionem borrent
,

cramenta stepius accedit,sed ex bypocrisi po- ut de B. Francisco refert D. Bonaventura.

lius quam ex vera devotione. Bonain ma- « Detractionis vitium inimicum fonti pietatis

la convertens insidiatur , et in electis ponit et gralioe tanquam serpentinum abhorrebat

maculam. (3) Hoec sagitta ab arcu doloso morsum, et atrocissimam pestem et piissi- ;

emissa , leviter volat , levitcr pcnetrat ; sed mo Deo abominabile fore firmabat, pro eo
dico tibi , non leve vulnus infligit. (4) Ab quod detractor animarum sanguine pascitur,
ejusmodi linguis dolosis liberari deprecaba- quas gladio linguae necat. » (3) Plus audet
lur Vates Regius Domine, libera animam
: Regius Vates nam, ut ipsemet fatetur, detra- :

mcarn a labiis iniquis et a lingua dolosa. ,

hentem secreto proximo suo hunc perseque-
(5) D. quoque Augustinus Cbristianum a de- bar : quia, ut expendit Incognitus, « Detrac-
iractione dimovere nititur , ex consideratio- tor daemonibus est consecratus quia omnes ,

ne infehcitatis , quae illam sequitur Omni- : detractores vicarii sunt diaboli et ideo tan- ,

no abscinde a lingua venenum delractionis ; quam ejus vicarii et successores ejus haeredes
alienam viiam ne laceres ; detractio enini erunt pcenoe infernalis. » Sapiens quoquede-
grave peccaium est et gravis damnatio est.
, tractorem horrescit : Os bilingue delestor.
(6) Idcirco a maliloquio te retineat , saltem (4) Ubi Hugo Cardinalis « Isti proprie sunt :

delractoris infelicitas. Apostoli diaboli , unde potest dici de ipsis :

III. PARS. Quantumvis sit crudelis de- Loquebantur variis linguis pseudo-apostoli
tractio , raulti tamen severitatis docuinenta magnaha diaboli. » Susurro coinquinabit
feccrunt (y) quo saevius lingua sua feriant. animam suam ,
et in omnibus odietur. (5)
,

Quantumvis criminosa sit detractio, plures Ubi Hu g° Cardinalis « Coinquinabit ani- :

tamenei prastant auditum , eosque qui ve- niam suam cum ore suo quod verbis malis ,

nuste et ornatis sermonibus detrahunt, com- Polluit ; animam maculabit, et in dictis, et in

mendant, ut Romanis exprobrat Tertullia- ,

^ctissuis, et in omnibus odietur, hominibus
m\s: Detrectatoreshonoratis.(%)Necal\.exi<\\int et dngelis , ct Deo. Teste namque Apos-
quod grave peccatum est detractio magnam- tol ° » sunt detractores Deo odibiles (6).
que meretur pcenam. Ut enim ait Sapiens , Multiplici autem de causa detractoressunt
sermo obscurus in vacuum ibit. (9) Arabicus Deo odibiles 1. Oeo odibiles , quia homini- :

legit: Nonjustificabitur; Vatablus vero ver- ous nonplacenl. (7) Non placent autem ho-
tit Sermo clandeslinus non abibit impune. mimbus, quia graviter in honore eos offen-
:

Detractio est sermo vacuus, quia detrahen- ^ tint Wcirco « Susurro et bilinguis est ma- -

tem evacuatgralia, illiusque animarn inter- ledictus : » seu ,

ui habet syriaca versio ,

Meipsum occido,
ficit. si aliis detraho. (io) Hngua triplex maledicta crit ,
quia homicidia
Sermo maledicus non justificabitur , nam ,
multa i^jieit. (8) 2. Quia Deus est detracto-
utaitD. Chrysostomus diaboli linguam ha- nl)us exosus ; unde apud Cajetanum aliqui
,

bet, qui utdiaboius loquitur. (ii)Iiuleau- legunt Dei osores. D. etiam Cyprianus :

reum eloquentioe flumen detractioiiis colligit vertit Deo abhorrentes (9) Deus autem si- .
:
.
.

enormitatem. Grave est malum detractio ; cut diligentes se diligit , ita odientes odit. 3.
turbulentus dcvmon;elenim ipsadetractio dia- uia > ut ait Hu g° Cardinalis ipsi suntpro- Q ,

prie advocati diaboli Deus autem diabo- :

(1) Tert. Apol. 7. — (2) Osec. 7. — (!>) Eccles. n.

— (4) D. Bern. Scrm. Qui babitat.
7. in (5)Psal. — (1) Tert. L. de Spect. 2. —Prov. 24.
(2) (3) ln cjus —
1'sal. 65. —
(6) Serm. 1. de Quadrag. (7) Tert. L. — vita L. 1. c. 8. — (i) Prov. 8. —
(5) Ecclcs. 21.
—
dc l'ud. 12. —
(8) Tert. L. 2. ad Nal. 7. —(9) Sap. (G) Rom. 1. — (7) D. Ambios. —
(8) Eccles. 28. —
1. — (10) D. Aug. Serm. 45. ad Fralr. (1 1) Ilom. 29. — (y) Epist. 68.
i3( LINGUA SCELEROSA. — CONCIO III.

lum eosque qui ad eiun pertinent odit. 4-

, Deus odit eos : nrc mirum, quoniam vitiuni
Quia DettS i(lo!olatri;mi aversatur qute est ,
illuil, charitatem quae Deus esl, acrius pti-
principale crimen generis hutnani. (i) Ex sequi et impugnare cogno.seitur. » Dileclio-
D. autem Ilieronymo , nihil est tam odibile nem Apostolus totis viribus Sancti Spiritiis
Deo quain idoloJatria cui per similitudinein conunendat (i) ; quia plenitudo legis est di-
,

eradicandi , pccna detractionis inscripta con- leclio , et qui diligit proximum legem iinple-
jungitur : Deo odibilis est idololatria. Sicut yit. (2) Et Jacobus Christianos a detraclione
enimidelolalria tlebitum Deo aufert cultum, avocat quia cum sit opposita charitali, to- ,

ita detractor honorem imagini Dei de!>itum tam legem violat nam , « omnis qui de- :

tollit. 5. Quia legis contemptores sunt Deo trahit, primum quidem seipsum prodit va-
odibiles Qui detrahit fratri , detrahit legi cuum charitate; deinde quid aliud detra-
:

(2) id est , contemnit, ut expendit Angeli- hendo intendit , nisi ut is cui detrahit veniat
:

cus Doctor. (3) Sicut enim legis observator in odium vel contemptum ipsis , apud quos
legemhonorat, itaquieam transgreditur, eam detrahil? Ferit ergo charitatem in omnibus ,
infamat , Deumque supremum legislatorem qui se audiunt lingua maledica , et quantum
pcr legis proevaricationem contemnit et in- inseestnecat funditus et exstinguit. Non so-
honorat. Detractor autem decem legis proe- lum autem, sed etin absentibus universis, ad
cepta violat quod denotatum vult Sanctus quos volans verbum forte per eos qui pra?-
:

Bernardinus Seuensis per draeonem illum sentessunt , pervenire contigerit » (3)Quanto

cnpita septem et cornua decem habentem. ,
majus est nocumentum quod affert detrac-
« Per septem detrahendi modos offendit tor, tanto magis ad restitutionem et repara-
omnia proecepta Dei tam tria primas tabu- , tionem obligalur.
I;e, qua? pertinent ad Deum quam septem ,
2. Detractor fama; ornamenla (4) dede-
secundae tabulae, quae pertinent ad proxi- corans , ad illius reparalionem obligatur :

mum quia ex septem detrahendi modis, se-

: juxta istud Sapientis : Qui detrahit a/icui
quuntur praevaricaliones decem proecepto- rei , ipse se in juturutn obligat (5) ':
neque
rum Dei unde subditur, et cornua decem. »
, sui criminis potest accipere veniam , nisi su-
(4) Post hope nou est mirum si Deo sit odio- blatihonoris restituerit gloriam : nam, ut
sa detractio, defundens de suo fonte varias docent ex D. Augustino Doctores , non re-
criminuin venas. (5) 6. Quia agunt contra mittitur peccatum , nisi reslituatur ablaium.
dilectioneni quae est christiani nominis the-
, (6) Tanta famae obligaiio,
est restituendae
saurus (6) ideoque ut animadvertit Doc-
: , ut nullus Confessarius quantahbet auctorta-
tor Angelicus, « ueputentur ista peccataesse te polleat, ne quidem ipse Sumnius Ponti-
levia quia solo ore committuntur
,
subdit, : fex , valeat detrahentein ab ejusmodi resti-
Deo impugnant enim id maxime ,
odihiles ;
tutione dispensare. Ut enim ait Serapliicus
quod Deus in hominibus amat, scilicet mu- Doctor, « sicut mortaleest, rem invilo do-
tuum amorem. » Jacobus autem Aposto- mino pertractare; et qui hoc facit ad resti-
lus « iuducit ad dilectionem proximi remo- ,
tutionem tenetur; sic etiam alterius famam
vendo dilectionis impedimenta dum dicit : : auferre mortale est ; et qui hoc facit ad res-
Nolite detrahere alterutrum per quod infer- ,
titutionem tenetur. » (7) Susurrator pejor
tur famae detrimentum et per hoc innuit ,
est fure quoniam majus infert nocumen-
,

oppositum , scilicet conservationem bonae tum proximoquam fur « namque tollitbo- :

famae, et ejus augmenlum quod est opus ,

na exteriora susurrator autem famam. » (8)
,

dilectionis proximi. »
(7) Eodem fere modo Ut autem ratiocinatur Angelicus Doctor ,

Jacobum interpretatur Dionysius Carthusia- « inter res exteriores maximum bonum esl
nus « : Nolite detrahere cum hoc sit contra : honor : tum quia propinquissimum est vir-
charitatem atque justitiam, et ex suo genere tuti, utpote testificatio quoedam existens de
peccatum valde mortale. » Siquidem de- virtute alicujus , tum etiam quia homiues
tractio esl odii partus, quce charitatis sangui- propter honorem consequendum , etvitupe-
nem exhaurit et absumit. (8) Ad cujus fu- rium vitanduni, alia omnia proponunt. » (9)
gam nos hortatur Sapiens Cum detractori- : Tum quia bonum est inihi magis mori quain
bus ne coinmiscearis (9) Quasi dicat , expen- . ut gloriam meain quis evacuet. (10) Cuncla
dit Dionysius Carlhusianus ; « Non veniat tormentoruin genera, quanlumvis acerha ,
anima mea in consilio detractorum quoniam ,
a mullis tamen wquo animo exccpta , imo et
(1)Tert. L. de Pat. 12. (2) Rom, i3. — (3) D. IWn. —
(i)TYrt. L. de Idot. Jacob. 4. —(3) 22. q. ;5.
1. — (2) Serm. 24. inCant. —
(4) Tert. L. rle An.
">. (5) Piov. —
a. a.—(4) Tom. 2. Serm. 29. a. 2. c. 7. (5) Tert. L. de — i3. — (6) Ep. 54. ad Maced. —
(-) In Speot. An. c. 1. —
Pat. 5.— (6) Tert. L. de Pat. 12. (7) Cap. 4. (8) — — (S) Dion. Carth. in c. 5. Lccl. (o) 22. q. —
29. a. 1. 1 —
Climac. Grad. 10. (9) Prov. 24.
— (io) 1. Cor. 9.
 LfNGlA SCELEROSA. — CONCIO III. i3j
ultro appetita fama? et glorice causa. (i)
, Jtcit ingenlctn multitudinem. (i) Vel quia
Tum quia Deus, qui saepe saepius in saeris detractio est matrix in omne delictum. (2)
payinis hotninem hortatur ad bonorum tetn- Ut enim ait D. Chrysostomus qaadnam ma- ,

poralium imo et ipsius vitae contemptum

, ,
// genus est , quod non a de/ractione oria-
mandat ei dihgentem famae sollicitudinem. tur P Ex ea odia pullulant ; cx ea dissidia
Curam habe de bono nomine (2) tum quia ; ortum trahunt suspiciones malaj hinc pro-
,

fama. est fundatnentum bonorum fortunae , creantur, qute innumeris malis causam pra-
largiturque vitam civilem vita naturali longe bent : denique quacunque mala quisquam
prsestantiorem. Detraetor autem famatn eri- cogitatione complecti possit , omnia ea a de-
piens , tollit fundamentum bonorum ,
quae tractione proficisci reperiet. (3)
quis polest comparare imo et sperare au- Nonne post tot illata damna tenetur ex
:

fert euim famulis quos fures depraedicat sa- justitia detractor etiam cum sui honorisjac-
larium quod lucrati fuissent serviendo ; ad- tura salisfacere ? Super furem est confusio et
vocatis quos ignaros proclamat, facultates pcenitentia et dcnolatio pessima super bilin- ,

quas fuissent consecuti patrocinando ; con- guem. (4) Bene detractor comparatur furi :

cionatori quem dissolutum decantat fruc- uterqueenim tollit et furaturin abscondito:

, ,

tum spiritualem quem comparasset praedi- hic substantiam ille famam , uterque pcena ,

caiulo neque solnm aufert fortunoe bona , et confusione mulctandus altamen « majo-
: :

secl aclhuc vitam civilem aclimit ; siquidem rem pcenam et confusionem meretur susur-

detractoris lingua ignis est , univcrsitas ini- ro quam fur; quia fur tantum res furatur , ,

quitatis. Lingua constituitur in membris susurro famam boni nominis aufert , qufe
noslris; qua' maculat totum corpus et in- melior est omni temporali possessione. » (5)
,

flammat rotam nativitatis nostra? injlamma- Tandem uterque ad reslitutionem obligatur.

,

ta a gehenna. (3) Aliorsum demonstratum Etenim « si fur tenetur ad reslitutionem rei

est quomodo lingua sit iniquitatis universi- furatae quanto magis susttrro ad restitutio- ,

tas ; detractoris autem lingua dicitur ignis, nem famse denigratae? » (6) Inde concludit
quia virlutum siham male loquendo devorat. D. Bonavent. Profecto « tenetur detractor
(4) Vitiis aliquando parcit detractor , sed vir- ad restitutionem bonse famse quam abstulit.
tutes perpetuo insectatur. Inflammat rotam Majus bonum aufert detractor quam raptor
nativitatis quia merito prima? prtrvaricatio- et non dimiltitur peccatum
, nisi restituatur ,

nis , ab interna Jelicilate projectus, huc il- ablatum. » (7) Viperam considera quoe post
lucque vaga mente raptatur. (5) Detractor morsum ad aquatn currit quam nisi inve- ,

primaevae praevaricationis aemulatur vene- nerit exspirat. Idem accidit detractori qui
num, et sicut originalis culpa serpit in om- post emissum linguae venenum si ad aquas ,

ne genus humanum, ita detn-ctio longe lale- pcenitentioe non occurrit illatumque dam- ,

que propagatur. Quod denotat versio syria- num non reparat, aeternae matuipatur morti.
ca , legens seriem genealogiarum qtiOf cur- Quapropter si qnis venenum detractionis
runt in modum rotarum. Vel quia serpente aliorum auribus instillarit si vox exciderit ,

malitia,in omnes futuras generationes se- incauta Jamam alienam violatura mox ea- ,

riatim diffunditur ; vel quia praeteritas ge- dem hora ad aquam pcenitenfue accurrat de- ,

nealogias infamare conatur ; vel quia inter traxisse doleat, deinceps futurus cautior ,

familias seminat inimicitias , quae habentur atque si ullo modo possit , restiturus qna?
immortales ; nam per multas generationes lingua clanculum ademit : dijjicile hoc qui-
transmittuntur in posteros. Susurro et bilin- dem sed necessarium et melius est ablala , ,

guis maledictus multos /urbavit pacem ha- restituere quarn cum ablatis perire. (8)
bentes. Lingua tertia multos commovitetdis- Quatuor notatu dignissima dicit D. Chrysos-
persit illos de gente in gentem. (6) Vel quia tomus 1. Detractor pceniteat et aquis pce- : ,

suo veneno inficit , non solum audientium nitentiae sua scelera abluat. 2. Ablatam fa-
multitudinem , sed eorum nepotes ad quos mam restituat, absque hac restitutione, in-
,

successive per traducem devenit detractio valida est sacramenti accessio. Furator in-
:

Unus est detractor, qui loquitur et unum tan- terdum a restitutionis obligatione redimitur,
tnm verbum profert, et tamen illud unum ob nimiam quagravatur paupertatem detrac- :

verbutn , uno momento multitudinis au- tor aulern semper ad restituiionem famae te-
dientittm attres inficit , animas interficit. netur quandiu vivit, ad hoc obligatur,etiam :

Velociter currens sermo tabe malilia? suce in-

(1) D. Bern. Senn. in Cant.
i!\. (s)Tert. L. de —
(1) Tert. L. ad Mart. 4-— (2) Eccles. 4t. — {?>) Pat. 5. — (3) Ilom. 7>. Pop.
a<\ —
(4) Eccles. 5. (5) —
Jarob. 3. — (',) D. Ansclm. — (5) V. Beda. — (6) Hug. Card. — (G) Htis- Card. —
(7) D. Bon. in
Conci!.
Eccles. ,8. p. 1, Scct. i3. — (8) D. Clirysost. lloin. 3. in Matlh.
rio LINGUA SCELEROSA. — CONCIO III.

imminente morte quandiu linguoe habet gunt cervos (i) et immedicabile efficiunt
; ,

usum potest et debet fateii se falso inson- vuluus. Idem detractori accidit qui semet-
, ,

tem calumniatum fuisse. Nusquam et riun- ipsum sagitla venenata saucians insanaliile
quam excusatur quod Dcus damnat. (i) 3. vulnus efficit , irremissibile peccatum con-
Quantum fieri polest ,
quia impossibile est trahit quia nolens restituere famam , in pec-
,

ut detractor reparare possit omne damnum ,

cato vitam transit, in peccatomoritur, et posl
quod attulit : nam quomodo damnum quod mortem,speciali pcena in inferno mulctatur.
attulit, vitoe naturali Dives epulo dolet apud inferos , et pu-
, vit;e spirituali , tot 3.
audientium quorum animas gladio linguoein- nitur in flarnma , et cruciatur in lingua. (2)
teremit ; damnum quod attulit vitoe civili Dives epuio ultra poenam damni , quse sum-
tot in locis , tanto spatio, toties moraliter et mum ei affertdolorem, ultrapcenam inflictani
civiliter interficiens innocuum quot sunt sensusab igne divinoe justitioe ministro, spe-
,

bomines apud quos illum diffamavit ? Nam cialein lingua patitur tormentum : Atlendite,
quomodo proeteritis et longe a se fratres totum corpus flatnma gehenna; con-
, futuris , ,

distantibus, innocentiam demonstrabit? sumitur et sola lingua amplius cruciatur :

loesi ,

Esto ut illus omnes adeat cunctis se fateatur ideo sine dubio in lingua majorem sentit ar-
,

calumniatorem incertum est an qui detrac- dorem quia per eam superbe loquendo con-
;
,

tori crediderunt, restitutorifidem adhibeant; tempserat pauperem. (3) Quapropter gutlam

aut si credunt remanet tanten in eorum aquoe expostulat ut refrigeret linguam quasi
,
,

mentibus aliqua nialae suspicionis opinio. reliquum corporis ab incendio haberet iminu-
Quemadmodum nemo vestem refecturus ne ; sed lingua plus ardct quce misericor- ,
,
,

eam ita pristinoe restituit integritati quin dia ut fieret jubere neglexit. In lingua ma- , ,

ruptura praecedens semper appareat ita jus sentit incendium, qua? maledixil pauperi , , '

nec unquam ablata semel fama adeo perfecte iniscricordiam contradixit : lingua in tor-
restituitur quin aliqua ex parte semper re- mentis prima est qua? dencgando pauperi
, , ,

maneat denigrata. Sicut nunquam ita sana- pauperis blasphemavit auctorem. (4) Specia-
tur vulnus quin appareat in carne cicatrix liter in lingua dives torquetur quia lingua , ,

ita mens quoe semel praebuit consensum de- specialiter peccaverat. Epulonisimilis detrac-
tractioni, nunquam abhujusmodiopinioneita tor trina pcena mulctandus est. Nam 1. Sus- ,

sanatur, quin aliqua renianeat impressio; et ut tinet poenam damni et Deo in oelernum ,

fatur modernus Auctor « inter instrumenta privatur Qui detrahit , eradicabitur id est,
, : ,

vulnus indigentia nullum habet adeo diffi- aradice sua qua? Christus est evellitur. (5)
; , ,

cile remedium ac sagitta? vulnus nam fer- Poena damni in separatione a Deo sitaest. 2.:

rum sagittoe profunde penetrat et veneno in- Post resurrectionem poenam sensus patietur
,

fectum esse solet; unde cum vulnus facit ab igne. Gujus exemplum memorabile refert
non potest curari, nisi scindendo partem of- Magnus Gregorius cujusdam Monialis. «Car-
fensam periculosas incisiones
: novasque nis continentiam habuit sed linguae proca- , ,

aperturas requirit sic qui famam lingua lse- citatem non declinavit : defuncla, atque in
:

sam cupit reparare et vulnus sanare, sa pe Ecclesia sepulta est eadem nocte custos j
:

novam incisionem et loesuram facit. » (2) ejusdem Ecclesiae per revelationem vidit ,

Quam infelix detractor, qui, quantumvis ve- quia deducta ante sacrum altare per mediuin
lit ,non potest tamen perfecte sanare vulnus secabatur, et pars una illius igne cremaba-
quod fecit, nec totaliler reparare damnum tur et pars altera intacta remanebat. Cum- ,

quod attulit Multo adhuc infelicior qui fa- que hoc surgens mane Fratribus narrasset, et
!

cere restitutionem recusat ne mendax et ca- locum osteuderet in quo fuerat igne con-
, ,

lumniator videatur Attende neforte labaris sumpta, ipsa flammae combustio jam parte
:

in lingua , et sit casus tuus insanabilis .

(3) altera in marmorihus apparuit , ac si illic ea-
Eadem qua detractor alios vult per-
sagitta dem femina igne corporeo fuisset concre-
cutere, seipsum lethaliter percutit et ut ; mata. » (6) Nec minus stupendum quod in ,

animadvertit D. Hieronymus expendens is- Speculo Exemplorum refert Joannes (7), nia-
tud Davidicum « Conversi sunt in arcum
: jorSocietatis Jesu Theologus, de quodam Cle-
pravum; » ^)arcus pravus qui contra initni- rico detractioni obnoxio ahsque poenitentia ,

cos sagittas putatur jacere , sauciat jacien- fatofuncto qui apparens amico uti illipro-
,
,

tcm, seseque sagitta veneno tincta insanabili- miserat , dixit : « Ipso mortis momento ad
ter feril. Plerique sagittis venenatis transfi- _ „ ,,„
5. — (2) Tert. L.
T , p .
1 ° '
s

(1) D. Ambr. L. de Noe et Arca. c.

(1) Tert. L. de Spect. 20. (2) Apud Joseph. Mas. — de An. 7. —

(3) D. Attg. Scrro. 217. de Temp. (b) —
Biblior. Sacr. Discurs. 12. de Detiact. (3) Eccles. 28. — Chrysol. Serm. 66. —
(S) Euseh. Enius. llom. ad Pleb.
— (4) Psal. 77. Obtiect. — (6) L. 4. Dialog. c. 5i. — (7) fag. 264.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO IV. i3 7
judieem ductus, eosomnes accusatores habui, sioniinserviat. Idipsum docet Jacobus Apos-
quos detractionibus infamavi. Heu senten- tolus (i), qui postquam multis insecutus est,
!

tiam judex tulit tremendam nam in aeter- linguam concludit : In ipsa benedicimus
:

num omnes detraclores sagittis igneis sunt Deum , in ipsa maledicimus homines : ex
configendi imo telorum fascibus quae acer- ipso ore procedit benedictio et maledictio
,

vatim in inuocentes ejaculati sunt, combu- Merito Hermogenem pungit Tertullianus ,

rendi. » In obsidione Chalcedoniae , ubi ad quod maledicere singulis , officium bonaj

quinquaginta millia hominum occubuerunt, conscientia? judicet. (2) Quod quam sil fal-
Turcae tantam in urbem sagittarum immi- sum, evidenter patet; nam si Deus vetal
serunt copiam ut cives eas colligendo et remaledicere multo magis utique maledice-
, ,

in fasciculos colligendo se ad mensem ca- re. (3) Non prohiberet autem maledictio-
,

lefeceriut. Non ad mensem , sed ad aeternum nem, nisi esset illicita. Tantum abest ut sit
comburentur detractores fascibus sagittarum, officium bonae conscientiae quinimo est of- ,

quas vibrarunt in proximos. Tandem in lin- ficium malae conscientiae. Nam maledicens, 1.
gua speciale patientur detractores tormen- Praecipuis Christiani dolibus denudatur; 2.
tum. Quos ideo hortatur Sapiens A detrac- Diaboli spiritu animatur 3. Damnati offi-
: ;

tione parcilelingua?. (1) Non dicit, utadnolat cium negotiatur.

D. Bonaventura, parcite proximo, sed par- J. PARS. Deus amrmam manere eosomnis
cite linguae: quia , ut expendit Lyranus, lin- van i et sll en>acui dicti reatum
p (4j , a for-
guainjuriatur, cum ad proferendum sermo- tiori criminosos judicat, quos maledictionis
nem applicalur, quia per hoc pcenam mere- reos conspicit. Quis de hoc possit dubitare ?
tur; etenim per quae quis peccat, per haec et Cum Dominus homicidium etiam in verbo
punietur. Cujusexemplum horrendum refert ma ledicti vel coiwitii judicat
(5) , nonne a
Cantipratensis, cujusdam sacerdotis detrac- malediclione abstinendum est ? Christiane
,

tioni dediti, qui ante mortem in furias inci- ,i H n U(e amaritudo ,maledicto sive convitio
g
dit, propriisque dentibus suam linguam di- e ,uperit
(6) , maledicta vibrans , scias 1« esse
laceravit: Cumdetractoribus non commiscea- alienum a christiana, i.Religione; 2. Con-
ris ,
qiioniam repente consurget perdilio versatione ; 3. Dilectione.
eorum et ruinam utriusque quis novit P (2) Gentes ferocissinm Nec
, x .
(7) idololatra?.
Quasi dicat, Valdemagnaerit, m rum> q, na fer0 ces venerantur deos, scili-
ait Lyranus : « j

quia postjuinam culpae incurrent ruinam cet Martem crudelem post vindictam bella,
,
gehennae.» (3) Addit Hugo Cardinalis , « per- sanguinem et caedes anhelantem Saturnum ;

dentur aeternaliter. Inde concludit D. An- imniitem, qui propriis fdiis non pepercit (8)
.»
;

selmus Summopere cavendum est peccatum J OV em quoque solum patris fdium de crude-
:

detractionis quia jomes cst tantce perditio- Htate.

,
(9) Gentiles in errore versantes , ante
/»*,aqua non solum liberabunlur , quibene ocu los falsorum numinum crudelitatem ha-
cle proximo loquuntur, sed etiam fratreslau- bentes, et ipsi sajviebant. Ut enim philoso-

dando, Deum benedicendo ccelestem sibi phatur Tertullianus, faeile erat , absente Do-
comparabunt fehcitatem. mino patientice et magistro , qui postquam
supervenit, et gratiam fulei patientia compo-
" i.f ( ,iio»H.<...i»)inii««<i S uit jam nec verbo qnidem lacessere nec
,
,

fatue quidem dieere sine judicii periculo li-

CONCIO QUARTA. maledic-
cet. (10) Christiani fide illustrati, in
tiones et imprecationes prorumpentes, elhni-
Conversatio diviiiai disciplince non factis corum more vivunt , Christiani nomen in-
tantum , verum etiam dictis periclitatur ; digne ferunt , quod nihil barbarum sonat
iiain sicut scriptum est : Ecce homo et facta aut infaustinn, aut maledicum.
(11) Quia, ut
ejus, ita: Ex ore tuojuslificaberis. (4) Ana- subjungit Tertullianus de suavilate et be- ,

charsis (5) interrogatus quid in homine es- nignitate compositum est. Sicut Christus
set optimum , quid pessimum respondit benignitatis est nomen , quia e chrismate est
, :

Lingua. Bias(6) quoque Regi^gypti poscen- nuncupatus ita Christianus , quantum in- ,

ti quidnam in victima esset optimum et pes- terpretalio est , de unclione deducitur. (12)
sunum, linguam remisit sapienter innuens, Benignitatem quoque in suis moribus et ser-
,

!,'„
linguam si ratione regatur, esse optimum
homims membrum 1
;
» '
pessimum
r
vero, si pas-
(, Cap. 3..

a( ] v% Marc ) ^, _
„
h Tert. L. adv. Herm.
^ 1.
._. „
Tert.
Tcrt> L dc Pat 8 - (5)
. — ,

.
—
.
.>

.
.

Tert. L. de Idol. %. — (4)

{6) Tert. L. de Pat. 8. — (7)
(1) Sap. 1. — L. 2. c. 3-. Prov. 24.
(a) L. Si- — Tert. L. 1. adv. Marc. 1. —
(S) Tcrt. Apol. 9. — (9)
mil. 109. — (4) Tert. L. dc Idol. 20.
(7>)

—
(5) Laerl. L. 1. Tert. Ibid. —
(10) Terl. L. de Pat. 6. (11) — Teit.
C 9. — (6) flularcli. de Garrulit. Apol. 3. —
(12) Ttit. lbid.
9*
;33 LiNGUA SCELEROSA. — COINXIO IV.
monibus debet (i); tumquia sicut sacramenta speciaiem
prae se ferre , ut suo respon- tttr

deat nomini, largiuntur gratiam ad superandas difticultates

sitcjne particeps mititatis ,
quam
Christus verbo et exemplo docet. Ad chris- rcbus innaias sic Confirmatio confert gra- ,

iianam illam mansuetudinem tideles hortatur tiam quae rohorat Gdeles adversus tyranno-
Apostolus : Omnem ostetidentes mansaetu- rum persecutiones ; sic Matrimonium largi-
dinem ad omnes homines (i) ; non solum ad tur gratias quae sublevant aerumnas statui
extraneos , sed etiam ad domesticos neque : conjugali annexas. Eodem modo benedictio,
duntaxat facto sed etiam verbo , vitantes , seu benevolentia est quasi quoddam natura-
malediclionis et imprecatiouis verba quae ,
le sacramentum , quo natuialis conferlur
chrislianam dedecent religionem. Nam , si gratia ad tuto conversandum , aliorum jue
hujus vana est religio , qui non fraenat lin- captandam benevolentiam Verbam dalce :

guam suam quanto magis qui in famulos et

,
maltiplicat amicos et lingua eucharis iti ,

ancillas ,
bono homine abandat (2) Tum maxime quia
filios et filias continua vibrat con- .

non conve- sicut sacramentum distinguit fideles ab infi-

vitia, qune christianae disciplinae
niunt? Si percussero maledicto , quomodo delibus, sic benedictio veros Christiauos a
seculus inveniar doctrinam Domini, qna tra- fictiliis et simulatis Christianis discriminat ,
ditum est non vasculorum inquinamentis
, scilicet prohibita ira restricti animi , , ,

sed eorum qua? ex ore promunlur hominem exemptum lingua? vcnenum dicente Chris- , ,

cotntnunicari P (2} Christiane si juxla Do- to : Maledicentibus bencdicite. (3) SimuUuus, ,

miui doctrinam loqui desideras nullatenus non verus Christianus maledicus animum , ,

maledicas sed aurum tuum et argenlutn non moderans iram non prohibens
, linguoe , ,

tuuni confla , et verbis tuis facito stateram ,

venenum effundeus ,
profanans convcrsalio-
ctfra?nos ori tuo rectos. (3) Quae verba sic nis sacramentum , et Christianae dilectioni
explicat D. Ambrosius « Possessio tua , renuntians. :

mens tua est ; argentum tuum, eloquium 3. Dilectio summum fulei saeiamcnlum ,

tuum est : jugum sit verbis tuis , et statcra, christiani nominis thesaurus. (4) Christiana
hoc est hum/iitas atque mensura ut lin-
, , disciplina potissimum in dilectione sita est ,
gua tua menti subdita sit restringatur ha- quae ideo ; suinmum fidei sacramen-
dicitur
benne vinculis , fraenos habeat suos, quibus tum , ab infidelibus discriminans et
fideles :

revocari possit ad mensuram sermones pro-

, quia ccelestibus gazis opulenter ditat Cluis-
ferat , libra examinet os justitiae ut sit gra- , tianos, nuncupatur christiani nomuik thesau-
vitas in actu in sermone pondus,atque in , rus,quem suo sanguine meruitChrislus,et lar-
verbis modus. Haec si custodiat aliquis, fit gitur Spiritus Sanctus semetipsum benigne
mitis mansuetus modestus. » (4) Maledicus
, , infundens cordihus eorum , quos sua gratia
ad mensuram non profert sermones suos,os nobilitat at non in animisita elanimadver-
:

suum libra justitiee non examinat , nullum sione exagitatis residet divinus amor. Siqui-
in verbis servat modum sed absque modes- dem charitas sedet in throno spiritus cjus r,ii-
,

tia gravitate , mititate et mausuetudine tissimi ct mansuetissimi

,
qui non lurbine ,

contumeliose et injuriose loquitur, nec con- glomcratur non nubilo livet , sed est tcne- ,

servat aurum suum argentum suum mar- rce serenitatis apertus ct simplex
,
quem , , ,

garitas suas ,
quae sunt quotidiana? coiwer- tertio vidit He/ias. (5) Helias profugus , Jeza-
sationis insignia (5), quibus despoliatur belis iras declinans, in vasto spelaeo latiians,
vivens absque christiana conversatione. vindictae zelo excaudescens , cui dixit Domi-
2. Etiam quod benedictio inter tios, sum- nus : « Egredere , et sta coram Domino; et
mum diseiplinai et conversationis sacramen- ecce Dominus transit, et Spiritus grandis et
tum. [6] Sic fantur veri Christiani apudTer- fortis subvertens montes , et conlerens pe-
tullianum. Benedicere idein est ac bene, seu tras non in spiritu Dominus et post spiri-
; ,

bona dicere unde ille benedicit qui bona ; tum commotio non in commotione Donii- ;

et grata lingua bona et grata loquitur. Hu- nus et post commotionem ignis
,
non in ;

jusmodi benedictio habeljatur olim apud igne Dominus, et post ignem sibilus aunc te-
(.hristianos velut conversationis sacramen- nuis»(6), quo docebatur Pro[>heta ad vindic-
tum tum quia sicut sacramentum est sig-
, lam turbatior et concilatior milius agere ,
num sensibile gratiae insensibilis sic linguae Spiritus Sancti instinctu , quiest mitissimus ,

benedictio estindex boni animi , imago ree- et mansuetissimus cunctos erudiens in Elia ,

li cordis quid velit cor /i/igua

,
testa- Christianos Deus pra?cepit Spiritum sanc- :

1! Ad Tit. 7>. — (2) TYrt. L. de Pat. 8. (0) Ercles. — (1) D. Aug. Praes. in Psal. 3. — (?) Ecrles. 6. '— (3)
18. — (i) L. OfB( 1. . 5. —
(S) Tert. L. 2. ad Uxor. 5. Tcrt. L. de Pat. 6.— (4) Tert. L. de L'at. 12.— (5)Tcrt.
— (6) Tcrt. L. dc Test. An. 2. L, de Pat. i5. —(6) L. 3. Reg. 19.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO IV. 189
tuin, utpote pro natura? suce bono tenerum Spei male ominalur ; tum quia uimia terre-
et delicatum , tranquillitate affectio tlenotat se
ct lenitate , et norum
dubitare de
quiete et pace tractare : non j urore non bile , ceternis ; tum quia peccando ccelestium spem
,

non ira, non dolore inquietare. (i) Non im- amittit. Eidem quoque praevaricatur tum :

inerito Spiritus Sanctus in linguis igneis ap- quia Deo prohibenti maledicta non obse-
paruit, scilicet ut linguas igne charitatis ac- quitur tum quia de Dei doctrina non profi- ;

ceuderet. Maledicus Spiritum Sanctum male citqui non vult multum esse de temporalibus
traetat : quia eum a suo eorde et lingua fu- curandum tum quia juxta disciplinam ;

gat non habens dilectionem, nec in anima, clirislianam non vivit, quae tota est in con-
,

necinlingua, sed totus igne inferni succen- teinptu terrenorum. Gentilium est omnibus
sus ,verba malediclionis el imprecationis detrimentis impatientiam adhibere , qui rem
propalat daemon qui ejus cor possidet , pecuniariam animcv antcponant. (t) At proh
:
,

linguam quoque occupat Undique nobisin- dolor Christianus inDei scboia eruditus, fi-
: !

sidias dtcmon prieparare consuevit , sed fa- dei lumine illustralus Dei dedignans doc- ,

cilius lingua et ore peccante ; nullum enim trinam quam profitetur, contemnens disci- ,

mque congruum illi organum in ministerium plinam maledicit terrae quae non uberes , ,

cst interilus atque peccati. (2) Quombdo non produxit segetes; maledicit mari in quona- ,

peccaret maledicus qui ad maledicendum ves naufragarunt maledicit domeslicis, qui

, ;

spiritu diaboli animatur ? aliquod vas fregerunt, et tota oris coniumelia

H. TARS. Habes psalmum : Benedicite , mugit(i); in contiuua convitia ex impatien-
etnolite maledicere. Qttis hoc docebit, quam lia et iracundia prorumpit.
quiomnia benedictionibus condidit P (3)Deus 2- Belle diabolus dicitur draco rufus ha-

hominibus vetat maledicere, eosque dicto et bens iiam magnam qua fecundavit Evam ,
:

exemplo ad benedicendum stimulat ; multi Nam statim illa semine diaboli concepta ,

tamen saltem lingua semper rcbclles (4) Deo iramfilium procrecwit ; edilum suis artibus
denegant obsequium tantum abest ut be- erudiit. (3) In diaboli Academia eruditus
,

nedicendo Deum imitentur quin potius ma- iracundas , maledictiones vibiat Prima :
,

lrdicendodiabolum remulantur. Agnoscamus eniin sen/per irarum tela maledicta sitnt et ,

ingenia diaboli (5) , et inveniemus maledi- quidquid non possumus imbeciUi optamus ,

centium ingenium qui daemonis spiritu ani- irati i acsicin otnni animorum indignanlium
,

mati maledictaejaculantur ex, 1. Impatieu- motu , votis malis pro armis utimur. (4) F«-
tia ; 2. Iracundia 3. Malitia.
;
nunae quo magis sunt imbecilles eo facilius ,

1. Natales impatientke in ipso diabolo dc- concitantur ad iram , feriuntque lingua quos
prehendo. (6) Impatiens fuil diabolus in cce- nianu perculere non possunt. Mulli quoque
lo et in terra. In ccelo , impatienler ferens homines prout quid in ingratiam cccidu', se-
humanationem Verbi futuram neque paca- ,
metipsos. exsecrantur (5) ; nxores convitiisaf-
to animo sustinens quod Deus bumanam ficiunt, filiis nutledicunt , multaque alia effi-

naturam pr*ferret angelicae , fieretque po- citint irati > lwd si Dei ac er hoc rntionis
<l P
tiusbomo quam Angelus. Impatiens quoque quoque compoles agcrent , minime effice-
.'uit diabolusinterra, ;egre tolerans collatum «»t. N"Ha est passio ita contraria ratiom
a Deo homini in creaturas imperium. Homo ac iracundia. Hoinines irati a
ratione tantum
quoque ex impatientia ad maledictiones fer- obsunt, quantum ab ipso rationis auctoie.
tur ,
prcesertim quaudo aliquod temporale ( 6 ) Hos velut infautes vagientes considerat
\rAMnr(\znm\\\ri.^mquidamniitnpatientia Pbilosophus Moralis : Non coiwiliari vos
concitattir, spirilum qttem a Domino sump- putabo sed vagire ve/ut infantes miserri- ,

sit secu/aris rei gralia concutil. (7) Quan- mos. (j) Quod est vagitus infantibus ,
hoc
,

tumvis aDeo sit edoctus, ccelestia longe esse est adultis maledicentia. Infantes ex ira va-
terrenis anleponenda non esse multum do- g iuut obstrepunt > , inquietant , cunctos qui
,

lendum de fortunae bonis, quae persamesunt suut in domo vagim feriunt. Non absimi-
impedimenlutn salutis altamen dum ali- ,iter homines irati cunctos suis convitus et
;

qua illi temporalis evenit jactura, in male- maledictis feriunt: Ex eo itaque itur in fu-
dictionesetimprecationes effunditur Ccete- rias et animos , etdiscordias : inde maledic
: ,

rum impaticntia inhnjusmodi, et spei noslrce ta ,convitia, sine justitia odii (8) ;
mnocuos
male omiuatur , el fidem prcevaricatur. (8) *q ue ac criminosos feiiunt ,
nulh parcit

Tert. L. de Spect. i5.

(1) (2) D. —
Chrys. Hom. ad (1) Tert. L. de Pat. 7. — (2) T*rt. L. de Pall. 4«
—
Bapt. —
(:>)Terl.L. 5. adv. Marc. 14.— (4)Tert. 1. ad Nat. (7,) Tert. L. dc Pat. 5. — (|) Sa!v. L. 3. de Gnb-r. Dei.
\-.~ (S) Tert. L. de Cor. Mil. i^—
(6) Tert. L. dePat. — (5) Terl. L. de Por-n. 1. —(6) Tert. ibid. —
(7) Seneca
5. —
(7) Tert. L. de fat. 7. —
(8) Tert. L. de Pat. 9. L. de B. Vit. c. 26. --(3) Tert. L. dc Spect. 16.
i4o LINGUA SCELEROSA. — CONCIO IV.
lingua maledica , omnes insequuntur ex ma- mines concionando ad Deum converterat ,
litia. anno trigesimo secundo ab ejus morteitain-
3. Diabolo semper operante et adjiciente corrupta recens et rubicunda inventa est,
,

quotidie ad iniquitatis ingenia. (i) Multi ho- ttt D. Bonaventura tunc teniporis Generalis

inines diaboli spiritu animati et nialitia dic- Minister eam assumens , deosculans et la-
tum protervum aut nequarn proferunt (2) : crymans in haec verba proruperit O lingua :

cunctis namque Dei creaturis maledicunt. benedicta, qua? Dominum semper benedixis-
Hominibus, quos omni contumelia (3) pro- ti aliosque benedicere docuisti! nunc liquet
,

sequuntur peeudibus creaturisqueinanima-

; , quam grata ei fueris ,
quantique apud eum
tis quas diris et daemonibus devovent ; se-
,
meriti. Sic honorantur in lingua qui ad
metipsis interitum exoptant , daemonibus , Deum proximumque benedicendum illa pro-
quos exsecrationibus pulsant Jam vulgus in- : be utuntur. Irnpie Christiane , cum lingua
doctum , dcemonas in usum maledicti pro- tua adversus Deum et proximum abuteris ,
nuntiat (4) ipsi quoque Deo , quem Sancti
'• maledictum cotwertis bcnedictionem cum in
in coelo continuis decantant laudibus , et (1) oris honorem dedecoras naturam si- , ,

quem homines in terra suis sermonibus com- mul et veligionem offendis. Nam ut sub- ,

niendare tenentur plane benedici Deum om- jungit Tertullianus naturaliter etiam Be-
, , ,

ni loco ac tempore condecet ob debilam sem- nedicat te Deus tam facile pronuntias quam
, , ,

per memoriam beneficiorum ejtts ab omni Christiano necesse est mererisque in tua ,

homine (5) proprius

: enim finis oris, verus lingua tuoe maledictionis luere poenas ad ,

lingune usus, est benedicere et laudareDeum instar impii Nestorii (2), qui maledicens Deo,:

Sed accepisti homo os ad vorandum atque ejusque Matri asseveransque Christum non
, , ,

potandum , cur non potius ad eloquendum ut esse Deum,neque Mariani Deiparam,sed ,

a ca?teris animalibus distes ? cur non potius Christiparam lingua ejus a vermibus corro- ,

adpra?dicandum Deum , ut etiam hominibus sa et exesa fuit. Belle dixit olim ilie Sapiens :

antistes ? (6) Ultra hanc rationem a natura linguafortuna lingua dtemon (3), quia ut ,

hominis desumptam ad rectum usum lin- fatur Sapiens mors et vita in manibus lin-
, ,

guae urgetur adhuc Christianus ex conside- gua? (4) ex recto etenim linguae usu com-
, ;

ratione honoris quem consecutum est os a paratur vita ex linguae abusu accersitur ,

mysteriis religionis Os habes spirituale mors, et maledicens damnati officium nego-

:
,

obsignatum Spiritu Sancto. Cogita qua? sit tiatur.

oris dignitas : Patrem vocas Deum , et
tui m, PARS. Hic eril scrmo optimus , bene-
fratrem mox vituperas ? Cogita qna mensa dictionis scilicet. (5) Huuc optimum sermo-
dignatum sit os tuiim qurc contingat quce nem se mper in ore suo versabat Regius Va-
, ,

degustet, quo cibo fruatur : Perpende cum tes Benedicam Dominum in omni tempore .

quibus tempore mysteriorum adstes , nempe semper laus ejus in ore meo. (6) Hunc opti-
cum Cherubim,cum Seraphim: Seraphim ne- nmm serm0 nem exoptabat D. Augustinus
minem vituperant, sedunus et idem usus ora s \ c Deum alloquens Laudet te cor meum , :

illorum adimplet nempe benedicendi et

, glo- et Ji„g Ua men et ossa mea dicant : Quis ,

rificandi Deum : quomodo ergo potes cum similis tibi ? Hoc optimo sermone beati
(7)
illis dicere: Sanctus, Sanctus, qui ore tno n ca-lo indesinenter Dei laudes decantant , i

ad vituperium abuteris ? (7] Indignus est dlceirtes Bencdictio , et claritas , et gratia- :

hominis titulo qui abutitur lingua ad male- rum ac flo J) eo nostro in seculaseculorum ! (8)
,

dicendum. Portentum cst in religione Chris- Ccelestes quoque spiritus continuo Dei mag-
tianus adversus fratres suos ipsumque Deum na lj a pnedicant : Illa Angelorum circum-
os suum armans. Verus Christianus oris stantia non cessant dicere : Sanctus, Sanctus,
konoretn (8) benedicendo demonstrat, quem- Sanctus. inorenon
(9) Optimum sermonem
admodum qui ore bene utuntur etiam in babent,non benedicentes Deum et proxi- ,

lingua remunerantur, ut constat ex multis se d suis maledictionibus sese inhuma- mum

?
martyribus, qui linguisob fidei confessionem nos i n fratres , irreligiosos in Deum et in ,

abscissis Deum laudabant non secus ac si seme tipsos crudeles demonstrant. Inhumani
non fuissent excisaj lingiue. Patet etiam ex S. sunt J n fra tres, quos odio persequuntur , et
Antonio Paduano, cujus lingua, qua tot ho- i m r0 er ii s aflligunt , irreligiosi in Deum ;
p p
nam, si non laudaverint servi dominum, in-
Tert. L. de Vel. Virg. 1.
(1) (2) Tert. L. de Pat. 8. —
— (3) Tert. L. ad Mart. 5. (4) Tert. Apol. 22. -(5) — /,x
L de Test- An# 2-
Tert 2 Evang. L. 1. c. a. _
Tert. L. de Orat. J. —
(6) Tert. L. de Hcs. 61. (7) U. — _^ pi utarcn p r Jv jS.
( )
_ (5) Te.t. L. 4. adv. —
— . ,

—
(/,) .

Chrysost. Ilom. «4- io Ep. ad F.pLes. (8) Tert. L. ile MaiC- ,^ ._ ( 6 ) Psa(# 53- (;
) l. 9. Conf. 1. (8) _
B «* 6| -
Apoc. 7. —
(9) Tert. L. de Orat.
3.
 LINGUASCELEROSA. — COINCIO IV. 14
grati irreligiosi erunt (i) ; crudeles in se-
, exortlium ,
proinde Deo odiosa hominibus- ,

metipsos ; nam, ut subjungit D. Augustinus , que qui Deum diligunt Contumeliosa verba :

quid faciunl non /audando Dominum , nisi non aliud quam diabolica semina reputentur
ut severum sentiant Dominum ? Quotl si a nobis, et ea tanquam venena tartarea sem-
ille qui Dominum non laudat, meretur per vitemus, (i) Benedictio autem Deum lia-
poenam , quanto magis qui Dominum niale- betauctorem Jamhoc ipsum quod a bene-
:

dicit ? Qui est hujusmodi , i. Ctelesti beati- dictionibus cepit , Creatoris est, qui univer-
tudine privatur; 2. In inferno inteiminabili sa, prout ediclit , nulla a/ia voce quambene-
pcena mulctatur; 3. In terra adhuc existens dictionibus dedicavit. (2) Diabolus venenatae
praepropere damnati officium negotiatur. suoe linguae et maledicentiae luit pcenas Vi- :

1. Nusquam et nunquam licet quod sem- dete, Fralres, quanta malahabet lingua ; in
per et ubique non licet (2) : maledictio ne- bono magna in malo mors est. Diabo-
est ,

queinccelo, neque in terra estlicita. Non in lus u/ide cecidit nunquid furtum fecit ? ,

ccelo quod est locus perpetuae benedictio-

,
nu/iquid adulterium fecit ? nunquid homici-
nis; neque in terra quia Deus maledictio- ,
cliuni fecit ? diabolus non propterhoc cecidit ,
nem prohibet Deus etiam cum causa male-
: sed propter linguam. (3) Propter linguam
dicere nonsinit, qui maledicentibus benedici adhuc punitur in iuferno maledicens; nam
prcvcipit. (3) Praecepto affirmativo benedic- si quis dixerit jatue, reus erit gehennce ignis;

tionem prsecipit Deus preecepto negativo , (4) nonne meretur gehennam ignis, qui
vetat maledictionem , execrator neutrum crebra et diabolicaconvitiaproximo suo im-
adimplet mandatum. Non affirmativum , quia properat? Quam condignam et terribilem
non benedicit ; non negativum , quia male- pcenam maledicenti annunliat Vates Regius
dicit. Sicut autem observanti divina inan- dicens Propterea Deus destruet te in pZnein
:

data ccelestis debetur beatitudo , ita trans- (5), itl est ut animadvertit D. Bernardinus
,

gredienti denegatur. Quod ex tluobus latro- Senensis (6), irrevocabiliter. El in hoc deno-
nibus cum Christo crucifixis comprobatur. tatur destruclio cvternalis,
quce sine fine erit
Malus latro Christo improperans, paradisum (7); quam patietur maledictiones vibrans ,
non obtinuit ; bonus vero latro Christum qui piaepropere in hoc seculo damnati offi-
recognoscens et confitens praemiatus est , ex cium negotiatur.
ore dominico audiens Hodie mecum eris in : 3. P/oinde igitur et nos Angelorum, si
paradiso. (4) Idem accidit benedicentibus et memi/ierimus candidati , jam hinc ccelestem
maledicentibus. Benedicentes Deum et proxi- illam in Deum vocem , el officium futurce
mum in proemium benedictionis comparant c/aritatis ediscimus. (8) Angeli indesinenter
sibi ccelum ; quapropter postquam Regius Deum benedicunt et laudant , homines An-
Vates deprecatus est: Dornine, quis habitabit gelorum candidati, quia virtute baptismalis
in tabernaculo tuo , aut quis requiescet in jus habent ad beatitudinem qua fruuntur
monte sancto tuo ? (5) statim a Deo edoctus Angeli, officium futurae claritatis didicerunt,
respondet Qui opprobrium non accepit ad-
: nimirum divinas decantandas laudes , ad
versus proximos suos. (6) Maledicentes vero quod ad Dei imaginem creati sunt, el ad
Deum et homines , expellit eos Dominus christianam disciphnam vocati sunt. Verum
de paradiso. Neque solum a paradiso expel- imprecator christianam disciplinam dedis-
lit, sed adhuc eos in inferno punit , juxta cens , et contra propositum sibi finem
imprecationes quibus maledicentes et impre- agens , non beatorum , sed damnatorum of-
cantes onerat Propheta Erubescant impii , : ficium aemulatur. Cum eni/n li/igua hominis
ct deducantur in infernum muta fiant labia ad benedicendum sit creata i/le ea/n a qua- ,
y

c/o/osa, quce loquuntur adversus justum ini- lem serpenti facit du/n virtutibus ejus in ,

quUatem in superbia et in abusione. (y)Sua perversum abutitur. (9) Ex loquela qua quis
,

namque lingua abutentes, maledicliohes et loquitur , dignoscitur ex qua regione sit

imprecationes ex malitia ejaculantes, in in- oriundus; aliter enim loquunlur Germani ,
ferno cruciantur. aliter Hispani aliter Galli. Sicut autem Pe- ,

2. Quod ab cemu/o Dei conceptum est uti- trus ex sermone agnitus fuit cui tlixit an-
, ,

que non est amicum Dei rebus. Ectc/em dis- cilla Gali/ceus es ; nam ct loque/a tua mani- :

cordia est reru/n quce et auctorum. (8) festum te facit : ita imprecator et maledi-
,

Maledictio et imprecatio a diabolo habuit cus ex sua loquela denotat ad quam regio-
(i) Dion. Cart. Serm. 6. in Fest. S. Andr. (2) Tert. —
Aug. in Psal. i34-
(1) I). —
(2) Tert. L. de Spect. 20. L. 4. adv. Marc. i^. —
(3) D. Aug. Scrin. 45. ad Frat.
— (3) Tert. L. de Spect. 16. ({) Luc. i3. —
(5) Psal.
— — (i)Matlli. 5. -(5) Psal. 5i.— (6)Tom. 2.— (-) Serm. 29.
14. — (6) D. Aug. Serm. a6. ad Frat. (7) Psal. 00.—
— a. 2. c. 2. —
(8) Tert. L. de Orat. 3. (9) Alcuin. in —
(8) Tert. L. de Pat. 5. c. 10. Eicles.
 *4a LINGUA SCELEiAOSA. — CONCiO V.
nefla pertineat. Tres sane respublicas agnos- dinarla? narrationis , deficienlis in mcndacio
cimus ad , omnes habitatores reducun-
qttas semper (i), ad quod edocti suiit ; sed utvult
tur{\) , quarum qu;elibet habet linguam sibi Jeremias Propbeta , docuerunt /iiiguas suas
propnam , seilicet coelum , lnferoum et loqui mendacium. (2) Tol sunt hac tempes-
terram. Iu coelo uon babitaut, nisi beati ; in tale qui irt hac academia didicerunt ut nie- ,

iuhrnoeommorantur damnati ; in terracon- rito conqueratur B. Tbomas a Villanova :

versanlur boui et mali, qui futuri suut cives « Non est veritas in mundo , non est qui lo-
eoeli, vel inferni. Loquela Beatorum sunt be- quatur verum cum proximo suo ; quidquid
uedictiones , laudes , gratiarum actiones , hodie vulgus loquitur, fraus et adulatio est
orationes, et quidquid benedictionis vicefun- docuerunt enim linguas suas loqui meTnda-
gitur. (2) Loquela damnatorum sunt juges cium in hac schola exercitati sunt in hac
:
,

imprecaliones et maledictiones quas vibrant edocti, ut discerent fallere mentiri adula- , ,

iu Deum, in semetipsos , in daemones in , ri , exaltare parva, extumulis montes face-

bomines idcirco iufernus nuncupatur a re

: ex culicibus elepbantos hoec civilitas , , :

Petro Damiano terra maledictionis. (3) Vi- haee affabilitas : et inurbanus est quisquis ,

deant Christiani in terra degentes, quanam fallere et mentiri non novit. » (3) Et quia
loquautur lingua si verba benedictionis in scientia non sine labore comparatur « La-
: :

orehabeant, lingua beatorum loquuntur bor labiorum ipsorum operiet eos. » Nam, ,

estque felix auspicium , q uod aliquanuocce- ut expendit D. Atigustinus ipsum menda- ,

Itiiii habitabunt ; at si sermones maledictio- ciuin ipsorum labor est labiorum ipsorum. ,

nis et iucrepationis teneant, lingua loquun- (4) Tria namque ad mendacii integritatem
tur damnatorum estque infaustum oinen , concurrunt, quae parturiunt laborem. Re- ,

quod aliquando projicienlur in infernum ut quirilur ad mendacium. 1 Quod falsum pro- , .

aternaliter loquantur lingua, quam didice feratur, quia mendacium est veritati contra-
runt in hoc seculo. Ghristiane, si vis inferni rium. (5) 2. Quod a menliente credalur fal-
vilare supplicia ne q ns lingua damna- sum quod loquitur, mentiri enim est contra
,

toruin ;
gioriam
ossidere glo
si vis ccelestem possidere lre et mendacium nominatur eo , ,

loquere lingua beatorum Propositit Dcus quod contra mentem dicitur quapropter ille
: :

niercedem vitam et dies bonos. Dies boni

, mentitur qui aliud habet in animo aliud , , ,

Tita sine ftne, requies sine labore ; in tanta in verbis. (6) 3. Ut falsum creditum profera-
mcrcede proposita non jnssit onera graria tur cum intentione fallendi mcndacium est :

portare nec aliquam macJtiiiatn erigere -vel quippe falsa significatio cum voluntate fal-
, ,

fodere : non jussit rem laboriosam sed mem- lendi. (7) Sicut enim qui verum loquitur
, ,

brum quod inter omnia membra cito moues veram opinionem vel fidem intendit audi- , ,

ipsum dbi cohibere pra'cipit. (4) Cohibe lin- tori ingerere , ita qui mentitur intendit fal-
gnain tuam a malo. Non est labor erigere sam opinionem constituere in auditoris ani-
fabricam , et labor est tenere linguam ? Co- mo. Inde concludit D. Augustinus Omnes :

hibc. linguam tuam amalo ; noli loquimen- laboranl in mentiendo. (8) Tum quia falsa
daciuin noli loqui criminationes noli loqui proferunt nam, ut subjungit D. Augustinus,
, , :

calumnias noli loquijalsa teslimonia, noli laborant homines loqui mendacium nam \<e-
, ,

loqui blasphe/nias ; noli loqui convitia im- ritatem tota faciiitate loquerentur : ille enirn
,

precationes et maledicta sed benedictio- laborat qui fingit qitotl dicil nam qui verum
, '
,

nes, etdicitocum Vate Regio Benedic, ani- vult dicere non laborat
: ipsa eniin vcritas , ,

ma mea, Dominum. (5)UbiD. Augustinus sine labore loquitur. Tum quia verba :

Finis illius psalmi concordat cum sno princi- menti eorum non concordant nec lingua ,

pio benedictio acapite

, benedictio infine\ sua loquuntur, ut docet Origenes expen-
,

a bcnedictione profecti sumus ad benedic- dens istud Davidicum , « Locutus sum in :

tionem rcdeamus in benedictione regnemus lingua mea.

,
(9) Qui
sincere sensa animi <>

(6) cum Sanctis, qui coelestem rempublicam profert is lingua /oquitur sua ; at qui dolos ,

componunt. nectit, lingua loquitur aliena (10) dolose :

enim loquitur cujus lingua a mente dis- ,

sentit. Labia sapientium disseiniuavit scien-

tiatn cor stultoru/u dissimile erit. (1 1) Lin-
CONCIO QUINTA. ,

Plerique homines non impient fidein or- Tert. L. 4. adv. Marc. 7. (2) Cap. 9. (3) — —
Couc.
(1)
3. de Adv. —(4) Psal. i3 9 (5) D. August. in . —
D. Aug. in Psal. 198. —(2) T.rl. L. do Orat. 3. Psal. 5. — (6) D. Aug. L. de Mendac. c. 3.
-- (7) D.
— (1)
Serm. 60. —
(4) D. Aug. Serm. 39. de Verl). Aug. L. Conl. Mendac. c. 1. (S) In Psal. i3a. —
(9) —
Dum.
(3)
—
(5) Fsal. 37. (G) In Psal. loa. — Psat. 38. — (io x
In Caten. Pat. Gia,-c. — (1 1) Prov. i5.
 LLNGUA SCELEROSA.— CONCIO
143 V.
rnw nerviim unum cum cerebro alterum libidinosum proferunt mendaclum , in sola ,

tMiin corde liabet annexum , quo ab intellec- mentiendi affectione fundatum , mentientes
tu qui in capite residet ita dirigatur , ut cum sive in parvis , sive in magnis , non anirno
corde concordet. (i) Hanc consonantiatn a nocendi, nec delectandi necjuvandi, sed ,

natura inditam tollit mentiens. Unde cluplex tantum quia gaudent mentiri et confingeie ,

cor dicitur esse mentientis id est ditplcx mendacia tanquam rem non, aliis sed , , , ,

cogitatio : una rei ejus quam veram esse vel sibi delectabilem isti dicuntur natura men- :

scit , vel putat , et non profert ; altera ejus daces, nescientes loqui veritatem , cujusmo-
rei , quam pro ista projert sciens, vel putans, di erant Cretcnses semper mendaces (i); ob
falsam esse. (2) Tum quia loquitur intentio- ingenitam mentiendi proclivilatem « Nec :

ne fallendi ut autem ratiocinatur D. Au-

: illa sunt admittenda mendacia ,
quoe quamvis
gustinus, utique verba propterea sunt insti- non obsint alleri, nec ulli prosint, illicita ta-
tuta , non per quce se invicem homines fal- meneisipsis qui gratis mentiuntur: ipsi eniin
lant, sed perqna? in alterius quisque notitiam proprie mendaces sunt dicendi interestenim :

cogitationes suas proferat. (3) Trinum illum inter mentientem atque mendacem nam :

laborem pro nihilo ducentes plerique homi- mentiens est etiam qui mentitur invitus ,
nes, persaepe mentiuntur, non satis ncevos mendax veroamat menliri. » (2) Nec minus
mendacii considerantes , quodest, 1. Crimi- est illicitum mendacium jocosum fundatum ,

nosum 2. Probrosum 3. Injuriosum.

, , in sola intentione movendi animum auditoris
I. PARS. Homincs mendacium ad complacentiam , solalium et risum. Hoc colentes
(4) illud tanquam licitum tuentur, et ob mendacii placidi nuncupati genus , maxime
honestum finemfaclum, lanquam bonum viget apud curiales mentientes ut sihi adstan-
commendant. Verum immerito, nam quod tinm praesertim principum concilient gra-
ex sua natura est malum illicitum est, t\am:Inmalitiasualceti/icavcruntregcm,et
,

neque uUa circumstantia adhibita potest fieri inmendaciis suis principem .(3)At nequeetiam
bonuni mendacium autem ex sua natura i» aulis principum licitum est mendacium
:

malum est ; et ita ait D. Augustinus , « ni- jocosum Nitsqiiam et nunquam licet , quod
,
:

hil aliud judicandus est dicere , qui dicit semper et ubique non licet. (4) Etenim nus-
;i!iqua justa mendacia, nisi aliqua justa esse quam et nunquam licitum est peccatum. In-
peccata ; ac per hoc aliqua justa esse quae concusse teneas , etdefendas , in divina reli-
injusta suntrquo quid absurdius diei potest? gione nunquam omninoesse mentiendum (5):
Unde enim est peccatum nisi quia contra- quia mendacium etiam jocosum est pecca-
rium justitiae est? Ea vero quce contra legem tum, mentiensque jocose peccat tum quia ;

Dei fiunt , justa esse non possunt. Dictum abutitur verbis ad verum significandum ins-
est autem Deo: Lex tua veritas (5) ac per : titutis ex D. autem Augusiino verbis uti
:

hoc quod est contra veritatem justum es- ,

adfahum non ad quod sunt institula pec-
, ,

se non potest. Quis autem dubitet contra catum est. (6) Tum quia dolose et conlia
veritatem esse omne mendacium? nullum suam mentem loquitur etenim in lingua :

igiturjustum debet esse mendacium. » (6) agitur dolus cum aliud ore profertur, aliud
Propter trinum namque finem mentiri con- pectore tegitur. (^^Tum quia mendacium jo-
tingit vel propter bonum delectabile, vel cosum opponitur veritati
:
ut enim docet :

propterbonumutile, sine alterius nocumen- D. Augustinus « nullum mendacium est ,

to, vel propteralterius nocumentum. Primo quod non sit contrarium veritati nam sicut :

modo est mendacium jocosum , quod fit lux et tenebrce ,

pietas et impietas, justitia
animo delectandi. Secundo modo est men- et iniquitas peccatum et rec te factum , sa- ,

darium officiosum , quod fit pro salule aut nitas et imbecillitas vita et mors ita inter , ,

commodoalterius. Tertio modo , est men- se sunt verilas mendaciumque contraria. » (8)
daciumperniciosum, quod fit ex malignitate Tum quia christiauam dedecet disciplinam ^
qna alterius intenditur nocumentum. Quo- quae veritatem profitetur. Est nefas eum qui
vis autem fine fiat, intrinsece malum et illi- verilali studet in aliqua re esse fallacem , ,

citum est mendacium 1 Jocosum , 2. Offi- atque ab ipsa quam

,
scquitur verilate , tlisce-
.

ciosum, Perniciosum. 3. dere. In hac justitue virtulumque omnium

i.Cornelius Tacitus sane ille mendacio- via , nu/lits mendacio locus est. (9) Adeo
ruin loquacissimus.(n) Huic assimilantur cjui ,_. „ «. ,,. „ „ ur
. .

l.adTit. a.— (a)D. Aug. Cont. Mendac.cap.

1 JJ l Nrw , ,
^ (i)Epist.
(0 Plin. L. 11. c. 3 7 . — (2) D. Aug. L. de Mcnilac. 28. — (5) Osee. 7. (4) Tert. — L. de Apect. 20. (5) —
3. — (3) ln Enchir. c. 22. - (/,) Tert. Apol. 24. - (5) D. Aug. L. Cont. Mendac. c. 2. (6) Ln Enclwr. c.
22. -
P«al. i 18. — (G) L. Cont. Mendac. c. .5. - (7) Tert. -(7) D. Ang. m Psal. i4- (8) -
L. C ,>!. M.-ndac. *.

Apol. 16. —(9) Lart. Eirm. L. 6. c. 18.

i44 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO V.
veraces existimabat Christianos D. Ansel- fundatum in intentione qua quis mentitur f
mus , ut monitus , ne quibusdam jocose ut prosit sibi vel alteri , vel ut caveat
mentientibus adhiberet fulem , quaesierit sibi vel alteri , a malo imminente. Idcir-
:

]\'unqiiid non Christiani sutit ? quomodo er- co officiosum mendacium in triplici uti-
go mentiri possunt ? (i) censens quasi im- litate fundatur potest enim quis mentiri , ut :

possibile ut Christianus etiam jocando men- sibi vel aliis acquirat et conservet , vel, i.
tiatur. Hac tamen tempeslate plures Chris- Bona fortume; vel, 2. Bona corporis; vel, 3.
tiani multa proferunt jocosa mendacia Bona animse. Plato (1) mendacium rem ma-
,

semctipsos fallentes ac turpiter decipientes. lam proclamans concessit. Medicis quando-

Quisquis csse aliquod genus mendacii quod que ellebori conceditur usus , ne aegros pror-
,

non sit peccatum putaverit decipiet seipsum sus dejiciant.

, Magistratibus etiam et
turpiter. (2) Quod si Christianus abstinere principibus licitum asserit mendacium , ut
debet a mendacio jocoso, quanto tnagis Re- se ab hostibus tueantur, vel commune rei-
gulares qui sunt in statu perfectionis ac- publicae procurent bonum. Verum repro-
,

quirendae ? Religiosum joco mentiri , adeo banda est a Christiano Platonis sententia :

indignum ducebat Doclor Angehcus, ut af- Apostolo reclamante (1. Joan. i.)'.Et men-
firmare non dubitaverit quosdam dicere , dacium non est ex veritate : non est igitur
quod perfcctis virisomne mendacium estpec- 7>erum a/iquando esse mentiendum ; et quod
catuin mortale. (3j At ex communi Catholi- non est verum, nemini est omnino suaden-
corum sententia, mendacium jocosum sal- dum. (2) Amplexanda est christiana doctri-
tem est peccatum veniale, quod definitum ab na, quge affirmat mendacium utpote intrin-
Innocentio tertio passim asseverant Patres sece malum, nullatenus licitum esse. Non
, ,

(juorum mitto sententias ut dicam cum D. 1. Pro ullo pretio aut fortunae bono quan-
Bernardo Nullum justum mendacium om- tumvis magno
: etiam tolius universi emolu-
, ,

ne mendacium in omnibus peccatum est. (4) mento. Ut enimaitD. Augustinus, nonlicet

Quod docet etiam Philosophus solo ra- mentiri vel pro toto mundo : etenim si nou
, ,

tionis acumine mendacii agnoscens pravi- est licitum mendacium

, pro servanda cor- ,

tatem docensque omne mendacium per se poris vita nec etiam pro comparando fortu-
, ,

pravum et fugiendum esse. (5) Qui dicit nae bono Si nec ipsa vita pra>ponenda est :

omne, nullum neque etiam jocosum exci- veritati ; quid dici potest propter quod men-
,

pit ,
quod D. Augustino teste culpam inclu- tiendum esse contendant qui aliquando pu- ,

dit : Duo sunt omnino genera mendaciorum, tant oportere mentiri ? ;3) Ex Innocentio
in quibus non est magna culpa : cuin aut etiam tertio, Summo Pontifice, non mentien-
jocumur aul proximo consulendo mentimur,
, dum pro servanda multomi-
alterius vita ,

illud autem primum in jocando , ideo non nus pro triobolari negotio , seu pro forlunae
est perniciosissimum quia non fallit : no-,
bono sibi aut alii comparando. « Neque
i'it enim ille cui dicitur joci causafuisse ,
ideo ullum mendacium putandum est, non
dictum : secundum autem ideo mitius cst peccatum quia possumus aliquando ali-
esse :

quia retinet nonnullam benevolentiam (6) mentiendo possumus et furan-

: cui prodesse :

Quod non obslat quin mendacium officio- do alicui prodesse si pauper cui palam da- :

sum sit illicituin. tur sentit commodum , et dives cui clam ,

2. Christianus admissus ad dominica pro?- aufertur, non sentit incommodum : nec ideo
cepta , ex ipsis statim crudititr id peccato tale furtum quisquam dixerit non esse pecca-
deputandum a quo Dcus arceut. (7) Deus lum. » (4) Non, 2. Licitum est officiosuni
autem a mendacio arcet , ut constat tum ex mendacium etiam pro servanda alterius vita
veteri tum ex novo Testamento. In veteri corporali. Unde D. Augustinus
, « Si quis :

quidem Testamento prohibetur meudacium ad te confugiat, qui mendacio tuo possit a

:

Moyses enim in Levitico sic alloquitur ho- morte liberari , non es menliturus. Si ali-
miues Non mentiemini. (8} Ecclesiasticus quis aegrotus interroget , quod ei scire non
:

quoque Noli velle mentiri omne menda- expedit, qui etiam possit, te non responden-
:

cium. (9) Vetatur adliuc in novo Testamen- te, gravius affligi audebisne aut verum di- :

to mendacium unde Paulus ad Christianos

: cere in perniciem hominis, aut silere potius,
:

Nolite menliri invicem. (10) His verbis quam honesto et misericordi mendacio vale-
Apostolus prohibet mendacium officiosum ludini ejus opitulari ? » (5) Tunc enim nullo
(i)S.,r.inejusViia.-(a)D. Aug. L. Cont. Mendac. nioc, ° est nientiendum . etiam si ex veritate
c. uit. —
(?,) 2. 2. q. 110. a. 4. ad 5. (4) Tit.
—
L. de incrementetur morbus, aut etiam mors citius
Usur. cap. Super co. —
(5) Grat. ct L. Ai bit. ((i) L. —
4. Kthic. In PmJL 5. - (7) Tert. L. de Pcen. 3. (8) - L de L _
(i) D A L C()n , Mendac c
Cap. 10. -
(9) Cap. 7
-
(.o) Colos. 3.
.
ao
(l)
_
2
{7)) D Aug# in p8aL l3g< (4) D
_
Aug in Ench- ,
. .

c. 22. — (5) L. de Mendac. c. 16.

 LINGUA SCELEROSA. CONCIO V. — i45
adveniat. Subjungit D. Augustinus « Cum ciafallere depravat. (i)
: Peruiciosum namque
seriptumsit(i): Os quodmentitur occidit ani- mendacium tribus potissimum fit modis :

mam quomodo non perversissime dicitur, vel, i. Dum quis mentitur ut proximo in
,
,

ut alter corporaliter vivat debere alterum bonis fortune noceat quo sensu asseverat
, :

spiritualiter mori ? Nam et ipsa dilectio Terlullianus mendacium cupiditalis tninis- ,

proximiex suacujusque dilectione termiuum truin. (2) Homo cupidus et avaritia.: deditus,
accepit diliges proximum tuum tanquam te- ut ditetur
, facile mcntitur imo multoties , :

ipsum quomodo diligit? tanquam seipsum, falsa fert testimonia vel, 2. Dum quis men-
: ;

cui ut praestet vitam temporalem, ipseamit- titur ut noceat proximo quoad salulem cor-
tit aeternam quandoquidem si pro il- poris mendaciter et falso illum accusans et
: ,

lius temporali vita suam ipse temporalem persequens ut exsulct, mutiletur, interficia-
,

perdat non est jam diligere sicut seipsum

,
tur; ad quod saepe saepius falsos conducit ,

sed plusquam seipsum quod sance doctrinae testes. Tale damnum impedire volens Deus,
:

re<'ulam excedit multo minus aeternam statuit boc praeceptum Non loquaris contra
: :

suam pro alterius temporali , mentiendo proximum tum falsum testimonium. Etenim
amissurusest. » (2) Non, 3. Mentiendum est prima Dei legislatoris intentio est prohibere
pro alterius bonospirituali nam, ul ratioci- falsum in judicio testimonium : ne decipia- ,

natur D. Augustinus si pro allcrius salute tur judex , et proximus injuste puniatur. ,

mentiri aliquis debeat ergo pro alterius sa- Secunda autem intentione probibet omne
,

lute iniquus aliquis esse dcbct. (3) Propria mendacium per quod proximo damnum in-
salus alienae praeferenda est saluti neque fertur quod aliquo modo potest dici falsum , ,

quis salulis propriae dispendio licite potest testimonium. Ut enim ait Sapiens qui men-
, ,

alienam procurare salutcm. Quapropter « ne- titur testis est fraudulentus. (3) Vel, 3. Dum
mo potest convincere aliquando esse men- quis mentitur, ut noceat proximo quoad sa-
tiendum, nisi qui polerit ostendere aeternum lutem animae, avertere eum volens a fide ca-
aliquod bonum obtineri posse mendacio : tbolica, aut a recta vivendi regula cujusmo- :

sed cum tanto quisque ab aeternitate disce- di sunt baeretici qui falsa docent dogmata ,
dat , quanto a virtute discedit ; qui aulem aut impii qui mendacio a virtute dimovent ;
mentitur a veritate discedit ; absurdissimum dicunturque mendaces in doctrina religionis
est dicere discedendo inde ad boni aliquid et pietatis quos velut religionis pestes abs-
:

posse aliquem pervenire : aut si est aliquod cindendos exoptat Apostolus : Ulinamabs-
bonum , quod non complectatur veritas, non cindantur qui vos conturbant (4) scilicet :

eritveruin : et ideo nec bonum erit, quia in sana fidei doctrina , et recla virtutis semi-
falsum erit. » (4) Quod si nec pro bono for- ta a quibus potissimum omnia mendacio-
:

tunrc, nec pro bono corporali, nec pro bono rum genera removenda D. Augustinus desi-
spirituali licilum eslofficiosum me:ulacium , derat Curn religia docetur, et discitur , om-
:

quanto magis perniciosum , quod Deus dam- nia penilus mendacia removenda sunl. (5)
nat , nec ulla polest excusari ratione ? Mendacium autem perniciosum in bis tribus
Erramus, nusquamet nunquam excusa-
3. casibus est peccatum mortale ; nisi parvitate
tur quodDeus darnnat.i^) Deus aulem men- materiae excusetur. At, prob dolor menda- !

dacium abominatur Abominalio sunl Do- : cia perniciosa sunt bac aetate ita communia ,
mino labia dolosa. (6) Imo et mendaces dam- ut perpauci reperiantur qui proximo non
nat Omnibus mcndacibus pars illorum in
: ,
noceant, vel in fortuna, vel in corpore , vel
stagno igne et sulphurc quod est rnors secun- in anima. Etenim quot proferunt mercatores
da. (7) Quod si omne mendacium Deus mendacia, ut mercessuas caro vendant, autut
odit , maxime aversatur perniciosum, quo malaspro bonis praebeant?Quot falsi contrac-
quis mentitur ut noceat ut enim ratiocina- : tus, quot falsi testesquinon solumdamnum af-
tur D. Augustinus Mihi autcm videturpec- : ferunt temporale , sed eliam corporale ? quot
catuin quidem csse omne mendacium sed., hacretici qui inducunt in errorem,quot impii
mullum inleresse, quo animo , et de quibus qui avirtute et pietatedimovent, quotnovato-
rebus quisque mentiatur. Non enim sic ille resqui falsa dogmata docent , et mentiendo,
peccat , qui consulendi , quomodo ille qui pejerando, falsa testimonia ferendo , divinam
nocendi voluntate mentitur : aut non tantuin indignationem provocant? Ubi nos occulta-
nocet, qui vialorcm mentiendo , in diversum bimus ab ira veritatis , si non solum negligi-
iterrnittit, quantum qui viarn vita? , menda- rnus cavere mendacia , sed audernus insuper

(1) Sap. 1. —
(2) Lcvit. 19. (3) L. de Mrndac. c. 6. (1) ln Encliir. c. iS. — (2) Tert. L. dc Idol. 11. —
— (4) D. Aug. L. de Mcnd. 7. — (5) Tert. L. de Spect. (3) Prov. 12. — (4) Gal. 5. — (5) L. de Mendai-.
to. — (6) Prov. la. — (7) Apoc. a. c. 10.

IV. 10
i:|5 LIlNGUA SCELEUOSA. COISCIO V. —
dncere perjuria? Viderint enim ossertores Si primum stotueris magnum dedecus esse
dcfensoresque mendach', qua/ia genera men- hominibus mentiri , multo vero magis re^i-
tiendi eos justi/icare delectet: saltem in Dei bus , qui cum habeant potestatem agendi
cultu concedant non esse menticndurn : sal- qna? velint, cur menlianlur non habeni. (1)
tem scse a perjuriis blasphemiisque conti- Unde quando aliquod verbum denotatur ve-
neant : saltcm ubi nomen Dei , ubi Deus tes- rax , comnumiter dicitur verbum regium.
tis , ubi Dei sacramentum interponitur, nemo Quare Alphonsus, Arragoniae (2) rex , dicere

mentiatnr , nemo laudet , nemo doceat ct solebat , simplex verbutn principum tantum
pra?cipiat , nemo justum dicat esse menda- valere debere ad fidem , quantum privato-
cium (1) , quod est injustum , illicitum , in- rum hominum juramentum. Hanc famam si-
trinsece malum , criminosum et probosum. bi comparabat Carobis quintus , ut dum
II. PARS. Gentiles mendaces laudantes q <* ui affirmare vellet, fide viri nobilis ad-
merito redarguit Tertullianus Cur laudem strueretur,atquehancassertionem omnisacra-
:

mendacibusjertis? (2) Tantumabest utmen- mentofirmioremcensuitbabendam. Juramen-

daces laudem mereantur, quin immo men- l <> ad fidem non eget, qui mendax nunquam
dacio vituperantur. Quod probe sciens Salo- est repertus. « Cum mendaces aut iuopia ,

mon Deum sic tleprecatur : Unum rogavi aut timor faciat, se vere fat< tur
aut ignavia ,

te , ne deneges miki antequam moriar , vani- vilem , qui mentitur plane inertis animi :

talem, et vcrba mendacii , longe fac a me. est mentiri , cum mori sciat, mentiri nes-
ciat generosus animus, adeo ut*non aberra-
(3) Timebat Sapiens ne evanesceret in cogi-
tationibus, et ne de mendacio convictus ma- verit qui dixerit , vilis, sordidi, abjecti , ac
culamgloriaesuaeincurreret.. Ut enim aitbelle muliebris pectoris esse mentiri. » Lau-
ad propositum D. Cbrysostomus mala est dem hanc ,
suo Trajano Plinius , ut quce vel-

macula in homine mendacium. (4) Trina tet, velle; qua? nollet, nollc scirent omncs.(3)
potissimum macula contaminatur bomo Generosus et ingenuus animus gloriam de
mendax 1. Mendacio inbonoratur ; 2. veiiiate sibi comparat mendacium ut igno-
: ,

Fides ei ; Diabolo associatur. niiniam vitat ; at bomo mendax , vilis ser-

denegatur 3. ,

l.Nemoad suum dedecus mentitur, quin vilis , ignavus , timidus existimatur, men-
potius adhonorem. (5) Sed pace Tertulliani dacio debonestatur , eique fides denegatur.
non bonorem , sed dedecus, sibi mentiendo 2. Quam stolidi Gentiles, qui, ut illis cx-

comparat bomo nam , ut fatur Ecclesias-

:
probrat Terlullianus , mendacibus adbibe-
ticus mendacium sine honore. (6) Furem bant fidem Menticntibus creditis. (4) Uti
,
:

omnes ignominia mulctant at ex Siracide, V(lra dicentibus adbibenda est credulitas ita
: ,

potior fur quam assiduitas viri mendacis. mentientibus deneganda. Perdit omnino fi-
Congrue mendacem furi comparat tum dem et auctoritatem apud sapientes et judi-
:

quia mendaciumest quoddam furtum, fura- cio proeditos , bomo assuetus mendaciis :

tur enim bominibus veritatem famam, con- q« is av ide doctrinam magistri mendacis ex-
,

cordiam, opes, persa?pe vitam tum quia, cipiat ? quo fructu pneco verbi Dei sug-
;

tam mendacium quam furtum ignominiosum gestum conscendet si mendax babealur ; qua
et infameestjet quia, ut divine docet Plato, auctoritate princeps aget inter suos, quimen-
honor nobis meliora sequi. Homines veri t«r> consuevit ? Basilius imperator inter do-

bonoris zelotes veritatem sectantur, borrent cumenta quae suo filio praestitit istud non ,

mendacium.Nam, utsubjungit idem Philo- est minoris momenti « Maxime pendito ,

:

sophus mendacium non solum diis, sed ho- nli , veracem te esse in sermone debere, ita
,

minibusodiosum.{j) Quivis homo mendacio enim firmus et constans in omnibus dictis

dedecoraturjuxtaistudEcclesiastici: Oppro- factisque aBstimaberis. » Ut autem homo ve-
brium nequam in komine mendacium. (8) rax habitus summum
consequitur honorem ,
At nequissinmm in nobili in principe, qui ita summo afficitur dedecore mendax existi-
,

mentiendo nobilitatem suam et dignitatem matus. Quid miserius est hornini Ubero

devenustat. Non decet principem labium ,

tjuam vocari mendaccm ? (5) Antiquitus
mentiens. (9) Aristoeus refert nnum e sep- ita homines ambiebant haberi veiaces, ut
tuaginta interpretibus interrogatum a Pto- potius elegissent mortem quam de mrntlacio
lema;o, rege Mgjpli, qua ratione rex posset vituperari ; et ob hanc causam Jonas affljc-
\n cunclis sectari veritatem , respondisse '«* est afflictione magna (6) quod
:
INinive
pepercisset Deus postquam lNinivem sub- ,

D. Aug. L. Cont. Mendac. c. 18.

(1) —
(2) Tert. L.
». a<l INat. 7. —
(3) Prov. 3o. —(4) In Psal. i/j. (51 — (1) D<: Interprct.
70. —
(2) Panorm. L. 1. de Dict!»
Tert. Apol. s3. —
(G) Cap. ao. —
(7) L. de Lcg. (8) — ct Alplion. 11. 58.
r..clis —
(S) Plin. in Traj. — (4)
Cap. jo. —
(<j) Prov. uj. Tcrt. Apol. j3. —
(5) Sopoclcs. —
(6) Jonx. a.
 LLNGLA SCELLROSA. — CONCIO V. i4 7
verteudam praedixerat Propheta : unde sic mendacis noluil aurern pra-.bere. (i) Uli Sal-
Jonam loquentem inducit Hei mes Domine, vator noluit aurem praebere dcetnoni eliam
:

tolle animam meam : melius mihi est mori vera dieenti ita sapientes non adhibeul ti- ,

qnam vivere : nunquam verum locutus sum dem liomini mendaci etiam cum verum lo-
verbum in vita mea, sed semper in simula- quitur, quia ad suum dedecus et ignomi-
lione vixi et mendacium pro veritate ajfir- niam diabolo associatur.
,

tnavi : quomodo ergo potero vivere P (i) An- 3. Diabolus a primordio mendax^o.) etut :

lea habebar Propbeta verax modo ut fatur dilectus Discipulus cum loquiturmen-
, ,

mendax despiciar quomodo in publicum dacium de propriis loquitur (3), quia ut ex-
; ,

prodibo? uonne cuncti sibilabunt Ecce fal- pendit D. Auguslinus « Secundum seipsum
: :

lacem et mendacem Jonam. Moriar liben- vivere noluit, quaudo in veritate non stetit :

lius, quam infamem et ignominiosam diu- ut non de Dei veritate, sed de suo menda-
tius ducam vitam. Nonne hac etiam oetate cium loqueretur, qui non solum mendax ,

bomines summum existimant dedecus de sed etiam mendacii pater est primus est ,

mendacio redargui? Nobilis multa convilia quippe mentitus et a quo pecealum ab il- , ,

pacato fert animo, at si quisilli dical Men- lo ccepit esse mendacium. » (4) Quomodo
:

tiris , statim ad pugnas ad duella, ad ceedes autem homo assimiletur diabolo , declarat
,

anhelat. Audiat aleator, potator, scortator, D. Augustinus « Non enim habendo car- :

h cc aliaque ejusmodi verba patienler tole- nem quam non habet diabolus, sed viven- ,

rat , at verbum hoc mentiris , ferro vindi- do secundum seipsum

, hoc est secundum ,

cet necesse est ;

quis nesciat quot alapas hominem factus est homo similis diabo-
,
,

quot vulnera ,
quot duella
quot neces ,
con- lo. » Ex D. itaque Augustino vivere secun-
cilavit hoc unum mcntiris P Et quod est stu- dum Deum ejusque voluntatem est in virtu-
peudum simul et lugendum , non veretur te stare ; vivere autem secundum seipsum
esse mendacem , erubescit audiri mendax ;
propriamque voluntatem hoc est menda- ,

mentiri non pudet , de mendacio criminari cium Quid hac voluntale mendacius P (5)
:

pudet. Nihil hominem acerbius saucial quam Ideoque cum vivit homo secundum hominem,
de alieno ore audire se mentitum fuisse : ni- non secundum Deurn , similis est diabolo ,

bil fragilius quam

proprio ore mentiri sa- : quia nec Angelo secundum Angelum scd ,

ne omnes proditores veritatis , amare verita- secundum Deum vivendum fuit ut staret in
tcm fingunt (2) ,et odisse mendacium. Heu! verilate , et de illius veritate, non de suo ,

pudet audiri quod palam dicere non pudet. mendacium loqueretur. Verum etsi tum
Mendaci probe competunt, qu.e ad Rufinum Angelus,tum homo peccando mentiatur ,

scribit D. Hieronymus Obsecro te ut qui : quia non vivit secundum Deum, qui veriu.s
mendacii alterum criminaris , des/nas ipse est , sed secundum seipsum propria et per- ,

mriitiri(?>y, nam si habearis mend;.x, eliamsi,
vera loquaris , nemo tibi adhibebit fidem.
Aristoteles interrogatus quid lucri faceret
inendax, hoc unum respondit Ut cum vera
dixerit , nemocredat ; quia semper falsitatis
habetur suspectus ; juret , perjuret nullus
adhibet fidem. Eadem mulctatur pcena , ac
Carbo qui quidpiam etiam cum juramenlo
,
versa voluntate contra Dei voluntatem de-
viando a rectitudine et voluntate in qua fue-
rat a Deo produclus ; inde non frustra dici
: potest omne peccatum esse mehdacium. (6)
Ultra hoc mendacium latesumptum, diabo-
,
lus dicitur auctor mendacii stricte sumpti ,
quia, ut ait Eterius Episcopus in Bibliotheca
Patrum ipse est auctor peccati qui genuit
, ,

promittens , populus Romanus vicissim ju- mendacium et quia mendacium genuit ,pa-
,

ravit se illi non credilurum. Antiquus ser- ter mendacii est. (7) Quomodo autem genuit
moest, mendaces faciunt , /// nec vera di- diabolus mendacium divine suo more expli-
centibus credanlur:hoc lucrum mendacescon- cat D. Aug. Non enim omnis qui mentitur ,

sequuntur ut nec cum vcra dixerint fidem

, pater mendacii sui cst. Si enim ab alio men-
inveniant. (4) Et ob hanc causam doemoni dacium acccpisti, et dixisti, tu quidem men-
vera dicenti silentium imposuit Salvator. titus es proferendo mcndacium sed paicr ,

Dcemon Christi Domini divinitalem et sanc- mendacii ipsius non es quia ab altero acce- ,

tiiatem pra?dicat Et comminalus est ei

: pisti mendacium : diabolus autem a seipso
Jcsus, dicens Obmutesce. (5) Et ut animad-
: mendax fuit : mendacium suurn ipse gcnuit ,

vertitSanelus Ephrem, Dominus nevera qui- quod a nemine audivit. (8) Veritas est cibus
dem audire a da?monibus voluit , orationi
(1) De Morb. Ling. — (?) Tnrt. Lib. adv. Prax. i. —
(1) To:n. 1. Hibliolh. Pat. —
(2) Orig. Tract. 55. in (3) .toan. 7. — Lib. 14. Civ. 2. —
(5) Lib. 14. Civ.4.
Miitth. — (?>) D. Hier. Epist. 54. —
(4) Tert. Apol. 2.>. — D. Aug.
(6) (7)
(4)
— Tom. 6. Lib. 1. de Cbii.sto. — <?)
— (5) Marc. 1. Tract. 4a. in Joan'.
i{3 HNGUA SCELEROSA. — CO.NCIO V.
Angelorum illa ccelestes spiritus nutriun-
, proh tlolor ! tantuin abest ut 'propter Dei
tnr idoneum diuboli alimentum mentla-
: veritatetn abstineant a tnendacio, quinimo
cium boc pascitur, boc atlipatur quomo-
, : io Deum et in men-
semetipsos injuriosi
do D. Augustinus intelligit istud oruculum tiendo : i. Deo honorem denegant 2. Ad ;

a Sapiente prolatum Qui nititur mendaciis, : veritatis necem attentant 3. Sibimetipsis ;

bic pascit ventos id est, mendacium fit esca

, supplicia parant.
spiritibus malis. (t)Hac esca saginantur, et 1. Nec /jutem disputanrlum an digne Deus
qua? illis accuratior pascua est (2), quum ut prohibeat no/nen et honorem suitm mendacio
generando mendacium hominem a veritate , addici. (1) Est propositio per se nota, Deo
tlimoveant? ut constatin colloquio quod ini- prastandum honorem, veritate autem hono-
vitcum primis parentihus, deferendo de Deo, ratur Deus mendacio debonestatur. Quam
,

et quidemfalsum : primo, quod Deus illosex injuriosum sit Deo mendacium recognosces,
omni ligno edere vetuisset ; dehinc quasi Cbristiane , si attente cogites Deum esse ve-
morituri non essent si edissent ; tertio , , ritatem , cujus nomen veritatis professione
quasi Deus illis invidisset divinitatem. (3) magnifice honoratur et quodammodo glo- ,

Tot condensatis menduciis primos homines riosum redditur. Quapropter Hebraei a Deo
elisit dsemon, et quotidie iu eorum nepoti- edocti (2), cum vellent audire veritatem,
busgenerat mendacium. Quod mirum in mo- solebant dicere Da gloriam Deo (3), quiu :

dum elucidat D. Augustinus Quomodo Dcus : in cotnmemoratione veriiatis, laus et bonor

pater genuit fdium veritalem : sic diabolus redditur Deo Mercurius quoque Trismegis-
:

lapsus genuit qitasi ftlium mendacium. (/\\ tus nuncupatus , asseverat mundi opificem
Illustris sane et gloriosa veritatis generatio , Deum in veritatis solio considere. Regius
quce a Deo patre nascitur turpis et abjec- ; atlhuc Vates Chrislum Dominum propter ve-
tissima mendacii nativitas quaj a patre tlia- ritatem , ubique prosperantem et regnantem
bolo oritur. Hac ignominia plectuntur men- decantat: Intende , prospere procede etreg- ,

daces ut diabolum agnoscant in patrem : na, propter veritatem. (4) Verumtamen mul-
quemadmodum homines veraces, filii lucis ti divinam dedecorant verilatem , eique de-

et domestici Dei de tlivina familia deputan-, bitum non reddunt honorem 1. Ethnici : :

tur, ita mendaces de Satanae familia censen- siqitidem Philosophi vera quaque et conso-
tur. Quibus exprobrat Salvator : « Vos ex nantia Prophetis , aut aliunde commendant ,
patre diabolo estis , quia non est veritas in aut aliorsum suborna/it cum maxi/na inju- ,

eo cum loquitur mendacium , ex propriis

: ria veritatis, quam ejfieiunt , aut adjuvari
loquitur, quia menduxest, et pater ejus. » falsis , aut patrocinari. (5) Nonnullas veri-
(5) QiK-enam major potest concipi ignominia, tates a Prophetis mutuarunt philosophi,quas
quam esse diaboli filium, non utique succes- velut propria inventa sibi arrogarunt alias :

sione camis sed criminis ? (6) Qualis pater

, adhuc veritates , natura tluce compararunt ,
tales filii scelerosus infumis et abjectus est
; , utrasque subornarunt , eas vel sub fabuhs
pater, scelerosi , infames, abjectissimi filii , occultantes vel ad falsitatis auxilium et pa-
,

adeo est mendacium criminosum ,

probro- trociniumadhibentes:ideoquephilosophorum
sum et injuriosum. damnat inscitiam aut nequitiam: Ex veritate
III. PARS. Mendacium ita est a Deo alie- mendacium struitur, ex religione superstitio
num , ut nullatenus possit mentiri. Hoc ar- cornpingitur. (6) 1. Haeretirt qui a fide in ,

gumenlo utitur Tertullianus atlversus Mar- haeresim lapsi , veritates catholicas quas in
cionem, impossibilem carnisresurrectionem Ecclesia didicerunt , suis erroribus perver-
asseverantem quantumvis humana? rationi t,mt Haac est institutio nondico ja/n qiue
-
,
;

repugnare videatur curnis resurrectio, hanc futuras ha-reses prtvnuntiabat , sed de qua
tamen non modo possibilem , verum etium hcereses prodierunt. Sed nonftterunt ex illa,
futuram divinus sermo tebtalur. At multo ex sunt advcrsus illam. Etiam de
qtio factce

est difficilius Deo mentiri qiiam camis ve- olh ce nucleo mitis et opimce et necessaria;
'

ritatem tinde unde producere. (7) Quapropter asper oleaster oritur cliam de papavere fi- ,

etiamsi aliunde bomines non dimoveren- cus gratissimce ct siiavissima? ventosa et va-
tur a mendacio hoc unum eis deberet illius
,
" a caprificus exsurgit. Ita ct lurreses de nos-
horrorem ingenerure proptcr Dei verita- :
trofrutice , non nostro ge/iere , veritatis gra-
tem, a mendacio et fallacia extranei. (8) At n ° » sed mendacio silvestres. (7) Ecclesia
catholica est columna inconcussa veritatis ,
Lib. 3. Cont. Crescon. 9.
(1) (2) Tert. Apol. 22. — —
(3) Tert. L. 2. adv. Marc. 10. (4) D. Aug. Tract. \i. — (1) Tert. Scorp. \. (2) Josue 7.— (3) Joan. 9. — —
in Juan —(5) Joan.8. —
(6) D. Amb. L. 4. in Luc. — (|) l'sal. 44. —(5) Tert. L. de An. 2. ((>) Tert. L. de —
(7) Tert. L. 5. adv. Marc. 9. (8) Tert. lbid. — Jcjun. 16. — (7) Tcrt. L. de Praesc. Hxret. 56.
 LLNGUA SCELEROSA. — COJNQO V. i4 9
cujns integritalem fideliter et inviolabiliter teifectorveritatis(i); qui aCltristo veram de-
servat. Nam hcec est veritatis integriias , et negat carnem. Marcioni similis mendax, suis
quce ei debetur disciptina? plenitudo , et mendaciis etiam Christum negat nam , ut :

cequalitas timoris et fules obsequii , non

, raliocinatur D. Augustinus , si Christns esl
inunutare sententiam nec variare judicium. , veritas , profecto Christum negat , qui veri-
(i) Haeresis autem Dei excutiens timorem ,
tatem : omnis autcm negat verum, qui men-
divinis mandatis inobsequens , veritatis in- dacium loquitur. (2) Quantum est Deo inju-
tegritatem dividit plenitudinem
, disciplina? riosus mendax, mendaciis negans
qui suis
contemnit, plurimum mendax neque cum veritatem , negat unigenitum Dei Filium :

aliquid veri adfert, sine mendacii vitio est , nam, ipsa veritasest verbum Dei, Deus apua
detrahcns , adjiciens , demutans de verita- Deum unigenitus Filius : ha?c veritas carne
te. (2) 3. Mendaces , qui veritatem furan- induta est propter nos , ut de Maria Virgine
tur. Spiritus Sanctus est veritatis Dominus. nasceretur , et impleretur prophetia (3);
Huncad docendam veritatem miserunt Pa- Veritas de terra orta est. (4) At quid incom-
ter et Filius in mundum : Spiritus ille veri- mutabilisveritas de terra orta est,nisi utdoce-
tatis dominus et magister , veritatem quasi ret hominem loqui veritatem?In Hebroeo
rem suam mutuo largitur hominibus
velut ;
habetur Veritas de terra effloruit. Sump-
:

mendaces vero mendacium pro accepta veri- ta metaphora a stirpibus quae florere ne-
tate reddentes , sunt injusti, rapaces, boni queunt nisi de coelo pluviam recipiant. Ter-
Spiritus Sancti furaces , ut belle fatur Sanc- ra homo de se non habensnisi lnendacium,
tus Antiochus : Quotquot semet irretiunt ut florere et germinare posset , ccelesli im-
mendacium frustrantur , et eli-
funiculis bre est fecondatus ; veritas de Virgine orla
dunt Dominum funtque pra?dones Domini , est , de terra effloruit ut terra mendacii fe-
dum id quod penes se dcposilum cst , non rax et veritatis infecunda, non amplius men-
reddunt incolume ct sanum Spiritum enim , dacium , sed veritatem produceret: at , ut
acceperunt nullo contagio mendacii dccolo- obplorat Tertullianus, cum odio sui ccepit
rem ; nunc si reddiderint Domino interstinc- veritas simulatque apparuit inimicaesse. Tol
tum variis mendaciorum votis , utique videri hostes ejus quot extranei , et quidein proprie
possint contaminasse depositum , quo fit ut ex cemulalione Judcei ex concussione mili-
,*

dici debeant rei aliena? suppilatores. (3) Et tes;ex natura ipsi etiam domestici nostri.(o)
quasi parum sit mendaces mutuatam a Spi- Adde ex malitia mendaces unde Forerius :

ritu Sancto contaminasse et subripuisse ve-
ritatem quod est multo longe scelestius ,
,
mendaciis suis Deum negant O Deus ex-
clamat Vates Regius , in muJtitudine virtu-
tis tua> mentientur tibi inimici tui (4) : Eu-
sebiusin Catenalegit Minime credent : qua-
si non credere vera dicenti,
Oleaster vertit : Deficient tibi
acute observat , ex Gentilibus atque Jud^eib
nullum mendacem fuisse ad veritatem con-
: ! versum. Ex superbis et Ecclesiae persecuto-
ribus Christus Saulum elegit ; ex avaris et
publicanis , Matthoeum ; ex fornicantibus
: Magdalenam ; ex adulteris Samaritanam ; ex
sit illi mentiri. latronibus Dismam ; ex idololatris Centurio-
; hebraea vero nem at ex mendacibus neminem, quia men-
;

et graeca lectio habent Negabunt : te. dacium Christo repugnat , qui est veritas et
Ecce non
tibi bona mendacii elogia ,
ex veritatem diligit. Quod Gentiles erroribus
Psalrno et Deuteronomio desumpta ubi dediti oderint Christum , mirum non est , :

ponitur tanquam symmymumiMentientur tib/\ quod ab inimica falsitate patitur veritas. (6) ,

deficient tibi negabunl te. (5) Heu

,
quo- Magis est stupendum quod Judaei humana- !

ties mendacium apostasia a fide est et Dei tam veritatem insequantur , ut ream accu-
,

abnegatio , adeo religioni injuriosum est sent et judicibus plectendam tradant Qui , :

niendacium, ut atheos inveniat aut faciat ; -veritatis jura spernit Christum qui eslve- , ,

in Dei contumeliam , in mendacii officina ritas, prodit(j)'. at prorsushorrendum et in-

atheismus excuditur. Hujus veritatis adsunt tolerabile est quod Christiani Christi do- ,

duo testes omni excepiione majores iMoy- mestici ad veritatis necem attentent : :

ses et David , qui pro eodem usurpaut Quantum in mendacibus est , immortalem et ,

mentienlur tibi deficient tibi , negabunt te aslernam veritatem quce Deus est destruere
, , ,

inimicitui , qui ad veritatis tu e necem at- moliuntur. (8) O temerariam mendacii insn-
lenlant - .
(1) TYrt. L. de Carn. Christ. 5.
—
(•) Serm. 1. de

2. Marcion nuncupatur a Tertulliano in- Decollat. Joan. B?pt. —

(3) D. Aug. Tract.41.in
Joar.

— __ «) p S al. 84. —
(5) Tert. Apol. 7. —
(6) Phil. Jud. L.
(1) Tert. L. de Spect. 20. — {>) Tert. Apol. 7.
de ciierubin. —
V. Bed. io c. 2. Luc. 18) Laur. —
(") Uom. 66. — (4) P*al. 65. — (5) Deuter. 33. Juslin L>
(7)
^ Vit. Solit. c. 4.
i »5 LINGUA SCELERQSA. — CONCIO VI.
K-ntiam clanculum blasphemia; murn glorificabitur Dominus habitans homi-
! altcntatae
reain cruciligentes carnifices deicidii reos
,
nem duin in onini verbo verax est Dominus, , ,

mendacium sacrilega audacia imprudenter ncc nllum possit de ipso deprehendi tnenda-
a?mulatur summoe el oeternae veritati insi- cium. (i) Verax spiritus veracem hominem
:

diatur mendax quantum est in se et illam in- tanquam proprium domicilium elegit et in ,

terimere molilur. Non enim potcst a>dificare illo loqui videtur. Quod si homo verax esse
mendacium sine demolitione veritatis (i) at desierit , et falsa loquatur, mendacem illum
:

in vanum immortali veritati nititur mortem quantocius Spiritus Sanctus effugit , ne illi
inferre, sibi mortem et supplicia de facto ullo modo adscribalur mendarium , ne et ip-
paiat. se Spiritus veritatis mendax habeatur falsidi-
3. Mendacium mendaces reddit odibiles ci hominis mendacio. Uti autem Spiritus
Deoethominibus. Deo quidem,quia non amat Sanclus, qui est Spiritus veritatis, in homine
jalsumauctor veritatis. (2) Hominibusetiam; veraci inhabitat et per os ejus loqui dici- ,

nam Artaxerxes, rex Persarum, adeo oderat tur , ita malignus Spiritus in corde nienda-
mendacium, ut mendacis linguam triplici cis inhabitat per os ejus loquitur , illumque ,

clavo transfigi jusserit. Claudius Imperator, landem ad infernum secum deducet , ut

Spartiano tesle , ut intellexit quemdam Patn- mendaciorum luatpcenas. Non minori sup-
philium obiisse, de quo constabat nunquam plicio dignum censebat Demosthenes homi-
in vita sua dixisse vertrm , jussit eadaver nem mendacem verba subvertentem , quam
ejus inhumaium objici bestiis vorandutn nummos ndulterantem eadem est fere
,
:

omnia bona fisco addici , domutn funditus mens. D. Thomae qui assiinilat mendacium ,

everti , uxorem et liberos in exsilium mitti, falsae monetce, quam omnes rejiciunt , ad-
ut homo mendax totus interiret. Etenim ditque Doctor Angelicus : Qui loquitur men-
mcndacium est verbutn eedifieatorium mor- dacium diaboli figuram geril et imaginem
tis. (3) Mendaces frustra molientes immor- hic mcndax est ab initio : aliquando ergoau-
tali veritati mortem inferre , sibi mortem in- diturus est princeps mendax (qui denarius
ferunt. Nam, jam Lau- falsus est) verba illa : Cujus est imago
ut subjungit laudatus
rentius Justinianus hoc vero dum agunt , ha?c et superscriptio ? etcum responsumjue-
,

illam in nullo lcedunt illi nequaquam de- rit : Diaboli

, dicetur statiin : Reddite ergo ,

trimentum inferunt se perimunt queinad- qua? sunl diaboli diabolo. (2) Christiane, non
; ,

modum in Sapienliai volumine continetur sis mendax, ne tradaris mendaci diabolo in

Os quod mentitur occidit aniinam (4),
oeternum cruciandus. Esto verax, et sic red-
:

quando scilicet quod profert mendacium est deris Spiritui Sancto Spiritui veritatis tn ;

peccatum mortale. iEterna veritas est ini- coelo beandus. Nam, ut asserit D. Augusti-
mortalis, anima etiam humana est immorta- inis, illi merebuntur habitalionem illam ,

lis mendax volens occidere immortalita- qni etiam in hac inla oderunt mendacia ca-
; ,

tem anitnam suam immortalem occidit et, que cavent fragrantissimo amore veritatis.
, :

ut fatur Eusebius Emissenus animum pcne- (3) Sectare, Christiane, veritatem in terra
,
,

trat ac novo violcntia? genere in/ert ei mnr- ut ccelestem habeas habitationem

, .

tem quam non potest Jacere mortalem. (5)

,

Quomodo autem mentiens suam interficiat •»•••»••••»••••»•••••••••••••#•••••

animam, acute declarat Caesarius Arelaten-
sis : Quia inse admittit diabolum qui anima* UUINLKJ bh.AlA.
,

est interjector. (6) Quasi homo mendaxener-

gumenus ac maligni spiritus domicilium.
sit, ^ EUS etiam : Fivo, diccns , cupit
jurans ,

Spiritus Sanctus qui est veritatis dominus , credi «£i.(4)Multiplex estdiscrimen inter di-
est animator (7) illorum qui amant verita- vinumethumanum sermonem: i.Homo post
tem in eisque inhabitat
, quapropter ne- :
naturae corruptionem mendax est, id est, ad
cesse est ex hotninis ore nullum effundi ser- mendacium pronus ; Deus vero ex sua natu-
monem qui non veritali oninino innitalur
, ,
™ est summe verax. 2. Homo falli et fallere

ut Spiritus ille veritatis qui idem Deits est , P otest ex defectu cognitionis, fallere
: falli

intelligalur in hac came sibi delegisse domi- e * defectu bonitatis. Deus utpote lnfinita sa-
cilium, qui per hoc apud omne humanum pientia et bonitate praeditus, neque falh, ne-
genus comperietur vcridicus, afque ita de- que fallere potest. 3. Homo per majorem se
jurat, nempe per Deum : Hoc est jurare ,

(1)Tert. L. 1. aclv. Marc. 1. —

(2) Tert. L. ctc Spect.
a3. — (3) Tert. L. de Carn. Chrisf. 17. (4) Sap. 1.
— (1) D. Antiocli. Hom. 66. —
{>) Opusc. de Frud.t.
— (5) Exhort ad Pleb. —
(6) Serm. 3;,. de Eaergum. Pnncip. — Lib. 2.
(3) de Gen. Coni. Manich. cap. ai.
— (7) Tert. L. adv. Ilermog. 3i.
- (4) Tert. L. de Pcrn. 4-
 LINGUA SCELEROSA.— CONCIO VI. i5 A
Dcurri testari (i) Deus tion per majorem I. PARS. Prcescribit Christus non esseju-
:

itirat, sed per semetipsum. Et per quern ju- randum. (i) Tempore quo Salvator conver-
rat Deus , nisi per seipsum? (o.)non eniinha- sabatur inter mortales, duplex apud Piiari-
bet majorem per quern juret. (3) 4« Homo sseos circa juramentum vigebat error. Unus,
adhibet juramentum , ut Deumin testem ad- his verbis exExododesumptis Non assumes :

vocans confirmet quod asserit vel quod pro- nomen Domini Dei tuiin vanum (2), prohi-
mittit jurans Deus per seipsum conjirmat beri duntaxat perjurium
: non vero jura- ,

promissa sua per seipsum confirmat minas mentum leve et vanum alter, licitum esse
, ;

suas. (4) Unde exclamat Tertullianus O : percreaturas temere jurare imo et pejera- ,

beatos nos quoriiiti causaDeus jurat! o miser- re. Clirislus Dominus utrumque rejicit erro-
rithos,si nec juranti Deo credimus ! (5) Nam, rem : Ego autem dico vobis non jurare om-
ut subjungit D. Augustinus loqui (3) sive per Deum , sive per creatu-
, Deum nino ,

magnum est , quanto magis jurare Deum ? ram , vel falsum , vel etiam verum scilicet ,

5. Ilomini competit juramentum ex triuo vane et leviter juxta Pharisaeorum mentem.

defectu scilicet cognitionis
: veritatis et Dominireferens verba Jacobus Apostolusait
,

credulitalis. Ex defectu cognitionis quia fu- Ante omnia autem , fratres mei nolite ju-
, ,

tura absentia et occulta uon cognoscit. Ex rare , neque per coelum

, neque per terratn , ,

defectu verilatis quia ut plurimum labitur ncque aliud quodcunque juramentum. (4)
,

in menclacium. Ex defectu credulitatis Ex his locis perperam Wicleff damnalus : A

tnnlo incredulitulis eorum qui non aliter in Concilio Constantiensi (5) , et post ipsuin
movenlur ad Jidetn. (6) Itlcirco contra tres Anabaptistae, docent nullum juramentum li-
illos defectus institutum est hominis jura- citum esse Christianis. De fide namque est
mentum , scilicet ratione coguitionis haben- interdum licitum esse juramentum asserto-
dae , veritatis acquirenda; , credulitatis inge- rium , promissorium et exsecratorium. As-
rendee quia jurare nihil aliud est quam ad- serlorium quo res praeterita velproesens asse-
:

ducere in testem Deum ; qui cum sit summe ritur, in cujus veritatem testis invocatur
sapiens verax et credibilis supplet defec- Deus. Promissorium , quo promittitur ali-
,

tum humanse cognitionis , veritatis et cre- quid faciendum in futurum , in cujus confir-
dibilitatis. Deo autem ob nullum defectum mationem testis adducitur Deus. Exsecrato-
competit juramentum , sed ut itifallibilem rium , quo aliquid asseveratur , et Deus in-
suam veritatem juramento confiimet: Quid ducitur, non solum in testem veritatis, sed
est veri Dei , veracisque juratio , nisi pro- eliam in vindicem mendacii. Trinum illud
missijuratio ? (^)Inde D. Augustinusalloqui- juramentum protulit Apostolus promisso- :

tur hominem Si ergo tu jurando teslaris rium , de quo sic loquitur ad Philippenses :
:

Deuni , cur non et Deus jnrando testelur se- Testis enim mihi est Deus quomodo cupiam
metipsuin ? Vivo ego , dicit Dominus jura- omncs vos in visceribus Jesu Christi. (6) As- ,*

tio ei est. (8) Vivo ego infinita sapientia sertorium quo apud Thessalonicenscs ab
,

omnia perfectissime cognoscens vivo ego : adulalione et avaritia se imuiunem affirmat :

infallibilis, veritas mentiri non valens vivo
ego summa creiubililate pollens. Tandem
Doniinus ergo jurat, qui hominem prohibet
a jurando ? an forte ideo magis hominem
prohibct a jurando ne in perjurhun prola-
batur ? Et ideo magis Deus jurat, quianon
potesl esse perjurus ? Hoino ettim qui per
: Neque enim aliquando fuimus in scrmone
adu/alionis, neque in occasione avanta;;
Deus testis est. (7) Exsecratorium , quo uti-
tur apud Corinthios , ut demonstret firmani
, et constantem pno tlicationis suae veritatem :
Ego autetn testem Dcum invoco in aniinam
meam. (8) Quasi dicat Si mentior Deus : ,

consuetudinem jurandi potest liitgua in per- vindex puniat et damnet animam nieam.
jttriutn prolabi bene prohibetur jurare tan-
, , Olim veteres jurahant levantes in coelum
to enitn longius erit a perjurio quanto lon- ,
manum, ut constat ex Abraham : Levo rna-
giuserit ajurando.(g) Qtii enim jurandi habet num meatn ad Dominutn Deum excelsum ,
consuetudinem , falsum persaepe jurat, et possessorem cceli et terrw (9) quem testem :

in perjurium cadit ; de perjurio in blasphe- et vindicem invoco. Hoc ritu significabant

miam labitur quapropter Christianus , 1.
: quod sicut stant et perdurant coeli , sic fn-
Non sese jurameutoassuescat ; 2. Perjurium ma futura esset res quam jurantlo promitte-
fugiat ; 3. Blasphemiam horreat. bant, vel potius caeremonia illa testabantur,
(.) Ilcbr. 6.-
D. Aug. in Psal. .09.
(2 ) (3) D.
- Deum residere in ccelis quasi in solio majes-
Aug. in Pgal. 94. —
D. Aug. ibid. (5) Teit. L. de —
Poeo. 4. (<>) D. — (4)
Aug. in Expos. Epist. ad Gal. c. 1. (1) Tert. L. de Idol. 22. — Cap. 20. — Matlh.
(2)
(S)

— (7) D. Aug. Lib. 16. de Civ. 32. (8) In Psal. 109. - 5. — (\) Cap. 5. — (5) Sess. 8.— Philip. — (6) 1. (7) »•
— (y) D. Au^'. in Psal. »09. Thessal. 2. — (8) 2. Cor. 1. — Cen. »4-
(9)
 i5a
tatis suae. Anima
judicem quoque contestatur illu/n , Deus vi-
det et Deus mihi reddet. Denique pronun-
, intellectus sui cognitiones. In paradiso quo-
tians hxc, non ad capitoliunt , sed ad ccelum
respicit : novit enim sedetn Dei vivi. (i)
Ex his constat juranientum ex sua natura
honum, esseque religionis actum. Ut enim
honoratur Deus per sacrificia ita et per ju-
LINGUA SCLLEROSA. — CONCiO VI.
enini solo naturae instinctu rant, quia non sunt tle justitia et falsitate
suspecti, et Angeli sibi trtutuo imprimunt
que terrestri illicitum fuisset juramentum ,
sihomines in veritate stetissent. Undeigitur
ingressum est juramentum ? Quando mala
crcvcrunt , quando omnia simul sursum ac
, dcorsum facta sunt quando ad idololatriam ,

ramenta. Per sacrificia honoralur Deustan- inclinnverunt. Tunc sane quando infulelcs
quam suprema majestas ; per juramentum apparuerunt Deum vocabant testem quasi ,
,

honoratur Deus tanquam prima et immuta- fidcjussorem dantes diclis satisfacturum. Ju~
bilis veritas : Qui jurnt
aut veneratur , aut , ramentum cnim est fidejussio, ubi mores ft-
diligit eum per quem
jurat. (2) Christus dem non habent ubi printum taxatur isqui ,

itaque non vetat absolute juramenlum in se jurat si ei fides non habeatur absque fide-
,

bonum etlicitum, tum in veteri, tuminno- jussore etfdejussore maximo. Et quia tam
vo Testamenlo, setl prohibet juramentum pnrum homines sibi credunt , non hominem
leve temerarium et frequens quod vergit
,
,
quwrunt sibi fidejussorem , sed Deum. (1) Ex
in divini noniinis contemptum religionis malonaturoecorruptaeortaestjuramentineces-
,

thrislianoa vituperium, et juranlis tlamnum. sitas,et ex defectu veritatis in homineloquen-

Duo sunt qiue nunquam datnno : veram ju- te et credulilatis in audiente. Itaque om- ,

rationem et nullam jurationem. Datnno nis juralio circmncisa est sed ab ore cordis : ,

autemfalsam jurationem :ja1sa juralin exi- ut nunquatn voluntatis apj)robationefat, sed

tiosa est ; vcra juralio periculosa est; nulla necessitate infrtnitatis altcrius , cui non ali-
juratio secura est. (3) Utinam ad hsee atten- ter videtur persuaderi posse quod dicitur ,
derent qui , 1. In Dei contemptum jurant nisi jurando fdes fat. Autab iJJo maJo nos-
otiose et leviter ; 2. In clnistianos religio- tro quod hujus mortalitatis adhuc pellibus
,

nis vituperium, jurant temere et impruden- involuti cor nostrum non valemus osfendere :
ter; 3. In aninia: suoe damnum jurant ex quod utique si valercmus, juratione opus
consuetudine et frequenter. non esset. (2) Sive autem malo nostro sive ,

1. Juramentum oiiosum etleveest prohi- malo alieno inducta sit jurandi necessitas ,

bitum Nam etinprima parte legis : Non

: nullus tamen,ait D. Augustinus, quantum
sumes , nquit , notnen Dei tui in vanum. (4) -n se est , debet affectare , amare et ,

Neque solum in veteri lege , sed etiam in quasi bonum cum aliqua delectatione appe-
Evangelio illud inhibet Dominus Chrislianos tere juramentum : « Licetenim non sitde se
erudiens Sit autem sermo vester est, est ;
: ,
malum , si cnm debitis circumstantiis fiat ,

non , non. (5) Quasi dicat: Sermo vester sit non debet tamen fieri libenter et leviter ;

simplex affirmatioaul negatio sine juramen- setl tanlum quando illud extorquet alterius

to ut quod est
, , dicatis simpliciter esse ; incredulitas. » (3) Et ita intelligitur , ait D.
quod nonest, non Suhjungit Chiis- esse. Augustinus proecepisse Dominum ne jure-
,

tus Quod autein his abundanlius est , a

: tur ne quisquam
, sicut bonum appetat ,

malo esl. Ly malo in masculino genere acci- jusjurandum Quapropter qui intelligit noii
:

pit Theophylactus, quasi a malo scilicet a , in bonis sed in necessariis j uralioncm ha-
,

diabolo , qui tanquam omuis mali auttor bcndatn rejranat se quantum potest ut ca
,

instigat hominem , ut frustra juret. Aliler non utatur nisiinncccssitatc,cumvidetpigrcs

expendit ly a nialo D. Augustinus, vel a ma- homines esse ad credendum quod eis est uti-
lo hominis loquentis qui non valet occultas le, nisi jurntione frmetur. Ad hoc itaque
menlis demonstrare cogitationes vel adhuc , pertinet quod sic dicilur: Sit autem sermo
a malo loquentis jurantis, aut cupiditute, aut vester est est ; non non : hoc bonum est
, , ,

delectatione jurandi ; quod tnulli jaciunt in ct appetendum ; quod autem est a malo ,

ore jurationem habentes tanquam magnum id est , si jurare compelleris scias de neces-
, ,

alque suave aliquid. (6) Vel tantlem utsub- silate venire infirmitatis eorum quibus ali-,

jungit D. Augustinus , a malo in/irmitatis qnid suades quce utique infirmitas maJnni ,
,

aut increduJitulis eorutn qui non aliter tno- cst. (4) Malum quoddam morale, ad irreve-
ventur ad fdem. Beati in ccelo non ju- rentiam erga Deum spectans sed malum in ,

statu naturoe necessarium sicutin se malum :

(t)Tert. Apol. 17. — (2) D. Ilier. in c. 5. Matth. —

(3) 1). Ang. Sirm. 28. de Verb. Apost. —
(4) Tert. L, (1) D. Chrysost. Horn. 6. in
rap. 7>. — (2) D. Aufr. L.
de Idol. 20. — (5) Malth. 5. —
(f>) In Expos. Ep. ad de Mendac. c. 18. (3) L. d« Mendac. — c. i5. — (4) L.
(lalat. o. 1. de Scriu. Dom. in Monl. c. 3o.
 LINGUA SCELEROSA. — CONGIO VI. 1 53
est hominem occidere , at ubi adsunt debitae mendacii et perjurii suspeetus a juramento
cireumstantiae, bonum et laudabile est homi- excluditur jejunus requiritur in virgine ,

nein occidere ; ita malum est leviter et vane adhuc saliva (i) , ut debita reverentia juret :

jurare , at vere jurare , cum urget necessi- docet enim etiam Philosophus juramentum
tas, bonum est. Si peccatum esset juratio , esse summo honore dignum.
nec in veteri lege diceretur : Non pejerabis , Juramentum autem nonhonorant qui abs-
sedreddes Dornino juramenta tua : nonenim que ulla necessitate jurant , affectantque et
peccatum prceciperetur nobis. Item non vo- amant jurare divinaeque adversantur dilec-
bis dicimns vos nonjurare ; sienim hoc dici- tioni etenim assumere nomen Dei in va-
;

rnus , mentimur ; quantum ad rne pertinet , num vel reverentia dignum non existima-
,

furo sed quantum mihi videtur magna ne-

: re , ubicunque nornen Domini fuerit invoca-
cessitate compulsus : cum video nisi faciam, tum di/ectioni Dei omnino est adversum. (2)
,

mihi non credi et ei qui rnihi non credit , , Tanta est divini nominis majestas ut non
non expedire quod non credit. Hac perpensa sit in testem vocandus Deus , nisi manifesta

ratione et consideratione librata, curn rnagno cogat necessitas. Qui Deum in testimonium
timore dico : Coram Deo ; aut , Testis mi-
, vocant ultro et ob res viles , illum inhono-
hi est Deus ; aut, Scit Chrislus, quod sic est rant. Injuriosum esset regi si quis eum pro ,

in meo animo : et video quod plus est quam ,

uno aureo citaret et vocaret in testem ,
est est ; non
, non sed quod amplius est , , ; quanto magis irreverens et Deo contumelio-
a rnalo est non jurantis sed non creden- , sum , vel ahsque ulla legitima causa , vel
tis. (1) Non ad
delectationem, sed ad neces- pro re vili et nullius momenti , illum in tes-
silatem adhibetur remedium ex D. autem : timonium vocare ? Tanto in honore habeba-
Thoma , juramenHun non aliter ac medica- tur Dei nomen apud Hebraeos , ut religionis
mentum nonnisi cogente necessitate usur-
,
et reverentiae causa illud pronuntiare et ef-
pandurn. Necessariumestautem juramen- (2) fari non auderent. Hic nomen eloqui nec
tum , vel ratione pacis aut concordia? con- jus nec fas est , ait Josephus ; soli sacer-
,

servandae vel ratione criminis expurgan- ; dotes et pontifices in sacrificiis , in solem-

,

di , aut famae recuperandae ; vel ratione fi- ni populi benedictione , et ingredientes in

delitatis praeslandae ; vel obedientiae obser- Sancta Sanclorum, illud magnacum venera-
vanda? ; vel ratione cousanguinitatis , aut tione pronunliabant quod adhuc ob reli-
:

parentelae contrahendae ; vel ratione notifi- gionem et reverentiam Summus Pontifex (3)
candae , aut veritatis declarandoe. Qui
rei gestabat in thiara sua super laminam au-
absque recta intentione et bono aliquo fine ream insculptum , quod, Josepho lesle, Ale-
jurat reverenliam Deo non
,
praestat. xander Magnus occurrens Jaido pontifici ,
Quapropter qui debitam Deo nequeunt humi procumbens reverenter adoravit. Non-
reddere reverentiam , specialiter excludun- ne Judaeorum veneratio Christianorum ar-
tur a solemni juramento, et hoc propterde- guit contemptum , qui singulis diebus nulla
fectum rationis, crimiuis et divini honoris. de causa proferunt Dei uomen , minus ve-
1 .Ob defectum rationis , ut pueri , qui ante nerantes Deum quam regem , ut Romanis .

annum pubertatis juramento debitam non exprobral Tertullianus Citius apud vos per :

adhibent reverentiam ut enim ait D. Am- : omnes deos quam per unum genium Ca>saris
brosius Nemo
bene jurat nisi qui potest
: pejeratur. (4)Nullus ex vobisaudet in vanum
scire quod jurat : jurare igitur fudicium proferre imperatoris nomen Siquidem ma- :

scienticp, testimonium conscientice est. (3) 2. jori formidine , et callidiori timiditate Cae-
Ob defectum criminis , perjuri excluduntur sarem observatis , quam ipsum de Olympo
a juramento, de quibus praesumitur ex re- Jovem ; majorem praestatis imperatori re-
troactis quod non exhibebunt debitam reve- verentiam quam vestris numinibus. Adeo et
rentiam juramento.3. Ob defectum divini in isto irreligiosi erga deos vestros depre-
honoris, non jejuni excludunlur a juramen- hendimini , cum plus timoris humano do-
to honestum enim estutquiin Sanctis au-
: minio dicatis. Nonne haec exprobratio in
det jurare, hoc jejunus faciat cum omniho- Christianos cadit , qui plus timent et reve-
nestate et Dei timore quapropter Isaac et : rentur regem quam Deum , qui verentur re-
Abimelech rex Gelarae surgenles mane ju- gis contemnere nomen , et Dei nomen des-
raverunt scilicet expendil Lyranus, saliva , picere non verentur ? lmo jam per deos de-
jejuna propter reverentiam juramenti. (4) jerandi periculum evanuit ; quod et ipsumad
bene pransus et largius potatus tanquam ojfuscationem pertinet deorum vestrorum :
(1) D. Aug. Scrm. 28. <le Verb. Apost. —
(1) Opusc. (1) Tcrt. L. de Jejun. 6. —(2) Rupeit. L. 2. in Exod.
4. — (0) Serm. i|. iu Psal. 1 18. —
(4) Gcn. »6. 42. — (5) Phil. Jud. in Vit. Moys. —(4) Tert. Apol. 2S.
IO*
i54 LINGUA SCBLEROSA. - GONCIO VI.
facilius cnini pcr Ceesarem pcjerantes quam ,
randum P (i) Vitne probitas dum fidem ad-
per ul/um Jovem. (i) Quod Romani gentiles struit,juramenti destruit neeessitatem. Btlle
plus houorem detulerint Caesari quam Jovi, ad propositum Plutarohus « Juramentum :

magis extimuerint imperatorem quam deos homini lihero pro tormento est unde Ro- :

fahulosos et fictitios , mirum non est : Qnid mani a servis veritatem per tormenta extor-
enim P cx viventibus quilibet non mortuo , quebant,a cive juramento , a sacerdote so-
potior p (2) At nonne est stupendum quod lo verho. » (2) Deus formando homiuem ,

Christiani fide illustrati minus metuant Deum fecit eum religionis suw sacerdotem (3)
;

immortalem quam homines mortales , cum

,
Christianos etiam Dominus sacerdotes Deo
honore regium proferant nomeii Deutnju- , patri suofecit (4) quapropter eorum tum :

rent vane irititiliter ,

, leviter in contemp- verba , tum opera , adeo vera et sancta esse
tuin suprema? majestatis er adhuc in con- , dehont , ut pro juramentis haheantur. Si Jo-
tumeliam et vituperiutn christiana; religio- sepho teste, esset omne quod dicunt jura-
nis Deum adhiheant in testem temere et im- mento fortius haberent (5), quanto magis,
prudenter? Christiani certe sacerdotes a Christo vocafi
2. Scriptum est : Non sumes nomen Deiin (6) ut in suis dictis sacramenti pra; se fe-
vanum (3) , seilicet per juramentum illici- rant auctoritatem ?
tum. Tertullianus Christianum nuncupat At, proh dolor ! quam pauci sunt hac ceta-
veritatis intcgratorem (4) , quia ejus vita ve- te qui tantae respondeant diguitati , qui a ju-
ritati praestat auctoritatem , vicemque ohti- ramentis abstineant , et suis morihus et vir-
net juramenti. C/iristianus , verum /oquatur
tutihus sese adeo fide dignos ac si jurarent ,
neque jurationibus crebris, sed pro- morum
demonstrent Plerique sese mendaciis et \i- !

bitate, commendet veritatem. (5) Et, ut fatur tiis dedecorant, etiam jurantes sese fide iu-
Alexandrinus Clemens, oportet eum habere dignos praestant. Nam juramentum transit in
vitam fide dignain ut ne postu/etur quidem dedecus jurantis , quem primo sauciat dum
,

ab eo jnramentum? (6) Juramentum neces- ipse suos mores jurando culpat et fide se ,

sarium est ad faciendam fidem ; vitas autetn prodit indignum. Illum veritatis interpolato-
prohitas ahsque ullo juramento sermoniprae- rem (7) appellare luhet quam perversus ,

het auctoritatem, eumque efficit fide dig- Christianus perverlit in religionis detrimen-
num. Nam, ut suhjungit Stromatoeus , ubi- tum jurans dolose , temerarie et crimino- ,

namcr<ro est amabi/ius opus juramento ei,qui se. Dolose jural dum requivoce jurat est :

ita vivit,utqui pcrvenerit ad summuin ve- enim jusjurandnm confessio deftniliva , cum
ritatis P nam ipsumDeum a?mulans, suis mo- divina assumptione (8) quapropter Jacohus :

rihus velut tot juramentis, veritatem confir- Apostolus fideles hortatur ante omnia ne
mat. De Deo sic fatur Philo Jud.-cus Ipsa ullo modojureut, sed sit sermo vester, est,
:

Dei verba juramenta sunt ; quod effectu non est ; non, non ; ut non sub judicio decida-
caret quidquid ille dixerit quod juramenti tis ; seu, ut legit Bihlia Regia, sit autem ves-
est proprium : unde consequitur omnes Dei trum illud etiam , etiam et illud non , non , :

scrmones esse juramenta per cffcctus suos ut non in hypocrisim decidatis. Dolose ju-
conftrmata. (7) Non ahsimiliter vita Chris- rans hypocrita est , quia fingit se christia-
tiani prohitate proediti , juramenti hahet ef- num et studiosum, et suis juramentis reli-
fectum et ut aliorsum docet Philo Judneus
: gionem et pietatem negat , estque hypocri-,

nuidquid vir bonus asseverat perinde ac sis reus quia aliud ore versatur , aliud as-
, ;

jurato credi debet,cum verbu/n ejtis firmum tute hahet in mente, ex dolo aliud inten-
sit ac rigidum , nullo meivlacio f/exibi/c , dens , quam intendat ille cui juratur Lin- :

veritate in qua fundatur , subnixum. (8) gua dolosa est ministra fal/acice ; linguado-
Christianus qui sihi veracis et prohi compa- losa est a/iud in corde gcstantium a/iudore ,

ravit famam , non vult sese mendaciis et de- promcntium ; sed in his subversio in his sub- ,

pravatis morihus devenustare; sed acquisi- mersio. (9) Nam, ut bene animadvertit Sanc-
tam existimationem sollicite nititur conser- tus Isidorus , « quacunque arte verborum
vare. Qui cst semei fu/e/is , quemadinodum quis juret, Deus tamen, qui conscientiae tes-
seipsum infidc/cm pradmerit ut etiatn opus tis est , accipit sicut ille qui juratur intelli-
,

habeat jnrcjurando et non ita vitam ges- git , nam ille qui in dolo juravit dupliciter : ,

serit , ut ea sit frmum ac drfinitum jusju-

(1) Ctem. Al<-x. L. 7. Strom. 1. — (?.) In Probleni.
(i)Terr. L. 1. ad Nat. 10. —(2)
Tert. Apot. 28. — — (."1) Tert. L. de Hes. 1. — (i)Tert. L. de Mon. 7.
(:-,; Tert. L. adv. Prax. 7. —
({) Tert. Apol. 46. - (5) — (5) L. 2. cap 7. — (6) Tert. ibid. - (7) Tert. Apol.
I). Aug. L. de Serm. Dom.in Mont. —
(6) L. 7. Strom. 46. — (8) Clem. Alvx. L. 7. Strom. — (9) D. AuL'. i >

— (7) L. 1. Allegor. — (8) L. 2. de Special. Leg. Psal. 5i.

 LiNGUA SCELER0SA. — CONCIO VI. »55j
reus efficitur : primo, quia nomen Dei iu va- se ad juramentum adimpleu-
mere jurant
num assumit ; secundo , quia proximum de- dum
obnoxios existimant unus jurat se :

cipit. » (i) Dolosam illam jurationem in non- nunquam talem Ecclesiam ingressurum al- ;

nullis Christianis culpat Tertullianus ,

qui ter se nuuquamcum iniinicoreconciliaudum:
pecuniam cle ethnicis mutuantes , sub pigno- nec attendunt quod juratio illicita non est
ribus fiducioe , jurati cavcnt , et sic negant adimplenda et ut fatur D. Ambrosius, est
:

scire. (2) Neque minus reus est temerarie ju- contra officium , nonnunquam promissum
rans se non faeturum aliquod majus bonum solvere sacramentum custodire : sicut He-
,

« quod tamen facere non tenelur, » ut cum rodes qui necem Joannis prcestilit ne pro- ,
,

quisjurat, quod fiet clericus , vel religiosus, rnissum negaret (1) quod jurejurando im- :

peccat jurando , ponens obicem Spiritui prudenti et temerario confirmaret. « Quem-

Sancto , qui est omnis boni propositi inspi- admodum temeritatem jurandi vilare de-
rator. Tandem imprudens jurat criminose , beamus , Jacobus iu epistola sua docet ,
scilicet facere aliquid quod ex sua natura ut non sub judicio decidatis : illo videlicet
peccatum est, ut de commiltendo adulte- judicio sub quo decidit Iierodes , ut vel pe-
rio, furto , honiicidio Porro jurameulum : jerare , vel ob perjurium cavendum, aliud
non ob hoc invenilur fuisse iustilutuin , ut necesse habeatis patrare flagitium aut si :

esset vinculum iniquitatis , seu cujusquecri-
minis. (3) Hujusmodi juramentum non obli-
gat, imo imprudens peccavit jurando, et
peccat etiam observando In malis promis-
sis rescinde fulem : in turpi voto mula de-
cretum : quod incaute vovisti, non facias :
iinpia enim cst promissio , qtun scelere adiin-
pletur. (4) Cujusmodi fuit Herodis pollicita-
tio qui , ut ait Rabanus, fu.it dolosus in
,
promittendo , sacrilegus in servando (5)
puella? enini saltanti sub juramento impru-
denter promisit se daturum quidquid pete-
ret, sivelicitum, sive illicitum, et impie ju-
ratam pollicitationem adimplevit, tradens
saltatrici Joannis Baptistae quod postulavit
capul: Papa? ! prodigiosam tragoediam jurisju-
randi religione fingit Herodcs ! (6) Talefa-
cinus ante Christianorum oculos objicit D.
Chrysost. ut eos a temerario juramento di-
moveat. Etenim antca vos rogavi ut Joan-
aliquid forte nos incautius jurare contige-
rit ,
quod observatum in pejus vergat exi-
tium, libere illud consilio salubriorimutan-
: dum noverimus, a magis instante necessila-
te pejerandum nobis,quam pro vitandoper-
jurio in aliud crimen gravius esse diverten-
dum. » (2) Quod suo David docet exem-
plo. Juravit David per Dominum occidere
Nabad, virum stultum et impium, juramen-
: tum tamen noo adimplevit , fcec aliquid cul-
pai se tali perjurio contraxisse dohiit. (3) Et
ut aliorsum ait D. Augustinus, juravit Da-
i>id temere , sed 11011 implevit jurationem ma-
jori pietate. Reslat nunc ul videamus quo-
modo in animae suoedanmum uonnulli jurant
assidue et frequenter.
3. Sunt qttcedam delicta quotidiana? incur-
sionis , ut teinere jurare. (4) Ab bac jurandi
consuetudine nos avocat Apostolus Jacobus
apud D. Augustinum his verbis « Breviter :

nis caput abscissum adhttc calido cruore dis- ergo audite , Fratres mei , concludam ser-
tillans sumentes sic domtim qaisque suam
, monein, figens in cordibus vestris curam sa-
redealis , ut putetis ante oculos habere ipsuin lubrem. Ante omnia nolite jurare quare :

vocem einittentem et dicentem : Odio ha- isto verbo cautos nos fecit adversus linguam
bete jugtilatorem meum jurainentum : quod nostram. Ante omnia , ait , ut altendalis ;
ira non potuit tyrannica , hoc perjurii neces- prae cseteris , utvigilelis, ne subrepat vobis
sitas effecit : et quando nempe omnibus pu- consuetudo jurandi fraMiala enim restin- :

blice audientibus arguebatttr , increpationem guitur , restricta languescit , languescens

generose tulit tyranniis : cu/n vero sc in jura- emoritur , et malae consueludini bona suc-
meiilnrum necessitatem adegit , tunc illud cedit. » Plura sunt qu?e Christianum a
beatum caput abseidit.(j) O scelus maleju- prava il!a jurandi consuetudine deteirere de-
ranlis, et juramentum scelerosius adimplen- bent quia, 1. Diabolica est. Audisti Christi
:

tis !Temerarius fuit Herodes imprudenter sentcntiam quod non pejerare tanluin -ve- ,

jurans, at criminosus temerarium juramen- rum ct jurare quomodocttnqite diabolicum ,

tum exsecutioni mandans. Decebat ciulem in est. : inscribe hoc eorcli tuo. (5) 2. Christi
hoc perjurare et non tantttm scelus operari. Domini mandatum quod memoria; esl con-
,

(8) Herodi similes sunt multi qui quod te- signandum , eique submisse obtemperan-
,

(1) L. de Summ. Ron. c. S. — (a>Tert. L. dc Idril. ,ium » am > ut subjungit D. ChrysostomusJ

,

22. — D. Aii£. Ep. loj. ad Severin. Episc.

(:>.
—— (+1 S.
Isidor. L. a. Svnonim. c. 20. —(51 In c. 6. Marc. (0 L. i. OGlc. 5o. — D. Au?r. Serm. 3. dc Decoll.
(2)
Basil. S^leuc. Orat. 18. —
(7) Hom. 4. 06 Pop. -
(6)

(8) S. Joan. — {5) Srrm. 4. de Decoll. S. Joan. —

f4) Te?t.
Theophil. in c. G. Marc. L. de Pud. 19. — (5) D. Ohrysost. Hom. 10 ad Pup.
i5j LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI.
non cernis quo pacto nonnulli secum fcrunt volans ; seu, ut legit Symmachus , compen-
Evangelia? Tu Evangelii mandala mente diurn illorum abbreviatum , compendiata
describe : non auro et argento hic opus est , supplicia, quibus criminose jurans punitur.
nec pecunia emere librum Evangeliorum,scd Aliorsum elucidat D. Chrysostomus Quid :

voluntate sola ; et securius habebis Evange- est et qua de causa , specie falcis , juran-
lium non extrinsecus , sed intrinsecus sed
, , tes sequitur pccna ? Ut ullionem inevitabilem
inanima intus. Exsurgens ergo de lecto et , esse , et supplicinm evitari non posse vi- ,

domum tuam egrediens ha/ic lcgem repete : , deas : e/isein enim volantem forsan aliquis
Ego autem dico vobis ; non omnino jurare , effugere poterit ,falcem aute/n incollum dc-
et erit tibi hcec sufficiens disciplina. Vis hoc lapsam et pro juniculo facta/n quis fuge-
, ,

videre ? Vocafilium tuu/n , et minare te illi re poterit ? Cum autetn et alce sint ,
quce ul-
plagas inflicturum nisi hanc legem servet,
, Sed cur lapides etiam et
terius spcs salutis ?
et videbis quod ita cito de consuetudine ju- lingua jurantis dissolvat , ut ruina ejus cor-
randi desistet. 3. Frequens illa jurandi ruptio fiat post juranlern mortuum (i) tan- :

consuetudo crimiuosa est Consuetudo ju- tam et talem stragem et vindictam conspi-
:

randi est pessima, teterrima , mortifera (i) , cientes nonjurent, non eaclem faciant , ne
ut ipsemet Deus declarat « Non assumes eadem patiantur. Non itaque sic pungit en-
:

nomen Dei in vanum , non enim habebit sis , sicut juramentum , sic occidit gladius ,
Dominus innocentem eum qui assumpserit sicut juramenti plaga ; jurans etsi vivere
nomen Dei in vanum. » (2) l\. Poena quam videatur, mortuus est , mortuus gratiae ,
incurrit qui prava consuetudine jurat Jura- mortuus Deo , mortuus gloriae , mortuus
:

tioni non assuescat os tuum : multi enim ca- coelo.

sus in illa : Vir multum jurans itnplebitur Quis damna quae juramentum sequuntur
iniquitate , et non discedet a domo illius pla- non expavescat ? Juramentum valde crude-
ga. (3) Quanta damna afferat juramentum, le , et hac de causa illud timeo , quia nullus
denotatum vult D. Chrysostomus per falcem illud ti/net. (2) Si enim juramentum metue-
volantem quam vidit Zacharias Propheta rent Christiani , non adeo frequens esset in-
:

« Et conversus sum et levavi oculos meos, ter illos , nec prava consuetudine , assidue
,

et vidi et ecce volumen volans. Et dixit Dei nomen in vanum sumerent. Et quamvis
,

ad me Qnid tu vides ? Et dixi Ego video nusquatn et nunquam excusetur quod Deus
: :

volumen volans longitudo ejus viginti cu- damnat(?>) multi tamen damnatum a Deo ju-
:

bitorum et latitudo ejus decem cubitorum. ramentum, pravam jurandi consuetudinem a

,

Et dixit ad me Haec est maledictio , quae Christo prohibitam excusare moliuntur va-
: :

egreditur super faciem omnis terrae , quia riasque fingunt excusationes , quibus suam
omnis jurans ex hoc judicabitur educam tueantur pravitatem. Nonnulli, 1 Jurantium
: .

illud, dicit Dominus exerciluum et veniet exempla sibi patrocinari credunt , maxime
:

ad domum jurantis in nomine meo menda- si in dignitate sint constituti , aut sacerdo-
citer ; et commorabitur in medio domus tali officio fungantur. Sed ille , inquiunt ,
ejus et consumet eam , et ligna ejus , et la- jurat , cui sacerdotium est commendatum.
,

pides ejus. » (4) Septuaginta pro ly volumen Hanc excusationem rejicit D. Chrysosto-
falcem volantem vertunt , quia falx symbo- mus Noto mihi, hunc profcras sacerdotem :

lum est acerlxe punilionis, stragis etexcidii. sed si Petrum mihi aut Paulum narres nec ,

Falx volans velocissimum ultionis incursum sic personarum dignitate terrebis : nam le-
significat. juramentum sequentem ; multo- gem no/i servilem , sed do/ninicam lcgo ; et
rum vero cubitorum longitudo et latitudo , quanclo imperiale constilutum recitatur , om-
vehementiam indicat, et magnitudinem ma- rtis servilis dignitas conquiescat. Ego au-
lorum : at e cudo volare significat e super- tem dico vobis nonjurare o/nnino. Cu/n er-
no tribunali judicium ferri : falcata 'vero go tanta provisionc hocfieri prohibeat Chris-
fortna inevitabilem tus ut jurantem maligno sociaret : (namsu-
supplicii sortetn. Sicut ,

eni/n non solum perfluum , i/iquit horum diaboli est) , quid

quocunque falx incurrcrit , ,

secu/n arripit verum et caput amputat: ita mihi alium atque alium commemorcts ? quid
,

et pozna jurantibus ingruens est difficillima aliquorum noini/ias fcecla ? non e/ii/n ex ser-
,

necprius absistit ,
qua/n quod suum est per- vorum negligentia sed ex sua prarceptione ,

fecerit. (5) Falcisillius poenalissimne tanquam sortern attribuit tibi Deus : jussit praccptis
synonimum, ponitur suppliciorum volumen obtemperare. Non ergo aliena mala conve-
nit imitari : magnus ille David peccavit et ,

D. Aul'. Serm. 28. de Ver'>. Apost. — Exod.

50!
fi)
- (3) Eccles. 2*. -(4) Cap. 5. (5) -
(»)
Uotu. 27. (0 Hom. .5. ad Pop. -
(a) D. Chrysost.
,,
Hom. ad
,

a .l p op . Baptis. - (3) Terl. L. de Spect. ao.

 LINGUA SCELEKOSA. — CONCiO VI. 1
7
grande peccatum quid ? ideo nobis sinepe-
: dinem ,
quotidianam , crebram , sine causa f
riculo conceditur peccare : nam facta jortia nullo exiorquenle, nullo de vestris verbis du-
debemus imitari Sanctorum, non peccata. (i) bilante , avertitea vobis , amputate a linguis
Non enim ad mala conservorum exempla , veslris, circumcidite ab ore vestro.
sed ad Domini debemus attendere volunta- Tandem quamplures pravam fatentur
tem , cui reddere rationem nos oportet. 2. consuetudinem , ad quam superandam se
Quidam juramenta ad vitae societatem ne- impotentes proclamant neque haec excusa- :

cessaria proetendunt etenim in negotiis , in

: D. Chrysostoino valida videtur. Si autetn tio
ofjciis , in qu.vslu , in mihi consuetudinem objicias , cogita , quod
victu , in visu , in
audilu , quanta tentamur. (2) Neque hanc apud Gentiles mu/ti ba/butientes multo la- ,

excusalionem recipit D. Chrysostomus Et borelinguam sibi claudicantem correxere (1); :

Pauhts esariebat , et tu igitur velis prius ut de Demosthene refert Plutarchus. Per

esurire sicut Paulus , quam ex Dei manda- quinquennium latitavit Demoslhenes in ,

tis a/iquid prceterire : elige cuncta facere ct spelunca vixit ut linguae tarditatem supera- ,

pati, ne jures , et Deus te remunerabit. (3) ret, et tu ut linguae ad juramentum lubri-

3. Aliqui juramentum sibi necessarium asse- citalem compescas,i. Labora. Sed major
verant, ut credantur , dictisque suis faciant consuetudomajoremintentionem flagitat,non
fidem. Neque huec excusatio estalicujus mo- reiievis consuetudo : side manu aliquid facere
menti apud D. Chrysostomum. At , inquies, te cogeret , jacilius manui tuce imperares
nisi juravero non credetur. Tu es httjtts rei ne faceret : si pedibus aliquo eundum esset ,
causa qni jaci/e juras quoniam siidnonfa- pigritia retardante , excitares te ut surgeres
,

ceres sed omnibus constaret , quod non ju- et ires : lingua facilem habet motum, in udo
,

res , mihi crederes dicenti , quodhis qtti mille posita est faci/ius in lubrico labitur : qttan- ,

devorant juramenta , majorem ipsejidem so- to illa cititts et facilius movetur , tanto adver-
lo nutu invenies. Qucero enim cui magis sus illam ftxus csto : domabis si vigilabis ,
credas , an mihi nihil juranti an mtiltum vigilabis si timebis ; timebis si Christianum
,

iurantibus P At dices : Tu episcopus es, quid te esse excogitaveris. (2) 2. Ad pravam ju-
igitursiprobave.ro, quod non propter hocso- randi consuetudinem superandam, abstine a
lum : dicito mihi si ego continue jurarem ; juratione uno die , facilius die sequenti abs-
nunquid mihi prodesset episcopatus P Vides tinebis. Nonjiat hodie , pigrius fiet cras , si
quod quia sa?pejuras, non adhibetur tibijt- et cras factum non Jtterit , minus laboraturus
des.[4) 4* Alii , velut cogi ex aliorum esl qui custodit : forsitan tertia die nonjiel ,
pravitate declarant ; maritus uxoris proter- minus laborante qtti custodit: adjuvaturenim
vitate, pater filiorum perversitate juramen- consuetudine superioris diei. (3) Prava con-
tum suum excusat. Nunquam ,inquit , jura- suetudo bona consuetudine vincatur, con-
rem , nisi me ad id vel domestici , vel vici- suetudo jurandi consuetudine orandi ; 3.
ni , vel inimici compellerent. Frigida tamen Quoties lingua profert juramentum , toties
excusatio nam qui dicit se jurare coactus, flecte genua, dicOrationem Dominicam ad
: :

nullo cogente ssepe ssepius jurat ut enim aliam consuctudinem demigra: : multum
animadvertit D. Augustinus , cum a/iquis enim pra?valet consuetudo , et jura didicit
fur sce/eratus attdit; jura si non tulisti , si immntare naturie. (4) 4- Si nimis reperis dif-
non Jecisti, ab eo qui nescit an fecerit : Ille ficile jurandi consuetudinem repellere, quo-
tunc , inquit, Christiano non licet jurare , ties tibi subrepit jurare, da assem pauperi-
Christianus sum , non licet mihi : capta ta- bus vel si es egenus nec possis largiri pe- ,

lem avertete ab i/lo dissimula a negotio

, , cunias , 5. Ab omnibits et singulis tibi con-
de quo loquebaris ; misce a/iquas fabulas ,
junctis , hoc postula benefcium , ut tejuran-
et invenies illum mil/ics jurantem qui se- tem arguant , ut te confundant ornnes. His
,

mel jurare noluit. (5) Deinde ut appareat remediis facile lingua domatur, superatur
hanc excusalionem frivolamesse Sed tamen : jurandi consuetudo. Nam,6. Quis, qttceso, la-
cdiud habet humana pessima consuetudo : et bor , j uramenttim fugere P uttnquid sudor et
cttm tibi creditur ,
jttras ,cerumna P Satis est tantummodo ve/le et ac-
et cum nemo exi- ,

gitjuras, et horrentibus hominibus jttras tum est. 7. Jurandi consuetudinem a multis,

non taces jurando. (6) Inde concludit D. religiosis superatam novimus. 8. Mu/to dif-
Augustinus lslam ergo jurandi consuetu- ftciliora expediunt homines nttl/am inde re-
: ,

tributionem sperantes ; ut Antiochenorum

(1) D. Chrysost. Hom. 14. ad Pop. — (2) Tcrt. L. de
Pud. 19.
Pop. —
—
(3) Hom. 16. ad Pop.
(5) Serm. 28. de Verb. Aposc.
(41 Hoin. \t\. ad
(6) D. Aug.
—
— (1) Hom.
ad Pop. (2) D. Aug. Serm.
28. — 28. de
001
Sem.. 28. de Verb. Apost. Verb. Apos,- (3) D. A»g. ibid.- (4) U. Cb.ysost.1b1d.
i58 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI.
coinprobatur exemplo Civitalis Jntioche- ritas : idcirco dieitur mendacium juramen-
:

nce balneananc rex obstruxit ct jussit ne- to firmatum. Perjurium etenim estjuramen-
,

minem lavari - et Icgem transgredi ausus tum perversum; juramenti autem perversitas
cst nemo, autfactum incusare , aut co/tsue- constituitur ex mendacio quod evacuat ve- ,

tndinem prcetexere. Post tot condensa- (i) ritatem quSfe est proprius juramenti finis.
tas rationes indignatur D. Chrysostomusad- Secundum perjurium committitur ,
quando
versus Christianos qui se jurandi consuetu- jurat deest aequitas :eo enim ipso quo quis
dinen) superare non posse queruntur. Ne quia obli<*a- illicitum , falsitatem incurrit
,

mihi aliquis jurandi consitettttli/iem pneten-tur ad contrarium faciendum ; puta si juret

dnt : propter hoc eni/n indig/tor et irascor ,se adulterium aut homicidium faclurum.
quoniam talem vincimus consuetudincm : si Tertio , quando deest judicium seu discretio,
e/iim consuctudinem jurandi non vincimm , quia indiscrete jurans, sese exponit periculo
quomodo co/icupiscentiam vincemus , cujus incidendi falsitatem , at perjurium pec- m
radix habet a natura principium P (2) Tan- catum esse , et grande peccatum nemo dubi-
dem 10. Ut Christianum hortatur D. Au- tat. (1) In perjurium autem tribus modis
,

gustinus Juratione/n cave , quantum potes, prpesertim labuntur homines : 1. Jurandi

:

fiuia consuetudinc jurandi in perjurium sce- consueludine

> 2. Menliendi libidine ; 3. ;

pe caditur. (3) Terrenorum cupidine.

PAIIS. Qitamcjnam perjurii apud vos
II. Ccvterum consuetudinis vitium est me
1.

unitsquisqiie purus est (,\) Cbristianos om- , fiereule diccre , accedente ignorantia quo-
nes a perjurio immunes vohut esse Chris- rttmdam qui ignoranl jusjuranditm esse pcr
tus ideo dictum est ne juremus
; non quia , Herculem. (2) Quod si illos redarguil Ter-
veru/n jurare peccatum est sed qitict pcjera-
\ , tullianus qui per Herculem jurant , quanto
re pcccatum immane est : a cpto longe nos criminosiores sunt qui per Deum pejerant ?
csse voluit qui omnino ne jnremus admo-
,
Sine uUa dubilatione minus malum est, per
uuit : cjua/nvis tamen dictum sit ne juremus, falsum Deum jurare veraciter , quam pcr
nusquam tamen in Scripturis legi memineri- 7>erum Den/n fallaciler : quanto e/iim per
mus ne ab alio jurationem accipiamus. (5)
, quod jttrattir magis sanctum est, tanto magis
Ut autem juratio sitlicita, debet haberedis- est pcenale perjttrium. (3) Neque Dei sancti-
cretionem veritatem et sequitatem primo
, : latem verentur, neuue ejus pertimescunt
diseretionom , ut fiat ex causa ralionahili ;
justitiam quiexjurandi consuetudine cadunt
secundo verilatem, nt fiat de re vera ; tertio in perjurium consuetudo namque jurandi
:

<Tquitatem , ut fiat de re justa. Juramentum semper perjurio propinqualur. (4) Perju-

fit primo discretum seu dehberatum , ut rium quod ex prava jurandi consuetudine
quis non juret nisi propter necessitatem committitur a Christianis arcere volens Do- :

secundo verum , ut juransin conscientiasua minus, ait: Dico vobis nolite jurare omni- ,

firmiter sciat vel credat verum esse quod /10

, ne scilicct jurando ad Jacilitatem ju- , ,

jurat : tertio justum ut illud pro quo vel randi veniamus ; ct ex facilitate
, ad con- ,

de quo quis jurat non sit peccatum sive suetudinem ; et ex co/tsuetudine, iuperjuritan
,

mortale , juramenti clccidatur. (5) Paulus Apostolus Domini

sive veniale. Tres illas

condiliones exprimit his verhis Jeremias mandato obtemperans in suis sermonibus

Propheta : Jurabis , vivit Domi/tus , in ve- nunquam juravit , ne jurandi consueludine ,
ritate in judicio et justitia. (6) In verita- incideret in perjurium. Itaque et Apostolus
,

te, ne scilicet juretur falsum ; in justitia ne i/t sermonibus quos habuisse narratur nun- , ,

juretur injustum et malum ; in judicio , ne quam jttravit ne jurandi consuetudine ali- ,

jnretur temere , sinemagna necessitate , aut cjuando vel nesciens in perjuriitm laberetnr.
utilitate « Judicio enim caret juramentum
: Jn Scripturis autcm ubiest consideratio /na-
incautum , veritate juramentum mendax , jor atque propensior , pluribus locis jurassc
justitia juramentum iniquum. » (7) Animctd- i/n>enitur ne qtiisquam putaret etia/n ve- ,

vertencium est quod jusjurandum hos habeat rum jurando peccari , sedpotiits intelligeret,
comites , veritatem , judicium et justitiam : humance fragililatis corda , non jurando ,

qucv si dejuerint, ja/n non est jura/nentum , tutius a perjurio conscrvari.ifi Neque ex eo
sed j)erjurium. (8) Tribus igitur modis com- quod in suis Epistolis juratjurandi Paulus ,

mittitur perjurium primo quando deestve- : occasionem sumere debent Christiani quin :

(1) D. Chrysost.Hom. nd Pop. —

llom. 19. adi/t .
(2) D. Aug. Serm. 28. de Verb. Apost.-- (2) Tert. L.
(1)
p p. _ pj Kpist. 89. ad Hilar. — (i)T.il.
1. ad Nat. L. de Idol. 20. —
(5) D. Aug. Ep. i.i4-
,(1 Pubhrolam. : -
, _(5) D.Aug. Ep. i5j.ad PubUcolam.
.
(6) Cap. 4- — (4) D. Aug. Ep 89. ad Hilar. (5) D. —
Aug. Ep. 54. ad 1

—(7) D Tom. >.*. q. 89. a.3.~ (8) D. Hier. in c. 4. Uer. Pubiicolam. —

(6) D. Aug. L. 19. Cont. F»ust.
c;.p. 20.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI. *5g
e converso eo quorl in suis sermonibus nun- peccet exigens juramenfum ab aliquo , sive
quamjuravit Apostolus, abstinere tenentur a sciat ipsum jurare falsum, sive verum tum :

juramento ne jurationibus assueti pejerent,

, quia non tam ipse juramentum exigit, quam
mendaciter et falso jurantes. Sed non ideo alter ad cujus instantiam exigit tum quia :

quia in suis litteris juravit Apostolus , vir id postulat ortlo juris persona tamen parti-:

in veritate jirmissimus , ludus nobis debet cularis et publica ad juramentum provo-

esse juratio , multo eniin tutius , quantumad cans hominem , quem certo scit pejeratu-
nos attinet , nunquam juramus : ut sit in ore rum et falso juraturum , graviter peccat.
nostro, est , non non
est ; , , sicut Dominus Quanta Judaeorum caeeitas , qui nuilam
monet : non quia peccatum
est jurare ve- sibi perjurii conscientiam faeiunt, ni jurent
rum sed quia grai>issimum peccatum esl
, manu imposita supra librum legis , quod si
jurare falsum : quod citius cadit , quijurare alio ritu jurent , audacter falsum jurant !

consuei>it. (i) Quare imprudenter , magnaque cum Chris-

2. Mendacii scalis (2) sublatum in coe- tianorum injuria magislratus et judices , in
lum Romulum dubitare potest nemo Chris- rebus forensibus Judoeos, ad jusjurandum
tianus. Proculus illum ad superos ascenden- contra Christianos admittunt. Judreorum
tem etiam pejerans asseruit. Ut autem ani- falsitates et perjuria , intelligentes Norim-
madvertit Tertullianus , tam libere atque bergenses ad nullum eos admittebant jura-
,

manijcste coram populo non pejeraret con- mentum , nisi prius manu ad librum legis
templator Proculus in ccelum recepti , nisi admota sed quanta Christiauorum perver-
:

contemneret quos dejeraret , tam ipse , sitas qui persaepe falso jurant etiam admo-
,

qitam ii qui ei pejerare permittunt. (3) ta manu super Evangelia ? Inter Scriptuioe
Quod si tam pejerantem Proculum , quam sacroe libros , principem oblinent Evangelia
Quirites Proculum per falsos deos ad perju- auctoritatem in caeteris enim scripluris per
:

rium provocantes culpat Tertulliauus quia : Prophetas aut Apostolos loeutus est Deus :

hoc non potuit fieri nisi in deorum con-
temptum, quantum a fortiori culpandi sunt
Christiani verum Deum contemnentes, sive
pejerent, sive ad perjurium provocent ? Pe-
jerantes graviter peccant , tum quia perju-
rium Deus expresse vetat Non pejerabis
in nomine meo (4) pejerans autem insolen-
at in Evangeliis pers;epe per seipsum loqui-
tur Christus Dominus. Unde licet in cunc-
tis canonicis , infalli-
sacrae Scripturae libris
bilis contineatur veritas , quamdam majo-
rem sibi vindicant Evangelia auctoritatem J
: et ob hanc causam olim jurantes manu tan-
: gentes novum Testamentum per Evangelia ,

ter divinum transgreditur mandatum tum : jurabant. Hic ritus hac sefate etiam apud
quia perjurium importat Dei irreverentiam. Christianos observatur, quem ferre non va-
Si autem peccatum ex genere suo veniale, in lens D. Chrysostomus graviter repiehendit
Dei contemptum commissum, efficitur mor- sacerdotes qui suo tempore porrigebant
tale ; nonne perjurium est mortale et grave Evangelia jurantibus Audite, vos , C/erici,
:

peccatum , ex sua natura importans Dei ir- qui jurantibus Evangelia sancta pon igitis :
reverentiam et contemptum ? Pejeransnam- quomodo potestis ab illo juramento esse se-
que vocans Deum in testem falsitatis , in- curi , qui semen perjurii datis P (i) Porro
nuit , vel quod veritatem non cognoscat , Evangelia erant olim et nunc sunt jura-
vel quod
falsitatem testari velit Videtis : menti sanctitas et aucloritas, non falsitatis
quam detestanda sit bellua , et ab hu~
ista occasio et perjurii semen idcirco nequeunt :

manis rebus sil exterminanda. (5) Loquitur esse perjurii semen , nisi veritas possit esse
depejeranteD. Augustinus.Provocans eliam falsa D. tamen Chrysostomus opportuna
:

ad perjurium graviter peccat, et velut ho- plane hyperbole , idem reputat esse instru-
micida habetur a D. Augustino : nam per- mentum jurationis et perjurii semen unde :

jurus de suo perjurio se inlerimit ; ad per- cavet neipsum Evangelium ,

quod est sum-
jurium vero temere provocans manum inter- ma veritas et juramenti sanctitas , fiatqua-
ficientis impressit , id est , spiritualis ejus occasio et perjurii semen : sed
si falsitatis

interfectionis causa fuit quia impulit eum ,

expedita virtus veritatis , paucis amat, mul-
ut suo perjurio sese interficeret non secus : ta mendacio erunt necessaria. (2) Quamplu-
ac ille qui alterius manum , ad corporalem rimi super Evangelia jurare affeclant , UJt
ipsius occisionem impelleret, vel admoveret. sub specie pietatis facilius sua mendacia et
Et quamvis Judex seu persona publica non perjuria occultent. Homo pejerans velut
MnD. _ humanitatem dediscens inhumanitatem ao
(1)
.
Aug. r
T.p.89. ad Hilar.
, ....
(•,) — ,
IVrt. L. \. adv.
, r , ,
,
'

Marc. -. — (7>) T.rt. L. 1. ad Nat. 10. (4) Levit. ig. — (1) Hoai. 12. in Matth. —(2) T>rt. L. a. adr.
— (5) St:rm. 28. dc Verb. Apost. Maro. 38.
160 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI.
quirit , D. Damascenus
ut belle Qui ait : Tot mala quse perjurium consequuntur
rem falsam interposito juramento confirmat, impedire volens Salvator toto divinitatis im-
is malum i/ihumanitatis lucrum , hoc estper- perio, praecipit Christiano Non pejerabis, :

jurium acquirit(i)\ inhumanos assumens (i) id est, falsum non jurabis. Quod Chris-
mores dum sub divina assumptione menti-
, tus prohibeat perjurium, non est mirum :
tur. Humana natura ad veritatem propen- quia etiam in veteri lege inhibitum erat :

det quando Deum velut fidei suse obsidem

,
Dominus vero vetando falsum juramentum
adsciscit pejerans humanitatem velut
: at plus imperat ; quapropter Anastasius Nysse-
exuens inhumanitalem induit, suoque per-
, nus Salvatoris praeceptum sic intelligit Non :

jurio supplicium inhumanum perjurii inhu- ,

pejerabis', dictum est enim nonjurandum
manitati congruum accersit. At Christianus omnino (2) : quasi idem sit non pejerare , et
perjurus non solum humanitatem dediscit , omnino non jurare ; et e converso idem sit
sed adhuc christianae religioni renunliat , et jurare ac pejerare. Saltem juramentum est
a Christo se separat Quisquis jusjuraudum : origo perjurii. Utenim ait laudatus supra D.
pejerans violat a Christi se corpore quasi
,
,
Chrysostomus nisi juramentum interdica-
,

pcr quoddam abscissionis dissidium scparat , tUr , non possunt amputari perjuria: ex Ju-
et a redemptionis humance mysteriis alienat. ramcnto enim perjurium geheratur. Homi-
Hoc cum Deo interposita conditione pacisci- nutn namque juramentum valde est perju-
////•, ut si promissa non impleat , a Deo , vel rio affine , jurantem persaepe ad falsum in-
sancto Evangelio ulterius non jiwetur. Et ducens juramenlum. Sicutjalsum Joqui nou
sicut tunc cum iniiiatus est Christo , abre- potcst qui non loquilur , ita pcjerare non
,

nuntiaverat diabolo et pompis ejus , ita potest qui nonjurat. (3) Et ob hanc cau-
,

velut retrogradus ac transfuga sic Deo et , sam Christianis inhibet Christus etiam jura-
Evangelio ejus abrenuntiat , ut in eum qua- mentum Non quia mala est vera juratio ,
:

si suce quodam conditionis jcedere, de ccetero sedne in perjurium incidatur facilitatc juran-
non coiifidat. (2) Quam criminosus Chris- di : qui enim jurat non solum verum , scd
tianus qui suo perjurio Evangelio renuntiat, etiam falsum jurare potest ; qui ctutein non
Deum negat , a Christo se separat Quam ! jurat, a perjurio longe est.{/\) Idcirco « quia
punitionemmereturperjurus, qui per Evange- pejerare grave peccatum (sed longius remo-
lii veritatem, falsitatem affirmare non formi- tus est a falsum jurando, qui nec jurare con-
dat, cunctaque religionis rejicit mysteria Id ! suevit,quam qui verum jurare proclivis est) :

praefatus Cardinalis fuse demonstrat elucidans maluit nos Dominus el non jurantes non re- ,

qufenam sint septem illa signacula , quibus cedere a vero , quam verum jurantes ap-
sigillatus erat liber ille scriptus intus et foris, propinquare perjurio. » (5) Christiane, « vis
quem sua Apocalypsi vidit dilectus Dis-
in ergo longe esse a perjurio ? noli juiare ne :

cipulus Quob sunt autem sigilla quibus li-

: mendacium jures jurare noli ipsa est an- ,
:

ber ei>angelicus obsignatus dicitur , nisi sep-
tcm illa sacramenta , quibus utique ordo do-
miniccv dispensationis impletur ? Videlicet
Incarnalio Domini , Nativitas, Passio , Re-
surrectio , ad ccelos Ascensio deincle Judi-
gustia , perjurium praecipitium est. Qui ju-
rat, juxta est ; qui non jurat,longe est ; pec-
cat et graviter qui falsum jurat ; non peccat
qui verumjurat, prope tamen est ad pec-
, catum qui non juratlonge est a peccato. »(6)
:

cium postea Regnum P Qursquis ergo per- At, prohdolor quantumvisgrcwissimumpec-

,
!

iurat f studiose perpendat , quia ita sibi'sep- cdtum sit jurare falsum (7), plures tamen
tem sigilla evangelicce narrationis occludit ; Cliristiani falso jurant , et terrenorum cupi-
ut nec Incarnatio Domini , neque Nativitas , dine in perjurium cadunt.
iieque Passio, velResuirectio , aut Ascensio, 3. Consentiunt enim ipsi nihil esse quoddc-
Judicium quoquevel Regnutn sibi proficcre jeranl, imo insupcret prcemio afficiunt, quia
,

aliquatenus possit. Omnia scilicet hcvc a se publice contempserit per/urii vindices. (8)
procul abjicit ct qtictntum ad sc in nihilum Loquitur de Quiritibus Tertullianus, qui pe-
, ,

redigit ,
qtti dum jusjurandum violat cum jerantem Proculum abunde muneraverunt.
,

adjutorio E.vangclii , abrenuntiat itihi/omi- Verum si Proculus non fuit punitus a falsis
nas auxilio Dei. (3) Quot mala perjurus cu- diis, qui non erant, Christianus pejerans viu-
mulat! divinae gratiae renuntiat, Evangelium dicis Dei non effugit manus, suique perjurii
violat, cuncta Christi mysteria profanat, si-
bique inutilia reddit imo quantum est ex se, ;
(,) Matth. 5. — (2)
D. Aug. L.
Qu^st. 4. c. 4. — (5)

totum Christianismum ad nihilum redigit. " deSerm. Dom. in D. Aug. L. qu.

Mont. 5o. — (4)
in Deiileron. qu. 12. (5) D. Ang. —
L. 19. Cont.
(1) L. 5. 1'arall. 17. — (2) Petr. Dam. L. 8. Epist. Faust. i3. —
(6) D. Aug. Serro. 28. de Verb, Aj>ost. --
10. - (3) Cap. 5. (7) D. Aug. Ep. 89. ad llilar. —
;8) Tert. L. 1. ad iSat. 10.
 LLNGUA SCELLROSA. — CONCIO VI. iGi
luit pcenas. Cunctae nationes adversus per- punit ; adullerium , quod feminee nat et
juros statuerunt poenas illos iEgyptii ulti-quantumvis impudicae in publico committe-
:

mo puniebant supplicio, veluti duplicis sce- re non audent , ipsaeque libidinum publica-
rum vietimae, omnes venalis pudicitiae sub-
leris reos , violatae scilicet pietatis in Deum,
eversceque fidei , ad bumanam societatem nioveut testes ; perjurium , quo res falsa ju-
necessariae. (i) Romani, Livio teste, perjurosramento confirmatur , quod nullatenus fa-
de saxo Tarpeio dejiciebant. Judaei , ut as- cerent perjuri, si res esset aperta. Quia vero
severat Philo(2), hoc scelus, vel morte ip- pejerans sub divina attestatione mentitur ,
sa, vel verberibuspuniebant. Carolus Magnus Deumque irreverenter in falsitatis advocat
manum perjuris amputandam decreveral (3): testem, Deus, qui occulta quaeque clare cog-
in jure canonico perjuri habentur infames , noscit, ut mendacem et fallacem puniatper-
et a ferendo testimonio arcentur. (4) Hesio- jurum , accedet ad judicium , non tantum
dus quoque peijuros ignominia uvulctat ul falsitatis,et mendacii, etirreverentiaMn ip-
:

« Qui dicendo teslimonium sponte pejera- sum commissae vindex, sed etiam ut teslis, et
verit irremediabiliter laesus est, et posteri-
, testis vetox ut absque ulla interposita mora ,

tas ejus inde facta est obscurior. » Quin- occultum perjuri manifestetur crimen , de
tas adbuc cujusque mensis diesvitari monet, eoque luat pcenas Testis ve/ox , qui vwdo :

quasi periculosas , difficiles, ac incommodis tardus videor , dum differo. Inde poenae qua
obnoxias quia in iis « obambulant furiac plectetur perjurus acerbilatem primo pro-
,

perjuria commissa vindicantes. » (5) Sed palabit perjurii propudium quod occultum
omissis fabulis, vere de peijuriis ulciscitur putabat. Secundo eiit testis falsitatis quam
Deus nam, ut ratiocinatur D. Augustinus , Dei testimouio auctorare voluil pejerans.
:

vila corporis aniina est , vita animce Deus Tertio erit testis velox, quia absque ulla di-
est ; moritur eorpus cum recedit anima mo- latione, pejerantis divulgabit mendacium
,
:

ritur anima cum recedil tandem de suo mendacio , falsitate , irreve-

Deus ; recedit ani-
ma cum putas rentia , acerbissime puniet.
corpus pcrcutitur gladio , et
quia non recedit Deus cumanima ipsa feritur Quis poenalem perjurii non metual acer-
perjurio P Vis vidcre quia mortuus est qui bitatem? quis? qui terrenorum aestuanl cupi-
perjurus est ? Lege Scripturam : Os quod ditate, quibus probe compelunt Dei querelae
mt-ntitnr occidit animam. (6) Sed luprcesen- adversus Judaeos Audite haec , domus Jacob, :

tem putas ultorem Deum , si ille qui teju- qui vocamini nomine Israel, quijurutis in
ratione fatsa decepil continuo exspiret. Sed nomine Domini et Dei Isiac/; rccordamini
,

hoc si Jiat , exspiravit caro ipsius , Jwc est mei non in veritate , nequc in justitia. (i)
exspiravil excluso spiritu quo vivebat caro : Israelitae Dei penitus oblili , tantummodo
sedsi pejcravit, exclusit spiritum quo -vwcbat Dei recordantur ad juraudum quod falsum
aniina : sed aniinam miseram sineDeo vide- el injustum est ut rapinas, usuras , iniquos ,

renonpotes. Crede ergo , adkibe oculos fi- contractus , dolos ac fraudes , sanctius ads-
dci ; ncmo perjurus impunitus , prorsus ne- truere valeant et ut fatur D. Chrysostomus :

mo cum illo cst pcena sua, si haberet in cu- apud Antonium in Melyssa , Sycophanta>
,

bili sito tortorem carnis sua? punitus esset : mendacium venduni : alios a/ii fallentes ju-
,

habet in secreto cordis sui tortorem conscien- ramenta consumunt et solummodo inter ju- ,

tice suce , et i/npuiiittts vocatur. Quia ipse randum Dei meminerunt. (2) Quot sunt hac
Deus per quem,
jttrat , iiwisibilis est, ideo oetate fraudulentis Israelitis similes, qui in
autem ve-
fcritur pccna ini>isibi/i.(j)Tem\>us caeterisDei immemores, et velut athaei abs-
niet quo occultum perjurium manifestabitur, que ulla Dei commemoratione viventes,Dei
et pejerans palam et publice punietur ut , cluntaxat recordantur cKim pejerant dum :

proprio ore asseverat ipsemet Deus Et ac- : alios fraudare et decipere volunt? Tunc ar-
ccdain ad vos in judicio , et ero testis velox mant se ad /atrocinia per Christi nomen auc-
ma/edicis , adu/teris et perjuris. (8) Quae- iorem quodammodo sui sce/eris Dettm fa-
dam sunt scelera quae ob pudorem et pe- ciunt (3) illum in sui latrocinii testem adhi-
,

riculum patrare non audent homines: puta bentes. Socrates sacramentum oblatum dua-
veneficium , quod lex tanquamcapitale dam- bus de causis firmandum esse dicebat: « Vel
ut te ipsum turpi suspicione liberes , vel ut

(1) Joann. Bohem. L. 1. de

....,„ „ ,
Monb. Omn. Gent. c. 3.
amicos ex magnis
o
periculis eripias: » (4)
' „_„_„,„
1
# .

vero gratia, etsi jttstam caiisam

.

- a ) L. de Juram. ct Rdig. - Legib. Capiiul. cap. pecumarum

(3)
10.
(
—In Decretis. catisa 6. q. i. cap. Infames.
('i) haberet, non per Dcum jurandum dicebai.
(.5) L. Erg. et Diebus. vers. 266
i. ile (6) Sap. 1. — — '

—
.

(7) L. 1. vers. 38. Serm. 28. de Verb. Apost. (8) — (1) Jerem. 48. —(2) S.rm. de
Jurcjur.
f
$) balv. U.
Malach. 3. 4- de Prov. —
(i) Strnba*. Serm.
25.

IV. "
 r6a LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI.
F.adem dicebat Isocrates ,
juramentum dun- phemia est , cuni aliqua mala dicuntur dt
taxat perinittens , ilaque vulgo b/asphemia non accipi-
ut quis se crimine vel ami- bonis :

cum gravi periculo liberaret ma/a verba de Deo dicere : de homi-

, non autem ob inr nisi
pecuniam. Basilio Magnu teste (i) ad Demu- nibus namque dubitari potest : Deus vero si-
nicum, Clinias Pythagorae familiaris maluit ne controversia bonus est. (i) Blasphemare ,

tria lalenta pru mulcta sulvere , quam juran- itaque, ait Aymo , est « cuntumeliam seu
du mulctam evadere. Quid ad h;ec respon- convitium aliquod proferre in injuriam
debunt Christiani, non pro tribus talentis , Creatoris. » Seu, ut vult Richardus a Sancto
non pro uno talento uno aureo Victore, quid est blasphemia nisi vitupe-
, sed pro , ,

saepe soepius pro re minoris momenti peje- ratio divina P (2) Quatuor autem praeser-
rantes? Nam, ut obplorat D. Augustinus tim modis vituperatur Deus 1. Cum ei tri- , :

falsa juratio ab ore non discedit sed fre- buitur quod ei non convenit sic blasphe- , ;

quentatur et p/ura sunt plerumque jura- marunt Anthropomorphitae Deum corpo-

,

menta qiiam verba. Si discutiat homo quo- reum credentes Mauichaei auctorem pec- ; ,

ties juret per totum diem quoties se vul- cati proclamantes Calvinistae ei crudelita-
, ;

neret quoties gladio linguce se feriat et tem tribuentes Juda>i

,
Christi miracula in ; ,

transfgat ,
quis in illo locus invenitursanus? Beelzebuth facta calumniantes. 2. Cum re-
(2) Et quod estlugendum, persaepe pejerat , movetur a Deo quod con- illi essentialiter
vel pro debito non solvendo , vel pro injusto venit sic blasphemaverunt Sabelliani per-
:

lucro eomoarando. Lysander tyrannus dice- sonarum distinctionem confundentes ; Aria-

re solebat puerus tesseris viros oportere
circumvenire juramentis. Dogma tyranni il-
lius ad praxim redigunt plures Christiani ,
fraudulenter et falso jurantes, quibus cum
nullum sit numen, nulla cunscientia , nulla
etiam est religiu , nulla juramenti fides.
Christiane , quia grave peccatum est pejera-
re, compendiumtibi dedit Scriptura dicens :
No/i jurare (4) ; et tu ita terrenis es addic-
tus , ut lucri gratia
quod est horribile diclu
, ni , Filio consubstantialitatem cum Patre
denegantes; Macedoniani, Spiritui Saneto di-
vinitatem eripientes ; Manichaei, Deum visi-
bilium Creaturem agnuscere nulentes; Epi-
curaei,de incuria et defectu pruvidentiae ac-
cusantes. 3. Cum creaturae tribuitur quod
est Dei proprium. Sic blasphemarunt Basili-
, des et Menander , mundum istum inferio-
rem ab Angelis creatum somniantes. Magi
,
jures , pejeres , et quoquequi in virtute diaboli, miracula opera-
, blasphemes? ri praesumunt. /\. Cum blasphemantur mem-

III. PARS. Sicut de quo quid capit dici ,

bra sacratissima Christi Deiparae dotes , ,

sine blasphemia dicitur ita quod non capit , Sancli in coel ° regnantes; injuria namque et
,

b/asphemia est , si dicatur. (5) Blasphemia cuntumelia illis irrugata , in Deum redundat.
namque ex numinis significatiune, est dic- Q uod cum magno horrore b/asphemia? , et
tum nucens quu alterius hnnur minuitur et pronuntiandum , et /egendum est , et audien-
fama heditur. Sumitur autem blasphemia dum ( 3 ) Probi Christiani hurrent dum le-
-

impruprie et pruprie: impruprie pru diffa- g unt vel audiunt blasphemias quas impn in
>

matiune huminis studinsi quu sensu ait :

Deum ejaculantur Horrebo plane spurcum :

Apustolus D/asphemamuret obsecramus (6);

:
blasphemice flalum de hcvretico ore fceten- ,

quomodo olim Gentiles Christianos juxta te/«. (4) Quam autem sit foetens ,
horrenda
disciplinam fidei viventes blasphemabant :
et scelerosablasphemia, comprobatur ex, 1.
Blasphemiam martjrii affinem ! quce tunc Dei offensi magnitudine ; 2. Caeterurum cri-
me testatur Christianum cumpropter disci- ,
minum cumparatiune; 3. Acerba blasphe-
plinam delestatur benedictio : est nominis ,
mantium punitiune.
malcdictio custoditce disciplince. (7) Blasphe- Impius penes qucm Deus omnipotens blas-
mia pruprie sumitur , quandu Deus,et res phemiis lancinatur. (a) Tantu gravius pec-
quaiad illum pertinent, infamantur apud hu- cat > qowrto majur est divina majestas ; cul-

P a enini ex qualitate offensi minuitur

mines; quomodo blasphemia diciturab An- aut
gelico Doctore , alicujus bonitatis derogatio, incrementatur. Olfensa nobih illaia majorest
et prcecipue divince. (8) Hanc descriptiu- quam illata plebeiu ; magis peccat injunans
nem mutuatus D. Au-
est sanctus Ductur a principem ex regia stirpe ortum , quam ag-
gustinosic deblasphemia differente Blas- :
grediens nobilem ; et convitia Regi facla
sunt criminosioia quam ea quae insequuntur
(1) Serm. de Util. cx Ljb. Gcnt. (?) Serm. ?8. de — principes. Inde colligenda est blasphemiae
Verb. Apost. {'•)) —
Ptutarch. in Lacooicis. (4) I>. —
Aug. ibid. —
(5) Tert. L. adv. Prax. ? 9 (6) i.Cor. . — fi) L. 2. de Mor. Manicli. 11. — (2) Tract. de Spir.
5. — (7) Tert. Lib. dc Idol. 14. - (8) 2. 2. quxsl. Blasphem. — (3)Tcrt. L. adv. Valcnt. 18.— (4) T«t.
1. a. 1,
p coip,
7. — (5) Tert. L. 1. adv. Maic. 1.
 LLXGUA SCELE&OSA. — CONGIO VI. i63
enorrnitasqua viluperatur Deus, Rex regum exhonoratur fahorum frlelium , et colophis ,

ob summitcitem magnitudinis ct subjeclio- id est, blasphemiis eorum caiditur. (T) lu suo

nem cceteroruni graduum. (i) llefert iti sua esse sacramentali , per sacruiu ejtts corpus
rauonica B. Jtulas Apostolus , quod ctmi jurans ; iti sua divinitate, ei inortem inferre
Michael Archangelus cum diaholo Jisputans tentans. Lingua blasphemantis est giadius
altercaretur de Moysis eorpore, non est au- scindens et discerpens Deumi, si possit , in
sus judicium inferre blasphemiee. Versio plures partes. (2) Quapropter blasphemus
tigurina legit Non est ausus illi notam atrocius Deum aggreditur quam tyranni, Ju-
:

impingere maiedicti ; Vatahlus vertit Non daei ac Calvinistse. Tyranni sunt dnntaxat :

cst ausus coiwitium ilii facere. Jure merito aggressi servos hlasphemator supremum , ,

poterat Sanctus Michael diaholo maledictum illorum Dominum ; Judoei persecuti sunt
et convitium ingerere : tum quia est delicti Christum adhuc mortalem et in terra cum
auctor, Angelus apostata Deo rebellis; tum mortalihus conversantem ; blasphemator il-
,

quia injuste illi resistebat et tamen a male- lum aggreditur jam immortalem et in cce-
,

dicto et convitio abstinuit princeps tnijitiaa lis regnantem. Magis peccant blasphemantes
coelestis quia, ut ait Didimus , considera- Deum triumphantem in ccclis quam qui cru-
:
,

vit non diaboli culpam et malitiam , sed na- cifixerunt eum ainbulantem in terris. (3)
turam ejus a Deo acceptam et impius Dei Calvinistae Eucharistiae negant veritaletn ,
:

tnajestatem imllo modo considerans, eum quam impossibilem existimant at blasphe- :

blasphemare audet. Impie quem biasphemas- mator Deum negare non valens et per ejus
ti, contra qnem exaltasti vocem ttta/n P (2) mortem jurans , reus est Deicidii. Quaprop-
Contumeliam irrogas Creatori tuo , qui te ter Deus iu prolatam primam blasphetniam,
de nihilo produxit et ad sui fortnavit ima- promulgavit poenam homieidii ejusmodi
,

ginem vituperas conservalorem tuum, sine blasphemo infligendam : Merito blasphemo

;

cujus potentia redires in nihilum de quo homicidii legem aptcwit , qaia blasphemator,
creatus es; supremum tuum Domiuum , cu- cum Deum interftcere non possit iinguafe- ,

jus mandata et leges custodire debes bene- rit. (4) Ejus impiam crudelitatem declarat ;

factorem luum qui tibi tot largitus est na- bellePropheta Job Cucurrit advcrsus Deum
,
:

turae , dona; Redempto-

fortunoe et gratioo erecto pingui cervice armatus est
collo , et
rem tuum, qui pro te fudit sanguinem et , (5), sagittasque jaculatur quibtis Deo mor- ,

cruetUam crucis subiit mortem ; Patrem tem inferret , ni ejus obstaret immoi talitas.
tuum ,
qui te in baptismate adoptavit in fi- Et quemadmodum D. Thomas Si quis ait :

lium ; Deum tuum ,

qttem tuis blasphemiis sagittam ejacularetur circa cor r^gis quae ,

aggrederis. non vulneraret regem neque mortem infer- ,

Ex D. Thoma quinque modis Deus potest ret quia impedivit lorica qua opertus est,
,

offendi In suis bonis ; 2. In sua fami-

: 1. nihilominus emittens sagittam esset regicidii
lia : 3. In sua humanitate ; 4- I' 1 suo ess ^ reus et ut talis puniretur non secus ac si
,

sacramenlali ; 5. In sua divinitate. Pecca- occidisset regem quem quantum est ex se

,

tores creaturis abutentes offendunl eum in occidere est molitus sic blasphemator reus :

suis bonis. Gentiles et tyranni offenderunt est Deicidii. Nam ut concludit Angeiicus
,

eum in sua familia ,

persequentes et morte Doctor qui blasphemat
,
sagittam rniltit ,

punientes marlyres ; Judaei in sua humani- contra Deum quantum est ex se intendens
,

tate quam crucifixerunt ; Calvinistae in esse Deum tlestruere. (6) Deumque destruereten-
sacramentali cujus veritatetn negant ; plures tans cuncta quoe sunt in mundo destruere
adhuc h eretici in sua divinitate , cui eripe- tentat, qu-x in nihilum reducerentur : si
re perfectiones, vel tribuere defectus tno- per impossibile Deus eorum destr:;eretur.
liuntur. At blasphemator in cunctis Deum Quanta blasphematoris crudelitas quauta !

offendit quas maledicit et

: in suis creaturis atrocitas , qui Deo volens inferre necem ,
diabolo mancipat ; in sua familia Sanctos , vult consequenter destruere ccelum , elemen-
in ccelo regnantes depretians , convitians , ta , mixta , cunctas creaturas , inanimatas ,
^ituperans; in sua humanitate, caput, ven- vegetativaset irrationales , cunctos homines
trem,plagas, aliaque ejus membra profa- et Angelos , justorum gratiam , Beatorum
nans Fiugeilalur Dcus flageliis Jnda?orum,
: gloriam, Mariam Deiparam , Christi huma-
flagellatur blasphemiis falsorum Christiano- nitatem , et generatim cuncta creata , quas
rum. (3) Addit Lyranus : Sicut tunc conspui-
lur salivis inftdeiium , ila nunc opprobriis
' ' ''
(•)
Serm.4i.
In cap. 18. Matth.
a. 2. c. 4. —
-
(2) p. Bern. Sen.
D. Aug. in c. 26. Mattli.
(5)
W— 1.

(1) Tert. L. 1. adv. Marc. 4.— (7) L. 4. Rcg. 19. 22. — (4) Levit. i4 — Theotlor. qu. 53.— (5) Cap. i5. (6) — 2 ?.
('>) D. Aug. Tnict. g. in Joan. qu. 21. a 4- ad. »• ^ quaest. 47- c. 1.

II.
,64 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI.
existere nequeunt , nisi Dei potentia conser- deficit , simulque cum charitate fidem per-
ventur. Korre, Christiane, blasphemiam, cu- dit : et, ut fatur Origenes, exiit averitate ,

jus atrocitas comprobatur tum Dei offensi exiit a timore Dei

a charitate , a fide (i)
, :

magnitudine , tum caeterorum criminum exire autem a fide est deserere fidem quaiu
coroparatione. susceperat in baptismo.
2.Oninis malitia? atque blasphemia~ in- Verum concesso quod blasphemator non
genia agnosco in pluribus blasphemis: inge- exeat et non deficiat a fide Multiplex esl :

nia scilicet impietatis , vanitatis , despera- differentia peccatorum quce committuntur in

tionis , fallacitatis , quae sunt quatuor blas- Deum et in homines : nihil tamen scelestius
phemire incentiva. Nonnulli ex ingenio im- blasphemia (2) , quae sua atrocitate cuncta
pietatis blasphemant , quos Gentiles denota- alia peccata longe superat , et, ut docet D.
runt per gigantes armatos , ut Jovem de Hieronymus , omne quippe peccatum blas-
suo solio detruderent alii ingenio vanitatis phemia levius est (3); et hoc multiplici de
:

« quasi blasphemia sit fortitudiniset magna- causa 1. Quia alia peccata ut plurinium
:

nimitatis insigne, » similes Graeco illi Duci suntvel contra peccanlem, vel contra proxi-
qui coelum sua lancea tangere asseverabat. mum nam , ut ratiociualur Richardus a
:

Alii ingenio desperalionis dum illis aliquod Sancto Victore, quwdatn hominum peccata
occurrit damnum ad instar Juliani Aposta- specialiterpertinentad corruptelampropriatn,
,

tae , qui in bello Persico , divinitus lancea , sicut ebrietas et stupra ; qucedam specialiler
inter coslas percussus, sanguinem suum ma- ad injuriam proximi , sicut homicidia etfur-
nu in ccelum jaculatus dixit : Exple iram ta ; qu&dam spec.ialiter ad contumeliam di-
tuam , Galilcee, vicisti. (1) Tandem ingenio vinam , quemadmodum blasphemia : scd quis
lallacitatis. Eques vitiosum equum , absque nesciat quod contumelia Creatoris sit detes-
ullo defectu mille blasphemiis testabitur. tabilior co?teris ? (4) 2. Quia blasphemia ex
Mercator fraudes quas molitur blasphemiis pura malitia procedit. Magno namque Gre-
occultare tentabit. Ex D. autem Augustino gorio teste, peccatum tribus rnodis committi-
« pejus est blasphemare quam pejerare, quo- tur : nam aut ignorantia aitt injirmitate , ,

niam pejerando falsoe rei adhibetur testis aut studio perpetralur : et gravius quidcm
Deus ; blasphemando autem de ipso falsa inftrmitate quarn ignorantia ; sed inulto gra-
dicuntur Deo. Tanto est inexcusabilior blas- vius studio quam injirmitate peccatur. (5)
phemus quanto magis ea quae blasphemando Peccatum enim ex ignorantia vel infirmitate
asserit , falsa novit esse vel credit. » (2) commissum , est aliquo modo involunta-
Christianus blasphemiis assuetus facile in rium , unde quamdam excusationis rationem
haeresim , infidelitatem et atheismum labitur. habet , neque est contra Spiritum Sanctum ;
Verus Deicultor ille cst cujus Jides inter at peccatum ex malitia nullam habet excu- ,

adversa non deficit ctijus lingua benedicere sationis causam, quia est planevoluntarium
, :

nornen Domini sui in omni angustiarum etenim peccans ex malitia, peccat ex elec-
tempore in omni tribulationum plaga, non tione ; qui autem peccat ex electione ,
,

desinit (3) : at blasphemus tantum abest , ut adhoeret peccato quod eligit,eique coni-
divinum nomen in angustiis benedicat , placet , peccatque in Spiritum Sanctum ,
quin illud fcetenti suo ore devenustat, divi- quasi ex induslria derogans divinae bonitati,
namque violans legem impietatis verba pro- quae appropriatur Spiritui Sancto. Blasplie-
,

palat Qui peccat legem Dei violat : at qui mator autem peccat non ex ignoranlia ne-
: ,

blasphemat, adversus divinum nomen impie- que ex infirmitate , sed ex mera malitia :

tatem admittit (4) , a Deo deficit , fidem Malignitate ergo blasphemia pra? c&teris
amittit , et in hseresim , infidelitatem et est pessima : est autem in hoc genere scele-
atheismum cadit Ca'terum, ethnici et hcere- ratissimum ct in quo malitia crescit ad
:
,

tici quotidie ex blasphemia emergunt. (5) sutnmum , quando quis in Dei viluperiis de-
Caeteri peccatores quantumvis atrocia com- lectatur , et in eis gloriatur: ad hoc enim
mittant peccala , in Christianismo perma- qttisque aspirat , quod valde afjeclat mul- ,

nent , quia suis sceleribus divina quidem tttmqtte dcsiderat. Quid videtttr alittd spi-
transgrediuntur mandata , Dei amiltunt be- ritus blasphentice , qttam afjectatio ct clcside-
nevolentiam , charitatem perdunt non ta- riuni vituperationis divina? P (6) Peccatnm
,

men fidem , quam inviolabiliter conservant tanto est levius, quanto majus habet moli-
:

at blasphematorseChristianum negat , a Deo

(1) Hom. 14. in Lcvit. — (a) D. Chrysost. Hom. in
(i) Soeom. L.
ly. 6. c. I.
1. — (a)
(2) Mcndac.c.
Lib. cont. Mcnd.ic. c. 19. Psal. 65. — (3) ln cap. 5a. isa. — (\) Tract. dc Spir.
— (~i) S.
(5) Gandent. Prsefat.
Prefat. Exod.in (\) D.
(4)
— Damasc. Blasph. — (5) In cap. 5J. Job. — (6) Ricliard. a Santt.
in 1'arall. c. 59. — (5) Tcrt. L. dc I'ud. i3. Victor.
 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI. i65
vum ex adverso tanto gravius quanto quod ille qui peccavit mortuus est in impoe-
: at
minus habet motivum. Quocl si nullum ha- nitentia Gnali , estque in lermiuo damnalio-
bct motivum , gravissimum est , quia ex nis,nempein inferno ubi nulla est redemp-
peccantium pinguedine, non macie procedit. tio. 2. Privalive , non quod nullo modo re-
Prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum , miltatur , sed quia inbabile est remitti , ra-
transierunt in afjectum cordis. (1) Ubi D. tione detestabilis malitiae, ob quam peccatum
Au^ustinus Sunt mali , sed macie mali , ex se nullam babet excusationem , neque
:

ideo mali quia exiguilate quadam necessi- ullo modo est dignum quod remittatur. 3.
talis ajfecti. Pauper furtum facit ex ma- Contrarie, quia irrationabile est remitti ra-
cie , dives abundans diripit res alienas , liu- tione obslinationis quia
, vel repugnautioe ,

jus iniquitas processit ex adipe. Blasphe- excludit, contemnit et abjicit omnia quae
mia autem non ex macie , sed ex adipe valent illud ;emitiere: sicut enim morbus
blaspbemantis procedit , qui nulla necessi- est mortalis , quando tollit virtutem natu-
tate, nullo motivo ad blasphemandum indu- rae , inducit cibi fastidium , medici contem-

citur. Quodvis aliud peccatum , aliquod ba- nit consilium : sic peccatum est irremissibi-
bet motivum. Quid enim supeibum ad su- le, quod excludit , abjicit et contemnit ea
perbiam movet ? honoris altitudo ; quid per quae fit remissio peccatorum.
Blasphe-
epulonem ad gulam ? cibi et potus jucundi- mia autem non est irremissibilis negative ,
tas ; quid libidinosum ad venereas volupta- quia blasphemator non est in termino, sed
tes?carnis delectatio ; quid inimicum ad in via , neque etiam privative , et contrarie
vindictam ? ullionis satisfactio ; quid desi- absolute , per omnipotentiam Creatoris, et
dem ad acediam ? requies corporis. Idcirco summam miseiicordiam Redemptoris: Deus
istiusmodi peccatores ad peccatum aliquo enim sua omnipotentia, et Chrislus summa
motivo inducuntur , aliquamque boni sal- sua misericordia desperatissimos quosque
tem apparentis speciem intendunt, ut iner- aliquando convertit sed ut plurimum et de :

tes corporis quietem ; inimicantes, ullionis via ordinaria spiritus blasphemioe est pecca-
appetitum ; libidinosi, carnis delectationem ; tum privative , et contrarie irremissibile.
gulosi , cibi et polus jucunditatem ; superbi, Privative , ob blasphemantis malitiam qui ,

dignitatem et honorem ; quoe omnid absque
Dei injuria vellent posse obtinere non enim
per se et primario , sed duntaxat per acci-
dens et secundario intendunt Dei offensam
sibi complacens in blasphemia peccat in Spi-
: ritumSanctum. Contrarie, quia Dei graliam
contemnit. Quo sensu in isto et in futuro
cevo crimen irremissibile est blasphemia (1)
: .

at blasphemator nullo incentivo ad blasphe- Cujus atrocitas, 5. Ex ejus duratione colligi-

miam movetur , neque ullam speciem boni tur. Peccatum tanto est gravius , quanio du-
etiam apparentis intendit ; sed per se et pri- rabilius. (2) Blasphemia autem per totam re-
mario Dei injuriam et vitupeiium respicit. tro aeternitatem durabit in inferno: damnati
4- Quia blasphemia est peccatum irremissi- namque de Dei misericordia desperautes, ne-
bile Qui blasphemaverit in Spiritum Sanc-
: que unquam poenas aeternas evadere valentes,
lum , non remilteturei , neque in hoc secu- in continuas blasphemias erumpent. Cha-
lo , neque in futuro. (2) Advertendum tamen ritas est nobilior fide spe , caeterisque vir- ,

est omne peccatum sub diverso respectu tuiibus, quia nunquam excidit Ccpiera :

esse remissibile et irremissibile : remissibile evacuabuntur , consummabuntur (3) ; at cha-

trina potissimum ratione 1. Ratione om-
: ritas permanet in ccelo. Incipit in via con- ,

nipotentiae Creatoris Omnipotenti medico

: summatur in patria. Blasphemia etiam est
nullus insanabilis languor occ«ra7.(3) 2. Ra- gravius peccatum , quia incipit in terra , in
tione immensae misericordiae Redemptoris ,
inferno in aetemurn durabit. In terra est
qui sanguinem fudit ad eos liberandos qui ,
quidem ambitio , avaritia , luxuria , in in-
essent etiam desperatissimi peccatores. (4) nequaquam : aliter disserendum
ferno autem
3. Ratione liberi arbitrii viatoris, qui quan- de blasphemia , quae in terra habuit ini-
est
diu vivit,potest cum gratiae auxilio consen- tium , et in inferno non habebit finem. Sicut
tire bono de nullo enim desperandum est
: , Sancti post resurrectionem non solum men-
quandiu patientia Dei ad poenilentiam addu- taliter , sed etiam yocaliter Deum in ccelo

cit. (5) Peccatum etiam tripliciter est irre- laudabunt Exaltationes Dei in gulture eo- :

missibile: negative , privative, contrarie. 1. rum{/\): haec autem laus vocalisnon est meri-
Negative , quia impossibile est remitti , eo toria , sed ad praemium beatitudinis perti-
net , tanquam appendix quaedam
n et rars
(i)Psal. 7 a. —
(2) Matth. 12. — (3)
M ri
D. Aug. in Psal.
,
1

i<»2.—(4) D. Aug. in Psal. C 7 . — (3) D. Ang. Scrm. 11. (1) Tcrt. L. de Pud. 10. — (2) D. Tom. 22. qu. 186. a.
de Verb. Dom. 2. - (3) 1. Cor. i3. —(4) Tert. L. de Pat. 12.
 x66 LINGUA SCELEROSA. — CONCIO VI.
accidentalis, seu accessoria ita tur hac tempestate tot blnspliomiae ; sed si
felicitatis :

damnati b/asphemabunt Deum

prcc do- impii in vita non luunt tanti criminis poe-
cceli

loribus suis (i) ; damnatorum autem blas- nas, 2. In morte a Deo puniuntur, impoe-
phemia sive mentalis , sive vocalis , non nitentes seelerosam eftlantes animam. Illis
erit demeritoria , sed poenalis tanquam ap- enim venia negatur, qui de fule in b/asphe-
peudix quaedam , et pars calamitatis ipso- miam impegerunt. (1) Ex omnibus blasphe-
rum. 6. Tandem blasphemiae atrocitas ex matoribus quos refert Scriptura nullus le- , ,

aceiba blasphemantium punitione compro- gitur egisse pcenitentiam ut enim ait Sanc- :

batur. tus Bernardinus Senensis , « blasphemus

3. Deus namque severe punityVz/w de fule propter ejus ingratiiudinem in puncto mor-
in b/asphemiam mersos. (2) Trinaque mulc- tis non recordatur prenitendi se , el in isto
tantur poena scilicet in vita , in morte et modo remanet damnalus quia est extra gra-
:
,

post mortem. 1. In vita , ut constat ex Ario tiam Dei. » (2) In isto misero statu cum sint
etOlympio Arius in Dei Filiumblasphemus, Dei gratia denudati Sanctorum orationibus
: ,

alvum pnrgaturus, viscera effudit et exspi- deslituti, blasphematores inter salutis despe-
ravit. Olympius etiam Arianus , episcopus rationem et infirmitatis anxietatem misera ,

Carthaginensis (3), cum in balneo Trinita- eorum anima comprehenditur a daemonibus :

tem publice blasphemaret , tribus pprcus^us quomodo Sanctus Bernardinus istud Thre-
jaculis tanquam fulminibus consumptus est. norum Omnes persecutores e/us
inlelligit :

Taceo Nestorios , Julianos apostatas (4) ,
caeterosque quos Deus etiam in hac vita pu-
nivit: tanta est etenim blasphemiae atroci-
t;-s, ut Justiniano imperatore teste , nun-
apprehenderunl eam inter anguslias. (3)
« Apprehenderunt blasphematoris animam
quasi inter duos muros. Sunt autem isti
muri murus peccatorum et murus infir-
,

quam Deus illam sinat inultam sed peste , , mitatis. Murus peccatorum arcet eum abin-
fanie , terraemolibus , aliisque gravioribus gressu coeli murus vero infirmitatis arcet
,

plagis divinitus immissis ulciscatur. (5) Ni- eum ab hoc mundo sive a corpore et in , ,

colaus Boetiusrefertquod Robertus Hugonis hac angustia comprehenlunt eum dacmones,

Capetii filius (6"), Galliarum rex in civitate et iu infernum demergunt. » (4) Cujus me-
Aurelianensi ante Crucifixi imaginem pro morabile refert Gregorius Magnus exem-
pace regni orans ab ipsa imagine audivit
, plum: « Quidam vir cunctis in urbe uotissi-
exstirpandas esse blasphemias, si vellet pace mus filium habuit annorum quinque, quem
potiri. Blasphematores a populo Judaico in nimis carnaliter diligens remisse nutriebat :
lege mosaica , lapidari Deus praecepcrat nt , atque idem parvuhis quod dictu grave est, ,

omnes timerent , quod omnis in uno popnlus mox utejus animo aliquid obstilisset, ma-
vindicasset. (7) Et licet in lege evangelica jestatem Dei blasphemare consueverat qui :

non lapidentur blasphemi , multoties tamen ante triennium mortalitate percussus, venit
morte puniti sunt , ut suprema senatuumde- ad mortem : cumque eum pater illius in si-
creta demonstrant. (8) In Authenticis Justi- nu teneret , sicut bi sunt qui proe-
testati
niani , ullimo supplicio tradi jubentur , qui sentes fuerunt , malignos ad se venisse spi-
Yel Dei capillum lingua blasphema nomina- ritus trementibus oculis aspiciens clamare ,

rint. Philippus Augustus a Deo datus , edic- coepit Obsta,pater; obsta,pater:qui clamans,
:

to palam edito constituit , ut in lacum vel declinavit faciem ut se ab eis iu sinu patris
flumen « citra mortem » mergerentur absconderet quem cum ille trementem re-
:

blasphemi. Sanctus Ludovicus statuit ut quireret quid videret puer adjunxit: Mauri ,

candens lamina blasphemantium inureretur homines venerunt qui me lollere volunt ;

frontibus: neque quavis supplicatione dimo- qui cum hoc dixisset, majestatis nomen pro-
veri potuit, quin civis parisiensis blasphe- , tinus blasphemavit et animam reddidit. Ut
nius illam subiret pcenam dicens « eam-
, enim omnipotens Deus ostenderet pro quo
dem se libenter perpessurum , si tam hor- reatu talibus traditus fuisset executoribus ,
rendum blasphemiae scelus e suo regno pos- unde viventem pater suus noluit corrigere ,

sethoc modo deturbare. » (9) Si illa poena hoc morientem permisit iterare , Ut quidiif
mulctarentur blaspnemantes, non audiren- per divinitatis patientiam blasphemus vixe-
rat, quandoquidem per divinitatis judicium
Apocal. 16.
(1) —
(/) Teit. L. d« P.ul. i\
;
—
(S) So- blasphemaret et moreretur : quatenus rea-
aom. L. 2.cap. 8,. —(4) 1'ai'l. iacon. L. i5. in Anas-
I

tasio. —(5) ln Aulhciiticis. NovelL 77.— (C) Iu Prag-

n, m suum pater
r
apnosceret
s ,
qui parvuli filii

inal. Sanct. Dccis. 001. —(7) Levit. ad. —

(8) Salv. (1) Terl. L. dc Pod. i3. — (a) Tom. 4- Scrm. 33. —
Lil). 1. de Provid. —(y) Gaguin. (3) Cap. 1. — (4) Tom. 1. Scrm. 4 1
 LUXURIA.. — GONCIO 1. 167
animam negligens parvukim peccato- diris morsibus miserorum pectora lacerant.
,

rem ignibus nutrisset. » (i) Quod si pueri (1) Merito post resurreclionem cruciabitur
quinque annorum animam rapuerunt dasmo- cor in quo blasphemiae conceptas sunt., et
nes, quanto magis adultos blasphemia totos vorabuntur labia quae impias protulerunt
homines in possessionem ipsi Satanee tradi- blasphemias. Christiani ut intolerabilia illa ,

disse meruit (2); ut post mortem, 3. Patian- valeamus vitare supplicia , blasphemia nobis
tur suppliciablasphemiis convenientia. Nam omnino devitanda est (2) imitandi sunt non :

qui addit super peccata sua blasphemiam daemones aut damnati qui in inferno cre- ,

in sermonibus suis , provocat Deumadjudi- bras blasphemias in Deum ejaculantur , sed

cium. (3) In inferno namque ultra poeuam Angeli et Beati, qui in ccelo Dei laudescon-
damni , ultra pcenam ignis, ibi dracones tiuuo decantaut.
blasphemantium labia vorant, et serpentes
(1) Cossian. 3. p. Confess. Theolog. — (2) Tert. L. dc
(1) L. 4. Dialog. 18. — (2) Tert, L. de Pud. i3. — (3)
idol. !.'(.

Job. 04.

LUXURIA.
SCHOLIUM.

Luxurle 3 Enormitas declaratur ; 2. Quot bona dissipet Luxuria demonstra-

1.

tur; 3. De
crudelitate Luxuria culpatur ; 4- Ostenditur quam facile homo in
Luxuriam labalur ; 5. Quam difjicile a Luxuria convertatur ; 6. Quam severe a
Deo Luxuria puniatur.

eeteeeeseeeeeeeeeeeeeeoeeeeeeeeeeeeeceeeeeeeeeeeeceeeeeeeece

CONCIO PRIMA. tum Mysterium : Babylon magna mater

foinicationum abominationum terrae. »
et
Illa civitas valida, quw super montes sep- (1) 1. Sub nomine Babylon seu meretricis
tem et plurimas aquas prwsidet , prostiluta? magnae, cum qua fornicati sunt reges terroe,
appellationem a Domiuo meruit. Sedqualiha- et inebriati sunt qui habitant terram , de
bilu appellationi suk comparata est ? Sedet vino prostitutionis , Romam ethnicam des-
certe in purpura et coccino , et auro , et la- cribit Evangelista. Sic et Babylon apud
pide pretioso (1) Alludit Tertullianus ad vi- Joannem nostrum , romana? urbis figura
.

sionem quam habuit Joannes in insula Path- est ; proinde et magnce , et regno superbce, et
nios , et quam in sua Apocalypsi refert di- Sanctorum debellatricis (2) Idem aliorsum .

lectus Discipulus : « Et vidi mulierem se- docet Doctorsententiarum gravitate insignis.

dentem supra bestiam coccineam , plenam Cui arridens D. Augustinus, Romam , Ba-
nominibus blasphemiae , habentem capiia byloniam secundam , occidentalem , et Ba-
septem et cornua decem : et mulier erat byloniae primaB et orientalis filiam nuncu-
circumdata purpura, et coccino, et inaurata pat Condita est Roma velutaltera Babylon, :

auro , et lapide pretioso , et margarilis ; ha- et velut prioris fdia Babylonis.fi) 2. Babylon
bens poculum aureum in manu sua , ple- seu meretrix illa magna plena erat noniini-
num abominatione et immunditia fornica- bus blasphemiae (4) , quia sua infidelitate et
lionis ejus, et in fronte ejus nomen scrip-
(1) Apoc. 17. — la) Tert. L. adv. Jud. 9. — (3) Tcrt.
(1) Tcrt. L. 2. de Cult. Fcm. 12. L. 3. adv. Marc. i3. — (4) L. 8. Civ. 22.
 168 LUXURIA. — CONCIO I.

iuipieiate Deum
blasphemabat et per blas- scelere dedecorati , cum plerique philoso-
:

phemiani Deoe, nomenarroga- phiam exornaverint amore pucrorum (i) ,

et aeternae sibi
bat. Secundum Apocalypsim Joannis in praesertim Socrates et Plato , infami illo vi-
,

fronle purpurata? meretricis , scriptum est tio fuerunt contaminati. De Socrate qui-
nomen blasphemite,id est, Romai ceterme. (1) dem tradit Philo Judaeus (2) quin et Laer- :

3. Romaelhnica meretricis instar purpura , tius in ejus vita testatur illum accusatum
,

auro genunis superbe vestita incedebat.

et et morte damnatum; tum quod deos pa-
Quam maledicta sunt , sine quibus non po- trios respueret et nova daemonia induceret;
tuit maledicta et prosdtuta describi ! (2) 4- tnni quod conlra fas et jus juvenes cor-
Poculum aureum in manu tenebat nam sub : rumperet. (3) Idem vitium etiam Platoni
pompa mundanae felicitatis , sub specie ve- adscribunt Gellius et Plutarchus (4) ; licet
nereae idololatriam ,
voluptatis lasciviam ab hoc facinore eum vindicare totis viribus
cunctis propinabat gentibus. Nemo vene- moliatur Cardinalis Bessarion (5) et quia , :

num temperat felle et elleboro , sed conditis ut docet Tertullianus gentiles philosophi ,

pulmentis, et bene saporatis plurimum dul- sunl hoereticorum palriarchae

,
Difficile est :

cibus id mali injicit. (3) 5. Poculum illud invenire hcereticum quidiligat castitatem (6),
plenum erat abominatione et immunditia. ait D. Hieronymus , imo qui non sit impu-
Alludil ad veneficas et merelriees quae in au- addictus (7) D. namque Hierony- dicitiae :

reo calice amasiis propinant phillra ex re- nullus fuit haeresiarcha qui ama- mo teste,
bus immundis et abominandis composita , siam non habuerit (8) Simon Magus habuit :

scilicet ex cineribus bufonum , ranarum , Helenam meretricem Nicolaus Antiochenus ;

serpentum. Proinde habe ac si stillicidia mel- choros duxit feminaeos ; Apelles Philome-
lis , de ranunculo venenato. (4) 6. Mater lem Montanus Maximillam Elpidius Aga- ; ;

fwrnicationum et abominationum terrae voca- pen ; Priscillianus Galliam Lutherus quoque ;

batur , id est idololatriae , superslitionum tanto scelcre pollutus (o,)

, votum castitatis ,

et scelerum ; et,nt fatur Tertullianus, super- violans , quod in Augusliniano Ordine so-
stitionis clogio. (5) Tandem, 7. Deferebat in lemniter emiserat , habuit Catharinam, con-
fronte nomen scriptum Mysteriu/n : alludit cubitum non minus vitae necessarium , quam
:

ad lupanar et fornices , in quibus cellae cibum asseverans ; volensque vocandam an-

meretricum nomine scribebantur , quoe cog- cillam , si uxor conjugale recusaret debi-
noscebantur in ipsis libidinum januis , sitb tum. Et quamvis Deus ad interdictionem
ipsis libidinum titulis. (6) Subjungil Philo- omnis impudicitia? (10) , de non mcechando
sophus Moralis quod meretrix famosa 11011 in Decalogo dederit praeceptum , et insuper
,

tantum in cella , sed etiam in fronte proefere- alienae uxoris concupiscentiam prohibuerit:
bat nomen et elogiumimpudicitiae. Meretrix cum adulterum non eum solum definil , qui
vocata es , in communi loco stetisti , super- cominus in alienum matrimoniiim cecidisset ,
positus est cellce tua? titulus ; nomen tuum verum eliam illum qui aspectus eoncupis-
pependit infronte,pretium stupri accepisti,et centia conlaminasset[i x) attamen contra ex- :

/nanus quce diis datura erat sacra, capturas pressam Scripturoe auctoritatem , quoe impu-
tulit. \j) Qiua\erojrequentioreslomni su- dicitiam damnat ; adversus Dei mandatum
perstitione luxuria (8), cuncta quae de Ba- qui lasciviam non solum opere consumma-
bylone seu Roma refert Evangelista probe tam sed etiam mente etvoluntate concep-
, ,

luxuriae competunt , eaque quivis nullo ne- tam vetat ; invenitur in christiana religio- ,

gotio poterit aptare. Vera autem Luxurice ne hixuriae patronus qui saltem simplicem ,

denotatio est mysterium (9), sed mysterium, fornicationem licitam propugnat. Quis iste
1. Iniquitatis ; 2. Impietatis ; 3. Impudici- est assertoraudacissimus o/n/iis impndicitia?,
liae et inhonestatis. moechorum ctfornicatorum planejidelissimus
I. PARS. Adeo etiam inter philosophos adoocatus , quibus honorandis suscepit hanc
magnumhabet prwilegium impuritas.(io)Y)e causam adversus Spiritum Sanctum ? (12)
ethnicis philosophis fatur Tertullianus qui Ut » ut em hanc causam tueatur , luxuriam
,

fere omnes fuerunt impudiciti.e dediti, ut a peccato immunem praedicat verum ut illi :

de singulis sigillatim refert per decem libros objectat Tertullianus , ita nihiljamsupercst,
Diogenes Laertius imo nefando Sodomise
:
auam aut ncS es machtom et /ornicationcm
(1) D. Hier. Ep. i5i. ad Algasiam. qu. i5. (2)
— (1) Tert. L. de An. 54. — (2) Ij. 2. da Vit. Contemp.
Tert. L. 2. de Cult. Fem. 12. —(?>) Tert. L. de Spcct. — (3) L. 18. c. 1. — (i) L. de Educat. Liber. — (5) L.
, .
7
_ (4) Tert. ibid. —
(5) Tert. L. adv. Jud. 9. (6)
— 4. in Calumn. Hat. 9. — (6) Tert. L. de An. 7>. — (7)
Terl. L. de Pud. 1. —
(7) Controv. 1.
—
(8) Tert. L. de L. 2. in Osee. 9. —
(8) Ep. 1. nrl Cresiphontem. — (9)
Idol. 8. — (9) Tcrt. L. de Cor. Mil. 10.
—
(10) Tcrt. L. T.rt. L. de Pud. i3. —(10) Tert. L. de Pnd. i3. —(1 1)
de Ati. 54. Tert. L. dc Pan. 3. - (12) Tert. L. dc Pud. 16.
 LUXURIA. — CONCIO I. 169
r.wrla/ia esse delicta. (1) Quod quam falso tam proximum primo ,
quam secundum :
coustat ex Apostolo , quem Tertullianus vo- quod /it ex primo , aliud quodammodo pri-
citat impuritatis omnis exsecratorem (2): im- mum est : itaque mcechia ajfinis ido/olatri.e
puritatem autem non exsecraretur Paulus , 2. Quam gravis sit mcechia demonstrat eam
nisi ex sua natura esset mortale peccatum. in euormitate etiam homicidio praeferens :

Quam grave delictum sit impudicitia decla- Eo amplius prcemittens , non mcechaberis ;
rat aliorsum vas electionis, illam nuncupans adjungit, non occides. Ordinafit utique mce-
mysterium iniquitatis. (3) Et merito , quia , chiam, quam homicidio anteponit. Homici-
1. Luxuriae nomine malum et peccatum in- dium autem gravissimum est peccatum , vi-
telligitur ; 2. Luxuria cuncta generatim vi- tam proximo ,
qua? est maximum naturae
tia complectitur ; 3. Per luxuriam , omne , auferens. 3. Ex loco quo Deus mce- bonum
quod est in mundo chiam disposuit, nimirum inter idololatriam
offenditur.
I*. Nec enim fornicatio et mccchia de mo- et homicidium , ejus malitiam ostentat, me-
dicis et de maximis delictis deputabuntttr; dium siquidem participat de extremis In :

cum ea sint, qua? culmen criminum teneant ,

prima itaque fronte sanctissima? legis , in
nobis maxima aut summa sic quoque pra?ca- primis titulis ccelestis edicti , principalium
ventur. (4) Belle Tertullianus luxuriam in- utique deliclorum proscriplione signata , de
ter maxima delicta connumerat, cum pari loco modum , de ordine statum , de confinio
elogio illam Job decantet « Si deceptum meritum cujusque dignoscas. Est et mali
:

est cor meum super muliere, scortum alte- dignitas , quod in summo aut in medio pes-
rius sit uxor mea ; » hoc cnim nefas est , et simorum collocatur. Pompam quamdam at-
iniquitas maxima. (5) Filii quoque Jacob de que suggestum aspicio mcechice , hinc duca-
stupro sorori Dina? a principe Sichimitarum tum idololatrice antecedentis , tumcomitatum
illato vindictam sumpserunt, Emori, ejus-
, homicidii subsequentis : inter duos apices
quesubditisnecem inferentes. Quia, utaitD. facinorum eminentissimos sine dubio digna
Chrysostomus iurpitudinem maximam hoc
, consedil , et per medium eorum , quasi va-
factum reputabant. (6) Luxuriam adhuc cul- cantem locum pari criminis auclorilate com-
nten criminum nuncupat Tertullianus ; p/evit. 4. Ita concorporavit mcechiam cum
quia , ut fatur etiam gentilis Abimelech , homicidio et idololatria , ut una et eadem
adulterium est peccatum grande. (j) Et ut tantorum criminum videatur iniquitas. Quis
fatur Cyrillus Alexandrinus, pessimum ma- cam talibus lateribus inclusam talibus cos- ,

lorum. (8) Quod profunde demonslrat Tcr- tis circumfultam , a cohwrentium corporedi-
tullianus, ex loco quem in tabulis divinae vellet de vicinorum criminum nexu , de
,

legis tenet hoc praeceptum : Non mcechabe- ' propinquorum scclerum complexu , ut solam
ris. Ergo mccchia , quod eiiam fornicationis eam sccernat ad pa>nitentio? fructum? Nonne
est res , secundum opus criminis quanti a?sti- hinc idololatria, inde homicidium detinebunt;
manda prima lex Dei pra?sto et si qua vox fuerit reclamabunt: Noster hic
sit sceleris ,

est. Siquidcm post interdictam deorum su- cuneus est nostra compago P ab idololatria ,

perstitionem ipsorumque idolorum fabrica- metamur

, illa distinguente conjungimur , ,

tionem ; post commendatam sabbati vencra- ct illi de medio emicante adunamur ; concor-
tionem ; postimperatam inparentessecundam poravit nos Scriptura divina , littera? ipsa?
a Deo religionem nullum aliud in talibus ti- ghitina nostra sunt , jam nec ipsa sine no-
,

tulis frmandis monendisque substruxit prcv- bis potest. Apostoli, Dei et Domini imitan-
ceptum quam, Non mcechaberis. (c/) Mcechine tes exemplum idololatriam , homicidium et ,

enormitatem declarat ipsemet Deus apud mcechiam, tanquam gravissima scelera sin- ,

Tertullianum, illius interdictionem mandans gulariier prohibent Necesse est abstineri a :

immediate post imperatam primam in Deum, sacrificiis et a fornicationibus et sanguine ; ,

et secundam in parentes religionem. Post sufficit el hic servatum essc mcechia? et for-
spiritualem enim castitatem sanctitatemque nicationi locum honoris sui inter idolola-
corporalis sequebatur integritas ; et hanc ita- triam et homicidium. Interdictum enim san-
que munivit hostem ejus prohibendo mce- guinis mit/to magis humani inte/ligemus.
,

chiam. Quale delictum jam inlcUige cu- Porro, qua/ia viderivo/unt Aposto/i crimina,
,
,

jus cohibitioncm post id o/o/alria? ordinavit qua? so/a in observatione de /ege pristina ex- .

Nihil secundum /onginqual a primo : nihil cerpuntP qucc so/anecessarioabstinenda pr&s-

cribuntP non quod a/ia permittant sed quod ,

(1) Tert. L. de Pud. 19. — (2) Tert. L. de Pud. i5. — ha?c so/a proponant , utique non remissibi-
(5)
— ^HHom,
T5«09. m
(t>)

Ftsl. Pasch.
h
7An —
—
a*
!

(9)
)
(jcii.
Tert
^
Cen. 20.
;
(y)
Tert. L. de Pud. 5.
Pud U
-
— mS
Hom.
(8)
]
Gap
9.
'
1'
de
lia -

(,)
(0 Velut
^ '

Tcrt. L. dc Tud. 12.

atrociora et exitiosiora ,
pra?-
*

II*
i
7o
LUXURIA. — COINCIO I.

sertim moechia qnam Scriptura sacra no-

, conftatio illecebrce ? (i) Diadema quo coro^
mine mali et malilioe denotat quomodo : nabalur scortum erat compositum ex sagittis
nounulli ultiniam istam orationis dominicae in sanguine monslri cruentatis quia , ut fa-
,

petitionem, sed devehe nos a malo (i), intel- tur Tertullianus , venereae voluptates non
iigunt. Theophylactus petitionein de malo sunt delicta, sed monstra. (2) Hydra septem
dsemonis explicat D. Augustinus devolup- hahebat capita quia luxuria est hrdra mul-
:
,

tate carnis interpretalur ad quam suis ten- toruin capitum (3) , septem complectens
,

tationibus nos inducere nititur daemon. (2) species nimirum simplicem fornicationem, :

Eadem est mens Hugnnis a Sancto Victore stuprum adulterium sacrilegium, inces- : , ,

Ha^c esl septima petitio

' qua? contra vitium tum rapturn peccatum contra naturam.
, , ,

luxurice apponitur , ecce ad te clamamus 1. Simplex fornicatio ( sic dicta a forni-

captivi, aui te contempsimus liberi libera ce , seu arcu triumphali ubi Romae luxu- •
,

nos a malo. Malum cst hoc , Domine , non riantes meretrices habitabant vel quia sub ,

sicut c&tera mala crudelius persequitur fornicibus meretricesfornicari consueveranr,

, ,

profundius nocet ej fcacius losdit. (3) Cas- erant autem fornices loca ad modum arcuum
, '

lus quoque Joseph adulterium pro malo ac- oedificata ) est concubitus illicitus inter ,

eipit; fallacis namque donhnoe recusans am- personas diversi sexus , solutas et liberas
,

plexum ait Qunmodo possum hoc malum nullatenus sanguine vel affinitate conjunc-
, :

facere? (4) quasi malum et adulterium sy- tas; neqtte ullo vinculo sive conjugii sive , ,

nonyma sint. Quare, ut animadvertit Olym- voti solemnis sive clericalis ordinis, hga- ,

piodorus Salomon malignitatem carnis ac- tas. Quod criminosa sit foruicatio osten-
,

cipit pro omni peccato. (5) Ut enim de se- tat Tertullianus illam inter graviora et exi-
metipso fatur Sapiens Pene fui in omni tiosa scelera computans: Sunt graviora et :

malo (6) , dum nie in obscoenae libitlinis vo- exitiosa delicta , homicidium idololatria , ,

lutavi cceno. Subjungit Olympiodorus Narn jraus , negatio , blasphemia utiqueet mce- :
,

et Apostolus opera carnis iwcat opera pecca- chia et jornicatio. (4) 2. Stuprum est illi-
ti ,
prcpcipua vero malignitas carnis est li- cila defloratio virginis sub parentum cura
bido. Quod innuit etiam Moyses manifes- et potestate existeutis. Ab stupris et ab ,

tare volens diluvii causam quodivina justitia omni post matrimonium excessu (5) , Chris-
humanum genus tanlo immundiliarum gurgi- tianos immunes desiderat Tertullianus. At
// (7) immersum, punire decrevit impudici- proh dolor quamplures hac tempestate : !

tiatn quae Deum ad vindictam provocaverat, meram et veram integritatem carnis oblrun-
malitiam et malum absolute nuncupat. Vi- cant ! (6) Constuprantes virgiues tanto sce-
dens quod mulla malitia hominum esset in lerosius , qi;anto pretiosior et irrecuperabi-
terra et cuncta cogitatio hominum intenta lior est deflorata virginitas. 3. Adulterium
,

esset ad malum (8) nimiruin ad luxuriam, est alieni thori violatio , sive ambo adulte-
:

quoe generico malitioe et mali nomine deno- terantes sint matrimonio conjuncti sive ,

tatur quia ad omne malum inducit caete- unus duntaxat

;
Adulterium in matrimonio , :

raque vitia velut includit. crimen est (7) non leve , sed gravissimum ,

2. Vetus jam hfdrce sanguis in sagittis ut aliorsum fuse demonstratum est. Adulte-
excludebatur , insultante luxuria , ut post rii adhuc enormitas colligitur, eo quod di-
monstra transftxa coronam forsitan suercn!. vidat unionem carnis viri et fetnina? a Deo
(9) Loquitur de Hercule Tertullianus qui perconjugii vinculum faclam , ideoque sub- ,

Omphalis atnore captus cupidinis sagittis jungit Tertullianus Videamus enim quid
, :

sauciatus, herois fortitudinem in servi de- sit matrimonium apud Deum , et ita cognos-
missi vilitatem commutavit, seseque pellicis cemus quid sit eeque adulterium. Matrimo-
veste induit. libido virum cultu nium est cum Deus jungit ditos in unam
Turpius ,

transfiguravit. Omphaies vero ex sagittis carnem atil junctos deprehendens in eadem ,

quibus hydram monstrum septiforme debel- carne coiijunctionem signavit : adtil- ,

larat Hereules diadema composuit, ut de terium est cum qttoquo modo disjunctis duo-
,

Hercule gloriosius triutnpharet, et suam im- bus alia caro, imo aliena miscetur. (8) Quo ,

pudicitiam ostentaret. Quid enim est in ca- major est conjuguin unio eo gravius est ,

pite feminai corona ,

quam sitmma lascivia? adulterium illam dividens. /\. Sacrilegium est,

nota ,
quain extrema negatio verccundi(e ,

Tert. L. de Cor. Mil. \\.

(1) (2) Tert. L. de Pud. —
Tert. L. de Orat. 8.
(1) — (a) In c. 6. Matth. Ep. \. —(3) Euseb. Gxsar. L. 1. dc Prsepar. Evang. a. —
iai. —
(3) L. 2. Alleg. cap. 4. — (4) Gen. 3 9 . — (5) In (4) Tert. L. de Pud. 19. (5) Terl. Apol. 9. — (6) —
c. 13. Eccles. (f>) Prov. — 5. — (7) Tcrt. L. de Pud. Tert. L. de Pud. 1.— (7) T.rt. L. de Moh. y. (8) —
i5. — (8) Gen. 6. — (9) Ttrt. L. de Pall. 4. Tert. Pr*d. tom. >. Tract. de Adult.
 LUXURIA. — CONGIO I. i
7i
cum persona Deo specialiter sacrata luxuria- do libidine fera (t) concubitus cum fit ani-
tur, sive sit voto religionis addieta , sive sa- mali alterius speciei ab homine, nuncupa-
cro aliquo ordine inaugurata. Quod cum sit lurque Bestialitas. Tertio , quando vir cum
violatio rei Deo sacratae , Deique irreveren- uxore congreditur, in debito vase, sed non
tiam importet , criminosissimum est qua- : debito modo , uxor enim quae debet esse pa-
propler disciplina Apostolorum proprie qui- tiens , modum naturae pervertens , habetur
dem instruit ac determinat principaliter sanc- agens et viro abulitur ut enim ait Philo- :

titatis omnis erga templum Dei antistitem , sophus Moralis , femina> cum virorum U-
et ubique de Ecclesia eradicantem omne sa- centiam a>quaverint , libidine nec maribus ce-
crilegium pudicitice. (i) 5. Incestus est con- dunt, pati nata? : adeo perversum commentce
sanguineorum velaffinium venereus abusus : genus impudicitia? , viros ineunt. (2) Ai>
utautem ratiocinatur D. Augustinus(a), adul- hoc scelere Christianum vindicat Tertullia-
teri malum vincit fornicationem, vincitur au- nus Christianus ad scxum , nec femina mu- :

tem ab incestu pejus est enim cum affine tat. (3) Hoc etiam immunditiae genus ab
:

aut consanguinea , quam cum alterius uxore uxoratis arcere nititur Apostolus , tanquam
coucumbere. Affinium et consanguineorum honori et castitati matrimonii contrarium :

concubitum vocitat Tertullianus , sceleratam Scire unumquemque suum vas in honore

libidinem fornicationis incesto onustam. (3) (ractare : quomodo ? duin non in libidine
Jupiter a poetis decantatur impudicus in qua gentes : libido autem nec apud gentes
extraneos , incestus in suos. (4) Ethnici Jo- matrimonio adscribitur , sed extraordinariis
vis exemplo eruditi incestuosi quoque fue- et non naluralibus et portentosis : sanctitas
,

runt proinde incesti qui magis quam quos est luxuria? turpitudini quoque et immun-
,
, ,

ipse Jupiter docuit P (5) et quod est lugen- ditia? contraria , qua? non matrimonium ex-
dum magis hoc vitium viget apud multos cludit , sed libidinem qua> vas noslrum in ;

Christianos libidine ab inceslo corroborata. honore matrimonii traclet. (4) Quarto pecca-
,

(6) 6. Raptus proprie est violentus concubi- tum contra naturam complectitur reliquas
tus virginis raptae de manu parentum , facta libidinum furias , impias et incorpora,et ,

prius viulenlia virgini aut parentibus ejus ; in sexus , ultra jura naturai (5): quando
quomodo Romulus alienas virgines dolo ra- scilicet fit concubitus cum alio speciei hu-
puit. (7) Attamen raptus in genere luxuriae, mana? , sed non ad debitum sexum ut mas ,

absolute sumptus, illicitum importat concu- cum mari femina cum femina , vocaturque ,

liitum per violentiam factum sive quae ra- Sodomia , quae principaliter est inter mares.
,

pitur sit conjugata aut vidua aut virgo , Hoc vitio aVhonestalos Gentiles refert Apos-
, ,

aut propinqua. Violantur feniina; in tene- tolus Nam femina? eorum immutaverunt :

bris ,ex usu libidinum notis (8) unde rap- naturalem usum in eum usum qui est con-
: ,

tus aliquando conjunctus est adulterio , ut tra naturam : similiter et masculi , relicto
quando rapitur uxorata aliquando stupro , naturali usu femina' exarserunt in deside-
; ,

ut cum rapitur virgo; aliquando incestui, ut riis suis in invicem masculi in masculos ,

cum rapitur consanguinea aliquando sim- turpitudinem operantes. (6) Explanalis sep-
;

plici fornicationi ut cum rapitur soluta

, tem luxuriae speciebus, seu ut fatur Terlul-
,
,

quae nec virgo nec propinqua est. Quam lianus omnibus luxurice secessibus (7) sig-
, ,

gravis et exitiosus constat exsit raptus nificatis per septem hydrae capita seu per ,

bello inito inter Trojanos et Graecos , ob septem capita bestiae cui insidebat meretrix
raptum Helenae ; ex Sichimitarum caedibus magna.
ob raptum Dinae , et etiam ex inimicitiis, li- Dicamus quod septem bestiae et hydraeca-
tibus , rixis et homicidiis qua? persaepe vi- pita denotant cuncta generalim vitia quo-
demus inter Christianos : Ex eo itaque itur rum luxuria est origo radix omnium malo- ,

infurias , et animos , et discordias. (9) Tan- rum et cupiditas. (8) Ul autem animadvertit
dein, 7. Peccatum contra naturam quatuor Sanctus Zeno Veronensis cupido tocari a ,

modis committitur primo sine concubitu

:
,
luxurioris sibi cultoribus ccepit (9) qua- :

ut cum per titillatam carnem (10) delecta- propter non aberrabit a vero qui dixerit :

tionis venerene voluptatis causa, procuratur Radix omnium malorum est cupido , seu
pollutio diciturque Mollities. Secundo, quan- inipudicitia et ut fatur Cassianus apud D. ;

Bonaventuram , radix omnis peccati luxu-

(1) Tert. L. de Pud. 20. —
(2) L. de Adulter. (!i) —
Tert. L. de l'ud. 10. —
(4) Tert. L. 2. ad Nal. i3.— (5) (1) Tert. Apo!. 9. —
(2) Kpist. 9S. (3) Tert. Apol. —
Tert. Apol. 9. —
(6) Tert. L. 2. ad Nat. i5.— (7) Tei t. 46. — (4) Tert. L. 5. adv. Marc. s5. (5) Tert. L. dc —
L. 2. ad INal. 9. - (8) Tert. L. de Pud. 22.
(9) Tert.
— Pnd. 4. —
(f>) liom. 1. —
(7) Tert. L. de
Jcjun. 12. --
L. tie Spect. 16. —
po) Tert. L. de Pud. 22. (8) 2. Timotli.
6'. --
(9) L. 1. de Fide , Serm.
2.
 172 LUXURIA. — CONCIO I.

iia est (i); quia , ut philosophatur Oleaster, tore « Malitia corruptio totius animi spi- : ,

« sunt vitia quaedam sic colligata , ut quam- rituale est vitium et spiritualium fons et ,

primum unum atlmittas , aliud te invadere origo vitiorum. Sunt ergo duo maxima vi-
necessum sit. Trahit luxuria et libidinis ar- tia , malorumomnium causa malitia etluxu- :

dor ad omnia quae vult, etiamsi maxima vi- ria. Intus est malitia , foris est luxuria ; ma-
tia sint et peccata. » (2) Cui concordat An- litia in corde , luxuria in carne. » (1) Et
gelicus Doctor sic ratiocinans « Vitium ca- quasi non sufficiat quod luxuria sit semina-
:

pitale est, quod habet finem multum appe- rium etorigo vitiorum (2), adhuc ex D. Am-
tibilem , ita quod ex ejus appetitu homo brosio est libido reliquorurn vitiorum educa-
procedat ad multapeccata perpetranda. » (3) trix. (3) Tanta comitata prole velut nume-
Carnis autemvoluptas vehementer allicitho- roso stipata exercitu , id omne quod est in
mines, qui ut venereis incendiis , quibus ar- rerum natura , insolenteroffendit.
dent , satisfaciant, atrocissima quaeque com- 3. Quot injustitias , quot iniquitates libi-
mittunt peccata.Ideo vocatura D. Chrysost. dlnosus ingenita? luxuria? nomine adrnisit[4),
voluptas fornax scelerum , fodina nequitia?, omnia entia, quae existunt in mundo, offen-
alvetis vitiorum , philtrum improbitatis. (4) dens. Nam , 1. Offendit Deum Nonne Di- :

Quod innuit Apostolus ,

qui postquam asse- vinitas constupratur ? (5) Corpus , quod est
ruit Manifesta autem sunt opera carnis , Dei opus
: per luxuriam corrumpitur ; ani- ,

qua?suntfornicatio, immunditia, impudicilia, ma , quae est Dei imago , dedecoratur ; ima-

luxuria (5) ; statim fructus, quoe ex malla illa ginis autem dedecus transit in prototypi con-
arbore procedunt, dinumerat , suntque ido- tumeliam, non secus ac rex in sua effigie
lorum servitus , venificia, inimicitia? , con- contemnitur et offenditur. 2. Sanctissimam
tentiones , a?mulationes , iras , rixa? , dis- Trinitatem ; tum quia est prima virgo , ut
sensiones , secta? , invidia?, homicidia , ebrie- decantat in suis carminibus Gregorius Na-
tates , comessationes , et his similia. Quasi zianzenus; lum quia, ut fatur Balduinus ,
dicat Taediosum esset cuncta referre mala, vita carnalis in totius Trinitatis contumeliarn
:

quae a luxuria dimanant. Tot et tanta sunt , transit : injuria siquidem Patris est , quod
ut ex pravis illis germinibus ortam silvam Filius conculcatur ; injuria Filii , quod san-
velit Tertullianus : Si vis omnem notitiarn guis ejus quasi polluitur ; injuria Spiritus
Apostoli ebibere , ut intelligas quanta secu- Sancli , quod gratia contemnitur. (6) 3. Ver-
ri censura? omnern silvarn libidinum ca?dat, bi humanationem , qua sibi univit media
et eradicet, et excaudicet. (6)M'irum estquod sua humanitate etiam nostra corpora An :

voluptas sit vitiorum metropolis (7) ; nimi- nescitis quia corpora vestra mernbra sunt
rum quod si inter vitia , quod est metropolis Christi? (7) Luxuriosus autem tollens mem-
in provincia , aut in regno : majus adhuc bra Christi facit membra meretricis. « Vide
quod procreatrix omnium malorum sit luxu- autem quod non dixerit Membra Christi :

ria , quasi ab illa velut a fonte diffluant, jungam meretrici ;sed, quod horribilius erat,
velut tanquam a radice pullulent. Quod ex nempe tollere a Christo eadem ipsius mem-
hoc modo loquendi Scriplurae « Corrupta bra, et efficere ut sint scorti. »(8)4. Offendit
:

est terra coram Deo , et repleta est iniquita- Angelos , quorum puritatem dedignatur.
te » recte colligitur. Unius luxuriae fit men- Etenim qui eam conservavit , Angelus est ;
tio , et omnis terra dicitur iniquitate reple- qui perdidit , diabolus est. 5. Baptismi sa-
ta. Libido reliquorumcriminum fecundaest, cramentum , in quo renatus est , ait D.
et universorum criminum matrix idcirco Cypr. ex pudicitia et Spiritu Sancto. 6. Ec-
:

dum libido recensetur , perinde est ac si re- clesiam , quaj est sine macula fornicationis ut
liqua speciatim recenserentur vitia. < Exma- sponsa Christi. (9) 7. Divinam legem , quae
lo enim opere , quasi ex fonte quodam mul- est lex tota castitatis et pudicitia?. (10) 8.
ta etiam alia suboriuntur peccata : et ideo Animam suam, cui mortem infert Machum :

dicit Malitia hominum ; nam ubi scortatio et fornicatorem quis non mortuum statim
:

et luxuria , admisso pronuntiabit ? (11) 9. Conjugem

verisimile est et ebrietatem , et ,

crapulam, et magnam injustitiam , et avari- cui datam inmatrimonio fidem frangit. 10.
tiam , et innumera alia nasci mala. » (8) Eo- Corpus suum quod scelerose contaminat. ,

dem modo ratiocinatur Richardus a S. Vic-

(1) Apoc. cap. 1. —
(2) D. Ambr. L. de El. et Jc~
jun. 19. — (3) Oiat. pro Satiro Frat. —
(4) Tert. L.
(1) In Compar. Theolog. L. 3. c. i!5. — (2) In cap. de Cor. Mil. 9. — (5) Tert. Apol. 14. —
(6) Apud Til-
—
i5. Num. — (31 xi. qu. 1 53. a. 4- — (4) Hom. |5. ad man. in c. 3. Philip. —
(7) 1. Cor. 6.
OF.cum. —
Pop. —
(5j Galat. 5. —
(6) Tert. L. de 1'ud. 16. — (S) D. Aug. L. 1. de Virg. — (9) Tert. L. de Pud.
(7)
Clem. \lex. L. 2. Strom. - ^8) D. Chrysost. Uom. 22. 18. — (10) Tert. Lib. de Pud. 6. — (n)Tcrt. Lib. de
in Gen. Pud. 7.
 LUXURIA. — COJSCIO I. i
73
Qiti adulteratur , in corpus suum per sumenlium impuritatem et impietatem
delinquit.
(i^ Tandem, i i.Cunctas creaturas in semet- fit impietatis hostia. (i) 2. Gentiles diebus
ipso vtlut in compendio contentas Omnia festis procedebant coronati, ut liberius lu-
:

dixeris , cum id dixeris quod ex omnibus xuriae vacarent, et christianse mulieres ince-
constat. (2) Quiavero aliorsum fuse demons- dunt superbe indutae , nudantque corpus^
tratum est quam injuriosa sit impudicitia impurum , et ad istam artem ejfeminatione
Deo , Trinitali, Spiritui Sanclo ,Cbristo, In- productum. (2) 3. Gentiles impuros legebant
carnationi, Baptismo, Eucharistia?, Ecclesiae, libros , in quibus falsorum deorum scriutae
ipsique libidinoso, ne actum agamus, suffi- erant foeditates , etChristiani in suis cellisim-
ciat demonstrasse impudicitiam esse myste- puras detinent picturas, venereos legunt li-
riuminiquitatis. (3) bros , revocantque ad memoriamcuncta quae
II. PARS. Gentiles impii deprehenduntur,
im P ia et profana gentilitas de falsis protulit
(4) tum quia neglecto vero Deo, idola co- numinibus QuorUmformantadulteria insi- :

luerunt tum quia impietatem voluptate mulacris ; quorum fornicationes imaginibus

;

adumbrare et propugnare moliti sunt Pos- rnandant ; quorum titulant incesta picturis ;
:

teaplacuit impietatem voluptate adumbra- rjuorum crudelitates commendant libris ; quo-

re. (5)Tumquiadiebussolemnibus deorum rum impietates personanl tragcediis. (3) 4.
cultui sacratis, et Imperatorum honori di- Gentiles impudicas pangebant cantilenas ,

catis coronati prodibaut in publicum, ut li-

lascivis intererant choreis : Chiistiani quo-
berius impudicitiae vacarent: Coronas quoque 4 ue et bascive cantant, et lmpudice saltant ,

magis luxuria quam solemnitas erogat. (6) pr»sertim diebus festis etdominicis. Hoclo-
Tum quia impudicos legebant libros in qui- co retractandum oportet de jestis diebus , ct
,

impudicorum nu- aliis extraordinariis solemnitatibus, quas in-

bus scripta? erant cunctae
minum obsccenitates Sed et histrionum
:
^rdum lascivia subscribimus , adversus fi-
litlerce omnem fceditatem eorum designant.
dei disciplinam , communicantes nationibus,
(7)Tumquiaimmundapoetarurn cantica/;m>- in idoloticisrebus. (4) 5. Gentiles in templis

cinebanlur ob impietatem. (8) Tum quia adullena vel mente concipiebant vel opere ,

etiamintemplisadulteriamenteconcipiebant, consummabant , et Cbristiani ecclesias as-

et sa^pe sa^pius opere consummabant Ccete- :
si
g na »t lenonibus et lenis , ut libidinis per-
rumsi adjiciam, qua? nonminus conscientia? tractent negotia ; in etclesiis impudice sa-

omnium recognoscent , in templis adulteria liantoculos, venereos habent sermoues ,

ne
componi; interaras lenocinia tractari , inip- 4 uid d,cam am plius. Malorum morum licen-

sisplerumquecedituorumetsacerdotumtaber- tia P ietas erit ; occasio luxurice religio de-

naculis\ sub iisdem vitiis, etapicibus,et pur- putabitur. (5) 6. Gentiles caetera lascivia;in-
Duris, thurefragrante, libidinem expungi.( 9 ) g euia P er deorum dedecus operabantur tn ,

Tuminomnemebullienteslibidinem,indeo- auo etiam irreligiosi deprehendunlur (G) :

rum contumeliam et dedecus, ut illis expro- Chnstiaiu suis voluptatibus Chnstum dede-
brat Tertullianus ; Ccetera lascivire ingenia, eorantes et veri Dei majestatem offenden-
,

etiam voluplatibus vestris , per deorum dede- tes : Nonne violalur majestas ? (7) tanto
cus operanlur. (10) At , proh dolor nonne sc elerosiores quanto verior est quam co-
! ,

cuncta quae de ethnicis retulimus, pluri- luut Divinitas , quanto sanctior et punor
bus possunt objici Christianis , ob consimi- <! uam profitentur rehgio : Minus impii
lem impietatem ? (11) 1. Gentiles impieta- ethnici ,
minus peccatores ,
minus hosles
tem voluptate adumbrabant, et pravi Chris- Christi. Sunt equidem multi Chnstiani
(8)
tiani sub umbra pietatis venereas occullant ethnicislonge pudicitiores , honorem Divini-
tatis recordati (9) ; verum sunt adhuc multo
voluptates, accedentes adsacro-sanctumEu-
charistiae sacramentum , ne habeantur im- P ,ures imP n etsacrilegi, et irreligiosi (10),
t

pudici: Consecrat filium Feneris (12) ; lo- 4 Ui SU1S impudicitusDeum olfendunt, Chns-
quiturde Jove Tertullianus. Impudici Chris- tum iterum crucifigunt refgentes cruci in,

tiani impuro ore sumunt Filium Virginis , semetipsos Filium Dei ,et dedecorantes (11);
et corpusiliud sanctum , etpietati sacratum, ccclesias contaminant, dies festos et domi-
nicos profanant , Sanctos in ccelo regnan-
(1) Tert. L. de Monop;. 9. — (2) Tert. L. de Vel.
Virg. 4. — (3) Tert. Piacdic. tom. 1. Tract. de Adult.
tom. a. Tract. de Carn. — (4) Tert. L. i. ad Nat. 10. Tert. L. 1. ad Nat. i5. —
(2) Tert. Apol. i5. —
— (5) Tett. L. de Spect. 12. — (6) Tert. L. de Idol. (3)
(1)
Chrysol. Serm. i53. —
(4) Tert. L. de Idol. i3.
—
8. — (7) Tert. Apol. i5. — (8) Tert. L. adv. Jud. (5) Tert. Apo!. 35. —
(6) Tert. L. 7. ad Nat. 9. —(7)
i3. — (9) Tert. Apol. 3o. — (10) Tert. Apol. 14. Tert. Apol. i5. -
(8) Teit. L. de Spect. 3.
—
(9) Tert.
— (1 1) Tett. L. 3. adv. Marc. i3. — (1 2) Tert. L. 2. ad L. ad v. Valent. 54. —
(10) Tert. Apol. 10. (1 —
1) Tert.
Nat. 9. L. de P'id. 20.
1
74 LUXURIA. — CONGIO I .

tea \ituperant : Et cum talibus tam horren- Zwinglius in litteris ad cunctas helvelica?
dis omncm impietatem supergressis (i)
et ,
reipublicae civitates, tle semetipso testatur :

admodum meretricis magnae deferunt in « Se aestu libidinis , et carnis cupiditatibus

fronte mysterium. Aaron venerationis gratia sic fuisse accensum , ut carnis libiclinosa stu-
gestabat in fronte Dei nomen et ipsi ut dia animo suo versari , in his solisomnes co-
:

suam denotent impietatem , in fronte defe- gitationes suas insumpserit , hoc meditatus
runt impudicitiam, quam merito impiam sit , totusque in eo fuerit , ut carnis furori
luxuriam In satisfaceret. » Taceo caeterorum fcediiates,
(2) vocitat Tertullianus, quia, 1.
haeresim cadit ; 2. In idololatriam ducit
; 3. ut referam Lutherum de illis judicium feren-
In atheismum projicit. tem : Sicut credunl , ita vivunt ; su/it et
1. Paulus et hatreses inter carnalia crimi- manent sues ; credunt sicut sues , et sicut
na numerat. (3) Certissimo uamque Patrum sues moriuntur. (1) Lulherus mendacio as-
testimonio lueretici fere omncs fuerunt lu- suetus , vere hxreticorum deelarat obscceni-
xuriae vitio addicti et ut refert de sua jetate lates. Christiane , vide quomodo libido sues
:

D. Cyprianus , « insaniunt prorsus , ardent cx hominibus facit ; imo etiam multo ma-
desiderio feminarum, et obsccenitatibus hin- jores : sus enim in luio volvitur, et stercore
nienles , malunt mori quam a lateribus mu- nutritur ; luxuriosus vero abominabilem
lierum aliqua disjunctione divelli , ut ad ex- magis sibi mensam construit , iniquas com-
plendam suce aviditatis ingluviem puncto mixtiones excogilans,et os , oculos , aures,
temporis non sint sine feminea voluplate. » et ca?tera simpliciter sensuum instrumenta ,
(4) Idem asseverat D. Hieronymus alloquens amarissimas voluplatis conficit cloacas. (2)
Jovinianum « Quod multi acquiescunt sen-
: Ex his constat homines luxuriae deditos ,
tentiae tuae , judicium voluptatis est ; et pro postquam impleverunt impietates suas (3) ,
magna sapientia deputas, si plures porci post et in lasciviae sese volutaverunt coeno facile ,

te currant, quos gehennas incendio nutrias. labi in haeresim ; et cum impice ha?reses
(4)
Basilides magister luxuriae, etturpissimorum sint, nefandasque carnis sectentur volupta-
complexuum post tot annos in Jovinianum tes.
,
2. Libidinosi a veritate in errorem
qtiasi in Euphorbum transformatus est. » (5) lapsi, indurantur in h&resim (5) , et sese in
Gnosticorum obsccenitates eloquenter des- impudicitiaeet impietatisccenum immergunt
cribit Miuutius Fclix « Ad epulas solemni
: Quid enirn illis post blasphemiam inlicitum
die coeunt cum omnibus liberis, sororibus, est ? (6) Tandem, 3. Monstruosa libido est
matribus , sexus omnis homines et omnis pcena infidelitatis , haeresis et impietatis ip-
aetatis. Illis post multas epulas ubi convi- sorum tum quia ubi non est gratia ibi non
: ,

vium caluit , et incestae libidinis fervorexar- est castitas, sed concupiscentia ; ubi non est
sit , canis qui candelabro nexus est, jacluof- fides , ibi non est gratia fides in haereticis :

fulae ultra spatium lineae , qua vinctus est , non est. Tum quia sicut humilitas est casti-
ad impetum et sallum provocatur ; sic ever- tatis efficacissimum remedium , imo et prae-
so atque exslincto conscio lumine, impuden- mium , ita superbiae pcena est libido haere- :

tibus tenehris , nexus nefandae cupiditatis tici autem omnes tument (7) , suntque super-
involvunt. » (6) Idipsum de Carpocratianis biae vento inflati ; haec est enim jusla Dei
asserit Clemens Alexandrinus (7), qui ad ordinatio , ut si mens Deo, iisquequibus de-
defensionem promiscuae et infandae libidinis bet se subdat, etiam subditum sibi suum
sacrilege abutebantur hac Christi sententia habeat corpus sin Deo , ejusque vicariis
: ;

Omni aulem petenti te tribue. (8) His simi- nolit subdi, etiam suum corpus rebelle sen-
les sunt nonnulli Anabaplistae et Adamitae , tiat Sic elali justa fuerant retributione
:

quorum parens est Lutherus , qui tolos dies Jcriendi, ut quia superbiendo se hominibus
in conviviis, compotationibus et cubilibus , prcejerunt luxuriando usque ad jumento-
,

insumebat, impudenler confitens , quam rum similitudinem devolvanlur. (8) Tum quia
uon est iu meis 7>iribus situm ut vir sim , hareses idololatriam sapiunt , neque a dia-
tam 11011 est mei juris, ut absque muliere bolo immissa spirilalia nequitice , ex quibus
sim : ct femince sociari tam est ncccssarium etiam ha?reses veniunt , dubitare quis debet,
quam cdere etbibcre. (oJQui Veneres Calvini neque ab idololatria distare ha?reses cum ,

sciie desiderat , legat Bolsecum iu ejus vita. ct auctoris et operis ejusdem sint , cujus
i
LUXURIA. — CONCIO I. i
75
diabo- xuriacorporis castigatione coerceatur.(i)^//-
et idololalria .(i) Idololatriasauctorest
Ius, opus autem idololatriae est lascivia denles diaboli sagitta? , jejuniorum et vigi-
:

Et pene omnes civitates omnibus libidinibus liarum rigore exstinguendai suntJ^i) Haeretici
scatent , ob immanitatem morum, quam in autem moilificationes respuunt jcjuniaode- ,

suis diis conspiciuut : neque est in hoc gene- runt (3) ; et ita indulgentes gulae , colunt
re deorum quem castum appelles. (2) Auctor Venerem. Nec mirum , quia luxuria ad ido-
quoque haresis diaholus est , impudicitia lolatriam ducit.
etiam est opus haeresis ut ignominiosx ob 2. Nam et idololatria mcecluw nomine et
idololatriam. (3) Tum quia gulae comes est fornicatiouis sa>pe populo exprobrata , etiam
libido Voracitas impudica est (4) ; et ut sorte conjungitur illi. Perssepe in sacris
:

fatur Tertullianus , appendices gulce lasci- paginis propudioso fornicationis ct adulterii

via atque luxuria : quam societatem Aposto- nomine idololatria denotatur sic enim Je- :

lus sciens , cum pra-misisset : Non in ebrie- remias Propheta conqueritur : Et facilitaie
tatibus , nec in comessalionibus ; adjunxit : fornicationis sua; contaminavit terram , et
Nec in cubihbus et libidinibus (5) , quae ex moechata est cum lapide et ligno. (4) Miris-
quadam velut necessitate sequunlur ex co- sirnum sane quod idololatria dum excuho
messationibus et ebrietatibus Monstrum ligno et lapidi divinos defert honores , scor-
:

scilicet haberetur libido sine gula , cum duo tationis propudio denotetur. Quaenam est
hcec tam unita atque concrela sint , ut si cognatio idololatriae cum moechia? Quodnam
disjungi omnino potuissent, ipsi prius ventri gentilitatis cum libidine commercium? Hu-
pudenda non adhajrerent : specta corpus , et jus societatisautem quadruplicem invenio ra-
una regio est ; denique pro dispositione mem- tionem tum quia idololatria a libidineexor-:

brorum t ordo vitiorum : prior venter, etsta- dium mutuat tum quia luxuria idololalriam ;

tim c&tera sagince substi ucta lascivia est ; conservat ; tum quia idololatria lasciviendi
per edacitatem salacitas transit. (6) Hoereti- occasionem subministrat ; tum quia luxuria
ci autem praesertim hujusce tempestatis gulae ad idololatriam conducit et viam parat. Ido-
et carnium edacitati vacant, ut de suis Lu- lolatria a lascivia sumpsit exordium libidi- :

theranis quaeritur Smidelinus « Ut totus nosi namque in deam consecraverunt Vo-

:

mundus agnoscat eos non esse papistas , nec lupiam , qua? a voluptate appellata est , et
bonis operibus quicquam fidere , illorum Libentinam cui nomen est a libidine (5) ; de
operum nullum exercent penitus : jejuniilo- Romanis fatur D. Augustinus , qui, ut ait
co comessationibus et perpotationibus noc- Nicolanus Antistes , barbaras libidines sacra-
te dieque vacant ubi pauperibus benigne verunt tiomani. (6) D. quoque Anastasius
:

facere oportebat , eos deglutiunt et exco- idololatriae investigans originem , eatn a las-
riant ; precationes vertunt in juramenta , civia institutam asseverat Idololatria insti- :

blasphemias in divini nominis exsecrationes, tuta est desiderio eorum qui stupris et pro-
idque tam perdite, ut ne ab ipsis quidem pudiis pleni figmentis reprwsentantur. (7)
Turcis odie tantopere blasphemetur ; de- Eadem est mens S. Zenonis, qui de impudi-
mum pro humilitate regnat passim superbia, citia sic edisserit Deos ipsa genuit , ipsa :

fastus, elatio atque hoc universum vitoege- intulit mundo : ipsa Joveminnumerabilibus,
:

nusab illis evangelicum vocatur institutum.» variis , magnisque criminibus maximum fe-
{7) Idem fert de Evangelicis testimonium cit : ipsa Herculem facibus libidinum turpi-
Erasmus « Circumspice populum istum ter vicit quem terribilis lurba monsfrorum
:
,

Evangelicum , et observa num minus illic superare non potuit. (8) Impudica numina
indulgeatur luxui , libidini et pecuniae, quam sibi finxerunt luxuriosi , ut libidini (exem-
faciant ii quosdetestamini. Profer milii quem plo deorum) consecratae liberius vacarent.
istud Evangelium , ex comessatore sobrium, Nam, ut subjungit Veronensis Antistes , ad
ex feroci mansuetum , ex rapaci liberalem , exprimendam vim impudicitia?, visasunt ne-
ex maledico benedicum , ex impudico red- cessaria,ut sciat unusquisqucadidololatriam
diderit verecundum multos osten- pertinere luxuriam. (9) Quibus subseribit
: ego tibi
dam qui facti sunt seipsis deteriores. » (8) Alexandrinus Clemens Nempe voluplatis li- :

Tum quia castitas a castigando juxta D. bido , nec aliud quicquam idololatrice mor-
Thomam nuncupata servari nequit nisi lu- burn cffecit , a qua sumpsit originem et
,
:

Tert. L. do Prasc. HaT.40.

(1) —
(2) D. Athan. Orat. (1) 22.q. i5i. a. 1. — (2) D. Hier. Ep. ad Furiam. —
Cont. Idol. —
(3) Tert. L. 5. adv. Marc. i7>. (4) Tert.
— Tert. L. de Jejnn. 1. — (4) Cap. 3.
—
(5) D. Aujf.
L. 1. ad. Nat. i5. —
(5) Tert. L. de Jcjun. 17. (<i) —
(7,)

L. Civ. 8.—
/,. (6) D. Pa.ilin. Epist. 11. — (7) OraL
Tert. L. deJej.in. i.— (7) Conc. 4. in c. 21. Luc. (S) - Cont. Idola. — (S) L. .. Serm. 7. — fo)
Hom. y. de
Ep. ad Vult.iiiuii). An. Dom. i52g. Fest. Pasch.
i
76
LUXURIA. — CONCIO I.

2. Insuper habet praesidium et conservalio- latriam , hoc dedit illi praeceptum Destrues :

nem nam , ut fatur helle ad propositum S.

: orcam Baal; et nemus quod circa aram est, ,

Zeno , de impudicitia loquens : In idolis succende (i) quia homines idololatriae de-
:

dea est ; in cultoribus eorum minislra : diti densissimas arbores circa altaria et tem-
virgiues namque Babylonicae, Syroe Medae, , pla deorum plantare consueverant , ut ex-
Persic3e, Lydiae , Graecae , ut Veneri suos pletis sacri/iciis, vacarent libidini inter ipsas
deferrent cultus, meretricatum agebant, se- arbores hoc maxirne in sacrijicio Priapi.
, et
seque cunctis indiscriminatim prostituebant. (2) Et ob eamdem rationem Deus iti Deute-
De Chaldaeis puellis prope Veneris oedem ron. prohibuerat ne quis juxta altaria in
prostitutis sic scribit BaruchPropheta : «Mu- ejus honorem erecta plantare arbores pra?-
lieres autem circumdatae funibus in viis se- sumeret scilicet, ad tollendam omnem las- ,

dent cum autem aliqua ex ipsis attracta ab civiendi occasionem, quoe persaepe sub specie
:

aliquo transeunte , dormierit cum eo , pro- pielotis et divini cultus captatur. Tandem,4-
ximae suae exprobrat, quod ea non sit dig- Luxuria ad idololatriam ducit ideoque ab ,

na habita sicut ipsa, neque funis ejus disrup- Apostolo, ut animadvertit D. Anselmus ,
tus sit.» (1) Herodotus (2) tradit Babylonias « idolorum quoque servitus inter opera car-
et Cyprias virgines ante matrimonium sic nis numeratur, quia nonnunquam ob amo-
coluisse Venerem , ut ad templum ejus rem mulierum committitur ; sicut in Salo-
sederent, suamque pudicitiam exponerent , mone propter alienigenas mulieres ; et a fi-
ut qui primo obvius vellet , eis abuteretur. liis Israel, in Sethim per filias Moab. » (3)
Strabo agens de sacris Persarum, Medorum Dupiex prodit exemplum primum qui- :

et Armenorum loquitur de Anatride

, sic : dem Salomonis, quem ab idololatria vindi-
« Haec est Venus in oriente culta , Armeno- care nititur D. Augustinus Salomon vir : «

rum idolum ; illustrissimi ejusnationis , filias tantoe sapientiae , nunquid nam credendum
suas virgines ei dedicant , ac lex est ut lon- est quod in simulacrorum cultu credidit
,

go tempore apud deam constupratae, dein- aliquid utilitatis? Sed mulierum amori ad
de nuptui dentur, nemineearum conjugium hoc malum trahenti resistere non valuit, fa-
dedignante. » (3) De Corinthiis virginibus ciens quod sciebat non esse faciendum ne ,

idipsum refert Strabo: « Fanum VenerisCo- suas quibus deperibat atque diffluebat mor- ,

rinthiae ita locuples, ut plures quam

fuit tiferas delicias contristaret. Sicut enim Aa-
mille habuerit sacrorum famulas meretrices, ron erranti populo ad idolum fabricandum ,

quas deae , viri mulieresque dedicarunt.» (4) non consensit inductus , sed cessit obstric-
Idem de Phoenissis refert D. Athanasius tus nec Salomonem credibile est errore :
, ,

« Olim certe Phcenissae mulieres ante idola putasse idoiis esse serviendum, sed blandi-
prostituebantur, dedicantes numinibus suum tiis femineis ad illa sacrilegia fuisse compul-
quaestum , persuasoe meretricatu ea propi- sum. »
(4) Verum sive errore deceptus, sive
tiari , ac prosperiiatem rerum inde nasci. » femineis deliciis allectus, templum idolis
(5) Viri quoque mulierum aemulantes tur- erexit, et qui prius ternplum Deo construxe-
pitudinem omnimoda se foeditate turpabant. rat assiduilate libidinis , etiam per/idia'
Nam ut subjungit D. Alhanasius, « viri substratus idolis construere templa non ti-
,

quoque abdicato sexu nec se amplius mares muit (5) ; et de faclo in idololatriam lapsus
esse ferentes , mulierum naturam affectave- est: nam, ut asseverat Tertullianus , Salo-
runt , tanquam ita honorifica grataque matri moni etiam ira Dei accessit , post luxuriam
deorum facturiessent omnes autem in tur- et idololattiam : suscitavit enim
: illi Satan
pissimis vivunt, et certamen inler se pra- hostem Idumceum. (6)
vitatis suscipere videntur. Tantoe ac tali Secundum Israelitarum adducit exem-
»

impudicitiae , 3. Occasionem subministrat plum In Arithmis cum divertisset Isracl :

idoloiatria; quam sic loquentem inducitTer- apud Selhim , abeunt libidinatum ad filias
tullianus : Ego quidem idololatria sa>pissi- flloab , irwitantur ad idola, ut et spiritu
me mcechia? occasionem subministro. Sciunt fornicarentur. (7) Celebris est illa historia
luci rnei , et mei montes , et vivce aquay, ip- quoe Numerorum recensetur libro. (8) Israc-
saque in urbibus templa , quantum everten- litre namque saepe soepius de Moabitis et
da; pudicitice procuremus. (6) Quapropter Madianitis victores , a suis hostibus tandem
Deus eligens Gedeonem ad tollendam de superati sunt. Quos cum Balaam consilio,
medio populi quae multum incaluerat idolo-
(1) Jud. 6. — (i) Abul. qu. 34. —(5) In c. 5. adGa-
(1) Cap. 6. — (2) Lib. 11. — (5) Lib. n._ (4) lat. — (4) Lib. n. d<- On. ad Lilt. 4a. —
(5) D. Greg.
Lib. 8. — (5) Orat. Cont. Idola. — (6) Tert. L. de L. i3. Mor. i3. — (6) Tert. L. 3. adv. Marc. ao. —(7)
Fud. 5. Tert. Scorp. 3. — (8)Cap. a3.
 LUXURIA. — CONGIO I. ,
7/
M<>abitae et Madiauitce mulieres ad libidinem hcec perditorum est qui tauqunm bruta ani- ,

provocassent , ad idololatriam quoque in- malia qua? prasentia sunt amant et futurn ,

duxerunt , et, utfatur Basilius Seleucus, cum despiciunt ; nec post hanc vitam requiem ,

Madianilas acies devicissent,capti suntamo- aiternam sperant : unde non secus ac ipsi
re mu/iebri , et in pretium intemperantia? athei subdunt : Venite ergo , et fruamur
idolorum veneratio ab iis reposcebatur. (i) bonis. Luxuriosus longe a Domino mcri-
Hanc Israelitarum praevaricationem eloquen- bus , inter errores et illecebras, et libidincs
ter exaggerat S. Ephrem Nosse cupis quam : seculi (i), a virtute in vitium labitur , a
gravis et periculosa sit fornicatio ? quos oc- veritate in errorem , a religione in impieta-
cidere neqniverunt in eremo morsus serpen- tem et alheismum : unde vera impietatis et
tum,hosMadianitarumfornicatioprostravit, atheismi nota est lascivia. Quod prohesciens
et per fornicationem etiam idolorum iricti- Abraham Propheta commorans in aula Abi-
mam comedere non recusavit. (2) Balaam melech regisGerata cogitavilsecum, dicens
ariolus vocatus a Balac, rege Moab ut ma- , Forsitan non est timor Dei in loco isto (2) :

lediceret Hebraeis , ex iEgypto in terram Septuaginta legunt Forsitan non est cultus :

Chanaam per fines Moab tendentibus cum , Dei. Abraham conspiciens regem ejusque
Deo prohibente non posset Hebraeis male- proceres luxuriae addictos, prudenter suspi-
dicere, quinpotius eis benedicere cogeretur, catur in illo palatio non esse Dei timorem.
suggessit Balac regi utad castra Hebraecrum neque ullum Dei cuhum , adeo religioni
mitleret puellas Moabitides speciosas qua? ,
conlraria est libido qui enim probroso iilo :

eos invitarent ad fornicandum, ea conditione conspurcatus est vitio Deum non credit , ,

et pretio ut prius carnes neque ejus justitiam pertimescit , neque fu-

idolothyta , id est ,

idolis immolatas comederent , earumque tura praemia sperat. Idcirco D. Hieronymus

idola venerarentur. Ulrumque pra?stiterunt istud Jeremiae elucidans « Non sedi cum :

Hebraei nam et idolothyta manducaverunt, concilio ludentium » , sic depreeatur :

;

et Moabitarum deos adoraverunt , et cum Deus prcestct nobis non cedeue concilio lu-
puellis Moabilis fornicati sunt. Manducavit dentium , et eorum quifutura non cogitant.
populus surrcxerunt ludere. In- (3) Neque Deum coluit neque futura cogi-
et bibit, et ,

tellige Sancta? Scriptura? verccundiam : lu- tavit Herodias, incestuose lasciviens , suum-
dum nisi impudicum non denotasset. (3) Ve- que incestum Joannis sanguine cruentans ,
rum tantorum criminum luerunt pcenasHe- quam ob furorem libidiuis alheam existimat
braei nam ob hanc quoque idololatriam Basilius Seleucus. Herodiadis tripudium no-
:
,

mccchice sororem, viginti tria millia , domes- bis hodie inculcat Evangeliorum vox , et
ticis obtruncata gladiis, divince ira? litave- athea? muUeris illius pandit insaniam. (4)
ru/tt. (4) Ad iilum Hebraeorum lapsum allu- Idem de suis discipulis fert Lutherus judi-
dens D. Antonius Paduanus Christianos cium,quos, ut refert Aurifaber, unus ex
,

ah impudicitia arcet, ne labantur in idolo- illis, Epicuroeos et atbeos proclamat « Scho- :

latriam. Debemus fugere fornicationem , lae suna discipulos magna ex parte Epicu-
qttia dicitDominus : Si audieris me nonerit roeos esse et hoc solum qnoerere ut bouos
, ,

in te Deus recens, ncque adorabis Deum alie- dies habeant in papatu talia nebulonum :

num ; Deus alicnus hominem a Deo alienans porlenta non inveniri vocari Evangelicos :

est Luxuria (5) , qu.x ducit ad hoeresim

1
ad reformatos cum reipsa potius incarnati dae-
, ,

idololatriam et ad atheismum. mones esse videantur, ut si cuilibet ecetum

3. Plerique etenim luxuriosi Deum/;/<7c«- aliquem nebulonum , dissolutorum rebel- ,

lariter negavcrunt (6) qui enim nefando illi lium et fraudulentorum hominum intueri ,
:

sunt dediti vitio ut plurimum sunt athei , civitatem aliquam evangelicam ingredi de-
licet exterius sehabere religionem simulent, beat vix inter Paganos Judaeos Turcas , ; , ,

in corde suo Dcum non credunt neque reperiri adeo cpntumaces,

,
apud quos omnis
metuunt neque aliud quid suis cogitationi- honestas et quidquid est virtutum penitus
, , ,

bus volvunt quam venereas carnis volup- interierit neque ullius peccati ratio habea-
,
,

lates. Unde apud Sapientem sic fantur tur. » (5) Heu quo producit impudicitia? : !

« Coronemus nos rosis antequam marces- ad haeresim et ad atheismum. Quanta cura

cant, nullum pratum sit quod non pertrans- fugiendum est tale monstrum , quod in pro-
eat luxuria nostra. » (7) Uhi Glossa Vox fundura impietatis barathrum praecipitat
:
!

Chrisliane, siqua te carnis vacillatio ani- ,

(1) Orat. 5. —
(2) Paren. 3 7 cap. 9. —
(7,) Tcrt. L.
de Jcjuu. 6. —
(4) Tt-rt. Scorp. 7>.
.

(5] Dom.— post. (1) Tcrt. L. de Pud. 9. (2) Ocn. 20. —

(3) Cap. —
1'asch. P»al. 80. —
(6) Tuit. L. de Pud. 22. (7)
— i5. — (4) Orat. 18. (5) In —
Convival. Luth. Serm.
Sap. 2. pag. 244-
IV. 12
r; 3 LUXUIUA. — CONCIO I.

mi avocalio, ornli evagatio, de tenore decns- purosillos etimpudentes Christianos , Chris-

> cogita Dei proesentiam , cogita coe-
serit /l) ,
ti,ejusque crucis, et martyrum inimicos
li gloriam cogita intolerabilem gehennae contemptoies , irrisores et
, persecutores ,
pccnam hac cogitatione tentationi resistes, multis insequitur D. Augustinus
, Martyres :

carne/n spiritu librans animam Jide rnode- jam coronati surit , nos adhuc periclitamur ,
,

:ans, ocu/iun tnetu temperans (2), omne- nori quia tales nos persecutiones urgeut ,

que illud caute vitans quod potest induce- quales illos urgebant
,
sed fortasse pejores ,

le in lasciviam quae est mysterium impu- in omnibus generibus tantorum scandalorum.

,

dentia? et inhonestatis. Nostra enitn tempora magis abundant illo

vce quod clamavit Dominus : Fce mundo a
III. PARS. Belle Terlullianus asseverat
scandalis ! (1) Nunc ergo jam Christo in cce~
mentis statum infronte consistere priorem- ,

que esse pudoris quatn corporis plagatn. (3) lo sedente jam glorificato jam subjectis , ,

Impudentia est l.bidinis insigne , sicut pu- cervicibus regum jugo ejus et supposUs ,

dor est custitatis nota Verecundia quce fa- eorum

:
jrontibus signo cjus jam nulloremc- ,

cit ingeriuain /rontem (4) dcnotat tum ani- nente qui palarn Christianis audeat insutta-
,

mi, tumcorporispurilatem; at inverecun- re ; adhuc tamen inter organa et symphonia-

dia quce apparet in fronte designat utrius-
cos gemimus adhuc illi inimici m,r1yrum , ,
,

que immunditiam. Etenim ejusmodi impu- auia vocibus et ferro non possunt eos sua ,

dentes resignarunt pudorem spirilus (5) ^uria persequutitur. (2) Belle quamvis
,
,

corpusqueinobscceno voluptatis volutarunt longiuscule D. Augustinus persecutionem

cceno; ex gustata autem et assueta libidine Chnsto , suisque marlynbus a hbichnoHs

f.onsad impudentiam duratur Delicti du- Chnstiams factam declarat. Attendenda sunt
:

rior frons est , ab ipso im- ea <1 U{E suhjungit Atque ulinatn Paganos
et in ipso delicto :

pudentiam docta. (6) Quod Gentiles , qui tantum toferaremus , esset qualecunque so-
fcedam proRtentur religionem , et impudica Intium exspectare eos qui nondum cruce
colunt numina , luxuriaj vacent , suamque C"'isti signati sunt , quando signcntur ,
libidinem in fronte impudenter deferant f/uando ejus auctoritate alligati dcsinant
non est adeo mirum at nonneest lugendum f«W*.i videmus etiam in jronte portantes
:

quod Christiani, qui puritatis doctorem el signum ejus , simul in ipsa frontc portare
exemplar venerantur Christum, quibus ma- impudicitiarn luxuriarum : et hcec est pcr-
gis disciplina verecundice et modestice in- secutio nostra, et inter hcec gemimus Si un- .

cumbit (y)sint luxuriae dediti

, suamque l uaK1 P ,om Chnstiani habuerunt gemendi
,
{

impudicitiam in fionte venerando crucis «"t flentli occasionem ; si unquam impudici

signohonorata, impudenter demonstrent ? christianam chsciphnam
persecuti sunt ,

Vexillum crucis idolorum templa destruxe- maxime hac felate in qua supra frontem ,

rat , e regione luxnria subvertere nititurfor- cruce siguatam deferunt mysterium impu-
tiludinem crucis (8) , et libidinosi imperato- demiae et inhonestalis, praesertim, 1. Leno-
ris illius cemulantur impietatem qui supra
cmia nundinantes 2. Meretricatum nego- ;

Calvarium , in quo crucifixus fuerat Chris- l antes

' Scandalose moechantes.
'1

f>-
tus et uhi crux delitescebat erexit Vene- 1 Primipilos Christianos de castitate com-
.

ris statuam. Impudicos illos 'crucis Christi mendans Tertullianus ,

illos a Gentilibus
inimicos proclamalcumlacrymisPaulusfo); chscrimmat , qui amicis suas prostituebant
et merito « Qui
: rei mortis Christi sunt ,
"^ores Omnia indiscretasunt apud iws prce-
:

non sicut auctores vel factores , vel ministri ter uxores in islo solo consortium soivimus,
,

mortisChristi, sed sicut mortis contempto- in quo solo cateri homines consortium excr-

res; qui sacramentum dispensationis in se cent 1 fjui non amicorum solummodo malri-
evacuant, consilium Altissimi irritantes qui monia "surpant sed et sua amicis patientis- ,
;

coelesli benedictione et ineffahili gloria in-

sitne subministrant. Ex illa creclo et majornm
dignos se faciunt; qui in deliciis agentes et sapientissimorum disciplina , Grcvci So-
mysterium crucis irrident; qui Filium Dei cratis » et 1*°'»™' Catonis , qui uxores suas

conculcant, et sanguinem Testamenti polhi- amicis communicdverunt , quas in matrimo-

tum ducunt, in quo sanctificati sunt , etSpi- nio duxerant liberorum causa et alibi crean-
ritui gratise contumeliam faciunt. Im- dorum nescio quidem an invitas. Quidrnim
.
(10) .

de casti/ate curarent , quas mariti tam facile

Tert. L. de Pud. 10.— (2) Teit. ibid. - (3) Tert.
(1) donaverant P O sapienticv attica' ! o roma-
Scorp. 9. - (/,) D. Aog. in Psal. 68. (5) Tcrt. L. de - nce exetupium leiwnes philoso-
— ° rai,itatis
,,
VeL Vng. 11. (G) Tert. L. de Vel. \ irg. 2.
(7)
— '
! ,
' '

Tert. L. dc Bapt. 17. (8) D. —

Hirr. L. 2. Cont. Jov.
-- 9) Pliilip. 2.— (10) Balduin. apnd Tilman. (1) Mntth. 18. — (2) In pr«o?mi Psal 69.
 LUXURIA. — CONCIO I. 1-9
pJius ct censor! (1) De lenocinio arguit Ca- suas erogabant facultates : Plane confitebor,
tonem ,
qui Martiam uxorem suam Horten- quinam, siforte, vere de steriiitate Christia-
sio tradiderat , ut ex illa generaret filios , norum conqueripossunt: priini erunt lenones,
quam postea reassumpsit. De eodem nego- perductores , aquarioli. (1) Lenones quoes-
tio Socratem culpat : neque duntaxat Grse- tuaria mancipia habentes, vel ex filiabus et
cus Philosophus , et Piomanus Censor, ex nxoribus hune quaestum exercentes ; perduc-
sed quampluresalii
ainicitia leuocinati sunt, tores, feminas ad lupanar ducentes ; aqua-
uxorum lenocinia tractabant ,
quas divitibus rioli , leonum famuli , aquam necessariam
potestatibus subjiciebant, vel utgulae iudul- ferentes ad balneum, in quo scortantes post
gerent, vel ut lucrum captarent , vel ut eo- mcechiam lavabantur: His infructuosos esse
rum haeredes fierent. Docuit et suos diaboius magnus fructus est (2); nunc aulem lenoni-
paticntiam propriam. I/iam dico, qua? mari- bus fructuosi sunt plures Christiani , praeser-
tos dote venaies aut ienociniis negotiantes
, tiin pellices impudenter meretricatum nego-

uxorum potestalibus subjicit ; patientes riva- tiantes.

iium et dh itum , et invitatorum. (2) Pa-
, 2.Merelr\xsexumpudorisexterminans(3),
tientes rivalium maritos , dote venales qui ,
habet scriptum in fronte impudentioe et in-
quaestum vel pensionem , etreditum annuuin honestatis mysterium Frons merctricis :

accipiebant a rivalibus ; patientes divitum , facta est tibi noiuisti erubescere. (4) Beue
,

heeredipelas, divitum orbitatibus insidiantes; ponitur frons meretricis in impudentiae ar-

patientes invitatorum , parasitos qui apud ,
gumentum; nam pellicatumagentes, verecun-
invitalores laute epulabanl. De quibus Plu- diam dcponunt Sic fruns duratur sic pu-
: ,

tarchus : « Multi concubilus socios passi dor teritur sic sohntur. (5) Deposito autem
,

sunt alios, nou cumscoi tismodo, sed. etiam pudore, prorumpunt in eruptiones lascivia-
uxores his suas prostituentes » quas Cy- : rum (6), non secus ac torrens , fracto muro
rillus Alexandrinus qua?stuarias uxores (3) qui ejus aquas detinebat. Mulieres pudicae
nuncupat. Utinam non reperiantur hoc tem- turpia pudori liabent (7), nimirum venereas
pore cbristiani parentes, qui filiarum , vel voluptates; quid enim turpius impudicitiis ?
mariti , qui uxorum tractent lenocinia , qui (8) pellices vero amputantes , non summam
eas rivalibus divilibus et invitatoribus sub-
, superficiem , sed intimam effigiem pudoris
jicianl , ut eorum vel mensoe assideant , vel ipsius^g) , impudenter lasciviam negotiantur:
facultates accipiant , vel favores muluentur. mulieres, eastae lum patentem, tuni occultam
Nec femince sexu mitigantur secundum pu- horrent infamiam ; unde sicfantur Abdica- :

dorem. (4) Feminae, quibus magis quam ho- mus occulta dedecoris, nondedecoris tantum,
minibus naluralis videtur pudor, itnpuden- sed et sceleris manifestum (10); abdicare est
ter adhuc lenocinia negotiantur , tanto cri- respuere , procul, longe projicere meretri- :

minosiores, quanto innocuas puellas diabo- ces vero neque occultam horrent turpitudi-
lica calliditate prostituunt Aspice lupas : nem neque manifestam pertimescunt infa-
,

popularium libidinum nundinas ipsas quo- , miam unde de Chiistianis caste viveniibus
;

que fictrices , et si praistat ocuios abducere ab Puritatem nos fugirnus illi

sic fantur : ,

ejusmodi propudiis occisa? inpublico castita- amant ; fornicatio apud illos crimen atque
tis; aspice tamen vel sublimis , jam matro- discrimen est apud nos decus. (ii) Nec mi- ,

nas vidcbis. (5) Lenas vocat lupas , quia
lersoepe insontes filias devorant, et efficiunt
criminosas , earumque occidunt et clevorant
castitatem ; fictrices quia fingunt se earuni
,
ainicas ut facilius eas fallant
, matronas
rum si scorta non horrenl occuitorum facino-
rum infamiam (12), nec publicum fugiunt
dedecus, cum iibidinum impiarum iiwerecun-
diam procurent. (1 3) Mulieres castae tanquam
sacerdotcs pudicitia? (i4) non vagantur ,sed
; , ,

cpiia matronarum simulant gravitatem

,
qua domi figuntpedes meretrices vero in publi- ;

cis sit liberior ad puellas et feminas,quas cum prodeunt ut publicce voluptatis hostirr , '.

coirumpere volunt, accessus. Etquamvis im- /?««/(i5);et quod estdeflendum magis ipsa. ,

pudicitia sit detestanda, obsccenum ludibtium etiam prostibuia pubiicce libidinis Iiostitv
reddens ministris suis (6); allamen lenocinia proferunlur (16) in publicum, simul cum
nuudinanies a magnatibus benigne excipiun-
tur et 0[nilenter ditantur. Quantuin Chris-
(,) Ten. Apol. 43.
— (2) Tcrt. ibid. —(3) Tert. L.
tiani hujusce temporis a piimipilis distaut de Spectae. 17. -=- (4) Esa. 3. — (5) Tert. L. d« V.!.
pu,- .-,„•
Uuisuams,
l l
1 • Virg. — Tert. Apol. 3 9 — 7 Tert. L. i.ad
14. (>,)

- Te.t. L. de
• 1 .

_
•
i-
qui non chvitibus, sed egems Kat° ,. Tert. L. de [>,.d. .8. (9)
Pud. — (8(10) Tert. L. de Pud. i5. — (n)Salv. L.
1.
}
<le

(1)Apocal. 3r,.~ (9.) Tert. L. de Pat. 16.— (") In rap. Cubern. Dei. — (ia)Tert. Apol — Teit. ibid. 6. (10.)
". Amos. —
(^) Tert. L. 1. adv. Matc. 1. (5) Tert. L. — 7. — (t4) Tert. L. 2 de Cuit. Fem. 12. —
(i5) Tert, L. do-
<ie Pall. 4. —
(G) D. Cypr. L. de Bon. Pudic. Spert. 19. — (iG) Tert. L. de Spect. 17.
1 2.
i8o LUXURIA. — CONCIO I.

castis mulieribus conversantr.r, eodem modo desiderat, sed arrais pudoris clypeatam et
vestiuntur, neque ab illis alio signo quam loricatam Indue armaturam pudcris. Ve- :

impudicitia etimpudentiadiscernuntur. Proe- rura uti pudore armatur, pugnat et vincit

ceperat olira Deus Non erit meretrix de fi- castitas
: ita libido irapudentia armatur et ,

liabus lsrael, nec scortator (i) monet lex, i. decertat Sicutenim sunt quadarn arma Dei
: :

Filios et filias caveant a scortatioue. 2. Ne in quibus esse dicitur lorica justitice, et gla-
parentes filiassuas scortari et prostitui per- dius spiritus et scutum ftdei , ita etiam sunt ,

mitlant. 3. Ut magistratus lupanaria et pu- arma diaboli quibus indutis homo peccalor ,

blicara scortationem non patiantur. Subjun- sine fronte , in caput suumrebellare non eru-
git :Non ojjeres mercedem prostibuli , nec bescit (i) , scilicet in Deum, cujus leges trans-
pretium canis in domo Domini : ubi D. Hie- greditur , majestatemque contemnit. Unde
ronymus, pulchre caniset meretrix copulan- tanta delinquendi impudicitia , nisi jortasse
tttr t quia utrumque animal pronurn est ad credimus sapienter nos Deum spernere et , ,

libidines ob turpitudinem et hoc ipsum quod Christi mandata contemni-

, utruraque
impudentiam abominantur bomines. Faxit mus, summam prudentiam judicamus ? (2)
Deusut ?/?,?«? illce pudoris sui interemptrices , Itnpudentem peccatorera quem non pu- ,

de gestibus suis ad lucem et populum expa- det , quia pudendum est (3) , ipso daemone
vescentes , semel anno erubescant (2) pu- pejorem existimat D. Bern. Utinam soli im-
,

doreque adbuc afficianlur scandalose scor- pugnarent nos maligni spiritus cum sttgges-
tantes ! tionibus suis et nihil nocerent homines per- ,

3. Merito Tertullianus redarguit Hermo- niciosis exemplis , persuasionibus importu-

genem qui impudenliam constantiam depu- nis, atque aliis modis ! (4) Quia efficacius ac
,

tat. (3) Hermogenes aemulatur inverecun- saepius ad peccandura prava bominum exem-
diam crirainosus Cbristianus qui scandalose pla, quain daemonum incitamenta perducunt,
;

peccat , est pudenter impudens (4) ut belle eosque efficacius quo qui peccat, major ba-
,

ad propositum ait S. Paulinus. Qui sunt betur. Nara ut ait Doctor Angelicus, «pec- ,

bujusmodi , cudunt arma quibus adversus catum tanto in aliqua persona est gravius ,
Deum adversus seraetipsos et adversus quanto majorem obtinet locum. » (5) Hu-
,

proxiraum dimicent. Adversus Deum praelia jus pulcbram subministrat D. Chrysost. ra-
cogitant, qui cogilaverunt iniquitates in tionem : Vulgarium hominum delicta ve- ,

corde tota die constituebant prcelia. (0) Ad- htti in lenebris commissasuos atictores solum
,

versus seraetipsos arma vertunt, et propriis perdttnt cceterum hominis illustris et vttlgo ,

sese confodientes sagittis inter corruentes ca- cogniti delictum commune ornnibus darnnum
dunt Confusi sunt quia abominationem fe- affert. (6; Delicti bujus enorraitas ex qua-
:

cerunt ; quin potius confusione non sunt druplici capite rautuatur Salvianus: 1. Quia
confusi et erubescere nescierunt : quam ob proebetboereticis et Gentilibus occasionem in«
,

causam cadent inter ruentes.{6) Neque dun- sultandi in auctores potissimum si sint Ec- ,

taxat adversus Deura cuderunt arma, autad- clesiastici. Ubi est catholica lex qttam cre-
versus semetipsos verterunt jacula sed adhuc dunt ? ubi sunt pietatis et castitatis prcecep-
,

adversus proximum gladium evaginaverunt ta quw discunt ? Evangclia legunt, et irn- ,

peccatores. (7) Modum autem, quo adversus pudici sunt ; vitarn improbam agunt , etpro-
proximum ensem evaginant peccatores, acu- barn legem habere se dicunt. (7) 2. Cbrislia-
te declarat Origenes Quomodo atttem pu- nam disciplinam depreliant apud infideles
:

tandi sttnt peccatores evaginare gladium ? qui ex Christianorum pravitate religionem ,

dum jam impudenter, ct absque ullo vere- pravam existimant talis profecto sccta cst ,

cundice velamento i/iiqiiitatessuasperpetrant, qttales et sectatores. 3. Ipsuramet Christum

ne crubescuat,aut reverentur, nec tanquam Gentilium ludibrio exponunt, qui ex depra-
in vagina neqttitiam suam recondunt et con- vatis discipulorum moribus magistri infe- ,

tegitnt sed superbo et elato spiritu velutgla- runt nequitiam

, Quomodo enim bonus ma- :

diitm qtiemdam dcnudant. (8) Christianam gister esl cujus tarn malos videmus csse ,

virginem velut in arce collocat Tertullianus, discipulos ? Vide Christianos quid agant, et
ut valeat corporis et animi servnre purita- evidenter potes de Christo scire qttid cloceat.
lem Circumduc vallurn verecundice, tnuritm 4. Ex damno quod pravura affert exemplum,
:

sexui tuo strue. (9) Illam adhuc armatam quia scandalose peccans rnultos secum prceci-

(\) Deuter. a3. 17. — Tert.

(2) L. de Spoct. 17. - (3) Orig. ibid.
(1) —
(2) Salv. L. 4. dc Guber\i. Dci.
—
TYrt. L. odv. Ilermog. — 1. Epist. 5. —
(5) Psal. (3)Tert. L. de Carn. Chriat. 5. —
(4) Serm. I. in Sept.
'3rj. — C6) Jerem. 6. — (j)
(7) Psal. 36. —(8) Hom. 2. in — (5) 22. q. 100. a. 2. ad 7. —
ff>) L. (5. dc Sactrd. (7, —
Psal. 3rT. — (9) Tcrt. L. dc Vcl. \ irg. j6. L. /;. dc Prov.
 LUXURIA. — CONCIO I. 181
pitat in rnortem : et necesse erit ut sit pro patris semine ; non de sororis incesto nec ,

tantis reus,quantossecum traxerit inreatum. de sluprofilia? aut conjugis aliena? Deurn ,

Utinam qui in alios auctoritatem sive spiri- patrem passus est squamatum aut cornu- ,

tucilem sive temporalem exercent, ad mag- tum, aut plumatum amatorem

, aut in au- ,

num attenderent Gregorium. Scire clebent rutn conversum : Jovis enim ista sunt nurnina
qui prasunt quod tot mortibus digni sunt , vestri. (i) Verum omissis falsorum deorum
,

quot ad subditos perditionis exempla trans- fabulis, et Gentilium imperatorum lasciviis,

mittunt : quia pereuntium animarum sanguis lugendum est quod inter Christiauos repe-
requiretur de manibus eorurn. Quantum riantur etiam mognates impudenter lasci-
iniquorum principum exempla noceant, non vientes malumque exemplum pruabentes ,

ignoravit eloquentise romanae princeps hominibus bonis et publicis , qui merito

:

« Perniciose merentur de republica viiiosi queruntur scandalo sibi esse petulantiam et

principes qui, non solum vitia concipiunt ip- impudentiam (2) eorum.
si , sed et infundunt in civitatem neque Gentiles olim falso accusabant Christianos
;

solum obsunt quod ipsi corrumpuntur sed quod in suis coetibus antelucanis haberent
,

etiam quod corrumpunt plusque exemplo eversores luminum canes (3) promiscueque
, ,

quam peccato nocent. (1) Solon subditos fornicationes adulteria et incesta perpetra-
-»
,

principuni umbras vocitabat ; ut enim um- rent quapropter vocitabant lenones tene- :

brae figuras corporis, ila hi principum adum- bras , quia illis favebant in committendis
brant ; et uti speculum ridenti arridet, flet tot nefandis sceleribus eihnicis ironice res- :

cum flente , gestienlis repraesentat et refert pondent fideles : Verurn jarn laudate consi-
gestus , ita vulgusin se mores exprimit prin- lium incesti verecundi quod aditltsramnoc- ,

cipis : qualis rex talis populus ; ut Henrici tem commenti surnus ne aui lucem aut , ,

octavi,Anglorumregis,comprobaturexemplo, veram noctern contaminaremus. (4) Hanc

qui cum Anna Bolena adulterans, a fide et re- cautelam vos in vestris impudicitiis non ob-
ligione desciit ; et secum totum fere popu- servatis, quin immo neque nocti neque ,

lum , et majorem ecclesiasticorum partemin diei nequeluci uliam reverentiam piaestatis, ,

baeresim traxit. Profecto principis error , sed omnimodam committitis impuritatem ;

multos involvit et tantis obest
, quantis non de nocte, sed dedie; non in tenebris ,
,

prmest. (2) sed in luce; non in occulto, sed palam et toto

PliniusTrajanum de castitate commendat conscioccelo. Cafterum incesta vestra,pro sua
Quid enim pra?slabilius aut pulchrius Dei libertate et luceomni , el nocle omni,et tota ,

rnunus ,
quam castus et sanctus et Deo cceli conscientiafruuntur,totoqueconscio ccelo
, ,

similliinus princeps P Verum si Trajanus de operantur. (5) At , proh dolor multi sunt !

pudicitia ab ejus encomiaste laudatur plures scelerosi Chrisliani quibus competunt ea

,

fuere ethnici reges et imperatores romani, quoe falso Gentiles fidelibus imponunt etea ,

de impudenti lasciviadedecorati. Physconem quoe fideles ethnicis vere objiciunt, qui las-
et Sardanapalum tacendum est , qui nisi in- civiunt et in tenebris et in luce qua? enim :

signes libidinum , alias reges nemo nosset. in occullo fiunt turpe est edicere. (6) Fcediora
Tacendum ne quid et illi de C&sari-
autern , sunt adhuc quae palam impudenter operan-
bus quibusdam vestris obmussitcnt , pariter tur nunquam neque in occulto, neque ma- :

propudiosis ; ne canina? jortc, constantia? nifeste patranda sunt turpia. Verum si non
mandatum sit , impuriorem Physcone , et caste, tamen caute et, ut fatur D. Augusli-
:

molliorem Sardanapalo Caisarem designare, nus supposito quod mcechentur, faciant

,

et quidem Subneronem. (3) Loquitur de Do- rem tuipem, nonturpiter (7): impudentes au-
mitiano, Neronis inhumanitatem et lasciviam tem faciunt rem turpem turpiter, quia abs-
aemulante. Nec mirum si ethnici principes de que ulla verecundia , et quia de rebus lo-
libidine et impudentia commendantur , cum quiinur ntinc pudendis impcdit loquentcm ,

eorum etiam dii a poetis adulteri , incesti et pudor etsi non deftciat cogitalio. A qui-
,

virginum raptores decantentur ; ut ethnicis bus tunc cogitationem tunc sermonem avo-
exprobratTerlullianus, Christi nativitalem ab camus ut consideremus quid faciendum est ,

omni immunditia liberans. Httjtts igitur Christiano ethnicorum impudentiam super-

gratix, disciplina?que arbiter et magister gresso (8), ut a fcedis libidinibus abstineat.
,

illurninator atque deductor generis hurnani Certe nullum aptius illi possumus praebere
ftlius Dei annuntiabalur : non quidern ita ge-
uitus ut erubescat in yfdii nomine aut de (0 Tert. Apol. 21. - (a) Tert. L. de Vel. Virg. 3.
-
,
{:>) Tert. Apol. 7. (i) Tert. L. —
1. ad Nat. 16. (5) —
(i) L. 3. de Leg. — (2) D. Bern. Epist. 127. — (3) Tert. ibid. —
(6) Tnt. L. de Pud. 18. (7) D. Aug. L. —
Tcrt. L. de Pall. 4. i4< Civ. 26. —
(8) Tert. L. de Pud. i3.
 ,3a LUXURIA . — COftCIO II.

remeclium quam pcenitentiam dcploratio- pccuniam tollit (i)

,
domos evertit villas , ,

nem ,
pudorem ,
timorein. (i) De totnefaudis consumit et ut ait D. Bonaventura ho- ; , ,

eriminibus vere pcenileat ,

patrata facinora minem ad maximam paupertatem ducit.
lu^eat, impuclentem fuisse pudeat , Deijus- Teriullianus sic de universali mundi con-
tiliam tiineat , ad ejus misericordiam confu- Tanta seeuli velustas et sumptione fatur :
,

giat, Sanctorum incoelo regnantiumauxilium tot ejus nafivitates uno igne haurientur. (2) ,

imploret. Quot videmus quotidie donios vetustate no-

biles divitiis abundantes, quas devorat lu- ,

xuria qme ienis est usque ad perditionem ;

devorans et ontnia eradicans gen nt/iia r (o)

Parentes, avi, atavi proavi Iaboraverunt , ,

COjsCIO SECLJNDA. forsitan injusle, ut profunda familioe jace-

rent fundamenta , quae filius impudicus pe-
Ijtter. nequiiias nulla est tam exitiosa (2) nitus everlit: Qui congregat injuste , aliis
ac impudicitia. Quod innuere videtur Evan- congregat , et in bonis illius , alius lu.vuria-
gelium de Prodigo loquens , qui dissipavit bitur (4) , et luxuriando depauperabitur. Ja-
subslantiam suam vivendo luxuriose. (3) D. cob Rubeni filii sui lasciviam bac maledic-
etenim Bonaventura per subslantia? dissipa- tione mulclavit Effusus es sicut aqua, non :

tionem intelligit cunctorum consumplionem crescas quia asccndisli cubile palris tui.i^) ,

bonorum. liis enim peccatis non solum dis- ILee namque est proportio inter aquam et
sipantur anima? vires , sed etiam corporis lasciviam , quocl sicut aqua e vase vitreo ef-
menibra , et divitice temporales ac pcr hoc fusa nihil in eo relinquit odoris , saporis , ,

dissipatur tota hominis substantia scilicet aut substanlioe , sic venerea voluptas cunc- ,

rerum, membrorum et morum. (4) Tria sunt tas opes tollit a libidinoso , nibilque ei re-
bonorum genera quae in bac vita bomo po- linquit proeter egestatem. Ad talem pervenit
test consequi seilicet fortunae, naturoe et terminum fugiendoe vohtptatis effusio. (6)
:

gratioe ; at luxuria adeo est exitiosa ut dis- Unde caeterae tribus Israel opulenter ditatoe
sipet cuncla bona , 1. Fortunoe, 2. Naturae, sunt; Ruben sicut aqua effusus est et ob ,

3. Gratiae. incestum unius momenti , fuit pauperie

r ntnc t / 4 w~\ • mulctatus. Qitam v vili de causa homines ma- •

1. PARS. Luxuria devoratoria est j), quia _. „ .

i»v.«,
dissipat fortunoe bona. lna sunt potissnuum
, r .• xima r bona '
perdant !
,
l

ISonne liuben omnict, •

.

.
,

,
,

. . . .

c 1 i- •*• prtmosenitura? bona amisit brevisstmce vo-

fortunoe bona , nimirum divttiarum copia , ', » 7 , N TT .,

j luptatis turpissuna merccde r (7) Lt quis

honor seu ctama
,
bona corpons valetudo. ,
\.
1 '
1
. . 1 • 1

T , rv ••• T? amasioe captet benevolenliam, largienda

b
sunt
Luxuria autem 1. Divitias devorat ; 2. ra-
,
«•
. ' . .

munera > paranda lauta convivia ,

rnatn denigrat ; 5. n
, o
uonam corpons valetu- ampla
, •
, . ,
i\ 1

i- c •
. pretiosa lndumenta ct supelleclilia olleren-
dinem lnhnnat. *, ... .
l
.

da lmpudicu amores ut plurimum comilali

,

a .
r 1. 1 .• . . i :
I. lerrenas lacultates per substantiam cle- ,. .. ' . ,
l

, r r ... ,, 1 r i- sunt dissidus uunucitiis, ex quibus

! sequun-
n ,
notat lerlulhanus
,
, ethuieos cle detectu cli- .. ?.
1
... l
,.
.
, , .

r ... tur btes, due a bomicidia aliaque epis-

,•
lectioms redarguens.
,
Lx substantia familiari
/7
, / ,. ,
, ,
^ y.
.

s ,
tratres
D
suinus ciua? penes vos dirunit frater-
,
,. ' ,.
inodi, quoe chtissimos elnciunt inopes.
' 1
?,/•* rr
..
r /o\ t
Uui
.
'.

,
. . .

., , r,> 1, (••!•• . .• nutrit scortum perdet

1 substanliam. (o Ideo ,
, 1

nttatem. (01 Ha'C lannliaris substantia , ve- „ '

r ,, r , . .
^ ' - • ]• ierentius lascivam tennnam belle nuncupat •

nerca cousumitur volutitate r

ut prodijji
,

, .,, \ ,. , , ,

,
r Jfttudi calumitatem ; ciuia ob dlam amasius
• 1 • •
comprobatur exemplo , ,
qui post lasciviam r r
' ,' c . .

fundum venclit , facullates consunut, tamam

, ,

egestate ,
oppressus clamat. rame
r-
pereo. 1
:

Luxurice ventris famcs apponitur ut ibi » T

"
- , , .. • •

2. luter fortuna? bona bonor primum sibr

,

». ,'.' :
,,_
ultrix pccna sccviat , ubi pwna is reatus
, .

X
.

...
exarserat. 17;\ i\
digosnudes,
i-
5
,

c
t

,i,
•11
Quam tnulti
quiljus parentes
\
querant lacullates , qui lamen ad extremam
r
u-
sunt iirvenes pro-
amplas reh-
num
tum,
,.
vindicat gradum
c
,. .°..
iviclit .ir
m utile
.,

...'
,

bonestum utili et delectabih praeferf,

,
1
delectabile
'
,
ucirco etbnica qua?
.,
et
...
J
bo-
liones-
.

'
,

, ,
,

.
:

, ,

, .
,

. .
[
,
,

non ob xenocloclna eo cpi(j( bomo J

,

,• ,
\ luxta valorem existimans in •

rediguntur egestatem ,
, , 1
, / .
, ,
, »
,

(q) , neque
,

r. solo honoiis • nomtne ineedul vy n ul- '

,
exstructa; non ob ecclesias opulenter clita- 1 1 1
, . , . 1
lutn cniavis
1 1 c e causa deponat
l
ad quod ab :
1

tas et ornatas: non ob eleemosynas paupe- » „ .

,
' , . '
, .

•
u ti- "L- J v ipsomet stnuu atur Deo. Luram habc de bo-
nbus erogatas ; non ob .
auuua nusencordias
.
••

et charitalis opera sed ob luxuriain cpias :

(1) Hug. a S. Virt. L. 4- Inst. Monacli. 10.

ile
— (2) Tert. L. de Spect. 5o. — Job. 5i.
(S) (i) Ec- —
(i)Tert. &pol. — Tert. L. de 1. (2) Irlol. 1. — clcs. >4- — Gen. 4g. —(6) Ghryaol. ^cm. 1. —(7)
Luc. —j
iTj. Sal. —DijL-t. lit. 1. c. 9. (5) Tert. ibid.
(3)
I). /tug, L. di' Ilonest. Hulier. c. 5.
(5)
— (8) P* r. 29. —
— (6) Tert. Apol. 3o. — (j^CbjysoL Serm. 1. (gJTert. L. de Idul. 17.
 LUXURIA. — CONCIO II. i83
rto nomine, hoc enirn magis permanebit tibi brosam illam mulierem increpat Chrysolo-
quam mille thesauri pretiosi et magni. (i) gus : Tantam gloriam tanta turpitudine
Tanti faciendus est honor, ut licet regula- commutasti.(i) Tandem, 4- Crescit infamia :
res qui ad metam aspirant perfectionis evan- Turpitudinem et ignominiam congregat sibi,
gelica sequendo cousilia, propriam abdica- et opprobrium ejus non delebitur\-i),v\ot\ so-
rint volunlatem terrenas abjecerint facul-
, lum dum ,
quia
vivit
in existitnatione homi-
tates, carnis respueriut voluptates, non ta- num habebitur infamis ; non solum in sua
men renuntiarunt honori, quem toto conatu successione et generatione, suam infamans
conservare satagunt Tunc jeilcem te esse
: prosapiam, sed etiam in inferno , ubi per-
Judica, cum poteris in publicovivere (2), et petua ignominia punietur. Quomodo intelli-
cum honore conversari inter mortales. At git istud Jeremiae Hugo Card. « In tempore
homo lasciviens honorem nihili pendens ,
furoris tui abutere eis. » (3) Popu/oenimsuo,
sepelitur famce ,
qui manet tur-
perit gloria?
,
qui natus erat ad gloriam , abulitur Domi-
pitudini , crescit infamice. (3)Sepelitur famae. nus illum captivando , quia illo utitur ad
Omnibus fere ingenita est fama? cupido. (4) aliud quam ad quod natus est. Sic erit de
Inuatam hanc famae cupidinem Veneris cupi- iufernalibus : quia enim abusi sunt rebus Do-
doavellit, et vir, polissimum mulier luxu- mini , id est , corpore suo et anima , ideo
1 iae dedita
, famai
suce ornamenta (5) depo- et Dominus eis abutetur in pcena , et quos
nit, 2. Perit gloriae, quam ei pareutes el ge- creavit ad gloriam , consumet ignominia.
neris nobilitate , et virtutum splendore velut Neque solum ignominia plectuntur lascivien-
baereditario jure reliquerant cui probe cotn- : tes , sed eliam bonam amitlunt corporis va-
petunt verba quibus Salomouem alloquitur letudinem, et probrosis lahorant infirmiia-
Ecclesiaslicus Inclinastifemora tua mulie-
: tibus.
ribus : potestatem habuisli in corpore tuo ; 3. Viderit adhuc impudens infirmitas car-
dedisti maculaiu in gloria tua (6) multi : nis. (4)Homo lascivias suas trina potissimum
etiam nobiles a sua degenerantes nobilitate, ratione tueii praesumit nimirum carnis in- :

cum pulehris feminis ignobilibusineunt ma- firmitate , corp^ris venustate, et juvenili

trimonia. Mulieres quoque et genere nobi/es, aetate. Carnis infirmitate
1. Dum qucesunt :

et re beata? , passim ignobilibus et mediocri- spiritus non placent , ea quce sunt carnis
bus conjunguntur ad luxuriam et liceutiam placebunt , ut contraria spiritui. (5) 2. Cor-
inventis. (7) Plures adhuc avitum dedeco- poris venustate qua? decoris mcssem requi-
:

rantes sanguinem, inde lasciviendi captant rit. (6) Estaulem, ut animadvertit Tertul-
licentiam , unde servandae castitatis sumere lianus , saepe numero usus et fructus pulchri-
debebant incitamentum , quod obplorat D. tudinis, luxuria. (7) 3. Juvenili aetate, quce
Cyprianus Avita generosi sanguinis memo'
: a^tatis officia defendil. (8) Verum multoties
ria ,in quosdam licentia lasciviai est minis- Deus praetextatam carnis infirmitatem vera
tra. (8) 3. Manet turpiiudini , etenim inter corporis infirmitatecastigat, pulchritudinem
peccata nulluni tantam habet turpituilinem, in deformitatem commutat , et luxuriososin
nec majorem incutere debet verecundiam juventute vita privat. 1. Corporis infirmitates
quam impudicitia quapropter Susannae pa-
: sunt appendices impudicitiae Quid de cor- :

rentes filiam ab impudieitiae calumniis vin- poris voluptatibus loquar P quantos il/ce mor-
d catam conspicientes laudaverunt Deum
, bos, quasiquemdam jruclum tieqttitia?,fruen-
pro ftlia sua Susanna (9) , non quia liberata ?(c))Quod ipse-
tiurn solentreferre corporibus
est de manu presbyterorum et de nece quam metdenotatSalvator,voluptatesperspinas(io)
ei inferre satagebant senes impudici , sed significans : « Ne mireris si nomine spinarum
qttia non est inventa in ea res turpis. Sic delicias appellavit
, acerbissimosdolores cor-
cognatarum mulierum impudicitia totam in- poriinferentes quemadmodum acuti vepres,
:

cestat familiarn parentum dedecorans glo-

,
undecunque capiunt atque conslringuntur,
riam et filiis pudorem ingenerans. Quam
, manus cruentant , eodem modo deliciae pe-
vere dixit Regius Vates: « Filia Babylonis dibus, manibus, capili, oculis, omnibus si-
roiser» » (ro)Meretrix
! nomine Babylonis militer membris officiunt. (1 1) Et ila bona <>

denotatur. Filia Babylonis misera , misera corporis valetudo in infirmitatem et aegritu-

utique,quia Babylonis fttia est. (ii)Pro- dinem commutatur , plerttmque accepta salus

(1) Serm. 5. — (2) Prov. 6. - (31 Cap. 8. — (4) Tert.

(1) F.cclfs. 4i.— (2) Sen. Ep. 43.— Chrysol. Serra.
(3) L. de Mon. 5. — (5) Tert. L. de Mon. 1. — ^G) Tert.
—
1. —(4) Tert. L. de Test. An. 4. —
(5) Tert. L. de An. L. 1. ad Uxor. 4. — (7) Tert. L. 2.de Cult. Ftm. 3.
33. —( ) Cap. 47. —
(7) Tert. L. 2. ad Uxor. 8. (8)
— (8) Tert. L. 1. ad Uxor. 4. — (9) Boet. L. 5. de Consol.
L. de Bon. Budic. —
(9) Dan. i3. —
(10) Psal. i36. — Phil pros. 7. — (10) Luc. 8. — (11) D. Chryaost. Hom.
(u)D. Amb. L. 2. dc Pcenit. 11. 43. iu Malthseum.
i84 LUXURIA. — CONCIO II.

bus venereis r.ssuetis voluptatibus

per vitia carnis exploditur. (i) Aliter disse- Multo :

rendum de lascivia ac de castitate « Casti- iiiolentior mors quce tunc mori affert, cuni
:

tas est securitas mentis jucundius vivere est in voluptate. (i) Haec
sanitas corporis ;,

unde et aliquos Gentilium Gymnicos legi- fortunae damna affert luxuria quae, ait D. ,

mus perpetuam Veneris abstinentiam exer- Hieronymus , corpus debilitat, et quasisem-

cuisse ,
per ipsutn morte destruit jamam denigrat
ne virtutem libidine frangerent: lu- ,

xuriosa namque vita cito carnem debilitat marsupia evacuat furta instruit homicidia
, ,
,

fractamque celeriter ducitadsenectutem.»(2) causat (2), multaque alia damna cumulat ,

Libidinem epilepsiam nuncupat Glemens quoe dissipant bona tum fortunae, tum na-
Alexandrinus. (3)Libidinosi, ut sapientiores turae.
docent medici , laborant cerebro , morbo n. PARS. Homo est anima et caro , curn
comitiali torquentur , fiuntque epileptici , ex /iac duplicis substantice congregalione
uii etiamexperientia constat. Quodnam au- confcctus sit.
(3) Secundum corpus, cum re-
tem morbigenus tam acrumnosum tamhor- ]JUS materialibus convenit, et in genere
,

rendum ac comitialis morbus? Invadit enim bestiarum collocalur ; secundum aniinam,

principem hominis partem , nempe cere- C um entibus spiritualibus convenit , et in or-
brum ; illi vitium affert , furorem excitat dine Angelorum constituitur. Secundumcor-
sensum adimit , vitamque interrumpit ut pus , discriminatur ab Angelis, et cum bestiis
:

proinde merito epilepticum dixeris vivum soc iatur; secundum animam , sociatur cum
cadaver: cadaver quidem , quia viduatursen- supernis spiritibus et a bestiis distinguitur. ,

su; vivum autem, quia foedo tremore , et Anima est praecipua hominis pars etenim :

artuum concussione ad mortem usque mise- nuis non animce dabit summam omnem,cujus
re vivit. Quot corporis aegritudines ex luxu- noinine mentio totius hominis titulata est P
ria nascantur dinumerat nonnemo. Nimi-
(4) Anima qua denotatur et nobilitatur ho-
rum, « exsolutio virium, cruditates stoma- ino mu ltas habet dotes, quibus c<eteris ani- .

chi sensuum hebetudo ; tremor et dolor ina ntibus longe antistat. Inter quas tres in
,

aniculorum , dolor renum, cerebri , capitis pnesentiarum duntaxat considero nimirum :

dolor laterum , ilium, cordis, hepatis,pul- spiritualilatem, rationalitatem el ccelestem

monis , dentium ; oiis graveolentia alope- no bilitatem. Per tres itlas anima? dotes ho-
,

cia , id est, capillorum defluxio , palpebra- ino discriminatur a belluis quae sunt non ,
,
rum demissio, caecitas, sputum sanguinis , S pi,ituales, sed carnales ; non rationales, sed
ulcera, febris hectica phtysis, apoplexia , se nsuales, seu passionales, si ita fari liceat
,
;
paralysis , epilepsia, fceda scal)ies , atque non origioe coelestes sed totae luteae et ter-
,

omnia mala ; » (4) quae merito patitur lasci- res tres. Ut homo anima; spiritualis, rationa-
viens: Putredo in ossibus ejus qui confu- j; s et ccelestis sustineat dignitatem et a
,

sione res dignasfecit (5) ; et quia pulchritu- belluis secernatur, debet ducere vitam spi-
do inconcinna partium dispositione cum vi- r i tU alemrationalem et ccelestem. Atla-
,

vido colore consistit, tot aegritudines quae men ex Hihleberto , nihil eeque noxium est
distorquent membra corporis , et pallorem homini quam voluptatis admissio (5) , totum
causant, decoremdevenustant; faciem antea naturoe dissipans bonum. Quapropter belle
decoram, deformem, odiosam et horridam Cassiodorus depopulatricem generis humani
efficiunt; et post morbosprobrosos et inbo- l UX uriam quia projicit homi-
(6) appellat :

nestos, mortem afferunt Servis libidini et nem n maximam vilitatem, et, ut fatur Doc-
:
, j

quasi pinguis hostia in mortem propriam sa- t0r Seraphicus hominem qui similis cst
, ,
ginaris. (6) Quod Evangelicus asseverat Pro- p) eo et Jngelis facit esse parcm brutis.
,
pheta Juvenes in infirmitate sua cadunt.
:
(7)
r^ Quam adhuc paralysim animorum (8)
Etenim exitus mortis sine dubio aut mate- vocitat D. Paulinus qui enim laxalur libi- :

riarum,aut rcgionum, aut viarum vitalium dine, animalem et bestialem ducit vitam
,

cvcrsioest: materiarum, ut fcllis ut san- bominisque amitlit munia. Libido namque,

,

guinis ; regionum , ut cordis ut jecoris ; 1 Animam spiritualem in carnem transfor-

,
.

viarum , ut venarum , ut arteriarum. (8) mat; 2 Animam rationalem ratione viduat .

Mala autera quae consequuntur impudici- 3^ Impedit ne anima ccelestem suam ori-
tiam omnia illa evertunt et consequenter (yi nem aspiciat.
, ,
b
afferunt mortem, quaeest violentior juveni- adulteratur in corpus suum delin-
x< Qu i ,

(1) D. Grog. L. 3. Past. 3. — D. Isid. p. 2. Sent.

(2) (0 Tert. L. de An. 52. (j) Epist. ad
Dam. — —
—
1 .. — (3) L. 2. l\eclag. 20. — In cap. 1. Kccles.
(/})
— (3) Tert. L. de Pren. 3. (<i) Tert. —
L. de An. i3.
;•>) Prov. ia. — (6) D. Hier. Ep. 4S. —
(7) lsa 4o. (8) — (5) Epiat 3i (6) L. 11. Var. Episl. 5. (7) Diael. Sal. -
Tert. L. de An. 53. Tit. 1. c. 9. — (8) Kpist. 12.
 LUXURIA. — CONCIO II. ,85
quit. (i) Hunc locum mutuatum ab Aposto- haberent potioretn sui partem perinde lamen ,

lo tautillum mutavit Tertullianus. Sic enim vivebant ac si sola carne constarent. (i) Ho-
fatur Paulus « Qui fornicatur, in corpus mines ita erant Veneri et luxuriae adclicti ,
:

suum peccat. » (2) Neque in suum corpus adeo vivebant secundum carnis calentes
duntaxat delinquit fornicator, sed etiam in concupiscentias (2), ut caro dicanlur, ac si
honorem suum , quem devenustat ; in ani- sola carne constarent sc'\Y\cet percarna/ium :

mam, quam gratia denudat et morti manci- appetitionem , et spiritua/ium recusationem.

pat. Namet in Proverbiis Salomon: Moechus (3) Et ob hanc causam Noe homo vocatur
autem per indigentiam sensuum perditio- ab Scriptura Sacra , hoc nomine libidinosos
nem anima? suce acquirit , dolores et deho- indignos judicante Spiritu Sancto « Noe :

nestationes sustinet ; ignominia ejus non vir justus atque perfectus. » (4) Septuaginta
abolebitur in cevum. (3) Cur ergo libidinosus legunt: Noe homojustus. (5) Hanc traductio-
non dicitur peccare in famam et honorem nem legens D. Chrysostonius de Patriarcha
suum , in gratiam et animam suam , sed sic fatur Noe homo inde etiam naturai : ,

duntaxat in corpussuum? Quia, ut expendit communenomen pro laude justi usurpatum ;

S. Bruno, Carthusianorum institutor , ipsa nam quia cceteri ob camales voluptates, qui-
anima transit eo actu in ipsam carnalitatcm. bus immersi erant , amiseranl esse hominis ,
Cui consonat quod de libidinosis fatur iste in tanto populo hominis imaginem ser-
Guillelmus, Parisiensis Antistes: Toti anima- vavit.
les effciuntur in opere hujusmodi , vel toti Hominem lasciviae deditum animal du-
caro.(A) Quomodo adhuc Apostolum elucidat bium vocat Gregorius Nyssenus(6), quia de
Glossa. Fornicationis in opere totus homo ab- ejus natura dubitatur neque evidenter ;

sorbetur a carne , ut jam dici non possit ani- deduci potest, an componatur ex spiritu aeque
mus suus esse , sed simul totus hotno pos- ac ex carne, an sit animal rationale , an ir-
sit dicicaro. Imo ipsemet Deus a libidinoso rationale et pecus. Vere namque sordida lu-
discedit ea de causa , quia caro est. « Non xuriosaque vita dubium quoddam animal
permanebit spiritus meus in homine in aeter- est. Homo natura est, qui ita vivit ; electio-
num,quia caro est. » (5) Quasi dicat : Ego ne vero porcus , pecudeque sordidior.
substantiam ex carne et anima illis dedi ; Verum omni dubitationis exclusa ratione ,
ipsi autem quasi sola carne circumdati , ita impudicus brutos sapit motus, et pecus po-
virtutes animi negligunt et solam camem test nuncupari. Brutum etenim stabulatur ,
,

sectantur. Vidisli quod ob malitiam , carnem ex Philone autem Judaeo venerea voluptas
eos vocat , non hominem. (6) Luxuria au- more pecudisbrutae stabulatur Superpectus :

tem est illa malitia , illa nequitia , ob tuum et ventrem gradieris ; circa has enim
quatn carnales notamur. (7) Quasi homo partes stabulatur ajfectus hic. (7) Quemad-
arcana luxuriae metamorphosi animam modum qui castitatem incontaminatam cus-
spiritualem , qua praecipue integratur, dege- todit, est verus homo , quia vitam rationa-
ner abjecte dediscat ; vel quasi anima a se- lem ducit , carnetnque subjicit spiritui , oc-
metipsa desciens , degenerel in carnem.Ho- cidcns inse concupiscenliam /ibidinis (8) : ita
mo a luxuria non posset nuncupari caro et qui libidini vacat, spiritum carni , animam
camalis , nisi spiritualis anima per luxuriam corpori subjiciens , negat hominem spiritu
degeneraret in carnem. Sic per luxuriam compositum , et brutum fatetur pecus. Quod
corporascit spiritus hominis , sic impudicus impudicoexprobrat Strabus Fuldensis Tibi :

animus in carne carnaliteragens (8), concar- dominationem rationis Crcator dedit tibi ,

nescit cum carne ut jam fornicator nonho- pra?ceptacontinentia? , tanquam in bestias in-
,

mo ex corpore et anima compositus , sed jeriores , jura concessit : tcnes quod pecus
tantum caro nominetur a Deo. Qui carnis non potest , et speras quod non potest pecus
operibus se totos dedunt et animce substan- laboras in contincndo noti pccus ; si opus fa-
, ,

tia abutuntur, ct quasi sola came circutndati tigat, merces consolatur ; quod si conlcmp-
carent anitna sic vitatn suam absumunt. seris, et itnaginem Dei quce inte est, postha-
,

Qucmadinodum autem Paulus dixit : Vos bueris , victus cupiditate tanquatn dimisso ,

non eslis in carne , eo quod carnalia despi- hotnine pecus eris. (9) Desuescit hominem, ,

cicbant , sic de il/is dictum est : Eo quod ipsi assumit pecus, qui de lihidine pecuinos ex-
sunt carnes ; natii licet animam rationa/em
(1) D. Chrvsost. Hom. 22. in Gen. — (2) Tr-rt. L. de
Tert. L. de Mon. 9. — (2) 1. Cor. 6. — Tert. L. Exliort. Cast. 10. — {?>)Tert. L. de .lcjm». ?>. ({) Ccn. —
(1)
dc Pud. 18. — {\) De \ itiis c-t peccat. c. i5.
(?>)

— (.'>) Gco. 6.— (5) Hom. »3. in Crn. —

(6) In Catcn. ad c. 8.
f>. — D
Chrysost.
(6)
— (7) 'JYrt. L. de An. 4«- — (8) Exod. — (7) L. 2. Alteg. —
(S) Tcrt. L. de Exbort.
Tert. L. de An. 11. Cast. i3. — (9) In c. 9. T-lxod.
11*
i83 LUXUttlA.— CO.NCIO II.

prifliic ; ex nraecelso hominis

mores fastigio et factus cst homo animam viventem ?
in
sese praecipilal ; iu brutatn pecudem ignobi- V ide/icet ,
quia qni factus est homo ratio- ,

liler degenerat. A
se migrat , et ab homine dono non bene usus est ct honorem nali ,

totus transit in bestiam (i) , animam spiri- suum non intcUexit sed comparatus est ju- ,

tualt-in efliciens carnalem , animam rationa- mentis', rccte illi , jam formato a scriptore ,

lem ratione viduans. quasi defractum est il/ud quo superior esl ,

i. Nos definimus animam immorta/em jumcntis. (i) Homo qui factus est in ani- ,

simp/icem , dominatricem ralionalem (2) niam rationalem dicitur factus in animam

, ; ,

uon eoim a eorpore sed al> anima dicitur viventem

, qnasi ob non bonum rationis ,

homo rationale animal. /« homine opfimum usum, rationem dediscat et brutis animan- ,

quid cst rat.io : hac antecedit animalia , tibus siniilis evadat.

Dcum scquitur. (3) Ratione bomo Deum se- At inter omnia vitia nulluin adeo boini-
quitur ,
qui est rationalis auctor ,
qui omnia nem depretiat ac luxuria : Carni
quae , 1.
ratione disposuil: Quippe res Dci ralio. (4) subjieit spiritum ; 2. Obtenebrat animani ;

Katione bomo anleced.it auimalia , qure 3. Animam intellectu viduat; 4 Animae men-
ea carent. Ratione adliuc in sua essentia , tem exeaecat ; 5. Ducit ad insaniam et
conslituitur , et a caeteris creaturis discrimi- infatuat ; 6. Hominem tumuhtt et besliis
natur ; non enim ab illis distinguitur per assimilat. Luxuria , 1. Dcjicit in pessimam
gradum entis cmi reperitur io cunctis rebus, servitutem : facit quod vilior et turpior pars
sive substantialibus , sive accidentalibus. qua? est in homine , dominetur ci. (2) Partes
Neque per substantiam , coeli namque ele- quae bominem in sua natura constituunt ab ,

menta et mixta sunt substantiae ; neque per invicem dissident : caro concupiscit adver-
vitam , nam berbae , flores et arbores vi- sus spiritum, spiritus adversus carnem. Quid
vunt; neque per sensuum operationes , in concupiscit caro quam qua? magis carnis
quibus a pluribus superatur pecudibus. Ra- sunt P (3) Nimirum impudicitiam, lasciviani.
tio ergo pcrfeeta proprium hominis est (3), a Et quamvis congruum sit natura? rerum ,

qua animal rationale nuncupatur; quo no- divinae dispositioni ,

justitiae aequitali , ut
mine sacra Scriptura illum duntaxatappellat, caro serviat spiritui spiritus dominelur in ,

qui agit, non per passionem quae est pro- ,

carnem Sed et magis animam iiwehi at-
:

pria brutorum, sed per rationem , quae est que dominari credendum est, ut magis Deo
illi Sciendam quod hominem non
peculiaris. proximam (4) tamen contra juris aequita-
;

? ulgari loquendi forma rationale animal vo- tem Dei dispositionem , naturae ordinein
, ,

cat sed per excellentiam eum qui vere suo

, caro usurpat in libidinoso dominium in spi-
respondct nomini , ejectis ex animo imman- ritum; et per dominos sensus (5) homo a
suetis,rabidis,ferinisque vitiorum affectibus. sua nobililate degenerans servit cupidini :

(6) Qui enim a passione movetur belluinos quae, 2. Scnsus hebetat (6) et obtenebrat
,

aemulatur motus, et indignus babetur no- animam dum per sensus so/us omnium ho- , ,

mine bominis. Moyses sic bominis refert for- mo animal rationa/c dignoscitur,inte/ligrnlia?
matronem «Formavit igitur Dominus Deus capax. (7) Ut autem ait D. Tbomas a Villa
:

hominem limo terrne , et inspiravit in

tle
faciem ejus spiraculutn vitae, et factus est
homo in animam viventem. (7) Divini
oris spiraculo bomo animatur , efflatur ani-
ma rationalis, et de ralionis privilegio Deo
Nova,libido sensus hebctat, intet/ectum obiiu-
bilat (8) , qui in stia notitia dependet a sensi-
>< bus.Quomodo autem luxuriam bebetetsensus
et obnubilet animum , variis similitudinibus
declarant Patres D. Augustinus(9)apud Ber-:

assimilatur , et tantum facttis

tamen dicitur nardinum Senensem ponit exemplum nebu-
in aniinam viventem. An non idem dici po- lae quae solis obumbrat lucem « Luxuria :

test de caeteris animantibus qua ralione illis carnalis destruit cognilionem sicut nebula
,
,

praefertur si aeque ac ille, quodvis jumentum in vere impedit claritatem solis. » Subjun-
,

lactumsitin aniinam viventem ? NonneDeus git fumi exemplum qtii totam obscurat do-
cum volnit formare hominem dixit « Fa- mum « Sicut fumus resolvitur ab igne et
, : : ,

ciamus bominem ad imaginem et similitudi- totam domum oblenebrat et denigrat, ita ab

nem nostram ut prnesit piscibus maiis
, igne concupisccnli;e resolvilur fumus aui , ,

volatilibus cueli et besliis universae terras ? • obnubilat rationem. » Utramque similitudi-

Quarc crgo tantuin honori hiijus factmirdc-
traclum est hoc solum diccnte Scrintura Rtipert. L. a. in Gen. ». — (») 0- Uon. Di«t.
, : (1)
Sal.Tit. I. cap. 9. — (3) Terl. L. MonoR. a. — [\)

{i)Chrv«o1. Srnn. a. —
(a) Tert. L. de An. aa. — —
(5)T.-rt. L. de Ao. 17. (<">) — I'-

S.n.ca. Bp. 77. —

(/(.) Terl. L. dfl Poco. i. —
(3)
(5)
Tert. L. de !'.e*. 7.
Hernar.io t.im. 1. a. c. a. (7) Tert. L. rlr An. 17. — —
Scoeca. —(f>) 1'l.il. .lud. Lil>. <ic Abrah.
(7) (Jcn.
— a. (8) Serm. de St. lld.lp. «j) Tom. 4- Sefm.
ai. —
 LUXURIA. — GONCIO II. 18;
nem complectitur D. Ambrosius « : Dum in denudatus et spoliatus est. El quce est ista
quadam sumus delinquendi libidine , nebu- portio ? quce est ? Habitus , sermo , scienlia,
lis quibusdam ,
insipientice
,
quai hominem prce cateris
mens obducitur ratio ,
judiciurn
et fumo quodam iniquitatis oculis ejus cali- animantibus in terrena habitatiune contin-
gant, ne videat eorum qui concupiscit defor- gunt. (1) Quomodo Tilus Bostrensis intelli-
mitatem. » (i) Ni dicamus cum Clemente git istud Lucae : Dissipavit substantiam vi- <>

Alexandrino exha-
,
quod « quemadmodum vendo luxuriose » (2) unde denominutusest :

lationes quae a terra ex lacunis et vora- et prodigus dissipans substantiam suarn , id est,
ginibus oriuntur , conflantur in caliginem et intellectum. Prodigus vivendo luxuriose ,
umbrosam verliginem ita etiam carnalium , non tam dissipavit censum quam intellec-
cupiditatum vapores malam animae inurunt , tum, qui per luxuriam fuit excaecatus quam :

babitudinem.«(2iVapores maris,terrce exba- ideo D. Paulinus uuncupat intemperantice

lationes , cceli obumbrant serenitatem diei- , ccvcitatem (3) ,
quia orbat animam intellectu
que offuscant claritatem. Inordinati quoque et mentis oculis. Et quemadmodum qui cor-
appetitus qui insurgunt a carne ita animam poreis excaecatur oculis , non videt ea quae
obtenebrant , ut quae sunt lucis, veritatis et sunt supra et circa se , quae sunt ante vel
pietatis,nequeatintueri. Quando ab impudica post se , non absimiliter luxuriosus oculis
libidine capta fuerit anima , sicut nubes et mentis orbatus, non \idet cceluin,quod estsu-
caligo corporis ocidis , ita cum illa eripuerit pra se; nec infernum, qui est subtus se; ne-
menlem et perspiciendi facultatem , nihil si- que infamiam quam relinquit post se ne-
, ;

nit non prcecipitium

videre ulterius non , , que Deum , qui est ante se. Cceca est omnis
gehennam non timorem 3 quid enim vi-
, : libido , et quod est ante se non videt (4) :

deret anima 3. Intelleclu viduata? Quidam

, sed sicut ctecus absque ductore incedens la-
vel rnodico temporis viduant animam irttel- bitur , ita libidinosus sibi ipsi oculos eruit ,
lectu. (4) Anima viduatur intellectu et ratio- •?' destitutus lumine mentis,in foveam iniqui-

ne inordinato cujuslibet passionis motu ,

, talis ag i t ur pnvceps. (5) Nec mirumquia 5. ,

potissimum Yeneris passione nam ut do- :

, Per lasciviam effectus est insanus et stul-
celGalienus, nimia Venus mentis spasmum tescit. Nam, aspiratio da?monum mentis quo-
afjert. (5) Ideo Venerem quasi sine menle que corruptelas agit arnentiis Jccdis. (6j Ita
dictam censuit Plato nec immerito, cum, 4- : evertit mentem cupido ut dixerit Stoicus :

Menti afferat caecitatem prima namque lu-

: « Amare et sapere vix Deo conceditur. » (7)
xuriae filia est caecitas mentis. « Corvus pri- Veteres quoque Gentiles testePbilosopho Ve-
mum cadaveribus oculos petit
in corvus ;
nerem appellabant ameutiae praefectam , Cu-
autem estdiabolus, qui in cadaveribus pri- pidinem ejus asseclam oculo tenus velatum
mo oculos petit, quia in hominibus carnali- depingebant; Minervam vero , et Musas, quas
busintellectumdiscretionisexstinguit,exstinc- summa sapientia et virginitate dotatas fiiige-
to discretionis intellectu , sensum mentis bant venerabantur. Verum fabulis omissis
,

evertit. » (6 Quod praefiguratum vult Hugo quantum lascivia ad insaniam conducat, de-
Cardinalis(j)per Samsonem,quem impudicus clarat Thamar recusans stuprum,ad amasium
Dalilae amor tradidit Philistseis , a quibus fuit suum dicens Noli facere stu/titiam hanc.
:

excaecatus. « Piimum exc3ecat diabolus, ne (8) Stullitiam libidinem appellat, quia scili-
cognoscant viam veritatis, vel lucem, quod cetsapit stultitiam. O quot homines sapien-
significatum est per hoc quod Philistiim tia insignes , quos lascivia ad insaniam rede-

excaecaverunt Samsonem. " Seu, ut faturD. git ! Ad manum est duorum senum historia,
Chrysostomus « sicut latrones et murorum qui Susannoe amore capti , « surrexerunt et
,

effossores quando voluntaliquid preliosum

,
occurrerunt ad eam impetu passionis , qiue
rapere lucerna exstincta hoc faciunt
, fertur ud proeceps , ad insaniamque conver-
ita ,

etiam in nobis facit libido est enim iu no-ti t dolis complicata Venus furata est men-
: : ,

bis perpetuo ardens lumen rationis tem valde sapieutum. » (9) Tanta est luxuriae
ille igi- :

tur spiritus nequitiae magno impetu irruens vis, ut sapientes eliam de sapientiae throno
,

flammam illamexstinguit, et protinus diripit, deponat. Mulieres apostatare faciunt sapien-

spoliatque omnia quae sunt recondita. » (8) tes (10) ; mulieres eos a prudentia sua , dig-
Ut prodigi comprobatur exemplo, qui las- nitate , virtute , fide ,
veritate, quod est sa-
civiendo accepta a patre portione substantioe
(1)Chrysol. Serm. 5. (2) Cap. i5. —5) Epist. —
(1) L. t. de Mer. c. 5. — {>) L. Strom. a. D. — 12. —
(4) D. Amb. L. de
Abrah. cap. 6. (j; Clem. —
Clnys. Hom. 1 1. in 1. Cor. — (3]
(4) Te/t. L. dc An! 19. — Alex. L. 6. in Joitn. c. 21. o Tnt. Apol. 22. — (7) —
- S) L. 14 Part. c. 10. — (G Hug.a S. Vict. L. de Bes- Arisl. L. 2. Relh. c. 24. ;8 L. 2. Itcg. 10.— (o) —
liis c. 1. — (7) in Psal. 68. — (8; Ilom. i5. in 1. Cor. Dion. Carthus. (10) —
EcciYs. 19-
i88 LUXURIA. — CONCIO II.

pientiaenegotium, averlunt. SubjungitSyra- lianus legit : Facientes concupiscentias et

cides : Et arguent
sensatos. Tigurioa vertit : -voluntates carnis{i), in plurali ; non vo-
Sugillantque sapientes. Sic libido sapientes animae et spiritus , sed voluntates
luntates
scientiarum veritalibus imbulos , ignorantiae carnis , explentes carnales appetitus. Pro ly
arguii, eorum jam stultitiam sugillat , et cogitationum, boc est , explicat Theopbylac-
tanquam ignaros , insanos et vecordes sub- tus , nihil spiritnale senticntes D. Atnbro- ,

sannat. QuodSalomonis comprobatur exem- sius vertit consi/ioruni ; D. Hieronymus

plo, cui tantam contulerat Deus sapientiaiu, mentium. At cur carni adscribit Apostolus
ut nullus aulea fuerit illi bomo similis et cogitationem mentem cousilium
: cum , , ,

licet plures quos conscripsit libros sint cano- potius libido hominem consilii, mentis et
nici. 1'rophetae tatnen non bonoratur voca- cogitationis inopem reddat ? Non potest sta-
bulo ol) lasciviam qua fuit dedecoratus. re i>o/up(as corporis cuin cogitatione (2)
,
;

Non enim Propheta a nobis Salomon voca- quia libidinosus varias concupiscentiae spe-
tttr, ncqite Evangelista, sed vir potius tle- cies et modos imaginatur, concipit , efGngit
licatc eiuitritus , et propter de/icias mentein tantoque ardore concupita prosequitur , ut
parmn constantem habcns.^i) Subjungit Ec- nullatenus attendat ad ccelestem animae ori-
clesiasticus Et qui se jit/tgit fornicariis , ginem et dignilatem.
:

crit ncquain. Ut constat ex eodem Salo- 3. Aniniatn ex Dei flatu , non ex maleria
mone j qui « cum jam esset senex, deprava- t/itidicamus. (3) Magnuin sane est discrimen
tum est cor ejus per mulieres , ut sequeretur inter bominem et bestiam 1. Anima bruli :

deos alienos, » (2) et lasciviendo religionem non est de nihilo creata , sed de potentia
simul cum sapientia tumulavit : « His enim materiae per generationem educta ; anima
qui in deliciis et luxuria vitam ducunt , vero bominis non est per generationem educ-
sensus ipsis tardi , graves , obtusi, et quo- ta de aliquo subjecto , sed a Deo per crea-
dammodo consepulti » (3) Cum sensibus
: tionem de nihilo. 2. Bellua cum sit tota ma-
autem, 6. Sepelitur ratio,et liomo bestiis as- terialis et corporea , neque sit ad Dei ima-
similatur.Mentem obtundunt libidines. (4) ginem non est capax beatitudinis idcirco , ,

Luxuria namque « privat hominem omnira- dum moritur, totum ejusesse ex corpore et
tione, et sicut aniinalia bruta turpiter infa- anima sentiente compositum destruitur. Ho-
tuat. » (5) Quam bestialem et irrationalem mo vero cujusanima est spiritualis, et im-
hominem efficiat lascivia , belle deelarat D. mortalis , et ad Dei creata imaginem , est
Hieronymus: Vo/uptas de rationali homine beatitudinis capax cum corpore non mo- ;

brutum efficit , ut ganeas , et lupanaria , ritur anima sed si fuerit innocua, post se- ,

et /ibidinum lustra sectetur. (6) Lasciviens parationem a corpore tendit ad coelum, quod
non est rationale animal , sed brutum irra- est sedes aeternae felicitatis. 3. Bellua , inca-
tionale ,
quia in illo mortua
tumulata est pax rationis
et libertatis et felicitatis est , ,

ratio. Negat hominem qui Venerem colit ; etiam incapax actuum religionis homo ve- :

nam dum voluptas vincit, exsulat ratio. (7) ro, cognitione et libertate praeditus , ad coe-
Luxuria rationis exstinctio est et ut fatur lestem beatitudinem ordinatus , religionis of-
:

Philosophus Moralis , mortifera ingeniis lu- ficiis debet incumbere, quibus et Deum ho-
xuria est ; exsultante ex- noret, et aelernam salutem sibi comparet.
autem ratione ,

stinclo intellectus lumine, cadaverascit libi- Libidinosus a tot praerogativis degenerans

diuosus. Qui fomicatur Deo est omnino mor- bestialemque ducens vitam , 1 Superna non .

tuus, el a ratione tanqnam a spiritu ut ca- sapit ; 2. Immortalembeatitudinem non quSB-

,

daver relictus est. (8) Cadaver rationis est rit ; 3. Deum religione et pietate non colit.
,

hoiuo intemperans nam hominis vita ratio 1. Homo ut inant ipiittn sapientice (4), quae
;

est , et ita moecbus ratione, ut vita func- suntsuprase debet considerare neque p/e- ,

tus, est rationis cadaver ; neque plus vit;e nam atque perjectam sapicntiam oblincbit ,

rationalis in illo est quam in cadavere de- nisi coelestia mundique auctorem contemple-
forini. (9) Verum quo inagis luxuriosi mor- tur, cum etiam juxta gcntiles philosophos
tui sunt ratioui et humanitati eo magis vi- sapienlia altissimarum rerum notiliam im-
,

vunt passioni et brutalilati Facientes vo- portet verum impudicitiae a sapicntiamcn-

: :

/untatcm carnis , et cogilationtun. Tertul- tem dclrahunt . (5) Luxuria adeo libidinosum
mctitis impotetn , ct totius rationis exspcrtcm

(.) Cyr. Alox. L. 7. Cont. Julian. (2) L. 5. —

Beg. facit Jugique concupiscctttia inebriat (6), ut
II. — (?>) U. (^hrysost. Iloni. Quod ncmo l.rdilur. —
a) Terfc L. dc An. »o. (5) I). —
Bon. Dwt. SaL -
(0 Tort. L. de End. 17. (0) D. Aug. L. 4- Cont. -
k) In can. /,. Ome. -
h) 1'l.il. Jud. L. 1. All.g. - Jnl. (>) Tert. DPle An. Z.— (4) Tert. L.
>. ad Wat.i. -
8)Cleai. Aicx. L. 1. Strom. 1 ». Iy )
-
Epbei. 3. (5) Laur. Jutt. L. de —
Lig. Vit. (b)Clim. Liad. i5. -
 LUXURIA. — CONCIO II.
'/'''
189
nequaquam superna contemplari permit- Nam , ut eloquenter fatur Chrysologus qui
ei ,

tat. Carnalis homo menlem ad contemplatio- voluptatibus corporis male dulcibus inhiant ,
nemminime excilatam habens , velpotius in pascunt dcemones , qui semper corporum vi-
carnis afjectu , tanquam in carne defossam tiis saginantur et sordibus , quia sicut Dotni-
gerens , spirituale veritatis lumen percipere 110 qui sejungit , unus spirilus est, ita qui
nequit. (1) » In solem intende : coeloaffixus, sejungit diabolo est daemon unus.{\)Yx cum
sed terris omnibus sparsus est, pariter prae- daemon sit pietatis incapax , libidinosus cum
sens ubique interest , et miseretur omni- eo unus diabolus effectus, nullis , 3. Reli-
bus » (2) nusquam enim clariludo violatur. gionis et virtutis vacal officiis. Religionis
:

Deus quoque auctor naturae, lux indeficiens suce sacerdotem("i), hominem effecit Deus ,
ubique majestatis suse spargit radios, quia ut eum pietate colat , et virtutem seclando
seniper illuxit. (3) Et ut fatur Tertullianus , ei famuletur ; homo autem libidinosus ne-
tantis operibus , notitiam sui armavit (4) gat se religionissacerdotem neque ullis pie-
: ,

Deum tamen universitatis conditorem , in tatis et virtutis vacat operibus : luxuria

suis effectibus visibilitersplendescentem non namque ad vitia cor deponit , premit nien-
conspiciunt libidinosi , quia sapientia per tem , ne supernam valeat sentire pietatem.iZ)
luxuriam dissipatur. Proinde Propheta ait : Timore colitur Deus, etChristiani qui Deum
Supercecidit ignis , et non viderunt solem. metuunt, castitatem servant , habentes gu-
(5) Uti bruta nonsursum, sed deorsum cons- bernacula disciplince , et timoris , legem et
piciunt , ita homines luxuriae dediti bestia- prophetas (4) at libidinosus gubernacula ;

rum more non superna sapiunt. Obscurentur disciplinae excutiens, Deum non timet, ceterni
oculi eorum ne videant , et dorsa eorum supplicii memoriam nihil existimat , oratio-
semper incurva. (6) Ut impudicorum senum nem exsecratur. (5) Verae religionis homines
comprobatur exemplo, qui Susannae sauciati ubique Dei venerantur praesentiam , maxime
amore, evertcrunt sensum suum,et declina- in ecclesiis divinocultui sacratis ; libidinosus
verunt oculos suos , ut non viderent coclum. neque etiam in templis , Dei reveretur ma-
Conspectus pulchrae feminae, ejusque nitor, jestatem Eo apponitur et irreverentia? cri-
:

libidinosos senes ad conspiciendum ccelum men. (6) Nam dum tremendum missae offer-
caecavit. a coeli aspectu, libidinis
Caecitas , nihil de Deo cogitat ,
tur mysteriumneque
stipendium luxuriosus qui oculos suos ullam Christo reverentiam praestat. « Eleve-
est :

statuit declinare in obsccenitatis ccenum, cceli tur corpus Christi in Ecclesia , etsitibi ama-
viduatur intuitu. Homo lasciviens besiia- sia luxuriosi , potius respicit ibi amasiam ,
lemque vitam ducens, 2. Immortalem non quam corpus Christi pretiosum. Similiter si
quaerit beatitudinem : anima humana a Deo praedicet praedicator , et sit ibi amans et
creata , immortalitate donata, scit se pere- amata , nihil horum quaede paradisi deliciis
grinarn in terris agere : cazterum, genus, se- , audietur ab
dicuntur eis. » (7) Religio Deo
dem , spem ,
gratiam dignitatem
, in ccelis debita Christianos stimulat ad veneiandos
habere (7) : quapropter ad ccelestem felicita- Sanctos gratia illustres , gloria fulgentes ,
tem naturaliter fertur , libidinosus naturali qui in vita sua fideliter Deo servierunt , vel
animae inclinationi vim inferens , ccelestem constanter mortem et martyrium subie-
non cogitat, nec amat beatitudinem , quam runt, ex testimonio religionis , et prajlio
ob causam recte comparatur porco , ait Ber- confessionis ,
pro justitia et sacramento (8)
nardinus Senensis « Si enim porcus ex una
: homo autem deditus, non laudat
lasciviae
parte videret luti volutahrum , et ex alia neque honorat Deum in Sanctis suis. Libi-
parte , lectum rosarum positum, eligeret in dinosus utique absorptus est in Ubidinem ,

volutabro luti resolvi , quam in rosarum lec- neque Deum neque Sanctos reveretur et di-
.

to : sic lales immunditiae luxuriam , deliciis ligit. (9) Illorum pietatem condemnat , mi-
paradisi praeponunt. » Quod probe scientes racula fabulas existimat, virtutes depretiat
immundi spiritus postulant a Christo eos ab et ab eorum puritaleimpudenter et impie se
energumeno ejiciente , licentiam ingredi separat. Quod denotatum vult D. Ambro-
porcos. « Ingrediuntur autem doemones , sius perprodigum , qui peregre profectusest
eos videlicet , qui irralionabiliter conversan- in regionem longinquam. Quid longinquius
tur et in cceno voluptatum volulantur. » (8)
, quam a se recedere , nec regionibus ,sed mo~

(1) D. Damas. L. 3. Tarall. 33. (2) —

Minut. Fel. (1)Serm. 5. —
(2) Terl. L. de Res. 9. (3) Chrysol.—
Octa. —
(3) Tert. L. 2. adv. Marc. 2. —
(4) Tert. L. i.
— Serm. 2. Terl. L. de Pud. 7.— (5) Climac. Grad.
(4)
adv. Marc. 11. —
(5) Bcm. Sen. tom. 3. Serin. de Desid. i5. —
((3) Tcrt. L. de Orat. 12. (7) —
Bern. Scn. tom.
Ver. a 3. c. 3. —
(6) Csal. 68. —
(7) Tert. Apol. 1.
— 4. Serm. 21. —
(8) Tert. Scorp. 8. (9) Thom. a — Vill.
(8) Euthym. i n Matth. Nov. dc S. lldcp.
 190 LUXURIA. - -CONCIOII.
ribus separai non censet Tertullianus cos qui ingressuri sunt in
i ; studlis discretum esse ,

quasi interfuso luturice sccularis sanctam civitatem el in ccelo interminahili

terris; et ,

cestu divortia habcre Sanctorurn (i)

, neque potientur heatitudine et qui a paradiso eji- ; ,

ullis incumhere pietaiis operihus necessa- cientur, et scternae felicitatis patientur jactu-
,

riis ut aeterna adipiscatur salus ? Sed nobis ram. Ohservantes divina pra?cepta immor- ,

quitiem va? si excusserimus in aliquo disci- talis gloriae mercedem recipient

, trans gre- ,

plince jiigum si obtorpuerimus in operibus dientes divinam legem coelestis heatitud inis
, ,

sanclitatis atque justitue. (2) Homines libidi- hahehuntur indigni quapropter in paradi- ;

nosi pro nihilo aeternam ducentes salutem , sum intrahuntqui caste vixerunt, occidentes
bonis non vacant operihus. lpscr quoque vo- in se concitpiscentiarn libidinis et toturn il - ,

luptates animai impediunt salutem ob/i- lud quod iritia paradisum non potttit aduiit-
, ,

vionem Dei indticunt, sterilitdtem bonorum ti. (1) De paradiso ejicientur homicidae qui ,

operum afferunt (3) et ad vitia allicientes proximi fuderunt sanguinem, et animahus

, ,

hona gratise dissipant et eripiunt. suis per peccatum intulerunt necem ve - ;

III. PARS. Luxuria omnia ad nihilum re- nefici qui fiatres s jos veneno toxicaverunt ; ,

daclitra est (4)nimirum graliae et sauctita- fornicatores, qui tanquam canes et hruta tur-
,

tis bona. Quanta afferat datnna dinumerat pitudines opcrati sunt rationem autem suh :
-

Ilugo Victorinus « Luxuriapecuniam tollit, ministrat D. Bernardinus Senensis cur ho-

:

famam deflorat corpori mines carnales beslialiler viventes ah aeter-

, corpus inquinat ,
,

morhum paralysis ingerit, et caecitatem ocu- na excludentur heatitudine < Illa curia :

lis , animain inficit , gratuita tollit. » Quot cccleslis ne diminuta remaneat, rlehet re- ,

hona dissipaatur per lihidinem Sex dam- pleri per creaturas rationabiles luxuria au-
!
;

na quae secum trahit, recenset Doctor Sera- tem inter alia peccata, maxime destruit ra-
phicus : Damna luxurice sunt sex primo tionem et per peccatum luxuriae maxime
,
: ,

hominem ducit ad maximam paupertatem adeptio patrioe ccelestis inipeditur , quia per
,

aufcrt gratiam ct gloriam et propria/n sttb- ,

luxuriam homo effieitur hestia , et bestiae
,stantiam.(S) Caeteris hrevitatis causa omissis, non sunt factae ad habendam vitam aeter-
adverte quod nomine suhstantiae intelligun- nam. » (2) Multiplici igitur de causa lihidi-
tur interdum hona fortunae, quoe suhstantia nosi e ccelo exsulant tum quia in bruta :

familiaris nuncupantur a Tertulliano inter- degenerarunt ; tum quod cceli puritas et

;

dum hona baturae: ex D. namque Hierony- munditia non patitur vitii et peccati immun-
1110 substantia Dei est omne quod vivimus ditiam : Apparel communi natura? hominum.
,

sapimus , aliquando hona et dc/icta, conciipiscentias carnis reputare.

cogitamus (6) ;

gratiae, quo sensu ait D. Auguslinus ; Nulla (3) Quam eriminosa sit libido, inde colligi-
hujus niundi niajor substantia qnarri' est fi- lur quia est gluten delictorum (/\) ; et ut ,

dcs catholica , quas fideles jusliftcat, justos fatur D. Anselmus, magnum ct principale
aiigritentat regnis ccelestibus pnrparat. (j) viliurn est fornicatio , de qua tot rnortifera?
,

Bona igitur graliae per suhstaniiam denotata, pestes prodeunt. (5) Tum quia cceli janua
sunt tn triplici differentia. Quaedam spectant patet duntaxat observatorihus divinae legis ,
ad gloriam et aeternam salutein ; quaedam ad quae mcechiam corde conceptqm et opere
sanrjto^atetn et virtutem ; quacdam ad verita- consummatam vetat , tum quia Apostolus
tem etlMem. Fides intellectum coelesti lu- libidinosos a ccelesti regno excludit. Quid
minarilnMtMt^ sanctitas justum meritis di- Galata? legitnt ? Manifesta sunt opera car-
tat; glorja be"r>t» operatum remunerat. Lihido nis. Quanam ista P Jmprirnis posuit forni-

autem ujgun iflam suhstantiam dissipat, tri- cationem , immunditiam , lasciviarn ,

qua?
num ilbujEigratiae' bonum annihilat: 1. Glo- pra°dico vobis sicut pra>di.ri , quod qtti talia
riam efcgRuem 2. Sanctitalem et virtutem agunt , regnum Dei non sunt consccuturi
;
;

1'ia^JPet vcritatcm".'*-' _
'». ceternitate. (6) Tum quia coelestis Hierusa-
:

1. Beati qtti ex pracepmt agunt, ut in lem tota candida de sanctitate conscribitur : ,

lignum vita> habeanl potestateft$^£t inportas (7) cuncti ejus cives sunt sancti libidinosi :

ad introeundum in sanctam civfriHcni ; ca- autem deslruunt.

nis, vcnefictis fornicator komicida^foras 2. IMagnam substantiam sanctitatis (8^1
,
,

utique qui non ex pra-ceptis agant. (oj annihilantes in semelipsis gratiae sanelifican-

(1) L. 7. in Luc. —
(1) Tert. L adv. Valent 3o. — Tcrt. L. dcFxlxirt. Cast. |3.
jl (?) Tom. ). Semi.—
(?>) l.aur. Jnst tk Lig. Vit.
L. —
(4) L. /\. <\c Inst. <1<- I%am. —
(3) Tert. L. 5. adv. M«rc. 17. (i Ho». — x

Mon. 10. — r
(. .) Ditet, S.il. tit. 1. C. 9. (6) Bpiit. td— A i. t. 1V1. MisceL —
(5) In <-. 5. Gal. f6) Tert. i* — I .

D.imasc. — (7) Serm. 1. de Ycrli. Apost. (8) Tctt. L — l'ud. 17\-(7)'lVrt. L. i.ad Lxor. 7. - H r*rt. 1
<1 l'j'1. 19. Exbort. C\rt. i<>.
 LUXURIA. -- COINCIO II. lgi
tis donum , et dissipantes merita quae bonis Quomodo ignem de quo fatur Jobus intelli-
operibus adepti fuerant. Osee assumpsit sibi git D. Hieronymus Ignis esl incenlivce libi- :

\n uxoretu fornicariam Gotner filiain Debel- dinis oinnia bona virlutum devorans atque
, ,

laim. (i) Observat Vatablus quod Goiner universa in hoinine sanclarum rerum incre-
significat consumptionem , et Debellaim pa- menta coiisumens. Quod adbuc denotatum
latas dttas , quibus anima? et corporis volup- vult D. Hieronymus per Regium Propbetam
tates intelliguntur , qitce pariunt consump- dicentem « Dedil aerugini fructuseorum. »
:

tionem. Libido namque consumit , i. Gra- (i) Haec autem aerugo totam messem et
tium et sanctitatem ; 2. Gbaritatem et virtu- omnes ejus fructus devorans , est bbido :

tem 3. Meritum et bonorum operum valo-

;
/Erugo libido est hcec omnia bona disper- ,

rem. 1. Consumit gratiam et sanctitatem , git. O luxuria pessima virlutum destructio !

quae cum peccato mortali compati nequit ; (2) Non est omittendus Magnus Gregorius
luxuria autem esl tam grande peccatum , ut eodem fere modo Jobi versans et expendens
eam Apostolus cum fraude et idololatria con- locum « Omnia eradicans genimina. » Quia
:

jungat. Si quifrater nominatur in vobis for- nimirum reatus hujus facinoris , non solum
nicator, aut idololatres (cptid enim tam con- ttsqtie ad inquinationem maculat sed usqtts ,

junctuin P) aut frattdulalor (rjuid enim tam ad perditionem vorat et quia cmamvis alia ,

propinquum ?) cum talibus ne cibum qtiidem fuerint opera bona si luxurite scelus non ,

sutnere nedum Eucharistiam. (2) Ob con-

,
abluitur, immensitate hujuscriminis obruun-
sumptionem illam gratiae et sanctitatis , lu- tur. Et quia quamdiu homo est in statu pec-
xuria vocatur a Jobo ignis usqtte ad perdi- cati uiortalis , non potest edere opus aternae
tionem devorans. Nam , ut ait D. Thomas felicitatis dignum , libidinosus fallacitate in-
Valentinus Antistes, « nihil in homine quem quinatus nullum potest facere opus cceli
possidet , ignis hic relinquit inustum , et si meritorium ut ex prodigo demonstrat D. :

fueritquispiam injuventutesua, omnium vir- Ambrosius, qui « postquamomnia consump-

tutum decorepraefulgidus, et velut paradisus sisset, facta est fames. » (3) Non epularum ,
Dei,vernantibus undiqueet fragrantibus gra- sed bonorum operum, atque virtutum. Imo,
tiarumliliis dealbetur, si semelintimaejus liic ut animadvertit Chrysologus ipsemet prodi-
penetraverit rogus,totum funditus urit, totum gus intellexit lapsum , sensit ruinam , jace-
absumit, totum redigitin favillam, examce- re se turpis luxurice respexit in lubrico. (4)
110 paradiso in desertum horridum ex Ah- Quam deploranda impudici conditio quem
,

gelo reducit in belluam » (3) et ex Dei filio libido devastat

, Nam sicut ignis devastat !

facit diaboli servum. Subjungit S. Thomasa vestern, et libido animam (5), devorans gra-
Villa Nova
Quanto perniciosior caeteris tiam et sanctitatem
: « consumens omnimo- ,

sitluxuria, ex hoc poteris comprehendere dam virtutem etcharitatem, annihilansbona

quia nullum secum commorari bonum, nul- opera quae merebantur gloriam et felicita-
lam secumpatitur adesse virtutem. » 2. Cha- tem et redigens illum ad bene agendi ino- ,

ritalem virtutum reginam destruens. Si lu- piam et egestatem Nam ista poena parva :

xuriari volueritis , nunquam charitalem cestimanda est, quodmentilibido dominatur,

habere poteritis : charitas enim est virtus spoliatamque virtutis opulentia , per diversa
qum consummatio et perfectio aliarum virlu- iitopem, indigentemque trahit (6) ; et post-
lian dicitur , sicut /uxuria destructio : nam quam illam gratia , virtute et meritis denu-
nulla virtus , nulla bonitas , nulla sapientia davit , fide et veritate spoliat ?
cum luxuria stare potest nulla justitia , sed , 3. Qtti enim delinquit, non in lumine est,
nmnis perversitas in ea regnat. (4) Quid tam secl in tenebris. (7) Cuncta scelera peccau-
exitiosum et noxium quam omnes pariter tium obnubilant mentes, sed fidem non des-
virtutes atterere , devorare , consumere ? truunt. llbi autem qui cozperit luxuriari ,
Universalem hanc devastationem facit libi- incipit deviare a fide vera ; itaduo commit-
do, quae omnes anitnce virttttes corrttmpit (5): tit maxima crimina, opprobria carnis , et
et 3. Cuncta generatim merita dissipat et inentis sacrilegia. (8) lnde duo colligit D.
consumit. Quandiu viator adultus est gratia Ambrosius unum : Ergo auinon seqttitur :

sanclificante praeditus mereri potest, quia Dominum Dettm suttm , ingurgitat se luxu-
merilorium faclus est muiidus (6) libido rice ac libidini. Alterum : Qui autem se in-
:

autem cuncta congregata merita devorat. gurgitaverit atque immcrserit hujusmodi

(1) Osee. 1. — (2) Tcrt. L. de Pud. 18. — (3) Cap. (1) Psal. 77. —(2) L. 2. Mor. 9. — (i) Ltie. t5, — (4)
01. dcS. lldeph. —(4) D. Aug. Scrm. 47. ad Frat. Serm. 2. —
U. Aug. in Psal. 5y.
(5) (6) D. Aug. L. —
— (5) D. Uem. de intcr. Doru. c. 29. — (6) Tert. L. 1. de Lib. Arb. 1. —
(7) Terl. L. de Pud. 19.
1 (8) D. —
adv. Valent. 8. Ambr. L. 4. Epist. 3o.
 i
9a LUXURIA. — CONCIO II.

volutabris, perfulice laqueos incttrrit. ScWicel civia ,

quot et qnanta illis affert damna.
hseretici ,
qui a Deo et a fide defecerunt , Quod ipsiinet fantur libidinosi:
Substantiam
luxuriae volutabro sunt immersi. Calholici patris tutam luxuriose dispersimus ttos vi-
quoque lasciviae dediti sunt in periculoca-
, vendo 'i) nimirum terrenas facultates, fa-
:

dendl de fide in haeresim et persaepe de , mieet honoris ornamenta corporis valetu- ,

facto labuntur. Luxuria adeo est propria dinem et decorem animae purilatem et dig- ,

luereticorum ut haeresis per mulierem me-

, nitatem gratiam et sanctitatem
,
fidem et ,

retriciam in sacris paginis denotetur quod ,

veritatem gloiiam et felicitatem
,
cuncta ,

haTcsesnotant ? Illos notat etiam nomcn mu-
lieris (i) ,
quomodo Rabanus Maurus Ar-
chiepiscopus Moguntinus
Proverbiorum Ecce occurrit illi mulier
: •
ornatu meretricio ; » (2) in quo hceretica
pravitas dcnotatur. (3) D. quoque Augusti-
nus,per bestiam illam cui Joannes mere- ,
trieem magnam insedentem repraesentat ,
. haereticorum fallaciamet perfidiamsignificari brant , quot sanctitates
generatim fortunae, naturae et gratia.' dona,
quibus misere morilur libidinosus. Luxurio-
, intelligit istud sorum vita quasi quotidie moriens eifcrtur
(2; ut obscoeno voluptatum fruatur ludibrio:
qui, ut acute fatur S. Zeno Veronensis, /?or-
tant funera sua (3); scilicet mortuaeanimae,
mortuae libertatis, mortuae rationis. Addit
; tot vivas exsequias cele-
praefatus Antistes
virtutes el bona ,

j existimat : Bestia corpus est impiorum , et opera in lasciviae tumulant sepulcro. Vide ,

significat perjidiam /uereticorum. (4) Haere- Chrisliane, si justum sit ut pro ducenda bes-
tici ita sunt cum meretricibus conjuncti et tialivita, incurrenda sit mors famae, fidei ,

conviscerati , ut D. Epiphanius haereticorum veritatis , gratiae et gloriae. Quamquam in

malleus, dicere ausussit: Omnis /uvresis ma- hujusmodi cum fule suaconloqui debet unus-
la , muliercst \Y. ; quia una sine altera non quisque, ejusque vires consuiere (4) ponens :

reperitur , utriusque consortium nobis vi- ex una parle voluptatem carnis obscoenam ,
tandum proponitur. Haereticorum fugienda probrosam exitiosam moincntaneam , et , ,

est societas , ne avertant a religione.: Dcvita, ex alia parte omnium bonorum jacturam.
frater charissime consuetudinem hominum Consulat fidem , cum ea conloqualur, con-
,

ftcvretieorum ac libidinosorum , nihil fuiele sultata fides respondebit respuendam carnis

loquentium. (6 Meretricum fugiendum est voluptatem , quae tantum affert damnum.
commercium , ne seducantcor et inducant Impudicorum lapsus debet nos efficere cau-
,

in impietatemet haeresim ISon ingredimini tos , ne bonum patrem , ne piuin genitorcm

:

ad cas certissime cnim avcrtcnt corda ves- de/crentcs , vivendo luxuriose substantiam
,

tra \n\ ut Henrici octavi, Angliae regis, de- totam saiutis dissipemus et vita? , omnibus-
:

monstrat perfidia. Princeps ille ex parentibus que consumptis famem spei gravissimam per-
catholicis natus, in fide nutritus et eruditus, jcramus et sic desperationis auctori diabolo
,

tanto veroe religionis amore succensus , ut jam tradamur ct ille nos mittat ad pascen-
,

orthodoxos adversus Lutherum composuerit dos porcos eos vidclicet qui a^sltts carnis in
,

libros, obtinueritque a Summis Pontificibus volutabro luti temperant in cocno premunt , ,

Defensoris Ecclesiae titulum verum postca- : refrieerant in gurgiie vitiorum. (5) Tria sunt
cptam in carncm suam lapsus est ^8) , et cum necessario praestanda ut quis per lasciviam ,

Anna Bolena meretrice moechatus , repudiata mortuus valeat resurgere, et egredi de tu-
Calharina Anagonia, legitima conjuge, scor- mulo in quo jacebat. Primo agnoscenda est
tum illud sibi malrimonio (potius adulte- deploranda casus miseria ad inslar Prodi- ,

rio) copulavit , Summis Pontificibus taleac gi Hic ergo adolcscentior quia pcrdiderat
:

tantum facinus respuentibus a vcra fide , quod crat naturcv jndicat sc quod est graticr
,

defecit,et Ecclesiae calholicae, quam antea non mcrcri : Fnc me sicut unum de mercena-
propugnaverat hostis infensissimus evasit.
, riis tuis; et hoc pctit qui pencs cxtrancum
Sic erat liomo peccati scrvus, erat captivus scrvam tenserat libcrtatem. (6) Secundo ,

mortis , erat mancipium dcemonum crat , adeunda est poenitentia quae Veneri inferens ,

idolorum vcrnula crat vitiorum vcrbcro ,

, moi tem mortuam aniniam mortua opcra
, ,

crat criminum compeditus Sic malis dotni- . revoeabit ad vitam Qttid est mori peccato , :

nis taiibus tantisque exhihebat homo malam nisi damnandis operibus otnnino non viv
et miseram scrvitutcm. [p] nihil concupisccre carnaliter ? Lt sicut qtti

En quo trahit homines et Christianos las- mortuus csl carne nullius pudicitiam calli- ,

Rupert. L. 4. in Ecclcs.
(1) —
(a) Caj>. 7. [5) L. 2.
— da circttmvcntionc corrumpit non luxuria' ,

in Ecdet. c. i3. —(4) Hoin. \'t. in Apoc. [3 L. ?>. — —

adv. llint. —
(6] S. Ephmn. Ton. 0. c. S. Al- \irt.
— ChrjaoL Sena. 3.— ,'>' S. Maxim. Scrm. 61.

(7} L. 7>. Hrp. 5.

— 8 l.rt. L. d<- Pnetc. Il.nct. 5i.— ," Serm.de Pat — (4) Tert. l.. de Rxh. Caat. 1.
—
9 ChrranL Scrm. 6. ChryaoL — (fi)ChrjaoL Sern». j.
 LUXURlA. — CONCIO III. i
93
carnis inservit , non ad societatem turpium, si (i) alia voluptatis, quae , ut docet : D.
turpitudinis arnor invitat (i) : ita qui mor- Augustinus , totum commovet hominem ,
tuus est peccalo mortuus est etiam concu- animi simul affectu cum carnis appetitu
,

piscentiae carnali , mortuus Veneris illece- conj unclo (2) Utraque est compendium et .

bris, remotus ab impudicitiae immunditiis. epitome caeterorum vitiorum. In libidine

Tertio , advocanda est in auxilium animae
et corporis puritas Castitatis retinaculis
omnis obscccnitas frcenatur , et compedibus
ejits calces furentis libidinis statuuntur ; in
hanc velul in scopulos franguntur impetus
qualescunque sanguinis inundantis ; et inilla
sedatur spumans humoris insania corporalis :
qua dum substrahit adminicula concu- fectibus violentior hinc odium , bella pug-
sibi
gloriae cuneta vilia compendiata refert D.
: Chrysostomus(3): eademin libidinevoluptatis
abbreviatademonstrat S. Zeno.(4) Verum o-
missa utriusque dinumeratione duae ejusmodi
libidines in violentia conveniunt , et in ira
et odio assimilantur. Et quidem gloriae li-
bido , ait D. Chrysostomus, cceteris est af-
,
,

piscentia? mortua membra sua cognoscitur na?. Libido

, quoque voluptatis , ait S.
bajulare. (2) Homo castitate velut praesidio Zeno, armatur precibus armatur et ira , :

munitus est mortuus et vivens

, mortuus immutans, 1. Blanditiem in iracundiam ; 2. :

impudicitioe, mortuus infamiae, mortuus ne- Amorem in inimicitiam 3. Veneris dulce- ;

quitiae ; vivens vero honestati, virtuti ,

gra- dinem in crudelitatem et saevitiam.
tiae, glorioe. i. Qui vere amat , debet personam ama-
tam et pace tractare ; non
lenitate ,
quiete
•eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee* bile , non
non dolore inquietare (5) li-
ira , :

bidinosus tamen saepe saepius lenitatem in

CONCIO TERTIA. iram convertit. Platopostquam triplicis amo-
subdit Tres isti ris differentiam ostendit , :

c. .,. ,. , amorcs trianomina sortiuntur. Contemplativi

. . .

oemper swvitia cum impudicitia concordat ,. ,. 7

J
? • . . .

/ON 11 L 1 nonunts , amor divinus ; activi. numanus ;

.

(oj et ob hanc causam Lupido , seu vene-

:

voluptuosi , ferinus dicilur. (6) Profecto

reus amor pingitur telis facibusque instruc-
voluptuosus libidinis amorvulgoputatur bru-
tus , quod illicitis ardoribus semper conjunc-
tus , belluinus , pecuinus , cum mutae pecu-
tus est gladius. (4) Quam exitiosa , crimino-
dis instar, caeca Veneris appetentia sulflam-
sa et saeva sit libido, belle , quamvis pro
matus,adcarnis exaestuat voluptates. At non
lixe, declarat D. Ambrosius Saevus cri : «
dicitur a Platone amenter pecuinus v . sed
minum stimulus libido est quae nunquam lmmamter tterinus, quia non solum i'
•
n l u
belluae
•
,

r
manere quietum patilur affect um:nocteler- v r , ^j •

sed r
• . .
,
sapit stoluhtatem rera^ redolet lmmiti-
i 1
,
vet , die anhelat , de somno excitat,7 a nego- u
tatem. Homo namque lascivus se ad orula?
, ,
• 11 '.
c
& .
, ,

tio abducit, a ratione revocat, aulert consi-

animantis indolem transformasse dicitur, cui
lium , amantes inquietat , lapsos inclinat ,
vitiosa imitatione affinem se reddidit ac fa-
castisinsidialur , potiendo inflammat , usu-
r. tvt n i- 1 midarem
miliarem : auocirca
q non in nobis una; se
que accenditur. JNullus peccandi modus ,' et ,j . , * , r \ c c
...
1 , K ,
collatebrant 'fera? 7)
. . tera autem a fentate
. :
mexplebilis
r scelerum sitis, nisi morte aman- f i- j- t 1 ^ 1
. ., nuncupata, prona estad'
iracundiam. Inhibuit. .
lis exstmgui non potest; et ideo, ait Aoosto- r f» t /o\ t.-
.-r
1 t? c •, 1
lus: rueite formcationem ; ut veluti fuga
• -
i>
ohm Deus rpopulo
l
1
Israehtico (o),
v
nereptilia
r "
,
°c •

tanquam tunosaedominae dechnaresoevitiam,

b 1 •
iv • • comederet eo quod
r
^ r
T
supra pectus et ven-
,
,

.11
„ j*« /f\ X7- 1
• • • •
.
trem gradiantur. Verum, ut obplorat» r>i -i
Pnilo
et e tetro servitio exire possitis. » (d) Vides T n- u u- •

Judaeus, « nonnulh homines his nequiores

1
,., ,. •
,
quomodo libido dicatura S. Ambrosio scevus
,

non contenti solius concupiscentiae genere ,

stimulus ; quiainsligat ad saevitiam furiosa :
acquisieruntinsuper germanum ejusaffectum
domina , quia iram , odium et furorem
iracundiam , ut confirmatis brutis animae
inspirat : 1. Amorem in odium convertens
partibus , mentem omnino delerent
;
quod :
2. Crudeliter sanguinem fundens; 3. Nec
enim verbis de serpente dictum est revera ,
sibi , nec propmquis quibusque parcens.
de quovis bruto, et affectibus suis dedito
.. .$' Im P udicus persaepe scevis libi- homine divinum est oraculum Super pectus :

dinibus (6) agitatur. Duplex est libido una et ventrem ingredieris ; nam circa pectus :

gloriae, quo modo exmente Tertulliani gen-

ira est , in ventre concupiscentia caeterum :

tiles philosophi erant glorue solius libidino-

insipiens super utraque semper ingreditur ,

(1) D. Prosp. de Vita. Contemp. c. 21. (2) Dub. — Tert. Apol. 22.— (1) Lib. 14. Civit. 16.— (3) Hom.
Cyp. Lib. Sing. Ckr. (3) Tert. L. 1. ad Nat. i5.— — 27. in
(1)
Joan. —
Pud. -- (5) Tert. L. de
(4) Serm. <le
(4) S. Zeno. de Fide. Spe et Cbar. (5) L. 1. de Cain. — Spect. i5. —
(6)Ficin. in Conviv. Platon. (7) D —
Abel. 5. — (6) Tert. Apol. 22. Basil. Horu. 11. in Hexam. (S) L. de Migrat. Abram. —
vi. i3
ig j
LUXURIA. — COiNCIO III.

iram et concupiscentiam nunquam cessan- quceritque perire quem di/igit (i) Daenion
, .
,

do ex quo aurigam ac praesidem raiionem qui eani venereo sufflaniniarat ardore , ad

,

rejecil. » Lascivus rationis abjiciens praesi- iram concitat et ad recusati stupri vindic- ,

dentiam super pectus et ventrem ad mo- tam armat Luxuiitc rcro dux diabo/us una
, :

dum bruti el fera graditur super venlrem cum mulicrcula devictus , alio rursus arma
: ,

dum concupiscentiae prosequitur voluptates ; vertit , amorem in iram convcrtit ct cx im~ ,

super pecius, dum iracundiae agitatur moti- pudcnti desiderio procudit arma /inguarn- ,

bus. Idem argumentum tractat aliorsum que accusatricem suscilat. (2) Ecce Veneris
Pbilo Judaeus animadvertens quod quando blandities convertitur in irani
, et tenera ,

pra^sto est materia copiaque votuptatis circa dilectio concupiscentiae lenocinio sic exas-
vcntrein , quce sub ventrcm sita sunt (1) peratur et ferocit ut in impudentis officina : ,

tunc stabulatur affectus qui est circa pectus ; desiderii arma ad ultioncm procudantur in- ,

ira enim niultum non movel libidinosum deque peramans Josephi domina strages sae- ,

quia scilicet carnis potitur voluptatihus , vemeditatur, uhi hlanditias lascivientis lu-
quando autem his caret circa pcctus ubi se- xuria? nuper cogitahat et lingua, quoe impuri , ;

des irce est stabulatur affcctus ; nimirum fuit interpres amoris sit criminis falso im-
, ,

quando venereo frustratur amore affectus positi accusatrix. Cumque vidisset invere- ,

irae, quae est circa pectus ilhnn agitat cunda mulier fugientis Josephi pallium in
, :

Amatores enim i>oluj)tatum,si his dcstituan- suis manihus (3), sesequea dilecto adolescen-
tur , irascuntur . exasperantur. (2) Graeci te contemptam familiam clamando convo- ,

codices hanc sententiam Salomonis: « Vir cat et tanquam attentati adulterii reiim ,

iracundus provocat rixas » sic legunt accusat Josephum in argumeutum fidei

, : :

Virinhonestus. (3) Quasi vir iracundus idem marito domum revertenli retentam ostentat
sit acvir inhoneslus. Verum quid iracundiae vestem , et ad suppositi criminis ultioneni
cuni inhonestate? Lasciva inhonestas , tota provocat. « His audilis dominus et nimium ,

in hlanditiis est , tota deliciis vacat; iracun- credulus verhis conjugis, iratus est valde ,

dia vero hlanditiarum exsors , inimicorum Joseph in carcerem

tradiditque ubi vincti ,

meditatur ruinam quaenam potest esse in- : regis custodiebantur , et erat ibi clausus. >

honestatis cum iracundia conjunctio , quae Impudicac illius mulieris malitiam detestans
tantopere ab invicem distant ? Hujus perpul- Chrysoslomus , Josephi innocentiam com-
chram accipe a Cassiodoro rationem : Ubi mendans sic disserit Hoc modo se habct ma- :

furoris insederit firus, libidinis quoque ne- litia: semper contra virtutcm pugnat ,
et ei
cessario est incendiu/n penctrans ; quia tam sua peccata affricare ct impingere vult, id
ira quam sunt. et inflammant quod et hcvcjaciunt adolescenlem quasi in-
libido ignis ,

cor : unde ab una ad aliam facilis est tran- tcmperantcrncriiuinans, etse continentia? lar-
situs. (4) va induit , et dicit propter hoc , et illum ves-
O quam facile lihidinis blandities commu- tern re/iquisse. Quam vere dicit Ecclesiasti-
taturin iram et quibus est vita /uxuriosaet cus
! Non est caput nequius super caput co- :

impudica, iras non devitanl (5) ; ut dominae lubri et non est ira super iram /nulicris. (4) ,

Joseph comprobatur exemplo. Ado/escentem Graeca versio pro ly mu/ieris le^it inimici :
/ibido persequitur(6)',Tert\i\\\ano tesle,aspi- quasi mulier vires reciprocet cum inimico.
ratio dccmonum mentis corruptelas agitfuro- Non solum mulier dum odit , inimieitiain
ribus scevis (7), ut patet in lasciva illa mu- demonstrat; sed etiam cum amat \ices ini- ,

liere nam pudicum juvenem patrona appe- mici gerit et inimicas alit iras Veneris blan-
: ,

tit impudica , ut diabolus qui in eiim dc- dities sic daemon soevas aspirat libidines , :
,

cern /ratres arrnaverat contra eum armarct Veneris blanditias convertens in iracundiam,
,

et fcminam. (8) Parum fuit diaboloadversus et amorem immutans in odium.

Joseph amorem armasse fraternum nisi 2. De iniqtiitate odii (5) merito culpatur ,

adhuc in castum juvenem impurum lascivae Ammon. Iniquus fuit Ammonis amor lascive
feminae armasset amorem. O impudica rnu- sororem suam diligens, et per vim ei stu-
lier ardcns arnans vu/tius a/it vcnis
, et prum inferens; sed fuit adhuc multo magis
, ,

ca?co carpitur igne : ai/iat et persequitur ; odiui/i injustui/i (6) consluprataiii sororem
, ;

concupiscit ct swvit ; ct quia ei ad Stuprum odio habens

, et contumeliose de dotno et , ,

non consentit trucidandttm ctim statuit

, a facie sua ejiciens ita ut majus cssct odiu/n , ;

antore quo antca dilexerat. (7) Ex amoris

(i)L. 2. Allcg. (?) — Ci.il. J,,d. — (3) p 1() v. ,5. _
(4^ L. 6. Var. Vict.— (5) Iiul>. I,. ;. c. 3. — (6) I). Aug. D. Prosper. 1. p. prxdir. c. a8. — M B«iU. S.'.
— G«p.5o. — (4)C»p.
(1)
S.nn. G. de Gomm. — (7) Tert. Apol. 1%. — (8) D. Orat 8. (3) b5. — (SJTert. Apol.
Cln ysost. in c. 3y. Qeo. 1. _ Tcrt. de Spect.
(6)
— L. «6. (;) L. a. Reg. »3.
 LUXURIA. — CONCIO III. icp
magnitudine mutuanda est odii magnitudo. cant ; pratum quodnon pertrans-
nullum sit
Tantus fuit atnor quo Ainmon Tliamarem cat luxuria nostra. Subjungunt
Opprima- :

diligebat, ut ejus nimielatem ferre non va- mus pauperem justum etnon parcamus vi- ,

lens graviter aegrotarit et tamen non prius

; nec veterani revereamur canos mulli
dua? ,

puellam tanto ardore dileetam cognovit, quin temporis. Verum haec posteriora verba cum
vehemensille amor in nuijus odium sit com- praecedentibus non bene concordant et im- :

mutatus, adeo est infidelis et inconstanssce- pii in suis cogitatiombus parum sibi cohae-
lerosus Veneris amor. Ut enim eloquenter rere videntur. Quid coronis floride roseis ,
fatur S. Zeno , impudicitia injicit amorem , quid herbaceae pratorum lasciviae , quid
paulo post odium de amore factura. (i)Blan- blande luxurianti libidini cum oppressione
da amoris teneritudo in durum commutatur jusli?Porro crudelitas comes est luxuria? :

odium, et Ammon post ardentissimum Tha- nec conditioni , nec sexui , nec aetati parcit
niaris amorem , post violatam sororem ve- saeva libido. Quod probe agnoscens D. Au-
nustissimam , post puellam fastidio plus gustinus ait Jbi latius luxuria ista descri-
:

quam stnpro dehonestalam , simul cum Tha- bilur : Coroncmus nos rosis antequam rnar-
mare seipsum odivit. Ad quod alludere vide- cescant : per istam descriptam latius luxu-
tur Veronensis Antistes aiens Jmpudicitia riam , quid sequatur P opprimamus justum.
:

post ncgotium perpetratum odit et seipsam , Lenia videbanlur jam dudum loqui , corone-
cum illo quem vicerit. Ardens Ammonis mus nos rosis antequam marcescant. Quid
amor , et expetita avidius impudicitia , uon delicalius , quid lenius P de lenitate cruces ,
tantum in cupit^: Thamaris fastidium et gladios P noli mirari , lenes sunt et radices
odium , sed adhuc in sui ipsius fastidium et sj>inarum : si quis eas contrectet , non pun-
odium immutala est : et Ammon violenter gitur , sed quo pungeris , inde nascitur. ^i)
sororem constuprans , et constupratam im- Inrosislatent spinarum radices ; nonpungunt
pudentius de domo propulsans, sibi vindic- quia lenes sunt spinarum radices, hactenus
tamparavit, et ad necem suam properavit. spinae non sunt , sed rosae , quas pulchritudi-
Violata namque et expulsa Thamar, spar- ne nitent et suavitate fragrant ; sed quia
gens cinerem capiti suo scissa tunica tala- cum rosis nascuntur et adolescunt spinae
,

ri, impositisque manibus super caput suum, exspecta tantisper , et pulchrum et lene ro-

ibatclamans;cuioccurrensAbsalongermanus selum commutatum videbis in rude spine-

frater dixit ei Nunquid Ammon concubuit tum , quod attrectantium manus cruenter
:

tecum?Porronon estlocutusAbsalon ad Am- lacerat. Quid lenius luxuria? quid cupidine

mon , nec malum, nec bonum ; oderatenim blandius? quid delicatius lascivia ? Rosa est
Absalon Ammon eo quod violasset Thamar suavitate fragrans , sed spinarum radices
sororem suam. Tandem Absalon opportuni- habet , ex quibus spinositas nascitur; et ubi
tatem nactus , Ammoni necem intulit, vin- primum libidinosi mitibus luxuriae coronan-
dictam sumens de stupro , de odio et de tur rosis, peracerbis spinarum arrnantur acu-
sororis repulsa. Vide quam cilo amor in leis , ut crudeliter saeviant ; rosae in spinas
odium degeneret , et Veneris dulcedo com- commutantur, lenitas in asperitatem , blan-
mutetur in Martis saevitiam et crudelitatem. dilies in crudelitatem , ut ex impudicis cons-
3. Amor tranquillitate , non furore est tat senibus , qui blande peramatam de adul-
tractandus; venerea tamen libido saeva est, terio mendaciter calumniantur , ejusque
rosas in spinas,suavitates insaevitias conver- necem crudelius persequuntur. Cumque ad
tens. Cupidosaeva est, et quo magis crescitcu- consistorium venisset populus , venerunt el
pido,eo magiscrescitsaevitia. Libido ac crude- duo prwsbyteri , pleni iniqua cogitatione ad-
litas tanta foederatione sociantur , ut neque 'versus Susannam , ut interjicerent eam ; et
etiam vocabulo dissocientur unde hanc im- quod crudeliter excogilarunt et minati sunt,
:

piorum vocem : Nemo nostrum exsors sit lu- toto conatu implere moliti sunt. Messalina
xuria? nostrce .(2) Graeca versio legit, insolen- imperatrixgladiatoris amore sauciata ama- ,

tiee; Vatablus,/;e/?//«/^/«';alii vero, et melius sii in arena occisi sanguinem hausit , et

ad propositum , Jerocice nostrce , ut quidquid quod est adhuc horribilius , impudici illi
luxuria et ferocia postulaverint, id exsequa- senes Susannae amore sauciati post ejus cae-
mur. Luxuria venereas voluptates insolenter dem et sanguinem anhelant. Quam vere ait
quaerat; ferocia vero crudeliter saeviat, ad- D. Cyprianus : Cupiditatum injesta rabies.
versus omnes qui fruendae voluptati obsis- (2) Adeo libidini est agnata crudelitas , ut
tunt. Coronemus nos rosis antequam marces- strages etexcidia meditetur; adeo furit blan-
dior cupiditas , ut in rabiem conversa cha-
(1) Scrm. de Pud. - (2) Sap. a. M In Psai. 52. — (2) De B-n. Pud.
i3.
,
96 LUXURIA. — CONCIO 111.

rissima quaeque iufestet Audistis quanta : prohibeat homiciilium : tum quia ut pluri-
sit nata de vo/uptate crudelitas (i), sic est mum effusio sanguinis lasciviam sequilur.
spinis armata luxuries ut acerbe pungat, et Quod innuit Nahum propheta fulminans ma-
sanguinem crudeliter effundat. ledictionem, et vce civitati sanguinum (i) ,
II. PARS. Ego quoque homicidium non- id est carnalium delectationum , ut explicat
J

nunquam mccchia etaboro. (2) Sic fatur ini- S. Bernardinus Senensis. (2) Mox subjungit
pudicitia sese de homicidio commendans :
Vales Corruent in corporibus suis propter
:

non solum quia libidinosi occidit animam ;

niultitudinemfornicationum. Post has com-
nam ubi libido ibi homicidium ; ubi homo
,
minationes adductas recenset Propheta ho-
citm inquinatur, occiditur. (3) Non solum niicidia calamitates et excidia , quaj fcedam
,

adhuc, quia , ut docet D. Augustinus, vult sequuntur libidinem. Vox flagelli , ct vox
libidoeffundere sanguinem , non est au- impetus rota> , et cqui jerventis ct micantis ,

tem homicidium in sola sanguinis profusio- gladii , et fulgurantis hasta>, et muflitudinis

tie animce ereptione reputandum (4) ,
et in
interjecta?, nec estfinis cadaverum. Has stra-

sed etiam in voluntate effundendi sangui- ges adducit bellum, quod sa pe seepiusoritur
nem quee facti origo cst ; ne tunc quidern
:
a hbidine Ha-c scepe indicit quielis genti-
:

a culpa liberalur, cum aliqua difficultas
perpetrationem ejus intercipit: ipsaenimsi- subvertit.
bi imputatur, nec excusari poterit per illam exemplo
perficiendi infelicitatem, operala
fuerat. (5) Non solum
ergo libido est homi-
cidii rea/quia voluit effundere sanguinem ,
et non effudit , sed etiam quia de facto per-
saepe illum effundit. Quid tot Graicos et
bus bellum ; ha>c aliquoties robusta regna
(3) Quod Sicbem comprobatur
: nam, ut refert D. Chrysostomus,
quod suum Hemorsuam concupiscentiam opcre complcns,
f't patri, et toticivitatipcrdilionis auctor. (4)
Htcc historia in libro Geneseos contir.etur ,
"»> refertur quod Sichem Dinae Jacobi pa-
triarcbae filiae amore captus, « rapuit illam ,

Trojanos ad bellum induxit adeo longum , et dormivit cum illa , ideoque conglutmata

ut per decem annos duraverit ; adeo cruen- a,,ima eJ us cum ea 5 a (5) ut sibi in sponsam
tum ut innumeri milites duces et reges in postulaverit , duris etiam conditionibus sese
illo occubuerint ; adeo exitiosum ut Ilium
subjecerit nimirum circumcisionem ipse
:

fuudituseverterit? Paridis luxuria, qui Hele- simulcumvirissibisubditissuscipiens, avitam

namMenelaiSpartorumregisconjugemcons- religionem relinquens , et isracliticam profi-
purcavit et rapuit. Quid Agamemnoni Tro- tens et licet c u» ctas sibi propositas condi-
'>

janorum debellatori necem intulit ? Clitem- tiones acceptaverit , et ad unguem adim-

nestrw uxoris lascivia. Quid Lucretiae fudit pkverit , Hinae tamen stuprum fuit causa
sanguinem,etdeRoma expulit reges ? Sex- desolationis, et exterminii cunctorum Sichi-
tii, Tarquinii Superbi nuncupati, filii libi- mitarum. Filii namque Jacob illatam soron
do. Quid tn Gallia regem interfecit? Fre- vim vindicare volentes, Hemor et Sichcm
degundasimpudicitia. Ut profanas omittam pariter necaverunt et interfectis omnibus, ,

tragafdias (6), sacrae paginas trinum produnt depopulati sunt urbem. Inde exclamat D.
exemplum effusi per luxuriam sanguinis , Augustinus luxuria ! per te pax dcstruc- : O
scilicet, 1. Principis Sichimitae ; 2. Joannis ia est ,pertehomicidiumfactumest{6),
per
Baptistse 3. Hjethjei Uriae. te Sichimitae devastati suut, per te Joannis
;

I. Mccchum ho- Baptistae effusus est sanguis.

idololatrce successorem ,

micicke anlcccssorem , ulriusque collegam (7) 2 JP se clausula lcgis et prophetarum, m c -

repraesentat Tertullianus. Mcecbus est idolo- prophetes ,

scd Angclus dictus , contume-
latrse successor : tum quia in divina lege Hosa caide truncatur in puellat psallica>/u-
post prwcepta pietatis in Deum et in paren- car (7) Nec mirum , quia libido hostis conti--

tes , immediate subjicitur mandatum mce- nentice frequenter veniens ad sanguinem. (8)
chiam prohibens; tum quia ex idololatria Romano Pbilosopho teste Flamuuus Praetor
orta est libido ; tum quia fceda falsorum nu- mter coenam
meretrice rogatus, « quae a

minum repraesentatio et aimulatio inducit aiebat sehominem nunquam decollan vidis-

ad luxuriam Assistit idololatres , assistit se » (9) , unum e* damnatis decollavit, ne
:

homicida , in medio eorum assistit et mce- (I uitl se meretrix negaret vidisse. Itaque vi-
chus. (8) Mcechus est liomicidae antecessor 'um nobilissimum , et tantis honoribus junc-
:

tum quia Deus vetat mcechiam, prius quam '*

turpUer mcrctrix crudclcm fccit. Ia

(i) Chrysol. Serm. 117. — Tcrt. L. do Pud.

(1) 5. — (1) Cap. 3. —
(j) Tom. a. Serm. 18. a. a. c. a. — (S)
(3)8enn. 6. <le Comm.— (\) Tcrt. L.de Idol. a. — (5) S.Zeno. L. i.Serm.7.— (4) liom. i.r>. in Geo, — (5)
Tert. L. <!e Poen. 5. (6) — Tert. L. <le Pad. 5. — Cap. 7r\. —
(6) Serm 4;. a.l Frat. —(7) Tert. Scorp. 8.
L. clc Pud. 5. —
(8) Tort ibid.
(7)
— (8) D. Cypr. :le Bon. Fud. (y) Scn. L. 9. Controv. — 3.
 LUXURIA. — CONGIO III. 197
eodem triclinio video praetorem amantem , Achab et reginae Jezabel crudeli impie sae-
,

meretricem adamatam et caedem cruentam. vitia,qua insontem Naboth falso testimonio

Lasciva meretrix sanguinem postulat , prae- accusatum , atrociter peremerunt , eorum
tor libidinosus necem imperat , et sanguis meretriciam libidinem inferat Mediolanensis
decollati hominis ab utriusque luxuria dima- antistes ac si nihil nisi effusior lascivia , sic
,

nat. Idipsum conspicio in palatio Hero- ferocire potuisset. Quod de sanguine Achab
dis Regis libido , Herodiadis lascivia ,
: asseverat D. Ambrosius , in Joannis decol-
decollant Joannem , Messiae latione conspicitur:nam meretrices laverunt
et Praecursoris
fundunt sanguinem. se in sauguine ejus , et quasi parum sit
Vide autein qualiter
crudelis est obsccena saltatrix , et qualiter cruentas lavasse manus in innocuo illo san-
mollis est Herodes. (1) Puella impudenter guine, illum adliuc feraliter bibii libidinosa
saltat ; mater adulterio famosa consulit et incestuosa Herodias. Esto mihi pars epu-
puellae , ut Joannis caput poscat ; et Hero- larum Baptista? caput : sitim sanguine res-
des incestu infamis saltatrici annuens votis, tinguam , videam jugulatum epulandum ap~
majorem hominum capite truncat. Scelerosa poni , poter ejus sanguine. (1) Satis nou
trinitas , libidinose armata , ad Joannis de- erat incestuosae et lascivae Herodiadi decol-
collationem conspirat ; impudica mater fi- lasse in carcere Baptistam , ad crudelitatis
liam ad petendum Joannis caput stimulat complementum voluit saltem oculisinsontem
:

Disco caput apportetur , deliciemur oculis , ejus haurire sanguinem. Hoc crudelitati fer-
quando dentibus minime. possumus : divellit culum debebatur , quo insatiata epulis jerilas
nos a cubili regio , ipse proprio divellatur a 'vocaretur. (2) Exeamus de ferina Herodis
capiie ; abstraldt me
meis amoribus , quem curia ingrediamur Davidis palatium , ubi
,

ira g/adium acuerit , recipiat. (2) 2. Filiaim- sanguis effunditur dum Uriae caedes machi-,

pudenter saltans, matris sermonibus ad sae- natur.

vitiam sufflammata , Joannis sitit sanguinem : 3. David Uriaz cadem , tum causam ejus
« at illa praemonita a matre sua : Da mihi , moechiam , confessione purgavit. (3) Misso
inquit , hic in disco caput Joannis Baptis- Joab ad bellum, remansit David in Jerusa-
tae. u (3) 3. Lascivus Herodes libidine male- lem , et accidit ut surgeret de strato suo
suada ad arbitrium salacissimae matris , et post meridiem , et deambularet in solario
filiae impudenter saltatricis, Joannem Bap- domus regiae viditque mulierem se lavan-
,

tistam Christi praecursorem , et Propheta- tem ex adverso super solarium suum erat :

rum maximum decollat ; nam « misso spi- autem mulier pulchra valde. (4) Misit ergo
culatore praecepit afferricaput ejus in disco ; rex et requisivit quae esset mulier nunlia- :

et decollavit eum in carcere , et attulit ca- tumque est ei quod ipsa esset Bethsabee,
put ejus in disco , et dedit illud puellae, et uxor Uriae Haethaei. Bethsabee amore captus
puella dedit matri suae. »
(4) rexex casto fit adulter, ex mitissimo seevus,
Jezabel (5) regina non minus crudelitate , callida crudelitate ,insontisUriae sanguinem
quam venustate et decore famosissima, in- fundens nam : strenuus ille miles et in-
nocuum Naboth ad mortem crudeliter et faustus Bethsabee maritus, non tam Ammo-
infide damnat. Elias Dei mandato tum Jeza- nitarum ferro cecidit quam Davidis adulte-
bel , tum marito ejus Achab, regi Israel, mi- rio. Quod quomodo sit factum Basilius Se-
natur sanguinis effusionem , in pcenam mor- leuciensis eloquenter declarat Cum enim :

tis injuste Naboth inflictae. In bello coesus da?mon animadvertisset Davidem a recto pau-

Achab defertur in Samariam , ubi sepelie- lulum oculos deflexisse , subito venustate mu-
runt regem , « et laverunt currum ejus in lieris objecta confixit (5) cum enim regie :

piscina Samariae, et linxerunt canes sangui- David epulatus esset , ac meridiana sese
nem ejus , et habenas laverunt , juxta ver- oblectaret obambulatione , tunc diabolus
bum Domini quod locutus fuerat. » Septua- animi curaeque nervum remissum conspica-
ginta pro ly canes , vertunt meretrices ; quae, tus, et mentem passionum aurigam diligen-
ut animadvertit D. Ambrosius , lotae sunt in ter succinctam , ac parvula quadam sui parte
sanguine ejus Quid sibi autem vult , quod nudatam ab armis, optimatem furtim ca^ci-
:

meretrices laverunt se in sanguine ejus , dit ipsis justi oculis usus pro telo. Videns ,

nisi forte ut meretricia qu&dam in illa feri- autem diabolus Davidem facti sui pudore
tate fuisse regis perfulia proderetur , vel confusum , et pudendum ulcus celare cu-
cruenta luxuries. (6) Quasi ex tanta regis pientem , pudorem vertit in alterius peccati

(i) D. Chrysost. Hom.ig. in Matth. — (>.) Basil. Sel. (1) Basil. Seleuc. Orat. 10. — (2) D. Amb. L. 5. d"
—
Orat. 10. —
(3) Marc. 6. -
(i) Maic. 6. — (5) L. 3. Reg. Virff. — (5) Tert. L. de Pud. 6. — (4) L. 2. lieg. 1 1.

32. — (6) De N:both. c. 11. (5) Orat. 17.

ijl LUXURIA. — CONCIO III.

niateriam : Scc/us namque adntissum ober- suis dominis parcit furores /ibit/inum , ita

rat scc/us : quippe ca?de adu/tcrium conatus (i) cunctos indiscriminatim aggredientes , i.
occullare , ct c\rdis ct ar/u/terii deprehensus Ad parentum necem attentant ; 2. Amicos
est artijex : David voluptuose lasciviens sae- non secus ac inimicos enecant ; 3. Et pro-
vitias spirat , et qui ante adulterium de mili- prios filios trucidant.
tate et mansuotudine commendabatur , post Libidincm parricidalem (2) quis non 1.
venereas carnis blanditias , adeo feritate et horreat ? banc Lainen non horrescunt vene-
saevitia agitatur ut Ammonitarum gladiis rei amores. Nonne libido Ruben fuit parri-
Uriam occiderit neque ullum de debellato cidalis ascendens cubile Jacob patris sui ?
,

exercitu , tristilia? et doloris signum de- Nonne libido fiJiarum Loth fuit parricidalis,
ntonslraverit. qune patrem inebriarunt ut ab ipso cons- ,

Joab namque civitatem Rabba obsidente tuprarentur? nonne parricidalis fuit libido ,

universus ejus exercitusfuit ab inimicis pro- Persarum cum suis matribus coeuntium :

stratus. Nuntio de hac cladead Davidem mis- Persas cum suis rnatribus misceri Ctesias
so rex praecepit ei ut haec exercitus duci re-
, rejert. (3) Nonne est parricidalis libido vel
ferret. Ha>c diccs Joab : Non te frangat ista puellaj , quoe nescientibus parentibus raptui
res. Varitts eventus est belli , nunc hunc , et oceasionem subministrat vel juvenis, qui ;

nunc illum consumit gladius. Qua ralione
autem fieri potuit ut rex victoriis assuetus
et de hostibus suis triumpbare solitus , de
tanta strage nullatehus fuerit commotus, sed
militum jacturam nibili faciens honorem
suum armorum gloriam tanquam rem lu-
et
dicram et nullius momenti contemnens, res-
ponderit Joab
contra patris voluntatem publice et scanda-
lose moecbans,aut malrimonium clandesti-
num contrahens, palri causa mortis J'uit(4)>
tanta eum afficiens tristitia ut moriatur,
, animi amaritudinem et moestiliam ferre non
valens? Tandem nonne est parricidalis libido
eorum qui ad parentum obicem ponen-
: A on
T
te frangat, ista res ? tium necemattentant eljunebribus victimis ,

Nimirum David cum Bethsabea adulterans, (5) Veneri sacrificant? GrudelisTullia ad so-
audiensque a nuntio quod in tanta exerci- lium regium ascendit, curru et equis cal-
tus strage Urias adulterae maritus occubue- cans enecali parentis corpus , et ipsi om-
rat Quin eliatn servus tuus Urias Hethceus
: nem conculcantes pietatem ferro vel veneno
morluus est parum de hac re curavit , oh-
,
parentibus eripiunt vitam , ut liberius Vene-
tenta sibi proposita Llriae nece quo mortuo ,
ri vacent Concupiscentia libidinis rnerce-
:

absque ullo obice amatae Bethsabee poterat dern , ve/ maxime parentum fdiorurn , rna- ,

frui complexibus , tantopere lascivia Davi- ritorum uxor umqtte in rnortibus posuit. (6)
,

dis perverterat indolem. David ad mansue- O impiam et barbaricam blandne libidinis

tudinem pronus Memento, Domine, David, saevitiam Heu quot caedes luxuria atrociter
: ! !

et omrtis mansuetudinis ejus (i); David qui e.lil tota madet familia Veneris sanguine ,
!

infensissimo suo inimico multoties pepercit, cruentata Quis possit accusare jam reliqua, :

doluitque quod amputasset oram chlamydis si pietads nomina putantur esse crudelia ?
Saul Percttssit cor suum David, eo quod negligitur levis reatus
: cum trngocdia crirni- ,

abscidisset oram chlamydis Saul (2) per li- nis rnagna tonuerit. (7) Si libido furit in pa- ;

bidinem ita mititatem exuit, et crudelitatem rentes, quid faciet in extraneos? et si libi-
induit ut fidelissimum Uriam in acie gladiis dinosus ut fruatur Venere, ad patris necem
,

exposuerit , ejusque necem inbumane pro- attentat profecto amicos adhuc et propin- ,

curaverit Faclus est in morte Uriea crttde- quos non secus ac extraneos et inimicos
:

liler rigidus
qui in appetitu feminas Juit
,
enecat.
enormiter fexus , et qui prius Jerire depre- re ipsamet libido 2. Audiatur hac supra :

hensutn persecutorem noluit , post devotum hodie vencnarii sciunt magi quot Scittnt , ,

militem exstinxit. (3) Hujus mutationis nulla pellicatus u/ciscar , quot rivalitatcs dcjcn-
fuit alia causa, quam libido. Neque solum dam qttot cttstodes , quot dclatores , quot ,

Ventts mi/itaris castrensibus f/agitiis prcesi- conscios aujeram. (8) Iu tesles advocat 1. ,

dct (4) , sed etiam domesticis sceleribus Venenarios, qui veneno toxicarunt vel uxo-- ,

nemini parcens. rem ut maritus cui fastidio erat aliam du- , ,

III. PARS. Furoribus foedis (5) agitantur ceret in conjugem, vel maritum uxori adul-
libidinosi bcstiarum /ttrorem silicntes (6") ; et
sicut fnrensfera in om.ies furit, neque etiam „ («> D Aml r L '•
1
6 - (») Tcrt. t. de -

—
'
- - •»•—
(4)Tert. L. a. ad Nat.
-

Pud. j3. Tvri. Apol. 9.

{:>)

(1) l'sal. i3i. — (a) L. 1. Reg. i\. —(3) D. Crrg. L. 14. —(5) Gregi Naz.Ont.pro Ii.<sil. {) S. Zcno. —
1. Pas. c. a. — (f\) Arnob. L. 4. adv. Gcnt. — (5) Tei t. Serm. de Pud. —
(7) Cassiod. L. 1
\ar. l.p. 4- (&) —
\p„t ;->. _ (<5) "hrysol. S^rui. 6. Teit. L. dc I'ud. S.
 LUXURIA. — GONGIO III.
9g ,

teroe onerosum. 2. Magos venenarii enim esi ex se, speciem humanam destruunt; se-
:

seu veneficicum magis seu Genethliacis olim metipsos sustentaculo, Ecclesiam membris ,
confundebantur, qui alios pbarmacis ma- et ccelum privaut civibus et beatis : quia si
lisque laedebant artibus suisque incantatio- caeteri uxorali impedirent prolis generatio-
,

nibus etiam aliquando vitam eripiebant. 3. nem, non essent ampiius in natura homines,
Rivales , quos ad duella vocant libidinosi , in familia filii, in Ecclesia Ghristiani , neque
quosque interimunt ut soli amasia potiantur. in coelo beati. Siquidem hominem vetat nas-
4. Pellicatus, punitos a viris , qui veneno vel ci de quo nascitur auferendo. (1) Idcirco
,

ferro de adulteris conjugibus sumunt ultio- offendit naturam , rempublicam et religio-

nem. 5. Gustodes de medio sublatos , ne nem. Naturam, nam impediendo generatio-
amplius invigilent ad custodiam uxoriae cas- nem, ejus contrariatur fiui rempublkam , ;

litatis. 6. Delatores domesticos , qui domi- vetando nasci homines sibi fortasse multum
uaruin turpitudinem deferentes , crudeliter utiles futuros ; religionem ponendo ob- ,

iuterimuntur. 7. Conseios criminum , quibus staculum conjugali benedictioni. Timet for-

eripitur vita , ne cognita divulgent crimina. sitan redunda/itiam sobolis , ne laboret plu-
Tandem, subjungit, 8. Suut inhumani etsae- res liberando. (2) Persaepe generationem im-
vi parentes, qui natos sibi filios enecent. (1) pedit mulier vel ob servaudam corporis ve- ,

3. Dicimur sceleratissimi de sacramento nustatem vel ad vitanda incommoda , quae ;

infanticidii. (2) Haec tela , quae falso in praegnautes ,

parturientes et nutrientes
Christianos olim vibrabant Gentiles , hac comitantur matres ; vel ob labores et sump-
aetate feriunt, vel conjuges qui in usu ma- tus quos patitur in nutrlendis et educandis
,

trimonii semen effundunt, ut prolis impe- pluribus liberis. Quavis autem ratione id
diant generationem vel uxores et filias moe~ faciat, ab homicidii reatu non est immu-
,

chantes , quae prolem extra matrimonium nis. Homicidii festinatio est proliibere nas-
conceptam perimunt , vel in utero ante c/, nec refert natam quis eripiat anitnam ,

partum vel extra uterum post partum , ne aut nascentem disturbet : homo est et qui est
,

earum dignoscatur turpitudo. Quam vero futurus : etiam fructus omnisjam in semine
sint scelerosi conjuges per seminis effusio- est. (3) Uxoralos extra vas semen emittentes
nem impedientes generationem prolis , ad- homicidii reos pulchra ratione declarat Ter-
versus Marcionem demonstrat Tertullianus tullianus, quos adhuc de scevitia et crudeli-
:

Jam vero sementem generis humani compes- tate culpat: Non erit immanior duritia Pha-
cere in totum , nescio an hoc quoque optimo raonis, nascentium enecatrix : nam Ule ani-
Deo congruat. (3) Tantum abest ut genera- mas adi/nit, hic non dat ille aufert de i>i- ,*

tionis obex Deo placeat , quinimo ejus bo- ta , hic non admittit in vitam. ISihit apud
nitati sapientiaj et providentiae contraria- ambos de ho/nicidio dijfert
, sub utroque ho- ,

tur; bonitati, quae sese ad intra et ad extra /no interficitur: sub altero jam editus , sub
communicat; sapientiae quae ad propagatio- altero edendus. (4) Pungit Marcionem ma-
nem generis humani matrimonium instituit trimonium tanquam malum et impudicitiae
:

Deus benedicendo connubium in propagatio- negotium damnantem pungit adhuc con- , ;

nem generis humani , ipsu/n quoque fruc- jugem in usu matrimonii semen emittentem,
tum connubii promisit qui de infantia pri- cujus crudelitatem Pbaraonis saevitiae eompa-
,

musest. (4) Providentiae , quae ex prolis ge- rat , adoequat et pra:ponit: Ille sa?vior ha-
neratione multa bona colligit. At qui semen bendus SEg/ptio rege : nam Pharao educari
odit jfructum quoque ejus exsecretur neccsse non sinebat infantes ; iste non /tasci, aufe-
cst. (5) Quadruplex autem oritur potissi- rens vita/n illis etiam dece/n mensium in
inum ex matrimonio fructus ab eo namque utero. (5) :

natura habet individua ad speciei conserva- Nec minor est s.x-vitia adulterantium con-
tionem parentes, liberos ad senectutis le- jugum vel fornicantium viduarum et puel-
; ,

vamen Ecclesia , filios qui ejus doctrinam larum, quae conceptam jam prolem, vel ante
;

doceant, leges custodiant, sacramenta admi- partum, vel post parlutn interimunt. Quan-
nislrent aut suscipiant , doctores qui eam ta circa uteru/n suum audebit ne etiai/t /na- ,

illustrent virgines qui , detegatur P Scit Detts quod jam infatiteset

eam decorent, et ter
martyres qui constanter ;
perfici et perduci ad partum intcgros duxerit,
eam propugnent
coelum, beatos qui Angelorum impleant rui- debellatos aliquandiu a matribus. (6) Virgo
nas, Deique laudes in aeternum decantent ;
conjuges vero emittentes semen , quantum () Tert. L. 1. adv. Marc. 29. —(2) TYrt. ibid. — (3>
Tert. Apol. 9. — (4) Tert. L. 1. adv. Marc. 29. — (5)
(i) Tert. Apol. 9. — (2) Tert. Apol. 7. —
(3) L i. c. Tert. L. 4. adv. Marc. 2 3. — (6) Tert. L. de Vel.
2. — (4) Tert. L. 4. adv. Marc. 23. —
(5) Tert. ibid. Virg. i4-
2 oo LUXUTUA. - - CONCIO IV.
namrjue, vidua , vel conjux (absente niari- quit : in Deum, quia mandatum homi-
ejus
to) scortata et praegnans, nihilcidium vetans contemnit in non tentat ; semetipsam ,

ut uteri sui evacuet fructum tum quia gravissimum erimen commitlit

, vel per po- ;

tionem medicinalem vel per sanguinis ef- tum quia multoties infame supplicium sibi
,

fusionem vel per ventris compressionem

, inurit Nam et Moysis /ex tunc aborsus reuni ,
:

et licet nequeat semper impedire partum talionibus judicat cuiii jam hominis estcau- , ,

foetum tamen tripliciter debellat. Primo an- sa cum jam i/li vita? et mortis status depu- ,

tequam sit animatus Qitid ergo facies si tatur. (i)Hacetiam tempestate mulier prolem
: ,

u.xorem de tua conscientia irnpleveris ? dis- interimens ignominioso mulctatur supplicio.

so/vas medicaminibus conceptnm P puto nobis Tandem in prolem delinquit, cui vitam adi-
non magis licere, nascentem nocere , quain init et infert mortem, tum corporis , tum ,

natum. (i) Non licet etiam medicis absque animae qui cum originale contraxerit pec- ;

gravissima causa uxori praegnanti praebere catum impedit ne ab illo per baptismum
, ,

remedia primis praegnationis mensibus

,
emundetur gratia donetur, gloriaque per- , ,

imo nec quando conceptus dubius est; sci- fruatur estque causa vel occasio cur dni- :

licet cum dubitatur an concepta in uterose- na frustretur visione pcenamque damni in ,

mina concreta sint. Nobis vero homicidio aeternum sustineat. Tot damna quae conse- ,

semel interdicto etiam conceptum utero

, quuntur prolem ante baptismum enecatam , ,

dum adhuc sanguis in hominem deliberatur a tanlo facinore debent deterrere malres e' ,
:

disso/vere non licet.fo) Secundo ante par- Christianus cujus notnen de suavitate vet ,

tum animatam
,
prolem debellat crudelis ma- benignitate composilttm est (2; tenetur fuge- ,

ter certe necjorma, ncc facies ulla

: de- re libidinissaevitiam etcrudelitatem, ut probe ,

fectiva scilicet genilura. (3) Loquitur Ter- suo respondeat nomini et promissam miti- ,

tullianusde proleanle parturitionem deutero bus possidere valeat haeredilatem coelestem.

materno violenter exstracta. Inter arma me-
dicorum et organon est quo priits patcscere ,

secreta coguntur torti/i tcmperamento cum

, ,

anulocultro quo intus membra ccedun-

, CONCIO QUARTA.
tur anxio arbitrio ; cum hebete unco , quo
,

totum facinus extrahitur vio/ento puerpe-

Christiaxa pudicitia omnia de ccelo tra-
rio. Est etiani ccncum spiculum quo jugu-
hit , et naturam per lavacmm regeneratic-
,

latio ipsa dirigitur c&co /atrocinio , ulique

,
nis; et disciplinam per instrumentum prcedi-
viventis infantis percinptoriuni. (4) Aute
cationis et censuram per judicia ex utroque ,
partum, in utero enecatur proles; vel ante
Testamento et coacta constantius ex nictu ,
parturiiionis tempus ad exitum compellitur,
et voto a?terni ignis et regni. (3) Quatuor
medicorum industria qui infantem interi-
sunt potissimum quac pudicitiam christia-
,

munt ut matrum conservent vitam ct in

, ,

ipso adhuc utero infans triicidatur cum in

nam totam ccelestem demonstrant, et Chris-
,
tianos ad ejus amorem et custodiam stimu-
exittt obliquatus denegat partum matricida, ,
lant. Primo Baptismi sacramentum, in quo ,
ni morilurtis. Tertio natam prolem debel- ,

lat sa^va niater, eique post partum crudeli-

homo regeneratus est ; et ut fatur Tertullia-
nus, caro emergit jam, non ex seminis /imo,
ter adimit vitam Sciunt obstetrices , quot
:

non ex concupiscentia? ftmo , sed ex aqua

adu/teri conceptus trucidantur (5) ; obstetri-
pttra et Spiritu Sancto. (4) Et ob hanc cau-
ces saevo buic facinori opem et auxilium
sam , ut animadvertit S. Clemens Romanus,
praebcntes, divina frustrantur benedictione,
ad Baptismi materiam assumpta est aqua :

quam babuerunt in yEgypto obstetrices ad-

/// in aqua regencrati ignem vetustce vanita-
versus inbumanum regis cdictum , partus
tis exslingucrent. Prima enim nostra nativi-
Hebraeos protegentes Dcusadeo di/igit par- :

tas per ignem concupiscentitv desccndit ct ,

vulos ut apitd /Egyptum bcncfcccrit obsle- ,

idco dispensatione divina secitnda harc pcr

tricibus protegendbus partus hebiwos peri-
aqiiam iittroducitiir ut rcstinguat ignis na-
clitantes edicto Pharaonis. (6) Quantum sit
,

turam. (5) Ad quod secundo disciplina

dni-
scelus matris, bis tribus modis prolem cru-
gitur quae libidinem destruere , et pudici-
deliter debellantis , inde colligitur, quia in ,

tiam stabilire doctrina et prsedicatione niti-

Deum , in semetipsam et in prolem delin-
tur. CaHeris Scripturis omissis , aspicc epis-

(i)Tert. L. de Exhort. Cast. u. — Tort. Apol.

9. —
(3) Tert. L. adv. Valent »4. —
(»)
Tcrt. L. de (1) Tcrl. L. de An. 3;. — (») Tcrt. Apol. 3. - (3)
An. a5. —
(5) Tert. L. dc 1'ud. 5. — ((.)
(4)
Terl. L. 4. adv. Tcn. dc Pnd.
I,. 1. - (4)Tert L le Pud. fi - (5) L.
Marc. a3. (j. Recog.
 LUXURIA. — CONCIO IV. aoi
tnlas Apostoli, omnes pro pudicitia procas- adhuc aetale tum apud juvenes tum apud
, , ,

titate ,
pro sanctitate pra?tendunt , omnes in senes viget luxuria. Vitii puerilitatem (i)
luxurite , , e/ libidinis negotia
e£ lascivia; agnoscit Tertullianus. Apud S. Maximum :

jaculantur. (i) Tertio, utrumque Testamen- Senectutis temperantia «o/< temperantia , ,

lum, vetus et novum , castitatem praecipit ,
impudicitiam damnat. In veteri namque lege
continetur speciale praeceptum Utiqtte non
moechaberis. Vetata autem moecliia , lege di-
vina 111 Decalogo contenta Et nunc novo
Testamento interdiclo , etiam cumulatiore
pirecepto prohibetur. Pro , non mcechaberis
Qui viderit ad concupiscentiam , jam mce-
chattts est in corde suo. Tandem, quarto ,
^erf intemperantia? imbecillitas est. (2) Et ut
fatur Chrysologus , ol> carnis peccata , et
: per passiones infrmatur infantia , ptteritia
trahitur , adolescentia insanit , juventus et
: sencclus multis luctibus cumulantur : ipsa?
sunt qua? totam hominis vitam inimico con-
: turbante, comitantur ad lapsum.ili) Tandem,
testeS. Zenone, libidinis vitium toti domina-
tur mundo Veneris igne quotidie totus :

castis coelestem proponit healitudinem , im- pestijerisque voluptatibus exa?stuat mundus ,

pudicis vero ignem aeteruum , ut eos ad pu- sunt omnia , ut recte sapienlibus ita corrttpta
diciliam servandam tantae mercedis spe suf- exsecrabilis esse videatur. (4) Salomon in li-
flammet, et a libidine tanti supplicii metu bro Ecclesiastes supra hanc materiam ita fa-
amoveat Quid GalalcE legunt ? Manifesta tur
: Virum de mille unum reperi , mulie- :

sunt opera camis. Qtuenam ista P Imprimis rem ex omnibus non inveni. (5) Verum , ut
posuit fomicationem immunditiam , lasci- SeraphicusannolatBonaventura, « hyperbole
,

viam, quce pra?dico vobis sicut prcedixi , est, et vult dicere quod paucissimos invenit
qttod qui talia agunt regnuin Dei non sunt viros, in quibus concupiscentia non regna-
,

consecuturi luereditate. (2) Neque duntaxat ret sed ipse mulieres nullas invenit. Nec :

lihidinosi a coelesti ejiciuntur regno , sed mirum ; » quia « brevis omnismalitia super
adliuc in a3ternum passuri pro- malitiam muherum. » Plus audet D. Tho-
gehennam in
jiciuntur. Timidis aulcm , et incredtdis , el mas a Villa-Nova , et S. Remigii aucloritate
propudiosis et fornicatoribus , et homicidis , munitus, audacter pronunliat Demptis par-
, :

ct veneftcis , et idololatris particula in stag- vulis , ex adultis propler hoc vitium pauci
,

no ignis et su/phuris : quod est mors secun- salvantur ; adeo ho?c pestis grassatur in ge-
da. (3) Tot condensatae rationes quamvis ef- nus humanum (6), ut major hominum pars
ficacissimae , non possunt plerosquea luxuria hoc vitio delinquat, aut, 1. Opere ; aut , 2.
dimovere Christianos ,
qui cceli regnum et Sermone aut ; , 3. Cogitatione.
tormentum nihili ducentes
inferni divina , 1 . Quod multi opere luxuriam consumma-
mandata transgredientes toties praedicatam , rint, supra dernonstratum est, septem ejus
Christi disciplinam dediscentes , coelestem dinumerando species ,
quarum piaecipuas
castitatis originem dedecorantes, in omnem exemplis deducit Tertullianus , nempe adul-
ebulliunt lihidinem. Verum cum Apostolus terium in Uriae caede; tum cattsam cjtts ,

ingesseritde aversatione immunditiarum , mcechiam (7), scilicet Davidis cum Bethsa-

de amputatione mactdaruin , de exhortalione hea ; incesta, ut constat ex Loth , qui vino
sanctimoniarum (4), in praesentiaruni consi- ebrius proprias constupravit filias ; fom ica-
derandum varium luxuriae 1. Peccatum
est tiones cuin incesto, ut ex Juda comproba-
2. Incitamentum 3. Remedium. ;
tur , qui Thamar socrum suam incestuose
I. PARS. Quocunquein loco domi pe- cognovit ; turpes de prostitutione nuptias ,
, ,

regre , transfreta, comes est libido. (5) Uhi- ut P atet in 0see > q ui meretncem assump-
s,t Taceo de caeteris impuchcitiae openbus
que lasciviunthomines lascivia non asper- :
-

natttr tttguria non reveretur palatia. Uti- q uil^ s hac tempeslate contaminatur mun-
,
,j

nam sola cce/iobia Jugiat ! (6) O.nni etiam dus Multi "amque in hanc tingunt intem- -

lempore diu noctuque luxuriantur Venus perantiam ex temperantia in fornicationem :

,

namque venerandam se procttral intemplis, baptizant ,

voluplatibus et vitiis esse indtd-
hilarem intheatris importunam in pttblicis,
,
g^dum decernenles. (8) At quid sihi vult
opportunam in quibuscunque secretis. (7) Stromathaeus , asseverans quod plenque ex
Uien { ue sexusadversuspriucipalemchrisliani ^niperantia in formcationem baptizant? Bap-
nominis disciplinam (8) delinquit. Oinni l sma namque est sacramentum larg.ens gra- |

tiam , imprimens characterem fidelemque ,

(1) Tert. L. d.: Pud. 17. — (2) Tert. L. de Pud. 17.

— (3)Tert. L. de Pud: 19. — (4) Tert. L. de Pnd. .5. (1) ad Nat. 9. (2) Scrm. 2.
Tcrt. L. (1) Serm.
2. — —
— (•")) Tcrt. Apolog. 10. (6; — I). Rero.de Inter. D010. 1 la. —a. de Fide Spe, ct Char.
(4) Serm. (5) Cap. 7. —
c. 29. - (7} S. Zun. Ser.o. de Pud. — (8) Tert. L. de — (6) De S. Ildcpli. (7) Te.t. L. de
Pud. 6. (S) — —
P«d. 1. Clem. Alex. L. 3. Strom.
i3*
aog LUXURIA. — CONCiO IV.
::b infideli discrimans ; fornicatio ver ) gra- obseuenis veibis , ut inbibeat Apostolus
ne ,

tiam clestruit, idololatriam sapit, electum- vel luxuriae nomen , seu verbum minus pu-
i[iie a pnescito dis>tinguit. Verum inteni- dicum inveniatur in ore Cbristiani Fomi- :

perantiae baplismus in
sacrameuto convenit : quod sicut iste animae
largitur vitam , ita ille confert mortem j si-
cut iste inducit ad virtutem et bona opera ,
ita ille ad vitia et criminosa faeinora ; tau-
dem sicut iste fidelem ab infideli disci imiuat
ita il!e verum Cbristianum a fucalo distiu-
guit, qui voluptatibus indulgenduni decer-
nens religionetn dediscit, et idololatriam
hoc cum baptismi ca/io et otnnis immunditia nec nominetur in
vobis (i) , ne vel nominatione rei venereae ,
Veneris iguibus exuratur , luxurine ignibus
audientes urat et sufllammet. Et licet Evan-
gelistae , utpote in gratia et sanctitate con-
firmati , absque ullo lasciviendi periculo po-
tuerint impudicae inulieris usurpare nomen ,
Matlbaeus tamen Betbsabeae nomen reticuit ,
et dixit tantum Ex ea quo? fuit Uriaj (2)
: .

sapit ,
quae non est pudicili;e diseiplina : Lucas quoque praetermillens obsccenae mu-
Setl viderit scculi pudicitia cttm scctilo ipso lieris nomen dixit Erat mulicr in civitate
, :

ctun suo in«enio si nascebatur , cum suo stu- peccatrix (3) Joannes adbuc Samarila:) e
.

dio si erudiebatur , cum suo servitio si coge- omittens nomen, ait duntaxat Mulicr qttce- :

batttr.
[f\
Apud non
idololatras pudicilia dam Samaritana. (4) Imo ipsemet Cbtistus
nascebatur quia carebant
,
baptismate non ; de pellicatu illam non redarguit, sed tanluin
erudiebatur quia pbilosopbi erant impudi-
,
Samaritance marituni negat ttt adultci um ,

citue dediti, et mulierum docebant commu- ostendat numerosum maritum. f 5) Tanla cau-
nitatem lantum abest ut legibus cogeretur
; ;
tela utuntur Evangelistae imo et Cbristus , ,

cjuin immo nuniinutn ne nomina inbonesta proferant; quia, utfa-

impudicilia falsorum
exemplo auclorata , libere et imjiune tan- turGregoriusNazianzenus,eliam lingtia scor-
quam res lionesta committebatur. Plures tatttr. (6) Linguae autem scortationem non
Cbristianietbnicorum morevivenles, imniun- pertimescutit , qui proferunt sceleslas voces,
ditiae vacant , quae co usque jam exolevit , ut ttuae ipsum aercm qui incttbat , constuprant,
non ejuratio , sed moderatio Ubidiuum pudi- (7) et linguae veneno toxicant ab immtin- :

citia credatur; isque satis castus habeatttr, qui ditiarum contagione (8).infestantur, qui blun-
minus cast usfuerit (3), et luxuriam impuro dum inbonestis sermonibus nrsebeut audi-
sermone demonstraverit. tum Quod si nobis omnis impudicitia exse- :

2. Nam proferunt verba pudoris inimica cranda est , cur liceat audire qtta? loqui non
(3) , quae animi deuotant immunditiam. Ete- licet ? (9) cum tam obscoena verba libenter
nim « ex abundaulia cordis os loquitur. » tam audiens quam dicens , verbo et auditu ,

Veibum etenim cst mentis interpres et scortentur imo et cogitatione et voluntate ,

nuntius cordis Unde ut bonus bomo de lasciviant.

:

bono tbesauro cordis sui profert bona , ita 3. Qua?re an salva sit lex non mcechandi
malus de malo tbesauro cordis sui profert cui accessitj nec concupiscendi : origincs qtto-
mala. » (4) Et queniadmodum Cbristianus qtte delictorum , id est , concupiscentias et
jnidicus colloquia ta volttntates non minus quam facta condcm-
Deo digna scctatur (5) , ,

impudicus sermones, qui nans. (10) Tria notatu dignissima dicit Ter-
lascivos prolert
snnt htimaiix coiwersationis inquinameiititm tullianus unum quod Cbrislus Dominus :
,

(6) quia srcpe saepius, non solum auies, sed tantum abest ut abstulerit piaeceplum non
:

etiam animas audientium containinant Non ir.cecbandi quod in veteri Testamento ve-
:
,

scitis qnod modicum /ermeutum lolam de- tabat inoecbiam, (jninimo voluntatcm mce-
sipiat conspcrsionem ? (7) Satis nota est na- cbandi inbibuit Per Movsem luxuria perpe- :

tura fermenti a quo massa intumescit

, trata per attctorcm vcro munditice luxuria
, ,

incalescit , imo et acescit. Est autem eogitata damnatttr. (1 1) Alterum quod vo- ,

fornicatio non modicum sed grandc jcr- luutas est origo delictorum a qua jnocedunt
, ,

mcnlum (8), quod lum corpori tum ani- libidines opere consummatae. Quod ij)semet
,

mae ingeiit calorem.Veneris asseverans Salvator alt : De corae ejceuntco-

LibidJtnjsus
acsluans calore adbuc fermentabitttr
labiis gitationcs mala' ex bis vero proficiscun- :

(9) blandis
, sertnonibus , et amatoriis veibis luradu/teria, fornicationes, impudicitia? (12);
spirans bbidines. Adeo cavendum est ab quia , ut ratiocinatur D. Augustinus ttihif ,

(1) <ln Pud. 1.

Tert. L. (») Terl. ibid. — ("1) Trrt. — (1) Bpheo. 5. — (a) Cap. 1. — (3) Cap. 7. — ({) C.ip.
L. ad Lxor. 8.
1. ^) Ifatth. la.— Tert. L. 1. — (.".) 8. — (5) Tert L. de Mon. 8. — Orat. p*o ltasi!.
ad Uxor. 8. —
(6) Tert L. d<- Cor. Mil. u, — _( 7 )'IV.t. L. de Spect. 19. — ( )

(8) Tert. L.
(!•• Pud.
Tert. Lib. dc Pudic. i3. - (8) Tert. Hiid.
(7)
(y)
— iS. — (9) Tert. L. de Sprrt. 17. - (iu) Tert. L. rla
1'rov. 5. Pud.6. — (11) D. Gng. L. ai.Mor. 2. — (1 Ma.c. 7.
 LU XI! R IA . — CONCIO IV. 2 o3

est ctrte istorum malorum quod cogitatio tentare quod

,
iu te est an velis : at ubi vo-
,

non antecedat mala. (i) Tertiurn, quodpra- luisti sequitur ut , , sibi subjungat non ope-
va6 cogitationes mcechiam et adulteria S3epe ratus in te voluntatem sed nactus occasio- ,

perficiunt : Cogitatus sine carnis congressu nern voluntatis. (0

adulterium pcrficit. (2) Quomodo autem co- Eodem modo se habet da?mon erga filios
«ntatus perficiat adulterium , optime declarat Adam, quo se habuit erga primum illorum
Tertullianus subjungens Habet secum ani- parentem Siquidem ille princeps et generis
: :

mi licentiam ,
qui omuia homini qua? non et delicti, Adam, voluit quod deliquit : neque
habet , imaginario fruclu repra'sentat. enim diabolus voluntatem ei imposuit delin-
Quemadmodum cceli gaudia qua? adhuc non quendi , sed materiam voluntati subminis-
,

possidemus, quodammodo habemus perfidem travit. (2) Nam Evam adiit oculis ejus ,

spiritu imaginante reprtfscnlata (3) ; ita vetiti pomi venustatem objecit ; media Eva

mens imaginarie adulteratur cum imagina- aggressus est Adamutn : nec lunc istos pro-
,

ta niuiiere cogitatione congredieus. Sensus top/astos ad voluntatcm dc/icti subegit imo ,'

namque repraesenlaut phantasiae mulierisspe- neque i/ivitos neque ignorantes quid Deus ,

ciem, phantasia inlelleciui, iutellectus femi- no/lel.(?>) Adamus enim potuit non acquies-
nae considerat venusiatem , in ea moratur , cere Evee suasioni ; muiier quoque potuit
iu ea delectatur, et auhibito voluntatis con- non consentire diaboli lenlationi : in utrius-
sensu , cogitatione, desiderio mcechatur. (4) que fuit libera voluntate , ait D. Augusti-
Quare Gregorius Nazianzenus, non corpo- nus, ingeslam cogitationem ac sensum res-
rum , sed auimarwn scortalionem (5) per- puere , aut cogitaiioni consensum pnebere :
tlmescebat et Petrus Damianus quamdam debuit Eva non consentire , ctsi non potue-
:

filiam de sua virginitate glorianlem , neque rit non sentire. (4) At proh dolor sensit , !

ttirpes cogitaliones respuentem redarguit consensit, et mente excipiens immissam per

:

Quid enim prodest solius carnis integritatem diabolum pravam cogitatiouem,hominern ad

servare , et malignorum spiriluum stupris consentiendum allexii; homo veroliberecon-
mentis interiora corrumpere ? (6) Menlisin- sentiens mulieri, se etsuos posteros perdidit.
teriora malignorum spirituum stupris cor- Eadem aslutia callidusdaemonet jam nunc ne-
ruuipuntur dum virgo cogitatione imagina- potum Adami oblinet consensum. Nam mo-
,

lur stuprum, et mente et desideiio constu- vendo imaginationem , impuram cogitatio-.

pratur; quam admonet S. Nilus Pravas nem ingerit Evae , id est carni , quae sensuali
:

cogitationes semen diaboli existima. (j) In- delectatione titillata, spiritum , utpote spon-
fernali hoc semine fecundata mens constu- sum charissimum , trahit ad affectum. Ita-
pratnr , imaginario fructu sibi repraesentans que uti a mundi exordio daemon , Eva , et
stupri voluntatem. Pravas cogitationes nun- Adamus originaletn conspirarunt ad culpam ;
cupat Drogo Hostiensis Cardinalis repti/ia scilicet daemon Evam tentans Eva Adarnum
, ;

quw somniorum suorutn phantasiis intentam alliciens; Adamus libere consentiens sic et :

/ttdi/icant animam , et tralatnt in cor maris. nunc diabolus , caro , et spiritus ad aniiui

(8) Easdem Petrus Damianus Cardinalis voci- libidines conspirant. Diabolus , carnem fce-
tat irruenlia corporearum phantasmata vo- dis imaginibus sufflammans ; caro , suis
luptatum. (9) Quos adhuc appellat incantalos blanditiis spiritum ad consensum alliciens ;
motus carnis ct jabu/osos spiritus. Hujus- et spiritus libere consentiens, cogitatione et
,

modi libidinum phantasias irruentia corpo- voluntate mcechans

, Adeo quod prohibetur :

rearum phantasmala voluplatum , incanta- administrare , satis periculose animus sibi re-
tores motus carilis, fabulosos spiritus, Venus prwsentat et temere per vo/untatem expun- ,

dea machinatrix (10), seu potius dremon gii effectum. Cujus voluntas cum vis tanta
operatur : tutn objieiendo sensibus externis sit, cur non so/atium sui saturans , projac-
species venereas tum impiimendo phanla- to cedat P (5)
;

sire turpiuin voluptatum imagines ; tum mo- Ilanc voluntatis mcechiam tanquam crimi-
vendo lemperamcntum , et carnem litillan- nosam velat Salvator. Quod prcefiguratum
do ad lasci\ iam tum illas figuras imaginatas vult Magnus Giegorius per praeceptum Saulo
;

et excogitatas pn.ponendo voluntali , utadlii- regi factutn (C) ,

quo illi mandavit Deus
beat consensuin : Ita diaboli opus unum est, ul sese armaret adversus Amalech , otnnes-

que etiam laclantes in ore gladii interime-

,i)L. de Contin. c. 2.— (>) Tert. L. de Mon. 10.— re't , nec quidquam ex devioti hostis spoliis
(3) Tert L. dc Spccl. 3o. —
(/ ) Vide Tert. Praedic. lom.
—
t

1. Tracl. de Adult. Conc. 1. (5) Orat. 19. (G) Ser. — /,\ j Prt
L. de Exliort. Cast. 2. (2) Tert. ibid. - —
4<>.— (7) ln 1'araen. —
(S) De Sacram. Doui. t'ass. — m T,. lt .
_

—
(4) Lib. 7>. de Lib. Arb. 26.
;bid. (5) —
(9) Scnn. 56. - (10) Pausan. L. 8. Tert> Li de Po. n . 3. _
(6) L. 6. in 1. Heg. i5.
a^4 LUXURIA. — CONCIO IV.
sibi retineret, sed cuncta generatim conflagra- anima Spiritum Sanctum expcllunt Nam :

ret, et in Saulustameu l)eo curn omnes lemplum Dei simtis illatoin nos
cineres redigeret: ,

inobsequens, ex spofiis optima quajque ser- ct consccrato Spiritu Sancto, ejns templi (edi-
vans, a Deo graviter punitus est. Saulis amiu- tua et antistila pudicitia cst qua? niltil im- ,

lantnr inobedientiam qui opere quidemnon mtindnrn nec profanum injcrri sirtat neDctts
, ,

moeehantur , sed cogrtatione et voluntate ille (jiti inhabilat inquinatam sedcm offensus ,

lasciviunt. Quis est hic qni parcit Ama- derelinquat. (i) Tum quia Spiritus Sancti
lecli nisi qui aut in cogitatione , aut in ore, templum polluunt, ejusque indignationem
,

aut in carne, lascivia? aliquid retinet ? Nam, et animadversionetn provocant. Nam , et

phprique turpitudinis opera non exercent , Apostolus prim us omniuin tcmplum Dei de-
sed linguam a turpi locutione non prolii- dicavit : Non scitis vos templum Dei esse , et
hent ; plerique per opus luxuriani vitant , in vobis Dominum habitare ? qui et ternplo
per cogitationem non vitant ; quidam nihil condendo purijicandoque (cditualem legem ,

turpe agunt , sed quod actu refugiunt, cor- scripsit : Si quis tcmpluin Dei vitiaverit vi- ,

de concupiscunt. Parcit ergo Amalech , qui tiabit illum ueus; templtim enim Dei saiicltan
blandimenta lasciviae aut in locutione , aut est quod estis vos. (2) Tum quia ad inferni ,

per intentionem , aut per cogitationem reli- supplicia damnantur Totus mnndus damna- :

net. Dicit itaque non parcas ei, quia de tam biltir, nisi luec quce sine voluntale operandi,
:

nequissimo vitio niliil accendi debet in men- scd tamen cum voluntate talibus oblectandi ,
te , niliil permitti ardere in opere. Dicat er- solius cogitationis sentiuntur esse peccata ,

go :Non parcas ei ut omnes libidinosi per Mediatoris gratiam rcmiltaiitur. (3)

,

motus , omnes obscenae locutiones prorsus Attamen quamvis fcedae cogitationes sint
perimantur in corpore. Dicit ergorNoncon- scelerosa;, gratiam destruant, aca-loexsulent,
cupisces ipsius aliquid , ut penitus eradice- Dei templum polluant , Spiritum Sanctum
lur a cogitatione. Quid enim est libido nisi ejiciant, Dei animadversionem incurrant, ad
,

ignis?ei quid de carne et mente exortae\ir- lartara deducant ; multi tamen sive ruri ,
tutes , nisi flores? quid item turpes cogitatio- sive in domo, sive solitarii , sive in ccetu
nes nisi paleae ? Quis etiam nescial quia si conversantes, sive in foro , sive in lemplo ,
,

in paleis ignis negligenter exstinguitur ex libidines animo volutant , ad instar eorum

,

parva scintilla qua^ remanet , omnes paleae quos aquis diluvii de terra delevil Dominus
accenduntur? Qui ergo virlutum flores in eo quod , ait sacer textus « cuncta cogi- ,

mente non vukexurere, ita debet libidinis tatio cordis intenla esset ad malum omni
ignem exstinguere, ut per tenuem scinlillam tempore. » (4) Hebroea lectio hahet omne :

nunquam possit ardere. « figmentum cogilationum tantum intentum

Be!le, quamvis prolixe, ostendit Magnus esset ad rnalum. In hoc enim solo vaca-
Gregorius , quomodo a mente expellendae bant ut foedas libidinis conciperent imagi-
sunt turpes libidinis cogitaliones tum quia nes, in formandis voluptatis figmentis cunc-
:

a Deo prohibitoe ; tum quia sunt ignes virtu- tas adbibebant mentis cogilaliones , sub-
tes devastantes. Quocirca Basilius Seleucus servire facientes affectionibus rationcm ut ,

luxuriam appellat peste/n vivaccm (1) quae eliam cxcogitcnt alias ncqttitice idcas ; et hoc
,

interiora depopulatur et flammis voracibus non semel aut bis sed pcr totam vitam. {5)
, ,

conflagrat. Tum quia sunt seelerosoe Rcpro- Insano menlis abusu , pecuinis affectionibus
:

bis mentibus magnum non est immunda co- ratio subserviebal, novas excogitans luxu-
gitare ; sed coram Dco pcccatttm parvum riae ideas. In his figmentis nou semel aut bis
rtori cst in templo Dci , id cst inregenera- mens rationis utebatur ministerio
,
sed con- ,

to spiritu immunda reponcre. (2) Tum quia

linuo et indesinentei ; non quodam speciali
eas objicit daemoo | sed ubique ; non aliquo intervallo,
ut consentientes coeli
iu loco ,

patiantur jacturam ad instar protoparen- sed semper et omni tempore ; non in aliqua
,

tum quibus diabolus porrigit poinuin , ct duntaxat oelate , sed per totum vit.c spa-
,

surripit paradisum. [3) Tum quia animam tium non ex subreptione , sed exadverlcn- ;

foedant, contaminant, et fostidam praestaut : tia et deliberatione ; non aliqua (ogitatio ,

Si bene et justc judicas , incotnparabilitcr sed cuncta COgitatio intenta erat ad malum.
graviorem putorem reddunt cogitationes lu- Magna horum verborum cmphasis. I\on di-
xuriosce quain cloacie ; qttia isli jetorcs ani- cit , aliqtia cogitatio, ut /livci tercnf qnarido-
marum sunt , illi corportun. (4) Tum quia ab quc ad bonuin ; scd cuncta cogitatio : non cr
(1) Orat. 5. — {1) Orpor. MagDUI ibid. — (31 D. (1) TYrt. L. 1. r?c Cult. Fem. 1. — (a) Trrt. L. <le

Beraard. Gra4. 1. Supcrb. — {\) Cxsar. Anl. Pnd. if>. — ("•>) I). Ang. L. is. Trin. aa. — (4) Ceo. 6.
IIou). 6. — (5) Theodor. q. \-.
 LUXUiUA. — COiNCiO IV. 20 5
suheptione , sed ex corde cogilabant; idque ad lasctviam. Qnapropler inter causas luxu-
omni tempore , per singnlas horas in hoc stu- riae Sodomorum , Ezechiel propheta ponit
diuin suuin collocabant : nec semel et iteram, otium Ecce hcec fuit iniqnitas Sodonue , :

vet fortuilo , explantali a peccato , a malitia

l
superbia , saturitas panis , abundantia ct
sibi temperabant , sed diligenler eam omni otium. (i) Alter currus venerei auriga , est
tempore exercebant. (i) Nonne carnales illos infida securitas Securitas delicti , etiam li- :

hoininesrmitantur plures libidinosi Ghristia- bido esl ejus. (2) Explanato autem Veneris
ni , nihil aliud cogitantes , nulli rei studen- curru D. Bernardiacumine excogitato,homo
tes , nihil operantes, quod non dirigaturad adhuc multimode ad luxuriam inducilur: 1.
captandas et explendas venereas voluptates, Naturae corruptione. 2. Diaholi tentatione.
ad quas multimode incitantur. 3. Lasciviendi occasione.
*• Luserit ante Chrislum caro , adhuc in
II. PARS. Nemo nolens fornicatur : nulla
adlibidinem vis est, nisi ipsa; nescit quod li- dam deputabatur cum suo vitio, facile quod A
betcogi. (2)Quamvis homo libertate pradi-
est speciosum concupiscens , inha?rebat us-
tus, non coacte sed voluntarie lasciviat, ad queqnaque libidinisvirus. (3)Antequam pro-
luxuriam tamen allicitur: quodacute dedu- toparentes vetitum pomum comederent ,
nullura sentiebant venereoe pruriginis virus,
citD. Bernardus de luxuriee curru sic disse-
rens Quadriga volvitur vitiorum, ingluvie
:
"'eoque nudi absque ulla verecundia incede-
videlicet ventris , libidine coitus , mollitie ua,u verum statim ac impermissae arboris
'>

vestium, soporisque resolutione : trahi-

otii
gustarunt fructum, Veneris a^stuarunt pru-
r'g>ue, intellexerunt se esse nudos, et pu-
tur equis a?que duobus , prosperitate vita?
doris causa au tegendam corporum nudita-
et rerum abundantia , et qui his prcesident
duo, ignavia* torpor , et infida securitas. (3) lem ficulnea folia carpserunt Nam et prin- :

cipes generis JdametEva quandiu inlelleclu

Veneremvelut in triumphali curru rotatam
belle reprajsentat Bernardus , currus qua-
carebant , nudi agebanl ; at ubi de arbore
tuor rotas dinumerans, equos trahentes de- "gnitionis gustaverunt , nihil primum sense-
notans, aurigas quoque nuncupans. Prima runt i qaam erubescendum. (4) Libidinis vi-
hujus rota est ventris ingluvies : nam, pas- rus q uo P ost originale delictum a^stuarunt
>

citur libido convwiis,vino accenditur , ebrie- protoplasti, inhttret eorum nepotibus , qui
,la concupiscentiaa a3Stuant ardoribus quod,
tate inflammatur. (4) Secunda rota, est luxu- ,

rias ignis libidinosis aclibus sufdammatus. ut ait S Glemens Romanus, de quolibetho-

-

Ut autem ait ipsemet Bernardus Ipse ignis :

propria fomenta consumit nec nisi ipsa
consumptione fovetur. (5) Tertia rota , est
vestium mollities, a qua Christianas mulie-
mine dici potest : Nec est qui se abscondat a
,
calore ejus. (5) Solus Christus per naturam ,
ejusque sanctissima Mater per graliam , ab
ul ° fomite fuerunt immunes; caeterorum au-

res dimovere nititur Tertullianus : Ergo,be- tem nullus est q ui au n °c igne aliquo modo
nedicta*, lenones et prostitutores habilus ne in vel nou arserit , vel non calefactus , vel sal-
vos admiseritis. (6) Quartarota, est sopor tem fumigatus aut uslulatus non fuerit. Nul-
seu corporis requies namque Gregorio Na- lam sine igne fulmen venit ; sed hoc proprie
:

zianzeno teste , est spiritus unus qui pra?- igneum dicimus , quod manifesta ardoris
cursor dicitur , qui nos e somno surgentes vestigia imprimit , quod aut urit , aut in-
protinus excipit , hic primum nostrum cogi- fnscat. (6) Idipsum dici potest de concupis-
tatum inquinare nititur. Quadriga duo- centiae igne, qui vel viscera nostra depascit,
(7)
bus trahiturequis; quorum unus est vitre et consumit , vel inflammat , vel iniuscat.
prosperitas lihidinosi namque pro viatico Quapropter Apostolus vel de semetipso lo-
:

iniquitatis habent prospcritalem (8) ; alterest quens, vel in se peccatoris personam osten-
rerum abuiulantia. Ut enim ait Hugo Cardi- ^ens , se ab Adamo pretio pomi venumda-
nalis: Temporalis abundantia pulchraest ad tum sub peccato declarat; deinde sese ve-
videndutn, et amatur, et amat venerem ; numdatum sub peccalo, carnalcm praedicat:
quia abundantia comes est luxurice. (9) Duo Ego autem camalis homo venumdatus sub
autemaurigasVenerisprassidentcurrui. Unus pcccato. (7) Adamus peccans carnahs effec-
ignaviae loryov Operans >tno dcemone ,otiosi tus est , et carnales suos eifecit
\
posteros ,
mttllis pulsantur (10), quibus inducuntur eis simul cum natura vitiata
commumcans
,, nr „ /VP tT per »«enerationes camis concupiscentiam.
(1) D. Chiys. Hom. 11. in Oen. — (2) lcrt. L. dc Pud.
, n .
D 1 _ , l ,
. . .

».:- (3) Serm. 3 in Cant. - (4) D. Amb. L. ,. de

9 .
Heus , 111 veten lestamento , ut homines a
Pocn. 14. —
(5) Serm. dc Fallac. Vitac. c. ult. — (f>)
U
rt. L. 3. dc Cult. Fem. 9. -
(7) Orat. in Cypr.
— Cap. 16. — (2) Tcrt. L. de Pud. 7.- 0) r crt.
'J
r
<

l luodoretus Ueraclxtes in Cal. Oraec. Pat. -

(8)
In dc Pud.
(1)
6. — (4) Tert. L. dc Vcl. Virg. 11. — (5) L.
cap. 18. Ezcch. —
(10) Cassiau. L. 10. Inst. a3.
(9)
9. Rccog. — (6) Stn. L. qu. c. 4o.
— (7)
Kom.7.
 2 o6 LUXUIUA. ~ CONCIO IV.
carms delerreret viiio priecepit nt eireutn- ,
pottt rcjrigcrat nc carnalium cttpiditatutn
,

cidenuun- in illa corporis parte, per quam testibtts pcrtiramur. (1] Quid lam hominibus
cnriiiseotnmunicatur simul eum peccalo ori- expetendum, aara refici eucharistico potu,
ginali coucupiscenlia : (ircumcisio ista iton qui sitim cupiditatis rxstiuguit et carualiutn ,

tam saltitem poilicctur qttam locum caput- ,

cupidilalum sestum refrigeral? Homo ex c«r-
qttc crimittis monstrat : Adatn ctenim cwn corruplione calet cupidilntum ajsubus nis
,

itoc membro illicitum pomtun tlccerpsit

ad libidiu.m suf- ,
sic et aestuante peccali fotnite,
in gctuis humaunni jtts mortis itiduj.it: nc- flammalur. Sumat carnem Christi incorrup-
ceasario ergo litxariuto populo Deus hoc aig- tam , purum ejus bibat sanguinetn lioc sa- :

ttttm tledit ttt pcr locnm

, mntricalis culpa? crosancto cibo coelesti illo poculo cupidinis ,

iptani denolat ctiam alia crimina fugieitda mitigatur oestus concupiscentiae refrigeralur
, ,

cogttoscal, (i) Adam nimis atinins uxorem ignis ne carnaliuin voluplatum peruralur , ,

ii." illam renitendo contristatet pr.evarica- igne. Sibi conthu ntiam invident , qui coe- ,

tusest,et ex primordiali delicto concupis- leslem illuin negligunt cibum , qui ab F.u-
cenli.c persensit rebellionem. El quia Adatn cliarislico abstinent potu , qui sacram fasli-
illicitum poinuai decerpsit cum circumcisio- dienles mensam , qua? concupiscenti;c fomi-
nis membro exinde circumci-no dedicanda tem rcfrigcrat et mitigat , gulae indulgent
,

erat, qinciocum matricalis culpoc denotaret, qtiae lil)idinis ignem sufflammat. Nam, /o/mw
quasi coneupiscenlia sit oi iginalis delicli ma- illtul domicilium intcrioris hontiitis escis ,

triealis origo. Verum si Adami coucupiscen- stipatuin vinis inuiulatum , dccoqucitdis jatn ,

lia fuii matriculis origo delicti , in Atlami fi- slcrcoribtts testuans , prameditatorium ejftci-
liis matricalis culpa est origo concupiseentue; ttir latritiaritm in tjuo nihil tam in proximo ,

ad cujus temperandos a^stus , iti novoTesta- sttpcrsit cpuim ad lasciviiun sapere. (2) ,

mento , ultra saeramentuin Baptismi in quo Nam, ut recognoscit etiam Ethnicus sola
originalis deletur culpa , Cbristus nobis cor- naturali luce illustratus, prwminm summum
pus suutn praebet et sauguinem in saerosanc- ebrietatis , portentosa libido ac jucundum ,

to Eucharistiae mysterio. Atl h-.mc finem nefas. (3) Ut constat exemplo Loth , qui vi-
instituit Baplismi sacramentum in quo , 110 ebiius duas filias incestuose cognovit
,
;

ut ait D. Cyprianus renascimur ex pudi- et ut fatur Pelrus Damianus pudoris tnun-

, ,

citia ; ad huuc finem ordinavit adhuc Incar- diliatn vinttiu in soiiludine titia tiocte snasit
nationis mvsleiium , in quo huinauam atnittere, rptam inter tot adnileros ipsa noti
assmnens naUiram atititptam plasinationem potuit Sodoma violare. (4) Quemadmodum
reslauravit (2), et mediasua huinanitate nos sitte Cercre et Daccho friget Vcnus (5); ita
sibi univit; et quasi hosc non sufficiant , in Cerere et Baccho comitata calescit SedVe- :

Eucharistia corpus et sanguiuem suum nobis ucri et Libero convcnit. Duo ista dcrmonia
manducaudum et bibendutn subministrat conspirata et conjttrata inter se sunt , ebrie- ;

et ut falur llegius Vates mittit crystallum talis ct libitlinis. (6) Quare Petrus Damianus
,

suam sicut bucccllas. (3) D. llilarius legit , quosdam juvenes comessationibus et ebrie-
sicttl jrusla panis : ubi et lux immensa et tatibus assuetos sic alloquitur Fcrvcnt , :
,

solis velut sphntlor et crystalli nitor, a jervcnt in ossibtts beila , ct (aitqnam vagns
,

purissinia Christi carne procedit qime etiam l csuvius , vel JEtltna , vaporati corporis ,

vim sui candoris ac lucis viitulem mirabili- vestri caminus Jiammarum globos cructat ,

ter infuudit in eos qui tlevote el pie ad sa- (y) Atleo natura corrupta , aeslu concupis-
cram accedunt mensatn In cartie Christioc- centiac succensa escis stipata, vinia inunda-
: ,

currii patcrna lux et a cantc ctt/n rutilat iu ta

, eructat libidinis globos ad quod adhuc , ,

nos vcuit ct sic ho/no devcnit in incorrup- sufilainniatursufllantedaMnonum lentatione.

,

ielam. (4) Quod denotatuni , ait Hugo Car- 2. Quoruin tot vcnena , quot gencra ;
dinalis, per aquam qurc simul (tim sanguine tct pcrnicics , quot et spccies (8); tot flain-
de lalere Christi emauavit , et adhuc per nnc , quot tenlationes quibus mttndas mcn- ,

aqunm , <p:;e calici infunditur qnia sitiiu tis nostrtc cogitaliones ardore libitiinis acccn-
;

cupiditatis et peccati exstinguit. (5) Quod dunt. (9) Quandiu sumus in hoc mortali
prdftBguratum volt D. Paulinus per aquam in corpore , in sinu nostrb deferimus concupis-
descrto de petra fluentem Illa pctra quce :
,
ceulia; ignein , inter prUnas amhulatnus :

itos intcr httjus scctt/i dcscrla siticntes jnsti-

tiam , seiutaci fontc persctpiitur - ct dttlci (1) Epist. 3o. — (a) Tcrt. L. dc Jcjnn. 6. (S) Tlin. —
L. i4. c. aa. — (4) Opnsc.6. r. i3. —
(5) T, r.-.u. \, t.

fi) S. Zeao. Sferm. deCircimic. — (5) S. Ircn. L.3. 4. Sceo. 1. — (6) Teit. L. de Spect. 10 - (?) Oattwc.
c. 3a. — (5) 1'sal. ij 7 . - (1 S. Iren. L. i c. :>;• — (-3) l^ 0. 1. - (8) Tert. Sttbrp. 1. - (<,) D. G^g. h. a.

lu c. <i. Jo.ui. Mor. a5.

 LUXURIA. — CONCIO IV. 207
llas prunas accendlt diabolus suggestionibus tur in corpore, dum rapit illain secum caro
pravis. (1) lclcirco nuncupalur immundus qua? semper in lapsu est (1) ; caro concupis-
spiritus (2) quia immundas spirat cogila-
,
centiee ardore succensa , pudieitiue insidia-
tiones, et ad obsccena opera perpetranda tur , carnis insidiis , et socUun
se diabolus
sollicitat. Et ob eamdem rationem auctorem miseriai , et ducem Diabolus
facit. earnis
incontinenticc diabolum esse Jpostoius do- expers , sese humanarum libidinum socium
cet : Ns tentet , inquit vos Satanas per in-
, exhibet , carne ipsiusmet hominis , libidinis
continentiam vestram. (3) Licet enim in om- peragens negotium. Itaque adulterium qui
nibus aliis peccatorum generibus tentet , per/icit , diaboli portio est (2) ; quia diabo-
majori tamen industria etsolliciludine de las- lus stimulo et carnis fomite lllum ad aduite-
civia tentat. Tum quia magis sibi homines randum induxit. Et quia passiones intrinse-
per luxuriam, quam per alia subdit vitia : cus velut in radicecarnis ftxa; solidantur \K) ,
Libidinosis plus dominatur (4) Tum quia . passionibus adhuc utitur daemon ut hoini-
majori facilitate vincit ; majori namque dif- nem ad libidinem succendat , et propriis
ficullale Veneris illecebris, quam aliis pas- eum jaculis confodiat Jacula sunt inimici,
:

sionibus resistitur Scit adversarius ille nos-

: o/nnes passiones carnales , quas intrinsecus
ter quanta sit vis hujus cupiditatis , quam diabolus jaculatur in animam (4), et ut ma-
quidam neccssitatem dicere maluerunt (5), jori impetu feriat, et pestiferis corporispas-
quia ad illam naturali inclinatione allicimur. sionibus (5) , magis inficiat , et ad libidinem
Tum quia plures victorias de hominibus sufflammet , utitur externorum sensuum
per luxuriam reportat Ensis diaboli luxu- : ministerio , maxime oculorum. Etenim ocu-
ria : hett qtiot itla interfecit romphoial Non lis objicit irritabiles Jomnas , suggerit Jb-

est aliud peccatum ,

quo toties diabolus vic- menta{6); nimirum concupiseentiae accen-
tor existat. (6) Tum quia in libidinosis ma- dit fomitem , objiciens oculis decoras femi-
xime iuhabitat ; et ut fatur TertulUunus , nas ad libidinem concupiscenliam sufflam-
totos homincs in possessionem (7) sibi vin- mantes Arma diaboli sunt mulieres, sunt
:

dicat, animas et corpora eorum possidens. balistce de longe infigentes. \j) Si quaera-
Animas quidem nam per fornicationem fdii
: mus a Patribus : Quid est mulier ? res-
Deijiuntjilii diaboli. (8) Corpora etiam , pondet D. Hieronymus : Diabolum mulie-
quomodo incestuosum Apostolus tradidit rem accipimus (8) quia ea utitur diabolus
;

in possessionem Satana?. (9) Quod Archan- tanquam luxuriae foinento. Quid esl mulier ?
gelus Raphael Tobux juniori declaravit qui 1
,
respondet S. Joannes Damasc. Causa diabo-
Sara3 recusans conjugium , eo quod daemon // requies serpentis , diaboli consolatio (9) ;
,

septem illius occidisset sponsos « Angelus , quia mulier diaboli causas agit , et dannon
Raphael dixit ei Audi me, et ostendam : in ea suaviter requiescit. Quid est mulior?
tibi qui sunt ,
quibus praevalere polest doe- respondet D. Hieronymus : Janua diaboli ,
monium. Hi namquequi conjugium ita sus- via iniquitatis (10) ; quia per eam accessun»
cipiunt , ut Deum a se et a sua menle ex- habet diabolus , et intrat in corutillud pos-
cludaut , et suae libidini ita vacent, sicut sideat. Quid est inulier ? respondet D. Cluy-
equus et mulus quibus non est intellectus sostomus, antiquum diaboli organum. (11) ,

habetpotestatemdaemoniuinsupereos. » (10) Hoc organo iu paradiso decepit Adamum, et

Tum inaxime diaboli homines de libidine in mundo innumeros homines superavit.
tentant quia ex ipsis sumunt vires et arma Nam, « per arma muliebria strenuissimos
,

quibus tos vincant Luxuriosis da?mones olim debellavit duces. Adam quippe de para-
:

plus fautores existunt , dttmque in cazteris disi amoenitate dejecit ; Loth in filiarum con-
viliis spiritus maligni deserviaitt , his tainen tulit stuprum ; Samson in manu Philisliim
majori familiaritate jttnguntur, eisqtte am- dedit ; David in adulterii atque homicidii
plius fuxta desiderium famulantur. (11) crimen induxit ; Salomonem etiam sapienlia
Tria sunt in hoiniue , quorum ministerio perdita alienigenarum deos thurificare coe-
immundi spiritus (12) eum ad libidinem in- git; iVpostoiorum novissime principem in
ducunt scilicet caro , passiones , et sen- magistri negatione prostravit hominum quo-
: ;

sus externi. Cito natura corporis periclita- que redemptio mediante Pilati uxore, ne

(1) IJng. Cardin. in c. 7. Prov. (2) Luc. n. (!>)

— — (1)D. Cypr. L. dc Discip. et I5on. Pud. —
(2) D.
D. Ambr. in Psal. 118. Oct.16. (4) D. Bem.Serm. dc — Ambr. in Psal. 118. —
(3) Cbrysul. Scrm. 112. —
(4)
S. Baned. —
(5) Lact. Firm. L. 3. c. 25. (6) Euseb. — Impeif. Hoin. 1. in Matlli. —
{!>) D. Ambros. L. (5. c.
Emiss. ad Damas. —
(7) Tert. L. dc Pud. i3. (8) D. — 26. —
(C) Lact. L. 3. c. »?, —
(7) D. ISon.
Dia-t. Sal.
Ambr. L. 1. de Abrah. I\. ic.) —
Tert. L. de Pud. i4. c. 9. — (8) ln cap, 7. Pccl.s. (9) —
Paral]. c. 76.
— (10) Tob. 6. (n) — D. isid." L. 2. Seut. 36. — (12) — (10) lipist. ad Ocean. —(11) Ilom. 3. dc Pa-n.
Terl. L. de Pud. 5. Job.
?.<»8 LUXURIA. — CONCIO IV.
Geret , eliam nunc ut
laboravit : » (i) et sioncs peccatorum iollendaf. (i) D. vero
morlales iufestet ,
femineis libidinis pesle Ciirysostomus per manum abscindeudam in-
magis illecebris t quam suis committit vene- telligit mulierem
amicain , quae aspectu ,
mun (a); quae ammas toxicant , corpora ad gestu , voce, consortio, contuberuio, ad
luxuriam iullammant , et ad Venerem addu- libidinein insligat. Abscinde eam , ejice an-
<:unt,pr;esertimsilaseivieudioccurratoccasio. cillam , ejice pedissequam , omnem pec-
Qnis occasionem liccntice amplexetur
3. candi occasionem abscinde ne pereas Oc- :

(3), nisi qui continentiam amittere deside- casio turpitudinis caasa est. (2) D. Ambro-
rat ? Licet enim non semper de facto lasci- sius causam indigitans cur puella virmtis ,

viat attamen sese lasciviendi exponit peri-

, studiosa , de castitale in lasciviam lapsa sit,
culo ct (jni amat periculum pcribit in illo.
, ,
respoudet : Forte adolescentula capta est oc~
(4) Ko enim ipso quo sese proximo exponit casionibus , qiue delictorum Jomites sunt. (3)
peccandi periculo actu pccca- , etsi exteriori Quot etiam viri pietate insignes per luxuria?
tum uon cornpleat admittit mortale pecca- , occasionem (4) iniserelapsi sunt? Taceo Sa-
tum, quia manifesto sese exponit periculo , lomonem de sapientia commendatum , Da-
Dei amiciliara ejusque graliam amiltendi. videm viruni secundnm cor Dei existiiua-
Quemadmoduni qui temere et absque ratio- tum Samsonem tanta fortitudine prseditum,
,

ne amittendi vitam exponit periculo

se , ut solus Pbilistinorum debellaret copias ,

« aedes infectas adeundo, tenuem glaciem ut lugeam cum D. Augustino casum multo-
scandendo cum leonibus ludendo » vitam , , rum ,
qui in novo Testamento mundum
suam vilipendere dicitur ; sic qui sese expo- justitiae illuslrabantsplendoribus. « Experlo
nit pericuio letbaliBr peccandi , Deum con- crede , coram Deo non mentior cedros li- :

temnit suamque animam vilipendit. Itaque

, bani, duces gregum bac peste cecidisse re-
propter incontinentice periculum (5), vitanda peri de quorum casu non magfs suspica-
:

est proxima lasciviendi occasio : periculum bar, qnam Hieronymi , vel Ambrosii.» [dip-
autcm proximum illud est , quod experien- sum lamentatur D. Cyprianus vel potius ,

tia teste ut plurimum inducere solet in pec- Origenes jMentior si non vidcmus exinde
;

catum. Occasio (juoque proxima ca est qua ,

interitus plurimorum. Quanti et quales epis-
non possumus non possumus sine , vel cerle copi et clerici simul , et laici post conjes-
dijjficultate uti sine peccato. (6) Qui pro- sionem victoriarumque calcata certamina ,

ximam peccandi occasionem vitare uoluut ,

post magnalia et signa vel mirabi/ia usquc- ,

peccant vere non poenitent nec sunt ab-

,
, quaque monstrata noscuntur cum his omni-
solvendi. Peccant : nam ut ratiocinatur D. btis naufragasse , cum volunt in navifragili
Thoina; , qui vult causam , ex qua necessa- navigare ? Quantos lconcs domuit una infir-
rio vel regulariter sequitur effectus , cupit mitas dciicata , qum cum sit vi/is et misera ,

1'irlua/iler efjcctum. (7) Vere de peccato de magnis effecit pradam, Longe sit pestis
non poenilent, quia peccali non tolluut fo- ista , et lues , et clandcstina pernicies. O
mentum. Ex D. aulem Augustino, satisfac- quam inordinabilis femliue propinquitas ja-
tio pcenitentice est peccatorum causas exscin- culatur , cujus vicinia est dclictorum latro-
dere. (8) Tandem absolvendi non sunt, ut cinium. (5) Plura potissimum quatuor no- ,

constat ex capite Legatus , ubi Gelasius Papa tatu dignissima dicitdubiusCyprianus.Primo

admonet Faustum , absolvcndos non esse quod mulieris vicinia est delictorura latroci-
qui in errore ct occasione peccandi sua ca/pa nium: lum quia mulier lascive speclata de-
immrr.si sunt. (<)) pncdatur animam juxta istud Tbrenorum :

Cunctorum peccatorum tollendae sunt oc- « Oculus meus depraedatus est animam
casiones , praesertim dum lasciviendi adest meam. quia oculus dum animam
» (6) Tum
periculum , quomodo passim Doctores in- depraedatur , excrcet libidiois latrocinium
telligunt istud dominicum Si oculns aut : , alienara concupiscens uxorem. Tum qtiia

/ c.s,aut inaniis scandalizat te abscinde cu.n, , lascivia in latrociuii socios c.vtera advocal
(i pro/ice abs (e. (10) Hoc autem Domini delicta : nam ut ipsemet fatur Cyprianus :

praeceptum aut consilium non in seusu lit- Semel dixerim omnis inconveniens sodalitas
terali sed in morali intelligit Glossa
. quia : mulierum glutcn est delictorum. Secundo,
,

nori solum peccata vitanda sunt sedetocca- inordinabilis feminae propinquitas jaculatur
,

moi lilera tela cui arrideus D. Hasilius ait :

Clir. c. i7). — (1) D.

,
Laur. Just. dc Triump. Affo.
(1) r -
.... „ • . . 1 •

Cl.iysosi. Hom. 7». de Pocn. Jub. - (31 Ter». L. dc Femina JOCtU oculorum sagittam plane c.n-
Eihort. Ca<t.8. —
({) Eccli. 5. —(.V; Tcrt. ibid.
—
ii)! I). Ureg.in c. Ncgotium de Pcco. > it. — (7) 1. a. q. (1) Hom. 17. — (a) Clem. A I<-x. L. 5. Pcdag. 11. —
t. - (8) L. rle Dogmat. Ecclea. c. 54. (9) a4. q. a. — g) L. 2. de Pcen. 8. — (4) Tert. !.. >. de Cult.
(io) Matilu 5. Marc. 9, Fem. 3. — (5) De Singul. Cleric, — ((>) Cap. 3.
 LUXURIA. — CONCIO IV. 209
tia/em emiltit. (1) Quod
Tacito leste pri- tice , quasi labem refugit corpora/ium sen-
si

mi in omnium prce/iis oculi vincuntur (2) ; suum. (1) Quarto , Cyprianus ex casu tot vi-
quanto magisin praelio castitatis ? Quaprop- roruni illustrium, qui de castitate in lasci-
ter Gregorius Nyss. visum nuncupat bel- viam Iapsisunt, cautos et sollicitos deside-
licum velut arietem (3) , qui primo quatit rat Christianos , ne similiter et ipsi cadant :
oculos, mox animum labefactat. Inde docet Nimium prceceps est qui transire conlendit ,
D. Augustinus , prima adulterii oculorum ubi alium conspexit cecidisse.
te/a sunt. (4) Christianum olim de oculorum Belle Tertullianus funambulo comparat
modestia laudabat Tertullianus Chrislianus Christianum, qui in propria virtute confi-
:

sah'is ocu/is feminas non videt; animo ad- dens , vel potius de praesumptione tumens ,
versus libidinem ccecus est. (5)Ita oculorum pudicitiam suam gravi exponit ruinae peri-
comprimebat aspectum, ut non magis oculis culo. Jge tujunambu/e pudicitix et castita'
abutereturad lasciviam, quam si penitus or- tis , qui tenuissimum fdum pendente vestigio
bus fuisset, et usu luminis destiiutus. Hac ingrederis. (2) Funambulus, seu in aere su-
autem aetate quamplures ab illa modestia pra funem incedens et sallans, ut plurimum
degei\eranles,oculisforiiicantur(6),{iuutque, ruit , et fracto corpore perit. Funambuli
ut falur Tertullianus , c/cemoniis penelrabi- instar cadunt qui se lasciviendi exponuntpe-
les{j) nam tunc Christianus orci sagittis riculo. Quantum possumus nos a /ubrico re-
:

vulneraturad mortem Si ocu/um impegerit cedamus , in sicco quippe parum fortiler sta-
:

/ibidinose , et anitnam commoverit impudice. mus. (3) Qua fronte captabimus c/ijfcu/ler
(8) Belle Magnus Basilius mulieris aspectum dec/inabiles (4) lasciviendi occasiones, nos
comparat cum basilisci visu,suo aspectu qui adeo fragiles sumus^qui in nobismetip-
lethaliter toxicantis spectatores Par est sis habemus concupiscentiae fomitem ? Dij-
:

serpentis et libidinis indu/gentia ; nam ut Jici/e quis venenum bibet et vivet : veren-
occasionem invcnerint mortem stalim affe- c/um est dormienti in ripa , ne cadat (5)
, et :

runt. (9) Tertio , mulieris conversationem ut fatur D. Chrysostomus juxta pra?cipi- :

nuncupat clandestinam perniciem , luem , tium vadens , quamvis non decidat , tremit
pestem De carbonibus scintiUx dissiliunl , tamen , et scepe numero ab ipso submersus
:

de ferro rubigo nascitur , morbos aspides si- tremore decidit : ita et non procui peccata
bi/ant , et mu/ier fttndit concupiscentiae pes- fugiens , sed secus ipsa vadcns cum limore
ti/entiam. (10) De mortifera illa peste sic vivit , et in ipsa /abitur saipius. (6) Iude
fatur D. Bernardus « Ha?c pestis quo
: prae concludit D. Hieronymus : Quid tibi necesse
caeteris vitiis est mihi familiarior, eo ad no- est in ea versari domo , in qua necesse ha-
,

cendum proclivior, et ad repellendum diffi- beas qnotidie aut perire , aut vincere P quis
cilior. Subtiliter intrat, mentem occupat , unquam mortalium apud viperam securus
et nisi subito repellalur, allicit et incendit, soinnos capit , quce etsi non percutiat certe ,

et quasi virus pestilentiae per totum corpus soilicitat (7), timoreque indesinenter angit?
paulatim se diffundit. » (11) Dum lues gras- Profecto liberanda et vio/enter eripienda est
satur , fetidos spirat odores; verum pe/ores de periculosis locis navis, ne inter scopulos
immunditias exspiiat mundus , Ubidines ho- et saxa frangatur ; extrahenda est ve/ociter
minum. (12) Tempore pestis, iufestus aer in- de incendio sarcina, priusquam a fiammis
ficit corpora /ibidinum vaporata momenta supervenientibus cremetur : nec evadere dia-
:

(l3) inficiunt animas. Adeo periculosa est bolum servus Dei poterit , qui se diabo/i /a-
pestis , ut ad illam evadendam a contagiosis qneis imp/icaverit. (8)
locis fugiant mortales. Feminarum conver- Hujus autem astuti serpentis laquei sunt :

sationem , periculosam peslem (14) , vocitat r. Lascivi aspectus cuin per eos cupiditas ,

D. Bonaventura , a qua fugere debent qui ineat prima pugna? pradudia(g)', inireautem
nolunt mortifera toxicari labe: Separamini hujus pugnae praeludia , pene vinci est 2. :

obsecro separamini
, a contagione pestifera. Morlifera conversatio atque confabu/atio
l.t Christianus ab hac contagione sit illae- (10) viri cum muliere: nam verba petulantis
sus, quasi contagium declinat intemperan- mulieris cupiditatuni sunt relia (1 1) quibus ,

irretiuntur homines. 3. Tactus nam ut sub- :

(0 In cap. 3. Esa. —M
Dc Morib. German. (3) —
un so\i Mediolanensis Antistes , manus ejus
llom. 4. in Ecclos. — ({) Scrm. 83. de Temp. (5)
J
— \

Tert. Apol. 46. — (C>) Grcgor. Nyss. Hom. 3. in Ec- (i) D. Ambr. L. i de Abrah. 8. — (2) Tcrt. L. de Pud

ol,s. — (7) Tcrt. L. dc Spcct. 26. _ (8) Tert. L. de 10. —(3) Sen. Episr. 116. — (4) P. Bern. de intcr.
Idol. 2. —
(y) S. Nilus dc oct. vilios. cogit. — (10) Dom. c. 29. — (5) D. Cypr. (6) Ilom. i5. ad Pop. —
D. Cvpr. — (11) Dc Intcr. Dom. c. 26. — (1?) Tert. L. — (7) Epist. 4 7 . — D. Cypr. Ep. 62.
(8) — (9) Clem.
a<l Mart.2. — (i3) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 1.— Alcx. 1. 3. Pedag. 11.— (10) D. Joan. Damasc. in
(i4) De modo confit. c. i. 1'ial. c. 76. -(11) D. Amb. J. de Pccn. i5
IV. 14
2io - LUXURIA — COSiAO IV.
(uoris nmlus est. (i) Loquitur de muliere meivio scintillas /ibidinum conflabe//ant .
(1)
j.-Hilanti. D. Hieronvmus vere asse- Xecmirum, cum vi naturae insitussit quichtm
( |uo(jiit

\erat tactum et Jocot csse moriturm virgi- ignis (2

A
coi materiam subministrai Ve- ,
,

nitatis principia. (2) Manus quas Lactan- nus, etenim i>oluptas esl vcluli quidam ha-
,

tius 1'innianus appellat rationis et sapientix mus diaboli ad pernicicm nns traliens. (3) ,

ministras (3) ad obscenum adbibent mini - Quo periculosiora sunt lasciviae irritamenta,
terium et, ut cum indignatione et dolore
: eo majori sollicitudine sunt pra?cavenda , et
ail Eusebius Emissenus , homo deputat ad cum libidinis negotia ca sint qucv culmen
instrumenta nequitia?, ornamenta natura?. {.\) criminum (cneant, nobis maxima aut sttmma,
4. VenereaB cantilenoe quas lethales suavita- sic quoquc prcecaventur (4) adbibendo re- ,

tes (5) nnncupat Sanctus Leo ; quia, ul fatur me.lia illis initamentis necessaria.
YalerianusEpiscopusCameliensis,c«/« oblec- IIL p ARS Crimina manebunt, si reme- .

tant,satviunt; cum blandtuntur, sccidunt. dta vacabunt (5) et quia multa sunt incen- :

K 6)
Easde.n aclbuc D. Cbrysostomus voe.tat liva j.bidiuis ; siquiue.n in varias formas se
satantcas odas ; qma earum auctor est S.i-
muM Clt}ji diias qua- plusquam Protcus rna- ,
tanas, ut illarum suav.tate et lenoc.nio bo- ,-inus davnou varitts, nunc hanc, nunc illam,
mmes ad lasc.v.am all.c.at. Idc:rco D. H.e- nunc aUam f;guram tUscipit, ad libidines ,
ronymus bortatur v.tandam esse cantoris stupr(ly et adulteria allicit. (6) Tot lascivi*
diabo/ici venenatam du/cedincm (7) el D. :
f omen ,
a mu hi s et variis sunt restinguenda
Cyprnnus 111 blandm.s mul.ebnbus n.bd re nei liis.
, Grandis sane est virtutis, et solli-
putat venenos.us, quam cantum feminae de- ci((E di/igentice, in carne non carnaliler vi-
bratavous inflexior* modulatum , esseque vere } S ecum pugnare quotidie , et inclusum
tolerabi/ius audire basiliscum sibilantem (8) /l0Ste/>h Argi, ul fabulce ferunl, centutn ocu-
quam muherem modulate et suav.ter canen- Us otjS ervare. (7) Adversus multifor.nis illius
lem. At proh dolor quam multi cantica !
p ro tei insidias aliorsum (b) multa subminis-,

diabolica ,
amatoria, decan- et turpia, ore
traTj mils propugnacula ne actum agamus, :

tant. 3. Oscula, quaj Clemens Alexandrinus trla duntaxat in prassentiarum afferemus , 1.

appeilat amatnrias salutationes (9) ; quia Jej U niura et mortificationem , adversus car-
[uxuriae impnmunt irr.tamentum in pr.mi- :
nis corrupt onein ; 2 Fidem et orationem
i .

tiva Ecclesia erat pacis osculum, signacu/um

a J V ersus diaboli tentationem ; 3. Fugam et
vrationis (10) , quo ad invicem viri viros soilicitudinem, adversus lasciviendi pericu-
feminoe feminas salutabant. precibus fmi- ] um et occasionetn. A
tis, mutuis nos invicem osculis salutamus
f< Be i; e ait a( p rop ositum Tertullianus j :

(1 1) : nunc autem ad denotandum venereum Dejccla sane gu/a et spurcitia (9), lascivia ',

amorem, vir feminam osculatur, quae inter

C st appendix guh-e, qua sublata, tollitur lasci-
amplcxuset oscula concalescit (12) et facile ; via per jejuuium autem quo rejicitur gula
.
,
in moecbiam et adulterium labitur. Ut enim re ji c liu etiam e us appendix luxuiia. Nam
i
.

ratiocinatur Eusebius Emissenus oscu/um , utVatiocinalur D. Cypnanus jejuniis vitio- ,

pars adu/tcrii est : per hoc enim crimini os- rum sentina siccatur, concttpiscentia? lan-
tium, et moitis initium ftt ; ctiamsi nondttm guent,exstinguiturardenth JEtnainccndium:
in npere consummeiur iniquitas, perfecta cst
jBjunium omncm carnis rebel/ionem edomat,
jam in corde captivitas. (i3) Tandem, 6\ Ut tvrannidem gula? spo/iat ct exarmat. (10) Je-
Mibjungit Eusebius Emissenus, perivulosus unmm arma suppeditat, ad retundemla et
j
estma/te cnnversationis usus, et irrcvocabilis res tinguenda ignea libidinis tela, iuflaminata
addeteriora dcscensus : quod non ignorans a gehenna, et°a stvgio boste immissa. Scis-
Hesioduslicetgentilis, ait Venerem bomines citatur Albertus Blagnus , cur Ninivitre non
ad lasciviamallicereper . virgineas confabu- a( preces , non ad eleemosynas , non ad la-
|

lationes, et risus, et deceptiones, oblectatio- crvmas et p! a ,,ctus dunUXtt se contulerint

nesque suaves, et amicitiam blanditiasque. » se j a j e un ium Scilicet yVyM/mzw pra-dica- :
j j
(l4)Et ut fatur Tertullianus ipsa virorum verun t ut fomenta /ibidinis subtraherent.
,
t
ae mulicrnm conscnsin ; ipsa in favoribut aut f). UOque Tbomas investigans rationes , ob
q
conspiratio, attt dissensin, inler se de com- mias eju „i um i,,stitutum est , primum as-
j ,

(i)D. Amb. L. dePoen. i5. — In Vit. D. Hilar.

(2)
— (3) do OpiL c. 10.
L. (4)
— llom. 4. de Bpipk. — (1) (*) Isid. Pelat. I. 2. Ep.
Trrt. L. de Spr-ct. »5. —
(5^ Serm.4. de Jejao. 7. Meoi. [6 IIini. 6. I11 Ps. — 53.— D.(3)
de P.rn. - (4] Teii. L. de
Basil. Hem, 4.
117.— 17 Bput. 9.— (8) De Sing. Cler. Czs. Hom. 30. Pud. 1.— (V, TVrt. ibid.— (li Clem. &lex 1. 7>. P*d. 1

— (•/• L. 2. Pxd. 11. —

(:o) Tert. L. <l<- O1.1t. .^.— (i,) ,. — 7 D. Hier. Epist 10. ad Kuriam. Tert. (8) —
Jett.IIart.ApnI. 2. — (is)Tert. L. deVeLVirg. 14.—
( )

Tert. Pr»4 10. 1. Tiacl. de Cait c»nt. 1. (y) Tert. —

(i3) Elom. 1. Quad. — (ii) 1 11 Tbeogoo. L. 2. aJ (tat. 8. -- (10] De Jtjuo. et keot. Cl.r.
 LUXURIA. — CONCIO IV. 2 r

signat ad concupiscentias carnis reprimen- logus , in lumbis est tota corporis causa , ex
das. (i) Almirandum saneJosephi facinus, hunbis tota carnis negotia suscilantur , in \

dominae blanditias et amores quotidie res- lumbis tota est humani lapsus, humuna fra- '

puentis. Si quaeramus a D. Augustino, unde gililatis occasio, tota in prcecingendis lumbis

adolescenti tanta virtus, tam admiranda con- mandaiur cura. (i) Ut autem docet Magnus
stantia, respondebit A jejunio. A dieenim, Giegorius
: « Lumbos praecingimus , cum :

quo integerrimus Joseph Putiphari ingressus carnis luxuriam per continenliam coarcta-
est domum, carnis maceratione et assiduis mus. » (2) Animadvertit Angelicus Doctor
jejuniis sese armavit adversus impudentis castitatem a casiigando (3) fuisse nomina-
dominae lasciviam « Nec quidquam aliud: tam , quia nequit illibata conservari , nisi
noverat, uisi panem quo vescebatur. » (2) adhibeatur castigatio corporis ad lasciviam
Xlndejejunium ita castissimi Joseph mentem proni, quomodo Apostolus, sed et ipse da-
purgaverat, quod carnem spiritni subjecerat , tum sibi ait sudem, Angelum Salance, a qno
inconlinentias nebulas disperserat , libidinum colaphizaretur , ne extolleret rebellem
(4) :

ardores mortifcaverat , et castitatis verum tamen castigabat carnem , ut eam in offieio

lumenaccenderat. (3) Hancjejunii virtutemin detineret « Ego igitur sic curro , non quasi :

B. Justina commendatGregorius Naz. (4) quoe i n incerlum ; sic pugno non quasi aerem ver-
vehementissime ab amatore oppugnata , qui berans : sed castigo corpus meum et in ser-
etiam mali spiritus utebatur minislerio , tri- vitutem redigo. » (5) Paulus in jejuniis mul-
plex armorumarripuit genus : nempe oratio- tis, in vigiliis, in fame et siti, in frigore et
nem, jejunium, et chameuniam , quae nun- nuditate , carnem macerat , et asperitatihus
cupat antidota prsestantissima , egregia me- vexat et domat Quid aulem velit Apostolus :

dicamenta, alexipharmaca, quibus tuta con- dum carnem castigando, aerem se non ver-
sistit pudicitia duo postrema berare ait, acute declarat Magnus Basilius
: proesertim :

adhibuit Virgo qua? ad dolorem et moles- « Castigo corpus meum non directe dixit
, ,

tiam carni inferendam pertinent tum ut castigo vitia carnis, sed indirecte et ita da3-
; :

formae venustatem tanquam insidiosam ol> monem confcederatum cum sensu nostro
,
scuraret tum ut flammae materiam subtra- U in luto carnis delitescit, et tentare solet,
: i
q
heret, et libidinis fomitem absumeret tum peto, et illi plagas infero. » (6) Daamon cum
:

utpersuimacerationempropiliumsibiDeum sensu confcederatus et in luto carnis deli- ,

redderet; neque enim Deus ulla re adeo con- tescens, carnis castigatione persequitur, va-
ciliatur, ut corporis a?rumna et ajjlictione (5) pulat. Eodem modo Apostolum intelligit .

OppugnabatSyllaPyra3um,Athenarumpor- Magnus Gregorius « Castigo corpus meum :

tum contra Archelaus turrim ligneam de- et servituti subjicio unde pra?miserat Sic
; , : :

fendendigratiastructam propugnahat:eduxit pugno non quasi aerem verberans, quia cum

copiasSylla, et omni qua potuit induslria carnem restringimus, ipsis abstinentice nos-
conatus est turrim illam qua3 interposita tras ictibus, non aerem sed immundos spi-
, ,

obstabat, accendere. Venit, accessit ligna ritus verberamus et cum hoc quod est inlra
,
;

subdidit, submovit Graecos, ignem admovit : no s subjicimus, extra positis adversariis pug-
satis diu intenli, nunquam turrim incendere nosdamus. « Non solum caro jejunio et
(7)
valuerunt. Ea quippe solertia Archelaus adhuc om- tastigatione domatur, subjicitur, sed
nem materiam alumine, quod ignis est daemon percutitur , verberatur, et fide et
ligni
patiens, undique obliniverat, ut flamma tur- oratione debellatur.
rim circumplexa adurere non potuerit. Caro 2 Quoniam in ista specie, carnis necessi- .

nostra, materia concipiendis ignibus apta , tas cogitatum movet, qua? fcre apud eamdem
._

castigationis alumine linienda est contra foe- conscienliam fidei resistit, opus est fidei ex-
das libidinis flammas. D. Cyprianus , seu trinsecus consilio , lanquam advocato adver-
auctor lihride operibus cardinalibus Christi, S us camis necessitates. (8) Caro cum dse-
circumcisionem appellat magnum myslerium mon e sociata ad luxuriam stimulat ; adversus
institutum a Deo, ut homines proprire sec- d uos iH os hostes inter se confcederatos, duo
tionis memores adverterent ad cohibendos etiam propugnacula opponenda sunt cainis :

refrcenandosque turpitudinum appetitus,ne- fomiti opponenda est fidei consultatio; dae-

cessarium csse sale corrosorio camis perfri- mon \ j n carne delitescenti opponenda est
care pruritus , ct semper recrudescentes de- ral i 0< ]\ un enim castitatem possumus halxre
siccare putredines. Et quia, ut fatur Chryso-
(1) Serm. ik- (2) Hom. i3. in Evang. — (3) 22. q. —
i5i. art. 1. (4) Tert. L. tle Fud. i3. (5) 1. Coa 9. — —
(1) aa. q. 4;. art. 1.— (?) Gen. /{9.— (!">) Scim soo. — (6) \.. <le Virginit. — (;) L. 3o. Mor. 26. — (8) Tert.
de Tcmp.— (4) Orat. 18. — (5) Cell. Noet. A.tliea c. 1. I. de Exh. Cast. 1.

14.
2T2 LUXtTJA.— COXCIO IV.
a nobis nec ab homine , sed a Deo. Non a nianeat. Cor munrium , id est purum
« f»t ,

nobis, quia est rionum quori non a natura castum expostulat Propheta. Pt it ariliuc ;

seri a gratia procedit quocl probe sciens D.: spiritum principalem ;

qui corriis munriiiiam
Augustinus, sic Deum rieprecatur: Continen- in viscerilms soliriius confirmet, et
adversus
tiam jubcs da quod jubes. (i) Neque eliam maligni spiritus tentationes muniat et robo-
,

ab homioc quantumvis proeclito aut generis ret. Salomon quoque Davidis filius, coelesti
nobilitate aut sermonis eloquentia aut in- sapientia illustratus, et sua experientia cloc-
,

genii industria, aut quavis fortunae et naturae tus, prcedicat continentiam a Deo esse in
praerogativa nam ut ratiocinatur D. Au- oratione postulanriam. Ut scivi , quoniam
:

gustinus, est animi vecorriis et stolirii creriere alitcr non possem esse continens nisi Deus ,

curn carne pnlchrutn faciat Deus honiinein , det adii Dominuin, ct deprecatus suin illum.
,

animo castum ab homine fieri. (2) Igitur (1) Tanclem Juriith suis oralionibus civita-
nemo potest a seipso habere castitatem, ne- tem Bethuliam liberavit, et suain castilatcm
que ab alio homine, seri a solo Deo a quo servavit nam antequam ariiret Holophernis
; :

piis precibus postulanrium est continentise tentorium, ingressa est oratorium suum , ct
donum, maxime dum claemon nos aggrecli- induens se cilicio posuit cinerem supcr caput
tur. Tunc habenda est sollicitudo tentatio- suum, e.t prosternens se Domino clamabat ,

num, in postulatione tutela?. (3) Divina pos- ad Dominum. (2) In oratorio suo pulchia
tulanria est tutela in oratione; nam uc ait femina eongruis se accinxit armis ad lyrao-
Gregorius Nyssenus, Oratio pudicituB pra?- num aggreriiendum et debellandum. Judith
sidittm atque tutamen est. (4) Hoc pnesidium sanctissima, cujus prccibtts patuit cccluin ,
postu'avit Apostolus, qui ut stimulum carnis orationis arte arma victricia fabricavit (3);
reprimeret, angelunique Satanne propulsare quibus Holopherois caput ampuiavit, patriae
valeret, ter Dominum rogavit imo ipsemet sahitem et libertatem impetravit, et castita-
:

Salvator nos in tentationibus orandum do- tem suam incontaminatam servavit. Oralio-
cet Orate, dicens, ne tentemini. (5) Disci- nis farore castitas pudorem proprium serca-
:

pulis sciscitantibus cur diabolum non po- vit intactum, ait D. Augustinus. Quemadmo-
tuissent ejicere ab energumeno , respondit dum gloriostv femina,' castitatcm servacit
Dominus Hoc genus dcemoniuin in nulCo oratio, ariversus salacis riucis lasciviam, ita
:

potest cxire nisi in oratione et jejunio (6) ; oratio nos pra?stabit incolumes ariversus spi-
quasi oratio sit obstinatissimi daemonis ex- ritusimmundi insidias.(4)Verum,etsi Juclitlue
cantanrii energia. Archangelus quoque Ra- imitancla sit oratio, non semper aggreriienclus
pbael nullum aliuri remedium subministravit est hostis, neque danrius est diabolo locus ,

Tobiae proeter orationem , ad enervandas temere nos exponendo cadenrii periculis.

,

diaboli vires. Tu autem cttm acceperis eam, Pra'sumpiio sancto coercenda est timore, et
ingressus cubiculnm , pcr trcs dies integros fugn, occasio lasciviendi vitanria est.
continens esto ab ea et nihil aliud nisi ora-
, 3. Timor fundamentttm salutis cst : pra?-
tionibus vacabis cum ea. Habet potestatem sumptio impeditncntum timoris. (5) Qui eniiu
doemon in eos qui a?stu libiriinis inllammati, timet, prrecavet , neque temere sese exponit
lasciviunt; cujusmorii fuerunt septem Sara3 carienrii periculis;at qtti prtrsumit,minus jam
mariti : quo autem daemonem veretur; quiminus verctur, minus prtvcavct
libidinis insti-
gatorem excantare possis , triduana oratione qui miiitis pro?cai>et plus periclitatur. (6) ,

inriiges. llle timenrio, proecavenrio, pericula fugiendo,

Quantum necessaria sit ad castitatem ora- securus est , neque incurrit salutis dispen-
tio, probe demonstrant Daviriis, Salomonis, clium istenon timendo, neque praec^venrio,
:

et Judithai exempla. El quiclem Regius ^ ates seri pra^sumenrio, noii possidct ttttam ct ftr-
sic rieprecatur « Cor munrium crea in me mam sccuritatcm fj), seri misere labitur, et
:

Deus, et spiritum rectum innova in visceri- salutis patitur jacluram. Arioo infclix ct pc-
bus meis. Iledcle mihi laetitiam salutaris tui. riculosa est pro?sumptio , ut multi dum se
et Spiritu principali confirma me. » (7) Ubi putabant vincerc , victi sint (8) ; at econtra
Origenes « Primuin autem cor mundum timor arieo est felix, ut multi dum timebant
:

creatur rieinrie in ipso spiritus rectus in- superari, victorcs cvaserint. Fortituriine hos-
,

novatur in visceribus , deiode post lios tes viiucre, obvium est, et vulgaribus prac-
duos spiritus, spirilu principali quis a Deo ]ii s familiare, at timore vincere, divina? gra-
confirmalur, ut firmus el inconcussus per- .»..., ,., n m
(1)
. . c„ rm
Sap. 8. — (a) Jud.lh. <).— (3) D. Aup. Strn-. tb.

deOrat. o.-(4) Orat. i. de o,,t.-(5) a. Cor. ... - 0. - Tert. ihid.-

[6 (7)
lcrt. ilud. - (»]
D. Ang.
— [6j Marc. <j.
-
(7) Fsal. So.
Scrm. uo. de lenip.
 LtJXURIA. — CO^CIO IV. 21
tiredenotat virtutem, quoe in infirmitate per- neratum dedecorabant , honorabant vero
ficitur. Magna compendia providentiae , ut eum qui fuerat ante et in facie vulneratus ,
aliqttando fiat virtus et victoria per timorem. et qui potius subiisset mortem, quam ces-
(i)Quiaudetnon timere, gaudetsuperari; qui sisset hosti. Moriatur quoquo niodo, aut vic-
vero scit timere, is superare novit, et novo tus , aut victor. (i) Neque audiendus est
victoriae genere, per timorem sibi comparat Demosthenes qui ut fugam suam in Cherso-
triumphum : ob hanc causam praedicatur: nensi praelio, aliquo praetextu palliaret, oemu-
et
«•Beatus homo cui donatum est habere timo- lis suis tale dedecus objicientibus, respondit
rem Dei » (2);seu, ut expendit D. Cyprianus, Qui fugiebat rursus prceliabitur; ut et rur-
« Beatus vir, qui veretur omnia per metum.» sus forsilan fugiat. (2) Subjungit acute Ter-
Inde Chrislianos hortatur S. Cyprianus, ut tullianus : Nam qttando vincet, qtti cum fu-
timidi sint ad occisionum fomenta , si intre- gerit, victus est ? Aliter ratiocinandum est
pidi continentiam desiderant conservare. Es- quo, ait Gregorius Nys-
in castitatis proelio, in
tote titnidi, ut sitis intrepidi : et licet timor senus, victrix est fuga; quam Christianis
in cerlamine inftrmitas esse videatur, tamen consulit x\postolus ut in illo certamine vic-
secundum verbum Aposloli, virtus in inftr- tores existant. Fugilefornicationem. (3) Non
mitale perficitur. Divinoe omnipotenlioe vir- dicit , ut animadvertit Theodoretus , odio
tus maxime eluxit in Martyribus qui inermes habete et aversamini, sed fugite Qttia cum :

et omni humano armatam

destituti proesidio, omnibus viliis resistendum esse prcedixerat,
tyrannorum superarunt potentiam, et nunc contra libidinem non dixit resistite , sed fu-
apparet in timidis Christianis qui lascivioe gile fornicationcm : Ac si dixerit : Reliquis
occasiones pertimescentes, victorias repor- vitiis Deo adjuvante debcmus in prcesenti
,

tant per timorem. Quod eloquenter declarat resistere , libidinem fugiendo superare (4)
;

D. Cyprianus Incomprehensibilis Dei pie-

: sciens quam sit periculosum luxurioe vitium,
tas, secundum pugnas dedit et palmas , ut cui duntaxat fugiendo repugnandum est :
confttendo masculorum sazvitiam superemus, Non te vincctt concupiscentia forma ; si non
et timendo foeminarum blandimenta vinca- vincis , non congrediare peccatis ne de te ,

mus ; dummodo et de virtttle, et de infirmi-
tate supernos Dominus glorias operetur , ut
in omnibus et per omnia omnipotentem se-
metipse teslelur, dividens differentias trium-
phorum. Dominus sese omnipotentem osten-
vitia coronentur. (5) Qui hoeret in tentatio-
nibus illis excutiendis, quoe cum carne, qua-
dam dulcedine, consentiunt, eas magisinurit
in animo, et voluptatem vehementius accen-
dit, ut non melius videatur remedium, quam

tat, tum in Martyribus, tum in castis hoini- fuga, quoe gloriosa est et honore dignissima,
nibus. In utrisque virtus divina in infirmi- neque fugienti affert ignominiam, sed victo-
tate perficitur in illis superans tyrannorum riam potius et triumphos conciliat
: Quia :

soevitiam , in istis vincens libidinis concupis- fecunda virtutum est, non effceta meritorum.
centiam. Utrisque dividit triumphos : illis (6) De luxuriae certamine idipsum merito
quia fortitudine et constantia vicerunt; istis, potest dici, quod de Cannensi pugna refert
quia timore et fuga triumpharunt. In Mar- Plinius , unde fugisse , virtutis summum
tyribus non fuga sed praesentia , et occasio opus fuit{j'), stetisse vero fuit profligationis
patiendi victoriam retulit ; at in re castitatis et captivitatis occasio, victoriae vero et ut
servandae, et libidinis debellandai, timor pe- dicitur in Pandectis libertatis cujusdam spe-
riculi, victoria est ; occasionum fuga, trium- cies, fugisse. (8) Non absimiliter in materia
phus est. de qua agitur, ubi mansio dedecus casum et
In communibus bellis fuga ignominiosa ruinam confert ; atfuga est trames innocen-
est, dedecoris plenissima , quia mollem et centia?, pietatis assumptio, via virtutis (9),
abjectum denotat animum , in quo nulla est victoriae insigne, triumphi gloria Sed inftr- :

in adeundis egregiis facinoribus constantia et mitatem quorumdam prospiciens Dominus,

fortitudo. Malo miserandum quam erubes- pro sua humanitate nihi/ominus et portum
cendum (3), scilicet militem qui vulnera, fugce demonstravit. Non enim idoneus erat
imo et vitam probrosae fugae anteponat. Nam etiam sine fuga tam tttrpi ct indigno , et
ut subjungit Tertullianus, pulchrior est miles servili pra?sidio, salvos facere quos sciret in-
in pr&lio amissus quam ht fuga salvus. Qua- ftrmos. (10)
ptopter Romani distinguebant inter vulnera (1) Tert. L. de Fng. in Pers. 10. — (2) Tert. ibid.

aversa, et adversa , et militem a dorso vul- P) •; c ° r 6

' '
(0 D. Cypr. de Sing. Cler.
Tert. L. de Fug. in l'ers. 10.
-— (4) D. Aug. Scrm. s5o. de Twnp.
- (5) —
D. Ambr. Apol. 2. David. c. 3.— (6) D. Ambr. de
Fug. sec. c. 6. —
(7) L. 7. c. 2S.
—
(8) D. NAW. 1. 17.
— (2) Eccles. 25. — (3)
— (9) D. Ambr. de Fug. scc. c. 4.
—
(10) Tert. L. d<j
Fug. in Pers. 7.
2X,\ \.V\VVyl\. — COXCIO V.
Casiissimus Joseph cum a salaci et impu- ditatem male tectam audissent vocem D<>-
deuti liomina ad sluprum allicerelur, et Ve- niini Dei in paradiso ck-ambulantis ad auram
neris teneretur manibus ; fuga pudiciti» sure post meridiem, absconderunt se a facie ejus :

consuluit, palliumque dimisit, ulinnocentia Sed nbi se absconderunt ? in nwdio ligni pa-
servaret vestem. Admirandain illam Josephi habet unuin lig« radisi. Quod enim mediurn
victoriam eloquenter oominendat Dasilius num , in quo abscondi valea/tt corpora duo-
Seleucus. Fuga usiis pro armis , nudatur rum hominum ? Absconsionem ergo Itic opor-
vcste, ne nudctur temperantia. \i) Imo ip- tet intelligi non tam corporis qttam animi
semet Christus fugit, ut suo nos fugnm doce- quern Deus maxirne requirit. Quumodo sc-
ret exemnlo quia in persecutionc meliut cundnm animam absconderunt se in medio
:

est fugcre qttam negare. Deinde Petrus, quia ligni ? videlicet arnando concupiscenticv vi-
fugere noluit abncgavit : Joannes ne abne- tium, qttod contraxerant pcr fructum ligni
garet aufugit. (aj Uti iu persecutiooe potius nam quandiu peecator b/andum arnat vitium ,

fugiendum est quam negandum. ita m lasri-

tandiu claustts et absconditus aiiiinus,pressum
viae negotio, captanda est fuga , ne libido tenet oris ostium , et ad Dcum vocantem
dominetur. Qui temere sese cadendi expo- non egreditur per simplicem cortjessionis
nunt periculo, imitantur Petrum qui abne- occursum. (i) Homo libidini immeisus, Deo
gavit, quia non fugit qui ?ero fugiunt, imi- vocanti non respondet
:
sese divinis oculis ,

tantur Joannem qui fugit ne abnegaret abscondere satagit

; ila
criminis sui ; maculas
ipsi fugiunt ne cadant, et fugiendo victoriam per oris confessionem non aperit ; tempus
reportant. ad poenitentiam concessum in iu.munditia
infeliciter Et dcdit illi temptu ut
impendit :

••••••••••••••••••••«••••••••« ?«e* » pccnitentiam ageret et non vult pceriilere a ,

jorrticatione sua (2), quia blandum aniaus

COJyCIO QUirsTA vitium, 1. Post carnis voluptates semper
at.belat 2. A mulierum consorlio non
; :

I.lgeam multos eorum, qui antea deliquc- separat; 3. Dei graliam obstinate recusat.
runt, et pcrnitentiam non egcrunt supcr im- L p ARS> Aec impur/ icitiam omnem amai
munditia, quant admiscrant fornicatiorte et jubemur. (4 Tantum abest ut venereas car
vilitate. (3) Inter veteres Pbilosopbos, soli nis vo luplates amare debeamus , quin imo
Epicurei ita sectoe sua3 erant addicti, ut nun- ii] as 0t]isse teil emur, utpote divina lege pro-
quam ab illa transirent ad abam. (4) Geten hihitas ; Bmmas nobilitati contrarias, et cas-
quidem Plulosoplu rebcta 111 qua erucbti
, tilatis ll()Stes i n fe „ s issimas. Vcrum bomines
fuerant secta al.as facile amplexabantur :
, uxuv x dediti , 1. Pudicitiam aversantur , \ \

Ep.curi vero d.sc.pub adeo jurabant 1.1 verba , ti /ti[ a d castitatcm , adamatores
(4) Veneris.
mag.stn, ut nunquam ejus abdiearent doc- 2 Anima? deprimunt nobililale.n niltil <st ;

trinam, ea pot.ss.mum de causa, qu.a 1.1 ve- enim qu0(l tam miseriV servituti subjiciat ho-
nere.s carnis voluplalibus ultimum consti- minein quod libido, atque ejttsmodi cupidi-
,

tuebant fioem. Cajteri peccatores, superbi, tates, quce jugo quodam eriminum gravi de-
avan, iracundi, lnvidi, s.xpe sajp.us de pec- pri munt miscram conscicntiam, ut se nequeat
catis suis dolent, poenitentiam agutu con- atto //ere utpote qna Ubertatem innocenticc
, >
f
venuntur; al libidmosi rwn dabunt cogita- am ;scrit
(5) Sic libido bominem deprimit, .

ti-mcs sucts ttt revertantur ad Dcum stium.

ut se nequeat 3. aJ r) pum att ollere , neque
(5) Ita ennn suot m suis obdurati sceler.bus, au eum revert per po? nuentiam Eccc quot >
i :

ut non solumsit d.lficile, sed et.am velut ma/(l aeU / /urtria ex qua enim spiritus
imposs.bile ut revertantur ad Deum per ve-
f .

f ornica tions posscdit cor , statim recedit co-

ram poemteotiam. Causam autem l.ujus „ itatio Dei Et quia vo M-
ulltas noil fertur ,
^ |

ficultat.s et impossibilitatis moralis subjun-

i„ i nc0gnhmn , cor hominis carnalis nequit
git Propbeta Quia spiritus fornicationum atj D eum converti, neque redire ad illum
:
r 1
,

in medio eorum. luter omnia namque peccata

veram pcen tent am ; qilia homo Hbidinosus, i i

oullum est ita paM.itent.a? contranum , ac lm carnis j untaxat vo luptates sapit , 2. Las-
Postesum pomi vetiti, protopareo- civRMU 0) asciviai
lasc.-ivia.
i | sitit ; 3. Assuetus Ve-
tu.napertisuntocub(G),nempeadseconcu- nerij poclte.uiam rejicit.
piscendum cognoverunt se esse nudos per
; ,

membrorum rebellionem ; cumque post nu- (i) Rupcr , L

-
,„ G( n
,
(| _ >; Apoc . a ._ p) T , r t.
L. <l<- Spect. 17. — ,1 Tert L. 1. de Cult. F«i<>. >. --
(1) Orat. 8.— [>) Cliryso!. S«rm. 1.' >.— V T< rt. U ,.">
D. Amb. L. dc ^oc U Aica 1. (">.— [tij llujj. Car. i.\

dc 1'ud. ij. — 1 Laert. — [j] Os<jc 5. — (6] (Jeu. 5. c. 5. Oaee.

 LUXURIA.— CONCIO V. 21
3. Nam mortem etiam
stultus ut debitam qui hac tempestate, 1. Brutescunt, et ab hu-
nonextimescit, voluptatem etiam sapiens, ut raana nobilitate degenerant nara ut ratio- :

tantarn , non contemnit, cum alia non sit et cinatur Angelicus Doctor, « per vitium luxu-
stulto et sapienti vita? gratia , nisi voluptas. rias maxime appetitus inferior , scilicet con-

(1) Quanta voluptatis vis, ut eam tum stulti, ctipiscibilis, vehementerintenditsuoobjeeto,

tum sapientes tatiti faciant , ut ob illam, et scilicet deleclabili, propter violentiam pas-
mortem horreant, et vitam diligant , minus- siouis et delectationis , et ideo consequens
que metuant vita , quam voluptate privari est, quod per luxuriam superiores vires deor-
:

quasi voluptas sit vitee gratia, vivendi causa, dinentur, scilicet ratio et voluntas. » (1) 2.
neque ob aliura finem hotno videatur ia Christianam disciplinam despiciunt pietas :

mtindo, quam ut voluptate potiatur. Unde namque et reiigio agresti luxuria dominante
subjtingit Tertullianus Plures denique in- silvescit. (2) Tandem , 3. Impudici exleges
:

venias , quos magis periculum voluptatis , eifecti, pcenitentiam , Dei memoriarn , ejus-
quam vita? avocet ab hac secta. Uti auteni que judicium procul a sua cogitatione proji-
ab exordio nascentis Ecclesioe , periculura ciunt. Verum, ut ait D. Augustinus, irrerne-
amittendae voluptatis plures avocabat Genti- diabile periculum est , sic aliquem viliis et
les a religione Christiana sic et hac oetate cupiditatibus jrena laxare , ut se rationem
,

plures Christianos voluptas avocat a fide, et Deo non meminerit redditurum. Puto quia
ad Epicuri adducit scholam , carnalisque magnasit peccati poena, metum ac memoriam
hujus Philosophi profitentes doctrinam sic futitri perdidisse judicii. (3) Adeo homo
stulte fantur apud Sapientem Nemo nos- concupiscenliae obsccenitatibus hebescit, tor-
:

trumexsors sit luxuria? nostra?, ubique relin- pescit, brutescit, ut ratiouera dediscens, di-
quamus signa latitia?, quoniam ha?c est pars vinam legem contemnens, Deum abnegans,
nostra ha?c est sors. (2) Quasi dicant, ut finalis judicii memoriarn perdens, luxurietur,
,

expendit Hugo Card. Non plus habebimus et lasciviam itulesinenter sitiat.

de hac vita; ecce illi monent ad voluptates 2.Christus Dominus sitiit sub Samarilide
et delicias ; quasi humana jucunditas sit (4) In cruce adhuc claraavit, sitio. Vel ut ,

causa vivendi, frustraque vivat, qui jucunde ait Rupertus, ideo sitiens moritur, ut osten-
non vivit, cura ad mundi blanditias, et car- dat nihil esse in rnundo quod sitim expleal:
nis illecebras homo sit duntaxat in seculo vel ut denotet tot toleratos in passione ia-
positus. Subjungunt Epicurei Quia exi- bores, non exstinxisseardentem qua aestuabat
:

guum est tempus vitae nostra?, vacemus Ve- patiendi sitim. His duabus rationibus homi-
neri , manducemus et bibamus , cras enim nes libidinosi sitiunt venereas voluptates :
moriemur.{y) Qui sunt hujusmodi,ab humana Tum quia luxoriosos satietas capere non po-
dignitate degenerant , divinae disciphnoe re- test ; voluptas nescit expleri. (5) Tum quia
nuntiant,sesequeimpcenitentes demonstrant. quo magis luxuriantur, eo amplius sitiunt
Quod declaral Salvator ex hominibus carna- lasciviam Arnor carnalis insatiabilis est , :

lihus et lascivis qui vivebaut ante diluvium exstinctus reaccendilur,et

: post copiam rursus
nam edebant et bibebanl , et uxores duce- inops fit. (6) Idcirco libidinosos denotatos
,

bant. (4) Gulae autem et Veneris vacanles vult Hugo Card. per hydropicum , de quo
voluptotibus, 1. A natura degenerarunt hu- loquilur Lucas Evangelista Perhanc sig- :

mana ; quare Noe commendat D. Chrysos- nijicantur luxuriosi quia sicut hfdropicus ,

loraus, quia quasi ex aliena natura constitu- quanto plus bibit, tanto plus sitit; ita qui se
tus, a communi omnium perditione estexemp- luxurix immergit , amplius earn appetii. (7)
tus. (5) 2. Divinam contempserunt discipli- Lascivus namque ipsam luxuriae sitim bihit,
nam, quam eis praedicaverat Enoeh ; neqwe, quae cum sit inexplebilis sitis (8), nunquam
3. Ex admonitione Noe de suis scelerihus satiat, sed ad novas captandas Veneris vo-
pcenitentiam egerunt. Fidisti stupidas et Iuptates accendit; quare fornicans fornica-
sensu carentes animas P nihil eorum capiunt bitur. (9) Hujusmodi auteui vocis geminatio
qua? spiritus sunt, nullis moventur monilis , continuam innuit fornicationem nam futu- :

ac si rationis expertes sint (6) et ut ait Ro- rum junctum participio, vel gerundio ejus-
:

mana Synodus sub Symmachio, non possunt dem verbi, significat apud Hebraeos vehe-
intueri diern judicii , durn nirnim cupiditalis mentiam , continuationem , et consuetudi-
delectantur ardore.
En verum multorum hominum specimen, 22. q. i53. art. 5.
(1) —
(2) Chrysol. Serm. i5a. —
(3) Serm. 120. de Temp (4) Tert. L. de Carn. Chr.
Tert. L. de Spect. 2.
(1) — (2) Sap. 2. — (3) Tert. 9.— (5) Chrjsol. Serm. 2.— (G) Idiota, de Amore mu-
L. de Jejun. 17. —
(4) Luc. 17. — (5) Hom. i5. in lier. —(7) Cap. 14.. —
(8) D. Ambr. L. 1. de Caio ct
Ccu. — (6) D. Clnysost. Llom. 2. in Cen. Abel. 5. — (y) Osee. 1.
2i6 LUXURIA. — CONCIO V.
nem ; (juare cum Prophela fornicans mitndus est. Qua vero dic visus fucrit in
dicit ,

fornicabitur, intlicat artlenleni libiclinis con-cjusmodi color vivus inquinalus cst. Con- ,

tinuationem et consuetutlinem nam libido vcrsum eniin hominem de pristino car.nis ka-
;

usu accenditur (i), cui tliu assuetus libitli- bilu in candorem fulei qttce vilium et ma- ,

nosus poenitenliam rejicit. cula (vstimatur in scculo , et totum novatum

3. Hominis libitlinosi venereis volnptati- muiidum voluit intelligi , qtti jam non sit
bus assueti, caro jam cadaver (2) putridum, varius, non sit de pristino et novo aspersus.
CUjus foetorem denotatum vult D. Augusti- Sivero post aboiitionem in vetustatem aliquid
nus per quatriduauum La/.arum. Dicit illi ex illa revixcrit, rursum in came ejus tjttod
Martha Domine, jam quartatlies est, et foe- cmortuum delicto habebatur, immundum ju-
:

tet. Vltimum quatttor elementorum terra dicari, ncc expiari jam a sacerdote. Ila mce-
cst : signi/icat e/go frtorem terrcnorum pcc- chia de pristino recidiva ct unitalem novi ,

catorum, id cst, carnalium. Qttod autem exi- coloris, a qtto fucrat exclusa, commaculans
vit a monumento animam significat rece- imrnundabile est vitium. (1) Moysis verba
,

dentcm a carnalibus deliciis. Quod autem ad suum propositum delorquet Tert. ut os-
institis obvoluttts, hoc cst, quod etiam a car- tendat ad poeniteniiam non esse admitten-
nalibus recedentes adhuc taincn iit corpore duin Christianum in moechiam lapsum. Ve-
,

coiistituti alieni a carnalibus molestiis esse rum ejus mentem non approbans, ex ipso
,

non possunt. (3) Exiens Lazarus a monu- deduco, quam sit immunilabilis lascivia? lepra
mento , et putidi vitii foetorem excutiens consueludine radicata. Pergit Legislator de
,

significat per novam denuo vitain recessum domo lepra innnunda et contagiosa islud
a carnalibus deliciis. Quia tameu ad novam pra^bens tlocumenlum Si qua? inactthc et :

banc vitam resurgit ligatus manus et pedes cavositates aniiuntiaUc in parictibus saccr-
institis, non est atl iucessum expeditus et dotijuissent priusquain introiret ad conspi-
, ,

uiteriori lapsui est vicinus, quia adbuc car- ciendam eam, jttbet attferri de domo omnia
nalibus deliciis, quibus diu assueverat, titil- ita immunda non jitlura qua' do/ntts esseitt.
latur. Quo sensu Clemens Alexantlrinus Ve- Dehinc introgresstis sacerdos si invcnisset ,

nerem uuncupat morbttm immcdicabilem (4) cavositates viridicantes vel rubcsccntes , et

: ,

Tum quia libidinosus resurgens per poeni- aspectttm earum httmiliorem cilra parictinain
tentiam ab animae morte , adhuc assuela? formam , exiret ad janttam,
et scccrnerct do-
concupiscentia? caloribus a?grotat:tum quia mum illam septem diebus : dehinc, dic scp-
pedes habens ligatos, lasciviendi occasioni- tima regressus, si animadvcrtissct difjttsum
bus non prius ereelus est quin cadat siqui- : in parietibus tactum illum, impcraret cxtrahi
dem libido lapsos inclinat (5) tum quia : eos lapides, in quibtts lepra juissct, ct abjici
voci Domini non obsequitur, sed in sepulcro extra civitatcm in locum iminundum, et siimi

jacet, et in suo feetore perseverat ; eo quod alios lapides poiitos et solidos, et reponi loco
pntida illa caro, subjungit Tertullianus, ca-prisdnorum et pulvere alio inliui domum. ,

pulum immunditia irrecuperabili ta- (2) Fuse refert Tertullianus verba legis, ex
esset,
biosum. Carnem describit quasi vaginam quibus probare contendit eos qui ante bap-
animae toedis criminum sordibus idquinatse. tismum lapsi in moecbiam fuerant, esse ad
Hujusmodi autem capulum dicit immunditia poenitentiam admittendos non vero eos qui ;

irrecuperabili tabiosum. suscepto baptismate fuerant moechati Opor- :

Leproc namque coutagium inter insanabi- tet enim ctun prrvenitur ad summum sacei-
les deputalur morbos ita enim desperata est dotem Patris Christum
: dc domo hominis ,

leprae curatio, ut neque medicoruni setluli- nostri in tempore hcbdomadis au/crri omnia
tate, neque salulari medicamentorum virtute impcdimenta prias, ut munda sit qttcc rcma-
possit sanari.Multa tratlitMoyses (6)delepra, nel domtis, caro et aitima : et ttbi inlroierit
tju.e passim Doctores detortpient atl libitli- eam sermo Dci, et invenit maculas ruboris ct
nis vitium. Ad hanc denique speciem disci- viroris extrahi slatim et abjici foras scnsus
,

plinvde lcproso catitum jttit, si autcm va- mortifcros ct crttcntos proque illis politOS
,

rictas cjflorucrit in ctttcm ct totam ctttcm

, et in compagincm aptos ct ftrmos sttbstttii
texerit a capite usqttc ad pcdcs per omnem lapidcs, lit ita homo habilis Deo sit. Quod si
conxpeclitin, ct saccnlos cum vidcrit en/itn- ,post rccuperationcm ct rcformationcm rttrsus
dabit cu/n , quoniam convcrtit in album , sacerdos animadvcrtcrit in eaiieni domo dc
pristinis causts aliquidet maculis, immundam
(1) I). Ambr. L. 1. de Cain el Abel. 5. —(») Tort. L. ca/n ptonuntiavit , ct iussit dcponi muterias
de Pud. ij. —(5) L. 83. q. q. 63. —
(i) I-. 1. Paedae.
<•. ult. —
(5] I). Ambr. L. 1. de Caio el Abd. 5. — [6J
Ler. i3. i.j., (t) Tert. L. dc 1'ud. 10. — (a) Tert, ibid.
 LUXURIA. — CONCIO V. 217
et JapideSy et omnem structuram ejus, et ab- (1) ; homo Veneri assuelus difficile
tentice
jici in locum immundum. Sic erit /tomo, caro convertitur, sed usque ad seneclutein in luto
et animaqui post baptisma et introitum
,
carnis volutatur Plerique luxuriam corporis :

sacerdotum reformatus , denuo resumit sca- nec albenli erubuere canitie, et usque ad se-
bra et maculas carnis , et abjicitur extra ci- nectutis cetatem vitam produxcre maculosam,
vitalem in locum immundum , nec amplius (2) Quapropter ex D. Bonaventura , « com-
rea?difcatur in Ecclesia post ruinam. Non paralur luxuriosus corvo , qui cadaveribus
est sine macula in hoc casu Tertulliani mens, adhaesit. Sic facit luxuriosus , quia dimissa
niinis dure in maculas carnis invehens, et ex arca continentiae et castitatis, adlueret cada-
mdiscreto castitatis zelo , Christianis post veribus, id est , delectationihus innnundis »
baptismum lascivientibus denegans poeniten- (3); quihus ita agglutinatur , ut vix ab eis
liatn neque sibi constans, cum aliorsum ad
: possit avelli , quod ipsa etiam experientia
poenitentiam invitet etiam Christianos in siu- comprohatur ISonnutlos novi, qui cum ju- :

pruin lapsos Verum non statim succidendus

: venili wtate ad /ibidinem prolapsi essent , ad
ac subruendus est a/iimus desperatione , si ipsam usque canitiem , /na/i consuetudine de-
secundce quis pccnitentiae debitor fuerit : pi- liniti , in peccato perstiterunt. (4) Idipsum
geat sane peccare rursus , sed rursus poeni- etiam nunc faciunt , qui sese a mulierum
tere non pigcat : pigeat iteru/n periclitari , contuhernio non separant.
sed non iterum liberari. Neminem pudeat. tj. PARS. fornicalionibus observando A
Ileratce valetudinis, iteranda medicina est. recte a «itis, vectante vos Spirilu Sancto.
(5)
(1) Prosequitur hanc veritatem comprohans Tj t qins a guslat i s Veneris voluptatibus absti-
exemplo Offendisti, sed reconci/iari ad/tuc neat> c ebet ven i a Spiritu Sancto, adeo ad-
:
]

potes; habes cui satisjacias , et quidem vo- versus libidinem sumus imbecilles et iner-
/entem. ld si dubitas , evolve quce Spirilus mes
Ecc/esiis dicat : Stuprum , et idohthytoru/n lcu /tas nocet
(jue fac tas amoris , quam dif- .
^ m
f Facilitate capimur , citm .

esum Thyatirenis exprobrat : et ta/nen omnes difficultate cerlamus : itaque conscii nobis
ad poznitenliam commovet , sub comminatio- i m becillitatis nostrce quiescamus : nec vino
nibus quidem : non comminaretur autem non in rmum an imum committamus , nec for-
fi
pcenilcnti , si non ignosceret pcenitenti. (2) m(e ,tec u u is re0us b/an(/e trahentibus.
f (6)
Haec retuli, non ut ab errore hac supra re uan tum possumus recedamus
Q
licet eum Rigaltius nos
a lubrico :

vindicemTerlullianum :
i ncIuam qu i e tiam in sicco parum
? f
virtutis amore asseveret peccasse ; unde sic fort ler sta mus. Quamtumvis diu frsenatos i

fatur « Haereses Tertulliani quoe dicuntur,

:
et niorigeratos contineamus affeclus , levis
eas vix aliud praecipiebant quam martyria tamen CO ncupiscendi occasiuncula pericu-
fortiora, jejunia sicciora, caslimoniam sanc- osa est ^//^7 enim jacilius quam amor i
.

tiorem,in quibus quidquid peccavit, in omne rec ,udescit ; cito rebel/al ajfectus quocun-
;
virtutis amore vehementiori peccasse videa- aue se verter it pretium a/iquod prcesens oc-
,
tur. » (3) cupalionis suce invcniet. (7) Rara iu periculis
vitium carnis per continenlia est ; et prambata libido rarissime
Uelle igitur Tertullianus
lepram adumhratuni deinonstrat quemad- v tatur> Q ua re Regius Vates ohscceni adul-
:
i

modum enim lepra est iegritudo quasi irre- ter ii memor f s c a a Deum supplex orat i :

mediabilis, ita libidinis scahies, inter irreme- a yi a m iniquitatis amove a me, et de lege
diabiles habetur morbos : insanabilis frac- tua nHSerere mei. » (8) Propheta assuetis
tura tua, pessima plaga tua (4) : sic luxurio- libidinum illecebris blandius titillatus, non
sum alloquitur Jeremias propheta. De leprosi (jixit move me a via iniquitatis ; sed viam .
j
curatione desperatur; idem debet ferri de amove a me
i n i n uitalis (9), existimans per-
homine luxuriaj assueto judicium Despe- :
arduum ac prope impossibile, si adesset via
rata est plaga ejus. (5) Homo diu salax , Ul^idiriis, nou iucederet per illam
ut quia :

blanda Veneris prurigine titillatus, dum hac non s0 / um / uU ,i ca se d eliam procax, impor- ^

scabie prurit, et lepra voluptalis totus ope- tuna , petulans est /ibido (10), quaodulci qua-
ritur, expers curationis vulgo putatur. Ut c)am violentia ad se allicit, et quos suis irre-
enim ait ad propositum Diadochus Anima :
tierit laqueis, ad Deum redire per poenilen-
qiiandiu expers curationis est , lepra vo/up- sm L nU ptiali adumhratur
inetnm Dei non sentit (6)
tatis lota opei ia
tiam non ;
q uoc ] j n
,

Nec mirum, quia impudicitia mater impocni- D. Cypr. donon. Pu<l.— T). Ambr. in Ps. 1.

—(0
(2)
n J '
'
Diat. Sal. c. 9.
(3) (i) D. Damasc
L. 3. Pa- —
(1) Tert. L. de P«-n. 7 . — (2) Cap. 8. - (7>) In c. 1. ral. *8. (5) Tert.—L. de Pud. i*. (6) Scnrca. Ep. —
L. adv. Frax. — Cap. 5o. — (5) MicUae 1.— (6) De 11; —
(7) Seneca Ep. 70. (8) D- Ambr. 1.1
Ps. 1 S. — 1

Pcrfect. c. 17.
(i)
— D. Ambr. L. de Jocepl» c. 5.
(y)
(il) Luc. 14. —
14*
2i8 LIXURIA. - CONCIO V.
(onvivio, ad quod a patre familias homines tiant coticupiscentia' stimulos, postqnam in
henevole invitati, omnes ad unum ire inur- jnvenili aotate Veneri laxau.nt lial «na.s. ln
Lane rccusant. Alius villam nuper emptam sencctute non exuitur liliido, qua ab adoles- 1

rausatur alius quinque juga liouni pro- centia ita inviscerata est, ut peivenerit usque
;

banda alius vero dixit

; Uxorem duxi, et ad ossium medullas Ossa cjvs implclnntitr
: :

ideo non possum vcnire Quid pcr ii.torcm, vitiis adolcsccntitv suce et cum ij>so in pul-
: ,

nlsi voluptus carnis accipitttr'? (i) Duo liic verc dormient. (i)Tandtm, qnantumvis se-
animadvi rtenda sunt unum quod alii duo nectus potestatem abstulerit lascivit ndi, non
:
,

qui invitati fuerant, civiliter responderunt : tollit tamen lasciviendi volunlattm et affec-
« Rogo te, hahe me excusatum
», terlius tum : a malis suis,Jracta jt.ru atute,
Sl fjuis
invereeunda fionterespondet, nec excusatio- vel cogcnte infirmitatc, vel imniincntc mvrtc
ncm postulat. « Per hnnc designantur illi, destitcril oblcctamenta dclicti jurdidit, nvn
,*

tjui se luxuriae carnisque voluptatibus per reliquit : netjue ille volttptaicm desciuit, sed
omnia subjiciunt, qui excusari non quaerunt, illum voluj.tas ; illum inquum , volt/ptas , ,

quia solam hanc vitam diligentes, aliam par- necessitatc, nvn virtute fugata, dcstiluit. (2)
vipendunt. » (2) Aliud notatu dignissimum, Quam difficile deseiatur lasciviendi con-
quod iste homo inuibanus aperte dixit suetudo, propria experitntia doctus, sic de-
:

« Uxorem duxi ; ideo non possum venire. » clarat D. Auguslinus Ligatus eram non :

Assuelus voluptatibus carnis nequit ad Deum ferro alicno, scd mca ferrea volttntatc; rcllc
venire. Libido adeo potenter rapit concnpis- meum tcncoat inimicus et inde mi/ii catc- ,

centiam, et traliit voluntatem, quod, licet li- nam fcccrat ct constrinxerat me ; quippe e.c
bertalem et arbitrii indifferenliam omnino voluntute pervcrsa jacta est /ibido ; ct dtini
non lollat, ita tamen ad voluptates inclinat , servitur libidini Jucta est consuctudo ; et
,

ut vix ac ne vix quidetn libidini non prone durn consuctudini non resislitur , facta est
adsentiat, et obsequenter ad nutum pareat. necessitas : qttibus quasi annulis quibusdam
Ut cnim ait D. Augustinus , per arbitrii li- sibimet i/tnciis , tcncbat me obstrictttnt dura
bcrtute/njuctum est, ut essct ho/no cum j/ec- scrvitus (3); quoe quam potenter , constat
cato , sed jam jicr.nalis vitiositas subsecuta quia eum eliam jam ruplis vinculis liberum ,
ex libcrtate fecit ncessitatem. (3) Haec auteni in lapsum velut prochvem impellebat; unde
moralis necessitas, quoe lihidinosum impo- subjungit : Plusqtte valebat in mc detaius
tentem ad pceniteutiam facit, a trihus prae- ino/ittint, qttam ntelius inso/itum. (4) Mullum
sertim causisdimanat. A 1. Carnis illecebris ; viget ad lasciviam agnalus concupiscenliae
2. Diaboli laqueis ; 3. Feminao blanditiis. fonies, et naturaeconuptae illicium et quasi :

1 . Homines carnales ut se a mortificatione consuetudo aut alter libidinis fomes ,

sit

et opcribus pcenitentiae pcenalibus exiinant, vel prioris incrementuin, vocatur a!> Augus-
carnis causantur infirmitatem Solis illis tino : consuetudo. (5) Augustinus ante
earitis
caro infirma est. Atqui nulla tam fortis conversionem diu expertus et Veneris
caro, quam qua? spiritum elidit (4), mentis incentivum, et consuetudiuis tjrannidem, ut
rationem obruit, et consensum voluntatis ita denotet quanto impetu feratnr ad venereas
allicit, ut pudicilia praedicetur a Veronensi voluptates homo lihidini assuetus, consue-
Antistite beata , cutn allidit in ptteris ; bea- tudinem Veneri adjungit , et inveteratam
tior, cum in udolcsccntibus lapsusjeliciter ti- lasciviam consuetudinem cainis vocitat.
inel ; bcatissitna, cum in juvertibus carnalia Plus audet Tertullianus, et astuantem caruis
exslingucre laboral inccndia.Sarte insenibus, concupiscentiam semel , iterum et tertio ,

itt est honoranda , ita admiranda non esl carnis necessitatem (6) appellat : adeo carnis
(jttia licet sit viclrix , tamen Iriumphi stti slimulus potenter pertrahit ad libidinem.
palmam sencctutis citm vigore jjartilur. (5) Et ne quis necessitatem simpliciter abso-
Verum licet in senibus 11011 aeque aestuet con- lutam et physicam libertatem penitus des-
cupiscentia ac in juvenihus , senes tamen truentem intelligat, statim subjungit Qua? :

etiam in aetate ftigida non sunt iminnnes a qttidem carnis nccessitas circttinscribi jjotest,
calore lihidinis. Quapropter Cupido ideo et ita frangi, edomari, emolliri gratia- leno-
lineatnento puerili dcpingitur, qniu cjtts lus- cinio, ut voluntas non resiliat , nec Deo vo-
cira lubricitas, ncc aiutis senilibus tcmperu- canli denegel consensum.Vcrum sumnut gra-
tur. (1) Deinde difficile est ut senes non scn- tiu cjus (7) requiritur, ut lihidinosum Veneri

D. Crcg. hom. 3">. in Fv.in^.

(1) —
[%) An.sclm. F.nar. Job. ao.
(1) —
(1) Erirb. Emiu. Fxhort. n<l plrbcm.
in Evang. —
(7i) L. de Perfect. Jastitic.
—
(i) Tert. —
—
— 0) L. 8. Conf. 5.
—
—
(4) L. 8. ConL 11. (5) L. 1. —
—
L. dc 1*11(1. 07. '5) S. Zi 110 Serm. de Pad. (6) S. de q. Evangi c. 10. ((>) Tert. L. dc Lxh. Ca»t. 1.
Zeo. Scrm. ux Paa. (7) leit. L. de Succt. 17.
 LUXURIA. — CONCIO V. 219
addrctum assuetum ad pcenitentiam addu- velocitate, vigilanlia, calliditate, mullitudine,
et
cat. Quod desemetipso fatetur Augustinus , pollent. 1. Potestate niullum spiritualibus ,

qwi instantia divince gratia? victus-^i) cui viribus licet. (1) Apostolus daemoues vocat
,

per quatuordecim annos resliterat, nihil ita rectores tenebrarum harum (2) :Tertullianus,
plenam ejus retardabat conversionem ac as- mundi tenentes : Biblia Regia, mundi potes-
suetce voluplates. Quae descendentem quasi tates. 2. Subtilitate, qua penetrant corpora :

Jurlim vellicantes utrespicerem, relardabant ; Suppetitillisad utramquesubstantiam/wminis

lamen me cunctantem abripere atque excu- adeundam subtilitas et tenuitas sua. (3) 3.
tere ab eis, cum diceret mihi consuetudo vio- Velocitate Omnis spiritus ales; hoc Angeli et :

lenta : Putasne sine istis poteris P (3) Idem dannones. 4- Vigilantia quare Isidorus :

sanctus Doctor post conversionem cautior Pelusiola ait daemonem ut nos decipiat, sem-
effectus, eorum damnat stultitiam, qui aetati per insomnem esse (4), in perpetuaque velut
ac tempori nimium confidentes, ita secum vigilia excubare. Cumque celeriiate admira-
statuunt: volumus, quandiu sumus in juven- bili daemones omnibus adsint locis nam ut ;

tute , et dum occasiones occummt indul- subjungit Tertullianus : momento ubique

,

geVe libidini ; in senectute, quando deerunt sunt, totus orbis illis locus unus est : ubique
potestas et opportunitas pcenitentiam age- pestilentiae suae effundunt virus. 5. Callidi-
,

mus. Sed dicet aliquis : Homo juvenis sum , tate, astutissimae namque sunt Satana; cogi-
facio quod me delectat et postea pcenitcn- tationes. (5) Valablus legit assultus, el in-
, :

tiam ago ; hoc est dicere : Percutio me gla- sidiosus congressus. Diabolum nuncupat D.
dio crudeli et postea ad medicum vado ; et Hieronymus versipcllem (6)
, D. Macarius :

nescit quod in unius hora? pnncto vulnus ac- versutissimum (7) qui, ut animadveitit D. ;

cipitur, et vix longo tempore ad sanitatem Epiphanius(8), diciturab Scriptura sacraser-

pristinam revocatur : qui enim adultcrans pens; quia est omnium animantium tortuo-
dicit se postea poenitenliam acturum , quare sissimus. (9) Agnoscit adhuc Terlullianus
non timet ne eum subitum periculum super- ingenia diabo/i D. Hieronymus multi- :

veniens rapiat et pereat illi delectatio

, et inoda diaboli ingenia (10) : D. Macaiius ma-
,

succedat illi damnatio ? (4) Nam quomodo chinamenta. (11) Innumeris namque modis
certus est in ultimam devenire senectutem , tanquam machinis nos aggredilur. 6. Mulli-
cum nec unam duntaxat vitaj horam habeat tudine unde D. Hieronymus asseverat om- :

in sua potestate ? Quomodo pcenitehil sine nium Doctorum hanc esse opinionem, quod
potenti gratia, qua se praestitit obstinatione omnis aer plenus sit contrariis /ortitudinibus.
sua indignum ? Quomodo assuelam vinnet (12) Regius quoque Vales probe sciens non
libidinem, quoe amantes se usque ad senium uiium aut paucos volitare daemones, sed nu-
comitatur? Quomodo domabit carnis concu- merosissimas legiones alis igneis velocissime
piscentiam halitu et astutiis diaboli suflam- divagantes, pestem et exitum ubique spar-
matam ? gentes, vocat immissiones Angelorum malo-
2. Atrocem daemonum adversus homines rum (i3) seu, ut Vatablus egi t, cacodanno-
: 1

hostilitatem belle describit Tertullianus : num incursiones.

(Iperatio eorum est hominis eversio ; sic ma- Et quia, ut fatur D. Gaudentius, post ad-
litia spiritalis a primordio auspicata est in ventum Christi duplicato contra hominum
hominis exitium. (5) Bellum ab initio mundi genusjurore succenditur^i^), Diabolus cir-
hominibus declararunt da?mones omnem- cuit quaerens quem devoret , quorum non
,

que eis nocendi adhuc sectantur occasionem : polest obtinere mortes , impetit mores (x5);
Est insita malevolentia qua?dam et pernicies illosque varie debellare nititur, juxta praedo-
nocendi istis malis spiritibus ; gaudent de minantem uniuscujusque passionem. Novit
malo hominum ; et de jallacia nostra, si nos cui adhibeat a*stus (16) cupiditatis, cui inge-
fefellerint , pascuntur. (6) Daemonem vocat rat gulae illecehras , cui infundat virus invi-
Tertullianus spiritalem malitiam Basilius diae, cui apponat incitnmenta luxuriae. Et
:

Magnus, otnnis ma/i promptuarium (7) Gre- quo? illi, accuratior pascua est, quam ut homi-
:

Gorius Thaumaturgus , rna/orum principem nem a recogitatu vera? dignitatis avertat. (17)
(8) D. Chrysostomns malum per anthono- Potissimum bonos et studiosos aggreditur
:

masiam Cum mu/ti sint homines ma/i , so-

:
(1) Tert. Apol. 22.— (2) Ephes. 6.— (7>) Teit. Apol.

lus diabo/us r per exce/lentiam dicatur ma/us. 22.— (4) L. 2. Epist. 164. — (5) 2. Cor. 2. — (6) lnc.
/ 1 •••. 3. Gen. /; Iloin. 17.
(7 — 8) L. 1. m Eplies. — (9)
—
6. E h«. - (u) D. Fulg.
,
N ..
(9)miraautemdamonespotestate,subtihtate, Psa a6g . Jl 10) i„ ca P .
P
(1)Tert. L. de An. Sj. —(2) L. 8. Conf. i5. — ffi) Ep.
,

ad Proham.
5.
(
—
(12) In c. 6. Ephrs. (i3) Ps. —
S.rm. 25o. de Temp,— (4) Tert. Apol. 22. (5) — l). 77. —
(i/|) Serm. 19. de Vill. iniq.— (i5) S. Lro Secm.

Aug. in Pg. 98. QuoH Deus non est auetor mali. — ('>) G. de Epipb. —
(16) S. Leo Serm. 7. de INat. (17) —
Oiat. 2. de An. —
(7) Uom. de teut. diab. Tert. Apol. 22.
2 oo LUXURIA. — COiNCIO V.
diabolus : Esca enim ejus elec(a ,
nrque ab nalis Hugo
expendit istud Ecclesiastici j
illo inqniruntiir nisi boni, quia se ultro in- « Non esl caput nequius super caput colubri,

gerunl rna/i : posl illos vio/enfer curril. (i) et non est ira super iiam mulieris. « Coluber
Et quamvis satagat omnibus hominibus pes- est diabolus quasi colens urnbras. Caput
,

tem ct exitium uffcrre (2'; attamen acrius colubri est prava suggestio dcemonis ; rnulier
circa robustos diabo/i certamcn est, et majo- hic est scnsnalitas sive caro ; ira mu/ieris
ribus copiis ilfos aggreditur. (iV> Praesertim concupiscentia carnis. Colubri nomine ser-
viiilem animum decipit ,
Jortibus ingeniis pens intelligitur , qui in paradiso clecepit
illttdit (4) : neque eum a quo victus est quie- Evam , nec cessat adbuc botnines decipere
tum reliquit, sed Jbrtiorem quemqite magis suggestionibus. Idoneum autem suggestionis
aggreilitur '5) : superantemque superare ni- organum est mulier , quae est sensualitatis
titur : armis quibtts elidifur, surgit,et virlute seu carnis synonymum ; ira autem mulieris
qua dcjicitur dejicit. (6) Perniciosissimus , quae super omnem iram exardescit , est con-
ille bostis malitiae suaj otiutn nunquam facit. cupiscentia carnis, quam tnulier accendit, et
Atqni tttnc maxime savt , cttm homincm doemon sufflammat. (1) De qua , ul vult D.
plene senlil liberatttm; turic plurimum accen- Bonaventura,Ecclesiastcs Iiweni amariorem :

ditttr, dum cxstingititiir. (j) Taiulem innu- morte mttliercm, qtta? laqucus venatorum est
meris fere utitur modis quibus bomines ,
dicitur uxor propter vehementcm libidinis
tentat et suo iiuperio subdere conatur
, : adhatsionem. Tartareus coluber seu « Be-
Lata atque diffusa esl operatio mali multi- hemotb sub umbra dormit in secreto calaini,
plicia spirittts incitumcnta jacttlantis. (8) et in loris bumentibus. » (2) Per calamum ,

Scelerum modos prope innumeros in animas ait S. Isidorus, inanis supei bia, per loca vero
jaculatur, nec frustra innumerabiles nam- bumentia carnis denotatur luxuria. « Per
:

que de bominibus reportat victorias. Piget baec enim cluo vitia diabolus bumanum pos-
dicere, qimt quotidie virgines ruant, quantos sidet genus, vel dum mentem in superbiam
de suo grernio mater perdat F.cclcsia : snper erigit , vel dum per luxuriam carnem cor-
qum sidera inimictts sttperbtis ponat thronum, ruinpit. »
quot pctras excavet, et habitet injoraminibus Qui immersus est in luxuriae coeno, debet
earrtrn. {cf) dicere cum Regio Vate Inftxus sum in limo :

At nunquam daemones neque saepius ne- projundi et non est sttbstantia. Id cst vir- , , ,

que gloriosius de hominibus triumpbant tus exeundi (3), ut explicat Hugo Cardinalis. ,

quam dum eos ad libidines provocant. Ea- Quapropter idem Propheta magnam Dei
dem igitttr obscuritate contagion's,adspiratio decantat misericordiam quae de profundo
da*monum, rnentis quoqtte corrnptelas agit et illum eduxit barathro. « Confitebor tibi, Do- ,

amcntiis fcedis ac so?vis libid rtibtis curn mine, Deus meus, in toto corde meo, et glo-
, ,

erroribus variis. (10) Amentiis fo?dis,et saevis rificabo nomen tuum in aeternum, quia mise-
libidinibus, libidinera afflant afllata a dae- ricordia tua magna est super me, et eruisti :

monibus libido, daemonum instar, mentem animam meam ex inferno inferiori. » (4) IUe
occupat,etcarnisconcupiscenliatn ad omnem autem infernus inferior, a quo de magna Dei
lasciviam instigat. Quare, ut animadvertit D. misericordia liberatum se praedicat, non est
Bernardus , diabolus bomines voluptatibtts alius quam adulterium cum Bethsabea com-
irretirc laborat , ct in cis inclttdit multititdi- missum . Mens /ibidinis igne succcnsa , nonrie
nem copiosam eorum. (1 1) Siquidem voluntas tibi videtur injcrnus, in quo vidc/icet ct dia-
tanquam lasciva merctricula amatorem ap- boltts habitat, et concitpiseentiarum ignis a?s-
petit qitarcns stupri conci/iatores per qttos tttare non cessat ? (5) Ad erigendos alios pec-
,

illttm seu hamo capiat. (12) Sunt autem clae- catores de lapsu, sufficit communis tniseri-
mones voluptatis conciliatores , qui bamo cordia, sat estgratiageneralis; at ut libidinosi
capiunt homines , fel mediis mulieribus quos diabolus possidet, convertantur et edu- ;

quas D. Hieronymus apud Bernardinum Se- cantur de inferno inferiori, magna requiritur
nensem vocitat viscariitm t/iaboli (i3), vel misericordia ; specialis gratia necessatia est.
media propria cujusvis carne quain igne Ut Deus Israelitas multitudinc iunumerabiles ,

concupisc enti.r accendit quomodo Cardi- liberet a captivitate Pbaraonis , mittit IMoy-
:

cem et Aaron ; ut autem Loth cum sua fa-

{
noil.
, c * , ar
).
111 N it.
.
;T {

(4) U. I.iii[)h. 1. 1.
S. Aut.
a
.
' C)T
—
(a) D. (.vi>r.
'
X1, * ,[
:
nc -'-, Abai " c.-:
— (
:
'\ En - milia
.
liberet a
.
Sodomaj incendio, duorum
. . — ~e
Epitt. 6.— (6) D.
FaUr. Epirt.'3.— (7) Tert. L. de P«o.
Angelorum ,
utitur nunistcrio. Duo Itattfs
—
7. —(8)
r. (* Tert l>. Jc l\-it. 11. (9) I). IIi<r. F.pist. 11. — sufliciunt ad innunicros lilierandos homines,
-(«0 Tert. Apol. 11. (it)Senn. de S. &ndr. (11) — —
Pl.il. j.xt L de Opif. Mutid. (10) Tom. 4- Scnn. dc — (1) Job. /|o. -- (a) L. a. Smt. 5g — (5) T>. 68.— [i)
Luxur. a5. I'.-. a<j. — (5) P Uaui. 1. a. li|»i>t. 5.
 LUXURIA. — CONCIO V. 221
duo Angeli requiruntur ad ununi Loth , teriam corrnperant mortales : « Poenituit
quem non eruunt de Sodoma , nisi quadam eum quod liominem fecisset in terra. »
(1)
quasi facta violentia. Dissimulante ap- Aliter liunc locum versat Gothfridus apud
iflo ,

prehenderunt manum ejns. (1) Quo denotatur Tilmannum, scilicet quasi dicat Deus Pvena :

potentissiniae gratiae necessitas, ut homo li- me tenet , mihi incumbit sustinere pcenam ,
bidini assuetus a diaboli liberetur tyrannide, agereque pcenitentiam pro homine queni
et ad Deum per pceuitentiam convertatur. creavi : non potest hic calix transire tiisi
Nemo nescit quanta difficultate daemones a bibam illum, denotans Christum crucis mor-
corporibus expellantur (1): diabolus non so- tem peculiariter passurum ut homines ab
lum corpora, sedetiam possideteorumanimas obscceno voluptatis liberaret vitio , et in
qui libidini vacant quos Palres Coneilii An- Calvario pro impcenitentibus libidinosis pu-
:

cyrani energumenos vocitant, voluntque pro blicam ageret poenitentiam. Et ob hanc cau-
illis fieri orationes
,
quod innuit etiam Ec- sam die Veneri dicato patibulari voluit, ut
clesia in Sauctorum LitaniisDeum sicorans: expiaret suo sanguine crimina blanditiis Ve-
A spiritu fornicationis libera nos Domine. neris commissa. Et licet cuncti peccatores
Magnum agnoscit D. Chrysostomus dis- suis sceleribus Christum crucifixerint , spe-
crimen interChananoeametMagdalenam.Filia cialiter illum suspenderunt libidinosi quo- ;

Chananoeae « male adoemonio vexabatur. (3) » modo ipsiusmet Dei querelam intelligit Ru-
Magdalena quoque possidebatur non ab uno, pertus « Populum meum exaclores sui :

sed a septem daemonibus. « De qua septem spoliaverunt, et mulieres dominatoe sunt eis.
daemonia ejecerat. » (4) Utraque accurrit ad (2) Quinam exactores isti , et mulieres ?
Christum , qui de semetipso ait « Ego sum « Exactores propter rapacitatem, mulieres
:

panis vivus qui de coelo descendi. » (5) Cha- propter passivam et sodomiticam libidinem;
nanaea petit pro filia sua micas panisduntaxat exactores isti , mulieres istae, et Scrib.iu et
quae cadebant sub mensam fcJhristi : Magda- Pharisoei fuerunt, qui turpis lucri gratia, ut
lena vero se Christo mensae Pharisaei recum- acciperent decimas etprimitias,undelibidines
benti adjunxit. Pro sananda filia Chananaeae, suas explerent, populo persuaserunt ut cru-
una duntaxat mica sufficit, pro Magdalena citigerent Dei Filium. » (3)
totus panis requiritur. Nec mirum , quia Non sine mysterio libidinosos nuncupat
filia Chananaeae ab uno tantum vexabatur Apostolus inimicos crucis Christi : Tum quia,
doemonio, Magdalena vero in civitate pecca- ut philosophatur Balduinus »5"/ crux Chiisti :

trix, a seplem possessa daemonibus, opus ha- voluplati adversatur, et voluptas cruci, quo-
buit omnipotentia Salvatoris, ut ab illis libe- modo excusari possunt voluptatis amato-
raretur. Cernens in mensa Dominum, non res , ut non judicentur crucis persecutores P
qutesivit sicut Chanancea micas , sed ipsum (4) Tum quia de cruce Chiisli nullum fruc-
panem vitai amplexata est. Chanaiuea pro tum reportant tum quia animam suam :

filia a dcemone vexata interpcllabat ; et dum pretioso Christi imniaculati sanguine re-
seipsam canis nomine interpellari audiret , demplam,pro vili et fceda turpitudine ven-
micas de mensa cadentes petiit: h.vc vero non dunt. Recte quidem dicilur redemisse nos
fdiam a dcemonio vexatam habebat , sed to- Christus , qui pretium noslri Sanguinem
tutn corpus lascivice da?monicce deditum. suum dedit. Quid tale autem nos mercaretur,
Hugo quoque a S. Victore animadvertit las- dedit P Ergo si videtur, auscu/ta , adulte-
civam animam magis quam impiam quan- rium pecunia diaboli est. (5) Tum quia Spi-
tumque a daemone possideri ; miraturque ritum Christi a suo corde rejiciunt, ut a dae-
magnam Salvatoris benignitatem erga pecca- mone possideantur Tum quia impressam :

tricem mulierem a septein possessam daemo- Dei imaginem de sua anima delent, ut dia-
monibus. « Venit ergo Jesus et ita se omni boli charaeterem suscipiant. Diaboli enim
mausuetudine exhibuit, ut peccatricem ani- imago in eo est, et superscriptio : Commisisti
mam septem daemoniis adulteram, de mani- adulterium , accepisti nutnisma diaboli. (6)
bus lapidanlium eriperet. » (6) Quasi carnis pellacia, et concupiscentioe ille-
Societas quam homo lasciviaededitushabet cebra, quae in adulterium trahit, sit diaboli
cum diabolo iufensissimo Dei inimico, causa imago et superscriptio, qua signatur adulte-
fuitcur Deum poenituerit fecisse hominem. rium , quod est diaboli numisma Christiani :

Multa alia patraruut homines crimina quoe ne fraudemur a Satana, quoniam twn igno-,

nunquam Deuin adduxerunt ad poenitenliam; ramus injectiones e/us. (7) Fugiamus lascivioe
at videns Deus nefandas obscoenitales quibus
^ ,

(1)
, „
Gen. c6. — .
,
(?) Isai.
, . _
7>. — ...
(S)
r
L. i.
.

in Isa.
,
11.
n
— (4),

(1) Gen. 19. — (?) Can. 17. — (3) Malth. i5. — (4) Apud Tilman.- (5) Orig. lioai. i5. in Gen.— (6) Oiifr.
Marc. 16. — (5) Joan. 6. — (6) L. 1. Miscel. 29. — fj) T<it. L. de Pucl. io.
 222 LUXURIA. — COXCIO V.
voluptates, et si volumus muniri adversus Apostolum unhis muliercula? tingwm Chris~
:

diaholi inacliinaun nta , sinius cum Clnisto ducem. (1) Verum quid
titince militia? devieit

confili cruci habct malignus

, et jam non sibi vuit (juod una eum prodit ancilla tuni ,

unde non habel unde dejiciat. Nihil

alliciat ,'
profuiel inimicus in eo qucm crux Christi
de/cctat, si carnalem suggcsserit dclcctatio-
nem. (1) Al proh dolor plerique Christiani
cruces fugiunt, carnis voluptates seclantur,
et quasi concupisCenf iae fomenta, et diaboli
incilamenta non sufficiant ad eos a poeniten-
tia, a Deo dimovcndos, advocant mulierum
itlecebras, ut earum consortio firmius
pudicilia permaneant.
virl utique eum magis potuerint cognoscere P
, (2) Mulii atlerant \iri in aula pontificis, qui-
hus ignotus non erat Petrus ; cur potius
! Petrum una ancilla, quam aliquis ex totviris
aggreditur? Hanc quaestionem proponit et
solvit Rahanus Maurus. Lt iste sexus pec-
casse in necem Domini videretur , et iste
sexus rcdimcretur per passionem Domini.
in im- Quam merito ait supra landatus Lauren-
tius Justinianus Sexus hic mhliebris semper
!

Caro ct mulicr, duplcx infirmitas.

(2) In suspectus est ; illo frequeiitissime abutitur
inulierein sic acriter invehil Tertullianus : dcemon. Suspicatus namque diaholus Chris-
Tu cs diaboli janua tu cs arboris i/lius re- , tum venisse ad dissolccndum opera jemintp
signatrix , tu es divime lcgis prima tleser- (3), moriturumque pro redemptione humani
tri.c, (u cs qua? enm persuasis/i queni diaboius generis, cujus ruiua a muliere sumpserat
aggrcdi non vatu.it. Ttt imagincin Dci tatn exordium, uti per ancillam effecit u t Petrus
facile e/isisti. Propt&r titum meritum , id negarel Cliristum, ila per uxorem Pilati hu-
est nwrtcin ,
, ctiaiu Filius Dei mori habuit. manae redempliouis impedire voluit henefi-
'V Multa tela ejaculatur in feminam, qua?est cium. Verum frustra, quia Salvaloris mise-
diaholi janua ; et, ut fatur Joannes Damasce- ricordia diaholi superavit maliliam, fundens
nus , diaboli consolatio (4); quia dacmoni sanguinem, et mortem patiens ut opus feminae
affert consolalionem. Nunquam magis laeta - repararet. Tot dainua ojufle acciderunt cx ,

tur chemon quam dum animas seducere et femiuai um cousortio, limorem nohis ingene-
depraedari potest est autem mulier prceparata
: rare dehent. Permuliercm libcracit nos Chris-
ad capiendas animas. (5) Mulieris lenocinio tus, unde adhuc morimurjormidare ticbcmus
utitur daemon ut inescet homines , et suis (4) : scilicet feminarum hlanditias, qiue adhuc
retibus illaqueet. Adeo
daemoni afferunt mortem. Tunc liberatio ipsaconstabit
officiosa est
niulier, ut dicatur a Joanne Damasceno of- infemina, si a nobis morsrevincatur.qita? per
,

ficina dcemonum. Mulieris ministerio diaho- feminam venerat. Passio Christi in illis e^t ef-
lus prostravit el principem Petrum. Adami ficax qui feminarum effuginnt outuherninm, <

lapsum, in quo ejus cecidit pcjsteritas refert et effugiendo amorteanimas hherant .Ccteruin
Ecclesiasticus « A muliere inilium factum
'.
si adhuc per mu/icrem circa nos scundn/a
estpeccati, et per illam omnes morimur. » dominantur, /ibcralionis Christi jecinu.s pro
(6) Quem locum sic elucidat Origenes Aeu- certo dispcndiu/u. Qui periculum a mulieii-
:

lcus pcccati est forma fcminca ct nwrtis hus non timent, sed intrepidi sese exponunt
,

couditio non tdiunde surrexit, nisi de mulie- occasionihus Redemptionis dominicre fa- ,

bri substantia. (j) Magna emphasi dicitOri- ciunt quodammodo dispendium. Quot sunl
g« nes quod fonna feminca facta est peccati hac aetate , qui Passionis Christi jacturam
,

aculeus, quasi impotens et inermis fuisset faciuot, qui mortera animaa non metuunt ,
in paradiso terrestri callidus daemon nisi qui sese cadendi periculo imprudeoter expo-
,

forma feminea Axlamum dehellasset. Quod nunt, qui misere in eadem dotno cum muliere
alteute considerans Tertullianus , diaholi commorantur ? A niiilicrc initiunt factum
inalitiae mulieris illecebras pra'iulit, effica- est pcccati et per illam omncs morimur : ,

cissime tentantis*Adamum, quemdaemon ten- inde morialcs tencmur , ncc timemus.

tare et allicere non praesumpsit. Cum Adami Ex Pelro Damiano « in quodam monte
lapau Pelri casuin confert Laurentius Jus- orientis lapides suut ignifcri , qui masculufl
tiuianus Mulier qtitr inalc suadcndo Adam et femiua nuucupantur, et dicuntur pvi opoli
:

tle paradiso expulit, Apostidorum principcm qui nimirum cuin a se invicem procul suiit,
tcnlando de alrio dcjccit. (8) Pelro in atiio non accenduutur ; si vcro fcmina appropin-
commorante accessit ad eum una ancilla. quaverit masculo, protiuus ex eis ignis cgre-
Nou armatos advocavil mi/ites ut dcbellarct ditur, ita ut omnia quoe circa montem sunt ,
flanunis vaporautcbui emunmtur. Ah ipsis
(1) D. Bcrn. Serm. <ic S. And. {>) Tcrt. L. d« —
Culi. (y Tert. L.i. de Cnlt. Fem. 1.— (4) L.
Fem.Q.—
Paral c. 76. —
(5) Pro». 7. 6) BcclL *J. 7 — — Laur. Juat
(1) Laor. Just. — (»)
1] R«Lm.
Raban. I. 7. in Matth. — (•)
Sing. Cler. - (v L. dc Tiiuuipli. Ago. Cbr. c. 8. Cleui. Ahsx. L ». Stm . Origco.
 LUXURIA. — CONCIO V. 223
ercro lapidibus edocemur, ut impunitam omitti adulterii impuden-
si consumi li- praestat
bidinis incendio nolumus, muliebris aspectus tiam, quam solum esse cum femina, et scru-
speciem declinemus ne de conspecta forma tari luxuiise delicta. Cum in Evangelio a
,

flamma prosiliat, quae in nobis non montis, Scribis et Doctoribus legis apud Dominum
sed mentis fruteta pervadat. Quando isla accusaretur adultera , ctvertit faciem
» (i)
stramen siccum proximus suam Dominus , et dec/inavit in terram , ne
est, facile ei ignis
adhaerescit. Hac similitudine ostentat Chry- crimen cerneret quod puniret : et ma/uit in
sologus quam periculosus sit concupiscentiae pulvere scribere veniam, <juam dare in carne
ignis, dum vir et mulier adinvicem nimis sententiam. (i) Non sibi, sed nobis cavet
approximant. Quod ignis arida segeti , hoc Dominus non timet sibi periculum sed ; ,

vitia corpori sunt humano, quce sola securius nobis praebet fugiendi periculi documentum ;

separatione vincunlur. Inde concludit Phi- leves devitat occasiones, ut illas et nos ad
losophus Ut ergo Trojanorum senes erga tanti Prceceploris exemplum similiter eviie-
:

Helenam sese habuerunt ; sic et nos ad vo- mus.

luptatem ipsam esse afjectos, in omnibusque Ex Cardinali Hugone dicunt alii quod ,

illorum dicere vocem oportet (2) nempe secundo scripsit pcenitentiam mulieris. Deus
:

Foras quamprimum exeat tam venusta fe- qui oliin non adullerandi legem proprio di-
,

mina tot tragcediarum rea. Qui feminas in gito scripsit in tabulis lapideis, nunc tharac-
domo sua retinent, impossibile judicat Ber- teres imprimit pulveri, qui est merum venti
nardus ut in lasciviam non labantur. Cum ludibrium, ut denotet, quam sit labilis in-
, ,

femina semper esse, ei non cognoscere femi- constans, et instabilis poenitentia ab homini-
nam, nonne plus est quam mortuum susci- bus libidinosis facla. Quod aperte declarat
tare ? Quod minus est non potes et quod Apostolorum princeps nam postquam pro-
, :

majtts est vis credam tibi ? Quotidie lattts duxit homines carnales oculos habentes ,

tiium ad latus juvenculce est in mensa ; lecttts plenos adulterii et incessabilis delicti sub- ,

ttttis ad lectum ejus in camera ; oculi tui ad jungit: Pellicientes animos instabiles (2);quia

illius oculos in colloquio ; manus tuce ad non perseverant in pcenitentiae proposito ,

manus illius in opere : et continens vis pu- sed magna cum facilitate ad detestata re-
tari ? (3) deunt peccata. Alia peccata forinsecus sunt,
Christus Dominus, ex proprietate divinae qttce post factum pcenitudinem habent , el
personae impeccabilis , nullo concupiscentiae Iicet invitet lucrum, mordet conscientia : so/a
fomite ustulatus, ab omni lasciviendi peri- libido etiaminipso lempore pcenitendi, prce-
culo immunis, semel etiterum digito scribit teritos stimu/os patilur , et tili/lationem car-
in terra, ne intueatur adductam a Pharisaeis nis , et incenliva peccati
, ut per hcec quoi
adulteram mulierem. Renuunt Pharisaei lapi- corrigi cupimus cogitantes, rursum sit mate-
dare feminam prostituti pudoris, unus post ria peccandi. (3) Imaginatio namque revo-
alium exeuntes remansit solus Jesus et mu-
: cans ad memoriam gustatas voluptates, con-
lier, cui dixit Salvator « Nemo te condem- : cupiscentiam sufilammat, cainem titillat, et
navit? neque ego te condemnabo vade, et : in ipso pcenitentiae tempore , praeteritarum
jam amplius noli peccare. » (4) Nonne Chris- voluptalum complacentiam , aut novarum
tus Dominus, supremus omnium judex vide- appelitum inspirat : InterpeUat enim iilos
tur favisse probrosoe mulieris peccato, impu- ad desiderandum ex pristinis a/iquid , ipse
nitum relinquens publicum adulterium ? Jinis desiderandi : velul poma, cum jam in
Nemo te condemnavit. Quid est Domine P acoremvel amaritudinemsenesccre incipitint,
faves ergo peccatis ? Non ita; Attende quod ex parte a/iqua tamen adhuc ipsi gratice suce
sequitur : J^ade, et no/i amplius peccare. (5) adulantur. (4) Veneris voluplates obscoeuis
Remanet Jesus solus cum adultera , non pec- phantasmalibus adhuc afflat diabolus.« Cum
catis favens, nec libidinem fovens, quia non immundus spiritus exierit ab homine, am-
eam moratur, ut causam disceptet, et sen- bulat per loca inaquosa , quaerens requiem ,
tentiam dicat, sed slatim dimittit eam. Solus et non inveniens dicit Revertar in domum :

judex est Christus, sed uon vult solus femi- meam unde exivi. » (5) Quein locum sic
nam judicare. Solitudinem cum femina re- elucidal Lyranus : Cum imihitndus spirittts
cusat, quem a periculo excusant divinitas , id est, peccati carnalis appetitus, exierit per
animae felicitas , et gratiae summa sanclitas; virtutem pcenitenlice, tttnc siinipsam regredi

(1) L. 2. Ep.38.— (?) L. 1. Ethic. 9.— (3) S«m. C5. /,\ Chrysol. Serm. 15. — (3) 2. Epist. 2. — (3) T>.
in Cant. — (i) Joan. 8. — (5) D. Aug. Tract. 35. io || ier# in ,, Cor. 6.
1

— (4) Tcrt. L. do Pcru. 6. — (5)

J iin.
Luc. 22.
224 LUXUIUA. - CONCIO VI.
possit, assnmit septem alios spiritus secum, impoenitentia persistunt. Ut enim ait D.
nequiores se, et ingressi habitant ibi, etfinnt Bernardinus Senensis , per luxuriatn bomo
novissima honiinis illius pejora prioribus ; Ut impeditur redire ad Deum , quia anima non
quotidie nniltis accidit , qui post pocniten- potest redireet amare sine cognitione; juxta
tiatn, pristinarum voluptatum niemoria de illud Augustiui « Invisa diligere possumus, :

novo stimulati non requiescunt donec in incognita nequaquain, sed luxuria carnabs
,

domum infamem denuo revertantur aut destruit cognitionem » (1) ad eum fere , :

concubinam reassumant, quam tempore pa- modutu quo nebula in aere impedit clarita-
niteutiae dimiserant idcirco fucata illorum tem solis
: sed quia in sttperioribus inulta :

pcenitentia, est mera impanitentia nec vere bac super re retulimus superest tantum ut
, ,

ad Deum converluntur, cujus gratiam obsti- oslendamus luxuriosum non babere os ad

nate recusant. confitendum peccatum.
3. Satis/actio confessione disponitur. (p)
III. PAMS. Moeckice et fornicationis non
Luxuriosus in manifestando Veneris amore
drachma, sed talentum : (jnibns e.rquirendis,
eloquens et verbosus , ad confitendam im-
non luceriue spiculi luinine, sed totius solis
munditiam os non aperit, nec lingua utilur.
lancea opus est. (i) Ut quis convertatur ab
itnpudicitia, tria quae ad peccatum adhibuit,
Non puduitde re impudenti, pudetderebo-
nesta non erubuit proferre sermones foeli- :

adlubere debet ad panitenliam. Nimirum

dos et obscoenos, et erubescit proferre verba
cor quod Veneris concepit amores; oculos
pietatis etvirtulis. Plerosque tainen hoc opus
qui eos tacile insinuarunt ; et os quod eos
aut sujfugerc attt dc dic in dient difjcrre, ,
inanifestavit. At libidinosus qui bis tribus
preesumo ; pudoris magis mcmorcs quam sa-
abusus est ad lasciviam, non utilurad poeni-
littis, ef ita cum erubcscentia sua pcreunt.{Z)
tentiam. Nam, i Cor molle ad Veneris blan-
.

Cbristiane, si infauste cecidisti in libidinis

ditias, ita obduralur ut ab illo gratia resiliat
coenutn, non perseveres in immunditia, sed
2.0eulus, qui aut dedit, aut suscepit , aut
cito surge per conversionem, ne tardes con-
indicavit atnorem , ita caecatur ut peccati
verti sed quaniocius tuum confitere pecca- ;
gravilatem non aspiciat ; 3. Os quod decla-
tutn nam Deus pcenitcntia mitigatur (4\ et ;
ravit atnorem ita obmutescit, ut ad conG-
,
vere pocnitenies in sui amicitiam recipit
tendutn peccatum labia non aperiat. ,

eisque largitur gratiam , quae tribuit jus ad

i. Vir vel mulier lasciviens est aure au-
coelestem felicitatem.
diens et non audiens. (2) Aure audiens obs-
coenos sermones, quibus placidum praeslat
•••••••••••••••••••••••••••••••«•a
audilum non audiens auditu cordis vocem
;

Domiui, sed aspernamento audiens serinoncm COXCIO SEXTA.

sanctum. (3) Nam ut fatur Ecclesiaslicus ,
iierbum sapiens audivit lujcuriosus, displice- Scortum meritorium fuit (5), non, 1. Yor*
bit illi, ct projiciet post tcrgum suum.
(4) tuiue nuretrices namque mulietes, cum om- :

Quod in parabola seininis denotatur. Verbum nibus divitiis quas meretricatu lucrantur ,

Dei est semen, quod dum seminalur, aliud tandem depauperantur. Quod denotatum
cecidit super terram ex V. autem Heda, vult Tbeodoretus
(6) per mulierein illam apud
:

petra esl duntia protervaj mentis at Hugo Zacbariam cui plumbum dumtaxat supererat
,

Cardinalis per petram itnbecilles (5) vult de- in pretia luxuruB.

(7) Non 2. Honoris , ,
notatos. Quinam
sunt isti imbecilles qui quem sua prostitutione dedecoravit , etsi
,

petrae duritiam aemulantur, nisi qui in earnis interdum pellicatu ditatur Si mercedes pro :

mbecillitate laborant? qui imbecilli et mol- libidine, nullius rei lurpis merces decora est
les sunt ad libidinis blanditias, et pelra; du-
(8) Non, 3. Gratiie et benevolenti.e divinse :

ritiam itnitantur ad resistendum grati.e cce- nam Dei animadversionem incurrit. Quod
lestis impulsibus ; et quo magis emolliuntur prajfiguratum vult Magnus Gregorius per
bbidine, et carnis imbecillitate Qaccescunt, severam viiuliclam de Amalecitis sumptam.
eo magis ad gratiam, carnis mollitie obdu- Quid est quod Amaleeilarunt opera rcccn-
rescuni; et quanto plus oculos babent aper- sentur , nisi quia luxuriu' inquinaincnta
,

tos ad dandum vel recipiendum amoretn , valdc Deo odibilia sunt P

(9) Ita odibilis est
tanto plus ad divina caecutiunt? Deo luxuria ul eam puniat, 1. Ilegnorum ,

2. Libidinosi ca'ci sine Dci luntine (6) in

(1) Toin. 1. Serm. 51. de Laxur. — (1) Tert. L. « 1
»

r.ni. (,.Tert.— (7>) L. de P(rn. 10. — (\) Tert. L do

(1) Tert. L. (lc Pud.7.— (a) Tert. ibid.8. —
(3) Trrl. Peeo. q. [5] Tert.— L. id 3. Nat. 10. — •> C«p. 5.
ibid. 8,— (4) Cap. ai. — (5) Incaji. i3. llatth. (6) — — (7)Tert. L, a. ad Nai. i3,- 8 l-<i. L. 1. >!c (Jult.
Tert. L. dc 1'uen. i. I( 111. t. (y) L. G.— iu 1. 4- 1^'B- '4-
 LUXURIA. — CONCIO VI. 22 5
exculio ; 2. JEiernss felicitatis dispendio ; 3. in medio aquarum, dissipatum esse videre-
Gehennae incendio. retur. (1) Cum effusior niortalium punienda

I. PARS. Severitas debitum est justitice. est libit, ° >

coeli firmamentura liyperbolice
inducitur, scissis velut fenestris, aquarum
(1) Loquitur Tertullianus non de severitate
tyranuorum, qu* ut plurimum est injustitia» gurgiles largius profluens , quasi universalis
debitum, quiasaeviunt non ut justitise tuean- terrae spurcitia emundan nequeat, nisi coe-
turpartes,sed ut passioni suae faveant , et lum umversis hiatibus eam inundet. Con-
inclinationi, qua ad saevitiam feruntur, sa-
g ruum fult ut caro guce rheumatibus et locis >

tisfaciant :
humentibus delectabiliter est immersa , tri-
sed loquitur de severitate qua
bulationum profiuvio aquarum diluvio poe-
Deus punit peccatores , quae nequit culpari ,

nisidivinadamnetur jmlhia. Bonaigitur est nalitcr sit submersa. (2) iEquissimum quo-

q ue ut Sodomoe habitatores , qui nefando

severitas ; quiajusta, si bonus judex, id est,
juslus. Verum si unquam bonus ille judex Veneris exarserunt ardore, ccelesti fuerint
justani et bonam severitatem suam demons- uslulati mcendio.
travit, maxime erga luxurioe vitium, quod 2 Sodomam et Gomorrham igneus imber -

punivit, Universoe terroe diluvio ; 2. Pen-

1.
quamsumpsit Deus exussit. (3) ln vindicla ,

tapolisincendio; 3. Regnorum excidio. ile Sodomis sex sunt notatu dignissima, ,

uae c uam exsecrandum fuent illorum cn-

1. Totum orbem cataclysmus abolevit. (2) <I I

Inter atrocissima supplicia quibus justa Dei men evidenter demonstrant 1. Deus illos > :

severitas punivit mortales, primuni occurrit

punmt non per Angelos, sed immediate per
universale diluvium. Considerat Bernardi- semetipsum Aderant tunc tres Angeli apud .

nus Senensis (3), post peccatum superbise, et
rebellionem Luciferi et sequacium ejus, duas
adhuc Angelorum partes
mansisse, fuisseque oeterna felicitate remune-
Sodomam, quorum quihbet valebat illam 111-
cendl ° evertere.(4) Adenecandoscentum oc-
to gi nta nullia mihtum exercitus Assynorum,
in obedientia per-
Deus unius An g eh usus est mimslerio in :

ratas ; at vero per peccatum luxuriae omnem ultimoquoque }uc\\c\o, armabit creaturam ad
carnem corrupisse viam suam , et dempta nltioncm inimicorum. (5) Verum ut fatur
duntaxatNoefamiliaexoctoanimabuscom- Iunocentius III, noluit Dominus cuiquam
posita, innumeros qui tunc fere homines Angelorum velhominumexsecutionemhujus
,

incolebant terram, fuisse immundo hbidinis P anee committere, sed sibimet ipsevindictam
como immersos quapropter de nullo peccato
:
huJus sceleris reservavit; ac proinde Moyses
legitur dixisse Deum quod pcenituit sefe- dicit : Pluit Dominus a Domino id est a , ,
,

cisse hominem , nisi de peccato camis , nec misisse dicitur, sed pluisse, qua-
pro seipso ;
ienus so verbo magnitudinem et abundan-
quo totum mundum diluvio delevit. (4) So- 'P
lam Noe familiam ab universali illa clade tiam pcena? denotaret (6) , simulque scelens
excepit, quam in arca diluvio liberavit ; in mnueret enormitatem. Nam ut fatur Magnus
qua, ut animadvertit Joannes Damascenus , Gregonus, in ipsa qualitate ultionis notavit
viii ab uxoribus separati , castitatem serva- maculam
criminis. (7) Quahtas autem ultio-
1011 immediaie a Deo facta sit. 3.
runt Separavit eos ab uxoribus , ut curn
:
n,s est V
castitate, pelagus, et illud commune naufra-
Sorduhssimum Sodomitarum nefas per ignem
gium evitarent (5) : caeteri verohomines qui puuivit Deus 5 J ure merito luxunae fiamma
tunc erant in terram , in pcenam libidinis flammeo imbre ustulata est. Diu projecto
submersi sunt : Jpparuit cataclysmum scili- fiagitiosissimus ille populus ignem illum ac-
cet, et retro fuisse propter incredulitatem ct
cendera h <J"° peribat ; et ideo completis ini-
iniquilates hominum (6), rnaxime propter quitatibus suis arsit fiammis criminum Suo-
luxuriam cui erant addicti ad magnam im- rum : tam male enim <le Deo ^eriiit, ut ge-
:

munditiam eluendam magna aquarum copia hennam 1 U(e in futuro judicio datur, etiam
necessaria fuit. « Igitur rupti sunt fontes in hoc secido sustineret. (8) Luxunae ignis
abyssi magnae, et cataractce cceli aperLe sunt gehennale incendium anticipat, et libidinis
et facta esi pluvia super terram quadraginta flamma a(leo cognata est tartareae flammce ,
diebus et quadraginta noctibus. Et cata- ut «T * cce P' 1 ln luxuria ardere , necesse sit
»>
1

ractas cceli apertce sunt , per hyperbolem ac- in arclore gehennae consummetur. 3. Ignem
cipiendum est , et sic esse dictum , ob insi- sulphureum pluit Dominus. Hon.o hbidino-
nuandam inundationis magnitudinem , qnce Sus " totus pestifero illo igne devoratus est
tanta fuit, ut firmamenlum quodjecit Deus
(1) Rupert. — (?) Philip. Abb. Bo. Spoi de Obed.
(l)Tert.L. 2. adv. Marc. 16. — (2)Tert. Apol. /jo. cleiic. c. 6. — (3) Tert. Apol. 4o. —
(4) ^cn- 19« 5
( ) ——
(3) Tom. i. Serm. 11. art. 1. — (4) D. Hier. —(5) L. 4. Sap. 5. — (f>) L. 3. de Cons. 25.— (7) L. 4. RJor. 10.
de Ude 25. — (6) Tcit. L. ad Scap. 3. (8) Salv. 1. 4. de Provid.
iv. i5
aa 5 LUXURIA. — CONCIO VI.
nec illum quicquam praeter flammas cogitare viginti qualuor millia ob libidinem enecati
pcrmittit in igne soluni velut salamantlra sunt
: Et utique sujfteit tantum aumerum :

nutritur. » (i) Non sine mysterio addil Job viginti quntuor millittm populi jornicantis :

Aspergntur in tabernaculo cjus sulphur. (2) in fdias iMoab, una plaga ruisse. Hebvaea
Quale sit ej.ismodi my»teriuin, elucitlat Mag- gens ex iEgypto profuga, ad lerram promis-
nus Gregorius Sulphur quid aliud quam sionis properans cum filiabus Moab fornicata
:

jomentum ignis est ? quod tamen sic ignem est ; iratus autem Dominus ultra tot millia
nutrit, ut ftrtorem gravissimum exltalet : populi excisa , pncipit Moysi ut cunctos
quid itaque in sulphure nisi peccatum carnis principes populi suspenderet contra solem iti
accipiuius,quod dum perversiscogitatitmibus, palibulis Punitio primo jacta est in princi-
:

quasi quibusdam fcetoribus mentem rcplet ,
aj terna ci incendia prcvparat ? (3) Inde con-
cludit Innocentius III , merito Dominum
pluisse super Sodomilas ignem et sulpbur ;
ignem super ardorem libidinis, sulphur sttper
fjetorem quatenus porna similis
luxurice
esset culpay. 4- Sed quid est quod infituis-
pibus per supensionem , quia aliqui crant
culpabiles in transgressione, et alii subditos
reprimere negligcndo. (1) D. Chrysostomus
Abimelecb regis Gerarae (2) proponit excin-
plum. Abrabamus Chalda;ae exsul, peregrina-
,
tur in GeraraPalaestinorum metropoli,et regia
Abimelech urbe dixitque de Sara uxore ,

simae terrarum cavernae gebennale illud non sua Soror mea est ; rex vero ob eximiani
:

eructant incendiutn? cur non infernus ge- Sarae venustalem tulit gynecaeum, ut eam in
hennales evomit flammas cognata; lascivia? in uxorem somnio Abi-
acciperet. Deus in
vindices? Quid ccelo cum gebennalis flamma; melech dixit En morieris propter mulierem
:

pluvia? Hoc dubium proponit et acute re- , quam tulisti habet enim virum. Confestim
,

solvit Rupertus Quare uon qualemcunqtte : rex Abrabamuin vocans dixit ei Qttid fe- :

ignem, sed ignem pl/tit sulphureum ? Quia cisti nobis ? quid peccavimus in te, qitia in-
ergo talem carnis /octorem miserant ad ccc- duxistisuperregnum meum peccatttm grandc?
lum, recte de ccelo Joctorem igneum, vel ig- Hic peccatum pro poena peccati accipit D.
nem foetidum reccpcrunt Sicut castitatis flos . Cbrysostomus. Quasi dicat Abimeleth Non :

Angelos subolet, ccelum fragrat, ita foelidus satis erat si ego punirer, omne regnum mettm
luxurix* ardorcoelosfoetidecontaminat: quare simul puniendum erat. Eslo rex Abimelech
ad luxuriae vindictam non emergit exinferno peccaverit maritatam Saram tollens in pala-
inoffenso gehennale incendium sed ex of- ; tium, ejus tamen regnum in ea nihil pecca-
fenso coelo foetida ardenter flamma acerbius vit cur ergo re<rnum innoxium regiae libi-
:

evibratur, ut dignam de luxuria vindictam tlinis pcena mulclatur? Quia scilicet impudica
sumat. 5. Deus quam ci- regis scelera potestate regia perpetrata non
ipse illam ultionem
tissime peregit, in temporis momento impu- tantum regem culpant, et gravioris mulclai
dicam urbem evertit. Deus qui caetera de- reum faciunt, sed acerbissiina etiam suppli-
,

licta saepius solet cunctando castigare in cia in omne regnum adducunt. Ut Da\idis ,

puniendo Sodoma nullam passus est moram comprobatur exemplo cujus adulterium : ,

Qttcv sttbeersa est in momcnto et non cocpe- multos traxit ad pcenam cui ISathan l\on
, ; :

iit/it in ca manus. (4) Exaggerat Propheta rccedet gladitts de domo tua usquc in sempi-
brevitatem temporis quo hoc supplicium tcrnum,co quodtuleris uxorem Urite Hcthtvi.
,

inflixit Deus. Ac si dicat Vix coepit Sodo- (3) In pcenam tanti facinoris David non so-
:

mamcastigare Deus in Hebrseo legitur Et lutn templum Domino a?dificare fuit judica-
; :

non incepcrunl in ea manus. Adeo pnvpro- tus indignus, non solum Absalon ejus filius
pere libidinosam illam urbern punivit Deus iu palatio regio illius constupravit concubi- f

ut cum incepit pluere ignem totam subito nas; sed et ejus regis subditi peste grassante
,

deflagravit urbem. Tandem 6. O/et adhttc depopulati sunt. Taceo Sicbimitas ob Prin-
inccndio tcrra [5] ut bomines ab obscceno cipis incontinenliam enecatos. Taceo inulta
:

luxui vx, caveant vitio, attente considerantes, regnorum excidia a Regum libidine adducla,
Deum punivisse olim libidinera Sodomae et juxla illud Amos Conteram tencntcm scep- :

Gomorrbae incendio et adhuc regnorum trum in domo voluptatis (4), (domus volup-
,

extidio. taiis est libitlo), ut dicam cum D. Augus-

3. Habemus vctustatis c.rempla, reprcesen- tino : O luxttria ! pcr (c pax dcstructa cst ,

tati judicii jbrnicationis. (6) Exemplum Is- per tc homicidittm factttm cst ,
per tc ciiila-
raclitarum adducit Tertullianus ,
quorutn tcs coinbusttt' stiiit ,
per te omuia fere ntala
(i) Thom. a Vill. fiov. Scrm. 2. de S. Ildeph. — (a)
Cap. iS. — (S) L. 1 \. Uoral. c. 10. —
Jerem. ,f.— 4 (1) I.iran. in c. a5. Numrr. — (-) Gen. ao. — (3)

(5) Tert. ApoL 4o. — (C] Tert L. dc Pud. 6. L. a. Reg. ia. — (4) Can. 1.
 LUXURIA. — CONCIO VI. 227
facta sunt (1), per te homines coelestis regni Inter ccetera,immo elante ccetera,mcethos, et
patiuntur dispendium. fornicatores, et molles , et masculorum con-
cubitores , negat regnum consecuturos : qui-
III. PARS. Si perit et fidelis elapsus in
spectaculum scenicce fceditatis (2) , quanto bus autem regnum adlmitur, utique nec vita
permiititur, quce inest regno (1) ; luxunosis
a fortiori perit, qui foeditatem opere vel vo-
luutate complet? Nam etsi aliquo impedia- autem adimitur tum coeh
munic.patus uude :

turcasu, utnonimpleat voluntatem; nihilo- llbldo dlcltur ab Origene expulsio paradisi

minus condemnatur a Do- 0)> tum vita beata, tum aeterna hoered.tas.
actionis crimine
rnino, quia volunlas prava faciendi repula-
2 Chnstiani cetemitatis candidati (3) ac- -

quisierunt in bapt.smo (in quo adoptautur a

tur pro opere facti. (3) Quantum autem
perdathomodefacto,veldesideriolasciviens, Deo ) j us ad coelestem haered.tatem ; hu.c
in superiorihus fuse demonstravimus; sub-
autem J un reuuntiat Chr.stianus hb.d.m
iungimus nunc cum Doctore Seraphico vacans Scitote intelligentes , quod omnis
:
:

« Inter omnes peccatores luxuriosus veniet Jomicator, aut immundus non

habet hteredi-
ad judicium pauperrimus ; nam ipse vendi- tatem in reg n0 Chrisli et Dei. (4) Tandem
dit, et destruxit quidquid habebat, scilicet jacturam lamentans D.August.nus, exclamat
famam,substantiam,gratiam,gloriam,Deum, O quanta iniquitas et quam lugenda pcr- ,

et Sanctos. Tria sunt potissimum in gloria, ^ersitas ! ut animam quam Christus suo san-
»»

quorum patitur libidinosus jacturam, nempe guine redemit, luxuriosus propter unius mo-
cceli, ieternaj heereditatis, ipsiusmet Dei; si-
menti delectationem libidinis cliabolo vendat
quidem lasciviendo, 1. A ccelo exsulal, 2. (5),renunlietque «ternai haereditati quam illi
jEternae luereditati renuntiat, 3. Deo se pri- Chnstus sua passione meru.t. Angeh , qu. ,
Yat ut falso voluit Tertullianus, descenderuul de

I. Aposlolus municipalum in ccelis esse ad nlias hominum , interdum cogita-

ccel °

pronuntians , alicui utique civitati ccelcsti
eum depulat; quam matrem noslram sursum
designat. (4) Homo ad imaginem Dei factus
a suo auctore, ad cceluvn ordinatus fuit.
Christianus in baptismate divinam pactus
similitudinem, civis supernoe Jerusalem con-
stitutus est : homo autem libidinosus
bant uncle cecidissent , et post libidinum va-
Porata momenta suspirabant. (6) Et Chnst.a-
uus lascmens non susp.rat, etiamsi vaporata
momentanea hbido illun. e ccelo ejiciat ,
^terna haereditatespohet,Deique possess.one
P nve t
cceli 3 Christianus sic fatur apud Tertullia-
-

mancipatuindignumsepr3ebens,acceloexsu- num SP ero a Christo regnum Dei ceternce

:

et ccelestis passessionis. (7) Ihec autem pos-

lat; etenim ccelum a corruptione immune ,
sessi ° in visione Dei sita est ; Dei autem pos-
corruptio intrare non novil. (5) Aliorsum tres
subministrabimus rationes ex Bernardino s essione et v.sione pnvantur hhidinos. :

Senensi mutuatas , cur homo impudicitia Procrealrix omnium malorum luxuria , cui
spurcatus nequit cceli habere ingressum. D. °°noxius nunquam videbit Deum. (8) Nam
An.brosius explanans Geneseos « Omuis ut ratiocinatur D. Augustiuus, Chnsti Do-
:

caro corruperat viam suam pulchre ait

,
m,ni auetontate munitus
»»
Castitas sola est
:
:

quia homo viam naturce suce corrupit : nam auce "> undas mentes hominum pra>slat videre
viasua in paradiso erat in illo beatitudinum Deum unde 'P sa veritas ait : Beati mundo i

tramite. (6) Neque solum viam naturaa suae corde i auoniam >P si ^eum
videbunt, ac si
corrupithomolibidinosus, Deique imaginem e ™*tmrio diceret : Illi vero miseri sunt
in animae impressam dedecoravit, sed etiam ?««*»
corda eamali sunt concupiscentia
divinam delevit simir.tudinem animaaque polluta, quia cetemas merguniur in pcenas
,

mortem
intulit quamobrem apud Anto-
: (°0 Tum quia poena.n dam.u sust.nent ... .n-
nium Paduanum, « fornicatio dicitur quasi ferno P rivatl ,u
>
aetemum Dei v.s.one De- :

formaa necatio, id est, animce ad similitudi- truduntur illic valediccntes rerum naturce ;
ultra "^ciuntur a Deo qui Deum scire uo-
ne.n Dei formatae. (7) Et quia vita gratiaa
>» ,

est semen beatee vitas, fornicatio, qua± enecat
animam, eique tollit vitam gratias, est etiam
vitce illius{8) sempiternao mors , ad quam
homo et Christianus fuerat a Deo ordinatus
luerunt , morituri vitce , et morti sine fme
victuri. (10) Tum qu.a pcena sensus mulctan-
tnr, gehennahs flammae ustulantur.ncendiu :
:
Calor iste d esiderii camalis Jeivorque hbi- ,

Tcrt. L. de Pud. 16.

(1) —
(2) Hom. 7. in Mattb.
—
(1) Serm. 4;. ad Frat. —
(2) Tert. L. de Pud. 7. — Tert. L. de Res. 58. (4) Ephes. — (5) Serm.5.—
(3) D. Aug. Serm. i5o. dc Temp. —
(4) Tert. L. 3.
(3)
s5o. de Temp. (6) Tert. L. —1. de Cnlr. Fem. 2. —
adv. Marc. 24. —
(5) S. Zeno. Serm. de Pud. (6) L. — (7) Teit. L. 3. adv. Marc. 24.
—
(8) Climac. grad. i5.
de Noe et Arca c. 5. —
(7) Dom. 4- Paseh. (8) Laur. — — (9) Serm. 229. de Temp. —
(10) S. Zeno Serrja. feupcr
Just. de Lig. Vit. c. 1. Attende tibi.

i5.
22 8 LUXUllIA. — CONCIO VI.
dinis temporalis , cctcrnum gehenna? iguem , loquia , cujus fttmus infamia , cujus ftnis
et ultricium flammarum ajterua promulgavit gchenna. i. Luxuriosus babet vermem, sci-
incendia. (1) Jicet remorsum maloe conscientiae ; nam ut
III.PARS. Ignis enim prcecedct anle fa- fatur D - Bernardus : Infernus quidam rea
ciem ipsius , ct cxttret inimicos ejus , non conscientia. (1)Nullum estautem peccatum,
solum corpus, verttm et animas occidens in q uocl majorem secum subinferat conscientiae
gehcnnam. (2) Adventum Christi ad judicium remorsum, quam delectatio carnalis. De qua
declarat Tertullianus, et vindictam , quam vere dici potest : Dulccdo illitts vcrmes. (2)
ministerio ignis sumet de reproborum arri- Tandem, 3.repentur fumus; quare Penta-
malHisetcorporibus.IIaepoeiia, quao cunctis P o!,s Hbido incendii infernalis fumus nun-
,

communis est prescitis punientur etiam ,

™P at t> r a Gregorio Nazianzeno. Ut autem
libidinosi. Verum ultra illud generale sup- Sodoma, infinitis iniquilatibus referta, prm-
plicium eos adbuc punit Deus in seculo, in cpue propter ventris libidinem ccvterarttm- ,

judicio, etin inferno. 1. In seculo, angustiis voluptatum studia jam ciivino calculo
<l"
e ,

cruciat; 2. In judicio, ab electis separat ; 6.judicata fuerat (3) ; sic jam judicatos libi-
In inferno, ignibus jngiter cremat. dinosos judicabit adhuc , et pumet Deus in
1. Sedcum Apostolus damnat dedcnirum
universali judicio, eos ab electis separans.

Satance, damnutoris Dci prccco esl (3) quia 2 Bonumjactum Detun habct dcbitorem
:
-
,

sicllt et malum : quia jiulex omnis rcmune-

etiam ex bac vita libidinosos punit Deus :

tum permittens eos a damionibus possideri ; rator est causcc. (.{) In judicio autem, supre-
tum eos ai.gusliis crucians Amores tiupes nius judex bonos remunerat, malos condem-
:

qttantas moicstias hctbent, quantas sollicitu- oat ,JOnos honore affic.l malos dedecore
5 ,

tlines hic in isla vita! Omitlo gehennam :

muletat; bon.s bemgnum ostentat vultum,
vide ne jam ipse tibi gehenna sis ex hac malis iratam facie,n demonstrat. De primis
vita. (/») Etenim
bac vita plus amaritudi-
in P ar **ntibus post patratum delictum sic fatur

nis, quam suavitatis babet libido. Quod de-

Rupertus Abbas : Magnum undique est mu-
notat fumosum illud scortum juvenem suis tuce confusionis opprobnum ,
Dcus irattts ,

blauditiis alliciens, lectumque in quo luxu- ,

cachinno dilatatus, uterquc
diabolus risu
riari solebat, proponens sexus ignominia percussus : et inter hac
« Intexui funibus :

lectum meum stravi tapetibus pictis exomnia , reorum et animi torquebantur , et

,

^Egypio, aspersi cubile meum myrrl.a , et oeuli confundebantur. (5) Cunclas haspoenas
aloe, etcinnamomo. » (5) Ut autem animad- P atl t' utur in ult.mo judic.o l.bid.nosi , qui
vertit Hugo Cardinalis : Tres species aroma-
resurgent in opprobnum semp.ternum ;
ticasnominat,duas amaras, et unamdulcem : stabuntante Deu.n, quem fced.s su.s volup-
tatlbus ad «racundiam provocaverunt ; dia-
in quo notatur quod in carnali opere plus est
amarifttdinis, qucun delectationis. boh affligentur cacb.nms ; poenilud.ne tor-

In inferno nullum verum reperitur gau- quebuntur. Voluptas nutrix est aHerni vcr-
dium. Petrus aulem Damiauus lascivientem mis > (l' l(B ad temlms delinlt Q"' dem */>*<*
gebennam et infernum r.uncupat : llcec ita- fruentem , verum postea fc/le amartorcs re-
que fiebilis anima , gehenna facta est , tar- triPutiones facit. (6) Et ut majon afTu.anlur
tarus , et infemus. (6) « Nam in gebenna confusione, eos judex separab.t ab elect.s :

sunt specialiter tria Ignis ardens, vermis Statuet hcedos

:
a sinistris. (7) Non vocnbit
lllos > lu os > leones , tigr.des, aspules , aut
rodens, et sulpbur fcetens sic in peccato : P
luxuri*, est ignis concupiscentiae , ver.nis dracones, sed hajdos; quia, ut commentalur
Hieronymus : Hadus lascivum est
scilicet, remorsus conscientiaa , et sulpbur , £•
animal%
scilicet fumus; et ideo qui est in peccato
jervens semper ad coitum. Unde du.n heedi
a Slllistris locantur, lascivi denotantur, et
luxuriae, jam quodammodo est in supplicio
gehenn». » 1. Luxu.i;e ignis, quo libi-
ante J"dicis sentent.am I1a3d.na1ll0n.1n pro-
(-)
dinosus medullitus Bagrat, dicitura D. Au- (lltur "lawtM, et anticipata senlentia prse-
gustino tetcrni ignis wmulus (8) quia est uamnatur. :

gehennali incendio conBnis , ustione praco- Luxuria ab igne suam ducit onginem ,

est( ie idem » ut vult D August.nus , ac lux

qua. Iudeexclan.at D. Hieronymus O ignis P :
-

infernalis luxttria, cttftts matcria gttht, cujus urens - ( 8 ) Sl aute,n quwramua a magno
illo

flammasupcrbia, cujtts scintilla prava col- Hoctore, cur in fine seculorum mundus s.t

D. Paulin. Kp. II.

(1) —
(/) Tcrt. L. de Pod. 1.— (1) Serm. a. <Ic Assumpt.— (2) Job. o!\.— (3) PhiL
(5) Tert. L. 5. ad». Marc. 7. —
(4) D. Aup. in P«, 109. Jud. I. de Abraham. J) T.ii. —
L. dc Pwn. 1. (;>) —
—
(

r
(5) Prov. 7.— (('.) L. 1. l'|.. >.— (7) D. Uonav. Di.u.
. !.. 3. in Gen. 10.— /•) B,sU M *eT- '- xl1 aJ ^apt-— \l\
' -

talut. tit. 1. c. y. —
(8) lu l's. 39. Malth. a5. — (S) L. iG. (V'iv. u(.
 LUXURIA. — COJNCIO VI. 229
potins ab igne desolandus et consumendus , ignis ; verum extra fornacem irascitur, soe-
quam ab aliqua alia creatura , id futurum vitque in crudeles et impudicos llegis mi-
esse asseverat ,
quia fere totus mundus in nistros. Quanta castis corporibus reverentia
carnalis concupiscentioe flammis continuo debeatur , arbiter ignis agnoscit , et ingesta
exarsit : conveniens namque est , ut libitli- sibi pabula circumfusus allambit , nihilque
nis ignis puniatur per ignis incendium : Sig- sibi licere /niratur in corpora Dei timore et
nificatum est in fine seculiper igne/n judi- castis jejuniis consecrata, ct pretiosum depo-
candos esse carnales .ZEquitati profecto con-
. situm non violat occulta dispensalione, sed
gruentissimum est, ut libidinosi qui in bac vindicat. Uli autem dispensatione divina
vita exarserunt , ardeant quoque in altera arbiter ignis puerorum non violavit corpora
vita ; et sicut Deum
per ignem concupiscen- castitate consecrata, ita divina ordinatione
liaeoffenderunt, ita a Deo perignem gebennae ;eternaliter ininferno impudicos comburet
puniantur Per quce enim quis peccat , per
: et cremabit. Statim namque ac data erit su-
ha?c ct torquctur. Si igitur unumquodque premi judicis sententia, libidiuosi ad tartara
corporis membrum, et totum nostrum corpus delrudentur, ut flammis ultricibus divinoe
injlammamus igne gehen/ta: , exardesce/ttes justi tiae ministris, luxurioe suse luant pcenas :

per ejfrcvnes cupiditates et libidines ,

quidni Falete adulleri detestabiles , ter quaterque
mereamur cruciari ig/ie illo inexstinguibili , infelices, uos flamma exspectat cetema ; vos
quem in nobis succendcre cocpimus cujus repansai tartarorum jam jauces accipiunt;
,

incendia in cordibus /tostris et membris in- vos injcraru/n jornacum claustra i/i ceter-
choavimus ? (1) Eodem fere modo se babebit nu/n ja/n coercent, ustulant, excruciant. (1)
in fine mundi ignis erga castos et impudi- 3. Hoec erit libidinosi sors , cujus Ji/tis in
cos, quo se babuit ignis fornacis Babylonicae exustionem. (2) Ex D. Augustino, i/ifcrnu/n
erga Sidracb, Misaeb et Abdenago, intus , et amorem mulieris recte conjungit Scriptura
inclusos, et erga crudeles qui extra fornacem (3), quia mulier fomenlum et incentivum
stabant satellites. Tribus namque pueris pe- est libidinis , et ut fatur Hugo Cardinalis :

percit sapiens ignis, satellites vero conflagra- Quidquid in ea Jla/nma est ignis, speciem
vit. Tale portentum eloquenter enarrat Eu- mulieris aliena? multi admirati reprobi facti
sebius Emissenus In illos saevis cestibus sunt (4) : libidinis enim flamma ad infernum
:

nihil nocebit , quos a/ite libidinum fla/nma ducit Libidinosum hujus vila? incendium :

non altigit , et quibus puritas contulit reve- adfornacem illa/n tendit. (5) Libidinosus ,
rc/itiam, inferre ncsciret rationabilis ardor flammaluxurioe oeterni iguis oemula uslulatus,
injuriam. Alioquin iram fugiens , vaporibus tantam in terris coloniam babet, proemalurus
'viamfaciet, et quia nnn inveniet ubi necesse gebennae incola ; iuferni namque incendiuui
habeat exercere judicittm , sponte prcebet in oestu libidinis transparet. Idcirco Guarri-
obsequium. (2) Piaiionabilis gebennoe ardor cus de impudicitia ait Hxc est illa pcslis, :

in eos qui libidini vacant , necesse babet qnce igne/n infernalem in corpus huma/tum
exercere judicium ; pudicos autem rationa- acce/tdit. De his duobits ig/tibtts, gehen/ue et
bilis flamma non ustulat, quia nibil ei licet luxuria? , habemus auctoritate/n Scriptura?.
contra quos ante bbidinum flamma
illos , (6) Etenim de igne luxurioe ait Scriptura :

non attigit. Luxuria gebennoe inflammat Adulterantcs quasi clibanus succcnsus a co-
ignem , bunc vero castitas exstinguit ; nam quente. (7) De igne vero ^^11611110; dicit adbuc
quibus puritas contulit reverentiam , nescit Scriptura Po/tes eos ut clibanum ignis in
:

inferre ralionabilis ardor injuriam : libidi- temporevuItustui(S),hocest,judicii,ulintus

nosos flamma persequitur quia divinum in ,
ardeant : Dominus in ira sua conturbabit
illos exercet officium; pudicis vero , quos eos,dicens (9): Discediteame,operariii/tiqui-
castitas reddidit de Deo bene meritos, spon- tatis, et devorai it eos ig/iis exlremus infer-
taneum proebet ignis obsequium ,
quem accenderunt per luxuria: Jceda
, ut fornacis nalis
Babylonicae apparet incendio Ecce horre/t- opera. :

dum /tescio quid : anhelantes globi , et pcr Civiiatem Cartbaginpnsem nuncupat D.

quadraginta cubitos ebullicntes, exlrinsecus Augustinus , sartaginem fagitiosoi um amo-
swviunt, intrinsecus parcunt : exirafornaeein rum (10); quia sicut in sarlagine, virtute ignis,
sapiens ignis irascitur , el intus in Jornace coquuntur cibi, sic quoque civitas Carlbagi-
jamulalur. Tribus pueris corporis et animi
puritate praeditis intra fornacem famulalur (1) S. ZenoSerm. supcr Attendc tibi. — (2) Tert. L.
dc 1'ud. 20. — (3) Scrm. 207. dc Ttn>p. — (4) Inc.4 2 -

Eccles. — (5) Isid. Pclus. L. 1. cp. 433. — Serni. de

(6)
(1) D. Cyrfll. Aici. L. 9. in Lev. — (2) Hom. 3. de Purif. — ( 7) Osee 7. — (S) Ps. 20. — 19) Ps. 6. —
(10)
Epiph. L. 3. Conl'. 1.
2 3o LUXURIA. — CONCIO VI.
nensis, igne luxuriae velut in sartagine posita, virtute ig:iis cruciet impudicos ,
quam coete-
mnjori sui parte bullieb.it. Idem de Africa ros reprobos
asseveral Salvianus Quis ncscit Ajricam
: Christiana pudicitia est coacta constantius
totam obsccnis libidinum ttvdis semper ar- cx nietu et voto ovterni ignis el regni. (i)
sissc ? Non ut terram ac sedein hominuin ,sed Duplex nobis proponit Tertulliauus incita-
/// Kthnam putes impudicarttm fuisse flam- mentum ad fugiendam lasciviam , et seclan-
marum. (i) Quod D. Augustinus de civitate daui pudicitiam. Ad fugandam lasciviatn
C.ntbaginensi , et de lota Africa Salvianus nullum est efficacius motivum ,
qnam metus
aflinnat, idipsum de inferno proedieat D. ignis nelerni Geltenna* ignem flammis libi-
:

Cyprianus ubi in proprio adipe, frixas libi-

: dinis oppone, ut ignis igne exstingtiatur. (2)
dines bullicnt , et inter sartagines flammcas Ideni reinedium subministrat D. Bernardus :

miscrabilia corpora cremabuntiir. (2) Inde Cbristiane, ardor gehenna? exstinguat in te

snniit ansam D. Augustinus alloquendi car- ardorem lu.xuria> ; major ardor minorem ar-
nalem quemdam ac lascivum bominem Am- : dorem supctct; s/ridor flammarum, horribi-
plcxaris delicias camis P stipulas ad te con- lis amorcm depellat libidinis. (3) Hoc reme-

geris venict ad te ignis (3) a divina justitia

, dio utebatur magnus Antonius ad depellenda
succensus, qui animam tuam et corpustuum pbantasmala et lascivise figmenta
, qnibus ,

aeternaliler comburet. O quarn acerbus fruc- spiritus fornicationis accendere vidrbatur

fus luxuria>. ! amarior felle, crude/ior gtadio, ejus concupiscentiam Hic ultrices gehenna? :

acutior et penelrabilior cst quovis ferro. Hoc Jlammas et dolorem vermium rccordans
,
,

cnim vitam homlni eripere potest tempora- ingestai sibi libidini opponebat (4) Qui libi- .

/<//, non vero aternaliter ferire et sauciare dinis ardorem inferni ardore non repellunt
potest animam, prout voluptas facit (4), qua? qui metu divini judicii et ignis oeterni non
lllipoenam infligit sempiternam. Nec minus retinenlur, sed vacant libidini quasi inferni
ad propositum D. Augustinus O vere plan- supplicia nulla et cbimaerica sint Eant nunc
: :

gcnda nimis et miseranda conditlo ubi cito (jui carnis sua delectantur illecebris, medul-
,
1

piceterit qitod delectat, et permanet sinefme las absorbeant voltiptatum et occisionis ,

quod crucial! Sub momento libidinis impetus v/ctima? ad aternuin nutriantur incendium.
transit et permanet sine termino infelicis (5) Qui vero ultimum credunt certo ftiturum
,

aninue opprobrium. (5) Inde eoncludit D. judicium, neque de inferni supplieiis diilw-
Hieronymus Quid mihi et voluptati qua? tant, bsec mente fide illustrata recogitent
:
, ,

brevi perit (6), et interminabile adducit sup- quoties Veneris persentiunt ardores. Proponc
plirium? quid nobis et concupis-
Cliristiani, tibi adversus prcesentes carnis ardores juttiri
centiae ignibus, qui yeterna inferni parturiunt sttpp/icii ignes , superet cvstum libidinis re-
incendia ? Refugiamus carnis a/ience abo- cordatio a^tcrni judicii , memoria ardoris
minanda contagia, vitemus obscena inimica gchcniuc ardorcm excludat lu.ruriiv. (6) Sane
volitptatis incendia. Ihvc qui agit, de stipula nnllum est efficacius adversus libidinem re-
ac lignis iniqititatum pcrpetuos sibi succen- medium, sicut nullum est validius ad sectan-
dit ignes, ct nunquam exstingucndos concin- dam pudicitiam argumenlum , quam spes
///// 7'apores
(7) cuncti inferorum tnaligni
: regni ccclestis et desiderium visionis beati-
,

spirilus gebenualibus torqnentur incendiis ; ficoe , quam mundis rorde pollicetur Deus :

al iminundis spiritibus Christus incendium cum tota sanctitas de proximo visura sit fa-
est. (8) Cbristus, qui pttros spiritus sua di- ciem Dei. (7)
vinitate feliciter beat, sna justitia immundos
spiritus omnipotenter cruciat, quasi maiori (0 Tert. L. dc Pud. —1. (a) D. Chrysos,t. de Repar.
1
' '
J 1 j aps> _ rs) Scrm. 5.5. dc Mod. l)cn. vivcnd. ({) D. —
(1) L. 7. de Provid. —(2) Scrni. dc Ascens,— (5) In Aihan. in Vita S. Ant. cf. — (5) P«t. Dam. L. 1. Ep.
Ps.44.— (4) '>• &-br. Exh. ad VJrgi —(5) Serm.a5o. ip. — (6) D. Isid. L. 1. Sinon. — (7) Tert. L. 1. a 1

deTcmp. — (0) Eput. 22. —(7) D. Aug. Serui. tao. Uxor. 8.

de Temp. — [V '). Ainhr. L. 7. in Luc.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO I. 23 J

V)
^ii^V^ ^Y^i^vmi^
)s$k)^jj& '<ta>'

LUXUS VESTIUM
SCHOLIUM.

Luxus vestium, ut plurimum retis est , 1. Gloriai et vanitatis

; i. Jacturce et pro-
digalitatis ; 3. Injuslitiie et iniquitatis ; Lascivice et voluplatis ; 5. Peri-
[\.

culosaj nuditatis; 6. Fucatx et pigmentatce venustatis.

cccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccceccc

CONGIO PRIMA. sum. Pi\>pterea nec omabitur operosius

A
mulier, ex postoli prospectu , utneccrinium
In slatu innocentiae, homo nudus certe arti/icio coronetur. (1) Teste adbuc Aposto-
ct investis Jigulo suo constitit (i) : commissa lorum principe, sic aliquando et sancta? mu-
autem originali culpa, post corpus injiculneis lieres sperantes in Deo ornabant se. (2) Sic
foliiscircumdat. Deus quoque fecit duas tu- Ruth cum adhuc nubilis esset, lota et uncta,
nicas pelliceas, tum ut Adami et Evae tegeret cultioribus sese induit vestibus. Sic Judith
nuditatem tum ut eos a frigoris algore , et
: ornavit se. Sic Esther cultu regio ad As-
caloris aestu protegeret tum ut mortales se
: suerum processit. Unde non immerito D.
meminissent, qui mortuae bestise indueban- Hieronymus confutat Pelagium (3), quod
tur spoliis. Eorum nepotes peccati simul et diceret omnem omnino orualum a Sancto
mortis immemores, bestiarumque pelles de- Petro probiberi. Verum, licet Apostolorum
dignantes, vestes sericas et aureas ambiunt. princeps concedat Cbristianis mulieribus or-
Tales igilur habitus qui de natura et modes- natum moderatum , immoderatum tamen
tia transferunt, et acie ftgere, et digito des- prohibet Quarum non sit exlrinsecus ca- :

linare, et nutu tradere, merito sit. (2) Verum pillatura , aut circumdatio auri , aut indu-
licet ciilpandus sit vestium excessus, oruatus menti vestimentorum cultus. Itaque ut bene
tamen moderatus damnandus non est. Quare animadvertit Tertullianus , de modestia qui-
D. Augustinus sic Possidium monet Nolo de dem cultus et ornatus , aperta prcescriptio
:

ornanientis auri vel vestis pra?properam ha- est etiatn Petri, cohibentis eodem ore , quia
beas in prohibendo sententiain, nisi in eos qui eodem et spiritu, et vestium gloriam, et auri
neque conjugati, neque conjugari cupienles, superbiain, et crinium lenonem operositatem.
cogitare debeant quomodo placeant Deo. (3) (4) Hac tamen tempeslate contra Petri et Pauli
Uxoratos etenim qui suis etiam conjugibus inbibitionem, immoderatus vestium ornatus
placere debent, modestus decet ornatus ut et luxus, 1. Ambitiose sectatur ; 2. Crimi-
:

ex Apostoli doctrina comprobatur Similiter nose captatur ; 3. Vane excusatur.

:

et mulieres in habitu ornato, cuin verecundia

I. PARS. Quod si jam tunc locorum Dio-
et sobrietate ornantes se , et non intortis cri-
genes de dolio /atraret, non ccenulentis pedi-
nibus, aut auro , aut margaritis , vel veste
bus , ut thori Platonici sciunt, sed omnino
pretiosa. (4) Ubi Apostolus vult quidem mu-
totum Empedoclem in adyla Cloacinarum
lieres moderate niodeste et verecunde or-
detulisset. (5) Alludit ad Platonem cujus
natas ; ab illis tamen amovet ornatus exces-
(i)Teit. L. deCor. Mil. i4- —
(2) 1. Epist. 3. — (3)
(1) Tert. L. de Pall. 5. — (2) Trrt. L. de Pall. 4. — L. 1. cont. Pelag. —
(4) Tert. L. de Orat. 14.
— (5)
(3) Ep. 7.1. ad Possidium. — (4) 1. Tim. 2. Tert. L. de Pall. 4.
23 2 LUXUS VESTIUM. — CONCIO I.

pallium velut nimis superbum Diogenes tem Christianae sapientiae convenienlem :

pedibus conculcavit et quia Empedocles Sanctus Martyr remulatur modum loquendi
:

j)liiloso[)hus purpura amiclus inceclebat Tertulliani, quem tanquam magistrum reve-

:

Audio enim et in purpura philosophatum. rebatur Nam ct elinguis philosophia vita

:

N
11 1 e concludit Tertullianus , si Platonis fas- contenta est
I ipse habitns sonat. (i Honesla
, >

lum ccenulentis pedibus conculcavit Dioge- iu vestibus trugalitas vehementer carpit cu-
nes totum in cloacas, quibus praesidet Venus riosiora vestimentorum lenocinia , et tacita
;

cloacina , absque dubio projecisset. Quot quaeque spectantium reprehensio est. Nam
conculcandi essent lastuosi ornatus , quot ut ait Christianus philosophus, de meo oc-
pretiosae vestes in cloacas deferentUe, si ali- cursu i>itia suffundo ; hoc est pudore afficio,
quis adesset Diogenes? Ilac, inquam , tem- et damno effusam in ornatu corporis molli-
pestate uhi nec tepidior vis vancc qtioqne tiein. Grande pallii seu modesUe vestis be-
gloricv muUuulis induviis (i) ; sed longe ma- neficium est sub cujus recogitatu improbi
:

jori ardore, tum viri, tum raulieres sumptuo- morcs vel erubescant. Atque utinam erubes-
sius exoptant ornari, et pretiosas ambiunt cerent tot fastuosi Christiani,non modestiam,
vestes.Nara ut subjungit Tertullianus , calor sed luxum vestiumamhientes! Atproh doloi !

estomnis affectus : verum cum in affcctatio- tantum abest utdemodestia proborumCbris-

rtem flabellatur . jam de inccndio glorice tianorum erubescant , quin imo Christianis
ardor cst. Si unquam ornatus et vestium moderale indutis insolenter insultent. Quin
luxus affectatus fuit, maxime hoc seculo , ea quoquefortasse nobis cxprobrctvcrint, jam
in quo homiues, praesertim mulieres, ambi- cniin exprobraverunt, quodnec mensa lauta
tiose sectanlur veslium , i. Pretiositatera ; 2. et opipara, nec augusta veste vestimur, ncc
Raritatem; 3. Novitatem. magnifice in publicum prodimus ncc eos a ,

1. Olim Christiani sectabantur, non qui- quibus convenimur, jastuose cxcipimus (o) :

({('111 monilium pondcra, nou vestium tcvdia adeo fastus, luxus et ornatus ambiunt glo-
,

11011 Gallicos mulos nec Germanicos bajulos, riam, ut ferre non possint eos qui simili glo-
qucv nuptiarum gloriam accendunt, sed suf- ri;c non festuant ardore.

ficientiam qucc pudicitice et modcstice apta

,
Neque primrevi duntaxat Chrisliani mo-
est. (2) Quare sic loquuntur apud Aposto- destiam in vestibus demonstrarunt secl plu- :

lum « Habentes autem alimenta, et quibus res etiam ex gentilibus moderate indutisunt.
:

tegamur, his contenti simus. » (3) Uhi Petrus De Aureliano imperatore refert Vopiscus :
Damianus « Quid est quotl Apostolus ait
: « Vestem holosericam necjue ipse in vestiario
:

Habentes alimenta, et quibus tegamur , his suo habuit, neque alteri utendam dedit. Et
contenti simus? Cur enim cum dicit habentes cura ab eo uxor illius peteret, ut pallio bla-
alimenta non protinus addit, et vestes? sed veo serico uteretur, illi respondit Absit, ut :

taniummodo cum praemittit , habentes ali- auro fila pensentur. » Plinius Trajani lau-
menta, pnesto subjungit, et quibus tegamur? dat uxorem, quod in cultu servarct modes-
Cur hoc nisi ut perspicue doceat, nos debere tiam.(3) Axistoteles quoqueail mulierisorna-
tam despicabilibus operimentis indui, qua? tum esse, non cultura , sed modestiam , ac
tligna non sint vestium vocabulo nuncu- studium honeste et tlecore vivendi. Nam ut
pari? » (4) Tegumenta tlicit Apostolus non raliocinatur Crates apvid Plutarchum (.j ,

indumenta, quo pretiosarura vestium depre- ornaraenlura est quod ornat : ornat autem
tiet vanam gloriara. Pretiosae Christianorum quod mulierem honestiorem facit ; taletn
vestes erant probi mores : his preliosius vero praestat non aurum non smaragdus ,
,

quamserico, auro,et raargaritis, ornabantur. non crocus, sed gravitas, moderatio, pudor :

Ut enim ait D. Augustinus , vctus orncttus et ob hanc causam Lysander et Archidamus,

Christianorum ct Christianarum, non tantuni prohibuerunt filiabus suis ne acciperent pre-
'tulltis fucus mendax, verum ne auri quidem, tiosissiraas vestes a Dionysio Sicilia- tyranno
vestisque pompa, sed mores boni sunt.(5)Hoc transmissas timentes iuaxime ne dcformio-
,

ornatu indutam sororem Gorgoniam refert reshisce fierent. (5) ExD. namque Bernardo,
Gregorius Nazianzenus. Squalidum corpuset vestium curiositas evidentissimum est defor-
indumentum virtutesola yorens, '6 Idipsum mitatis mentium et morum indicium.
de caeleris Christianis refert D. Cyprianus Circa feminas quidem illa majorum insti~
demonstrantibus in habitu philosophiam (7), tutaceciderunt, qtia' modestia: patrocinaban'
hoc est modestiam, temperantiam, honesta- tur. cum aurum nulla norat, proster unico
Tert. L. de Pall. 4.
(1) —
(a) Tert. L. 1. adUxor. 4- - n Q
- .. Ti 1. 6. - (4)Opaac. 19.C. a. - (5) Ep. 7 3. (•) Tert. L. de Pall. 5. - ,
(a) Greg. Naa. Oral. a8.
(3)
ad Poa.idoD.-(6)Orat.proGorg.- (7) Orat. 18. - (3) ln CBcon. -
(4) io Lacon. (S)-L. S. de C.uaid.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO I. 2 33
digito, quem pronubo enim ex possessionwn distributione quarn
sponsits oppignorasset,
,

annulo , «««c feminis pra? auro nullum Deus ut voluit ordinavil raritas el peregri-
in ,

leve est membrum. (3) Quod de feminis Ro- nitas apud extraneos semper gratiam inve-
inanis fatur Tertullianus , non immerito de niens de simplici causa non habendi quw,

multis mulieribus Christianis potest dici Deus alibi collocavit, concupiscentiam con-
;

quae sese viliter ornalas exisiimant, nisi ea- citat habendi. Ex hac vitium aliud extendi-
rum vestes serico et auro fulgeant. Gravia, tur, immoderate habendi : quod etsi forte
frigida, dura sunt metalla cupiunt tamen habendum sit modus tamen debetur. Hac
: ,

ex illis confici vestes. Illis vilis est lana, non erit ambitio unde et nomen ejus interpre- ,

quod commodior non sit,tandum quod concupiscentia apud animum

sed quod fortunis ,

humilioribus conveniat. Non satis micabant ambiente nascatur ad glorice votum : grande
ovium vellera bombices quaesierunt a qui- scilicet votum, quod non natura, nec veritas,
:

bus sericum mutuarentur, quod insertum sed vitiosa animi passio concupiscentia coin-
auro aureum subministraret vellus. Deho- mendavit, et alia vitia ambitionis et gloriai :
nestatas se crediderunt ambitiosae feminae sic etpretia rebus inflammavit, ut se quoque
,

nisi circumferrent orbis spolia fodinas ex- accenderet : nam tanto major fit concupis-
;

hausit vanitas, oceanum quoque scrutata est, centia, quanto magnifecit quod concupiit (i)
ut inde splendorem erueret, et in una veste aurum. Margaritoe quoque quoe tanti aesti-
de pulchritudine cum auro disceptaret gem- mantur ab hotninibus, et tanto ardore desi-
marum fulgor.Tandemvestium pretiositatem derantur a feminis , ut ex eis sumptuosius
gravi stylo declarat Tertullianus. Nec de ornentur
omnia de raritale et peregri- , ha?c
ovibus dico Milesiis et Selgicis, et Altinis , nitate sola graliam possident (2) tantumque
, :

aut quas Tarentum vel Bxtica cluit, natura mutuantur pretium, non a sua natura, neque
colorante sed quoniam et arbusta vestiunt
, a veritate mentis res juxta cujusque valorem
,

et lini herbida post virorem lavacro nives- recte existimantis, sed a concupiscentia quoe
cunt : nec fuit satis tunicam pangere et est vitiosa passio, caecutiens et bruta, quae
serere, ni etiam piscari vestilum conligisset : tantum illis contulit pretium , ut majori ar-
narn et de mari vellera, quo muscosa? lano- dore sese accenderet. 2. Difficultas , qua
sitatis lautiores concJue comant. Prorsus aurum de terne fodinis extrahitur , ejus
haud bombicem, {yermiculi genus est) ,
latet desiderium magis augescit : Aurum et argen-
qua? per aerem liquando araneorum horosco- tum principes maleria? cultus secularis adsint
pis idoneas sedes tendit, dehinc devorat,mox necesse est unde suntP Terra scilicet plane ,

alvo reddere, proinde si necaveris, animata gloriosior, quoniam in maledictorum metal-

jam stamina volves. Tantam igitur paratu- lorum feralibus officinis pcenali opere de-
ram materiarum ingeuia quoque vestificinaj plorata, nomen terra? in igne reliquit atque ,

prosecula, primum tcgendo homini qua ne- exinde de tormentis in ornamenta

,
de sup- ,

cessitas pra?cessit, dehinc et ornando, immo pliciis in delicias, dc ignominiis in honores ,

et inflando qua ambitio successit , varias metalli re/uga mutatur. (3) Uniones quoque
i/tdumentorum for/nas proitiulgavere.^Tvm non minori poena in inari piscantur, aut de
distinguit Tertullianus necessitatem orna- terrae gremio eruuntur. Sed et lapillos istos
: ,

tum et gloriam. Necessitas communi lanificio qui cum auro superbiam jungunt, quid aliud
ad tegendam nuditatem usa est ornatus interpreter, nisi lapillos et calculos et ejus-
; ,

lanam de ovibus milesiiset selgicis quaesivit ; dem terra? minutalia? (4) Ut lapillorum et
gloria sericum, aurum et margaritas, lanae gemmarum depreliet valorem , vocat terrae
diversi coloris adjecit, ambitiose desiderans minutias quomodo nuncupantur a Clemente :

vestium pretiositatem et raritatem. Alexandrino ramenta ter/w , et peregrini ,

2. Operositas cum raritate commissa, pre- maris ejeclamenta. (5) Neque enim in terrae
liositatcm et ex ea libidinem possidenda? gremio duntaxat teguntur, sed in mari adhuc
,

pretiositatis jeminarum excitavit. (3) Tria occultantur. Verum sicut ambitio uniones
sunt potissimum quae ad possessionem auri quaerit in sinu terrae , ita illas piscatur in
et margaritarum feminarum concitant con- oceauo unde subjungit Tertullianus Sed ; :

cupiscentiam , ut eis superbe et fastuose or- et si quidde mari Britannico aut Indico am-
nentur. Nimirum, rarilas magna qua inve- bitio piscatur, conchce genus est , non dico
,

niuntur poena el difficultas , et industriosa conchylio aut ostreo, sed necperolide gratius
qua elaborantur generositas. 1. Raritas. Sed de sapore : ad hoc enim conchas , noverim

(1) Tort. L. 1. de Cult. Fem. 8.— {2) Tert. L. ». de

(i)Tert. Apol. 6.— (
2 )Tert. L. Pall. 3. — (3) Tcrt. L. Cult. Fem. 6.— (3) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 4.— (4)
s. dcCult. Fem. 10. Tert, L. 1. de Cult. Fem. 5.— (5) L. 2. <!e Paedag. la.
l5*
rf |
LUXUS VESTIUM. — GONCIO I.

mnris por/ia : quod

aliquid in-
si concha illa adeo apud barburos contempta tit pro ni- ,

trinsccus pusfulat, vititim ejus magis debet hilo habeauiur tantumque ad servoruin
,

esse quam gloria : el licct margarilttm vo- usum et reorum supplioium adhibeantur.
,

cetttr, nnrt aliud tamen intelligcndum quarn Et ut feminas ad getnniarum neglectum et

conchre illitts a/iquadttra et rotunda vcrruca. odium adhuc suffiammet subjungil Aiunt, :

Tandem 3. indusiriae operositas cis confert et de jrontibus dratonum gemmas eriti, sicttt
valorem non tantum enim materia ob ra-
: et in pisciurn cerebris lapidositas quasdant
ritatem, sed adhuc artificis manus ob indus- cst. tioc quoqttc deerat Christiana?
, ul dc
triam muhum existimatur , sicque uniones , serpente cultior fiat. Sic calcabit diaboli ca-
redifieiorum commoditatibus inutiles, con- pttt, dum de capite cjus, cervicibus suis, aut
cupiscentiae nutriunt ignem , et ad aedifican- et ipsi capiti ornamentum struit. (i) Dixit
dam mulierum ambitionem et cultutn itn- alias Doniinus ad serpentem : Quia fecisti
penduntur : ita ut mulieres superbe ornatae ,
hoc, « inimicitias ponam inter te et mulie-
et gloria elatae, stupere ac rigere videantur, rem, semen tuum, et semen illius, ipsa *on-
velut statuce spectaculo et adtnirationi positae teret caput tuum, et tu insidiuberis calcaneo
ac defixae. Ncc tarnen aitt jundamentis de- ejus. » (2) Grandis sane mulierum praeroga-
mandar/dis , attt parictibns moiiendis , ant tiva, draconem illum antiquum, seu serpen-
fastigiis ant tectis
sustineridis , densandi» tem daemonem pedibus proculcare, et ut ait
nccessrria. Olim
mitlierum stuporern
httric D. Hieronymus de feniina loquens Calcato :

ccdiftcare noverunt : quia tarde teruntitr ut
niteant, cl subdole substruuntur ut floreant,
et anxie forantttr ut pertdeant, et auro leno-
ciniitm mittuitm pra>stant. (1)
Verum cunctre illae rationes
cupiscentia et ambitio, aurum uniones, va-
d abolo coronam jam securitatis accepit. (3)
Quasi mulier de suis conculcati serpentis
vestigiis coronetur. At mulier luxum superbe
ambiens, de ornatus ambitioris lascivia, non
ob quas con- pedibus conterit serpenlis caput, sed de ser-
, pentis exuviis caput suum exornat neque :

riosrolores, vestes pretiosas magnifaciunt , securitatis coronam capiti suo imponit, dum
eorum contemptum debent ingenerare men- de capitibus draconum eruit genimas, quibus
tibus sanis ratione non passione , reruin
, capiti suo ornamenta conficit. 2. Difficultas
valorem decernenlihus. Nam 1. illorum na- qua supramemorata comparanlur ab eorum ,

tura non est magni valoris, cum nihil aliud
sit praeter excrementa aut
aut maris, ut margaritae; aut ovium, ut lana ;
aut verinium, ut sericum. Quapropter intra
terminos patrios non tanti habentur. Jpud
barbaros quosdam, qttia vernacitliim cst aw
rum et copiosum , auro vinctos in ergastulis
habcnt, et diviliis rnalos onerant , tanto lo-
cupletiores qttanto nocentiores. Gernniartim
,
quoque nobiiitatcm vidinuis Romce de jas-
amore avocare debent , maxime quanquam
terrae, ut aurum; etaururn ipsitm , cujus vos gloria occupat ,
cuitlam genti ad vincula servireferunt Gen-
tilium littera?. (4) Nonne ornamenta inulie-
bria vincula sunt quihus vinctae feininae de-
tinentur ? idcirco Clemens Alexandrinus
mulieres auroornatas, auro vinctas etornalas
declarat , et cuin scelerosis barharis auro
vinctis et onustis comparat. jlnnon enim
colli vinculttm est lorques anrcus monilia- ,

tidio Parthorum ct Medorum, caterorumque que, ct qua> catenariim locum obtinent P unde
Gentilittrn suorurn coram matronis erttbcsccn- Philcvmon pellucidas vestes vocat compedem
tem , nisi quod nec ad ostentationem fere aureum (5), deinde recensitis plurimis mu-
habentitr : latcnt in circulis smaragdi , et lierum ornamentis concludit , JMiror eas :

crlirtdros vagincc sttcc solus gladius sttb sinu
novit et in pcronibus uniones ernergere de
, Tandem
Ittto citpiunt : nihil denique tam gemmatttm
habent quam quod gcmmatitm esse non
,
debct, si nori comparet : aut ideo comparet
ut ncglcctnm qitoque ostendatur. Proinde et
de vcstitun coloribus hnnorcm scrvi etiam
non cnecari dittn tantnm oruts bajulant.
ornatus et fuci invenlores illum
3.
depretiant potius quam commendant. Deus
etiam illius non est invenlor. Aimirum cnim
Deus demonstravit succis herbarum, et con-
charum salivis incoquere lanas : exciderat
illi, cum universa nasci juberet purptireas

eoritrn teritnt. Sed et parietes TyriU et hya- et coccineas oves rnandarc : Deus et ipsarurn
cinthinis, ct illis regiis velis, qtta' vos operose vestium offtcinas commcntus , qua' levcs et
resoluta transjigitratis , pro pictttra abtttun- exilcs , solo pretio graves cssent : Dcus et
tur. (2) Fuse refert Tertullianus ea omnia aitri tanta opcra produxit complcctcndis et
qune apud Christianos de raritate commen- dislirtgucndis lapillis : scrttpulosa Dcus au-
oantur, esse ex sua natura contemplihilia, et
(1) Trrt. L. 1. de Cult. Fem. 5.— (j) Cen. 5.— (3)
(1) Trrt. L. 1. de Cult. Fcm. 5. — (7) Tcrt. L. i. Fpist. ad MarceUmn — (f) Tcrt. I-. a. de Cult Fcm.
de Cult. Pem. G-7. 10. — (5) L. 1. Pad. u.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO I. a33
ribtts vulnera intulil : et tanti habuit vexa- tiones nulla adeo inconstans ac Gallicu, quae
tionein operis sui , et cruciatus injandce nunquam eamdem vestium servat formam :

innocentis tunc primum do/cntis , ut ex illis Habitum transfcrre demum culpa? prope est.
ad ferrum nati corporis cicatricibus, grana (i) Omnium
gentium more induunlur Galli,
nescio qua? penderent, qua? p/ane Part/ti pe- novos vestium modos exco-
et singulis annis
ronibus quoque suis butlarum vice inserunt. gitant; nunc amicorum, nunc inimicorum
(i) Belle dinumerat Tertullianus tormenta deferunt indumenta. Habcs igitur ex isto f'o-
qua; patiuntur superbae mulieres ob cultum mite cestuantem magnum regem, sola gloria
etornatum corpus prementes, membra one- minorem : vicerat Medicam gentem,et 2>ictus
rantes, aures perforantes, et teneras adhuc est Medica veste.Triumphalem cataphracten
puellas vulnerantes : hoec vanitatis et gloriae amo/itus , in captiva sarabara decessit. (2)
ingenia non a Deo didicerunt, cum Deo non Loquiturde Alexandro Macedone, qui Persis
placeant. Non p/acet Deo quod non ipse pro- debellatis, Persarum instar indutus est , de-
duxit, nisi nonpotuit, purpureas et aerinas
si tractoque cataphracte in quo triumphaverat,
oves nascijubere : si potuit, ergojam no/uit de illo gloriae fastigio decessit ac pene sese ,

qttod Deus no/uit, utique non /icet fngi. Non subegit captiva induens sarabara , scilicet
ergo natura? optima sunt ista , qtue a Deo barbarorum vestimenta , quos in prselio su-
non sunt auctore natura?. Sic a diabolo esse peraverat, sibique subjecerat Non erat satis :

inte/liguntur, ab interpo/atore naturce. Alte- animi tumens Macedo ni il/um etiam vestis ,

rius enim esse non possunt, si Dei non sunt inj/atior dejectassct. Habes quoque ex islo
quia a>muU sint necesse est , qua? Dei non fomite in Francia quamplures viros et mu-
sunt : alius autem pra?ter diabo/um et ange- lieres superbia tumentes , et prse gloria qua
los ejtts, a^mu/us Dei non est. (2) Mahgni inflantur quotidie novas et varias vesles de-
igilur spiritus et materiam ornatus homiui- ferentes. Tumentem eorum vanitatem et ,

bus ostentarunt, el cultus formam et fuci mutantem varietatcm, in pavone reprassen-

artiBcium feminas docuerunt: Nam cum et
materias quasdam bene occultas,et arles p/e-
rasque nonbenerevelatas, seculo mu/to magis
imperito prodidissent (siquidem et metaUo-
rum operta nudaveranl, et herbarum ingenia
traduxerant , et incantationum vires provul-
gaverant, ct omnem curiositatem usque ad
tatam vult Tertullianus : Quanquam ct pavo
pluma vestis, et quidem de catac/istis : imo
omni conchy/io pressior, qua col/a f/orent :
et omni patagio inauratior , qua tcrga ful-
gent : et omni syrmate sc/utior, qua cctudce
jaccnt : multicolor, et disco/or, et versicolor :
nunqttam ipsa sempcr alia , elsi scmper ipsa
,

stellarum interpretationem dcsignaverant ) quando a/ia, toties denique mutanda, quoiics

proprie et quasi peculiaritcr feminis instru- movenda. (3) Vestis de cataclistis, scilicet de
mentum istud mulicbris gloria? contu/erunt : pretiosis ac diligenter asservatisquce vulgo ,

luinina /api/lorum , quibus moni/ia varian- minime palerent. Oinni conchilio pressior,
tur ; et circu/os ex auro , quibus brachia quae pressa purpura purius et micantius ful-
arctantur ; et medicamenta ex fuco, quibtts get. Hacautem micanti purpura colla florent.
lunaz co/orantur ; et illum ipsum nigrum Omni
patagio iuauratior : patagium enim
pulverem , quo ocu/orum exordia producun- aureus ad extremitates vestium
est clavus
tur. Ha?c qualia sint, iuterim jam ex Doc- muliebrium appositus. Omni syrmate solu-
torum suorurn qua/itate et conditione pro- tior: denotat vestem tragicam, qua mulieres
nuntiari potest , quod nihil ad intcgritatem theatricae solutim et laxim induebantur.
peccatores , nihil ad timorem Dei desertores Multicolor, discolor, et versicolor, ob mul-
spiritus aut monstrare potuerunt , aut prce- timodam colorum varietatem. Hi autem co-
stare. (3) Perversam tamen diaboli doctrinam lores toties mutantur, quoties pavo iiiovelur,
Dei timori praeferentes mulieres vanoe, or- quoe etsi semper eadem sit in natura , non
natus et luxus sectantur varietatem et novi- habet semper eosdem colores quos variat ,

talem. prout diversimode movetur, a sole illustra-

3. Decore induantur Christiani , honestis tur , et ab hominibus conspicitur. Pavo ut
tamen modis. (4) Hac autem tempestate varii ab hominibus videatur, et uti pulchra suspi-
quoeruntur vestium modi, quantumvis contra ciatur, caudam suam gyrat et explicat.Mulier
moderationemetmodesliamvideantur.Homo gloria tumens pompatice incedit , proditque
de inconstantia culpatur, alinter omnes na- ambitiosius ad placendi gratiam exornata, et
circumdata varietate (4), corpore, ore, co-
(1) Tcrt. L. a. dc Cult. Fem. 10. — (» Tert. L. 1. dc
Cult. Fem. 7. — (5) Tert. L. 1. de Cult. Fem. 2. — 4) (1) Tcrt. L. dc Pall. 4.— (2) Tert. ibid. — (3) Tert,
Teit. L. dc Pall. \.
v

L. de Pall. 3. — (4) Pa. 44-

2 36 LUXUS VESTIUM. — CONGIO f.

lore, vultu, nunquam ipsa, seniperalia, nna suo exemplo a vana gloria et luxus pompa
in dies plures, multicolor, discolor, versico- alienos demonstrans. Qtrs enim magis iis
lor; quasi ejus pulchritudo varietate constet, usug fuisset, qnam Dei Filius P qualis pur-
fucorumque mutationibus superbe
artificio, pura de humcris ejus floreret? quale aurum
venusiatur ornatus cultiores ambitiose
; sic de capite radiaret , nisi gloriam seculi alie-
sectatur, eriminoseque captatur. nam et sibi et sttis judicasset P Igiturquam
II.PAUS. Quam saccr, sanctus, quamque noluit ,
;
quam
rejecit rejecit damnavit ; ,

honestus ac mundiu sit habitus (i) quem qitam damnavit, in pompa diaboli deputavil.
,

deferunl veri Cbristiani, inde apparet cum Tu si diaboli pompam ejcrasti (1), nonne
,

niodestiam simul cum munditie junctam prae debes damnare quoe Dominus damnavit?
se ferant. Non splendeat togafugere quae Dei Filius a se , et a suis aliena
ne sordeat
,

quidcm (2) ; quam sordes

quia lam splendor,judicavit? aversari , quae in pompa diaboli
vitio vertuntur. Retinenda est in veste ho- deputavit? et abstinere ab his , quibus in

nesta qmcdam mediocrilas, ex a;quo velut baptismate renuntiasti?

fugiens vilem ac sordidum habitum, ac mag- Christiani in baptismate diabolo renuntia-
nifieum et superbum indumentum ; et ut runt , sese Christi servos professi, ipsum
fatur Galenus, « veslitus medius sit , neque Dominum sunt induti dum tamen cultum :

sumptuosus ut arrogantiam neque vestiurn colunt, nuptialem illam Agni ves-

proeferat,
sordidus abjectusque ut incuriam arguat. » tem exuunt, serico et purpura induti, Chris-
tum sincere induere non possunt (2); quia
(3) Sunt equidem quaedam feminae sordide
inautae, qua? merito deincuria redarguuntur; diaboli sectantes pompam , dominicam for-
at sunt multo plures nimium ornatoe, quae mam non imitantur , in illisque non Dei
supei biam prae se ferunt, et arrogantiam de- Filius, sed diabolus inhabitat iis vero, qui :

monstiant licrum ipsarum qualitales exa-

:
modeste sunt induti adest non diabolus ,
,

mincmus , consilia quoque concupiscentice sed Dominus. Quod acute animadvertit Pe-
earum dcprehendamus. Habitus Jemince du- trus Damianus expendens istud Canticorum :

plicem speciem circumfert , cultum et orna- « Pulchra es amica mea suavis et decora , ,

tum. Cultuin dicimus quem mundum mu- sicut Jerusalem. » (3) Sicut Jerusalem, non
,

liebrem vocant ; ornatum , quem immundum sicut Babylon , quam vidit Joannes ornatam
muliebrem convenit dici. Ille in auro et ar- purpura, et cocco, et inauratam purpiira, et
,

genlo , ct gemmis , et vestibus deputatur margaritis. Babylonem

lapide pretioso , et

iste in cura capilli, et cutis, et earum partium

hanc diaboltts, Jerusalem inhabitat Christus
coiporis qiuc oculos trahunt. Jllteri ambi- ille luxuriantis amictus varietate reficitur,
tionis crimcn intendimus , altcri prostilutio- hic aspcris ethumilibus .(3) Muliermodesle or-
nis. Mulieres cultum et ornatum adlii- nata, est Dei ternplum ; in ea pascitur Chris-
(4)
bentes , sive gloriae , causa , tus ; ccelestem repraesentat Jerusalem , in
sive libidinis
multum criminosae sunt , 1. Cbristo contra- eamque praemature coloniam mittit. Quae
dicentes; 2. Cbristianam disciplinam dedis- vero amictu luxuriante induitur, est daemonis
centes; 3. Idololatriam sapientes. habitaculum; diabolum pascit et reficit; Ba-
I. Ille Dominus in humilitate et ignobili-
bylonis meretricis magnaemores repraesental;
tale incessit vestitu incultus , neque cnim Babylonicae damnationis est infeliciter can-
,

dixisset Ecce qui : teneris vestiunlur in didata : quae est hujusmodi , est rea ingrali-
,

domibus rcgum sunt vultu denique et as-

:
tudinis, impudentiae, et infidelitatis. 1. In-
pectu itiglorius. (5) Cbristus Dominus , ad gratitudinis, praeferensdiabolum Dei Filio ,

quem magnitudo et decor spectant, veniens qui pro ejus salute sanguinem fudit Propter :

in mundum non in magnitudine, sed in hu- meritum id esl, mortcm ctiam Filius Dei
, ,

militate; non in gloria et splendore , sed in mori habuit, et adornari tibi in mente est
ignobilitate et squalore , plenissime dcdit supcr pelliceas tuas tunicas P (5) 2. Impu-
formamsuis, dirigendo omni jasligio et sug- dentiae, ambiens pompam, gloriam, delicias,

geslu lam dignitatis quam potcstatis. (6 Ut coronas postquam Dei Filius pro ejus re-
,

suos humilitatem doceret, et ipse in humili- demptione fuit dedecoratus , conspurcatus

late conversatus est ; et ut eos ab ornatu flagellatus, spinis coronatus, cruci patibula-

vestium dimoveret, vestitu incultus apparuit, tus Quitamen et viri caput est et femina?
: ,

facies, vir Ecclesia? Christus Jesus , quale,

(1) Tert. L. de Cor. Mil. i3.— (2) Sencca. Ep. 5. —

(3) L. 6. Epidcniiorum Ilippoc. —
(4) Tcrl. L. 1. dc (1) Tert. L. de Idol. 18. — (a) D. Cypr. L. dc Habit.
C.ilt. Kem. 4. —
(5) Tert. L. de Idol. ^8. (6) Tc.t. — Virjj. - (3) Cap. C. — (4) Serm. io*. (5) Ttrt. L. 1. —
ibid. de Cult. Itin. i.
 LUXUS VESTIUM. — CONGIO I. 237

oro te, sertum pro utroque sexu subiitP Ex mulierum et virorum accuratior cultus.Nemo
spinis opinor et tribulis, injiguram delicto- ineundo prius cogitat , nisi
in spectaculo
rum, qua? nobis protulit terra carnis, abstulit videri et videre. (i) Vos autem, quae ChrLs-
autem virtus crucis , omnem aculeum mortis tianam profitemini fidem , quae spectaculis
in dominici capitis tolerantia obtundendo renuntiastis, nullo praetextu superbum orna-
Certepra'terjiguram,contumeliainpromptu tum defendere poteritis Quae autem vobis -.

est , et lurpitudo et dedecoratio , et his im- causa? exstructiusprodeundi,cumremota? sitis

plexa scrvitia, qua? tunc Domini tempora et ab his quo3 talium indigenlP Nam nec tem-
fcedaverunt et lancinaverunt ; uti tu nunc pla circumitis, nec spectacula poslulatis , nec
laurea , et myrto , et olea , et illustri aliqua festos dies Gentilium nostis. Propter enim
fronde, et quod magis usui est , centenariis istos conventus, et mutuum videre ac videri,
quoque rosis de horto Mida? leclis, et utrisque omnes pompa? in publicum proferuntur, aut
liliis , et omnibus violis coroneris , etiam ut luxuria negotietur , aut gloria insolescat.
gemmis forsitan et auro. Si ob ha?c caput ei (2) Cessante autem fine , cessant media ad
tuum debes , tale si potes ei repende quale finem. Ethnicae mulieres ornantur ut eant ad
,

suutn protuo obtulit; aut nec floribus corone- spectacula; spectacula Christianasnon decent
ris, si spinis non potes. (1) Tandem, 3. In- feminas. Mulieres gentiles vadunt ad spec-
fidelitatis ; nam mulier vane et superhe or- tacula, vel ut gloria insolescant, vel ut luxu-
nata, suo fastu Christianam disciplinam de- riam negotientur. Neutrum vobis licitum
discit. est non gloria , cum sitis humilitatis pro-
:

2. Multum commendat
Tertullianus mili- fessores; non luxuria , cum sitis pudicitiae
tem illum, qui lauream de imperatoris libe- sacerdotes , et ita vobis nulla procedendi
ralitateacceptam,solusintertotcommilitones, causa non tetrica (3), id est, non gravis, non
coronamento in manu olioso, libero capite seria, non sancta. Nam aut imbecillus aliquis
incedens, interrogatus a tribuno, cur lam ex fratribus visitatur , aut sacrificium offer-
diversus habilu P Negavit ille sibi cum ca?- tur , aut Dei sermo adminislratur. Quidvis
teris licere. Causas expostulatus : Christia- horum gravitatis et sanctitatis negotium est,
nus sum, respondit. O
militem gloriosum in cui opus non sit habilu extraordinario et
Deo! (2) Utinam Christianse mulieres egregii composito, et soluto. Non enim luxus sed ,

illius militis imitarentur exemplum ; quoties modestia ; non pompa, sed gravitas; non
aliorum vel exemplo, vel sermone invilantur gloria, sed humilitas relucere debet in Chris-
ad ornatas et fucatas induendas vestes, res- tianis nuilieribus aut aegrotos visitantibus ,
ponderent :Sumus Christianae Nobis autem : aut verbum Dei audientibus
aut Christum ,

primo quidem nullum gloria? studium est, in Eucharistiae mysterio adorantibus. At si

quia gloria exallalionis ingenium esl : porro necessitas amicitiarum, officiorumque genti-
exaltatio non congruit professoribus humi- lium vos vocat, cur non vestris armis indula?
litatis ex prascriptis Dei. (3) Sic loquuntur procedatis, tanto magis quanto ad extraneas
mulieres Christianae religionis zelotes, quae fidei, ut sit inter Dei ancillas ct diaboli dis-
inler seculi pompas modestiam servant , et crimen ? Verum rarissimae sunt hac aetate
pro fidei et virtutiszelo quo aestuant, feminas Christianae mulieres, quae salutaribus illis

vanas , et superbe ornatas , suo exemplo
condemnant, et sermone adhuc increpant.
Quomodo enim humilitatem quam nostri
profitentur, implcre poteritis , non perpasti-
nantes divitiarum vestrarum vel elegantia-
rum usum , qua? ad gloriam faciunt P gloria
aulem exaltare, non humiliare consuevit. (4)
Gloria Christianam dedecet disciplinam, quae
proficiant documentis. Nonne major earum
pars vadit ad spectacula , ad tragoedias et
comcedias, ut videant et videantur? Nonne
prodeunt in publicum ad extraneas , amicas
et propinquas sumptuosius ornatae , ut ex
pretiosis et novis quibus induuntur veslibus
gloriam captent? Nonne etiam in Ecclesiis
amoris signa vel recipiunt vel praestant ? ,

potissimum in humilitate consistit. Gentiles
feminae, gloriae libidinosae, Venerisstudiosae,
'
superbe ornantur, ut vel circum vel amphi-
theatrum , vel templa , vel alia spectacula
adeant, ut videant, et videantur ; ut ament,
etamentur immo in omni spectaculo nullum
: Non quidem secundum placitum Gentilium,
magis scandalum occurret ,
quam
Post haec quomodo possunt ab ethnicis mu-
lieribus discriminari, cum ipsae etiam idolo-
latriam sapiant ?
3. Secundum Gentilium,an sccundum Dei
placitum incedere Chrislianos oportet P (4)
ille ipse quiin errore versantur, etin vitio volutanlur;

(1) Tcrt. L. de Cor. Mil. 14. —W Tert. L. rle Cor.

—
. '

Mil. 1. — (3) Tert. Lib. a. de Cult. Fera. 3.— (4) Tert. (1) Tert. L. de Spect. a5. (2) Tcrt. L. a. de Cult.
L. a. deCult. Fem. 9. Fem. II.— (3) Tcrt. ibid. — (4) Tert. lbid.
 a 38 LUXUS VESTtCM. — CO.NCIO I.

sed secundum placitum Dei cnjus sapicntia sior ornatus, qui Deorum consecrabal sta- ,

verhatcm docet, religio virtutcm profitetur: tuas feminas quoque comptas et fucatas in ,

cultus aulem et ornatus contrariatur tum Deas consetrat et quemadmodum slatuae ;

verilati, tum virtuti Christianae religionis pretiosis ornalibus consecratae et in tlivini- ; ,

et mulieres superbae ornatae non incetlunt tates assumptoe atlorabanti.r ab Etbnicis, ita
secundum Dei beneplacitum. Constat nam- mulieres opulenter indulae velut Deae haben-
que ornncm et gloriam , et ambitionem , et tur, nominantur, et venerantur.
ajjectioncm pcr carnem placendi, Dco dis- Animatlvertit autem Clemens Alexandri-
placere. (i) Incetluut i^itur secundum nus mulieres ornatas assimilari oinatncniis
•Gentilium placitum tum quia gloria inso- : ACgyptiorum « Aputl quos templa et porti-
:

lescunt ; tum quia falsos Deos colunt,nimi-
rum aurum, uniones , pretiosas quibus in-
dtrantur vesles. Quare S. Zeno Veronensis
feminam superbe ornatam
Ancilla Christi falsurn idolum respuis : mihi
.
crede, in le colis, cujus ornatum, cujus ima-
'
ginein non deponis, ad Ecclesiam Dci opere
: vario totum inaurata corpus, exsecrabili me-
tallo procedis onusta , ubique de/icata , sub
'
mollibus fortis. (2) Atlentlenda sunt verba
quae post pauca subjungil Idola Gcntium
quanlulum contraxerit, lanquam Deum os-
cus, vestibula ac Iuci magnifice inslructi,
eorumque atria multis colutnnis sunt cincla
parietesautem lapitlibusexternis et artiGciose
sic alloquitur : depiclis resplentlent, ita ut nihil desit; aedes
autem auro, et argento, et electro collucent,
et ex India ac iEthiopia variis fulgentibus
lapillis; atlylavero auro intextis adumbran-
tur peplis : sed si peneiralia templi ambitu
subieris, et imagincm quoe templum babiiat
qucesieris , sacerdos quispiam cum veli ali-
:

argentum et aurum ; unde apparct eum qui tensurus, abunde nobis suppeditat occasio-
'
d/ligit aurum et argentum, no/i tantuin Deos nem irridendi numinis neque enim intus :

colere, et eorum mores ct actus imitari: quasi invenietur Deus qui quaerebatur , sed felis ,
itiololatriae suspccta sit fernina, quae prelioso vel crocodilus, vel serpens iudigena , vel ali-
sumptuosius cullu exornatur nam in se qua alia ejusmodi bellua, quaeletnplo quidem ;

velut colit idolum cujus ornatum et imagi- est indigna , sed antro speluncae ac cceno
nem non deponit et quotl ore exsecratur, magis congruit apparet Deus ^gyptiorum
, :

ambitiosioris ornamenli cultu superstitiose bellua quoe super vestem stragulam purpu- ,

aemulari videtur. ream volutatur. » (1) Ita ctiam mihi vidcn-

Neque solum mulier venuste et sumptuose turfemince, quoe aurum gestant et in cris- ,

ornala idololatriam sapit, dum idola colit; pandis crinibus cxerccntur oculisque pin- ,

sed adhtic dum velut templum pretiose or- gcndis, et pilis tingcndis versantur, et aliani
natur, et tanquam idolum profane adoratur. inolliticin arte improba persecpiuntur, carna-
Velut templum pretiose ornatur quomodo : lein ambitum ornantes vcre /Egyplios , et
Cajetanus istud Davidicum intelligit : « Filioe imitantes, infclices amatores attrahcre ges-
eorum compositae circumornatae ut simili- , tantes. Extrinsecus collucent ornamentis ,
tudo tcinpli. » (3) Significantur ornalus mu- quae tlivinitatem spondent ; intrinsecus lasci-
/ierum ad similitudinem omatus statuarum viis et fcedis obscceuitatibus squalide sordent,
rnuliebrium in templis, quce pulchris et pre- et quantumvis sint laudes lana.' ,
glvriw.
tiosis ornamcntis dccorantur. Slalua; Junonis, turpes (2), quae ex pretiosis illis ornamentis
Veneris, Cereris, Minervae, Diauae, a Genti- captantur, iuxus tamen vestiuni vaue rxcu-
lil)us in templis sibi dicatis apposilae ,
prc- satur.
tiose ornatae yidebantur bujusmodi Dearum
statu.s assimilantur mulieres superbe.nduta,,
:

m pARS
,
N '
m e( „
,
al)l , r .„_

sn(ur Ueus da mna( 6) Cl/, tum el ()r .

et superb.s lndnmenlis m JJeas quodammodo n „ dauinat. ..tum quia
r
..
_,,..„.. 1 t-
conseciantur. Minulius re hx contra Etlini-
<os d.sputans so erter .nvest.eat , quando
,
*. *>,.?.*
docuit
.//.
...
.,
:»...._,

illicita est
; tum quia
eis ,
l °
quorum
'
«rlonam ___A-i__
1
probatio
redolet
,-
in omni
rv„-,„
uloria
/,,.
nu-
1 •

,
,
.
natum JJeus

.
..:! 11 1 1: k-l...
illu.n diabolus
•
;

1 •

•
.
:

apud ipsos staliiaeconsequuntur div.nitatem : ... .. '

//\ •
1

X m/l/at/one constat (4) ; .tum quia laudes 1C . 1

/ ,, .
^ .
r- /• , . . •> ,
Uuaiido witur Itic Ucus nascitur:' Lcce fun- . j „„_.
V /• ? • , 'L qnaj ex pret.oso
;
1.
cultu •
et decoro ornatu .
cnp- .

d/tur, fabricatur, sculp/tur, noudum Dcus } /• , _ //.;/,.

U' .' ' ' , tantur, simt omncs alicna', profancv, illicita', .
. .

est. r.cce plumbatur, con.struitur crifiitur , '

scmcl /am in sacrainenti testatione e„:,„„,,„
.. ' , .. ,
',.
,,-
» *B 1
'
ciauc , .

ncc adliuc Ueus est. hccc omatur, consccra- / rx / /. n :„,,„„,,,,.., •

,. (5) ; tum qu.a a cultu corporis tnnumeia '

. .

tur, oratur : tiuic postrcmo Dcus est , cum >• ^

' .,, '. ,. f/unt mala arrosrantia
,. i„_ inti/mca/s
qua?
.-„/,.:„ c „,.„, .

/,> o :
Sumptuo- u a
, ,
.

homo i/le vov/t cl dcd/cav/t. (4} ' '

(1) L.3. Pxdag. 9. (a) Tert r.it.. de — Cor. Mi) |S,

(1) Tert. I.il). 1 de Cull. Frm. >. — (u) Scrm. s. de — (') Tert. I-. (!«• Speet M). (4) Tert, — Lib. dc Wl.
Avar. — (3) I'ii. i43. —
(4) lu Orla». Virg. «3,— (5) Tt-rt. L. d« Cor. Mil. i3.
 LUXUS VESTIUM. — CONGIO I. 239
nnscilur; despcctus proximi, fastus spirilus , nativitas tibi confert, et Evarn te esse nes-
anima; corruptio, voluptatum illicitarum fo- cis? (f) et adhuc superbia tumes, et vanos
mes. (i) Tot tamen rationibus condemnatus oruatus exoptas, nec consideras quod neces-
cultus et ornatus, a multis tamen excusatur, sitas humilitatis cum muliere censetur ? (2}
qui ut illum tanquam licitum propugnent , Alioe divitias et facultates adducunt , ul
1. Dignitatem causantur; 2. Conjugi placere cultum et ornamentum excusent Non ute- :

conantur; 3. Ni ornate incedant , scanda- mur nostris ? (3) Verum quae opulentiam
lizantur. causantur, non sunt magis excusabiles quau>
i.Jamvero desolo suggestuetapparatuho- quoe nativitatem : tum quia dum dicunt ,
noris retraclandum (2) Multaesunt mulieres, non ergo utemur nostris? Quis aulem pro-
.

quae ut cultaeet ornatoe appareant, causantur hibet uti ?secundum Apostolum tarnen, qui
nativitatem opulentiam, et dignitatem. Hae nos uti monet mundo isto quasi non abuta-
, ,

autem excusationes praetextee nullo nagotio mur : si ergo uxores quoque ipsas sic haben-
refelluntur. Esto i. quod vestes sint nativi- das demonstrat tanquam non habeantur, ,

latis insignia (3) captanda est in vestihus quid sentiat de vanis instrumentis earum ?
:

honestas, non vanitas. Duplex est hominis Tum quia etsi opulenter dotaioe sitis, satis
nativitas : una in natura , altera in gratia : el vos usa? estis divitiis alque deliciis. Ante-
primam habemus a parentibus , secundam a quam essetis matrimonio conjuncloe, tem-
Deo in illa nascitur houio,
; iu ista renasci- pore etiam desponsationis et in juvenili,

tur, et fit Christianus utraque nativitasnon : oetaxe, satis dotium vestrarum fructum deci-

ad vanitatem , sed ad humililalem invitat.
Et quidem nalivitas baptismi in qua hotno
renascitur et fit Christianus, quia humililas
est maxirna disciplina Christiana. (4) Nati-
vitas etiam quam habemus a parentibus
tum quia quantumvis simus nobiles nudi
distis. Tum quia ex divitiis non debelis in-
, solescere, nec supergrediendum ultra, quarn
simplices et sujjicientes rnundiiia? concupis-
cunt , ultra quarn Deo placel. (4) Tum quia
: \n usu divitiarum vestrarum vitandus est
, excessus, temperata moderatio servanda Si :

nascimur tum quia carnem

;
infirmatu mi- , quas divitiarum, vel natalium, vel relro dig-
seram accepimus a parentibus , quoe est
,
nitatum ratio compellit , ita pompaticas pro-
humilitatis, non vanitatis incilamentum Si : gredi,utsapientiam non videanturconsecuta,',
omnis gloria vana et sluporata, quanto rna- temperare modum hujusmodi curate, ne totis
gis qua in carne? (5) Tuni quia nascimur habenis licentiam usttrpetis piwtextu neces-
mortales vestes autem
: quibus tegimur , ,
silatis. (5) Tum quia Deus vobis divitiarum
nostram mortalitatem denotant Ideo omnia : largitus est abundanliam , ut per licentiam
ista damnatw et ruorluce mulieris impedi- utendi continentia* experimenta procederent ,
merttasunt, quasi ad pompam furteris consti- nonne sapientes patresjamilias de industria
tuta. (6) Tum quia nascimur peccatores et qucedam servis suis offerunt atque perrnit-
ininiici Dei vana autem orr.amenta non
: tunt, ut experiantur an et qualiter permissis
appetiit Eva post peccatum Age nunc si ab : utantur, si probe, si rnoderate ? (6) Tuni quia
inilio rerum et Milesii oves tonderent et majorem consequitur gloriam, quae concessis ,

Seres arbores nerertt, ei Tyrii tinguerent, et moderate utitur criminosumque vestium ,

Phryges insuerent, et Babylonii intexerent luxum fugit, quae etiam ab innocuo abstinet ,
:

et margaritw canderent et ceraunia (7) corus- Quanto autern laudabilior qua? timuerit etiam
,

carel ; siaurumjarn de terra cum cupidilate indulgerttiam Dornini ? quanto facilius illi-
prodisset ; jam et spcculo tantuin mentiri c ita timebit, quce licita verebitur ?
si
liceret : hcec Eva concupiscet de paradiso Tandem ahoe dignitatum praetextu luxus ,

expulsa, jam morttta, opinor. Ergo nec nunc pompam excusare nituntur. Attamen hae
appetere debet, aut nosse sicupit reviviscere , dignitates in fortuna duntaxat fundatT, non
quce nec habuerat, nec noverat. , quando vive- eximunt eas a modestia , quae hominibus,
bat. (8) Tum quia quaelihet rnulier habet poenitentibus, Christianis, et cceli candidatis
humilitatis suce sarcinam (9), nimirum pec- conipetit. Honor hominis non in cultu neque
cati poenam, dolorem in partu, obsequiuin ornatu consistit, sed in veste honesta, qua
viro prajstandum. Haec sunt mulier , quae ejus tegatur nuditas Vcstimentum propter- :

ea inlelligitur in honore , quia nuditalem

(1) D. Chrysost. Hom. \. in Ocn. {•>) Tert. L. de —
Idol. 18. —H) Tert. ibid. — (4) D. Ang. in Exp. Ep.
-W T
ad Galat. a - (5) Tcrt. L. 2 . dc Cult.Vem. 7,. - (G) (.)Tcrt. Lib. ,. de Cuh. Fem. ..
:
Tert. L.
-
-
.

Tcrt. Lib. .. deGuIt. Fcm. .. - (7) Ceraunia pemma de Vcl. Virg. 9 (3) lcrt. L. 1 deCult. Fem.
. 9-

est candida rt rutilans quaai a tnnitru dicla. - Terl. (4) Tcrt. L. 2. de

Cull. K-m.5. - (5) lert. .bid. 9.- (o)
(8)
ibid.-( 9) L. dc Cor. Mil. .4. Ttrl. L. 2. dc Cult. Fe.n. 10.
 a4o LUXUS VESTIUM. — CONCIO I.

contegit. (i) Humani generis protoparentes Deus illas audiet feminas ? Oniissa autem
honoravit Deus pelliceis vestibus ; etenim poenitentia, quoe cultum et fucum abjicit, nec
juxta Paraphraslem Chaldoeum, jecit Domi- de bono squaloris et pedoris suademus, sed
nus Deus Adce et uxori ejus veslimenta ho- modo, et cardine et justitia corporis exco- ,

noris, super cutetn carriis sua?, et induit eos. lendi (i), prout feminis Christianis congruit.
(2) Taceat nunc sumptuosior feminarum Probis moribus magis quam pretiosis vesti-
ambitio, quoe menlitum honorem de indu- bus fulgebant antiquitus cbiistianoe feminae
mentorum pretio foeneratur. Tantum abest ut de Asella nobili Romana refert D. Hiero-
ut luxu sibi comparent honorem , quin imo nymus Nec citus, nec tardus incessus, idern
:

cultu et fuco dehonestantur , ut nonnulloe semper habitus, et inculta veste , cultus ipse
illarum fatentur apud Gregorium Nazianze- sine cultu. (2) Pretiosis inculta vestibus ,

num Nos mollibus et circumjluenlibus ,

: sanctis ornata virtutibus , cultum sine cultu
pannisque ex tenuissimo lino, et serico con- proeferebat; nunc autem cernitur in nonnul-
texlis deliciarnur , in quibus ineptimus po- lis cultus plurimus, virtutum aut nullus, aut
tius , quam splendorem nobis conciliatnus. exiguus (3) : licet virlutum, non vestium
Fcemina in dignitate constituta sicut affectare cultus dectat mulieres oeternitatis candida-
non debet habitum agrestem et rusticum tas. Qui olim ambiebant dignitates , erant
(3), ita neque sumptuose preliosum et su- , induli candida veste unde dicebantur can-,

perbe fastuosum; sed incedere dtbet ornatu didati. Cbristiance mulieres oetei nitalis can-
pudieitice omata et decenter incu.Ua (4), didatoe, innocentioe induantur veste non
, ,

quomodo pcenitentem decet. Profecto si ejus ornatu superbo et pretioso. Non tunicas
vita a fide censeretur , ex quo Dcuin vivum inspecturi sumus in regno ccelorum, sedves-
'
cognovisset, et de sua id est , condilione tis cujuscunque julgor justitia? dtputabi-
,

feininaz didicisset, hetiorem habitum, ne di- tur. (4)

cam gloriosiorem appctisset ut non magis Verum quia plus exempla quam raliones
,

in sordibus agerct , et squalorem potius af- movent, exernplisconvincendoesunt mulieres

fectaret, ipsam se circumjerens Evam lugen- vanoe, vesles preliosas non esse vera insignia
tem et poenilentem, quo plenius id quod de dignitatum. Taceo Alexandrum Severum
Eva trahit (Jgnominiam dico primi delicli , Iniperatorem qui cum humili habitu ince- ,

et invidiamperditionis humana?),ornnis satis- dens ab aulicis reprehenderetur, respondit :

factionis habitu expiaret. (5) Femina pecca- Imperatoria majestas constat virtufe non ,

trix ad poenitentiam tenetur, Deo offenso corporis cultu. Taceo Alphonsum Arragonioe
satibfacere debet. Esther gemrnas regias ab- regem dicentem JSlalo moribus et auctori- :

dicat , auro textili indumenta tate meos excellcre, quam diademate et pur-
crepitantia
dcponit, purpura exuilur diademate exho- ^f/rrt.TaceoS.Ludovicum,Francorum regem,
,

noratur, cultu et corde mutatur, totam Regi- magis sollicitum apparere coram Deo in bu-
narn cum ornatibus suis abjicit ; providam mili habitu poenitentis , quam coram suis
pcenitentiam cum patrocinio ambitiosi squa- subditis in purpura , auro, et margaritis.
loris assumit , jejunio exsugitur , aridilate ./Emulentur saltem Esther reginam, quoe in-
siccatur, fjetu ejfundilur, solitudine carce- stante tempore quo ingredi habebat ad
ra/ttr. (6) At cur Regina tam rigidam sibi Regem, non quasivit muliebrem cultum ; sed
imponit poenitentiam? Ut indulgentiam ab- ambitiosa ornamenta rejecit tanquam hono-
solutionis celcrnce pra?sentis poena? ainbitu ris naufragia , et dedecoris indicia. Sic mu-
mercatur. (7) Esther squalorem et poenam lier celsiori gradu ad humilitatis culttim cst
ambiens, peccatrices feminas ad pcenitentiani dejecta sublimiter , ut in utroque sexu per-
stimulat. Quod si poenitentes, extra lcetitiam sonas nobilis humiliata confundcret (5) , et
oportet deversari in asperitudine sacci , et redargueret feminas arrogantes, quoe digni-
horrore cineris , et oris de jejunio vanitate ; tatem causantur , et luxu vestium marilis
nurn ergo in coccino, et fvrio pro delictis sup- suis placere conantur.
plicarc nos concedct P Cedo acuin crinibus 2. Solis maritis vestris placere debetis. In
distingttendis, ct ptilvcrcm dcntibus eliman- tantum atttein placebitis eis, irt quantum aliis
dis. Si quid ftcti nitoris , si quid coacti rubo- placere non curaveritis. (6) Feminas alloqui-
ris, in labia aut gcnas urgeat (8), fucatasne tur Tertullianus quibus permitlit ut orna-
,

tiores paulisper incedant , modo ne id alio

(1) D. Aug. L. dc Pastorib. c. 3. — (a) Gcn. 3. — (3)

D. Ambr. L. 1. Offic. 19. — (4) D. Paulin. Ep. 7.— (S) (») Tcrt. L. a. de Cult. Fcin. 5. —
(a) Bpift. i5. ad

Tert. L. 1. dc Cult. Pem. 1.— (6) Salv. L. a. de Gu- Marccllam. — (3) D. Hcrn. Srrm. 53. i:i Canl. (4} —
bern. — (7) Salv. |. 1. ad Ecdes. —
(8) Teit. L. de D. Aug. in Ps. Si.— (5) D. Paulin. Ep. 10. —(6) Teit.
Pceo. 11. L. 3. de Cult. Fcui. 4.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO I. a^i
animo faciant, quam non expostulat ; sed virtutem potissimum et
ut maritis suis placeant.
Idipsum indulgere videtur Alexandrinus Cle- modestiam in uxore desiderat. Quam ideo
mens uxoribus quoe maritis minus continen- sic alloquitur D. Chrysostomus « Visornare :

tibus nupserunt. Quod innuit etiam Apos- faciem ? Orna non margarilis , sed modestia
tolus dicens : quod uxorati cogitant quae et honestate sicque vir gratiorem cernet :

sunt mundi, quomodo placeant vel viri uxo- aspectum. Ille enim ornatus et zelotypiae
ribus, vel mulieres maritis, quibus solis per- suspicionem injicere ssepe solet , et inimici-
mittendce sunt femince ornari secundum tias, et contentiones , et pugnas : modestia
veniam, non secundum imperium. (i) Multae autem ornatus omnem quidem probam sus-
tamen mulieres in cura placendi nullum picionem expellit ; omni vinculo firmius
modum servant, sed ornalius cultum et sol- conjugium conciliat.Non enim tam decorum
licitius adliuc adhibent fucum Hinc illa facit formae natura fieri aspectum, quam eam
:

nascuntur incentiva vitiorum , ut qucesitis
coloribus ora depingant, dum viris displicere
formidant, et de adulteriovultus,meditantur
adulterium castitatis. (2)
spectantis affectus; affectum vero nihil sic
ut modestia et honestas inducere solet. » (i)
Tertiam tandem rationem rejicit Tertullia-
nus Cui ergo pulchritudinem tuam nutris ?
:

Scelerosum illum cultus et ornatus exces-
sum trina potissimum excusant ratione 1.
Ut maritis suis pulchrae appareant; 2. Ut
medio cultu et ornatu, maritos ad sui amo-
rem alliciant; 3. Ut hoc modo viros suos ab
aliarum mulierum blanditiis dimoveant. Ve-
rum hae rationes non secus ac earum facies
fucatae et vanae sunt. Et quidem prima reji-
citur : tum quia uxor nulla deformis est
viro suo ; salis placuit cum electa est , seu
moribus, seu forma commendata. (3) Tum
quia nullus marilus decipi desiderat \fucari
autem pigmentis , quo vel rubicundior , vel
candidior appareat , adulterina fallacia est ,
qua non dubilo etiam ipsos maritos se nolle
decipi. (4) Tum quia mulier fuco naturam
mutans judicium perdit, dum maritale vere-
tur. Quanta ha?c ame/ilia, effigiem mutare
naturw picturam quxrere, et dum verentur
, quae
maritale judicium, perdere suurn ? (5) Tum
quia videtur deformis, sibique displicet quae
fucum quaerit. Quomodo autem marito pla-
cebit, et pulchra videbitur , quae sibi displi-
cet , et non pulchra, sed deformis apparet?
Prior enim de se pronuntiat , qua? cupit mu-
tarequod nataest; ita dumaliistudet placere,
prius ipsa sibi disciplet : quem judiccm mu-
lier requiris deformitatis tua?, quam teipsam,
qua? videri times ? (6) Tum quia, ut subjun-
g^it D. Augustinus , si pulchra es , quid
absconderis ? si deformis , cur te formosam
esse mentiris, nec tuai conscientia* , nec alieni
gratiam erroris habitura ? Neque secunda
excusalio est alicujus momenti apud Tertul-
lianum Ne qua vestrum putel, si tempera-
: quanlo id magis observare fas est, cui nulla
veril acompositione sui,odium et aversionem
maritorum prosecuturam : omnis maritus
castitatis exactor est : formam vcro fidelis
Si /ideli, non exigit ; si injideli , simplicem
: non credit. Quid gestas aut suspecto , aut
non desideranti placere? Nam si maritus
tuus estfidelis, te quoque fidelem existimat,
nequefucumetornatum in castitatistuaefidem
exoptat : si autem est infidelis , ex cultu et
ornatu te vel infidelem, vel saltem infidelita-
lis suspectam judicat. Eodem fere argumento
uxorem comptam urget D. Augustinus. Ille
enim alteram diligit , tu alleri vis placere ,
et irasceris si amet aliam, qui adulterare irt
te docetur. Mala magistra es injuria? tua*.
Lenocinari enim refugit, etiam qua? est passa
lenonem. Ac licet vilis mulier , non alteri
tamen, sed sibi peccat. Tolerabiliora prope-
moduin crimina su/it : ibi eni/n pudicitia ,
hic natura adulteratur. (2) Plures condensat
D. Augustinus rationes intellectu faciles ,
cum
elucidatione non indigeant, atten-
dant quaeso mulieres ad duos Apostolorum
principes. Ad Paulum quidem, qui postquam
concessit mulieribus placere viris suis , nisi
quod capillos nudareje/ninas (jjuas eliamve-
larecapulJpostolusjubet)necmarit(itasdccet.
(3) Ad Petrum etiam qui postquam dixil :
Mulieres subditae sint virissuis, subjungit :
Quarum non sit extrinsecus capillatura, aut
circumdatio auri, aut indumenti vestimenlo-
rum cullus. (4) Ex his verbis, quibus Apos-
tolorum princeps a maritatis arcet cultum et
fucum, ansam sumit D. Cyprianus culpandi
ornatiorem virginum cultum. Quod ille mu-
lieres quoque admonet coercendas , qua? ex-
cusare cultus suos soleant per maritum ;
ornatus sui compelit venia ; nec dcrivari in
alterum possit mendacium culpa; , sed sola
ipsa remaneat in crimine ? (5) Praefalam pla-

(1) D. Aug. Ep. 71. ad Possid. — (2) D. Aug. I. 4«

de Doctrin. Chr. c. 2 1.— (7>) Tert. L. 2. de Cnlt. Fem. (1) llom. 21. ad Pop. — (2) L. 4- de Doct. Chr. 21.
4-— (4) U. Aug. Ep. 7 3. ad Possid. — (5) D. Aug.
— — (3) D. Aug. Epist. ;3. - (4)1. Epist. 3.— (5) Dfc
(6) D. Aug. Discip. et liab. Virg.
IV. 16
2i'2 LUXUS VESTIUM. — CONCIO II.

teudi maritis excusationem quatn afferunt ostentatitia?virginitatis,(]\\x'n\\\i\\i vestlum

uxores, mendaeium cnlpae nuncupat S. Cy- et nuditate corporis apparent? Profecto in
prianus, menelacio luxum suum non possunt omni spectaculo nudum majus scanda/um
palliare virgines et viduae, verum prociamant occurrit, quam ille ipse virorum ac mulierum
scandalizaii, nisi cult.e et ornatae inceelant. accuralior cultus. (i)Qui Christo contradicit,
3. Sed enirn a quibus/am dicitur ; Ne Christianam elisciplinam dediscit , idolola-
blasphemetur nomen in nobis, si quid de pris- triam sapit, a coelo excluelitur, gratiae et glo-
tino habitu et cultu detrahamus. (i) Sic lo- rice jacturam facit,quam sibi comparant, tum
quebatur feminae de idololatria ael fidem viri tum mulieres, modestiam et temperan-
conversae ; quas multis rationibus relundit tiam in habitu et moribus demonstrantes.
TerluUianus. Non auferamus ergo vitia
pristina, simus et moribus iisdem , si et su- •»»»»»»»»»»»»»*»»»»»»»»»»»»»•»»»»•»
perficie eadem ; et tunc vere nos blasphema-
bunt nationes. Mulieres de idololatria ad CONCIO SECUNDA.
Christianam religionem conversa;, non solum
debent deponere depravatos gentilium mo- Quonam
sumptum et i/la? leges abierunt,
res, sed adhuc pretiosos earum ornatus. ambitionem comprimentes ? (2) Romani ab
Grandis blasphemia est ex qua dicatur, ex Urbe condita statuerunt leges vestium am-
,

quofacta est Christiana, pauperius incedit. bitionem et sumptum prohibentes, quae suc-
Nulla est blasphemandi causa , si mulier cessu temporis fuerunt abdicatae , ut nul-
ita

Ethnica Christiana facta, pauperius incedat ,
cum Christus etiam vili habitu fueril indu-
tus. Timebis pauperior videri , ex quo locu-
pletior facta es P et sordidior, ex quo mun-
^//or?Quopauperior videtur exterior corpo-
ris cultus , eo ditior est animaj ornatus ; et
quanto sordidior est habitus , eo major est
cordis munditia. Optemus tantummodo , ne
lam feminae cultu et ornatu servarent
in
niodestiam et frugalitatem. De hoc excessu
couqueritur merito Tertullianus ; verum hac
xlale major est querelae ratio, in quo feminae
cultum ambientes adeo sunt prodigae , ut
«»Hum in expendendis sumptibus servent
mo<Juna. Illarum ambitio et gloria jam in-
crepata est nunc ostendendum estquantum
:

justa blasphemationis causa simus, ob vestes afferant damnum, et quantam patiantur jac-
nimis pretiosas et gloriosiorem ornatuui. turani mulieres vanae, quas cultior ornatus,
Hujus aevi mulieres comptae et fucatae in- l - ^epauperat; 2. depretiat; 3. dejicit et de<

cedunt ne scandalizentur. Sandalizamur , turbat.

inquiunt, quia aliter alia? incedunt. (2) Qua- I. PARS. Quanto dives aliqua est matrona?
propter neincurrant scandalum, sumptuosius nomine injlata , tanto capaciorem domum
ornantur, et malunt scandalizari, quam pro- oneribus suis requirit , ut in quo campum
vocari, scilicet ad libidines et venereos amo- ambitio decurrat. (3) Filiae superbia inflatae
res. Verum scandalum non bona? rei , sed exoptant matrimonio conjungiviris, palatiis,
mala? rei exemplum est, a?dificans ad delic- supellectilibus, facultatibus opulenter ditatis,
tum : modestus autem ornatus non est malus qui profuse praebeant sumptus in luxu et
sed bonus. Bonce res neminem scandalizant cultu vestium impendendos. Non eodem
nisi malam mentem. Quae bonum depretiat, modo refert Moyses protluctionem viri et
malum commentlat. Si bonum est modestia, mulieris; nam de viri productione sic fatur :

verecundia, fastidium glorice , soli Deo cap- Formavit, fecit , creavit Deus : de femina
tans placere, agnoscant malum snum qui de vero sic loquiturDominus : « iEdificavit
tali bono scandalizantur. Profecto crimi- Deus costam, quam tulerat de Adam, in mu-

nosisunt, qui de verecundia , modestia, et lierem. » (4) Annon hic loquendi modus
pudicitia qua; Deo placent scandalizantur , videtur minus proprius ? aedificare etenim et
cum potius eedificent, suoque exemplo atl duntaxat domibus et palatiis con-
ajdificari
bonum incilent. Quid enim si et incontinen- veniunt, quae ideo aedificia nuncupantur. Cur
tes dicant se a continentibus scandalizari ergo mulierem a Deo aedificatam refert Moy-
,

continentia revocanda est P Non cessandum ses? Respondet Rabanus Maurus(5), mulie-
est a bono, etiamsi mali illud culpent ; neque rem a^dificium nuncupari posse, non
tanquam
violanda putlicitia , quia libidinosi impudici- corpus humanum, sed tanquam tlonium; in
lia3 vacant. Cnr non magis lue querantur qua homo antequam nascatur, novem men-
scandalo sibi esse petulantiam impudenllcB
Tert L. dc Spect. a5. — (a) Tert. Apol. 6. — p)
(1) Tert L a. dc Cult. Fc.u. 11.— (a) Tert. L. dc T.rt. L.
(1)
a. ad U»or. 8.— (i) Ctn. 1. — (5) L. 1. m
Vcl. Virg. 3. Gen. i4-
 LUXUS VESTIUM. — GONCIO II. a/f.'i

sibus habitat : ver-

alii volunt Moysem hoc familiae laborare solent sed tantum sese la- ,

bum cedifcavit usurpasse

,
quia tantum im-
penditur ad ornandam mulierem, praesertim
sponsam, quantum ad aliquod aedificaudum
palatium. Unde maritum petunt idoneum
exhibendce sellce, et mulabus et cinerariis
peregrince proceritatis (i) Ultra enim pre-
tiosas vestes, monilia, supellectilia, ancillas,
pedissequas, viri subminislrant illis lecticas
et currus, queis eant ad Ecclesias , conver-
sationes, cursitationes , speetacula. Alii aedi-
ficatam Evam in mulierem eensent, qnia
mulier, uti vulgo dicitur, sua cura, solertia,
operatione, redificat domum. Verum si mu-
lieres operis studiosae domos aedificant , mu-
lieres vanae domos evertunt, suo luxu con-
sumentes, i.Tempusaddomum aedificandam
oportunum; 2. Reditumannuum; 3.Dotem, quod
censum, et viri patrimonium.
ciniosis pomparum deliciarum ineptiis
et
occ upare. (i)Nequeviri avanailla luxus cura
sunt immunes. Proprias prcestigias formce
et hic sexus sibi agnoscit , barbam acrius
, ccedere, intervellere, circumradere , capillum
. disponere , et decolorare canUiem , primam
quamque subducere totius corporis lanugi-
nem, pigmento quoque muliebri distringere,
ccetera pulveris cujusdam aspritudine levi-
gare, tum speculum omni occasione consu-
lere , anxie inspicere (2); multaque alia fa-
cere, quae jacturam temporis important : et
quasi parum sit in fuco perdere tempus, in
luxu adhuc vestium annuum reditum con-
sumunt.
2. et ad feminas, habes spectare
Converte
Caicina Severus graviter senatui im-
pressit , matronas sine stola in publico (3) :

1 . A temporum
divina bonitate etiam ratio tum ne suo luxu ad libidinem allicerent tum ;

nata est. (2) Tempus largitus est Deus ho- ne de pretioso ornatu arroganter tumerent
minibus tum ut bene operando meritis
, tum maxime ne fastuoso cultu familias de-
ditentur tum ut vacando virtuti et pietati
; pauperarent. Si unquam necessaria fuit lex
ccelestes sibi comparent gazas tum ut ter- ; quae coerceat vestium redundantiam (4) ,
renas etiam acquirant facultates, vel conser- maxime hac tempestate, in qua muiieres tot
vent acquisitas. Vir tenetur suo ministerio ornantur vestibus, tunicis, peplis, velis, pal-
incumbere, familiae bono diligenter invigi- liis lineis, sericis, aureis, gemmeis, ut in eis
lare. Uxores quoque debent dornus curam dinumerandis, multos impleat Isaias versus,
habere, et ut eas hortatur Tertullianus, ma- quibus adhuc familiae depauperantur. Nam
nus lanis occupate pedes doini figite. (3) ob cultum omnia candidatum, et ob notam
,

Mulieres tamen cultum et ornatum sectantes, vittce , ob diversam affectionem tenebricce

nec domi pedes figunt, nec lanis manus oc- vestis ob latioris purpurce ambilionem ob , ,

cupant nec in procurando familiae bono galatici ruboris superjectionem (5), ob ca-
,

vacant nam tempus ad ditandam familiam tenas aureas, ob margaritas, uniones, gem-
:

concessum perdunt, vel in otio absque ulla mas, ob varios novos ipsos habitus , qui no-
occupatione viventes ; vel curiose extra do-
mum vagantes ; vel domesticorum nullam
curam habentes; vel in cultu et ornatu ma-
jorem diei partem insumentes. Quibtis probe
competit istud Ovidii Dum mo/iuntur, dum
comantur, annus est : vel domesticos a suis
negotiis dimoventes,ut vestes subministrent,
ornamenta concinnent , fucum adhibeant ,
aliisque ejusmodi nugis tempus perdant.Vult
D. Epiphanius hac pcena mnlctatam Evam
vitati suce stare religionem mentiuntur. (6)
Ad minus annui redilus consumuntur, et viri
divites ad egestatem rediguntur. Quod lan-
quam malum grande obplorat Ecclesiasticus.
: Est aliud maluin quod vidi sub sole, et qui-
clem frequens apud homines. Vir cui dedit
Deus divitias et substantiam et honorem, et
nihil deest anima? suce, nec tribuit ei potes-
tatem Deus ut comedat ex eo , sed externus
devorabit illud (7) nam in emendis pretiosis
:

ut Adamo, quem suis blanditiis nudaverat vestibus, supellectibilibus, monilibus, con-

vestimenta contexeret, quippe hujusmodi est
labore damnata. (4) Apud multas nationes
mulieres viris conficiebant amictus, etiamsi
regia essent dignilate prceditae et opnlentis-
sime coronatce, ut
ficentia videre licet. In veteri
sia,Christianoe mulieres vel sibi, velccvteris,
sumpsit non solum annuos reditus, sedetiam
dotem, censum, patrimonium.
3. Mulier olim apud Romanos vestium
prcpstabat moderationem. (8) At cum Romse
in regia Persarum magni- iniperio adeo incrementatus est feminarum
quoque Eccle- luxus, ut pleraeque in cultu et ornatu cunc-
tas exhauserint virornm facultates juxta ,

vestimenta faciebant (5) ; hac autem aetate istud Propertii : Matrona incedit census
mulieres nec pro suis maritis, nec pro bono
(1) Tert. L.de Cnlt. Fcm. 9.— (2) Tert. L.
2. dc ->..

(1) Tcrt. L. 2. ad TJxor. 8. —

(2) Tert. L. 2. adv. Cult. Fem. 8.
T
—
.) Tert. L. de ."all. 4. —(4) Teri. L.
Marc. 3.— (3) Tert. L. 2. de Cull. Fem. i3.— (J) Macr. de 1'all. 1. —
(5) Tert. L
(

de Pall. \. —
(6) Tert. ibid.
;8. — (5) D. Hier. Epist. a 7 . _ (7)
Cap. 6.— (8) Tert. L. dc Pall. 5.
16.
a44 LUXUS VESTIUAI. — CONCIO II.

indatn nepoturn. Tanlmn prodigalitatem ferre matitm, signaculis disculpfttrn, et anhelum

iton valens Ovidius, exclamat : Quis pudor adhuc ab opere belli , ut mollius , ventilante
est census corpore ferre suos. (i) Multoe ta- serico exstinxit. Neque Macedo solus, viri
inen absque ullo pudore suos deferentes fortitudinem, in femineam commutavit mol-
census, poiiori jure dicere possunt quam litiem, sed adhuc pluresalii, quihus probe
Bias Omnia mea mecum porto. (2) Illas de
: competunt verha Artaxerxis ad Tiribazum,
insania redarguit Philosophus Moralis, asse- de pretiosis vestibus insolescentem Tibi : <•

verans insanis quibusdam bina ex auribus ut mulieri, aurum ; ut insano, Regium amic-
vcndcre gemmarum patrimonia. (3) Non so- tum gestandi jus concedo. » (1) Ut enim
lum suas dotes , sed adhuc virorum census* ait D. Ambrosius, plerosque mollioris cttra
et patrimonia portant sed nemo melius : vestis ejfeminat. (2) Hos D. Hieronymus
quam Tertullianus talem excessum declarat. nuncupat femineum gentts : ejusmodi ves-
De brevissimis locidis patrimonium grande tium mollities est in viris, effeminatl animi
profertur : uno lino dccies sestertium inseri-specimen atque monumentum (3) romanos :

juvenes de hac effeminatione redarguit Ro-

tttr : sallus et insulas tenera cctvix circtim-

fert : graciles attrium cutes calendarium ex- manus Philosophus et capillum jrangere , ,

pendunt, et sinistra per singulos digitos de et ad muliebres blanditias vocem exlenuare

,

mollitie corporis certare cttm fcminis , et im-

saccis singttlis ludit.(4) Monilia in brevissimis
loculis asservata, grandia patrimonia adee- mundissimis se excolere munditiis , nostro-
quant valore; in margaritis, quas pertusas, rum adolescentium specirnen est. (4)
et vel in vitta, vel linea argentea vel aurea Molles illi viri haud contenti molli et mu-
simulalligatas,in teneracervice circumferunt liebri veste , exuvias alieni capitis forsan
mulieres, decies sestertiuminseritur; uniones immundi,forsan nocentis , et gehenna* des-
in gracilibus aurium cutibus pendentes tinati^fS), alienamquecaesariemdeferuut, qua3
,

reditum, imo et censum expendunt ; de an- nativajcomae occultet defectum. Illos pcrones
nulis aureis, smaragdis, vel adamantibus in- effeminatos (6) vocitat Tertullianus. Porro
sertis valoris inaestimabilis sinistra manus contra naturam videtur quod viri in vestibus
ludit Hce sunt vires ambitionis , tantarum ferant mulieres. Nonne videtur sibi contra
:

usurarum substantiam uno et muliebri cor- naturam vivere, qui communicat cumfemi-
pusculo bajulare. (5) Totam bajulat in suo nis vestem? (7) Contra naturam vixit Achilles
corpore mulier substantiam familiarem , apud Chironem Centaurum ab incunabulis
quam viri anlecessores tanto labore , tantis- delitescens : Sustinet stolam fundere, comam
que usuris compararunt tot divitias et fa- strttere, cutem ftngere , speculum consulere
:

cultates consumit luxus, qui tum viros, tum collum demulcere , aurern qitoque foratu
mulieres depauperat, etdepretiat. effeminattis. Materna formido Achillem
II. PAUS. Vestes siat neqtte parcce, neque adhuc Jn a»tem puellari veste induit ; scd
f

ius adnuc libido , virum cultu trans/igu-

prodigce, neque uwerccundce. (6") vestibus turP A
' Lo
tria arcenda sunt nimirum parcilas, prodi-
:
ravlt q uitur tle Hercule Tertullianus, qui
digalitas, et inverecundia. Parcitas , ideo P»st debellata monstra, depositis armis, na-
Valerius Maximus Uomanos commendat tune pervertens ordinem , indutus est veste
,
quod mulieribus providerent vestes muliebri : Tantum Lydke clancularia- licttit,
condi-
tioni suce congruas. Prodigalitas, quaj domos ut Hercules in Omphale, et Omphale in Her-
evertit, et familias ad egestatem redigit. h\- Clde prostitueretur. (8)
verecundia quae mollitiem
,
Hanc uaturoe perversionem prohibet Deus
et lasciviam in- :

nuit. Parcitas animi vilitatem denotat; pro- ' Vir non utetur veste feminea. »»
(9) D.
Ambrosius hunc Deuteronomii locum, in
digalitas viros divites depauperat ; invere-
nundia, lum viros tnm mulieres depretiat sensu m y^'co intelligit quasi Deus non :

veste namque pretiosa et molli, i.Homotan- tanlum viro vestem muliebrem prohibeat
quam femina habetur ; a.Mulier, meretrix se(l adnuc effeminatos mulierum affecto».
videtur; 3. Et adhuc criminosa censetur. -Arbitror qttod non tam de vcste, quam dc
I. Pluressuperbe vestiuntur, nec
viri "loribus dixerit, vel de usibus nostris ac de
honestis lamcn modis (7) actibus 1 cum alius virum t alius feminam ,
quia feminarum ,

sapiunt mollitiem; ut de Alexandro Mace- deceat actus. Turpe est homini deferre ves-
done refert Tertullianus qulpectus squa- :
tem muliebrein, sed multo turpius delicias

(1) L. do Art. Amancl.

3. —
(a) Plin. L. 10. c. a. — (1) L. 5. in Luc. — (a) V,p. la. -
(S) Pliil. Jud. L. de
(3) L. 7. de Benef. 9.— (4)Tert. Lil». 1. de Cult. Fem. Foriit. — (i) L. i.Contr. — (5) Tert. L. a.deCult. Pem,
9.— (5)Tert. il.id. ((i) —
Ti.rt. L. de Pali. 1. — 7) 7.— (6)Tert. L.dePaU. 5.— (7) Sen, L. aa. Fi>i-.t. »a5.
T<^t. L. dc 1'all. 4.
(
_ (8) Tcrt. L. dePall. >.— (9) Ucut. ^
 LUXUS VESTIUM. — GONCIO II. 245
mollities et blanditiasfemineas suis praeferre ac vestium insignia et lenocinia formarum ,
moribus : nam, ut subjungit Mediolanensis nonnisi prostitutis et impudicis feminis con-
Antistes Quam deforme virum facere opera
: gruunt ; et nullarum fere pretiosior cullus
muliebria ! ergo et pariant, et parturiant , est quam quarum pudor vilis. (1)
qui crispant comam sicut femina? : merito illic Caeteri Patres non secus ac D. Cyprianus,
jion servatur castimonia , ubi non tenetur ex compto et pretioso ornatu pudoris jactu-
sexus distinctio. Subjungit Philo Judaeus tali ram aut periculum conjectantur. Idipsum
praecepto providisse Deum ne vel umbra senlit Alexandrinus Clemens, qui postquam
quidem , aut vestigium effeminationis sexui sinistrum de feminarum cultu tulit judicium,
masculo inurat aliquando maculam ; nec il- subjungit: Laudo et admiror Lacedaimonio-
lum ad lasciviam inducat. Vestium mollities rum cwitatem , qua? solis meretricibus flori-
Venerem spirat nam ut dicere solebat Au- das vestes , et aurum mundum gestare per-
:

gustus : Vestitus insignis, ac mollis, super- misit, ac probis mulieribus mundi studium
bioe vexillumest, nidusqueluxuria?(i)',quare auferens , quod solis meretricibus se ornare
mulier superbe, pretiose et delicate vestita, concederet. (2) Belle nuncupat vestes flori-
velut meretrix videtur. das, quia cultus ornamenta flores sunt , ex
2.Nam Lentuli Auguris consultis, qua? ita quibus producuntur luxuriae fructus, et licet
sese exauctorasset, pro stupro erat pcena. (2) semper ex hujusmodi floribus non nascantur
Lentulus primum Augur , deinde cum M. Veneris proles , mulier tamen compta , ut
Crasso consul electus, adversus matronarum plurinium creditur meretrix , et criminosa
luxum legem tulit , qua mulieres nimis censetur.
comptoe et ornatae, eadem pcena mulctaban- Z.Ergo, benedicta?, ut lenones, et prosti-
tur ac si de stupro et adulterio fuissent con- tutores veslitus, et cultus, ne in vos admise-
victae. Hac setate non puniuntur mulieres rilis (3) : quia tam lenocinium quam pros-
habitu compto et fucato indutae ; verum etsi titulio crimen important. Lenocinium qui-
sint castissimae , non carent tamen impudi- dem , quia ad crimen allicit ; prostitutio
citiae suspicione. Testis est Claudia.Vestalis, vero, quia crimen committit. Utrumque est
quae ut canit Ovidius , a Deo prohibitum, qui vetat non tantum opus
_ ... ,.
;
.

Casta quidem, sect non est credita rumor imquus

.

i n • f
impudicum , non solum voluntatem luxu-
1 i-i i« r • 1 • • •

r^ 4
Laserat, -# /„/„• --/----
„„,\~;.,;» acta rea est,
ct falsi crimims -o# riandi, sed adhuc quidquid libidini lavet, et
1 •
1 • •

ad lasciviam inducit. Vestium luxus dum

i 1

Cuttus et omatos varic fudisse capittos

Obfuit ;adrigidos Unguaque prompta sonos. (3) corpus sumptuosius ornat , animam fcede
contaminat. Idcirco D. Hieronymus asseve-
Vestahs cnspata et compta procedens, spec- rat mundiliam corporis a tque veslitus esse
tatores in lascmae susp 1C ionem adduxit ha- anim(e :
immun({ itiam U\ an i ma autem non .

bitusmodestusetgravispudicit.am denotat, flt immullda nisi per peccatum D. quoque .

ate converso vestis culta impudic:t.ae cogi- Hilarius expendens istud Salvatoris effatum :
tatum ingenerat. Virgonon esse tantum,sed , Ecce mo u ibus vestiuntur, in domibus
•

intelligi debetet credi : ut nemo cum virgi-

sunt> y
,$s
m
per reges illos inte n igit
nem videt, dubitet an virgo sit, parem se in da3mones mundi principes et dominalores.
omnibus integritas prcestet , nec bonum cor- j. mulieres mo lliter vestitae sunt daemo-
poris, cultus injamet : quidornata, quid num domicilium ; animae autem in quibus
compta procedit, quasi maritum aut habeat, i ial)itant daemones? sunt criminosae.
aut qucerat? (4) Vestium ornatus, modo sit R e fertAlexandrinus Clemens (6) Caeumso-
moderatus, conceditur uxonbus , ut vins hisiam repraesentasse improbitatem candida
p
placeant , aut puellis quae mantos exoptant _,
este velalam; virtutem verf)) S ola verecundia
:

et quia Claudia Vesiae virg.n.tatem conse-

vestitam Apud reginmquoque Vatem,ow«w .

crarat, ob cultum diffamata fuit, quasi aut

fueritconstuprata, aut saltem quaereret slu- fllia
g ioria fu ice regis aD intus ( 7 ) Haec autem ,

is est anima mea a Deo supremo re-

prum. Animi pudor in vestibus transparet; R
a(lop tata, et pretiosis gratiaj mo-
invisus pudicitiae amor in extenon leg.tur
niljbus ornala . SancU consi derandi sunt ,
veste, modestiae charactenbus scnptus at
/wn canw sed intrinseca g foria (8) et ut
:
:

econtra lascivus voluntot.s affectus in orna- summus Pontifex Christia-

fatur Zacharias :

mentorum pompa impressus apparet nam fWS commendare :

de i et non honor vestium ,
ut subjungit D. Cyprianus Ornamentorum :

(i) Cap. 6. — (2) L. 2. Pajdag. 10.— (3) Tert. L. a.

(1) Sueton. in Vit. Aug. —(2) Tert. L. de Pall. 4-— de Cull. Fem. 9. - (4) Epist. 27. — (5) Can. 11. in

(5) 4. Fastor. — (4) D. Cypr. de DLscipl. et Habit. Matth. (6) L. — 2. de Pwd. 10. - (7) l's. 44- — ip)

Virg. c. 3. Cyr. Alex. L. \. in Joan. 4«

 2^6 LUXUS VESTIUM. — CONCIO U
sed splendor animarum. (i) Mulier exlerins ferenles quam femince nntionitm a quibus
sumptuose ornata , et interius neglecta, pra? abest conscicntia nerce pudicitice. Nam etsi
se fert, ait Gregorius Nazianzenus , interne qua in (jcnti/ibtts pudicitia crcdi potest,usqne
Hecubam, externe Helenam , ejusque anima adeo imperfectam inconditam constat , utet
lanto est defoi mior quanto vestes pulchrio- licet in animo aliquatenus tenax sui agat, in
tes supra corpus apparent. Nam ut ratioci- /uibitus tamen licentias se disso/vat, pro per-
natur D. Augustinus Corporis hujus id est : ,
versitate Gentilium appetendo cti/us rci de-
cxlerioris hominis ornamenla, quanto magis vilat efjectum. (i)
appetuntur, tanto sunt interiuris majora de- Verum si alias affectatus nVeor et ornalus
trimenta ; quanto atttem minus appctuntur cullior perfectam arcebat a gentilihus fenii-
ornamenta ej:terioris , tanto magis pulchris nis pudiciliam , Cliristianaj mulieres suntne
moribus- homo interior adornatur. (2) Plerae- perfecta pudicitia proeditoe, cum pro vanitate
que tamen mulieres interioris hominis negli- qua tument sese magis quam gentiles in
gcntesornatum, exteriorisquaTunt pulchrum hahitus licentias dissolvant? Hujusmodi li-
el pretiosum cultum, qui eas devenustat , centia culpanda est in cunctis mulierihus
depretiat, dejicit, et deturhat. Christianis, praeserlim in velulis , a quihus
III. pompce qttam de proximo abesse «Vbet et Veneris ardor, et fucus et
PARS. IIcv
ctaent luxuricv negotium, et obstrepant pu- cu,tus amor at q uoJ est stupore et horrore :

diciticcdisciplinis, dignoscere in facili est (3): dignum /Etates requietas jam et in porlttm :

quia mulieres vanas dejicit et deturbat a, 1. modestice sttbductas splcndor et dignitas

Gravitate et modestia ; 2. Virlute et inno- eitltus avocant, et severitatem appetitionibus
centia 3. Felieilate et gloria.
* inquictant , coinpensantibus scilicet habitus
1. Nihil cst Deo acceplius modeslia (4) ; irrilamen/itm pro Jrigore ictatis. (2) Uti na-
proesertim quoe in vestibus apparet quam ves tulam ^tationem ex alto mari subdu-
;
»
-venerandam frugcditatem nuncupat D. Cy- cuntur, ita a-tas mulieres ad portum modes-
prianus. Modestia nitebant olim feminaj tiae adducere debet , ut ihi a passionum
Christiance, lantique eam faciebant, ut non rnotibusliberatae,quielse remaneant attamen :

minori cura modestiam quam pudicitiam splendor et dignitas cultus vetulas a portu
servarent , sedulo invigilantes ad earndem niodestiae et passionum tranquillitate avo-
curam modestice et pudiciticv (5) quasi pu- cant ; nam «late jam defervescente , tanto
:

diciliailla secura sit uu.x modestia munitur; stut,io corpora sua curant et colunt, ut sui
et quasi absque modesria subsistere nequeat excheat appetitionem , ardorem Veneris ,
pudicitia. QuapropterRomani probe scien- <I uam f,i g us a-tatis exstinxit, habitus lascivia
tes quantum vestium modestia sit custos reaccendentes. Quamvis et alrum ex albo
et pudicitiae tutamen, leges statuerunt eirea conantttr facere, quas pceniteat ad senectam
fcininas quidem, quce modestice patrocina- "sque vixissc. Pro/i temeritas ! Ei ttbescit cetas
banlur. (6) Quemadmodum vestium modes- cxoptata votis, furtttm conftcitur, ado/escen-
lia, de pudicitia feminas commendat , ita dnin quadelinquimussuspiratur,occasio gra-
immodestia et luxus vestium eas devenustat vitatis interpolatur (3), etfeminas, tumjuve-
etpraestat ob venustatem invcnustas (7) et nes > tum senes » luxus vestium a modestia et :

ob hanc causam, mundum muliebrem mun- gravitate dejicit, a virtute et innocentia de-
dumimmundum (8) vocitatTertullianus.IUam l i> r bat.

vestium modestiam, Romanse mulieres , ut 2 - Quamobrem erga vestitttm quoqtte et

/enociuiifactitandi impedimenta,sedulo qucv-
dam desuefecerant (9); quam Lentulus con-
sul resliluere molitus est. Ilac etiam aelate,
inter Christianas feminas, p/ercvque attt igno-
rantes simpliciter, attt dissimulantcs auda-
re/iqua compositionis impcdimcnta , pcrinde
,Wuis curandn est amputatio, et dccussio rc-
(4) Per impedimenta dttndantioris nitoris.
totam ilIam intelligh cultus muliebris supel-
lectilem quae sareinae cujusdam instar est. ,

citer, ila ingrcdtu/ttttr, qttasi pudicitia in sola Q uo sensu aliorsum ait Hominem sarcina :

camis integritate, ct slupri aversatione con- fcsdat. (5) Quantum vero impediat veslis
sistat, neequicquam ct extrinsecus opus sit, hujus ornatae sarcina comptce et cultffl imi- ,

decu/tus dico ct ornattts disposilione, stttdiis ,ieris deelaret conscientia Conscicntiam :

fornue cl nitoris, eamdem supcrficieincircum- ( " a/ » inicrrogabo quid tc prius scntias in- ,

dulam, an onustam P (6) Si verum dicas, fa-

(1) B.ir in Dom. ~\.— (3) Srrm. 18. de Verb. Apost.
— 5) Tert. L. 2. d.-Cult. Fem. <). — (i) Trrt. L. dc (1) Tert. L. a. dc CuM. Fom. 1. (a) Tert. L. j. de —
\ eL \ »[;. iG. — (5) Tert. ApoL Sg. — (G)Tert. Apol. Culi. Fem. 9.— (3) T.-it. L. 7. de C.ilt. Pem. C>. (,f) —
6. — Cr. g.
(7) >a/.. Orat. 19. — (8) Tert. L. 1. de Tert. L. j. dv. Cult. Fem. 9. —
(5) Tcrt. L. dc 1'all. S.
Cult. 1-cm. 4. — (9) Tert. L. de Pall. 4- — (61 Tert. ibid.
 LUXUS VESTiUM. — CONGIO II. 047
teberis priusonustam, quam indutatn. Calcei dore veslis plus cequo gloriantur (i) : quia
quoque quidsunt aliutl \>r xler ^u&m proprium quantum exterius in corpore comptoe et or-
pedum tormentum ? Untle quemadmodum naloe sunt, tantum intus in anima sunt nigraa
ventus vehemens arborum decutit flores, ita et deformes. Cygnus ob cutis nigredinem
Cbristiana feraina innocentioe candore ves- inter aves immundas et abominabiles divino
tita , et virtutis studiosa, decutit et rejicit praecepto collocatur. Mulier fucala et culta
omnem cultus redundantiam , et corporis animamhabens vitiis turpatam, est abomina-
uitorem ,
qui impurum potest sufflammare bilis Deo. Adeo exitiosus est veslium luxus,
vel in se, vel in aliis amorem. Nam cognito de innocentia et virtute dejiciens, et de feli-
Deo, adcmpta placendi voluntate per luxuriai citale et gloria deturbans.
occasionem,omnia illa ut otiosa, aut hostilia 3. Tertullianus redarguens vetulas , quoe
recusantur. (i) Hostilia tum Dei, quem of- fuco canos albos , nigros efficiunt , earum
fendunt ; tum virtutis et pudicitioe quam mentem ad coelum elevare nititur, ubi capilli
labefactare nituntur femina libidinis osor,
: veram induent juventutem. ll&c est aiterni-
virtutis amans, Dei amicitiam venereo prae- tas vera de capilli juventute : hanc incorrup'
ferens amori , cuhum et ornatum vclut tibilitatem habemus superinduere ad novam
Dei et castitatis inimicum recusat. Nam ubi domum, quam Monarchia pollicelur. (2) Al-
Deus, ibi pudicitia ; ubi pudicitia, ibi gravi- ludit ad Apcstolum docentem Christianos
tas adjutrix et socia ejus. Quomodo ergo meritis et virtutibus locupletatos, resurrec-
pudicitiam sine instrumento suo, id est, sine turos ad coelum, ubi eorum corpora immor-
gravitate tiaclabimus? quomodo autem gravi- talitateinduta nullis unquam aetatibus senes-
tatem adminisiranda? pudicitia? adhibebimus, cent, sed semper in juventute florebunt Ubi :

nisi et in facie, et in cultu, ct in lotius ho- pro sanctorum corporum tunica lux julgebit
minis contemplatione severitas circumfera- a?terna , vestitus ibi nunquam ullis seculis
tur (2), quae cultum, fucum, ornatum corpo- exuendus, convertetur in corpus ; ubi indu-
ris recusans , demonstret animoe innocentiam mentum transibit in pra^mium , ibi angelica
et virtutis nitorem? Ad quod Petrus Damia- illastola nonjam erit amictus, non jam erit
nus feminam Christianam stimulat « Tu : habitus, sed nalura. (3)
itaque jamjam velut pestilentiam morbi le- Quantumvis pulcher, fulgidus, et pre-
sit
thalisilluviem evome, etpretiosarum vestium tiosus amictus , quo induentur Sanctorum
appelitum a stomacho languidoe mentis ex- corpora post resurrectionem , plures taincn
pelle. Non levisquippe languor est animoe mulieres pluris faciunt cultum et ornatum
desuperstitiosocorporalis amictusnitoregau- hujusmundi; adeo luxui vestium sunt ad-
dere : gratiam siquidem Sancti Spiritus , in dictae, ut autleat dicere Bernardinus Senen-
qua delectatur, exclusit, qui se per exterioris sis Si Angelus de ccelo descenderet , vel
:

ornatus desiderium spargit cujus utique si Paulusforte,vel Christus,et nostra ha?c talia
:

in mente sentiret dulcedinem , nequaquam vestimenta et superjlua pradicarent , credo

corporei cultus supervacuam concupisceret quod victoriam non haberent. (4) Adeo diffi-
vanitatcm. Quod evitandum Sapiens admo- cile est ut mulier vana hujus vitae ornamenta
net, dicens In vestilu ne glorieris. (3) Illius deponat. Adversus inordinatum illum luxus
:

ergo vestis concupisce nitorem, qua coram amorem tria tantum afferenda supersunt:
oculisDei perpetuo polleas, non qua fallacis Primum ab ipso Chiysostomi aureo ore pro-
ac frivoloe hujus vitae momenta transcurras. » cedit « Ideo Adam induit Deus vestes pel- :

(4) liceos, similiter et ejus uxorem ,

quamvis si

Gratiae nitorem neque animae innocentiam voluisset , delicatis potuisset eum induere
concupiscit superba muiier, quoe in luxu et vestibus : sed nobis Deus per illas ostendit
mollitie vestium deJectatur. Nam ut fatur D. quod non sit praesens lempus deliciarum ,
Beruardus Mollia vestimenta animi molli-
: sed gemendi et plangendi. » Secundum pro-
liem iudicant : non tanto curaretur corporis dit ipsemet Tertullianus , qui aegre ferens
cultus,nisi prius neglectafuisset tnens inculta obstinatum cultus et ornatus amorem , sic
Feminas, quoe corpus ornant, et
v irtutibus. mulieres alloquilur Atque utinam, miserri- :

animam incultam relinquunt per cygnum musego, in illadie Christiana? exsultationis,

denotatas vultHugo Cardinalis Cygnus avis vel infra calcanea vcstra caput elevem ! vi-
:

est candida , extenli colii magno corpore debo an cum cerussa ct purpuiisso, et croco,
, ,

nigra in carne , et significat illas quce splen- el illo ambitu capitis rcsurgatis : an taliter

(1) In c. n. Levit. — (a) Tort. L. 2. Cult. Fem. 2.—

(t)Tert. L. a. de Calfc Fem. 8.— (2) Tert. ibid.— (3) (3)Eustb. Emiss. Ilom. 10. ad Aloiiach. — (4) Tom. a.

Eccles. 11. — (4) Opusc. 29. c. 3. de Tatri* Flagell. a. 2. c. a.

2.48 LUXUS VESTIUM. — CONCIO III.

expictas Angeli i/t nubila sublevent obviam mes. At proh dolor! lanla esthodie vestium
Christo i/t aere. Si nunc bona et Dei sunt , perversitas , ut confundat ordinem i.Nati-
lunc quoquc occurrent resurgentibus corpo- vitatis; 2. Facultatis ; 3. Dignitatis.
r ibus, ct sua loca agnoscent : sed non potest 1. Vestes pretiosre erant olim nativitatis
,

resurgere nisi caro et spiritus solus ac purtis. generis insignia. (1) His insignibus non dis-
Dantnata suttt igitur quce in carne et spiritu tinguuntur hodie nobiles a plebeis. Purpu-
non resurgttnt, quia Dei non sunt. Dantnatis ram antiquitus licebat deferre duntaxat his
hodie abstinele. tlcdie vos Deus tales videat, qui jamiUaritale regum conferebantur, unde
qualcs tunc videbit. (1) Tertium ex eodem et purpurati regum dicebantur o purpura.
gravi Doctore depromo : Projiciantus oma- [p) Hodie purpura induuntur non solum
rncrtta terrena, si ccclestia optamus. (2) nobiles, non solum regum familiares ; sed
etiatn ignobiles, el nullius momenli homi-
»******»*»**tt**»*te* ************** nes. Henricus Erancisci
Galliarum regis
II, I
primogenitus, adhuc Delphinus Viennensis,
CONCIO TERTIA. die desponsationis suae detulit prae raritate
et novilate pallium sericum, et hac aetate
Proprius habitus unittscitjtisque est tam ,
singulis diebus mercatores, artifices , et rus-
"
ad ttsum quotidianttm, quam ad Itonorem cl t ca n i serico induuntur ; tanta est perve rsitas
i

dignilatcm. (3) Alius enim habilus decet geueris, el facultatis.

nobilem, alius plebeium alius divitem, alius ;2 Ordo non aliudest quam meritorum dispo- .

egenum ; alius regem, alius subditum ap- sitor. (3) Hic ordo perfecte servatur in ccelo,
:

tnnda est veslis generi, dignilati, facullatibus ubi beatitudo confertur juxta cujusque me-
uniuscujusque ; quia, ut fatur Basilius Mag- rita, et quo Sancti magis dilantur meritis et
nus , habitus et ornatus « ad propositum virtulibus, eo majori poliuntur beatitudine.
cujusque fmem accommodatus est, cum de- Hic ordo servandus esset in terra et unus- ,

core et dignitate , habita ratione temporis, quisque deberet vestes deferre juxta suas fa-
loci, persona», ulilitatisque. Alia enim vestis cullates. Verum ita inordiuata sunt omnia
,
convenit tempore hyemis , alia astatis; alia ut nullus suam consulat familiarem substan-
laboranti alia quiescenti; alia ministranti
,
tiam, sed ambiat vestes pretiosas, non solum
,

alia hero; alia militi, alia civi ; alia viro, a!ia reditum, sed etiam suum censum in valore
feminae. » (4) Hoc autem tempore nullus excedentes. Et quia propri.x- facultates ne-
servatur in vestibus ordo generis , honoris ,
q ueu nt sumptus subministrare ad excessivum
aut dignitalis cuncli confunduntur status
:
j|| utn ornatum , solet cultum de alieno ex-

nulla est distinctio inter vestes pauperis et torquere (4) per furta, injustilias, rapacitates,
divitis, plebeii et nobilis, subditi et regis :
violentias, ut illis injustitiis mediis possit
tanta est luxus 1. Perversitas ; 2. Crudeli- Y q ua re
, in luxu homines in dignitate consti-
tas ; 3. Iniquitas. tutos.
I. PARS. NttUa res sine ordine rationalis 3. Quoniam quidem indiccs custodesque
potest vindicari. (5) Servandus est ordo in dignitatis habitus , ne sit officiorum sta-
domibus, in civitatibus , in rebus publicis , tuumque confusio. Romae statutun»
Sic olim
in regnis : etenim si ab illis abfuerit ordo fuit, ut ex signis distinguerentur homines ;

ralionalis desideratur gubernatio. hac lege stante, artis suse symbola fevre
Deus ,
qui et
est rationis auctor, et supremus gubernator, cogebantur artifices, non secus ac dignitates
cuncta in ordine disposuil; et ut fatur Ter- per urbem incedentes. Igne praevio denota-
tullianus Totum hoc judicato dispositum ct balur Imperator hasta , consul senator
:
; ;

ordinatum est (6) quia creaturas distinxit, urna; labellis, censor; ense,centurio massa,
: ;

et locum, sedem, ornatum unicuique con- tribunus. Purpura et aurum et cervicis or-
gruum concinnavit. Non absimiliter in urbi- namentum apud /Egyptios el Babylonios ,

bus et rebus publicis rationaliter et judicalo insignia erant dignitatis. (5) Nunc autem ex
dispositis et ordinatis, debet esse distinctio habitu nulla hoininum potest dignosci con-
inter homines qui illas componunt. Unus- ditio; omnes indiscriininatim eodem modo
quisque in suo ordine (7) debet stare, et in- vestiuntur. Erravit alias in Ephestione Sisi-
du<re vestes suo statui et conditioni confor- gambis Darii mater, cum ilhim ex cnltii aes-
timans, reliclo qui aderat Alexandro, saluta-
(1) Tert. L, a. de Cult. Fcm. 7. (a) Tert. L. a. <lc —
Cult. Kem. i3. —
L. c!c Idol. 18.
(S) Tcrt. (i) ln —
llcp. brtv. Intcrrog. aio.— (5) Tcrt. l.il). I. a.lv. Marr. (i) Tcrt. L. dc Idc.l. 18. — (a) Trrt. ibid. — (S) Tert
aT>. —
(6) Tcit. Lib. a. adv. Marc. la. - (;) Tcrt. L. L. clc 14. s. 48. — (4) Tcrt. L. i. ad Uxor. 4. — ,5) Tert.
de Kc-s. 48. L. de ldol. 18.
 LUXUS VESTIUM.
vit ut Regem. Errant adhuc quotidie morta-
les ex habitu existimantes tanquam Princi-
pes , qui servili conditione vilescunt. Ccete-
rum purpura, vel ccelera insignia dignitatum
et potestatum, habent profanationis suce ma-
culam(i)', cum deferuntur ad illos , quibus
non competunt, et sunt indices perversitatis
et crudelitalis.
II. PARS. Simplex purpura illa
— CONCIO Hl. a4 9
pretiosus ex sanguiue animalculi marini tinc-
tus. Nam, ut fatur V. Beda, conchilia ferro
circumcisa, lacrymas purpureicoloris,quibus
lana tingatur, emiltunt. (i) Ad quod alludit
Tertullianus , superbum pavonis describens
fastum , qui inter caeteros colores quibus
fulget, est ornni conchilio pressior. (2) Pressa
purpura dicitur, qu;e purius et meracius lu-
nec jam cet Nam, ut fatur Plinius, « Laus ei summa,
-

dignitatis erat, sed ingenuitatis apud Barba- color sanguinis pressi et concreti, nigricans
ros insigne. Quernadmodum enirn et Joseph aspectu, idemque suspectu refulgens. » (3)
quiservusfuerat, et Daniel quiper captivi- Nam hcet purpura sit rubicunda , rubens
tatem statum verterat, civitatem Babyloniam tamen ille color sa pit nigredinem , nigricans

et Mgjptiam sunt consecuti per habitum aspectu. De purpura illa nigrescente belle ad
barbaricce ingenuitatis. (2) Exemplo Josephi propositum Cassiodorus Nigredo sangui- :

et Danielis ostentat Tertullianus non semper
purpuram fuisse dignitatis indicium, sed ali-
quando ingenuitatis et libertatis insigne, qua
donabantur servi fideles de dominis suis
,
nea > obscuritas rubens. (4) Purpura est san-
guinea, quia est tincta sanguine mercenario-
rum > artificum , domesticorum. Nigrescit
adhuc vel quia odit lucem, et obscurilatem
:

bene meriti. Hac autem aetate purpura est amat Fur caliginern aut furnum objicit, ne
insigne non dignitatis, nec ingenuitatis, ne- agnosci possit (5) vel quia miseros merce-
:

que fidelitatis, sed caplivitatis, qua peccator narios, domesticos, artifices , quos mercede
vitiis famulatur, et crudelitatis ; vestis enim lal) °'is etartis frustrat, luctuosaeet tenebricce
fraudatores
illa pretiosa, qua tumescit, est, ait S. Bona- ? estis (6 ) °P erit vel ° vel q uia :

ventura, sanguinolenta in proximorum op- lllos ad tenebras ducit exteriores, juxta Isaiae
pressione et cruentatione ; quia est tincta comminationem Vestimentum mixtumsan- :

sanguine 1. Mercatorum ; 2. Mercenario- 8 uine > quod erit in combustionem et cibus

rum 3. Egenorum. ignis. (j)
;

1. Philosophus Christianus in cultum et Ut constat ex divite epulone, qui indue-

ornatum audacter oblatrans ; Soleo de qua- batur purpura et bysso, et sepullus est ni
libet margine rnedicinas moribus dicere, quce inferno. (8) Non quia purpura iudutus, dam-
feliciuspublicisrebus,etcwitatibus,etimperiis natus est, sed quia purpura qua induebatur,
bonas valetudinesconferent,quarn tuceopera;. erat pauperum sanguine tincta Byssum et :

(3) Urbes, civilates, regna , bona fruuntur

pwpuram nominat Dominus, non solurn quia
valetudine, quando ab illisexsulant excessus; delicata et sumptuosa sunt ; sed propter la-
quando cuncta moderate fiunt ; cum viri et tens myslcrium : purpura enim sanguine tin-
femime vestium non sectantur luxus nam 8 itur (°0 Quapropter damnatus fuit dives ,
:
-

dum viget cultus et ornatus , signum est non tam quia bysso et purpura induebatur;
evidens aegrotantis urbis a;grotantis Reipu- sed q uia purpura qua turgebat erat san-
,

blicas. Profecto plus togce lcesere rempubli- S Uine dncta. Q uot sunt qui divitis linitantur

cam, quam lorica?. (4) Respubhca est sana
dum commercium liberum est, dum nego-
tiatio floret vestium autem luxus tollens
:
commercium, eripiens negotiationis nervos,
rempublicam vulnerat,civium fundit sangui-
nem. Quot mercatores cruentati cultu et
exemplum, qui deferunt vestes tinctas san-
guine, non pisciculi,sed domesticorum, quo-
rum salaria retinuerunt ; mercenanorum ,
qnibus laboris mercedem non contulerunt;
artificum, quosnon remuneraverunt; pupil-
lorum ^iduarum, miserorum quos usuris
. ,

ornatu mulierum quot negotiatores defrau-

!
depauperarunt ? Induebatur purpura qu& ,

dati, qui coacti sunt cedere bonis deficien-

!
sanguine solet tingi, qua: forte de sanguine
tibusmercatoribusdeficitnegotiatio;cessante pauperum facta erat, et de impio lucro. (10)
negotiatione, vastatur, vulneratur respublica. 3- Q uis enini est vestium honorjustus, de
HancvestespretiosaBpluslseserequamioricoe, adu/lerio colorum injustorum ? (11) Color
quam hostium arma, quia fuderunt sangui- adulter et injustus est purpura divitum , qui
nem mercatorum, mercenariorum. egeniseleemosynam denegant :
quibus probe
2. Habitus sericatus (5) suum de sanguine
mutuatur colorem. Purpura enim

Tert. L. de Idol. 18.— [%) Tert. ibid.

est

—
pannus
—
—
W^
(6)
^ J^;
Tert. L. de Pall.
Hug. Cardin.
T$J-[(&*™£iA. 2
l\.

— (10) D.
- (7) Cap. 9. —
Bernardin. Sen. tom. 1.
(8)
-
Luc. 16.
(1) (5) Tert. (<j)
L. de Pall. 5,— (4) Tert. ibid. —(5) Tert. ibid./i. Seiui. 44. art. 1. c. 1.— (1 1) Tert. L.1. deCult. Pem.7

16*
atio LUXUS VESTIUM. — CONCIO IIL
competunt quao de divite Evangelieo fatur nihtlque injustum. (i) Dei non aemulantur
Chrysologus : Lazaro sic jacente, purptira , adminislrationem qni superbas et pretiosas
bysso, dclicatis vestibus, Jerrea viscera cru- amhiunt vestes : nam luxus et cultus non
dclis artima nutriebat. (i) Colores injusti el solum tollit statuum ordinem, cunctas inclis-
adultcri stmt colores priorum , abbatum ,
criminatim confundens conditiones sed in- ;

qui grandes beneficiorum reditus in pompa, justitiae et iniquitatis reos efficit honiines :

fastu et luxu vestium insumunt

, ministri quapropter fucatas et ornatas vestes nuncu-
;

Christi sunt et serviurtt Antichristo. Hono- pat Tertullianus , iniqttitatis ingenia. (2)
,

rati inccdunt de bonis Domini, qtii Dornino Mulier ut mutuetur sumptus ad fucum et
/lonorent rton deferunt. Jnde is qtterri quotidie ornalum necessarios, ut compta et ornata
vides, rneretricius nitor, histrionicus habitus, procedat, persaepe 1 Honorem vendit ; 2. .

regius ornattts. Inde atirum injramis, in sel- Auiniae decorem negligit ; 3. Salutis dispen-
Hs , et calcaribtts et plus calcaria quarn al- dium incurrit.
,

taria fulgent. (2) Quibus aptat Hugo Card. 1. Nobis habitus de mcrtsiira? ternpera-
verba quae protulit Jacob Patriarcha conspi- mento. (3) Mulieres et filiae, quae vestium non
ciens tunicam Josephi sanguine tinctam temperant mensuram , sed quaerunt habitus
:

« Fera pesslma devoravit filium nieum Jo- et ornatus statui suo haud competentes, fa-

seph. (3) Ernunt vestes superbas et sump- cultates suas excedentes , honoris incurrunt
tuosas depatrimonio Christi,quod ipse proprio periculum; soepe saepius vestes pretiosas ac-
sanguine crnit; et de labore , et sudore et cipiunt in pretia luxuria? (4) viri namque
, :

sanguine pauperum agricolarum accipiunt , earum dignoscentes ambitum et gloriam se ,

quod in vestibus sumptttose et superjlue ex- amore caplos similant, el quia nihil ad casti-
pendunt. De cjusmodi, qui talibus vestibus tatem adamatores (5), illas ad Veneris blan-
indttuntur , dicitur illttd : Fera pessima co- ditias allicere satagunt nunc increpando vel :

medit ctim, bestia devoravit Joseph. 4) Color parentum, vel maritorum sordiditatem, qui
adulteret injustus est eorum, qui sub aucto- eis decoras vestes non subministrant nunc :

ritate regia depraedant populos, qui tanquam inflammando earum superbiam , aliarum
ferae pessimae eos devorant. Qui coria ha?c aemulatione , quae sumptuosius sunt ornatae:
humana perinde ac brutorum consumant , 3 nunc offerendo illis ornatus et cultus ,
utanturque pro amiculis (5) : (JUI induuntur modo eorum voluntati consentiant, blandis
purpura egenorum sanguine cruentata ; qui sermonibus, pretiosis muneribus deveclcv dc
miseros populos subsidiis et vectigalibus simplicitate et sinceritate (C), honorem amit-
onustos inopia et fame enecant. Animadver- tunt, dum superbas vestes percupiunt : Porro
tit D. Chrysostomus, quod tempore Elisaei itbi gloria, illic sollicitatio; ubi sollicitatio,

prophetae, scelerati Achab purpura farnem illic coactio ; ttbi coaclio, illic necessitas ; itbi
pepcrit perdijficilem. (6) Diun grassatur fa- necessitas, illic inftrmitas (7) : quia tentationi
mes , innumeri pereunt et moriuntur pau- succumbunt; honoris jacturam faciunt , et
peres purpura, quae est famis mater, paupe-
: corporis ornatum affectanles animae deco- ,

rum etiam parturit mortes. Utinam crudeles rem negligunt.

illi et inhumani populorum exactores, qui 2. Ncmo in immundis tnundus videri po-
preliosis suis vestibus denudant populos ,
test. (8) Homo ex corpore et anima consti-
qui cgenorum sanguine sunt induti , qui tutus, utriusque partis debet seclari mundi-
purpura qua vestiuntur, famem negotiantur, tiem. Corporis quidem nam ut ait D. Hie- :

et ad egenorum necem attentant praebeant, : ronymus ornatus ct sordcs pari rnodo fu-
,

inquam, auditum ipsimet Deo, per osMichacae giendi stmt A duohus his extremis alienum
.

prophet;e illos alloquenti Audite principes : Cbrislianum desiderat D. Bernardus In :

Jacob, et dttces dorntis Isracl qui vioienter ,

veslibus semper paupcrtas placuit sordcs ,

tollitis pclles corum, desuper eis (7), qui baud
contenti tonderepopulorum lanam, illoscru-
deliter excoriatis, ut corum pellibus vobis
conficialis decoras vestes. En quo ducit luxus
riunquam. Animaequoquecuranda mundities.
Est autem pulchra anima fustitia et discipli-
nis philosophuc; deformis verocontrat iis arti-
^«5 .(9)Curaanimaetantod('bet esse sollicitior,
,

crudelitas; uuanta ornatus et cultus injustitia quanto corpore nobilior. AnimeB tamen non
tt iniquitas. considerant dignilatem fustuo.sae mulieres
III. PARS. Siimrno Deo cuncta admiiiis-
trante qua n nihil inordinatum in murido.
Jfccit, » — J,'JTert. \'\^!-
(') l - L -
f *•- W—
Ter L b
^ Vi
i }*Ze}' — %
(y l«rt.
:
* 1. (>) Lib. de Pall. 1. ibia. (5)

(1) Serm. 111. — (a) D. I?rrn. Serm. ?>?>.C;mt. in — Tert. L. I. de Cult. Pem. — Tert. a. — il>id.
(">) Uea. :>;. — (4) In c. f>:>. Is;.i. — (5) Ccrl. Rodig. Tert. !.. d<- Vel. \ iig. 14.- Tert, L. (8)
—('>)

<Jc Idol. 18.

(7)

L. 3y. c. 10. — (6) Hoin. 8. ad l'op.— (7) Cap. 3. (9) lerl. L. dc Ao. 1.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO IV. a5l
eorpus nimium ornantes: nam ut ratiocina-
»w»* •<•#»»»»»»»
tur D. Chrysostomus tioc studium in or-
:

nrtndo corpore internam indicat deformita- CONCIO QUARTA

tem ; impossibile enim est aliquem agere
curam animce , et tanti facere corporis pul-
chritudinem et ornatum (i) quo nihil in-
justius ; cuin anima sit multo nobilior cor-
pore , et praecipua hominis pars : Habes
Pudiciti^; christiance satis non esi esse
:
"veram et videri : tanla enim debet essepul-
chritudo ejus, ut emanet ab animo ad habi-
tum, et eructet a conscientia in superficiem
,

animce principalitatem (2); forma namque utelaforis inspiciatquasisupelleclilem suam

est principalis pars compositi ; anima quoque (0 Christiana mulier pudicitia decorata ,
:

humana, utpote spiritualis, immorlalis, Dei- illam demonstrat exterius per habitum pu-
que iusignita imagine, caeteras formas longe dicitiae convenientem puritas auim.e appa-
:

superat. Mulierem corporis ornatum animae ret in corpore eructans a conscientia per
,

decori praeferentem sic redarguit D. Chry- superficiem pudoris consciontia in modestis

;

sostomus Si quis tibi optionem proponeret ,

: translucel vestibus ; vestium vero ornatus est
an egrcgium corpus, et bome habitudinis , et impurae conscientiae index. Vestium luxum
aliis specie prcestans , vili tamen indutum velut lasciviae appendicem fugiebat Gorgo-
veste; an turpemorbis implicitum , orna-
et nia : nam ut fatur Gregorius Nazianzenus
tumtamen auro et pulchntudine cultum mal- ejus frater : Ne hcec quidem quam lau-
les P nonne naturalem corporis pulchritudi- dandam suscepimus, lascivice unquam ornatu
nem vestimenlis pr&ferres? In corpore hoc delectata est. (2) Rarissimae sunt hac aetate
sane prafertur ; in aniina contra : quam qui mulieres, quae imitentur Gorgoniae modes-
turpem, informem, et nigram habet, putat se tiam et pudicitiam quamplures sunt quae
:

auri splendore emendare. (3) Verum tautum ornatum minus castum affectant, et fuco et
abest ut sumpluosus ille corporis ornatus, luxu vestium, 1. Amasios caplanl ; 2. Vene-
animae emendet turpitudinem et deformita- reum amorem demonstrant; 3. Meretricatus
tem ; quin imo magis illam turpat, et defor- suspicionem ingenerant.
mcm praeslat : Tunicam si induas inquinatam I. PARS.
Multae sunt femin», quaepropter
per se, tu per illam mundus esse non poteris. homines habitu abutuntur (3) vestes nam- :

(4) Fucus et ornatus per se immundus quo-
inodo poterit animae praestare munditiem?
cultum tamen immundum colit mulier su-
perba in detrimentum decoris et munditiei
animae, et in salutis jacturam et damnum.
3. Infelix femina, cur salutem tuam dese-
ris (5), ut vestium luxui vaces? Maxime cum
disciplina Christiana te erudiat cultum et
ornatum fastuosum, arrogantem et lascivio-
sum, esse salutis alienum. (6) Vestes pretio-
sae, utpoteauro, argento, monilibus onustae,
que quibus superbe ornantur, sunt i.Retia,
quibus eos illaqueant ; 2. Vincula quibus eos
ligant ; 3. Concupiscentiae fomenta quibus
a d libidinem sufilammant.
,. Mulier veslibus fucatiset ornatis utitur
ut amasios suis retibus illaqueet, et ut oculos
e t suspiria adolescentium post se trahat. (4)
Ad hunc
finem adhibet fucum, superbum et
pretiosum sumit ornatum , consulit specu-
l um ; et ut faturZeno Veronensis eam allo-
quens A
specnlo oracula requiris , quam
:

non evehunt ad ccelum , sed ad infernum commode possis circumscribere petitorem. (5)
detrahunt. Ideo \\\as funebres (7) nuncupat Ut desemetipsa fatur,apudS.Ephrem, Mag-
Tertullianus , quia honoreni dehonestant , dalena quando erat peccatrix « Capillos :

animae mortem inferunt, salutis dispendium me os certe numero complicabam, et supra

adducunt, ad tartara detrudunt. Fideles , si maxillas collustrans ad deceptionem aliorum
tot non vultis sustinere damna, luxus fugite firmabam, ut omnem adolescentulum com-
perversitatem, crudelitatem, et iniquitatem ; positum ac speciosum ad meipsam trahe-
sectamini vestium ordinem, modestiam , et rem , ipsumque amatorem mihi haberem. »
mensuram , cuivis conditioni coaplatam ; Sumpto pretioso ornatu, consultato speculo,
quaerite non tam corporis, quam animae muu- i„ semetipsa lenocinans, prodit in publicum
ditiem, decorem, et ornatum; ut ad ca?lestis nudato capite, quo facilius amasios alliciat:
sponsi consortiwn jeticiter ornatce perve- Jt nunc in semetipsas lenocinando, quopla-
niatis. (8) n i us adeantur, el stolam , et supparum , et
crepidulam, et caliendrum, ipsas quoque jam
(1) Ilom. 37. in Gen. — (1) Tcrt. L. de An. i3.— (3) leclicas , et sellas , queis publico quoque
in r
Hom. 38. in Joan. — (4) Terl. L. de Idol. 18. — (5) ' 7 '

Tert. L. de P«?n. 12. — (6) Tert. L. adv. Valent. 26. — (1) Tert. Lib. a. de Cult. Fem. i3. (2) Orat. in —
(7) Tert. de Cor. Mil. i3. — (8) D. Aug. L. 5. II om. Laud. Corgon. —(3) Tert. L. de Vel. Virg. i3. — (4)
I».'*». 26. Teit.L. 2. de Ci.lt. Focm. 3. —
(5) Scrm. de Fud.
252 LUXUS VESTIUM. — GONGIO IV.
domestice ac sccretc habebantur , ejcravere concupiscat ? qua? non vel idcirco se e.rpingi
(i), cunctaque in universum abjiciunt quae ,
curet (i), ut atnasios ad sui amorem alliciat,
impedire possunt ne videantur, ne venustae etad libidinem sufflammet? ExoptatS. Ful-
et ornatae appareant, ne ad se oculos et sus- gentius, ut Christianarum mulierum habitus
piria speclantium trahant, ne spectatores ta/is sit t qui non adlasciviam cxcitct, sed ad
suo dominio suhjiciant, el tanquam manci- continentiam ; non accendat concupisccntiam
pia et servos catenis amoris vinciant. scd cxstinguat ; ex quo pietas non libido ,

2. Quanquam et aurum ipsum cujusvos ,nascatur. Mulieres tamen hominihus placere

gloriaoceupat,cuidam gcntiadvinculaservire studentes, affectanl habitus, non qui pieta-
Jerunt Gentilium /ittcra*. (2) Vestes ornatae, tem, sed qui Venerem spirent; non qui ex-
uniones, gemmae, monilia, torques aureae stinguant , sed qui accendant concupiscen-
sunt amoris vincula, queis fucatae mulieres tiatn ; non qui excitent ad continentiam, sed
amasios ligare et in servitutem suam addu-
, ad libidinem. Nam coma /ibidincm nulrit ,
cere el<\el\\\eTcm\ui\lur.Apud barbaros quos- et peccandi fomitem veslis succendit (2), et
dam, quia vernaculumest aurum,etcopiosum, aniorem sub illa delitescentem ostendit.
auro vinctos in ergastulis habent ; et divitiis i[
PARS. Siquidem et viris propter fe-
malos oncrant tanto /ocup/eliorcs, quanto m i naSy ut jcminis propter viros, vitio nalurae
,

nocentiores. (3) Mulier ornata et fucata, vin- ingenita est placendi voluntas.
(3) Neque
culis Veneris vincitur, in ejus ergaslulis de- t l UIltaxa t femina: pretiosius omantur, ut vi-
tinetur : quo preliosiores sunt vestes quihus ror um captent amorem, sed ut ipsje Venerem
ornatur et oneratur, eo fortiorihus vincitur demonslrent. Mulier quae idcirco pingitur
catenis, quihus adhuc amasios ligare , et et ornatur ut amasio placeat, lihidinis 1.
servitutis suoe socios efficere nitiur. Quem- Fl ammas exbalat ; 2. Flores spirat ; 3. Fruc-
admodum dicunt , apud Barbaros scelestos tus persaepe eenerat.
ct maleficos homines auro vinciri ; cap- t [ n omni spectaculo nu/lum magis scan-
.

tivos hos vinctosque divites ,

videntur esse dalum occurret quam dle ipse virorum ac
,
anmdatce mulieres. Jn non enim vinculum mu lierum accuratior cultus , ipsa conscnsio
,

colli est torques aureus ? (4) Hoc vinculo ipsa in favoribus aut conspiratio, aut disscn-
ligata mulier, et veneris mancipium effecta, tio
intcr sc , de commercioscintdlas libidinum
adhuc ligat amasios, et sihi subjicit. Pretio- conflabeUant
(4) Viri et mulieres babent, ut
.

sum ornalum habilum servitutis (5)nuncupat fatur Tertullianus , ignem inflabeUatum

Ghrysologus. Nota Christianae ingenuitatis , cor 0ribus
p (5) ; hunc autem ignem flabellat
est casta frugalitas, et vestis incomptior at acC uratior cultus. Si mulieres adhuc incultcr,
:

vestium ornatus, est vilissimi mancipii in- et incompositce, et, ut itadixerim, crudce ac
signe. Amasius vinctus dissolutione corporis ru des Angelos movcrunt
, (6), quomodo non
(6) servae feminae complius et sumptuosius pl ace bunt hominibus pictas et exculta;, cum
omatae, quae vinctum illum detinel, Venereae mater ns sp len doris et ingeniti decoris
(7)
servitutis notas innuit , suisque blanditiis Hbidinis flammas eruclent ? Amictus indicat
praebet fomenta concupiscentiae , quibus il- au(,ns s u morum nostrorum constitutio : et
lum ad libidinem sufllammat. ut fatur aputi T) Thomam Rupertus Abbas,
3. Trinaautem potissimum ratione Chris- propos it, lm q UO d ardet in mente , lucct in
tianasmulieres a desiderio placendi viris di- vcsle%
movere nititur Tertullianus :
^
Vestitus frugalis et moderatus est
tum quia casti ropos t i lu ex , neque satis pudica fe-
p ; i J

constat omnem ct gloriam, etambitionem, et m

j„ a v iJ etur cu j us pudicitia non eructat in
affectioncm per carncm placcndi Dco dis- V estes. ,

plicere (7) tum quia hujusmodi desiderium

:
Trinam in feminis possumus distinguere
est criminosum et conscienliam laedit. Non
cast lalem sc ili ce t perfectam, dubiatn, im-
i
.

de inlcgra conscicntia venit studium pla- per fectam Perfecta est illa qua; relucel in .

cendi per dccorem. (8) Tum quia veslium veste> qua; compleclitur cordis puritatem
,

ornatum naturalitcr invitatorem libidinis corpor s nnmditiam, et vestium modesliam, i

scimus. Verumcontra hasrationes quantum- ut j am t rix mus cu Tertulliano, cma-

j m
//a( au aninw hl habitum. Duhia , gravilatt m
vis efficacissimas, quamplures fetnin;e fucuin
etornatum affectant, utplaccant \w\s.Ouota u iJ em i„ facie pia> se fert , sed ob luxum
(
.

dcnique cst quaj ne p/acere quidem c.ttrancis

(1) Tert. L. de Pall. 4. — (7) TYrt. L. ,. de Cnlt. (1) T.-rt. L. 1. de
C.lt. Fom. 1. —{>) BuiL Seleoe.
Fem. 10.— (3) Tert. L. 1. de CuJt. Fem. 6. — (() Clem. - Tert. L. 2. de Cult. Fem. 8. - (j) Tert. L,
(.">)
de
Alcx. L. a. l'.cd. i3. — ("») Scrm. >5. — (f>) Baiil. Se- Spect. ^5. (5) Tert. L. —
idr. Velent. i3.— ((>) lert.

I...C. Oiat. Kj. — (7) Tert. L. 1. d.: Cult. Fem. a. —

L. 1. Cult. Fem. a. — (7) Tert. il»d. - ^S) ln cap.
<!<•

(S) Tert. L. a. dc Cult. Fem. 2. 3. Juan.

 LTJXUS VESTIUM. — CONGIO IV. a53
vestium, non satis pudica vicletur. Nam quid corporis etiam integritatem venalem habenl.
prodest , faciem quidem Jrugi et expeditam Nam criaes a fronte demittunt , culem po-
etsimplicitatemcondignamdivin.ee disciplines liunt, utuntur pigmentis , adstrictas habent
exhibere,ca?tera verocorporis, laciniosispom- manicas , vestimenta sine ruga , succosque
parum et deliciarum ineptiis occupare ? (i) crispantes , ut nomine virginitatis vendibi-
Imperfecta , quae nec relucet in facie quae lius pereant. (i) Scilicet ingenio ornatus
fucata est , neque in vestibus quae cultae et virgines negotiantur libitlinis ut pretium ,

ornatae sunt ; sed tum in facie , tum in ves- carius vendibiles appareant, quae pretiosiori
tibus lasciviam demonstrat. Hapompce quam ornamento prostituuntur. Illarum sludiutn
de proximo curent luxuria? negotium, dig- Vertunt capil-
belle describit Tertullianus :

noscere iti facili est, quod gratiam decoris acu lasciviore comam sibi inseruut ,
lum, et
cu/ttts societate prostituant (2) , crinibtts a Jronle divisis apertam professce
libidinis
eructent flammas , et flores spirent. mulieritatem. Jam et consilium forma? a spe-
2. Ut plurimum veslium pompa? in publi- culo petunt , et Jacietn morosiorem lavacro
cum proferunlur , aut ut gloria insolescat, macerant , Jorsitan et aliquo eam medica-
aut luxuria negotietur. (3) Magnum agnos- tnine interpolant pallium extrinsecus jac- ,

cit Veronensis Antistes discrimen inter pro- tant, calceum slipant mulliformem (2) et sic :

bam et improbam mulierem. Probazjemince pigmentatae, crispatae, comptoe, ornatae, nu-

ultima cura de Jorma est , improba? tola : daio capite , lascivo aspectu procedentes.
serico sepulchro superba : libidine perusta, Merito itaque dum caput non tegunt ut sol-
flammas exhalat suas : mulier venlo etjluri- licitentur gloria? causa ventres tegere co- ,

bus redimita, lasciviam spirat. (4) Mulieres guntur injirmitatis ruina. (3) Quantalibet
vanae floridas affectant portare vestestum cura infirmitatem suam tegere studeant
:
,

ut quamdam divinitatem sibi arrogent tum saepenumero manifestatur. Sed cemulator

;

ut venereum amorem spirent. Jovem Ro- Deus et Dominus, qui dixit : Nihil occultum
mani in signum induerunt
divinitatis florida quod non revelabitur ,
plerasque etiatn in
veste, et mulieres, ut dese vocentur et ado- conspectum deducit. Non enim conjitebuntur,
rentur ab amasiis, floridas deferunt vestes : nisi ipsorum infantium suorum vagitibus
ct quia, ex mente Platonis, amor duntaxat prodita? (4) : infantes suis vagitibus matrum
quiescit in floribus , lascivae mulieres in ves- propalant ignominiam,quibusvestium luxus,
tibus floridis venereum amorem spirant. et castitatis parturivit damnum , et caeteris
Filii Dei filias hominum conspicati splendidas mulieribus meretricatus suspicionem inge-
et ornatu Jlorentes (5) adamaverunt eas. Non nerat.
absimilitermulieres quae ornatu florent, ada- jjj pA RS. Horlatur Ghristianas mulieres
mantur. Victimae olim antequam immola- Aposto us i magnificetur Deus
ut i„ iHj s :
f
rentur procedebant cornibus deauratis, cn- Magnificatur autem per pudicitiam , utique
nibus vittis decoratis, floribus coronatae, et n(loitum pu dicitice competentem. ^5)
e(
hoc modo ducebantur ad aras. Vestium or- Mu ]i autem fucum et ornatum affectan-
eres
natusflores sunt , his floribus ornantur mu-
leSj D eum non ma gnificant, neque per pu-
lieres tanquam libidinis hostia* (6) sericum,
ji c t am) neque pe r habitum pudicitite com-
:
i j

aurum, torques, monilia, uniones, coeteraque petentem> quul i, nmo per impudentiam , et
quibus decorantur, sunt indicia occisa? cas- habitum impudiciiite indicem graviter
titatis (7) floridiornatus fructus estluxuria,
:
eum ffentj unt S uis namque fucatis et or- :

et luxus in vestibus Veneris prolem generat.

natis vestiuus> ti A mere tncibus non discri-
3. Sanctilalis viri statim habitus inquina-
minantur ; 2 Meretrices suspicantur ; 3. .

tos recusassent. (8) Tantum abest ut mulieres

mere trices , luxuriam negotiantur.
Tanquam
recusent vestes quae lasciviam sapiunt ; quin Antiquitus etiam quoad vestes a matro-
f
imo illasomni atfectu prosequuntur : et pro- nJs et put]; cis mu li er ibus meretrices distin-
curandoluxum et omatum
luxuriam quo- , „ ue b antur Quas si qua? leges a marilalibus
.

que procurant. Lascivia in vestibus est animi rnatronalibus decoramentis coercelant

J>,
scortatio et mulieres auro et margaritis et
,
J
:
amcer(esecu liimprobitas quotidie insurgens
monilibus adornalce ornamenta cordis ac pec-
nflaestissim is auibusque jeminis, usque ad
toris perdiderunt. (9) Virgines etiam quarum tanta
errorem dignoscendi, cocequavit (6) :

pudicitia in Jlore est, ut fatur Tertullianus , perve rsitas, ut nullo notaculo

e$t h u uscev i
;

(i)Tcrt. L. a. deCult. Fem. 9.— (2) Tert. ibid. — „. , ^

© Tcrt. L. 2 de Gult. Fcm. il. - (4) Serm. de Pu- (1) D. Hier.

Ep.st. ad Demetr.a.
,.v Torf r j„
*) Tcrt. L. de
.
-
a/c
.

(5) Ba«l. Seleuc. Orat. 6. (6) Tert. -

L. le Vc-1. Virg. ^- - (') 'l"f ^- •»« V l
'*; \\ ~
Spect. .;•.- Tert. ibid.4.-
(7) (8) Tert. L. de Idol.
(

18. Tert. ibid.

J«»-
-
(5) lert. L. 2. de Cult. te.u. ia. - ?.
(j)

- (9) D. Cypr. de Habit. Virg. Tert. ibid. 12.

 2 $4 LUXUS VESTIUM — CONCIO IV.
scorla a castis discriminentur mulieribus co/ores adu/tcram inditant. (i) Inde colligit ,

cum diversis veslibus Video Tert, Quid enim est in capite jemince co-
non induantur :

et inter matronas atque prostibulas nul/um rona, quam summa lascivia? nota cxtrema ,

de habitu discrimen relictum. (i) Ilanc ini- negatio verecundia', conflatio illeccbra? P (2)
quitatem Romanis exprobrat Terlullianus : Mulfer meretricio habitu induta quomodo
et inerito prodest exprobrari hac aetate Cliris- pudica poteris aestimari ? Vespilio, leno, /a-
tianis mulieribus supcrbe ornatis. Luxus ves- nista tecum vestiimtur (3) : nibil est in te
,

tinm et fucus cst meretricum nota ; hoc in- quod non spiret Venerem, et libidincm non
signi etiam de meretricatu redargui possunt negotietur.
quamplures femina? Christianae quo nihil ,
3. Quanquam /enocinia forma? nunquam
pudicitiae magis contrarium, nibil Christiano non prostituto corpori conjuncta et debita ,

nomine magis indignum. Quanto blasphema- etiam Scripturae suggerunt. (4) Prodit exem-
bilcest.si qua? sacerdotes pudicitia? dicimini, plum Tertullianus magnae illius meretricis ,

impudicarum ritu procedatis cu/ta?, el expic- cujus meminit in Apocalypsi Joannes; qua?
tceP Aut quid minus habent inje/icissima> illa? prostituta? appe/Jationem a Domino meruit.
libidinum pub/icarum viclima?? (2) Nam ex Sed qua/i habitu appel/ationi sua? comparata
fuco et cultu, castissima? quaeque mulieres , est P Sedet certe in purpura , et coccino , et
meretrices suspicantur. auro, ct lapide pretioso. Quam maledicta
2. Addiscimus adversus congressus et sus- sunt sine quibus uon potuit maledicla et
,

piciones impudicas providendum omnimodo prostituta describi ! Poetae ut Venerem de

esse. Quid c/iim castce mentis intcgritas a/te- adulterio cum Marte
dedecorent fingunt ,

rius suspicione macu/atur P quid spcratur in
me quod aversor? quid non mores meos ha-
bitus pronuntiat ne spiritus pcr aures ab
, vere colligit Clemens Alexandrinus vestes
impudcntia vu/neretur P (3) Mulier pudica ad
deferendam vestem modestam multiplici ra-
tione sese stimulat tum ne de illa male
bomines suspicentur tutn ne procaces ve-
nereos ab illa sperent amores tum ne ejus
aures fcedis contiuninentur sermonibus tum
ut probi ejus mores per habitus dignoscan-
comprehensam fuisse a Vulcano marito, si-
mul cum adultero, in reti aureo. Hac fabula
pretiosas et ornatus esse impudicitine signa ,
quibus lascivientes dignoscuntur et depre-
: henduntur. « Fortasse poetica fabula adul-
: terium committentem Venerem dicit fuisse
: comprebensam in reti aureo ; hujusmodi
: vinculis nihil aliud quam
ornamenta haec
adulterii esse signa significans illa enim :

tur tum ut ex vestibus quibus induitur,

: aurea fuisse dicit Homerus. » (5) At haec
uon impudica sed casta credatur licct vi- : veritas ex sacris paginis melius elucet Deus :

deri pudicam , cerle impudicam sci/icct. namque apud Isaiam nonnullas urbis Hiero-
Nonnulli bauc Tertulliani verba pronuntiata solymitauae mulieres sic reprehendit « Ele- :

volunt indignationis accentu , quasi aegre valae sunt filiae Sion, et ambulaveruut extento
ferat quod impudica mulier velit videri pu- collo, et nutibus oculorum ibant ambula- :

dica. Rigaltiua vero existimat post ha?c verba bant pedibus suis, et composito gradu ince-
licet vitleri pudicam, ponendam interpunc- debant. Ut autem animadverlit Oleaster
» (6)
tionein. Alloquitur Afer Christianam femi- his verbis Taxat totius honestalis anclor
: ,

nam, quae pudica quidem erat, verum cultu
lascivo incedens, procacibus praebebat occa-
sionem suspicandi, adsectandi compellandi-
que velut impudicam. Liceat inquit Septi-
mius videri pudicam. Addit
, Certe hoc
impudicitiam. Tertullianus prodit Tbamaris
exemplumexGenesi(7)ilesumplum: Thamar
illa,quia se expinxerat, et ornaverat, idcirco
, Judce suspicione visa cst qua?stui sedere ,
: adeoque sub velamento latebat habittts qua- ,

licere debet si licere putas videri impudi-

, litate qturstuariam mcnticnte ut qtitcitua- ,

cam, qualein te tuis vestibus demonstras : riatn el vo/uerit , et compe/laveril, et pactus

cultus enim
ornatUS tuus est impudieitiac
et sit. Thamaris aunulantur ex( inplum qui
nota et nieretricis insigne. « Plerique hoini- sese pingunt et ornant hujusmodi namque
:

nes asstimant de siguis signata , de circulo cultusetornatuslibidinisaestuinsuinamiiKint,

tabernam de signo furis astimant furem.
, luxuriae negotium pertractant et ad anioruni ,

Meretricis babitus signum est meretricis ac- pellaciam invitant. Quapropter nmlieres si
tus,sicul babitus monialis monialem osten- pudicse vultis susj)icari, prodite vo$ mcdica-
dit. - (4) Et ut f.itur Clemens Alexandrinus mentis etornamentis exstrut t<v,Prophcttunirn
:

Sicut nota inusta Jugitivum, ita eliam f/oridi ct Apostoloi itm sumcntcsdc simp/icitute can-

(i)Tert. Apol. 6.— (a)T<it. L. 1. dc Cult. Ftm. ia. (1) L. S. P»d. S.— (2) Tert L. d«
Cor. MiL i4-— (?)
- (3) Tert. il)id. — t.\) D. Uern. Scn. loui. 1, Scrm. 44. Tcrt. L. dc l'all. 4.— (4) Tcrt. L. 1. <lo Cult. lci». i».
ait. I. c. a. - (5) L. 2. l'ad. is. - (6) Cap. 3. (;) Ccn. 38.-

dorem, de pudicitia ruborem, depictce oculos
verecundia, et os taciturnitate , inserentes
in aures sermones Dei , adnectentes cervici-
bus jugum Christi. Vestile vos serico pro-
bitatis, byssino sanctitatis purpura pudici-
tice. Taliter pigmenlatce , Deum habebitis
amalorem.
•••eeeeeeeeeeeeceeeeeeeeeceeeeeeet»
LUXUS VESTIUM. — CONCIO V. 2 55
dine et de castitate commendatur. Susanna
merito abscondens decorem ,vel quia timens
jam placere. (i) Mulier uxorata, virgo etiam
capitis et corporis abscondat nuditatem , in
,
domo, in publico, et in templo. In domo
propter domesticos ; ad quod illam hortatur
(i) Tertullianus : Jndue armaturam pudoris ,
circumduc vallum verecundice, murum sexui
tuo slrue qui nec tuos emittat oculos , nec
,

admitlat alienos. (2) In publico, velanda est

CONCIO QUINTA. pulchritudo , tegenda nuditas , propter ex-
traneos Sed enim vera et tota et pura vir-
:

tam solemne est feminis eo-

Aptjd Judceos ginitas nihil magis timet quatn semetipsam :
rum velamen capitis. (2) Feminas quoque etiam feminarum oculos pati non vult : alios
Christianas decet capitis velamen. Sed et vos ipsa oculos habet, confugit ad velamen capi-
admonemus pudicitice mulicres, ne sic a dis- tis quasi ad galeam , quasi ad cljpeum , qui

ciplina velaminis exsolescatis nudce ince- , bonum suum protegat adversus ictus tenta-
dcntes. (3) Uxores hortatur Tertullianus, ne tionum, adversus jacula scandalorum, adver-
nudo incedant capite , quia viris subjectae sus suspiciones, et susurros,et cemulationem.
sunt. Nola autem subjectionis est capitis (3) Tandem in Ecclesia , velanda est femina-
velamen. Ipsce enim sunt quas subjectas esse rum nutlitas propter Angelos, ut fatur Apos-
oportet, propter quas potestas supra caput tolus. Inde concludit Teriullianus Si nudo :

haberi debet : velamen jugum illarum est. capite videri non debet propter Angelos (4),
Neque solum ob subjectionem velare caput quanto magis propter homines, teutationibus
tenenlur sed adhuc oh modestiam et pudi-; obnoxios ? Certe in Ecclesia virginitatem
citiam. "Verum quam plures sunt, quse non suam abscondant. Timeant extraneos , reve-
solum non velanl caput, sed etiam detegunt reantur et Jratres. (5)
brachia, collum humeros, ubera, non at- , Pleraeque tamen neque Angelos , neque
tendentes quod ejusmodi corporis nuditas est fratres, neque extraneos timentes et reveren-
ut plurimum 1. Periculosa 2. Criminosa ; ; tes , caput in Ecclesia non abscondunt sed
3. Exitiosa. detegunt, et sua nuditate cunctos adstantes
t
1.
nmc
PAKS.
/~\ •

(Jro te, sive mater, sive soror,

• tentalionihus exstimulant. Ouod quam im-
, ,
.., ™lertnilia-
n- 1
/-,. . 1 . ,
„' hoc dilemmate
prudenter, probat
r
sive filia virgo, ve/a caput mater, lprop- : si »
r
ter
/,.
fuws ;
P ' ' , r ,. L
si soror, propter fratres; si fuia
, .

,< . p,
,
nus : (Juo erso bonum suum
M r-
Lcclesta
.
m . . .

', r% . * /• • vromulsant? hxposco rationem. Utrumne ut

propter patres. Umnes in te cetates pericli-
. ,
',. .,» .' n a-
.
tanlur.
. //\tvt
(4)
-idomo uuntaxat capite
Neque 111 •. 1
. fratrtbus suis Jplaceant,
'.
. n . ,
an ut ipsi
J
.
L)eo ? o/ ut
.

,
*

.
1

. ,
* 1.
y '
... * ipsi tam idoneus est ad consptcienda Deo
mcedat mulier propter domesticorum "
1 . • , . 1 ,
velato » „ / . . .

n • Quo3 in occulto fiunt, quam ittstus adremune-

J
penculum,
r
sed adhuc caveat ne cum extra- J 1
.,'/- / l

, .. ,-, ,
. ... 1 randa quce soli sibi 'fiunt. hrgo quod /ton
capitis namuue et „ p
.
neis nudata couversetur *
, ? £ : . .

1 j-. quia sw lieri

1. polest
quia r
• vtderi propier
.

Veum Jfieri, 7
uberum nuditas est multum periculosa
1
' / , ,. -> , , .
'

^ v \ non vult, sequilur ut hominum gratta

.
•*

1.
t, •, •

lentalionibus viam apent ; 2. Ucuhs las- ._. T ,. » * °. ,

JJiat. ._
,
. .. / o c .-.- (o) Nuditas autem liominum gralia detecta
civiae lncitamenta obucit ; 0. bui appetitio- >,/ j-
tum quia r»
.
i-
J * l lllicita est l)eo displicet lum : :
nem mgent. 11 i- / • 1 • • •
•

o r l-. • quia f/lonae hhidinosa

n tum quia non de in- :
.

,. ^
.
1. Sanctce femina?, si naluralilerspeciosce, t ,.
.
J . i •* . tegra conscientia venit studium
;
placendi per
.

, ,
non adeo stt occasio : cerle si et fuerit, non » , f '. . .

] rx\ v decorem , quem naturaltter invilatorem libi~

..
adiuvare, sed etiam impedire debet.
7. i 1 .1

(5)re- ,...•'"/ \
.

,• • 1
•
. .• •
. dinis scimus v 7),
• exspectantium
r oculis lasci-
minea venustas vins tentationes mgenerat, , .. / ; '. .

.... via? obiiciens mcitamenta.

1.-1 j.
remina? virtutis studiosae quo maiori pollent»
11
... • •

...
^ 1 1 ,.
pulchritudine , eo maiori
.. .,
•

J
7*
cura satagunt
°
ne
*.

2. I am sancti vtri est suffundi

nem vulerit,'.'... . quam sanctce
,r
J
virginis,
i-

.
si virgi-
si
°.
a vtro
.
.» 1
. , . . .
,
.

viam tenlationihus apenant r

tantumabest, r °.
: . . . . •

... . .. ]• visa 'fuit. (8)J Vin et vir«ines

.
&
ninocentia et .

ut r per sui nudilatem ttentationes adiuvent , , ,\ .

• • ,-
J
1 pudore pollentes, retinent aspeclum
• ne se
qum imo per ,,
velamen lilas lmpediunt ,
ad r '
r
l
,. : • . . . .
, _
„, c
l
u f 1 •, mutuo conspiciant, et si lorte 111 alterutrum ,
mstar
:
Susannae qua? multum de pulchntu- t '

(1) Tert. de Cor. Mil. 4.

L. (2) Tert. L. de Vcl. —
Tert. L. 2. de Cult. Fem. i3.
(1) (2) Tert. L. de — Virg.16.— Tert. ibid. i5.- (4) Tert. L.deCor. Mil.
(3)
Cor. Mil. 4. (3) Tert. L. de Vcl. Virg. 17. — (4) — i4- — (5) Tert. L. de Vel. Viig. i5. (6) Te.-t ibid. —
Tert. L. de Vei. Virg. i5. (5) Tert. L. 2. de Cult. — — (7) Tert. L. 2. Cult. Fcm. 2.— (8) Tert. L. de Vel.
Feaw 3. Virg. 2.
 2 56 LUXUS VESTIUM. — CONCIO V.
injiciunt oculos, pudore afficiuntur. Idipsum in illas 3. libitlinose oculos conjkiunt. De-
asseverat Valerius Maximus de priscis hotni- mocritus cxca>cando semetipsum , quod niu-
nibus vitse innocentia et simplicitate praedi- /ieressine concupiscentia aspicere non posset,
tis , qui pariter ct videre sancte ct aspici , et dvlcret si non esset potitus, incontinentiam
mutuo pudore custodicbantur. (i) De Iioc emendatione projitctur. (i) Christianus mu-
pudore Christianas mulieres commendat D. lieris amorecaptus, non excoecatsemetipsum:
Ambrosius Est etiam et in oculis verecun- sed in illam impingit oculum libidinose (2),
:

dia ; ut nec vidcre viros fetnina nec videri oculum autem iinpingere, non est levi curio-
,

vclit. (2) Idipsum de Christianis hominibus sitate obiterque intueri sed de industria ,

pnedicat Tertulliauus. Christiantts salvis nequitioe motu, ct incitata cupiditate oculum

oculis feminas non videt : animo adversus intendere aciem f/gere (3j ait aliorsum ; ,

/ibidi/iem caj cus est. (3) Verum si Christiani Tertullianus, et ut fatur D. Chrysostomus,
et Christianae Ecclesiar nascentis commen- in formosos vultus insilire : et ut ait Apu-
dantur de pudore et cura oculorum , fideles leius, gestire pitpu/is , et sa/tare ocidis. (4)
hujusce aetatis merito culpantur in qua fe- , Idcirco impudicos illos virorum oculos vo-
minae videri et videre desiderantes, 1. Deco- citat Valerius Maximus, subsessores alieno-
rem suuin videndum exhibentes viris, amoris quia pudicitiae in- rum matrimoniorum (5) ;

ansam praebent; a.Feminae veneree intuentur sidiantur proesertim mulierum, quae corporis
viros, et3. Viri vicissim feminas lascive con-
nuditate, sui appetitionem ingerunt.
spiciunt. 1. Femina'suum ostentantes deco- 3. Christianoe mulieres, faciei et uberum
remadsui amorem virosalliciunt:quapropter nuditate viros ad venereum amorem allicien-
Lucretius feinineam venustatem nuncupalyja- tes, judicabunt vos Arabiie femiiuv etfmica3 ,
bulum amoris; Plutarchus ansam amoris ca- quas non capttt sed faciem quoqite ita totam ,

piendi. Alexander nomineet re magnus,dicere tegttnt,utuno octtlo /iberato, co/itenta? sintdi-

solebat mulieres Persicas, quoe forniosissinKC midiam Jrui I'ttcern quani totam faciem prosti- ,

et venustissima? videbantur, esse a'gritudines tuere : quas propterea infelicissimas ait Iio-
oculorum quod de cunctis decoris mu- mana qucvdam regina, quod adamare magis
:

lieribus asseverat D. Ambrosius. Virilis sexus quarn adamaripossint : ctirn sint velex a/terius
nttllo magis lubricus, quarn mu/iebri decorc ; inj'elicitatis,etquidem frequentioris, immuni-
cito capitur, et quasijacibus inardescit (4); ut tate fe/ices, quia Jaci/ius adamari quarn ada-
multis posset comprobari exempliSj quae cum marejcmiruv possint. (6] Pudica inulier qua?
sint obvia, lubens ea proetereo , ut dicam adamari non vult tollit incentiva quoe ad sui ,

cum Ilildeberto Afjcctatus decor, et qttid- : amoremsufilammantviros; proecipuedecorcm

quod r/atiirn cst Jascinat
qttid a/iiid qiiarn ,
occultat, ne placendo hominibus insectandae ,

ocu/os (5) maxime dum 2. Mulieres vene-

: castitatis ansam praebeat. I\am ctsi accusan-
ree conspiciunt viros. Profecto non est sads dits decor non est ut Jelicitas corporis itt , ,

(tnimits pttdicus, ciijus ocii/us est impudicits. divina? plastica? accessio , ut anin/ce aliqua
(6) Ut autem ratiocinatur Tertullianus, tamen proptcr i/t- ta/cs vestis bo/ut ; titne/uftis est
octtli vo/ent virginem visam qita/es habet juriam et vio/c/itiam sectatorum. (j) Quare
,

virgo quai videri solet. Itivicem se eade/n ne homines ullam habeant occasioncm in-
oculorum gcncra desiderant. Ejusdem libidi- sectandi, prosequendi, tentandi et constu- ,

nis est vidcri, et videre.

(7) Quod si, ut ani- prandi mulieres formosas, illtid ipsuni bonum
madvertit D. Chrysostomus , ariimum ipsum Jeminarum natitralis decoris , ut causam
ferit et com/novct,non impudicce tantitm, sed ma/i (8), scilicet tanquam invitatorem libi-
pudictv quoque tnulieris aspeetus (8) quanto ,
dinis , sed polius omni
non manifestent ,

magis procacium oculorum aspecttts, de nicn- studio abscondant, qitoniam pc/Jecta', id cst,
tisgradtt pluri/nos dej icittnt animii/n inci- , C/iristiana? pudicitite , appetitioncm sui non
tantes ? (y) Venus, quam sub voluptatis no- ta/ititm non appctc/idam, scd ctiam exsccran-
mine prodit D. Ambrosius, ludcntibus jacu- datn vobis sciatis. (9) Tantum abest, ut mu-
lans palpcbris rctia, qitibus prctiosasjttvcnum 1 ier quae nudato incedit capite, appelitionem
animas capit. (10) Viri namque feminarum SUl exsecretur, quin imo illam appetere de-
decore , et venereis aspectibus sufllammati , monslrat, homines ad sui concupiscentiam
et prosecutionem excitans, quasi sui appe-
L 2 c -*--W L.' ° mC C, 8 (?1 -'- r,t
ApoL - Tcrt. L. de IdoL -
,A V~ St
(') -
. ' -

n'r0B,1 t -
(0 Tert. 46. (2) 2. (3)
k *&
- r Seleuc.
L - 4) EpM*'
"A S. "7 '*l V' P l - ~ Tert. L. de I\,ll. 4-- "om. 3. ad ,,op.- (5) L. 7.
(G)
1,
llaMl.
.

(;) Tcrt. ,
L
-
de VeL V.r B .
•
».- c> (< _ (<)) Te| t> .
L dc
(4)
V( ., ^ ;
_ {) Tt .
rt> Lib .

(8) L. 6. deSacerdot.O c. 8. (9) Gregor. I\ aI . Orat.

de (;u ,,' Ft m- _ Tfr , L £ de (jUlt< y im
53. — (.0) L. 1. de Abel. c. 4-
,
_ ((j) Tert . L
.

. ,.
2
dc rjult.
(8)
Kem. ».
,,
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO V. 2 5;
titiosittestimonium pulchritudinis. Sirogata tum scandalo pvomoveiit (i), seseque amit-
non feceris tatnen formce putas testimonium, , tendae castitatis periculo exponunt.
sirogaris. (i) Quasi dicat D. Hieronymus, 2. Debemus quidem ita sancte et tota f-
quamvis impudicitia sit feminae probrum , dei subslantia incedere , ut confisa? et securce
sollicitari tamen ad venerem decus putat simus de conscientia nostra , optantes perse- ,

comptae pulchritudinis, et illustre venustatis verare id in nobis non tamen prcesumentes. ,

eloquium. Quam ideo redarguit Tertullia- (2) Sic loquuntur Christianae feminae, pudici-
nus Quid igitur excitas in te malum istudp
: tiam hahentes in corde , et exterius illam
<jiiid invitas cujus te profiteris extraneam ? demonstrantes in facie et quia illam toto :

Quid amari desideras, si amare non vis? cum vitae tempore illibatam servare desiderant
perdifficile sit ut amor non sit amoris sequela, ita in sua conscientia et Dei gratia confidunt,

et inulier amata amasium non redamet. ut nullatenus praesumant, sed sancto timore
Cum igitur et nostra el aliorum causa ver- correptae cadendi vitent periculum. Nam qui
setur iri studio periculosissitni decoris jam pra^sumit , minus jam -verelur; qui minus ,

non tantum conficta? et elaboratce pulchritu- veretur, minus pracavet ; qui minus pra?ca-
dinis suggestum recusandum a vobis sciatis, vet, plus periclitatur. (3) Feminoe quae amari
sed etiam naturalis speciositatis oblitteran- exoptant, non verentur et quia non veren- ;

dum dissimulatione et incuria , ut perinde tur, non praecavent ; non praecaventes peri-
oculorum incursibus moleslum. (2) Pleraeque clitantur ; decorem suum hominihus osten-
tamen mulieres non solum naturalem solli- tantes. Nam ut ait D. Hieronymus, pulchra
cite curant decorem, sed effictam adhuc et femina cito adamatur : difjicile autem custo-
studiosiuselaboratamcolunt pulchritudinem. ditur quod plures amant. Nihil tulum est in
utramque denudant etostentant, quantum- quod totius populi uota suspirant : alius
vis nuditas hujusmodi sit periculosa et cri- forma, alius arlificio , alius facetiis , alius
minosa. liberalitate sollicitat : aliquo modo vel ali-

nn. PARS. nc Illie sibi lormositatemet.j

.
ti; .,
J
r ...
datam 4 quando
*
expuenatur,
.
" t> 11quodundique
omnis quantumvis circumspecta et pruaens
1
incessitur

quoaj
. 1 , . .

extendant, et non aatamrequtrant,quce l

,.* ,. _ « r ,
, .. . •
1
.,; custodia etuditur. (4)J Ornatior teminae pul-
, ,, .,
ab illa flasttatur sibi quoque , .;
pr&stare se,
.

,
chntudo, tum alns, tum sibi penculosa
• r ,
. . , 1

/ 1. ? , 7 /q/ii r est 1 :
putent quod alteri prcestant. (o) Haec verba
,,
, ,• ,-• ,
'
1
'•
*.. '
j ' ,. t>- „1 muher decorem ostentans, veneno quod
. 1
n alus
mterrooationis accentu legenda vult lugal- ,. ,• . . • •

3
]• . c • -° °, propinat, toxicatur alienis ocuhs exitiosam
• ;
JNonne pudet r r
.
tvt
tius quasi dicat Septimius
;
». : . » . . .
*
V- j etiam cum sua permcic prostituit tormam
Lnnsiianas, nativae sibi crormae decus
/-., • • •
;
augere, \ » . . . .

, • , •
c 1. , ca venustas quae ^ admirationem rprovocare niti-
vel si desit, mendacem fuco et cultu einn- ...
, ...
• 1. tur, venereum sibi conciliat amorem ; nau-
, ... •

gere venustatem, ut a pulchntudine sive na- P ' , • ,

,• ... •
C(\
turali, siveementitaefilagi»etur libido: IXain r *».
•„ . o at tragatur pulchnludo,
r quae spectatonbus
>*i r n 1
• nau- 1
,

/ ° ;•,;•• . ; tragium. parat opecies luculenta non est in- :

.

proprie usus et fructus pulchritudinis luxu- & r *

7
/-\ , . , •

v ,
. . . , .
* .
,\ t ,. ii • atatrix ticentia?, sed pudoris ornalrix (a) •
;
ria 14) muher sive nativam 7, sive elabora-
: '. ' ,.
v ' 7
.
v
1 ,. at venustas cunctis spectantium oculis expo-
• • •

tam denudans pulchntudinern ,

cnminosa , ,
.. X ... ,.
,
* . . . .
. . ,

c ,r r> r sita, est hcentiae mcitatnx, et hbidiius leno-

, •

est 1. Scandah, quodcausat; 2.

,
rericuh .' _ ... '

cinium. Castitas m penetrahbus

: .

, .-. , o t '•
1 ,
mera casti-
perdendae
r castitatis, quod accelerat o. Las- x
,- i- ; .
.
? tas est : in secreto seu sohtudine secunor ,
civiae, quam perpetrat. ,. ,. ' . . . ,
' r '
habetur; pudicitia vero quoe 111 pubhco sese
, ,
7\ ; 1 . /• -n * ; •
r •

I. Uebet ergo D adumbrari facies illa tam '.p ... 1, .

. ;
'
; / 7 spectatonbus pubhcat , obvioe r spectatorum
qua? usque ad ecelutn scantlala ,.',.,..
;
periculosa , \ ,T '. .

'.
7 /Vn \t .1 libidim penculoseprostituitur.
r JNam virgines °
lacutata est (5),et Veneris lgne mimorlales
,
f
,. •/ tt
accendit spintus. Verum, hcet haec lertul-
•
i- . t> m pubhco
r
,.
se exuere i
„ ,
spectatortbus,
j
t
tanqttam
i 1
. , .
;

,,. \ c . . . corporum
r cauponibus non r possuntAo) Laupo-
tulhani opinio sit lalsa, est tamen opportuna
1
l ' .• . • •

, ', c , nis negotium est, annonamcuivispraetereunti

, •
,
ad demonstrandum pulcbram taciem , nec ,. & P ,.
l '.

\ do- divendere ; lemina m pubhco

. .
,

j .
i- /r i£\ 1
annona est 1
nomtniim ocults ofterendam
JJ (o) quia ut * : . .

r,, K
cet Clemens Alexandnnus, est pulchnludo , t
\ ,
l •. 1 omni oculorum,
• concupiscentiae
r
exposita.
i 1
.

,;,....,,.
adulleru tncitatrix. (7) Venustae mulieres
,; .* ,• Meretnces nuncupat lertuihanus,
/
,.,.,.*
x
,.
lupas po-
•
/ \ ,
quia om-
.

, 1 i 1 . pularwm libidinum nundinas (7)

•
w/», _i
fronte in temerariam audactam '
;
niala plane .. . .

., \ /q. •. ...
, ;
• nium ocuhs prostituunlur et venales appa-
ri . .

exciiaix (o >7
sua lmpudicitia r , ce/fe (^e/ spiri- c
' . ,
v
rent remina quae virorum quaent oculos,pu- *•
;

dicitiam suam cauponatur , id est cuilibet ,

(1)De Hicron. de
\ir. susp. consub. (2) Tert. L. —
2. (5) Tert. Lib. 2. de Cult. Fem.
de Cult. Fem. 2. — (l y ert r,. 2 . d e Cult. Fem. 2. (2) Tert. L. 2. de —
5. —
(4) Tert. ibid. (5) Tert. Lib. de Vel. virg. 7. — — )

Cult. Fem. 2. (5) Tert. ibid.

.

(4) L, 1. contr. — —
(6) lbid.— (7) Tert. L. 3. Faedag. 2. (8) Teit. L. de — j ov i n (5) Nazar.. in —
Paneg. Constant. (6) Clem. —
Vel. Virg. 3. Alex# L# 3. p x(i- 5 ._ ( y j Xeit. L. de Pall. 4-
'

.»
2 >8
r
LUXUS VESTIUM. — COMCiO V.
viatori venalem exponit
duni pukhritudi- : quw accidil fcininis sna nuditate viam tenta-
nem suam cauponatur, plane oculorum scor- tionibus aperire nou formidantihus, quis uoa
tationeni patitur. Manifestata et nudata ve- iniretur, vel polius liorreat pctttlantiam, im-
uustas in publieo, velut in emporio venalis pudentiam ostcntatitice virginitatis ? (i) II
exhibetur, et femina decorem propalans, et est petulantes et impudentes virgines osten-
videri et amari gestiens castilaten et deco- , tabundas, quae non sibi , sed spectantibus
rem nundinatur Jpsa concttpiscentia non : vivunt; quarum ostentativa venustas de in-
latcndi, non est pudica : patitur aliquid quod verecundia et dedecore devenustatur Pbi- :

uirginis nonsit, Studium p/accndi , utique losopbo namque Romano teste, vitiostim
ctviris. Quantum vclis bona mente conetur, est monstrari, et conspici. (2) Neque virgities
necesse est publicatione sui pcriclitctur, dum duntaxat de ostentativa nuditate culpantur,
percutittir ocn/is inccrtis et mu/lis dum di- , sed multce adbuc mulieres , q>inrum cuilibet
gitisdemonstrantium titil/atur, dum nimium per Oscam Prophetam ait Deus Auferal :

omatur, dum inter ainp/exus et oscula assi-
dua conca/escit. Sic jrons duratur, sic pndor
teritur , sic solvitur
placere desiderare (1) sic pudicitia naufra-
gatur, sic integritas corporis, vel saltem
cordis puritas amiltitur.
Proptcr ejusmodi igitur capita nundi-
3.
natitiO) trahantur virgines sancta? in Kccle-
siam, erubesccntcs qttod cognoscantur in me-
dio,pavcntcsquod dctcgantur accersita? quasi
, sic discitur alitcr
: fucalam faciem, nudata ubera , fornicationes
fornicationcs suas a facie sua , et adu/tcria
sua de mcdio ubcrum suoriun. (3) Metonymia
jam utitur, rem significatam pro signo usurpans,
et adulleria vocitans, quia sunt fornicationis
et adulterii signum, et de proximo li! idiuis
otium aut negotium peragunt.
Alexander Macedo pcctus textu pellucido
tegendo nudavit (4), id est nudum reliquit
textu illo pertenui ac pellucido illa natn- :

ad stuprum. (2) Pavor non secus ac pudor que vestium pelluciditas nibil obstabat quo-
virgines decet, quae ad quembbet oculi jac- minus pateret pectus, ambitiosa vestium nu-
tum tiepidare et erubescere debet. Adeo pu- dilale. Audis texlili serico aut vento corpus
doratae et timidte erant antiquitus Cbristianne non tam vestitum , quam denudatum ? Ejus-
virgines , ut expavescerent et erubescerent modi subtiles et pellucidas vestes textilem
dum denudabantur, quasi essent ad sluprum ventum appellat Petronius ; quo antiquitus
accersilae Omnis publicatio virginis bona?, induebantur nuptce. « j_quum est induere
:

stupri passio est (3) : tum quia cordis amittit nuptam yentum textilem palam prostrare ,

puritatem , et animo constupratur. Denu- nudam in nebula linea » quasi vestis esset :

dasti puellam a capile et tota jam virgo sibi textilis ventus aut nebula texlilis, quaj non
non cst : alia est facta : tttm quia deperdita tam tegat qnam ut denudct feminas vestis.
cordis puritate, diflicile carnis servatur inte- (5) Hac nebula textili vestiebatur olim las-
gritas scd curn spiritus ipse violatur in civiens femina
: ut tcntii veste pcrspitua sit :

virgine sublato vclamine didicit amittcre (6) Pellucidas illas vestes nudantes polius pu-
,

quod tucbatur. Tum quia persoepe virginalis dorem quam occultantes , multis insequitur
amittilur castitas et meretricatus negotiatur. Pbilosopbus Moralis. Video scricas vestes ,

Dicam, licct no/im

mulicr semel si vestes vocanda? sunt in auibits nihil cst
, diffici/e ,

ftt , qua? non timet fieri qua?que jam jacta quo dcfendi , aut corptts, ant pudor possit
, ,

fiotest virgincm mcntiri sub Deo. (4) Et quia, quibits sumptis mulier prava, liquido se nu-
ut subjungit Tertullianus , facillime scmper dam non csse jurabit. (7) Nam ut belle de-
concipiunt, ct felicissime pariunt Iuijusmodi cantat Martialis :

virgines, quantolibet studio suam impudi-

1
*. , . . .
„ .

Fcmincttm
,
tucct stc pcr
. ...
bombyctna corpus.
,.,
(S)
citiam graviditatem et parlunliouem oc-
,

cultare moliantur, multoties ipsorum infan- Et quod est stupore dignissimum qua? ,

tium suorum manifestantur vagitibus. Veneris restuabnnt ardore hyberno etinin ,

Multum sane pudoris, pudicilioe, et famae
pertimescenda est jactura. Si tantum time-
inus damnum,
non debcinus,
a abigat!) instando perftciunt. (5) Post
stiis
deploratam castitatis et honoris jacturam
tempore quo ma^is grassatur fiigus, pellu-
cida et nudatoria induebantur veste. Ditm
tentationibus viam aperire omnia gelu constricta rigcnt, tenui sudat In
qtta? nonnttnquam < quod Dcus crcladc, ct illitts delicias ctiam bom/ncintis
itrit pannus, aut prcmit. (9) Satis 11011 fuit
feminarum ambitioni , el mollitiei sericuin

v\n. (.)T,Tt. L. de V,.]. Virp. 3.— (9) F,p. i.-(^)Cap.

Tl«rt. L.de _ Trr. rL. de „,
o »«, 9
/
(!)
1 1
, 1
Vrl. 1
\ ii.
/ ,
(,) Vel.
,

2 . _Tert . L ,.,. ,. ,n. \,

(i) . (5 ) Pl.n. L.
;
_
.. «I«- Joan. .

i».
'""'
°r\r^
(->) r <rt
. ''r'/
(4)
T Tert '" de Vd " ^ ir "' - (6 ^"> ':<>"Ih.v. 8. (7
-
) L <!«• Beiief. 9. - ^) L. 8.
-(5) lcrt. L. a. deCuIt. Fem. a. Epig. 8. —
Salwberien»b in PolycretoL 8. c. ».
(9
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO V. 2 $9
ventilare, aurum cakare ,
gemmas
tum quia conjunctis etiam multitu- igne succendit :

dine depretiare pellucidas induunt vestes;

lasciviendi periculum importat tum qui a ,
:

nudum integumentum assumunt , ut nimia variis tentationibus agitatur tum quia ex :

vestium subtilitas , inspicienda procuret illa multa oriuntur scandala tum quia Dei :

quae studio occultanda forent. Ad hunc Angelis, nimirum Christianis angelicam pu-
finem deferuntur linteamina sindones the- ritalem «mulantibus et ambientibus, non est
, ,

rystra. (i) Linteaniina sunt vela candida et necessaria; quin potius et sibi et aliis est
pellucida, quibus mulieres pectus ostentant exitiosa , i. Aliorum animas enecans ; 2.
sindones , seu pepla Conscientiam suam vulnerans
sunt lintea velamina ; 3. Pcenam
extitna, delicatissima et subtilissima , qua? sibi arrogans.
collum et bumeros feminarum tegendo nu- 1. Quicl aulemaltrri periculo sumus ? quid
dant.Therystrum, utanimadvertitCajetanus, alteri concupiscenliam irnporta/nus ? (1) Mu-
« dictio Graeca est ab aestate significans vela- lier nudata incedens vel propalato decore
men crediturque tolius corporis
aestivum , viris imporlans concupiscentiam, agit contra
velamen fuisse. » (2) Dicitur aestiva vestis a dominieam legem, fraternam charitatem, et
caloris aestu , a quo protegebat feminarum justitiae aequitatem. Contra dominicamlegem,
corpus vel potius ab aestu libidinis quo aes-
: praecipientem : Nolite veslra tantum curare,
tuabant mulieres tenui illa ac pellucida veste sed alterius. (2) Christiana mulier non solum
non tam indutae quam nudatae. Therystrum suam, sed etiam aliorum debet curare salu-
existimat Ruperlus esse cvstivum ac subtile tem Nulla enuntiatio Spiritus Sancli ad :

pallium, quod vult Theodoretus fuisse me- prcesentem tantum materiam , et non ad om~
retricium habitum.TUmu&r, depositis vidui- nem utilitatis occasionem dirigi et suscipi
tatis assumpsit therystrum (3) , debet Femina autem sua nuditate ad libidi-
vestibus,
nempe meretricium habitum, ad Judae soceri nem sufflammans, aliorum salutem non cu-
lenocinium, et blandam libidinis pellaciam. rat, sed potius perdit, agens contra frater-
Antiquatam vestium impudentiani, quae nam charitatem Expingamus nos, ut alteri :

corpus tegendo denudat , nostrum aevum li- pereant: ubiest ergo,Diliges proximumtuum
bidinis privilegio, propudiose recentat, in sicut teipsum ? (3) Mulier, quae proximo in-
quo mulieres deferunt linteamina, sindones, fert necem, non diligit eum sicut seipsam ,

therystra , aliaque indumenta textilia ac pcl- sed illius animam enecans , agit contra jus-
lucida, quoe illas tegendo denudant. Post ha?c titiarn et aequitatem. Nam, ut eam alloquitur
carbaseis huinoremtollereventis.^)Vev\\(\m- Tertullianus , peril enim ille simul ut tuam
bus hac aetate teguntur mulieres , sunt non formam concupierit, et facla es tu gladius
solum carbaseae nebulae, sed etiam venti tex- ffli, Quapropter D. Ambrosius tanlum abest
nigredinis, ut pectoris ut permittat Christianoe feminae fucum et
tiles serici, pellucidae
nudati candor micantius transluceat. Quo ornatum ad homines alliciendos et sui amore
fit, ut visus jam sit vestis, non integumenti sufflammandos ,
quin imo eam velatam
(5); nam femina textili vestium nuditate , desiderat, ne fortuitis etiam occursibus el
intuentium prostituitur oculis, nec se ami- proeter intentionem proximo vulnus inferat.
ciendo tegitur, sed potius amictu nudatur, Nonfacile vultus ejus in adolescentis oculos
et libidinis ingenio sibi et aliis perniciem incurrat, nuptiali velamine lecta sit, ne vel
procurat, adeo feminarum nuditas est crimi- fortuitis occursibus pateat ad vulnus , vel
nosa et exitiosa. alienum vel suum : sed utrumque suum vulnus
III. PARS. Nunc non sit timenda dignitas est (4); quia sua negligentia et suo
defectu
jortnce , ul nec possidentibus gravis , nec occidit. Inde feminam quae alterum etiam
appetentibus exiliosa , nec conjunctis peri- praeter intentionem sua venustate vulneravit
culosa; non exposita tentationibus , non cir- ad mortem, alloquitur Tertulbanus Ut etsi :

cumdata scandalis existimelur : sujftcit quocl culpa vaces, ab invidia non libereris, utcum
Angelis Dei non est necessaria. (6) Plures in alicujus agro latrocinium gestum est ,
condensatTerlullianusrationesquibusChris- crimen quidem dominum non continget, dum
tianoe feminaesuadere nititur, nesuam detegal rus lamen ignominia notalur, ipse
quoque
et denudet pulchritudinem tum quia est pos- in jamilia aspergitur. Seu , ut alia habet
lec-
:

ignominia notatur ipse

sidenti gravis,eo quod muitos comparelama- tio, dum res cjus ,

tores et persecutores tum quia est exitiosa qtioque injamia aspergitur. Quod si muher
:

appetentibus,quosadmalumallicit,elVeneris fortuito et praeter intenlionem suo decore

(1) Isa. — In cap. 38. Gon. — Ccn. 38. — .*..-,

(i) Tibull.-
"S. (2)
(5) Clfm Alcx.
P
L. 2 .
(3)
I'xd ,o. - (o) (.) Tert. L. a. de Cnlt. Fcn. ». - t„\
')
j
'r« r*
er, \U\A
,b,d '

-- Tert. ibid— H) D. An.br. L. i.

<!e P«n. ;,
i3.
Virt. L. 2 . de Cult. Fcm. 5. «3)
17.
a6o LUXUS VESTIUM. — CONCIO V.
intucntium laedens animas inexcusabilis vi- , vulnerarit ad mortem , non est minus rea
detur D. Ambrosio, quomodo excusari po- neque minori pcena punienda, quia quantutn
terit femina , quae ex proposito vnlnerandi est ex se praebuit illi mortale venenum ; etsi
procedit, depicta, ornata, nndata? Quam ideo nnllum pulchritudine sua potuerit vulnerare,
pungit 1). Cyprianus Si te speciosius co-
: dabit tamenextremasiipplicia;paravit quippe
mas et pcr pub/icum notabiliter incedas ,
, virus, temperavit venenum. (i)
oculos in te intuentium illicias , ut etsi ipsa Ultra peccatum quod committit, alios ad
non pereas, alios tamen perdas, et velut gla- peccandum stimulans, trina pocna mulctatam
dium tc atquc venenum videntibtts pra-beas, invenio vestium nuditatem. Primam in boc
excusari non potes, quasi mente casta sis, et seculo ; secundam in ultimo judicio tertiam ;

pudica : rcdarguit te cultus iinprobus, ct ha- in inferno.PrimamrefertTertullianus Nobis :

bitus impudicus (i), tum alios, tum teipsam Dominusetiamrevclationibus,vclamini spatia

vulnerans. metatus est. Namcuidam sorori nostrcs Ange-
2. Non dc intcgra conscicntia venit stu- lus in somnis cervices quasi applauderct ver-
(tium placendi per dccorcm (2) : maxime bcrans : Elcgantcs, inquit, ccrvices, et merito
cum nudatus manifestatur. Pbryne (3) puella nuda? ! (2) Alloquitur Cbristianam ccelestis
vcnustissima , tanquam ciiminosa sistitur Spiritus Elegantes,inquit,cervicesquastanto
:

ante Areopagum tribunal; sedent judices in prelioredemitCbristus:et meritonud;c,quibus

subselbis, ipsa velut rea velatam babens fa- ditissimae servitutis jugum ademit Salvator.
ciem: Phrynae causam eloquentissime defen- Bonttm est usque ad lumbos a capite velcris,
dit Euthias, insignis bujus aevi rbetor et , ne et tibi isla cervicum libertas non prosit :
adbuc judices stabant in sententia damnatio- ne scilicet nuda patcas peccato , quo semel
nis. Quid peroraret tunc Hypericles qui ,
occupata Satanae mancipium fias; ac deinceps
illius etiam causam agebat? num temere ideo ista tibi tanto manumissore parta cervicum
flectere judices eloquendo prnesumeret, quod libertas non prosit , vitio luo te asperrimoe
praestare non valuit Eulhias, elegantissimus daemonis subdens tyrannidi et utique quod :

orator? Hypericles in eloquendo non terit uni dixerim, omnibus dixeris, quas eadem
inutiliter tempus , sed loco elegantissimae exspectat pcena si ejusdem criminis fuerint
orationis velum Phrynae abstulit, ut elegan- participes. Quantam autcm castigationcm mc-
tissima ejus pulcbritudo elegantius peroraret. rebuntur etiam i/lcf, qtta? interpsalmos, vel in
Quam conspicientes judices , adeo tacita quacunque Dei mentione retecta' perseverant
venustatis oratione permoti sunt , ut eam Meritone etiam qtta?in orationc ipsa.facillime
statim uno animo absolverint. Velata Phryne finibriam,atit villttm, attt qtiod/ibetft/um cere-
rea babetur nudata, innocens declaratur. bro superponunt,el tcctas se opinantur? tanti
;

Non est aequa sors mulieris Cbristianae , quae caput suum mcntiuntttr. Secundam pcenani
quandiu latet innocua judicatur , at dum infligetipsemetDeus in ultimo judicio.«Porro
nudata apparet , criminosa habetur et tan- eo quod elevatae sunt filiae Sion , et ambula-
quam rea pcena mulctatur. verunt extento collo , et nulibus oculorum
3.67 Detts nonampliando /egem,facto stupri ibant, et plaudebant, et composito gradu in-
concupiscenliam non discernat in pocna, nes- cedebant , decalcabit Dominus verticem fi-
cio an impttne habcat, qua? alicui fueriteausa liarum Sion, et Dominus crinem earum nu-
pcrditionis. (4) Legem ampliavit Cbristus dabit. In die illa auferet Dominus ornamrn-
non solum vetans mcecbiae opus in veteri mentum calceamentorum, et lunulas, et tor-
lege probibitum , sed adbuc aliena) uxoris ques, et monilia , et armillas , et mitras, et
inhibens concupiscentiam. Quod si Deus discriminalia, et periscelidas, et murenulas,
pcena et mortis seternae mulctat non solum et olfactoriola , et annulos , et gemmas in
eos qui de facto mcechantur, sed etiam qui fronte pendentes, et mutatoria, et palliola ,
volunlatcm habent mccchandi quae cum sit et linteamina et acus, et specula, et sindo-
, ,

facti origo, tanto potior ad pornam cst, qttanfo nes, et vittas , el therystra, et crit pro suavi
principalis ad cu/pamfi); quomodo impunita odore fcetor, et pro zona funiculus , et pi o
retnanebit mulier quae fuit causa perditionis crispante crine calvitium, et pro fascia pec-
tot virorum quos nudata sua venustate ad torali cilicium. » (3) De tertia pcena in in-
sui concupiscentiam incitavit? Plus audetD. ferno subeundo fantur D. Chrysologus , et
Chrysostomus , assevcrans quod etsi niulier S. Ambrosius. D. quidem Chrysologus divi-
fucala ornata et uudata , nullius aniinain tem bysso et purpura indutum sic alloquens :
,

Quid est dives ? ab cestu brssus non defen-

(1) L. dc Disc. et Hab. Virp. —
x fa) Tert L. 3,
j
c!c
j
C.lt. rcm. 2. — (3) Plutarch.— d Tert. I. 2. de (1) Hom. 71. in Maltli. — (2) Tert. L. dc Vel. Virg.
Cult. Fem. a.— (5) Tert. L. dc Pcen. .">.
17. — (S) Isai. i3.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO VI 261
dit : purpura non resistit inferno. Reman- qualitate et conditione pronunliari potcst (r) :

serttnt ista}
deseruerunt illa , et ipse nunc
nudus sudaSf cestuas, qui aliquando insulta-
bas cestibus, artificiosa nuditate vestitus. (1)
Sanctus (juoque Ambros.elucidansistudPau-
linum : Bonum est nubere magis quam uri
sic ait : Est enitn flamma, qua? interna urit :
quia nihil ad simplicitatem callidi serpentes
nihil ad veritatem mendaces spiritus; nihil
ad castitatem peccatores monstrare potue-
runt. At e converso in disciplinoe Christianae
contumeliam docuerunt fucum, qui deslruit
a Christo slabilitam 1 Simplicitatem 2. Ve- . ;

unde hunc ignem non alligemus in sinu men- ritatem ; 3. Castitatem.

tis, et recessu pectoris , nec interioris nostri 1 . Haerelici a diabolo edocti, simplicitatem
uramus exuvias, et jorense hoc anima? ves- volunt esse prostrationem disciplina^ , cujus
timentum velamentumque carnale, edax libi- peties nos curam , lenocinium vocant. (2)
dinis flamma consumat. (2) Deferamus ha- Verum quam falsaet erronea sit eoruin mens,
bitus modestos, corporis nuditatem tegentes, evidentissime comprobatur tum quia sim- :

et pudicitiae competentes ; sic edaces illas plicitas ad ipsum Deum pertinet , et inter
non sentiemus flammas sed in coelo induti divinas proprietates Tertullianus, D. Diony-
,

immortalitatis stola ; cum Angelis ccelestibus sium aemulatus, ponit simplicitatem et potes-
fruemur deliciis. tatem. (3) Tum quia Christus discipulos vo-
cavit simplicitate pretiosos (4), et ad debel-
•••••••••«••a»»»»»»»!»»»»»»»»»»*»*»» landam idololatriam , et veram religionem
ubique terrarum stabiliendam simplicitas ,

LOiNClO bhX.lA. quaritur, non ambilio desidcratur. (5) Tum

quia ab Apostolo simplices Filii Dei vocitan-
AccnsANDDS decornonest, ut felicitas cor- tur. (6) Tum quia cum simplicibus sermoci-
poris, ut divince plasticce accessio, ut animce ,ta tio Dei. (7) In Hebroeo :Cum rectis arca-
aliqua veslis bona (3) , ut pulchrum
num ej ipsius- Cum rcctis tls . Chaldaeus legit :

met Dei ornamentum est namque dccor colloquium ejus. Seu

: ut loquitur Tertullia- ,

indumentum ejus. (4) Christus quoque re- n us Potro,facies Dei spectat in simplicitate
:

surgens ex mortuis decorem indutus est^ (5) quccrenies. (8) Tum quia Christus ob suam
Neque etiam culpandus est feminarum nitor. simplicitatem et innoccntiam vocatus est
« Decoris honestas non posita est in sordi- agnus, suamque gregem ipse Salvator oves

bus, sed in ratione. »(6) Verum, ut explorat nominat. Ut innocentia Christiana ovibus
D. Hieronymus, interdum gloriosis tumemus cequetur, agnos vocat, ut agnorum naturam
sordibus. (7) Vestium munditiem quaerat simp/icem, simplicitas mentis imitetur.
(9)
Christiana mulier, ne squalor fastidium pa- Tum quia, utbelle aitTertullianus: repneras-
riat; fucum vero faciei suae non adhibeat , C ere nos et Jpostolus jubet secundum Deurn,
qui est 1. Christianaedisciplinaecontumelio- u t malitia infantes per simplicilatem. (10)
sus;^2. Deo injuriosus ; 3. Fucatae mulieri Hanc infantium simplicitatem nobis imitan-
perniciosus. dam proponit D. Hilarius Revertendum :

I. PARS. Christus Dominus est Christia- igitur est ad siinplicitatem infantium ,

quia
nae disciplince arbiter, magister, illuminator, in ea collocati speciem humilitatis dontitiicce
atque deductor (8) cunctas suos discipulos
: circumfercmus. (n)D. Ambrosius fato func-
docens virtutes; praesertim simplicitatem et tum fratrem Satyrum commendans , inter
veritatem, et castitatem. At daemones femi- ccetera elogia asseverat conversum inpuerum
nas docuerunt medicamenta exfuco, quibus simplicitate wtatis illius innoxia? (12), per-
lance colorantur; et iilum ipsum nigrum pul- fectae virtutis et innocentiae fuisse speculum.
verem , quo oculorum exordia producuntur D. quoqtie Augustinus in persona Christia-
(9), caeteraque pigmenta, quibus ftminarum norum loquens ait : Nos pueri sumus , sed
fiicies pinguntur et mutantur. Si doctrince ut dici assolet ,
nonmali.
forsitan belli , et
dicendce sunt, mali magistri male docuerint Tum quia Christus Dominus Christianos ad
necesse est. (10) Ut Christiana disciplina de simplicitatem hortatur Estote simplices si- :

bonitate commendatur, quia a bono proce- cut columbae. Ut autem animadvertit Ter-
dit magistro ; ita daemonum documenta qtta- tullianus , columba est animal simplicitatis
lia sint , interim jam ex Doctorum suorum

(1) Tert. L. i. rle Cult. Fem. 2.— (?) Tert. L. de

(i)Serm.i22.— 2 )D.Ambr. L. i.de Prcn. i3.— (3) Tert. Pnesc. Hacr. 4i. — (3) Tert. L. de Bapt. 2.— (4) Chry-
L. a. de Cult. Fem. 2. — (4) Prov. 32. —
(5) Ps. 92. sol. Serm. 28. — (5) D. Amlu. L. 2. ia Luc. — (6) Phi-
— (6)Arian. L. 4. cap. 11.— (7) Epist. 3o. — Tert. lip. ».— (') Tert. L. atlv.Valent. 2.
Prov. 3.— (8) (9} —
Apol. 21. -
(9) Tert. L. de L. 1. de Cult. Fem.
(8)
2. — D. Cypr. de Zeln et Livor. (10) Tcrt. L. aclv.Valent.—
(10) Tert. ibid. 2.— (u) Can. 18. inMalth.— (12; De Ob1t.Sat.Ep.117.
 afja LUXUS VESTIUrvI. — CONClO VI.
ct innocentice : qtton etiam corpora/iter ipso veritas velut Christiaua? dUcipliiuc indicium,
fellc cnrcat coluniba, (i) D. quoque Epipha- ut ipsemet recognoscunt. Qnid cnim insigne
nius existiniat Ecelesiatn nuncupari colutn- prcvferimus nisi ipsnm veritatcm ? Ut autem
l>am ob iiinocentiam, mansttctudiiicm, ct sin- aniuuulvertil Tertullianus : Verilali debetur
ceritatcm(2), qtue sunt tres virlules sinipli- disciplince plenitudo. (1) Hoc namque est
citalem intcgrantes; et ob hanc causam ad cliscrinien inter Philosophos et Chrislianos ;
commendancam Christianam simplicitatem, quod Philosophi afjectanl veritatcm el af-
iu tetnplis pingehantur olitn columhae.(3)Pcr jeclando corrumpunt, ut qui gloriatn captnnt:
columhas aclhuc D. Atnbrosius censet deno- Christiani et necessnrio appctunt , et integre
tatas animas candidam Jidem et puram se- prcvstant , ut qui saluti sucv curant. (2) Ut
quentcs. (4) Gregorius Njssenus inter excel- veritas integre proestetur, Christiani dehent
lentcs precalionis fructus ponit simpiici- illatn servare in mente, in ore , et in opere.
tatcm. Gregorius Magnus nihil simplici In mente, per infallibilem crechilitatem. Et
corde fc/icius (5) asseverat quia, ut docet hoc erit testimonium veritatis , ubique occu-
:

Tertullianus , faci/ius simplicitas sola Deum pantis principatum. (3) In ore, persermonem
et agnosccrc poterit et ostendere. (6) Tandem meuti conformem, quia , in hac justitia vir-
si nocentissimi, qui non simplices (7), absque tutumque omniurn via } nullus mendacio locus
dubio fortunatissimi simplices. Tot conglo- est. (4) In opere, per conversationem et vi-
. batae rationes probe demonstrant adversus tam Christianae disciplinae convenientem.
hierelicos simplicitatem non esse prostratio- Mulieres fucatae etpigmentatre, Christianae
nem disciplinas ; cum disciplina Christiana in disciplinse insigne non prneferunt, necjue de-
simplicilate potissitnum consistat. bitam veritali praastant pleniludinetn et in-
In multis sc rvanda est Christiana sitnplici- tegtitatem. Nain licet eatn servent in corde
tas in mente, per humilem fidem in corde, per credulitalem
: in ore per veracitatem ,

per innocentiatn et mansuetudinem in ore, custodiant , in opere tamen non demons-

;

per seimonis sinceritatem ; in vita, per mo- trant; faciem curn maxima injuria veritatis
rum probiiatem in vestihus, per cultus et pingentes , quo nihil est magis Christianae
;

ornatus moderalionem ; in facie sumcntes disciplinae contrarium. Nihil Christiano no-

,

de simplicitate candorem. (8) Hanc simplici- mine magis indignum, quarn effigie menliri,
tatem non dcmonstrant mulieres fucatae et quibus tingua non licet. (5) Christianas mu-
pigmentatae neque iu crinibuS, lu-que in lieres pudet ore mentiri, et cle diaholi ingenio
:

facie. Non in crinibus nam, ut illas redar- effigiem mentiri non pudet. Erubescunt lin-
:

guit Tertullianus, quid tnnta ordinandi cri- gua proferre mendacium et genas mendacio
nis operositas ad sn/iitcm subministret ,
quod ruboris non vcrentur. (6) Ita in illis
inficcre
crinibus vestris quiescere non licet , modo neque sinceritns, ncquc veritns perseverant ,

sitbstr ictis , modo rehixatis, modo suscitatis, quando qucv sincern sunt polluuntur, et colo-
modo elisisP sflicv gestiunt in cincinnos coer- rum adultcrinis metlicaminum fttcis, in men-
1 cre ,
alicc ut vagi et vo/ucres e/ubatitttr, dacium vcra miitantur. (7) Mulieres dum de
non bona simp/icitate. (9) Neque eliam in oris mendacio convincuntur ruhescunt , ;

facie quam fuco depingunt adversus Chris- agnatus rubor faciem occupat, et de diaboli
tianam disciplinam. Nam ut illis exprobrat gymnasio instructae, extraneo rubore faciem
Tertullianus, qttantum autetu a vestris disci- mentiuntur.(8)NamutsubjungilD.Cyprianus,
p/inis el projessionibus aliena sunt, qitam expugnata est mentlacio facics figura cor- ,

iiidigrta faciem fictcun rttptaest,vu/tusa/ienus(g)', pigmentata, fu-

nomine Christiano ,
gestare, quibus simplicitas omnis indicitur cata et picta mulier perpetun frnus el men-
.'
,

(10) quia Christi disciplina Christianos docet dacitim et ut fatur Locrus ad Pollucem, :

simplicitalem et verilatem. non facicm, sed larvam gerit. (10) Deponat

2. Doctor vcritntis Deus (11), quam per autem hanc pigmentorum larvam et vix a ,

semetipsum docere dignatus est humanam notis et familiaribus agnoscetur, quos leno-
,

naturam assumens et visibiliter conversans cinii fraude et fuci mendacio fefellit apparens
in terra cum mortalihus. Dilitcidata per altera. Mulier variis depicta coloribus non ,

Chistmn verilate (12), Christianis dala est est ipsa sed altera ; imo ipsa altera ,
quaui

(1) Tcrt. L. de Hapt. 8. —

(a) L. 1. ILcr. (5) D. — (1) Tert. L. de Sprct. 20. —
Tort. Apol. 46.
{1)
—
Paulin. Ep. n.—
(4) u. Scop. Clir.— (5) L. u. Mor. 21. (5) Tcrt L. dc —
Ltcl. L. s. c. 18.
Pr.rsc. Iiatr. 55. (4)
- (C) Tert. L. adv. \ al.nl. 2. —
(7) Trrt. ibid. (8) — — (5) Tc.t. L. j. de Cult. Fcm. 5. (G) D. Cypr.- L.
Tert. L. 2. dc Cull. Itin. i3.— (9) Tert. L. 2.dc Cult. de Discipl. ct H.ib. Vi.p.— {-* D. Acig. L. 4- <1<" Doct.
Fcm. 7. —
(10) Tcrt. L. 2. de Cult. Fem. 5. —(11) Cbr. ai.— (8) D. Ambr.— (9) L. 3. 11< xaui. 6.— (10)
Ptrt. L. dc Spcct. 20. —
(12) Tert. L. adv. Jud. i3. L. 5. c. 16.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO VI. 2 63

hortatur Grogorius Nazianzenus : Serva cor- ritatis; (juia omne falsiun adulterium est.yi)
pus quale est jabricatum neque velis videri Aliud coutra castitatem
, nam ut fatur D. :

pro altera. Nam si vultutn tuum materiali Ambrosius, adulterium vultus meditatur ,

candore oblinias ; si acquisito rubore perfun- adulterium castitatis.

das , illa pictura vitii, non decoris est : illa 3. Belle ptidicitiam appellat Tertullianus,
pictura jraudis , non simplicitatis est. Fe- principalem Christiani nominis disciplinam
mina proprioe fceditatis conscia , spectatores (2) Tum quia in Christiana disciplina nulla
fraudare nititur ingenioso fucorum menda- est major et pixestabilior virlus quam animi
cio,alteramprosesupponens: quodulfacilius et corporis castimonia ,
quoe est Dei imago
exsequatur solet stolam jundere , comain
, rcspondens ad sanctimoniam Dei (3) ; quam
slruere , collum demulcere cutein Jlngere , , inter Deielogia recensetD.Ambrosius, aiens :
speculumconstdere(i), et speculi consilioal- Dei sapientia, Dei sattctitas , Dei castitas.
tetam se mentitur. Si jam et speculo tanlutn (4) Tum quia est aliarum virtutum basis et
mentiri liceret. (2) Imo speculum mentiri nes- tutamen, omnes virtutes spiritus quasi soli- ,

cit eamdem semper quam accepit reddens

; dissimum /undamentum , et sublime culmen
imaginem, fidelique regestu speeiem reverbe- continentia sustentat , et protegit. (5) Tum
rans. Si e regione obversetur femina defor- quia Christiani, in baptismate, pudicitiae sus-
mis, deformem venusta, venustam
reddit; si ceperuntdisciplinam; quos ideo D.Cyprianus
regerit vere tamen dicit Tertullianus, men-
: nuncupat renatos ex aqua et pudicitia (6)
tiri speculo licet, et ut mentiatur consulitur quapropter impudicitia quse castitati oppo-
a mulieribus. Speculum persaepe mentitur , nitur a Christo Domino, splendore discipliiuv.
et fallit, quod ideo fraudem (3) vocitat Cle- coercetur. (7) Nam peccata carnis in veteri
mens Alexandrinus : nam dum primo con- Testamento prohibila, nunc et in novo Tes-
sulitur, mulier pallida , subfusca deformis , tamento interdicta, etiam cumulatiore prce-
apparet at cum mulier de speculi consilio ,
: cepto proliibenlur. Nampro,Non mcechaberis
ruborem, cerussam , fucum adhibuit , mox Qui viderit adconcupiscentiatn, jammcecha-
rubescir, candidat, nitet, et speculi fraude et tus est incorde suo. (8) Ad principalis illius
mendacio pulchra videlur qua re faciem : disciplina^observantiam Christianos hortatur
semper incertam gerit, et speculo consiliante, Regius Vates : Jpprehendite disciplinam
quotidie novis coloribus mutatain{£), sibique (9); seu ut Sepluaginta vertunt , sacratn
post fucum placet, quae displicebal ante pig- eruditionem. D. Hieronymus ex Hebraeo
mentum. Placebit qui vultus suos mutat , legit Adorate pure ; Genebrardus vero, os-
:

infidelis erga faciem suam. (5) Mulier quae culamini puritatem. Quasi sacra Domini
pigmentorum artificio , alias atque alias mu- eruditio, et Christiana disciplina potissimum
tat formas, et alteram pro se ipsa substituit, pudicitiam spectet, quae a Christianis mulie-
infidelis erga faciem suam dicitur a Tertul- ribus arcet pigmenta , quoe Christianae oppo-
liano , quasi fucorum usus sit apostasia ab nuntur disciplina: (io): tum quia sunt divinis
innata facie, quia mulier a se desciscens, in contraria mandatis. Mirum quod non contra
alteram se pulchriorem mutatur. Neque dominica prcecepta contenditur (11) tum :

solum erga faciem suam est infidelis fucata quia a diabolo edocta sunt. Quod nascitur
mulier, sed adhuc erga religionem cujus^/w- opus Dei est. Ergo quod infingitur , diaboli
ciplina non terretur. (6) Erga ipsum Deum : negotium esl. (12) Tertulliano arridet D.
tum quia dotes , a?tates ,atnorcs, iras, gemi- Cyprianus, de doemonibus aiens //// oculos :

tus , mentientem non probabit qui omnem
hypocrisim damnat (7) est autem hypocri-
sis, sese aliam a semetipsa fingere. Tum quia
Dei mandatum transgreditur. Credite bene-
dictce : quomodo prcecepta Dei custodietis ,
lineamenta ejus non custodientes P (8) Tum
quia divinoe voluntati contradicit. Non amat
falsum auctor verilatis : adulterium est apitd
illum omne quod fingitur. (9) Duplex adul-
terium committit saspe saepius mulier fucala.
circumducto nigrore fucare, genas mendacio
: ruboris infcere, et mutare adulterinis colo-
ribus crinem , et expungere omnem oris ve-
rilatem , corruptelce suce impugnatione do-
cuerunt. (i3) Tum quia , ut subjungit Ter-
tullianus, divino operi Satana> ingenia super-
ducere quain sceleslum est ! Servi nostti ab
inimicis nostris nihil mutuantur ; milites ab
hoste imperatoris sui nihil concupiscunt : de
, „ ,

Unum adversus ventatem ; adultera

TT fi) Tert. L. de Idol. 1.— (2) Tert. L. de Pud. 1.
I / i.
est ve-
__^ ^ Cypr de JJon . Pu d. 6. - (4) L. 1. de Virg.
(i)Trrt. L. de Pall. 4.— (2) Tert. L. l.de Cult. Fein. —
.

(5) D. Ilier. L. 1. cont. Jovin. (6) Ibid. — (7) —

1.— (3) L. 2. Pad. 3. - (4) lVt. Dam. Serm. 4 7 .
— Tert. L. de Pall. 3. —(8) Tert. L. de Fud. 6. (9) Ps. —
Tert. L. de Spect. 2 3. — Teit. L. adv.Valent. — (10) Tert. L. de Pud. 6. —
(11) Tert. Lib. 2. de
(5)
1. — (7) Tcit. L. de Spect.
(G)
—
(8) Tert. L. a. de
2J.
6.
Cult. Fem. 7.— (12) Tcrt. L. 2. de Cult. Feno. 5.
—
Cult. Fem. 5. — (9) Tert. L. de Spect. a3. (i3) L. de llab. et Discipl. Virg.
sT4 LUXUS VESTIUM. — CONCIO VI.
adversario cniin cjus in cujiis manu sis , ali- ipsaemet omnimoda qua possunt industria
quid usui postulare , transgressio est. Tum ordinant capillos. Nam ut eas pungit ibidem
quia fucum adbibentes Cbristi disciplinae , Tertullianus Afftgitis prcf.terea nescio quas
:

Cbristiauoque nomini renuntiant, et se dia- enortnitatcs capillamentorum, nunc in galeri

boli discipulos profitentur Christianus a : niodum, quasi vaginam capitis, et operculum
rnalo illo adjuvabitur in aliquoP Nescio an verticis, nunc in cervicttm relro suggesttim.
hoc nomcn ci persevcret : erit enim ejus , de Ob capillorum raritatem adjectis alienis
cujus doctrinis instrui concupiscit. (i) Tum capillis galerum adbibebant mulieres , tanta
quia quemadmodum Cbristi disciplina pudi- industria capiti superpositum, ut naturalis et
ciliam docendo persuadet (2) ] ita diabolus ad non ascititia videretur coma. Hoc capilla-
lasciviam erudit, et immundus ille spiritus turae studium est incentivum bbidinis. Si tu
totum suum studium et curam adbibet, ut te sumptuosius comas, concupiscendi libidi-
corpus aniini domicilium, anima? vas , murum nem nutrias peccandi fomitcm succendas. (i) ,

sjtiritus, virtutum scholam, Dei templum, in Secundo, fuco et pigmenlo mulieres pulchri-
scenam criminum, in vitiorum pompam, vo- tudinem elaborant, et libidinem accendunt.
Iuptatum redigat in theatrum.fi) Quidjaciat in jacie Christiance purpurissus
Id autem exsequitur daemon per pigmen- ct ccrussa, ignisjuvenum,fomenta/ibidinum,
tatas mulieres quae ad amorum pellaciam , impudica? mentis indicium ? (a) Fuco elabo-
,

ad placendi gratiam vultuum advocant colo- ratur luxuria , et pigmentum est impuri
res, faciei lenocinium fuco asciscunt quem animi index et fictae mulieres, ait Gregorius : :

ideo vocitat D. Cbrysostomus , anitna? cor- Nazianzenus, fucis et colorum nitoribus ima-
riiptioneni,voluptatum illicitarumfomitem.(^) ginem divinam adultcrant; vivce tabula?, fcedi
Ad quid enim aliudserviunt cerussa, minium, indices interiorum animi ajjectuum. (3) Fu-
totque colorum venena, nisi faciem prosti- cum ejusmodi adulterinam fallaciam nuncu-
tuere,et virorum oculosaestuante libidine tas- pat D. Augustinus Fucare figmentis quo :
,

cinare? Apud Lacones(5),feminispermissum rubicundior , vel verecundior apparcat inu-

non erat comam faciem fucare , ne
nutrire, licr, adulterina fallacia est (4) : quia fucus
viros ad lasciviam accenderent pigmento- : adulterinum animum denotat, lasciviam me-
rum namque lenocinio adornata venustas , ditatur, et ad libidinem sutflammat Cesset, :

est castitatis naufragium, et scopulus intuen- cesset jam violentia? figinentum cesset ru- ,

tium; seu ut fatur Clemens Alexandrinus , boris augmentum , ubi toties membra illa
aucupium hominum (6), quos comprebendere dicata Christo,sce/esto mcecho suis visceribus
nituntur feimnx, vanissima atque turpissima poiluenda tribuisti. (5) Virginem ob fucum
ftgmcnta confgurantes. (7) Quare D. Ambro- lapsam et constupratam redarguit D. Am-
sius appellat ajfectati nugas decoris, adu/teri brosius. Nuptas viduas et virgines simul hor-
amoris illecebras. (8) Et ob eamdem ratio- tatur D. Cvprianus l\'on virgines tanlum :

nem sic Tertullianus Cbristianas mulieres aut viduas, sed et nuptas puto et omncs fe- ,

alloquilur Con/icta? et elaborata? pulchritu- minas admonendas quod opus Dei et factu-
:
,

dinis suggesltim rccusandum a vobis scia- ram ejus , et plasma adulterare nullomodo
tis.
(9) debeant, adhibito flavo colore , ve/ nigro pul- -

Tribus autem modis pra3sertim mulieres vere. Tandem mulieres speculum consulunt
tinguntetelaborant pulcbriludinem. Primum ut fingant et elaborent pulcbritudinem Jam :

earum studium est circa crines nam vel et consiiium jbrma' a speculo pctitnt , ct fa-
:

alienis capillis verticcm struunt (io), vel cri- ciem morosiorem lavacro maccrant , Jbrsitan
nium colores immutant Video quasdam et a/iquo eam medicamine intcrpolant. (6)
:

capilltim croco vertere ; pudet eas ctiam na- De consilio speculi virgines increpat Tertul-
tionis,quodnon Get maniiv autque GaUia' sint lianus. Viduam redarguit Sanctus Zeno, quae
procrcattv : ita jam capillos transfcrunt : ct post nimiam mcestiludinem , et quo facibus
decorum putant quod inquinant (ii)vel ad adeatur fucum adbibet, et speculum consulit.
,

nativos crines studendos, peritissimos quos- Quid hoc cst? ecce rursus ad lenocinia redis :
que slructores capiUatura? adhibcnt (12) ; vel colorem depixidc mutuaris pau/o antc dam-
natum : crincm :
ecce indulgenter excolis
(1) Tert. L. a. de Cult. Fem. 5. — (a) Tert. L. adv. odorato pulvcre /uctus pulvercm mutas : tn
Valcnt. a. — Clnysol. Serm. is. — Hom. 4i. in
(3) (4) stibio flctus includis : ornamcnto ligas, quod
Gtn. — Heraclide» in
(5) Laced. — L. 1'olit. (6) 3.
Pacdag. — Tert. L. adv. Valent. 1.— L.
10. (7) (8) 3. Cypr. dc Disripl. el Ilab. Virg.— (1) D. Hier.
j).
de —
VirtT. Tert. (9) dc Cull. Fein.
L. — (10) D.
a. 1. £
(,j
F,;,iam.—
a( ) O) Blbort ad VirR. (i) e.ap. Fu- —
Kp. ad Marcellan. — (n)Tcit. Lib. —
() _

llier. de Cult. 7. caic dist.5. (5) D. Ambi. L. ad Yirg. Laps. c. 4-

Pem. 6. — (12; Tcrt. L. 3. dc Cult. Feui. 7. «;) Tert. L. de VeL Virg. ia.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO VI. ^65
suspendio voveras collum ab speculo oracula mulieres vero mensuroe suae adjiciunt, uteis
:

inquiris, quam commocle possis circumscri- exprobrat Tertullianus Vos vero adjicitis :

bere petitorem : unum tamen scio , quia nihil ad pondus, colluras quasdam , vel scutorum
distat a prodigio quisquis alterius causa , et umbilicos cervicibus adstruendo : alii legunt,
formam mutat et rnores. (i) Ecce tibi duplex collyridas .ILstautem collyris placenlaa genus,
fuci et pigmenti motivum , unum ut ex illo figura rotunda adeo ut idem esse videatur ,

mulieres mutent formam, et de fcedis venus- ac umbilicus in scutis. His aliisque addita-
tae appareant; aliud ulmoresquoque mutent, mentis Deum de mendacio redarguunt, ejus-

et de castis impudicae fiant. Si hoc ita est , que opus reformare et emendare prsesu-
quid de illa dicendum est qucv occulta et munt.
furtiva turpitudine constupratur, etfngit se 2. Injuriosa est Deo cura factitii corporis,
esse quod noti est ? Habitu virgo , facto non ut plasticam Dei supergressa. (1) Injuriam
virgo, bis adultera, et in actu, et in aspectu. Deo inferunt mulieres, fucum facieiadhiben-
(2) Quod si illa est bis adultera quse post tes. Displicet nimirum illis plastica Dei : in
amissam puritatem cordis et corporis , per ipsis se nimirum arguunt et reprehendunt
hypocrisim habitu demonstrat integritatem ; artificem omnium. (2) D. Cyprianus femina-
quantum a fortiori bis est adultera mulier, rum increpans temeritatem, cunctis fereTer-
quae pigmento et cultu commissam impudi- tulliani verbis utitur Dixit Dominus : Fa-
:

citiam ostentat, adeo fucus faciem fingens et ciamus hominem ad imaginem el similitudi-
immutans est castitatis disciplinae contume- netn nostram, etaudent inutare el convertere
liosus, Deoque injuriosus? quod Deus fecit : manus Deo inferunt ; quo-
II. PARS. In Deum delinquunt quce cu- niam id auod Deus formavit reformare et
,
,

tem medicaminibus urgent, genasrubore ma- transfgurare contendunt. (3) Feminae fucan-;
culant, oculos fuligine porrigunt (3) mu- tes faciem, immutant quidem opus Dei, non
:

lieres quce faciei fucum adhibent Deum "nagmem quia imago Dei non est in cor-
, ;

offendunt, non solum quia in ejus discipli- P ore sed in aoima. Prosequitur D. Cypria-
>

nam sunt contumeliosaa Chrislianam sim- ,

nus Si pictor pinxisset imaginem, et alius
:

plicitatemdedignantes, veritatem mendacio nmnus inferret , annon gravis fieret pictori

injuria? Graviter profecto Deum offendunt
et fallacia adulterantes castitatem libidinis
;

lenocinio foedantes, sed adhuc in Deum de- muheres, qux Jucos asciscunt quasi sapien-
linquunt, fucis et pigmentis ipsum 1. De tiores plasmatore suo : tanquam non bene

mendacio redarguentes ; 2. Ejus opus emen- Hlum fecerit vultum, tanquam istam facietn
dare praesumentes ; 3. Diaboli ingenium Dei non prudenter constituerit ,
Creatoris opus
artificio praeponentes.
volunt emendare. (4) Quanta praesumptio ,

1. Nec mendacium aut infirmitas Deo

seseDeo sapientiores et prudentiores existi-
competit. (4) Deus essentialiter est omnipo- mare ? Quanta temeritas Dei opus velle ,

tens etsumme verax, ideoque infirmitas et emendare quanta audacia Deum de suo
?

mendaciumilli repugnant; mulieres vance ei °P ere reprehendere ? Reprehendunt enim

supremam veritatem eripere satagunt , illum cum eme ndant cum adjiciunt. (5) Quahs
,

de mendacio redarguentes tum quia Do- :

muherum
msolentia appetere quod datum
minus ait : Quisvestrumpoteslcapillum atrum ,wn sit t
quibus alieni abstinentia traditur (6),

ex albofacere, aut album ex atro? (5) Mu- et facturam Dei tanquam non bene factam
lieresautem fucatae et pigmentatce revincunt mutare, transfigurare, emendare Si quis !

Deum. Ecce, inquiunt , pro albo vel atro , pingendi artijex, vultum alicujus, et specw
flavumfacimus, gratia faciliorem (6) tum lum > et corporis qualitatem , cvtnulo colore
:

quia Dominus dixit Nemo potest adjicere signasset; et signato jatn consummatoque
:

cubitum unum ad staturam suatn. (7) Mulier s i'nulacro , maiium alius injerret, ut jam
autem cothurnis sese extollit, calceis crescit, f
™iata, jampicta, quasi peritior reforma-
et adjiciendoad staturam suam, mendacem ret gravis prwris artifwis injuria, et justa
>

vult facere Christum. (8) Tum quia ad men- indignatio videretur.(j) Inde colhg.t D. Au-
suram corporis sibi datam, contra divinum gustinus, tam improbce temerilatis audaciam,
oraculum, adiicium ad mensuram neminem Dei «rtificis ofjensam ; nempe femmarum
-,

sibi adjicere posse pronuntiatum est (9) 4 u a3 sibi peritiores Deo videnlur , et ejus
:

(i)Serm. deContin. — (2) D. Ambr. ad Virg. Laps. (1) Tert. L. de Spect.

19. —
(2) Tert. L. a. de
c. 5.— (3) Tert. L.de Cult. Fem. 5.
2. (/,) Tert. L.— Cult. Fem. 5. — Discipl. et Hab. Virg.
(?>) De (4) —
<le Carn. Cluist. 1 1.— (5) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 6. Orig. liom. 4. in Matth. —
(5) Tert. L. 2. de Cult.
— (6) Tert. ibid. —
(7) Tert. L de Spect. 23. (8) — Fem. 5.— v 6) Tert. ibid. —
(7) D. Aug. L. 4. de
Doct.
Tcit. ibid. —
(9) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 7. Cbr. 21.
'7
2 6o LUXUS VFSTIUM. — GONCIO VI
picturoe manus nou verentur. Eadeni monstrant; 2. Auimae puritatein contami-
inferre
simili ucli ne utitur adbuc D. Atnbrosius
t ut narit 3. Dei justiliani suHluintnant. , ;

talis facinoris ostendat audaciam et temeri- 1. Quis decor cum injuriaP quce cum im-

tatem. Pictus es homo a Domino Deo tuo : munditiis pulchritudo ? (1) Feminae quae mi-
bonum hubos artiftccm noli bonam delere nio eandidant, et cocco rubescunt, quaruui
,

picturam non fttco sed veritate fulgcntem ; supercilia ferrugineo pulvere fulgurant, qua-
,

non crrussa, sed gratia. Dic mihi, si sttpra rum genae ficto nitore rutilant, quaruin labia
artificem aliqucm, inducas alteritm, qui opus coacto rubore sudant , plane in pulcliriludi-
illius superioris novisopenbttsobducat, nonne nis suae conscientiam delinquunt. Pigmenta
indignatur ille qui opus sttum adultcratum namque illa non nativam pulchriludinem
, ,

esse cognoverit ? noli tollere picluram Dei, sed meram deformitatem denotant fucum ,

et pictttram meretricis assttmere : grave cnim enim non adhibent mulieres, nisi ut vultus
est c/intcn ut putes quod melius tu homo
, foeditatem fuco mentiantur , et intuentium,

quam Dcus pingat (1); et inde sic insoles- oculos fallant, quariim facics gypsece et ni- ,

cas ut ambias opus emendare Creatoris

, mio candore deformes (2) loquitur D. Hie- ;

tuique sceleris advoces consilinrium daemo- ronymus de mulieribus, faciem fictam et ef-
nem, cujus pravum iugenium sapienti Dei figiem mentitam gestantibus, quae formosae a
artificio prcponis. fuco apparere ambiunt, quibus quia de pro-
Cum adjiciunt fucum insolescentes feini- prio non inest decor, aliunde nccesse est , ut
1133, utique ab adversario artificc sumunt ad- mendicent unde se speciosas mcntiantur (3)
;

ditamenla (2), graviori injuria Deum offen- Inde tamen non pulchra; sed deformes sus-
dentes quia ab ejus adversario ejusmodi picantur nam ut belle subjungit D. Bernar-
,
:

pigmenta didicerunt. fsestdiabolus^i) perpe- dus Quid enirn opus est peregrinorumjucos :

tuus Dei inimicus, ejusque operis interpola- adhibere colorum cui propria et tanquam ,

tor, qui rerum naturam pervertere satagens, innata sujftcit pulchritudo ? Dum murum
feminas docuit, ut ad plasticam Dei temera- aulaeo contectum conspicimus, illum non
ria audacia altcntarent JYam qttis corpus lapideum aut pulchrum , sed luteum ac
:

mutare monstravit, nisiqui et Jtominis spiri- foedum statim intelligimus, externoque orna-
turn malitia transfguravit ? Diabolus qui mento amictum conjicimus , ne muri lutura
primum elidens hominem malitia transfigu- aut foeditas videatur. Non absimiliter fucus
ravit, ab innocenti.e forma, immutans ejus supra feminae faciem apparens, nobis foedita-
animum ad criminis formam, feminas adhue tis illius suspicionem ingenerat. Mulier quae

docuit corpus per fucum mutare. llle indu- pigmenlis venustatem negotiatur, foeditatem
bitate hujusmodi ingenia concinnavit , ut in suam prodit, totque deformitatis suae testes
vobis parcat manus vos quodammodo Dco adhibet, quot adsciscit fucos quos nullate- :

inferre. (4) Homodaemonis acquiescens sug-
gestioni , et malitia, spiritum de justitia et
sanctitate ad nequitiam et iniquilatem trans-
figurans, manus infert
foedans. Mulieres quoque a diabolo edoctne,
faciem fuco mutantes, Deo inferunt manus,
nus sectaretur nisi propriae conscia esset de-
formitatis ; prior de seipsa pronuntiat , qua?
cupit mutare quod nata est ; ita du/n aliis
Deo , ejus imaginem studet placere, prius sibi ipsa displicet (4),
nativam foeditatem in speculo contuens.
Quam idcirco pungit D. Ambrosius Que/n :

suntque perversa illa divini operis emenda- igitur judicem , mulier, veriorem rcquiris
tione et corporis transfiguralione , injuriosae deformilatis tua?, quam teipsam, quce videri
in Deum et in semetipsas exitiosaa et perni- ti/nes ? si pulchra es quid absconderis ? si
,

ciosae. deformis, cur te for/nosam esse mentiris ? nec

III. PARS. Crocum capiti suo mulier Chris- tuce conscientia? , nec alieni gratiam erroris

tia/ta ingeret ul in a/am. Quodcunque eni/n habitura. Nam quomodo aliis placebis quae
»P SI disphces? quomodo alns
immundo spiritui c.t crcmari solct, sacriftcium ll,)I pulchra
vidcri pottsl. (5) Sacrificium quod est prae- apparebis, cum oculis tuis foeda et defornns
cipuus religionis aclus , soli Deo competit. a PP areas -

Mulieres fucatae veram religionem dedignan- Q uid non tentat «»"lier, ne agnata videa-
tes, et idololatriam sapiet.ies , debitum Deo, tur fceditas, sed superinducta conspiciatur
diabolo tribuunt sacrificium horrendoque venustas, ut oculos aliorum in errorem du-
,

illo sacrilegio, 1. Corpoiis foeditatcm dc- cat > propriam non valens fallere conscien-
tiam? Sc/nper est miscra , qua; sibi non placet
(1) L. 6. Ilexam. 8. — (7) TYrt. L. a. Cult. Fenv. 5. (i)Tcrt. L. a. de Cult. Fem.6. — (s) Ep. ad Marrel-
— (5) Tert. ibid, — (4) Teit. il«id. — (j) Tcrt. L. a. de lam.— (S) I). Uern. Scim. 4i. ia Cant. — (4) U. \nibr.
Cull. Fem. 6. L. l.de Virtr.
 LUXUS VESTIUM. — CONCIO VI. 267
qualis est : qmd
capillorum mutatus color? gehennae ardoribus, feminas fucalas et pig-
quid oculorum extremitates suffuscantur ? mentatas.
quid facies artibus in diversam forrnam con- 3. Quae male ac pessime sibi auspicanlur
vertitur, nisi quia ne ipsa sit , timetur? (1) Jlammeo capite. (1) Malum omen fucus , qui
Scilicet ne sit foeda , sed pulthra, ne oculis pigmentatam mulierem a Dei conspectu pro-
intuenlium appareat deformis, sed venusta: pulsat, et aeternis gehennae mancipat ardori-
ad hoc enim faciem suam exterminat, hypo- bus. Ideo D. Cyprianus fucatam mulierem
critarum instar, qui ut fatur Christus Domi- ad mulierem frugem revocare satagens, sic
nus « exterminant facies suas, ut appareant alloquitur Non metuis, oro, quce taiis es, ne
:

hominibus jejunantes. » (2) Pro ly extermi- cum resurreclionis dies venerit, artifex luus
nant , D. Hilarius legit conficiunt ; Syrus, te non cognoscat ad sua pra?mia et promissa
corrumpunt ; alii, oblitterant , et velut e me- venientem, removeat, et excludat ; increpans
dio tollunt ; Graecus, quasi e conspeclu tol- vigore censoris et judicis, dicat : Opus hoc
hint ; ad modum mulierum, quae fucis uten- meurn non est , nec hcec imago nostra est :
tes, celant faciem suam. Tales sunt qucedam cutem falso medicamine polluisti , crinern
mulieres , qua? album et nigrum et rubicurt- adultero colore mutasti : expigmentata est
dum super facies suas inducunt , eas exter- mendacio Jacies, fgura corrupla est, vuttus
minantes (3); quasi foeditatis , aut mentiti alienus est ; Deum videre non poteris quando
decoris reas, ipsae mulieres facies suas exsu- oculi tui non sint quos Deus fecit , sed quos
lare cogant. Hypocritae se philosophari si- diabolus infecit : de inimico tuo compta cum
mulant, non secus ac mulierculce insipienlis~ illo pariter arsura? (2) Trina poenain ultimo
simce, quce cum pulchritudine careant natu- judicio fucatam et pigmentatam muMerem
rali , ad colorum fucum confugere solent mulctabit supremusjudex Deus.Primo, illam
propter verecundiam inverecundissima?. (4) non agnoscet, scientia scilicet approbationis.
Mulieres a natura invenustae, ob foeditatem Grave est utdicat de te Deus : JSon cognosco
quam verentur, sunt inverecundissimae , ge- colores meos non agnosco imaginem meam ,
,

nas rnboris mendacio afficientes, impuden- non agnosco vultum , quem ipse formavi.
tiam in figmentata facie demonstrantes, ani- Secundo, illam a conspectu suo projiciet.
mique puritatem contaminantes. Quem adhuc loquentem inducit D. Ambro-
2. Cum spiritus nec possit mundus pra?s- sius Rejicio ego quod meum non est , illurn
:

tari, cuj us apparitores inquinantur. (5) Oculi qucere qui te pinxit ; ab illo sume gratiam ,
sunt spiritus apparitores ; vultus est animae cui mercedem dedisti. (3) Tandem tertio, cuin
index. Inquinati fuco oculi , inquinata pig- diabolo arsuram detrudet in infernum , ut
mento facies, inquinalam innuunt animam persentiat gehennae ardores quos flammeo
:

Facies occullorum , ea quce apparent. (6) capite auspicata est. Audaci conatu,et sacri-
Libido in facie fucata relucens, animi impuri lego contemptu , crines tuos inficis malo prce-
et contaminati est insigne : Si non pudet sagio futurorum, capillos jam tibiflammeos
enormitatis, pudeat inquinamenli. (7) Chris- auspicaris. (4) Draco rufus, id est, ignitus
tianae mulieres non verentur criminis enor- seu flammeus de quo fatur Joannes (5) , est
mitatem, Christianam disciplinam suis pig- diabolus de inferno veniens, neque enim de
mentis contumelia afficientes, Deum graviter gehenna aliter quam rufusaut flammeus ve-
offendentes , sibi damnum et perniciem affe- niret. Mulier nec capillum irrufes , et ei ali-
rentes , vereantur inquinamentum quo ani- quid de gehennae ignibus auspiceris. (6) Sicut
mam maculant. Alquin et detrimentum cri- rufus draconis color de gehennae fornace
nibus medicaminum vis inurit , et cerebro est, ita irrufati et flammei crines de gehen-
perniciem eliam cujuslibet sinceri humoris nalis incendii tinctura sunt. Feminae quae
assiduitas reservat; turn solis animando sirnul capillos sic colorant et irrufant, flammeo ca-
et siccando capillo exoptabilis ardor nocet. pite futuram ominantur damnationem , et

(8) Parum esset quod ardor colorando ca- draconis rufi de inferno venientis colores de-
pillos illis detrimentum afferret, quod cere- ferunt, sicque dum nativum colorem frau-
bro perniciem inureret nisi adhuc fucus dulenter abscondunt venustatis gratia , flam-
.

justitiam divinam sufflammaret ad puniendas meum gehennae colorem infausle praesagiunt.

Mulieres ornnem hanc ornatus servitutem a
(1) D. Cypr. de Discip. et Hab. Virg. — (i) Matth.
6.— (3)Orig. Hom.4. in Matth. — (4) Gregor. Naz. (i) Tert. L. 2. de Cult. Fem. 6.— (2) De Habit. et
orat. de Patris funerc.— (5) Tert. L. de Spcct. 17. — Discip. Virg. — (3)D. Ambr. L. 6. Hexam. 8. — (4)
(6)Tcrt. L. de An. t8. — (7) Tert. L. 2. deCult. Fem. D. Cypr. — (5) Apocal. 12.— (6) D. Hicr. Ep. ad
7. - (8) Tert. Lib. 2. de Cult Fem. 6. L*tam. .
26& MARIANiE FESTIVIT ATES. — CONCIO I.

libcro capite depellite (i) nequeleve putetis,

: jueos, fluxarn fornue venustatem, scenicis
et
grave irrufati crinis prasagium, et gehennae et trivialibus relinquebat;
quibus probrum ac
auspicium si non erubescitis de mendacio,
: dedccus est erubescere. (1) Christiana mulie-
timete de infausto; imitamini Gorgoniam , res,ne deferatis merelricum insignia, neque
quam exornavit, et venustam praestitit non inferni colores in vohis admiserilis , quos
ars pictoru/n, ac jucus, pukhritudoque vilis, non Deus sed diabolus pinxit si vultis ad :

quatn injernus fccit artifex, qui Dci fig/nen- Deum pertinere , oportet ut ipse vos cog-
turn jraudulentis abscondit coloribus , et ho- noscat ; ut vos cognoscat, dehetis praeferre
noris gratiam dedecorat : unus illi rubor colores quos ipse fecit colores pudoris, cas-
:

placebat, quern pudor affert ; unus candor, tilatis, sanctitatis, gratia, qui non in infer-
quem parit abstinentia ; nam pigmenta et num detrudunt, sed ad ccelum evehuut.
(i) Tert. L. a. deCuIt. Fcm. 7. (1) Gregor. Naz. Orat. 11.

MARIANiE FESTIVITATES.
SCHOLIUM.

In hoc tractata agitur de Mariana 1. Conceptione ; i. Nalivitate ; 3. Praisen-

tatione ; /j- Annuntialione ; 5. Visitalione ; 6. Purificalione ; 7. Assump-
tione.

eeeeeeceeeeceeeeeecceeeceeceeceeceeeeececeeeeeeeeeeeeeeeeecc

CONCIO PRIMA. parentes, ita et ornnium peremptores : et quod

injelicius est prius peremptores , quam pa-
Non eodem modo operantur sculptor et rentes (1) at in Maria Adam fuit princeps :

piclor. Sculptor detrahens (i) de materia,sta- generis, sed non delicti quia genere, non :

tuas perficit ; pictor vero adjiciens , pic- vitio Ada; (2), a Sanctis Joachimo et Anna
turam ad perfectum adducit. Beatissima generata fuit. Siquidem potentia Patris , sa-
Virgo helle nuncupatur ah Andrea Crctensi, pientia Fi/ii, benignitas Spiritus Sancti con-
a Deo sculpta slatua, recte depicta imago (2) cepturn Virginis operabantur. (3) Et ne ori-
:

quia Deus in ejus conceptione operatus est ginalis culpa incurreret maculam , fuit, 1.
ad modum sculptoris, et pictoris 1. Tan- Potentia Patris exempta ; 2. Sapientia Filii
:

quam sculptor a coelesti illa statua omnem redempta; 3. BenignitateSpiritus Sancti pra?-
peccati maculam amovit ; 2.Tanquam pictor, venta.
perfecta3 illi imagini omnem gratiam conve- 1. Sed Deo nihilest impossibile. (4) Multa
nientem contulit. quarum potentia
sunt impossibilia creaturis,
I. PARS. Princeps et generis et, delicti ,
cum sit finita, habet quoque objectum limi-
Adarn. (3) In cateris quidem hominibus via tatum ultra quod non exlenditur Dei vero :

communiconceptisetgeneratis fueruntproto- potestas sumrna (5), nullum sua3 activilalis

parentes, principes tum generis tum delicti babet terminum, sed potest onine possibile.
quia illis communicaverunt non solum natu- Summam suam potentiam erga
beatisMinam
ram, sed eliam culpam. Quos ideo sic allo- Virginem ostentat Deus. Quod innuere vi-
quitur D. Bernardus Sicul omniurn fuistis detur Arcbangelus
:
Gabriel , qui postquam

(4) Hom. super Missus est.

a. —
(3) Tert. L. de Carn.
(i)Tert. Apol. 7. —
(a) Orat. de Dorm. D. V. —(3) Cl.r. iG. —Richard. a S. Uur. I- 4-- (4) T.'t.
(?>)

Tert. L. de lixli. Cast. 1. L. de Caru. CLr. 3.— (5) Tert. L. dc Test. An. 2.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO I. 269
Deiparae mira et inaudita annuntiavit , statim opus praestantissimum quod solus artifex
subjunxit : Quia « non erit impossibile apud supergreditur. (1) Terreni principes poten-
Deum omne verbum » (1) quasi divina tiam suam ostentare satagunt , tum ob
:

omnipotentia cui nihil est impossibile , sit opera admirabili artificio artichitectata. Ad
mensura privilegiorum beatissimae Virginis : hunc finem erectae sunt pyramides , sta-
Apud divinam illam omnipotentiam se reci- tuti obelisci iEgypli ; exstructum Ephesi
pit D. Augustinus , ut ostendat Virginis pu- Dianae templum ; suspensi in Babylonia
ritatem uniriinMariacum fecunditate Matris. horti pensiles ; fabricatum Artemisiae Mau-
Hic si ratio qua>ritur, non erit mirabile : si soleum. Tum privilegia concedentes , et
exemplum poscitur, non erit singulare : de- a legibus latis sententiis et poenis pro sua
mus Deum aliquid posse, quod nos fateamur voluntate familiares eximentes quomodo :

investigare non posse. In talibus rebus tota Persarum rex reginae Esther dixit « Noli :

ratio jacti, est omnipotentia facientis. (2) timere, non morieris, non enim pro te, sed
Ipsamet Maria in se divinam omnipotentiam pro omnibus haec lex constituta est. » His
operatam agnoscit, in gratitudinis monumen- duobus modis potentiam suam erga bea-
tumdecantans Fecit mihi magna qui potens tissimam Virginem demonstravit Deus : Itim
:

est ; quippe ut ei declarat ccelestis Paranym- illam formosam efficiens, ut ipsamet fatetur :

phus in Verbi humanatione totam adhibet po- Tu formasti me et posuisti super me manum
tentiaesuaevirtutem:Virtus Altissimiobumbra- tuam (2) formare autem est formosam effi- :

bittibi. Utautem ratiocinatur Doctor Angeli- cere. Tertullianus de mundi productione sic
cus , qucelibetpotentia habet ullimum, et virtus fatur Nam et tenebrce tota? adhuc sine cultu
:

est ullimum potentia? (3) Seu, ut loquitur Al- siderum informes, et tristis abyssus, et terra
.

bertus Magnus, virtus est ultimum illudin quo imparata, et coelum rude : solus liquor, sem-
stat potenlia,nonvalens inaliquidamplius, et per materia perfecta. (3) Caeteri homines ab
sic virtus est potentia vel potestas ultimata. Adamo oriundi squalent in sua conceptione

(4) Qualis quaeso Virginis gloria, quod Dei tenebrosis sordibus primordialis delicti :

omnipotentia sit non solum causa, sed etiam Maria sola materia semper perfecta divina :

mensura privilegiorum ejus? quod in ea vir- namque potentia eam gratia exornavit , tum
tus divina ultima stet, nec valeat in aliquid eam eximens a lege peccati adversus Adae
amplius? Maria ex Matre sterili nascitur ; Dei filios lata, de quo adhuc ipsa gloriatur Ca- :

omnipotentia largita est tantam gratiarum dent in retiaculo ejus peccalores,singulariter

abundantiam. Maria in utero Matris habet sumego donec transeam. (4) Quem locum sic
usum ratioms; Dei omnipotentia operata est commentatur Dionysius Carthusianus « Et- :

tale prodigium. Maria est Virgo et Ma- enim neque feminarum aliqua , neque viro-
ter;Dei omnipotentia duo adeo contraria rum aliquis ,
qui ex naturali concubitu in
confcederavit. Maria parturivit absque ulla lucem hancprodierunt, immunemhabuerunt
pudoris laesione; inauditum illud miraculum ab hac labe originali conceptionem. B. au-
est opus divinoe omnipotentiae. Maria con- tem hoec Virgo a retiaculo hoc criminum tam
cepta est sine peccato originali ; Dei omni- longe sublata est, ut vere dixerit singularem
potentia illam exemit et ut fatur D. Bernar- : esse in toto terrarum orbe. » Quia sciiicet
dus Pater in creatione Marice exhibuit po-
: ab illa lege communi , omnipotentia Dei
tentiam et auctoritatem contra peccatum , exempta est. Audiatur hac supra re D. An-
eam eximens a lege communi qua caeteri selmus mirum in modum disserens « Vas :

Adae nepotes simul cum natura humana electionis S. Paulus dixit omnes in Adain
quasi haereditario jure originali maculantur peccasse vera utique sententia, et cui con-
:

culpa. tradicere nefas esse pronuntio ; sed cum

Zeuxis pictor celeberrimus, conflagrantem eminentiam gratiae Dei in te , Maria Virgo
,

conspiciens domum, in qua conservabantur considero, sicut te non intra, sed supra om-
imagines ab ipso depictoe, exclamavit Ser- : nia quae facta suntineffabili modo contueor,
vate mihi Adonidem , opus absolutissimum ita et te non lege naturee aliorum , in tua
quod plus caeterisomnibusexistimabat. Deus, conceptione devectam fuisse opinor. » (5)
supremus omnium artifex, conspiciens cunc- QuiaPater in creatione Virginis exhibuit po-
tum hominum genus in malo igne positum , tentiam et auctoritatem contra peccatum.
et originalis delicti labe corruptum, a com- Plane niJiil Deo difficile : nam et sterilem
muni illa praevaricatione exemit Mariam ,
Pet. Dam. Serm. i. de Nat. Virg.— (2) Ps. i38.
(1)
(1) Luc. 1. — (2) Epist. 3. ad Volusian. — (3) Opusc. — (3) Tert. L. de Bapt. 3. —
(4) Scrm. de Concept.
4i. c. 23. — (4)ln Cap. 1. I,uc. B. V. —
(5) In Ofiicio. c. 4.
o-o MARIAN/E FESTIVITATES.
parere corUra naturam dlfficlle Deo nonfuit;
sicut ncc Virginem. (i) iEdes Rahab Deus
in civitate Jericho ab incendio defendit ; tres
pueros in fornace Babylonica illaesos serva-
vit;solem immobilem reddidit; ferrum super
aquas natare fecit ; Jonas et Daniel praeter
rerum ordinem a morte sunt exempti unus
io ventre ceti , et alter in lacu leonum et
Deus sua omnipotentia non exemerit B. Vir-
ginem a labe originalis delicti? Quis audeat
negare nisi qui impotentem crediderit Deum ?
Sed tamen cur non totam eam Jormaverit
Dcus, non scio, nisi quia invalidus. (2)
Docent multi beatissimam Virgiuem ha-
buisse dtbitum vel proximum , vel saltem
remotum, contrahendi originalem culpam.
D. namque Auguslinus solum Christum, quia
sit natus ex Virgine, a vinculis obnoxia? ge~
ncrationis excipit, ca?tcris omnibus ex Adam tione
— CONCIO L
fuit (i) ; divina namque notentia illam exe-
init.
Magnum profeeto est diserimen inter con-
ceptiones caeterorum filiorum Adam, et con-
ceplionem Virginis. In conceptionibus alio-
rum divina potentia agit simul cum parenti-
: bus, et parentes agunt soli absque potentia
, Dei. Est aliquid quod procedit tum a paren-
tihus, tum a potentia Dei; est aliquid quod
procedita parentibus solis, et non a potentia
Dei. Quod procedit a Deo et pareniihus si-
vnul, est natura, quae cum sit bonitate entita-
tiva praedita, procedit a Deo tanquam causa
primn, cujus concursus est necessarius causae
secundui ut agere possit. Quod procedit a
parentibus solis et non a potentia Dei , est
culpa , quae a Deo produci nequit , qui omne
nequam prohibet ct damnat. (2) In concep-
autem Virginis divina potentia agit ,

sub peccati obligatione nascentibus. (3) Cui simul cum ejus parentihus, et agit sola sine
accinens Fusehius Emissenus, ait : A peccati parentibus. Agit simul cum parentihus curn
vcteris ncxu per se ncque productione natura quae procedit tum a causa
non est immunis ,
j
,

ipsa Genitrix Iiedemptoris : solus ilh licet prima, tum a causa secuuda. Agit sola sine
ex debito renascatur, hge tamen veteris de- parentihus, eximendo Mariam a lege peccati
biti non tenetur. Verum licet concedamus et communicando illi innoeeniiam, ut con-
,

beatam Viiginem non fuisse exemptam a deret eam pra? cwleris justit'ue cultu , vila?
dehito peccandi, fuit tnmen exempta ah ori- intcgritatc meliorem. (3) Et quemadmodum
ginali peccato quia ut ratiocinatur D. Cy- aquae Jordanis suspenderunt suum cursum
:

prianus, non sustincbal justitia ut illud vas ut ahsque ullo inundationis et naufragii pe-
,

ehctionis communibus lacesserelur injuriis ; riculo transiret arca non absimiliter, ait ;

quoniam plurimum a cwteris diffcrens na- Sanctus Joannes Damascenus, in conceptione ,

turam communicavit non culpam. (4) Non Virginis, natura gratia? cedit ac tremula ,

quod beata Anna propriis virihus potuerit stat, progredi non sustincns. Qudkiiam itaque
in generatione Mariae separare naturam a Juturum crat ut Dei Genitrix ac Virgo cx ,

culpa communicare naturam non coinmu- Anna orirctur, natura gratia? fcctum ante-
,

nicando culpam. Sola divinae potentiae virtus vertcre minimc ausa est : verum tantisper
id operata est; quaecum sit validior peccato, cxspectavit, dum gratia fruclum suum pro-
potuit a conceptu Virginis removere peccati duxisset. (4) Quod si quacrainus a purpurato
foeditatem et largiri gratiae venustatem. Ani- Doctore cur nalura gratiae cessit, respondet
madvertimus majoris potentia? esse Dei gra- Ut Mariae Conceptio tribueretur non natura',
tiam, quam naturam (5) et ita quantumvis sed potentiae divinae. Voluit natura in Con-
:

Maria habuerit dehitum peccandi, quia et ceptu Virginis gratia? cedere , ut cjus Con-
illam tunc Adoz portionem (6) , existi- ceptio non natura?, sed gratia? viribus tribue-
mandum est attamen caro Virginis ex
; retur. Et merito cum beatissima Virgo po-
Adam assumpta maculas Ada> non con-,
tentia Patris fuerit exempta , et sapientia
traxit (6), sed fuit inter filias Adae , sicut li- Filii redempta.
lium inter spinas, cujus puritas est iminacu- mundum exsolvere 2. Dei Filius venit in
lata. Nam ut angelice philosophatur D. de vinculis vinctos , id est, de delictis libe-
Thomas Puritas intenditur pcr rcccssum a rare (5) : praesertim delere originahs culpae
:

contrario, et ideo potest aliquid creatum in- maculam, suis satisfactionihus ; quibus non
veniri, quo nihil purius esse potest in rebus adhibitis, et redemptionem tuam jiotes per-
creatiSj si nulla contagione pcccati inquina- dere, adhibitis haud desiderare. (6) Uuiver-
tum sit : et talisfuit puritas beata? Virginis, saliter pro cunctis hominum peccatis actuali-
qua? a peccato originali et actuali immunis bus salisfecit Christus , et specialitt-r pro
originalidelicto,uldocelD.Thomas (7) nam :

(») Tcrt. L. adv. Prax. 10. —

Trrt. L. adv. Herm.(») (1) Id i. disr. 44. art. 3. ad 3.— (a) Tert. L. de
38. — (3) L. a. (4) De Cardin. Chr,
conlr. Jul. jo. — Pat 10..— (3) Tei t. L. a. de Prarsc. Hxr. 48.— (4) Oiat.
opcr. —
(5) D. Amb.. de iis qui initiantur. (fi) Tert. — i. de Nal. V irp. —
(5) Tert. L. 3. adv. Marc. ao.— (6)
L. dc An. 56. —
(j) Petr. Dam. Serm. de Nat. Virg. Tert. L. de Fug. in Pers. i4. —
(j) 3. p. q. i. a. i.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO. I. 271
ratiocinatur D. Avg.Jit homo, etper libe-
lit sed postquam debilores fucli sunt. Erga
rum arbitrium perit hoino : et invenitur homo Mariam vero redemptione preeservativa, im-
factus, quifecit , ut non perirel
jecit. pediens ne ejus anima quem aegrotaret, ne in car-
(1) Primus homo peccando
suosque cerem detruderetur , ne peccati debito one-
perieiat,
posteros priniordialis delicti reos effecerat. raretur , et haec redemptio requirebatur ut
Nam peccala parentum reatu obligant Jilios perfecti Redemptoris obiret muuus. Nam ad
nisi gratia et misericordia divina subveniat. perfeclum Redemptorem spectat, praeservare

(2) Ot autem Adae posteros a peccato quod. interdum ab omnibus peccatis actualibus ;
in primo parente contraxerant, liberaret Dei interdum a solis mortalibus, non vero ve-
Filius , venit in mundum et humanam as- nialibus; aliquando amortalibuset venialibus
sumpsit naturam. Ut hominem gestaret simul tandem a quovis peccato sive actuali ;

Christus, salus hominis juit causa : scilicet sive originali. Ab omnibus peccatis actuali-
ad restituendum quod pericrat : homo perie- bus praeservat Christus infantes baplizatos
rat , hominem restitui oporluerat (3); quod qui ante usum rationis moriuntur a peccatis ;

egit perfecti redemptoris munere fungens. niortalibus actualibus, non a venialibus, prae-
Matris autem redemptionem longe diversa servavit Jeremiam Apostolos quoque post ;

ratione negotiatus est Christus, ac eaeterorum descensum Spiritus Sancti. A peccatis mor-
Adae nepotum tum quia, ut ait S. Bernar- talibus actualibus et etiam venialibus juxta
: ,

dinus Senensis, Christus plus pro redimenda quorumdam sententiam, non vero a peccato
Virgine venit quam pro omni alia crea- originali, praeservavit Joannem Baptistam.
,

tura (4) tum quia ante caeteros Mariam Ergo aliqua humana persona praeservanda
:

redemit, idcirco nuncupatur a D. Bernardo, erat a quovis peccato. Talis fuit Maria qua?
primogenita Redemptoris. (5) Tum quia re- apeccalo originalielactualiimmunisfuit.{\)
demit illam, non sublevando a peccalo con- Si Christus B. Virginem non piaeservavit,
tracto sed proeservando a contrahendo. hoc fuit, vel quia nescivit, vel quia non po-
,

Duplex namque est redemplio una quae tuit vel quia noluit. Si nescivit, fuit igna- : ,

subsequitur peccatum originale contiac'.um, rus ; si non potuit, fuit invalidus ; si noluit,
et dicitur liberativa ; alia quae praecedit pec- fuit invidus.AtChristus nequitculpari, neque
catum et impedit ne contrahatur, et vocitalur de ignorantia, quia est summe sapiens ; ne-
praeservativa.Quam tiinasimililudinedeclarat que de imbecillitate , quia est omnipotens;
D. Augustinus,expendens istud Davidicum : neque de invidia aut animadversione, quia
Eruisti animam meam ex
inferno inferiori. infinite bonus Mariam Christus amavit uti-
(6) « Quemadmodum si medicus videat tibi que, quam magno redemil (2) nimirum pre- :

imminentem aegritudinem , forte ex aliquo tio sui sanguinis quem effudit in cruce prin-
labore, et dicat Parce libi , sic te tracta, re- : cipaliter pro Matrc , et fortasse ob hanc
quiesce, his cibis utere ; si non feceris aegro- causam dilectus Disnpulusipsameo tempore,
tabis si autem feceris , salvus eris ; recte
; quo ejus Filius suum fundtbat sanguinem ,
dicismedico Liberasti me aegritudine non :
;
juxta crucem stanlem describit, ut praeserva-
in qna jam eras sed in qua futurus eras. , tionem ab originali , virtute crucis factam
Nescio quis habens causam molestam, mit- recognoscat. Censet Rupertus (3) impressam
tendus erat in carcerem, venit alius defendit fuisse Deiparae , ab ipso incarnationis mo-
eum : gratias agens, quid dicit? Eruisti ani- menlo expressam notitiam passionis Christi
mam meam de carcere. Suspendendus erat in cruce morientis. PIus audet Bernardinus
debitor, solutum est pro eo, liberatus dicitur Senensis , asseverans Mariam in conceptu
de suspendio. In his omnibus non erant , Filii praemature dolores ejus persensisse.
sed quia talibas meritis agebantur, ut nisi Virgocum Christo crucifixa est in horahujus
subventum essent; inde se recte
esset , ibi conceptionis. (4) Nec mirum si virgo habuit
dicunt liberari, quo per liberatores suos non impressam notitiam passionis Christi, si prae-
sunt permissi perduci. » Bina hac redemp- propere persensit Crucifixi dolores , cum in
tione usus est Christus erga caeteros Adae sua conceptione Dominicae passionis gusta-
nepotes redemptione liberativa ; narn eos verit fructus, fueritque ab originali praeser-
sanavit , sed postquam aegrolarunt de er- ; vata , virtute sanguinis quem effusurus erat
gaslulo eruit, sed postquam incarcerali et Christus in cruce. Dignum igitur quod cru-
vinculis peccati ligati fuerunt. Pro eis solvit, cifixa crucifixum conccpit^ ordinavit summa
sapientia Dei, quod eodem die Christum con-

r /r
- % Serm.
*"

T / AMumpt. - ;^
m ?T\Lh
(3)
de
r
A
'
T Cam
dC
,$ 9 ' ~V,(
2)
''•
D
/

'A-
A,!

~ ?-JoSeim
(4)
Enchir
'
5l
-

-
(0 D- Ansflm. L. de Conc. B. Virg. c. 18.- (a) Tert.
L. de Carn. Chr. 4. -
(3) ln c 1. Caot. (4) Tom.
3. -
(5) 6) Ps. 85. Serm. 6. art. 2 c. ,. .
'
27 2 .
MARIAN^E FESTIVITATES. — CONCIO I.

cepit, quo etiam Juit passus. (i) In concep- et post lnpsum , alteram praeservativam et
tione tilii, procmature Christi persentit pas- ante lapsum. Ut autem philosophatur An-
sionem , et in propria conceptione pas- toninus Archiepiscopus Florentinus, et non
sionis Christi qua ab parvum Dominicanae familiae decus
percipit fructum , in Nobi- :

originali praeservatur lahe, et pulchritucline litts et melius liberatur et redimitur, cui pro-

gratiae decoratur. Quod ipsamet recognoscens videtur ne cadat et servitutci/t iucurrat, quam
ait : Ego flos campi, et lilium convallium ne lapsus erigatur, et factus servus redima-:

Seu ut legit Pagninus Ego rosa? campi ,:et /wr.(i)Utramque innuit ArchangelusGahriel,
lilium conva/lium. (2) Primo se dicit rosam, redemptionem post lapsum dicens Josepho :
quae purpurascit, deinde lilium quod nivis « Et vocahis nomen ejus Jesum , ipse enim
candore nitescit. Quod alhum est potest ru- salvum faciet populum suum a peccatis eo-
beo tingi colore; at ruhrum alhum fieri ne- rum » cum Cliristus non alia excausades- ;

quit. Quod primo dicat lilium, et postea rosa, ccnderit, quam peccatorum liberandorum. (2)
non est stupendum. Verum nonne est admi- Idem vero Archangelus ait ad Virginem :
ratione dignissimum quod primo nuncupe- « Et vocabis nomen ejus Jesum, » nec addit,
tur rosa et postea lilium? nam quomodo de « ipse enim salvum faciet populum suum a
ruhedine et purpura candescit? Verum enim- peccalis eorum ; » quia etsi Jesus sit Mariae
vero non eodem disserendum est de corpo- Salvator et Redemptor ut ipsamet in suo ,

reis ac de spiiitualibus animae colorihus. Cantico pra?dicat « Exsultavit spiritus meus :

Color corporeus de albo potest effici ruber ; in Deo salutari meo » longe tamen diversa :

at non e converso anima candido colore ratione; aliorum Salvator est Jesus, quia illos
:

qui in gratia et sanctitate consistit, nequit a peccalo originali contracto redemit per
pingi nisi prius fuerit purpurata.Ex ruheo suum sanguinem, et liberat per baptismum.
,

Christi sanguine procedit albus sanctitatis Baplismatis mu/tus contra originale pecca-
color. Quod asseverat Joannes de Sanctis in tui/i denotatum esl : itt quod generatione at-
communi Qui /averunt et dealbaverunt sto- tractum est, regeneratione detrahatur. (3)
:

las suas in sanguine Agni. (3) Idipsum de Mariae vero est Salvator, non quia illam re-
semetipsa declarat Maria, quae prius fuit rosa demit et liberavit ad originali contracto , sed
quam lilium, neque candore innocentiae nitet quia praeservavit ne contraheret , quia qui
in conceptione , nisi quia Christi sanguine venerat abolere malum originale quod tra/ti-
rubescit. Ego rosa campi, et lilium conval- mus omnes nati ex commixtione maris et
lium :Decorajacies, quia non erubescit auc- feminw, conveniens erat ut Jege peccati nos-
torem, non conjunditur redemptore : ostendit //7, qua? per duorum concubitum 'verijicatur
ergo faciem suam , signaculum crucis pra>- in lege, Mater Dei non teneretur obnoxia. (4)
ferens. (4) Maria ab originali culpa praeser- Imo ex doctrina D. Thomae evidenter col-
vata, pulchroque sanctitatis nitore candes- ligitur, Mariam praeservatam esse ab origi-
cens, tantae tamque praematurae gratiae non nali. Tum quia ut ipse ait, inB. Virgine
erubescit auctorem , nec confunditur re- debuit apparere omne illttd quod perfeclionis
demptore, quasi non indiguerit redemptore Juit (5) : quod quomodo autem hahuisset
imo quod originale non contraxerit deliclum, Maria omne illud quod perfectionis fuit in
redemptionis fuit opus, de quo ipsamet glo- creaturis, si contraxisset originalem culpam,
riatur decantans Ego rosa campi et lilium quae est imperfectio, defcctus , deformitas,
:

convallium. Festinata ante captivitatem re- et ut vultDionysius A.reoY>ag\la,/tabi(us dissi-

demptio illustrior est redemptionis pracroga- mi/itudinis Dei, ho/nini ingenitus ? (6) Tum
tiva , et sumptuosius redemptoris elogium. quia vult D. Thomas Mariam ab omni pec-
Nec obstat quod aitD. Thomas « Si nun- cato veniali fuisse prorsus liheram eo quod
: ;

quam anima B. Virgiois fuisset peccaticonta- nonjuisset idoncamatcr Dei, sipeccassetali-

gio maculata, lioc derogaret dignitati Christi, qua/tdo. (7) Sed peccatum originale est longe
secundum quam est universalis Salvator et enormius ac deleslabilius quam veniale.Tum
Redemptor tunc enim esset aliqua persona quia, ut raliocinatur D. Thomas, « Ecclesia
:

quam non redemisset, scilicet ipsa Virgo celebrat nativilatem B. Virginis non autem : :

nec debet tantum honorari Mater quod de- celebratur festum in Ecclesia, nisi pro aliquo
honoretur filius derogando suae dignitati Sancto ; ergo B. Virgo in ipsa sua nativitate:

quia nec Virgini placet talis honor. • (5)

Verum haec difficultas jam expedita est per (1) 1. p. Sum. Tract. 8.c. «. dePecc. «if. (>) Tert. —
binam redemntionem unam liberalivam t d<- ld„l. 5.-- (3) D. Aur. in Knchir^ c. 64. - (4)
1
:
;
.

Aur. Serm. dc hxpos. Symb. ct Orat. Dom. — J>

(i>)

(1) D. Bcrnardin.
— (1) Cant. a. — (?>) Apoc. 7. — (4) la
a.
4. dist. 3o. q. a. art. 1. — (o) De Ecclcs. Ilier. 5. —
D. Ainhr. Seiifl. 6. in l's. « »8. — (5) 3. p. q. 37. (7) 3. p. q. 17. art. 4-
 MARIANjE FESTIVITATES.
tuit sancta. » (i) Ergo Maria non fuisset ido-
nea Maler Dei, si contraxisset originale pec-
catum. Idem argumentum pro immaculata
Virginis conceptione militat: « Ecclesia ce-
lebrat conceptionem B. Virginis non cele-
bratur festum in Ecclesia nisi pro aliquo
Sancto, ergoB.Virgo in sua conceptione fuit
sancta non fuit autem sancta nisi quia libe-
: id est Virginem, et soleni, id est Christum ,
rata est ab originali ; tum quia honor paren-
tum redundat in prolem , secundum illud
Proverbiorum 17. Gloria fdiorum patres
eorum : unde per oppositum ignominiaMatris
in fdium redundasset (2), si B. Virgo ullum
contraxisset peccatum. Ne autem contrahe-
ret, redempta est sapientia Filii, et praeventa
bonitate Spiritus Sancti.
3. Omnia opera sua Deus ordine consum-
mavit , incultis primo elementis depalans
quodammodo mundum , dehinc exornatis ve-
lut dedicans. Nam et lumen non statim splen-
dore solis implevit , et lenebras non statim
solatio lunce temperavit, et coslum non statiin
— CONCIO I. 273
ejus (i) ; ideo Petrus Damianus asseverat in
sua conceptione Virginem esse auroram
quatn nox tenebrarum originalis peccati non
vidit. (2) Sicut solis nomine Christus adum-
: bratur, sic Deiparam aurorae vocabulo sigui-
ficatam a Vate Regio existimat ibidem prae-
fatus Cardinalis. Tufabricatus es auroram ,
qui de Spiritu Sancto conceptus est. (3) Sol
justitiae de Spiritu Sancto conceptus est, et
aurora a Spiritu Sancto in sua conceptione
formata est. Aurorae initium est non esse
noctis , et praenitens incipientis diei auspi-
cium : quando nox est, nondum est aurora ;
Deipara in sua conceptione aurora fuit, te-
nebrosam peccati fugans noctem, splendidum
dieietsolis justitiae adventum fausteominans.
Unde D. Bernardus Mariam sic alloquitur :
De te secretorum conscius Salomon dicit :
Qua? est ista qua? progreditur quasi aurora
consurgens ? Aurora semper noctem sequi-
tur nox pra?cedit auroram. Quid autem est
,

sideribus stellisque signavit, et maria non nox

frigida et obscura, nisi originale pecca-
slatim varia fecunditate dotavit (3) ; neque tum, frigidum concupiscentia , obscurum ig-'
ipsum hominem uno instanti plasmavit , sed norantia ? Tu vero processisti , ut aurora
ex limo lutum fecit, ex luto carnem forma- lucida, et rubicunda. (4) Nox praecedit, non
vit, formatam carnem suo afflatu animavit. integrat auroram , proeit extrinsece , intrin-
In Adoe quoque posteris prius est esse ani- sece non integrat neque enim aurorae ni- :

male, quam spirituale ; prius quae carnis , tor noctis constat caligine , sed tota solis jam
deinde quae spiritus. (4) At in Maria non prius adventantis fulgore praeuitet. In reliquis Adae
carnis conceptio quam spiritus generatio , posteris, nox originalis culpae praecessit; Dei-
non prius animalis quam spiritualis vita para vero quasi aurora consurgit , semper
:

nam simul atque anima corpusculo indita albicans, semper gratiae candore praenitens.
est, ut fatur Germanus Archiepisc. Constan- Caeteri homines prius fuerunt in tenebris ,
tinop. fit nova informatio , quod iis qui in non diem gratiae sed peccati noctem auspi-
litno luti corrupti essent, domina sit. (5) Cae- cantes Maria semel aurora , semper aurora , :

teri homines in sua conceptione limo luti semper gratiae nitore praefulgens, solem jus-
primordialis delicti corrupti sunt, atDeiparoe titiae felicissime praenuntians , nunquam fuit
conceptio fuit nova informatio, quapropter obscurata peccati tenebris, nunquam in nocte
Annae vulvam beatam praedicat Joannes Da- originalis culpae, gratiarum luce in ipso con-
mascenus ; quia in ea formatus foetus sanc- ceptionis suae exordio illustratur.
tissimus (6) Deus namque sua benignitate
: Vani erunt homines , nisi certi sint apri-
et clementia Mariam donavit gratia ; et , ut mordio et sidera radiasse et lumina floruisse
ait Ecclesiasticus , creavit illam in Spirilu (5) Christuset Deipara tanquam sidera splen-
Sancto, et vidit, et dinumeravil , et tnensus dida a suae conceptionis primordio radiarunt
est. (7) Maria in sua creatione, formatione, et floruerunt. Sidus rutilans fuit Christus
animatione , praeventa fuit Spiritus Sancti idcirco sol justitiae vocitatur. Sidus splendes-
gratia , quae naturae labem antevertit. Deus cens fuit Deipara, quae a Petro Blesensi dies
vidit illam , nempe dignitatem maternam ad imperialis (6) nuncupatur. Singulare autem
quam ab aeterno electa est; dinumeravit il- hujus diei est elogium, quod cunctis sit ex-
lam neque enim tuncalius poterat ejus tunc pers peccati tenebris. Ideo amicta sole de-
:

gratias dinumerare et metiri, nisi qui talem scribitur. Candidissimus sane hujus mulieris
tantamque creavit. Subjungit Sapiens : Non amictus, cujus omnia lam excellenter irra-
exstinguetur in nocte conceptionis lucerna diata noscuntur, ut nihil in ea non dico te-

(1) 3. q. 27. art. 1.— (1) 2. p. q.27. art. 4.— (3) Tert. (1) Prov. 3i. — (2) Serm. de Assumpt. — (3) Ps. 73.
t. adT. Herm. 29. —
(4) 2. Cor. i5. —
(5) Orat. 2. de — (4) Serm. 4. sup. Salv. Reg. —
(5) Tert. Apol. 11.
'Dorro. Virg.— (6) Serm. 1. de Nat. Virg.— (7) Cap. 1. —(6) Epist. 14.

IV. 18
ijA MARIAN.E FESTIVTTATES. — CONCIO I.

nebrosum , sed obscurum sallem , vel minus tanla cura qoanita est tnaleria perfecta Je
litcidum liccat suspicari. (i) Fulgida illa si- qua formaiuluni erat cor us huinanuin ? cur (

deiaa primordio adhuc floiuerunt. Magnura tanta diligentia et industria materia illa ela-
profecto est discrimen inter florem herba- borata est? Scilicet D»us in tali opere resni-
eeum, herbacei floris venus-
et llorein lucis: ciebat non tam ad Adami corpus , quam ad
tas facile decoloratur, valetudo corrumpitur ; ipsius animain. Domus enim ac templum sa-
floris autem lucis pulchritudo semper splen- cratum fabricabatur ratinnalianima?, quo illa
det, sanitas jugiter perseverat quia lux non : divina imago circumjerri dcbebat. Qnod
habet eontrarium a quo loedatur, a quo cor- si ex intuilu animae. qua> sordida, peccatrix,

rumpatur. Maiia in sua conceptione fuit
flos lucis, quia non fuit a delicto originali
infestata, nec ullam ab eo passa est conta-
gionem Portamus omnes impressum nobis
: lia et industria plasmavit; quanlam in cor-
cauterium conspirationis antiquce. (2) Caute-
rium est ir.delebile signum ardenti ferro iin-
pressum, in notaculum vel servitutis vel
criminis. Ejusmodi insigne olim judices reo-
rum imprimebant frontihus, unde stigmatici
(3)dieebanlur.Ca?teri Adaeposteri, dum gene-
rantur, hoc servitutis et criminis notantur
signo, a quo liberata fuit B. Virgo. Non im-
merito Maria excipitur a quibusdam genera-
Deo rebellis , et diaboli hospitium futura
erat, corpus quod ab il!a erat informandum,
ex materia omni labe purgata tanta diligen-
pore et anima Marite quaesivit puritatem, qnae
non jam divinae alicujus imaginis, sed ipsius-
, mel Dei teniplum ac sacrarium futuraerat?
Aut quis potuit in ejus anima vel corpore
locus esse vitiornm, quando Sanctisanctorum
lemplum est e/fccta ? (1) Tertullianus, post-
quam Deum in formando humano corpore
totum occupatum proposuit \Recogita totutn
illi Deum occupatum ac deditum manu , ,

libus vera cxistimatione, quam tanta servat sensu, opere consilio sapientia , providen- , ,

gratia, ct dignilatis pra?rogatii>a. (4) Pul- tia, et ipsa imprimis ajfectione (2) ; tantse
chram autem subininistrat S. Ildephonsus curae, industriae, operationis causam subjun-
rationem , cur Dcipara ab infamia illa caete- git Quodcunque limus exprimebatur ,
:

ris hominibus communi , fuerit liberata. Christus cogilabatur homo futurus , quod et
Alioquin quid est, quod legem natura? requi- limus , et caro sermo quod et terra tunc. ,

runt in Maria. ubi totum quodin ea est,pos- Deus Mariam in sua conceptione formans ,
sedit Spiritus Sanctus? (5) cogitabat Christum de ea nasciturum. Idcirco
Aqua pr.t dicatur a Tertulliano materia largiebatur Dei perfectionem convenientem,
,

semper pcr/ecta, lata, simplex, de suo pura. et Matri Dei , et templo Spiritus Sancti.
(6) Ut quid pra? cacteris operibus tantam Tota Spiritus Sancti thalamus est. v 3) Ut i

aquae contulit Deus perfectionem et purita- autem declarat Regius Vates , sanetifcai-it
tem ? Audi rationem Dignum vectaculum tabernaculum suum Altissimus (4), ab ea re-
:

Deo subjiciebat. Ca-teri Adae posteri in sua movens non solum omnem maculam , sed
conceptione sunt imperfecti et impuri, quia omnem adhuc defectus vel sordis suspicio-
sunt diaboli mancipia , in quibus tartareus nem. Et ob hanc causam Philippus Abbas
ille serpens inhabitat. Maria e converso fuit sic arridet Virgini Scias opera de^Sancto :

perfecta, pura, quia dignum vectaculum Deo Spiriltt possibiliter quidem , sed ineffabiliter
subjiciebat. Quid enim sanctitatis, qttid jus- concepturam , quia ille quidquid indecens
titia', quid perfeclionis, singulari huic Vir- dicitur vel sentilur,a te penitus remoi'ebit.{5)

gini decsse potuit, qua? totitts dii>inaj gratitr Parum videtur Spiritui Sancto, a Dei Matre,
charismale plcnajuit ? quod, rogo, vitium in a suo sacrario removere quidquid reipsa
ejus mcntc vel corpore, vindicare sibi locum inJecens est , nisi ab existimalione et ser-
potuit, qua? adinstar cocli, plenitudinis totius mone hominum removeat quidquid indecens
divinitcitis mcruit csse sacrarium ? (7) Deus mente sentitur et ore dicitur. Ad hunc finem
hominis corpus formare volens, « non ex tanquam pictor eruditissimus largitus est ei
quavis teirae parte seu humo sumpta videtur coelestes gratiarum colores.
hanchumana speciestatuamformare voluisse U. PARS. Anima humana privata rcs cst,
summa cum d.ligentia, sed selecta undequa- nnn mo(l l( D e i ns quod et cwtera, scd
p ,
,

que optiina, ex puri materia, et id quod ine- llf Dcijlatus, quod ha>c sola quam dicimus,
;
rat purissimum excolasse accurate quod sum omni i nS (rumcnto suo nasci. (6) Ilaec de
raaxime at" hoc opus erat. g \ erum cui anima rationale dicit Tert. qu;i' nullo negotio
(1) D. Rern. in c. u. Apoc. — (») D. Rrrn. S.-rm. Maria3 poSSUllt aptaii. Naili piivata rcs est ,

72. in Cant. — Cnrl. Hliodig. —

(5) D. Aup. Scrm
Jl

3. de AaMiinpt. — L. de partur. \
(5) iig. —
(G) TVrt. I„ (1) D. Atif». Scrm. 1.de As5umpt. — (1) Tert. L. de
dc Uapt. — h) lYt. Dam. Scrm.
7>. T>. de Naliv. \ irg. Hcs. Carn. 6. — (5) Damasc. Orat. 1 dc Nat.
.
— (4)
— fhil. Jud. L. deOpific Mund.
(8) I . 5. —
(5) L. 1. Cant. 1. — (6) Tert. L. de An. 19.
 MAIUANjE FESTIVITATES. — CONCIO I. 275
quia prae caeteris hominibus , ab originali debat, a fomite peccati eximebat. Itaque ipsa
peccato specialiter est praeservata. Originalis sola post Adie lapsum non indiga sed plena
autem Virginis puritas non ex eo est dedu- originali justilia, utEva,et multo magis (i),
cenda, quia Dei opus, quod est illi commune quia eemulata est illustrem Luciferi ia sua
cum caeteris hominibus, sed quia Dei flatus, creatione nobilitatem.
quod haec sola; solam namque suo flatu Deus, 2 Exsurge, exsurge, Hierusalem, exsurge
nempe Spiritus Sancti sanctitate in suo con- sicut in prinwrdio diei, scilicet in illa inte-
ceptu decoravit. Nata est enim et concepta gritate qua? fuerat anle delictum transgres-
cum omni sua paratura, scilicet cum gratia sionis. (2) Dies fuit Lucifer in sua creatione,
convenienti fiiiae Patris aeterni , Matri Verbi gratia simul cum natura donatus. In Angelis
divini, Sponsae Spiritus Sancti. Heec Virginis Deus erat condens naturam, et largiens gra-
paratura i.Resculpit deperditam ab Adamo tiam (3) : et tanquam Angelorum primus
justitiae originalis puritatem ; 2. yEmulatur excultus omni gloria angelica (4); Lucifer
illustrem luciferi in sua creatione nobilita- vero sua superbia de luce translatus est in
tem ; 3. Complectitur omnem hominum et tenebras ; de die gratiae in noctem peccali,
Angelorum gratiam et sauctitatem. de integritate in qua fuerat conditus in hor-
1. Primus homo Adain in anioiam vivam rendam deformitatem. Quem ideo increpat
factus est (1) : quia scilicet gratia, sanctitate Ezechiel Propheta Tu es resignaculum si-
:

donatus in qua consislit supernaturalis ani- tnililudinis, qui similitudinem , integritalem

mae vita. Ex D. autem Bernardo quod vel imaginis et similitudinis resignaveris. (5) At
paucis mortalium constat fuisse collatum , quemadmodum olim Bethulienses « universa
fas certe non est suspicari tanta? Virgini quae Holophernis peculiaria probata sunt de-
esse negatum (2) , quae cunctos generatim derunt Judith in auro , et argento, et vesti-
homines tantum dignitate antecellit, quan- bus, et gemmis , et omni supellectili ; » (6)
tum Dei Mater ejus subditos. D. Bernardo itacunctae gratiarum divitiae quibuspeccando
suffragatur Bernardinus Senensis « Certum : despoliatus fuit Lucifer , dedit Deus Mariae
est quod Deus creavit Adamum et Evam in primo conceptionis suae exordio. Adjuva-
sinepeccato : modo non est credendumquod bit eam Deus mane diluculo (7) : seu, utle-
ipse Filius Dei voluerit nasci ex Virgine, et git D. Hieron. in ipso ortu matutino : ita ut
sumere ejus carnem, quae esset maculata ali- illud mane quo illustrata fuit Maria respon-
quo peccato originali imo credendum est deat huic mane quo ante lapsum fulgebat
:

quod voluerit sumere carnem purissimam , Lucifer. Quomodocecidisti, Lucifer,quimane

et quod ejus mater fuit plus quam Adam et oriebaris ! (8) Et quasi parum sit ditasse Ma-
Eva qui creati fuerunt sine peccato origi- riam Luciferi spoliis, Deus illi hominum et
nali, » (3) et gratiae splendoribus ornati. Ad Angelorum simul gratias contulit.
hunc justitiae originalis statum assumpta est 3. Virginem constat templum incorruptum
in sua conceptione Maria quod innuit An- Spiritus Sancti omnia jam , ut ex omnium
:

gelus dicens Ne timeas, invenisti gratiam defloralione construclum (9) ; quia in ea

:

apud Deum. Invenisti, quod nemo ante te cunctas tum hominum tum Angelorum vi-
potuit invenire : invenisti gratiam apud detur Deus coadunasse gratias ; in cujus ef-
Deum. Quam gratiam ? (4) quam in Adamo formatione « de magnis eminentiora prae-
perdidimus, et quam in sua conceplione sola sumpta sunt. Quomodo si aliquis pictor egre-
invenit Virgo. Ne timeas Maria , nacta es gius ex multarum pulchritudine personarum
enim gratiam apud Deum, quam Eva perdi- unam aliquam vellet coaptare et exprimere
derat. (5) Eva autem perdidit justitiam ori- personam , ex pluribus speciosis speciosa
ginalem, ergo illam nacta est Maria. Justitia defloret, acdiversas vultuum gratias in unam
originalis quam nacta est in sua conceptione faciem colligat , et de praecipuis praecipua
Maria, non talis dicitur quia ei fuerit collata eligat, ut unam ex pluribus formam artificis
a suis parentibus per generationem , neque dispositione componat : »(10) Deus pictorum
quia habuit in sua conceptione gratiam jus- perfectissimus cunctarum rerum concipiens
tificantem, qua quis denominatur justus ideas, ex singulis praestantissimum quodque
:

omnes namque justi gratiam habitualem in- desumpsit , et ex communi defloratione Ma-
venerunt et nacti sunt sed quia Mariam riam formavit. Considerandum est Mariam
:

juslificabat, in cunctis ejus operibus rectifi-

(1) Cardin. Cusan. 1. 8. exercit. 8.— (2) Tert.
cabat, appetitum inferiorem superiori sub- L. de
Res. Carn. 26. (S) De Aug. L. 22. Civ. 9.— (4) Tert. —
(1) Tert. L. de Rcs. 53. —
(2) Ep. 174. ad Conc. L. 2. adv. Marc. 10.— Tert. ibid.
(5) —
(6) Judilh. i5.
Lugdun.- (3) Tom. 4. Serm. 49. —
(4) D. Bem. hom. — (7) l's. 45.
— (8) Isai. (9) Tcrt. L.
14. —adv. Valcnt.
3. Super missuti cst. — (5) Andr. Jerosolym. u. — (io) Euscb. Emiss. boin. 1. de Symb.
18.
i 7G MARIANiE FESTIViTATES. — CONCIO IT.

perfectissimam fuisse Dei imaginem, ab ipso vel tantopere audax temeritas ausa unquam
Deo summa arte ac singulari providentia est resignare tutius Trinilatis
signaculum ?
depictam. (i) Apes pulcherrimos seligunt In hapiismate, Deus sculptoris et pictoris
(lores, ut ex illis componant radium mellis peregit officium.Tanquam sculptor, contrac-
in quo earum rex inhabitat Electo Jlore ex : tum in Aclamo originale removit peccatum;
omni copia factus. (2) Deusquoque pulchrio- tanquam pictor largitus est gratiam ,
quam
res omnium creaturarumdecerpsit flores, ad Jldes impelrat, obsignata in Patre et Filio et
formandam Unigeniti sui Matrem. Domina Spiiilu Sancto. (1) Maria pra?servata a trihus
nostra omnia habuit Dei dona qua? in Sanctis divinisPersonisnunquam easoffendit; et nos,
aliis sunt diversa In plenitu- ab originali culpa fiberati, peccatisactualibus
; unde dicit :

dine Sanctorum detenlio mea. (3) Zeuxis , offendimus Patris potentiam quam cogimus
pictoregregiuSjJunonisimaginem depicturus, servire iniquitatibus nostris, et praebere con-
in Girgentem consedisse fertur ubi pulchrio- cursum ad materiale peccati ; sapientiam
res totius Graeciae conspiciens virgines , sum- Filii, cujusconspectum nullo modo veremur;
maque diligentia et induslria seligens quod bonitatem Spiritus Sancti bonis suis adver- ,

in singulis erat pracstantissimum absolutis- sus illum pugnando. Quid non Dei est quod
,

simam effinxit imaginem. Non aliter Deus in Deum offendit? (2) Maria continuo servavit
conficienda Deipara fecisse videtur, seligens gratiam a Deo pictore collatam; et nos in-
perfectiores hominum et Angelorum gratias, nocentiam in baptismate acceptam peccando
et in ea una colligens. Quare nuncupatur a perdidimus, et pro nihilo ducimus. Chris-
Chrysol. collegium sanctitatis (4) , et ab tiani, puritate animi celebranda est immacu-
Andrea Cret. tanquam omnis sanctitatis the- lata Virginis conceptio mundate corda ves- :

saurus salutatur. O sancta, et sanctis sanc- tra per veram poenitentiam , recuperatam
tior et omnis sanctitatis sanctissime thesaure. gratiam diligenter custodite ; sic honorabitis

(5) Tantam sanctitatis abundantiam largitus Deiparae conceptum , et gratiam servantes

est ei Deus pictorum celeberrimus , qui pin- merebimini gloriam.
gere curans (6), se dignam confecit imagi-
nem. Considera ea qua? in ccelis, et qttce in •»»»»»»»»»»»•••»»»»»»»»»•»»•«»»•»»»»
terris in Virgine rejabricata. (7) Contuere
Angelorum choros, Sanctorum tum veteris CONCIO SECUNDA.
tum novi Testamenti gratias et praerogativas, .

et si diligenter attendas , nihil est virtutis Veritas nostra Christum ex vulva Vir- ,

nihil splendoris , nihil gratia? et ttihil est ginis natum non erubescat , ridentibus phi-
,

candoris, quod non resplendeat in Virgine losophis, et heereticis , et ethnicis ipsis. (3)

gloriosa(S) quoe absque ullamacula est tota

:
Quod de Christi nativitate fatur Tertullia-
pulchra; quia Deus tanquam egregius ab nus , idipsum dicamus nos de Beatissima
ejus conceptione amovitomnem peccati ma- Virgine Pietas nostra non erubescat imma-
:

culam, et tanquam pictor peritissimus abun- culatam Deiparae conceptionem in utero

dantem largitus est gratiam Quare decan- :
Sanctae Annae, latrantibus non solum Haere-
tatur hortus conchtsus fons signatus (9), ticis, sed etiam Doctorihus Catholicis Ma-
,

hortus plantis lectissimis conditus , floribus rianae puritati in suo conceptu contrariis.
odoriferis repletus, ad omnem elegantiam et Tres sunt Conceptiones mira puritate prae-
amoenitatem compositus. Fons limpidissimas ditae, scilicet Verbi , in sinu aeterni Patris ;

et sapidissimas aquas scaluriens , sed fons conceptio Christi, in sinu Mariae ; conceptio
signatus ne quoquo inodo inficiatur, turhe- Mariae in utero Annae. Ecclesia ad denotan-
tur aut lutescat. De quo eleganler Sophro- dam puritatemconceptionis Verbi, comparat
nius : Vere hortus deliciarum in quo consita eam emanationi, qua radius ex sole porrigi-
sunt universa florttm genera, et odoramenla tttr (4) ; ad significandam puritatem concep-

'virtutum, sicque conclusus ut nesciat violari, tionis Christi, proponit productionem floris,
neque corrumpi ullis insidiarum fraudibus. quia Christus est flos de virga projecta ex
Fons itaque signalus sigillo totius Trinitatis, radice Jesse (5) acl ostendendam puritatem
;

cx quo fons vitce manat. (10) Quae autem Marianae Conceptionis, confert illam aurorae
nascenti, quam sol depingit, colorat, venus-
(1) D. Antonin. — (a) Piin. t. n. c. 16. — (3) D. P,o- tat , et a suo conspectu nunquam fugat.
nav. Serm. 3. de H. Virp;. — (()
—
Serra. 1 JG. (5) Orat.
2 de Dorm VirR. - (ji) L. 2 Macl.al». q.- 7) l\t. .
L de R g _ Tcrt> L de S 2
Dam. - (8) D. Scrm. de
11.,-r. Assun.pt. - (9)
(

Cant. _W, Tcff

(

Teft
'

L 5 a(lv Mnrc
(a)
_
t
u) Tert# Apol aI .
. .

4. - (.0) Serm. de Assumpt. _ 5) T L d Car0 Cbr . /,.

, .
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO II. 277
paieor nullum qui nos totus pulcher lotarn pulchram sibi sociat.Ego
esse fidei articulum
,

ad credendam immaculatam Virginis con- totus pulcher , et tu lota pulchra : ego per
ceptionem adstringat , neque Ecclesia hac naluram, tu per gratiam : r>go totus pulcher
supra re aliquod decretum tulit; sunt tamen sum, quia totum quod pulchrum est in me ,

plures rationes pro pietate militantes quae pu- est : et tu tota pulclira, quia nihil quod in te
ritatem Marianam ostentant, convenientem est, turpe est. Pulchra in corpore, pulchra in
1. Deiparae maternitati; 2. Christi dignitati. mente. (1) Cum immaculata mente et cor-
I. PARS. Cur Maria in sua conceptione P
ore Maria praedicatur ; C um tota pulchra
non tota formata sit , ut qualis tota fuerit d 'citur ; cum immums a peccati labe non
agnoscam. (1) Si beata Virgo non fuit con- secus ac sanctus Angelus recognoscitur; cum
cepta in gratia et sanctitate, maxime quia Verbo divino q uod est ipsamet puruas et
Deo extranea , redemptioue liberativa in- pulchritudo, sociatur, ab llla omms corrup-
digna, a diabolo debellata, etejus tyrannidi tionis labes arcetur : quia tota pulchra, nulla
mancipata sed non fuit Deo aliena, sed ejus sui P arte deformis aut foeda unquam fuit :
:

Mater ; neque redemptione indigna, quia est subjungit Hugo Victorinus: Nec alia talem
subalternatim ad Christum humani generis decebat, nec alius talis iiweniri poterat. O
redemptrix; neque a diabolo debellata, quem S na digni, formosa pulchri , munda incor-
lli

gloriose detriumphavit. Itaque triplici litulo ruP li i excelsa Altissimi, Mater Dei , sponsa
conceptio immaculata decebat Mariam , tan- ^w«/er/i/.Decebatenimutsemper munda,
quam, 1. Dei genitricem; 2. Hominum co- immaculata, incorrupta semper mundo, im-
redemptricem; 3. Diaboli debellatricem. incorrupto associaretur. Quodmaculato et

i.Verbttm Filium Dei appellamus delatum immundwn est cum Sancto non habet par- ,

ex Spiritu Patris Dei et virtute, in Virginem tem ( 2 ) ne q ue Maria esset di g na di g ni sci " '•
>

Mariam, carnem factum in utero ejus , et ,icet di g na alerDei, si originah culpa de- M
ex eo natum egisse Jesum ChHstum (2) : venustaretur. Si ex menle D. Thom» pec-
ex D. autem Bernardino Senensi, congrue- catumvenialededecet DeiGenitricem, quanto
bat ut illa quceplacuit Altissimo, ita ut fie- magispeccatum originale, quovis peccatoac-
ret illius sponsa, et Mater unigenitifilii sui, tuali g ra vius? Nam, 1 Peecatum, non veniale, .

sic esset immaculata mente , sicut fuit imma- sed ° ri ginale , tollit gratiam ; 2. Peccatum ,
culata corpore. (3) Fuit Maria immaculala non veniale, sed originale, a Deo separat; 3.
corpore utpote virgo integerrima debemus Peccatum,nonveniale,sedoriginale,daemonis
:

namque credere in Deum natum , et quidem subdit tyrannidi ; 4. Peccatum, non veniale,
ex virgine ergo fuit etiam immaculata sed originale, animae infert necem ; 5. Pec-
(4) :

mente. Puritas tum corporis tum mentis ,

catum,non veniale,sed originale, beatitudinis
competebat Genitrici Dei et ob hanc cau- : j
us tollit 6 Peccatum non veniale sed
; - , ,

sam, ut animadvertit Gregorius Thaumatur- originale, pcenam damni incurrit; 7. Peccar-

gus missus est servus incorporeus ad Vir-
,
tum non veniale, sed originale, in caetera
>

ginem iiwiolatam : missusest apeccato liber, peccata influit cum originalis culpa sola
: ,

ad corruptionis seu labis exsperlem. (5) Con- sit ^atrix in omne delictum defundens de ,

veniens quippe erat ut Maria esset immunis suo fonte » varias criminum venas. (3) F.st
a carnis corruptione, ab omni peccati labe. omnis mali scaturigo et cunctorum scele-
Ob binam illam tum corporis , tum cordis rum mater. Qnia ex originali culpa fit pec-
puritatem semel et iterum a *acro Sponso catum actionis , matrern ejus esse prirnarn
vocitatur pulchra Ecce tu pulchra es, arnica
:
oulpam, recte nominamus : liberi autern hujus
mca, ecce tu pulchra es. (6) Geminata pul- ^atris sunt omnes coneupiscentia> , peccata
chritudoestemphasispulchritudinis,ettotam et vitia. (4) Absit ut Dei Mater, tam spur-

semper et ubique pulchram denotat. Bis pul- cam degeneremque matrem in se habitantem
chra , pulchra in corpore ob virginitatem ; unquam habuerit. Nihil enim cum Materni-
pulchra in mente , ob gratia? nitorem. Bis tate Dei majori dissidio pugnarepotest quam

pulchra, quia non solum totius vitae hones- maternitas peccati, quam teterrima et vene-
tate et sanctitate pulchra fuit, sed etiam in nosa vitiorum omnium hydra. Quod non
su£e conceptionis seu animationis momento, ignorans D. Thomas ait Peccatum origi- :

in quo reliqua Adami posteritas fcede sor- nale est multiplex virtnte : quia in peccato

descit, nitide pulchrescit. O qualis societas ! P rimi parentis juerunt plurcs deformitates ,
scilicct superbiw , inobedientia? , gula?. (5)
(1) Tert. L. adv. Hermog. 38. — (2) Tert. L. de
Praesc. Haer. i3. — (7>) Tom. a. Serm. 5i. cap. 3. — (4) (1) Htig. Vict. Sc.rm. de Assumpt. — (2) Tcrt. L. 2.
Tert. L. de Carn. Cbr. 4. — (5) Serm. de Annunt. — ad Uxor. 2. — (3) Tert. L. de Pat. 5. — (4) D. Greg.
(6) Cant. 1. L. 6. Mor. i5. — (5) 1. 3. q. 28. art. 2. ad 1.
d 73 MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO II.

Quod probe scicns Regius Vales fatetur : quam subsequentibus trinum dinumera-
in
Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in vit vae ,
,
poena? et concupis-
scilicet culpae
peccatis conccpit nte matcr rnea. (i) Origi- centiap, a quo Deiparam prorsus immunem
nale est unum peccatum,multiplex pec-
el declarat, suhjungit : Primum Marice priui-
catum, et omnis iniquitas appellatur a Pro- lcgiurn est immunitas a peccato. (i)
pbeta. Neque hic dixit, in iniquitate, vel in Cunctas illas rationes ex Maternitate Dei-
peccato, sed iniquitatcs et peccata maluit di- parae desumptas quae immaculatam ejus ad-
cere : qttia et in illo uno quod in omnes ho- struunt conceptionem compendiat Hesy-
,

mines pertransit, reperiuntur plura peccata. cbius. Quia templum incorruptum ct taber- ,

(2) naculum ab omni sorde liberurn conservasti,

Adeo exitiosum est originale delictum , et Pater hospitatur apud te, et Spiritus Sanc-
ut vulneraverit inlelleclum, volwntalem, ap- tus obumbrat ; et assumpta carne Unigenitus
petitum irascibilem , et concupiscibilem , ex te nascitur. (2) Virginem appellat primo
posueritque in intellectu , sede rationis et Dei templum, et quidem incorruptum non :

scientiae , ignorantiam ; in voluntate, sede fuisset autem incorruptum si fuisset infectum

justitine iuiquitatem ; in appetitu irascibili, originali culpa, baec enim est summa corrup-
,

sede fortitudinis , imbecillitatem ; in appe- tio. Secundo vocat tabernaculum ab omni

titu concupiscibili sede temperantiae , con- sorde liberum ; si autem originalis culpae
cupiscentiam , ex qua dimanant superbia , macula esset conlaminatum , non fuisset ab
avaritia, impudicitia , cunctorum scelerum omni sorde liberum. Et quia Maria fuit in
fontes et scaturigines. Job attente conside- conceptione templum incorruptum et taber-
rans tot mala quae ex originali culpa oriun- naculum ab omni labe liberum , in eo aeler-
tur , in haec maledietionis verba prorumpit nus hospitatur Pater, neque daemon unquam
:

Pcreat dies in qua natus sum, et nox in qua bospitalus est. Non enim decebat ut pra?-
dicturn est : Conceptus est horno ! Dies illa paratum a?terno Regi hospitium alienus hos-
vertatur in tenebras , non requirat eam de- pes intraret, ait belle ad propositum Am-
super, et non illustretur /mw/«c?/(3) Haec Pro- brosius Ansbertus. Deinde augustum illud
phetae verba sunt tot maledictionis tela in Dei templum ac tabernaculum Spiritus Sanc-
scelerosas bominum conceptiones vibrata, tus obumhravit non obumbrasset autem si
:

quae nullo modo immaculatam feriunt Vir- Maria fuissct umbris peccati obumbrata non :

ginisconceptionem.Irrationabiliter abEccle- enim possunt convenire et maligna peccati

.sia benedicta inter mulieres diceretur Virgo, umbra, et benigna Spiritus Sancti obumhra-
si in sua conceptione obnoxia fuisset Jobi tio. Tandem assumpta carne ex Maria , Dei
maleclictionibus ; quia tristitiis non subja- Unigenitus nascitur ex Matre autem pec-
:

cuit et a?rutnrtis
, ,libera ab omni maledic- cati labe infecta non est natus sanctissimus
liortis modo fuit. (4) Quod si ex effectihus Dei Filius. Filius est Sanctus Sartctorum :
mutuandae sunt causae, injustum est Mariae Mater est Sancta Sanctarum : Filius est al-
tribuere originale delictum cum in illa cri- tare de terra sancta , quia corpus habet de
,

minosi primaevae labis non reperiantur effec- Matre sine rnacula , in quo crcmantur holo-
tus. Nam neque ejus intellectus fuit igno- caustomata, dum condemnantur peccata. (3)
rantiae obscuratus tenebris ; neque voluntas Si Maria contraxisset originalem culpam, nec
depravata malitia et iuiquitate ; neque ap- esset Sancta Sanctarum , nec esset sine ina-
petitus aestu avaritiae, superbiae, aut volup- cula , nec condemnaret peccatum , neque
latis sufflammatus ; in Virgine caro spiritui fuisset coredemptrix subministrans Filio
,

rebellis non fuit ; neque passiones adversus purum sanguinem , quo bumanam operatus
rationem exagitatae, neque appetitus inferior est redemptionem.
voluntali conlrarius; concepitsinevoluptate, 2. SolusChristus est hominum redcmptor,
peperitsine dolore, mortua exstitit sine cor- neque socio indiguil, curn quo salutcm homi-
ruptione et, ut ait Hugo Cardinalis, ex do- nis operaretur ; alias non esset unus saluti-
:

minica familia ad purpuram assuiupta fuit /icator , si duo salutis artiftces, ct utique altcr
sine va' triplici , corruptiortis, gravitatis et altcro indigens. (4) Non potest admitti co-
doloris ,
quod incurrit F.va per peccaturn : redemptor, nisi quia idoneus non erat Dci
quod ab ca omncs mulicres prwter Mariatn Fi/ius qui soius hoinincin libcraret, a solo et
quasi jure hwredilario contraxcrunt. \Lt posl- sirtgulari sctpertte dcjcctum. His rationibus
belle demonstrdt Tertullianus solum Chris-
(1) P«. 5o.— (j) D. Aug. in Enchir. 46. — (3) Cr.p. (,) |„ c> IOi Luc
_ ,) Qrat. a. dc Deip.— (3) Pet.
,

3. - (4) S. Hildepb, I. dc Virg. Mar.

(

Blc. L. <1c Pcvn. ai.— (4) Tcrt. L. dc Car. Chr. 14.

 MARIAN/E FESTIVITATES. — CONCIO II. 279
tum hominum Salvatorem et redempto- num, et cum Domino Jesu corporali morte
esse
rem. Quod ipsemet innuit Christus aiens redemptionis nostrce consununare mjsterium.
:

Torcular calcavi solus et de gentibus non (1) Tum quia simul cum Christo agterno Pa-
,

cst vir mecum (1) scilicet solus meruit pro tri ohtulit humanae redemptionis hostiam.
:

liberandis proferre pretium. (2) Quia tamen Hic redemptionis modus sumitur ex eodem
sanguinem quem in nostrae salutis pretium Arnoldo Carnotensi Unum pariter holocaus- :

fudit in cruce Salvator, accepit a Matre tum ambo pariter ofjerebant Deo : Maria in
:

Deipara aliquomodo, saltem indirecte et re- sanguine cordis, Christus in sanguine carnis.
mote cooperata est ad redemptionem hu-
, Sub quadruplici igitur titulo Deipara dicitur
mani generis, et ad liberationem hominum hominum Redemptrix : 1. Quia genuit Re-
a peccati jugo. Quapropter vocitatur a D. demptorem; Quia sanguinem dedit quem
2.
Irenaeo (3) causa nostraesalutis ; appellaturab obtulit Christus in redemptionis pretium ;
AndreaCretensi(4),hominumreconciiiatrix;a 3. Quia patiens in corde, consummavit pas-
D. Anselmo(5) nuncupatur Adami etEvae re- sionem; 4- Quia, ut subjungit praefatus Ar-
demptiix ; a Petro Damiano (6) praedicatur noldus, omnino tunc erat una Christi et Ma-
hominum coredemptrix. Cuncta hoec elogia rice voluntas unumque pariter holocaustum
,

complectitur D. Augustinus Maria primce

: offerebant ; unde communem in mundi salute
matris damna resolvit : hcvc homini perdilo effectum obtinuit. Quod si decuit ut Christus
redemptionem adduxit : mater generis hu- esset Pontifex sanctus, impollutus , et segro-
mani pcenam intulit mundo : Genitrix Do- gatus a peccatoribus, ut posset digne Patri
mini nostri salutem intulit mundo : auctrix redemptionisofferre sacrificium ; fuit quoque
peccati Eva, auctrix meritis Maria : Eva conveniens ut B. Virgo esset innocens im- ,

occidendo obfuit, Maria vivificando profuit. polluta et segregata a peccatoribus, ut simul

(7) DiciturautemDeipara Evce redemptio (8), cum Filio potuerit offerre salutis hostiam ,
decantatur mundi salvatio (9), vocatur ho- et eum tribuerit sanguinem quem effudit in
minum restauratio nam ut subjungit supra
: pretium redemptionis Salvator. Nonne ra-
memoratus Cardinalis Damianus :per ipsam t tioni fuit congruentissimum, ut humana re-
cum ipsa, et in ipsa totum hominem esse res- demptio ab ea inciperet , et in conceptione
tauratum decernitur, ut sicut sine ipso nihil ab originali labe proeservaretur ? Nec mirum
factum est, ita sine ipsa, nihil refectum sit. si Dominus redempturus mundum, operatio-
Tandem Angelorum instauratio vocatur a nem suam inchoavit a Matre, ut per quam
D. Bernardo Per te , o Virgo sancta, cce-
: salus omnibus parabatur, eadem primafruc-
lum repletum esl, infernus evacuatus, et ruince tum salutis hauriret ex pignore. (2) Post hoec
ccelestis Jerusalem instauratce. (io)Tum quia quomodo audes impugnare immaculatam
subministravit Filio carnem quae pro salute Virginis conceptionem, quasi dignitatem Re-
et redemptione mundi crucifixa et patibulata demptoris injuriosam et contumeliosam ?
est. Hunc redemptionis Marianae modum Adime carnem, et pnesta quem Deus rede-
innuit D. Ambrosius, quo teste, Maria ope- niit. Deus solus non redemit hominem ,

rata est salutem mundi, et concepit Redemp- sed Homo-Deus,et nonnisi percarnem quam
torem universorum. (11) Tum quia sua pas- a Matre accepit, et qua mediante Matrem
sione et compassione , Filii consummavit redemit :erubescenda illi facis ,
et tu hcec
passionem. Nam si Paulus audet dicere qnce redemit? el indigna, quce nisi dilexisset,
:

« Adimpleoeaquaedesuntpassionum Christi, non redemisset ? (3) Tantum abest ut Mariae

in corpore meo ; » (12) potiori jure idipsum redemptiositChristoindignaetconlumeliosa,
potuit dicere Beata Virgo. Hunc redemptio- quin imo indignum esset nisi redemisset
nis modum suppeditat ArnoldusCarnotensis, cum habuerit ab ea carnem per quam opera-
qui Deiparam juxta Filii crucem patientem tus est Redemptoris munus. Adde quod re-
et compatientem , appellat complementum demptio praeservativa debehatur Mariae tan-
et consummationem passionis. Oportebat quam daemonis debellatrici.
quidem ad sanguinem animce , et carnis suce 3. Deus imaginem et similitudinem suam
addere sanguinem, el elevatis in cruce mani- a diabolo captam cemula operalione recupe-
bus celebrare cum Filio sacrificium vesperti- rayit. In virginem enim adhuc Evam irrep-
serat verbum cedificatorium morlis. In Virgi-
(1) Isai. 63,— (2) D. Aug. Serm. 4. de Assumpt. — nemaque introducendumerat Dei Verbumex-
(3) L. o. contr. Haerct. 38. — (4) Orat. dc Dormit. '. ,.
Virg. — (5) De Excell. Virg. c. 9. — (6) Scrm. de An- tructonum vitce, ut quod per ejusmodi sexum
,

nunt. — (7) Serm. 55. de Sanctis. — (8) Tlieophantes abierat in perditionem per eumdem sexum
Haimo de Annunt. — (9) S. Uildcph. Seim. 7. de An-
,

(1) Tracl. de Pass. — (2) D. Ambr. in c.

nunt. — (10) Serm. 64.— (1») Epist. 4i. ad Sabinum.— 1. Luc. —
(u) Coloss. 1. (3) 'fcrt. Lib. de Garn. Clir. 4.
 2 8o MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO II.

redigeretur in salutcm. Crediderat Eva ser- innocenlia quam peccando exuerat, init cum
pcnti: credidit Maria Gabricli : quod illa diabolocertamen, etserpentis infernaliscaput
crcdcndo dcliquit , ha?c crcdendo delevit. (i) conculcat. Caeteri Aclami nepotes sua inno-
Multimode Eva3 Mariam opponit Tertul. centia et poenitenlia vincunt quidem daemo-:

caeteris autem praetermissis oppositionibus nem, sed non conterunt ejus caput, nempe
,

hanc unam mcute perpendo Evam fuisse a originale delictum; sed beataVirgo contrivit
,

diabolo victam et diemonem a Maria pro- serpentis caput quia ejus conceplio immu-
, ,

stratum. In quo D. Bernardus, Tertullianum nis fuit ab originali culpa. Caeteri Adas nepo-
aemulatus, divinam miralur providentiam tes, aitRupertus(i), nonsempercum daemone
,

mundum reconciliantem eodem fere modo, certarunt, nec cum

perpetuas inimicitias
illo
quo perierat Placuit Dco eo potius et modo
: babuerunt, quia in sua conceptione societa-
et ordine homiucm sibi rcconciliare, quo no- tem cum eo fecerunt, ejusque imperio sub-
verat cccidisse ; ut sicut diabolus prius se- diti sunt ; at B. Virgo cum dialiolo certavit
duuit fcminam, postmodum virum per femi- ab ipso conceptionis suae momento, neque
nam vicit , ita prius afemina Virgine sedu- unquam cum eo in amicitia fuit.Verum quid
ceretur. (2) Tartareus serpens feminam sedu- sibi vult Deus inimicitias ponens inter mu-
cendo totum hominum profligavit
devicit, et lieris et serpentis semen? « Inimicitias po-
genus, et Virgo scductori imposturam fecit, nam inter te et mulierem , semen tuum , et
et mentientem fcfcllit. (3) Seductor serpens semen illius. » Audiatur hac supra re Al-
seduxit Evam Maria seductoris seductrix,
, cuinus Semen serpentis , originalis peccati
:

daemonem fefcllit. Abscondat itaque serpens primordium. (2) Est autem inimicitia inter
quantum potcst totamque prudcntiam in
, semen mulieris semen serpentis tum quia
et ;

latcbrarum ambagibus torqueat, alte habitet,
in cwca detrudatur per anfractus seriem
,
suam evolvat , tortuose procedat nec semel
totus, lucifiiga bcstia (4), cum omni callidi-
tate sua fuit a Maria deceptus. Daemon se -
ducendo Evam, hominum
nempe Adamum quem morti subdidit et
cum eo omne genus humanutn, morti man-
cipavit, et Maria fallendo et seducendo ser-
pentem, caput ejus pedibus conculcavit, ut
illi comminatus fuerat Deus. « Ipsa conteret
Filius Mariae originale peccatum destruxit ;
tum quia Deipara, originali justitia donata,
,
semen diaboli debellavit. In paradisum ter-
restrem serpens intravit, Evam
Ada- seduxit,
mum Damia-
prostravit; at, ut fatur Petrus
contrivit caput ,
nus de Deipara loquens, ad hunc paradisum
, serpens aditum non habuit (3), neque ejus
conceptionem suo veneno toxicavit. Unde
omnem maculam ab ea removet sacer spon-
sus, et cunctam illi confert pulchritudinem.
" Tota pulchraes, amicamea, et macula non

caput tuum : » (5) quia Filio praebuit carnem est in te. (4) Ubi Idiota nomine, sed re sa-
•>

quam cruci affixit, et in qua diabolum de- pientissimus Tota pulchra es

: Virgo glo- ,

triumphavit. Intcr innumera magis magis- riosissima, non in parte sed in toto : et ma-
que mira, Virginis victoria attollenda est : cula peccati, sive mortalis, sive venialis, sive
quoniam quem tota creatura timore et tre- originalis non est in te nec unquam fuit , , ,

rnore laudavit, ista sola ineffabiliter thala- nec erit. (5) Bene quod in Maria non fuit ,
rnitavit.(6) Apud Philonem Judseum victoria nec est originale peccatum ut quid suhjun- ,

virgo (7) dicitur. Deipara est victoria virgo, git, nec erit P Potest-ne B. Virgo jamdiu nata
quia dacmonem debellavit, etde infensissiino in matris uteruin ilerato redire, et reconcipi,
hominutn inimico victoriam reportavit. Tur- <?t tunc peccatum originale in prima concep-
cae (8)olim in insula Chiopraecipuam obsede- tione non contraclutn , in secunda concep-
runt urbem:illam tanto itnpetu aggrediun- tione infeliciter contrahere? Non timet sa-
tur , ut gubernator cum suis occubuerit piens Doctor originale peccatum in Deiparae
copiis. Gubernatoris filia conspiciens pro- conceplione non incursum exinceps incur- ,

stralum parentem, ejus sumit arma, fortiter rendum, neque enim in hominum existima-
irruit in Turcarum ducem ipsum enecat ,tione censum; si ratione et non passione ,
,

etcunctis profligatis Ottomanis urbem ab immaculatam Virginis meditentur concep-

,

obsidione liberat. B. Virgo, Adami filia, in- tionem. Ne sinistre de conceptu Virginis
tuens protoparentem a daemone victum et suspicemur, servanda est D.Augustini regula.
prostratum, ejus induitur armis , nimirum Quidquid tibi vera ratione sciendum occur-
rcrit , scias Dcum fecisse bonorurn omnium
(1) Tcrt. L. de Carn. Chr. 17. — a) Hom. a. Super conditorem. (6) Vera ratio Deiparam ab ori-
Misgusrst. — (
(3)Eusd). Kniiss. hom. de 8. Maximo.
— (4) Tert. L. adv. \a!it,t. 3. —
(5) Geo. 3. (6) D. — (1) L. 3. inGen. 10. —
(a) Interrog. -5. in Gen.— (3)
Aug. Serm.35. de Sanolig. —
(;) L. de Ouif. Mund. Orat. a. de Deipar. —
(4) Cant. 4. —(5) De 6. V. c.
- (8) Fet». Just. au. i4 5.
7 3. _ (6) L. 3. de L. Arb.
 MARLANiE FESTIVITATES. — CONCIO II. 28 £

gmali inimunem censet ; itaque mentem nos- puritate qua major sub Dco nequit intelligi,
tiain Gcnitricis Dei promptuarium efftcia- niteret ; omitem ncevum tam originalis, quam
n.us. (1) Metlitare in mente tua Christiane actualis culpce in ea Dominus dclevit. (1) Ex
Matris Dei dignitatem , et dicain tibi cum operibus cognoscitur artifex, non secus ac
Tertulliano Quodcunque senseris , ratio causa ex suis effectibus. Cuncta opera quae
:

est. (2) Censes illam libeiatam ab originali producit supremus artifex, testantur bonita-
culpa: hoc probant rationes ex parle Deiparoe tem ejus, qua bona , et potentiam qua tanta
desumptae idipsum suadent adhuc rationes (2) etquia Deipara caetera Dei opera in dig-
; :

ex parte Filii desumendoe. nitate longe superat , quantus sit Deus satis

II. PARS. Christus est artifex supremus, >g"orat , qui hujus Virginis mcntem non
Deiparae Filius, summa sanclitate et puritate stupet, animum uon miratur. (3) Puntatem
praeditus.Utsupremus artifex, summaindus- tum corporis tum animi ejus conceplione m
tria opera sua perficit ut Deiparas Filius, non considerat et non
;
recognoscit nam ut :

Matrem perfecte suam diligit ; ut summa ratiocinatur sapientissimus Doctor, « cum

sanctitale et munditia pioeditus , est segre- Deo haud fuerit impossibile beatam Virg-i-
gatus a peccaloribus et corruptionem et im- nem ab originali pr.Tservasse, congruit boni-
munditiam fu«it. His tribus tilulis sibiChris- tati ejus, et maxime decuit boc ipsum pere-
icukuam Virginis debet conceptio- g isse -
(4) Neque duntaxat Verbi congruit
nem, Ut supremi artificis industriam de-
1. bonitali ,
sed adhuc ejus sapientioe et poten-
monstret; 2. Matrem suam diligat et amet ;
tia3 > ut ex pulchro illo opere appareat qualis
3. Seseque a peccato et immunditia separet. sit artifex, et cognoscatur quantus sit Deus.
Jam ediximus Deum universitatem hanc Fulbertus Carnotensis Episcopus, anno flo-
mundi verbo, et ratione, et virtute molitum. rens IOOO vir hu j us « vi doctissimus tanti > ,

(3)LicetoperaTrinitatisadextrasintindivisa, °P eris admiratus pulchntudinem Deiparae ,

quia totae tres personas divinae communi et f,e sua immaculata conceptione congratula-
eadem indivisibili potentia operantur, quia tur FJecta insignis inter fdias, quce imma-
:

tamen Filio virtusetsapientia appropriantur, cutata semper exstitisti ab exordio tuce crea-
omnia per Verbum facta dicuntur. Quod tionts^ quia paritura eras Creatorem totius
asseverans ex dileclo discipulo Tertullianus, sanetitatis.

ethnicos de hac veritate convincere nititur,
sumpto argumento ad hominem Apud ves-
tros quoque sapientes, logon id est sermonem,
atque rationem constat artificem universita-
tis. Hunc enim Zeno determinat faclitatorem
qui cuncta in dispositione formaverit. Chris-
liane loquuntur gentiles philosophi quare
Dei Filius in sua humanatione carnem de
:
,nassa peccatricesumpsit, non sumpsit tamen
carnem peccati. (5) Animadvertit D. Ambro-
sius > carnem peccati, ideo dici peccali car-
nem,quia haereditario esldamnata maledicto. »
(6)Hanc materiam profunde elucidat Tertul
:
lianus, tria notatu dignissima docens. Primo,

postquam D. Augustinus de Verbo divino Dei Filium ex massa peccatrice sumpsisse

loquutus est tanquam de summa sapientia si in carne
carnem. Quid enim magnum ,
,

meliore, et alterius, id est non peccatricis na-

et incommutabili verilate , subjungit: Qua?
lex omnium artium rccte dicitur turce, ncevum peccati redemit ? (7) Secundo,
et ars ,

sumpsisse carnem ex carne peccatnce et

omnipotentis Dei. (4) Artifices in cunctis ope-
ribus industriam suam ostentare satagunt ; niassa Adami damnala non sumpsisse ta- ;

prajsertim in praecipuo quod caput operis nien carnem peccati seu peccatum carnis, ut
yulgo dicitur. Divinum Verbum tanquam constat aucloritate Apostoh dicentis In :
,

ars omnipotentis Dei, cuncta opera summa similitudinem carnis peccatifuisse

Christum
sapientia produxit, potissinium R. Virginem non quod similitudinem carnis acceperit, qua
quae est imago ad quam Deus iiwentus est imaginem corporis et non veritatem ;
sedi si-
si-

artifex (5) : quaeque ut decantat in suis hym- militudinem peccatricis carnis vult intelligi:
nisJoannes Geometra, est praestantissimuni quod ipsa non peccatrix caro Christi, ejus
ejus opus, pulchraque imago quas summi /ait par cujus gcenere non
erat peccatum ,
,

genium continet arliftcis. (6)Nonesset autein vitio Adai. Tertio, quomodo sump- Christus
pulchra imago, neque summi genium conti- seritcarnem, non vero peccatum carnis, op-
neret artificis , nisi ea purilate niteret qua time declarat, objectioni factae respondens.
major sub Deo nequit intelligi. (7) Et ut ea
Camot. Serm. de Nat. Dom.
Ivo. (2) Tert. —
(1) Dainasc. Orat. de Asstimpt. —
(2) Tert. L. adv. L.
(1)
adv. Marc. 5.
2. —
(S) Clirysol. Serm. 4o. (4) —
Prax. 5. — (5) Tcit. Apol. 21.— (4) ln Sent. sent. 386. Thom. ab Argent. in 3. Dist. 3. art. 1.— (5) D. Aug.
— (5) D. Damasc. Orat. 1. de Nat. Virg. —
(6) Hymn. L. 2. de Peccut. merit. s4- —
(6) Serm. 6. in I's. 118.

3. — (7) D. Arntelm. de Cou. Virg.

— (7) Tert. L. de Car. Cbr. 16.
18*
2S2 MAIUAN.E FESTIVITATFS. — CONCIO II.

Iirgo, inrjnis , si twslram iuduit , peccatrix (i) ; hoc est, in primo Mariana? conceptionis
fttit caro Christi : nostram enitn induens , momento, in primo ortus auspicioexpromptc
suam fecit; sttam faciens , non peccatricem esto expetlitus , et antevertens pervigilem
eamfecit. Dei Filiusse habuit ad incarnatio- peccati solerliam, pnecurre prior in domiun
nem lerminative el effective. Terminative , in qua habitare dignatus es , et age concep-
quia sua hypostasi terminavit humanitatem tiones tuas conceptionem scilicet Matris, et
:

assumptam effective, quia sapientia elegit intle luam ; nam si tligne agis conceptiouem
:

carnrm ex genere Adatni sua potentia illam Malris, illam gratiae privilegio nobilitans, et
,

produxit, suamque faciens ah illa peccatum eximens ab infami primordialis delicti reatu ,

removit. Suo judicio nascitur factor hnmi- praeclaram ages Mariae conceptionem, el si-
nutn, debens Ma/ri qttod natus sit,sibi debens mul tuam ex pura enim et gloriosa luae
:

qnod conceptus sit. (i)Eodem motlo ratioci- Matris coneeplione , gloriose nobilitatur tua
nantlum est cajteris parihus tle Maria ac tle conceplio tniie ex materna conceptione cen-
Cbristi carne. Maria a Filio suo effecta est setur. Quotl deuotat Tertullianus tlum Chris-
ut ipsemet testatur aputl D. Augustinum tum, e c slirpe Jcsse, depulatum per Mariam
:

Ego Matrcm de qua nascerer feci (2); caeteri scilicet iiule censendum (2) tum tjuia ut : ,

filii efficiunlur quidem a matrihus, sed suas subjungit, apud Romanos in ccnsu descripta
non efficiunt matres , quia ut causa agat et est Maria inqua nascitur Christus : tum quia
producat effectum , debent existere puri Christi honor et dignitas quodammodo ex
:

aulem homines non exislunt ante sui D«ene- Vir«ine D censetur. Inue colli»itur
- D
Mariam ori-
#
ralionem, proinde matres quae eos generant ginalis culpse non fuisse ream , alias Chris-
cfficere nequeunt at Christus tanquam Deus tus non ad honorem et gloriam , sed ad tle-
:

exstitit ab aeterno, effecitqueMalrem a qua in decus et ignominiam censeretur nec Dei ,

tempore generatur. Solus est ex omnibus Filius Malrem suam perfecte diligeret.
filiis in cujus potestale et voluntate fuit , et 2. Chrisli amorem erga hominem multum
eligere Matrem de qua natus, et locum itl commendal Tertull. Cerle Christus dilc.iit :

quo natus est Rcquiescit libens floreittissimo hominem (3) multa namque dileclionis sua,"
•
:

dotnicilio ct in visccribus sacra? V'irginii dedit teslimonia. Siquidem proplcr ctim dcs-
,

coniparal sibi corpus. (3) In locum su e nali- cendit, proptcr eum pradicavit , propter cuin
vit.itis elegil urhem Nazareth , sauctificatam omni se humilitate d •jecit itsque ad mortem,

el consecratam nunrupalam dum per Zaifl ct mortem crucis. Si tanlum erga servum
scribitur ; vel (loridam dum per Tsade nota- tlemonstravit amoiem quanto magis erga ,

tur. In Matrcui de qua est natus, elcgit Ma- Matrem pro qua praeserlim humanatus est ,
riam , qune in sua conceplione est separata et acerbissimos crucis perlulit crucisttus? Si
a peccatoribus, innocentife conseerata , gra- quaeramus a Santto Ildephonso cur Chrisius
tiuj et sanclitatis ornala (loribus. Nasciturus tanla passus sit supplicia, cum mitior passio,

de homiiic factor hoininttin, talem sibi scivit utpote infiniti vuloris, fuisset sufficiens ad
seligerc, imo et condcre Malrem qualem et copiosam hominum redemplionem respor.-
, ,

se dccere sciebat, et sibi noverat placituram. debit Ut Mariain veram Matrcm osleiule-
:

(4) Non novit autem sibi placiluram, nisi ob ret , verum se hominem paticndo tornuufa
immaculatam conceptionem criminosam monstravit. (4) Non tantum propter homi-
:

nnmqueconceptionem novit sibi odiosam non num redemptionem acerbissimos crucis sus-
placituiam, alias novisset placituram et non tinuit cruciatus, setl maxime ul se verum
placituram. Neque aliter scivit se decere Mariae Filium , ipsamque Dei Matrem de-
Matretn nisi a peccalo immunem, quia nihil monstraret. Ex magnitudine pretii quotl
magis dedecet Deum ipiam peccatum : prac- Chrislus pro redimendo bomine dedit, tli-
scititn tjuia, ut falur Petrus Blesensis , con- leclionis dominicae colligitur magniludo.
ceptlo futuraf Matris Chritti, fnit quasi ori- Jntavit utiqtte qiiem tnngno redeinit.{fS)Q\\o<\
ginalis coiueptio Chrisli. (5) Quapropter si aliorum hoininum redemptio prelioso san-
Christus pioptersii;e conceptionis decentiam, guine Cbrisli facta, fuit velut sequela magni
MtfiK conceptioneffl a labe peceati pra^ser- amoris quo eos dilexit Dei Filius, quis potest
v:ue debuit. Qtiod innuere videtur F.cclesias- dubilaie tpiin Matrcin suam liheraverit a
tiCUS, supicinuin illum alloquens arlificein. peccato, cum eam inagis quam c;cleros ho-
Hora surgendi ne tc trices : prcecurre aulem mines imo et Angelos tliligat ? Nam patrcm
prior in donintn 'uain age conceptiones tuas ct inatrem lc.r honorari, ct post Deum diligi
,

(1)Zino. Serm. 3. de Na!.

8« —
(a) L. 5. Har. cap. Cap. 32.
(i) —
(a) Tcrt. L. adv. .Ind. 9. — (5) T>rt.
5. — S Zcn. Sern. 7. dc Nai.— (i) l). Bcraard.
(7.) L. dc tjaro. CKr. /j. —
(4) Siun. de a»l. M;ir. - (5)
Serm, nipci MUtua. (5) l)< quioque rauibuj 11. Tcrt. L. dc Car. Chr. 4«
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO. II. 2 83
dehonore etamore
prcecipil. (i) Christus qui nem, sed adhuc animam. Una est Christi el
parenlum dedit mandatum, non solvit legem Maria? caro, unus spiritus (i) , una anima.
sed adimplevit. Nam, ut fatur Methodius, Mariae anima non est propria anima Christi,
qui dixit, Honora patrem tuuin et matrem sed vehementi amoris ardore Matrem quasi
tuam, ut decretum a se promidgatum obser- animam suam reputat, eo modo quo amans
varet ,
alque adeo ac in parte, aliis excelle- amatam animam suam , cor suum vocitat :
ret , omnem Matri gratiam et honorem im- Quapropter asternum deprecatur Patrem, ut
pendit (2) , et consequenter ah originali libe- animam suam, scilicet Mariam a morte libe-
ravit delicto: nisi enim liberasset quomodo ret. Erue aframea, Deus, ardmam meam, et
omnem ei gratiam et honorem contulisset? de manu carnis Vnicam meam. (2) Frameae
Iiiiquissimum est patrem vel matrem egere , vocahulo nonuulli mortem, alii vero diabo-
cujusjilius sit in facultatibus. (3) Nulla est lum intelligunt: animae vero nomiue Mariam
inajor egestas quam eorum qui subjacent denotatam existimant plures neoterici. Orat
originali culpne :Christus, Filius beatissimae itaque Christus utejus anima, nempe Mater,
Virginis est ditissimus, utpole gratiarum fons liheretur a morte originalis culpae, et a po-
et scaturigo , itaque contra justitiam legis testate diaboli qui Mariae conceptioni insi-
egisset si Matrem tanta egestate opprimi diatur , et probro peccati eam dedecorare
permisisset. Ex jure civili filius incarcera- nilitur, a quo dedecore Christus honoris ma-
tum habens parentem exhoeredatur, si non terni zelotes , eam liherare desiderat. Pro-
festinaverit eum redimere. (4) Nonne a filiali fecto non minus slultum aut supervacaneum ,

pietate degenerasset Christus nisi praeserva- est , de honore parentibus tribuendo , quam
tiva redemplione liberasset Matrem, si sinis- de candore nivis disputando. (3) De candore
set eam ingredi peccati carcerem et daemonis nivis disputat qui Mariama Filio honoratam,
subdi tyrannidi ? Adde trinae legi scilicet et in sua conceptione candidatam negat.
Evangelicae, Canonicae , Civili, legem natu- Quapropler Seraphicus Doctor Dei Matrem
ralem, quae filios ad amorem parentum sti- nivi comparat Virgo pulchra, ut nix can-
:

ir.ulat. Il/um ratio urget, et justitia natura- dida. (4) Non a candidissimo lino aul bysso
lis; totum se tradere illi,a quo se totum habet ; similitudinem mutuavit quia htec primum :

et ex se toto debere diligere. (5) Sciehat Dei fuere nigra ac deformia , et per frequentes
Filius ante incaroationem se totam humanam lotiones dealbata ; nix vero semper candida ,
naturam accepturum a Ms»tre. Caeteri filii omnis naavi et nigredinis expers. Maria est
totam non mutuantur naturam a matre sola, nix candida, quia omnem ei candorem et
sed a patre et malre simul ideo velut suum nitorem possihilem contulit ejus filius. Nec
:

dividunt amorem, tribuentes patri unam par- mirum, una est Mariae et Christi caro, unus
tem, et matri alteram. At Christus non habet spiritus. Impossibile est, nonhabentem illam
patrem in terra, sed Matrem duntaxat, a qua commune aliquid cum Deo omari ea/n ab ,

totam suam accepit humanitatem quaprop- ipso (5), et in sua conceptione niveo gratiae
:

ter non partem amoris , sed totum matri candoredralbari.Valerio Maximo tesle, Pom-
praestare debet amorem. Dei Filius amavit peius Atticus dicere solebat Nu/iquam etim :

cum homine etiam nativitatem, etiam carnern matre in gratiam redii (6) ; innuens hoc lo-
e/iis. Nihil enim amari potest sine eo per quendi modo nullam matri unquam offeusae

quod est , id quod est. (6) Amavit quoque praebuisse ansam, sed semper cum ipsa abs-
cum Virgine ejus conceptionem quam a pec- que ullo dissidio in pace et amore vixisse.
cato immunem voluit et etiam ejus carnem Quanto verius dicere posset Maria? Filius
, :

(juamconstat habere cum Deoconununionem. Nunquam cum Matre in gratiam redii? Ne

(7) Nam ut ait D. Augustinus Caro Christi ininima unquam fuit offensa et iniinicitia ,
:

caro est Marice ; caro Christi, quanwis gloria inter pium illum Filium et sanctissimam ejus
resurrcctionis fiierit magnificata , eadem ta- Matrem, quam semper omni amoris teneri-
nien remansit, qua? suscepta est de Maria.(S) tudine dilexit Ideo sic eam alloquitur Pul-
: :

Neque fuit unquam virtute caloris naturalis chra es, amica mea, suavis, decora. (j) Hunc
vel alterius agentis resoluta aut consumpta. locuir» varie interpretantur Patres Grego- :

plus audet Arnoldus Carnotensis, asseverans riusNyssenus legit Pu/chra es proxima mea, :

unam esse Christi et Mariae non solum car- sictit benevolentia. D. Ambrosius Pulchra :

es anima mea sicut benep/acilum, seu opinio

(1) Tert. L. de Cor. Mil. n. — (2) Serm. de Hypop. bonoru m. Theodorelus vero: Pulchra es anima
— —
(3) ln lege Si quis a libcris. §. et haee habenlur. (4)
ln Instit. Justin.— (5) D. Bern. de dilig Deo. — (G) Tract. de Laud. Mart.
(1) —
(2) Ps. 2». —
(5) Arist.
Tert. Lib. de Carn. Chr. 4.— (7) Tert. L. adv. Herni. L. Ethic.
a. —
(4) Sup. Salv. Reg.
—
(5) Tert. L. adv.
4a.— (8) Setm. de Assumpt. Hermog. 42. —(6) De Pictat. in parent. —
(7) Cant. *.
 3 84 MABIAN/E FESTIVITATF.S. — CONCIO U.
mea, sicul pmbatio. Nihil melius pro iinma- dialis delicti macula; imo
et culparetur ac-
culata Virginis conceptione, quae est pulchra tnalis peccatiignominia, Malris tatnen dede-
sicut benevolentia Dei, qui nullam crealuram core aliquomodo devenustaretur. Nam ut
sic dilexit ut Mariam quam semper et uhi- helle ph.iosophatur Cassio;lorus, fontis ouri-
que adamavit. Maria pulchra sicut opi-
est tas, per limosa corrurnpitur ; aurum ipsum
nio honorum , qui sententiam puritati Ma- cum solvitur in liquorem nisi mundissimo ,

rianaeconceptionis patrocinantem, adversanti calculo suscipiatur, inficitur; quomodo pu-

praeferunt nam ut dicitur in lege In dubiis ritatem sui illa sola custodiunt qua3 nul/a
: :
,

sensibus me/ius rst Iiu naniorem sequi senten- sordium admixtione fuscanlur. (i) Fontis
tiam : proniores debcmus essc ad absoli'en- nomine « cujus aquae salinnt in vitam aeter-
dum ,
quam ad condcmriandum. (i) Maria nam » Christum significari vult Origenes. (2)
pulchra est sicut prohatio, cujus immaculata Hujus fontis aquaeductus seu canalis est. B.
conceptio prohatur ex Palrum et Doctorum Virgo. Divini illius fontis aquaeductus non
consensu, ex pia Ecclesia; devotione, ex Ma- dehet esse limo originalis culpae pollutus, ne
riana dignitate ex Filii henevolentia et purissima fontis coelestis aqua canalis cor-
, ,

amore, qui malrem perfectissime amans po- ruptione polluatur. Nam etsi sordes origi-
tuit illam ah orisinali deliclo liherare. Sed nalis delicti inde Christus non contrahat, di-
si tatn abrupte in pra?siimptionibits nostris viqi tamen fontis puritas tantisper aquaeduc-
hac sententia utamur, quidvis de Deo conftn- tus impuritate infuscaretur. Purissimus fons
gere potcritnus, quasi fecerit, qttia facere po- aquacductum hahuit, ex quo manant pttris-
tuerit : nou autem quia omnia pofest faccre, siini latices, in quo turbidi luli nulla? sitnt
idco tttiqtie credcnditm est il/um fecisse, sed deprehensa3 rcliquia*. (3) Alludere videtur
an fecerit, requirendurn (a) Prneservasse au- Georgius Nicomediensis ad formationem
.

tem Dei Filium suam Matrem ah originali Adae de limo terrae abhocautem originali :

culpa, ullra pra-cedentes rationes, comproba- limo omnes omnino homines plasmati sunt,
tur adhuc, ne scilieet ejus purilas, sanctitas indeque in sua generatione lulum primaevo
et honor, labe peccati conlaminetur et dede- delicto squalidum traliunt. Virgo Deipara ,

coretur. etsi ex eodem limo materiata, niinime tamen

3. Sed et si bencdictio patrum semini quo- lutoso plasmata esl limo fuit namque Do- :

quc eorum destinabatur sine adhtte merito ,

minici fontis aquaeductus semper purus in ,

ejits, cttr non et reatus patrit/n in fdios qtto- sua origine mundus, in quo turbidi /uti nu/la^
quc rcdundaret sicut giatia ita et ofjensa? sunt deprehcnsaj re/iquio'. Caeteri Adse pos-
(3) Filii de parentum honore mutuantur ho- teri lutescunt, in illis reperiuntur turhidi luti
norem gloria hominis ex honore parentum
;
reliquiae, peccati originalis sordes at Dei- :

(4); nam cum filiutn sit parentum portio ;

para ab originali labe exempta nullas tur- ,

perjectio genili, generantisjorma est : honor bidi luti hahet

conceptione reliquias. Ac-
in
geniti, generantis honor est. (5} Quemadmo- ccpit Christus hospitium carnis , scd in att/a
dum parentum honos redundat in filios, ita Virginis , ut de poUulione humani corporis
parentum dedecus filios dedecorat : Ne g/o- nihil haberet. '4} Pollutionis nomine signifi-
rieris in contuinclia patris tui non erit tibi ,
catChrysologus dehonestamentum alitpiod ,

gloria. (6) Christus non secus ac caeteri filii quo devenustaretur Dei Filius, si ex Matre
de materno honeslatur honore. Quod Maria nasceretur, alicujus delicti polluta lahe.
prtvdicatur gratia p/eua manifestum est in- ,
Apes adeo puritatem amant, ut nunquam
flividuam essc Matris et Flii g/oriam.
(7)
in aliqtio loco foedo odore imhuto, aut ali-
Individua est ulriusque gloria ignomiuia ,
qna sorde inquinato, morari aut re-
visae sint
cominunis ambobus. Quemadodum singulare quiescere. < Sequuntur omnia pura itaque ,

tanti filii decus nasci ex Matre exempta a

, nulla earum assidebit in loco inquinato , aut
peccati originalis lahe, ita singulare fuissel in eo qui maleolet. » (5' F.x D. Bonaventura
dedecus cainein sumerc ex matre primnf^vae Dei Filius tanquam apis ca^lestis adeo puri-
provaricaiionis ignominia devenustata. Nam tatis est amantissimus ut in nullo loco aut
,

etai Christus divinitatis prserogativa, et sub- fcetenti aut sordido velit inimoraii ideoque :

stantiali unionis hypostalu ae gratia sit im- healam Virginem a tetro inferni odore al> ,

peccabilis, foretque ab origioalis culpse reatu originalis culpse sordibus liberavil ut in ea

immunis, licet ejus Mater squaleret primor- i^Hpiiesceret. « O lilium angelicum vere !

(los coeleslis , quem tanlum dilexit apis illa

(l) Lrg. in diihiis §. <\r rrp. juris. — (a)Trrl. I,.adv.
Prax. 10.— (.V lrrt. L. >. adv. IfftrC. i.S,— i) Ecclea. (i) L. n. Var. F|.i>t. II. — (a) Htim. la. in Num.
5. — (5) Clirytol. Serm. 6.— (6 Ecclet 3. — (j) Armld. — (3) Srrm. 5. de Conc^pt. f >*- |>.
— i (4) Srrm. i5. —
^ ari, ot. (5) Marcua V«ro dr lt<- Roatica c. io.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO II. 2 85
superccelestis ,
quae pascitur inter lilia , quce taculum, ex eo maxime ignorasset eani , ne-
florigeram inhabiiat palriam Angelorum ,
que elegisset in Matrem, ne infamiae nota et
quando ad civitatem Nazarelh, quac interpre- ipse ex probrosa matre nolaretur, quam suh-
tatur flos , advolavit , et ad suaveolentum sequens gratiae nohililas et Deiparae dignitas
perpetuae virginitatis florem pervenit illic , ignominiae cicatricem delere non potuissent
inhaesit » Ad hoc ut in Virgine hahitaret
! cuique prohe convenissent ea quae Livius re-
Dei Filius, decehat ut esset pura et corpore fert de Roma a sui exordio fiaterna caede
et mente corpore quidem
: Enimvero quanta : foedala Hoc declecus nunquam haclenus con-
:

ei decebat carnis munditia, cujus erat portio sequens posteritatis gloria potuit delere.
superpulchra? Deitati, hypostatice unienda ? IsaiasChristi humanationem valicinans ait;
(i) Mente etiam: convenientissimum namque Ecce Virgoconcipiet in utero,et parieijilium,
erat, nt caro mundissima et mens purissima et nomen ejus Emmanuel quod
vocabitur ,

genitricem Domini singularius consecrarent. interprelatur,Nobiscum Deus. Bufyrum et

(2) Ad tam suhlime ministerium consecrata mel manducabit. (1) Nonne satius dixisset
est in conceptione, in qua Dei Filius eam a Propheta: Butyrum et caseum comedet, non
corruptione primordialis delicti liberavit, et vero mel comedet; quia major est connexio
gratiae ornamentis decoravit. Caeteri filii ma- inter hutyrum et caseum, quam inter huty-
culantur quidem a suis matribus , sed eas rum et mel , quod non a pecorihus sed ab
minime decorant Christus vero tantum abest
: apibus dunlaxat producitur ? Verum sapien-
ut a matre aliquam patiatur maculam ; quin ter vaticinatur Propheta Butyrum et mel :

imo eam in sua conceptione puram et imma-
culatam praestitit. Et ut fatur Proclus Ar- ,
chiepiscopus Constantinopolitanus , nullam
contraxit labem vulvce hospitio , quam nullo
ipse condiderat suo dedecore. (3) Sane quo-
dam Dei dedecore condita fuisset Deipara, si
in primo sui esse exordio, originale com-
traxisset peccatum : nam
non trans- innocentiae existentem caseus vero designa-
coniedet; non butyrum et caseum manduca-
bit. Hoc namque est discrimen inter buty-
rum et caseum, quod butyrum de puro lacte
formatur absque ulla alterius rei commix-
tione; caseus vero nonnisi cum coaguli com-
mixtione conficitur. Ex D. Bernardo buty-
rum humanam figurabat naturam in statu
licetillud ;

ferret vulvae hospitio fuisset tamen aliquod bat eamdem naturam peccati coagulo corrup-
,

Christi dedecus prodiisse ex matre aliquando lam. Ut autem innuat Propheta Christum
corrupta, Dei inimica, et diaboli mancipium. sumpsisse ex Adamo humanam naturam ahs-
In libertis semper manet nota apud ingenuos, que ulla commixtione peccati, ait Butyrum :

dicehat olim Martianus imperator non ab- et mel comedet. Et quia Christus, ut fatur
:

similitersi Maria contraxisset originale pec- V. Beda, conceptus ex Virgine, carnem non
catum, fuisset post diaholi servitutem, liber- de nihilo non aliunde sed materna traxit , ,

tate donata, remansisset tamen haec infamiae ex carne (2), Maria non fuit in sua concep-
nota ,
quod fuisset aliquando criminosa et tione peccali commixtione depravata, alias
gehennalis serpentis serva sicque aliquod purum lac non praehuisset suo Filio; medi-
,

dedecuscontraxisset DeiFilius maternaevulvae corum namque testimonio Jilii matrizant ,

hospitio ; spurius legitimatus , vel aliqua easdemque habent qualitates cum matribus
alia ratione nobi/itatus, similis est cegro cu- quarum lacexsugunt « Duosuntovis bu- : ,

rato a vulnere, cujus semper aliqua remanet tyrum el caseus butyrum comedit, cascum
:

cicalrix. (4) Si Maria fuisset in suo concep- vero non quia carnem absque coagulo culpae
;

tionis momento diaboli sagittis vulnerata , originalis ex matris alvo traxerat. » (3) Sed
post recuperalam animae sanitatem reman- quia haec consideratio immaculalam Deiparae
sisset cicatrix, quae tum Matrem, tum Filium conceptionempulclire declarat, redeat iterum
dehonestasset : Christus Dominus circumci- Propheta, et proponat celebre illud signum
sioniscicatricenotatus,quantumvis innocuus, dignoscendi Messiam « Bulyrum et mel:

et signum illud sumpserit non in peccati re- comedet, ut sciat reprobare malum , et eli-
medium sed in humilitatis et obedientiae
, gere bonum. » (4) At cur tam sapiens infan-
monumentum; attamen ex D. Bernardo, si tis discretio ad sugendum maternum lac ? ut
quomodo Deus posset noncognoscere Eilium innuat grande aliquod lactantis Virginis
in quo ei bene complacuit ex hoc signo ma- mysterium in hoc vaticinio delitescens, quod
,

xime poterat ignorare eum. Dei Filius

(5) Si probe agnoscit Cyrillus Alexandrinus Bu- :

deprehendisset in Maria originalis delicti no- tyrum lac Virginis vocat propheta, quod non
, ^. „ , ..,.„, cx mulicbri mollitic voluptatcc/ue
J '
, ac disso-
(0 Dionys. Carthu9. dc Vit. Solit. art. 7.— (i)Guerr.
Scrm. 2. dc Annunt. (3) Orat. 1.— (4) Baklus cap. — (1) Tcrt. L. adv. .Tud. 9. — (2) L. 4. in Paul. c. 49
fina'i de Translat. Episcop. —
(5) Serm. de Circumc. — (S) D. Bem. —
(4) Isai. 7.
s>S6 MARIAN.E FFSTIVITATES. — CONCIO II.

suget de Deiparae manunis diabolicum ori<*i-

lutione natitin sit; sel leve essct ac ftrmuni
,

nullarn peccati amaritudincm adniixtam ha- nalis culpae veneuum ? ./Enigmata seu potius
bens , scd mellis dti/ccdinem. (i) 01) lianc sacramenta proponit Proclus. Proevidens Dei
causam cum infaus Deus Matris Virjriuis Filius se corporaiulum in utero Virffinis. et
ubera reprouare caseum, originalis virgineas ejus suclurum mainmas , pra?pro-
sugit, scit
culpae commixtione depravatum et eligere pere illas originalis delicti exsuccas reddidit,
,

bonum lac dulce ac inelleum , ulla peccali quasi ab eis origiuale peccatum omnino prae-
amariludine perniixtum. Peccatum originale suxerit et extraxerit et diabolico veneno ,

matris si fuisset, non esset equidem transla- vacuas proestiterit. Ad modum quo infans
Uim in Christum, utpote Deum, et a Virgine materna ubera sugens ille evacuat, non ab-
Matre de Spiritu Sancto conceptum : at Ma- similiter Christus Deus virginales mammas
ler suo peccato aliquam lacti misceret ama- aliquando sucturus, illas praepropere quodam
ritudinem, et infans de matris uberibus su- velut suctu, diabolico evacuavit veneno ; et
geret non purum et mdleum lac sed lac laclemelleo,Deodignoreplevit:nesi venenum
,

aliqua ainaritudine permixtum. Quapropter diaboli inficeret Matris ubera in sua concep-
infans Virginis sciens reprobare malum et tione, liquorem Deo baud dignum haurien-
eligere bonum, amovit a matris conceptione dum praeberet Virgo et ex radice viliata llos :

originalem culpam, ut ab ea sugeret lac dulce et fructus minus sanus oriretur.

nulla amaritudine permixtum ad hoc allu- Et quoniam ex semine David genus tra-
:

dere videtur Angelicus versans istud Davidi- here deberet Virgo ex qua rtasci oportuit ,

cum Spes mca ab uberibus matris meaj. »(v>) Christum , evidenter Propheta dicit : Et nas-
: ><

Vult docere ut Virginu Matris lac sitgcrct, cctur virga de radice Jesse, quod est Maria,
,

id nonnisi divintB c/ficicnlia, et potentin fac- et jlas de rcidice ejus ascendet. (i) At cur
tnm esse, Dcunique Patrem sua? vitcv spon- Propheta Maiiam, non arborem, sed virgam
sorem qttodamniodo ac fide j ussorem exsli- appellat? convenientius illam arborem quam
tissc ; noi>o inauditoque miraculo lac ejtts virgam nuncupasset tum quia arbor multo :

matris ubcribus suggercntcm. Non sine majorem splendorem et magnificentiam prae

maguo miraculo, lac suggeritur Virgini quo se fert quam virga tum quia non virga , ,
:

lactet infantem Deum scd majus est adhuc sed arbor, producit flores, folia, fructus, et
;

miraculum, quod Virgc» mater ab originali umbram. Hoc dubium proponit et acute ,

liberetur culpa, ne lac ab infanteDeo sugen- resolvit Peirus Damianus. Bcne ha'c iitcom-
dum sit quadam amaritudine permixtum. parabilis Virgo virga dicilur. Quare P quia
Ijinum illud miraculum operata est Verbi per intensionem dcsiderii semper ad suprema
divini sa[)ientia diluens originarium vene- emintiit , neque per ccvcitutem peccati dis-
,

num a matre, quae infantem Deum genuit et torla? nodositatis vitium aliquando inctirrit.
laelavit. Quod forsitan denotat Proclus, in- Ex modo loquendi Prophetae Mariam nun-
ducens Dei Filium alloquentem Virginem, cupantis non arborem, sed virgam, Cardina-
cunctantem divinam corporationem Angeli lis immaculatam Deiparae colligit conceptio-
voce annuntiatam Ilccitsas in utero susci- nem. In cunctis arboribus aliquis reperitur
:

pere qtti tollit peccattin/ mundi ? non vis defeclus sunt namque tortuosic aut nodosae;
,
:

1'irginalem prcvbcre mammam qtto diaboli- virga vero est erecla,etab oinni defectu iin-
,

cum exstigam venenum P (3) Quid est quod munis et ob hanc causam Maria nuncupalur ,

infans Jesus qui venit peccatum tollcre a Vate Evangelico, non arbor, sed virga ,
,

niundi, dum melleum lac de Virginis Deiparae quia nullius unquam culpae sive originalis,
inammis haurit , diabolicum exsugere vene- sive mortalis , sive venialis tortuositate aut
num perhibetur? Nunquid virginea Maeiae nodositate affecta fuit. Quod praifiguratum
ubera diabolicura Filio praebebunt venenum ? vull modernus Auctor (2) per sonmium quod
nunquid pucr Deus veneno diabolico nutrie- habuit Nabuchodonosor. « Ecee arbor in
tur, illudque sibi concorporabit et convisce- medio terrae, et altitudo ejus nimia ; magna
rabit ? Quomodo bealissima Virgo Cbristo aibor et fortis et proceritas ejus contingens :

Jesu diabolicuin prabebit venenum , cujus ccelum aspectus illius erat usque ad termi- :

ubera stillant lac dulce et melleum nulla nos universae tei\T folia ejus pulcherrima :

amaritudine permixtum? quomodo Christus et fructus ejus nimius et esca univei sorum ,

qui humanatus est ad debellandum diabo- in ea subter ea habitabant animalia el bes-

:

lum, et originale tollendum peccatum, ex- tiae, et in ramis ejus conversabantur volucres
coeli et ex ea vescebatur omnis caro : et :

(1) In Cat. Craec. ad c. ». Luc. — (») Ps. ai. -- (3)

Orat. 6. (,) l trt . L. adv Jud. y. — (u) Fcrer. io c. 4. Dno.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO II. 287
ecce vigil et sanctus de coelo descendit, cla- laesio , fructus devenustat pulchritudinem :

mavil foititer, et ait ; Succidite arborem, et pomum ex generosa arbore existat , et

etsi
prsecidite ranos ejus. Verumtamen germen alioquin foret pulchrum et nitidum , si ta-
radicum cjus in tcrra sinite. Arbor illa am- men coagulatur ex flore , quia aliquando
plissima, pulchei rimis frondibus, floribus et emarcuit , vel aliquo caloris aestu , vel levi
fructibus ornata, esthumana Adami natura grandinis percussura , devenustatur floris :

eadem arbor excisa est, laesio, etsi non laedat potni qualitatem, pomi
in statu innocentiae:
suis ornamentis denudala est eadem humana decolorat venustatem fructus namque ex- :

nalura post Adami lapsum fuit autem radix primit floris, vel nitorem et pulchriludinem,
:

cum suo gei mine conservata nimirum Ma- vel laesionem et defectum. Maria est flos
, ,

peccato cujus fructus est Christus si atra nubes ori-

ria quae est radix Jesse.nullatenus fuit :

Adami infecta germen etiam fuit a delicto ginalis grandinasset Marianum florem , etsi
;

immune, arborem in statum florentiorem fructus ejus non fuisset laesus floris macula,
reparans. fuissel tamen aliquo modo decoloratus Ma-
Maria virga de radice Jesse proefigurata tris ignominia Esaias igitur Christum ex :

fuit per virgam Aaronis. Moyses namque re- gcnere David sccundum Maria? censum ,
gressus invenit germinasse virgam Aaron , etiam in virga ex radice Jesse processura
et turgentibus gemmis eruperant Jlores (1) fgurate prcedicabat. (1) Ut autem philoso- .

Quasi dicat Forma florum mutata et desi- phatur Photius

: « quemadmodum radicem, :

nente, gemmae eorum transformatae sunt in ramorum, florum, truncique ac floris, fruc-
fructus. In Hebraeo legitur Et ecce virga tusque agnoscimus causam ; tametsi fructus
:

protulil germen,et jloruitflorem. Vrimo ergo gratia, omne aliis studium laborque impen-
haec virga protulit germen, seu gemmas, mox ditur, citraque radicem aliorum nihil enas-
florem, ac statim fructum gemmae namque citur. » Sic dempta Marianae concepiionis
;

sese aperiendo, suaque folia dilatando, in puritate, reliqua ejus elogia devenustantur ,
flores, ac deinde in fructus conversae sunt. quasi a putri et damnata in principio radice
Sicut virga illa virgas malcficorum et in- exordium sumant; etdicantur de femina, quae
cantatorum devoravit , et ornnetn superbiam aliquando fuerit Deo hostiliter infensa , et
/Egyptiacam obtrivit : ac deinde germinavit, vile diaboli mancipium. Filius quoque ejus
fronduit , floruit, et fructum protulit , non etsiexMatre aliquando criminosa nullo modo
plantata, non succo terro? animata; sed vir- fuisset criminis ejus particeps, fuisset tamen
tute coelesti supra usum naturce provecta : aliquo modo Matris ignominia dehonestatus
sic tu pulcherrima mulierum , amica mea fructus enim ex radice viliosa oriundus pul-
cunctamsuperbiam diaboli de/ecisti, conceptu chritudinis suae amittit nitorem Virga ex :

florida, partu fructifera. (2) Arcanus sane radice Jesse , Maria; flos ex virga , filius
rerum ordo, et qui ab arborum natura mire Marios, qui dicitur Jesus Christus , ipse erit
peregrinatur Aline arbores prius florent , et fructus ; flos enim fructus : quia per flo-
!

postea germinant, tandem proferuut fruc- rem et ex flore omnis fructus eruditur in
tum : haec autem virga germinat antequam fructum. (2)
floreat; quia intuitu germinis producendi D.Augustinus propter honorem Doniini (3)
proemature floret, estque conceptu florida , cum de peccatis agitur, nullam vult de Dei-
quia debet esse in partu fructifera : intuitu para habere quaestionem ; probe cognosceus
enim divinae maternitatis florida concipitur , et confitens plus gratiae concessum fuisse
floridaque concipit florida concipitur, quia Viigini ad vincendum omni ex parte pecca-
:

in sua conceptione floret, et gratiis vernat turn , quia concipere et parere meruit eum :

florida concipit, quia in incarnatione Verbi quem constat nullum habuisse peccatum.
purissimoe virginilatis candore nitet quid Non vicisset autem Maria omni ex parte:

tam venusle pulchrum ac nitidum , et omnis peccatum, si illi fuisset obnoxia in sua con-
naevi et maculae expers, quam gemmeus flos? ceptione, neque magnum deferunt Chrislo
Tertullianus, Isaiae versans locum, per florem honorem qui ejus Matrem in conceptu cri-
qui de radice Jesse ascendit, Mariam intel- minosam censenl. Veneremur itaque imma-
ligit , Christum vero hujus fructum culatam Virginis Conceptionem tanquam
floris
declarat; cujus ventris futurus est fructus convenientem Christi sanctitati Mariae dig- ,

caro Christi, quo3 ev utero floruit. (3) Tenera nitali, et Cluistianae pietati et ut nostra Ve- :

valde est floris valeludo ; et laevissima floris neratio sit orata Filio et Matri, emundemus

(1) Niim. 17. — I» Rn-pr. in c. i. Cant. — (3) L. 3. (i) Tort. L. 4. adv. Marc. 1. —
(?) Tert. L. de Carn.
cont. Marc. io. Cbr. 21.— (3; L. de Nat. «t Grat. c. 36.
 v88 M\RIANj£ FESTlVITATES. — CONCIO III.

nos sordibus peccali et ornemus animas tas de plenitudine ejus aceepit glonam. (i)
a ,

nostras gratiae nitore, et si conceptio nostra Tum quia in illa nobiliori moclo quani in
non fuit immunis a peccalo, vita nostra sit Thronis requiescit Deus unclo nuncupatur :

innocua resculpamus per popnitentiam ac- a D. Ronaventura, totius Trinitatis requies.

:

quisitam in baptismate et deperditam per (2) In illa requiescit Pater velut in Sponsa ;
peccatum innocentiam ; seclulo conservemus Filius tanquam in Mutre ; Spiriius Sanctus
cordis munditiem, ut in ccelo Deum intueri sicut in templo. Tum quia, ut fatur Cyrillus
valeanius. Alexandrinus Mariam alloquens, per te Tri-
rtitas sancti/icatur (3), id est, cognoseitur,
j> *„,,***.*..*.**»*,** .*******»*,*» laudatur, benedicitur, adoratur. Tuin ma-
,

xime cpiia, ut vult Hesycliius, est 7 rinitatis

CONCIO 'IERTIA. cornpleinenluin. (4) Per eam habet 1. Pater
latiorem auctoritatem 2. Filius, assumptam ;

Duplex est Mariae Nativitas una aeterna bumanitatem; 3. Spiritus Sanctus, externam
: ,

altera temporalis. De aeterna nativitate ipsa- fecunditatem.

met gloriatur Priitsquam faceret terram
: 1. Dei Filius, in effigie Dei constitutus,
,

priusquam montes collocarentur; ante onines non rapinam existimavit esse se wqualem
colles generarit nie ; prior abysso gcnifasnm. Deo
(5); quia cum eamdem habeat cum Pa-
(1) Non solum
quia fuit praesens idaeis clivi- i re divinitatem, non potest esse neque major
nis antequam Deus
faceret terram, colloca- neque minor Patre. Non major alias Pater ,

ret inontes, formaret abyssum ; priusquani non esset Deus neque minor, alias ipse non ;

nascerer, Deo pra-sens atlcram; anteqnam fe~ esset Deus. Etenim cum Deus sit summum
rem, bene illi cognita fueram (2); quia illud magnum (6), repugnat ut aliquem se majo-
esl communecunctiscreaturis quae ab aeterno rem agnoscat ab aeterno pro-
: et licet Filius
fuerunt objective in intellectu divino ; sed cedat a Patre, nullatenus ab illo dependet ,
Maria nata est ab aelerno, quia electa et prae- quia non est illius effectus, neque procedit
destinata est Mater Dei, in eodem signo ra- dependen-tanquam a causa, quod iinportat
tionis, vel in alio immediate sequenti, in quo
tiam, sed tanquam a principio, quod innuit
praedestinatus est Christus ejus filius. Opor-
originem sed non dependentiam verum ,
:

tebat eam prirnogenilam in lucem edi quce

Dei Filius qui ab aeterno est independens a
}

rerumomnium conditarum primogenitum pa- Patre, per Mariam dependet a Patre et effi-
ritura erat. (3) Temporalem Mariae nativita- citur illo minor. Audi Dominum Patri Deo
tem hodie celebrat Ecclesia. In tempoiali colloquentem : Ab utero matris metv, Deus
Christi nativitate, Angeli magnum gaudium meus es tu.
(7) Hunc locum a Vate Regio
annuntiarunt hominibus; de temporali quo- mutuatum tantisper mutavit Tertullianus.
que Mariaenativitate, gaudent fideles. Itaque De ventre Matris meae,Deus meuses tu. «(8)
<.

gaudeainus et exsultemus in natwitate bca- Quasi tlicat cxpendit D. Augustinus Non , :

tissimcv Dei gcnitricis Marice

,
qucc novum de tc Detts meus scd de te Pater meus. ,

miindo ntintiavit gaudium et totius exstitit De te divinam habeo naturam, teque agnosco
,

huniana? salutis exordium. Exsultemus , in- tanquam Patrem non tanquam Deum , sed
quam, et sicut gnudere solemus in nativitate quia in utero Virginis assumpsi humanam
C/iristi , ita etiam gaitdeaniiis in nativitate naturam cgo seivits tuus et filius ancil/a? ,

Matris C/iristi. (4) Plura sunt qu;e nos ad fuce. Ante teniporalem Christi nalivita-
(9)
gauthum incitant, potissimum tria quia in te;n, erat Bethleem urbicula parvula, et mi-
;

hac nativitate 1. Divina Trinitas glorifica- ninia ex Juda-oe uibibus

, at ex quo iu ea :

tur; 2. Maiia feliciter exallalur; 3. Munclus niundi opifex nasci voluit , amplissimam
universus liwtatur. exinde magnitudinem mutuatur. O Dethleem
I. PARS. Tres sunt in parva, sed mtignijicata a Domino ! magni/i-
Deitate pcrsoiue :

Pater, ct Filins, et S/iiritus Sanctus (5), quae cafit te, qui Jacttts est in te paivus ex magno.
adeo gloiiosam praestiterunt Mariam, ut ejus (10) Quia Deus immensitate magnus, intra
gloria in divinam reverberet Trinitatem angusta Rethleem mccnia parvulus factus
: ,

tum quia prseclarum opus artilici comparal tantam illi conlulit magnitudinem et ampli-
gloriam ; Maria cst pr.tstantissimum sanc- ludineni , ut ex nuper parvula et angust. .

tissim.e Trinitatis opus, ideoque tola Trini- (l) De Benii Serm> a iv nt ,»c. — (?) In Spccul" . ,i (
.

B. V. — (3) Hom. 6. contr. KvMot. — (4) Honi. 7. d

e

(1) Tcrt. L. adv. HermOR. 18. — (7) Roper. in c. a. Dcip.— (5) Tert Lib. a<lv. 1'rax. 7. — (0) Tcrt. !,ib;
Cant.— (?>) S. Joan. Dani. Orat. 1. de Nal. \ ir^. — U) 1. adv. Maic. 3. — (7) Tort. L. de Car. Clir. io. (8; —
I\t. Dam. Oiat. 3. de Nat. Virg, — (5) Tcrt. L. dc Ps. 3i.— (y) P«. n5. — (io) D. Bcrn. Serm. 1. io Vig
Rept. 6. I\ai. Dom.
 MAlUANiE FESTIVITATES. — CONCIO III. 289
magna et nobilis habeatur. Quod de Beth- coronatur semper corona glori.e , a Matre
leem fatur D. Bernardus, idipsum de Deipara Virgine coronatus est corona humanitatis.il)
dicamus quae dum magnum Deum fecit in
: Audiatur llelhodius hac supra re profunde
suo utero parvulum, et se magnificavit, et philosophans , et cum Deipara sermonem
aeternum Patrem glorificavit, subjiciens ejus habens : Tu Dco alioquin nullius indigenti
dominio hominem Deum. Quare Paler non carnem quarn non habebat dedisti : quo {in-
eodem modo loquitur ad Filium post huma- quam) hac ratione Omnipotens, id quod esse
nationem, ac ante humanationem. Ante in- dignalus est , homo videlicet, vere appare-
carnationem loquiturtanquamaequalis aequa- ret : quid hoc illustrius , quidve sublimius P
li, adeo semper fdius erat in Dei , et regis , qui ccelum et terram implet, cujus praeterea
et domini et omnipotentis et altissimi no-
, , sunt omnia qucecunque moventur atque sub-
mine. (1) At post incarnationem in utero sistunt, is tui factus est indigus : tu enim ad-
Virginis factam, loquitur tanquam dominus mirabilem incarnationem quam aliquando,

servo : Servus meus es tu, quia in te gloria- non habuit, Deo mutuatam dedisti. Deus sua
bor. (2) Verum quomodo summus omnium ,
natura et essentia sibi sufficiens , nulliusque
factus est imus omnium P (3) Nimirum ex indigens, Deiparae factus est indigus, ut car-
quo factus est homo a Deo tanquam a suo
, nem Deo dignam assumeret ; de plenitudine
Domino dependet paternamque recognos- ;
Maria? accipiunt universi; Filii persona car-
cit auctoritatem, accipiens a Matre humani- nis humana? substantiam (2) ; Deus, cui om-
tatem. nes omnia debent, Marioe factus est debitor :

2. Cum Dei Filius in uterum Virginis idcirco non dixit Methodius Mariam dedisse
conceptus inducitur (4) , Mariae debitor esse Verbo carnem sed mutuam dedisse : quia ,

perhibetur. Quod belle exaggerat Methodius accipiendo Deus carnem a Virgine, incurrit
Deiparam alloquens..EV/g'e euge, Mater Dei f omne debitum quod Filius Matri praestare
omnes Deo debitores cum simus, tibi ipse est tenetur ; majusque est debitum Christi erga
debitor. (5) At quomodo fieri polest, ut Crea- Deiparam , quam caeterorum filiorum erga
tor creatura^ sit debitor , et Maria sit crea- suas matres. Hi enim debitum velut dividunt
trix Dei? Nonne creditor jus habet supra erga patres et matres a quibus generati sunt
debitorem? nullus autem in Deum aliquod at Christus non habet patrem hominem a
potest jus habere, quia cum Deus sit infinite quo sit genitus, sed duntaxat hominem ma-
bonus, nullius bono indiget, et cum suprema trem, a quo sola accepit humanam naturam,
polleat auctoritate, nullius auctoritati sub- et cui soli debitum filii praestare tenetur.
jacet sicut ratiocinatur D. Thomas
: « Nun- IJnde patet, quod Dominus Jesus Christus ,
:

quam Pater debitor Filii efficitur , multo qui sine Matre fuit in ccelis, et absque Patre
minus homo potest sibi Dominum consti- in terris, totam a Virgine humanitatem re-
tuere debitorem. » (6) Verum licet Deus ex cepit, atque dignitatem, qua? ad humanitatem
sua natura non indigeat, nec alicui sit ob- sequitur. (3) Audis Christum non modo to-
noxius debito attamen volens nasci ex Vir- tam humanitatemex Maria,sed etiam omnem
:

gine,indiguit ejus carne, et debitor est Mariae dignitatem quae ad humanitatem sequitur
carnis quam sumpsit in ejus utero. Christus sumpsisse?
homoetjilius hominis ; aut cur homo Chris- Praecipuae dignitates quae Christi sequun-
tus et filius hominis si nihil hominis ,
et tur humanitatem , sunt tituli Doctoris, Sa-
nihil ex homine ? (7) Ut autem in aeterna cerdotis, Redemptoris. Sublimia haec minis-
sua generatione accepit a Patre naturam di- teria debet Deiparae Christus quia illa ad- :

vinam ita in temporali mutuatur a Matre minislravit in carne quam ei Maria mutuo
,

naturam humanam. Aliter, non diceretur dedit. Carne indiguit Dei Filius, ut Doctoris
homo Ckristus, sine carne; nec hominis fdius, ageret officium docere namque volens verbo :

sine aliquo parente homine : sicut nec Deus, et exemplo homines ex corpore et spiritu
sine Spiritu Dei ; nec Dei Filius, sine Deo compositos, sensibus quoque intimandus erat
Patre. (8) Christus , ut fatur Tertullianus , Dominus (4) non potuit autem intimari :

est homo Deo mistus (9) : et quemadmodum sensibus, nisi quia ipse fuit sensibilis et ut ;

ab aeterno generatur a Deo Patre , ita in fatur T^rlullianus, carneus Christus. (5) Caro
lempore generatur a Virgine Matre. A
Patre quoque Chrislo necessaiia fuit, ut sacerdotis
pertractaret negotium Sed Jesus Christus :

(1) Tert. L. adv. Prax. n. —(2) lsa. 49. —(5) D.

Bcrn. Serm. rle Annunt. - (4) Tert. L. de Exh.Cast. 2. (1) De Bcrn. hom. de Epi|)h.
— (2) D. Bern. Serm.
— (5) Orat io Hypap. —(6) Addit. ad 3. p. q. 14. 98. in Cant. — (3) S. Bcrnardin. tom. 3. de S. Jo-
resp. ad 1. — Tert. L. de Car. Cbr. 5. — (8) Tert.
(7)
seph. — (\) Tert. L. de Bcs. Car. 4»- — 5 Tert L ( ) -
-

ibid. — (9) Tert. Apol. 11. adv. Valent. 27.

'V. »9
290 MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO 111.

/)ei Patris sttmmus sacerdos, primo advenlu tudine Matris a qua Dei Filius factus est
suo humana fornia et passibili venit i/i hu- liomo, excelsae nubititatis nmtuatur magni-
militate ustptc ad passionem. (i) Tandem tiuiiuem et ut decantat in suo carmine tle :

Redemptoris obivit munus in carne quam in partu Virginis Venantius Fortunatus, in Dei-
cruce cruciatibus ohlulil; ipse etiam ejfectus tate Patri cequa/is, sed corpore HJalri. Chris-
hostia per omnia, pro omnibus nobis. (2) Et tus in Deitate est aequalis seu idem cum Deo
quia caro in qua Doctoris, Sacerdotis et Re- Patre; sed in carne est aequalis seu idem cum
demptoris Cht istus peregit officium , mutuo Virgine Matre. A Patre Deo liabet quod Deus
accepit a Matre , Deiparam S. Ildephonsus sit; a Matre Virgine habet quod ejus caro sit
nuncupat, opus incarnationis , opus redemp- pura, immaculata virginea. Aon degenerat ,

tionis. Cur autem Yirgiuem tam illuslri a Matre Filius. (1)

elogio coinmendet, rationem reddit Quod Pliarisa?i Christum dedecorare credebant,
:

enim Christtts in inea redemptione est opera- dicentes : Nonne mater ejus dicitur Maria p
tus , in tuce j/ersonce veritateformavit : quod (1) Tantum ahest ut Mariae maternitas sit
rnihi redemptor factus est , tibi filius fuit : Christo probrosa quin imo adeo est illi glo- ;

quod pretium emptionis mea' factits est , ex riosa , ut velit Tertull. Christum ex stirpe
carne (ua ejus incarnafio fuit. (3) Belle ad Jcsse deputatum per Mariam ct inde ccn- ,

propositum Richardus a S. Laurentio (4) ver- sendum (3) scilicet Chrisli honorem , ex :

sans istud Lucae,c. 1. ubi diclum est Mariae materno censendum. Tanta tamque illustris
:

Invenisti gratiam apud Dominum Sicut enim est gloria quam a Virgine Matre mutuatur,
:

Maria? fuit invcntio habere talein Filium , ut Christi glorias commendare volens proto-
sic Christo fitit inventio habere talem Ma- martyr Stephanus illum non Dei Filium, sed
trem : unde sicut Maria dicere potest de sa- Filium hominis appellet. Considcrate attcn-
picntia Dei : Vcncrunt mihi omnia bona pari- tius. cn/n beatus Martyr Dominum nostrum
ter cum illa (5) ; sic et Christus de Maria : Jesum Christum ad dexteram Dei Patris
Venerunt mihi omniabona pariter cum illa : stare vidisset , cur se Fiiium hominis videre
quia natns sum mundtis de muiida, imrnacu- testatus est, et non potius Filium Dei : cum
latus de immacitlata, et de Virgine Virgo : utique pitts honoris Domino delatitrus vide-
vel ha?c omnia bona membra virginea, quce retttr, si se Dei potius, quam hominis Filiurn
de carne ejus sibi aptavit. Mirum non est videre di.tisset ? (4) Quia scilicet humana
quod invento Christo Deiparae Filio dicat Chrisli nobililas per Mariam , et ex Maria
Maria Venerunt mihi omnia bona pariter censetur Carnem animatam anima rationali
: :

cum illo, quia cum Deus sit summum et in- raiiciis Verbum sibi secundum subsistentiam,
finitum bonum abunde et velut effuse sese inejfabiliter factus est hoino. (5) Dilectus
Mariae communicavit et, ut fatur praefatus tamen diseipulus divini Verbi referens hu-
:

Richardus, ipsa Beata Virgo qniddam divi- manationem , non ait, Verlnim homo factum
nrtm nobis ineffabile ex Dei omnipolentia est, aut Verbum anima faclum est, licet hoe
inutuavit (6) At nonne est stupendum, quod loquendi modo totam hotninis naturam plane
.

Christus Deus.inventa Maria, dicat Venerunt exponeret, aut a nobiliori parte dec< ntius io-
:

mihi omnia bona pariter cutn illa? Quia sci- qtii videretur, sed ait « Verbum caro fac- :

licet accepit ab illa humanitatem, et omr.em tum est; » (6) ut portionem quam a Deipara
dignitatem quae ad humanitatem sequitur. sumpsit Christus vivacius exprimeret, et ex
Mariae pudoris amore incarnationis mvs- materna gloria, filii gloriam commendaret.
terio consensum cunctanti An<relus tanti Tantam "loriam habet a Patre Cltristus m
,

paranymphtis sacratnenti illibatam virg nita- aeterna sua generatione, ut ad eam denotan-
;

tem asseverat , filimnque ex Virgine filatre dam Joannes Evangelista praedicet Vidimiis :

nascitiirum magnum fore asseverat « Hic gloriam e/tts gloriam qttasi Unigeititi a Pa-
:

erit magnus. (7) Ilic loquendi modus D. tre. (7) Tanta est gloria quam in temporali
•>

Bernardo Stuporem ingener.it. Quare hic eril sua nativitate mutuatur a Matre, ut ad illatn
ct 11011 polius est magiius, qui sempcr aqtta- inuueiulam primus Martyr pra> admiratione
liter niag/ius, non habct qtto crcscat, ncc ma- exclamet Fcce video coclos apertos , et Fi- :

jor post conceptum futurus? (8; In Patru lium houtinis stantem a dc.rt/is virtutis Dci
sinu crescere non polest idoirco \ngelus (8) Tilulus Filii Dei est veluti basis glori.e
:

dicit Erit magnus , de futuro, qnia a cehi- qua coruscat, ncque enim cum Patre pro-
:

(1) Tcrt. L. adv. Juil. i^. — (a) Trrt. iliiil. —(.">) Gurrr. Scrm. 2. At A.ssumpt.
(i) —
(7) Mattli i*V —
Tiact.de \iif; Mar. c. 12. —
(() L. 6. de Laud. M.u. (3)Tert. L. adv. Jud. y. (i) I> —
M«. Hom. dc S.
— (j) Sap 7. — (6; L. 5. dr Laud. Mar. (J Luc. 1. — Stephan. —(5) Cyrill. Alex. Ep. B. ronlr. Nector. —
— ^8) Serm, 5. inp. Mis>. (6)Joann. 1. -
f) Ibid. — (8) Act. 7.
 MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO III. 291
ducit Spiritum Sanctum nisi quia est Filius et prae caeteris puris crealuris ad excelsam
Dei ; titulus filii Mariae est fundamentum sublimaris dignitalem.
perfectionum hominis Dei , non enim est n . PARS.
Astrologos judiciarios nuncu-
homo neque hommum redemptor, msi quia pat os,mortalium horoscopum trahentes,mul.
est Fihus Man<e, per quam Spintus Sanctus liS nse quitur Tertul. Tum quod eorum pro-
i

aeternam habet fecunditatem. fessio idola honoret quorum nomina ccelo ,

3. Quia et Angelus in somnis ad Joseph : inscripsit, quibus omnem Dei potestatem ad-
Nam quod in ea natum est, de Spiritu Sancto Uixit (1) : tum quia a bonis operibus dimo-
est. (1) Spiritus Sanctus nullam in Tnnitate vent eliam Christianos ; propterea homines
divinam producit personam ; quia, ut fatur non putant [) eum requirendum, prcesumen-
Cynllus Alexandrinus Sanctce Trinitatis
:
tes ste Uarum nos i min utabili arbitrio agi :
Spiritus Sanclus complementum est. (2) Ter- tum quia daemones perversae illius professio-
tia namque Trinitatis persona, ad intra non nis sunt mag istri et doctores ; unum pro-
operatur. Tres sunt in Deitate personaj , pono angelos illos desertores Dei,proditores
,

Pater, Filius, et Spiritus Sanctus. Pater pro- /IUJUS tum quia ut p ur imum
curios i tat } s .
|

ducitquidem, sed non producitur. Fihus d e magia cu lpantur ; scimus magice et astro-
producitura Patre, et simul cum Patre pro- iogke inter se soc i etatem tum quia ej us _ .

ducit Spintum Sanctum. Spiritus Sanctus
producitur a Patre et Fiho, sed nullam per-
sonam divinam producit, quia, ut fatur Ter-
tullianus, est terlium nomen
tertiusgradus majestatis (3) scihcet tertia
persona,etsanclaeTiinitatiscomplementum.
Atdivinus ille Spintus qui ad intra non pro-
ducit, ad extraadeo est fecundus, ut divim
Verbi operatus sit humanationem. Maria
modi piofessio olim apud Geuliles permissa,
nunc ab Evangelio interdicitur ; at enim
scientia ista usuue a(i Evangelium fuit con-
diuinitatis, et cessa> ut Christo edito nemo exinde natwita-
; tem a l icuj us ({e ; tum quia
ccelo interpretetur
Genethliaci adeo sunt mendaciorum artifi-
ces,ut meritodixerit AulusGelhus (2), veraab
astrologis praadicta non esse millesimam par-
tem menc aciorum q(ia3 quo tidie effutiunt
) :

autem fuit officina Spiritus Sancti (4) tum :

atlamen quantumvisGenethliaci de mendacio
qu.a Spiritus Sanclus eam fecundauit (5), ut aut (Je impielatej aut d e magia> aut (l e dae-
absque humano concursu Dei Fihum conci- monurn societate damnentur quantumvis ;
peret tum quia corpus Chnsti in Deiparae
; eorum pro fessio sit re li g oni co „ tr aria, et a i

utero formavit nam ut docet D. Thomas

: , Ghristiana pietate dimoveat parentes facta ;
Corpus Christi materiam sumpsit de natura liberorum suorum scire desiderantes , mox
hominis, sedjormatio ejus non fuit virtute ut pro es et]ita est> astro l ogos i nqu irunt, qui
|

humana,sed virtute Spiritus Sancti (6) tum :

nascentium partus cur os i us i nsp iciant, et ex i

quia Manae v.rginitatem incorru P tam et ilh- nata lib us conjiciant ad quid eos desiinent :

batam servavit quod denotalum vult Ri-

:
quo d ut exsequantur, lem P estates, dies,horas
chardus a Sancto Laurentio ab Angelo In- exam nant ; diligenter sciscitantur P artusne
i

carnation.s nuntio, dicente : Virtus Altissimi cont gerit amoeilo vere , an rigida hyeme ;
j

obumbrabit tibi non lcedendo sicut umbra

, , ca enc|i s an idibus; die Jovi aut Veneri sacra;
i

nec lcedit, nec gravat, sed rejrigerium prce- sul) quo s id er s aspectu , et cceli motu
; De :

stat. Conveniens enim fuit ut Dei Fihus Christo est Mathesis hodie, stellam Christi ,
ex Virgine n a sceretur, itaque quemadmodum non Saturni et Martis et cujusque ex eodem
Virgo dwinitas ediderat ita cum Virgo
, ordine mortuorum observat etprcedicat.Quod
Maria generavit : tuin quia S P intus Sanctus de Christo nato falur Tertullianus , idinsum
Manam gratiae gazis o P ulenter ditavit et ut :
Virginis a p temus nativitati qu£e , qualis et :

fatur Doctcr Angehcus Virgo sancta totam

:
quanta futura srt non ex h oroscopo , aut
sibi hauserat Spiritus Sancti gratiam. (7)
vana si derum observatione; non ex fallacibus
Et quia Deus glonficantes se glonficat, sanc- et men dacibusastrologorum Genethliacorum
tissima Tnnitas a V.rgine glonficata m.rum
con ectur s ; non quaesitis ab orco mendaciis i

1.1 modum glonficat Manam nam ut modu- aut jpretiis a diabolo oraculis sed consultis
;
,

late camt Joannes Geometra, Dei P arae con-

Sciptoribus canonicis, interrogatis Palribus
gratnlans Tibi est Triadis alter honor (8), qui unanimi con-
:
et Doctoribus Catholicis ,

Tert. L. de Car. Chr. 20

(,) .
(2)
- L. . 4 Thesaur.
sensu felicissimum Miiriae conjectantur or-
c 3. —
(3) Tert. L. a<lv. Prax. 3o. (4) — Amold. Car- tum , asseverantes p uellam recenter nalam ,
not. Tract. de Laud. Mar. —(5) Richard. a S. Laur. L.
19. de Laud. Vjrg. —
(6) Opusc. a. c. 234. (7) D. —
Thom. iu Caten. ad c. 1. Luc. —
(8) Hymn. 1. (1) Tert. L. de Idol. 9. — (») Lib. I.

*9-
29 a MARIANJE FESTIVITATES. — CONCIO IK.
sublimandam Regiam dignitatem Triade in Verbi Matrem electa atl regiam
fore ad i. ; ,

2. Eminentem sanctitatem 3. Divinam Ma- sublimata est tlignitatem. Ab ceterno ordinata

;

temitatem. sum (i) nonnulli legunt \Ab cvterno coronata :

i. Quoniam ex semine David genus tra- sum. Tum quia Mater Regis regum. Qua-
here deberet Virgo ex qua nasci oportuit
, propter Andreas Cretensis sic belle ad pro-
Christum (i) , regia nobilitate decoratur. positum scribit Hodie puella Virgo, ex
:

Bina est Mariae nobilitas una quam acripit : Juda Davideque procedit ,rcg/ii ejus speciem
a suis pr?etlecessoribus alia quam mutuatur
;
prce se ferens ; Deusque regalem itificicns
a divina Trinitate. Utramque decantat Juan- purpuram Davidice sanguine piirpuravit.
,

nes Geometra Sa/ve, o liegnatrix, cujus

:
(2) Unigenitus Dei Filius et generosa Patris
purissima radix stirps charitum trip/ex at-
, in aeternilate proles, regiam augustae Deitatis
que sata a Triadel Salve o Iicgnatrix, Trias purpuram, Davidico Deiparae sanguine pur-
est tibi stirpsque caputque : hinc unutn e puravit Mater et Filius mutuo sibi commu-
:

Triade,o tcr bcnedicta, paris! (2) Triplex de nicant purpuram Mater Filio bumanitalem ;

terra desumitur Mariae slirps : nempe Regum, regio Davidis sanguine tinctam ; Filius Malri
Pontificum, et Propbetarum et licet terrena ; quam participem efficit. Maria
regni sui
illa prsedecessorum triade multum nobilite- propter Christum impcratrix et monarcha
,

tur, augustiorem mutuatur a divina Triade est mundi. (3) Hujus accipe a Sancto Ber-
nobilitalem quae est illi stirps caputque
, ,
nardino rationem : Quoniam Christus Dotni-
unde a quodam neoterico consanguinea Tri- nus ejus Fi/ius in primo instanti suce concep-
nitatis (3) nuncupatur ; a qua specialiter est tionis monarchiam obtinuit totius universi.
producta. Quo alludere videtur Ricbardus a (4) De bac regia dignitate ,
gratulantur Ma-
S. Laurentio (4) elucidante istud increatae sa- riae doclissimi Abbates Rupertus et Guer-
pientia? effatum quod communiter Deiparoe
,
ricus Rupertus quidem
: Prccdicatur de te :

aptatur :« Ego ex ore Altissimi providi ,

quod Matcr Christi; ac proinde Iiegina ccc-
priniogenitaante omnemcreaturam.»(5)Inde lorutn,totumjure possidens Filii regnutn. (5)
Marianam colligit nobilitatem, tum quia est Gucrricus etiam : Perge Maria sccura in
crealura proecipua , et omnium princeps : bonis Filii tui ; fulucialitcr age tanquam
tum quia ipsa est principium Christi secun- Regitia , Mater Hegis , et Sponsa. Rcquicm
dum humanitatcm qui est os Patris : tum qucerebas, sed amp/ioris gloricc est, quod tibi
maxime quia de ea dixit tota Trinitas specia- debetur regnutn et potestas : et indivisum
liler, quasi loquens de Christo : Non est bo- habere tccum cupit itnperium , cui tccum i/i
nutn homine/n esse solutn', faciamus ci ad/u- carne una , ct uno spiritu indivisuin fuit pie-
toriitm simile sibi , nempe malrem. Magna tatis et unitads mysterium. (G)Cum Deipara
est Virginis gloria oriri de sanguine Regum, sit eadem cum Filio Deo caro, idemque pie-
Pontificum ,et Propbetarum major con- tatis spiritus , generoso tantrc maternitatis
:

sanguineam esse sanctissimae Trinitatis, quae titulo, indivisum \idetur babere cum Filio
est ejus stirps et caput ; sed maxima quod imperium, estque elevata ad regiam dignita-
unum e Triade pariat O mirabilis , et sin- tem, et eminentem sublimata sanclitatem.
:

gulariter nobi/is caro beatissima? Virginis, in 2. Nativitatem cjus quis enarrabit , (7)
qna mttlicbris natura mutatur, humana con- cum gratia quam a Deo accepit bumanre men-
dilio non tenctur , in hutnano genere il/e tis aciem longe excedal? Quapropter nuncu-
nobi/is dicitur, qui c/aris majorum titu/is in- patur a D. Damasceno, officina immensorum
signilur. Bcata vero Maria, licet de gene- boncrum, atquc mcntis captum et cogitatio-
rosa sit patrum stirpc progenita , ab il/o ta- netn supcrantium. (8) Quod si omnem cogi-
men trahit excellentissitnce nobilitatis genus, tationem et menlis captum transcendit Ma-
qui de illa cst novo tiascendi gcnere procrea- riana gratia,quis eam valebit enarrare ? Pro-
tus, ct per c/arissimam sobolem omnem hu- fecto immeiisitatem gratia? considerare cu-
mani stcminatis, c/ara proavorum titulis,sed picttti sensus dc/icit lingua jatiscil'(9) in- , :

incotnparabi/itcr clarior generositate prolis : fana plane est mortalium lingua ad gratiain
Filia siqtiidem Regtim, scd Matcr licgis re- Mariac praedicandam. Nec mirum si ad illam
gum. (6) Subjungit Sapiens Byssus ct pur- conspiciendam crecutiat bumana mens, si ad
:

pura inaumentum ejus (7) tum quia regali enarrandam lingua careat eloquio, cum bo-
:

ex prosapia refulget tum quia a sanctissiina

:
r r
(1) Prov. 8. — (a) 1. dc IVat. Mar.
Sorm. (7>) D. —
(.) Tert. L. de Adv. Jud. 9.
—
(1) Hvmn. >. (31 - Anlon. 4- part. tit. 5 -
Toro.l. S.rm. Ci. arl. .. c.
i

- -
,

ffl ^. 3. in CanL (6) Serm. 3. de Awumpt.

/,
P.orn. 1. a Lap. in c. 8. Pror.- (1) L. 4- d. Laud. Virg. 7- ',.

~ (5)Fccle/ ^.-(6)Pet Dam. Scrm. 4;-

;

- - (?) rert-L. .dv. j«d. ,3. (8) Or.t. de Dorm.l. -

p^^/j^
(;)
\iijj. — (y) D. Anselro. L. dr
Liccll. > irg C. 8.
 MAKIAN/E FESTIVITATES. — CONCIO
mtne niajor quodammodo
videatur : nam-
que ipsa humance naturce particeps v quan-
qua/n dona homine majora , divi/ia largitate
consecuta est. (i) Tanta gratiarum plenitu-
dine exundat Maria, ut Aihanasius admo-
nendum putaverit eam esse humanae naturae
vere participem, ne gratioe dona quae ultra
humanum fastum consecuta est , hahuisse
naturam ultra humanam persuadeant. Ex
III. ac>3
phronius apud D. Hieronymum : in Maria/n
vero totius gratice quce i/i Christo esi pleni-
tudo venil. (i) Totius gratiue quae in Christo
est plenitudo in Mariam venit, tantoque est
major quanlo est intimior unio Christi cum
Maria ; nam, ut ratiocinatur Angelicus Doc-
tor , quanto magis aliquid appropinquat
principio in quolihet genere , tanto maois
participat effectum illiusprincipii quo fluvii :

quo patet, quod excepto Christo tanta gratia sunt proximiores mari, eo majorem aquarum
Virgini a Do/nino data est, quanta uni crea- recipiunt abundantiam; quo quisest vicinior
tura? pura? dari possibile est. (2) Tanta gra- igni, eo ardentiorem seniit calorem. Chris-
tiarum plenitudo ex possibilitatis et omtii- tus est principium gratiae, auctoritative se-
potentiae censu aestimanda est, nec possibilis cundum divinitatem instrumentaliter se-
j

est major gratia Deiparae conferenda , nec cundum humanitatem inde concludit D.:

Deus sua omnipotentia majorem puras crea- Thomas(2) BeataVirgoMaria fuitpropinquis-

turae valent conferre gratiam, quam divinae sima Christo secundum humanitatem , quia
Malernitalis praerogativam et ob hanc cau-
: ex ea accepit humanam naturam, et ideo prae
sam Maria vocitatur a D. Damasceno sanc- caeteris majorem debuit a Christo gratiae
titatis thesaurus (3) , quia cunctarum gra- plenitudinem obtinere. Matri plenitudo gra-
tiarum continet divitias ; gratia* abyssus (4), tia? debebatur. (3)

quia ejus gratia non secus ac abyssus est in- D. Bernardinus Senensis agnoscit sex gra-
investigabilis; gratiarum pelagus (5) , quia, dus unionis cum Deo scilicet creationis ,
:

ut fatur D. Bonaventura , Maria dicitur cognitionis, dileclionis ,

glorificationis, ma-
mare propter afjluentiam et copiam gra- ternalis conceptionis, personalis unionis. Per
tiarum : u/ule scriptum est (Eccles. 1 .) Omnia creationem, creatura secundum gradum entis
:

flumina intrant in mare, dum omnia charis- unitur Creatori, tanquam effectus suae causae.
mata Sanctorum intrant in Mariam (6) quae Per cognitionem,creatura intellectualis uni-
:

tanta gratia est nobilitataut eam Seraphicus tur Deo tanquam objecto intelligibili, sive
Doctor gratiam in abstracto nuncupare non naturaliter per rationem, sive supernatura-
vereatur. Tanta gratiarum copia in Maria liter per fidem. Per dilectionem, anima cha-
abundavityiit ea/n ipsa gratiosa Virgo gratia ritate sufflammata unitur Deo per amorem
quodammodo dici possit. Termini in abs- tanquam bono infinito infinite amabili. Per
tracto ullimam rei important perfectionem. materialem conceptionem unitnr Mater cum
Quam perfecta autem sil Deiparae gratia Filio per eamdem substantiae communicatio-
nemo melius declarat quam D. Epiphanius ncm. Per personalem unionem Verbum di-
sententiose dicens : Gratia S. Virginis est vinum uniturhypostaticehumanitali Christi.
immensa. (7) Cui arridens D. Bonaven- Sex autem illi gradus unionis ita se habent
tura hanc gratiae immeusitatem ratione ful- ad invicem ut inferior nequeat attingere
cit : « Immensa fuit gralia Mariae im- perfectionem superioris, et superior superet
:

mensum enim vas plenum esse non potest , quasi infinite inferiorem quia licet gradus ,

nisi immensum illud sit, quo est repletum. inferior multiplicetur in infinitum, nunquam
Maria autem vas immensissimum fuit ex attinget gradum superiorem. Infinita non
,

quo illum qui coelo major est, continere po- entia, non aequivalent minimo gradui entis;
tuit ; et si capacitas tanta fuit, oportuit quod nec infinita entia inanimata poterunt uuiri
gratia illa, quae tantam implere potuit capa- Deo per cognitionem; neque cuncti homines
(8) Quod innuit in
citatem esset immensa.
, •> peccato mortali existentes assurgunt ad
Angeluslncarnationisnuntius, Mariae dicens: peifectionem unius justi qui est conjunctus
Ave, gratia plena , Dominus tecum. Quinam cum Deo per gratiam sanctificantem et cha-
Dominus? respondet Chrysippus Hierosoly- ritatem neque omnes justi adocquant sta- ;

mitanus Dominus totius gratia?. Et si in tum quem habent Beati in gloria neque Justi
: ;

Sanclis Patribus et Prophetis gratia fuisse et Beati tam intime uniuntur cum Deo ac
creditur, non tamen eatenus plena, ait So- B. Virgo. In cunctis creaturis adest Deus per
essentiam praesenliam et potentiam
,
in :

(1) D. Athan. Orat. in Chr. occursum. — (2) S. Ber- Justis per gratiam in Beatis per gloriam
; at :

nanlin. tom. «. Serm. 6,. art. 2. c. to. - (3) Orafc de

— Bealx Mariae inest quarlo modo ait Petrus
Uormit. v irg. (4) Orat. 1. de Assumpt. —
(5) Orat.
'
,

1. de Nat. Virg. —
(6) In Spect. B. Virg. c. 3. (7)
— (1) Epist. ad Paulam.— (?) 3. p. q. 37. art. 3.
— (3)
Serm. dc Laud. Deiparse. —(8) n Spect. Virg. c. 5
I D. Cypr. Seioi. t. de Nat. Clir.
 i-j\ MARIANiE FESTIVITATES. — GONCIO III.

Damianus , scilicet identitate quia idein cst translatione decoqttentibus in matenam tactis
quod illa : Itic taceat et contremiscat Testimouio Matthaei Apostoli ,omnis Itetiorem. 3.
crealura ; ct vix audeat aspicere tanta? dig- qui originem Domini decurrens ab Abra-
nitatis immensitatem. (1) Ihec unio est liani usque ad Mariarn : Jacob inquil , ge- ,

eunctis aliis inlimior, recognoscens supra se neravit Joseph,virum Maria?, ex qua nascitur
duntaxat unilatem personarum Trinitatis in Christus. 4- Apostoli testimonio qui gram- ,

eadem essentia divina, et unionem hyposta- maticis istis silentium imponit Misit in- : ,

licam Verbi divini cum humanitate Christi. quit, Deus Filium suum jactum ex muliere.
Intimissimam illam Deiparascum Christounio- JSunquid per mulierem, aut in muliere ? Hoc
nem declarat D. Bernardus, ponderans quod quidcm impressius quod factum potius dicit
Deus, qui est per suam graliam in omnihus quam iiatum : simplicius cnim enuntiasset
Sanctis est specialitcr tamen cum Maria
, natum. Faclum autem dicendo : Et Verbum ,

cum qua utiqtic tanta consensiofuit , ul illius caro jactum est, consignavit ; et carnis veri-
non solum i>olunta(cm sed etiam carnem tatem ex Virgine factam asseverat. 5. Tes-
,

sibi conjungeret ac si de sua Virginisque timonio Archangeli Gahrielis Verhi Incar-

,

substantia unnin Christum ejftceret, vel po- nationem nuntiantis. Ecce inquit Virgo , ,

tius unus Christus ftcret. (2) Ineffabiliter concipiet in utero. Quidnam p Ltique Dei
compositus ex natura divina quam accepit Verbum non viri semen : certe ut pareret
: ,

ab aterno Palre, et ex natura humana quam ftlium. Nam, Et parict, inquit,filium. Ergo,
assumpsit in temporein utero Mariae, suhli- ut ipsiusjuit conccpisse , ita ipsius est quod
mans Virginem ad divinam maternitatem. peperit: licet non ipsius Juerit quod conccpit.
3. Valentiniaui divinam Matiae negant ma- (1) Accedit, 6. Testimonium Elizabeth M;i-
ternitatem, imaginantes Dei Filium, in prce- riam Matrem Domini sui vocitantis Sine :

positionum qua?stionibus positum, id est, per causa enim dicit:Et unde mihi ut Matcr Do-
Virgincm, non ex Virgine editum : quia de- mini mei veniatad me ? Si Marianon filium,
latus in Virginem transmeatorio potius quain sed hospitem in ulero gestabat Jcsum quo- ,

generatorio more processcrit ; per ipsam ,
11011 ex ipsa ; non Matrem eam sed vium
passus. (3) Suum commentum auctoritate
Scripturos propugnare moliuntur haeretici ,
praesertim ex sermone quem Angelus in som-
nis ad J. seph habuit. Per Virginern dicitis
naturn, non ex Virgine ; et in vulva , non
modo dicit : Benedictus jructus uteritui? qui
, non ex utero germinavit , qui non in utero
radicem cgit, qtti 1/011 ejus est, cujus est ute-
nts? et qui utique Jructus uteri Cluistus ?
Omilto pluraScripturaesacraeloca, quasaperte
declaraut Clnistum in utero Virginis concep-
tum , et ex ea sumpsisse carnem si enim :

ex vulva : quia ct Angelus in sornnis ad Virgo non concepit, nec peperit , si Christi
Joseph quod in ea natum est de Spiritu
,
, caro ipsius non est. Propheta? vox eva-
Sancto cst ; non dixit cx ea. (4) Verum hic cuabilur et Angeli, conceptum et partum
,

inodus loquendi non illis patrocinatur nam, : Virginis annttiitiantis ; et omnis jam Scrip-
vl belle animadverlit Tertullianus, cum dicit tura, qucecunque Matrcm pronunliat Christi?
in ea, et ex ea , consonat ; quia ex ea erat , quomodo cnim Mater, nisi quia in utero ejus
quod in ca erat. Deinde ejusmodi error evi- Juit ? Sed nihil ex utero ejus accepit , quod
deutibus Scripturae teslimoniis damnatur : Matrem earn /aceret, incujus utero/uit. Hoc
et, 1. Davidis testimonio, qui apud nos canit nomeri non debet caro extranea. Matris ute-
Christum, pcr quem se cecinit ipse Christus : rurn non appellat nisi ftlia uteri, caro. Filia
,

Accipe Cltristitin ct audi Dominitm Patri ,
Deo collcquentem : Quia tu es qui avufsisti
me ex utero rnatris mea?.
utcro. qttomodo avu/sus est ? Si adhaesii qui
avulsus est quomodo adhasisset nisi dum
,
ex utero est adnexus origini vulva?? 2. Ip-
, vocari Christotocon, id est, Matrem Christi,
siusmet Christi testimonio, qui ubera Matris
sua? rtominat ; sine dubio qute hausit. Res-
poiitlctatt obstetrices , medici et physici , de
uberum natura, an aliter manare sine vulva?
genitali passione suspendentibus cxiiide ve-
nis : scntinam illarh inferni saiiguiitis,el ipsa
uleri porro non cst, si sibi nata est. (2)
AllataScripturae testimonia damnant adhuc
Si non adha?sit errorem Nestorii volentis Mariam concepisse
quidem et peperisse Christum ut hominem,
, non autem ut Deum; proinde posse quidem
ut hominis, sed non Theotocon, id est, Ma-
trem Dei. « Inter Fideles disceptatio non
modica erat an propter veram et indubita-
tam generalionein temporalem, Virgo Mater
Clnisti, vel Mater humanitatis Christi di-
cenda essel an audeiulum quoque eam Ma-
;

« tiem Dei nominare ; donec pleno Concilio

M.ir. —
, v ,0 -i
sup. u:
Missns r
,
(1)
,
Serm. i.
,
di-
.
ISat.
,
(i) Scrm. >.

eit. — (3) Tcrt. L. adv. Vftleat. 37.— (4) Tcrt. L. dc

- , _ ....
le.l. ibid.
C.ir. CLr. 20. (1) Tcrt. L. d<- Car. Chr. »1. (2)
 MARIAN^E FESTIVITATES. — CONCIO III. 29 5
,v..wMn.ai esset,eam plenis ut clicitur buccis caro factum est, quia ipsum r etOuruesf-nomo;
Theotocon, id est, Matrem Dei ab omnibus et Filius Dei existens,Jdctus est filius mulie-
Fidelibus vere et sine scrupulo nominandam ris qua? principaliter Dei Genitrix nuncu-
,

atque ut veram Dei Matrem venerandam. » patur , tanquam Deum in carne genueril.
(i) Ut autem pateat quam merito Concilium Grpgorius Magnus et D. Brrnardns divinam
Ephesinum errorem Nestorii damnaverit et Mariae matemitatem ex ipsa Virgine Angelo
Mariam Theotocon et veram Dei Matrem respoudenti demonstrant « Ecce ancilla :

nominandam decreverit, tria sunt animad- Domini, fiat mihi secundum verbum tuum :»
vertenda. Primo B. Virginem in conceptione D. Gregorius primam responsi partem elu-
Christi sanguinem ex quo foetus formatusest cidans ait Virgo et ancilla Domini dicitur
:

subministrasse, non secus ac caeterae matres et Mater : ancilla enim Domini, quia Dei
in conceptu suorum filiorum. Aut cur homo Filius ante secula unigenitus cequalis cst
Christus et Filius hominis sj nihil hominis, et Patri ; Maier vero, quia in cjus visceribus ,

nihil ex homine P (2) Secundo, Christum a
primo instanti suae conceptionis fuisse
hominem, neque unquam purum hominem
exstitisse. Eodem enim temporis momento
ex Sancto Spiritu ejusque carne Jactus est
Deum homo : quia nonprius in utero Virginis caro
concepta est, et postmodum divinitas venit
in carncm scd statim Verbum factum esl
,

quo ejus humanitas formata fuit ex sanguine cwo.(i)D.vero Bernardus(2}posterioremres-

Virginis, assumpta est a Verbo et hyposta- ponsionis virgineae considerat partem « Fiat :

tice Deo unita. Iste igitur Dci radius, ut retro mihi de Verbo secundum verbum tuum :

sempcr prcedicabatur, delapsus in Virginem Verbum quod eratin principio apud Deum ,
quamdam, etin utero ejus carojiguratus, nas- fial caro de carne mea secundum verbum

homo Deo
cilur mistus. (3) Coeterique Patres tuum fiat,obsecro, mihi veibum non prola-
:

ad convincendum Nestorium,supponunt tan- tum quod transrat, sed conceptum ul ma-

quam principium necessarium , unioncm neat, carne videhcet indutum, non aere fiat :

hypostaticam factam in primo humanoe con- mihi non tantum audibile auribus, sed visi-
ceptionis momento. Si quis formatum homi- bile oculis palpabile manibus , gestabile
,

nem fuisse, Deumque postea subiisse dicat ,

humeris fiatmihi non imaginariesoinuiatum,
:

damnationi obnoxius est. Hoc enim non Dei sed silenter inspiratum, personaliter incarna-
generatio fuerit , sed generationis fuga. (4) tum, corporaliter invisceratum. Colloquium
Tertio , in Christo duas esse naluras , divi- Archangeli cum Virgine perpendens D. Am-
nam et humanam, unitas in persona Verbi ; brosius, animadvertitquod non sine mysterio
et ob hanc unionem esse inter illas commu- Gabrieldixit : «Ne timeas,Maria ;ecceconci-
nicationem idiomatum Misceute in semet-
: pies in utero , et paries filium, et vocabis
ipso hominem et Deum; in virtulibus,Deum; nomen ejus Jesum. » Speciale Maria Domini
in pusiliitatibus, hominem ; ut tantum homininomen invenit, quod signijicat, Deus ex ge-
conferat, quanlum detrahit
(5) ratione nere meo. (3) Cum in utero Virginis incar-
Deo :

autem communicationis idioinatum, B.Virgo nationis peragitur mysterium Angelus eam ,

quoe concepit et peperit Christum hominem, vocitat Mariam, ut in Mari33 vocabulo qtiod
concepit et peperit Christum Deum : sicut denotat Deus ex genere meo , auspicata vi-
Deus dicitur mortuus, quia Christus homo deatur divina maternitas. Nec minus lepide
est mortuus , ila Deus est Filius Virginis ,
lemporibus
refert D. Ignatius priscis Ecclesi*
quia homo Christus est Filius Virginis. Si Mariae nomen Jesu apponi solitum Sunt et :

quis sanctam Mariam Deiparam non credit hic multa: de mulieribus nostris Mariam Jesu
,

extra dwinitatem est. (6) videre cupicntes. (4) Vere Maria Jesu , luin
Hanc veritatem Isaiae vaticinio probat quia ipse erat Marioe et Pater et Filius tum ;

Tertull. Ecce Virgo concipict in utero et quia Maria erat vera Jesu Mater ; tum quia
pariet Jilium , et vocabitur nomen e/us Em- sublimis Mariae maternitas ex ejus filio mu-
manuel, quod interpretalur Nobiscum Deus. luanda est.
(7) Ad hiijus veritatis confirmationem addu- Qua;rilis qualis Mater, qua^rite prius qua-
citadhuc Joannem in exordio sui Evangelii di- /is Fiiius. (5^ Qualis filius, talismater, ser-
cenlem «Verbum caro factum est.»(8)Hunc vata utriusque congruenti analogia. Cupis
:

locum versans Theophyl. apposite ait Ad- nosse Deiparae dignilatem? considera priiis
:

discimus ergo per hoc quod dicitur : Verbum Filii divinitatem. MariiC maternitas ex filio
(t) Thom. a Vill. Nov. Serm. de Nat. Virg. — h) Deo taxanda el mensuranda est quia nobili- :

Tcrt. L. de Car. Chr. 5. —

(5) Tert. Apol. 91. (4) —
Greg. Naz. Oiat. i5. —
(5) Tert. L. 2. adv. Marc. a;. (1) L. 9. Rrp. Fp. 61.— (?) L. 4. suprr Missus est.—
— (6) Greg. Naz. Orat. Si.
—
(7) Tert. L. adv. Jud. 9. (3) L. de Instil. Virg. c. 5. — (4) Epist; 1. — (5) Eu-
— [&) Tert. L. de Car. Cli. »0. cher. in Virg. Nat.
2 j6 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO III.

las Malris ex Dcllate prolis (i) sumenda est. rnirti, nec Angelo , /// esset Patcr aut Mater
Hoc ipsttrn de sartcta Maria Virgine procdi- Dei, sed hocfuit privilcgium grada? singu-
care quod Dei Mater est, excedit omnetn cel- laris Maria?, ut non solttm liominis, sedMater
situdinem (jttce post Dettm dici ct cogitari Dei fteret. (i) Neqne etiani in divinis Filio
possit. (2) Quod si qnaeramus a Valentiniano et Spiritui Sancto titulus Patris Dei conce-
Antistite cur Evangelistae Yirginis non pme- ditur Tanta est laus qttam ci attribuimus,
:

dicaverunt encomia ; cur tot et tanta ejus cur/i dicimus : Matcr est Dei quod nec in
siluerunt facinora ; cur de illa nihil aliud pcrsonis creatis , idest, Angclis et homini-
tvpis mandarnnt proeter haec verba « De : bus, nec in personis increatis repcrilur haec
qua natus est Jesus, » respondebit « Suffi- : ineomparabilis dignitas, nisi in una persona
cil ad ejus plenam bistoriam, quod scriptum divina, quce est Patris , et in una persona
est in tbemate quia de illa natus est Jesus.
: humana, qua? est Matris. Quam vere decan-
Quid amplius quaTis ? quid ultra requiris tat Virgo : Fecit mibi magna qui potens est.
Magnttm, quia Virgo ; magnum, qttia Ma-
in Virgine? suflicit tilji quod Mater Dei est.
Complexus est itaque Evangelista omnia tcr; majus, quia utrumque siniul ; maximum,,

excellentioe argumenta, dum de Virgine ait: quia MaterDei. (2) Esse Dei Matrem tantum
De qua natus est Jesus in boc clauditur est ut cuncta creala infra se conspiciat
: ni- ,

quidquid dici de illa potest, si mille libri scri- hilque supra se babeat praeter Deum. Nihil
berenlur. » (3) Tam sublimis est Dei mater- tibi, Dornina, a'quale, niltil comparabile est
nitas ut extollat Mariam, non solum supra ornne enim quod est , aut sttpra te est , aut
homines cujusvis sint dignitatis , sed etiam infra t&est. Quod supra te est solus Dcus ,

supra ccelestium spirituum hierarchias nam : est; quod omne id quod Deus
infra te est ,

• cui Angelorum dictum est Spiritus Sanc- : non quod est prorsus admirabile,
est (3): et
tus superveniet in te , et virtus Altissimi reples gaudio et quod supra te est et quod ,

obumbrabit tibi ideoque quod nascetur

: infra te est : nam mundus universus in tua
in te sanctum vocabitur Filius Dei sed Ma- : Nativitate loetatur.
ria sublimius quiddam meruit, ut sit Mater. jrj. PARS. Ecclesia celebrat tantummodo
FecunditasitaqueVirginissupereminensglo- na tmtates Christi , Deipar* et Joannis Bap-
ria est, tantoque excellentior Angelis facta sl£Ej ,,on vero ceeterorum Sanctorum tum t; :

munere singulari quanto differentius pra? , c}U a nascunt ur in miseriis quas nascentes ;

ministrisnomen Matris accepit. »(4) Apos- aciYm s ausp i C antur. Plus est quod de i ;

tolus infert Cliristum tanto Angelis melio-

p, spectu lacryntabilis viloe quidam aitgu-
rem quanto differentius prae iilis Filii Dei rem i, lc0 nimodorum vocem illarn flcbilem
nomen haereditavit. Et D. Bernardus eodem interprelantur, quo etiam pra?sciens Itabcnda
ratiocinandi modo colligitMariam tanto esse sit in ressu na th<itatis, ricduin intclligens. ^ g
AngelisdignioremquantonomenMatrisDei, fj^ Ob incommoda quibus obnoxii sunt pei
ministri titulum in nobilitate superat : nam totam vitam bomines, olim Thracie populi
irtfinititm scrvorum ac Matris discrimcn cst nasce ntes cum trislitia et lacrymis suscipie-
(5) Angeli sunt ministri et servi Dei ; Ma-
:
bant.« Audenter pronuntio, quia principium
ria vero est Mater Dei. Mariae malernilas vi^ j lu j us i niti um dolorum est. Fuerunt
quamdam importat infinitatem, quod ex- philosophi hoc non ignorantes, quiin exortu
presse docel Angelicus Doctor Deata Virgc :
nueros u g e bant, in morteautem gaudebant
l :

exhoc quod est Mater Del, habet quamdam i, oc s ignificantes quia homo ad laborem
dignitatem infinitarn cx borto inftnito qttod nasc tur f a J quietem moritur. » (5) Tum
i

cst Deus. [6] Unde illara comparat tum vi-

sioni beatificae , tum unioni bypostatica;.
Subjungit sanctus Doctor Ex hac parte non
potest aliquidftcri melius ea. (7) Deus potest
q U ; a p eC catores veniunt in mundum ; adeo
nu Ua ferrne nath>itas rnunda est (6); sed
:
macu i; s pecca ti originalis est contaminata ;
et j, hanccausam in Sanctorura raorte diem

facerecoelossplendidiores,elementapuriora, festum agit Ecclesia , eorumque obitum na-

mixta preliosiora, mundum perfectiorem :
taUt j a nm)CU pat quia moriuntur miseriis et
,
at sua ahsoluta potentia nequit facere Ma-
peccatis , ut sanctitati et healitudini a>ter-
trem digniorem ; non potest inveniri in or- r a liter vivaut. Tunc Paultts civitatis
, romana»
diue (iliorum nohilioi Deo non potest re- ; conseqiiitur nativitatcm , curn illic martjrii
periri iti ordine matium nobilior MatreDei. renasc i tur gcnerosilatc. (7) Quia vero bea-
Nulli crcatttra' hoc concessum cst non ho- ,
(i) s ncrnardin , om ,. wrB1 . 5. .rt. 5. c. 0.
. a) .
- (

(1) D. Aug. aptid I). Tlioin. de Sar. Altar. r. 4.— (2) V. Ued. in c. 1. Luc— D. Ansclni. de Exord. Iluni. (.">)

D. Aiis.lrn. —
(.">) Scrni. d< Nat. \ iip.— (\) l). Horn. Vit. c. ;. (i) Tcrt. L.—de An. 19. _(5) D. Auf<. L. —
Srrni. df Ifat.Virg. (51 — Damasc. Orat. dc Dorm.Virg. dc \\s\t. infirm. (6^ Tert. L. de An. —
."iy.— (7) Tvit.
— {'>) 1. j>. ([. iG. ai t. G. ddi. — (7) D. Thuui.ii) c. i.Mattli. Scorji. i5.
 MARIANjE FESTIVITATES. 297 — CONCIO III.

tissimce Virginis nativitai non secus ac Christi quitur

Ave, tuum enim est avere et gau~ :
,

ejusque Praecursoris , est pura a peccato dere : quia tccum est universce l&titice the-
,

iminunis et gratia decorata, non immerito saurus : nempe supremus omnium arti-
Ecclesia cum gaudio celebrat ortum Mariae, fex qui in te velut in praestantissimo suo ,

quae est naturce universce delectamentum (1), opere requiescit et laetatur. Condito hoc uni-
scilicet i.Divinae; 1. Angelicae
, 3. Hu- verso requievit Deus die septima hebraea
; ,

manae. lectio habet Gavisus est, placuit Deo opus :

1. Trinum invenio paradisum voluptatis quod fecerat et de eo laetatus est. At quod- :

coeleslem , terrestrem et Marianum. Coeles- nam est illud opus in quo laetatur et requies-
tem paradisum nominemus locum divince cit supremus artifex Deus ? Profecto nullum
amcenitatis recipiendis Sanctorum spiritibus aliud praeter Virginem ut ex Regio Vate ,

destinatum. (2) Neque solutn ccelestem con- comprobat Chrysippus :«Surge, Domine, in
diderat Deus paradisum, in quo beati inef- requiem tuam » (1) tua enim requies est ;

fabili fruuntur gaudio sed adhuc, ut refert Virgo. Et quia lota Trinitas egregium illud
,

Sacer Historicus « plantaveral Dominus fabricata est opus tota Trinitas in illo re-
, ,

Deus paradisum voluptatis a principio, in quiescit et ex illo laetalur ut ipsamet Virgo :

quo posuit hominem, quem formaverat, » (3) Sanclae Mecthildi declaravit. « Sicut enim
ut innocuis hujus loci potiretur deliciis. Bo- artifex qui mirificum opus facere decrevit,
nitas amplius delicias adjecit homini , ut magno studio praemeditatur et in delecta- ,

quanquam totius orbis possidens in amce- tione cordis sui praeimaginatur sic B. Tri-, ,

nioribus moraretur, translalus in paradisum nitas in me delectabatur et gaudebat quia ,

(4); locum quidem corporeum, sed amcenis- me tale imaginem facere volebat, in qua to-
simum, temperatissimum, gratissimis acpla- tius potentiae, sapientiae et bonitatis suae ar-
eidissimis refertum deliciis , insontes laetitias tificium elegantissime appareret : insuper
copiose parturientem, et late ostentantem : quia sciebat opus suum nunquam in me
unde nomen paradisi voluptatis mutuavit. damnari. »
(2)
Maria est tertius paradisus voluptatis; qua- In quo ab Adamo multum Maria discri-
propter Petrus Damianus expendens istud minatur. Adamus Dei manibus plasmatus et
Canticorum Quce est ista quae ascendit
: flatu animatus, innocens erat, et Deo de pro~
deliciisaffluens?(5) postrecensitasmagna fa- ximo amicus, et paradisi colonus (3) at non :

cundia, creaturas, omnes terrestres, sidereas
et angelicas, quas prajterit Deus , clum deli-
cias quaerit, tandem concludit Non est locus
voluptatis. nisi uterus Virginis. (6) Dei Fi-
lius habitat in principio a quo producitur;
et ut fatur S. Zeno, Veronensis antistes, Pa-
tris ex ore prodivit unigenitus Filius, cordis
diu innocentiam et Dei amicitiam servavit
sed peccando a Deo desciit , et in pcenam
: peccati adempta est illi paradisi gratia et
/ami/iaritas Dei. (4) Deus cum innocuo ho-
mine blande conversabatur, et ejus amicitia
gaudebat: at ubi ab illo offensus est, tantum
abest ut ex illo laetaretur quinimo tristatus ,

ejus nobilis inquilinus. (7) In paterno sinu fuisse , si divinitas potuisset esse tristitiae

cleliciatur adhuc Dei Filius ; divina namque capax : at Beata Virgo mutuatam in concep-
aeterni Patris mens est origo beatitudinis tione innocentiam nunquam amisit semper :

Filii. Ne dubites regem hunc esse cui peren- Deo proxima et amica fuit, majoremque illi
nis accubitus est paternoe benignitatis diver- protoparentes, quandiu affert laetitiam quam
sorium. (8) At unigenitus Dei Filius qui re- perseverarunt Ubi ipsi de-
in innocentia :

quiescit in sinu Patris et in eo laetatur, re- fecerunt a Domino, etiam ipse eorum consor-
mansit in utero Deiparae et laetatus est, et ob tium vitavit. Venit ipse Deus in secundum
hanc causam Maria vocitatur a Gregorio paradisum, Virginem dico. (5) In paradiso
Nysseno radix gaudii(g) ; et ab Andrea Cre- Virginis refrigeria captat ab aestu humanae
tensi nuncupatur loBtitioe organum,et immensi culpae in terreno paradiso impudenter com-
gaudii genitrix. (10) missoe. Quapropter B. Virgo nuncupatur a
Angelus in auspicio salutationis Marianae S. Joanne Damasceno, inexhaustum pelagus
laetitiam demonstrat Decuit lcvtis ut prceco- gaudii; unica mveroris oblitteratio , pharma-
:

niis Reginam salutaret (11); ave dicens , id cum ex omni pectore dolorem propulsans (6) .

est, gaude. Unde Chrysip. sic Deiparam allo- Primordialis protoparentum praevaricatio
v T paradisum voluptatis infelicitavit ; Dei deli-
(1) Jacob. Monacli. Orat. de JNativ. Virg. — (2) 1 ert.
., .. .
,
, , ,
r. , .
,
r. Tv-
r . v .

Apol. 47. — (/>) Gen. 2. — (4) Tert. L. 2. adv. Marc. 4. cias et gaucha velut in mccrorem convertit :

— (5) Cap. 8. —
Serm. de Annunt.
(6) (7) Serm. 2.
—
de *tern. gener. —
(8) D. Bern. Serm. 4». in C^ant. (1) Ps. i3i. (2) Lib. 1. — —
(3) Tert. L. de Pat. 5.
— (9) Orat. dc Resurr.
—
(10) Orat. dt Annunt. —(11) —(4) Tcrt. L. 2. adv. Marc. 2. —
(5) Procop. in c. 3.
\ndi. Cret. Gen. —
(6) Oiat. 2. de Assumpt.
*9*
2)3 MARIAN/E FESTIVITATES. — CONCIO III.

at Virgo deperdita gaudia abmule restituit,
uetjue a se unquam Deutn expulit : unde ap-
pellatur a Gcrmano Constantinopuliiano ,
/tortus irreprchensibilis , thesaurus volupta-
funi. (1) Quain locuples voluptatum thesau-
rus Maria, quoe abunde loetihcat naluram di-
nes salvantttr , Angeli redintegrantur (i)
et setles vacuae replentur. Tandem quarlo,
de plcnitudine Maria> accipiunt Angeli la>ti-
tiarn (2), quia ex illa gaudium accidenlale
mutuautur. Unde S. Ildephonsus sic de As-
sumptione Virginis fatur « Hoec festivitas :

vinam et angelicam ! Assumptionis Virginis praccipua et venerabi-

2. Quce illd exsultatio Angelorum (2) lis nobis sed venerabilior in ccelo est Ange-
;

quam ex Maria et per Mariam captant? Ut lis et Sanctis omnibus, quorum la-tilia et
illius aliqualem valeamus attingere notitiam, gaudium procul dubio ex bujus completur
considerantlum est quadruplex exsultationis diei exsultatione quandobeala Dei Genilrix :

angelicae incentivum laetantur primo quod

: clarior sole refulsit (p throno claritatis. » (3)
fugantur dcrmones. (3) Die qua Dionysius, Idipsum asseverat Petrus Damianus Hcec est :

Siciliae tyranuus, regno spoliatus et exutus illa dies qua> coclorum ofjicinas sublimiori
fuit , tam ingens et universalis fuit tolius gaudio cumuiavit annua rnundo Ange/is , ,

insulae laetitia, ut ipsum quoque mare gau- condnua. (4) In coelo fluniinis impetus la?ti-

tlere et jubilare videretur, prodigiose nam- ficat civilalem Dei (5) O beata Maria, inun- :

que solum naturalem amaritudinem relin- dalio gaudii, torrens voluptatis (6), ccelestem
quens instar mellis indulcoratum fuit. Mare laetifieans Jerusalem, Angelos replens laslitia :

una die dulces potus et pcramcrnas prccbuit ut ipsimet fatentur apud Georgium Nicome-
aqttas. (4) Similiter nascente Virgine laetan- diensem Congaudent in ea ttnivcrsa, nostri :

tur Angeli, quia prosternitur daemon, et ho- illi exsultant ordines. (7) Cuncti Angelorum
mines a dira ejus tyrannide liberanlur. To- ordines congaudent rebus universis qure per
tus mundus hodie conlligna j ubifatiorte lceta- Mariam laetantur in Deipara et per Deiparam :

tur : tartarus tantumnibdo ulufat fremit, exhilarescunt Deiparae de universorum gau-

, :

submurmurat ; non audent ministri tarlarei dio exsultim gratulantur, illi adgaudent, illi
hodie attingere snos captivos quos recolunt U-etitiam suam destinant, illi gautlium suum
,

rcdemptos illius sanguine qui pro mundi consecrant. Gaudc, Virgofccunda, parcntum
salute est dignatus nasci de Virgine. (5) Se- la-titia, atque horninum la>titia ct siipcrrtm. ,

cundo de nativitate Marioe, exsultat ccelum, (8) Beata Virgo supernis spiritibus affert I»-
ta?tantur/4rige/ietArchangeli(6),qu'ii\parilura tiliam parentes replet gautlio, et naturam
,

est supremum illorum regem. Lietentur cceli, laelifieat humanani.

et exsu/tet terra, comrnoveatur mundi rriare 3. Homines mundo detliti terrenam dun-
in ipsa cnim coiuha gignitur , qua? ccelitus taxat concupiscunt voluptatem in ea gau- ;

ex Divinitatis fu/gctro in utcro concipiet, et dent, in ea avocantur, in ca gloriantur. (9)

Chrislum ingcntis prctii unioncrn pariet. (7) At veri Chrisliani terrenas despieientes vo-
Christus nascens magnum coelo qui cum sit summum
terraeque luptates, po: t Deum,
attulit gaudium. In cujus ortu lajtati sunt bouum, est praecipuum gaudii objectum , »
cccli, decantaverunt Angeli laudes Deo. (8) in Deipara et per Deiparam laetantur. Ob-
Ex Cardinale autem Petro Dam. sicuti in truncato Holopherne et fugatis bostibus ,
nativitate Christi , ita etiarn in nativitate Summus Pontifex Joachim cum universis
Matris Christi exsultandum. Nativitatem Fi- sacertlotibus de Jerusalem venit in Bethu-
lii celebrarunt cum gaudio Angeli , in Ma- liam, ut videret Jutlilh, eitjue de parta feli-
tris quoque nativitate laetati sunt superni eiter victoria congratularetur quoe cum :

spiritus. Sarai Abralia- uxor , cum risu exisset obviam illi, benedixerunt eam omnes
,

dicitur conccpisse et pepcrisse Jsaac : tu una voce dicentes « Tu gloria Jerusalem :

Virgo, Angelis latitiam dedisti,Regem An- tu lastitia Israel, tu honorihcentia populi nos-
gc/orum cum siimma cceli jestivitate partit- (10) Hanc exsullantis populi panegyrim
tri. »
ricns. (9) Tertio , tle nativitate Virginis lae- Deipaise accotnmodat Bichardus a Sanctt»
tantur Angeli quia per sanguinem quem
, Laurentio : Prinium, sci/icct, Ttt gloria Jc-
prnestitura est Filio , facienda est hominum rusalem, vox est Angelorum , quoruin ritina
redcinptio, et rcparanthe Angelorum ruinae. per carn rcparata cst : seciindum , scilicet ,

Per (c, o Virgo, elemciita rcnovantur, hoini- Ttt fa>titia Israi'1, vox est liominum, qtiornm
(1) Serm. 9. dc Dormit. Mar. —
h) Tcri. L, deSpect. . _
D ,
A " s * ,m
,

aaOr-t.- (») I>-

_ , . «, n c
Bern. Seim.
_
98. .n
<

_o.-(3)Cvril. ales. bom.S.coDt. Neit-(4) Plutarch.

pt- (6) Cant
(0
-
-

Serm . a. <!<• Aa.umpt - Brrm. 4<>.

-
in Dlonys.- Scrm. .. <!<• Au
(5) S. Jld.,,1,.
(3) (4)
- (G ant - &)»•""
Cv.il. i_. -7 Pct Dam. Orat .. de Nat Vhg.- 8 W.Pa.
«g™;
45.
Mar.
Ruprrt L. 1. ••>
"»Te«npl.- Jnan Cromrt Uymn.
<

de Eaccll. DmjqU. Mar.

W
La..r. JUBt Srrm. «I,- Nai. Virg.- (<j) And., Mediolan.
<>•

1. -
(8)

(9) Tert L. de Sprcl. aS.

- (.0) Jud.th. i5.
 MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO III. 299
trislitia per eam /a?li/icata est : tertium , Vis metiri gaudii magnitudinem ? metire, si
scilicet, Tu honorifcentia populi
vox potes, magnitudinem Virginis. Gaudium pa-
nostri ,

est mulierum quaruin injaniia per eam de- rentum ex filia mensurandum est
, quare :

leta est. (i) Mariae panegyrim inchoarunt Fulbertus Annam sic alloquitur Gaude et :

Angeli, mente Mariam concipientes, et cum lcelare, ofelix, pro taiijilia quoniam tali ,

ingenti gaudio in ejus honorem diem festum dote donataest, qua nulla ante se, vel postea
agentes. « Sancti Angeli conceperunt Virgi- meruit antecelli.^i) Vix ex matris utero edila
nem in eorum mentibus per quam eorum est filia, cum parentes de dotis cura angun-
,

ruina repararetur, et inceperunt tripudiare tur, parandae dotis sollicitudo conceptam ex

el facere festum magnum, »(2) concinenles nativilate minuit laetitiam quam ideo nun-
: :

Tu gloria Jerusalem quae civitatis supernce cupat Tertullianus amarissimam volupta-

,

invenisti restaurationem. (3) Cuncti homi- tem. (2") Nascens Maria nullam affert de dote
nes Angelorum aemulantes melodiam decan- sollicitudinem nam ingenti dote donata ;

taut Tu laelitia Israel, tu es pax, gaudium, venit in mundum

: non ut suos depauperet :

consolalio et salus mundi tu humani gene- parentes, sed ut eos opulentissime ditet, ut
,

ris l&titia. (4) Tandem feminae Angelorum eisamplissimi patrimonii , et maxime dolis
et hominum choris jungentes suas voces , teneat locum Et quia commune gaudium
:

modulate cecinerunt Tu honorificentia po- ex justis hominibus Joachim et Annahac die

:

puli nostri : Tu Evam in Mariam redinte- nascilur. (3) 3. Commune mundi gaudium
grasti. (5) Tum
quia gratiam originalem magnam sanctis conjugibus attulit laetitiam,
quam sua formatione
in mutuata est Eva , iti qui commune bonum particulari praeferen-
tua conceptione accepisti ; tum quia ge- tes, magis laetabantur de salute mundi pro
nuisti Redemptorem qui pec< ;k Jcem Evam qua nascebatur Maria, quam de bono parti-
redimeret, et a peccato in gratiam reintegra- culari quod ex tali filia percipiebant. Tanti
ret Facta est Maria restauratio feminarum, boni sive communis , sive particularis non
:

quia per eam a ruina maledictionis proban- fuerunt immemores ab Angelo namque :

tur esse substractce. (6) Tam quia, ut ait D. certiores facti se pro communi mundi gaudio
Augustinus, sancti Mariae parentes ex filiae filiam habituros ; lunc de mulua sua visione
nalali speciale percipiunt gaudium : cujus lceti , et promissa? proiis certitudine securi
magnitudo colligenda est ex 1. Praecedenti debitas Domino humilium exaitatori gratias
1 istitia ; 2. Mariae dignitate; 3.Totius mundi egerunt : et adorato Domino domum regressi,
1

bono et utilitate. divinum promissum , certi et hilares exspec-

Gaudium tanto fuit majus quo magis cunc- tabant. (4) Nata aulem Y\r gine, perpetuas
tatum etquomajorpraecesserat tristitia:^«rtn- simul Deo pro tanto benejicio gratias age-
tum post lenebras gratior lux est , serenitas bant (5) , ait Joannes Lanspergius et ut :

post tempestates obscuras, tantum est accep- major esset eorum gratitudo , acceptam a
tius gaudium posl mcerorem. (7) Diu steriles Deo filiam, Deo reddiderunt, et templo con-
fuerant hi conjuges, diu exspectaverant, diu secrarunt; ut oblatum donum esset continua
prolem petierant, diu illos Deus exercuerat, offerentium gratiarum actio. Ad instar Joa-
diu magnam illorum probaverat patientiam chim et Annae grati erga Deum simus , et
:

tandem voti compotes fiunt promittitur illis ut fatur Leo Augustus , communi generis
,

soboles de ccelo; respondit dilationi muneris honori, communem faciamus honorem ; com-
magnitudo, et quo diutius cunctata est Dei muni generis gaudio , commune /ripudium
clementia , ex pleniori gaudio sanctorum statuamus (6) .

conjugum menlem perfudit Bonum insoli- Summorum virorum natales religiose ve-
:

tum plus amat.ur, et sequenti gaudio confert teres observarunt. Diem illam Persae semper
dulcedinem pra?missa tristitia. (8) Respondit sacram habuerunt , qua Xerxes accessit im-
mcerori laetitia, tristitiae gaudium magnus perio ; eam Syracusani coluerunt , quae Ti-
:

mceror , ingensque tristitia sanctis conjugi- moleontem in lucem edidit ; eam Alhenien-
bus magnum altulit gaudium, ingentemque ses quae Socratem peperit ; Romanis quoque
parturivit laetitiam. Neque solum ex magni- dies illa solemnis fuit, qua posila sunt Urbis
tudine mceroris metienda est laetitiae magni- fundamenta nec non calendae januariae Titi :

ludo, sed, 2. Adhuc ex magnitudine prolis. imperatoris ortu nobiles, decembres Nervae,
(,)L. ,.dc Lwd.Virg.-WViocent.Ferrer.serm. novembres
Adriani , apriles Antonini , fe-
rteConccpt. Virg. —
(5) D. Bern. Serm. 9S. Cant. —
(4)S. Eplucm. Se.m. dc Laud. Virg. (5) S. Z.'n. — (1)
—
Serm. de Nativ. Virg. (2)
T a rr
Tert. L. 1. ad U*or.
Serm. de FiJe, Spe et Cliaritatc. (6) Scnn. ,5. de — 5. — German Const. Orat.
(.1)
de Nativ. Virg.— (4J "•
r.mp. —
(7) Chrysol. Serm. 84.
-
(8) Cassiod. L. 8. Hier. Scrm. de Nat. Virg. — (5) Serm. de S. Anna.
\ar. Ep. ao. — (6) Orat. 2. de Nat. Virg.
~3oo MARIAN,E FESTIVITATES. — CONCIO III.

bruariae Constantini, Idus Julioe Julii Caesaris Auctricem? trix redcmptionis. (l) Vis salutis
clarae Roniae magna tum
natalibus , oliin Auguslinum Feneremur salutis Autli D. :

pompa celebrabantur. Sed Idus septembres Auetrieem,qucv dum Auctorem suum conce-
prae omnibus aeterna memoria sunt yene- pit de ccelo, nobis Redemptorem preebuit in
randae, et tlies illa super omnes beata ba- terra. (2)\ is Metliatricem? Autli Laurentium
bentla, et semper sacra, qu;e in lucem edidit Justinianum Maria effccta est paradisi :

beatissimam Virginem, quae est htimancv na- sca/a, Dei et hominum verissima Mediatrix.
turce venustas. (i) Vere beata dies in qua (3) Vis causam bumanoe salutis? Audi Ri-
nascitur Maria, quse omni profuit creaturce, tbardum Victorinum Omnium salutem de- :

quam veluti coemptam a servitute in liberta- sideravit qucvsivit, obtinuit imo et salus , ,

tem asseruit! (2) Vere beata dies in qua omnium per ipsam facta est. (4) Vis graliae
,

lnundus paradisum suscipit animatum in Donatricem ? Audi Cbrysologum Beata, :

qua sublata est condemnatio, in qua planta- quce intcr homines audire sola meruit prce
tum esl lignum vita>, in qua operta fuit nos- omnibus:Divenistigratiam.Quantam?quanta
tra nuditas! (3) Vere beata dies quae edidit superius dixerat plenam. Et vere plenam ,

Deiparam, quam Patres uno ore pracdicantRe- quae largo imbre, totam funderet, et i/ifunde-
demptricem, Reparatricem, Restauratricem, ret creaturam. (5) Vis cunctorum Advoca-
Rt'formatricem,Remuneratricem,Cooperatii- tam? Audi D. Rernardum Advocatam prcv- :

tein, Auctricem, Mediatricem,Causam buma- misit peregrinationis nostrw qucv lanquam ,

nae salutis, Donatricem gratia^cunctorum Ad- Mater misericorditer et ef/icaciler sa/utis

vocatam! YisRedemptiicem? AudiD.Rernar- nostrcv negotia.' perlractal. (6)
dum De hac, et ob hanc et propter hanc ,
: Licet enim solus Cbristus sit causa prin-
,

omnis Scriptura facla est, propter hanc totus cipalis, primaria et efficiens uostrae salutiset
mundus jactus est ; propter hanc homo re- redemptionis, quam suo sanguine operatus
dcmptus, ct f^erbum caro jactum cst. (4) Ille est, superabundanter satisfaciens pro omni-
etenim sanguisqui prosalutemundi in Cbristi bus et singulis bominum peccalis non im- :

passione effusus est, de carne Mariaj coagu- pertinenter tamen Deipara nuncupatur a SS.
latus, de ejus formatus visceribus , de ejus Patribus Redemptrix , Reparalrix, Renova-
substantia consummatus. Sanguinem quern trix, Reformatrix Cooperatrix Mediatrix,
, ,

ctiam pro Matre obtulit de substanlia Matris Causa nostroe salutis, gratiae Donatrix tum :

accepit. (5) Vis Reparatricem ? Audi Ansel- quia potentissimis et efficacissimis suis pre-
mum : Pura sanctitas, et sanctissima puritas cibus, suspiriis, desideriis, de congruo me-
piissimi pcctoris ejus, omnem omnis creatura? ruit Incarnationis accelerationem j tum quia
puritatem, sancfitatcmqite transcendens, in- concepit et peperit Cbristum, salutis auclo-
comparabili puritate hoc promeruit ut per- , rem et redemptorem , eique subministravit
dili orbis B.eparatrix dignissima fieret ? (6) sanguinem quem in Passione effudit in pre-
Vis Refonnalricem? Autli piissimum el doc- tiuin nostrae redemptionis ; tum quia slans
tissitmnn Idiotam Inter omnia opera tvterni
: juxta crucem, voluntatem suam Redemptoris
Opiftcis, post operationem illctm, qua naturcv voluntati contemperavit, et sanguinem quem
nostra? unitus cst Filius titus , spcciale Dei Filio dederat , aHerno Palri pro bominuni
opus fuisti, o beatissima Virgo Maria; qui salute obtulit « Quod dicilur de oeterno
:

ad hoc tc fccit ut quod de primo opificio

, Patre Cbristi et de ejus Matre dici potest
,

fuerat deformatum, per te reformaretur (7) istud Proprio Filio suo non pepercit , sed
:

suo nitori
id est, sua? formae, suae pulcbri- , pro nobis tradidit illum ; scilicet trucis
tudini restitueretur. Vis Renovatricem? Audi voluntate et affectu , quomodo non etiam
Andreain Cretensem Senio quasi confectus : cum illo omnia nobis donavit pertinentia ad
mttndtis pcr Mariam peccatorum senectam
,
salutem? » (7) Nonne tot el lanla obtenta
c.ittit, qttce sola prcctcr nctturam fnit elccta per Mariam beneficia sunt memori.x" consig-
ad naturam renovandam. (8) Unde vocitatur nanda mente recogilanda et pietate cele-
,

a Gennano Conslautinopolitano , Renovatio branda?

rerum antiquarum, (9) Vis Cooperatrieem? In baptismo renascimur quapropter Ter- :

Audi Albertum Magnum Maria Jitit adju- tullianus de baptismate loquitur tanquam de
:

sanctissimo lavacro novi natalis (8) : quia

(1) Pet. Dani. O1.1t. 1. de Nat. Mrg.— (?) IV-t. Dara.
Orat. 1. de Aisumpt. — (3) IVt. Dam. Oi.it. i. de Dor- (1) Suprr Misaoieat
r. ipi. —
(s) Soim. 17. dr Pfi 1.
ruit. Virg. —
(1) Serm. Sup. Salr. Reg.
2 (5) Eust-b. — u irg. — Serm. de Annunt.
(3) —
(4) ln c. 2y. Cant.
Rmiw. Iium. (Ic Nat, Dom.— (G) !)< Exccl. Virg. (7) — — (5) Seiro. i4^. (<J) Serm. —
dc Aasumpt. (7) I). —
De Contempt. Virp. c. 4- — (8) Serm. dc Annunt. Anton. 5. p, tit. i5. c. ao. §. 1. (8) Tcit. L. de —
— (ij) Scrui. de Lumin. Sanct. Ii;i(>i. 10.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO. IV. 3oi
in illo abluitur originalis culpa in qua nati tatur Regius Vates Omnes
gentes, plaudite
«

sumus, recipimus gratiam qua Deo renas-

et manibus. (i) Quid est plaudite ? gaudete :
»

cimur, ut de semetipso fatur D. Cyprianus: sed quare manibus P quia bonis operibus : ne
Ccelitus Spiritu Sancto in novum me hominem gaudeatis ore et cessetis manibus. (2) Imper-
nativitas secunda reparavit. (1) Et quia ex fecta est laetitia quae bonis destituitur ope-
Guerrico abbate, hodie natalem beatissimce ribus ;
qua
perfecta celebrantur
laetitia Vir-
Virginis Matris celebramus, de qua vita om- ginis natales, tria importat primo, mundi- :

nium accepit natalem. Nata est hodie Virgo, tiam cordis, quia gaudium non nascitur, nisi
de qua salus omnium voluit nasci , ut natus ex virtutum conscicnlia (3) secundo lau- ; ,

ad mortem, daret ad vitam posse i-enasci.{i) des oris ; tertio, recta manuum opera sic :

Si sumus per peccatum mortui , renascamur jubilantes corde , ore psallentes , manibus
pergratiam, quia nativitatis Marianae sanc- bene operantes, dignum Mariana? Nativitatis
titas est gratia et sanctitate bonoranda. agemus festum
, Diesque ille quem quisque :

Olim nonnulli principes die natalis suicunc- rejormidat, celerni natalis erit in ccelo. (4)
tos subditos non secus ac semetipsis vestibus
albis indutos volebant Cbristiani in baptis- • »»»»»»»»»•:» »»»•»»»» a»»»»»»»»»»®»»»
:

mate candida veste amicti candidam Virginis

nativitatemaniminitore venereirtur. Conside- CONCIO QUARTA.
rate quando aliquis homo nobilis aut potens
natalem suum aut fdii sui celebrare deside- L\ pluribus superslitiosi erant Gentiles :
rat, quanto studio anle plures dies quidquid proesertim dum prima etiam constitutio in-
in domo sua sordidum invenerit ordinet , fantis super terram Statince dece sacrum est.
cmundari : quidquid ineptum et i/icongruum Quis non exinde aut totum fdii caput reatui
projici : quidquid uti/e et necessarium prce- vovet, aut sacrificio obligat aut sacro ob- ,

cipit exhiberi : domus etiam si obscura fuerit signat , pro gentica , pro avita , pro publica
dea/batur, pavimenta scopis mundantur. (3) aut privata devotionep (5) Quanto abomi-
Idipsum nos praestemus in solemni Virginis nanda erat etbnicorum superstitio , tanto
Nativitate animam nostram a cunctis vitio- religiosa fuit parentum Virginis oblatio, qui
:

rum emundemus sordibus , dealbemus eam filiam obtulerunt, non ut serviret idolis, sed
sanctitatis nitore.Sic per poenitentiam emun- ut vero Deo in suo templo ministraret non ;

datus fuit Regius Vates et super nivem ,

ut ipsi avitam aemularentur impietatem sed ,

dealbatus « Super nivem dealbabor. » (4)

: ut 1. Pollicitationem Deo factam adimple-
Quidhoc locoper nivem, nisi lucem justitice, rent ; 2. Gratitudinem suam ostenderent ;
et candida accipimus corda Sanctorum (5) ; 3. Pietati et devotioni satisfacerent. Anna
qui gratiae nitore dealbati sunt? Candidiores Samuelis mater sterilitate afflicta, ut obtine-
nive (6) Dei oculis apparent. Nix sua albe- ret prolem , obtentam se Deo sacraturam
dine denotat. Tum gloriae coelestis pvdchri- vovit Samue/em impetravit , et acceptum
:

tudinem : Quid per nivem nisi candor vilce Deo reddidit, quia cum pnsceret, vovit. (6)
ccelestissignalurP (7) Tum ut demonstratum Vovit Anna Samuelis mater vovit et Anna ,

est ex Gregorio Magno, gratioe et sanctitatis Mariae mater , et quia vovit, impetravit ;
decorem. In resurrectione Domini quae fuit cjuod paritura esset ipsi Deo dicaturam se
quaedam velut nativitas, qua corpus ejus or- esse vovens (7); natanique filiam Deo obtu-
tum est de sinu sepulcri gloriosum, Angeli lit, tum ut pollicitationem suam adimpleret

apparuerunt in vestibus albis , quia, ut fatur tum ut Deo gratitudinem suam ostenderet.
praefatus Magnus Gregorius , in a/bis vesti' Quapropter Germanus,Arcbiepiscopus Cons-
bus, gaudium et solemnitas mentis ostendi- lantinopolitanus, Annam sic loquentem in-
tur. Ut gaudium quo laetantur animne ducit Adjunxi insuper me Domino donum
:

nostrae in ortu Virginis ostendatur, appa- gratitudinis ob/aturam fcetum quem mihi de-
reant ante Deiparam in vestibus albis, festum disset : ut esset, nianeretque in temjAo sancto
animce perjectce est lcetari virtutibus. (8) suo tanquam sacrum donarium , munusquei
Christiani, vultis gaudere in natali Deiparse? pretiosissimum mihi ab ipso datum perfecto-
animam ornate gratiae nitore , virtutum flo- rum donorum /ibera/issimo datore. (8) Tan-
ribus, bonis vacate operibus et ut nos hor- : dem ut pietati et devotioni suae satisfaceret,
non cunctala est Anna eam ad temp/um ad-
—
(1) 1. ad Donat.
Epist. —
(2) Serm. 1. de Nat.Virg.
—
D. Aug. Serm. 1- de Adv.
(3) —
(/,) Ps. 5o. (5) D. — (1) Ps. 46.— (2) —
(3) Sen. Ep. 5 9
D. Aug. (4) .

Greg. 27. c. 14. - (6) Thren. 4.— (-) D. Greg. llom. Ej.ist. 100. — L. de An. 3 9 .
(5) Tert. (6) D. Aug. —
59. in Evang. —
(8) Phil. Jud. de sacriGc. Ahel et Ep. 121. ad Probam. 16.— (7) Nicipl». L. i.tiist. Ec-
<'^it». cles. 7. —
(8) Orat. de Praesent. Viig.
3«»a MARIANiE FESTIVITATES. — CONCiO IV.
ducere, et Deo reddere ac promissum pra-s- SaoctO gratiarum largitatem 3.Corpussuum, ;

tare. (i) Nam

juxla quorumdatn seiitentiam ob eonsecratam Deo virginitalem.
stalim ac Virgo bienniurn complevit , a suis i. Ante omnia Deus erat so/us ipse sibi ,

parentibus adducta est in temnlum com- el mundus ct locus et omnia. (i) Mundo au-
:

inunistamen est opinio liium annorum fuisse tem condito, uhra praesenliam illam commu-
cum est oblata temploiu ita scribit Evo- nem
: qua ratione immensitatis suae adest,

dius apud Nicepborum Trimata cum essct cunctis rebus per essentiam praesenliam et
:
,

in tcn/p/ttm est pra-scrttata. (2) Mullum com- potentiam , specialiter picesens erat templo
mendatur Abiabami pietas filium suum im- tam mcmorabili (2) a Salomone exstructo, et
molare volentis ut imperanti Deo obtempe- divinae Majestati dedicato. Huic templo a
laret : Abrahae tamen pietati Anna3 matris suis parentibus liodie praesentata est Maria
,

Samuelis pietatem pracponit D. Cbrysosto- et quia ipsa ecelitus illuslrata. Intellexerat

nms, quia postquarn pctitus erat filium
ille ,
vcram se Deo omnipotcnti oblutionem apud ,

siiuni dcdit vero ante petitionern dedit.

; ista verum tcmplum (3), sedulo vacabat pielatis
(3) Utrique pra;ferenda est Anna Maria? Ma- operibus, ut studio virtutis sanctificaret tem-
ter Abtabce (juidem, quia filiam Deo obtu-
: plum in quo morabatur, et ad quod a suis
lit, antequam Deus filioe postularet oblatio- parentibus fuerat oblala. Idcirco Germanus,
nem; matri etiam Samuelis, quia nobiliorcm Palriarcha Conslantinopolitanus,Annam Za-
longe prolem templo sacravit. Oblationem cbarioe sacerdoti sic loquentem inducit :

illamsuis quoque digniorem fatentur Angeli. Accipe, o Prophcta, rncarn a Deo datarn fi-
O terrenam naturam sitas ipsius rationes liam, et introductam planta in loco sauctua-
,

supergressam! O quce incomparabilibus rno- rii, in prornpto Dci habitaculo. Quiil planta-
dis ejus superavit modos! O quales suarum tam in tetnplo vult Anna filiam , nisi ut sit

frugiim natura huniana obtu/it fecunda virtntibus, el pietatis fructus abunde

primitias
Crcatori ! Qualem ob/ationem jecit ! p/ane ferat? Quod ipsamet fatetur Vitgo apud I\e-
Deo dignarn, nostro ipsorum spiritua/i sacri- gium Vatem « Ego autem sicut oliva fruc- :

ficio ac ob/atione spiritualiorcm, sacratiorem tifera in domo Dei. » (4) Per olivam illam
purioremque nostra puritate. Etenirn ut nos- fructiferam, Mariam intelligit Damascenus :

fra innocentiaea cum

compararetur, pror- per domum vero Dei templum in quo fuerat
sus invcnietur a sirnilitudirie deftcere ; ut oblata Virgo, ut uberes sanctitatis produce-
ejus sanctitatis ac incontarninata' munditiei ret fructus Adducitur Deipara in ternp/um
:

excel/cntiam , a^qualibus ntodis rninime as- atque in dorno Dei p/antata atque per Spi- ,

sequatur. (4) Tria sunt quae Virginis Prae- riturn saginata, instar o/iva? jrugi/env vir-
sentationem commendanl. Offerentium pie- tutum omnium domicilium efficitur. (5) Ad
tas, doni dignitas , praesertim Virginis occu- boc ut arbor sit bonorum fructuum feracis-
patio, quae ad nibil aliud vacabat nisi ut, 1. sima tria requiruntur 1. Ut ejus germen :

Templum sanclificaret ; 2. Patriarcliarum sit optimum ; 2. Ut in bono plantata sit solo ;

vota et desideria consummaret ; 3. Deum 3. Ut agrirolae diligenlia sit exculta Porro :

glorificaret. ut frugum seminibus, alia integro statu eva-

I. PARS. Salomon primus omniiim tern-

dunt pro conditione ca-li et soli , pro ratione
plum Dci dcdicavit. (5) Templum autem Deo operis et curas , pro tcrnporum evciitu. (6)

dedicatum trina ralione sanclum nuncupa- Maria oliva frugifera virtutum, quia, i.Ger-
tur. Tum quia in illo ob opera virtutum mine sanctitatis omata ;
ln domo Dei
2.

elueet sanclitas ; tum quia in illo commu- pla"tata ;

3. A Spiritu Sancto exculta et sa-

nicatur sanctitas tum quia ab usu profano ginata, Dei domicilium, suam.jtie animam
fit
;

removetur , divino cultui sacratur. Tri-

et
ne » templum per acceptam graliam sancti-
''<' a
num invenio templum materiale ex lignis :
t.

el lapidibus constructum, spirituale nempe 2. Tcmplum Dei sanctum est quod ,

estis

animam; corporeum, bumanum scilicetcor- vos. est (7) Omnis anima gratia decorata ,

pus. Trinum illud templum sanctificavit in Dei templum in qua tanquam in suo sacra- :

sua Praesentatione bYatissima Virgo:i. Salo- ™> babitat at beatissima Virgo potion jure :

nionis templum, ob eminenlem quam ope- est Dei templum tum quia in sua concep- :

rala est virlutem et pietatem ; 2. Animam tione fuit sanctificata et Dei tabernaculum
suam ob abundantem quam accepit a Spiritu effecla : Deata anirna apnd qnarn Deus rc-

(1)Grcg. Nyss. Orat. it Nat. Chr. (a) L. a. c. 3. — (1) T.rt. L. a<lv. Prax. 5. -
(2) TYit. L. 1. ad Nat.
— (3) Ilom. 14. in Ep. ad Ephcs. (4) Greg. Nico- — 11. — (3) Tr.rt. L. 4. adv. Mar<. 35.- (4)P«. 5i.— (5)
ni»-<J. Scrni. 6. de Ingrrwu Virg. in templ. (5) Ttrt. — L. 4. <1<: Fid. i5.— (G) Tert. L. d« An. 10 (7)
T<ii. —
L. de Pud. 16. L. de Pud. ao.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO IV. 3o3
quiem invenit, et in cujus tabernaculo re- templo praedicat Tunc plane, tuuc sancto-:

quiescit beata quce dicere potest : Et qui

; rum illa patueruntSancta, cum sanctissimam
creavit me, requievit in tabernaculo meo. (i) Sancti matrem, intra aditorum gremium reci-
Tum quia gratia quam in sua creatioue acce- perent : porro congrua ei proj erlur esca ; hac-
pit, erat excellenlior et major quavis gralia tenusque alit nuila hominum manu cornpa-
quam in baptismate susceperunt caeteri mor- rato cibo qui modicum aliquantulum ejns
,

tales. Et ob hanc causam Virginem Mariam est alendus lacte, ac Spiritus Sanctus nutri-
Sancti Spiritus gurgite plenam (2) praetlicat tius efficilur Virginis (1) Sancla sanctorum :

Venerabilis Beda. Tum quia acceptam a vilce quae solis patebant Summis Pontificibus ad ,

exordio gratiam nunquam amisit quoniam : recipiendam Virginem in sua Prsesentatione

a Deo electam et pra^electam totam eam rap- patuerunt Maria autem nutriia fuit in teni-
:

turus erat sibi Spiritus Sanctus.i^) Tum quia plo,non communicibo iiominum inanu com-
singularis est inter Adae posteros , quue fuit parato, sed pane Eucharistiae symbolum et
in sanctitate concepta, in gratia semper con- similitudinem prseferente , et quasi parum
servata, abundantiori gratia cumulata. Nam essetVirginem de manu Angeli suscipere
ut ei congratulatur Petrus Dam. :SoIa elecla annonam, Spiritus Sanctus ejus nutritius esse
es cui tanta gratia conceditur. (4) Tot gratiae voluit. Nutritius praeter congrui alimenti
privilegiis ornala Virgo, peculiari quodam praebitionem , reliqua officia , et obsequia
modo erat Dei lemplum ; et ut fatur Geor- omnia importat templopraesenlala
: Virgo in
ius Nicomediensis , animata Dei civitas. futura est mater et nutrix Unigeniti Dei, ut
5) Idem auctor de Mariae praesentatione in nutrix ipsa lactabit infantem Deum puris-
templo sic belle ad propositum philosopba- simo uberum lacte, illa illum fasciis stringet,
tur Hodie animatum templum in templo of- tanquam gerula in sinu portabit , in pedes
:

ferlur ; hodie spirituale tabernaculum, fausta eriget, et incedere docebit ac faciet Spiritus :

nuntia gratia?, legali ordini prafert ; hodie SanctusVirginisnutritiuseademquodammodo

vasculum Spiritus in templo depositnm, sus- Mariae in templo exhibel officia, quae Verbo
cipiendo verbo Dei aptatur. Neque enim humanato prcestitura est Maria tanquam ejus
decebat ut tabernaculum illud mundissimum, nutrix. Bone Deus quantis gratiae splendo- !

in mundi sordibus versaretur , sed ut in ir- ribus ornabatur in templo animatum Dei
reprehensibilem translatum locum , primos templum !

illic gaudii gustus susciperet , ut illic niys- Plura concurrebant ad sanctificandam Vir-
terii symbolo subministrata Angeli manu ginis animam , animatam Dei civitatem 1. :

annona aleretur. (6) Plura notatu dignissima Parentum pietas etoratio,qui oblatam Deo fi-
dicit Nicomed. Antistes 1. Celebralam sua liamsuisprecibus sanctitate incrementare ui-
:

aetate Virginis Praesentationem denotat ; 2. tebantur ideoJoachimum et Annam eloquen-

:

Mariam animatum Dei templum in teinplo ter alloquitur Leo Augustus Pro Jelici partu :

oblatam asseverat non estautem animatum gratias habituri pergitis, sacrisque initiatio-
:

Dei templum, nisi ob gratiam qua ejus anima nibus tanquam signacuiis fdiam obsignaturi
vivebat ; 3. Non decebat ut Maria taberna- at cujus germen precibus excoluistis catn ,

culum Dei mundissimum inter mundi sordes precibus augendam ac consummandam cre-
versaretur : sedconveniens fuitut habitaret in datis. (2) 2. Spiritus Sanctus qui proprio
templo sanctitatiet divino cultui dedicato; 4- charactere est donum, eam opulenter graliae
Conveniens erat ut Virginis tum aninia, tum ditavit gazis, et donum praestantissimum ef-
caro suscipiendo Verbo Dei aptarelur ; 5. In fecit. Donum donorum omnium pr&stantis-
templo Maria primosgaudii fructus suscipie- simum est Maria Virgo. (3) 3. Ipsamet Ma-
bat, percontinuam cumDeoconversationem, ria gratiae respondens novos jugiter acquire-
per internam Spiritus Sancti consolalionem, bat sanctitatis gradus, et magis ac magis aui-
per frequentem Angelorum apparilionem ; matum Dei templum sanctificabat. Quare
6. De Angelorum manibus cibos suscipie- Jacobus Monacbus , postquam de Virginis
bat; mysterii autem symbolo. Is porro qui nativitale locutus est : Quam sanctus locus,
injerebatur cibus ipsum panem vitx specie et gloriosi lares ubi edita est Dei sancti/ua-
exhibebat. (7) Plus audet Andreas Cretensis,' tio ! (4) de ejus Praesentatione sic fatur :

et Spiritum Sanctum nutritium Virginis in Sanctorum ad eam suscipiendam parabantur,

qua> sola sanctificatio existit. Magnam pa-
(i)D. Bornard. L. Medit. c i, —
(*) In cap. i.Matth. rentum precibus suscepit Maria sanctitatem,
— (S) Pet. Dam. Serm. dc Annunt. (4)—Serm. 1. de
IVat. Virg. _ Orat. 5- de Pixsentat. Virg.
(5) — (6) (1) Orat, 1. de Nat. Virg. — (2) Orat. 2. dc Prsesen-
Orat. 4. de Pra-sentat. Virg.— (7) Gcoig. ISicomed. tat. Virg. — (5) Pct. Dara. Orat. 1. de Nat. Viig. —(4)
Oiat. 6. Orat. Je Nat. Mar
3o4 MARIAttrE FESTIVITATES. — COXCIO IV.
multo majorem mutuataest a Spiritu Sancto : ginis utero non soluin per habitationem ;
:

sed niaximam ipsaniet sibi comparavit, jus- (juomodo Richardus a S. Laurentio expendit
titiae operibus sedulo vacans. Unde pnefatus Isaiae vaticinium 62. « Terra tua inhabilabi-
Jacobus sic eam alloquitur : Magnum quicl tur : » id est, caro tua fccu/idabitur Christo
reipsa existis, Dominique gratice certum ar- inliabitaule. (i) Non per simplicem prrcsen-
gumcntum. Nam sicut ex effectibus certo tiam : quomodo Deus adest Sanctis giatia
causa cognoscitur ita ex operibus sanctifi- decoratis Habitat in Angclis Deus ; sed non
, :

cationis B. Virgo demonstrabat graliam quae cum Angelis : quia cum illis ejusdem non
intcrius animam ejns velut templum Dei est essentia?. tlabitat Deus in Virgine, habi-
animatum sanctificabat , suutnque corpus tat cum illa : cui/i qua tiiiius natura? habet
tanquam templum dignissinium Deo etiam idcntitatem (2) etenim is qui eodem cum :

consecrabat. Patre throno sublimis sedet, fe/ni/tce fit con-

3.Corpora nostra templum sunt Dei. TSon corporalis (3); sumens de femina carnem in
scitis vos tcmplttin Dci esse, et in vobis Do- qua habitat plenitudo divinitatis corporali-
niinnm habitare? (1) Hunc lotjuendi modum ter. Proclo arridens Diunascenus inter alia
ab Apostolo mutuavit Tertull. Paulus ut mirabilia Yirginis quae stupet, iniratur po-
Christianos ad castitatis ainorem sufflammet, tissimum intimissimam illam Dei cum Dei-
revocat ad eorum memoriam corpora eorum para in carne unionem. Sane rcs omnes con-
facta fuisse in baptismate templum Spiritus ditas dignilatc antccelluisti : ex te enim sola
Sancti Nam cum omnes tcmplitm Dei sii/ius, summus ille opijex partcm assumpsil , hoc
:

illa/o in nos et consecrato Spiritu Sancto cst massa? nostrce primitias : caro ipsius ex
,

ejus tcmpli ceditua el antistita pudicitia est, carne tua, et sanguis ex sanguine tuo, et lac
quce nihil immnndtim nec profanum infcrri cx mamillis tuis sttxit Deus , ct labia tua
sinat, ne Deus ille qui inhabitat, inquinatam Dei labiis unita sunt. (4) Ex sola Deipara
sedem o/fensus derclinquat. (2) Sed longe divinus opifex partem assumpsit , sed qua
nobiliori modo
caro Virginis est Dei tem- tota tunc Christi caro constaret. Pars est res-
pluni. Unde decantatur a D. Damasceno , peclu ad Mariam de qua sumpta est ; sed res-
lutumdivinilatis promptuarium (3); seudivini pectu Christi , sine patre homine in terris
Verbi conceptaculum, exqua Deus depromp- nali , est totum Christi corpus : tantoque
sit humanitatem,sibique personaliter univit. digniori modo caro Mariae Dei est teinplum,

Propheta Evangelicus vidit « Dominum se- quanto totum Christi corpus ex ejus visceri-
dentem super thronum excelsum et eleva- bus mutuatum est.
tum. » (4) Nimirum super Virginem, expen- Verum quod est majori adhuc stupore dig-
dit Rernardinus Senensis; thronum excelsum nissimum ut Maria templum illud in quo
,

quidcm et elevatum ratione dignitatis latis-
sirna?. (5) Throni illius sublimilatem et cel-
situdinem cum stupore mirantur Angeli.
Deipara cliam ccelorum virtules in stuporem
coiwerlit. Obslupucrunt omncs Angeli che-
rttbim ac Seraphim, et exhorrescebant : ex-
tpcelabant V irginem ccclum et thronum, et
formidabant ditm aspicercnt cum qui prin-
Deus carnem sumere debebat, magis sancti-
ficaret, statim ac fuit in templo praesentata,
se Deo per votum virginitatis consecravit.
Quibus ergo encomiorum coloribus virgina-
, lcm depingam imaginem ? quibus lattdttm
praconiis incontaminatum cxornabo casti-
moniie characterem , el hoc penetrale inno-
ceniia? sacrarium ? (5) Character est jndele-
,

cipio caret , desccndentcm a throno cheru- bile notaculum perpetuo haerens ei cui semel
bico, in utero virgineo sedere. (6) Verum impiimitur : Maiia castimonia? ornatur cha-
cur Deum in sublimi illo throno sedentem ractere non solum quia semper incontami- ;

formident Angeli, cur ccelum perliorrescant, natam servavit animi puritatem carnisque
belle declarat S. Ildephonsus. Quia scilicet integritatem, sed quia Virginitatem suain in
i/i Maria lota majestas Deitatis vcrsatur.
(7) templo Deo vovit et consecravit. Egrcgia
Annontota Deitatis majestas apparet in coclo, J\Jaria, qucc sig/ium sacra? virginitatis extu-
in cherubico solio ? annon in ultimo judicii ///, et iiitcmcratce intcgritatis piui/i Christo
die tota Deitalis apparebit majestas , dum i>exiltu//t levavit. (6)Omnium namquepriina
Christus veniens mundum judicaturus se- virginitatem suam Deo vovit, ut aliorsum fuse
debit super sedem inajestatis siue ? Aliter demonstratum est (y) : mullisque encomiis
tamen versatur tota Deitatis majestas in Vir-
L. 10. de Lrad. Vug.
(1)
—
(?) P' ». D«bb. Srrm. dc
1

(i)Tcrl. L. dcPud. 16.— (a) TYrt. L.a.deCnlt. Fem. Nat. Virg. (S) -
Procl. Oret a. —
(4) Orai. dc Nat.

,,_ (5) Orat. 1. dc Mar. Nat. — (4) Isai. 6. — (S) Dom. —

(5) Procl. Orat 6. in Dcip. -(6) D. Ambr.
L.

Tom. ?>. Scrm. n. art. 3. c. i. —(6) D. Epipb. Scrin. de Inatit. Virg. c. 5.— (7) Tcrt. 1'rad. tom. 1. Tract.
dc Laud. Viig. —(7) Serm. de Puril'. dc Pcif. Angcl. Conc. 6.
 MARIANtE FESTIVITATES. — CONCIO IV. 3o5
commendata est ibidem virginitas. Verum, hodie praesentatur in templo, ut, i. Patriar-
u t acute ait D. Aug. Neque enim et virgini- charum et Prophetarum vota et desideria
tas, quia virginitas est, sed quia Deo dicata ; ;
consummet 2. Iram Dei mitiget
3. Verbi
est, honoratur : quce licet in carne servetur, Incarnationem acceleret.
spiritu tamen, religioneac devolione servatur. 1. Quoniam ipse est signaculum omnium

(1) Admiranda est Mariae Virginitas, sed ma- Prophetarum , adimplens omnia qiue de eo
gi c stupendum virginitatis votum quod emisit Prophetce nuntiaverant. (1) Quod de Christo
tempore legis mosaicae, inqua mulieris fecun- asseverat Tertullianus, idipsum fere de Vir-
ditas erat in honore, et virginis sterilitas in gineafflrmat Germanus, Patriarcha Constan-
opprobrio.Virginalem tamen pudicitiam pri- tinopolitanus, Mariam vocitans veteris novi-
ma omnium consecravit, tanliqueexistimavit, que Testamenti sigillum; totius prophetia;
ut ex mente Greg. Nyss. recusasset divinam clarissimum supplementum. (2) Christus est
Maternitatem , si ei non contigisset , nisi ormium Prophetarum signaculum quia suo ,

virginitatis dispendio. Quapropter D. Atha- adventu consummavit eorum prophetias,ad-

nasius prodit Virginem post audita Angeli implens omnia quae de ipso fuerant vatici-
verba « Ecce concipies in utero
: et paries nati Post enim adventum Christi et passio- :

Filium , » diligenter omnia conservantem et nem ipsius, jam non visio ueque prophetes
cum virginitatis conferentem signaculis (2) est , qui Christum nunliet venlurum. (3) :

scilicet promissam Dei maternitatem cum Maria est Prophetarum sigillum et clarissi-
virginitatis voto quod nulla de causa volebat mum Patriarcharum supplemenlum , eorum
violare. vota consummans, el ohtinens Verbi huma-
Maria trinum Dei sanctificavit templum nationem, quam ipsi tanto ardore desidera-
:

quia domum Dei decet sanctitudo. Ad instar verant. Scientes namque ex divina illustra-
sacratissimae Virginis trinum sanctificemus tione Deum nasciturum ex Virgine, enixe
templum materiale, vacando in Ecclesia etiam Deiparae optabant nativitatem, cum
:

pietatis operibus ; spirituale, nempe animas suspiriis et lacrymis deprecantes Borate, :

nostras, servando eas in gratia, ut Deus ha- caeli. desuper, et nubes pluant Justum; ape-
bitet in illis velutin sanctuario ; corporeum, riatur terra et germinet Salvatorem. (4) Terrae
sectando pudicitiam et castitatem. Si Virgi- nomine passim Mariam intelligunt Patres ,
nis exemplum non est satis efficax ad sua- cujus desiderabant ortum , utex illa oriretur
dendam templi sanctificationem saltem id Salvator. Non est praetereunda pia Seraphici
,

praestemus ad fugiendam Dei justitiam, qui Doctoris meditalio, qua beatam Virginem in
et templo sanciendo , purificandoque aiditua- semetipsa sic loquentem inducit Cum pater :

letn legern scripsit : Si quis templum Dei vi~ meus et mater mea me dimiserunt in tcmplo,
tiaverit, vitiabit illum Deus (3) timeamus statui in corde meo habere Deum in patrem ,
:

minitanlem Deum, imitemur Virginis exem- ac frequenter cogitabam quid possem facere
plum, quae templum in quo fuit praesentata Deo gralum. (5) Ex mente D. Bonaventurae
sanctificavit ; et Patriarcharum et Propheta- antequam nosset Virgo se esse praelectam
rum vota et desideria consummavit. ad divinam Maternitatem, a Deo suis preci-
II. PARS. Christus Dominus est in coelum bus postulabat ut posset videre Deum huma-
sublimatus in consummationem. (4) Tum natum, sanctissimamque ejus Matrem laudi-
quia supra omnes Angelorum ordines subli- bus praedicare. Petebam ut faceret me videre
matus sedet ad dexteram Patris tum quia tempus inquo esset nata illa beatissima Virgo
:

in ccelo regis consummat dignitatem et ag- auce debebat Filium parere , et

conservaret
,

noscitur a cunclis ccelestibus spiritibus tan- oculos meos , ut possem eam videre : lin-
quam Rex regum et Dominus dominantium g"™h ut possem eam laudare. Deus non so- :

tum quia in coelo apparet vultui Dei pro lum Mariae concessit ut Dei Matrem videret
nobis , iramque Patris mitigat; ostendens et laudaret, sed ut ipsa Deum in utero con-
ei cicatrices cruciatuum quos pertulit in ciperet, parerel, lactaret, et cum eo lanquam
cruce ut pacificarel per sanguinem suum et vera ej us Genitrix triginta tribus annis con-
quae in terris et quae in coelis sunt. Uti Chris- v ersaretur.
tus in consummationem Christus Dominus volens quatriduanum
ascendit in ccelum,
ita Maria nascitur in terra in consummatio- Lazanim ad vitam revocare , Mariam Mag-
nem tum quia Deiparae dignitas cunctis dulenam pr'"S accersit
:
qua ratione autem :

emiuet puris creaturis ; tum maxime quia Mariaa praesentiam ad resurrectionis miracu-
(i)
(1) L. dc Sanct. Virginit.
"Virginit. c. 8. — (2) Orat. de
<le (1) Tcrt. L. adv. Jud. 8. — (2) Orat. de Nat. Virg.
INat. Cl.r. — (5) Tert. L. de Fud.
Pud. 16.
»6. — (4) Teit. L.
Tert. -
— (3) Tcrt. L. adv. Jud. 8.— (4) Isa. 4.— (5^ Opusc.
adv. Jud. 14. '

3. de Vit. Chr
20
 3u6 MARIAN.E FFSTIVITATES. — CONCIO IV.
lum praestruere voluerit Salvaior, eloquenter eliam Chrisli misericordia Mariae soboles. sit
declarat Chrvsologus Lbi Martha conjessa Eaclcm est mens D. Augustini qui Deipara?
:

est Christo, niittilar ad Mariarn : quia sine gralulatur, quod peperit misericordiam Fac :

Maria nec fugari rnors poterat , nec vita po- benedicta per rnisericordiam quam peperisti.
terat reparari; 7>eniat Maria, vcniat materni (i) Plutarcho teste (2), si aqua maris ex sua
nominis bajula, ut videat ho/no Christum , natura salsa, amara, insipida , et ad potum
virginalis uteri habitasse secretum. (1) Na- minime apta, in vase quodam cerae virginene
tura humana peccato Adami mortua revo- purificetur, non amplius est salsa
, amara , ,

canda Christum.
erat ad vit;im per lloininum insipida, sed dulcis, suavis, sapida, potuique
Redemplorem videre exoptavit Adamhumani gratissima.Ante Verbi Incarnationem propter
generis princeps; Abraham pater ficlei Isaac peccata liominum amarissimus erat Deus.
;

obedientia commendatus; Jacob Angelorum Pereat Samaria quoniam ad amaritudincm

familiaritate potitus Joseph castitatis custos concitavit Deum suuru (3) :atubi immensum
;

iutegerrimus Moyses famulus Dei ficlel issi— Deitatis pelagus conclusum fuil in utero
;

inus; Da\id mansuetudinis observantissimus Virgirtfe, justitiae amaritudines immutavit in

;

<;eterique Patriarchae acProphetae, non ta- dulees misericordiaa suavitates. Qnod vatici-
men videruut veniat Maria nperiatur terra natum fuit ab Esdra juxta Vatahli tiansla-
; ,

et germinet Salvatorem nata uamque Maria tionem Mu/ier portentum parict et in dul-
: :
,

et divino cultui in templo praesentata Teira ces aquas salsas mutabuntur. (4) Mense Au-
:

dedit benedictiones suas. Utique illa terra gusto, quo sol et in signo leonis, ardentes
Virgo, nondurn pluviis rigata, nec imbribus emittit radios acrique aestu terram urit et
jecundata ex qua horno tunc prirnuin plas- torret mense vero Septembri, quo signum
, ;

rnatus est e.vqua rutric Christus secundurn et domum ingreditur \ irginis

, mitioribus ,

varnern ex Virgirte natus est. (2) Uti terra radiis, et benigniori influxu terram lustrat.
dequa plasmatus est primus homoerat virgo, Ante Mariae natalem regnabnt Deus in signo
ita Maria de qua natus est secundus Adam leonis, unde vocabatur leo rugiens Lco ru- :

fuit Virgo terra illa nondum

: pluviis rigata giet,quis non pavcbit? (5) Nata autem Maria
aut imbribus fecundata, dedit benedictiones mertse Septembris, leo ingreditur signum
suas, Patriarcharum et Prophetarum deside- Virginis, deponitque leonis furorem, et agni
ria consummans Deumque adversus homi- sumit mansuetudinem, et a Joanne praecur-
,

nes iratum placans. sore tanquam agnus digito demonstratur.

2. Dcus post tot et tanta dclicta huinana? Olim Deus ultionum, Deus exercituum, ignis
temcritatis a principe gcncris Adam auspi- consumens, nunc Deus consolationis Deus ,

cata, post condernnatum honiinern curn secnli pacis et dilectionis Deus misericordiae et ,

dote, post ejectum paradiso rnortique snb- miserationis. Unde ha?c muiatio, nisi quia
,

jccturn; cum rursus ad suam miser icordiam sol a signo leonis ingressus est signutn \ ir-
niaturavisset, rescissa scntentia iraruin pris- ginis ? Sol justitia' Dcus nosfer in vcteri
tinaium, ignosccre pactus operi ct irnagini Tcstamento crat ut leo rugiens peccatorcs ,

sua>. (3) Non est explicatu facile quid velit terribiliter puniens ; sed in u/erurn Virginis
Tertullianus dum ait Deum maturavisse ad intrans factus est totus benignus , suacis ,

suam misericordiam, quando divina justitia et humanus. (6)

adversus hominum genus agehatur \a iras Duplex est Christi nativitas, aeterna una,
,

et furores vindictasque eructabat. Nonnulli tcmporalis altera. Ab aeteino a Patre gene-

(4) roluntDeum maturavisseidem esseac ma- ratur, in tempore de Maria nascitur. Pri-
ture ad inisericordiain suam se recepisse. Ad- mam nativitatem declarat ipsemet Pater
duntalii(5)confugisseadsuam misericordiam ajternus, Filio dicens apud Regium PropKe-
tanquam ad receptaculum , ul justitiae miti- tam Ex utero ante lucifcrum genui (e. (7) :

garel rigores. Tandem nonnulli censent nii- Secundam nativitatem Virgini annuntiat An-
sericordiam fuisse conceptaculum Incarna- gelus Ecce concipies in utcro cl paries fi-
:

tionis, qua Verbum humanatum divinae sa- lium. (8) In aeterna generatione Filius acce-
lisfecit justitiae. Beatissima autem Virgo fuit pit a Patre misericordiam, velut dimidiatam;
uuasi misericordia? conceptaculum, quia, ut in temporali vero nativitate accepit a Matre
fatur D. Damaseenus Dei miscricordiam completani misericordiam
, humano more :

paril [6) cpiasi non tantuni Chiistus, sed loquendo, duo ad misericordiam coneurrrie
:

(1) Serm. de Assnmpt — (») L. <lc Trov. animaL —

Scrm. C,\.— (j)Trrt. L. idr.lud. iS.— (51 TcrL '">?Ose*. 14. - (4) L >b« 4- — (5^ Amos. 3. — (6) 0.
I
de 1'c.n.j.— (J) Hhrnan.— '5) Cerd.— (
(ft) Oral. Anton. \. part. tit. 5. c. ja. — ;t) P*. 109. — I
1. d<: NjI. Mar. Luc. 1.
 MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO IV. 3o 7
videntur :unum, vera et sincera voluntas mixtum , fuit crudelis ; et Christus fuit ad
sublevandi alienam miseriam ; aliud , alienae pietatem propensus , quia lactatus fuit a
miseri.e compassio. Ante incarnationem Deus Maria Virgine, quam venam misericordice (i)
velut dimidiatam habebat misericordiam , merito nuncupat D. Bonaventura.
non enim humanis miseriis compatiebatur, Neque Beata Virgo duntaxat divinam jus-
h.ec namque compassio cum divina immor- titiam placat, quia Christo indolem ad mise-
talitate et immutabilitate incompatibilis est : ricordiam pronam mutuat ; sed adhuc quia
eratin Deo misericordia secundum effectum, iras divinas mitigat, et divinam vindictam ab
sed non secundum sensibilem affectum mi- hominum capitibus avocat. Hcrc il/um, qui
:

sericordiae quidem largiebatur effectus , ho- primusformatus est a Deo pater orbis terra-
miues a suis miseriis liberans vel sublcvans, rum, cum solus esset creatus , custodwit , et
\n semetipso tamen nullo pietatis et compas- eduxit illum a delicto. De aeterna Dei sa-
sionis movebatur affectu at in Incarnatione pientia loquitur Sapiens (2), quaecriminosum
:

completam habuit misericordiam, sumensin hominem prae Angelis apostatis redemit.

utero Virginis humanam uaturam ad pieta- Plures afferunt theologi rationes quibus
tem sensibilem et compassionis capacem. proliare contendunt conveniens fuisse ut
Dei Filius suapAe natura sanctus , in ulero Deus hominem potius quam rebellem An-
virginali,seu natura? officinaquoad Incarna- gelum redimeret. Caeteris praetermissis ad-
tionem , mirabiliter seipsum concludit : hu- ducendus est D. Bernardinus belle hac supra
manitatis enim studiosus est. (1) Dei Filius re ratiocinans « Adam et Eva, non solum
:

humanitatis et pietatis fuit studiosus : quia mortis , sed et annihilationis exterminium

a .Matre accipiens humanam naturam, indo- meruerunt, et divina uliio, quoe personarum
lem accepit humanitalis et pietatis studiosam. acceptionem ignorat, sicut nec culpam An-
Maria erat ad pietatem propensa; non dege- gelicam , sic etiam nec humanam dimisisset
neravit a Matre Filius, sed potius Matris in- impunem, sed propter praecipuam reveren-
dolem et naturam expressit pra^sertim cum tiam, et singularissimam dileclionem quam
:
,

sanguis de quo coagulatum fuit Christi cor- habebat ad Virginem, praeservavit ; quia eam
pus, eruperit , ut nonnulli (2) medilantur e ab aeterno super omnes creaturas Deo non
\ irginis corde, quoFiliushaberetindolem ad uniendas, qu;e creandae erant superexcessive
misericordiam , pietatem et compassionem dilexit. Propterea praeservati suntprotoplasti,
inagis propensam. Quod ipsemet innuit nec ut merebantur in nihilum sunt redacti. »
Salvator aiens apud Job Ab injantia crevit (3) Praesciebat Deus Mariam nascituram, non
:

mecum miseratio , et de utero matris mea? ex natura infecunda Angeli idcirco Ange- . :

egressa est mecum.{?t)A. Palre Deo infinitam lum damnavit; Adamum vero et Evam non
inisericordiae habet indolem.» Noverca,Pater annihilavit, propter Mariae ex illis nasciturae
et Mater coronarunt Christum,» ait Hugo reverentiam, etsingularem dilectionem quam
Carensis.(4)Noverca,synagoga, coronaspinea pra> eoeteris puris creaturis diligebat.
et miseriae ; Pater corona gloriae, Mater co- Quaerit D. Ambrosius cur Deus, qui prae-
rona pietatis et misericordiae. Nam eum con- sciebat Evam peccaturam , et Adamum ad
cepit, et peperit , et coronam capiti ejus peccandum adducturam, dixit « Non est :

a?terncp pietatis imposuit. (5) Christus a Deo bonum hominem esse solum faciamus ei :

Patre corona gloriae coronatur , at Mater adjutorium simile sibi. » (4) Nonne melius
Virgo Filium Deum de suis purissimis vis- fuisset hominem fuisse solum quam male
ceribus concipiens, in eo impresse exprimens associatum ? « Non videtur otiosum qua ra-
suae miserationis indolem coronam capiti tione ubi solus factus est Adam, non soluni
,

ejus aeteinoe pietatis imposuit, tum quia ab nequaquam praedicatio boni complacito operi
.eterno electa est, ut Filio daret indolem ad adjuncta sit sed etiam dictum sit non bo-
,

misericordiam propeusam lum quia in aeter- num essesolum hominem,cum sciamus quod
;

nutn ccelicolae decantabunt Christi pielatem antequam fieret mulier non erraverit Adam :

quacapitisuo obtinuit coronam. Pueri simul postea vero mulier est facta, prior divinum
cum lacte nutricum hauriunt indolem. Re- praevaricata mandatum , etiam virum suum
mus et Romulus fuerunt ad latrocinia et ho- traxit in errorem,et incentivum ejus exstitit.
micidia proni, quia fuerunt a lupa lactati ; Si igitur viro culpoe auctor est mulier. quem-
Agis, lactecervac nutritus, fuit in cursu velo- admodum pro bono videtur adjecta? » (5)
cissimus ; Caligula hauriens lac sanguine Hoc dubium proponit Mediolanensis Antis-
tes, et acute solvit, subjungens Verum si :

(1) Andr. Jerosol. in salut. ad Virg.— (a) Apud Abul.

inc. 12. Levit. — (3) Cap. 3i. - (4) ln cap. 5. Cant. 11) In Psalt.Virg. — (2) Sap. 10.— (3) Tom. 1. Serm.
— (5) D. Ambr. L. de Inslit. Virg. c. 16. 61. c. 2. — (4) Gcn. 2.— (5) L. de Paiadis. c. 10.
20.
3o8 MARIAN^ FESTIYITATES. — CONCIO IV.
considcres quia Dco universitatis est cura , Mariam alloquens , certabant secula quod-
invenics plus placere Domino debuisse, id in nam maxime orlu tuo gloriaretur. Verurn
quo esset causa univcrsitatis, quarn condem- eorum concertationem , proefiniturn Dei, a
nandnin fuisse illud, in quo esset causa pec- quo secu/a Jacta sunt consi/ium superavit ,
cati. 1 11 Eva efformanda vidit Deus causain et postrema prima facta sunt dunt ipsis fe- ,

originalis peccati , omnem humani generis licissima tua Nativitas obtigit. (i) Postrema
massam per Adamum corrupturi asserit secula de Deiparae nativitate gloriantur, quia
:

tamen bonum esse producere solerter tamenVirgo, ut ait Anonymus, est temporum
Evam,
hominum universitati providens ex illa felicitas ; Deus illum voluit praefigurari per
:

enim prima Eva , Eva secunda nascitura lunam /una signum diei jesli. (2) Uti
: A
erat, quae humano generi plus prodesset , enim Judaei accipiebant a luna signum et
quam prima mulier obfuit, dum incentivum indicium nam festum Neomeniae, diei festi :

peccati exstitit.Tantum universilas hominum id est, novae luuae, incidebat in novilunium ;

debet Deipane ut dicatur a Leone Augusto festum vero Paschae, a quo caetera compu-
Evce emendatio(i), et praedicatur a Jacobo tabantur, incidebat in plenilunium. Non ab-
Monacho, primoe parentis gloriatio. (2) similiter Maria per lunam significata, est
Regius Vates de semetipso sic fatur Co- signum laeiitiae et felicitatis cunctarum na-
:

gitavi dies antiquos , et annos a?ternos in tionum. Ipsa enimest signurn cevi, insigniens
mente habui. (3) D. Hieronymus legit reco- omnem a*tatcm pra?sentem, pra teritam et ,

gitabarn, alii vero supputabam dies aprimor- futuram. (3) Virgo Deipara est omnium tem-
dio. Subjungit D. Augustinus : In secretario porum decus et licet in una duntaxat aetate ;

suos mentis. Yerum quidrecogitabat,quid sup- nascatur, insignem tamen redditomnem aeta-
putabatjin secretario suae mentis?Respondent tem. Quasi parum foret quod Maria ortu
in persona Regii Vatis Patres Graeci Quo- suo suam aetatem insigniter felicitet, et fe-
:

modo quidem Deus populum adjuverit, omnia liciter illustret , nisi etiam antiqua retro se-
retro secula quae dies antiquos nuncupat cula, et mox exinceps perpetuo futura suis
,

supputabat David, futura etiam quae vocitat fulgoribus irradiet, praesidiis fulciat,et favo-
annos aeternos prospiciebat , et in mentis ribus opulenter ditet. Ut sit temporum feli-
secreto recogitabat quomodo olim Deus om- citas, felicitatem ad omnes temporum diffe-
nibus omnino seculis benefecerit adspectu rentias debet extendere, el subvenire praete-
ad Mariam nascituram, et Deiparam mirifice rito, praesenli et futuro.
futuram « Propter istam nobilem creatu-
: Neque minori mentis acumine vocitatur
lam Deus salvavit parentes primos de prima Maria a D.Bernardo negotium omnium secu-
eorum iransgressione, Noe de diluvio inun- lorurn. (4) Non tantum quia secula seculis
dante, Abraham de sede regis Chodorlaho- aemulabantur, quodnam illorum felicitaretur
mor, Isaac de Ismaele, Jurob deEsau; ju- Mariae nativitate neque adhuc quia cuncta :

claicum populum de iEgypto, et de impia retro secula ad Mariae generationem cucur-

Pbaraonis tnanu, et de mari Rubro, et de vi- rerunt, cum per varias cunctorum seculorum
tulo in deserto , de manibus universorum generationes ab Adamo suam ducat origi-
regum et tyrannorum scilicet de captivitate nem sed maxime quia reco-iciliationcm cum
,
:

Babylonine et Assyriorum ; David de leone Deo hominum qui in cunctis seculis vel fue-
et urso, de Goliath et de Saule ; et ut brevi runt, vel sunt , vel futuri sunt, negotiatnr :

serinone cuncla comprehendam, omnes li- et ut fatur D. Bernardus Maria nobis facta ,

berationes et indulgentias factas in veteri dicitur advocala quia apud Deurn sa/utis ,

Testamento, non ambigo Deuni fecisse prop- nostra>. negotia, efficaciler pertractat (5) ; Dei
ler hujus beiiedictx- puellae reverentiam et iram immutans in clemenliani justitiam in ,

amoreni, qunm Deus in suam praedestinatio- favores, odium in amorem, bellum in jucun-
nem prehonorandam cunctis operibus suis dissimam pacem per Jianc diuturnuin i/lud ;

prnedeslinavit. » (4) Dies illos antiquos re- bc/lum,quod nobiscum cum Creatore crat, su-
COgitabat Propbcta,et in secreto mentis sup- blnturn el exstinclum cst : per hane nobis re-
putabat secula quibus profuerat nascitura conci/iatio sancita ; pax ct gratiadonata. (6)
Virgo; quae, ut ait Sophronius , est cunctis Quod ipsamet assevcrat :« Ego niurus, et
secu/is sacramentum (5) nam praeteritis ubera mea sicut turris ; » (7) ex quo facta
:

profuit, praesentibus praestat auxilium et surn coram eo, quasi paccm reperiens. Quasi
,

futura felicitabit. Quare , ut ait Damascenus

(1) Orat. de Ifat Viig. 3 Ecclcg. — 4?.. — (.i) Pi-
(1) Orat. 1. — (7) Orat. dc Nat. Mar. — (!i) Ps. -C.
( )

chord. a S. Laur. I. 7. dc Laod. > ii p. — (4) Serm. a.

— (i) I). Bernardin. Sen. tom. 1. Scrm. 61. c. 2.— ^5) de Pentec. —(5) Scrm. 1. de Assun>|>t. — (<i) Damasc.

In Encom. Angel. — (7) Cant. 8.

 MARIANvE FESTIVITATES. CONCIO IV. — 3oo.

tlicat,expenditGuil)elmus « Mox ut excarne

: Verbum etiam divinum
mea Verbum caro factum inveui et sensi
est,
me habere in utero de Spiritu Sancto , et
ieperi in utero meo quasi pacem , nondum
quidem pacem, sed quasi pacem. » Ad ple-
nam et consummatam mundi pacem necesse
erat ut Filius sese offerret in cruce
quod est deside-
rium collium ceternorurn, non tam desidera-
balur a Patriarcbis et Propht tis quam ip-
sum Verbum, quod est tolum desiderium (i),
venire desiderabat. Quod si quaeras cur non
venerit ab initio mundi, vel saltem in lege
, offer- naturali aut in exordio legis mosaicce , ut
,

returque a Matre tanquam hostia pacis ad : tum suis, lum prophetarum desideriis salis-
consummandam pacem sanguine Christi faceret, hujus rationem subminislrat Euthy-
praevia debuit esse incarnalio, in qua est mius « Olim ante mundi constitutionem
:

felix pacis inchoatio , quasi pacem reperit praedestinata fuerat incarnatio Dei ; verum
Maria eam inchoans in Filii nativitate , et usque ad Mariam nondum incarnatione digna
Verbi humanationem accelerans. inventa fuerat officina, quae simul atque est
3. Joannes in Epistola eos maxime Anti- inventa , tunc demum incarr.atus est. » Et
ehristos vocat , qui Christum negarent in ob hanc causam S. Ildephonsus sic Mariam
carne venisse. (i) Ante mundi constitutionem alloquitur Procido coramte, sola ppus in~
:

electa est Maria ut de ea carnem sumeret carnalionis Deimei. (2) Tum quia, ut ait Ber-
Dei unigenitus. Quod innuit Evangelista de nardinus Senensis (3), Verbum divinum prae-
Christi generatione ex utero Virginis, aiens : sertim pro Mariae amore carnem sumpsit,
« Christi autem generatio sic erat. » (2) Non plusque pro illa redimenda quam pro omni
dixit, Sic jacta est, sed,Sic erat,quia Christi alia creatura humanatum est. Quomodo in-
generatio erat apud Patrein, quando genera- telligit haecsponsi ad sponsam verba Vul- :

batur ex Matre; quod erat , sernper erat nerasti cor meum, soror measponsa , vulne-
quod factum est, hoc reddebatur. (3) Et quia rasti cormeum. (4) Tum quia licet, ut vult
Christi generatio non potest esse apud Pa— Doclor Angelicus , « ex congruo meruerint
trem, quin Deipara esset etiam apud Patrem, Sancti Patres incarnationem desiderando et
inde atl Mariam convertens sermonem Chry- petendo ; » (5) ad Incarnationis tamen opus
sologus subjungit Aut quomodo non anie
: expetitus et exspectatus est Mariae consen-
concepturn rnater , qua? post parturn Virgo sus, et Beata Virgo fuit velut arbitra et se-
ruater P aut genitrix quando non , qua? secu- questra tanti mysterii , quod Deus ab ejus
lorum generavit auclorem P Verum licet in- arbitrio tlependere voluit ; ut ipsa post Deum
carnatio sit ab aeterno in idaeis et decretis sit bonorum omnium principium et gratia-
diviuis, Deus humanationem Verbi distulit rum omnium conceptaculum. Quid est hoc
juxta istud Davidicum Distulisti Christum quod sine Marice consensu non perficilur in-
:

tuum. (4) Hanc dilationem aegre ferentes carnationis rnyslerium ? quia nernpe vult
Patriarchae et Prophelae, votis, desideriis, illarn Deus omnium bonorumesse principium.
precibus, suspiriis postulabant a Deo Nati- (6) Tum quia etsi « Sancti Patres flagrantis-
vitatem Matris quae debebat Deum concipere simis desideriis meruerint de congruo In-
et parere.Observat Clemens Alexandrinus(5) carnationis accelerationem ; » (7) Maria ta-
summum sacerdotem sanctuarium ingressu- men ferventissimis suis precibus Deum exo-
rum tothabere tintinnabula in fimbria vesti- ravit, et prae cunctis Patriarchis et Prophetis
menti, quot sunt in anno dies, nimirum tre- Incarnalionem acceleravit , Regemque secu-
centa sexaginta sex ad innuendum singulis
, lorum, AltissimiFilium properare, festinare,
tliebus audiri voces Patriarcharum et Pro- et instar gigantis currere fecit. Saliens in
phetarum poslulantium cum lacrymis et ge- montibus(8j in morem saltantis, tripudiantis,
mitibus adventum aurorae quae erat paritura exsultantis, choreas ducenlis.
justitiae solem. Unde D. Bernardus sic al- Quanto autem desiderio Virginis Nativi-
loquitur hominem Dedit tibi Deus Chris-
: tatem exoptarit Dei Filius, ipsemet declarat
lurnper Mariarn propter sanitatern : sed quia his verbis Surge, propera, amica mea, co-
:

indignus eras cui donarelur, datum est Ma- lurnba mea (9) quibus eam ita accelerare
:

rice, ut per illarn acciperes quidquid haberes velle declarat ut instar columbae inter volu-
quce per hoc quod Mater est genuit tibi ,
cres celerrimae, veloci penna advolet. Nam,
Deum; per hoc quodVirgo est, exaudita est ut animadvertit Rupertus Abbas , vox Dei
pro reverentia sua in causa tua et totius ,

generis hitmani. (6); (') Cant 5- — (*) L de Vir S- c - —

,2 - 3) Tom -
a-
-

— (
-

k
Serm. 5i. art. 3. c. Cant. 4-
3. -(*) 3. p. q. 2.
(4)
(i)Tert. Lib. de Prxsc. haer. 33. — (2) Matth. 1. art.11. — ((i) D. Iren. apurl Corn. a Lap. inc. 3i. Prov.
(3) Chrysol. Scrm. 146. —
(4) Ps. 73. — (5) Stroin. 5. — (7) D. H<,nav. in 3. dist. 4. art. a. q. 1. — (8j Caot
— (6) Serm. 5. de Nat. Virg. a. — (y) Ihid.
 3io MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO IV.
ud Mariarn optantis , desiderantis festinan- indesinenter-glorificans i. Mentis cognitio-
,
:

fi* ftj/. Tanla auteni celerilate ad natam ne 2. Cordis dilectione 3. Oris laudatione. ; ;

Virginem venit Dei Filius, ut Evangelico 1 .Deus,quiest infiniteeognoscibilis,quique

Propbetae prieceperit aeternus Pater Voca semetipsuni ab aeterno comprebendit , pro-

:

nomrn ejus , accelera, fcstina (1) ideoque duxit bominem in tempore eumque intel-
: ,

D. Augustinus meditatur Dei Filium de cunc- lectu dona\it, et ad sui imaginem formavit,
lalo Virginis consensu anxium, et de reditu ut prototypum suum cognosceret et cog- ,

Angeli Incaruationis nuntii valde sollicitum, noscendo glorificaret. Oportehal Denm cog-
et Angelum morae, impalientem Virginem nosci ; bonnm hoc ntique et rationale. Opor-
sic alloquentcm repra?sentat Deus in porta tebat dignum aliquid csse, qttod Deurn cog-
:

est : Angelum qttcm ntoraris cxspcctat : us- nosccret : quid tani digiittm prospici posset,
qtirquo moraris, o Virgo, nuntium festinan- quam imago Dei et sintilititdo P (1) Angeli
tern P Intuerc Dcum in ccelivcstibulo me sus- qui non secus ac bomo , sunt iniagine Dei
tinentem P rcsponde verbum, et suscipe Fi- insigniti, eum clare conspiciunt, et videndo
lium. (2) Dato autem a Virgine consensu , glorificant. Ex D. namque Augustino, gloria
nec rnora rcvertitur nuntius , et virginalem est clara ctim laude rtGtitia. Homines via-
thalamum ingreditur Christus. Subjungit D. tores qui Deo non potiuntur, illum dun-
Bernardus Dei Filium Angelo nuntio tuisse taxat cognoscunt in suis creaturis, quas Deus
velociorcm et prae nimio desiderio non ex- produxit in ornamentum majestalis sua? (2),
spectasse nuntii reditum , sed morae velut quia ejus perfectiones in illis mire resplen-
impalientem ad Virginem quam velocissime dent, et bomines ex effectuum cognitione
descendisse. IIoc mirandum quornodo qui primam causam cognoscunt, et cognoscendo
Angelum miscral ad Virginem, inventus est glorifieant. Quomodo Petrus Damianus in-
esse cum
Virgine. Itane velocior Angelo fuit telligit istud Plena est omnis terra gloria
:

Dcus, ut Jestinantern nuntium celerior ipse ejus Scilicet cnm dicit plcnam majestate ,
:

peiveniret ad terrasP nimio enim prcevolans intelligit dicere majestatis cognitione (3) :

desiderio, prajvenit siturn nuntium ad Virgi- ijuae quanto major fuerit, tanto major erit
nem quarn amaverat. (3) Vix Virgo sanctis- gloria quam ex ea captat divina majestas. Ut
sima eoelesti nunlio consenserat , cum Deus autem appareat quantum Beata Virgo Deum
volatu mirabili ad Virginem descendit vix : per cognitionem glorificaverit, consideranda
ore sacro bsec verba protulerat Virgo : est cognilionis Marianse sublimitas ; quae
« Ecce ancilla Domini, (iat mihi secundum Propbetarum, Evangelistarum, Apostolorum
verbuin tuum, » cinn in ejus ulero,«Verbum et Angelorum viatorum superavit notitiam.
caro factum est. » Tantum fuit bumanationis Prophctce de officio prwjandi vocantur (4);
desiderium, ut Veibum non sustiuens mo- quia divinitus inspirati futura nuntiant: Voces
ram donec aperirentur cceli , iuclinavit ccelos eorurn in thesauris littcrarum manent. S.
et descendit. » Celeritatis studio , rton eos Udephonsus Mariae propbetissae elogia com-
aperuit ad descendendum , scd inclinavit se- mendat. Audite Mariarn prophetissam Dei.
cum, el in tcrram traxit (4), ut sublimaret (5) Accipit enim ab Spiritu Sancto singulare
ad divinam Maternilatem , Virginem quae donum, quod dari solet scriptoribus sacris
praesentata fuerat in templo; ut Patriarcba- ad canonicam Scripturam scribendam uti :

rum desideria consummaret, et sanctis suis enim scriptori canonico Spiritus Sanctus
occupationibus Deum glorificaret. dictat singula verba, ita bealae Virgini dicta-
III. PARS. Glorue suce causa verba quae in illo celebri Cantico
Deus rnoli- vit s«ngu'a

tus cst mundum (5), in mundoque posuit continentur, quod ad Dei gloriam decantavit.
l 'are salutatur ab Andrea Salve,
bominem, ait D. Augustinus, uteum cognos- Cretensi Q :

ceret,diligeret, Iauderet, et per cognitiouem, veteris novique Testamenti obsignatri.i ,

amorem et laudum decantalionem glorifica- toti " s propheticc perfecta plenitudo ; inspi-
ret.Bellead propositum Petrus Damianus. rataa Deo veritalisScriptnrarurn Acrostichis;
Vila activa et conlcmplativa Virginem per- Dcl ac Verbi animatits tomus ,
in qtto sine

/ectiori diligcntia ambierttnt. (i , \ iv.v aclivae vocc ac *crioto t inscriptor ipse Dcus ac Ver-
vacabat Maria, ministrans in teniplo, et mira Dum <]"otidic ligjtur. (6) Belle dicitur Scrip-
diligentia et industria operans quse specta- lurarufb Acrostidiis, quia sicut in acrosti-
bant altaria et saci ifieia. At vitie contempla- cll ' (,e lotiua tractationis argumenlum ex simi-
tivaemajoriadbucsludiooccupalafuit, Deum ,,lis Statim lilteris cognoscilur, ita etiani

1.— (?) Scrm. »7. ile Nat.

(1) Isai Dom. — (.".) Sci 111. (1) Tirt. L. 7.alv. Marc. G. —
(1) Tri t. Apol. 17.
7i. sup. Missus est.— (4) Genebr. in l's.27.— (5) Tcrt. — (a) Isa. 6. — ferl. ApoJ. 18.
(\)
—
[i) Senn. 2. de
1 ><lv. Iltiiii. 10. — (6) Scim. 1. dc Nat. Virg. Assuinpt. — (6) Scim. 1. de Kat. Viig.
 MARIAN.E FF.STIVI7ATE5. — CONCIO IV. 3n
ocuptura tota in Maria iutelligitur, quae et>t gistrorurn, id est, Apostolorum , fidei ac rc-
veritas Prophetarum tnagistra Evange/is- , /igionis Magistram. (i) Quo pacto autein
tarum. (i) Evangelistae jam facta clare et beata Virgo Apostolos Spiritu edoctos eru-
perspicue referunt quae Prophetae futura,
(lierit,beiledeclarat Rupertust^/^^^/cw/^/-
obscure vaticinantur. Mariam Evatige/islam ritus Sanctus Apostolos edocuit , idcirco vocis
nuncupat adhucS. Ildephonsus « Joannes : magisterio non opus illis fuit : 'imo vox tua
in Apocalypsi, de throno ait, scilicet de Ma- voxi/lis fuitSpiritus Sancli; quidquidsupp/e-
ria, procedebant fulgura, et voces, et toni- menti opus erat eisdem mortalibus vel tes- ,

trua quia Mater Filii Jesu Christi parabolas,

;
timonii ad confirmandos singulorum scnsus
aenigmata legalia, mirifica gesta, dicta, operaqitos acccperant ab eodem Spiritu dividente
avidius ebibit, sincerius luculentiusque aliis singulis prout vult , ex religioso ore tuo
edidit » (2) Evangeliorum fontem in qua- perceperunl
: Vox Deiparae Apostolis fuit .

tuor ora sectum , de Maria tanquam de pa- vox Spiritus Sancti , ad eum modum quo
,

radiso amcenissimo dimanare asseverat Basi- SpiritusSanctus suggessit et declaravit Apos-

lius Seleucus Ave, fiorentissimevirginitatis tolis, ea quae dum scholares Christi eranl ,
:

paradise, ex quo Evangeliorum fons in qua- ex ejus divino ore audierant, nec plene in-
tuor ora seclus miserationum flumina cre- tellexerant.Ad eum modum beata Virgo, quae
,

dentibus deducat. (3) Sapientissimi fuerunt eminentius et manifestius penetraverat pro-

Apostoli, quos magistros Dominus dedit, in- funditatem doctrinae quam Apostolis Spiritus
dividuos habens in comitatu, in discipulatu , Sanctus suggessit , illam declarabat Aposto-
in convictu (4) beatissimaeMatri majorem
: at lis , vicario Spiritus Sancti magisterio , ut
quam Apostolis contulit Chrislus scientiae sicut Spiritus Sanctus fuit quodammodo
plenitudinem nam, ut subjungit Bernardi-
: Christi lingua et interpres, sic Maria foret
nus Senensis , « Maria Virgo, quae Salvato- interpres et lingua Spiritus Sancti. Inter
rem genuit peperit et aluit ; quae jugiter
,
Apostolos, Joannes et Paulus sublimiori sa-
ejus atlhaesit lateri, quae comes individua ,
pientia illustrati videntur. Joannes quidem
nullo fere abfuit itinere , quce intensa prae de quo D. Ambrosius Mirum non est prce :

caeteris invigilavit Verbo, et operi ejus, sola ca^teris fuisse locutum mysteria, cum eiprcesto
Salvatoris actuum insignia opera , melliflua esset aula ccelestium sacramentorum. (2)Pau-
praedicationis genera , inaudita contra mun- lus quoque, qui raptus fuit usque ad tertium
dum et peccatum divinae severitatis acerrima ccelum, audivitque arcana verba quae non
eloquia, quod eis diu interfuit, secretius au- lieet hominiloqui at beata Virgo, non solum
:

divit, citius agnovit, propensius retinuit , et secundum humanitatem, sed etiam secundum
Apostolis aliisque discipulis locupletius edi- divinilatcm, et contemplari, et plus omnibus
dit, diligentius retulit , felicius tradidit. » cognoscere meruit (3), fuitque Joanne et
Nam, ut ratiocinatur D. Anselmus , « licet Paulo longe sapientior.Joanne quidem nam, :

Apostoli per revelationem Spiritus Sancti ut fatur D. Ambrosius , vere aulem alvus
omnem fuerint veritatem edocti, incompa- ille Marice crater tornatilis , in quo erat sa-

rabiliter tamen eminentius ac manifestius pientia quce miscuit in cratere vinum suum
Maria, per eum Spiritum veritatis, illius ve- indeficientem picv cognitionis gratiam, divi-
ritatis profunditatem inlelligebat, et per hoc nitalis suce plenitudincm subministrans. (4)
niulta eis per Mariam revelabantur , quae in Paulo etiam: unde Rupertus asseverat Vir-
se non solum ipsa scienlia , sed ipso effectu, ginem raptam esse in terlium corium et vi-
ipso experimento didicerat. » (5) Non im- disse arcana mysteria, quce non licet homini
meriloMaria juxta etymon nominis, doclrix, loqui, perfectius et excellentius quam Pau-
seu magistra interpretatur , quoniam Maria /«/«. (5) Cherubini contemplationes angelico-
Apostolorum magistra facta est qui nostri rum luminum (6) sic dicti quasi plenitudine
,

postca magistri jacti sunt, et ascendente Do- scientiae splendeant at beata Virgo plenitu- :

tniiio Aposlolos novum docuit Testamentum, dinem scientiaeCherubinorum longeexcedit

quod ad docendum nos iidem Apostoli con- super quos eliam sedere perhibetur Christus
scripserunt. (6) Ideoque a D. Bonaventura, Dominus. « Ascendit super Cherubin, et vo-
doctrix Aposto/orum (7) praedicatur qua lavit; volavit super pennas ventorum. » (7)
:

adhuc Rupertus pleno ore buccinat Pro- Quasi dicat Altius assurgit dominicus intcl-
: :

phetissam Prophetarum , Magistram Ma- lectus quam cherubicus , siquidem ubi hic

(1) D. Bonav. —
Bernardin. Son. lom. 2. Serm.
(2) S. (1) L. Cant.
1. in —
(2) L. 1. de Instit. Virg. c. 7.
—
a. de Virg.— (3) Orat. 36.— (4) Tert. L. de l'ra:sc. Haer. (3) Kuseb. Emissen. Seini. 1. de Assumpt. (4) — ^- »•
22.— (5) L.dc Excell.Virg. c.7. (6) Corn. a Lap. in c.— de lnslit. Virg. c. i4- — (5) L. 3. in Cant. — (6) Tert.
i.Matth.— (7) Hichard. a S. Laur. 2. de Laud. Virg. L. adv. Valent. 17. — (7) Ps. 17.
3 ia MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO IV.
stat , ille volat ;
quitur: Recole,Maria,prophe(ii ain lcctionem,
hic est infra, ille superius
assurgit ; liic est plenitudo scientiae, ille su-
te scientia potest divinorum pra?- neque enim
perpleniludo itaque cxaltatus est super p/e- terire librorum, qua? ipsam plenitudinem pa-
:

nitudincm scicntiic, ut ncmo ad eum pcrve- ritura es Prophetarum. (i) Rupertus luec
niret. Domiuicae sapientia? plenitudinem
(1) Canticorurn elucidans verba « lnlroduxit :

aemulatur Deipara plenitudinem scientiae

,
me rex in cellaria sua (2), » Virginem sic lo-
Cherubinorum longe superans , cui probe quentem inducit Et quce sunt ista celluria
:

(ongruit, ail Richardus a Sancto Laurentio , regis Dei ? A imirum sacra mysteria qua>cun-
tjuod de ascensione filii Psalmista : Asccndit que conlinentur in Scripturis sanctis. Aihil
super Cherubin, et volavit ; super Cherubin, enim a me abscondit, sed omni dulcedine sua
quod intcrpretatur plenitudo scientice. (2) me inebriavit. Qui enim Verbum suum quod
Verum unde Mariae supereminens scientiae erat ct est in corde suo, mihi totum in/udit,
plenitudo? unde sublimis illa sapienlia ? Ad quomodo non cliam cum illo omnia mihi
altissiniam illam divinorum mysteriorum su- donavit? 4- Ceciliam solam iu cubiculocum
blimala est notitiam, per 1 Fidei illustratio- Angelo conversantem invenit Valerianus at
. :

nem ; 2. Seientiae infusionem 3. Scripturae B \ irgo in templo tunc minus sola esse vi-
;

sacrae lectionem; 4- Specialem Angelorum debatur, cum sola esset : nam quomodo sola ,
revelationem 5. Cluisti conversationem 6. cum tot libri adessent, tot Propheta?, tot Ar-
; ;

Spiritus Saucti eruditionem; 7. Continuam changeli (3), cum quibus conversabatur, et a

coDlemplationem. 1. Beatam Virginem me- quibus multa per revelationem audiebat? At,
rito Tatres nuncupant Matrctn credentium 5. Incomparabiliter plus Cbristi convictu

(3), quia accepita Deo perfectissimam fidem:

quam Angelorum conspectu illustrata fuit
lum ex parte subjecti, omuem oninino dubi- \ irgo. Sub Marice disciplina infans Deus ,

lationis modum excludenlem tum ex parte versatur{^)'. quasi infans Jesus essetscbolaris
:

ubjecti, distinctissiine credentetn Tiinitatem, Marios. At verius Maria dicitur a Doctore

Incarnationem , aliaque divinitatis et hutna- Angelico, scholaris et discipula Christi. Con-
nitatis Christi mysteria. 2. Primis parentibus sidera prudentissimam mulierem Mariam ,

perfectam cunctarum rerum scientiam con- vera sapientia* Matrem qualiter scholaris ,

tulit Deus alB. Virgo in primo instanti suae sit puevi. (5) Maria Magdalena ad Cliristi
:

conceptionis, supei naturalem a Deo infusam scholam sedens secus pedes Domini audie-
babuit sapienliam. ln prima sancti/lcatione bat verbum illius et Maria, Mater Jesu , :

qtiuntuni ad rationcm ct intellectum, tanta ei considerabat omnia ejus verba conferens in

sapienticB claritas a Deo superinfusa cst corde suo. (6) Quam ideo nuncupat Sanctus
,

(juud pcr/cctc intelligebat creaturas et crca- Epiphanius perpetuam Jesu sectalricem. (j)
lorem, et cpirilus ct omnia bona ainplcctcn- Quantam autem Deipara a Filio Deo mutua-
da ct mala fugienda. (4) 3. Multi Patres rit sapientiam, sapienter colligit D. Ansel-
,

Scripturae lectione diviuam consecuti sunt sa- inus(8) expendens istud Imravit Jesus in :

pientiam B.Virgoa lenera aetatedidicit sanc- quoddam castellum. » Chriotus

: ut dicit ,

tam linguam et quandiu fuit,

in templo, lec- Apostolus (9), est Dei virtus et Dei sapicntia,
lioni sacrarum Sciipturarum et meditationi et in eo sunt omnes thesauri sapientiie et
vacavit. (5) Verisimi/e esl illam, ct de clara scientia Dei; et Christus est in Mar.a : ergo 3

Stirpe natam, ct Duvidis /iliam haud igna- omnes thesauri sapientia? ct scicntia? Dei sunt
,

rarn divinorum quce in divinis litteris ha- in Maria quos habuit ex sapientiae Dei ,

bentur oraculorum fuissc. (6) Quod si quae- inhabiiatione. Belle Virgo uuncupatur a
lamus ab Origene cur in Salutatione Ange- Sancto Ildephonso sacrarium Spiritus Sancti,
lua turbala fueritVirgo, respondet Ilabc- quia Spiritus Sanctus : non solum ad ilhun ,

bat legis scientiam,ct Prophetarum vaticinia sanctificaudam sed adhuc erudiendam de- ,

quotiaiana mcditatione cognoverat (7) nec putatus videlur. Illam projecto adamavit
;

unquam in sacris paginis legerat, ad ullam Verbum, sibique in Genitricem clcgit, ufjjote
filiam similein liabilum fuisse sermonem cam supcrabundanti benedictione jjra?vcn-
:

Stc Virgo angc/ico quidcin termone inunic- tain, jamque Sancti Spiritus magisterio de-
batur, Uoniini vcro partuin commcntabatur. putatam, (10) Quis posset Marianam conti-
(8) Idcirco D. Augustinus sic Virginem allo- pere notitiam, quse iu suo ulero increalam

(i) D. Aur. —
(1) L. 3. <le Laud. Virg. (S) A|>ud — (,) Serm. dc Nat. Virg.
5. (1) Cap. 1.— (3) D. —
Abul. in I'arad. I, c. 3i. —
(4) Bcrnardiii. Sen. - (5) Ambr. L. a. dc Virg.— (4) S. lldcph. L. de Virg. Mar.
Sopluon. Scrm. de Assumpl. (6) Andr. —
Jeroaol. — (5) ".n Cal. in c. a. Luc. (6) Luc. io.— (j) Hx- —
Oiat iu Salutat. Dcipar. (-) Hom. 6. Luc. — (8) Procl. — rct. 78.— (8) Uom. in c. 10. Luc— (9) 1. (^or. i5. -
Orat. 6. Colos». 2. — (10) Laur. Just. Scrm. de Nat. Virjr.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO IV. 3i3
concepit sapientiam, et cui Spiritus Sanctus simul patri et matri, ille Filius verce Virgi-
veritaiis Doclor, Magister est deputatus? D. nis , Matri : nain sicut alii
suce debet soli
Bonaventura multo magis assidua contem- filii nascuntur ex patre et matre ita Filius ,

platione quam librorum lectione , aut magis-
trorum eruditione in divina sapientia profe-
cit. Beata Virgo divinae contemplationi con-
tinuo vacabat. Nulla unquatn inordinata
affectio, distractio, fragilitas , mentem Vir-
ginis, a contemplationis lumine revocavit ,
nec occupatio ulla exterior. (i) Multi eliam
graves auctores censent , etiam tempore
somui, contemplationi vacasse ; alii adhuc
plus audent , visionemque beatificam bealae
natus est ex ea sola Matre. Excedit itaque
omnes amores parentum injilios, aut fi/iorum
in parentes amor istius Matris in Filium
suum. (i) Eloquenter declarat Anselmus ve-
hementiam amoris et Christi iu Deiparam,
et Deiparae in Deum, sed non minus lepide
Gregorius Nyssenus puritatem Mariaui amo-
ris demonstrat, Virgini aptans haec sponsi
verba :« Ecce tu pulchra es, amica mea, ccce
tu pulchra es oculi tui columbarum. » (2)
:

Virgini per modum transeuntis concedunt. Anima liberata a corporali affectione habet
Maria virtute contemplandi quodammodo speciem columbce in oculis suis, hoc est cha-
patrice donataest; unde de illa dictum est, racterem vitce spiritualis : sic quoniam purus
(Sap. 18.) Ccelum attingebat, stans in terra. factus est anima? oculus, capax est charac-
(2) His gradibus Maria projundissimain di- teris columbce et Spiritus Sancti. (3) Trinum
vinat sapientice, ultra quam credi valeat, pe- reperio Spiritus Sancti characterem , spiri-
netravit abyssuin ; ut quantum sine personali
, tualitatem
sanctitatem et charitatem. Tri-
unioite creatura? conditio patitur , illum characterem
luci illi num
in Virgine conspicio:
inaccessibili videatur immersa. (3) Quod in- 1. Spiritualitatem , quia liberata erat ab af-
nuere videtur Scriptura , Mariae accommo- fectionibus corporeis ; 2. Sanctitatem , quia
dans, non solum lunae decorem, sed etiam a primo conceptionis tnomento sanctificata
solis lucem et splendorem Uti autem sol luce, fuit ; 3. Charitatem quse cum sit idem realiter
.

ita calore commendatur, sic B. Virgo in tem- habitus cum gratia sanctificante, tanto arden-
plo existens glorificabat Deum, sublimi men- tior fuit Virgiuis anior , quo sanctitas ejus
tis contemplatione et ardentissiina cordis perfectior. Neque ininus adhuc lepide Ru-
dilectione. pertus haec verba expendens « Veniat dilec- :

2. Creatori diligendo cedificcwerat homi- tus meus in hortum suum; » (4) animadver-
nem Deus. (4) Ad Dei amorem delecta Virgo tit quod B. Virgo non dicitur ager, aut cam-
semper in Dei amore perseveravit merito pus, aut mons, aut collis, sed hortus Quod
: :

Maria Mater pulchrae dilectionis nuncupatur, semper ibi aliquid oriatur ; quia cum alia
quia a Deo perfecte diligitur , et Deum ar- terra semel in anno aliquid creet , hortus
dentissima charitate diligit. A Deo diligitur, nunquam sine fructu est. Unde ergo hortus
qui eam elegit in Matrem Deum ardentis- es tu, o dilecta dilecti, nisi quia in te natum
:

sime diligit quem prae amoris vehementia est aliquid quod nunquam desinit, nunquam
,

Deum cordis sui vocitat, Deus cordis mei , marcessit, nunquam deficit? Caeteri homines
et pars mea Deus in ceternum. (5) Hanc sen- donec habeant usum ralionis, sunt campi
tentiam de Incarnationis mysterio intelligit inculti et steriles , qui nullum actum dilec-
Cassiodorus. Itaque non tantum Christus tionis Dei producunt; obtento autem usu
pars Mariae dicitur, quia illi utpote vere Ma- rationis, sunt montes a quibus semel in anno
tri, concorporatus et convisceratus fuit , sed forte oritur Dei amor. Colles sunt fecundio-

Deus cordis : tum quia, ut diximus in supe- res ; verum non semper producunt fructus
rioribus , ex purissimo Mariani cordis san- interdum otiantur. At B. Virgo hortus de-
guine formata fuit Christi caro ; tum maxime liciarum,ab initio suae creationis Dei amorem
quia Beatissima Virgo toto corde Deum dili- produxit, neque unquam ab ejus dilectione
gebat, neque ab ardentissimo illo amore cor destitit, et queinadmodum continuo Deum
ejus unquam vacavit. Sed quia aliorsum (6) glorificavit cordis dileclione, ita et oris lau-
Marianiamorisfusedemonstralaestperfectio: daiioue.
uiinc sufficiat dicere cum D. Anselmo 3. Deo etiam inanimala et incorporalia
:

Jinorem quem pater et mater singuli debent laudes canunt apud Danielem. (5) Quanto
ft/io suo, debet luec felicissima matrum soli magis B. Virgo caeteras creaturas in dignitate
Filio suo : amoretn etiam quem debet filius superat, tanto magis in divinis decantandis
,»«..„..
Dion. Carthus. L.
(1) 2.
,
de Laii
Virg.
.
.
—
(2) Ricliard.
, ,
laudibus cunctis antistat. « Gloria Domini
a S. Laur. 1. 4. de Laud Virg. —
(3) D. liern. super (1) d.' Excell. Virg. c. 4-
L. — (2) Cant. 1. — (3)
Sign. Mag.— (4)Tert. L. 4. adv. Marc. 26.— (5) Ps.72. Hom. 4 in Cant. —
(4) Cant.
—
5. (5) Tert. L. adv.
— (6) Tert. Praed. tom. i.Tract. de Pcrf. Ang.Conc. 6. Ileiinog. 44-
20*
3i4 MARIANyE FESTIVITATES. — CONCIO V.
jilenum est opus ejus. » (i) Munilus est ple- Prophetce. Et merito. Praslruxit enim fideni
nns gloria Dei,in (juo magniftcentia auctoris, incrcdibili ret , dicendo quod sign.um essct
ex operurn diversitate signatur. (2) Verum Jntitrum, Ecce Virgo concipict in utero , et
illa Ecclesiastici verba quae cuivis divino pariet filium. Signum autem a Deo , nisi
operi conveniunt , specialiter ad Mariam novitas a/iqua monstruosa juisset , signum
referuntur. Jnter ornnia hujus artifuis opera, non videretur. (1) Maria est etiam de singu-
laritate famosa
Maria speciale cst opus, de quo dicitur: Glo- unde decantatur ab Eccle- ,

ria Dorninip/enum est opns ejits. (3) Anto- sia Virgo singularis et, ut ait Jacobus Mo- : ;

nomastice opus Domini est Maria opus ex- nacbus singulari substantia appe/lat eam
, ,

celsi, cuinullum unquam invenilur simile. qua uivus essct ac singu/aris naturce. (2)
Hoc opus p/cniun cst dorninica gloria quia Lieet enim Maria sit ejusdem specificae na-
,

supra ornncrn purarn creaturam resultat et turaecum cauteris bominibus , ita tamen sin-
,

relucct p/enissirnc in ]\Jaria. (4) In coelis re- gularis est in suis privilegiis
, ut alterius et
locet Dei gloria, cceli namque enarrant glo- singularis naturae esse videatur et ut fatur :

riam Dei ; in terra fulget Dei gloria, gloria Tertullianus, singularitas tota est. (3) Sin-
namque Dei plena est terra. Gloriosus appa- gularitas in Conceptione in qua originalem
retDeus in Sanctis suis at supcr omnem non contraxit culpam
: singnlaritas, in Na- ;

puram creaturam in Maria relucet plenissime tivitate , nascens sine lacrymis gaudium ,

gloria Dei. Etenim/>er ipsam, et in ipsa , et annuntians universo mundo ; singularitas in

ex ipsa augetur g/oria Patri , et Ei/ii, et vita nunquam a divina cessans dilectione ;

Spiritits Sancti. Vnde in psalino : Magnus singularitas in morte, potius amoris violen-
Dorninus, et /audabi/is nimis, in civitate Dei tia quam naturoe defectu efflans animam ;
nostri, in rnonte sancto ejits. Licet eniin in singularitas in Maternitate, quae Virginis non
otnni creatura sit Deus magnits et laudabilis violavit integritatem.Deus solitudinem quam-
nirnis , tamcn nominatim dicitur rnagnus et dam de singularilate prcestanticv suce possi-
/audabilis nimis in civitatc Dci nostri , qua? dens(/\) unicus est. Maria solitudinem quam-
est Maria, de qua dicitur in psalmo : Glo- dam de singularitate praestantiae suae possi-
riosadicta suntde te,civitas Dci. (5)InMaria dens, unica est , 1. AL> aeterno Patre fecun-
magnus et laudabilis est Deus , quia Virgo data; 2.AFilio fabricata; 3. ASpiritu Sancto
est opus singnlare in quo Dei magnalia mire obumbrala.
relucent. Ex Maria magnus et laudabilis est
PARS. Nui/usomnium horninum nativi- t

Deus, quia bomines ex donis quae tatisChristi f itt conscius inconceptu,cum Vir-
et Angeli,
Deus largitus est Virgini , laudant et pra-di- g0 j\j aria ervo Dei prcvgnans iiwcnitur
(5) y .

cant daioris magnificentiam et liberalitatem. j\j amj ut be le a j pr0 Ositum fatur R U penus, j
p
Per Mariatn magnus est Deus et laudabilis so / us p ater Virginis conscius est
(6) , qui
nimis, quia B. Virgo continuo divinas de- eam fec unditalis sua> fecit parlicipem, quo
cantat laudes. Ad instar Deiparae, laudemus n jj M singulai ius et gloriosius pro Virgine i

Deu.n, magnificemus Trinitatem, cui sit bo- potest decantari Ipsa est Virginis nostrce :

nor et gloiia in secula seculorum. g/oria singitlaris , et e.icelleiis prarogativa

Maricc, quod Filiurn unurn eumdemque curn
..»*>». _,.?»».,*». ,,».,,.?.».. »»«.3 Deo Pntrc meruit
habere communem. (7)
Nam, 1. Pater aeternus est vere Dei Pater,
WJiNLlU nTTiivrTA
rrkivrrrn ^UIJMA. Mai a est yere Dei Mater
-

So j us p aler . •

- _ a;ternus est Pater Dei ; Maria sola est Dei

Autem Orientis pecu/iarem, dc singu/ari- Mater; 3 p ater iaoet oinnem majestatem ,

tateja,,,os,,,,,,dcpostcritatcmonstruosum{6)
p alri Dei con formem; Maria babet omnem
pra.dicat lertullianiis Quod de Pboenice sa nctitate.n Matri Dei convenientem.
refert lertnlhanus, idipsum de Maria asse-
,. Chrislus secundum carnem ex Virgine
ra.mis, qn.e est de poster.tate mons.ruosa
x divin}_ Trimtalis
-

na(us gsL ,g, Arius ,

et de singularitate famosa. De posteritate

pe rson* fecu.ulitate.n tollere ausus est. Nam
monstruosa monstrum emrrt in natura vide-
:
pI , e J ican( J Filium creaturam Palreque mi-
tur, quod \ ir_o remanens »ugu
.13 Vir^o conciniat P.
i.uiM.ijii.ii.
norem neternam 17
•
'
'. ..... o ! Verbi destruere molitus esl
1 1

et par.at r.liuin. Scd et virmnan

}
u" b uii.iii j/utcii
narcrc grenerationem . n
qu.a Pater nequilgenerare~ _i-
.
:
•

10 v
natura non patitur, ct tarncn crcdenduin cst
_ Tcrt. L. adv. Jtiri. 9. —{>.) Orat ric \at. Virg.
(1)
.

(i)-__cl«. 4u. — (a) Tert. L. dc An. 8. —

Ri- (3) — Tcrt. L. de Car. Chr. iS. 0) Tcrt. L. 1. adv. —
cl.ar.I. a S. Lin*L. 10. dfl Lnu.l. ITii^. —
(4) D.
(3)
Ma.c. 4. —
(5) Tcit. L. adv. Jod. i3.— (6)ln eap. 1.
Ilonav [n Bpeet Vir B . e. 7. - (5) Kicliard, l S. Laur. Joan. —(7) O. Iicrn. Serm. 3. dc Annuul. -(8) Tert.
Ei. 1. dc Lau.,. Virg. — ((J) Tcit. L. de ltc». Car. i3. L. ariv. Jud. i3.
 MARIANtE FESTIVITATES. — CONCIO IV. 3i5
iium nee majorem, nec minorem, sed aequa- hinc morientern , inde vwenlem (i) ; hiuc
lem. Si Pater generaret Filium se majorem , Dei, iude Maiiae filium. Non est magis diffi-
ipse non essei Deus ; si generaret Filium se cile feminam fieri Dei Matrem, quam homi-
minorem, genitus Filius non esset Deus.Cum nem uniri tlivinaa personae. Si repugnat quod
euim Deus sit summum magnum (i), repug- tempore nata generet Deum aeter-
Virgo in
nat ut detur aliquid Deo majus ergo Pater num, repugnat quoque quod Deus aeternus
:

necessario generat Filium sibi aequalem, con- assumat ad hypostaticam unionem naturam
suhstantialem unum eteumdem cum Patre in tempore productam in utroque nulla est
, :

et Spiritu Sancto Deum. Neslorius Virgini impossibilitas , nulla contradictio. Verbum

Deiparae voluit auferre dignitatem sacrile- aeiernum potuit, imo de faclo sibi persona-
:

gus ille impie docuit, aut Christum non esse liter univit humanitatem in tempore produc-
Deum,autMariam vere non esse DeiMatrem. tam et quia ex Mariano sanguine formata :

Nam si pura creatura est ejus Mater, quo- est caro quam assumpsit Verhum ad hypos-
modo ipse erit Deus? Absurdum namque taiicam unionem, Joannes unum Deum novit
est ut mulier Filium se antiquiorem conci- creatorem unifcrsitatis, et Christum Jesum
piat, et in tempore parturiat divinum Ver- ex Virgine Maria Filium Dei creatoris. (2)
bum a Patre in aeternitate generatum ? Hoc Prima Trinitatis persona ob generationem
Achille Nestorius divinam Mariae maternita- Verbi, est Dei Pater; Maria ob Christi gene-
tem labefactare molitus est at in vanum rationem est Dei Mater ; FiliusestPatri con-
:

impius ille laboravit nam elegit Virginem substantialis quia esl de ejus substantia ge-
:
,

sibi Deus in Matrem (2) , et Unigenitus ab neratus; Dei Filius consubstantialis esse dig-
aeterno a Patre generatus, in tempore de Vir- natus est Matri(3), quia humanilas quam
gine nasci dignatus est. Merito itaque B. assumpsit, de substantia Mariaeest generata ;

Maria dicitur oriens orienlis , fons fontis , solus Pater ab aeterno est Dei Pater, Maria
vivi origo principii. (3) Maria auctorem sui sola in tempore est Dei Mater.
coneepit, et parturivit principium a quo pro- 2. Maria est sine masculo mater (4) quia •

ducta est Creator ex creatura sua nascilur, virtute Spiritus Sancti ex semetipsa sola
: ,

et jructum ventris sui Mater innupta mira- nulla operaconjugiiconcepit, etprocreat (5):
tur ac femina aucloris auctor ef/icitur. (4) unde vocitatur a D. Iguatio cceleste prodi-
,

Petro Damiano et Eusebio Emisseno arridens gium , sacralissimum monstruui. Nonnulli

Chrysologus sic Mariam alloquitur: Virgo, homines nascuntur monstruosi « qui sunt
concipitur ex te auctor tuus, tua ex te oritur absque capite, quibus oculi sunt in humeris,
origo, in tuo germine est genitor tuus, in tua pro nasoet ore duo foramina habent in pec-
carne est Deus tuus. (5) Sed super omnes tore. (6) Maria sacratissimum est monstrum
»
de ineffabili illo mysterio mirum in modum caput non habens vir caput estmulieris; :

ratiocinatur Cassianus. Non solum antiquio- coeterae mulieres habent caput, nempe virum,
rein se Maria peperit , sed ipsum sui aucto- qui cum illis concurrit ad prolis generatio-
rem , omniumque progenitorem : facta est nem : at sola Virgo caput non habet sine :

parentis parens, quia quam facile Deofuit, masculo mater. Quare illam sic alloquitur
ut hominem nasci faceret tam facile fuit ut SpiritusSanctus
, ulnerasti cor meum soror : V
ipse ex homine nasceretur. (6) Si Christus mea sponsa , vuhierasti cor meum in uno ,

esset duntaxat Deuset non homo, Maria ejus crine colli tui. (7) Annon potius dicendum
non esset Mater ; sed quia est Deus et homo erat Vulnerasti cor meum in uno crine ca-:

simul, et divinitas et humanitas in una et pitis tui, quam in uno crine colli tui? Ca-
eadem Verbi persona uniuntur in utero Vir- pilli non in collo, sed in capite nascuntur et
ginis Audistis inaudita ratione, in uno cor- prodeunt sicut natura capiti comam indul-
: :

pore Deum /wminemque misceri (7); et ea- sit , sic eamdem collo negavit. Verum non
dem ratione qua tribuimus Deo quae propria sinemysteriosponsaedeclaratSpiritusSanctus:
sunt hominis, et vice versa homini ea quae Vulnerasti cor meum in uno crine colli tui ,
sunt propria Dei, tribuimus Virgini divinam subjungere volens , ut acute animadvertit;
maternitatem : Ita utriusque substantiae Rupertus (8), caput nou habentis, id est, vi-
census hominem et Deum exhibuit : hinc rum, qui est caput mulieris, et communiter
,

natum, inde non natum ; hiiw carneum, inde concurrit cum illa ad prolis generationem.
spiritalem ; hinc iu/irmum, inde prcefortem ; Maria sola, caput nonhabens, filium generat

Tcrt.L. 1. adv. Marc. 4. — Chrysol. Serm. (1) Tert. L. de Car.

Chr. 5.— (2) Tert. L. de ^rsae.
(1)
i4o. — (3) Petr. Dam. Scrm. 46. —
(2)
(4) Euseb. Emiss. Hacr. 36. —
(3) D. Leo F.p. .3. ad Pulcher. —
4) !«*•
Homil. 1. dc Nat. Dom. —
(5) Serm. i4a. (6) L. 4. - L. ad». Val.nt. 10. —
(5) lbid. —
(6) D. An,elm.
L. 1.

de Incarn.— \j) Chrysol. Serm. 4». de lmag. Mund. 9.— (7) Cant. 4.— (8} L. 3. m
Cant.4-
3kS MAHTMSIE FESTmTATES. — CONCIO V.
et ut fatur Chrysippus, /mt/ icbatur Filius, biliter singularis quia aeterna a Palre solo ,

et non inveniebatur patcr; ager fructum ede- sine niatre temporalis a Matre sola sine ho- ;

messem red- mine

bat, et /ritctus carcbat cultore ; patre.
debat, qua? semen non reccperat. (i) Mons- Dei non potuit ab aeterno, nisi a solo
Filius
truosam illam Cliristi generationem de sola Patre generari , quia non potuit generaie
\ irgine absque capitis seu viri concursu , semetipsum : Nul/a omnino res est qucc
eloquenter declaratS. Zeno, Veronensis An- seipsam gignat ut sit (i) alias esset prior ,

tistes: Mira res ! concipil Mariade ipso qucm seipsa. Pater enim saltem ordine originis est
parit ; tumet utcrus majcstate, non semine ; prior filio, quia filius est a patre deinde fi- ;

nascifur sinc patre Jilius non tottts matris ; lius distingueretur realiter a semetipso, quia
,

sibi dcbcns qttod conceptus est : dans matri relatiorealis non est nisi interextrema realiler
quod nattts est. (?.) Concepit Maria Filium , distincta, pater autem et filius referunlur ad
non viri semine, sed divina virtute; nascitur invicem. Neque potuit generari filius a Spi-
sine patre filius, quia nullus vir uteri virgi- ritu Sancto, qui cum sit tertius gradus ma-
nalis conscius fuit. Cbristus ab acterno de jcstatis (2), non erat productus in illo inslanti
solo Patre nascitur sine niatre, et in tempore naturae, seu rationis in quo Pater generavit
a sola Matre sine bomine patre generalur. Filium, quia dictio intellectus quce termina-
Jtaque sicut nondum natus ex Virgine, Pa- tur ad Verbum, praecedit instanti naturae, seu
tre/n Deum habcre potuit sine homine Ma- rationis spirationem activam, quae terminatur
tre cequecum de V irgine nasccretur, potuit ad Spiiitum Sanctum ergo a solo Palre ge-
: :

jVatrcm habcre hominem sine homine pa- neratur ab aeterno Filius et etiam in tem- ;

tre. (3) pore de Matre sola sine bomine patre natus

Celle exclamat Propbeta Evangelicus ISa- est Cbristus nam, ut profunde ratiocinatur : :

twitatem ejus quis enarrabit ? (4) « Quam Tertullianus , de filio hominis ditplex est
generationem? Ante Luciferum genui te. jwstra pr&scriptio, neque mentiri posse Chris-
Ecce una generatio. Ante Luciferum , anle tum ut se filium hominis pronunliaret , si ,

omnia quae facta sunt , ante omnes angelos, non vere erat : neque ftlium hominis consti-
ante omnem creaturam. Quare? quia omnia tui, qui non sit natus ex homine, vel patre,
per ipsum facta sunt. Sed forte secunda ejus vel matre; atque ita discutiendum , citjtts
generatio narratur. Quis illam narrat? Fide hominis filius accipi debeat, patris an matris.
concipitur , masculus non accedit uterus Si ex Deo Patre est, ittique non ex homine ;,

Virginis tumet procedit tanquam,

sponsus si non et ex homine, supcrest ut ex homine
de tbalamo suo. Mirabilis ista generatio, mi- sit matre ; si ex hominc , jam apparet quia
rabilis ista bumana, quia sine patre , mira- ex virgine. Cui enitn homo pater 11011 dalttr,
bilis illa , quia sine matre. » (5) Duae sunt necvir matri ejtts deputabitur : porro, cui vir
Cbristi generationes aeterna et temporalis. non dcptitabitur, virgo est. (3)
:

Ut autem ait D. Auguslinus , ambce gerera- Multiplici autem de causa conveniens fuit
tioncs Christi inusitota sunt divina et htt- ut Cbristus ex Virgine Matre nasceretur
, :

mana: divina non habet matrcm ; humana tum ut adimplerentur Propbetarum vatici-
non habet patrcm. (6) De utiaque simul fat.ur nia. Isle Dei radius ut rctro semper pra?di-
Proclus, Patriarcha Constantinopolitanus cabatur, delapsus in virginem quamdani ct : ,

Avc, gratia p/cna, Dominus tccitm, et ex te, in utcro ejtts caro figuratus nascitur homo ,

et ante tc : in te ut ei p/acuit illapsus ; ex Dco rnistus. (4) Tum ob pollicitationein Da-

,

te, ut voluit egressus ; ante (e , ut ante om- vidi factam Ex fructu ventris tui collocabo :

nem animi cogitatum incffabili ratione, in- super tbronum tuum. Ideoque et fructttm
,

corrupte mirabi/ifcr, ex natura inipollute , ventris tantu/n nominavit , ut proprie rcn-

,

impatibilitcr, sine tcste sine medio , nu/la Wis j quasi so/ius ventris, non ctia/n viri (5) \
,

alteratione, inejfabiliter, ac ca, qua? Dcum tum ne Deus de mendacio culpetur, a quo
decet rationc , ex Deo ct Patre gcnitus, qui in sig/utm /tobis posita Virgo Mater merito
in ccrlis sine malre , in tcrra si/te patrc cst. creditur (6); tum ob cxternam Spiritus Sanc-

(7) Ecce tibi bumana Cbristi generatio divi- ti fecunditatem : etenim de ccclo venerat
nani Bemulatur generationem , tum quia ipse Spiritus ad Virgincm. (7) Ideo Maria
utraque ineffabilis ; tum quia utraque incor- audiens ab Angelo Incarnationis negotium a
rupta et impassibilis j tum quia utraque visi- Spiritu Sancto pertractandum, divinae annuit

(1) Benn. de l.aud. Mar.— (») Srrm. 3. <!< Nat. Fi- (1) D. Au{*L. 1. Trin. 1. —
(a) Tcrt. L. adv. Prax.
lii. — (.'; Tert. L. d<: Car. Clir. 18. — (1) Trtl. L. adv. 3o. — T< rt. L. / ;idv. Marc. ao. —(4) Tert. Apol.
{?>) .

.I.kI.ij. —(5) I). Aug. I,. 5o. ILiin. bom. ?>G. — (G)
(

n. —(5) Tert. L. 7,. «d». Marc. ->o. —

(G) Ttrt. L.
I i.ict. i4- in Joan. — (7) Oial. \. de Nat. CAw. adv. Jud. tj. —
(7) Tcrt. L. adv. Jud. i5.
 MARIANtE FESTiVITATES. — CONCIO V. $17
Materuitati quam sic loquentem inclucit seterna nativitas quam liabet a Patre ,
,
non
Philippus Abbas : « Ille quem diligo, mihi exclutlit temporalem nativitatem quam habet
mirabiliter conjugatur , suo mihi osculo a malre; uec totus de Virgine Malre, quia
suo mihi spiritu, interna suavilas effundatur; temporanea generatio non negat ceternam :

cujus ope et opere magna carnis integritas totus tamen Dei et totus Virginis , quia ac-
munialur, et in me Verbum carni, Deus ho- cipit a Deo Patre totam naturam divinam :
mini personaliter uniatur.Videte miraculum « Oniue quod habet Pater deditFilio, » (1) et
Matris Domini,Virgosponsi osculum accipit, a Matre accipit totam naturam humanam :

osculantis Spiritum percipit, et in osculojam «Totam humanitatema Virgineaccepit, atque

mater concipit, dum operante Spiritu con- dignitatem quse ad humanitatem sequitur; »
ceptum recipit. » (1) Ut autem ratiocinatur (2)nequeduofilii, sedunusutriusque filius.Ut
Terlullianus Ergo jam Dei Filius ex autem ait D. Augustinus , in ccelo qualis est
:

Patris Dei semine, id est, spiritu, ut esset et Pater,ta/is Filius,et interra qualiscst Mater,
hominis fdius , caro ei sola erat ex hominis talisest secundwn carnem Fi/ius. (3) In coelo
carne sumenda , sine viri semine. Vacabat Pater habet majestatem Patri Dei confor-
enim viri semen, apud habentem Dei semen. mem, in terra Mater habet sanctitatem Matri
Sic deniquehomo, cum Deo dum carohominis Dei convenientem.
cum spirilu Dei. Caro sine semine, ex ho- 3. Habeat necesse est pater fdium , ut
mine ; spiritus cum semi/ie, ex Deo. (2)Tum pater sit (4) pater refertur ad filium , et :

ob dignitatem Christi Porro Deurn hujus- quia relativa sunt simul natura et cognitione,
:

modi decebat nativitas , qua nonnisi de Vir- pater reduplicative ut pater , nec esse nec
gine nasceretur (3) Sicut purus homo Vir- intelligi potest nisi intelligatur et existat
.

ginem Matrem habere non decet , ita Deum filius ejus correlativus. Proprii Patrem esse,
hominemMatremnisiVirginemhabereconve- non ob aliam causam quam quod genuit ex
nit :No/i competebat ex semine humano Dei sefilium. (5) Titulus Patris primae Trinita-
Fi/ium nasci, ne si totus essetfi/ius hominis, tis personoe longe nobiliori modo convenit
non esset et Dei Filius, nihi/que haberet arn- quam hominibus filios habentibus. Homines
p/ius Salomone, et amp/ius Jo/ia, et de He- d e paternitate gloriantes, aut , 1. Plures ha-
bionis opinione credendus erat. (4) Tum ob bent filios ; aut , 2. Si unicum duntaxat ha-
Mariae puritatem , ut omni virtute floreret. bent filium, illum ex parte duntaxat genue-
Nam, ut subjungit D. Bernardus, talis con- runt : nam mater non minus quam pater
gruebat Virgini parttts, utnon pareret nisi concurrit ad prolis generationem ; 3. Non
Deum. Inde concludit adversus Marcionem statim ac fuerunt homines , fuerunt patres
Tertullianus Si ha?c ita distinguuntur , id diu namque exstiterunt homines, antequam
:

est,siex matre fdius est hominis , quia ex procrearent filios , fierentque generationis
Patre non est ; ex matre autem virgine , capaces ; 4- Neque in suis personis , pater-
quia non x patre homine; hic erit Christus nitate constituuntur, sed propria subsisten-
Esaia?, quem concepturam virginem prmdi- tia quas eorum naturam ultimate complevit
cat. (5) Tum ob aterni Patris majestatem; e t terminavit in sua productione. Aliter de
ne cum viro titulum patris Dei pardri vi- aeterno Palre disserendum est Palrem esse :

deatur. Habebit enim -virum, ut virgo non credamus mu/to verius quam qui apud nos
sit ; et habendo virum , duos patres faciet, ul nomc/i obtinent : tum quia so/ius , nempa
Deum et hominem , ei qui et Dei et hominis unigeniti ; tu/n quia in totum et totius pa-
essctfdius.Talem,si/orte, Castori aut Her- ter ; tum quia a principio , nec enim poste-
cu/i nativitatem tradunt fabu/a>. (6) Nam r i us pater esae ccepit. (6) Belle Gregorius
Castorem fabulantur Jovis, exLaeda Tindari Nazianzenus singularesaeterniPatrisdotes de-
conjuge, non secus ac Herculem ex Alcmena clarat.i.Paterunicum duntaxat habet filium,
uxore Amphitryo/iis. Verum licet aetemus infinitus , totam exhaurit paler-
q U cum sit i

Paternullumvirumhabere voluerit in Christi nam fecunditatem. 2. In totum et totius pa-

Patrem, cum Virgine tamen suam fecundi- ter> U a se so lo generat filium, eique, non
q ;

tatem velut dividit Quia etsi Christtts , riec totam suam substan-
p ar tem substantioe, sed
:

totus de Deo , nec totus de Virgine; totns t am communicat; 3. A principio pater quia ;

tamen Dei , et totus Virginis est , nec duo aD ajiemitate pater, nec initium alitjuod ha-
fiilii, sed untts utriusque ftliits. (7) Christus huit eius palernitas ; 4- Nec posterius pater

homo Deus, nec totus de Deo Patre , quia

L. in Cant. 4- -« Tcrt. Lib. de Car. Chr. Joan.
(i) - (a) S. Bernardin Sen tom. 3. Serrn. de
18
(,) 1.
.-(3)D. Bern. Serm.a. sun. Missusest.-(4)Tert. S. Joseph. — (3) Serm. 22. ad Kat. -(4)
leit. u.

L. de Car. Chr. 8. - (5) Tert. L. 4- ndv. Marc. .0. - adv. Prax. .0. - (5) Cy.it. Alex. Dral. de Tr.n. I. ..

(6) Ibid. — (7) C. Bern. Hom. 3. suj>. Missus est. col. 2. — (<>) Greg. Naz. Orat. a3.
3i8
csse coepit , quia paternitas in sua persona
constiluitur, neque existere aut inlelligi po-
test tauquam priina Trinitalis persona , quin
existat et intelligatur ut pater.
Maria sola singularem aeterni Patris aemu-
latur gloriam tum quia est Uuigeuiti mater;
: aeterna tamen praedestinatione non prius
tuin quia sola absque virili concursu est
Unigeoiti mater ; tum quia totius mater, ab
ea enim filius accepit, non partem bumanae
naturae sed totam bumanitatem ; tum quia
,
non prius electa est tanquam mulier quiu
MAMAN.E EESTIVITATES. — CONCIO V.
que mente et mysteriorum procvisione, nec
Mariae conceptio, nec ejus piaesentatio, nec
vita,sine maternitate computatur. Licet enim
in cxsecutione3Iariaeconceptio tredecim an-
nis angelieam auiuintiationem praccedat , in
ordiuatur Mariana conceptio ex utero Aunae,
quam Dei Maternitas quae fuit conceptionis
comes, et gratiae Virgini collatae adminislra.
Singulare gratiarum privilegium Mariae con-
,
cessum ex divina nascitur maternitate, quae
:

electa sit tanquam Clirisli mater ; totum est cunctarum gratiarum matrix , ut 2. De ,

illius esse refertur ad filium et in aeterna mundissima matre : filius mundissimus nasce-
praedesliiiatione ejus existentia et matcinitas retur. Quanta sanctitate splendere debuit
aequo, ut dicitur, atnbulaverunt pede. Nisi Maria quae Sancli mater electa est? Angelus
dicamus praeordinatam fuisse ad esse natu- namque Virgini nuntians incarnationis mys-
rale accipiendum a suis pareutibus quia ad : leriutn ait : « Quod ex tenascetur Sanc-
,

divinam maternitatem praeordinata et electi?. tum vocabitur. » (x) Ad bunc loquendi mo-
fuerat. Quod innuere videtur Angelus Jose- Ut quid ita sim- dum stupet D. Bernardus :

pburn admonens 11 1 fugeret in

, absque iEgyptum
additamcnto ?
: pliciter Sartctum et
Nam,utaeute animadverlitD.Clirysostomus, Credo quia nanJiubuit, quid proprie digneve
non dixit : Accipe matrcm ct puerum ejus, nominarct ; illud c.iimiurn, illud magnijicum,
sed, Accipe pucrum ct matrcm eitts : quia non illud revcrcndum , quod de purissima vide-
propter illam malrem istc fdius natus est liee.t Virginis carne cum sua anima unico ,

sed propter illum /ilium illa pro?parata est Patris erat uniendum ; si diccret sancta caro f
rnater. (1) Bene Deipara propter Deum filium aut sanctus homo, vel sanctus infans , quid-
prajparata dicitur, ut lanti filii digna esset quid tale ponerct , parum sibi dixisse vide-
mater, ut sicut aeternus Pater babet tolam rclur. Posuit ergo inde/inite Sanctum, quia
majestatem patri Dei conformem , ita Maria quidquid illud sit, quod Virgo genuit, sanc-
omnem baberet sanctitalem Matri Dei con- tnm procul dubio ac singulariter sanctum
venientem. JSlaria electa est et omnibus gra- fuit. (2) Vide qualis quantusque sanctitate
tiis fccundata, ut de rnundissima matre /ilius Virginis Filius ex Matris utero prodierit :

rnundissimus nasccretur : ct sicttt in coelo sed vide etiam qualem et quantam gratiaiu
fdius habct patrem immortalem et ceternum, Homo Deus Deiparae contulerit. Ex Virginis
sic et in lcrra matrent habcrct ontni cor- utero Sanctum indefinite natum est, et Vir-
ruptione carentem. (2) Trianotatu dignissima ginis Filius largitur Matri quidquid sancti ,

ail D. Augustinus 1. Mariam electam esse cilra Deum est

: ut sicut , 3. In ccelo liabet :

in Dei matrem, et omnihus gratiis fecunda- Patrem aeternum et immorlalam , ita liabeat
tam nam, ut ratiocinatur AngelicusDoctor, in terra Matrem omni sanetitate possibili
:

omnc qrtod clcvalur ad aliquid quod excedit decoratam. Quod Dens gencret Dcurn, nulla
miant natttram, oportet quod disponatur ali- requirebatur in Deo dispositio , cum ci ex
qua disposilione quce sit supra naturarn. (3) natura convcnirct, ut pcr i>iam natura; intcl-
Divina maternilas naluraiu excedit , itaque lcctus produceret Verbum per ornnia sibi
ad illam disposita est Maria , dispositione aquale,sed quod fentina concipcrct el pareret
supernaturali, et eminentissimae gratiae infu- Deitm, cst et fuil miraculum. Oportuit cnim
sione non solum toto vitae decursu , sed feminam elevari ad quamdam avjualitatem
:

etiam iu suo conceptu. Maria? siquidem rna- divinam, pcr quamdam qitasi in/initalern
ternitas , conccptionis i/lins corncs fuit et pcrfcctionum ct gratiarum ; quam a^qualita-
administra. (4) Vis nosse puiitatem et digni- tcm creatura nitnqitam cxpcrta cst. (3) Nonne
tatem Marianae conceptionis ? Cogita Dei- oinni est stupore dignissimum, mirabiliorem
parae maternitatetn quae conceptionis illius balieri Deiparae quam aeterni Patris fecundi-
comes fuit. Vis nosse incomprehensibilem tatem? Etenim quod Pater aeternus generet
gratiam quam accepit Virgo loto ?ita de- Eiliuiu Deum , non est mirabile; nain cuni
cursu? Pensita Mariae Maternitatem quae . babeat memoriam infinite fecundam neces- ,

totius Marianae vitae coines est. In Dei nain- sitate naturae Filium sibi consubstantialem ,

(1) Hom. a. in Mallh. — (2) D. Aur. Bertn. id Pmt.

— l.>) 1. p. q. 10. art. 5. — (i) Saliuir. lom. 5. in (1) Luc. 1. —{1) Hom. 4- »"P- M'nsus. c»t.
— (3) 8.
F.Tang. Tracl. 3o. Bcn<ardiu. Sen. tom. 1. Conc. 61. c. 1.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO V. 3 19
et unum cum eoDeum general; at quodMaria Maria generatur, ut derantnt V. rosper • l
J

in tempore concipiat et parturiat Deum aeler- Esset ut in utero htmine lumen homo(i)'-
num, est omnium miraculorum maximum. sive consideretur in sinu Patris, sive in utero
Deinde Pater aeternus nulla perfectione ex- Matris, semperestluminis fructus. Abaeterno
trinseca indiget, ut liabeat majestatem Patri Dei Filius vernantis imlvce Jlore conceptus
Dei convenientem quia cum sit Deus infini- cst : quia de sinu Patris procedit tanquam
:

lus, omnimodam perfectionem in sua essen- lumen de lumine in tempore de sinu Ma- ,

lia complectitur Maria vero singulari:indi- tris tanquam luminis frurtusegreditur; cujus
get gratia, ut babeat sanctitatem Matri Dei veniris futurus est fruclus caro Cliristi, quce
convenientem quia cum sit creatura de ex uteroMaricefloruit (2) eodemautem modo
,
:

nihilo producta , redolet originem de qua quo se habet Filius erga aeternum Patrem ,
creata est neque ex se, sed ex divina libe- se habet Maria erga Filium. Filius accipit
;

ralitate habet gratiam Deiparae conformem lumen a Patre et Maria lumen mutuatur a
: ,

quam tanta cum abundantia a Deo mutuata Filio, qui eam lucere magisfecit ortuluminis
est, ut D. Hieronymus expendens Isaiae vati- sui. (3) Filius est radius Divinitatis quia ,

cinium « Egredietur virga de radice Jesse,

: Pater illum producil lanquam ,?o//W/«7H (4);
et flos de radice ejus ascendet, » (i)audeat et quia Filius Matri eommunicat lucem, Ma-
dicere Virga Mater est Domini, simplex, riam nuncupat D. Bonaventura raclium Di-
:

pura, sincera, nul/o extrinsecus germine co- vinilatis. (5) Filius utpote palerni solis ra-
kcerente et ad similitudinem Dei unione dius, est candor lucis Kterncv (6)
, Mariam :

fecunda Virgo, jlos Christus est. (2) Deipara quoque uti radium divinitatis Filii, candorem
est pura quia immunis ab omni peccato; lucis ceterncs appellat Petrus Damianus.
,

est simplex, nullo extrinsecusgermine cohae- Filius candor paternae lucis et radius seterni
rente, quia absque viri concursu concepit solis , repraesentat paternam lucem , quia
;

ad similitudinem Dei unione fecunda , quia solis est radius nec separatur suhstantia ,

ejus fecunditas adeo est singularis ut pater- sed extenditur. Maria quoque radius Di-
nam aetnuletur fecunditatem.Hujus virgoe flos vinitatis Filii, et candor lucis aelernae reprae-
Christus est, quia est ejus Filius, et Matrem sentat justitiae solem. Oritur sol de slella,
de qua natus est fabricavit. et reprcesentatur sol per stellam (7), quae

P ARS. Jamediximus Deum universita-

II. tanlo lucis splendore fulget , ut solis lumen
tem hanc mundi verbo, et ratione et virtute
, aemulari videatur Et erit lux lunce sicut :

molitum. (3) Dei Filius cunclarum rerum lux solis. (8) Non dicit Propheta Evangeli-
causa efficiens et exemplaris , Deiparam fa- cus Luna mutabiturin solem, sed, tanta ent :

bricavit, ut ipsemet testatur apud D. Au- lucis ejus plenitudo , ut luci solis quodam-
gustinum : Ego malrem de qua nascerer modo assimiletur. Philippus.Abbas fulgidam
feci (4); et ut nulla ei congrua deesset per- Virginis admirans lucem, sic eam alloquilur:
fectio, eam ad sui formavit idaeam, non secus Tu es ergo omni claritate et splendore solis

ac ipse ad Patris productus est imaginem: clarior el splendidior; tu super omnem stella-

Dei Filius nuncupatur ab antiquo auclore rum fulgorem, utpote stella maris fulgentior
expressa similitudo exemplaris primarii (5); inveniris : candor quippe es ceternce clari-
quia est perfectissima sui Patris imago : Bea- talis. (9)

tissima quoque Virgo est exemplar exempla- Maria, Anglias regina Philippo secundo,
,

risceterni (6), quia ad imaginem Filii pro- Hispaniarum regi, matrimonio conjuncta,vo-
ducta exemplaris aeterni prae se fert similitu- luit in pictura repraesenlari sponsum tanquam
dinem : Filius seipsam vero juxta Philippum tan-
tanquam expressa similitudo solem ,

exemplaris primarii,est candor lucis ceternve , quam stellam fulgidam, cum hoc lemmate :
speculum sine macula , imago honitatis il- Sola dicata luci. Quod potiori jure Mariae
Hus(n) Maria quoque perfecta Filii imago, Virgini competit, ob unionem quam habet
:

et expressa exemplaris aeterni similitudo , cum Christo, justitiae Sole. Magna

siquidcm
est, 1.Candor 33terna3 lucis ; 2. Speculum familiaritas, sed mira omnino vicinitas solis
sine macula divinae majestatis; 3. Imago do- et mulieris (10), quae sole amicta descnbitur.

minicae bonitatis. Alcuinus haec Canticorum verba elucidans,

I. Dei Filius ab aeterno procedit a Patre,
ut lumen de lumine (8) et in lempore a :
(,) l.Epig. Incam. tom. 5. Bibliot. Patr.— (2) Tert.
Lib. adv. Marc. 20.
3. (3) Tert. —arlv. Jud. 9.

11.- Epi»t. 22. -(3) Apol. 2,.

Tert. - (4) Tert. L. adv. Prai. 8. (5) In -
Speculo B. Vii^.
(,) I 9 ai.
-(4)L.5. H*res.
(2)
- Alex.Vb Alex.- 6) Sim. Serm. 4o—(5) Tert. Apol. 2. (7)
-
Petr. Dam. S rm.

Ca.l L. de Laud. Virg.c.

c. Si (5)
1. - (7) Sap. 1..- (8) Tert.
.. de Epiph. -
(8) Isa. 3o. - (9) In- Cant. (io) 1>. -
Apol. 2I . Bern. Serra. 3. sup. Muber amtctasole.
3iiO MARIANjE FESTIVITATES. — CO.NCIO V.
ubi beata Viigo quasi aurora consurgens , 2. Fillus est reprccscntator patris (1), seu
pu/chra ut Iuna, elccta ut sol (1) reprseseu- speeulum in quo videtur Pater. In filio patris
tatur, comparat Mariam aurora?, cujus lux natura cognoscitur , et probi etiain mores
uon differt a luce solis, Christum vero diei , elucere debent. In filio patris natura cog-
auroraeque fulgorem ex diei splendore cen- noscitur : Omne enitn cjuod genitum est ,
senduin existimat quia talem auroram talis
;
genilorem suum tacita quadam voce dcsinit
dies talcm cliem ia/is aurota dccuit. (2)
, et (2) defmitio,
: ut constat ex Logica, nihil est
Plus audet Petrus Bhsensis, Mariam voci- aliud quem explicatio, seu declaratio naturae
tans diem imperialem. (3) Belle Maria com- rei. Ut autem subjungit Gregorius jNazianze-
paratur diei , dies enim splendorihus inte- nus ,fdius compendiosa facilisque paternce
gratur et constat ciim dies ijjsa lux sit. (4)
; nalurcv
reperilur dcclaratio cst. Perfecta
Maria nitore lucis rutilans, est dies iniperia- definiliouema'qualitas inter definitum et :

hs, quasi splendoris primatum et caterarum filius est ejusdem speciei cum patre quem
dierum teneat principatum et quia est te- reprasentat. JSullares speculum alterius rei,
:

nebrarum expers , a Vate Regio dies coeli ides(,iioncocrqualis ("5 ):Fi\ius(.\uo^ut'\ngeni3.

vocitatur Thronus ejits sicut clics cccli. (5) mores et affettiones palris debet reprasen-
:

Thronus enim de quo loquitur Propheta et tare. Vult el Cleanthes, non solum corporis
quem diei cceli coniparal est Virgo Maria /incamentis , scd et animcv notis simililu-
, ,

ait Doctor Seraphicus magnum est autem c/incm in filios respondere, de specu/o scilicet
:

'discrimen inter dies terra et dies cceli : dies tnorum, et ingeniorum, et af/cctuitm. (4) Fi-
enim tena? ex luce et tenebris permixti sunt, hus est speculum paternae majestalis patris ,

iucipiunt in tenebris, finiunt in luce Fac- naluram reprasenlans et ingenium adhuc

:

tum cst vespere et tnane dies unus (6) dies referens: patris naturam repraesentans, et, ut
:

vero cceli in luce incipiunt , in luce progre- fatur Gregorius Nyssenus, lotum in se mons-
diuntur, iu luce terminantur, nullam obscu- trans geniloretn. Ingenium adhuc et mores
ritatem neque in inilio , neque in medio, referens et ideo Phi/ippus suggillatur, Pa- :

neque in fine habent. Alii Sancti dies terra trem vidcre dcsiderans quasi visihilcm , et 1

dici possunt , quia incipiunt in vespere et instruitur 7>isibilern eutn in Fi/io Jicri ex
caligine originalis peccati , terminantur in virtulibus, non ex personcv rcjjrwscntatione.
luce et die gratia* at Beatissima Virgo thro- (5) Reprehenditur Philippus aeternum Pa-
:

nus Dei, est dies cceli, sempcr in gralia ful- trem in via videre desiderans , quia iiuisibi-
get, splendet , nullaque peccati obscuritate, lis Patcr^quod et Philippus didiccrat in lcge,
nec in initio nec in fine olluscata fuit : Virtio et meminisse debuerat : Deum nemo videbit
so/cm , lunain et stellas flore lucis crccdit : et vivet. Instruitur adhuc Philippus dum
ncqiie cnim sol perjietuo nobis sp/endet, cum Filius ait : Si me cognovissetis, etPatrem
contraria vicissitudinenox diei succcdat ; nec meum cognovistis, quia filius est speculum
tetnper luna orbem illustrat , cum coelorum in quo videtur pater Secundum hcvc cnim, :

cotwersione nosler hic mundus ccrto temporis vicarium se Patris ostcndcrat , j>er qucm
sjjatio tcncbris obvohatur : Maria vero et Patcr et videretur in factis , et andirctur in
sole, et luna, ct astris il/uslrior, cognosceretur in Filio jacta ct
suo /iitnine, verbis , el ,

ntilla sui commiifatione aut vicissitudine verba Patris administratite.

,

complct ac ambit omnia, J/ammis lustrat

, Christusduplicem habetnativitatem unam
, :

lucc vcstit non cnim i/li succcdit nox. (7) a Patre, alteram a Matre. In anerna nativi-
,

Maria stellas flore lucis excedit, quia nullis late est speculum paterna majestatis, pater-
unquam obvolvitur tenebris dies impeiia- nam naturam et virtules repraesentans ; in
:

lis pra coeteris sanctis splendidiores lucis secunda nativitate, ordine inverso Mater est
spargens radios ; dies cceli , cui uec succedit speculum sine macula, filii puritatem repra-
nox, nec nocte completur; neque ullas in senlans et virtutes referens. Maria polest
orlu, non secns ac in occasu admitlit tene- considerari in sua conceptione in concep- ,

bras. Singularis eniin contincntitv puritas , tione et parturitione Filii , in morte Chrisli,
in candorem lucis cvtcrnce corwcrsa cst (8) , et in toto vita decursu, et ubique est specu-
et Deipara ob eminentem qua fuiget sancti- lum sine inacula. Maria in sua conceptione
talem, est candor lucis aeterna , et speculum est speculum sine macula ullius peccati
1

sine macula majestatis Dei. quam nec infecit, nec devenustavit, nec ohs-
curavitetiam vel levis serpentis, id est, pec-
(1) Cant. 6. -
(a) S«-rm. 1. tle Nat. Virg. (S) Ep. —
14. —(4) Tert. L. An. 14. —
(5) Ps. 88. (G) Gen. 1. — (1) Tert. L. adv. Prax. a4- (>) Gregor. Nai.
— (7) Idiot. L. dc Laud. Virg. c. a. (8) I*ct. Dam.— Orat. 36. — f:->) Tcrt. L. adv. Heimog. 4«>. — (4) Terl.
S.-rm. 44. L. dc An. 5. — (51 Tert. L. adv. Prax. a4-
 MARIANtE FESTIVITATES. — CONCIO V. 3ai
cati originalis anhelitus : Ei quce pulchra
tiane, servi igitur exemplo , et conserva spe-
facta est , recte dicit Verbum
a mali qui- culum ejus. (i) Perfectum virtutura specu-
:

dem societate recedens mihi appropinquasti , Jum et exemplar Virgo exhibet , in ipsa vi-
appropinquans autem primarice et exemplari dere potes quid corrigere , quitl tenere de-
pulchritudiniyipsaquoquepurafacta.es ve- beas. Solent mulieres venustatis studiosae
luti quoddam speculum conformatum meo speculum omni occasione consulere (2), ut ea
characteri. (1) Quinam est Verbi character? quae maculant, tollant, et quae decorant ,
Sanctitaset puritas.Maria in sua conceptione adhibeant ad duplex illud munus speculum :

fuit speculum conformatum sanctitati Verbi consulilur. Conjice,Christiane,oculos in Vir-

et 2. In conceptione Verbi divini, fuit spe- ginem , in illo speculo te intuere , ut tollas
culum sine macula conformatum puritati quae animam tuam contaminant , et adjicias
ejus. Verhum absque ulla corruptione cordis quoe illam venustant. Quoniam virginitas
concipitur : quia ergo caro sic fuil a Verbo et vita Beata? Marke speculum et
species fuit
Dei assumpta, ut esset caro Verbi Dei con- totius castilatis,et integritas virtutum d-ecus
,

veniens fuit quod etiam ipsa sine corruptione pudieilia? et magislerium valde eximium ,

Matris conciperetur. (2) Quo perfectius ver- probitatis in qua rogo , videant virgines ,

bum concipitur, eo magis pura ac magis a cor- quid vitare, quid corrigere quid tenere de- ,

ruptione aliena mens debet esse. Quantum a beant honestatis, ut valeant su's moribus ex-
corruptione et macula aliena fuit Maria, quae primere Virginem qua est imago divinaj ,

divinum verbum carne vestivit Neque dun- bonitatis. (3) !

taxat humanae mentis conceptioni qua abs- 3. Aut quce estfacies Dei (4) nisi Dei Fi-
que ulla corruptione humanum concipitur lius, imago bonitalis illius? At cur Sapiens
verbum, sed divinae adhuc conceptioni qua filium solius paternae bonitalis imaginem
oeternus Pater divinum concipit et generat propalat? Nonne est imago sapientiae, poten-
Verbum comparatur Verbi conceptio in tiae, misericordiae , justitiae, caeterarumque
,

utero Virginis. Patri similis exstitit Maria in perfectionum divinarum ? Cum Dei Filius sit
conceptu et in partu et, ut apposite ait D. notitia genita, est imagopotentiae, sapienliae,
:

Ambrosius quemadrnodum Virgo Divinitas justitiae, misericordiae, et cunctarum genera-

,

ediderat, ita eum et Virgo Maria generavit. tim perfectionum de quarum cognitione pro-
(3) Speculum absque ulla fractura solis ra- ducitur. Sapienter tamen dicitur a Sapiente
dios suscipit et emittit DeiFiliusest aeterni imago bonitatis quia cum ejus generalio sit
:
,

solis radius , Beata Virgo exstitit perlucida perfectissinia, nullam imperfectionis patitur
crystallus. Sicut vitrum absque sui dissi- umbram. Putenlia Dei respicit non ens, seu
patione solarem radium suscipit et emitlit nihilum de quo cuncta creata produxit
, ,

sic Maria? virginitas illibataFilium Dei con- misericordia respicit miserias quibus ob-
cepit et peperil. (4) De hoc nemo potest du- noxii sunt mortales sapientia intuetur, non ;

bilare, ait Pelrus Damianus nisi qui de Dei solum bonum

, sed etiam malum justitia , ;

omnipotentia dubitaverit. Specular non fran- peccata condemnat et viudicat; bonitas sola
git radius solis, et integritatem Virgiuis con- neque etiam terminative nllum defectum
servare non potuit omnipotentia liedempto- importat idcirco Filius praedicatur imago :

risP (5) 3.1n morte Christi, speculum amoris paternse bonitatis. Femina? facies Christus
et compassionis fuitMaria. Cor Virginisjuit Jesus (5) quia ab illo suam mutuatur pul- :

clarissimum speculum passionis Chrisli et chritudinem. Constat omnes virgines esse

,

perfccta mortis ejus imago (6) tolerans in- species Christi; Beatam autem Virginem esse
,

tus in anima cruciatus quos in corpore tole- specialem ejus speciem quai speciem suarn ,

rabat Christus. Speculum solis radiis expo- nunquam per aliquod peccatum mortale aut
situm inflammatur Christus cruci affixus est veniale rnaculavit. (6) Quapropter a sacro
:

sol calidos emittens radios Maria stans juxta Sponso tota pulchra pruidicatur
; « Tota :

crucem est speculum calori solis expositum, pulchra es, amica mea, quia macula non est
itaque illuminatur, accenditur, amorisque et jn te, » (7) ut emphatice in Hebraeo legitur.
passionis aestuat ardore. Tandem, 4- Maria Nullus est defectus, sive in ejus anima, sive
toto vitoe decursu fuit speculum sine macula, n corpore, sed lota pulchra est, Maria, tum
i

eminentes Filii repracsentans virtutes. Chris- in corpore, tum in mente. Tanta est Mariae
pulchritudo ut Patres semulentur quis eam
Gree. Nyss. Hom. I\. in Cant. — (2) D. Tliom.
(1)
5. p. q. 28. art. i. — (3) Serm. 16. — (4) S. Richard. (.) Tert. L. (2) Tert. L. 2.
de R<s. Car. 5a. Lu t —
a S. Laur. L. 4. de Laud. Viig. —(5) Opusc. 1. de Fem. 8. — Ildeph. Se.m. 3. de Assumpt. —(4)
(7>) S.
FideCalhol. —(6) Laur. Just. 1.6. dc Tiiump. Agon. Terl. L. adv. Piax. .4- —
(5) Tert. L. de Cor.
Md.
Clir. 14.— (6) fiich. Vict. in Caut. c. 3g. (7) Cant. 4- —
21
 Zii MARIA?L_ FESTIVITATES. — CONCIO V.
majoribus deeantet enoomiis. Nani Jnanne lium depuh hiiiudiuecommendat: « Eccetu
a
Dnmaseeno humansB pulchritudinis eorona pulcberes,dilectemi, tii\ecoius.»Jta pufcher
vocitatur a 1). Epiphanio ipsis Seraphinil ut sis ipsa substantia pulchritudi/iis ; ita de-
:

formosior declaratur Qua? so/a Deo exccpto corus, ut sis ij)sum decus huma/ti generis. (i)
:

cttnctis supcrior extstis , formosior es ipsis Filius etiam JMatrem bis de pulchritudine
Cherubin et Scrajj/iin, et ouini exercitu a/igc- laudat Ecce tu pulclira es, amica mea , : <•

lico. (i) A Georgio Nicotnediensi oinniuin ecce tu pulchra es. » Non soluin oh inter-
,

jnth htitudinnni decus et ornanientum re- nam et externam qua decoiatur pulchritudi-
cognoscitur. O jnilclierrima pn/chritudo om- nem sed duplici potissimum de causa , :

nium j/uc/i/itudinum 1 o Uei genitrix, pul- tuin quia sicul Filius est decus humani gc-
rhrorum o/nnium summu/u or/iame/itum ! (2) neris, ita Mater est /in/i.a/np naturce ve/ius-
Nec mituni si Patres uuo ore Mariam de pul- tas (2) tum quia sicut Filius est fornia ,

luitudine laudant quae, ut ait Rupertus , quam imitari dehet Christianus

<
;
Ex forma :

j>u /chritudine divina (3) pulchrescit, 11011 so- dominica agere dcbcbis ; ita Mana est
luni quia pulchritudinem suam a Deo niu- foima ad quam fideles respicere dehcnt.
tuatur, neque adhuc quia Filius Dei iu fa- Quia ut fatur D. Hieronymus, seu potius ,

hricanda Mariana pulchtiludine totum suum Sojdironius, csl Jorma discip/ino? Christi. (3)
adhihuit ingenium Gauc/e, Virgo, decus na- Maria esl forma, facies, species, pulchritudo
tnra? pu/chraque imago
,
quce summi ge- christiauae disciplirs
,
(jua; quodammodo ;

/liitm conlincs artificis (4) sed proeserlim apjiaret pulchrior, venustior, formosior, ex-
"•

quiaest imago divinae honitalis ; et, ut fatur pressa in vita et morihus Mariae, quam ele-
Andreas Cretensis, eximia f)u/chritndo, vivi ganter a Christo dictata. Comparat Hiero-
arc/iityjn imago. (5) Uti Filius est imago pa- nynius Christi disciplinam 3laria3 opere ex-
terme honitatis, ita Maria estimago bonitatis pressam, ctmi eadem disciplina a Christo ore
Filii ; uti Filius est figura suhstantiae Patris ,
duntaxat dictata , nedum opere expressa.
j>aternos characteres reprassentans, ita Maria Christiana ninque disciplina , in ore etiam
exprimit imjj/essum sibi decorem divince si- Christi dum
ore duntaxat erudit homines,
,

mi/itudinis. (6) Pater est filii facies et pul- consistit in verhis; Maria vero suis morihus
(hritudo Quis enim pater non facies e/it
: disciplinam a Filii ore diclatam resculpit ,
fi/ii, /lomine auctoritatis quam ge/iitus a ,
idem vitae lingua docens quod Christus ore
patre eonsequilur P (7) Filius vicissim est praedocuit. Et quia omnem christianae disci-
Patris el facies decor, ul innuit Regius Vates p!inne perfcc tionem a filio edoclam perfecte
de ignila Spiritus Sancti productione aiens : adimjdevit Maria , helle praedicatur fonna
« Ignis a fa<ie ejus exarsit. > Filius est Matris disciplinae Christi. Christiani , aj/posita cst
facies et decor , et Mater est Filii facies et nobis forma cui imprimamur (4), nimirum
pulchritudo. Unde apud Rupertum, Mater Maria, cujus species et pulchiitudo imitanda
Filium jiulchritudinem suam nuncupat , et est. Maria jormosa erat, tota in
tota in se
FiliusMatreci pulcbrkudinem suam vocitat virlutibus et actionibus jormosa (5) qui :

Verc tit dicis milii : Eccc tu puichra es : ct sunt in peccato in se non sunt formosi, sed
dico tibi : Eece tu pulchcr es ; qnia tu pul- deformes; qui male operantur non sunt for-
chritudo mca es, quod ego pti/chra sum to- , mosi iu aclionibus,neque Mariam imitantur,
tit/n tibi altribiicndum est (8) Filius est pul- . quae tola est formosa, quia, Filio fahricata ,

< lnitudo Maltis, quas a filio accipit tum na- et ab Spiritu Sancto ohumbrata.
turae ttitn gratiffl decorem ; tum animae ,
, pj, PARS. Maria
quasi sub umbracu/o{6)
lum corporis venustalem.Unde diciturimago Spiritus Sancli semper
extitit. Maria ct Spi-
homtatis illius; seu, ut habetsyriaca lectio, r tus Sanctus sibi mutuo fuere uiubraculuni.
j

forma gratia i/litts : quasi idem sit itnago Maria Spiritum Sancluin obumbravit, quia
bonitalis Dei ac pulchritudo, sive species S ub umbraculo requievit Spirilus Sanc-
ejus
,

sive forma gtatia- illius.

pulchri- Mater est Uis Tjnde salutatur a Methodio A\e,Spiri-
. :

tudo F1I11, qui a Matre corporis accepit ve- tus Sancti obumbracu/um. (n) In aliis homi-
nustateni de quo Mari;o congratulatur D.
:
„ibus ohculpam vel actualem,vel originalem,
Augustinus Si formam Dci tc. appcl/cm
:
, non semper obumbratur Spirilus Sanclus :

digna existis. (y) Semel el iterutn Matcr Fi- Maria vero ab aestu peccati fuit immunis, in
eaque velutsub umbraculo semper requievit.
(1) Orat. <!<• Land. VirR. —
(2) Orat. <1<- Olilat. (7,)
—
Lib. 6. in Cant. —
(\) Joan. Geom. Ilym 5. (5)
— (i) Ropert. L. i. in Cant. — (>) T<il. L. de Idol.
Orat. deDormit. B.M.— (6) Itichard. a S. Laar. I. 9.<1<: 18. — Scrm. de Assumpt.
(?>) (4) Grrp. Magn. Hom. —
Laad. Viig. _(;) Tert. I.. .ulv. Piai. 14. —(8) Lib. 14. in Lvanp. —
(5) Sim. <l<- Cas.s. <!<• U. Vit, c. 1.—
x. in Cant.— (<j) SeriD. 3. de AsshiiiiI.
(6) Tort Apol. ai.— (7) Orat. in Iiypopant.
 MAIUANyE FE5TIVITATES. — CONCIO V. 323
Verum si semper sub Ma- Mariam ab umbra originalis culpae, illam in
Spirilus Sanctus
riana umbra requievit , s< a Conceptione obumbravit
ipse vicissim Mariae m m,ut Mariae :

r rsebuit umbratn, fuitque unibraculum per se •ongratulatur Joaunes Geometra expendens

<

ejficax in ipsa, ut fatur AndreasHierosolymi- ista Gabrielis Arcbangeli verba Spiritus :

tanus. Aunqttam sine aqua Christus (i), ait Sanctus superveniet in te, invisibilem suam
Terlullianus ; nunquam Spiritus Sanctus sine formam
in te obttmbratice depinget : vel
ctiam ipsum Spiritus sigillum in te cxpri-
«/«£/•« (2), ailGregoriusThauniaturgus.InJur-
dane namque sub specie columbse, sedet su- metur. (1) Duplicem illam Joannis Geometrae
pra Dominum, illumque suis alis obumbrat, expositionem tantillum illustremus: Spiritus
in rnonte Thabor sub specie nubis lucidae Sanctus invisibilem suam formam in te um-
magistrum et discipulos simul obumbrat bratice depinget. Qusenam est forma Spiritus
:

« Ecce nubes lucida obumbravit eos. » Ma- Sancti ? nimirum sanclitas. Hanc formam
riam quoque obumbrat in sua Conceptione, Marisein sua Conceptione largitus est. « Quse-
in Angelica Annuntiatione et in sanctitatis rat aliquis
, cum et Paler sphitus et Filius : ,

infusione. Nam 1. In sua Conceptione ab spiritus; et Paler sanctus, et Filius sanctus

,

oiiginali culpa prseservat ; 2. In Angelica sit, quam ob causam vocabulum hoc quod ,

Annuntiatione, mirabiliter fecundat 3. In est Spiritus Sanctus, proprium

; adscribitur
sanclificatione, cunctis gratiis cumulat. personse huic, et sola hsec persona sic vocari
i.In Mariae Conceptione, Spiritus Sanctus debuit? Ad baec, inquam nimirum quia tola :

obumbrans corruptclam conditionis (3), eam personse hujus operatio, non aliud nisi sanc-
prseservat ab originali culpa, cui addicti erant tificalio est » (2) et quia Mariam in sua :

cuncti Adami nepotes, via communi gene- Gonceptione sanclificavit , in ea formam

rati : sicut umbra corpus , slc peccatum ani- suam , scilicet sanctitalem umbratice depin-
marn gestorum imaginem referens. xit. Uti peccatum originale habet umbras
sequitttr,

(4) Originalis peccali labe obumbrali sunt quse illius deformitatem manifestant ita gra- ,

in sua conceptione Adami nepotes, et crimi- tia originalis qua in suo conceptu sanctificata
nosi parentis deferunt imaginem Muriasola fuit Virgo, babet umbras quas illius venus-
:

scelerosi protoplasti non deferl imaginem tatem propalant , nempe scientiam in intel-
,

neque in sua Conceptione obumbratur um- lectu, reclitudinem in voluntate, concupis-

bra peccati. Christus corpus sine umbra ges- centiae exslinclionem, eminentem virlutem ,

tabat (5) Maria quoque animam ab umbra quae in cunctis suis elucebat actibus, in qui-
:

peccati babuil immunem quia in sua Con- bus iniram animi praeferebat venustalem.
,

ceptionc fuit ab Spiritu Sanclo obumbrata Pulchritiido est vitalis fu/gor ex ipso bono
et praeservata ne originalem contraheret cul- per umbras effusus, animos excitans ut per
pam. Quod ipsa probe cognoscens, in grati- bonum in unum redigantur. (3) En verum
tudinis monumentum prsedicat « Obum- Marianiin sua Conceptione nitorisspecimen
:
:

brasti super caput meum sicut in die belli. » gratia qua sanctificata est originem sumit ab
Ut autem docte animadvertit Abulensis , Spirilu Sancto cui appropriatur bonum hsec :

capul principium vita? est ; dies autem belli gralia Virginis animam decorans perumbras
est instans illud Conceplionis inquo da?mon virtutum effunditur exterius, internamque
,

veccati originalis macula dominatur de ani- denotat venustatem : el quemadmodum Vir-

ma : principium autem vila? Beata; V irginis ginis sanetitas a bono procedit, ila ad bo-
obumbratum juit ab inslanti Conceplioms , num tendit, omnia sua opera referens ad
et nullam contraxit maculam. originalem , gloriam Spiritus Saneti qui in illa formam ,

unde gratias agens Deo pro tanto beneficio suam umbralice depinxit suumque sigillum
,

dixit : Obumbrasti super caput meum sicttt itnpressit.

in die belli. (6) Uti umbra sequilur corpus, ita Spiritus Sanctus cunctos eleclos sigillavit
peccatum origiuale habet umbras quse illud eo quod ad illum pertineant, non secus ac
inseparabililer sequuntur. Quaenam suntuiu- servi ad dominum. In quo signati estis, seu,
habet grseca Jectio in quo sigillati estis
brae originalis peccali ? I«norantia, malitia, ut ,

cohcupiscentia aliaque ejusrnodi quae cum Spiritu promissionisSancto. (4)Verum non eo-
,

non fueriut in Virgine , sub umbra peccati dem modo sigillatisunt quoBeatissima Virgo:
non fuil concepla. namque 1. Suum adbibuit sigilium post-
iltis

Satis non fuit Spiritui Sancto prseservasse quam concepti sunt, mundans illos ab on-
ginali macula ; vel per baplismum, vel per
(1)TitI. L. dc Dapt. 9. —
(2) Serm. 2. ile Anmint.
— (3) 'lVit. L. de Cor. MiT. 8. —
[\) D. liasil. hom. 7. (1) I ti C;,t«Mi. Pat. Crxc. — (2) Rnpert. L. 1. de Ho-
—
— (5) S. Zen. Ver. Oral. 1. de Nat. Uoin.— (6) i's. 109. nor. el Glor. FHii honiiuis. — (3) 1'Jato in Menone.
iu Mallli. t"< IkIwk.
21.
32 f
^
MARIANjE FESTIVITATES. — CGXCIO V.
circumcisionpm vel per nliquod aliiul re-
, porca corpus sumpsit. Fx unione lucis incor-
meJium. At Beatae Virgini suum aJhibuit poreae Verhi divini, etcarnis sumptae in utero
sigillum in ipso conceptionis momento. Vi- Virginis. Dei Filius qui generatur a Patre in
tani a conccptu agnoscimus{\), vilam scilicet splenJore, concipitur in umhra in utero Ma-
gratiae qua ejus anima vivificata fuit eoJem riae, Verhi humanati umhra et Spiritus
et
instanli quo creata. Exinde enim vita qtio Sancti ohumhratio Jecebat Marianam mor-
anirna. (2) 2. Illi prius Jetulerunt characte- talitatem, virginitatem et sanctitatem. 1. Ob
res Jiaholi, ejusque fuerunt mancipia, quam Mariae mortalitatem. Virtus Altissimi obum-
fuerint sigillali ah Spiritu Sancto ejusque brabil ei , ut assttmptce carnis velamine in-
servi effecti Maria vero nunquam fuit ty- tetjecto, susccptrix cl conceptrix majcstatis
:

ranniJi daemonis mancipata, seJ semper ex- effecta, neqtiaqtiam opprimeretur a gloria.
stitit Jominio Spiritus Sancti subdita, et Je- (1) 2. Maria ob suam virginitatem subjun- ,

coros gratiae Jetulit colores. Simul in ea col- git RicharJus a Sancto Laurentio; Spiritus
lccta gratia? plenitudo : quia ab exordio siur. Sanctus virtus vegetans, umbra rejrigerans,
conccptionis aspersione Spiritu Sancti tota Spiritus Sanctus eam fccundavit virtus a ,

Dcitatis gralia est superfusa. (3) 3. Caeteri in corruptione servavit. Tria praestant viri uxo-
fronte sigillati sunt. Quoadusque signemus rihus primo illis conjunguntur nuptiali
: ,

scrvos Dei nostriinfrontibuseorum (4}: Maria vinculo , secunJo, illas obumbrant , seu
vero, non infronte, seJ in corJe sigillata est. nube tegunt unJe nubere a nube Jencmi- :

Pone me ut signaculum super cor tuum. (5) natur; tertio, illas graviJant. Illa tria praestat
Ralio autem hujus Jiscriminis est, quia ut Mariae Spirilus Sancti absque virginitatis jac-
,

Jocet Philosophus (6), natura in generatione tura 1. lllam sihi assumpsit in sponsam :
:

hominisanteomnia formateor quoJest spiri- Virgo specialitcr Sancto conjugata Spiritui.

tuum vitalium origo,fornax caloris naturalis, (2) 2. Illam fecunJavit nam, ut ait D. Am- :

principium motus, et vitae suslentaculum brosius , sttpcrvcnicns Spiritus Sanctus in

:

unJe cor Jicitur primum vivens formato Virginem, conccptionem operatus esl et ge-
: ,

autem corde, naturaproceJit aJ aliascorporis ncrationis munus

implevit.iZ) 3. Obumhra-
partes, ultimo format caput, quoJ est quin- bit tihi,;/o« lcedendo, sicut umbra non hvdit,
que sensuum seJes.Caeteri electi signati sunt, nec gravat , sed rcfrigerium prwstat. (4)
non in corJe, seJ in capite, quia sanctificati Licctomnes Trinitatis personae operatae sint
non sunt in sua conceptione seJ postquam , Verhi humanationem, incarnatio tamen spe-
formati sunt, postquam nati vel concepti cialiter tribuitur Spiritui Sancto , cujus plu-
suut Maria vero sigillata fuit in corJe, quia
: res afferuntur raliones a Patribus. Inler quas
in sua conceptione sanctificata fuit, animoe maxime mihi arriJel haec D. Thomae liatio :

namque creationem et sanclificationem vin- assignatur in gistis hiccni Concilii et est ,

dicamus contemporalcs cjusdcmque momenti. quod in nobis est duplcx vcrbuin : vcrbum
(7) Ut autem ait D. Athanasius, ipse Spirilus cordis, ct verbum vocis. Vcrbum cordis cst
Sanclus csl sigillum (8), quo in sua concep- ipsa conceptio intellcctus quai occulta cst ,

tione Virgo sigillata et sanctificata fuit , et hominibus nisi quatcnus per vocem expri- ,

umhraculum quo in angelica Annuntiatione mitur, sive per verbum vocis. Verbo autcm
fuit fecundala. cordis comparatur Verbum a^tcrnum antc
2. Certe enini de Spiritu Sancto Virgo incarnationcm
,
quando crat apud Patrcm,
conccpit (9) Spirilusque Sancti umbraculo et nobis absconditum , sed verbo vocis com-
:

fuit fecuiulata. Magnum est Jiscrimen inter paratur Vcrbum incarnatum quod in nobis
,

aeternam et temporalem Verbi generationem. apparuit et manifestatum est : verbttm att-

Illa in splen Jore , haec in umhra. In splen- tem cordis non coitjungitur voci , nisi mc-
dorc Sanclortim cx utcro ante Iticiferttm gc- diante spiritu: et ideo rccte incarnatio Verbi
ntii te. Vcrtim id qnidnm Patri : at mater sane per quam invisibilis apparuit, mediante Spi-
c.umdcm ipsum insplcndorc non gcnitit,scd iu ritu Sancto facla cst. (5) Haec Spiritus Sancti
rtmbra. (10) Utautem philosophatur Magnus cum humana respiratione comparalio mire ,

Gregorius, umbranon alitcr exprimifur, nisi eluciJat, tum Jivini Verbi incarnationem ,
pcr liicem ct cnrptts. Virttts Altissimi Ma- tum Marianae virginitatis puritatem. Divini
riam obumbrat, qtiia in cjtts tttcro lux incor- Verbi incarnationem nam sicut spiritus, seu :

respiratio hominis , velut Jevehit verbum

Tcrt.L. de An. 27.— fi) Tert. ibid.
(1) —
(S) Petr.
Cdl. dc Pan. cn.-(|) Apoc.7.— [5) Cant. 8.— (6)
L. (.) RichardaS. Laur.L.ia. deLand.Virg.— (») Prt.
L. 1. dc Nat.Animal. —(7) Tcrt. L. de An.27.— (S) Ep. Dam.Serm. de Asaumpt. — (3) L. dr iis qui initianlur,
nd Scrapinn. de Spir. Sanrt. —
(y) Tcrt. L. adv. Praa, c. 11.— (4) Ilichard. a S. Laur. L. 1. de Laud. Virg,
>;. —(10) D. Bern.de Nat. Virg. — r
(. i) In cap. 1. Matth.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO V. 3*5
menlis ,
et voci imprimit, quo exlernum et licet gratiis plena, ulteriori Spiritus Saucti
audibile verbum proferatur sic Verbum di- plenitudine, uberius superfundenda dicitur!
,

vinum in mente Patris ab aeterno invisibile Superveniensilla gratiarum plenitudoquadru-

et occuhum, mediante Spiritu Sancto, quasi plici via investigari potest i. Spiritus Sanc- :

spirilu et respiratione conjungitur carni in tus invisibiliter mittitur et venit in animam,

utero Virginis et visibile apparet. Tum Ma- non solum quando primam gratiam sanctifi-
rianae virginitatis puritatem nam quemad- cantem recipit, sed etiarn quando in ea in-
;

modum integrilate et puritate respiratio de- crementatur gratia.Maria in sua conceptione

vehit verbum mentis, vocique imprimit, ita santificata inhabitantem babuit Spiritum
Spiritus Sanctus mira puritate Verbum di- Sanctum nam in quo potiore lemplo inhabi-
:

vinum velut devehit ab intellectu Patris in taret Dei Spiritus P (i) Et quia in Verbi hu-
uterum Virginis, illudque conjungit carni ex manatione magnum accepit gratiae augmen-
purissimo Marise sanguine desumptse.Debuit tum, in ea Spiritus Sanctus supervenire di-
obumbrare Mariam Spiritus Sanctus ob ejus citur. 2. Quando quis assumit sponsam, illam
virginitatem et suam sanctitaiem. Nam,
, opulenter dotat magnaque ei largitur mu-
,

ut vult Rupertus , Spirilus Sanctus maxime nera Spiritus Sanctus Virginem in spon-
:

ex hocjacto suo nominatur : quia quod in ea sam assumens opulenter eam dotavit , et
,

halum est de Spiritu Sancto est. Antehac singularia ei largitus est gratiarum dona.
Spirilus Dei, sive Spiritus Domini dicebatur: Singularern hanc gratiarum largitionem de-
nec facile in omni serie veteris Testamenti notat Angelus dicens Spiritus Sanctus su- :

reperies hoc insigne vocabulum : Spiritum perveniet in te « Spiritus Dei omnipotentis

:

Sanctum. Ab hoc locofere primum sonuit in Patris et Filii venit in eam, singularique gra-
auribus nostris hoc reverendum et insigne tia , prae omnibus quae creala sunt , sive in
'vocabulum proprium atque absohttum : Spi- ccelo, sive in terra , et omnium quae in eis
ritus Sanctus. Quam ob causam , nisi quia sunt, fecit sponsam suam. » (2) Ineffabilem
maxime ex hoc opere quod in Maria opera- gratiarum largitionem ab Spirilu Sancto Ma-
tus est, claruit liic Spiritus Domini , quod riae sponsae factam belle declarat D. Atha-
vere sanctus sit P (1) Tantam et tam auguste nasius Quemadmodum nunc in piwsentia :

excelsam gratiarum exsuperantiam velut effu- et in ceternum usque, habet /uec Virgo sibi
dit Dei Spiritus in Mariam, ut qui hactenus obumbrantemvirtutem AItissimi,etsuperven-
Spiritus Dei, aut Spiritus Domini communi- tum Spirifus Sancti, ut sit gratia plena, ita
ter dicebatur, reverendum atque insigne vo- enim isticopinamuromnia iiliper gratificatio-
cabulum proprium atque absolutum Spiritus nemSpiritus Sancti,et virtutem Altissimi do-
Sanctus habuerit , a plenitudine gratiarum nata fuisse. (3) 3. Quia,utfatur Proclus, Pa-
quibus Mariam cumu.avit. triarchaConstantinopolitanus, Mariaest uni-
3. Nam Angelus ad Mariam ait Spiritus tarum inter se naturarum officina ; Maria
:

Sr.nctus superveniel in te, et virtus Allissimi thalamus in quo Verbum humanam carnem
obumbrabit tibi (2) verum qua ratione An- desponsavit ; Maria salutaris reconciliationis
:

gelus Mariae dicit Spiritus

: Sanctus super- y?flrt«?oj/7.y.(4)Debuitesseconvenientia etpro-
veniet in te, quam nuper gratia plenam prse- portio interMatrem et Filium. Omnis pleni-
dicarat? Hoc dubium proponit et acute re- tudo spiritalium charismatum in Christo (5)
solvitD. Bernardus Superius dictaest fuisse fuit inMariaquoque fuit plenitudo spiritua-
: :

gratia plena, et nunc quomodo dicitur , Spi- liurncharismatum; ubi enim Deum uterocon-
ritus Sanctus superveniet in tep nunquid po- cepit,tunc, ailT). Alhanas'ius,descendit Spiri-
tuit repleri gratia, elnecdumhabere Spiritum tus Sanctus in Virginem , cutn omnibus suis
Sanctum, cum ipse est dator gratiarum? Si virtutibus essentialibus , qua? illi per ratio-
autemjam Spiritus Sanctus in ea erat, quo- nem divini principatus adsunt, imbuens eam
rnodo adhuc tanquam noviler superventurus gratia, atque idcirco gratia plena cognomi-
repromittitur P Anforte ideo non dixit sim- nataesl, eo quod implelione Spiritus Sancti
pliciter, Venielinte, sedaddidit,Super; quia omnibus gratiis abundarel. Quid est quod
prius quidem in ea fuitper multam gratiam, cum Spiritus Sanctussupervenit in Virginem,
sednunc supervenire nuntiatur propter abun- cum omnibus virtutibus suis essentialibus
dantioris gratice plenitudinem, quam ejfusv- venire perhibetur? Hoc dicit Athanasius :
rns est super illam P (3) Quam exuberanti Vel ad innuendam gratiarum abundanliam
gratiarum plenitudine exundat Maria quae ,

(.) Tcrt. L. 0. adv. Marc. 20. —

(2) D. Anscl. de cx-

(1) ln c. 1. Matlh. - h) Tert. Lib. adv. Prax. 26. — cell. Virg. c. 4- — (V Serm. de San. Deip.— (4) Hom.
(5) Serm. 4. Sup. Missui est. de lNat. Chr. - (5) Tert. L. adv. Jud. 8.
3*6 MARIANiE FESTIWT ATES. — CONCIO VI.
quam abisSanclis largitus est ;
Virgirti pr.ne Domini septern Sancti Spiritus donis , id est }
vel quia exstincto in Virgine connaturali vi- sapicntia? ct intellectus , consilii et joriitu-
tioruin fomite velul connaturalein ad vir- , Dei tli/iis, scientia' ct pietatis, atquc (ir/toris
tuteni Virgini ingessit fomitem , et ut fatur donata est. (1) Et ut Mariae uullum desit
llildebeitus i/i ca prwtcr virtutem , niltil gratiae genus, apud D. Antoninum, concludit
,

virftis iiwenit (i); vel (jnia Mariae contulit Albertus quod universitatem graliarum gra-
omnes simul virtutes, quibus divisim (loiue- tuitarum et gralis dalarum omnifariam ba-
lvint Sancti. Abraliam fule enituit Isaac buit. (2) Gralias gratis datas non omnes ,

obedienlia, Jaeob oratione, Joseph castitate, singulis contulil Deus, sed pro sua volunlate
Moyses mansuetudine , Elias zelo, Job pa- varie dispersit. Alii datur sermo sapientia?,
lienlia, alii aliis virtutum excelluere orna- alii propbetiae alii genera linguaiuin, alii ,

mentis. In veteri adhuc Testamenlo , multae gratia sanitatum. » (3) Omnes auteni gratia-
fuerunl feminaealiqua singulari virtute com- rum rivuli, in aliis divisi simul in Virgine
,

mendate, ut Abigail prudentia, Judith for- uniuntur ei lluunt.Illa gratiarum abundautia

litudiue, Rutli bonestate Anna religione, , denotatur, dum dixit Angelus Virgini Spi- :

Jabel sapientia, Eslber proximi dilectione. ritus Sanclus superveniet in te ad quid pu- ,

At ia Virgine, omnes virtutes simul in gradu tassitpcivcnit, nisi ut etiam sitperiinpleat eamP
emineuti collectae et coadunatse sunt. Quod ad quid, nisi ttt advenictite jatn Spirittt, ptcna
vel paucis mortalibus constatjuisse collatum, sibi, eodem supcrvcnicnte , nobis quoque su-
jas certe non cst suspicari , tantCB P irginis perplena, et supci efjiuens fiat? (4) Eleganter
juisse negatum, (jtta> a nullo illustriuin Sanc- Cassiodorus : Fundit potitts qiti mittit in ple-
torum excellitur in privilegiis gratia?. (2) iiian. (5) Spiritus Sanctus qui novis in dies
Tandem, /1. Mariam su- graliarum augmentis cumulabat Mariam ,
Spiritus Sanctus in
pervenit ,
quia seplem sua dona illi contu- gratiarum plenitudinem non tam sibi quam
lit.Cuncta boec dona Cbristo collata asseve- nobis conferebat idcirco vocilatur a Petro
:

rat apud Tertullianum Propheta Evangeli- Damiano Jons benedictionum et bonorttm

cus Et nascetur, inqnit virga de raaU.ce
: , omnittm scaturigo. (6) Ab boc fonte exundat
Jesse, quod est Maria, et flos de radice ejus aqua quae bomines bonorum sleriles fecun-
ascendct. Et reqtiicscet supcr i/Ium Spiri- datbumore coelestis gratiae. Spiritus Sanctus,
tus Dci , et Spiritus sapientice et intcllectus , qui fecundavit Virgiuem, eam gratiarum re-
Spiritus consiiii ct virtutis Spiritus agni- , plevit benedictionibus , ut boniines aquis
tionis et Spiritus Dci timoris im-
pielatis , gratiae quae ab illo fonte exundant, inigati
jilevit illum. Neque cni/n ulli Itominuin ttni- fecundentur, et virlulis producant fruclus.
versitas spiritalium documentorum compe- Hinc est, Fratres quod virgincum Jbiilis
,

tchat ,
nisi in C/iristuin ,
flori qttidcni ol> uterum ccelcstis Spiritus arcana luminis sui
grafiam adaetpiatum ex stirpe autem Jesse , adinixtione fccundat , ut quos origo lirnosce
deputatum, per Mariam scilicel inde censcn- stirpis projudcrat sub misera cotiditionc ter-
dum. (3 Quod de Christo afiirmat Tertul- rc/tos coclcstes pariat, et ad similitudi/iern
,

lianus, idipsum deMariaasseverant Ruperlus sni pcrducat auctoris. (7)

Abbas et Cardinalis Petrus Damianus sep- :

S))tili)f>>«'«<*«il1ilt»lllia4JI«9il«
lem dona SpiritusSanctus collata Virgini do-
centes,quod ex bocloco colligit Rupertu-s (4), CONCIO SEXTA.
ubi Deiparoe oculi columbarum tribuuntur.
Qttinani sunt oculi coiitmuarum (5), nisi dona Admiranda obm mulierum cbristianarum
septem gratiarum ? I.sti ocn/i mci, suitt oculi devotio quce visitandorum fratrum gnitia, vi-
fui , ocu/i coliimbarum , oculi oinnittm gra- catim a/icna et qitidcm paitpcriora quaque
tiarum : oiiiniuin quippe gratiartim vel spi- tiiguria circuire (8) solebant.Sed absque ulla
1 itittim ex quo me
tu effecta cs particeps ,
comparatione magis stupenda Marine pietas
caslis visceribus SUSCCpisli. Seplem adbuc
quae abiit in montana cum festinatione ut
dona Spiritus Sancti Mariae collata probat visitaret Elizabetb. Verum ad quid Maria
Petrus Damianus, Virgini istud Proverbio- visitavit Eli/.abetb? non ul Deum offende-
rum accommodans Sapientia sedificavit sibi :
ret, sed glorilicaict ; non ut proximo tliquod
doinum, excidit columnas seplein. (6) Sc/>- nocunientuin affenet, sed Ut ei prodesset;
tcm namque virginalis heec domus subfulla
non ut alicui molesla foret sed ut grala et ,

columnis exstitil : quia venerabilis Mater —

(1) Serm. Je Nat. Virg.
a. —
(») 4- P*r. lit. C.
i5.

Bpist. 84, — (>) I). H«- Ep. 174. - (31 Tert. L. i. Cor. 19. —
(i) I). Bero. Serm. 2. d« Ananpt.
1

—
<

—
, f -

adv. Jn.l. <|. — (i) I.. 1. in Cant, '. 1 . — r

(. i) Caot> 1. (5) L. xi. Vnr. BpUb jj. i' )
Orat. de As-umpt.
;

— (C) Pro». o5. - (- Clirywl. Scrm. 117.— (8) 'IV.t. L. 1. ad Uxor. 4-

 MARIANVE FESTIVITATES. — CONCIO VI. Z^
urhana esset. Visitationes quoe fiunt in se- Christi figuram. (i) Orienlis vocabulo Chris-
culo, ut plurimuni sunt imperfectoe, ex de- tus tn sacris pagitiis intelligitur. Ut enim ait
fectu charitatis , humilitatis et sanctilatis. Zacharias Proplieta , ecce vir oriens nomen
Ex defectu charitatis, sunt inurbanse
; ex de- e/W.Nuncupatur alitem oriens,quia in diebus
fectu humilitatis, sunt incommodae ; ex de- ejus orta est juslitia. Columba autem est
fectu sanclitatis, sunt noxiae. In Visitatione figura Spiritus Sancti , qui est columbce fi-
Mariae non hujusmodi inveniuntur defectus, gura delapsus in Dominum (2), dum super
sed perfectiones eis opposit e coruscant ; quee Jordj
lonianis aquas a Joanne
J< preecursore suscipere
est, 1. Urhana ob charilatem 2. Commoda,
; voluit baptisma. Per columbam adhuc de-
ob humilitatem ; 3. Proficua, ob sanclitatem. notatur Beatissima Virgo Unaest columba :

I. PARS. Dilectionem Apostolus totis vi- mea At cur sacer Sponsus Virginem co-
-

ribus Sancti Spiritus commendat. (1) Com- lumbam nuncupat? Quia columba est sym-
mendationem Aposloli quamplures Chris- bolum charitatis. Charitateni hierogiifue
tiani despiciunt : nam aut
imbecillus alicui nonnulli per columbam inlerpretantur. (3)
ex fratribus visitatur (2); ipsi vero minime Columba valde amat homines, etobhunc in
eum visitant, prasertim si sint in dignitate homines affectum, multum ex humana so-
constituti, et imbecillus frater sit humili loco cietate delectatur, et hospitia humana dilU
natus, aut adversa prematur fortuna aut : g il -
(4) Non immerito Spiritus Sanctus qui
ceger visitatur (3) ; visitationem vel recu- amor est denotatur per
proprio charactere ,

sant, vel cunctantur. Hunc defectum dilec- columbam. Per columbam adhuc significatur
tiouis suo condemnat Deipara exemplo , quce Peipara, quae vulgo Mater pulchrae dilectio-
charitate fragrans Elizabeth 1 Ardenter vi- "*« vocitatur. Ex dilectione visitavit nos
.

sitat; 2. Ad eam festinanter properat ; 3. oriens ex alto amat figura Spiritus Sancti :

Itineris incommoda patienter tolerat. orientem Christi figuram, et Maria tanquam

i. Cerle Christus hominem. (4)
dile.xit columba charitate fragrans, et orientis Christi
Absolute Verbi humanatio non fuit necessa- dilectionem aemulans, Elizabelh visitat.

ria ad humanam redemptionem, potuit enim Ab a-terno Filius in sinu Patris existit , ut
Deus vel benigue et ex mera misericordia ipsemet fatetur Egoin Patre (5), est
:
namque
condonare protoparentis delictum vel ad :
cordis Patrisnobilis inquilinus. (6) Irt sinu
placandam suam justitiam potuit acceptare Patris quiescit delectatur divinam con-
, ibi

aliquam satisfactionem vel Angeli, vel puri

;
templans essentiam , divinasque perfectiones
hominis voluit tamen Dei Filius liumanam
;
infinite diligens in tempore Dei Filius a
:

operari salutem, non per vicarium hominem, paterno sinu velut exiens, venit in mundum,
vel Angelum, sed per semetipsum. Poterat ut ipsemet adhuc testatur Ego ex Deo :

BeatissimaVirgoperaliquem fidelem nuntium exwi, et veni. (7) Quielem autem et con-

Elizabelh desuoconceptugratulari etquem-
admodumPaulus(5)absensperfiliossuos spi-
ritualesTimotheum,Clementem,Lucam(6),
omnes consolabatur Ecclesias (7) et sicut
JoannesincarcereChristumpersuosdiscipulos
:
templationem qua deliciabatur in sinu Patris,
propter hominis amorem velut derelinquens ;
propter hominem descendit. (8) Deipara
:
quiescebat tn cubiculo, divinorum contem-
plationi et amori sedulo vacans adeo enim :

visitavit, ita Bealissima Virgo, dojni clausa, contemplationi studebat utin exstasim rapta,
ab hominum aliena commercio, potuit tan velut dormiet.s habeatur, et tanto dilectio-
quam Angelorum Regina ad illam delegare nis ardore ferebatur in Deum , ut eam sacer

Gabrielem,conceptionis prascursorem et hu- Sponsus charitatem et dilectionetn appellet

manationis Verbi paranymphum ; attamen Ne suscitetis neque evigilare faciatis dilec-
non per aliquem nuntium, sed per semetip- tam (9); hebraica lectio habet Charitatem :

satn Elizabeth visitat, ut imitaretur Dei Fi-
lium qui usus non est alicujus hominis vel
Angeli ministerio, sed visitavil nos oriens
ex alto. (8) Visitatio Dei ad homines est per-
fectissimum exemplar, expressa hujus pto-
totypi imago , est Visitatio Mariae ad Eliza-
beth.
Amat figura Spirilus Sancti
,
(1) Tcrt. L. de Pat. 12. — (2) Tert. L. 2. de Cult.
I' 1 Hebraeo autem legitur dilectionem et
amorem. Vii autem Dei Filius e sinu Patris
velut exiens, venit in mundum ut jsuum ho-
minibus ostentaret amorem , ita Beatissima
Virgo a coelesti raptu cui quodammodo in-
dormierat indivini Verbiconceptione, a sacro
Sponso evigilatur, ut suam Elizaheth de-
Orientem
Tert. L. adv. VaU-nt. 3.— (2) Tert. L. de Bapt.
(1)
8.— Pier. L. 22.— (4) D. Cypr. L. rlc Unit. EccIeS.
{?>)

—
Fem. 11. (j) Tcrt. L. 2. ad Uxor. 8.— (4) Tert. L. de — (5) Tcrt. L. adv. Prax. 20. —
(6) S. Zcn. Serm.
Car. Chr. 4-— —
(5) 1. Cor. 4- (6) '• Cor. 16. (7) 2. — 1. de Nat. fil. —
(7) Tert. L. adv.Pra*.
22.— (8) Tert.
Cjr. 8. — (8) Luc. i. L. de Car. Chr. 4- —
(9) Gant. 3.
3 28 MARIAN/F FESTIVITATFS. — CONCIO VI.
monstret dilectionem : Surge, propera, abiit in montana cum festinalione ut saluta-
amicamea. »(i) «Quidestquodsuperius tilias ret Flizabeth. Virginis festinationem vatici-
Hierusalem idem Sponsus adjurabat, ne sus- nans Jeremias ait Date florem ISJoab quia :
,

cilarent, neve evigilare facerent dilectam ;

florens egredietur. (i) Flos est virginitatia
hic vero ipse eam suscilat et surgere horta- symbolum, et ita dum Propheta flores gemi-
tur? Quia omnia tempus habent , tempus nat t Marianae virginitatis florem figurate am-
contemptationis, tempus actionis. » (2) Eo- plificat. Septuaginta vertunt Date signa :

dem fere modo hanc difhcultatem enodat D. Moab, quia ut in superiorihus persaepe dic-
Bernardus : >< Agnoscitehiccommendari vi- tum est In signum data est Virgo Syrus
: :

cissitudines sancla' quietis , ac necessarioe et Arahicus legunt Date eoronam Moab ;

:

actionis, et quia non sit in hac vita copia quia Dei maternitas Marise attulit corotiam.
contemplandi, nec diulurnitas otii, ubiomcii Pagninus hahet Date alam Moab, nuia vo-
:

et operis cogentior urget instantiorque uti- lando volabit ; Vatablus vero in plurali alas
litas. » Beatissima Virgo utriusque vito?,
(3" geminat Date alas J\Ioab, quia volando exi-
:

activa? ridelicet et contcmplativa?, plus c<ete- bit. Quam tempestive geminatus virginitatis

ris omnibus privilegia custodivit. (4) Ideo in flos, in geminatas refingilur alas cjuam fes- !

intimis domus penetralibus morahatur tota tinat qui alas assumit Ubi primum Beata
!

contemplationi addicta : attamen Spiritus Virgo Dei Mater efficitur, quasi geminas alas
Sancti iinpulsu, a suavi illa exstasi excilata, de geminata virginiiate assumeus, ahiit iu
etiam exsurgere dicitur a loco orationis , a montana cum festinatione ; neque gallinre,
quiele contemplationis , ab habitacttlo inan- aut philomelre, aut turturis assumpsit alas
sionis , et ad aclivam vilam exercendam, ad Maiia, sed columbae, quae prae cajteris volu-
domum Elizahethcum festinatione properat. cribus citis^jime volat. Idcirco D. Thomas a
2. Dei Filius adto velox (5) venit in mun- Villa Nova cclerem coluinbam per culmina
dum, quod hominum amore velut impatiens, montium pervolantem , Virginem Deiparatn
ueque redilum Angeli quem ad Virginem [2) nuncupat.
miserat exspectare valens, nimio pratervo- At cur tanta cum festinatione Beata Virgo
lans desiderio pravenit nuntiumsuum Deus; properat in montana ? Hujus plures D.
(6) in utero adhuc matris velut morce impa- Amhrosius subministrat raliones 1. 1'esti- :

tiens post nalivitatem anhelat, ul quam ci- navit Virgo, ne extra domum diu moraretur
tius suum hominibus demonstret amorem. in publico '3), suo exemplo erudiens virgines
Aascise Dcits in utcro patitur matris , et fugere publicum. Discite, virgines, non de-
exspectat (7); denique postquam ex Malris niorari in plateis, non a/iquos in publico mis-
utero prodivit, velocissimus fuit in largien- ccre sermones : IMaria in domo serajestinat
dis beneficiis , quippe pertransibat benefa- in publico. 2. Spiritus Sancti gratia qua abun-
ciendo et sanando omnes. (8) Tanta namque danter erat repleta, Mariam impellebat ut
velocitate circuibat Judavam , Galilaeam, Sa- magna celeritate iter perageret Nescit :

mariam non tam amhulare quam volare

, ut tarda molimina Spirilus Sancti gratia qua ,

videretur. Lampades ejus

lampades ignis. , tuin vehementcr impcllebatur. 3. Ut do-
(9) Symmachus legit Impetus ejust impetus : ceret Christianos opera pietatis prompte et
ignis. Belle impetui ignis et alis comparatur expedite absolvenda Non satis est recte fa-
:

amor quia sicut impetus ignis et alae vo-

: cere, nisi etiam cures maturare quod facias,
lanles semper tremulo agitantur motu et , uberiores fructus habet accelcratadevolio. (4)
nunquam quiescunt , sic amor incessanter 4-Quia gaudium et loetitia maximam dant ce-
operalur et quietem nescit. Innata est cha- \tfi\iniem:^h\rn\ festinatpra? gaudio. [5) Nam
ritati sollicitudo quadam (10) : alae ejus, alae ut ratiocinatur Dion. Carlh. qitia jam plena
ij^nis. Deipara filii semulatur celerilatem , et fuit Spiritu Sancto spiritualique gaudio, cha-
ah ipsoedocta, omnes tollit moras, dum he- ritatis fervore , et sancla' dulccdine devotio-
neficiiiuipendendi occurrit negotium.« Rulh nis fcstinanter processit pra'sertim quia,

interprelatur videns et (estinans, et significat cognatat congaudere optavitct obsequi. Ultra

Beatam Virginem quae vere videns ln con- quatuor illas rationes ex D. Ambrosio mu-
:

templalione, et bene festinans in actione. » tuatas, 5. Subjungit Origenes Jesus qui in :

(11) Exsurgens namque a contemplatione , utcro ejus erat , jestinabat adhuc in ventre
matris Joanncm posilum sanctiftcare. (6) 6.
(1) Cant.?. — (a)CasMO(l. — (Ti) Scrrn. 58. in Cant. — (4)
I'us'1). Ivmi.sH. Ilniii. dc- Auumpt. — .5' Tnt. Apol. 7.
— (f>) I). sup.r MittOS.
I..111. Iiom.(;) Tcrl. L. — (1) Cap. 48,— (a) Conc. de VWt.
— (3) In cap. 1.

dc l*al. 3.— (S) Acl. 10.— (9) Cant. 8.— (10) Cilbcrt. Luc. —(4) D. Ambr. L. tk Cain. c. 5. — (5) D. Anibr.
S.im. aG. in Cant. —
(11) l). Uuuav. iu Spcc. Virg. c. 1. Luc. — (6) IIoui. 7. iu Luc.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO VI. 3i 9
El magis ad propositum Seraphicus Doctor Verbum non exemit liumanitatem sibi hy-
Mariae celeriialem ejus dileclioni tribuit. postatice unitam ab itinerum incommodis;
Quid eatn ad ojficium charitatis festinare co- nam,ut conslatexEvangelio Joannis, Chris-
gebat, nisi charitas quce in corde ejusjer- tus jatigalus ex itinere (i) juxta puteum ,

vebat? (i) Urgebatur Virgo charitatis stimu- sedit, ita nec liberavit Deiparam a labore
lis Elizabeth opem ferre. In Virgine duplex diuturni et ardui itineris, quod constanter et

eiat amor consanguinitatis unus, charitatis laetanter peregit prae amoris quo intus arde-
:

alter; ille a natura procedebat, iste a gratia

bat magnitudine. Quando quis sauciatur
oriebatur utroque sufflammata ad cogna- charitatis des'derio
, nihil dijficile spectat , ,

tam citissime properat. Et quia omnia vin- sed eo quod juerit plenum periculis, et inulta
cit amor, Virgo cuncta ilineris incomrnoda miseria, leviter fert, ad unum hoc attendens
constanter tolerat. quomodo suo potiatur roto et desiderio. (2)
3. Dilectio omnia sustinet, omnia tolerat Sic Beata Virgo charitatis ardore sufflam-
(2), ut constal ex divino iilo Pastore cujus mata, non cogitabat itineris longitudinem ,
ovicula conquirilur , et tandem invenitur , et non montium asperitatem
tenelli cor- , non
humeris Pastoris ipsius refertur : multum poris laborem et lassitudinem
sed altissimae ,

enirn errando laboraverat. Pastor ille est charitatis fervorem. Et sicut is qui sensibilem
Christus Dominus qui humanam naluram cursum magna contentione peragit nullum ,

erranlem quaesivit , et inventam humeris occurrentium videt,animoad cursum intenlo;

detulit, deferens crucem quo illam redemit. facile omnia transit festinans ad destinatum
Christi adhuc aemulans charitatem Maria,yoe/- scopum (3): sicBeata Virgocharitatis lycaeum
iter devium, et abrupta montium veniens, ut ingressa, totam se cursui dabat, festinabat-
deferret amicis actualis vita? laboriosum of- que laetans ad Elizabethoe domum, velut ad
ficium. Zacharice vatis ingreditur domum. scopum quem dilectionis exercendae gratia
(3) Tria sunt quae Virginemab illo charitatis quaerebat.
officio poterant dimovere 1 Tenera et de- Uti beata Virgo aemulata est Christi dilec-
: .

licata complexio, non assueta laboribus ; 2. tionem, ita et nos Mariae imitemur charita-
Asperitas montium qui nonnisi magna diffi- tem. i.Maria, non per alium, sed per semet-
cultate poterant superari ; 3. Itineris longi- ipsam visitavit Elizabeth; non per servos ,
tudo civitas enim in qua habitabat Eliza- sed per nosmetipsos charitatis negotia trac-
:

beth, juxta nonnullos, distabat a Nazareth temus, ad instar Abraham , qui ad tres illos
quadraginta septuaginta viros qui circa meridiem prope tabernacu-
milliariis, juxta alios
milliariis. Tam longum lum ejus apparuerunt, cucurrit, ne quis alius
et difficile iter sine
gravi incommodo non confecit per tres dies charitatis ojfcium prwriperct. (4) Servo com-
pedestris virgo tenella et gravida omnes misit Patriarcha negotium quaerendoe uxoris
:

tamen difficultates constanter superavit Dci- Isaac unigenito filio suo ; charitatem vero ,
para ; et ut fatur D. Ambrosius, non ab stu- non per famulum, sed per semetipsum exe-
dio asperitas montium , non ab ojficio pro- quilur. 2. Maria festinat ferre auxilium Eli-
lixitas itineris retardavit. (4) zabeth, cito etiam et nos impendamus bene-
Nonnulli volunt nullum Virginem in con- ficia.Omnis benignitas properat,el proprium
ficiendo longo illo itinere sustinuisse labo- est liberalitcr facientis , cito facere. (5) 3.
rem : vel quia deferebatur a Filio quem in Amemus Deum , et cunctos labores nullo
utero gestabat Ascendit Maria porlans pre-
: negotio superabimus. Omnia enim swva et
tiosissimum illud depositum , portans onus immania, prorsus facilia reddit amor (6), ut
leve, portans a quo portabatur (5); vel quia Virginis comprobatum est exemplo. Nam in
ab Angelis miraculose portabatur «Tradunt : ipso conceptionis initio ,
quaudo potissimum
quidam ex revelalione, iter sex dierum fuisse ea?tcra? mulieres miserabilius affligunlur
a Nazareth usque ad civilatem Zachariae , et Maria tota alacrilate montana consccndit ,

uno die aBealissima Virgine juvantibus An- ut Elizabeth ministiaret (7) ; et non minus
gelis fuisse emensum et propterea dictum: humilitalis quam charilalis negotio incum-
esse cum festinatione. » (6) Verum qui recur- beret.
runt ad miracula, charitatemejus offendunt, H. PARS. Dilectio non infatur, nonpro-
et conformitatem ejus cum Christo tollere terit.
(8) Homines superbia inllati taeteros
satagunt quemadmodum enim divinum proterunt , suamque arrogantiam ostendunt,
:

(1) Joan. 4. —
(2) D. Chrysost. Hom. 8. in Gen.
—
(1) D. Spoc. Virp. 4- — (2) Tert. L. de Pat. 12. (3) I). Chiysost. llorn. 28. in Gen. — (4) Lipomm. in
—
(3) S. Ildeph. Scrni. 5. de Assumpt. (4) In cap. 1.
— c. 18. in Gen. — (5) Senec. L. 2. ile Benefic. — (6)D.
Luc. — (5) D. lkrn. Serm. sup. Sign. Mag. (6) Sal- — Aug. Serm. 9. de V. Dom. — (7) D. Bcrn. ho. snper
r~>r L. 0. Tract. 10. Sign. Mago. — (8) Xert. L. de fal. 12.
21*
33o MARIANiE FESTIVITATFS. — CONCIO VI.
praeseilim dum visitandi incuinbit negotium, unigenitus Dei existcns ante secula , ex J\Ja-
aliosque recusant vel primi visitare, vel sa- ri/B utero itatus est homo , investigabili mi-
lutare, vel eis ministrare. Inde tot lites inter raculo jacta est et ancilla hoininis per Deita-
familias, tot contentioues, tot animadversio- tcm, et Mater Verbi per carncin. (i) Non est
nes, tot duella, lot caedes Con/eruntur in : adeo incomprcheusibile quod Maria sit Verbi
cxaminationem, quaconstct quis eorum pra>- divini Mater per carnem ex qua formata est
ccllat in substantiis viribus dignitatibtts, , , humanitas cui divinum Veibum est hyposta-
gcneris splendoribus (i) vanitatem illam : tice unitum at prorsus est investigabile
:

ex qua quotidie tot oriuntur dissidia et do- quod facta sit ancilla hominis per Deitatem ;
morum suo exemplo condemnat
excidia , in ea natus Deus quem vere genuit et porta-
Deipaia, quse humilts fuit cordc, humUis in vitinutero, ex ancilla facit matrem et regi-
vcrbo, humilis in convcrsationc,humilis ct in nam, non ancillam ex matre. Quaenatn potest
obsequiis 2) nam Elizabelh licet dignitate
: esse societas inter ancillarem ignominiam ,
longe inferiorem, prior , 1. Visitat; 2. Sa- et suhlimem Deipara? gloriam ? Verum enim
lutat ; 3. Ei demisse ministrat. vero acute dicitur Maria facta ancilla homi-
1. Dilectio nec sua requirit , si offert sua, nis per Deitatem quasi divina maternitas :

flum alteri prosit. (3) Si sua requisisset Ma- sit origo ancillaris humilitatis , et ancillaris
ria, exspectasset ut ad ipsam venisset Eliza- humihtas sit sequela divina* maternitatis.
betb, sed quia sua non requisivit, prior Eli- Maria Deo humilitate placuit, et dum se an-
zabeth visitavit. Unde Elizabelh Mariam sic cillam Domini profitetur, DeiMater efficitnr:
alloquitur apud Eusehium Emissenum Ego Maria Domini IMater effecta fit hominis an- :

potius ire dcbui ad te, sed tua, tuique filii cilla per Deitatem : tum quia Verbi deitas
liutni/itas (e coegit venire ad n?e. (/\) Duplici in suo utero existens matrem ad humilita-
humilitatis incentivo Elizabeth visitat Maria, tem stimulat ; lum quia propriae dignitatis
1. Humilitale filii. Etenim Dei Filius in tan- consideratione , Virgo ad humilitatem fere-
tum humilitatis exhaustus (5), ut in utero batur Maria quanto major erat, humiliabat :

Virginis abjectam carnis nostne non exhor- se in omnibus, certe hutuiliata est pra; omni-
ruerit soeiefaiem : quapropter Deipara tan- bns , quia major omnibus exstitit. (2) Ideo
tam filii Dei attenteconsideransdemissionem, Deipara prae omnibus humilis fuit , quia su-
ad humililatem exercendam urgehatur in blimitatis praerogativa omnibus excelluit ,
:

utero suo habens humiliationem , cui prohe celsior altitudo fit humilitati vectigalis , et
competebant Michxa? verba Humiliatio augustior sublimitas fit tributaria humillima?
:

tua in medio tui. (6) Christus in utero Virgi- abjectioni. Multum sane discriminatur hu-
nis existens, erat illi humilitatis incenlivum militas nostra ab humilitate Virginis. Humi-
et humilitatis exemplar. Humilitatis incenti- litas in nohis ex nostra dejectione sumenda
vum nam hmnilcm paritttra, humililatcm est ; humilitas Virginis ex ejus celsitudine
,

dcbuit ipsa prwlerre. (7) Humilitatis exem- procecht. Nos debemus esse hnmiles, quia
plar ; oh hanc causam hyperbolice sic fatur sapimus nihilum de quo producti sumus :

Petrus Damianus : IIa?c tam singu/aris, tatn Maria humilis existit , quia ad eminentem
iticotnparabiiis Virgo , si non scqiteretitr hu- Deiparoe dignitatem suhlimata est. Qua? vo-
tnilitatrtn Christi nunqiiain pertingeret ad catur ab Angclo Dotnina
,
ipsa se cognoscit ,

cvIsUudincm Christi. (8^ Nulla pura creatura ct confttctur anciilam : quia dci'otus aniinus
perlingere potest ad Christi Dei eelsitudi- injulis beneftciorum crescit ad obscquiuin
nem verum si aliqua pura creatura posset augctur ad gratiam non ad arrogantiam
: ,

arl Chrisli celsitudinem suhlimari maxime prosi/it, non ad superbiam pcrtunicscit. (3)
,

Virgo, quao perfecte Christi imitata est hinui- Hoc est discrimen inter honores qui oriun-
litatem nam quemadmodum Dei Filius su- tur de terra, et honores qui de ccclo dima-
:

perior Angelis et hominihus,factus est minor nant, quod illi superbiam et elationem inge-
Angelis humanam assnmens naturam, minor nerant; isli vero humilitatem et demissionem
adhuc hominihus vermem se et non homi- inspirant. Divinam maternitatem non ab ho-
nem nominans ita Deipara ad regiam minihus et a terra, sed a ceelo et a Deo mu-
:

dignitatem suhlimata, se recognoscit et pro- tuata est Maria.Quapropter mox ut Ange/us

liletur ancillam et ut fatur Maguus Gre- qui loqucbatur ei ad supcrna rcdiit, surgit ,
,

gorius apud Thomani ihhcrnicum Dum ac montana consccndit, scniorcm visitat (4)?:

(1) Tcrt. L. 1. ndv. Marc. ,f. — (») D. R.-rn. Stip.

Mis». — (5) Tcrt. L. <!< Tiil. la. — (f) Hom. do Msit. (1) ln Lib. Il.-R. — (?) D. Rern. snp. Sign. Mapn.
— (5) Tcrt. L. <!<• Carn. Cli. i4. — (6) C.ap.6. (7)— — f3) Chrjtol, Scrm. i4a. —
(4) V. Bcd. cic Jfom. <lo
l>. A iiibi. \j. 3. <!< \ ii^inib. — (8) Scnu. ^. \ isit.
 MARIANiE FESTIVITATES.— CONCIO VI. 33
et ad humilitalis augmentum prior Maria lutat Viiginem, eique Incarnationis revelat
Elizabetham salutat. mysterium. Cognata Angelis Mariae Virgini-
2. Nihilest Deo charius humilitate , nihil tas Zachariae domum
Deiparam urget ut acl
perosius gloria. (i) Quantum Deo displiceat contendat, salulet Elizabeth , eique Incarna-
gloria coustat ex Lucifero qui super astra lionis revelet sacramentum Ascensioues in :

exaltare volens solium suum, tanquam fulgur corde suo disposuit Virgo, cotwersalione pa-
de coelo cecidit. Quantum vero humilitas riter,et oralione ascendens. Abiit in montana,
Deoplaceat, ex Maria comprobatur : nam, ut et salutavit Elizabelh,utjam tumpossetdicere
fatur D. Bernardus , si Maria humilis non tnatri mater, quod tanto posl fdio dixitfdius
fuisset, super eam Spiritus Sanctus non des- Sine modo sic enim decet nos implere oinnem
cendisset. (2)Multum fuit Deo chara Mariae justitiam. (1) Maria, dominicae humilitatis
humilitas antequam ad divinae maternitatis aemula,visitat Elizabeth priorque eam salutat
sublimaretur honorem sed atlliuc charior
: Matri Joannisaliquomodo praepropere dicens
postquam ad tanlani evecta est sublimitatem. idipsum quod Christus dicturus erat Joanni:
O mira et proj ttnda humilitas Maria?! ecce Sine modo sic enim decet nos implere om-
,

Mariam Archangelus alloquitur ; Maria
gratia plena dicilur, in Matrem Domini as-
sumitur, jam omnibus creaturis anteponitur,
jam Domina cceli et terra? ejjicitur,
omnibus mira humilitate deprimitur, dicens :
nem justitiam. Venit Jesus a Galiiaea in Jor-
danem (2), ut baptizaretur a Joanne, qui pro-
hibebateum dicens Ego a te baptizari debeo,
sed in et venis ad me ? Respondens autem Jesus
dixit Joanni Siue modo, sic enim decet nos
:

Ecce ancilla Domini. (3) Plerique homines, implere omnem justiliam. Quaenam vero sit
aut sanguiuis nobilitate conspicui, aut hono- illa juslitia quam adimplevit Chrislus de
ribus et dignitalibus constituti, aut fortunae manu Joanuis suscipiens baptismum , belle
bonis locupletati , aut ingenii acumine et declarat D. Augustinus Quid est, impleatur :

corporis venustatedecoratijSuperbia tument, omnis justitia P impleatur omnis humilitas :

insoleuter se jactant , caeteros despiciunt, propterea ve/iit Joannes baptizans ut Domini
nullo civilitatis, urbauitalis aut humilitatis httmilitas demonstraretur. (3) Christus om-
officio , non solum inferiores aut aequales, nem implevit humilitatem. Tum quia prior
sed neque etiam superiores praeveniunt. Ma- ad Joannem accessit ; tum quia de manu
ria vero venit ad Eliza! etham et ratione hu- Joannis baptismum suscepit ; tum quia mi-
militatis , urbanitatis, dignitatis et aetatis, nor Joanne videri voluil, quia sublimius est
prior illam salutat. Ratione humilitatis, qttia baptizare quam baplizari ; tum quia bap-
humillima juit , ait Dionysius Carlhusia- lisini habitu inventus est ut homo quasi pec-
nus ; ratione urbanitatis , virtus enim inur- cator, quae est inaxima dejectio in homine
bana non est ; ratione diguitatis , qui enim Deo. Maria ad exemplum Filii omnem im-
est in honore major, debel esse in humilitate plens humilitatem, ascendit ad domum Za-
et civilitate prior; ratione aelatis , juniores chariae, prior salutat Elizabelh Qitid hac :

enim senioribus honorem praestare tenentur. humilitate sublimius? venisse earn mirabatur
Solemniseratapud ./Egyptios (4) consuetudo, Elizabeth : Unde hoc mihi ut veniat Mater
ut etiam nobilissitni, cum majores natu ob- Domini mei ad nte ? sed magis miretur quod
vios haberent, eis via locoque cederent, ad- instar utique filii , et ipsa non ministrari
venientibusque assurgerent, et locum darent. venerit,sed ministrare. (4) Miratur Elizabeth
Ilaque venit propinqua ad proximum, junior Deiparam venisse ad suam domum eamque
nd scniorein, nec solum venit , sed prior sa- luimilit.r salutasse; sed majori est adhuc ad-
lutavit : decet enim ut quanlo castior Virgo, miratione dignum , quod Maria in domo
tanlo humilior sit, noverit deferre senioribtts, Zachariae tancjuam ancilla ministret.
sed magislra humilitatis, inqua est professio 3. Christus Dominus potestatis jus quoque
castitatis. (5) Castitatem decet humilitas , nuUum ne in suos quidem exercuit ,
quibus
sanctilas aliorum semper movetur exemplo, sordido ministerio j unctus est. (5) Dei Filius
et Maria humililate , castitate, et sanctiiate de coelo descendit, servi formam assumpsit,
pr.rdita, cumjestinatione ad Elizabeth cog- non sibi ministrari voluit sed aliis vile mi- ,

natam suam conteudebat et ingressa do- nisterium praebuit

, Aquam ipse lavandis :

rnum Zachariaj salutcwit Elizabeth, Ange- discipulorum pedibus ministravit (6); et ante
lum imitata. (6) Angelus Je coelo veniens sa- illos provolutus cunctorum pedes, Jtidaeetiam
proditoris lavit ; Maria Filii humilitatem
de Vel. Virg. 16.
Tcrt. I.. —
(2) Serm. sup. Mis-
—
sus.
(1)
—
(3) D. Bonav. in Spcct. Yi.g. c.4-— (4) Ucrod. (1)D. Bcrn. Scrm. de Nat. Virg. (2) Malth. 3. —
L. a. —
(5) D.Ambr. in c. 1. Luc. —
16) Oreg. Thau- (3) Tract. 4- Joan. —
(4) D. Bern. Serm.
de Nat. Virg.
mat. Serm. a. de Visit. — (5) Tert. L. de ldol. 18. - (6) Tcrt. L. de Fat. 3.
33a MARIANyE FESTIVITATES. — CONCIO W
aemulans ancillae sectabatur officium Idco : Parlulam qua? parlum gubernet
,
et Luci- ,

nuntiatur Maria? conceptus Etizabeth , ut nam, qiuv producat in lucem. (i) Deipara tan-
audiens cognatam vetulam et gravidam, co- quam divina quaedam Partula, Elizabeth par-
gitet juvencula de ejus ojficio. (i) Mox ut tum gubernavit. Nam in domo Zachariae
M.iria gravedinem consobrinae audivit, ad morata est Maria donec puerum beatissimo
domum Klizabeth se transtulit , ut suum confoveret sinu ct propinquiorem redderet
,

ministerium ei praeberet. Intravit Virgodo- prcesentia Creatoris (2); et tanquam cccles-

murn Zac/iaria", non ut verbum Angeli mu- tis aliqua Lucina cognatae partum produxit

licrisattestationeprobaret,scdut mulieripro- m lucem Petro namque Damiano teste ,

:

vecta* a?tatis, Virgo juveneuta rniiiistcrium ipsa Dei gcnitrix filium puerum primo de
,

sedula impcnderet (2) non abiit Yirgo in: terra levavit. (3) Hnjus Cardinalis testimonio
domum Zachariasut reipsa probaret an vera accedat Seraphici et Purpurati Doctoris tes-
essent quae de Elizabeth ab Angelo audierat, timonium. Pepcrit Elizabeth fdium , qurm
ut falso voluit Theophylactus I\on abiit : Domina levavit a terra, et diligenter aptavit
qnasi iucredula de oracu/o , sed quasi /a?ta Considera magnificentiam Joannis : nullus
pro voto, festina pra? gaudio re/igiosa pro unquam talem geru/am habuit. (4)
,

nfficio. (3) Scilicet ut cognat de admirando Sat non est admiratos fuisse Deiparne tiu-
filii conceptu gratularetur,eique famularetur. militatem imitanda est ejus demissio. ln ,

Quod non soluni ardentissimae fuit charita- illa ve/ut in speculo refu/get forma virtutis
tis, sed eximiae huniilitalis, quod Domina ad (5) , cunctae virtutes resplendent in Maria ,
famulam, Regina ad subditam, Dei Mater ad sed humilitas prae caeteris splendidiores emit-
Elizabetliam venerit minisirare. Coutuendum tit radios. Nam, utbelle ait Rupertus, cunctce
cst, quia superior venit ad inferiorem, ut in- virtutes omncs gratia? cuncta dona qua' , ,

ferior adjuvetur. (4) Admirandum iUum hu- Virginem exomabant hnmi/itati ejusdcm ,

militatis spiritum hauserat Deipara a Filio tribula pendebant. (6) Imitationis tributa
quem utero gestabat; sciebat enim servi for- cunctis Deiparoe debemus virtutibus , qua? in
mam accepisse, ut in ea Dominus ipse ser- illavelutin speculo refulgent,sed potissimum
vis suis, Imperator coeli et terrae subditis , humilitatis vectigales sumus neque ullnm :

Deus homini ministraret, quod primtim fecit possumus solvere tributum Virgini gratius
ubi ad Yirginem majestatem suam inclinavit, et acceptius humilitate. Tanti facit animi de-
deinde cum Mariae et Josepho submisse fa- jectionem Mnria, ut sit humi/ibus devota et ,

mulatus est tandem cum inter discipulos dcvotis reverentius humiliaretur. (j)S\c magni
;

suos quasi minister conversatus est, ut qui aestimat humilitatem Beata Virgo, ut quetn-
venerat ministrare,non ministrari. (5) Maria admodum aliqui pietate pnestantes Marianae
vera demissionis dominicre imilatrix, prope- devotioni eximie student ita Maria devola ,

rataddomum Zacliaria non ministrari, sed 1

humilibus dicatur. Christiani, simus devoti
ministrare; non ad suscipienda, sed ad praes- erga Mariam et ut ipsa sit nobis devota ,
,

t.inda cognatne servitia quantumvis abjecta.

,
ejus imitemur humilitatem Maria non : 1.
Profunda profecto humilitas, stupenda cor- exspectavit ut Elizabeth veniret ad ipsam ,

poris animiuue demissio, quase Regina coeli, sed properavit in domum ejus : nos quoque
Domina mtindi, Mater Dei, Elizabethae sub- praeveniamus alios civilitate , urbanitale ,
mitteret; submisit tamen lnimili ac domes- cliaritate ; 2. Maria, etsi superior, nobilior,
lico ministerio. Qua? propter officium venc- dignior, prior salutavit Elizabelh : nos quo-
rat, inldcrcbat officio (6) im- que prioressalutemus, non solum superiores,
, cui se totam
pendit, non uno die aut hebdomada una, sed sed a^quales, imo et inferiores; 3. Maria hu-
trihus mensibus, quod eximiae et rara* liu- militer famulata est nos quoque ministre- :

militatis fuit : Non magnum est esse humilem mus, non solum propinquis, sed extraneis,
in abjcctione ; mngna prorsus ct rara virtus non solum divitilius, sed etiam pauperibus.
humilitas /mnorata. (y) Admiranda pror- Tandem Visitatio Mariae fuit proficua ob
BUS Deipara» humilitas, quae, ut fatur Cassia- sanctitatem, et nos in omni conversatione
nus, in profunda sc dcfcrit, qiuv invitabatiir sancti simus.
ad alta, ct a dmninatu ad ancillatum ani- j[[ p.\RS. Quam noxi;c sint pltires visi-
,

mum convcrtit ct corpus, vilissimis vacans

taliones, convci^salionis vitiurn (8) evidenter
officiis. Superstitio rornana Ueam ftnxit
Tort. L. An. 5 7.
<\e —
(j) D. Bcrn. Srrm.
de Pri-
(1) D. Bcrn. Hom. t.fop.lfiw.— (3) V. Beda, Serm.
(1)
vilcg. Joan. fi)
—
Srrm. dc S. Joan. (\) L 5. A it. —
dc\i,it. - fS) D. Ambr. in C. I. Luc. — D rVmbr. Cl.r.— (5) I). Ambr. L. a. dc \ irg.n.b.- (6) In t>ap. a.
U
— (5) Matlli. M>. — (6] I). Imbr. 1.1 c.
(4
1. Luc. - (7) I). — (7) D. Icnnt. Bp.
ad Joan. Evang. (8) Icrt. —
Bcrn. hom. 4- sup. Missu» isl. de i'r*»t. Ilxr. a3.
 MARIAN/E FESTIVITATES. — CONCIO. VI. 333
clemonstrat. In illis enini ut plurimum aut sagium sui nominis, est fehx stella, fausta
crimen perpetratur, aut fides periclitatur , quaeque influens. Fausta ista stella benignos
aut Deus blasphematur. At quanlum exitiosae Joanni largita est influxus, et, ut fatur D.
sunt mundanoe visitationes, tantum utilis et Ambrosius, elevavit Joannem in utero consti-
fructuosa est Virginis \\s\l&t\o. Mysteria qua? tutum qui ad vocem ejus exilivit, et injans
in hac sacra Visitalione peracta sunt, in lota exsultavit, in gaudio, prius sensu devotionis,
ceternilate celebrari satis, et exhauriri cogi- quam spiritus vitalis infusione animatus. (i)
tatione, et sapientia ornnium creaturarum Duplex est Joannis animatio naturalis una,
,
:

nequeunt. Inter Mariae figuras non modicum supernaturalis alia ; in illa corpus Joannis,
tenet Arca locum «: Maria etenim , testa- in ista ejus anima animatur. Anima corpus
menti arca verissima divinis manibus fabri- informat, gratia animat animam, dum Maria
cata,auro vestita mundissimo, virtulum gem- Elizabeth salutat. Vocem prior audivit Eli-
mis ornata, atque imputribilibus lignis spi- zabeth , sed Joannes prior gratiam sensil ;
ritualiter facta , suavissimum in se manna exsultavil injans replela est maler ; non ,

continuit. » (i) Mansit arca Dei in domo prius mater repleta quam flius , sed eumji-
Obededom tribus mensibus, et benedixit Do- liits esset repletus Spiritu Sancto, replevit et
minus domui ejus, et omnibus quae habebat. malrem. (2) At unde Elizabetham replevit
Quod si quaeramus aLyrano quaenam fuerit Joannes? unde repletus et ipse , scilicet a
haec benedictio , respondebit Benedixit Vitgine et a Virginis Filio. Ex Eulhymio
:

Obededom multiplicando eum in bonis spiri- nanique, « Christus locutusest per os Matris
tualibus et temporalibus. (2) Maria tribus suae; Joannes autem audivit per aures Matris
mensibus remansit in domo Zachariae , et suae, et agnito Domino, sua exsultatione il-
Dominus domui ejus spiritualiter benedixit. him praedicavit. » Productum Adamum Deus
Nam, Joannes criminosus sanctificatur ; spiritu suo animavit
1. Etfactus est homo in :

2. Elizabeth ignara illustratur; 3. Deus lau- animam vivam. (3) Ad salutationem Mariae
dibus praedicatur. factus est Joannes in animam vivam, reple-
1. Deus exemplo leprosi non contingendi, turgratia, quia animatur a Maria , sanctita-
immo ab omni commercio submovendi, com- tem media Virgine suscipiens. Ex D. Bona-
municationem prohibebat hominis deliclis ventura Beata Virgo etiam in hac vita ornata
commaculati : cum qualibus et Apostolus ci- exslitit iis virtutibus, qua? cum dotibus cor-
buin quoque vetat sumere : parlicipari enim poris similitudinem habent : fuit enim agi-
stigmata delictorum, quasi ex contagione, si lissima per pietatem, impassibilis per patien-
quis se cuin peccatore miscuerit. (3) Quam tiam, subtilissiina per humililatem claris- ,

sit contagiosa malorum societas , Vates Re- sima per sanctitalem. (4) Quatuor illae vir-

gius decantat, aiens Cum perverso perver- tutes potissimum in bac solemnitate corus-
:

teris. Conversalionis humana? inquinamen- cant. Deipara namque fuit agilissima per
fiun (4), prohe sciens Moralis Pbilosophus pietalem, festinans in montana, ut charitatem
sic fatur :Jnimica est mullorum conversalio : suam demonstraret Elizabeth ; fuit impassi-
nemo non aliquod nobis vitium aut commen- bilis per patientiam, laeto animo sustinens
dat, aut imprimit, aut allinit (5) commen- labores et aerumnas diutumi et laboriosi iti-
:

dat exemplo, imprimit sermone, alliuit con- neris ; fuit sublilissima per humilitatem vi- ,

versatione. Quare lanquam pesles vitandae libus incumbens ministeriis ; fuit clarissima
sunt eorum visitationes qui obsccenis ser- per sanctitatem , in Joannem influens sancti-
monibiiSjOCulolascivo, petulanti manu virus tatem. Virginalis integrilas , nunc dulciore
afflant, pestes aspirant, animis inferunt inte- colloquio , nunc amplexu feliciore Joannem
ritum. Non contagiosa aut exitiosa fuit Vir- puerum consecral , et insignit. (5)
ginis visitatio ; sed utilis , fructuosa , et ut Aliorsum (6) fuse demonstratum est quan-
fatur Tertullianus, in auspicia resurrectionis tumgratioelargitateminVisitationeMariaerece-
(6) facta, inqua mortuus suscitatur, immun- peritJoannes ibi,Cliristiane,mevidebis.Nunc:

dus mundatur, peccator justificatur, et Joan- animadverle Christum esse verum discepta-
nes criminosus sanctificalur. Nec mirum si toremet elimatorem humanarum macularum,
gratiis et ccelestibus benedictionibus reple-
(7) quas prelioso suo
emundat sanguinc
tur Joannes. Qui sub felici aliquo nascuntur
sidere, fortunali dicuntur. Maria iuxta prae- m ,*, T „ r
' r . . . .,
(•) k.
,, n
D. Ambr.
,
de
.
iert.
Inslit. Yirg.
,.
i3. — (2) — . ,
(3;
L. de R<s. Car. 5. — (4) In Spec. Virg. c. 6.— (5)

(1) Laur. Just. dc Nat. Virg.— (2) L. 1. Paral. 6.— Pctr. Damian Scrm. 20. — Teit. Pisedic. tom. 3.
(6)
(3) Tert. L. 4. adv. Marc. 9. — (\) Tert. L. de Oral. Tiact. de Festivit. Sacr. Conc. a. — (7) Tcrt. L. 4-
11.— —
(5) Epist. 7. (6) Tert. L. de An. 37. adv. Marc. 35.
334 MARIAN.E FESTIVITATES. CONCIO VI. —
et adhuc dimissorem deliclorum Christum re- vit Joannis et Elizabeth deprecans sanctifi-
cognoscc. (i) Dei euim propriuna est tlimit- cationera. Ut auteni vult Gregorius Thau-
tere peccata et largiri gratiam. Per Mariam maturgus vox Maricc ejficax juit, et Spi- ,

autein Christus Joannem, peceato mortuum ritu Sancto replevit Elizabctk, ac veluti ex
atl vitam graliaj revocavit ; maculas ab Adamo percnni quodam fonte, fliitncn charisntatttin,
contractas mundavit j delictum originale de- pcr Prop/ietam cognala? sua> crnisit. (i) y.
levii; in utero materno sanctificavit : i.Quia Quemadinodum sacerdos in sacramentoPoe-
filius in utero Matris existens veluteadem per- nitentiae tanquam Christi minisler per verba
sona babetur cum matre.Itaqueacferf Joanni absolutionis dimittit peccata et largitur gra-
Dcus ct homn ; Matcr et Virgo : Caro et tiam non absimiliter, ait Theophylactus , ,

Verbum. Iri his omnibus miscr icordia fabri- vox Virginis vox erat incarnali in illa Dei,
catur (2) qua liberatus fuit a captivitate et idcirco etiam Praxursorem in utero, gra-
:

diaboli et liberlate donatus; 1. Quia Detts tia prosecutus esl. (2) 8. Uti Christus per
rcdcrnpturus humanum geitiis pretirun uni- ,
saeramenta, qua? sunt instrumenta virtulis
versum prius contulit in Mariam (3); Maria suae, communicat graliam ita os Maria? mi- ,

autem antieipala solulione contulit Joauni
in uteromatris latilanti, pretium quoredemp-
tus esl ; 3. Quia a tempore quoconccpit Virgo
Dctim in utcro suo, qttaindam, ut sic dicam,
jurisdictionem , seu auctoritatem habct in tbam
nistravit Filio Dei, qui in utcro e/tts erat (3)
ad largiendam graliam Joanni. Quem sanc-
tificavit inslrumento liiiguw , ait Gregorius
Thaumaturgus, qua Maria salulavit Elizabe-
idcirco belle nuncupatur a Sancto :

tctnporali missioue Spiritus Sancti. (4) Hac Ildephouso arca sacramentorum Dei. (4)
auctoritate, seu jurisdictione utens Maria , Non solum quia in ea operatum est magnum
salutans Elizaheth, Joannem filium ejus re- Incarnationis Sacramentum ; neque quia in
plevit Spiritu Sancto uti ab Angelo fuerat ejus utero occultatur Christus Sacramento-
,

vaticinatum « Spiritu Sancto replebitur rumauctor; neque adhuc quia sanguisChristi

:

adhuc ex utero Matris suae. » (5) 4- Q"ia qui effusus est in Calvario et fluit in sacra-
« tota Ecclesia dicitur unum corpus mysti- nientis, desumptus est ex puris Mariae vis-
cum per similitudinem ad corpus naturale ceribus, sed praesertim quia Maria Joannem
hominis, quod secundum diversa membra, in utero sanclificavit, ad modum quo saera-
babet diversos actus » (6) Christus est cor- menta novae legis rite suscipienles sanctifi-
poris illius caput Maria vero collum. In cant. In sacramentis duo consideranda sunt
,
:

Christo fuit plenitiido gratia sicut in capite unum sensibile seu visibile, ut aqua iu sa- ,

influertle, in Maria vcro sictit iu collo trans- crainento Uaptismi; vox saeerdotis absobitio-
ftiiidcnte.(y) Nam, ut philosophatur D. Uer- nem impartientis; aliud insensibile, seu invi-
isaidus « sicut
, per colluni vitales spirilus sibile, seu occultum ut corpus Christi in ,

a eapite deseendunt in corpus sic per Vir- Eucharistiae mysterio. Ila in illa arca sacra-
,

ginem a capite Ghristo vitales g-ratiae in ejus inentorum duo eiant unum sensibile et :

corpus myslicum transfuuduntur. » 5. Quia exteruuni, nempe vox Virginis aliud occul- ;

licet Christus absens a Joanne potuerit illum tum, nempe Christus latei» in utero Mariae.
sanctifieare, voluit tainen primum illud mi- Ex his duobus velut sacramentum integra- ,

raculum operarj j>er suaui pnesentiam tum est quo Joannes sanctiiicatur et Eliza- :
,

Virgo auteni properans iu domum Zachariae beth illustratur.

reddidit Christum praesentem Joanni Qtiurc 2 Conversatio divina? disciplina', non fac-
:

non prius repletUS cst Spiritu Sanclo qtiam tis tantuni, verum ctiarn vcrbis pcriclitatur. ,

ea qtuv Christttin Doinirtitm utero gcstabat, (5) Sunt homines criminosi qui non alio fine
illi sc adjunxisset. (8) Utique enim sacerdos visitant nisi ut eos quibuscum conversantur

defereus viaticum a'groto,ad nutritionem ejus suorum criminum efficiant participes ; sunt
spiritualem cooperatur, praebens ei Euclia- adhuc male de religione sentientes, qui fidem
ristiani, quae est spirituale animae aliinentuni, iu aliorum mentibus destruere moliuntur ,

sic B. Virgo ad Joannis cooperata est sauc- aperte mysteria itnpugnantes et venlates ,

lificalionein , quia pcccati mor tisquc in utero t ln istianas errorum tenebris in cordibus ob-
portavit rcdcinptnrcin. (<.)) 6. Quia salutaiio nubilantes ; quia ncmo ab eo illiirninatur u
Muria^ fuit oralio qu.edam qua Deuin exora- quo contcnebratur. (Ci) Merito Maria illumi-
nata ct illuminatrix nuncupatur ,
quia non
(1) Tert. L, 4« »dv. Marc. 10. — (?) Petr. Dam. in
Vigil. Nai.— {">) I). Bera. <!<• Aquxduct. — (1) I). Hern.
Sen. lo.n. 1. Serm. 5a. —(5) Luc 1. — («) I). Thom. (il Serm. a. dc Anmml. — (») ln cap. •• Luc. — (s)

5.p. q. 8. «rt. 10. — (7) 0. Ilicron. - (8) Tit. Boslr. Thn.pi.yl. - (i) Serm. >• <i«- At^umpt. — (5) J.rt. 1

- (y) D. Ikrn. Bp. i;4. <Ic Idol. »0. - (G)TeM. L. de 1'ixsc. IIatcI. la.
 MARIANiE FESTIVITATES. — CONUO VI, 333
iu t.enebras ducit, sed in luctm : unde Eliza- Matrem illius,cujus Pni ctirsor erat Juttirus.
betham visitat, non exelamat D. Chrysosto-
ut contenebrel, sed illu- (i) O res mirabiles !

minet; ut eam sublimiora quseque religionis mus, quae in ccelo ignoraverunt Angeli, cog-
mysteria doceat ideo Paulus Burgensis Dei- novit Joannes qui gestatur in utero
: Thro- :

parae accommedat istud Isaise (i) valicinium nos latu't, et eum qui gestabatur in utero:

« Super montem excelsum ascende tu qui minime prseterit. Celavit Dominaliones , et

,

evangelizas Sion. » In Hebraeo legitur Super ei qui erat in ventre revelavit mysterium
:

montem excelsum ascende , evangelizatrix susceptae carnis. Superni Spiritus humana-

Sion : dic civitatibus Judce : Ecce Deus tionis Verbi nesciebant Sacramentum , et
vesler. Beata namque Virgo praepropere Elizabeth admirabile incarnationisSacramen-
exsurgens abiit in montana cum festinatione tutn, lotseculis absconditum aSpiritu Sancto
in civitatem Juda, et Christum quem in utero didicit. Prima post Mariam Virginem et
portabat prima evangelizavit Joanni , Eliza- Joannem illud agnovit , prima patefecit ;
belh, Zacharioe. O bona evangeliiatrix Maria, prima Virginem Matrem Dei appellavil ;
et Evangelistarum primiceria , quae Angelos prima in Deiparse laudes os illud Spiritu
et Evangelistas munere antevertens, Evange- Sancto plenum reseravit ; prima Mariani
listae implevit officium! Neque enim Angeli uteri fructum benedixit ; prima divinam et

in filii sui , neque Marcus , aut

nativitate humanamChristinaturampraedicavil.Nam,ut
quilibet alius Evangelista , in descriptione acute animadvertit Cajetauus, didicit a Spi-
Evangelii Marioe praecucurrerunt,sed ipsa om- ritu Sancto quod erat Mater Dei et kominis
nium prima Evangelistce nomen dedicavit : propter naturam enim humanam dixit : Be~
Joannem , Elizabetham et Zachariam de hu- nedictus fructus ventris tui ;propter divinam :

manatione Verbi erudiens. Unde hoc mihi ut veniat Mater Domini mei
/Ignoscunt matres suos invicem foetus. (2)adnte?(i)
Maria eerlo noverat se Deum humanatum in Non hominis, sed Dei opus est efficere
utero gestare Elizabeth quoque didicit se Prophetas. Ut enim ait D. August. Deus
;

Praecursorisgravidam; etadhuc DeiFilium in aperire solebat ora Prophetarum (3) ideo- :

utero Virginis ngnovh.Prcesentia Maria? cttm que postquam Deus constituit Moysen Deum
utero gravis esset , erudivit Joannem in utero Pliaraonis, dixit illi Aaron frater tuus est
:

constitutum,adeo ut exsiliret et exsultaret, Do- prophetaturus(4)' quia,utinterpretatur01eas-

mini prcesentiam recognoscens. (3) Eruditus ter, non est Deus sine Propheta. Christus in
Joannes aMaria in suoutero divinum Verbum utero Virginis existens est verus Deus qui
gestante , et erudivitElizabeth. Nam, ut fatur divinitatem suam ostendere volens per os
auctor Operis Imperfecti, Joannes in utero Mariae Joannem efficit Prophetam, et medio
matris existens divini introittts scientiam Ma- JoanneElizabelhae largilur prophetiae donum.
tri donavit, et os illius in verbo confessionis Nam, ut fatur Guerricus Abbas de Joanne lo-
aperuit, ut cujtis non videbat personam , ag- quens Qui Propheta et plusquam Propheta
:

nosceret Divinitalem , dicens : Unde hoc Juturus erat, imo ante projyhetare qttam pro-
mihi, ut mater Domini mei veniat adme? (4) fari, prius Deum, quam seipsum senlire jw-
Sicut in infusione gralite, ita in illustratione terat ; parentes quoque suos Prophetas facie-
servatur ordo. Joannes repletus est Spiritu bat, et in eos qui in se transfuderant carnis
Sancto, Elizabeth quoque repleta est Spiritu subslantiam, Spirilus stti et gratia? super-
Sancto, sed Joannes ante Elizabetham reple- abundantiam infundebat. (5) Verum in pa-
tur : Joannes adhuc cognitione Christi eru- rentes non infundebat Joannes gratiae super-
ditur, eadem notitia illustratur Elizabeth , abundantiam et prophetiae donum , nisi
sed filius ante Matrem Verbum humanatum quia a Christo per os Mariae fuerat repletus
cognovit : et acceptam a Deipara lucem in Spiritu Sanctoet Propheta Dei constilutus.
Matrem transfudit. Exsultat Elizabeth,Joan- Quod luculenter declarat Theophylactus :

nes intus impulerat. (5) Vox Verbi personans
per os Mariae filium et Matrem illuminavit.
Illustrata autem Elizabeth , Virginis praesen-
tia, Joannis exsuliatione, revelante Spiritu
Sancto , quo impleta etat intellexit qtiid
exsultatio infantis significet
« Vox itaque Virginis vox erat incarnati in
Dei , et idcirco etiam Proecursorem in
illa
utero gratia prosecutus est et Prophetam
fecit. Quaecunque enim dixit Elizabetb
, propbetice ad Mariam , non verba fuerunt
, scilicet venisse Elizabeth, sed infantis. Os autem Elizabeth

Isai 4o.— Tert. L. de An. 26.- D. \mhr. V. Bed. Scrm. de Visit. — (2) In c. 1. Luc— (">|
< 1)
L. dc Isaac. c. 6.
(*)
- (4) In c. 1. Luc— (5)
(3)
Te.t. L. de L.
(1)
de Scrm. Dom. in Mont.
j. — (4) Exod. 7. — [*)
An. 26. Seim. 1. dc Nat. Joan.
 336 MARIANiE FESTIYTTATES. — CONCIG VI.
tuntum ministravit, sicut et os Mariae tantum blasphcmatur. (i)Ulinam in coetihus tauturtl
ministravit Filio Dei, qui in utero ejus erat. ethnicorum blaspheniaretur Deus At, proh !

Nisi enim puer exsultasset, non prophelasset dolor ! blasphematur etiam in ccetibus mul-
illa. Itaque sicut dicunt, Prophetas primum torum Christianorum qui aut impie cle Deo ,

mente excedere, et divinum quid pati , ac loquuntur, aut nomen ejus jurant in vanum,
tum denique prophelizare , ita et Joanues aut blasphemo adhuc ore divinam majesta-
forte prius saltavit, ut divinum quiddani pa- tem inhouorant. Quantum impii illi conven-
tiens, postea per os Matris prophetaret. » (i) tus a domo Zachariae discritninantur, ubi
Belle, licet longiuscule , Theophylactus de- pietas mirum in modum elucet , ubi Chris-
clarat in hoc Proecursorem divino assimilari tus se gratiae donis manifestat; Joannes sanc-
Verbo quod sicut Verbum humanatum per tificalus de adventu Redemptoris exsultat ;
,

os Mariae loquens Joannem prophetam con- Elizabeth in gratitudinis monunientum Dei-

,

stituit ila Joannes per os Elizabeth prophe- parae encomium praedicat. Glorificat Domi-
;

tavit. Verum Cuerricus multo clarius osten- /tum Maria (2) divina maternitate Eliza- :

dit ordinem quo Maria, Joannes et Elizabeth beth Mariam commendat. Verum has laudes
a divino Veibo mutuarunt,tum gratiam, tum recusans Virgo, inde sese dejiciendi, Deum-
propheliam. Vox Marice duni auribus Eli- que magnificandisuscipit incentivum. Magna
zabeth intonatj ad cor Joannis penetrat : qui quidem preeconia scd devota, humilis nihil , ,

abstrusus intra materna latebat viscera, et sibi passa retincre in eum magis universa ,

cui virtus natura? vix adhuc totam injuderat refudit, cnjus in se beneftcia laudabantur.
animam, virtus vocis Maria3 plcniorem i/i/u- (3) Unde Lyranus Deiparam sic cognatam al-
dit prophetiam, adeo ut ctiam de plenitudine loquentem inducit « O Elizabeth lu me : !

filii copiose videatur in matrem rejundi. (u) magnificas, sed ego totum Deo attribuens ,

Ecce tibi tresgradus quibusDeiFiliusad quem ipsum magnifico in lioc carmine. Magnificat
pertinet efficere Prophetas,prophetise donum anima mea Dominum. » Dicit Virgo Magni-
contulit Marioe Joanni et Elizabetb. Primo ficat : hicenim modus loquendi denotat con-
,

per semetipsum Deiparam prophelissam et tinuam et nunquam interruptam Dei magni-

Prophetarum magistram efficit secundo per ficentiam, ita enim divinis adclicta erat lau-
;

Marioe vocem Joannem in Prophetam conse- dibus, ut nec per momentum sive vigilans
crat tertio Joannes Prophetioe donum per sive clormiens ab illis desisteret. Magnificat
;

vocem Mariae acceptum transfudit in Eliza- Deum Maria, non tantum extema voce, sed
beth. Et quia quod est causa causae est etiam continua mentis consideratione, devoto cor-
causa causati Christus et Deipara sunt causa dis affeclu
, magnificare enim devotam :

prophelioe qua insignitus fuit Joannes et quamdam erga personam magnificatam inclu-
illustrata Elizabelh. Christus Deus tauquam dit reverentiam. Unde Maria mognificando
causa principalis et efficiens Maria tanquam Dominum, perfectissimum quemdam expres-
,

causa instrumentalis et admiuMrnns , os sit reverentiae et venerationis actum et licet :

Veibo subminislians, et vocem qua Joannem Virgo sit oeterni Patris filia , unigeniti Dei
et Elizabelh Prophetas effecit , eodem 1110- Mater , Spiritus Sancti sponsa attamen :

mento quo Maria Elizabetham salutavit « non dicit Sponsum, non Patrem : non Fi- ,

«•
Ecce enim ex cpio facla est vox salutalionis lium quamvis quodlibet eorum vere poluis-
;

tuae in auribus meis,exsultavit infans in utero set dicere, sed tantum dicit Doininum ut ,

ineo. » Quasi dical Ideo agnovi te Dei : omni via proprias laudes fugeret. Si dixisset
Malrem, cjuia ad tuam vocem exsilivit infans Sponsum, in multum se laudasset si dixisset ;

in utero meo Vocem prius mater audivit, sed

: Patrem aut Filium aeque laudis esset sed, ;

gratiam prior sensit filius : illa naturoe ordine
audivit, iste exsultavit ratione mjsterii illa
Mnria', iste Domini sensit adventum ; ista?
gratiam loquuntur, illi intus operantur, pie-
talisque mystcrium maternis adoriuntur pro-
fectibus, duplicique miraculo prophvtaut ma-
dicit Dominum, quod est relaiivum ad ser-
,• vam et ancillam. » (4) Deiparae non aemulan-
tur humilitatem multae mulieres vanae ipiae
aut continuo sese de gencris nobilitate, ho-
norum dignitate, corporis venustate, ingenii
solertia, divitiarum abundanlia jactant aut :

parvulorum. (3) Maria et Eliza- laudari ab aliis omni studio sectantur quoe
trcs, epiritu :

bclh pietatia agnoscunt mysterium ambae veros quihus dedecorantur non intuentur
,

prophetizant, ambae Deum laudaut. defeclus et chimaericas et imaginarias sibi ,

3. Odissc dcbemus istos co/wentus et car- falso arrogant perfe.ctiones. At Beatissima

tus cthnicortim vel qttod
'
illic no/nen Dei
, , . _ r
(1) Trrt. L. de Spcc».
,
aC— (1) Tcit.
...An.
1,. dfl aO.
(1)ln c. 1. Luo. (1) Scin>. — ». Jc Nat. Joan.— (3) — (3) D. liern. Scrin. in Sigu. Magn.— (4) O. Anlon.
L). AiuIm. iu c. 1. Luc. 4- pflrti lit. '5. c. a8. § 3.
 '
MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO VII. 33 7
Virgo quanto magis ab Elizabeth laudaba- magnificabatur. Deipara Deum mag-
iu illa

tur, tanto magis dejiciebatur, quanto majo- per suam magnitudinem, in qua Dei
nificat
ribus dotata erat naturae et giatide donis, majestas tanquam in perfecta sui imagine
tanto magis se iis praedicabat indignam, de- conspicitur ; per suam humilitatem tanto
cantans Respexit humilitatem ancillae suae
: magis Deum magnificans, quanto profundius
et forte ob hanc causam Oculi ejus sicut coram infinita ejus majestate dejiciebatur, et
:

columbce super rivulos aquarum quce lacte per continuam divinarum laudem decanta-
lotce suut. (i) Alii liquores sunt veluti spe- tionem. Ad instar Deiparae magnificemus
cula nitidissima in quibus homo sese intueri Deum , mente , ore et opere. Mente ejus
et contemplari potest. Ex D. autem Gregorio majestatem contemplantes; ore divinas lau-
Nysseno vere in lacte observatum est, solum des decantantes ; opere nos ante divinam
inler liquida proprielatem hanc habere, quod Majestatem dejicientes, animasnostrasgratia?
in eo nullius rei simulacrutn aut similitudo ornamentis decorantes, Dei imaginem virtu-
conspiciatur. (2) Oculi Virginis sunt oculi tum coloribus pingentes ut in illa Deus ,

columbarum lacte loti, quia non conspiciebat magnificetur in tempore et in aeternitate.

se Patris Filiam , Filii Matrem , Spiritus
Sancti Sponsam, coelorum Reginam , Ange- »»»»»9d»»»»»»4»»»»»»»»9»»44<»»3»«3ae
lorum Imperatricem, totius orbis Dominam:
CONCIO SEPTIMA.
sed continuo Maria considerabat Dei majes-
tatem et suam nihilitatem. (3) Specula secun- Quod servi obsequantur non est stupen-
dum varias ipsorum diversimode dum
figuras ,
quod mulieres immundae munditiam
;
objecta repraesentant speculum convexum sectentur, non est novum quod barbari hos-
:
;

et elevatum objecta minuit eaque parva re-

tes in bello captos immolent idolis, non est
praesentat speculum econtra concavum et inusitatum quod vero regina tanquam an-
;
;
profundum,objectaincrementateaque magna cilla obtemperet, virgo tanquam immunda
repraesentat : homines superbia inflati ve- sese purificet mater hlium suum unigeni- ,

luti specula convexa et elevata Dei minuunt

tum immolet, est prorsus omni admiratione
majeslatem, illamque terrenisfortunae bonis dignissimum haec es inaudita novitas Puri- :
°
postponunt Solus incomparatione omnium fi c atlon s Marice, quaa regiae derogans aucto
:
i

Deus uilis est (4) Mana vero tanquam spe- ritati ve ut anciMa bsequitur
:
virgineam i
? ;
culum concavum et profundum, Deum infi- quo(J ammo do devenustans puritatem velut ,

mte magnum repraasentat Solus Deus est mmun( a purificatur; maternam velul exuens
:
i |

Jltissimus, quo altius nihil est.{5) Illi neque pietat em, filium morti devovet et immolat.
Dei majestatem, neque suam vditatem intuen- uoc si tantae nov i tatis sciscitemur a D. Ber-
Deum q
j

tur, unde semetipsos magnifaciunt res pondebit Mariam allo-

nardo causam ,
f
vero despiciunt Mana vero conspiciens
; ns q Beota ^irgo, vere non habes cau- .

suam vilitatem Deique majestalem, seipsam sam nec tibi opus est Purijicatione : sed
,

dejicit, Deumque magnificat.

nunquid Filio tuo opus erat Circumcisione ?
Objicit tamen Origenes Si Dominus nec Esto igitur inter mulieres tanquam una ea-
:

incrementum nec decrementum recipere po- rum nam et Jilius tuus sic est in numero
,
,
test, qua ratione tunc Marialoquitur : Mag-
puerorum. Christus Dominus legi Circum- (1)
nificat anima mea Doininum P (6) Hoc du- cisionis non erat addictus; Deipara legi Pu-
bium solvit Origenes supponendo unum- rificationis non erat obnoxia Cbristus ultro :

quemque nostrum esse Dei imaginem in qua sese subjecit Circumcisioni , Maria libenti
velut in speculo repraesentatur Deus quique animo sese Purificalioni addixit. In Circum-
,

tantomagis magnihcatur, quanto major per c sione rex obsequitur, innocens sub figura i

virtutem efficitur ejus imago. Qaanto igitur criminosi consp icitur, immortalis doloribus
grandem fecero imaginem id est, animam su bj icitur in p ur ificatione quoque 1 Re-
,
: , .

meam, magnificavero eam opere , cogila-

et
gina btemperat; 2. Virgo se purificat ; 3.
tione, sernwne,tunc imago Dei grandis ejfi-
Mater jrii ium suum sacr ifi at .
(;

citur, et ipse Dominus ctijus imago , est, in

nostra anima magniftcatur. Anima
I. PARS. Quia imperium summce domina-
igitur
habet Christus, merito Doniinusfi)
tionis (2)
Mariaj magnijicat Dominum. Quo
primum
nuncupatur ut autem merito Dominus re- :
sanctior erat Deiparae anima, eo magis Deus
cognoscitur Christus, sic Maria , ait Joannes
(i)Cant. 5.— (2) Orat. i3. in Cant. (3) D. Ber- — Damascenus , merilo creaturarum omnium
nardin. Sencn. tom. 1. Serm. 5i. (4) Salv. L. 6 —
de
Provid. —(5) D. Aug. L. dc Mor. Eccle*. 10. (6) — (1) Sorm. 3. de Purif. — (2) Tcrt. Apol. 24. — (7>)

llom. 8. in Luc. Tcrt. Lib. de Itts. Car. 14.

22
333 MARIANjE FESTiVITATES. — CONCIO VI!
declarata est Domina, qnce illum enixa est scribentem sic pungit D. Augustinus Stu/te,
, :

per quem condita sunt omnia. In Virgine est unde so/des in Virgine Matre , ubi nun est
vere sacrame/itnm nominis (i), tjuia,ut anini- conciibitus cum hoinine patre ? unde sordcs
advertit V. Beda , Maria Sj riace Domina in ea , qwe nec concipiendo libidincm , nec
voeatur, ct merito qnia el totius rnundi Do- pariendo passa est dolorem? (i) Tum quia
niinum, lucem seculis meruit ge/icrare pe-
et lex velabat
ne mulier ante Purificationis
rennem. (2) Virginis tlominium Gabriel In- diem sanctum tangeret; Virgo autem ipstiin
carnatioois nuntius innuit Maiia? dicens : Sanctum sanctorum in gremio tenebat , ct
Dominus tecum, non dixit Deus sed Domi- , virgineo lacte nutricbat. (2) Fx his rationi-
nus , nec in te , sed tecum : denotans boc bus constal Mariam legi purificationis non
modo loquendi, Deiparamex unione malerna fuisseaddictam :<>Sicut Dominus noster, non
cuni Doinino omnium Dominam constitu- necessitate, sed volunlate factus est sub lege ,

tam qnapropter Arnoldus Carnotensis ex

: ita non indiguit sacrifieiorum
ejus Genitrix
dominaiione Christi rerte colligit Mariae do- Purificatione quia sicut Virgo antepartum,
:

minationem Dominus Maria Do-

: Christus , ita remansil Virgo post partum : siquidem

rnina (3, ex quo enim: Domini facta est ad ejus distinctionem dixit Moyses: Mulier
Mater, constituta est Domina mundi. Ma- si suscepto semine pepererit. Praevidebat
rianum imperium ex ejus maternitate passim enim istam sine susceptione hominis paritu-
colligunt Patres, quandoquide/n Cliristus re.v rarn ideo non est ausus dicere absolute
; :

est, qui natus est ex Virgine idemque Do- , Mulier si pepercrit,immunda erit. »(3) Pufas
minus et Deus, eapropter et Mater qui eu/n non poterat animus V irginis co/nmoveri ac
genitit, Regina, et Domina, et Deipara pro- dicere : Quid mihi opus est purificationc ?

prie appellari dcbere censetur. (4) A lege Cir- cur abslineam ab ingressu temp/i, cujus ute-
cumcisionis Cbristus Dominus quasi culmcn rus nesciens virumjactus est templum Spiri-
dominationis excipitur. (5) Maria quoque tns Sancti ? Cur non ingrediar tcmplum quce
dominii Christi parliceps, a lege purihcatio- peperi Dominum templi ? nihil in hoc con-
nis excipitur Maria/n vocat Angelus Do-
: ceptu , nihil i/i partu impurum fuit , nilii/
mina/n, ut dominatoris genitricem trepida- purgandum : nimirum cu/n proles ista jons
tio deserat servitutis , quam nasci et vocari puritatis sit , et pu/gationem venerit jacere
Dominam ipsa sui germinis fecit , et i/npe- delictorum. (4) Verum etsi Deipara purga-
trai>itauctori(as.(6)Ho(\\e tamen DeiGenilrix, tione non indigeat, nec sit legi purificationis
sub cujits discip/ina vel arbitrio infans Deus obnoxia purificationis tamen voluit subire
;

nersatur (7), Regina mundi, Virgo revera est legem. 1 Jd dandu/n obedientia? excmplum..

Domina cce/estium, terrestrium et inferno- (5) Ex D. Ambrosio, Maria ve/leri compara-

rum (8) , legi Purificationis obsequitur r.d tur , quia mo/lis ad obsequium : quia scilicet
1. Exactam legis observationem 2. Cbristi ad modum velleris facile flectebatur, prompte
;

obtemperautis imitationem 3. lnducendos obsequens; nulla unquam pura creatura adeo

;

nos ad Purificationem. fuit parata divinae obtemperare voluntati ac

1. Nu/la lex sibi soli eonscientiam justi- Maria. 2. Ut Deum veneraretur in /ege, le-
tiaj sua? dcbet sed cis a quibus obsequiuni gem voluit Purificationis i/np/ere. (6) Uti
,

exspectat. (9) A Deipara non exspectabat enim per transgressionem legis inbonoratur
obsequium lex Purificationis , tum quia mu- legislator juxta istud Apostolicum Per
,
:

lieres duntaxat legi Purificationis erant ob- pnrvaricationem legis Deum inhonoras ita ,

noxiaequae susceploviri semine conceperant per legis observationem honoratur. 3. Me-

Reatissima autem Virgo concepit, non sus- rito Mater lege/n servavit cujus Filius et
cepto viri semine, sed virtuteSpiritus Sancti lege/n dederat, et venerat ut in se /egem ad-
Vacabal eni/n viri semen , apud habenlein impleret ,quam a/iis dederat ante. (j)Cumesset
Dci semen. (10) Tum quia lex Purificationis Legislatoris Mater observat legem a Filio ,

iustituta erat ut mulieres mundarentur ab datam, ne quis suspicetur quod jure mater-
immunditiis et sordibus quae consequuntur nitatis licentiain sumeret violandi legem. 4-
partum Virginis autem partum nullae sor- Ad vitandum Judceorum scandalum (8) nc
: ,

des, nullaeimmunditia' consecutae sunt unde Judaeis scandali praeberet occasionem, more
:

impium Deipane immunditias in partu ad- aliarum feminaium legi se purificationis sub-
jecit. 5. Virgo a purificatione exempta puri-
(1) Tert. I- -i<lv. Judoos, 9. — (a) n Cap. 1. Luc. ficalionis observans legem
l docttit nos debi- ,
— Laud. Mar.- (4) I). Alliau. hom. de Dcip.—
L.
D
(3]
(5) Tcrl. L. 1. adv. Marc. 4.— (fi) Chryiol. Serm. \(\*. (i)L. 5. Hxrrs. —
Eust-b. Emiss.
c. 5. (a)(3) D. —
— (7) lltltpli. Sertn. 1. de AMtrmpt —
(S) D. Bonav. Aujr. Serm. a. <lc(4) D. licrn.
Purir. —
St-rm. 3. de
in Spec. Nii-,'. t. 1. - (9) Tfcrt. Apol. \. (idlTert — Purir. —
(S) Dion. Carllms. Strm. i3.— (6) Laur. Ju>t.
L. dc Cai.CLr. 18. — h) Gollrid. Serm. de PuriGc. (S) Dio. Cart. —
 MARIaNjE FESTIVITATES. — CONCIO VII. 33 9
tis supererogare indebita, qnia quanto inde- Propter easdem rationes quibus Circumci-
bita, tanto magis gratiosa. (i) Suo exemplo sionem suscepit Christus, legi Purificationis
docuit nos Virgo et adimplere praecepta obli- Maria se subdidit, praesertim ut Filii imila-
galionis, et edere opera supererogationis. 6. retur obsecmium. Decuit ttt Mater /utmilitati
Ut enim ait Dionysius Carlhusianus, perfecta Filii conformaretur : et ideo sicut Christus
obedientia plus pergit quam lenetur, non licet non esset legi obnoxius voluit tarnen ,

solum mandata adimplens, sed adbuc consi- Circumcisionem etalia legis onerasubire ad ,

]ia exsequens. 7. Ut Christi Domini imitare- demonstrandum humilitatis exemplum, et ut

lur exemplum. approbarel Iegem,et ut calumnice occasionem
2. Legis statum Christus non sed Judwis tolleret, propter easdem rationes vo-
dissolvit,
implevit. (2) Cbristus Dominus legi Circum- luit et Matrem suam implere legis observan-
cisionis minime obnoxius , Circumcisionem tias, quibus tamen non erat obnoxia. (1) Ul-
suscepit 1. Ut sua observantia legis adim- tra tot rationes quibus conveniens fuit ut
:

pleat defectum. Qui legem in monte Sina Deipara Purificationis observaret legem,vo-
scripsisset, tanquam legis reus, legis consti- luit adhuc htiic legi se adstringere , ut nos
tutionem adimplet. Ecce enim Dcus puer suo exemplo ad purificationem induceret.
factus est, ac sub lege vivit, ut eis qui sunt 3. Aposlolus temporalem purificationem
sub lege auxilietur , adimplens legis defec- orationumcommendaiidarumcausaadjecit.^i)
tum. (3) Christus Dominus venerat salutem Ad quam nos adbuc stimulat Mariana Puri-
offerre Judaeis qui sub lege erant:unde ipse ficatio Quid est autem quod dicimus Bea-
:

legis obsequio prorsus exemptus, indebito tissimam Virginem puriftcari? quid vero ,
legis obsequio, defectum supplet legis Mo- quod Jesum Christutn dicimus circumcidi ?
saicae , a Judaeis hactenus inobservatae. 2. Illa enim vero tam non indiguit P urificatione
Christus suscepit Circumcisionem , ablaturus quam neque ille Circumcisione. Nobis vero
Circumcisionem : suscepit umbram daturus et hic circumciditur, et illa purifcatur, prce-
,

lucem. (4) Chrislus suscepit umbram peccati bentes exemplum pcenitentibus , ut a vitiis
apparens in Circumcisione tanquam pecca- continentes , primum per ipsam continen-
lor, ut nobis gratiae largiretur lucem. 3. Ut tiarn circumcidantur , deinde a commissis
nos legis vinculo solveret , legi est sponte purificenlur (3) Si Maria ob omni sorde tum
.

subjectus. (5) Ut christianos Mosaicoe legis animae , tum corporis immunis, purificata
onere liberaret , ipse legis portavit onus. est,quantomagis nosdebemus purificari?Nos,
Compendiatum est enim novum Testamen- inquam, qni sumus et anima el corpore im-
tum, et legis laciniosis oneribus expeditum. mundi.O /ilii hominum, tempus purificationis
(6) 4- Ut Judaeis scandalizandi tolleret an- advenit, quando Mater summce puritatis , de
sam.Judaci continuo Christum calumniaban- cujus pitrgatione dies festus est, exemplum
tur tanquam legis destructorem. Hic est ille dedit nobis, quod debeamus purgari. (4) Ad
sabbali destructor, Samariles ct dcemonium hanc animi purgationem ultra Deiparoe exem-
,

habens.(y) Quapropter neminimum haberent plum multimoda adhuc urgemur ratioue 1. :

scandali offendiculum , indebitam suscepit Quia nobis incumbit studium Deo placendi :

Circumcisionem. 5. Ut adimplendo legem cui Deus cum sit purus, nihil habet iiv tanto pre-
non erat obnoxius, nos ad perfectionis viam tio , quam puritatem. (5) 2. Quia puri et im-
erudiret Implevit Legis ac Prophetarum maculati Redemptoris redempti sumus san-
:

omnia quce pra?missa sunt ad inchoationem guine. Talis enim decebat ut esset nobis Pon-
agendce vel significanda? vitce, dum et plura tifex sanclus innocens, impollittus, et segre-
superaddidit ad perfectionem moralium pra?- gatus a peccatoribus. (6) 3. Quia Christus
ceptorum. (8) 6. Ut nobis obedientiae prae- fundavit Ecclesiam in qua sumus, non haben-
beret exemplum : suscepit ipse obedienliain, tem maculam neqve rugam. (7) 4« Quia Sa-
ut nobis eam transfunderet. (9) Ut enim ait cramenta quae significant et rite accedentibus
D. Augustinus , si ille qui auctor /egis erat conferunt gratiam, sunt purissima et sacra-
legem observare unacum sua genitrice voluit, tissima signa. (8) 5. Quia Christianismus est
magna nobis qui peccatores sumus instat ne- professio sanctitatis ex D. autem Dionysio :

cessitas, ut divinis legibus subdili , quidquid sanctitas est ab omni immunditia libera , per-
nobis prxcipitur, implere salagamus. (10) fecta et omnino iinmaculata munditia. (y)
Pet. Bles. Sem.. de PuriGc— (2) Tert. L.de Pud.
(1)
6. —(3) Leo August. Orat. 4. de Prxscntat. Dom. — (1) Thom. 3. p.q. 37.3. 5.— {>) Tert. L. de Exh.
D.
(4) D. Aug. Serm. 9. in Nat. Dom. — —
(.S) V. Bcda. Cast. —(5) D. Burn. Scrm. 6. de Parvis.
10. (4) —
(6)Tert. L. 4. adv. Marc. 1.— (j)Teit. L. de Spect. Guerr. Serm. 4- Purif.^ —
5 Cr, 'K- K ' 2, 0iat 6 '
*

3o.— (8) 1'aschal. L. 3. in Matth. —(9) D. Auibr. in — (6) llehr. 7. — (7)

( )

Lphes. 5.— (8) D. Dionys. L.

P». 61. —
(10) Serm. 2. de Purific. Cu-lest. Hier. c 1.— (9) L. de Divin. Noni. 12.
22.
34o MARIANjE FESTIVITATES. CONCIO VII. —
6. Quia ctx-lestis Hierusalem nihil palitur postca necesse sit, illo nos igne purgari, quo
imnnnulum, et non intrabit in eam aliquid nihil pocnalius, niliil acrius, nihil vchemen-
eoinquinatum 9 autabominationemfaciens. (i) tiusin hac vita excogitaripotest.(i)Ne poena-
Homines in cunctis munditiem sectantur : lis illius ignissustineamus ardores, fundamus

in vestibus, in victu, in lecto uhique quae- , lacrymas igne divini amoris accensas. Qua-
runt munditiem non enim vestes maculosas ; propter quando aliquis nostrum, in gtege
deferunt, nec vinum imnuindum bihunt nec ; virtutum suaruin innocenliam iiwencrit de-
faciem contaminatam sustinent animam ; fuisse, ofjerat aut duos turturcs aul duos ,

veroveste, victu et corpore mullo dignio- pullos columbce, hoc est, habeal dupliccm ge-
rem in peccati cceno volutant nec atten-
, , mituin , ista? eniin aves pro cantu gemilus
dunt, ut ait acl propositum Alexanclrinus fiabcnt : et ideo recte per ipsas , Sanctorutn
Clemens Nequaqnam decet vestem quidem
: gemitus designatur : qui prius plorant in pec-
fiabere candidam, aniniam vero nigram. (2) catorum suorum recordatione, postea pro ccc-
Quapropter,peccatores,mundamini ah inqui- lestis patrice amore. (2) Turlur symbolum
namentis vestris purificate corpora a vene- ;
est amoris , doloris et castitatis. Amoris ,
reis voluptatibus mundate corda a terrenis ; nam ardenter masculum diligit ; doloris ,
affeclionibus purgate aninias a viliis et ini-
;
nam mortuum , seu deperditum masculum
quitatibus lavamini qui estis polluti, vos
; continuo gemit ; castitatis, quia nulliunquam
veris arpergite guttis ntundos homines opor- , alteri turturi se conjungit. Peccatores aemu-
tet ad cwltim asccndere. (3) Acute animad- lenturturtuiis amorem,doloremeteastilatem.
vertil Innocentius tertius eadem elementain- Aniorem, Deum vehementer diligentes ; do-
sumenda esse ad purifieationem microcosmi, lorem de deperdito per peccatum Deo ge-
seu parvi mundi, quibus utitur Deus ad pur- inentes el lacrymantes; caslitatem, nunquam
gationem universi seu magni mundi. Ab amplius peccato adhaerentes, sed munditiam
exordio mundi aquis diluvii purgavit Deus sectantes , ut rite hodiernum festum cele-
orbem a sordibus quas hominum peccatis brent, in quo Virgo purificatur in humilitatis
contraxerat in fine adhuc mundi , orbem
; exemplum.
adhuc purgabit Deus per ignem. Cum tanta jt
PaRS. Gentiles singulis annis magnam
scculi vetustas et tot ejus natwitates uno
, matrem purificant nempe Cybelem. cu-
(3) :

ignehaurienlur. (4) Ad purgandas animas a U s slaluam purificationisgratia immergehant

j
peccatorum maculis necessaria3 sunt contri- inaquam tGentilium veneralionem meiitoir-
tionis laciyma?, ad instar Regii Vatis qui die r idet Arnobius(4)eisque faceteexprobrat,non
ac nocte fundebat lacrymas : « Lavabo per s ne ratior.e purificandam esse Cybelem, quae
i

singulas noctes lectum meum, lacrymis meis

p as torem Athin impudice amaveral, et cum
stratum meum rigabo » (5) ut oslendat la- :
eo l uxur iata fuerat. Quanlo immunda fuit
vacrum et purgatorium peccati lacrymas Cybele et purgationis indiga , tanto munda
esse. Requiritur adhuc ignis amoris Dei f u it Maria et a Purificatione immunis. Cere-
quem misit Dominus in terra ut hominum mon ;ge h u us tlj e i immaculatam ejus purita-
j
corda accenderet Penes veteres , quisquis tem evid^uer demonstrant. Columba, quae
:

se homicidio infecerat , purgatrice aqua se est f, gura Spiritus Sancti, est sensibile tesli-
cxpiabat (6) verum a suis non mundaban- mon un sanctitatis et gratias, quam in sua
:
i ,

tur criminibus Gentiles scelerosi, quia , ut conC eptione mutuata est a divinoillo Sponso.
r
sub}ungh rerlu\\\am\<i,viduis aquissibi men- jjUX n i em plo splendens , Mariam Matrem j

tiuntur. (7) In baptismate ab originali culpa f ucis t eno tat qua3 absque ullo integrita-
mundanlur, renati, quia abluuntur, non ab ti s dispendio , concepit et peperil divinum
^ l

aqua vidua, sed ab aqua Sancto Spiritui Verbum quod procedit a Patre tanquam /«-
conjuncta. Ut peccatores in Pcenitentiae Sa- men fa Uunine.
(6) Cera , quae, ut vult D.
cramento a suis inundentur criminihus, de- Ambrosius, est fructus quem apis virginea
bent fundere lacrymas non viduas, sed di- con fec it de rore cceli, et de pulchris et sua-
vino amore sufllammalas. Qui funchmt la- vissimis quibusque floribus, erudit nos Chris-
rrymas nec Dei oestuant amore, viduis aquis t( ,, n esse fructum floridum virtute Spiritus
sibi mentiuntur necpie ab immunditiis Sancti de purissimo Marise sanguine produc-
,

scelerum mundantur. Ka nobis si dies im- tum Qujus venlris futurus cst fructus caro .

nteatur, et purgatio minimc itnplcalur , et Christi,qua> ex ulero Maria>fIoruit.(j)Yerum

(1) Apoc. ai. —

(j)Orai. Adhort. a<l Gent. (3) — Gucr. Serm. 4- ^c Purific— {>) D. Aur. Serm.
(1)
Clcm. Al.;x. — (i) de Spect 3o. - (5) Ps. 6.
Tcrl. L. a.dc Purific— (") Tcrl. Lib. dc J« jun. a. (4) L. 7. —
— (6) I). Cl.iysos. Hom. 3. dc 1'urilic. —(7) Tcrt L. cont. Gentil. —
(5) Ueiych. (6) Tcrt. —
Apol. II.
de Hapt. 5. — (7) Tcrt. L. 3. adv. Marc.
»o.
 MARIAN.E FESTIVITATES. — CONCIO VIL 34
purissima illa Virgo , a iege Purifieationis tollitur sed in omnibus raira humilitate tle-
;

exempta in humilitatis argumentum , primitur, dicens Ecce ancilla Domini. » (i)

sese :

legi Purificationis subdidit, i . Filii humilita- Hanc Mariaj bumilitalem merito miratur
temaemulans; Virginitatem occul- Seraphicus Doctor, quam adbuc stupet D.
i. Suam
tans ; 3. Sub apparenti immunditia puritatem Bernardus : Quce est hcec tam sublirnis hu-
suam obumbrans. militas qua? cedere non novit honoribus , in-
i Ut sit nobis in testimonium , sine dubio solescere glorianescit? Mater Dei eligitur , et
.

quo testabatur se legem non dissolvere , sed ancillam Dei se nominat ; non mediocris re-
adimplere. (i) Loquitur de Cbristo Tertullia- vera humilitatis insigne , neque {pblata tania
nus, qui non dissolvit legem Moysis ut falso gloria) oblivisci humilitatem. (2) Interpuras
calumniabantur Judaei , sed adimplevit sus- creaturas est Maria et maxima et minima :
cipiensetiam Circumcisionem,cui nonerat ob- maxima, in rei veritate; minima in sui exis-
noxius. Pluresaliorsum (2) subministravimus timatione. Quod bomo de faece plebis, nul-
rationes ob quas Cbristus circumcidi voluit, liusque momenti , se bumiiiet, non est stu-
nunc autem sufficiat dicere Chrislum ex hu- pore dignum sufficientem enim habet ex :

militate fuisse circumcisum ob eamdem ra- sua vilitate bumibationis causam. Quod
:

tionem Purificalionis legi sese addixit Dei- adhuc aliquis singularibus privatus gratiis et
para Noscitur humilitas in purificatione , dotibus , demissam de semetipso concipiat
:

cum ea non indigeret. (3) Purificatione non opinionem, non est prodigii loco habendum;
indigebat Maria, cum non conceperit ex viri quia non habet unde possit gloriari quod :

semine, nec in partu aliquam passa sit cor- vero homo in sublimi dignitate constitutus,
ruptionem ; ut humilitatem tamen demons- et singularibus naturae el gratise ornatus do-
traretPurificationis legemadimplevit Virgo nis, sese dejiciat rarissimum simul et miri-
: :

sanctissima qua? legis pra?cepto de puri/ica- ficum est. Non magnum est esse hurnilem in
tione nonfuit adstricta, quia suscepto semine abjectione y rara virtus humilitas honorata. (3)
non concepit, nec peperit, legis pr&cepto ob- SingularisprorsusetadmirandaMariae humili-
temperavit, ut pra^beret perjecla? humililatis tas, quaespecialissimis decorata praerogativis,
cxemplum. (4) Deipara Cbristi Domini aemu- et ad altissimam Deiparae subbmata dignita-
lata est exemplum, et sicut filius ex humili- tem, ad fastigium tantihonoris nonattendit.//*
tate fuit circumcisus, ita Mater ex humilitate nullode se prcesumit Virgo, in nullodese ali-
purificalionis servavit legem Quare ergo quid altum sapit,solum sibi vindicathumilita-
:

circumcisus est Christus ? quare hostias ob- tem ancillce.quce Mater Salvaloris ab Angelo
tulit pro emundatione sua , Genitrix ejus , salutatur. (4) Magna equidem Mariana haec
nisipropter humilitatis exernplum? (5)Quanlo humilitas, nam humilitas est contemptus pro-
dignior erat Matris et Filii dignitas, tanto pria?excetlentia?(5Y, sed absqueulla compara-
profundior utriusque humilitas. Magna fuit tione magis adhuc se clejicit Deipara, Purifi-
humanati Verbi demissio, nasci in praesepio cationis legem observans: Quis non mirelur,
inter duo pecora, sed longe major suscipere quam in die Purificationis Maria oslentave-
circumcisionem ; nam, ut pbilosophatur D. rit humilitatem , dum qua? Angelis purior
Bernardus, ipsa die nativitatis minoratus est erat,quasi sordibus scateat,puri/icationis re-
ab Angelis, et habitu inventus ut homoj ho- medium ad eas abstergendas assumpserit? (6)
die vero mirabilius aliquid audio ; jam mi- Tantum se dejecit Deipara, ut Filiiaemulare-
noratus est rnulto rninus ab Angelis, qui non tur humilitatem , et Virginis puritatem oc-
solum formam hominis sed jormam habet cultaret. ,

peccatoris, et infigitur quodam velut cauterio 2. Carpocrates hanc tulit sectarn , Christum
latronis. (6) Magna fuit Mariae humilitas in rion ex Virgine Maria naturn, sed ex sernine
annuntiatione angebca, quam sic commen- Joseph, hominem tantummodo genitum. (j)
dat D. Bonaventura : « O mira et profunda Haereticus ille offendit tum Chrisli divinita-
humilitas Mariae Ecce Mariam Archangelus tem , tum virginalem Mariae puritatem
! :

alloquilur; Maria gratia plena dicitur ; su- Christi divinitatem , dum eum purum homi-
perventio Spiritus Sancti promittitur ; in nem prasdicat ; virginalem Mariae puritatem,
Matrem Domini assumitur ; jam omnibus dum de semine Joseph concepisse prolem
creaturis anteponitur; jam Domina cceli et asseverat Christi autem divinitatem et vir- :

terrae efficitur; et pro his omnibus non ex- ginalem Mariae puritatem recognoscit Ter-

(1)In Spec. B. Virg. c. 4- —

(') Hom. 4- snp. Missiw
(i)Tert. L. 4. adv. Marc. 9.— (2) Tert. Praed. tom. est. —
(3) D. Bern. Hom. sup. Missus. — (4) S. Ilde-
l. Tract. de Clirist. Conc. 1. —
D. Tliom. Serm. de("•>) phon. Seim. 2. de Assumpt. —
(5^ D. Bern. Epist. i~.
ruiific. —
(4) Dion. Carthus. in cap. 1. (5) D. Luc— —(6) Guer. Serm. 4. de Puiific— (7) Tert. L. de Pracsc.
Aug. Serm. de Purific. —
(6) Serra. 3. de Circum. llarct. 48.
34? MARIANtE FESTIVITATES. — CONCIO VII.
Uillianus. Chrisli quidem divinitatem '.Nobis sacrarium Spiritus Sancti. D. Augustinus
omnes Striptura; vctcrcs et nova-, Cltrislitm tertiae nieminit consecrationis cujus conse- ,

Deiel Filium Dei prajiniunt. (i) Virginaleni cratorem piodit Dei Filium. Consecravit au-
a.lhuc Mariae puritatem Evangelistarum tes- tem virginitatem , quia de Virgine tiasci vo-
tinionio probat Terlullianus \lSobis ex Apos- luit. Mariana purilas in prinia consecraiione

tolis Joannes el Matthocus insinuant ex , multum elucet, virginitatem Deo vovens.

Apostolicis Lucasel Marcus instaurant Chris- Egregia Maria (jua? signurn sncrw virginita-
Itt/n natum ex V irgine. (2) Ludovicus, Hun- tis extulit , et intemerata? integritatis piutn

garia; rex, voluitrepraesentari in speculo auro Deo vexillum levavit. (1) Mariana puritas
iuserto cum hoc lemmate Undique illccsus magis adhuc coruscat in secunda consecra-
:

(3), ad denutandam per crystallum et aurum, tione; unde Sanctus Ildephonsus de huma-
corporis integrilatem, et qua pollebat animi natione Verbi in utero Virginis loquens, con-
puiitatem. Vcrum potiori jure tale slemma cludit Hanc ergo jcminam concrptio virgi- :

Deiparae compelit, quoe est undique illaesa nem reddit (2) : non quod ante incarnatio- ;

(iuia est Virgo ante partum in partu et post oein Maria non esset Virgo
, sed quia in ,

partum. Idcirco, ut animadverlit Richardus conceptione filii quasi de novo acquisivit

a Sancto Laurenlio, ter conclusa et sigillata virginitatem. Virginitas et fecunditas in Ma-
a cuelesli praedicalur Sponso Ilortus conclu- ria sunt velut duae causoe quae ineffabili quo-
:

sits, soror mca sponsa, hortus conclusus, Jons dam circulo ad invicem se producunt; et, ut

signatus. (4) Ilortus conclusus ante Veibi fatur D. Rernardus, iti Deipara virg nitas ex
incarnationem,et,ut fatur Chrysologus,/^/'/^/- jecunditate et exjecunditate virginitas : tnu-
nilatis insigne, collegium sanctitatis. (5) Ob tuis sese radiis illustrare ha?c duo sidera vi-
lianc causam postquam Angelus Mariae prae- dentur. (3) Virginitas est velut dispositio
dicavit virginitatem nuncupat ilhun gratia qua Maria ad virgiuitatem proeparalur ; et
,

plenam. Ita cnim Virginitas et sanctitas in- maternitas Mariae virginitatem augescit et
separabi/ilcr sunt adjtincttv. (6) Ilortus con- perficit : Nunquam Mater , nisi quando et
clusus in hunianatione Verbi divini, in qua, Virgo y
et postquam Matcr, nobiliorest Virgo.
ait Gregorius Nyssenus , thalamus Altissimi (4) Et, ut belle ait ad propositum R. Ame-
potestas, qttasi qua'dam nttbes virginitatcm doeus, Dei Genitrix in conceptione virginior:
ipsam iitumbrans Jax nuptialis Spiritus tum quia novum jus per fecunditatem acqui-
, ,

Sancti splendor. (7) Tandem fons signalusTa rit ad virginitatem tum quia fecunditas :

partu, exD. namque Augustino, qui produxit Marianam \irginitatem nobilitat ; lum quia
panes in ereino sinc aratore, ipsc pctrere fecit Spirilus Sanctus fecundaudo Mariam, ejus
Virginem sine corruptione. virginitatem insignit et consecrat. Tandem
Trinam invenio Virginitatis Marianae con- Mariana puritas in tertia consecratione magis
secrationem : prima facta est in templo, dum adhuc s|>lendet; incremeutum mutuans in
Maria Virginitatis emisit votura secunda, in partu a Nativitate Filii. O Mater intcmerata,
;

Nazareth, quando Maria Spiritus Sancti vir- Mater intacta intcgritatem tuam nec con- .'

tute divinum concepit Vcibuin tertia in ccptus, nec partus violavit, sed sacravit. (5)
;

Bethleem, ubi Maria parturivit Christum. In virginea Marioe puritate tres sunt consi-
Afariaa [>ietas coelitus illustrata primam ope- derandi perfeclionis gradus primus elucet :

rata est consecrationem : Spiritus Sancti in voto virginitatis quod emisit Maria ; se-
amoroperatusestsecundam consecrationem ;
cundus, primo perfectior , fulget in obum-
puritas Christi nascenlis tertiam operata est bratione Spiritus Sancti Marianam virginita-
consecrationem de piima consecratione lo- tem fecundantis ; tertius, isque perlectissi-
;

(juitur IVtrus Damianus Ha?c sunt duo qua? inus , rutilat in Nativitate Christi Matris
:

virginalem substantiam tota circumdedcre virginitatem consummanlis; etobhanccau-

virlute ; contincnthi scilicet et devotio ; qua- sam, ut acute animadvertitD. Chiysostomus,
rum allera carncm altera mcntem ita possc- F.vangelista Matthaeus nunquam Mariam nisi
,

dit, ut caro niumlissima, ct mcns purissima in conceplu et partu Filii, Virginem nuncu-
,

gcnitriccm Domini singulariter consecrarent pat. « Ecce Viigo in utero habel)it , et pa-
(8) Sanctus Ildephousus secundam recognos- rict Filium. » (6\Crcvi( cnim itt cjus partu
cit consecralionera iu [pcarnatione opera- intcgritas, potius quam dccrcvit , et virgini-
lam in qua Maria effecta est Matcr Dci cl tas ejus ampliata est potius quamjitgata. (7)
;

(1) TYit. L. adv. Prax. a4. — (a) Tert L. 4. adv.

Marc. 1.— (S) Tipor. in llicrogl. Ilrg. Ilung.— (4) Cant. (1) D. Ambr. L. 1. Av Instit. Virg. c. 5. —
[>) Dv D.
3. — (5) Berm. 14& —
(6) tticbard a S. Laar. L. 1. ilo Virg. c. ai. — Serm.in Sig. Mag.
(3)
—
14) Hom. 4. dc
Laud. Virg. C. 1. — (7) lu Cap. 5. Caut. B. (8) Scrm. — Laud. Virg. — (&) Cuar. Scrm. \. de PuiiCc. (6) —
di \<ssii[iii)t. Honi. 5. iu Maltli,— (;) D. Aug. Strin. dc ^at. Dooi.
 MARIAN/E FESTIVITATES. — CONCIO VII. 343
Ante Incarnationem Verbi Maria erat Virgo cit (i) , non solum quia sublimia divinitatis
virginum in Verbi humanatione Mariana
; hutuili setisu incarnationis occultatsed :

puritas al) Spiritu Sancto fecundata incre- etiam quia innatum decorem nigredine de-
mentum accepit ; et quasi puritas quam ha- venustat, ut belle, quamvis longiuscule, de-
bel Maria anle incarnatiouem, et in ipso in- monstrat D. Bernardus V'ade ad 1 saiam , et
:

carnationis momento non sufficiat ad Ma- describet tibi qualem in spiritu illum viderit,
rianae virginitatis perfectionem Evangelista , tanquam leprosum a Deo et humiliatum.
Mariam duntaxat vocat Virginem in nativi- Ecce quam niger : niger plane , cuinon erat
tate prolis, quia virginitas Maria? mirabiliter species neque decor ; niger, quia opprobrium
est in proleconsignata et confirmata; in prole hotninum el abjectio plebis ; denique seipsutn
consecrata ; in prole nobilitata; in prole glo- fecit peccatutn , et nigrum dicere verearp
rificata; in prole ditala et dotata. (i) Intueresane pannis sordidum,plagis lividum,
Maria tamen Virgo tot consecrationihus illitutn sputis, pallidum morte et nigrum vel
consignata, voluit Purificationis observare tunc projecto fatebere : Ergo formosus in se,
legem, ut singularis et admirabilis ejus puri- niger propter te. (2) Pro nobis factus est ni-
tas novum perfectionis acquireret gradum. ger, speciosus forma prre filiis hominum.
Ex D. namque Antonino puritas bifariam Niger in stabulo , vilibus indutus pannis.
sumitur. Primo, per recessum ab impuro ; Niger in conversalione , vestitu incultus ,
secundo, per accessum ad summe purum. vultu et aspectu inglorius. (3) Niger in aes-
Maria non snbivit legem Purificationis ut timatione hominum; idcirco vermem se pro-
acquireret puritatem per recessum abimpuro, nuntiat et non hominem, ignominiam homi-
in ea enim erat maxima post Deum puritas, nis, et abjectionem populi. (4) Nigerin cruce
tum corporis , tum mentis; corporis, ob Homo in pluga positus (5), sputis turpatus,
virginitatem totconsecrationibus nobilitatam fljgellis dilaceratus , spinis coronatus, clavis
et incrementatam ; mentis, quia in ea nullum transfixus , et toto corpore dilaniatus. Ni-
erat peccatum sive mortale , sive veniale, ger in Circumcisione, ubi asseverat Apos-
sive originale, sed Purificationis legem im- tolus , in similitudine carnis peccati fuisse
plevit, ut acquireret puritatem : accedens ad Christum (6) ; quia suscepit peccatoris in-
summum purum , sese priniae puritatis re- signe, et cum tanta nigredine apparuit, quod
gulae , nempe
Christo conformans , ejusque si quodammodo Deus posset non cognoscere
humilitatem aemulans qua sese addixit Cir- Filium , in quo ei bene complacuit , ex hoc
cumcisionis legi, cui nequaquam erat addic- signo maxime poterat ignorare eum. (7)
tus. Et fortasse ob hanc causam Christus qui Christi exemplum qui inCircumcisionefactus
sese vocitat lilium : « Ego flos campi et li- est niger, sanctitatem suam peccatoris simi-
liumconvallium, » (2)Beatissimam Virginem litudine obumbrans , impulit Virginem ad
lilium etiam nuncupat « Sicut lilium inter : Purificationis observantiam, ubi nigra appa-
spinas , sic amica mea inter filias Adce » : ruit, et incomparabilis ejus puritas fuit im-
quia ex imitatione Christi , Mariae puritas puritate obumbrata. Non enim erubescit ni-
multum enitet. Etheec est causa,ait Origenes, gredinem , quatn novit et pr&cessisse in
cur qui in campo flos fuerit, voluerit esse in Sponso, et vidit pracessisse in Filio. (8)
convallibus liliutn : nimirum ut proxima Aptius de Maria quam de columbis, quas
ejus imitationeipsius efficerelur et lilium.(5) ipsa in Purificatione obtulit, dixit Clemens
Ut autem Christus in Circumcisione esl Deus Alexandrinus : Nos jubet per Moysen duos
absconditus, in PurificationeMaria est Virgo pullos columbarum pro peccato offerre, eo-
abscondita.intemeratamoccultanspuritatem. rum quce nullatn, qua? eis inest cum peccato
Ha?c est vera humilitas quce non vult hu- affinitatem. (9) Maria , non modo non ^st
milis prcedicari, sed vilis reputari; et quam- peccatis cognata, nec ullam habet cum pec-
vi* Virgo esset purissima , non renuit inter cato affiniiatem sic a peccato et immundi- :

cceteras mulieres immundas recenseri (4), tia peregrinatur Virgo , ut nec etiam haheat
puritatem suam apparenti immunditiaobum- affmitatem nominis cum muliere delicto et
brans. impudicitia dehonestata et ob hanc causam :

3. Christus etsi Dominus, ipsain servitutis de Magdalena ante conversionem loquens

notam , Circnmcisionnm (5) accepit , etsi Evangelista, ait : Mulier quce erat in civitate
sanctus, inter peccatores tamen voluit de-
putari. Dei Filius otnni se humilitale deje- Tert. L. de Car. Chr. 4.— («) Serm. 25. in Cant.
(1)
r J
_ (3) Tcrt. L. de Idol. 18.— (4)
Tert. L. adv. Jud. i4-

(1) D. Bonav. in Snecul. Virg. c. 4- (2) Cant - ,. - (5) Tert. ibid.- (6) Tert.
L. de Car. Clir. 16.- (7)
— (5) Hom. 2. exquatuor.-(i) Hug. Card. tac. 1. D. Bern. Serm. de Circumc. -- (8) 1). Uern. Scrm.
Luc. — (5) Tert. L. 4. adv. Marc. 4- 25 in Gant
- > ~
^) L »• l xda S' 5 '
-
344 MARIANJE FESTIVTTATF.S. - CONCIO VII.
ueccatri.r /i)Veccalrit\s nomen omisitLucas, girtc (l] et ut lalur D. Anibrosius, Christus
:

non quod fueiit anonvma, aut K\angelistam
latuerit hujus feminae nomen sed ob reve-
rentiam IMariani nominis, tacelur jieccatricis
nomen , et Mariam Magdalenam a licentia
libidinis bene notam non nominat Evange-
lista,ne purissimum Mariae nomen ex affi-
nitate cumimpudica mulierealiquatenusde-
honeataretur. Quod innuere vitletur Chryso-
logus aiens tle Magdalena peccatrice et poe-
uitente Ve/iit mulicr, sed redit Maria. (2)
: scilicet ex natura
ifa exivit de Virgirtis utero, sictit aqna exi-
; vit de petra. (2) Non , 2. Legalis, quia in
Cliristi partu, nullus rnatri dolor, nulla na-
turcc ccntumelia (3), nullus fuit sanguinis
lluxus. Non, 3. Moralis, quia nec ullum pec-
catum commisit in conceptione Virgo, quia
concepit sine voluptate, nec Filius ejus pec-
tato oiiginali fuit obnoxius. Soli eniin Dei
Filio se/vabatur sirie delicto permanere (4),
ex gratia enim concessum
:

Quando venit , mulier tlicitur , qnia adhuc est. Maria? tjuae concejita est sine peccato
peccatrix, oec Maria vocatur nisi postquam originali, et absque ullo peccato actuali sem-
de peccatis doluit, Domini pedes lacrymis per permansit. Vernm licet Maria nullam
lavit, criminum remissionem obtinuit. V~enit habuerit immunditiam , neque naturalem,
rnulier, scd redit Maria, ne pra?clarum Mariae neque legalem neque moralem ; observans
,

nomen ullam babeat cum peccato et immun- tamen Purificationis legem , apparuit im-
ditia affinitatem. Verum Beatissima Virgo munda, et ab hominibus bis tribus immun-
quae adeo est peccato aliena et ah imtnun-
a ditiis deboiieslata, estliabita. Lbi profundis-
di tia immunis ut neque etiam nominis ba-
, sima ejus elucet bumilitas tum occultando :

beat affinitatem cum muliere peccatrice , divinam nialernitatem, virginalem integrita-

crimine et lascivia debonestata , Purificatio- tem, originalem sanctitalem , quibus exempta
nis legem observat ut immunda? et peccatri- erat a Purificationis lege ; tum apparendo in
cis deferat similitudinem, et ut talis habeatur similitudinem mulieris in conceplu corruptae,
ab hominibus. in partu menstruatae, vel in se vel in prole ,

Lex Purificationis triplici ratione instituta criminosae, ob quae feminae erant legi Puri-
erat : 1. Tum ob jacturam virginalis inte<:ii- ficationis obnoxiae.
tatisquam passae com- Teste Gregorio Tbaumaturgo, Maria est
fuerant feminae via
muni concipientes ob spurcidas genitalium credentium Jirmamentum, et piorum perfec-
;

in utero elemcntorum humoris et sanguinis tum exemplum. (5) Nostrum est in eam ins-
,

fceda coagula, carnis exeodem cccno alendce picere, et exemplar nobis propositum imi-
per novem menses (3) ; tum ob fluxum san- tari. Non satis est inspicere, oporlet adbuc
guinis, menstruorum et secundinarum, alias- juxta exemplar operari non protlest inspec- :

que naturee contumelias (4) quae sequeban- tio nuda; opere sunt atbmplenda qua^ in
,

tur partum tum ob peccatum , vel matris exemplari inspeximus. Inspice et fac secun-
;

aestu libidinis concipientis, vel filii, qui con- dum cxemplar, quod tibi in monte rnonstra-
trahebat originale delictum per parentum tttrn est. [6] Cbristiani idem nobis censea- ,

generalionem ideo lex (5) jubebat ex duobus mus dictuin a Deo quod Moysi cum Maria
: ,

pullis turturis aut columbarum alterum of- nobis in virtutum cxemplar proponitur. Dei-
ferendum pro peccato untle in mulieribus para est cunctarum exemplar virtutum
: sed ,

trina erat purganda immundiiia naturalis potissimum, ut animadvertit Alanus, fucrunt

:
,

legalis et moialis naturalis quam contra- in Virgine duo exemplaria bene viccndi ,
;

xerant concipientes cuin detrimento virgini- castitas et humilitas, qttas nobis i/t cjcmplum
tatis legalis cui subjacebant ex lege qua? proposuit. (-) Mariana bumilitas in Purifica-
;

ob fluxum sanguinis illas a contactu Sancto- titme praesertim enitet buic legi se subjecit ,

rum arcebat vel quadraginta diebus si par- \irgo ul filium imitaretur, et nobis buniili-
turissent puerum , vel octoginta tliebus si tatis pradieret exemplum. Untle Guerricus
puellam in lucem etlitlissent moralis, quia Abbas in ejus ore ponit verba qua? babuit
;

fuerant rontaminatae vel ob inordinatam Cluistus ad Joannem quantlt) de manu illius

,

carnis voluptatem, vel ob contractam a fi!io suscipeie voluit baptisma Sic decet nos :

genito originalem culpam nulla ex bis iin- omnem implere justitiam

: ut qua summa* ,

mundiliis fuit in Maiia. .\on i.Naluialis, r/tater clcclti sum jttstititr, spcculttm sim quo-
,

quia concepit et peperit lilium absque ullo q/10 <tt justttia3 cxcmplaris. ISoci ego super-
virginitatis detrimento. Tenemur namque oiam filiorum Eca>, quod promptior cst ad
ircdcrr i/i Dcitm ncttum ct quidcm ex Vir-
(1) Ttrt. L. de Car. Chr. 4. (») Eput. 8l.—
D. Cvpr. L. de Nat. D. —
(4) Ttn. L.dePnrac i.-ir.
(i) Cap. 7. — (3; Srrm. 7;. — (S) Ttrl. L dr Car. 5.— (5) Serni. 3. dc Annunt.— (6) Lxud. a5. ldiot.—
Cl.r. 4. — (4) Teit. ibid. - (.'1) Ldt. 12. (7) I„ cap. 1. Cant.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO VII. 345
excusandum ijuam ad expurgandum com-
, carnis probant verilalem nam Simeon se- ;

missa. (1) Electa Dei genitrix Virgo in exem-
plum justitiae justitiam adimplere debuit,
,
u t bomines qui peccant imitantesEvoe super-
nex, suscepto inter sua brachia Infante, de-
cantat :«Nunc dimittisservum luum in pace,
quia viderunt oculi meisalutare tuum »Anna :

biam, peccata purgent, imitantes Mariae bu-
miiitatem. Ut enim subjungit Guerricus ,
necessarium arbitror ut vitus origuus anti-
qua? ,statim in initiis omnia novce genera-
tionis occurrant exemp/a ; mater pra?varica-
tionis peccavit procaciter, Materredemptionis
non peccat , et satisfacit humiliter, ut Jilii
hominum qui de Matre vetustatis traducunt
necessitatem peccandi , de matre saltem novi-
tatis trahant humilitatem purgandi.
Imitanda non est Evae superbia sed pror-
sus imitanda Mariae humilitas; multo tamen
plures Christiani imitantur Evae superbiam
quam Mariae humilitatem. Maria , 1. Filii
aemulanshumilitatem,bumiliterPurificationis
servavit legem, cui non erat obnoxia ; et ipsi
insolenter recusant obligationis custodire
praecepta nec attendunt quod intolerabilis
: delitate quidem, quam punire volens Tibe-
impudentia? est , ut ubi sese exinanivit ma~
jestas , vermiculus injlelur et lumeseat. (2)
2. Maria occultavit prae humilitate, Divinam
Maternitatem , originalem sanctitatem, vir-
ginalem integritatem ; ipsi vero naturae et
fortunae dona prae gloria ostentant et jacti-
tant, D. Augustini despicientes consilium
Propbetissa et haec vidua usque ad annos
octoginta qualuor, non discedens de lemplo,
jejunus et obsecratiombus serviens die ac
nocte, ipsa bora superveniens qua Cbristus
delatus est in templum, infantem Dominum
et agnovit, et multa sttper eo prcedicavit, ex-
spectantibus redemptionem Israe/is. (1) Dei-
para cbaritate fragrans, Unigenitum suum
Deo obtulit. Canticum Simeonis est conside-
ratione dignissimum. Annoeconfessio non est
, minus recogitanda, sed super omnia stupen-
dum est oblatum a Maria sacrificium ,
quod
mirum in modum commendat , 1. Dei , cui
offertur, majestas ; 2.Victimae, quae offertur,
sanctitas; 3. Offerentis matris cbaritas.
Injanles penes Ajricam Saturno immo-
1.
labantur. (2) Verum impia crudelitate, cru-
rius tunc proconsulatus munere fungens ,
ijysos sacerdotes in eisdem arboribus templi
sui obumbratricibus scelerum, votivis cruci-
bus exposuit. (3) Impielale: adhuc nam puro
homini sacriGcare nefas est, cum sacrificium
ad solum Deum pertineat. Unum sciant insi-
pientes,tardi ad inte/ligendum, pra^cipites ad
:

Ne arbitremur in nobis esse quod non est,aut reprehendendum quod dcernon sibi sacriji- ,

nostrum esse , quod Dei est. (3) 3. Maria cium non exigeret, nisi vero Deo deberi sci-
quantumvis purissima apparet immunda , et ret. Falsus enim Deussic se vult honorari ab
ut talis habetur ab hominibus, et ipsi sunt eis qttos decepit quomodo verus Deus hono-
vere peccatores,et peccatores baberi nolunt: ratur ab cis quibtts consulit : et rnaxime sa-
quo nihil insolentius potest excogitari. Chris- criftcium est quod pra?cipue debetttr Deo.
tus Dominus qtti peccatum nonfecit, non de- Nam obsequia ca?tcra qua? divinitati exhi- ,

dignatus est se peccatorem reputari. (4) Dei- ausi sunt eliam sibi siiperbice fastu
bentttr,
para quoque quae peccatum non fecit, non homines arrogare. Rarissimi autem connne-
dedignata est se peccatricem reputari nos morantur qui sibi ttt sacriftcaretur,cum regia
:

esse volumus,et nolumus wstimari ; offenden- potestate possent, ausi fuerint imperare. Qui-
tes, non solum Christi Circumcisionetn , sed cunque tamen ausi sunt , per hoc se deos
etiam Mariae Purificationem , in qua Virgo haberi vo/tterunt (4) , ut Saturni comproba-
sese purificat ex bumilitate, et Maler excha- turexemplo,quidivinitatem usurpare molitus
ritate Filium sacrificat. est, etabidololatris ut deus,et deorum parens

III. PARS.TertullianusutconfundatMar- agnitus est. Quod Romanis exprobrat Ter-

cionem, veram Christo carnem denegantem, tullianus : Jnte Saturnum deus penes vos
argumentatur ex his quse facta sunt in tem- nem ° ^st : ab illo census totins, vel potioris,
ploSalomonisquando Beatissima Virgo suum vel notioris divinitatis. (5) Verum quantum-
detulit et obtulit Filium. Nec ad templum visSaturnus sibi falso divinitatem arrogave-
deferatur infans , ne jmrentes suos oneret *"it superstitioseque a Romanis tanquam
,

sutnptu oblationis; nec in mantts tradatur Patriarcha deorum sit agnitus Saturnum :

Simeoni, ne scnex moriturus exinde contris- itaque, qttantum litterie docent , neqtte Dio-
tetur:taceatetanttsil/a,nefascinetpueritm.{5) dorus Gra>cus , aut Thal/tts , neque Cassius
Pulchre dinumerat Tertullianus cuncta quae Severus, aut Corne/ius Nepos ,
neque ul/us
acciderunt in templo quae evidenter dominicae
(1) S.rm. 4. de Purific. — (2) D. Bern. Serm. t. de (1) Tert. L. de Jqun. 8. — (?) Tert. Apol. 9. —
(3)
Nat. Dom. —(5) Epist. 54. —
($) D. Uern Seira. 1. Teit. ibid. — (4) D. Aug. L. 1. cont. Adversai. Legis.
Circiimc. — (5) Tert. L. de Carn. Chr. a. 18. — (5) Tert. Apol. 10.
22*
3.fG MARIAjNiE FE5TIVITATRS. — CONCIO Vi.
commentator ejusmodi antiquilatum aliud immolat. Apucl Jud.eos parentes aliqua ra- ,

qttam hominem promttlgaverunt. (i) Idcirco tione, sacerdotali munere fungebantur, quia
impie et crudeliler Alii Salurno immolahant ex praecepto legis Mosaicae tenebantur primo-
infantes. genitos pnesentare in templo, et Deo offerre
Ad sacerdotes proprie pertinet offerre sa- in gratitudinis monumentum. Beata Virgo
criiicia. Verus Sttmmus Sacerdos Patris prae caeteris parentilms illa pollebat auctori-
Christtts Jesus. (2) Ex dubio autem Augus- tale tum quia jus oblationis quod inter pa- :

tino , « Sacerdos Palris diclus est Filius trem et matrem velnt dividebatur, erat ifl
Dei, non secundum divinitatem , sed se- illa unitum ; tum quia Jesus Christus Dei
cundum bumanitatem , in qua se pro nobis Patris summtts sacerdos (1) , sacerdolii mu-
per mortem et passionem suam accepla- neris participem effecit Matrem ut illum of-
bile sacrificium Dco Patri obtulit , ut ipse ferret in templo. Idcirco duplici auctoritate
esset Sacerdns qui et sacrificium. >>
(3) Filium obtulit; naturali una , quae illi tan-
Quod adhuc iucertus Augustinus:
elucidat quam Matri conveniebat ; snpernaturali al-
« Cliristus idem dicitur Sacerdos et sacrifi- tera, quae illi contigerat ex benevolentia et
cium, idem Deus et templum Sacerdos :
,
deputatione Filii Non attfcrtur aat servitur
:

per quem sumus reconciliati templum in , Deo,aiiteo/iturarbitrionostra?vo/iintatis,aut

liUQ reconciliati, Deus cui reconciliali. Solus judicio electionis, et directionis humance, sed
tamen Sacerdos , sacrificium ct templum : decreto suce legis. (2) Potentia qua pollebal
liaec omnia Deus secundum formam servi. Virgo, sive naturaliter, sive supernaturaliter,
Non aulem solus Deus Filius, quia boc est Praesentatione Christi elucet bodie in :

cum Palre Sanclo secundum

ct Spiritu obtulerat equidem Filium Deo Patri in ipso for-
mam Dci. Recoociliati igitur per solum Fi- Incarnationis exordio non secus ac statim :

lium secundum carnem , sed non soli Filio quo illum parturivit sed quia ejusmodi :

securvlum divinitatem. » (4) Solus Dei Filius oblationes non fuerant publicae , Maria tunc
est sacerdos ralione bumanitalis assumptae, proprie sacerdotis non obivitmunus, bodie
sed non est solus cui sacrificium offertur. autem est participatio sacrijicii , exsecutio
Cum enim Divinitas sit communis Patri offtcii (3) sacerdotalis, quia palam et publice
Filio et Spiritui Sancto , tota Trinitas sacri- Filium Deo praesentat et immolat.
ficio honoratur. A dubioet incerto Augustino Recte offertur sacrijicium , cum offertur
non dissenlit certus et indubitatus Augusti- Deo vero , cui tantummodo sacri/tcandum
nus : So/tts Christus sacerdos exstitit, ut ipse est{£) ; vel ad ejus majestatem bonorandam,
etiam esset sacrificium quod pro nobis obtu- ut fit in holocausto vel ad munificentiam ;

lit Dco , non aliud quam seipsum. (5) Dei recognoscendam , ut fit in sacrificio Eucha-
Filius qui simul cum Patre et Spiritu Sancto ristico ; vel ad misericordiam implorandam,
per sacrificia colitur humanatur, efficitur ut in sacrificio impetratorio vel ad justitiam
, ;

sacerdos, et semetipsum Deo in sacrificium placandam , ut in propitiatorio. Filium ob-

offert. O profunditatem scicntiarum sapieri' tulit Deipara, tum ad honorandam divinam
tice et scientia? Dei ! Ofjert hostias, qui per majestatem tum ad regnoscendam divinam ,

tingulfu hostias honoratur cnm Patre. (6) benevolentiam Christus namque voluit a :

Mariae non debetur sacrificium , quia divi- Matre praesentari in templo, ut pro obtento
nitatis non donatur honore Sacriftcamus, tali Filio, aeterno Patri gratitudinem suam
:

sed Deo nostro (7) in quo discriminatur a demonstraret. Ut enim ait D. Thomas, ap-
:

Filio; cumquotamen multimode concordat paret gratiarum actio in Filii oblatiouc ttt ,

tum quia sicut Chrisius Patii obtulit sacrifi- sisterent ettin Domino : qttia libi, Domine,
cia, ita Beatissima Virgo sacrificia Dco o/fe- quem dcdisti, of/errimus (5) ; tum ad placan-
rebat (8) tum quia quemadmodum Christus dam divinam justitiam et reconciliandos
:

est simul sacerdos et templum, ita Maria in homines Deo. Et ob hanc causam Beatus
templo propsentans Christum, Thomas a Villa Nova sic alloquitur Chris-
est velttt sa-
ccrdos et altare (9) tum quia quemadmo- tum O bone Jesu jam noster es, et dttp/ici
; : ,

dum Christus tanquam summus sacerdos jttre es te nobis Pater dedit, te nobis Matcr :

semetipsum hodie in templo sacrificat, ita emit. Noster cs, ; ttoslcr es, quia
qttia datns
Maria velut sacerdos (mristum iu tetnplo cinptus. Duplici possidemus. (6) Pia>
tc jure
sentatur Christus in templo, ut duplici titulo
(i)Trrt. A|.ol. 10. (») — Tert L.adv. Jud. i4.— (3) nobis sit datus per Virginem, tum quia ab
L. dc eueotti Dirioitati». — (i)L.dt-Fidead Petr. e.
». — (.',) Super titul. P». 26. —
(G) CjriL Alcx. io Ca- (1) Tcrt. L. adv. Jud. 14. — Sim. dc Cass. t.. 21.
(1)
ten. 0. Tl.om. — (7) Tert. F.. a gcap. 2.I (S) Tcrt. — c. a. — (3) Tert. L. de Orat. i^. —
(\) D. Aug. L. i5.
L. adr. JuJ 1. — (y) I). Bpiph. dc Laud. Virg. Ci». 7.— (5) Scrm. dc 1'urific. —(6) Sbrtn. dc PuriT.
 MARIAN/E FESilViTATES. - GONCIO VII. 34;
ea genitus est ; tum quia in nostram salutem ex utero Virginis , ut sit siniul sacenlos et
pretio redimitur. victima. Narn secundum id quod natus est
Qucecunque in ministerio templi multis de Patre Deus apud Deum coceternus gig-
modis de sacrificiis leguntur divinitus esse nenti , non sacerdos : sed sacerdos propler
pra^cepta, ad dilectionem Dei et proximi si- camem assumptam, propter victimam quam
gnificandam referuntur. (i) Dilectionem Dei pro nobis offerret , a nobis assumptam (i)
et proximi ostentavit Maria Filium sacrifi- Dei Filius ante humanationem, nec sacerdos
cans. Dei dilectionem, tum quia illum ob- fuit, nec victima, quia utrumque dependen-
tulitPatri in holocaustum tum ob amorem
; tiam etfinitatem importat, quaeDeo nequeunt
Filii,Purificationis legem observans.Consue- convenire : ut autem tum sacerdotis, tum
ludo erat apud Judaeos ut mater purificare- victimae fungeretur officio, humanatus est
tur dum filius in templo praesentabatur ,
, et in ulero Virginis factus est hostia aeterno
ouusque purgationis exsolveret dum filius , Patri offerenda. Novum est altare sacrificii
Deo in hosliam offerebatur. Christus et Dei- Christi, quoniam immolatio nova cl admira-
para,alege immunes, tuulua sibi charitatis bilis : ipse enim hostia erat et sacerdos : idem
persolvunt officia, filius ob amorem matris, ipse qui ofjerebat et quod offertur. (2) In tri-
et mater ob amorem filii commune manda- plici autem potissimum loeo Christus est
lum observans. Proximi adhuc dileetionem simul sacerdos et hoslia in altari scilicet, :

clemonstrat Virgo offerens Filium pro homi- in cruce et in templo. 1. In altari adhuc
num salute ex D. autem Augustino, gra-
: sacerdosetvictima, instituens hoc mysterium
tior Deo cst pro fratre deprecatio , ubi sa- antequam cruci affigerelur et utbelle fatur :

crifcium chari/atis ofjertur. (2) Gratissimum ad propositum Gregorius Nyssenus , prwoc-

fuit sacrificium a Maria oblatum , tum ob cupans impetum Judceorum seipsum victi-
Dei, cui oblatum est, majestalem ; tum ob mam ofjert, iisdem simul sacerdos et agnus
Christi, qui oblatus est, dignitatem. (3) 2. In cruce, nam, ut concludit ibidem
:

2. Oblulit Deo Maria , non grana thuris D. Augustinus, simul ergo hostia et sacer-
unius assis , non arabica? arboris lacrymas dos in altari crucis pcrfectus est. Tandem, 3.
nec duas meri gullas, nec songuinem rcprobi in templo, ubi hodie praesentatur. Idem sa-
bovis mori optantis , et post omnia inquina- cerdos, idem et hostiai^), ait D. Ambrosius.
menta , etiam conscientiam spurcam (3) , uti Maria sacerdotii dignitate donata, trinam il-
faciebant Gentiles, qui numinibus suis vilia lam offert hostiam i.Christum in Eucha- :

quaeque offerebant , ut eis merito exprobrat rislia contentum ; ideoque D. Epiphanius

Tertullianus 'Non dico qua/es sitis in sacrifi- eam nuncupat velut sacerdotem pariter et
cando,cumenecta,et tabidosa,etscabiosaqiue- alfare ; qucv qliidem mensam Jerens dcdit
que mactalis, cum de opimis etintegrissuper- nobis ccelestem panem Christum. (5) 2. Chris-
vacua quteque truncatis,capilulaet ungulas , tuin in cruce patibulatum unde Arnoldus :

quai domi quoque pueris vel canibus desti- Carnotensis de Christo cruci affixo el de Dei-
nassetis ; cum de decima Herculis , nec ter- para patienti Filio adstante, sic falur: Unum
tiam parlevi in aram cjus imponitis. (4) Ve- pariter holocaustum ambo pariter offerebant
rum si Gentiles diis suis ignobiliora et viliora Deo : Maria in sanguine cordis , Christus in
quaeque sacrificabant , et ex opimis hosliis sanguine carnis. (6) Tandem , 3. In templo
meliora truncabant , Maria aeterno Palri of- Deipara ipsas sanctas primitias carnis ex
fert opimam et majorem hostiam (5) , non utero Virginis in holocaustum obtulit Deo.
dimidiatam, sed integram nempe toti.m (7) ,

Christum ex divinitale et humanitate ineffa- Et quod est majori adhuc stupore dignis-
biliter compositum : qui pontificio officio simum in trino illo sacrificio, in quo tan-
,

insignitus, ipse etiam ejfectus
nia,pro omnibus nobis. (6) Incomparabilem
illam hostiam, in pretio et valore in infini-
tum cuncta bona creata superantem immolat
hodie in templo Deipara, ad Dei gloriam et
hoslia per om- quam hostia a Maria immolatur Christus ,
ipsamet etiam Virgo velut innocens victima
offertur. Et quidem in Eucharistiae sacra-
mento Virginem oblatam recognoscit Petrus
Damianus, qui postquam dixit Manat ali- :

hominum salutem. quid ex uberibus Virginis et in carnem ver-

D. Auguslinus sic alloquitur Christum : ti/ur Salvatoris (8), statim subjungit : lllud,
7«, Christe, es sacerdos,tu victima; tu obla- inquam, abcque ulla dubictate ,
non alivd
tor,tuob/atio KJ
(7) ad hoc natus est Christus
: .
„ .- ._ , , _. . - ,

(1) D. Aug. in D. Aug. Sern>. uo. de

Ps. 109.— (2)

(1) D. Aug. L. lo.Civ. 5.— (2) Epist. 12G.— (•>) Tert. Tcmp. —(3) Orat. 1. de Res. —
{',) L. 3. de Fide. c.
5

Apol. 3o. — (4) Tert. Apol. 14.— (i) Tert. Apol 3o.— — (5) Serm. de Laud Virg.— (6) Tracl. de
Laud. Mar.
(6) Tert. L. adv. Jud. 14. —
(7) In Ps. 64.
— (7) D. Aug. in Fs. 64. (8) Serm. 45. —
3 ft MARIANiE FESTIVITATES. — CCXNCIO VII.
nunc de sacro altari percipimus , et ejtis san- in templo, liis defectibus non dehonestatur
,

guinem in sacrainentuni nostras rcdeniplionis sed conlrariis perfectionihus venustatur , est-

haurimus. Quodnon erit difficile creditu con- que Deo gratissimum ratione divinae majes-
sideranti substantiam illara carnis quam tatis, cui offertur ; dignitalis Qiristi seu hos-
Ghristus assumpsit ex Virgine nunquam ti e quae offertur sanctitatis et charitatis
, ;

fuisse omnino diinissam, autexslinclione ca- Mariac, quae est sacerdos a quo innocens illa
loris naturalis resolutam,sedeamdem omnino victima immolatur. Agamemnon Iphigeoiam
fuisse semper conservatam et Verho Dei filiam immolavit,sed idolis; Jephte (i) ex voto
,

unitam, et in mysterio altaris ohlatam. In imprudenti filiam suam unigenitam sacrifi-

cruce adhuc hostia est Virgo tum quia caro cavit Rex Moab (2) ex desperatione et reg-
, ;

Ghristi immolalur. Ex Aruoldo autein Gar- nandi cupidine, primogenitum suum jugu-
notensi, iina est Marice ct Christi caro. (1) lavit at Beatissima Virgo unigenitum Filium :

Tum quia ut fatur Eusebius Einissenus sacrifieat, non idolis, ut Agamemnon sed
, , ,

Christus inara crucis immolatusest, de carne vero Deo non ex imprudenti voto, utJepbte, ;

Mariaj eoagulatus, de ejus formatus viseeri- sed ex coelesti consilio non ex desperatione, ;

bus , de cjus substantia consunimatus. (2) ut Moabitarum rex sed ex pietate et cbari- ,

Inde belle ad propositum concludit San- tate. :

guinern etiam quem pro Matre obtulit de Mandatum quo praecepit Deus Abrahamo
sanguine Matris accepit. Tandem in templo ut unigenitum suum Isaac immolaret belle ,

hostia fuit Virgo, et offerens Deo Filium vocitatur a Basilio Seleuco fulei excrcenda>
,

semetipsam obtulit : nam, ut ratiocinatur D. materies,ct apertunistadiumamoris in Deum.

Augustinus, sacrificium visibile iiwisibilis (3) Plures rationes catervatim sese offerebant
,

sacrificii sacramcntum, id est, sacrum sig- Abrabami ingenio , quibus aut recusaret ,
nriin est (3) Cbristus visibiliter in templo aut cunctaretur parricidium
: naturalis bu- :

immolatus, est sacrum signum invisibilis sa- inanitas quae ab innocenlium abborret caede ;

crificii quo Maria Deo cor suum obtulit paterna pietas quae non ad destruclionem
:
,

Sed agnoscimus impleri propheticam vocem sed ad conservationem prolisarmatur divina ,

Simeonis, super adhucrecentem infantem Do- pollicitatio de multiplicanda sua posterilate

tninum pronuntiatam (4) ; necnon Mariae quam in nece unigeniti fallacem el frustra-
doloris gladium annunliantis, quem praepro- neam conspiciebat religionis violatio vetans ;

pere persensit, Filium praesentans in templo. ne quis insonti contaminaretur sanguine.Tot

Ut enim ait Sanctus Ildepbonsus venera- conglobatae rationes poterant Abrahamum
,

bilis Virgo plus quam martjr juit quia in dimovere ab obsequio ,

quapropter valde :

anima non minus tnceroris quam amoris est miratur Basilius Seleucus quod difficilem
intus vulnerata gladio (5) offerens sacrifi- hanc excipiens praeceptioncm
, non naturae ,

cium Deo gralissimum, lum ob dignitatem vi infractus in varias partes, consilia partitus
victimae oblatae tum ob charitatem et sanc- j/7(4):at, o stupenda Abrahami fides! in spem
,

titatem sacerdotis offerentis. contra spem credens rationis lumen exstin- ,

3. Ut tnirer, cum hostia? probantur penes guens, caece obtemperans uec dicens qua> , ,

vos a vitiosissimis sacerdotibus, cur pra?cor- ab ingenio voluisset. O admirabile vir-

dia potius victimarum qiiarn ipsorum sacri- tutis Abrahami monumentum respuens tot !

ficantium e.raminaritur.{6) Gentilium sacrifi- rationes, quae ei ab humanitate, paterna pie-

cia erant Deo odiosa ob trinam indignitatem tate. relijjionis observandae zelo obvenerant,
:

1. Deorum, qnibus offerebantur qui erant vel ut caece obtemperans fulguraret obedientiae
daemones vel homines scelerali 2. Victima- perfectio.Non eum ab obsequio dimovit falso
, ;

rum,quacerantres vilissimaeetabjectissimae;3. opinata re.ligio, ncc timuit ne parricidium

Sacerdotum, qui erant immundi et criminosi, ei imputaretur (5) ad culpam non praebuit ;

quorum conscientia potius quam bostiarum aures ad naturalem humanilatem et pater- ,

praecordia invesligauda erat. Ut sit quisque nam pietatem, sed surdus ad teneras naturne
verus sacerdos oportet ut nnn solo sacra- et pietatis voces, cunclasque rationes huma-
,

mento sed justitia quoqite induatur, sicul nas, imo et divinas, quibus jussa detractaret
, ,

scriplum est(y): Saccrdofes tni induantur jus- inbihuit, ut imperatum a Deo perpetraret
t Itia. (8) Sacrincium quod offert hodie Maria parricidium. JSon ernisit vocem Patre dig-
iiam, inquiens
l
: O barbaricas pra'ccp(ioncs !
(i) Snar.p. D. Tliom. Disp. 1. Srct. a. Tr. de
7>.

Laud. \'irp. —
(») Iloin. 1. de Nal. Dom. (!>) I,. 10. —
Civ. 5. —
(i) Tcrt. L. dc Car. Chr. »3. (5) Senn. — (i)Judith. 11.— (s) L. 4. Rcg. 3. — (5) Orat. 7.
dc Assuinpl. —
(6) Tcrt. Apol. 3o. (7) D. —Aiir. — (4) Hasil. Seleuc. —(5) S. Zen. Scim. I. de Abia-
L. a. conti. Pctilian. 3o. —
(S) P*. l3l. Iiam.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO VII. 349
o impeiia a natura? legibus abhorrentia ! Filii lut laetanter, ut suam erga Deum quem prae
carnifex esse jubeor : serus cum juerim pa- filio diligebat , charitatem ostentaret. llle
ler , in filii ccedem propere urgeor. (1) Has qnamvis mojore quam dici polest lencrelur
aliasque his similes rationes quae ex paterno fdii nec colorem mutavit , nec
desiderio ,

affectu et ingenio erumpebant, cascae ficlei, animum jlexit sed constantissime perstitit
,

et perfectae obedientiae frenavit habenis. II-
lam fidei exercendae materiem eloquenter
declarat Chrysol. Abrahammaturus ad inno-
centiam, grandcevus ad fidem perjectus ad
hostiam, paratus ad holocaustum, of/erebat
fdium suum ; imo se immolabat in flio ;
sanctificabat mcntem suam; lcctifcabatfdem
in eadem sentenlia : quippe qui amore Dei
subactus, fortiler vincebat omnes cognationis
af/ectus, et omnia notnina. (1) Philo Judaeus
,
ardentissimum Abrahae erga Deum amorem
declarat ; Sanctus Zeno Veronensis Palriar-
chae magnanimitatem commendat. paler
spiritum captans corpus vero mortemque
,

suam , ut esset idem victima et pontijex, sa-
cerdos et sacrifcium (2), et in stadio amoris
divini de paterno amore gloriose trium-
pharet.
Abraham tenerrime diligebat filium tum
quia eum in senectute genuerat , et dum de
habenda prole desperabat ob uxoris Sarae
sterilitatem et senectutem ; tum quia Isaac
erat unigenitus ; tum quia filius bene mora-
tus et parenlibus obsequentissimus ; tum
quia adhuc paryulus cui major pietas et
, frontem, nec animum flectat, patrem se esse
miseratio debebatur hic tamen infans tam
: nesciat; neque ullum mutationis signum os-
amabilis et tam ardenter amatus, e cujus
\ita palernus pendebat affectus, a Deo pos-
tulatur ad victimam. Tolle filium tuum uni-
genilum ,
quem diligis, Jsaac, et
tcrram visionis : atque ibi o/ferres i/lum in
holocaustum. (3) Deus ad probandum Abra-
hae amorem, objicit illi cuncta incilamenta
paternoe dileclionis. Nam , 1. Filium ejus
nuncupat proprio nomine Isaac , et teneri
hujus vocabuli pronutitiatio, patris cor do-
lore vulnerat; 2. Vocitat unigenitum suum,
in quo cuncti patris uniebantur amores, non
secus ac lineae in centro; 3. Addit Quem
contemnens ! qui servum Domini ita se esse
memineral, ut patrem se esse nesciret ! Quid
estpater ? ecce sub oculis jacetfdius vinculis
adstrictus; ubi sunt lacrymce ? ubi dolor qui
, in humanis sensibus versari consuevit ? (2)
Parum est quod Abraham patrem dissimulet,
multum est quod patris affectum exdevotione
dediscat, ex amantissimo patre, intrepidus
filii lacrymas siccis oculis
efficiatur carnifex,
sistat , nec colorem mutet , nec contrahat
tendat, dum loco Isaac immolandus ei sub-
ministratur aries. Ut enim subjungit Vero-
nensis Antistes , a flio ad agnum transtulil
vade in dexteram, semper lcetatus et gaudens : nec
mutatus est 7>ultus ejus cum esset victima
commutata : cum tanla lcelitia arietem obtu-
lit , cum quanta obtulerat et filium. Nec
exinde quis Abrahamum aul de stupore, aut
de defectu paternae pietatis culpet. Plane
sensit pietatis ajjeclum , sed non omisit de-
votionis negotium. (3) Amor divinus quo
oestuabat, etsi triumpharet de pielate paterna,
: non abstulit tamen patris affectum et quan- :

diligis ut suflammet dilectionis teneritudi-

, tumvis constans et magnanimus fuerit Pa-
nem erga adeo amabilem filium; 4- Mandat tihrcha in exsequendo divinomandato, acer-
ut pater sit carnifex inferatque propriis ma- bissimum in corde patiebatur dolorem ; et,
nibus mortem proli cui communicavit vi- ut fatur Chrysologus , patris erat passio ibi
tam ; 5. Vult ut per tres dies circa montem tota , ubi filius immolabatur. Quapropter
conducat innocuam illam victimam, ut illo Deus explorata Abrahae obedientia , compro-
spatio temporis amabilis filii considerans bato pntriarchae amore, ejusdolorem allevare
dotes,majorem in cordepersentiens dolorem, desiderans retinuit manum ne immolaret
,

evidentius amoris divini praeberet argumen-
lum. Nam et Abrahamum non tentandx fidei
gratia sacrificare de flio jusserat sed pro-
bandce , ul per eum faceret exemplum prce-
ceptosuo, quo mox ptwcepturus erat, neque
pignora Deo cariora habenda. (4) Tantus
namque fuit Abrahami amor, adeo admira-
bilis constantia, ut, non solum paratus fuerit
summe dilectum immolare filium ut Deo
obtemperaret sed siccis adhuc oculis et ve-
,
filium , prompta fidelis servi submissione
contentus. Denique patris suspensa est dex-
, tera , patris gladius est rcmotus : quia non
qucerebatur mors fdii, sed patris charitas pro-
babatur ; nec exspetebatur sanguis fdii : ubi
tota victima in patris dilectione constabat
Scriptura dicente : Nunc scio quia diligis
Deum ; quia non pepercisti unigenito fdio
tuo propter me. (4)

(1) Phil. Jud. L. de Abraham. —

(2) Serm. 1. do

(1) Basil. Seleuc— (2) Serm. 11. — (3) Gen. aa.— (4) Abial.am. — (5) D. Ambr. de Fid. Resur.— (4) Chry-
Tert. L. de Oiat. 8. §ol. Serm. n.
35o MARIAN^ FESTMTATES. — COxNCIO VII.
Magnus equidem Ahruha? dolor sed novit, non victimam commutandam utin sa-
fuit ,

absque ulla comparatione major Maria: do- crificioAbraha?, sed Clnistum per^uspensum
lor, cujus magniludo mutuanda est ex ar- arietem figuratum cruci paiibulandum ita- ,

(Jentissimo Christi amore , cruciatuum filii que maxime doluit. Unde Arnoldus Camo-
magnitudine, tormentorum unigeniti cogni- tensis maternum consideraus dolorem sic ,

tionc, martyrii longitudine, animae transfi- alloquitur illius Filium : Intuetur te illa be-
xione, viscerum obluiione, animi fortitudine, nedicta inter rnulieres , ct fixis in le oeulis
obedientine promptitudine. I. Maria? dolor vu/nera tua pie/ate considerat matcr/ia, et
,

ex ejus amore mensurandus est ; et si Maria- licet non ignoret quid boni conjerat /nundo
num vultis concipere amorem , rnatrem con- mors tua tamen parentis afjectu cornrnori-
,

siderate,matrc/n cogitate (i); sed matrem Vir-
ginem, sed matrem solam, et sine masculo
matrein (2); sed niatrem unigeniti,sed rnatrem
filii Dei , sed matrem fitii iufinile perfecti et
summe amabilis , sed filii toto corde dilecti
\{\voIjei\l\ss'\\m\\ \rgo tabesccbat quiadi/igebat.
(3) Dolor quo angebaturerat conformis amori
quo aestuabat, nam, ul subjungit D. Augus-
tinus, tantum necesse est ut urat do/or, quan-
tuin heserat amor. Virgineus amor fuit dono non
mensura doloris ejus Unde constat quia immolandifilii, sed omnispe non deslituitur ;
:
tur, et pectus maternum immanilate dolorum
arctatur (i) : quia quascunque plagas, quae-
cunque vulnera, quoscunque dolores sentis,
ctsuscipisin tuocorpore, compatiendo sus-
: cipit in visceribus cordis, » (2) fuluram tuam
passionem , 3. Semper mente considerans et
animo volvens. Abraham struens ligna filii
necem certo fuluram non intuetur; ad sa-
erificatoris paratur negotium, sed prophetiae
illustratur : suscipit mandatum

v/us omnibus dilexit, propterea el plus do- aliquomodo enim sperare poterat Deum sua
luit. (4) Dilectionis magniludo infert doloris voluntate contentum nolle ut de facto im- ,

magnitudinem. Yultis cognoscere Deiparae molaret filium Maria vero Filium offerens :

dolorem? pensate ejus amorem. Incompre- in templo , cerlo scit ex virtute ejusmodi
hensibilis cst Virginis amor, incomprehensi- oblationis moriturum Clnistum. Nam me-
bilis quoque est ejus dolor. Maria vicit lius quam propheta; prarscivit sui fihi passio-
sexum, vicit hominein, et passa est ultra hu- nem ; ideo eum laclans cogitabat quod felleet
manitatcm ; toiquebatur enim magis quam si act-to esset potandus in ciuce quar.do eum ;

torqueretur in se, quia supra se incomparabi- manibus geslabat videbatur illi quod crucis ,

/iter diligebat id unde dolebat [5) , ejusque brachiis esset confixus; quando dormiebat,
dolor erat tanto major quanto 2. Acerbior cogitabat mortuum ex cruce depositum ;
,

erat dilecti Filii cruciatus. Ex D. Ambrosio quando oscuIabatur,Juda30sculum cogitabai;

Abrahae filium immolare volenti , apparuit quando fasciis involvebat , funes cogilabat
Dominus, « rcvelans sui futuram passionem quibus ligandus erat ab inipiis carnificibus ;
corporis,qua mundum redemit; demonstrans quando manu ducebat, ducendum ad trihu-
etiam genus passionis , cum suspensum os- nalia ut iiupiis judicibus sisteretur (3) : •>

tendit arietem in virgulto , et virgultum et hodie preesentans illum in templo , et

illud patibulum crucis. » (6) Marias dplor aeterno Patri offerens pro hominum salute ,
Abrahas dolorem longe superat , tum quia cogitabat in criue immolandum ut huina-
fjus amor est ardentior; tum quia loco Isaac nam operaretur redempliouem. Maria 1 liium
immolandi immolatur aries at loco Chrisli inter brachia deferens vere dicere poterat
: , :

non alia victima substituitur , et aries loco Fascicu/us rnrrr/ue dilectus mcus mihi, inter
Isaac positus, est figura Christi in cruce sus- ubcra mea commorabilur (4) quia dum :

pemlendi. S. Zenon de illa victimae cqmmu- Virgo Filio prabebat ubera, simul cogitabat
tatione in Ahralue sacrificio facta sic fatur eum multa tormenta passuruin; dum eum
:

In il/o sacriflcio solus Dcus doluit, quia a/iam lactabat, ad effusionem sanguinis attemlchai;
victimam procuravit. (7) Dolor in Deo pere- dum eum pectorj premehat , cruci affixum
grinatur, tanrjuain res Deo longissime ex- mente volvehat. Quapropter Rupertus Dei-
tranea ; verum enimvero si dolor in Deum param sic loquentem inducit Ao/ite solain :

eadere potuisset , maxime doluisset in pro- attcndere horam , ve/ die/n illam in qua vufi
prii Filil inimolatione. Maiia doloris capacis- talc/11 di/cctum ab impiis comprehc/isu/n mc./c
sima, Filium offerens in templo, certo cog- tractari, illuili, spinis coronari fagella/i , ,

cruci/igi, Jel/e ct aceto potari , lanceari ,

(1) D. Amhr. L. f>. Hexam. 4. (a) —

Trrt. L. adv. mori ct sepe/iii : nam tunc quidern gladius
Valcnt. 10.— (3) D. Aur. L. a5. Civ.ali.— (4) D. Uier.
Scnn. do AsMimpt.- (5) I). Anstliii. Iunii. de B, \ iig.
11 Caten.
--(6) 1ln Lippoai. iu c. —
aa. Gen. —(7) Senik
(7) Sei-111. (1) Hom. dc Dcip. —
(»), Itidiarc). a S. Laiu. 1. a.

1. «lc Auraham. dc Laud. Virg. —

(3) D. Uirgill. — (4)Cant. 1.
 MAIUAN/E FESTIYTf ATES. — CONCIO VII. 35i
animam meam pertransivit; sedautequam sic sanguinem recenter lluentem de vulneribus
pertransiret,lougum pcr me trausilum jecit : Filii sui oculis videret , recte dicere potuit
prophetissa namque eram et ex quo mater , cum Propheta Et dolor meus in conspectu
:

ejus facta sum scivt eum ista passurum.

, meo semper. Cum Filii passionem jugiter
Cum igitur talem Filium in sinu meo fove- mente volveretDeipara, rectaecomaeejus pur-
renij ulnis gestarcm , uberibus lactarem , et puraeRegis comparantur.Matris namquecogi-
talem ejus juturam mortem pra? oculis habe- taliones ,
quae Filii quodammodo
hauserant
rem, qualem, quantam , quamque prolixam sanguinem, sanguinem quoque referebant :
mepulatis malerni doloris pertulisse passio- quodFiliuspatiebaturjugiiercogitabat mater:
nemP Hoc est quod dicit : Fasciculus myrrha? « Rubebat caro filii sanguine passionis, rube-

dilectus meus tnihij inter ubera mea commo- bantmaternaeillaecogitationes, sanguinecom-

rabilur. (i) 4. Jussus Abraham filium Deo passionis. Bene crgo illi dicitur Comae ca- :

mactare, itinere trium dierum abiit circa purpura Regis.

pitis tui sicut (1) Diuturni »

montem : tribus autem diebus dilatum est fuerunt Mariae dolores, quia passionem Filii
Isaac sacrificium, ut illo temporis spatio pa- antequam esset , antea cogitavit ; diuturni
terna magis viscera torquerentur. Sic inter- fuerunt adbuc Marioe dolores, quia postquam
rogationi suse respondet Alcuinus Et cur : Filius passus est , passionis ejus continuo
non slatim licuit illi occidere Jilium sed tri- , cogitavit acerbitatem ; assumpto namque in
duana itineris mora eum immolaturus , se- ccelum Domino , « Beala Virgo individuo
cum ducere jussus est P Respondeo : Quate- comite Joanne filio suo , frequentissime loca
nus longitudine temporis, tcntationis etiam passionis filii invisit. » (2) Parum est quod
augerclur incrementum : nam per triduum passionis tempore quot vulnera filius ac-
«

itcr protenditur , et per tolum triduum cres- cipiebat in carne, tot pia mater accipiebat in
cenlibus curis , paterna viscera cruciantur , corde. (3) » Parum adhuc est quod transacta
ut omni hoc spatio tam prolixo intueretur passione frequenter visitet loca, ut eam vi-
ftlium pater, cibum cum eo sumeret, ut noc- vacius consignet memoriae, nisi a nativitate
tibus puer penderel in amplexibus patris, in- Filii continuo moriatur, jugiter filii consi-
h&reret peclori, cubaret in gremio ; qtiatenus derans mortem. Statutum est hominibus se-
per singula momenta in paterno ajjectu do- melmori. (4) Non pluries, sed semel moriun-
lor occidendi fdii accumularetur. (2) Mariae tur homines , quia statuta a Deo lex unam
martyrium, non trium dierum, sed triginta duntaxat praescribit morttm at Beatissima :

triumannorum spatio extenditur a tempore Yirgo pluries mortua est. Christi tormenta
:

enim humanationis Yerbi et Nativitatis innumerabiles illi consciscebant mortes : ho-

Christi quo filius semelipsum et Mater filium rum quodlibet ante etiam mortem dominicam,
obtulit , semper ejus passionem in mente lethale ilii vulnus infligebat (5) , et acerbis-
habuit. Diuturnam passionis suae acerbitatem sime ejus animam pertransibat. 5. In prce-
sic dolenler publicat Christus Et dolor paratione sacrificii Isaac patris erat passio
:

meus in conspectu meo scmper. (3) Peracer- ibi tota ubi filius immolabatur : in praesen-
bum sane cruciamentum pati semper iniagi- talione Christi in templo ibi Deipara? erat
nationis sensu quod semel aliquando patien- passio tota ubi doloris gladius suam ipsius
dum est , diulurnior et acerhior est passio animam pertransibat. Non dixit Simeon cru-
quam praescientia ad cruciatum anticipat, et ciatum, sed gladium , ad magnum denotan-
praesensio ad poenarum diuturnitatem am- dum dolorem. Non dixit adhuc corpus, sed
plificat. Deipara non secus ac Dei Filius si- animam, quia in praecipua sui parte passa
mili semper proepassione cruciabatur , cum est. Alii namque Sancti, etsi passi sunt pro
Christo dicere valens : « Et dolor meus in Christo in carne , tamen in anima, quce im-
conspectu meo semper. » Quopropter Haiu- mortalis est, pati non potuerunt. Beata vero
gridius Cardinalis expendens istud Cantico- Dei Genitrix, quia in ea parte passa estquae
rum «:Comae capitis tui sicut purpura impassibilis habetur, ideo, ut itajatearj quia
Regis , juncta carnalibus , » sic alloquilur spirilualiter et atrocius passa est gladio pas-
Yirginem Mens tua,o Virgo, et cogitaliones sionis Christi, plusquam martyr fuit. Vnde
:

tua; tinctcc in sanguine Dominica? passionis, constat quia plus omnibus dilexit , propterea
sic ajfeclce fucre , quasi recenter vidcrent ct plus doluit ; in tantum ut animam ejus
sanguinem de vulneribus projluentem. (4) totain pertransiret et possideret vis doloris
Cum semper ita affecta fueritVirgo, ac si ad testimonium cximice dilectionis. JNimirum
(i) Guillolm. — (2) Lucius Dextrr. ii» Chronic. An.
(i) L. 1. in Cant.— (2) Interrog. %o\. in Gea. — (3) Cl.r. 3 7 . — (3) GuilMm. — Hcbr. 9.
(4) — (5) Giegor.

P*. 3;. — (4) Cap. 7. ^icomed. Senn. 8. de Mar. juxta Cruc.

35a MARIANyE FESTIVITATES. — CONCIO Ml.
ct ejus quarn rnors
dilectio arnplitts fortis erat, ac natura? ajfectionibus superior. (i)
fuit , quia mortcm Cltristi suarn Jecit. (i) Ia ohlatione Filii ia templo, admirabilem
Deipara belle martyramorispraedicatur, quia prorsus demonstravit fortitudinem. Gladius
fortia est ut mors dilectio ; et quia plus anintam ejus pertransivit, illa tamen rnodes-
cunctisamavit,plus cunctis doluit; et quia plus tia* nietas rwn transivit. fa) In passione quo-

cunctis doluil prae caeleris tum

,
amoris ,
que incomparahilem ostentavit con-
Christi,
tum doloris violentia inartyr fuit ; et cum slantiam. IIoc in dolore est maxime pensan-
suam ipsius animam perliansierit gladius , durn ne quid abjecte, ne quid tirnide, ne quid
in ea parte passa est ,
quae habetur impassi- serviliter muliebriterque faciamus. (3) Beata
hilis : adeo enim peracerha fuit ejus passio Yirgo ad Filii mortem, non erupit in ejulatus
ut vel pars impatibilis pati dicatur. Nec mi- et ploratus, non in lamenta vituperio digna,
rum si ita atrociter passa est Maria quae noii in vociferationes a civilitate et modestia
Christi passionem suam fecit : neque filii alienas, sed stahat juxta crucem cum modcs-
corpus transfixerunt clavi ,
qui prius ejus tia,
gravitate, fortitudine, quae Dei decehat
animam pertransisset gladius. Vere tuarn, o Genitricem. Stabat et Sancta Mater ju.ita
bcata Mater, anirnarn gladius pertransivit ; crucern Filii, et spectabat Virgo sui unige-
alioquin non nisi cam pertransiens , carnern niti passionem ; stantcrn illam lego , Jlenlern
fiiii tuipcnetraret (a)j adeo Christo Maria rion lego. (4) 8. Abraham adeo fuit ohse-
erat dilectione conjuncta ut nullum ferrum quentissimus ut absque ulla mora acerbissi-
quantunivis peracutum potuerit Christi pe- mum paratus fueiit exsequi facinus. Maria
netrare corpus, quin prius Yirginis animam ita fuit divinae voluutati conformis,et, ut fatur
f)enetraret. Subjungit Bernardus Mariam al- Sanclus Antonius , ita proximnm dilexit,
oquens Jesu non attigit animam crudelis quod si dejitissel , qui jilium cruci/ixisset ,
:

laribea qiut aperuit ejus latus, sed tuam uti- ipsa pro salute humani generis , eurn cum
quc animam pcrti ansivit : ipsius nimirtim manibus suis in cruce posuisset. (5) Tanla
animajam non erat ibi, sed tua plane inde hominum dilectione a.'stuabat Beata Virgo
nequibat avelli. Mariae animam pertransivit ut vjus charitas nonnisi cum aeterni Patris
gladius in passione Christi sed longo ante amoie recte valeat comparari.
:

tempore perlransierat in ohlatione filii. 6. « Sic Deus dilexit mundum ut Filium suum

Ahraham immolahat iu filio

se et Maria unigenitum daret. » Ex D. Chiysostomo
:
,

offerens Jesum in templo, facta est suorum vox Sic Deus dilexit mundiim immcnsarn , ,

viscerum immolatrix (3) ; nam simul cum amoris signiftcat excellcntiam. (6) Deipara
filio cor suum , viscera sua , animam suam excellentem
seterni Patris aemulans charita-
sacrificavit. pectore velut in tem, sic, ait Doctor Seraphicus, dilexit mun-
Mater in Filii
altari sese Deo immolavit. Ipsa seipsam mac- dum ut Filium suum unigenitum daret.
tans, in altario ligna, et Jlaminas congcre- ./Eternus Pater « proprio Filio suo non pe-
bat ; altare erat in corporejilii (4) ; et vicis- percit, sed pro nohis oranibus tradidil il-
sim Filius in sinu Matris velut in altaii lum. » (j) Beatissima quoque Virgo proprio
,

aeterno sese immolahat Patii et ob hanc Filio suo non pepercit, sed pro nobis omui-
;

causam , D. Epiphanius heatam Virginem hus tradidit illum. Quare sic fatur apud
crucem appellat quia filium ulnis gestans Rupertum : Optabam quidem ut non morere-
:

crucis praeferebat formam. Appellabo te tur talis dilcctus scd ampliits dcsidcrabam ,

thronitin, ccelum simul, et critcent. (5) Infan- httmani generis salutem. (8' Graeci praesen- 1

tem Jesum Deipara extensis in crucem bra- talionem Christi in templo nuncupant fes-
chiis pectori admovebat, non solum ut Filio tum unionis, et trinam invenio io hoc mys-
crucem amanti, crucis objiceret figuram, sed terio unitam voluntatem scilicet aeterni :

etiam quia Filius inter brachia matris, velut Patris , Christi et Deipaiae. yEternus Pater
in cruce immolabatur in templo. Certe ma- Filium morti devovet ; Christus paternae op-
nibut eum gestans videbatur illi quod crucis temperans voluntati, ultro mortem Bcceptat,
brachiis esset conjixus. (6) 7. Magna constan- et Deipara sese Patris et Filii conformans
tia pi.editus. non contristatfrontem devotissi- voluntali, lilium velut victimam pro peccato
mus Abraltain, ncc dolor patri lacryinas per- prassentat.
suasit. (7) Maria quoipie incipugnabilis Christiani, hucusque considerastis sacrifi-

D. Ilicron. Serm.de A-smnpt.— (2) D.Rern. in c.

(1) (i) Mcomed. Scrm. 8.
Crcp. — (a) D. Anton. 4. p.
11. Apoc. —
(3) D. Lhrysoit. Elom. 16. in (Un. (\)
— lit. cap. 4- §• '•
i?>. 1
l" )
Cicer. in TuscpI. —
(ij) D.

Arnold. C.mi. 1 i.K t. il<: -. Viih Dom. (5) De Laud. — Ambr. Orat. (unebr.de olnt. Valentin. —
(5)4- P 3 '''-
Vi.g. —
('.; S. Birgil. —
(7) S. Zcn. Seim. 1. de - ((>) lloin. 16. in Joan. - (7) lloui. 8. —
(8) L. 1. in
AbmLaoi. Caut.
 HARIAXjE FESTIYITATES. — CONCIO VIII. 353
clnni Deo a Virgine oblatum
ad ejus exern- ,

plum offerte sacrificia tribus rebus commen- o»a«»a«<»9<»«»««««a«a8»»<-»«®®<»<»a<8<»e.__i

tlata , et majestate ejus cui offertur, et dig-
nitate victimae quoe offertur , et justitia et CONCIO OCTAVA.
charitate sacerdotis victimam offerentis. i. \

Sacrificate, non idolis, sed afferte Deo clari~ Tertvllianus novum hominem et nove ,

tatem, et honorem afjerte Deo sacrificia no- natum ex Virgine (i) nuncupat Cbristum :

mini ejus (i); ad ejus majestatem honoran- quia scilicet novo et inusitato modo et prae-
dam , misericordiam implorandam, et mu- ler rerum ordinem natus est ex Virgine :

nificentiam recognoscendam. Sacrijicium quanto enim iniia sunt rariora, magisque ab

laudis qucerit a nobis Deus ; sacrijicium bumana possibililate remota, tanto majorem-
laudis est gratias agere illi a quo hahes hominibus afferunt stuporem. (2) Inler omnia
quidquid habes ; et cujus misericordia tibi autem naturoeet gratiae miracula,divini Verbi
dimittitur quidquid tuum male habes. (2) bumanatio polissimum naturae supera* vires,
Christiani, 2. Tollite hostias , et introite in mentisque humanae excedit aciem idcirco :

alria ejus (3) : et ut offeratis bostias Deo vocitatur ab Apostolo myslerium quod abs-
dignas, recle dividite Non aulem recte di-
: conditum fuit a seculis et generationibus (3):
viditur dum non discernuntur, vel qui offer- et a D. Cyrillo Alexandrino vocatur sacra-
tur, vel res quce offeruntur, vel qui offert. tissimum cvnigma (4); quod sapientiores
(4) Tandem , 3. Cbristiani , sacrificate, vel quique mortalium solo lumine rationis eno-
corcle cbaritate sufflammato, vel saltem ani- dare non valent imo neque ipsemet Joan-
:

mo contrito : Nan enim vult Deus sacrifi- nes, etsi vox Verbi, ineffabile illud Verbum
ciurn trucidati pecoris , sed vull sacrificium potest expiicare sermone. Quod innuere
contriti cordis. (5) Sacrificate sacrificium videtur aiens « Ipse est qui post me ven-
:

vel per veram pcenitentiam si estis

justitise, turus est, qui ante me factus est cujus ego ,

conscii peccatorum; vel per bona opera, si non sum dignus ut solvam ejus corrigiam
cor vestrum ardet cbaritate : nam sacrifi- calceamenti. » (5) Corrigia calceamenti est
cium justilia? est quod fd per pamitentiam. ligatura mysterii Incarnationis ; calceata
Quid enim justius quam ut suis quisque enim ad nos venit Divinitas : Joannes sol-
potius quam alienis irascatur peccatis, seque vere corrigiam calceamenti non valet , quia
ipsum puniens Deo mactet P an non sacrifi- Incarnationis mysterium nec ipse invesligare
cium justitia? opera iustitia? sunt post ponni- sufficit, qui hoc prophelia? spiritus agnovit.
tentiam : ut extincto vel infirmato vetere (6) Adeo profundissimum et inscrutabile est
homine per pccnitentiam, sacrificium justitia? Incarnationis Sacramenlum ut nedum intel-
secundum regenerationem novi hominis offe- lectus bumanus, sed etiam Angelicus illud
ratur Domino, cum se offert ipsa animajam attingere non possit. Jesu in carne apparitio,
abluta, et imponit in altare fidei divino igne, et ineffabilis est sermone et omni ignota ,

id est, Spiritu Sancto comprehendenda ? (6) intelligentia? ; ipsi quoque antiquissimorum

sacrificium quo quis offertDeo animam suam Angelorum primatui non satis perspecta. (7)
post pcenitentiam ablutam et igne divini Nec mirum si sacratissimum illud renigma
,

Spiritus accensam, est Deo gratissimum. O sit bominibus et Angelis inenodabile cum ,

inauditum christiani pontificatus officium ! tamobscurumetintricatumapparueritMariae,

quando homo sibi ipse est et hostia et sacer- in cujus utero adimplendum erat; quod cce-
dos ; quando homo,non extrinsecus,quod Deo leste illud minime valens penetrare secre-
est immolaturus inquirit quandohomo secum, tum, exspostulaverit ab Angelo Quomodo :

et inse, et quodpro se est, Dco sacrificaturus fiet istud? quia,ut expendit Hugo Cardinalis,
importat. (7) Quando bomo immolat cnrpus quod potuit concipere, capere non potuit. (8)
suum supermortificationis altare,jugulat pec- Potuit concipere Verbum , Verbi bumana-
cata sua in pcenitentiae foro, mactat animain tionem capere non potuit, qu;e est novum
suam justitia et sanctitate decoratam, offert onnium novorum. (9) Et quia est necessaria
virtutum opera quibus meritum acquiritur connexio inter Christum et Deiparani. D.
,

et gloria comparatur.
adv. Marc. 17.
Tert. L. 5. —
(2) D. Ang. Tract.
(1) Trrt. L. adv. Jud. 5. -
(2) D. Aug. in Ps. 49-—
(1)
—
Colos. 1.
n Joan. —
(4) In Joan. (5) Joan. —
(5) Teit. L. adv. Jud. 5. —
(4) D. Aug. L. i5. Civ. 7.
9
£
. i

_ D Greg> Hom-
(3)
_ in E va ng.
(7)
—
D. Dion.
— (6) t

(5) D. Aug. L. 10. Civ. 5.— (6) D. Aug. in Ps. 4- - de Div. Nom. a. (8) In c. 1.
— Luc—
(9) Fetr. Dam.
(7) D. Chrysol. Scrm. 108. Serm. de Ann. Ep. ad Joan.

IV. 23
354 MAUIAN/E FESTIVITATES. — COXCIO Vlff.
I«natius Mariain appellat coclcste prodigium, coutrarioe uniuntur inter se qualitates : qua-
sacratissimum speclaculum. (i) Sanctus proptcr Tertullianus nuncupat signum con-
Fplirem illam salutando totius orbis miracu- tradiclbile , conccptum et partuni Virginis
lum pnedicat Ave , pra^slantissimuin uni-
: Marice (i) neque solum reperitur in Maria
:

versi orbis terroz miraculum. D. etiam admirabilis unio virginitalis et fecunditatis,

Bernardus post enarrata plura naturae mira-
cula quas quotidiano usu viluerunt apud ho-
mines, mentem suam ad Virginem conver-
tens, prae stupore exclamat O nova tnira-
cula ! o verc. novitas inaudita! Virgo pcpe-
rit, et post partum inviolata permansit Cres-
cunt miracula : qua? gcnerat et Matcr ct
scd adhuc plura in illa conspiciuntur naturae
miracula. Annon magnum naturre miracu-
lum, quod nata sit ex matre sterili; et ut
: fatur Tertulbanus, semini stupida P (2) An-
non magnum naturae miraculum ,
quod in
. utero matris existens habeat rationis usum,
de Sophia3 occulta liberalitate collattim ? (3)
.

Virgo est : qui gcneratur, et Deus et honw Annon magnum naturae miraculum ,
quod
csl. (2) Uhique Deipara est admirandum ipsa cedrus ,
qtnv crevit in Libano, id est
mundi miraculum coeleste prodigium, sa- Christo, et dum Christum ipsa genuit, quasi
,

cratissimum monstrum inusitatum Angelis Libanus cedrurn produxit, et mons processit

,

et hominihus spectaculum, prajsertim in sua cx arbore, cum Dctis prodiit cx honiine : hoc
morte, seu dormitione, resurrectione, gloria est novum et inauditum, quod Deus fecit su-
seu assumptione est namque in r. Dor- per terram
: /// Cedrtts projerret Libanum , ,

mitione, natume miraculum ; 2. Resurrec- arbor montem. (4) Annon magnum naturae
tione, gratiae miraculum; 3. Assumptione miraculum quod absque virili concursti Virgo ,

glorine miraculum. concipiat? Unde de conceptione Joannis ex

Nihil est tam admirahile in mundo quam sterili, et Christi ex Virgine sic fatur Ter-
quod sit diversitalibus corporatus. (3) Unio tullianus Aspice singulares conceptus , et :

namque rerum qune sibi contrarise et incom- quidem monstruosiores sterilis et virgi- ,

possihiles videntur, maxime nohis stnporem nis, qua? vel hoc ipso imperfectos edere po-
ingenerat , et mirandorum loco habetur. tuissent pro eversione naturw, tit altera se-
Magnttm tniraculum esthomo(/\), non solum ministupida, altera intacta. (5) Annon mag-
quia in eo coadunantur tot mira qure in toto num naturae miraculum quod Virgo, non
universo dispersa sunt , sed etiam quia in solum concipiat, sed adhuc pariat ahsque ullo
sua essentia ex anima et carne componitur, integritatis damno?Quapropter Virginispar-
quoc sunt duee partes naturas adinvicem con- tum in signum dedit Deus regi Achab ad ,

trarias hahentes. Quod agnoscens Gregorius ejus retundendam incredulitatem « Sed et :

Nazianzenus ait Ipsi iidem maximi sumus Virginem, inquiunt, parere natura non pati-
:

et abjectissimi, tcrrcstres et coelestes, tempo- tur. Et merito. Praestruxitenim fidem incre-

rales ct a?terni , lucis haredes et caliginls. dihili rei dicendo quod signum esset futu-
,

Christus Dominus pra?stantissimum divinae rum. Signum autem a Deo, nisi novitas ali-
potentine opus et stupendum prorsus naturae qua monstruosa fuisset signum non vide- ,

miraculum confcederat semetipso divinas in retur. Propterea , inquit , dahitur vobis

et humanas dotes infinite abinvicem distan- signum Ecce Virgo concipiet in utero et
:

les, quasque Philosophia repugnantes et in- pariet Filium » (6) suamque servahit Vir-
:

compossibiles pra?dicat Miscente in semct- : ginitatem postpartum non secus ac in parlu :

ipso homincm et Deum : in virtutibus Deum ; O rnagnum Sacramentum ! Maria Virgo in-
in pusil/itadbus, hominem. (5) Tertulliano corrupta concipit ; post conceptum Virgo
nrridens Chrysologus ineffabilem illam ad- pcperit ; post partum Virgo pcrmansit. (7)
miratur unionem : Attdistis inaudita ration», Tot naturae miracula sunt prorsus in \ irgine
in tino corpore Dcuin homincmque misccri slupenda, sed non minori admiratione dig-

(6) ; ita ut idem Christus sit magnus et par- num quod Maria moriatur, 1 Sine dolore ; .

vus, immortalis et mortalis, temporahs et 2. Ahsque dedecore ; 3.Examore.

leternus, et tamen , ut fatur Gregorius Na- Hoc igittiropus mortis,scparationem carnis
zianzenus, temporis interstitio a Dco scindi- atqtte anima; (8) ediximus. Utrum autem
tntir ct dividimur : Dcus c/iir/i tctcrnus cst separationem illam animae et corporis passa
,

nns vcro subdimur fcmpori a'que ac ca'tcra> sit Beatissima Virgo, determinare non audet
rrs creata?. (7) In Beatissima adhuc Virgine
Tert. L. de Cnr. Chr. »0.
(1 ) —
(2) Tcrt. L. de An. jG.
— Tert. L. de An. 11.
[7i) —
(4) Hichard. Vicl. in r. 5.
(1) Ornl. <]«• D.ip. — (•,) Serm. 4. in Vit. Nat. - (.>) Canl.— (5) Terl. L. de An. a6.— (6) Tert. U adv. Jud.
T.rt. L. ()-• l'.ill. 7. ~{\) Trisn.rp. - (5;T.rt. Lib. a. (). — (7) S. Zcn. Serni. 2. de Nat. Dom. (8) Tcrt. L. —
•*<\r. Marc. aj. — (6) Scrm. i\i. — (;) Orat. 5. du An. 5a.
 MAIUANiE FESTIVITATES. — CONCIO VIII. 355
Sanc*.usEpiphanius.« Quarant vestigiaScrip- O mors, quam amara est memoria £wa/(i) a,
turarum, et invenerint utiqne neque mor- Timore conturbantur ob comniissa scelera,
tem Marue, neque an morlua si 9 aut non nescientes an dimissa sint necne. Cur U~
mortua; neque an sepulta sit, aut non se- mebo in die rnala ? iniquitas calcatwi mel
f)ulta.« Inde subjungit; » Non autem definio circumdabit me. (2) 3. iEgritudinibus et do*-
ioc, et non dico quod immortalis mansit, loribus corporis torquentur : Dolor autem
sed neque affirmo an mortua sit. » (1) Cas- consumet illos antequam moriantur (3) Bea*- .

teri vero Patres uno ore mortuam Virginem tissima autem Virgo in sua niorle non fuit
confitentur, ut ratione et convenientia com- 1. Aliqua animi anxietate afflicta, quia erat
probatur tum quia omnes Adae posteri
: sanctissima, divinis consolalionibus repleta,
morii sunt mancipati. Homo damnatur in supernaeque voluntatimagisconformataquam
mortern , ob unius arbusculce delibationem , Moyses cui Deus j « Ascende in montem et
et pereunl jam omnes, qui paradisi nullum morere ibi » Mortuusque est ibi Mojses
:

cespitem norunt. (2) Ab hac generali regula setvus Domini in lerra Moab jubente Do~ ,

non est excepta Virgo ; lum quia Christus mino, (4) Lectio hebr^ea habet Mortuus est :

Dominus a lege moriendi non fuit immunis, Mojses in oscalo Dei ; obiit Moyses quasi
sed vere mortuus est. Christus mori rnissus , inter ampiexus Dei , sine agone et dolore
nasci quoque necessario /tabuit, ut mori pos- imo irjaxima cum suavitate et auimi tran*-
set (3) Deipara autem Christo Domino con-
: quillitate, Neque 2. Aliquo tremore contur-
formari etassimilaii debuit. bata.Quidenim limer el q ua; ila ipsis principi-
Mariam ex dolore mortuam unus asse- bus tenebrarum terribilis fuit 9 ut ad eatnacce-
verat Petrus Damianus ; « At fortasse dici- dere,eamque tentare non prcesun/pserint? (5)
tur, quia Beala Virgo , quae sine dolore vitae Neque, 3. Aliquo dolorecruciala, quia magna
auctorem edidit , dolorem moriendo non cum belhiaad vocem dilecti sui, Veni 9 dilecta
sensit sed qua auctoritate eam quis dicat in
: jnea, gaudens et ridens soluta est illo. beata
corpore non doluisse morientem, cujus ani- anima Virginis, et perrexit ad Dominum et ,

aiara pertransierit gladius, adhuc etiam in quce dolori rwn subjacuit in partu 9 jiec labori
carne manentem, pnesertim cum et ipse Me- in transilu.
diator Dei et hominum Dolores ex morbis , morbi ex intemperie
moriturus dicat :

Tristis est anima mea usquead mortem? »(4) humani corporis procedunt. Distempera*-
Caeteri tanien Patres Virginem ex dolore mentum autem inducunt vel ingluvies et
mortuam constanter negant; sed ex violentia crapula, vel calor vehemens , vel frigus in-
amoris decessisse unanimiter asseverant : et tensum,vel metus repentinus, vel melancho*-
forsan hic est dolor quem Virgini morienti lia pertinacior, vel bilis copiosior, vel amor
adscribit Damianus ea enim inest vis amori impotentior, vel reliquae passiones et vehe*-
:

ut amantes faciat languere et ardentissime mentes animi impetus , quorum omniuni

febricitare. JSec enim rninorernjebrem amoris origo estpeccatum (6) : in Deipara aulem nuj»
esse dixerim quatn caloris. (5) Non quod lum fuit peccatum, nullus inordinalus animi
amans doleat ab amore , sed quod sauciat motus , nullum distemperamentum, idcirco
amor, sicut dolor. Mortem et dolorem infe- ratione optimoe corporis complexionis, cum
rentem , bifariam distinxit hurnanus affec- magna animi moderatione conjunctae , in
tus : in ordinariam et extraordinariam for- nullum unquam incidit morbum « Disso- :

matn. Ordinariamquidem, naturte deputans, num rationi est Beatani Virginem aegritudi*-
placide cujusque mortis ; extraordinarium nem aliquam passam esse , quia similis de-
vero, priPter naturam judicans , violenti cu- bebat credi Filio per omnia. »(7) Et ob hanc
jusque finis. (6) Mariae mors , elsi fuerit ex- causam non indiguisse extrema umlione
traordinaria,quia miraculosa: non vero quod docet Alberli.s Magnus, quae infirniis dun-*
acciderit per violentiam extrinseci alicujus taxat administratur. Ex his constat Deiparam
agentis , martyriumque cruentum subierit. decessisse absque ullo dolore nam sicitt :

Itaque mors Mariae fuit ordjnaria, evenitque antequam ullo partus dolore ajficeretur pepe^
absque aliqua ulja Virginis molestia sive in- rit, ita etiajn ex vita discessus doloribus ca^
terna sive externa. Cseteri Adami posteri in ruit. (8) Inde exclamat Damascenus O res :

fine vilae trinam ut plurimum patiuntur nii- sununcv admirationis plena , mors qute odio
seriam. 1. Interna animi afiliguntur tristitia ; et exsecratiojii prius era.t, hic cojnjnendatur^

(1) Hares. 78. ^- (2) Tert. L. 1. ad«r. Marc. 22. — (1) Eccies. 4i. — {2) Ps. 4.8. — (5) Eccli. 27. (4.)—
(S) Tejl. L. do Car. Chr. 6. — (4) Opusc. 55. c. 5. — Deuter. 34. ^- (5) S. Jld.jih. ^eim. 3. de Assumpt.—
(5) D. Ambr. L. 4, in Luc. c. 4. — (6) Teri. L. de (G) D. Tlumi. 3. p. q. 14. art. 5.— (7) Cajet, tcjn. s.
Au. 52, Oj)u^c. j3. dc TsyU. \iig. -^- (8) Jn Maiiaii. cap. ;4.
35tf MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO VIII.
ct beata censetur ; quce olirn luctum ct rnce- intime adhuc conviscerata Christo non est ,

rorem, lacrrmasqiie et tiistitiam afferebat , haereditaria rea, et ita mortem mutuatur, uon
rtunc gaudii et lcetie celebritatis est causa(i); a peccato Aclami setl a natura humana et
,

cum Beatissima Virgo mortua sitsine dolore, a Christo proinde nulhim patitur dedecus
:

et efflaverit animam absque uilo dedecore. io morte, quia non moritur tn poenam pec-
2. « Qui primoniia iiominis uoviinus, au- cati. Caeleri Adae posteri ignominia niulctan-
denter dcterminamus, mortem non ex natura tur in nativitate , in vita et in morte. In
secutam hominem , sed ex culpa. Nam si nativitate, quia nascuntur cum origiuali de-
homo in mortem directo institutus fuisset , licto ; in vita, quia vivunt in peccato saltem
tunc dcinum mors nalurae adscriheretur. veniali ; in morte , cui suhjacent in poenam
Porro, non in mortem institutum eum, pro- peccati Maria nullo afficiiur dedecore, ne-
:

hat ipsa lex, conditionali comminatione sus- que in nativitate, quia nascitur sine originali
pendens, et arhitrio hominis addicens mortis culpa neque in morle, quia non moritur in
;

eventum. » (2) Quapropter Deipara suhji- poenam peccati, ejusque mors est duntaxat
citur quidem morli, non tanquam peccatrix, vel naturae dehitum, vel sacrificium amoris
quia originale non contraxit dclictum sed ,
in quo vitam suam tanquam sacralissimam
alia de causa ; tum quia est Adae filia, licet hostiam Deo offert.
non criminosa ; tum quia Mater Redempto- Quod si Christus Dominus ignominiosam
lis a qua Filius sumpsit carnem, passihilcm omni inhonestate sustinuit mortem , fuitque
et mortalem ; tum ut appareat Virginis na- prostratus (1) , hoc ideo est quia ohsideui
turam non esse angelicam et immoitalem pro peccatorihus se fecit , ut livore ejus sa-
ut volucrunt nonnulli haeretici apud D. Epi- narcmiir, ut dedecore ejus salus nostra con-
phanium tum quia in tempore nala ; at starel. (2) Factus est pro nobis peccatum qui
;

tnutttuin dcbitum est inler se nativitati cutn non fecerat peccatum ; pcenam peccati per-
ruorta/itate. (3) Verum, ut acute animadver- tulit ut peccati deleret culpam ct ignomi- :

tit Tertullianus forrna moricndi causa nas- niosa mulctatus est morte , u t suo dedecore
,

cendiest[4)'j et quiaest diversacausa nascendi nohis compararet gloriam. Quapropter Mar-

Mariae et caeterorum Adae nepotum , forma cionitas sic urget Tertullianus Toturn de- :

quoque moriendi dehet esse diversa. Isti rtique Dei mei pettes vos dedecus, sacramen-
nascendo paiiicipant Adoe culpam formam ;
tuin cst humanasalutis. (3) Marcionem quo-
quoque moriendi participare dehent Maria : que eorum patriarcham Christi passionem et
vero ah originali peccato immunis non par- mortem tanquam Deo indignam negantem
ticipat formam moriendi caelerorum. Aliud redarguit. Scelestissime hominum, parce uni-
est mors, aliud est forma moriendi mors : ca? spei totius orbis. Qttid destruis necessa-
est communis Mariae non secus ac caeleris , rium dcdccus ftdei ? quodcunque Deo indig-
quia est Adae forma moriendi non est nurn est, mihi e.rpedit. (4) Verum etsi Chris-
filia :

illi communis cum coeteris quia hi sunt tus in morte sit affectus dedecore non se- ,
,

criminosi et illa innocuat. Forma moriendi quitur quod ullum reperiatur in morte Dei-
,

Adami et cunctorum hominum qui in illo parae dedecus. Et ratio hujus discriminis est
peccarunt, est prohrosa, quia est poena pec- quia Christus redcmploris peregit officium ,
cati quod contraxerunt in Adanio Maria et poenam peccati sustinuit. Beata autem
:

autem non peccavit in Adamo, et ita non Virgo non egit officium redemptricis, idcirco
sustinet mortem cumdedecore tanquam pce- mortua sine dedecore. Fateamur rteccsse est
nam peccati. eam decessisse rcginam, cui nihil ex lenoci-
Trina lalione suhdili sumus rnorti. 1. nio sexus , ad honestatis pcrieulum subrep-
Tanquam homines in tempore nati ; rton sit : in ca pra?ter virtutem , nihil virtus irwe-
enim rnori solet nisi qttod nascitttr. (5) 2.
, nit (5) ideo emisit Spiritum,non in
: poenam
Tanquam filii Adam criniinosi qui in poenam peccati, sed ex ardore charitatis.
peccati inorti ohnoxii sumus. 3. Tanquam 3. Varii exitus rnortis , ut est multimoda
Christiani, et memhra quorum caput Chris- conditio causarum (6); multi eniin doloribus
tus morluus est. Mois cui suhditi sumus cruciati efflant animam , plures variis aliis
praecise tanquam homines , vel lanquam modis illi ptrc gaudio, uf Chilon Spartartus,
:

Chrisliani non est prohrosa inors vero quam dum victorem Olympia' filium aniplcctitur
;
:

patimur tanquam haereditarii rei est pro- isti pra? gloria , ut Chidemus Alhettiensis
, ,

hrosa. Maria habens naturam humanam , et

(i)Tert. L.adv. Jud. 14. —
(a)Tert. L. 4. adv.Mair.
(1) I). Damasc. Orat. 1. dc Dorn)it. Virg. — (?) Tcrt. ai. —(7t) Tcrt. L. a. adv. Marc. 27. —
,4) Tert. L. de
L. de An. 5a. - p ll.ct.s.
7 G. — (4) Tcrt. L. de C«r. Car. Chr. 5. -
(5) Hildeb. Lnist.45.- (6J Tcrt. de L
Chr. 6. - (5) Ibid. 3. \n. Sj.
 MARIAN,E FESTIVITATES. — CONCIO VIII. 35;
dum ab histrionibus ob prcestantiam auro co- usque atlSnpcrat omnes om-
ejus obitum :

ronatur ; nonnulli per somnium , ut Plato ; nium rerum creatarum anwrcs et dulcedo
nXnper risum, ut Publius Crassus. (i) Maria amoris illius Virginis in Filium suum , ct
ex amore exhalavit spiritum. Aliud est mori dulcedinis immensitas qua e.rsultabat , et U-
in charitate , aliud mori pro charitate, aliud quejicbat anima ejus in eumdern Dominum.
mori ex charitate. Mori in charitate, est ef- (i) Quemadmodum rosae aut viohe solis ar-
flare auimam gratia hahituali sanctificatam dore emorienles suavissimum exhalant odo-
et habitu charhatisinformatam;moripro cha- rem , sic Deipara vi ferventissimi desiderii,
ritate, est pro Dei amore dare animam suam ; et amoris intensissimi fragrantem et benevo-
mori ex charitate est violentia charitatis lentem exspiravit animam.
emittere spiritum. Omnes justi in justitia et Sanctus Joannes Damascenus trinam dis-
sanctitate decedentes, moriuntur in cltarita- criminat mortem peccatorum scilicet, jus-:

te ; cuncti Martyres pro Dei amore marty- torum et Deiparae Mors peccatorum pessi- :

rium sustinentes, excellentemque actutn cha- ma. Pretiosa in conspeclu Domini mors Sanc-
ritatis elicientes moriuntur pro charitate , torum ejus ; pretiosior qttoque Matris migra-
dilectio hominem martyrem cxcudit. (2) Beata tio. (2) D. Bernardus D. Damasceno assen-
autem Virgo mortua est in charitate et ex tiens ait Pessima quidcm mors peccatorum,
:

charitate. Ut enim refert D. Hieronymus , quorum el nativitas mala , et vita pejor ; ct

cum novis quotidie cremaretur ardoribus et finis infelicitas et damnatio. Pretiosa est
ad Jilii sui clarissimum et inde/icientem in- mors Sanctorum : pretiosa plane tanquam
tuitum, ajfectuosissime suspiraret , in tantum finis laborum, tanquam victoria? consumma-
evasit flamma? incendium , ut ardori ceden- tio, tanquam vita? janua, et perfecta? securi-
dum rata ferventissimam in amore animam tatis ingressus. (3) Pretiosior Mariae migra-
,

amatori suo reddideril. (3) tio, non tantum in conspectu Discipulorum

Aliorsum (4) demonstratus est modus quo et Apostolorum, qui ex diversis mundi par-
sanctissimam animam exhalavit Deipara tibus sunt divinilus congregati , ait Meta-
:

Christiane, vide ea quae ihi dicta sunt. Nunc phrastes, ut venerandum ejus corpus man-
animadverte Beatam Virginem posse consi- darent sepultura? : sed eliam in conspectu
derari sub trino temporis spatio 1 Ab exor- Domini, qui ut morienti adesset Matri , et
: .

dio suae conceptionis usque ad Annuntiatio- ejus animam exciperet, de ccelo descendit.
nem ; 2. Ab Annuntiatione usque ad Christi Mors peccatorum pessima, quia in peccato
passionem ; 3. A Christi passione usque ad viventes, in peccato morientes, post mortem
obitum suum,et ubiqueest wterna? charitatis, interminahilem patiuntur pcenam. Mors jus-
ardentissimo Dei flagrans amore. Magnus torum pretiosa, seu, ut legitur in Hebraeo,
sane amor quo Deum amavit Maiia ab initio gloriosa : quia in charitate viventes, in cha-
suae conceptionis usque ad Annuntiationem rilate morientes Mors ipsa dilectis Dornini
:

Angelicam : Quemadmodum ste/la? sunt mi- somnus refrigerii est ; Propheta attestante ,
nores facula? ef velut scintillce ad solem, imo qui ait : Cum dederit dilectis suis somnum,
penitus se abdunt cum sol adest, itaVirginis ccce hcereditas Domini. (4) Pretiosior Dei-
divina charitas, ad cwterorum omnium Di- para? mors, qua? vivens sine ullo peccato, in
vorum collata, velut sol inter minora sidera. charitate semper existens, mortua est ex ve-
(5) Amor quo Virgo Deum amavit ab An- hementissimo Dei amore, et tanquam gratise
nuntiatione Angelica usque ad Passionem, miraculum proepropere resurrexit.
est major amore quo aestuavit ab exordio
H. PARS. Erga Deiparam Deus miraculis
Conceptionis nam, ut fatur D. Bemardus , operatur
(5) , non solum quia illam effecit
:

sagitta elecla est amor Christi , quce Marice na tura3 prodigium, sed adhuc grati* miracu-
animatn non modoconfixit, sed et pertransiil, urn . tum U a non j n peccato, sed in sancti-
J j
q
ut nullam in pectore virginali particulam late concepta est tum quia fomite peccati
;

amore vacuam relinqueret , sed loto corde , caru t e t ut fatur Hesychius, nunquam Ma-
i :

totaanima, tota virtute diligeret. (6) Prae- riam concupiscentice fumus attigit (6) ; tum
sentia Christi infinite amahilis adeo Deiparae non ad
q U a a dmirabilis ejus pulchritudo ,
j

cor replebat amoris incendio, ut nihil in eo l asc iviam,sed ad pudicitiam alliciebat Tanta :

vacuum relinqueret , nihil inane tandem erat Maria? gratia ut non solum in se vir-
:

maximus fuit amor Mariae a passione Chrisli ginitalem servaret, sed ctiam si quos inviserel

(1) Tert. Lib. de An. 5^. — (2) Tert. Scorp. 6. —(3) (1) U. Anselm. de Excell.Virg. cap.
&.— (2) Serm. 2.
Serm. de Assumpt.— (4) Tert. Pracdic. tom. 1. Tract. de Uorm. Virg. —
(5) Sirm. in Transitu S. Malachix.
de Perf. Ang. Cn. 6. — (5) Joan. Damasc. Serm. dc — (4) Psal. 1 a§.
—
(5) Tcrt. L. de Idol. y. (6) Hom. —
Ahsumpt. Virg. — (6) Scrm. a3. in Cant. . 2. de Deip.
353 MARIAN/E FESTIVITATES. — COKCIO VIII.
integritatis insigne conferret. [i) Tum quia Ter a corruptione supernaturaliter prae-
post obituiu corpus ejus fuit a corruptioue servata est Maria : l. ln sua Conceptione
inunune :et,ut falurBernardinusSenensis,///// praeservata fuit a corruptione peccati origi-
sine tertio vce, scilicet pocna', in separatione ualis ; 2. Iu maternitate sua pra.'servata est
aitimtc ct corporls , qtux est incineratio et est a corruptione virginitatis; 3. Post nior-
corporis dissolutio (2) ; tum quia pra*propere tem in sepulcro praeservata est a putredine
resurrexit, nequefinem temporum ad corpo- et corruplione corporis Tametsi Virgo :

ris resurrectionem exspectavit Sacratissi- niater natura; legibus fuit anuexa , tamctsi
:

mcc Vitginis caro ex moituis jain resuscitata, ut homo in sepulcrum est deposita : naturte
expedila et spiritualis effecta est , utpote ad tamenfines atque terminos superavit el ex-
omnem immortnlitatcmet incorruptionemjam cessit ; ncc scpulcrum, nec mortalilas cam iu.
transformata (3) ; et luec corporis incorrup- potestate sua retinere potuit. Nam et ipsa dc
tio et anticipata resurrectio debebatur Ma- scpulcro rcsnrrexit prorsus uti fi/ius ejus , ,

riae ,1. Virginitati; 2. Malernitali; 3. Clia- idcmque Deus etiamjecerat, so/is sepulcra/i-
ritati. bus exuviis in monumento relictis. (1) Cum
1 Abfiinc enirn dcfinimus carncm quidem hoc tamen discrimine quod Cbiistus propria
.

omni mudo resurrcctiiram , atque illa ex virlute surrexit, Maiia vero non propria vir-
demutationc superventura , habituin angeli- tute, sed ex Dei gralia super natura? leges est
cum suscepturam. (4) Loquitur de corporibus a corruptione corporis exempta et immor-
justorum Terlullianus in fine seculi immu- talitate donata. Festinala illa resurrectio ,
tandis, et ex illa demulationebabitum ange- etsi supernaturalis fuit tamen conveniens ,

licum, ncmpe incoi ruptibilitatem et iininor- Mariae , tun. ratione divinaj malernilatis :

talitatem susccpturis. Verum exspectanda? Putredo namque et vermis huinana' est op-
rcsurrectionis solatiuiu (5) obtinuit Virgo probrium conditionis a quo opprobrio cuiii ,

triduo post suum obitum Queinadmodum Jesus sit a/ienus , uatura Maricv excipitur
:

il/ud sanctum et corruptionis expers corpus quam Jesus de illa sumpsisse probatur (2) ;
quod Dcus Verbum ex ea personaliter sibi tum ratione Iininaculatae Conceptionis In :

copulavit, tertiodiee monumento cxsurrexit ; peccato enim duo sunt,sci/icet aversio a bono
sic ctiam hanc a tumulo arripi, par erat. (6) incommutabi/i, et conversio ad bonum com-
Ut sicul Cbristus tiiduo manens in sepulcro mutabi/e, istis respondent duo in ptcna; quia
fuita corruptione immunis, ita Virgo tribus anima avertit se a sua vita, et incidit in ne-
diebus tumulata nulla corruptione fuerit af- cessitalem aversionis a corpore , cnjus ipsa
fecta unde postquam D. Augustinus de est vita, ex conversatione autem ad nihi/um
:

Cbristo dixit nullain peipessus est corrup- incidit in necessilatcm redeuiuli in quasi ni-
,

tionem ; illico subjungit de Maria Quid hilum, id cst, in pu/verem : sed beatissima
:

crgo si dicimus Mariam humana' sortis men- Virgo comersa non fuil actua/itcr ad quasi
tem subiisse , nec viiuulis cjus retineri ? si nihi/um ; crgo non dcbuit i/tci/ie/ari (3) ;
voluit integram matrem cii/n virgiuitatis sed aniniae suae reuniri. /Jodie Virgo imma-
servare pudore ; cur non vetit incorruptain a cu/ata, qttcv nu/lis terrenis inquinata est aj'
putredinis scrvare fwlore ? (7) Morilur Ma- jectibus, sed calestibus educata cogitationi-
ria in illa mors fuit non admissi poena de- bus, non in terrain reversa est ; sed cum esset
:

licti, sed naturae conditio ; supernaturaliter animatum cwlitin, i/i coclestibus tabernaculis

tamen Deus qui inlegram malrem serva- col/ocatur. (4) Fuit autem animatutn coelum
vavit cum virginitatis pudore, a puli eclinis in quo tota Trinitas requievit in sua cou-
etiam foelore servavit incorruptam. De illa ceptione, in qua sanctificata est tum ratione :

praeservatione Mariae congratulatur Cosmas : virginalis inlegritatis Corpus tuu/n virgi- :

Tu sacra ct casta,Virgo,qtuv prtvter /uitiira' iieum om/iino sa/ictui/t cst ct humanu/n qui-
ordincm Dcuin eni.ca, ct c/ara victoricc sim- dc/n ; scd quod ad su/nmam immortalitatis
bola defcrc/is, il/umquc qui t€ genuit wmu- vitaiu pervencrit adcoque integrum sit , et ,

lata, super /uttitrain, iiaturw fcgibus conce- absolutc vivum. (5) l\atione virginitatis, Ma-
dis. Aani cf morcris ct mortuo ciu/i fi/io riano corpori
, itninortalitatem tribuit Ger-
denuo c.csuscitaris in oiiincm victura wtvr- inanus, Constantinopolitanus Antistes. Pra>
,

nitatem. tereundus non est Gregorius Nyssenus acute

aniinadvertens mortis tyranniclem usque ad
(11 D. Amt). I,. iSe lu.Mit. Viip. < aj>. 7.— (?) To«i. Virginem grassatam esse , in Virgine vero
1. Scrm. 5a. ait. 1. c. 1.— (3) S. Gcnn. Honi. il<- Dor-
Diit. \iif,'.— i'4 I<m. .. di I Res. Carn. 4». —
(5)Tert (1) Gticna 3. part. Annal. —(2) D. Aug. Sr-rm. 4* ^*
l.il).de An.55.— (G) DatnASi OraJ 1. di Auiunpt.-^- 7) Auampt. — (3) Albert. in Marc. c. 172-— (i) Dmbmc,
ik-jni. :, Uc AjsujDPIi Oiat. j. dt- Dorniit. Niig.— (5) Gerni. Const.ant.
 MARIANJ2 FESTIVITATES.
fulsse contritam Neque eniin fieri poterat
: et
ut hominum genere a nuptiis procrealo nwrs
unquam cessasset ; sed superiores omnes ho-
minum cetates prcstergressa , cuni his etiam
qui hanc vitatn ingrediuntur, simuljam illa
percurrens , virginitatem muneris sui termi-
num invenit, quem porro transilire dijficile
est, tanquam Dei Malris Marice tempore ab
Adamo usque ad eam regnum mors obtinue-
rit, posteaque sola efficit , ut cum tanquam
ad lapidem aliquem virginilatisfrucium mors
offenderit, in ea contrita sit. (i)In Mariana
virginitate contrita est mors, non quod Dei-
para mortua non sit, uon secus ac Christus
virginitatisfructus; sed quia mors, quae cunc-
tos retro homines via communi generatos
corruptioni et putredini subjecit nullum , tumest, ut non dissolutum , sed ad prwstan-
imperium in Christum et Virginem exercuit.
Corpora justorum post resurrectionem
nuncupat Tertullianus carnem reformatam
et angelificatam (2); quia corpora quae in
hac vita fuerunt materialia et corruptibilia ,
transmutabuntur in statumangelicum pcr in-
dumentum illud incorruptibilitatis .
(3)
gines autem etiam in terris coelestem Ange-
lorum possident statum, quod illis eloquen-
ter declarat D. Cyprianus : Quod futuri
musjam vos esse cospistis : vos resurrectio-
nis gloriam in isto seculo jam tenetis : per
seculum sine seculi contagione transitis ; anima unitur corpori a quo separala fuerat
cum castos perseveratis et virgines , Angelis per mortem. Credimus quod posl mortcm
Dei estis cequales. (4) Quod si caeter.e vir- Mariaresuscitatafuerit et in ccelum deportala
gines integritatem mentis et corporis servan-
les, suntaequales Angelis,et, ut fatur Tertul-
lianus , sic ceternum sibi bonum donum Do-
mini occupaverunt , ac jatn in terris non
nubendo, de familia angelica deputantur (5),
nonne de familia angelica deputanda est
Deipara , Virgo virginum , quae ineffabili
prorsus mysterio in semetipsa maternitatem
curn virginali integritate conjunxit? Dei Ma-
ter fuit Firgo post connubium , Virgo post
conceptum^ Virgo post Filium. Si esset ali-
quid virginitate melius, Dei Filius potuerat
hoc Matri suce proestare , cui prcestiterat ut
divince virginilatis polleret honore (6) quid : Filii generationem. Ut f/ia veteris Adam
enim potest esse melius divino ? virginitas
autem est divina, cum prima Virgo sit ipsa
sanctissima ac divina Trinitas. Sublimi vir-
ginitatis honore nobilitatur Maria, quam sic
ad Filium loquentem inducit D. Augustinus:
« Ego te generavi et virginitatem
filium
meam non Regnum teneo virginita-
violavi.
tis, et regem genui castitatis. Ingredientem
(1) Orat. de Virglnit.
i3. —
(2) Tert. Lib. dc R<:sur.
Carn.iG. -
(5) Tcrt. L.dc Rcs.Carn. 36.— (4) L. de Dis-
cip. et Habit. Virg. —
(5) Tert. L. .. ad Uxor. 4. —(6)
S. Zen. Scrm. l. dc Nat. Dom.
— CONCIO VIII. 35 9
egredientemhabui in palatlo ventris filium
imperatoris,etde manibus meis non amisi cla-
vem regni pudoris. Porta facta sum coeli, janua
facta sum FilioDei.»(i) Quodsi virginesde fa-
milia angelica deputantur, nonne conveniens
fuitutDeipara,quaecunctasvirginesinpuritate
longe superat, quae vivens angelicam incor-
ruptionem aemulata est , post mortem cor-
ruptioni non esset obnoxia, sed festinate re-
surgens transferretur in angelicam qualita-
tem et sanctitatem? (2) Hoc argumentoa pu-
tredine Mariae corpus vindicat Damascenus
et immortalitatis honore commendat : Non
in morte manet, nec corruplione dissolvitur
nam cujus in partu virginitas incolumis
mansit eadem e vita migrante, ita conserva-
tiorem et diviniorem vitam translatum sit.fi)
Festina illa resurrectio , et ejusmodi incor-
ruptibilitatis habitus , decebat virginalem
Mariae puritatem, et divinam ejus materni-
tatem.
2. Nihil resurgere speclahit , nisi quod
Vir- ante succiderit. Qui ignorat carnem cadere
per mortem.potesteam nec stantem nosse per
vitam. (4) Cum resurrectio sit suscitatio ad
su- vitam, resurgere nequit nisi quod mortuum
est ; et quia mors in separatione animae et
corporis sitaest, per resurrectionem denuo
(5) Credimus etiam quod mortua fuerit, et
corpus ab ejus anima separatum in sepulcro
tumulatum. Memores conditionis humancp.
Mariam mortem subiisse temporalem dicere
non metuimus, quam idem ejus Filius , qui
Deus et homo est, legem sortis humance sus-
tinuit ; et hoc , quia homo de ejus susceptus
el profusus est utero. (6) Debuit mori Maria,
debuit quoque resurgere : mors illi fuit de-
bita velut Adami filiae , resurrectio illi con-
veniens, tanquam Deiparae mors ad illam
:
descendit per continuam a prima parente suc-
cessionem, vita ad illam ascendit per vivifici
veterem sententiam subiit : nam ct efus Fi-
lius qui est vita ipsa, eam non recusavit: ut
autem Dei viventis Mater, ad illum ipsum
digne assumitur. (y) Verum licet mortua sit
Maria tanquam Aclami filia, ut Dei Mater a
morte absorpta non est, neque ejus caro pu-
tredine consumpta. « Quonam pacto mors
absorbebit ? quonam pacto infernus exci-
(1) Scrm. de Tcmp.
26. — (2) Tert. L. 1. ad
Uxor. 1.
— (3) Orat. de Dormit. Mar. — (4) Tert. L. de Hcs.
Car. 18. — (5) D. Tl.om. Opusc. 8.
— (6) D. August.
— (7) Dama»c. Orat. 1.
Dormit. Virg.
36o MARlANiE FESTIVITATES. — CONCIO VIII.
piet? quonain pacto, corruptio corpus illud, dem. (i) Ex
unione Marianae et
intinia illa

quo vita suseepta est,aggrodietur? Abhorrent dominira? carnis recte colligit Petrus Ble-
,

omniuo haec, atque aliena sunt a Deifera illa sensis Maria? corpus, etsi ab anima separa-
anima et corpore. Ipsius enim aspectum tum, fuisse a corruptione immune. Mater et
mors quoque ipsa perlimuit siquidem ip- : Fi/ius sunt una caro Indeeens videri debet .

sius Filium adorta, ex bis qua* pertulit, eru- si altera pars earnis virginea? sit in ccelo
,

dila, periculoque facta prudeutior reddita et pars altera reddatur solo : si parti alteri
est. » (1) Cbristum adorta est mors , illum dutuni sit non videre corruptionem, et altera
corrumpere et in putredinem convertere ten- solvatur in cinerem, (2) Mariae caro dimidium
tans; verum a Cliristo detriumpbata fuit ; a morte abstulit imperium mortem vidit , :

siquidem Dei Filius mortem quae eum mor- corruptionem non vidit. Indecens enim erat
dere ejusque corpus corrodere tentavit, mo- ut caro virginea Cbristo agglutinata, concar-
mordit et profligavit , gloriose de tumulo nata et conviscerala , videret corruptionem.
resurgens quapropter mors ab eis quoe a
: Et ob hanc causam Angelus Incarnalionis
Filio perlulit prudentior facta, corpus Ma- nuntius, Sanctum de quo fuerat vaticinatus
tiis aggredi et per vermes rodere minime David, « non dabis Sanctum tuum videre
ausa est. corruptionem, » et Deiparam,in dictione sua
Indecens erat ul Cbrisli caro quae Verbo commiscuit, ajens Ideoque et quod nascetur :

crat hypostalice unita corruptioni subjaceret : ex tc Sanctum vocabitur Filius Dei (3) ne ,

nam , ut Regius Vates decantat , non dabis a corruptione immunis non censeretur D« i-
sanctuni tuiun videre corriiptionem.^2) Quod- para; sed sicut Doniinus non dedil Sanctum,
nam est illud Sanctum,
Dei Filius, cui
uisi id est, Cbristum videre corruptionem, ita
,

sanctitas essentialiter competit, quique cor- non dedit Sanctam, scilicet Mariam, videre
pus aibi personaliter uniens sanctum illud corruptioneni.
effecit? Sanctum autem non videbit corrup- Et ejusmodi imnuinitas a corruptione
liouem qui videt vivit; viderc namque actus tanto priori jure decebat Virginem , quod
:

est. Cadaver pabulum vermibus subminis- Christus, quatenus ejus Filius , ab hoc hu-
trans , corruptionem non videt quomodo manaenaturaedehoneslamento videtur exemp-
:

enim videbit cum putridum sit, neque ullum tus. Profecto illustre esset Mariae encomium,
vitae actumhubere denoletur?Christi corpus quod immunitas corporis Cbristi ab borrore
in sepulcro depositum videt corruptionem ; putredinis et vermium squalore , debeatur
quia licet al) anima separatum , est lamen Salvatori, tanquam incorrupt;e Virginis filio
inseparabiliter unitum Verbo divino viventi hoc tamen innuit D. Bernardus expendens
et vivificanti. Ex Bernardino autem Senensi, istud Davidicum « Non dabis Sanctum :

sicut non dedit Dominus Sanctum suiun , id tuum videre corruptionem » Postquam :

est, Christum videre corruptionem, sic nec enim dixit

, Haud dubium quin de corpore :

sanclam suam de qua natus est Sanctus , dicat, quod in sepulcro jacebat examine ; hoc
,

sed corpore et anima in ccelum assumpta est. enim sanctum et Angelus, qui nitntiavit Vir-
(3) Cum boc tamen discrimine quod uon gini , locutus est dicens : Et quod nascetur
decet Sanctum videre corruptionem ob , ox Sanctum, vocabitur Filius Dei : statim
te
uuionem hypostaticam corporis dominici cum subjungit Quo ergo pacfo Sanctum videre
:

Verbo divino;non decet autem Sanctam, seu polerat corrupiionem quando de incorrupti ,

Deiparam videre corruptionem

, non ob
uniouem hypostaticam quia ipsa uon est ,
unita personaliter Verbo, sed ob unionem
Marianae carnis cum carne Christi divino
Verbo hyposlatice unita , cum qua haadglu-
,
uteri perpetuo virore vernantibus pascuis
ortum , etiam avidos Angelorum in se Jigi
possit obtutus insatiabiliter oblectandos. (4)
Deipara quodammodo dominicae resurrec-
tionis negotium partitur cum Patre Deo :

titiafur, ita concarnatur et convisceratur (4), non subjacet Cbristus putredinis squalori ,

quod ex Amoldo Carnotensi, una esl 3Iarice quia Dei Patris est Filius, Cbi istns incorrup-
et Christi caro. Unitas divisionem non reci- tus gloriose resurgit, quia etiam Virginis Fi-
pit, non secatur in partes ; ct licet ex duobus lius est itaque cum Beatissima "\ irgo sua
:

factum sit unum illud tanun ultra scindi

, puritate , sit quodammodo causa ob quatn
non potest. Atque adeo Filii gloriam cutn Cbrisli caro non fuerit putredine consumpta,
Matre non tam communemjudico quam eam- qua ratione virginea Mariae caro tradetur cor-
ruptioni ? Quocirca Germanus Constantino-
(1) Damasc. Orat. a. de Assun.pt. —
(i) Vt>. i5.— (5)
Tom. 1. Serm. 3>. art. 1. c. 1. —
(4} Teit. L. dc Car. (1) L. de Laud.Viig.- (>) Snm.?. d« Absumpt.— (3)
Cbr. ao. Luc. 1. — (4) Serm. 35. in Cant
 MAIUANjE FESTIVITATES. — CONCIO VIII. 36* i

politanus sie Virginem alloquitur : ldeoque suo corpore unde de Maria quani terram :

et corpus tuum quo Deum velut hospitio ex- nuncupat, sic fatur Richardus a Sancto Lau-
cepisti, sane par erat nulla corruptione in- rentio Extrema hujus terras dici possunt
:

volvi, sepulcrum velut hominis pro-

sed et conceplio carnalis , et mors corporalis : a
priam messem suscipere ac te viventem in , primo extremo excussit fomiles et motus pra-
ccelestem domum in vitam traduci, invisibili vos in satitifcatio/ie ab ultimo extremo ex~
:

ejus virtute qui ex te Virgine natus est Do- cussit putrejactionem , vermem et pulverem
minus Deus noster. (i) Sigillatim dinumerat in resurrectione. (i) Virgoin sua conceptione
Germanus cuncta quae in dormitione, re- exempta a corruptione peccati eximi debuit
surrectione , et assumptione Virginis facta a corrupiione corporis anima Virginis in:

sunt Deipara enim tanquam Adami filia

: exordio sanctificata corporis sui auspicata
mortua est, deinde tanquam hominis messis est resurrectionem Maria quae est arca sanc-
;

corpus ejus in sepulcro susceptum est, tan- tificationis assurgere debuit in coelestem
,

dem nulla corrupdone involutum est sed
invisibili Domini virlute in coelestein
in vitam traductum est virgineum illud cor-
pus , quoc! Dei Verbum exceperat hospitio.
Similibus fere verbis Virgini congratulatur
, requiem. Maria, quae fuit animatum Dei
domum templum , natutw illius incomprehensibilis
capacissimum rcceptaculum (2}, debuit prae-
propere resurgere. Tanta sancli/icatio dig-
nior ccelo est quam terra. Thronum Dei ,
,

Damascenus:« Non animatuain infernumdes- thalamum Domini, doiiium atque tabernacu-

cendit, neccaro tua corruptionem vidit, non lum Christi, dig/ium est ibi csse, ubi ipse csl
corpus illud immaculatum ac labis omnis jam, pretiosum enim tJiesaurum dignius est
expers, in terra relictum est, verum in ccelo coelo se/vari, quam terra : tantam integrita-
ac regiis sedibus, tu, Reginaac vere Mater et te/n merito incorruptibilitas, non pulrcdinis
Genitrix, depositaes. »(2) Principum corpora aliqua resolutio sequitur. (3)
deponuntur ad breve tempus ut editis pos- Eueharistiam nuncupat Sanctus Ignatius
tea monumentis marmoreis tumulentur et mortis antidolum (4) ;eamdem vocitat Conci-
in pace quiescant. Immaculatum Deiparae lium Nicenum symbolum resurrectionis , quia
corpus corruptionem non vidit, nec in terra scilicet in illa continetur caro vivijicans et ,

relictum esl; sed postquam triduo in sepul- interitum prorsus expellens (5) nimirum :
'

cro depositum fuit, in ccelestia transpositum
et a Deo assumplum (3)est, ibi aeternaliter
permansurum. Quo alludere videtur Regius
Vates Cbristo decantans Surge, Domine, in :
requiem tuam, tuetarca sanctificationis tuae.
(4) Ubi duo innuit Propheta
caro conservata in sepulcro sanctitate quam
etiam in uteroVirginis habuit,resurrectionem
Cbristi caro, quam in sacris Mariae sumpsit
visceribus. Nain , ut philosophatur Sanctus
Bernardinus Senensis, substantia panis tran-
substantiatur iu solam substantiam carnis ,
non in divinitatcm , nec in animam ; et ut
: unum, quod expressius inagnificem illam dignissimam et
beatissimam carnem de Virgine gloriosa de-
cisam dico quod ianta infuiilate nobilitatis
,

maturavit. Aliud , quod Beata Virgo arca eam dignificavit Altissimus. (6) Substantia
sanctificationis, post resurrectionem Domini, panis in Eucharislioesacramento non transub-
nequibat in monumento permanere. Licet stantiatur in diviuitatem Verbi, neque adhuc
enim Christi resurrectio Marianam praecesse- in animam Christi , sed in carnem quam
rit resnrrectionem, coepit tatnen in resurrec- mutuavit a Virgine , qua? ipsam sapientiam
tione sanclissimi Domini resurrectio arcae secundum carnetn genuit, totam seipsam tan-
sanctificationis ejus. « Dicatur , Deipara , quam mensam mysticam , coelestemque para-
mors subjecta
tibi quia vitam mortalibus vit (7), ob communionem carnis Mariae , et
:

protulisti dicatur, sub tesepulcrum, quando carnis Christi in sacramento. Sicut corpus
:

sublimitatis inexpiicabilis divinum facta es Christi quod continetur iu Eucharislia, dici-

fundamentum : dicatur:sub teegesta tellus tur corpus dominicum , ita Mariae caro prae-
:

figura es etenim , quando materiae ex limo dicatur ab eodem Andrea Cretensi corpus
corruptoe Domiua vocaris. » (5) Quando dominicum quod nequaquam debet esse cor-
Virgineum Mariae sepelitur corpus , quando ruplioni obnoxium. Te nequaquam potest
(unestatur, et ad telluris viscera detruditur, habere sepulcrum ; corpus enim dominicum
tunc egestam tellurem calcat , materiaeque non decent ea quce intereunt. Quomodo
ex limo corruptae Dominagloriosius apparet,
terraesinus privilegio resurreclionis evacuans t
r \
l. a de Laud. Virg.
. (2) Grrgor. Thaumat.
Serm. 7>. de Anruint. —
(5) D. Aug. tom. 9. L. de As-
(1) De Dormit. Virg.
(?) —de Dormit Mar.
Orat. 1. sumpt. —(4) Epist. ad Ephes.
—
(5) Cyril. Alex. L.
— (3) Andr. Crct. Encom. de Dormit. Virg. —(4) Ps. 3. in Joan. 7>j. ~ (6) Tom. 1. Serm. 1.— (7) Andr.
.*' — (5) German. dc Dormi' Virff. ('»•«•» H,.m p, A» '•orm. Virg.
23*
3(72 MAIUAN.-E EESTIVITATES. — CONCIO VIII.

enim vindnea caro obnoxia corruptioui, nec in cineres redigitur ; sed parvo inleisli-
erit
quoe interkum prorsus expellit
; et quid tio floridum et incorrupiuni resurgit.
obstat quin citius resurgat , eum sit caro vi- Qno jom ttinc Palriorcha? et Propheta- ,

vificans, et svmbolum resurrectionis ? appendices dominicce resurrectionis ab inferis

Quod vcslimenla et calceamenta filiorum ////£/m'£/7//(V^i)IuEvangelionamque« legiiuus
Isroclis annis indetrita et quia inulla corpora Sanctorum qui donnie-
quadroginta illis

iuobsoleta manserunt quod Babylonii ig- rant, surrexerunt , el venerunt in sanctam

:

nes, trium fratrum, nrc thiaras, nec saraba- civilatem de quibus profecto nonnulli Doc- :

ra , quanquam Judeeifi aliena , laeserunt lorum senserunt, quod jam in illis completa
:

quod Jonas devoratus a bellua maris, in cu- sit perfecta resurrectio, fatentur eniui quod
jus alvo naufragia digerebanlur, triduo post veri testes non essent, nisi et vera esset eo-
incolumis expuitur : quod bodie Enocb et rum resurreclio. » (2) Indeconcludit Sopluo-
Elias, nondum resurrectione dispuncti, quia nius : Quod
quia Deo nihil est impossibilc ,
nec morte functi ; qua tamen de oibe trans- nccnon de beata Virgine factum abnuimus.
lati , et boc ipso jam arternitalis candidati , Praeserlim cum miraculosam illam corpo-
r.b omnivitio, et ab omni damno,et ab omni rum resurrectionem Chrysippus Hierosoly-

injuria ct contumelia emunitalem carnis milanus presbyler tribuat Mariae, qitcr genuit
ediscunt, cuinam fidei testimonium signant, hujusmodi miraculorum opificem. (3) Neque
nisi qua credi oportet hoec futurae integrita- solum tribuitur Virgini terra-molus, petrarum
tis esse documenla? » (1) Israelitici populi scissio, monumentorum apertio, mortuoruni

vestes per annos quadraginta in deserlo 11011 resurrectio , aliaque miracula quae accide-
sunt allriiae, ut incorruptoe viderentur , cre- runt moriente Domino, sed eliam Patriar-
derenturque a corruptione iminunes, Deo ita cbarum et Propbetarum liberatio ,
quorum
disponente. Per tbiaras et sarabara quae non animas eripuil Cbristus Abrabaj sinu, corpo-
altigit ignis Babylonicus intelligit pallia et ribus propriis univit, ut tanquam sua3 resur-
chlamides quibus pueri induti erant quod : reclionisappendices sequerentur illum ascen-
si Dcus Israelitarum vestes tot annis servavit dentem in caluni : Per te, o Bcata Virgo,
incorruplas, quanto Marianae camis magis mors conculcatur, et spoliatur infernus. (4)
utiqtte conservatorem (2) agnoscere debeniusQuod si Cbristus suscitavit Propbetas ut eos
Deum? Si tres pueros in fornace Babylonica secuni duceret tanquam resurrectionis suae
custodivit illaesos, ut et Dominum polcntio-appendiccs, quanto magis Malrem suam re-
rem crcdamus omnicorporum legefi), (juanto vocavit ad viiam , cum illi horum tribuatur
magis polenliam suam erga Deiparam de- resurrectio ?
monstravit, servando corpus ejus a corrup- Petrus Cellensis de die Paschatis loquens
tione cui erat obnoxium ol> generationem ab Christum Dominum suscitatum a morluis
Adamo muluatam? Jonas post triduum a diversis virlutum coloribus variegatum re-
ventre celi egrediens iucolumis, figura fuit praesentat « Aliquid de Paschate prosequar :

non tantum dominicce , sed eliam Mariaiue quasi quemdam paunum pretiosum, et inul-
resurrcctionis post triduum factae Enoch ticolorium de divinis thesauris assumens :
:

et Elias de orbe translati ah omni vitio, ab siquidem hic pannus, id est, pascha, in exte-
,

omnt damno, ab injuria el contumelia , car- riori facie plutimum nitoris exhibet , sed
nis ediscunt emunitatem. Non dicit Tertul- valde ampliora intrinsecus conlinet, et ca-
lianus immunitatem, sed emunitatem , ne riora pignora. Rubct igittir purpureo colorc
diversae cujusdam substantiae condilionem propter passionem, ruti/ol hj acinthina specie
illis tribuere videretur, quasi ex naturae suae propter ressurrectionem , subobscurus est
qualitate ab omni labe immunibus, sed eos propter sputorttm, aloparum ct flogcllorum ,

jam enuinitalem carnis discere ait, quasijam et cccterarum injuriorum coacervationem ;

exemptos de communi et pristina illa naturae albet unica nube propter innocentitv integri-
huraance conditione Enoch et Eliae emuni- tatcm et peccati immunilotem. (5) Multicolor
:

tas Marianae emunitatis praebet documenta in resurrectione Chrislus, mullicolor adlnu:

:

Deipaia" corpus , non in felici aeris temperie, iu sua resurreclione Maria quae conspicitur :

11011 iu inoffensa paradisi regione depouitur, circumamicta varietate , variegataque per-

sed intra terrae viscera el tamen nec a verme inanet ad primitias vitae immortalis
: Eaquc :

pun-ilur, ncc a proprio pulvere aspergitur nunc ttt rcgina assistcns a dextris Filii ttbi-
(1) Tert. L. Hc An. 55.— (2) Sophron.
Sf>rm. dr As-
(1) Tett. Lib. de Itcs. Carn. 18. — (a) Tert. ibid. sunipt. —(7>) Hom. de S. Mar.
—
(4) S. Epiph. Serm,
— (S) Tert. ibid. de l.aud. Virg. —
(5) L. 5. Epist. II.
 MARIANjE FESTIVITATES. — CONCIO VIII. 3C3
que rignantis, quasi in vestitu deaurato in- mum
atque tabernaculum Chrisli , clignutu
corruptionis et immortalitatis circumamicta est ibi esse ubi ipse est. (i) Tot conglobutas
et variegata , non quidem secundum spiri- rationes probe demonstrant resurreclionem
tualem simplicitatem, aut quasi sine corpore debitam fuisse Virginis matemituli , restat
et carne assistat ; sed quod indula sit, quan- ostentandum convenientem fuisse Marianae
turn spectat ad sanctissi/nam ejus carnem Charitali.
incorruptibilitate et immoi calitate. Quod
3. Uti credas de ignibus quoque substan-
(i)
sacer inuuit Sponsus aiens ad Sponsam Lec- tiam corporis exigi posse. (2) Nullum amore
:

tulus noster Jloridus, tigna domorum nostro- nobilius genus mortis sauciat suaviter, de- :

1 um cedrina, laquearia noslra cypressina.

(2) lieiose cremat, tuinulat dum enecat, sacrifi-
1. Floreutem praemittit lectulum, versicolo- cat dum comburit, et flammis pereuntem ,
ribus floribus, et suaveolentis herbis deco- lucidiorem reddit dum exstinguit. Hoc genus
ratum ; 2. Tigna domorum prodit in plu- mortis apparet in phoenice iu igne moriente
rali, quia licet una Malris et Filii ex virgineae et resurgente uon cadit, sed volat avis, quae :

generatioais commercio, caro in lectulum moritur in flamma; nullum est ab igne ca-
Floi idum deponatur, sunt tamen duo corpo- daver. Multis passeribus anlistare nos Do-

ra, non putredine corrupta , scd iucorrup- minus pronuntiavit , si non et phcenicibus
tione nitentia; 3. Domorum tigna dixit, non nihil magnum;sed hornines semel interibunt,
ex campestribus lignis fabricata, sed cypres- avibus Arabia; de resurrectione securis P
sina. Cypressus namque, incorruptionis sym- Pboenicis exemplo futuram hominisresurrec-
bolum, denotat Christi et Deipaiae corpora tionem probat Tertullianus. Phoeniee adhue
esse incorruptione et iminorlalitate donata. Christi Domini resurrectionem declarat.
Domus hcv intelliguntur corpus Christi, et Deus etiaminScripturis suistElJlorebitenim,
corpus Virginis ; tigna domorum, subslantia inquit,velatphccuix; idest,demorte,deJune-
corporum, quce dicuntur cedrina, id est, im- re uti credas de ignibus quoque substantiam
,

putribilia : cedrus enim imputribilis esl. (3) corporis exigit posse. (3) Ut resurrectionem
Sepulcrum Christi et Virginis non devenus- corporum etiam in eo mortis genere, quo
tatur pulredine, sed florum ornatur nitore, magis aboleri spes resurreclionis videbatur
non scatet vennibus, sed charismatibus, sed confirmaret, proponit Tertullianus phoenicis
pretiosis unguentis suavem exhalat odorem. exemplum, de morte de cremato corpore, ,

Quapropter Mariam sic alloquitur Andreas de funere resurgentis. Et Jlorebit velut phoe-
Cretensis Quodnam sepulcrum te teget ? nix ; quod Christo resurgenti aptat D. Epi-
:

quibusnam unguentis unguent tuum corpus phanius Cur igitur Judcei iuiqui Dornini :

odorijerum, impollutum , et plenurn sanctiji- noslri Jesu Christi triduanam resurrectionem

calione ; ex quo scatet remissio , ex quo ma- non crediderunt,cum avis trium dierurn spci^
nat immortalilas , ex quo est Deificatio , in lio ipsa se suscitet P aut quomodo seipsum a
quo est perfectio P (4) Sepulcra foetere solent, mortuis suscitari non poluit , cum de illo
tristitiam afferre , scatere vermibus quia dixerit Propheta : Justus ut plicenix florebit P
:

\ero Mariam culpa non momordit, nec etiam (4) Singularem phoenicis mortem et resur-
culpae appendix posthumus foetor iuvasit ; rectionem tradunt auctores , tum profani,
ejus tumulus non scaturit vermibus, non sa- tum ecclesiastici, referentes phoenicem, cum
niem et tabem eructat, sed flores odoriferos, se morti proximum senlit, e thure ac iuyr-
unguenta suaveolentia spirat, incorruptionem rha, ca>terisque hujusmodi odoribus struere
redolet. Nec mirum sisapiat immortulitatem sibi nidum, eo mox alitem conditum mori ;

quae fuit Dei immortalis thronus et hospi- ex mortui caine, uasci prinio vermiculum,
tium. Ex hac throni proerogativa infert D. indefieri pullum ad quod ulludere videtur :

Auguslinus Murium illico cum corpore coe- RegiusVales uiens Juslus ut palmajlorebil :

los penetrasse; ut ibi esset thionus ubi (5) seu, ut legit Tertullianus JLorebit velut
, ;
,

Deus Filius ; ibi thalamus, ubi sponsus ; ibi phcenix , Scripturam ad proposilum suum
domus , ubi incola. Possidens in Christo accommodans. Phcenicis numque vocubuhim
corpus suum quod genuit, clarijicalur in dex- aequivocum , tum pro urbore, tum pro ave
tera Patris. Et quare non suum , per quod usurpari potest. « Pulmu uutem urbor secun-
genuitP Vere credo , et quod genuit : quia dum Groecos phoenix dicitur uvis quoque :

lanla sanclificatio dignior ccelo est quam illu, multi fucile quidem vivcre untu-
quum
terra, thronum Dei, thalamum Domini, do- munt, phoenix eodem nihilominus vocabulo

(1) D. Athan. — (2) Cant. 1. — (S) Alanu». —(4) (i) Si-rm. dc As.snmpt. —
(?) Tejt. L. d<: Kis. Car.
'Ijm. 2. de Dormit. Virg. »3. - (4) Ibid.— (4) ln Thisiol. Cap. 11.-- (5) J?s. 31
 3G? MARIANjE FFSTIVITATES. — CONCIO \iil.
nuncupatur. Potuit fortasse de eadem hoc immortalem interitum , caeterarum volu-
loco dixisse, ut sicut illa niduin sibi faciens, crum turb;e convolant , et admirabundu:
in ipso post multa lempora , a semetipsa spectant,
concrematur, et rursus de ejusdem nidi cine-
tJnUu» extremo phaenix procedit ab Euro,

'.
d\,-
ribus fertur inter breve tempus resurgere,
einceps
r
multis vivat temponbus.
r
•!

Sive autem pbocnix sumatur pro arbore ,

,
r

\
\
» (i)
J
.,, .. '. '
i( soln miuntur avcm. (i)
/«-w^^irH,
Conveniunt anuilcr. ctincttrauc ex orbc volucres.

sive pro ave, Christi resurrectionem deno- Ad Deiparam tanquam solis avem, morli
tat, de quovere dici potest, ,
lum
justus ut am propinquam, ex tolo terrarum orbe ve-
j
palma f/orebit; tum ,
justtts sicut phccnix \ ui convolarunt Aposloli. Apostoli,
aquilse
Jlorebit. tt i passim
toto orbe dispersi erant , vclul
q
Bina pboenicis significatio probe Virgini aquilas quasdam Dei Filius compellens , at-
Quasi pa/ma
q ue in unum cogens ; ubi enim fuerit corpus,
aptari potest, quae sic fatur :

exaltata sum in Cades. (2) Tum quia sicut //// c congregabuntur et aquilcv. (2)4. Phce-
palma virgo ferax est , ex sola maris obum- n x de suavissimis quibusque lignis, et odo-
;

brationepioducens,sicDeiparasemperyirgo riferis unguenlis componit sibi nidum in

permansit, neque nisi obumbratione Spiritus
q U0 tumuletur:
Sancti concepit ; tum quia in Cades Maria
exaltatur. Cadaver a cadendo dicitur Maria :
Unguibus et duro nidum s'd,i construit ore,

moriendo cecidit; verum in sepulcbro velut Quo timut ac caitu, et nardi tenii aruta»,
Quassantte cum fulra substravil cinnama myrrliat,
pnoenixresuroitapudiTi_
_l j-
• • t l •
1 J
r °
Jobumdicens :ln nidulo
1 .
\. '. ' - .,
oc fupcrimpomt, hnitqiie m odoribus avum. U>)
. ...
,
' .,
?

meo moriar, et sicut palma multiplicabo

1 i
dics
1

meos. (3)Aliorsum (4) hanc materiam tracta- Maria quoque ad interitum properans , om-
vimus, Deiparjeaccommodantes illumalitem ,na odoramentorum coacervavit genera; ni-
Orientis pecu/iarem , de singu/aritate famo- nnrum cunctas ad praxim redegit virtutes ,

stim, dc posteritate monstruosum : qui semet- e x bis suave et bene olens thymiama compo-
ipsum lubenter funerans renovat , natali fme nens « Tu, o Mai ia, divinis ignita colloquiis,
:

decedens atque succedens ; iterum phcenix , tota effecta es velut ignis, teque holocaustum
ubi jam nemo ; iterum ipse , qui non jam obtulisti O phcenix aro- Deo suavis.simum !

a/ius idcm. (5) 1. Phoenix estde singularitate matizans gratius in cinnamomo, et balsamo,
famosa, quia in orbe una dunlaxat existit, et na rdo suavius, Regem in aspeclu tuo de-
quam Solis avcni nuncupat Claudianus eo l ec tans phoenix congregans omnes species, !

quod unica sit Aiiuit Grceci avem quem-

:
et jg, ie circumfusa supersubstanliali, ut coc-
dam csse soligcnam ubercm prwbcntcm re- \ um ccelorum , et coeli potestates angelicas
surrcctionis demonstralioncm qua/n dicunt mirifico rcpleas suavilatis odore
, »
(4) 5. !

comparcm non habcre , so/amqtte in mundo Phoenix in igne renascens , est alius idem.
reperiri , phccniccnque appellant. (6) Uti p ost monumentum feslo exsultat in lumulo,
phoenix unica est in mundo tanquam avis non ttmbra, sed vcritas ; non imago, sed phce-
soligena, sic ex Richardo a Sancto Lauren- H ix ; non a/ia scd quamvis me/ior a/ia , ,

tio. In mundo esl unus so/ , et Maria una prior ipsa. (5) Maria quoque a morte resur-
cst Mater et Virgo; undc et comparalur phce-
g ens ea dem et altera, de mortali immortalis,
nfcij quce est unica avis sine patre, nec pri- j e
p ass ibili impassibilis, de corruptibili in-
rnam similcm visa est ncc habere sequcntcm. corruptibilis effecta :

(7) 2. Pboenix est de posteritate monstruosa ,

absque COIljuge generans, absque pudoris Vt phccnix moricns primns reviviseit ad orltii,
jactura renascens : Maria quoque de posteri- In mcdiis *»nis post plurima lustra rmasccns :

1,1 >.«...••.. „ *r Atqucnovum vetcri sitr^it de corporc corpus :

tate monstruosa absque virili
> 1
concursu con- „
_ .,
llnuil sccus egregia redduntiir mortc pcrenncs,
.
' , . .

cipiens et partunens hbum. Quid mirum vi- Dum pia divinis ardcscunl ptc(ora /?„„„„,,. (6)
dclnr si virgo conccperit, cum orientis avem
••uatii phcruicem vocant, et tantum sine con- Tandem, 6. Pboenix igne combusta renas-
Jtigc nasci ct rcnasci constet ; ut scmpcr et citur et renovatur, et Deipara ex igne chari-
una sit et scmpcr sibiipsi nasccndo , vel tatis mortua, in sepulchro renascilur, et iin-
,

renascendo succedat ? (8) 3. Ad phcenicis mortalitate donatur Qucp est ista qucc as- :

cendit per desertum sicut virguta fiimi, c.c

n>d. L. —
— a) V.Gap.
(1)
— .9.
j. dc Fxpn*.
(f)
in
Tert Prcd. tom.
Job. (.)
1.
V.vvU. .4.
Trnct. dc (i)Claadian. —
[*) Damaac.Orat. a.de Anonpt
("1)
—
Terf. Angel. Conc. o. — (5)Tert. \.. de Rea. Cnrn. i3. Ovid. L. 5. Metam. B. —
Anmdac Jlom. de Land.
— f6)Clem. Itom. L. Conatil. Apoat. c. 6. (7) L.
— (4)
Virg. — • (5) S. Zen. Betm. dc Reaor. (6) Crcg. IVu. —
7- ae Laud. Virg. — (S) U. Cy[>r. Kipo». Sym. Scrm. 3. ad Virg.
 MARIANtE FESTIVITATES. — CONCIO VIII. 36*5

aromatibus myrrhce , et thuris , et universi ria in ulero totuni Deitalis ignem

con- jllaesa
pulveris pigmentarii p (i) Si ut virgula non sub-
cipiens, exinde didicit conuptioni
fumi ascentiit ex igne ascendit, non ex jacere Dei immortalis matreni ; Maria post
,

pulvere aut ciuere. Tam longe a cineribus mortem ineorrupta permansit , utpote ab
fuit virgineum corpus , ut ignis putetur ; amoris igne mortua , qui favillas ignorat :
postquam Deipara spiritum velut fumum ignibus cingitur Maria, et inter ignes aeler-
in superos exhalavit Sicut virgula fiuni , natur. Qiuedam circulatio apparet in amore,
:

qtiia furnus agilis ex calore ignis zias- secundum quod est ex bono ad bonum : el
cilur, et in sublime evectus, humano se subs- illa circulatio convenit aeternitati divini
trahit aspectui. (2) En verum Marianoe mor- amoris : quia solum motus circularis potest
tis specimen, cujus anima velut fumus ex esse perpetuus. Et hoc est quod dicit , quod
igneamoris divini procedens, ascendit in coe- amor est sicut quidam circulus ceternus (1)
lum. Et bene quasi virgula fumi, quia gra- aeternum illum circulum in divinis proces-
cilis et delicata, quia divinis extenuata dis- sionibus agnoscit Gerson, Sorbonac Cancella-
ciplinis, et concremata intus in lioloeaustum, rius « Considerat fides circulum quemdam
:

incendio pii amoris , et desiderio charilatis. intelligibilem triangulo personarum. Pater

(3) Fumus ille ab igne amoris excussus, ab enim dat se Filio quem diligit; Filius im-
exspirante Maria exhalatus, non ex pulvere pendit se Patri per amorem. Hinc autem
terrae , cui addictus Adam post periculum amor communis est Patri et Filio, tanquam
fuit, sed ex myrrha et thure. Myrrha cor- nexus amborum. » (2) In Marita adhuc amo-
pori conciliat soliditatem , thus vero in im- ris circulum agnoscamus Filius qui est ter- :

mortalis Dei crematur honorem. Ex his aro- minus generationis palerna? humanatur in
matibus incorruptionem et immortalitatem utero Virginis; Spiritus Sanctus, qui est ler-
redolenlibus exhalatur Virginis anima tan- minus auioris, sese in Virginis animam cum
quam virgula fumi , et pulveris opere pig- suis charismatibus infudit, Deipara per amo-
mentarii contusi. Hac supra re audiaiur Ru- ris circulum divinas explicavit processiones :

pertus belle ad praesentem thesim philoso- Patris processionem repraesentavit susci-

phans ; Tu dicis : Pulvis sum terra?, qualem piendo in castis suis visceribus eumdem Fi-
ventus dispergit , aura tollit : et ille dicit : lium , quem Pater generat , velut inlra se
Non, sed pulvis pigmentarii, pulvis rnyrrha? trahendo suam essenliam : Processionem
et thuris,qualempigmentarius Spiritus Sanc- Spiritus Sancti velut extra se exiens , ut in
tus conficit ex optimo thure, quod est suavi- objectum amatum transformaretur. Divinum
tas mentis, et ex myrrha probatissima, quod illum circulum perfecte non adimplevit Ma-
est incorruptio carnis. Spiritus Sanctus, qui ria, donec moriens ex amore, Filio summe
proprio charactere amor est, erga Virginem dilecto et aeternaliter diligendo tradidit ani-
unguentarii ac pigmentarii peregit officium: mam et corpus. In rnanus tuas , Fili, corn-
tum quia in ejus utero unguenti plenitudine mendo spiritum meum , suscipe tibi chararn
divinam sobolem unxit tjnde Christus di- animam, quarn conservasti alienam ab omni
:

citur a chrismate, quod est unctio (4) ; tum reprehensione : meum corpus tibi trado , et
quia Deiparam gratiarum et virtutum un- non terra?; custodi salvum, quod tibi placuit
guento delinivit, praesagiens ex unctione et habitare , et cum natus esses , conservasti
Filii etMatris, Mariae corpus ex unguentorum Virginem. Tu me ad te transjer , ut ubi tu
redundantia delibutum, non visurum conrup- es, fcetus meorum viscerum, ego tecum quo-
tionem, sed in officina Spiritus Sanoti, un- que degam; ad te enirn propero , qui ad me
guentarii et pigmentarii optimi , velut in ventitasti cilra ullam spatii distantiam. (3)
odorificaaromata, unguentaque transiturum. Talis fuit Deiparae exitus, quae amoris im-
Qua? est ha?c qua? ascendit ex solitudine petu efflans animam, praepropere resurrexit
tanquam ramifumi sufjisa myrrha, thure ex immortalitas Mariani corporis fuit velut se-
ornnibus pulveribus unguentarii p (5) quela virgineae puritatis, divinoe maternitatis,
Deipara velut salamandra in igne concipi- et ardentissimae charitatis Nova mors pro :

tur, in igne vivit, in igne moritur, nec tamen Deo, et extraordinaria pro Chrislo , alio et
ab igneassumitur. Maria in igne divini amo- privato excipitur hospitio. (4) Maria virgini-
ris concepta, pignus hahuit immortalitatis
;
latem illibatam semper custodiens Dei Fi- ,

MariaigneSpiritus Sancti fecundata,adversus lium in utero suo suscipiens, ex Dei amore

carnis corruptionem accepit munimen; Ma- moriens, immortalitate donatur, et ad coeles-

(1) Cant. 3. — (2) Hailgrinus. —

(5) D. Hieron. Serm. (1) D. Th. seet. 11. in cap. 4- ^ion. de Div. Nom,
de Assumpt. — (4) Tert. L. de liapt. 7. —
(5) Andr. — (2) Tract. 3. sup. Magn. —
(3) Orat. de Dorniit.Virg.
Cret. Hom. 1. dc Donn. Mar. — (4) Tert L. de An. 55.
356 MARIANjE FESTIVITATES. - CONCIO VIII.
tia regna assumilur. Habent enim mortes clinataresurgo. beatissima Virgoquasi palma
cl
colores stios , habcnt Maria exaltata in Cades quo profundius ceciderat
ct ot/ores. (i) ,

moritur sauctitate ornata, virtutibus deco- et sese dejeeerat eo sublimius exaltatur. ,

rata, suavemque exbalaus odorem , asceudit Tros in pioesentiarum butnilitatis et sublimi-

in sublime quasi virgula fumi ex aromatibus tatis gradus in Maria cousidero i. Ab An- :

myrrbre tburis, et universi pulveris pigmen- gelo Dei Mater salutatur, et se confitetur an-
tarii. Quam dissimilis a niorte resurrectione cillam; 2. Elizabetb superior efficitur, el ad
Virginis, peccatorum mors et resurrectio eam properat , et velut domince ministrat;
!

nam moriendoefflanl animam,non vii tutibus 3. Ad excelsam divinne maternilatis dig-

ornatain, sed vitiis turpatam ; exbalantque nitatem exaltata in infinio loco colloca- ,

non suaves, sed fcelidos odores resurgent- tur sed quia Dei est judicium extol/entis
; :

que in fine seculorum , non ut in ccelum as- humiles (1) , ad ttinam bodie Deipara exal-
cendant, sed ut in infernum delrudantur , tatur sublimitalim. Nam, 1. Dei Mater pro-
interminal)i1es pr.ssuri poenas. Cbristiani , palalur; 2. Ab Angelis ei obviam venienlibus
satagite bene vivere ut mors respondeat coeli et tente Domina proedicatur j 3. Supra
,

vitae, et fausta resurrectio sit corona innocuae coelesles spiritus in sublimi solio collocatur.
morlis oenuilaniini vitam et mortem , quae
;
Postquam Ecclesiasticus prodivit lunam
in coelo tanquam glorice miraculum coro- velut luminare qitod minuitur in consumma-
natur. tione (2), slatim subjungit Crcsccns mira- :

III. PARS. Firgo tertium genus monstruo- oi/i/er in consummatione. Verum, ut acute
sumatiquod. (2) Semel praedicata est Virgo, animadvertit Ricl.ardus a Sancto Laurentio,
velut naturaj miraculum ilerum propalata a boc de luna inaleriali non potesl intelligi ,
;

tanquatngratiajprodigium; nunc tertio velut <l" ia non minuitur in consumtnatione , sed

gloiitc monstrum P ost consumniationem ; piius enim confir-
comnicndanda est. 6>
Virgo sacratissima , quce exercilus Jngclo- niatur per perfectionem, et postea minuitur
riim in stuporem dcduxisli ; stupendum enim dccrescendo. Ceata vero Maria quando an- ,

miraculum in tcrris ; mulier gestans lucem nuntiata est gralia plena, et in Matrem Do-
in ulnis stupendum miraculum in cce/o
:
>"ini iecta est >
q u0tl fllit consummatio ex-
,
*'

mulier amicta sole. (3) Duplex apparet in cellentiae ejus, quasi se mirabiliter minuens

coelo gloriae prodigium unum in Mariano respondit Ecce ancilla Domini

,
proinde :
;

corpore, aliud in Virginis anima. Marianum autem dictum est minuitur, id est bumi- , ,

corpusgloriosum ccelum assumptum est in :

lialur; nec dictum est, decresrit ne posset ,

ut eniin Mariaj congratulatur Damascenus :

iutelligi de minutione deciementi quasi ;

Aon anima tua infnfernum descendit , ncc dteerel Cum audisset

: Maria tantam sibi

carotua corruptionem vidlt, non corpus illud promissam celsitudinem quod fieret Mater ,

luum immaculatum, ac labis omnis cxpcrs Dei et se imminuisset per bunnlitatem, se

>

in tcrra relictum cst : vcrum incceloacre- nominans ancillam, ex boc consummata est
giis scdibus tu Bcgina , Domina, hera, ac etfacta luna plena, quia in boc veibo com e-
vere Mater et Genitrix dcposila es. (4) In nit Filium Dei ideo paulo post subditur
; ,

exordio sermonis de Mariano corpore in coe- «resoens mirabililer in consummatione » (3) :

lum assumpto agit Damascenus, et poslea ad praesertim bac die, in qua Dei Mater in coelo
totam se Matrem transfert, ut innuat, ani- velut gloriae iniraculum recognoscitur. Afc-
mam quoque Virginis esse gloriosnm, imo vum enim jecit Dominus super tcrram ut ,

gtoriaemiraculum. Tanta namque gloria ful- virum , nec alium quom rnulier circumdarel
get Deipara ut eam nec intellectus concipere, Christum. Novum quoque fccit Dominms in
nec lingua valeat enarrare. Quid dicam, el "»'<>} ut mulier so/e apparewt amicta. Dcni-
quid proloauar, quo pacto prcedicabo gloriam H ne coronai it cum, et vicissim ab eo meruii
radicitus/undatam P (5) Mariae namque, 1. coronari. (4) Signum illud quod apparuit in
Humilitas exaltalur ; 2. Gratia coronatur; coelo, cum stupore contemplatur Andreas
3. Matemitas glorificatur. Cielensis « Erat speclaculum vere novum, :

1 llumilcs sublimltate mutantur (6) ut (t q u °d non poteiat consequi oogitatio.

,

apparetinMaria,probecomparatapalmae,qUGB Mulier quae coelomm superaverat naturam

plus aggravatur et deprimitur , eo magis ex- pnritate, in adita quae sunt in ca>lis sancta ,

.surgitelsublimatur,apposilevelut dicens: ///- commeans et ingrediens Virgo, ipsorum Se-

rnpbim ipsam vincens naturam miraculo ge-
(1) I). Bero. Serm, in Cani.
17. (•) Tert, —
L. de
Vel. Viig. 7. — (%)Bpiphan. L. de Laod. \ irg.
i). —
(i)Oiai. 1. dr Dorm. Mar.— (5J S. Bpiph. L.de Laud. Teit. L. dc Vcl. Virg.
(i) i5. — (>) Cap. 43. -(5) L.
v iri-. _ (6j Tert. Apol. ao. ;. de Laud. Mar. (4) D.
— ilern. sup. Siirn. Afa""
 MAMAN.E FESTIWTATES.
CONCrO VIII. — 367
nerationis ipsum
: Mater
vivere pe- munis est ob subtilhatis et agililatis dotes
,
quae
r
pererat eonsecuta vitaefinem, parlui non ascendit Virgo ; scd ab Angelis assumpta
,

absimilem, et niiracub:in Deo , et fide dig- repraesenlatur ,

quia bonoris causa eam co-
num. » (i)DeiparaSeraphicos ipsos superat, mitabantur, et uiumpbus ejus dicitur as-
non in natura , ualura enim angelica nobi- sumptio, non ascensio, quia dotes aoilita-
lior est bumana, sed dignitate materna , et tis et subtilitatis habuit duntaxat Virgo ante

sublimitatis praeeminentia, qua tanquam glo- communem resurrectionem ex gratia et pe-

riae miraculum a supernis spiritibus recog- culiari miraculo ; ideoque Christus ascen-
noscitur. Felix dies in qua Virgo virginum, dere , Maria vere assumi perbibetur. Alte-
Sancta Sanctorum misericordi.s Mater as-
, rum adhuc discrimen prodit ipsemet Pelrus
sumitur paradisus deliciarum , Ange/orum
,
Damianus « Allollite jam oculos ad As-
:

sumplionem Virginis , et salva Filii majes-

gloria, ad rega/is so/ii cclsitudinem sub/i; a-
tur faV, el ab Angelis ei obviam venientibus tate, invenies occursum bujus pompaj non
coeli et terrae domina praedicatur. « Quis co-mediocriter digniorem. Soli quippe Angeli
gitare sufficiat, quam gluriosa bodie mundi Redemptori occurrere potuerunt; Matri vero
llegina processerit, et quanto devotiouis af- ccelorum palatia penetranti, Filius ipse cum
fectu tota in ejus occursum coplestium legio- tota curia tam Angelorum quam justorum
num prodierit multitudo ; quibus ad tbro- solemniter occurrens, evexit ad beatae con-
num gloriaecanticissitdeducta? quam placido sistorium sessionis, » (i) ut quaeinfia omnes
vultu, quam serena facie, quam divinis am- se dejecerat, supra omnes collocare^ur.
plexibus suscepta a Filio, et super omnem Miratur D. Bernardus cur in enumera-
exaltata creaturam, cumeo bonore,quo tanta tione virorum et mulierum post dominicam
Mater digna fuit , cum ea gloria, quae tan- Ascensionem, in oratione perseverantium ,
tum decuit Filium ? (3) » ultimo loco nominetur Deipara, bi omnes
Deipera properavit festinanter in montana, erant perseveiantes unanimiter in oralione
ut salutarei Elizabeth, eique ministraret ; et cum mulieribus et Maria, matre Jesu. » (2)
tota ccelestis curia ascendenti Mariae in cce- Nominetur et priina , quce super omnes est ,
lum obviam venit, ut ei ministret : Nullus tam FilU prwrogatua quam sua? prwilegio
plas mihi ministravit in humililate mea, nulli sanctitatis ; al Maria quanto major erat, hu-
abundantius ministrare vo/o in g/oria mea. miliavit se non modo omnibus , sed et prce
(4) Sic loquitur Christus apud Guerricum , omnibus, et merito facta est novissima pri-
qui minime contentus, quod Angeli Deiparae ma, quce cum priina esset omnium , se no-
occurrerent , ipsemet ei obviam venit. Et fissimam faciebat. (3) Quonam potest pro-
ecce subito advenit Dominus Jesus cum fundius creatura ,
demitti quam omnibus
magna multiludine Augclorum. (5) Duplex postponi ? sed attende ad quantam subli-
invenio discrimen inter Cbristum etMariam. mitatem a tanta humilitate exaltata sit

Unum, quod Christus ascendens in ccelum , Virgo Hcec est

! dies in qua usque ad
Maria vero assumpta perbibetur. Intuere throni ce/situdinem , intemerata Mater et
tuenla/iter oculis Filium ascendentem, et Ma~ Virgo processit, atque in regni so/io sub/imis
trem assurnptarn, et videbis a/iquid exceUen- post Chrislum g/oriosa resedit. (4) Mariae
tius in assumptione Virginis demonstrari. celsitudo conformis fuit ejus bumilitali ;

Ascendit enim Sa/vatorin ccelum polestativa? bomineset Angelos, exa!-

virtutis imperio , sicut Dominus et Creator ,
Ange/orum comitatus obsequio, non auxi/10
fultus. Assumpta est Maria in ccelum, sed
gratia? sub/evantis judicio , comitantibus et
auxi/iantibus Angelis, quam sublevabat gra-
tia, non natura. (6) Quando autem Maria
assumi in ccelum dicitur, et evecta angelico
ministerio pingitur , hoc non est ita intelli-
gendum , quasi indiguerit eorum opera ad
ascendendum in ccelum propria enim vir-
tute quae omnibus corporibus gloriosiscom-
(1) Hom. dc Dormit. Viig.
2.
(1) Hug. Vict. L.3.
tit. ia5. —D. Bern. Scrm. 1. dc As.sumpt.
{">)
sese dejecit infra
talur supra homines et Angelos , sedens in
sublimi throno incomparabili ejus conve-
nienti sanctitati.
1 Iu Beala Virgine gratia coronaturfi); et
ut falur D. Bernardus, quantum gratia? in
lerris adepta est prce cwteris, tanturn et in
ccelis obtinet gloria? singularis. Gloria nam-
que gratiaeet sanctitati commensuratur; ideo-
que Deipara a D. Hieronymo g/oriosa nun-
: cupatur; quia, utaitOdo, Episcopus Came-
racensis, gloriosum lotum, quod totuin gratia
plenum. (6) Ut autem aliqualem Marianae
—
gloriae valeamus obtinere notiliam tria ad-
(4)
— ,

Scrm. 3. de Assump..— (5) Melito Snrd. Ep. dc Trans. (1) Serm. 4». dc Assumpt.
—
(2) Act. 1. (3) Sup. —
Mar. c. 6. tom. s. ttiulioth. l'at.— (6) Pet. Dam. Serm. Sign. Magn. -(4) D. Hier. Serm. dc Assumpt. (5) —
|i. de Assumpt. Tcrt. L. 1. ad Uxor. 8.— (6) Scrm. l.de Assumpt.
368 MARIANjE FESTIVITATES. CONCIO VIII. —
uolanda sunt. Unum bealam Virginem in tur ab Angelo gratia p/eita
, (i) ,
quod fe-
suae conceptionis exordio acecpisse majorem eunda sit gratiis, ut habet graeca lectio ; toto
gratiain ,
quam ca*leri Sancti liabuerint in enim vitae tempore, fuit fecunda virtutibus,
vitae termino; aliud, beatam Virginem me- et meruit gratiae augmentum ,
quia status
ruisse toto vitae spatio quod ad septuagesi- viae est stalus meriti ; viatorumque gratia
mum secundum extenditur annum tertium, per boua opera augeri potest. Reatissima ;

Reatam Virginem quovis meiitoiio actu du- autem Virgo fuit viatrix quantoque meliora ,

plicasse suam gratiam. fuerunt ejus opera, tanto uberius meruit gra-
Deatissima Virgo in momento suae concep- tiae augmentum. Mariae vita tribus integratur
lionis accepit majoretn gratiam quam caeteri temporibus. Primum a sua conceptione us-
Sancti babuerint iu vitae termino, quomodo que ad Filii conceptionem protenditur; se-
CregoriusMagnus(i)istud Propbetae Evange- cundum ab bumanalione Verbi usque ad
lici intelligit vaticinium : « Et tertium, ab
erit in novissi-
; Cbristi ascensionem sumitur
misdiebus pnrpaiatusmonsDomini in vertice ascensu Domini usque ad Deiparae obitum
Riontium (2) Annon mons sub/i/nis Mar/a,
: mensuratur; et bis tribus vitae temporibus
qua' meritorum vertieem supra o/nncs Ai/-
, operibus meritoriis vacavit Virgo. Primo
gelorttm eltoros usque ad so/inni Deitatis
, quidem tempore; nam ab instanti nativilatis
erexit ? Mons quippe in vertice montium meruit, cum fuerit sanctificata, usu rationis
Juit, q/iia a/litudo Marice supraomnes Sanc- et exercitio liberlatis donata ; tertio vero
tos rejit/sit. Plus audet D. Vincentius Fer- actatis suae anno, oblata fuil in templo, ubi,
rerius (3), asseverans, non solum quod fieata ut refert Sabellicus (2), a prima luce usque
Virgo in sua conceptione « fuit sanclificata ad boram tertiam, contempialioni vacabat;
super omnes Sanctos et Sanctas et etiam a tertia ad meridiem, alicui operi incumbe- ,

Angelos, sed aclbuc quod cunctas quas lar- bat reliquam vero diei partem sacrae lectioni ;

gitus est Deus omnibus Sanctis gratias, Ma- ac orationi impendebat. Secundo etiam tem-
riae in sua conceptione dedit. Quod demons- pore, opera meritoria elicuit Virgo, vitam

trat elucidans istud Davidicum : « Fluminis agendo contemplalivam et activam. Contem-

impetus latificat civitatem Dei : sanctifiea- plativam, sedens ad Cbristi pedes , verba
vit tabernaculum suum Altissimus. » F/u- illius attente audiens, et continuo in corde
minis impetus, qt/ia totum flumen divinarum suo conferens; activam tum negotium do-
gratiarum ejjusum est super eam : in sancti- mesticum tractans ; tum sponso et Filio bu-
f/catione aliorum Sanctorum infunditur u/ta militer ministrans tandem tertio tempore :

gutta grada? divince at in Virgine Maria usque ad obitum meruit Maria , tum eru-
,

fluminis impetus. Attende, Cbristiane,ciuanta diendo discipulos , tum juvando et conso-

gratia concessa fuerit Patriarcbis in lege lando fideles , tum medilationi vacando, tum
nalurali ; quanta Propbetis et Justis in lege Deum amando tanta vebementia, quod nul-
mosaica; quanta in lege Evangelica Aposto- lus ardorem Virginis sufftcit exp/icare ,
lis, Martyribus, innumerisqueSanctis; quanta quanto desiderium cremabatur incendio ,
tot Angelorum millibus : tantum tamen tot qnam crebris suspiriis angebat/tr (3) quam :

gratiarum cumulum excedit gratia quam in ,

indesinenter cunctarum virtutum edebat ac-
sua conceptione accepit Virgo ; in qua D. tus etquod eslconsideratione dignissimum,
:

Thomas (4) triplicem gralioe perfectionem facili ckaritati ex divinee copiee occasione
,

distinguit primam , qua disposita fuit , ut

:
(4) ita barebat ut nunquam a merendo va-
,

esset idonea materCbristi ; secundam, quam caret, sed sive vigilans, sive dormiens conti-
accepit in conceplioneCbristi; tertiam,quam nuo merebatur. Quomodo de Deipara ex-
babet in gloria. Terlia fuit intensior secun- pendit istud Canticorum Rupertus « Ego :

da ; secunda perfectior prima cui arridens : dormio, et cor meum vigilat. (5) JSlultaium
»

Rupertus, ait Virginem in sua prima sancti- quoquc animarttm fuit et est non so/um , ,

f/catione fuisse ut auroram, i/t Filii concep- seci/ndt/m sin/i/itudinem otio sancto dormire,
tione ut lui/an/, in iuortc ut so/ein. (5) In sua idest, a terrenis etiris vacare,ct in ctrlestibus
autem eonceptione, excepto Clfisto, tanta per contemp/alionem corde vigi/are : vcruiu
gratia Virgini a Domino data esi quantani etiam eodem modo qtto et Jacob dormivit , ,

uni crcaturce pura: dari possibile cst. secundi/m corpus dormire, et sceui/dum ani-
Non in vacuum tantam gratiam accepit mam ccelestia videre. Scd tu o coclum Dei t ,

Reatissima Virgo, quee non iinmerito salula- unica sedes Domini in utroque vigi/andi ,

(1) C«p. aa. — (3) L. a. Isaix. — (5) Seitn. i. de (i) Lnc. i. — (») L. 8. Excmpl. e. 4- — (5) Laur.
N»t. Virg. — (4) 3. p. q. a5. ait. 5. — (5) D. Benurdin, Just. Sertn. de Ammpt. — (4) Tert. •>• aclv. Valcnt,
Sen. toui. i. Berm. Dl. art. a. 0. io. i. — (5) Cant. 5.
 MARIANiE FESTIVITATES.— CONCIO VIII. 3Gg
modo cunctis mortalibus, sivc terrenis hotni- ris in Virgine ? Sufjicit tibi, quod Mater Dei
nibus, longe eminenlior exstitisti, longe slu- est, qua?nam, obsecro, pulcht itudo, quce per-
diosior ad contemplandum ejus , in quein Jectio, quce gloria Matri Dei non congruit P
desiderant Angeli prospicere , atque aptior (i) Profecto tam alta est Marianoe gloriae
Juisti. (i) sublimitas, ut nullus eam Angelus coneipere,
Tandem Beatissima Virgo //. menta con- nullus homo quantumvis eloquens, valeat
densabat (2) ad meriti amplitudinem et explicare nam, ut subjungit Valentinus An- :

gloriae auctarium. Singuli namque aclus me- tistes , « quid de tuis deliciis dicam , o Ma-
riti quos eliciebat, cum essent perfeclissimi ria? si oculus non vidit, nec auris auJivit
et secundum totam charitatis et gratiae in- neque in cor hominis ascendit, quae praepa-
tensionem etlatitudinem merebantur aequale ravit Deus diligenti se, quis, quod praepara-
gratiae augmentum unde si prior gratia vit gignenti se, et proculdubio prae omnibus
:

Virginis fuit ut qualuor, operando secundum diligentibus, loquatur? » Plura sunt mira-
lotam lalitudinem ejus, meruit quatuor gra- cula quae mentis superant aciem , at prae
dus, et facta est gratia ut oclo ; operando omnibus Christi generationem, et Marice as-
deinceps secundum lalitudinem gratiae ut sumptionem quis enarrahit? (2) Verbi hu-
octo, geminata est gratia, et facta est ut sex- manationem cumMariana assumplione com-
decim et sic de taeleris. Sicut est ineffa- ponit Bernardus
: utramque miraculosam , :

bile quod percepit , sicut est incomparabile utramque incomprehensibilem , utramque

quod gessit,ita et incomprehensibile prcemium ineffabilem praedieat Quis etiam, si linguis :

glorice quod meruit. (3) Dato autem , quod hominum Angelorumque loquaiur , explicare
Virgo siugulis diebus sex duntaxat produxe- queat, qiieinadtnodum superveniente Spiritu,
rit intensissimos charitatis actus secundum obunibrante virtute Altissimi, caro sitjactum
totam latitudinem gratioe habitualis, quolibet Verbutn Dei? sed et illud quis cogitare suj-
actu geminatum meruit gratioe augmentum. ficiat, quam gloriose hodie mundi Regina
Cogita quot continenlur dies inlra spatium processerit ? Duplex in Virgine consideranda
septuaginta duorum annorum ; attende quot est conceptio , scilicet conceptio uteri et
gradus gratiae meruit singulis actibus , illos conceptio mentis. Concepit utero, dum hu-
quoslibet seorsim multiplica,et videad quem manatur Verbum ; concipit mente, dum ejus
excessum gratiae devenerat Virgo , dum ex- anima glorificatur siquidem beatitudo est :

halavitanimam. Inde collige,si potes,quanta nobilis quoeclam Dei in Beatorum mente con-
fruatur in ccelo gloria, immensitati gratiae ceptio. Prima conceptio adimpletur in terra,
respondente , et fatere cum D. Anselmo secunda fit in coelo. Admirabilis terrena Vir-
:

Quid amplius dicere possum, o Domina? itn- ginis fecundilas , slupenda prorsus Mariae
mensitatetn quippe gratia?, et glorice, et feli- felicitas, et ut prosequitur Bernardus Nec :

citatis tuce considerare incipienti, et sensus in lerris locus dignior uteri virginalis tem-
dejicit, et linguajatiscit. (4) Et landem con- plo, in quo Christum Maria suscepit nec in ,

clude cum Sanclo Clirysostomo : Magnum ccelis regali solio, in quo Mariatn hodie Ma-
revera miraculutn fuit semper Beata Virgo rice Filius sublimavit. Felix nimirum utra-
Maria. [5) Miraculum naturae, in semetipsa que susceptio, ineffabilis uiraque, quia utra-
confcederans conlrarias qualilates ; miracu- que inexcogitabiiis est. Verbi humanalio
lum gratiae, in se coadunans dispersas Ange- multum fuit gloriosa Maiiae nam, ul belle :

lorum et hominum sanclilates ; gloriae mira- ait Sanctus Epiphanius , invenitur V irgo
culum, felicitate fruens commensurata divinae esse cozleslis sponsa, et Mater, qucv donorum
Maternitati. antenuplialiutn noniine Spiritum accepit ,
3. Cerintlius Christum ex semine Joseph clotisvero gratia ccelutn una curn paradiso.{?>)
natum proponit, hominem illum tantunimodo A doni magniludine censenda est dolis mag-
siue divinitale contendens. (6) Satis super- nitudo, aestimanda gloriae celsitudo ; adeo
que ex Scriptura Patribus tum Chrisli
et gloriosa esl Virginis beatitudo,ul sicut sidera
Divinitatem, tum Mariae virginalem inlegii- non apparent in conspectu solis ita cae- ,

tatem demonstravimus et quia Deipara est : terorum beatorum gloria coram Virginis
,

Virgo Maiia, Chiistus suam Matrem, et glo- gloria non conspicitur. Et quemadinodum
riam maternoe dignilati conformem assump- oculi caligant ad radium solis, ita Angelorum
sit. Quid atnplius quceris
,
quid ultra requi- et animarum sanctarum mentes ht;betat Ma-
riana beatitudo. Et ob hanc causam, electa
(0 L. 5. in Cant. — (2) Ennod. in Vit. Epiph. — (3)
S. Ildepli. Sorm. 2. de Assumpt. — (4) t)e Lxcell.Virg.
c. 8.— (5) Dc ISat. Virg. — (6) Tcrt. L. de i'ra:sc. (1) Thom. a Vill. Nov. S<-im. 2. de Nat. Virg.— (a)
Haer. 48. D. Bcrn. Scnu. 1. de A.ssuuipt.— (3) Dc Laud. V /g
iv. 24
3 7o MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO VIII.
ut sol prnrdicatur tenebris fulgurant si-
; in mianus. Gloria, qucc eatn dc hoc mundo
dera, in media nocte principatur luna ; at transeuntcm acccpit principium ignorat , ,

dum sol nialutinus exswrgit , et jubare dif- nescit ftnem , de qua ni/iil oliud possumus
fuso illustrat orbem, illico astrorum exstin- dicerc, nisi, Gloriosa dicta sunt dc te, gloria
"uuntur faces, albicanlis lunae splendor se- Dci. (i) Marianam felicitatem principio et
pelitur, siderum profligantur luces ; Virgo fine carentem pridieat, non quod finita non
IMater est electa ut sol , cui si compares Bea- sit,sedquia naturae fines videtursupergressa:
torum stellas, non apparent, neque fulgent. tum quia hominum et Angelorum superat
Hanc attende similitudinem , qua nulla in notiliam quam non novit nisi qui dedit , , ,

rchus mundi potest esse sublimior; nihil enim et cui eam donare dignatus est. (a) Tuin
habuit spiritus in visibilibus crcaturis exccl- quia uti in ascensione Filii , ita in assump-
lcntius citi excellentiam Virginis compara- lione Matris, didicit eozlum portare homi-
,

ret. Sol lucidius incandcscens, ita siderum ct nem (3) tum quia virgo etiam cum suo ;

lnna? rapnit positioncm ut sint quasi non,corpore mcruit exaltari supra choros An-
sint, et vidcri non possint. Simi/itcr ct Virga gclorum, et pcrvenire ultra quam nostra? hu-
Jesse veri prtrvia luminis in illa inaccessi- manitatis est naturd, (4) Proprium namque
bili luce pcrlttccns, sic utrorumque spirituum est corporis ex terra compositi versus terram
hebctat dignitatem, ut in comparatione Vir- descendere, non versus coelum ascendere :

ginis nec possint, nec dcbeant apparere. (i) hodie tamen Virginis corpus sursum tendit
Maria non est sol, sed quia electa ut sol tanto et iu ecelo supra Angelorum choros colloca-
coruscat splendore , ul beati spiritus in con- tur. Sit igitur illud cocli palatium plcnum
spectu ejus sint quasi non sint , neque ulla- sedibus ct thronis , sedeatque Deus in omni-
tenus appareant non secus ac stellae in con- bus, accommodans se, et aptans se unicuique
spectu solis quia, ut belle ait Damascenus ,
: pro meritis. Non imtnerito tamen crcditur
infinitum Dei servorum, ac Matris discrimen sine injuria f
vel invidia ca?terarum scdium,
cst. Deus habitat lucem inaccessibilem, quia quoddam esse speciale Begis solium excelsum
amictus lumine sicut vestimento. Signum et elevatum super gloriam omnium ; Matrcm
magnum et prorsus inscrutabile apparet ho- dico exaltatam supcr choros Angelorum , ut
diein ccelo Mulier amicta sole. Plane amicta
: nihil contempletur super se Mater , nisi Fi-
lumine sicut vcstimento. Quam familiaris ci iiurn suum. (5) Quantumvis sublimi beati-
facta es, Domina; quam proxima, imo intima tate potiantur sive Angeli, sive animae sanc-
fieri meruisti? Quantam invenisti gratiam tae, illorum tamen sedes longissimo inter-
apud DcumP In tc manct et tu in eo : et vcs- vallo elongantur a Christi Domini solio ,
tis eum, et vestiris a Deo : vestis eum sub- at Beatissima Virgo juxta Filii solium sV.nc
stantia carnis, et vcstit illete gloria snov nia- perhibetur. JSon enim ut Elias in ccclum
jcstatis : vestis soletn nube, et sole ipsa ves- ascendisti , non ut Paulus ad tcrtiitm usquc
tiris. (2) Acceptum a Matre beneficium re- co?lutn subvecta es , verttm usque ad rcgium
pendit Filius. Maria Christum carne vestivir, Filii ttti throrutm pervenisti (6) el ut fatur :

quia ei non dedit neque animam , neque di- Damasc. Opus erat ul qua> Dcum Vcrbum
vinam personam Filius non largitur Matri
: ventris sui hospitio conccpcrat , in divinis
divinitatem neque hypostaticam unionem,
, Filii tabernaculis collocarctur. (7) Unde, ut
sed eam sole veslit tanta cum abundantia appo.site ait Bernardinus Senensis , sicut be-
huninis, ut sola divinitate, quse est lux inde- nedictus Jestts sedct a dextris Patris, id cst
ficiens excepta, demplo ChristoSole justitia?, in potioribus bonis patcrnis , sic ista Virgo
nibil neque in terra , neque in coelo lucidius gloriosa in potioribus bonis Filii sui Jcsu
et gloriosius valeat inveniri. juxta ipsum in throno sublitnata cottscdit.
Bina hic admiranda est vestis : una vestis (8) Qualia, quaeso, sunt potiora bonacollata
carnis, qua mulier vestivit solem alia lucis, Filio a Patre , et Matri a Filio communi-
;

qua sol vestit mulierem. Maria concipit cata ?

Pilium Filius glorificat Matrem. Novum
, Figurae enim nostrae fuerunt, Apostolo
fecit Dominus super terram, mulier circum- auctore, quae scripta sunt, ut et Duminum
dedit solem. Signum magnum apparet in potentiorem credamus omni corpnrmn lege,
<<jc1o, mulier sole vestitur , sed tanto cum et carnis magis ulique conservatorein cujus ;

splendore , ut in Mariana gloria quamdam

infinitatis speciein ngnoscere videatur Da- (1) Scrm.45.— (a).Ppt. Dam.— {3)D. Aup. Sorm. 178.
1 n de Tcmp. — (j) D.fiier. Serm. de Awnmpt— (5) Coer.
Siiin. 4. de Aaaumpt. — (6) D. BantMC. Orat. 1. <lc

(1) IN-tr. Daiii. Benn. a. uV Assumpt. — (a) D. Ber- Dormit. \ i

r
^. — (;) Oret. de ftaaantpt. — (8) Tco». 3.
n-jvd. Si-rm. il. c;ip. 3.
 MABiANJi FESTIVITATES. — CONCIO VIII. 37 i

etiotn vcsliinenla , eliam calceamcnla pro- anitno : Juisti diversorium peregrinantis ,

lexit ad sublimem illam sedem. « Elevala eris palatium regnantis : Juisli tabernacu-
cum vocibus cxsultalionis et laudis , prima lum pugnaturi in mundo, eris solium trium-
post Deum sirper omnes cceligenas in sede phantis in cce/o: fuisti thalamus sponsi in-
gloriae collocatur. Ibi rCsumpla carnis sub- carnali , eris thronus Regis coronati.
stantia , et duplici stola induta , Deum et Cliristus est Deus et liomo , unigenitus
hominem in utraque natura, quanto caeteris aeierni Patris et unigenitus Virginis ob :

tlarius , taulo ardentius universis , mentis Deitatem quam aeterna generatione accepil,
et carnis oculis contemplatur. » (i) sedere ad dexteram Patris asseritur; ob hu-
Neque duntaxat juxta Filii solium exalta- manitatem quam a Maria temporali genera-
tur Mater ; sed, quod cst magisadhuc stupen- tione suscepit , in ea sedem et thronum po-
tlum, in Malre thronumsibi parat Filius.Aorc suisse perhibetur. Subjungit Guerricus pro-
potcrat signantius vel elegantius describi dens Chrislum Deiparam adhuc alloquen-
pra?rogativa glorice ejus , quatn ut tJironus tem Communicasti mihi cjuod homo sum
:

Dci regnantis esse dicerelur. Nu/li siquidem communicabo tibi quod Deus sum. Flagitabis
animai tanla pleniludiue aut fami/iaritate osculum oris , quinimo tota de toto oscula-
copiatn sui divina majestas videtur indul- beris Non imprimam labia labiis, sed Spiri- .

gere sicut illi inqua specia/iler pra? ccvteris tum spirilui osculo perpetuo et indissolubili.
,

scdere delegerit. Discipu/is quidem Dominus Communicasti mihi quod homo sum, me iu
loquebatur : hi regeneratione cum sederit tuo ulero concipiens, et humanam formam
Fi/ius hominis in sede majestatis suce, sede- milii communicans novo conceptu concep- ;

bitis el vos super sedes : Matri vero , cujus tutn rependo libi commuuico quod Deus ,

longe differens est merilum , nihilomintts sum ; Dei formam tuae impritnens menti, ut
dijfercns promittitur prcvmium : Veni , in- inteliectuali partu , nobilissima Divinita-
quil , electa mea , et ponam in te tftronum lis rneoe gaudeas visione. Nec sat istud,
meum. (a) Belle Beatissima Virgo nuncupa- imo quod homo sum et quod Deus sum
tur a Pelro Damiano Tlironus Dei, solium iueffabili tibi largitate communico: utramque
Divinilcttis , palatium Regis celerni (3); quia videudam exhihens formam , ut fruaris et
in incarnalione fuit Maria thronus Dei pere- divinilate, quam libi do, et humanitale, quam
grinantis natn Dei Filius qui in sinu Patris mihidedisti ; sisque beala, tutn in anima,tum
:

requiescit ab oeieruo, in ejus utero hutna- ih corpore in anima, extneo ; in corpore ex :

nari voluit Ut venientem a regali sede Pa- tuo. Belle prosequitur Guerricus. J\ unc au-
:

tris, regalis ctiam thronus in aula Virginali tem et in ea, et cum ea sicul interminabi/i ,

Reginoisusciperet Malris : inipsaquippeetex a?vo, sic incomprehensibili modo habitans ,

ipsa sapientia adijicavitsibi domum,et in ipsa saliat eam beatifuantium gloria visionuiu ;
paravit sibi thronum, cum in ea et ex ea cor- joris quidem glorijicata? carnis formam ex-
pusaptavitsibi. (4)EtobhanccausamD. Epi- hibens ; intus vero glorificanlis Vcrbi Jor-
phaniusConstantiensisEpiscopusvocitatillam mam imprimens. (i) Iti ccelo beatur Deipara
cadum, thronum sintu/ et crucem ; extendens secundum auimam , et secundum corpus ,
enim sanctas u/nas, Dominum portavit, thro- utraque ejus pars essentialis fruitur objeclo
nus Cherubicus , crucijormis et cce/estis. (5) suaj naturae proportionato corpus bealur :

In ultiino judicio futura est Maria thronus visionehumanitatis glorioeCluisti; anima vero
Dei judicantis Veni, electa mea, et ponam visione divinitatis : quod ipsemet denotat,
:

in te thronum meum. In te mihi qtiamdam aiens Matri Tota de toto oscu/aberis, id est,
:

regni sedem constituam, de le judicia decer- visione spiritali osculaberis divinitatem ;

nam, perte preces audiam (6) : iu ccelo Maria visione corporali osculaberis humanitatem.
est thronus Dei regnantis et triumphantis Duplex ejusmodi osculum proemiabit duo
:

Veni, electa mea, et ponam in te thronum osculo.rum genera, quae mihi peregrinanti in
meum Parum est ut judicanti consideas , terra dedisti auima tua osculo spiritali cha-
: :

nisi et ipsa milti sedes fias , ut majestalem ritatis osculata est meatn divinitatem ; labia
regnantis eo Jacilius quo fami/iarius in te tua osculo sptritali teneritudinis osculala
contincas , et specialius prce c&leris incom- sunt meam hutnanitalem. Felicia prorsus
prehensibi/em comprehendas Continuisti par- oscula labiis imptessa lactantis ctti virgineo
.

vu/um in gremio contincbis immensum in Maler app/audcbat in gremio. Verum nun-

,

quid non fe/iciora censebimus , qute arbore

(i) Amadac. Hom. 7. 2 —
Guer. Serm. 1. de As- scdentis in dextera Patris hodie in beata sa-
( )

sumpt.— Scrin. 42. de Nat.\ iig.— «) Guerr. Seuii.

(.-•)
„, „,1 */,..„„„,
.. Annunt:-(5) Orat. de Laud. \
..

M$.-$ Gucrr. Serm.

.,
i , /
iuiatk>tte SUSCtqut, cum asccnderet ad tllt onmn ,

•' Vsbuiupt. (,) Guer. Serm 1. dc Assumpt.

•x/\.
373 MARIANiE FESTIVITATES. — CONCIO VIII.
gloriiv cpithalamiitm canens , e£ dicens :
, vit. » Et Guerribus Abbas Christum sic Ma-
Oscu/cfur me osculo oris sni. (i) trem alloquenteni inducil iVcc j/i//j g/ori- :

Dubium non est quin divinitatem suam ficatus videbor niihi doncc et tu glorificeris.
]\Iariae osculandam prsebeat Cbristus ; quin(i) Filius clivulsus aMatrecum qua unam et
eam eminentiori satiet visione, qnae ei du- eamdetn carnem comnnmem babebat non ,

plici ratione potissimum debetur, et tan- salis sibi videbatur glorificatus hodie autem :

quam Virgini, et tanquam Matri. Tanquam plene et integre est glorificatus ex glorifica-
Virgini, cum intcgritas so/ida, et tota sanc- tione Matris quae cum Filio eamdem carnem
titas de proxirno visura sit faciem Dei. (2) babens, communein videlur babere gloriam.
Tanquam Matri, quae cum receperit in incar- Neque Cbristus duntaxat Matris gloriosam
natione Verbi gratiam singularem assumptionem
, debet exoptabat quasi ad gloriae
quoque in empyreo potiri gloria singulari. sed adbuc Mariam Angelide-
integriiatem ;

Unde Guerricus Cbristum alloquitur Tunc siderabant, et ccelum ipsum de ejus Ascen-
:

tibi posuisti in Maria sacrarium graticv, nunc sione qucerebatur,{~>) Procul a coelo, cui nibil
thronum glorice. (3) Ulrumque titulum quo deest, peregrinatur anxia quaesitio et insu-
sibi Maria peculiarem vindicat gloriam siinul spicabilis quaerimonia verumsiin ccelo pos- :

complectitur D. Cyprianus. Erit ei privi/e- set esse, ante assumptionem Virginis de ejus
gium spccia/e quod nulla mulierum, nec incolatu in terris, et in coelis absentia, ccelites
,

antea, ncc deinceps rneruit obtinere : quod quaererentur quasi tantam glotiam vide- ,

erat sirnitl Maler et Virgo, singulis titu/is rent. Terrigenis Regius Vates sic modulate
insignita. Unde et Matri pleniludo gratice canit « Ego autem in justitia apparebo :
,

debcbatur : et Virgini abundantior gloria satiaborcum apparuerit gloria tua.»(3)Theo-

,

quce carnis ct mentis integritate insignis , dotion scribit Implcbor cum manifcstabitur :

spirituali et corporali, intits et extra, Christi ^Vor/Vi /////. Quasiconiplementum gloriaeexten-

prcvscntia fruerctur. (4) Intus glorificantis dat ad humanitatem Christi ad Palris dexte-
Verbi formam imprimens foris glorificatae ram residentis, aut ad Virginem Matrem ad
;

carnis formam exhibens. Filii dexteram auguste collocatam. Ha?c fes-

Haec poslerior propositionis pars trinum tivitas Assumptiortis Virginis privcipua ct
potest hahere sensum. Primus , ut Christus venerabilis nobis scd vcncrabilior irt coclo ,

exhibeal sui corporis gloriam Virginis pros- est Angelis etSanctis omnibus, quorum lccti-
pectui, ut Virginem recreet sune pulchritudi- tia et gaudium proculdubio ex Ititjus comple-
nis intuilu. Secundus , ut acceptam a Vir- tur diei exsullatione ; qitando beata Dei ge-
gine carnem exhibeat glorificatam, beetque nitrix clarior sole refulsit in thronoclarilalis.
Matris corpus visione carnis ab illa mutuatae. (4) Tunc enim ccelicolse qui ex Dei visione
Tertius, ut sicut Christus, quatenus Verbum, essentiali fruunturgloria,accidenlalem quam-
formam divinitatis imprimit Virginis intel- dam gloriam percipiunt ex visione Deiparae.
lectui, sic in carne Matris imprimat formam Quomodo intelligendus est Anselmus Dics :

glorificatae carnis dominicae, ut una et eadem Assumptionis, non solum (e, Dornirta, inef-
caro Matris et Filii, quasi eisdem gloriae ful- fabililcr sublimavit , sed ccelum ipsum quo
geat dotibns. Ilunc sensum intendere vide- penelrasti , necnon cuncta quce in eo sunt ,

tur Arnoldus Carnotensis, a Filii gloria Ma- nova et ineffabili g/oria decoravit. (5)
tris dimetiens gloriam ut quibus est una : Adeamus nunc cum fiducia ad ihronum
raro, una anima, una charitas, unasitetiam gratiae ut misericordiam inveniamus, dicen-
gloria una cst Mariic el Christi caro, unus
; tes cum Epiphanio O beata Virgo , quu :

spiritits ttna charitas : atque adco Filii

, gloriam cce/estem portasti (6), ne obliviscaris
g/oriam cum Matrc non tam communcm , nos in terra degentes Nunquid quia ita :

judico qnant camdcm. (5) In laudem Gorgo- dciftcata , ideo nostrte humanitatis oblita es ?
niae sororis sic fatur Gregorius Nazianzenus : Ncqitaquam, Domina : scis in qtto discriminc
" Porro cum hoc unum Gorgonia reliquis nos reliqueris , ubi jaceant, quantum dc/in-
omnibus antecedere cuperet ut maritus qttant servi tui. Aon cnim convcnit tantiv
,

quoque lustrali aqua tingeretur ut sic toto misericordiiv tantam miscriam oblivisci : quia
;

corpore Deo consecraretur, ut non dimidia etsi subtrahil gloria revocat natura : non ,

tantum ex parte tincta perfectaque discede- enim ita es impassibilis ut sis incompassi- ,

ret, ipsiusque aliquid imperfectum relinque- bi/is. (7)111 coelo regnat Deipara, sed nostii
retur : hoc quoque a Deo precibus impctia-
(i)Sprm. 1. dfl Assunipt.Virg.— (a) S. Ildrpli. Srrin.
(1) T). Horn. Srrni. I. dr AsMimpt. — (a) Trrl. L. 1. (i. Assumpt.— (fi)
dir l's. 16. — (i) S. Ildcpli. Srrin. >
ad Oior. 8.- (~>) Scnn. 1. d« Anumpt.— (4) Srrui, dc de Asiumpl.— (5) De Excell. Virg. c. 8.— (C) Dc Laud.
Nat, \ng. - (5) fnct, dc Laud. \n^. Virg, — (7) l'«tr. Dam.Seroa. 1. de Pfat. Viig.
 MARTYR. - CONCIO I. 3;3
non obliviscitur ista ipsa Firgo coeiestis titate et divina filiatione in ccelum ascen-
, , ,

pluviarum pollicitatrix (i) Ascenelens Chris- dere tlebemus. Humilitale

. elenim humili- :

lus in altutn dedit dona hominihus (2) Maria tas scala est ad ccelestia nos sub/imans (1):
:

vera est et unica Filii imitatrix : ex quo 2. Sanctitate

, nunc enim habetis /ructutn :

ascendit in ccelum, dabit el ipsa dona homi- vestrum in sanctijlcationem finem vero vi- ,

nibus ; siquidem nec facultas ei deesse pote- tam a?ternam. (2) 3. Divina filiatione, quia
rit, nec voluntas. (3) Verum uti Maria as- si Jilii et hajredes quidem Dei, cuhwredcs au-
sumpta est ad ccelum humiliiate, sanclitate tcm Christi, cum quo in ccelis possidebimus
et maternitate , ita et nos humililate , sanc- haereditatem incorruptibilem , inconlamina-
tam, immarcessibilem et seternam.
(i)Tert. Apol.a3.— (2) Ephes. 4.— (3) Richard. a S.
Laur. (1) UmbertuSjC. 3j. de Iloniil. — (2) Rom. 6.

MARTYR.
SCHOLIUM.

Mortyris 1. Pcena discriminatur ; 1. Fortiludo cornmendatur ; 3. Exccllentia de-

monstratur ; [\. Vila sacrificatur ; 5. Victoria coronatur ; 6. Passioremuneratur.

cccccceceeeeeeeceeecececeeeeceeeceeeeeceeeececeeeeeeeeeeceec

CONCIO PRIMA. gladio redimit coronam per falsos martyres,

inter quos annumerandi sunt plures i.Eth-
Martyrem testimonii sui militem (1) me- nici; 2. Haeretici ; 3. Scelerati Christiani.
rito nuncupat ipsemet Deus apud Tertullia- 1 Mithra? miles cum initialur in spehvo
. ,

num quia martyr, gr&ce, latine testis di- in castris -vere tenebrarum coronam intcr-
: , ,

citur. Ut autem animadvertit D. Augus- posito gladio sibi oblatam; quasi mimum mar-
linus, sunt martyres veri,sunt et falsi : quia lyrii; idque in signum habet ad probationem
sunt testes veri etfalsi. (2) 1. Martyres falsi, sui, sicubi tcntatus fuerit de sacramento. (1)
martyres diaboli 2. Martyres falsi, marty- Neque solum Mithrae milites paraii erant
;

res seculi 3. Martyres veri, marlyres Dei.

; omne pro Mithra tolerare supplicium , sed
I. PARS. Diabolus qui totum seculum etiam plures alii pagani ultro pro tuenda ,

mendacio divinitatis implevit (3), utdivinos idololatria, graviora quseque patiebantur tor-
sibi facilius conciliaret honores, res Dei sem- menta at illi non possunt habere martyrum
:

per £emulari molitus est. Qui ipsas quoque mortem, qui Christianorum non habent vi-
res sacramentorum divinorum, idolorum mys- tam ; cum martyrem non faciat pcena sed ,

teriis a?mulatur. Tingit et ipse quosdam

,
causa. (2) Causa martyrii est vel gloria Dei
utiquecredentes et fideles suos ; exposilionem vel proedicatio veritatis, vel alicujus propug-
delictorum de lavacro repromittit. Mithra nalio virtutis idololatrae diaboli martyres :

signat illic in frontibus mitites suos; celebrat neque pro Dei honore, neque pro religionis
et panis oblationem , et imaginem resurrec- veritate, neque pro defensanda aliqua virtute
tionis inducit, et sub gladio redimit coronam. passi sunt idcirco tales occidi possunt, co-
:

(4) Plura refert Tertullianus Christianoe reli- ronari non possunt (3) quia etsi sustineant :

gionis mysteria, a diabolo aemulata, qui sub pcenam, non tamen justa de causa illam sus-
tinent. Ut enim ratiocinatur D. Augusli-
(1) Tcrt. L. de Resur. Car. 9. —
(2) D. Aug. Serm.
Si. de Sanct. L. 19. de Divcrsis. —
(3) Tert. L. 5. adv. (1) Tert. L. de Cor. Mil. i5.— (2) D. Aug. Ep. C„.
V.arc. 17. —
(4) Tert. L. de Praesc. Haer. 4o. ad Dulcitium. —
(5) D. Cyp. Ep. ?3.
 3;4 MARTYR. — CONCIO I.

itua Quisquis in aliqua rciigionis qtiaes-

: boli, quibus adneetendi sunl scelerati Chris-
tione fH ab imperatore punitus , niariyr
: i l tiani pro criminibus loimenta palientes et
non efficitur. Neque enim vident qui hoc in criniinibus morientes.
sentiunt in cuni locum se progredi , ut etiam 3. Ne quis vestrum patiatur, ut homicida,
ipsos dannones marlyrum sibi gloriam \indi- aut Jur, attt malcfcus, attt alieni speculator.
care posse contendant, quia istam patiuniur (i) Hujusmodi merito a judicibus damnantur
persccutioncm pei iinpcialorcs Chrislianos , • suorumque criminum luunt poenas neque ,

ul pcne toto 01 be tcriarum templa everlan- martyrii honore donantur. Martyrem non
lur, idola coinmiuuantur, sacrificia subtia- Jacit pccna sed eausa : nam si poena mar-
,

haniur, qui eos hnnorant, si dcprchcnsi fue- tyres faceret,omnia metalla martyribus plena
rint, puniantur. Quod si dementissimum est cssent ;omnes catence martyres traherent ;
dicere non ergo cx passione certa est jus-
: omnes qui gladio Jeriuntur coronarentur (2):
titia, scd exjuslitia passio gloriosa cst, » (i) omnes scelerosi, i.trocissimis etiam crimini-
. quia Ethnicis deest jusiilia , siadest pcena, busonusti, essenl marlyres; itaque in patien-
t

f;i!si sunt martyres , non secus ac haeretici tibus non atlendenda cst poena , sed discer-
martyres etiam diaboli. nenda causa. Mag/iiftcamus marlyres non ,

2. Docet scilicet et diabolus verbcrandam qttia gravioribus subjantcrc supp/iciis ; sed

ma.villam paticnter offcrre. (2) Hoc praestant qnia justitite causa toleravere supplicia :
anabaptistae, plurcs adhuc lueretici mori i/ia- namqtit plurimos sceleratorum pejores po?nas
gis eligunt qttai/i converti. (3) Adeo enim in vidimus esse perpessos; sed nihil eis prosunt
suis eiToribus sunt obslinati , ut pielatem quia martyres cattsa justiftcat , sccleratos
palam rejicianl , impietatcm palain profi- scientia stta dan./iat. (3) Marlyrem non ex
teantur, pio ea mortcm subire parati imo poena , sed ex causa censendum duplici com- ,

multoties capite plcctuntur. Nam, ut subjun- paratione belle declarat D. Auguslinus Pa- :

gil Bernardus, irruens in eos populus novos ter tradidit Filium suum , et ipse Christus
lue/elicos , sua.' ipsorum perjtdite marlyres corpus siium et Judas Dominum suum Cttr , .

tlcdit ; marlyres non veros , scd falsos ; in hac traditione Deus est pius et homo
non Dei, sctl diaboli; licet qui eamdem pro- retts , nisi quia in re u/ta qttam feceru/tt, non
fitentur haeresim eos inter martyres Dei de- csl ttna causa qua Jecerunt ? (4) Patcr enim
putcnt j4])ttd ha?reticos qtti propter i/tiqui- Filium tradidit ex dignatione, Christus suum
:

tates et errores suos aliqttid //lolestiarttm per- corpus tradidit ex nominum dileclione Ju- ,

pcssijueiint, /loi/tine /nartyrii se jactant (4) das Dominum tradidit ex avarilia et prodi- :

sed falso nain /narty/es veros non facit tione. Tres crttccs uno in loco era/tt : in ttna
:

jja/ia,sed causa. (5) Octoautem generaliterde latro libera/idus i/i alia latro dai/i/ia/itfus , ,

causis martyres cfliciuntur 1. Pro justitia in /nedio Ch/istus altcrum libcrattu us, altc-
:

ut Abcl 2. Pro lege Dei servanda, ut Ma- ru/n damnaturus.

; Quid similius istis cruci-
< haba/i ; 3. Pro salute populi, ut Christus btts ? Quid dissimilius istis pendentibus ? ;

4- Pro lidc Christi, ut Stephanus ; 5. Pro li- Hacc autem dissitnilitudo non est sumenda
bi-rlate et dcfcnsione Ecclesiae, ut Thomas; ex pcena, quae in tribus est eadem , sed ex
6. Pro assertione verilatis, ut Isaias Jere- causa, quae est diversa. Itaque /lemo se ex-
,

inias; 7.P10 objurgationepcccati, ut Joannes- tollat et glorietur de passione ; nam si at-

Baptista. Haeretici autem praesertim hujusce tcndamus solaspassiones,coronantur et latro-
aetalis nullaex bis causis martyiium subeunt, nes ; si de passione gloriandum est, potest <t
ut absquc ullo negotio probiri polest. Ao/i ipse diaboltts g/oriari : cjus ubique temp/a
rtgo qni propter iniquitatem ct propter everttuitur, idola Jrangu/itur, sacerdotes ejus
,

Christianee unitatis impiam divisionem, sed arrcpti ca'duntur , nunquid potest dicere : i.t
tjiti proptcr justiliam, pcrsecntionem patiun- cgo martyr sum qitia ianta patior ? Erga ,

ttir , hi mttrtyi es veri sitnt (C) : haerelici au- homo Dei pritts cligat eausam, sectirus acce-
tcm patiunlur non proptcr juslitiam sed fl
dat ad ptr/ta/// ; postpcc/iam accipicl coronnm
propter iniquilatem ct proptcr impiam Chris- (5)Coronam non accipient martyres diaboli ,

tianoe unitatis divisionem injustc enim ad- quia acccdentcs ad jiccnain, hon cligunt cau-
:

vcrsus legilimos principes bellarunt; iniuie sam. Multindh clcgcrunt causam, ideopro
ab unitatc Ecclesiae defeoerunt: proinde non causa mala mortui sunt (ti) CujUsinodi fue- :

sunt vcri, sed falsi marlyrcs, lnailyrcs dia- runt plurcs elhnici, h«erclici, scelcrali Chri--

l.contr. Ep. ParmeD. c. 7.

1] L. (a) Tert. L. de — (\\ Tert. Scorp. 1 1. — (2) D. Aug. "L. S. Gont. Crc«-
Spcct, ("»_ I).aS. —
Bern. Serm.eG. in Gint, — coninm, c. /t y. — (S) 1) A<i«. Brrm. 11. de Ssnctit.-
I). Aup. Berm.
r
.o. dc >«,!>. 1)<,im.
r
f. ,)
. I) Aag, p,
— 1
i

(1) EpUt. 48. a<l \ iiHctiiu...,. (S) !). Aug. S.im.

- u;
1G7. a<J l-'«:»lum.— (6) U. iug. Ep, 5o. ad Uonil. tlc Divcrs. — (6) D. Aug. Scnu. uc Mailyrib.
 MARTYR. — CONCIO I. 375
tiani, etcujusmodi sunt hac aetate homines patiuntur poenas, nec tamen Dei , sed seculi
mundo dediti, qui pro terrenis bonis patien- duntaxat sunt marlyres, pro quo illas tole-
tes dicuntur martyres seculi. rant. ldeo in Psalmo vox illa intelligenda
II. PARS. Belle Tertullianus debilricem est V£mrum martyrumvolentium se dis-,

martyrii fulem (i) pnedicat. Quando incur- ccrni a n/artyribus Jalsis : Judica me Deus
rit negotium aut Chrislum negandi, aut mor- ct discerne causam meam dc genle non sanc-

tem sustinendi, potius mors est sustinenda ta -

quam Chrislus negandus. Verum discemen-
dum est pro quo quis patiatur : erunt mar-
tyres veri, si pro verilate quce Christus est,
certent ut legitime coronentur. (2) Philoso-
$
on dixit pccnam meam ; sed discerne
can sam meam. Potest enim esse impiorum
similis pcena , sed dissimilis est martyrum
causa. (i) Martyres patiuntur pro gloria et
li<>nore Rei, superhi pro vana gloria acqui-

phi gentiles et hcerelici non sunt veri marty- rentla et dignitatihus comparandis marty- :

res, quia passi non sunt pro veritate, sed pro res P ro adipiscendis coeh sohis amhitiosi ,

et ut belle ad propo-
errore et impietale. Homines quoque mundo P ro honoribus vanis :

dediti, non sunt martyres Dei , sed martyres situm fatur Petrus Blesensis « Pro hac va- :

seculi; muha tonnenta patientes pro , 1. nissima vanitate militant hodie nostri Curia-

Ambitioneetsuperbia; 2. Voluptate et las- les in labore et «rumna, in vigiliis multis ,

civia ; 3. Terreua facultate et opulentia. in periculis magnis, periculis maris, periculis

i.Plura aliorsum (3) retulimus tormentu fluminum, periculis fontium, periculis mon-
quae patiuntur ambientes, ut vanos honores, tium periculis in falsis fratribus, in morti-
>

*JUS frequenter, in confractione et lassitudiue

vaniores sibi comparent dignitates. Illorum
cruciatus in praesentiarum duplici demon- corporis, alque in aliis vilae discriminibus ,
strat Tertullianus exemplo 1. Athletarum
:
in q>'ibus gloriam martyrn mererentur, si

nempe enim alhletce segreganlur ad strictio- 1,a3C

P ro Christi nomine sustinerent; nunc
rem disciplinam , ut robori cedifcando va- autem sunt martyres seculi » (2) non secus ;

cent : conlinentur a luxuria ,acibis lcetiori- ac hbidinosi qui venereas sectantur volup-
bus, a potu jucundiore ; coguntur, cruciantur, tates -

fatigantur; quanto plus in exercitationibus 2 - Contristetur illic, qui fructum seculi

laboraverint, tanto plus de victoria sperant suspirat. (3) Martyr seculi est impudicus post
nequeper tot exantlatos labores marly- carnis suspirans lascivias. Quot spims pun-
(4) :

res effectisunt; quia illos ex vanitate tolera- gantur qui quoerunt lascivias , qui in eis vo-
runt, neque immortalitatis coronam sunt lu ta ntur, qui eas amittunt ahorsum (4) fuse

adepti , quia varios illos sustinuerunt cru-
ciatus, ut duntaxat coronam corruptibilem
consequerentur ex frondibus et floribus con-
textam. 2. Ambientes seculi martyres pro-
ponit Tertullianus «:Sed enim illos qui
ambitusobeunt capessendi magistratus, ue-
que pudet , neque pigel incommodis animaj
et corporis, nec incommodis tantum, verum
et contumeliis omnibus eniti in causa voto-
rumsuorum. Quas non ignobilitates vestium
affectant? quas non atria nocturnis et crudis
salutationibus occupantad omnem occursum
majoris cujusque persoiiae decrescentes, nul-
lisconviviiscelebres, nullis comessationibus
demonstratum est. Nunc ut appareat quam
vere sunt secuU martyres , audiatur D. Au-
gustinus probe illos cum venatonbus com-
P ara ns. Quos a?stus, qucv frigora, quce
peri-
cula ab aquis, a fossis, a pracipitiis, a Jlu-
minibus, a Jeris perferunt venatores P quern
laborem esuriendi et siticndi? quantas vilis-
simi et sordidissimi potus angustias, ut bes-
tiam capiant, et intcrdum nec ipsce bestitv
carnes propter quas hcec tanta sustinent ,
sunt eP ulis necessarice.{S) Majora adhuc m-
commoda, damna et pericula mcurrunt hbi-
d 'nosi in captanda amasia, quam venatores
in venandis bestiis et saape soepius post tot
:

congreges, sed exsules a libertatis et laetitiae lab ores, tot crucialus, tot jacturas , patiun-
felicitate. » (5) Fuse refert Tertullianus in- tur repulsam, necbestia caro eis ad epulan-
commoda animi et corporis quaa patiebantur °'
um niinistratur. Quam dissimiles sunt las-
qui apud Romanos ambiebant magistratus, civiosi seculi niarlyres a vens martynbus !

rnisere renuntiantes cunclis vilae obleclamen- Permultassiquidcm tribulationes intrantjusti

tis. Idquetotumpropteruniusannivolaticum in regnum ccelorum , hi
autem per multns
gaudium. Homines hujusce aetatis post ho- tribulationes promerentur infcrnum (6) , od
nores el dignitates anhelanles, non minores q uem detruduntur avari secuh
martyres, m
5 Tert -
1) D. Aug. Ep. 5o. ad nonif.— (2) Ep. i4-- ( )
(

(1) Tert. Scorp. 8.- (a) D. Aug. Serm. 1. de Dccol. L. ad Mart. 2.— (4) Tcit. IVad. toni. 2. Tract. ilc
— (3) Tert. Prsedic. 1. Tract. de Ambit. Conc. 5. — BealiiuH. Conc. 1—
(5) Serm. 4<S. dc Tcmp.— (C)
Pclr.
(4) Tert. L. ad Mart. 3. - (5) Tert. L. dc P«n. n. I'.!<s
3-6 MARTYR. — CONCIO I.

captandis lcmporalibus diviiiis inulias pocnas proprio fatur Tertullianus : Jgrwsce igitur
sustineutes. differentiam ethnici et fu/e/is in nwrte , si
3. Dci est maledictio in divites (i), quia pro Deo occumbas, non in nwllibus fcbribus,
plus pro comparanclis terrenis facultatibus et in /ectulis, sed in rnartyriis. (i) In prae-
laborant, cjuam justi pro adipiscendis aelernis senti est quaestio de martyrio vero et proprio
coeli bonis. Avarorum labores, angores,timo- ad quod requiritur i. Poena ; 2. Causa, ; 3.
res et crudelitates in semelipsos aliorsum (2) Forma.
demonstravimus.Nunc praebendae sunt aures 1 Ad verum martyrium requiritur mors:
.

querelae veri martyris adversus avaros. Sic utique non simplex, nec de natiirw leg< com-
enira falur apud D. Augustinum Deuin allo- munis, sedilla insignis ct proftde militaris;
qiiens Judica meetdiscerne causam meam, in qua qui animam suam propter Deum per-
:

discerne famem raeam, pro auro acquirendo dit,servat illam. (2) Nulla namquepoena sine
esuriunt et avari ; discerne nuditatem meam, inorteproprieefficiimarlvriuinquianiaximarn
pro auro despoliantur et avari ; discerne importat pcenam sola autein mors est ma- :

mortem meam, pro auro moriuntur et avari. xima pcena. Unde D. Augustinus
Si nulla :

Quid est , discerne causam meam ? Propter esset mortis molestia , nulla esset rnartrrum
te mortificamur, illi propter aurum , nos gloria. (3) Quapropter proprie non dicitur
propter te, similis pcena, sed discreta causa.» quis martyr pro toleratis contumeliis, carce-
(3) ribus, exsiliis, bonorum rapinis, nisi ex prae-
Christiani, sitis martyres non seculi , sed dictis sequalur mors. Licet omnis marlyrsit
Dei. Eligite martyrum causas , religionis confessor, non tamen omnis con-
si vultis per-

venire ad martyrum palmas. (4) Martyres fessor Cbristianae religionis est martyr. Con-
non avarilia aesluarunt,sed terrenabona con- jessio exordium est gloria?, non meritum co-
leinpserunt; venereas voluptates non quae- ronce ; nec perficit laudem, sed inifiat digni-
sierunt, sed carnis illecebras continuo nior- tatcm. (4) Marlyrii corona non tormentis ,

tificarunt dignilates seculi non ambierunt, sed morte comparatur

; si qui in metallis :
,

sed vanis bonoribus renuntiarunt. Non mar- in insulis, in custodiis, ex caitsa Dei secta? ,

tyrium so/a effusio sanguinis consummat, nec a/umni confessionis stur fiunt (5) at qui li- :

sola dat pa/mam exustio illa fiammarum : benti animo pro religione sustinenl mortem,
pcrvenitur non so/itm occasu, sed etiam con- proprie sunt martyres ipsi marfrres fidei :
,

temptu,ad carnis coronam.Carnem affiixisse, Christi rnartyres id cst, hujus fidci teslcs ,

libidinem superasse , avaritia? restilisse , de fuerunt : huic fidei testimonium perhibentcs,

niundo (riumphasse pars rnagna martyrii rnundum inimicissimum ct crude/issimttm per-
,

est. (5) Quod si ex 1). Augustino qui forlunae tu/erunt ,eumque non regnando,scd moriendo
bonis generose renuntiant martyrii donan- vicerunt[6): martyriique conseculi sunl bo-
,

turbonore, quanto verius sunl Dei marty- norem justa de causa mortem paiientes.
res, qui pro ejus amore constanter suslinent 2. Qttod aliud negotium patitttr Christia-
mortem? nus nisi siuc secta?? (7) Martyrium proprium
III.PARS.Porro, et sifdci propterea con- non solum maximam importat pcenam; sci-
gruebat sublimitatis et claritatis aliqua pro- licet mortem sed etiam causam justam et ,

latio, ta/e quid esse oportuerat illud enw/u- legitimam, pro qua violentam
marlyr patitur
est cuni
ntenti, qitod magno constaret labore, critcia- mortem. Nam, ut multoties dictum
tu, tormcnto, morte. (6) Martyrium duplex D- Auguslino non pccna facit martyrem , ,

est unum improprium et similitudinarium sedcausa. (8) Trina autem est causa geneia-
:

tantum, cum quis pro Cbristo tolerat non l«s pro qua martyr potest sutinere morlem :

mortem, sed incommoda vitse aliud pro- »• P"> confessione fidei vocefacta. Honorata
;

prium et verum, cum quis libenter pro reli- e*t apud Deum mors religiosorum ipsius, quce
gione patilur mortem. De martyrio simililu- inipsoadditurcxtcstimonioreligionis,etpra>-
dinario loquitur D. Bernardus Quod Marfy- :
Uo eonfessionis, projustitia etsacramento. (9)
rittm graviits csl qitarn inter epu/as esurire, 2- P™quocunque bono opere propter Cbns-
intervestes rnultas, ct pretiosa vcstimenta tuni faciendo et ob hanc causam
Cliristiam :

(dgcre, paupcrtatc prcmi intcr diritias qttas a tyrannis morte damnati, siceos
redarguunt :
Cruciate torqucte, damnate attcrite nos ,
ojfert mtiudits, quas ostentat ma/ignus, quas , ,

rwstcr dcsidcrat appctitus ? De marlyrio probatio etenim innocenfuc nostnv

(7)
iniqititas ,

(i)Trrt. L. 4. arlv. Marc. i5. —

(l) Tnt. Pra?d. (i) L. de An. 55.
Tert. —
(7) Tert. L. 4- •<* Mt«.
tom. 7. Tract. do Beatitod. Conc. 1. Tract. <lc i\»ar. ai. —(3j Tract. u5. in Joan. —
(i) D. ( yjir. L.
dc
Gone. 5. —
(3) ln Ps. 4j.
—
(4) D. Auguat. --(5) I). Dign. P.i-l. —
(5) Tert. Apol. 39. (6) D. Aug. —
L.

A.ipust. Berm. 46. de Sanct. —(6) Tert Scorp. fi - " Civ. 9.— (7) Tcrt. ad S.ap. 4.— (8) L. 4. dc Uapi.
(7) Scrin. .. in FcKt. 011111. Sancl.
17.— (n) I>rt. Scoip. 8
 MARTYR. — CONCIO I. 37;
icstra. (i) 3. Pro quocunque nialo propter ut ait D. Augustinus , tota vita Christiani
Deum vitando ideoque beati Joannis-Bap-
, hominis si secundum Evar/gelium vivat ,
,

tistae martyrium in Ecclesia celebratur, qui crux est atque martyrium. (i) Inde exclamat
non pro fidei confessione, sed pro adulterii Tertullianus O martyrium, et sine passione
:

reprehensione sustinuit mortem. Anle Chris-
tum multi qui rnortui sunt, et martyres sunt,
non propter conjessionem notninis Christi ,
quo Christiani sumus } sed quia peccata ho-
minutn dicebant in eos , et eorutn iniquitati-
bus liberius resistebant , et habentur inter
martyres. (2) Tres illas generales subeundaj
mortis pro Deo causas recognoscit Terlullia-
nus, etiam in Sanctis veteris Testamenti
primordio enim justitia vitn patitur. Statim
ut coli Deus coepit , invidiam religio sortita
est; qui Deo placuerat occidilur , et quidem
perjectum l (2) quia cruentum oemulatur
martyrium, habetque pcenam, causam et for-
mam. 1. Pcena non deest. Omnes Christiani
patiuntur : et si non sa?viunt hornines, sa?vit
dialolus ; et si Christiani facti sunt impera-
tores, nunquid diabolus factus est Christia-
nus P (3) Etsi nihil ab hominibus patiaris ,
neque a daunonibus tenteris, visadhuc aper-
: A tius discere, qualiter inpace sancta? Ecclesia?
valeas martyriuiri invenire ? Ascende igitur
tribunal mentis
, et temetipsum pertrahe ad
judicium qua?stionis Cogitatio accuset, ani-
.

a fratre. Quo proclivius impietas alienum rnus judicet, pocnitens conscientia vefut car-
sanguinetn sectaretur, a suo auspicata est. nifex feriat, lacrymarum rivus velut vulnus
(3) Habes Abelem projustitia et virtute fa- erumpat. Sic, sic per martyrii similitudinem,
cienda mortem passum. Denique non modo ad veram pervenies martyrum dignitatem.
iustorum , veruin etiam et Prophetarum ; (4) 2. Jusla de causa has aliasque tolerans
Helias fugalur, Jeremias lapidatur , Esaias pcenas nemodicat, Fratres charissimi, quod
,

secalur, Zacharias inter altare et a?dem tru- in istis temporibus martyres non sint. Mar-
cidatur, perennes cruoris sui maculas silici- tyr enim testis inlerpretatur, quicunque ergo
bus adsignans. Ut quid adeo cruentas susti- pro veritate testimonium dederit, et omnes
nuerunt Prophetce moites nisi pro proedi- causas cumjustitia judicaverit, quidquid pro
,

cata fidei confessione? Taudem capite trun- testimonio veritatis vel justitia: pertulerit ,
catus est Joannes-Baptista , eo quod Herodis totum ei Dominus pro martyrio compulabit.
redarguerit incestum. Ipse clausula legis et (5) Huic aulem martyrio , 3. Charitas tan-
Prophetarum ; nec Propheles , sed Angelus quam forma perficiens dat complementum.
diclus, contumeliosa ca?de truncatur inpuel/a? Quod egregie adnotavit D.Ambrosius, eluci-
psallica? lucar. In his omnibus legitima fuit dans istud Canticorum Fortis est ut mors :

causa martyrii, cujus forma est dilectio. dilectio.(6) Est et illamorssanctorum Marty-
3. Virtule enim patimur ex dilectione in rum valida, cujus non iinpar est charitas ,
Deuni, et sana menle , cum ob innocentiam. qua? ada?quatur Martyrum passioni. Et
patimur. (4) Sic loquuntur martyres apud quia charitas diligit Deum propter semetip-
Tertullianum , denotantes et causam et for- sum, et proximum propter Deum, Christia-
mam marlyrii causam , patientes ob virtu- nus vivus martyr Dei amore sufflammatus
:

tem et innocenliam ; formam, ex dilectione constanter pro illo omnia inconimoda vita?
Dei , acerbam mortern sustinentes. Dilectio sustinet quia verus aruor nonnisi passioni-
:

qua? Deum diligens ex totis viribus suis , bus probatur (n), et insuper pro Dei amore
quibus in martyrio decertat ; ex tota anima infensissimis quibusque inimicis benefacit.
sua, quatn pro Deo ponit , hominem marty- Cujus illustre habemus in Magno Basilio (8)
rem excudil. (5) Quasi dicat Amor typus exemplum qui quam dure et conlumeliose
: :

et forma martyrum est dicitur autem amor a Ponti Praefecto tractatus, quod simul ac
:

martyres cudere, ducta metaphora a mone- rescivit civitas in Praefectum impudenlissi-

ta, typo excusa , cujus valor augetur ex sibi mum annatur, pietatem existimantes cives
impressa regis imagine. Ainor Dei signacu- impium hominem atrocissime trucidare. Im-
lum est, veros excudens martyres, imprimens minens periculum evadere volens tyrannus,
in eorum cordibus Dei imaginem, et in eo- asylum qua?sivit apud Basilium, qui iinmemor
rum carne, passionem Christi, qui est forma injuriae, etiam dum proesens illi iirogabatur
et typus martyrum ; ex dilectione crucis pa- injuria, crudelem persecutorem ab instanti
tiens supplicium. periculo liberavit ideo martyr et sine plaga:

Vivi rnartyres (6) nuncupantur a Nazian-

zeno Christi passiones rite tolerantes : nam, (i)Serm. 3a. de Sanciis.— (2) Tort. Scorp. 8. —(3)
'>. Je Sanct.
D. Aug. in Ps. ;j5.— (4) Pelr. Dani. Serm.
(1) Teit. Apol. 5o. —
(?) D. Ang. in Ps. i4o. — (3) Apost.— (5) D. Angust. Scrni. 232.de Trmp. — (6)
Tert. Scorp. 8.— (4) Tert. Scorp. i3. — (5) Tert. Cap. 2.— -
(7) Chrysol. Serni. 16.— (8) Cng. ISaz. Oiat,
Kcorp. 6.— (6) Orat, pro Basil, pro Uasil.
24*
378 MARTYR. — CONCIO II.

victor a Gregorio Naziauzeno proedicatur. Christianorum Dci facit charitas , qua? dif-
Quiil igitttr aitdax ille et insolens judcx ? Jusa non pc.r volunta-
est in cordibus rtostris,
supplex erat, miserabilis, catamitosus, quo- tern arbitrii qitod est a nobis sed per Spiri- ,

vis hornine dejectior; quoad conspei tutn pro- turn Sanctum qui datus est nobis (l) quique :

diens ille rnartyr, sine et plagis victor ac po- patiendi suhministrat poteslatem. Quando
piitum pudore corrcpttim, per vim retinens et nos pro Deo pati non posumus, nisi Spiri-
,

suppliccm suurn ac vexatorem a periculo tus Dei sit in nobis ; rton tarnen ipse paticns,
tiberavit. Basilius crudelissimo benefaciens sed pati posse pra?stans. (2) Martyres quibus
perseculori martyr nuncupalur et Chrislus donatum est pro Deo pati
: accepto simul ,

in cruce pendens et crucifigentibus parcens, cum cbaritate Spiritu Sancto admirabilem ,

Cbrislianos ad sui imiiationem horlalur ut ostentarunt forliludinem, in 1 .Damnis susli-

,

martyres esse possint. hno dicil tibi Deus : nendis 2. Toimenlis tolerandis; 3. Hosti- ;

Docearn te imiteris me : in cruce pendens bus debellandis.

,

dixi : Patcr, ignosce illis, quia nesciunt qttid Longurn est si enumerem singutos qui se
faciunt, docui hoc milites meos ; docui rnar- gtadio confecerint, anirno suo ducti. (3) Lo-
tfres meos. (1) Qui de inimicis vindicari vo- quitnr Terlullianus de gentilibus, tum viiis,
lunt, veri martyrii non merentur pahnam, tum feminis, qui violenlam ultro subierunt
ut ex Sapricio presbytero conslat qui par- mortem sub pra?mio laudis humaiue
,
Scd :

cere nolens Nicephoro, propositam amittens ha^cexcmplaconstartia? omittamtis deaffecta-

eoronam, fidem perdidit. Nec sunt vivi niar- tione venientis (/\),cp\ai potius insaniamquam
lyres, quia sunt charitate destituti.Manifcs- sapienliam redolent, quae desperationem nia-
tat hoc Apostotus cum dicit : Etsi tradidcro gis quam animi fortitudinem sapiuut. Ncmo
,

ornnern substantiam rneam paitperibns et si suis viribus fortis est, sed Dei indttlgentia et
,

tradidero corpus meum igni ut ardeat, chari- rniscricordia tutus est. (5) Martyres veram a
tcttem autein non habeam, nihil mihi prodcst. Deo sapientiam et fortitudinem mutuati ,
(2) Christiani, ut poeuae hujus temporis vobis conslanti animo timorem horrorem et do- ,

piosint, habete fidem et charitatem. Fidem, lorem superarunt. Homo naturaliter timct
ut possitis habete charitalem nain, ut sub- imminentia pericula, horret praesenlia mala
:
,

jungit Chrysologus rton enim habet chari- dolet ob illata damna. Quam admirabilis
,

tatcm Christi qtii Christo non ftdcliter cre- martyrum fortitudo, qui, 1. Absque ullo ti-
dit ; charitatem, ut in coelo habeatis Marty- more ad tribunalia ducuntur 2. Absque ;

rum corouam. horrore carceres ingrediuntur 3. Absque ;

dolore bonorum damnum patiuntur.

• »»«»**»* *•*•*» ••••••»•«»••»•«••••• > .Marlyres, Dcurn, rtonprocorisuterntimen-
tes (6), ad tribunalia ducuntur, absque ullo
inortis metu. Licet enim ex naturae imbecil-
C^)NC10 SECUNDA
litate siut timori obnoxii , gratiae tamen auxi-
lio efficiuntur intrepidi. Unde tota illorum
Martyres utique beafos afftrmavit qui-
forti(u((0y a(l eum nnl in Sartctis suis cst mi-
,

bns donalurn est,non tanturn credere in Chris- mbi l iSj rejerenda est; quia nisi in ittis Do-
tttm sedeliam pro ipso pati. (3) Quemad-
,
minus esse ^ fnroH impiornm fr0gilitas Iut-
modum nemo religioms myster.a credere mnna snccnmDeret \
et quod est prorsus
r .

y
potest, msi d.vmitus illustretur. Qu.a fides stupem ]„m, illorum fortiludo orta est ex ti-
est Dei donum , ita nemo martyr.um pati
more Nam, ut animadvertit D. Augustinus,
potest n.si ei desuper concedatur. Multi
Oeurn timcitdojtomirtem non timucrurtl.U^-
pali volucrunt, neqttc potttcrunt ntilti tamcn
num est { iscrimen illter b oni i nes mundodedi-
:
|

potuerunt, nisi qui vottierunt ; sed ipsornm

tos el Dei Martyres. Illi sunl fortes rcprchcnsi-
praparata est voluntas a Domino. (4) Ut
bili,etdamr,abili fortit„dirtc{8) islisunlfoi lcs :

quil pro Deo pat.atur duobus mdiget, et

,
c hristiana et laudabili forliludine. Illi repre-
.supernatu.al.De.dono ct l.bero voluntatis
h ensi bili fortitudine , fortes sunt, quia Deum
arb.tr.oDe.:donumnecessar.umestutprne- non timent nam>llt ait D.Auoustinus,/^/rc/,c
paret , excitet et adjuvet voluntatis a.bi-
/ortisest qni Dcttm nonvuIt)imcrc,uttimendn
tnum.yoluntatwarburium necessar.um est auduu andicndo diligat, diligendo non ti-
ut Dei dono moventi, pneven.enti, excitanti
liberum praebeat assensum Forlitudinem :
(l) D A ,.g. L. de Vcr. Idhoc. c. > 95,
. 1%\ Tert. L. -
adv. Prax. 99.— (3) Terl.L. ad Marl. 4.— (4) Tert. L.
(1) ». Aug:ist. Scrm.4. d« Steplian. —
(a) Chrysol. ad Mart. 6. —
(5) D. Cypr. de Oral. Dom. — (6)T<K.
Scrtn. 119. — (!>) Tcrt. Scorp. i3. —
(4) D. Aug. Scrm. Apol. 45. —
(7) l). Aug. L. de Ver. lonoc. c. 35,— (8)
»3. In l's. 118. D. Au X 10 P§. 58.
.
 MAJtTYR. — CONCIO II. 3;<j
mcot. (i) Isti laudabili
fortitudine fortes horribilior carcer, tot aceibissitnos crueiatus
sunt : nam, ut subjungit D. Augustinus de ineludens ? Quo majora sunt iucommoda ,
Christiano Deum timente et diligente lo- eo majori opus est fortitudine siquidem :

quens Tunc vero erit jortissimus : non su-

: fortitudo est animce affectio, qua omnia in-
pcrba duritia, sed secura juslitia, sicut etiarn cornmoda contemnirnus. (i) Qualis quaeso, ,

scripturn est : Tirnor Dornini spes fortitudi- martyrum fortitudo,qui absque horrore ullo
nis. (2) Inde concludit D. Augustinus Qua- : ingrediebantur ergastula et horribiles car-
,

propter discat tirnere, qui non vult tirnere. ceris constanter sustiuebant aerumnas ? Quos
Discat timere aeternam morlem, qui tempo- belle consolatur Tertullianus « Si enim re-:

ralem non vult timere mortem ; discat timere cogitemus ipsum magis mundum carcerem
supremum judicem , qui non vult timere esse, exisse vos e carcere, quam in carcerein
praetorem aut proconsulem ; discat timere introisse intelligemus. Majores tenebras ha-
Deum, qui non vult timere hominem. Tirnes bet mundus, quae hominum praecordia excae-
hominem, Christiane quem timeri oportet ab
,
cant; graviores catenas induit muudus, quue
Angelis ; siquidem Angelos judicaturus es ipsas animas hominum eonslringunt. Pejoies
quem timeri oportet a da?monibus; siquidem immunditiasexspirat mundus, libidines ho-
et in dcemonas accepisti potestatem : quern minum. Plures postremo mundus reos conti-
tirneri oportet ab univenio rnundo ; siquidem universum hominuin genus. Ju-
net, scilicet
et in te mundus judicatur. (3) Time non dicia denique, non proconsulis, sed Dei sus-
creaturas, sed Creatorem, ad instar marty- tinet. Quo vos, benedicti, de carcere in cus-
tyrum qui Deum timentes absque timore ad todiariumsifortetranslatosexistimelis:habet
judicum tribunalia ducti sunt Deum dili-
; tenebras, sed lumen estis ipsi.Habet vincula,
gentes, absque horrore ergastula et carceres sed vos soluti Deo estis. Triste illic exspi-
ingressi sunt. rat,sed vosodor estissuavitatis.Judex exspec-
2. Quam horribilis sit carcer belle decla- tatur, sed vos estis de judicibus ipsis judica-
rat Tei tullianus ubi caro iu vinculis, caro turi. Contristetur illic , qui fructum seculi
:

in ligno , caro in solo , et in illa paupertate suspirat. Christianus etiam extra carcerem
lucis , et in illa penuria mundi. (4) Caro in seculo renuntiavit, in carcere autem etiam
ligno, idest, in compede lignea ; caro in solo, carceri. Nihil interest, ubi sitis in seculo ,
id est, in solitudine ; in tristitia desolationis, extra seculum estis. » (2) Profunde Tertul-
vel in nuda humo ; in illa paupertate lucis, lianus declarat 1. Mundum esse carcerem ;
idest,indensis tenebris;inilla penuria mundi, 2. Martyres in carcere , carceris immutare
scilicet in oinnium rerum egestate. Idem ar- aerunmas; 3. Absque horrore et tristitia to-
gumentum tractat aliorsum Tertullianus de lerarecuncta carceris incommoda ; 4- Renun-
carne loquens : Cum in carceribus macera- tiasse tum seculo, tum carceri ; 5. Ubicun-
lur, teterrimo lucis exsilio, penuria mundi, que sint absque dolore sustinere bonoium
squalore , p&dore , contumelia viclus : ne damnum et jacturam.
somno quidem libera ; quippe ipsis etiam 3. Sic et Epicurus omnern cruciatum do-
cubilibus vincta , ipsisque stramentis lanci- loremque depretiat.(5) Verum, ut bene phi-
nata. (5)Carceris adhucincommoda et aerum- losophatur D. Auguslinus adversus stupi-
nas eloquenter describit Cassiodorus, qui est dum illum Philosophum , omnino non dolere
« cella gemituum, tristitiae domus, locus per- dum sumus in hoc loco miseria? , profecto si-
petua nocte caxatus in qua non unum tor- cut quidam apud seculi hujus litteratos sen-
:

menlum sustinet reus, qui antequam incur- sit el dixit, non sine magna merccde contin-
rat necis exitus, a supernis probatur abscis- git immanitatis in animo , stuporis in cor-
sus. Primum paedor ille collega catenanun, pore (4) dolor etenim afficit tum animani,
:

abominabili moerore discruciat ; auditum tum corpus. Dolor anima; tristitia dicitur
alieni gemitus et lamenta conlurbant; gus- molestia vero qua? flt in coipore dolor dici ,

tum jejunia longa debilitant; tactum pon- potest , tristitia non potesl ; scd ex doloie
dera prementia defatigant; lumina diuturnis corporis , pJerumque anima contristalur. (5)
tenebris obtusa torpescuut. Nou est unum Quod si quaeras a D. Augustino unde proce-
clausis exitium : multifaria morte perimitur, dit dolor apud mortales, respondebit cxaniis-
cui carceris squalore torquetur. » (6) Quod sione boni possessi. Ipse enim dolor est testi-
itenebraenoctishorrorem ingenerant.quanto monium boni adempti. Dum quis boni patilur
jacturam , dolet, et quo majus est damnum
Serm, 214. dc Temp.
(1) —
(2) Frov. 14. —
(7>) T< rt. (1) D. Aur. L. de L. Aib. c. i3. — (2) Tert. L. ad
L. de Fur. in Pers. 10. —
(4) Tert. L.dc Pal. i3. —(5) Mait. 2.— (3) Tert. Apol. 45. — (4) L. 14. Civ. <>—
Tert. L. de Res. Car. 8.— (u) L. 11. Var. Lp. 4o. (5) D. Aug. in l's. 42.
$io MARTYR. — CONC: ) It.

quod incurrit, eo inajori afficitur tristitia
siquidem damnum dicitur, quod aliquis per-
dit. (i) Martyres a trisiitia et dolore eximi
nequeunt, n.si eorum offendatur humanitas
et fortitudo. Ahud eni.n est dolere et tristari,
ahud adolore et tnstit.a vinci. Martyres
senseruntin corpore dolo.em, in anima passi
sunt tr.stiliam, sed cum Dei adjutorio supe-
rarunt corpor.s dolorem, et animi tristiliam.
Nisi adesset sensus dolorum , nihil haberet
i atnitteud/s fortunse et nalur.e bonis , tum in
toleraiklis etiain gravissimis suppliciis.
i[
p,\RS. Zeno Elenles consu/tus a Dio-
nysio . Quidnam philosophia pnrstarct, cum
respondisset : Contemptum mortis f/age/lis ,
tyranni subjectus sentenliam suam ad mor-
tem usque sig ll(l bat. (i) Veleres philosophi
ita eraiU d e constantia commendali, ut Sido-
nius Apollinaiis Theodorici regis pr.xdicans
jEquani.nilatem dicat Putes Theodoricum , :

admirabile martrrium ; sed superare dolo-
rem, corona dignum est. (2) Sentire dolorem
est humanae inl.rmitat.s ; vincere dolorem et
tnstitiam est grat.a; et fortitudinis. Nam, ut
aubjungit D. Cvprianus horrere mortem
, vacans, dum in bonis jactibus vincit , tacet
natura? est ; vincere naturam animi forti-
et in co /cu (is armo tractare ? Sola est ibi
cura v incen di ; in bonis jactibus tacet, inma*
iis ridet ^ in neutris irascitU r, in utrisque phi-
lOS ophalur. (2) Theodoricus tesserarum ludo
( ] uni na is actihus vincitur, tum quasi victor
, ]

tudine gratia? est. Quanta autem fuerit triumphat ; et de affectata

,
ri( et) eX sultat
] ,

martyrum fortitudo conjectandum est ex

,
plnlosophies asquanimiiate , philosophon.m
camno quod facehant; da.nnum vero ex aemuialur conslanliam. « Nihit est inexpug-
detnmento hom quod patiehantur omne :
nau ilius philosophia , nihil tranquillius :

emm fortunic et naturae am.ttebant bonum ; omnia prius ce(] unt quam philosophus. Duo
nam div.tns denudabantur, dignitatihus de- sunt invicta f D eus et Angelus , et tertium ,
jiciehantur , deliciis frustrahantur ; a suis philosophia. Est enim philosophus non ma-
amicis et proxinns separabantur ; et post terialis in materia, in corpore circumscriptus,
acerhissimos loleratos dolores vita priva- in terra ccelestis, in affectihus imperturhatus
bantur. ubique inferior cocteris pneterquam animi
^

Atunde in tanta bonorum jactura, tanta

rnagnitudine et cedendo vincens illos qui se
martyrum fortitudo ? multiplicem vincere putant. »
IIujus
(3) Adeo tranquillum,inex-
nccipe causam 1. Quia : temporaha non pU na hilem et inviclum philosophum efficit
g
amantes, de eorum amissione non multum co „stantia utin quavis fortuna sive prospere
dolehant. Fortitudine non amat homo ha>c ri( ente? sive adversa minitante, sive suppli-
]

tempora/la, et non dolet amissa. (3) 2. Quia cia in flig ente> nc0 ncussus et invisus perma- i

a chnst.ana disciplina erant eruditi, terre-

n eat. Nec mirum, quia in materia vacat ma-
norum jacturam ferre patienter, ut ipsimet teria, et spiritualem Angeli velut sapit natu-
martyres declarant persecutorihus et tyran- ram . est m terra cce eslis icet enim in ] : |

nis. IUa ipsa obstinatio, quam

cxprobratis , tamen conversatur; est
ter ra degat, in ccelo
magistra est. (4) Sumitur autem ibi obstina- in passioni bus impatibilis,non quod reipsa
tio, non pro ohdurata pertinacia in arrepto
non acer ha patiatur , et humanitus doleat
haeresis proposito , sed pro constanti et to-
^ Gves enim sunt humanorum sensuum ap-
\

lerantiore patientia. 3. Quia Chiistiani abdi-

pen(]; ces .
se( | quia ad CO nstantiam cre-
catione temporalium bonorum erant ad mar-
bris vita3 mo ] estiis eruditus , et duris perse-
tynum pr.eparati et expediti. « Sunt qui cu ti on ibusassuetus, sentiendo propeoblineat
exist.mant Chnstianos, expeditum morti ge-
ut sentire non possit Verum quid similephi- .

nus, ad hanc ohst.nationem abdicatione vo-

lusop Juls et Chrislianus ? (4) Martyres nam-
luptatumerud.ri,quo facilius vitam contem- que Christiani passos gentiles philosophos
nant, amputatis quasi retinaculis ejus. » (5)
onge superant i„ patiendi 1. Justitia ; 2.
]

/4. Quia inmus paiiebantur damnum, ne ma-

Constantia ; 3. Multimoda suppliciorum to-
jus incurrerent. Acmo dubitat carc/ir/i majo-
erantia ]

ris damni causa, paticndum esse quod minus

, Si ouis patitur ut Christianus , nc eru-
est. (()) 5. Quia amittentes terrena hona, sibi
/ori lcet aulem Dominum in islo
Oescot
comparabant ctclestia Et si aliaua amisis- fl0mine% g
.
f
ffy Tantum abest ut tormenta quee
:

tis vilagaudia, negotiatio est aliquid amit-

patitur Christianus ut Christianus , sint pro-
tere ut majora lucreris. (7) ()b has aliasque
l, Iosn> quinimo et Deo, et religioni, et sihi
rat.ones fortes fuerunt martyres , tum in „|
oriosa sunt UO( attente non considerant .
Q |

(1) D. Aug. L. deMendac. 8.— (>) D. Cvpr. de Hup.

Marl. — (3) I). Atlg. L. 1. de Lib. Ail). V. - (f) Tcrt.
1
(1) Trrt. Apol. 5o. (;) F.p. — nd A^iicolam.— (") D.
Apol. 5o. —
(S)-Teil. L. de Rpect. 1. - (G) D. Aug. I.. Greg. Kn. Oral. pro Hasil. — (4) Tert. ApoL46. - [&)
'\<: llcndac. iS. —(;) Terl. L. ad Mari. 1. Terl. Siori>. ia.
 MAfttYR. — CONClO II. 38«
qui dicunt qunndo poenam suslinent : Si me- contutninati, nt fuse demonslrat Terlullianus
ruissemus, non erubesceremus ; nunc autem (i), cujus verba aliorsum (2) retulimus. Non
injuste pali , et sine causa , ignominiosum causa, quianon subierunt mortem pro Dei
nobis est. Oculi qui non vident , imo si pro honore, aut religionis zelo aut protuenda ,

culpa pateris, erubesce ; sine culpa pateris , aliqua virtute, aut fidei veritate, sed vel ex
gloriare (1), piaesertim cum justa de causa vanitate, vel desperalione , vel aliqua animi
pateris.Nam, ut animadvertit D. Augusti- passione quantumvis ab Ethnicis eorum
,.

nus , cum boni et mali eadem faciant, ca-
demque patiantur , non factis ct pcenis , sed
causis utique discernendi sunt. (2) D. Au-
guslino arridensD. Bernardus, belle ad pro-
positum duas res mortem efficere pretio-
ait
sam Vitam et causam ; sed amplius cau-
: suam libens in ara reliquit ; o sublimitas
sam quam vitam : illam esse pretiosissimam,
quam el causa commendat et vita. (3) Pre-
tiosissima fuit martyrum mors, quam et vita
commendavit, et causa.Vitaenim illorum fuit
innocua, gratia ornata, sanctitate decorata ;
neque enim pro patratis criminibus, sed pro
demonstralis virtutibus passi sunt mortem ;
ut ipsimet declarantSeapula? Afrieae praesidi
Quod a/iud negotium patitur Christianus ,
nisi sua? secta? P quam incestam , quam cru-
delem lanto tempore nemo probavit. (4) Alium
non minus crudelem praefectum objurgant
adbucapud D.Cyprianum Innoxios, justos, : prio a/iove genere mortis , mitiore de laude
Deo charos, domo privas, patrimoniospolias,
catenis premis, carcere inc/udis, g/adio, bes-
tiis , iguibus punis. (5) Itaqne injuste tor-
quebantur abinjustis judicibus, quorum cru-
delitas martyrum testabatur innocentiam et
mors pradicelur , et Cbristianorum marty-
rio praeferatur. Propterea enim desperati
et perditi existimamur. Sed ha?c desperatio
et perditio penes vos, in causa g/oria? et fama?
vexil/um virtutis extollunt. Mutius dextcram
animi! Empedoc/es toturn sese Catancnsium
a?thneis incendiis donavit : o vigor mentis !
Aliqua Carthaginis conditrix rogo secundum
matrimonium dedit : o pra?conium castilatis !
Regulus, ne unus pro multis hostibus viveret,
toto corpore cruces palitur : o virum fortem,
ct in captivilale victorem! Anaxarchus cum
: in excmplum ptisana? pilo contunderetur :
Tunde, tunde, aiebat , Anaxarchi follem ,
Anaxarchum enim non tundis : o phi/osophi
magnanimitatem, qui de tali exitu suo etiam
jocabatur! Omitto eos qui cum g/adio pro-
pepegerunt. Ecce enim Attica meretrix car-
nifice jam fatigato ,
postremo linguam suam
comesam in faciem tyranni savientis expuit,
ut expueret et vocem, ne conjuratos confiteri
possel si eliam victa voluisset. Certe La-
,

vitae probitatern. Unde per-

et crudeles illos conumjlegella , sub ocu/is etiam horlantium
secutores redarguunt Cruciate , torquete ,
: propinquorum acerbata , tantum honoris con-
damnate, atterite nos ; probatio est enim in- ferunt, quantum sanguinis fudcrint : o g/o-
nocentim nostra?, crude/itas vestra. (6) Justa riam licitam quia humanam ; cui nec pra?-
,

etiam de causa passi sunt-, scilicet pro Dei sumptio perdita, nec persuasio desperata rc-
honore, religionis propugnatione, veritatis putatur, in conlcmptu mortis ; et atrocitatis
confessione, virtutis decore. Qui moritur pro omnimoda? cui tantum pro patria, pro impe-
,

tuenda aliqua veritate malhematica, pbysica,
logica, vere non est martyr ; at qui moritur
pro Deo, pro fide, pro aliqua virtute ehris-
tiana, pro veritate ad pietatem pertinente,
martyrii meretur coronam. Propter has cau-
sas se passos testanlur ipsi martyres Pro
tanta innocenlia , pro tanta probitate , pro
rio, pro amicitia pati permissum est, quan-
tum pro Deo non licet ! (3) Longiuscule re-
fert Tertullianus suppHcia quae plures passi
sunt Genliles, vel ex praesumptione, vel des-
peratioue, vel vanitate, pro patria, pro im-
: perio, pro amicitia, quibus longe superiores
sunt martyres tum quia eorum vita erat
:

juslitia, pro fule, pro veritate, pro Deo vivo non scelerosa, sed innocua ; tum quia non
cremamur ; quod nec sacri/egi nec hostes , iniqua de causa, sed justa de causa sunt cru-
publici verum nec tot majestatis rei pati
, ciati ; tum quia majorem anitni demonstra-
so/ent. (7) runt constantiam.
Multo pretiosior est marlyrum mors gen- 2. Mirabilis profecto Genlilium constan-
tiliumpbilosophorum morte, quam non coiu- tia , qui se g/adio confecerunt animo suo
mendat neque vita, neque causa. Non vita, ducti , vel qui ab aliis cruciati atrocissima
quia fuerunt superhia indati, Iascivia deho- passi sunt supplicia : Acerba licct ista, a
nestati, infidelitate notati, cunciis sceleribus multis tamena'quo animo excepta, imo et ultro
appetita, fama? et g/orice causa ; nec tantum
(1) Hug. Vict. L. 1. Miscellan.tif. 5o. — (?.) Eplst. 4S.
»d Vincenliuin. —
(3) Epist. 98. —
('() Tcrt. L. ail Scap.
4. —(5) Adv. Denict. —
(G) tert. Apol. 5o,— (7) Tert. (i) Tcrt. Apol. 46. — (a) Tert. Pradic. tom. a. Tract.
L. ad Scap. 4. de Apostol. (Jonc. 4. — (5) Tert. Apol. 5o.
33* MARTYR. — CONCIO II.

« viris , scd etian a fcminis. (i) Plura refert Alexai)droMac<done(iy,pacatoanimoexspec-

Tertulliauus(a)exeniplatuineoruroquianitno tavit mortem, et absque ullo motu consump-
suo ducti sese gladio coufecerunt , tuni eo- lus est ab igne. Et ut nostra cum Indorum
rum qui ab aliis damnati acerbiora quaeque Gj m/tosophistis conferam/is, quod ille verbis
supplicia constantissime subierunt. His longe gloriatus est, Sanctns Laurentius factis pro-
constantior Christianus martyr, qui irnpavi- bavit ut vivus exureretur , et flammis su- ,

dos anir/ios dat dolori (3) , quasi sit vivum perstes dicerct : Versa, et manduca. (2) Nec
cadaver (4), Ut fatur D. Zeno Veronensis minor fuit constantia B. Eulaliae virginis, cui
Anlistes vivum quiileni ad doloris sensum, cum jussu Decii ardentes faces toto corpore
:

cadaver emorluum ad suppliciorum toleran- admoverentur , sic alloquebatur tyrannum :

tiam. Inccrtum cst utrum impassibilis ju- « Jam cassum est corpus meum, vires tamen
dicetur, cum aliquid passus, quasi nihil pas- niibi minime deficiunt , jube ut aspergar
sus sit invenilur (5) ; tanta est constantia sale, ut coelesti Sponso cibus sapidus sim. •
,

praeditus. Hancauimi immobilitatem in cunc- Calanus Gymnosopbista in momento ignis

tis generatim marlyribus agnoscit Eusebius violentia efllavit animam , ejusque corpus
Emissenus Diversa mttltimoda? crudelitatis fuit consumptum
: at econverso « non S. :

ingcnia, novosque cruciatus in semet Sa/ic- Laurenlius brevi vel simplici passione peri-
tortim pectora invicta consumunt ; intoleran- inilur nam quj gladio pirimitur, semel mo- ;

dum po/idus rnalorum conlemne/ido vincunt, ritur, uno itnpelu liberatur, bic autem longa
et senliendo obtincnt ut sentire non possint. et multiplici poena cruciatur, ut mors ei ad-
,

(6)Tum quia in internis juvantur consolatio- sit ad supplicium , et desit ad finem. Dicitur
nibus, quia divina gralia forles sunt effecti. enim ab illo saevissimo persecutore ba'c :n
Qtiid maguumsi forlis sit Angelus? ///agiiuin Laurcntio constituta poena, ut ardentium ex-
si fortis sit caro : scd tt/tde fortis? unde forte positum moli carbonum, insupcr cum ferrea
vas ftctile nisi a Domi/to P (7) Tum quia a crate distentum , lenta flamma consumeret,
Chiisto babetur mira cvquanimilalis ftdes. ut non tam inflammando cito intcrimeret
(8; Tum quia nihil crus sentit innervo, cu/n bominem, quam diu exurendo torqueret ila ;

anirnus in coeloesl (o,),el promissam contem- ut cum unum latus exustum persecutor cer-
platur immorlalitatis coronam. neret, aliud latus ignibus objiceret exuren-
Ethnicae constanliaeexempla babemusapud dum. »(3) Inter Graeciae Sapientes muhnm
Romanos , Groecos et Indos. Inter Roma- Socrates commendatur, quia ab Atheniensi-
nos commendantur Mutius et Regulus. 71/«- bus damnatus ad mortem , ejus constantiam
tins dexteratn suam in ara crcmavit , ut hoc nec conjugis fletus statim vidtta?, nec libe-
faclu/n cjus fa/na haberet. Regulus, dux Ro- rorum co/tspectus exinde pusillorum , lcge
manorui/i, capttts a Cartltagi/tic/tsibus,ctim se pietatis inflcxcrat. (4) At multo constanlior
unum pro mttltis captivis Carthaginiensibits martyr , lum quia Christianus etiam damna-
compensari noluisset, maluit hostibtts rcddi, tus gratias agit (5) ; tum quia poenas non
et in arca? genus stipattts, undique extrinsc- fonnidat, sed eas exoptal ut S. lgna^ii com- ,

a/s clcwis transCixus, tot cruces sentit (10) probatur exemplo . Ignes, crttx , fcrarum :

Verum, ut fatur D. Augustinus , martyres concursus sectiones tanicna* ossium dis- , , ,

Sca'i'olas , et Curios , et Decios non sibi in- cerptiones , membrorum concisiones , iolius
,

fercndo pocnas sed illatas fcrendo , virlute corporis solutio, diaboli tormc/tta in me ve-
,

vera sttpcrarunt. (11) Plus audet Minutius itiant , tantummodo ut Jesu/n nanciscar (6) ;
Felix , generosis illis Romanis eliam debiles tum quia laelus et gaudens audit latam in se
mulierculas christianas et pueros pneponens mortis sententiam Ilu/tc tu hesu/n cxisti- :

Quid cum Mutio vel Rcgttlo comparo ? piteri rnabis, quern vides loetum? (7) Neque dun-
ac mulierctiUc nostrce cruces , ct tormenla , taxat hanc animi laeliliam exhibet martyr
feras , el omnes suppliciorum terricttlas in- cum damnatur ad mortem, et ad supplicium
spirala patientia doforis illudttnt. (12) Cala- ducitur ; sed etiam niediis in tormenlis , et
nus, [ndorum Gymnosophista, super struem duni acerbissimos patitur cruciatus Stat :

lignorum eorpus suuin eoinponens coram martyr tripttdiatts ct triumphans , toto licet
laccro corpore, et rimante latera fcrro non ,

mo(l° fortiter, setl et alacriter sacrume carne

(.) Tert. L. .d M.rt. 4. - (») Tcrt Apol. 5o. - L.
18. — L. a<l M.nt. 4. — L. de An. i. —
f

1. a.l \at. sua circui/ispicit ebullirc cruorem. (o) lunj

(5) I). Cypr. L. d«: Laud. cl F.xliort. Mart. — (4) Soini.
k 8. Arcad. — f5) S. Zcno, Serm. de Pat, —
(<>) Hom. Plut.rch. in \ ita Alcx.
(i) (») D. Ambr. Ep. 7. — —
de Bl.ndin.— <;) U. A.. s in l's. kiS.
. —
(8)T<n. L dc (">) Aur. Serm. 1. de S. Lanr,
I). (4) tert. L. dc An —
1'at. 7t. — (o) Tert. L. ad Mart. a. — (10) Tert. L. a.l 1. —
(5) Tcrt. Apol. 46.— ((>) Ep. ad Kom.— (7) Tert.
Mart. 4. — (11) L. 5. Civ. 14. — (u) ln Oi:lav. Scorp. 6. —
(8) D. Bcru. Scrni. (.- in tanl. .
 MARTYR.— COiXCIO 11/ 383
quia tot palmas sibi computat, quot sunt to- iniquitatem (i) qui cruilelitalis ingeuio cunc- :

lerala pro Chrislo supplicia ; ut constat ex tas invenerunt torquendi arles, uuiversa sup-
Secunda,virgine forlissima, quae sic ad tyran- pliciorum adhibuerunt instrumenta , omnia
num « Applica ignes, saxa, gladios, rlagella,
: corporum afflixerunt membra , ut nulla pars
fustes et virgas : quot tu pcenas intuleris , cnrporis vacua esset dolore , sed peculiari
tot ego glorias numerabo ; quot tu violentias afficeretur supplicio. suppliciorum va- E tot
irrogaris, tot ego martyrii computabo pal- rietatibus , quibus probata fuit mariyrum
mas. » (i) Tum quia gloriose triumphat. Cui fortitudo, nonnulla refert Tertullianus Cru- :

probe competunt quod de Eleazaro refert D. cibus et stipitibus imponitis Christianos, un-
Ambrosius , qui elephantis ruina inclusus gulisderadilis latera Christianorum; cervices
magis quam oppressus ,suo est sepultus trium- ponimus, ad bestias impellimur, ignibus uri-
pho. (2) Unde Christiaui sic ratiocinantur rnur, in metalla damnamur, in insulas rele-
apud Tertullianum Ergo vincimus , curn
: gamitr (2), aliaque innumera palimur sup-
occidimur ; licet nunc sarmenticios et sema- plicia a crudelibus persecutoribus ,
qui de
xios appelletis, quia ad stipitem dimidii axis iniquitate scevitice glorianlur. (3)
revincli sarmentorum ambilu exurimur. tlic Horribiles sunt equidem cruciatus quos
est habitus palmata a saevis tyrannis perpessi sunt martyres; sed.
victorice nostra? , hcec
vestis, tali curru (3) Cur
triumphamus sar- quo crudelior fuit carnificum crudelilas, eo
.

mentii et semaxii vocarentur Cluistiani belle constanlior fuit martyrum fortitudo. Grande
explicat Tertullianus quia scilicet ad stipi- nescio quid cvstimari oportct, cujus compen-
:

lem diinidii axis alligali sarmentis ignitis ure- satio tantarum atrocitatum tolerantia con-
bantur. Tunica palniata tam celebris apud slat. (4) Regius Vates Israelitarum liberatio-
Romanos erat vestis triumphantium dicta nem de iEgyptiaca servitute et persecutione
,

palmata a palmis quoe interlextae erant sar- sic refert Qui educit vinctos in fortitudine
; :

menta autem quibus cremabantur martyres, (5), ut qui vinculis undique circumdatierant,
etaxis cui alligabantur, erat palmata eorum fortes evaserint. Chaldaeus legit Salvavit :

vestis, ethabilus in quo triumphabant,pompa eos iri pompa. Christiani martyres educti
quarectiinccelumevolabant.Victoribustrium- sunt in fortitudine, de infirmitale vires mu-
phi honor deferebatur ; in suis suppliciis tuantes. « Refert traditio secularium littera-
triumphabant martyres,non solum tormenta, rum habuisse quemdam in exercitio usuque
sed et lyrannos, et tortores ipsos superantes certaminis hoc genus virlulis ac roboris , ut
:

Steterunt torti torquentibus fbrtiores, et pul- quoties in luctamine succumbens, virium

santes ac laniantes ungulas pulsata ac la- suarum amicam nulricem terram impulsuet
niata membra vicerunt. (4) Quibus de sua adversarii contigisset, toties de solo surgens
fortitudine congratulatur ibidem D. Cypria- magis ac magis in adversarium proevaleret ;
nus Tolerastis usque ad consummalionern
: ac si dejectio proslrati occasio fieret triurn-
gloria? durissimarn qua?slionem , nec cessistis phi dabat enim quodammodo infirmitas
:

suppliciis, sed potius vobis supplicia cesse- fortitudinem , lapsus palmam, ruina victo-
runt , tolerantibus admirabili constantia uni- riam. » (6) Quod de Anthaeo ait Emissenus,
versa suppliciorum genera. Christiano martyri probe convenit, qui cum
3. Gentiles philosophi miram ostentarunt infirmatur, tunc potens est , sumit de dolo-
constantiam,fortiter tolerantes gladium gra- ribus et cruciatibus vires, et ut fatur prae- ,

vem crucem excelsam et rabiem bestia-

, el fatus auctor , joris cedit , intus triumphat ;
,

rurn, et surnmam ignium pcenarn , et omne quern cruciat manifesta pcena, pascit docta
carnificis ingenium in tormentis (5) :quo- victoria (7) infirmitate vincens tyranui po- :

rum multa refert Tertullianus exempla. Ve- tentiam, invicta constantia crudelis inimici
rum, ut fatelurTrajanusimperator,acerrimus dctriumphans soevitiam, et dum vinci videtur
Christianorum persecutor, « nulla gens pro reportans victoriam. Impossibile estejus a?s-
Deo suo tanta toleravit quanta Christiani timare virlutem, cujus unius vinci victoria
pro suo Christo. » Omnia namque passi sunt est : ac si dejcctio prostrati , occasio fieret
suppliciorum genera nihil excogitari potest triumphi : dabal eniin quodammodo infirmi-
:

horrihile et acerbum ad cruciandos homines tas fortitudincm, lapsus palmam , ruina vic-
accommodatum ,
quod non sustinuerint toriarn. (8) Martyres educti sunt in fortitu-
Christiania tyrannis et tortoribus, a da?mone
subornalis,' el rnodulatis ad omnem swviendi ™ m\ t—•
(i) Tert. Apol. 27.
„,
(2) Trrt. Apol. 12.— (^) lert.
. . . . ,
— , > . ,

(1) Adliclin. de Virgin. c. 26. — (2) L. 1. OlTlc. 10. Apol. 49. —

(4) Teit. L. 1. ad Kat. 7. (5) Psal. 67. —
— Terl. Apol. 5o.
(5) —
(4) D. Cypr. L. 2. ep. 6. ad — (0) Euseb. Emiss. llomil. 6. de Pascli. —(7) Homil.
Mart. - (5) Tert. L. ad Mai t. 4. 4- de Epiph. —
(8) S. Zetio. Serm. de Pat.
3S4 M.UVTYR. - CONCIO II.

dine ,
Uiium, proprium declarare nomen ; aliud ,
foiles facti sunl in bcllo, salvali sunt
io pompa. in pugna forliores forent. Haec oleoinungi ut
Moralis Pliilosoplius ut amico Lucilio duo praestant Chrisliani 6uscipientes bap-
,

flnimi fortitudinem et eonstantiam inspiret, tismi sacramentum, in quo ad Dei vocantur

6ic eum alloquitur Dic tibi : Ex istis quce militiam j nam et proprium declarant nomen,
:

terribilia videntur, nihil est itwictum sin- et supra peclus, capulet humeros unguntur, ,

gula vicere jani multi: ignem Mutius cru- ut rohustiores fiant et quasi vires super- , :

cem Regulus venenum Socrates exsiliuin naturales quas suscipiunt in baptismate non
, ,

Rutilius, mortem jerro adaclam Cato, et nos sufficiant, novas accipiunt adliuc in confir-
viucamns aliquid. (i) Christiaue non tihi matione, in qua caro signatur, ut et aninia
,

gentilium , sed martyrum exempla propono, muniatur. (ij Homo considerari potest in
teque ad conslantiam Ethnici verhis com- nalura, et in religione , et in quovis slatu
pello. « Ubi ad vincula manicasque tremunt considerelur , conditio ejus est niilitaris :

manus, tihi ad carceris fetorem nauseat sto- Militia csl vita liominis super terram. Hoc
machus, uhi caro mollicula verhera refugit, de hominis natura asseveiat Joh. De reli-
ubi tonnenta mortemque mens exhorrescit ; gione ait D. Hieronymus ita chris- : V
dic tihi : Ex istis quae terribilia videntur, nihil tiana,qua' in baptismo incipit, vita militaris
est iuviclum singula vicere jain niulti. »
, est. (2) Cui arriclens D. Augnstinus hoc scitu
Divi Div;eque martvres crucem Petrus, gla- : dignum ponit amigma I/i islo bello, est tota :

dium Paulus saxa Stephanus, ignem Lau-

,
"vita Sanctorum. Praeliandum nobis est ad-

rfntius, feras Ignatius, rotas Calliarina, et veisus mnndum, carnem et daemonem. Nam,
caeteri innumera suppliciorum et tormento- ut fatur Sanctus Paulinus iuter insidias et ,

rum genera. El nos vincamus atiquid vin- ; pugnas vita transigitur , et per ignes doloso
camua inimicorum sneviliam, vincamus insa- cineri superpositos ambulamus. (3) Uti palria
tiabilem appelitus concupiscentiam , vinca- est locus pacis et quielis , ita via est status
inus passionum violentiam, vincamus adver- pnelii et certaminis. « Luctamen sunt pne-
sam qua premimur fortunam. Nenne fbrtes sentia omnia, certamen , bellum, pressurae,
ali'ersa prosteriiunt. (2) Ex Theodoreto angusliae, stadium aliud est quietis tempus : :

Maiiyruni appellaliones magis norunt omnes, hoc aerumnis deputatum est atque sudorihus :

quam i>el ainicissiiuoruni nomina : ad ha?c nullus nbi ad certamen se exuit , unctusque
suis libcris imponere student , quo eis inde est, requiem quaerit. » (4) xtain, ut belle snh-
securitatem , prwsidium , seu phylacteriiim jungit Tertullianus , /lenio /niles ad bellum
coniparent (3) Antiquitus Cluistiani maity- cum deliciis venit , ziec de cubiculo ad aciem
.

rum nomiua suis (iliis imponehant, quos ho- procedit ; sed de papilionibus expeditis, et
rum noininuni prospectu arcebant a malo ,
substi i< tis, ubi o/u/iis duritia, ct imbonitas ,

promovehant ad houuin et ad maityiii to- , : at inter omnesCbris- et insuaiutas consistit

lerandi sufllainmabant amorem ad qnodsub- tianos, marlyres potissimum sunt summi Re~
:

eunduin sese ad religionem vocalos existi- gis legitimi et germaai nulites (5) cjui pro ,

inabant. Ad hanc sectam iitique,suscepla ejns ejus religione fortiler dimicantes el morien-
couditione pacti venimus ut animas noslras tcs, 1. Idoiolalriam debellarunt
,
1. Chris- ;

auclorali in has pngnas acccdamus. (4) Pii- tiauam religionem propugnarunt 3. Spolia ;

mipili Christiani erant ad mortem [>ro reli- de inimicis reporlarunt.

gione obeundain expedili, et martyres sup- I. Pra?lium est nobis quo profocamur ad ,

pliciis testaii suiit fidetu. Nam a/ios ignis , tribunalia, ut illic sub discrimine capitis, prn
alios gladins, alios bestio3 Christianos proba- veritate certcmus. Victoria est aulem, pro
verunt. Alii fustibus interim et ungulis in- qno certaveris, obtincre. (6) Milites qui pro
snper degustata martjrria in carccre esuriunt hoininihus militant, multum discriniinantur
.">) et omnes miram detnonstrarunt aniini a Dei militibus. Illi vili stipendio et sangui-
:

fortitudinem luin in crucialibus tolerandis, nein fundunt , et persa?pe vilam amittunl

, ;

tutn in hostihus debellandis. isti pro Deo vivo certantes, immortalem sibi

mn\nc is
1'Alib. yocali
.
. stunus ad mdttiam
•/•.• r\
Dei
comparant
l
vitam. Illi dum occumbunt, vin-
1
/, 1 .

vwi, cum in sacramcnti verba , ,. cuntur nam luctator ter ab/cctus

*
perait
'
:
,

responditnus. , , , . . .
, .
.

,i- ' palmatn v,7) ; isti clum occuiuniur, vincunt,

(o)
> <
..1
(R \ Atlileta' ,
• •

(iui 111 sladio sinjjulare volebant '

,

' 6 v
, ,

et monendo victonam de linmicis reporlant.

,
,
. • ..... ,
„„„, ,
r
duo ,tenehantur
1
,
uure certamen , praistare.

(1) Trrt. L. de Itrs.

Car. 8. (>) F.pist. ad Hcliod. —
(1) Epist. 99. —
(») Clirysot. vScrm. u^. — (3) Scrm. — Ep. dc CaupLil.
(.">)
(4) D. Clnfaott —
In a- -d T '-
8. — (4)Tert. L. ad Bcap. 1. (5) Tert — Scorp. 1. — moili,— (5) D. Atlian. qumt. 11. a>l Antio< liiuni. (6) —
(6) Tert. L. ad Mart. 3. Tc»t. Apolog. 5o. —
(;) Seo. L. 5. dc Benef.
c. 3.
 MARTYR. — CONCIO II. 385
Qninatn illi tam beali victores , nisi proprie nomine cruoris effusio. (i) Cujus hanc egre-
martyres ? Illorum enim victorice quorum et giam reddit rationem. Odor notitice Dei dis-
pugnce; eorum vero pugnce quoru^m et san- seminatur inter gentes, et subit tanta cogita-
guis (i) suoque sanguine marlyres i. Ty-
: tio, quod nisi verumesset Evangelium, nun-
rannos superarunt ; 2.Daemones debellarunt; quam sanguine de/enderetur. Ethnici nam-
3. Idololatriam a tyrannis et daemonibus que videntes tot Christianos omnis oetatis,
propugnatam, detriumpharunt. i. Tyrannos conditionis et sexus , viros , feminas, senes,
superarunt siquidem in persecutione cum
, juvenes, ignaros, doctos, potentes, divites,
tormentis prcvliatur. (2) Inaudita autem , nobiles, libenter , alacriter , constanter tot,
cruenta el insolita passi sunt martyres a ty- tanta, tamque insolita lolerare tormenta, in
ranois et persecutoribus tormenta, sed slu- semetipsis ratiocinabantur : Oportet ut vera
penda prorsus animi fortitudine et constan- sitchristiana religio, pro qua tot homines
tia. Unde sic fantur apud Tertullianum Sic : vitam fortiter amittunt, quam lot martyres
ita ad Deum expansos ungulce fodiant , proedicant sanguinis sujfragio. (2) Nullum
cruces suspendant , ignes lambant , gladii efGcacius adduci potuit testimonium ad pro-
guttura detruncent, beslice insiliant , paratus bandam fidei veritatem quam passio marty-
est ad omne supplicium ipse habitus crantis rum, qui eam clamant sanguinis suffragio.
Christiani. (3) His suppliciis constanter tole- Sanguis martyrum binam emittit vocem.
latis, martyres vicerunt morlem , persecuto- Unam ad Deum , pro cujus honore effundi-
res victisunt(4): et quianon tantum adversus tur : unde clamat,
ait Ambrosius passionis ,

tyrannos, sed etiam adversus daemones in triumpho ; alteram, ad homines , quos de

pcrseculionibus prceliatur (5) martyres Dei : religionis veritate convincit sanguinis suf-
milites in tormentis, 2. Daemones debella- fragio. Nullus enim nisi mentis inops vellet
runt , ut ipsimet declarant IIlos nunquam : pro tuendo mendacio fundere sanguinem et
magis detriumphamus quam cum pro fidei pati mortem.
obslinatione damnamur. (6) Nequesunt dun- Sic de persecutionum fluminibus vatici-
taxat martyres vincendo
adversus natus est Regius Propheta Elevaveruntflu-
luctati , :

spiritalia nequitice (7) : sed quia , ut fatur mina, Domine, elevaveruntvocem suam. (3)
Tertullianus, obnititur, et adversatur idolo- Vocem dico evangelicam grandem et vali- ,

latrice martjrium (8) Idololatriam 3.Adhuc dam, quae ad ultimos usque orbis pervenit
,

detriumpharunt multis modis agressi sunt terminos: unde gloriosusmarlyr,mutuata D.

:

idololatriam Christiani, verbi Dei praedica- Ambrosii eloquentia, judicem tyrannum,car-

tione, miraculorum patratione, templorum nificein alloquitur Abscinde linguam , sed :

eversione, virtutum operatione, in daemonas non abscindes constantiam, non virtutem au-
dominalione, invicta cum oratoribus , phi- feres, non rationem oblitterabis, non eripies
losophis, magis, aruspicibus, disputatione testimonium veritatis. (4) Haec ubi ad carni-
:

atlamen nihilgloriosiusidololatriam detrium- ficem constanter dixit Dei Atbleta tum ve- ,

pbavit quam martyrum supplicia. Nam hementi quodam paliendi desiderio excitatus,
martyrium cum sua gratia cerlal cum idolo- inclamat Quid verba damus P loquaciora :

latria : liberat enim ab idololatria (9) , et sunt vulnera, satis jam Deitm sermone lau-
christianam verilatem fortiter propugnat. davimus, nunc passione lattdeinus. Ipsa verba
2. Cceteritm pati oporlebat omnetn Dei aures duntaxat feriunt, vulnera vero etiam
prcedicatorem alque cultorem , qtti ad idolo- intuentium animos pervadunt, meutem veri-
latriam provocatus ncgasset obsequium , se- tatis testimonio convincunt , et de religionis
cundum iilitts quoque rationis statum , qua hostibus spolia reportant.
et prcesentibus tttitc et posteris commendari 3. Mttlti apud vos ad tolerantiam doloris
veritatetn oportebat , pro qua fidem diceret et mortis hortanttir , ut Cicero in 7'ttsculanis,
pctssio ipsorttm defensorum ejtts ; cptia nemo ut Seneca iu Fortuitis, ttt Diogenes, ut Pyr-
voluisset occicli nisi compos veritatis. (10) rhon,ut Callinicus; ncctamentantos inveniunt
Multa sunt motiva credibilitalis quae chris- verba discipulos , qitantos Christiani jactis
tiance religionis suadent veiitatem; sed super docendo. (5) Chrisliani virtutum exempla-
omnia passio martyrum illum effitit credi- rium operationibus, et magis adliuc fortilu-
bilem. Nam , ut fatur D. Hieronymus , dinein passionibus,innumerosadchiistianam
triumphus Dci ,passio martyrum: pro Christi religionem adducebant Ethnicos llla ipsa :

obstinatio,quam exprobratis, magisUa est,(6)

(1) Tert. Scorp. 12.— (2) Tert. Apolo«.5o.— (3) Tert.
Apol. 3o. — (4) D.Ambr. L. de Fid. Ites. —
(5) Tert. (,) Epist. i5o. ad Hcdihiam.
—
(2) D. Ambr. (5) —
L. de l'at. i3. —(6)Tert. Apol. «7—(7) Tert. de Je- Ps. 92. —(4) L. de Jatob. c. 11.
—
(5) Tcit. Apol.
jnn. 17.— (8) Tert. Scorp. 5. —
(9) lbid. —
(»o) lbid. 8. 5c —(6\ Ibid.
I> 25
?rC> MARTYR. — CONCIO II.

Iuvicta qua paticbantur patientia , Genliles super flumina pia?paravit eam (i); In tribula-
docebat fidem Quis enim non contempla- tionibus fundatur Ecctesia , in tcmpestat ibus
:

tione ejus concutitur ad reqiiirendum quid et procellis, in sollicitudinibus et mccrorc, in

intus irt re sit ? quis non ubi requisivit, accc- rebus adversis , et in flurninibus privpara-
dit .'Mdololatrae conspicientes patienlesChris- ////•. Martyres propugnarunl vcritatem san-
tianos sciscitabantur causam cur adeo atro- guinis suffragio ; quos ideo D. Aug. nuncu-
cia paterentur supplicia. Audientes autem pat firmos Ecciesice (2) et Gregorius Na- :

pati dunlaxat pro religione, slatim inferebant ziauz.gcneris nostripriinitias, fuvc colurnina f
veram esse illam rehgionera , pro qua tol fulei coronas, quam de idololalria viclricem
homines tanla adeo fortiter sustinebant tor- reddiderunl. Miles triumphalibus de hosle
menta. Itaque errorem abjieientes , idolola- spoliis onustus , vulneribus suis gaudet (3) :

triam respuentes, veritatem amplexantes, ef- Dei martyres de tot conversis Gentilibus lae-
ficiehanturChristiani, et pro fidei confessione tantur, cicatricesque suas servant in coelo ,
effundehant constanter sanguincm. Nec velut victoriae insignia.
qnidquain tarnen proficit exquisilior qiurque Hucusque contemplati sumus fortiludinem
(i ttdelitas vestra, illeeebra est rnagis secfcp. qua inartyres tanquam generosi Dei milites
Plures effcimur quolies rnetinutr a vobis ; praeliati sunt, et oinnia tormentorum genera
semen est satigtiis Christianorum. Sic allo- passi, ut de inimicis reporlarent victoriam.
(juuntur Christiani tyrannos apud Tertullia- Proinde vos, benedicti, quodcunque hoc du-
imm, cujus sententias aliorsum (1) illustralas rum est , ad exercitationcm animi et corporis
videbis. Impriesentiarum expendendum dun- deputare. Dontnn agonem subituri estis , /'//
laxat esl quam helle dicat Semen est san- quo agonolhetes Dcus vivus esl : xyslarches
:

guis Christianorum. Ut enim semen in terram Spiritus Sanctus, corona aternitatis braviurn.
projectura atqueemortuum,aliudcentesimum (4) Certamen quod inituri sumus est agon
reddit ingenti fccnore, sexagesimum aliud, sic sacer ; et ut fatur Chrysologus , rnagnus ita-
et martyrura sanguis dum in terram effluit , que agon iste est , in quo spectaculum Do-
adinstar christiani seminis sese muhiphcat, mino exhibemus. Multas rationes conglo-
(5)
et in gentem magnam germinat Quid Jac- : bat Cluysologus ut nos ad strenue cerlan-
,

fitm cst de tot mortibits martyrum nisi ut , dum provocet. 1. Quia spectamur cerlantcs
verba Dei privva/erent et tanqttam irrigata
, a Dornino : spectamur ab Ange/is. 1. Quia
terra sanguine testium Christi.pul/u/aret ubi- in hoc agone primo Dominus et sa/vator nos-
qtte seges Ecc/esia? P (2) Sic S. Hermenegildi ter, et certavit et vicit, ttt nobis exemplurn
sanguis a patre Leovigildo rege Ariano fusus, certaminis et victorice demonstraret. 3. Quia
et fratrem Recaredum ,et totam Visigotho- sancti martjres in agorte cerlaminis positi,
rum gentem ab Arianismo ad christianam non solum vilia peccatorum, sed ipsr.m mor-
fidem converlit Untts in gcnle il/a mortuus
: tem vicerunt, et prcemia iinmortalitatis sus-
est, ut mu/ti viverent ; et dmn iiniim granum ceperunt. 4- Quia in agone isto tcrreno qui
fideliter cecidit, ad obtinendam fidem anima- vinccre vo/unt, abstinent sc a intiis quibus-
rum seges mu/ta surrexit. (3) a potu nimio : abstinent ab omni /'///-
dam ,

Inde colligeudum quantos Christianos pro- munditia, sub tanta castitate , ut etiam pro-
duxerit sanguis marlyium. Occisi sunt mar- pria cotijugia rton rcquirant , nec aliter sc
frrcs ad multiplicandam Ecclesiam. f^aluit vincere posse sperant, nisi corpits castum ptt-
sanctus sanguis efjfusus seminationi : accessit dictimque servavcrint : el post tanlum labo-
mors maityrmn ct miiltip/ieati sitnt magis rem quid a/iud quam parvam et corriiptibi/ent
,

magisque Christiani. (4) Proiude tot de hos- et vilem quidem coronam accipiant? Si ergo
lihus spolia retulerunt quot Genliles ad pro corruptibili corona tantus /abor suscipi-
,

christianam religionem converterunt. IIa'c tur qttanto magis nos omrtcm laborent sus-
,

sitnt, o formosi rniiites Christi insignia tinerc dcbcmus, quibus pnvmium ctcleste, el
,

vestne victi\ice : ista o Atltletiv probatis- cvterna cccli corona promittifur ? Y.x liis con-
,

simi, perjectique divini beliatores vestras /i- cludit Chrysolo^us Est ergo nobis agorti- :

flei ac foi tititdinis prainia. (5) Vestro san- zandum rtort lcvi cerfamine : ccrtamiis enim

j;i.ine rigata eslF.cclesia et abuude fecundata. contra sniritalia ncquitite contra diabolum ,

Nam, ut ait D. Ambrosius, expendens istud c t an^clos cjits ; certamus contra injusti-
Davidicum Super rnaria fundavit eara , et tiam contra impietatern
: contra ma/iliam , ,

fi) Tcrt. Prxdir. tom. 7. Tracl. de Apostolis. Conc.

- - D. Cypr. L. d«lUod.
,
6.— L>. Aiir. in
(>) I'». 40. (.)) D. Greg. L. 3. Dia- fi) Ps. a3. f» Orat. 6.— (.">)

|,
p. 3,. _
(,) |). Aiir. Prefat. in Ps. 4o. (5) 8. — et Pxl.o.t. Mart. —(4) Trrt. L. aJ Ma.l 3.-
h»i.
(•">) 1

I j.l.iem. Oiat. dfl Laud. Mart. Jud. de Agiic. Scrm. uu.

 MARTYR. — CONCIO 111. 38 7
contra impndicitiam , contra diversas illece- huniana. Nerno explicat verbis rnartyi um
bras peccatorum , et si certantes vincimus , dignitates. (i) Quis enim poterit enarrare
it>/ coronas accipimus, quot vitiorum victores sermone martyrum nobilitatem in quibus ,

fuerinius : in terra vincimus , sed prcemium est, i. Virtutum cousummatio; 2. Passionis

virtutibtts in ccelcstibus accipimus. Dominicae communicalio; 3.SanguinisCbristi
velul adaequatio.
.,,»,,,,,,,,,.,*,,,,,,.,,,,,, s*,,» Inter virtutes,yWe.y, spes, dilectio (2), pri-
mum nobililatis lenent locum turn quia a :

CONCIO TERTIA. Dco qui est illarum objectum proprium ,

suam mutuantur dignitatem tum quia, ut ;

Martyriorum prwstantiam (1) praedicat docet D. Augustinus, fide, speet charitate (3)
merito Tertullianus. Tanla est martyrii prce- praeserlim colilur Deus ; tum quia christiana
rogativa ut D. Cyprianus (2) audeat Apos- religio potissirnum in exercilio virtutum
lolis praeponere martyres. Plus est esse mar- theoiogicarum consistit. At ejusmodi virlu-
trrern qnam esse Aposloium. Et D. Au- les in quibus sita est chrisliana perfectio, in
gustinus post altente tonsideratas cunctas martyribussuamaccipiuntconsummationem,
quas Ecclesia in suo sinu complectitur digni- seu ullimum perfectionis gradum. Quaprop-
tates, audacter pronuntiat Marlyres in Ec- : ter martyrum mortem pretiosam praedieat
clesiis summum locum lenent itaque apice , D. Cypiianus, quce emit imniortalitateni pre-
sanctce dignitatis excellunt. (3) Cui arridens tio sui sanguinis , quw accepit coronam de
D. Cyprianus , eloquenter , quamvis fuse , consummatione virtulis. (4) Marlyres nam-
martyrum declarat excellentiam Quid enim : que pro religione morientes , 1. Inconcus-
gJoriosius,quidve felicius ulli kominuin pote- sam ostentant Fidem 2. Arduam deinons- ;

rii ex divina dignalione contingere , quarn trant spem 3. Perfectam prae se feruntcha-
;

inler ipsos carnifices interitum confileri Do- ritatem.

miiiuni Deuni? quam Martyria fidei examinatoria (5) belle
inter scevientiasecularis 1.
polestatis varia et exquisita tonncnta, etiam nuncupat Tertullianus tum quia de sua fide :

cjtorto, et excrnciato, et excarnificato cor- Cbristiani examinabantur a judicibus ; tum

pore, Christum Dei fditim etsi recedente quia in martyiiis suam fidem constauter pro-
,

tamen libero spiritu confitcri ? qitam relicto btebantur veri fideles ; tum quia palienter
niundo, cadum petisse ? quatu desertis homi- tolerando tormenta fidem forliter piopug-
nibus, iutcr Angelos stare ? quaru impedi- nabant. Fides sttperat in martyribus , nec
menlis omnibus secularibus ruptis in con- quidquam dr/icit, nisi p.dei dejeclu. (6)Un<le
,

spectu Dci jam se liberum sistere? qitam cos- poslquainTertullianus pluraprotulilexeinpla

leste regnuin, sine ulla cunctatione retinere? justorum, qui in veleri lege, et in novo Tes-
qnamcollegain passioniscumCIiristodn Christi lameuto, pro defensione fidei constanter su-
nomine factum juisse? quam judicis sui, di- bierunt moitein, concludit Ta/ia a primor- :

vinadigiiationejudicenifactunijiiisse?quam dio et prwcepta et exempla, debitricem mar-

iinmaculatam conscieiitiain de confessione tyrii fidem ostenduut. (7) Quando scilicet
,

nominis reportasse ? quam I tmanis et sacri- occurrit aliqua necessitas ut cum alitui :

legis legibtts contra fidem non obcdisse ? Christiano incuinbit negotiuni aul fidem ne-
quam virtutem voce pubiica conteslalum gandi, aut mortem subeundi, tunc praeferenda
juisse? quain ipsam quw ab omnibus metui- est religio vitoe, et prius sustinenda est mors
tur, moriendomortem snbegisse ? qttam omni- corporis quam negantlo Deum amittere ani-
bus dilaniati corporis doioribus, robore aninii mae vitam. In iilo asu, potior est necessitas «

1 eluctatum fttisse ? quam sanguinem suum obeundi martyrii quarn evadendic passionis.
profluentem nou horruisse ? quam supplicia (8) Qui prius eligunt moii quam negare
sua, post fidem amare cepisse? quam detri- Deum et respuere religionem , sunt veri fi-
iucittum vitce sua? pu/are non cxiisse?{f\)Vo$>l deles et consummati Clnistiani dicentes : :

iot tonglobata maityium encomia, quid ain- Mctlumus darnnaii quarn a Deo excidere (9) ;
plius atl eorum lautlem potest tlecanlari? Et bi accipiunt coronam de tonsummalione vir-

lamen hoec aliaque ejusmofli elogia insuffi- tutis, cum a/iqua atrocitas fideni rnartyrurn
cientia existimat D.Au"uslinus ad eorum glo- coronavit. (10)
riara digne commenuanuara Nec rairum, qma
in bac maleiia mula est quaevis eloquentia
.

(') L 6 do Martyrib.
- - — (9) T<-rt. h do.
Tat. ia. —
n n >.— 9.— Scorp. 7.
I rt.
(3) In Kncliir. c. (4) l"j>isl. (5) <

(G) I). Cypr. de Lnpl. Mar. — (7) Tcit.

Sruip. 8.
(1) Tert L. dv R«:s. Car. 43.— (2) L. a. Ep. 6. - (3) — (88) Terl. L
<1<: Cor. Mil. 11.— (9) Tcit.
Apol. 4S.—
ln I'». C7. — (4) L. 5. Ep. 12. (10) Tert. Scorj). 1
2.5.
388 MARTYR. — CONCIO III.

2. Qttid fiiinc, si Deus non certaminis no- gere, ut pro eo morior (i) : etenim cum Deus
mine mariyria fidem exposuisset , sed et
in sit bonum infinitum, ejus amor prpererendus
proprii profcctus P Nonne oporlebat illam est amori bonorum temporalium corporis, ,

habere aliquem spei cumulum , cui studium animaeque nostrae. Renunliandum potius est
suam cogeret . votumque suspendcrct quo ,
fortunae bonis et vitae nostrae quam divino
eniteretur ascendere ? {i) Duo sunt quae fide- renunliamlum amori. Ad hoc eniin pr&lium
les ad martyria constanter toleranda sufflam- quasi qua?dam tuba Evangelii sui nos excitat
mant unum Dei bonor, pro eujus religione
: Dominus dicendo : Qui p/us diligit patrem
decertant ; alterum , aeterna merces quam aut matrem quam me non est me dignus. ,

praeparavit Deus iis qui pro defendenda ve- Qui plus diligit animam suam quam me, non
ritate amittunt temporalem vitam quaprop- : est me dignus. Qui non tollit crucem suarn
ter ut Christus Dominus apostolos ad con- et sequitur me non est me dignus. (2) Deo ,

stantiam in tormenlis accendat , persecutic-
nes eis pra?dicat , et passiones venturas in
martyrium utique et in salutem. (2) Ficle et
spe fulti fortiler sustinuerunt tyrannorum
, omnium summa
persecutionem et carnificum cruclelitalem.
Magna forlitudine praedita est vera fides ,
terrena bona generose coutemnens et cuncta
inala et tormenta pro Deo sustinens
fucatos illos Christianos arlifices , qui sub
pnetextu temporalis egestatis sese excusare
volebant de idolorum fabricatione redarguit
Tertullianus Nemo eorum quos Dominus
adlegit, Non habeo, dixit,quo vivam. Fidcs
famem non timct. Scit etiam jamem non
digni fuerunt sancli martyres pro ejus amore
crucem tollentes, patrem et matrem relin-
quentes et animam suam ponentes. Cum
virtutum, et ornnis plcnitudo
justitice de illo amore nascatur, quo Dcus
diligitur ; profecto
hic amor in nuliis subli-
mius excellere clariusquc fulgere , quam in
unde : beatissimis martyribus invenitur. (3) Idcirco
martyrum mors vocitatur ab Alexandriuo
Clemente consummatio (4), non solum quia
consummat vitam, sed praesertim quia a con-
: summala cbaritate procedit.
Quare ista diximus, Fralres P Ut quando
celcbralis natalitia martyrum imitemini ,

minus sibi contcmnendam propter Deum , martyres. (5) Imitanda est eorum fides, spes,
quam omne mortis genus. Didicit non respi- dilectio. Sancti per fulem forliter suslinue-
cere vitam, quanto /nagis victum P (3) Nec runt supplicia : Nobis fides prtvsidium (6)
minori virlute pollet spes cbrisliana ad con- debet esse in adversis, persecutionibus, mor-
templum praesentium bonorum , et toleran- bis, aliisque afflictionibus. Martyres spe for-
liam malorum. Spesenim sequitur fidem (4) tes effecti contempserunt temporalia, utsil>i
et ut belle ad propositum fatur D. Clirysos- compararent aeterna pro quibus cuncta :

tomus , fules gloriam i/ichoal ; spes susti- etiam mala constanter tolerarunt. Cbristiane,
nendo consummat. (5) Fides martyrii gloriam si critcem tollas et Dominum scquaris , tota
iucboal, spes sustinendo consummat, tole- paradisi elavis tuus sangnis cst. (7) Tandem,
randoconslanter atrociora quaeque tormenta. 3. Martyres cbaritate sufflammati, Dei amo-
Hoec spes consummala eluxitin martyribus : rem propriae vitae praetulerunt Deum ama :

Non enim sine causa talia speraverttnt pra1 - dilectissime et cuncta tolerabis quia dilcctio :

/nia qtti nsque ad saitgiiinem cc/tavcrunt pro o/nnia sustinet, omnia toierat (8), et in ccelo
verilate. JSon cos n/undus iliexit non eos , consummatur.
terror fregit. non tormenta vicerunt . non
..... f/y ,
°' , . ' . .
.T r»*nc ivi „ •. .•
II. PAuS. Nilul est elonosius humamtati
1 1 1

blantlttia' deccperunt {()); sed nnra annni n

— ,. ' K n *
r
Chnsli ciuam coinmumcatio uliomatum cum . .

lorlitudiue, terrena cuncta conlempserunt

Divinitate ob unionem hypostaticam m per-
rv- •. • .• 1 ... •
1 , .
, . .' * _, ' . .

vt. acerbissimos crucialus perlulerunt. Bone •

T7 1 1 •

et nihil est martynbus glono-

-i . 1 1

rk K sona Verbi :
Deus
. _-i
Uttanta
x ! mala 'passt su/tt inartyres , ,
• 11°.
sius (juam commuuicatio quam lial)ent cum
•

, .
A o.
» '
,
qua/tta
1
cxttia, qita/ita tormcnta ! Squa ore/n r<\ .\ -i !„..„., ,
' * '. '
passionibus Chrisli quos ldeo ad toleran- :
1

carcerum stricturam catenarum , sa'vttia/n

,
*•
»
, r» •

tiam hortatur Apostolorum Pnnceps apud

1 1
,.
1 n
ferarum,' ardorem //ammarum, aculcos
1
,
con-
«• v«/« rr. n- i\i .- 1 .
,.
tui/ieliaiiii// : ista om/iia passi prootcr sempi-
.
Tertulhanum Dilccli , ne expavescatis ut-
,.
:

tionem, qucp a^ittir t/t vobis in tentatto/tem,

.. . /-.,,
,. '.„
tcrna/n fcltci/ate/n w7);
M , N
.

''
*

'
' ,
et propter c lemon- "
'

* . .
°.' » . 1 1
qitast novum accttlal vobts : etcnim secundui/i
. .

slrandam
,
,

•
vebementem mia l
,
aestuabant Dei ' , ... ••//'/-,•
quod comi/iwucatis passtonibus Chrtsti, gau-
tharitatem. ', / °
Q ,. ,
5. Deum jubcor tlc o/n/ti substantta dtlt-
, , ,.
• ,.,. ,
dele,' uti el
,
m srtorta' e/tis , gau-
rcve/attone °
*
.

"
.

Tort. Scoip. 6.
(1) (3) Tcrt. L. 5. adv. M.uc. 10. — (1) (5) D, Cypr. 1,. 5. EpUt. n.—
Tert. Scorp. 4. —
— (3) Trrt. L. d«- Idol. 13. (4) I). Aiiff. in P«. 17. — (5) 0. Au R Scim.
dc
.
S. Laur. (4) Strom. 4
4. (
s) — —
— ("') Scrrn. (tc Fid. (C>) I). Aug. in Scrm. 6. dc — D. Aug. Scr.n. /)',. dc Divcia C. 34. (6) Trrt. Soorp. —
Mirlynb. —
(7) D. Aug. iu l's. 137. 1. —
(7) lc.l. L. dc An. 55. (») Tcrl. L. dc Pat. 1
>. —
 MARTYR. — CONCIO III. 3S 9
deatis exsultantes. (i) Duas affert causas cur dum in cunclis Sanctis vivit, ita in cunciis
in afilictionibus martyiibus moituus est , et contra naturae
gaudere debeant fideles :

tum quia in tribulalionibus , Christi passio- leges, quae unam duntaxat cuivis bomini de-
nibus cotnmunicant ; tum quia cum Christo cernit necem, tot pertulit mortes, quot ejus
patientes fuluri sunt participes gloriae ipsius. membra
pertulerunt martyria. Crucifixus est
Omissa autem hac posteriori ratione quae in Petro , decollatus in Paulo, lapidatus iu
futuram speclat gloriam, uti Divinitas com- Stephano, crematus in Laurentio, dilaniatus
municatur humanitali, et vicissim humanitas a feris in Ignatio, pelle nudatus in Bartho-
Divinitati, et ex uuioneutriusque constituitur lomaeo , et quolidie adhuc moritur in iis qui
Chrislus, cujus passiones sunt Tbeandrieae ; pro Dei honore enecantur , et patitur in his
ita i. Cbristus communicat martyrum pas- qui patiendo communicant Christi passio-
sionibus ; 2. Martyres communicant Christi nibus.
passionibus; 3. Ex hac mutua communica- 2. Neque solum in Christo est communi-
tione, marlyrum passiones velut eaedem ha- catio humanitalis cum diviuitate, sed etiant
bentur cum Christi passionibus. humanitatis cum Divinitate. Ita utriusque
1 Cum te ad fratrum genua protendis
. , substantia? census, hominem et Deum exhi-
Chrislum contrectas, Christum exoras. sEque buit: hinc nalum, inde non natum ; hinc car-
illi cum super te lacrymas agunt Christus , neum, inde spiritalem ; hinc iifirmum , inde
patitur. (2) Quemadmodum caput naturale praforlem ; hinc morientem , inde viventem.
in suis membris patitur, ila Cbiistus patitur (1) Eodem modo (non quidem ob unionem
in martyribus, quibuscum componit corpus hypostaticam), sed ob unionem mysticam
Ecclesiaemysticum, cujus ipse est caput, et membrorum cum capite , martyres commu-
membrasuntfideles. HincChristus ait Saulo : nicant Christi passionibus : quapropter non
« Quid me persequeris? » Non ait , ut ani- tam suos cruciatus et ignominias , quam
madvertit D. Augustinus Quid persequeris : Christicruciatus et ignominias pati dicuntur :

fideles meosP sed , me persequeris ? (3)

Qttid Exeatnus igitur ad eum extra castra impro-
quia ipsos persequendo me persequeris qui
: perium ejus portantes. (2) Et Paulus de se
persequitur membra, caput quoque persequi- testatur Ego stigmata Jesu in corpore meo
:

tur ; quapropter Dominus persecutorem porto (3) et fideles morlificationi vacantes

: :

suum vocavit persecutorem membrorum stto- Semper morliftcationem Jesu in corpore nos-
rum (4), quoe dum persequitur ipsummet trocircumferentes.[4) Illampassionumsuarum
,

persequitur, ob unionem quae reperilur inter communicationem exoptat Salvator dicens :

caput et membra. Et ob hanc causam dicitur Transeat a rue calix iste. (5) Non postulat
Salvator occisus ab origine mundi, quia sci- Christus praeceptum et ultro acceptum non
Iicetin persona Abel occisus est, et deinceps bibere calicem passionis, sed ut ab ipso per-
successive per cuncta retro secula in suis transeat ad martyres ; quia , ut ait D. Hila-
juslis passus est ; ut belle, quamvis longius- rius , pati nisi ejus passione non possunt
cuIe,ostenditS.Paulinus: Abinitio seculorum quasi martyrium passio sit velutaltera Christi
Christus in omnibus suis patilur Ipse est passio ; vel aliqua dominicoe passionis por-
initium et ftnis, qui inlege velatur, in Evan- tio ; vel saltem quaedam ipsius ampliatio ,
gelio revelatur, mirabilis semper, et patiens, quam adimplent martyres, dum ex concepto
el triumphans in Sanctis suis Dominus. ln furore in Christi nomen et rem christianam
Abel occisus a fratre, in Noe irrisus aftlio, atrocius torquentur. Quomodo Apostolus de
in Abraham peregrinalus, in Isaac oblatus ,
semetipso fatur : Adimpleo ea qttas desttnt
in Jacob fctmulatus
, in Joseph venditus , in passionum Christi in carne mea, pro corpore
Moyse expositus et fugatus, in prophetis /a- ejus quod est Ecclesia. (6) Verum Apostolus
pidatus et sectus, in Apostolis terra mariqtte nimium sublimando humanas passiones ,

jactatus, et multis ac variis beatorum mar/j- quodammodo videtur dehonestare divinas ;

rum cruciatibus frequenter occisus (5) . nam quid potest deesse passioni Christi, quae
Duplex est Christi corpus. Unum naturale, abunde satisfecit pro mundo, et pro inille
aliud mysticum. In corpore suo naturali non adhuc mundis foret sufficientissinia ? Esto
amplius patitur, quia est gloriosum, impas- desit aliquid passioni Christi ,
poteritne hu-
sibile et ; corpore mystico mana fragilitas divino operi praestare com-
immortale at in
varia tormentorum genera, etiam post pas- plementum ? Passioni Cbristi nihil defuit
sionem suam tolerat Dominus. Quemadmo- quoad valorem et pretii sufficientiam ei :

(1) Tert. Scorp. 12. —{2) Tert. L. de Pocn. 10. — (1) Tcrt. L. de Car. Chr. 5. — (2) Hebr. i3. — (5)
(3) Serm. \\. de Sant.— (4) D. Aug. Tract. 10. in Gal. 6. — (4) a. Cor. 4- —(5) Mallli. a6. - (6) Co-
Joan. — (5) Epist. ad Aprum. los». i.
39o MARTYR. — CONCIO IH.
t.uiien detst aliuuid ut lum
sua passione fecundarunt Ecclesiam. Quid
applicetur infi-

delibus, tuni fideiibus. Ut applicetur

factum csl de tot mortibus, nisi ut verba Dei
infide-
libus, oportet ut Apostoli peregrinentur per pra?i>alerent, et tanqttam iirigata terra san-
universum orbem, gentes doceanl, Evange- gttine testium Christi pulluUirct ubique se-
lium annuntient, miracula patrent, tormenta ges Ecclesia? ? (i) TJnde illis tanta virtus?
suslineant, ut ex Gentilium eonversione F.c- l'x unione cum Gbrislo. In Ecclesia catho-
clesia propagetur, crescat, perficiatur, et ido- lica nihil hube/itcs simu/ationis, compaginati
lolatrae atl fidem adducti fiant participes p:is- Junctura tt/iitatis, confessi sunt Cht istttm :
sionis et redemptionis Ghristi Nonduin : caput quod pra-cesserat, sicut membra scqtti
o/ntiia passus est pro vobis, etiarn post mor- concnpierurtt ; sed qtti concttpierunt ? in lor-
tem patitur ; r/arrr qtta? illum oportebat pati, mentis patientes, in confessione ftdeles in ,

ego pro illo patior. (i) Non secus, ait Theo- serrtrone veraces. (2)
pl.ylactus, ac duce exercitus abeunte, ducis
si Fratres oblatum vobis de manu Domini ,

vicarius loco ejus pro phalange dimicans calicem tribulaliouum laeto animo suscipite
, :

ipsius recipiat vulnera. Ghristo namque in Qttis pati rcnttat patiente Domino ? (3) Com-
coelum assumpto, apostoli in acie diniicanles municate cum Ghristo per fidem et graliatn ,
pro eo vulnerantur, suisque suppliciis adim- communicate Ghristi passionibus ut sitis ,

plent quae desunt passionum Ghristi. Ut eliam participes gloriae et felicitalis. Qttoniam ct
passio Christi applicetur fidelibus, suumque Christtts passus est pro rtobis, reliitquc/is vo-
accipiat complementum Deest illi co/ijitnc- bis excmplttin scmetipsum
: ttl adscquamirti ,

tio ipsius cnm aj /Ucliottibus ttostris. (2) Tanti vestigia ipsius. (4) Sequenda sunt Ghristi
aestimantur Chiistianorum passiones , ut di- vestigia in passionibus , ut ccelestem assequa-
cantur complementum passionis Christi non mur felicitatem. Imitandi sunt adhuc mar-
:

(juod passio Salvatoris sit diminuta ; ex se 'Vres, qui nobis paliendi pra'buerunt exem-
enim est sufficiens, perfecta omnimodeque plum. Martyr eniin cum patitur , no/t sibi
,
-

completa sed quia ex illa conjunctione nos- solum patitttr sed omnibus : sibi e/tirn palt-
; ,

trae passiones eaedem habcntur cum Christi tur ad meritum, o/nnibus ad exemplum ; sibi
passionibus , quo nihil illustrius ad gloriam patitttr ad requie/n , oiiuiibus ad sa/utcm :
inartyrum polest enarrari. exemplo eni/n eorurn didicimtts Christo cre-
3. Passiones quas pertulit Christus in sua dere, didicimus contumcliis vitam a-ternam
humanitaie,dicuntur Theandricae, et valorem qtta?rere, didicimus mortcrn non timere (5),
pretiumque infinilum mutuantur ex unione didicimus nostris passionibus quodammodo
cum persona Verbi. Marlyrum quoque pas- Christi passiones compensare.
siones ex unione cum passionibus Christi ji. PARS. Ex cequo agebat Deus curn ho-
suum mutuanturdecus et meritum. Neque mine ilt homo ex a-qtto agere ctttn Dco pos- ,

metuendum est quod hujusmodi conjunctio seL (fi) Licet Deus ab homine infinite dislet,
sitinjuriosaChristo,quia///////row/>e/<.M//o/«- attamen unitus esl homini ut ex aequo homo
jttriosacst,in quaattt graticc.aut itijuria? corn- cum fleo agere posset. Quod quomodo exse-
munis est ratio. (3) Christiani patientes Chris- qMa ti,r, habes aliorsum elucidatum Chi is-
(7),
to incorporari, unumque cum eo effici et attendas quod Deus passus est,
tiane, modo
esse dicuntur quos ideo Apostolus appellat ut i lomo OSSe t ex aequo pati cum Deo. Chtis-
:
p
concrucifixos, commortuos et Christo com- tus in pra-scpio recUnattts , lcgem martyrii
plantatos. (4) Martyres per passionem suam prayigebat
(8) , vagiens et fundens lacryma*.
quasi inseruntur passioni Christi sicut ramus j n 'h„ rlo
q UO q„ e Gethsemani , orans cu/n
arbori, ab eoqueomnem exsugunt vigoris et sttdore sanguiiico,Dominus nostcrJcsus Chris-
succum, vimque tolerandi, merendi,
gratiae
tttSj signr/icabat de toto corporc stto , UHod
< perseverandi sicut Chrislus
t cum quo emanatttras martyrum passio-
:
est Ecclcsia ,

inanyrcs sunt mystice unum corpus una

, /^.y. Verum cruci affixus marlyrii formaiu
(9)
vita et una pvssio ; itaque illis tum inju-
subministravit. Qualis marlyrum dignita.s ?
r.ae, tum gratiae cominunis est ratio. Coin-
(jlK11) ta eoium excellentia, qui suo maityno
rnums quidem ratio injuriae , quia lam ca- theologicas consummant virlutes , Chrisu
put quain ineinbia passa sunt pro veriiale passionibus communicant, et quod cst pror-
,

pro virtute, pro religione, pro Dei bonore.

Co.nmunis adhuc ratio gratiae, quia Christus ,. n
A|1R in p , J/(o _ (?) D Aug- in Pg 3o . . _
sua passione fundavit Ecelesiam, et martyres (S) Laur. Ju«t. L. <]<• Ca<Jk. Oubaab. 0. S — (4) T<n
Scorp. I?. — (5) D. Anp. Scim. 3. do 7. Fratrib. Ma-
chab.— (C) Tcrl. L
>. ;><Jv. M;uc. a;.~ (7) Terl. Vrx

(1) I). ChryaoaL Hom. 4- i<> oap. 1. Coloai. - (>) Ca- <lic
<li lom. 1. Traci. <1<; Ainnic, C.inc. 4 — (0) Pet. Dam.
j< l. — (3) Tert. Scorp. 7. — (4) Hom. 6. — a.Tim. 5. Scrm. II. — (9) D. Aug. U, <lc
Vcr. lunoccn. c. ()8.
 MAKTYR. — COiNCIO III. 3yc
sus stupendum, eas quodammodo adaequanl? camino tribulationis el quilihtt Dei miles ,

Qnanrlo hoc ipsum sujficere eis od gloriam potest dicere cum Jobo Ipse vero scit viam, :

debeat, cequari passionibus doniini et magis- et probavit me quasi auruin quod per ignem
//7.(i)Videhancadaequationemalibi (2)expla- transit. (i) Hanc veree ddectionis probatio-
natam, et in praesentiarum considera marty- nem praehguratam vult Balduinus per man-
res repensantes Christo i. Dilectionem pro na, quod prius frangendum mola , prius te-
dilectione; 2. Sanguinem pro sanguine; 3. rendum pistillo , prius coquendutn erat in
Cicalricem pro cicatrice. o!!a,utalicujussaporissuavitateni gustuiexhi-
1 Cliristus hominem amavit utique, quem beret Verrebat populus in mortario manna
. :

niagno redemit (3) , scilicet inauditos susti- coqucns olla ; in oUaautem tribulationis per
nendo cruciatus anior namque probatur ignem passionis manna coquilur , quando
:

passionibus , quia nihil durum nth.il ama- bonum, quod in bonis esl , inter mala qucc
,

rum, nihil grave, uihil letliale computat amor patimur , magis magisque solidatur , quod
verus. Quod jerrum ? qua3 vulnera p quce tunc quidem Jit cum Deus inter Jlagella
poena P quce mortes amorem prcrvalent sepa- magisdiligitur. (2) Martyres tanquam manna
rare perjectum P ainor impenetrabilis est lo- attritum et coctum in camino tribulationum,
rica, respuit jacula, gladios excutit , pericu- suavissimum exhibebant saporem , et quo
lis insultat, mortem ridet; si amorest, vincit acerbiores' patiebantur crucialus , eo vehe-

omnia. (4) Virn amoris eloquenter declarat menlius et ardentius Deum diligebant, red-
Chrysologus, quam evidenler demonstravit dentes Chrislo amorem pro atnore , mortem
in sua passione Dominus Jesus, ob hominum pro morte.
dilectionem acerbissimos crucis tolerans cru- 2. Vide an servavcrit geiuis a qulbus et ,

ciatus. Quamvis illi dilectioni, qua Dominus testimonium sui exspcclet, cl in qitos justitice
nos redemit, nulla humana charitas possit vicem mandat (3) ut scilicet passionem pas- :

ccquari(5) ,attamen sanctissimi martyres Do- sione, mortem morte , supplicium supplicio
mino Jesu Christo pro hoininibus omnibus compensent. Nam licet passionis Christi et
mortuo tam propinqui sunt imitatione cha- marlyium inaequale sit meritum, neque poe-
ritatis quam similitudine passionis. Quem- nalissinia ipsorum mors longo etiam inter-
admodum enim Christus ex hominum dilec- vallo possit conferri cum Christi morte ,
tione posuit animam suam , ita et ipsi pro quoad rationem meriti, atlamen quoad gra-
Christi amore constanter passi sunt mortem titudinis officium,nihil amplius ab illis potuit
:

sicque dominico conformantur amori, qui exigi quam ut pro Chrislo vitam offerrent
est typus et forma martyrii Dileclio qua? qui subierat pro eis mortem , passione debi-
:

Deum diligens ex totis viribus suis quibus tam pro passioue refcrentes gratiam, ac san-
in martyrio decertat ex tota aniina sua guine pro sanguine solventes remuneratio-
,

quam pro Deo ponit, hominem martyrern ex- nem. (4) Quod nec effugit visum Regii Va-
cudit (6) : imprimens in eo velut divini amo- tis, qui de cceloeruditus, nihil invenit pneter
ris characteres , exprimensque formam ciia- martyrium quod pro dominiea passione
ritatis, ex qua pro hominibus mortuus est possit rependere vicem. Unde postquam ar-
Christus. denti gratitudinis desiderio iu haec verba
Quod ominatus fuerat ipsemet Dominus prorupit Quid retribuam Domino pro oin- :

de martyribus per os Prophetae loquens : nibus quai retribuil mihiP (5) statim subjun-
Uram illos sicuti uritur argentum,et probabo git Calicem salutaris accipiam. Per bene-
:

illos sicuti probatur aurum. Utique per tor- ficia quae nobis tribuit Dominus, pro quibus
menla ignium et suppliciorum. (7) Charitas gratitudinem ostendere desiderat Propheta ,

bene auro comparatur tum quia sicut au- D. Augustinus intelligit Christi passionem
: :

rum intermetalla est pretiosius, sic charitas calicem vero salutaris, quo Chrisli recognos-
inter virtutes nobilior ; tum quia quemad- citur passio, martyrum passionem interpre-
modum aurum in igne probatur, ita amor latur: Quia prior passus est, dat imilari pas-
igue tribulationum demonstratur. Sicut igi- siones suas , et conspectu
ideo pretiosa in
tur aurifex in fornace probat et purificat Domini mors Sanctorum ejus. Calicem queni
aurum, et dum acrior est et diuturnus ignis, Clirilus in sua passione pro hominum salute
purius reddit aurum , meliorique de nota bihit,marlyribus propinavit Si calix saluta- :

commendat , sic Deus martyres probavit ia ris est, necesseest utsalvemus calicem illum,
totumillum bibenles ,ut nihil fnndamus ex eo :
(1) Tcrt. Scorp. 9. — (2) Tert. Praedic. toni. 2. Tract.
de Apostolis ,Conc. 2. —
(3) Teit. L. de Car. Clir. \. (1) Cap. a3.— (2) Kum. 11. apud Tilman. — (•>]

- (4) Chryaol. Serm. 4o.— (5) D. Aug. Serni. 4. de Teit. Scorp. 10.- (4) Aslerius, Orat. in Puocam Mart.
S Laur. — (G) Teit. Scorp. 6. — (7) Tcrt. Scorp. 7. — (5) Ps. u5.
;toa MARTYR. — CONCIO III.

effunditautem aceipiens, qui denegat ne ali- et utique iiwidiosx apud Christum quin ,

quid patiatur. (x) Calicem salutaria cle mauu vicisse cupierunt et sic quoque gloriosce , ,

Domini suscipieutes mariyres nihil ex eo quia non vincendo cesserunt. (i) A Christo
,

effuderunt, setl abonde biberunt in gratitu- peregrinatur invidia , tuni quia ejus summa
dinis monumentum. Untle sic fanlur apud sancliias nullo vitio dehonestatur, tum quia
Theotlorum Heracleotem : Jliam eniin pro honum tluntaxat invitletur. Nullum est au-
iis qutv a Doinino aeecpimus, vicem repen- tem honum quotl eminenliori motlo non sit
dere non valemus, nisi pro ipso mortcm sus- in Deo ; tum quia Christus in coelo corpore
tincndo, atquc hanc ipsi pro omnige/iis bene- et anima perfectissime heatur , nec ei deest
/ieiisremuherationem reponendo. fa) Quam- quidquam quotl invidere possit attamcn :

vis enini tnarlyres pro Chrislo morientes atleo sunt gloriosa martyrum vulnera tan- ,

par pari non retldiderint neque gratiiutli- tique ea aestiroat Christus, ut si posset invi-
,

nem beneficio dominitae passionis aequalem

diae zelo affici marlyrum invitleret cicatri- ,

praestiterint quia lamen nihil amplius re- cibus quas ei pro suis plagis rependunt velut
;

rerre potuerunt prseter marlyrium, imparem giatitudinis tesseram, et amoris insigne Ut :

debiti solutionem sic preliose taxavit Chris- bonus miles jeret vulnera enumerabit cica-
tus, ut martyrum passionem acceptaverit atl triccs, ct transverberatus telis, moriens anta-
propriae passionis remunerationem. Atl quod bitcum pro quo cadet, imperatorem. (2) Mar-
alludere videtur Tertullianus de martyrum tyres honi Christi mililes Christi amore in
carne loquens : Cum pro nominis /ide in me- arenam descenderuut , tmperatoris amore
dium extracta, et otlio publieo exposita tle- tlucti pugnarunt cum tormentis, et lelis con-
ccrlat; eum in earceribus maceratur teter- fossi ardenter dilexerunt Dominum, pro cu-
rimo lucis exsilio ; cum jam et in luce omni jus gloria dimicarunt, et suh tyrannorum
tormenlorum machinalione laniatur; cum tle- saevilia occubuerunt. Oportet e/iim quomodo
nique supplieiis erogatur enisa reddere Christus animam suam posuit pro nobis, ita
,

Christo vicem, moriendo pro ipso et quitlcm fieri pro eo et a nobis. (3) Chrislus pro amore
,

per eamdcmcrucem stvpc,ncduin per atrociora martyrum contra diaholum decertavit, ut

quoque ingenia pocnarum. (3) Martyres pro eos ah ejus tyrannide liheraiet; pro eis vul-
nominis fide tlecertant, id est pro christiano neratus, dilaniatur clavis perforatus, spinis
, ,

noinine seu pro Christo christianae tlisci- confixus est. Audite illum loquentem aputl
, ,

plinae magistro tormentorum machinatione Chrysologum Crux hcec non meus, sed mor-
: :

laniantur, id est, ingeniosa tyrannorum sae- tis est aculeus ; cltwi isti non mihi infigunt
vitia in adinveniendis suppliciis quae con- dolorcm setl vcstram mihi infigunt altius
, ,

stanli animo sustinuerunt nitentes reddcre charitatem; vulnera hac non educunt gcmi-
Christo vicem, moriendo pro ipso. tus meos, sed magis vos meis visceribus in-
Suhjungit Terlullianus martyrum adhuc troducunt ; extcnsio corporis mei vos dilatat
carnem commendans Ne illa bcatissima et in grcmium , non meam crcscit in pccnam ;
:

gloriosissima quce potcst apud Dominuin sanguis meus non mihi dcperil', setl vestrum
,

parere debito tanto, ut hoc solum debeat ei, prorogatur in pretium. (4) Christi Domini
quod ei debcre tlcsicrit ; hoc magis vincta vuSnera martyrum sufflammant charitatem
, ,

quotl absoluta. Chrislo paruerunt martyres eisque admirabilem praestat constantiam ,

sua morte domfnicam passionem compen- ut suis vulnerihus Domini compensent pla-
santes. Juhet qui exigit paret qui prsestat gas. Nam, ut helle ad propositum faturPe-
,

quod promisit appellanli namque creditori irus Blesensis , stat martyr affliclus quitlem.
:

paret dehilor cum satisfacit marlyres Do- sed iiwiclus, vidensque sanguinem suum e.i
:

mino satisfecerunt, pro eo morientes, debi- divcrsis corporis pardbus ebullire, rion suu,
tum solventes quid amplius quam vitam pro setl licdemploris vulncra attcndil. (5) Sua
vita praistare potuerunt ? Tantum autem de- martyr non sentit vulnera, quia Chrisli con-
hitum quo potuerunt modo solventes 110- siderat plagas tlolores ah ejus corpore aut
, ;

vuin contraxerunt dehitum scilicet quod a peregrinantur, aut sallem mitigantur

,
quia ;

priori liherati , eo magis fuerunt adslrieti plus liahet spiritum suum in vulnerihus Sal-
,

quo magis ahsoluti, hoc ei tluntaxat tlehen- vatoris, quem ardenter amat, quam in coi-
tes, quod ei tlehere desiei int, mortem morti, pore proprio, in quo hahilat.
cicatricem cicatrici repentlentes. Multiplici tle corpore glo-
causa Chritus in
Illce cicatriecs christiano pradio inseulpttv, rioso servare voluit cicalrices vulnerum, quae

(1) Teit. L. de Purl. 11. —

(a) Svn. L. dr Be«t. Vi».
Orig. Trari. 55. ii> Marlh.
(i) (?) In — Commenl. c. iS. — (S) Tcrt. L. dc Fug. in Pei». »a,—- (4) S«-u...
Tal. Gracc. -- (3) Tert. L. de Hcs. Car. 8. io8. — (5) tn cap. 1. Job.
 MARTYR. — CONCIO IV. 3y3
in sua pertulerat passione ,
quarum tluas in seseque eis imiiandum praebuit. Perfectissi-
jiraesentiarum refero. Unani a V. Beda mu- mum illud exemplar imilati suut in passioue
luatam Dominus signum perpetis victoria?
: martyres ideoque Leatiludiuis illius sunt
,

vulnerum cicotrices , ccelo inferre maluit participes. Nos quoque simus Christi patien-
quam abolere (i); tanquam gloriosum victo- tis iinagines , ut Christi gloriosi mereamur

riarum suarum trophaeum cicatrices servans. assequi similitudinem : Siquidem compati-

Alteram ex D. Augustino desumptam Non : mur, uti et cum illo glorijlcemur. (1) Et si
enim deformilas in eis, sed dignitas erit et , non possumus rependere cicalricem pro ci-
qti&dam quamvis in corpore non corporis , , catrice, mortem pro morte sanguinem pro ,

sed virlutis pulchritudo fulgebit. (2) Cicatri- sanguine, reddamus saltem amorem pro
ces in corpore Christi glorioso sunt velut ainore, ex dilectione Dei sustinentes cuncta
ejus ornamentum , et pretiosa monilia, quae quoe nobis eveniunt adversa. Videte quid
illud mire decorant. Ob duas illas rationes, martyribus debeamus, qui sibi vixerunt , et
post resurrectionem apparebunt in marty- morlui exemplum nobis reliquerunt, et bene
rum corporibus cicatrices vulnerum quaepro vivendo, et tolerando fortiter passiones. (2)
religione receperunt, 1. Tanquam memo- Habemus ante oculos nostros illas imagines
riale perenne victoriae quam de tyrannis imaginis , illas imitemur fortiter tolerantes
reportarunt. Vulnerum cicatrices in corpo- bene viventes , ut cum illis possimus im-
ribus martyrum , qua? pro Christi nornine mortali irui beatitudine.
pertulerunt, in illo regno videbimus tanquam
virtutis indicia. (3) 2. Ut ex illis cicatricibus «««««««««««««m»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»
auguste ornentur et pretiose decorentur :

Corpora ipsa sua magna habebunt ornamen- CONCIO QUARTA.

ta, in quibus passi sunt magna tormenta. (4)
Quid amplius ad gloriam marlyrum potest Sed Jesus iste Christus , Dei Patris sum-
dici, quam quod vn tutes consumment , do- mus sacenios ipse
etiam effec tus hoslia. (3) ,

minicu? passioni communicent, mortem suam mart ies quoque simul sunt hostiae et sacer-
y
quasi exoequocompensent, sintque in ordiue dotes Hostia?, quia immolantur; sacerdotes,
ad Dei Fihum, quod Dei Filius est per res- quia sacr ifi cai)t Christus ut hostia varie a .

pectum ad Patrem? Dei Fihus est perfecta varlis orj atus est N am p a(er tradidit Fi- i .

Dei viventis imago , et martyres sunt Dei Uum suum} et ipse Christus corpus suum, et
morienlisimagines; nam imitantes ejus pas- Judas [)ominum suum
(4) N on absimiliter ,

sionem, lllam in semetipsis repiaesentant. Ut mart res tanquam sacra? victima3 immolantur
y
enim pulchre philosophatur Petrus Blesen- a tyvanniS) a Deo et a semetipsis , suntque
sis Poteris imaginem et similitudinem Dei hosliae f> Crudelitatis 2. Pietatis; 3. Chari-
:
;

in te repingere, si pro fule Christi poteris oc-

latis
cumbere : tunc enim quasi cerae sisillum ° im- T r,*T>o n». • »
.,
.
M },, ... I. PAR5. Phnius secundus, cum provin-
. .
prunitur, cum morti Lhristi mors nostra as- ., , A, .. . . .

ciam regeret, damnatis quwusdam

,
' . ., t> .. r. • Lhristia- •
similatur. nene resiiinavit suam Deus ima- ,
l
. • # , , .

.,, nis, quibusdam gradu r . pulsis , ipsa tamen

. .

ginem in martyre suo, qui iain illani prunam / ,. ° , ' , , .

,
°. .r , mullitudine perlurbatus, quid de ca?tero age-
A
- 1
et veram 'prce clari/icatione et r pros exal- f rr> , . , •

. .. .. ,t .»
, ret, consuluu Uinc 1 raianum imperatorem ,
,
tatione superccetesti. SSon valemus vuiere J '
,,' r , . . .

r • . allesans, prorter obsiinationem non sacri/i- •

imaginem Jiitxtanos conpguratam.perpassio- °t ., ,. . .', , ,

: \ candi, nilul aliud se de sacramentis corum
'. P
.

nem respicunus ima"inis unaginem. (5)

.

°
/(\ t\,t
v
.

Mar- '.
.
,- T
comperisse. 5) Justa de causa Chrisliam dae-
•

,
„,...,
suntJ.imagi-
. . . . .

tyres suntimagmes iinaginis, quia

(
'., ,
J P 8 '. n & monibus et sceleralis hominibus -i 1
recusabant
1 •

r.t .
n
.
nesLhnsti,quiestimat>(> ratns.repraesentant-
,
rr r , ,. . .
, ,

i7i- F n olierre sacnhcium, quod soli vero debetur

que rv
•

Dei rilium, qui est repr&sentator P atris. ^.

• •
. .
^,
Aj w •. t\
(o)' lmitanda est mianfo IJei, si telicitatis vo-
1 c v •. .•
.,, ..
.,
JJeo. Cenliles hanc obstinationem non sa-
~ c
•

, .
,

, .
, •

,
° c cnhcandi ialsis deis ierre non valentes, sae-
lumus esse consortes. Ar
1 1 L
JNam ut protunde ra- „, .... .
, . . .
,
viebant ln Chnstianos, ilhs exprobiantes
liocinatur n
:
at /• • •

/ .,
•

Creporius JNyssenus si divinum ,. ... '. ,

b J
, , ...... Deos non colitis, et pro anperatoribus sacn-
. , .
rinmen solum est beatum bealituduas com- ~ , '..^r^ . .
,' .

.1 , .. ,
n /tcia non impenditis.(b) Uuavropler
.
r r
tanquam
1 .

munio per hoc homuubus contingit si Deo ' ,. ^ ; ^*. , . .

'. .

./ . / tt .
rk \ rei lassae divinae et ccesareanoe maiestatis eos •

kjj Ut autem Deo

assunilentur. (7) possent assi- ,.' , . .
.

•
t\ • t,vi<
l
., lnsequebantur, omnique crudehtale torque- ,

.1

milari mortales, Dei rilius ftactus est

. \
homo ^ ' ^ l
,

(1) In cap. 6. Luc. — (2) L. 22. Civ. 20. — (3) D. (1) Tcrt. Scorp. i5. (2) D. Aug. Scrm. 3.
de 7. —
Aug. — (',) D. Aug.S«rm.6. dc Martyrib.— (5) P. Kles. Fralrib. Machat.. (5) Tert. L. a<lv. Jud. 14. (4) — —
L. de Pcvn. 4.— (0) Tcrt. L. adv. IVa*. a4.— (7) Orat. D. Aug. cp. 48- »d Vincent. (5) Ttrt. Apol. 2. (6) — -
1. de Ueatit. Tert. Apol. 10.
25*
 3 94 MARTYH. — CONCIO IV.
I>ant ; et qui saeerdotis nolueranl fungi mi- sic incendai is , sic crucijtgaris. (i) Tantain
nisterio, a tyrannis tanquiun hostia iuiinoia- ignominiam patteuter patiebantur. atl instar
bantnr. Sed liostia i. Furlunae bonis denu- Susannae, in rujus laudem prasdicatD. Ambr.
data ; 2. Ignominia niulclata 3. Crudeliler Illa ubi audivit locem dttmnationis 7 vultum ;

mactata. apcruit , soli invelata et intecta martyrio cL

i. Nihil non tentabantGentilesut Clnistia- volens injuria? occurrit, ut ibi martyrii fierct
nos a vera religione dinioverent , et ad sa-sacrifcium , ubi solet esse tentamcntum pu-
crificaudum falsis diis adducerent Idcodoris. Veruni , ut decantat Regius Vates, :

torqucmur confitentes , et punimur pcrseve- pretiosa in conspeclu Domini niors Sanclo-

rantes, et abstdvimur negantes, quia nominisrum ejus. In conspectu Domini tunc tantum
pradium est. (i) Qui a fide dcficiebant, ab- erat pretiosa quando opprobrium erat esse ,

solvebantur, et abuude locuplelabantur; cjui c/iristiauum el viiis erat in conspectu homi- ,

vero in nomiuis confessione perseverabant , num mors Sanctoruin. (2)

forttma bouis denudabanlur Bonorum adhi- 3. Tandem Gentiles Cliristianorum iinmo- :

bita proscriptione. (2) Verutn , ut in marty- labant vitam, crudelique puniebant suppli-
ruin laudem praedicat D. Auguslinus , a cio quod libenter et laetanter patiebantur :

Cluisto non solum colendo , verum ctiam martyres, dicentes audacter tyrannis Citm :

coiifitcndo tantam per orbem tcrrte martyrum omni swvitia vestra conccrtamus, cliam ultio
i.iullitudinem metus ullus aut error revocare erumpcntes , magisqtie damnati quam abso-
non potuit, blanditiav nulla?, promissio nulla lu/i gaudemus. (3) Et boruin arvus non {

dimovit , sed nec facultatum violenta sub- erat numerus. Quis enumeret quam viulti
stractio (3) , neque bonoris dejectio, et igno- quantalibet swvilia crudelitatis, occidi, quatn
miniosa denigtatio. Christum ncgarc maluerunt? (4) Sese felices
2. Cogitis tormentis dc confessione tlecc- existiniantes imitari Doniinum suum , qtii
dere (4) Cluislianos non solum bonorum tanquamovis ad victimam(5)duc\.v\s t et a sa- :

proscriplione et facultalum snbstractione , tellilibus in ara crucis immolatus est : cujus

sed etiain ab honoribus dejectione, et infa- passionem oemulati martyres, Salvalorem al-
miae debouestatione quia bonor magis aesti- loquuntur Tui causa deputati sumus ul : :

matur ab hominihus ,
quam ipsamet vita ; pecora jugulationis. (6) At uti Salvator tan-
tyranni Cbristianos priviibant honoribus, et quam viclima pietatis a Patre oblatus est
ignominia mulctabaut nain , ut subjungit : ita marlyres tanquam pietalis hostiae, a Deo
Tert. Crudelitas postea erasa est , in pudoris sunt immolati.
notam capitis ptena conversa : suffunderc rv AT>c n
,.,'..'
maliut Itoiiiiius sangtunem quam cf
/y
' ,
uiitlere.
.
TT
II. 1 ARS.
,
J

, .
Deus
. ,.
r-;-
bilio suo
... .,,
non pepercit
, •/ .
,

,T °. ,/
y
.^, . . setl pro nobis tradidit tllum. (7) Ad quid ,

ixam, ut tnaiore pudore alhrerent Clinslia- r, .i- i«. i?\- o c i- .

J .. . « . rater tradidil ribuiu: bcibcet ut sua morte
nos, corum rebgionem debonestabant, quasi
' b „. .
\7
, , ,
^. a
Deum glonhcaret, 1111,

diabolum debellaret, 1
lio-
.
111
capul asiuinum pro iJeo venerarentnr. l\am .,
. ° ., , ' . .
1
.
l
, . . . mimbus vitam compararet. Liudelcm Dettm
t-t
,.
tiuidem
'
soi/iitias/is caput asininum esse
,„, „, .' , . qui
.

71011 intclliiiit,
, u- -, i-.
credit (o; V ilium unigeni-
/o\ dt
Deum noslrmn. K(D) Chnslum dcdecorabant
,
* . . s. ,' . / '. , "..•
, ., ... r ' tum morti traduhsse. At qui
n bene inteiliijit
n
norribih hffura eum repraesentantes r nam ' :
,,
c n-? ... , r, . non crudelem, sed benijiiium et pium credit.
, ., ,

ut relert 1 erU.lhanus oeu nova Jjam Det ...

...
nostri 111 ista proxime civitate editto publi-
,. ...
:

. . . Iisdem de causis voluit. r»

,
Deus ut. martyres
.
J
,

. .
1 •

,
1
., r ,. / ... velut hostiae unmolarentur, ut sua morte, 1
cata est , ex quo quidam jrustranais uestus ^. c r»' 1 .

' .'
J
. .. . Dcum elonhcarent ;
, 11
2. Diabolum debella-
1 1 1

mercenarius noxms picluram proposuit cum Q° ,,. ., •

rent; 3. Vitam immortalem sibi compar.-

, ,
... ' ,^ C., *. . . .

ciusinodi inscriptione : Deus Lhristianorum l

» rent
(Juocltoctes. Is crat aui ibus asininis allero s n
,
peile ungulatiis, Itbruin "eslans , et togatus.
, . ...
,

.
1. An Deus hominum
.
1

.
•

sangnintm
.°». Jfltnit-
°
/7

'„. ° * ?r °. . . tat , maxime

.

taurorum si et htrcorum re-

.
T
litsimus et, noinrn, ct formam. (0) Ipsi quo- . n / \ r,, ,
•

'. < v l ^ . '. . cusat P (o)

^' et hircorum sanjrui-
laurorumn
que L.linstiani irrisioillS et isuonuuiae causa j-. . ,. , •

M . , . .. , .rS 1 ,• nem rcv usavit Dcus, quia huiusmodi hosti.r ,

uuncupabantiir beslia/u.in landem pro reli-

J
, . , •' -,
1
111 ,
gione damnatis lnlames babeb.inlur,
• • /

nam
non eranl acl eius gloriam procurandam ulo-
,° m
,

pioprn autem rr
•• - '

7 . ,. . 1 , 1 ncae :lilu elllagitavit sangui-

tenebantiir li<iabantttr Itipitlabaiitur "• °,
,
* '.'.,..,,
, , 1/1 ',

nein velut aplissimiuu ad eius Jnistitiam nla-

' . .
,

;/,//;
., .,
oni/tibus suis inorlibiis quasi vilcs irruleban- . \ . , ., ,

, , candam , glonamque
° ^ scelenbus bominuni
tur,exsecrabantur, detcsfabantur, habcbnn- '

turpro malcdicto et diccbatur : Sic moriaris, .,j D A n gu»t Scrm. 19. dr Diwnia.— (5) D. Aoc.
.

Scnn. 19.— {?>) Tcrt. L. ad Scap. 1. [\) D. Aup. — l .

Tert. Apol. >.

(1) (i)Tert. — Apol. /|. - (31 L. 17. ia.Civ.6.— (5) Tert. Lib. 4. adv. Mare.40.— (6) Terl,
•

Cif. 6. (',) —
Tcii. Apul. 3. (5) Terl. Apol. 16. — Scorp. i3. — (7) Tert. Scorp. 7. — (8) TcrL ibid. — (g|
(6/ Ibid. —
(j) Tert. Apol. y. Tert. Scorp. 1.
 MARTYR. — CONCIO IV. %5
dedeeoratam, reparandam procurnnclam et : vit. ]Nam , nt suhjungii D. Augustinus , lot
quotl probe sciens Filius Ideo ingrediens : convicta miracu/is persistebat impietas, ag-
mundum dicit : Hostiam et oblationem no- noscatur opcrata diaboli malignitcis ; tot
luisti , corpus autem aptasti mihi ; holocau- vexata suppliciis non cedebat infirntitas, ag-
tomata pro peccato non tibi placuerunt, tunc noscatur ergo operata divinitas, quae Vincen-
dixi Ecce venio. (i) Cliristus Dominus
: loto tio caeterisque mai tyribus dedit vires ad vin-
vilae tempore Deum glorificavit virtutum ae- eendum diabolum , et comparandam sua
tionibus, sed praeserlim moriens sua passior.e morte vitam immortalem.
Patris procuraverit gloriam martyr Salvato- : 3. Cbristus in ara crucis immolatus est ; ut
ris semulaus etfemplum suissuppliciisDei glo- sua morle nobiscompaiaret vitam .Vides quo-
iiam procurare nititur , ut eonslat ex Alexan- modo etiam proprium suum Filium primogeni-
dio martyre , animi magnitudine Alexan- tumetunigenitumSopliiadiviiiajiigulavit;uti-
drum Macedonem longe superante : quicum que victurum,immo et ccvtcros invilamrcdac-
tlesuo nomine interrogaretur a tyranno con- turum. (i) « Mai tyresRedemploris exempluni
stanler respondit « Ego Christianus sum, et
: secuti verbera et vincula sustinentes, cor-
,

lui semper, et fulurus sum in gloriam Dei. »
Sciebat enim gloriosius esse pro Christo mori
quam regnare in hoc seculo : quid eniin prces-
tanlius quatn fteri Christi hostiam (2), et sua
morle debellare diabolum?
2. Christus cum
phccum crucis triumphavit. (3) Primum ho-
minem debellaverat daemon, eumque morli
pora tormentis subjicieutes , et sanguinem
fundentes, ad cceleslem meruerunt patriam
perlingere et coronam vilae accipere. » (2)
Quis non ad eorum exemplum libenter per-
>>
det temporalem vitam, ut acquirat aeternam
hoste prceliatus ,
per tro- Martyres vicerunt, quia voluntali camis, vo-
luntatem spiritus prceposuerunt , amabanl
hanc vitam sed aliam pottderabant et iiulc
, ,

subjecerat at Christus mori voluit , ut ho-

: considerabant, quantum amanda csset ceter"
minis victorem vinceret diabolum. Hanc cau- na, si sic amatur ista peritura (3) quam li-
sam passionis Cbristi, ejusque reportatam tle benter Christo sacrificabant.
diabolo victoriam eloquenter tractat Chry- !{[. PARS. Possum dicere cum sophia Dei,
sologus Quceramus ergo quce hujus causa Christus est qui se tradidil pro delictis nos-
:

mortis,quce hujus sit utilitas passionis. Et trls am el semetipsam sophia trucidavit. .

j
fdctne vis certa, vera ratio
causa lucens ,
(4) Christus humanata sapientia , sacerdos
,

utilitas tanti saitguinis peraperta : namque s rm ,i et v , ct ma

, semetipsum immolavit in j i

Pastoris una ex morte virttts emicuit singu- ara cruc s trina potissimum de causa. 1. Ut ;

laris. Pastor pro ovibus, morti quce ovibus carnls

sua3 veritatem demonstraret ; 2. Ut
imminebat occurrit, utauctorem mortis dia- c haritatem suam hominibus ostenlaret tan- :

bolum, novo ordine captus caperet , vinctus ( ern , 3. Ut sua nobis bona abundanter do- l

vinciret, puniret occisus, et ovibus moriendo narett Semel Chrislus pro nobis obiit, semel
viam vincendce mortis aperiret. (4) In Cbristi occisus est ne occideremur. Si vicem rcpetit
,
schola eruditi martyres, ab illo modum vin- num et ///<, salutem de mea nece exspectat P
cendi diaholum didicerunt. Unde sic fantur
(5) Sic loquuntur Gnostici, ut fideles a vo-
apud S. Zenonem Sanguinem ambitiose luntate patiendi martyrium deterreant. Ve-
:

pterumque effttndimus , cuin in persecutione rum i; cet Christus salutem de martyrum nece
pro nomine Domini diabolum moriendo vas- non eX spectet, generosi tamen milites susti-
tamus. Taediosum foret singulorum
re- ne nt mortem
, Deoque sacrificant. Itaqueet
(5)
ferre victorias , victoriam sacrijicamus , sed Deo nostro (6); seseque
solius Vineentii
propono, de quo sic fatur D. Augustinus ve ut hostias innocuas immolantes , ut 1. :
|

Animadvertat sanctiias vcstra, quo diabolus Testentur Chrisli veritatem ; 2. Demonstrent

suum produxerit ministrum : et quomodo suam erga Christum charitatem; 3. Suam
Christus suum servaverit fctmulum. (6) Lo- ostendant liberalilatem.
quitur de Daciano, praefecto crudelissimo, et r< Carnis veritatem sua morte demonstra-
daemonis ministro ferocissimo , qui frustra v t Cbristus. lnde Tertullianus redarguit ;

omnia inhumanitalis adhibuit ingenia, cune- Marcionem veram Christo deneganlem car-
taque suppliciorum tentavit genera, ut Vin- nem> Scd jam hinc responde, interfeclor ve-
cenlii vinceret constantiam sed Sanctus Tftatls : nonne vere cruci/ixus est Deus P
:

martyr probe suo respondens nomini , dia- , lonne veve mortuus , ut vere crucijixus ?
bolum , ejusque ministrurn gloriose supera-
Tol. Scorp. 7.
(1) —
(?)D. Aag. Serm. dr Marl. —
(1) Hel>r. 10. — {-i) D. Arnbr. L. de Bon. Mart. c. (3)D. Aug. Strm. 3i. vx acldit. ]it 1 Pat. Siim. (4) —
3. - (3)Teit. L. 4. adv. Maic. 20. -- (4) S.1111. 4o. l.rt. Seurp. 7. - (5) Teit. Scorp. 1.— (6*) 'lert. L.
(5) Seim. dc Circunic. — (6) Scrm. 1. dc Viiitcut. ad Scap. 2.
 3 9G MARTYR. - CONCIO IV.
nonne vere resuscitatus , ut vere sci/icet ibemnt ccelo , quia non
mcr- tnori (i) : sed toto
tuns P Fo/so crgo statuit inter nos scire Pau- ex vaiiilale, setl ex charilate procedit mors
lus tohtittn Jcsuin crucijixum : falso septd- martyi um, qui non denientiam, sed coeleslem
tum ingessit , flalso resusscitatum inculcavit. demonstrant prudentiam , dantes anitnam
Falsa csl igitttr et fules nostra, et phantasma pro Cliristo, qui omnia eis donavit.
erit totiun quod speramus a Christo. (t) Ve- 3. Quomodo non et cuin Filio omnia con-
ritatem incarnationis Verbi, passionis, mor- donavil Pater? (2) Regulares evangelica ser-
tis et resurrectionis Chrisli testati sunt mar- vantes consilia sunt in statu perfectionis ac-

lyres, et suo sanguine, et sua nece confirma- quirendoe, cuncta bona fortunoe, corporis ,
runt, audacter propalantes mediis in tormen- el spirilus Deo offerenles per votum nam- :

tis : Pro vcritate, pro Deo vivo cremamur. que paupertatis offerunt cuncta bona tem-
(2) Philosophi gentiles non tuebantur suam poralia qune possident , et quoe sperant; per
doctrinam cum dispendio vilae , fugiebant votum castitatis, offerunt corpus , malrimo-
dum imminebat aliquod periculum , teste nii renuntiantes voluptalibus ; virg i/iitas, de
Apollonio qui ab imperatore Doruitiano ac- bonis camis, Deo adoletur (3) : per votum
cersitus ut suae doctrinoe redderet rationem, obedientioe offerunt animam , submittenles
fugit. Martyres econtra Christianas veritates superiori Dei vices gerenti mentis cogitatio- ,

audacter propugnabant, eliam cum effusione nes, et voluntatis affectus. Martyrium evau-
sanguinis, et discrimine vitoe : nam certabant gelica consilia eminentiori modo continet ,
agonizantes , et nomen Domini invocantes , in quo martyres Deo omnia offerunt 1. :

Christum confitentes ipsum Dominu/n prce-

, Fortunaebona, per paupertatem adeo arctam,
dicantcs, et pro ipsius confessione ctiam se- ut proprioe etiam renuntient vitae; 2.Carnem,
metipsos tradcntes ignibus (3) adeo ardens quam ut innocuam victimam offerunt cujtts
; :

erat charitas qua diligebant Clirislum. acerbissimos supra retulimus ex Tertulliano

2. Christus dilcxit /wmine/n, proptcr eum cruciatus tandem 3. Spiritum offerunt, : ,

om/iise humilitate dejecit usque ad morte/n , facli obsequenles usque ad mortem. Cuncta
et morte/n crucis. (4) Cbristianus vere Deum haec bona sponte Cbristo offerunt martyres
diligens paratus esse debet pro eo animam cum et hostios ab animo libenli exspostulen-
suam ponere potius quam debitum ei dene- tur. (4)
gare amorem. Majorem namque charilatem Sanctus Stephanus ab Eusebio Emisseno
nemo habet quam ut animam suam ponat proedicatur beattis, qui j itmantem adhuc do-
pro amicis suis. Ileliogabalus (5)dicere sole- minici yictimam sanguinis , primtts honora-
bat ad reges et imperatores regiam perti- vit , recenti sacriflcio passionis. (5) Beatus
nere mortem. Iufatnis ille imperator specu- quoque quilibet martyr qui pro Christo pa-
lationes suas non redegit ad praxitn uti in tiens et moriens dicere valet
: Propter ejtts :

vita fuerat demisso animo, ita in morte mu- disciplinam occidor ei offero opiinam hos- ,

liebrem oslentavit pusillanimitatem. Ad tnar- tiam, non grana thuris unitts assis, non Ara-
lyres regia pertinet mors quam pro Dei bicce arboris lacrfinas, nec duas meri gttttas,
,

amore forliter sustinent, et a quo nulla tor- nec sanguinem reprobi bovis meri optantis
inentorum acerbitate possunt dimoveri Sed (6) sed sanguinem meum, sed corpus meum
: ;

inomnibiis istis supervincimus proeo qui nos torrnentis et cruciatibus dilaceratum sed ,

dilcxit. Persuasum enim habemusqttod neqtte animam meam charitatis igne sufflammatam,
inors, ncqite vita, neque sublimitas ncquepi o- sed vitam meani
y
in doloiibus et suppliciis ,

jundum neque alia conditio poterit nos a di- amissam I\on eni/n cget Deus, conditor nni-
, :

lectione Deisepararc, qutc est in Christo Jesu versi/atis, odoris aut sa/iguinisalicujus : lucc
Domino nostro. (6)]\atura horret mortem, po- cni/n dwmoniorum pabula sttnt. (7) Deus
tissimum quoesociatur tormentis (7), conser- immolatas rejicit Geniilium hostias grata ;

vationeinque vilae prae caeteris diligit. Idcirco habtt sacrificia, in quibus martyres religio-
martyres consummatam ostenduut charita- sam immolant vitam, vel Christiani puras
tem pro Christo adeo dilectam sponte amit- offerunt mentes « Nos ipsi primitias spiritus :

tentes vitatn, et cruentara sustinentes mor- habentes. »(8) Quorum jam spiritus tanquai,t
tem. Insignem martynim dilectionem non sacrificium oblati sunt Dco, et divino chari-
approbant impii, existimantes quod nec sim- tatis igne comprchcnsi (c)) Hujusmodi sacri- .

plicilas,sed vanitas, immo dci»cn(ia,pro Dco ficiutn animae charitalis igne a»stuantis offe-

(i)Tcrt. Lil). de Car. Chr. 5.— (j) Tcrt. L. id Scap. (i) Tert. Scorp. —
Tert. Scorp. 7.
i. (3) Tert.
{>) —
4. —(.">) D. Aug. Serm. <l<: Martynb.'— (4) Tert, L.<l<' L. de Re». Car. <S. —
Tert. L. ad Scap. a.
(1)
r
(. ,) —
Garn. Ghr. 4- —
(•') Lam|irid. —
(6) Tcrt. Scorp. i">. Serm. <!< S. Steplian.— (6) Tert. Apol. 3o. (7) Tcrt. —
— (7) D. Tlioin. 22. 4. ia4> arl - 5« t.. ad Scap. 1. — (8) llum. 8. — (y) Ansclm.
 MARTYR. — CONCIO IV. 39;
rebaul fideles nasceutis Ecclesiae, quare post- tans. Tali. ergo conftrmalus exemplo , offer
quam Minutius Felix dixit: Delubra et aras corpus tuum, et non soluin macta, sed etiam
non habemus Gentilium more , subjungit secaper omnia i>irtutum membra ; quia totics
:

Litabilis hostia bonus animus, etpura mens, tibi vitiorum artes moriuntur , quoties a te
et sincera sententia : ha?c nostra sacrificia, Deo viscera fueriiit immolata virtutum. Of-
hac Dei sacra sunt. (i) Et quia homo non fer fidem, ut perfidia sit punita : immo/a je-
solum a Deo animam accepit, sed etiam cor- junium , ut voracitas cesset : sacrifica casli-
pus Sed jam quid obsecret Jpostolus au- tatem, ut moriatur libido : impone pietatem,
:

diamus (2) Obsecro, inquit, vos, ut exhi- ut deponatur impietas : invita misericordiam,
:

beatis corpora vestra. Jpostolus rogando sic ut avaritia delealur : et ut consummatur

omnes homines ad sacerdotale fastigium pro- stultitia, semper sanctitatem convenit immo-
vexit : ut exhibeatis corpora vestra hostiam lare. Sic fiet corpus tuum tua hostia , si
vivam. O inaudilum Christiani pontiftcatus nullo peccali jaculo fuerit sauciata. (1) 2.
officium I quando homo sibi ipse esl et hos- Christus in altari est velut mortuus ; nullam
tia et sacerdos : quando homo non extrinse- operationem exercens vitae animalis et sensi-
cus , quod Deo est immolaturus inquirit : bilis, quia caret exlensione locali , et spatio
quando homo secum, et in se, et quod pro se ad bumane et sensibiliter agendum necessa-
est, Deo sacrificaturus apportat : quando et rio,ideoque DilectusDiscipulus(2)exclamatse
eadem manet hostia, idem permanet et sacer- vidisse Agnum in altari velut occisum. Natn
dos : quando hoslia mactatur et vivit, sacer- licet vere vivens , vilaliter tamen non
sit

dos nescit occidere , qui litabit P Mirum sa-
crificium, ubi corpus sine corpore, sine san-
guine sanguisoffertur. Obsecro, inquit, vos
per misericordiam Dei , ut exhibeatis cor-
pora veslra, hostiam vivam. Fratres, hoc sa-
crificium Christi descendit ex forma , qui
corpus suum pro vita seculi vitaliter : et vere
corpus suum fecit hostiam vivam, quia vivit
occisus.
Duplex quo immolatus
est sacrificium in
esl Christus. Cruentum unum in ara crucis
oblatum : incruentum aliud quod quotidie
in Altari offertur. Duplex est etiam marty-
rium quod binum illud Cbristi sacrificium
honorat. Unum cruentum in quo suo san-
operatur, habens oculos nec videns ; aures
nec audiens ; linguam nec loquens ; manus
nec operans ; pedes nec ambulans. Christia-
nus est velut morluus passionum impetus
refroenans, passiones quidem non occidit, sed
impedit effrenem earutn vilam. JSemo dical,
Fratres , quod temporibus nostris martyrum
certamina non sunt ; nam iracundiam miti-
g are ) libidinem fugere , justitiam custodire ,
cupiditatem contemnere , superbiam humi-
liare, rnagna pars est martyrii. (3) 3. Chris-
tus in altari patienler sustinet haereticorum
blasphemias, libertinorum impietates, sacri-
legorum indignitates , adstantium in Eccle-
siis iniquas animi cogitationes, et irreveren-

guine, suis tormentis, et sua morte, martyres tes corporis immodestias. Sine ferro marty-
Cbristi honorant sanguinem , cruciatus et res esse possumus , si patientiam in animo
mortem ; aliud incruentum, quod incruen- veraciter custodimus. (4) Nonne meretur
tum missae sacrificium veneratur. Esto horno, martyrium sine passione perfectum , pater
esio, et da sacriftcium , arripe gladium spi- palienter toleraus filii ingiatiludinem ; ma-
ritus , altare cor tuum potte , et sic corpus rilus uxoris luxum et lasciviam ; doininus
tuum admove Dei securus ad viclimam; Deus domeslicorum inobedientias et latrocinia ;
ftdem, non mortem qu&rit : volum,non san- amicus aniici perfidiam et fraudes? Quis du-
guinein sitit : placatur voluntate , non nece. bilat qitod resurgant, vivant, regncnt occisi
(3) Ut hoc incruentum martyrium Deo sit martjrcs, quando Christus illis rcsurrexit ,
acceptum, debet in tribus proesertim iniitari vivit, et regnat occisus? (5) Vivi quoque
iucruentum missae sacrificium. 1. Totus martyres sese per passiones et virtutum ac-
Cbristus immojatur in Altari ; et , ut fatur tiones Deo mactantes , resurgent, vivent et
Guillehnus Alvcrnus, nihila sacriftcio vacat. regnabunt occisi. Vivit corpus tuitin, o Jtomo
Hoc exemplar, subjungit Parisiensis Antis- vivit quoties a te Deo virtutum vita vitio-
tes, perfecte imitatur vir sanctus et discipii- rum mortibus immohttur (6) nam moriens :

natus, in quo nihil vacat a sacrificio , sed vitiis, vivens virtutibus, immolans corpus
totus est in sacriftcio, totus sacrifcium, totus sacrificans animam , aninia et corpore vives
oblatio (4), offerens Deo animam sanctitate, in aeternum.
virtutibus ornatam, corpus suum adhuc mac-
r
(1) Chrysol. — {>) Apoc. 5.- (3) D. Aug. Serm. s5o.
(1) In Octav. — {%) Chrysol. Scrm. 108. — (3) Ibid. dc Tcmp. — (4) L>. Grcg. Honi. 35. in Lvang. — (51
— (i) Dc Legibus c. aS. Chrysol. Serm. 4o. — (0) Cbrvsol. Serm. 108.
3 98 MARTYR. — CONCIO V.
bella qu.ne in Israele elegit Dominus , dum
•ttetmtMituntiuetntneeete»» cessaverunt furies, et slrenui L -.'lalores quie-
verunt? Respondet Rupertus Idcirco Deus :

CONCIO QUINTA. nova bella eiegisse dicitttr, eo quod de iner-

mibus fortes et victoriosos fecerit. (i) Pra?-
ATm.ET.E olim et pugiles exeuntes <le arena lium quod Debora inivit cum Sisara , ubi
vel stadio viclores, in victorioe proemium re- mulier inermis ducem fortissimum dchella-
cipiebant de munu Agouothetis coronam vit, est figura cerlaminis sanctorum marlv-
frondibus vel floribus contexlam, quam re- rum, quos adeo fortes et victoriosos Donii-
cusavit strenuus ille niiles, et nuric russatus nusfecit,ut gloriosain dediabolo repoitarint
sanguinis sui spe, de martyrii candida me- victoriam, et, ut falurD. Auguslinus, niulie-
lius coronandus. (i) Coronam quam in votis bris infirmilas iuiinicunt antiquum miraculo
habebat solummodo Christiauus miles , ob nwjore dcvicit. ':» Cujus plura refert S. Doc- N

desiderium martyrii de facto receperunt tor exeinpla. Inter quae duo sele<;i, qua? mihi
,

marlyres qui pro religione sustinuerunt mor- insigniora videntur. Unum de S. Victoria , ;

tem idcirco martyria coronata (2) nuncu- alterum de beata Agnete. De S. Victoria sic
:

pat Tertullianus ipsique martyres merito fatur Hipponensis Antistes, In hoc ergo :

appellari possunt coronarii (3) quia scilicet tanto agone ista sancla non sexu invalido :

1. Christum coronant 2. Ecclesiam coro- retardata, non feminea cogitatione encivata, ;

nant 3. Semetipsos coronant.

; non mundo blandiente emollita, non minante
r»tnc r ni perlerrila, infirma firmitcr certavit fortitcr
t
1. J/AUS. Jpsum '
C/iristum coronatum (4) l
/ /\

spirilu carnem, 11
,.
.

spe tiinorem, diabnlutn ftde

. . ,,,,-, .

scimus, ln eoque iwultimodam coronam re- r * ...

' ,

mundutn charitate vince/is. /0

, , .' . . . . .

Vt 1 •(.») Adnnrabilis
cognoscimus. i\on loqtumur de corona quam r ... c
v '
1
. .
,
,

•• . r» iuit Victonae tortiludo, scd non nunus stu-

• 1 •

essentialiler possidet inquantum Ueus

'
quoe ,, , . .
, .

iv n .' c c penda A<rnetis virtus. dgnes puclla tredecim

..,.,,
• •

illi cum ralre et Spuitu Sancto est com- r ° ° „

..
'
r , an/iorwu vicit dwbo/um : cum puella tsta •

munis neque etiam de corona quae ei con- / ...

tij/it
' ;

etiam m utero Virgims

..... ^.
ubi virtule T7
vicit qui hcrculem multosque dccrpit. (4)
', '
', . .

,
. , ,

r , , •
, <

Lnde lnlirnns virgimbus lanta lorlitudo, msi

unionis byposlalicoe tlactus J°
1 t> .

est llex regum r T £,, ' , . . ,

. .

. r\ 1 • .• n ab Lpistate Jesu Llinsto, qui Umto a<z'<>riosius

•

et lJominus doniinaulium neque adbuc ,' , ; ,

.
'
,
.

... ..* de daemone tiiumnnat, quanto robustior est . . . .

commemorainus illam impietalis coitttime- .,, r \- c

l '.

1. ft! y
' .... llle lortis armatus et lnlirimor sexus leini- . . ,
liosa' coronam ro) quam romani mibtes lm- „. .
' . .,
>. .'
i-
• lieus (mii cum eo decerlal : Ibi est corona
;
1
posuerunt canili eius neque tandem disse- '. ,.,•,. ; r , .

srloriostor. ubi Lhristus utftrmior : quw pro-

.
J ' *
•

rimus de corona quam post passionem sus- r .... r ' ,. .

r r virilis aiumus 111 fcmiiiis maius aliqttid

» . .

t,
Jfecto
• •
; .

ccnit :
.
rater enim aeteruus gloria ct hoitore 7 J J .'. ,- . . , .
, A
.,, ,-. ° fccit quando sub tanto pondere frartlitas
coronavtt illuin. /r
., ,, , ,
o. Lltra has coronas, adbuc
v '
' ,,' ' ° .. . ' , .. . . ,
., „. fetninea non defecit. JJciie uihtrseiaiit iirti . .

in suis marlynbus coronatur Lbnstus quia J ., ,. ; . . . , ,

1, " i- •
1 • • viro, cui virgo casta u/uca exhtbctitr hccle-
eis 1. l'u«nandi vires et arma subministrat ; n .

-i-i .
. .

v/ «- oene,' inquam inftrvserant itrn viro, a

•
T

,,••.
ir
2. ln lllis
illos vincit et
cum suis hostibus pugnat ; oo. r»
Per
triumpliat.
,
l
°
>

qtto virtutcm
',
r
traxerunt qtia
,
'
'
rcststcrcnt aia-
... .
,

,
7
'.

r, n n bo/o ; ut femina? 'prosternerent inimicuin, qttt

Ilaque tptstales
1.
'. ., '
, ,
7
vestcr Lltristiis Jcsus
.
,

.
\
, .
,
; .
per Jferntiiam prostraverat virum. lllc 111 eis
. m
qut vos spirilu unxit, ct ad hoc scamma pro- ' ., .' , r
I,-
. . . .

1 ., ', .. ,. apparttit iitvtctus qtti pro eis Jfactus cst urfir-

duxtt, voluit vos ante dicm a^oitts ad dttrio- '' ,,, , .' ,'. . . ,

,. ... ° . .... . miis. Jile cas for/itudtite nt vinccrent iinplc-

rem tractationem a Itberiore coridilionc se- ir '
. . .

/. vit qiti nt cas fortcs efficeret scmctrpsum

,
ponere, ut vtrcs cnrroborarcntiir 111 vob/s. '7)\
, . . /
' ., .,, '
. ,
,
'
Jl . ,
, ,
V r,i _, *{.'
I,
. . . exinaittvtt. llle eas ad lios lionorcs laitdcsqne
J.oquitur lertulhanus Lhnstiani.s pro reh- ,
;
. , . . .

* • ,, . .
1
pcrdtt.itt, qtti pro cts opprobrta ct crimiiia
gione incarceralis. Lpistates autem cs. raa- ' ,. '.,/ '. , .''..,. .. ,.,
. , ,

•. ,n nT . attdtvit : ille fccit fcm/nas vtrtliter ct tdelitcr

gisler (iui atbletis proeest. Martyres in er^as- ,. . , . . ,

7tulis
|- n \ 1 . • • nwri, qni pro eis dtsrnnttis est dc fcniina mi-
erudicbat Lluistus , quomodo
i-

^ 111 ajjone
1
.'',.' . &, «, ,^ .

i- 11 ' ° , sericordtter nasci. 3 JMultus est

,
1). Augus-
proelian debcrcnt , eisquc arma et vires sub- . ,
v
/ ,. . . - ,P
... tinusin commendanda muliebri lortitudmr
niini.straliat
„ n
• '
ad slrenue et clorliler dimican-
c
, . ,

i- nec mirum si tanta tuerint virlutc pra-mttt-,

. . .... :

dum.1 1
IJeliora, prostratoSisara, ingratitudinis ,., '
eis vires subministravcrit Llinstus, m
• , •

„ ° cum 1

....../ /#•//«•
monumenlum l)eo rasana canit
f^

runt fnrtcs inlsracl, et quicvcrunt

..
Lessave-
uova
eis(iue puonavent.
,' 7. . ,
2. 1'ra-lium est nob/s quod provocamur ad
,
:

.
,
^
1 „u,
bcl/a 1 , /.
elcgit iq\ (\
Domiitus.i.iij
v ' ^
(Juae sunt.1
haec nova ., ,. ....
tribuna/w, itt illtc sub disciimiiic capitis pro
,,''
(•) Tert. L. de Cor. Mil. i. (<) Trrt. L. <!<• Pr.rso. —
Barret. 29. (S) Tert. I-. <!<• C<pr —
Mil. -. - (', l,,t. (1) In Gloi — (a) Srrat. io5, <1< Dixis— (3) Berat.
L. deCor. Mil. 9. (5) Tert. ibid.— [6) Tert. L. ed». — de S Vict, — (^ Scra». <)<• Baocl. — (.1) D. Ang
Jiid. 14. — (7) Tert. L. a<l Maii. 7>. - (8) Judic. 5. Serm. ioj.
 MARTYR. - CONCIO
Z yg V.
veritate certemus.Vicloria autcm, pro quo primo Christi amore succensus , ordinante
esl
certaveris, obtinere. (i) Pro Chrislo certau- ipso Dotnino quamdam operis sui pompam. ,

tes martyres pro Chrislo victoriam repor- (i) Ob eximiam Vitriaci sanctitatem ovat
,

taut. Quemadmodum victoria militum tri- Chrislus, et quasi ambitiosam triumphi sui
buitur exercilus duci qui in suis militibus ducit pompam. Quanto major est martyrum
pugnat et vincit; ita victoria quam de suis quam Vitriaci amor, tanto gloriosius per illos
hostibus reportant martyres Christi milites, Christus triumphat. Triumphus Dei, passio
refertur ad Christum cujus auxilio praelian- martyrum (2), ait D. Hieronymus. Inde ex-
tur, quo cum praeliantur, sub quo et pro clamat D. Bernardus O felix pro Christo , :

quo praeliantur. Cui probe competit quod et cum Christo ptigna, in qua nec vulneratus,
de suo Maximo Eusebius Emissenus praedi- nec prostratus nec conculcalus , nec miles ,

cal. Quidquidab tino ad universortiin gratiam occisus fraudabilur victoria ! (3) qui etiam
pervenisset rursum ab universis ad unius moriens victor evadit , sibi suoque impera-
,

gloriam revertebatur, ct quasi nobilitas aqua- tori acquirit coronam Quoliescunque Sanc- :

rum ad fontis magnificcnliam redundabat. torum martyria celebramus toties laudes

, ,

(2) A Christo dimanant tnartyrum foi titudo, Salvatoris edicimus et quoties asserimus ,

vires, arma quibuscum pugnant ad Chris- eorum passiones, toties Christi gloriam prce-
;

tum redire debct gloiia quam suis vietoriis dicamus. Non cnim suspicimus quod passi
adipiscuntur. Magna profecto imperatoris sunt sed propler quem passi sunt admira- ,

laetilia conspicientis coram se milites strenue mur(4)', et nos ad eorum exemplum Chris-

decertantes sibique etiam cum dispendio tum nostris tribulationibusglorificemus Job

, :

vitae palmas caplantes nec minus Christi nuncupatur operarius victorice Dei (5) quia
: :

gaudium, ante cujus conspectum martyres ip iilo patienter adversitates ferente Deus
foititer dimicant. Quam lcelus illic Christus diabolum superavit. Nos quoque si patientes
fuit, quam libens in talibus servis suis et pug- fuerimus erimus operarii
in adversitatibus ,

navit et vicit (3), glorioseque de suis hosti- victoriae Dei Deus ob Jobi constantiam
:

bus triumphavit ovat, triumphat. Quale in illo viro feretrum

Gloria et honore coronatus. (4) Scipio
3.
Africanus ob reportalas dehosiibus victorias,
Romae triumphans, coronam qna erat redi-
initus apposuit supra caput Jovis Capitolini ,
aiens coronam debitam esse Jovi cujus dun-
taxat auxilio Scipio reipublicae debellarat
hostes. Quanto justius marlyrum coronoe
Christo debentur, cujus gratia certarunt et
in certamine victores exstiterunt? Quos ideo
Deus diabolo exstruxit ! quale vexillum de
inimico glorice suce extulit ! (6) Job dicitur
feretrum diabolo exstruxisse , vel quia ejus
patientia omnes Satanae ictus impetusque
sunt contusi, quasi a mortuo et in feretro
delato ejaculati ; vel potius alludit Tertullia-
nus ad feretrum quod erat instrumentum
triumphi, in quo devictarum gentium arma
magna in pompa circumferebantur Job au- :

ad fortiter dimicandum hortatur D. Cypria- tem,divina gratia adjutus,diabolum vincens,

nus Scientes vos sub oculis prcesentis Do-
: Deo feretrum exstruxit. Deo trophaeum eri-
mini dimicare , confessione nominis ejus ad gunl Christiani, tribulationes aequo animo
ipsitts gloiiam pervenire : qui non sicest, ul ferentes. Deus Jobi fortitudinem laelus aspi-
servos suos tantum spectet, sed et ipse lucia- ciebat. Quid? ridebat Deus. (j) Neque Jobi
tur in nobis, ipse congreditttr, ipse in certa- duntaxat, sed cujusvis Christiani constantiam
mine agonis nostri, et coronat pariter, et co- laetanter conspicit Deus O qttain pulchrttm :

ronatur (5) Christus martyres coronat nam, spectacuhtm Deo cum Christianus cum do-
. : ,

ut falur Pelrus Damianus , qui fuerat attctor lore coiigreditur , cu/n adverstts minas , et
jjugtia', facltts est corona victorice Jesus supplicia:, et tormenta compunitur ! (8) Sua
,

Chr/stus Dominus noster. (6) Martyres adhuc namque constantia Deum laetificat , Chrislo
Christum coronant idcirco Joaunes Evan- triumphum parat, et Ecclesiam coronat.
:

gelista in Apocalypsi testatur , se vidisse r>Aoe n- /„.„ et

b. , r Jr.
'
1T /•
11. PAtib. Dtsctpuli di/fttsi
i-rr
. per orbem. „/ •

Aijnurn lndutum J
b vesle aspersa sanguine
b , et T , ' ,., '>. . . . .

. ., ... r . ' ip S i a Judais insequenttbus multa perpessi

111 capite eiusJ
diademata mulla. KJ (7)1 Ouot ',. r , ' ., ,. ,., '
»„„,„ . .
' .„. ^v . utique pro ftducia
. vcritatts libenter , Ixoince
maityna
J
pro Clinsto tolerata , tot sunt dia- aj ,- .
. «v, ' postremo per JSeronis scevttiam sai/gttinem
demala qmbus coronatur. . mii:/,«„*^i^
rv ^. ^,. ._.....
u. Pauhnus eximiam sui Vitnaci virtutem
.
1
chrislianumseminaverunt.
.
.
(o)
JJ
Aliorsum 10) • •
(

velut Christi pompam contemplatur. Cum (l) Epist 2 6.-(a)E i.t.i5o.ad HeIdib.-(3) F.pist. 1. P
— (4) D. Aus- Serm. n.de Santlis.— (5) T«rt. \,. de Pat.
(1) Trrt. Apol. 5o. — (aj Hom. rlc S. Maxim. —(3) \l\. — Ibid,— (7) lbid.— (S) Min. K.l. in Oilav.—
(G)
I). Cypr. Ep. 9. —
(4) Tert. L. de Cor. Mil. 14. (5)
— (9) Tcrl. A P olog.ai.— (10) Tett. Frxdic. lom. a.Tract.
Epist. 9. — (6) Serui. de S. Alexio.— (7) Apocal. 19. de A[)0.lulis, Conc. 6.
4oo MARTYR .
— CONCIO V.
fuse tlemonstratum est quomodo sanguis mar(yrum,et Basilice Jpostolorum, quce in
martyrum chrislianam religionem semiuavit, illa vastatione urbis ad se conjugientes, suos
multiplicavit , clilatavit nuncadjiciamus iis alienosque rccepcrunt. Hucusque cruentus
:

quae ibi sunt dicta , per martyres Ecclesiam sceviebat inimicus , ibi accipiebat /imitern
fuisse i. Propagalam 2. Propugnatam
; 3. trttcidatoris furor ; illo ducebantur a mise-
;

Coronatam. rantibus hostibus quibus etiain extra ipsa ,

1. Scapula, Africae proconsul, fidei chris- loca pepercerant ne in eos incurrerent qui ,
,

tiana? persecutor acerrimus, illam martyrum simi/em rnisericordiam non habebant : qui
suppliciis eradicare , penitusque destruere tamen ipsi alibi truces atque hosti/i merc scc-
praesumebat. Cui audacter in vanum laborare vientes, postquam ad loca illa veniebartt, ubi
iepraesentat Tertullianus Ncc tamen deft- ftterat interdictum , qttod aiibi jure belli li-
:

ciet ha?c sccta; qttam tttnc magis cediftcari cuisset ; tota feriendi refrcenctbatur imrnani-
scias, cttm ccedi videtttr. (1) Ex Gregorio tas, et captivaudi cupiditas frangebatur. (1)
Nazianzeno, « est in fabulis plantam quam- Sic cicuraverunt barbaros reliquiae marty-
dam esse, quoe cum inciditur, germinet, quae- rum, et ab eorum caplivitate et furore libe-
quecum ferro certare dicatur, ac, si poeta- raverunt Ecclesiam romanam, quam suosan-
rum more loqui licet , quae morte vivat et guine coronaverant.
,

incisione nascatur, et consumptione augea- 3. Ista quam felix Ecclesia! ctti totam doc-
tur. » (2) Talis mihi videtur Ecclesia
,
quae trinam Apostoli cum sangttine stto profude-
incisione propagata est , consumptione iu- runt ! (2) Loquitur de Roma Tertullianus ,
crementata, et martyrum morte multiplicata. quam principes Apostolorum suo sanguine
Uti eniin granttm morte mulliplicatur (3) , rigarunt, ubi suam sedem posuit Petrus , et
ita Ecclesia martyrum morte propagatur. qua; crat magistra erroris , facta est disci-
Inde exclamat D. Bernardus Moriatttr gra- pula veritatis (3) quae servierat idolis, ve-
: :

nttm, ct sttrgat gentium seges. {/\) Per illutl rum colit Deum ; et qure fuerat imperii ca-
granum frumenti, de quo loquilur in Evan- pnt , est modo Summi Ponlificis thronus.
gelio Salvator « Nisi granum frumenti ca- Mitra ,
: quam deferunt Episcopi , quae est
tlens in terra mortuum fuerit, ip f,um solum capilis ornatus, et quoedam coronaa species
,

manet ; » (5) D. Augustinus Christum Domi- et thiara corona triceps, qua coronaturPapa,
num intelligit Jestts seipsum dicebat : ipse sunt honoris insignia quae mutuarunt a
:

enim erat granum mortiftcandum el multi- Christo et martyribus ; qui , ut subjungit

plicandttm : mortiftcandtim in infidclitate S. Leo , apostolicorum a?mu/i triumphorum
Judaorittn, multiplicandum in ftdc omnium urbe.m nostram, purpuratis, et longe lateqtte
pnpu/orum. (6) Martyres quoque fuerunt rutilantibus populis ambierunt , el qitasi c.i
granuni frumenti mortificatum et mulliplica- mullarum honore gemmarum conscrto tino
Uim nam sua morte fidem propagarunt diademate coronarunt. Ex tlictis liquido con-
:

Ecclesiamque propugnarunt. slat quantum debeat martyribus Ecclesia ,

Quid eniin sapientius et incontradicibilius quantum illis sit adstrictus thristianus po-
confessione simp/ici et exerta in martyris pulus
,
siquidem pttrpurataest universa terra
:

nomine curn Deo inva/escentisP (7) Nihil va- sanguine niarfyrum floret coclttm corouis ,

lidius nihilque fortius ad idololatriam de- tnartyrum, ornatas sttnt ecclesice mcmoriis
bellandam et Ecclesiam propugnandam marfyrum, insignita stt/if tcmpora natalitiis
quam confessio fidei facta a Christianis, etiam martyrunt, crebrcscunt sanitates meritis rnar-
cuni vitae dispendio nisi enim a Deo fuis- tyrittn. (4)
:

sent adjuti, et luce veritatis illustrati marly- Christiani, firmiter teneamus fidem Eccle-
res, nunquam sua morte chrislianam discipli- siae a Christo fundatoe, martyruni tade pro-
nam tanta fortiludine propugnassent. Quod pagatae,sanguine propugnata?,nece coronatae:
probe agnoscens D. Ainbrosius ait Morte Ecclesia mater est qtta? nos de Christo con-
:

niartyrum re/igio dcfenditttr, cumulata ftdes, cepit ; ftcec martyrurn sanguine parturivit ,

Ecclesia roborata est. (8) Cujus illustre fert hcec in seinpitcriiam vitarn pepcrit , et Jidei
D. Augustinus exeinplum de urbe Roma , lacte nulrivit et nutrit. (5) Adli.ereamus
quam martyrum reliquiae a barbarorum vas- Ecclesiae Romauae, quae est sedes apostolica :

tatione defensarunt Testantur hoc loca Unde nobis quoqtte auctoritas prcesto est (6);
:

et ut valeamus habereDeum patrem, agnos-

Tert. L. ad Scap. 4.
(1) — (a) Apud Anton. in Miss.
L. Scrm. 89.
2. — (:>) Tert. L. dc Rea. Car. 12. —
{\) (1) L. 1. Civ. 1. — (3) Tcrt. L. de Prxsr. Hcret.
Seim. i5. in Cant.— (5) Joan. u. —
(G) Tract. 5i. in 7,6. — (.">) S. Lco. Scrm. l. in Nat. Petri et 1'anli.— (il
Jo;m. —
(7) Teit.L a 4 »<l v - Marc.39. —
(8) L. dc Fiu. 1). Aup. Serm. 3o. in l'sal. 118. (5) I). Aug. ep. — T'8.

!U»ur. ad Lctum. —
(6) Tcil. L. dc l'rx*c. lla;rct. 36.
 MARTYR.
camusEeelesiam matrem. Nam,ut ratiocina-
tnr D. Augustinus , via justorum,
talis est
tatis est via Sauctorum tenentium Deum pa-
trem, tenentium Ecciesiam matrem, nec ilium
parentem , ne2 islam offendentes ; sed in
amore utriusque parentis viventes, et ad hce-
reditatem mternam properantes , non lceso
patre, non ia?sa matre , datur hcereditas. Quia
duo parentes nos genuerunt ad mortem , duo
parentes nos genuerunt ad vitam. Parentes
qiti nos genuerunt ad mortem, Adamet Eva;
— CONCIO V. 4oi
2. Cerlantes adjuvat , ut conslal ex tribus
pueris conjectis in fornacem Babylonicam
eo quotl regis statuam adorare recusassent.
Itaque dixerunt a Dco concepta fiducia ,
quando vigore animi conditionaies minas
i~egis excutiunt : Non habemus necessitatem
respondendi huic tuo imperio. Est enim Deus
noster quem colimus , potens eruere nos de
fornace ignis , et ex manibus tuis ; et tunc
manifestum fiet tibi , quod neque idolo tuo
famuiabimur nec imaginem luam auream,
,

parentes qui nos genuerunt ad vitam, Chris- quam statuisti, adorabimus. (i) Nabuchodo-
tus et Ecciesia. (i) Hos
honoraverunt,
tluos nosor puerorum loquendi libertatem , et
amaverunt martyres sua morte Christum , , animi fortitudinem ferre non valens, jussit
Ecclesiam et semetipsos coronantes. arsuros conjici in fornacem horrende arden-
III.PARS. Ecce enim et tormentorum cer- tem et fumantem. Quos propterca Deus
'

*«/«//*« co/o«rt/^«r.(2)GenlilesalloquiturTer- iex lt * ne potestatem ejus mentiri viderenlur.

tullianus, ut ex coronis, quibus honorabant (2) Nam flamma eos innoxie lambit, et pere-
alhletas, concludat potiori jure coronandos g rino eis rore gratius adulatur. In medio for-

esse martyres, pro veritaie, pro virtute, pro nacis tres P ueri impune ambulant, et exsul-
Deo tormeuta patientes. Accipit et Angeius tantes neo concinunl hymnos. Stupet prodi-
victorice coronam in candido equo, ut vince- g ium rex barbarus(3),et aif.Nonne tres viros
ret (3) quo denotatur, non solum corona rnisimus in medium ignis compeditos? Ecce
:

victoriae, quam sua passione obtinuit Chris- e g° video quatuor viros solutos et ambulan-
tus, neque adhuc corona gloriae quam me- tes » n medio >g nis » et nilul corruptionis in
rentur fideles strenue contra car- eis est » et species quarti similis Filio Dei :
mundum ,

nem et diabolum dimicantes : Decerta et tu Perspice igituret tu cum rege Babyionio , et

bonum agonem, citjus coronam et Apostoius invenies iiiic tanquam Filium hominis (non-
repositam sibi merito confdit : sed etiam
du,n eniin vere erat , nondum sciiicet natus
(4)
corona debetur martyri, quem
victoiice, quae ex homine)jam tunc istos exitus constituen-
i.Christus ad coionam invitat ; 2. Cui ty- tem, salvas facit animas trium fratrum qui ,

rannus steviendo coronam procurat; 3. Qui- eas P r° P>e ° perdere conspiraverant. (4) Au-
que moiiendo semetipsum coronat. xilium quod praeslitit Dei Filius iribus pue-
1. Serva Deo rem suam incontaminatam, ris prcefigurat opem quam.laturus erat mar-
ille eam si voiet, coronabit. Imo et vult , lyribus Chrislus. Tale miraculum stupens
denique invilat : Qtti vicerit, inquit, dabo ei I>- Chrysostomus exclamat O qttibus triitm-
:

coronam vita>. Res Dei , quam incontami- P his le ineorrupta fdes extendis ! Adest
natam servare debet martyr in persecutioni- tibi amica majestas ut innocentia iiberetur,
,

bus, est vera fides et vera religio. Ad cujus patitur se Deits cum
pueris in sitpplicio nu-
conservationem trina polissimum stimulatur rnerari, ut crescat gloria puerorum ; ne liaec
ratione 1. Quia in conspectu Dei deceriat ;
:
a flammis immunitas magiae tribualur, hic
2.Quia Christus illum in certamine adjuvat; qnartusvelutFilius hominis apparet. At dum
3.Quia victor demanuDei coronam accep- damnatis et in fornace arsuris adest opem
tat. Martyres in conspectu Dei decertant :
laturus, et patitur se cum pueris in supplicio
Ad ngonem secu/arem excrcenlur homines ,
riumerari , similis Filio Dei reputatur. Filii
etparantur : et magnam gloriam computant eilim Dei proprium est miseriis opem ferre,

honoris sui, si iilis spectante populo et impe- hmoxie inter illos versari , et in medio flam-
ratore prasenle conligerit coronari. Ecce marum impune exsultare, inde crescit gloria
agon subiimis et magntts, et coronte cceiesds puerorum non secus ac gloria martyrum
,
:

prce.mio gioriosus , ut spectet nos certantes nam, ut bf lle ait ad propositum Hegesippus,
Deus, et super eos quos fdios facere dignalus Christus patitur in singulis, non ittique cor-
est, oculos sitos pandens, certamiuis nostri P°ris dolore, sed quadam misericordio'. com-
spectacuio perjruatur. Prwiiantes nos et fi- pnssione, aut glorice celebritate (5), certantes
,

dei congressione pugnantcs, speclat Detts, adjuvans, et 3. Victores coronans. Quanta

spectant angeii ejus, spectat C/iristtts.(5) Qui est giorice dignitas , quanta jelicitas pratside
Serm. 109. dc Tcmp.
(1) — (2) Tert. Apolog. 5o. —
Tert. L. de Cor. Mil. i5.
(?>) — (4) Tert. ibid.— (5) D. (1) Tert. Scorp. 8.
—
(2) Ibib. —
(:>) Dan. 3. - (4)
Cypr. L. 4. cp. 6. Tcrt. L. 4- adv. Marc. 21. —
(5) L. 3. c. 2.
IV. 26
4o2 MARTYR. — CONCIO VI.
Dco progrcdi, judice coronari (i),
ul subjungit S. Cyptianus , martyrium nikil
et Christo
etiatn de manu tyrannorum habcrct admirabi/ius sine do/ore , qucrn su-
crudeliler see-

vieutium ! pernsse dignum cst corona. Quali corona

2. Btlle Gregorius Nazianzenus martyres digni sunt martyres qui ut eis congralula- ,

nuncupaty?/7W coronas (2) tum quia pro tur D. Cyprianus, acerbissimos quosque do-
:

fidestrenue et virilirer dimicarunt ; tum quia lores invicto animo tolerarunt? Robur pec-
propugnatu fide coronati sunt , et quod est toris vestri, ct perseverantiam ftdei, quo pra?-
prorsus stupendum , atrocitas fidern rnatty- conio vocis exornem P Tolerastis usque ad
rurn coronavit. (3) Nisi enim eos persecuti consurnmationern glorice dtirissimam qua?s-
fuissent tyranni , martyrii non accepissent tionern ; ncc cessistis suppliciiis , sed vobis
coronam Crucialibus ajflicti supp/iciis ex-
: , potius supp/icia cesserunt. Finem dolorum
plorati, sa>vis ignibus sacriftcii more dceocti, quein tormenta non dabant , corona? dede-
quantas susccperunt irt corpore pocrtas, tantas rttnt. (1)
in spiritu perccperunt coronas. (4) Inde con- Christiani, quandiu sumus in hoc mundo,
cludit Eusebius Eccc profarius hostis ne- : dimicare debemus , ut coelestfin valeamus
quaquam tanttim prodcsse potttit obseqttio , obtinere coronam.Quapropter<7/7//c///r// ,.F/Y7- ,

qttartttim potttit gladio. Quapropter tyran- tres dilectisssimi viribus totis et paremur , ,

num sic alloquitur Petrus Damianus Tu ad agoncm rncnte incorrttpla ftde iniegra , :
,

crgo agortothetam Cltristi cttrn dejiccre moli- virtute devota. (2) Imitcmur constaniiam
ris extollis ; durn sttperare nitcris
, insttpc- martyrum, et ad eorum exemplum vitae in- ,

rabilcm reddis : servisti ncmpe dum sicvisti, commoda, fortunae adversa, corporis dolo-
et attxisti pahnarn , durn cxaggeras pocnam. superemus Otto
res, egeslateset afflictiones :

(5) Ob eamdem ralionem ipsitnet martyres longior vcstra pugna, et corona sub/irnior ;
gratias agebant juditibus qui eos damnarant agon unus sed multiplici pra?liorttm rtttrne-
,

ad morlem Inde est, quod ibideru scntentiis

: rositate congcstus ; semel vincit qui statim
vestris gratias agimus. Ut est a?mtt/atio di- patitttr ; et qui rnanet sernpcr in pccnis, con-
virta? rei ct humance, cttrn damrtamur a vobis, gredilur cum do/ore, nec vincitur , qttotidie
a Dco absolvirnur. (6) Deinde bitanturin coronatttr. (3) Christus Dominus (4), passioni
suppliciis, quia persecutorum crudelitas mag- proximus, postquam praedixit discipulis per-
nam illis acquirit gloriam Scd majora cer- : tyiannorum sae- secutionum atiocitalem et
tamina, rnajora seqiitintur pra?rnia ; crudcli- vitiam hortatur ut qui habet sacculum , ,

tas 7>estra, nostra est gloria (7) quanto ma- tollat similiter et peram et qui non habet, : ;

gis patimur, tanto majorem nobis compara- vendat tunicam suam, et mat gladiuni. 1 bi <

mus coronam. D. Ambrosius Est gladius spiritttalis tit :

3. Quia et Zacharias : corona antcru crit vendas patrimonium crnas vcrbum qao , ,

eis qtti tolcraverint. (8) Qiucnint interpre- rttida mentis penetralia vestiuntnr. Est etiarn
tes quarc Deus poenam primoevi delicti in gladius passionis, ut exuas corpus, et imrno-
mortem fuerit Adaino comminatus di- : lata? camis exuviis emattir tibi sacri corona
vinae juslitiae innumera alia suppeiehant sup- martyrii. (5) Duplex est gladius Christiano
pliciorum genera quibus posset condigne ,
necessarius spiritualis unus, passionis aller.
:

hominem punire cur morte potius quatn : Ille est verbum Dei , iste est mortificatio ,
alia poena inobsequenlem punire voluerit ille pervadit mcntem , et cuncta qua? sunt
hoininetn tempestive respondel Moyses
, fidei contraria resecat ; iste corpus alterit,
ISarcepha Syrus « Cum ex ipsius posteritate
: et immolans Deo carnem super aram poeni-
futuri essenl martyres, lata estadvcrsus illum tenliac et mortificationis , sacri marlyrii emit
mortis sentenlia ul hi per mortem pro sua coronam , quam largitur Deus in coelo iis
,

pietate acreverentia obitam, coronasadipisci qui pro ejus amore passi sunt.
possent justitine. (9) Cotona debctur victo-
->

rise, victoria vero martyrutn addicta est eo- »**•»»»»*»»»•»»»»»»»•••»•••••••»'»*»

rutn morti. Nain, ut latur D. Cyprianus,
Vlnci non posstint et mori possttnt ct hoc ,
COINCIO Sr.AlA. ,

ipso invicti sttnt, qitia mori non timcnt. (10)

Nec tormentoruin foitnidant dolores ; nam Haiif.s hic qttoqitc ct pradicationem, ct rc- ,

mttncrationem mar/j riorurn. (6) Hucusque

"lartyrum pcenas d.scriminavimus , fortitu.
(,) D. Cypr. L. 4- eplrt. 6.-(a) Onr. 6.- (3) Trn.
Scoip. 1. — Buteb. Bmiia. hom.
(4) S. Bland. (5) < 1
< —
— —
-

(a) D. Cvpr. rp. 6. n.

8crm. 5a.— (6) Tcrt. Apol. So. - (;) Tert. L. ad Scap. fi) Epiat. 9. I.. /\. {?>)
—
4. - (8) Tert L. 4. :.«S. Marc. -.y. (y) 5. p. Com-
— Cypr. ep. i(i.'— (4) l.nc. n. — (.">) Lil». 10. in Luc
uiciit. dc 1'arad. c. 1. — (k>) L. 1, cp. 1. (G) Tert. Scorp. 8.
 MAHTYR. — CONCIO VI. 4. ,3

dinem commendavimus , cxcellenliam de- bandi non caret effectu. (1) Triplex passim
inonstravimus, vitam sacrifieamus , victorias tlinumeralur baptismus : fluminis flaminis ,

retulimus : Sed nondum de bono martyrii ,

et sanguinis.Baptismus fluminis est baplis-
nec de utilitate ejus (1) disseruimus. JXihil mus aquae baptismus flaminis est poeniten-
;

adhuc de prcemio ad quod Deus martyres tia et baptismus sanguinis est martyrium
, :

invitat (2), enarravimus. In praesentiaium quod licet non sit sacramentum , virtulem
autem propalanda sunt praemia qua? suis habet et sacramenti baptismatis et sacra-
passionibus martyres promeruerunt Nam : menti poenitentiae Est quidem nobis eliani
:

quos per crueniissimum persecutorem humi- secundum lavacrum , unum et ipsum san- ,

liaverat diabolus , exaltavit Deus quos ille '

guinis sci/icet. Hic est baptismus, qui lcwa-
damnavit , iste glorifcavit ; ille opprobriis crum, et non acceptum reprtfsentat , et per-
adimplevit , hic pr&miis j ille induxit mor- dituni reddil. (2) Duplex est peccatum : ori-
tem, hic ad vitam de morte perduxit. (3) De- ginale et actuale. Originale,
per baptismum
nique qnot mala passi sunt martyres , tot deletur ; ,
per pcenitentiam
actuale tollitur.
contraria bona liberaliter contulit Deus. Nam Martyrium tum baptismatis, tum poenitentiae
marlyres fuerunt 1. Fortunae bonis denu- babet virtutem nam ad instar baptismatis
:

dati, et sunt abunde gratiae gazis locuplttati delel originale delictum in Adamo contrac-
2. Morte mulctati, et sunt immorlaliiate do- tum et ad instar poenitentiae tollit omne
,

nati; 3. Ignominia debonestati, et sunt I10- peccatum actuale, quod adultus post accep-
nore decorati. tum baptismum propria voluntate commisit,
I. PARS. Damnr quaa passi sunt marly-
et insu er cuncta bona °P era
P 1
P eccatum ^ -

»">rli6cata v.v.ficat.Quod probesc.ens Chr.s-

res, abunde eompenslta sunt Revera fe- :

nore interitu,etinjuriausura,et lucrodamno. tianus Pati ^ptatut Dei totam gratiam :

(4) Tria damna tolerarunt martyres sordes

di '» at > ut
:
™
ob eo vemam compensa- *W«
tione sanguinis suiexpediat, omiua enunhuw
scilicet, crucialus et bonorum jacturam. 1.
Sordes : nam
squalent sine balneis membra, °P
eH delic(a donantur (3 , et martyres, non
situ et sorde deformia. (5) 2. Cruciatus, quos
solum a .P eccatl sord.bus buantur, sed adhnc

quibus inti.bunalibus dilacerabantur, fuit, !»a

P tismi deletur peccati culp;
eccatl remiititur poena ; in sacramento au-
3. Bonorumadhibita proscriptio. (n) Quam P
vere proclamat Ch.istus Felicesqui perse-
:
^^
poen.tent.ae deletur quulem culpa re-
eCCa l °
culionem passi suut causa nominis mei. (8) ,n,tt,tur etiam P 03 " 3 aBler,,a P \ ,
temporal.s solvenda vel
,
seJ remanet poena
Nam martyrium 1. Omnes peccatorum sor-
deslavat; 2. Cunctam pcenam peccatis de- in hoc mundo • vel ,n B u
,

»
rf .
Wp?P m
bitam condonat; 3. G.atiae et glori* bona tanta cordi* convcrsio et coi.tnt.out
suffi-

comnarat ciat a tot,us pcenoe remissionem. At m mar-

Sordes quidem baptismate dilnuntur , tyrio omniasacramenta
baptismi continentur
1.
martyrio vero maculce candidantur. (o) Cap- auantl "n ad ^eralionem a culpa,et
a pcena.
tismus delet sordes originalis delicli ; mar- ( ) Efficaciam namque :)baplismatis aemulans,

tyrium quoque maculas primev* labis ema- ex °P ere °P erato onine,n P ecCatl remitt,t .

culat seu candidat. Marlyres enim sunt qui P«nam,inquo

poen.tent.aesacramentumlonge
s,, erat Hoc enim h ftisma estmgralia ma-
veniunt ex illa pressura magna, et laverunt P
honore pre-
vestimentum suum , et candidaverunt ipsum '**> in poteslate sublimius , in
in sanguine Agni. f 10) Sanguis quem Cliris- tiosius ( 6 )»
«qwvalens bapt.s.nal. : quia s.cut
US aa- UJe ^«^"'ahter repraesentat
tus insua passione effudit, peccatorum ma- N»VT ^°^m
sic bapt.smus sangum.s
culas lavat,etanimas, quas crimina nigras UmStl P a ,

effecerant^candidatrCW/^r^or,^/^ [eprfsentat eam reahter ; quod non facit

v '
bapt.smus poen.tent.ae seu Ilanun.s. Lt nleo
(i)Tcrt. Scorp. 2. — (2) Tert. L. ad Mart. 2.—
(?>)
F.useb. Kmiss. hom. 4. de Kpipl.an. — (4)Tcit. L. de (1)Gilb. Scrm. t\-. in Cant. —
(2) Tert. L. de Bapt.
IWsur. 12. — (5) 1). Cypr. L. 7>. ep. ult. —
(6) Lpist.9. 16. —(fi) Tert. Apol. 5o,— (4) Tert. Apol. 1. (5) —
— {;) Tert. Apolog. 4. — (8) Tert. Scorp. 9. —,(9) D. Tliom. 3. p. q. G8. art. 2.— (6) D. Cypr. de Exliott.
Ibid. »a. — (ic) Tert. Scorp. »2. Mart.
26.
/f«4 MARTYR. — COSCIO VI.
sicut in ah
l>:iptismo aquae liheratur homo divinam accipit filialionem Paulo as- , ut de
omni culpa, et a poena propter conformita- severat Tertullianus : Tu/ic Paulus civitatis
tem sacramentalem ad passionem Christi , Homance consequitur nalivilalcm , cum illic

sic eliain in haptismo sanguiuis propler con-
formitatem realem ad passionem Christi li-
heratur homo ah omni culpa et pcena, quod
ut plurimum non fit in haptismo poenitenlia?,
virtute cujus deletur
coodonattif de ceterna comparat.
penitus poena
commutatur in temporaneam. Stupendam
martyrii renascitur generositate. (i) Mailyr
moriens renascitur ad gratiain et gloriam.
Hoec ahuntle demonstrant quam faustum sit
martyrium quod delictorum sordes uiundat,
quidem culpa , sed non a pcena peccati liherat , gratiam et gloriaiu
, sed
Quam merito ait Petrus Damianus Lau- :

illam martyrii efficaciam helle declarat Ter- daiala divina disposido qiue ad hoc suos
lullianus Prospexcrat ct Deus imbecillita- tcmporaliter vcrberat, ut a perpetuis eos fla-
:

tes conditionis luanancc, adversarii insidias, gellis abscondat ; ad hoc prcmit , ut elcvet ;
rertim Jallacias, scculi retia , etiam post la- ad hoc secat , ut sanet ; ad hoc dejicit, ul
vacrum peridilaturam fidem , periluros ple- exaltet. Qui enim bona agit et mala susci- ,

rosquc rnrsum post salulem , qui vestitum pit, quidquid sibi jitstte retributionis in tcrra
obsoletassent nuptialcm qtti jaculis o/eu/n subtrahitur hoc ii/i in ccelo mu/tip/icitts cu-
,
,

nori prcrparassent, qtti rcquirendi per montes rnulatur (2) ut marlyrum comprohatur :

ct saltus, et humeris esse/it reportandi. Po- exemplo, qui conjecti in carceres, sordihus
su.it igtur secunda so/alia , extrema prwsi- squalentes, sunt a delictorum sordihus num-
dia , diinicationeni martyrii , et lavacrum dali; qui a tyrannis tonnentis dilacerati sunt,
sanguinis exinde securum. De ctijtis jelici- ah omni pcena peccatis dehita exempti; qui
tate David : Beali quorum dimissa sunt de- cunctis fortunae honis denudali, sunt cceles-
licta , et quoruin operUc sttnt iniquitales. tihus gloriae thesauris tlitati. Chiistiane, de
Beatus vir ctti non irnputaverit Deus de/ic- tuis pressuris atque mo/estiis gaude , et tolis
turn. Proprie eni/n marfyribus nihil reputari in Domi/10 visceribus gratulare quia qtti ,

potcst, qttibits iu lavacro ipsa vita deponitur rinnc, ut ita falcar, pccnarum inanium tcvi-

(1) ; nihil scilicet reputari potest in purgato- tate deprimcris, rcmuneraiidus postrnodta/i ,

rio , nulla pcena etiam temporalis superest pretiosi auri pondcra reporlabis (3) ad instar ;

ihi solvenda. Ut enim animadvertit D. Cy- maityrum, qui morte mulclali, sunt iunnor-
prianus Tertullianum expendens A/iud est lalilate donali. :

...
missuin in carcerem non exire inde ', donec
solvat novissimum quadrantem, et pro pec-
. ,
*
,
' '.
ri dadc rr r ,
turn estapud Creatore/n : Llbi
,
u
II. PARS. 1 unc fiet verburn quoa scrip-
1 r> . i;i
,

.
,
„. ~a «.„,.;„
^^„ .,L
est, mors, vtc- ,
. .

catis lori"o dolore cruciatuurn emundari et '

„„, _._».
o ........ toria tua , vel contentto tua r1-ubi est , rnors, D / . . , .
,
•

1°
. ,
putiiari diu liine, ct pendcre 111 die Jitidtcu r. n;„.
aculctis tuus Pi //\ aii
(4) Alludit lertullianus ad
n .\ .
b ,.
l
, 1 1 ,
, . . ,.

ad sententiam Jiiidicis 3: a/iud statun ad °«lo- n „ „.,»

Paulum, qui agens de «lona cor norum, qua
•
,.*, .
1 1
4.. . .

narri pervenire,,Jftdei et virtutis acctpere rrter- .• r ..*. ;~„, '

111 resurrectione heali lulgehunt, cognata jam

, 1 1 1
' '
,
cedern , 'pcccata omnia passtone pur^asse et ••. •, r\ „„
~„. >. corrupti- •

_ ' ," ... . " °\ lmmortalitate, lta scnhit Onortel ,„.; , 1

:

a Uomino coronari. (21 Illnd pertmet ad „.• .,. „,„ P ,„i„

,
1 1 , • 1 • '
l»le lioc mduere lncorruptionem et mortale
v ,
> ' . . ,
. . ,
inu tos " qui post deletam culpam 111 sacra- • 1 ••, '.„ r> > .

.' t hocinduere iinmortahtatem.Lumautemmor-

mento pcenitenlia*. post commutatam pcenam .11 »,„r,„,^ m ,...,„ a* 1 •
' . tale Iioc lnduent lmmortautatem
' 1 . tunc (\ tiet . •
•

,
.Teternam 111 tempora em non satistecerunt ii„. _ „ ot moi s ,„
.. # est „,^.. c in , .
sermo qui scnptus est
l Absorpta '
,

solvere tenentur pur^atorio

..
divin.e Jtustitiae 111 secu o per opera pcenalia, ,7/. / ,„„ „,,' a/.^n
.

v ,1,..
victoria.Ubiest,mors,victortatuar\.^)\)..\\.nA-
lstud vero m
.
".".«,' :
. . .

• 1 •
.

,-
:

, 1 .•„,/„.-,. ., o\
.» o . nasius ltl scnptum existimat Isaiae (2J. v. o.)
spectat
1
martyres,
J '
qui
t sua passione
r solverunt
. xihi
,-•
J
tn c
mxta Septuafrmla . , • MM AMm
i A »:
translationem ,r.,Mtnr
ouitur • .

i>ro omui poena etiam tempora peccato n / _ ». /«u.,mnnvr;i>,it

J
, ,
»
.
1 ,
' 1 .
1
Dcvorataesl morsprazvalens. (o)lnmariyiiDus
.
/

dehita , et oi>
(tet)ita oh lacturam
jacturam tempora nim
temporalium sunt ,„ : a „ nr ,.„ i „ cl .
. ' .
J * . . . . . . . inors ,
pra3valens ahsorpta et devorata 1
est ,
l)onis "ralia; et ylona; opu enter locupletati.
» 6 . » » ', ,.. • . nam r L«.i: —..«»; nncc
pro morle temporah quam passi _ \ cim t
suiu,
.) .i\:\m eavictoriahabet ct eloriamp accndt
b . •
stiucet, »i 1 ' ,„i:,„.„ . c,.;i;^..t »
T. ,. '/os n*
, . . trina pollehunt lmmortalitate : 1.
Deo ct pttcdam vivcndt 111 wteriiiim. (5) JMar- A '
r . n r„_..:-
•
«In.;»,».!», . - .
\
' ' v
n. 1
'
1
Animae heatihcatae; 2. Carnis "lorituat.-e , .).
tvres per trratiam Ueo placent, et per clo- T ^ ,
*
b •
.' • "• ramae decantatae.
» —.
.
1
riam 111 ccelo \i\unt 111 aeternum. In haptis- , ./ . ji_-j
negationi
»
.
r , 1. Ipst
.

prwstdes cum nortantur .

,
mate renatus (jratia sancldicatus adontatur c ' ! ,.
„n
„, nolt „„ in >nn>
aiiimam . . i,

f. 'P. i- Scrva animam tuam, dicunt ct

,
. . . 1 ' ,
a Deo, et acquint jus ad ccelestem naeredita- „, „„„„,.„„.„ ritrUtiis Dn-
uo-
tuam pcrdcre /(7)
\ .

w/ al ecomerso L.linstus
.
.
«V » • .... . :

lem. Martyr quoque in supphcns renascilur, *

(1) Tert.Scorp. i3.— f»)L. 8. rp. 6.— f5) Pci. Dom.

(l) Trrl. Scorp. 6. — (1) T.r>. S2. nd Anlonian. -- ibiil —
(i) Tert. L. 5. a<lv. Marc.
10.— (5) i. Cor. i5.
i it. Apol. 5u. — (6) L. dc I'a»s. Clir. (;) Tert. 8corp, u. —
 MAllTYR. CONCIO — VI. 4'>5
minus : Qui pluris, inquit fecerit animam 2. Sed : cum caro
respice compensationem
,

suam quam me , non est me dignus; id est ,

et anima dependitur ,
quibus in homine
qui maluerit vivere me negando quam mori carius niltil est , ipsa dependi in profectu ,
confitendo. (1) Non eodem modo alloquuntur quorum est profectus ; ipsa erogari , quce
Christianos tyrannus et Christus. Tyrannus lucrifiant ; eadem pretia , quce et merces. (1)
eos ad fidei negationem hortatur, si animam, Martyr ex anima et corpore constitutus, pro
id est, vitam temporalem servare desiderant fidei confessione sustinens mortem ; in anima
Christus indignos nomine christiano decla- et in corpore remuneratur. Nam anima ,
rat illos qui pro conservanda vita temporali vita aeterna potitur, corpus quoque suscitan-
negant disciplinam. Qui tyranno ohtempe- dum est ad gloriam et caro tormentis di- :

rant, et fidem negant, vitam temporalem
custodientes, vitam aeternam amittunt qui
vero Christo ohsequuntur, vitam amiltentes
temporalem vitam aeternam custodiunt.
,
Nam , ut subjungit Dominus , qui animam
suam invenerit , perdet illam ; qui vero per-
diderit mei causa, inveniet iltam. Proinde
enim inveniet eam, qui negarit lucrifaciendo
laniata erit immortaliter glorificala. Ad glo-
;
riam animae et corporis aspicientes martyres,
tormenta ipsamque mortem despiciehant
audacter propalantes , martyria desceviant,
sed in salutem. (2) Innumera sunt marlyrum
exempla , qui in novo Testamento fortiter
restiterunt atrocissimis quihusque cruciati-
hus sed non est praetereundaMachabaeorum
;

vitam ; sed perdet in gehennam, qui se putat conslantia, qui in veleri Testamento, velut
negando lucrifacere eam. Perdet autem eam insensihiles saevissima passi sunt supplicia.
ad pnesens, qui confessus occiditur , sed in- Juhet tyrannus oh piam in divina lege oh-
venlurus eam in vilam ceternam. (2) Quam stinationem primo amputari linguam
,
et ,

infelix Christianus, qui de sua fide interroga- cute capitis detracta, summas quoque manus
tus , negat illam , ne perdat praesentem vi- et pedes ei praesciendi, eaeteris ejus fratrihus
tam nam conservans miserahilem hanc vi-
! et matre inspicientibus ; et cum jam per
tam eum fidei dispendio , aeternam vitam in omnia inutilis factus esset , jussit ignem ad-
ccelo possidendam amittit, et aeternam mor- moveri , et adhuc spirantem terreri in sar-
tem in inferno sustinendam incurrit. Quam tagine in qua cum diu cruciaretur , caeteri
:

felix martyr , qui testans fidem cum detri- una cum malre invicem se hortahantur morti
mento praesentis vitae, aeternam vitam sihi fortiler « Magnanimus ille adolescens ,
:

comparat in ccelo, quia scena vitce (3) peracta quamvis spoliata jam ossium compage, non
necessario deveniendum est, aut ad intermi- ingemiscebat, sed perinde ac si in igne trans-
nahilem vilam, aut ad interminahilem mor- formaretur in immortalitatem , cruciatus
tem ! Nec minor fuit alio- fortiter ferebat. » (3)
Socrates. ipsamortecoram, immortalitalem rum fortitudo quam commendat D. Amhro-
vindicat animce, necessaria prccsutnptione ad sius, de uno illorum aiens Exucbant imma- :

in/urice Socrates graecae nes bestioe corium capitis, et pardaticis feri-

/rustrationem. (4)
tunc virtutis norma , uxorem taiibus sa?viebant. At ille deftciens : Quam
videt in carcere
mox viduam, filios jamjam pupillos, philo- dulce est, inquit, rnori pro religione ! quam
sophicam et domesticam familiam injuste suavis omnis acerbitas mortis pro pietate ! (4)
dehonestatam et plura in paucis acerha , Similem ostentarunt caeteri constantiam :
,

quoe quantumvis magnanimum virum con- Fratres in fide, fratres in genere , fratres in
cutere potuissent haec intrepidus videt, dum passione. In his enim eral itita mens et con-
:

attentius animae immorlalitatem considerat. gressio, unavictoria, una habitafio in terris

Martyres honorum despoliationem hono- ,
et una in cozlis (5) : eorum anima immor-
rum depositionem, tormentorum susceptio- tali fruilur felicilate, caro etinm ad immor-
nem, et avaram dulcis vitae jacturam , alacri talem gloriam est suscitanda. Quareunusex
spe et virili fortitudine suheunt Et illa : illis sic tyrannum alloquitur : Tu quidcm,
lanquam oblatam mortis occasionem, velut scelestissime prwsenli vita nos perdis :
, in
pignus immorlalilatis invadunt : et si circa sed rex mundi defunctos nospro suis legibus,
super/iciem solidi roboris temporaria rnors in ceterna? vitee resurrectione suscilabit (6),
desa?vit, intra conscientia? medullas vita se et famam nostram immortalitate donahit.
recipit (5) certo sperans immortalitatem
; 3. Tertullianus postquam athletarum re-
animae heatificandae et carnis glorificandoe. tulit praelia, vulnera, flagella , illatas violen-

Tert. Scorp. 6. —(2) Tert. Scorp. 5.

(1)
(") Jo- —
(1) Tert. Scorp. 9. — (2) Tert. ibid. —
(3) Clem. seph. L. <ie Maili. 9. —
(4) L. 2. de Jacob.
et Vila
Alex. esh. ad Gent. — (4) Tert. L. de Ao. i. — (5) beata c. 11. —
(5) D. Aug. Serm. 2.
de Si-pt Frat.
Euseb. Eiuiss. hom. 4. in Epiph. Macliab. — (C) Euscb. Emiss. hom. t\. de Epiph.
4«»6 BURTYR. — COaXIO VI.
iias , recej.tas injurias denolat Gnein ob runt vocem. Nccesse est ut qitcv sitnt ad
,

quem cuncta illa htlunter patiebanlur mala. mortem sccuttv scquantur ad vitam ; qucv ad
Sed quaiitnni livorcs /7/7, ct cruorcs, ct vibi- contumeliam concitatcv sunt, concitcntur ad
ces ncgotiantur ; qitalcm potcst prcestare
, honorcm, ct sint jjarticipes "loricr, cjucv pas-
sccu/ttiu, de fama alcrnitctttm de niemoria , sionis pctrticipcs exstitcrttnt. (i) Idem eis
rcstti rectionem. (i) At de faina aeternitatem eveniet aurum conversae
qnocl teriae in :

qtiain suis cerlaminihus adejUi non sunt Qtto/iiam in malcdictorum metaUorum fcra-
athleta: et pugiles martvr sua morte sibi . libus officinis pccnali opcre deplorata, nomen
eomparabit; nam, « In inemoria oeterna erit terrcv in igne reliquit
, atque exinde de lor-
juslus, ab audilione mala non timebit (2) : >• menlis in ornamenta , de suppliciis in de/i-
ut illutl verissime tlictum a Sidonio niilii cias de ignomi/iiis i/t Itonores , melctlli re-
,

vidcatur Imnroborum probct, a'que ut prcv-

:
fuga mututur. (2) Guncta quae servierunt
conia bonorum immortalia mctncnt. (3) Sed tyrannis dedecorandos mai lyres, servient
atl

quia in inferiorihus ostendendus est lionor ad eos honorandos. Nani, 1. Eos ignomi-
marlyiihus dehitus, ex pradihatis sequentes niosa morle tlamnarunt 2. Ad eos torquen- ;

observandac sunt reflexiones. Mors marty- tlos insliumeuta suppliciorum infamia ac-
rum iu in.moi talitatem commutata fuit nam ; commodarunl 3. Post inortem, coiporibus ;

amittenles pro Christo vitam temporalem , sepulturam denegarunt et 1 Sanctorum : .

vitam aeternam adepti sunt t multi Chris- : < mailyria honorantur 1. SupplicioruflQ in- ;

tiani hac uetate, pro re nullius momenti, pro trumenta decorantur 3. Corpora religiose ;

turpi lucro, pro honore vano pro obletta- ,

mejito lascivo , vitam eeternam amillunt et
mortem .Tternam acquirunt, nec considerant
tjuotl 1. Sunt in conftnio natu/cv mortalis et
immorfalis (4) quotl haec vita morlalis ter-
minatur ad aetei nam vitain vel niortem 2.
veneiautur.
, 1. Terlullianus belle pr.i stantiam suppli-
cit)rum quas pertulerunl martyres commen-
dat, dum Geiililiuin depretiat deos qui fiunt
. conformiter ad tormenta quas j)aliebantur
; Christiani. Quantiim igiltir de diis vcstiis .

Maityrum caro laniata SupplicUs , resurrec- nomina solummodo vicleo quorumdam vete-
tura est ad immorialem gloriam et nos de- /nortitnru>n et fabulas audio el sauct : rum , ,

hemusatl virtutem uti corporihus nostris ut de jabulis recognosco. Quantum aute/n dc

suscitentur ad viiam praesertim quia, ut ait simu/acris ijjsis , /tihil alittd deprehendo
;

dubius Terlullianus, de Spiritu Sancto in- quam materias soro/es esse vasculorum, ins-
hahilatore loqueus. Erudiuntitr i/i illo , et trumentorumque commiittiitm, vcf ex eisdem
per ipsu/n corpora nostra acl iinr/iortalitatcm vasculis et instrttmenfis qtiasi fatum conse-
pro/icere, dum acl decreta ipsius discunt se cratione mutantes licentia artis (ransfigu- ,

modcrantcr tcmperare. (5) Tantlem , 3. Mar- rante , et quidem co/ttumeliosissime et in ,

tyres sua passione sibi coinpararunt de fama ipsoopere sacrilege ; ut reveranobis, maxi/uc
aeternitatem ; dc qua scilicet psalmus : Tole- qui jjropter deos ij/sos plecti:/iur so/atiui/t ,

rantia, inquit, justorum non peribit in fmem. j/trnarum esse possit, quod cadcm et ipsi pa-
6) Nos quoque si sancte vixerimus et chris- tiuntur, ut ftant. Crucibus et stipitibus im-
tiane moriamur eriinus in aeternum de vir- ponitis Christia/tos. Quod simu/acritm non
,

tute commendati qitia et alibi, honorabi/is prius argil/a deformat critci et stipili supcr-
,

mnrs justorum, ex tolerantia sine dubio (7) structa : in patibulo primttm corpus Dci ves- :

nam maityres qui fuerunt ignominia deho- tri dedicatitr. Ungulis deraditis latera Chris-
neslati, sunt honore decorati. tianorum ; at in deos vestros per omnia
mntnc n ...
l'AI\b. beatt critts cu/n vos dedecora-
.
1 t membra valtdius incumbitnt ascice , et rwui-
„ , .
,
ncv, et scobincv. Cervtces 'ponimtis ante plttm-
verint. /o\ r>i r\ •
, i- 1

(0) Christus Donnnus ut discipulos , '

,
.' . .

.
suos „„ atl ignonunias ,
•
r bum , et gluttnum , ct gomphos sine ca- •

et tormenta lorliler to- y.. n-

pite sunt clti vcstn. Ad bcstias tmpcllimur :
\i 1 .- 1
•

1 „ °ni illos pr;edicat, r

,•
lerantla sulllammaret
1
beatos -i, , ., , „, 1

, ' , ..

,.'.,,.
,
.. _ certe qttas Libero , et Crbele . et ecelcstt aj>-
l
c \ .

cum a tyrannis et
,
peisecutonbus fuennt . •;/•
,
•

p/tcatis. I"tiibtts urimitr : Itoc ct tlli a prima

,
J - '
,„ r °
. .

tanquam inlaines damnati , et ijmomimosa '

,

.11
'
,, . ,
mctssa. In nietaHa damnamur : inil,-
r , . .

1 ,°. cnudem •

morttj mulctati ; nam huiusmodi i^noiniuuc '

, , ,
,..

•,,••/
1
J ft
censentur du vestrt. In iiisulas rclcgamur
...
• • .
111 gloriam et honorein commutabuntur. ,

D P
raslorem seiiuentur oves quae eius audie-
so/et et insulas aliquts cfcus vcstcr aul
,, . ',
„,.,
i-, „„
,
m ..

.
,

1 M J
nasct, catt mori. (3) Inde argute conciutlil ex
.

deoruin consecratione, martyrum conseciau-

(1) Tcrt.Scorp. 6. —
(3) P»al. 111. (.)) L. 9. Ep. —
.*. - (() <:i«rn. klex. L. Siioiu. 7. (5) Lib. de —
Trb. 10. - ((.; Teit. L. 4. adv. Uarc. oy. —(7) Teri (1) Cluysol. S. nn.4o.- (a) Terl. L i.ileCull. Fnn.
iLid. — (8^ icrt. Stoip y. 4 •— (3) l'eil. Apol. n.
 MARTYR. — CONCIO VI. 4.,;
^applicia. Si per hcec constat divinitas ali- lium Apostolo caput detruncavit, velut dia-
qua ergo qui puniunlur , consecrantur : et
: dema quoddam venerabatur. Crux quoque
nutnina erunt dicenda supplicia. Tyranni Chrisli est Ecclesiae gloria, nihil erat in carne
martyres dedecorare censebaut, infami eos intolerabilius, nihil cstnunc in fronte glorio-
afficientes supplicio, et eos iu divos conse- sius. Quid
deerat fdeli scrvo , qui tanturn
crabant nam ut de martyribus fatur Euse-
: dedit honoris supplicio tuop (1) Ctux Chrisli,
bius Emissenus : Cruciatibus aJJIicli , sttp- calenae Petri, gladius Pauli, lapidesSiephani,
p/iciis explorati , scevis ignibtts sacriflcii craticula Laurentii gemmis et auro inserun-
vwre decocti, quantas susccperunt in corpore tur. Quod fuit instrumentuin pcena? ; est
pcrnas, tantas in spirittt perceperunt coronas g/oria? testiinonium (2),et mai lyruntcorpora
ac sic per tormentorum plagas et torquen- quibus sepulturam denegarunl tyranni , re-
tiuin tnoras , prius consecrati sunt quain ligiose a iidelihus venerantur.
perempti. (1) Et ut subjungit Emissenus, 3. Nam, ut ail Propbeta Evangelicus , a
tyranni Cbristianos persequentes nequaquani facie injustilia; perit jtistus, et erit honor se-
tantum prodesse potuissent obsequio, quan- pultura ejus. (3) Multus est D. Ainbrosiu;
tum profuerunt gladio ; quia eorum mors ut demonstict bumanitatis simul ac pietaus
tanto est gloriosior quanto ignominiosior
,
esse negotium tradere sepulturae defunclo-
,

videbatur. Ecce martyrium Christi, et apud rum cadavera. Nam si viventcs operire nu~
homines et in hcc mundo non solttm non est dos lex prcecipit, quanto magis debemus ope-
opprobrium , sed rnagnum est oritamentum. rire defunctot urn corpora P Si viantes ad
Ecce nori solurn in conspectu Dornini, verurn longiora deducere solemus, quanto magis iu
etiam in conspeclu hominum jam pretiosa unde jam
illam aternam domurn projectos ,

est mors Sanctorum ejus. Ecce non soluin non revertuntur p JSihil hoc offtcio prastan-
non contemnunlur, verum etiam rnagnis ho- tius ei conferre, qui tibi jarn non possit red-
noribus praferuntur martyres ejtts. (2) Ec- dere vindicare a volatilibus vindicare a, ,

clesia namque spiritu veritatis illustrata bestiis consortem nalura?. Fera? hanc huma-
,

inter divos et beatos illos dinumerat, eoruin nitatern defunctis corporibus delulisse pro-
memoriae solemnilalem dedicat el singulis dunlur homines denegabunt P (4) Tyranni
, ,

annis diem mortis devote celebrat. V ides Christianorum persecutores,omnem pietatem

quam martyrii definiat felicitatern cui de ac bumanitatem deponentes ipsisque feris
, ,

gaudio tnutuo acquirit sulemnitatern. (3) De immaniores, post trucidatos mai tyres eorum
tali honore ab Ecclesia exbibito martyribus corporibus negabant sepulturain , bestiisque

congratulatur D. Cyprianus. Eantnunc rna- devoranda exponebant. Quod fuerat a Regio

gistratus et consules annua? digivlatis in- Vate ominatum : « Posuerunt morticina
,

signibus et duodecim fascibus glorienlur

, servorum tuorum , escas volatilibus cceli ;
ecce dignitas ccelestis in vobis honoris annui carnes Sanctorum tuorum bestiis terrae. » (5)
claritate signata est : et jarn reverentis anni Sacra martyrum corpora sepulcri bonore
volubilem circu/um victricis g/oria; diuturni- privanlur, volucribus et canibus depastanda
tate transgressa est. (4) Et ne aliquid mar- objiciuntur,et tyranni post innocentium bo-
tyrum desit gloriae etiam instrumenta qui-
, minum caedem in inanimata cadavera cru-
bus sunt ignominiose dilaniati, bonorantur. deliter saeviunt. Sacra corpora funeris honore
2. Siquidem honorata est apud Deum mors privantes ignibus dabant : et post hominuru
religiosorum ipsius , ut cartit David ; non rnortes , contra ipsam pugnabant hutnanita-
opinor ista communis, et otnnium debitum : tern. (6) Quos belle Emissenus redarguit soe-

afquin ista etia/n ig/wminiosa est ex e/ogio vitiae et demenliae. Saevitioe , nam cuiii jam
transgressionis et merito damnationis ; sed causa periisset furoris , finern rwn iinponebant
i/la quce in ipso aditur ex testimonio reli- crude/itati. Dementie Quarn confusa de-
:

gionis , ct prcelio confessionis , pro justi- rnentia ! qitibus cce/um acquirehant ,

his ter-
tia et sacramento. (5) Honorata est etiam ram negabant. At nibil profecit insolens
apud Deum mors quam passi sunt martyres persecutorum saevitia incassum martyrum
,

pro veritate fidei et. operatione virtutis et ; memoriam, cadaverum tabe conspurcare ten-
in honorem transierunt triumphi ipsa eliain tavit, dum sepulturae asylum mortuis inhu-
instrumenta supp/icii. (6) D. Chrysostomus mane denegat , eorum bonori suffragatur.
clavos quibus Petrus cruci affixus fuerat Unde de saevis illis tyrannis subjungit Euse-
velut totidem gemmas, atque ensem qui gen-
D
(1) D. Aiiff. Tract. 76. in Joan.
—
(2) Emiss.
Hom.
Serm. de S. liland. — (2) D. Ang. Serm. 9. in dc Sanc t. Mart. Ejnphod. et Alex. —
(5) Tert
Scorp.
(1)
P*. 1.8. -
(5)Tert. Scorp. i3.-(4) E|>ist. 16.- (5) 8. - (4) Lib. de Tob. c. 1.— (3)
Ps. 78. —
(<>) tuscb.

Tert. Scorp. 8. —(6) Petr. Dam. Serm. 5a. Emisi. horo. de S. Bland.
,jo8 MARTYR. ~ CONCIO VI.
bius : Sed tamen^ vcllent, nolenf, beatiludinis de Palestina usqite ad Chalcedonem' junge-
eoriirn testes erant, qttibus etiam mortttis in- rcntttr popuiorum exaniina et in Christi ,

videbant. laude una voce resonarent.lSomie exeniplaris

Marlyrum gloriam testabantur tyranoi illa pietatis hasreticorum hujusce setatis con-

mortuorum corporibus invidentes niaiiy- : demnai impietatem, qui Sanctorum reliquiis

rum gloriam testabantur ferae eorum corpora non solum debitam non praestarunt reveren-
lambentes, et a voracitate belluarum defen- tiam sed quod est borribile dictu, omni
,

dentes martyrum gloriam testantur fideles

; affecenmt ignominia amulantes Eibnicorum
quorum reliquias religiose venerantur. Cons- barbariem ? Qui ipsis Bacchanalium juriis
tantinus Magnus imperator, in Nicaeno conci- nec mortuis parcunt Christianis , quin illos
bo, effossos pro fide episcoporum oculos pie de requie septtltura?, de asy/oqitodarn mortis,
osculabatur,pro certo persuasus, ait Tbeodo- jam a/ios,jarn nec totos, aveliant, dissecent,
retus, osculo se benedictionem inde haustit- distrahant.(i) At ut eorum error et blaspbe-
rnm (i) et nunc etiam fideles religiose ve-
: mia evidentius appareat, adducendus est D.
nerantur martyrum relicjuias, quasargento, Ambrosius quem sanctum ipsi recognos-
,

auro preliosissimis ornaot margaritis, ut hine cunt , cujusque doctrinam amplectuntur.

intelligatar in qua/i honore secunt habeat Ha'c est enirn sanctorum martyrttm gloria,
animas occisorum : qtiando caro exartimis , quorum etsi per universurn nutndum semine-
tanto affeclu divinitatis coronatttr. fa) Sanc- tar in cineribus portio, manet tamen integra
torum adbuc commeudat Deus in v/rtutibtts p/ertitutlo. Quod si dicas : Quid
reliquias
inullis miraculis, quas in eorum basilicis et honoras in carrte jam reso/ttla, atque con-
sepulcris operatur. Nam, ut futur D. Augus- sumpta, de qua jarn nul/a Deo cura est ? ubi
tinus de Joanne Baptista loquens , divina est illttd : I\Jihi autem nimis honorad surtt
providentia constat actum ut per plitra amici tui Deus ? Honorare debcmus ser-
,

loca deportatis beati marlyris rcliquiis, p/ttra vos Dei , de quibtis dicitur : Dominus cus-
vir tiittt/n signa fierent, pluresque per mcmo- todit omnia ossa eorum : unurn ex his rton
riam doctrino? et vitai illius , ad ftdem et di- conterelur. Honoro ergo in carne martyris ex-
/ectionem ejus quem pra?dicaverat , conflue- ceptas pro Christi nomine cicatrices. Honoro
rent. (3) Ex bonore quetn praestant fideles per conjessionem Domini sacratos cineres.
martyrum reliquiis, etex miraculis qure ope- Hortoro in cineribus semina a?lernitatis. (2)
ratur Deus ad eorum sepulcra , recte colli- Quod si in ore duorum vel trium testium
git Magnus Gregorius quanta poliantur feli- statomne verbum , quanta liaereticorum iiu-
citale , et in quali bonore babendi sint. pudentia et temeritas denegare Sanctoruin
Quomodo ergo vivttitt i/lic ubi vivttnt, si in reliquiis bonorem , quos Palres Ambrosius,
tot miiaculis, Itic vivunl ubi moriurttur? (4) Augustinus , Hieronymus, Gregorius , non
Quanto bonore veneranda sint sacra marty- minus sanctitate quam doctrina illustres in ,

rum ossa reliquiaeque aliorum Sanctorum primitiva Ecclesia veneratas testantur?

,

qui potiori sui parte ccelos incolunt, et quo- At ne ullus circa bonorem mai tyribus de-
rum tandem corpora rediviva nalivitate em- bitum subrepat error tria animadvertenda ,

pvrei gloria polientur, demonstrat D. Hie- sunt ex Augustino « Nos martyres nostros, :

ronymus, referens quanta veneratione sacri nec divinis bonoribus colimus, nec sacrifi-
prophelae Samuelis ossa sub Arcadio impe- cia illis offerimus. « (3) Eatria soli Deo de-
ratore, anno Domini /\o6 a ludsea , magna betur , et cum ad latriam pertineat oblatio
et imperatoris et populi pompa et devotione sacrificii, soli Deo non martyribus offertur
translata sint. Sic enim Vigilantium luere- sacrificium. Qttis eniin antistitum in /ocis
ticum pungit Sacrilegus nttnc Juguslus Sanctoritm corporum assis/ens allari
:
a/i- ,

Arcadius qtti ossa B. Samuclis longo post quando dixit,ojferimus (ibi, Pctre,aut Patt/e,
tcmpore de Jtida-a trans(u/it in Thraciam, attt Crpriane ? sed qitod offerlttr offcrtur ,

Omncs episcopi non solum sacri/egi, scd ct Deo, qni martyrcs corortavit, apttil memorias
fdtui judicandi qiti rem vilissiniam et dis- eorum quos coronavit, ut ex ipsorttm corpv-
,

solutos cineres serico et vase attrco porfavc- ritm admonitioiie major affccttts exsurgat ,

rttnt. Sltt/ti F.cclesiarum poptili, qui ad acucndam charitalcm, et in illos qttos inu-
omnium
occurrunt sanctis reliqniis , et tanta /trtilia tari possumus, et in illum quo adjuvante pos-
snnt juctindad qnasi pra-sentem vivcntcmqiic simus.(4) a.Honoramusmai iyres, 11011 prop-
prophelam cernerent atque suspiccrcnt , ut ter ipsos, sed propter Deum, pro cujus reb-

(1) L. 1. c. 11. — (7) O. Ang. Sorm. tle S. Vincent,

- ("1) S.rm. 3. de l).<.»llat. S. Joan. — (4) Hom. 11. (1) Trrt. Apol. 63. - (l) S.-rm. gS. — (3) Lib. 8.

u. Evang. Civ. a 7 . — (\) D. Aug. L. ao. COflt. Puut C !•

 MORS. — CONCIO I. 409
gione dimicarunt et mortui sunt. Honora- pro evangelica veritate passionem paratum
mus sane memorias eorum tanquam sancto- essesentimus ; sedillos tanlo devotius, quanto
rum hominum Dei qui usque ad mortem securius post incerta omnia superata : quanto
,

corporum suorum pro veritate certarunt, ut etiam fidentiore laude prcedicamus jam in ,

Innotesceret vera religio falsis religionibus vita feliciore viclores quam in ista adhuc ,

fictisque corwictis. (i) Et hic honor non est usque pugnantes. (1) 3. Ultra Dei gloriam
duntaxat aul politicus, qualis est ille qui laudandus est in suis martyribus , popu-
civilis
qui defertur parentibus , magislratibus , do- lus christianus memorias marlyrum religiosa
ininis, principibus ; sed religiosus, quia gra- solemnilate concelebrat , et ad excitandam
tiam etgloriam quam contulit eis Deus, ho- imitationem, et ut meritis eorum consocietur,
norat, proceditque a charitate, diciturque atque orationibus adjuvetur (2) , ut gratiae
Dulia. Colimus ergo martyres eo cultu dilec- Dei respondeat , fortiter pugnet pro fide et
tionis et societatis, quo et in hac vita colun- religione , disciplinam christianam fideliter
tur sancti homines Dei, quorum cor ad talem custodiat, et ccelestem felicitatem obtineat.

(1) D. Aug. L. 20. Cont. Faust. c. ai. — (2) D. Aug.

(i) D. Aug. L. 8. Civ. 27. ibid.

MORS Q

SCHOLIUM.

Mors est 1. Inevitanda ; 1.Recogitanda ; 3. Ediscenda ; /j- Pr&venicnda ; 5

Bona j desideranda ; 6. Mala, ktgenda.

eeececeeeeeeeceeeeeeeeeeeceeeeececeeeeeeeeeeeeeceeeeeeeeeee®

CONCIO PRIMA. animae immortalitatem , Dei existentiam ,

aeternam bealitudinem , interminabilem in-
Nec mortem sine quwstionibus, licet fxnem ferni pcenam. 2. Sententia est Epicuri non
omnium qucestionum. (1) Mors quee omnes multum ab impiorum opinione dissentiens.
finit quaestiones, variis tamen opinionibus
Quanquam Epicurus negarit mortem ad nos
ventilatur ; inter quas quatuor praesertim
pertinere : Quod enim dissolvitur , inquit ,
mihi occurrunt. 1. Est impiorum,qui Deum sensu
caret ; quod sensu caret, nihil ad nos.
non credentes , animam humanam immor- Stolidum illum philosophum acute redar-
talem non censentes, nullam post mortem
guit Tertullianus tum quia si mors nihil :

bealitudinem sperantes, necpcenam metuen-

ad nos : ergo et vita riihil ad nos. Si enirn
tes, gulae indulgent, lasciviae vacant, divitias
quo dissolvimur prceter nos, etiarn quo com-
accumulant, honores sectantur, vivere in pingimur extra nos ; si ademptio sensus
,
deliciis satagunt, dicentes Morluum quod nihil ad nos, nec adeptio scnsus quicquam
:

mortuum ; et, Vive, dum vivis ; et, Post mor- ad nos

(1) ; tum quia perperam philosopha-
tem omnia finiuntur , ctiam ipsa. (2) Impia Dissolvilur ct carct sensu ,
tur Epicurus :

haec opinio plures blasphemias continet, quas

non ipsa mors , sed homo qui eam patilur :
aliorsum (3) confutavimus , demonstrantes
quod hominis cst pati mortcm dissolutri-
si
(1) Tert. L. de An. 5o. —
(2) Tert L. de Res. Car. 3. cem corporis, et pcremptricem sensus quam
— (3) Tert. Pr:ed. tom. 1. Tract. de An. Rat. Conc. 3.
,

— Tom. 2. Tract. de Dco Conc. 1.— Tract. de Beat.

— Tom. 3. Tract. de Infern. (1) Tert. L. de An. 4a.
26*
4io MORS. — CONCIO I.

ineptnm, ut tanta visad liomiuem non perti- Inde sapienter concludil Tet tullianus Jgi- :

nere dicatttr? 3. Sententia est cujusdatn Me- tursic ut Deus hominivita? statttm in/luxil,i(a
nandri bseretici, ne<?antis mortem ad suos homo sibi mortis statum attraj.it. El hoc non
pervenire. Ut jam hinc non Epicuri stupor per infirmilatem, siculi nec per ignorantiam,
sufjundatur, tiegantis debituin istnd ad nos nequid auctori impulareliir (i) sed per nia- :

pertincrc ; scd /ucrctici tnagis Menandri fu- litiam. Aculcas itaqite mortis peccalum e.st
ror conspualur, dicentis mortem ad suos non peccali punctti moi tifcatum est genus hu-
modo non pcrdncre , verum nec pervenite. manttin (2) , et cuncti homines origiualis
In hoc scilicet se a superna et arcana potes- culpae participes, sunt 1. Divina senlentia
tate /egatum ttt immortales et incorrupti- ad mortem damnati
, 2. Etiam dum vivunt , ;

biles et statim resurrectionis compotes /iant, majori ex parte morlui

, 3. Tandem pulre- ;

ijui baptis/na ejus iitdtterint. (1) Multis hue- dini et corruptioni addicti.
reticum illum insequitur Tertullianus ; qui- 1. Namque in principio mundi, ipsi Aday
bus prseterinissis , 4- Ea vera tenenda est et Evce legem dedit , ne de fructii arboris
sententia, quae liominum asseverat mortem , p/antata? in medio paradisi ederent; qitolsi
cujus examinanda est 1. Veritas; 2.Potes- contra fecissent , morte morerentur. (3) Re-
las; 3. iEquahias. cens creatum hominem, imtnortalitatis pri-
r>\nc /o /• / •• vileoio inexterminabilem, in paradisum trans-
• •

I. PAnb.
r •

Uui pr/mordia nominis novi- ,.5 _, ' .» .

,' tulit Deus , praecepitque ei ut ab una ar- ,

mus , audenter t >
determinamus moilcm non , » » .1 . . » .

, . / . buscula temperaret, si nnmortalitaiis vellet ,

ex nalura secutam nomitiem , sed ex culpa , ' ,. ,» ,

ne ipsa quidem ./ ,/•/••/

itaturau : facile aulem usur-
conservare donum, quod absque clubio amit-
.» , .*
,
,

r ,
.'.
,

'. 1 .1 teret tnox ut prohibitae arboris gustaret Iruc-

pari naturce nomen , in ea qua? videntur ,
a _ .. & *- .

'..... tum In quacunque die comedens ex eo

,

nattvitate ex acci/te/itiad/uesisseAr 2)\n

./ .. // ? c . - « :
L>ouiulat
eentiles ,1 111
plnlosoplios qm lonorantes
°
.
mortem morle
talis
,.
moneris. » (4)
eris ld
,
»

est,
/>..

^*'
certae
bymmachus
J
mortis mcurres
legit,
°
mor-
sen-
.
.
.
.

.
,

.
. .

r •
r .• 1 . ;
esse orivmalis delicti pceuani, asseverarunt ' . , . ', . . .

tentiam quam de racto mcurrit mobsequens

eam ad Ybommis pertinere naturam. \t
• • . :
1
Verum, , * . , 1 . .

Adamus,* Dei mandatum contemnens , et 111-

.

*
»;i
ut pbilosophatur
;• ,
r ,
,-,
1
lertulhanus
,i-

/
,
,
•
si
/
Itomo
r

. ..
hibitum pomum comedens : tlomo semper
•
.

IT m .

. ,

morlem direclo institutus fuisset, tuncdemum 1

„11
4 , ,
» * ,
.
.

„ natura;
.„. ivt i,- r medico prior " negotium facit , dentqiie sibi- •
.
mors adscrtberetur. ,
Multiphei autem ° ' . , . .

„„,• „ „ 1 . .-. metipse lpericulum mortis attraxit : acceperat

• •

ratione demonstrat, non in mortem mstitu- ,

.' ,. ., ' ..
» ^ u^~>:^»^. v
tum hominem. Porro, non 111 mortem uisti- i- a domino suo,' ut a medico , satts uttlcin uis-
, '
1

,. .

. ,• 1 i-.- /• cipinam secundum legcm b vivendi, ut omnia

tutuin eum probat 1
,
tpsa lex , conditionali com- '
,. '
minatione suspendens , et arbitrto
,/.
addicens mortis evcntum. Dentqiie
;.
1

/ n
1 ., 1
fwminis *
si non
qttidem ederet
,
, ab
,

tcmperaret, quam ipse medicus importunam

' '
una
' ...
•
solummodo
.,,
. arbuscitla
•

..
,
. .
,

'
.... , ,

'
,

».. *.. utterim noverat ; audut ille qitem maluit , et

1 ,. .

deltquisset , ticqitaquam obusset : tta non crtt

. .,
'.,..,. et trans-
,
'.

/., abslinentiam rupit, edtt inlicitum ,

' '
natiira , quod1 ex oblattonis
,
ii,- ,
potestate
. t
accidtt * ' ',. , rN
•

1,,
per voluntatem, non ex instituti auctoritate
f,. .. . ., gressione saturatus, 111 mortemcrudtlavit. [5)
&.
.

.... '
c
K ' ,
.
.

, ,
-

' hcitum pabulum mortitera cru-

per necessitatem.
*!•
.. , t
Idem argumentum liaclat
1 Id est, post
ditate aboravit ,' crudam mortem vomitu
" , ,.'',.. 1

ahorsum n* iertulhanus n- c
01 mors malum, nec
, /

,
mors comminatori suo, sed contemptori fa-
.
:

non egerens,& '

/,,•/• , ,.
sed cruda digestione decoquens,
» 1
, ,

,./.
cict invidtam, ut auctori. r> t
Coiitemnendo
, 1
eium
et m suam substantiam velut convertens
, •

... i- 1 1
. , .

• •

/• , .. / posteros lnc hgestae mortis rehquit hoeredes

, .
.
eamfccit ; non uttqtic ttturam , si non con- 1 & „ »,, , , .

/„.,. „• .r„, f\\ tvi \ ~ .• »»t e oquenter declarat Zeno Veronensis 1

:

tempstsset. (3) JMors est poena peceati quocl > ,. ,. .

„ ' •. ai •. , r „ Adam in arce cum esset adnuc paradisi con- •

commisit Adamus; peccavit autem divinam .

' ,.
11legem divinam ,
, . .

stitutus, beatissunusque beati orbis tmperio

lecem trans- """"°»
_ • 1
contemnendo
, i-
; ,.' ... , '.
•,
' ..

„^ce..c .. potiretur, tandiu felix, tandtu inextermina-

est ™i„„,.J
voluntane et. non necessano :',,.'.
•
cressus
"•„•»„ ,.
imperata rcgalts edtcti
/•/•,• •

„.• 11 bilis vixit quandiu • , • •

quiaenis observatioin hberoeius arbitno po- ' .. '

,
'
. .

continuit : at ubi sitnstro conseusu sacra> ar-

Mta:, n oe*

... 1
1.
est. llaque ...,
niors .,

•
•.
neqmt adscribi
/ .,
i- r»
Deo, qui
f ,s
•
Y , •
1

boris pomum male dii/ce delibavit , tacrrmas

1
•

, ,,,,,.,-
creavit lionunem iiiextcrminabt/em (A) ; scih- ' .,. , ,

,1- •
11 l /L "'» do/ores
reperit, lw,w et i/emitus sibunet compara-
cet, ut, esset, lniniortahs , si vellet r, Deoobsequi / t>
. 1
t
, „ , (\ 1 • ^ vit, u timoque sudore turbatus, poter/s Itarc-
et mnocentia pcrsistere. Quia vero ab inno-
,
,. ', ).' .. ,,^ c . ,
(o oen-
centia descut, n
,• „ ••. 1 •. / ditatem indigestai mortts acrc/iquit. .

Dcociue obsequi nohut, exmdc

1
*o ..
1

„ '. .

, fz\ tentia mortis, quain tuht Deus adversus sce-

ad1 mortcm, scd/ ante , , 1
a/i vifam (D) ad vitain, ' »
r :
1
„ , ' .
1

„n '.
.
•. lerosum
"" *""*•*** Adainum, ent etiam nepotes, culpa;
•

ex Deibonilale ; ad mortetn, exsua imquitale.

1 . 1 .
' 1
.
'

Tert. L. de An. 5o. — (2) Tnrt. L. ilc An. 5a.— Tert. L. 2. adv. M.irc. 8.— (2) D. Aup.
(1)
I.. 5. de
riull. I>. 5. adv Marc. 9. — (,) Sap. 1. — (5)Terl Peccat. Mer. e. 11. (3) Tert L. id».
Jmi. — ' — (4)
i: adv. Marc. 11. Geo. 2. - r
(. )) Tert Scorp. 5. — (0) Serm. dc Fat.
 MGRS. — CONCIO I. 4n
ejus participes, quibus Adamus puteus mor- tatione nomen vitae ei denegal Nec vita :

tis exstitit. (i) Filii damnati sunt ad moitem sane dicenda est qua nimirum soli vivitur
ia persona protoparentis Per Satanam morti. (i) Et sane haec viia mors quaedum
:

homo a primordio circumventus ut prwcep- est tum quia vix natus infans, dum infantiae :

tutn Dei excederet , et propterea in mortem pannis obvolvitur, praepropere sui funeris
datus , exinde totum genus de suo semine insignia gestat, dichurque pannis jam sepul-
infectum, suce etiarn damnalionis traducem turce involucrum initiatus (a) Piimushomi- .

fecit. (2) Cunctae hominum voluntates ( ex- nis tumulus est venter matris, iu quo inclu-
ceptis Chrislo et Deipara ) continebantur sus incipit mori, et velut in sepulcro viventi
in Adami voluntate, quo pecante et ipsi in tumulalur. Mox ut in lucem editur, fasciis
illo peccarunt Nunquid non in semine lota involvitur non secus ac illi qui in sepulcris
: ,

arbor ? vilium ergo seminis vitium iotius deponendi sunt ; itaque incipit mori mox ut
,

arboris. (3) Adamo adhuc damnato ad mor- incipit vivere. Vitaj hujus principium mor-
tem, et ipsi quoque damnati sunt; etcunctae tisexordiumest[V;c[ux'n\eo[ioUusi\\orsQ uain t

hominum mortes exinde secutae sunt tot vita est dicenda. Hcec vita quam vivimus
, ,

exsecutiones primaevae illae sententiae a di- magis morsest ; nec simpiiciter vita, sedvita
vina justitia adversus Adamum latae Honio mortalis, sempeique ex quo incipimus vivere,
:

damnatur in mortem ob unius arbusculct de- nihil aliud agimus nisi morti appropinqua- ,

libationem, et exinde proficiunt delicta cum re, et incipcre rnori. (4) Tum quia non so-
pcenis ; et pereunt jam omnes qui paradisi lum ut vult D. Bemardus, omnis mutatio
, ,

nullum cespitem norunt. (4) Uti morbi hae- qu&darn mortis imitatio est (5); sed etiam ,
reditarii a parentibus diffunduntur in filios ut fatur dubius Tei tullianus immutafio cu- ,

et quemadmodum senlentia quae nobilem jusdam mortis portio est. (6) Cujus rationem
criminosum ignobilitate rnulctat, filios quo- praebet certus Tertullianus, quia transfigu-
que ejus reddit ignobiles , ita pcena mortis, ratio interem ptio est pristini. (7) Cui arri-
cui fuit addictus scelerosus Adam , transit dens Magnus Gregorius, sic de mutabilitate
in ejus posleros. Sententiam Dei natura ratiocinatur Quid mutabilitas nisi mors:

pronuntiat : Terra es, in terram ibis. Et qui qua?dam est ; quai dum rem quamiibet in
non audivit , videt. (5j Intimatam Adamo a/iud immutat, quasi occidit quodjuerat ut ,

sententiam in paradiso terrestri non audie- incipiat esse quod non erat ? (8) Hominis
runt homines; hujus tamen exsecutionem autem vita tot mutationibus subjacet, ut hoc
intuentur in cunctis qui coram ipsis inter- nomine indigna videatur D. Augustino Ista :

eunt , cui etiam ipsi subjacere coguntur vita mors esse convincitur, qua? tanta muta-
:

Quia semel immiscuerat se mors naturae nos- bilitate variatur. (9) Unde quo prolixior est
trce y una cum ipsis eorum qui procreabantur vila, eo prolixior est mors lpse eniin quo- :

successionibus mortalitas penetravit. Quo tidianus corruptionis defectus quid est aliud
factum est ut vita nos exciperet mortua , quam quadam prolixitas mortis ? (10) Ut
ipsa quodammodo vita nostra morte peremp- acute animadvertit Isidorus Clarus, expen-
la. ISam haud dubie vita nostra mortua esl , dens istud Geneseos , ubi Deus ad Adam :

cum immortalitale spoliata sil. (6) Belle di- « In quocunque die comederis ex eo ,
citur vita mortua; quandiu hac luce utimur, morte morieris. » Nam licet mortuus non
vivere quidem videmur ; sed verius assidue fuerit Adam, mox ac de pomo vetito co-
morimur, imomajori ex parte mortui sumus. medit, sed per multa secula vixerit; atta-
2. Mors, si non semel tota , non est ; si men vixit, et mortuus est quia statim post ,

quid aniina? remanserit, vita est ; non rnagis peccatum morlalis factus est,elejus vita mors
vitaB miscebitur rnors , quam diei nox. (7) prolixior exstitit lncipicns ea ipsa die esse :

Loquitur Tertullianus de morte quoe animam morialis , et corruptioni obnoxius ut vita ,

a corpore separat, praesentemque vitam ter- Juturasit quccdam prolixior mors. Tum quia
minat, quas vita non vilalis vocitatura Si- tot obivimus mortes quot jam praemisimus
nesio. De qua dubitat D. Augustinus , an aetates. In liomine septem dislinguimus aeta-
dicenda sit vita mortalis an vitalis mors tes infanliam, puerilitatem, adolescentiam,
: :

Nescio unde vencrirn huc , in istarn dicam juventutem, virililatem, senectutem, decie-
mortalem vitam, an mortem vitalem ? nes-
cio. (8) At D. Bernardus absque ulla haesi-
^ Scrm- de p a n pri)es \it. — (2) TVrt. L. 4. ndv. .

Marc. 21.— (3) D. l'rosi>. L. 2. de Vocat. Gent. 21.

(1) Chrysol. Serm. 63.— (2)Tert. L.de Tesr.An. 3.— — (4) D. I5ern. Sirm. 17. in Ps. 90.— (5) Serra. 81. in
(3)Chrysol. Scrm.m. — (4) Tert. L. 1. adv. Marc. 22.— Cai.t. -(6) L. de Tiin. — (7) Ttrt. L. adv. Prax.
(5)Terl.L. de Rcs. Car. 18.— (6) Cregor. Nyss. Iiurn. 12. 27. —(8) L. i2.Mor. 17.— (9) Serni. 6. in Comm.
—
in Cant. — (7) Tert. L. de An. 5i. —(8) L. 1. Conf. 6. (10) D. Creg. hom. 07. in Evang.
4ia MORS. — CONCIO I.

pitudinem. Infantia desumitur a nativitate 3. Atque adeo caro

cst, quce morte sub/ui-
usque ad septimum annum pueritia, a sep- ;
tur , ut exinde a cadendo cadaver rc/iunlie-
timo anno usque ad deciinum quaitum ;
tur (i) sed cadaver putridum , vermibus
:

adolescentia, ab anno decimo quarto usque scatens, tam male olens ut ejus foetorem ,

ad visegesimum secundum juventus, a vi- ;

baud ferre valentes mortales, illud tumulent.
gesimo secundo usque ad trigesimum Cadaver efficitur etiam caro magnatum
viri- ; ,

litas, a trigesimo usque ad quinquagesimum;principum regum, qui post mortem eo ma- ,

scnectus, a quinquagesimo usque ad septua- gis fcetent quo delicatioribus fuerunt nu-
gesimum ; a septuagesimo incipit decrepi- triti cibis Nulla discretio inter cadavera :

tudo sustinens labores et dolores usque in mortuorum nisi forte quod gravius fo?te/it ,

finem. Hujuscemodi aetates in eodem homine divitum corpora distenta luxuria. (2) Et ob
nunquam sunt simul , sed sibi adinvicem banc causam Romani in loco putrido etcor-
succedunt Si quis est wtate provectior is rupto aedificarunt templum Fortunae, quam
: ,

fuit aliquando infans mox puer deinde velut deam venerabantur innuentes cuuclos
, , ,

pubcnSy deinde adolescens , postea juvenis , mortales in quavis dignitate essent consti-
postea vir, postremo senex ; sed non simul tuti, obnoxiosesse corruptioni. (3) Porro au-
omnia. Nonne infans puero cedit, pucr pu- tem qui hodie induitur purpura cras inclu- ,

benti, pubens adolescenti, adolescens juvcni, ditur sepulero ; hodie qui hominibus domina-
juvenis viro, virseni, senectns morti P Et tur,crasavermibus factus putredocorroditur;
fortasse singido? a?ta(es decedendo pra?mo- hodie regalibus infulis redimitur , cras vili-
riuntur. (1) Puerilitas namque mors est in- bus panniculis exanime cadaver obvolvitur ;
fantiae , adolescentia puerilitatis ,
juventus hodie splendet coronatus in regalis cxcellen-
adolescenlire, virilitas juventutis , senectus tice solio, crasjixtet marcidus in sepufcro. (4)

virilitatis; quie omnes o?tates ante scnectulem Cujus insigne babemus exemplum in Elisa-
cvanuerunl. (2) Inde concludit D. Augusti- betha imperatrice, Caroli Quinti imperatoris
nus Quot gradus optas wtatis, tot tibi optas
: conjuge, quae vivens mira erat pulcbritudine
mortes a?(atum. Veniente puerilia, moritur praedita, post mortem vero ita fuit deformis
infantia ; veniente adolescenlia, moritur pue- ac foetens, ut borror pulridi bujus cadaveris
ritia; veniente juventute, moritur adolescen- Franciscum Borgiam Candiae ducem a seculi
tia ; venientc scnectute moritur juventus. vanitate ad religionis portum adduxerit.
,

(3) Quam appellamus morlem , non prima, In sententia mortis adversus bomines lata
sed ultima mors est , eamque plures praece- agnoscit D. Cbrysostomus (5) Dei miseiicor-
dunt Agunt opus suumjata, nobis sensum diam. Nam intimansei mortem, datexcellens
:

noslra? necis auferunt, quoque facilius obre- remedium,tum ut eosapeccato praeservet,tum

val mors, sub ipso vitce limine latet. Jnfan- ut innocentiaconservet, non condemnateosad
tiam in se pueritia convcrtit pueritiam pu- mortem conditionate,uti Adamum in paradiso
,

bertas, juventutem senectus abstulit ; incre- terrestri, sed eos absolute morli mai*cipatos
ntenta ipsa si bcne cornputes , damna sunt declarat. Post ejusmodi sententiam divino
(4) Unaquaeque vitac ore prolatam ipsi in nobismctipsis rcsponsum
periodus mors est pr;e-
<edentis. Quilibet dies praecedentis diei pe- mortis habuimus (6) , ut animus nibil praesa-
ragit funus ; singulis aetatibus, annis, mensi- giat et exspectct praeter mortem , nobisque
bii5, diebus, horjs , momentis, bomo aliqua de statu vitae cogitantibus respondeat mens
sui parte moritur, et vivas sui exsequias re- velut ecbo fidelis, moriendum est. Syrus le-
petito funere nescius concelebrat et exse- git Sententiam damnationis babemus in no-:
:

quiasfuneris ipse praeccdit parte sui, corporis bis, qua a Deo supremo judice ad certam
jam srpultiis (5); numerosam vitae portio- mortem damnati et destinati sumus. Quod
nem babens in vivo corpore jam diu emor- intendere videtur Apostolus Cbristianos at-
tuam tmnulatam, et, ut eloquenter falur tendens (anquam morti dcsiinaios. (7) Quid
et
Chrysologus Hmno hominis est scpulcrum ; e st morli destinalos? Vulgo dicitur, mortis
:

tibi in homine non fiomo ccr/iitur scd ca- re os at Neotericus aliter expendit Aposto- , :

daver. (G) rlomo sui sepulcrum quia magna um> animadvertens dcstinam (8) esse luiiem
; ]

suijam obiit ex parle cum posterior aelas , injectUIt) ,

qoi audita judicis
collo reorum
mors fuerit prioris. Itaque homo, qui est sententia, mortis deslinantur supplicio. Qmd
vivum suiipsius feretrum est putredini et ,

corruplioni mancipatus.' _ . „ — ,. n Am r T l*am

rxam.
(a) I>. Amlir. L. o.
, , ,, c,
1I
i^ x er L. dc Rrs. 18.
t.

L. de Josop!.. -
Adl.ort ad Geot.- (i) Pet. Dam.
(.) Pl.il. J.ui. Jud.- (a) Pt.il. (3) 8.-- (3) Clem. Alex.
—
\i-. — Mariam. c 10. — 5 '"• in ° un Hom 3 U
ln l's. Seneca Uontol<le ;«<1 <-|>- 7' ' )
l ' * -

— <:>) S. Zenu dc
(4)
Arcad. —
S. Scrm. (fi) iao. ». Co< t .
—
(

(8) Ccrda.
 MORS. — CONGIO I. 4i3
aliud cogitet reus ad supplicium ductus nisi quam particeps proprietatum divinae potes-
morteni? Christianus tanquam reus ad mor- tatis, est velut summa, immensa
aeterna et
tem damnatus, et a Deo morti destinatus, e quia i. Nullus eiresistit; Cunctatempoia
2.
cujus collo pendet destina funestissima comprehendit ; 3. Ad omnia loca se ex-
totus debet esse in consideratione mortis ,
tendit.
praesertim cum jam magna Quantumvis prospera forluna po-
sui parte sit mor- 1.
tuus. Basilius Seleucus hanc mortis conside- tiantur homines in quavis sint dignitate ,

rationem nuncupat viventem mortem (1): quia constituti moriendum erit nihilominus. (1) ,

vitio mortem affert, virtutem vivificat. Inor- Nemo est qui non sit mortis dominationi
dinati concupiscentiae motus tot sunt vitae , subdilus cunctos generatim mortales ntillo :

quae necem inferentes animae , passiones ef- resislente vastavit. (2) Dixit alias nonnemo :

ficiunt viventes. At Cbristianus mortem serio « Tria potenlia sunt, mars, mas, mors ; sed
recogitans vivificatrice inorte, quotidie vitam potentissima est mors. Sicut enim mars ma-
in se passionis occidet. (2) Quomodo enim rem , ita mors martem domat. » Invictam
vitiis vacabit Christianus sese tumulatum , illam mortis potestatem agnoverunt veteres,
putridum et a vermibus consumptum reco- mortem repraesentantes absque oculis, sine
,

gitans? Sic putredo et vermes velut Jobi auribus, tenenlem in manu falcem cum hac
parentes eum ad vitae perfectionem sublima- inscriptione Nemini parco. Est caeca quia :
,

runt Putredini dixi: Pater meus es , mater non considerat magnatum dignitatem
: est ;

mea,et sorormeavermibus. (5) Semelelilerum surda, quia non audit miserorum clamorem,
generatus fuit Job semel a suis parentibus,
: sua falce cunctos metiens, captivat vastat ,

iterum a vermibus. A parentibus accepit vi- interficit omnes quos natura pr&senlem per-
tam miseriis et morti addictam, a vermibus ducit ad vitam ; ducit reges, trahit populos ,
mutuatus est vitam virtutis , immorlalitatis gent.es impcllil; non divitiis redimi, non flecti
velut aemulam Queinadmodum quispiam
: precibus, non lacrymis molliri , non viribus
mortalium sine parentibus non potest exis- unquam potuit ista superari (3) , cunctos
tere, ita cgo factus sum, quasi sine putredine nullo resislente devastans. Resistitur igni-
et vermibus esse non possem. (4) Sicut hanc bus, undis , fcrro; resistitur potestatibus ,
vitam mortalem nemo vivere potest absque resistilur rcgibus : venit una mors, quis ei
producentis aut generantis opere , sic nemo resistitp nihil illa fortius. (4) Potestas ejus
virtuti valet vivere , nisi a meditatione ver- summa imperio suo cunctos homines subji-
mium et putredinis ad spiritualem vitam cit : potestas aeterna cuncta tempora com-
gignatur. Sepulcrum fuit Jobo matripater , prehendit.
seu patrimater, a quo mutuatus est melio- 2. Cuncti mortales in quavis temporis
rem existentiam et perfectiorem vitam. Chris- differentia exstiterint, vel exstiturisint, mor-
tianus meditans sepulcri putredinem, vitio tis subduntur dominio. Omnes hominum
moritur, virtuti vivit, animae vitam operatur vitas devorat ipsorum temporum propria gula.
considerata mortis veritate et potestate. (5) Mortis potestas velut divinae particeps
II. PARS. Tria sunt qua? ab observantia aetemitatis, complectitur varias temporis
dif-

legum eximunt : 1. Qualitas personarum ferentias; homines qui fuerunt in praeterito

:

sic reges non suut addicti legibus quas ipsi ab origine mundi usquenunc, mortui sunt ;
condiderunt; 2. Praescriptio temporum, qua homines qui sunl in praesenti, certo morituri
leges efficiuntur caducre; 3. Regionis privi- sunt. Quis est homo quivh>et,et non videbit
legium : leges in Gallia lalae non obligant in rnortcm P (6) Tandem homines qui exstituri
Hispania. Nullum horum homines eximit a sunt in futuro , morituri sunt. Hodie ft
lege mortis : Non patrocinia personarum , cras fit, futurum est, debitum est reddcndum
nonspatium temporum, tion prwilegium re- "torli (7); a qua nec ipsemet Christus fuit
gionum. (5) Mortis potestas Dei aeinulatur ^her , neque Enoch et tlias erunt exempti.
potestatem. Tres sunt praesertim potestatis Translatus esl Enoch et Elias , nec mors
divinae proprietates. Est namque 1. Summa corum reperta est dilata ,
scilicet; ccelcrum,

cui nemo valet resistere :Dominus omnium morituri reservantur (8) ;

quia mortis potes-
es, necestqui resistat majestati tuce. (6) 2. l as divinae immensitatis particeps ad omnia
Est aeterna Potestas ejus potestas cvterna.
:
loca se extendit.
3. Est immensa Potestas tua in termi- 3. Mors ubique grassatur. Nullus estlocus
(7) :

nos universce terrce. (8) Mortis potestas tan- (i) Trrt de An 5o# L (a) Lib> a> _
Par 28< .

(1) Orat. 7>2. — (2) D. Crrg. L. 8. Mor. i5. (3) — — (5) Scrm. 118.
Clirysoi. (4) D. Aug. in Ps. —122.—
Cap. 17. — (/,) D. Hier. — (5) Tert. L. de Vel. Virg. (5) Tert. L. de Rcs. 4- (Q Ps. 88. {7) —
D. Aug. -
1.— (6) Esther. i3.— (7) Dan. 7.— [8) Dan. 4. Tract. 43. in Joan. —
(8) Tert. L. de An. 5o.
4i4 MORS. - CONCIO I.

in seculo ab ejus poicstate imiminis oman.enta quidquam aptul

: ingre- caelera cl Jguitatis
dilur tuguriola pauperum, arces munitissi- inortem quae reges non secus ac proiiciunt ,

inas militum, regutn curias. Cavterum qnos subditos aequaliler, i. Vita ptivat; 2. Cunc-
putas tibi magistros , homines su/it et ipsi tis fortunae bonis denudat 3. ln cinerein et
, ;

moriluri quandoque. (1) Constantius impe- pulverein immutat.

rator sciscitans a legato a rege Persarum 1. Hoc igitur opus mortis separationem
Romam inisso, quid sibi de supcrba illa vide- anirna? ntque co/poris. (i)Hanc separationem
retur urbe orbis imperio gloriosa, ille res- aequaliter operatur in regibus ac in caeteris
pondit Boma? sicut et alibi homines mo-
: bominibus omnibus enini ominunis est lex :

riuntur. (2) Ubique mortis subjiciuntur do- moriendi Mortem non pluribus stadiis ab :

minio: ejus potestas velut imiuensa cuncta aula quam a tugurio distare memineris. (2)
ootnplectitur Loca, seseque extendit a mari Quare Demetrius , nobilis Romanus, magui
usque ad mare, et a ilumine usque ad ternii- Neroni
aniini, celebrata?que coustauti l? vir,
nos orbis terrarum. Natus est homo mori- dixit
, Mortem tu mihi
ferocienti audacter :

turus es : quo ibis ut non moriaris P (3) Pe- mi/titaris t natura tibi. (3) Ut imperator ro-
ragra, si vis, Europam, Asiam et Afrieam manus etiam in ipsa triumpbi pompa con-
,

ascende navem, sulca mare totum percurre servaret mortis inemoriam

, admonebatur ,

veterem et novuni mundutn Frgo cum se esse bominem

: Hominem se esse eliam :

morilurus es qna evadas non habes (4)

,
triumpfians in il/o sublimissimo curru ad-
;

quocunque eas, nullam jam habes potestatem monetur. Suggeritur enim ei a tergo : Res-
tollendi mortis necessitatem. (5) pice post te, hominem te memento. (4) Mor-
Bene ait morlis necessitatetn, quia, ut do- tis inemoria suggerebatur imperatoribus
cet Hipponensis Antistes , ex quo nascimur Constantinopolilanis : ipso namque die quo
neccsse est ut moriamur : hoc enim et medi- ascendebant imperii solium, inter omnium
cus, et imperitus concedunt. (6) Mortis ne- plausus et pompae magnificentiam aderant
cessitas fulcitur irrevocabili Dei sententia , domus Augustae praepositi, e vario marmore
et quotidiana comprobatur experientia lies- frustra offerenles, et postulantes, quo ex ge-
:

vice omnia ma/a, ubique est,forle erit, jorle nere fierisibi monunientum vellent .(5) Addit
non erit. (7) ./Egrotus ille forte sanabilur, Codimus quod iidem imperatores inter regia
reus ille forte punietur, neque solum in bu- ornamenta sinislra manu ferebant textile
jusce vitae nialis, sed etiam in bonis admit- quoddam aureum, in quo inclusus aggestus-
tendum est forle. Hic puer qui natus est, du- que erat pulvis, bieroglypbicum mortalitatis,
cetne longam vitam ? fortasse. Si diu vivat, symbolum funeris, monens imperalores bu-
vacabitne litteris? fortasse. Si evadat doctus, miles esse oportere ut mortales. Quod ut
eritne Ecclesiatieus ? forte. Si nubat, ha- Dominus Papa recogitet, in ejus coronatione
bebitneprolem? forte. Nunqttidpotes dicere coram eo succcnditur parum de stttpa , et
Forte non morictur? (8) Forte babet locum dicitur ei : Sic transit gloria mttndi, sanctis-
in cunctis vitae bonis et malis, sed non babet sime Paier. (6) Ad necessariam illam mortis
lodim in morte Cwtcra nostra et bona et memoriam Eugenium Pont. Max. perpetuo
:

ma/a incerta sunt, so/a mors certa est : nul- revocandum curavit D. Bernardtis Jugi :

lum forte patitur , omnem dubietatem ex- meditatione inter htijtts transeuntis gloriw
cludit. Illatn mortis inevitabilem necessita- hlandimenta meditare novissima tua ; qitia
tem plures non considerant Cbristiani nec quibtts successisti in sedem , ipsos sitte dubio
,

attendunt ad mortis potestatem , cui nulla- sequeris ad mortem. (7) Magnus Basilius moi-
tenus resistere valent , nec ad mortis aequa- tis adbuc memoiiam objicil oculis divitum,
litatem, quae absque ulla exceptione cunctos magnalum heroum , prineipum reguni , , ,

indiscriminatim prosternit mortales. caeterorumque qui inseculo velul stellaesplen-

mr»Anc a^ dent Mortalem te esse recordare , circum-

. PAKS.
:
,
I\am et morluorum est corn-
, .
... .... / 7 / . .

. • spice itlos qttt ante stmtlibus splendorttitts

nari. (q)\ 11
1 1
• 1

llumana superlua sepulcrar olttn /,„ * .. .... '

,
.,. t , . .

Y\ nunc iiuoiiuecoronat
coronauat,
' , /
mortuosA 10)N '/
e florebant : ttbt nttnc sunt t/lt qtti ctvilibus
.

.. .-./•/
.
1 1
n ' * • \ ' diiimtattbus
, vrnati erant r ubt tluccs r ubt
Loronamenlo sane otio.so in cadavere Jiam * . .. > /• l 1 > t .

, • tyranni?
J ISonne oruncs pulvts ? nonnc Jabitta:'
uecinerescente: uuia r.eque corona , netiue ., ' .
x
nonne tn paucis osstbus memoria vita con-
7
* '

servatur ? (8) Profecto quentadinodum ifl

(i)Tcrt. L. ad Scap. 4. — (a) Fulgos. L. 7. c. a. — K '
'

(3) D. Aug. Tract. 4^. in Joan. —

(4) D. Aug. Ibid.
— (5) I). Aug. Serm. 3i. cx addit. pcr Ptt. Sirm.— (6) (1) Tcrt. L. de An. 5a.
— (a) Hildeb. ep.,3.— (3)
Scrm. 1. in D0111. 1. Qu. —(;) D. Aug. Serm. ai. de Ariau. in EpUt. L. 1. c. a5. —
(4)TeTt Apol. 35. (5) —
Verbu Dom. — («) D. Aug. —
(0) Tcrt. L. dc C01 Leootim in \it;> S. Jnannii Ereemoa. (6) ll"g.
Card. -
Mil. 10. — (10) Clcuj. Alcx. L. a. 1'acdag. in c. 3. Rom. — (;) Lpist. 5 7 .
—
(8) Scim. dc Mortc.
 MORS. — CONCIO I; 41
arena inflatus oceanus consumit tumenles Et ut monet D. Augustin. explanans illud
te
fluctus suos Huc usque venies , et non pro-
: Davidicum Vides viventem, cogita morien-
:

cedes amplius, ibi confringes tumentes fluc- tem quid hic habebat, attendis; qrtid securn
:

tus tuos , ita in morte confringitur femina- tollat, attende. Vivens habebat nobilitatem,
rum pulchritudo, divitum abundantia , he- pulchritudinern , potestatem , dignitatem ,
roum fortitudo, nobilium celsitudo, regum tiivitias, splendida palatia, supellectilia pre-
majestas : Si rasum fuerit caput meum , de- tiosa , horum
moiiens defert : Ecce nihil
ficiam , eroque sicut cceteri hominum. (1) enim ex eis nihil nisi soli cineres
remanse-
Capillo innittbantur Samsonis vires,quo am- runt. (1) Neque plus in morte deferunt
putato debilis non secus ac caeteri bomines divites et reges quam miseri et egeni cunc-
effectus est. Capillis, id est , fortunae bonis tis bonis depauperati. Et ob hanc causam

potentes reges discriminantur a plebeiis sub- funeia nuneupantur exsequiae quia mors ,

ditis, quibusamputatissicut caeteri deficiunt : cunctos adaequat homines tantopere in vita

et, ut fatur D. Chrysostomus , nullus rex discriminatos Nescit natura divitcs, quce:

inferni portas effugit : non Saul, qui primus omnes pauperes generat. (2) Principes et re-
regni diadema induit; non David,regno dig- ges nascuntur egeni , egeni quoque nioriun-
nus appellatus; non Samuel ille regum pater, tur; nudi egrediuntur de utero matris, nudi
qui effuso oleo illum regno dignum declara- iterum ingrediuntur sepulcrum Nudus :

vit; non sapientissirnus Salomon , sapientia
et potentia famosissimus. Mors aequaliter
cunctos reges, imperatores, summos ponti-
fices vita privat, et cunctis fortunae bonis de-
nudat.
egressus sum de utero matris mecs , et nudus
revertar illuc. (3) Seu , ut expendit D. Ani-
brosius , nudi omnes nascimur, nudi ornnes
nwrimur. (4) Cuncti mortales humanam car-
nem depretiant An aliud prius vel magis :

2. Perituris peritura creduntur ^2) qui- : audias tam ab hcrretico quam ab ethnico ? et
bus denudantur in morte qui opulenter ter- non protinus,et non ubiqueconvicium carnis,
rena forluuae bona possident. Quod probe in originem, in materiam in casum, in om- ,

cognoscens Saladinus,iEgypti Sultanus morli nem exilum ejus P immunda? a primordio ex

vicinus jussit tunicam inferiorem hasta sus- jecibus terra? immundioris deinceps ex se-
,

pensam per regiam civitatem deferri ante minis sui limo,frivolce, infirmce, criminosa?,
funus praecone proevio clamante » Saladi-
: onerosa?, molesto? P et post totum ignobilita-
nus, Asiae domitor et dominator, ex tanto tis elogium, caduccn in originem terram , et
regno , tantisque opibus nihil aliud secum cadaveris nomen ; et de isto quoque nomine
fert nisi hoc quod videlis. » (3) D. Augusti- periturce in nuilum jam inde nomen , et in
nus una cum matre Monica Romam progres- omnis jam vocabuli rnortemP (5) Nibil me-
sus , et imperatorum sepulcra ingressus , lius ad deprimendam mortalium vanilatem :

conspiciens Caesaris recenter tumulati cada- omnes enim ex aequo sunt compositi ex carne
ver, in boec prorupit verba Ubinam est , o
: ignobili, molesta, infirma, immunda, cadu-
rnater, tam prceclarum Ccvsaris corpus P ubi ca ; omnes ex aequo cadunt per mortem, et
magnitudo divitiarum ? ubi apparatus deli- cadaver putridum efficiuntur ; omnes ex
ciarum P ubi multitudo dominiorum ? ubi aequo in nullum jam inde nomen deveniunt.
caterva baronum? ubi acies militum? (4)U'bi Superbos namque amittuut titulos senato-
caetera omnia quibus fulgebat , tunicbat , ris, baronis, marchionis, ducis, principis, re-
cunctisyue hominibus praeeminebat ? Cui gis, pontificis, omnique moriuntur vocabulo,
mater Fili, hcec ornnia sibi defecerunt,
: mortui namque desinunt esse, quidquid dum
quando defecit spiritus ejus. Eodem modo viverent, vocabantur, suntque jam nihil :

ratiocinandum est de quovis homine aut , Auferes spiritum eorum , et deficient , et in

divitiis opulenter locupletato, aut nobili pro- pulverem suurn revertentur. (6) Deficient
sapia nato, aut in dignitalibus constituto , opibus, voluptatibus, honoribus, cunctisque
aut supra solium regiura sublimato, aut infu- bonis quae eis ex fortuua acciderant, et con-
lis pontificiis redimito,aut aliis fortunaebonis vertentur in pulverem suum, qui ad omnes
inflato, et a pauperibus demissis subditis homines indiscriminatim pertinet, siquidcm
discriminato Ne tumucrit cum dives factus mors cunctos aequaliter in pulverem im-
:

fuerit horno, et curn rnultiplicata fuerit gloria mutat.

dornus ejus : quia cum interierit, nnn sumet 3. Cadere ergo dicimus corpus in lerram
omnia, neque descendet cum eogloria ejus.(5)
(1) D. Aug. Serm. i3. de Adv. Dom. ad Judic. —
(1)Jndic. 16. —
(2) Tert. Lib. de Hes. Car. U- — (2) D. Ambr. Serm.de Nab. c. 1.— (3) Job.i. — (4) L.
(5) Phtin. in Vit. Ccelest. 3. —(4) Serm. 48. ad Fratr. 6. Exam. 8. — (5) Tert. L. de Res. Carn. 4. — (6)
— (5) Ps. 48. Psal. io3.
416 MORS. — CONCIO I.

per rnortem, sicut Quandiu aquae fontium rivorum flumi-

et rcs ipsa testatttr, ex Dei , ,

lege. Corpori ciiirn dicturn est : Terra es, et num, existunt extra mare, sunt varioe in co-
in tcrram ibis. (i) Cuncta mixta resolvuntur lore, sapore, pondere at dum in mare re- :

in elementa, ex quibus fuerunt composita : versae sunt ,suo centro unitae , nulla est
et
Ita quod dc tcrra est , ibit in terram. (2) inter illas varietas, sed sunt ejusdem coloris,
Cuncti hoinines cujusvis condilionis sunt saporis et ponderis. Quandiu homines vi-
ex terra materiaii, itaque in teriam redeunt : vunt, magna est inter illos fortunae diversi-
Oinnes aqua? irt rnare revertentttr , et ornnia tas at statim ac mors dominata est eis, con-
:

quce de tcrra sunt in terrarn convertenlttr.
(3) Oinnes aquoe in mare revertuntur quia
a inaii exeunt ; omnes humines in ter-
rum convertunlur , quia eoruin corpora
suam a terra sumpserunt originem ; qua-
vertuntur in pulverem ejusdem coloris , va-
,
loris et ponderis; nohiles, potentes, divites,
principes, sitis quantum volueritis superhia
inflati , redigcntur irt hitttnt cervices vestra?
(1) seu, ut alii legunt, supercilia vestra :
:

propter hoino delinitur a Gregorio Nys- honores, gradus, diguilates, potestates , qui-
seno : Tcrrea statua, rnox pulvis Jittura. (4) hus tumetis. Habes ex isto jornite oestuantem
Figura et valor ficlilium non ohstat quin rnagnum regem
sola gloria minorem. (2)
sint lutea et fragilia. Sume tibi statuam ter- Loquitur de Alexandro Macedone oh va- ,

ream, pinge , deaura , orna illam quantumli- rias victorias reportatas elato nimisque ,

bet volueris, ejusmodi colores , ornamenta propter felicem helli successum tumido.
aurea non destruunt terream ejus natu- Hujus vanitatemut dejiceret quidam philoso-
ram neque adimunt
, fiagilitatem. Quot phus (3),exbibuit petram talis naturae ac pro-
,

sunt in mundo homines , tot sunt statuoe prietalis, ut posita in una hilance superaret
lutea? et quantumvis fortuna illas pingat , quodcunque pondus in altera hilance posi-
,

deauret , ornet , sunt tamen ex aequo ter- tum ; verum mox ut ei superponehatur
reae, fragiles in pulverem resolvendae Lutca tantillum cineris, evadebat levissima el al-
: ,

statua mox pulvis ftttura. Statua quam Deus tera bilanx pra ponderabat. Lapis ille poten- j

Nahuchodonosor ostendit (5), erat ex auro, tissimum denotat regem , qui quandiu vivit
argento, oere, ferro et luto composita; illam cunctos alios in pondere et dignitate supe-
indestruclibilem et aeternam existimavit rex, rat ; at mox ut efflavit animam , mox ut ei
utpote pretiosis et duris metallis coaduna- superpositus est cinis, caeterishoniinibus non
tam at magno fuit attonitus stupore, con- praeponderat ; cinis illum cum suis subditis
:

spiciens magnam illam statuam a parvo la- adoequat. Idcirco D. Ambrosius ut lumentem
pidejn momento destructam Contrita sunt dejiciat, illum mittit ad mortuorum sepul-
:

pariTcr ferrurn terra , a?s argentum et au- cra. Respice in septtlcra hominum
, , et vide ,

rttin : ct rcdacta quasi iit favillam arstivas qttid ex te nisi cinis et ossa remanebunt ,

area?. Valor argenti et auri, durities oeris et Itoc est ex corpore tuo. Respice, inquam, et
ferri , non magis restitit quam fragililas ter- dic mi/ii qttis dives et pauper sit discerne ,

rae et luti cuncta ex aequo sunt in favillam inopcs ac potentes (4);

; quia ut fatur D. ,

redacta,e a vento dispersa. Rerum diversitas Chrysostomus cian oiniiibus vermcs ratio- ,

ex quibus illa componebatur statua, denotat nem ponttnt. (5)

varias hominum conditiones : nonnulli sunt Summopere exoptat Regius Vates ut sciant
aurei , nempe reges ( non gentes quoniam /toniincs sttnt. (6) Plerum-
inter mortales
secus ac auruminter metalla ) primum no- que homines duplici laborant errore exis- ,

hilitatiset dignitalis locum tenentes; quidam tiinantes se esse quod non sunt, et non cog-
argentei, scilicet divites, argento et divitiis noscentes id quod vere sunt ignorant pro- :

opulenter locupletali ; alii Berei , priam naturam, et adaccidentiaduntaxatres-

ut superbi,
qui in honoribus et dignitatibus constituti, piciunt IIoc laboramus crrore qttod neini-
:
,

resonant vanitatem ; isli sunt ferrei

, nimi- ricm a'stimamus co qttod est : sed adjicimus
rum qui castra sequuntur, de sua fortiludine ////, et ea qttibus adornattts est (7); nimirum
adeo proesumentes, ut nibil sibi posse resis- exteriora fortuiue bona Si vis veram fto- :

tere existiment. Lutum pauperes et subditos rniiiis a'stimationcm inire , purtim inspice :
significat, qui non secus ac tcrra , aliorum ponat patrimonium , ponat honores ct alia
pedibus conculcantur atlamen contrita sitnt incndacia. Ilanc cognilionem in Eugenio
:

paritcr jcrrum, terra , a°s argcntum ct att- summo pontifice exoptabat D. Rernardus
,

rttm : ct rcdacta quasi in javillam astiva*

ateie. (1) Job. i3. — (2) Tert. L. do Pall. 4-— (5) D. rau-
iiu. L. de Mort. tempor. c, 1.
«rtern. el (4) Lib. — 0.

(1) TYrt. L. 5. adv. Marc. 9. - (a) Tcrt. ibid. — (5) Ezam. 8. — (5) Serm. de Annuut. apud Coiubefis.
Lctli. 40. — (4) L. dc lteat. Orat. 4.— (5) Dau. a. (G) Tsal. y. — ^) Scnec.
 MORS. — CONCIO II. 4.7
quem obsecrat ut io emiueutia dignitatis ad membrorum cunclis sit communis honiini-
quam est sublimatus, attente consideret se bus nam quis est homo qui vivet et non vi- :

esse bominem. Urn sone consideratio, quid debit mortem ? attamen ut Moralis etiam
fueris et quis sis ; et altera ,
quid sis factus. animadvertit Philosophus, inter ccetera mala
(1) Quasi dicat : Duo in te sunt : unum na- hoc habet slultitia, semper vivere. Adversus
turale, aliud accidentule ; a natura habes insanientes illos mortales Deus per os Esaiae
quod sis homo
, corruptibilis, miser, fragilis maledicta vibrat Va? coronce superbice,fdiis :

mortalis; ex accidenti habes,quod sis Summus Ephraim, flori decidentil Quod si hujusmodi
Pontifex, Ecclesiae caput visibile, Petri suc- maledictionum scisciteulur causam , respon-
cessor, Christi vicarius. Quod babes a natura debit Propheta Dixistis enirn ; Percussimus :

tuum est, quod habes ex accidente tibi da- fcedus cum morle , et cum inferno fecimus
tum est, sine quo natus es, et sine quo vivere pactum. Quantum vero decipiantur et stul-
potes consulo libi ut ita consideres illud tescant inde patet quia , ut fatur D. Augus-
;

quod es per accidens, ut nunquam divertas tinus, velint, nolint, necessario morientur.
mentis oculos ab eo quod es per naturam. Mori necesse est , et nemo vult. Nemo vult
Illam suiipsius cognitionem suggerere nititur quod necesse est : nemo vult quotl erit, velis,
Ecclesia imponens cineres supra cujuslibet nolis. Dura necessitas nolle quod non potest
Cbrisliani caput, quod est rationis sedes, qui vitari (1) ut constat ex 1. lrrevocabili Di-i ;

« ponet in pulvere ossuum. »

si sapiat , (2) seutentia 2. Fidei et ralionis notitia; 3. ;

Juxta Rabani Mauri expositionem llle in Quotidiana morientium experienlia. :

pulvere ponit os suumqui humiliter sentiens, 1. Recogitemus mortem ex Dei lege , id-
fragilem se cognoscit : et de pulvere factum, que omnium esse debilum. (2) Csesar Augus-
iterum in pulvercm reversurum fatetur tus Perusiacapta, cunctos miserae hujus urbis :

seu, ut vult D. Ambrosius, dabit in sepul- cives damnavit ad mortem; orantibus autem
turce fossuram os suum (3) attente consi- veniam, seseque excusare conantibus, dixit :

derabit se aque ac caeteri mortales moritu- Moriendum est.(?>) Quod Perusiuis Augustus,
rum, cunctis fortunae bonis denudandum, et idipsum nobis Deus Statutum est hominibus :

tandem in sepulcro in pulverem reversurum. semcl mori. (4) Statutum est nimirum fixo,
Hac consideratione humiliter de se sentiet immobili et indispensabili Dei decreto.Nam,
sese ad gratiae susceptionem disponet , et ut falur Ecclesiasticus , testamentum hujus
strenue siudebit virtuti, ut immortalem va- mundi est morte morietur. (5) Post latam ,

leat assequi gloriam. divina lege sententiam de certitudine mortis,

nullus est dubitandi locus, et qui divino huic
• »*»»»'«»»•» ««aaaaiais»»»»»»*»»»»»»»»» non acquiescunt decreto insaniunt. ,

Nunc ad originem, id est, ordinem mortis.

CONCIO SECUNDA. (°*) F use demonstratum est ex Tertulliano

Et quam- Deum non esse mortis auctorem.

O...
pcs autem mortis in medio est, discretio
corporis anunceque. (4) /N IT
Hoc tamen opus
,,-,
mortern non fecitln)'.
' KJ
auare
J
.

/eam tam
n-
: Deus
trucem,
r>
,. ,. .. vis sufficiat
Jl illa sententia qute dicit
l

, '. .

tam crudelem, tam immitem, nonnulli a ueo

,
' * v ' , tt • •

morlis plenque non recoeitant. Homines .'

...
,. ,. '
1 ? a vetint esse conditam scire non lpossum.
n-
nonnulli ,i ,
se lmmortales et semper victuros „ T *
• . ,
.

... ., r Nemo sine piaeulo a-stimat tam pium ,7 tarn •

,.
exislimant quidam se uiu victuros sperant r ; ~ '. , '

i" 1 * 1 bonum Deurn, mortern creare potuisse : cuius •

.
alu tandem se horam mortis conspecturos '. .i . ' , , .

1 ... \
, c uruversus mundus dolore continuo eemitu 1 ,
credunt adversus tres nlos errores, tres tul- , 1 . . c- . . . P
, ... .
k , , • lacrrmis, accusat et detestatur auctorern. bi
ciendae sunt veritales , stabinenda est certi- ... , . . .

j ,
tudo mortis adversus eos qui se immorlales
. . ,
,
mon etiam 'penes homines,
pce-
est criininum r
, . .

. . ^ , . . . na, quo ausu concreata homiiu et pcena ante

existimant ; proximitas
r mortis, adversus eos / . ' ., . -,

,. ' • • • , . creditur innocenti , insita esse quam vila >'

qiu se diu victuros sperant mcertitudo norae : , ^,

,
'
/,, . , ,
* i , • (8) Eloquenter simul et acute Chrysologus
1
mortis adversus eos qui hanc horam se prae- r \ ' ^ „ ° . • .
^ TI . demonstrat Deum non esse mortis auctorem
visuros temerane r praesumunt. Homo itaque , . „, . . '
declarat, mterrogans
,

r, r.
•. - • quod ipsemet
r Chrislus
,

est 1. Lerto monturus; 2. Rrevi monturus J , , . .

T . .
o , T . , .
;
7
Judaeos posuissent
r ubmam
Lazan corpus , .

j. JNescit boram qua est monturus. . . . .

lgnorans mSk
.

1
eos autem inlerrogat non quasi se-
I. PARS. Nulla non ruina mernbro-
rnors
pu i tum j n terra> se a ut i n J e docendi origi-
rurn est. (5) Quamvis mors non secusac ruina
(1) InPs. 3o. (2) Tert. L. de — Monog. 9. — (3)

(1) L. s. <Jc Consid. — (7) Thren. 3. — (3) gerro. 10. Sucl. in Aug. c. i5. (4) Ilebr. q. — — (i) Eccli. i4- —
In Ps. ,8. 1 — (4) Tcrt. L. de An. 5i. — (5) Tert. L. (6) Tcrt. L. de An. 5o. (;) Sap. - 1. — (8) Cbrysol.
dc Rcs. Car. 18. Serm. iaa.
iv. 27
 4i8 MORS. — CONCIO II.

dem mortis ansam sumeret. Ille sic intcrro- poterant non mori ;
quia justitia originalis
gans exigebat fdcm, scicntiam pon igebat , praestabat eos immortales, qua per peccalum
ut adstantes scirent quod mors , quod sepul- deperdita, donum illud immortalitatis per-
crum , qtiod corrnptio, quod putredo , quod diderunt , mortalesqne effecti sunt , non
fetor nom ex conditionn Dci , sed ex delicto secus ac eorum posteri, quibus teriia pro-
hominis hominibus accessisset. Nam cum
,
positio competif, quia non possuntnon mori
dicit : Ubi posuistis eum ? muliercs increpat, sed necessaiio moriuntur pcr colleglum :

mulieres arguil : hoc est, quem cgo posui in transgressionis (i) quia scilicet in Adam
;

paratliso, in rcgione vitce , ecce vos ubi po- peccaverunt per consortium mor/is (2) in
:

suistis eum ? (1) Diabolus suainvidia, mulier pcenam seilicet peccati quomodo Cliristus
;

suis blanditiis, primuin bominem ad peccan- pro nobis mortem, id est. peccati pccnam, sine
duin allexit, et bomo peccando sibi suisque peccato subire dignatus est (3) ex lege nati- :

posteris mortis statum altraxit. Quare nior- vitalis, non enim mori solet, nisi quod nas-
tcm ab uno ct primo homine csse posteris citnr. Qua ratione Cbristi nativitatem ex
acqtiisilam, insinuare et approbare evange- ejus morle adversus Marcionem probat Ter-
lica laborat auctoritas. (2) Quod quomodo tullianus Si propter id quod moritur mor-
:

factum sit belle declarat D. Augustinus : liuis cst Christus id autem moritur
, quod ,

Mortis originem si qucvramus patcr mortis ,

et nascitur ; consequens erat, imo prcrcedens
pcccatttm cst : si enim nunquam peccaretur , ut a^quc nasccretur proptcr id quod nascitur ;
nemo moreretur. Lcgcm Dei, lioc est prcecep- qttia propter idipsum mori habebat quod ,

ttim Dei, 'lotno primus acccpit, ut si servaret, quia nascitur, moritur. (4) "Vel landem ob
viveret ; si corrumperct moreretur. Non se , constitutionem liumanae naturae quod enim :

credendo morilurum ,
fecit unde inoreretur ; conlrariis adunatur absque miraculo semper
ct invenit verum juisse quod dixerat qui sulisistere nequit bonio autem est diversi-
:

legetn dedcrat. Inde mors, inde mortalis (3) : tatibus corporatus (5) , babetque in suo cor-
inde secula Dei seutentia lata adversus Ada- pore contrarias elementorum qualitates ,
mum ejusque posteros, quod credere debent unde sicut in statu innocentiae pax elemen-
Cbristiani, ni velint averitate deficere. Nam, torum conservasset bominum vitam, ita post
ut concludit D. Auguslinus , constat inter naturae corruptionem eorum dissidium cunc-
Christianos veraciter catholicam tenentes fi- tos bomines morti mancipat, ut quolidiana
dem, etiam ipsam nobis corporis morlein , morientium experientia patet.
non lege natura?, qua nullam mortem homini 3.Ipsa morte coram. (6) Nemo nisi men-
Deus fecit, sed merito inflictam esse peccati. tis inops mortis certitudinem potest in du-
(4) Mors, quae est poena originalis peccali , bium revocare. Mors cum satis vivcntibus
cunctos bomines ferit ut fidei et rationis sit amara, satis tttrbat ipso exitu , plus con-
,

notitia demonstratur. turbat exemplo : mortuum qttotiens quis vi-

Mutuum dcbilum est inter se nativitati derit, totiens se morti ejttlat dcstinatum. (7)
cutn mortalitale. (5) De pacto et conditione Si sciscitemur a D. Chrysostomo cur Deus
niorimur; nascimur sub conditione morien- non praecepit Adamo ne comedcret de pomo
di, et contractus vitae sub lege mortis initus vetito sub pcena inferni potius quam s\.h
est; quia ita nati sumus ut necessario mo- poena mortis, respondebit quia cognoscimus
,

riendum est. (6) Magnum est discrimen inter infernum per fidem non per rationem aut , ,

bas propositiones, non posse mori, posse non per sensuum notitiam. Ratio etenim cotui-
mori, et non posse non mori. Prima proposi- pere nequit quomodo peccatnm unius nio-
tio pertinet ad Deuin Angelos et animas menli neterna puniendum est poena
,
sensus ;

rationales, sed longe diversa ratione. Deus quoque gebennae tormentis adversantur, cen-
nullo modo potest tnori, quia vita et immor- sentes in suppliciis violentiam non posse
talitas ei essenliiditer competit ; Angelus et compati cum diuturnitate at mortis certi- :

anima rationalis non possunt mori, non quia tudincm, non solum fides, sed eliam ratio ,

eis immortalitas essentialiter competit, sed imo et sensus comprobant. Fides cujus de-
quia sunt enlia spirilualia absque ulla mate- positio est infallibilis , morlis testatur vei:-
ria quae est principium corruptionis. Se- talem
, ratio qufe agnoscit in bumanis cor- ;

cunda propositio priinos parentes spectat poribus conlrarias eleementoruni qualitalcs,

:

quandiu eniin fuerunt in stalu iunocentia', inortis demonslrat necessilaicm sensi.s ;

(1) (.lirysol. Sirm. G\.— h) Chrysol. Scim. 112.— (1) Tert. L. de Hes. Carn. 49.— (») Tert.
ibid.- (3)
S)8emj. 14.1. <le Temp. — (4) L. i3. Civ. i5. — (5) D. Aug. L. de V-er. Inooc. c. aiS. —
(\) Tert. L.
<'<•
',
«•it. L. <lc Car. Clir.O. — (6) U. Aug. L. qu. in Jos. Carn. Chr. 6.— (51 Tert. L. de P«U. ».- (<i) Tert. L.
qu, y. dc An. 1. —
(7) CLi)»ol. Serm. 64.
 MORS. -
COXCIO II. 419
quoque qui intuentur cadavera absque ullo eorum cum sonitu : Quid istuc , qua?so ,

niotu et putritlum eorum afflaut odorem,

,
quid istuc est ? nihil ita quotidie homines ut
mortis proclamaut cerliludinem. mortem vidcnt ? nihil ita obliviscunlur ut
Verum licel nihil videatur certius quam mortem. (1) Verum si qui se immortales
esse omnibus aliquando moriendum , multi existimant , insaniuut ; non niagis sapiunt
tamen se nunquam morituros existimant qui se credentes mortales , censent diu vic-
Nihil imprudentius fngi potest quarn si turos.
putre corpus sortiti, celema tamen propona-
II. PARS. Megarenses obsonant, quasi
mus. (i) Fides homines de terra factos in
nunquam morituri (2) et plures Christiani :

terram reversuros pronuntiat; fides interi-

sic agunt quasi longo tempore sint vicluri.
tum infallibilem asseverat corporum raiio
Dum vigesimum attingunt annum tune,
;
,
dissolutionem demonstrat oculi mortuos ;
inquiunt, nasci incipiunt; qnando sunt quin-
quotidie iutuentur non modo senes verum ,
quagenarii, se in medietate tantuni vilae pro-
etiam adolescentes , puerulos etiam lacte
clamant; septuagenarii se adhucin juventu-
nutritos, aliosque cujusvis sexus et conditio-
tis flore decantatit : et quando alicujus mors
nis. Sapiens alta voce proclamat : Nemo est
ad eos pervenit, hoc nunlio nullatenus mo-
qui semper vival (2); et tamen post latam
ventur; nec rnirum aiunt Si lalis est fato :

I)ei senlentiam, post infallibilem fidei noti-

functus, quia aut senex erat , aut incurabili
tiam post evidentem rationis intelligentiam,
,
morbo laborabat ; aut negotiorum pondere
post Sapieutis doctrinam, post sensuum ex-
oneratus occubuit, aut ab inimico interfec-
perientiam , plerique adeo stultescunt ut
tus fuit nos vero nullos habemus hostes,
:

sese immoriales existiment.

neque sumus implicati negoliis neque ullo ,

Quod quandoque cum quis coram ipsis

si
laboramus morbo, sumusque adhuc juvenes.
moritur, adhuc funere calente , adhuc me-
Verum quantumvis sese diu victuros existi-
diante morte, corpore adhuc pra>settte (3), re-
ment , ornnis vita humana brevis est (3) :

cogitant se morituros, liaec cogitatio statim

quia i. Finem habet; 2. Craslino caret 3. ;
evanescit, illam subito propellunt. Sed cum
Instans solummodo temporis continet.
efferunlur rnortui, cogitatur mors et diciiur:
1 Nulla? longa3 mora? ejus quod eveniet .

Vce misero mihi ! talis heri ambulat , aut quantumli- (4) : quia, ut ait D. Augustinus,
anle septem dies illum novi : illud atque
bet diu differatur, veniet quod dijferlur. (5)
illud mecum locutus est, nihil est homo , nempe
lude humanae vilce colligit brevitattm Se- :

curat illa : sedforte cum mortuus plangitur,

paratio mentis a carne quandoque ventura
cum exsequia? pro?parantur,cum ejfertur,cum
est ; propter brevilatem vita' nunquam longe
itur , cum sepelitur ; sepulto aulem mortuo
est. Quantum est autem i.n hac vita longum,
etiam talis cogitatio sepelitur : recedunt istce
quod erit aliquando finilum ? el quod erat
curce mortifera3 , ob/iviscitur qua? dudurn
longum, erit nullum, quia qitartdo erat , non
dixerat de successione cogitat decessurus non au-
, ,
stabat ; et quando producebatur ,
reditur ad fraudes, ad rapinas ad perjuria, quia ve-
gebatur, nec addendo crescebat
,
,
ad violentiam ad inftnilas corporis volup-
,
niendo recedebat (6) Vila dumvenit, recedit; .

tates. (4) Similes sunt lethargicis qui a somno

fugit; dum propius videtur ap- dum accedit,
clamoribus motibus, percussionibus tan-
,
propinquare, longius distat , et tandem om-
tisper excitati debili intuentur vultu , im-
,
nino evanescit. Nec prius incipit augeri
perfecte audiunt sermones ioquentium uno-
a?tas nostra quam minui ; si quid adjicitur
,

que ant altero verbo indistincte prolato ,

spalii temporalis, non ad hoc accedit ut ma-
ad pristinum redeunt soporem. Non absimi-
neat, sed in hoc transit ul pereat. (7) « Primi
liter homines qui sese nunquam morituros
parentes senescentes inceperunt mori prima
censent si interdum praedicatores magna
die qua peccaverunt, licet postea multum
,

voce de morte concionantes eos a lethargico

vixerint. » (8) Adam vixit nongenlis triginta
somno excitant, si interdum aperiunt oculos annis , Seth nongentis sepluaginla duobus
et conspiciunt morientes coram ipsis , si in-
annis, Mathusalem nongentis nonaginta an-
terdum tympana pro defunctis sonantia au-
nis :ejusmodi spatium quod longum nobis
diunt haec omnia sen?us duntaxat externos
;
videtur nihil est : Nihil enim surit dies nos-
feriunt nec penetrant usque ad internas
tri. (9) Hominis vila longa nequit dici , quia
animi polentias autsi illa considerant solum
:

transeundo considerant, periitque memoria (1) Eucher. Epif. Parxn.

—
(2) Tert. Apol. 3g.— (3)
D. Aug. Seim. 5. de Verb. Apo.— (4) Tert. L. de An.
4G. — (5) Serm. 5. de Verb. Apo.
—
(6) D. Aug. L. 5o.

(1) Sencc. Ep. 121. — (2) Ecclcs. 9. — (5) Chrysol. Hom hom. i. - (7) D. Ambr. L. de Vocat. Grnt. c.
Scrni. 63. — (/}) D. Aug. Serm. 55. de Ites. Dom. 8.- (8) D. Thom. »2. q. 194. art.^.ad
2.— (9) Job. 7.
27.
4*o MORS. — CONCIO II.

necessario finem habebit et quantumvis a<l protenditur, et tftmen ila de ea conservanda

:

plures extendatur annos , bi anni aliquando est sollicitus , ac si muhis seculis deberet
nihil erunt. Dies quae pra'teriit , ndiil est : vivere. En verum specimen stultitiae pluri-
ante Dominum, tanquam dies hes- morum Chiijiianorum
niilleoiini quos iusequitur ,

ter/ia quce prateriit (i) mundi duratio lon- etiam

; Gentilis Tanquam semper victuri vi- :

gior est vila cunclorum hominum adeo vitis; nunquam vobis Jragilitas vestra suc-
,

tamen brevis apparet Apostolo ut eam currit omnia tanquam morlales timetis ,
,

unum duntaxat censeat diem. Adhortamini omnia tanquam immortales concupiscilis. (i)
vos per singulos dies donec hodie cognomi- Nam, diu vivere pracsumentes, totum suum
natur. (2} Aposlolo adhaerens D. Ambrosius adhibent studium in sectandis honoribus
hanc sententiam confirmat verbis ipsiusmet captandis voluptatibus, comparandis opihus :

Christi operarios desides redarguentis. (3) dicentes cum insaniente illo : Anima mca ,

Quid hic slatis tota die otiosi? Dicm vocat habes multa bona reposita in anrios plurimos,
omnia tempora mundi. (4) Mundi durationem cde, bibe, quicsce, Iwtare (2) hos destulti- :

inagis adhuc abbreviat Propheta Evangeli- tia redarguit riiilosophus Moralis Quam :

cus , quam momentum duntaxat iniucupat. stultum est cctatcm disponere! nec crastino
Abscondcre modicum doncc transeat indigna- quidein dominamur. O quanta dementia est
tio (5) quod D. Ilieronymus de toto tem- spes longa inchoantium : emain , aulift-
:

pore usque ad ultimum judicium intelligens, cabo, credam, exigam, has res gcram , tunc
concludit Nihil longum est , quod Jinem demum lassam et plenam senectutem in otiuin
:

habct. Brevissima igitur est huniana vita , referam. (3) Ite, nune mortales, erigite fami-
finem habens et craslino carens. lias, titulos, palatia, arces aeternas credite,
2. In Oratione Dominica erudit nos Do- cras morituri Ecce nunc qui dicitis : Ho- :

minus poslulare panetn nostrum quotidia- die aut crastino ibimus in illam civilatem ,

num. Mcrito autcm adjecit : Da nobis hodie, et Jacietnus ibi quidem annum, et mcrcabi-
ut qui prwrniserat : Nolite de crastino cogi- bur , et lucrum faciemus qui ignoratis ,

tare (6) plerique tamen Christiani, Domini

: quid erit in crastino (4) : mors ultimum vita?
despicientes documenta, de crastino nimium vestrae actum claudet, cum ad mortalitatis
sunt solliciti et hoc quia sese diu victuros
: finem venerit , finis pariter erit fictiliarum
considerant. IIoc errore decepti , castella, cogitationum vestrarum. Audite Apostolum
ut dicilur, oedificanl in Hispania , figmenta Qui ut vos ad temporalinm contemptum in-
configurant , pro futuro multa decernunt ; ducat, vobis vitoe objicit brevitatem Rcli- :

ejusmodi domum, inquiunt, struemus, hae- quum est, ut qui habcnt itxores tanquam non
reditatem adipiscemur officia in justilia,
•-ibentes sint ; et qui gaudent
•' tanquam non ,

ememus, his iniperabimus copiis et ut fatur : gaudentes , ct qui utuiitur hoc muiido, tan-
PhilosophusMoralis, de partibus vita? omnes quam non utantur. (5) Vide consequentias
deliberant, de termino vitce nenio dcliberat. qnas infert Apostolus ex isto anlecedente :

Recogitant quid facient in juventute quae ,

Tempus breve est : seu, ut legit Tertullianus,
negotia tractabunt in virilitate, quanam po- tempus incoilecto est supcrest , ut qui ma- ,

tientur fortuna in senectute. Antequam ge- trimonia habent,tanquam non habenlcs agant
nuerint prolem, de ejus educatione loquun- (6) adeo collectum et breve est tempus ,
:

tur; mox ut nati sunt filii , de tota illorum ut unum dunlaxat instans seu momentum
vita disponunt nonnullos Ecclesia' voveni, contineat.
:

quosdaui negotiationi addicunt, alios armis 3. Inter Gentiles, nonnulli sapientes Sa-
inancipaiit, caeleros justiti;e decernunt ; de turnum interprctantur tcinpus , et idco falca-
eorum matiimoniis et officiis tractant , il- tum quia tcrnpore omnia dirimantur, ctideo ,

lorsque vocanl equites , abbates, monachos, voratorem suorum , quod omnia ex se edita
et, ut obplorat Tertullianus, sed posteritatem in seipsum consiimat. (j) Cuncta lemporalia
recogitant Christiani, qnibus craslinum non tempora mensurata devorantur et consu-
est. (7) muntur a tempore, ut falur D. Augustinus :

Refert Isidorus Clarus inveniri in Gro?cia Momentis transvolantibus cuncta rapiuntur

juxta fluvium Hipparis animalculuin llenhe- (8) Quod ipsi eliain fatentur reprobi , qui
meron nuncupatuin, quatuor pedes et tot ^'im essent iu seculo se diu victuros falso
alas habens, cujus vita ultra unuin diem 11011 crediderunt Nos nati continuo desivimus :

(1) Sencc. L. dc Orcv. Vit. c. 4. (?) Luc. is. — —

(1) ?». 80. — (a) FTcbr. 3. — (S) Mattti. 20. - tf) L. (.",) I,. 17. Ep. 102. (f) Jacob. 4- — (5) l. Cor. 7. —
dc Rd. citt.s. — (5)ImL c.a6.— (6) Tert. L.deOrat. — (6) Tcrt L. 1 . ad Uxor. 5. Terl. —
L. 3. ad \ai.
6. — (j)Tert. L. deBzb. Cast. ia. ia.-(8) lnPa.38.
(7)
 MOKS. — CONCiO II. 4a|
esse. (i) Quatuor nobis his verbis innuunt: iem moram /wn facere. Noli longam libi
i. Vitae exordium esse etiam mortis inilium, promittere vitam. Profecto breves dies ho-
et ut ait nonnemo
Nascentes morimur,Ji-
: minis snnt (i); et adeo breves ut auctores
nisque ab origine pendet. (2) 2. Quod vita canonici cunclas res adducant velocissimas
potius est mors dicenda quam vita, quia et cito transeuntes ad eorum denotandam
quotidie morimur , quotidie demitur aliqua brevitalem. Regius Vates proponit umbram ;
pars vita? et nunc quoque cum crescimus
, Dies nostri velut umbra prwtereunt. Sa-
vita decrescit , hunc ipsum quem agimus piens, vestigium nubis Transibit i>ita nos- :

diem, cu/n morte dividimus. 3. Vitam nos- tra tanquam vestigium /tubis. (2) Samuel,
tram nibil habere stabile; sed esse in conti- aquam fluentem Omnes morimur , et tan-
:

nuo fluxu et motuconstitutam :nam, ut sub- quam aqua? dilabimur. (3) Jacobus Aposto-
jungit D. Augustinus , isti vero dies non lus, vaporem Quas est vita vestra ? Vapor
:

sunt , ante abeunt pene qua/n veniant ; et est ad modicum parens. (4) Job vero pro-
cuni venerint, stare /10/1 possunt : jungunt pheta, purum nihil NihiL eni/n sunt dies
:

se, sequuntur se, et non tenent se (3) pro- : /nei. (5) Post tot Scripturoe testimonia, po-
pulsant et excludunt se. Vita ipsa morti si- testne homo sanae mentis credere se diu
milis est , dies ipsi properantes transeunt victurum? Ea est lamen multorum stultitia
quod hodiernus dies externu/n exclusit, cras- ut mortem a se longe distantem intueantur.
tinus ideo nascitur ut excludat hodiernum. In hoc fallimur quod morle/n prospicimus.
,

4- Vitam noslram non posse dici longam , (6) Oculi non bene discernunt objecta quae
quia in momento consistit, et ut fateturPhi- conspiciunt de longe : bellua illis videtur
losophus Moralis , in puncto fugacis ternpo- homo, magna navis, exigua velut musca
et
ris dependet. Tres adnumerantur temporis apparet. Mors a longe spectata non regulat
differenliae : vitam, neque a vitio dimovet, el ad virtutem
praeleritum, futurumet praesens.
Praeteritum non est longum , quia amplius adducit. Sapienter nobis praecipit Christus
non est ; futurum non est longum, quia non- ut postulemus panem non crastinum , sed
dum est ; praesens non est lougum , quia hodiernum Hoc eni/n dicto et avaritia tol- :

in instanti situm est. Non dicimus tempus lilur, et humaha? vitaj insinuatur incertum.
futurum longum quod non est , sed futurum Ora/nus quotidianum pane/n ; quia craslina
longum , qitia longa exspectatio futuri est. dies, quid parief, ignoramus. (7) Ut ex para-
Nec praHeritum longu/n quod non est , sed bola hominis sibi longam vitam pollicentis
longu/n praterilum , quia prccteriti lo/iga comprobat ipsemet Christus Cui rei para- :

memoria est ; nec pra?sens dicilur longum , bolam quoque accommodavit Filius hominis.
quia caret spatio et in puncto pra>terit. (4) Qui provenientibus fructibus ampliationem
Itaque vitae nostroe longitudo in puncto et horreorum, et longa? securitatis spalia cogi-
adhuc transeunte consistit. Quod probe tavit , in ipsa nocte moritur. (8) Idipsum
scientesHebroeivitam et mortempereumdem pluribus aliis accedit cum enim dixerint , :

lerminum methim significant , cum hoc solo Pax et securitas : tuncrepentinuseis superve-
discrimine quod dum denotat vitam punctum niet interitus. (9) Spe longae vitae freti mor-
superponunt, non vero dum morlem deno- tis non sunt memores sed pro longo tem- ,

tat uude secundum Hebroeos viia a morte pore multa in sua cogitatione disponunt. Ut
:

puncto duntaxat discriminatur. Quod innuit enim ait D. Augustinus Ecce dum libenter :

etiam Sapiens, dum ait Omnia tcmpus ha- ac jucundissime moratur homo in mundo ,
:

benl et suis spatiis transeunt universa sub multaque in longa tempora disponit agenda,
sole : tempus nascendi et tempus moriendi. repenle rapitur in morte , improviso aujertur
(5) Non loquitur de tempore vitoe, nullum a corpore (10), quia nescit homo diem, neque
spatium admiltit inter nativitatem et mor- horam qua moriturus est.
tem:quia,utaitGregoriusNyssenus,humana
vita adeo est brevis ut dies mortis esse vi-
m pARS> No vissimeignorare melius est,
ng (l non dehcas noris (juia «nod debeas, ^

deatur. Istavita mors esse convincitur quce

nosti (l l} Nlh ii est certius morte , nihil est
tanta mutabilitate va/iatur nulla stabilitate
,
notitiam mo rtis
Jncertius hora mortis .
fides,
firmatur, et cursu brevissi/noter/mnatur. (6) ratio et experientia nobis i nge nerant ho-
;
Chnstiane mcmento quod mors no/i tar-
,

fai, (7); Ti g urina lectio vertit -Memento mor- Job> , 4

(i) _
{2) Sap< 2> (3) L 2> Pcg 4< _ ,
_
(4) Cap. 4- —
(^) Cap. 7. (6) Sonec. Ep. 1. — —
Sap. 5.
(1) — (2) Sen. Ep. z{.— (7>) D. Aug. Serm. (7) D. Aug. Serm. 21G. de Verb. Doir.. (8) Tert. —
"9. ile Verb. Dom. —(4) D. Aug. L. n. Coni". c. 28. L. de Orat. 6. —
(9) 1. Thess. 5. (10) Serm. 10. —
— Eccles. c. 3.
(5) — (6) D. Aug Serm. 6. de Comm. de adv. Dom. ad Jud. —
fu) Tcrt. L. de Prx»c.
Scrm. —
(7) Eccles. i4-
Ilx-rct. i4>
422 MOF.S. — CONCIO II.

lam mortis nec Hdos nec ralio, nec sen- cidat, uxor maritum loxicat
, ftlius parenti- ,

suuiri experienlia nobis clemonstiant I\e- l>»;s necem parat ; ubi sive oowi od e n tea, sive
:

cesse est ut moriam.tr, scd qua/tdo nescin/us; bibentes, sive dormientes, sive stantes , sive
flMNM certa est. hora incerta. (i) In hac ma- ambulantes, semper de vila periclitamur, et
teria trina laboramus ignoranlia, nescimus- nescinuis in quo loco morieinur ?
que inortis nostrae i. Exitum seu mochim 5 2. Varios aguoscimus et vito? tnodos , et
2. Loctffll 3. Tempus, seu spatium.
; e.vitus rnortis (1), ignoiamusque, non soluni
i. Litsi 7>arii exitns niortis ut est nm/ti- genus moitis, sed etiam locum in quo mo-
,

moda co/tditiu causaruni (a), attameu, ut bt ne riemur; an in veteri mundo , vel iu novo ;
animadvet tit Tertullianus , mortem scposita supra terrain vel supra mare irj urbe, vel , ;

qucvslione jator/un ct /ortuitor/t/n, bifariam ruri. Magellanus in terra australi pciiit ;

distiru.it luiniaiius afjectus; in ordinariam Sebaslianus, Portugallioe rex, in Alrica; Cras-

et extraordinariam formam. Ordinariam sus I\omanus,in Asia infcrens Parthis bellum;
qttidcm , natunc deputuns p/acidccqtte cu- Amanus in jatibulo; Julius Caesar in medio
,

jusdam mortis ; crtraordinariam vcro,pra>ter senatu , et plures alii quotidie exlra suas
naturam judicans, vio/enti cujusqite /inis. domos vel in niaii naufiaganlur , vel itine-
Multi quidem moriuntur morte nalurali rantes a latronibus trucidanlur vel\illaset ,

et onlinaria, sed multo plures morte acci- patrimonia peragranles ab hostibus interfi-
dentali , extraordinaria et violenta. Quot ciuntur, vel in venalione a feris enecantur
niilites in bel!o enecati quot scelerosi ca- ut exemplo comitis de Serin apparet novis-
!

pitis pcena mulctati quot viatores a latro- sime ab apro enecali, vel alio fortuito casu,
!

nibus interempti quot navigantes in acpiis improvise domi vel foiis pereunt. I\escis qtto
!

sepulli quot veneno toxicati quot fortuito loco te ntors exspeclat, tu eam in omni loco
! !

ct funesto aliquo casu oppressi Nonnulli exspecta. (2) \ iator de nocte iter nesciens ,
!

moriuntur apoplexia, ut Carolus octavus, et bivium in denso nemore iuveniens, nonne

Calliarum rex; quidam peste , ut S. Ludovi- debet metuere ne loco recti itineris deviet ,
cus ; alii quodani opprimunlur pondere ut et vel in praecipitia decidat ; vel inter latro- ,

Pyrrhus irt urbe Argc>s alii in dolio meri num manus incidat? En
; veruni specimen
pleno, ut Georgius, Clarentioe dux; quidam liominum qui in seculi teuebris ambulantes,
in terra sepeliuntur vivi, ut Dathan et Abi- nescientesque cjuo vadunt, de sua salute pe-
ron ; quidam in aqua merguntur, utFederi- riclitantur; Aescit liomo finem suum , sed
cus imperator; nonnulli in aere efdanl ani- sicut pisces eapiuntur hamo et sicttt aves ,

mam, ut Absalon in quercu suspeusus alii laqueo compreltenduntur , sic capiuntitr ho- ;

ab igne consumuntur ut Valens impeiator ; nti/tes i/t te/npore malo 3)

, ignorantes tum ,

quidam proe tristilia moriuntur ut impius locum, tum spatium et tempus morlis suae.
,

rex Antiochus (3); alii pr.r gauclio, ut Chilon 3 Omni hora periclita/nur. (4) Nullum est
Spartiata, conspiciens filium in ludis olympi- tempus, nnllus dies, nulla hora, nullum mo-
cis victorem ; nonnulli ex flelu, ut Heracli- mentum,in quo simus certi de vita ; cunctis
tus ; isti ex risu, ut Zeuxis intuens Hecubam momentis, horis , diebus et lemporibus ,
deformitate horribiltMn depictam. Jovianus morti sumus obnoxii et ob hanc rationem :

imperator mortuus est comedens, Archelaus Philosophus definit hominem auimal ralio-
bibens, Sisara dormiens, Ladislans, n x Nea- nale mortale, ul eum clisciiuiinct a caeteris
politanus, cum pellice congrechens, Malhias aiiimanlibus, non solum per ratioimlilatem,
Corviuus, Ilungarioe rex, nuptiarum suarum sed adhuc per mortalilatem. Nam, licet cx-
tVstum agens , Claudius imperator fnit ab tera animalia utpole ex materia et lortn.i
Agrippina uxore loxicatus, crudelis Herotles composita sint con uplibilia et de facto , ,

a vermibus consumptus, Boleslaus a muri- moriantur, attainen tcmpus habent vilae de-
bus devoratus Valerianus imperator pelle terminatum ad quocl ut plurimuin pervc-
,

decoriattiSjCarolus I, Anglioe rex, tltt t)llatus, niunt, nisi per violentiam eorum mors ac-
et innumeri aliimorte violenta quotidie per- celeretur at homo nullum habet tempus
:

eunt. Hos aliosquc rarios exilits mortis vitae mortis delei ininatum
et in quavis :

edixiinus (.{), ut constet homines ignorare aetate moritur Juce obiit infans sub ube-
:

inodum mortis : cpiis cnim potest scire quo r/im fo/ttibus, pttfa niinc pucr itwestis puta ,

genere mortis intcreat iu rtOC seculo , ubi vcsticeps. (5) Si patcntes verum dicere velint,
amicus amico insidialur, frater fratrem tru- fatebuntur ex pueris quos genuerunt plures

(1) D. Aii£. Scim. ii. <lc \ .il)Do:o. - (j)Tnt. (1) Tni. L. d« An. Sa. •— («) Srncca. —
(5) Ecclr-..
L. de A... Si. —;:•., L. 1. Mail.ib. h [\ — l.it. I il>. <,. — ;4) l.ri. L dc Ru. Car. 4.S. - (.i) Tcrl. L df
de Aii. 5i. Aii. S6.
 MORS. — CONCIO IIL 4^3
05se sato tunctos quam viventes.Nulla estselas care operibus : Horum uhlmam Dominus
inquahominesimmunessinta morte: morsju- noster idvirco voluit nobis esse incognitam ,

venibusaeque acsenibusdominatur, etsi pos- ut semper possit esse suspevta : ut dum illam
tules a me quando perveniemus ad morteni , pra'videre non possumus, ad i/lam sine in-
et hic dixerim: Cum Deus dederit (i) tum termissione pra?paremur. Quia igitur momen-
:

vita, tum mors ab eo dependet, et sicut vita tis suis hora? fugiunt, agite, Fratres charis-
in voluntate ejus (2) , ila ex Regio Vate , simi , ut in boni operis mercede teneantur.
Domini Domini est exitus mortis. (3) Est Audite quid sapiens SaIomondicat{\)\ Quod-
axioma in jure civili positum, quod ubi tem- cunque potest manus tua jacere , instanter
pus in obligatione non ponitur , prcesenti die operare ; quia nec opus , nec scientia , nec
debetur , remque creditam postulare potest ratio, nec sapienlia erunt apud inferos , quo
creditor. Vita est nobis a Deo credita absqne tu properas. Qttia ergo et ventura? mortis
ullo determinato tempore ; idcirco vita in tempus ignoramus , et post mortem operari
voluntate ejus illamque potest omni tem- non possumus, superest ut ante rnortem tern-
,

pore, prout voluerit repetere. Quod non pora indulta rapiamus : sic enim mors ipsa
,

ignorans Moralis Philosophus quamvis Gen- cum 7>enerit, vincitur, si prius quam venial,
lilis ,christiane ait Tam debet esse mors semper timeatur (2), et bene operantes in
:

juveni quam seni ; non enim citamur ex hac vita , fruentur in ccelo post mortem
eensu sed deposito. Magnum snne est dis- aeterna et immortali vila.
,

crimen inter censum et depositum. Census

semel in anno debet solvi; at depositum sem- »m»»»(»8»(»»9»»«ii?i»3!»»i»»(ii»i»«»«
per debet reddi quovis tempore a domino
repetatur. Vitam reddere tenemur non tan- CONCIO TERTIA.
quam censum semel in anno aliquo tempore
determinato , sed tanquam depositum in Meditare utrttm commodius sit vel mor-
omni tempore, quo illud requiret Deus, quod tem transire ad nos, vcl nos ad eam. (3) Ve-
tamen nobis ignotum est. rum multo melius est ire ad mortem per con-
Misericordia Dei est quia nescit homo tinuam ejus meditationem, quam quod mors
,

quando moriatur (4) conveniens enim fuit subito veniat ad nos , et imparalos nobis
:

tum peccatoribus, tnm justis, ut dies et hora vitam adimat. Mors subitanea devorat vitam,
mortis esset incognita. Conveniens peccato- non solum quia animam separat a corpore ,
ribus, ne majori licentia vitiis et sceleribus sed adhuc quia animam a Deo per peccatum
vacarent, sperantes in fine vitae agere pceni- mortale separatam asternae morti mancipat
tentiam. Conveniensetiam justis, ne in opere at jugi consideratione prseventa, mors devo-
virtutis essent desides, remittentes fervorem ratttr a vita. (4) Quod si queeramus a Ter-
charitatis ad vitae terminum. Quapropter, ut tulliano quomodo devoratur a vita, respon-
subjungit D. Augustinus, latet ultimus dies, debit : Dum recipitur et includitur in ipsam;
xtt omnes observentur dies. Ad hanc ohser- scilicet quando homines toto vitae suae tem-
vantiam et vigilantiam saepe saepius hortatur pore se mortales recogitant. Quod innuit
Dominus in Evangelio , ubi sese comparat Regius Vatesaiens Veniat mors super illos, :

modo furi, qui de nocte ingreditur domum ; et descendant in infernum viventes. (5) Exop-
modo domino, qui tempore somni, venit ad tat Propheta ut descendant in sepulcrum
servos exploraturus an vigilent. Deinde pro- viventes per seriam sepulcri cogitationem,
dit parabolam virginum , quarum quinque vultque, non ut mors venial super eos per
exclusae sunt, quia non sumpserunt oleum dissolutionem animse et corporis, sed ut ve-
secum deinde prodithomines, qui tempore niat super eos quandiu vivunt tanquam prae-
;

Noe gulae et lasciviae indulgentes, universali ses quae vitam regulet ; tanquam domina quae
mundi diluvio perierunt. Tot adhibitis hor- passiones framet; tanquam regina quae ma-
tatlonibus et parabolis, concludit : Vigilate imperet. Homiues
lum prohibeat el bonum
itaque, quia nescitis diem, neque horam (5), super quos venit et quibus dominatur mors,
semper sitis solliciti ; et, ut fatur D. Augusti- 1. A peccandi voluptate adducit; 2.Amorte
nus, Deus diem mortis incertnm salubriter peccati ad vitam adducit ; 3. Ad virtutem
constitttit utdiem ultimum sttum quisque sa-
, et ad bene operandum inducit.
lubritercogilet, sumatque exinde oceasionem
j pARS< MoHem stuUus ut dehllam non
sanctam ducere vitam, et studiose bonis va-
(1) Eceles. 9. — (2) D. Gwg. Hom. '">• in Evang.
—
(1) Tert. Lib. de An. 4«.
-
(2) Ps. 29. -- (5) IV 67. — (3) Sencc. ep. 26. — (4) Teit. L. de Ites. Car. 54-
— (4) D. Aug. L. 5o. liom. honi. 1 3. —(5) Mattli. a5. (5) l's. 54.
4 24 MORS. — COSCIO III.

exlimescit (i) : sapiens autem timet inferni usque in niovtem, durcscat n cadavcre, ares-
supplicin , quae criminosam secutura sunt cat in pulvere. (i) Cujus meditatione homo
mortem hocautem titnore correptus, a pec- arcetur a voluntaie lasciviendi.
:

catis volunlatem suam avertit Nihil enim i.Ad inlcvdictioncmamnis imjnidicitice (2)
:

sic revocat homines a peccato qucmadmo- non minus est efficax mortis medilatio quam
,

dum inunincntis movtis cogitatio. (2) Ex de- ad deprimendum mentis tumorem nam, ut :

fectu timoris quem meditata mors ingenerat, falur Veronensis Antistes non habct con- ,

homines hahenas laxant peccalis quia non cupiscentia locum ubi movs timelur ; et oh
:

est rcspcctus morti eovutu. (3) D. Hierony- hanc causam voluit Deus ut Moysis corpus
mus vertit : Non cngitavevunt de movte. sepeliretur in terra Moab juxta lascivum
Chaldaica versio I<?git hon tevventuv, neque : idolum Beelphegor ut consideratio sepul- ,

contui bantuv propler diem movtis suce. Quid cri Judaos dimoveret a lihidine Libidinis :

inde sequitur? \ idete consequentias a Regio incentivum continebis, si te moviluvum cog-

Vate illatas Ideo tenuit eos supevbia : ideo
: noveris. Hoc monitum tradit Moralis Philo-
luxuriantur,ideoavaritiaestudent,ideo atroci- sophus amico suo Lucilio. Christianum quo-
ora quaeque perpetrant scelera, similes impiis que admonet D. Bernardus Si te luxuria :

illis qui altari terga vertehant, quia versus tentat si te libido ad peccatum incitat
, ob- ,

Orientem injiciehant oculos. (4) At quem- jice tibi memoviam tnovtis. (3) Hac memoria
admodum qui orientem vitam conspiciunt munitus, castitalem servansTohias junior, a
peccata committunt ita qui occidentem vi- , daemone qui lihidinosos septem Sarae mari-
tam, nempe mortem intnentur, revocantur tos interemerat , illasus evasit Oppovlune :

a cunctorum criminum
Superhia 2. Luxuria;3. Avaritia.
; retvaxevat, vivus invenitur, ut discamus nullo
1. Quantutu ad glovia? humaiue avevsa-
ttonetn (5) nullum est efficacius motivum
quam recogitatio pulveris in
redigentur
corpora noslra. Jacoh lotacongrediens nocte
victor tandem evasit. At cur victoriam Jacoh
(6) tam gloriose reporlat? Quia, ut ex He-
brao vertunt nonnulli, fuit pulvere in lucta
conspersus. Quandiu vcrsamur in hujus
vitae tenebris, nohis est pugnandum prae-
sertim cum superhia, quae , ut fatur Siraci-
des, initium omnis peccati est supevbia. (7)
Ut victores exeamus de certamine, conspersi
pulvere luctari dehemus Supevbuv spivilus
injlat sepulcrum ad mentem redeat : ncces-
, Jezabel adeo post mortem defoimis evasit
sario illic rigidce cervicis lumorem premimus,
•ubi cinerem uos pvoculdubio pulvevemque
pensamus. Quid supcvbis, tevva
originihus, silicet 1. itaque quem memovia movtis a cavnali copula
salubviovi vemedio cavna/ia cocrceri , quam
sepulcvo. (4) Hotno a propria carne , quoe
quem concupiscit adversus spititum, ad lihidinem
sufflamtnatur, ad quam adliuc a muliehri
pulchritudine incitatur. Ad exstinguenduni
sufflammalum concupiscenliae fomitem reco-
gitet Christianus quod Sodomorum luxuria
ignium meruit imbres (5)j et quod in perenne
,
divinae punitionis monumenlum hactcnus
Sodoina et Gomovvha, et cinis omnia, ct pvo-
pinquitas mavis juxtacum solo movtcm vivit.
Et ne a muliehri venustate ad Venerem al-
: liciatur , serio recogitet quod venustissima
ut fetidum ejus conspicientes cadaver atlonili
dicerent : Hccccinc cst illa Jczabel P (6) Et
et cinis ? (8) merito tantamstupehant mutalionem nam, :

Superhia ex natura corrupta inlvinsecus pus- quein non movet, cum vidct tantain speciem,
tulat (9) , exterius vero ex forlutue ho- tantam pulchvitudinem, tantuin decovem re-
nis inflatur. Ne homo ex externis fortunae solvi in pulveres, ossa dispevgi, levrain tcvtce
bonis tumescat, sa>pe adinonendus est ani- mandavi ? (7) In aquis Zelolypiae, quas hau-
mus, amct ut veccssura, imo taiujuam rece- riehat in lege mosaica (8) mulier de adulterio
dcntia (10), cuncta honorum et dignitatum suspecta miscehatur terra
, terra quoque , :

insignia ; et ne superhiat de generis nohili- iu quam resolvenda est caro , est luxuri.e
tate, corporis venustate, ingenii acumine , fiaenum : Ncc me/ius poterit caro luxuriosu
aut altera naturee dote, animo volvat quod domari, quani qualis crit post mortcm pvw-
de quovis homine asseverat Regius Vates : meditavi. (9)
Manc, id cst pvius sicul hevba tvanseat ; , 3. Christus Dominus non occultavit cupi-
rnaiie jloveal et pcvtvanseat : vcspeve , id est ditatcm et avavitiam Incvi. (10) Avariliam
postea, dccidat, duvcscat et avcscat. Decidat cum eupiditale conjunxit Salvator, quia sunt
inseparabiles imo sunt unum et idemf
quia :

(1) Tcrt. L. rlc Spect. — 2. (a) D. Ang. L. a. dc (1) D. Aug. in Ps. 89. — (a) Tcit. L. dc Pod. 18.—
Gcn. ad liu. S. — Vs. 72. —
(3) Eusch. 8. — (5) (3) Scrm. 7. dc Tcniat.— (/,) I). Ambr. Serm. dc M<»t.
Tcit. L. 4. adv. Marc. 9.— (6) Gcn. 3a.
(<j)

(7) Ecclec.
— — (5) Tcil. L. de Pall. — a. (6) L. 4. Itrg. 9. — (7) D.
10. — (K) OpUSC. 1 5. C 2.">.
Pct. D;un. (9) Tcrl. L. — Aug. L. /|. dc Syinhol. 9. — (8) Miiin. 5. — (9) D. Ang.
»• dc Cult. Fem. 5.— (10) Scnec.cn. ad Maician. 10. — (10) Tert. L. 3. ad Kat. 14.
 MORS. — CONCIO
4 5 !5 III.

avaritia nihil aliud quam bonoruni

cu- quia dies suos considerat breviari , et soltim
est
pido. (i) Sanguisuga nuncupatur , quia ita sibi superesse sepulcrum pensat , apte sub-
appetit sanguinem, ut eo nunquam satietur, jungit : Non peccavi. (i) Adeo Climaco vi-
neque a vena cui annexa est, nisi injecto detur efficax mortis meditalio, tum ad frae-
,

c'\nere d'\moveripotest. Sanguisuga^dua^sunt nandum passionum impetum, tum ad vitan-

Ji/iai dlcentes: j4f/er,aj/er(2)',sc\licetappeli- dum quodcunque peccatum , ut dicere au-
tus irascibilis et concupiscibilis; nam neque deat Nemo mcmoriam mortis
habens potest :

irascibilis, desiderio vindictae

; neque concu- aliquando peccare. (2) Illam morlis memo-
piscibilis, desiderio habendi, ullum unquam riam Theodorus Studita nuncupat arcanum
terminum ponit. Cinis necessarius est ad seu mysterium, quo nihil potentius ad scelus
cohibendum irascibilis impetum Ira Jor- fugiendum exislimat; sennonem etiam ha-
:

tasse efferat aniinum, dirige protinus oculos bens apud suos eo die quo Eudocinus, unus
ad sepulcrum : rnox enim omnis amaritudo e monachis supremum vitae egerat diem , :

deponitur, dum quo furor humanus vergat , Si nos obitus fratris non refro?nal et quid ,

mens provida contemplatur. (3) Mortis me- tandem revocabit ? si mortis arcanum minits
moria cohibilus fuit David , ne de Saule erudit, et quid a noxiisajfectibus compescet ?
hoste infensissimo et persecutore injustis- (3)
simo sumeret vindictam Conspicicbat Sau- : Eral idolum apud Babylonios nomine Bel
lem dormientem, ac de morte coinmuni om- (4),et impendebanttir in eo per diessingulos
nibus philosophabatur : somnus enim nihil sitnilaearlabaeduodecim, et ovesquadraginta,
aliud est qtiatn mors temporaria. (4) Neque vinique amphorae sex. Erant aulem sacerdo-
minus necessarius est cinis concupiscibili tes Bel sepluaginla , exceplis uxoribus , et
ad comprimendum insatiabile avaritiae desi- parvulis et filiis qui fecerant sub mensa
, ,

derium quare Christus discipulis suis de

: abscondilum introitttm, et per illum ingre-
effusione unguenti a Magdalena facta, mus- diebantur semper et devorabant ea. Factum
sitantibus dixit « Quid molesti eslis
: huic est igitur postquatn egressi sunt illi, rex po-
mulieri? mittens enim hoec unguentum hoc, suit cibos ante Bel praecepit Daniel pueris :

ad sepeliendum mefecit.» (5) UbiD. Chrysos- suis, et attulerunt cinerem , et cribravit per
tomus Disseruit Christus de sepultura sua,
: totum templum coram rege , et egressi clau-
ut Judain vel saltetn mortis recordatione , serunt signanles aunulo regis
ostium , et
a malo proposilo suo delerreret scilicet : abierunt. Surrexit autem rex primo diluculo
a concepta proditione , quae originem ab et Daniel cum eo , et tenuit regem ne ingre-
avaritia duxerat. Facile contemnic oinnia qui deretur intto, et dixit Ecce pavimentum :
,

semper se cogitat rnorituruin (6), linemque animadverte cujus vestigia sunt haec. Et dixit
imponit insatiabili avaritiae cupidini. Inde rex Video vestigia virorum, mnlieruin et :

subjungit Petrus Datnianus : Avaritio? sli- infantium. Bel , id est ,

juxta D. Ilierony-
mulus incitat ? semper mum, ventus nihil aliud est quam humaua
ad sepulcrum pra?sto ,

recurre ibique condisce : quia mortalitatis vita Ventus esl vila mea. (5) Bex Babylo-
, :

hujus incassum stipendia plura congerimus niae est concupiscentia , quae Bel sacrificat ,

qtii iter ipsttm quod pergimus tam brevi eique offert terrenas divilias venereas vo-
, ,

spatio terminamus luptates, mundanos honores sacerdotes sunt . ;

Christiane si quodvis peccati genus vitare passiones et viti»

,
quae omnia devorant et ,

desideras, in sepulcrum, in pulverem, men- consumunt. Vis eorum detegere fraudem?

tis conjice oculos, ad instar Prophetce Job , Incedant supra paviinenlum cinere asper-

qui postquam dixit « Dies mei breviabun- :sum et viroruru, et mulierum, et infantium ,

tur et solum mihi superest sepulcrum

,
» videbis vestigia. Tentat te superbia? incede
,

(7) confestim subjungit : Non peccavi ; » <• cogitalione supta cineres Anliochi superbi ,

quia mortis cogitatio , et sepulcri meditatio et dicilo tibi : Quid stiperbis, terra et cinis
illum retinuit, ne in peccalum incideret :
(6) Tenlat Ineede stiper cineres
te lascivia ?
Perfecta vita est mortis meditatio,quam dum Sodomorum , quos igneus imber exussit (7) ;
justi sollicite peragunt , culparuin laqueos et interroga v, jrpus tuum si pro momentanea
evadunt. Unde scriplum est : In omnibus voluptale vult sempiterna tolerare incendia.
operibus tuis, memorare novissima tua,et in Tentat te avarilia ? incede super cineres
ceternum non peccabis. Unde et beatus Job, stulti illius divitis qui anipliora requirebat
horrea, etdum majori anxiebatur cura , su-
(t) D. \u<». ep. ad Dcmctriad. —Prov. So. (3) — .

Pctr. Dam. Opusc. i5. c. a5. —

(?.)

D. Cluysost. hom. D. Greg. L. u>. Mor. 10. — (2) Crad o. de Mem.

de David vt Saulc. — (5) Mallli. 26.
(j)
—
(6) D. liicr. — (1)
mor. — ("') Serm. 1 a. —
Dan. (1) 14. — (5) Jub. 7. — (b)

(7) Cap. 17. Eccli. 10. — (7) Tert. Apul. 4o.

27
4^.6 MORS. -- CONCIO 1H.
bita est morte praeventus, et dic Cur tanlis : homi/tum /wmi/ie Christo Jesu, calholica fi-
laboribus coinparanda bona, quae neeessario des novit quod pro /tobis inoitcm , id cst ,

vel itl inorte , vel in vita cleserentla sunt ?
NihUenim intulimus in hunc mu/tdum, haud
dubium quia ncc auferre quid possuinus. (i)
Tenlat tc praelatinnis desiderium? incede su-
pra cineres
peccati pcrna/n, si/te peccato subire dignatus
est. (i) 2. Caeteii homines etiain deleta per
baptismum origiuali culpa persaepe aclualia
peccata letbalia commitlunt, quibus suas iu-
eorum qui alios praecelluerunt , terimunt animas At Christus Dominus mori :

et dic En morior quid mihi prodtrunt

:
,
venit, pcccare non venil : quapropter vixil
primogenita ? (2) Tentat le quaevis alia pas- si/ie culpa qui no.n est mortuus propter cul-
sio? incede supra cineres eorum qui simiii ,
pa/n. (2) 3. Hominescum peccato originali,
passione exagilati sunt , el dic cum Regio vel lelhali aetualiter commisso morientes ,
Vate Jverte ocu/os meos ne videant vani-
: secundam patiuntur mortem, lum iu anima,
tatem. beno recogila mortem, quae te a pec- tum in corpore. Nam, ut falur dubius Au-
cato ad poenitentiam adducet. gustinus: « Quatuor esse mortessacra Scrip-
tura evidenttr ostendit. Piima est , mors
PAFAS. Duplex est symbolum morlis(y):
11.
animae, quae suum deserit Creatorem ; cum
baptismus scilicet et pcenitentia. Baptismus
r, r * t> Secunda est, mors enim eum tlesent, peecat.
•iuiclem natn, ut latur Aposloius
r
:apud
r ler- > . 1 1
.
rn . '•
••
'
,,. mtors solins anima? , corports.
r
Jerlia est ,
co/isepultt sumus per baptisma
,
tullianum ,

V/\
',
/N quam cum ex hoc corpo rpore exierit,7 patilur.
r
,

111 mortem A
ungunlur 111 bap- 1
4j 7 quapropter
x . .
v-»z 1 r r » v
(Juarta est, mors corpons cum anima
;
m sicut .
1
,
tismate renali quia ut animaclverlit Justi- :

erit post judicium. » (3) Ex certo adhuc Au-

,

uus Martyr , ejusmotli unclio est caeremonia

iiustino Mors utique non regnat nisi per :

rtuorum. lPJ oenitentia etiam, 111 qua pec- °

mortuorum. ' ° '. .
, ,
/e\ 1.1 peccatum reiinum porro c/us est ui liomt- • .
•
,
cat ores moriu/itur, ut vivant. iD) luoriuntur ° '
'

/lem mortalem m sccundam etiam quce sem-

.. , .
,
/ T / '..
peccatis ut vivant gratiae. In baptismate re
pi/erna cst niortem prarcipitet. (4) Christus ,
natus moritur originali culpae ; in pcenitentia
auteni quia nec originaliter , nec actualiter
adultus scelei ibus contaminalus moritur lpec-
,. ,r AT peccavit, ,nullalenus secundas morti sive ani .
. .

cato actuali. (Oy M'jrtis recordatio poenilentioe £

c 1 1- -\- . ' • .

rc
K J l
.• mae, sive corporis tuit acltiictus. JNam, ut ail
•
1

praestat
r allectum, morlis aemulans operatio-
r t_ i- . / 1 -i _ ? •

AT u I). Aug. huic conditioni mortis , lus legibus °

nem. Mors tria operatur nam, 1 rlotmnem ? , ., : . . , . : ,
inferni obstriclus nascitur omnis liomo, prcu
interficit; 2. Animam a corpore dividit 3. ;
tcr il/um qui Jactus est ho/no , ne perircl
Hominem ab esse ad non esse convertit.
homo. (5) 4- Caeteri bomines nequeunt pro-
Morlis autem meditatio 1. Peccatum enecat
pria virtute triuinphare de moite, sive de-
2. Animam a pravis affectibus separat ; 3.
lendo originale et actuale delictum , quod
Peccatorem a non esse graliae ad gratiam
animam interficit ; sive revocando corpus
immulat.
de morte atl vitani Christus vero cot/imu- :
1. Erat enim jam mors et acu/eus et ,
nicando nobiscum sine cu/pa pccnam, et cul-
mortis delictum. (j) Delictum est acideus
parn so/vit, ct pccnam. (6) Culpam tum ori-
mortis, quia a peccato mors suam muluatur
.
n ,, r. ' emalem, qua mortua erat anima non secus , ,
01 iginem. hiemm ner 11/ium nominem pecca- ° ^ .

D ac mortein secundam tum annnae tum coi-

,

_/ ..__.__ ._, ,
tum in hitnc inundum intravit, etperpeccaluin
_,

poris solvit. Ideo mori vo/uit Christus, ut

i/iors, ct ita inomnes hoinincs mors pertrans-
mortem nostram nwriendo dcstrucret , ct vi-
iit. (8) Mors etiam ad Christum pertransiil;
tain resurgendo repararct. (7) Futlit enim
sed non cotlem inotlo quo atl caeteros homi-
sanguinem sine culpa ut nostrarum culpa- ,
nes, qui in Atlamo peccaverunt. 1. Homines,
susti- rum chirographa delerei; mortemque
qui in Adamo
peccaverunt, mortui sunt tum -iii •

, nuit, ut nos a mortis lyrannitle bberaret.

in anima, tuni iu corpore J\os ccrte , quod : 'Jf**
,.,[. ',' Idcirco be" nuncupatur a I). Aug. mortis
Itlcirco belle
ncmo Lltristiauus ambnrit , ct a/ama, et cor- ,
.
r
liiteriector Mortuus est Christus niortis iu-
pore mo/tui suinus. Anima propter pecca- ,
tcrfcctor. Fuit autcm magi* in il/o mors
tum ; corpore , proptcr pccna/n peccati. (9)
morlita quam ipse in mortc mo/ titus. (8)
Christus autem moituus est non in anitna ,

mortem iuteifecit aculeum

,

propter peccatum, quia in Atlamo non pec-

Nam moriens ,

ejus, nempe peccatum destruxit, nostramqnc

cavit, setl duntaxat in corpore, propter poe-
mortem gloriose \icit,et ut, fatur Apostolus :

nam peccati : Uc uno solo /ncdiatore Dei ct

(1) 1. Tim. f>.— (2) Geo. 5.5.— Trrt. L. d..- P.vn.

(3) (1) D. Aug. L. <Ic V<r. Innor. c. 3i3. — (*) D. Aup.
6. — (4) Tcrt. I.. <!>' I!i >. C.ain. 47- —
(5) L. qn.»'st. nd Scriii. 1 1 . <!<• Tmip. — (3) L. qurat. 65.
a<l Oiosiui:..
—
Oitho. <|. 18.— (6) Terl l.. 1. id Nit 10. [7] Tert.
- — L.
i

i. <1<- .Nii(.t. FtConcnpi o- — ,>) Serm. i4'-

I . 1. ior. Marc. 12. — (S) Rem. 5. -- (y) D. Au_. L.
(4)
Vng. Serm. i4 "•<!<• Ternp. — {7) D. a«g. Srrm.
\ '> i rio. 5. (j. <l.- A<!v. Dom ad Ju<J. (8) In — l's. 5i.
 MORS. — CONCIO III. 4* 7
Absorpta esl mors in victcria. Inde morti passionis et mortis Cbristi peccata actualia ,

insultat Paulus Ubi est mors victoria, iua P

: quae morlem animae afferebant, extinguit.
t/bi est stimulus tuus P Stimulus autem mor- Ubinam est mors vicloria tua? Arabicus
tis peccatum est. (i) Pro ly victoria Tertul- Alexanclrinus legit : Ubinam scientia lua, o
lianus legit contentionem Ubi est rnors : rnors P Quasi mortis scientia vincat mortem
aculeus tuusp ubi est mors conientio lua P (2) mors vincitur ab qui ejus babent scien-
eis
Vox graeca <^*i quatuor significat scilicet , liam , id est qui eam assidue medilantur.
causarn forensem, jus sententiam, poenam , : Primogenila peccati mors. (1) Poenitentes
quasi dicat Vas electionis Ubi est, o mors, : filiam armant adversus parentem ejusque
causa tua contentiosa qua in Dei judicio , utuntur recordalione , ut peccato inferant
bomines ob peccatum mortis reos perage- necem. Ex vipera conficitur theriaca, tan-
bas et vincebas? nbi est jus, quod olim
, quam antidotum optimum quo inorsus et
liabebas iu homines? ubi est sententia, qua venenum viperae sanatur et memoria mor- :

omnes tibi adjudicati sunt? ubi est poena tis est remedium optimum quo peccati sana-

illa durissima, qua homines puniebas? Idem lur vulnus. Ex D. Ambrosio basiliscus est ,

Apostolusy;a«/o post ipsius mortis quodam- serpens adeo venenosus ut solo intuitu inte-
modo mortem expressit : Devorata est mors , rimat animalia quae conspicit ; at si conspi-
dicens , in contentionem. (3) Alludit ad ciatur ab honiine, priusquam inlueatur ho-
Oseam , ubi habetur , « Ero mors tua, o minem,statim inteificitur(2): morsestbasilis-
mors ; morsus tuus ero , inferne. » (4) Quasi cus interficiens homines , immature a morte
d^cat Christus Ego mordebor a te o mors pra?ventos (3) atsi praeveniatur, et conspi-
: :

sed le vicissim mordebo. D. Hieronymus, cialur per veram poenitentiam occiditur : ,

Oseam expendens, pulchre mortem alloqui- et ut falur D. Ambrosius , malitia mori-

tur Qui per Osee quondam tibi rigidus mi- lur. (4)
:

nabatur : Ero mors lua , o rnors, ero morsus Quod de Christo mortis et diaboli debel-
tuus,inferne ; illius morte tu mortua es; illius latore asseverat Abacuc propheta , de ho-
morte nos vivimus ; devorasti, et devorata mine pcenilente effari potest Jnte faciem :

es. (5) Trinum morsum agnoscit D. Augus- ejus ibit mors , et egredietur diabolus anle
tinus. Primum , quo Adamus velitum mo- pedes ejus. (5) Diabolus in corde peccatoris
mordit pomum secundum , quo mors ho- inbabitat ; at dum mors preeit ante faciem ,
:

mines , etiam ipsum Christum momordit : penitus inspicienda haec mortis conspectio
tertium quo Christus mordentem momor- ad pcenilentiam inducit : pcenitentia vero
,

dit , mortem. « Quia mors a diabolum a corde expellit. Septuaginta ver-

et devoravit
morsu nomen accepit et generi humano tunt, ante jaciem ejus ibit verburn , ralio.
,

morsus antiqui serpentis acciderat, et mors Verbum seu ratio quae mortis continuo in-
nisi a morte superari non poterat ideo mor- tuetur veritatem, et tyrannidem diaboli
: m ,

tem Chrislus sustinuit, ut injusta mors jus- eosqui sunt peccato mortui, timorem inopi-
tam vinceret mortem, et liberaret reos juste, natoe mortis ingerit, dolorem de commissis
dum pro
occidebatur injuste. » (6)
eis peccatis adducil, dolor vero de peccato in
Praefatum Apostoli locum sic legit Arabi- poeniteutiae sacramento diabolum fugat , et
cus Antiochenus Ubi est causa tua, lis tua,
: sicul mors animam a corpore , ita niortis
jus tuum ? Victoria illa quam tot retro se- meditatio animam a pravis affectionibus se-
culis mors de omnibus reportabat , nunc parat.
causa est , nunc lis est imo post Christi : 2. Mors tantam anima?carnis societa- et
mortem, mors causa cecidit, litem perdidit, tem, tantarn a conceptu concrelionem soro-
anliquum jus tot seculis ratum amisit pec- : rum substantiarurn , divellit ac dirimit. (6)
catumque quod est aculeus mortis, tum in Omnis mors exlinclio quaedam est vel vitae ,

baptismate, tum in poenitentiae sacramento vel animoe in corpore. Mors corporalis est
occiditur. In baptismale quidem nam qui- mors spiritualis est extinctio
: extinctio viloe,
cunque in C/irislum Jesum tincti sumus in anima per peccatum emortuae. Corpus mori- ,
1

morlern ejus tincti sumus (7), et originale tur dum anima qu;e est priucipium vitoe natu-
peccatum, quo mediante morsdominabatur, ralisab eo separatur anima moritur quando :

in aquis baplismi submersum est. In poeni- Deus,qui est principium gratire et vitaa super-
tentia etiam: nam hoc sacramentuni virtute naluralis, ab ea separatur. In peccatore est
separatio et conjunctio.Separatio a Deo con- ;

(1) 1.Cor. i5. —

(2) Tert. L. de Res. Car.
Tert. L. de I'.es. Car. 5..-f4) ^ap. i^. -
/17.

(5)
—
Epist.
(3)
Job. .8.
(.)
- (2)
.«10
Serm. 10. .n r S al. 118. - r,\
oj

ad Hciiod. in Bpilaph, N.pot. (G) Serm. - 101. de Tert. L. de An. 56. - (4) De *^- Reiiur. -(5)
c.a, .

1'emp. —
7 ) Teil. L. de Res. Car ij.
3. - (6) Tert. L. de An. 52.
 4aS MORS. — CONCIO III.

junctiocum objectis quae scelerosediligit. In dttra sicut infcrnus cemulalio (i)

sed aeinu- :

poenitentia etiam est separatio et conjunctio criminosa. Proinde et vita, morlis sci-
: latio
separalio a rebus, quae a Deo dividebant ; licet aniula per contenlionem devorabit in ,

conjunctio cum Deo , quem poenitens piae sa/utcm, quod per contentionem devoravcrat
cunctis rebusdiligit : resuscitaturenimanima mors in interilum. (-2) Vita gratiae quam per
ncr panitcndam. (1) Mortis autem medila- conversionem acquirunt poenilenles innocue
tio a peccato dimovel hominem, et ad Deum aemulalur criminosam peccati aemulationem.
convertit. Nihil sic revocat hominem a pec- Peccatorum aemulatio aniniam a Deo sepa-
cato quemadmodum imminenlis mortis medi- rat ; poenitentia hominem cum Deo conjun-
tatio. (2) Quapropter Regius Vales mortis git peccatum, justum ab esse gratioe ad ni-
:

menioriae tribuit peccatorum conversionem. liilum convertit ; poenitentia hominem a

Iieminisccntur, et convertentur. (3) Prius re- peccato, quod est nihilum, ad graliam im-
ininiscentur, deinde convertentur conver- mutat.
:

sio erit velut sequela recordationis. Recor- 3. Ex morte vita reddatur, quia ex vita
dabuntur quod pu/i>eres et cineres sunt et mors deferatur (3), ex morte peccati animae
,

convertentur ad Dominum , dividentes cor vita per poeniteutiam redditur. Dum homo
suum a peccatis et ohjectis criminosis et gratia sanctificatur, animaejus supernaturali
,

per charitatem adhaerentes Deo. Ul mors esl vita potitur verum, statim ut labitur in pec- :

animce separatio a corporc , ita et cogitatio calum, a gratia ad non esse gratiae infauste
est ve/ut mors ralionalis, abducens et sepa- immulatur, a vita cadit in mortem et ut :

rans animam a motibus et perturbalioni- fatur D. Augustinus , aspiritua/i vita prop-

bus. (4) ter peccatum anima exc/ttsa est : ct ila qua-
Deus nihil non tentat, ut peccatorem con- dam sua interiore morte jam mortua. (4) Et
vertat gratiarum adhibet ventum, amoris haec spiritualis animae mors est incompara-
ignem , et tandem morlis cogitationem at hiliter pejor quam mors corporis. Pejus
:

dum mortis consideratione non movetur, mortuus est luxuriose z>ivens quam mo- ,

est reprobationis et damnationis signum. riendo luxuriam ftniens. (5) Magna profecto
De/ecit sufflatorium , in igne consumptum poenitentiae virtus , quod periit sa/vum fa-
est p/umbum frustra conflavit conf/alor ; ciens : quod mortuum est 7>ivificans. (6) Ut
,
,

malitia? enim eorum non sunt consumpta? : autem ait D. Augustinus, qui vicinam sibi
argentum reprobum vocate eos (5), qui ex et instar.ter contemplatur mortem pceniten- ,

recordatione mortis non convertuntur. Tri- tiam minime dijjert (7), sed prompte ad eam
bus utitur aurifex, ut argentum purificet. 1. currit, ut anima scelerosa a morte ad vitam
Igne, ut illud dissolvat et liquefaciat 2. revocetur. Qui vere pcenitet is occastts tra-
;

Sufflatorio, ut ignem accendat 3. Plumho,

; duxit in orientem : nam ut fatur Gregorius
ut argenti diminutionem impediat plum- Nyssenus quemadmodum homo dum verat
: :

bum enim ulpote magis grave et terrenum vita? moritur in mortuam hanc vitam inci-
, ,

in camino non decrescit sicut caetera me- dit ; ita cutn huic vita? moritur vicissim ,

talla sed accrescit. Eodem fere modo agit viventi vita? rcstituitur (8)
, et ul Christianos :

Deus erga peccatorem induratum. Amoris Dominus stimularet magis ad poenitendum,

adhibet ignem, gratiae sufflatorium , mortis voluit ut semper in corde infixam haberent
plumbum, et dum haec onmia nihil profi- mortis memoriam ; et ob hanc causam , ut
ciunt , argentum reprobum vocate eos. Est acute animadverlit Basilius Seleucus susci- ,

(juaedam velut semulatio inter Deum et pec- tato Lazarovoluit ut cum mortis indiciis re-
catorem ohstinatum Deus qui ejus exop- diret ad vitam. Kadem virlute cxsiliebat qua-
:

tatconversionem, variis utitur mediis ut euni friduanus mortuus, lethi signa circumferens,
ad meliorem frugem deducat et dum gratiae et exuta morte sepu/cra/em ornatum non
:

communes non sulficiunt, objicit ejus menti exuerat sed erat in institis e sepu/cro par- ,

mortis cogitationem velut effieacissimum tus, et post partionem fasciatus. (9)

ronversioius medium. Peccalor ex adverso Christiane, suscipe mortis imaginem ne ,

Dei proposito sese opponit, ejus gratias res- pcenarn mortis incurras. (10) Mors hominem
puit, et quando ad tantum obstinationis per- enecat, animam a corpore separat, homincm
venit gradum , ut consideratio mortis nullo-
modo ejus obstinationem emolliat tunc (1) Cant. 8. — (a) Tcrt. L. de Rei. Carn. 54.— (3)
,

Tert. L. dr An. J9. —

(i) L. 1. conlr.
advcrs. leg. l5.
— (5) D. A.ig. 57
A..R. in Ps. Sj.'-- . —
(6) Tcrt. L. dc Re*. C.irn.

(1)D. Anrr. L. 4. dcTrin. 3. — (?) D. Aug. L. a. dc 4;.

t\- . —
-(7) S.rm.
Sirni. 26. dc Verb.Vr.l). Dom. (Clim. Alei.
Gen. cont. Manich. —(:>) D. Ucrn. io Mcdit. — (4) Adliorl. ad Geot.
Adhort. —
(8) Hom.
Ilom. 1*. Cant.— (9) Ora».
I*. in C»0l
Clem. Alexand. L. 7. Sl.om. 6. - (5) Jcicoi. 6. 35. —(10) D. Aiul.r. L. 1. dc Fid. Hcsnrr.
 ' '
V '

MORS - CONCIO III. 42 9

ab esse ad non esse immutat Cceterum tnors expedita cognoscet vilem horninis originem,
:

merito in intcritum devoratur, quiaet ipsa in mundi vanitatem , suamque spem iu coelo
hnc devorat : Devoravit, inquit , mors inva- collocabit.
(escendo , et ideo devorata est in contentio- 2. Per imaginem morlis spem meditaris.
nem. (1) Mors serio meditata, et in conten- (1) Non propter mundum et tcrrena bona
lionem operans, ideni praestat peccato, quod factus est homo ad Dei imaginem, nec voca-
mors homini. Nam, i.Peccatum interimit ; tus ad Christianam religionem. Homo est
1. Animam a vitiis separat et cum Deo con- planta ccelestis , et licet Christianus in
jungit; 3. A non esse gratiae in graliam con- terra conversetur, tamen ex notitia fidei, scit
vertit. Qtii ad Christum veniunt, moriunlur se peregrinum in terris agere , cceterum in
prceleritis , ut vivant futuris : peteunt dia- ccelum spem habere (2) : ut autem plantailla
bolo , ut Christo acquirantur : moriuntur coeleslis in lerra plantata, aeternitatis valeat
morti et jelicitcr vitce infcruntur (2) , et producere fruclus , transplantanda est per
,

mortis recordatione inducuntur ad virlutem, jugem mortis considerationem. Quo alludere

et bene operandum. videtur Clemens Alexandrinus de Christo
III. PARS. Quis incolumis (3) a diaboli aiens Transplantans interitum. (3)Ne planta :

tentalionibus , mundi vanitatibus , carnis sylvestrem faciat fructum, e seminario trarts-

blandiliis, concupiscenlia; asstibus ; qui exa- plantanda est in alium commodum locum :

nimis, scilicetqui sevelut mortuum conside- ne homo s P em suam in secul ° ponat, trans-
rat? Mortis meditatio ignita diaboli tela pro- plantandus est. Hsec autem transplantatio fit
pellit, mundi blanditias conlemnit , carnis per continuam interitus et mortis recorda-
voluptates rejicit meditata mors 1. Men- tionem. Idcirco Sapiens sapienter ait
:
Me- :

tem illustrat 2. Spem in coelo collocat ; 3. lius est ire ad domutn luctus, quam ad do-
;

Ad bene operandum incitat. mum

convivii : in illa enim finis cunctorum
1 Etiam per imaginem mortis ftdem ini- cidmonetur hotno, et vivens cogitat quid Ju-
.

tiaris. (4) Mens ratione et fide illustrata, est turum sit - (4) Unde hominem seculo vel m
divitem, vel 111 honore constitutum, vel de-
velut sol qui microcosmum illustrat. Quem-
admodumautemsolautnubibus obscuratur, hciis deditum, vel alns fortunae bonis opu-
aut per interpositionem lunaa eclipsim pati- lenter dotatum sic alloquitur Augustmus :

tur; ita sol animse passionibus obumbratur, Si tenet te mu illecebree circumquaque

""'us
>

et peccatis adeo obscuratur, ut quse virtutem blandiuntur : delectat pecunice

magnitudo ,
et pietatem spectant non conspiciat , ut de delectat honoris julgor ,
delectat potentice

semetipso fatetur Regius Vates : Et lumen terror, delectant ista; sed audiatur Aposlo-
oculorummeorumetipsum nonest mecum.(5)lus : Nihil intuUmus in hunc mundum , sed
Divina misericordia, quse dissipavit tenebras nec auferre quid possumus (5) .

quae obscurabant mentem prophetje , quoti-
die peccatores illuminat; quibus eodem fere
modo restituit visum quocaeco nato. Praeter-
iens Jesus, vidit hominem caacum a nativi-
tate, expuil in terratn et fecil lutum cx sputo,
et linivit lulum super oculos ejus. (6) Inde
concludit Anselmus Laudunensis Ecce col-
lyriumquo ungitur genus humanum (7), ni-
mirumcogitatio luti ex quo plasmatum est,
et luti , in quod resolvenda est caro. Hoc
collyrio cxcus natus recepit visum,hocadhuc
collyrio inoculatur homo. Nam, ut eum al-
Ingente Persarum exercitu Scythiam in-
g resso » hyemis
tempore, quo terra tota mve
operiebatur, dux singuhs mihlibus jussit ap-
poni supraoculos velum nigrum,ne mviscan-
dore excaacarentur. (6) S. hom.nes ante men-
t is ocnlos s,bl proponerent mortis necessita-
:
tem > splendore terrenorum non excaecaren-
tur : at q u,a nu,lam habent^ mortis memo-
riam, cor suum cum terrenis itaconviscerant,
ut oe ccelestibus nullo modo recogitent.
Quodhacparabola demonstratD.JoannesDa-
mascenus (;)apud Cardinalem Bellarmmum :

loquitur Job Cum te consumptum pulave-

:
Erat in medio itinens puteus profund.ssimus,
ab ar "
ris, orieris ut lucifer (8) : cum te in sepul- q uem caden5 vialor.» detentus est ln .

cro depositum, cunctis fortuna^ bonis denu- huscula in medio putei radicata, ne in pro-
attomtus conspi-
datum, nullo salellitio stipatum, a vermibus fu nclum laberetur. Lapsu
depastum, in saniem putredinem et pulve- ciens in altum
;
V1 dlt leonem ™g' entem •

, ,
con-
rem conversum orieris ut lucifer. Mens tua versus putei profundum vertens
,
oculos

a passionum nebulis et vitiorum tenebris spexit draconem

tembilem, ignem exhalan-

Ter». L. dc R«. Car. 54. — D. Aug. L. 5o. (i)Tert. L. de An. 45. —

(2) Tert. Apol. I.— (3)
(1)
Hom.— (3)Tert. L. de Hes. Car. 5 7 .
(2)
—
(/«) T.rt. L. Clem. Alex. Adhort. ad Gent. —(4) T.ccle. 7. — (5)

de An. 43.— (5) Ps. 3 7 . — (6) Joan. 9.— ( 7 ) In Ecclcs. L. 5o. Hom. Hom. i3. — (6) Xenoplion Ciropaed.— {-)

— (8) Cap. 11. Conc. 3. Dom. 1. Ad».

43o r.io:;s. — concio iv.
lem. Tali spectaculu perterritus , vidit duos ctinditatecommenduiur :ut ex Jacobi visione
mures, ulbuni ununi, nigrum alterum, conii- patet. De gregum multitudine abnnde locu-
nuo arboris radiceni corrodentes insuper ; pleiandus Jacob, sic ad uxores suas fatur :

quatuor serpenles arbori implicatos , eam Postquam conceptus ovium tempus advene-
lotis viribus conculienles ad summitatem : rat, levavi oculos, et vidi in somnis ascen-
arboris conspicieus penduluin mellis favum, dentes mares super feminas , varios et ma- ,

despiciens tot imminentia pericula, totus ad-
dicilur in captando tnelle;
libat, et tanlillae voluptatis illecebra capitur,
arboris radicem edunt exeduntque inures,
et miser cum arboris trunco in itna prreceps
labitur, et rabiei terribilis draconis exponi-
tur. Viator est quivis
talis haec vita ; mures rodenles,
serpentes concutientes, contrariae elemento-
ruin qualitates in corporibus nostris conli-
nuo dissidentes ;
profundum
draco borribilis, diabolus; leo rugiens, Cbris-
tus peccatori minitans supplicium ; favus
culosos, et dhersorum colorum. (i)Septua-
dum autem mel gitita vertunt ci/ieralos. Grande profecto
inysterium :cxciiuratisparentibusgenerosam
fecunde sobolem Angelus Jacobo demou-
strat. Quid cineri cum fecunditate qua Dei
populus opulenter augrtur, nisi quia acinere
bomo ; arbor est mor- virtus fecundalur ? Divitiae iu cinere Dei
dies etnox; populum opulentant, et praevia mortis cogi-
latio, qua pra-maturedecinerescunt mortales,
eos virtutum gazis abunde ditat : sic est fe-
putei, infernus; cunda a cinere virlus. Quod non ignorans
Homerus, mortis cogitaliones nuncupat Jovis
tbesauros quia inter tuentis cogitatus, pre-
:

mellis, terrenae divitiae earnis voluptates , , tiosiores sunt qui ex memoria mortis pro-
mundi bonores, caetera fortunaB bona , quae cedunt. Sacer quoque tixtus optimum exis-
absque ullo mortis et dainnationis metu mi- limalaurum de Opbir allalum (2);Opbir au-
ser sectatur , et post momentanea seculi tem cinerem significat. Mortis recordatio
obleclamenta a*ternae felicitatis amittit spem, bomines ad cbarilatem accendit , quae est
et interminabilein incurrit damnationem. nobilior inter virtutes , et parens bonorum
Cbristiane , ne tantum patiaris dispendium ,
operum. Hoc est discrimen inter peccato-
cuncta quae sunt in seculo proinde habe ac , res et justos, quod in illis vita, in istis vero
si stillicidia mellis, de ranunculo venenato mors operatur. Mors in nobis operatur, vita
nec tanti gulam facias voluptatis , quanti vero in vobis. (3) Quid operatur in peccalo-
periculum per voluptatem. (i) Mortis memo- ribus vila? ambilionem, voluptatem avari- ,

riam noli oblivisci sic imminentis semper tiam

: iniquilalem damnationem. Quid , ,

mortis recordatio, terrenas spes despiciens in justis operatur mors? bonorum, volupta-
aUernam negoliabitur bealilalem. Non sine tuin et divitiarum contempluin, poenitentiain,
mysterio Deus Adaniutn ponens in paradiso pietatem, virtutem, sanctam operationeni ,

voluptatis praeproperae morlis timorem ei immortalem beatiludinem.

,

injecit, scilicet ut mortis memoria a velilo

pomo temperaret, et obsequendo immorta- 9»»«9»«»«»»»»»»«i»»M»m4»«»»M«t«
litatem conservaret. Inter mundi delicias,
nobis objicilur mortis recordalio, quae im- COiSClO QUAUIA.
mortalem negotittur vitam. Jnde est quod ,

et ego ceternath vitam meposstdere conten- Gentilem Pbilosopbiam stultitiam Domi-

do : quia specialiter annexam curam mi/ii a nus vocans (4),abejus studio dimovet Cbris-
Deo prcestitam recognosco. (2) Felix cura tianos quia vero n.ortis medilatio docet
:

quae a terrenis cor avellens, et cadeslia spe- caduca despicere, aeterna ambire quod -st ,
<

rans, ad bene operandum excitat. verai pbilosopbiaj negotium. Philosophiam

3. llla ipsa ratio operatrix mortis. (3) At mortis Cbristianis ediscenda.u proponit Cbi 3 -

quomodo mors operari potest , destruens sologus. Ex D. etiam Bernardo summa cst
vitam quaeest motus et operationis princi- pliilosophia, mcditatio mortis (5); qtue est
pium?Re!ledeclarat Clemens Alexandrinus 1 Magnifacienda ; 2. Ediscenda 3. Expe-: . ;

Cogitatio est mors rationalis , dcduccns ad perienda.

vitam , beneftcenlia bonarum operatio- A
^ pARS. quibusdam quoque ejccta phi-
num, ut tunc Deo dicat libere : Vwo sicut iosop jlia a Thebanis dico, a Spartianis et .
,

vis (4) tua servo mandata et virtutibus

;
/lri r h is% (6) Non est miruin quod Gentilis
, ,

juxta tuam voluntatem studeo. Cinis sterilis

p|,-| OSOI) i,i a a pl uribus fuerit ejecta cum sa-
est et tainen quod paradoxon sapit de fe- ,

llJTert. L. <lc Rpect. »7. - {») S. Zeo. Srrm. dc (i)Gcn. 3i. —

(a) L. 3. Hcp. .0.— (3) a. Cor. 4-
—
Circunir. - (5) Tert. L. dc An. 5a. — (4) L. 7. (4) Ti:rt L. dc Frxsc. Ilar. 7. - (5)*eri». 54-- (<

Strom. Tert. Apol. 47

 MORS. CONCIO IV. — 43
piat errorem, vanitatem, morum corruptio- elhice elucida.l
Philo Juclaeus Jtaqttc merito :

nem at nonne esl

: lugendum, quod medita- Abrahgm, qui mortuam vitam, sepulcrum-
tio mortis, quae est philosophia utilissima , que re/iquit, mortuorum custodes et morta- ,

docens veritatem , humilitatem et pietatem, lium rerum dispensatores sic alloquitur : Ad-
a nonnullis tanqnam vitae ohlectamentis im- vena et inqui/inus ego sum inter -vos ; i>os
portuna respualur? Quapropter hac aetate autem indigcnce , t^ui cincrem et pulverem
vere dici potest quod olim asseveravit An- pluris facitis , quam animam dum vobis ,

toninus Pius imperator; raros esse qui philo- prcefecistis Ephron , quod nomen signifcat
sophentur (1) et ut falur Petrus Blesensis pulvcrcm. (1) Quis mortis non magnificet
:

de morlis cogilalione disserens Hcec Phi- meditationem , cum Gentiles agresles pulve-
:

losophia frequenter in scholis describitur, sed rem sihi prsefecerint , plurisque quam ani-
frequentius proscribilur (2); quantumvis sit mam fecerint? sic fuit omni a?vo niortis
1. A sapientissimis approbata ; 2. A Deo memoria existimata, et ah ipsomet Deo com-
commendata; 3. Pro cunctis hominihus ge- mendata.
neralim fundata. 2. Namque in principio mundi ipsi Adce
1. Philosophi qtti alicujus sapientice ani- , ne de frttctu arboris et Evce legem dedit
malia deputantur, inter se variis scientiarum plantata? in medio paradisi ederent : qtiod
/ibidinibus et sententiarum cemu/ationibus si contra fccisscnt , morte morercntur. (2)
discordant. (3) At cuncti sapientes una voce Mortis meiuoiiani et metum illis ohjicit, ut
philosophiam mortis approbant neque sa- ohsequentes redderet ; et inobsequentes de
:

pientes dunlaxat morteni meditandam vo-
lunt ; sed etiam cunclqe nationes etiam in
ignorantioe tenehris versantes, mortis memo-
riam sihi repraesentant tanquam verum sa-
pientiaeindicium.iEgyptii, convivii tempore,
ante oculos appositam hahebant mortis effi-
giem. Idem observabatur apud Sybarilas.
Apud Graecos imperatores, die qua inaugu-
rabantur, cinerem in manibus deferehant
paradiso ejicit , ne de fructu arboris vita?
edentes, sese a morte eximerent. Non mag-
nttm erat Deo, alio quolibet modo vitam sub-
trahere homini quem vivere nohtisset : sed
quoniam rationales anima? de sapientia vi-
vunt, qttortim mors est insipienlia', hujus rei
significanda? gratia, lignum vitVB. in paradiso,
jrttctu suo, mori hominem in corpore non si-
neret- (3) Protoparentes minime de sapien- :

apud Romanos , triumphantes esse homi- tia viventes, sed de insipientia peccantes ,

nes mortales admonebanlur. Apud plures privavit Deus usu fructus vitae, et ejectos de
nationes ante portas civitalis sepeliebantur paradiso vestivit tunicis pelliceis (4) ; tum ut
mortui. Ut tibi jugis sit memoria mortis, ex animalium pelle qua induebantur, eorum
anle civitalis ingressttm sepulcra vitles : ut insipientia notaretur : tum, ait Lippomanus,
priusquam amplitudincm et divitias civitatis vestivit eos de pel/ibus anima/ium morttto-
consideres,ccgnoscas omnium i/lorum ftnem. rum, ut signum sua? morta/itatis secum fer-
(4) Ob eamdem rationem fabricantur in Ec- rent.
c lesiis sepulcra , in quihus tumulantur fato A tempore quo Deus Abrabam eduxit de
functi ut ingredientes el egredientes mortis Ur Chaldaeorum , miris illum cumulavit be-
:

admoneantur. (5) Gregorius Nazianzenus neficiis, divitiis opulenter Iocuple»avit , ad

suos prodit parentes non mediocri sapientia honores sublimavit , exoptata prole fecun-
decoratos, domesticos erudientes ut nihil davit, sua protectione roboravit , familiari
,

ducerent esse utilius quam mortis et dissolu- conversalione donavit at ex Ruperto , a :

tionis meditationem(6), inea sapientiam om- tempore quo Abraham tam ambitiosam se-
nemsitamexistimantes. Hethaei quoqueadhuc pu/tura? suce providentiam habuit (5) , Sara?
ethnici, in agresti illa quondam morum bar- mortuae , sibique morituro magnis expensis
barie, sibi pulvercm praefecerunt mortua sepulcrum paravit ultra non apparuit il!i
: ,

enim Sara, dixil Abraham ad Hethaeos « Si Deus non quod offensus fuerit quod Pa- : :

placet animae vestrae ut sepeliam mortuum triarcha tanto studio tantaque sollicitudine
meum , audite me , et intercedile pro me egerit de sepulcro, sed quia sollicita de se-
apud Ephron speluncam du- pulcro cura, jugis de morte cogitalio, divinae
, ut det mihi
plicem, quam habet in extrema parte agri praesentiae et protectionis gerebat vices , ut
sui pecunia digna tradat eam mihi in pos- patet ex verbis Moysis et Aaron
:
qui Pha- ,

sessionem sepulcri. » (7) Quae verba si< raoni declarant « Vocavit nos Deus He- :

braorum, ut eamus viam trium dierum in

(•) L. dc r.xcus. L. 6. — (5) Epist. 6. — (7>) Tert. L.
de !'ar. 1.— (i) D. Chrysost. I.om. ult. -Ic Spir. S. — (1) L. aV Confus. ling. — (•>) Tert. L. adv. Jnd. «.
(•>) 0. Aug. 1. de cura pro mor. — (G) Orat. 10. — (7) — {">) D. Aug. L. 1. contr. advcrs. lcg. c i5. - (4>
Cin. a3. Cin. 3. —(5) Pctr. Dani. Scrm. 36.
43a MORS. — CONCIO IV.
solitudinem ct sacrificemus Domino Deo
, tum inysteiia , et Hecates jacra ; in pago
nostro ne forte accidat nobis peslis aut gla- quoque Allidis qui Eleusis dicebatur, cele-
dius. « (i) Lippomauus ex Hebraeo veriit brari solebant sacra Cereri et Proserpina?
Neforte occurrat in nos, sci/icet Dcus : Chal- dicata, ab Eumulpo instiiuta : utraque (amen
daeus legit Ne forte accidat nobis mors.
: erant advenis occulta. Nam et illa Eleusinia
Septuaginta traducunt : Ne forte occurrat et ipsa attica* superslidonis, quod tacent, pu-
nobis rnors : ubi mors pro Deo substituitur. dor esl. (1) Mortis autem pbilosopbia seu ,

Mors occurrens, vicarias Dei gerit vices ; ut fatur Gregorius Nyssenus, natunc nostra?
mors profunde meditata assidueque per co- , mystcrium (2), nemini occultatur ad illud :

gitationem occurrens, niunificeutioris gratiae coguoscendum cuncti universaliter admittun-

nfficiositatem cum Deoreciprocat nam dura : tur mortales. Mulli reges et imperatores in-
a recogitato saepius funere, mortis memoria stituerunt universitates , fundarunt acade-
suggeritur Deus in mentem ac mores quo-
, mias in quibus docetur vel medicina , vel
dammodo illabitur. Quapropter Dens Jere- pbilosopbia, vel jus civile, vel theologia at :

miani erudire volens, dixit ei Surge et des- : in illis neque feminae , neque eliam cuncti
cende in donium ftguli et ibi audies verba , recipiuntur homines at nullus est qui non :

mea. (2) Vasa lutea fragilia sunt corpora admiltatur ad academiam mortis. In hac
nostra; uomus figuli sunt sepulcra in quibus universitale studere possunt reges et subditi,
ficliba tumulata sunt fijnilus vero fictilia : divites et pauperes nobiles et ignobiles ,
,

confringens est mors bomines in pulverem docti et ignari, viri et mulieres, juvenes et
redigens: media autem morte , Deus Pro- senes, et generatim cuncti bomines cujusvis
pbetam erudit, eumque coelitus illustrat. sint gradus , conditionis et sexus. Cunctis
Christus Dominus in quo sunt absconditi evidenter apparct quam verum sit quod scrip-
sapientiae et scientiae tbesauri ,
quique est tum est : V
ila nostra vapor est. ivebat ille V
Cnristianae disciplintv arbiter, magister ,
//- heri ; non esl hodie : paulo ante videbatur ,
litminator , atque deductor generis humani modo non est Qui videbatur heri, deducitur
.

(3\ mortuis coram nullum documentuni de- hodie ad sepu/crum. (3)

dit, neque ullum sermonem babuit aegrotos : Verum ut subjungit et obplorabat D. Au-
quidem sollicite erudiebat , priusquam eis gustinus, redcunt propinqui tristcs domum ,

conferret sanitatem a caeco nato fidem scis- : obliviscentes quod dicilttr , quia nihi/ est
citatur : Credis in flium Dei? meutemque homo
: et hoc dixit ipse homo, et non se cor-

ipsius veritatibus illustrat, dum

homo, ut non nihil, sed aliquidsit homo.
ejus corpori rigit
largitur visum. Centuriouem bortatur ut Merito conqueritur Propheta Evangelicus :

perseveret in virtute qiue aegrotantis servi J ustiis perit, ct non est qui recogitet in corde
meruil sanitatem Sicut crcdidisti Jiat tibi. suo. (4) Mortuo justo
: superstiles homines ,

Leprosis piaecipit, ut eant, et ostendant se debent sane meditari, in corde suo cogitare,
sacerdotibus : Ite, ostendite vos sacerdotibus. et iterata persaepe meditalione animilus re-
Paraiyticum qui triginta octo annis fuerat in cogitare non solum juslorum mortem
, ,

infirmilate sua, bortatur :Noli amplius pec- quam pretiosa sil in conspectu Domini sed ,

care ne tibi deterius a/iquid contingat. At etiam impiorum mortein, quam atrociter sit
dum mortuos suscitat, doctoris non agit of- infelix, et inlauste misera : at proh dolor !

(icium. Filiam Jairi a morte ad vitam revo- plerique necjustorum, nec impiorum reco-
cat, et lantummodo jussit il/i dare mandu- gitant mortem. Verum utargute ait Philo ,

care. Filium viduae Naira resuscitans, absque Judaeus de defunctis loquens l^ivimus illo- :

ullo sermone rcddidit illum tnatri sutr\ Qua-
triduanum Lazarum e sepulcro eruens dixit
duntaxat discipulis Soh>ite eum et sinite
abire. Quod si quaeramus a D. Augustino
cur Doniinus aegrrotos sanans doctoris aeebat
munus, non vero mortuos suscitans res-
pondcbit Quia pro Domino loquebatur mor-
:
tis affectus. Pbilosopbia mortis a Deo com-
mendata, pro cunctis generaliter cstfundata.
?>.Samothraciact Eleusinia reticentur. (4)
In Samotbrace insula celebrabantur Coryban-
rum mortem, mortui sumits illoittm vitam
(5), hoc est, si nostrum vivere est tliu mori,
: et ita viventes morlui sumus defuuctorum
. vitatn, vivanius etiam defunctorum mortem,
jugi morientium meditalione, et ab ipsis de-
, functis mortem ediscamus.
II. PARS. Per imaginem mortis etiseis
mori el vivere. (6) In discendo totum vii.r
tempus terunt homines. Hlihi tota vita dis-
cendum cst et picecipuum c.r vitCB of/tciis.
Quid autem tanto sludio discenduin sit ibi-

^i) Tert L. adv. Yateat. 1. — {*) Orit 1. 'J< U<-aii-

(1) F.xod. 5.— (») Cap. 18.— (5) Tcrt. Apo!. 11. tnd. — !o) D. Aop. Serm. 111. «'<• DiTrw. - [,\) l»ai.
— (k) Tcrt. Apolog. 7. 57. — (5) L. t. Lcg. All.-g. — (6) Jcit. I de in. l>.
.
 MORS. — CONCIO I\ 433
dem declaratMoralis Philosophus: Tota vita praerogativis , quod nos non fuerimus ante
disrendum est vivere, et quod magis fortasse vo». Haec oninia amisimus, nihil nohis ex eis
miraberis , tota vita discendum estmori. (i) remansit, nisi paupertas, dejectio , putredo,
Nihil frucluosius ediscitur quam mors pro- corruptio, pulvis, et hrevi tempore quod nos
:

fecto egregia res est mortem condiscere. (2) sumus y vos erilis , scilicet corruptio
, fetor, ,

A quihus autem ediscenda est mors? A de- cinis. Ista omnia, fratres, sollicita considera-
functis. Ad horum scholam Socratem inisit tionepensate,elhcecconsideran(es,expavescile.
oraculum, ut disceret sapientiam. Heraclitus His sermonihus defuncti doceut et suadent.
gloriabatur plus profecisse ex mortuorum 2. Valentiniani ha:retici habent arli/icium,
conversatione, quain in nohiliorihus Graeeiae quo prius persuadent quam edoceant. Veritas
academiis. Si inter Doctores praeferendi sunt autem docendo persuadet, non suadendo do-
qui mentem illuminant, voluntatem sufflam- cet (1) ut constat ex defunctis, qui ideo
:

mant et cor ad honum inclinant, quales, suadent viventes, quia prius illos docuerunt.
,

quaeso, praeceptores defuricti, quiDoctorum, Propheta Job proponit peccatorem excaeca-

Oralorum, Praedicalorum agunt vices? nam, tum, ohstinatum, in vitiis et pravis morihus
1. Docent ; 2. Monent; 3. Suadent. inveteratum, et quaerit Quis arguet corarn :

1. De speculo mortis (3) erudiuntur vi- eo viam ejusP (2) His verbis denotat Pro-
ventes nemo autem melius quam defuncti pheta conversionem tanti scelerosi non modo
:

ante viventium oculos ponunt speculum difficilem, sed velut impossihilem. Nam , ut
mortis. Qui si modo loqui posseni hoc nobis aniinadvertit Magnus Gregorius(3),Scriptura
,

dicereut : Ut quid infelices tanlum pro secu/i sacra hoc loquendi modo utitur , quando in
vanitafe discurritis ? ut qnid vos vitiis et cu- aliquo opere alicjua velut impossibilitas re-
piditatibus repletis ? (4) ut quid mentis no- peritur. Sic Jacoh ostendere volens quanta
tiones ad iufima et vana fortunae hona deji- difficullate suscitandus eiat leo, Christi prae-
citis ? ut quid liheram voluntatem mundi figurans resurrectionem, ait Quis suscitabit :

mancipium efficitis? ut quid rationem pas- eum P (4) Sic Regius Vates, ut iunuat nullum
sionihus suhjicitis ? ut quid animam Dei hominem esse a morte immunem, ait Quis :

imaginem peccatis et criininibus polluilis? esl homo qui vivet, et non videbit morlem ?
ut quid corpus in baplismate pudicitiae di- (5) Sic Malachias propheta de irato Christi
catum, coeno lasciviae immergitis ? Conside- vultu in ullimo judicio ait Quis stabit ad :

rate ossa nostra, et vel sic horreat vobis cu- videndum eum P (6) Joh eodem modo loqui-
piditas, vel miseria vcslra. Considerate de- tur, ut innuat quam sit difficile conviucere
formitatem, quae in facie nostra apparet, et peecalorem in suis scelerihus ohduralum :

horrete permissa tolies oscula considerate : Qnis arguet coram eo viam ejus P Arguere
foramina qtiihus erant concarnati oculi, et namque significat intelleclus convictionem
horrete impudicos injecisse aspectus con- : validissimis ralionihus factam quo sensu :

siderate os apertum et stridorem dentium , Paulus fideni aigumcntum nuncupat (7); et

et horrete hlasphemias et impietates vestras: Jndas Apostolus asseverat in sua canonica :

considerate venlrem vcnnibus scatenlem , Veniet Dominus arguere impios et quo- :

et horrete ingluviem et ehrietaiem vestram : tidie in scholis arguitur adversus prcposilio-

considerate cadaver putridum et fetens , et nes a sustinente propugnandas. Quapropter
horrete lascivias et impudicitias vestras : dum ait Propheta Quis arguet coram eo :

considerate sumtnam vestram paupeitatem , viam ejusp idem est ac si dicat :Uhinamin-
et horrete cupiditatein, avaritiam vestram veniri poterit Doctor :qui efficacia ralionis ,

considerate sepulcri ohscuritaiem et tene- valeat induratum couvincere peccatorem ?

hras, et horrele supcrbiam qjjae lucem quae- Quod autem ejus operari non potest argu-
rit, et caplat videri ab homimbus. Quod vos menlis viventium, id efficit per raliones mor-

estis, nos fuimus. Vos estis in Ecclesia bene- tuorum Jpse ad sepulcra ducetur, ct in con-
:

ficiarii, et nos fuiinus. Vos eslis judices et gerie mortuoriim evigilabit. Ibi enim ejus
senatores, et nos fuimus. Vos estis in digni- intellectus conviiicetur, et voluntas flectetur.
tatibus conslituti , et estis Ad
Doclores pertinet excaecatos iilustrare ,
nos fuimns. Vos
divites, et nos fniinus. Vos eslis fortes et ro- et convincere mentes ; ad oralores spectat
busti , et nos fuimus. Vos estis pulchri et flectere et inovere volunlates. Mortui doc-
decori, et nos fuimus. Uuo verho niliil estis torum et oiatorum agunt officium ; nam
in fortuna, natura, corporis dotihus, animoe peccalorem conviucunt et inoveut ly enim :

(1) St-ncca clo Rnvit. Vit. c. 7. —

(->.) Scncc. ep. 26. (1) Tcrr. L. adv. Valcn*. 1. — {>) Cap. 21. — p) L.
— {:>) T.rt. L. t\r An. 5o. —
(4) D. Aug. Serm, i3. <lc Si. Moral. ?i. — (i) Gcn. 49-— (5) Ps. 88.— (G) Cap.
Adv. l)on». ad judic. 3. — (7) llebr. 11.

IV. 28
434 MOUS. — CONCIO IV.
arguere non sohun significat conviclionem quens ; Saul qui contempserat Samuelem
nuionis efficacia laclain , sed etiam motum ipsum ad pcenitentiam urgentem, illico ut
voluntaiis sermone immutatae quomodo : Samuelis mortui audivit vocem Cecidit por- :

Apostolus hortaturTimotheura Argue, ob- : rectus in tcrram, extimuerat enim verba Sa-
secra, increpa. (i) Quod probe faciunt de- muelis, et robur non erat in co ; unde hcec
funcli, qui vivos tauquam Doctores docentes mutatio, nisi quia mortuus majori energia
rt convincentes, tanquam oratores moventes, suadet quam
vivens ? Christiani, recogitate
(leetentes, increpantes, tanquam praedicato- quod cuncti niortui quos viventes vidistis,
,

res suadent. audislis, quibuscum conversali estis, vobis

3. Multi sunt concionatores Aposlolici apparent , et unusquisque sigillalim vobis
qui duutaxat Dei gloriam, et bominum quae- dicit : Menwr esto jndicii mei , sic erit et
lunt salutem. At quantumvis pura intenlione tuu/n : non di< it
mi/ii herlt el tibi hodie (i) .

Je catbedra loquantur, vel vanae gloriae, vel cras, sed bodie, quia crastina dies non est
proprii commoili , vel condescendentiae, vel in nostra potestate ; certi enim non sumus
timoris, vel defeetus zeli culpari possunt. At usque ad crastinum, nostram ducere vitam.
nihil borum impedit defunctos, quin tanquam Annon haec verba vobis judiciorum Dei ter-
concionatores fervidi, vi mortis (2) persua- rorem incutient , tumorem depriment, pas-
deantviventes,ut duplici comprobatur exem- sionum impetus fraenabunt, imponent vitiis
plo uno, ex veteri Testamento, altero, ex
: finem , et vos ad pcenitentiam adducent?
novo desumpto. ln Actis Apostolorum legi- Quid rex tuinens et inlrepidus ad unius Sa-
tur quod Paulus Troadem ingressus magna ,
niuelis vocem cras tu et filii tui mecum
:

populi adstanle multitudine, concionem ba-
buit, in qua aderat Eutychius adolescens
qui gravi sopore mersus cecidit de tertio
coenaculo deorsum, et sublatus est mortuus.
eritis? prosternitur et terretur : et vos abs-
,
que ullo terrore , absque ullo COnversionis
, proposito, auditis tot mortuos dicentes ad
unumquemque vestrum Memor esto judicii :

(3) Hoc casu omnes attoniti, Paulus quoque nostri, sic erit et tuum nobis heri , et tilii
;

conticuit; atlicet VasElectionisjTuba Evange- bodie. Dives epulo in inferno cruciatus rogat
liidecalhedradescenderit, solutanon est con- Abrabam, ut Lazarum aut aliquem n.ortuiiin
cio pro doctorecasusfuit (4), ait D.Chrysos-
: suos mitlal ad fratres , quos certo credit ad
tomus. Eulychius mortuus gessit vices Pauli ilbus vocem conversuros Si quis ex mortuis :

viventis, et mors subita adolescenlis majori ibitad illos.pcenitentiam agent (2); el lol mor-
energia suasit mortis timorem ,
quam Apos- lui, quos propriis oculis animam ef-
vidistis
loli prsedicatio et forte cecidit Eutycbius,
: flantes, vos nullatenus movebunt? Si sapiens
Paulo de morte concionem babente et quia , arcbitectus vos admoneret, domum, in qua
suis sernionibus Apostolus non satis efficaci- habitatis, esse ruinaeproximam , statim ex
ter movebat audientes , neque eis ingerebat iHa egrederemini nec crastinum expectare-
,

improvisce mortis terrorem divina Provi- ,

tis. Mortui muto eloquio vos admonent finem

denlia Eutycbii permisit casutn. utsua morte veslrum esse proximum , et forsitan bac die
ageret quod sua voce non poterat praestare rnomentanea; rnortis ictu (3) vitam vobis
Paulus. eripiendam. Si doctores illi vos non convin-
Neque minus stupendum est quod in ve- cunt, oratores non movent , proedicatores
teri Testamento qui adeo erat
accidit Saulo ,
non suadent, evidens signum est aut repro-
in malitia obstinatus, ut nec propbetarum bationis, aut incredulitatis ; si damnationem
increpationes, nec sacerdotum admonitiones, pertimescitis , emollite duritiem cordis ves-
nec Jonatliae orationes , nec Daviclis submis- tri ; si vera qua? praedicant mortui , creditis
siones, nec curiales omnes aliquid profece- agite poenitentiam, memoriae consignantes is-
rint. Quid aget Deus ut tumentem illum tud Ecclesiastici effatum
,
:

dejiciat regem, arrogantiam iusolentis illius Mernor esto quoniam rnors rion tardat , et
deprimat, intrepido cordi terrorem injiciat? tcstamentum inferorum quod demonstratum
Adbibeat mortuos, ubi viventes inutiles sunt, est iibi. (4) Tria sunt in boc textu notatu
mittat Samuelem jamdiu fato functum qui dignissima, serioque meditanda. Unum, quia ,

inobsec[uenti et imlurato principi dicat Cras niors non tardat, sed brevi evenit tempore. :

tu, et/i/ii tui mccu/rt eritis. (5) O cpiam po- Aliud, nos esse ex testamento morti addiclos,
tens fuit Samuelis mortui oratio Saul qui sed tcstamento irrevocabili , ulpote non ali
!

intimalae per Samuelcm Dei voluntati, de bominibus, sed a Deo edito. Terlium, testa-
cunclis occidendis Ainalecilis fuerat inobse-
(1) a. Tim. 4. — (7) Tert. Lde An. 53. — (3) Cap. (1) Errli. 38. — (a) Lnc. iG. — (3) Tert. L. rtr An.
»0. — (i) llom. 4i. in Act. Apost. r
—
(. )) L. 1 . Ucg. a8. 44. - (i) Cap. 14.
 MORS. — CONGIO IV. 435
mentuoa illud immutabile fuisse nobis inii- phatur D. Ambrosius Vnde et nos duin in :

matum, non solum per viventes, sed etiam corpore sumus, usum mortis imilantes^ alle-
p.er mortuos, a quibus mors edocta, est quo- vemus animatn nostram ex islius carnis cu-
tidie experienda. bili et tanquam de isto exsurgamus sepul- ,

1 Existimantes nos velut ex mortuis cro

PARS. Per imaglhem mortis discis
III. C ) '

evigilare dum dormis (i) a peccati scilicet

™<>s; npnnlut vwos,sed velut ex mortuis :

somno. D. Ambrosius hoc ainoscit discri- ^>^. ( 2; Qui sese cons.derant velut ex mor-
men inter gentiles Philosophos et Aposto- tnis v.ventes vel hcdie monturos agnos- , ,

lum quod illi studium prcedicaverutlt hic ™°.1 1 W *

Slbl Jesit, dicentes ad instar regu
: ,

ipsumusum mortis exercuit (2) illi sapien- Vat,S Notlu "

ff mihiDominefuiem meum, :
:

ut sciam quid desit mihi seno unusquisque

tiam :U mortis consliluerunt+ , i-
__...:_ .,.„.,.•, ... .,,:,
.:--<. :
ln «v.
•
tlieoua hic ln . •< . , .... , t j- * •

,„„• ..~ ~ i:'. r„ . recoeitet, quid ili deesset si hac die essel
:ii:
praxi ; 1II1 mortem tneditabantur
.
, sed non 1
^ P n c ,
,
•• • i
„ „«u„ . :. in morte ,~ u:, singubs i- v i • monturus. Frotecto multa deesse repe-
" sibi
se exercebant , hic diebus .
.
,. c .... , ,

__ _ „. _. .„ •r\ „ i
u- riret ilh deesset vel valula conressio, quam
:
expenebatur moi tem. Uuare L). Hieronymus i-.
r c ,
' * . . . ,

i, D __ i i. p •«.__ _ r\ ;• »• rorte nunquam Jecit ; vel boni male acqui-

,
vult Paulum Ouotidie, baec dixisse verba
i
: . ^. . . ' , * . . . . .

/• ,-•}• siti restitutio ; vel nonoris denigrati repara-

fratres (5), non solum ut. nos doceat; modum
, i
i i
l
, . .
'. , . ° . ...
i-
recte vivendi, sed etiam
„ ,• „ ut. de usu mortis
•
i i tio ;
*
ye
.
lniuriae
J
,
condonaiio;'. vel a .*pellice
C(. .. , .

i- T7 A , i-
erudiat. l_x Apostoli exemplo concludit rv
. i-

_•
D.
i , separatio
7X.
diei testi
„.'...
vel recta otticu adnnnistratio
dominicae
; vel
aut quadragesimabs
. .
;
' ,.
. c .#
i #•;•
Ambrosius oit quotidianus usus in nobis
* j.
•

:
•

,....,'
leiunn observatio
,

vel
,
', ,
eleemosynarum ero-
* b
//• ,\ .
moriendi. f(4) c\
, . ;
-ii
a' fectusque Ouotidianum ulum i J J
. . . ' J ... ,
'
.• c ht * • patio cupiditatum mode- ; vel passionum et
mortis usum tanti laciebat Magnus Antonius, 1 .
& .
l ' , '. . .

11
. _ i , ,.
ut lllum traderet discipubs velut, spirituabs
°, ,.
. • • • • ratio: vel vitae compositio,' quam reyulat '
,.'. ' * P . .
,

r et dirigit mors exercita ', et ad praxim re-

.

•
,„, r T ', • , -

°
vitae lundamentum. Inter varia etenim quae , ,
,
l

illis dedit virtutis documenta boc praeci-

r , ~ . .

c •, -. 2. Omniortetn
^ non recooitant, universam
puum
1
ruit, .
ut se semper cogitarent .
velut
,
& 7
. , . A
k- vitai convcrsatwiiem sine ° iznbernaculo trans-
mortuos et lpraesentem tanquam ^ ultimum , r , ,, .

.V ,^. fretantes,' imminentem seculo proceltam vi-

,
ducerentdiem. Oui ad mortem sese exercent, ,
„, „ '
,, .

rx .1 ... 1 .. . i7- tare non norunt. (5) Oui procellosum mare

1. Ouid sibi desit, cognoscunt 2. Vitam ; ,
v y
, .
! 1

_ recte din<>uiit 5. o ,. • , , • •, sulcant,'r peritum salagunt* babere PMbernato-

&
suam Iti suis openbus per-
,
; _,
f ct t
rem Nam, ut latur Cbrysologus Uuberna-
- :

1.
TP
ros Apos-
reputate mortuos.
/n
(0)J
r ,,
Vult
1 toris peritiam non 'probat tcinperies serena
' ,, nf ,.
r .•
.#-,•.• .
,

sed procellosa tempestas. JJiaiuuente aura

,
. ,
tolus ut L.linsliani sesemortuos per mortis / ' T /• . , . •

n c navim reait ultimus nauta. ln confusione

expenmentum existiment. t^.
•

l)e Pacuino Syriae ° ., . ht . • •

quaniturars maaistri. Mun-

.

c A1 ,• r>, •'r, -i , ventorum.prinu

pnncipe
r relert Moralis rlulosopbus : /^rt- ,
.
' 7
' ,,. .
1
c . y •/ . . • dus est mare venlis et procellis agitatum :

cuinus qui dyriam usu suam fecit cum vino, , .... ,

' P
y
.
/ ... . /• ./. . super lllud navigamus mare navis est vita :

et alus junercis epulis sibi parentaverat, ,

sic l
,
° 1 j i- 1 r» •

,. y / ,
'
, , , , . nostra, ad quam regendam dedit nobis Ueus
in cubiculum ferebalur a cccna, ut nuer plau-
,
sus exolelorum hoc , .

in symphoiuam canerent
'
,. rationem , legem,
'
&
,P,
Lbristianam disciplinam
.
,• 1«
,
• •

,
:

rs-- * rs- * //?n tj .• .• prascipuus autem nauta et navis gul)ernator

rixit, rizit. (0) V
Hoc domeslico et quoti- n
1
' l „ .. , 7 . .
,
' est mors. Constilue,uomine, leaislaioretn su-
diano flunere , ,V
,. • . •

Facuinus moriis memonam ,

' ° , . .

' , ... . . , per eos , ut sciant sentes , quoiuam homines

mter epulas r regiasque
6 opes,
r 111 dies excitabat. ' , '. „ ° ,.' .

u 1 .1, ^ / • ,. /• 1 . • sunt. (4) v ^'

Ouasi
^ mors medilata, 111 nnmoria
rioc quod illc ex mala conscientia taciebat ,
J . ,,. •. . .
1
, ,. .. . . . residens , et quotidiano n usu excrcilata , sit
nos cx bona faciamus , et 111 somnum ituri
.
.
c , •

optunus morum leeislator. Synimaclius ver-

, 1

,..,., ,.
la?li huaresque dicamus : r 1x1, el quein de-
T/r. , .

,
' 7
',. . . tit
„.'

: Pone Domine,
,-. ™^ 1
fe<iem eis, quasi :psa
• • •

mor-
derat cursuiu natura, pereat : crastuutm si . . .
' ° . • ' .„ „
velut. lata
1
1 1
,. ., ., ,.' ' ? T , . tis recordatio, et praxis, sit lex ,
adtecerit Deus , faBti recipiamus. Inde con- ,
„„. .» . ' , . , ,•
^,. c V
cludit beueca Iruclum , qui ex quotidiaua
'
,• • quae praecipiat probitalem,
r l
omnemet timoie
, .

»
,
'. . ., •. n„..„
J one, ,
. 1 .
,,. '
/], , 7
1
,. . . trabat ad obsequium.Aquila
" exscnbit : L
inortis praxi colligitur Jtte est bea/issimus
Domine , tunorem mortis. Quem non ,„„„,
: ,, ?• r\
° 1
.
terreat
<?/ securus sui possessor, qui crastuium siue
. .

. . i- „.,__ ' . . ^ •

,,. .. ,.
' ,
' '. ,. ., T/ . . . vivacior quotidianum mortis meniona et
,

soilicituduie exspectat,' quisquis aicit : r 1x1, o c 1 'r — graecum

„,„...». 1.0
,.,. ,, '
qnotidie ad lucrum surxit. JMonne Cbristiano
'., S />, • • eius
J
.,,'
.

expenmentum? Scbobum D ha-

„___._.:_
.

• -
, ,
1 ° bet, illuccsce snpereos: ouasi assidua tnorlis
.,
mandata videntur o: JNe- at ,
cothurno haec typis 7l
, .
'
c ?, *
f ,^..c ™/.,/>c
moies- 1 1
cos'talio sit velut facula praetulgens,
,
•

que minus sapienter bac supra

, .,
re pbiloso-
• ,

° u ,. .
r
1 r r r
que dingens.
Qui navem regit , non in prora residet ,

(1) T;rf. de Pid. Rosur. in L. de An. 4^- — (2) '-

obit. Fiat. (5) Epist. 5. in Epitaph. Nrpot.— (4) t). —
Allian. in Vit. Ant. (5) Tert. L. dc Uc». Cain. 4r.
— (0 L. dc Ron. Mo.t. c. 5. - (2) 1citL.de Rcs.
- (6) Epist^ia. Carn. 4?- — W Tcrt. L. de 1'a-n. 1. — (4) Psah 9.

28.
/J36" MORS. — CONCIO IV.
sed in pappi ; sic nostrce navis gubernator tingit eum, qui jugem habet funeris incmo-
aninms prospere cuncta dirigit , si fuerit in- riam, et mortis proesentis et aelernae, ubi
,

tentus extremls V, si non secierit in prora, vermis non moritur. Haec eniin funeris seu
hoc est, in jsriino vit;e limine, si non ambu- mortis memoria peecata fugat, aeslus concu-
laverit per fora, id est, longioris, utapparet, piscentiae temperat, passiones fraenat, a ter-
vitae spatium ; sed hacserit in puppi, hoc est, renis cor avocat ut hoc Sapientis aeni"inate
;

in extremo vitae attenta et perenni morlis

, comprobatur. Aperi os tuum tnuto, etcausis
meditatione. Quotl innuere videtur Regius oinnium fdiorum qui petiranseunt. (i) Vata-
Vates tle Deo aiens Jpse reget nos in secula.
: blus legit In causa omniutn fdiorum interi-
:

D. Ilieronymus vertit Ipse crit dux noster : tus : quasi filii interitus seu mortis , scilicet
in tnorte (2); quasi dicat Deus nos reget , qui metlullitus sibi habent invisceratum in-
media inorle, quam nobis velut rectorem teritum et mortem animitus praesentem di- ,

dedit. Lyranus legit, ipse reget nos usque ad cantur muti ad reruin mundiulium nugas, et
mortem. Qui de morte non cogitat, est a Deo surtli ad mundi loquelam non magis de :

regendus at cum mortem etliscit, eamque

: terrenis cogitantes et loquenles , non magis
quotidie redigit ad praxim , non alio rectore praestantes auditum diaboli tentationibus ,

indiget. Alii exscribunt apud Lorinum Ipse : carnis oblectamentis , mundi blandiliis , ac
deducet nos juxta mortem. Peculiaris haec si reipsa essent mortuiSic nos, frater, iter
.

Dei cura et sollicitior providentia regens

, hujus vitae ingressi per seculi pelagus, navim
nos usque ad beata gloriusae aeternitatis se- corporis nostri solvamus a /ittore mundano :
cula, deducit nos juxta mortem, id est, prope secularis patria? renuntiemus curis : in cru-
morlem, ut semper ante oculos observantem cisarbore tota mentis vcla tendamus viiiu- ,

haheamus morlem. Hugo cardinalis, eluci- tutn funibus, sapientia? remis , gubernacu/is
dans istud Geneseos(3), ubi Isaac de civitate disciplina?,/iavigii nostri muniamus ittcessum,
Gerara egrediens , ut veniret ad torrentem et subducti terris speculcmur ccelum : ut
Gerarae, habitaretque ibi, sic fatur Torrens ducatu signorum ccclestium , inter liquidos
:

Gerara decursus ntortalitatis est, ubi setnper calles lateutis via? inofjcnsum tramitcm te-
debet habitare quilibcl : nam summa prophe- ncre possimus : ac si gubernante Christo ,

tia est assidua tnortis cogitatio. Prophetia flante Spiritu Sancto, evictis voluptatis spu-
futurum prosfatur et homo meditans mor- mis , superatis vitiorumfluctibus^ decursis
:

tem, vitae terminum respicit res prophetatae criminum procellis, transvectis scopulis pec-
:

infallibiliter eveniuut et mortis cogitatio catorum , atque omnium delictorutn naujra-

:

et praxis, vitam dirigens, vilae navim ad sa- giis evitatis, vita? portum intremus (2),quem
lutis portum certo deducit. ingrediuntur, qui singulis moriunlur diebus :

Gubemator prudens a littore cum navim mortem namque jugiter experientes recte
solvit, cum mare tratisitttrus intrat fluctus , agunt , efficiuntque opera immorlalitate
domus , patria? , cottjitgis , pignorutn curas digna.
deponit, et ita totus mente , corpore , set:su f 3. Quotidie morior. (3) Quotidie morieba-
nauticis laboribus occupatur, ut ct fluctuum tur Apostolus , nec quidquam nisi morte
possit stiperare discrimina ct stationem lu- coram operabatur, imilans Christum, qui ad
crosi poitus pcriculi victor intrare. (4) Vilae mortem prop^rans instituit Eucharistiam ,
navis a moi te gubemata, peccata vital, quae quae est sacratissimum mysterium et prae-
possent afferre naufragium. Qui suam mor- slantissimum tlivina? potentiae opus. « Sciens
tem jugiter recogilat, itttrat carnis pelagus , Jesus , quia venit hora ejus , ut transeat ex
scindit viliorum /Ittctus, inter scoputos cri- hoc mundo ad Palrem , cum dilexisset
minum transit , piYvterit /illora passionum suos, in finem dilexit eos. » Uli Apostolus
vitiorum, vivas sui exse- quotidie moriebatur; ita ut simus perfecti,
(5), tutus esl a tinea
quias assidua recordatione celebrat, et lugu- singulis moriamur diebus. Quis mortuus in-
bres sui funeris vestes repetita memoria tegcr p (4) id est perfectus. Qtti czaiiimis,
attingit. « A scorpione aliquando percussi qui sese inter mortuos considerat. Et quem-
nunquam postea a crabronibus, vespis, api- admodum Christus morte coram augustissi-
pibusque feriuntur. Minus miretur hoc, qui mum instituit Altaris sacramentum ita sin- ,

sciat vestem a tineis non allingi, quod fuerit gula noslra efficiamus opera , quasi essent
in funeie. » (G) Tinea acedia?, tristitiee, ira- ultima accedamus ad pcenitentiae tribunal, ;

cundiae ac vitiorum omnium vennis non at- quasi ultimam facluri confessionem adea ;

mus Eucharistiae mensam quasi ultimam ,

(1) Godfrid. in Allrg.ir. in F.rclrs. — (-i) Psal. t\-j

f>) Cap. a6. — (i) Chrysol. Sern.. 8. — (5) Chrysol. (1) Prov. Sl. — Clirysol. Srrm.
5i.— (2) ChrysoL Srrni. S.
8. —
(S) Tert.
(7>) L
mcrm./ji. — ^G) i'lin, L.'a8. cap. 3. dc llrs. 48. — (/)) Tcrt. L. de Kcs. Car, 5;.
 MORS. — CONCIO43 7 V.
conimunioncm recepturi
assistamus Missce frcenare. (i) 3. Tettii ex cogitatione suae
;

sacrificio, quasi ultimam Missam audiluri mortis ansam sumunt male operandi. Megd-
largiamur dona pauperibus, quasi ullimam rienses obsonont quasi craslina die morituri.
eleemosynam erogaturi ; et sic de coeteris. (2) Cujusmodi sunt plures alii impie dicen-
Qui hoc modo operantur, sunt perfecti et tes Manducemus ac bibamus cras enim :
,

sicut stellae de die non splendentes in nocte moriemur. Quos meiito

(3) redarguit D.
scintillant et ut fatur Veronensis Antistes
, : Augustinus, « cum potius dicere deberent :

Velut junerea? faces in occasus suos quasi Cras moriemur, itaque jejunemus, oremus
,
quibusdam deducuntur exsequiis (1) , ita bonis vacemus operibus, studeamus virtuti-
dum honio praepropere suas celebrat exse- bus, ut in gratia et Dei amicitia morientes
quias, virtuiis spargit radios. immortalem adipiscamur vitam. »
Meditare mortem. Qui hoc dicit\ medi-
lari libertatem jubct (2) :libertatem a mundi
tyrannide, a diabolo dominatione, a carnis
„,9„„„„,„„„„ a9 , 9 ,„ 4 „„ 9t
voluptate, a peccaii servitute. Qui mori di-
CONCIO
X OTITNTA
dicit , servire dediscit ; scilicet vitiis, concu-
piscentiis, passionibus. Tres sunt hominum
ordines qui hac in materia deficiunt. 1.
,
bvm varii exitus mortis, ut est multimoda
'

Nonnulli non meditantur morlem ; alii non con(Ut l ° causarum. (4) Ut autem animad-
experiuntur mortem vertlt D Atigustinus , non qua occasione
tertii praesentia mor-
;
-

tis non bene operantur. 1. Meditatio mortis

^eant,sed quales ad seexeant,Deus attendit
est, ut vidimus summa philosophia
insenns suis. (5) Non est consuleranda causa
imo et ,

summa prophetia. Iusipientes tamen multi mort,s an orclinaria , vel extraordinana ; na-
summamillamdedignantursapientiam.Nonne tura,,s > vel v.olenta ;
111 lecto, vel in man ;

est stupendum , ait D. Chrysoslomus '3 , 5

juventute, vel senectute
X
,
febre > vel ferro ,n

nullaest res, de qua saenius homines loquan- aecidat; sed qual.tas mortis est attendenda,
tur, quam de morte, et nulla est res scihcet bomtas
quam nam ut sapienter ph.loso- :

minus recogitent quam morlem ? ln matri- P natur Moralis Philosoplius Quomodo fa- :

monii contractu multolies nomen mortis ap- hula >

sic vita'> non ouandiu ,
sed quam bene
ponitur si vir ante uxorem
: moriatur, si actasit > refert. ISihil ad rem pertinet , quo
uxor prius moriatur, si primogenitus mo- ^mpore, qua cetate, quo loco qua rerum op- ,

riatur, et toties repetito mortis nomine, nul- portunitate desinas : quocunque voles , de-
lam mortis conservant memoriam. 2. Alii sine : tantum bonam clausulam vitce impone.
edisceremortemdedignantur,verum impru- ( 6 ) D Ambrosius (7) tnnam d.st.nguit mor- «

denter nam si qui publicum habituri sunt tem Bonam malam et indilferentem. Bona,
:
- >

sermonem,ilIumstudentetediscunt,quanto est just.ficat.o, qua homo peccato montur,

magis ediscenda est mors, ex qua «terna de- nt justit.ae etsanctiiati vivat. Mala, est pec-

pendet aut felicitas aut miseria ? Superva- call,m ,ethale > W

oA animae mortem affert ,
expellens ab ea grat.am sanct.ficanlem quae
caneum forsitan putas id discere , quo semel
utendum cst ? Hoc est ipsum quare meditari est pnncipmm v.tae sp.ntuahs. Ind.fferens,

debeamus. Semper discendum esl , quod an est separatio ammaa a corpore, qua am.tt.t

sciamus, experiri non possumus. U) Si bis Vltam natn ra!em. Ilaque secundum animam
moreremur, tantum non esset periculum, intelligenda est mors pessima , aul optima ;
quia semelin peccato mortui, possemus ite- non secundum corpus aut contumclias aul , ,

rum poenitentes et in gralia existentes mori "onores, quos homines vident. (8) Mors emm
at quia semel morimur, et ex una illa morte naturaIjs
qua anima disjungitur a corpore
> ,

dependet interminabilis poena aut gloria , ex se est indifferens, nuncupaturque bona

semper ediscenda est mois, ut moriamur non aut mala J uxta «"«spositionem animae, in qua
ad inferni pcenam, sed ad cceli gloriam.&w- mns moritur : Bonis bona malis mala. (9) ,

per ante oculos nostroi venetur ultimus dies, Mala mal,s > nem P e peccatonbus qi.orum ,

et cum dilucido surrexerirnus , ne ad vcspe- an,ma separatur a corpore peccato lethali

ram nos confidamus pervenire : et cum in affecta - «ona boms ,
sc.l.cet animam gratia

lecto membra disposuerimus , de lucis non sanclificatam exhalant.bus :

bona revera

confidamus adventu : et facile poterimus cor (l) D< A „ g- in Nemo in inferno con fi tt.bitnr tibi.-
nostrum a vitiis et concupiscentiis malis re- (2) Tert. Apul. 3y. —
(5) Tert. L. de lies.
Cam. 46.
— (4) Tert. L. de An. 5 2 . (5) Epist. —
122. ad Vie-
torianum. — (G) F.pist. 78. — (7) L. de Bon. Mor. c. 2.
(1) Srrm. de Kes. — (2) Scnec. ep. 26. - (5) Hom. —(8) D. Aug. in l'sal. 35. — (9) D. Aug. L. dc Vcr.
3. dc Spiiitu S. — (4) Senec. 26. lonoc. c. i4/.
4.18 MORS. — CONCIO V.
moi_ i. Dcsiderata J
2. Precparata ; 3. Re- rias, quse comitantur infantiam , senectutem
muncnita. quaslibet octates? Quis anxielates, afflic-
et
tiones et diversitates quibus omnes sexus,
I.PARS. Profiteriset vitce incommodum
et mortis beneficium. .1) Animam rationalem
^nditiones * add.ct. sunt? Quis cor- «*™
r,
„ naturaliter ••_ rp _»..n: poris dolores oeirnludines animi augores
alloquitur lertullianus, qme
11 ,
viloe _.
«... o _ „, & ,,
'
,
" ,
'

• . , ,• 1 1 _. tnstitias, anxietales : lota vita isttt inteli-

misenas Idein et morlis testatur ,
solatia. 1
,, * ., . ,

asseverat
„,•
Moralis, solo ralionis , nn
Phlosophus , ni i- 1 • penttbus tribulatio est outtt enim duo tor-
° .

tores ammce non quiilem sitnttl lorquenles

, ,

-n
iumine illustratus, „
aiens contra inurtas„„ .
:
. • • .
. - 1
,
.
,
'
,

.. / r ~ 1 u ~ f \ w„. _-.. scd cruaatum alternanles : /lorum auorum

vttre inorlis beneficium Iiabeo. (2) JNon est . , .

* tortorum nomina sunt timor et dolor : cum

pra_lereundus r»
I). Atnbrosius, qm 111 eximio
•
1 1 • • • •

... . ' .

,111 , r
1II0 de bono moriis traclatu sic latur r//.,
ita
• , ,
•
,
:
tibi bene est
_T ..
tttnes : cuin male est, dotes. (1)
' .' \/ ,
' .

onert, mors absolutioni / / ,. .

: vita supplicto,
., /. .

mors
JMeque
?
ul us
_
homo quantumvis secunda ,
? »
c
/. r 1 •. .
•
. _ . fruatur lortuna, est immunis a timore, aut
rcmedio. I11 liac vila trino onere eravalur ,

, J . _T ' ' . .

•. r •• «i clolore. Ouocl uun iguoraus Vates Ke<Mus

liomo
,
nam iniserus suhpcitur peccancii :
1
.
-r» i. •; ° / \ r ° ,
•, -i- „ _,-.
oecasionibusexponitur, exsihum patitur. 1 ot
rp , 1
,
ait
..
.o/fl c//e (rtbulatus sum. 2 Inde con-
_ :
_ T ,, ^ ' „,
1

m
. .
. .

.• »• ' •. cludit IJ. Auffustinus Aullus enro Lhrtstta- :

tautarumqueangustiarumrespectu,Lhristiani .. ©
r / 4 • • nns dtcet esse dicm in quo non stl trtbula-
i)onam exoptant. mortem. Luptdi et ipsi
. . ,

....
iniquissinio
.
,
tsto secu/o extnti
/ . .

,
,
et rectpt
. . '
ad / ttts : tota dte trtbulatio
,
.

,
, ,'

_-
,
'
/
et quantlo benc est
'.,....'
,
,

_-__._- ,• j /_ / uttque trtbiilutio. JNeque " a tiibu atiombus

quod1 ettam
-
t 4
Domtiiiim, Apostoto votuin futt. ' .!
t
. . . .

n\ t?- 11 r quas 111 vita palitur , potest eximi nisi • ,

(6) ruleles rauli oemulantes exemplutn inon 1
1 . 1 1 1
* ' *. .
.

-1 a •• . I>er mortem quae ic!eo I)ona nuncupatur •

desulerant ut 1. A
1 1 :
,
miserus liuuis vitas eru- : } ,. ,
' ' . . ,
. ,. ... |-| ritam qui inaluin dtxerit , Itabet inortem
antur; 2. A peccandi necessitatibus Iiberen-
•

/ ,. .... '
rI , , . .

_ ai quam bonuin dtcat. (o) lum quia a vitae 111- •

tur; 5. Ab -i-
exsibo ad patriam revocentur. 1 .. \ ' ^ 1 .
.

c . commodis et «erumnis tum quia peccatis el

/ . -4
1. citatim in/ans ut vitam vagitu saluta-
-.
. 1 •
n r ,
........ :

i'/f
,s
/1
v /

/./..,
•

.
.

toto vilae decursu. JNam de

/

, ominatur misenas, quas passurus est

..

.1
A t

n/abilis vita' quidam amrurein incommodo-

°

prospectu
'
lacry-
,
luiquitatilnis bberat.
^ ,.
,
>.
obnoxu v
.

2.0uandiu vivimus 111 lioc seculo sumus

peccatis , et qui sancti luibentur ,
•

\
•

1,1 .
,
....
.

V
.

.
,

.
,

, ,
,

cadunt. Lt hoc mnum (optnor)

7 / , . •

•// /7 1 •/ '"\ persoepe \r ut

rum vocem tllam Jflebitem
tnteprtlanlur 1. r r j •
, , ,
;

, . ' 1.
v '
probatus aiaiuis retro postea excidat r oaul
et ob iiane causam plures nalioues diem mor- ',
, ,
' ,.'
,. ,- .••..• bontis prce cteterts, livore poslea evertttur.
tis cum {jaudio, diem vero nativitatis cum ,. ' ' ,. ,

111
.
, , . .

°_ Daval,' vtr bonus secundum cor uomini,pos- •

,r
moerore et lacrynus celebrabant. lmo ipse-
, 1

,. n . ,

lea ca'dts ct stttpri rcus est. cialomon , omtu

cum non
nlorat
,.,/;.,
fundtt
amtttit,
: tttnc J
flel
mortales
;
.11/acrrmas.
cttm reciptt , tttnc de-
vtla?
, tur scelus
_.,._-,.,
: adeo mielix ha'c vita est lapsui
, • '.
, ... rr x-.. neccsse est sui"iilas eius n,ise- , • •
tacihs. Qutd
v
spiritum
spirttiim ciimcnm rettudit.
refundit. (0) hthnici quociue
(6) Lthnici quoq... . . . ,
'
,
'
c ' rias numerare r qnam stt onerata peccatis k '•

probe scientes mortem esse iineni miseria- ,., >, . . . ,

,

.. offusa tenebrts trrcttta il/ecebr/s, prurtens

. ,
rum, quoe liidesinenter vitain onerosam re.d- JJ
, 1 '
.. . 1 1
* •• •_ _• concttp/scentiis, obnoxta passionibtis, tmplcta
,
dunt , dicere solebaut Uptimum .
est non .,, / ., '
,
'
,
: , ,
.
.

... illusiontbiis, prona senii/er ad ntalntn, tn vi-

_ .

nasct, aitt tiatum qttatn cttssitne denasci. (7)

; / \ _

.- r
•
'',..'
., ,.
lSreves hominuni dies multas complectuntur
, y' tittin omne procltvts, postrcmo totius conju-
_v
JV , t
.

. .'...',
.! /./ stoiiis ct liitiomiuia? impleta .\o)
miserias nam aiigustantitr atl vitam dtla-
,
; .,
° .' '. ^. , . ,

z /q\ r\ Paulus,'.1 quantuinvis vas electionis a l)eo

. •

tnntur ad rmseria/n. (0) Uuanto autem pro- . , .

v
/. > A vocatus, stimulo carnis adeo velieinenter co-
txior viia tanto prohxior miseria Uua- , ,• , ,. :
^ . , , ,
aphizabatur, ut dueret Jnfe/tx c"o homo,
, ,

-, , :

propter breviati sunt dies humanoe vitoc, ut " ,., , .? , l '

, .

tvt c , quts ine libcrabtt de corpore mortis /tii/us r

breviores essent vitae miserioe. LNam ut latur /_, r ._ J .
. .' .

,.-,, - /\ 1 (6; Ly corpus" ... mortts

corptts signiucat
sijrmlicat oinuigenas
oinni<;enas
liildebertus, lr uronensis Antistes Quid/ a/tttd
.• •
a , r- (p)
\ {
,
,
n ° .
: . . .

, , calanntates
calamitates, , ihadem
iiiadem incommodorum inors • • :

esset vtta ceternu notntiii vitiato. msi atcrna

z

enim in areauo sermone moibum

. .

luem ,

,
,

,
miseria?
" 1 Tot
'"i tantaeque
^ 'm sunt
auiii miseriae,
1 iiii.,i
1 nu quas
1uiij
1 . 1 ., ., 1 ,1 1 1 1 <« 1 1 1 , 1 . .

•,-, _,, ,..

l
. -,
l
ajiumnas,' cladem et quid.nud jreneralim
n , . 1 . ,
quilibet patitur liomo toto vit.e decursu, ut A
,., , ,

J. /\ nocet, denotat
l
quo sensii Pharao locustas • } :
vix enarrari possint. Quis enun dicet nnse- *
.
'

(1) Tcrf. L, <\v Ttst. An. 4. — (a) S.-ncc. — (51 Tcrt. (i) D. Atig. Scrm. 4». dc Vcrb. Dom. (a) Ps. 85. —
L. i. ad 1'xor. 5. — (4) do f.ti. L. An. i
9 ._ (.5) Tcrt. — (3) Tcrt. Scorp. 5. (4) Tctt. L. <!c Pr.csc. II»- — —
il-id. — (G) Uhrytul. Smu. G4. — (;) Euripid. — (8) D. ret. 3. —
(3) D. Bnn. Scrm. 5. in Dcdic. BnIm,
Crcg. L. ii. Mor. a6. (6) Hom. -.
 MORS. — CONCIO V. 43 y
clevastantes vocilat mortem « Rogate Do-
: lus mendacii auctor utitur Bonis menda- 3.
minum, ut auferata me mortem istam. « (i) cibus seculi ei ut fatur Tertullianus, ad
,

Itaque corpus mortis vocat Apostolus, quia prosternendum hor.iinem concupiscentiam

est veliiculum innumerabilium miseriarum , concitat hobendi.Ex hac vitiumaliud exten-
quae instar mortis esse videntur. Verum me- ditur, immoderate hobendi. (i) Ex immode-
lius ad propositum D. Anibrosius per corpus rata illa habendi cupidine quot suboriantur
mortis inlelligit universitatem vitiorum in , vitia, constat tum ex litibus , dissidiis, ini-
quae cadunt saepe saepius homines diaboli micitiis, bellis, fraudibus, rapinis, injustitiis:
tentatiouibus, mundi vanitatibus, concupis- tum quia a Deo concupiscentice seculi dam-
centioe fomitibus, camis aestibus. i. Diabo- nontur. (2) Adde /\. Concupiscenliae fomiti
lus ad hoc se regnare putat , si sanctos a re- ignem carnis frivola? criminosa?
onerosaj i
, ,

ligione Dei deturbat (2) : si justos a sancti- wo/^to(3),concupiscentisadversusSpiritum,

tate in peccatum dejiciat. Furit tanquam leo
rugiens, circuitque quaerens quem devoret
ubique laqueos parat , ictus tentationum ja-
culat nobisque innumerabiles tendit insi-
, sunt cavendi. In ipso hoc corpore nostro la-
dias nam ut fatur D. Ambrosius Quoties
: :
inimicus cordi noslro couatur inserere quo
nos reflcctat a sanctilatis proposito et piis
votis ? quoties corporeos inflammat ardores ?
qtiolics occursare facit oculos meretricios
quibus castum justi tentet affectum , ct im-
proviso amoris speculo feriat imporalum ?
quoties inserit animo tuo verburn iniquum et
cogilationes cordis absconditas ? ut dicat tibi
Dominus : Quid eogilas mala in corde tuo ?
hominenique ad gulam, ebrietatem, venere-
asque voluptates allicientis. Et quid de ex-
traneis laqneis loquor ? nostri nobis laquei
quei circumfusi nobis sunt , quos debemus
,
vitare. Non credamus huic corpori, non mis-
ceamus cum eo animam nostram. Cum amico
misce animam tuam, non cum inimico. Jni-
,
micum tibi est corpus tuum, qitod repugnal
menti tita', citjus opera inimicitia?, litcs, dis-
sentiones , perturbationesque sunt. (4) Hanc
pugnam cordis contra spiritum experimento
edoctus Apostolus fatetur sentire se aliam
legem in membris suis repugnantem legi ,

(3) Et quia , ut fatur Tertullianus, secularia mentis suae, et captivantem in legem pec-
sunt diaboli (4) , junguntur 2. Diaboli ten- cati. (5) Pugnas,insidias,tentationes,laqueos,
tationibus quibus phantasmata movet, ni-
,
pericula, quibus obnoxia est vita, eloquenter
mirum vani honores , nefandae voluptates , declarat D. Cyprianus. Ccelerum quid aliud
lerrenoe divitioe , cunctaque quae vigent in in mundo, quam pugna adversus diabolum
seculo vitia regnaut enim ubique haeresis ,
: quotidie geritur, quam adversus jacula ejus
impietas, blasphemia, perjurium , calumnia, et tela continuis afflictionibus dimicatur ?
delractio , dolus , fraus, rapina , injustitia , Cum avaritia nobis , cum impudicitia , cum
inimicitia, vindicta, pravum exemplum, im- ira, ciim ambitione congressio est : citm car-
pudicitia , et ut subjungit D. Ambrosius : nalibus vitiis, cum illecebris secularibus as-
Voluplales seculi esca? quazdam sunt, et quod sidua , etjugis , et molesta luctatio est. Ob-
pejus est, escce malorum, esca? tjnlationum. sessa mens hominis
et undique diaboli injes-
Dum voluptatem quasris , laqueos incurris. tatione vix occurrit singulis , vix
vallata
Oculus enim meretricis laqueus amatoris est resistit. Si avaritia prostrata est , exsurgit
oculus ergo mcrelricis est laqueus. Laqueus libido : si libido compressa est, succedit am-
est etiam sermo meretricis , qui obdulcat ad bitio : si ambitio contempta est ira exaspe- ,

tempus fauces tuas , et postea exasperat rat, inrfatsuperbia, vinolentia invitat, invidia
amaritudine conscientia? peccatricis Laqueus . concordiam rumpit amicitiam zelus abscin-
,

est eliam aliena possessio plena amcenitatis.
Omne iter hujus vita? plenum laqueorum
est : unde justus dicit : In via hac, qua am-
bulabam, absconderunt laqueos mihi. Totus
denique mundus plenus est tentationibus ,
iusidiis, periculis, laqueis divitiae, volupta-
: concupiscendum
les, honores, sanitas, pulchritudo, commo-
dum, prosperitas, cunctaeque creaturae la-
quei sunt. Belle vocitat Tertullianus menda-
cium cupiditatis ministrum (5) quia diabo-
dit. Cogeris maledicere , quod lex divina
prohibet : compelleris jurare, quod non licel.
Tot persecutiones animus quotidie patitur,
tol periculis pectus urgetur. Et delectat hic
inter diaboli gladios diu stare , cum mogis
sit et optandum ad Chris-
ttim,subvenienteveloeiusmorte,properare?{6)
Fuse dinumerat D. Cyprianus pericula, in
quibus versamurob diaboli fallacias, seculi
: illecebras, carnis blanditias , impiorum con-

(1) Tert. L. 1. de Cult. Fom. 8.

—
(2) Tert. L. de

(1) Fxod. 10. —(2) Tert. L. adv. Jud. 9. — (3) L. de Spcct. 4- —

(3) Tert. L. dc Res. Carn. 4-— (1)
D.
Bon. Mort. c. 6. — (4) Tert. L. de Spect. i5. — (5) Au.br. L. de Bon. Mort. c. 4- Eccli. 6. —
(5) Rom. -
Tert. L. de ldol. 11. 7. — (6) L. de Morlalit.
i jo MORS. — CONCIO V.
versationes, qua; laediosam vitam el morteni milii qttia incolattts i/teus
prolongatus est. (i)
efficiuni app-tettdam, Hinc gralulatur Sa- Et aliorsum deprecatur Educ de sic Deum :

piens raptum essc jttsttim , nc maliiia ninta- ciutodia anintuin nieam [a)j nimiruin de er-
ret inlcllectiun ejus. (i) SaptetlS quoque cliem gastulo eorj oris , in quo delinetur et quia :

mortis diei vitaa praepotiit, melior est dies carcer Jtahet vincula (3), quiluis ligantur,
inortis dic nativitatis ; niortuosque tnagis qui in eo iiicluduntur, auima viuculis ligalur
(juam viveutes connneudat laudavi magis , in corpore. Ilorum vineulorum solutiunem
mnr tuos, qnam viventcs. (a) Nec mirum, quia exoptat Apostolus Cnpio dissoU>i et esse :

COllStat viveutes veisari inediis iu tentalio- cuin Cltristo (4) ut enini expendit Magnus
;

nibus et periculis , mortuos vero ab omni Gregorius (5), dissolvi Paulus non quaereret
peccalo, et labore , et periculo liberari. (3) nisi se viuctum viderel. I"). quoque Aiuhro-
Quare si bene oculis meulis et iidei jierspi- sius ex defiuilioue morlis ,
qtuu est solulio
ciamus inveniemus quod senleulia mortis
, animae et corporis , colligit nos in liac vita
a I)eo lata tnagis resj>icit finem peccati , teneri vinculis alligalos. Quotllibet hic abun-
quam liominis exitutn. l\am si rccolantiis , det , nondunt siinuts in patria ,
quo redire
ijtiod Dctis niortein non fecerit i/ivenimits fcsti/tainns . (6)
, in custodia inclusus de Homo
inortcm ftneni pcccafi, nc quo essct vita diu- ruina carceris nou tristatur, sed gaudet, spe-
turni^r, eo ficret ctilpn nttinerosior. (4) Quoe rans desiderata frui libertate ; neque juslus
cum ita sint, mors justorum non mala , sed de dissolulione corporis affligitur, qiice exsi-
bona est prsedicanda neque horrenda est, lium ejus et carcerem terminat
; : Vt quid
sed exojUanda , tanquam linis miseriarum rnetuat veterani donticilii ruinas , ,
qtii Jabri-
tentationum et periculorum cadendi in jiec- cam spiritualem videt indies sublimc consur-
catum. Nam ut fatur D. Amlirosius (Jnis gere ? (7) Macrobio teste plures nationes :
,

igitur dubitet de bono morlis, cu/n id quod cum laetitia et eanlicis mortuorum corpora ,

iiiqiiictuin id qttod ernbesceitdiiin

, id quod ad sepulcra ducebaut Pcrsuasione hac, qtta , :

iitiinictii/i nobis est , id qttod violeiituni , id post corpus, aninia; ad origi/iem pulchi iludi-
quod procellosum et ad omnia vitia illece- , nis musicce, id est, ad coslum redire c/cdau-
hrosum est conquiescat e.t jaceat et quasi
, , tur. (8) Si lioc censueruiit Genliles, quanto
Jera clandalur cavea sepulcri relinqtiatitr , magis Christiani, quod fides docet justorum
rabies ejus exanimis, et emortua compago aniinasab exsilio revocatas,a corporis carcere
viscerum in lerrain resolvatur ; id auleni , liberatas, a vinculis , quibus detiiiebantur ,

quod /a/ni/iare virtutibus , amicum tliscij.li- solutas, genus, spcin, scdciu, gratiam, digni-
nis Studiosum glorio? , scquax boni
, Dco tatein in coz/is habere (g), ibique in artcrnum ,

subditttiu est, ad i/lud sublime cvolct, ct cum taiiquam in sua patria permanere? Htec ad
illo puro ct j/crpetuo bono utrjue immortnli morlis /uctuin, et ad ipsius disso/utionem, et
mancat ipsi adltarcat
, , et cttm ipso sit , de coiitristationcin consolandai/i. (io) Tantum
quo cognationem ducit (5) anima , per inor- abest, quod justorum raors sit formidanda ,

tein ab exsilio liberata. quin polius est desideranda, ncque tiistitiam

Scit se peregrinam i/i terris agere. (6) aut dolorem ingerit, sed gaudiura et laMitiam
Quod de veritate dicit Tertullianus, idipsura affert Ilaque amplectamur dicm, qui assig-
:

de bominibus in seculo viventibus asseverat nat singulos domicilio stio , qtti uos istinc
Apostolus Scicntes quoniam, dttin siunus in
: ereptos , et laqueis secularibtts evolutos jxt-
corpore, pcregriitamnra Uomino.{jj) Quandiu radiso restituat etregno. Quis iton peregre
sumus in lioc corpore tandiu suinus perc- ,
constitiittts properaret in patiiam rcgrcdi ?
gritii, et elongati , absentesque a palria, in quis non ad suos navigare fcstinans, vcntttm
terra aliena tanquam exsules versamur llla : prosperum avidius oj/iarct ut velociter cha~ ,

circa corpus occupatio quid est nisi a Dco ,

ros liccret amplccli ? Patriam nosti am para-
qtueifam abseiitntio ? et absentatio qttid , nisi distim comj/ittainiis parentcs jam Itabere ,

peregrinatio ? ct peregrinamur ergo a Do- cnpimus, quid non properamus et cuirimus,

mino, et in corpore peregrinamur. (8) Neque ul patriam nostram videre ut parentes sa- ,

abhocexsilio nisi per corporis dissolutionem lulare possimus ? (i i)

Quo conducil mors
possumus revocari quare Regius Vates de : praiserlim dura est prseparala.
sui diulurnitate conuueritur
exsilii
1
Hctt :

(i)
,
Psal. 119. — ,
(a)
. _ .
P»l. «4i.
.
— #•»•__.»-_
TMt. (•>) 1

M;.n. 2.— (i) Pbil. ». (5) L. 4- - Mor. 4'- - L- (6)

D. Cypr. - Fcclo. - (^ n. Rcrn. in trans. de Hon. Mor. c. 5. (;) U. Aug. — in ['I. 85. - (8)
(1)
Bf-Uctiia. — D. Ambr.
(4)
(2) 4.
L dc Bon. Worl. c. 4. — Haxim. Tyr. UUneit. 4'- l) — -
l: ' "> BP« ***• —
(5) I,. (Ic Bon. Mort. c. 9. — (<i! Tert. Apol. 1 —(7) L. Soiun. Sctp. c. 3.
>. — (9) Terl „nol. 1

l.Cor. 5. — (8) I). Bem, Tract. dc Prxc. cl dispcnn. (10) Tcri. I.. 5. a.lv. M..rc. It, — («') U- Aug. 1 ^.

_. »7. conlr. duas Kp. 1'ciag. 8.

 MORS. — CONCIO V. 44
II. PARS. Ad mortem paratos nos vult dam amuletum contra peccatum. (i) Asylus
Dominus, ne a die illo timoris deprehenda- locus erat , ubi reus quisque , quantumvis
mur, ut Sodoma et Gomorrha. (i) Non lo- juste insectaretur , tutus erat religio nam- :

quor in praesentiarum de proeparatione pro- que

vetabant ne ullum dispendium
et jus
xima quae fit in gravi morbo vel instanti
, , aut in corpore, aut in bonore, aut in re fa-
aliquo periculo per sacramenlorum suscep- miliari pateretur, qui ad asylum confugerat.
tionem , sed de praeparatione tota vita fa- Homo cle asylo quodam mortis (2) tuetur et
cienda, ad instar Fabiolae, de qua scribit D. protegit animam suam , ne ei peccatum ne-
Hieronymus, dum semper parata , mors eam cem inferat, imo et ipsum peccatum interi-
non potuit invenire imparatam (2) haec au- mit,quod acute,quamvislongiuscule,animad-
:

tem praeparatio in tribus potissimum consis- vertit Algerus : Quia enim peccando Adam
lit. In 1. Peccati aversione ; 2. Terrenorum a Deo divisus est , ideo Deus postmodum in

abdicatione ; 3. Bonae vitue conversatione. morte corporali dividuum eumfecit aseipso;

1. Malitiam Deus exactorinnocentia? odit. ut in corporis et animce divisione cognosce-

(3) Peccatum quoque aversari debet Chris- ret , quia ipsa ejus anima ei qui vera est ,

tianus, cujus voluntas divinae debet esse con- vita, non adha?sisset Quia igilurmors exte- .

formis voluntati Obsequii enim ratio in si- rior mortis intrinsecce tam erat figura, quam
:

militudine animorum constiluta est. (4) Ultra poena, ideo hinc lerrendo , hinc monendo ,
conformitatem cum divina voluntate plures erat qucvdam ipsius cu/pce medicina. Si Deus
adhuc suppetunt rationes, quae nos ad odium prius abstulissct pcenam medicina/em quam ,

peccati stimulant, quas aliorsum subminis- culpam mortiferam, incurabi/es nos redderet,
travimus(5); quibus preetermissis, odiendum quia, ablata pcena , magis condelectaremur
dicimus peccatum tum quia Deum offendit, cu/pce , et ita , cn/pa urgente et obstante ,
:

cum universa delicta adversus Deum sapiant nullus relinaueretur locus gratice. (3) Morti
(6) tum quia animam interimit. Nam quo- corporali mancipatos nos reliquit Deus
: :

modo moritur caro, amissa anima, quae vita tum ut separatio animae a corpore praefigura-
ejus est : sic moritur anima , amisso Deo , ret separationem animae a Deo factam per
qui vita ejus est. (7) Homo scelerosus est peccatum tum tanquam medicina curativa, :

vivens et mortuus, vivens naturaliter, mor- quae nos a peccato commisso sanaret ut, ,

tuus spiritualiter; vivens in corpore, mor- quae erat pcena peccati , esset remedium
tuus in anima. Sicut visibi/iter plerumque contra peccatum tum ut medicina praeser- :

in domo integra et sa/va dominus ejusdem vativa, quae nos impediret labi in peccatum.
mortuus jacet : sic in corpore integro mu/ti Subjungit Algerus Cum igitur cu/pa mors :

habent intus animam mortuam (8) et licet sitanima?, interim punienda erat per tcmpo-
:

de hac veritate absque fidei jactura nequeant ralis mortis molestiam ; et sic sananda per
dubitare Christiani , plures tamen corporis gratiam : ut interim in regno mortis amari-
curam sollicite conservant, animae vero ne- tudo passionum et laborum peccata exco-
gligunt. Quod deplorat D. Augustinus quens purgarel, etita gratice cce/estis virtutum
:

Omnis, qui peccat, moritur ; sed mortem car- germina , quo /iberius eo uberius inserens
nis omnis homo timet , mortem anirnce pauci nos vitce czternce reformaret. Propter pecca-
et purgationem,
(9)) 4 1136 tamen est tanto magis timenda , torum igitur excoctionem
quanto anima est corpore nobilior, et vita non erat interim mors temporalis auferenda ,
animae vita corporisdignior. Quare, utanim- sed a?terna. Mortem aeternam peccato Adami
advertit D. Augustinus , Apostolus in sua debitam sua morte ademit Christus; mortem
epistola ponit et dicit : Mihi vivere Christus corporis vero temporalem reliquit, ut assi-
est, et mori lucrum : Lucrum putans maxi- dua ejus cogitatio excoquat peccata , imo et
mum , jam secularibus laqueis non teneri , peccatis moriatur. Quid est peccato mori
jam nullis peccatis et vitiis carnis obnoxium nisi opera maligna iu nobis damnare, et hoc
fieri. (10) miscrabile secu/um fugere (4) per terreno-
Ut quis autem animam suam a morte pec- rum abdicationem ?
cati praeservet, jugiter recogitanda est mors ; 2. Dominus, ut Christianos a secularibus

meditata siquidem mors est sa/utare quod- avocet per jugem mortis cogitationem , pro-
ponit illis hominum exemplum, qui nuben-
(1)Tert. L. 1. ad Uxor. 7. - (2) Epist. 3o. - (3)
euntes aqu dUuvii S unt subito Sllb-
Tert. L. de Spect. 2. — (4) lert. L. de Poen. 4. — (?)
fc

^ ,. \
j s
,./ 7 » 7 ,
Tert. Pned. tom. 1. Tract. de amor. Hom. in Deum mersi. Cum dicit : Nubebant et emebant
Conc. 3. - (6) Tert. L. de Idol. 1.— (7) D. Aug. Tract. insigniora ipsa carnis et secu/i vitia denotat ,

49. in Joao. — (8) D. Aug. Serm. 18. de Verb. Dom.

— (9) D. Aug. Tract. i 9 in Joan.
.
— (10) L. 4. coutr. (1) D. Basil. in Tlexam.— (2) Tert Apol. 3 7 . {>)—
«Juasepist. Pelag. 8. L. 3. de Sacr. 6,- (4) D.Aug. L. de Salut. Docum. c. 16.
28*
4 fa MORS. — COiNClO V.
quce a divinis disciplinis plurimum avocant 3. Lbi enim mors,
ibi et vita posl rnortem
altervm jicr /asciviendi vo/uptatcm ; allerum quia et antevitaubi postea mors. (i)
ibi ,

per aequirendi cupiditatem. (i) His assimi- Bonam mortem sequitur vita immortalis ,
lantur pravi Ohristiani seculo addicti , qui quam praecedit bona vita velut praepaialio :

nihil nisi tenena sapientes, et aeternas amit- et dispositio necessario praerequisita ad bo-
tunt spes. el interminahilem patiuntnr mise- nam mortem. Homines , qui bonam exop-
riam. Ciijus cnlrn anitnus non moritur huic tant babere vitam, non inultum curant, an
sccii/o, ueque incipit configurari veritati, in eorum vita sit longa, aut brevis, sed de ejus
graviorcm mortcm corporis trahitur ; neque bonitate sunt multum solliciti JSon enirn :

ad communionem ccclestis beatitudinis , secl vivere bonurn est , sed bene vivere. Itaque
ad luenda supplicia reviviscet. (2) Qui terre- Sapiens vivit quantum debet , non quantuiu
nis inordinate adhaerent , multum discrimi- potcst. Cogitat scrnper qualis v ta, rionquanta
nantur a piimieeris Cluistianis ,
qui cunclas sit. ISihil existimat sua referre, faciat finem,

seculi abdicabant voluptates, ut expediliores anaccipiat; tai diusfiat,ancitius. Citius mori,

Berent ad subeunduui martyrium, air.ptttatis vel tardius, ad rem non pertinet : bene mori,
cunctis vitae retinaculis. Sunt qui cxistimant an malc,ad rcm perlinet : bene autcm mori est
Christianos, cxpeditum morti genus, adhanc fiigere male vivendi periculum. (2) Plerique
obstinationem abdicatiotie voluptatum eru- bonam mortem desiderant, at non bonam vo-
diri, quo facilius vitarn contemnant , ampii- lunt ducere vitam similes illi , qui olim in- ;

talis quasi rrtinacu/is ejus. (3) Eodem modo terrogatus uter mallet esse Crcesus, aut So-
Cuncta terrena abdicant, qui jugiter ad mor- crates. In vita, inquit, Crcesus, in morte So-
terti se praeparant , attendentes ad commo- crates in vita Nero , in morte Cato in vita : :

nilionem Pnncipis Apostolorum asseveran- lupus, in morte agnus in vita diabolus, in :

tis « Velox est depositio tabernaculi. » Ubi

: morte angelus : id ambitiosus, libidinosus,
Slrabus Fuldensis Pu/chre non mortern, sed gulosus, et quivisscelerosus solet desiderare;
:

depositionem vocat, quia sic est famu/is Dei, tale fuit impii Balaami votum, dicentis lMo- :

carnis retinacula eruere , sicut viatoribus, riatur anirna rnea morte justorum , et fiant
confecto itinere, domumpropriam pro habita- novissima mea horum similia. >'3) Verum, ut
tionc tabcrnaculi adire : sicut positis in ex- bene animadvertit Oleaster , stulte loculus
pcditionc, prostrato hoste, ad patriam redire. est ; dicere namque debebat : Vivat anirna
(4) Non dicit, Velox est depositio domus , rnea vita juslorum : Dominus non consuevit
quae solido et durabili innititur fundamento, dare mortem justorum, nisi justis. (4) Mors
sed depositio tabernaculi quod non radica- ,
echo enim ecbo voci ita mors
est vitae : ut ,

tur in terra , sed facile movetur. Velocem vitae respondet. Si blande vox insonuit si ,

tabernaculi, id est, vitae depositionem con- ad artis et musicae numeros; et ipsa quoque
siderantes justi, a terrenis cor dimovent, et blanda et musica resonahit echo sin autem ;

in seculo tanquam advenae vivunt. Fratres, absona, insulsa , aspera hiulca horrida , ,

in hoc rnundo tanqunin peregrini vivamus. vox intonuit, et ipsa quoque absonum quid-
Transire nos cogitemus et r/iinus peccabi- , piam, insulsum, asperum, horridum et triste
rniis. (5) Secularia namque sunt delictorum reddet eeho. Omnino
neccsse est vito?. pra.'-
incentiva quare moiiamur peccato, moria-
: sentis finem futurce cohwrere principio ; nec
mur seculo, moriamur nobismetipsis, ut in ibi tolerabi/is dissimilitudo. (5) JVlors similis
Domino morientes, de nobis dicatur : Beati e st vitoe : qui criminosam ducunt vitam, in
mortui, qniin Domino moriuntur. (6) UbiD. sceleribus ut plurimum moriuntur. JIoc te-
Ambrosius « Quis mortuus mori potest ?
: ne o, hoc vcrum puto quod ei non bonus ,

nullus nisi prius animam accipiat. Illi sane finis est, cui sempcr fuerat rna/a vita. (6) At
sunt beati, et illi mortui in Domino moriun- e converso, qui studiose vivunt , virtutibus
lur, qui prius moriuntur seculo, postea car- praeditiexhalant animam. Non potest male
ni. » Iltic esl mors optima , ut in cupidi- mori, qui bene vixerit. (7) Nam ut aliorsum
tatttm cu/iibilionc a terrcnisiti spe cop/estis ait D. Augustinus Mala rnors putanda non
, :

hatreditatis homo usquein fmcin pcrscvcrans, cs^ quam bona vita prwcessit. (8)
diem vita' hujus ultimuin c/audat (7) ad Postquam Sapiens praedixit infaustum im- ,

quem se praeparavit per bonam vitae conver- pj| fintMn in malitia sua expellelur impius ;
:

salionem. _ —
(1)Tert. L. dc Rc». Carn. 4;. — (»)
, „
Sen. T.p. 7.

fi)Tert. L. ad Uxor. 5.-(«) D. Ai.g. L. de Docl. (3) N«m. »3. (4) D. n>m. -
Sferm. ». in Fert. Bwc|.
Chr. c. ,0. -
1.

(:) Tert. deVpect. ..-(4) a. Pctr.

I.ib. Pctri et P.ul. - (5) D Bonav. tom ..
Opc^ colUt.
i. i„ (;ioss. — (5) D. Ang. Berra. 4i. de Verb. Dom. decontemp. sec. — (6) D. Aug. L. <h. Uoct unr.c. 2.

— (6) Apoc. 14. - (7) D. Aug. io P». <i

7.
— (7) L - «• civ -
»»
 MORS. — CONCIO 443 V.
statlm de justo subjungit Sperat autem jus- : renorum cura hominem justum a bono di-
tus in morte sua. (1) Chalcheus legit Qui : inovent; sed omni alia ejecla sollicitudine, ,

confidit se moriturum, justus est : id est ,
justus de sua morte est sollicitus , jugiter
illam cogitat , continua mortis memoria et
cogitatio illum in justitia conservat , et ad
bene vivendum stimulat. Syrus habet : Qui
conjidit se peccatis carere , justus est. Prae-
venta namque cogitatione mors est repulsa
delictorum, exsihum scelerum, carentia pec-
catorum. Septuaginta pro morte substituunt
sanctitatem Qui autem fidit sanctitati, jus-
totum suum studium ad bene expungendam
vitam adhibet. Alii tandem illud tempus ad
omne vilae tempus extendunt. Itaque homo
pius et justus tanquam generosa arbor in
vere, aestate, autumno, aut etiam hyeme, id
est , in adolescentia, juventute , virilitate ,
senectute, dabit fructus cuique aetati oppor-
tunos. Homo justus , qui est arbor virens
semper (1), qui quandiu vivit, sollicite sanc-
: titatem custodit qui in quavis aetate arbo- ,

tus est. Sic praemeditata mors sanctitatem rum fructuosa (2) producit, in tempore mor-
invenit, aut facit; metum in spem refmgit tis bene operatur, et post bonam mortem
imo et spem cum sanctitate reciprocat. Pro- abunde remuneratur.
fecto, qui timet mortem,7Iparum fidit sancii- f Tr t,at.c tt •
1
71 111. FAilb. Vere mors Jlustorum bona prae-
tati suae,
.
.
mmisque
.•
.

m .

vita sua a peccatis ne-

••
.

%•
dicatur, complectatur, cum tres
,
bom species
. . .
'

tvt
JNam ut ratiocinatur t-v
,

glexit carentiam. D. , 1 •,• f. '.,. .

P. , .
„, ,. honoremscihcet, lucunditatem et utihtatem :
Ambrosius Mortis metus non ad mortem
, ., ,
:
,

1.
tj
Jnonorem nam, ut ctatur lertullianus ;
m ,,•
:
, , ,
reierendus
J est, sed ad vitam : non enim ha- u l>- mors r. , • •
c-
, .,., ,
.'
. tionorabilis in conspeclu Domini Sanc-
oemus ,' quod in morte metuamus si nilul , , .
QN T \. , ..
,
l
., ., , l , .
torum eius. (5) 2. Jucunditatem et gaudium ;
quod timendum est,' vita nostra commisit. (2) rV .• r r • •

2T v > quare Cnnstianus sic olim Lthmcum reclar- 1 1

-ii ™
.
, , ,
Mortis metus non acl mortem, sed acl vitam • ./ . ,
c 1 • • suit milu metas, et scenas, et Jpulverem,
: 1 u
rerertur unde miquus timere debet mor-
: , .. , .
1 . . . . . . etarenamsuspiras:dicas velim: nonpossumus r ,
tem, quia crimmosam duxit vitam Jlustus ; ... \, . , . . . . .
* ' . , vivere sine votuptate, qui mori cum voluptale
autem non tam rpraevidet mortem , quam
,
lae- , , r,\ o tt.-i-. . t>
^ - ,. r . '•
,- aeoemus r (4) o. Utihtatem : quare n
.
a llegio
tanter conhdit se monturum quia conhdit , .7 _•
K
'
A ' P -,• • i

dicitur. Apostolus enim tes-

.
» ' Vate pretiosa
sanctitati suae,
P '
quam
*
in vita operatus
r est et
„ n„
, .
r.
,
tatur mori (ucrum , et
_•_»!
ldeo dives lucrum ut
. 1

quam
n mors tausto hne consunimat. JVlortem _ , .. / KN
.
'

. ,. , . . . usuras pie repetat fcenore intentu (5) vitae :

vitce aispunctwnem (0)'. sentenliose nuncupat

r \- .• r •. .
rr, ... . ^ . usura non licet, at mortis usura bcita est :

lertullianus, quia
n totius anteactae vitae est v u „ .
'.
,
.
,
quam autem praedives r
sit, et ultra sortem
assertio mala mors malam vitam denotat, : .• tj ~.~
, , * 1 o , . mortis usura, constat, quia 1. liomo mori- :

bona vero mors bonam designat. Apud bep- '

\
r ut vivat: 2. Amma terram deserit , ut»
.
. ., . .. ° f .
t ur
1 .

timium ldem est dispungeier & ac expungere

r b : ,
. Q n •

5. Corpus
,
. . . coelum possideat;
r r
cadaveraseit ,

ut enim animadvertit eius commentator (4)J ,' -

A ,. .^ ut glonosum resurgat. .
,

D °
utrumque
1
supputatonbus
rf r
dicilur
r
'1.
, qui ac-
i.
u
Homo nascens
.• .•
morti destinatur. mu-
1 n/i,,

cepta
r
cum datis conrerunt. Itaque dispun-
,

7
tuum debitum.. *••*.- „. ...
est inter se natwitati cum
. , . . .

o \
gere et expungere est perhcere et complere ,n ^.
...» 9
" v r
; ,., ,
mortalitate. (0) Quod probe sciens regius
expunctio nunquam nt lf
,„
.
. . , • •

quia dispunctio seu

". . p " * ^ Vates
. . .
. •
Deum deprecatur
sic
r» 1 .
: «
r» . 1 n
Jtletribue
m .^
°
servo
ii!Si iacta et completa supputatione unde c % r». a™
" v . ,\ .
:
.
1
,
tuo, vivihca me (7;\
•

.;"
-

» seu,
,
: ut 1legit
..
D. Am-
ln mors est vitae dispunctio,
justo id est u A ,° m 0^1 . .
r tietribue servo tuo, ut vivam. oed
J ' > ,
„ . . . . brosius :

competio, "
perlectio, consummatio. ., »' .. „„ Mt
rT
^ ., ' ' . . ,
7
quare dixit , V
T7
ivam, quia
.

licec vita non est

. .

Homo bonam mortem habere desiderans . .:

J -
w ,-«
loco prazmu , qua? in loco mortis est. JJolel
„«.- n„/„t . ,

, , ,
erit tanquam
" lienum
a quod plantatum est n *• „„ „,„„ deauc- ,i„ri,.„
, v
, 1 , 1
' * Propketa in r pulverem mortis se esse
Jluxta e»ilus aquarum
" quod fructum suum J
. , .. , „,„„*;,. „„,.„„,*
, , { TT r,
,
'
,
tum, Apostolus cupit ex noc mortis corpoie
dabii° in tempore suo. (5) llunc locum a ne- r, ,„^„ „':.,<, ,., / ' * • „,
.
* v / ... Uuare regius liberan : nimirum ut vivat.
gio Vate mutuatum varie varn mterpretan m
& „ ... f/y r
r Propheta audacter pronuntiat l\on monar,
t>
.
» at^., ^r.;->^
.
,
, . , . ,
»• .
:

tur. INonnul 1 in tempore suo (o) ad tuturum r? „ ,„^ n„ •!•

Tiowwl
l
.

sed vivam. xLx ivlagno autem casilio, Uaviu

, t\/t
* v '
,. .
c .

seculum et coeh remunerationem relerunt ,. ,- P „„. ,;.. ,„„„+„„, non rtnn :

r e chcens JSon moriar ostendit mortem . • : ,

,

tunc enim homo Jlustus teret Iructum r

,

pieta- j polius
,..:' ™^„*^^, „<.<.„ ,„v„ m , .
esse mortem sea mortem esse vitam, .

tis, virtuti?, quo m vita enituit, nempe vitam

. . . .
',

'
,.
"t dicebat ohm
v c
Symeones „ •„ r>^,r.c;J a nnnti
ln Ferside ponti-
,

V? -u *1 1 1 1 1
aeternam Genebrardus lllud de tempore ni lj »„u-
.....mstante namque morte, fex \ Chnstianos ad subeundos (tyrannorum
r : c .^J^c „ M nn n r„m ,
. •

mortis mte hgit n c „ QN _„, : „1 _,,i /-m p . •

, /
.
o . cruciatus stimulans (o)
. seu ut vuitf i^ie- . . •
.
; ,
residuum vitae tempus 111 bono perncit, ne-
que uxoris amor, natorum teneritudo ter- (1) Tert. L. de Idol. i5.— (2) Tert. L. 2.
adv. Marc.
,

11. — (3) Tert. L. 2. adv. Marc. 19.— (4) Tert. L.

de
(1) Pfov. 14.— (2) L. l. de Bon. Mo.i. 14. (3)
— Spect. 28. (5) — Tert. L. de Res. Carn. 12. (6) —
Tert. L. de Test. An. 4. (4) Ord. in c. \,. L. de — Tert. L. de Car. Ghr. 6.— (7) Psal. 118. — (8) INiceph.
Spect. —
(5) Tert. L. 2. adv. Maic. 19. (6) Fsal. 1. — L. 8. c. 36.
444 MORS. — CONCIO V.
mens Alexandrinus ,
portam
principium et corpore sepatata, deferens terram
in gratia
vcrcr. vitce (i); seu, ut asseverat adhucBasilius ut possideat ccelum.
Seleucus , immortalilatis januarn esse rnor- 2. A nobis, ut de posthuma vitaet cle alia
te/n, et de sepu/cro vitam crurnpere. (2) provincia animcv, ita de morte tractabitur, ad
Magnum saneest discrimen inter juslorum cjuam vel ipsi pcrtinemus , si ad nos illa.
nativitatem et mortem. Eorum nativitas est (1) Confutato Epicuro stulte volente mor-
janua mortis. Inde demonstrat Tertullianus tetn non pertinere ad homines , Tertullianus
contra Marcionitas et Valentinianos , cur declarat lum morlem tum vitam pertinere ,

Christus nasci voluerit, cum Angeli apparue-
rintin carne non nata. Nullus unquam
gc/us ideo descendit , ut crucijigcretur
rnortcrn cxperirctur, ut a rnorte suscitaretur.
Si nunquam cjusmodi fuit causa Ange/orum
corporandorum, habes causarn cur non nas-
cendo acccpcrint camem. Non vcnerant rnori,
icfeo riec nasci. At vero Christus rnori rnis-
sus, nasci cjuocjue neccssario liabuit, ut
posset,non cnim quod nasci-
rnori solct
tur. (3)At quemadmodum nativitas est janua
mortis, ita justorum mors est oslium vitae
nam ut profunde fatur Tertullianus forrna
ad Cliristianos. Vita autem juslorum et pos-
An- thuma mortis, quia est aeterna , pertinetque
, ut ad animam , qure separata a corpore est de
alia provincia, relinquens terram. Uhiautem
hahitent animoe justorum a corpore separa-
ta?, non conveniunt veteres philosophi. Nam
apucl Platonem in cetherem sublimantur ani-
mce sapientes : apud Ariurn in aerem : apucl
mori Stoicossublunain(p>)\ nonnulli aliis in lociseas
, nisi collocant.Verum, ut animadvertit Tertullia-
nus, neque est in cvthere dormitio nostra cum
: pucrariis Platonis : aut inaere curn Ario; aut
: circa lunam cum cndrmionibus Stoicorum (3) :

moriendi causa nascendi est. (4) Et ob hanc aut in lacteo circulo uhi Philone teste, he-
:

causam Ecclesia justorum mortem natalem , roas ah hominihus sejunctos antiqui posue-
nuncupat quia tuuc nascuntur dum mo-
;
, runt sapientes, aut in firmamento (4) sed , '•

riuntur mundo, tunc vivere incipiunt felici- ut fatur Tertullianus , rnortuis coc/um (5)
tati, cum moriuntur.
praesentis vitae miseriis tanquam splendidum palatium datur. Et
O moriendo
cjuarn beate moritur, qui oritur ! quemadmodum ait D. Chrysostomus , pugi-
quam fc/iciter temporalem vitam finit cjui , lem generosum, qui omnes devicit adversa-
vivere pcrpetua/iter incipit ! Hinc est quocl rios, spectatores cum plausu consurgentes
sancta Ecclcsia dies emigralionis Sanctorum sublirnem statirn excipiunt , nec terrarn at-
nata/es vocare consuevit,quia jnotinus incce/o tingere patiuntur, sed hu/neris sub/atum in-
nascuntur, cum in terra visibiliter moriuntur : numerabi/ibus laudibus ornantes domum re-
et tunc vere incipiunt vivere , cum mortalem portant (6) ; sic coelestes spiritus innocuas
videnlur vilam finire. (5) Fateor id specia- animas, de diabolo, mundo et carne victri-
liter convenire Martyiihus, qui, ut fatur ces, e corpore egredientes excipiunt, et cum
Chrysologus, rnorte nascuntur, flne inchoant, gaudio ad empyreum coelum deportant.
occisione vivunt, et in cce/o luccnt , cjui iri Hoc iter in suhlime sihi veteres pollice-
tcrris putabanlur extincti.(6) Verum id etiam bantur ut refert Arnobius. Vos cum pri- ,

cunctis competit Sanctis, quorum natalitia , mum so/uti membrorum abierilis enodes ,

id est, mortem, Ecclesia celehrat imo et alas vobis ajjuturas putatis , quibus ad cos-
:

cunctis justis , quorum mors est pretiosa in lum pergere, atquc acl sidcra vo/are oossitis.
conspectu Domini. Quos mors absolvit ista, (7) Verum frustra sihi pollicehantur alas ex-
non finil : promovet peditas
cjuos corporis reso/utio quihus ad coelum contenderent ,

ad rnelius non transducit ad pocnam : qui- Tum quia nul/a via in ccrlum, nisi cui patet
,

bus vita inchoatur, noriftnitur : cjuorum mors ccc/um (8) : ante autem Christi ascensum
prctiosa fit non sui qualitate secl causa nulli homini patebat ccelnm
, sed erat clau-
: ,

c/um vitce inagis /ucra invenit quam vitaj sum et animae justorum recipiebantur apud
,
:

perdal usuram.(y) Eloquenter declarat Chry- Ahrahoe sinum, interimrcccptaculum anima-

sologus , quomodo ex morte nascuntur , et rurn justarum. (9) Tum quia coelum patet
vitatn accipiunt jusli. Inde ad honam mor- duntaxat animabus eorum qui in vera fide ,

lem nos sufllammat D. Cyprianus Funga- decesserunt, non qui idololatriam et falsatn
:

murexitu mortis cum pramio immortalitatis religionem professi sunt Agnosce itaquc :

(8), quod proDinium receptura est anima a differentiam cthnici ct fc/e/is in

morte. (10)
(1) Teit. L. de An. ht.— (a) TVrt. L.
dc An. ty< —
(1) L. 4. Strom.— (a) 0«t. i5.—(S) Tert. L.dcCarn. (">) Ibid.55.— (4) L. de Plant— (5) Tert.L. ». adNat.
Cln. G.— d) lbid.— (5) Petr. I)am. de S. \ iialc Mait. 10. —(6) Orat. dc S. iRnat. — (7) L. 7. cont. Gent
— (f.) Serm. 108. —
(7) Cbrysol. Scrm. 101. — (8) — (8) Tcrt. Scorp. 10. —
(y) Tert.
L.4-adv. Marc. 34«
Epiat. 56. — (10) Tert. L. de An. 55.
 MORS. — CONCIO V. 445
Tum quia justis duntaxat et non scelerosis vitas Dei. (i) Significans , ut vult Bellarmi-
permittitur coelorum aditus ; ideoque Regius nus, obrui se encomiorum copia cum enim ,

Vates empyrei fores nuncupat portas justi- multa gloriosa , magnifica , praestantissima
tia? (i) , et adhuc portam Domini, declarat- sibi dici a Spiritu Sancto videret, quae non
que quod tantummodo justi intrabunt in posset eloqui nomine uno , omnia est com-
eam : Gentiles autem erant sceleribus et vi- plexus quae effari poterat, aiens : Gloriosa
tiis contaminati et denigrati quare coelum dicta sunt de te civitas Dei. (2) Adeoque
:

apertum est solis fidelibus. Neque adhuc gloriosa quod in ejus comparatione nec ,

cunctis veram religionem profilentibus , sed Babylon dicetur ut olim gloriosa teste Ba- ,

qui vitam duxerunt fidei conformem, et in silio Magno (3); nec Bizantium, ut fert The-
justitia existentes exhalarunt animas. Quare mistius, magnificentia? officina; nec Ecba-
animae innocuae, in exitu a corpore , dicet tana praedicabitur a Rege Persarum Apollo-
Deus Veni sponsa de Libano. Eleganter nio Thianseo deorum habitatio (4)
: neque ;

Libani utique montis mentione injecta , qui Roma, ut adnotat Cassiodorus , virtutum
thuris vocabulum est penes Graecos. (2) Ex omnium latissimum templum (5) ; neque
menteTertulliani Libanus, idem est ac thus: Aristides gloriabitur Alhenis triumphare
thus autem significat vel orationem, quae ad bonam naturam. Cunctas civitates , qua?
modum fumi thuris ascendit ad Deum , vel nunc sunt et fuerunt alias in mundo, quan-
sacrificium , quod soli Deo debet offerri : tumvis praestantissimas, pulcherrimas , pre-
Libanus etiam , juxta D. Hieronymum , sig- tiosissimas, in infinitum superat empyreum,
nificat candorem idcirco anima candore
: quod Apostolus nuncupat civitatem Dei vi-
gratiee dealbata , veniens de monte thuris , ventis{6)', ubi est multorum millium Ange-
quoe vel assidue vacavit orationi, vel Dei ma- lorum frequentia, ubi est gloriosa requies (7)
jestatem per sacrificia coluit, benigne excipi- a cunctis laboribus quos pertulerunt in se-
tur, abunde praemiatur, et ut fatur princeps culo justi quam Christus Dominus vocitat
,

Apostolorum Petrus alloquens morientes in Civilatem magni regis (8) ; quam passim fi-
justitia Abundanter ministrabitur vobis
: deles appellant paradisum , locum divince
introitus in aeternum regnum Domini. (3) amcenitatis, recipiendis Sanctorum spiritibus
Abundanter, hoc est, large, copiose, divite destinatum (9), quorum, ut fatur Sinesius
quadam opulentia, inexplicabili magnificen- Cyrenarum Antistes, felicitas est felicior(io),
tia, affluente omnis voluptatis copia, effu- quia Deum intuentur, et videndo possident.
sissima beneficentia, abundantissima gloriaInSenatum Romanum, cum Trajanus impe- ,

qua major nequit cogitari. rator aliquando venisset, suumque exhibuis-

Illam bonorum omnium abundantiam per set vultum moderatione non minus quam
os Jeremiae pollicetur animae justae ipsemet pulchritudine gratiosum , communi omnium
Deus. Tribuam tibi terram desiderabilem , voce acclamatum est : O vos feliccs! (11)
hcereditatem prceclaram. (4) In hebrseo ha- quanto feliciores animae sanctae clare et in-
betur Terram amantissimam et jucundissi- tuitive videntes Dei vultum, « in quem desi-
:

mam ; Regia veriit Terram elegantia? ele- derant Angeli prospicere?»(i2)Quo tanquam
:

gantiarum plenissimam ; Pagninus legit summo felicitatis objecto satiantur, perfec-

:

Terram concupiscibilem et maximc compe- taque fruuntur beatitudine ? Prajsume , oro

, si Domino
tendam ; Paraphrasis ChaMaica
Ha?redita- : te, nihillibi opus esse appareas
tem lcetitice omnium voluptatum altricem ; imo omnia habere, si habeas Dominum,cujus
Septuaginta traducunt Terram electam , omnia. [iZ) Animce enim sanctce Deum vi-
:

eximiam et omnibus anteponendam quae dendo Deum possident ; possidendo Deum

:

dicitur a Daniele Terra inclyta :hoc est omniahabent, quia in bono infinito omnia
,

decora, gloriosa. Illam nuncupat adhuc Je- bona vel formaliter, vel eminenter continen-
remias Propheta Urbem perfecti decoris tur. Itaque justorum animae in morte tem-
: ,

gaudium wiiversce terrce. (5) Chaldaeus legit : poralia amittentes lucro damno (14) cceles-
Pulchritudinem gaudii. Septuaginta vertunt: tia et divina possident, eorumque cor-
imo
Coronam lcetilice;a\'nvero : Coronam glorice. pus cadaverascit, ut gloriosum resurgat.
Quiain ea justi incredibili laetitia triumphan- 3. Sic etiam ipsum mori carnis est. (i5)
tes, Christum caput suum coronant, et vi-
cissim ab eo coronantur de qua decantat (1) — In Isa.— Orat. 6 — Phi-
Psal. 86. (2) (3) (4)
n- T7*
Regius Vates ni !•
Glorwsa dicta sunt* de
:
1 * '
te, ci-
:

j.
• lostr.
D> Ep ph
*
— \> L. « pp. _ — Hebr. ._
L. i.c. s4.
3
.

xre ~J
(5)
^ atth 5
12. L. 6.
f8)
(o)
.
(9)
Tert. Apol.47. — Ep. 48. - (n) Flin. in Paneg.
}

(10)
(i)Psal. 117. —
(2) Tert. L. 4. adv. Marc. u.— (3) — Petr.
(12) 1. — Tert. 1 ad Uxor. 4-—
. (i3) L. 1. ('4)

j. Petr. 2. -
(4) Cap. 3.
—
(5) Threa. 2. Tert. L. de Res. Carn. 12.- (i5) Tert. L. de Res. Car.7.
4\6 MORS. — COXCIO V.
Mox , anima
a corpore separatur, eaio lauda/e, qui habitaiis in cinere? {i\ Qui evi-
ut
moritur , corpus exanime cadaverascit , gilat, utique dormit; ergo mors, non mors ,
et
estque in sepulcro tumulandum quapropter sed somnus est : Quia rnors corum sornnus ;

Tertullianus nuncupal monumenta cadave- est, nequaquam resurgerc , sed expergisci et

ritm stabula (i), in quibus tumulata corpora evigilare dicun/ur. (2)
requiescunt , quoad usque mundi adveniat Ad tollendum mortis timorem et levan-
finis. Quapropter Deus sic justos alloquilur dum dolorem, quem in propinquorum amis-
apud Isaiam, juxta versionem Tertulliani sione persentiunt homines , proponendus est :

Populus rneus, introitein cellas promas quan- respectus denuntiationis Apostoli qui ait : ,

tulum , donec ira mea pra^tcrca/ ; sepulcra Ne contristernini dormitione cujusquam , si-
erunt cellee promee , in quibus pauiisper re- cut na/iones quce spe carent , et merito. ,

quiescere /labebunt. (2) Usque ad diem judi- Credentcs enirn resurrcctionem Christi, in
( ii in monumentis requiescent defunclorum nostram qttoque credimus propter quos ille ,

corpora inde Antichristo eradicato susci- el obiit, et resurre.rit. Ergo cum constet de
, ,

tanda. Aut cur cellarum prornarum potiits resurrectione mortuorum , vacat dolor mor-
vocabulo itsus cst, ct nort alicujus loci recep- tis. Cur enim doleas, si periisse non credis P
torii nisi qttia in cellis promis caro saliia Profectio est, quam ptttas mortern. (3j Plura
,

ct ttsui reposita servatur, depromenda illinc notatu diguissima refeit Tertullianus. 1 Cum .

suo tempore? (3) Hoc est discrimen inter Apostolo mortem justorum dorniilionem
cellarium et promptuarium, quod in cellario nuncupat, a qua evigilaturi sunt per resur-
colliguntur ministeria mensarum , vel quae rectionem. Quia 2. Christi credenles resur-
victui necessaria supersunt , quae paucorum rectionem,nostram quoquecredere dehemus.
scilicet dierum sunt ; in promptuario veio, Quisquis in Christi resurrectione /wta/ur ,
quae longi sunt temporis, reservantur. Ut lce/atur potitts, quia in Christo ipse resurre-
autem ostendat Tertullianus mortem cor- xit. In illo enim nostra portio, nostra condi-
porum quae sunt in sepulcris , non esse diu- tio et mortem pertulit, et revixit. El licct
turnam et aeternam sed duntaxat tempora- , rtobis adhitc resolutio corpuscttli maneat, coe-
lem, non promptuarii , sed cellarii usus est pimus nuitc oeterna vila jam vivere. Jjnde
vocahulo. Proinde enim et corpora mcdicata quamvis fragilitatem nostram acceleret irn-
condimends, sepultura?, mauso/eis et monit- ma/ura? mor/is occasio in Sa/vatore nunc ,

mentis sequestrantur, processura inde cum , didicimus pritts resurgere quam pcrire. An/e
jitsseri/ Dominus. (4) Ipsi etiam Christiani enim hoino fu/urus resurrexi/ in Cltristo ,
unguenta pretiosa et ornamentori :n divitem quam vitam sor/irctur in scctt/o. Aon enim
copiam effundehant , futuram designantes (antum Dorninus resurrectionis prccstitil,
illi

incorruptihilitatem corporum, quae pra?claris in cujus gcncrationis tempore resurre.vi/, scd

aureisque indumentis vestiebant (5), praefi-
gurantes gloriosas dotes, quihus hrevi fulge-
bunt suscitata justorum corpora. Tdeoque
nunquam mortttos consuevit Scripttu «. .icere,
sed dnrmientes, quia evigilaturos, id est, re-
surrectitros vult in/elligi. (6) Mors somnus
communiter vocitatur, et ut fatur D. Augus-
tinus, somnurn pro rnor/e posi/um innumcra-
bili/er Scrip/ura? continen/. (7)
gari effato passim de defuncto dicatur
dormivi/ in Domino, quia , ut ait D. Hiero-
nymus expendens istud Apostoli, « nolo vos
ignorarededormientibus:»(8) Brevivisitrisu-
mus eos ,
qitos
rnors, sed dormitio et soinnus appellatur.
non sunt hic congerenda testimonia, ut os-
e/iam sccu/uris pos/ea populis hoc providi/ ,
ut prius essemus de resurrectione securi ,
quam de morte solliciti : et ante cttrn Deo
viveremus in ccelis , quam curn hominibus
conversaremur in /erris. In Salva/ore enint
ornnes resurreximus, omnes revi.vimiis, omncs
ad coeles/ia /ransmigravimus. (4) 3. Fides
resurrectionis mortis expellit formidinem :
Adeo ut vul- et ut fatur aliorsum Tertullianus , spes re-
: Ob- surrec/ionis fas/idium es/ rnor/is (5) ; quod
;
asseverat eliam Moralis Philosophus , et
mors , quam pertimescimus ac recusamus ,
interntittit vitam, non eripi/ : venict ilerum,
dolemus absen/es, neque enim qui nos in lucein reponat, dies : aquo animo
Plura debet redi/urtts exire. (6)4* Non est multum
dolendum de morte justorum quos ceito ,

tendatur mortem amicorum Dei non esse scimus non periisse nain jus/orum anima?:

morlein, sed dulcem somnum. Annon Isaias inmantt Deisunt, c/ non /angct illos tormcn-
propheU mortuis dicit ; Expcrgiscimini , et tum mor/is , visi sun/ oculis iiisipicn/iurn

(1) Tert. L. d<- H.-s. Carn. 3;. — (a) Cap. 26. — (7>)

T( L. <!.• It.s Caxo. vj. — Tert. ibld. — (5) (1) Cap. a6.— (a) D. Ilieron. in c. 8. Isai.— (.>, Tcrt.

Ildi.i.
l.

1 1. in Bp. :..l II. I.r. — (6)

(4)
D. Aug. in Pttl. 87. L. de Pal. 9. — (4) S. Max. Uom. 0. ile 1'ascha. — (5)
— (;j ln PmL 3 - (8) 1. Thcss. 4. IVrt. Lib. 1. ad Nat. .y. — (<3) Ep. 36.
 MORS. — CONCIO VI. 4i 7
viori , illi ,
autem sunl
illorum in pace (i) gloriosas agilitatis , clai itatis , subtilitatis et
vero corpora cellariorurn refugia servabunt. immortalitatis.
(2) Subjungit autem Tertullianus : In fine Athenis fuit olim ea consuetudo , ut nup-
mundi, post iram , processnram carnem de tiis puer notao ingenuitatis vannum onustam

sepulcro, in quo ante iram juerat illata. Nam panibus et glandes ferret, et in medio homi-
de cellariis non aliud offertur , quam quod num coetu id solemne pronuntiaret EJfugi :

infertur. Cellariis autem illata sunt justorum mala et inveni meliora. Quod verius dicere
corpora, ergo de cellariis per resurrectionem possunt jam
justi, coelesti beatitudine fruen-
educentur. 5. Profeciio est , quam putas tes: quia i.Denoctead tenebras translatisunt:
mortem, sed de morte ad vitam. Bona mors Exnocte tum cether,tum etiamdics prognati
non vitce sed mortis : bona mors, et nequa- De exsilio ad patriam revocati sunt.(i) 1. :

quam abhorrenda ,
Nam, ut fatur Petrus Blesensis Mors nihil est
qua? vilam etsi adim.it, :

non perimit. Adimit quidem, sedad tempus, quam peregrinationis terminus,finis miseria-
restituendam in tempore , duraturam sine rum,laborummeta;morsexsiliilimes,janua
tempore. Libentcr ergo carebo ad tempus, ut patrice, nativilas vitte , principium bealitudi~
in ceternum possideam. (3) nis, primitice prcemiorum.{f) 3. A doloribus
Hanc immutationem in resurrectione fa- exempti. Quid accusamus mortem, qua? aut
ciendam in votis habebat Job Cunctis die- vitce pretium luit , aut abolet ejus dolorem
:

bus, quibus nunc milito , exspecto , doncc atque cruciatum ? 4- De naufragii periculo
veniat immutatio mea. (4) Septuaginta ver- liberati. Nam ut subjungit D. Ambrosius :
tunt Sustinebo , dcnec rursum fiam. Homo Mors quidem portus est eorum , qui, magno
:

non est nisi stante unione animae et corporis: istius vita? jactati salo, fule quietis stationem
in morte dissoluta fuit ejusmodi unio, qua- inquirunt. (3) Ut autem aliorsum fatur D.
propter homo destitit esse ; in resurrectione Ambrosius , Nautce dulcia patriis oscula lit-
autem anima unietur corpori , et ita bomo toribus figunt, liberatos sepericulis, absolutos
rursum fiet. Alii vertunt Donec veniat erroribus gratulantes. (4) Justi quoque dulcia
,

transitus meus. Homo moriens transit de figunt oscula coelo , tot periculis absoluti
vita ad mortem ; resurgens vero transibit de jamque in portu amoenissimo collocati , in
morte ad vitam. Mors piorum bona dicitur, quem tanta animi ferebantur devotione Et :

quibus finis estad mala temporalia, et irans- quia ad regnum non potest nisi interposita
itus ad vitam aHernam. (5) Symmachus le- morte transire (5) , quilibet justus, quodmo-
git Donec veniat sancta nativitas mea. Ge- riendo melius vivat, exsultat , laetusque ter-
:

nerantur homines , ut conservetur species , ram et miseriam deserit, ut ccelum et beati-

resurgent quoque ad naturae perpetuitatem. tudiuem adipiscatur.
Ne naturaz finis esset in morte, data est re-
surrectio mortuorum , ut per mortem culpa »»»^$«3»»» »»»»»»»<»»• »«»»»;»»»»'»<»c»3 *»
deficeret , per resurrectionem autem perpe-
tuaretur nalura. (6) Verum ipsum immuta- CONCIO SEXTA.
tionis nomen , quo utitur Propheta , denotat
transilum ad meliorem statum. Corpora ,. rr »-, , . .

7, / ,\ Agnosce itaque
. differentiam Ettinia et
namque Jlustorum de requie sepultuice „. ,.
7 .„. , • .
(7J AT .

Fidehs in morte. (6) Non quidem quoad

.

. .? ,, / 1. ' •

evigilabunt, mduentque habitum mcorrup- 1»* _ „. „ „„

•
•

mortem corpons ; quia t?'j

.

fidehs non secus

•

., p. ' . * £ . . • ac
tibiutatis, quem per poemtentiam
"
, mortin- „ iT •
. r «1 .
~.,™
quoad
.
l ' ". .r .
t. r Ethmcus obnoxius est morti : • sed 1

catio nem e\..e\m-\\&meT\\eT\xn\..itaquelsaias,

J J ' v
,' mortem animae. Ethmcus emm absque nde
„i„ * r . . . . .

, . . ,,. , .

quale /e/unium e eeerit Uominus, cum sub- ,. ,-,. , .. „„„"* „„„„,„

".. . / J
7 ,
& rr ., . et vera rehgione montur, bidehs vero veram
. . 1

/icit de mercede bonitatis: lunc,' inquit, 7

lu- c »..
v ;, l,...^-,,,, _-. . . „-

; Ethmcus sceierosus et
J ' .. prohtens religionem
men tuum temporaneum erumpet vesli- Y »
r , et _, r, ,. „„„_„,, _, u„ •_ . •
* . , . peccatis eravatus, tidelis mnocens et nonis
r
menta tua cilius orientur : non subsericam °
openbus onustus ; Ethnicus n
' . •
., _, , . . .

,,. , Dei mimicus

utique , nec palhum
" sed carnem volens,
ac- * .. „ ... ' . T? r u •„„•„<_-„: Clir,
fidelis a Deo dilectus ; Ethnicus lnrerm sup-
,
* » • . ,. .
,

cipi ,' ortum carnis resurrecturce de mortis ..

VA ,.' ,. „„,„•„, nn . a Ja
' 1. io\ 1 plicia passurus, ridelis coeli praemia posses-
Justorum
.
autem caro r r »
occasu ' prcedicavit. „:.„„ : * morte
surus. Idem discnmen repentur rn mnrtA
(8)
^.' ,.
. •

per resurrectionem in melius lmmutata re- , nuJi.-i-.-*™.»---, Mnrt

r. . . , .. , , bonorum et pravorum r , Chnslianorum. iviors
c\r>iel indumenlum nuptudelq) \jji; nempe t dotes .,
, ,

_.„„„;_ sed „ mrc

c ~j mors
.

corporis est omnibus communis;

.
- 1

„ „ n animae ad peccatores non vero ad Jjustos

(1) Sap. 3. — (2) Tert. L. de Res. Carn. 27.— (1)
,-\ , ,
r , ,
r »

D. Bern. — Cap. i|. — D. Aug. L. de Ver. ln-

(5)
noc. c. 48. (6) D.
(4)
— Ambr. de Bon. Mort. c. 4-
I. — (') Hesiod. in Theogon.— (2)
Serm. 5. de Adv.— (3)
(7) Tert. Apol. 3?.
— (8) Tert. L. de Res. Carn. 27.— D. Ambr. 1. de Bon. Mort. c. 4- (4) L. 9. m
Luc.— —
(5) D. Greg. L. 3i. Mor. 26.— (6) Tert. L. de An. 55.
(y) Tert. ibid.
448 MORS. — CONCIO VI.
periinet. De prima
corjwrls morle dici po- ricatur (i) 3. Contra conimunem etiam :

(est, bona sil malis mala : se- Philosophorum mentem sapit

fjuia bonis qui anitnae , ,

cunda vero sicul nullorum bonorum est ita rationalis tuentur immortalitatem 3. Con- , :

nulli bona. (i) Scelerosi secundam patientes tra nalivam ipsius anima? inclinationem sen-
in anima mortein, malam etiam habent cor- tit qua?, ut illam alloquitur Tertullianus, ;

poris moriem. Ut autem bona justoruin mors Cum a/icujtts defttncti recordaris misellum ,

est desideranda, ita lugenda est mala mors, illum vocas : non uti de bono vitce ercptum ,

i. Impiorum qui animam mortalem cre- sed ut poence et judicio jam adscriptum.
,

dunt; 2. Mundanorum qui terrena inordi- Misellum ergo vocas, ttui nihil sentit P Quid ,

nate diligunt 3. Peccatorum , qui impceni- quod ut sentienti ma/edicis, cujus memoriam
;

tentes decedunt. cum alicujus offenso? morsu facis P lerram

t r»AT»c 'v gravem imprecaris et cineri penes inferos • .
1. rAIxb. lale est ut plui iinuin i'cnus mor- °
. i i
' , ' .

,. r •• at . ta tormcntum : crqne ex bona pnrte, cui <ira-

B,
\ ,
tis (2), quale luit genus vitae. JNam ut ait D.
i

*.. '., &-. . , , ' .

/• -. r . /q\ r\ tiam debes osswus et cinenbus eius rclri- • ,

emardus, qttalts vi(a,fims ita. (5) Vui probe
i r. i "1
et laudabiliter vixerunt, bonam agunt mor- °
. i
J i
. . , .
gerium comprecaris et ut bene requtescat
_
apud inferos
•

n. ., -,
cupis. oi ntlul est tibi passioms
i
, . ,. ' .
,
.,.'..
tem. r\ a •

Uuod non lgnorans °

Anstippus
\
, mter- ' J ,, '
.
'.

: c post mortem, si nulla scnsus perseverantta

....
• •
r,
rogatus quomodo vitam nnisset bocrales
.

, '. .
i

., ,. ' .', .

«•* „,. c si aenique niltit es tpsa ttbt corpus reliqutsti,

respondit
,
l
.,
Ultnam sic ego : quia oocrates
/.., /,-P
.
:
i i
'
cur mentiris in te
' .,.'.,,.

quasi aliquul ultra 'pati •

. . .

,
bene viu.it, bcne obnt (4) qui vero crinu- s -' : . , '. , . .

possis 2); neque solum defunctis impreca-

nose vivunl, non bene r
. i
lituunt, ut constat ex ' i«
' . , •

ris malum, et desuleras bonum

i , ,
sed adhuc
i
• , • . ,
unpns, ciui male moriuntur, quia transigunt ,. , ' . . ' .

naturahler tunes mortem f At cur in totum

.
l l
_.. , c r> c*
vitamabsque i ride; 2. hpe; 3. lionoopere. ._.
,
., ., ,. , .

tit • _ times mortem si nilul est timendum post ,

i.JVlon humanam animam asseverant nn-
•
i

morlem, quia nec experiendum post mortem r

_ , ' . ,

pn, cum totam corports scenam tenipus abo- z

„7 ,. ' ' '. . . ,
\ .. ,t:\ c .• JSam etsi dici rpotest ideo mortem timeri. • •

teverit (a) , suamque impietalem bapientis

,

, . ,
non u/tra quid nunantem, sed ut commodum
, . ,
./ / r /7 .
auctontate crulciunt dicenlis
. . • • •

Unus interilus i
' : . . .

vita? amputantem : atquin cum et mcommoaa

,
. . • , . . .

est nonunum ct Jlumentorum, et asqua utrius-

7
'. , ', . , ,
/.,. .. i // longe lp/ura vtta? lpariter excedant
. . tttcra- , ,
qtte condttto : stcut morttur noino, sic et t/la ,. °
•

,., ., . . .

morii
hc
cent
pientei
r er bestias
i- • , • • ttmendo. ot times vifa decedere ,
quta optt-

Q.
ponere discrimen utnusque sit par ; cuin ' , ',
r . '.j
exitus mortis, sicut idem spnandi inodus m
i- mam nostt certe mortcm timcre non dcoes,
.
,
•
i
.

,
'
. .
,
.' qttam malani nescis. At citm ttrncs scts ma- • ,
et eadem ad mutationem propensio.
, ,
vita , ', '.
r r lam: non sctres atttem malam qttia nec (t-
,

/v ,.
uapropter opituo Chrtsttana, quce aniniam '
. . .
,
,. . . . ,

i . •. /•/• /•. meres, st non sctres aliquid esse post mor-

ab intet ittt dejendtt propter nomcn so/utn ' / ...
, /

., ,. •/,/••.
vanttatt, et slupori, et ut dtcttur, jn-a^sump-
tcm qttod cam malam faciat
, ut tuneas.
,
,
, ,

m ertulhanus,
'
,

,..;,,
ttoni deputatur.
' ,
(7)J
\ t y\
Lhnstianam opinionem
•
.
' '
T .
Proiunderatiocinatur
c ' ,

.
. .

I
.
demon-
,,.

.
,

, ,.
' •' 1 . . strans ex timore, quo agitatur, atumam scire
dedignautur nnpii, decepti a morte: qua?, ut °,
°,-,
tatur Lhrysologus,
r
est tncrcdulttatis mater '
1
,.

»
\
superesse alniuid timendum r post mortem.
,
L //..., .
. ,

.
J 9 JNeciue obstat hapientis auctorttas :velquia,
et ut liupium m errore detineat
. .,, , - ,

ad illum .* „ _,.
loquitur m lpersona
/0
.,,., •//.,,
/•/.
mittit invredutilatem sttani ftliam stc nitnan-
ut vult D. J homas '3)J
^ : .'
,
• •

. . . .
' ,

,
.

s. ., impiorum ltnpie
r
senlientium non solutn . ,
tetn : (Jttasi non moritiirus, qttasi cvasitnis l
x ., ,. /; . corpus homitus, sed etiameius
» animam more •
. . ,

,
mortcm, stc de vita dispotus. lloiiio, te deci- /
,
r .' J , •
. . . , . .

., r 1 . r 1 1 . 11 . bestiarum penitus mterire vel quia, ut vult .

:
ptt fides : tu ftdet credts, quoy, ut tollat pra3- r. ...
l
• 1 •
' .. r liirn Driim il..-. r D. Hieronymus de solo corpore honunis ,
spiitin
sentta, futura
11 1 promttlit, 1,1 ,>t
.
nt nnloifit nnn> J . * . ut attferat qttce ct
.
,< '
i-
lo(iuitur. Ouod patet ex eodem hcclesiaslico, J .,'.,. . . .
, .
. 1 1 • •

sttnt ante mortcm

, . ,
i , ncscio quic tnvisibitia . • •
1
./. , , /1 / •. (|ui postquam de inmentis et liumano cor- , • •

polttcclur esse jwst mortetn. (Jttis utde venit, ' l .'

J
r .
'
.

aut qttis saptens crcdtt tot sccults pronussa

pore
l
..
dixtt
. De tcrra actcv sttnt , ct
/
,

/•,.,/•
ter- • :
,,. ,.

. .
m
.

//•,•) /o\ tj ram 'parttcr revcrtuntttr, submngit, et rcv< / - 1 >

nec reddtta r (o Jlae sunt rationes, (luibus t> •>

v ' •• ' tattir pu/vis 111 tcrrani suam unde erat , et •

, . .

,
unpu suum errorem tueri niluntur qui est '
^. /• . •// //\ : . . , ,
. \ .,. 1 ,
x
spiritus redeat ad Itcttni. qut Jfectt i/ltim (4):
, .

tanto damnabilior 7, quod 1. ridcin r prceva- /. .. , .. '

, ,

* his verbis denotans diversam esse anun.e et

_ , .. .. _
(1) D. AuRtist. ... dc Ver. Innoc. c. iij.— (a) Tert.
corporis
r
originem
b
, diversunuiue post mor-
. . , .
11
l.. <]<• An. 5i. — (?>) Scrm. 28.de parvis. (4) Laert. in —
Ait. Philoi.— (5) Tcrt. I,. de An. 5i.— (6) Kceles. 3.— (1) Tert. L. de Pat. 9. — (1) Tcrt. L. dfl Tcst. An.
<y) Tert. L. de Tcst. An. i. — (8) Serni. 118. 4- — (">) »• 5 art
P- S- 7 - - 2& - aJ '• — (^) Ca P' ,2,
 MORS. — CONCIO VI.
44 9
tem statum, cum corpus terrae, anima vero ru/n (i); quo facilius Christiani sperent fu-
reddatur Deo. Quod autem ait incredulitas, turam corporum resurrectionem, in cunctis
nullum ex mortuis unquam venisse, falsum rehus, qua? sunt in mundo, mortis et resur-
est, ut constat ex Samuele cujus animam rectionis conspiciuntur exempla , quaj fuse
,

vereapparuisseasseveratD.Augustinus(i),et refert Tertullianus. Nam dies moritur in

ex plurihus aliis apparitionihus. Deinde pu- noctem , et tenebris usquequaque sepelitur
blica ja/n litteraest, qua? ani/nas etiam justa funestatur mundi honor ; omnis substantia
cetate sopitas, etiam proba morte disjunctas clenigratur. Sordent, silent, stupent cuncta :
,

etiam prompta humanatione dispunctas, evo- ubique juslitium est. Ita lux amissa lugetur :

caturum se ab inferum incolatu pollicetur. et tamen rursus cum suo cultu dote ,
, cum
(2) Tot conglobatae rationes aliquid superesse cum sole , eadem et integra et tota universo
post hominis mortem demonstrant, exitum- orbi reviviscit , interficiens mortem suam
,

que impiorum lugendum ostentant, quiasine noclem ; rescindens sepulturam suam , tene-
fide viventes, sine spe decedunt. bras ; hares sibimet existens , donec et nox
2. Eorum namque incredulitas spei male reviviscat cum suo et illa suggeslu. Reac-
ominatur (3), ad quos mors desperationem cenduntur enim et stellarum radii , quos ma-
adhuc mittit, ut eos a bono dimoveat , et ad tutina succensio extinxerat , reducuntur et
male agendum inducat. Et ut falur Chryso- siderum absentice, quas temporalis distinctio
logus : Mors desperationis domina, incredu- exemerat. Redornantur et specula lunce, quce
litalis mater, germana corruplionis , inferni menstruus numerus attrivetat. Revolvuntur
parens, diaboli conjux , omnium malorum hyemesetcestates,vernaet autumna,cumsuis
regina, quce omne genus hominum tali or- viribus,moribus,fructibus.Quippeetiamterrce
dine inexplebili impugnat : ut primum su- de ccelo disciplina est ardores vestire post
surratricem suam desperationem prcemittat spolia, flores denuo colorare, herbas rursus
talia suadentem : Homo, cur tua perdis tem- imponere , exhibere eadem quce assumpta
pora P Ecce domina mors venit, tuam animam sint semina , nec prius exhibere quam as-
in nihilum redigens,carnem tuam putredine, sumpta. Mira ratio : de fraudatrice serva-
ossa tua vetustate consumens : ut te, qui non trix ; ut reddat intercipit ; ut custodiat per-
fuisti antequam nascereris, faciat non esse dit ; ut integret vitiat ;ut etiam ampliet prius
post mortem. Redde ergo debita ante mor- decoquit. Siquidem uberiora el cultiora res-
tem, moriturus cito , tibi, cetatibus luis : da tituit , quam exterminavit. Revera fcenore
lusibus infantiam, da deliciis adolescentiam, interitu , injuria usura , et lucro damno.
da voluptatibus senectutem , da senectutem Semel dixerim : universa conditio recidiva
mihi, ne sine causa de spe cogites desperatus. est. Quodcunque conveneris , fuit : quodcun-
(4) Verum quam sit debilis et frivola des- que amiseris, nihil non iterum est. O/n/iia in
perationis suadela, ostendit Tertullianus ex statum redeunt cum abscesserint : omnia,

bono, quod sperat anima post mortem. Ex incipiunt, cum desierint : ideo finiuntur, ut
alteraparte congredior lcetioris spei post mor- fiant ; nihil deperil nisi in salutem. (2) Ex
tem : nam omnibus fere ingenita est fama? tot exemplis recle colligit Terlullianus ho-
vost mortem cupido. Longum est retexere minum resurrectionem. Totus igitur hic
Curtios et Regulos, -vel Grcecos viros , quo- ordo revolubilis rerum testatio estresurrectio-
rum innumera elogia sunt contempta? mortis nis mortuorum. Operibus eam prwscripsit
propter posthumam famam Quis non hodie Deus, antequam litteris : viribus pra'dicavit ,
.

memorice post mortem frequenlandce ita stu- antequam vocibus : prcemisit tibi naturam
det, ut vel lilteraturce operibus, vel simplici magistram, subndssurus et prophetiam quo ,

laude morum vel ipsorum sepulcrorum am-

, faciiius credas prophetia? discipulus naturce:
bitione nomen suum servetP Unde animce quo statim admittas cum audieris quod
, ,

hodie affectare aliquid quod velit post mor- ubique jamvideris : nec dubites Deum carnis
lem y et tantopere prceparare quw sit usura etia/n resuscitatorem , quem omniuni noris
vost obitum P nihil ulique de postero curaret, restitutorem , et utique si omnia ho/nini re-
si nihil de postero sciret (5), si nihil de pos- surgunt, cui procurata su/it , porro non ho-
tero speraret. mini, nisi et car/ii, quale est ut ipsa depereat
Et quia , ut aliorsum fatur Tertullianus in toium, propter quam, et cui nihil deperit P
:

Fiducia Christianorum, resurrectio mortuo- Tertulliano arridens Sanctus Zeno (3) Vero-
nensis Antistes, admirahili sermoniseloquen-

(1) L. de cur. pro mort. i5. — (1) Tert. L. de An.

5 7. — -
(3) Tert. L. de Pat. 9. (4) Seim. 118. — (5) (1) Tert. Lib. de Res. Carn. 1.— (2) Tert. L. de Res.
Tert. L. dc Test. Ao. 4. ia. — (3) Serm. de Hesur, 12.

iv. 29
4& MORS. — CONCIO VI.
tia idem tructat argumentum. Nec minus brae enim trausitus esl lempus nostium , et
eloquenter Cbrysologus, qui postquam de- non est reversio finis nostri quoniam con- :

monstravit niliil liomini in mundo oriri quod signataest, et nemo reverlitur. » (i) Ex falsis
non occidat, nec vicissim occiderequinresur- et erroneis illis principiis stulle et iinpie con-
gat, sic impium urget Lnde homo,si Deonon cludunt
: Coronernus nos rosis antequain :

credis, si non acquiescis legi, si non consenlis rnarcescant : nullum praturn sit , quod non
audittti,ve/ocu/istuiscrede,ve/ c/ernentis re- perlranscat /uxuria nostra. Netno nostrum
surrectionem tuam tibi jugiter pradicanlibus cxsors sit luxurice nostrce : ubique rclinqua-
acquiesce. Certe si ista longe sunt inferiora, mus signa /cetitia* : quoniam futc est pars
qucc in tuis manibus sunt, et de rnorte tuo nostrce, et hcrc est sors. Opprimamus paupe-
,

opere suscitantur, te posse Dei opere doceant rcm jusium et non parcamus vidua? , ncc ,

snscitari : vade ad scmen Aposto/o te do- veterani revereamur canos multi temporis.
ccnte : Tollc triticum aridum sine sensu, sine Atrociora quaeque absque ullo metu perpe-
motu, duc su/cum jbdi terrarn , jac sepul- tremus scelera Hcec cogilavcrunt et errave-
,
:

crurn, sepeli tiiticum, inspice qucmadmodum runt : cxca>cavit enirn illos malitia eoruin
,

morte depcrit /lumore turgescit, putredine ct nescierunt sacramenla Dei, neque rnerce-
,

corrumpitur (i) et cum pervenerit ad totum, dcm speraverunt juslitice , nec judicaverunt
:

quidquid dcsperatio , quidquid incredu/itas /wnorern animarum sanclarum ; quarum vir-

,

quidquid corrupte/a tibi superius ingerebat , tutes aetemam acceperuntin ccelo mercedem,
tunc subilo reviviscit in germine , in Jicrba sicut criminosae interminabilem in inferno
pubescit, juvenescit in caule , maturescit in sustinent pcenam neque mercedem speran- :

Jruge , et ad illam totam ipsarn , quam tu tes impii, neque pcenam metuentes, crimi-
periisse de flcbas , speciem rcsurgitet formam: nosam ducunt vitam. Enimvero nos, qui sub
ut te homo triticum non tam doceat mandu- Deo oinnium speculatorc dispungimur , qui-
care, quam sapere : non tam cogat /aborare, que cvternarn ab eo poznnrn providemus , rne-
quarn crcdcre. (2) At prob dolor impius tot rito soli innocentice occurrimus, et pro scien-
!

exemplis non convinciiur, sensibus suis non tice p/enitudine ct pro latebrarum difficul- ,

credit, naturae magisterium despicit, prophe- tate, et pro magnitudine cruciatus non diu-
tioe non cedit , divinae auctoritati non ac- turni, verum sempiterni, eurn timentes (2),

quiescit, sed in incredulitate persistit, et des- cniem timere debent cuncti mortales etiam :

peratione motus pravis vacat operibus, ut impii sectantes vitia carnis, quce dum impro-
,

malam et lugendam obeat mortem. bis cupiditatibusjatigat animurn, in oeteriiam

3. Sic enim loquuntur impii Manduce- utriusque hominis pcenam Dei armat ojfen-
:

mus et bibatnus, cras cnim inoricmur (3) ; cre- sam, et spiritus gencrositatem servituti exte-
dentes enim animam simul cum corpore rioris addicit, dominante peccato : cui utique
morituram, nec carnis sperantes resurrectio- tolam vim noslro vitio ministramus ut ani- ,

nem, nec pra^mium , nec poenam post mor- rnam mori faciat , quam non potest facere
tem exspectantes , momentaneum vitae tem- mortalcm. (3) Impii aniinam mortalem exis-
pus terunt vitiis indulgentes. Quos sic ratio- timantes, carnis resurrectionem non creden-
cinantes inducit Sapiens « Dixerunt enim tes, carnis vitiis indulgentes,el cupiditatibus
:

cogitantes apud se non recte Exiguum et ministrantes,animae, quam nequeunt efficere

:

cum taedio est tempus vitae nostrae , et non mortalem , mortem inferentes, armant Dei
est refrigeiium in fine bominis et non est justitiam ad poenam tum anim3e, tumcarnis:
,

qui agnitus sit reversus ab inferis quia ex nam dum ducunt in bonis dies suos, in puticto
:

nibilo nati sumus, et per boc erimus lauquam cid injcrnum desccndunt ; ut aeterna et animae
non fuerimus, quoniam fumus flatus est in et corpoiis patiantur supplicia.
naribus nostris et sermo scintilla ad com-
: Haec est lugenda illorum sors, qui dicunt
movendum cor nostrum , qua extincta, cinis Post mortern ornnia /tniuntur, cliam ipsa (4);
erit corpus nostrum , et spiritus diffundelur lormenta namque quae in orco tolerant, nul-
tanquam mollis aer , et transibit vita nostra luin unquam babebunt finem. Sicut veritas
tanquam vestigium nubis , et sicut nebula /tortatur homines fteri socios sanctorum sln-
dissolvetur, quae fugata est a racliis solis, et ge/orum , ita seducit impictas ad socictatcm
a calore illius aggravata et nomen nostrum dcvmoniorum, cui ptaparatur ignis a tcrnus.
:

oblivionem accipiet per tempus , et nemo (5) Chrisliani, erudiamur^/e impiorum wstua-
memoriam habebit operum nostroruin. Um-
(1) Sap. 2.— (i) Tert. Apol. 45.— (?>) Euscb. Fu>i-.«.
(1) 1. Cor. i5. — (a) S<rm. 118.— (3) Tcrt. I.. dc Hom. «le pornit. Niniv. — (4) Tcrt. L. de An. 4*« (*)
— '

J< juu. 17. D. Aug. cp. 49- atl Oco gratias q. 3.

 MORS. — CONCIO
45* VI.
rio (i), et ne gehennoe cruciemur incendiis,
sopientum (i) D. quoque Chrysostomus ait
intenninabilem tum animae tum corporis probum in morte esse omnibus tranquillita-
,

timeamus poenam. Fugiamus vitia, quse du- tis prceceptorem (2) Plura sunt, quaj placi- .

cunt in infernum, et ut aeternam valeamus dam et tranquillam proborum efficiunt mor-

consequi beatitudinem , studeamus virtuti- tem. 1. Sacramentorum efficacia, nimirum
bus, animae credamus immortalitatem, carnis Poenitentiae quae illos a peccatis absolvit , ;

speremus resurrectionem Quia mori nun- Eucharistiae, quce sanctitatem augescit ; Ex-
:

quarn libet, vivere semper delectat resonet tremae unctionis , quae adversus diaboli ten-
,

in ore nostro resurrectio semper , semper re- tationes munit. Nam caro manus impositione
surrectio ad nostra? mentis transmittatur au- adumbratur ut et anima spiritu illumine- ,

ditutn, ut mors, quce nostros semper obsidet tur; caro corpore et sanguine Christi vesci-
sensus, cum terrore suo, cum lamentissuis, a tur, ut et anima Deo saginetur; caro ungi-
nostris sensibus effugetur ; quia sic agricola tur, ut et anima consecrelur ; caro signatur,
fructus uberes et exsatiatas epulas cantat , utet anima muniatur. (3) 2. Mariae protectio,
ut imminentem vomeris laborem non sentiaf, ob id quod Christo nascenti et morienti Ma-
et sudorem. Sic nauta portus modulatur et ria adstitit, digna facta qua? filiorum Dei ,

lucra, ne undarum ruinas, nec maris discri- generationem ut Mater pientissima foveat ,
mina pertimescat. Sic miles, ne vulnera me- atque morti nostra?, in qua Deo per gloriam
tuat, ut gladios non pertimescat, prasdas per- nascimur singulariter succnrrat. (4) Dei- ,

sonat et triumphos . Unde resurreclionem parae auxilium implorant fideles ,

quoties
rnente , ore , oculis cantet , cogilet Christia- ejus officium decantant , eamque verbis An-
nus ; ut totam rnortis possit despicere et cal- geli salutant. Beatissima autem Virgo adju-
care forrnidinem. (2) Itnpii inique viventes vat in rnorte ab insidiis diaboli protegendo
facti sunt socii daemonum, sustinentque sup- adjuvat etiarn post mortem animas susci-
plicia post moitem, quae in vita non credi- piendo et eas in ccelum deducendo. (5) 3.
,

derunt, nec metuerunt. Sancte nos, fratres, Angelorum defensio,qui probos morientes^a-
vivamus ut Angelorum socii esse mereamur.
,
tellitum more circumambiunt .(6) 4 .Bonaevitoe
Animae sanctae Angelorum inseruntur choris, antecessio. Mors mala putanda non est ,
Deumque clare intuentur, et videndo possi- quam bona vita antecesserit (7) 5. Astan- .

dent : caro etiam ,

quae virtuti ministravit tium admonitio, qui eos hortantur, ut, omni
erit Abhinc etiam definimus
angelificata : alia rejecta cura de eliciendis duntaxat vir-
,

carnem quidern omnino resurrecturam, atque tutum actibus sint solliciti. Dimitte ista ,

illa ex demutatione superventura habitum prius cogita de salule tua. (8) 6. Interna
angelicum suscepturam (3) ; scilicet incor- Spiritus Sancti consolatio, qui eos sancto
ruptibilitatis et itnmoilalitatis. Ut autem replensgaudio(9), donec ad laureatum trium-
illum habitum immortalitatis valeat assequi, phalemque finern (10) pervenerint. 6. Coeles-
mortificanda est et ut fatur Gregorius Na- tis beatitudinis exspectatio
: Nam quod est :

zianzenus, corpus premendum et extenuan- aliud voturn nostrum , quani quod et Apos-
durn immortali mortalis pars exhaurienda. toli exire de seculo et recipi apud Dorni-
, , ,

(4) Desiderium immoi talitatis mortale exle- num P Hic voluptas ubi et votum. (11) ,

nuet corpus, ne setnpiternairi sustineamus iu Otnitto plures alias rationes, quibus posset
anima et corpore poenam, ad instar irnpio- demonstrari probos viros, absque ullo sensu
rum et mundanorum, quorum mors tempo- somno correplos extingui.
molesticr. ut suavi ,

ralis est lugenda. (12) Non placida et tranquilla est improbo-

II. PARS. Quam diversi sunt exitus bono- ri,m mors sed anxia dura infelix, lugenda
> > >
:

rum et pravorum Christianorum ! Exitus torquentur en.m 1. amore 2. dolore 3. ; ;

Christianorum, qui coelestia sapiunt , sunt t,more «

placidce morlis (5) exitus vero pravorum I - In improborum morte duplicem amo-
:

Christianorum, qui contemnentes ccelestia , rem, eumque inorchnatum agnosco. Unum

terrena tantummodo sapiunt , sunt durce propinquo.um, qui impatienter eam
ferunt

mortis. Placidam illam hoc est, bonam Ne il/a quidem impatientice species
(6) ,
excusalur
facilemque mortern (7) Caesar Augustus sibi, "* amissione nostrorum, ubi abqua
dolons
suisqueexoptabat, quam Stoici egregie dixe-
runt,7 propriarn esse 'proborum tanturn et vere (0 Stob - in Edog. c (2) In Ps.
4. —
111. (5) —
r ' Tert. L. de Res. Car. 8. —
Salmer. lom. 3. tracl. 5.
(4)
(1) Tert. L. de Spect. 27.— (2) Chrysol. Serm. 118. —(5) ldiot. contempl. de V. Mar. c. 6. (6) D. Chry- —
— (S) Tert. L. de Res. Carn. 42.— (4) Orat. 1. in Ju- sost.— (7) D. Aug. L. 1. Civ. 2.— (8)
D. Aug. in Psal
lian. — (5) Tert. L. de An. 52. (6) Chrysol. Serm. — 102. —
(9) Eccli. 1. —(10) Hieron. (11) Tert. L. de —
65. — (7) Sueton. in Aug. c. 99. Spect. 28. —
(12) Diodor. Sic. L. 2.
29.
4^2 MORS. — CONCIO Vi.
patrocinatur affectio (i) totamqvie suam : illacoujunctio tanto imminens disjunctio
,

adhibent sollicitudinem in qu;erenda corpo- majore animum afficit moerore et ob hanc ;

ris sanitate, Don animaa salute. Nam ut ob-
plorat D. Augustinus pro nwrte carnis , qua
sine dubio quandoque cst ventura , curant
omncs ne veniat, inde est quod laborant. [i)
Nam vocant medicos, remedia parant , alia-
que muha magnis sumptibus abunde submi-
nistrant de salute animae nullam adbi-
: at
bent curam, qui potius , amore perverso ,
obicem ponunt; neque sacerdotes, qui eos
ad poenitentiam hortentur, nisi in vitae ter-
mino accersunt ; neque ullam eis mortis me-
moriam injiciunt, neque , ut alii de Deo eis
loquantur, permittunt. Aiuntenim se vereri,
ne sermones de Deo de morle, judicio, in-
ferno, coelo , languenti et debilitato, animi
causam mors horrori est (i) ; nam homo ve-
hementer amans vitam quatn vellet esse aeter-
nam, ardenter etiam diligit consortium quod-
dam aninue quamdam in his
et corporis , el
duobtis familiaritalein conglutinationis atque
compaginis. (2) Et quia mors compaginem
illam rumpit, consortium solvit , unionem
disjungit, naturam destruit, mortem summe
aversatur homo. Tan/am habet vim carnis
et anima? dulce consortium (3); praesertim in
homine prosperam vitam agente, etfortunae
bonis opulenter locupletato , quae non nisi
magno cum dolore deserit.
, 2. Cailestia recogita, et terrena despicies
(4) neque de eorum amissione dolebis ; iude
;

tristitiam , metum , pavorem ingenerent : in proborum Christianorum persona conclu-

Alia est autem ratio pietatis isiius, crudeli- ditTertullianus. Libentes igitur lerrena ainit-
tatisetiam corporis nomine aversatrix quod ,
tamus, ccelestia tueamur ,^5) ; hoc est necesse
et ipsum homo non utique mereatur pcenali non solum toto vitae tempore, sed etiam
exitu impendi. (3) Nam impedienles ne male instante morte tunc enim libenter amit-
:

parta reslituant , tum animam , tum corpus tenda sunl, qune velimus, nolimus, sunt de-
cruciatibus mancipant aeternis. Quo nihil serenda. Voluntariam iilam terrenorum or-
stultius, inhumanius, nihil injustius
nihil bitatem veteres etiam Philosophi suadere
potestdici. Neque in ea re, prudentiam, hu- moliti sunt nam totis eloquenlia? viribus ad
:

manitatem, et amorem ostentant, sed potius tolerantiam mortis armarunt animos , sicca-
imprudentiam inhumanitatem
, et oilium , runt lacr/mas suspiria sustulerunt, nega-
,

demonstrant. Corpus animae proeferentes, et verunt gemittts, incluseruntdolores. (6) Qnod

pro terrenis eos ecelestibus privantes
, et , si Gentiles nihil de certa spe , aut de perpe-

aetemis iguibus addicentes. In hujusmodi tua vita, vel de carnis resurrectione scientes,
habes pietatis quoqtte Homerica* industriam, ad terrenorum contemptum hortati sunt ,
qtti curam scpu/tura? coltocavit , ul instanlia quanto magis id praestare debent Christiani
funeris, et honor corporttm servetur, et me- morituro dicentes dJori naturw est , cito :

moria af/ectuum temperetur. (4) necesse est dcperire. Nobis vixerunt veteres,
Neque miuus est deordinalus amor mo- vivamus nos futuris : nemo sibi quod non
rientium erga superstites filios, et proximos, potest tolli, velle virtutis est : suscipe volttn-
ciuibusfwre eognationis honoraria (5), etiam tarius ad quod urgcris invilus : mors ante-
cum salutis dispendio relinquunt. Nam ne quam veniat non est cum atttcm venerit ,
,

eos aut egenos aut inhonoratos desinant venisse nescitur. Nec ergo amisisse le doleas,
,

per nefas acquisita retinent neque injuste quod cttm amiseris non dolebis. (7) Haec
,

detenta reddunt. Amor adhuc vitae , illos aliaque dicunt morientibus vivenles, ut eos a
maxinie perturbat etenim tantam aninue et terrenis avocent.
:

camis societatem, tantam a conceptu concre- Verum musica in luctu importuna narra-
tionem sororttm substantiamm divellit ac tio. Sermones ejusmodi non audiunt sponte
,

dirimit. (6) Per separationem autem animae homines mundo addicti Misera et sibisem- :

et corporis deperditur vita nam si mors non per inimica mortatitas

: dolct se mori (8):
alittd detcrminatur quam dislinctio corporis dolor mortis praeserlim eos qui prosperantur
aiiiiiurqttc ; contrariuin morli, vita non alittd conturbat. Natn ut ait D. Augustinus, tuiic
dc/inictttr, quam conjuiictio corporis aninur- maxiine ptingit timor mortis quando nobis ,

que. Si disjunctio siinitl utriqiic substantite bene est : nam qitando matc nobis est non
accidit per mortem hoc dcbel conj unctionis timctntts morlem. (9) Qui adversa gravantur
,

forma nutndasse paritcr obvcnientis per vi- fortuna, invocant mortem tanquam advcr- ,

tam utrique substantix. Quanto intimior est

D. Aug. in Ps. 78.
(1) (2) D. Aug. — in Ps. 68. — (3)
D. Aug. K». iso. ad Elonorat. c 6. — (\) Terr. I*. 1.

(i) TYrt. L.de Pat. 9. — (1) Tract. ^. \n .loan.— (3) ad Uxor. /|. —
fS) T.-rt. L. do Pat. 7. — (6) ChryioL
T«-rt. L. de An. 5i. — (4) Tcrt. L. de An. S'i. - (5) Serm. 101. — (7) Chrysol. — (S) Cl.rysnl. Serm. -\.
Terfc L. du Idul. 10. — (<>) Tcrt. L. de An. 5a. — (y) Serm. »45. <le Tcm.
 MORS. — CONCIO VI. 453
sitatis solatium et miserioe remedium ; at qui gloria decorati, viridissimo velut foliorum
prosperitate florent, mortem tanquam totius vestitu ornati fimbrias et phylacteria sua
,

boni inimicam, et ut fatur D. Chrysostomus, magnificentissime et vanissime dilatant : at

malorttm omnium summam et colophonem (1) mox, ut mortis aquilo decusserit , externa
conspiciunt ; in semetipsis Sapientis verifi- illadecidunt pompa, et nudi , et inopes, et
cantes effatum O mors quam amara esl re-
: cunctis bonis destituti remanent. Nam ut
cordatio tua homini pacem habenti in divitiis de uno illorum Regius falur Vates Cum :

suis!(i) Sapienter ait in divitiis suis ,quia in morietur non sumet omnia, neque descendet
mediisdivitiis acquirithonores,gradus,etdig- cum eo gloria ejus. (1) Ubi D. Ambrosius
nitates; in mediis divitiis percipit delicias, divinitus ait Vide vim Scriptura? : gloria
:

oblectamenta, voluplates ; in mediis divitiis seculinon descenditcum peccatore, sed gloria

juslitiam corrumpit, pudicitiam prosternit
,
virtutis ascendit cum innocente. Clorin vir-
sanguinem fundit, et atrocissima quoeque sce- tutis ascendens cum
innocente eum laetificat,
leracommittit;in mediisdivitiisvitamutiliter, gloria seculi non descendit cum peccatore,
laetanter,ethonorabiliterinmundopertransit. ut dolor eum magis affligat , quem adhuc ti-
Ut autem ad propositum ait Tertullianus : mor futurorum perturbat.
Multo violentior mors, qua? per aliena gras- Omittamus nunc naturalem formam ti- 3.
satur ; qua: animam per commoda expellit; mendi mortem. Nemo timeat quod evadere
qua? tunc mori affert, cum jucundius vivere fion potest (a) , ut enim philosophatur D.
est, in exsultatione, in honore, in requie, in Augustinus Pertinet ad vitam reclam :

voluptate. (3) Quod belle hac comparatione ea qua? non sunt metuenda non metuere :
declarat Vis est et illa navigiis; curn longe a mors autem homini bene et recte viventi me-
:

Caphareis saxis , nullis depugnata turbini- tuenda non est. (3) Homo scelerose vivens
bus , nullis quassata decumanis , adulanie metuere debet mortem at homo innocuam :

flatu, labente cursu, l&tante comitatu , in- vitam ducens non debet timere mortem :

testino repente perculsu, cum tota securitate Non habemus quod in morte metuamus si ,

decidunt. Non secus naujragia sunt vita? nihil quod timendum sit , vita commisit.
etiam tranquillcs mortis eventus. Nihilo re- Duplici autem potissimum ratione justi non
fert, integram abire corporis navem an dis- timent mortem Tum quia liberat ab omni :

sipatam cum animce navigatio evertalur

, timendo (4) nimirum vitae miseriis pec- :
,

et cuncta amittantur fortunae bona , tanto candi occasionibus, damnationis periculis :

ardore desiderata , tanto labore comparata, Tum quia est via ad immortalem felicitatem :

et tam vehementi ardore amata. Unde dolor quapropter Justum sic alloquitur D. Augus-
amissionis aequandus est gaudio possessionis: tinus : Ambula ergo viam pecurus atnbula. ,

ut constat ex Agag Amalecitarum rege, qui quid enitn metuis in hac vilap mortem P et
a Saule debellatus, et morli damnatus, prae mortem times qui ad vitam currisp si bonus
doloris magnitudine exclamavit Siccine se- es, bene in hac vita curris mors tibi janua
: ,

paras amara mors P (4) Pater etiam ex rege erit, qita? te repr&sentet, non quce te auferat
Antigono, qui morti proximus suis familia- vitce. (5)
ribus dixit Quale theatrum amisi! Non mi-
: At quemadmodum justus non terretur in
norem dolorem praesentiunt alii qui in ho- morte, itaimprobus timoreperturbatur.Quod
,

noribus, voluptatibus, et opulentia, vitam ipsemet fatetur : Circumdederunt me dolores

ducentes subita morbi violentia, conspiriunt mortis, et pericula injerni invenerunt me. (6)
sibi eripi corporis valetudinem, animi robur, Plura sunt autem quae improbos in morte
sensuum voluptalem , divitiarum abundan- conturbant. 1. Misera subit eos cogitatio
tiam, jucundam vitae loetitiam , dignitaturn laborasse tantum in litulum sepulcri. (7) 2.
pompam, cunctaque universaliter fortunte Diabolus qui in morte occurrit animas aucu-
bona quibus antea gloriabanlur. Erunt quasi pabundus, ut fatur Tertullianus. 3. Peccata
terebinthus decidentibtts foliis. (5) Tere- quae commiserunt menti objiciuntur
,
Tunc :

binthus, ait Magnus Basilius, densa foliorum enim tota congeries criminum innovatur et ,

coma instructa elegantem et peramcenum prce oculis posita mentem percellit. (8) 4-
, ,

intuentibus colorem ostentat atcum hyeme Neque solum praeterita aut praesentia, sed
;

folia deciderint, manet arbor absque formo- adhuc futura Neino tantum prcesentibus :

sitate horrida, quam solus ignis exspectare miser est : sed adhuc futurorum prospectu ,

videtur. lta homines, fortuna elati , divitiis

locupletati , ad honores sublimati, mundana
(1) In Pj. 124.— 2 )Eccles. 4i.— (3) Tert. L. de An.
^ ^^]^^Jt^tZ%£i
m

—
Virt.Char. in fme Ps. 17. (6) Ps.17.— (;)Scncc. de Bre-
5a. — (4) L. 1,
(
Iteg. i5, — (5) Isai. i. vit. Vit. c. 19. —
(8) D. Chrysost. hom. 29. in Matth.
454 MORS. CONCIO \I. —
el immineniium malorum timore, ut in morte juxta dispositionem eorum qui moriuntur.
experiuutur imprubi, qui metuunt Dei jusii- Qui in gratia decedunt, moriuntur ut vivant:
liam diceulis Redde ralionem villicationis Jtistus si nwrte prceoccupatus fueril in re-
: ,

tttce. 5. Timent inferni supplicia. 6. Foitni- frigerio crit. (i) De morte jusli exclamat D.

dant nescientes quo aninta iiuda et exp/osa Beriiatdus Felix mors quo? vitam non au- ,

divertit. (i) Cunctashas tiniorisrationescom- fert, sed transfert in melius.

(2) Qui vero in
plectitur D. Augustinus aiens « Magnus ,
peccato lethali decedunt, moriuntur tempo-
:

tremor tunc est, Fratres charissimi, quando raliter ut aeternaliter moriantur. Nam ut ,

aniina a corpore videtur separari. In illa enim ratiocinatur D. Augustinus Mors utiqtte :

hora angustiae, vox detinetur, et lingua ver- non regnat nisi per peccatum ; regnum porro
hum excutere non timet revolvit hinc et cjus cst, ut hominem mortalem, in secundam
:

inde oculos frequenter videt assistentes ethtm qua? sempiterna est

, mortem provcipi- ,

amicos vel parentes, Glios vel fialres. Agnos- tet. (3) Ad sempiternam illatn niortem ducit
cit, et loqui non valet lamentantes audit , mala mors peccatorum temporalis, quantum-
:

et consohiri non potest. Venit enim hora *is pulchra appareat. Magnum sane est dis-
quando non est cogitatio filiorum, nec ami- crimen inter pulchram et honam mortem :

corum, et nulluni intei venit negotium nisi hona mors est dum a corpore separatur ani-
cogitatio delictorum; quo vadat, qualem re- nia gratia sanctificata virtutihus decorata ,
;

missionem accipiat, qualis locus eum susci- pulchra mors quando anima scelerosa misere
piat. Assistunt suhito Angeli tartarei tunc in inferno sepelitur, corpus vero cum pompa
:

si impnvparata erit, quodammodo conturha- et magnificentia tumulatur mos secnli , et :

bitur et de strato fugam petere non poterit, humana vanitas pulcherrimum funus (4) in-
:

sed tunc oculis miseris, et vultu plorahili ducit. Yerum ut animadvertit D. Ambro-
rogans, deprecans, adorans, et dicens lli- sius, serica? vestes,et auro intexta velamina,
:

serere mei, Amator generis humani et vos quibus divitis corpus ambilur damna sunt , ,

Angeli miseremini non me nudam et sine i'iventium ; non subsidia defunctorum (5)
: :

fructu ad judicem deportetis non me pecca- maxime peccatorum, quorum mors est mala
;

torem a corpore segregetis. Rogo, dimittite e t lugenda quia moriuntur 1. Suhitanea :

per modicum lempus me poenitere suspi- morte prasventi; 2. Pr.epropera morte su-
,

rare, lamentari; eleemosynas facere; depre- hlati;2. In morte impcenitentes inventi.

cor, deprecemini prome,et intercedite, quia Quam multi sunt qui subitanea? mortis ictu
male vitam expendi. Haec audientes tales (6) quotidie moriuntur,quiut faturJoh//«r//«^
Angeli dicunt O misera anima, omnes dies ' n bonis dies suos, et in punctoad infcrna des-
:

tuos in peccato vixisii, et modo vis poenitere? cenditnt ! [-) Septuaginta vertunt Cttm quiete :

sol tuus occuhuit, finis tuus advenit Deus n<l iuferna descendunt quia adeo prompta
, ;

jussit, egredere a corpore, separare, et cru- est eorum mors, ut ahsque ullo corporis do-
ciare in aeterno igne secundum opera tua lore, ahsque ulla animi mcestitia, moriantur. ,

non est tihi de caetero spes salutis, sed per- De quihus potest intelligi Regius Vates Ve- :

petua daninatio. » (2) Nonne haec miserte niat mors super illos et descendant in infcr-
anima? terrorem injicient? Prodit Tertullia- /" / "' viventts.(j&) Versio Chalda?a legit Mors :

nus Neronem in ultimo exitu posl pavo- decipiat cos ; neque ttllam temporis concedat
,

res suos (3) criminosam in inferno mancipa- nioram, sed suhito et improvise moriantur :

tam animam efflantem. El de cunctis quoque Quoniam ncquitia? in habitaculis eorum.

sceleratis Regius decantat Vates Mors pec- Subitanea? mortes snnt hac a?tate adeo com-
:

catorum pessima(4): ubi D. Bernardus \Mors rnunes, et tamcn ut deplorat D. Cyprianus ,

peccatorum rnala, in amissione mundi, a quo intcr populum /rcqucnti cfade morientem ,
non possunt sine dolore separari quem dili- nemo considerat se esse mortalem.[g)
,

gunt : pcjor in dissolulione carnis a qua 2 Neque attendit ad animas immatura

,
-

evelluntur eorttm animce a spiritibns malig- m nr tc pra-ventas. (ioi Illi autem pnemature
nis : pessima in tormeutis infenti , quando nioriuntur, qui in juventutis flore efflant ani-
corpus ctanima perpetuis addicunlur ignibus. nK,s Pluribus notum est darmoniorum quo- - ,

(5) Perpetuos illos tolerant ignes peccatores, n "^ opcra , et immatuias ct atroccs cfftci
lugenda morte in lelhali peccato morientes. "torles , quas incursibtts deputant. (11) Ex
III. PARS. Exitus mortis (6) varius est
(1) Sap. 4-— (a) Serm. a5. in Cant.— (3) L. de Nupt.
et Concup. c.Plutarch.
17. — (4) — (5) L. dc Nabotl).
(i)Tert. L. dc An. 53.— (») Serm. de Adv.Dom.
i3. c. 1. -
(6) Teit. L. de An. 44- — (7) Cap. ai. — (8)
ad Jud.c— (3) Tert L. de An. 4i.- p s 33.— (5)
(4) . Ps. 54. (9)
—
Tract. 1. dfl Mortal. —(10) Tert. L. de
Srrm. 4a. lutcr 1'arros. — (6) Tert. L. de An. 3a. An. 5;. —(11) Tert. ibid.
 MORS. — CONCIO VI. 455
Propheta namque Amos, sol occidet in meri- cum dicunt , Cras, Cras ; et subilo ostium
die{i}', scilicet in medio vitae spatio pecca- clauditur. Remansilforis cum voce corvina,
:

ta etiam quae committunt mortales, eclipsim quia non habuit gemitum columbinum. Cras,
operantur, et mortem accelerant Injustitia Cras, corvi vox ; geme ut columba, et tunde
:

est mortis acquisitio (2) suis namque sce- peclus. (1) Ad veram poenitentiam tria sunt
;

leribus impii manibus et verbis accersie- necessaria 1 Dei auxilium , nempe gratia : .

runtillam; tum scelerosis sermonibus tum praeveniens, exciians et adjuvans ; 3. Liber

,

nefandis operibus
peccatores accelerarunt voluntatis consensus ; 3. Tempus ad poeni-
mortem, cestimantes illam amicam defluxe- tendum opportunum. Qui differunt conver-
runt , et sponsiones posuerunt ad illam ; sionem usque ad finem vitae, incerti sunt an
quoniam digni sunt qui sint ex parte illius. Deus illis conferat gratias efficaces quarum ,

(3) Seu, ut vertit Syrus, digni sunt qui sint suo conceptu toties repetito se praestiterunt
sors mortis : et ut expendit Anastasius Ni- indignos. Incerti sunt an voluntas habeat
cenus : Sors pars et hcereditas : qui ut unici convertendi propositum , assueta vitiis, de-
filii ex asse sint possessio mortis , eaque pravatapassionibus,etcorporisdoloribus gra-
tam activa, ut scilicet ipsi possideant, non vata. Incerti tandem sunt an habeant tem-
vitam, sed mortem ; quampassiva, quos ni- pus conversionis opportunum. Peccatorem
mirum ipsa mors haereditet, ac ut haeredi- conversionem differentem multis insequitur
tatem suam possideat, puta in quos ipsa D. Augustinus Quando corripis ? quando
:-

desaeviat , exerceatque suum imperium, ac mutaris? Cras , inquis : ecce quoties dicis ,
mori cogat. Justi in sanctitate morientes , Cras , Cras : factus es corvus : ecce dico
sunt Dei possessio et haeredilas. Cum clede- tibi , cum facis voc.em corvinam , occurrit
rit dilectis suis somnum , ecce ha?reditas tibi ruina : nam ille corvus quem imitaris
Domini.^) SunthaereditasDomini, quiaDeus exiit de arca , et non rediit (2) neque redi- :

illos possidet sunt adhuc haereditas vitae

;
,
bis ipse ad Deum tuum a quo existi ; neque
quia possident Deum ,
qui est vita et objec- ad gratiam quam exuisti, neque ad vilam ,

tum beatitudinis. At econverso
tasius Nicamus , peccatores facti sunt ha?-
redes morlis ; quia eos in vita possidet , et
post exitum adhuc in aetemum hoeredita-
bit. Infausta haereditas a qua nos alienos de-
siderat Philosopbus Moralis, redarguens eos
qui illam non fugiunt, sed sectantur « quod
, ait Anas- quia in mortem lugendam incidisti. Quot
sunt hac aetate qui differentes pcenitentiam
usque ad finem vitae, impcenitentes moriun-
tur? Et lugearn multos ex eis , qui ante
peccaverunt , et non egerunt pcenitentiam ,
super immunditia, et fomicatione , et impu-
: dicitia quam gesserunt (3), sed in suis
,

nihil nobis mali antequam eveniat propo- morientes sceleribus , ad inferni damnati
nimus , sed ut immunes ipsi, et aliud paca- sunt supplicia. Christiani , ne interminabi-
tius ingressi iter non admonemur lem illam incurratis pcenam non tardetis
, alienis ,

casibus illos esse communes. Tot praeter converii ad Dominum. Non qua?rit Deus
domum nostram ducuntur exsequiae , de dilationem in voce corvina sed confessio- ,

morte non cogitamus tot acerba funera ; nern in gemitu columbino : ruissa columba
:

nos togam nostrorum infantium , nos mili- reversa est. Quandiu Cras Cras ? observa ,

tiam, et paternae haereditatis successionem ultirnum Cras quia ignoras quod sit ulti- , ,

animo agitamus. » (5) Inde luctuosam hanc mum Cras. (4) Attende frater ad exitum
inducit conclusionem. Necese est itaque tuum, ex quo dependet ingressus vel ad cce-
rnagis corruamus , qui quasi ex inopinalo lestem patriam vel ad gehennae carcerem. ,

ferimur. Necesse est gravius percutiamur , Attente considera quot vidisti vel subitanea,
qui moniti plagas non devitamus , necesse vel praematura morte decedentes , et metue
est pcenas sceleribus debitas incurramus ,
ne idem tibi eveniat. Nasammonas propria
qui post crebras minas, post varia intentata oracula apud parenlum sepulcra mansi-
pericula , post innumera subitaneae et prae- tando captare , scribit Herodotus : et Celtas
maturae mortis exempla vivimus in peccatis , busta, eadem decausa apud virorum fortium
et impcenitentes morimur. abnoctare , Nicander affirmat (5) scilicet :

3. Christiane, rape occasionem inopinatce ut bene vivere et bene mori discerent. Mar-
felicitatis (6) et ne differas in posterum con- cella quoque, nobilisRomana, laudabat istud
,

versionem tuam. Res est quce mullos occidit,

— — D. Aug. Serm. 16. de Verb. Dom. (2) Serm. —
——(4)
(1) Cap. 8. (2) Sap. 1. (3) Qnaest. 16. (1)
P». 126. — (5) L. de Consol. ad Marciaa. c. 9. (G) 104. de Tcmp. —
(3) 2. Cor. 12. —
(4) D. Aug.
in Ps.

Tert. L. dc Poen. 4. 102. — (5) Tert. L. dc An. 5y.

4j6 MORS. — CONCIO VI.
Platonicum qui philosophiam meditationem Sic et ttl frater, si sapis, disce mortis phi-
mortis esse dixit, et pra?ceptum satyrici , losophiam memor semper esto mortis, ut
,

Vive memorlethi, fugit hora. Sicergo vixit, vitam possis adispisci aeternam , quam tibi
ut semper se crederet esse morituram : sic exopto submittens auctoritati sanctoe Ro-
;

indutaest vestibus,ut meminissetsepulcri.{i) manae Ecclesiae cuncta quae in hoc volumine

scripta sunt.
(i) D. Ilicron. Ep. 16. ad Principiau^

FINIS TOMI QUARTI.

 INDEX
MATERIARUM
QUJE IN TOMO QUARTO CONTINENTUR.
Baptismus lavacrum novi natalis. 3o&
Baptisinatis munus contra originale peccalum.
Abraham de marfyrio commcndatur. Pag. 62 272
Abraham se immolabat in filio. ibid. Baptismus cur in aqua administratus. 20
Adamus princeps generis et delicti. 268 Baptismus cito parvulis administrandus. 6^
Adamus in animam vivam factus est. 275 Baptisinus triplex, aquae sanguinis , et a-,

Adamus innocens eral paradisi colonus. 297 crymarum lio

Adamo adempta paradisi gralia et familiaritas Baptismum dcstruit Quintilla. «3
Dei. ibid. Baptismus trinus. 4°^
Adam puteus mortis. Belluarum sollicitudo in alendis et defenden-
4 11
^Eneas pius in patrem , et in filium. 76 dis catulis. 6i
Amicitiae efleclus. \Q Benedictio summum disciplinae et conversatio-
Amico fideli nulla est comparatio. ibid. nis sacramentum. 71
Amicis omnia communia. ibid. Benedictionis sermo decet Christianum. i4o
Amor unde procedat. 5o Blasphemia est vituperalio divina. 162
Amor rectus et perversus. 5i Blasphemia quatuor modis committitur. ibid.
Angeli de hominis pcenitentia laetanlur. 24 Blasphemiae enormitas ex divina magnitudine
Angeli Dei ministri. 69 sumilur. 162,163
in Angelis erat Deus condens naturam et Iar- Blasphemia caetera vitia in gravitate superat.
giens gratiam. 275 164
cur Angeli gaudent in ortu Mariae. 298 Blasphematores severe puniti. 166
Animam non abluit homo. 24 omne Bonum animi aut nascilur , aut erudi-
Anima primi hominis cum omni suo instru- tur , aut cogitur. 70
mento producta. 274
Aquam in omnibusoperibus Deus disposuit. 10
sociantibus Aquis figulatum est humanum cor- Caoaver a cadendo dicitur. 4l9
pus. 9 Cadavera divitum gravius fcetent. ibid.
Aquarum varia genera. 1 Calumniatores insequuntur. n4
Aquas exquirunt daemones. ibid. Cantus impnri damnantur. 209
Aquis non maledixit Deus,quia ordinaverat Caro emergit ex aqua pura et Spiritu sancto.
purgare originale delictum. i3 200
in Aquis velut pisciculi Christiani nascuntur. »3 Castitas a castigando dicta. 211
Aqua ad abluendum destinata. ibid. Castilas in oratione poslulanda. 212
Aqua convenieus baptismi materia. ibid. Castitas commendatur. 263
Aqua purgatrix. 18 Charitas omnia suffert. 4^
sine Aqua nunquam Chrislus. i3 Chrisliani bonis operibus lucere debent. 4^
in Aqua inserti adoplionis radii. Chrisliani iidem debent esse animi molus.
3i 3
Aquarum genera veneranda.
tria 32 Christiani noinen dc suavitate et benigni^ate
mullimoda Aquae vis et graliae. ibid. composilum. 200
Aqua conflatur ex vaporibus maris, 32 Christus per Mariam ccnscndus. 282
Aquae viduae. 33 Christus non alia ex causa descendit quam
Aquis fecundatur terra. ibid. peccatorum liberandorum. 271
Aqua fonlis a pluviali discriminatur. 39 Chrisli caro non peccatrix. 281
Aqua de petra. ibid. Christus \latrem de qua natns est, fecit. ibid.
Aquae mixlio in calice quid denotat. ibid. Chrislum flevisse legimus, risisse nunquam. 1
tota Arbor in semine. 563 Chrislus ter potissiinum flevit. ibid.
Astrologi culpantur. 291 Christus lacrymatus est super Lazarum. 2
Athenae liuguata civitas. 109 Christus Lazarum suscitans ad tolerandas rnr-
Alheniensium cicadoe. ibid. sushujus vilae miserias, Iacrymatur. ibid.
Avaritia mores perdit , perdit et naturajm. 62 Christus omnibus omnia faclus. ibid.
Chrislus ex misericordia plorans. 3
B Christus flens , flcre homines docet. 23
Chrislus ingemuit supcr Lazarum, ut doceret
pcr Babvlonem meretrix denotatur. 167 nos super peccanles gcmere. 6
20*
458 INDEK MATI RIARUM.
Chiistus pro nobis hoslia effeclus. 18 Deumabjurabilfacilc quiparenlem ncgat. Ibid.
Chiislus Dei et hominum sequester. 16 Dei polestas sumina. 2G8
Cliristua lucrymas assumpsit. 22 Deo nihil cst impo-sibilc. ibid.
Christus nunquam sine aqua. 23 Deo nihil difficilc. -269
Christus propler bomincm descendit. 282 Deus ncquit peccare qui peccatum prohibt-t ,

Cbristus cunctis membris flcvit. 23 damnat. 270

Chrislus fons aquae vivae. ibid. quid non Dei est quod Deum oslendit- 276
Cbristus peccatorum lacrymas silit. ibid. Dcus imaginem suam u diabolo captam aemula
Cbrislus obsequii cxemplar. 83 operatione recuperavit. 379
Cenlurionis erga servuui suum dilectio com- D«-us mundum ralione molitus cst. 281
mendatur. ()\ Dcus ad suain miscricordiam maturavit. 3o6
Cogitaliones mala- criminosae. 202 Diaholus dclator. ii3
Cogitalioncs pravae sunt semen diaboli. 2o3 Diaboli ingenia. 1^9
trcs Caeci a Cliristo illuininati. 12 Diabolus res Dei aemuhtur. 19
Oolumbse gcmitus. 34 Diabolus baptismum in suos exercet. ibid.
Golumba post diluvium praeco pacis. 55 Diabolus Dei inimicus. 27
Columlnc domus simplex. ibid. Diabolus non imponit delinquendi volunla-
pcr Coliimbam Spirilus sanctussignificatus. ib. tem. 2o5
Concupisccntia foines peccati. 16 Diaboli malitia et calliditas declaratur. 206
Concupisccnlia oculorum. ibid. Diabolus per luxuriam potissimum bomincs
Conjugum amor declaratur. 47 debellat. ibid.
Conjugcs caste vivere tenentur. 49 Diabolus scnsibus , passionibus , et carnis ille-
Conjuges sibi mutuo necessarii sunt. 5y cebris utitur ad vincendos bomincs. 207
Conjugia bumanae conversationi necessaiia. 04 Diaboli arma sunt mulicrcs. ibid.
Conjugia reipublicae divinoque cultui neces- Diaboli laqueus multiplex. 209
saria. 65 Dilcclio Chrisliani nominis thesaurus. 5i
Cura acccdit voluntati. 65 Dilcctio Christiani character. 52
Diseijdina ad perfectum deducit. 71
£) Dominatio justa timetur. 56
Dominiuin triplex. 55
David ob lasciviam crudelis. 197
David lacrymatur ob transgressionem divinas E
h-gis. 6
David pcenitens supra nivem dcalbatus. 36 Ecclesia exuritur de figura rubi. 16
Dclatores culpantur. |]3 Epicurus docet mortem ad nos non pertincre.
trina Detraclionis Iatitudo. 125 409
Dotraclor liinam infert ncccm. 126 Epicurus sentit animam hominis finire in inor-
Dctraclor callidit.ite detractionem occultare te. ibid.
nititur. 129 Eucharislia concupiscenliae fomitem mitigat.
Dctraclor Deo odibilis. i53 306
Delractor ad rcslitutionem obligatur. i54
Dclractor spccialis pcena mulclatus. 136 F
Deus humanam assumpsit naturam ut plorare
possel. Famili.e magis patres quam domini vocanlur.
1

Dcus verus Promelheus. 2 92

Deus silit lacrymas pcenilcntium. 27 Fidei consilium advocandum est adversus car-
Dcus sublimitatem spiritualem modulatur. 35 nis concupisccntias. 21 1

Deus cst timciidus. 56 Filius paternoe naturae dcclaralio. 5ao

Dcus hominis paler. 60 Filiae a pracsenlia malris non recedant. 58
a Dco cst omnis palernitas. Ibirl. Filios retinet parentum praesenlia. ibid.
Dcus parentum exemplar. ibid. Filiorum planctus conlra parcnles. 61
Dcus alit corvos. ibid. Filiorum amarissima voluptas. ibid.
Deus prospcctor bumanarum necessilatum. ib. dc Filiorum amore nullum parcntibus dalum
Dcus cunctis animalibu9 propria ollicia lempe- praeceplum. ibid.
ravit. 61 Filii sunloculi,animact viscera parcnlum. 61,62
Deus parvulorum dilcctor. 61, 65 in Filii suppliciopiclas patcrna torquctur. 62
Dcus connubium non odit. ibid. Filiis a parcntibns denegatus amor. ibicl.

Deus patcr omnium. 76 cnccali Filii vel in utcro, vel post parlum- ibid.
Dcus submiuistcat cunclorum semina. ihid. Filii noclurno tcmpore ante Ecclesiarum forcs
Deufl mundum ob bomiuis ulilitatein condi- expositi. ibid.
dit. 77 in Filios rcdun lat palernns labor. 6a
Deum contemnitqui patrem contemnit. ibid. Filio prodigente dissipantur bona qnac paire
Deo est impius, filius palri irrtligiosus. ibid. modcranlc fucrant congregala. ibid.
 INDEX MATERIARUM. 45 9
beali Filii quorum tota est in patris charitate
subslanlia. ibid. 1

Filii sedulo educandi, 63

in Filiis etiam post mortem vivit parens. 64 duo Ignes, unus ex parle Dei , aller ex parte
Filiorum procrealio , acdificatio dicta. 65 diaboli. 210
Filius jure paternae appellationis haeres. ibid. JS
ms est q»o<ivis vilium. ibid.

Filii regum quomodo apud Fersas edu< ali. 66

ImpdtieMia in proximorum morte non excu-
satur.
Filii sunt matrimonii flores sollicite educan-
Impaticntise natales in diabolo. 139
,.,.,,
^j :|jjj
Impatientia in damno tcmporalium , gentili
FihYsunl depositum parenlibus a Deo CQ*n-
missum. 60 , ta,em ^P' 1 - ,
ibid.
.
Impalienlia spei male ominatur. ibid.
Fifii sunt hareditas Domini. 70
Filius sapiens doctrina palris. ibid.
Im P ud<
ntia meretricum. •79
,

Filii sunt ornamenta pareutum. ibid.

Impudentia scandalose mcechantium. 180
Infans a vagitu salutat vitam. 2
Filius tribus modis nuncupatur. 72
Filios corrigant parentes.
Infans suis lacrymis vitae auspicatur miserias.
?5
ibid.
Fleresecundum Deum , et secundum homi-
nem. g Infantium salus , lucrum parentum. 68
,g Infanliae trucidatae. ibid.
Fletus fletu praeveniendus est.
Feininae iinpediunt filiorum generationcm qua
Infanticidii sacramentum. i<jij

Infantes ante partuin, iu partu , vel post par-

de causa. 199
Feminae scortatae et praegnantes multimode tum enecati. 200
Isaac Chrisli crucem bajulaotis figura. 7
fructum uleri dcbcllant. ibid.
Fous solis , fons jugis. » 12, 3i
Fornicatio magnum fermentum. 202
Fucum docuerunt daemones. 261
Jejunio adversus luxuriam utendum est. 210
Fucus Chrislianaedisciplinae contumeliosus. ib.
^ j*. • .. Jejunio Joseph asciviam superavit. 211
iVueus n
.> \,• • • . •
Chri?lianaui destruit simphcitatem, ve-
Joannis Baptistae decollatio. 197
ntatem , castitatem. ibid.
ad Joannis necem tria concurrunt: Herodis mol-
Fucus Deo injuriosus. 265
lities , Herodiadis salacitas , saltalricis im-
Fucus exitiosus. 263
pudentia. ibid.
Fuga viclrix. 2l3
Juramenti divini et humani discrimen 5o, 5
1 1

Fuga fornicalio superatur. ibid.

Juramentum promissorium, assertorium, exse-
Fuga pro armis usus est Joseph. 214
cratorium. 1 52

ad Juramentum requiruntur necessitas , veri-

q tas , oequitas. i58
GENEBvnoNEM iinpediens est homicidii rcus. Juramenlum vanum damnatur. i52
ing in solemni Juramento excluduntur pueri ,
Gulae appcndix Iuxuria. 206 ebrii, perjuri. i5i
Gula ejecta ejioitur spurcilia. 210 Juramenlum de crimine faciendo non obli-
gat. 55 •

H Jurandi consueludo non excusatur. i56

Heli ob niiniam in filios indulgentiam puni-

tus. 75
Heraclilus tenebrosus. 1 Lacrym* compassionis, compunctionis et sa-
Homo diversitatibus corporatus. 4'8 tisfactionis. »

ilomo nascens iacrymatur. 296 Lacrymae animi testanlur affectum. ibid.

in Hominis nalivilate flebant Thraciae populi. ib. Lacrymae a gaudio et a dolore oriuntur. ibid.
Homo hominis est sepulcrum. 4 12 Lacrymas nalura suppeditat ad compatien-
Uomo est terrea statua mox pulvis futura 4 ^ dum. 1 ibid.
Hominis vita revis. I
4'9 absque compassione et Lacrymis esse bes- ,

Hominis gloria ex honore parentum. 284 tiarum est. ibid.

Ilomo sibi altraxit mortis statum. i5 Lacrymoe erumpunt quasi rivuli sanguinis
Homo damnalur in mortem ob Adami pccca- cordis- ibid.
tum. ibid. Lacrymae testantur dolorem et amorera. ibid.
Homo religionis sacerdos. 18 Lacrymae ex tristilia protedunt. 2
Homo ralione, libertate , et sermone com- Laciymanlur justi ob compassionem. ibid.
mendatur. s5 Lacrymarutn excessus in morle proximorum
1

Homines tanquam semper victuri vivunt. 420 damnatur; temperata moderatio approba-
Homicidium non in sola effusione sanguinis tur. 3
repulalur. 195 Lacrymae datae ad plangendam peccati mali-
Humililalis ncccssitas. 104 tiatn. 5
4 0*o INDEX MATERIARUM.
Lacrymandum cst pro alleno peccato ,
quo Lenocinium vnpulatur. 170
offenditur Deus. 6 Libido parricidalis. 198
Lacrymac viluperabiles, inutiles, laudabiles. 4 Libidinis merces parentum , Gliorutn inarilo-
ad Lacbrymas paralae mulieres. ibid, rum mors. ibid.
Lacrjmss viros effemiuaot. ibid. Linguae vencnum. 111
Lacrymandum aut pro amisso paradiso aut Lingua ignis.
, ibid.
pio commisso peccato. 5 Lingua quomodo universitas iniquitalis. ibid.
Lacrymae quae pro pcccalis funduntur , sunt Lingun est fraenanda. 117
lacrynue philosophiSB. C vera Liberlas, conscientia intcgra. 3i
Lacryinandum est de morte Cbristi- ibid. Loquacilas culpatur. 109
LacrymsB io ossibus et medullis scrutantur Luxuria myslerium iniquiiatis, impietatis et
peecala. 7 inhonestatis. i(>8
Lacrymabilis peccator non babet culpae la- de Luxuria culpnntur vetercs Pbilosopbi. ibid.
crymas suae. ibid. Luxuriosi hseretici. 168
Lacryma conlritionis clcmcnliam Dci clidit. Luxurise nomine malum ct pcccaium denota-
8 tur. ibid.
cum Lacryma cffunditur , misericordiaDei Luxuria , culmen criminum. ibid.
supercllundilur. ibid. Luxuria bydra seplem capitum. 172
Lacrymas Deus ponit in conspectu suo- 9 Luxuriae septcm species declarantur. ibid.
Lacryma peccatoris et miscricordia Salvnto- Luxuria radix et origo vitiorum. 171
ris sine aliquo intervallo conjunguntur. ibid. Luxuria cunctas res offendit- 172
Lacrymae fenent et cogunt Deum. 9 Luxuria in haeresim ducit. 174
Lacrymae adversus tela divinaproteguot. ibid. Luxuria idololatriam sapit. 17J
Lacrymae rescindunt latain divinam senien- Luxuriosi ut plurimum aibci. 170
liam. ibid. Luxuriosi in fronle deferunt impudentiam. 178
Lacrymarum baptismus peccatura delet. 10 Luxuria dissipat bona fortunae , naiurae , et
Lacrymas malum cxpellunt spiritum, et bo- gratiae. 182
num inducunt. 11 Luxuriaa crudelitas multis demonstratur. 193
Lacrymse ignitadiaboli cxstinguunt jacula. ibid. Luxuriae ainor convertitur in odium. u)5
LacrymsB caccos iliuminant. 12 ex Luxuriae rosis nascuntur spinae- ibid.
Lacryinaclavacrum et purgatorium peccati. i3 Luxuria bomicidii rea. ibid.
Lacryinae suot spongiae peccata delcntes. 14 Luxurin caedum ct bellorum causa- 196
Lacrymae margaritae dieuntur. ibid. Luxuria pluribus affcrt necem. 199
Lacrymae emunt immortalilatem. ibid. LuXuria a Paulo damnata* 201
Lacryma sanclae compunlionis soror. ibid. Lasciviendi voluntas probibita. ibid.
in Lacrymis positum poenitentiae officium. 16 Luxuriosi in gehenna punientur. ibid.
Lacrymae exslinguunt infernum. '^,17 Luxuriosi a ccelo exclusi. ibid.
Lacrymaepeccatorumexstinguuotioceodia. ib' ubique Luxuriantur homines. ibid.
Lacrymae dsemonem torquent. 17 a Luxuria nulla conditio immunis. 201, 2o5
Lacrymae passionis Cbristi vicariac. 18 ob Luxuriam mulli damnati- 201
Lacrymae scelerum expiatrices. ibid. Luxuria pestis animae 204
Lacrymae lavacrum ct purgalorium peccati. 19 a Luxtiria mulliplcx oritur damnum. ibid.
Lacrymae redemptrices. ibid. Luxuriae currus explanatus. 204
Lacrytme vincunt invincibilem. ibid. Luxuriosi raro pcenitenliam agunt. 214
Lacrymae satisfaclionis documentum. ibid. Luxuriosi in voluptate felicitatem comti-
Lacrymoe Deo reconciliant. 20 tuunt. 2i5
Lacrymae voces oculorum. ibid. Luxuriosus Luxuriam silit. ibid.
Lacrymae impetrandi habent efficaciam. ibid. Luxuriosus per Lazarum foelidum denota-
Lacryinae pondera vocis babent. ibid. tus. 216
Lacrymse legati munus obeunt. 21 Luxuria est lepra irremediabilis. ibid.
Lacryniae Deum cogunt. 22 Luxuriosus dillicillime convcrlilur. 224
Lacrymae ad nos iuclinnnt Christiim. ibid. Luxurin severe a Deo punit.i. u25
Lacrymae a charitate dimananles, ibid. Luxuria Sodomilarum incendio punita. 22C
Lacryma) dcliciae Angelorum. 24 Luxuria regnorum attulit excidium- ibid.
Lacrymae a gaudio diinanantes. 29 Luxuria a coelo exsulat. 227
Lacrymas gaudium et consolalioncm affc- Luxuria gebennae patitur ignem. 228
ruut. ibid. Luxus vcstium nnibitiose scctalur- a3i
Lacrymae a gratia procedunt. 52 Luxus vestium criminosc oaptatur. 23ii

Lacryma naufragium vitiorum portus oau- Luxus vestium vanc cxcusatur.

,
238
fragatoruin. 53 Luxus vestium familias depaupernt. 23o
Lacrymae supra coclos ascenduot. ibid. Luxus vestium fetnioas dedecoral. i'.\\

Lncrymaotes felices praedicuntur. ^7,39 Luxus vcstium feminas ab ioooceotia dctur-

Lacrymas Dei maous delebit ibid. bat. a/»5
 INDEX MATERIARUM. 46i
Lnxus vestium condiliones confundit. 248 Mariae nulrilius Spiritus sanctus. ibid.
Luxus vesliuui mereenarioruin sanguine pur- Maria innoccnliae sacrarium. 3o4
purascit. 249 Mariaveteris noviqueTestamenti sigillum. 3o5
Luxus vestium dispendio honoris et salutis Maria juxta crucem Judaeorum flet peccata 5
,

acquiritur. 25o Maria Christo coronam aeternae pielatis impo-

Luxus vestium Venerem sapit- 25 suit. 007
Luxus vestium ad libidinem sufflammat. ibid. Maria negotium omnium seculorum. 3o8
Luxus vestium luxuriam negolialur. 253 in Maria vila activa et contemplaliva. 3io
Mariae sapientia demonstratur. 3ii
M Mariae excellens Dei amor.
Maria Deum laudans.
3i3
31
Magdalena misericordiae copias reportat. 29 Maria eumdem cum Deo Patre Filium com-
Magdalena lacrymis charitalis Chrisli lavat munem habct. ibid".

pedes. 55 Maria sui auctoris mater. 3i5

Magdalena pcenitens virginum sequavit hono- Maria sine masculo mater. ibid.
rem. 37 Maria speculum sine macula. 320
Maledictio ab ore Christiani aliena. 1^7 Maria , forma Dei. 322
Maledicta ex impatientia , iracundia , vel ma- Maria forma disciplinae Christi. ibid.
litia procedunt. 1^9 Maria Spiritus sancti obumbraculum. 32?.
Maledicentes inferni loquunlur sermones. 142 quomodo in Mariam supervenit Spirilus sanc-
Mare fons imbrium. 52 tus. 325
Maria a Deo sculpta statua. 268 Maria superplena et supereffluens. 326
Mariae Conceptio immaculata dcmonstratur. cur Maiia festinat ad Eliz,abelham. 328
ibid. Mariae humilitas. 33o,356,54i
Maria primogenita Redemptoris. 271 Maria cur purificari voluit. 558
Maria a peccato originali et acluali immunis. trina purilatis Marianae consecralio. 54o
ibid. Maria Christum sacrificat. 5^5
Maria aurora. 273 ter Maria Chiistum offert. 5^7
Maria dies imperialis. ibid. Maria semetipsam off^rt. ibid.
Maria templum ex omnium defloralione con- Mariae passio. 549
slructum. 275 Maria cceleste prodigium. 555
Maria sanctitatis thesaurus. 276 Maria in morte naturae miraculum. 554
Rfaria mente el corpore immaculata. 977 Maria in resurreclione graliae miraculum. 557
Maria digna digni. ibil. Maria in Assurnptione gloriae miraculum. 566
Maria sancta sanctarum. 278 Martyr lestimonii Dci miles. 5^5
Maria cur corredemptrix. 279 Martyres veri , martyres falsi. jbid.
conceptio Marioe fuit quasi originalis conceptio Martyres diaboli qui. 574
Christi. 282 Marlyres seculi qui. 3^5
una Mariae et Christi caro. 283 Martyres Dei. 376
Maria primogenita. 288 vivus Martyr. 377
Maria Trinitatis complementura. ibid. Martyrum forlitudo. 387
Maria Deo carnem mutuo dedit. 289 Marlyrum dignitas. ibid.
Maria opus incaruationis. ibid. Martyres velul hostiae immolantur. 3^4
Maria olficina Spiritus sancti. 291 Martyria coronata. 3g8
Maria tolain hausit Spiritussancti gratiam ibid. Marlyres coronarii. ibid.
Maria consanguinea Trinilatis- 4 2 5 Martyres remunerantur. 4°5
Maria Mater Regis Regum. 292 Marlyiium triplex. 3
Maria Regina mundi. 292.338 Medicina spirilualis. 12
Maria graliae abyssus. 293 Megarenses aedificant quasi nunquam mori-
in Maria est Deus per identitatem. 294 turi. 4'9
ex Maria nalus est Chrislus- ibid. Mendacium damnatur. 142
Maria theotocos. 2^5 quodvis Mendacium criminosum. i45
Marioe malernitas commendatur. ibid. Mendacium probrosum. 160
Mariae ulerus paradisus voluptalis. 297 Mendaciuin injuriosum. 148
in Mariae Nativilate gaudent homines. 298 Mercenarii sunt in triplici differentia. 97
Maria communis honor generis. 299 Mercedis dispensatio. ibid.
Maria humanae nalur«e venustas. 3oo Mcrccs operis non est fraudanda- ibid.
Mariavarii rivuli coadunantur. ibid. Mcrces operatorium defraudata clamat vin-
Maria cur in templo a parentibus praesentata. dictam. 99
3oi Misericordiae illex. 29
Mariae prcesentalionem tria commendant. 3o2 Miscricordia Dei erga Prodigum. ibid.
Maria animata Dei civitas. 5o3 Mors nou est sine quaestionrbus. 4°9
Maria animatum tcmplum. ibid. Mors oinnium quaestionum finis. ibid.
.; J a INDEX MATEIUARUM.
Mor? orta ex culpa- 4 10 Nomen Chrislianum nihil baibaium sonat
ad Uorlem non est institutus homo. ibid. aut infaustum aut iiKibdicom. ibid.
Morlis slatuin sibi altraxit homo. ibid. a Nomine rei inhoneslae abslinent Evangelistsc.
homo transgressione saturatus cruditavit in 202
Mortem. ibid. Nudilas corporis periculosa. 255
Adam pcccando haereditatem indigestae Mfor- Nuditas lentationibus viani aperit. ibid.
tis reliquit. ibid. Nnditas oculis luxuriae irritamenU objicit. »55
Mors dtletur per ablutionem delicli. i4 Nuditas sui appetitionem ingerit. 250
senteotiara Moitis Deus pronuntiat. 4'° Nuditas scandalosa. 2.">7

homo damnatur in Mortera ob unius arbuscu- Nuditas pndicitiae naufragiura. 258

lae delibationem. ibid. Nudilas exiiiosa. 259
Mors semel tota- ibid. Nudata mulier alios enecat. ibid.
Mors vitalis. 4 11 Nudata mulier conscientiie facit jacturam. 260
Morlis re^ponsum habemus in nobis- 4 12 Nudata mulier pcenam sibi arrogat. ibid.
Mors vivens. ibid.
Mors vivificatrix vitam passionum oocidit. ib. O
a Morte nemo ezcipitur. ibid.
Mortuorum est coronari. 4'4 Oblatio obsequii in voluntatc. Jo3
opus Mortis separatio animae et corporis. ibid. Obsequii disciplina, inorigera subjectio cst. 104
Mortis memoria suggeritur Triumpbatoribus , OccaSio peccali fugienda. 207
Imperatoribus et Ponlificibus. ibi 1. Occasio proxima, quae. 208
in Morte fortunae bona deserunlur. 4'5 Occasioncs proxirase tollcndae. ibid.
Morte coram agendum. 4 l0> iu Occasione prozima existens non est absol-
in hoc fallimurqnod Mortem prospicimus. 4 21 vendus. ibid.
Mortis exitus varius. 4 22 Occasio, multorum ruina. ibid.
Dcus diem Mortis incertum salubriler consti- Oculus caeleris corporis membris compatiens
tuit. 4 23 Iacrymatur. 3
Mors dcvoratur a vita. ibid. Oculi sagittam exitialem eraittunt. 208,209
Mortem stullus ut debitam non extimescit. 4 2 4 Oculi libidinosi. 256
aouleus Mortis , delictum. ^iQ Odium injustum. 194
Mortis contenlio. 427 Odium iniquitas. ibid.
immatura Moite praeventi. ibid, Oliva symbolum misericordiae. 8
"

ex Morte vita redditur. 4 20 Opera Dei testantur bonitalem ejus, qua bo-
suscipienda Morlis imago. 4 29 na > et potentiam qua tanta. 281
per imaginem Mortis spes meditatur. ibid. Oratio adversus diaboli tentationem praesi-
Mors in nobis operatur. 43o dium. aia
philosopliia Mortis. ibid. Osculum pacis symbolum. tiio
per imaginem Morlis discimus mori et vivere. Osculum vcnereum. ibid.
432 Otiuin sui natura non patitur. 6a
Mortis speculum. 4^3
semper meditanda Mors. 4^6 P
Mors bona discenda. 438
ex tus proborum est placidas Morlis. 45 Parentes debent filiis vitae subsidium. 60
exitusimproborum durae Mortis. ibid. Purenles crudeles ut strulhio. 61
cur Mors piorum bona. 447 Parenles salutera filiorum culpabiliter negli-
Mors bonis bona , mala malis. ibid. gunt. 67
qu;c juslorum tranquillamefliciuntMortcm. 45i Parentes raagis filiorum salutem quam suam
Mulier mali causa. 3 curant. ibid.
Mulierum societas vitanda. 209 Parentes parricidae. 68
Mulicris consortium periculosum. ai6 Parentes diabolo immolant filios. ibid.
Mulliloquium criminosum. 110 Parentum nimia de terrenis sollicitudo. 70
Mulliloquium slultiliam sapit. ibid. Parentes lex filiorum. 72
Murmuratores vapulantur. 112 Parentes honorandi. 76
Parvuli possunt proventu raalae indolis falli. 68
N Palris cura et prospectus. 60
Pater cst appellalio pietalis ct potestalis. ibid.
Nvlla fere Nativitas munda est. 296 Pater Dei fices agit. ibid.
mutuuin dtbitum est inter se Nalivitati cum quam pius Pater, tam pius filius.
mortalitale. 417 si Pater est noo potest non amare- 61
gr.itius Nomen pietatis quam poteslatis. 6l Palcr debel filiis substantiain servure , non ne-
INomen Christiani ab unclionc dediiclum. 117 garc- ^2
Noinen Christiaoi de suavitale vel bcnignitate Patres familias magis quam domini vocantur.
couiposilum. ibid. ^i
 INDEX MATERIARUM. 463
Patres mngis quam se diligunt,
fiiios ibid. Sacrificia Deo grala. 18
paulus compatiens ad se trahebat damna iu.fir- Saciifieiuin placatorium. 18, i»j
mitatis aliena?. 3 Salurnus. 01
Pauli lacrymas ejus extasi praeponit D. Chry- Scandalum quid. 124
sostomus. 4o Scurrilitas procul a Christiano. 120
Peccatum originale origo vitiorum. 277 Sermones mali bonos corrumpunt mores. 48
Peccatum originale virtute multiplex. ibid. Serpens torluose procedit. 280
Peccati originalis p<ena multiplex. 2 semen Serpentis originalis peccati primor-
Peccata adversus Deum snpiunl- 6 dium. ibid.
Peccata Christo intulerunt mortem. ibid. Sepultura initiatus. 41 *
Peccator flere debtt vel in praesenti , vel in probi Servi pro ingenio dominico conversan-
futuro. i5 tur. 89
Perjurium est mendacium juramento firma- Servi Christi. ibid.
lum. »58 Servorum quinque genera. ibid.
in Perjurium labitur jurandi consueludine Scrvitus proprie non fuisset in statu innocen-
mentiendi libidine, terrenorum cupidine. ib tiae. go
Perjurium graviter pnnitum. 161 Servos in bonis moribus erudire debent heri.
Petrus posl peccatum firmior effectus. 36 9 6 >97
1'langere steriliter. 5 Servus tria domino praestare tenelur. 99
Plangere docto. ibid. Servi heris praebeant honorem. 102
Poenitentia tresgignit filios. 5o Servi dominos diligant. ibid.
Postcritalis sollicitudo. 61 Servi dominos timeant. to3
Posteritali provideredebent parentes. 67 Servi humiliter obsequantur. ibid.
Praesumptio periculosa. 212 Servis necessaria humilitas. 10/1
Probatica piscina. 12 Servis patientia necessaria io5
Prodigi parabola explanatur 28 Servi diligenter , silenter et fideliter servir.-
qui Pueros ad maluin instruit , est diaboli tenentur. loli
minister. 68 Servi quomodo circa fidelitatem pecccnt. 108
Puerinon prohibeantur venireadChristum. 69 Sidera radiarunt a primordio. 273
Pueri in religione et pietate erudiendi. 70 Silentium commendalur n5
Pueri £lisa3um irridentes , pxiniti. 74 Silentii ofllcium. 118
Pudicitia Christiana omnia trahit de ccelo. 200 Silentium in religione servandum. »Mi
Pudicitia principalis Christiani nominis disci Simplicitas Christiana commendatur. 261
plina. 201Societas trina. 4»
Pudicilia hac astate , moderatio libidinum di- Societas viri et mulieris omnium prima ibid.
citur. 2.02 Spiritus Sanctus columbae figura delapsus. 34
Spiritus Sancti sedes , aqua. ibid.

Q Spiritus Sanctus in nobis gemit. ibid.

Spiritus Sanctus principalis Dominus. ibid.
Quietem summ33 atque unicae voluptatis nonii- Spiritus Sanctus non turbine glomeratur. -.38
ne Epicuraei consecraverant. 62 Spirilus Sancluspace et lenitate tractandus. ib.
Spirilus SanctusTrinitaliscomplementum. 291
R Stygia; paludes non eximunt a morte i5
Subjectionis trina species. 55
Redemptio duplex, praeservativa ct liberaliva.
271
Rcges honorandi. 99
Uegibus obscquium denegant 100 Templtm Deo dicatum sanctum est.
haeretici. 002
Uegis mandalo praeponendum est Dei praecep- Tempus per Saturnum denotatur. 420
tutn. ,0D Tenebris funeslatur mundi honor. 3o
Ileligio quatuor mcdis sumitur. ll 7 Tenebra^ peccatorum. ibid.
Ueligio unde dicta. ibid. Tenebras fugat gratiae lux. ibid.
verae Religionis homines. ibid. Testudo mulieris symbolum. 59
Iiesurreclio mortuorum probatur \ '.
•449 Timendus est Deus. io3
Picsurreclio mortuorum , fiducia Christiano- Timor malum perfudit. 122
rum. ibid. Tiinor fundamentum salutis. 212
Resurrectio semper resonet in ore. 4^» per Timorem comparalur victoria. 2l5
in Resurrectione caro justorum suscipiet habi-
tum Angelicum. ibid. u
cxemplum,
P.esurrectionis dies. 3i
Unio conjugum maxima 4a
Ursa lambendo catulum format. 7>
Uxor de latere non de capile , nec de pedibus
Sacerdos siinul et hostia. 62 producta, et cur 4/>5*>
 )G4 INDEX MATERIARUM.
Lxor viro officia pendat. ibid. Victimae funebres. 198
Lxor virum tenetur diligere 5i Victoria virgo. 280
l \or trina ratione viro subdita 5a Vidua felix proclamatur. 4'
l vor obsequcns viro illi imperat.
, ibid. Vir tria uxori pra-stare tenetur. ibid.
[ vor virum suum dominum appellat- ibid. Vir fnlclis non nubat infidcli nec ha?reticae. (\?
I xorincedat secundum sponsi voluntatem. 57 Viri dilcctio in uxorem. 41
l xorviro obediat ia Domino. ibid. Viri non amatores, sed mariti sint uxorum. 45
Lxor consors onerum domeslicorum necessaria Viii uxores ditigant, sicut Chrislus Lcclc-
est. ibid. siam. 46
Lxorati sibi mutuo dcbilores. 41 Viri uxores patienles fcrant. 46,4;
Lxorati indissolubililer conjuncti. 43 Viri uxores instruere debent. 4:
Lxoralis bona communia. 42 Viri uxoribus bonum debcnt pntbere extin-
Lxorcs unde praesuinunt dominari viris. 54 plum. 49
Lxores viris subjiciant caput. 56 Viri et uxoiis unio. 5i
ab Uxorc tola domus viri iliscit honorem. ibid Viri dominium in uxorem vindicatur. 54
Lxores desidiosae redarguuntur. ibid Vir non tjrannide dominetur uxori. 55
Lxores matrcs effectac educatrices filiorum. 58 Vir necessarius uxori, qnomodo. 5y
Lxoris cnstus sit amor. 5! qui Viliis vivit morilur virtutibus. 3i
Lxoris humilitas multiplex. 52 Vita mortua 4l '
Uxoris servitus. 53 Vila mortalis. ibid.
Lxoris abusivum in virum imperium. ibid Vita discenda non est , qua soli morti vivilur. ib.
Lxoris diligcntia et operatio. 57 Vitaeprincipium est morlis exordium. ibid.
Lxori» praesentia domui necessaria. 59 homo Vivens mortuus est multis aetalibus. ibid.
Lxoris cursus ct divagatio culpalur. 86 Voluntates bonae mentis. 4$
Voluntas origo peccati. 196
Voluptas vitae et morti praeponitur. 2i5
Voluplalis periculum a religione avocat ibid.
Velimen est signum subjectionis feminae. 52 Vox alia corvina , alia columbina. 34
Yenus militaris, castrensibus flagitiis praesi- Vox turturis audilur in ccelo. 35
det. 198
Verba inhonesta devenustantur- 121 X
Verba inhonesta sunt humanae conversationis
iniquinamentum. 122,202 Zelus bonus de amore divino venit.
Veritas coinuiendalur. 262

FINIS INDICIS TOMI QUAHTI

 N

?->^* - ^vY^ 4

w^m;^

*^ c:
w

>T' WflC* A 5L7*v 'Af> *-~X ,-V' 'tTjV

* > ^v^j £?.* i v' '

'
JU» ' J
V

- *?\

3fe]
^?

Tertullian, ca . 160-ca
230.
Tertullianus praedicans
: et supra quam libet
,

AUM-1454 (mcsk)

M*6tAEV *L STUfcfc-
» ^ &UEKN « r»»K
*U lONTO f, ^.'Vr-rfcM

&WtfE
 '1

5- .-
'
V-

v* ,"

(j*
&

,
*

J '
; V • 4 •
t{ i
!