MORFOLOGIJA PROKARIOTA

STRUKTURA BAKTERIJSKE STANICE

GLIKOKALIKS
EPS- EKSTRACELULARNA POLIMERNA SUPSTANCIJA ELATINOZNI POLIMER SASTAVLJEN OD POLISAHARIDA, POLIPEPTIDA ILI JEDNOG I DRUGOG

ULOGA:
TITI STANICU OD NEPOVOLJNIH UVJETA VANJSKE SREDINE I DEHIDRACIJE ZADRAVA OBLIK BAKTERIJSKE STANICE ZNAAJNA U VIRULENCIJI I OTPORNOSTI SLUI KAO REZERVNA HRANA BAKTERIJSKOJ STANICI

ORGANELI ZA KRETANJE
1) FLAGELE (BIEVI)
DUGAKI FILAMENTOZNI DODACI POMOU KOJIH SE BAKTERIJE POKREU UVRENI SU NA STANINU STIJENKU I ST. MEMBRANU FLAGELE ROTIRAJUIM POKREU STANICU KRETNJAMA

PREMA BROJU I POLOAJU BIEVA RAZLIKUJEMO: a) MONOTRIH- jedan bi na jednom kraju b) AMFITRIH - po jedan bi na oba kraja stanice c) LOFOTRIH - dva ili vie bieva na oba kraja stanice d) PERITRIH - bievi se nalaze uokolo itave stanice

2) PILI
TVOREVINE NALIK NA VLATI KOSE PRIVRENE NA BAKTERIJSKU STANICU NA POLOVIMA ILI NA CIJELOJ POVRINI STANICE KRAE I TANJE SU OD BIEVA, ALI I BROJNIJE OMOGUUJU BAKTERIJAMA DA SE PRIVRUJU NA DRUGU STANICU ILI NA ODREEN SUPSTRAT.

STANINA STIJENKA
OKRUUJE SVE PROKARIOTSKE KARAKTERISTIAN OBLIK STANICE DAJUI IM

OKRUUJE ST. MEMBRANU I TITI UNUTRANJE DIJELOVE STANICE ODREENOG JE ELASTICITETA I VRSTOE TE JE DJELOMINO SAVITLJIVA DEBLJINA ST. STIJENKE JE 10-20 NM GRAENA JE OD POLIMERA VRSTOU. MUREINA KOJI JOJ DAJE OBLIK I

MUREIN
PEPTIDOGLIKAN GRAEN OD: POLISAHARIDNOG (N-ACETILGLUKOZAMIN I N-ACETILMURAMINSKA KISELINA) PROTEINSKOG DIJELA (ALANIN, GLUTAMINSKA KISELINA, DIAMINOPIMELINSKA KISELINA ILI LIZIN

PREMA U STRUKTURI MUREINA I UDJELU DODATNIH TVARI U ST. STIJENCI RAZLIKUJEMO:

1) GRAM-POZITIVNE BAKTERIJE GRAENE SU OD NEKOLIKO SLOJEVA PEPTIDOGLIKANA MUREINA UNUTAR KOJIH SE NALAZI TEIHONSKA KISELINA, TE IMAJU DEBLJU ST. STIJENKU

G+

2) GRAM-NEGATIVNE BAKTERIJE IMAJU MANJI BROJ SLOJEVA PEPTIDOGLIKANA MUREINA I NE SADRE TEIHONSKU KISELINU

G-

CITOPLAZMATSKA MEMBRANA
OSMOTSKA BARIJERA STANICE DJELUJE SEMIPERMEABILNO (POLUPROPUSNO) KONTROLIRA KRETANJE TVARI U STANICU I IZVAN NJE (SELEKTIVNA BARIJERA) IZLUIVANJE VANSTANINIH ENZIMA REGULACIJU I RAZMNOAVANJE DISANJE I FOTOSINTEZU DVOSLOJNE STRUKTURE- MOLEKULE FOSFOLIPIDA POREDANE U DVA USPOREDNA NIZA DEBLJINA CITOPL. MEMBRANE JE 510 NM.

MEZOSOMI
KOD BAKTERIJA CITOPLAZMATSKE MEMBRANA STVARA INVAGINACIJE ILI ULEGNUA EKSTENZIJA CPM-A PARTICIPIRA U SINTEZI ST.ST. I U DIOBI STANICE IMAJU ULOGU U METABOLIZMU I RAZMNOAVANJU POPRENA PREGRADA

CITOPLAZMA
UNUTRANJI MATRIKS STANICE, KOLOIDNOG KARAKTERA SA SITNIM GRANULIRANIM ESTICAMA SADRAVA 80% VODE, TE PROTEINE, UGLJIKOHIDRATE, LIPIDE, ANORGANSKE SPOJEVE

UNUTAR CITOPLAZME NALAZE SE : RIBOSOMI INKLUZIJE NUKLEOID

RIBOSOMI
MJESTA SINTEZE PROTEINA GRAENI SU OD DVIJE PODJEDINICE SVAKA PODJEDINICA SE SASTOJI OD PROTEINA I RIBOSOMSKE RNK (r-RNK). SEDIMENTACIJSKI KOEFICIJENT RIBOSOMA PROKARIOTA JE 70S

STANINE INKLUZIJE - UKLOPINE

REZERVNI TVARI U CITOPLAZMI PROKARIOTSKIH STANICA

METAKROMATSKA ZRNCA - VOLUTIN (priuva anorganskih fosfata - koriste se u sintezi ATP-a); Karakteristina za bakterije Corynebacterium diphteriae (dijagnostika) POLISAHARIDNA ZRNCA sadre glikogen i krob (dokazivanje jodom) UKLOPINE MASTI osnovna priuvna tvar, otkrivaju se bojama topivim u mastima Sudan bojila (Mycobacterium, Bacillus, Azotobacter, Spirillum) GRANULE SUMPORA Bacillus (dobivaju energiju oksidacijom S) PLINSKE VAKUOLE KARBOKSIOSOMI sadre ribuloza-1-5-difosfat-karboksilazu

JEZGRINA OVOJNICA NUKLEOID

BAKTERIJE IMAJU JEDNOSTAVNU DUGAKU KRUNU MOLEKULU DVOSTRUKE UZVOJNICE DNK TZV. BAKTERIJSKI KROMOSOM ili NUKLEOID SADRI SVE GENETIKE INFORMACIJE ZA STRUKTURU I FUNKCIJU STANICE NE SADRI HISTONE I NIJE OBAVIJENA JEZGRINOM MEMBRANOM PLAZMID - MALA KRUNA DVOSTRUKA UZVOJNICA MOLEKULE DNK TJ. IZVANKROMOSOMSKI GENETIKI ELEMENTI, KOJI SE REPLICIRAJU NEOVISNO O KROMOSOMSKOJ DNK PLAZMIDI NAJEE SADRAVAJU 15-100 GENA

ENDOSPORE PROKARIOTA
LATENTNI OBLIK IVOTA BAKTERIJA
U SLUAJU NEPOVOLJNIH EKOLOKIH UVJETA (nedostatak hrane i vode, nepovoljan ph, temperatura, toksini agensi, zraenja) UNUTAR BAKTERIJSKIH STANICA STVARAJU SE ENDOSPORE NE SLUE ZA RAZMNOAVANJE, VE ZA PREIVLJAVANJE NEPOVOLJNIH UVJETA

RAZLIKUJEMO: OBLIK, VELIINU I SMJETAJ SPORA UNUTAR BAKTERIJSKIH STANICA MOGU BITI SMJETENE: TERMINALNO, SUBTERMINALNO i CENTRALNO PROMJER SPORE MOE BITI MANJI, JEDNAK ILI VEI OD PROMJERA BAKTERIJSKE STANICE

SPOROGENEZA (SPOROGENEZA)
PROCES NASTANKA ENDOSPORA UNUTAR VEGETATIVNE STANICE