PHT GIO VN P The Buddhist Catechism H.S. Olcott - HT.

Thch Tr Chn dch

Ngun http://www.thuvienhoasen.org Chuyn sang ebook 17-5-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

Mc Lc

LI GII THIU Pht Php c trng tn v pht trin khng ngng, phn ln u do s hy sinh hong php ca cc bc chn tu thc hc t th h ny tip ni th h khc. Mng mch ca o php hng thnh hay suy vi u ty thuc vo s nghip hong php. Chng ta hy nhn su vo i sng ca c Pht, Ngi hin dng trn i mnh cho s nghip hong php li sanh, l bng chng hng hn v chc tht nht. c bit, trong bi cnh ca ngi Vit t nn ly hng, theo , hng i ca o php cho mt tng lai sng sa, th vic hong php phi c t ln hng u, trn mt cn bn vng chc v rng ri v lu v di. Nhng s hong php hi ngoi ny khng phi n thun nh khi cn qu nh mt dn tc Vit, mt ngn ng Vit l . Sc sng ca o php hi ngoi khng th no ch bng vo nhng ngi cha tm b, nhng ngi th i vi trch nhim hong php. khi mt gc, mt ngun v nim tin truyn thng dn tc, iu quan trng trong s nghip hong php hin nay l phi lm sao p ng nhu cu thng hiu Pht php ca tui tr Vit Nam khng thnh tho ting Vit ni ring; ni chung l cho c nhng ngi mun nghin cu gio l c Pht bng Anh ng. T nhn nh , kinh sch Pht gio song ng Vit-Anh l iu cp thit trc mt cho vic duy tr v pht trin Pht gio cng vn ha o c dn tc hi ngoi hin ti v tng lai. Pht Hc Vin Quc T ngay t bui u mi thnh lp t vn hong php v o to Tng ti ln hng u. Vin kin nhn khc phc mi kh khn, quyt tm ti bn nhng kinh sch Pht gio gi tr v ng thi cng tr liu c th k hoch thc hin nhng kinh sch Pht gio song ng Vit-Anh p ng nhu cu thanh thiu nin hc Pht. Tuy cha mn nguyn, nhng iu ny qu v cng thy ri rc trong cc th mc sch bo ca Pht Hc Vin. S tr ngi kh khn trong cng cuc hong php ca Pht Hc Vin, ngoi vn ti chnh v nhn s ra, kinh sch song ng l mt trong nhng vn kh thc hin nht. iu ny c lc tng chng nh b tc. Th hm nay, Vin chng ti hn hnh trao tc phm Pht Gio Vn p (The Buddhist Catechism) ca hc gi H.S. Olcott l dch phm song ng gi tr u tin ny n qu v. Tc phm The Buddist Catechism l mt tc phm gi tr c dch ra nhiu th ting cc nc trn th gii, nhng c dch ra ting Vit th y ch mi l ln u tin do Thng Ta Tin S Thch Tr Chn thc hin. Gi tr ca tc phmkhng nhng ch v nhn cch ca tc gi, m bi ni dung ca n rt l qung bc v hm sc; c kh nng kt thc c nhng thc mc cn bn v Pht gio, v dn o cho nhng ai mun tin bc trn ng quang l tm chn l. Ti tin tng rng, sau khi c chnh bn Anh ng hoc dch bn Vit ng, c gi s vi nh i nhng bn khon thc mc cht cha t lu trong c no trn ng tm n o Pht.

Dch gi, Thng Ta Thch Tr Chn vn u nin xut gia, du hc n mi hai nm, bng tin s Trit hc Pht gio, vi kin thc thng bc Pht in; vi s kin tm m thm nghin cu, dch thut cng phu, vi li vn trong sng gn , hy vng c gi s cm thy tinh thn phn khi, tm thc khai thng khi c dch phm gi tr ny. Ni y, ti xin chn thnh tn thn cng c ca dch gi v thnh tm khn nguyn cng mi ngi chn chnh pht B tm noi theo gng c Pht, hng kh nng mnh cho s nghip hong php li sanh, ng hu mnh v ngi c an lnh li lc trn bc ng tin n gic ng gii thot. Hoa K, Vu Lan inh Mo 1987 THCH C NIM

LI NGI DCH Nhm p ng nhu cu ca s ng c gi Pht t Vit Nam ti hi ngoi ang cn c ti liu trau gii Pht Php bng ting Anh dng ni chuyn, hay c th trnh by tm lc v gio l o Pht vi ngi ngoi quc cng nh gip cc hc sinh, sinh vin Pht t ang theo hc cc trng trung, i hc ti Hoa K thng hiu mt s danh t Pht hc Anh ng chuyn mn c th son vit nhng bi lun vn, thuyt trnh ngn (papers) hoc din t, trao i tng v Pht gio vi cc bn b ngoi quc v gio s M trong lp, chng ti khng ngi ti tr th thin c gng son dch cun Pht Gio Vn p (The Buddhist Catechism) sau y cng hin ch Pht t gn xa. Tc phm do Pht t ngi Hoa K, i t kim hc gi H.S.Olcott (1832-1907) bin son, tham cu t 15,000 trang kinh in Pht gio, gm c tt c 383 cu hi v tr li tm lc v mi yu im ca Pht gio t cuc i c Pht, gio l, sinh hot ch Tng, n lch s truyn b cng s tng quan gia Pht gio v khoa hc v.v Mc d ni bn chnh Anh vn ghi 383 cu hi nhng tht s ch c 381 cu, v thiu hai (2) cu s 104 v 105. V, qu c gi tin i chiu vi nguyn tc, ni bn dch, chng ti vn ghi s 383 cu hi nh nguyn bn ting Anh. Cun The Buddhist Catechism xut bn ln u tin nm 1881 ti Adyar (n ) v bn ting Anh c ti bn ln th 33 ( nm 1897); th 36 (1903); th 40 (1905); th 42 (1908); v ln th 44 (1915). T (1915) n nay, tc phm ny c cc nh xut bn, hi on Pht gio ti Hoa K v nhng quc gia khc cho in li nhiu ln nhm mc ch truyn b gio l ca c Pht n ngi Ty Phng khp ni trn th gii. Cun sch cng c dch ra t nht 20 ngn ng ca cc nc v u Chu nh n , Tch Lan, Php, c, Nga, i Li v Ty Ban Nha v.v Hn na, tc phm trn khng nhng khong 90 nm trc y (1897) m ngay c hin nay, n vn cn c dng lm ti liu cn bn dy Pht Php bng Anh vn cho a s hc sinh, sinh vin v ch Tng ti hng trm trng trung, i hc Pht gio cng nh cc cha, Pht hc vin Tch Lan, n , M Lai, Tn Gia Ba, v nhiu quc gia Chu khc. V nhn thy li ch thit thc nh th, nn ln u tin, chng ti c gng dch tp sch ny ra ting Vit, mong ng gp phn nh vo kho tng vn ha Pht gio Vit Nam ti hi ngoi; cng nh gip cho cc Pht t, nht l gii tr thanh, thiu nin Vit Nam ti Hoa K, cng cc quc gia c v u Chu c thm ti liu Pht Gio bng song ng Anh-Vit tin b nghin cu. Chng ti dch xong cun sch t ma h nm 1986, nhng v thiu nhn duyn nn n nay, n mi c in ra gi n qu v. Chng ti cng xin tha, ngn ng Php c cu: Dch l phn bi (Traduire cest trahir), nht l dch sch Pht gio, cha ng trit l thm su li y dy nhng thut ng ting Pali v

Sanskrit (Phn) kh hiu; cho nn, mc d ht sc tra cu trong hon cnh thiu thn t in v danh t Pht hc bng ting Vit-Pali-Sanskrit nh hin nay ti hi ngoi, chng ti chc chn s khng trnh khi c nhng li lm, s st. Chng ti mong dch lm sao va st ngha cu vn ca nguyn bn, va lt ht ca tc gi c chng no hay chng y, qu c gi khi c khng thy l bn dch. C nhng trng hp, v mun c r ngha, nn chng ti phi thm vo sau cu vn dch vi ch t trong hai du ngoc. Hu ht cc danh t Pht gio v trit l, nhn hoc a danh ting Pali v Sanskrit (Phn), chng ti u dch ra Vit ng, v c ghi km sau c nhng ting Pali, Sanskrit gip qu c gi tin b tra cu. Ring bn Ph Lc (Appendix) phn sau cun sch ny, chng ti ch dch Mi bn (14) iu Tin Tng Cn Bn ca Pht Gio trn m thi; cn on di lit k danh tnh ca qu Ch Tng, Pht t i din nhng phi on cc nuc n tham d i hi Pht gio t chc ti Adyar, Madras (n ) vo thng 01 nm 1891, (trang 92, 93, v 94), chng ti khng dch v nhn thy khng my cn thit. Tin y, chng ti xin chn thnh cm n Thng Ta Thch c Nim, Gim c Pht Hc Vin Quc T ht lng khch l, gp nhiu kin b ch, v nht l gip chng ti phng tin n hnh dch phm ny. Sau cng, chng ti knh mong qu ch tn, thin c; php hu n nhn cng cc bc cao minh thc gi s vui lng b chnh cho nhng sai lm, thiu st, nu c; nh , sau ny cun sch s c hon chnh, y hn trong k ti bn. Hoa K, ma Vu Lan 2531 (1987) THCH TR CHN

S LC TIU S CA TC GI HENRY STEEL OLCOTT H.S. Olcott sinh ngy 02-08-1832 ti qun Orange, tiu bang New Jersey ( Hoa K). L mt hc gi Pht gio uyn thm v k gi ti ba, ng tng phc v vi chc i t trong qun lc Hoa K. Nm 1875, ng gp b H.P. Blavatsky (1831-1891) mt Pht t ngi Nga ti nng tri anh em ng Eddy Chittenden (New York).y l cuc hi ng lch s v t , di s hng dn ca b Blavatsky, i t Olcott hiu bit Pht gio. Cng trong nm 1875, c hai ngi hp tc thnh lp Hi Thng Thin Hc (Theosophical Society) ti New York. Nhm mc ch chn hng chnh php ang suy i ti Tch Lan gy nn bi chnh sch ngc i Pht gio ca cc chnh quyn thc dn Thin Cha Gio B o Nha (1505-1658), Ha Lan (1658-1796)vAnh Quc (1796-1947)trong sut gn 4 th k; ngy 17-05-1880 b Blavatsky cng i t Olcott n Galle, mt hi cng min Ty nam Tch Lan, vi s tip n nng nhit ca hng ngn dn chng a phng. Tun sau, sng ngy 25-05-1880, c hai pht nguyn i theo con ng gic ng ca c Pht, v xin th tr tam quy ng gii vi Thng Ta Bulatgama ti cha Wijayananda. Bui l gy xc ng cho hng ngn ch Tng v Pht t hin din, v y l ln u tin trong lch s, l quy y cho ngi Pht t u M (da trng)c t chc ti Tch Lan. Vo lc y, Olcott trnh by kin cho cp lnh o Pht gio Tch Lan bit rng mun chn hng, pht huy chnh php ti x ny chng li nhng hot ng n p, k th ca chnh

quyn v cc t chc Thin Cha gio, vic trc tin cn lm l nn m cc trng Pht gio dng Anh Vn lm chuyn ng, dy d cho cc tr em Tch Lan. Vi s ng h c lc ca gio hi Tng gi v nhiu c s Pht t lnh o, ngy 17-06-1880, ng ng ra thnh lp u tin hi Pht gio Thng Thin Hc (The Buddhist Theosophical Society) v sau ny hi pht trin xy dng c 7 chi nhnh khp ni trong nc. Mc ch chnh ca hi nhm kt hp cc cng nhn Pht t khng phn bit giai cp hay chc v, thnh mt khi thng nht gp phn tch cc trong vic thit lp cc trng hc Pht gio v gip hng dn chng Pht t ngho a phng. Khi Olcott mi n Tch Lan, khp ton quc khng c mt trng hc Pht gio no dy ting Anh nhn c s ti tr ca chnh ph. Trong khi , cc on truyn gio Thin Cha gm c Gio hi La M, vi s gip ca chnh quyn, h xy dng c tt c 800 trng hc. ngn chn khng cho Pht gio thit lp c s gio dc, gii hu trch by gi ban hnh nhiu lut l kht khe nh mun m trng phi c giy php ca v thng c (Governor) chnh quyn Anh cp v khng trng no hi iu kin nhn s gip ca chnh ph, tr phi trng mi ngy vo gi u c ging dy Kinh Thnh (No school was eligible for grants of aid from the government unless it devoted the first hour of the day to the teaching of the Bible). Vo nhng nm 1880 v 1882, Olcott cng vi thanh nin David Hewanitarne (sau ny l c i c Angarika Dharmapala: 1864-1933) lm thng dch, dng xe b hoc i b t lng ny qua lng kia khp thn qu thuyt ging ku gi mi ngi quay v theo gio l ca c Pht; v c ng qun chng ng gp gy qu kin thit cc trng hc Pht gio. Do n lc ny ca ng, hi Pht gio Thng Thin Hc ni trn, nm 1897 thnh lp c 25 trng nam, 11 trng n v 10 trng nam ln n. n nm 1903, Hi xy dng c 174 trng vi khong 30,000 hc sinh, v nm 1940 khp ton quc s cc trng tng ln ti 429 trong c 12 trng Trung Hc. Hin nay cc trng ny u do chnh ph kim sot v ti tr. Khng nhng ch c Tch Lan m i t Olcott cn vn ng h ho thnh lp cc trng hc Pht gio ti nhiu quc gia khc nh Nht Bn, Thi Lan, Min in v n . Ngoi ra, gip Gio hi Pht gio Tch Lan c ni din n ni ln ting ni ca mnh trong cng ng Pht t, nht l i vi d lun qun chng khi b chnh quyn Thin Cha n p, Olcott khuyn khch hi Pht gio Thng Thin Hc vo thng 12 nm 1880 cho ra t Sarasavi Sandarasa m v sau n bin thnh tp ch ting Anh The Buddhists (Pht t) do Hi Thanh nin Pht gio (Young Mens Buddhist Association) xut bn hng thng v hin nay vn cn tip tc. Gia lc mi ngi Chu u sng hon ton cch bit vi dn bn x, o hu Olcott ng trong hng ng ca i a s ch Tng v qun chng Pht t Tch Lan b n p, ng sang Anh quc i din cho h, nhiu ln tranh u ginh li quyn li cho Pht gio ti x ny. Kt qu l nm 1885, ln u tin ngy l Pht n Rm thng 04 Vesak ( khong thng 05 dng lch) c chnh quyn thc dn Anh cng nhn nh ngy l cng cng (public day) m trc kia iu ny ch c n dnh cho cc ngy l ca Thin Cha Gio. Nm 1889, cng vi Thng Ta H. Sumangala (Tch Lan), i t Olcott phng theo 6 mu ho quang ca c Pht (xanh, vng, , trng, da cam v mu tng hp ca 5 mu va k) pht ha mu c Pht gio m ngha theo li ng pht biu N c th c tt c cc nc Pht gio chp nhn nh mt biu tng quc t cho tn ngng ca h, ging nh cy thnh gi i vi nhng tn o Thin Cha (The flag which could be adopted by all Buddhist nations as the Universal symbol of their faith, thus serving the same purpose as the cross does for all Christians). L c ny c treo ln u tin cc cha Tch Lan, vo dp l Pht n nm (1889) v 61 nm sau, n c chnh thc cng nhn lm c Pht gio th gii ti i hi Pht gio Quc T t chc hp Colombo (th Tch Lan) nm 1950. Hin nay l c c gn 80 quc gia s dng trong cc ngy l Pht gio trn ton th gii.

i t Olcott cng gp phn vo cng cuc pht trin chn hng Pht gio ti nhiu nc u v chu khc. Nm 1885, i t u tin sang thm, thuyt ging nhiu ni cng cng ti Min in (Burma); v trc khi ri x ny, ng thnh lp Ngng Quang (Rangoon) 3 chi nhnh ca Hi Thng Thin Hc cho 3 on th Pht gio, n gio v ngi Chu u. ng cng 2 ln sang ving thm Nht Bn. Ln u nm 1888, ng i khp ni thuyt trnh t nht 70 bi ging ti cc cha, trung tm, hi on Pht gio Nht trong vng 3 thng vi tng s khong 187,000 ngi n d thnh. Ln th 2, ng thc hin c mt cng tc quan trng l mang li s ha hp, on kt gia cc tng phi Pht gio ca i Tha (Bc tng) Nht Bn, i Hn (Korea), Trung Hoa, Ty tng v.vvi Tiu Tha (Nam tng) n , Tch Lan, Min in, Thi Lan v Lo quc (Laos)v.v... bng cch dn chng, nu ln nhng gio l cn bn tng ng gia cc tng phi Pht gio ni trn. Nm 1886, ng thnh lp ti th trn Adyar, tiu bang Tamil Nadu (min Nam n) mt th vin ln, ni hin lu gi nhiu kinh sch gi tr v Pht gio v cc tn gio khc trong c khong 17,584 tc phm chp bng tay trn l bi. Ngy nay, a s hc gi n v Ty Phng thng n y su tp nhng ti liu rt him v cc tn gio ln trn th gii. i t Olcott mt ti Adyar (n ) ngy 17-02-1907, li cc tc phm: 1. The Buddhist Catechism (Pht Gio Vn p), xut bn u tin nm 1881; 2. Old Diary Leaves (Nhng trang nht k c) gm 6 tp (1928-1935). THCH TR CHN

TI LIU THAM KHO: 1. Buddhism in Ceylon, Its Past and Present by H. R. Perera, Kandy, Sri Lanka, 1960. 2. The Buddhist Revival in the 19th Century by Olcott Gunasekera in DIAMOND JUBILEE 24622522 (All Ceylon Buddhist Congress), Colombo, Sri Lanka. 3. The Betrayal Of Buddhism: An abridged Version of the Report of the Buddhist Committee of Inquiry 2499/1956, Colombo, Sri Lanka. 4. Anagara Dharmapala His Life and Personality by Andrew Scott in THE MAHA BODHI, Vol.75, Nos.10-11 (1967), Calcutta, India. 5. Colonel H. Steel Olcott An American loved by Asians by Dr. Buddhadassa P. Kirthisinghe in THE MAHA BODHI, Vaisakha Number, Vol. 83, Nos. 4-5 (1975), Calcutta, India. 6. The Medieval History of Buddhism in Sri Lanka by N.A. Jayawickrama in BUDDHA MARGA, Vesak Annual, Colombo, Sri Lanka, 1980.

LI TNG t lng knh mn, ti xin tng cun Pht Gio Vn p (The Buddhist Catechism), c tu chnh ny, n bc o s v l bn ca ti trong nhiu nm qua, Trng Lo Hikkaduwe Sumangala, tr tr ngi cha trn i Adam (Sripada), cng lnh o Pht gio khu vc min Ty (Tch Lan).

H. S. Olcott Adyar, 1903

GIY CHNG NHN LN XUT BN U TIN i Hc Vidyodaya, Colombo, ngy 07-07-1881 Ti chng nhn rng, ti duyt xt k lng bn dch ting Tch Lan (Sinhalese) cun sch Pht Gio Vn p do i t H.S Olcott bin son, v n ph hp vi kinh in ca gio l Pht gio Nam Tng. Ti xin gii thiu tc phm n nhng gio s ti cc trng Pht gio, v vi tt c c gi no mun ph bin gio l n hng ngi mi bt u, nhng c im cn bn v tn gio ca chng ta. H.SUMANGALA Vin Trng i Hc Vidyodaya, Pirivena.

i Hc Vidyodaya, Ngy 07-04-1897 Ti duyt xt n bn ting Anh ln th 33 ca cun sch Pht Gio Vn p, vi s gip ca cc nh phin dch, v xc nhn s gii thiu cho vic dng n ti cc trng Pht gio. H. SUMANGALA

TA LN XUT BN TH BA MI BA Trong vic sa son li bn chnh, ti thm nhiu cu hi v tr li vo nguyn bn ca cun Pht Gio Vn p trong mi ln ti bn bng Anh Vn, ty cc dch gi dch cun sch ra bt c ting bn x khc no m n c th dch c. Mc ch khim tn ny l nhm trnh by s tm tt ngn gn, nhng bao qut v lch s, o c v trit hc Pht gio nhng ngi mi bt u c th thu hiu v lnh hi c gio php cao siu m c Pht dy, cng nh gip h d dng hn trong s hc hi chi tit gio l . Trong bn in ln ny, mt s ln cu hi v tr li mi c thm vo, trong khi ni dung c phn chia thnh nhm theo 5 tit mc: 1) Cuc i ca c Pht; 2) Gio l; 3) Tng gi; 4) Tm lc lch s Pht gio, cc i hi kit tp, v s truyn b ca n; 5) S ha hp gia Pht gio v khoa hc. iu ny, ti tin tng rng s lm tng thm ln lao gi tr ca tp sch nh, v khin n thch hp hn dng ti cc trng Pht gio, trong Tch Lan, hn 100 trng c dn chng Tch Lan m ra, di s gim st tng qut ca Hi Thng Thin Hc. Sa son ln ti bn ny, ti nhn s gip qu bu ca vi ngi bn ng nghip Tch Lan thm nin v t cch nht. Bn chnh c duyt xt li cng vi ti tng ch bi v T kheo (bhikkhu) kim hc gi H, Sumangala v v Ph Vin Trng trng i Hc Pali Tch Lan, ng Heyantuduve Anunayaka Terunanse; v Thng Ta (Sumangala) cng hoan h xem li k lung s hiu chnh ny v cho ti nhiu kin v gi. Cho nn, n c gi tr ca s trnh by ng n v

Pht gio thuc Nam Tng thu nhn ct yu t nhng ti liu trc tip. Cun Pht Gio Vn p ny c xut bn n 20 th ting, chnh bi nhng ngi Pht t v cho cc Pht t. H. S. Olcott Adyar, ngy 17-05-1897

TA LN XUT BN TH BA MI SU S ph bin ca tp sch nh ny dng nh khng st gim, ln xut bn ny tip theo ln ti bn khc c i hi. Trong lc n bn hin nay ang in, th bn in ting c ln th hai, dch li bi nh hc gi Dr. Erich Bischoff c pht hnh ti Leipzig do nh xut bn Griebens Co., v bn dch Php ng ln th ba bi ngi bn v ng nghip ca ti, thiu t D.A. Courmes, c sn sng ti Ba L (Paris). Bn dch mi ting Tch Lan cng ang sa son ti Colombo. Tht l iu rt hi lng i vi mt Pht t cng khai nh ti c, thy iu qu chn thnh ca mt hc gi nh ng G. R. S. Mead, tc gi cun Fragments of a Faith Forgotten, Pistis Sophia, v nhiu tc phm khc v ngun gc Thin Cha, ch n gi tr ca sbin son (cun Pht Gio Vn p). ng ta vit trong tp ch Thng Thin Hc: Tc phm c dch ra hn 20 th ting khc nhau, v c th ni m khng c g qu ng mu thun, l cng c tch cc nht trong vic truyn b Pht gio cho thi gian nhiu ngy trong bin nin s ca nn gio php m mng di lu . t nht, cc Pht t Tch Lan c th n tr mn n ca lng tri n m h mang n i T Olcott cng nhng thnh vin khc ca Hi Thng Thin Hc phc v cho ngi Tch Lan, v vn ln lm rng r cho chnh ngun gc v o gio ca h. Nh th, cng tc tip tc, v nh c quan khim tn ny, nhng li dy ca Pht Php ang c truyn b trn khp th gii. H.S. Olcott Adyar, ngy 07-02-1903

TA LN XUT BN TH BN MI Tnh cch i chng ca tp sch nh ny c chng t qua s khng ngng i hi nhng ln ti bn bng Anh vn v cc ngn ng khc. Nhn vo ni dung ca ln xut bn hin nay, ti thy rt t c s thay i hoc b tc thm vo,v tc phm chng t s trnh by mt kin rt chnh xc v ni dung ca nn Pht gio Nam Tng; v nh mc ch ca ti l khng bao gi vit mt bi tiu lun di cho vn , ti kim ch s cm d i ra ngoi trong vic bn rng n nhng chi tit, mc d thch th i vi sinh vin ca mn hc tn gio t gio, nhng v ch trong vic sp t hp l cho s hng dn s ng. Bn dch mi ting Tch Lan (ln xut bn th 38) ang sa son do ngi bn ng knh ca ti, ng D. B. Jayatilaka. Vin trng trng i hc Pht gio Ananda ti Colombo, in c mt phn, nhng khng th hon tt cho n khi ng ta cgim bt mt vi s thc bch v thi gi ca ng. Bn dch ting Tamil (n bn ln th 41) c thc hin bi cc nh lnh o ca cng ng Panchama ti Madras (n ) v s c pht hnh mt ngy gn y. Bn dch ting Ty Ban Nha (ln xut bn th 39), ang nm trong tay bn ca ti, ng Senor Xifre, v bn dch ting Php (in n ln th 37) hin c ni Thiu T Courmes.

Ti s chng ti s phi ch i lu v s gip ca cc nh s Pht gio, phn ln t nhng v tr thc ca Tch Lan, t nht ti khng c th, trong thi gian 20 nm mt thit trao i kch ng s nhit tm ca h. Ti thy dng nh lun lun khng thch hp cho mt ngi Hoa k, khng uyn bc bao nhiu, ng c cho dn chng Tch Lan mong ch, trong vic gip nhng ngi ny dy Pht Php cho cc con em ca h; v ti ngh rng ti ni trong ln xut bn trc y, ti ch bng lng vit cun Pht Gio Vn p, sau khi ti nhn thy rng khng c mt T kheo no chu lm iu . Mc d cha hon ho, t ra ti c th bo rng cun sch cha ng ng tinh hoa ca khong 15,000 trang kinh in Pht gio m ti c lin h n tc phm ca ti. H.S. Olcott Adyar, ngy 07-01-1905

TA LN XUT BN TH BN MI HAI Tc gi tp sch Pht Gio Vn p ny t gi ci i, nhng trc khi t trn, ng ta sp xp vi Thng ta Sumangala, thc hin mt vi s sa cha nh trong cun sch. Nhng iu ny c b tc vo n bn hin nay do mun ca Thng Ta (Sumangala) by t vi ti ti Colombo, thng 11 nm 1907. Ti khng sa i s nh s th t ca nhng cu hi, v n c th gy nn s nhm ln trong lp hc v s thay i cc con s, nu vi hc sinh ny c nhng n bn c hn, v vi ngi khc li dng bn in mi. ANNIE BESANT Adyar, ngy 17-02-1908

PHN I I SNG CA C PHT 1. Hi:Bn theo tn gio [1] no? p: Pht gio. 2. Hi: Pht gio l g? p: l gio l thuyt ging bi nhn vt v i, gi l c Pht. 3. Hi: Phi chng Pht gio l danh xng ng nht ch cho gio l ny? p: Khng. l t ng ca Ty Phong, danh t thch hp nht l Pht php (Buddha Dharma). 4. Hi: Mt ngi bn gi l Pht t, phi chng ch v cha m sinh h ra l Pht t?

p: Khng phi vy. Pht t l ngi khng nhng ch tin tng vo c Pht nh bc Thy cao c nht, tin vo gio l do Ngi thuyt ging v gio on ca cc Thnh Tng (Arhats), m cn phi hnh tr gii lut ca c Pht trong i sng hng ngy na. 5. Hi:Nam Pht t ti gia gi l g? p: u B Tc (Upsaka). 6. Hi:Cn n Pht t? p: u B Di (Upsik). 7. Hi: Gio php ny c thuyt ging ln u tin vo lc no? p: C s bt ng kin v nin i chnh xc, nhng theo kinh in Tch Lan vo nm 2513 ca nm Kali Yuga hin nay. 8. Hi: Hy cho bit cc nin i trng yu trong s ging sinh ca v Gio ch? p: c Pht ging trn di chm sao Visa, vo ngy th ba, thng 5 nm 2478 (Kali Yuga); Ngi vo rng tu nm 2506; thnh Pht nm 2513; v thot vng lun hi nhp Nit Bn (Paranirvana) nm 2558 vo lc 80 tui. Mi bin c ny xy ra vo ngy trng trn, cho nn tt c ukt hp chnhi l vo ngy trng trn ca thng Wesak (Vaisakha) vo khong thng 05 dng lch. 9. Hi: c Pht c phi l Thng khng? p: Khng. Pht gio dy rng khng c s ha thn ca thn linh? 10. Hi: Phi chng c Pht l mt con ngi? p: Vng! Nhng l mt ngi gic ng, cao siu v thnh thin nht, t mnh tu tp trong v lng kip vt hn cc chng sanh khc, ngoi tr ch Pht trong qu kh. 11. Hi: Trc c Pht (Thch Ca) c nhiu v Pht khc khng? p: C, iu s c gii thch sau. 12. Hi: Ting Pht c phi l tn ca Ngi khng? p: Khng. l danh t ch cho mt trnh hoc trng thi ca tm thc, ci tm sau khi n t ti s pht trin cng tt. 13. Hi: Trng thi gi l g? p: Gic ng (thnh Pht) hay ngi c tr tu hon ton. Ting Pali gi l Sabbannu, ng c tr tu v cng tn. Phn ng gi l Sarvajna. 14. Hi: Tn tht ca c Pht l g?

p: SIDDHARTHA (Tt t a) l tn hong tc ca Ngi, v h ca Ngi l GAUTAMA hoc GOTAMA (C m). c Pht l hong t cavngquc Ca T LaV (Kapilavastu)thuc gia nh danh ting Okkaka ca th tc Thi Dng (Solar). 15. Hi: Thn ph v thn mu ca Ngi l ai? p: Vua Tnh Phn (Suddhodana) v hong hu Ma Gia (Maya) gi l i Ma Gia (Maha Maya). 16. Hi: Nh vua tr v chng tc no? p: B tc Thch Ca (Sakya) v ging dn A-ry-a (Aryan) thuc giai cp St Li (Kshattriyas). 17.Hi: Vng quc Ca T La V (Kapilavastu) u? p: Ti n , cch xa thnh ph Ba La Ni (Benares) 100 dm v hng ng bc, v ni Hy M Lp Sn (Himalaya) khong 40 dm. N nm trong vng Nepal Terai. Vng Quc ny ngy nay khng cn na. 18. Hi:Cnh con sng no? p: Sng R-hi-ni (Rohini), nay gi l R-ha-na (Rohana). 19. Hi: Xin cho ti bit Thi T Tt t a ging sinh nm no? p: Nm 623 trc Ty Lch. 20. Hi:a im chnh xc u? p: Ni ny ngy nay c r rng tm thy. Nhn vin kho c ca chnh ph n khmphtrongkhurng vng Nepal Terai, mt tr do nh vua Pht t v i A Dc (Asoka) cho dng nn ngay chnh ti a im . Ngy xa, ch ny c bit l vn Lm T Ni (Lumbini). 21. Hi: Thi t c cuc sng y th vui v huy hong nh cc hong t khc hay khng? p: Thi t c y ; ph hong, vua (Tnh Phn) xy ct cho thi t ba lu i gm c chn, nm, v ba tng trang hong p , thch hp vi ba ma n , lnh, nng v ma. 22. Hi: Cnh tr cc lu i ny nh th no? p: Xung quanh mi lu i c vn y bng hoa thm ngt, p , vi sui nc phun, cy y chim ht, v nhng con cng i chm ri trn mt t. 23. Hi: Thi t sng c mt mnh? p: Khng. Nm 16 tui, thi t kt hn vi cng cha Da Du La (Yasodhara), con gi vua Thin Gic (Suprabuddha). Nhiu cung n p , gii ma ht, cng thng xuyn bn cnh gip vui cho thi t.

24. Hi:Thi t ci v bng cch no? p: Theo truyn thng ca dng St Li (Kshattriya) hay tng qun ngy xa, bng cch chin thng cc i th trong nhng tr chi, cng tp luyn s tinh xo v anh dng; cui cng nngDaDuLac chn la trong s nhng cng cha tr p, cng i vi cc thn ph ca h n tham d cuc u (mela). 25. Hi: Sng gia nhng lc th ny lm sao thi t c thtr nn ngi ton tr? p: Bm sinh thi t vn c nhiu tr tu, ngay khi cn nh thi t t ra hiu bit tt c cc mn ngh thut v khoa hc, m hu ht khng cn phi hc. Thi t c nhng gio s ti gii nht, h bt c iu g h dy, thi t u t ra nhanh chng hiu bit. 26. Hi: Phi chng thi t thnh Pht trong cc lu i trng l ? p: Khng. Thi t t b tt c v mt mnh vo tu trong rng. 27. Hi: Ti sao thi t lm nh vy? p: Ngi tm ra ngun gc ca mi kh au v con ng gii thot khi nhng kh au y. 28. Hi: Thi t hnh ng nh th, phi chng v lng ch k? p: Khng; v lng t bi bao la i vi tt c chng sanh khin Ngi hin thn cho phc li ca h. 29. Hi: Nhng lm sao Ngi c c lng t bi rng ln ny? p: Vi s quyt tm mun thnh Pht, tri qua nhiu i nhiu kip, thi t tu tp hnh t bi . 30. Hi:Vo lc y thi t t b nhng g? p: Nhng lu i trng l, s ph qu xa hoa, th vui, ch nm m m, y phc p , thc n ngon v sn h x tc; Ngi t b ngay c ngi v hin v a con c nht, La Hu La (Rahula). 31. Hi:C ai hy sinh nhiu nh th v li ch cho chng ta khng? p: Khng c mt ai trong thi i ny ca th gii hin nay: Chnh v th m cc Pht t knh yu c Pht, v nhng Pht t thun thnh c gng mong c nh Ngi. 32. Hi: Nhng phi chng l t c ngi chu t b tt c hnh phc th gian, ngay c chnh s sng, v phc li cho ng bo ca h? p: Chc chn vy. Nhng chng ta tin rng c tnh v tha v lng yu thng nhn loi ny c chng t qua s t b hnh phc Nit Bn ca thit trong v lng kip trc, khi Ngi sanh lm v sa mnXu-M-a (Sumedha) vo thi c Pht Nhin ng (Dipankara): Lc y (nu) thi t nhp Nit Bn, thi t khng yu thng nhn loi hn chnh mnh. S t b ny bao gm c s t nguyn ca thi t chu ng mi iu kh hnh trong cuc sng th gian cho n khi Ngi thnh Pht, v li ch khai th cho tt c chng sanh con ng gii thot, v mang li s an lc cho th gii (nhn loi).

33. Hi: Thi gian no thi t vo tu trong rng? p: Vo nm Ngi 29 tui. 34. Hi:Cui cng iu g khin thi t quyt nh t b tt c mi th m ngi i thng ht sc m say i vo rng tu hnh? p: Khi Ngi ngi trn xe nga do ra ngoi thnh, mt v thin thn Deva [2] to ra trc mt thi t bn cnh tng xc ng trong bn trng hp khc nhau. 35. Hi:Bn cnh tng gm nhng g? p: Mt ngi rt gi suy nhc v tui tc, mt ngi bnh, mt xc ngi cht v mt v Sa Mn tu hnh. 36. Hi: Ch mt mnh thi t trng thy nhng cnh ny? p: Khng, Xa Nc (Channa), ngi hu cn ca Ngi cng trng thy cc cnh . 37. Hi: Ti sao nhng cnh ny, rt quen thuc vi mi ngi, khin thi t i vo rng tu hnh? p: Chng ta thng thy cc cnh : Thi t cha tng gp, nn chng gy xc ng su xa n tm hn Ngi. 38. Hi: Ti sao Thi t khng nhn thy chng? p: Khi Thi t mi sinh cc nh chim tinh B La Mn on trc rng, mt ngy no thi t s t b sn h x tc, v (i tu) thnh Pht. Vua cha (Tnh Phn) khng mun vng quc ca mnh khng c ai tha k, cn thn ngn nga khng cho thi t thy bt c cnh tng no c th gi ra trc mt cc cnh kh au, cht chc ca kip ngi. Ngay c khng mt ai c php ni nhc n nhng iu vi thi t. Ngi hon ton ging nh mt t nhn b giam gia nhng lu i v cc vn hoa xinh p. Chng c bao bc bi cc bc tng cao, v bn trong mi vt c thit by v cng m l, ng hu thi t khng cn mun i ra ngoi nhn thy nhng cnh phin ly kh au trong cuc i. 39. Hi: Phi chng thi t c t tm n ni vua cha s rng Ngi c th mun t b tt c v hnh phc ca th gian? p: Vng; Hnh nh thi t cm thy qu t bi thng xt tt c chng sanh. 40. Hi: trong rng, lm sao thi t hy vng tm hiu c nguyn nhn ca kh au? p: Bng cch trnh xa tt c nhng iu c th ngn cn Ngi suy nghim su xa v mi ngun gc ca kh au v bn th ca con ngi. 41. Hi: Bng cch no thi t vt thot hong cung? p: Vo mt m, khi mi ngi say ng, thi t thc gic, nhn ln cui ngi v hin v a

con th ang ng; Ngi cng Xa Nc, ci nga trng Kin Trc thn yu, v i ra ca cung in. Ch Thin (Deva) lm cho nhng tn lnh gc cng thnh ca vua cha ng say, h khng th nghe ting ng ca v nga. 42. Hi: Nhng cc cng thnh u ng cht ht phi khng? p: Vng; nhng cc Thin Thn m ca khng mt ting ng nh, v thi t phng nga lao vo m ti. 43. Hi: Thi t i u? p: n b sng A-n-ma (Anoma), rt xa thnh Ca T La V. 44. Hi: Ri thi t lm g? p: Ngi xung nga, dng li kim ct m tc p, khoc ln mnh chic y vng ca nh tu kh hnh, trao trang sc v nga Kin Trc cho Xa Nc, bo ng ta mang v cho ph hong. 45. Hi:Ri thi t i u? p: Ngi i b n thnh Vng X (Rajagraha), kinh ca vua Tn B Sa La (Bimbisara), x Ma Kit (Magadha). 46. Hi: Ti y, ai n thm thi t? p: Vua cha v c triu nh. [3] 46a. Hi: Sau , thi t i u? p: n u Lu Tn Loa (Uruvela), gn cha i Gic (Maha Bodhi) hin nay, B o Trng (Buddha Gaya). 47. Hi: Ti sao Thi t n ? p: V trong rng ny c nhiu nh tu kh hnh, rt o c m thi t v sau tr thnh t ca h, vi hy vng tm ra chn l m Ngi ang tm cu. 48. Hi: Cc o s ny theo tn gio no? p: Theo n gio (Hindu): h l cc v B La Mn Brahmanas.[4] 49. Hi: H dy nhng g? p: T hnh h, dy v mnh lit thn xc con ngi c th t n s gic ng hon ton. 50. Hi: Phi chng thi t tm thy ng nh th? p: Khng; thi t tm hc phng php v thc hnh theo nhng cch tu p xc ca h, nhng Ngi vn khng tm ra c ngun gc kh au ca kip ngi v con ng dn n s gii thot hon ton.

51. Hi:Ri thi t lm g? p: Ngi i vo rng gn u Lu Tn Loa (Uruvela), tu thin nh trong 6 nm, thc hnh php mn p xc kh hnh nht. 52. Hi:Ch c mt mnh thi t? p: Khng; c nm ngi bn B La Mn cng tu vi Ngi. 53. Hi:Cc v tn g? p: Kiu Trn Nh (Kondanna), Bc (Bhaddiya), Thp Lc Ca Dip (Vappa), Ma Ha Nam (Mahnma), v c B (Assaji). 54. Hi: Thi t p dng phng php tu hnh no nhm khai m tm mnh thu trit ton b chn l? p: Ngi ta thin, nh tm suy tng n nhng vn cao siu ca cuc sng, v khp kn nhn cn v nh cn, nhng iu c th lm gin on s qun st ni tm mnh. 55. Hi: Thi t nhn n? p: Vng, sut trong thi k tu tp. Thi t ngy cng dng t n v thc ung, cho n khi Ngi mi ngy ch cn dng mt ht go hay ht m. 56. Hi: Phng php tu hnh ny c mang li cho thi t s gic ng m Ngi mong cu khng? p: Khng. Thn hnh thi t ngy cng tr nn gy yu v sc khe km st dn cho n mt ngy kia, trong lc thi t ang chm ri i hnh thin, thnh lnh Ngi b kit sc, v t xu xung t bt tnh. 57. Hi: Cc bn ng tu vi thi t ngh th no? p: H tng rng thi t cht, nhng mt lt sau, Ngi tnh li. 58. Hi: Ri thi t lm sao? p: Ngi ngh rng s gic ng khng bao gi c th t ti bng cch hnh h xc thn hay nhn i, m ch thnh tu c bng s gic ng ni tm. Thi t va thot cht do s tuyt thc m vn khng t c tr tu hon ton. Cho nn Ngi quyt nh n ung tr li hu c th sng lu t nht n ngy thi t thnh bc chnh gic. 59. Hi: Ai cng dng thc n cho thi t? p: Ngi nhn thc n nng Tu X (Sujata), con gi ca nh qu tc, c ta nhn thy thi t ang ngi ni gc cy a. Ngi ng dy nhn bt sa cng dng, xung tm sng Ni Lin Thuyn (Neranjara), dng thc n xong v i vo rng. 60. Hi: Thi t lm g ?

p: Thi t suy ngh quyt nh vo lc chiu ti, thi ti ncyB (Bodhi), ni hin nay c cha i Gic (Mahabodhi). 61. Hi: Ri thi t hnh ng th no? p: Thi t quyt tm s khng ri khi a im ny, cho n khi Ngi chng thnh o qu. 62. Hi: Ch no ni cy B thi t ngi thin nh? p: Pha xoay v hng ng. [5] 63. Hi: Trong m thi t chng ng nhng g? p: Ngi thy r mi kip trc camnh, ngun gc ca lun hi sinh t, v con ng dit tr ht nhng dc vng. Vo lc bnh minh hm sau, tm ca Ngi hon ton chng o, nh chic hoa sen n trn u khp, v t ni Ngi ta ra nh sng ca o v thng, hay Bn Thnh . Thi t thnh Pht - bc Gic Ng, ng Ton Gic (the Sarvajna). 64. Hi: Phi chng sau cng, thi t khm ph ra ngun gc kh au ca nhn loi? p: Cui cng, Ngi tm thy. Nh nh sng mt tri ban mai xa tan bng ti ca m en, v pht hin cy ci, rung ng, ni , bin c, sng ngi, th vt, ngi cng vn vt; t ni tm c Pht ta ra ton nh sng ca Gic Ng, v Ngi thy r nguyn nhn s kh ca kip ngi, cng con ng gii thot nhng kh au y. 65. Hi: Phi chng c Pht chin u d di trc khi Ngi t ti s ton gic ny? p: Vng, nhng cuc tranh u tht mnh lit v khng khip. c Pht chinh phc ni thn tm Ngi nhng c tnh t nhin, cng cc ham mun v dc vng ca con ngi gy chng ngi cho s tm thy chn l ca chng ta. Ngi phi ch ng nhng nh hng xu ca th gii ti li xung quanh Ngi. Nh mt chin s chin u anh dng ni chin trng chng li nhiu k th, c Pht chin thng nh mt anh hng chinh phc, t c mc ch ca Ngi; v s huyn b ca ni kh au nhn loi c tm thy. 66. Hi: c Pht p dng o gic ng Ngi chng c nh th no? p: Ni chung, u tin c Pht do d thuyt ging gio l cho mi ngi. 67. Hi: Ti sao? p: Bi v n qu nhim mu cao siu. c Pht s rng rt t ngi c th thu hiu c. 68. Hi: iu g khin c Pht thay i tng ny? [6] p: c Pht ngh rng Ngi c trch nhim thuyt ging cng r rng v d hiu cng tt, iu Ngi chng ng, v tin tng chn l c th thm nhp tm tr i chng ty theo nghip lc ca mi c nhn. l con ng gii thot duy nht, v c Pht thy rng mi ngi u c kh nng t ti. V vy, Ngi quyt nh bt u gio ha cho nm ngi bn c m trc kia h t gi c Pht khi thy Ngi chm dt li tu kh hnh. 69. Hi: c Pht gp nhng ngi ny u?

p: Ti vn Lc Uyn Ch Thin a X (Isipatana), gn thnh ph Ba La Ni (Benares). 70. Hi:Ngy nay a im ny c th tm thy khng? p: Vng, mt phn di tch ca ngi thp (stupa) hin cn tn ti ngay ch . 71. Hi:Nm ngi bn c c sn sng th gio vi c Pht khng? p: u tin, h khng chu nghe, nhng khi thy c Pht xut hin vi tng ho trang nghim, v li dy ca Ngi hin ha v c sc thu ht n ni sau h quay li v ht sc ch n Ngi. 72. Hi: Bi php ny gy nh hng th no n h? p: V nin trng, c Kiu Trn Nh (Kondanna), ngi hiu bit (Anna) l v u tin khng cn thnh kin, chu th lnh gio php ca c Pht tr thnh t ca Ngi, v chng c qu A La Hn (Arhatship). Bn v kia, t lu sau cng theo gng Ngi Kiu Trn Nh. 73. Hi: K tip, c Pht ha cho ai? p: Mt thanh nin tr giu c, tn Da X (Yasa), con ca mt thng gia ph qu. Trong vng 3 thng, c 60 ngi tr thnh t ( xut gia) ca c Pht. 74. Hi:Ai l n t ti gia u tin ca c Pht? p: M v v ca Da X (Yasa). 75. Hi: c Pht lm g vo lc ? [7] p: c Pht gi cc t ca Ngi li, ch gio y , v phi h i khp ni truyn b gio php ca Ngi. 76. Hi: Cn bn ca gio l y l g? p: l con ng gii thot dn n i sng thnh thin v hnh tr theo nhng gii lut (Pht ch) m chng s c gii thch sau. 77. Hi: Xin cho ti bit thc hnh theo cuc sng , c Pht gi l g? p: Bt Chnh o. 78. Hi: T ng Pali gi nh th no? p: Ariyo Atthangiko Maggo. 79. Hi: Sau , c Pht i u? p: Ngi n u Lu Tn Loa (Uruvela). 80.Hi: c Pht lm g y?

p: Ngi ha cho ng Ca Dip (Kashyapa), nh thng bc tr danh v l thy ca nhng tu s (Jatilas), mt gio phi ln ca cc tn th la, tt c nhng ngi ny u tr thnh mn ca c Pht. 81. Hi: K tip, v i t ca c Pht l ai? p: Vua Tn B Sa La (Bimbisara) ca vng quc Ma Kit (Magadha). 82. Hi: Vo thi , hai v no l t tr tu v thn tn bc nht ca c Pht? p: Ngi X Li Pht (Sriputta) v Mc Kin Lin (Moggallna), trc kia h l mn chnh ca nh tu kh hnh Sanjaya. 83. Hi: H ni ting v nhng iu g? p: Ngi X Li Pht vi tr tu (Prajna) bc nht, v c Mc Kin Lin, c thn thng (Iddhi) nht. 84. Hi: Nhng thn thng ny c g huyn b khng? p: Khng, l iu t nhin i vi mi ngi, v ngi no chuyn tu tp, u c th t ti. 85. Hi: Sau ngy xut gia, c Pht c nhn c tin tc g ca gia nh hong tc khng? p: C, khong 7 nm sau, trong lc c Pht tr ti thnh Vng X, vua cha Tnh Phn (Suddhodana), gi s thn n triu thnh Ngi tr v thm ph hong, trc khi nh vua bng h. 86. Hi:c Pht c tr v khng? p: C. Vua cha cng vi thn tc v cc triu thn rt vui mng ra gp v nghnh n Ngi. 87. Hi:c Pht c bng lng nhn li chc v c ca Ngi khng? p: Khng, c Pht hin t gii thch cho ph hong bit rng thi t Tt t a gii thot khi cuc sng (th tc) v nh th, hin nay tr thnh a v ca mt c Pht; m mi ngi u c th gn gi, thn thch vi Ngi. Thay v cai trmtb tchayquc gia, nhmt nhvua th gian, c Pht dng gio php (Dharma) cm ha tm hn tt c mi ngi tr thnh t ca Ngi. 88. Hi:c Pht c gp nng Da Du La (Yasodhara) v con ca Ngi l La Hu La khng? p: C. V ca Ngi ht sc nh thng, khc lc thm thit. Nng cng bo La Hu La thnh cu Ngi ban cho mnh quyn tha k Ngi, nh con ca mt v quc vng. 89. Hi: Ri s vic xy ra nh th no? p: c Pht thuyt ging gio php cho tng ngi v tt c, nhm cha lnh mi th phin no. Vua cha, con, v, ngi A Nan (em con ch), B t a (em con ch, v anh r

ca Ngi), tt c u quy y, tr thnh mn ca c Pht. Hai v t bc hc khc l ngi A Na Lut (Anuruddha), sau ny tr thnh bc i thin nhn; v ngi u B Ly (Upali), th co tc, sau thnh v tr lut (Vinaya) nht. C hai ngi u rt ni danh. 90. Hi: V T Kheo Ni (Bhikkhuni) u tin l ai? p: B Ba X Ba (Prajpati) l d v di mu ca thi t Tt t a. Nh b, nng Da Du La v nhiu phu nhn khc c c Pht thu nhn lm n t xut gia tc l T Kheo Ni. 91. Hi: Vic xut gia ca thi t Tt t a, convuaTnh Phn; B t a, chucavua; Da Du La, du ca vua; v La Hu La, chu ni ca vua; gy nn hu qu nh th no i vi nh vua? p: Vic lm cho vua Tnh Phn rt bun, v nh vua phin trch c Pht, khin Ngi phi ch ra iu lut l gio hi khng nn nhn ngi xut gia, m khng c s bng lng ca cha m h ang cn sng. 92. Hi:Xin cho ti bit v s phn ca B t a (Devadatta) nh th no? p: B t a l ngi rt thng minh, v nhanh chng liu o, nhng cng c nhiu tham vng, nn ng ta sanh tm k v on th c Pht; cui cng B m mu st hi Ngi. Cng do s xi gic ca ng ta, vua A X Th (Ajtashatru), con vua Tn B Sa La, git hi ngi cha cao qu ca mnh, v tr thnh t ca B t a. 93. Hi: B c gy tn hi g cho c Pht khng? p: Khng c, nhng c tm ca B t a m mu chng c Pht tr li hi chnh ng ta; v B phi (chu qu bo) cht mt cch thm khc. 94. Hi: c Pht i gio ha trong bao nhiu nm? p: Bn mi lm nm, trong thi gian ny, Ngi thuyt rt nhiu bi php. Thi thng c Pht v t ca Ngi i du ha v thuyt ging trong 8 thng nng, nhng vo ma an c (Was)- ma ma - c Pht v cc t dng ngh, nhp h cc tnh x (pansulas) hay cha (vihras), c xy ct dng cng (cho Ngi v Ch Tng) bi nhng v vua cha v th ch giu c. 95. Hi: Nhng tnh x no danh ting nht? p: K Vin Tnh X (Jetvanrma), Trc Lm Tnh X (Veluvanrma), B La Ph Tnh X (Pubbrma), Ni Cu Tnh X (Nigrodhrma), v Lc D Uyn Tnh X (Isipatanrma). 96. Hi: Hng ngi no quy y c Pht v t ca Ngi? p: Dn chng mi tng lp, quc gia, giai cp, vua cha (rjas), v cng nhn giu ngho, quyn th cng nh bnh dn, ngu dt v thng minh nht. Gio php ca c Pht ph hp vi tt c mi ngi. 97. Hi: c Pht nhp dit vo lc no? p: Vo nm th 45, sau khi Ngi chng o Gic ng vo ngy trng trn thng 5. Nhn bit rng ngy vin tch gn k, vo bui ti, c Pht n thnh Cu Thi Na (Kusingra), mt ni

cch thnhphBa La Ni(Benares)khong120 dm. Trong rng cy Sa La ca vng quc Mt La (Mallas), ti rng U-ba-vc-ta-na (Upavartana) Cu Thi Na; gia hai cy Sa La (sala), c Pht cho k ch nm ca Ngi, theo phong tc c truyn, quay u v hng bc. Ngi nm trn , vi tm hon ton thanh tnh, thuyt php cho cc t nghe li di gio cui cng, ri vnh bit chng. 98. Hi: Nhng ln du ha sau cng , c Pht c quy y cho t mi no na khng? p: C, mt nhn vt trng yu, v i B La Mn bc hc tn Tu Bt La (Subhadra). c Pht cng thuyt php cho cc vng tn x Mt La v nhng ngi hu cn ca h. 99. Hi: Vo lc tng sng vic g xy ra? p: c Pht nhp i nh (Samdhi), v ri Ngi nhp Nit Bn (Nirvna). 100. Hi: c Pht khuyn cc t ca Ngi nhng g trong li di hun cui cng? p: Ngi dy: Ny cc T Kheo, Nh Lai gi y khuyn cc con nn ghi nh rng thn th v nng lc ca con ngi u phi hy dit. Hy tinh tn tu tp gii thot. 101. Hi: Nhng chng c xc thc g cho chng ta thy rng c Pht, thi t Tt t a xa kia, l mt nhn vt lch s? p: S hin hu ca Ngi chng t qu r rng nh cuc i ca bt c nhn vt no khc trong c s. 102. Hi: Hy k ra mt vi chng c . p: 1) Bng chng ca nhng nhn vt trc tip bit c Pht. 2) S khm ph ra nhiu ni v di tch ca nhng kin trc (tnh x) c ghi chp trong cc mu chuyn vo thi Pht cn ti th. 3) Nhng bia k, tr v bo thp (dagobas) do cc vua cha sng gn thi i c Pht xy dng nn tng nim Ngi, c th chng thc lch s v cuc i ca ng Gic Ng. 4) S lin tc tn ti ca on th tng gi (Sangha) do c Pht thnh lp, v s duy tr ca h v s thc i sng ca Ngi ngay t u, c lu truyn t th h ny qua th h khc. 5) S kin ngay trong nm c Pht nhp dit, v nhiu ln sau , cc cuc hp v i hi Tng Gi c t chc kt tp kinh tng ng thi ca c Pht; v s truyn tha nhng gio l c duyt xt , t cc bc tn s n ch t, cho n ngy nay. 6) Sau khi lm l ha tng, x li (xng tro) ca c Pht c phn chia cho 8 v vua cha, v mi ngn thp (stpa) c xy ln th mt phn. Phn x li do vua A X Th thnh v tn tr th ti ngi thp thnh Vng X (Rajagaha); v khng y 2 th k sau, c vua A Dc (Asoka) em phn pht th trong ton khp vng quc ca ng. Nh vua, d nhin, c nhiu iu kin bit r nhng x li ny ng l x li ca c Pht hay khng; ngay t lc ban u, chng c bo tr ti bo tng vin hong gia Pt-Na (Patna). 7) Nhiu t ca c Pht l cc bc A La Hn (Arhats). V do , c th kim sot tui th ca h, nn sng c nhiu nm; v khng trnh khi c mt hay ba v trong s , sng

k tip nhau, vo thi k khong gia c Pht nhp dit v triu i ca vua A Dc. V th, nh vua c th nhn c t ngi cng thi, mi iu chng thc v s kin ca i sng c Pht [8] 8) Chng ta bit, ti liu c s ng tin cy nht, tp i s c ghi chp cc bin c lch s Tch-Lan (Sinhalese) v triu i vua Vijaya, nm 543 trc ty lch - phn ln thi k ca c Pht vcho chngta rnhng iu c bit nht v i sng ca Ngi, cng nh i sng ca vua A Dc v cc nh vua khc lin quan n lch s Pht gio. 103. Hi: c Pht c gi bng nhng danh xng tn knh no? p: Thch Ca Mu Ni (Skyamuni), Thch Ca S T (Skya-Simha), Thin Th (Sugata), o S (Satth), u Chin Thng (Jina), Bc Gi Phm (Bhagavat), Th Tn (Lokantha), Nht Thit Tr (Sarvajna), Php Vng (Dharmarja), Nh Lai (Tathgata) v.v

PHN II GIO PHP HAY DHARMA 106. Hi: Danh t Pht (Buddha) c ngha l g? p: Bc Gic Ng hay ng c tr tu hon ton. 107.Hi: Phi chng bn cho rng c nhiu v Pht ra i trc c Pht (Thch Ca) ny? p: Vng, chng ti tin rng di s vn hnh ca lut nhn qu vnh cu, c khong cch mt thi gian, mt c Pht s xut hin, khi nhn loi m chm trong kh au v v minh v cn n s gic ng, th hnh nguyn ca c Pht l phi ra i gio ha chng sanh (xem li cu hi s 11) 108. Hi: Bng cch no (mt chng sanh) tr thnh mt c Pht. p: Mt ngi, khi nghe v gp mt trong ccc Phtraithgian, linpht nguyn sng theo Ngi nh vy, n mt kip trong tng lai, khi hnh gi thy nhn duyn thch hp, h cng s thnh Pht hng dn nhn loi thot vng sanh t lun hi. 109. Hi: Hnh gi hnh ng nh th no? p: Tri qua nhiu kip sng, hnh gi n lc dit tr lng tham dc, tu tp t n tr tu, v pht trin nhng nng lc cao hn. Nh vy, hnh gi dn dn tr nn thnh thin, siu vit hn trong c tnh, v su dy hn trong o c cho n khi, tri qua v lng kip lun hi, cui cng hnh gi t n qu v Ton Thin, Gic Ng, Ton Gic, ng Tn S l tng ca nhn loi. 110. Hi: Trong khi tri qua nhng kip ti sinh, s pht trin dn dn ny ang din tin, chng ta gi tn hnh gi l g? p: Bodhisat hay Bodhisattva (B Tt). Nh vy, thi t Tt t a C m (Siddhartha Gautama) l mt v B Tt cho n khi Ngi thnh Pht di cy B (Bodhi) thing ling Gaya.

111. Hi: Chng ta c ti liu no ni v nhng kip ti sinh ca Ngi lm B Tt hay khng? p: Trong tp Bn Sanh Kinh (Jtakat-thakath), cun sch ghi chp nhng truyn tin thn ca B Tt, c khong vi trm mu chuyn v loi . 112. Hi: Nhng mu chuyn ny dy bi hc g? p: Mt con ngi, tri qua v lng kip lun hi, c th mang hnh nguyn rng ln v t bi, gip hnh gi dit tr nhng tng xu v pht trin cc vic lnh. 113. Hi: Chng ta c th n nh s lng nhng kip ti sinh m mt v B Tt cn phi tri qua trc khi B Tt tr thnh Pht c khng? p: D nhin l khng. iu ty thuc c hnh ca v B Tt, trnh tu chng m Ngi t ti khi B Tt pht nguyn tr thnh Pht, v nhng iu khc. 114. Hi: Chng ta c cch phn loi cc v B Tt c khng? Nu c hy gii thch. p: B Tt - v Pht tng lai - c phn lm 3 hng. 115. Hi: Hy k tip ba hng B Tt ny l g? p: Panndhika hay Udghatitajna Bc chng qu chm nht, Sadhdhika hay Vipachitajna Bc chng qu chm v Virydhika hay Gneyya - Bc chng qu nhanh chng. Bc B TtPanndhika tu hnh tr tu, bc B Tt Saddhdhika tu hnh Tn, v B Tt Virydhika tu hnh Tinh tn. Hng B Tt th nht chngdnbi Tr tu,vkhngvivng; hng th hai hon ton t c Tin, nn khng ch tm n s hng dn ca Tr Tu; v hng th ba khng bao gi tr hon trong vic lm iu thin. bt chp mi hu qu xy n cho chnh mnh. B Tt thc hnh khi nhn thy l vic lnh nht v cn phi lm. 116. Hi: Khi v B Tt ca chng ta thnh Pht, Ngi thy iu g l nguyn nhn kh au ca nhn loi? Hy ni cho ti bit trong mt danh t. p: V Minh (Avidy). 117. Hi: Bn c th cho ti bit phng thuc cha tr khng? p: on dit V minh c Tr tu (Prjna). 118. Hi: Ti sao V Minh gy nn au kh? p: Bi v n khin chng ta tham m nhng iu khng ng m say, au bun khi chng ta khng nn su kh; nhn cho l chn thc ci iu khng phi thc m ch l gi di; v hng cuc sng ca chng ta chy ui theo nhng i tng v gi tr, xao lng n iu thc ra l qu gi nht. 119. Hi: V iu qu gi nht l g? p: Thu trit tt c s mu nhim ca s sng v nh mng ca con ngi, chng ta thc c rng cuc sng ny v nhng tng quan vi n khng hn gi tr chn thc ca chng; v do

, chng ta c th sng theo con ng o bo m hnh phc ln lao nht, v s t kh au nht cho ng loi v chnh chng ta. 120. Hi: nh sng g c th ph tan V Minh v dit tr c mi phin no ca chng ta? p: S hiu bit v T Diu nh c Pht dy. 121. Hi: T Diu l g? p: 1) Nhng kh au ca s sng tip din to nn vng sanh t lun hi, t i ny qua i khc. 2) Nguyn nhn sanh ra s kh l do lng dc vng ch k, lun lun mun ti din nhm tha mn bn thn m khng bao gi c th chm dt. 3) S dit tr lng i dc , hay t mnh lnh xa n. 4) Con ng dn n s chm dt dc vng. 122. Hi: Hy k cho ti bit nhng iu g gy nn s kh. p: Sanh, lo, bnh, t; phi sng xa nhng vt chng ta yu thch; gn gi nhng ngi ta on ght; mong cu iu mnh mun m khng c. 123. Hi: Nhng s kh ny khc bit nhau ni tng mi c nhn phi khng? p: Vng, nhng mi ngi s chu s kh ty theo mc (dc vng). 124. Hi: Lm th no chng ta gii thot c nhng kh au to nn do lng i dc khng bit tha mn, v lng tham m qung? p: Bng cch ch ng v on dit hon ton s m say cung nhit cuc sng v nhng lc th ca n, gy nn kh au. 125. Hi: Lm sao chng ta c th t ti s chinh phc nh th? p: Bng cch thc hnh theo Bt Chnh o m c Pht chng ng v ch by (cho chng ta). 126. Hi: bn mun ni g v danh t ? Bt Chnh o c ngha th no? (t ng Pali xin xem cu hi 78). p: Tm phn ca con ng ny gi l angas. Chng gm c: 1. Chnh kin (nh l lut Nhn Qu hay Karma); 2. Chnh t duy; 3. Chnh ng; 4. Chnh nghip; 5. Chnh mng; 6. Chnh tinh tn; 7. Chnh nim; 8. Chnh nh. Ngi no ghi nh v thc hnh theo Bt Chnh o ny s khng cn kh au v cui cng t ti s gii thot. 127. Hi: Bn c th cho mt t ng chnh xc hn ch salvation (s cu ri) hay khng? p: Vng, emancipation (s gii thot). 128. Hi: Vy gii thot khi iu g?

p: Gii thot khi s kh au ca cuc sng th gian v vng sanh t lun hi, m tt c u do v minh, lng tham v dc vng bt chnh. 129. Hi: V khi s cu ri hay gii thot ny c thnh tu th chng ta s t ti cnh gii g? p: Nit Bn (Nirvana). 130. Hi: Nit Bn l g? p: Trng thi ca s chm dt hon ton mi s i thay (v thng), trng thi ca s an tnh tuyt i, ca s khng cn dc vng la di, v kh au; cng nh s dit tr hon ton mi th to thnh c th con ngi. Trc khi chng c Nit Bn, con ngi trin min b ti sanh; nhng khi t ti Nit Bn, con ngi khng cn lun hi sanh t na. 131. Hi: u chng ta c th tm thy s tho lun uyn bc v danh t Nit Bn v mt bn k nhiu t ng khc m cc nh cu hc gi Pali c gng gii thch n? p: Trong cun T in ngn ng Pali danh ting ca hc gi qu c, ng R.C.Childers, c mt bn gii thch y [9] 132. Hi: Nhng mt vi ngi tng tng Nit Bn nh mt cnh gii ci Tri hay Thin ng. Pht gio c dy nh th khng? p: Khng. Khi t Ku-ta-an-ta (Kuta-danta) thnh vn c Pht Nit Bn u, Ngi tr li rng ni no gii lut c hnh tr. 133. Hi: Nguyn nhn g khin chng ta b lun hi? p: Do lng tham dc ch k khng bao gi tha mn (ting Phn: Trshn; Pali: Tanh) nhng s vt thuc hon cnh ca i sng c nhn trong th gii vt cht. Lng i dc khng bit nhm chn v ci thn ny (bhva: hu) l ng c, v t n c nnglc sng to mnh n ni c th li ko con ngi sanh tr li vo cuc sng th gian. 134.Hi: Phi chng s lun hi ca chng ta l do kt qu ca lng i dc khng bit thamn ca chng ta? p: Vng; v do bi vic lm thin hoc c ca c nhn chng ta. 135. Hi: Hnh ng thin hoc c ca chng ta quyt nh trng thi, hon cnh hay hnh thc m trong chng ta s u thai vo phi khng? p: ng vy. Lut (nhn qu) dy rng nu chng ta lm iu thin, chng ta s hng qu lnh v hnh phc kip sau; nu lm vic c, i sau chng ta s chu (qu bo) khn cng v kh au. 136. Hi: Yu im ca Pht gio l l thuyt cho rng mi qu bo u l kt qu ca nguyn nhn hin ti, phi vy khng? p: Phi, do nguyn nhn gn hoc xa. 137. Hi: Lut nhn qu ny chng ta gi l g?

p: p dng cho mi c nhn, gi l nghip (Karma) hay hnh ng. N c ngha l chnh mi hnh ng hay vic lm ca chng ta s mang li cho chng ta bt c iu hnh phc hay au kh m chng ta phi chu. 138. Hi: Mt ngi lm c c th thot khi nghip bo ca h c khng? p: Kinh Php C (Dhammapada) dy: Khng ch no th gian ny, hoc trn tri, di bin, hay trn vo ng ni, trnh c qu c nghip. 139. Hi: Mt ngi lm vic thin c th thot c qu bo khng? p: Do kt qu ca nhng hnh ng lnh, mt ngi c th c hng nhng phc c (y, chnh bo) v t nc, thn th, hon cnh xung quanh v s gio dc trong i sau ca hnh gi nhm trnh khi nhng kt qu ca Nghip (Karma) xu v gip cho s pht trin (tu hnh) cao hn ca h. 140. Hi: Nhng iu c gi l g? p: S ti sanh thun li (Gati Sampatti), hnh tng p (Updhi Sampatti), thi c tin li (Kali Sampatti) v phng php thnh cng (Payoga Sampatti). 141. Hi: iu c thch hay khng thch hp vi ngha thng thng v nhng din gii ca khoa hc hin i? p: Hon ton thch hp: Khng c g phi nghi ng v iu y. 142. Hi: Phi chng mi ngi u c th tr thnh Pht? p: Theo l thng, khng phi mi ngi u tr thnh Pht; v c khong cch mt thi gian lu di mi c mt v Pht ra i, v hnh nh khi hon cnh ca nhn loi khn thit mong cu c mt bc thy nh th th hin ch by cho chng sanh con ng o dn n Nit Bn. Nhng mi ngi u c kh nng chng c Nit Bn bng cch dit tr V Minh v t ti tr tu. 143. Hi: Pht gio dy rng con ngi c th ti sanh vo th gii ca chng ta, phi vy khng? p: Theo lut chung, ng l nh vy, cho n khi hnh gi gy nhn c sanh vo cnh gii cao hn; song nhng th gii con ngi c th sanh vo l v s. Th gii m mt ngi s lun hi kip sau, cng nh bn cht ca s u thai c quyt nh bi s u th ca hnh ng thin c ca c nhn . Ni cch khc, n s c iu khin bi dn lc ca hnh gi nh khoa hc din t; hoc do bi Nghip lc (Karma) ca ngi theo li ni ca ngi Pht t chng ta. 144. Hi: Phi chng c nhng th gii hnh phc v nhng th gi khc kh au hn th gii ca chng ta? p: Pht gio dy rng c nhiu th gii h (Sakwalas) gm loi, cao hoc thp hn, v chng sanh mi th gii u thch ng vi s pht trin (tu tp) trong th gii . 145. Hi: c Pht c tm lc ton b gio l ca Ngi trong mt bi k (gatha) no khng?

p: C. 146. Hi: Hy c bi k (ting Pali) . p: Sabba ppassa Akaranam, Kusalassa Sachitta pariyodapanamEtam Buddhnusasanam. Ch lm nhng iu c, Gng lm cc vic lnh, Gi tm trong sch: y, li ch Pht dy. 147. Hi: Trong ba cu u ca bi k trn c nhng c im g khng? p: C: Cu th nht bao hm ton b tinhthncaLut Tng(Vinaya Pitaka);cu hai,Kinh (Sutta) v cu ba, Lun Tng (Abhidhamma). Bi k ch gm 8 t ng Pali, tuy nhin nh git sng phn chiu (nh sng) ca nhng v sao, chng rng ngi vi tinh thn ca ton b gio php ca c Pht. 148. Hi: Nhng gio l trn chng t Pht gio l mt tn gio tch cc hay tiu cc? p: Trnh iu c c th xem nh tiu cc, nhng nn lm vic lnh, v gi tm trong sch l nhng c tnh tch cc. c Pht dy rng chng ta khng nhng ch trnh iu c m cn nn lm vic lnh. 149. Hi: Nhng ai v iu g Ba Php Quy Y- The Three Guides [10]m ngi Pht t c khuyn nn theo. p: Chng c trnh by trong Ba php Quy y (Tisarana): Ti quy y Pht; Ti quy y Php; Ti quy y Tng. Ba cu ny, thc s l Pht Php (Buddha Dharma). 150. Hi: Ngi Pht t c php Tam Quy ny c ngha g? p: Hnh gi mun ni rng h tn knh, xem c Pht nh mt bc thy, mt Thin Hu v mt v Gong Mu ton gic; Php hay Gio L cha ng nhng nguyn tc cn bn, bt bin ca s Cng Bng v Chn L, cng nh con ng dn n s th hin ci tm an lc hon ton trn th gian; v Tng Gi nh nhng bc Thy v ngi gng mu cho Gio Php cao siu m c Pht dy. 151. Hi: Phi chng trong on th Tng Gi c cc v t tu hc v thiu o c? p: Vng, nhng c Pht dy rng ch nhng t tinh tn th tr gii lut, ch ng c tm ca h, c gng t ti hay thnh tu mt trong tm qu thnh v ton thin, mi lp thnh Tng Gi ca Ngi. Tng nn ghi nhn Tng Gi c nhc n trong php Tam Quy (Tisarana) l ch cho bc cao c chng c mt trong 8 qu v ton gic. Ch khoc chic y upasampada

vng, ngay c s th gii, cng khng lm mt v tng tr nn thanh tnh hay o c, hoc h ng c tn knh. 152. Hi: Vy th, ngi Pht t chn chnh c nn nhn cc t kheo (Bhikkhu) khng c gii c lm thy hng dn cho mnh khng? p: Chc chn l khng. 153. Hi: Nm iu tun theo hoc rn cm, gi l ng gii (Pancha Sila) m ngi Pht t ti gia ni chung bt buc phi th tr l nhng g? p: Chng gm nhng gii iu sau y m Pht t thng c thuc lng ti cc cha (Vihras): Ti nguyn gi gii khng st sanh. Ti nguyn gi gii khng trm cp. Ti nguyn gi gii khng t hnh [11]. Ti nguyn gi gii khng ni di. Ti nguyn gi gii khng ung ru. 154. Hi: Ngi sng sut khi c nhng gii lut ny c tng g? p: H thy rng ngi no cn trng gi gn chng s thot mi nguyn nhn kh au ca kip ngi. Nu nghin cu lch s, chng ta thy rng mi s au kh tt c u pht xut t hnh ng phm gii ny hay gii kia ca nhng gii cm trn. 155. Hi: Nhng gii no m tr tu thy xa (hu qu) ca c Pht, c ch dy r rng nht? p: Gii th nht, th ba v nm: V hnh ng st sanh, t hnh v ung ru; gy nn t nht 95 phn trm ni kh au cho con ngi. 156. Hi: Ngi th tr cc gii ny c nhng li ch g? p: H thu nhn phc c c nhiu hoc t ty theo phng cch v thi gian ca s gi gii, v s gii iu h gi c; ngha l, nu ch gi mt gii, cn phm 4 gii khc h ch nhn c phc c ca s th tr gii ; v gii y gi c cng lu th phc c thu nhn s cng ln. Nu ai th tr c tt c 5 gii th i sau h s hng mt i sng cao sang v hnh phc hn. 157. Hi: Nhng gii khc c xem nh cn thit cho ngi c s pht tm th tr l g? p: Bt gii (Atthanga Sila) gm 5 gii k trn (dm dc thay cho t hnh gii th ba) v cng thm 3 gii sau: Ti nguyn gi gii khng n phi thi (qu ng). Ti nguyn gi gii khng ma ht, d nghe m nhc, xem cc th vui, cng nh khng eo trng hoa, thoa phn, xc du thm, dng thm m phm, xoa kem, v trang sc.

Ti nguyn gi gii khng nm, ngi ging cao v rng. Gh v ging (i vng) ni y l ch cho cc th m ngi th tc dng tm th vui v th hng khoi lc. Ngi sng c thn (xut gia ) nn trnh nhng iu ny. 158. Hi: Ngi Pht t c quan nim nh th no v phc c chn chnh? p: Khng c phc c nhiu, nu ch hnh ng b ngoi; mi phc c u do vic lm thin pht xut t ni tm. 159. Hi: Hy cho mt v d. p: Mt ngi giu c th dng nhiu lakh (1 lakh bng 100.000 Rupees, tin n ) xy thp hoc cha (vihras), t c tng Pht, t chc cc ngy l v m rc, cng dng trai nhng qun tr dc ng cho khch b hnh; nhng tng i t c phc c nu h hnh ng ct ph trng c mi ngi tn dng hoc v bt c mc tiu ch k no khc. Nhng nu h lm rt t cc vic lnh m vi ho tm nh l lng thng ng bo ca h, ngi thu c nhiu phc c. Mt hnh ng d lm vi ngh khng tt, nhng c li ch cho ngi khc, khng phi cho chnh mnh, u c xem l thin. Mt ngi t ra c hnh ng lnh khi lm d mong c phn cng c, nhng vi tnh thng chn thc ca h, ch khng gi di. Cng nguyn tc y cng p dng i vi cc hnh ng xu. 160. Hi: Song vic lm no c xem l nhiu phc c nht trong tt c mi hnh ng? p: Kinh Php c (Dhammapada) dy rng, cng c truyn b chnh php (Dharma) l ti thng hn bt c thin nghip no khc. 161. Hi: Nhng kinh in no cha ng tr tu th thng nht ca gio l c Pht? p: Ba b kinh gi l Tri-pi-ta-ca (Tripitakas) hay Tam Tng Kinh (Three Baskets). 162. Hi: Ba Tng Kinh in (Pitakas) c tn gi l g? p: Lut Tng (Vinaya Pitaka), Kinh Tng (Sutta Pitaka), v Lun Tng (Abhidhamma Pitaka). 163. Hi: Chng gm c nhng g? p: Lut Tng bao gm nhng li dy o c v gii lut ca on th Tng Gi (Sangha); Kinh Tng cha ng nhng bi kinh thuyt ging o c hc cho mi ngi; v Lun Tng gii thch v gio php Tm L Hc ca c Pht bao gm 24 php vi diu trnh by v mi s hot ng ca Vn Vt. 164. Hi: Ngi Pht t c tin rng nhng kinh tng ny do ng Thng truyn t v khm ph ra khng? p: Khng; nhng h tn knh kinh tng bao hm nhng phn gio php cao siu nht m ngi no thu trit cc kinh in ny s thot khi vng sanh t lun hi (Samsara). 165. Hi: Trong ton b Tam Tng Kinh c tt c bao nhiu ch? p: Tin s Rhys Davids c tnh chng c vo khong 1.752.800 ch.

166. Hi: Ba Tng Kinh c ghi chp ln u tin vo nm no? p: Khong nm 88-76 trc Ty Lch di triu vua Tch Lan Vattagamani hoc 330 nm sau khi c Pht nhp Nit Bn (Paranirvana). 167. Hi: Chng ta c l tin rng tt c nhng bi thuyt php ca c Pht u c truyn li cho chng ta (n ngy nay) hay khng? p: Chc chn l khng, v s l iu k l nu chng cn gi c y nh vy. Tri qua 45 nm sng vi qun chng, c Pht thuyt ging hng trm bi kinh. Trong s nhng bi php ny, vo giai on chin tranh v ngc i, nhiu bn kinh b mt, lu lc n nhng quc gia xa xi, v nhiu bn b ct xn. S liu ghi chp rng nhng k th ca Pht Gio (Buddha Dharma) thiu hy v skinh in cht cao n ngn da. 168. Hi: Phi chng ngi Pht t xem c Pht m vi o c ca Ngi c th cu ri cho chng ta thot khi kt qu ca nhng ti li c nhn? p: Hon ton khng. Con ngi phi t gii thot cho chnh mnh. Tr khi h lm vy, cn khng h s tip tc lun hi t sinh - nn nhn ca s v minh v k n l cho nhng i dc khng bao gi tha mn c. 169. Hi: c Pht i vi chng ta v cc chng sanh khc, l nhn vt nh th no? p: L v Ton Gic, bc C Vn ton tr, ng chng ng v ch by con ng gii thot; cng nh dy r nguyn nhn v phng php cha trduy nht nikh auca con ngi. Vch ra con ng, ch dy chng ta lm cch no thot khi nhng him nguy, c Pht tr thnh bc thy hng dn cho chng ta. i vi chng ta, Ngi nh ngi hng dn mt k m vt qua chic cu hp trn dng sng nc su, chy xit, v cu gip cho cuc i ca y. 170. Hi: Nu chng ta c gng trnh by ton b tinh thn ca gio l c Pht bng mt danh t, vy chng ta nn chn t ng no? p: Cng bnh. 171. Hi: Ti sao? p: V Pht gio dy rng mi ngi phi nhn chu di s iu ng chnh xc ca Nghip lc (Karma), phn thng hay hnh pht m h xng ng c hng, khng thm khng bt. Khng c mt hnh ng thin hoc c, d cho tm thng v phm ti kn o i chng na, m c th thot khi cn cn qu bo tng xng cng bnh ca Nghip lc. 172. Hi: Nghip lc l g (Karma)? [12] p: Lut nhn qu chi phi cc kha cnh tinh thn, vt cht v nhng lnh vc khc. Pht gio dy rng khng c g huyn nhim trong sinh hot ca kip ngi: Con ngi phi chu v gt hi kt qu m h gieo. 173. Hi: Nhng t ng no dng thch hp nht din t tinh hoa ca Pht gio? p: S t mnh tu tp v lng thng bao la.

174. Hi: Hc thuyt no gip Pht gio tr thnh cao siu v chim a v u th i vi cc tn gio trn th gii? p: Gio l T Bi (Metta hay Maitreya). S trng yu ca gio l ny, hn na, c cao qua vic dng danh hiu T Th (Maitri) ch cho c Pht Tng Lai (Di Lc). 175. Hi: Tt c nhng gio l m bn gii thch ny, phi chng c Pht suy tng n lc Ngi (ta thin) ci B ? p: Vng, nhng iu ny v nhiu na c th c thy trong cc kinh in Pht gio. Ton b h thng Pht gio hin ra trong tm thc ca c Pht vo lc Ngi chng o Gic Ng. 176. Hi: c Pht ngi thin nh gn ci B trong thi gian bao lu? p: Bn mi chn ngy. 177. Hi: Chng ta gi tn bi php u tin c Pht thuyt ging cho nm ngi bn c ca Ngi trc kia l g? p: Kinh Chuyn Php Lun (Dham-macakkappavattana Sutta) bi kinh ging gii v nhng Nguyn tc ca Chn L (Doctrine) [13] 178. Hi: Trong bi php ny c Pht thuyt dy nhng gio l g? p: T Diu v Bt Chnh o. c Pht mt mt ln n li tu p xc ca cc o s kh hnh; v mt khc s th hng nhng th vui khoi lc; Ngi ch dy v khuyn nn theo Bt Chnh o tc l Trung o. 179. Hi: c Pht c ch trng th thn linh khng? p: Ngi khng ch trng m cn chng i iu . c Pht ln n vic th cng thn linh, ma qu, cy ci v.v Hnh ng th cng ngoi gii l mt s rng buc m con ngi cn phi hy b nu h mun tin b cao hn. 180. Hi: Vy Pht t c knh ly trc tng Pht,x li ca Ngi v nhng cha thp th c Pht hay khng? p: C, nhng khng phi vi nim ca ngi sng bi thn tng. 181. Hi: S khc nhau ch no? p: Tn Pht gio ca chng ti nhn thy ngi sng bi thn tng khng nhng ch xem cc hnh tng ca h nh biu hin r rng ca ng Thng hay cc thn linh v hnh m khi l bi, h cn tin rng trong bn cht ca thn tng hm cha phn no c thn tnh khp ni. 182. Hi: Ngi Pht t ngh nh th no? p: Ngi Pht t knh th tng Pht v cc php bo khc nh nhng hnh nh tng nim ca mt ng cao siu, tr tu v t bi nht trong th gii ca kip (Kalpa) ny. Cc dn tc cng nh mingibo tr, tng tr, v qu trng cc x li, k nim vt ca nhng nhn vt nam n

c xem nh l v i. c Pht, i vi chng ta, t ra ng tn sng v knh mn hn bt c v nhn no khc bi tt c nhng ai tng nhn thc c s kh au. 183. Hi: c Pht c gii thch cho chng ta v vn sng bi thn tng ny hay khng? p: C. Trong Kinh i Bt Nit Bn (Mahaparinirvana Sutta), c Pht dy rng s gii thot ch c th t ti nh thc hnh i sng Thnh thin theo Bt Chnh o, ch khng phi do s sng bi ngoi gii (amisa-puja), hay th knh Ngi v ngi khc, hoc bt c hnh tng no. 184. Hi: c Pht nh gi th no v hnh thc ham chung nghi l? p: Ngay t lc u, c Pht ch trch s ham chung nghi l v cc hnh ng hng ngoi khc m chng ch lm tng trng c tin m qung v s bm cht vo nhng hnh thc m tn ca chng ta. 185. Hi: Cn i vi s hay tranh bin? p: Trong nhiu bi php, c Pht ln n thi quen tai hi nht ny. Ngi khuyn nn sm hi i vi cc T kheo (Bhikkhus) no lng ph th gi cng lm suy yu kh nng gic ng ca mnh bng s hay tranh ci v cc l thuyt v nhng vn siu hnh. 186. Hi: S tin vo ba ch, nhng gi tt v ma qu, ng bng c phi l mt kha cnh ca Pht gio khng? p: Cc iu hon ton phn li vi gio l cn bn ca Pht gio. Chng l di tch cn st li ca bi vt, a thn gio v cc tn gio ngoi lai khc. Trong kinh Phm Vng (Brahmajalasutta) c Pht tuyt i din t cc iu trn v m tn d oan khc nh a thn gio tm thng v la di (spurious)[14]. 187. Hi: Gia Pht gio v tn gio khc c nhng mu thun g ng ch ? p: i vi cc tn gio khc, y l nhng iu tng phn: Pht gio dy iu thin cao qu nht m khng cn n ng Thng sngto; mtphng thc sngda vo gio iu ch k, m tn thc th linh hn vnh cu, siu hnh vt ra ngoi thn xc; mt hnh phc khng c thin ng khch quan; mt php mn gii thot m khng cn c Cha Tri cu ri; hay s chuc ti bi chnh mnh nh Cha Gi-Su (the Redeemer); cng khng cn c nhng l bi cu nguyn; sm hi, tu s, cng s can thip ca thnh nhn; v mt cu cnh Nit Bn (Nirvana) c th t ti ngay trong i hin ti v th gii ny bng cch hng n mt i sng thanh tnh, v tha ca tr tu, v t bi i vi mi chng sanh. 188. Hi: Hy nh r v hai loi chnh ca thin nh phng php nh con ngi dit tr dc vng v t ti gic ng. p: Ch (Samatha), v qun (Vidarsana): 1) S on dit i dc bng cch hng n i sng thnh thin v tinh tn khng ngng ch ng cc gic quan; 2) S t c tr tu phi thng nh qun tng: mi php mn bao gm 20 phng din m ti khng cn k r chng ht ra y. 189. Hi: T o qu hay trnh tu chng m mt hnh gi c th t ti l nhng g? p: 1) S qu Tu Hon (Sotpatti) - s bt u hay nhp vo qu v ca ngi gic ng v T Diu ; 2) Nh qu T Hm (Sakardgmi)- qu v ca ngi dit ht tham sn si

v ch cn mt ln (Nht Lai) sanh li ci ny (th c qu Thnh); 3) Tam qu A Na Hm (Angami) - qu v dnh cho nhng hnh gi ch ng c bn ng mnh, v h khng cn sanh tr li (Bt Lai) th gii ny; v 4) T qu A La Hn (Arhat) - qu v Thnh ca bc A La Hn, l v khng nhng ch thot khi s lun hi m cn t ti tr tu hon ton, vi tnh thng bao la nhng k cn m lm v kh au, cng nh c lng t bi i vi tt c chng sanh. 190. Hi: Phi chng Pht gio bao hm khng c iu g khc hn l chn l v n ph hp vi khoa hc? p: Nh mi tn gio khc tn ti qua nhiu th k, Pht gio ngy nay chc chn bao gm nhng iu pha trn s tht v khng tht; cng nh vng tm thy ln ln vi cht bn d. c tng tng y thi v, lng nhit thnh, s m tn cn st li ca cc tn Pht gio qua nhiu thi i v ti nhng quc gia khc nhau, khin cho cc li dy cao siu v gio thuyt o c ca c Pht b pha ln t nhiu nhng iu ngy nay c th khng cn li ch na. 191. Hi: Khi bit nhng suy i , kht vng thnh tm nht ca ngi Pht t chn chnh nh th no? p: Ngi Pht t thun thnh sn sng v nnglng munthy s sai lm cn c thanh lc khi gio l chn chnh v nu c th, h s gip ( lm vic y). Ba k i Hi Ngh ca Tng Gi (Sangha) c t chc nhm mc ch thanh lc khn cp nhng iu thm vo sai lm khi Gio L chn chnh (ca c Pht). 192. Hi: Khi no? p: Ln u tin ti hang Tht Dip (Sattapanni) ngay sau khi c Pht nhp Nit Bn; ln th hai ti Va-lu-ca-ra-ma (Valukarama) T X Li (Vaisali); v ln th ba ti Cha A-x-ca-ra-ma (Asokarama Vihara) Hoa Th Thnh (Pataliputra), 235 nm sau khi c Pht dit . 193. Hi: Trong bi kinh no c Pht cnh co chng ta v s suy i s xy ra cho gio php chn chnh ca Ngi? p: Kinh Tp A Hm (Samyutta Nikya). 194. Hi: Trong Pht gio c bt c gio iu no bt buc chng ta tin theo khng? p: Kkng; chng ta khng b p buc phi tin vo bt c gio l no d n c ghi chp trong kinh in, do t tin chng ta truyn li hoc c ging dy bi cc bc thnh hin. 195. Hi: c Pht c thuyt ging gio l cao siu khng? p: C. c Pht dy rng chng ta ch vitin mt iu g d liuc thin h ni n; ch vi tin vo nhng tp qun v chng c truyn li t ngn xa; ch vi tin li n i, ng tin vo kinh sch do cc Thnh Hin vit ra; khng nn chp nhn iu g v ngh rng l iu do Thn Linh (Deva) truyn cho chng ta (t nh xem s linh cm tinh thn l ng); ng nn tin mt lun no m chng ta suy ra t s phng nh tnh c; cng ng vi tin vo iu g ly s ging nhau lm tiu chun (Analogical); v ch vi tin vo oai quyn ni cc gio s hay gio s ca chng ta. 196. Hi: Vy lc no chng ta mi nn tin?

p: chng ta ch tin tng khi gio l hay nhng li dy c kim chng bng l tr v s hiu bit ca mnh. V th, c Pht khuyn tip rng Nh Lai dy cc con khng nn tin ch v cc con nghe, nhng khi cc con tin tng qua s nhn thc ca mnh, th nn tinh tn thc hnh theo (Xem kinh Kalama trong Tng Nht A Hm v kinh Bt i Nit Bn). 197. Hi: c Pht bo nn xem Ngi nh th no? p: c Pht dy rng Ngi v cc c Pht khc ch l nhng v thuyt ging chn l, ch by ra con ng: cn t chng ta phi n lc tu tp. 198. Hi: c Pht dy iu ny u? p: Trong kinh Php C (Dhamma-pada), chng 20. 199. Hi: Pht gio c khuyn khch hnh ng o c gi hay khng? p: Kinh Php C dy: Nh chic hoa ti p ch ph trng mu sc m chng c hng thm; nhng ngi ch bit ni iu lnh m khng lm iu lnh chng em li li ch g. 200. Hi: c Pht c dy chng ta nn ly on bo on khng? p: Trong kinh Php C, c Pht dy: K c lm hi ta, ta s p tr y bng lng t bi khng on hn; ngi cng th hn ta, ta cng c tm t vi h. y l con ng m bc A La Hn (Arhat)[15] theo. Dng on tr on l iu Pht gio hon ton ngn cm. 201. Hi: Pht gio c khuyn khch nhng hnh ng tn c khng? p: ng l khng. Trong nm gii cm v nhiu bi kinh khc, c Pht dy chng ta nn c lng thng i vi mi ngi, c gng mang li hnh phc cho h, nn c tm t bi vi tt c, ng bao gi st hi, sanh tm ty h, hay khuyn khch s st hi. 202. Hi: iu y c ghi chp trong bi kinh no? p: Kinh am-mi-ca (Dhammika) dy: Hy khuyn v gia ch ch c st hi, hoc gy nn s st hi bt c mng sng no, hay khuyn khch ngi khc lm nh th. Hy bo y gi gn khng git hi bt c chng sanh no [16]. 203. Hi: Pht gio c tn ng vic ung ru khng? p: Trong kinh Dhammika, c Pht dy chng ta khng nn ung, gy ra s ung ru cho k khc, hoc khuyn khch hnh ng ca ngi ung ru[17] 204. Hi: c Pht cho chng ta bit s ung ru s dn n kt qu g? p: Nhng iu xu c ti li, in lon v v minh l nguyn nhn chnh ca lun hi sanh t. 205. Hi: Pht gio dy th no v hn nhn? p: Tuyt i khng dm dc l iu kin cho s pht trin tm linh (tu tp) ton din, c c Pht tn dng nhiu nht; nhng lp gia nh vi mt v v chung thy vi c ta, l thc

hnh c tnh khng t hnh. c Pht ch trch ch a th nh hnh ng v minh v tng trng lng tham dc. 206. Hi: Trong bi kinh no? p: Tng Nht A Hm (Anguttara Nikya), Chng IV, 55. 207. Hi: Pht gio dy th no v bn phn ca cha m i vi con ci? p: Cha m nn khuyn con ci ch lm iu c; nn lm cc vic lnh; dy d cho chng v cc mn ngh thut v khoa hc; gip chng dng v g chng v chia cho chng ti sn ca mnh. 208. Hi: Bn phn ca con ci nh th no? p: Con ci cn gip khi cha m gi yu v tng thiu; lm trn bn phn gia nh i vicham; bovti snca cha m; hyt ra xng ng l nhng k tha k ca cha m, v khi cha m qua i, con ci nn knh th tng nh. 209. Hi: t i vi Thy nh th no? p: Nn knh trng, chm sc, vng li thy; cung cp nhu cu cho thy v nhn nghe li ch gio ca thy. 210. Hi: Chng i vi v nh th no? p: Nn thng yu i x t t, knh trng v chung thy vi v; gip v c tn vinh bi ngi khc, biu tng v trang sc v y phc. 211. Hi: Bn phn v i vi chng nh th no? p: By t lng thng chng, sp t nh ca ngn np, nim n vi khch kha (bn chng), khng t hnh, nn cn kim, kho lo v sing nng trong mi vic. 212. Hi: Nhng iu rn ny (c Pht) dy u? p: Trong Kinh Thi Ca La Vit (Sigalovada). 213. Hi: S ph qu c gip con ngi t n hnh phc tng lai hay khng? p: Kinh Php c dy: ng ny dn ti s giu sang, b th; ng kia a n cnh gii Nit Bn (thin qun). 214. Hi: Phi chng iu ng khng ngi giu no c th (tu tp) t ti Nit Bn? p: Vn y ty thuc vo iu m hnh gi a thch nht. Nu h bit dng ca ci d tha cho vic phc li ca nhn loi gip ngi khn cng, k b p ch v ngu dt th s ph qu gip y thnh tu v lng cng c. 215. Hi: Nu ngc li th sao?

p: Nhng nu mt k giu tham m v tch tr v s tin bc to ti sn ring cho mnh, iu y lm ngi mt o c, xi gic anh ta to ti li; ri h s gp tai ha trong i ny, v c qu cng n vi y kip sau. 216. Hi: Kinh Php C dy th no v v minh? p: V minh l vt nh cu bn nht trong cc vt nh m con ngi t bi vo mnh. 217. Hi: Kinh Php C dy th no v hnh ng bt thin i vi k khc? p: l thy ti li ngi th d, thy li mnh mi kh; li ngi, ta c phanh phui tm nh tm thc ln trong go; cn li mnh, ta c che giu nh k c gian bc ln thu du con bi. 218. Hi: c Pht khuyn chng ta th no v bn phn ca con ngi i vi k ngho? p: Ngi dy rng tin li tc ca mt ngi nn chia lm bn phn, trong nn dnh mt phn cho cc mc tiu t thin. 219. Hi: Nm ngh nghip g c Pht cho l thp km v hn h? p: Nhng ngh nh bn ru, tht th vt, bn thuc c, kh gii git ngi, v bun bn k n l. 220. Hi: Hng ngi no (c Pht dy) khng th tin b trong s tu tp. p: Nhng k git cha, git m, git A La Hn v cc T Kheo ph ha hip Tng (Sangha); nhng k lm thn Pht chy mu; tuyt i chp thuyt H V, khng tin c i sau, v nhng ngi qu tham m dc lc 221. Hi: Pht gio c ch by r nhng cnh gii hay tnh trng thng kh m trong mt ngi to c nghip s b a vo, sau khi h t gi ci i ny hay khng? p: C. Nhng cnh gii l: ng hot a ngc (Sanjiva); Hc Thng a ngc (Klasutra); Chng Hip a Ngc (Sanghta); Khiu Hon a Ngc (Rauvara); i Khiu i Ngc (Maha Raurava); Vim Nhit a Ngc (Tpa); i Nhit a Ngc (Pratpa); v V Gin a Ngc (Avichi). 222. Hi: Phi chng ni thng kh s vnh vin tn ti? p: Chc khng phi vy. Thi gian ty thuc nghip bo ca mi ngi. 223. Hi: Pht gio c thuyt ging rng nhng ngi khng tin c Pht s b a y v s bt tn ca h hay khng? p: Khng; nh thin nghip h c th th hng phc bo trong mt thi gian hn nh trc khi b ti sinh do lng i dc (tanh) v tn ca h. Mun thot khi lun hi, hnh gi phi thc hnh theo Bt Chnh o. 224. Hi: a v tinh thn ca n gii trong Pht gio nh th no?

p: Theo Pht gio, h chim mt a v hon ton bnh ng vi nam gii. Trong kinh Chun-lav-an-la (Chullavedalla), c Pht dy rng: Ph n c th chng c qu v Thnh cao nht c dnh cho nam gii - A La Hn. 225. Hi: Nh ph bnh hin i by t th no v nh hng ca Pht gio i vi ph n? p: ng Lepel Griffin bo rng: Pht gio mang li hnh phc v s gii phng cho n gii hn bt c tn gio no khc. 226. Hi: c Pht dy nh th no v giai cp? p: c Pht dy rng khng phi do s sanh trng, con ngi tr thnh hng cng inh thp nht Pariah (Harijan) hay giai cp cao qu nht B la mn (Brahmana), m l bi hnh ng. Do hnh ng, Ngi dy ngi ny l cng inh; do hnh ng, ngi kia l B la mn (xem Kinh Vasala). 227. Hi: Hy k cho ti mt cu chuyn chng minh iu ny. p: Ngi A Nan(Ananda) i ngang gn ging, kht nc v yu cu Bt-Ct- (Prakritti), mt c gi thuc giai cp h tin Ma ng Gi (Matanga) hay cng inh Pa-ri-a (Pariah), cho Ngi xin nc ung. Nng tha rng c ta thuc giai cp thp hn v Ngi s b u nu nhn nc ung ni tay ca c. Nhng Ngi A Nan p rng: Ti khng xin giai cp m ch xin nc ung; v c gi cng inh Matanga tm cm thy vui mng cng dng nc ung cho Ngi A Nan. c Pht tn thn hnh ng ny ca c. 228. Hi: c Pht dy nh th no trong Kinh Vasala v t X-ba-ca (Sopaka) thuc giai cp h tin Pa-ri-a (Pariah)? p: Ngi dy rng do cng c ca y, Sopaka t ti danh vng cao qu nht; nhiu v thuc giai cp (qu tc) St--li (Kshattryas) v B La Mnnphcv cho ng ta; v sau khi qua i, Sopka c sinh ln ci tri Phm Thin (Brahma), trong khi nhng v B la mn b a vo a ngc do hnh ng xu c ca h. 229. Hi: Phi chng Pht gio dy rng c mt linh hn bt t? p: Linh hn (Soul) c Pht gio xem nh danh t dng din t mt nim sai lm ca hng ngi thiu hiu bit. Nu mi vt thay i, trong c c con ngi; v nh th, c th vt cht ca n cng phi thay i. M vt g thay i th khng th thng cn: cho nn khng th c mt s sng bt t trong mt c th (con ngi) i thay c [18] 230. Hi: Vy iu c th b phn i trong t ng Linh hn ny l g? p: kin cho rng linh hn ca con ngi c th l mt thc th bit lp ngoi cc thc th khc, v s hin hu ca ton th v tr. nim v s tch bit ny l iu v l, khng c chp nhn bi lun l hc cng nh khoa hc tn thnh. 231. Hi: Vy th khng c ci Ng (ta) bit lp cng nh chng ta khng th bo rng vt ny hay vt kia l ca ti, phi th khng? p: ng nh vy.

232. Hi: Nu quan nim c mt linh hn bit lp ni con ngi b ph nhn, vy ci g trong con ngi khin y ngh rng c mt bn ng (personality) thng cn? p: Lng i dc (tanh)khng dc tho mn v cuc sng. Con ngi to nghip, do y c tr n hay bo on trong tng lai; v v i dc, y s chu lun hi do nh hng ca nghip bo. 233. Hi: Vy ci g s i u thai? p: Nhng un (Skandhas) mi hay bn ng (personality) [19] c to nn do tin trnh t tng cui cng ca mt ngi sp lm chung. p: Nm. 235. Hi: Hy k nm un . p: Sc (Rpa), Th (Vedana), Tng (Sann), Hnh (Samkhr) v Thc (Vinnna). 236. Hi: Hy gii thch s lc v nm un.. p: Sc: nhng vt hu hnh; Th: cm gic vui bun; Tng: kin thc v khi nim; Hnh: nhng trng thi tm l; v Thc: nng lc tr tu hay thc. Nm un to thnh chng ta, gip chng ta thc v cuc sng; v qua nm un, chng ta tip xc vi th gii xung quanh chng ta. 237. Hi: V nguyn nhn no chng ta thy c s sai khc trong vic kt hp ca nm un, khin cho ngi ny khc bit vi ngi kia? p: Do nghip qu thun thc ca mi c nhn trong nhiu kip trc ca h. 238. Hi: Sc mnh v nng lc no hot ng di s hng dn ca Nghip to thnh mt con ngi mi. p: i dc (tanh) lng ham mun s sng [20]. 239. Hi: Gio l lun hi c xy dng trn iu g? p: Trn nhn thc ca s hon ton cng bng, th qun bnh v iu chun vn nm trong h thng ph bin ca Thin Nhin. Pht t khng tin rng mt i sng - d c th n 100 hay 500 nm - l di lu cho s tr n hay bo on, gy nn bi nhng hnh ng ca con ngi. Vng i lun hi sanh t s t nhiu vn chuyn nhanh chng theo s u th ca nghip thin hay bt thin c to ra trong nhiu kip sng ca mi c nhn. 240. Hi: Phi chng i Dc (Tanha) dn n s cu to nn nhng un (skandhas) mi c nhn mi ny cng mt ngi ging nh ngi trong kip trc? p: Hiu theo mt ngha, l con ngi mi, nhng ngha khc, n li l khng phi. C ng Pali vit: Nacha so nacha anno, ngha l khng phi ging vy, nhng cng khng phi khc. Trong i ny, nm un (chng ta) lun thay i (changing) [21], v trong khi ng A hoc ng B 40 tui c xem nh ngi khng khc thiu nin A hay B lc 18 tui, nhng v, do vic thng xuyn lm tiu hao v b dng c th ca y, cng nh s thay i v tm l v tnh tnh, ng ta tr thnh mt nhn vt khc.Tuy nhin mt ngi n lc tui gi, s gt hi thch

ng phn thng kh au do kt qu ca nhng tng v hnh ng (xu) ca y, gy ra vo lc thiu thi trong cuc i ca h. Cng th y, mt ngi mi ti sinh cng ging nh con ngi trc kia, nhng vi s thay i, hnh dng hoc s kt hp mi ca nhng un, cng s nhn chu chnh xc qu bo to nn bi thn nghip v nghip ca y trong kip trc. 241. Hi: Ngi gi c th nh li nhng vic xy ra vo thi nin thiu mc du c th v tinh thn ca ng ta thay i. Nhng ti sao chng ta khng th nh c nhng vic trong kip qu kh do chng ta mang t i trc n i ny? p: Bi v tr nh bao gm trong cc un; v nhng un thay i vi s ti sinh mi, mt tr nh mi, cng s ghi li cuc sng c bit u pht trin (i mi). Tuy nhin, s gi li hay phn nh tt c hnh ng trong nhng kip sng qu kh th gian ny, vn cn tn ti; v th nn khi thi t Tt t a (Siddhartha) thnh Pht, Ngi thy nh li y nhng kip trc ca Ngi. Nu mi vic xy ra (trong i trc) khng li mt du tch g, th vic nh li khng th c, ngha l c Pht khng c g thy. V bt c ai t ti tng thin (Dhyana) th t u c th thy li du vt nhng vic trong cc i trc ca mnh. 242. Hi: Mc ch cui cng nhm n (trong s tu tp) ca con ngi qua nhng ln i thay (thn xc) ny l g? p: Nit Bn (Nirvana). 243. Hi: Pht gio c dy chng ta nn lm iu lnh vi tng mong t ti cnh gii Nit Bn khng? p: Khng; v l iu hon ton ch k ging nh (chng ta) hy vngc phn thng v tin bc, ngi vua, hay bt c th vui dc lc no khc. Nit Bn khng th t ti bng cch , v k u c thiu sng sut s thy trc a n s tht vng. 244. Hi: Xin gii thch r hn na. p: Nit Bn ng ngha vi c tnh li tha, s dit tr hon ton tnh v k t ti chn l. Ngi m m mong tm hnh phc Nit Bn m khng hiu bit g ht v bn cht ca n. Tn dit c lng ch k l Nit Bn. Lm vic lnh vi nim mong c kt qu, hay thc hnh np sng thnh thin vi ch ch t ti hnh phc ni thin ng khng phi l i sng Cao qu m c Pht khuyn khch. Khng mong ch phn thng c sng mt Cuc i Cao Thng, chnh l cuc sng siu vit nht. Cnh gii Nit Bn c th t ti trong khi con ngi ang sng th gian ny. 245. Hi: Hy k 10 i phin no (chng ngi) cho s tu hnh, gi l Thp S (Sanyojanas). p: Thn kin (Sakkya-ditthi); Nghi (Vicikicch); Gii Cm Th Kin (Silabbata-parmsa); Tham Dc (Kma); Sn Nhu (Patigha); Tham Sc Gii (Rparga); Tham V Sc Gii (Arparga); Mn (Mma); Kin Th Kin (Uddhacca) v V Minh (Avijj). 246. Hi: thnh bc A La Hn (Arhat), bao nhiu iu trong Thp S ny cn phi dit tr? p: Tt c. 247. Hi: Ng ci hay Nivranas (nm th phin no che lp tm tnh) gm nhng g? p: Tham Dc, Sn Nhu (gin hn), Thy Min (bing nhc, m ng), Tro Hi (xao ng ni tm) v Nghi Ng (chnh php).

248. Hi: Ti sao chng ta thy c s phn loi chi tit v nhng cm gic, s thc y, hot ng ca tm, nhng phin no v tr duyn cho s tin tu c ni n qu nhiu trong gio l c Pht? iu y c lm ri rm cho ngi mi bt u (hc Pht) hay khng? p: N gip chng ta thnh tu s hiu bit chnh mnh, bng cch luyn tp tm ca chng ta quan st t m mi vn . Nh tu theo phng php t phn (xt mnh) ny, cui cng chng ta t ti s gic ng v thy r chn l ng nh tht. y l ng li m cc bc minh s gip pht trin tm linh cho t ca mnh. 249. Hi: c Pht c bao nhiu t ni danh v cc c tnh siu vit ca h? p: Ngi c 80 t xut chng nh vy, gi l 80 v i Thanh Vn (Asiti-Maha-Savakas). 250. Hi: Tr tu ca c Pht bao gm nhng kh nng g? p: c Pht gic ng bn cht ca nhng iu Kh Tri (c th bit) v Bt Kh Tri (khng th bit), C th c v Khng th c; ngun gc ca (nghip) Thin v Bt thin. Ngi c th thy r nhng tng ca tt c mi ngi; thu trit cc nh lut Thin Nhin, s gi di ca nhng gic quan v phng php ch ng cc dc vng; Ngi cng c th nhn bit s sanh ra v lun hi ca mi c nhn v nhng sinh vt khc. 251. Hi: Nguyn l cn bn m trn ton b gio php ca c Pht c xy dng, chng ta gi l g? p: l L Thp Nh Nhn duyn (Patica Samuppd) [22]. 252. Hi: Gio php ny c d dng hiu bit khng? p: l gio l kh hiu nht; tht vy, ngha rt ro v thm huyn ca n vt ngoi tr nng(con ngi) n ni kh c th thu trit hon ton. 253. Hi: Nh i lun s Pht Minh (Buddha Ghosha) by t th no v gio php ca c Pht? p: Ngi cm thy b v gia i dng ca nn t tng (cao siu) ny nh ngi ang tri git trn bin c. 254. Hi: Nhng ti sao c Pht li dy trong kinh Bt Nit Bn (Parinibbana Sutta) rng Ngi khng lm iu y, nh v thy nm cht bn tay giu mt vt g. Nu ton b gio l ca c Pht c khai m cho tri kin ca mi ngi, ti sao nh lun s ti c v thng bc nh Ngi Pht Minh li bo rng rt kh thu hiu Pht gio? p: c Pht r rng mun ni rng Ngi ch dy ht mi iu, nhng nn tng tht s ca Pht Php chc chn l ch c Pht l ng c y kh nng tr tu mi c th thu trit. Cho nn Pht Gio vi nhng ngi thng cha gic ng, h khng th hiu bit c. 255. Hi: Gio l c Pht tn ng kin ny nh th no? p: c Pht quan st tm nim mi ngi thuyt php cho thch hp vi cn c ca tng c nhn v s pht trin tinh thn ca ngi nghe php.

PHN III TNG GI (SANGHA) 256. Hi: T kheo (Bhikkhus) Pht gio khc vi tu s cc tn gio khc im no? p: Tu s ca nhng tn gio khc c xem nh nhn vt trung gian gia tn v Thng , hu gip chuc ti cho con ngi; cn cc tu s Pht gio khng tha nhn hoc mong i bt c iu g ni Thn quyn. 257. Hi: Nh vy ti sao li cn phi thnh lp Tng on, Gio hi hay Hi on tch ri khi qun chng, nu ch Tng khng thc hin iu m gio hi cc tn gio khc lm? p: Mc ch thy r nhm o to nhng bc thy c , tr tu, v tha v c o tm nht, xa la cuc sng th gian, ni m tm dc vng v ch k ca ch Tng c pht sanh mnh m; hu dnh ht cuc i ca h cho vic tu hc, nhm t ti tr tu cao siu nht; cng nh dn thn vo cng tc dy d, hng dn mi ngi khc thot khi cuc sng dc lc mang li kh au; hu i theo con ng khc kh tu hnh dn n hnh phc chn tht v gii thot cui cng. 258. Hi: Ngoi tm gii, thy T Kheo phi gi thm hai gii na l nhng gii g? p: Ti nguyn gi gi khng ma ht v i xem ma ht. Ti nguyn gi gii khng nhn ct vng bc. Tt c Thp Gii (Dasa Sila) hay mi gii ny, cc T Kheo v Sa Di (Samaneras) bt buc phi gi, nhng khng p dng i vi hng c s ti gia. Bt Quan Trai gii (Atthanga Sila) dnh cho nhng Pht t mong c sanh ln cc cnh gii cao hn ci ch Thin (Tri) [23] v nhng ngi c mong chng c Nit Bn (Nirvana). 259. Hi: Phi chng c nhng php tc v gii u ring bit dnh cho s hng dn v k lut ca on th Tng gi (Order)? p: ng vy; c 250 gii, nhng tt c u bao gm trong 4 phn chnh di y: Nhng gii lut trng yu. Nhng gii lut nhm ch ng cc cn (Indriyas). Cc gii lut ni v s th lnh v dng thc n, s king c n ung, y phc v.v Cc gii lut nhm hng dn n cuc sng thanh tnh. 260. Hi: Hy k mt vi trng ti v gii iu m cc T Kheo c bit b ngn cm khng c vi phm. p: Ch T Kheo chn chnh khng c phm cc gii:

St sanh, Trm cp, Di tr ph trng quyn php huyn b phnh gt mi ngi, Dm dc, Vng ng (ni di), Ung ru v n phi thi (qu ng), Ma ht v i xem ma ht, eo trng hoa, thoa phn, xc du thm v.v Nm, ngi ging, i vng hoc gh cao v rng;Nhntngphm bng vng, bc, thc la v tht sng; qu biu ca n b, thiu n v ngi n l; nhn tru b, voi v.v Ni xu (ph bng), Dng li ni th b, chi mng; Ngi l i mch, c, nghe nhng chuyn thn thoi, hoang ng; Lin lc (mai mi) gia nhng ngi th tc; Mua bn, Lng gt, hi l, la bp v gian ln; Giam cm, cp bc v e da ngi khc; Thc hnh nhng ngh nghip v yu thut nh bi ton, chim tinh (coi sao hn); xem tng tay, v cc ma thut khc. Bt c ngh no trong nhng ma thut ny u lm tr hon s tin tu ca hnh gi nhm t ti cnh gii Nit bn. 261. Hi: T kheo c nhng bn phn g i vi hng Pht t ti gia? p: Ni chung, ch Tng lm gng mu o c cao c cho ngi c s, gio dc v hng dn cho h; thuyt ging v truyn b chnh php, tng kinh Cu an (Paritta) cho ngi au m v qun chng trong lc gp thin tai cng cng, khi cc Thy c thnh cu lm nh th; cng nh khngngngkhuynkhchmi ngi lm nhng vic phc c. Cc T kheo cn khuyn rn Pht t trnh lm iu c, nn th hin lng t bi, c tm hin lnh v tm cch khch l h lm vic phc li cho mi ngi. 262. Hi: Nhng gii lut v vic thu nhn t xut gia nh th no?

p: H khng c nhn vo cha t di 10 tui, phi c s ng ca cha m; ngi y khng b mc bnh hi, mt nht, lao phi v in lon; phi l ngi khng thiu thu, khng mc n; khng phm ti hay b tt nguyn, hoc ang phc v cho chnh quyn. 263. Hi: Ngi mi i tu gi l g? p: Ch tiu Sa Di (Samanera)[24]. 264. Hi: n nm no, ch Sa di c th th gii lm Sa mn (Sramana)? p: Hai mi tui. 265. Hi: Khi n tui th i gii (v Sa Di) phi lm th no? p: Ti i Gii n ca ch Tng, ch Sa Di c mt thy T Kheo a ra gii thiu, thngbo (vi i Tng) rng ch hi iu kin th gii v gii t bch rng: Ti ngng bch ch i Tng xin c lm l th gii C Tc (Upasampada) v.v. Sau , v T Kheo gii thiu ngh rng ch ng c th gii. V ch Sa Di lin c chp thun (bi i Tng). 266. Hi: Ri ch lm g na? p: Sau khi p y, ch c li php Tam Quy Y (Tisarana) v Thp gii (Dasa Sila). 267. Hi: Hai gii hnh cn bn thy T Kheo cn phi gi l nhng g? p: Bt tc (thiu thn) v thanh tnh (khng dm dc). Trc khi th gii, v T Kheo cn c 8 th dng sau y: y o, vng ai tht lng, bnh bt, lc nc, dao co, cy kim, ci qut, i dp. Vi s hn ch nghim nht theo Lut gii (Vinaya), v T Kheo c th gi mt vi vt dng khc. 268. Hi: V vic (ch Tng) sm hi cng cng nh th no? p: Na thng mt ln, l B Tt (Patimokha) c t chc khi cc T Kheo pht l trc hi ng (i c Tng) nhng gii iu m h phm xin sm hi. 269. Hi: Thi biu hng ngy, thy T Kheo phi thc hnh nh th no? p: Thy T Kheo thc dy trc rng ng, lau chi, qut dn t vin (vihara), xung quanh cy B trng bn cnh cha, i ly nc ung v lc dng trong ngy; i ngi thin, dng hoa trc thp (dagoba), ni th x li, hoc trc cy B-; ri i kht thc t nh n qua nh kia th lnh thc n - m v Tng khng cn phi yu cu, nhng do s pht tm cng dng bt ca cc th ch. Ri v T Kheo tr v, ra chn v dng sng, sau h li i ngi thin. 270. Hi: Phi chng chng ta tin rng dng hoa (mala pj) nh mt hnh ng cng l l khng c phc c g? p: Hnh ng y t n khng c cng c, ch l mt hnh thc; nhng nu ngi ta dng cng hoa nhm biu l s thanh tnh, thun thnh nht ca lng tn knh y nhit tm i vi c Pht th vic dng hoa ch thc l mt hnh ng l bi cao c.

271. Hi: Tip sau , Thy T Kheo lm g? p: Thy theo ui vic hc ca mnh. Lc chiu ti, thy li i lau chi nhng ni th cng, thp n, nghe li ch gio ca bc s trng; v th nhn bt c li lm no m thy c th phm. 272. Hi: Bn php qun tng hay T Nim X (Sati-ptthna) ca thy T Kheo gm nhng g? p: 1. Thn Nim X (Kaynapas-sana) 2. Th Nim X (Vedannupassn) 3. Tm Nim X (Cittnupassn) 4. Php Nim X (Dhammanupassn. 273. Hi: Mc ch ca s hnh php T Chnh Cn (Sammappadhn) lm g? p: Ch ng lng i dc v pht trin thin nghip ni con ngi. 274. Hi: Theo nhn thc ca thy T Kheo v chn l v thng, l tr hay trc gic l iu ton ho nht? p: Trc gic - trng thi thc trong bt c chn l mong mun no u c th nhanh chng thu trit. 275. Hi: Lc no c th t ti trnh y? p: Khi hnh gi nhp thin nh, c t thin. 276. Hi: Phi chng chng ta tin rng vo giai on cui cng ca Tr tu (Jnna), v trong trng thi gi l nh (Samadhi), tm (chng ta) trng rng v tng b gi li. p: Trong tnh trng tnh thc thng thng, hu nhn ca hnh gi b gii hn nh s thy bit ca mt ngi ang i trn con ng gia nhng ngn i cao; nhng khi tm thc t ti trnh cao hn ca Tr Tu (Jnna) v Thin nh (Samadhi); hu lc, nh s thy ca chim i bng bay l lng trn bu tri xanh, v nhn xung thy khp ton vng. 278. Hi: Kinh in ca chng ta ni th no v vic dng hu lc ny ca c Pht? p: Trong kinh chp rng thng l, vo mi bui sng, c Pht dng thin nhn, qun st th gian xem u c ngi sn sng gic ng chn l; c Pht lin sp t, nu c th, Ngi n thm h. Vi nhng ngi ti yt kin c Pht, Ngi qun st tm nim, thu r cn c, v ha cho cc thin tn ny, ty theo phc duyn ca h.

PHN IV S PHT TRIN V BNH TRNG CA PHT GIO

279. Hi: Xt v tng s tn , so snh vi cc tn gio ln khc, Pht gio ngy nay nh th no? p: S ngi theo Pht gio ng hn tn ca cc tn gio khc. 280. Hi: Phng chng c bao nhiu? p: Khong 500 triu (5.000 lakhs hoc 500 crores ca n ): 5 phn 13 hay cha bng na tng dn s ton th gii. 281. Hi: C nhng cuc i chin nh nhau, cc quc gia b xm lng, v nhiu mu o chy v s truyn b Pht gio hay khng? p: Khng thy lch s ghi chp mt hnh ng tn bo v ti c no xy ra v s truyn b Pht gio. n nay, nh ti c bit, Pht gio cha lm mt git mu no (xem ch thch trc - bng chng ca gio s Kolb). 282. Hi: Vy th, b quyt v s pht trin mu nhim ca Pht gio l u? p: C th khng g khc hn l do bn cht v thng ca gio php c Pht: nn tng chn l hin nhin ca n, li dy o c cao siu v s phong ph ca Pht gio i vi mi nhu cu ca nhn loi. 283. Hi: Pht gio c truyn b nh th no? p: c Pht, trong sut 45 nm ca i Ngi i du ha rng khp ton x n , v thuyt ging Pht php. Ngi gi cc t tr tu v ti c bc nht ca Ngi i thuyt php khp ni trn t n. 284. Hi: c Pht phi cc nh truyn gio u tin ca Ngi i hong php lc no? p: Vo ngy trng trn thng mi (Wap). 285. Hi: c Pht dy cc t nh th no? p: Ngi gi tt c li v bo: Ny hi cc T Kheo, hy ln ng, ra i v thuyt ging gio php cho ton th gii. Hy i hong php v li ch cho nhiu ngi khc cng nh cho chnh cc con Hy mang li ngun vui cho nhn loi. V mi ngi hy i mt ng. 286. Hi: Vic ny xy ra bao lu trc Cng nguyn? p: Khong su th k. 287. Hi: Cc vua cha c gip g trong vic hong php khng? p: Ngoi nhng giai cp thp hn, nhiu v vua (Rajas) v i vng (Maharajas) quy y theo Pht, v gp phn gip ca h cho vic truyn b Pht gio. 288. Hi: Nhng nh hnh hng gp phn nh th no?

p: Cc nh hnh hng thng thi, tri qua nhiu th k, n tu hc ti n v mang theo h v bn quc, nhiu kinh in Pht gio. Do , mi quc gia dn dn t b o gc ca h theo Pht gio. 289. Hi: Trong s nghip kin lp lu di cho Pht Php, i vi ai, hn bt c nhn vt no khc m th gii mang n? p: i vi vua A Dc (Ashoka), hiu i Vng, cng gi l Thin Kin Vng (Piyadsi) hay Php A Dc (Dharmshoka). A Dc l con ca Tn u Sa La (Bindusra), vua x Ma Kit (Magadha), v chu ni ca Chin La Cp a (Chandragupta), v vua nh ui qun Hy Lp ra khi n . 290. Hi: A Dc Vng ln ngi nm no? p: Vo th k th ba trc Ty Lch, khong hai th k sau thi i ca c Pht. Cc s gia bt ng kin, nhng khng qu nhiu, xem nh l ngy chnh xc tc v ca c vua. 291. Hi: iu g lm vua A Dc tr nn v i? p: Nh vua l mt quc vng hng mnh nht trong lch s n , nh mt chin s v chnh khch; song nhng c tnh cao thng nht ca c vua l lng yu s tht v cng bnh, khoan dung vi mi khc bit tn gio, khng thin v i vi nhn vin chnh quyn; chm sc cc bnh nhn, nhng ngi ngho kh v th vt. Danh ting ca nh vua c tn vinh t Xib-ri-a (Siberia) n Tch Lan (Ceylon). 292. Hi: Phi chng vua A Dc bm sinh l mt Pht t? p: Khng. c vua quy y theo Pht gio vi i c Ni Cu Lut (Nigrodha), mt v A La Hn (Arhat) vo nm th mi, sau khi nh vua lm l ng quang. 293. Hi: Vua A Dc ng gp g cho Pht gio? p: Nh vua loi tr cc T Kheo (Bhikkhus) ph gii, khuyn khch cc v tu hnh chn chnh, kin tonhiu cha thp khp ni; thit lp nhng cng vin, m nh thng cho mi ngi v th vt, t chc i hi Hoa Th Thnh (Patna) duyt xt v kt tp li kinh in Pht gio; pht trin s gio dc tn ngng cho hng n gii, v gi s thn n nm v vua Hy Lp cng ch hu ca h, v n cc quc vng ca n ging truyn gio l c Pht. Chnh vua A Dc cho xy dng cc bo thp k nim ti Ca T La V (Kapilavastu), B o Trng (Buddha Gaya), vn Lc Uyn (Isipatana), v Cu Thi Na (Kusinara); bn ni Pht tch quan trng ca du khch hnh hng, ngoi hng nghn thnh tch Pht gio khc. 294. Hi: Nhng chng tch danh ting no hin cn tn ti, ni n c tnh cao thng ca nh vua? p: Trong nhng nm gn y, ngi ta khm ph tm thy ti nhiu ni n , 14 Sc lnh (Edicts) ca c vua khc trn , v 8 ch d khc khc trn cc thch tr do nh vua truyn cho thit lp. Nhng bi k ny hon ton chng minh cho thy vua A Dc l mt trong nhng quc vng ti c v c tm hn cao thng nht t trc n nay. 295. Hi: Cc bi k ny by t th no v Pht gio? p: Trn ghi chp rng Pht gio l mt tn gio ca lng t bi qung i, tnh huynh th gii, ca o c v cng bng. Pht gio khng c s xu xa ca lng ch k, ch trng b

phi hay thiu lng khoan dung. Nhng bi k ghi chp iu hn th na l Pht gio chinh phc c lng tn knh m cc i hc gi (Pandits) Ty Phng ngy nay ang cn duy tr. 296. Hi: Mn qu qu bu nht m A Dc Vng cng hin cho Pht gio l nhng g? p: c Vua cho php hong t ca Ngi l Mahinda v cng cha Sanghamitta i xut gia v phi h qua Tch Lan truyn b Pht Php. 297. Hi: S kin ny c thy ghi chp trong lch s Pht gio ca Tch Lan hay khng? p: C, tt c u c ghi chp trong tp i S(Mahavamsa) bi cc nhn vin bo tn s liu ca hong gia m by gi h ang sng v gp thy cc nh hong php . 298. Hi: Hin nay cn tm thy chng tch no v phi on truyn gio ca S c Sanghamitta hay khng? p: C. S c mang (t n ) qua Tch Lan mt nhnh chit t cy B gc m chnh c Pht ngi thin nh khi Ngi thnh o, v hin nay n ang cn xanh tt. 299. Hi: Trng u? p: Ti th trn Anuradhapura. S liu v nhnh cy ny c chnh thc bo tr n ngy nay. Trng vo nm 306 trc Ty lch, l cy B lch s c nht trn th gii. 300. Hi: Ai ang tr v vng quc (Tch Lan) vo lc y? p: Vua Devanampiyatissa. V ca nh vua, hong hu Anula mi S C Sanghamitta qua thnh lp mt phn b ca gio hi T Kheo Ni (Bhikkhunis). 301. Hi: S C Sanghamitta i vi ai? p: Vi cc T Kheo Ni khc. S C lc by gi, thu nhn hong hu Anula, v nhiu phu nhn cng vi 500 thiu n vo Gio Hi (Ni B). 302. Hi: Chng ta c th trnh by nhng kt qu hong php do cc phi on truyn gio ca A Dc Vng thc hin c ngoi quc hay khng? p: Hong t v cng cha ca A Dc truyn b Pht gio qua Tch Lan, ch Tng ca Ngi ph bin o Pht n ton min bc x n, vo 14 tiu quc n bn ngoi lnh th ca c vua; n nm v hong Hy Lp v ch hu ca h, m vua A Dc k hip c nhng quc vng ny n tip Tng on truyn gio ca mnh. 303. Hi: Bn c th k tn cc v vua ra c khng? p: Vua Antiochus ca nc Syria, Ptolemy ca Ai cp (Egypt), vua Antigonus ca x Macedon, vua Merga; ca vng quc Cyrene, v hong Alexander ca nc Epidos. 304. Hi: Do u chng ta bit nhng iu ny? p: T cc sc lnh ca A Dc i vng, do c vua truyn khc ghi trn v thch tr m hin ang cn tn ti, v c th nhn thy bi nhng ai n ving thm cc ni .

305. Hi: Qua gio hi tn gio Ty Phng no, Pht Php (Buddha Dharma) ha hp vi t tng u Chu? p: Qua cc gio phi ca Therapeuts Ai Cp v phi Essenes Palestine. 306. Hi: Nhng kinh in Pht gio u tin c truyn sang Trung Quc vo thi k no? p: Ngay t th k th 2 hay th 3 trc Ty Lch. Trong hai tp sch ting Pali Samanta Pasdika v Srattha Dipani ghi chp c nm v Tng c vua A Dc phi sang nm vng t ca Trung Hoa. 307. Hi: Pht gio du nhp i Hn (Korea) t u v khi no? p: T Trung Hoa, vo nm 372 Ty Lch. 308. Hi: T u v lc no Pht gio du nhp Nht Bn? p: T i Hn, vo nm 552 sau Ty Lch. 309. Hi: o Pht c truyn vo Cochin China, Formosa (i Loan), Java (Nam Dng), Mongolia (Mng c), Yorkand, Balk, Bokhara, Afghanistan (A Ph Hn) v cc quc gia min Trung Chu, t u v lc no? p: Vo khong th k th 4 v th 5 sau Ty Lch. 310. Hi: T Tch Lan Pht gio c truyn ti u v vo lc no? p: n Min in (Burma) vo nm 450 Ty Lch v sau , ti Arakan (cao nguyn Min), Kamboja (A Ph Hn) v Pegu (Min in). Vo th k th 7 (nm 638 Ty lch), Pht gio truyn vo Thi Lan (Siam), ni m t n nay, Pht gio lun lun l quc gio. 311. Hi: T Kashmir (n ), ngoi Trung Hoa ra, Pht gio truyn n u? p: Vo Nepal v Ty Tng (Tibet). 312. Hi: Ti sao Pht gio mt thi l tn gio thnh hnh khp n , ngy nay gn nh suy i ti ? p: Pht Php, gio l ca c Nh Lai (Tathagata), khi nguyn vn thanh tnh, cao siu; ch Tng (Sangha) c o c v gi gn gi lut, Pht gio nh vy cm ha mi tm hn v mang s an lc n cho nhiu quc gia, nh nh sng ban mai chiu ngun sng n nhng cnh hoa. Nhng, sau vi th k cc thy T Kheo bt ho th gii c tc (Upasampasa); on th ch Tng tr nn giu c, bing nhc, thch hng th, cho nn Pht Php suy i v Pht gio ri b n . 313. Hi: Vo th k th 9 hay th 10 Ty Lch c bin c no xy ra khin Pht gio cng nhanh chng b suy yu hay khng? p: C.

314. Hi: Ngoi tnh trng thi nt v tinh thn, s i bi ca ch Tng, v phn ng ca qun chng t l tng cao siu ca con ngi n s m lm sung bi thn tng, c nguyn do khc na phi khng? p: ng vy. Chng ta c bit rng qun Hi gio xm lng tn ph v chim ng nhiu vng rng ln ca n ; v khp mi ni, chng c gng ht sc tiu dit Pht gio ca chng ta. 315. Hi: Chng b ln n hnh ng nhng ti c nh th no? p: Bn chng t chy, ph hy dit nhiu cha thp, tn st ch Tng v phng la thiu t nhng kinh in Pht Gio ca chng ta. 316. Hi: Kinh sch ca chng ta c hon ton b thiu hy n hay khng? p: Khng. Nhiu v T Kheo mang theo nhng kinh sch ca h trn thot vt qua bin gii (n ) vo t Ty Tng v nhiu ni n tr an ton khc. 317. Hi: C chng c g cho bit nhng kinh sch ny gn y c tm thy li hay khng? p: C. ng Rai Bhanur Sarat Chandra Das, nh hc gi (pandit) ngi Bengali (n ), tm thy hng trm cun kinh trong cc th vin ti nhng ngi cha(Vihara) Ty Tng, v ng mang theo v nc nhiu bn kinh sch Pht qu gi nht m hin nay chng ang c chnh ph n dng, su tp, ch gii v cho n hnh. 318. Hi: Ti quc gia no chng ta c l tin rng cc kinh in Pht Gio nguyn th c bo tr ton ho nht v t b h hoi? p: Tch Lan. Cun Bch Khoa T in Britannaica ghi chp rng ti hi o ny Pht gio c nhng l do c bit vn duy tr c phn ln tinh hoa nguyn th ca n cho n ngy nay 319. Hi: C s duyt xt kinh in no c thc hin trong thi hin i hay khng? p: C. Ti Tch Lan vo nm 1875, mt i hi gm cc T Kheo thng bc c t chc duyt chnh li cn thn v Lut Tng (Vinaya Pitaka), di s ch ta ca hai v Trng lo H. Sumangala v Pradhana Sthavira. 320. Hi: C s trao i thn thin no, v li ch ca Pht gio gia dn tc cc quc gia theo Nam v Bc Tng hay khng? p: Nm 1891, mt i hi t chc thnh cng nhm lin kt hai tng phi ln chu ng chp thun 14 ngh, xem nh biu hin nhng gio l cn bn ca Pht gio m c c hai h phi u tha nhn v ging truyn. Nhng ngh ny do i t Olcott (ngi Hoa K) son tho, c phin dch k lng sang cc th ting Min in, Tch Lan, Nht Bn; tho lun tng im mt, c nht tr chp thun, k tn bi cc v Tng i din (trng phi on) v n hnh vo thng ging nm 1892. 321. Hi: Vi kt qu tt p nh th no? p: Kt qu mang li s hiu bit thn thin cn duy tr n ngy nay, nhiu v T Kheo v Sa Di (Samaneras) Nht Bn c gi qua Tch Lan, n theo hc c ng Pali v ting Phn (Sanskrit).

322. Hi: C du hiu g cho thy Pht Php ang c pht trin y thin cm ti cc quc gia Ty Phng hay khng? [25] p: C. Nhng dch phm ca cc kinh sch (Pht gio) gi tr ang xut hin, nhiu ti liu vit ng tp san, tp ch, v bo ch c pht hnh cng nh nhng bi lun thuyt xut sc ca cc tc gi ni ting c in ra. Hn na, nhiu thuyt trnh vin Pht t v khng Pht t ang thuyt ging Pht gio cng khp cho ng o thnh gi ti cc nc Ty Phng. Phi Chn Tng (Shin Shu) ca Pht Gio Nht Bn thc s thit lp cc hi truyn gio Honolulu, San Francisco, Sacramento, v nhiu ni khc ti Hoa K. 323. Hi: Hai l thuyt cn bn g ca Pht gio c ngi Ty Phng c bit chp nhn? p: l thuyt Nghip Bo (Karma) v Lun Hi. S nhanh chng tin vo thuyt ny ca h l iu rt ng ngc nhin. 324. Hi: H tin tng iu g khi gio l Nghip Bo v Lun Hi c gii thch? p: H tin vo nguyn tc t nhin ca s cng bng v chn l r rng ca cc gio thuyt .

PHN V PHT GIO V KHOA HC 325. Hi: Phi chng nn xem o Pht l tn gio ca khoa hc hay c th xp n vo loi tn gio Thin Khi? p: Pht gio c nhn mnh khng phi l tn gio mc khi. c Pht khng thuyt ging iu nh vy, v cng khng ai hiu Ngi nh th. Tri li c Pht trnh by gio php ca chn l vnh cu m ch Pht (qu kh) trc Ngi dy ging y nh Ngi. 326. Hi: Hy cho bit tn bi Kinh (Sutta) trong c Pht dy chng ta ng nn tin tng vo iu Thin Khi m khng c kim chng bi l tr v kinh nghim ca mnh. p: Kinh Kalama trong Tng Nht A Hm (Anguttara Nikaya). 327. Hi: Pht t c chp nhn l thuyt cho rng mi vt c to thnh t ci khng c bi Thng hay khng? p: c Pht dy c hai iu m khng c ngun gc pht sinh, l H Khng (Akasha) v Nit Bn (Nirvana). Mi vt n t H Khng, tun theo nh lut vn hnh (nhn qu) nm trong v sau khi sinh ra, chng s hy dit. Cha bao gi c mt vt g li sinh ra t ci khng c. Chng ta khng tin vo php mu, cho nn chng ta ph nhn s to dng v khng th tin c mt s lp thnh t ci khng c. Khng mt vt th hu c no tn ti vnh cu. Vn vt trong tnh trng bin dch thng xuyn, cng tri qua mi s i thay, ci to; v duy tr tip tc mi nh th theo lut tin ha (v thng). 328. Hi: Phi chng Pht gio phn i s gio dc v nghin cu khoa hc?

p: Hon ton tri hn, trong mt bi php kinh Thi Ca La Vit (Sigalovada), do c Pht thuyt ging, Ngi nhn mnh mt trong nhng bn phn ca bn s l nn dy cho t ca mnh kin thc khoa hc v mi s hiu bit khc. Gio l cao siu ca c Pht dnh cho ngi gc ng, ti c v c t tng. 329. Hi: Bn c th trnh by bt c s xc nhn no khc ca khoa hc i vi Pht gio hay khng? p: Gio php c Pht dy rng nhn loi c nhiu i t tin, v c mt nguyn l sai bit gia con ngi; mt vi c nhn ny c nhiu kh nng chng t ti gic ng v chng c Nit Bn hn nhng k khc. 330. Hi: C iu g khc na khng? p: Pht gio tn ng l thuyt khng th no hy dit c nng lc (force). 331. Hi: Nn gi Pht gio l mt biu khoa hc hay quy tc o l? p: Ni ng ra, Pht gio l mt trit hc lun l thun ty, mt h thng o c v l mt siu hnh hc tin nghim. c Pht t ra ht sc sng sut trong thi gi im lng, khi Malunkya thnh vn Ngi v ngun gc ca vn hu. 332. Hi: Ti sao c Pht hnh ng nh th? p: Bi v Ngi ngh rng mc ch chnh ca chng ta l nn nhn thc r cnh sng (kh au) ang hin hu xung quanh chng ta v c gng (tu tp) ci thin cho cuc i c ton ho hn, ch khng nn mt th gi vo nhng l lun siu hnh. 333. Hi: Pht t gii p th no v trng hp cha m c c, sinh ra con ci hin lnh, thng minh; v thun lng li gp phi cnh con ci xu xa? p: Chnh v do Nghip Bo (Karmas) ca ring con ci v cha m, mi ngi c th xng ng nhn chu s lin h c bit nh th, nn phi gp nhau trong i ny. 334. Hi: Phi chng Pht t tin rng thn th ca c Pht phng ho quang? p: ng vy, t bn trong kim thn c Pht c nh sng huyn diu c phng ra bi thn lc thnh thin ca Ngi. 335. Hi: Danh t Pali gi l g? p: Ho quang ca c Pht (Buddha-ransi). 336. Hi: Trong ho quang, ngi ta c th thy bao nhiu mu? p: Su mu, tng cp ni lin nhau. 337. Hi: Hy k tn cc mu . p: Xanh (Nila), vng (Pita), (Lohita), trng (Avadata), da cam, v mu tng hp ca nm mu va k.

338. Hi: Nhng ngi khc c th phng ra nh ho quang nh th c khng? p: c, tt c cc v A La Hn u c ho quang v thc vy, ngi c nh lc cng cao th nh ho quang ca h pht ra cng mnh, cng sng. 339. Hi: Cc mu tng trng ny chng ta thy u? p: Nhng tng Pht t sn mu tn tr th cc cha. Nhng mu ho quang ny, chng cng c thy ni cc sc c Pht gio dng ln u tin ti Tch Lan, v hin nay c rng ri chp nhn khp nhng quc gia Pht gio. 340. Hi: Trong bi kinh no c Pht ni n nh ho quang ny ca Ngi? p: Trong kinh i Bt Nit Bn (Mahparinibbna Sutt), Ngi A Nan, t thn tn ca c Pht, nhn thy nh sng rc r pht sinh t kim thn ca c Bn S; v c Pht dy rng c hai trng hp m nh ho quang ny xut hin, l: a) ngay khi c Nh Lai (Tathagata) va chng o v thng; v b) trong m cui cng Ngi nhp Nit Bn. 341. Hi: Chng ta c thy u nh ho quang ny c chiu ra t kim thn ca mt v Pht khc? p: Trong cu chuyn v c B Tt Sumedha, v Pht Nhin ng (Dipankara), ghi chp tp Nhn Duyn Truyn (Nidnakatha) trong kinh Bn Sanh (Jataka), hay chuyn tin thn ca c B Tt Tt t a C m (Bodhisattva Siddhartha Gautama). 342. Hi: Ho quang ny c din t nh th no? p: Nh vng nh sng c chiu su ca mt fathom (n v o b su ca nc khong 6 feet). 343. Hi: Tn n gio (Hindus) gi nh sng l g? p: Tejas, v nh sng rng di ca n gi l Praksha. 344. Hi: Hin nay ngi Chu u gi nh sng l gi? p: Tinh hoa ca con ngi. 345. Hi: Nh i khoa hc no chng minh s hin hu ca tinh hoa ny bng cch hng dn chu o cc cuc th nghim? p: ng Baron Von Reichenbach. Cng trnh kho nghim ca ng trnh by y trong tp Kho Cu (researches), xut bn nm 1844-1845; v bc s Braduc Ba L (Paris) gn y cng chp c hnh nh sng . 346. Hi: nh sng tinh hoa ny l mt hin tng huyn b hay t nhin? p: T nhin. N khng nhng ch tm thy ni con ngi, m ngay c loi vt, cy ci v khong cht cng c. 347. Hi: Trng hp ni c Pht hay mt v A La Hn (Arhat) th c bit nh sng nh th no?

p: N hon ton sng chi hn v chiu xa hn trng hp con ngi v cc vt th khc. l chng c v s pht trin cao ca oai lc thn thng (iddhi). nh sng ny c thy pht chiu ra t mt ngi bo thp Tch Lan, ni ngi ta bo rng c x li (tro ct) ca c Pht tn th ti . 348. Hi: Tn ca cc tn gio khc, ngoi Pht v n gio ra, cng tin c nh sng ny phi khng? p: ng vy, ni nhng hnh tng v ca cc ha s thin cha, nh sng ny tng trng cho ho quang chiu ra t thnh th ca cc v Thnh Nhn ca h. Nhiu tn gio khc cng tin nh vy. 349. Hi: S kin lch s no tn ng l thuyt hin i v kin thi min? p: Cu chuyn v T Kheo Chullapanthaka ghi chp trong tp ch gii ting Pali v kinh Php C (Dhammapada) v.v 350. Hi: Hy cho ti bng chng c th. p: l mt T Kheo chng qu A La Hn. Ngy n, c Pht phi mt s gi n thm; T Kheo trn. Khi v ny va n cha (Vihra), ng ta thy mt nhm gm 300 T Kheo, tt c u ging y ht nhau v mi phng din. V s gi lin hi ai l T Kheo Chullapanthaka; mi ngi trong s 300 khun mt ging nhau u tr li: Ti l Chullapanthaka. 351. Hi: Ri v s gi lm sao? p: Trong tnh trng m h nhm ln , ng ta nh tr v bch li vi c Pht. 352. Hi: c Pht dy v s gi nh th no? p: c Pht bo v ny tr li cha , v dn nu s vic xy ra ging nh trc th nm tay ngi no u tin ni ng ta l Chullapanthaka, v hung dn ngi v cho Ngi. c Pht bit rng v tn A La Hn mun ph trng thn lc chng c ca mnh bng cch gy n tng nhng hnh nh o gic v ng ta trc v s gi. 353. Hi: Nng lc to o gic ny danh t Pali gi l g? p: Manomaya Iddhi (Tm to thn thng). 354. Hi: Phi chng nhng khun mt o gic l hnh dng con ngi ch thc ca v A La Hn? Chng bao gm thc cht v c th xc phm hoc iu khin c bi v s gi hay khng? p: Khng; chng l nhng hnh nh to ra trong tm thc v s gi bi tng v lc c tu luyn ca c A La Hn. 355. Hi: Bn c th so snh chng vi iu g? p: S phn chiu ca mt ngi trong tm gng ging ht nh ngi , nhng khng phi thc.

356. Hi: Mun to s o gic nh th trong tm thc ca v s gi, iu cn thit l phi lm sao? p: T Kheo Chullapanthaka phi hnh thnh r rng trong tm thc ng ta ng din mo ca chnh mnh; v ri to ra nhiu hnh nh ging ht hay trng hp, ty thch v T Kheo mong mun trong tm tr ca ngi s gi. 357. Hi: S tin trin ny ngy nay gi l gi? p: kin v thi min. 358. Hi: Phi chng nhng hnh nh o gic , bt c nhm th ba no cng c th thy c? p: iu y ty thuc mun ca v A La Hn hoc nh thi min. 359. Hi: Bn mun ni th no? p: Chng hn, c 50 hay 500 ngi , nhng thay v mt, v A La Hn c th mun tt c mi ngi u chng kin thut o gic , hoc nu thch ng ta c th lm cho ring mnh v s gi thy chng m thi. 360. Hi: Ngy nay, ngnh khoa hc ny ai cng bit phi khng? p: N rt ph thng v quen thuc i vi cc sinh vin ca mn hc thi min v o thut. 361. Hi: Nim tin tng nn khoa hc hin i ca chng ta tn ng l thuyt Nghip Bo ca Pht gio nh th no? p: Cc nh khoa hc hin i thuyt minh rng mi th h con ngi l k tha hng nhng kt qu ca cc vic lm thin v c ca th h trc , khng phi tp th, m trong mi trng hp c nhn. Mi ngi chng ta, theo Pht gio, nhn chu s ra i m n tiu biu cho nhng hnh ng do ngi y to ra trong kip trc. y l nim v thuyt Nghip Bo (Karma). 362. Hi: Kinh Vasettha dy th no v l nhn duyn trong Thin Nhin (v tr)? p: Kinh dy rng: Th gii tn ti do nhn duyn, mi vt tn ti do nhn duyn, v tt c chng sanh lin h vi nhau u do nhn duyn. 363. Hi: Pht gio c dy rng v tr hu hnh: qu t, mt tri, mt trng, cc v sao, khong vt, tho mc, loi vt, v th gii con ngi ca chng ta l thng cn hay khng? p: Khng. Pht gio dy rng tt c u lun lun thay i (v thng), v tt c phi hy dit theo thi gian. 364. Hi: Phi chng chng khng bao gi ti hin tr li. p: Khng phi vy: nh lut bin i, hng dn bi Nghip Lc, c nhn v tp th, s to ra v tr khc vi dung tch ca n, nh v tr ca chng ta c to thnh t h khng (Aksha).

365. Hi: Pht gio tha nhn rng bn cht con ngi c tim nng to ra vic phi thng, gi chung l php l, phi vy khng? p: ng th. Song nhng php mu l t nhin, ch khng phi siu t nhin. Chng hn. chng c th pht trin bi phng php c trnh by trong cun sch Pht gio Thanh Tnh o (Visuddhi Mrga). 366. Hi: Mn khoa hc ny gi l g? p: Danh t Pali gi l Thn Tc Thng (Iddhi Vidhann). 367. Hi: C bao nhiu loi? p: Hai: Bhira, l php thn thng to nn cnh vt, c th nht thi chng c do cng phu tu hnh kh hnh; hay nh n sc ca nhng v thuc, s tng nim thn ch hoc cc ngoi lc gip khc; v Sasanikas, l php thn thng thnh tu bng cch tu luyn ni tm; n bao gm tt c v hn c php l ca thn thng trong ci Dc Gii (Laukika Iddhi). 368. Hi: Hng ngi no c c nhng thn thng ny? p: Ai thc hnh theo php mn tu kh hnh gi l Thin nh (Dhyana), dn dn h s pht trin c cc php thn thng . 369. Hi: Thn thng ny c th b mt hay khng? [26] p: Php thn thng Bhira c th mt, nhng thn thng Sasanika mt khi c th cn mi. Xut th (Lokottara) tr, khi c, cng khng bao gi mt, v ch cn c tr tu y, v A La Hn c th t ti cnh gii tuyt i ca Nit Bn (Nirvana); v tr tu ny c th thnh tu nh thc hnh theo cuc sng cao siu ca Bt Chnh o. 370. Hi: c Pht c xut th thn thng (Lo-kottara Iddhi) hay khng? p: C, mt cch ton ho. 371. Hi: Cc t ca Ngi cng c thn thng ny? p: C mt vi v, ch khng phi tt c u c; trnh t ti nhng thn thng ny khc bit ty theo mi c nhn. 372. Hi: Hy cho v d. p: Trong tt c t ca c Pht, Ngi Mc Kin Lin (Moggallana) l v chng c thn thng bc nht, c th to nn nhiu php l, cn c A Nan (Ananda) li khng c c thn thng g c, mc d trong sut 25 nm lin, Ngi l t thn cn v tm phc ca c Pht. Sau ny, y nh li c Pht dy, ngi A Nan cng c c thn thng. 373. Hi: Thnh lnh hay t t ngi ta t c nhng thn thng ny? p: Thng thng, cc thn thng c pht trin dn dn, do hnh gi khng ngng tin n s ch ng bn tnh xu c ca mnh trong nhiu kip sng [27] 374. Hi: Pht gio c tin rng thn thng c th cu con ngi thot khi s cht hay khng?

p: Khng. c Pht dy ngc li, trong cu chuyn l th nng Kisa Gotami vi ht ci. Ch trng hp khi con ngi tng cht nhng khng phi tht vy, th mi c th lm sng li. 375. Hi: Hy cho ti bit v nhng giai on pht trin ca xut th thn thng (Lokottara Iddhi). p: C su trnh m mt v A La Hn c th t ti, v ch c Pht mi c th chng c cao hn cc trnh trn. 376. Hi: Hy gii thch su trnh y. p: Chng ta c th phn chia chng thnh hai nhm, mi nhm c ba trnh . Nhm th nht bao gm: 1) Kh nng t t nh li i truc, chng hn, kh nng dn dn nh li ngun gc ca vn vt trong kip qu kh; 2) S tin trin bit trc hay kh nng tin tri; v 3) S ln hi chm dt mi dc vng v tham m nhng vt cht. 377. Hi: Nhm th hai gm c nhng g? p: Cng kh nng nh nhm trn, nhng c pht trin rng ln hn. Nh vy, v A La Hn c kh nng hon ton nh li kip qu kh; hon ton bit trc mi vic, v chm dt hon ton du vt cui cng ca dc vng v th vui ch k. 378. Hi: Bn phng tin chng c thn thng (Iddhi) l nhng g? p: ch, hnh tinh tn, s pht trin tm linh, cng phn bit gia iu thin v c. 379. Hi: Kinh in ca chng ta ghi chp hng trm chng minh v php thn thng do cc v A La Hn thc hin: bn gi kh nng hay thn lc y l g? p: Thn Tc thng (Iddhi Vidha). Ngi chng c thn thng ny c th iu khin sc mnh ca Thin Nhin, to nn bt c php l no; c ngha l thc hin cc th nghim khoa hc ty h mun. 380. Hi: c Pht c khuyn khch ph trng thn thng hay khng? p: Khng. Ngi tuyt i ngn cm ngi biu din thn thng nhm gy xo trn tm ca nhng k khng bit g v nguyn l ca cc php l. Thn thng cng xi gic nhng ngi chng c ph trng n nhm lm tha mn s hiu k vn v v tnh kiu ngo ca chnh h. Hn na, nhng nh o thut v ph thy th gian (Laukika) cng c th trnh din cc php l tng t hoc nhng hnh thc h ng hn ca mn thn thng. Tnh khoe khoang di tr v s chng c thn thng ca ch Tng l nhng ti li khng th tha th (xem Kinh Tevijja). 381. Hi: Bn ni ch Thin (Devas) hin ra trc thi t Tt t a (Siddhartha) di nhiu hnh thc; vy Pht t tin th no v cc ging ngi thuc cnh gii chng sanh siu phm khng trng thy, c nhng lin h vi loi ngi? p: Pht t tin tng c hng ch Thin sngcc thgii hay khu vc ring ca h. Pht gio dy rngdo spht trin tu hnh ni tm v ch ng c c tnh ni hnh gi, v A La Hn tr thnh siu vit hn c nhng thn linh c quyn php nht; cng nh c th chinh phc v ch ng c cc v thn thp hn. 382. Hi: C bao nhiu loi thn linh?

p: Ba hng: l thn linh ci Dc Gii hay Kmvcar (ch Thn ang cn di s ch ng ca dc vng); Sc gii hay Rpvacar (loi Thn linh cao hn ang cn duy tr hnh th vt cht); v V Sc Gii hay Arpcavar (ch Thin t ti s thanh tnh cao nht khng cn mang hnh tng vt cht). 383. Hi: Chng ta c nn s bt c Thin Thn no trong ba loi hay khng? p: Ngi c tm thanh tnh, t bi v hng lc th khng c ai, thn linh, ma qu hay Thin Thn no c th lm hi k y; nhng c vi loi thn linh c kh nng trng pht hng ngi xu c cng nh nhng k gn gi thn cn vi cc thn linh .

PH LC Bn vn gm 14 iu tin tng sau y c chp thun xem nh l nhng nguyn tc cn bn ca c hai h phi Nam v Bc Tng Pht gio, bi cc y ban c thm quyn m qua , n do ti ch thn trnh; v bn vn ny mang nhiu tnh cch lch s trng i n ni, ln xut bn Cun Pht Gio Vn p (The Buddhist Catechism) k ny, n c ti cho in thm vo phn Ph Lc (Appendix). Rt gn y, hong thn Ouchtomsky, nh hc gi ng Phng ngi Nga, thng bo cho ti bit rng bn vn trn c dch ra ting Nga; v nhng v Lt Ma tr tr cc ngi cha ln Pht Gio Mng C by t cho hong thn r l h chp nhn mi iu ngh son tho, ngoi tr mt im v ngy n sinh ca c Pht, th v Lt Ma tin rng c th l mt vi ngn nm sm hn ci ngy ti cho. S kin ngc nhin ny, cho n nay, ti cng cha tng bit n. C th ch Tng Mng C nhm ln v thi k ch thc ca c Pht Thch Ca Mu Ni (Sakya Muni) n sinh vi thi i ca v Pht trc Ngi chng? D th no, tht l iu khch l nht c th ni rng Pht gio ton th gii hin nay thng nht trn mt phm vi, t ra l ca 14 iu ngh ny.

NHNG IU TIN TNG CN BN CA PHT GIO I.- Ngi Pht t c gio hun nn by t c tnh khoan dung, nhn nhc v tnh thng huynh khng c s phn bit i vi tt c mi ngi, v lng t tm qung i i vi cc phn t ca th gii loi vt. II.- V tr tin ha khng phi c sng to, v n hot ng theo lut (thin nhin), khng do s quyt nh ca bt c ng Thng (God) no. III.- Chn l m trn Pht Gio c xy dng, l t nhin. Chng ta tin rng gio php y c thuyt ging trong nhiu kip (Kalpas) lin tc, bi cc bc gic ng gi l ch Pht; danh t Pht c ngha l gic ng. IV.- V gio ch th t trong i Hin Kip l Thch Ca Mu Ni (Sakya Muni) hay c Pht C m (Gautama Buddha), ngi sanh ra trong mt gia nh hong tc ti n vo khong (hn) 2500 nm trc. Ngi l mt nhn vt lch s, v tn ca Ngi l Tt t Ma C m (Siddhartha Gautama).

V.- (c Pht) Thch Ca Mu Ni dy rng v minh pht sanh i dc, lng dc vng khng bit nhm chn l ngun gc ca s lun hi; v lun hi, nguyn nhn gy ra phin no. Cho nn, mun khng cn phin no, cn phi gii thot lun hi, cn phi chm dt i dc; v mun chm dt i dc, cn phi dit tr v minh. VI.- V minh nui dng c tin rng lun hi l iu cn thit. Khi v minh dit tr, s v dng ca lun hi xem nh t n chm dt, c nhn thy; cng nh nhu cu cng tt trong vic tha nhn mt dng sng m qua , iu cn thit cho s tip din lun hi nh th, c th chm dt. V minh cng khin con ngi c nim sai quy, phi l cho rng i ngi ch c mt kip sng; v nhn thc lm lc khc tin rng, cuc sng ny s c tip ni theo sau bi nhng trng thi bt bin ca hnh phc hoc kh au. VII.- Vic dt tr tt c v minh c th t ti bng s kin trthc hin c tnh v tha rng khp trong hnh ng; pht trin tnh sng sut, tr hu trong tng; v on dit cc dc vng nhm n nhng th vui c nhn thp hn. VIII.- Lng tham dc mun sng l nguyn nhn ca lun hi, khi dc vng khng cn th lun hi chm dt ; v nh thin nh, con ngi ton thin t ti trng thi cao siu nht ca s an tnh gi l Nit bn (Nirvana). IX.- c Pht Thch Ca Mu Ni dy rng con ngi c th x tan v minh v on dit phin no, nh s gic ng v T Diu nh sau: 1) Hin hu ca nhng s kh; 2) Ngun gc pht sinh s kh, l lng dc vng, mong c lun lun i mi, nhm tha mn chnh bn thn m khng bao gi c th t ti s chm dt; 3) S dit tr lng i dc hay t mnh trnh xa n. 4) Phng php thnh tu s on dit lng i dc. Nhng php mn m c Pht ch dy gi l Bt Chnh o; l: Chnh kin, Chnh t duy, Chnh ng, Chnh nghip, Chnh mng, Chnh tinh tn, Chnh nim, Chnh nh. X.- Chnh nh dn n s gic ng tm linh, hay pht trin Pht tnh (kh nng thnh Pht) m n tim n mi ngi. XI.- Tinh hoa ca Pht gio; m chnh c Nh Lai (Pht) tm lc trong bi k l: Ch lm iu c, Nn lm vic lnh, Gi tm trong sch. XII.- V tr ty thuc vo lut nhn qu t nhin gi l Nghip (Karma). Hnh ng thin hay c ca con ngi trong nhng kip trc quyt nh cuc sng ca y trong i hin ti. V vy mi ngi to nn nhng nguyn nhn ca mi kt qu m hin nay h phi lnh th. XIII.- Nhng tr ngi cho s t ti thin nghip c th dit tr bng cch th tr cc iu rn sau y m chng bao gm trong gii lut o c ca Pht gio, l: 1/ Khng c st sanh, 2/ Khng c trm cp, 3/ Khng c t hnh, 4/ Khng c ni di, v 5/ Khng c dng cht lm say, v loi thuc hay ru lm ngy di, m. Nm gii cm khc m chng khng

cn k ra y, nn c th tr bi nhng ai mun t ti, nhanh chng hn ngi thng c s ti gia, s gii thot kh au v lun hi. XIV.- Pht gio khng khuyn khch tnh c tin (d oan m tn). c Pht C m dy rng bn phn ca cha m l gio dc cho con ci hiu bit khoa hc v vn chng. Ngi cng dy rng mi ngi ng nn tin vo iu g do bt c thnh nhn no thuyt ging, ghi chp kinh sch, hay c tha nhn bi tp qun, tr khi iu ph hp vi l tr. Bn d tho c xem nh nn tng chung m tt c mi Tng Phi Pht Gio u c th ng . H.S. Olcott

TH MC Cun sch Pht Gio Vn p (The Buddhist Catechism) son ra do s nghin cu ring (ca tc gi) ti Tch Lan (Ceylon), v c tham kho cc sch di y. Vinaya Texs... Davids and Oldenberg. Buddhist Literature in China... Beal. Catena of Buddhist Scriptures... Beal. Buddhaghosas Parables... Rogers. Buddhist Birth Stories... Fausboll and Davids. Legend of Gautama... Bigandet. Chinese Buddhism... Edkins. Kalpa Sutra and Nava Patva... Stevenson. Buddha and Early Buddhism... Lillie. Sutta Nipta... Sir Coomaraswami. Ngananka... Broyd. Kusa Jataka... Steele. Buddhism... Rhys-Davids Dhammapada... Fausboll and Max Muller. Romantic History of Buddha... Beal. Udanavarga... Rockhill.

Twelve Japanese Buddhist Sects... B, Nanjio. The Gospel of Buddha... Paul Carus. The Dharma... Paul Carus. Ancient India... R. C. Dutt. The Sacred Books of the East Max Mullers Edition. Encyclopadia Britannica. [1]Tn gio l mt danh t khng thch hp nht p dng ch cho Pht gio, v Pht gio khng phi l tn gio, m l mt trit hc lun l, nh ti s trnh by sau. Nhng theo cch dng thng thng, danh t ny (tn gio) nhm p dng cho tt c nhng nhm ngi t nhn cho n l mt hc thuyt lun l c bit v c dng nh th bi cc chuyn vin thng k. Ngi Pht t Tch Lan cha bao gi c quan nim v iu nh ngi Chu u ng dng trong cch cu to t nguyn theo ngun gc La Tinh ca danh t ny. Theo tn ngng ca h (Tch Lan), khng c iu nh mt s ghp li trong ci ngha ca C c Gio - S phc tng hay ha hp t ng vo vi ng Thng . gama l ting bn x ca ngi Tch Lan dng din t s tng quan gia Pht Gio v c Pht. N l mt danh t ting Phn (Sanskirt) thun ty, c ngha l li gn hay s n cn Buddha (Pht) l Gic ng, nn danh t ghp ny nhm ch cho Pht Gio Buddhgama - c dng tht s din t ci tng S li gn hay t ti s Gic ng hoc c ngha l i theo Gio l ca c Pht Thch Ca Mu Ni (Sakyamuni). Cc nh truyn gio tm thy c sn ch gama chp nhn dng n nh ng ngha vi tn gio; v o C c c ngi Tch Lan vit l Christiangama, trong khi n ng ra vit l Christianibandhana, v bandhana, theo t nguyn ng ngha vi tn gio. T ng Vibhajja Vada, hay ngi nghin cu l mt danh t khc dng ch cho Pht t, v Adhayuradi l mt danh t th ba. Vi s gii thch ny, ti tip tc min cng dng danh t quen thuc khi ni v trit l Pht gio cho s tin dng ca hng c gi bnh dn. [2] Xin xem nh ngha Thin thn (deva) sau. [3] Tng thut v cuc thm ving ny, xin xem sch Gospel of Buddha (Chn l ca c Pht) ca Dr. Paul Carus, trang 20. [4] Danh t Hindu mt t ng t v s khinh mit, ngi Hi gio (Musalmans) dng ch dn tc Sindh m h chinh phc; ngy nay n c dng trong ci ngha ch cho thy tu(n gio). [5] Trong cc kinh in khng thy ni l do ti sao (c Pht) chn hng ny ca cy B . tuy nhin ngi ta tm thy c s gii thch theo truyn thuyt bnh dn, m n lm nn tng cho cc sch vit ca Gim mc Bigander v nhiu nh bnh lun u Chu khc. Cc phng hng khc nhau trong bu tri, chc lun lun c nh hng n chng ta. i khi t hng ny c nh hng tt nht, nhiu lc li t hng khc. Nhng c Pht dy rng ngi ton thin vthn ln trn tt c mi nh hng bn ngoi.

[6] Kinh sch Pht ghi chp rng ng Phm Thin thnh cu c Th Tn nn thuyt ging gio php vi diu cu chng sanh. [7] o B La Mn (Brhmanism) khng oc thuyt ging cho nhng ngi khng theo n Gio, bi th cho nn Pht Gio l mt tn gio c on truyn gio xa nht th gii. Cc s gi hong php u tin (ca c Pht) phi chu ng nhiu gian kh, s tn bo v ngc i vi lng can m qu quyt. [8] Ti i Hi Kt Tp Kinh in ln th hai, v th cho nn c hai v t ca Ngi A Nan, sng n 100 tui, v trong k i Hi ca vua A Dc (Asoka), li c nhiu v t ca hai ngi t ca c A Nan. [9] ng Childers c kin ht sc bi quan v cnh gii Nit Bn, xem nh l s hy dit. V sau, cc sinh vin u bt ng kin vi ng. [10] SARANAM Wijesinha Mudaliar vit cho ti: Danh t ny, cho n nay, c dch mt cch rt sai lm v khng thch hp l Refuge (ni tr n) bi cc hc gi c ng Pali ngi Chu u; v cc hc gi Pali a phng (Tch Lan) khng suy ngh chp nhn nh vy. C v mt ng nguyn hc Pali ln trit hc Pht gio u khng bin minh c cho li dch thut ny. Refuge, trong ngha ca s n trn pha sau hay ch n nu l hon ton xa l i vi Pht gio chn chnh m n i hi mi ngi cn thc hin s gii thot cho chnh mnh. Ng cn Sr. trong tingSanskrit(Sara: tingPali)cnghaldichuyn, i ti, nh th Saranam din t s chuyn ng, hoc hnh gi hay ngi y i n trc hay cng vi k khc Hng dn vin hoc ngi gip . Ti phn tch cu ny nh sau: Gachchmi: Ti i n; Buddham: vi c Pht: Saranam: nh bc hng dn cho ti. Cch dch ch Tisarana l Ba ni n nu (Three Refuges) gy ra nhiu s hiu lm v to nn l do tt cho ngi chng i Pht gio, nho bng cc Pht t rng h phi l i tm ni n trn trong s bt tn ti (non-entities) v tin tng vo nhng iu khng thc t. Thut ng refuges (ni n nu) dng thch hp hn cho tng Nirvna (Nit Bn) m Saranam l mt ting ng ngha. Thng Ta Sumangala cng bo ti ch n s kin rng ngun gc Pali ca ch Sara c mt ngha th hai l s tiu dit (killing) hay iu lm ph hy. Vy th, cu Buddham saranam gachchmi c th din t nh sau: Ti quy y Pht, Php v Tng nh nhng ngi dit tr cc iu s hi ca ti - trc ht bng li dy ca c Pht, th hai bng chn l r rng ca gio php, v th ba bng gng mu v gii c ca ch Tng. [11] Hnh thc ny, d nhin, dnh cho c s ti gia, nhng ngi ch pht nguyn gi 5 gii: Mt T Kheo (Bhikkhu) nn tuyt i gi cuc sng c thn (khng dm dc). Do , ngi c s cng phi t buc mnh th tr 8 trong ton th 10 gii vo nhng thi gian n nh; v trong thi k ny, hnh gi phi gi gii khng dm dc (c thn). Ng gii c Pht ch ra cho tt c mi ngi. V vy, mt ngi d khng phi l Pht t, nhng s th tr 5 v 8 gii ny u c th li ch cho tt c. Chnh do hnh ng th Tam Quy (Three Refuges) khin mt ngi tr thnh mt Pht t. [12] Nghip (Karma) c nh ngha nh tng s cc hnh ng ca con ngi. Lut nhn Qu oc gi l Gio Php Mi Hai Nhn Duyn (Paticca Samuppada Dhamma). Trong b Kinh Tng Nht A Hm (Auguttara Nikaya), c Pht dy rng Nghip ca Nh Lai l vt s hu v di sn ca Nh Lai. Nghip ca Nh Lai l phc hu thai cu mang Nh Lai, l thn quyn v ni n tr ca Nh Lai. [13]Sau ln xut bn u tin ti nhn c t mt trong cc hc gi Pali c uy tn nht ti Tch Lan, c hc gi L. Corneille Wijesinha Exq., Mudaliar Matale, kin v cch dch thut ng Dhammacakkap-parattana, hnh nh c hon chnh hn danh t dch trc kia. ng ta dch l: S thnh lp triu i ca Chnh Php. Gio s Rhys Davids thch dch Nn tng Vng Quc ca s chnh ng hn. Hc gi Wijesinha vit cho ti: o hu cng c th dng

Vong Quc ca s Chnh ng nhng n c v thong gio iu thn hc hn o c trit hc. Dhammacakkaappa Vattama Suttam l bi kinh c tn S ThnhLp Triu i ca Chnh Php. Khi trnh by iu ny vi Thng Ta Sumangala ti hn hnh c th ni rng Thng Tang vi cch dch ca ng Wijesinha. [14] S pha trn gia nhng php thut v thc hnh ny vi Pht gio l mt du hiu ca s suy i. Cc s kin v hin tng ca chng l c thc, v c th dng khoa hc gii thch. Chng bao hm trong ngha php thut, nhng khi c x dng nhm mc ch ch k s mang li nh hng xu cho con ngi; v lm tr ngi n s tin b tinh thn. Khi chng c dng vo cc mc tiu v hi v li ch nh cha tr bnh nhn, cu mng sng v.v... c Pht cho php dng n. [15] Nh tu kh hnh Pht gio, qua mt thi gian n nh tu tp, s t ti mt trnh siu ng trong s pht trin tinh thn v tr tu. Ch v A La Hn (Arhats) c th chia lm hai nhm i cng l chuyn tu v Ch v Qun. Hng trc dit tr ht dc vng, v hon ton pht trin c nng lc tinh thn hay tr tu huyn b; hng sau tuy ch ng c lng tham dc, nhng cha c th chng c thn thng. Cc v th nht c th thc hin php l (thn thng), nhng v th hai khng lm c. c A La Hn ca hng trc, khi tr tu pht trin y (ton gic), khng cn l nn nhn cho s la di ca cc gic quan, hay n l cho lng i dc, v phm trng ti na. V ny thu trit ngun gc ca bt c vn no tm h ngh ti m khng theo tin trin chm chp ca s suy lun. Ngi hon ton ch ng c tm mnh, v thay v tnh cm cng nh dc vng lm khuy ng v m hoc mt ngi thng. Ngi vt thot tin ln tnh trng m din t theo thut ng thch hp nht gi l Nit Bn (Nirvanic). Ti Tch Lan c quan nim ph bin sai lm cho rng ngy nay khng ai c th tu chng A La Hn (Arhatship), v chnh c Pht tin on l kh nng chng qu s tiu dit khong 1.000 nm, sau khi Ngi nhp dit. Tin n trn v s vic tong t cng c nghe ngi ta ni ti khp ni ti n , l vo thi k mt php ny, s tu theo php mn Du Gi (Yoga Vidya), hay mn hc tinh thn cao siu cng khng th thc hin c. Ti cho l v ti tr ca nhng ngi ng l phi gi thanh tnh v ni tm sng sut (ni theo t ng thng dng khng Pht gio) nh cc bc tin bi ca h; nhng v khng t c qu v siu phm , nn h tm cch t bo cha. c Pht dy kin hon ton tri li. Trong Trng B Kinh (Digha Nikaya) Ngi bo: Hy lng nghe, ny Tu Bt La (Subbhadra), th gian s khng bao gi ht cc v A La Hn nu trong gio hi (on th Tng Gi) ca Nh Lai cn nhng nh tu kh hnh (T kheo) chn thnh lnh th v nghim tr gii lut. [16] Trong cun Lch s vn ha: (History of Culture), ng Kolb vit: Chnh Pht gio chng ta nn cm n v hnh ng n x cc t binh chin tranh m trc kia thng b git; cng nh s nh ch bt i cm t cc thng dn nhng ni b xm chim. [17] Gii th nm lin quan n s dng cc cht say v loi thuc lm (tr c) n n, cui cng a ti nghin ru. [18] Linh hn (Soul) ni ti y ng ngha vi ting psyche ca Hy Lp (Greek). Ch materialbao hm ngha ch cc trng thi vt cht hn l tnh trng ca c th. [19] V tng ti thay th danh t bn ng (personality) cho ch c nhn (individuality), nh ti son trong ln xut bn u tin. S lin tc ti sinh ti mt hoc nhiu th gii, hay s lu truyn qua th hca nhng phn t i dc kt hp (skandhas: Un) ca mt chng sanh l s tip ni ca nhng bn ng. Trong mi ln sinh ra, bn ng hin nay khc bit vi bn ng i trc hoc kip sau. Nghip (Karma) t n giu (hay chng ta s bo l phn nh?) i

ny trong bn ng ca mt hin trit, kip n nh mt ngi th v vn vn, sut qua chui di sinh t (lun hi). Mc d cc bn ng lun bin i, nhng mt dng sng ta nh mt xu chui ht lin tc tun chy khng gin on; v lun lun l dng sng c bit , ch khng bao gi l ci g khc. Cho nn, chnh c nhn - mt gn sng c nhn - chy nhanh qua b mt khch quan ca Thin Nhin, di s thc y ca Nghip v chiu hng to tc ca i Dc (Tanh), c duy tr qua nhiu bin i lun hi. Gio s Rhys Davids bo rng dng sng hin hu t trong bn ng ny chuyn qua bn ng khc cng vi chui c nhn gm c tnh hay nghip (hnh ng). V c tnh khng nhng ch l s tru tng siu hnh, m cn l tng s cc nng tnh (qualities) tinh thn v khuynh hng o c ca con ngi; phi chng c tnh khng gip ch lm tiu tan ci m gio s Rhys Davids gi l mu chc gh gm ca mt s huyn b (Buddhism, trang 101) nu chng ta xem gn sng ca dng sng chng khc g mt c nhn; v mi chui nhng hin tng pht sinh ca ln sng nc nh mt bn ng ring bit? Chng ta cn c hai danh t phn bit gia hai nim, v ti nhn thy khng c ch no r rng v ngha nh hai t ng (bn ng v c nhn) m ti chn. Ti c th bo c Pht, ni theo ngha Pht gio, l mt c nhn ton thin; v c Pht khng c g khc hn l a hoa him c ca nhn loi, m khng pha trn mt cht siu nhin no. V, phi tri qua v lng kip bn A Tng K v trm ngn ln sinh t lun hi (Xem Buddhist Birth Stories ca Fausboll v Rhys Davids, No. 13) t mt con ngi tu tp tin ln qu v Pht; v ch st mun tr thnh c Pht tri qua lin tc nhiu kip ti sinh, nh vy chng ta gi ci g quyt ch v kin tr? C tnh hay c nhn? Mt c nhn, nhng li oc phn no th hin trong bt c mi ln sinh ra, to nn nhng giai on (sng) t nhiu kip lun hi. S ph nhn c mt Linh hn (Soul) ca c Pht (Xem B Tp A Hm trong Kinh Tng) nhm vch ra cho chng ta thy s tin tng sai lm vo mt bn ng c lp; mt thc th m sau i sng ny, s oc sanh vo mt quc hay cnh gii nht nh, ni m nh mt thc th ton ho, n c th vnh vin hnh phc hay au kh. V c Pht dy ci quan nim cho rng ti l ci Ng thc, c xem nh thng cn, l iu khng hp l, v nhng yu t cu to cn bn ca n lun lun bin i v ci Ti ca i ny khng ging vi ci Ti ca nhng kip sng khc. Song nhng iu ti tm thy trong Pht gio u ph hp vi l thuyt v s tun t tin ha ca mt con ngi ton gic - gi l c Pht qua v lung kip ti sinh. V trong tm thc ca c nhn , ngi m khi chm dt c vng lun hi, tr thnh c Pht (Buddhahood), hoc s thnh tu t ti tng Thin (Dhana) th t; hay s gic ng mu nhim trong bt c i sng qu kh no ca h cho n kip cui cng, cnh tng ca tt c nhng tin kip ny u c thy hin ra. Trong tp Jtakatthavannana - dch gi l gio s Rhys Davids - li din t lin tc s hi tng, m ti ngh ng l chng minh cho kin ny, ngha l: c Th Tn r rng to nn mt vic xy ra, c che giu trong nhiu kip lun hi hay iu oc gi kn bi v.v... Ngoi ra, Pht gio Nguyn Th cng minh bch duy tr i vi s lu di ghi trong tp Akasha v tim nng ca con ngi thu hiu iu trn, khi hnh gi t ti trnh ca s gic ng c nhn ch thc. Vo lc lm chung (c th con ngi) rung chuyn v thn tr hn m, tc hnh tm (Javana citta) c chuyn n i tng do cc dc vng cui cng to nn. ch mun sng em tt c nhng t tng to thnh mt khch th (chng sanh) mi. [20] Sinh vin c th tham kho mt cch hu ch vi Schopenhauer trong vn ny. Arthur Schopenhauer, mt trit gia c ti danh nht bo rng: Nguyn l hay Ngun gc ca vn vt v cc i tng ca n bao gm thn th con ngi, thc cht ch l iu chng ta nhn thc r nht ngay t trong c th ca chng ta, gi l Ch (Will). Tr tu l nng lc th hai ca tng chnh yu; s hot ng ca c no trong ch ny t phn nh vn vt, i tng v th xc nh trong mt tm gng... Tr tu d l (nng lc) th yu, nhng c th hng dn n s t b hon ton ch, cho ti khi tr tu thc y s sng v ri n c tn dit trong Nit Bn (Nirvana) (L.A. Sanders trong tp Theosophist, s thng 5 nm 1882, trang 213)

[21] Ni theo sinh l hc, c th con ngi hon ton thay i trong mi 7 nm. [22] Nguyn l cn bn v ch yu ny, danh t Pali gi l Nidna - chui nhn qu hay Nhn Duyn Sanh. Mi hai nhn duyn (Nidnas) l: V Minh (Avijj): m lm, khng bit chn l ca tn gio t nhin; Hnh (Samkhra): hnh ng hay Nghip (Karma); Thc (Vinnna): vng thc v bn ng. Ta l Ng; Danh sc (Nma-Rpa): tinh thn, th cht; Lc Nhp (Salayatana): su cn; Xc (Phassa): tip xc: Th (Vedan): S lnh th; i (Tanh): lng ham mun hng th: Th (Updna): s gi ly; Hu (Bhava): s hin hu: Sanh (Jti): s sanh ra; v Lo T (Jaramarana): suy yu, cht chc, su kh, khc than, tuyt vng. [23] u B Tc (Upsaka) v u B Di (Upsika) th tr cc gii ny vo nhng ngy trai k (n chay) ca Pht gio (Uposatha). l cc ngy mng 8, 14, v Rm (15) ca mi na thng m lch. [24] S lin h gia t vi Bn S (Guru) ging nh mi tng quan gia v Cha con v c Cha Cha trong C c Gio hay ni ng hn, v bn s tr thnh nh cha m, gia quyn v tt c i vi ngi t. [25] Xem bn Ph Lc (Appendix) sau. [26] Thng Ta Sumangala Sthavira gii thch vi ti rng thn thng y ch tn ti lu di ni ngi dit tr ht lng i dc (Klesa), ni cch khc l v A La Hn (Arhat). Ngi xu cng c th luyn c thn thng, v dng lm cc vic bt chnh, nhng chng ch hot ng c trong thi gian ngn ngi; lng dc vng bt tr li khng ch v thy php, v sau cng, ng ta tr thnh nn nhn ca cc php thn thng . [27] Khi thn thng c biu din thnh lnh, iu y c ngha l hnh gi t mnh tu luyn trong i trc. Chng ti khng tin vo nhng c may khc thng trong lut