You are on page 1of 16

676

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

}\oBkwj
1>

j[ew ;fs ;qh tkfjr[o{ ih eh \sj

}\oBkwj
ewkb/

;qh

eokwks

w[y tke

ek:w

gkfsFkjh

eohw.
ojhw.

fojke'1

1.

o}k

p]F'

okf}e

nwK

p]F'

p]fFzd

o}k

p]F o'}h fdj' fdb g}ho. 2.

d;srho.

FfjBFkfj

]{ph

fdj'

oj

fe

p/u{`B

u{`

p/Bw.

p/r{`B

10

Bw{z.
3.

B ;k}' B pk}' B \"i' B \oF.


][dkt`d
ijK

p]fFzdJ/

gke

}po;s

nsk w/ fdjd

nsk

p]FU

ojhw

n?F[

n;s'

}kfjo

4.

}j{o.

jw u[ jkf}o j}{o. 5.

gke
4

noF.

gotofdrko.

o'}h fdj' jo fd:ko.

fe

;kfjp

fdnko

n;s[

nk}w

fe

j[;B[b

iwkb

n;s[ ok}e

fe

;kfjp

FT{o

n;s[

nkfi}

gq; s'

raB hw[b

r[d k}.

Fohns

gq;s'

\}hbs

wnkp.

jehes

FBk;'

BphT[b

feskp.

dkfBF

jehes

fg:{j;s[

FBk;;s[

;kfjp

}kjo
nkbw

9.

FT{o.

}j{o.

fJbfw

e[F kfJzd J/

ekfo

nkbw

e[F kfJ.

r[ } kfoz d J/

ekfo

nkbw

epho.

FBkf;zd J/

fJbfw

nkbw

fBtk}.
8.

FBkf;z d J/

1H @fojke[B# 2H @]sk# 3H @T[}kwh fdj'#

n}hw.
ojhw.

raohp[b

fe

10.

][ d kfJ.

nwho.

4H @][dktzd#

6.

11.
12.

7.

}\oBkwj

677

}\oBkwj
1> j[ew ;fs ;qh tkfjr[o{ ih eh csfj

}\oBkwj

;qh

w[y tke

gkfs;kjh

10

(T[j gqG{) eokwks ftu g{oB, nub, feqgkb{, ][FhnK p]FD tkbk, o'}h dD
tkbk, w[eshdksk ns fwjo eoB tkbk j?.1. (T[j) JhwkB (nEtk ;[y) dD tkbk,
fywk eoB tkbk, jZE (Gkt-pKj) geVB tkbk, G[ZbK wk\ eoB tkbk, fo}e dD
tkbk, wB ~ g;zd nkD tkbk j?.2.
(T[j) pkdFkjK dk pkdFkj, ]{phnK (r[D) dD tkbk, gE-gqdoFB eoB tkbk,
ozr-ofjs, fuzBQ ofjs ns nd[Zsh j?.3. (T[; gk;) B ;kwkB (;ki-;Zik) j?, B
pk} j? ns B jh \"i ns rabhu. (go) gowkswk ;[y-;[ftXktK ns ;tor gqdkB
eo ;edk j?.4.
(T[j) ;`;kfoe gqgzu s'I gftsO, pbFkbh, ;kfynks (jo EK T[s gqrN),
tfvnkJh dD tkbk ns jo fJe EK T[s w"i{d j?.5. (T[j) dksK dD tkbk,
gftsq, gkbBk eoB tkbk, ofjw eoB tkbk ns jo fJe dF ~ o'}h dD tkbk
j?.6.
(T[j) ;G dFK dk ;[nkwh, t^fvnK s'I th tZvk, ;[zdosk d r[D tkbk, fo}e
dD tkbk ns fdnkb{ j?.7. (T[j) ;qFm neb tkbk, raohpK dh dy-Gkb eoB
tkbk, fBoXBK dh gkbBk eoB tkbk ns t?ohnK ~ BFN eoB tkbk j?.8.
(T[j) Xow dh gkbBk eoB tkbk, tfvnkJhnK dk fmekDk, tk;sftesk ~
;wMD tkbk, BZphnK ~ feskp (Xow g[;se) gqdkB eoB tkbk j?.9. (T[j)
dkBkJh dh gSkD eoB tkbk, neb dk ;[nkwh, ;fsnsk ~ gSkDB tkbk ns
;opsq gqekfFs j'D tkbk j?.10.
(T[j) gowkswk ;z;ko dhnK ;kohnK ftfdnktK ~ ikDB tkbk, jo ezw dh
r[zMb ~ y'bQD tkbk ns ;z;ko ~ ftFF soshp dD tkbk j?.11. (T[j) ;ko
;z;ko d ezwK ~ ubkT[D tkbk pj[s wjkB, ftfdnktK ~ ;wMD tkbk ns ;z;ko
dk @BkfJe# j?.12.
dk;skB

678

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

dk;skB

wok

Jspko/

fe

J/}d

esoj

pohI

e;w

rtkj;s[
wok

B/;s.

:}dK

Jspko/

:e/;s.

13.

po';s.

fe p]Fh t dhtK jwj fe}pr'Fs. 14.


e;/

eT[fb

e[onK

e[Bd

Jspko.

jwk o'f} nkf]o Ftd wod ]Pko. 15.


j[wk ok e;/ ;k:j nk:d p}/o.
po' d;s dkod B }kra' db/o. 16.
e;/ g[Fs T[\sd g;/ F/fo Bo.
Brhod

p[}'

e;w

w[;j\/

w/F'

nkj{

][\h:j

r[}o.
ro

17.

JhI

][ow.

B \"i n}hI }/o ;[w n\e[Bw . 18.


1

r[o;Bj

fu

eko/

e[Bd

fe dj by ponk:d
fe

g?wk

fw:K
p
p

fFeB

s/ra

sho'

bkukorh do
sdphfo sho'

fujb

po' p/]po. 19.

p/dozr
s[\zr

Bo.

nwkdzd.
nkwdzd.

20.

fw:K nkwdw.
s[\zr3 nkwdw.

21.

u[ eko n} jwj jhbs/ do r[}Fs.


jbkb n;s[ p[odB p FwF/o d;s. 22.
fu

e;w/

e[oK

wB

e[Bw

Jspko.

troBj s[ r'Jh wB JhI oj fu eko. 23.


B dkBw fe JhI wod o'pkj g/u.
tro

jofr}hI

oj

B:kod

pj/u.

24.

jo nK e; fe eT[b/ e[oK nk:dF.


B}'
po`r/

p;sB'
wr;

e[FsBh
;:kjg'F

pk:dF.

25.

nkwdzd .

p :e pkorh do ]o'F nkwdzd. 26.

1H @p ;[;j\ e;w ][c:j ro ][odw/. B :e rkw jw g/F n}K p[odw/.#


3H @ewK#

2H @fpnk:d#

}\oBkwj

679

(j n"ozr}p!) w?~ (soh) fJ; e;w T[s :ehB BjhI j?. ][dk fJe j? ns
(n;K d'jK ftu) rtkj j?.13. T[; (e;w) T[s wok }ok fizBk th fJspko BjhI
j?. so p]Fh (ioB?b nEtk ekfozd) ns dhtkB (w[;kfjp) ;G M{m p'bD tkb
jB.14.
i' ftnesh (soh) e[okB dh e;w T[s ftFtk; eodk j?, T[j nkyoh ;wI
ftu y[nko j[zdk j?.15. i e'Jh ftnesh @j[wk# gzSh dh SkfJnk jmK nk ikJ,
(fco ) T[; T[s eK jZE BjhI oy ;edk, (GktI fezBk th) dbo feT[I B j't.16.
i' e'Jh pzdk Fo dh fgm fgS yV'sk j't, sK peoh, Gv ns fjoB geV
BjhI ;ed (;r'I T[; gk;'I) r[}o th BjhI ;ed.17. i eo (w?I) e[okB dh e;w
d r[gs \op (dk X'yk) B yKdk, (sK w?I) nkgDh fgnkoh \"i ~ bzrVk B eotk
b?Idk.18.
(wo) ukbh G[y GkD ftnesh eh eo ;ed ;B, i (T[BQK T[s) nukBe d;
bZy ;?fBe N[N e nk gJ j'D.19. (so) puB ~ s'VB tkb (f;gkjh) MN gN
srKa , shoK ns pzd{eK ;ws nk gJ.20.
sd pp; j' e (w?I :[ZX-G{wh) ftu nk frnk ns shoK ns pzd{eK ~ ftXh
g{ote XkoB eo e nk frnk.21. id'I fe; ezw bJh ;ko T[gk ]sw j' ikD,
sd sbtko ~ jZE ftu XkoB eoBk ikfJ} j?.22.
w?I (soh) e[okB dh e;w dk eh ftFtk; eoK. BjhI sK (toBk) s{` jh d;
fe wok fJ; okj s ubD dk eh ezw ;h.23. w?I BjhI ikDdk ;K fe fJj wod
b{zpVh tKr weko jB. BjhI sK (w?I) jofr} fe; pjkB Bkb th fJ; o;s B
nkT[Idk.24.
jo T[j nkdwh i' e[okB dh e;w d nXhB nkfJnk j't, T[; ~ B e?d
eoBk ukjhdk j? ns B jh wkoBk ukjhdk j?.25. (fJ; d ftgohs) ekb p;sqK
tkb (so ;?fBe) wZyhnK tKr nk gJ. T[j o"bk gKd j'J fJe' tko jh nk
gJ.26.
(sok) jo T[j nkdwh i' ezX dh UN s'I pkjo fBefbnk, T[j (wok) fJe'
sho yk e bj{ ftu raoe j' frnk (noEks wo frnk).27. i' nkdwh dhtko

680

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

jo nK e; f} dhtko nkwd fpo{`.


p][odB

:e/

fe

B:kwd

p/o{`

sho

F[d
e;/

raofe
}K

]{z.

27.

dhtko.

B ][odzd sho' B rFszd ]Pko. 28.


u[ dhdw fe Bkjo fp:kwd p izr.
uFhdj

:e/

jwkf]o

shfo

r[o/}d

p/dozr.

wB1

pikJ/

w;k\.

p;/

]kBj

][odzd

p/o{`

fe

n\rB

dhro

fp:kwd

29.

r[}k\.

30.

pizr.

u[ ;?b/ otK jw u[ sho' s[\zr. 31.


p;/

jwbj

eodzd

wodkBrh.

jw n} j'Frh jw f} d/rkBrh. 32.


p;/ jwbj eodj p;/ }]w ][od.
d[ e; ok p}K e[Fs' jw iK ;g[od. 33.
fe

nK

]Pkij

wod{d

;k:j

dhtko.

B:kwd p w?dK p wodkBj tko. 34.


do/rk

nro

o{fJ

dhdw/.

p :e sho bkuko p]Fhdw/. 35.


jwkf]o p;/ }]fw sho' s[\zr.
d' ;{J/ p;/ e[Fsj F[d p/dozr. 36.
p;/

pko

pkohd

sho'

s[\`r.

f}wh rFs jw u{` r[b/ bkbj o`r. 37.


;o'gkfJ nz&p'j u`dK F[dj.
fe w?dK g[o n} r{U u"rK F[dj. 38.
so` e kfo sho' so` f r ewK.
pokwd :e/ jk U j{ n} ijK. 39.
fdro

F'ofF

e?pfo

ehBj

e'F.

f} wodkfB wodK fpo{` o\s j'F. 40.


jw

nkf]o

fu

wodh

e[Bd

eko}ko.

fe po fujb sB nk:dF p/F[wko. 41.


uokfra ijK u{` F[dj p[oej g'F.
Fj/ Fp pokwd jwj ibtj i'F. 42.
1H @sfB#

2H @s/r#a

}\oBkwj

681

dh UN s'I pkjo B nkfJnk, T[; B B sho ykfJnk ns B y[nko j'fJnk.28.


id'I w?I tfynk fe (sok ;?Bk BkfJe) Bkjo ]kB :[ZX eoB bJh nkfJnk
j?, sK w?I fJe sho dk ibdh Bkb (;[nkd) uyk fdZsk (noEks wko fdZsk).29.
nzs ftu oD-G{wh ftu'I T[j gmkD th Gi rJ i' pkjo p?m pj[s F]hnK wko
oj ;B.30.
(fco) fJe j'o gmkD :[ZX eoB bJh (oD-yso ftu) nkfJnk, fitI jVQ
nkT[Idk j? iK sho ns p`d{e (dh r'bh) nkT[Idh j?.31. T[; B pj[s ;ko jwb
wodkBrh Bkb ehs. e[M j'fFnkoh tkb ;B ns e[M dhtkfBnK tor ;B.32.
T[; B pj[s jwb ehs ns pj[s ;ko }]w ykJ. ;kv d' nkdwh wko fdZs
ns

(nkgDh)

ikB

th

;g[od

eo

frnk(noEks

wo

frnk).33.

T[j

]Pkik

(}\opr) ekfJo tKr dhtko dh UN ftu jh fojk, w?dkB ftu B fBsfonk ns


B jh wodkBrh Bkb tko ehsk.34.
yd j?, i w?I T[; ekfJo dk w{zj ty b?Idk, sK wip{o j' e fJe sho
p]F fdzdk. (Gkt wko fdzdk).35. nzs ftu shoK ns pzd{eK d pj[s ;ko }]w
yk e d'jK gkf;nK d pj[s ;ko (;?fBe) E'V fuo ftu wko rJ.36.
shoK ns pzd{eK (dhnK r'bhnK) dh pj[s poyk j'Jh, fi; eo e Xosh
bkbj (g';s) d c[b tKr (bkb) j' rJh.37. (:[ZX-yso ftu) f;oK ns g?oK
dk nzpko br frnk (wkB') w?dkB rIdK y{zvhnK Bkb Go frnk j't.38.
(id'I) shoK dh ;o;okjN j'Jh ns ewkBK B N[Deko ehsh, sK ;kok ijkB
jk-j{ Bkb Go frnk (noEks o"bk wu frnk).39. fco shoK d wko{ o"b B
pjkdo ;{ofwnK dh j'F ]sw eo fdZsh.40.
nkf]o izr ftu wodkBrh th eh eo ;edh j? i ukbh nkdwhnK T[s
pF[wko (\"i) N[N gJh j't.41. (id) ;z;ko dk dhge (;{oi) god ftu nk frnk
(Gkt

v[p

frnk)

(sd)

oks

dk

;[nkwh

(uzdqwk)

pj[s

gqekF

Bkb

fBeb

nkfJnk.42.
jo T[j nkdwh i' e[okB dh e;w yKdk j?, gowkswk T[; dk gE-gqdoFB
eodk j?.43. T[; dk B tkb ftzrk j[zdk j? ns B Foho d[y gkT[Idk j?.
(gowkswk) t?oh ~ wko e T[; ~ ][d pkjo b? nkT[Idk j?.44.

682

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

jo nK e; peT[b/ e[oK nk:dF.


fe :}dK po' ofjB[wk nk:dF. 43.
fB g/uhdj w{J/ B o`ihdj sB.
fe

p/o{`

][[d

nkt[od

d[FwB

fFeB.

44.

B dkBw fe JhI wofd g?wK fFeB.


fe d"bs go;s U JhwK f\eB. 45.
B JhwK gq;sh B n"}kfJ dhI.
B ;kfjp FBk;h B wjwd :ehI. 46.
jo nK e; fe JhwK gq;sh e[Bd.
B g?wK ][dF g/F' g;sh e[Bd. 47.
fe JhI wod ok }Zoj J/spko B/;s.
fe

e;w/

e[okB;s[

:}dK

:e/;s.

48.

u[ e;w/ e[oK ;d e[Bd fJ]fs:ko.


wok esoj Bk:d n}' J/spko. 49.
nrofu

s[ok

J/s pko

nkwd/.

ewo p;s J/ g/Ftk nkwd/. 50.


fe \o};s[ po ;o s[ok JhI ;[]B.
fe e"b/ ][dk n;s[ e;w;s[ wB. 51.
nro j}os/ ][d f;skdj Ftd.
p ikB' fdb/ eko tkf}j Ftd. 52.
F[wk

ok

pw{ip

\o};s[
BftFsj

eko/

e[BhI.

F[wko/

e[BhI.

53.

BftFsj o;hd' pr[\sj }[pK.


fppk:d fe JhI eko okjs o;K. 54.
jw{z

wod

pk:d

Ftd

;[]Bto.

B fFew/ fdro do djkfB fdro. 55.


fe ek}h
nro

wok

ok;sh

r[\sj
][d

p/o{`

fp:koh

B:w.
edw.

56.

s[ok ro ppk:d p e"b/ e[oK.


pfB}d/ F[wk ok o;kBw j[wk. 57.
fe sFohc do e;pj eKrV e[Bd.
t}K g; w[bkeks pkjw Ftd. 58.

}\oBkwj

683

w?I BjhI ;K ikDdk fe fJj nkdwh (n"ozr}p pkdFkj) fJeoko s'VB tkbk,
d"bs dk g[ikoh ns JhwkB ~ go ;[ND tkbk j?.45. fJj B Xow dh gkbBk
eodk j?, B Xow d ftXkB ~ wzBdk j?, (fJ; ~) B gqG{ dh e'Jh gSkD j?
ns B jh w[jzwd s :ehB j?.46.
jo T[j nkdw ~ JhwkB dh gkbBk eodk j?, T[j nkgD fJeoko s'I nr
fgS BjhI j[zdk.47. fJ; wod (n"ozr}p pkdFkj) dk }ok fizBk th ftFtkF BjhI
j? i' e[okB dh e;w yKdk j? ns gowkswk ~ fJe wzBdk j?.48.
i T[j j[D e[okB dhnK ;" e;wK yk bJ sK th w?I (T[; T[s) osk fizBk
:ehB BjhI eo ;edk.49. i sok (e[okB T[s) :ehB j[zdk sK be pzBQ e
;kjwD nk iKdk.50.
so f;o T[s e;w ~ g{ok eoB dk \o} pDdk j?. (feT[Ife s{`) ][dk d
ebkw (Gkt e[okB) dh e;w u[eh ;h.51. j j}os (pkdFkj)! i (s{`) wo
;kjwD yV'sk j[zdk, sK fdb'-ikB Bkb ;ko ezw dk gsk br iKdk.52.
(j[D) sok \o} pDdk j? (fe s{`) ezw ~ g{ok eo ns nkgD fby nB[;ko
ftuko eo.53. (so gk;) fby j'fJnk (gZso) gj[`urk ns }pkBh th fejk
ikJrk. (noEKso-- sok fbfynk j'fJnk gZso ns }pkBh ;[Bjk gj[`funk j?).
ukjhdk j? fe fJj ezw ;[y g{ote f;o uVQ ikJ.54.
fJB;kB T[j j'Dk ukjhdk j? i' puB dk gZek j't. (fJj' fijk B j't)
fe fYv ftu j'o j't ns w{zj ftu e[M j'o.55. i' ek}h B w?~ fejk j?,
(w?I T[; s'I) pkjo BjhI jK. i so ftu ;ukJh j? (sK fJE) nkg nk e
edw oy.56.
i s?~ e[okB tkbk e;wBkwk ukjhdk j?, sK (w?I) T[j th so e'b Gi ;edk
jK.57. (j pkdFkj!) i s{` eKrV e;p ftu nk iktI, sK T[; fgS'I nkg; ftu
w[bkeks j' iktrh.58.
(j pkdFkj!) s?~ fJ; okj s nkT[D ftu }ok fizBk th ]sok BjhI
(feT[Ife) ;koh pokV e"w wo j[ew ftu j?.59. (fJE) nk sK i' ][d }pkBh
rZb-pks eohJ ns w?I so w{zj T[s fwjopkBh eoK.60.

684

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

B }oZj dohI okj ]soj s[ok;s.


jwj e"fw p?okV j[efw wok;s. 59.
fp:k

sk

po{J/

F[wk

w/jopkBh

e[B/w.

n;g

FkfJ;sJ/

:e

:e/

pwB

][d

}[pkBh

e[B/w.
60.

j}ko.

fp:k sk prhoh p wB JhI fd:ko. 61.1


FfjBFkfj ok p` d j/ ukeo/ w .
nro j[ew nk:d p iK jk}o/w. 62.
nrou/ fpnk:d p \[owkB wB.
j}{o s fp:k:w jwj ikB sB. 63.
nro s' p:}dK gq;sh e[Bh.
p eko/ wok JhI B ;[;sh e[Bh. 64.
fppk:d

fe

:}dK

FBk;h

e[Bh.

B ra[\sj e;/ e; ]okFh e[Bh. 65.


s[ w;Bd BFhI ;oto/ ekfJBks.
fe nip n;s[ fJB;k\ JhI jw ;\ks. 66.
fe

nip

n;s[

fJB;k\'

dhI

gotoh.

fe j?\ n;s[ ;d j?\ JhI ;otoh. 67.


fe nip n;s nip n;s setk2 F[wK.
pi[}

ok;sh

;[]B

r[\sB

}:K.

68.

aw}B s/ra po y{zB e; p/do/ra.


s[ok Bh} y{z n;s pk uo] s/ra. 69.
s[ rk\b w;" wod :}dK FBk;3.
fe U p/fBnk} n;s[ U p/ ;[gk;. 70.
fe

T{

f}whB'

p/

w[jkp;s[

FkjkfB

}wK

;ZuJ/

gkfsFkj.

][dkt`fd

Jh}d

e[fB`dj;s

jo

}whB'
e;

Fkj.
71.

}wK.
wehB'

weK.

72.

jw n} gho w'oj jw n} \hb sB.


fe

nki}

fBtk}

n;s'

rak\b

fFezB.

73.

fe T{ ok u[ fJ;w n;s[ nki} fBtk}.


fe T{ p/ ;[gk; n;s T{ p/ fB:k}. 74.
1H e[M phVK ftu F/no n`e 61, 62, 63 BjhI fby/ j'J 2H @cstj#

3H @fjok;#

}\oBkwj

685

fJe j}ko o[g?J (w[Zb tkbk) fJe ;[zdo x'Vk fbnkJhI ns fco wo e'b'I
fJj fJbkek b? bthI.61. w?I pkdFkjK d pkdFkj dk ;te ns ukeo jK (i T[;
dk) j[ew nk ikt, sK ikB ;ws jk}o jK.62.
i eo (T[; gowkswk dk) w?~ \owkB nk frnk, sK w?I so gk; fizd ns
Foho ;fjs nk iktKrk.63. i s{` gowkswk dh g{ik eoB tkbk j?I, sK wo ezw
(~ eoB) ftu ;[;sh B eohI.64.
s?~ ukjhdk j? fe gowkswk ~ gSkD ns fe; d ej s fe; ~ d[yh B
eo.65. s{` ekfJBks (]bes) dk ;odko j?I ns rZdhBFhB (pkdFkj) j?I. (sok)
fJB;k\ nihp j? ns (sohnK) f;\sK th nihp jB.66.
sok fBnK nihp j? ns soh Xow-gkbBk th n;uoi j?. (;uw[u soh)
;odkoh s n\;'; j?, ;" tko n\;'; j?.67. sok setk (Fok dk nkXko) pj[s
nihp j?, nihp j?. ;ukJh s'I fpBk j'o p'b efjDk B[e;kBdj jB.68.

s{` fBodJh j' e fe; dk ]{B eoB bJh sbtko B ubk (feT[Ife) sok
th (fJe fdB) gowkswk dh sbtko Bkb ]{B v[bQrk.69. j/ p`d/ ! s{` rak\b B j',
gowkswk ~ gSkD. T[j pj[s pfBnk} (pgotkj) j? ns (T[; ~) fe; dh
][Fkwd dh b'V BjhI.70.
T[j pj[s fBvo j? ns pkdFkjK dk pkdFkj j?. (T[j) Xosh ns nkekF
dk ;Zuk gkfsFkj j?.71. (T[j) ][dk Xosh ns nkekF dk ;[nkwh j?. T[j jo
ftnesh ns jo ;EkB ~ pDkT[D tkbk j?.72.
(T[j) ehVh s'I b? e jkEh dh gkbBk eodk j?. fBskfDnK dk skD j? ns
rak\bK ~ BFN eoB tkbk j?.73. T[; dk Bkw raohp-fBtk} j?. T[j fe; soQK
dh ][Fkwd iK GIN dk b'Vtzd BjhI ns pgotkj j?.74.
T[; dk e'Jh ozr BjhI j?, B jh e'Jh fuzBQ j? (noEKso T[j nXhB B
j'D tkbk ns pfw;kb j?). T[j jh okj d;D tkbk j? ns o;s T[s b? e ubD
tkbk th j?.75. so f;o T[s e[okB dh e;w dk \o} (bkr{) j?. fJ; bJh

686

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

fe T{ p/ Br{` n;s[ T{ p/ ur{`.


fe T{ ofjB[wk n;s[ T{ ofjBw{z.

75.

fe po ;o s[ok \o} e;fw e[oK.


p r[\sj F[wk eko ]{ph o;K. 76.
fppk:d

s[

dkBF

gO;sh

e[Bh.

peko/ F[wk u/oj d;sh e[Bh. 77.


fujk F[d fe u{` pZurK e[Fsj uko.
fe

pkeh

pwKd;s[

g/uhdj

wko.

78.

fu wodh fe n]ro ]w'FK e[Bh.


fe nkfsF dwK ok \o'}K1 e[Bh. 79.
fu

][F

r[\s

f\od";hJ/

fFskph

ptd

fe

pkorfj

wk

n}K

o'}

troBj
s[ok

ekfo

s[

jw

JhI

F[wK.

F[wK.

81.

\okw'F

\okw'F

:}dK

80.

nk:d

Fkfjd
ok

}[pK.

nkjowBk.

j}os

pkF/d2

][F

e[Bd.

e[Bd.

82.

nro ekfo JhI po4 s{ p;sh ewo.

][dktzd
fe

pkFd

JhI

s[ok

eko

pjoj

B/en;s[

dhI

to.

83.5

gotoh.

u[ :}dK FBk;h piK posoh. 84.


s[ok wB B dkBw fe :}dK FBk;.
pokwd f} s{ ekojk fdb ]ok;. 85.
FBk;d jwhI s{ B :}dK eohw.
B ]Pkjd jwh s{ pd"bs n}hw. 86.
nro ;d e[oK ok p][odh e;w.
wok J/spko/ B JhI }oj dw. 87.
j}{oh B nk:w B JhI oj Ftw.
nro Fj p]Pkjd wB nK ik otw. 88.
][FF
fe

Fkfj
ukbke

FkjkB
6

d;s[

n"ozr}/p.
n;s[6

ukp[e

oe/p.

fu j[;Bb iwkb;s[ o"FB }who.


][dktzd w[be n;s[ ;kfjp nwho.
1H @pd"ok#
gfjbK

2H @pkFh t#

nkfJnk

j?

6H

3H @jw#

d;s{o#

4H @poh eko ro#

89.

90.

5H fJj F/no eJh phVK ftu 82 s'I

}\oBkwj

687

(nkgD) ehs j'J puB ~ f;o uVQk.76.


(j n"ozr}p!) s{` nkgDh p[ZXh Bkb ezw eo ns s{` (jZEb) ezwK ~ uzrh
fdqVQsk Bkb ;zgzB eo.77. eh j'fJnk fe (s{`) wo uko p^u wko fdZs jB. go
ni e[zvbhnk Bkr fgS ofjzdk j?.78.
fJ; ftu eh wodkBrh j? fe s{` u`frnkVhnK ~ p[Mk fojk j?I. (go fJ;
soQK s{`) GVedh j'Jh nZr ~ j'o wuk fojk j?I.79. f\od';h FkfJo B fesBh
;'jDh p'bh ftu fejk j? fe ibdpk}h ftu ehsk ezw, F?skBK dk ezw j?.80.
j j}os! id s{` nkg wo e'b nktIrk, T[; fdB s{` nkgDk rtkj nkg
pD iktIrk. (noEks ;ZukJh dk s?~ gsk br ikJrk).81. i s{` fJ; ~ G[b
iktIrk, sK oZp s?~ th G[bk dtrk.82.
i s{` fJ; ezw bJh be pzBQ btIrk, sK gowkswk (fJ; dk) s?~ uzrk cb
dtrk.83. Xow dh gkbBk eoBk ;G s'I uzrk Be ezw j?. i s{` oZp ~ gSkDrk
sK fJ; s'I th ;qFm j' iktIrk.84.
w?I ikDdk jK fe s{` oZp ~ gSkDB tkbk BjhI j?I, (feT[Ife) so s'I pj[s
fdb d[ykD tkb ezw j' u[e jB.85. feogkb{ gowkswk s?~ (e[M) BjhI gSkDdk.
soh fJsBh pkdFkjh ns d"bs ~ e[M BjhI ;wMdk.86.
i s{` (j[D) e[okB dhnK ;" e;wK th yk bJI, sK th T[BQK T[s wok }ok
fizBk ftFtk; BjhI j?.87. B w?I soh j}{oh ftu nktKrk ns B jh fJ; o;s
T[s ubKrk. fiE wok gowkswk ukjrk, w?I T[Xo ~ s[o iktKrk.88.
j n"ozr}p pkdFkj! s{` pkdFkjh jk;b j'D eo e GkrtkB j?I. s{` pj[s
\[oshbk ns uzrk x'V-;tko j?I.89. s{` ;[zdo o{g tkbk, ibkb tkbk ns uzrh
}who tkbk, dF dk wkbe ns nwhoK dk ;[nkwh j?I.90.
s{` uzrh neb tkbk ns sbtko ubkT[D ftu gqphB j?I. s{` dr ns sra
dk wkbe j?I.91. s{` ;qFm }who tkbk ns ;[zdo o{g tkbk j?I. s{` w[be ns wkb
dk ;[nkwh ns p]fFF eoB tkbk j?I.92.

688

;qh

d;w-rqzE

;kfjp

fe1 soshp dkBF p sdpho s/ra.


][dkt`fd d/ra' ][dkt`fd s/ra. 91.2
fe

o"FB

][dktzd
fe

}who

n;s[

p]fFzdj/

j[;B[b

w[be'

iwkb.

wkb.

92.

p]fFF epho n;s[ do izr e'j.

wbk:e f;\s u{` ;[o^:k fFe'j.


FfjBFkfj n" o ` r }/ p nkbwhI.

93.

fe dkokfJ d"o n;s[ d{o n;s dhI. 94.


wBw e[ F sjnw e' j hnk p[ s gq ; s4.
fe nK p[s gq;szd' wB p[s fFe;s. 95.
pphI raodF/ p/t\kJ/ }wk.
g;/ g[Fs T[\sd o;kBd f}:K.
pphI

e[dos/

B/e

:}dkfB

96.

gke.

fe n} :e p dj b] o;kBd jbke. 97.


fe d[FwB e[Bd fwjopK n;s[6 d';s.

fe

p]fFzdrh

fojkJh
}[pK

fdj'

ok

eko

p]fFzdj

ofjB[ w kJh

pf;\s

U;s.

98.

fdjd.

nkFBkJh

fdjd.

99.

];w ok u[ e'oT{ e[Bd tefs eko.


:shwK fpo{` 7w/ p[od p/n}ko7. 100.
joK e; fe U ok;s pk}h e[Bd.
ojhw/ po' ojw ;k}h e[Bd. 101.
e;/ f]dws nk:d p;/ fdb'8 iK.
][dkt`d
fu

p]Fhd

d[FwB

po

poK9

t?

nwK.

102.

jhbj

;k}h

e[Bd.

nro ojB[wk po t? ok}h Ftd 10. 103.


nro :e po nk:d dj' dj j}ko.
10

fBrjpkB

T{

ok

Ftd

feodrko.

104.

s[ok ro B}o j;s bFeo t }o.


fe

wkok

fBrj

n;s[

:}dK

F[eo.

105.

fe T{ ok rao{o n;s po w[be[ wkb.


t wkok gBkj n;s[ :}dK nekb. 106.
1H @p#
2H @e[ M phVK ftu
4H @g[ofcsB# 5H @fe :e ok pdj#
10H @fe po t? y[dk ojw;k}h#

fJj F/ n o 90 s' I gfjbK fbfynk j?


6H @pkF# 7H @p[od p/ }yfw ]ko# 8H @ebp'#

3H @p#
9H @e}K#

}\oBkwj

689

s{` t^vhnK p]fFFK eoB tkbk j?I ns bVkJh ftu gops tKr nfjb j?I.
sohnK dtfsnK torhnK f;\sK jB. sok gqskg nkekF dh u'Nh se ftnkge
j?.93. j n"ozr}p! GktI s{` d[Bhnk dk pkdFkj j?I ns tes dk jkew th j?I,
go s{` Xow s'I pj[s d{o j?I.94.
w?I w{osh-g{i gjkVh okfinK ~ wkoB tkbk jK (feT[Ife) T[j p[ZsK dh g{ik
eod jB ns w?I p[ZsK ~ s'VB tkbk jK.95. (j n"ozr}p!) }wkB dh pt\kJh
dk jkb ty. fi; d fgS g? iKdk j?I, T[; ~ jkBh gj[zukT[Idk j?I.96.
T[; gke ns Be oZp dh e[dos ~ th ty, i' fJe iK d' s'I d; bZy
~ wotk fdzdk j?.97. d[FwB eh eo ;edk j? i gowkswk o{gh d';s fwjopkB
j't. T[; gowkswk dk ezw jh p]fFF eoBk j?.98.
(T[j) pzXB ]bk; eoB tkbk ns gE-gqdoFe j?. ihG ~ f;\s eoB dh
gSkD gqdkB eodk j?.99. (T[j) t?oh ~ wkVk eow eoB tb nzBQk eo fdzdk
j?. nBkEK ~ fpBk fe; eFN d (t?ohnK d xo s'I) pkjo eY fdzdk j?.100.
jo T[j nkdwh i' ;ukJh dh ewkJh eodk j?, gowkswk T[; Bkb feqgk dk
toskU eodk j?.101. i' e'Jh fdb ns ikB Bkb T[; dh ;tk ftu nkT[Idk j?,
gowkswk T[; T[s ;[yK Goh p]fFF eodk j?.102.
d[FwD T[; Bkb eh pjkBpk}h eo ;edk j?, fi; T[s gowkswk ofjw eoB
tkbk j't.103. i eo fJe T[s fJe bZy pzdk uVQ e nk ikt, sK gqG{ nkg
T[; dh oytkbh eodk j?.104.
i soh B}o \"i ns XB-d"bs T[s j?, sK woh B}o gowkswk dk F[eo
eoB tb j?.105. i' s?~ w[be ns wkb dk jzeko j?, sK w?~ gowkswk dh UN
dk (wkD) j?.106.
s rak\b B pD (feT[Ife) ;z;ko fJe ;oK tKr j?. fJj ;z;ko iK ;wK
;G d f;o T[s'I bzxdk ik fojk j?.107. s{` fJ; }wkB dh pt\kJh d uZeo ~
ty fe fJj jo wekB ns wekB ftu ofjD tkfbnK T[go'I bzx fojk j?.108.
i s{` pj[s pbtkB j?I, sK raohpK ~ d[y B d. nkgDh e;w d sF Bkb,

690

s[
fe

rak\b
nkbw

pphI
fe

wF"

d;w-rqzE

;kfjp

}h

f;gzih

;okfJ.

pr[}od

rodfF
po

;qh

jo

;o/

p/t\kJ/
p[ra[}od2

ik

pikfJ.

107.1

weK.

108.

}wK.
wehB'

s[ ro }po nki} ]okFh we[B.


e;aw ok p s/Fj sokFh we[B. 109.
u[ je :ko pkFd fu d[FwB e[Bd.
nro d[FwBh ok p ;d sB e[Bd. 110.
];w d[FwBh ro j}ko nkt[od.
B :e w{fJ T{ ok n}ko nkt[od. 111. 1.

1H @e[M phVK ftu fJ; s'A nr/ uko F/no tkX{ fdZs/ jB

2H @fpr[}Fs po jo#

}\oBkwj

691

T[BQK dh fSb B bkj.109. i oZp (tork) d';s j't, sK d[FwB eh eo ;edk


j?. ukj d[FwD ;" r[DK d[FwDh (feT[I B) ewkT[Idk oj.110. i t?oh j}ko
(d[FwD) uVQk fbnkt, sK th T[j T[; ~ fJe tkb ftzrk eoB fizBk th d[y BjhI
d

;erk.111.1.

You might also like