Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007.

Andrzej Klimczuk, aklimczuk@gazeta.pl

Materiay zastane w socjologii wizualnej - teoria i praktyka

I. Informacje oglne II. Informacje szczegowe III. rda danych zastanych I. Informacje oglne
Przedmiotem

bada jest tutaj kultura obrazu, czyli "sfera otaczajcych nas wyobrae wizualnych", ktra "odnosi si do wszystkiego, 'co wida'" (Olechnicki, s. 40) Ale
"Dla

socjologii wizualnej istotne s jednak tylko [] socjologiczne dane wizualne. Te widoczne dla oka [...] obiekty czy zjawiska otwieraj szanse dla gbszego, opisowego czy uoglniajcego poznania wiata spoecznego? Oczywicie te i tylko te, ktre wi si z dziaalnoci czowieka, a dokadniej te, na ktrych pitno wywar swoj aktywnoci lub obecnoci czowiek i ludzkie zbiorowoci. Wycza to z obszaru zainteresowa socjologii wizualnej ogromnie bogaty obrazowo wiat przyrody." (Sztompka, s. 35) Rafa Drozdowski podaje 4 powody dla ktrych ludzie magazynuj obrazy (Drozdowski, w: Kaczmarek, s. 98-101): 1. Rezultat presji - sama czynno rejestracji nie jest wana nie z uwagi na obraz, ktry bdzie jej efektem, lecz jako symboliczne potwierdzenie spoecznej i indywidualnej hierarchii wanoci - jeli jaki fakt lub zdarzenie jest udokumentowane, to znaczy, e jest doniose; powiadcza respekt dla wartoci spoecznych i potwierdza (wzgldnie zapowiada) ich obowizywanie; 2. Bezproblemowo i tanio fotograficznych i wideofilmowych dokumentacji - zachcaj one, aby dokumentowa nie tylko stare i nowe wita oraz yciowe przeomy, lecz take yciow codzienno (przyczyna: permanentna potrzeba odwitnoci) 3. Jzykowa i interakcyjna bezradno - chodzi o rejestrowanie sytuacji o ktrych z gry wiadomo, e nie uda si ich opowiedzie; obrazy to tutaj substytuty jzyka, maskuj jego niekompetencje, niemiao i nieporadno; wana jest tutaj dobrowolna ch ujawnienia osobistej mapy znacze przyporzdkowanych do relacjonowanych faktw i zdarze; 4. Rejestracja obrazw jako notatnik - "podprka" dla jzyka, obraz to pretekst to pniejszych opowieci sownych; Zatem magazynowanie ma 2 strony (Drozdowski, w: Kaczmarek, s. 98-101): 1. Smutn: czyli "unieruchomienie obrazw; zamykanie ich w magazynie jest decyzj, ktra ma na celu uniknicie przykrych rozczarowa - zdjcia bowiem przypominaj nieobecno lub krtkotrwao subiektywnych znacze towarzyszcych ich powstawaniu; 1

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007. 2. Radosn: jest to asekuracja spoeczestwa uginajcego si pod presj teraniejszoci magazynowanie obrazw, ktre zastpuje ich ogldanie ujawnia potrzeb naleytego dowartociowania przeszoci (co stale odkadamy "na jutro") Piotr Sztompka stwierdza, e obrazy uchwycone przez " nie-socjologa" (Sztompka, s. 3536): 1. nie s robione z intencj socjologiczn (w celu rozwizania problemu badawczego) 2. s tworzone z myl o maej grupie odbiorcw, najbliszych osb, a nie z gry traktowane jako przedmiot do analizy 3. nie wszystko co zawieraj jest doniose socjologicznie tj. stanowi klucz do gbszych, ukrytych warstw spoeczestwa, jego cech czy prawidowoci Najwaniejsze konteksty spoeczne, czyli obszary zainteresowa socjologii wizualnej (Sztompka, s. 37): 1. Dom rodzinny 2. Praca (w tym technika) 3. Konsumpcja 4. Podre (przemieszczanie si w przestrzeni) 5. Choroba 6. mier 7. Edukacja (wychowanie) 8. Religia 9. Polityka 10. Nauka (poznanie) 11. Sztuka 12. Rekreacja (w tym rozrywka) 13. Sport 14. Wojna 15. Klski czy katastrofy ywioowe Kady kontekst spoeczny zawiera sze aspektw (Sztompka, s. 37): 1. Jednostki dziaajce 2. Ich dziaania 3. Wzajemne interakcje (i stosunki spoeczne) 4. Zbiorowo (i jej struktura) 5. Kultur 6. Otoczenie (rodowisko) II. Informacje szczegowe:
Gwne

nurty badawcze socjologii s zorientowane "jzykocentrycznie" - zakada si, e jzyk jest tosamy z symbolami znaczcymi przez co tworzy ja, a w konsekwencji wi spoeczn. Std techniki badawcze opierajce si na danych jzykowych/werbalnych (np. wywiady kwestionariuszowe, swobodne, narracyjne, ankiety); (Konecki, s. 54-55)

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007.
Socjologia

wizualna pozwala za na analiz komunikacji niewerbalnej i jej roli w tworzeniu wizi spoecznej, ze szczeglnym uwzgldnieniem wymiaru emocji, cielesnoci, przestrzeni, komunikacji niewerbalnej; (Konecki, s. 54-55)
Socjologia

wizualna jest zwizana z metodologi teorii ugruntowanej, ktra "polega na budowaniu teorii [redniego zasigu] w oparciu o systematycznie zbierane dane empiryczne". (Konecki, s. 54-55)
"Teoria

wyania si w trakcie dugotrwaych i systematycznie prowadzonych bada terenowych, z danych empirycznych, ktre bezporednio odnosz si do obserwowanej czci rzeczywistoci spoecznej. Hipotezy, pojcia i wasnoci poj s budowane w trakcie bada empirycznych oraz w trakcie bada s modyfikowane i weryfikowane." (Konecki, s. 54-55)
"Zaleca

si by badacz-analityk wchodzc na swj teren badawczy maksymalnie ograniczy prekonceptualizacj swoich zamierze badawczych"; budowanie teorii stanowi tu proces, a nie "weryfikacj wczeniej zbudowanych hipotez na podstawie pniej zebranych danych". (Konecki, s. 49-55) powinny posiada swj 'uczulajcy' charakter, to znaczy powinny w wyobrani odbiorcy da si atwo odnosi do empirycznych desygnatw"; chodzi o takie pojcia, ktre "mog wywoywa 'znaczcy' obraz, pobudza rozumienie okrelonych zjawisk przez stosowne ilustracje. Rozumienie odbywa si tu poprzez odniesienia danego pojcia do indywidualnych dowiadcze i wyobrae jednostki (odbiorcy, czytelnika teorii)." (Konecki, s. 49-55)
"Pojcia

Wedug Krzysztofa Koneckiego mona wyrni 4 strategie badawcze w socjologii wizualnej (Konecki, s. 45):

1. Aktywne fotografowanie (Konecki, s. 45-46) - osb, grup i sytuacji przez badacza; to wiadome i celowe dziaanie badacza w celu uzyskania okrelonych materiaw wizualnych w

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007. danym projekcie badawczym. Praca terenowa ma da odpowiedzi na pytania stawiane przez teori socjologiczn. - Teoria poprzedza tutaj badanie i sugeruje wyranie, co mamy bada. Fotografie s socjologiczn dokumentacj odpowiedzi na okrelone pytania 'teorii socjologicznej. Niestety: dane empiryczne mog tu traci potencj dla generowania nowych propozycji teoretycznych. Zapobiec temu mona poprzez zachowanie 'kontekstu odkrycia', prowadzenie dugotrwaych bada terenowych. - Ze strategi t cz si 2 techniki badawcze: 'fotograficzna listy tematyczna' i 'wywiad z uyciem fotografii'. (Konecki, s. 45-46) 2. Analiza fotografii jako materiaw zastanych (Konecki, s. 46-47)- "badacz zbiera fotografie u badanych osb, by mc albo wzbogaci swj opis etnograficzny badanej zbiorowoci, albo uzyska materia do poszerzenia analizy i interpretacji ju sformuowanych na podstawie bada terenowych wnioskw, albo uy zdj fotograficznych jako materiau dowodowego pomocnego w weryfikacji postawionych hipotez" 3. Powizanie materiaw zastanych z materiaami wywoanymi (narracjami i komentarzami dokonanymi przez rozmwcw odnonie pokazywanych im zdj) (Konecki, s. 47-48) np. analiza albumw fotograficznych jako materiaw zastanych i towarzyszcych im wypowiedzi; zakada si, e "kady album jest tematyczn caoci i znaczenie kadego pojedynczego zdjcia jest w jaki sposb zwizane z opowieci, ktra jest opowiadana przy pomocy caego zestawu zdj. Tematyczna jedno albumu ujawnia si zwykle poprzez narracj towarzyszc ogldaniu albumu"; np. badanie znacze nadawanych okrelonym fotografiom umieszczonych w rnym kontekcie (porwnanie reakcji z pokazu w muzeum i w gazecie codziennej) 4. Fotografia jako wtrny instrument perswazji i ilustracji wnioskw i hipotez (Konecki, s. 49) - w badaniach, "w ktrych gwnymi danymi badawczymi s teksty werbalne lub liczby". "Trudno powiedzie, i jest to strategia badawcza (jest to gwnie strategia prezentacji danych)" "Fotografie [...] kontekstualizuj niewizualne dane empiryczne, s [...] 'portretem' [...] gwnych poj, ktre badacz uywa lub typw idealnych. III. rda danych zastanych: 1. Podzia ze wzgldu na koszty pozyskania i wasno: - Patne/prywatne ("Stare dzieje"): fotografia prasowa np. http://www.eastnews.com.pl/news/ fotografia reklamowa/ilustracyjna np. http://www.fotosearch.pl/ wypoyczalnie filmw wideo - Bezpatne/publiczne ("Wiek dostpu"): np. http://www.flickr.com/ archiwum programw Telewizji Polskiej (w odniesieniu do programw informacyjnych take internetowe)

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007.

Szczegln

uwag naley zwrci uwag na dane zastane, ktre s dostpne publicznie. Wedug Jeremy'ego Rifkina wkraczamy w wiek dostpu charakteryzujcy si systemami "krtkotrwaego, ograniczonego uytkowania dbr. O dostpie tym "decyduj sieci dostawcw". (Rifkin, s. 10) Jedynym staym punktem gospodarki tego okresu s zmiany, zatem "mie, posiada, gromadzi nie ma ju sensu" (Rifkin, s. 10) "Posiadanie kapitau rzeczowego [] traci swojej znaczenie w procesie ekonomicznym. [] Si napdow nowej ery jest natomiast kapita intelektualny []. Koncepcje, pomysy i obrazy a nie rzeczy - posiadaj realn warto w nowej gospodarce. Bogactwo nie ma ju postaci kapitau rzeczowego, lecz zawiera si w wyobrani i kreatywnoci czowieka." (Rifkin s. 8) 2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji: 1. 2. 3. 4. "Ilustracje" (dane ulotne, badania moliwe tylko przy specjalnych zaoeniach) "Dane do dokadniejszej analizy" "Pomoce przy pracy" "Rnoci" (rda wielu typw danych o rnym stopniu archiwizacji)

Ad 1. "Ilustracje":
- Fotografia/Photoblogi:

http://www.flickr.com/ http://www.fotix.net/ http://www.fotolog.com/ http://www.fotopages.com/ http://www.fotosik.pl/ http://www.fotothing.com/ http://www.freefoto.com/ http://www.hot.jpg.pl/ http://www.my-expressions.com/ http://www.photobloggers.net/photobloggers.php http://www.splinder.com/ http://www.textamerica.com/ http://www.zoto.com/
- Fotografia -

agencje i stowarzyszenia fotoreporterw oraz zwizane z nimi konkursy:

http://forum4.onyx.pl/ http://foto.pap.com.pl/ http://free.art.pl/fotoklubrp/ http://pro.corbis.com/ http://stateoftheworld.reuters.com/ http://www.agencjafree.com.pl/goto/index.php http://www.alamy.com/

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007. http://www.artlifeimages.com/ http://www.auscape.com.au/ http://www.canstockphoto.com/ http://www.diomedia.com/ http://www.eastnews.com.pl/ http://www.fotcom.biz/ http://www.fotolibra.com/ http://www.fotosearch.pl/ http://www.fpm.com.pl/ http://www.gettyimages.com/ http://www.imagia.pl/ http://www.istockphoto.com/ http://www.jopictures.com/ http://www.jupiterimages.com/ http://www.magnumphotos.com/ http://www.nppa.org/ http://www.photojournale.com/ http://www.photozone.pl/ http://www.shutterstock.com/ http://www.thebppa.com/ http://www.viiphoto.com/ http://www.worldpressphoto.nl http://www.zpaf.pl/pl/content/main/ (spis pozostaych baz fotografii - take bezpatnych): http://en.wikipedia.org/wiki/User:The_Transhumanist/Workshop/Sandbox9#Free_stock_photo_a rchives (spis organizacji pozarzdowych - take zwianych z fotografi, filmem, sztuk i obrazem): http://bazy.ngo.pl/
- Fotografia,

rysunki, grafiki, animacje, prace malarskie:

http://www.deviantart.com/ http://www.digart.pl/ http://www.grafika.art.pl/

- Teledyski:

http://teledyski.emuzyka.pl/ http://teledyski.interia.pl/ http://teledyski.onet.pl/ http://www.myspace.com/index.cfm?fuseaction=videos

- Filmy i

Vlogi/Video blogi:

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007. http://youtube.com/ http://blip.tv/ http://video.google.com/ http://video.interia.pl/ http://video.yahoo.com/ http://www.break.com/ http://www.collegehumor.com/ http://www.dailymotion.com/ http://www.dumpalink.com/ http://www.ebaumsworld.com/ http://www.ifilm.com/ http://www.metacafe.com/ http://www.sharkle.com/ http://www.stupidvideos.com/ http://www.vidilife.com/ http://www.vlog.pl/ http://www.vmix.com/ http://www.vooble.com/ Zapisywanie wideo do pliku w formacie ".flv": http://keepvid.com/ http://www.googlevideosx.com Program FLV Player do odtwarzania pobranych plikw wideo: http://applian.com/flvplayer/?src=KeepvidPlay Ad 2. "Dane do dokadniejszej analizy"
- Wiadomoci

biece: Nagrania wideo (Panorama, Teleexpress, Wiadomoci): http://ww6.tvp.pl/Search?Start=-5&Count=10&Cat=134&IdCatS=134 Nagrania dwikowe: http://serwisy.gazeta.pl/tokfm/0,53881.html
- Galerie i

muzea fotografii i sztuki:

http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Art_museums_and_galleries http://pl.wikipedia.org/wiki/Muzea_w_Polsce
- Biblioteki

(wiele gromadzi czasopisma, zbiory specjalne i tzw. dokumenty ycia spoecznego):

http://nowy.ebib.info/biblioteki/ http://www.bn.org.pl/ http://dlibra.psnc.pl/index.php?option=content&task=view&id=12 http://www.theeuropeanlibrary.org/

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007.

Ad 3. "Pomoce przy pracy":

- PowerPoint

- szablony, cliparty i inne:

http://office.microsoft.com/pl-pl/clipart/FX101321031045.aspx http://office.microsoft.com/pl-pl/templates/CT101485751045.aspx http://office.microsoft.com/pl-pl/templates/CT101527321045.aspx http://pptheaven.mvps.org/ http://www.brainybetty.com/MENUPowerPoint.htm http://www.graphicsland.com/powerpoint-templates.htm http://www.indezine.com/powerpoint/templates/freetemplates.html http://www.inzones.com/powerpoint/ http://www.mastertemplates.com/free-templates.htm http://www.paducah.k12.ky.us/curriculum/PPoint/ http://www.poweredtemplates.com/ http://www.probackgroundart.com/free_backgrounds/free_01.html http://free-ppt.com/
- Programy do

zrzutw ekranu (np. zapisu zdj z filmw wideo):

http://dmoz.org/Computers/Software/Shareware/Windows/Graphics/Screen_Capture/ http://dir.yahoo.com/Business_and_Economy/Business_to_Business/Computers/Software/Syste m_Utilities/Screen_Capture/

- Nagrania

dwikowe:

http://mp3.wp.pl/ http://music.dmusic.com/ http://www.dailywav.com/ http://www.lastfm.pl/charts/free/ http://www.wavcentral.com/ Ad 4. "Rnoci":

- rda

wielu typw danych o rnym stopniu archiwizacji:

http://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page http://memory.loc.gov/ammem/fsowhome.html http://moblog.co.uk/ http://scriptorium.lib.duke.edu/adaccess/ http://wwar.com/ http://www.archive.org/ http://www.bergerfoundation.ch/ http://www.borodulincollection.com/ http://www.getty.edu/

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007. http://www.masters-of-photography.com/ http://www.maxior.pl/ http://www.nga.gov/ http://www.si.edu/art_and_design/ http://www.symbols.com/ http://www.widelec.org/ http://www.wrzuta.pl/ http://www.zimoz.com/zimo/home.jsp?user=guest Wana uwaga w przypadku niektrych prac i prezentacji o charakterze wizualnym zaleca si dodanie adnotacji: Wszystkie nazwy, loga oraz znaki firmowe nale do ich prawnych wacicieli i zostay uyte wycznie w celach informacyjnych. Bibliografia: 1. Drozdowski R., Spoeczne gry wok regu okrelajcych estetyczn i treciow "poprawno" amatorskich zapisw, w: Kaczmarek J. (red.), Kadrowanie rzeczywistoci: Szkice z socjologii wizualnej, UAM, Pozna 2004. 2. Konecki K., Wizualne wyobraenia. Gwne strategie badawcze w socjologii wizualnej a metodologia teorii ugruntowanej, Przegld Socjologii Jakociowej 1/2005. 3. Olechnicki K., Obraz i wizualno w naukach spoecznych, Kultura i Spoeczestwo 3/1999, s. 39-71. 4. Rifkin J., Wiek dostpu: nowa kultura hiperkapitalizmu, w ktrej paci si za kad chwil ycia, Wydawnictwo Dolnolskie, Wrocaw 2002. 5. Sztompka P., Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, PWN, Warszawa 2005.