Materiay zastane w socjologii wizualnej teoria i praktyka.

Andrzej Klimczuk

Referat wygoszony w ramach Koa Antropologii Obrazu przy Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Biaystok, 03.2007.

Informacje oglne

Informacje oglne:
Przedmiotem bada jest kultura obrazu, czyli "sfera otaczajcych nas wyobrae wizualnych", ktra "odnosi si do wszystkiego, 'co wida'" (Olechnicki, s. 40) Ale

"Dla socjologii wizualnej istotne s jednak tylko [] socjologiczne dane wizualne. Te widoczne dla oka [...] obiekty czy zjawiska otwieraj szanse dla gbszego, opisowego czy uoglniajcego poznania wiata spoecznego? Oczywicie te i tylko te, ktre wi si z dziaalnoci czowieka, a dokadniej te, na ktrych pitno wywar swoj aktywnoci lub obecnoci czowiek i ludzkie zbiorowoci. Wycza to z obszaru zainteresowa socjologii wizualnej ogromnie bogaty obrazowo wiat przyrody." (Sztompka, s. 35)

Informacje oglne:
Rafa Drozdowski podaje 4 powody dla ktrych ludzie magazynuj obrazy: 1. Rezultat presji - sama czynno rejestracji nie jest wana nie z uwagi na obraz, ktry bdzie jej efektem, lecz jako symboliczne potwierdzenie spoecznej i indywidualnej hierarchii wanoci - jeli jaki fakt lub zdarzenie jest udokumentowane, to znaczy, e jest doniose; powiadcza respekt dla wartoci spoecznych i potwierdza (wzgldnie zapowiada) ich obowizywanie; 2. Bezproblemowo i tanio fotograficznych i wideofilmowych dokumentacji - zachcaj one, aby dokumentowa nie tylko stare i nowe wita oraz yciowe przeomy, lecz take yciow codzienno (przyczyna: permanentna potrzeba odwitnoci)

Informacje oglne:
Rafa Drozdowski podaje 4 powody dla ktrych ludzie magazynuj obrazy: 3. Jzykowa i interakcyjna bezradno - chodzi o rejestrowanie sytuacji o ktrych z gry wiadomo, e nie uda si ich opowiedzie; obrazy to tutaj substytuty jzyka, maskuj jego niekompetencje, niemiao i nieporadno; wana jest tutaj dobrowolna ch ujawnienia osobistej mapy znacze przyporzdkowanych do relacjonowanych faktw i zdarze; 4. Rejestracja obrazw jako notatnik - "podprka" dla jzyka, obraz to pretekst to pniejszych opowieci sownych;

Informacje oglne:
Zatem magazynowanie ma 2 strony:

1. Smutn: czyli "unieruchomienie obrazw; zamykanie ich w magazynie jest decyzj, ktra ma na celu uniknicie przykrych rozczarowa - zdjcia bowiem przypominaj nieobecno lub krtkotrwao subiektywnych znacze towarzyszcych ich powstawaniu;
2. Radosn: jest to asekuracja spoeczestwa uginajcego si pod presj teraniejszoci magazynowanie obrazw, ktre zastpuje ich ogldanie ujawnia potrzeb naleytego dowartociowania przeszoci (co stale odkadamy "na jutro")

(Drozdowski, w: Kaczmarek, s. 98-101)

Informacje oglne:
Piotr Sztompka stwierdza, e obrazy uchwycone przez " nie-socjologa" (Sztompka, s. 35-36):

1. nie s robione z intencj socjologiczn (w celu rozwizania problemu badawczego) 2. s tworzone z myl o maej grupie odbiorcw, najbliszych osb, a nie z gry traktowane jako przedmiot do analizy 3. nie wszystko co zawieraj jest doniose socjologicznie tj. stanowi klucz do gbszych, ukrytych warstw spoeczestwa, jego cech czy prawidowoci

Informacje oglne:
Najwaniejsze konteksty spoeczne, czyli obszary zainteresowa socjologii wizualnej (Sztompka, s. 37):

1. Dom rodzinny
2. Praca (w tym technika) 3. Konsumpcja

9. Polityka
10. Nauka (poznanie) 11. Sztuka

4. Podre (przemieszczanie si w przestrzeni) 5. Choroba

6. mier 7. Edukacja (wychowanie) 8. Religia

12. Rekreacja (w tym rozrywka)

13. Sport 14. Wojna 15. Klski czy katastrofy ywioowe

Informacje oglne:
Kady kontekst spoeczny zawiera sze aspektw (Sztompka, s. 37):

1. Jednostki dziaajce 2. Ich dziaania 3. Wzajemne interakcje (i stosunki spoeczne)

4. Zbiorowo (i jej struktura)

5. Kultur 6. Otoczenie (rodowisko)

Informacje szczegowe

Informacje szczegowe:
Gwne nurty badawcze socjologii s zorientowane "jzykocentrycznie" - zakada si, e jzyk jest tosamy z symbolami znaczcymi przez co tworzy ja, a w konsekwencji wi spoeczn. Std techniki badawcze opierajce si na danych jzykowych/werbalnych (np. wywiady kwestionariuszowe, swobodne, narracyjne, ankiety);

Socjologia wizualna pozwala za na analiz komunikacji niewerbalnej i jej roli w tworzeniu wizi spoecznej, ze szczeglnym uwzgldnieniem wymiaru emocji, cielesnoci, przestrzeni, komunikacji niewerbalnej;

(Konecki, s. 54-55)

Informacje szczegowe:
Socjologia wizualna jest zwizana z metodologi teorii ugruntowanej, ktra "polega na budowaniu teorii [redniego zasigu] w oparciu o systematycznie zbierane dane empiryczne".

"Teoria wyania si w trakcie dugotrwaych i systematycznie prowadzonych bada terenowych, z danych empirycznych, ktre bezporednio odnosz si do obserwowanej czci rzeczywistoci spoecznej. Hipotezy, pojcia i wasnoci poj s budowane w trakcie bada empirycznych oraz w trakcie bada s modyfikowane i weryfikowane."

(Konecki, s. 54-55)

Informacje szczegowe:
"Zaleca si by badacz-analityk wchodzc na swj teren badawczy maksymalnie ograniczy prekonceptualizacj swoich zamierze badawczych"; budowanie teorii stanowi tu proces, a nie "weryfikacj wczeniej zbudowanych hipotez na podstawie pniej zebranych danych". "Pojcia powinny posiada swj 'uczulajcy' charakter, to znaczy powinny w wyobrani odbiorcy da si atwo odnosi do empirycznych desygnatw"; chodzi o takie pojcia, ktre "mog wywoywa 'znaczcy' obraz, pobudza rozumienie okrelonych zjawisk przez stosowne ilustracje. Rozumienie odbywa si tu poprzez odniesienia danego pojcia do indywidualnych dowiadcze i wyobrae jednostki (odbiorcy, czytelnika teorii)."

((Konecki, s. 49-55)

Informacje szczegowe:
Wedug Krzysztofa Koneckiego mona wyrni 4 strategie badawcze w socjologii wizualnej:

(Konecki, s. 45)

Informacje szczegowe:
1. Aktywne fotografowanie - osb, grup i sytuacji przez badacza; to wiadome i celowe dziaanie badacza w celu uzyskania okrelonych materiaw wizualnych w danym projekcie badawczym. Praca terenowa ma da odpowiedzi na pytania stawiane przez teori socjologiczn. Teoria poprzedza tutaj badanie i sugeruje wyranie, co mamy bada. Fotografie s socjologiczn dokumentacj odpowiedzi na okrelone pytania 'teorii socjologicznej. Niestety: dane empiryczne mog tu traci potencj dla generowania nowych propozycji teoretycznych. Zapobiec temu mona poprzez zachowanie 'kontekstu odkrycia', prowadzenie dugotrwaych bada terenowych. Ze strategi t cz si 2 techniki badawcze: 'fotograficzna listy tematyczna' i 'wywiad z uyciem fotografii'.

(Konecki, s. 45-46)

Informacje szczegowe:
2. Analiza fotografii jako materiaw zastanych "badacz zbiera fotografie u badanych osb, by mc albo wzbogaci swj opis etnograficzny badanej zbiorowoci, albo uzyska materia do poszerzenia analizy i interpretacji ju sformuowanych na podstawie bada terenowych wnioskw, albo uy zdj fotograficznych jako materiau dowodowego pomocnego w weryfikacji postawionych hipotez"

(Konecki, s. 46-47)

Informacje szczegowe:
3. Powizanie materiaw zastanych z materiaami wywoanymi (narracjami i komentarzami dokonanymi przez rozmwcw odnonie pokazywanych im zdj) np. analiza albumw fotograficznych jako materiaw zastanych i towarzyszcych im wypowiedzi; zakada si, e "kady album jest tematyczn caoci i znaczenie kadego pojedynczego zdjcia jest w jaki sposb zwizane z opowieci, ktra jest opowiadana przy pomocy caego zestawu zdj. Tematyczna jedno albumu ujawnia si zwykle poprzez narracj towarzyszc ogldaniu albumu"; np. badanie znacze nadawanych okrelonym fotografiom umieszczonych w rnym kontekcie (porwnanie reakcji z pokazu w muzeum i w gazecie codziennej)

(Konecki, s. 47-48)

Informacje szczegowe:
4. Fotografia jako wtrny instrument perswazji i ilustracji wnioskw i hipotez - w badaniach, "w ktrych gwnymi danymi badawczymi s teksty werbalne lub liczby". "Trudno powiedzie, i jest to strategia badawcza (jest to gwnie strategia prezentacji danych)" "Fotografie [...] kontekstualizuj niewizualne dane empiryczne, s [...] 'portretem' [...] gwnych poj, ktre badacz uywa lub typw idealnych.

(Konecki, s. 49)

rda danych zastanych

rda danych zastanych:

1. Podzia ze wzgldu na koszty pozyskania i wasno: - Patne/prywatne ("Stare dzieje"): fotografia prasowa np. http://www.eastnews.com.pl/news/ fotografia reklamowa/ilustracyjna np. http://www.fotosearch.pl/

wypoyczalnie filmw wideo

- Bezpatne/publiczne ("Wiek dostpu"): np. http://www.flickr.com/ archiwum programw Telewizji Polskiej (w odniesieniu do programw informacyjnych take internetowe)

rda danych zastanych:

Szczegln uwag naley zwrci uwag na dane zastane, ktre s dostpne publicznie. Wedug Jeremy'ego Rifkina wkraczamy w wiek dostpu charakteryzujcy si systemami "krtkotrwaego, ograniczonego uytkowania dbr. O dostpie tym "decyduj sieci dostawcw". (Rifkin, s. 10) Jedynym staym punktem gospodarki tego okresu s zmiany, zatem "mie, posiada, gromadzi nie ma ju sensu" (Rifkin, s. 10) "Posiadanie kapitau rzeczowego [] traci swojej znaczenie w procesie ekonomicznym. [] Si napdow nowej ery jest natomiast kapita intelektualny []. Koncepcje, pomysy i obrazy - a nie rzeczy - posiadaj realn warto w nowej gospodarce. Bogactwo nie ma ju postaci kapitau rzeczowego, lecz zawiera si w wyobrani i kreatywnoci czowieka." (Rifkin s. 8)

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji: 1. "Ilustracje" (dane ulotne, badania moliwe tylko przy specjalnych zaoeniach)

2. "Dane do dokadniejszej analizy"

3. "Pomoce przy pracy" 4. "Rnoci" (rda wielu typw danych o rnym stopniu archiwizacji)

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Fotografia/Photoblogi:
http://www.flickr.com/ http://www.fotix.net/ http://www.fotolog.com/ http://www.my-expressions.com/ http://www.photobloggers.net/p hotobloggers.php http://www.splinder.com/ http://www.textamerica.com/ http://www.zoto.com/

http://www.fotopages.com/
http://www.fotosik.pl/ http://www.fotothing.com/ http://www.freefoto.com/ http://www.hot.jpg.pl/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Fotografia - agencje i stowarzyszenia fotoreporterw oraz zwizane z nimi konkursy:

http://forum4.onyx.pl/
http://foto.pap.com.pl/ http://free.art.pl/fotoklubrp/

http://www.alamy.com/
http://www.artlifeimages.com/ http://www.auscape.com.au/

http://pro.corbis.com/
http://stateoftheworld.reuters.c om/

http://www.canstockphoto.com/
http://www.diomedia.com/ http://www.eastnews.com.pl/ http://www.fotcom.biz/

http://www.agencjafree.com.pl /goto/index.php

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Fotografia - agencje i stowarzyszenia fotoreporterw oraz zwizane z nimi konkursy:

http://www.fotolibra.com/
http://www.fotosearch.pl/ http://www.fpm.com.pl/

http://www.jupiterimages.com/
http://www.magnumphotos.com/ http://www.nppa.org/

http://www.gettyimages.com/
http://www.imagia.pl/ http://www.istockphoto.com/ http://www.jopictures.com/

http://www.photojournale.com/
http://www.photozone.pl/ http://www.shutterstock.com/ http://www.thebppa.com/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Fotografia - agencje i stowarzyszenia fotoreporterw oraz zwizane z nimi konkursy:

http://www.viiphoto.com/
http://www.worldpressphoto.nl http://www.zpaf.pl/pl/content/

(spis pozostaych baz fotografii take bezpatnych): http://en.wikipedia.org/wiki/User :The_Transhumanist/Workshop/S

main/

andbox9#Free_stock_photo_arch
ives

(spis organizacji pozarzdowych - take zwianych z fotografi, filmem, sztuk i obrazem):

http://bazy.ngo.pl/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Fotografia, rysunki, grafiki, animacje, prace malarskie:

http://www.deviantart.com/ http://www.digart.pl/ http://www.grafika.art.pl/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Teledyski:
http://teledyski.emuzyka.pl/ http://teledyski.interia.pl/ http://teledyski.onet.pl/

http://www.myspace.com/i ndex.cfm?fuseaction=video s

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Filmy i Vlogi/Video blogi:

http://youtube.com/ http://blip.tv/ http://video.google.com/ http://www.dumpalink.com/ http://www.ebaumsworld.com/ http://www.ifilm.com/

http://video.interia.pl/
http://video.yahoo.com/ http://www.break.com/ http://www.collegehumor.com/ http://www.dailymotion.com/

http://www.metacafe.com/
http://www.sharkle.com/ http://www.stupidvideos.com/ http://www.vidilife.com/ http://www.vlog.pl/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

1. "Ilustracje"

- Filmy i Vlogi/Video blogi:

http://www.vmix.com/ http://www.vooble.com/ Zapisywanie wideo do pliku Program FLV Player do odtwarzania pobranych plikw wideo:

w formacie ".flv":
http://keepvid.com/ http://www.googlevideosx.com http://applian.com/flvplayer/?src

=KeepvidPlay

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

2. "Dane do dokadniejszej analizy"

- Wiadomoci biece:

Nagrania wideo (Panorama, Teleexpress, Wiadomoci): http://ww6.tvp.pl/Search?Start=-5&Count=10&Cat=134&IdCatS=134

Nagrania dwikowe:

http://serwisy.gazeta.pl/tokfm/0,53881.html

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

2. "Dane do dokadniejszej analizy"

- Galerie i muzea fotografii i sztuki:

http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Art_museums_and_galleries http://pl.wikipedia.org/wiki/Muzea_w_Polsce

- Biblioteki (wiele gromadzi czasopisma, zbiory specjalne i tzw. dokumenty ycia spoecznego):
http://nowy.ebib.info/biblioteki/ http://www.bn.org.pl/

http://dlibra.psnc.pl/index.php?option=content&task=view&id=12
http://www.theeuropeanlibrary.org/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

3. "Pomoce przy pracy"

- PowerPoint - szablony, cliparty i inne:

http://office.microsoft.com/pl-

pl/clipart/FX101321031045.asp
x http://office.microsoft.com/pl-

http://www.brainybetty.com/ MENUPowerPoint.htm http://www.probackgroundar t.com/free_backgrounds/free _01.html http://www.poweredtemplate s.com/ http://www.paducah.k12.ky.u s/curriculum/PPoint/

pl/templates/CT101485751045.
aspx http://office.microsoft.com/plpl/templates/CT101527321045. aspx http://pptheaven.mvps.org/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

3. "Pomoce przy pracy"

- PowerPoint - szablony, cliparty i inne:

http://www.graphicsland.co m/powerpointtemplates.htm http://www.indezine.com/p owerpoint/templates/freete mplates.html http://free-ppt.com/ http://www.inzones.com/po werpoint/ http://www.mastertemplate s.com/free-templates.htm

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

3. "Pomoce przy pracy"

- Programy do zrzutw ekranu (np. zapisu zdj z filmw wideo):

http://dmoz.org/Computers/Software/Shareware/Windows/Grap hics/Screen_Capture/

http://dir.yahoo.com/Business_and_Economy/Business_to_Busin ess/Computers/Software/System_Utilities/Screen_Capture/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

3. "Pomoce przy pracy"

- Nagrania dwikowe:
http://mp3.wp.pl/ http://music.dmusic.com/ http://www.dailywav.com/

http://www.lastfm.pl/charts/free/
http://www.wavcentral.com/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

4. "Rnoci"

- rda wielu typw danych o rnym stopniu archiwizacji:

http://commons.wikimedia.org/
wiki/Main_Page

http://www.bergerfoundation.ch/
http://www.borodulincollection.c om/

http://memory.loc.gov/ammem /fsowhome.html

http://www.getty.edu/ http://www.masters-ofphotography.com/

http://moblog.co.uk/ http://scriptorium.lib.duke.edu/ adaccess/

http://www.maxior.pl/ http://www.nga.gov/

http://wwar.com/ http://www.archive.org/

rda danych zastanych:

2. Podzia ze wzgldu na stopie archiwizacji:

4. "Rnoci"

- rda wielu typw danych o rnym stopniu archiwizacji:

http://www.si.edu/art_and_ design/ http://www.symbols.com/ http://www.widelec.org/ http://www.wrzuta.pl/ http://www.zimoz.com/zimo /home.jsp?user=guest

Zakoczenie

Zakoczenie:
Wana uwaga w przypadku niektrych prac i prezentacji o charakterze wizualnym zaleca si dodanie adnotacji:

Wszystkie nazwy, loga oraz znaki firmowe nale do ich

prawnych wacicieli i zostay uyte wycznie w celach informacyjnych.

Zakoczenie:
Pamitaj: Ogromnie bogaty obrazowo wiat przyrody jest poza obszarem zainteresowa socjologii wizualnej

Nie oznacza to bynajmniej, e socjolog nie moe porzdnie zabawi si przy analizie obrazu

w ukadanie kompozycji kwiatowych

Bibliografia:
1. Drozdowski R., Spoeczne gry wok regu okrelajcych estetyczn i treciow "poprawno" amatorskich zapisw, w: Kaczmarek J. (red.), Kadrowanie rzeczywistoci: Szkice z socjologii wizualnej, UAM, Pozna

2004.
2. Konecki K., Wizualne wyobraenia. Gwne strategie badawcze w socjologii wizualnej a metodologia teorii ugruntowanej, Przegld Socjologii Jakociowej 1/2005. 3. Olechnicki K., Obraz i wizualno w naukach spoecznych, Kultura i Spoeczestwo 3/1999, s. 39-71. 4. Rifkin J., Wiek dostpu: nowa kultura hiperkapitalizmu, w ktrej paci si za kad chwil ycia, Wydawnictwo Dolnolskie, Wrocaw 2002. 5. Sztompka P., Socjologia wizualna. Fotografia jako metoda badawcza, PWN, Warszawa 2005.