HI HAY, P NG

(GOOD QUESTION, GOOD ANSWER)

Cc cu hi thng thng ca ngi phng Ty i vi o Pht Nguyn tc: Bhikkhu Shravasti Dhammika Vit Dch: i c Thch Nguyn Tng Tu vin Qung c, Melbourne, Australia 2000 Ngun http://thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 21-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
Khi nim cn bn ca o Pht Pht gio v quan nim v Thng Ti sinh Thin nh Vn may v nh mnh Tr thnh Pht t

Li ngi dch "Hi Hay, p ng" (nguyn tc Anh ng: '' Good Question, Good Answer'') l mt trong nhiu tc phm ph bin ca i c Shravasti Dhammika, mt tu s ngi c tng din ging gio l Pht trn i truyn hnh v i hc c cng nh nhiu quc gia khc chu. Tp sch nh l kt qu ca cc bui din thuyt y v c n hnh ln u tin vo nm 1987 theo li thnh cu ca ng o Pht t Singapore. n nay tp sch c ti bn rt nhiu ln c, M Lai, Singapore v i Loan. Ring ti Singapore, tp sch c in ra vi hn ba mi ngn bn vo ln n hnh th nht, l mt thnh cng ngoi d kin ca tc gi. Tc

phm c n nhn mt cch rng ri c, M, Canada, Anh, Php, Argentina, Singapore v cc qun o Seychelle, v n nay c dch nhiu th ting nh Trung Hoa, v Nepal v Min in. Nhn thy tc phm c tnh cch ph bin cho ngi hc Pht. Chng ti xin chuyn ng ra ting Vit gip cho c gi Pht t Vit Nam c thm nhng hiu bit gio l o Pht. D ht sc c gng nhng khng sao trnh khi nhng s st khi chuyn ng, knh mong cc bc cao minh hoan h ch gio cho. Si gn, u xun 1998 Thch Nguyn Tng Chn thnh cm n Thy Thch Nguyn Tng gi tng Th Vin Hoa Sen sch v phin bn in t (Tm Diu) Xin xem thm nguyn tc Anh ng: Good Question, Good Answer (1,5MB) v bn dch Vit ng ca CS. Bnh Anson: Pht Php Vn p o Pht l g? Hi: o Pht l g? p: Danh t o Pht (Buddhism) xut pht t ch "Budhi" ngha l "tnh thc" v nh vy o Pht l trit hc ca s tnh thc. Nn trit hc ny khi nguyn t mt kinh nghim thc chng ca Ngi S-t-a C-m, c bit nh mt v Pht, t mnh gic ng tui ba mi su. n nay o Pht c mt trn 2500 nm v c khong 300 triu tn trn khp th gii. Hng trm nm v trc, o Pht chnh thc l mt nn trit hc ca chu, tuy nhin ngy nay pht trin v c tn khp chu u v chu M. Hi: Nh vy, o Pht c phi l mt trit hc khng? p: Danh t trit hc - philosophy - bt ngun t hai ch "philo" ngha l "tnh thng" v "sophia" ngha l"tr tu". Vy trit hc l tnh thng ca tr tu hoc tnh thng v tr tu. C hai ngha ny u din t mt o Pht ton bch. o Pht khuyn dy con ngi nn c gng pht trin kh nng tri thc ca mnh n ch cng tt c th hiu bit mt cch r rng.

o Pht cng dy chng ta lm ln mnh lng t bi v lng nhn i mnh c th tr thnh mt ngi bn chn thnh i vi tt c chng sanh. V th o Pht l mt trit hc, nhng khng ch l mt trit hc m l mt trit hc siu vit. Hi: c Pht l ai? p: Vo nm 624 trc Ty Lch, mt hong nhi ra i ti mt vng quc thuc min Bc n . V hong nhi y ln ln trong nhung la v xa hoa, nhng cui cng sm nhn ra rng tin nghi vt cht v s yn bnh ca th gian khng bo m hnh phc. Chng xc ng su xa bi nhng cnh kh au m chng thy khp mi ni, v quyt tm tm mt li gii p a n hnh phc cho nhn loi. Nm hai mi chn tui, chng t gi v v con, v tm hc vi cc bc o s v i ng thi. Cc v ny dy cho chng rt nhiu nhng khng c ngi no tht s bit r c nguyn nhn kh au ca kip ngi v phng cch vt thot kh au. Cui cng, sau su nm tu hc v hnh thin, chng t c mt kinh nghim m tt c mi phin no v minh c on tr v ngi hot nhin gic ng. K t ngy y, Ngi c tn xng l Pht- (Buddha), mt bc Gic Ng. Ngi tip tc li th gian trong 45 nm na, chu du khp min Bc n truyn dy cho mi ngi nhng g m ngi chng ng. Lng t bi v c tnh kham nhn ca Ngi l mt s k diu khin cho hng ngn ngi theo lm t ca Ngi. tui tm mi, tuy gi v bnh, nhng vn hnh phc v thanh thn, cui cng ngi vin tch. Hi: c Pht v trch nhim chng khi Ngi ri b v con ca mnh? p: iu khng d dng cht no khi c Pht ri b gia nh. Ngi phi lo lng v do d trong mt thi gian di trc khi quyt nh ra i. Lc , Ngi c mt s chn la, hoc l hin dng i mnh cho gia nh, hoc

cho th gian. Cui cng, vi lng t bi rng ln khin ngi hy sinh i mnh cho th gian , v c th gian u c li lc t s hy sinh ca ngi. Do vy, khng phi l v trch nhim. C th ni l mt s hy sinh y ngha nht t trc n nay. Hi: c Pht nhp dit th lm sao Ngi c th gip chng ta? p: ng Faraday, ngi pht minh ra in, mt nhng nhng g ng pht minh vn cn c ch cho chng ta. ng Luis Pasteur, ngi tm ra phng php iu tr nhiu bnh tt, qua i, nhng cc khm ph y khoa ca ng vn cu c nhiu mng sng. ng Leonardo da Vinci, ngi sng to ra nhng kit tc ngh thut, cng khut bng, nhng tc phm ca ng vn em li nhiu hng khi v nim vui cho mi ngi. Nhng thnh nhn v anh hng t gi ci i hng th k nhng khi chng ta c li nhng k tch v thnh tu ca h, chng ta vn c nhiu hng khi noi theo nhng g h lm. ng th, c Pht dit , nhng 2500 nm sau li gio hun ca Ngi vn gip c nhn loi, gng lnh ca Ngi vn to nhiu cm hng cho mi ngi, li dy ca Ngi vn c th ci to c cuc sng. Ch c c Pht mi c th c mt tim lc thu ht nh th qua nhiu th k sau khi Ngi nhp dit. Hi: c Pht c phi l mt v thn linh khng? p: Khng, Ngi khng phi l mt v thn linh (god). Ngi cng khng tuyn b rng mnh l thn linh, l con ca thn linh, hoc ngay c l mt s gi ca thn linh. Ngi l mt con ngi t ton thin mnh, v dy rng nu chng ta noi theo gng Ngi, chng ta cng c th t hon thin c nh Ngi. Hi: Nu c Pht khng phi l thn linh, ti sao ngi ta th cng Ngi? p: C nhiu loi th cng khc nhau, khi ngi ta th mt v thn, h tn thn cung knh v cng dng v y, cu xin n sng. H tin tng rng v thn linh y s nghe thy s tn dng, tip nhn s cng dng v p ng li li cu xin ca h. Ngi Pht t khng theo kiu th cng ny. Cng c cc loi th cng khc nh khi chng ta by t lng tn knh i vi mt ngi no hay iu g khin chng ta ngng m. Khi v thy gio bc vo lp, chng ta ng ln; khi gp mt vin chc cao cp, chng ta bt tay; khi mt bi quc ca c tri ln, chng ta nghim cho. l tt

c nhng c ch cung cch tn knh t by lng khm phc ca chng ta i vi ngi hay vt. Cch th cng theo Pht gio l thc hnh. Mt pho tng Pht ngi vi bn tay nh nhng trong mnh y v n ci t i nhc nh chng ta c gng pht trin s an lc v yu thng trong mi chng ta. Mi thm ca hng trm nhc nh chng ta v s nh hng ca c hnh lan ta khp ni, ngn n nhc nh chng ta n nh sng ca hiu bit, v nhng bng hoa sm tn a nhc cho chng ta l v thng. Khi nh l cui u, chng ta by t lng bit n i vi c Pht v nhng li dy ca Ngi. l phng cch th cng ca ngi Pht t. Hi: Nhng ti nghe ngi ta ni rng nhiu Pht t vn th cng thn tng? p: Nhng li pht biu nh vy ch phn nh s hiu lm ca ngi ang hnh tr. T in nh ngha t "idol" l "mt hnh nh hay mt pho tng c tn th nh mt thn linh"( an image or statue worshipped as a god). Nh chng ta bit, ngi Pht t khng bao gi tin rng c Pht l mt v thn linh. Vy lm sao ngi Pht t c th tin rng mt khi g hay mt mng kim loi kia li l mt v thn? Mi tn gio u dng mt biu tng no by t quan im v nim tin ca ring h. Trong o Lo (Taoism), m dng c dng lm biu tng hi ha v i khng. o Sikh (1), thanh gm c xem l biu tng cho s u tranh tinh thn. o C-c (Christianity), con c dng lm biu tng cho s hin hu ca Cha v cy Thnh gi dng lm biu trng cho s hy sinh ca Cha. V Pht gio, tng Pht c xem nh nhng biu tng ca s hon thin nhn cch con ngi. Tng Pht cng nhc nh ta v tnh nhn bn trong gio l nh Pht. Tht vy, Pht gio lun xem con ngi l trung tm ch khng phi l thn linh, iu nhc nh chng ta phi tm s ton ho v hiu bit bn trong ch khng phi v b ngoi ca hnh tng. V th ni rng ngi Pht t tn th hnh tng l khng ng. Hi: Ti sao ngi ta t giy vng bc v lm nhng chuyn l trong cha? p: Nhiu vic thy l nu ta khng tm hiu v chng. Tt hn nn gt b nhng chuyn l y m nn c gng tm hiu ngha ca chng. Tuy nhin, trong thc t, i khi ngi Pht t p dng nhng iu m tn d oan v hiu lm hn l li dy ca Pht. V nhng vic hiu lm nh vy khng

phi ch ring Pht gio m thnh thong cng c thy nhng tn gio khc. c Pht dy rt r rng v chi tit v nu khng hiu gio l ca Ngi th khng th li cho Ngi. C li dy rng: Nu mt ngi au kh v bnh hon m khng chu iu tr, thm ch ngi y c ngi thy thuc trong tm tay. khng phi l li ca ngi thy thuc.. Cng vy, nu mt ngi b hnh h v au kh bi phin no m khng tm s gip ca c Pht, th cng khng phi l li ca Ngi.-- (JN 28-9) Khng phi pht gio m bt c tn gio no cng khng th gip cho h nu bn thn h khng thc hnh ng php. Nu bn mun bit r rng v chnh xc v chn l ca o Pht , th hy c nhng li dy ca Pht hoc hc hi vi ngi hiu ng gio l ny. Hi: Nu Pht gio qu tt p nh vy, ti sao vn cn nhiu quc gia ngho kh? p: bn mun ni ngho kh v kinh t? l s tht, v vn cn nhiu quc gia Pht gio cha pht trin v mt ny. Nhng nu ngho m bn mun m ch v "phm cht ca cuc sng" th c l nhiu nc theo Pht gio li rt giu. Chng hn nc M, mt quc gia cng thnh v kinh t v quyn lc, nhng li l mt trong nhng quc gia c mc ti phm cao nht th gii, hng triu ngi gi b con ci lng qun v cht trong c c ti cc vin dng lo; nn bo lc trong gia nh v lm dng tnh dc tr em l vn nng bng. C ba cp ci nhau c mt cp ly d; sch bo i try d dng tm thy. V vy, giu theo ngha c tin nhng li ngho v "phm cht cuc sng". By gi chng ta th quay sang Min in, mt quc gia c nn kinh t lc hu, nhng cha m c con ci tn vinh v knh trng; t l ti phm tng i thp; vn ly d v t t hu nh khng nghe thy; vic bo lc trong gia nh, lm dng tr em, sch bo kch dc v nn mi dm khng th c. Mt nn kinh t chm tin nhng li c mt nn tng o c x hi cao hn mt quc gia nh Hoa k. Tuy nhin, nu chng ta mun nhn thy nhng quc gia Pht gio theo ci ngha kinh t nh vy, th mt trong nhng quc gia giu c nht v c nn kinh t nng ng nht th gii hin nay l Nht Bn, ni c 93% dn s l tn theo Pht gio. Hi: Ti sao bn khng thng nghe ngi Pht t lm cng tc t thin x hi?

p: C l ngi Pht t khng cm thy cn thit phi khoe khoang v nhng iu tt ca h. Nhiu nm trc y ng Nikkyo Niwano (2), v lnh o Pht gio Nht Bn c trao gii thng Templeton qua vic ng vn ng lin kt ha hp tn gio. Tng t, mt tng s ngi Thi nhn gii thng Magsaysay cho chin dch bi tr t nn ma ty. Nm 1987, Thng ta Kantayapiwat, ngi Thi Lan, cng nhn mt gii thng Nhi ng Ha Bnh ca Na Uy cho cng vic t thin ca ngi trong nhiu nm gip tr bi i vng nng thn. V hin nay, cc hi on Pht gio phng Ty ang thc hin mt s cng tc t thin cc vng nng thn n , h ang xy dng trng hc, Trung tm iu tr tm thn thiu nhi, trm x v nhng khu cng nghip nh. Ngi Pht t thy rng vic gip cho ngi khc nh l mt php mn tu tp ca h, nhng h cho rng cng vic y nn thc hin trong thm lng, khng cn ph trng. Chnh v th m bn khng nghe thy nhiu v cc hot ng t thin ca h. Hi: Ti sao c nhiu tng phi khc nhau trong Pht gio? p: C nhiu loi ng khc nhau: ng vng, ng trng, ng kt tinh, ng cc, ng ct, ng phn... nhng tt c ch l ng v ch c mt v ngt. N c sn xut t nhiu hnh thc khc nhau n c th s dng nhiu cch khc nhau. Pht gio cng th, Pht gio Nguyn thy, Thin tng , Tnh tng, Du gi tng, Mt tng nhng tt c u l Pht gio v u c chung mt v - v gii thot. Pht gio qu tht pht trin qua nhiu hnh thc khc nhau n hin hu v thch ng vi nhng nn vn ha khc nhau. Qua nhiu th k Pht gio c th tn ti ph hp vi mi th h. ng trn phng din b mt, Pht gio dng nh c khc nhau, nhng tm im d bit y vn l gio l T v Bt chnh o. Tt c nhng tn gio chnh, k c Pht gio, tng b chia ra nhiu tng phi khc nhau. Nh nhng tn gio chnh khc, Pht gio bao gm nhng hnh thi v tng phi. Nhng s khc nhau ca cc tng phi y khng bao gi a ti xung t nhau, v cho ti nay cha bao gi biu l s th ch vi nhau, h n vi nhau nhng cha vin khc v cng cu nguyn vi nhau. Lng bao dung, v hiu nhau nh th qu tht l him thy. Hi: Bn lun ngh tt v o Pht. Ti cho rng bn ngh o ca bn ang theo l ng cn cc o khc l sai. p: Khng c mt Pht t no hiu li Pht dy m li ngh cc tn gio khc l sai. Khng mt ai c tm hn ci m li tm phn xt cc tn

gio khc. Vic trc tin bn tm nghin cu nhng tn gio khc l bit c bao nhiu im tng ng.Tt c cc tn gio u tha nhn rng i sng con ngi hin ti khng c tha mn. Tt c u tin rng nu hon cnh ca con ngi phi ci thin th cch c x v quan im ca h cn phi c thay i. Tt c u truyn dy v mt nn o c hc v yu thng, nhn i, kin nhn, rng lng v c trch nhim vi x hi, v tt c u chp nhn c s hin hu trong mt vi hnh thc tuyt i. H s dng nhiu ngn ng khc nhau, nhiu tn gi khc nhau v nhiu biu tng khc nhau m t v gii thch nhng s vic ny. V ch khi no h bm cht vo ng hng ca mnh bng tm lng hp hi nhn s vic th s ch k, ngo mn v t tn lin pht sinh. C tng tng mt ngi Anh, mt ngi Php, mt ngi Trung quc v mt ngi Nam Dng. Tt c u nhn vo mt ci ly nc. Ngi Anh ni "y l ci 'cup'", ngi Php ni "Khng phi, n l ci 'tasse'", ngi Hoa bo "c hai ng u sai ht, n chnh l ' pei'". V ngi Nam Dng ci ln ni rng: "Cc anh ng ngn lm sao, n l ci 'cawan'". Ngi Anh lt quyn t in ra v ch cho cc ngi kia "Ti c th chng minh y l ci 'cup', quyn t in ca ti vit nh th". Ngi Php ci li "t in ca ti ni r l 'tasse'. Ngi Hoa ln ting ci li "T in ca chng ti mi chnh xc, v n c hng ngn nm nay ri, lu hn tt c cc t in ca cc anh, v li ngi ni ting Hoa nhiu hn ngi ni ngn ng ca my anh, v th ti ni n l pei l chnh xc nht". Trong lc nhng ngi ny ang ci c v tranh lun, mt ngi Pht t bc ti bng ly ci ly nc ln ung. Sau khi v y ung xong, v y ni: "D cc anh c gi n l 'cup', 'tasse', 'pei' hay 'cawan' , mc ch ca ci ly l dng ung nc, cc anh hy chm dt tranh lun v hy ung nc bt cn kht ca cc anh i!". y l thi ca ngi Pht t i vi cc tn gio khc. Hi: o Pht c phi l khoa hc khng? p: Trc khi tr li cu hi ny, tt nht chng ta hy tm hiu v nh ngha ca t khoa hc, theo t in gii thch khoa hc l "Kin thc c th c hnh thnh theo mt h thng, ci tu thuc vo s trc nghim cc d kin v xc nhn c quy lut t nhin, mt phn ty thuc vo nhng g c nghin cu chnh xc". Trong Pht gio c nhiu phng din khng ph hp vi nh ngha ny. Nhng gio l ct li ca o Pht, T Diu (Four Noble Truths) th hn

 ph hp. Chn l th nht kh au l mt kinh nghim v c th xc nh c. Chn l th hai ch r rng au kh c nguyn nhn t nhin ca tham i m n c th nh ngha, tri qua v o lng c. Khng cn c gng gii thch kh au theo thut ng , quan im siu hnh hay huyn hoc. Chn l th ba, chm dt kh au khng nng nh vo thn linh ti cao, vo nim tin hay cu nguyn m n gin ch l loi b nguyn nhn ca kh au. l vic hin nhin. Chn l th t, con ng a n s chm dt kh au, mt ln na cng khng c g siu hnh m ty thuc vo vic thc hin theo phng php c bit. V hn na thi phi ci m xt nghim. Pht gio khng tha nhn quan im v mt ng cao c , ging nh khoa hc v gii thch ngun gc v s vn hnh ca v tr theo quy lut t nhin. Hn nhng iu ny l chng minh theo tinh thn khoa hc. Mt ln na, chng ta li thy tinh thn khoa hc trong Pht gio cng r rng hn qua li khuyn ca c Pht, rng chng ta khng nn tin tng mt cch m qung m ngc li phi t vn , tm hiu v thm tra, nh vo kinh nghim ca chnh mnh ri mi tin, c nh th tnh cht khoa hc mi c r rng. c Pht dy: "ng tin tng theo huyn b hay truyn thng. ng tin tng theo tin n i hay kinh in, ng tin tng theo li n hay nhng g hp l, ng tin tng theo khuynh hng ca mt nim no , hay do mt ai c kh nng. V ng tin tng theo tng " v y l thy ca ta". Nhng khi chnh cc v bit rng iu y l tt khng lm tn hi ai, l s sng sut ng tn dng v khi thc hnh v theo di rng n s mang n hnh phc, ri hy tin tng theo". -- (A I 188) V th chng ta c th ni rng mc d Pht gio khng hon ton khoa hc, nhng hn mang tnh khoa hc mnh m v c tnh khoa hc hn cc tn gio khc. Chnh ng Albert Einstein (1879-1955) mt nh khoa hc v i nht ca th k hai mi ni v tnh khoa hc ca Pht gio nh sau: "Tn gio tng lai s l mt tn gio ton cu, vt ln trn mi tinh thn linh, gio iu v thn hc. Tn gio y phi bao qut c phng din t nhin ln siu nhin, t trn cn bn ca thc o l, pht xut t kinh nghim tng th gm mi lnh vc trong ci nht th y ngha. Pht gio s p ng c cc iu kin . V nu c bt c mt tn gio no c th ng u vi nhng nhu cu ca nn khoa hc hin i, th l

Pht Ghi ch:

gio

vy."

(1) Sikhism: mt o pht trin t n gio t th k 16, ch tn ngng mt v thn. (2) Php s Nikkyo Niwano (1906-1999), ngi khai sng Hi Pht Gio Lp Chnh Gio Thnh (Rissho Kosei-kai, pht xut t phi Php Hoa Nht Lin Tng ca Nht bn), l nh lnh o Hi Tn Gio v Ha Bnh Th Gii, Hip Hi T Do Tn Gio, Hip Hi Ha Bnh Niwano, Lin on Tn Tn Gio Nht Bn, l tc gi ca nhiu tc phm Pht hc quan trng. (Ngi dch). Khi nim cn bn ca o Pht Hi: Li dy chnh yu ca c Pht l g? p: Tt c li dy chnh yu ca c Pht tp trung vo gio l T Diu , nh mt bnh xe ni cc cm, nin v trc. c gi l "Bn" v tt c c bn iu. Gi l "Diu" v ngi ta bit ngay n s s qu bu v gi l "" v ph hp vi hin thc v chn tht. Hi: Chn l th nht l g? p: Chn l th nht cp n i sng l kh. sng bn phi au kh. Khng th no sng m thiu kinh nghim v kh. Chng ta phi chu ng ci kh v th xc nh bnh hon, mi mt, chn thng, gi yu v cui cng l cht. Chng ta li chu ng ci au n v tm l nh c n, tht vng, s hi, chn nn, gin d, in tit.... Hi: iu y c bi quan khng? p: T in nh ngha ch bi quan l "mt thi quen suy ngh v bt c vic g xy ra u l xu c", hay "tin tng rng ci xu lc no cng mnh hn ci tt". Pht gio khng truyn dy t tng v cng khng bc b s hin hu ca hnh phc.Mt cch n gin Pht gio cho rng sng l phi tri qua kh au v th xc v tm l, li tuyn b ny r rng khng th chi ci c. Cn quan im ca hu ht cc tn gio l hoang ng,

mt truyn thuyt hay mt nim tin kh c th minh chng c. Pht gio bt u bng kinh nghim trn cc s kin khng th ph nhn , c mi ngi cng bit v tt c nhng kinh nghim y, tng tri y phi c gng phn u vt qua. Nh vy, Pht gio ch thc l mt tn gio ph qut cho mi ngi, bi v Pht gio nhm ng vo mi quan tm ca mi c nhn con ngi, kh au v lm sao loi b. Hi: Chn l th hai l g? p: Chn l th hai l tt c kh mi au u c nguyn nhn ca i dc. Khi chng ta quan st v kh au ca tm l, chng ta s d dng nhn ra nguyn nhn ca i dc to ra. Khi ta mun mt iu g m ta khng c toi nguyn th ta cm thy tht vng. Khi ta mong mun mt ai sng theo s mong i ca ta, nhng h khng lm c, ta cm thy chn nn v tht vng. Khi ta mun mi ngi ging mnh m h li khng th ta cm thy b tn thng. Thm ch khi ta mun mt ci g v c th t c, nhng n cng khng lun mang li hnh phc v khng lu sau chng ta cm thy chn ngn, mt i s thch th vi n v bt u ham mun ci khc. Ni chung, chn l th hai cp n nhng g bn mun khng m bo c hnh phc. Thay v lin tc n lc t c nhng g mnh mong mun, tt nht bn nn c gng lm gim bt lng ham mun ca bn. Ham mun y tc mt i s nim an lc v hnh phc ca chng ta. Hi: Nhng lm th no nim mong mun v tham i li c th a n kh au v th xc? p: Trong i ngi ta lun mun ci ny, ham thch ci n v c bit ci kht vng lin tc to ra mt hp lc mnh m ri cui cng dn n vic ti sinh. Khi chng ta u thai th chng ta c thn th v nh ni trn, thn th ny d b chn thng, bnh hon, gi yu v t vong. Nh vy i dc dn n s kh cho th xc, v n l nguyn nhn chnh dn dt ta vo trong vng lun hi. Hi: iu rt hay, nhng nu ta gt b s ham mun th chng ta s khng bao gi t c ci g c. p: ng vy, tuy nhin c Pht mun ni rng khi s ham mun v tham i, khng tho mn nhng g ta c v s tham mun khng ngng s lin tc to ra nguyn nhn kh au. Do , ta nn loi b s tham mun. c Pht khuyn chng ta nn phn bit r rng gia ci chng ta cn v ci

chng ta thm kht v hy c gng v nhu cu gim bt s ham mun. c Pht dy rng nhu cu ca chng ta c th hon thin nhng lng ham mun ca chng ta th v cng tn - nh h su khng y. C nhiu nhu cu chnh ng, c bn, ta c th t c v iu ny khin ta hng ti. Vt qua s tham mun bng cch gim i lng ham mun y. Cui cng, mc ch ca cuc sng l g? Hy hi lng v hnh phc vi nhng mnh c. Hi: Bn c ni n vn ti sinh, nhng c bng chng no v vic ny khng? p: Tt nhin l c rt nhiu bng chng v iu ny, nhng chng ta s tr li vn ny chi tit chng sau. Hi: Chn l th ba l g? p: Chn l th ba ni v kh au c th b loi b v t c hnh phc. y l im ti quan trng trong Bn Chn l ny, v trong c Pht qu quyt rng s tha mn v hnh phc tht s s c th t c. Mt khi chng ta t b nhng ham mun v ch v hc cch sng mi mi ngy mt gi, thng thc nhng kinh nghim cuc sng cng hin cho ta m khng b nhng nhc dc quy nhiu v ph ri. Chng ta kham nhn trc nhng rc ri ca cuc i m khng s hi, sn hn, th hn, v th chng ta c hnh phc v t do. Nh vy v ch nh vy chng ta mi sng trn vn. V chng ta khng cn b m nh bi vic tha mn nhng ham mun ch k ca ring mnh, nn chng ta s c nhiu thi gian gip ngi khc vi nhng nhu cu bc thit ca h. Trng thi ny gi l Nit-bn. Chng ta cng khng cn kh au v tm l. y l Nit-bn ti hu. Hi: Nit-bn l g v u? p: y l mt chiu kch vt thi gian v khng gian nn kh th lun bn hay c n suy tng. Nhng danh t v t tng ch thch hp m t chiu kch ca thi gian v khng gian. Nhng v Nit-bn vt thi gian, khng chuyn vn v v th khng gi hoc khng cht. V th Nit-bn l bt dit. V vt khng gian nn khng c s to tc, khng c ranh gii, khng c khi nim ca ng v v ng v do Nit-bn l v hn. c Pht cng qu quyt cho chng bit rng Nit-bn l kinh nghim ca mt nim hnh phc cao c. Ngi tuyn b: "Nit-bn l hnh phc ti thng" -- Kinh Php C, 204

Hi: Nhng c chng c g cho chiu kch hin hu chng? p: Khng, khng c. Tuy nhin s hin hu ca Nit-bn c th suy lun ra c. Nu c s o lng c v s vn hnh ca thi gian v khng gian th mi chnh l tht l s o lng. Th gian m chng ta ang sng, chng ta c th suy lng m khng th o t c s vn hnh ca khng gian v thi gian. Tr li, d chng ta khng th chng minh Nit-bn l hin hu, nhng theo li c Pht dy Nit-bn hin hu. Pht dy: "C v sinh, v hu, v tc, bt ha hp. Nu ni khng nh vy th ci v sinh, v hu, v tc, bt ha hp ny cng khng th to thnh bt c hnh ng no t ci g c sanh, tr thnh. Nhng bi c v sinh, v hu, v tc, bt ha hp cho nn c lm ra bit ci g sinh ra, tr thnh v ha hp". -- Ud 80. Chng ta s bit c Nit-bn ch khi no chng ta thc hnh v t c n. Hi: Chn l th t l g? p: Chn l th t l con ng a ti s chm dt kh au. Con ng ny gi l Bt Chnh o, bao gm: kin thc chn chnh, suy ngh chn chnh, li ni chn chnh, hnh ng chn chnh, mng sng chn chnh, sing nng chn chnh, nh ngh chn chnh v tu tp thin nh chn chnh. Ngi Pht t thc hnh theo tm php ny th s thnh tu c phc lc mt cch vin mn. Bn s thy mi bc trong Bt chnh o ny bao hm mi lnh vc trong cuc sng: tri thc, o c, x hi, kinh t, tm l v do n tim tng mi nhu cu m con ngi cn hng n mt cuc sng yn bnh hnh phc v thng hoa i sng tm linh. Pht gio v quan nim v Thng Hi: Ngi Pht t c tin Thng khng? p: Khng, chng ti khng tin. C nhiu l do gii thch iu ny. c Pht, nh cc nh tm l hc v x hi hc hin i, tin rng nim o l

v nht l quan im v Thng c cng mt ngun gc l s s hi. c Pht tng ni: "V s s hi bt an m con ngi thn thnh ha ni non, cy rng, lng miu." --(Php c 188) Con ngi vo thi s khai t thy mnh sng trong mt th gii nguy him v th ch, s hi loi d th, khng c kh nng kim thc phm, lo s mnh b thng hay bnh hon v hi hng khi nhng hin tng thin nhin nh sm chp, ni la lun e da h. H nhn ra s bt an v chnh h t to ra nhng t tng thn thnh t an i mnh trong mt hon cnh, v khi dy lng can m khi h lm nguy v an i h khi hon cnh tr nn xu i. i vi thi im khng hong hin nay, bn s thy ngi ta tr v vi tn ngng nhiu hn, bn s nghe h ni rng tin tng vo mt v thn, mt v thnh no th h s c c sc mnh c th ng u vi cuc sng. Bn s nghe h gii thch rng h tin vo mt ng thing ling c bit, v li cu nguyn ca h c p ng. Tt c nhng iu ny c c Pht dy rng nim v ng thing ling l do s s hi v tht vng ca con ngi m c. c Pht dy chng ta nn c gng tm hiu nhng ni s hi ca chng ta, hy loi b i nhng tham mun v hy tip nhn nhng g khng th i thay c trong bnh tnh v can m. c Pht thay th ni s hi y khng phi bng mt nim tin phi l m bi chnh kin hp l L do th hai, c Pht khng tin vo thn linh v dng nh khng c mt bng chng no xc tn cho tng y. C nhiu tn gio tuyn b rng ch c li dy ca ng gio ch ca h l c duy tr, rng h hiu l ch c mt v Cha c nht, rng ng thing ling ca h ang hin hu cn nhng gio ch ca nhng tn gio khc th khng c. Mt s tn gio th tuyn b Thng l nam, nhng mt s khc th cho rng Thng l n, s cn li th cho l trung tnh. Tt c h u tha mn rng c nhiu bng c chng minh Thng ca h hin hu nhng h li ci ma mai v khng tin vo nhng chng c cho s c mt Thng ca nhng tn gio khc. Tht khng c g ngc nhin, v c qu nhiu tn gio b ra nhiu th k c gng chng minh s hin hu ca Thng m vn khng c tht hoc khng c chng c c th no c tm thy. i vi ngi Pht t ngng ht mi phn quyt y cho n khi nhng chng c c phi by.

L do th ba, c Pht khng tin vo Thng , v tin tng nh th khng cn thit. Mt s ngi tuyn b rng tin tng Thng l cn thit l gii v ngun gc ca v tr. Nhng iu ny khng ng. Khoa hc c mt li gii thch rt thuyt phc v qu trnh hnh thnh ca v tr m khng lin h g n nim ca Thng . C mt s cho rng tin tng vo Thng l cn thit c mt cuc sng ngha v hnh phc. Mt ln na chng ta thy iu cng khng ng. Khng k n tn o Pht, c hng triu ngi khng theo tn gio no v c t tng t do, khng t nim tin ni Thng m vn c mt cuc sng hnh phc, c ngha v hu ch. Mt s cho rng tin vo sc mnh ca Thng l cn thit v con ngi l nhng sinh vt yu ui khng sc t cu ly mnh. Mt ln na, chng c y vn a n s mu thun. Ngi ta thng nghe rng c tng vt qua bao chng ngi, bao tai ha, bao xung t v bao kh khn bng n lc ni tm ca h m khng ty thuc vo nim tin ni Thng . Mt vi ngi tuyn b rng tin tng Thng l cn thit con ngi c cu ri. L l ny ch ng nu trng hp bn l ngi chp nhn l thuyt ca cu ri v vi ngi Pht t khng chp nhn mt quan nim nh th. Da vo kinh nghim bn thn, c Pht nhn thy rng mi chng sanh u c kh nng tnh ha tm hn , pht trin lng t bi v hon thin s hiu bit. Ngi gt b s ch v thin ng v nhc nh chng ta nn tm kim nhng gii php cho nhng vn ca chng ta qua s hiu bit ca chnh mnh. Hi: Nhng nu khng c Thng th lm sao c c v tr? p: Mi tn gio u c nhng chuyn huyn b gii p cho cu hi ny. Ngy xa, con ngi ngy ng cha bit g, nhng chuyn huyn b nh vy rt ph hp. Nhng vo th k hai mi ny, trong thi i vt l, thin vn hc v a cht hc, nhng iu huyn b nh th s b nhng c s khoa hc y lui. Khoa hc gii thch ngun gc ca v tr m khng theo nim ca Thng . Hi: Nh vy th c Pht ni g v ngun gc ca v tr? p: Tht l th v l li gii thch ca c Pht v ngun gc ca v tr rt ph hp v gn gi vi quan im khoa hc. Trong Kinh Trng A-Hm, c Pht m t v tr b hoi dit v ri ti tin ha thnh hnh dng hin nay v s triu nm. Cuc sng s khai hnh thnh t nhng sinh vt c dng n ging n dng phc hp trn mt nc tri qua v s triu nm.

Tt c nhng tin trnh khng c khi u v kt thc, v c vn hnh theo nhng nguyn l t nhin. Hi: Bn ni khng c chng c v s hin hu ca Thng . Vy nhng php l l ci g? p: Nhiu ngi tin rng nhng php l l bng chng v s hin hu ca Thng . Chng ta tng nghe nhng li tuyn b ba bi v cch dng php l cha khi bnh, tuy nhin chng ta cha bao gi c c mt chng c no t vn phng y khoa hay ca mt bc s xc nhn v vic . Chng ta nghe nhng tin n rng c mt s ngi c cu sng khi nhng thin tai mt cch k l nhng chng ta cha bao gi thy c c mt ln chng kin gii thch v vic y. Chng ta nghe n on rng li cu nguyn c th i thng vo thn th hay n vi t chi qu quc ca bnh nhn, nhng chng ta cha bao gi thy chp quang tuyn hay c mt li nhn xt ng n ca nhng bc s v y s. Tht him khi nhng php l c bng chng r rng v nhng bng chng ny li khng thay th c nhng li tuyn b ba bi, nhng bn bo co v tin n nhm. Tuy nhin, i khi nhng trng hp khng th gii thch cng c xy ra, nhng s kin khng ch i xy n. Chng ta phi tha nhn s bt lc ca con ngi khng th gii thch c nhng bng chng v s hin hu ca Thng . iu chng minh rng kin thc ca chng ta cn gii hn. Trc thi k nn y hc hin i pht trin, ngi ta khng bit u l nguyn nhn gy ra bnh v tin rng Thn linh hay Thng to ra bnh tt trng pht con ngi. Ngy nay chng ta bit c l do no gy ra bnh v khi au bnh chng ta ung thuc. n lc kin thc ca chng ta v th gii ngy cng hon thin hn, chng ta c th hiu ci g to ra nhng hin tng khng gii thch c, cng nh nhng nguyn do gy ra bnh. Hi: Nhng c qu nhiu ngi tin vo mt vi hnh thc ca Thng , iu chc l ng? p: Khng hn. c lc ngi ta tin rng tri t ny l bng phng. Nhng h sai. S ngi tin vo t tng m h khng da trn s tht thng hay sai lm. Chng ta c th ni vic y ng hay sai ch bng cch quan st cc s kin v kim tra li chng c. Hi: Nh th, nu nh ngi Pht t khng tin vo Thng th h tin vo ci g?

p: Chng ti khng tin vo Thng v chng ti tin con ngi. Chng ti tin rng mi con ngi l cao qu v quan trng, rng tt c u c mt tim lc thnh mt v Pht - mt con ngi ton ho. Chng ti tin rng con ngi c th vt thot c v minh, nhng iu phi l v thy c mi s vt ng nh tht. Chng ti tin rng ghen ght, gin d, ganh tkhinh khi c th thay th bng lng yu thng, nhn nhc, rng lng v t t. Chng ti tin rng tt c nhng iu ny ang c sn trong mi ngi, nu h n lc v c hng dn , c nhng Pht t thun thnh h tr v c hp th gio l ca c Pht. Nh li Pht dy: "Khng ai c th cu gip c ta ngoi tr chnh ta. Khng ai c th v khng ai c th lm c. Chnh ta phi bc vo con ng ny. Ch Pht ch l ngi dn ng." -- Kinh Php C, 165 Nm gii Hi: Nhng tn gio khc rt ra c nhng iu ng v sai t nhng li dy ca Thng hay ng gio ch ca h. Bn l Pht t khng tin vo Thng th lm sao bit c u l ng v u l sai? p: Bt c ngh, li ni hay hnh ng no bt ngun t tham lam, sn hn v si m u y chng ta ra khi Nit bn l xu v bt c ngh, li ni hay hnh ng no pht xut t b th, thng yu v tr tu th u r rng a ta n Nit bn l tt. bit c ci g l ng v ci g l sai, chnh bn phi pht trin ci nhn thc v chnh kin ca mnh, v o c phi c t trn s hiu bit, lun lun mnh hn nhng g chng ta tun theo mt li phn quyt. Trong cc tn gio ly Thng lm tm im nhn bit ci no tt ci no khng tt, tt c cn phi lm theo li rn dy. Nhng Pht gio ly con ngi lm tm im bit iu ng hoc sai, bn phi t pht huy s tnh gic v hiu bit mt cch su rng.V o c c da trn s hiu bit th lun mnh m hn l p ng theo mt mnh lnh. Nh th mun bit ng sai, ngi Pht t nn xem xt ba iu: nh, tc dng v hnh ng s nh hng n ta v ngi khc. Nu nh tt (pht xut t lng thng, b th v tr tu) s gip cho chnh mnh (c lng t bi

hn, b th nhiu hn, khn ngoan nhiu hn) v cho c ngi khc (gip h pht trin tm b th nhiu hn, yu thng nhiu hn v khn ngoan nhiu hn), vic lm v hnh ng c xem l thin nghip, tt v o c. C nhin, c nhiu s khc nhau trong vn ny. C lc ti hnh ng vi tng tt nhng n c th khng mang li li ch cho chnh mnh v cho ngi chung quanh. i khi nh ca ta khng tt nhng hnh ng ca ta li gip k khc. Thnh thong ta hnh ng theo ngh tt v c li ch cho ta nhng c l n l nguyn nhn gy ra kh au cho ngi khc. Trong nhng trng hp nh th, nhng hnh ng ca ta ln ln gia nhng ci tt v ci xu. Khi nhng ngh xu v hnh ng hoc gip cho chnh ta hoc gip cho k khc, hnh ng nh vy l sai. V khi no nh ca ta tt v hnh ng ca ta c li ch cho c ta v ngi khc, th hnh ng hon ton ng. Hi: Vy, Pht gio c nguyn tc o c no khng? p: C, l nm gii. Nm gii ny l cn bn ca o c Pht gio. Gii th nht l khng chm git hay st hi mi chng sanh. Gii th hai l khng trm cp. Gii th ba l khng t dm. Gii th t l khng ni di v gii th nm l khng ung ru v cc cht lm say ngi. Hi: Nhng chc chn c lc st hi l iu tt. Chng hn st hi nhng vi trng gy bnh hoc mt ai mun git bn? p: iu c th l tt cho bn. Nhng i vi vt v ngi b git th sao? Tt c u ham sng nh bn. Khi bn quyt nh git mt sinh vt gy bnh, nh ca bn c l c an xen gia s quan tm chnh bn (tt) v s ly bnh (xu). Hnh ng s c ch cho chnh bn (tt) nhng r rng n s lm hi con vt kia (xu). V th, trong lc git hi c th l iu cn lm, nhng hon ton khng c xem l iu tt. Hi: L Pht t, sao bn qu quan tm n cn trng nh kin v su b? p: Ngi Pht t c gng pht huy lng t bi m khng c s phn bit v tt c u nh nhau. H thy rng th gii ny l mt th thng nht, ni m mi ngi, mi loi u nng vo nhau sinh sng. Ngi Pht t tin rng trc khi chng ta mun hy dit hay mun o ln mi s cn bng tinh t v trt t ca thin nhin, chng ta phi cn thn. Th nhn xem vo nhng quc gia mnh m khai ph thin nhin, cho n lc khng cn c c hi phc hi c na, h xm chim v tn ph chng. Thin

nhin b o ln. Bu khng kh b nhim c , sng ngi tr nn nhim v kh cht, c qu nhiu loi th b tuyt chng, ni rng b tr tri v xi mn. Thm ch kh hu cng b thay i. Nu con ngi c mt cht u t v tn ph, hy hoi v chm git v hy hoi th s khng hong ny s khng gia tng. V chng ta nn c gng pht trin tinh thn tn trng gi tr ca s sng. l nhng g m gii cm th nht cp. Hi: Gii th ba ni n vic trnh t dm. Vy, t dm l g? p: Nu chng ta dng th on gian tr, e da, hay p buc mt ngi khc quan h tnh dc vi mnh, hnh vi y gi l t dm. Ngoi tnh cng l mt hnh thc t dm, v khi chng ta ci nhau c ha rng s chung thy vi nhau, nhng khi ta phm phi ti t dm th chng ta ph b li cam kt cng nh phn bi li lng tin ca ngi kia. Vn tnh dc phi biu l tnh yu v vic quan h mt thit gia hai ngi l gp phn duy tr tnh cm trong i sng la i. Hi: Quan h tnh dc trc hn nhn c phi l t dm khng? p: Khng hn, nu c hai ngi u ng v yu thng nhau. Tuy nhin khng nn qun rng do cu to sinh hc c th dn n vic mang thai v nu mt ph n cha lp gia nh m c mang th s to ra nhiu vic rc ri. Nhiu ngi bit suy ngh v chng chc cho rng tt hn ht phi vic y cho n sau khi lm l ci. Hi: Cn ni di l g? C th sng m khng ni di c chng? p: Nu tht s khng th trnh c vic ni di trong x hi , th tnh trng hi l v sai tri cn c thay. Pht t l ngi cng quyt lm iu g thc t m s trung thc l trn ht c. Hi: Cn vn ru th sao? Ung cht t khng hi g ch? p: Ngi ta khng ung v hng v. Khi h ung mt mnh l tm cch th gin nhng cng thng v khi h ung x giao, thng l ha ng vi mi ngi. Ngay c mt lng ru nh cng lc dn thc v lm mt i s tnh thc. Dng mt lng ln, hu qu ca n c th b tn ph. Hi: Nhng ung ch mt cht th c phm gii phi khng? ch l mt vic nh thi m.

p: C, ch l mt vic nh nhng nu bn khng chu tp bung b, th vic phm gii v li cam kt ny khng phi l ln sao? Hi: Nm gii cm trn c tnh tiu cc, n bt buc bn khng c lm m n khng a ra iu g bn c php lm. p: Nm gii y l nn tng o c ca ngi Pht t. Nhng khng phi l tt c. Chng ta bt u nhn ra nhng thi h tt xu ca mnh v c gng loi b chng. Sau khi ta loi b nhng vic xu, chng ta bt u lm nhng iu thin. Chng hn nh li ni. c Pht dy dy rng chng ta nn ni chn tht, ha i, lch s v ni ng lc. c Pht dy: "Khi t b vng ng s l ngi ni chn tht, ng tin, c th tin cy c, v y khng la di th gian. Khng ni li ni c c, khng lp li nhng g mnh nghe y, cng khng lp li nhng g mnh nghe kia gy ra s bt ha gia nhiu ngi. V y ha gii nhng ngi b chia r v mang nhng ngi bn li gn nhau. Hi ha l nim vui, l tnh yu, l hnh phc ca v y; n l ng c ca li ni ca v y. Khng ni li th b, li ni v y khng trch mng, d nghe, hp lng ngi, tao nh c mi ngi yu thch. T b tt ngi l i mch, v y ni hp thi, ng chuyn, c lin quan n gio l v gii lut. V y ni nhng li ng trn trng, ng thi , hp l, r rng v chnh xc.." -- (M I 179) Ti sinh Hi: Con ngi t u n v ri s i v u? p: C ba cu tr li c th gii p cu hi ny. Nhiu ngi tin vo mt Thng hay thn linh th cho rng trc khi mt con ngi c sinh ra, con ngi khng hin hu, ri ngi y c sinh ra qua nh ca Thng . Trong i sng con ngi ty theo tn ngng v hnh ng m ngi y s c ln thin ng vnh hng hay a lc ni i ngc vnh vin. Cc nh nghin cu khoa hc nhn vn, cc nh khoa hc tuyn b rng con ngi xut hin t nhng nguyn nhn t nhin, sng ri cht, s hin hu y khng ngng. Pht gio khng tha nhn nhng li gii thch ny. Li gii thch th nht gp nhiu vn v o c. V nu c mt v Thng tt to ra mi chng ta, iu tht kh gii thch ti sao c qu nhiu ngi khi mi sinh ra b d dng n gh tm, hay ti sao c qu nhiu a tr sy thai trc khi sinh. Nhng vn khc vi li gii thch ca thuyt

hu thn dng nh rt bt cng, rng mt ngi s phi chu au kh vnh vin trong a ngc do v nhng ti li anh ta to ra trong vng su mi hay by mi nm trn i ny. Su mi hay by mi nm ca mt i ngi khng c tn ngng v v o c th khng ng chu nhng hnh pht vnh vin nh vy. Cng th, su mi hay by mi nm ca mt ngi c tn ngng v o c ch l mt kt qu nh u th c mt cuc sng sung sng vnh vin trn thin ng. Cch gii thch th hai kh hn cch th nht v c nhiu chng c khoa hc hn h tr cho iu , nhng vn cha c cu tr li cho cu hi quan trng trn. Lm sao mt hin tng qu phc tp n ngc nhin khi thc c th pht trin t mt cuc tip xc n gin ca hai t bo, tinh trng v trng? V hin nay theo khoa cn tm l c tha nhn l mt phn ca khoa hc, hin tng ging nh thn giao cch cm to ra kh khn thch hp vi khun mu thin v ca t tng duy vt. Pht gio cung cp li gii thch tha ng nht v vic con ngi t u n v ri s i v u. Khi chng ta cht, thn thc, vi tt c nhng khuynh hng s thch, ti nng v tnh tnh c sn v ty thuc vo i sng ny, chnh n s ti thit lp trong trng th tinh. Nh vy, mt c nhn trng thnh, l s ti sinh v s pht trin nhn cch, c quy nh bi hai yu t tnh cht tinh thn trong qu kh v mi trng sng mi. Nhn cch s thay i v s c b sung bi nhng n lc ca thc v nhng yu t trong sinh hot nh gio dc, nh hng ca cha m v x hi v mt ln na ci cht xy ra, ri chnh n li t ti lp trong mt trng th tinh mi. Tin trnh sinh t, t sinh ny s tip tc lp i lp li cho n khi tham i v v minh on dit. Khi mt ngi lm c nh th, thay v ti sinh th tm ca h t c mt trng thi, c gi l Nit bn v l mc ch ti hu ca o Pht v cng l mc tiu ca cuc sng. Hi: Lm th no thn thc c th i t thn xc ny n mt th xc khc? p: C ngh l n ging nh ln sng ca my radio. Ln sng my pht thanh khng pht i khng bng li ni v m nhc m t nng lng theo nhng tn s khc nhau v c truyn i qua khng gian, ri c tip nhn bi my thu thanh vi li ni v m nhc nh ni n c pht i. iu ny v nh tm thc vy. Khi cht, nng lc tinh thn ca con ngi i qua khng gian, ri b cun ht v c n nhn bi mt trng th tinh. Khi bo thai pht trin, chnh thn thc tp trung no b ni m v sau "i pht thanh" ny c xem nh mt c nhn mi.

Hi: C phi con ngi thng ti sinh tr li kip ngi khng? p: Khng. C nhiu ci gii m con ngi s c th ti sinh. C ngi ti sanh ln ci tri, c ngi ti sanh xung a ngc, c ngi ti sanh lm qu i..v.v... Ci tri khng phi l ni chn no m l mt trng thi hin hu trong con ngi mang thn xc v tm hn phn ln tri qua s vui sng. Mt s tn gio c gng c u thai vo ci tri (thin ng) v tht l lm ln tin rng l ni vnh hng. K tht khng phi vy. Ging nh tt c iu kin nhn duyn, thin ng vn phi chu s i thay v th mng ngi y s chm dt, v y c th ti sinh tr li kip ngi. a ngc cng th, khng c mt ch no r rng m ch l mt trng thi hin hu ni mi con ngi mang hnh dng vi t v t tng ch yu lun tri qua trong su kh v lo u. Ng qu, mt ln na cho ta thy cng ch l mt trng thi hin hu vi thn xc v tm thc lin tc b cu x bi nhng tham i v khng nh . Nh vy, chng sanh thin ng phn ln tri qua s vui sng, chng sanh a ngc v ng qu thng tri qua s kh au cng cc, v ci ngi th ln ln vi hai trng thi ny: kh v vui. Nh th, ch khc nhau chnh yu gia ci ngi v cnh gii khc l ch hnh dng thn xc v tnh cht th bo. Hi: Ci g quyt nh cho vic ti sinh? p: l yu t ti quan trng nht, nhng khng phi ci duy nht nh hng ni ta s c ti sinh v cuc sng ta s c thuc loi no, l nghip (karma). Nghip ngha l hnh ng c lin h ti nhng hnh ng c tc . Ni cch khc, nhng g chng ta quyt nh l do chng ta ngh v hnh ng trong qu kh. Cng th, by gi chng ta ngh v hnh ng th no th n s nh hng n ta nh th y trong tng lai Hng ngi hin lnh, t i th c khuynh hng ti sinh vo thin ng hoc ci ngi c u th c hnh phc. Hng ngi hay su lo, au kh v c c c xu hng ri vo a ngc hoc ti sinh vo kip ngi trong hon cnh kh au. Hng ngi b m nh v tham i, thm kht mnh lit c khuynh hng ti sinh vo loi ma i hoc sinh lm ngi lun tht vng bi s thm mun v kht vng ca h. Ni chung, bt c mt thi quen tinh thn no pht trin mt cch mnh m i ny, s tip tc c mt i sau , tuy nhin, phn ln ngi ta u ti sinh vo kip ngi.

Hi: Nh th chng ta khng b nghip chi phi, chng ta c th thay i c n chng? p: C nhin chng ta c th. l mt trong nhng tng bc caBt Chnh o, l Chnh Tinh Tn. Nhng cn ty thuc vo s nhit tm, ngh lc v thi quen ca chng ta na. Qu tht, c mt s ngi n gin tri qua cuc sng ca h di s nh hng nng n ca thi quen qu kh, m khng c gng chuyn ha chng nn tr thnh nn nhn cho nhng hu qu kh au. Ngi nh vy s tip tc kh au cho n khi no h chu thay i nhng thi h tiu cc ca h. Bao lu nhng thi quen tiu cc cn tn ti th vic thay i chng cng kh by nhiu. Ngi Pht t bit r iu ny v tn dng mi c hi loi b nhng thi quen tiu cc ca tinh thn v pht trin nhng thi quen tinh thn thuc v kt qu hnh phc. Thin nh l mt trong nhng k thut lm gim bt nhng thi quen nh hnh trong qu kh ca ta nh ni nng hay ch ng ni nng hoc hnh ng hoc ch ng hnh ng. i sng ca ngi ngi Pht t l rn luyn, thanh lc tm, v gii thot. Chng hn, nhn nhc v t bi l mt phn r rng trong c tnh ca bn kip trc, nhng c tnh y s ti xut hin ngay trong i ny. Nu n mnh m v c pht trin trong i ny th chng s c mt, thm ch cn mnh hn v r rt hn nhng kip sau. iu cn c trn s kin n gin v d dng quan st rng nhng thi quen hnh thnh lu i th c khuynh hng kh thay i.. Hin ti, nu bn l mt ngi nhn nhc v t bi, r rng v chc chn l bn s khng d b ngi khc quy nhiu, bn khng c c cm vi ngi, mi ngi u thch bn v nh th bn cm thy hnh phc hn. By gi xem xt mt v d khc, hy cho l bn sinh ra vi c tnh nhn nhc v t t, v l thi quen tinh thn ca bn c t kip trc. Nhng trong i ny, bn lng qun vic pht trin nhng thi quen y. Chng s dn dn yu i, mt hn v c l hon ton khng cn na trong tng lai. Kin nhn v t t trong trng hp ny yu i, c th hoc i ny hoc i sau, nng tnh, sn hn v c c, c th c hnh thnh v pht trin trong bn m chnh n s mang n cho bn nhng su mun v kh au. Ta hy xem mt v d khc, v thi quen tinh thn t kip trc nn trong i sng hin ti bn c khuynh hng hay cu gt, nng gin v khi bn nhn ra nhng thi quen y ch lm cho bn kh au v nh th bn c gng ha gii chng. Bn thay th chng bng nhng cm xc tch cc. Nu bn c th loi b chng hon ton th c th vi n lc bn c, bn s t ti

trc nhng cn nng gin v tht vng. Nu bn ch c th lm cho nhng khuynh hng y yu i th chng s ti xut hin trong i sau, nu bn n lc hn na th chng c th b on tn v bn s c gii phng khi nhng hu qu bt an ca chng. Hi: Bn ni nhiu v ti sinh, nhng c bng chng bit l chng ta ti sinh khi chng ta qua i? p: Khng nhng ch c chng c khoa hc xc minh cho tn ngng Pht gio v ti sinh m cn c l thuyt v i sng sau khi cht v c bng chng h tr vic ny. Khng c mt du hiu no chng minh s hin hu ca thin ng v c nhin chng c hy dit vo lc cht cng khng c. Tuy nhin trong sut 30 nm qua, cc nh nghin cu v tm xem xt mt s ngi c tr nh su xa v kip trc ca h. Chng hn nh Anh quc, mt b gi nm tui, ni rng em c th nh n "cha m khc" ca em v em ni chuyn mt cch sng ng v mt i sng ca mt ngi khc. Cc nh nghin cu tm l c mi n v h hi em hng trm cu hi v c em tr li ht tt c. Em ni v cuc sng mt ngi lng c bit thuc nc Ty Ban Nha, em cho bit tn ngi lng v tn ng ph ni em sng, tn ca nhng ngi lng ging v nhiu chi tit khc v cuc sng hng ngy . Em ri nc mt khi cho bit em b xe ng, b thng v qua i hai ngy sau . Nhng chi tit ny sau c kim chng, ngi ta thy s kin rt chnh xc. Qu tht c mt ngi lng nh th Ty Ban Nha vi ci tn m em b nm tui cung cp. C ngi nh m theo kiu em b m t nm trn con ng m em b cho bit tn. Ngi ta cn tm ra ngi nh ca mt ph n 23 tui cht v tai nn xe hi cch nm nm. Lm sao mt em b nm tui ang sng Anh quc, cha tng n Ty Ban Nha m li bit ht tt c nhng chi tit y? V tt nhin, khng phi l trng hp duy nht v ti sinh. Gio s Ian Stevenson thuc phn khoa tm l trng i hc Virginia, Hoa K, m t hng chc trng hp ti sinh trong cun sch (1) ca ng. ng Ian Stevenson, mt nh khoa hc uy tn vi hn 25 nm nghin cu v nhng ngi c tr nh v i sng qu kh l mt chng c rt vng chc cho nhng li o l Pht gio v vn ti sinh. Hi: Mt s ngi cho rng kh nng nh v kip trc l cng vic ca ma qu?

p: Bn khng th n gin b qua nhng g khng ph hp vi c tin ca mnh nh chuyn ca ma qu. Nu bn mun phn bc vn ma qu l phi l v m tn, bn phi dng l l hp l h tr cho kin mnh a ra Hi: Bn ni bn tho v ma qu l m tn, cn ni v ti sinh khng phi l m tn sao? p: T in nh ngha t "m tn" l "mt nim tin khng c t trn s kin hay trn l tr m ch l s kt hp ca cc tng, nh l php l". Nu bn c th ch r cho ti thy t mt cuc nghin cu thn trng v s hin hu ca ma qu c mt nh khoa hc ghi chp th ti s tha nhn rng tin vo ma qu khng l m tn. Nhng ti cha bao gi nghe thy bt c mt cuc nghin cu no v ma qu c, n gin l cc nh khoa hc khng bn tm nghin cu nhng vic nh vy. V th ti xin ni khng c bng chng no c v s hin hu ca ma qu. Tuy nhin nh chng ta c bit, c chng c xem nh ng h cho thuyt ti sinh. V vy, nu tin tng c vic ti sinh t ra n cng cn c trn vi d kin, nn khng th xem l m tn c. Hi: Thi c, vy c nh khoa hc no tin vo thuyt ti sinh khng? p: C, ng Thomas Huxley, ngi c cng a khoa hc vo h thng gio dc ca Anh th k th 19 v l nh khoa hc u tin bo v lun thuyt ca Darwin, ng tin rng ti sinh l mt khi nim hp l. Trong cun sch ni ting "S Tin Ha, o c hc v nhng bi lun khc" , ng ni: Trong hc thuyt lun hi, bt k ngun gc n l g, theo s nghin cu Pht gio v B La Mn gio, cung cp nhng d kin chng minh hp l v hot ng ca v tr n con ngi.... Tuy l l ny khng ng tin hn nhng l thuyt khc v khng ai ngoi nhng ngi suy ngh vi vng s phn bc v cho l chuyn v l. Ging nh hc thuyt tin ha, thuyt ti sinh c ngun gc t th gii hin thc; v iu c th xc thc nh l mt l lun mnh m c kh nng p ng. Thm na, Gio s Gustal Stromberg, mt nh thin vn hc v vt l hc, ngi Thy in v l bn thn ca nh khoa hc Einstein cng tm thy khi nim v ti sinh:

C nhiu quan nim khc nhau v linh hn con ngi hoc c th ti sinh trn i hay khng. Vo nm 1936, mt trng hp th v c nhng vin chc ca chnh ph n kim tra v c bo co li. Mt b gi (tn Shanti Devi Delhi) c th m t chnh xc v i sng trc y ca em ( Muttra cch Delhi khong nm trm dm). Em qua i ti ni ri ti sinh ln th hai. Em cho bit tn ca ngi chng, ngi con v m t ngi nh cng nh lai lch v cuc i em. Mt y ban iu tra a em n thm ngi thn trong kip trc xc minh li li trnh by ca em. Trong s nhng ngi ti sinh n c xem nh chuyn bnh thng, nhng trong trng hp ny lm cho ngi ta ngc nhin v b gi ny nh rt nhiu v nhng s kin qua. Trng hp ny v cn nhiu chuyn tng t khc c th thm vo bng chng cho hc thuyt k c khng th hy dit. Gio s Julian Huxley, mt khoa hc gia ni ting ngi Anh , l tng gim c t chc UNESCO (2) tin rng ti sinh hon ton ph hp vi quan im ca khoa hc: Khng c g ngn cn s thng cn ca mt linh hn c nhn sau khi cht ging nh mt thng ip v tuyn c truyn i trong mt h thng truyn thng c bit. Nhng phi nh rng thng ip ch tr thnh mt thng ip khi n tip xc vi mt c cu ph hp mi ni nhn. V th vi s pht ra linh hn ca ta c th cng nh th. Vic ny khng bao gi cm nhn hay ngh n tr khi c "hin thn" trong mt vi trng hp. Nhn cch ca ta da vo thn xc m c nn khng th ngh rng s sng cn s l nhng cm gic thun ty m khng cn c thn xc. Ti c th ngh rng linh hn c thot ra chu ng s lin h gia nam v n nh bc thng ip truyn i ti my thu thanh. Nhng trong trng hp "ci cht" hy cn xa c th thy c, nh khng c g nhng s ri lon ca nhng m thc khc lang thang trong khp v tr n khi ... h ...tr li vi thc ti ca thc tip xc vi s vn hnh nh b my thu ca tm thc. Ngay c nhng ngi thc t hin nay nh nh cng nghip M, Henry Ford chp nhn quan nim v ti sinh. ng Ford b thuyt ti sinh li cun v n khng ging nh quan nim hu thn hay thuyt duy vt, ti sinh cho bn thm c hi th hai t thng hoa chnh mnh. ng Henry Ford ni: Ti chp nhn thuyt ti sinh lc ti hai mi su tui. Tn gio khng gip ti c g c. Ngay c cng vic cng khng lm ti hi lng. Cng vic s tr nn v v nu chng ta khng th dng kinh nghim c tch ly trong

i ny cho i sau. Khi ti khm ph thuyt ti sinh dng nh ti tm thy mt k hoch ph qut. Ti thy mnh c c hi thc hin nhng d n ca mnh. Thi gian khng cn gii hn na. Ti khng cn l thuc vo thi gian na.... Thin ti l kinh nghim. Dng nh c ngi ngh l thin ph hay ti nng , nhng n ch l kt qu ca kinh nghim di lu t nhiu kip. Linh hn ca vi ngi gi hn nhng ngi khc, nn h hiu bit nhiu hn.... Vic khm ph ra thuyt ti sinh lm cho ti yn tm... Nu bn gn gi bn ghi chp cuc m thoi ny, hy vit n ra lm cho tm tr mi ngi c thoi mi. Ti mun truyn t ti mi ngi s an lc m tm nhn lu di ca cuc sng trao cho chng ta. Nh vy gio l Pht gio v ti sinh c chng c khoa hc h tr. Thuyt ny trc sau u hp l v n gii ta nhng nghi vn m cc thuyt hu thn v duy vt khng lm c. Ngoi ra thuyt ti sinh cng an i ta. C g t hn mt hc thuyt sinh tn m khng cho bn c c hi th hai, khng c c hi sa cha nhng sai lm bn lm trong kip ny v khng c thi gian pht trin nng khiu v k nng nhiu hn m bn c gio dc trong i ny. Nhng theo c Pht, nu bn khng chng c Nit bn trong kip ny, th bn s c c may c gng kip sau. Nu bn phm sai lm trong i ny th bn c th sa cha trong i sau. Bn c th s thnh tht xem li nhng sai lm ca mnh. iu bn khng th lm hay t c trong kip ny th c th hon tt trong i k tip. Tht l mt gio l tuyt vi.

(1) "Twenty cases suggestive of reincarnation and cases of Reincarnation Type" (Hai mi trng hp ti sanh gi v nhng trng hp ti sinh tiu biu , do University Press of Virginia, Charlotteville, Hoa K xut bn nm 1975) (2) United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation (T chc gio dc, khoa hc, v vn ha ca Lin Hip Quc), Thin nh Hi: Thin nh l g?

p: Thin nh l mt s n lc ca thc lm thay i s vn hnh ca tm. T Pali gi thin nh l "Bhavana" ngha l "tng trng" hay "pht trin". Hi: Thin nh c quan trng khng? p: C, thin nh quan trng. Cho d chng ta mun tt p bao nhiu cng kh m t c nu chng ta khng chu thay i nhng dc vng l nguyn do a n hnh ng. V d, mt ngi c th nhn ra rng anh hay nng ny vi v v anh ha vi lng mnh rng "t y v sau ta s khng nng ny na". Nhng mt gi sau, anh ta c th la mng v mnh, n gin v anh ta khng t tnh thc, s tc gin kia pht khi m anh khng kim sot c. Thin nh gip pht s tnh thc v ngh lc cn thit chuyn ha dn nhng thi quen tiu cc ca tinh thn. Hi: Ti nghe ni rng thin nh c th rt nguy him. iu c ng khng? p: sng chng ta cn mui. Nhng nu bn phi n mt k mui th chnh n s git bn. Sng trong thi i hm nay, bn cn xe hi, nhng nu bn khng tun th lut l giao thng hay trong lc li xe bn say ru th xe hi tr thnh ci my nguy him. Thin nh cng ging nh th, n cn thit cho sc khe tinh thn v hnh phc nhng nu bn thc hnh sai phng php, n s to ra nhng rc ri. Mt s ngi c vn nh bun phin, tht vng, s hi hay bnh tinh thn, h ngh thin nh l mt phng cch iu tr cp thi cho nhng vn ca h, h bt u p dng thin v i khi vn ca h li cng ti t hn. Nu bn trong trng hp nh th, tt nht bn phi tm mt ngi chuyn mn gip , sau bn kh hn mi nn p dng thin. Mt s ngi khc t tm hiu ri thc hnh, thay v h i dn tng bc mt, h li qu hp tp, chng bao lu h kit sc. Nhng c l phn ln nhng vn v thin xy ra l do loi " thin nhy vt" (1). Mt s ngi i n mt v thy hc thin ri p dng phng php thin ca v y trong mt thi gian, sau h c sch thin ri quyt nh thc hnh theo s ch dn trong sch, mt tun sau c mt thin s ni ting ving thm thnh ph ca h v h quyt nh phi hp mt s li dy ca v y vo trong vic tu thin ca h, chng lu sau h ri vo tnh trng ln xn mt cch tht vng. Thin nhy vt ging nh con Kangaroo t mt v thy ny n mt v thy khc, t mt phng php ny sang mt phng

php n l mt vic lm sai lm. Tuy nhin, nu bn khng c vn g v tinh thn v bn p dng thin cng nh thc hnh ng phng php th chc chn thin nh l mt trong nhng php mn tt nht m bn c th t lm. Hi: C my loi thin ? p: c Pht dy c nhiu loi thin khc nhau, mi loi u c phng cch i tr mi vn ring bit hay pht trin trng thi tm l c bit. Nhng c hai loi thin ph bin v thng c s dng nhiu nht l qun nim hi th v qun t bi . Hi: Nu ti mun thc hnh php mn thin qun nim hi th th ti phi lm sao? p: Bn phi lm theo cc bc sau y, c bn iu cn bit: ni chn, t th ngi, thc hnh v nhng tr ngi.Trc ht bn tm mt ch ngi thch hp, c th mt cn phng khng n o v ni bn khng b quy ry. Ngi t th tt l chn bn xp li, di mng c mt ci gi, lng thng , hai bn tay xp ln nhau t trn hai chn v mt nhm li. Ty theo s la chn, bn c th ngi trn gh v gi lng thng lu nh bn mun. Bc tip theo bn phi p dng ng nh th. Trong lc ngi yn tnh vi mt nhm li , bn tp trung vo s chuyn ng ca hi th v v hi th ra. Php thin ny c th lm bng cch m hi th hay theo di s phnh ln v xp xung ca bng. Khi ngi thin c th c mt s vn v kh khn pht sinh. Bn c th thy nga ngy kh chu trn c th v au nhc ni u gi. Nu iu ny xy ra, hy c gng gi c th th gin, khng nhc nhch v tip tc tp trung vo hi th. C th s c nhiu ngh xut hin tm bn v lm xao lng vic ch vo hi th ca bn. Cch duy nht gii quyt vic ny nn tr li ch hi th mt cch kin nhn. Nu bn tip tc lm nh th, cui cng ngh kia s yu i v vic nh tm ca bn s tt hn v bn s c c giy pht i su vo s an lc v thanh tnh ni tm. Hi: Ti nn ngi thin bao lu? p: Tht l tt ngi thin mi ngy 15 pht, sau c gng tng thm nm pht mi tun cho n khi bn c th hnh thin trong 45 pht. Sau mt vi tun l ngi thin u n nh vy, bn bt u thy vic nh tm s tt

hn, nhng tng tn lon s gim dn v bn s c nhng giy pht an lc v yn tnh tht s. Hi: Cn qun T bi l g? Cch thc hnh ra sao? p: Khi bn quen thuc vi php mn qun hi th v thc hnh u n ri, bn c th bt u thin Qun t bi. Php qun ny nn thc hin hai hay ba ln mi tun sau khi thc hnh qun hi th. Trc tin, bn phi quay v quan tm chnh mnh v t ni nhng li nh "Cu mong cho ti c khe mnh v hnh phc. Cu mong cho ti c an lc v bnh yn. Cu mong cho ti thot khi mi him nguy. Cu mong tm ti khng cn sn hn. Cu mong tm ti y p tnh thng. cu mong cho ti khe mnh v hnh phc". K bn tip tc ri tm t bi n vi ngi thn, nhng bn bnh thng, v cui cng l nhng ngi m bn khng thch, c nguyn cho h an vui, khe mnh nh bn tng c mong cho mnh vy. Hi: Li ch ca loi thin qun t bi ny ra sao? p: Nu bn thc hnh u n thin qun t bi ny vi thi ng n, bn s thy trong bn s thay i theo hng tch cc. Bn s thy mnh c th hng ti vic chp nhn v tha th. Bn s thy tnh cm dnh cho ngi mnh thng gia tng thm. Bn s thy mnh thn thin hn vi nhng ngi m trc y mnh th v khng quan tm v bn s nhn thy nhng c cm hay on gin m bn c vi ngi no nay s gim xung v cui cng s bin mt. Thnh thong nu bn bit ai ang bnh, bun ru hay gp kh khn, bn c th ngh n h trong lc hnh thin v thng th bn s thy tnh cnh ca h c ci thin. Hi: iu y c th nh th no? p: Tm tr, khi pht trin thch hp s l mt phng tin hng mnh. Nu chng ta bit tp trung vo nng lc tinh thn hng n ngi khc th s c nh hng n h. Hn bn c kinh nghim nh th. C l bn ang trong mt phng ng ngi v bn c cm gic rng ai ang ch n mnh. Bn xoay mt vng xem v bit chc l ai ang nhn chm chm vo mnh. iu g xy ra khi bn bt c nng lc tinh thn ca ngi khc. Thin qun t bi cng ging nh vy. Chng ta hng nng lc tch cc ca tinh thn ti ngi khc v dn dn s chuyn ha c h. Hi: Ti c cn mt ngi thy hng dn hnh thin khng?

p: Mt ngi thy th hon ton khng cn thit nhng mt s hng dn c nhn chuyn mn v thin th chc chn c ch. Tic thay, mt s tu s v c s t xem mnh l thin s, k thc h khng bit mnh ang lm g. Hy c gng chn mt ngi thy c hnh, c nhn cch v trung thnh vi li Pht dy. Hi: Ti nghe rng thin nh ngy nay c cc nh tm l hc v chuyn gia v tm thn p dng rng ri. iu c ng khng? p: Vng, ng nh th. Ngy nay thin c tip nhn nh mt liu php cao cp nh hng su rng v c nhiu chuyn vin v sc khe tm thn s dng gip lm th gin v vt qua nhng m nh v mang n s tnh thc. S soi sng ca c Pht cho tm tr nhn loi ang gip rt nhiu cho con ngi hm nay cng ging nh tng gip cho con ngi thi xa.

(1) "Kangaroo meditation" (Kangaroo: mt loi ng vt chu c c th nhy xa bng hai chn sau rt khe). Tr Tu v T Bi Hi: Ti thng nghe Pht t ni v Tr tu v T bi. Hai t ny c ngha g? p: Mt s tn gio tin rng t bi hay tnh thng l phm cht tinh thn quan trng nht nhng h khng thnh cng v vic pht trin tr tu, kt qu ch l mt ngi kh tt bng, mt ngi t t c cht t hiu bit hoc khng bit g c. Nhng h thng t tng khc nh khoa hc, tin rng tr tu c th tt nht pht trin, trong khi tt c mi tnh cm k c t bi b loi ra. Hu qu ca kiu suy ngh ny m khoa hc c khuynh hng bn tm v kt qu m lng qun i l khoa hc phi phc v con ngi ch khng phi kim sot v khng ch con ngi. Ni khc hn, lm cch no cc nh khoa hc mc c kh nng ca mnh pht trin bom nguyn t, chin tranh vi trng.v.v... Tn gio lun xem l tr v tr tu nh l k th ca tnh cm cng nh yu thng v lng trung thnh. Khoa hc lun xem tnh cm nh yu thng v trung thnh l k th ca l tr v tnh khch quan. V d nhin, h khoa hc pht trin th tn gio suy thoi. Mt khc, Pht gio dy rng tr thnh mt ngi hon ho phi pht trin c tr tu

v lng t bi. V n khng phi l gio iu m da vo kinh nghim, Pht gio khng c g phi e ngi khoa hc c. Hi: Nh vy theo Pht gio, tr tu ngha l g? p: Tr tu ti thng thy rng tt c cc hin tng s vt u khng hon ho, khng thng hng v v ng. S hiu bit ny l t ti hon ton v a n phc lc ln lao, c gi l Nit-bn. Tuy nhin, c Pht khng ni nhiu v mc tr tu ny. Khng phi l tr tu nu chng ta n gin tin tng vo nhng g ngi khc ni li. Tr tu thc s l nhn thy trc tip v t mnh hiu. mc ny, tr tu lm cho tm ci m hn l tm lng hp hi, lng nghe nhng quan im ca ngi khc hn l tin m qung; cn thn xem xt nhng s kin ngc li hn l vi u trong m l; phi khch quan hn l thnh kin hay phe phi; dnh thi gian hnh thnh kin v nim tin hn l ch chp nhn iu u tin hay iu d cm xc nht a n cho ta ; v lun sn sng thay i nim tin mt khi s tht tng phn li ta. Ngi lm c iu ny chc chn l khn ngoan v cui cng n gn vi hiu bit chn chnh. Con ng ca ngi Pht t i hi phi c lng can m, kin nhn, linh ng v thng minh. Hi: Ti ngh l c rt t ngi c th lm iu . Vy th im ni bt ca o Pht l g nu ch c mt t ngi c th thc hnh ? p: S tht khng phi mi ngi u sn sng theo o Pht. V vy c th ni rng chng ti nn dy o m mi ngi c th d hiu hn l tht bi trong s bun ci. Pht gio nhm vo chn l v nu ngi cha hiu ht by gi, h c th sn sng kip sau. Tuy nhin c nhiu ngi, ch vi nhng li chn tht hay khuyn khch th c th lm tng trng s hiu bit ca h. V th ngi Pht t c gng trong khim tn v m thm chia s s hiu bit v o ca mnh vi ngi khc. Pht dy chng ta lng t bi v chng ta truyn dy n ngi khc cng v lng t bi. Hi: Theo Pht gio, T bi l g? p: Nh tr tu bao gm s hiu bit hay tri thc t bn th ca ta, t bi bao gm tnh cm hay cm gic ca bn tnh con ngi. Ging nh tr tu, t bi l phm cht duy nht ca con ngi. T bi - compassion - c to thnh bi hai t "co" l cng nhau v "passion" l cm gic mnh. V l t bi. Khi ta thy mt ngi no bun kh chng ta cm thy ni au ca h nh l ni au ca chnh ta v c gng loi b hay xoa du ni au ca h th l t bi. V th, tt c mi ngi u tt, tt c u c c tnh nh

Pht l chia x, sn sng an i, thng cm, quan tm v chm sc - tt c u l biu hin ca lng t bi. Bn cng nn ch rng trong con ngi c lng t bi, s quan tm v yu thng ngi khc cng l bt ngun t s chm sc v thng yu chnh mnh. Chng ta c th tht s hiu ngi khc khi ta tht s hiu c chnh mnh. Chng ta bit iu g tt nht i vi ngi khc cng nh ta bit ci g tt nht cho chnh ta. V vy trong o Pht, s pht trin tm linh ca ring mnh s n r mt cch t nhin trong s quan tm n s li lc ca ngi khc. Cuc i ca c Pht minh chng rt r iu ny. Ngi dnh su nm di tm ra hnh phc cho mnh, sau Ngi mang li li ch cho ton nhn loi. Hi: Vy bn ni rng tt nht chng ta c th gip ngi khc ri sau mi gip chnh mnh. Khng phi l ch k hay sao? p: Chng ta thng thy lng v tha, quan tm n ngi khc trc khi cho chnh mnh, ngc li vi tnh ch k l quan tm n mnh trc ngi khc. Pht gio khng xem iu ny hay iu kia m ha ln c hai. Tht s quan tm n mnh s dn dn hng s quan tm n ngi khc khi ngi y nhn ra ngi khc tht s cng ging nh mnh. y mi tht s l t bi. T bi l vin ngc p nht trong phn thng ca gio l Pht gio.

n Chay Hi: Pht t c phi l ngi n chay khng? p: Khng nht thit nh th. c Pht khng phi l ngi n chay. Ngi cng khng dy t mnh n chay, thm ch ngy nay c nhiu Pht t danh ting cng khng phi l ngi n chay. Hi: Nhng nu bn n tht th bn gin tip chu trch nhim vi ci cht ca th vt. Khng phi l phm gii th nht sao? p: ng l khi ta n tht, ta gin tip hay c mt phn trch nhim trong vic git hi th vt nhng iu ny cng ging nh vic bn n rau ci. Ngi nng dn phi phun thuc dit su b trong v ma ca ho, v th khi rau qu trong ba n ca bn c ti tt. Li na, nhng sinh vt b git ly da lm ti sch, dy nt, ly m lm x phng v hng ngn sn phm khc cho bn s dng. D sao, trong mt vi hnh thc no trong cuc sng khng th no trnh c vic gin tip chu trch nhim n ci cht

ca nhng loi vt khc, v y ch l mt dn chng khc ca Chn L Th Nht, l s hin hu thng tnh ca kh au v khng nh . Khi bn gi gii th nht, bn c gng loi b nguyn nhn trc tip st sinh. Hi: Pht t theo tng phi i tha khng n tht ch? p: iu ny khng ng. Pht gio i tha Trung Hoa t nng vic n chay nhng c tu s v c s theo truyn thng i tha ca Nht Bn v Ty Tng li thng n tht. Hi: Nhng ti vn ngh Pht t phi l ngi n chay. p: Nu c ngi n chay nghim chnh nhng li ch k, di tr, keo kit v mt ngi khc khng n chay nhng hay quan tm n ngi khc, thnh tht, rng lng, v t t. Ai l ngi Pht t tt hn trong s hai ngi ny? Hi: Ngi thnh tht v t t p: Ti sao? Hi: V nhng ngi nh vy r rng l c lng tt. p: ng th. Mt ngi n tht c th c mt tm lng trong sch, cng vy mt ngi khng n tht c th c tm u ti. Theo li dy ca Pht, iu quan trng l phm cht tm lng, ch khng phi l vn n ung king c. Nhiu Pht t rt quan tm n vic khng bao gi n tht, nhng h li khng quan tm g n bn tnh ch k, di tr, c c hay ganh tH thay i cch n ung, iu ny d thc hin, trong khi h li qun i s ci i tm tnh ca h, iu ny tht kh lm. V vy cho d bn l ngi c n chay hay khng, hy nh rng vic quan trng nht trong Pht gio l bn tm phi thanh tnh. Vn may v nh mnh Hi: Pht ni g v php l v on s mnh? p: Pht xem cc tp tc on s mnh, eo ba h mng, chn hng tt xy nh, tin on vn mnh v coi ngy tt xu l m tn d oan v ch v c Pht tuyt ngn cm hng t ca mnh nhng vic lm nh th. Ngi gi nhng th l "ti ngh thp km".

C mt s o s sng nh vo thc n ca ngi tn do nhng ti ngh thp km nh vy, tht l mt phng tin sinh k khng ng n nh xem ch tay, on sao hn, gii mng mang n may mn hay vn en... cu thn ban phc... chn hng tt xy nh, t ca Pht (sa mn Cm) c trnh nhng vic lm thp km ny, v l phng k sinh nhai sai lm. -- (DI 9-12) Hi: Vy ti sao ngi ta vn lm v tin tng chng? p: V tham lam, s hi v thiu hiu bit. Khi ngi ta hiu li dy ca Pht, h nhn ra rng vi bn tm thanh tnh c th bo v h tt hn l nhng mnh giy, nhng ming kim loi vi vi ba ch ba v h khng cn bao bao lu na tin tng vo nhng th . Theo li dy ca c Pht, chnh s thnh tht, lng nhn i, hiu bit, nhn nhc, khoan dung, trung thnh, rng lng v nhng c tnh tt khc tht s bo v bn v gip bn thnh cng . Hi: Nhng mt s ba php may mn chc c linh nghim phi khng? p: Ti bit mt ngi kim sng bng ngh bn ba may mn. Anh ta tuyn b rng ba ca anh mang n vn may, giu c v anh bo m rng bn c th chn ba s hn. Nhng nu iu anh ta ni l ng ti sao chnh anh khng tr thnh t ph? Nu ba may ca anh tht s linh nghim ti sao hng tun anh khng trng s? May mn duy nht ca anh ta l c nhng ngi u m mua nhng l ba ca anh m thi. Hi: Vy th c nhng iu may mn nh th khng? p: T in nh ngha may mn l "tin tng rng bt c iu g xy ra, tt hoc xu, n vi mt ngi trong din bin s vic l do c hi, s mnh hay vn may m c ". c Pht hon ton ph nhn c tin ny. Mi vic xy ra u c nguyn nhn hay l do c th ca n v phi c mi lin h gia nhn v qu. Chng hn, b bnh l c nhiu nguyn nhn c th. Ngi b nhim vi trng v c th ca h phi yu i nn chnh vi trng gy ra bnh. C mt mi quan h xc nh gia nguyn nhn (vi trng v c th yu) v kt qu (bnh) v chng ta bit rng vi trng tn cng vo cc t bo v gy ra bnh. Nhng y khng c mi lin h no c tm thy trn mt mnh giy c vit vi ch m mang n giu sang hay thi u. o Pht dy rng bt c iu g xy ra l do mt hay nhiu nguyn nhn ch khng phi v may mn, v c hi hay do nh mnh. Ngi quan tm

n vn may lun lun c gng tm kim mt th g : thng l mun c thm tin bc v s giu sang. Pht dy chng ta iu quan trng hn ht l m mang tm tr. Ngi ni: Hc thc v kho tay, Rn luyn v gi li; L iu may mn nht. Nui dng cha m gi, Yu mn v v con Sng i ny n gin; L iu may mn nht. Rng lng v cng bng, Gip nhng ngi thn, Khng li cho ngi L iu may mn nht. C trnh nhng iu xu, Xa hn mi rc ch, Lun trau di c hnh; L iu may mn nht. Knh nhng v khim tn, Bit v nh n Tu thi nghe Chnh php L iu may mn nht. -- Sn 261-265 Tr thnh Pht t Hi: Nhng iu bn ni tht l th v i vi ti. Lm th no ti tr thnh mt Pht t? p: Ngy xa c mt ngi tn l u-Ba-Ly. ng l tn ca mt o khc n gp c Pht tranh lun vi Ngi, c gng lm Ngi ci o. Nhng sau khi ni chuyn vi c Pht, ng qu cm kch n ni quyt nh tr thnh t ca Pht, nhng c Pht khuyn rng: - "Trc ht ng hy d xt cho k. Tm hiu k lng nh vy l tt cho mt ngi ni ting nh ng".

u-Ba-Ly ni: - "By gi ti rt vui v hi lng hn khi c Th Tn dy:"Trc tin hy d xt k". V nu l thnh vin ca mt tn gio khc bo m l khi ti l mt tn , h tuyn b cho c thnh ph bit rng: "Upali theo o ca chng ti". Nhng c Th Tn ni vi ti rng:"Trc tin ng hy d xt cho k. Tm hiu k lng nh vy l tt cho mt ngi ni ting nh ng." (M II 379) Trong Pht gio, s hiu bit l iu ti quan trng v i hi c thi gian tm hiu. V vy ng vi vng n vi Pht gio. Hy dnh thi gian tm hiu v suy xt cn thn, ri mi i n quyt nh. c Pht khng quan tm n s lng ln ca ngi tn . Ngi ch lu mi ngi nn thc hnh theo li dy ca ngi nh l mt kt qu t vic tm hiu v suy xt cn thn Hi: Nu ti tm hiu v ti chp nhn li Pht dy, ti phi lm g nu ti mun tr thnh mt ngi Pht t? p: Tt nht l tham gia sinh hot mt ngi cha ng hong hoc gia nhp vo cc nhm Pht t, h tr h v bn s c h gip , ri tip tc hc hi nhiu hn v gio l. Khi bn sn sng chnh thc tr thnh mt Pht t l phi Quy Y Tam Bo. Hi: Quy y Tam Bo l g? p: Quy y l ch nng ta ni ngi ta tm n khi h bun phin hay h cn s yn tnh v an n. C nhiu cch nng ta. Khi khng hnh phc, h nng ta ni bn b, khi h lo u v s hi h c th nng ta vo nim tin v nhng hy vng ho huyn. Khi h gn k vi ci cht, h c th nng ta vo c tin ci thin ng vnh cu. Nhng c Pht li dy rng khng c ch no k trn l ch nng ta tht s c v thc t n khng em n s thoi mi v an ton. Nhng th y khng l ni nng ta an ton, khng l ni nng ta cao vi, Nng ta ni y khng th thot khi mi kh au. M hy nng ta vo Pht Php Tng c hiu bit tht s v bn chn l mu nhim. Kh au, nguyn nhn ca kh au, vt qua kh au v con ng Bt Chnh o, a n s dit kh.

y qu tht l ch nng ta an ton, l ni nng ta siu vit, nng ta ni y, ngi ta thot khi mi kh au. (Dp 189-192) Quy y Pht l chp nhn nim tin rng con ngi c th gic ng v hon thin nh c Pht. Quy y Php c ngha l hiu c Bn Chn L Mu Nhim v cuc sng ca mnh nng theo Bt Chnh o. Quy y Tng tc l tm s h tr, khuyn tn, v hng dn t nhng ai thc hnh Bt Chnh o. Thc hin c nh th s tr thnh mt Pht t v l bc khi u n Nit bn. Hi: Nhng thay i g xy ra trong i khi bn th gii Tam quy? p: Nh hng triu ngi khc hn 2500 nm qua, ti nhn thy gio l ca Pht cho bit tri gic ca ta vt thot th gian au kh, o Pht cng ch r cuc sng ny l v ngha, o Pht cng cho ti nhng gi tr nhn bn v t bi dn dt i ti, ch cho ti phng php c th t c trng thi an tnh v hon thin trong i sau. Mt nh th n c i vit v c Pht nh sau: n vi Ngi nng ta, tn dng Ngi, tn knh Ngi v thc hnh theo gio php ca Ngi l mt vic lm thng minh. Ti hon ton ng li pht biu ny. Hi: Ti c mt ngi bn lun c gng thuyt phc ti theo o anh ta. Ti tht s khng thch o y, ti ni ln iu ny nhng anh ta vn khng ti yn. Ti c th lm g y? p: Trc tin bn phi hiu rng ngi y tht s khng phi l ngi bn. Mt ngi bn chn thnh phi chp nhn bn v tn trng nguyn vng ca bn. Ti cho l ngi ny ang ch gi v lm bn c th ci o bn m thi. Khi ngi ta mun nh tro ca h vi bn th chc chn ngi y khng phi l bn. Hi: Nhng anh ta ni l mun chia s o ca mnh vi ti. p: Chia s tn ngng ca mnh vi ngi khc l mt iu tt. Nhng ti thy ngi bn ca bn khng nhn ra s khc nhau gia vic chia s v p t. Nu ti c mt tri to, ti tng bn mt na v bn chp nhn, l ti chia s vi bn. Nhng nu bn ni vi ti "cm n ti n ri" m ti vn tip tc ni bn ly na tri n khi bn chu thua trc sc p ca ti,

iu ny kh gi l chia s. Ngi ging nh "bn" ca bn c che du hnh vi xu bng cch gi l "chia s", "thng yu" hay "rng lng" nhng cho d tn gi ca n l g, hnh vi ca h vn l khim nh, th l, v ch k. Hi: Lm sao ti c th ngn cn anh ta? p: n gin thi. Trc ht, phi bit r bn mun lm g. Th hai l ni r rng, ngn gn vi ngi y. Cui cng, ngi y s hi bn nhng cu hi nh sau "Nim tin ca anh l v vn ny l g?" hay "Ti sao anh khng mun n cuc hp vi ti? ", cu tr li u tin ca bn phi r rng, lch s v nhc li mt cch kin nh: - "Cm n li mi ca anh nhng ti khng n th hn". - "Ti sao khng?" - " tht s l chuyn ring ca ti. Ti khng n th tt hn." - "Nhng c nhiu ngi vui thch m." - "Ti chc l c, nhng ti khng mun n." - "Ti mi anh v ti quan tm n anh." - "Ti mng l anh quan tm n ti nhng ti khng mun n." Nu bn lp li li mnh mt cch r rng, kin nhn, lin tc v t chi bn khng cn dnh lu vo cuc bn ci na, cui cng ngi y s chu thua. Tht l h thn m anh phi lm th, nhng li rt quan trng ngi ta hiu rng h khng th p t c tin hay mun ca h ln ngi khc c. Hi: Ngi Pht t c c gng chia s gio l vi ngi khc khng? p: C ch, ngi Pht t nn lm. V ti ngh hu ht cc Pht t u hiu s khc nhau gia s chia s v p t. Nu ngi ta hi bn v o Pht, hy ni cho h bit. Thm ch bn c th chia s gio php ca Pht m khng cn h hi. Nhng nu h c li ni hay hnh ng cho thy h khng quan tm v khng chp nhn, th bn nn tn trng s mun ca h. iu quan trng khc nn nh rng bn chia s vi h v gio l mt

cch c hiu qu qua sinh hot ca mnh hn l ch thuyt ging sung. Ch dn gio l cho h vi s lun quan tm, t i, khoan dung, chnh trc v chn thnh. Hy o l ta sng qua li ni v hnh ng ca bn. Nu mi ngi chng ta, bn v ti, hiu chn l rt ro, thc hnh chn l y v chia s n mt cch rng ri vi ngi khc, chng ta c th l ngun li ch to ln cho chnh mnh v ngi khc./. Xin xem thm nguyn tc Anh ng: Good Question, Good Answer (1,5MB) v bn dch Vit ng ca CS. Bnh Anson: Pht Php Vn p HT