Slobodan Mirkovi

UDK: 69.05:621.926.2/.8(045)

SAVREMENA MOBILNA POSTROJENJA ZA DROBLJENJE I PROSEJAVANJE KAMENOG MATERIJALA

Slobodan Mirkovi1
Rezime
U radu se na koncizan i pregledan nain daje opis postojeih mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog materijala, koja proizvode kameni agregat ija je upotreba planirana za: spravljanje svee betonske mase potrebne za objekte; spravljanje asfaltne mase potrebne za asfalne slojeve kolovozne konstrukcije i za neposredno ugradjivanje u ljunane klinove i donju podlogu putnih saobraajnica. Posebna panja je posveena opisu sastavnih delova i agregata mobilnih postrojenja i pri tom je uinjen poseban osvrt na drobilice, kao najvanijem elementu ovakvih postrojenja. Pored navedenog u radu su analizirani i statistiki obradjeni dostupni podaci vezani za eksploatacione i raunske pokazatelje i na toj osnovi date su ogovarajue matematike relacije za sraunavanje oekivanih praktinih uinaka u zavisnosti od snage motora i konstruktivne teine mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje sa guseninim i pneumo-tokovima kao kretnim uredjajima.

Kljune rei: Kameni agregat; drobljeni kameni materijal; eljusna drobilica; rotaciono-udarna drobilca; konusna drobilica i cenzrifugalna udarna dobilica; gusenina mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje; mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje sa pneumo-tokovima.

1.

UVOD

Izgradnja putnih saobraajnica je danas nezamisliva bez ugradjivanja ogromnih koliina prirodnog ili drobljenog kamenog
1

Dr, vanredni profesor, Graevinsko arhitektonskog fakulteta u Niu.

129

ZBORNIK RADOVA GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23

materijala, koji se vadi iz reka i jezera, odnosno otpucava i drobi u kamenolomima primenom specijalnih postrojenja za drobljenje i sejanje. Nestacionarnost kvaliteta prirodnog drobinskog i sedimentnog kamenog agregata kako u pogledu oblika zrna, granulometrijskog sastava i vrstoe, dovela je poslednjih godina do dominantne upotrebe mehaniki drobljenog kamenog agregata u stacionarnim i mobilnim postrojenjima za sejanje i drobljenje. Stacionarna postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog materijala se koriste prevashodno za masovnu proizvodnju kamenog agregata, kao poluproizvoda za spravljanje svee betonske mase za potrebe gradjevinskih objekata u trupu saobraajnica (propusta, mostova, tunela) i asfaltne mase za izradu savremenih kolovoznih konstrukcija i donje nosee podloge svih vrsta putnih saobraajnica. Ovakva postrojenja uglavnom proizvode kamene agregate traenih frakcija u dvo ili trostadijumskom otvorenom ili zatvorenom ciklusu proizvodnje, samo u kamenolomima. Za razliku od stacionarnih, mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog agregata su sposobna da proizvode homogenizovani i jedanako vrsti kameni agregat i u manjim koliinama i na prostoru van kamenoloma, u usecima i zasecima putnih saobraajnica sa kvalitetnim jedrim sedimentnim ili magmatskim stenama. Savremenu proizvodnju kamenog agregata, danas karakterie primena: dobre organizacije iskopa, drobljenja, sejanja, skladitenja i distribucije; savremenih tehnolokih procesa buenja, miniranja, transporta, drobljenja, prosejavanja, skladitenja i otpreme kamenog agregata; savremene mehanizacije (buaih kola, bagera, utovarivaa i kipera, trakastih transportera) i automatizacije (postrojenja za drobljenje i prosejavanje i merenje kamenog agregata); dobro obuenih i motivisanih proizvodnih i poslovodnih kadrova i savremenih zatitnih ergonomskih i ekolokih sredstava zatite okoline i radne sredine. Pored toga savremenu proizvodnju karakterie i permanentni napor poslovodnih kadrova u kamenolomima i privrednim drutvima da primenom racionalizatorskih i inovativnih reenja, postojeu proizvodnju jo vie racionalizuju i uine je produktivnijom, ekonominijon i produktivnijom, jer se time doprinosi sveoptem smanjenju trokova gradjenja putnih saobraajnica. U tom kontekstu u cilju smanjenja trokova transporta injeno je da se: krajni korisnici postrojenja za spravljanje svee betonske i asfaltne mase, lociraju neposredno do kamenioloma i procesi za drobljenje i sejanje maksimalno priblie mestu iskopa, primenom mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje. Dananja privredna drutva koja se bave
130

Slobodan Mirkovi

gradjenjem putnih saobraajnica uglavnom pored stacionarnih sve vie koriste mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje.

2.

MOBILNA POSTROJENJA ZA DROBLJENJE I PROSEJAVANJE KAMENOG AGREGATA

Savremeno gradjenje putnih saobraajnica i poveane potrebe za drobljenim kamenim materijalom uslovile su iroku primenu mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje kamenog agregata. Postrojenja za drobljenje i prosejavanje izdrobljenog kamenog materijala koja su nala primenu u savremenom gradjenju i rekonstrukciji ili odravanju autoputeva, poluautoputeva, puteva prvog (ranije magistalnih) i drugog reda (ranije regionalnih) ili lokalnih puteva, uglavnnom se koriste za drobljenje stenskog materijala u kamenolomima male, srednje i velike vrstoe (od 50 do 300kPa), kao na primer krenjaka, dolomita, sijenita, granita itd. Pored osnovne namene da drobe i prosejavaju kameni materijal mogu jako efikasno da se primene za drobljenje kamenog uta kao to je: beton, armirani beton, opeka, ljaka, iskopani asfaltni materijal itd. Uglavnom se sastoje od istih agregata ili maina koje su ukomponovane u jedinstveni proizvodni sistem za drobljenje i prosejavanje kamenog materijala ili gradjevinskog recikliranog materijala. Od brojnih podela mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje danas su u svetu najpoznatije dve i to prema vrsti drobilice koja ulazi u njihov sastav i prema vrsti kretnog na koji se oslanja asija sa svim elementima. Prema vrsti kretnog uredjaja kojim su snabdevena ova postrojenja, sva mobilna postrojenja se dele na; postrojenja sa guseninim kretnim uredjajem, danas sa veom upotrebom i postrojenja sa pneumatikim kretnim uredjajem. Logino je da postrojenja sa guseninim kretnim uredjajem raspolau robusnijim i teim mainama i uredjajima, a postrojenja sa pneunatikim uredjajima tananijim i lakim, koji ulaze u njihov sastav. Prema vrsti drobilice koja ulazi u njihov sastav sva postrojenja se dele na: postrojenja sa rotaciono-udarnom; postrojenja sa eljusnom; postrojenja sa konusnom i postrojenja sa centrifugalnom drobilicom. Mobilna postrojenja zahvaljujui savremenoj konstrukciji drobilica koje se nalaze u njihovom sastavu omoguavaju ostvarenje velikih uinaka, uz znatno smanjenje: trokova vezanih za drobljenje i
131

ZBORNIK RADOVA GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23

prosejavanje; trokova vezanih za ouvanje okoline i radne sredine; trokova za postizanje eksploatacione gotovosti; trokove za odravanje traenog kvaliteta drobljenog kamenog materijala, posebno traene jednorodnosti, granulometrijskog sastava kao agregata za spravljanje svee betonske mase i asfaltne meavine; trokova upravljanja, kontrole i odravanja poto poseduju automatsko.

2.1.

Mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa guseninim kretnim ureajem

Od svih vrsta primenjenih mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje kamenog materijala ili recikliranje gradjevinskog materijala, danas su u svetu najveu primenu dobila postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa guseninim kretnim uredjajem. Njihovoj popularnosti i irokoj primeni doprineli su pre svega: velika stabilnost i lakoa prebaziranja i kretanja po sloenim terenskim uslovima kamenoloma i putnih saobraajnica; vrlo kratko vreme prelaska u stanje operativne spremnosti za izvravanje rada i velika efikasnost, kvalitet drobljenja i sejanja, ekonominost i pouzdanost u radu.

Slika 1. Kombinovani sastav guseninih mobilnih postrojenja za drobljenje i sejanje sa eljusnom drobilicom i mobilnim sitima za prosejavanje u radu

Ovakva postrojenja se uspeno primenjuju i koriste za drobljenje i prosejavanje svih vrsta stenskog materijala male, srednje i velike vrtoe. Odlikuju se velikom kompaktnou i uglavnom u svom satavu imaju: utovarne silose; sita za prethodno prosejavanje; vibracione hranioce; drobilice; sekundarna sita; istovarne, bone, povratne i finalne transportere; drobilice; vibracione istovarne oluke; magnetne separatore; dizel-elektro hidraulike pogone; automatske sisteme upravljanja, regulisanja i kontrole kao i asije samohodnih nosivih maina sa guseninim kretnim uredjajem.

132

Slobodan Mirkovi

Utovarni silosi imaju zadatak da iz materijala, koji se unosi kaikom bagera sa dubinskom kaikom ili utovarivaem sa eonom kaikom, izdvoji sitne frakcije i usmeri ih ka prvom bonom transporteru ili usmeri ka situ za prethodno prosejavanje. Rade se od tekog elinog lima, u vidu koeva sa zglobno vezanim stranicama i trakastim transporterima na njihovom dnu. Sita za prethodno prosejavanje imaju zadatak da izdvoje sitne frakcije iz unetog materijala za drobljenje i usmeri ih ka prvom bonom transporteru. Uradjena su kao jednoredna sa elinim ramovima i prosejnim povrinama od elinih ili armirano-gumenih reeta ili pletene eline ice. Vibracioni hranioci drobilica i bonih istovarnih transportera slue za kvalitetno i ravnomerno snabdevanje drobilica ili bonih istovarnih transportera materijala za drobljenje ili odpremu na spoljnu deponiju. Rade se u vidu oluka od tekog elinog lima sa perfomansama koje ispunjavaju zahteve i drobilica i bonih transportera. Boni istovarni transporteri imaju zadatak da prihvate sitne frakcije izdvojene prethodnim prosejavanjem i odvedu ih do spoljne primarne deponije. Uradjeni su kao klasini trakasti transporteri sa gumenom trakom razliite irine i duine. Drobilice predstavljaju najvanije elemente svakog mobilnog postrojenja pa su perfomanse svih prateih elemenata usaglaene sa njihovim karakteristikama. Od svih poznatih drobilica najveu primenu su dobile rotaciono-udarne; eljusne drobilice sa ekscentrom, konusne i poslednjih godina centrifugalne udarne drobilice. Rotacione udarne drobilice primenjene kod mobilnih postrojenja sa guseninim kretnim uredjajima se jednako dobo koriste za primarno, sekundarno i tercijalno drobljenje dijabaza, peara, bazalta, granita, krenjaka i dolomita kao stenskog materijala srednje i velike vrstoe, ali i za drobljenje recikliranog gradjevinskog materijala-betona, opeke, kamena. Jednostavne su konstrukcije i sastoje se od: cilindrine komore (sa ulaznim otvorom na vrhu i elinim reetom na dnu; rotora sa hidrauliki regulisanim gredama ili zglobno vezanim ekiima; pogonskog, transmisionog i upravljakog uredjaja i magnetnog zatitnog uredjaja. Odlikuju se velikim kvalitetom drobljenja posebno u pogledu oblika i granulometrijskog oblika zrna; mogunou kombinovanja kod viefaznog drobljenja; preciznou u radu; ekonominou u radu i malim trokovima odravanja i remontovanja. eljusne drobilice, predstavljaju drobilice sa naveom primenom kod mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje kamenog i reciklanog gradjevinskog materijala sa guseninim kretnim
133

ZBORNIK RADOVA GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23

uredjajima. Kao primarne drobilice koriste se za drobljenje kamenog materijala srednje i velike vrstoe od 150 do 300 MPa. Sastoje se od: piramidalne radne komore; pokretne eljusti; ekscentrinog uredjaja za noenje i pokretanje pokretne eljusti; pogonskog, magnetnog zatitnog i automatskog upravljakog uredjaja. Karakteriu se: visokim stepenom drobljenja; kratkim operativnim vremenom gotovosti; malim trokovima rada i odravanja; velikom radnom spremnou u svim klimatskim i ostalim kamenolomskim uslovima; visokim stepenom pouzdanosti i sigurnosti rada zahvaljujui automatskim sistemima podeavanja, upravljanja i kontrole rada. Konusne drobilice koje se nalaze u sastavu mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa guseninim kretnim uredjajima, uspeno se koriste za primarno, sekundarno ili tercijalno drobljenje stenskog materijala srednje i velike vrstoe (od 100 do 300MPa) i raznog gradjevinskog recikliranog materijala. Jednostavne su konstrukcije i sastoje se od: konusne komore za drobljenje; vertikalnog vratila sa radnim konusom (zvonom); pogonskoghidromotornog; transmisionog, magnetno zatitnog, upravljakog i regulacionog automatskog uredjaja. Konusne drobilice odlikuje: velika efikasnost i kapacitet drobljenja; velika operativna spremnost za rad; velika sposobnost uklapanja u razliite kombinacije i cikluse drobljenja; mali trokovi rada i odravanja i jako veliki kvalitet drobljenja zahvaljujui automatskom sistemu upravljanja i regulisanja procesa drobljenja. Centrifugalne vertikalne drobilice predstavljaju, u dananje vreme, jedno od najboljih reenja drobilica za primarno, sekundarno i tercijalno otvoreno ili zatvoreno drobljenje stenskog materijala srednje i velike vrstoe od 100 do 300MPa (sedimentnih i magmatskih stena) i recikliranog gradjevinskog materijala (staklo, ljaka itd. ) primenjenih kod mobilnih postrojenja za drobljenje i prosejavanje. Posebno su povoljne za proizvodnju kamenog agregata potrebnog za spravljanje svee betonske i asfaltne mase. Drobljenje vre udarom po sistemu zrno na oblogu komore ili zrno na zrno. Specifinost drobljenjazrno na zrno ogleda se u indirektnom i interaktivnom delovanju kamenog materijala u toku celokupnog procesa drobljenja. Naime izbaena pod dejstvom centrifugalne sile zrna kamenog materijala iz posebne komore na vrhu rotora, udaraju prvo u zidove komore za drobljenje, a zatim u ranije razbijena zrna, koja su u letu ili slobodnom padu. Jednostavne su konstrukcije i uglavnom su sastavljene od: hranioca rotorne komore; specijalno oblikovane komore za drobljenje; vertikalnog rotora sa prijemnom komorom na vrhu (sa visinom koja

134

Slobodan Mirkovi

iznosi oko treine visine rotora); elektromotornog pogonskog uredjaja i automatskog sistema upravljanja i kontrole rada drobilice. Nesumnjivo da predstavljaju najsavremenije, najekonominije i najperspektivnije drobilice za mobilna postrojenja pre svega zbog: velike efikasnosti izuzetno velikog uinka i kvaliteta drobljenja od svih navedenih drobilica; najmanjih trokova drobljenja; najmanjih trokova odravanja, remontovanja i zamene izhabanih delova; najboljeg naina kombinovanja kod vie faznog drobljenja i sejanja i najmanje emisije tetnih elmenata opasnih po okolinu i radnu sredinu. Vibracioni istovarni oluci imaju zadatak da izdrobljene frakcije kamenog ili recikliranog materijala prihvate i usmere ih ka primarnom transporteru, koji ih dalje odvozi do sekundarnog okaenog sita ili do deponije. Uradjeni su od tekog elinog lima i snabdeveni su odgovarajuim vibraconim uredjajima. Deponijski primarni transporteri su specijalni trakasti transporteri razliite duine i irine gumene trake, koji slue za prenos izdrobljenog kamenog materijala do sekundarnih sita ili deponija. Izanad ovakvih transportera postavljaju se elektromagnetni separatori. Sekundarna vibraciona sita imaju zadatak da izvre definitivno prosejavanje izdrobljenog kamenog matrerijala i dobijene frakcije usmere ka odgovarajuim finalnim ili povratnim transporterima. Uradjena su dvo ili troredna vibraciona sita sa prosejnim povrinama od eline pletene ice. Magnetni separatori postavljeni iznad primarnih transportera imaju zadatak da uklanjaju iz izdrobljenog kamenog materijala sve metalne delove. Sastoji se od snanih prirodnih ili elektromagneta, nosaa magneta, reverzibilnih transportera i metalnih oluka. Sekundarni boni transporteri imaju zadatak da pojedine frakcije dobijene sekundarnim sitima transportuju do bonih deponija. Konstruktivno su u svemu isti sa primarnim bonim istovarnim transporterima. Povratni transporteri imaju zadatak da krupne iber frakcije posle prosejavanja sekundarnim sitima retrogradno vrate do utovarnog silosa, a time do drobilica na ponovno drobljenje. U konstruktivnom smislu su u potpunosti identini sa finalnim transporterima. Finalni krajnji transporteri slue, kao i ostali boni transporteri za transport odredjene frakcije ili celokupnog izdrobljenog materijala na deponiju iza postrojenja. Zahvaljujui zglobnoj vezi nosaa i mogunosti podunog rotiranja, ostvaruju razliite visine istovara. Dizelelektro-hidrauliki pogon slui za pokretanje svih radnih organa postrojenja za drobljenje i prosejavanje i sposobni su da rade u svim klimatskim uslovima. Od dizel-generatora postoje veze do svih

135

ZBORNIK RADOVA GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23

pogonskih uredjaja postrojenja i prikljuaka za mehanizovani alat i druge uredjaje. Automatski sistemi upravljanja, regulisanja i kontrole slue za upravljanje svim uredjajima i radnim organima postrojenja za drobljenje i prosejavanje. Snabdeveni inteligentnim kompjuterskim sistemima za upravljanje i kontrolu svih procesa drobljenja i prosejavanja. Zahvaljujui ovim sistemima i njihovoj povezanosti sa GPS i GSM mreom, ostvareno je kvalitetno upravljanje svim uredjajima i postrojenjem u celini. asije samohodnih nosivih maina sa guseninim kretnim uredjajem imaju zadatak da prihvate optereenje od svih sastavnih delova i preko guseninog kretnog uredjaja prenesu na podlogu stajanja. Pogoni guseninih kretnih uredjaja su hidrauliki, i zahvaljujui njima i posebnim guseninim sistemima ostvarena je velika manevarska pokretljivost i spobnost kretanja u tekim uslovima kamenoloma. 2.1.1. Mobilna postrojenja sa eljusnim drobilicama

Mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje sa guseninim kretnim uredjajem i eljusnom drobilicom kao glavnom vodeom mainom imaju danas najdominantniju primenu za proizvodnju kamenog agregata i drobljenika za spravljanje svee betonske i asfaltne mase i donje nosee podloge putnih saobraajnica. Koriste se za drobljenje i sejanje krenjaka, dolomita, peara, granita, sijenita, diorita idr. sa vrstoom od 150 do 300MPa, kao i opeke, betona kamena i asfalta kao recikliranog gradjevinskog materijala. Ovakva postrojenja u svom sastavu imaju sve navedene elemente poev od prijemnog silosa, sita za prethodno prosejavanje, vibracionog hranioca, bonog transportera, eljusne drobilice, sekunradnog sita, magnetnog separatora do ostalih bonih, povratnih i deponijskih transportera. Svi elementi u satavu postrojenja su konstruktivno i kapaciteno usaglaeni sa uinkom eljusne drobilice. Utovar ranije otpucanog materijala u utovarne silose postrojenja vri se pomou kaika bagera sa dubinskom ili utovarivaa sa eonom kaikom, a istovar posle drobljenja i prosejavanja odgovarajuim deponijskim transporterima direktno na otvorene deponije ili u silose narednih lanano povezanih postrojenja ili mobilnih sita za prosejavanje. Ovakva postrojenja se odlikuju: velikim kvalitetom i kapacitetom drobljenja i prosejavanja; velikom snagom dizel-elektro-hidraulikih motora; velikom ekonominou; pozdanou i sigurnou u radu; malom teinom i neznatnom emisijom praine i gasova i ostalih
136

Slobodan Mirkovi

emanata u okolinu i radnu sredinu. Imaju razliite uinke, koji se zavisno od snage motora i teine postrojenja mogu iskazati relacijama: y1=1910, 87+2, 31*X1 Y2=2957, 09+0, 89*x2 gde je: x1 - instalisana snaga postrojenja, a x2 - konstriktivna teina postrojenja. 2.1.2. Postrojenja sa rotacionim udarnim drobilicama (1)

Posle guseninih postrojenja za drobljenje i sejanje sa eljusnim drobilcama najveu primenu imaju postrojenja za drobljenje i sejanje sa udarnim rortacionim drobilicama. Ova postrojenja slue za primarno, sekundarno ili tercijalno drobljenje i sejanje neznatno, srednje i vrstog stenskog materijala i gradjevionskog reciklanog materijala. U sastav ovakvih postrojenja ulaze svi delovi navedeni kod prethodnog postrojenja, sem eljusne drobilice koja je sada zamenjena rotacionom drobilicom sa ekscentrino postavljenim rotorom sa hidrauliki regulisanim gredama ili zglobno vezanim ekiima. Utovar materijala koji treba da se drobi u utovarne silose i istovar izdrobljenog materijala iz postrojenja vri se na isti nain kao kod prethodnog postrojenja deponijskim transporterima na otvorene deponije ili u silose postrojenja sa konusnim drobilicama ili u silose mobilnih sita za prosejavanje, sa kojima je u kombinaciji.

Slika 2. Izgled guseninog mobilnog postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog agregata sa eljusnom drobilicom

Poseduju izuzetno veliki broj prednosti u upotrebi, koje se ogledaju pre svega u: velikom kvalitetu izdrobljenog i prosejanog kamenog agregata u pogledu jednorodnosti, kubiasti i granulimetrijskog sastava; u velikom kapacitetu uincima i niskim trokovima eksploatacije, odravanja, remontovanja i ekoloke zatite
137

ZBORNIK RADOVA GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23

okoline i radne sredine. Kao i u prethodnom sluaju ovakva postrojenja imaju razliite uinke saglasno tehnikim karakteristikama drobilice, snage dizel-elektro hidraulikih motora i teine samih postrojenja. Imajui reeno u vidu, uinci ovakvih postrojenja se mogu iskazati reakcijama: Y2=868, 19+5, 53*X1 Y2=559, 93+4, 05*X2 gde je: x1 - instalisana snaga postrojenja, a x2 - konstriktivna teina ovakvih postrojenja. Prebaziranje i prevoz ovih postrojenja na vee duine, po savemenim saobraajnicama vri se specijalnim vunim vozovima sastavljenim od dvoosovinskog tegljaa i poluprikolice sa sputenom asijom. 2.1.3. Mobilna postrojenja sa konusnim drobilicama (2)

Mobilna postrojenja za drobljenje i sejanje sa guseninim kretnim uredjajem i srednjom ili malom konusnom drobilicom kao glavnom vodeom mainom u postrojenju, imaju danas znaajnu primenu za proizvodnju kamenog agregata za spravljanje svee betonske i asfaltne mase za izradu kolovozne konstrukcije putnih saobraajnica. Koriste se za drobljenje i sejanjestenskog materijala sa vrstoom u granicama od 30 do 150 MPa, kao i za drobljenje i prosejavanje recikliranog gradjevinskog materijala. Ovakva postrojenja u svom sastavu imaju sve navedene elemente kao i ostala gusenina postrojenja za drobljenje i sejanje i kod njih se takodje utovar ranije otpucanog ili izdrobljenog materijala u predhodnim postrojenjima vri na indentian nain bagerima i utovarivaima ili finalnim transporterima. Kao dodatni sastavni delovi kod njih mogu da se jave hidrauliki ekii na streli bagernog uredjaja i specijalni hidrauliki stabilizatori. Kao i ostala i ova gusenina postrojenja se karakteriu: velikim kvalitetom i kapacitetom drobljenja i prosejavanja poetno sitnijih frakcija; velikom snagom pogonskih motora; velikom ekonominou i sigurnou u radu; malom teinom i neznatnom emisijom praine i gasova u okolinu i radnu sredinu. Imaju razliite uinke, koji se zavisno od snage motora i teine postrojenja mogu iskazati relacijama:

138

Slobodan Mirkovi

Y3=906, 58+2, 34*X1 Y3=862, 031+1, 466*X2 gde je: X1 - instalisana snaga postrojenja, a X2 - konstriktivna teina postrojenja. Ova postrojenja se uspeno kombinuju sa postrojenjima sa eljusnom drobilicom kao primarnom; kao i sa mobilnim sitima. 2.1.4. Postrojenja sa centrifugalnom udarnom drobilicom (3)

Evidentna je injenica da je primena postrojenja za drobljenje i sejanje sa centrifugalnim udarnim drobilicama, kao glavno-vodeim mainama i sa guseninim kretnim uredjajima jako mala u kamenolomskoj proizvodnji kamenog agregata, to se ne moe rei za njihovu primenu u rudarskoj industriji. No ova konstatacija ne vai i za mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa pneumaticima kao kretnim uredjajima. Mobilna sita se koriste kod vie faznog prosejavanja izdrobljenog i prosejanog materijala u postrojenjima sa eljusnom, udarnom i konusnom drobilicom. Sastoje se od: utovarnog silosa, trorednog sita i glavnog, podiznog i istovarnog transportera; pogonskog i upravljakog uredjaja, kao i od asije samohodne nosee maine sa guseninim kretnim uredjajem. U osnovi su potpuno indentini sa ostalim postrojenjima sa guseninim kretnim uredjajem.

2.2.

Mobilna postrojenja sa pneumaticima

Pored mobilnih guseninih postrojenja poslednijih godina znatnu primenu dobijaju i postrojenja za drobljenje i sejanje montirana na asiji samohodnih, prikolinih ili poluprikolinih nosivih maina. Ovakva postrojenja se koriste za drobljenje i sejanje srednje vrstog, vrstog stenskog i recikliranog gradjevinskog materijala u primarnom, sekundarnom ili tercijalnom ciklusu drobljenja. Osnovne delove mobilnih postrojenja sa pneumaticima ine: utovarni silosi-hranioci drobilica; sita za prethodno prosejavanje unetog otpucanog materijala; rotacione, eljusne, konusne i centrifugalne drobilice; boni, povratni i finalni deponijski transporteri; pogonski i automatski upravljaki uredjaji kao i odgovarajui hidrauliki stabilizatori. Mobilna postrojenja za drobljenje i prosejavanje sa pneumaticima karakterie: velika operativna sposobnost i efikasnost u radu; velika brzina prebaziranja-posebno ako se njihov transport
139

ZBORNIK RADOVA GRAEVINSKO-ARHITEKTONSKOG FAKULTETA No. 23

obavlja po putevima sa savremenim kolovozima; veliki kapacitet i kvalitet drobljenja i sejanja; mala konstruktivna teina; jako pouzdan i precizan automatski sistem upravljanja i regulisanja i mogunost razliitog kombinovanja sa ostalim mobilnim postrojenjima itd. Imaju razliite uinke, koji se za sluaj postrojenja sa pneumaticima i sa konusnim drobilicama mogu iskazati relacijama: Y4=878, 107+0, 848*X1 Y4=-785, 550+6, 403*X2 gde je: X1 - instalisana snaga postrojenja, a X2 - konstriktivna teina postrojenja; odnosno za sluaj mobilnih postrojenja sa pneumaticima centrifugalnim udarnim drobilicama mogu se iskazati formulama: Y5=4496, 241+4, 868*X1 Y5= 4565, 315+10.783*X2 gde je: X1 - instalisana snaga postrojenja, a X2 - konstriktivna teina postrojenja. (5) i (4)

Slika 3. Poluprikolino mobilno postrojenja za drobljenje i sejanje kamenog agregata sa centrifugalnom drobilicom i pneumo-tokovima kao kretnim uredjajima

3.

ZAKLJUAK

Gradjenje putnih saobraajnica je danas nezamislivo bez upotrebe ogromnih koliina jedrog, homogenizovanog i granulometriski
140

Slobodan Mirkovi

usaglaenog kamenog agregata i drobljenog kamenog materijala, koji se vadi, drobi i prosejava u dobro organizovanim kamenolomima. Dananje procese eksploatacije karakterie visoki nivo mehanizacije i automatizacije svih procesa, posebno procesa drobljenja i prosejavanja koji su poverene stacionarnim i mobilnim postrojenjima za drobljenje i prosejavanje. Permanentni zahtevi za racionalnom i ekonominom proizvodnjom kamenih agragata i smanjenjem unutranjeg ali i transporta do krajnih korisnika postrojenja za spravljanje svee betonske ili asfaltne mase dovela je do iroke primene mobilnih postrojenja sa guseninim i kretnim uredjajima sa pneumaticima. Sprovedena analiza u kamenolomima nekih naih privrednih drutava koje se bave gradjenjem putnih saobraajnica je pokazala potpunu opravdanost primene mobilnih postrojenja posebno onih sa guseninim kretnim uredjajima, kao i potrebu jo veeg uvodjenja postrojenja sa centrifugalnim drobilicama imajui u vidu znaajne prednosti koje ove drobilice imaju u primeni.

4.

LITERATURA
[1] Andjelkovi B, Krsti I: Tehnoloki procesi i ivotna sredina, Univerzitet u Niu, Ni, 2002 [2] Volkov D. P, Rinskovoj O. E idr.: Stroitelnye mainy, Moskva, Vysaja kola, 1988 [3] Eloranta J, Hamalainen E idr.: Mitso Minerals construction, Tampere, Kirjapaino Hermes, 2007 [4] Mirkovi S: Gradjevinska mehanizacija, Beograd, Gradjevinska knjiga, 2005 [5] Trbojevi B i Praevi : Gradjevinske maine, Beograd, Gradjevinska knjiga, 1995

141