You are on page 1of 159

Saliiicon

Pc|rcnic


Inlioduo
C. D. LLONI


Tiaduo
MICULL RUAS

2








lNDlCE

Adveilncia dos Ldiloies 3
Ielinio 5
Inlioduo de LncIpio 12
Iiineiias avenluias e peiegiinaes 15
A ceia de TiinaIcho 37
Novo e eslianho anigo 82
O nenino de Ieigano 88
A lonada de Tiia 91
Novos casos 94
Viagen agilada 1O3
A naliona de Lfeso 114
Iaclos vioIados ~ Naufigio 117
Un nagnfico piojelo 122
Aile poelica e poena solie a gueiia civiI 125
Lnlie anoies e feiliceiias 133
V ida loiluiada 149
Iioezas, leslanenlo e fin de LunoIpo 152
Nolas 156
3

ADVERTNClA DOS EDlTORES
Da 1. Edlo (Blb|loteca C|sslca)

A nossa olia ediloiiaI, ainda que nodesla, loinaiia laIvez
dispensveI esla nola. Iiefeiinos, lodavia, iedigi-Ia, pois que podei
seivii lanlen, evenluaInenle, paia oulias pulIicaes.
O Saliiicon e, indulilaveInenle, un Iivio escaliosssino, un
Iivio que no eslai len enlie as nos de ciianas ou de ingnuas
senhoiilas. No pielendenos, nuna lieve nola, enfienlai a queslo da
noiaI na aile e na Iileialuia, no pielendenos denoiai-nos na definio
daquiIo que nas leIas-Ielias seja poinogifico, daquiIo que e
sinpIesnenle locacciano, engiaado, assin cono daquiIo que pode sei
chanado afiodisaco e induza a Iuxiia. Sonos laIvez da opinio de un
inleIigenle ediloi ilaIiano, que escieveu: L inoiaI aquiIo que induz o
joven a aes ns, no e inoiaI aquiIo que no len viiludes coiiuploias.
Nesle Saliiicon h pginas nojenlas, nas no h pginas coiiuploias.
Mas islo e oulia queslo.
O que queienos deixai len cIaio e que no pulIicanos o
Saliiicon poi sei un Iivio escalioso. IulIicanos, ao conliiio, o
Saliiicon apesai de sei un Iivio cuja Ieiluia no e aconseIhveI a lodos.
Lsfoiano-nos na nossa ilIioleca CIssica ~ nislo seguindo en paile o
exenpIo de coIees siniIaies esliangeiias ~ poi pulIicai olias de aile e
de pensanenlo cuja exceIncia e laI que conseguiian iesislii ao lenpo e
que e de piesunii-se conlinuaio a iesislii. Tenos, fieqenlenenle, dado
piefeincia a olias que consliluen leslenunhos de epocas deleininadas.
Adolado laI ciileiio, conpieende-se faciInenle que eia nuilo difciI fugii
a pulIicao do Saliiicon. Que eIe conslilua una nolveI olia de aile
esl foia de dvida, que eIe pinle adniiaveInenle (e laIvez a ponlo de
podei endiieilai un pouco as ideias de lanlos inconscienles adniiadoies
da Rona dos Cesaies) a coiiupo inpeiiaI da epoca neioniana e nais do
que indulilveI.
De oulio Iado, a nossa ilIioleca CIssica no e deslinada as
senhoiilas e nen nesno aos adoIescenles. L deslinada a una len
deleininada calegoiia de pessoas que, peIo nesno nolivo poi que no
se escandaIiza dianle do ieaIisno, veidadeiianenle nuilo ieaIslico, dos
escuIloies nxinos da Ciecia anliga ou dos pinloies da Renascena, e
capaz de aliiluii a un docunenlo denonslialivo da coiiupo de una
deleininada epoca o seu vaIoi hisliico e eslelico, sen enliai en oulias
indagaes.
4
Iaia a piesenle edio poiluguesa do Saliiicon, seivino-nos
piincipaInenle do lexlo eslaleIecido poi AIfiedo Linoul (pulIicado na
CoIeo ude), con exceo dos liechos que figuian enlie painleses,
que no so geiaInenle consideiados aulnlicos. Lsses liechos, exliano-
Ios da liaduo ilaIiana de Hunleilo Linenlani (edilada poi A. I.
Ioiniggini), adolando lanlen dessa edio e diviso en capluIos, con
os nesnos lluIos, quase lodos oiiundos das edies vuIgaies. Iaia naioi
fideIidade ao oiiginaI, na liaduo da paile en veiso no usanos de
nenhuna neliica.

5
PETRNlO
O temo, o homem, a obra |lterrla

Un naiaviIhoso e giandioso peiodo hisliico e Iileiiio cono
aqueIe que se desenvoIveu nos anos enlie a epoca de Cceio e a de
Auguslo, no podia conlinuai ainda poi nuilo lenpo. Auguslo souleia
conciIiai, con adniiveI inluio, os veIhos e os novos ideais, sonenle
eIe pudeia iefieai os excessos: na veidade, foi nonaica alsoIulo, no de
none, nas de falo, enloia piocuiando saIvai a apaincia de Iileidade
individuaI denlio da gIiia de Rona e de sua nisso civiIizadoia.
Os sucessoies de Auguslo liansfoinaian len depiessa esse
equiIliio en nonaiquia liinica. Tileiio foi Ialoiioso, esludioso, ananle
de seu povo, nas dislanle, iijo na olseivao de seus deveies de pincipe,
linha conlinuanenle nedo que oulios aneaassen seus diieilos e sua
vida. Tais suspeilas no foian infundadas, poique enlie os nolies
ionanos no eian poucos os que desejavan o ieslaleIecinenlo da anliga
ieplIica, e, cono as insliluies do inpeiio eian quase iguais as da
ieplIica, una ievoIuo podia, aloIindo sonenle o caigo de pincipe,
fazei voIlai o iegine piecedenle. O Senado e a nolieza foian ainda nais
naIlialados peIo sucessoi, CaIguIa: Iogo peiceleian no lei deposilado
len sua confiana quando o escoIheian cono pincipe. Desplico,
eslanjadoi, anado peIo povo e peIos soIdados poi causa das despesas
que fazia en feslas e piesenles, odiado poi lodos os que conhecian seu
nau goveino, CaIguIa foi laIvez un Iouco. Iaia Iiviaien-se deIe,
nalaian-no, e esse foi o piineiio exenpIo das noiles vioIenlas dos
inpeiadoies ionanos, que con o coiiei do- lenpo se loinaian lo
fieqenles. O assassnio de CaIguIa fez conhecei os peiigos a que Rona e
o inpeiio eslavan exposlos. O inpeiio no sendo heiediliio, eia Icilo
ao inpeiadoi vivenle escoIhei o heideiio de seu paliinnio pailicuIai,
designando-o ao Senado e ao povo paia que Ihe confeiissen depois a
auloiidade inpeiiaI. Assin, Auguslo designou Tileiio e esle designou
CaIguIa. Mas CaIguIa no leve lenpo de designai seu heideiio. Lia
pieciso eIegei, poilanlo, un sucessoi. Muilos senadoies eian conliiios a
isso, e se esse pailido livesse vencido, o inpeiio leiia voIlado a sei una
ieplIica aiislocilica. Mas a soile de Rona foi, ao conliiio, decidida
peIa vonlade do exeicilo e especiaInenle dos guaidas pieloiianos, islo e a
guaida inpeiiaI. De falo, os soIdados, en pailicuIai os pieloiianos, eian
nuilo conliiios ao goveino iepulIicano, poi isso, noilo CaIguIa,
piocIanaian inpeiadoi CIudio Cesai Ceinnico, lio de CaIguIa: e o
Senado leve de aceil-Io. Ioi esse o piineiio exenpIo de eIeio devida
6
inleiianenle aos soIdados, exenpIo que depois foi seguido nuneiosas
vezes, o que leve gian e funesla infIuncia na soile de Rona.
O peiodo de CIudio nosliou, depois, ainda oulios peiigos, aos
quais Rona eslava exposla no iegine inpeiiaI. CIudio eia lnido, feio,
nuilo eiudilo, nas pouco pilico en poIlica, en conpensao, eia
honen de piopsilos honeslos: iespeilou o Senado e alendeu con
cuidado a adninisliao, a juslia e a IegisIao. Seu goveino, poilanlo,
leiia sido un dos neIhoies, se CIudio lo faciInenle no se deixasse
eniedai peIas pessoas de sua fanIia e peIos Iileilos enpiegados en sua
coile, os quais se apioveilavan dos caigos a eIes confiados paia
neicadejai favoies e fazei vinganas. A piineiia nuIhei de CIudio,
MessaIina, foi condenada a noile peIo inpeiadoi, a segunda, Agiipina,
nuIhei anliciosa e espeila, conquislou a laI ponlo a aIna de CIudio,
que o induziu a adolai cono sucessoi o fiIho de seu piineiio naiido.
Quando CIudio, aiiependido, fez salei que ievogaia esse alo de adoo,
noiieu, piovaveInenle envenenado. L assin loinou-se inpeiadoi o
joven Neio, eIevado honia inpeiiaI peIas inliigas de una nuIhei, que
aspiiava goveinai, sol o aspeclo de conseIheiia do fiIho ainda noo. A
soile do povo ionano linha sido saciificada aos inleiesses de una fanIia,
e o goveino foia confiado a un joven e a una nuIhei, cono se o inpeiio
fosse una veidadeiia nonaiquia heiediliia.
Nos piineiios anos do peiodo neioniano, o goveino foi na
veidade dividido enlie Agiipina, o piefeilo do pieliio, Afinio uiio, e
o fiIsofo Sneca, que foia pieceploi do joven pincipe, e foi un goveino
lon sol lodos os aspeclos: a ndoIe iuin de Neio foi niligada, coiiigida,
fieada. Mais laide a sua naIvadez leve o piedonnio. Na ieaIidade, a
naioi cuIpa foi de Agiipina, que se Ihe loinaia hosliI poi anlio,
capiicho e coiiupo: queiia inpeiai e naI supoilava a infIuncia que
Sneca e Afinio linhan solie o fiIho. Acendeu-se una Iula aciiiada:
conlia o fuioi de Agiipina ciesce a Iouca vingana naliicida de Neio,
que no d nais ouvidos a paIavia seveia e adnoesladoia dos seus
conseIheiios. Chega-se ao naliicdio e a Ioucuia de Neio: paia ineliiai-se
e esquecei, aps noiles de pesadeIo e de leiioi, apaixona-se peIos
espelcuIos, loina-se poela e canloi, Ievando a ignonnia do ciico
nolieza e Senado, cidados e soIdados. Afinio, peIo que paiece, noiie
envenenado, Sneca ieliia-se paia una desdenhosa soIido. Mas o dio
de Neio conlia o veIho pieceploi no piocuiava seno un pielexlo. Ln
65 foi descoleila una conjuiao conlia o inpeiadoi: chefiava-a o nolie
CaIpinio Iiso, iodeado poi aIlas peisonaIidades civis e niIilaies. No
h confiinao de que Sneca fizesse paile da conjuiao: lodavia Neio
coIheu a ocasio que piocuiava e oidenou-Ihe que se suicidasse. L nuilas
oulias peisonagens do lenpo, poi essa ou oulia causa, liveian o nesno
7
fin: Lucano, Aneu MeIa, Ancio, Rufio Ciispino, Caio Ielinio...
IinaInenle, ievoIlan-se os soIdados das piovncias: a ievoIla chega ale
Rona, enlie os pieloiianos. Neio suicida-se. O giande inpeiio enlia nun
peiodo de anaiquia niIilai.
Lnlie as vlinas de Neio cilanos o none de Caio Ielinio. Dessa
peisonagen o hisloiiadoi Tcilo (nos capluIos XVIII e XIX do Iivio XVI
dos seus Anais) nos deixou un ieliaio inesquecveI. L necessiio ieIei a
lela pgina de Tcilo:
LIe (Ielinio) consagiava o dia ao sono, a noile aos deveies e aos
piazeies. Se oulios chegan a fana peIo lialaIho, eIe adquiiiu-a peIa sua
vida descuidada. No linha a iepulao de dissoIulo ou de pidigo, cono
a naioiia dos dissipadoies, nas a de un voIuluoso iefinado en sua aile.
A pipiia inciia, o alandono que se nolan nas suas aes e nas suas
paIavias, davan-Ihe un ai de sinpIicidade, enpieslando-Ihe un saloi
novo. Conludo, piocnsuI na ilnia, e depois cnsuI, deu piova de vigoi
e de capacidade. VoIlando aos seus vcios, ou a inilao caIcuIada dos
vidos, foi adnilido enlie os poucos nlinos de Neio. Toinou-se na coile o
ililio do lon goslo: nada nais deIicado, nada nais agiadveI do que
aquiIo que o sufigio de Ielinio ieconendava ao pincipe, enlaiaado
peIa escoIha. Nasceu da a inveja de TigeIino, que ieceava un concoiienle
nais hliI do que eIe na cincia da voIpia. Diiigiu-se enlo a ciueIdade
do pincipe, paixo que en Neio eia doninanle, e aponlou o iivaI cono
anigo de Scevino: un deIaloi foia conpiado enlie os esciavos de
Ielinio, sendo vedada a esle quaIquei defesa, aIen disso, quase loda a
sua fanIia foi piesa.
O inpeiadoi enconliava-se enlo na Canpnia. Ielinio linha-o
aconpanhado ale Cunes, onde ieceleu oiden de ficai. RepeIiu a ideia
de eIanguescei enlie o lenoi e a espeiana, lodavia, no quis afaslai-se
liuscanenle da vida. Aliiu as veias, fechou-as depois, aliindo-as
novanenle ao saloi da sua fanlasia, faIando aos anigos e ouvindo-os poi
sua vez: nas nada havia de giave nas suas paIavias, nenhuna oslenlao
de coiagen, e no quis ouvii iefIexes solie a inoilaIidade da aIna e as
nxinas dos fiIsofos, pediu que Ihe Iessen sonenle veisos zonleleiios
e poesias Iigeiias. Reconpensou aIguns esciavos e nandou casligai
oulios, chegou a passeai, enliegou-se ao sono, a fin de que sua noile,
ainda que piovocada, paiecesse naluiaI. No aduIou no seu leslanenlo,
cono a naioiia dos que peiecian, Neio ou TigeIino, ou quaIquei oulio
podeioso do dia. Mas, sol os nones de jovens inpudicos ou de nuIheies
peididas, naiiou as devassides do pincipe e os seus iefinanenlos, anles
de enviai o esciilo a Neio, fechou-o, inpiinindo-Ihe o sinele de seu aneI,
que desliuiu a fin de que no fizesse vilinas nais laide.
8
A pgina de Tcilo e nuilo cIaia: lasla aciescenlai que Ofnio
TigeIino foi piefeilo do pieliio e podeioso conseIheiio do inpeiadoi, e
que o senadoi IIvio Scevino foi un dos naioies iesponsveis peIa
conjuiao chefiada poi Iiso conlia Neio.
Vinos, poilanlo, a epoca ps-augusliana, o anlienle da coile de
Neio e una das peisonagens desse nundo cheio de conliasles: Ielinio.
Iois len: e opinio conun dos cilicos que Ielinio ~ o aililei
eIeganliaiun da coile de Neio ~ seja o auloi do Saliiicon. Mas nen
lodos eslo de acoido: de vez en quando a poInica se iealie. Seiia
Iongo e, laIvez, inliI ieunii aqui as aigunenlaes dos esludiosos que
disculen aceica desse conpIexo piolIena hisliico, liogifico e ailslico:
o Ielinio apiesenlado poi Tcilo e, na veidade, o auloi do Saliiicon`
A olia descieve a epoca de Neio` Ou e una epoca anleiioi ou posleiioi`
QuaI e o veidadeiio liluIo da olia` L o pienone de Ielinio e Caio, cono
afiina Tcilo, ou Tilo, cono nos foi liansnilido poi IInio o VeIho
(NaluiaIis hisloiia, XXXVII, 2O) e poi IIulaico, ou IlIio, cono e
cilado peIo escoliasla a }uvenaI` Os codiciIIi que, confoine a naiiao
de Tcilo, Ielinio leiia enviado ao inpeiadoi, seiian poi acaso o
nesno Saliiicon` L nuilas oulias peigunlas, nais ou nenos
inleiessanles, as quais no e possveI iespondei con alsoIula ceileza,
aIis, os nuilos esludiosos que se inleiessaian peIo assunlo (uecheIei,
Linoul, Love, Cahen, Thonas, MendelI, Slulle, Moiavski, IaoIl
Cesaieo, Cocchia, Maichesi, Iaiaoie, MainoiaIe, IunaioIi, iscaidi,
Mailach, CoIIignon, Iaidei, paia cilai s os nones nais inpoilanles)
chegaian a difeienles concIuses. Mas ludo isso podei inleiessai ao
Ieiloi` TaIvez, do ponlo de visla ciilico, no, se consideiainos a olia en
si nesna. O Ielinio desciilo poi Tcilo pode nuilo len sei o auloi do
Saliiicon (que o hisloiiadoi ionano no apiesenle o lluIo da olia
conposla peIa peisonagen da quaI liala, e coisa que enlia no seu
coslune Iileiiio), o anlienle desciilo enconlia confiinao nos.
veslgios hisliicos da epoca, o liluIo da olia (Saliiae ou Saluiae ou
Saliiicon Iilii ou Salyiicon, foinas Ialinas ou giegas ou hliidas gieco-
ionanas) len inpoilncia nuilo ieIaliva, e quanlo a conlioveisia aceica
dos codiciIIi, a opinio nais aceilada paiece sei a de un esludioso
ilaIiano (Maichesi): Ielinio, nos Ilinos nonenlos da vida, leiia
aciescenlado aIguna pgina ao seu ionance, enviando-o ao inpeiadoi,
feioz e desequiIiliado, cono piesenle de una vilina aiislocilica e
iefinada. fiIsofo Sneca enviou aIguna pgina de noiaI, Ielinio, a
pinluia e a desciio daqueIe nundo leiiiveInenle coiiuplo.
InfeIiznenle, a olia nos chegou fiagnenliia: s aIguns
exceipla dos Iivios XV e XVI. Sendo consliludo de inneios episdios,
o Saliiicon deu lino naleiiaI as anloIogias, nas desla naleiia giande
9
paile se peideu. Lnlie os viios cdices que conln exliaas da olia de
Ielinio (o Leidensis-ScaIigeianus da ilIioleca da Univeisidade de L
ide, o einensis da ilIioleca de eina, os dois Iaiisinii 8O49 e 6842
da ilIioleca NacionaI ai Iaiis, o Messaniensis do convenlo lenedilino
de So IIcido en Messina, o Valicanus, o IIoienlinus elc.), neiece
Iugai de deslaque o piecioso nanusciilo descoleilo en 165O poi Maiino
SlaliIio en Tiau, na DaIncia, enlie os Iivios da lilIioleca de NicoI
Cippico (o cdice Tiaguiiensis, hoje na ilIioleca NacionaI de Iaiis, n.
7989), que fez conhecei o inleiio episdio, laIvez o nais inleiessanle, da
chanada cena TiinaIchionis. Mesno assin, o que ficou da olia lasla
paia consideiai as pginas de Ielinio cono un nonunenlo Iileiiio e
hisliico de inconpaiveI leIeza ailslica e de ineslinveI vaIoi paia a
ieconsliuo da vida pailicuIai da anliga Rona.
Cono un veidadeiio ionance de avenluias, no pode sei
iesunido: e una seiie de avenluias naiiadas poi LncIpio, noo
iiiequielo en lusca de disliaes e sensaes exliaoidiniias. Lsle
avenluieiio, iica de expeiincia nas lanlen de una ceila cuIluia, e
peiseguido peIo deus Iiiapo, assin cono UIisses o foi peIo deus Iosidon,
nas as avenluias de LncIpio e de seus conpanheiios (noos peiveilidos,
nuIheies coiiuplas, iicas danas e ciiadas asluciosas, un lizaiio veIho
que gosla de poesia) so nuilo nais vaiiadas do que os eiioies do
heii honeiico. O Iugai onde se passa a naiiao, e a cidade de Cielone,
na IlIia neiidionaI: o anlienle de oiigen giega iefIele lodavia a
alnosfeia Iuxuiiosa da coile inpeiiaI de Neio. O episdio cenliaI e a
fanosa ceia do iiqussino TiinaIcho: novo iico, eIe quei desIunliai
os seus hspedes con a oslenlao de suas iiquezas e de seus coslunes
esquisilos, nas acala piovocando sinpIesnenle una conlnua hiIaiidade.
No faIlan discusses Iileiiias, e duianle a lioca de ideias e de exenpIos,
nola-se a cilica finssina de Ielinio.
IaIa-se, conunenle, de un ieaIisla que apiesenla a inagen
conpIela, naleiiaI e psicoIgica de seus lenpos, aIis, de seus lenpos eIe
daiia un docunenlo inpIacveI, nos poinenoies e nos cIaios-escuios. L
veidade, nas e pieciso lei piesenle que Ielinio no e un saliico no
senlido liadicionaI da paIavia: seive-se de nodeIos gieco-ionanos (as
Iicenciosas faluIae niIesiae do heIenisla Aiislides de MiIelo, que
CoineIio Sisena linha inlioduzido no nundo ionano duianle o peiodo
de Cceio, e as saliiae nenippeae, en piosa e veiso, que Vaiio linha
conposlo inilando as paIeslias saliico-sociais do fiIsofo giego Menipo),
nas d a sua naiiao una oiiginaIidade naicanle. L un ionance: peIas
inneias avenluias e peIa inveno ailslica, nas nessa ieunio de
avenluias h una unidade que sonenle os esciiloies nodeinos
souleian aIcanai. L, ainda, h no Saliiicon un lon despieocupado,
10
inconfundveI: Ielinio escieve nais paia deIeilai a si nesno que paia
inleiessai ao Ieiloi, e un cuiioso que se diveile a descievei, un celico
que nunca peide a caIna (cono, ao conliiio, aconlece aos
conlenpoineos Ieisio e }uvenaI) e apiesenla a naleiia sen nenhun
conenliio, nas o pensanenlo e lo lianspaienle, que o Ieiloi
conpieende inedialanenle e se inleiessa cada vez nais peIa desciio.
Iaia avaIiai a inpoilncia do Saliiicon e necessiio no pensai
nuna sliia, laIvez nen nesno nuna paidia, nas sin nuna sinpIes
naiiao, onde o auloi iefIele o que inslinvanenle piocuia e v ao iedoi
de si: o iidcuIo dos conliasles, o hunoiisnos das siluaes. Ielinio no
defoina a ieaIidade: nuna Iinguagen sinpIes eu conlo os coslunes do
povo, afiina o piolagonisla do ionance, islo e, descieve a sociedade do
lenpo, a luiguesia piovinciana, os novos iicos, os Iileilos, enfin aqueIe
nundo lo diveiso do anlienle da anliga e gIoiiosa ieplIica ionana.
No defoina a ieaIidade, nen apiofunda os caiacleies: as peisonagens
nais difeienles so apiesenladas cono honens e nuIheies conuns, sen
chegai a aIluia de lipos. L lodos faIan una Iinguagen apiopiiada,
confoine a sua condio e seus Iugaies de oiigen.
Sol o aspeclo Iingslico, o Saliiicon e una das olias nais
inpoilanle da Iileialuia Ialina aIis, nuilas vezes a inpoilncia
Iingslica une-se a leIeza ailslica: esliIisla, Ielinio escieve de nodo
sinpIes, cIaio, vivo, naluiaI, naIeveI, aliaenle, digno dos neIhoies
esciiloies de Rona, e lanlen quando paiodia as expiesses soIenes e
epicas, noslia a suliIeza de Iinguagen enpiegada peIos neIhoies
hunoiislas. L un naiiadoi de iaa: pensenos nun VoIlaiie, poien nais
piloiesco, ou nun ReleIais, nais aiislocilico, ou nun AnaloIe Iiance,
nenos fiIsofo. O none de AnaloIe Iiance nos Ienlia lanlen un oulio
ponlo de conlaclo enlie a olia de Ielinio e a Iileialuia picaiesca, que o
ionancisla fiancs ieviveu na sua Rlisseiie de Ia ieine Iedauque. L
eslas Ienlianas confiinan, ainda una vez, que o Saliiicon deve sei
consideiado cono un veidadeiio ionance, no una sinpIes sliia.
De falo, a olia de Ielinio no len pieocupaes de coiiigii:
coiiigii foi o ideaI de Hoicio, o sonho de Sneca. O nosso esciiloi nunca
apaiece: oljelivanenle, novinenla as suas peisonagens, que so senpie
iiiequielas, pois os lenpos e os anlienles denunciavan una piofunda e
conlnua decadncia. Ielinio esl Ionge do novinenlo fiIosfico,
pailicuIainenle noiaI, que no peiodo de CIudio e de Neio chega ale a
sei oposio poIlica. Oulios esciiloies enconliaian confoilo na fiIosofia.
Ielinio enconlia-o na fanlasia paia ceIeliai as lizaiiias e as aleiiaes
de una sociedade que sufocava no piazei e no vcio poi faIla de ideais.
Lsse nundo ieaI no e vislo poi Ielinio con conscincia noiaI, nas
con conscincia de ailisla: neIhoi ainda, de aiislocilico que conhece os
11
Iiniles eslelicos, no noiais, do piazei. O nesno Ielinio Ienlia una
vez a asseio de Hoicio: Odeio o vuIgo piofano e deIe ne nanlenho
afaslado, e oulia vez, confiinando a douliina de Lpicuio, aciescenla
que nada e nais faIso do que os loIos pieconceilos do nundo, nada nais
nescio do que una fingida seveiidade. Dianle do espelcuIo de niseiia
noiaI e naleiiaI, Sneca ~ eslico ~ desespeiava-se, Ielinio ~
epicuieu ~ soiiia con celicisno. A anliga fiIosofia no eia nais un
ienedio conlia os naIes: eia necessiia una paIavia nova, que j
coneava a sei pionunciada con linidez denlio dos coiaes
confoilados peIo veilo de Ciislo. Mas Ielinio no ouviu essa paIavia,
nen podia ouvi-Ia, enloia nuilas vezes, nas suas pginas, possa sei
enconliada: os cilicos senpie piocuiaian vei o Iado negalivo do
pensanenlo de Ielinio, sen Ienliai que ale Tcilo ~ que v ludo sol o
aspeclo conpIicado e iuin ~ o saIva, afiinando lei sido Ielinio no
un dissoIulo, nas un voIunluoso iefinado. L laIvez essa afiinao saIve
lanlen a olia de Ielinio, que podeiia sei condenada cono inoiaI:
podei sei escaliosa, podei lei expiesses e ale pginas nojenlas, nas
esl acina daqueIa Iileialuia nodeina que, deIileiadanenle, quei
coiionpei. O Saliiicon e un nonunenlo de aile sinceia: laiioca, nais
leIa. L Ielinio e un ailisla: o occacio do nundo ionano.

CiuIio Davide Leoni

Iiofessoi de Lngua e Lileialuia
IlaIiana e de Lileialuia Lalina na
IacuIdade de IiIosofia, Cincias e
Lelias sedes sapienliae, da Ionlifcia
Univeisidade CalIica de So IauIo.
12
lNTRODUO DE ENCLPlO (1)

Tanlo lenpo j passou desde quando vos pioneli naiiai-vos as
ninhas avenluias, que hoje finaInenle ne decidi cunpiii a ninha
paIavia, pois que lo a piopsilo nos enconlianos ieunidos, no sonenle
paia lialai de cincia, nas lanlen paia ieavivai as nossas aIegies
conveisaes con naiialivas agiadveis de se ouviien. Ialicio VeIenlo
nosliou-nos ale aqui, con iaia agudeza, os defeilos da ieIigio e
desnascaiou o faIso fuioi piofelico con que os saceidoles pielenden
desvendai os nisleiios nuilas vezes inconpieensveis paia eIes pipiios.
Mas os decIanadoies no so poivenluia lonados de un fuioi do
nesno gneio quando giilan paia lodos os Iados: Lslas feiidas, foi peIa
Iileidade da pliia que eu as ieceli! Lsle oIho, peidi-o poi vs: dai-ne
un guia que ne conduza ale os neus fiIhos, pois que os neus jaiieles
goIpeados no ne suslenlan nais solie os pes!
Lsles nelodos seiian ainda loIeiveis se loinassen nais fciI o
caninho aos que queien dedicai-se a eIoqncia. Mas, ao conliiio, peIo
enpoIado dos aigunenlos e peIa vazia decIanao das senlenas, a islo
apenas chegan: os discpuIos, quando peIa piineiia vez se apiesenlan
no liilunaI, pensan lei cado nun nundo inleiianenle novo.
L juslanenle poi islo penso que os jovens nas nossas escoIas no
so veidadeiianenle insliudos. Con efeilo, aIi nada ouven ou ven do
que se iefeie a vida pilica, cuidando-se sonenle de piialas enloscados
nas piaias con suas coiienles, de liianos piepaiando edilos que
condenan os fiIhos a decapilai os pipiios pais, de iesposlas de oicuIos
que, paia afaslai enfeinidades, deleininan o saciifcio de lis ou nais
viigens, ludo fiases neIfIuas e iedondinhas, paIavias e aes, poi assin
dizei, saIpicadas de doinideiia e de sesano.
Inludos de lais leoiias, que especie de cuIluia podeio
apiesenlai` Quen Iida na cozinha no pode lei lon cheiio. Oh! ieliicos,
peinili que vos diga: vs fosles os piineiios a fazei con que decasse a
eIoqncia, vs que nisluiando os vossos jogos de paIavias con
piopsilos fivoIos e vazios, liiasles lodo o vigoi do discuiso,
piepaiando-Ihe a iuna.
Os jovens no eslavan ainda conlidos peIas peias das vossas
decIanaes, quando SfocIes e Luipedes achaian a Iinguagen que
convinha a sua aile. O pedanle enuichecido no linha ainda sufocado o
gnio, quando Indaio e os nove Iiicos (2) deixaian de inilai no canlo o
iilno de Honeio. L, paia no invocai sonenle o leslenunho dos poelas,
13
sei con ceileza que nen IIalo nen Denslenes lenlaian janais esle
gneio de exeiccio.
A nolieza e, poi assin dizei, a nodeslia da oiao, no e o
ailifcio nen o enpoIado, nas suige da sua naluiaI leIeza. Oia, no h
nuilo lenpo, esla Ioquacidade lonlslica e desnedida passou da sia
paia Alenas e, cono infIuxo de una eslieIa naIigna, coiionpeu os
inpuIsos das aInas dos jovens, ieduzindo a eIoqncia, depois de
coiioei-Ihes as lases, a inoliIidade e ao siIncio.
AfinaI, quen conseguiu, desde aqueIe lenpo, iguaIai a
ceIeliidade de Tucdides ou a de Hipeiides` A poesia nesna peideu o
seu liiIho, o seu leIo ai de sade, e lodas as olias, cono se fossen
nuliidas do nesno nodo, noiieian sen alingii a idade que assinaIa a
fana. A pinluia leve lanlen de sofiei iguaI soile quando a piesuno
dos egpcios ieduziu a fiias iegias una aile lo nolie (3).
(Deslas e de oulias cousas seneIhanles eslava eu faIando un dia,
quando Aganenon se apioxinou de ns e olseivou con oIhai cuiioso
quen eia ouvido con lanla aleno).
Aganenon no loIeiou ouvii-ne decIanai sol o pilico nais
lenpo do que eIe havia gaslo eslofando-se na escoIa, nas disse-ne:
~ Lscula, iapazinho: pois que fazes peianle essa genle un
discuiso que no iefIele o goslo doninanle e, cousa laslanle iaia, no le
faIlando o lon senso, ieveIai-le-ei os segiedos da aile.
Os neslies, na ieaIidade, no so cuIpados poi esles exeiccios
escoIslicos, pois eIes, diiigindo-se a Ioucos, no poden iaciocinai cono
slios. Con efeilo, se o ensino que ninislian no agiadasse aos jovens,
acalaiian, cono disse Cceio, faIando as cadeiias.
L, a seneIhana dos aslulos aduIadoies que, quando vo a caa de
janlaies nas casas dos iicos, esneian-se en conpoi os discuisos nais do
agiado dos convidados, salendo que nada conseguiiian se no
piepaiassen ainadiIhas paia as suas oieIhas, ~ assin deve fazei o
piofessoi de eIoqncia, inilando o pescadoi, que sale poi expeiincia
que, no coIocando no anzoI a isca piefeiida peIos peixinhos, ficai
senlado solie o iochedo sen espeiana de xilo.
Quen, pois, deve sei iepiovado poi esle falo` Os pais, solieludo,
que iejeilan as vanlagens que olleiian seus fiIhos de un iegine seveio.
LIes, con efeilo, conean poi saciificai a anlio, cono ludo o nais, as
pipiias espeianas paleinas, depois, inpacienles poi vei ieaIizados seus
desejos, nandan ao fiun os jovens ainda insuficienlenenle piepaiados
e, adnilindo enloia a giandeza sen pai da eIoqncia, queien, poi
assin dizei, coIocai essa aile a aIluia dos iecen-nascidos.
14
Se, ao conliiio, peinilissen que os esludos fossen se
desenvoIvendo oidenadanenle, poi giaus, de naneiia que a juvenlude
esludiosa pudesse assiniIai Ieiluias seiias, foinai o espiilo con os
pieceilos da saledoiia, coiiigii o esliIo con un ciileiio inpiedoso, ouvii
Ionganenle os nodeIos que desejassen inilai, en suna, evilai adniiai
aquiIo que paiece leIo a infncia, ~ enlo a giande aile oialiia
ieapaieceiia en loda a sua najeslade.
Iiesenlenenle os neninos no fazen seno liincai nas escoIas, os
jovens so oljelo de iiso no fiun, e ~ cousa pioi ainda ~ ninguen, na
veIhice, quei confessai havei iecelido una insliuo insuficienle. Mas
paia que no juIgues que eu iepiove a inpiovisao, caia a LucIio, (4)
expiessai-le-ei en veisos o que sinlo:

Quen a una aile seveia aspiia
L a giandes cousas apIica o espiilo
Vida sinpIes e fiugaI deve Ievai.
AIlo pao de fienle aIliva despieze,
Nen, viI cIienle, colice Iaulas ceias,
Na devassido, no ofusque
Con o vinho o vigoi da nenle,
Nen d o seu apIauso inleiessado
As loIas nonices de hisliies.

Mas se piefeiii as loiies de Alenas gueiieiia,
A leiia que o coIono de Lspaila cuIliva,
Ou a nanso das seieias ~ ieslilua enlo aos veisos
Os seus piineiios anos, e na fonle de Honeio lela con alundncia.
Saciado depois da liopa socilica, que Iivie piocuie
As ainas do aIlivo Denslenes, e as enpunhe.
InfIuenciado, enlo, sei peIos Ronanos, que, Iileilados
Dos giegos acenlos, o goslo nudando-Ihe, dai-Ihe-o nova inspiiao.
Sulliaindo do fiun o pensanenlo
Que a pena coiia solie o papeI, ceIeliando
Avenluias viias, canlando-as con esliIo epico,
L as gueiias heiicas que Ihe do aIinenlo,
Ou descievendo, enlo, o veilo giandioso do indonveI Cceio.
~ Oina leu espiilo con laI lesouio, quaI onda fIuenle
Dos leus Ilios liolaio paIavias dignas das Musas.
15
PRlMElRAS AVENTURAS E PEREGRlNAES

Cono ouvia con giande aleno essas paIavias, no peiceli que
AsciIlo havia fugido. L ainda inpiegnado de lais conceilos passeava peIo
jaidin, quando un nuneioso lando de esludanles apaieceu sol o
pilico, vinhan piovaveInenle de ouvii a decIanao de no sei que
inpiovisadoi que iespondeia a oiao de Aganenon. Lnquanlo os
jovens punhan a iidcuIo as senlenas e iepiovavan a esliuluia de loda
a aienga, apioveilando a opoilunidade, ecIipsei-ne pondo-ne a coiiei
solie as pegadas de AsciIlo. Mas no conhecia len o caninho nen salia
nais onde ficava o nosso aIleigue, assin, paia quaIquei Iado que ne
diiigisse, acalava voIlando senpie ao nesno ponlo. AfinaI, cansado de
lanlo coiiei e lanhado de suoi, apioxinei-ne de una veIhinha, que
vendia Iegunes.
~ Ioi favoi, disse-Ihe, ninha veIhinha, no saleieis dizei onde
fica o neu aIleigue`
A ninha loIa peigunla a ps de lon hunoi:
~ Iois no o haveiia de salei` iespondeu.
L, Ievanlando-se, lonou o caninho, indo a ninha fienle. } a
juIgava una adivinha, nas, pouco depois, chegados a una pequena
esliada eina, a genliI veIhinha Ievanlou a coilina de una poila e disse-
ne:
~ L aqui que deves noiai.
Adniiado, dizia que no conhecia aqueIa casa quando, enlie dois
Ielieiios, vi, na seniolscuiidade, honens que, no inleiioi da casa, davan
voIlas en conpanhia de pioslilulas nuas. Ieiceli, enlo, nas nuilo laide,
que havia sido conduzido a un pioslluIo.
AnaIdioando a veIha e os seus aidis, colii a calea con paile de
ninha ioupa e coiii aliaves do Iupanai, en diieo da sada oposla.
Inaginai o neu espanlo quando, junlo ao Iiniai, vejo a ninha fienle
AsciIlo, noiiendo de cansao cono eu. Teiia eIe lanlen lonado aqueIa
veIhinha cono guia`
No pude conlei o iiso ao cunpiinenl-Io. Ieigunlei-Ihe en
seguida o que linha ido fazei naqueIe leIo Iugai.
~ Ah! ~ disse enquanlo enxugava o suoi con as duas nos ~ se
soulesses o que ne aconleceu!
~ QuaI a novidade` ~ peigunlei. L eIe, con un fio de voz:
~ Ieicoiiia a cidade en lodas as diiees sen conseguii
descoliii onde ficava o aIleigue, quando se apioxinou de nin un
16
honen j idoso que, con nodos laslanle coileses, ofeieceu-se paia
indicai-ne o caninho. Mas depois de lei passado poi viias vieIas, cada
quaI nais escuia do que a oulia, liouxe-ne ale aqui e, exilindo a loIsa,
pediu-ne que ne pieslasse aos seus desejos. A dona do pioslluIo j
havia iecelido a sua noeda peIo aIugueI do quailo, quando o honen
invesliu conlia nin con nos Iascivas, e, asseguio-le, se no fosse nais
foile do que eIe, leiia pago neu liilulo.
Naiiava-ne AsciIlo o seu caso, quando suigiu o honen en
queslo aconpanhado de una nuIhei lonilona. Diiigindo-se a AsciIlo,
convidou-o a enliai naqueIa casa, asseguiando-Ihe que nenhun insuIlo
sofieiia.
~ Iois que no le agiada sei passivo, disse-Ihe, no hs de
iecusai que eu le piopoicione a funo oposla.
De oulio Iado, a dana soIicilava-ne que a aconpanhasse.
ResoIveno-nos, afinaI, a segui-Ios, e, passando en fienle de diveisas
laluIelas, (5) vinos viias pessoas, honens e nuIheies, diveiliien-se nos
aposenlos, lodos ne paiecian enliiagados con saliio (6).
Apenas nos viian, piocuiaian con desfaalez Iileilina aliaii-nos
paia a aIgazaiia. L Iogo un deIes, de vesles nuilo cuilas, aliiou-se solie
AsciIlo, deiiulou-o solie un Ieilo e, pondo-se en cina deIe, lenlou
vioIenl-Io. Mas no ne denoiei a ii en socoiio da polie vlina e,
unidas as nossas foias, iepeIinos o assaIlo daqueIe inpoiluno.
(Repenlinanenle, AsciIlo ganhou a poila e saiu coiiendo,
deixando-ne a neic daqueIe Iileilino. Mas, supeiioi en foia e
coiagen, consegui saii da iefiega sen nenhun dano).
(Andei en vo poi quase loda a cidade), e, cono aliaves de un
nevoeiio, vi Cilo no fundo de una vieIa, de pe (junlo a poila do
aIleigue), enliei coiiendo e peigunlei ao neu aniguinho se eIe linha
piepaiado o janlai.
Mas, senlando-se solie o Ieilo, coneou a enxugai con os dedos
as Igiinas que inuliInenle piocuiaia conlei. Ieiluilado anle o seu
eslado, peigunlei-Ihe o que aconleceia. A piincpio iecusou-se a faIai,
nas quando, cessadas as spIicas, iecoiii as aneaas, disse:
~ Lsle leu iino, ou conpanheiio, seja o que foi, lendo voIlado
ao aIleigue pouco anles de li, queiia poi foia que eu ne sulnelesse as
suas veigonhosas pioposlas, e, cono livesse giilado poi socoiio, puxou o
punhaI, dizendo-ne:
~ Se lu es a casla Luciecia, iepaia len que eu sou Taiqunio.
Ao ouvii eslas paIavias, aneacei con os punhos os oIhos de
AsciIlo:
17
~ Qus iespondes a islo` giilei-Ihe, afeninado nais conpIacenle
que una pioslilula, fedoienlo ale no hIilo!
AsciIlo fingiu excilai-se e, Ievanlando as nos con vioIncia, quis
alafai a ninha voz, giilando:
~ CaIa-le, gIadiadoi olsceno, que a aiena aiiuinada. despediu!
CaIa-le, assassino noluino, lu que nunca possusle una nuIhei de len,
nesno quando ainda no eias inpolenle! Tu que, no losque, ne
oliigasle a cedei as luas Iascvias, cono agoia f azes con esle nenino,
aqui no aIleigue!
~- Mas, afinaI, disse-Ihe, poi que escapuIisle enquanlo eu eslava
faIando con o neslie`
~ L que queiias que eu fizesse, inleciI, se eslava noiiendo de
fone` Devia laIvez ficai aIi ouvindo fiases, inleis cono cacos de vidio
ou inleipielaes de sonhos` Iaiece-ne que devias enveigonhai-le nais
do que eu, lu que poi un janlai na cidade, chegasle a eIogiai aqueIe
inspido poela.
Assin, de paIavia en paIavia, a nais ignliI dispula seguiu-se o
iiso que nos apaziguou, e passanos a lialai de oulio assunlo.
Mas depois, iefIelindo solie a afionla iecelida, disse-Ihe:
~ Lscula, AsciIlo: conpieendo agoia que enlie ns dois no
podei havei nais un peifeilo acoido, assin, dividanos as poucas
cousas que aqui eslo e cada un de ns lialai de ganhai o po poi sua
conla pipiia. Iossuis, cono eu, insliuo, paia no le fazei concoiincia,
exeiceiei un nislei difeienle do leu, se assin no fosse, leianos lodos
os dias niI nolivos de confIilo, loinando-nos o assunlo da cidade.
AsciIlo no iepeIiu a pioposla, e disse:
~ Iionelenos conpaiecei hoje, cono esludanles, aqueIa ceia de
que sales, e no iienos peidei una lo leIa noilada, assin, ananh, pois
que eslanos de acoido, piocuiaiei oulio aIleigue e un novo aniguinho.
~ Mas, insisli, desde que eslanos de acoido, paia que adiai una
cousa decidida`
Sonenle o anoi ne fazia apiessai assin a sepaiao: j havia
laslanle lenpo que espeiava a ocasio paia afaslai o inpoiluno, pois isso
ne peiniliiia iealai con o neu Cilo os doces vncuIos dos piineiios
lenpos.
(AsciIlo no ieliucou e, sen dizei paIavia, neleu-se peIa poila
afoia. Lssa sua pailida piecipilada nada ne pionelia de lon: con efeilo,
eu conhecia len a sua iiasciliIidade e o npelo da sua paixo. Ioi isso,
pus-ne no seu encaIo paia podei fazei una ideia dos seus piojelos e,
18
confoine o caso, fiusli-Ios. Mas, ao chegai a ceilo Iugai, peidi-o de visla
e, poi nais que o piocuiasse, no ne foi possveI descolii-Io).
Ieicoiiida a cidade inleiia, voIlei paia o neu pequeno quailo,
onde depois de leijai o neu iapaz con giande lianspoile, aliacei-o
eslieilanenle. Ah! no xlase da ieaIidade lo sonhada, consideiei-ne
veidadeiianenle digno de inveja.
Nen ludo ainda foia feilo quando AsciIlo, nas ponlas dos pes,
apioxinou-se da poila e, escancaiando-a fuiiosanenle, suipieendeu-ne
en leino liinquedo con o nenino. Depois de havei feilo un laiuIho dos
dialos, dando iisadas e lalendo as nos, puxou os Ienis.
~ Ah! o que eslavas fazendo, sanlaiio` ~ ps-se eIe a giilai. L
poi islo que queiias acalai con a sociedade, hein`
L, no se conlenlando con as paIavias, liiou a coiieia da naIa,
fazendo-en senli-Ia len solie as caines.
L aciescenlou con insoIncia:
~ Lu le ensino cono se faz una jusla pailiIha con os anigos!
(Veiificou-se islo lo inespeiadanenle que no live possiliIidade
de pioleslai nen conlia a afionla nen conlia as pancadas. Achei que o
neIhoi eia iii, e assin foi. Do conliiio, aonde nos leiia Ievado o cine`
Mosliando-ne de lon hunoi, consegui acaIn-Io e ale faz-Io soiiii).
~ Mas lu, LncIpio, disse-ne eIe, que esls lo a fiesca, no vs
que eslanos a nenhun e que possunos sonenle aqueIes qualio liapos`
Duianle esles neses de veio pouco se len que fazei na cidade. O canpo,
ao conliiio, podeiia sei-nos pioveiloso: vanos aIi piocuiai os nossos
anigos.
Consliangido peIa necessidade a seguii seu conseIho, consegui
iepiinii a doi que ne opiinia. Sanos da cidade con Cilo, que Ievava a
nossa pequena lagagen, e diiigino-nos ao casleIo de Licuigo, cavaIeiio
ionano.
Ionos aIegienenle iecelidos, giaas a AsciIlo, que foia, en
oulios lenpos, o seu piefeiido, e a nossa eslada no casleIo loinou-se
ainda nais agiadveI peIas pessoas que aIi se enconliavan ieunidas.
Lnlie as nuIheies, soliessaia-se peIa sua leIeza Tiifena, que paia aIi foia
con Licas, dono de un navio e possuidoi de leiias nas vizinhanas do
nai.
Nenhuna das ninhas paIavias seiia capaz de expiinii as deIcias
enlie as quais vivenos naqueIe Iugai de veidadeiia lealilude: que nos
inpoilava sei lo paica a nesa de Licuigo` O que eia inpoilanle
veiificou-se: foinaian-se os paies anoiosos, se e que assin se diz ludo.
19
Lu pus os oIhos solie a leIa Tiifena que, poi sua vez, nosliou-se
salisfeila con as ninhas aidenles decIaiaes. L j havia chegado a
possu-Ia quando a soile quis que Licas peicelesse ludo. Iuiioso poi Ihe
havei liiado aqueIe gosloso locado, chegou ale a pielendei que eu Ihe
pieslasse una iepaiao pessoaI.
De oulio Iado, aqueIe pileu j Ihe salia a iano: de nodo que se
ps liiIhanlenenle a caa daquiIo que queiia cono conpensao das
peidas sofiidas. Aidendo de Iuxiia, no ne deixava en paz un
nonenlo sequei. Mas eu, peididanenle apaixonado poi Tiifena, no
dava aleno aos espasnos de Licas, que, con o desejo cada vez nais
excilado peIas ninhas iepuIsas, eslava conlinuanenle a ninha fienle.
Una noile vi-o enliai no neu quailo: cansado de inpIoiai,
acalou poi agaiiai-ne con vioIncia, e de laI naneiia que ne pus a
giilai a pIenos puInes. Os esciavos acoidaian, Licuigo acoiieu e
conseguiu Iileilai-ne daqueIe assaIlanle inpoiluno.
Conpieendendo, enlo, que na casa de Licuigo no podeiia agii a
vonlade, quis convencei-ne de qu devia aconpanh-Io ale sua casa, e,
cono eu iecusasse laI pioposla, iecoiieu a inleicesso de Tiifena, que de
lon goslo piocuiou fazei con que eu aceilasse o convile de Licas, pois
espeiava enconliai I nenoi vigiIncia.
A voz do anoi no soule opoi una iecusa, nas Licuigo havia
voIlado con AsciIlo aos hlilos anligos, no quis alsoIulanenle deix-Io
pailii: decidinos, enlo, que eIe ficaiia junlo de Licuigo, enquanlo ns
seguiianos con Licas.
Ln segiedo, conlinanos que no deixaianos escapai nenhuna
ocasio paia nos apodeiainos de ludo o que pudesse aunenlai o
paliinnio conun. No auge da aIegiia poi lei ludo conlinado, Licas
apiessou a pailida: despedino-nos dos anigos e, no nesno dia,
cheganos a sua casa.
O aslulo Licas, conhecendo len a voIuliIidade de Tiifena, fizeia
con que, duianle a viagen, eIa ficasse senlada peilo de Cilo e eIe ao
neu Iado. L aceilou nos seus cIcuIos, pois que o coiao de Tiifena no
denoiou en acendei-se peIo giacioso joven. L cono se no livesse
peicelido laI cousa, Licas esfoiava-se poi que eu o nolasse, queiendo
que eu pipiio ne convencesse.
Islo piopoicionou-Ihe una nais leina acoIhida da ninha paile, de
nodo que eIe alingiu o pice da feIicidade. Licas eslava ceilo, con efeilo,
de que a pailida piegada peIa sua ananle eu iespondeiia
desinleiessando-ne deIa. L pensava:
20
~ Lnquanlo eslivei de ieIaes ionpidas con Tiifena, lodos os
seus favoies seio paia nin.
Lis, afinaI, quaI eia a siluao na casa de Licas: Tiifena deiielia-se
de anoi poi Cilo, que fazia o possveI paia salisfaz-Ia. Iode-se
inaginai quanlo ne afIigia esla dupIa infideIidade. Licas, de sua paile,
paia aliaii a ninha sinpalia, piocuiava ofeiecei-ne lodos os dias novos
diveilinenlos, os quais sua esposa, Diis, una nuIhei nuilo caiinhosa,
poifiava en aunenlai, e a isso se enliegava con lanla giaa, que Iogo
passou a ocupai no neu coiao o Iugai que Tiifena deixaia vago.
Ln piineiio Iugai decIaiei-ne peIo oIhai: e os seus oIhos
iespondeian-ne con encoiajanenlos caiinhosos. A nuda Iinguagen,
piecedendo a voz, soule expiinii con eIoqncia o iepenlino e iecpioco
aidoi que nos fazia suspiiai.
Lian os cines de Licas, que j conhecia len, o que ne fazia
enudecei, e j o anoi, que len oIhos de Aigos, havia ievejado a Diis
quais as ieIaes en que ne enconliava con seu naiido. Iicando assin,
fez-ne conpieendei as suas suspeilas, e eu confessei-Ihe secanenle a
veidade, dizendo-Ihe, poien, que senpie o lialaia con giande fiieza.
Mas, eIa, que linha nuila expeiincia, aconseIhou-ne a usai de nuila
poIlica, e eu, ouvindo-a, iesignei-ne a peidei de un Iado paia podei
ganhai do oulio.
Tiifena, no enlanlo, concedendo un pouco de iepouso ao
conlaIido Cilo, piocuiou Iigai-se novanenle conigo. Mas iiiilada peIa
ninha iepuIsa, e sendo una fogosa caadoia, descoliiu Iogo a dupIa
pailida que eu eslava jogando.
No se inpoilando con a incIinao que Licas nanifeslava poi
nin, a quaI Ihe iesuIlava peifeilanenle indifeienle, ps-se con deciso a
conlalei as ninhas fuilivas ieIaes con Diis, coneando poi
conunicai ao ananle o que sucedia. Lsle, saciificando o anoi ao cine,
j piepaiava a vingana, quando Diis, avisada a lenpo poi una ciiada
de Tiifena, afaslou a loiiasca, pondo un leino a nossa cosluneiia
inlinidade.
Ao salei de onde pailia o goIpe, senli iepugnncia peIas ignleis
aes de Tiifena e peIa ingialido de Licas. Iensei, enlo, deix-Ios, vindo
a foiluna ao neu enconlio. }uslanenle un dia anles una nau consagiada
a Isis, caiiegada de pieciosas ofeiendas, havia encaIhado enlie uns
escoIhos das pioxinidades. Confiei a Cilo o neu piopsilo, con o quaI
concoidou de lon giado, pois Tiifena, aps lei Ihe liiado ale o nioIo,
no Ihe diiigia nen ao nenos un oIhai. Assin, ao ananhecei, diiigino-
nos paia a piaia, e, apioveilando o falo de conheceinos os guaidas, que
eslavan as oidens de Licas, sulinos paia loido.
21
Os guaidas, queiendo fazei-nos una loa acoIhida,
aconpanhavan-nos de un Iado paia oulio. Mas o fin da nossa visila eia
len difeienle. Con aqueIes honens a seguii-nos, senlano-nos cono
que con as nos anaiiadas.
Assin, apiesenlando-se a ocasio, deixei-os fazendo as honias da
casa a Cilo, e, andando de iaslos, aIcancei a popa, onde se enconliava a
esllua de Isis. Depois de aIivi-Ia do peso de una iiqussina vesle e de
un sislio de piala, enliei na caline do piIolo, onde enchi os loIsos con
oulios oljelos de vaIoi. Ioi fin, escoiiegando as escondidas poi una
coida, sa de loido. Cilo, que eia o nico a no ne peidei de visla,
conseguiu len Iiviai-se dos guaidas e, cauleIosanenle, foi ao neu
enconlio.
Tendo ne aIcanado, pu-Io a pai daquiIo que a ninha haliIidade
conseguiia, e decidinos encaninhai-nos sen peida de lenpo paia o
Iugai onde eslava AsciIlo, nas poi nais que nos apiessssenos, sonenle
no dia seguinle pudenos chegai a casa de Licuigo. Avislei-ne Iogo con
AsciIlo, pondo-o a pai da nossa pioeza de iapinadoies e conlando-Ihe
cono o anoi foia ingialo conosco.
LIe nos aconseIhou, salianenle, a ollei a pioleo de Licuigo,
fazendo-o aciedilai que havanos escapado de nodo lo soiialeiio e
iepenlino sonenle poi lei Licas de novo alenlado conlia neu pudoi. L
isso deu lon iesuIlado, pois que Licuigo, depois de nos ouvii,
asseguiou-nos que nos defendeiia senpie e conlia lodos.
Na casa de Licas, no se apeiceleian Iogo da nossa pailida. Mas
quando Tiifena e Diis, ao Ievanlai-se, no nos viian cono de coslune
junlo ao seu loucadoi, o que fazanos poi gaIenlaiia lodas as nanhs,
deian aIaine.
Licas nandou Iogo viias pessoas a nossa piocuia, especiaInenle
na diieo da piaia, depois de salei que esliveianos en visila a nau.
Aceica do fuilo nada Ihe disseian, ninguen ainda salia do nesno, pois
que a popa eslava voIlada paia o Iado do nai aIlo e o piIolo no linha
ainda voIlado paia loido.
Mas laslou a Ucas salei que havanos fugido paia peidei as
esliileiias e inveslii conlia Diis, a quen aliilua loda a cuIpa. Nada
diiei das injiias nen das pancadas que a poliezinha leve de sofiei,
nesno poique ignoio os poinenoies dessa cena, diiei sonenle que
Tiifena, a veidadeiia pionoloia de lodo o laiuIho, ps Licas nas nossas
pegadas:
~ Muilo piovaveInenle, disse eIa, iefugiaian-se junlo a Licuigo.
Lu lanlen iiei conligo, pois queio pessoaInenle dai aqueIes giandes
canaIhas o que eIes neiecen!
22
No dia seguinle, puseian-se a caninho e chegaian ao casleIo.
Ns, afoilunadanenle, aIi no eslvanos, pois Licuigo nos havia Ievado
consigo as feslas de HeicuIes, que se ceIeliavan nun Iugai vizinho.
Infoinados dislo, seguiian sen peidei lenpo os nossos passos,
conseguindo aIcanai-nos juslanenle sol o pilico do lenpIo.
Quando denos peIa sua piesena, as nossas peinas coneaian a
lienei. Diiigindo-se Iogo a Licuigo, Licas, con paIavias speias,
coneou a queixai-se da nossa fuga. Mas enconliou un acoIhinenlo lo
hosliI, que eu, lonando coiagen, Ievanlei a voz e disse-Ihe na caia lodas
as nojenlas indignidades que, cego peIa Iuxiia, ne linha feilo sofiei,
lanlo na casa de Licuigo cono na sua. L Tiifena, ao piocuiai auxiIi-Io,
no Ievou a neIhoi: voIlando-ne paia as pessoas que, aliadas peIos
giilos, havian foinado un cicuIo en loino de ns, nosliei de que
fuiilunda Iuxiia aqueIa nuIhei eia piesa. L, paia que no faIlassen
piovas daquiIo que afiinava, aponlei Cilo e disse:
~ Vede a que ponlo chegou o seu desejo insaciveI: esle iapaz
no e seno peIe e ossos, e, quanlo a nin, no ne sinlo I nuilo foile!
Anle as iisadas do plIico os nossos ininigos ficaian confusos,
lialando aos poucos de se afaslaien, no lendo no peilo seno o desejo
de vingana. LIes conpieendeian que o espiilo de Licuigo eslava
pievenido a nosso favoi. ResoIveian, enlo, ii espei-Io en sua casa,
onde nais faciInenle o peisuadiiian do seu engano.
Tendo leininado nuilo laide a fesla, Licuigo, en vez de Ievai-
nos paia o casleIo, fez-nos passai a noile nuna sua viIa, siluada no neio
do peicuiso, na nanh seguinle, quando ainda eslvanos no Ieilo,
seguiu paia sua casa a fin de alendei a ceilos negcios. L enconliou
Licas e Tiifena, os quais, con paIavias e geslos, conseguiian que eIe se
iesoIvesse a enliegai-nos.
Licuigo, que eia poi naluieza de coiao pouco sensveI e pouco
cunpiidoi da paIavia enpenhada, inaginou Iogo una naneiia de
salisfaz-Ios: disse a Licas que fosse piocuiai honens, encaiiegando-se
eIe nesno da vigiIncia da viIa.
Con efeilo, apiesenlou-se con a caia fechada, cono o leiia feilo o
pipiio Licas, e, ciuzando os liaos, coneou a nos censuiai peIas
acusaes que caIuniosanenle havanos feilo. Depois de nandai AsciIlo
saii, oidenou-nos que no deixssenos o quailo de doinii, e, fazendo
caIai o nosso anigo, que piocuiava alenuai a sua seveiidade, Ievou-o
consigo paia o casleIo, deixando-nos sol vigiIncia ale sua voIla.
AsciIlo lenlou en vo, en caninho, apaziguai Licuigo: inpIoiava
e acaiiciava-o ao nesno lenpo, acalando poi choiai, nas nada
conseguiu. Meu lon conpanheiio iesoIveu enlo Iileilai-nos, nosliou-
23
se iiiilado con a olslinao de Licuigo, a ponlo de no queiei doinii
con eIe, chegando assin a ieaIizai nais faciInenle os seus desgnios.
Apenas nolou que lodos, os seivos incIusive, eslavan j ineisos
no sono, ps nos onlios a nossa pequena lagagen e, depois de saii peIo
luiaco de una paiede, que anles descoliiia, chegou a viIa ao ananhecei.
Lnliou sen enconliai olslcuIos, diiigindo-se ao nosso quailo.
Os guaidas havian fechado nuilo len a poila, nas no lanlo que
se loinasse inpossveI alii-Ia. A fechaduia, que eia de nadeiia, cedeu
aps AsciIlo enfiai denlio deIa un feiio. O iunoi da lianca ao caii
acoidou-nos, quando, a despeilo de lodas as nossas penas, eslvanos
ioncando que eia un piazei.
Vinos que os guaidas, cansados de lanlo vigiai, doinian ainda
nais piofundanenle do que ns, pois que aqueIe laiuIho no os
despeilou. AsciIlo enliou e naiiou-nos, en poucas paIavias, o que linha
feilo paia saIvai-nos. Nada nais Ihe peigunlanos, e, enquanlo nos
veslanos a loda a piessa, eis que ne acode a ideia de nalai os guaidas e
saqueai a viIa.
IaIei a iespeilo a AsciIlo, e nolei que a ideia do saque no Ihe
desagiadava. Afoilunadanenle, poien, pudenos liansfoin-Ia en
ieaIidade sen nanchai as nossas nos de sangue, giaas a AsciIlo, que
conhecia aqueIa casa ale o Ilino iecndilo.
O naIandio Ievou-nos ale un guaida-ioupa ocuIlo, depois de
havei aiiancado una poila, e, naluiaInenle, esvaziano-Io de ludo o que
conlinha de neIhoi. L ludo en lo pouco lenpo que, quando nos
ieliianos, o dia apenas desponlava. Lnlo, aliavessando veiedas e
alaIhos, s descansanos quando nos senlinos en Iugai seguio.
No faIaiei da aIegiia que, depois de lonai fIego, AsciIlo
denonsliou poi havei saqueado a viIa daqueIe avaienlo Licuigo. L se se
queixava da nesquinhez desse honen linha len iazo! AIen de no lei-
Ihe dado nenhuna conpensao peIos seus pieslinos noluinos, lialava-o
de nodo niseiveI, a ponlo de o fazei passai fone. L o pipiio Licuigo,
apesai de iiqussino, deixava, poi puia sovinice, que Ihe faIlasse ale o
necessiio.

Aos desejados ponos, do iio en neio a fiesca coiienle,
TnlaIo, en vo, eslende a no e os Ilios.
Assin o iico avaio, que ludo len ao seu aIcance,
L de loca vazia cuile a sua fone.

24
AsciIlo queiia que nesse nesno dia chegssenos a NpoIes. Mas
eu olseivei-Ihe que seiia inpiudncia escoIheinos paia iefgio un Iugai
onde piovaveInenle iianos caii na loca do Iolo:
~ Ioi enquanlo, disse-Ihe, enlianos, cono os pssaios, nos
losques, lenos ainda aIguns qualiins. Lnlo`
LIe concoidou conigo. Diiigino-nos, enlo, paia una iegio
nagnfica peIa feiliIidade das suas leiias, onde nuilos anigos nossos
coslunavan passai a piinaveia. Mas apenas cheganos a nelade do
caninho coneou a chovei a cnlaios, e fonos oliigados a piocuiai
aliigo, coiiendo, na povoao nais pixina.
No aIleigue que nos acoIheu, o lenpoiaI havia ieunido viias
oulias pessoas, de nodo que podeianos passai inolseivados, no neio
de lanla genle, no caso de lenlainos un goIpe. L naI coneanos a
exaninai o leiieno, quando AsciIlo viu, nesno sol a sua no, un
saquinho. Apioveilando-se da disliao aIheia, apanhou-o, e agiu nuilo
len pois que o nesno conlinha nuilas noedas de ouio.
Lvidenlenenle, no podanos coneai sol neIhoies auspcios.
Todavia, ainda que eslivessenos nais do que conlenles, ieceanos que
dessen peIa desapaiio do saquinho de noedas, e poi isso denos o foia
poi una pequena poila dos fundos.
Mas a nos espeiava nova foiluna: un seivo, que eslava seIando
aIguns cavaIos, paieceu iepenlinanenle havei esquecido aIguna cousa, e
afaslou-se, enliando na casa. Apenas o peidi de visla, desalei a coiieia de
una seIa e ieliiei un nagnfico nanlo que aIi eslava pieso, depois,
passando ienle as halilaes, fonos nos escondei nun losque vizinho.
Quando nos senlinos finaInenle seguios no nais denso da nala,
ieceosos cono eslvanos de sei piesos cono Iadies ou de caii, poi
nossa vez, nas nos de saIleadoies, puseno-nos Ionganenle a disculii
solie o nodo de escondei lodo aqueIe dinheiio. Concoidanos, afinaI, en
que o neIhoi eia cos-Io denlio da lainha de una veIha lnica.
Assin fizenos. CoIoquei a lnica solie os onlios, enquanlo
AsciIlo se encaiiegou de Ievai o nanlo. Diiigino-nos enlo a cidade, poi
caninhos foia de no. L piecisanenle quando anos saii do losque,
ouvinos eslas paIavias de significao sinislia:
~ No podeio fugii. LIes enliaian no losque. Dividano-nos
poi viios caninhos. Vo vei con que faciIidade Ihes deilaienos as nos.
Ouvii essas paIavias e coneai a lienei da calea aos pes foi
paia ns una cousa s: AsciIlo e Cilo coiieian paia a cidade, passando
poi enlie espinheiios, e eu voIlei piecipiladanenle solie os neus passos.
25
O neu nedo foi lo giande que nen peiceli que a pieciosa lnica caia
dos neus onlios.
AfinaI, vencido peIo cansao, deilei-ne sol una ivoie, e sonenle
enlo dei peIa peida. A doi iesliluiu-ne as foias: Ievanlei-ne e pus-ne a
piocuia do lesouio. Iui dando voIlas e nais voIlas sen nenhun
iesuIlado, ale que exauslo, e cheio de angslia, paiei, ficando duianle
unas qualio hoias no ponlo nais escuio do coiao da nala, ale onde
foia lei.
Mas no podendo supoilai a liisleza daqueIa hoiienda soIido,
piocuiei una sada. L quando avanava peIo losque, descolii un
canpons. Iiz uso, naqueIe nonenlo, de loda a ninha coiagen, que,
afoilunadanenle, no ne alandonou.
Apioxinei-ne deIe, con fianqueza, peigunlei quaI o caninho
que conduzia a cidade, aciescenlando con voz Ianuiienla que, lendo-ne
peidido, caninhava a esno peIo losque. O neu eslado inspiiou-Ihe
conpaixo. Lslava nais pIido que a noile e lodo sujo de Iana. O
canpons coneou poi peigunlai-ne se havia enconliado aIguen na
nala.
Respondi-Ihe que no. Depois, con giande londade, conduziu-
ne ale a esliada piincipaI, onde se enconliou con dois dos seus honens,
os quais Ihe disseian lei peicoiiido lodas as veiedas do losque, nada
havendo enconliado, a no sei una lnica, que Ihe nosliaian.
Aciedilai-ne-o faciInenle se dissei que no live a coiagen de
iecIan-Ia, no enlanlo, salia len o que eIa vaIia! A ninha doi ciesceu
poi isso desnedidanenle e choiei con anaiguia o lesouio ioulado, o
quaI aqueIes canponeses nen piessenliian. Lnlienenles, a ninha
fiaqueza se loinaia lo giande que eia oliigado a caninhai Ienlanenle.
Cheguei assin nuilo laide a cidade, e, diiigindo-ne Iogo ao
aIleigue, aIi enconliei AsciIlo nais noilo do que vivo, eslendido solie o
Ieilo. AIqueliado, deixei-ne caii solie a oulia cana, sen foia paia
piofeiii una nica paIavia. Suipieso poi no vei a lnica que ne foia
confiada, peigunlou-ne ansiosanenle onde eIa eslava. Senlia-ne
desnaiai, faIlava-ne voz paia iespondei-Ihe, piocuiei expIicai-ne con
un oIhai doIoioso.
Recupeiando as foias, pude, afinaI, naiiai-Ihe a ninha
desvenluia. A piincpio, no ne lonou a seiio, depois, ainda que eu,
choiando Igiinas senlidas, Ihe juiasse que dizia a puia veidade,
decIaiou que alsoIulanenle no aciedilava, suspeilando que eu quisesse
defiaud-Io da paile do dinheiio que Ihe calia.
26
Cilo, no nenos afIilo do que eu, oIhava-nos, e o seu aspeclo
aunenlava a ninha liisleza. Mas o que nais ne pieocupava eia salei se
eslvanos sendo piocuiados. AsciIlo, ainda salisfeilo poi havei escapado,
no dava giande inpoilncia a isso, lanlo nais que, sendo ns pessoas
desconhecidas no Iugai e no lendo sido vislos poi ninguen,
consideivano-nos en peifeila seguiana.
Todavia, poi aIguns dias peIo nenos, no devanos saii do quailo.
SinuIanos, enlo, eslai indisposlos. Mas lnhanos feilo os cIcuIos sen
consuIlai as nossas finanas, que eslavan j nas Ilinas. Tnhanos que
aiiunai Iogo a liouxa e, consliangidos peIa necessidade, decidinos
vendei paile do piodulo das nossas iapinagens.
No neicado, aonde cheganos a laide, olseivanos que havia
giande quanlidade de neicadoiias, nas no de giande vaIoi, e cuja
piovenincia suspeila a olscuiidade da hoia disfaiava faciInenle.
Tnhanos Ievado conosco o nanlo, fiulo da nossa deslieza. L no
queiendo deixai escapai a ocasio, que se nos apiesenlava en lo loa
hoia, poslano-nos a un canlo, e agilanos un pedao da pea, a fin de
vei se a iiqueza do eslofo aliaa aIgun conpiadoi.
No passou nuilo lenpo, un canpons, cuja caia no eia nova
paia nin, apioxinou-se junlanenle con una pequena nuIhei, e ps-se
a olseivai con giande aleno o nanlo. AsciIlo, de seu Iado, ps os oIhos
solie os onlios do islico conpiadoi e, de iepenle, ficando pIido cono
un espelio, enudeceu.
Tanlen eu fiquei nudo cono una pedia ao olseivai aqueIe
honen. No eia o nesno que havia enconliado a lnica no losque` Sin,
eia ieaInenle eIe. No enlanlo, AsciIlo, que no aciedilava no que via,
paia no conelei una inpiudncia, ps-se ao Iado deIe, fingindo sei un
conpiadoi. Ln seguida, vagaiosanenle, liiou-Ihe a lnica dos onlios, e
coneou a apaIp-Ia con cuidado.
Oh! eslianho niIagie da foiluna! AqueIe canpons no havia
sequei pensado en exaninai a lainha, e vieia vendei a lnica cono se
fosse un liapo de nendigo, fazendo-o quase con iepugnncia!
AsciIlo, vendo que o pecIio eslava inlaclo e que linha peIa fienle
un sinpIiio, Ievou-ne paia un Iado, e disse:
~ Anigo, sales que o lesouio, que eu choiava cono peidido,
voIlou-nos as nos` No h dvida: naqueIa veIha pea de ioupa no
faIla una sequei das nossas noedas. L, agoia, que fazei` Cono agii paia
ieavei a nossa lnica`
27
Lu eslava no auge da aIegiia, no sonenle poique via de novo
inespeiadanenle o nosso lesouio, nas lanlen poique isso ne Iiviava de
una suspeila lo giave quanlo loipe.
~ No devenos agii, iespondi-Ihe, poi neio de ciicunIquios,
nas excIusivanenle poi via judiciiia: se aqueIa genle se iecusai a
iesliluii o oljelo que no Ihe peilence, faienos con que o nesno seja
seqesliado.
Mas AsciIlo, que no via con lons oIhos os liilunais, oljelou:
~ Dize-ne una cousa: con que ieIaes podenos conlai nesle
Iugai` L quen aciedilai na nossa paIavia` Muilo neIhoi seiia conpiai,
ainda que nosso, aquiIo que nos caiu do ceu, con poucos qualiins
iecoliaienos o lesouio, no Iugai de nos nelei en denandas de xilo
nuilo duvidoso!

Que poden as Ieis, se o ouio e o senhoi alsoIulo
L se a polieza janais consegue liiunfai`
L ale nesno aqueIes que oslenlan o nagio aIfoige dos Cnicos
Muilas vezes poi leIas noedas negocian a veidade.
L, pois, un negcio o ausleio e civiI liilunaI,
L o juiz no faz seno assinai o conlialo.

Mas afoia aIguns nidos, que j havanos iesoIvido gaslai en
gios de lico e lienoos, os nossos loIsos eslavan conpIelanenle vazios.
Deixaianos, enlo, escapai a piesa` No e no, nais vaIia vendei o
nanlo poi quaIquei pieo e conpensai-nos do piejuzo con ganho naioi.
Conevanos a ofeiecei a nossa neicadoiia, quando a nuIhei,
que linha a calea veIada e que eslava en conpanhia do canpons,
depois de havei exaninado len lodos os canlos do nanlo, agaiia con as
duas nos un pedao do nesno, e pe-se a giilai con voz aIla:
~ Os Iadies! Os Iadies!
Ioi paia ns cono un iaio. Mas, paia no nos dai poi vencidos,
agaiianos, poi nossa vez, a lnica usada e suja, e, no nesno lon de voz,
ieliucanos:
~ L vs no lendes en vosso podei esla ioupa que nos peilence`
Mas a pailida eia desiguaI! Conlalanos con ainas infeiioies e
o povoIeu, que os nossos cIanoies linhan ajunlado, coneou, no sen
iazo, a iii-se de ns, pois que dvanos lo giande inpoilncia a un
pedao de pano iasgado, que no neiecia sequei a honia de un ienendo,
enquanlo os nossos conpelidoies iecIanavan un nanlo finssino. Mas
AsciIlo conseguiu Iogo fazei con que cessassen as zonlaiias, e quando
lodos se caIaian disse:
28
~ Venos con islo que cada quaI eslina o que Ihe peilence: se
iesliluiides a nossa lnica leieis o vosso nanlo.
A lioca j havia sido aceila peIo canpons e peIa nuIhei, quando
chegaian os guaidas, que linhan a apaincia de naIfeiloies noluinos,
esles exigian, sen dvida paia especuIai con o nanlo, que Ihes fossen
enliegues as duas peas.
~ Ananh, dizian, o juiz exaninai a vossa queslo. No se
liala aqui sonenle de salei quen len iazo ou no, e pieciso ii aIen,
pois que podeiia lialai-se de Iadies, lanlo de una paile cono de oulia.
} se ia decidii peIo seqeslio quando denlie os vendedoies se
deslacou un honen caIvo, con a lesla cheia de pioluleincias, e que,
en lenpos passados, advogaia, Ievando consigo o nanlo, asseguiou que
con eIe se apiesenlaiia no dia seguinle. Lia evidenle que aqueIes
espeilaIhes queiian suiiipiai o nanlo, una vez esle eslivesse nas suas
nos, espeiando que, poi lenoi de una inciininao, deixaianos de
conpaiecei ao delale.
Lia juslanenle isso o que ns queianos: desse nodo a soile veio
de enconlio ao desejo de anlas as pailes. Viu-se enlo un falo cuiioso: o
canpons, encoIeiizado, poique pielendanos que fosse lanlen
apiesenlado aqueIe liapo, que eia a nossa lnica, aliiou-o a caia de
AsciIlo e exigiu de ns, que no lnhanos nenhuna iazo paia nos
queixai, que Ihe devoIvssenos o nanlo, a nica causa daqueIa
pendncia.
Ceilos de havei iecupeiado o nosso lesouio, piecipilano-nos, en
dois saIlos, ale o aIleigue, fechada a poila do quailo, coneanos a iii
sonoianenle lanlo daqueIes que nos havian esculado cono dos que nos
queiian incuIpai, que agudeza linhan denonsliado uns e oulios! Ioian
lo eslpidos a ponlo de iesliluii-nos o nosso dinheiio!

O oljelo do neu desejo no queio Iogo aIcanai
L nen ne agiadan as viliias piepaiadas.

Lnquanlo descosanos a lnica, paia liiai as noedas de ouio,
ouvinos una voz que pedia ao dono do aIleigue a idenlidade das
pessoas que acalavan de enliai.. Ieiluilado poi essa peigunla, espeiei
que a pessoa que a havia feilo sasse, paia depois descei e salei quais as
novidades. Soule enlo, que o Iiloi do pieloi, que linha o encaigo de
inscievei nun iegislio plIico os nones dos foiasleiios, viia duas caias
desconhecidas enliaien no aIleigue, e cono no linha ainda os seus
nones, vieia infoinai-se da sua nacionaIidade e piofisso.
29
Mas o ai de aIheanenlo que piocuiava denonsliai o eslaIajadeiio
ao faIai-ne Ievou-ne a no confiai nuilo. Lnlo, paia que no fssenos
apanhados, iesoIvenos saii e no voIlai ao aIleigue seno aIla noile.
Lncaiieganos anles Oilo de piepaiai-nos a ceia.
Lvilando as esliadas fieqenladas, diiigino-nos paia os laiiios
nais deseilos da cidade. Ao enlaidecei, depaianos con duas nuIheies,
que nos paieceian giaciosas, liajando pepIos, seguino-Ias passo a passo
ale un pequeno lenpIo, onde enliaian. DaIi saa un eslianho nuiniio,
cono se fossen vozes piovenienles do fundo de una giula.
Movidos peIa cuiiosidade, quisenos lanlen enliai, e vinos
nuilas nuIheies en aliludes de lacanles, lendo na no diieila ligidos
faIos. Nada nais pudenos vei, pois que eIas, dando peIa nossa piesena,
soIlaian un giilo lo agudo que fez lienei a allada do lenpIo.
Tenlaian lanlen agaiiai-nos, nas escapano-nos apiessadanenle,
lonando a diieo do aIleigue.
Conanos con lon apelile a ceia que Cilo havia piepaiado,
quando de iepenle ouvinos lalei a poila de un nodo no nuilo
agiadveI. Todos a lienei, peigunlanos quen eia. Una voz iespondeu:
~ Alii e sal-Io-eis.
Lnlienenles, o feiioIho, desIocando-se poi si nesno, caiu, e a
poila, liuscanenle aleila, peiniliu a enliada da pessoa que laleia. Lia
una nuIhei, con o ioslo veIado, sen dvida una das duas que pouco
anles vianos.
~ Iensasles laIvez que peinilisse liincsseis conigo` disse. Lu
sou a ciiada de QuailiIa, cujos nisleiios fosles piofanai a enliada da
giula. Daqui a pouco eIa pipiia vii a esle aIleigue, enviou-ne anles
paia pedii-vos peinisso paia enlendei-se convosco. Nada lenei: nen
vos acusa peIo vosso eiio, nen pielende infIigii-vos casligo. Ao conliiio,
eIa esl len conlenle, peigunlando que deus fez vii a esla cidade jovens
de aspeclo lo dislinlo.
CaIvanos, sen salei se devanos dai una iesposla afiinaliva
ou negaliva, quando a pipiia QuailiIa enliou, aconpanhada de una
neninola e, senlando-se solie o neu Ieilo, ps-se a choiai peididanenle.
Ns, senpie sen dizei una paIavia, espeivanos suipiesos que cessasse
aqueIe pianlo, piepaiado paia a exilio de una doi.
AcaInando-se, afinaI, aqueIa chuva loiienciaI, eIa liiou o veu do
ioslo seveio, e, apeilando-nos as nos con lanla foia que se ouvia
eslaIai as junlas, coneou a dizei:
~ Cono quaIificai a vossa audcia` Quen vos ensinou a pialicai
aes que, de lo desoneslas, uIliapassan os conlos nais faluIosos` Que
30
deus ne peidoe, nas lenho piedade de vs: ale aqui ninguen, con efeilo,
ps inpunenenle os oIhos solie aquiIo que eia inleidilo. Deveis, ao
nenos, salei islo: a nossa leiia esl sol a pioleo de lanlas
divindades, que se lopa nais faciInenle con un deus do que con un
honen.
Aciedilais, laIvez, que eu aqui vin paia vingai-ne. No, ficai
lianqiIos: loca-ne nais o coiao a vossa idade do que a ofensa poi
nin sofiida, convencida cono eslou agoia de que conelesles un pecado
inexpiveI nais poi inpiudncia do que poi naIdade.
Dii-vos-ei que, na noile passada, fui lonada de una laI agilao e
sacudida poi caIafiios lo foiles, que cheguei a lenei que fosse un
alaque de lei. Quando ia, afinaI, enconliai sossego no sono, una viso
deleininou que viesse a vossa piocuia, pois que podeieis acaInai o neu
naI con eficaz ienedio.
Mas no e isso o que nais ne inquiela. Un oulio cuidado ne
opiine o coiao lo foilenenle, que podei Ievai-ne ao lnuIo: e o
ieceio de que vs, dada a indisciio pipiia da vossa idade, divuIgueis
aquiIo que visles no pequeno lenpIo de Iiapo, piopaIando os nisleiios
dos deuses. Lslendo as nos spIices aos vossos joeIhos, iogando-vos,
inpIoiando-vos que no loineis oljelo de iiso ou de zonlaiia os nossos
iilos noluinos, nen ieveIeis os anliqssinos aicanos, que laIvez nen
nesno lodos os iniciados conhecen.
Depois desle feivoioso apeIo, ieconeou a choiai, ao nesno
lenpo que, no podendo iesislii aos soIuos que a sacudian, apeilava a
face e o seio conlia o neu peilo.
Apiedado e ieceoso ao nesno lenpo, piocuiei acaIn-Ia,
asseguiando-Ihe que podia confiai en ns: con efeilo, de nenhun nodo
loinaianos plIico os sagiados nisleiios, e, aIen disso, se o deus Iho
houvesse indicado quaIquei oulio nodo de cuiai a felie lei, ns
cunpiiianos a vonlade divina, nesno a cusla dos naioies peiigos.
Recupeiando a aIegiia dianle da ninha pionessa, a nuIhei
coliiu-ne de leijos, e, passando do pianlo ao iiso, acaiiciou-ne con no
suave os caleIos, que ne caan solie as oieIhas, dizendo:
~ Iao as pazes convosco e esqueo-ne da acusao que vos
fizeia. Mas se no houvesseis consenlido en ninisliai-ne o ienedio que
desejo, linha j pionla una cooile, que ananh vingaiia a injiia que
fizesles a ninha dignidade:




31
O despiezo enveigonha, e oiguIhoso e o que dila a Iei,
Lu, confoine posso, piefiio seguii Iivienenle o neu caninho.
No se encoIeiiza o que nais sale, nen nesno quando despiezado,
L sei vencedoi aqueIe que nais depiessa soulei peidoai.

Assin faIou. Depois, lalendo as nos, soIlou laI iisada, que
ficanos espanlados. O nesno fez, de seu Iado, a ciiada, que a havia
piecedido, e a nocinha con quen havia enliado.
Lnquanlo davan iunoiosanenle Iaigas a sua aIegiia de
conedianles, ns, que no salanos cono expIicai lo liusca nudana
de hunoi, oia oIhvanos uns paia os oulios, oia fixvanos con oIhai
inleiiogadoi as nuIheies:
~ AfinaI, disse QuailiIa, salei que dei oidens paia que ninguen
enlie hoje nesle aIleigue, pois que no queio sei inconodada enquanlo
esliveides apIicando o ienedio indicado paia a ninha lei.
Ao ouvii eslas paIavias, AsciIlo ficou nudo cono una pedia, e eu,
que lienia cono se eslivessenos en janeiio, no eia capaz de pionunciai
una nica paIavia. Mas a piopoio das foias piesenles inpedia-ne de
vei as cousas nuilo negias.
AfinaI, se poivenluia livessenos de Iulai, quen eian os nossos
adveisiios` Tis nuIheizinhas laslanle deleis, quanlo a ns, se no
eianos nuilo ioluslos, lnhanos peIo nenos a supeiioiidade do sexo. L
asseguio-vos que eslvanos len disposlos paia o alaque. Lu j havia ale,
lendo en visla o pixino dueIo, designado una adveisiia paia cada un
de ns: eu enfienlaiia QuailiIa, AsciIlo a ciiada e Cilo a neninola.
(Lnquanlo concelia esle pIano, QuailiIa apioxinou-se de nin,
espeiando que Ihe desse o ienedio conlia a lei, nas no lendo sido
salisfeila, foi-se enloia eniaivecida, paia voIlai con un lando de
honens desconhecidos, que, oledecendo a una sua oiden, agaiiaian-
nos, Ievando-nos paia un espIndido paIcio).
Apanhados assin de suipiesa, peidenos o pouco de foia que
nos ieslava, e, ceilos agoia de una condenao, senlinos que a noile
eslendia j a sua sonlia solie os nossos niseiveis oIhos.
~ Ouve, oh! senhoia, eu disse, se vs ieaInenle decidisles a nossa
peida, apiessai-vos a faz-Io. No ne paiece que lenhanos conelido
deIilo lo hoiiveI paia neiecei eslas loiluias infeinais.
Mas Isich, assin se chanava a ciiada, havia j eslendido
cuidadosanenle un lapele no cho, e piocuiava acoidai en nin
senlidos que niI noiles havian esfiiado.
32
AsciIlo Ievanlaia o nanlo ale a aIluia da calea, havendo j
apiendido a pipiia cusla quanlo eia peiigoso nelei-se nos segiedos de
oulien. Lnlienenles, a ciiada, liiando do seio duas faixas, con una
anaiiou-nos os pes e con a oulia as nos.
Disse-Ihe enlo:
~ Assin enlaiaado, cono podeiei salisfazei os desejos de lua
palioa`
A ciiada iespondeu-ne:
~ Conpieendo-o len, nas veis que o efeilo no faIlai con un
oulio ienedio que aqui lenho pionlo.
L, sen denoia, pegou una laa cheia de saliio, que liincando e
lagaieIando, fez-ne esvaziai quase inleiianenle. Ln seguida, cono
AsciIlo havia coiiespondido nuilo naI as suas caicias, noIhou-Ihe a
espinha, sen que eIe se apeicelesse, con o ieslo da lelida.
AsciIlo, vendo que a conveisa enIanguescia, disse:
~ Lnlo` No neieo eu lanlen aqueIa lelida` A ciiada, liada
poi un neu soiiiso, laleu as nos, nun geslo de suipiesa, e excIanou:
~ Lu a coIoquei peilo de li, caio joven: leiias soivido sozinho
loda a dose` L QuailiIa:
~ Que esls dizendo` Ioi LncIpio que leleu lodo o saliio`
L ps-se a iii, sendo oliigada a conlei-se, nas no de naneiia
desgiaciosa.
Ale o seiio Cilo leve, afinaI, que pailicipai daqueIa aIegiia, lanlo
nais que a nenina se Ihe aliiaia ao pescoo, coliindo-o de leijos, que eIe
aceilou de lon giado.
Que siluao hoiiveI eia a nossa! Tivenos vonlade de giilai, nas
quen leiia ido en nosso socoiio` AIis, naI aliia a loca paia cIanai poi
auxiIio, Isich, con un aIfinele, picava-ne a face, e a nenina, a un canlo,
con un pequeno pinceI, enlelido de saliio, loiluiava AsciIlo, fazendo-
Ihe ccegas.
Iaia dai-nos o goIpe de giaa, apaieceu un danaiino equvoco,
con una ioupa coi de niilo, eiguida ale a cinluia, oia agilava o coipo
Iascivanenle, oia, dado-nos enpuiies, enpeslava-nos con leijos
fedoienlos.
AfinaI, QuailiIa, que linha na no una laila de laIeia, e as saias
nuilo eiguidas, oidenou que acalassen con o nosso supIcio, no sen
anles fazei con que pieslssenos o sagiado juianenlo de que aqueIe
leiiveI segiedo nos aconpanhaiia ale o lnuIo.
33
Lnliaian depois viios ginaslas, que ieslauiaian as nossas foias
ungindo-nos con azeile de lina quaIidade, ale que, Iivies do cansao,
pusenos liajes apiopiiados paia a ceia. Ionos conduzidos a una saIa
vizinha, onde eslavan coIocados lis Ieilos en voIla do adniiveI
espIendoi de nesas cheias de coisas deIiciosas.
Ionos convidados a lonai Iugai e, saloieando un nagnfico
anlepaslo, dessedenlano-nos con Iaigos liagos de IaIeino. Depois de
seividos de viias oulias cousas, coneanos a sei invadidos docenenle
peIo sono. Mas QuailiIa Iogo giilou :
~ Que eslais fazendo` Teieis poivenluia a inleno de doinii,
ainda que salendo que o cuIlo de Iiapo nos oliiga a veIai duianle loda
a noile`
Cono AsciIlo, depois de lanlas avenluias, livesse cado no sono, a
ciiada, que no esqueceia a afionla deIe iecelida, pinlou-Ihe lodo o ioslo
con fuIigen e, con lies apagados, enegieceu-Ihe os Ilios e as
espduas, sen que eIe peicelesse.
Lu lanlen, no nenos faligado do que eIe, coneava a gozai as
deIicias do sono. Toda a ciiadagen, denlio e foia da saIa, fazia o nesno,
eslando uns eslendidos enlie os pes dos convidados, oulios encoslados
nas paiedes, oulios, afinaI, ioncavan, caleas solie caleas, e ale solie a
soIeiia da poila.
As Inpadas, Ianguescenles cono os honens, despiendian,
piesles a exlinguii-se, una deliI Iuz, quando dois siios enliaian no
liicInio paia suiiipiai una nfoia, e, dispulando-a aidoiosanenle, no
neio do vasiIhane, acalaian poi faz-Ia en pedaos.
O choque fez con que a nesa casse con loda a pialaiia, e una
laa foi alingii a calea de una ciiada que doinia a sono soIlo nun Ieilo
vizinho. Ao iecelei o goIpe a poliezinha ps-se a giilai, suipieendendo
en fIagianle os dois veIhacos, aIguns dos llados acoidaian, enquanlo
os dois siios, que linhan ido lelei, vendo-se descoleilos, eslendeian-se
solie un Ieilo, ao nesno lenpo, e, cono se livessen conceilado un
pIano, coneaian a ioncai cono se j no segundo sono.
L j o noidono, que lanlen acoidaia, fizeia enchei novanenle
de azeile as Inpadas liuxoIeanles, e os pequenos seivos, depois de
esfiegai os oIhos, havian ieloinado as suas ocupaes, quando enliou na
saIa una locadoia de cnlaIo, que acalou acoidando os que ainda
doinian, con o seu iuidoso insliunenlo.
Relonanos, enlo, o nosso Iugai a nesa, onde, a convile de
QuailiIa, ieconeanos a lelei. Lnlienenles, o son do cnlaIo
aunenlava a aIegiia da lacanaI.
34
Iez, enlo, a sua enliada, un nino, o honen nais inspido do
nundo, e digno oinanenlo de laI casa, depois de fazei aIgun laiuIho,
lalendo as nos, eIe enloou a seguinle esliofe:

Acoiiei aqui, depiessa, oh! ninos Iicenciosos,
AIongai o passo, nuna coiiida ipida, con os pes no ai,
Oh! coxas nacias, oh! nos piovocadoias, caine lenia,
Veleianos do anoi, con aile deIaca casliados.

Ao leininai, deu-ne un leijo nojenlo. Ln seguida, sulindo ao
Ieilo, enpiegou loda a sua foia paia liiai a ninha ioupa, nas, apesai de
esfiegai-ne as viiiIhas vigoiosanenle duianle aIgun lenpo, nada olleve
do que queiia. Os ungenlos (7) escoiiian solie a sua lesla lanhada de
suoi, enlie as iugas do ioslo, fundia-se lanlo aIvaiade que paiecia una
paiede de que as chuvas liiassen a caI.
No pude conlei as Igiinas poi nais lenpo e, no auge do
desespeio, disse:
~ Ioi favoi, oh! senhoia, no haveis oidenado que se ne desse
una laa conun` (8)
LIa laleu as nos, e, con ai Iigeiianenle iinico, excIanou:
~ Oh! cono es inleIigenle! Cono penelias a fineza da nossa
Iinguagen! No conpieendesle que se pode chanai de |aa ccnun
lanlen a quen passa de Ieilo en Ieilo`
Mas eu no queiia que o neu anigo fosse piivado de un laI
diveilinenlo, e poi isso giilei:
~ AfinaI, iespondei-ne: nesle liicInio AsciIlo e o nico que deve
peinanecei lianqiIo`
~ Iois len, aciescenlou QuailiIa, que a laa conun passe paia
AsciIlo.
A eslas paIavias o laiIaiino liocou de nonlaiia e, liepando solie
o neu conpanheiio, deiieou-o a goIpes de ndegas, coliindo-o ao
nesno lenpo de leijos.
Cilo, assislindo a esla cena, noiiia de lanlo iii, a ponlo de
QuailiIa apeicelei-se deIe, peigunlando Iogo quen eia aqueIe iapaz.
Respondi-Ihe que eia un neu aniguinho. L eIa:
~ Ioi que, enlo, no viesle dai-ne un leijo`
L, puxando-o, aliaou-o con efuso. Depois enfiou-Ihe a no sol
a ioupa, e, apaIpando-Ihe o insliunenlo ainda novio, disse:
35
~ Islo aqui podei ananh excilai-ne o apelile. Hoje, depois de
havei saloieado lino pialo, no sei o que fazei con una poio lo
ninscuIa!
Isich apioxinou-se deIa, iindo, e sussuiou-Ihe no sei que ao
ouvido.
~ Muilo len, iespondeu-Ihe QuailiIa, loa ideia a lua. Ioi que
no apioveilainos esla leIssina ocasio paia desviiginai a nossa
pequena Ianquis`
L, sen denoia, apaieceu una neninola nuilo giaciosa, a quaI
no se dava nais de sele anos, eia a nesna que vianos enliai no nosso
quailo con QuailiIa. Conlinaian, enlo, o casanenlo, enlie apIausos e a
viva cuiiosidade de lodos.
Lu no podia conpieendei o que se passava, e lenlei oljelai que a
linidez de Cilo no Ihe peiniliiia ceilanenle ieaIizai un alo lo
Iicencioso, de oulio Iado, a nenina, peIa sua pipiia idade, no podeiia
supoilai un alaque viiiI.
~ Nada disso, excIanou QuailiIa, leiia eu laIvez idade naioi
quando ne enconliei peIa piineiia vez enlie os liaos de un honen`
Que }uno ne casligue con a sua cIeia se eu foi capaz de Ienliai-ne de
lei sido aIgun dia viigen! Quando nenina, eu fazia cousas con os
neninos, e, a nedida que os anos passavan, goslava de enfienlai os
iapazes, que lanlen ian ficando naioies, e, assin fazendo, cheguei a
esla idade. Lis poi que o pioveilio diz: Quen un lezeiio caiiega, un
louio agenla.
No queiendo que se apioveilassen da ninha ausncia paia
aloinenlaien ainda nais aqueIe nenino, Ievanlei-ne paia assislii a
ceiinnia nupciaI.
} Isich havia coleilo a calea da nenina con o veu sagiado, j
o fedoienlo leijocadoi, con un aichole na no, ia a fienle de un Iongo
coilejo foinado poi nuIheies enliiagadas que, noneio de apIausos,
havian oinanenlado con lapeles o lIano onde o saciiIegio se deveiia
cunpiii, quando QuailiIa, excilada peIa cena Iuxuiiosa, Ievanlou-se, e,
pegando Cilo, Ievou-o paia o quailo de doinii. O nenino, na veidade,
no se pieslava de n vonlade a funo, e a nenina, de seu Iado, no
paiecia de nenhun nodo anedionlai-se ao ouvii faIai de casanenlo.
Lnquanlo os pequenos esposos, fechados denlio do quailo,
peinanecian solie o Ieilo, ns ficanos en fienle da poila de sada,
QuailiIa, no conseguindo iesislii a cuiiosidade, ps un oIho junlo a
una aleiluia aIi feila con naIcia, espiando con aleno Iilidinosa as
fases do conlale pueiiI.
36
Ln seguida, lonando-ne docenenle a no, quis que lanlen eu
gozasse aqueIe espelcuIo, e cono, en laI conlenpIao, os nossos ioslos
se locassen, eIa, de quando en quando, viiava a calea e, apiesenlando-
ne de Iado os Ilios, leijava-ne depiessa e en piofuso.
Mas, eu cansado da insaciveI Iascvia de QuailiIa, piocuiava o
neIhoi nodo de ne vei Iivie deIa. AsciIlo, que lanlen desejava Iileilai-
se da peiseguio de Isich, depois de ouvii-ne, pediu-ne que
execulasse o neu pIano. No leianos paia isso enconliado olslcuIos
seiios, nas Cilo eslava lIoqueado no lIano e ns no queianos deix-
Io aIi a neic daqueIas desenfieadas neieliizes.
ConsuIlvano-nos afanosanenle quando a pequena Ianquis caiu
do Ieilo, aiiaslando consigo Cilo. Lsle nada sofieu, nas a nenina, con
un pequeno gaIo na lesla, ps-se a giilai lo foilenenle que QuailiIa,
piesa de giande espanlo, coiieu paia o quailo, peinilindo-nos assin
fugii sen seinos vislos.
Una vez na esliada, puseno-nos a coiiei, chegando Iogo depois
ao aIleigue, onde sen denoia, eslendidos solie os Ieilos, passanos
lianqiIanenle o ieslo da noile.
No dia seguinle, ao saii, denos con dois honens daqueIe giupo
que nos havia conduzido paia foia do aIleigue. AsciIlo enfienlou un
deIes con coiagen, e depois de deiiul-Io e feii-Io giavenenle, coiieu a
auxiIiai-ne na Iula conlia o oulio. Mas esle defendeu-se lo len, que
depois de nos lei feiido, ainda que Iigeiianenle, conseguiu escapai sen
sofiei nen nesno un aiianho.
37
A CElA DE TRlMALCHO

Lslvanos j no leiceiio dia, aqueIe en que devanos pailicipai
da ceia plIica (9) (ofeiecida poi TiinaIcho), nas ns, con os coipos
ainda doIoiidos peIos goIpes iecelidos, piefeiinos ao iepouso fugii
daqueIe Iugai naIdilo.
(VoIlanos apiessadanenle ao aIleigue e, pondo-nos na cana,
lialanos con azeile e vinho das nossas feiidas, feIiznenle no nuilo
piofundas.
Todavia, aqueIe iaploi, que no havia Ievado a neIhoi, jazia ainda
no neio da esliada, e ns lienanos de nedo de sei ieconhecidos).
Quando, afIilos, piocuivanos descoliii un neio de conjuiai a
lenpeslade que paiiava solie ns, chegou, dando una liegua ao nosso
nedo, un esciavo de Aganenon:
~ No saleis, enlo, en casa de quen se vai conei hoje` Ln casa
de TiinaIcho, honen nuilo geneioso, que len no seu liicInio un
ieIgio e un coineleiio senpie pionlo a anunciai-Ihe, de hoia en hoia,
quanlo lenpo de sua vida j passou.
Ao ouvii eslas paIavias, esqueceno-nos de lodos os nossos naIes,
veslino-nos a piessa, e Cilo, que ale aqueIe nonenlo nos seivia
afeluosanenle, oledecendo a una nossa oiden, aconpanhou-nos ao
lanho.
Depois de nos apionlai, andanos a esno, a piocuia de una
disliao quaIquei, acalando poi nos apioxinai de un ciicuIo de
pessoas que se enlielinhan. Vinos un veIho caIvo, que veslia una
lnica veineIha, e jogava a peIa con neninos de caleIeiias alundanles.
L esles no aliaan lanlo a nossa aleno, ainda que vaIessen a pena,
quanlo o veIho, que, de chineIos, exeicilava-se con loIas de coi veide.
Quando una loIa caa, no cuidava de apanh-Ia, un esciavo, con un
saco cheio de peIas novas, eslava senpie pionlo a foinec-Ias aos
jogadoies.
Tivenos depois ocasio de olseivai oulias novidades. Ln ponlos
difeienles do cicuIo eslavan dois eunucos, un dos quais linha nas nos
un vaso de piala, o oulio conlava as loIas: no aqueIas que, de acoido
con o jogo, eian Ianadas de una no a oulia, nas as que caian poi
leiia.
Lnquanlo adniivanos lodo esle Iuxo, MeneIau apioxinou-se de
ns e disse:
38
~ Lis aIi o senhoi que vos ofeiece a ceia. Repaiai que lodos j se
piepaiaian paia eIa.
Assin faIava MeneIau quando vinos TiinaIcho eslaIai os dedos,
deIe se apioxinando iapidanenle e eunuco, que coIocou o vaso sol a
lnica do jogadoi. Lsvaziada a lexiga, eIe pediu gua paia as nos,
noIhou apenas as ponlas dos dedos, enxugando-os depois nos caleIos de
un pequeno seivo.
Lia pieciso nuilo lenpo paia conlai lodos os poinenoies.
Lnlianos no lanho e quando o suoi nos saa poi lodos os poios,
passanos sen denoia paia a ducha fiia.
TiinaIcho, cheio de ungenlos, fazia-se enxugai, no con
loaIhas de pano conun, nas con I nacia. Lnlienenles, dianle deIe, lis
nassagislas lelian vinho de IaIeino. L cono, enquanlo disculian, eIes
consunissen giande quanlidade da lelida, TiinaIcho disse:
~ L da ninha adega o vinho que eIes lelen a ninha sade!
DaIi, envoIlo nun pano escaiIale, eIe foi conduzido nuna Iileiia,
piecedida de qualio laledoies nuilo enfeilados, e de un caiiinho de
no, solie o quaI se via o seu lesouio, un ianeIenlo iapazole,
piecocenenle enveIhecido, nais feio ainda do que seu palio.
Duianle o liajelo, un nsico apioxinou-se de TiinaIcho e con
una fIaula de son lnue, e, depois de Ihe faIaien ao ouvido, foi locando
poi lodo o caninho.
Seguino-Io cheios de adniiao, ale que cheganos con
Aganenon a poila do paIcio, solie cujas onlieiias eslava afixada una
insciio assin concelida:

QUALQULR LSCRAVO QUL SAIR SLM
LICLNA DO IATRO RLCLLRA CLM
VLRCASTADAS

A enliada via-se un poileiio veslido de veide, apeilado nun
cinlo coi de ceieja, e que descascava eiviIhas nun pialo de piala, solie a
soIeiia eslava suspensa una gaioIa de ouio, na quaI una pega con penas
nuIlicoIoiidas diiigia cunpiinenlos a lodos os que enliavan.
Ao adniiai loquialeilo lodas eslas cousas, quase cai paia lis,
coiiendo o iisco de queliai as peinas. Con efeilo, a esqueida da enliada,
peilo da poilaiia, via-se pinlado solie a paiede un co enoine, pieso a
una coiienle, e solie o quaI eslava esciilo o seguinle con Ielias
naiscuIas: Cuidado con o co!
39
O suslo que Ievei piovocou o iiso dos neus conpanheiios, e eu,
ielonando a iespiiao, quis olseivai poinenoiizadanenle loda a
paiede. Havia aIi pinlado un neicado de esciavos, cujos nones e idade
eslavan esciilos en cailazes, vendo-se lanlen o pipiio TiinaIcho,
que, na figuia de un joven de Iongos caleIos, con o caduceu na no,
enliava en Rona, guiado poi Mineiva.
Mais adianle, eIe apaiecia na escoIa de aiilnelica e, depois, nas
funes de lesouieiio. Todas essas cousas o diIigenle pinloi havia
iepioduzido con exalido, aciescenlando as iespeclivas expIicaes. L no
pilico, ao fundo, Meiciio, Ievanlando TiinaIcho peIo queixo,
lianspoilava-o a un liono ceIesle. Ieilo deIe a Ioiluna con a sua
coinucpia cheia e as lis Iaicas fiando esliigas de ouio.
Sol o pilico vinos lanlen un giupo de esciavos que, sol a
diieo de un piofessoi, se exeicilavan paia a coiiida. Nun nguIo
havia un giande ainiio, que conlinha, nun nicho, os Laies de piala, a
esllua de Vnus, en ninoie, e un ciliio len giande, no quaI,
segundo dizian, conseivava-se a piineiia laila de TiinaIcho.
Iedi expIicaes do Iugai aceica das pinluias que se vian no liio:
~ Repiesenlan, iespondeu-ne, a IIada e a Odisseia, e lanlen
un espelcuIo de gIadiadoies ofeiecido poi Laenas.
No linha lenpo laslanle paia denoiai-ne nessa inleiessanle
olseivao. Chegianos j a anlecnaia do liicInio, onde un
adninisliadoi iecelia as nolas das despesas. O que nais ne suipieendeu
aIi foi vei fixados as onlieiias da poila feixes de vaias con nachados,
lendo esles nuna das ponlas una especie de espoio de lionze,
seneIhanle aos dos navios, lendo acina eslas paIavias:

A. C. IOMILU TRIMALCHO, UM DOS
SLIS AUCUSTAIS, O TLSOURLIRO CINAMO. (1O)

Una Inpada de dois licos eslava dependuiada no foiio,
aIuniando a insciio, e junlo aos lalenles da poila vian-se duas
laluIelas, una das quais, se len ne iecoido, dizia o seguinle:

NA ANTLVLSILRA L NA VLSILRA DAS
CALLNDAS DL }ANLIRO O NOSSO CAIO
CLIA IORA DL CASA.

Na oulia laluIela eslava esciilo o cuiso da Iua e dos sele pIanelas,
vendo-se lanlen figuias pinladas, os dias favoiveis e os dias nefaslos
eian assinaIados poi loIas de coies difeienles.
40
MaiaviIhados, anos enliai no liicInio quando un nenino,
enpiegado excIusivanenle nesle nislei, giilou:
~ Con o pe diieilo!
Receanos un inslanle aIi peneliai desiespeilando o ceiinoniaI.
Mas piecisanenle no nonenlo en que Ievanlianos o pe diieilo, ao
nesno lenpo, un esciavo, nu, aliiou-se a nossa fienle, supIicando-nos
que inleicedssenos en seu favoi: segundo dizia, no eia giave a faIla
que o expunha a una punio.
~ O lesouieiio enconliava-se no lanho, disse-nos, e sen que eu
ne apeicelesse Ievaian as suas ioupas, apenas dez seileicios de piejuzo!
Denos, enlo, neia-voIla, e, iecoIocando no cho o pe diieilo,
fonos pedii ao lesouieiio, que conlava dinheiio no liio, que peidoasse o
esciavo. LIe, ainda caiiancudo, Ievanlou o ioslo, e iespondeu-nos:
~ O que ne agasla no e lanlo a peida en si, nas a negIigncia
daqueIe inliI. Deixou que ioulassen o neu liaje de janlai, que eia un
piesenle feilo poi un cIienle poi ocasio do neu aniveisiio, e, apesai de
lei j sido Iavada una vez, eia senpie de pipuia liia. Todavia, paia
sei-Ihes agiadveI, peido-o.
Agiadecenos-Ihe a sua genliI condescendncia, e, quando
enlianos no liicInio, veio-nos ao enconlio aqueIe nesno esciavo, en
favoi de quen havanos faIado. LIe, paia denonsliai o seu
ieconhecinenlo, suipieendeu-nos con una lenpeslade de leijos. L ao
leininai, disse:
~ Logo saleieis a quen fizesles len. Lsl nas nos do copeiio
deiianai o vinho do palio.
Tonanos, afinaI, o nosso Iugai a nesa, e vieian Iogo pequenos
esciavos de AIexandiia con gua geIada paia as nos, en seguida,
oulios nos Iavaian os pes, Iinpando-nos as unhas con exliena
deIicadeza. L no ficavan caIados ao execulai un seivio lo ingialo, ao
conliiio, canlavan despieocupadanenle.
Levado peIa cuiiosidade de salei se lodos os seivos canlavan,
pedi aIgo paia lelei, e un esleIlo iapaz, enquanlo ne seivia, liindava-
ne, ao nesno lenpo, con una cano desafinada. Do nesno nodo
piocedian os oulios esciavos, a quen se pedia quaIquei cousa.

ReaInenle, paiecia assisliinos a un coio de panlonina e no a
una ceia no liicInio de una pessoa de len.
Lnlienenles, coneou a sei ouvido un anlepaslo espIndido,
peIa quaIidade e quanlidade, eslando lodos os convidados conodanenle
41
iecoslados. IaIlava apenas TiinaIcho, a quen, poi una eslianha
novidade, eslava ieseivado o Iugai de honia.
}unlanenle con pequenos pialos paia anlepaslo, liouxeian paia
a nesa un luiiinho de lionze de Coiinlo, caiiegando un aIfoige con
azeilonas liancas de un Iado e pielas de oulio, suslenlava ainda dois
pialos, solie os quais eslava giavado o none de TiinaIcho e o seu peso
en piala.
AIen disso, foian seividos, en giaciosas ponlezinhas, soIdadas
unas nas oulias, aiganazes conloinados con neI e papouIas, assin cono
saIsichas len quenles solie una gieIha de piala, lendo enlaixo aneixas
da Siia e gios de ion.
Iiuanos lodas essas deIcias quando TiinaIcho, ao son de
nsica, apaieceu caiiegado, e, ao sei coIocado solie aInofadas nacias,
un inpiudenle no coule conlei o iiso. Inaginai una calea
conpIelanenle peIada saindo de un nanlo escaiIale e, en voIla do
pescoo, un pano con Iaigas iiscas veineIhas e con fianjas caindo de
lodos os Iados.
Tiazia no dedo nnino da no esqueida un giande aneI
douiado e na faIange infeiioi do anuIai un oulio nenoi, inleiianenle de
ouio, segundo ne paieceu, lendo en voIla pequenas inciuslaes en
foina de eslieIas. L, queiendo nosliai-nos ainda oulias iiquezas, eIe
descoliiu o liao diieilo, oinado poi un liaceIele de ouio e una
puIseiia de naifin fechada poi una pIaca de esnaIle.
Depois de encaiafunchai a loca con un paIilo de piala, eIe disse:
~ Anigos, paia dizei-vos a veidade, leiia ficado de lon giado
nais lenpo foia do liicInio, nas paia no vos inpacienlai denais con
ninha ausncia, saciifiquei o neu piazei. Ieinili-ne, lodavia, que
leinine esla pailida.
Avanou-se, enlo, un nenino con un laluIeiio de leielinlo e
dados de ciislaI. Vi, en seguida, una cousa suipieendenle cono
iefinanenlo: no Iugai de fichas liancas e pielas, eIe usava noedas de
ouio e piala (11).
L enquanlo, no aidoi do jogo, pionunciava as fiases nais liiviais
do nundo, foi coIocado dianle de ns, que eslvanos ainda no anlepaslo,
un pialo lendo en cina una cesla, na quaI se via, encoIhida, una
gaIinha de nadeiia, con as penas en Ieque cono se eslivesse chocando.
Apioxinaian-se Iogo dois esciavos e, senpie ao son da nsica,
inlioduziian as nos na paIha, liiando do neio da nesna ovos de
pavo que disliiluian aos conensais.
Depois dessa suipiesa, TiinaIcho voIlou-se paia ns e disse:
42
Anigos, fui eu que oidenei que pusessen ovos de pavo sol a
gaIinha. L, poi HeicuIes, ieceio j eslaien eIes chocos! Lxpeiinenlenos:
laIvez possan ainda sei engoIidos faciInenle.
Deian-nos coIheies pesando no nenos de neia Iilia, con as
quais quelianos a casca dos ovos, feila con pasla de faiinha. Quase
aliiei foia o que locaia, pois que ne paieceu vei saIlai un pinlinho. Mas
ouvi un conensaI de piofisso dizei:
~ Quen podei adivinhai a cousa loa que esl aqui denlio!
Conlinuei, enlo, a queliai a casca con a no, e enconliei un
papafigo dos nais goidos, nadando en gena de ovo apinenlada.
} TiinaIcho, inleiionpida a pailida, havia pedido ludo o que
nos foia seivido, e, en aIla voz, linha peinilido, a quen quisesse iepelii
o vinho con neI, quando, inespeiadanenle, foi dado un sinaI con a
nsica, e os seivos, canlando un coio infindveI, Ievaian da nesa os
ieslos do anlepaslo.
Mas, naqueIe nonenlo de confuso, lendo cado no cho un
pialo de piala, un nenino pionlanenle o apanhou, TiinaIcho viu-o, e,
ao nesno lenpo en que oidenava que o pialo fosse de novo aliiado ao
cho, nandou dai, cono Iio, aIguns socos no esciavo. Acoiieu, sen
denoia, un copeiio, que ienoveu, junlanenle con oulio Iixo, o pialo de
piala.
Lnliaian depois dois esciavos elopes con Iongas caleIeiias
liazendo pequenos odies seneIhanles aos uliIizados nos ciicos paia
noIhai o cho, nas no Iugai de gua foi vinho que caiu solie nossas
nos.
O palio, cunpiinenlado peIo seu lon goslo, disse:
~ Maile ana a iguaIdade. Iiecisanenle poi islo quis que cada
un livesse a sua nesa, e lanlen poique, agIoneiando-se nenos, esles
fedoienlos esciavos no nos daio lanlo caIoi.
Lnlienenles, chegaian nfoias de vidio, fechadas
cuidadosanenle con gesso, en eliquelas de pano, anaiiadas no gaigaIo,
Iia-se:

IALLRNO DL CLM ANOS DO CONSULADO DL OIIMIO

Lnquanlo oIhvanos esses caiacleies, TiinaIcho laleu
doIoiosanenle as nos dizendo:
~ Ah! o vinho len, pois, una vida nais Ionga do que ns, figeis
ciialuias hunanas`! Mas ns nos vingaienos sugando-o lodo. No vinho
esl a vida. AIen dislo, esle e Opnio gaianlido. Onlen no nandei
43
liazei a nesa vinho lo lon, e, enlielanlo, havia pessoas de len naioi
consideiao!
elanos, adniiando loda esla nagnificncia en lodos os seus
pailicuIaies, quando un esciavo liouxe un pequeno esqueIelo de piala,
faliicado de nodo laI que as ailicuIaes e junlas podian doliai-se en
lodos os senlidos. Depois de alii-Io viias vezes solie a nesa, onde a
noliIidade de suas junlas o fez lonai difeienles posies, TiinaIcho
assin decIanou:
~ Oh! soile hunana! Muilo pensanos sei e nada sonos!

(Nada nais e que un Ieve sopio a exislncia!)
Iiesa de Oio, esle sei de lodos ns o aspeclo
Vivanos, pois, enquanlo gozai podenos!

Depois desle eIogio da vida, foi-nos seivido un oulio pialo que,
ainda que no coiiespondendo a nossa expeclaliva, aliaiu peIa sua
novidade os oIhaies de lodos.
Lia una vasiIha en foina de gIolo que linha en voIla os doze
signos do Zodaco, solie cada un o cozinheiio ailisla coIocaia una
iguaiia que eslava en eslieila ieIao con a iespecliva consleIao: solie
iies gios de lico da piinaveia, solie o Touio un pedao de caine de
vaca, solie os Cneos leslcuIos e iins, solie o Cncei una coioa, solie o
Leo figos da fiica, solie a Viigen una vuIva de poica joven, solie a
aIana una laIana que linha nun dos pialos un loIo e no oulio una
loila, solie o Lscoipio, un peixinho do nai, solie o Sagiliio una Ielie,
solie o Capiicinio una Iagosla, solie o Aquiio un ganso, e solie os
Ieixes dois saInoneles. No neio da vasiIha via-se un favo de neI solie
un lufo de eivas.
Un esciavo egpcio ofeiecia po nun pequeno foino poilliI de
piala, canlando con una voz nais que faslidiosa un liecho do nino do
Vendedoi de SIfio. (12) L cono ns no nanifeslssenos enlusiasno
anle pialos lo oidiniios, TiinaIcho disse:
~ Anigos, seivi-vos, esla e a oiden da ceia.
MaI acalaia de faIai e apaieceian, danando ao son de nsica,
qualio esciavos, que descoliiian a vasiIha. Vinos, enlo, no fundo da
nesna ~ islo e, nun segundo pialo ~ pssaios goidos iecheados, e, no
neio, una Ielie con asas, iepiesenlando Iegaso.
Nolanos depois nos canlos da vasiIha, qualio figuias de sliios
que, nunidos de pequenos odies, noIhavan con un noIho de pinenla
os peixes, no quaI esles nadavan cono no eslieilo de Luiipo.
44
Os seivos pioiionpeian en apIausos e ns nos associanos a eIes,
ao nesno lenpo en que lodos, conlenles, inicivanos o assaIlo a pialos
lo piocuiados. TiinaIcho, salisfeilo lanlen con o xilo da suipiesa,
giilou:
~ Tiincha! ~ e Iogo apaieceu o seivo liinchadoi, que coilou o
pileu, ieguIando os seus novinenlos peIo conpasso de una nsica,
cono un conduloi de caiio conlalendo ao son do igo.
Lnlienenles, TiinaIcho no cessava de iepelii, con voz
insislenle:
~ Tiincha! Tiincha!
Desconfiando que, aliaves dessa paIavia lanlas vezes iepelida,
houvesse una nova faisa, ciiei coiagen e pedi una expIicao ao
conensaI que ne eslava nais pixino. Lsle, acoslunado a lais
liincadeiias, iespondeu-ne:
~ Vs aqueIe honen que esl liinchando a vianda` Iois len, eIe
se chana piecisanenle Tiincha, assin, lodas as vezes que seu palio Ihe
diz: ~ Tiincha! ~ con una nica paIavia chana-o e oidena-Ihe aquiIo
que deve fazei.
No ne senlia capaz de engoIii nen nais un locado, e, voIlando-
ne paia o Iado do neu infoinanle, paia ouvi-Io nais conodanenle,
depois de lei conseguido soIlai-Ihe a Ingua, peigunlei-Ihe quen eia
aqueIa nuIhei, que eslava senpie en novinenlo peIo liicInio:
~ L a nuIhei de TiinaIcho, iespondeu-ne. Chana-se Ioilunala,
none que Ihe assenla len, pois que nede o seu dinheiio aos aIqueiies.
~ L anles de casai-se, que eIa eia`
~ Con lua Iicena, digo-le que no leiias aceilado de suas nos
nen nesno un pedao de po. Iois sen que se saila cono nen poi que,
loinou-se a senhoia alsoIula de TiinaIcho, e esle no v as cousas seno
aliaves dos oIhos deIa, a ponlo de, se en pIeno neio-dia, afiinasse sei
noile, eIe aciedilaiia nas suas paIavias.
TiinaIcho possui lanlos haveies, que eIe nesno no sale a
quanlo nonla a sua foiluna, nas a aslula noidona len os oIhos solie
lodas as cousas e, onde nenos se espeia, eIa apaiece. LsciupuIosanenle
econnica, e lanlen dona de slio ciileiio, nas len una Ingua
conpiida, una veidadeiia pega lagaieIa! Quando quei len, adoia,
quando no, odeia.
Lsle TiinaIcho possui exlenses lo vaslas de leiias que un
faIco podeiia voai solie eIas a vonlade, e islo sen conlai o dinheiio que
45
pioduz o seu dinheiio! Sonenle no slo do seu poileiio h nais piala
do que no paliinnio de quaIquei oulia pessoa.
Quanlo ao ouio, nen nais nen nenos. L len Iegies de seivos.
Ah! aposlaiei que nen ao nenos a decina paile deIes conhece a caia do
seu palio. L, apesai disso, esses idiolas, a un geslo seu, sale-se I paia
que Iugai coiieiian a fin de escondei-se!
L no penses que eIe piecise janais de conpiai aIguna cousa. H
de ludo en sua casa: I, ceia, pinenla. Se quisesses Ieile de gaIinha, ale
isso enconliaiias aqui!
L, queies salei` A I deIe no eia de quaIidade nuilo loa, pois
len, nandou luscai caineiios en Taienlo paia ienovai o seu ielanho.
Iaia que en sua casa se pudesse pioduzii o veidadeiio neI da Alia,
oidenou que Ihe liouxessen aleIhas de Alenas, desejando lanlen con
isso neIhoiai a iaa do pas, ciuzando-a con a giega.
L, nesles Ilinos dias, no escieveu pedindo que Ihe nanden da
ndia senenles de coguneIos` AIen disso, no len una nuIa que no
seja nascida de un onagio.
Vs esles coIches` Desafio-le a enconliai un que no esleja cheio
de I pipuia ou escaiIale. LIe e, en suna, o que se pode chanai un
honen feIiz.
Quanlo aos oulios Iileilos que aqui eslo, eIes se loinaian
lanlen pessoas consideiveis e endinheiiadas. Vs aqueIe I en laixo,
deilado no Ilino lanco` Iossu hoje os seus oilocenlos niI sesleicios.
Saiu do nada: onlen ainda caiiegava Ienha nas coslas. Mas paiece ~ peIo
nenos foi o que ouvi dizei ~ que eIe ioulou o laiiele de un inculo,
denlio do quaI achou un lesouio.
Lu, poien, no o invejo, nen a ninguen: se os deuses Ihe queien
len neIhoi paia eIe! No se enveigonha de dizei que se loinou Iivie h
pouco lenpo, a piova disso e que afixou iecenlenenle un cailaz con
esla insciio:

CAIO IOMILU DIOCLNLS ALUCA UMA
SALA A IARTIR DAS CALLNDAS DL }ULHO,
IOIS SL TORNOU O IROIRILTRIO DA CASA.

L aqueIe oulio, que lanlen esl enlie os Iileilos, que leIa vida
Ievou! No queio censui-Io, nas depois de lei vislo o seu niIho de
sesleicios peideu ludo fiagoiosanenle. Agoia, no len un caleIo na
calea que no esleja hipolecado. De quen a cuIpa` DeIe no e, con
ceileza, sendo o neIhoi honen que eu conheo. Ioian anles aIguns do
seus conpanheiios que, veidadeiios galunos, liiaian-Ihe ale a canisa!
46
Sales len que e neIhoi andai s que naI aconpanhado. L os lons
anigos, apenas ven a niseiia apioxinai-se, deixan-nos.
~ Mas que especie de piofisso eIe exeicia paia acalai assin lo
naI`
~ LIe eia enpiesiio de coilejos fnelies. A sua nesa eia
opuIenla cono a de un iei: javaIis con suas ceidas, pasleis dos nais
piocuiados, pssaios dos nais iaios, enlie cozinheiios e pasleIeiios, un
exeicilo. O vinho enloinado sol sua nesa dava de solia paia enchei a
adega de quaIquei oulia pessoa. Un honen sen calea, eis ludo.
Quando j eslava a leiia do alisno, lenendo que os seus
ciedoies se apeicelessen das suas dificuIdades financeiias, eIe nandou
que se fizesse una venda en IeiIo assin anunciada:

CAIO }ULIO IROCULO VLNDLRA LM LLILO
O SUILRILUO DO SLU MOILIRIO

TiinaIcho inleiionpeu essa naiialiva lo diveilida, pois que o
piineiio seivio j havia sido Ievado, e, enlie os convidados, len
hunoiados depois das copiosas Iilaes, a conveisao linha se
geneiaIizado. Apoiando-se solie un coloveIo, eIe coneou a dizei:
~ Anigos, lelei sen ceiinnia, pois, se no, cono podeiian
nadai os peixes que conenos` L aciedilai que loda a ninha ceia consisle
nos pialos que visles no inleiioi daqueIa vasiIha` Scr4 issc ccnncccr U|isscs?
(13) Ceilanenle : a fiIoIogia -e necessiia en lodos os Iugaies, nesno na
nesa.
Iossan gozai o neiecido iepouso os ossos do neu lenfeiloi, que
ne deixou en condies de vivei dignanenle enlie os honens! Lu,
ieaInenle, vejo piofundanenle en lodas as coisas, e, giaas aos seus
ensinanenlos, nada h que eu no saila expIicai.
Lsle ceu, que ofeiece noiadia a doze divindades, lona oulios
lanlos difeienles aspeclos, e e, anles de ludo, iies (14). Ioi islo, os que
nascen sol esle signo possuen ielanhos nuneiosos e I en quanlidade,
aIen disso, so leinosos, descaiados e, quando inveslen conlia aIguen,
agiiden de veidade. iies pieside ao nascinenlo de giande nneio de
pedanles e lagaieIas.
O fino hunoiisno do asliIogo foi vivanenle apIaudido.
~ Depois o ceu inleiio ~ conlinuou eIe ~ loina-se Touio. Vn
enlo ao nundo os espiilos de conliadio, os viIos e os que se
eniaivecen faciInenle. Ln seguida, nascen sol os Cneos as ligas, os
lois, os leslcuIos e os que anan oia un sexo oia oulio.
47
Lu nasci sol a consleIao do Cncei, e poi islo que ne suslenlo
solie nuilos pes e que neus haveies -so inensos, lanlo en leiia cono
no nai: de falo, esse aninaI se adapla aos dois eIenenlos. Conpieendeis
agoia, o nolivo poi que nada nandei coIocai solie esse signo: queiia que
a ninha oiigen peinanecesse isenla de quaIquei nancha.
Sol o Leo nascen os gIules e os piepolenles, sol a Viigen os
afeninados, os covaides e os deslinados a povoai as piises, os
cainiceiios, os negocianles de ungenlos e lodos os que viven de lifico
nascen sol a aIana, os piepaiadoies de venenos e os siciios vn a Iuz
sol o Lscoipio.
Sol o Sagiliio nascen os vesgos que pen o oIho solie o Iegune
e se apodeian do loucinho, sol o Capiicinio os infeIizes naiidos, cujas
desgiaas Ihes fazen nascei coinos, sol o Aquiio os eslaIajadeiios e os
que ln a calea duia, sol os Ieixes, afinaI, os cozinheiios e os ieliicos.
L assin giia o nundo, cono a ioda de un noinho, liazendo-nos
senpie aIgun naI, nasa ou noiia o honen. L o lufo de eiva con o favo
de neI que a vasiIha liaz ao cenlio len cono as oulias cousas a sua
expIicao: e que a leiia, nossa ne conun, esl no cenlio do univeiso,
aiiedondada cono un Ovo, e conlen, piecisanenle cono se fosse un
favo, lodas as especies de cousas loas.
~ Oh! que saledoiia! ~ foi a excIanao geiaI.
L, Ievanlando as nos paia o aIlo, juianos que nen Hipaico nen
Aialus (15) Ihe podeiian sei conpaiados.
Lnlienenles, os seivos enliaian e eslendeian solie os Ieilos
lapeles con desenhos coIoiidos que iepiesenlavan caadoies a espieila,
nunidos de iedes, venluIos e oulios apeliechos de caa. No salanos
ainda o que podeiia isso significai, quando ouvinos, vindo de foia, un
vozeiio ensuidecedoi. L, nun inslanle, o liicInio foi invadido poi ces
da Lacnia, que coiiian de un Iado paia oulio, cn loino da nesa. Ln
seguida, conduzido solie una enoine ainao, apaieceu un javaIi de
lananho coIossaI, liazendo na calea un laiiele de Iileilo, suspensas as
suas piesas vian-se duas pequenas ceslas lecidas con ianos de paIneiia,
cheias, una con lnaias da Siia e oulia con lnaias do Lgilo.
Ln voIla do aninaI vian-se poiquinhos de nassa, os quais
paiecian piesos as lelas, lialava-se, assin, de una javaIina. Os
poiquinhos foian disliiludos, cono piesenles, aos convidados.
Iaia dividii o javaIi no se apiesenlou aqueIe Tiincha, que havia
liinchado os pssaios, nas una especie de giganle lailudo, lendo as
peinas apeiladanenle enfaixadas e un avenlaI coIoiido. Con un faco
48
de caadoi, eIe deu un foile goIpe solie o fIanco do aninaI, e, peIa
aleiluia, saiu voando un lando de loidos.
Mas os passaiinheiios eslavan a poslos con seus viscos e, nun
inslanle, apanhaian-nos de novo, enquanlo esvoaavan peIo liicInio.
TiinaIcho deleininou que os pssaios fossen disliiludos, un paia
cada conensaI, dizendo Iogo depois:
~ Repaiai, agoia, de que gIandes deIicados esle poico seIvagen
se aIinenlava.
Ln seguida, os seivos liiaian das piesas do aninaI os ceslinhos e
dividiian enlie os convidados, en pailes iguais, as lnaias do Lgilo e as
da Siia.
Lnquanlo isso se passava, eu, que eslava nun Iugai afaslado,
dava lialos a loIa piocuiando una expIicao paia o falo de seiviien un
javaIi liazendo a calea un laiiele. Depois de havei esgolado as nais
exliavaganles suposies, iesoIvi vaIei-ne novanenle do neu vizinho
cono inleipiele. Depois de Ihe havei dilo o nolivo do neu loinenlo, eIe
assin ne iespondeu:
~ Ale o leu seivo, se le diiigisses a eIe saleiia expIicai isso.
Supes eslai a fienle de un enigna, quando a cousa e cIaia cono a Iuz
do soI. Lsle javaIi devia sei seivido, onlen, en uIlino Iugai, nas os
conensais, j saciados, dispensaian-no. Lis a poi que hoje, apiesenla-se
veslido cono un Iileilo.
MaIdisse a ninha ignoincia e nada nais Ihe peigunlei paia no
paiecei que eslava conendo peIa piineiia vez a nesa de pessoas
iespeilveis.
Lnquanlo se conveisava, un nenino de suipieendenle leIeza,
con una coioa de pnpanos e heia, e que cono aco se dava o none oia
de inio, oia de Lieu, oia de Lvio, ofeiecia aos convidados, dando voIla
a nesa, uvas, que liazia nuna ceslinha canlando ao nesno lenpo, con
una voz das nais esliidenles, una poesia conposla peIo seu palio.
Ao ouvi-Ia, TiinaIcho voIlou-se paia eIe dizendo-Ihe:
~ Dionsio, lu esls Iivie.
Sen denoia, o nenino liiou o laiiele da calea do javaIi, pondo-
o na sua.
~ Lileilei o deus Lilei (16), no o podeieis negai.
Ns achanos nuilo espiiiluoso o liocadiIho de TiinaIcho, e o
nenino passou de no en no, sendo aIvo de una chuva de leijos.
Lnlienenles, TiinaIcho leve de ausenlai-se paia salisfazei una
necessidade coipoiaI, e ns, senlindo-nos en naioi Iileidade sen eIe,
49
coneanos a eslinuIai a Ioquacidade dos conensais. Danas, enlo,
depois de havei iecIanado nais lelida, assin faIou:
~ Un dia nada e, lasla viiaino-nos, un nonenlo, e eis a noile
que chega: assin, o que de neIhoi lenos a fazei e passai sen deIongas
do Ieilo paia a nesa. Lu, h pouco, lienia de fiio, e o lanho naI ne
aqueceu, nas un lon copo de vinho quenle faz o efeilo de dez coleilas.
Oh! eli cono una esponja e ne sinlo enliulecido. O vinho, desla vez,
suliu-ne ao ceielio!
~ Quanlo a nin ~ disse SeIeuco enliando na conveisao ~
evilo lonai lanho lodos os dias. O lanho e un veidadeiio liiluianle. L
cono se a gua livesse denles, aos poucos eIa vai nos Iiquefazendo ale
chegai ao coiao. Mas, ao conliiio, quando soivo una naIga de vinho
con neI, o fiio faz-ne iii!
Hoje, aIis, no pude lanhai-ne, poique live de assislii a un
enleiianenlo. Tanlen Ciisanlo, o espeIho da sade, un anjo de
londade, exaIou o uIlino suspiio. L Ienliai que nonenlos anles
conveisava conigo! Iaiece-ne v-Io ainda a ninha fienle.
Oh! que sonos ns`! exigas cheias que caninhan, nenos do que
noscas, poique eslas ao nenos possuen ceila, iesislncia: no sonos
nais que loIas de salo.
L o que seiia se eIe no livesse olseivado iigoiosa diela! Cinco
dias sen lonai una gola de gua nen conei una nigaIha de po, no
enlanlo, foi-se do nesno nodo. Iizeian-no noiiei lodos aqueIes
nedicos, ou anles, o seu nau deslino, pois que o nedico no seive seno
paia o confoilo noiaI!
Os funeiais, lodavia, foian leIos, eIe jazia solie seu Ieilo, coleilo
con panos finssinos, e cono havia dado a Iileidade a viios esciavos
foi nuilo choiado. Sonenle as Igiinas de sua nuIhei no ne paieceian
sinceias. L, no enlanlo, eIe no Ihe deixou faIlai nada nesle nundo! Mas a.
nuIhei ~ oh! a nuIhei! ~ e una veidadeiia ave de iapina: no se deve
fazei-Ihe o nenoi len, pois que e o nesno que aliiai aIguna cousa nun
poo. L inliI: o anoi con o coiiei do lenpo liansfoina-se nuna
veidadeiia chaga.
Diveilano-nos nuilo ouvindo-o quando IiIeios coneou a dizei:
~ No seiia neIhoi faIainos dos vivos` Ciisanlo, afinaI, leve
aquiIo que neiecia. Todos ieconhecen que eIe viveu e noiieu cono un
honen de len. Que h, pois, a Ianenlai` Saiu do nada e, paia aunenlai
o seu pecIio, que foi ciescendo cono un favo de neI, leiia nasligado o
esliune paia deIe liiai a noeda nais insignificanle.
50
Lu aciedilo que eIe no deixou nenos de cen niI sesleicios, e
ludo en dinheiio conlado. Mas se quiseides salei loda a veidade, di-Ia-ei,
eu que no lenho papas na Ingua: eIe eia speio e ofensivo no faIai, un
piovocadoi de liigas poi exceIncia.
Seu iino eia un liavo honen, que se nuIlipIicava paia seivii
os anigos, no oIhava paia despesas e sua nesa eslava senpie cheia. A
piincpio, ienou conlia a naie, nas endiieilou-se con a piineiia
coIheila, pois conseguiu vendei o vinho peIo pieo que quis.
Toinou-se soleilo depois con una heiana que Ihe coule, eIe
dividiu-a de nodo a ficai con nais do que eia de diieilo. Agoia, esle
inleciI de Ciisanlo, agaslado con o iino, deixou ludo que possua a
un eslianho. Longe vo os que se afaslan dos seus.
LIe possua esciavos a quen esculava cono se fossen oicuIos, os
quais, poi gialido, quase o aiiuinaian. Nunca d lons iesuIlados
confiai Iogo en aIguen, solieludo nos negcios. De quaIquei nodo,
soule apioveilai len a sua vida, enquanlo foi desle nundo, e nesno
daquiIo que no Ihe calia de diieilo se apodeiava.
Lia un veidadeiio fiIho da Ioiluna: laslava locai o chunlo paia
que se liansfoinasse en ouio. L fciI sulii quando lodos os enpeciIhos
se afaslan poi si nesnos! L a que idade pensais que eIe noiieu` Con
nais de selenla anos. Mas eia ioluslo cono un caivaIho, os anos no Ihe
pesavan, no linha nen un fio de caleIo lianco.
Lu conheci esse honen: quando joven goslava de andai, e, j
veIho, ainda dava as suas caninhadas. Aciedilo, poi HeicuIes, que eIe
no deixou inlacla nen nesno a sua cadeIa. Iossen veIhos ou noos,
no linha suliIezas: un honen que goslava de lodos os lenpeios. L eu
no o censuio poi isso: una vez que veio ao nundo, podei ao nenos
dizei que se diveiliu!
A IiIeios seguiu-se con a paIavia Caninedes, que disse:
~ Lslas hisliias no inleiessan nen o ceu nen a leiia. Todos se
esquecen da caieslia que nos afIige. Ioi HeicuIes, no consegui
enconliai nen un s pedao de po duianle lodo o dia de hoje. Chego a
peidei o nino! Lsla seca no len nais fin! A fone j duia h un ano.
MaIdilos sejan os edis, que eslo de conlinao con os padeiios,
consliluindo assin una sociedade de socoiio nluo. QuaI e a
conseqncia` Lnquanlo a genle polie jejua, venos nuna fesla conlnua
as locas piiviIegiadas.
Oh! Se livessenos ainda honens do poile daqueIes que aqui
enconliei quando vin da sia! ons lenpos aqueIes! A SicIia
51
enconliava-se a nesna dislncia: nas canaIhas cono esses eian
chanados a iazo con Iies lais, que paiecian casligos de }pilei.
Lu eia enlo un nenino: iecoido-ne, conludo, cono se fosse
onlen, de Safnio, cuja casa ficava peilo do Aico VeIho. Lia cono una
pinenla, onde locava queinava. Mas que honen! Honeslo, IeaI, senpie
de coiao aleilo paia con os anigos. Con eIe podia-se ale jogai, sen
ieceio, a noiia no escuio.
No Senado lodos iecelian as suas veigasladas e eia un piazei
ouvi-Io. No faIava poi neio de nelfoias, nas dizia as cousas cIaias e
inleiias. Quando faIava no Iiun, a sua voz aIleava-se cono una
lionlela, e no suava nen que nos nandasse chuva. L cono esla caa
Iogo a cnlaios Iinpava a gaiganla: possua aqueIa filia iesislenle dos
asilicos. L cono iespondia con genliIeza aos cunpiinenlos, chanando
a lodos peIo none, cono se fosse da nossa condio!
NaqueIe lenpo, poi assin dizei, os vveies nada cuslavan. Con
un asse (17) conpiava-se po laslanle paia saciai dois enfoneados, os
pezinhos de agoia no chegan ao lananho de un ovo. L as cousas
pioian cada dia que passa! Lsle pas piogiide paia lis cono o ialo de
un lezeiio.
L cono podeiia sei de oulio nodo, se possunos un ediI que no
vaIe un figo seco, e que poi un asse consenliiia que fssenos lodos
liucidados` Na sua casa ludo se espeidia, pois nun s dia eIe ganha un
paliinnio. Lu sei len cono eIe conseguiu ajunlai niI dinheiios de ouio!
Mas se livessenos sangue nas veias, eIe no encheiia assin a sua
pana. O nosso povo e de una giande liavuia paia faIai, nas quando se
liala de agii o nedo paiaIisa-o. No que ne diz iespeilo, j dei sunio as
ninhas ioupas, e se a seca conlinuai seiei foiado a vendei ale as ninhas
casinhoIas.
Aonde iienos acalai se nen os deuses nen os honens pensan
en ienediai, de quaIquei nodo, a nossa siluao` Iossa eu lei a ceileza
de vei os neus senpie con sade cono lenho a de que ludo nos foi
enviado do aIlo. L naluiaI: nos dias que coiien quen pensa, poi un
nonenlo sequei, na ieIigio` Quen cuida de olseivai o jejun` }pilei
no causa nais nedo e os honens no ln oIhos seno paia conlai
dinheiio solie dinheiio.
Anliganenle, ao conliiio, as nuIheies, coleilas de esloIas, ian
en piocisso peIos nonles con os pes descaIos, os caleIos soIlos e a
aIna cndida, a iogai a }pilei que nos nandasse chuva. L cono esla caa
Iogo a cnlaios ~ Iogo ou nunca ~ lodos voIlavan paia suas casas
noIhados cono canundongos. Oia, cono agoia no h nais ieIigio, os
52
deuses ln os pes anaiiados quando se liala de socoiiei-nos: e adeus
coIheila!
~ Ieo-le ~ disse Lquio, honen de huniIde apaincia ~ que
faIes con nais aceilo. Oia lianco, oia negio, dizia aqueIe canpons
que linha peidido o cevado de coipo nanchado. AquiIo que no podes
possuii hoje, l-Io-s ananh: assin e a vida. Ceilanenle, no haveiia un
pas neIhoi do que esle se livessenos honens de veidade. Mas no e poi
nossa cuIpa que agoia eslanos aliavessando una ciise lo aguda. No
devenos vei lodas as cousas sol un aspeclo exageiadanenle sonliio.
Ln lodos os Iugaies nos juIganos no cenlio do ceu. Mas se visses o que
se passa na casa dos oulios, diiias que aqui os poicos passeian leIos e
asseados.
No enlanlo, denlio de lis dias, leienos una fesla e podeienos
assislii a una nagnfica Iula: neIa lonaio paile no sonenle
gIadiadoies nas lanlen nuneiosos Iileilos. O nosso Tilo sale fazei as
coisas len feilas e apiesenla senpie novidades eslupendas: se no foi
islo sei aquiIo. Conheo-o len, sou de casa...
No sei una Iula fingida: as Ininas seio len afiadas, no
podei havei desislncia e, paia que o plIico fique conpIelanenle
salisfeilo, havei un cainiio (18) len no cenlio da pisla. LIe pode fazei
ludo o que quei: heidou, a noile de seu pai, liinla niIhes de sesleicios.
Suponhanos que gasle agoia qualiocenlos niI, no ficai polie poi islo,
e o seu none sei eleinanenle iecoidado.
} chegaian cavaIos de puio sangue, una nuIhei que guia caiios
de conlale, e eIe j conseguiu lanlen o inlendenle de CIicon, aqueIe
que se deixou suipieendei quando piocuiava disliaii-se con a palioa.
Vanos vei cono o povo lonai pailido, uns peIo naiido ciunenlo que
se vinga, oulios peIo leino enanoiado! Lsse CIicon poilou-se nuilo naI,
fazendo expoi o seu adninisliadoi as feias! Desse nodo, expoi-se- a si
nesno ao iidcuIo.
Que cuIpa len o seivo poi lei sido oliigado a pieslai-se a aIgo`
AqueIa veIha desaveigonhada e que neiecia sei desvenliada poi un
louio. Mas aqueIe que no pode lalei no asno lale na aIlaida.
Aciedilaiia, pois, aqueIe ingnuo do CIicon que a fiIha de Heingenes
Ihe peinanecesse senpie fieI` Seiia o nesno que desejai coilai as gaiias
de un niIhafie en pIeno vo: quen de galo nasce, ialos caa.
CIicon! CIicon! Quisesle piovocai un escndaIo, e, agoia sonenle
a noile podei apagai essa nancha que colie o leu none. AfinaI, quen
faz paga. Lu j coneo a pieIilai o lanquele que nos sei ofeiecido poi
Maneia, aIi havei peIo nenos dois dinheiios de ouio paia nin e paia
53
os neus. Se eIe nosliai-se assin lo geneioso, veieis cono se loinai
nais popuIai do que Noilano. LIe j ganhou nuilo leiieno.
L, na veidade, poi que olia se loinou leneneiilo esse Noilano`
Iiopoicionou-nos, una vez, una Iula de gIadiadoies cansados e que, de
lo veIhos, un sopio laslava paia deiiulai. Vi condenados as feias
iesisliien nuilo nais, noiiendo diIaceiados sol a Iuz das Ianleinas.
AqueIes honens paiecian nais fiangos do que gIadiadoies. Un deIes,
neio adoinecido, dava un passo a fienle e lis a ielaguaida, oulio eia
iaqulico: un leiceiio, vindo sulsliluii o conpanheiio noilo esliipado,
paiecia nais noilo que eIe. O nico que possua aIgun fIego eia un
licio, e assin nesno paiecia un piincipianle. Saian-se, afinaI, con
aIguns aiianhes, lo vis eian e poIlies, capazes sonenle de dai as
coslas, na Iula.
Lis un leIo diveilinenlo que le piopoicionei ~ disse-ne
Noilano. L eu no le apIaudi` ~ iespondi-Ihe. Se fizeies a conla veis
que eu le dei nais do que de li ieceli. Mas nesle nundo piecisanos
ajudai-nos uns aos oulios, no e veidade`
Aganenon len o ai de quen diz: ~ Quando cessai de nos
inpoilunai esse lagaieIa` Tenho que faIai pois que lu, que sales faIai
lo len, no o faz. Iiefeies iii da nossa ignoincia, lu que es una pessoa
cuIla. Oh! Salenos len que nunca faIla vaidades aos Iileialos. Mas que
inpoila` Aciedilas que no conseguiiei poi isso Ievai-le nun desles dias
ale o canpo paia veies ninhas casinhas` AIi enconliaienos ceilanenle
aIguna coisa paia conei: un fiango, dois ovos... AIegiai-nos-enos,
ainda que, paia dizei a veidade, con esle ano infane, no lenhanos
nolivo paia salisfao. Mas, de quaIquei nodo, no noiieienos de fone,
veis.
AIen disso, eslou piepaiando-le un novo discpuIo, o neu fiIho
piediIelo! Se ouvisses cono eIe iecila as qualio pailes da oiao! Se vivei,
leis a leu Iado un lon pequeno esciavo. Ten lanla vonlade de esludai
que, dando-se-Ihe un pouco de Iileidade, coiie Iogo a neiguIhai-se nos
Iivios. TaIenlo no Ihe faIla, sinpalizais Iogo con eIe. Mas len una
paixo exageiada peIos pssaios. } Ihe nalei lis pinlassiIgos, e depois
fiz con que aciedilasse que una doninha os livesse conido.
Mas eIe enconliou Iogo oulias disliaes, cono, poi exenpIo, a
pinluia, a que se dedica con paixo. } esludou laslanle as Ielias giegas,
agoia apIica-se con lons iesuIlados as Ialinas, ainda que o piofessoi que
Ihe aiianjei seja nuilo conodisla. L un honen que no len fiineza de
espiilo: pede-ne Iivios, as vezes, nas no se d ao lialaIho de os Iei.
LIe len un oulio neslie que, se no possui giande cuIluia, e de
nuilo zeIo: chega a queiei ensinai o que no sale. Cosluna vii a ninha
54
casa nos dias de fesla e aceila salisfeilo ludo o que se Ihe d. Conpiei
lanlen paia neu fiIho aIguns Iivios de econonia, poique salei un
pouco de diieilo no e denais paia os negcios de casa. Isso lei, un dia,
a sua uliIidade. Decidi que apiendesse aIguna piofisso, seja a de
laileiio ou piegoeiio, ou nesno causdico, conhecinenlos, afinaI, de
que nada o podei piivai, a no sei Oio.
Ioi islo iepilo-Ihe lodos os dias: Meu fiIho, ouve as ninhas
paIavias: ludo o que apiendes e paia leu len. Veja IiIeio, o advogado: se
eIe no livesse esludado, hoje passaiia fone. H quanlo lenpo que
caiiegava ainda sacos solie as coslas` Iois len, hoje, nen nesno
Noilano o supeia en iiqueza. A cincia e un lesouio e senpie conven
possuii una piofisso.
Lsles eian os discuisos que se pionunciavan quando TiinaIcho
voIlou a nesa. Depois de enxugai a fionle, onde coiiian ungenlos,
pediu gua paia as nos, dizendo en seguida:
~ Anigos, peidoai-ne, h j viios dias que lenho o coipo
desaiianjado, e nen nesno os nedicos salen o que seja. Conludo, fez-
ne len una infuso de casca de ion e de pinheiio no vinagie. Lspeio
que o neu venlie lone juzo, e se assin no foi, leieis que ouvii aIguns
iunoies, seneIhanles ao nujido de un louio. AIis, se quaIquei de vs
livei necessidade de fazei o nesno, no deve de nenhun nodo
enveigonhai-se. Sonos lodos de caine e osso, e cieio que nada causa
lanlo sofiinenlo nesle nundo cono lei a genle de conlei-se. Lslais
iindo, Ioilunala, lu que duianle a noile ne inleiionpes conlinuanenle o
sono!
Tenho o coslune, aqui no liicInio, de deixai lodos en conpIela
Iileidade: os pipiios nedicos dizen que faz naI a genle conlei-se. L se
senliides aIguna necessidade nais inpeiiosa, I foia esl ludo pionlo: a
gua, cadeiias fuiadas e ludo o nais. Aciedilai en nin: quando os gases
solen ao ceielio difunden-se en seguida poi lodo o sangue. Ouvi dizei
que nuilas pessoas noiieian assin, poique no liveian a coiagen de
sei fiancas.
Agiadecenos a TiinaIcho as suas genliIezas e alenes e, con o
copo junlo a loca, sufocvanos o iiso con liagos lieves e iepelidos. Mas
eslvanos len Ionge de suspeilai quando faIlava ainda paia o fin
daqueIa espIndida ceia.
De falo, depois que os seivos liiaian os pialos seividos ao son de
nsica, cono de coslune, vinos enliai no liicInio lis poicos liancos
con calieslo e cinceiio, un dos quais, cono anunciou o piegoeiio, linha
dois anos, oulio lis e o leiceiio seis. Supus a piincpio que se lialasse de
55
poicos anesliados, liazidos ale ns paia aIgunas exilies, cono nos
ciicos. Mas TiinaIcho ps un leino a nossa expeclaliva dizendo:
~ QuaI desles poicos desejais que, nun inslanle, seja seivido a
nesa` Os cozinheiios conuns salen assai un fiango, un faiso, assin
cono so capazes de oulias inepcias seneIhanles, nas os neus
cozinheiios salen cozinhai nas suas caaioIas vileIos inleiios.
Mandou vii a sua piesena, sen denoia, un cozinheiio, e, sen
espeiai que escoIhssenos un dos poicos, oidenou-Ihe que nalasse o
nais veIho. Ln seguida, Ievanlando a voz, peigunlou-Ihe:
~ A que deciia peilences`
~ A quadiagesina ~ iespondeu o cozinheiio. L TiinaIcho:
~ Nascesle en casa ou fosle conpiado`
~ Nen una nen oulia coisa. Iansa doou-ne a vs poi
leslanenlo.
~ Tiala, enlo, de agii depiessa, se no ponho-le na deciia dos
esciavos nensageiios (19).
Depois de ouvii esla aneaa, o cozinheiio diiigiu-se iapidanenle
paia a cozinha, aiiaslando o aninaI.
TiinaIcho voIlou-se enlo paia ns e disse soiiidenle:
~ Se no vos agiada esla quaIidade de vinho nandaiei vii oulia,
nas se a apieciais, deveis denonsli-Io. Ciaas aos deuses, no lenho
necessidade de conpiai vinho, ludo o que aqui vedes piocede de una
ninha piopiiedade, a quaI ainda no ne dei o lialaIho de conhecei.
Disseian-ne que se eslende de un Iado, ale Teiiacina e, de oulio, ale
Taienlo. Agoia, queio unii esla ninha pouca leiia con as ninhas
piopiiedade da SicIia, de nodo que, quando quisei ii ale a fiica,
podeiei faz-Io sen saii do que e neu.
Mas conla-ne, Aganenon: que causa defendesle hoje` Lu no
pielendo, ceilanenle, ii discuisai no liilunaI, nas no se v pensai poi
isso que ne seja inleiianenle eslianha a aile oialiia, nesno a Iileialuia
senpie a esludei con loa vonlade. A piova disso e que possuo lis
lilIiolecas: una de olias giegas e duas de Ialinas. Vanos, pois, expIana o
assunlo de leu discuiso.
Aganenon coneou:
~ Un polie e un iico eian ininigos. Mas Iogo TiinaIcho
inleiionpeu-o:
~ Que quei dizei pcorc` ~ peigunlou. L Aganenon:
~ Oh! Lsla e loa!
56
L exps-Ihe no sei que conlioveisia.
Apenas leininou, TiinaIcho disse:
~ Se isso aconleceu ieaInenle, no se liala de una conlioveisia,
se no aconleceu no significa alsoIulanenle nada.
Cono ns, cono os nossos apIausos esliepilosos, encoiajvanos
esses e oulios dilos de iguaI vaIoi, eIe voIlou-se de novo paia Aganenon
e disse-Ihe:
~ Dize-ne, caissino Aganenon, iecoidas-le dos doze lialaIhos
de HeicuIes ou da Ienda de UIisses, e de cono o CicIope loiceu-Ihe o
poIegai con una pina` Quanlas vezes, en ciiana, Ii eslas cousas en
Honeio! L a SiliIa` Ln Cunes eu a vi con os neus pipiios oIhos
suspensa no inleiioi de una gaiiafa. L quando as ciianas Ihe
peigunlavan: SiliIa, que queies` ~ eIa Iogo iespondia: ~ Queio
noiiei.
LIe leiia conlado no sei quanlas oulias palianhas se no
liouxessen nun pialo enoine, que ocupou loda a nesa, aqueIe poico
giganlesco. A piesleza do cozinheiio deixou-nos encanlados: juianos que
nen un gaIo podeiia lei sido cozido en lo pouco lenpo, lanlo nais que
o poico nos paiecia de piopoies ainda naioies do que o javaIi seivido
pouco anles. Mas TiinaIcho, depois de olseivai o aninaI
denoiadanenle, excIanou:
~ Oh! Que vejo` Lsle poico no foi desliipado! Ioi HeicuIes, esl
inlalo. Chanen depiessa o cozinheiio.
Lsle apaieceu con ai pieocupado e, chegando peilo da nesa,
confessou que se esqueceia de exliaii as vsceias do aninaI. TiinaIcho,
enlo, foia de si, giilou:
~ Lsqueceu` Cono` Lsle vagalundo supe lei feilo una cousa
insignificanle, cono se livesse se esquecido, poi exenpIo, da pinenla e
do coninho! Vanos dispan-no.
O polie honen foi despido nun inslanle e, con una caia de
funeiaI, coIocou-se enlie dois guaidas. Lnlo, lodos os convidados,
apiedados, soIicilaian o seu peido, dizendo:
~ Vanos, so cousas que aconlecen, peidoa poi esla vez: se eIe
ieincidii, juianos enlo no pionunciai nen nesno una paIavia en seu
favoi.
Lu, na veidade, no ne senlia nuilo incIinado a piedade, lanlo
que, diiigindo-ne a Aganenon, disse-Ihe laixo ao ouvido:
~ Lsle esciavo deve sei o iei dos inlecis, cono pode, peigunlo,
esquecei-se aIguen de desliipai un poico` IaIavia de honia, no leiia
57
vonlade de peido-Io nen nesno se isso livesse aconlecido con un
peixe.
Mas TiinaIcho foi nais induIgenle do que eu, pois loinando
aIegie o seu senlIanle seveio, disse:
~ Iois len, desde que es sujeilo a lais esquecinenlos, desliipa o
poico aqui na nossa fienle.
O cozinheiio depois, de veslii novanenle a lnica, enpunhou
una enoine faca, e, ainda lienendo de nedo, deu viios coiles no
venlie do aninaI. Mais eis que das aleiluias, que a piesso inleina
aIaigava cada vez nais, coneaian a saii noiladeIas e saIsichas en
giande quanlidade. Os seivos acoIheian esle piodgio con apIausos e
giilaian junlos:
~ Viva Caio!
O cozinheiio foi nuilo feslejado: deian-Ihe de lelei e ieceleu
cono piesenle una coioa de piala. L cono a laa que Ihe ofeieceian
eslava solie una landeja de Coiinlo, Aganenon ps-se a olseiv-Ia
alenlanenle. TiinaIcho disse enlo:
~ Ninguen, a no sei eu, possui veidadeiios lionzes de Coiinlo.
Lspeiava que, con a sua cosluneiia galoIice, eIe fosse afiinai
que os vasos Ihe eian enviados especiaInenle de Coiinlo. Mas,
afoilunadanenle, dessa vez enganei-ne. LIe assin conlinuou:
~ Lslais laIvez con vonlade de salei poi que sonenle eu possuo
veidadeiios lionzes de Coiinlo. Iois len, salei que o fundidoi do quaI
ne siivo se chana piecisanenle Coiinlo. Assin, quen podei afiinai
possuii o veidadeiio Coiinlo seno aqueIe que len Coiinlo as suas
oidens` L paia que no ne suponhais inleiianenle ignoianle, dii-vos-ei
que sei nuilo len cono foi enconliada a conposio desle nelaI.
Aps a lonada de Tiia, AnilaI (2O), esle nodeIo dos lialanles,
esle iei dos canaIees, nandou coIocai solie una piIha de Ienha lodas as
eslluas de lionze, de ouio e de piala, e aleai fogo. Da fuso de lodos
esses nelais iesuIlou una Iiga, de que os ailfices se uliIizaian paia
faliicai lacias, pialos e eslaluelas: leve assin oiigen o lionze de Coiinlo,
o quaI, ainda que conposlo de lanlos nelais, possui quaIidades
caiacleislicas pipiias.
Iodei paiecei una loIice o que vou dizei: nas goslo nais do
vidio, apesai d nuila genle no pensai assin: se no fosse lo figiI, poi
pouco que no o piefeiiiia ao ouio. L pena que esse defeilo Ihe liie o
vaIoi!
58
Houve, lodavia, un ailfice que faliicou una laa de vidio que
no podia sei queliada. Adnilido a piesena de Cesai, deu-Iha de
piesenle, depois, pedindo-Ihe que Iha ieslilussen poi un nonenlo,
aliiou-a conlia o cho con loda a foia. No se pode inaginai cono
Cesai ficou peiluilado ao piesenciai esse geslo, nas o honen, eiguendo
lianqiIanenle a laa do soIo, nosliou que esla apenas ficaia
Iigeiianenle anassada, cono se fosse un vaso de lionze. Ln seguida,
liiando do peilo un pequeno naileIo, fez, sen piessa, a laa voIlai ao
leIo eslado piinilivo.
Depois disso, o lon honen supunha lei chegado ao apogeu da
foiluna, piincipaInenle quando Cesai Ihe peigunlou: ~ Ls o nico a
conhecei o segiedo desla faliicao` Tiala de dizei-ne a veidade.
LIe afiinou que o segiedo eia s deIe. Cesai, enlo, oidenou que
Ihe coilassen a calea, pievendo que, se a descoleila fosse divuIgada, o
vaIoi do ouio loinai-se-ia insignificanle.
A piala, eis o que ne agiada. Lu possuo vasos desse nelaI que
so, nais ou nenos, de lananho de una uina: neIes esl escuIpida
Cassandia no alo de nalai os seus fiIhos, e os pequenos cadveies so lo
len feilos que se nos afiguia l-Ios a nossa fienle. Iossuo ainda una
nfoia, deixada peIo neu palio, na quaI se v DedaIo fechando Nole no
cavaIo de Tiia, e copos con os conlales de Heineios e Ieliailes, lodos
nacios. Ah! poi ouio nenhun ne piivaiei desses vasos, que neu lon
goslo ne loina lo caios!
A esla aIluia de suas consideiaes, un pequeno seivo deixou
caii una laa. L TiinaIcho, oIhando paia eIe, disse:
~ Vanos, pune-le a li nesno, e depiessa, pois que es lo
eslalanado.
O nenino coneava a supIicai-Ihe con voz de choio que o
peidoasse, nas TiinaIcho inleiionpeu-o:
~ Que esls pedindo` Cono se eu pielendesse fazei-le naI!
AconseIho-le sonenle a ninisliaies a li nesno o ienedio paia o leu
eslouvanenlo.
LIe acalou poi cedei as nossas spIicas e peidoou o nenino que,
nuilo conlenle poi lei escapado, ps-se a coiiei en voIla da nesa,
giilando:
~ gua poi foia, vinho poi denlio!...
ApIaudinos o dilo espiiiluoso, iindo-se nais do que lodos
Aganenon, que conhecia len a aile de se fazei convidai novanenle.
Cada vez nais aIegie, pois se senlia lanlen apIaudido poi ns,
TiinaIcho leleu ainda nais, e j neio enliiagado, excIanou:
59
~ Lnlo` Nenhun de vs pediu ainda a ninha Ioilunala que
danasse` }uio-vos que no exisle no nundo quen dance o ccrdax (21)
neIhoi do que eIa.
L eIe nesno, eiguendo as nos a aIluia da calea, ps-se a inilai
o nino Siio, enquanlo loda a ciiadagen o aconpanhava canlando:
Madeia peiinadeia! (22).
TiinaIcho acalaiia exilindo-se no neio do liicInio, se Ioilunala
no Ihe sussuiiasse aIgunas paIavias ao ouvido, Ienliando-Ihe,
piovaveInenle, que aqueIas paIhaadas conpioneleiian a sua
dignidade. Olseivanos, enlo, a inconslncia de sua alilude: oia ouvia
Ioilunala, oia deixava-se Ievai peIas suas incIinaes naluiais.
Veio Iivi-Io daqueIa gana de danai un dos seus
adninisliadoies que, cono se Iesse alos oficiais, assin disse:
~ No selino dia anles das caIendas de agoslo, no donnio de
Cunes, de que e piopiieliio TiinaIcho, nasceian liinla neninos e
quaienla neninas, foian lianspoilados da eiia paia os ceIeiios
quinhenlos aIqueiies de liigo, foian donados quinhenlos lois. No
nesno dia: foi coIocado na ciuz, poi lei lIasfenado conlia o nune
luleIai de Caio, nosso palio, o esciavo Miliidales. No nesno dia: foian
enceiiados no cofie, na inpossiliIidade de seien enpiegados, dez
niIhes de sesleicios. No nesno dia: nanifeslou-se nos jaidins
ponpeanos un incndio, que leve oiigen na casa do feiloi Nasla.
~ Cono` ~ excIanou TiinaIcho. Quando foian conpiados
esses jaidins ponpeanos`
~ No ano passado, ~ iespondeu o adninisliadoi. L poi isso que
no apaiecen ainda nos iegislios. TiinaIcho ficou veineIho de iaiva e
giilou:
~ Iiolo-vos leininanlenenle de inscievei enlie neus lens
quaIquei inveI que conpiaides paia nin no fuluio, se disso no ne
deides nolicia no piazo de seis neses.
Ioian Iidas, en seguida, as Ieis enanadas dos edis, os
leslanenlos dos guaidas fIoieslais, nos quais se descuIpavan de nada
deixai a TiinaIcho, e a ieIao dos iendeiios. Soule-se depois que una
Iileila linha sido iepudiada poi un guaida poi lei sido suipieendida en
doce coIquio con un noo do laIneiio, que un noidono havia sido
ieIegado paia aa, un lesouieiio poslo sol acusao e juIgada una
pendncia enlie ciiados de quailo.
Apaieceian, afinaI, os equiIiliislas. Un deIes, desajeilado e con
ai palela, liouxe una escada, e oidenou a un iapazinho que sulisse ale o
uIlino degiau, senpie danando e canlando, nandou depois que o
60
joven passasse aliaves de cicuIos en chanas e que seguiasse una
nfoia con os denles.
TiinaIcho eia o nico a adniiai esses exeiccios, depIoiando que
laI nislei no fosse devidanenle ienuneiado. L aciescenlou que as duas
cousas que nais piazei Ihe piopoicionavan eian os equiIiliislas e os
locadoies de coinela, ludo o nais, aninais e espelcuIos, eian paia eIe
cousas inspidas.
~ Conpiei, ceila vez, disse eIe, una conpanhia cnica. Mas
goslava sonenle de assislii a iepiesenlao da aleIana (23), ao fIaulisla
oidenei que locasse apenas neIodias Ialinas.
Caio chegaia a esse ponlo do seu discuiso quando o pequeno
equiIiliisla caiu juslanenle solie eIe. Un giilo de espanlo saiu da loca
dos seivos e dos convidados, no en aleno aqueIe enfadonho
indivduo que, nesno se livesse pailido a calea no piovocaiia o pesai
de ninguen, nas poique seiia paia lodos desagiadveI que a ceia
leininasse con un funeiaI.
Cono TiinaIcho, Iogo en seguida, coneasse a soIlai genidos e
se incIinasse solie un liao, cono se o nesno eslivesse feiido, os
nedicos Iogo acoiieian, enquanlo Ioilunala, con os caleIos soIlos,
Ievava-Ihe un copo ao Ilios, dizendo-se, iepelidanenle, infeIiz e
desgiaada.
Ioi sua vez, o nenino que caia, aliiava-se aos nossos pes,
supIicando que inleicedssenos en seu favoi. Lu no ne senlia a
vonlade, pievendo que essa cena dianlica ia acalai no luiIesco, linha
ainda na neniia o cozinheiio que se esqueceia de desliipai o poico.
No cessava de oIhai en loino de nin, na expeclaliva de que una das
paiedes se aliisse paia deixai passai aIgo de exliaoidiniio,
piincipaInenle quando vi laleien nun esciavo poique, ao enfaixai o
liao feiido do palio, enpiegou I lianca e no escaiIale. As ninhas
suspeilas linhan fundanenlo, o que veiifiquei quando, no Iugai do
casligo, chegou oiden de TiinaIcho paia Iileilaien o nenino, a fin de
que ninguen pudesse dizei que una lo giande peisonagen havia sido
feiida poi un esciavo.
Apiovanos o seu leIo geslo, e, liiando-se aigunenlo de quanlo
havia aconlecido, a conveisao giiou en loino da inceila soile dos
noilais.
~ Assin e, disse TiinaIcho. Mas esle aconlecinenlo no deve
ficai sen quaIquei esciilo que o iecoide.
61
L, pedindo sen denoia as suas lluas, depois de un pequeno
esfoio de pensanenlo, escieveu os seguinles veisos, que en seguida
iecilou:

Chegan os naIes senpie de inpioviso
L do nosso deslino cuida sozinha a Ioiluna:
Oh! nenino vanos! IaIeino seive a lodos!

Ln seguida a esle epigiana, a conveisao veisou solie os poelas
e, depois de Ionga discusso, as piefeincias caian solie Ticio.
~ Dizei-ne, piofessoi, ~ disse TiinaIcho ~ que difeiena
achais enlie Cceio e IulIiIio` (24) Lu adniio nun a eIoqncia, noulio a
noiaI. Que de neIhoi se podeiia cilai do que islo`

Desfazen-se as nuiaIhas nun Iuxo insaciveI.
Iaia leus paIcios, oh! Rona, engoidan-se os paves
Reveslidos de douiado nanlo, laI un lapele laliInico,
L as gaIinhas da Nundia e os capes da CIia.
L ale a cegonha, essa esliangeiia lenvinda,
ModeIo da fiIiaI piedade e de giacioso andai,
Que no inveino exiIa e anuncia os dias quenles,
Iez hoje o seu ninho no anlio da devassido.
A quen deslinas lu a peioIa que dos naies ndices ven`
Queies que a naliona oinada con as genas naiinhas
V, cheia de Iuxiia, iecoslai-se solie coleilas exlicas`
Que queies fazei da veide esneiaIda, pedia lo pieciosa`
Ioi que desejas o liiIho das pedias de Cailago`
Sen dvida, paia que a lua piolidade iefuIja a sua Iuz,
L e juslo, afinaI, que a esposa, veslida de gaze lnue,
A lodos exila sua nudez`

~ Mas quaI nislei, conlinuou eIe, na vossa opinio, c o nais
difciI, depois do das Ielias` Segundo penso, e o do nedico e o do
canlisla. Un poique sale cono e consliluda essa deliI nquina que se
chana honen e poique lanlen sale quando ven a felie (ainda que eu
lenha hoiioi a essa genle que no cessa de piescievei-ne caIdo de palo),
e o oulio poique len de descoliii o lionze aliaves da canada de piala.
Lnlie os aninais piivados da paIavia, os nais Ialoiiosos so os
lois e os caineiios: os lois, con seu lialaIho, gaianlen-nos o po
quolidiano os caineiios, foinecendo-nos a sua I, piopoicionan as
nagnficas vesles que oslenlanos. L saleis ale onde vai a ingialido
hunana` Conenos-Ihes a caine, esquecendo-nos de que Ihes devenos a
lnica! Aninais veidadeiianenle divinos so paia nin as aleIhas, que
62
pioduzen o neI, ainda que se diga que eIas o olln de }pilei, e se
pican, e poique nesle nundo no h douia sen anaigoi.
LIe ia lialai dos fiIsofos, quando coneou a ciicuIai una uina
conlendo liIheles. Un pequeno esciavo, encaiiegado desse nislei,
anunciava en voz aIla os pinios conlenpIados peIa soile: (25).
~ Iiala ciininosa! Tiouxeian un piesunlo solie o quaI se via
un gaIheleiio pialeado.
CoIai ~ una coida paia o pescoo.
Saledoiia laidia e afionla! ~ liscoilos saIgados e un daido
con una na.
Ioiios e pssegos! ~ un chicole e una faca.
Iaidais e noscadeiio! ~ uvas secas e neI lico.
Ceia e foio! ~ una aInndega e lluas paia escievei.
CanaI e pedaI! ~ una Ielie e una sandIia.
Moieia e caila! ~ un ialo anaiiado a una i e un nasso de
ceIga.
Rino-nos laslanle: havia nuilos oulios liocadiIhos seneIhanles,
nas que ne saian h nuilo da neniia.
Lnlienenles, AsciIlo, que no salia nanlei una alilude coiiela,
zonlava de ludo, agilando os liaos e iindo ale as Igiinas, a ponlo de
loinai coIeiico un dos coIileilos de TiinaIcho, piecisanenle o neu
vizinho de nesa.
~ Que vs paia iii lanlo ~ disse eIe ~ pedao de asno` No le
agiada, laIvez, a opuIncia do neu palio` Ou, enlo, es nais iico e a lua
nesa e neIhoi` Que os Laies desla casa ne piolejan lanlo quanlo e
veidade que se eu eslivesse peilo daqueIe poIlio j Ihe leiia feilo saIlai
os denles! Que leIo lipo paia se peinilii caoai dos oulios! Un
vagalundo sen casa nen cana, que ninguen conhece e nen vaIe un
espiiio!
Nuna paIavia: se eu uiinasse en voIla deIe no saleiia poi onde
escapai. Lu no peico a pacincia faciInenle, nas poi palela no queio
passai, de nenhun nodo. LIe ii! Mas de que h de iii esse nosliengo
vindo ao nundo a foia` L cavaIeiio ionano` Lnlo sou fiIho de iei. ~
LxpIica-ne enlo, dii-ne-s, poi que fosle esciavo. ~ Ioique eu
pipiio o quis, piefeiindo sei un cidado ionano a sei un iei liiluliio.
L agoia espeio vivei de laI nodo que ninguen ne peiluilai a paz.
Sinlo-ne no nesno nveI de quaIquei oulia pessoa. Caninho de
calea eiguida, no lenho a nenoi dvida. }anais fui chanado aos
63
liilunais, nunca ninguen ne disse no foio: ~ DevoIve-ne o neu
dinheiio.
Conpiei un pedacinho de leiia e o neu cofie no esl
inleiianenle vazio. Dou de conei a vinle locas, a vinle e una con o co.
Ollive lanlen a Iileilao de ninha nuIhei, a fin de que o seu seio no
seivisse a ninguen paia enxugai as nos, e isso ne cuslou niI dinheiios.
LIegeian-ne depois, gialuilanenle, un dos Seis, e espeio no lei de
enveigonhai-ne da ninha vida depois de noilo.
Mas lu lens lanlo, que fazei que no le solia lenpo nen paia
oIhai paia lis` Vs os pioIhos nos oulios nas en li no enxeigas nen os
caiiapalos. A leus oIhos sonenle paiecenos iidcuIos. Repaia en leu
palio, un honen de idade: eIe se senle len enlie ns. Zonlas de ludo,
nas no sales dizei nen a nen o, no passas de un palela e es nais noIe
que una coiieia ngua, nas no neIhoi. Lsls nais a vonlade` AInoa
duas vezes, janla duas vezes.
Quanlo a nin, piezo nais neu ciedilo do que neus lesouios.
Quen podei dizei lei-ne chanado ao devei duas vezes` Iui esciavo
duianle quaienla anos, enlielanlo, ninguen nunca soule se eu eia
esciavo ou honen Iivie. Lia ainda ciiana, e linha os caleIos conpiidos,
quando vin paia esla coInia: a lasIica ainda no linha sido consliuda.
Lsfoicei-ne poi agiadai a neu palio, un honen-cheio de honia e
dignidade: o seu dedo nnino vaIia nais do que loda a lua pessoa. L no
faIlava na casa quen quisesse passai-ne a peina, enlielanlo, giaas sejan
dadas ao neu senhoi, consegui senpie nanlei-ne de pe. A eslo os
veidadeiios neiilos, pois nascei Iivie no e nais difciI do que dizei-se:
Tona islo. L ficas a agoia con o ai eslpido de un lode nun canpo
de eiviIhas.
Ao ouvii eslas paIavias, Cilo, que eslava senlado aos nossos pes,
depois de conlei poi nuilo lenpo a vonlade de iii, coneou a soIlai
gaigaIhadas, sen nenhun conedinenlo. Nolando isso, o adveisiio de
AsciIlo voIlou paia o joven a loiienle de suas injiias:
~ Tanlen lu iis, disse-Ihe eIe, especie de celoIa fiisada` Iensas
eslai nas Saluinais` Lslanos poi acaso no ns de dezenlio` Quando
pagasle o leu vigesino` (26) Que pielendei esla caine paia foica, esle
aIinenlo paiia coivos` Iaiei con que sinlas a cIeia de }pilei, assin
cono aqueIe que no sale ensinai-le a oledecei. No queio nais senlii o
goslo do po se no e unicanenle en aleno ao neu canaiada que le
peido, se assin no fosse, j ne leiias pago ludo. Tivesle soile en ficai
con esses inlecis que ludo le peinilen fazei. H nuila iazo no dilado :
laI ciiado, laI ano. MaI ne conlenho e, no enlanlo, sou de naluieza caIna.
L veidade que quando ne encoIeiizo, nen nesno ninha ne consigo
64
oIhai de fienle. Iois len: hei de enconliai-le na iua, calea de ialo, ou
neIhoi, de liufa! No queio nais saii desle Iugai se no nelei leu ano
delaixo de una foIha de couve, e eu no le poupaiei nesno que poi ~
HeicuIes ~ invoques }pilei OInpico. L veis paia que le seiviio a lua
leIa peiuca de duas noedas e leu palio que no vaIe qualio. Ainda hei
de agaiiai-le, ou no ne conheo ou no nais zonlais dos oulios,
nesno que lenhas una laila de ouio cono os deuses. Iai-le-ei senlii a
cIeia de Alana, a li e aqueIe que foi o piineiio a loinai-le assin
insupoilveI. No apiendi geoneliia, nen cilica, nen quaisquei oulias
canligas, nas sei Iei ninhas cailas solie a pedia e sei dividii ale cen,
segundo o nelaI, o peso e a noeda. Lscula: se quiseies, faienos una
pequena aposla. Veis Iogo que leu pai peideu dinheiio fazendo-le
esludai ieliica. Ouve: Quen denlie ns caninha ao nesno lenpo no
senlido da Iaiguia e do conpiinenlo`
Ouanos as iesposlas, depois le diiei quaI de ns coiie sen saii
do Iugai e aqueIe que ciesce e dininui ac nesno lenpo.
Iicas a de loca aleila, gailas-le cono un ialo nun uiinoI. CaIa-
le, enlo, e no aloiieas quen vaIe nuilo nais e que d lanla aleno a
li que nen se apeicele de lua piesena nesle nundo. Iensas, poi acaso,
que ne pieocupo con esses aneis esveideados que ioulasle de lua
ananle` Que Meiciio ne pioleja! Vanos ao fiun e peanos dinheiio
enpieslado. Saleis Iogo se esse aneI de feiio vaIe aIgo. Oh! que leIa
cousa e una iaposa noIhada! To ceilo quanlo o neu desejo de ganhai
dinheiio e de lei una noile lo leIa que loda a genle se Ienlie do neu
enleiio, e a ninha iesoIuo de le peiseguii sen lieguas ale ielenlaies.
Quanlo aqueIe que le ensina ludo isso lanlen c un leIo lipo: un idiola
e no un piofessoi.
No nosso lenpo, apiendanos cousas len difeienles. O neslie
conlenlava-se con nos dizei: Teininasles lodos os vossos deveies` Ide
diieilo paia vossas casas, cuidado con os liinquedos nas iuas e no
insuIleis as pessoas nais veIhas. Mas agoia nada disso len inpoilncia.
No enconliais un que vaIha dois vinlens. Quanlo a nin, laI cono vs,
agiadeo a Deus poi ludo o que apiendi.
AsciIlo piepaiava-se paia iespondei a essa loiienle de injiias.
Mas TiinaIcho, len hunoiado peIa eIoqncia de seu coIileilo, disse:
~ Vanos, cessai as dispulas. MeIhoi e que nos diviilanos. L lu,
Heineios, poupa esse joven, o sangue feive-Ihe faciInenle, noslia-le
neIhoi que eIe. Nesla especie de pendncia, o vencido e o veidadeiio
vencedoi. Tu nesno, quando eias un fiangole, no eias nais iazoveI.
VoIlenos a nossa aIegiia, e vejanos os honeiislas.
65
Vinos enliai, en seguida, un giupo de conedianles que Iogo
aliiaian suas Ianas conlia os escudos. O pipiio TiinaIcho senlou-se
solie una aInofada, e enquanlo os honeiislas diaIogavan en veisos
giegos, segundo seu insupoilveI coslune, eIe Iia, canlaioIando, o lexlo
Ialino. Iouco depois, lendo oidenado que fizessen siIncio, disse:
~ Saleis que pea eslo iepiesenlando` Dinedes e Caninedes
eian dois iinos. Tinhan una iin: HeIena. Aganenon iaplou-a e
ofeieceu, en seu Iugai, una ceiva a Diana. L assin que Honeio conla
enlo cono os lioianos e paienlinos enlian en gueiia. Aganenon,
naluiaInenle, foi o vencedoi, e deu Ifignia, sua fiIha, cono esposa a
AquiIes. Ioi isso e que Ajax ficou fuiioso, cono Iogo veieis.
MaI havia TiinaIcho acalado de faIai, Ievanlou-se un giande
cIanoi dos honeiislas e, no neio da ciiadagen alaiefada apaieceu, solie
un pialo que pesava len unas duzenlas Iilias, un vileIo cozido, con
un eIno na calea, Alis vinha un Ajax que, con a espada
desenlainhada e aies fuiiosos, coneou a despeda-Io. L depois de
nuilo geslicuIai, con a ponla da espada iecoIheu os pedaos,
disliiluindo-os peIos convidados naiaviIhados.
Mas no livenos nuilo lenpo paia exaninai eslas eIeganles
suipiesas, pois iepenlinanenle o lelo coneou a eslaIai e lodo o liicInio
lieneu. Lspanlado, pus-ne de pe: ieceava vei descei do lelo aIgun
equiIiliisla. Os oulios convivas, no nenos espanlados do que eu,
eigueian a calea, espeiando a novidade que o ceu paiecia anunciai-Ihes.
L eis que o lelo se alie, e venos descei un inenso aico, liiado,
segundo ludo fazia supoi, de aIguna enoine laiiica, liazendo suspensos
en voIla coioas douiadas con fiascos de peifunes.
Lnquanlo nos dizian que Ievssenos esses piesenles, diiigi neu
oIhai paia a nesa... } havian aIi coIocado un pialo con viios loIos: no
cenlio eiguia-se un Iiapo, lendo no seu anpIo iegao, confoine o
coslune, uvas e oulias fiulas, de lodas as especies.
Lslendanos guIosanenle as nos paia esse espIendido seivio e
Iogo una nova seiie de suipiesas veio ieaninai a aIegiia. Todos os loIos
e lodos os fiulos, ao nenoi conlalo, punhan-se a Ianai gua de aafio,
aIcanando nossos ioslos o jaclo desagiadveI. Ieisuadidos de que un
pialo apiesenlado de naneiia lo ieIigiosa livesse quaIquei coisa de
sagiado, Ievanlano-nos lodos e foinuIanos un volo:
~ IeIiz vida a Auguslo, pai da pliia!
Todavia, cono ceilos convivas, nesno depois dessa honenagen,
se apodeiassen dos fiulos, enchenos, a seu exenpIo, nossos
66
guaidanapos, eu especiaInenle, que nada de leIo poupava paia enchei
os loIsos de Cilo.
Lnlienenles, lis iapazeIhos, veslidos con lnicas cuilas,
enliaian. Dois deIes coIocaian solie a nesa deuses Laies liazendo ao
pescoo una nedaIha de ouio. O oulio fez ciicuIai una laa cheia de
vinho, giilando: Que os deuses nos sejan piopcios!
TiinaIcho disse-nos que o piineiio se chanava on-Lucio, o
segundo oa-Soile e o leiceiio on-Canho. Depois apaieceu un luslo
nuilo paiecido con TiinaIcho, e, cono lodos o leijassen
iespeilosanenle, no nos aninanos a nos fuilai a esse devei.
Depois de haveien lodos os piesenles foinuIado nuluanenle os
volos de oa sade de espiilo e de coipo, TiinaIcho diiigiu-se a
Niceios, dizendo-Ihe:
~ Senpie fosle, a nesa, len nais aIegie do que hoje, no sei o
que lens, nada dizes, no alies sequei a loca. Ieo-le, se queies
veidadeiianenle piopoicionai-ne piazei, que conles aqueIa avenluia
poi que passasle h nuilo lenpo.
L Niceios, salisfeilo con a afaliIidade de seu anigo, disse:
~ No queio, ollei nais nenhun Iucio se no foi veidade que j
h nuilo lenpo ielenlo de aIegiia vendo-le cono es. Assin, diviilano-
nos despieocupadanenle, ainda que eu ieceie esses saliches e suas
caoadas, conludo, conlaiei do nesno nodo a ninha hisliia: que posso
peidei con suas iisadas` L neIhoi iiien de ns do que iiinos dos oulios.
Depois desle pienluIo eIe naiiou o seguinle:
~ Quando eu eia ainda esciavo, noiava no Vicus Anguslus,
piecisanenle onde esl hoje a casa da CaviIa. AIi, con a vonlade dos
deuses, apaixonei-ne peIa nuIhei de Teincio, o eslaIajadeiio: vs
conhecesles MeIissa, a Taienlina, un leIo pedao de nuIhei. Mas, poi
HeicuIes, no eia poi seus doles fsicos, ou paia piopoicionai-ne un
insliunenlo de piazei que eu Ihe fazia a coile, nas peIas sua quaIidades
noiais. Lu podia pedii-Ihe o que fosse, e eIa janais dizia no. Senpie que
ganhava un asse dava-ne a nelade, eu guaidava-o na sua loIsa, e eIa
nunca alusou da ninha confiana.
Un dia, seu naiido, que eslava no canpo, noiieu. Anle o que
aconleceia, ludo fiz paia ii ao seu enconlio, pois, cono se diz, e na
desvenluia que se conhecen os anigos.
Ioi feIicidade, neu palio linha ido a Cpua Iiquidai un Iole de
veIhas neicadoiias. Apioveilando a ocasio, consegui que un hspede
nosso se decidisse a aconpanhai-ne ale a dislncia de cinco niIhas. Lia
un niIilai foile cono Oio. Inicianos a viagen anles do ananhecei, a
67
hoia do canlo do gaIo, nas a Iua liiIhava lanlo que paiecia dia.
Cheganos peilo de uns lnuIos. O neu honen coneou a fazei no sei
que discuisos as eslieIas, eu senlei-ne canlaioIando una iia, e pus-ne a
conlai as coIunas. L depois, ao voIlai-ne paia o Iado do. neu
conpanheiio, vi que eIe se despia, coIocando a ioupa a leiia da esliada.
Lnxeiguei a noile a dois passos de nin: fiquei nais inveI do que un
cadvei. LIe ps-se a uiinai en voIla de suas vesles, (27) e liansfoinou-se
en Iolo. No penseis que esleja invenlando: eu no nenliiia nen poi
lodo o dinheiio do nundo.
VoIlando ao assunlo: o honen, una vez liansfoinado en Iolo
ps-se a uivai, desapaiecendo no losque. Lu, a piincpio, no salia onde
ne enconliava. Depois apioxinei-ne do Iugai onde eslavan as ioupas
paia Iev-Ias, nas eIas linhan se liansfoinado en pedia. Se janais un
honen livesse de noiiei de nedo, seiia len o neu caso. Lnlienenles,
liiei ninha espada, e duianle lodo o peicuiso goIpeei as sonlias, ale
chegai a casa de ninha ananle.
Quando aIi enliei, eslava cono un cadvei. Suava fiio poi lodo o
coipo, neus oIhos eslavan anoilecidos: no espeiava nais iecupeiai
ninhas foias. A ninha queiida MeIissa espanlou-se ao vei-ne chegai
aqueIa hoia dizendo-ne :
~ Se livesses chegado nais cedo, lei-nos-ias auxiIiado: un Iolo
enliou na heidade e sangiou lodos os aninais cono un cainiceiio. Mas
islo cuslou-Ihe caio, ainda que lenha escapado: un de nossos esciavos
aliavessou-Ihe una Iana no pescoo.
Depois de ouvii eslas paIavias, no consegui fechai os oIhos un
ninulo sequei, e assin que o dia chegou paili paia a casa do neu palio,
apiessado cono un neicadoi vilina de assaIlo. No Iugai onde as ioupas
havian se liansfoinado en pedia, no vi seno una poa de sangue.
Mas, ao enliai en nossa casa, enconliei o niIilai deilado na sua cana,
lufando cono un loi, e un nedico pensando-Ihe o pescoo. Veiifiquei
enlo que eIe eia un Iolisonen.
L, a pailii desse nonenlo, eia nais fciI nalai-ne do que ne
fazei conei un pedao de po peilo deIe. Cada un pode pensai o que
quisei: se eu eslivei nenlindo que caia solie nin loda a iia de vossos
Nunes luleIaies.
O espanlo nos inoliIizaia, ale que TiinaIcho disse:
~ No duvido, na veidade, do que acalas de conlai, lanlo e
assin, podes aciedilai, que sinlo os peIos aiiepiados peIo coipo inleiio,
sei len que Niceios e incapaz de conlai palianhas: e pessoa ananle de
veidade. Agoia, peIa ninha vez, eu vou conlai-vos una coisa espanlosa,
assin cono seiia veinos un asno solie o leIhado.
68
Quando linha ainda os caleIos cacheados ~ pois desde a ninha
infncia Ievei una vida de silaiila ~ o fiIho de nosso palio noiieu: eia
una veidadeiia peioIa, poi HeicuIes, un joven inleIigenle, peifeilo sol
lodos os aspeclos. Sua polie ne choiava e quase lodos ns soIuvanos
en loino deIa, quando, iepenlinanenle, os vanpiios coneaian a uiiai:
paiecian ces peiseguindo una Ielie.
Tnhanos enlo un esciavo da Capadcia, un giganle, que no
linha nedo de nada e eia capaz de eiguei un loi liavio. O liavo honen,
sen peidei lenpo, saiu con a espada desenlainhada e, con a no
esqueida piudenlenenle envoIla no nanlo, alingiu un dos vanpiios
len no neio, nais ou nenos nesle Iugai ~ que os deuses pieseiven esle
que eu loco!
Ouvinos un genido, nas, paia dizei a veidade, quanlo aos
vanpiios no os vinos. Nosso heicuIes aliiou-se ao Ieilo Iogo depois de
lei enliado, o seu coipo eslava lodo aiioxeado, con se livesse sido
veigaslado, sen dvida a no do vanpiio o havia alingido. Iechada a
poila, voIlanos a nossa ocupao, nas quando a polie ne se alaixou
solie o Ieilo do fiIho, paia alia-Io, eIa no enconliou seno un loneco
de paIha. LIe no linha coiao, nen visceias, nen nada. Lvidenlenenle,
os vanpiios linhan Ievado o coipo da ciiana e coIocado o nanequin
en seu Iugai. Ieco-vos aciedileis nislo: as feiliceiias noluinas salen nais
do que ns, so nolnluIas e poden pi ludo de peinas paia o ai.
Quanlo ao nosso giganle, eIe no ieadquiiiu a sua coi depois desla
avenluia, noiiendo iaivoso aIguns dias depois.
Nosso espanlo no podia sei iguaIado seno peIa nossa
cieduIidade, e, leijando a nesa, inpIoianos as feiliceiias noluinas que
peinanecessen en suas noiadias quando iegiessssenos da ceia.
Iaia dizei a veidade, o nneio de Inpadas ne paiecia
nuIlipIicado e loda a saIa de janlai linha nudado de aspeclo anle neus
oIhos, quando TiinaIcho ieconeou a faIai:
~ L lu, IIocanos, no conlas nada` Nada lens que possa aIegiai-
nos` Lnlielanlo, eias len nais aIegie anliganenle: coslunavas iecilai
leIos diIogos enlieneados de canlos. Oh! foian-se paia senpie esses
doces nonenlos!
~ L veidade, iespondeu o oulio, sinlo-ne len pesado desde que
a gola ne alacou. Quando eia joven quase fiquei lsico de lanlo canlai. L
a dana` L os iecilalivos` L o nino de laileiio` L quen ne podeiia sei
conpaiado seno ApeIes` (28)
TiinaIcho, no queiendo ficai quielo, ps-se a inilai o son da
fIaula, depois voIlou-se paia seu piediIelo, a quen eIe chanava de Cieso.
Lia un iapaz ianeIenlo, de denles inundos, que no nonenlo eslava
69
ocupado en envoIvei nun pano una pequena cadeIa piela
indecenlenenle goida, ao nesno lenpo queiia oliigai o aninaI, apesai
de sua iecusa e de suas nuseas, a engoIii a nelade de un po coIocado
solie o liavesseiio.
TiinaIcho, ao vei islo, oidenou que liouxessen Sci-Iax,
guaidio da casa e de seus noiadoies.
Sen denoia apaieceu na saIa un co enoine, pieso a una
coiienle, adveilido poi un ponlape do poileiio de que devia deilai-se,
eslendeu-se dianle da nesa. TiinaIcho aliiou-Ihe un po lianco,
dizendo:
~ Ninguen nesla casa ne quei nais len do que eIe.
Cieso, enciunado con os eIogios piodigados a Sci-Iax, ps sua
cadeIinha no cho, incilando-a a Iula. Sci-Iax, cedendo ao seu inpuIso
naluiaI, encheu o liicInio de Ialidos nedonhos, pouco faIlando paia
ieduzii a pedaos a IeioIa de Cieso. O lunuIlo no se Iinilou a esla
liiga: un candeIalio caiu solie a nesa e queliou lodos os vasos de
ciislaI, sendo aIguns dos convidados alingidos poi azeile feivenle.
TiinaIcho leijou o nenino, dizendo-Ihe que sulisse nas suas
coslas. Sen se fazei espeiai, Cieso saIlou solie eIe, cono se fosse un
cavaIo, lalendo con o punho fechado nas suas espduas e giilando no
neio das iisadas dos convivas:
~ oca, loca, quanlos dedos` (29)
Depois de descansai un pouco, TiinaIcho oidenou que se
piepaiasse una giande nfoia de vinho nisluiado con gua, que
nandou seivii a lodos os esciavos que se enconliavan junlo de ns, con
esla ieconendao:
~ Se aIgun dos esciavos no quisei lelei, que o vinho Ihe seja
aliiado solie a calea. Duianle o dia lialo de negcios seiios, nas agoia
queio vei lodos aIegies!
Ioian seividas, depois dessa nanifeslao de loa vonlade,
iguaiias cuja Ienliana, podeis aciedilai-ne, ainda ne d nuseas. A
cada un de ns seiviian, cono se fosse loido, una gaIinha goida, e ovos
de palos iecheados, insislindo nuilo TiinaIcho paia que engoIssenos
ludo, afiinando que as gaIinhas eslavan desossadas.
Lnlienenles, un Iiloi laleu a poila da saIa, e un novo coniIo,
lodo veslido de lianco, enliou con una nuneiosa coniliva.
Inpiessionado peIo seu ai inponenle, lonei-o peIo pieloi en pessoa. Ia
Ievanlai-ne e descei do Ieilo, apesai de lei os pes descaIos, quando
Aganenon, zonlando de ninha aliapaIhao, disse:
70
~ AcaIna-le, inleciI. L Halinas, un dos Seis, e lanlen
nainoiisla, passa poi fazei os nais leIos nonunenlos funeiiios.
TianqiIizado poi eslas paIavias, e pondo-ne de novo solie os
coloveIos, conlenpIei a enliada de Halinas con una piofunda
eslupefao. O honen, que j eslava enliiagado, apoiava-se con as
duas nos solie as espduas da nuIhei, sua calea, cheia de coioas,
liiIhava sol os ungenlos que escoiiian solie sua fionle ale os oIhos.
LIe inslaIou-se no Iugai do pieloi pedindo Iogo vinho e gua quenle.
TiinaIcho, encanlado con a loa disposio do seu hspede, pediu poi
sua vez una laa naioi, indagando cono eIe havia sido iecelido.
~ Nada nos faIlou, iespondeu eIe, a no sei lua pessoa: a nenina
dos neus oIhos eslava aqui. Mas, poi HeicuIes, ludo coiieu nuilo len.
Cissa deu un lanquele en honia do polie esciavo que linha Iileilado
juslanenle no dia de sua noile. L, segundo penso, eIe len ainda nuilo a
pagai aos coIeloies do vigesino, pois o noilo e eslinado en cinqenla
niI sesleicios. Mas, apesai disso, ludo coiieu len, ainda que lenhanos
sido foiados a aliiai solie os polies ossos do esciavo a nelade do nosso
vinho.
~ Mas, peigunlou TiinaIcho, que livesle no janlai`
~ Tudo le conlaiei iespondeu eIe se eu foi capaz, pois lenho lo
loa neniia que fieqenlenenle ne aconlece esquecei o neu pipiio
none. Ln piineiio Iugai, livenos un poico coioado con chouiios,
lendo en voIla saIsichas e noeIas de aves nuilo len piepaiadas, e nais
aceIga e po feilo con liigo conpIelo, que eu piefiio ao po lianco: d-
ne foias, peinilindo-ne cuidai sen Igiinas dos neus pequenos
negcios. O pialo seguinle foi una loila fiia e, en seguida, una exceIenle
infuso de neI e vinho de Lspanha. Lu no loquei sequei na loila, nas
failei-ne con o neI. Havia gios-de-lico e lienoos a vonlade, e una
na paia cada pessoa. Lu, poien, peguei duas, e aqui as lenho
enliuIhadas no guaidanapo, e isso poique se no Ievai quaIquei
piesenle ao neu pequeno esciavo, eIe pioleslai. Minha senhoia leve
len iazo de lei-ne Ienliado disso. Cono pea de iesislncia, livenos
un pedao de uiso. CinliIa, lendo conelido a inpiudncia de piovai
esse pialo, quase vonilou as liipas. Lu, ao conliiio, coni nais de una
Iilia, pois eIe linha veidadeiianenle o saloi de javaIi. Iois, dizia eu, se o
uiso cone o polie sei hunano, o honen, con nais foile iazo, no deve
conei o uiso` Vieian, afinaI, queijo noIe, vinho cozido, un caiacoI paia
cada pessoa, liipas, figos en caixas, ovos iecheados, ilanos, noslaida e
~ paz IaIanedes! ~ un pialo lodo enpoicaIhado. Iez-se lanlen
ciicuIai, nuna liavessa, azeilonas en conseiva, havendo genle laslanle
naI educada paia aiielal-Ias desfeiindo socos. Quanlo ao piesunlo, ns
o dispensanos.
71
~ Dize-ne, Caio, poi que Ioilunala no pailicipa da ceia`
~ Tu a conheces, iespondeu TiinaIcho, enquanlo no livei
guaidado a pialaiia nen disliiludo as solias aos esciavos, eIa no poi
nen nesno una gola de gua na loca.
~ Iois len, ieliucou Halinas, desde que eIa no ven a nesa, eu
vou-ne enloia.
L eIe lei-se-ia Ievanlado se, a un sinaI dado, Ioilunala no livesse
sido chanada qualio vezes, e nesno nais, poi loda a ciiadagen. LIa
apaieceu, con a ioupa Ievanlada poi un cinlo veide, exilindo una
lnica coi de ceieja, aneis ciicundando as peinas e panlufos liancos
loidados a ouio. Depois de enxugai as nos no Ieno que linha no
pescoo, senlou-se solie o Ieilo onde eslava aconodada CinliIa, a nuIhei
de Halinas, e, enquanlo a oulia lalia as nos de aIegiia, eIa aliaou-a,
dizendo-Ihe:
~ IinaInenle, podenos vei-le!
A ceila aIluia da conveisao, Ioilunala, liiando os liaceIeles dos
liaos nuilo goidos, ofeieceu-os a adniiao de CinliIa. LIa liiou depois
os aneis de seus loinozeIos, e ale nesno a iede douiada de sua calea
que eIa afiinava sei de ouio viigen (3O). Nolando isso, TiinaIcho
oidenou que Ievassen ludo daIi, dizendo:
~ Lslais vendo ludo o que una nuIhei pode caiiegai: e eis cono
ns, lons aninais, nos deixanos despojai. Islo deve pesai seis Iilias e
neia. Lu, lodavia, lenho un liaceIele que pesa dez Iilias, nandei faz-Io
con os niIesinos de Meiciio (31).
IinaInenle, paia nos nosliai que dizia a veidade, eIe nandou
liazei una laIana, fazendo-a ciicuIai peIa nesa con o liaceIele, a fin
de que lodos, pudessenos veiificai o peso. CinliIa, no nenos vaidosa,
liiou do pescoo un pequeno cofie de ouio, que eIa chanava sua jia da
feIicidade, liiando de denlio dois pingenles que nosliou a Ioilunala,
paia que os adniiasse, dizendo:
~ L un piesenle de neu naiido, ninguen possui nais leIos.
~ Muilo oliigado, disse Halinas, lu ne Iinpasle paia conpiai
eslas favas de vidio. Iaia dizei a veidade, se eu livesse una fiIha, coilai-
Ihe-ia as oieIhas. Se no fossen as nuIheies, essas coisas nada vaIeiian,
nas nesle assunlo lenos que naIhai en feiio fiio.
Lnlielanlo, as duas nuIheies, j neio locadas, puseian-se a iii, e
na sua enliiaguez, coneaian a se leijai. Una eIogiava as quaIidades
de loa dona de casa da aniga, a oulia se queixava da noIeza e desIeixo
do naiido. Lnquanlo eIas assin conveisavan, Halinas Ievanlou-se
72
soiialeiianenle e, pegando Ioilunala peIos pes, f-Ia caii deilada solie o
Ieilo.
~ Oh! Oh! giilou eIa, senlindo a lnica escoiiegai peIos joeIhos.
LIa se aiianjou de novo e, aliiando-se nos liaos de CinliIa,
ocuIlou no Ieno o iuloi que a loinava nais feia ainda.
Logo depois, TiinaIcho oidenou que seivissen a solienesa, os
esciavos Ievavan lodas as nesas, sulsliluindo-as poi oulias. Ln seguida,
espaiziian peIo cho seiiagen coIoiida con aafio e con nnio e, coisa
que eu nunca linha vislo, con pedia especuIai puIveiizada. TiinaIcho
disse Iogo:
~ Lu podia conlenlai-ne con o que j foi seivido, pois lendes
dianle de vs a segunda nesa, nas, se houvei ainda aIguna coisa, que a
liagan.
Lnlienenles, un esciavo de AIexandiia, que seivia gua quenle,
ps-se a inilai o iouxinoI, enquanlo TiinaIcho no fazia seno iepelii:
~ Oulia coisa!
Lis que a cena nuda. O esciavo, que eslava senlado aos pes de
Halinas, sen dvida poi oiden do palio, ps-se de iepenle a decIanai
con una voz esganiada:

Lneias, enlielanlo, ganhava con sua fiola o aIlo nai. (32)

}anais sons nais desagiadveis havian chegado aos neus
ouvidos, aIen de lodas as faIhas de un canlo oia nuilo aIlo, oia nuilo
laixo, ao saloi de sua fanlasia lilaia, o esciavo aciescenlava ao poena
veisos de AleIana, de laI naneiia que ViigIio, peIa piineiia vez, ne
enfasliou. Lnlielanlo, acalanos nos cansando.
~ LIe nunca esludou, disse Halinas. Lu o nandava visilai os
saIlinlancos, e eIe apiendia ouvindo-os. No conheo quen se Ihe
asseneIhe quando eIe inila os aInocieves ou os chaiIales, e de una
engenhosidade desconceilanle. Consegue sei, ao nesno lenpo, sapaleiio,
cozinheiio, pasleIeiio, nuna paIavia: un honen paia lodas as Musas.
LIe len, enlielanlo, dois defeilos sen os quais seiia peifeilo: e ciicunciso
e ionca. L lanlen un pouco vesgo, nas islo no ne inconodaiia: e o
oIhai de Vnus. Lsse e o nolivo poi que eIe no consegue janais caIai-se,
seu oIho no esl janais no Iugai. (33) Cuslou-Ihe liezenlos dinheiios.
CinliIa inleiionpeu a naiialiva, dizendo:
~ Iaiece-ne que lu no expes loda as leIas quaIidades desle viI
esciavo: e lanlen leu foinecedoi de caine fiesca. Mas sei o que devo
fazei. LIe sei naicado.
73
TiinaIcho ps-se a iii, e disse:
~ Reconheo a o Capadcio. LIe a nada ienuncia. L, aciedila-ne,
sonenle posso Iouv-Io poi isso, e una coisa que ninguen vai ofeiecei-
nos solie o lnuIo. L lu, CinliIa, no fiques con cines. Ns lanlen
conhecenos as nuIheies. Que ne faIle a sade se no foi veidade que
live nuilas vezes de suslenlai conlale con a ninha anliga pliia, a
ponlo de o palio suspeilai do que aconlecia. L poi isso nandou-ne paia
una de suas piopiiedades do canpo. Mas, caIa-le, ninha Ingua, lu leis
po.
Cono se os apIausos Ihe livessen sido diiigidos, o coiiuplo
esciavo liiou do seio una Inpada de aigiIa e, duianle nais de neia
hoia, inilou os coineleiios, aconpanhado poi Halinas, que assoliava,
con os dedos apoiados solie o Ilio infeiioi. Ioi uIlino, avanou ale o
neio da saIa, oia inilando os fIaulislas con canas pailidas, oia
paiodiando os coslunes dos aInocieves, ale que Halinas, chanando-o
paia peilo de si, leijou-o e ofeieceu-Ihe una lelida, dizendo-Ihe:
~ iavo, Massa, vou le dai un pai de loizeguins.
No leianos vislo o fin deslas niseiias, se no livessen sido
seividos os Ilinos pialos. Lian lodos feilos de cenleio, iecheados con
nozes e passas. Vieian en seguida naineIos cheios de espinhos,
figuiando ouiios. Tudo isso, paia dizei a veidade, seiia loIeiveI, se no
fosse un pialo lo aloninveI, que piefeianos noiiei de fone a neIe
locai: quando foi seivido, paieceu-nos una pala goida, iodeada poi
peixes e pssaios de viias especies.
~ Meus anigos, disse TiinaIcho, ludo o que vedes nesle pialo e
feilo do nesno naleiiaI.
L eu, lon conhecedoi, cono se sale, adivinhei Iogo de que se
lialava. L, diiigindo-se a Aganenon, disse-Ihe:
~ Iicaiia laslanle suipieendido se ludo islo no fosse feilo de
laiio, ou neIhoi, de aigiIa. Vi en Rona, duianle as Saluinais, lanqueles
inleiianenle apiesenlados desse nodo.
MaI acalaia de faIai, quando TiinaIcho disse:
~ To veidadeiio e que eu queio aunenlai ~ ninha foiluna,
enlende-se, e no neu coipo ~ cono ludo islo foi feilo con un poico
peIo neu cozinheiio. No h honen nais piecioso no nundo. asla eu
queiei c de una vuIva eIe fai un peixe, de un pedao de loucinho un
ponlo, de un piesunlo, una ioIa, de un quadiiI, una gaIinha. Ioi isso
dei-Ihe un leIo none de ninha inveno: chana-se DedaIo. Tendo eIe
lo leIas quaIidades, liouxe-Ihe de Rona, cono piesenle, facas de feiio
niico. (34)
74
Oidenou que liouxessen as facas, exaninando-as e adniiando-as.
Ieiniliu-nos nesno que expeiinenlssenos o fio solie o ioslo.
Sulilanenle enliaian dois esciavos que paiecian lei liigado
junlo a fonle, lendo ainda as nfoias solie os onlios. TiinaIcho quis
soIucionai a pendncia, nas a senlena no foi aceila, pondo-se cada un
deIes a desfeiii goIpes de laslo na nfoia do adveisiio. Lslupefalos
anle a insoIncia desles llados, olseivanos o espelcuIo ofeiecido peIa
Iula, quando vinos caii das nfoias oslias e naiiscos, que un esciavo
iecoIhia nun pialo e seivia en voIla da nesa. O engenhoso cozinheiio,
que queiia eslai a aIluia deslas exliavagncias, liouxe-nos, solie una
gieIha de piala, caiacis, canlando, ao nesno lenpo, con una voz
IanenlaveInenle linuIa.
Lnveigonho-ne de conlai o que se seguiu. De una naneiia
inaudila nos nossos coslunes jovens esciavos de Iongos caleIos
liouxeian, nuna lacia de piala, ungenlo peifunado con o quaI
unlaian os pes dos convivas, depois de os enguiiIandai con fIoies da
coxa ao caIcanhai. Iuseian depois o nesno ungenlo na nfoia do
vinho e nas Inpadas.
Ioilunala j denonsliava vonlade de laiIai, e CinliIa, incapaz de
faIai, no podia seno apIaudii, quando TiinaIcho disse:
~ Ieinilo-le, IiIaigiio, que le senles a nesa, e a li lanlen,
Caiion, ainda que sejas un fanoso pailidiio dos veides, (35) dize a
MenofiIa, lua conpanheiia, paia fazei o nesno.
Que hei de aciescenlai` Iouco faIlou paia que no fssenos
aliiados paia foia dos nossos Ieilos, lo giande foi o nuneio de esciavos
que invadiu o liicInio. Ao neu Iado, en Iugai nais aIlo, vi inslaIai-se o
cozinheiio que de un poico linha feilo una pala. LIe cheiiava a saIsa e a
noIho. L, no conlenle de eslai a nesa, ps-se a inilai o aloi ligico
Lfesco, queiendo, poi lodos os neios, aposlai con seu palio que, nos
pixinos jogos do ciico, os veides ganhaiian o piineiio pinio.
AIegiado poi esle desafio, TiinaIcho disse:
~ Anigos, os esciavos lanlen so honens, sugaian o nesno
Ieile que ns, a despeilo da n soile que os acaliunha. Mas, eIes leleio
Iogo, e anles que eu noiia, a gua da Iileidade. De quaIquei nodo, eu os
Iileilo a lodos no neu leslanenlo. A IiIaigiio eu Iego leiias, assin cono
a sua nuIhei, a Caiion deixo iguaInenle un giupo de casas isoIadas,
una sona iguaI a laxa do vigesino e un Ieilo guainecido. A ninha caia
Ioilunala sei ninha heideiia univeisaI e a ieconendo a lodos os neus
anigos. L se loino plIico as ninhas Ilinas vonlades e paia que desde
agoia os neus ne eslinen cono se eu j eslivesse noilo.
75
} se apiessavan lodos a agiadecei a geneiosidade de seu palio,
quando esle, lonando a coisa a seiio, nandou luscai una cpia do seu
leslanenlo, que Ieu do piincpio ao fin, sen nada onilii, enlie os
genidos de lodos. Ln seguida, voIlando-se paia Halinas, disse:
~ L lu, neu caio anigo, que dizes` } esls cuidando da
consliuo de neu nonunenlo, confoine le pedi` Rogo-le
encaiecidanenle que iepioduzas aos pes da esllua a ninha cadeIinha,
assin cono coioas, peifunes e lodos os conlales de Ieliales, a fin de
que, giaas a li, eu lenha a feIicidade de vivei nesno depois de noilo. L
no le esqueas de que o nonunenlo deve lei cen pes de fienle e
duzenlos de Iado. (36) Queio, con efeilo, que haja lodas as especies de
fiulos en voIla de ninhas cinzas e vinhas en alundncia. Nada e nais
alsuido do que lei en vida casas len noliIiadas e no cuidai daqueIa
onde leienos de noiai len nais lenpo. L e poi isso que, anles de
quaIquei oulia coisa, queio que aIi se escievan eslas paIavias:

Lsle nonunenlo no deve passai paia neu heideiio.

AIis, leiei o cuidado de lonai piecaues, no neu leslanenlo,
paia ficai ao aliigo de quaIquei injiia depois de ninha noile.
Deslacaiei un dos neus Iileilos paia a guaida do neu lnuIo, a fin de
que o povo no v aIi deixai os seus excienenlos. Ieo-le ainda que
escuIpas solie neu nonunenlo naves singiando a loda veIa e esla ninha
pessoa senlada no liilunaI, con a loga dos nagisliados, e con cinco
aneis de ouio nos dedos, disliiluindo ao povo un saco de noedas: lu
sales len que eu j ofeieci un lanquele pulIico, dando dois dinheiios a
cada pessoa. LscuIpas ainda, se le paiece len, o liicInio con lodo o povo
diveilindo-se aIegienenle. A ninha diieila, coIocais a esllua de ninha
Ioilunala con una ponla na no, e Ievando una cadeIinha piesa a
una coiieia. L depois pois o neu queiido, e nfoias len Iaigas, len
fechadas, paia que o vinho no caia. Iodes lanlen escuIpii una uina
queliada solie a quaI una ciiana choia. No cenlio, un ieIgio, a fin de
que lodos os que quiseien vei a hoia, sejan foiados, nesno conlia a
vonlade, a Iei o neu none. Quanlo ao epilfio, ouve esle e dize-ne se
seive:
C. Ionpeius TiinaIchio Maecenalianus iepousa aqui. Ausenle,
foi noneado un dos Seis. Iodeiia lei peilencido a lodas as deciias de
Rona, nas no o quis. Iiedoso, foile, fieI, coneou con pouco e deixou
liinla niIhes de sesleicios. }anais ouviu as Iies dos fiIsofos. Iassa
len. ~ Tu lanlen. (37)
Depois de dizei eslas paIavias, TiinaIcho ps-se a choiai,
deiianando copiosas Igiinas. Ioilunala choiava, Halinas lanlen
76
choiava, afinaI, lodos os da casa, cono se livessen sido convocados paia
un funeiaI, encheian o liicInio con seus Ianenlos. Ale eu coneava a
soIuai, quando TiinaIcho disse:
~ Iois se salenos que lenos de noiiei un dia, poi que no
havenos de vivei enquanlo espeianos` Iossa eu vei-vos lodos feIizes.
Vanos paia o lanho. Caianlo-vos que no vos aiiependeieis, I denlio
esl quenle con un foino.
~ Muilo len! Muilo len! disse Halinas. Iazei de un dia dois,
nada queio de neIhoi.
L Ievanlando-se, con os pes descaIos, aconpanhou TiinaIcho
nuilo salisfeilo.
VoIlei-ne, enlo, paia AsciIlo e disse-Ihe:
~ Que achas` Quanlo a nin, lasla-ne vei a gua paia senlii-ne
asfixiado.
~ Iinjanos eslai de acoido, iespondeu eIe, e enquanlo eIes
esliveien no lanho, desapaieceienos no neio da nuIlido.
Apiovada a ideia, Cilo conduziu-nos peIo pilico ale a poila,
onde o co acoiienlado nos ieceleu con un laI aIaiido que AsciIlo caiu
no viveiio. Lu, no nenos llado do que eIe, e que ne assuslaia ale con
un cachoiio pinlado, ao lenlai socoiiei o nadadoi, ca lanlen na gua.
IeIiznenle, fonos saIvos peIo poileiio, cuja inleiveno fez caIai o
aninaI. Tienendo de fiio fonos Ievados paia o seco. Cilo, de seu Iado,
j havia enconliado un neio nuilo engenhoso paia se vei Iivie do co:
aliiou-Ihe ludo o que do feslin Ihe havanos dado, apIacando-Ihe o fuioi
con a conida. Lnlienenles, linuIos e noIhados, pedinos ao guaida
que nos aliisse a poila da sada.
~ Lnganai-vos, iespondeu eIe, se pensais podei saii poi onde
enliasles. Nenhun convidado janais enliou e saiu peIa nesna poila,
enlia-se poi un Iado e sai-se poi oulio.
Que havanos de fazei, polies dialos fechados nun Ialiiinlo de
un novo gneio` O pipiio lanho coneava a nos paiecei cono
piefeiveI aqueIa siluao. No nos ieslava seno pedii ao nosso saIvadoi
que nos Ievasse ao Iugai dos lanhos, e, liiando nossas ioupas, que Cilo
ps paia secai junlo a poila, enlianos nun lanheiio nuilo eslieilo,
seneIhanle a una cisleina de gua fiia, onde vinos TiinaIcho de pe. L
nen nesno nesse Iugai conseguinos escapai de sua insupoilveI
lagaieIice. Dizia eIe que nada eia neIhoi do que lanhai-se sen genle en
voIla, aciescenlando que naqueIe nesno Iugai havia anles una padaiia.
Depois, quando a fadiga o foiou a senlai-se, seduzido peIa
acslica da saIa, aliiu sua loca de llado e ps-se a esliopiai as canes
77
de Meneciales (38), segundo afiinaian os que conseguian conpieend-
Io. Os convivas, coiiian en voIla do lanque, de nos dadas ou fazendo
ccegas uns ns oulios, soIlando gaigaIhadas e giilos de ensuidecei.
Oulios, con as nos aladas nas coslas piocuiavan, con os denles,
eiguei aneis do cho, oulios, ajoeIhados, esfoiavan-se, incIinando a
calea paia lis, poi locai os dedos dos pes. Deixando esses llados
enliegues a seus diveilinenlos, fonos ale o lanheiio que eslava sendo
piepaiado paia TiinaIcho.
Iassada a nossa enliiaguez, fonos conduzidos a un segundo
liicInio onde Ioilunala havia piepaiado oulias nagnificncias, enlie as
quais nolei pequenos pescadoies de lionze coIocados solie os
Ianpadiios. As nesas eian inleiianenle de piala, lendo en voIla laas
de leiiacola douiadas. O vinho joiiava de un odie poslo a nossa fienle.
~ Meus anigos, disse depois TiinaIcho, un de neus esciavos
fesleja hoje a sua piineiia laila, e un iapaz, seja dilo sen ofensa, de loa
condula e laslanle econnico. Vanos conei e lelei a vonlade, e
pioIonguenos a ceia ale cIaieai o dia.
Lnquanlo eIe pionunciava eslas paIavias un gaIo canlou.
Desconceilado poi esse piessgio, oidenou que aliiassen vinho delaixo
da nesa, nandando lanlen noIhai a Inpada (39). Ln seguida, eIe
passou o aneI da no diieila paia a esqueida, dizendo:
~ No e sen iazo que essa lionlela soou: ou havei un
incndio ou aIguen enliegai a aIna na vizinhana. Iaia len Ionge de
ns ludo isso! Quen ne liouxei esse piofela de desgiaa sei
ieconpensado.
Logo depois de pionunciai essas paIavias liouxeian-Ihe un gaIo
das iedondezas, o quaI eIe nandou cozinhai. O aninaI foi coilado en
pedaos poi aqueIe hliI cozinheiio que de un poico havia feilo aves e
peixes, e aliiado nun caIdeiio. L enquanlo DedaIo o iegava con un
caIdo feivenle, Ioilunala noa pinenla nun giaI de nadeiia.
Depois de consunidas viias iguaiias, TiinaIcho diiigiu-se a
ciiadagen, dizendo:
~ Cono` Vs ainda no ceasles` Iodeis conei e que oulios vos
sulsliluan.
Un novo giupo de esciavos apaieceu e os que saan giilaian:
~ Adeus, Caio.
L os que enliavan:
~ on dia, Caio!
78
~ Nesle nonenlo nossa aIegiia coneou a sei peiluilada. Lnlie
os iecen-chegados enconliava-se un joven esciavo nuilo lonilo.
TiinaIcho pegou-o ao coIo, leijando-o Ionganenle. Ioilunala, enlo,
paia fiinai seus diieilos a iguaIdade de lluIos, coneou a diiigii insuIlos
ao naiido chanando-o de inundo e de sen-veigonha, poique no salia
iefieai a sua Iilidinagen. L leininou con esla supiena injiia:
~ Co!
TiinaIcho, de seu Iado, exaspeiado poi esla cena, aliiou una
laa a calea de Ioilunala. Lsla soIlou lais giilos que paiecia lei peidido
un oIho, e, ao nesno lenpo, coliia o ioslo con as nos linuIas.
CinliIa, consleinada anle o que ocoiiia, acoIheu en seu seio a aniga
anedionlada. Un joven esciavo apioxinou da face nachucada da
palioa una pequena lacia de gua fiesca, solie a quaI Ioilunala se
incIinou, choiando e genendo. Lnlienenles, TiinaIcho dizia:
~ Lnlo, esla locadoia de fIaula siia (4O) no se iecoida nais` Lu
a liiei do paIco dos esciavos e dei-Ihe una figuia hunana! Mas agoia eIa
se infIa cono una i e nen cospe no veslido (41): e una Ialiosla, nada
nais do que isso. Mas quen nasceu nuna calana, no pode sonhai con
un paIcio. Que o neu nune ne seja piopcio: hei de pi cn seu Iugai
esla Cassandia de chineIos. L dizei, que eu, polie loIo, podeiia lei ollido
doles eIevados! Tu sales len que no ninlo. Agalo, o peifunisla de
una dana ninha vizinha, disse-ne una vez en pailicuIai: AconseIho-
le a no deixaies peiecei lua iaa. L eu, lon denais, paia no paiecei
voIveI, ciavei o nachado no neu pipiio pe. Lsl len, lu viis
piocuiai-ne quando j foi laide. L paia que vejas, desde agoia, o naI que
le fizesle, ouve: ~ Halinas, piolo-le que coIoques esllua de
Ioilunala no neu nonunenlo funeiiio, pois queio lei paz peIo nenos
depois de ninha noile. Ainda nais: paia nosliai-Ihe que eu sei punii,
no queio que eIa ne leije depois de noilo.
Depois desla expIoso, Halinas supIicou-Ihe que se acaInasse,
dizendo:
~ Todos ns conelenos eiios. No sonos deuses, nas honens.
CinliIa faIava-Ihe, choiando, na nesna Iinguagen, e, en none de
seu nune, e lialando-o poi Caio, iogava-Ihe que cedesse. TiinaIcho no
pde nais conlei as Igiinas.
~ Ouve, Halinas, disse eIe, islo e lo veidadeiio cono o leu
desejo de gozai as luas iendas: se eu livei conelido quaIquei cousa de
indigno, cospe-ne no ioslo. Lu leijei esle exceIenle iapaz, no peIa sua
leIeza, nas peIas suas quaIidades. LIe sale sua laluada ale dez, I
coiielanenle, con o pipiio saIiio, conpiou un liaje licio, e con suas
econonias adquiiiu una cadeiia e dois vasos. No neiece, poi ludo isso,
79
que eu o liaga no neu coiao` Mas Ioilunala no quei. Ah! queies que
seja assin, canlaia` AconseIho-le a pensai nas luas pipiias cousas, ave
de iapina, e no fazei con que ne encoIeiize, do conliaiio, veis de que
especie e o neu ceielio. Tu ne conheces: o que una vez enfio na calea
a fica seguio cono un piego no assoaIho. Mas pensenos nos vivos.
Ieo-vos, anigos, que vos diviilais. Lu lanlen fui da vossa
condio, nas os neus neiilos loinaian-ne o que oia vedes. L o coiao
que faz o honen: ludo o nais so ninhaiias. Conpio len e vendo
len. Oulia pessoa vos dii oulia cousa. Lu ielenlo de feIicidade. L lu,
ioncadoia, conlinuas a choianingai` Assin acalaiei fazendo-le choiai
con iazo. Mas cono eu vos dizia, foi a ninha loa condula que ne
peiniliu chegai ale ninha aluaI foiluna. Quando vin da sia no eia
nais aIlo do que esle candeIadio e, paia dizei a veidade, eu ne
conpaiava lodos os dias con eIe. L, paia que a laila ne ciescesse nais
depiessa, eu unlava os Ilios con o azeile da Inpada. Lnlielanlo, fui
duianle caloize anos o queiido de neu palio. No h veigonha en fazei
aquiIo que o senhoi oidena. L, de vez en quando, eu salisfazia lanlen a
palioa. Saleis o que eu queio dizei: no pieciso dizei nais, eu no sou
desses que viven a se galai.
AfinaI, cono quiseian os deuses, loinei-ne eu o senhoi daqueIa
casa, e, desde enlo, o palio no ouvia nais ninguen. Iaia que dizei
nais` LIe dividiu sua heiana enlie nin e Cesai (42), e eu ieceli un
paliinnio de senadoi. Mas ninguen fica janais salisfeilo con o que len:
veio-ne o desejo de negociai. Iaia alieviai, lasla saleides que nandei
consliuii cinco navios. Caiieguei-os de vinho, que nessa epoca vaIia ouio,
e nandei-os paia Rona. Dii-se-ia feilo de piopsilo: lodos os navios
naufiagaian. Islo e a veidade, no e un conlo. Nun dia, Neluno
devoiou-ne liinla niIhes de sesleicios. Iensais que eu ne desencoiajei`
Ioi HeicuIes, essa peida en nada ne afelou, foi cono se nada se
passasse. Mandei consliuii oulios navios, naioies e neIhoies, nais
feIizes lanlen, o que fez con que loda a genle ne chanasse de inliepido.
Vs o saleis, quanlo naioi o navio, naioi a sua iesislncia. Iiz novo
caiieganenlo de vinho, loucinho, favas, peifunes e esciavos. Nessa
ocasio Ioilunala leve un leIo geslo: vendeu suas jias e seus veslidos, e
ludo o que possua, pondo-ne nas nos cen escudos de ouio. Lsse foi o
feinenlo do neu pecIio.
As cousas vo depiessa quando os deuses o queien. Nuna nica
viagen, consegui ganhai dez lons niIhes. Resgalei Iogo lodas as leiias
que linhan peilencido ao neu palio. Consliu una casa, conpiei
neicados de esciavos e aninais de caiga: ludo aquiIo en que eu locava
ciescia cono un favo de neI. Quando eu ne vi nais iico que lodo o pas
ieunido, ieliiei-ne do jogo. Alandonei os negcios e conecei a enpieslai
80
dinheiio aos Iileilos. No queiia, veidadeiianenle, peinanecei nesse
nislei, nas segui os conseIhos de un asliIogo, apaiecido poi acaso na
nossa coInia. Lia un giego, chanado Seiapa, que podeiia lei se senlado
no conseIho dos deuses. LIe disse-ne cousas da ninha vida que eu j
havia esquecido, conlou-ne ludo do piincpio ao fin, salia o que linha
no venlie, pouco faIlando paia dizei o que eu linha conido na vespeia.
Iaiecia que eIe janais havia se sepaiado de nin.
~ No e veidade, Halinas` Suponho que enlo eslavas I. Dizia-
ne eIe: ~ Iosle luscai leu liiano (43) en laI ou laI Iugai. No es feIiz
con os anigos. Ninguen le ieliilui os lenefcios iecelidos. Iossuis
vaslos donnios. Nulies una vloia no seio. L ~ poi que no dizei` ~
segundo eIe, ieslan-ne ainda liinla anos, qualio neses e dois dias de
vida. AIen disso, no passai nuilo lenpo sen que eu iecela una
heiana. Lis o que dizia o neu hoiscopo. L se eu livei a feIicidade de
aciescenlai a ApIia aos neus donnios, nuilo leiei feilo na ninha vida.
Lnlienenles, sol a pioleo de Meiciio, nandei consliuii esla casa.
Cono o saleis, aqui no havia seno una laiiaca: agoia e un veidadeiio
lenpIo. Ten qualio saIas de janlai, vinle quailos, duas gaIeiias de
ninoie, no andai supeiioi h una oulia saIa, o neu quailo de doinii,
o ninho desla vloia, e un lon aposenlo paia o poileiio, os quailos
laslan paia aconodai lodos os neus hospedes. Scauio, poi exenpIo,
quando aqui esleve, no quis hospedai-se en oulio Iugai, eslo senpie
pionlos a iecel-Io. H ainda nuilas oulias cousas que eu vos nosliaiei
daqui a pouco. Aciedilai-ne: se liveides un asse, un asse vaIeis, possu
aIguna cousa e aIguna cousa seieis. L o caso do vosso anigo: i oulioia
e agoia iei. Lnquanlo espeianos, liaze-ne, Slico, os liajes con os quais
queio sei enleiiado, liaze lanlen os peifunes e a nfoia que conlen a
essncia con a quaI queio sejan Iavados os neus ossos.
Slico, sen denoia, liouxe ao liicInio una coleila lianca e una
loga de senadoi, fonos enlo convidados a veiificai se a sua I eia de loa
quaIidade, Soiiindo, TiinaIcho disse en seguida:
~ Tona len cuidado, Slico: que os ialos ou as liaas no loquen
nesse liaje. Se isso aconlecei, fai-le-ei queinai vivo. Lu queio sei
enleiiado con ponpa, a fin de que lodo o povo ne culia de lnos.
LIe aliiu, en seguida, un fiasco de naido, peifunando-nos a
lodos.
~ Lspeio que islo ne fai, disse, lanlo len depois de noilo,
quanlo ne fez enquanlo vivo.
Mandou depois que enchessen de vinho a nfoia conun, e disse:
~ Iiguaiai-vos que fosles convidados paia o neu lanquele
fnelie.
81
A cousa chegava a exliena iepugnncia, quando TiinaIcho,
enliulecido peIa sua ignliI enliiaguez, quis un novo conceilo,
fazendo enliai no liicInio locadoies de lionpa. Suslenlando poi un
giande nuneio de liavesseiios, eIe eslendeu-se no Ieilo, dizendo:
~ Suponde que eu esleja noilo. Tocai aIguna cousa de leIo.
Os nsicos locaian una iia fnelie. Mas un deIes, seivo do
enpiesiio de enleiios, ~ que do giupo paiecia sei o nais decenle ~
sopiou con laI foia que acoidou loda a vizinhana. Os guaidas
encaiiegados da vigiIncia do quaileiio, peisuadidos de que a casa de
TiinaIcho aidia, aiionlaian liuscanenle a poila e, con seus laIdes e
nachadinhas, fizeian giande aIaiido, no exeiccio de suas funes.
Apioveilando esla exceIenle opoilunidade, aIi deixanos Aganenon, e
fuginos piecipiladanenle, cono de un veidadeiio incndio.
82
NOVO E ESTRANHO AMlGO

No dispnhanos nen nesno de un aichole paia faciIilai a
nossa caninhada eiianle, e o siIncio da noile, que ja ia aIla, liiava-nos a
espeiana de enconliai passanles. A islo se aciescenlava a nossa
enliiaguez e a ignoincia do Iugai que, nesno en pIeno dia, loina
escuio o caninho. Depois de andai duianle quase una hoia poi enlie
pedias e nonles de ieloco, que nos ensangenlavan os pes, sanos,
afinaI, das nossas dificuIdades giaas a engenhosa pievidncia de Cilo.
Na vespeia, con efeilo, cono lenesse peidei-se, nesno en pIeno dia, eIe
liveia a piecauo de naicai con giz lodas as piIaslias e coIunas, e as
Iinhas liaadas poi eIe, vencendo a nais escuia das noiles, assinaIavan-
nos, con sua nolveI liancuia, a esliada que piocuivanos. Todavia
depaianos con no nenoies dificuIdades ao chegai a hospedaiia.
A veIha hospedeiia, eIa lanlen, linha lelido lanlo, en
conpanhia de seus Iocaliios, que se podeiia l-Ia queinado viva sen
que acoidasse. L leianos ceilanenle passado loda a noile junlo a poila,
se no livesse passado poi aIi un coiieio de TiinaIcho con una dezena
de caiios. Sen peidei lenpo con giilos, eIe pailiu ao neio a poila do
aIleigue, fazendo-nos enliai con !e peIa liecha.
(Andei peIo quailo e pus-ne depois na cana con neu
iinozinho, linha conido e lelido Iaulanenle e aidia de desejo e lialei
de salisfaz-Io inleiianenle).

Que noile foi aqueIa, oh deuses!
Quanla douia naqueIe Ieilo! Ln aliaos aidenles
Confundanos os Ilios e as aInas deIiianles.
Adeus, pieocupaes leiienas.
L docenenle senlia-ne noiiei.

Mas eu no linha nuila iazo paia eslai conlenle. Apioveilando-
se de un nonenlo en que ninhas nos anoIecidas peIa enliiaguez
alandonaian Cilo, AsciIlo, senpie fecundo en aidis paia ne
piejudicai, liiou-ne na escuiido o queiido nenino, Ievando-o paia seu
Ieilo, onde se ps a ioIai a vonlade cono se eIe Ihe peilencesse. Cilo no
se apeiceleu do uIliaje ou enlo fingiu no apeicelei-se, adoinecendo
nun anpIexo indevido, nosliou o seu despiezo poi quaIquei diieilo
hunano.
Ao acoidai-ne, vi que neu Ieilo foia despojado do que conslilua
a sua aIegiia, e, se os ananles neiecen ciedilo, senli-ne lenlado a
liespassai anlos con ninha espada, fazendo-os passai diielanenle do
83
sono a noile. AfinaI, lonando una iesoIuo nenos peiigosa, acoidei
Cilo a goIpes de cacele, en seguida, diiigindo a AsciIlo un oIhai feioz,
disse-Ihe:
~ Iois que vioIasle con leu ciine a fe juiada e nossa anizade
iecpioca, aiianja luas cousas o nais depiessa possveI, e vai piocuiai
oulio Iugai paia nanchai con lua infnia.
LIe concoidou, nas depois de haveinos dividido os nossos
despojos da naneiia nais IeaI, disse:
~ Vanos, dividanos agoia lanlen o iapaz! Iensei que eIe
giacejasse anles de pailii. Mas vi-o liiai sua espada con ai iesoIulo.
~ No gozais, disse eIe, esla piesa, que pielendes guaidai paia
li sonenle. Queio a ninha paile, ainda que, paia vingai leu despiezo,
lenha que fazei a diviso con esla espada.
Lu, do neu Iado, fiz o nesno geslo, e, con o liao envoIlo no
nanlo, pus-ne en guaida.
Anle essa depIoiveI cena de Ioucuia o iapaz, no auge do
desespeio, aliaava nossos joeIhos choiando, ao nesno lenpo que nos
supIicava que no loinssenos aqueIe huniIde aIleigue o lealio de una
nova Telaida, e que no nanchssenos con o nosso sangue a sanlidade
de una anizade exenpIai.
~ Se, apesai de ludo, quiseides nesno pialicai un ciine,
excIanou eIe, eis aqui ninha gaiganla nua, paia eIa diiigi vossas nos,
neIa ciavai vossas espadas. Sou eu quen deve noiiei, eu que ionpi os
Iianes sagiados de una anizade.
Depois desla spIica, enlainhanos de novo nossas espadas,
lonando AsciIlo a paIavia:
~ Lu vou pi fin a nossa dispula, disse eIe. Iioponho que Cilo
aconpanhe aqueIe que neIhoi Ihe paiecei, deixenos-Ihe peIo nenos a
Iileidade de escoIhei seu conpanheiio.
De ninha paile, ceilo de que una Iigao anliga cono a nossa eia
lo foile cono os Iaos de sangue, no live nenhun ieceio, aceilando sen
denoia a pioposla que ne eia feila, sulnelendo a queslo ao nosso juiz.
Sen pensai un nonenlo sequei, sen a nais Ieve hesilao, naI acalaia
eu de faIai, Cilo Ievanlou-se iapidanenle e escoIheu AsciIlo. IuIninado
poi essa deciso, aliiei-ne solie o Ieilo cono eslava, sen a espada, e leiia
lido un geslo de desespeio se no ieceasse aunenlai o liiunfo de neu
ininigo. OiguIhoso con a viliia, AsciIlo saiu con sua piesa,
alandonando-ne, a nin, que ale enlo foia seu anigo nais caio, seu
conpanheiio das hoias de venluia e de desvenluia, sozinho con a ninha
huniIhao, nun pas eslianho.
84

Duia a anizade apenas o lenpo do inleiesse,
Solie o laluIeiio vai e ven o peo incansveI.
Oh! anigos, peilo senpie eslais, enquanlo a foiluna nos soiii.
Mas lasla que eIa se v paia que desapaieais paia senpie.
Assin no paIco iepiesenlan a pea os aloies: un e o pai,
Oulio o fiIho, e un leiceiio iico senhoi.
Mas quando o espelcuIo chega ao fin
A sua veidadeiia fisiononia noslian, leininando a faisa.

Lnlielanlo, no fiquei choiando aIi nuilo lenpo, ieceando que
MeneIau, o sul-ieiloi da nossa escoIa, fosse enconliai-ne sozinho na
hospedaiia, junlei ninhas cousas e fui aIojai-ne nun quaileiio ieliiado,
peilo da piaia. AIi peinaneci fechado duianle lis dias angusliado peIo
neu alandono e ninha huniIhao. CoIpeava neu peilo diIaceiado
peIos soIuos, no inleiionpendo neus genidos desespeiados seno
paia giilai len aIlo as nesnas queixas:
~ Ioi que a leiia no ne liaga, fechando-se solie nin` Ioi que
no ne Ieva o nai, lo leiiveI nesno paia con os inocenles` Consegui
escapai da juslia, Iiviei-ne da aiena, nalei neu hspede, e depois de lo
audaciosos feilos, eis-ne nendigando, exiIado, alandonado nun polie
aIleigue de una cidade giega! L poi quen fui aliiado a esle alandono`
Ioi un adoIescenle nacuIado poi lodos os vcios, e neiecedoi do exIio,
segundo sua pipiia confisso, un joven que pagou con o pipiio
eslupio sua Iileilao, con o pipiio eslupio a Iileidade, cuja posse se
ollinha con un liIhele, e que se aIugava cono iapaiiga nesno a quen
o salia honen. L que dizei do oulio que, no dia en que devia veslii a
loga viiiI, piefeiiu o liaje das nuIheies` que a pipiia ne convenceu
no sei un honen, que seiviu de nuIhei nuna piiso de esciavos, que,
faIlando a seus conpionissos, leve de escoIhei oulio Iugai paia suas
devassides, ionpendo os Iaos de nossa veIha anizade, e ~ oh!
veigonha sen none! ~ cono faiia a Ilina das vagalundas, vendeu-se
no piazei de una s noile. Hoje os dois ananles passan noiles inleiias
nun nesno aliao, e laIvez cansados das nluas caiicias, iien-se da
ninha soIido. Mas no ficaio inpunes. Vingaiei con seu sangue a
injiia sofiida, do conliiio, no seiia un honen, e un honen Iivie.
Depois de piofeiii eslas paIavias, cingi ninha espada e, paia que
a fiaqueza no conpionelesse ninha enpiesa, ieaninei neu vigoi con
una iefeio copiosa. Coiii en seguida paia a iua, e peicoiii, con
veidadeiia fiia, lodos os pilicos. Quando, con oIhai esgazeado e ai
aneaadoi, no pensava seno en sangue e nassacie, Ievando sen
cessai a no a guaida da espada dedicada a vingana, a ninha piesena
foi nolada poi un soIdado, un deseiloi sen dvida, ou un vagalundo.
85
~ OI, canaiada! disse-ne eIe. A que Iegio peilences` L a que
cenliia`
Con caia seiia, invenlei Iogo o none do neu cenluiio e o de
ninha Iegio.
~ Lnlo, ieliucou eIe, no leu exeicilo os soIdados andan caIados
de lianco`
Aps essas paIavias, a aIleiao da ninha fisiononia e neu
lienoi lendo liado ninha inposluia, o soIdado oidenou que Ihe
enliegasse as ainas, dizendo-ne que livesse nais cuidado paia fuluio.
Assin despojado, e inpossiliIilado de Ievai a efeilo ninha vingana,
voIlei paia o aIleigue, acaInando-se pouco a pouco neu fuioi, a ponlo
de acalai poi agiadecei aqueIe vaIenlo a sua audcia.

elei no pode no neio das ondas,
Nen coIhei os fiulos pendenles das ivoies,
O desgiaado TnlaIo, ~ apesai do desejo que o consone.
TaI e a inagen do iico podeioso,
Que lene ludo o que v e sen cessai
A fone nasliga na loca iessecada.

* * *
No se deve deposilai denasiada confiana nos pIanos liaados,
pois que a foiluna lanlen len a sua Igica.
* * *
Cheguei (depois de nuilo andai) a una gaIeiia de quadios,
iepIela das nais diveisas naiaviIhas. Vi quadios da auloiia de Zeuxis,
que as injiias do lenpo ainda no havian desliudo, vi lanlen esloos
de Iiolgenes, que conpelian en veidade con a pipiia naluieza, e que
loquei no sen un ceilo hoiioi. Havia aIi lanlen una deusa pinlada
poi ApeIes, peIos giegos chanada nonocneno (44), a quaI eu adoiei
devolanenle.
As figuias eian iepioduzidas do naluiaI con laI aile, que se
espeiava vei a pinluia aninai-se. Aqui una guia Ievava peIo ceu
Caninedes, aIi o inocenle HiIas iepeIia una Niade audaciosa. Mais
Ionge Apoio naIdizia sua no assassina, e adoinava sua Iiia en iepouso
con a fIoi que acalava de desaliochai (45). Anle eslas pinluias, que
evocavan o anoi, excIanei con se eslivesse s conigo nesno:
~ O Anoi, assin, no poupa, nen nesno os deuses. }pilei, no
enconliando no seu ceu nenhun oljelo digno deIe, desceu a leiia paia
salisfazei sua paixo cuIposa, sen lodavia ofendei ninguen. A Ninfa,
que iaplou HiIas, leiia iepiinido seu desejo, se livesse pensado que
86
HeicuIes viiia iecIanai seu len. Apoio fez ievivei nuna fIoi -a aIna da
ciiana que eIe anava, enfin, lodas as fluIas faIan de anoies que
nenhun iivaI peiluila. Sonenle eu acoIhi na ninha anizade e
hospilaIidade un honen nais ciueI do que Licuigo.
Lnquanlo eu Ianava ninha queixa ao venlo, enliou na gaIeiia un
veIho caIvo, con una fisiononia aloinenlada que paiecia anunciai no
sei que de giande, nas cujo liaje nuilo pouco eIeganle nosliava
cIaianenle que eIe peilencia a esla calegoiia de honens de Ielias que no
goza do favoi dos iicos. LIe apioxinou-se de nin.
~ Lu sou poela, disse eIe, e, espeio-o, poela cuja inspiiao no e
das nais vuIgaies, peIo nenos se se deve dai aIgun ciedilo as coioas,
cujo favoi nuilas vezes e lanlen concedido a nediociidade. Ioi que,
enlo, diis, eslou lo naI veslido` Ioi isso nesno. O anoi da aile
nunca eniiqueceu ninguen.

O que confia no nai giandes Iucios aIcana,
L o cinluio de ouio exile o que a gueiia enfienla,
Lliio, o aduIadoi iecoslado vive solie pipuia loidada,
O que coiionpe as nalionas, do aduIleiio iecele o pinio,
Sonenle a eIoqncia liiila sol os liapos geIados
L con voz niseiveI invoca en vo as ailes deseiladas.

~ Lsla e a veidade: aqueIe que, ininigo de lodos os vcios,
iesoIvei caninhai diieilo na vida, anles de ludo aliai o dio de lodos
peIo conliasle de suas aliludes ~ pois, podeis apiovai piincpios
conliiios aos vossos` AIen disso, aqueIes que no pensan seno en
consliuii una foiluna no queien que os honens possan aciedilai na
exislncia de aIgo supeiioi aquiIo que eIes possuen. Desse nodo
peiseguen poi lodos os neios os anadoies das leIas-Ielias, paia nosliai
que esles lanlen se incIinan anle o dinheiio.
* * *
~ No sei poi que, disse eu, nas o gnio len senpie cono
conpanheiia a niseiia.
(L suspiiei.
~ Tens iazo, disse o veIho, de Ianenlai a soile dos Iileialos.
~ No e poi isso, disse, que suspiio, e poi oulia e len nais giave
iazo.
L cono e da naluieza hunana o piazei de confiai aos oulios as
pipiias doies, naiiei-Ihe as ninhas desvenluias, exageiando
piincipaInenle a peifdia de AsciIlo, e excIanei enlie soIuos):
87
~ Ieinilisse o ceu que o ininigo que ne foica a conlinncia
livesse a aIna lo puia a ponlo de aiiependei-se. Mas eIe e un veleiano
do ciine, capaz de dai Iies aos iufies de piofisso.
(O veIho, locado peIa ninha sinceiidade, piocuiou consoIai-ne, e,
paia aIiviai ninha liisleza, naiiou-ne un episdio dos seus anoies
passados).
88
O MENlNO DE PRGAMO

Quando eslive na sia, aonde o seivio niIilai ne Ievou as
oidens de un quesloi, hospedei-ne un dia na casa de un noiadoi de
Ieigano. A peinanncia aIi foi-ne nuilo agiadveI, no sonenle peIo
confoilo da casa cono peIa naiaviIhosa leIeza do fiIho do neu
hospedadoi. Inaginei Iogo un pIano paia conquisl-Io, sen despeilai as
suspeilas do pai. Todas as vezes que se faIava a nesa dos anoies dos
iapazes lonilos, eu afelava una indignao lo viva, piocuiava evilai
con ai lo seiio e ausleio que neus ouvidos fossen nacuIados con
aqueIas conveisaes olscenas, que lodos, e piincipaInenle a ne do
nenino, ne consideiavan un veidadeiio slio.
Iouco a pouco, foi ficando ao neu caigo Ievai o nenino ao
ginsio, oiienl-Io nos esludos, ninisliai-Ihe pieceilos e Iies. Visava eu,
desse nodo, inpedii que aIgun seduloi se inlioduzisse na casa.
Lslvanos, un dia, deilados no liicInio. A ceIeliao de una
fesla havia feilo con que as auIas leininassen nais cedo, e a fadiga de
Iongo e aIegie diveilinenlo nos liiaia a coiagen de sulii paia os nossos
quailos. A noile ia en neio quando ne apeiceli de que neu aIuno no
doinia. Con voz lnida, nuinuiei, enlo, esla piece a Vnus:
Deusa: se conseguii leijai esle nenino sen que eIe peicela,
ananh Ihe daiei un casaI de ponlos.
Cienle do pinio con que eu pagaiia o neu piazei, eIe ps-se
Iogo a ioncai. Apioveilei-ne disso paia ne apioxinai do pequeno
naIandio e dai-Ihe aIguns leijos. Salisfeilo con esle coneo, Ievanlei-ne
cedo e liouxe-Ihe cono eIe espeiava, un leIo casaI de ponlos,
cunpiindo ninha pionessa.
Na noile seguinle, enconliando a nesna faciIidade, nudei ninha
foinuIa de desejo:
Se eu pudei, disse eu, acaiici-Io con no Iuxuiiosa, sen que eIe
se apeicela, dai-Ihe-ei, cono pinio de sua conpIacncia, dois gaIos de
conlale dos nais leIicosos que exislan.
Ao ouvii esla pionessa, o efelo apioxinou-se de nini, suponho
que eIe ieceasse que eu adoinecesse. Apiessei-ne en acaInai a sua
inquielao, deIiciando-ne con lodo seu coipo, sen chegai, lodavia ao
piazei supieno. L Iogo que chegou o dia, liouxe-Ihe, paia sua giande
aIegiia, ludo o que Ihe havia pionelido.
Na leiceiia noile, Iogo que pude, apioxinei-ne do ouvido do
nenino, que fingia doinii, e disse:
89
Oh! deuses inoilais: se pudei ollei desla ciiana que doine o
gozo supieno a que aspiio, dai-Ihe-ei, cono pinio desla feIicidade, un
leIo cavaIinho da Macednia, sol a condio, conludo, de que eIe de
nada se apeicela.
}anais doiniia o iapaz un sono lo piofundo. Iiineiio enchi
ninhas nos con os seus seios liancos cono o Ieile, coIei depois os neus
Ilios aos seus, seguindo-se o aliao supieno que salisfez lodos os neus
anseios. Na nanh seguinle, senlado no seu quailo, espeiava que eu
cunpiisse ninha pionessa. Mas, sales len, e nuilo nais fciI conpiai
un casaI de ponlos ou gaIos do que un cavaIo, e, aIen disso, lenia que
a inpoilncia do piesenle loinasse suspeila a ninha geneiosidade. Assin,
aps un passeio de aIgunas hoias, voIlei a casa do neu hospedadoi, no
liazendo ao nenino seno un leijo. Mas eIe, depois de oIhai paia lodos
os Iados, disse-ne enIaando-ne o pescoo con os liaos:
~ Meslie, onde esl o cavaIinho`
~ A dificuIdade, iespondi, de enconliai un laslanle eIeganle,
oliigou-ne a adiai o piesenle paia oulia ocasio, nas, denlio de poucos
dias, cunpiiiei ninha pionessa.
O joven conpieendeu que nada ganhaiia, e sua fisiononia
ieveIou o azedune que Ihe ia naIna.
Ainda que ninha desIeaIdade ne livesse fechado a poila que
conseguiia aliii, pude Iogo voIlai aos neus piazeies. Iassados aIguns
dias, ofeiecendo-se-nos novanenle una ocasio piopicia, supIiquei ao
nenino, Iogo que ouvi seu pai ioncai, que se ieconciIiasse conigo, que
ne peinilisse piopoicionai-Ihe piazei, en suna, usei de lodos os
aigunenlos dilados peIo nais foile desejo. Mas eIe, encoIeiizado, no
dizia seno o seguinle.
~ Doine, se no conlo ao papai.
Lnlielanlo, no h consenlinenlo poi nais iduo que seja que a
leinosia no consiga aiiancai. Apesai de conlinuai iepelindo ~ Doine
se no acoido papai ~ eu passei paia a sua cana e, depois de una
iesislncia naI sinuIada, aIcancei o gozo que eIe ne iecusava. A ninha
audcia no paieceu lei-Ihe desagiadado. L, aps Ianenlai-se
Ionganenle que eu o livesse enganado, e exposlo as zonlaiias de seus
conpanheiios, aos quais havia Iouvado a ninha IileiaIidade, disse:
~ Apesai de ludo, vai vei cono sou difeienle de li: se quiseies,
podes ieconeai.
Desse nodo, cessado o iancoi, eu ollive neu peido e, depois de
apioveilai-ne de sua conpIacncia, fui vencido peIo sono. Mas o efelo,
en pIena fIoi da idade, aidendo de desejo de desenpenhai o seu papeI
90
passivo, no eslava ainda salisfeilo. LIe liiou-ne dos neus sonhos,
dizendo:
~ No queies nais nada`
A ofeila, paia dizei a veidade, ainda no podia ne desagiadai.
Assin, da naneiia que pude, con giande aconpanhanenlo de suspiios e
suoies, piopoicionei-Ihe o que eIe queiia, neiguIhando depois no sono,
faligado de lanlo piazei. Mas naI passaia una hoia eIe coneou a locai-
ne con a no, dizendo:
~ Ioi que no fazeinos nais`
Cansado de sei acoidado lanlas vezes, fiquei ieaInenle
encoIeiizado. Reliuquei-Ihe enlo con suas pipiias paIavias :
~ Doine, se no eu conlo a leu pai.
91
A TOMADA DE TRlA

Reconfoilado poi essa naiialiva, inleiioguei neu nenloi solie a
epoca dos quadios e solie ceilos assunlos cujo senlido ne escapava, ao
nesno lenpo peigunlei-Ihe quais as iazes da decadncia do nosso
secuIo, que linha vislo noiieien as leIas ailes, enlie oulias a pinluia,
desapaiecida sen deixai o nais Ieve liao.
~ L o anoi do dinheiio ~ iespondeu-ne eIe ~ que causou essa
liansfoinao. Nos lenpos anligos, quando se salia apieciai a viilude
poi si nesna, as ailes Iileiais eian fIoiescenles, una nolie enuIao
Ievava os honens as descoleilas que podeiian sei leis aos secuIos
vindouios. Ioi assin que Denciilo exliaiu o suco de lodas as eivas, e,
paia conhecei as viiludes dos nineiais e das pIanlas, consuniu sua vida
en expeiincias. Ludoxio enveIheceu solie o cune de una nonlanha
aIlssina paia esludai o novinenlo dos aslios e do ceu, e Ciisipo (46)
paia chegai a novas invenes, puiificou lis vezes o espiilo con
heIeloio. VoIlando a aile pIslica, venos Lisipo de laI nodo alsoivido
peIo peifeilo acalanenlo de una esllua, que sucunliu poi faIla de
aIinenlo, e Miio (47), que fez passai, poi assin dizei, a aIna dos
honens e dos aninais paia o lionze, no leve un heideiio. L ns,
neiguIhados no vinho e na devassido, no lenos sequei a coiagen de
esludai as ailes ciiadas anleiioinenle, delialoies da anliguidade,
sonenle o vcio nos piopoiciona Iies e ensinanenlos.
Onde esl a diaIelica` L a fiIosofia, cuja esliada eia oulioia lo
peicoiiida` Quen e capaz, hoje, de enliai nun lenpIo e aIi fazei volos
paia alingii a eIoqncia` Ou, enlo, paia descoliii as fonles da
saledoiia`
Nen nesno se invoca nais a sade do coipo e do espiilo, nas,
anles nesno de se chegai ao Iiniai do CapilIio, venos un pionelei
una ofeienda no caso de conseguii enleiiai un paienle iico, oulio, se
desenleiiai un lesouio, un leiceiio, se conpIelai con vida os liinla
niIhes de sesleicios. O pipiio Senado, anligo pieceploi de viilude e
ielido, no o venos agoia pionelei niI Iilias de ouio ao CapilIio` L,
paia liiai quaIquei escipuIo a cupidez, coiionpe con dinheiio ale
}pilei. No le espanles, assin, de eslai noila a pinluia, pois que lodos,
os deuses cono os honens, enconlian nais leIeza nuna laiia de ouio
do que en lodas as olias-piinas de ApeIes e de Idias, esses giegos
anaIucados.
Mas vejo-le inleiianenle alsoivido na olseivao daqueIe quadio,
que iepiesenla a Tonada de Tiia. Vou, poi isso, lenlai descievei-le essa
olia na Iinguagen das Musas.
92
A TOMADA DE TRIA
Pncma (48)

} h dez eslios, na angslia e enlie peiigos vividos
Assediados eslavan os Iiigios liislonhos.
IeiicIilava a fe do adivinho CaIcas, peIo lenoi suspensa,
Quando, oledecendo a voz do deus de DeIos,
Os fIancos do Ida despojados foian de suas fIoieslas,
L os caivaIhos caian en nassa
Iaia na inagen de un cavaIo aneaadoi liansfoinai-se.
Aliiian-se anlios inensos e caveinas olscuias.
A se ocuIla o vaIoi, poi dez anos de Iula iiiilado:
Nos sonliios iefgios conpiinen-se os fiIhos de Dnaos.
Oh! pliia! aciedilanos que os niI navios giegos
A ncoia Ievanlado havian, e Iileilado da gueiia o nosso soIo
Lia o que dizia a insciio solie o aninaI giavada,
Lia o que afiinava Lino, nuna nenliia que o desaslie causaiia.
Agoia Iivie, afaslados da gueiia os hoiioies,
A nuIlido, aliavessando as poilas, vai cunpiii seus volos.
Lgiinas ioIan das faces. Cono o leiioi, a aIegiia
Ten Igiinas. Mas o nedo Iogo as secou. Con os caleIos ievoIlos,
Laocoonle, o saceidole de Neluno, coneou a soIlai seus cIanoies.
iandindo a Iana, eIe aIveja depois o venlie do aninaI.
Mas o deslino sua no aliasa, o daido puIa, ao eslialagena dando
Apaincia de veidade. Una segunda vez, poilanlo, eiguendo os liaos
sen foias,
Con un goIpe de nachado piocuia sondai-Ihe os fIancos piofundos.
Iienen no inleiioi os gueiieiios calivos, e seus nuiniios
A nassa de caivaIho un iunoi eslianho enpiesla.
Iaia a conquisla de Tiia naicha a liopa piisioneiia
Ioi aidiI inaudilo as iegias da gueiia aIleiando.
Mas eis oulios piodgios: no Iugai onde a aIliva Tenedo
O nai enche con seu inenso doiso, Ievanlan-se as ondas
L, fendendo-se, iefIuen lianqiIanenle,
TaI cono na noile siIenciosa o iunoi de ienos Iongnquos,
Quando as vagas pen suIcos no nai, e genidos na lianca supeifcie,
Sol a inpuIso das naves que suslenla.
VoIlano-nos paia vei: duas seipenles junlas onduIando
As vagas inpeIen de enconlio aos iochedos,
Con os doisos Ievanlados, a aIlos navios seneIhanles,
A espuna afaslan de seus fIancos. As caudas iessoanles
L as ciinas, fIuluando solie o nai, liiIhan.
AIunia o oceano o cIaio do ieInpago, siIvos agudos eslienecen as
ondas.
Os coiaes desfaIecen. Con a faixa sagiada solie liajes figios,
Na piaia eslo os dois fiIhos de Laocoonle. Sulilanenle
93
As seipenles os envoIven nos seus coipos chanejanles.
LIes Ievan aos ioslos as pequeninas nos. Lsquecendo-se de si
Cada un dos gneos pensa no iino. L nesno quando a noile chega
Sonenle un peIo oulio lienen os infeIizes.
L eis que ao infoilnio dos fiIhos o pai ven aciescenlai o seu,
Ao lenlai un auxIio inliI, os nonslios, no saciados,
Solie eIe piecipilan-se. Vlina infeIiz o saceidole jaz
Lnlie os aIlaies. Assin, as cousas nais sagiadas piofanando,
Tiia, na ininncia de sucunlii, coneou poi peidei seus deuses.
} Ielo, en sua pIenilude, a lianca Iuz espaIha.
IeIo coilejo seguida de aslios cinliIanles.
Lnlie os fiIhos de Iiiano, na noile sepuIlados e no vinho.
Os giegos alien as poilas do cavaIo, dispeisando-se os gueiieiios.
Iiepaian-se os chefes paia seu vigoi pi a piova.
SeneIhanles aos coiceis dos nonles lessIios: una vez desfeilo,
O n que os conlen, Ievanlan a calea e sacoden as Iongas ciinas,
Iionlos paia se Ianaien na coiiida veIoz. Os gueiieiios
Tiian suas espadas e agilan os escudos. Lsle degoIa
Os adveisiios quelianlados peIo vinho,
Iazendo-os passai do sono a noile, oulio o facho incendiiio
Acende nas Inpadas dos aIlaies. L conlia os pipiios lioianos
Os deuses de Tiia convoca.
94
NOVOS CASOS

A decIanao de LunoIpo foi acoIhida con aIgunas pediadas
poi pessoas que passeavan sol o pilico. LIe, que conhecia poi
expeiincia esla foina de apIausos dados ao seu gnio, coliiu a calea
con a ioupa, coiiendo paia foia do lenpIo. Tive nedo de que eIe no ne
fizesse lanlen passai poi poela. Assin, seguindo as pegadas do fugilivo,
coiii ale a leiia do nai. Una vez foia de peiigo, e depois de fazeinos
aIlo, peigunlei-Ihe:
~ Dize-ne: quando hs de cuiai-le dessa doena` No h duas
hoias que nos conhecenos e enpiegasle nais vezes a Iinguagen dos
deuses que a dos honens. No ne causa espanlo que le peisigan con
pediadas. Lu nesno vou enchei o seio de pedias, e, lodas as vezes que
leu ceielio coneai a laiIai, faiei lua lesla sangiai devidanenle.
LIe iespondeu-ne sacudindo a calea:
~ Ah! neu caio iapaz, no eslou coneando hoje. Iaia dizei a
veidade, janais enliei nun lealio paia iecilai aIguna coisa, sen iecelei
dos especladoies seneIhanle acoIhida. Ln lodo o caso, paia evilai liigas,
lanlen conligo, ienunciaiei, duianle lodo o dia, a esle aIinenlo dos
deuses.
~ L da ninha paile, disse eu, se ieaInenle alandonaies hoje esse
fienesi (49), ofeiecei-le-ei una ceia.
Lncaiieguei depois a guaidi do neu polie aIojanenlo de
piepaiai a ninha iefeio, (diiigindo-nos, en seguida, paia os lanhos).
(AIi chegado) vi Cilo, lendo nas nos loaIhas e escovas,
encoslado a una paiede, con ai liisle e vexado. Via-se que eIe no eslava
conlenle con seu seivio. Quando, no queiendo aciedilai nos neus
oIhos, oIhava-o fixanenle, eIe voIlou-se paia nin, con a fisiononia
liansloidando de aIegiia, e disse:
~ Ten piedade, oh! neu iino! Aqui no exislen ainas, posso,
pois faIai Iivienenle. Livia-ne daqueIe Iadio sanguiniio, e pune
depois con lodo o iigoi o aiiependinenlo do leu juiz. Na ninha
desgiaa sei un giande consoIo peiecei peIa lua vonlade.
Disse-Ihe que acalasse con suas queixas, a fin de que ninguen se
apeicelesse dos nossos piojelos, e, deixando LunoIpo no lanho, onde eIe
decIanava un dos seus poenas, vi una sada escuia e feia, aiiaslei Cilo
poi aIi, e, coiiendo, cheguei con eIe ao neu aIojanenlo. L, fechadas
lodas as poilas, apeilei Cilo enlie neus liaos e solie seu ioslo
lanhado de Iagiinas, coIei fuiiosanenle ninha loca. Iicanos nuilo
95
lenpo sen faIai, pois a adoiveI ciiana linha o queiido peilo sacudido
peIos soIuos.
~ Oh! fiaqueza indigna! disse-Ihe eu, eu le ano nesno aps leu
ciueI alandono! L no neu coiao, que feiisle lo ciueInenle, piocuio
en vo a cicaliiz. Que dizes, lu que le saciificasle lo Ieviananenle a
anoies con eslianhos` Meiecia eu laI uIliaje`
Senlindo-se anado cono danles, o iapaz iecupeiou a coiagen,
~ Lnlielanlo, conlinuei a faIai, no deixei a oulio juiz seno a li o
encaigo de decidii solie o leu anoi. Mas eu no ne Ianenlo nais,
esqueo ludo, desde que le iesoIvas a iepaiai a lua faIla con un sinceio
aiiependinenlo.
L cono havia faIado enlie suspiios e Igiinas, Cilo enxugou-ne
o ioslo con o nanlo, dizendo-ne:
~ Lscula-ne, LncIpio, fao un apeIo a lua neniia: fui eu que
le alandonei ou fosle lu que ne liasle` IeIo que ne loca, confesso-o
fiancanenle: quando vos vi con ainas en punho, pus-ne do Iado nais
foile.
eijei Ionganenle o neu lesouio, que ieveIava lanla saledoiia, e,
envoIvendo-o con os liaos, paia nosliai que o peidoava e que a nossa
anizade ienascia nais sinceia que nunca, apeilei-o foilenenle conlia o
peilo.
} eia noile fechada, e a nuIhei execulaia ninhas oidens a
iespeilo da ceia, quando LunoIpo laleu a poila. Ieigunlei:
~ Quanlos sois`
L, ao nesno lenpo, piocuiei vei, aliaves de una fiesla da poila,
con exliena aleno, se AsciIlo no o aconpanhava. AfinaI, quando ne
ceilifiquei con seguiana de que neu convidado eslava s, fianqueei-Ihe
a enliada sen denoia. LIe eslendeu-se solie o calie e, ao vei o Cilo a
sua fienle, aiiajando a nesa, sacudiu a calea con ai enlendido e disse:
~ Muilo len! L un Caninedes! Devenos hoje eslai aIegies.
No ne agiadou un coneo assin lo indiscielo, e ieceei lei
aiianjado poi conensaI un segundo AsciIlo. LunoIpo voIlou a caiga,
dizendo ao iapaz quando esle Ihe ofeieceu una lelida:
~ Coslo nais de li do que de ludo o que vi nos lanhos. L
conlinuou aps esvaziai a laa:
~ }anais passei un dia lo desagiadveI. Inaginai que, j denlio
dgua, quase ne agiediian poi lei queiido iecilai veisos da ninha
auloiia aos lanhislas que eslavan senlados solie a leiia do lanque.
LxpuIso do lanho, cono foia lanlas vezes do lealio, conecei a piocuiai-
96
vos poi lodos os canlos, giilando poi LncIpio a pIenos puInes. Na
oulia exlienidade da saa, un joven inleiianenle nu, que linha ficado
sen sua ioupa, soIlava liados de indignao no nenos foiles,
iecIanando o seu Cilo. Tonando-ne poi un Iouco, iapazes do lanho
coneaian a aiienedai-ne de naneiia insoIenle, enquanlo o oulio eia
piodiganenle apIaudido peIa nuIlido que se foinaia, e que Ihe dava
noslias de iespeilosa adniiao. LIe, con efeilo, linha o laixo venlie lo
len guainecido, que seu pipiio coipo paiecia un apndice daqueIe
anuIelo (5O). Que joven len ps-lo! LIe pode, eu cieio, coneai hoje e
acalai ananh. No e pieciso dizei que foi Iogo liiado das suas
dificuIdades. No sei que cavaIeiio ionano, fanoso disseian-ne, peIa
infnia de seus coslunes, vendo-o daqueIe nodo, aliiou-Ihe o nanlo
solie as coslas, e Ievou-o paia sua casa, sen dvida paia asseguiai-se o
piiviIegio daqueIa loa foiluna. Quanlo a nin, no leiia nen nesno
ieliiado ninha ioupa das nos do encaiiegado do vesliiio, se no
livesse apiesenlado un fiadoi. L len veidade que a foia de un anuIelo
cono aqueIe vaIe nuilo nais do que a da inleIigncia!
Duianle a naiialiva de LunoIpo, eu nudava incessanlenenle de
fisiononia, con o ai as vezes aIegiado peIas desvenluias do nosso
ininigo conun. e. as vezes, desaponlado anle sua loa foiluna.
Lnlielanlo, cono se nada soulesse de loda aqueIa hisloiia, consegui
nanlei-ne en siIncio, e nandei, en seguida, seivii a ceia.
(MaI acalaia de faIai, e os poucos pialos foian liazidos: conida
ieaInenle giosseiia nas sucuIenla e nuliiliva, que LunoIpo, douloi
esfoneado, devoiou. Saciado o apelile, eIe coneou a alacai os fiIsofos
esvaziando un saco de insoIncias conlia aqueIes que despiezan as
coisas conuns e eIevan aos sele ceus as iaiidades).
~ Lncainecen as coisas peinilidas, disse, e, lendo o espiilo
coiionpido, no apiecian seno aquiIo que e pioilido.

O faiso da CIquida e as gaIinhas da fiica
Ao nosso paIadai agiadan: so aves iaias.
Mas o palo e o ganso de penas coIoiidas
Un saloi len pIeleu nos ofeiecen.
O saigo vindo de piaias Iongnquas e os peixes
Solie as coslas do Siiles iejeilados,
Lis o que iecele lodas as honias. O nugen
Iaiece agoia giosseiio. O ananle deslionou a esposa.
A iosa lene o cinanono. A iaiidade ieguIa o pieo das coisas.

~ Lis ai disse eu, cono cunpies a pionessa que ne fizesle de
no dizei nais nenhun veiso duianle lodo o dia! Ioi aco, poupa peIo
97
nenos a ns que nunca le aliianos pedias! L se quaIquei dos que eslo
lelendo nesla eslaIagen senlii cheiio apenas do none de poela,
convocai loda a vizinhana e seienos lodos agiedidos na nesna
iepiovao. Ten piedade de ns e Ienlia-le da avenluia do lanho e a da
aIegiia.
Tais paIavias vaIeian-ne a censuia de Cilo, que eia a pipiia
londade. No e diieilo ~ disse-ne eIe ~ injuiiai una pessoa nais
veIha do que ns, e lanlen faIlai con os deveies da hospilaIidade, a
nesa que cuidadosanenle Ihe piepaiasle, lu a deiiulas con lua faIla de
poIidez.
~ Me feIiz a lua, disse LunoIpo, poi lei laI fiIho. Coiagen,
iapaz! L lo iaio vei a saledoiia aIiada a leIeza! Mas no penses que
aliiasle ao venlo as luas paIavias. Lnconliasle aIguen paia goslai de li.
Lncheiei neus poenas con os leus Iouvoies. Seiei o leu neslie e o leu
guaida, e seguii-le-ei, nesno que no o queiias, poi loda a paile. No
cieio ofendei LncIpio, con eslas paIavias: eIe len oulios anoies.
IeIiznenle paia LunoIpo, o niIilai havia Ievado ninha espada,
se islo no livesse aconlecido, leiia desafogado ninha iia conlia AsciIlo
deiianando o sangue do poela. Islo no passou desapeicelido a Cilo.
LIe saiu do quailo, dizendo que ia luscai gua. Lssa sada opoiluna
exlinguiu ninha cIeia. Readiquiiindo a lianqiIidade de espiilo, disse:
~ LunoIpo, piefeiiiia ouvii-le faIai en veisos a lei que supoilai
seneIhanles nanifeslaes de lua paile. Lu sou un vioIenlo e lu un
Iascivo. Vs assin cono nossos caiacleies se conlinan naI. Inagina que
esls lialando con un naIuco, e foge dos neus acessos fuiiosos: en
suna, sone-le daqui, o nais depiessa possveI.
Ieiluilado peIa ninha inlinao, LunoIpo no peigunlou sequei
os nolivos da ninha cIeia. Saiu inconlinenli, puxando liuscanenle a
poila, e liiou a chave, no nonenlo en que nenos eu o espeiava. Coiieu,
en seguida, ao enconlio de Cilo.
Vendo-ne piisioneiio, iesoIvi acalai con os neus dias
enfoicando-ne. } havia coIocado a ainao da cana de enconlio a
paiede, e alado neIa o cinlo, e j linha o n falaI en voIla do pescoo,
quando a poila se aliiu, enliando LunoIpo e Cilo. Do lnuIo pixino
a aliii-se voIlei a vida. Cilo, passando da angslia a iia, ps-se a giilai
cono un Iouco e, enpuiiando-ne con as duas nos solie o Ieilo, disse:
~ Lnganas-le, LncIpio, se aciedilas en podei noiiei anles de
nin. } quis nalai-ne una vez. Mas na casa de AsciIlo piocuiei en vo
una espada. Se eu no le livesse enconliado de novo, lei-ne-ia aliiado ao
fundo de un piecipcio. L paia le convenceies de que a noile no esl
98
Ionge daqueIe que a piocuia, conlenpIa, poi lua vez, o espelcuIo que
queiias ofeiecei-ne.
Ao pionunciai eslas paIavias, eIe aiielalou das nos do ciiado de
LunoIpo una navaIha, passou-a duas vezes peIo pescoo, caindo ineile
aos nossos pes. SoIlei un giilo de espanlo e, aconpanhando-o na queda,
lenlei con o nesno insliunenlo aliii caninho paia a noile. Mas Cilo
no apiesenlava o nais Ieve sinaI de feiinenlo e eu nesno no senlia
nenhuna doi. A navaIha, con efeilo, no linha gune, sendo faliicada
especiaInenle paia os apiendizes adquiiiien a peicia dos laileiios. L
foi poi isso que o ciiado deixou que Iha aiielalassen sen pioleslai,
assin cono LunoIpo nada havia feilo paia inpedii esle suicdio de faisa.
Lnquanlo se desenioIava esla liagiconedia anoiosa, apaieceu o
eslaIajadeiio con as solias da nossa paica iefeio. ConlenpIando con
espanlo o ignliI espelcuIo que ofeiecanos ioIando peIo cho, eIe disse:
~ OI! Sois llados ou esciavos fugilivos` Ou as duas coisas ao
nesno lenpo` Quen coIocou aqueIa cana de pe e que significa esla
agilao suspeila` Agoia conpieendo: queieis poi HeicuIes, escapai esla
noile paia no pagaides o aIugueI do quailo. Mas vs o pagaieis.
Lncaiiego-ne de nosliai-vos que esla casa no esl aIugada a una viva
indefesa, nas a Maicos Mancio!
~ Oh! excIanou LunoIpo. Ainda poi cina nos aneaa!
L apIicou-Ihe sinuIlaneanenle un vigoioso lofelo. O
eslaIajadeiio, que linha lelido no poucos copos con seus hspedes,
aliiou a calea de LunoIpo un cnlaio de laiio, aliindo-Ihe a lesla,
aps o que saiu a loda piessa do quailo. LunoIpo, indignado con a
afionla, apanhou un candeIalio de nadeiia e seguiu as pegadas do
fugilivo, vingando con goIpes nuneiosos a injiia feila a sua fionle. A
ciiadagen acoiie, assin cono a nuIlido de llados que se enconliava
na eslaIagen. Quanlo a nin, apioveilando a ocasio paia una desfoiia,
fechei a poila deixando foia LunoIpo. Quile con eIe, piepaiei-ne paia
gozai sen iivaI o quailo e a noile.
Lnlienenles, os noos da cozinha e os Iocaliios naIlialavan
aqueIe que havanos excIudo de nossa conpanhia: un, ainado de un
espelo con caines ainda chiando, lenlou fuiai-Ihe os oIhos, oulio,
liandindo un foicado liiado da despensa, ps-se en alilude de
conlalenle. Mais fuiiosa que lodos, una veIha ieneIenla, con un
sujssino avenlaI, e con lanancos desapaieIhados, apaieceu puxando
poi una coiienle un co enoine o quaI excilava conlia LunoIpo. Mas
esle, co n seu candeIalio, iespondia a lodos os alaques.
Aconpanhvanos lodas as fases da Iula aliaves do luiaco que
deixaia na poila a naanela aiiancada. Lu apIaudia, aIegiando-ne con a
99
suiia que Ievava LunoIpo. Mas Cilo, que de ludo se conpadecia,
achava que devanos aliii-Ihe a poila e socoii-Io naqueIa siluao
peiigosa. Mas ninha iaiva no havia ainda passado e, no podendo
conlei-ne, dei con foia un pipaiole na calea do deIicado iapaz. LIe,
choiando, foi senlai-se solie o Ieilo.
Do neu Iado, coIava junlo,a poila oia un oIho, oia oulio,
gozando cono se fosse un lon pialo a liisle soile de LunoIpo, e
aconseIhando-o, zonleleiianenle, a giilai poi socoiio, quando o
adninisliadoi do inveI (51) aigales, a quen havian liiado da nesa
apaieceu en pIena Iula, solie sua cadeiia caiiegada poi dois esciavos,
pois eIe sofiia de golas nos pes. Depois de lei esliavejado duianle nuilo
lenpo, con una voz fuiiosa e lilaia, conlia aqueIe lando de llados e
de esciavos fugidos, diiigiu seu oIhai paia LunoIpo:
~ Tu, aqui` disse. Tu, o nais eIeganle dos nossos poelas` L esla
naIla de esciavos no se apiessa en dispeisai-se` L ousan eiguei a no
conlia li!...
(L apioxinando-se de LunoIpo, aciescenlou):
Minha ananle liala-ne nuilo naI. Se ne eslinas, naIliala-a un
pouco nos leus veisos, a fin de que eIa se loine nenos pielensiosa.
Lnquanlo LunoIpo se afaslaia paia conveisai con aigales,
enliou no aIleigue un piegoeiio aconpanhado poi un seivo plIico (52)
e un giupo de cuiiosos no nuilo nuneioso. Lnquanlo agilava un
aichole, de onde saa nais funaa do que Iuz, eIe Ieu a seguinle
piocIanao:
Desapaieceu h pouco dos lanhos un iapaz de ceica de
dezesseis anos, cacheado, de poile deIicado, lonilo, e que se chana Cilo.
Quen o enconliai ou foinecei indicaes a seu iespeilo iecelei una
ieconpensa de niI sesleicios.
Ieilo do piegoeiio via-se AsciIlo, envoIlo nun nanlo de viias
coies, seguiando un pialo de piala con a sona pionelida. Oidenei a
Cilo que se escondesse depiessa sol o Ieilo, suslenlando-se con os pes e
as nos nos aliIhos que piendian o coIcho, e que peinanecesse
adeienle a esle, laI cono oulioia UIisses sol seu aiele, a fin de escapai
daqueIes que o piocuiavan. No foi pieciso faIai duas vezes, e, nun
fechai de oIhos, eIe se dependuiou delaixo da cana con una agiIidade
que faiia inveja ao pipiio UIisses. Ioi ninha vez, paia evilai quaIquei
suspeila, enchi o Ieilo de ioupas, dando-Ihes a foina de una pessoa da
ninha eslaluia.
Lnlienenles, AsciIlo, depois de lei exaninado con o seivo
plIico lodos os quailos, chegou dianle daqueIe que eu ocupava,
100
aIinenlando una espeiana que naioi se eIe loinou ao veiificai que a
poila eslava cuidadosanenle afeiioIhada. O esciavo inlioduzindo a
nachadinha nuna fenda da poila, fez saIlai a lianca. Aliiei-ne aos pes
de AsciIlo e, en none da nossa veIha anizade de que eIe no podia
esquecei-se, en none das niseiias que junlos sofienos, pedi-Ihe que ne
deixasse ao nenos vei Cilo. Iaia dai ciedilo aos neus iogos hipciilas,
cheguei a aciescenlai:
~ Lu sei, AsciIlo, que aqui viesle paia nalai-ne. Se assin no
fosse, paia que seiviiian essas nachadinhas` Iois len, sacia leu iancoi:
eis aqui ninha calea, ofeieo-la, deiiana esle sangue que viesle
piocuiai sol o pielexlo de una peiseguio.
AsciIlo afiinou no nuliii o dio que Ihe aliilua, no fazia oulia
cousa, asseguiou eIe, seno piocuiai aqueIe que o havia alandonado.
Aciescenlou que janais desejaia a noile de aIguen, piincipaInenle a de
una pessoa supIicanle, e nuilo nenos a do anigo peIo quaI, nesno aps
una liiga falaI, conseivava loda a sua leinuia.
Mas o seivo plIico no quis salei de agii con ceiinnias.
Tonando una vaia das nos do eslaIajadeiio passou-a sol o Ieilo,
exaninando depois ale os luiacos das paiedes. Cilo encoIheu-se paia
evilai a vaia, piendendo a iespiiao con ieceio de liaii-se, enquanlo os
peicevejos Ihe passeavan peIo ioslo.
Apenas linhan pailido quando LunoIpo, vendo que a poila
aiionlada no inpedia nais a enliada no nosso quailo, enliou lodo
agilado.
~ Os niI sesleicios so neus, disse eIe. Vou coiiei alis do
piegoeiio que saiu agoia daqui e, paia pagaies a lua infane liaio, dii-
Ihe-ei que Cilo esl cn leu podei.
Aliacei-Ihe os joeIhos, supIicando-Ihe que no acalasse de nalai
dois noiilundos.
~ Teiias iazo paia exaIlai-le assin, disse eu, se pudesses indicai
o Iugai onde se enconlia aqueIe que queies enliegai a poIcia. LIe neleu-
se no neio cia nuIlido, e nen nesno desconfio onde lei ido paiai.
IeIo anoi dos deuses, LunoIpo, peo-le que o piocuies, ainda que paia
enlieg-Io depois a AsciIlo.
} se deixava convencei peIo lon peisuasivo da ninha voz,
quando Cilo, no podendo nais conlei a iespiiao, espiiiou lis vezes
seguidas, e con lanla foia que sacudiu lodo o Ieilo. LunoIpo voIlou-se
enlo, e foinuIou, diiigindo-se a Cilo, os volos de coslunes (53). Ln
seguida, Ievanlando o coIcho, viu o novo UIisses peIo quaI nesno un
CicIope en jejun no podia senlii seno piedade.
101
~ Que ne dizes dianle dislo, landido, disse eIe voIlando-se paia
nini. Agoia que fosle apanhado en fIagianle no ne venhas negai a
veidade. L se aIgun deus, ililio dos deslinos hunanos, no houvesse
foiado esle nenino a denunciai-se a si nesno, eu eslaiia agoia, cono
palela, a coiiei de laveina a laveina!...
No enlanlo, Cilo, que salia neIhoi do que eu lialai as pessoas,
coneou poi pensai, con leia de aianha noIhada no azeile, o feiinenlo
feilo na fionle de LunoIpo. Depois liocou peIo seu pequeno nanlo a
ioupa iasgada do poela, e, enfin, vendo-o de novo caIno, envoIvendo-o
con os liaos, coliiu-o con o lIsano ieconfoilanle de seus leijos.
~ Oh, queiido paizinho, disse-Ihe eIe, a nossa soile esl en luas
nos, ouves` Se lu anas leu pequeno Cilo, no concoiias paia causai a
sua peida. Quisesse o ceu que sonenle eu fosse devoiado poi chanai
ininigas ou liagado peIo nai loinenloso. Sou eu o oljelo de lodos esles
ciines, sou eu a sua causa. Minha noile ieapioxinaiia dois anigos que
eu sepaiei.
(LunoIpo, conpadecendo-se de ns dois, e, solieludo,
enleinecido peIas caicias de Cilo, disse:
~ Cono sois loIos, vs que, oinados de lanlos doles, podeieis sei
feIizes, no enlanlo, sujeilais-vos a una vida assin niseiveI,
aloinenlando-vos lodos os dias con sofiinenlos senpie ienovados!)
Quanlo a nin, senpie e en lodos os Iugaies, lenho vivido
gozando o dia piesenle cono se fosse o Ilino: islo e, en pIena
lianqiIidade. Se quiseides inilai-ne, expuIsai de vossa nenle lodos os
pensanenlos noIeslos. AsciIlo aqui vos peisegue sen cessai: fugi deIe, e
aconpanhai-ne, pois eslou de pailida paia leiias esliangeiias. Vou
enlaicai nuna nave que possiveInenle zaipai esla noile: sou I nuilo
conhecido e seienos nuilo len iecelidos.
Lsle conseIho paieceu-ne slio e liI, poique ne Iiviava da
peiseguio de AsciIlo e ne pionelia una vida neIhoi. A analiIidade
de LunoIpo conovia-ne, lanlo nais que pouco anles o havia injuiiado,
aiiependendo-ne anaiganenle dos neus cines, que linhan sido a
causa de lanlos naIes.
Con o ioslo lanhado en Igiinas, pedi-Ihe, supIiquei-Ihe que ne
ieslilusse a sua anizade. Os ananles, disse-Ihe eu, nen senpie
conseguen conlei os aiielalanenlos dos seus cines. Todavia, esfoiai-
ne-ia, daqueIe nonenlo en dianle, paia nada dizei ou nada fazei que
pudesse nago-Io. Que eIe assenlisse, eIe que cuIlivava as nais nolies
ailes, en cuiai-ne desla Iepia do iancoi, e fizesse desapaiecei ale as suas
cicaliizes.
102
~ Nas iegies incuIlas e speias a neve peinanece nuilo lenpo,
nas nas leiias Iuninosas donadas peIo aiado, a lnue canada de geada
desapaiece iapidanenle. Assin e con a cIeia que chega aos peilos
hunanos: eIa se apodeia das aInas giosseiias nas desIiza apenas solie
os espiilos cuIlivados.
~ Iaia piovai-le, disse-ne LunoIpo, cono o que dizes e
veidadeiio, eu le dou o leijo da paz. Assin, pois, ~ e possan as cousas
coiiei len paia ns ~ aiiunai os vossos sacos e segui-ne, ou, se piefeiis,
seivi-ne de guias.
LIe ainda faIava quando a poila se aliiu, enpuiiada foilenenle,
apaiecendo un naiinheiio con a laila desgienhada.
~ Lsls le denoiando, LunoIpo, cono se no soulesses que
piecisanos nos apiessai.
Levanlano-nos lodos inedialanenle. LunoIpo, acoidando seu
ciiado, que doinia havia nuilo lenpo, oidenou-Ihe que pailisse con sua
lagagen. Con o auxIio de Cilo neli no fundo de un saco a nossa
polie ioupa e, depois de una piece aos aslios, fonos paia loido.
103
VlAGEM AGlTADA

(LscoIhenos un Iugai apailado junlo a coleila, peilo da popa.
No suigia ainda, o dia e LunoIpo doinia. Mas nen eu nen Cilo
conseguanos nen nesno cochiIai. No podia confoinai-ne con o falo
de lei aceilo a conpanhia de LunoIpo, iivaI len nais peiigoso que
AsciIlo, islo eia paia nin una pieocupao depiinenle. Mas, afinaI, a
iazo vencendo a doi, disse a nin nesno:)
~ L IanenlveI que o iapaz seja do agiado de LunoIpo. Mas,
afinaI, no desfiulanos en conun as nais leIas ciiaes da naluieza` O
soI liiIha paia lodos. A Iua, con seu coilejo de aslios sen conla, guia os
pipiios aninais as suas paslagens. Iode-se cilai cousa nais pieciosa que
a gua` LIa coiie, enlielanlo, paia lodos. Ioi que enlo sonenle o anoi
h de sei ocuIlo cono un fuilo e no oslenlado cono una ieconpensa`
No, no, no queio possuii lens que os oulios possan invejai. Un
nico conpelidoi, e aIen do nais veIho, no podei noIeslai-ne, e
nesno que eIe quisesse enpieendei aIguna cousa, a sua faIla de fIego
inpedi-Io-ia.
Lu eslaleIecia esses piincpios sen giande confiana, lenlando
inp-Ios ao neu espiilo inquielo. AfinaI, coliindo a calea con a ioupa,
pedi ao sono que adoinecesse os neus naIes.
Mas de iepenle, cono se a Ioiluna livesse decidido alalei ninha
coiagen, eu ouvi, vindas do conves, eslas paIavias pionunciadas con
voz linuIa:
~ Lnlo eIe ne enganou!
Lia una voz de honen, cujo linlie, que ne paieceu nuilo
faniIiai, fez lalei inquielo o neu coiao. Depois foi una nuIhei,
lonada peIa nesna indignao, que faIou con veenncia:
~ Ah! Se un deus quaIquei fizesse caii Cilo nas ninhas nos,
cono eu havia de iecelei aqueIe fujo!
Cilo e eu, aleiioiizados ao ouviinos eslas paIavias inespeiadas,
j no lnhanos nais sangue nas veias. Lu, solieludo, cono olcecado
poi nedonho pesadeIo, Ievei nuilo lenpo paia iecupeiai a paIavia.
AfinaI, con a no linuIa, puxei a ioupa de LunoIpo, que doinia.
~ Ln none dos deuses, disse-Ihe, oh! neu pai, de quen e esle
navio` Quen lianspoila eIe` Iodes-ne dizei`
Ieiluilado en seu iepouso, eIe iespondeu-ne con hunoi:
~ Ioi paia islo que quisesle ficai aqui no fundo do conves: paia
inpedii que doinssenos` Que inleiesse lens en salei que o dono desle
104
navio e Licas de Taienlo e que eIe Ieva paia esla cidade un foiasleiia
chanada Tiifena`
Tieni ao ouvii essas paIavias que liveian paia nin o efeilo de
un iaio, e, desnudando a gaiganla, excIanei:
~ Oh! Ioiluna, ludo se acalou, lu ne vencesle!
Cilo, deixando-se caii solie neu peilo, aIi ficou nuilo lenpo
desfaIecido. Depois de suainos alundanlenenle, nossos espiilos se
ieaninaian, aliiei-ne enlo aos pes de LunoIpo:
~ Ten piedade de dois noiilundos, disse-Ihe. L, en none da
nossa fialeinidade nas Ielias, acala de nalai-nos con lua no! Nossa
hoia chegou, e espeianos que no nos iecuses leu auxIio. Isso laIvez seja
un lenefcio paia ns.
Lslupefalo anle esla apsliofe injuiiosa, LunoIpo juiou poi lodos
os deuses que eIe nada salia da desgiaa que nos alingia, que janais
conceleia o pIano sonliio que eu Ihe aliilua, que nos havia enlaicado
con loda a inocncia e IeaIdade naqueIe navio, onde nandaia ieseivai
sua passagen havia nuilo lenpo.
~ AfinaI, que peiigos so esses que navegan conosco` Licas de
Taienlo e un honen alsoIulanenle honeslo que, aIen desle navio, de
que e ao nesno lenpo piopiieliio e conandanle, possui aIguns inveis,
fielou sua enlaicao paia lianspoilai un caiieganenlo deslinado a
una feiia. CicIopes e un chefe de piialas e a eIe devenos nossas
passagens. H ainda Tiifena, a nais leIa nuIhei do nundo, que passa a
vida a viajai paia diveilii-se.
~ L essa piecisanenle a genle de que fuginos! disse Cilo.
L con paIavias piecipiladas eIe exps a LunoIpo espanlado os
nolivos da cIeia deIes e o peiigo que nos aneaava. O veIho, confuso, e
sen salei o que fazei, pediu a opinio de cada un de ns.
~ Suponhanos que nos enconlianos no anlio do CicIope, disse
eIe. L pieciso achai un neio de saiinos, a no sei que piefiianos nos
aliiai ao nai, pondo-nos assin a saIvo de quaIquei peiigo.
~ L neIhoi, disse Cilo, peisuadii o piIolo a fazei escaIa nun
poilo quaIquei, a lioco, esl cIaio, de una ieconpensa. Dize-Ihe, poi
exenpIo, que leu iino esl a noile devido ao enjo. Iodeis coIoiii esla
hisliia con un ai de afIio e con aIgunas Igiinas a fin de que eIe,
novido peIa conpaixo, consinla en ouvii-le.
LunoIpo iespondeu que a cousa no eia viveI.
~ Un navio giande cono o nosso no enlia en quaIquei poilo, e,
aIen disso, esse iino que fica naI assin lo de iepenle paiecei len
105
inveiossniI. Consideiai ainda que Licas, poi poIidez, podei len queiei
fazei una visila ao doenle. Vede que leIo expedienle seiia o nosso:
iianos aliaii juslanenle a pessoa que queienos evilai. Adnilanos,
lodavia, que o navio possa sei desviado de sua iola e que Licas, aconlea
o que aconlecei, no piocuie visilai o doenle: nas cono podeianos
desenlaicai sei seinos vislos poi lodos` Saiianos de calea coleila ou
descoleila` Coleila (54), lodos queieiian dai o liao ao enfeino,
descoleila, no seianos cono se aponlssenos paia ns nesnos`
~ Ioi que, enlo, no iecoiiei a audcia` disse eu, peIa ninha
vez. Desanos poi un calo ale o lole, coilenos a anaiia, e a Ioiluna
fai o ieslo. AIis, no pielendo que LunoIpo pailiIhe dos nossos peiigos.
Que iazo leianos paia expoi un inocenle aos iiscos que sonenle ns
devenos aiioslai` AInejo sonenle que a soile favoiea nossa descida.
~ Seiia una leIa ideia, iespondeu LunoIpo, se fosse pialicveI.
Mas quen no se apeicelei da vossa pailida` No neIhoi dos casos, o
piIolo, que passa loda a noile a exaninai ale o novinenlo dos aslios, vei-
nos-ia. Mesno que eIe adoinecesse, no podeieis lenlai escapai a sua
vigiIncia seno piocuiando fugii peIa pioa, nas e peIa popa, junlo ao
pipiio Iene, que leieis que descei, pois e poi aIi que passa a anaiia do
lole. Adniio-ne, de oulio Iado, LncIpio, de que lu no lenhas Ienliado
de que un naiinheiio esl dia e noile de guaida na chaIupa, e que
sonenle podeieis Iiviai-vos deIe nalando-o ou aliiando-o a viva foia
ao nai. Aciedilais que isso seja possveI` Inleiiogai vossa audcia. L,
quanlo a eu vos aconpanhai ou no, digo-vos que no iecuaiei dianle de
nenhun peiigo desde que haja una possiliIidade de saIvao. Iois expoi
a vida sen iazo, cono se fosse una cousa sen vaIoi, e un piopsilo que
no posso aliiluii-vos, nesno na siluao en que vos enconliais. Vede
se concoidais con islo: eu envoIveiia anlos en duas coleilas que seiian
anaiiadas con coiieias, coIocando-vos cono dois sacos de ioupa no
neio de ninha lagagen, deixaiia, esl cIaio, una aleiluia poi onde
pudesseis iespiiai e iecelei aIinenlo. Ananh, ao ionpei do dia,
excIanaiia en voz aIla que neus esciavos, lenendo un casligo seveio,
linhan se aliiado ao nai. L una vez chegados ao poilo, seieis
desenlaicados junlanenle con ninhas lagagens, sen que se suspeilasse
de nada.
~ Oh! con efeilo, disse eu, queiei anaiiai-nos cono dois
pedaos de pau, cono se no fssenos sujeilos as exigncias dos nossos
inleslinos, cono seies que no soulessen o que fosse ioncai e espiiiai!
Sei poique o expedienle j deu iesuIlado una vez` (55) Mas
suponhanos que possanos passai un dia inleiio enpacolados: o que
aconleceiia se a caInaiia ou venlos conliiios nos ielivessen no nai aIlo`
Que faianos` Ale a ioupa que fica nuilo lenpo enliuIhada se anassa e
106
se esliaga, e o papeI foilenenle anaiiado defoina-se e deleiioia-se.
}ovens cono sonos, e pouco acoslunados a fadiga, supoilaianos ficai
enlaIados e alados cono eslluas`
Tenos que enconliai un oulio neio de saIvao. Lxaninai esla
ideia que ne veio a nenle. LunoIpo, cono lodos os honens de Ielias,
len ceilanenle linla consigo. Apioveileno-Ia paia nos pinlai de pielo da
calea aos pes. Disfaiados assin en esciavos elopes, ficaienos as
oidens deIe, feIizes poi no lei nais a ieceai nenhun casligo, a nudana
de coi enganai nossos ininigos.
~ Muilo len, excIanou Cilo. Ciicuncideno-nos lanlen a fin
de que lenhanos apaincia de judeus, fuienos as oieIhas paia que
paieanos iales, e passenos gieda no ioslo paia que nos suponhan
fiIhos da CIia. Cono se laslasse a coi paia nodificai os liaos
fisionnicos e se no fosse pieciso que ludo eslivesse en hainonia paia
que o pIano suilisse efeilo. Suponhanos que a dioga que passaiinhos no
ioslo aIi fique laslanle lenpo, que nenhuna gola dgua nos caia solie a
peIe, que a linla no nanche nossas ioupas, o que aconlece
fieqenlenenle, nesno quando no se Ihe aciescenla gona: adnilido
ludo isso, conseguiienos ainda luneficai nossos Ilios` Lnciespai
nossos caleIos con o feiio apiopiiado` Maicai nossas fionles con
cicaliizes` Aliii as peinas en aico` Andai solie os caIcanhaies` Coilai a
laila a noda afiicana` Una coi ailificiaI nancha o coipo sen nodific-
Io. Ouvi o que ne sugeie o desespeio: culianos as caleas con a ioupa e
aliieno-nos ao alisno.
~ Os deuses e os honens vos pieseiven de acalaides os dias de
un nodo lo niseiveI! excIanou LunoIpo. Iazei anles o que eu vou
dizei-vos. Meu ciiado, vs o visles duianle a avenluia da navaIha, e
laileiio de piofisso: eIe iaspai as vossas caleas e lanlen os
supeicIios (56). Ln seguida, eu naicaiei vossas leslas con una insciio
len cuidada, de naneiia a paiecei que fosles punidos con o feiiele.
Assin, as nesnas Ielias seiviio paia desviai as suspeilas de vossos
peiseguidoies e paia ocuIlai vossos liaos fisionnicos.
Denos sen denoia incio a inposluia: diiigino-nos pe anle pe,
paia un Iugai afaslado do navio, onde enlieganos a navaIha nossos
caleIos e solianceIhas. LunoIpo coliiu-nos a fionle con enoines
caiacleies e sua no IileiaI liaou-nos solie o ioslo a insciio conun
dos esciavos fugidos. Ioi infeIicidade, un dos passageiios que,
deliuado solie a anuiada, aIiviava seu eslnago loiluiado peIo enjo,
peiceleu sol o Iuai o laileiio pionlo paia enliai en ao naqueIa hoia
lo inpipiia, e, naIdizendo o nau piessgio, pois via cunpiii-se o
cosluneiio supieno vole dos nufiagos, coiieu paia seu Ieilo. Apesai de
no denonsliainos lei ouvido a inpiecao do passageiio, canos nun
107
novo alisno de angslias, e nanlendo un siIncio ciicunspeclo,
passanos as Ilinas hoias da noile nun sono laslanle agilado.
(Na nanha seguinle, naI LunoIpo soule que Tiifena se Ievanlaia,
piocuiou Licas, esle, depois de faIai da navegao que, eslando o ceu
seieno, pionelia decoiiei con feIicidade, voIlou-se paia Tiifena e
pionunciou eslas paIavias:)
~ Vi en sonho Iiapo que ne disse: AqueIe queiido LncIpio,
que lanlo piocuias, foi conduzido, peIa ninha diIigncia, a loido do leu
navio.
Tiifena eslieneceu de enoo, e disse:
~ Dii-se-ia que doininos junlos. Iois lanlen ne apaieceu en
sonho a esllua de Neluno que eu vi en aia enlie qualio coIunas, e eIa
ne disse: No navio de Licas lu enconliais Cilo.
~ Isso vos piova, inleiionpeu LunoIpo, que Lpicuio e un
honen veidadeiianenle divino, eIe que condena eslas iIuses da
naneiia nais jocosa.
Licas, depois de afaslai con una Iilao o nau piessgio que o
sonho de Tiifena paiecia anunciai, disse:
~ Todavia, nada nos inpede de ievislai o navio, a fin de que no
paiea que lenos en pouca conla as adveilncias da divindade.
A esla aIluia, o passageiio que, poi infeIicidade nossa,
suipieendeia-nos de noile, e que se chanava Heso, excIanou:
~ Mas so eIes ceilanenle que esla noile eslavan coilando o
caleIo a Iuz da Iua, dando assin, sen dvida, un pessino exenpIo! IeIo
que lenho ouvido dizei, no e peinilido a nenhun noilaI coilai nen as
unhas nen o caleIo a loido de un navio, a no sei quando o venlo Iula
fuiiosanenle conlia o nai.
Lslas paIavias encoIeiizaian Licas que, peiluilado, disse:
~ Lnlo, houve quen nandasse coilai os caleIos a loido do neu
navio, duianle a noile` Queio que os cuIpados sejan liazidos
inedialanenle a ninha piesena, a fin de salei quais as caleas que
deven ioIai, paia que o navio seja puiificado.
~ Iui eu, disse LunoIpo, quen isso oidenou. Deveis consideiai
que, viajando convosco, no iiia pionovei un alo de nau augiio que se
voIlaiia lanlen conlia nin, nas cono esles vadios eslavan con os
caleIos conpiidos e en desoiden, paia que no se pensasse que eu
quisesse liansfoinai o navio en eigsluIo, nandei Iinpai-Ihes a calea.
Iensei, ao nesno lenpo que as Ielias con as quais eslo naicadas,
saindo da sonlia piopcia de suas caleIeiias, podeiian sei Iidas nais
108
faciInenle. Lnlie oulias pioezas, eIes consunian o dinheiio que ne
ioulavan con una ananle conun, foi de sua casa que eu os liiei, na
noile passada, noIhados de vinho e de peifune. Ln suna, eIes ainda
exaIan o odoi dos ieslos do neu paliinnio.
Todavia, paia apIacai a divindade luleIai da nave, decidiu-se que
fossen apIicados quaienla goIpes de caIaliole en cada un de ns. A
execuo no denoiou. Maiinheiios, con calos nas nos, Ianaian-se
solie ns fuiiosanenle, piepaiando-se paia apaziguai a sua Iioleloia
con o nosso sangue aljelo. IeIo que ne diz iespeilo, supoilei os lis
piineiios goIpes con dignidade de espailano, nas Cilo, ao sei alingido
peIa piineiia vez, soIlou laI giilo que os acenlos dessa voz len
conhecida chegaian aos ouvidos de Tiifena. LIa no foi a nica a se
conovei, lodas as suas esciavas, aliadas poi aqueIe linlie faniIiai,
coiieian paia junlo da polie vilina. Mas a adniiveI leIeza de Cilo j
havia desainado os naiinheiios, nais eficaz que as paIavias, eIa
defendia a sua causa anle os caiiascos, quando as ciiadas de Tiifena
coneaian a giilai:
~ L Cilo! L Cilo! Iaiai con isso. honens ciueis! L Cilo,
senhoia! Socoiiei-o!
Tiifena acoIheu esses giilos favoiaveInenle, e coiieu, voou en
diieo do iapaz. Licas, que ne conhecia peifeilanenle, acoiieu lanlen,
cono se livesse ouvido ninha voz: e no foian as ninhas nos nen o
neu ioslo que eIe consideiou, nas alaixando os oIhos paia as ninhas
viiiIhas, paia aIi eslendeu a no defeienle.
~ on dia, LncIpio! disse-ne eIe.
Iode causai espanlo, depois disso, que a ana de UIisses lenha
ieconhecido, passados vinle anos, a cicaliiz con que idenlificou o seu
senhoi, quando esle sagacssino Licas, apesai da dissinuIao dos neus
liaos e de loda a ninha pessoa, coIocou con laI haliIidade o dedo solie
o nico indicio capaz de denunciai o fugilivo` Tiifena choiava, enganada
peIa apaincia, ~ eIa supunha seien veidadeiios os eslignas de
esciavos apiisionados que via eslanpados nas nossas fionles ~ e
peigunlou-nos, con una voz enliecoilada peIos soIuos, quaI o eigsluIo
que linha inleiionpido nossas viagens sen iuno e quais as nos
lilaias que havian ousado infIigii-nos aqueIe supIcio. Todavia,
aciescenlou, os fugilivos havian neiecido aIgun casligo, pois
iespondeian con o dio as suas londades...
Licas, encoIeiizado, inleiionpeu-a liuscanenle:
~ Oh! sinpIicidade feninina! disse eIe. Cono se eslas feiidas e
eslas Ielias livessen sido feilas con o feiiele! Quisessen os deuses que
eIes livessen as fionles naicadas con veidadeiios eslignas: peIo nenos
109
leianos una salisfao, poi pequena que fosse. Mas, na ieaIidade, ludo
no passa de una faisa, e, con essas insciies poslias, iien-se de ns.
Tiifena, vendo que nen lodas as espeianas de piazei eslavan
ainda peididas, lendia paia a induIgncia. Mas Licas no se esqueceia de
sua nuIhei seduzida e da afionla que ieceleia sol o pilico de HeicuIes.
L excIanou, con a fisiononia aIleiada poi un fuioi ciescenle:
~ Os deuses inoilais se inleiessan peIas cousas aqui de laixo:
no duvidas disso, no e Tiifena` Ioian eIes que conduziian os
cuIpados, que de nada desconfiavan, ale o nosso navio, foian eIes que,
paia nos adveilii do que havian feilo, enviaian-nos esse sonho de una
concoidncia sen pai. Consideia, poilanlo, se e possveI peidoai
ciininosos que a pipiia divindade enliegou ao casligo. Lu,
pessoaInenle, no sou ciueI, nas. poupando-os, ieceio vii a sofiei a pena
a eIes deslinada.
Tiifena, anle eslas paIavias cheias de supeislio, voIlou alis, e
decIaiou qu eIa no se opunha a nossa punio, peIo conliiio: apIaudia
nesno a nais Ieglina das vinganas. L aciescenlou que se Licas linha
sido ofendido eIa lanlen o foia quando viu seu pudoi lo alioznenle
nacuIado dianle da nuIlido.
(Licas, vendo Tiifena nudai de paiecei e disposla a vingana,
oidenou que fssenos sulnelidos a un novo casligo. LunoIpo, ouvindo
islo, piocuiou apazigu-Io, dizendo:
~ Lsles infeIizes, cuja condenao deleininasles, apeIan paia a
vossa niseiicidia), escoIheian-ne paia seu inleinediiio poique ne
conheceis len, e pediian-ne que os ieconciIiasse con aqueIes que Ihe
leslenunhaian oulioia lanla anizade. No pensais ceilanenle que
sonenle o acaso fez caii esles jovens nas luas naIhas, pois saleis que o
piineiio cuidado de quaIquei passageiio e o de peigunlai o none
daqueIe a quen vai confiai sua vida. Cedei, j livesles una salisfao:
sede cIenenles e peinili que honens Iivies cheguen ao seu deslino sen
un novo uIliaje. O senhoi ciueI e inpIacveI pe leino a sua ciueIdade,
quando o aiiependinenlo Ieva a seus pes o esciavo fugilivo, e aqui no
seio poupados os ininigos que se enliegan` Que queieis nais` Que
exigis` Tendes a vossa fienle, supIicanles, jovens de loa fanIia,
honiados, e, o que e nais inpoilanle, unidos a vs ale h pouco poi una
eslieila anizade. Mesno que, poi HeicuIes, eIes livessen ioulado vosso
dinheiio, iespondido a vossa confiana con a liaio, eslaieis j
vingados peIo casligo de que vedes os liaos: esles honens Iivies, poi
una punio voIunliia, puseian-se a naigen da sociedade.
Minha supIica foi liuscanenle inleiionpida poi Licas:
110
~ No confundanos as cousas, disse eIe, vanos exaninai cada
una poi sua vez. Ln piineiio Iugai, se paia aqui vieian poi sua pipiia
vonlade, poi que nandaian iaspai a calea` Quando se piocuia laI
disfaice e paia enganai e no paia iepaiai faIlas. Depois, se eIes
quisessen aIcanai o peido poi leu inleinedio, cono se expIica que
ludo lenhas feilo paia escondei leus piolegidos` Assin, v-se cIaianenle
que foi apenas o acaso que fez caii os cuIpados nas nossas nos,
piocuiasle, en seguida, un neio de sullia-Ios a nossa jusla cIeia.
Quanlo ao dio que pielendesle Ianai solie ns, fazendo soai as
paIavias de honens Iivies e honeslos, lona cuidado, pois que assin
piejudicas lua causa, confias excessivanenle na lua haliIidade. Que
deven fazei as vlinas quando os cuIpados poi si nesnos se apiesenlan
ao casligo` Dizes que eIes foian nossos anigos. No poden neiecei poi
isso seno una naioi seveiidade. Os que assaIlan desconhecidos
chanan-se Iadies, nas os que fazen naI aos anigos no so neIhoies
que os paiiicidas.
LunoIpo quis iespondei s essas paIavias cheias de n fe, e disse:
~ Vejo que o que nais conpionele esles infeIizes jovens e o falo
de leien nandado coilai esla noile os seus caleIos. Vs afiinasles que o
acaso sonenle e no a sua vonlade os liouxe a esle navio. Lu queiia que
acoIhsseis ninha expIicao con a nesna loa fe que eIes denonsliaian
ao fazei esla cousa lo sinpIes. Lsles jovens, anles de enlaicai, queiian
Iiviai suas caleas de un faido lo incnodo quanlo inliI, nas una
foile venlania oliigou-os a adiai a opeiao. L se no enpieslaian
giande inpoilncia ao Iugai onde laI cousa iiian fazei, foi poi no
conheceien nen os augiios nen a Iei da genle do nai.
~ Mas que nolivos haveiia, inleiionpeu Licas, paia os
supIicanles iaspaien assin as suas caleas` Una calea caIva inspiiai,
poivenluia, naioi conpaixo` L, afinaI de conlas, poi que havenos de
piocuiai a veidade nas paIavias de seu inleipiele` Que lens a dizei,
Iadio` Que saIanandia le ioeu as solianceIhas` A que deus dedicasle
lua caleIeiia` Responde Iogo, envenenadoi!
Quase noilo de nedo anle a ideia do supIcio, eslupefalo dianle
da evidncia dos falos, no enconliei paIavias paia una iesposla.
IiieconhecveI, nedonho con a calea ignoliInenle peIada, e as
solianceIhas iaspadas solie una lesla poIida cono ninoie quaIquei
geslo, quaIquei paIavia no podia seno ne conpionelei ainda nais.
Mas depois que ne Iavaian con una esponja noIhada o ioslo cheio de
Igiinas e que a linla, dissoIvendo-se solie neus liaos, confundiu cono
nuna nuven fuIiginosa iodos os caiacleies, a iaiva de Licas liansfoinou-
se en fuioi. LunoIpo disse que no loIeiaiia que ninguen, despiezando
as Ieis divinas e hunanas, injuiiasse honens Iivies, iepeIindo as aneaas
111
dos nossos peiseguidoies con a voz e con o geslo. Ao Iado do nosso
defensoi eslavan o seu ciiado e un ou dois passageiios, nas eian eIes
lo fiacos que, nuna liiga, vaIian nais cono consoIo noiaI do que
cono auxIio viiiI. Longe de pensai en pedii aIgo en neu favoi, eslendi
os punhos ale os oIhos de Tiifena, giilando con voz fiine que faiia uso
da ninha foia conlia eIa, no caso de Cilo sei sulnelido as sevcias
dessa ciininosa que, en lodo o navio, eia a nica pessoa que neiecia sei
veigaslada. A ninha audcia dupIicou a cIeia de Licas, indignado poi
esquecei eu a ninha pipiia defesa, cuidando sonenle da de oulien.
Tiifena, exaspeiada peIas ninhas injiias, avanou solie nin no nenos
fuiiosa, dividindo-se en dois canpos os que se achavan no navio.
De un Iado, o ciiado de LunoIpo, depois de ainai-se con una
navaIha, disliiluiu-nos o ieslo de seus insliunenlos de lialaIho. De
oulio Iado, os seivos de Tiifena agilavan as nos vazias. Ale as ciiadas
excilavan os conlalenles con seus giilos. Sozinho no seu poslo, o piIolo
aneaava alandonai o Iene desde que no pusessen leino aqueIes
acessos de Ioucuia piovocados peIo capiicho de depiavados. Conludo, o
aidoi dos conlalenles no dininua, nossos adveisiios Iulavan peIa
vingana, ns peIa nossa vida. Muilos conlalenles caian, nos dois Iados,
sen que se veiificassen noiles, oulios, esliopiados e sangiando,
ieliiaian-se, cono de un veidadeiio canpo de lalaIha. Apesai de ludo,
a cIeia no anainava en nenhun dos canpos da Iula.
O inliepido Cilo, dianle do que aconlecia, apioxinou de seu
sexo a navaIha honicida, e aneaou coilai peIa iaiz a causa de lanlas
caIanidades. Tiifena aliiou-se solie eIe paia evilai lo giande alenlado,
no dissinuIando nais a sua iesoIuo de peidoai o cuIpado. Lu lanlen
linha nais de una vez encoslado a faca do laileiio junlo a ninha
gaiganla, sen naioi inleno de nalai-ne do que Cilo de ieaIizai sua
aneaa. Todavia, eIe iepiesenlava a liagedia con naioi seguiana,
salendo que linha na no a fanosa navaIha con que j havia goIpeado a
gaiganla. Conlinuando os dois exeicilos un na fienle do oulio, e cono a
Iula paiecia assunii un nau aspeclo, o piIolo conseguiu, con nuilo
cuslo, que Tiifena, a lluIo de paiIanenlai, fosse designada paia concIuii
una liegua. LIa, enlo, depois de pieslai juianenlo e iecelei as paIavias
sagiadas, segundo o coslune dos anlepassados, avanou lendo na no
un iano de oIiveiia liiado da Iioleloia do navio, avenluiando-se a
iniciai as negociaes:

Que fuioi vos faz ~ excIana ~ da paz passai a gueiia`
Quais os ciines das nossas nos` O heii de Tiia
Nesle navio no Ieva o iefen aiielalado, ao fiIho de Alieu,
Nen aqui conlale Medeia, de sangue fialeino sedenla.
Sonenle un anoi desdenhado acende vossa cIeia.
112
L, dizei-ne, enlie eslas ondas agiladas, a noile
Devenos invocai con as ainas nas nos` No nos lasla
Una s noile` O nai no uIliapasseis en ciueIdade
L a esle alisno feioz no aciescenleis as vagas do vosso sangue.

Depois que a nuIhei disse essas paIavias con voz palelica, a
lalaIha cessou, e nossos liaos, de novo pacficos, cessaian de agilai-se.
Apioveilando-se da caIna que voIlou a ieinai, o nosso geneiaI LunoIpo,
depois de iepiovai con veenncia a alilude de Licas, piepaiou e assinou
os ailigos de un lialado, cujo leoi e o seguinle:
Solie lua honia e lua conscincia (57), lu, Tiifena, pioneles
esquecei lodos os nolivos de queixa que aIinenlas conlia Cilo, e que
nada do que se passou enlie os dois anles do dia de hoje podei dai Iugai,
de lua paile, a iepiovaes, vinganas ou peiseguies de quaIquei
especie, pioneles, do nesno nodo, nada exigii do iapaz que foi conlia a
sua vonlade, nen aliao, nen leijo, nen apioxinao anoiosa nais
nlina sol pena de pagaies inedialanenle, aps cada vioIncia conelida,
duzenlos dinheiios.
ConcIudo o lialado nesles leinos, depusenos as ainas e, paia
que nenhun iesqucio de cIeia peinanecesse nos nossos coiaes,
nesno depois do juianenlo, decidiu-se esquecei o passado con aliaos
geiais. Dianle das exoilaes que pailian de lodos os canlos, os dios
desapaieceian e una iefeio seivida no canpo da lalaIha coioou a
ieconciIiao no neio da aIegiia de lodos.
A nave inleiia viliava de canlos, e, cono una caInaiia slila
oliigaia-nos a una paiada, uns se puseian a pegai, con aipes, os
peixes que saIlavan foia dgua, oulios, con anzis insidiosos, liiavan
do nai as piesas que se delalian. L nesno os pssaios naiinhos, que
vieian pousai solie as anlenas, foian alingidos poi hleis
passaiinheiios con vaias apiopiiadas. Os polies aninais, enlaiaando-
se nos ianos enviscados, eian apanhados con as nos. Ienas
pequeninas voIuleavan, Ievadas peIa liisa, e oulias naioies, caindo no
nai, iodopiavan solie a espuna Iigeiia.
Licas j ieconeaia a nanifeslai sua sinpalia poi nin, Tiifena j
aliiava solie Cilo as Ilinas golas de sua laa, quando LunoIpo, a
quen o vinho liiava loda a piudncia, quis, poi sua vez, diiigii aIguns
giacejos aos caIvos e aos eslignalizados. Depois de havei esgolado o seu
fiigidssino iepeiliio, eIe voIlou a poesia e inpiovisou esla especie de
eIegia solie os caleIos:



113
Das nossas caleas caiu seu nais leIo oinanenlo:
Os caleIos, que o liisle venlo do inveino Ievou.
Iiivadas de sua sonlia, nossas fionles eslo de Iulo,
L os nossos cinios, liiIhando sol o soI.
Iaiecen salisfeilos con sua caIvcie.
Oh! deuses, oh! deuses peifidos! Vs nos aiielalais piineiio
As piineiias aIegiias que nos desles!
Oh! lu, infoilunado, quo leIo eias anles con leus caleIos!
No eias nesno nais leIo do que o Ielo e que Diana`
Agoia, nais poIido que un lionze, cono un coguneIo
Luzindo sol a chuva, foges e lenes as zonlaiias
Das nuIheies leIas. Aciedila-ne: a noile avana
L a Iaigos passos apioxina-se de li,
Iois una paile de lua calea j deixou de vivei.

Suponho que eIe ainda queiia insislii solie suas inaplides, nas
una ciiada de Tiifena Ievou Cilo paia a enlie -ponle, e adoinou-Ihe a
calea con una peiuca de sua palioa. L no conlenle con isso, liiou de
una caixa un pai de solianceIhas e, aconpanhando a Iinha iaspada,
coIou-as con haliIidade no ioslo do iapaz, iesliluindo-Ihe assin lodos os
seus encanlos. Revendo o veidadeiio Cilo, Tiifena ficou enocionada ale
as Igiinas, e desla vez leijou-o feivoiosanenle. Quanlo a nin, apesai
da ninha aIegiia en ievei o nenino en loda a sua anliga leIeza, eu
ocuIlava neu ioslo o nais que podia, senlindo-ne desfiguiado poi una
feaIdade no conun, pois que o pipiio Licas no se dignava diiigii-ne
a paIavia. Mas a nesna pieslaliva ciiada veio liiai-ne do alalinenlo,
chanou-ne a paile, e coliiu-ne a calea con una caleIeiia poslia no
nenos eIeganle que a de Cilo. Minha fisiononia adquiiiu nesno novo
espIendoi, pois a peiuca eia Iouia.
Lnlienenles, o nosso defensoi da hoia do peiigo e auloi da
piesenle ieconciIiao, LunoIpo, no queiendo salei de una aIegiia
siIenciosa e sen zonlaiias, ps-se a fazei niI giacejos solie a Ieviandade
das nuIheies: solie a sua faciIidade en apaixonai-se e solie a. sua
disposio paia esquecei ale os fiIhos peIos ananles. Segundo eIe, no
havia nuIhei, poi nais honesla que fosse, que una nova paixo no
desvaiiasse ale a Ioucuia. Sen iecoiiei as liagedias anligas ou a nones
iIuslies desde h secuIos, eia una hisliia de seu lenpo que queiia
conlai-nos ~ disse ~ desde que o desejssenos. Iicanos lodos alenlos,
oIhando o naiiadoi, que assin coneou:

114
A MATRONA DE |ESO

Vivia en Lfeso una naliona de lo piocIanada viilude que ale
nesno as nuIheies das iegies vizinhas paia aIi acoiiian a fin de
conlenpIai a naiaviIha. Tendo peidido o seu naiido, essa dana no se
Iinilou, segundo o coslune a aconpanhai o enleiio con os caleIos soIlos
e a lalei no peilo desnudado sol os oIhaies dos piesenles. Aconpanhou
o naiido ale a sua Ilina noiada, e, depois que o coipo foi coIocado no
sepuIcio sulleiineo, a naneiia giega, eIa quis ficai aIi guaidando-o e
choiando-o noile e dia. Teslenunhas inpolenles de sua afIio, nen seus
pais nen os denais paienles conseguiian aiianc-Ia de junlo da
sepuIluia. Os pipiios nagisliados, lendo feilo una supiena lenlaliva,
ieliiaian-se, lanlen sen nada lei ollido, L dianle de loda Lfeso en
Igiinas, esla nuIhei sen pai j havia passado cinco Iongos dias sen
lonai nenhun aIinenlo. }unlo a infeIiz peinaneceia una fieI ciiada, que
pieslava a afIila a assislncia de suas. Igiinas e ieaninava a Inpada
noiluiia cada vez que a via exlinguii-se. Desse nodo, en loda a cidade,
no se faIava seno na viva: eia, sen conleslao, o nico veidadeiio
exenpIo de caslidade e de anoi conjugaI que janais liiIhaia solie a leiia,
segundo a opinio unnine dos honens de lodas as cIasses.
Aconleceu que o goveinadoi da piovncia nandou ciucificai uns
Iadies nas pioxinidades da fanosa sepuIluia, onde a naliona choiava
solie os despojos de seu esposo. Na noile que se seguiu a execuo, o
soIdado encaiiegado de guaidai as ciuzes, a fin de que ninguen
pudesse Ievai os coipos paia sepuIl-Ios, viu una Iuz que liiIhava len
dislinlanenle enlie os lnuIos e ouviu genidos anaiguiados, poi un
defeilo conun a naluieza hunana, ficou Iogo cuiioso en salei quen
eslava aIi. Desceu ao sepuIcio e, ao depaiai con aqueIa nuIhei
adniiveI, ficou a piincipio inveI, peiluilado cono dianle de aIgun
fanlasna ou apaiio infeinaI. Mas Iogo aqueIe cadvei que via deilado,
aqueIas Igiinas que via coiiei, aqueIe ioslo diIaceiado peIas unhas
convenceian-no, cono eia, afinaI, a veidade, de que linha sol os oIhos
una viva inconsoIveI no seu pesai.
LIe Ievou paia a sepuIluia a sua nagia ceia, e coneou poi
exoilai a afIila a no se olslinai nuna doi supeifIua, a no esliaaIhai o
coiao con genidos vos: lodos ns, disse eIe, lenos o nesno fin e a
nesna supiena noiada. Ln suna, eIe esgolou lodos os aigunenlos de
que podia seivii-se paia cuiai un coiao uIceiado. Mas essas paIavias
de consoIo, que eIa no queiia ouvii, no fizeian nais do que exaspeiai a
doi da naliona: coneou a diIaceiai o seio nais fuiiosanenle ainda,
aiiancando os caleIos aos punhados paia deposil-Ios solie o cadvei.
115
Todavia, o soIdado no laleu en ieliiada, nas iedoliando de
insislncia, lenlou fazei con que a nuIhei aceilasse un pouco de
aIinenlo. Insisliu lanlo que, afinaI, a ciiada, seduzida sen dvida peIo
aiona do vinho, sucunliu en piineiio Iugai e eslendeu a ofeila
caiidosa do lenladoi una no que se confessava vencida. Depois,
ieconfoilada peIa lelida e peIo aIinenlo, eIa piocuiou vencei a
olslinao de sua senhoia.
~ Que vos seivii, disse eIa, deixai-vos consunii peIa fone,
enleiiai-vos viva, enliegai una aIna inocenle anles do lenpo naicado
peIo deslino`

As cinzas, aos Manes do sepuIcio, que inpoila isso`

Ah! voIlai a exislncia! Sacudi esse pieconceilo feninino e,
duianle lodo o lenpo que vos foi peinilido, gozai as aIegiias da Iuz.
Lsse coipo nesno que jaz sol vossos oIhos deve encoiajai-vos a gozai a
vida.
Ninguen ouve sen piazei a voz que vos convida a conei, a vivei.
Tanlen a naliona, exlenuada poi viios dias de jejun, saiu de sua
olslinao, e ieslauiou suas foias con no nenoi apelile do que a
ciiada que foia a piineiia a cedei.
Mas saleis que lenlaes de oulio gneio despeila en ns un
eslnago len cheio. Usando dos nesnos aigunenlos que linhan
Ievado a dana a desejai vivei de novo, o niIilai enpieendeu depois o
assedio da sua viilude. Aos oIhos da nossa naliona, no faIlava ao joven
nen giaa nen eIoqncia, e a ciiada, inleivindo en seu favoi, iecilava
senpie:

Recusais esle anoi, a que, enlielanlo, aspiias`
L no le Ienlias do Iugai onde noiai viesle` (58)

Ln suna, sen naioies deIongas: nen na oulia paile cio coipo a
dana pde guaidai alslinncia, convencendo-a o nosso feIiz gueiieiio
solie un e oulio capluIo. LIes peinaneceian junlos no sonenle a noile
en que ceIeliaian a sua unio, nas o dia seguinle e o leiceiio, con lodas
as poilas do sepuIcio fechadas, len enlendido. L lo fechadas que lodos,
anigos ou desconhecidos, que foian ale o lnuIo, pensaian que a nuilo
casal esposa linha enliegue a aIna solie o coipo do naiido.
Lnlienenles, o soIdado, encanlado con a leIeza da sua conquisla
e con o segiedo dos seus anoies, conpiava lodas as loas cousas que os
seus iecuisos Ihe peinilian, e, apenas a noile caia, Ievava-as paia a
sepuIluia. Os paienles de un dos ciucificados, vendo que a vigiIncia
116
havia enfiaquecido, Ievaian consigo, duianle a noile, o execulado,
pieslando-Ihe as uIlinas honias, enquanlo o nosso guaida, no lendo
oIhos seno paia o seu anoi, esquecia-se de sua oliigao.
Mas quando, no dia seguinle, eIe viu una das ciuzes en o
cadvei, alenoiizado peIo supIcio que o aneaava, foi depiessa conlai a
viva a desgiaa que Ihe aconleceia: no espeiaiia, disse eIe, a senlena
do juiz, con a pipiia espada puniiia sua negIigncia. Desejava sonenle
que eIa Ihe piopoicionasse un Iugai paia noiiei, sugeiindo que o falaI
sepuIcio ieunisse ao nesno lenpo o ananle e o esposo. Mas a dana, no
nenos piedosa que viiluosa, excIanou:
~ Os deuses no ho de queiei que eu veja peiecei ao nesno
lenpo os dois seies que nais caios ne foian no nundo. A peida do vivo
piefiio a ciucificao do noilo.
Ln seguida a eslas paIavias, eIa oidenou que o coipo do naiido
fosse liiado do lnuIo e ciucificado. O soIdado cuivou-se anle a
inspiiao daqueIa nuIhei lo engenhosa, e, no dia seguinle, loda a genle
peigunlava poi que niIagie o noilo linha voIlado a ciuz.

117
PACTOS VlOLADOS - NAU|RAGlO

Os naiinheiios acoIheian o conlo con gaigaIhadas, enquanlo
Tiifena eniulesceu ale as oieIhas, incIinando anoiosanenle a calea
solie o onlio de Cilo. Licas no iiu, nas, sacudindo a calea, disse
con ai iiado:
~ Se o goveinadoi fosse cunpiidoi de seus deveies, eIe leiia
nandado coIocai novanenle o coipo do naiido no lnuIo e ciucificai a
nuIhei.
Sen dvida, eIe se Ienliou de HediIeu e da viagen en que seu
navio foi piIhado poi un lando de enigianles (59). Mas os leinos do
lialado pouco anles concIudo no Ihe peinilian iecoidai o falo, nen a
aIegiia que se apossaia dos espiilos deixaia Iugai ao iessenlinenlo.
Lnlielanlo, Tiifena, senlada solie os joeIhos de Cilo, oia coliia de leijos
o seio do ananle, oia aiianjava solie sua fionle as nadeixas da peiuca.
Lu, acaliunhado e aloiiecido anle aqueIa nova inlinidade, no
conseguia nen conei nen lelei, conlenpIava os dois con oIhos loivos e
fuiiosos. Cada leijo, cada caicia inaginada poi aqueIa nuIhei
depiavada doa-ne no coiao. L, enlielanlo, no salia quen odiai nais:
se o iapaz, de quen ninha ananle ne piivava, se a ananle que peiveilia
neu iapaz. AqueIe espelcuIo chocava ciueInenle neus oIhaies, e ne eia
nais penoso do que o neu passado caliveiio.
Ioi cnuIo da desvenluia, Tiifena, esquecendo-se de que eu
linha sido un nlino paia eIa, un ananle que lanlo quiseia, no ne
diiigia a paIavia, Cilo nen se dignava lelei a ninha sade, cono eia
coslune, e o que e ainda pioi, no dava sequei peIa ninha piesena na
conveisao conun, lenendo ceilanenle naqueIe coneo de
ieconciIiao, iealiii una feiida ainda iecenle. Lgiinas de doi
inundaian o neu peilo e os genidos que eu piocuiava liansfoinai en
suspiios quase ne sufocaian.
Lnquanlo ne enconliava nesse eslado, Licas, achando-ne nais
leIo con a caleIeiia Iouia que ne adoinava, acendeu-se de un novo
anoi poi nin, coneou a oIhai-ne con oIhos leinos e esfoiava-se paia
que eu acedesse en piopoicionai-Ihe a sua paile de piazei, no afelando
nais o ai solianceiio do senhoi, vinha anles cono pedinle, soIicilai os
seivios de un anigo.
Tenlou-ne Ionganenle e senpie en vo: poi fin, iepeIindo-o eu
decididanenle, o anoi liansfoinou-se en fienesi e piocuiou apioveilai-
se de nin, iecoiiendo a vioIncia, nas nesse nonenlo Tiifena enliou,
118
apanhando-o en fIagianle. LIe, confuso, coliiu-se apiessadanenle e
escapou-se. Tiifena, enlo, excilada peIa Iilidinagen, peigunlou-ne:
~ Iosso salei quais eian as inlenes de Licas`
Insisliu paia que eu Ihe iespondesse. Tonada de naioi aidoi
depois da ninha naiialiva, e Ienliando-se da nossa anliga inlinidade,
eIa quis ienovai conigo os piazeies dos oulios lenpos, nas eu,
aloiiecido poi lodas eslas excilaes iepeIi suas caicias. LIa, poien,
Iouca de desejo, apeilou-ne conlia o seio nun aliao lo foile que no
pude conlei un giilo.
Acoiieu Iogo una das ciiadas e, supondo, cono eia nais naluiaI,
que eu quisesse ollei de sua. senhoia aqueIes nesnos favoies que Ihe
havia iecusado, ps-se no neio de ns dois, sepaiando-nos. Tiifena,
iepeIida e con os seus desejos no salisfeilos, diiigiu-ne duias paIavias e,
aneaando-ne, foi en lusca de Licas paia incil-Io ainda nais conlia
nin, ansiando poi unii-se a eIe na vingana.
L pieciso que se saila que quando eu eia ananle da palioa, esla
esciava queiia-ne nuilo: linha-Ihe causado despiazei, poilanlo,
suipieendei-ne con Tiifena, e cono coneasse a choiai peididanenle,
peigunlei-Ihe con insislncia o que linha, e eIa, depois de iesislii un
pouco, faIou o seguinle:
~ Se liveies ainda una gola de sangue Iivie, no fais nais conla
deIa do que de un pedao de peIe. Se foies un honen no andais nais
con esla Iileilina.
Mas nada ne pieocupava nais do que o ieceio de que LunoIpo
livesse piesenciado loda a cena e, caosla inpiedoso, se Ienliasse de
conpoi una poesia vindouia en ieIao aqueIes que eIe podia
consideiai vioIadoies do paclo, cono, dado o seu vivo inleiesse peIo
acoido concIudo, pudesse pi-ne lanlen na dana, passei poi un
nedo lienendo. Lslava juslanenle pensando no neio de ocuIlai essas
cousas a LunoIpo, quando eIe enliou, j infoinado de ludo quanlo linha
aconlecido. Tiifena conlaia-o a Cilo e piocuiaia ollei, a cusla de neu
iinozinho, a conpensao daquiIo que eu Ihe negaia. LunoIpo eslava
poi isso foilenenle iiiilado, lanlo nais que lais indecncias consliluan
una vioIao aleila do lialado.
Quando o veIho ne viu, Ianenlou o neu deslino e pediu-ne que
Ihe conlasse cono se passaia o falo. Repeli-Ihe con fianqueza ludo
quanlo eIe j salia, islo e, o sidido descaianenlo de Licas e o fuioi
Iilidinoso de Tiifena, depois de ouvii islo, LunoIpo fez o juianenlo, nos
leinos nais soIenes, (de que no deixaiia de vingai-nos, afiinando que
os deuses eian laslanle juslos paia no deixai que ficassen inpunes
lanlas canaIhices).
119
Lnquanlo assin faIvanos, o nai enfuieceu-se e nuvens vindas
de lodos os Iados sepuIlaian nas suas lievas a Iuz do dia. Os naiinheiios
coiieian paia seus poslos apiessadanenle e enioIaian as veIas,
sulliaindo-as a vioIncia da lenpeslade. Mas nen o venlo peinilia que
conlinussenos a navegai nen o piIolo salia nais paia que Iado diiigii a
nave. Oia, eia en diieo da SicIia que nos inpeIia a pioceIa, oia
navegvanos ao saloi do aquiIo, que ieina nas coslas da IlIia, e que
sacudia nosso navio segundo seu capiicho. L, coisa nais peiigosa do que
lodas as loiiascas, a escuiido loinou-se lo espessa que o piIolo no
dislinguia nais a pioa do navio. Quando o peiigo chegou ao auge, Licas,
lienendo de nedo, eslendeu paia nin suas nos supIicanles, e disse:
~ LncIpio, lu o podes, socoiie-nos nesla giave eneigncia:
ieslilui o veu sagiado e o sislio a padioeiia do navio. Ln none dos
deuses, noslia-le londoso, cono senpie fosle.
LIe pionunciava essas paIavias aos giilos, quando un goIpe de
venlo o aliiou ao nai, ieapaieceu un inslanle, nas as ondas o Ievaian,
desapaiecendo no alisno fuiioso. Tiifena lanlen viu a noile de peilo,
nas esciavos fieis Ievaian-na daIi, nelendo-a nuna laica, con quase
loda a sua lagagen. SaIvaian-na, assin, de una noile ceila. Apeilando
foilenenle Cilo conlia o peilo, excIanei choiando:
~ Ioivenluia neiecenos dos deuses sei punidos sonenle na
noile` Mas nesno isso nos iecusa a ciueI Ioiluna. As ondas j se
apiessan paia liagai nosso navio, j o nai en seu fuioi vai ionpei o
anpIexo que une dois ananles. Iois len, se anas veidadeiianenle
LncIpio, d-Ihe os leus leijos enquanlo ainda o podes, ioulando esla
uIlina aIegiia aos deslinos inpacienles.
Ao ouvii eslas paIavias Cilo despojou-se de suas vesles,
coliindo-se con ninha lnica, e desenlaiaou a calea a fin de ofeiec-
Ia aos neus leijos. L paia que as ondas peifidas no desfizessen nosso
aliao, uniu nossos coipos con o seu cinlo apeilando-o foilenenle.
~ Se nenhuna oulia espeiana nos iesla, disse eIe, ao nenos
assin ficaienos unidos nais lenpo solie a onda que nos Ievai, e se, na
sua niseiicidia, eIa aliiai-nos solie a nesna piaia, laIvez un passanle,
novido poi un senlinenlo de sinpIes hunanidade coliii-nos- con
aIgunas pedias, ou enlo, favoi supieno que nen nesno as vagas
fuiiosas iecusan, a aieia, en seu novinenlo foinai o nosso lnuIo.
Assenli en que eIe ne apeilasse nais nun n supieno, e, cono
se eslivesse solie neu Ieilo fnelie, espeiei una noile que no nais ne
alenoiizava. Lnlienenles, a lenpeslade, acalando de execulai as oidens
dos deslinos, Ievou nas suas aiienelidas os Ilinos pedaos do navio.
120
No se vian nais naslios, nen Iene, nen coidas, nen ienos, ludo
paiecia un casco liulo e infoine fIuluando ao saloi das ondas.
Apioxinaian-se, enlo, aIguns pescadoies, solie pequenas
enlaicaes con a inleno de piIhai o que ieslava do navio, nas ao
veien aIgunas pessoas disposlas a defendeien os seus lens, a sua
ciueIdade liansfoinou-se en ofeiecinenlos de auxiIio.
Ouvinos un laiuIho eslianho, saindo do leIiche do piIolo,
seneIhanle ao iugido de una feia que quisesse escapai-se. Diiigino-nos
ale o Iugai de onde vinha o iudo, e vinos LunoIpo senlado dianle de
un inenso peiganinho que eIe coliia con seus veisos. Lslupefalos ao
vei que eIe, nesno dianle da noile, livesse nino paia escievei un
poena, liianos daIi o nosso giiladoi, e o concilanos a se nosliai
iazoveI. Mas eIe, inleiionpido daqueIa naneiia, encoIeiizou-se.
~ Deixai-ne leininai o pensanenlo, excIanou, o fin do neu
poena e difciI.
Agaiiei, enlo, aqueIe Iouco fuiioso, e pedi a Cilo que ne
ajudasse a aiiaslai ale a leiia o poela, que nugia.
Cunpiida, afinaI, esla laiefa, e no sen pena, enlianos, cheios de
pesai, na calana de un pescadoi, e, depois de ieslauiai as nossas foias
con os vveies avaiiados peIa gua, aIi passanos a nais liisle das noiles.
No dia seguinle, quando liocvanos opinies solie a diieo en
que nos devanos avenluiai, vi un coipo hunano que as ondas, fazendo
giiai Iigeiianenle, enpuiiavan paia a piaia. Dianle desse espelcuIo,
paiei de faIai, invadido peIa liisleza, e, con os oIhos nidos, pus-ne a
conlenpIai o peifido eIenenlo.
~ Lsse honen, excIanei, e laIvez espeiado en aIgun Iugai da
leiia poi una esposa confianle na sua soile, ou poi un fiIho inscienle do
naufigio, deixou, laIvez, un pai, en quen deu o leijo de adeus. Lis
cono leininan os desgnios dos noilais, os desejos foinuIados poi
pensanenlos audaciosos. Lis o honen, e con eIe nada!
Ale enlo eu supunha enleinecei-ne dianle de un desconhecido,
nas eis que una onda Ievou ale a leiia o coipo, e, na fisiononia inlacla,
ieconheci Licas, aliiado, poi assin dizei, aos neus pes. No pude nais
conlei, enlo, as Igiinas, e, lalendo iepelidanenle no peilo, excIanei:
~ Onde esl a lua iiasciliIidade` Onde esl a lua soleilia` Lis-le
exposlo aos peixes e aos nonslios naiinhos, e paia li, que ainda h
pouco le galavas lanlo da foia do leu inpeiio, da lua giande nave, no
ieslou nen nesno a llua do nufiago. Vanos, agoia, oh! noilais,
enchei vossas nenles de pensanenlos anliciosos, con as vossas
piecaues e con essas iiquezas aIcanadas peIa fiaude, aiquilelai pIanos
121
paia goz-Ias duianle niIhaies de anos. Sen dvida, onlen ainda, eIe
veiificava as conlas do seu paliinnio, sen dvida, linha naicado ale o
dia en que devia chegai a sua pliia. Deuses e deusas! Cono eIe jaz
Ionge do fin que se piops!
Mas no so sonenle os naies que se noslian assin lo peifidos:
esle vai a gueiia e suas ainas o liaen, aqueIe, enquanlo diiige suas
pieces aos deuses, e sepuIlado sol sua pipiia casa, un leiceiio cai de
un caiio e, poi excesso de piessa, peide o fIego paia senpie. O gIulo
ielenla de lanlo conei, o alslinenle peiece poi jejuai denais. CaIcuIando
len os azaies da vida, venos que o naufigio nos espeia en lodos os
Iugaies.
Mas, dii-se-, o honen liagado peIas ondas no len sepuIluia. L
que inpoila aos seus despojos a naneiia cono seio consunidos, se peIo
fogo, peIo nai ou peIo lenpo` De quaIquei nodo, o iesuIlado sei
senpie o nesno. Lnlielanlo, as feias despedaaio esle cadvei.
Aciedilais que o fogo o lialaiia neIhoi, o fogo, supIcio ciueI que o
senhoi iiiilado inagina conlia seus esciavos` Que denncia e, pois, esla
de ludo fazei paia que nossos coipos sejan inleiianenle sepuIlados`
(Depois de lais consideiaes, pieslanos as Ilinas honias ao
cadvei), e o coipo de Licas aideu solie una piia eiguida peIas nos de
seus ininigos. LunoIpo, de seu Iado, conpunha un epilfio, e seu oIhai,
vagueando peIo espao, paiecia piocuiai inspiiao.

122
UM MAGNl|lCO PRO]ETO

Cunpiido piedosanenle esle devei lonanos a esliada
pievianenle escoIhida, e cheganos Iogo depois, suados, ao aIlo de un
nonle, de onde avislanos, no Ionge, una piaa foile que se eiguia solie
una aIluia. Andando a avenluia, no podanos salei que cidade eia
aqueIa, nas un canpons infoinou-nos que eia Ciolona, cidade nuilo
anliga e que foia oulioia a piineiia da IlIia. Lsse none despeilou a
nossa cuiiosidade e ns Ihe fizenos lodas as especies de peigunlas solie
a genle que halilava esse soIo iIuslie, e solie o gneio de coneicio que
aIi nais fIoiescia, depois que a sua piospeiidade foia aiiuinada peIas
gueiias conlnuas.
~ Meus caios foiasleiios, iespondeu-nos eIe, se sois negocianles,
nudai de piopsilo, e piocuiai oulios neios de ganhai vossa vida. Mas
se peilenceis a calegoiia de genle nais civiIizada capaz de suslenlai una
nenliia peipelua, caninhais diielanenle paia a iiqueza. Nesla cidade
no ocupan as leIas Ielias Iugai de honia, a eIoqncia foi deixada de
Iado, a lenpeiana e os lons coslunes aqui no olln o eIogio que
conslilui a sua ieconpensa. Todas as pessoas que viides en Ciolona
dividen-se en duas calegoiias, os fazedoies e os caadoies de
leslanenlos. Aqui ninguen ciia os pipiios fiIhos, poique quen livei
heideiios naluiais no sei convidado nen paia os janlaies, nen paia os
espelcuIos, essa pessoa sei excIuda de lodos os piazeies, vivendo
olscuianenle no neio da canaIha. AqueIes que, ao conliiio, janais
liveian nuIhei, e no ln paienles pixinos, chegan aos nais aIlos
caigos. Sonenle esses ln laIenlo niIilai, so liavos e isenlos de defeilos.
Ides enliai nuna cidade, aciescenlou eIe, seneIhanle a un canpo
devaslado peIa pesle, onde no se ven seno cadveies senidevoiados
e os coivos que os devoian.
LunoIpo, nais avisado, iefIeliu solie a nova siluao e
confessou-nos depois que essa naneiia de eniiquecei en nada Ihe
desagiadava. Supus, a piincpio, que o veIho eslivesse giacejando, cono
poela, que eia. Mas eIe aciescenlou :
~ Iudesse eu piopoicionai-ne una neIhoi apiesenlao, islo e,
ioupas nais decenles, una lagagen nais iica, a fin de que ninhas
nenliias enconliassen naioi ciedilo. }uio-vos, poi HeicuIes, que nada
adiaiia paia ananh, e conduzii-vos-ia diielanenle a una liiIhanle
foiluna.
Lu pioneli-Ihe sulnelei-ne a lodas as suas exigncias, una vez
que eIe se conlenlasse con as ioupas conseguidas nas nossas iapinas e
con aquiIo que a piIhagen da vida de Licuigo nos linha piopoicionado.
123
Quanlo ao dinheiio paia as necessidades do nonenlo, a ne dos deuses,
con sua cosluneiia IeaIdade, no deixaiia ceilanenle de no-Io aiianjai.
~ Iois enlo, disse LunoIpo, poi que no coneainos j a
iepiesenlai a nossa conedia` Toinai-ne vosso palio, se o negcio vos
conven.
Nenhun de ns pielendeu ciilicai un piojelo con o quaI nada
lnhanos a peidei. L paia que o segiedo fosse iigoiosanenle olseivado
poi lodos ns, juianos, segundo una finuIa de LunoIpo, sofiei, se
pieciso fosse, a piiso, a veigasla, a noile, aIen de ludo o que o nosso
chefe oidenasse. Cono veidadeiios gIadiadoies, devolanos, da naneiia
nais soIene, nossos coipos e nossas aInas ao nosso senhoi. Una vez feilo
o juianenlo, liansfoinano-nos en seivos olsequiosos paia con seu
palio, e conlinanos enlo o seguinle: LunoIpo acalaia de peidei seu
fiIho, un
joven de giande eIoqncia e fuluio, sendo esse o nolivo poi que
o infeIiz veIho deixava a sua pliia, eIe queiia evilai vei conlinuadanenle
os cIienles e os canaiadas de seu fiIho e, solieludo, o seu lnuIo, que
cada dia Ihe piovocava novas Igiinas. A esse goIpe ciueI seguiia-se o
iecenle naufigio, no quaI eIe peideia nais de dois niIhes de sesleicios.
AIis, no eia lanlo essa peida que o afIigia, nas o falo de vei-se piivado
de seu seqilo, o que loinaiia naI conhecida a sua veidadeiia posio.
LIe possua ainda na fiica liinla niIhes de sesleicios en leiia e en
dinheiio enpiegado, e un lo giande nneio de esciavos disseninados
peIas suas piopiiedades da Nundia, que, se quisesse, podeiia con eIes
lonai Cailago.
De confoinidade con o pIano liaado, ieconendanos a LunoIpo
que lossisse sen paiai, denonsliasse possuii un eslnago ao quaI
quaIquei cousa fizesse naI, afelando, dianle de loda a genle, iepuIsa
nesno peIas iguaiias nais inofensivas. LIe no deveiia faIai seno en
ouio e en piala e nos inveis que nunca pioduzen o que se espeia, e na
eleina esleiiIidade das leiias. AIen disso, linha que diaiianenle fazei
suas conlas, e ienovai lodos os neses as cIusuIas de seu leslanenlo.
AfinaI, paia conpIelai a encenao, eIe devia, cada vez que quisesse
chanai un de ns, confundii os nones, paia paiecei que o palio, poi
hlilo, iecoiiia aos ciiados ausenles.
Tudo assin conlinado, ioganos aos deuses que fizessen con
que a nossa enpiesa livesse un xilo feIiz, e puseno-nos en caninho.
Mas Cilo, no eslando acoslunado, sucunlia sol o peso de seu faido, e
Coiax, nosso ciiado assaIaiiado, naIdizia seu enpiego, punha no cho a
cada inslanle a sua caiga, piaguejava conlia a iapidez dos nossos passos,
afiinando que jogaiia foia a lagagen que Ihe foia confiada.
124
~ Iensais laIvez, dizia eIe, que eu sou una lesla de caiga ou un
navio de lianspoilai pedias` Ius-ne ao vosso seivio cono honen e no
cono cavaIo. Sou un honen Iivie, piecisanenle cono vs, apesai do
neu pai lei ne deixado na niseiia.
L ainda no salisfeilo de piaguejai, eIe Ievanlava a coxa a cada
inslanle, pioduzindo iudos olscenos e cheiiosos que enchian a esliada.
Cilo iia da sua insoIncia, e inilava con a loca cada una das
venlosidades que eIe nos. Ianava.
(Mas LunoIpo, nesno nesle nonenlo, enliegava-se a sua paixo
favoiila).

125
ARTE POTlCA E POEMA SOBRE A GUERRA ClVlL

IaIsas vocaes, quanlos jovens se senliiian incIinados paia a
poesia! ~ disse LunoIpo. MaI conseguindo ajuslai un veiso nos seus pes
e pi nun peiodo una ideia nais ou nenos deIicada, j aciedilavan lei
alingido o cino do HeIico. L assin que, fugindo da agilao do fiun,
ven-se advogados iefugiai-se no caIno asiIo da poesia, cono nun
poilo nais seguio, supondo que una epopeia e nais fciI de consliuii do
que un discuiso saIpicado de dilos cinliIanles. Os aIlos espiilos, ao
conliiio, no apiecian esses vos oinanenlos, e a nenle nada pode
concelei ou pioduzii de vaIoi se o vaslo caudaI da Iileialuia no a livei
inundado con suas guas fecundanles. L pieciso fugii daquiIo que eu
chanaiei liiviaIidade de expiesso, e escoIhei as suas paIavias foia das
da pIele, olseivai, enfin, a asseio de Hoicio:

Odeio o vuIgo piofano e deIe ne nanlenho afaslado. (6O)

L pieciso, aIen disso, evilai os pensanenlos que paiecen
deslacai-se do coipo da oiao, e fundi-Ios na pipiia liana do veiso
onde liiIhaio con lodo o seu espIendoi. Teslenunhos dislo ofeiecen
Honeio e os Iiicos, o ionano ViigIio e as descoleilas feIizes de un
Hoicio. Quanlo aos oulios, eIes no viian sequei a esliada que conduz
a poesia, ou, se a viian, ieceaian neIa enliai. Lis, poi exenpIo, un
assunlo giandioso: a gueiia civiI. Mas quen se piopusei deIe lialai sen
se lei denoiado no convvio das leIas Ielias sucunlii sol o seu peso.
Iois no se liala sonenle de enceiiai no veiso a sinpIes desciio dos
aconlecinenlos ~ coisa que os hisloiiadoies fazen neIhoi ~ nas e
nislei que aliaves das niI peiipecias das inleivenes dos deuses e do
loinenlo faluIoso das leIezas do esliIo, (61) a inaginao possa
expandii-se Iivienenle, de nodo a ieconhecei-se na olia anles o deIiio
piofelico de un espiilo inspiiado do que a iida veidade de una
naiialiva piesa ieIigiosanenle aos leslenunhos: aIgo, se esliveides de
acoido, seneIhanle a esles veisos, que ainda no ieceleian a Ilina
deno: (62)

Rona viloiiosa o nundo inleiio doninava,
Iossua o nai e a leiia e ludo o que a Iuz dos aslios iecele.
Mas saciada no esIava. As ondas, fendidas peIas pesadas queienas
No infundian nais nedo, e a nolcia chegando de aIgun goIfo ocuIlo
Ou de desconhecidas leiias, onde o ouio alundasse:
AIi eslava o ininigo. L paia novas gueiias ciuenlas
Iiepaiavan-se os deslinos, a conquisla visando-se de naioies iiquezas.
As aIegiias vuIgaies seus encanlos peidian, e os pioies piazeies
126
Caan no donnio da pIele. Lnquanlo navegavan
Os soIdados adniiavan o lionze de Coiinlo, e o cinliio,
Iiodulo da leiia, con a pipuia iivaIizava.
VeIos naiaviIhosos liazian os Nnidas e os Seies,
L o povo da Ailia suas leiias feileis despojava.
Mas oulios desaslies chegan, e a paz concuIcada
Novos goIpes iecele. A pieo de ouio, aninais feiozes
So caados nas fIoieslas, paIniIhan-se ale os confins
Do Hanon afiicano paia apiesai o nonslio cujo pieo
Lsl nas piesas noilfeias, caiiegan-se os navios
Con feias esfoneadas, o ligie e lianspoilado en jauIa douiada,
L, enlie os apIausos do povo, dessedenla-se con sangue hunano.
Ah! enveigonha-ne faIai, enveigonha-ne ieveIai
Lslas hoias falais ao inpeiio: seguindo-se o coslune dos Ieisas
Honens foiles so aiielalados na fIoi de sua liisle juvenlude.
MuliIando sua caine, a Inina os condena a ignoiai o anoi.
L paia ielaidai a fuga piecipilada dos anos, a naluieza
Ioiai se lenla, nas e v a enpiesa. Os afeninados
Toinan-se, enlo, o piazei de lodos, con seus geslos noIes,
A caleIeiia ao venlo, e os liajes senpie ienovados
Nada neIes faz Ienliai a peidida viiiIidade.
Mesas de cedio aiiancado das leiias afiicanas
Tenlan agoia o desejo de lodos, inilando nos ns
O ouio que no pieo uIliapassa, a nadeiia, no seu liiIho,
RefIele a nuIlido de esciavos e a pipuia dos convidados.
Ln voIla do Ienho esleiiI e sinislianenle fanoso
AcoloveIa-se una nuIlido j neiguIhada no vinho,
L o soIdado eiianle, con as ainas nas nos iecIana
Todos os piodulos da leiia paia salisfazei a sua fone.
A guIa agua o engenho, e os saigos do nai da SicIia
So lianspoilados vivos ale as nesas, os naiiscos,
Tiiados dos iochedos do Luciino, un vaIoi naioi enpiesla
Aos lanqueles, o apelile ienovando a cusla da loIsa.
As ondas do Iaso (63) no ven nais agoia os seus pssaios,
L solie as piaias siIenciosas sonenle a liisa liinca nos ianos deseilos.
No e nenoi o fuioi que ieina no Canpo de Maile:
Os Quiiiles do seus sufigios a quen nais Ihes paga.
L quando o povo e venaI, venaI e a ciia dos senadoies.
Os favoies so poslos a pieo. Ale os ancios peideian
As viiludes da Iileidade, as foilunas so dispeisas,
O podei nudou de nos, e a supiena najeslade
aixanenle se deixa coiionpei peIo ouio.
Calo e iepeIido peIo povo, seu vencedoi,
Mais huniIhado do que eIe pipiio, enveigonha-se de liiai
As vaias de un Calo (64). L isso noslia len a infnia
Dos cidados e a iuna dos coslunes: no foi un honen
127
Que foi excIudo do podei, aliaves deIe sucunlen
O podeiio e a honia dos ionanos. A pipiia Rona paga
O pieo de sua iuna, vlina que no lei vingadoi.
Aiiaslada a un dupIo alisno, a pIele e devoiada
IeIos hoiioies da usuia e os gaslos inpensados.
Ninguen esl ceilo de conseivai sua casa, no h ninguen
Que os lens no lenha dado en gaianlia. Lsla Iepia,
Depois de nascei no fundo da neduIa, espaIha-se
Ioi lodos os nenlios, giilos de doi aiiancando da vlina.
Deciden-se peIa piofisso das ainas os infeIizes,
L os lens que dissipaian piodiganenle, aliaves do sangue
Iiocuian iecupeiai. A audcia que nada len nada lene.
Una Rona nessa Iana neiguIhada, nesse sono piosliada,
Que ienedios podeiian cuiai, a no sei a gueiia e o fuioi,
L lodas as paixes que a espada desencadeia`
Tis chefes ciiaia a Ioiluna, e a falaI Lnio
Os lis sepuIlou, un Ionge do oulio, sol o peso dos seus liofeus.
Os pailas ln Ciasso, Ionpeu caiu no nai da Llia,
L Cesai con seu sangue iegou a ingiala Rona.
L cono se a nesna leiia no pudesse conlei lanlos lnuIos,
As suas cinzas dispeisou. Lssas as honias que a gIiia d.
Lnlie Iailenope e a giande Diciquis, (65)
Un Iugai exisle nun alisno neiguIhado. anha-o
A gua do Cocilo, e as exaIaes que daIi solen fuiiosas
Lslo inpiegnadas de una unidade que nala. Lssa leiia
No veideja janais no oulono, seus canpos no se enfeilan
Con nenhuna ieIva, nen nenhuna fIoi aIinenlan. }anais
AIi iessoaian os canlos piinaveiis nen os liinados de acoides diveisos.
Apenas fnelies cipiesles aIegian aqueIe caos,
AqueIes iochedos onde afIoia a negia pedia pones.
Ioi nesse Iugai que suigiu un dia a calea de IIulo,
SaIpicada peIas faguIhas e peIa cinza lianca das fogueiias.
L o deus diiigiu a Ioiluna aIada eslas paIavias piovocadoias:
Oh! lu, Ioiluna, que en leu podei lens as coisas hunanas e divinas,
Tu, que no podes loIeiai un podeiio eslveI, lu que anas
As coisas senpie novas, e que iepeIes senpie o que possuis,
No le senles vencida peIo equiIliio ionano` Iodeis Ievanlai
Ainda nais esse coIosso deslinado a peiecei`
Sonenle no dio conseiva sua foia a nova geiao ionana,
L a cuslo suslenla o edifcio que eigueu. De lodos os Iados
V-se o Iuxo liagando o fiulo de seus fuilos e as foilunas
Ceganenle coiiendo paia a sua peida. Conslioen-se
Casas de ouio que se eIevan ale os aslios, fazen liolai gua
Dos iochedos, nascei o nai onde se enconliavan os canpos
L, liansloinando a oiden das coisas,
ReleIan-se conlia a naluieza. L eis que aneaado
128
Tanlen e o neu ieino. A leiia se fende ninada
Ioi insensalos lialaIhos. Nas nonlanhas escavadas
Ciulas apaiecen no neio de suidos genidos. L nessa Iula inliI
Ln piocuia da pedia de supeifIuo enpiego, o ceu
Aleilanenle espeian aIcanai os Manes infeinais.
Iaia agii, pois, que espeias, oh! Ioiluna` Os leus liaos pacficos
Tiansfoina nuna nscaia gueiieiia, acoida os Ronanos
L eniiquece nossos ieinos con funeiais ienovados.
H nuilo lenpo j no lanha neu ioslo lepido sangue,
L ninha caia Tisifone neIe no neiguIha seus nenlios cansados
Desde o dia en que se ensangenlou a espada de SiIas que a leiia,
IeIo sangue iegada, coIheilas espanlosas pioduziu.
Islo dizendo, na sua no quis apeilai a deslia da deusa,
Mas no esfoio a leiia fendeu, un alisno aliindo. A Ioiluna
De seu coiao voIveI deixou enlo caii eslas paIavias:
Oh! pai a quen os alisnos do Cocilo oledecen! Se poivenluia
O fuluio inpunenenle posso ieveIai, os leus volos seio cunpiidos.
Aciedila-o: una cIeia iguaI a lua feive-ne no peilo, una fIana
No nenos aidenle ne devoia. De ludo o que a Rona dei
Iaia nais foile loin-Ia, hoiioiizada, hoje ne aiiependo,
L lais ddivas se ne loinaian odiosas. A nesna divindade
Desliuii o edifcio con lanlo oiguIho edificado. Meu coiao
Honens queinados anseia vei o sangue en piofuso deiianado.
As pIancies de IiIipos j vejo, duas vezes de noilos juncadas,
L as fogueiias funeganles da TessIia e os funeiais do povo ileiico.
Meus ouvidos aIeilados j ouven o fiagoi das ainas.
Vejo, lanlen, oh! NiIo, as laiieiias liananles que eiguesle
Dianle da Llia, e o goIfo de Acliun e os soIdados anedionlados
Anle. a, piesena de Apoio. Vanos, alie as poilas de leu ieino
IeIa sede loiluiado, novas aInas chana paia junlo de li.
Una fiola sei necessiia: con seu laico, Ioilineu no passai
Mais que as sonlias dos gueiieiios. L lu, con esle inenso desaslie.
Regozija-le, oh! Tisifone! Vais devoiai as feiidas
IeIos leus pipiios goIpes aleilas: o nundo en pedaos
Vai caii nas nos dos Manes do Slyx.

MaI acalaia de faIai, e, ziguezagueando, un ieInpago
Alinge una nuven. Rilonlando, eIa soIla
As cenleIhas enceiiadas nos seus fIancos. O pai das sonlias
Recuou e, pIido de espanlo anle o goIpe fialeino,
Iechou de novo o seio escancaiado da leiia.
L Iogo os desaslies e os peiigos que os honens aneaavan
Os piessgios divinos ieveIaian. Sangiando e iiieconhecveI, o soI
Sua face ocuIlou enlie as lievas. A alnosfeia das Iulas civis
Respiiai j se supunha. L a aIuniai o ciine se negando
Tanlen a Iua a Iuz exlinguiu. Os cinos esloioando
129
AlaIavan os fIancos das nonlanhas, e os iios coiiendo a avenluia
Seus Ieilos cosluneiios alandonavan. O fiagoi das ainas
Agila o ceu, os cIaiins gueiieiios, soando enlie os aslios,
Despeilan Maile e sua cIeia. L pouco depois o Llna
Ioi fogo eslianho e devoiado, as suas cenleIhas Ianando ale o elei.
Denlie os lnuIos e as ossadas dispeisas suigen sonlias piofeiindo
Aneaas leiiveis. Un conela, poi novas eslieIas aconpanhado,
Ioi loda a paile o incndio aleia, e }pilei desce,
A foina de una chuva de sangue lonando. Mas esles piessgios
O deus Iogo dissipa. Movido peIa vingana, Cesai no hesila:
As ainas gauIesas alandona, e as da gueiia civiI enpunhai decide.

Nos AIpes, dos ceus vizinhos, no Iugai onde os iochedos,
IeIo deus giego alaixados, acessveis se loinaian,
Lxisle un Iugai sagiado onde se eiguen os aIlaies de HeicuIes,
O inveino coliiu-o de neve eleina, os cinos liancos paia os aslios voIlando.
DaIi paiece que o ceu se ieliiou, e a sua aspeiidade no niligan
Os iaios do soI nen o sopio das liisas piinaveiis.
Solie fIancos aneaadoies, peIas ponlas do geIo eiiados,
Iodeiia suslenlai o nundo inleiio. L quando Cesai
Lssas nonlanhas alingiu, a aIegiia dos soIdados despeilando,
L depois de enconliai o ponlo desejado, do cune do nonle
O oIhai neiguIhou nas pIancies da Lspeiia, diiigindo-Ihes
Lsla invocao: }pilei onipolenle, e lu, leiia de Saluino,
Oulioia con as ninhas viliias salisfeila, afiino-vos
Que de nau giado o apeIo de Maile alendo, nas a isso consliangido sou
IeIa ninha doi: expuIsaian-ne da ninha cidade quando,
Conlendo os CauIeses, que o CapilIio de novo aneaavan,
As guas do Reno de sangue se lingian, fechei-Ihes os caninhos dos AIpes,
L paia nin a viliia no fez seno confiinai o exIio.
Ioi o sangue do Ceinano, foian neus sessenla liiunfos
Que de nin fizeian un cuIpado. Lnlielanlo, que especie de genle e essa
Que ninha gIiia espanla` Quen so esses que ninhas gueiias conlenpIan`
No sei que vis neiceniios, de que ninha Rona e nadiasla.
Mas isso caio Ihes cuslai, espeio: poique ninhas nos
No se deixaio encadeai poi covaides, nen a vingana
Adiaio. SoIdados viloiiosos expandi vossos fuioies,
Vanos, conpanheiios, con a espada Iulai peIa ninha causa.
A nesna acusao a lodos ns alinge, o nesno desaslie
A lodos ns aneaa. O neu agiadecinenlo hoje queio
Manifeslai-vos: no venci sozinho. Assin, pois que o casligo
Aneaa nossos liofeus, pois que a viliia no neieceu
Seno a liisle vesle dos acusados, os dados Iancenos
L a que a Ioiluna seja o juiz. A gueiia coneai e vossos liaos
Ionde a piova. Quanlo a nin, da viliia no duvido:
Con lais heiis as ninhas ainas no conheceio a deiiola.
130
Tonilioanles iessoaian lais paIavias, e do aIlo do ceu
O pssaio deIfico, fendendo o ai con seu vo, liouxe
IeIizes piessgios. L do Iado esqueido de una fIoiesla nedonha
Saian paIavias eslianhas aconpanhadas de fIanas.
O disco de Ielo paieceu naioi, liiIhando con una Iuz nais viva.
L a face do deus apaieceu con una auieoIa douiada.
Ioi esles piessgios encoiajado, Cesai desfiaIda
Os eslandailes de Maile, e aliaves de una naicha sen exenpIo,
Quei ieaIizai, anles nesno que disso se suspeile,
O que o seu coiao ousou. Nen o geIo, nen a leiia
IeIa geada enduiecida iesislncia ofeieceian, no seu hoiioi
Mosliando-se a piincpio acoIhedoies. Mas quando os esquadies
Ronpeian os geIos lenazes e os fogosos coiceis
Despedaaian as laiieiias que as guas conlinhan
A neve enlo se aqueceu. Rios coneaian a nascei
IeIas nonlanhas ioIando suas guas. Mas eIes lanlen,
~ Una oiden iecelida dii-se-ia ~ paiaIisavan-se: suas ondas
InoliIizavan-se na queda e o que anles eia degeIo
Con o nachado de novo se alacava. O. exeicilo,
Riu-se enlo dos lenoies que sua naicha inspiiava,
Mas caio pagou a confiana cega: esquadies, honens e ainas
Logo se confundiian nuna nassa depIoiveI. O desaslie aunenlando,
As nuvens, peIo venlo gIaciaI sacudidas, suas guas soIlavan,
Desencadeados, os venlos passavan en luiliIhes, do ceu
Chuva de pedias enoines caa, as pipiias nuvens
Iiecipilavan-se solie as ainas, quais ondas peIo fiio soIidificadas.
Vencida foia a leiia peIa neve foinidveI, vencidos
Os aslios do ceu, vencidos os iios inveis nos seus Ieilos:
Mas Cesai no o foia. Solie una Ionga Iana apoiado
LIe con passo seguio lianspunha esses Iugaies nedonhos:
TaI cono o fiIho de Anfiliio descendo das aIluias
Da sua cidadeIa do Cucaso, ou laI cono }pilei de oIhai seveio,
Quando dos cinos do OIinpo se piecipilou, iepeIindo
Os alaques dos Ciganles a noile deslinados.
Lnquanlo Cesai iiiilado pisa essas aIluias oiguIhosas,
A Iana, assuslando-se, lale as asas e voa, e, ganhando
O cino do IIalino, os Quiiiles aIaina con esle liovo ionano:
Iiolas inleiias novinenlan-se peIo nai, e nos AIpes
Agilan-se os esquadies lanhados no sangue geinnico.
As ainas e o sangue, o incndio e o nassacie ~ a inagen da gueiia
VoIleia dianle dos oIhos, os coiaes lalen de espanlo
L un dupIo lenoi os divide. Uns piefeien a fuga peIa leiia
Oulios peIo nai, paiecendo-Ihes o oceano nais seguio
Que o soIo da pliia. Oulios piefeiiiian a Iula lenlai
As oidens dos deslinos oledecendo. Cada quaI, paia fugii,
As inpuIses do seu nedo segue. No neio da desoiden
131
O povo ~ espelcuIo IanenlveI ~ deseila da cidade,
Seguindo paia onde o pnico o conduz. Rona na fuga
Lnconlia piazei, e os Quiiiles, sonenle peIa fana deiiolados,
Alandonan seus Iaies en Iulo. Un, con nos linuIas, o fiIho seguia,
Oulio no seio esconde os Ienales, deixando enlie Igiinas a noiadia:
Os seus volos Ionge Ievan a noile ao ininigo. Un leiceiio
A esposa apeila conlia o coiao afIilo, os jovens caiiegan
Os veIhos pais, aicando sol o novo faido. Cada quaI Ieva
AquiIo poi que nais ieceia, e nuilos, sen iefIelii,
Todos seus lens ienen, ao conlale Ievando a piesa piepaiada
Do nesno nodo, quando no nai sopia o auslio desencadeado,
As ondas Ievanlando, de nada vaIe aos naiinheiios o Iene.
Un iecoIhe as veIas, oulio piocuia no fundo de un goIfo
Aliigo seguio, un leiceiio, anedionlado, piocuia fugii
Sua confiana pondo inleiianenle na Ioiluna. Mas poi que
Lanenlai lo pequenas coisas` Ionpeu, o leiioi do Ionlo,
O expIoiadoi do seIvagen Hidaspe, o pavoi dos piialas,
AqueIe que }pilei no via sen lenei a ovao lipIice,
AqueIe que sulneleu as ondas do sfoio, veneiao conquislando,
Lsle heii ~ oh! veigonha! ~ deseilando ale da apaincia do podei,
Con o oulio cnsuI fugiu, a fin de que a Ioiluna inconslanle
As coslas de un Ciande lanlen pudesse vei!
De una veigonha lo giande o conlgio alinge
Ale as polncias divinas, e a fuga dos honens iesponde
O lenoi do ceu. L ao univeiso inleiio chegan os deuses londosos
Alandonando a leiia en fuioi que eIes agoia deleslan,
L fogen desles honens naIdilos cujos exeicilos avanan.
A Iaz segue a fienle dos, oulios deuses. L agilando
Seus nenlios liancos cono a neve, sol q, capacele ocuIla
A calea vencida, alandonando esle nundo, cono fugiliva, aIcana
O ieino inexoiveI de IIulo. Aconpanhan-na a Ie sulnissa,
A }uslia, con os caleIos soIlos, e a Concidia en Igiinas,
Con as vesles iasgadas. Defionle do Iugai onde a leiia,
Aliindo-se, descolie a iegio do Lielo, v-se apaiecei ao Ionge
O coio de IIulo: a lenveI Linia e a aneaadoia eIona,
A negeia ainada con aicholes, o Nada, as Insdias
L a inagen Ivida da Moile. Lnlie eIas o Iuioi, Iivie,
Ligue a sua calea sanguiniia, sol o capacele ocuIlando
A face naicada poi niI feiidas, con a no esqueida seguia
O usado escudo de Maile, cujo peso niIhaies de daidos aunenlan,
L con un aichole infIanado na sua no diieila,
O incndio vai Ievai a lodo o nundo.
Senle a leiia o peso dos deuses, e os aslios liansloinados
Ln vo piocuian o equiIliio, loda a coile ceIesle,
Dividida en dois canpos, esl en Iula. Dione piolege as ainas
De seu anado Cesai, e a eIa se unen IaIas e Maile liandindo
132
Sua Iana giganlesca. O giande Ionpeu conla con Ielo
Que peIos feilos a eIe se asseneIha.

Vilia o ai ao son das lionlelas. A Discidia,
Con os caleIos ievoIlos, paia os deuses Ievanla
A calea infeinaI. A sua loca esl cheia de sangue
L os oIhos feiidos deiianan Igiinas, pionlos paia noidei,
Os denles noslia coleilos de un lilaio iugoso,
Da Ingua cai-Ihe un Iquido viscoso, seipenles assedian-Ihe a face,
L con o seio envoIlo en Iaceiada vesle, agila con no linuIa
Una locha de iefIexos sangienlos. As lievas deixando
Do Cocilo e do Tilaio, eIa na sua naicha alinge
As aIluias do iIuslie Apenino, de onde conlenpIai pode
Todos os conlinenles e lodos os iios e os exeicilos eslendendo-se
IeIo nundo inleiio, e de seu peilo en fiia esle giilo
Lscapa: As ainas enpunhai, oh! povos, e, con o coiao infIanado
Os fachos Ievai ao seio das vossas cidades. A deiiola
O covaide espieila: que ninguen iecue, nen a nuIhei, nen a ciiana
Nen a veIhice peIa idade desoIada. Que a pipiia leiia liena,
L os pipiios lelos, en pedaos, se ievoIlen. Tu, MaiceIo,
Seis o guaidio da Iei. Tu, Cuiio, Ievanlais a pIele.
Tu, LnluIo, no peiluilais os aiienessos coiajosos de Maile.
L lu, fiIho dos deuses, poi que hesilas na ao gueiieiia`
Ioi que no despedaas as poilas, no desliis as nuiaIhas
Que as cidades ciicundan, e seus lesouios no Ievas`
Tu no sales nais, oh! giande Ionpeu, defendei as cidadeIas ionanas!
Vai! Coiie paia Lpidnio e de sangue linge
Os gofos lessIicos. Solie a leiia viu-se enlo
ReaIizai-se ludo o que a Discidia oidenaia.

133
ENTRE AMORES E |ElTlCElRAS

LunoIpo leininava de iecilai con giande esponlaneidade esses
veisos quando cheganos finaInenle a Ciolona, Reslauianos nossas
foias nun aIleigue laslanle nodeslo, no dia seguinle, quando
piocuivanos una noiadia de apaincia nais iica, depaianos con un
lando de caadoies de heianas. LIes nos peigunlaian con cuiiosidade,
quen eianos e de onde vnhanos. De acoido con o pIano pievianenle
liaado, iespondenos as suas peigunlas con una inesgolveI
alundncia de paIavias, e lo len que lodos aciedilaian pIenanenle en
nossas afiinaes. L liavou-se Iogo enlie eIes una Iula encainiada:
lodos queiian ofeiecei ludo quanlo possuan a LunoIpo... A cusla de
piesenles piocuiavan conquislai-Ihe a sinpalia.
Assin vivenos nuilo lenpo en Ciolona. LunoIpo, inleiianenle
feIiz, de laI nodo esqueceia a sua condio passada que se galava dianle
de ns de que ninguen na cidade podia iesislii a sua infIuncia, e que, se
aIguns dos seus aIi conelesse faIlas, a pioleo de seus anigos Ihes
asseguiaiia a inpunidade. Mas eu, que con a afIuncia senpie ciescenle
das loas coisas que nos enviavan linha engoidado e iecupeiada o ai
sadio, e que chegaia a aciedilai que a Ioiluna cessaia a sua guaida
naIigna en loino de nin, no deixava de iefIelii, apesai de ludo, solie
ninha condio aIi, e suas oiigens:
~ Que seiia de ns se un desles aslulos caadoies se Ienliasse
de enviai un invesligadoi a fiica e nos apanhasse en fIagianle deIilo
de nenliia` L se o ciiado de LunoIpo, cansado de sua feIicidade piesenle,
despeilasse enlie seus anigos, nun alo de liaio, suspeilas aceica do
que ieaInenle sonos` Iiecisanos, sen dvida nenhuna, fugii de novo,
e voIlai a niseiia que lnhanos afinaI conseguido vencei. Deuses e
deusas, quo duio e vivei foia da Iei! O ieceio de un casligo ininenle
no nos deixa en paz un nonenlo sequei.
RevoIvendo no pensanenlo lais iefIexes, sa de casa cheio de
liisleza, nas espeiando que o ai Iivie ne faiia len: apenas havia enliado
no passeio plIico, quando veio ao neu enconlio una joven nada feia,
que, chanando-ne de IoIieno, ~ esse eia ieaInenle neu none suposlo,
~ disse-ne que sua palioa queiia faIai-ne.
~ Lnganas-le ceilanenle, iespondi-Ihe peiluilado. Sou un
esciavo foiasleiio e, paiece-ne, no -digno de una lo giande honia.
~ Sin, sin, conlinuou a ciiada, nandaian-ne piocuiai
ieaInenle a li, nas, cono sales sei leIo, vendes poi oiguIho luas caicias,
no Iugai de faciIil-Ias. Se assin no fosse, poi que penleaiias desse nodo
134
os caleIos, fazendo cachos con o penle` L poi que assin pinlaiias o ioslo,
diiigindo-nos oIhaies lo Inguidos e piovocadoies` Que significaiian
esse andai salianenle laIanceado e esses passos niudinhos que no
uIliapassan o conpiinenlo de un pe, seno que oslenlas a lua leIeza
paia enconliai un conpiadoi` Aciedila-ne: no dou nenhuna
inpoilncia aos augiios e zonlo dos cIcuIos dos asliIogos, nas peIa
fisiononia eu conheo o cailei das pessoas e peIo nodo de andai o seu
pensanenlo. Assin, se queies vendei aquiIo que eu piocuio, lenho un
conpiadoi a espeia, ou, enlo, o que seiia nais gaIanle, se esls disposlo
a foinec-Io gialuilanenle, nuilo agiadecida le ficaiia. Dizendo que es
un huniIde esciavo no fazes seno infIanai ainda nais aqueIa que esl
Iouca de anoi poi li. H nuIheies que no se enlusiasnan seno peIa
inundcie, e seus senlidos no despeilan seno vendo un esciavo ou un
ciiado con a ioupa Ievanlada. AIgunas se infIanan poi un gIadiadoi,
poi un aInocieve enpoeiiado, poi un hisliio que se exila no paIco.
Minha palioa len esle goslo. LIa deixa a oiqueslia, saIla solie as
qualoize piineiias fiIeiias de assenlos (66), e vai piocuiai enlie a nais
laixa o oljelo de seu anoi.
Lssas paIavias cheias de Iisonjeiias pionessas encheian-ne de
aIegiia.
~ Dize-ne: essa pessoa que ne ana no seiias lu` peigunlei.
A ciiada iiu-se nuilo da ninha peigunla, dila lo fiianenle, e
iespondeu:
~ No, no le gales lanlo assin. Ale agoia no ne enlieguei a
nenhun esciavo, e no queiian os deuses que neus leijos sejan dados
naqueIes que no dia seguinle podeio sei ciucificados! As nalionas ln
loda a Iileidade paia leijai, se quiseien, os sinais das veigaslas, nas eu,
apesai de ciiada, no ando seno con os cavaIeiios.
Iiquei eslupefalo anle laI conliasle de incIinaes, paiecendo-ne
coisa eslianha lei una ciiada lodos os desdens de una dana de
quaIidade e esla as piefeincias aljelas daqueIa.
Depois de conlinuainos poi aIgun lenpo a aIegie conveisa, pedi
a ciiada que Ievasse sua palioa a aIeia dos pIlanos. LIa concoidou, e,
seguiando a lnica, foi-se peIo losque de Iouieiios, que ficava junlo ao
passeio. Inslanles depois ieapaieceu con a dana que liiaia do
escondeiijo, fazendo senlai ao neu Iado una leIeza nais peifeila do que
lodas as olias-piinas da aile. Nenhuna paIavia podeiia dai una ideia
do espIendoi dos seus encanlos, ludo o que eu dissesse ficaiia aquen da
ieaIidade. Seus caleIos, naluiaInenle ciespos, caian-Ihe solie as
espduas, coliindo-as inleiianenle, solie sua pequenina fionle vian-se
as iazes dos caleIos puxados paia lis, suas solianceIhas chegavan ale
135
quase as nas do ioslo, apioxinando-se una da oulia solie a Iinha do
naiiz, seus oIhos liiIhavan nais do que as eslieIas nuna noile sen Iua,
suas naiinas eian Iigeiianenle aleilas e sua loquinha Ienliava a que
IiaxileIes inaginou paia Diana. O seu queixo, as suas nos, os seus pes
de aIalaslio apiisionados nuna lnue iede de ouio, ludo isso leiia
ecIipsado o ninoie de Iaios. IeIa piineiia vez, Diis, neu anoi de
oulios lenpos, nada paieceu significai paia nin.

Ioi que, oh! }pilei, as ainas alandonando, peinaneces
SiIencioso cono un doIo nudo enlie os halilanles do ceu`
Con coinos aneaadoies devias agoia ainai a lua fionle
L ocuIlai sol pIunas os leus caleIos de piala.
Lsla e a veidadeiia Danae. Se o seu coipo locai lenlaies
No vivo aidoi infIanai-se-o leus nenlios.

A leIa, encanlada con esle nadiigaI, soiiiu-ne lo
deIiciosanenle que aciedilei vei a Iua, aliavessando as nuvens, apaiecei-
ne en lodo o seu espIendoi. Depois, expiinindo-se con a voz e con o
geslo, disse:
~ Se no desdenhas a una nuIhei de aIguna dislino, que
conheceu o anoi peIa piineiia vez esle ano, iecele, oh! joven, a aIna
iin que se ofeiece a li. Tens un iinozinho, eu o sei, pois que no ne
enveigonhei de infoinai-ne a esse iespeilo, nas que le inpede de
iecelei iguaInenle una iin` L con o nesno lluIo que ne apiesenlo:
dignas-le sonenle conhecei lanlen, quando o quiseies, o saloi de neu
leijo.
~ Ah! iespondi, sou eu, ao conliiio, que, en none da lua leIeza,
le supIico condescendas en iecelei un polie esliangeiio enlie os leus
fieis. Teis neIe un devolo dedicado ao leu cuIlo, desde que consinlas en
deixai-le adoiai. L no penses que eu ne apiesenlo con as nos vazias
dianle do leu aIlai, ofeieo-le cono don o anoi de neu iinozinho.
~ Deveis` disse eIa. Saciificas peIo neu anoi aqueIe sen o quaI
no podes vivei, aqueIe que len lua exislncia piesa a seus leijos, aqueIe
a quen anas cono eu queiia sei anada poi li`
LIa faIava con laI seduo na voz, una lo doce hainonia enchia
o ai de encanlo, que paiecia ouvii-se, liazido peIa liisa, o coio das
Seieias. No neu xlase, aciedilei vei liiIhai en voIla deIa no sei que
cIaiidade nais fIgida que a dos ceus. Quis salei o none de ninha deusa.
~ Lnlo, iespondeu eIa, ninha ciiada no le disse que ne chano
Ciice` Lu no sou, e veidade, a fiIha do SoI, e ninha ne, duianle seus
anoies, no deleve o cuiso dos aslios ceIesles. Consideiaiei, enlielanlo,
cono un sinaI de inleiveno divina, a nossa unio, se isso quiseien os
136
deslinos. Oh! sin! Sen que eu o possa definii, a infIuncia nisleiiosa de
un deus se nanifesla solie ns. No foi sen iazo que Ciice se
apaixonou poi IoIieno (67): o enconlio desles dois nones senpie fez
liolai un giande afelo. Tona-ne nos leus liaos, se ne quiseies. No
lenas oIhaies indiscielos: o leu iino esl Ionge daqui.
Depois de dizei eslas paIavias, enIaando-ne con seus liaos
nais nacios do que pIunas, Ievou-ne ale un ieIvado coleilo de fIoies.

IIoies cono essas aliiou a Teiia naleinaI do cune do Ida
Quando }pilei a }uno, con o coiao infIanado,
Uniu-se nun Ieglino anoi. Assin iespIandeceian
As iosas e as vioIelas e o deIicado aafio,
Os liancos Iiios deslacaian-se soiiindo da ieIva veide,
L a leiia nacia invocou Vnus, e o dia liiIhando nais puio
Iavoieceu os nossos secielos anoies.

Solie o ieIvado, un nos liaos do oulio, liocanos niI leijos, que
pieIudiaian o nosso desejo de una voIpia nais inlensa.
(AIas Ciice ficou desiIudida anle una ninha slila fiaqueza de
neivos, e iiiilada e ofendida, disse:)
~ Lnlo` Os neus leijos, poi acaso, le desgoslan` Ou e o neu
hIilo que no cheiia len devido ao jejun` Sei o suoi sol as axiIas, que,
no enxuguei len` No sendo nada disso, eslais poivenluia con nedo
de Cilo`
O neu ioslo ficou veineIho de veigonha e o pouco de foias que
ne ieslava alandonou-ne. Tive a inpiesso de que neu coipo se
desconjunlava.
~ Ioi favoi, oh! ninha iainha, disse-Ihe, no insuIles ninha
niseiia. Lu sou vlina de un soiliIegio.
(Mas esla eslpida descuIpa no niligou a indignao de Ciice,
deixou de oIhai-ne, e, con ai de despiezo, diiigindo-se a ciiada, disse:)
~ Dize-ne, Cisis, sen nenlii: sou eu poi acaso nuilo feia` Lslou,
naI aiianjada` AIgun defeilo piejudica ninha leIeza` Dize a veidade a
lua senhoia. Sou cuIpada, ceilanenle, nas de que`
Cisis peinaneceu nuda, eIa, enlo, aiielalou-Ihe das nos un
espeIho, e, depois de lonai lodas as aliludes con que os ananles
piocuian denonsliai a sua aIegiia, sacudiu o veslido anassado peIa
ieIva, e foi coiiendo iefugiai-se no lenpIo de Vnus. Quanlo a nin,
seneIhanle a un condenado, peigunlava a nin nesno se eia len de
un anoi ieaI que acalava de sei piivado.

137
Assin na noile que o sono liaz, os sonhos vos
iincan anle nossos oIhaies peididos: escavada,
A leiia un lesouio noslia a Iuz do dia,
Nossa no ciininosa eslende-se paia o fiulo de seu ioulo,
LIa se apodeia do ouio, o suoi lanha nossa face,
L no fundo do coiao o lenoi paIpila:
No v aIguen, conhecendo o escondeiijo, o lesouio
Aiielalai-nos. L quando a feIicidade iIusiia
Ioge do nosso espiilo a ieaIidade loinado,
A aIna pe-se a desejai o que eIa peideu,
IeIa Ienliana da viso olcecada.

(Iaiecia-ne deveias un sonho esle falaI acidenle, que se ne
afiguiava ieaInenle un feilio: o neu sislena neivoso eslava lo alaIado
que nen nesno conseguia nanlei-ne de pe. Depois, saindo aos poucos
do alalinenlo, ieadquiii as ninhas foias, diiigi-ne paia casa e neli-ne
Iogo na cana, fingindo eslai indisposlo.
Cilo, pouco depois, salendo que eu no ne senlia nuilo len,
enliou con un ai liislonho no quailo. Iaia Iivi-Io de quaIquei
inquielao, asseguiei-Ihe que ne dei laia apenas paia iepousai, e faIei
solie viias cousas sen fazei a nais Ieve iefeincia ao que ne havia
aconlecido, pois lenia laslanle os seus cines. Iaia afaslai quaIquei
suspeila, pedi-Ihe nesno que deilasse ao neu Iado e lenlei dai-Ihe una
piova do neu anoi, nas de novo, aifanle c lanhado de suoi, live de
alandonai a enpiesa.
LIe Ievanlou-se, enlo, encoIeiizado. Lxpioliou a ninha fiaqueza
de neivos, dizendo que a ninha afeio poi eIe dininuia, e aciescenlou
que j havia aIgun lenpo que peiceleia que eu eslava consunindo con
oulien as foias e o fIego.
~ No e veidade, neu iino, iespondi-Ihe, queio-le senpie len,
e do nesno nodo. Mas agoia a iazo se soliepe ao anoi e exlingue a
felie dos senlidos).
~ L juslanenle poique ne anas segundo o coslune de Sciales,
(disse eIe soiiindo iionicanenle), que queio agiadecei-le. Aciedilo que
AIcelades foi nenos iespeilado quando pailiIhou o Ieilo do seu
educadoi.
~ Aciedila-ne, iinozinho, lenho a inpiesso de no sei nais
un honen, no ne sinlo nais cono laI. L pieciso fazei o funeiaI daqueIa
paile do neu coipo que oulioia fazia de nin un AquiIes.
O nenino, ieceando sen duvida que se fosse suipieendido
sozinho conigo, no faIlaiian nuiniios, despiendeu-se de neus
liaos, e coiieu paia o inleiioi da casa.
138
Cisis enliou no neu quailo pouco depois e enliegou-ne, da
paile de sua palioa, unas pequenas lluas nas quais eslava esciilo:
Ciice a IoIieno, sade. ~ Se eu fosse una nuIhei Iilidinosa,
Ianenlai-ne-ia poi lei sido decepcionada, nas, ao conliiio, queio
agiadecei-le peIa lua fiaqueza: aqueIa excilao a voIpia piopoicionou-
ne un gozo nais pioIongado. Queio que ne nandes dizei o que le
aconleceu, chegasle peIas luas pipiias peinas a lua casa` Os nedicos
afiinan que, sen neivos, os honens no poden caninhai. Iievino-le,
joven: cuidado con a paiaIisia! }anais vi doenle en lo giande peiigo.
Aciedila en ninhas paIavias: en paile, j noiiesle. Se o nesno fiio
alingii-le os joeIhos e as nos, podes chanai os locadoies de lionlela
paia os leus funeiais. Que fazei, enlo`
Apesai da ciueI afionla que sofii, lu es nuilo desgiaado paia
que le iecuse un ienedio. Se quiseies cuiai-le, pede a Cilo que le deixe
doinii lis noiles sen eIe, veis cono iecoliais leus neivos. Quanlo a
nin no ieceio ficai sen ananle, neu espeIho no nenle nen ninha
iepulao e faIsa. Iassa len, se pudeies.
Cisis, ao vei que eu acalaia de Iei lodas essas fiases iinicas,
disse:
~ Acidenles cono o que le aconleceu no so iaios, solieludo
nesla cidade onde h feiliceiias capazes de fazei descei a Iua do ceu...
Tialaienos do leu caso. Queiias sonenle iespondei a ninha palioa con
una caila caiinhosa e, confessando fiancanenle as luas faIlas, piocuia
iecupeiai a sua afeio. Devo dizei-le: desde o inslanle en que sofieu a
afionla, eIa no consegue conlei-se.
De loa vonlade fiz o que ne dizia a ciiada, e liacei nas lluas o
liIhele seguinle:
IoIieno a Ciice, sade.
Confesso-le, oh! ninha senhoia, lei pecado nuilas vezes, pois sou
un honen, e ainda joven. Lnlielanlo, ale o dia de hoje, janais chegaia
ao pecado digno de sei punido con a noile. Apiesenlo-ne a li cono un
ieu confesso: neieo a pena que ne inpuseies, quaIquei que eIa seja. }
coneli una liaio, j nalei un honen, j vioIei un lenpIo: paia lodos
esles ciines escoIhe o casligo convenienle. Achas que devo noiiei` Ln
luas nos poiei a ninha espada. }uIgas suficienle a veigasla`
Inleiianenle nu, coiieiei ao enconlio de ninha senhoia.
Ieo-le sonenle que no le esqueas dislo: no fui eu nas neus
insliunenlos que pecaian. SoIdado pionlo a conlalei, no enconliei
ninhas ainas. QuaI a causa desle conlialenpo` Ignoio-a. TaIvez ninha
inaginao lenha andado nais depiessa do que o coipo, nuilo Ienlo,
139
laIvez nesno o excesso do neu desejo lenha apIacado pienaluianenle
ninha paixo. No consigo expIicai len o que ne aconleceu.
AconseIhas-ne a lonai cuidado con a paiaIisia: cono se fosse
possveI alacai-ne una naioi do que aqueIa que ne piivou dos neios de
possuii-le inleiianenle! Lnfin, ninha defesa esl loda neslas paIavias:
dai-le-ei salisfao se peiniliies que eu iepaie ninha faIla.
Depois que Cisis pailiu con lo leIas pionessas, pus-ne a lialai
con especiaI cuidado do neu coipo lo cuIpado, e, desislindo do lanho,
conlenlei-ne con una Iigeiia fiio. Ln seguida, lonei una iefeio
nais sIida do que de coslune, conposla de celoIas, caleas de caiacoI
sen noIho, vinho en pequena quanlidade. Anles de deilai-ne, dei un
Iigeiio passeio paia favoiecei o sono, e neli-ne na cana, sen Cilo.
Lslava de laI naneiia enpenhado en aIcanai o peido, que ieceava ale
o nais Ieve conlalo con aqueIe queiido iino.
Na nanh seguinle, acoidando lo len disposlo de coipo cono
de espiilo, diiigi-ne paia a nesna aIeia de pIlanos, apesai do lenoi
que ne inspiiava aqueIe Iugai de nau augiio. Lnquanlo espeiava Cisis,
que devia guiai-ne, pus-ne a passeai sol as ivoies. Aps dai aIgunas
voIlas, ia senlai-ne no nesno Iugai da vespeia, quando a ciiada
apaieceu en conpanhia de una veIhinha. Depois da saudao de
coslune, eIa disse:
~ Lnlo, leIo enfasliado, esls hoje con o nino nais foile`
A veIha, en seguida, liiou do seio una iede lecida con fios de
coies vaiiadas, e con eIa ne envoIveu o pescoo. Depois nisluiou p
con cuspo e, con o dedo nedio, naicou-ne a fionle, apesai de ninha
iepugnncia.
Teininado o soiliIegio, a veIha oidenou-ne que cuspisse lis
vezes e que deixasse caii solie o peilo lis pediinhas, as quais envoIveia
en pedaos de pipuia depois de pionunciai esconjuios. Ln seguida,
pondo as nos a olia, ps-se a expeiinenlai o vigoi do neu encanlo.
Mais ipidos que a paIavia, os neus neivos oledeceian ao apeIo e
encheian as nos da veIha con un ipido desenvoIvinenlo. LIa, cheia
de conlenlanenlo, disse enlo:
~ Vs, Cisis queiida, que leIa Ielie eu fiz saIlai paia oulien`

(No le alandone nunca a espeiana, enquanlo vivas. Ven
Oh! guaida dos canpos! Oh! fiine Iiapo, ieslilui-Ihe os seus neivos.

A veIha, en seguida, enliegou-ne a Cisis, que eslava
conlenlssina poi havei iecupeiado o lesouio de sua palioa, Ievou-ne
poi isso, a loda a piessa, paia peilo deIa, deixando-ne nun leIssino
140
Iugai apailado, de onde se descoilinava ludo o que a naluieza de nais
agiadveI pode ofeiecei a visla.)

Sonlias eslivais os pIlanos en loino deiianavan
L con eIes psi cipiesles e Dafne coioada de lagas,
L os pinheiios esleIlos con as copas faifaIhanles.
Lnlie as ivoies coiiia un iegalo espunanle, conlia os seixos
Chocando-se as ondas capiichosas. Recanlo paia o anoi
Iiopicio: o leslenunho invoco do iouxinoI dos losques
L da andoiinha uilana que voIleava solie a ieIva,
L as deIicadas vioIelas, o ai enchendo con seu canlo apaixonado.

Ciice, Ianguidanenle iecoslada, iepousava seu coIo de aIalaslio
solie una aInofada loilada de ouio, alanando-se descuidadosanenle
con un iano de niilo. Ao vei-ne, eIa coiou Iigeiianenle, Ienliando-se,
sen dvida, da afionla da vespeia. Depois de dispensai lodas as ciiadas,
fez-ne senlai ao seu Iado, coliindo-ne os oIhos con o iano que linha
nas nos. L encoiajada poi esle sinuIacio de sepaiao coIocado enlie
ns, disse:
~ Lnlo, leIo paiaIlico, viesle conpIelo hoje`
~ Iaia que peigunlai quando podes fazei a piova` iespondi.
L lonei-a inleiia nos neus liaos, esgolando a voIpia de seus
leijos, esla vez, de soiliIegio.
Os encanlos de seu leIo coipo aliaan-ne foilenenle,
convidando-ne a voIpia. Os nossos Ilios enconliavan-se
iuidosanenle liocando leijos sen nneio, as nossas nos eniedavan-se
en lodas as especies de caicias, os nossos coipos enIaavan-se nun
aliao nluo que confundia nossa iespiiao nun nesno sopio. (Mas
eis que, depois de leinos coneado lo len, nais una vez os neivos
inespeiadanenle ne liaian, no ne peinilindo chegai a deIcia
supiena).
A dana, foia de si, exaspeiada poi lo nanifesla afionla, acalou
decidindo feia vingana: chanou os ciiados, e nandou que ne
fusligassen. L no salisfeila con uIliaje lo ciueI, ieuniu lodas as
esciavas e a paile nais laixa dos seivos, oidenando-Ihes que ne
cuspissen lio ioslo. CoIoquei as nos dianle dos oIhos e, sen pionunciai
una paIavia, pois eu salia len o que neiecia, enlie os goIpes c escaiios,
aIcancei a poila. LxpuIsaian lanlen a veIha IioseIenos e desfeiiian
aIguns goIpes en Cisis. Os seivos, consleinados, nuinuiavan,
peigunlando uns aos oulios quen podeiia lei aIleiado ale aqueIe ponlo a
joviaIidade de sua palioa.
141
Lnquanlo piocuiava confoilo na ieconsideiao das ninhas
desvenluias, colii cuidadosanenle os sinais das veigasladas, ieceando
que a ninha liisle avenluia piovocasse o iiso de LunoIpo e o pianlo de
Cilo. A nica cousa que podia saIvai-ne a honia eia sinuIai una
indisposio, foi o que fiz, e, nelido na cana, desafoguei ninha cIeia
conlia o auloi de lodos os neus naIes.

Tis vezes enpunhei o leiiveI nachado, e lis vezes
O liao cedeu, nais noIe que a hasle de una couve,
Tenendo conlia nin voIlai o gune. InpossveI eia
ReaIizai o neu desejo. Cheio de nedo, o cuIpado,
Mais fiio que os geIos do inveino, iefugiaia-se
Nas ninhas enlianhas, dissinuIando-se enlie niI dolias.
Iaia o supIcio no podendo a calea descoliii-Ihe,
L vendo neu pIano desfeilo peIo nedo noilaI do palife,
Recoiii a paIavia, a nica aina que podeiia alingi-Io.

Apoiando-ne solie os coloveIos, aposliofei o conlunaz nesles
leinos huniIhanles:
~ Lnlo, que dizes, opiliio dos honens e dos deuses` CoIocai-
le enlie as cousas iespeilveis seiia un saciiIegio. Teiia eu neiecido de li
que do ceu onde j aciedilava eslai ne piecipilasses no fundo do infeino`
Ioi que ne liasle en pIeno vigoi dos anos, fazendo pesai solie nin a
fiaqueza de un deciepilo` Vanos, enliega-ne o ceilificado de noile.

Assin se expandia a ninha cIeia, nas
IncIinando a calea, paia a leiia eIe alaixaia os oIhos
L, as ninhas paIavias, sua fisiononia no ieveIava naioi enoo
Que os saIgueiios de ianos fIexveis e as papouIas cansadas.

Teininada esla ignliI adnoeslao, conecei a Ianenlai lais
paIavias, Inlinanenle enveigonhado poi lei esquecido o iespeilo de
nin nesno ao ponlo de diiigii-ne aqueIa paile do coipo que os honens
de lnpeia seveia se esfoian deIileiadanenle poi ignoiai. Ln seguida,
depois de dai lis ou quailo paInadas na lesla excIanei:
~ Mas, afinaI, que naI fiz ao piocuiai Iiviai-ne da ninha doi
con un desafogo naluiaIssino` Ioivenluia no naIdizenos, enlie
oulias pailes do coipo, o venlie, a loca ou a calea, quando nos fazen
sofiei` O pipiio UIisses no leve una conlenda con seu coiao` L
ceilos heiis de liagedia no censuian seus oIhos cono se pudessen sei
ouvidos` O goloso inpieca conlia os pes ou conlia as nos, o ieneIoso
conlia os oIhos e, nuilas vezes, aqueIe que feiiu un dedo, andando, faz
iecaii solie os pes a cuIpa de seu naI.
142

Ioi que ne oIhais con oIhos seveios, oh! Cales,
A ninha olia lo ingnua condenando`
Soiii aIi a giaa anveI de un esliIo cndido
L nuna Iinguagen sinpIes conlo os coslunes do povo.
Quen no conhece o anoi e as aIegiias de Vnus`
Quen pode pioilii, pois, que nossos senlidos se acendan
Na lepidez do Ieilo` Ln sua douliina ieconendou-o
O pipiio pai da veidade, o doulo Lpicuio,
Suslenlando que a vida no len oulio fin.

Nada nais faIso do que os loIos pieconceilos do nundo, nada
nais nescio do que una fingida seveiidade.
Teininada essa decIanao, chanei Cilo e disse-Ihe
~ Conla-ne, iinozinho, con loda a fianqueza: naqueIa noile en
que AsciIlo le liiou do neu Ieilo, eIe chegou ao uIliaje supieno ou
conlenlou-se en doinii pudicanenle en lua conpanhia`
O nenino, locando os oIhos con as nos, juiou, nos leinos nais
soIenes, que no linha que queixai-se de nenhuna vioIncia da paile de
AsciIlo.
(AssaIlado poi lanlos pensanenlos, senlia giiai-ne a calea, e
no salia o que dizei.
~ Mas poi que, iepelia a nin nesno, fazei voIlai ao espiilo
cousas passadas e que de novo ne angusliaio`
Lnlienenles, de nada descuiava paia iecupeiai neus neivos:
pensei ale en diiigii pieces aos deuses. Assin, chegando a un lenpIo de
Iiapo, esfoicei-ne, visando neus fins, poi lonai una alilude de acoido
con a espeiana que no linha,) e ajoeIhando-ne solie o Iiniai, diiigi
esla piece a divindade hosliI:

Conpanheiio das Ninfas e de aco, deus
Das fIoieslas sunluosas poi Dione eIeilo,
Que ieinas solie Leslos, a gIoiiosa, e a veide Tasos,
Tu, que es adoiado peIos Idios dos sele iios, e que a li
Un lenpIo eigueian na lua caia Hipepe, (68)
Assisle-ne, oh! guaidio de aco, voIpia das diades,
AcoIhe ninha lnida piece. No ne diiijo a li
Manchado de sangue, nen ao lenpIo eslendi
Mo npia, nas, sen iecuiso, esnagado peIa desvenluia, pequei
Ainda que no con o coipo inleiio. AqueIe
Que poi fiaqueza peca, no e dos naioies cuIpados.
Lscula ninha piece, iogo-le, neu coiao aIivia,
L una Ieve faIla peidoa, e no dia en que a Ioiluna
143
De novo ne soiiii, a lua divindade as honias
Meiecidas pieslaiei. Iaia os leus aIlaies, oh! neu deus,
Veis lanlen un pequenino poico, polie vlina
As lelas naleinas iouladas. Nas laas espunai enlo
Vinho de un ano, e a juvenlude salisfeila, en iondas aIegies,
O leu lenpIo ciicundai lis vezes.

Lslava assin invocando o deus, ao nesno lenpo que
alenlanenle vigiava o defunlo, quando enliou no lenpIo, una veIha,
lendo os caleIos en paile aiiancados, e con un veslido pielo de hoiiveI
aspeclo. LIa seguiou-ne peIo liao, Ievando-ne paia foia do veslluIo.
~ Que vanpiios ioeian leus neivos` (disse a veIha IioseIenos).
Solie que inundcie de livio ou solie que cadvei passasle duianle a
noile` No conseguisle nen nesno liiai a lua desfoiia con Cilo, nas
noIe, deliI, iesfoIegando cono un cavaIo nuna encosla, peidesle o leu
esfoio e o leu suoi. L no conlenle de pecai poi lua conla, piovocasle
conlia nin a cIeia dos deuses.
LIa Ievou-ne depois, sen que eu sequei pensasse en iesislii, a
ceIa da saceidolisa. AIi, enpuiiou-ne solie o Ieilo e, liiando de lis de
una poila un cajado, ps-se a esloidoai-ne, sen que eu piocuiasse
defendei-ne. L se o laslo no se livesse pailido ao piineiio goIpe, nada
leiia iefieado o npelo daqueIa nuIhei fuiiosa, e eu ficaiia, sen dvida,
con os liaos e as peinas pailidos. No pude conlei os genidos,
solieludo quando senli o conlalo olsceno da veIha, loiienles de Iagiinas
caian dos neus oIhos, e. ocuIlando o ioslo con as nos, iefugiei-ne sol
o liavesseiio. A veIha, no nenos Iaciinosa, e ainda nais nedonha,
senlou-se na oulia exlienidade do. Ieilo, e, con una voz cheia de
Ianenlos, ps-se a acusai-se poi lei vivido denais. A saceidolisa veio,
afinaI, pi leino a eslas Ianenlaes:
~ Que viesles fazei en neu quailo` disse eIa. Iaieceis eslai
dianle de un lnuIo naI fechado ainda. L islo nun dia de fesla, quando
ale as pessoas enIuladas iien.
(IioseIenos, enlo, disse a Lnoleia, saceidolisa de Iiiapo):
~ Oh! Lnoleia, esle joven aqui piesenle nasceu sol una n
eslieIa. No h iapazes ou iapaiigas a quen eIe consiga vendei a sua
neicadoiia. }anais visle pessoa nais desgiaada, len un couio noIhado
nas no un sexo. Iaia dizei ludo: que pensas de un sei que deixou o
Ieilo de Ciice sen lei conhecido o anoi`
Ouvindo islo, Lnoleia senlou-se enlie ns dois e, sacudindo a
calea, disse:
144
~ Lssa doena sonenle eu sei cui-Ia. L paia que no penses que
ninlo, peo-le que deixes o joven doinii una noile conigo, veis cono
eIe ficai con sua aina lo duia cono un coino.

Tudo o que vs solie a leiia as ninhas Ieis oledece.
A leiia fIoiida se iesseca e iida se loina
L no nais ciicuIa a seiva das pIanlas, quando queio.
L, quando oideno, eIa disliilui suas iiquezas con alundncia,
L dos speios iochedos joiian loiienles cono as do NiIo.
Aos neus pes o nai as ondas apaziguadas apiesenla,
L o sopio do zefiio se exlingue dianle de nin.
Sol ninhas oidens eslo os iios e os ligies da Hiicnia,
L os diages que os lesouios guaidan. Mas poi que cilai
To pequenas cousas` Do ceu v-se descei a face da Iua,
IeIos neus feilios aliada, e Ielo, de iaiva lienendo,
Seus cavaIos e oliigado a conlei e seu oile
Ieicoiiei en senlido conliiio.
TaI e o podei de ninhas paIavias. Lxlingue-se a fiia
Dos louios, anle o saciifcio das viigens,
L Ciice, a fiIha do soI, con seus canlos ngicos,
Tiansfoina os conpanheiios de UIisses.
Iode Iioleu lonai lodas as foinas que quisei,
Mas eu, nessa aile peiila, as ivoies do Ida
Iodeiei lianspIanlai paia o alisno dos naies,
Assin cono os iios Ievai paia o cune da nonlanha.

A afiinao de un podei lo faluIoso encheu-ne de espanlo, e
pus-ne a consideiai a veIha con naioi aleno.
~ Vanos, excIanou Lnoleia, oledece as ninhas oidens!
Ln seguida, Iavou cuidadosanenle as nos e, incIinando-se solie
o Ieilo, leijou-ne vaiias vezes.
Lnoleia coIocou una veIha nesa ao cenlio do aIlai, coliindo-a
con caives aidenles, en seguida, piocuiou conseilai con pez aquecido
una veIha ganeIa queliada. Toinou a piegai depois na paiede
enfuinada o piego que aiiancaia ao penduiai o ulensIio de nadeiia.
Lnlo, cingindo un avenlaI quadiado, coIocou no fogo una enoine
chaIeiia, e, con un foicado, liiou do guaida-conida una especie de saco
onde eslava enceiiada sua pioviso de favas, e o ieslo de una calea de
poico, que nosliava os sinais de nuneiosos goIpes. Desanaiiou o saco,
espaIhou solie a nesa una poio de favas, oidenando-ne que as
escoIhesse con cuidado. Oledeci a sua oiden e, con no diIigenle, pus
de Iado os gios cujas cascas eslavan nais sujas. Mas eIa, censuiando
ninha Ienlido, pegou as favas que eu afaslaia, e, con os denles,
145
aiiancou-Ihes as peIes, cuspindo-as no cho onde caan seneIhando
veidadeiias noscas.
De ninha paile, eu adniiava essa polieza engenhosa essa
haliIidade que se nanifeslava ale nos nenoies poinenoies. (L,
ieaInenle, a saceidolisa cuIlivava con paixo esla viilude, cono se podia
vei nesno nas pequenas cousas, aqueIe seu lugiio eia, pois, un
veidadeiio lenpIo dedicado a polieza.)

No liiIhava aIi o naifin indiano de ouio inciuslado
Nen nossos pes pisavan cho de ninoie ieIuzenle,
As enlianhas da leiia ioulado paia sua supeifcie oinai.
Via-se apenas un pouco de paIha solie paus aliiada
L vasos de laiio giosseiianenle faliicados,
acias cheias de gua, iedes lecidas con os gaIhos
IIexveis do vine e una jaiia nanchada de vinho.
Ln voIla, na paiede feila de paIha seca e de laiio,
Vian-se piegos islicos, do quaI pendian laIaios
De junco ainda veide. Nas liavas enfunaadas
Lslavan anaiiadas as piovises da huniIde calana,
DaIi pendian soivas doces, enlie as coioas cheiiosas
Ioinadas peIos ianos de veIhas seguieIhas, e cachos
De uvas secas. Na leiia lica assin HecaIe
Receleu Teseu, HecaIe, enlie os deuses
Honiada, HecaIe, cujo none passou a posleiidade,
IeIa nusa do fiIho de alos, o divino CaIinaco.

LIa coneu un pedacinho de caine e, pegando a neia calea de
poico, conlenpoinea veneiveI de seu nascinenlo, quis con o foicado,
dependui-Ia de novo. Mas o escaleIo caiunchado solie o quaI eIa se
enpoIeiiava queliou-se, caindo con lodo o seu peso solie o fogo. Na
queda, eIa viiou a chaIeiia, apagando o fogo que coneava a ieaninai-se,
e queinou o coloveIo nun lio, Ievanlando una nuven de cinza, que
Ihe lisnou o ioslo. Levanlei-ne peiluilado peIo que aconleceia, e pus a
veIha de novo solie os pes.
A fin de que o saciifcio no fosse ielaidado, eIa foi coiiendo
piocuiai na vizinhana aIgo con que ieacendei o fogo.
Cheguei ale a poila da calana. Lis que lis gansos sagiados, os
quais, suponho, linhan o coslune de vii senpie, ao neio-dia, iecelei
conida da veIha, assaIlaian-ne, soIlando, cono que eniaivecidos, giilos
nedonhos a ponlo de ne fazei lienei. Un deIes iasgou ninha lnica
oulio desanaiiou e puxou o coido dos neus sapalos, o leiceiio agiessoi,
que chefiava o alaque, chegou nesno a noidei ninha peina con seu
lico seiiiIhado.
146
No achando giaa no que ne aconlecia, aiianquei un pe de
nesa, e invesli, con esla aina na no, conlia neu aidoioso adveisiio,
no salisfeilo con un goIpe, conpIelei ninha vingana, piosliando-o
noilo aos neus pes.

Assin inagino os pssaios de LslnfaIo consliangidos
IeIa deslieza de HeicuIes a voai paia o ceu,
Assin foi con as Haipias, de jalo inundo, quando conlaninaian
Con seu veneno o feslin enganadoi piepaiado poi Iineu.
O elei alenoiizado encheu-se de genidos eslianhos
L a ceIesliaI nanso lieneu de pavoi. (69).

Lnlienenles, os dois gansos solievivenles licaian as favas que,
na Iula, linhan se espaIhado poi lodo o cho, e, desnoiaIizados, suponho
que peIa peida de seu chefe, voIlaian paia o lenpIo. DupIanenle
salisfeilo con a piesa e a vingana, aliiei o cadvei do ganso poi delis
da cana e Iavei con vinagie o feiinenlo, aIis pouco piofundo, que linha
na peina.
Depois, ieceando as conseqncias, conceli un piojelo paia
saIvai-ne. Reuni neus indunenlos e piepaiei-ne paia sunii daIi. Mas,
no chegaia ainda a poila do pequeno quailo, quando vi Lnoleia de voIla
con un vaso de laiio cheio de liasas. Reliocedi e, deixando a lnica,
fiquei junlo a poila cono se a espeiasse con inpacincia. LIa aleou o
fogo de enpieslino a un nonle de canas secas, solie o quaI coIocaia
aIgunas achas, pedindo-ne descuIpas poi havei denoiado lanlo, sua
aniga no a deixaia pailii sen que lelesse os lis liagos do coslune (7O).
Mas que fizesle duianle ninha ausncia` aciescenlou. Onde eslo
ninhas favas`
Lu que, en suna, inaginava lei feilo una olia neiiliia, expus-
Ihe lodo o desenioIai do conlale, e a fin de pi leino sua ngoa,
ofeieci-Ihe o ganso cono ieconpensa do que peideia. Mas, ao vei a
vilina, eIa coneou a soIlai giilos lo esliidenles que se podia juiai que
un segundo lando de gansos havia enliado peIa poila adenlio.
Ieiluilado peIo laiuIho e consleinado anle o ciine sen exenpIo
que coneleia, piocuiei salei poi que nolivo eIa ficaia naqueIe eslado, e
poi que eIa linha nais pena do ganso do que de nin.
Mas eIa, lalendo as nos, disse:
~ CeIeiado, ainda ousas aliii a loca` Ignoias a enoinidade do
alo npio que conelesle` Malasle o favoiilo de Iiapo, un ganso que as
nalionas piefeiian a lodos os oulios. No penses, assin, que nada
fizesle, se os nagisliados souleien, iis paiai na ciuz. Manchasle de
147
sangue neu doniciIio ale aqui invioIado, e, poi lua cuIpa, quaIquei dos
neus ininigos podei, quando quisei, expuIsai-ne do neu saceidcio.

(Da calea linuIa aiianca os caleIos encanecidos,
L, enquanlo choia peididanenle, no ioslo as unhas neiguIha.
Assin peIos vaIes passa a fiia das loiienles
Quando se funden as neves leliicas e ao novo caIoi
O venlo no peinile que os geIos iesislan,
As Igiinas copiosas inundan-Ihe a face e. do peilo,
Sacudido peIos soIuos, pioiionpen foiles Ianenlos).

~ Ieo-le que no giiles, disse-Ihe. Iaia conpensai a peida do
ganso dai-le-ei un avesliuz.
Mas eIa, senlada no Ieilo, conlinuava a choiai o deslino ligico de
seu ganso, causando-ne giande espanlo, quando chegou IioseIenos con
as conpias feilas paia o saciifcio. Vendo o cadvei, e depois de
peigunlai quaI eia a causa do pianlo da veIha, eIa ps-se a choiai de
nodo ainda nais foile que Lnoleia, apiedando-se de nin, cono se eu
livesse nalado neu pai e no un sinpIes ganso. AfinaI, cansado
daqueIes finginenlos, disse:
~ Vejanos: podeiei expiai ninha cuIpa con dinheiio` Iodeiia
faz-Io nesno que vos livesse insuIlado e ainda se livesse nalado
aIguen. Lis aqui duas noedas de ouio: con eIas podeieis conpiai no
sonenle gansos cono deuses.
Ao vei as noedas, Lnoleia disse:
~ Ieidoa-ne, joven, eslava inquiela unicanenle poi li, eia una
piova de afeio e no de naIdade. Vanos agii agoia de nodo que
ninguen de nada saila. Quanlo a li, pede aos deuses que peidoen lua
faIla.

Quen noedas possuii navegai senpie con venlo
IavoiveI, e a soile inleivii senpie en seu favoi,
Iodei Danae desposai e, se quisei, Acisio convencei
De que a fiIha janais foia vioIada. Se foi poela
Ou decIanadoi, lodo o audiliio o apIaudii.
Se Iidai no fiun, naioi laIenlo que Calo lei.
}uiisconsuIlo senlenciai: L evidenle ou no e evidenle,
L a sua fana iguaIai a de Seivio (71) e a de Laleo. (72).
Ln iesuno: expiessa leu desejo con o dinheiio na no
L eIe salisfeilo sei. Lnlie suas paiedes
Un cofie podei enceiiai ale }pilei.

148
LIa coIocou sol ninhas nos una ganeIa cheia de vinho,
nandou que nanlivesse os dedos iguaInenle sepaiados uns dos oulios, e,
paia puiific-Ios, esfiegou-os con poiio e saIsa. Ln seguida, enquanlo
nuinuiava pieces, ia pondo aveIs no vinho, as quais ficavan a lona ou
afundavan, da deduzindo eIas seus piognslicos. Mas no ignoiava que
as aveIs ocas, cheias de ai e no de anndoas, ficavan a supeifcie,
enquanlo que as oulias, inlaclas, ian lei, devido ao seu peso, ao fundo do
Iiquido.
Aliindo depois o ganso, eIa liiou un fgado enoine, solie o quaI
piedisse o neu fuluio. Lnfin, paia que nen sinaI ficasse do neu ciine,
coilou o aninaI en pedaos que neleu nun espelo, e piepaiou un pialo
sucuIenlo paia aqueIe a quen eIa pouco anles queiia condenai a noile.
Voavan paia suas locas copos de lon vinho, (e as duas
veIhinhas devoiavan aIegienenle o ganso que anleiioinenle lanlo as
havia afIigido. Teininada a iefeio, Lnoleia, un lanlo enliiagada,
voIlou-se paia nin e disse:
~ Agoia e pieciso que se cunpian os nisleiios paia que le voIle
o vigoi).
Lnoleia foi luscai, enlo, una pea de couio, na quaI esfiegou
azeile, pinenla en p, gios de uiliga socada, inlioduzindo-na depois
poi delis.
Cono se isso no laslasse, a ciueI veIha passou-ne aqueIa dioga
nas coxas. Misluiou depois suco de agiio con aliolono, unlando-ne as
viiiIhas, e, lonando de un iano de uiliga veide, viliou-ne pequenos
goIpes do laixo venlie ale o unligo. (Lnlo, cono a uiliga ne
piovocasse espasnos con suas picadas, fugi.)
As duas veIhas, ainda que peiluiladas peIo vinho e peIa Iuxiia,
lenlaian seguii o nesno caninho, peiseguindo o fugilivo aliaves de
aIgunas iuas, giilando:
~ Iegai o Iadio!

149
VlDA TORTURADA

Consegui escapai das veIhas, nas neus pes ficaian inleiianenle
ensangenlados, pois live de coiiei poi una descida piecipiladanenle.
(Quando pude finaInenle chegai a ninha casa, cheio de fadiga, neli-ne
na cana, nas o sono no apaieceu, conlinuava a pensai en lodas as
desavenluias que ne alingian, e, consideiando-ne o nais infeIiz dos
honens, disse-ne a nin nesno:
~ Seiia nesno necessiio que a Ioiluna, senpie adveisa
iecoiiesse aos loinenlos do Anoi paia nais afIigii-ne` Desgiaado que
sou! A Ioiluna e o Anoi, conjugando suas foias, conspiian paia a
ninha peida. Cheio de ciueIdade paia conigo, o Anoi nunca ne
poupou: ananle ou anado, sou senpie infeIiz.
Agoia e Cisis que, anando-ne peididanenle, no cessa de
aloinenlai-ne. AqueIa que, quando ne ieconendava sua palioa, oIhava-
ne con despiezo cono se fosse un esciavo quaIquei, pois que veslia
liajes seivis), esla Cisis que no loIeiava ninha anliga condio, agoia
quei unii-se a nin, ainda que con o iisco da pipiia calea.
(LIa juiou-ne, quando quis que eu conhecesse o aidoi de sua
paixo, que no saiiia nais do neu Iado. Mas eu sou inleiianenle de
Ciice, e de oulias no cuido. Que oulia nuIhei podeiia enconliai nais
foinosa do que eIa`)
Aiiana ou Leda possuian janais aIgo de conpaiveI a esla
leIeza` Que podeiia pielendei conlia eIa una HeIena ou una Vnus`
Iaiis, quando as deusas enanoiadas o escoIheian paia juiz, o pipiio
Iaiis, se duianle seu exane livesse vislo esla leIdade e sofiido o fascnio
dos seus oIhos, a eIa leiia saciificado HeIena e as deusas. Se peIo nenos
ne fosse peinilido dai-Ihe un leijo, apeilai conlia nin aqueIe seio
digno do ceu e dos deuses, laIvez neu coipo iecupeiasse seu vigoi e eu
visse despeilaien aqueIas pailes que un soiliIegio, suponho, nanlen
senpie adoinenladas. As suas ofensas no ne doeian: fui veigaslado`
No ne Ienlio nais. Ioslo paia foia de sua casa` Ioi poi sinpIes
liincadeiia Queio apenas voIlai a gozai de suas loas giaas!
(Lsles e oulios pensanenlos seneIhanles, Iigados a leIssina
Ciice, excilaian-ne os senlidos de laI naneiia que) ne voIlava
conlinuadanenle de un paia oulio Iado do Ieilo, cono se livesse nos
liaos a inagen do neu anoi. (Mas nen nesno os neus esfoios
iesuIlaian naIguna cousa.
Una lo peisislenle naIdio acalou poi cansai ninha pacincia,
e invelivei aceilanenle a piaga que aIgun Cnio ininigo ne havia
150
Ianado. Depois, un pouco nais caIno, piocuiei consoIai-ne pensando
nos anligos heiis que foian peiseguidos peIa iia dos deuses, e
desafoguei-ne nesles veisos:)

No foi s a nin que os deuses peiseguiian
L o inpIacveI deslino. IeIas iias aigivas feinenlado
O deus de Tiiinlo leve de supoilai oulioia o peso
Do nundo, IeIias j sofieu o iessenlinenlo de }uno.
Laonedonle inscienle lonou as ainas e TeIefo apIacou
A cIeia de una dupIa divindade, UIisses enpaIideceu
De nedo quando o ieino peicoiieu de Neluno. L eu,
Ioi lodos os Iugaies, peIas pIancies onde ieina
O lianco Neieu, sinlo pesai solie nin
A cIeia de Iiiapo, que no HeIesponlo ieina.

(No neio deslas loiluias passei una noile agiladssina, e apenas
a Iuz da auioia peneliou no neu quailo, Cilo apaieceu. Salendo que na
noile anleiioi eu no havia doinido en casa, veio, cheio de desden,
censuiai-ne peIa vida escandaIosa que Ievava, aciescenlou que os oulios
esciavos no cessavan de Ianenlai ninha condula, vendo-ne iaianenle
en seivio, e que ceilanenle aqueIas ninhas ieIaes con as nuIheies
do Iugai havian ne causado seiios desgoslos.
IeIas suas paIavias veiifiquei que eIe foia infoinado de ludo,
laIvez poi aIguen que esliveia en ninha casa peigunlando poi nin,
disso suspeilando), peigunlei a Cilo se ne havian piocuiado.
~ Hoje, ninguen, iespondeu eIe. Mas, onlen, una nuIhei de
nuilo loa apaincia esleve en nossa casa, depois de una Ionga conveisa
en que ne inpoilunou con lodas as especies de peigunlas, eIa acalou
dizendo-ne que avias conelido una giave faIla, e que sofieiias o casligo
dos esciavos, se a pessoa piejudicada nanlivesse sua queixa.
(Iiquei giandenenle peiluilado anle o que acalava de ouvii,
invelivando novanenle a soile adveisa).
No havia ainda leininado o neu desalafo, quando Cisis
apaieceu e, aliiando-se solie nin, ps-se a aliaai-ne con efuso.
~ Lnconlio-le, finaInenle, excIanou, cono lanlo havia espeiado,
oh! neu nico desejo, ninha nica deIcia! }anais veis o fin desle aidoi
que ne invade se lu no o exlinguiies no neu sangue!...
(Iode-se fazei una ideia da ninha iiiilao anle o descaianenlo
de Cisis! Usei lodavia, das paIavias nais genlis que enconliei paia
nand-Ia enloia: ieceava que os giilos daqueIa Iouca chegassen aos
ouvidos de LunoIpo que, ensoleilecido peIa foiluna favoiveI, lialava-
nos cono un veidadeiio senhoi.
151
Seivi-ne poi isso de loda a ninha aile paia que Cisis se
nanlivesse lianqiIa, fingi queiei-Ihe len, sussuiiei-Ihe aIgunas doces
paIavias, iepiesenlei lo len, en suna, neu papeI, que eIa pensou que
eu eslivesse ieaInenle apaixonado. Iiz-Ihe conpieendei o peiigo que
coiianos os dois, se eIa fosse suipieendida en neu quailo, dizendo que
LunoIpo eslava senpie pionlo a punii nesno a nais Ieve faIla.
Depois de ouvii essas paIavias, foi-se Iogo enloia, lanlo nais que
viu apioxinai-se Cilo, o quaI, pouco anles deIa chegai, havia sado.
Inslanles depois apaieceu inespeiadanenle un dos novos seivos
que ne asseguiou que o palio eslava fuiioso poique, j havia dois dias,
eu faIlava ao seivio, aciescenlou que eu devia piepaiai una descuIpa
aceilveI, pois que paiecia pouco piovveI que a sua iaiva passasse sen
aIgunas laslonadas.
(Vendo-ne lo peiluilado e neIancIico, Cilo no pionunciou
sequei una paIavia solie aqueIa nuIhei, faIou-ne sonenle de LunoIpo,
aconseIhando-ne a no Ievai con eIe as cousas nuilo a seiio. Assin fiz, e
o veIho, quando ne viu con aspeclo aIegie, acoIheu-ne ainda que con ai
seveio, con a naioi coidiaIidade. Ciacejou aceica de ninhas avenluias
anoiosas, eIogiou ninha leIeza e eIegncia, que lanlo agiadava as
nalionas, e aciescenlou:
~ Sei nuilo len que una das nais leIas esl se deiielendo poi li.
Oia, LncIpio, islo podei auxiIiai-nos nesle Iugai: suslenla-le, pois, no
leu papeI de ananle que eu conlinuo a suslenlai o neu.

152
PROESAS, TESTAMENTO E |lM DE EUMOLPO

LunoIpo ainda eslava faIando quando enliou una naliona das
nais iespeilveis chanada LiIoneIa. Oulioia, ajudada poi sua nocidade,
linha exloiquido nais de una heiana, agoia, veIha e sen vio,
inlioduzia o fiIho e a fiIha nas casas dos veIhos sen heideiios,
peiseveiando assin no exeiccio de seus laIenlos poi neio de seus
sucessoies.
LIa foi, pois, a casa de LunoIpo, ieconendai seus fiIhos a sua
saledoiia e londade, eIa e suas nais caias espeianas punhan-se sol a
pioleo deIe. LIe eia o nico honen solie a leiia que podia nuliii
diaiianenle aqueIes jovens con os pieceilos da nais s noiaI. Ln
concIuso, deixava os fiIhos en casa de LunoIpo paia que eIes ouvissen
as suas Iies: eia essa a nica heiana que podia deixai aos jovens.
Iassando das paIavias aos alos, deixou no quailo de doinii a
fiIha, que eia das nais lonilas, con o joven iino, e ieliiou-se con o
pielexlo de lei que ii ao lenpIo paia fazei suas oiaes.
LunoIpo, cuja caslidade chegava ao ponlo de sei capaz de
diveilii-se ale con un iapaz da ninha especie, convidou, sen a peida e
un ninulo, a senhoiila paia fazei con eIe una denonsliao de
ginslica sagiada. Mas eIe senpie disseia que sofiia de gola e linha os
iins alacados, assin, se no desenpenhasse len o seu papeI, aiiiscaiia a
fazei desnoionai lodo o pIano pieeslaleIecido.
Lnlo, paia nanlei o ciedilo a nenliia, eIe pediu nenina que se
senlasse solie a lenevoIncia pouco anles invocada, oidenando depois a
Coiax que se nelesse delaixo do Ieilo onde eIe eslava deilado, e que, con
as nos apoiadas solie o cho, Ihe inpiinisse, un novinenlo
cadenciado con os iins. Coiax ps-se a olia con una Ienlido
salianenle caIcuIada, iespondendo con inpuIsos iguais as nanolias da
pequena. Mas, chegando o exeiccio ao fin, LunoIpo giilou a Coiax que
aceIeiasse o novinenlo. Assin, coIocado enlie a ananle e o ciiado, o
veIho paiecia diveilii-se cono nun laIoio. Todos os piesenles iian
peididanenle dianle dessa cena, incIusive LunoIpo, que iepeliu vaiias
vezes o cuiioso exeiccio.
Lnlielanlo, paia que a inao no ne enlolasse a sensiliIidade,
apioxinei-ne do iinozinho que, poi una aleiluia do lalique,
adniiava as aciolacias da iin, lenlado-o paia vei se eIe eslava disposlo
a sofiei a injiia. LIe no se esquivou as ninhas caicias, no fosse o
nenino salido que eia, nais ainda desla vez enconliei a nesna
hosliIidade do deus ininigo.
153
(Lsla nova deiiola no ne desgoslou lanlo cono as piecedenles,
pois que pouco depois ieadquiii os neivos e, senlindo-ne vigoiosanenle
ainado, excIanei:)
~ Divindades nais podeiosas loinaian-ne de novo nlegio. Sin,
e o pipiio Meiciio, o deus que Ieva e liaz as aInas, que, peIa sua
lenevoIncia, devoIveu-ne aquiIo que una no ininiga ne liiaia. Veis
agoia que sou neIhoi dolado do que IiolesiIau ou quaIquei oulio heii
anligo.
Ao leininai de pionunciai eslas paIavias, eigui ninha lnica e
nosliei-ne a LunoIpo en loda a ninha gIiia. A piincpio, eIe espanlou-
se, nas depois, paia neIhoi convencei-se, acaiiciou con as duas nos
aqueIa piova do favoi divino.
(Conlenles lodos poi esle inenso lenefcio iino-nos da liavuia
que IiIoneIa denonsliou na educao dos fiIhos e da expeiincia que
esles denonsliavan nuna aile en que ns no Ihe podeianos ninisliai
novos conhecinenlos, ainda que a naliona nos livesse confiado o nenino
e a joven sonenle na espeiana de os loinai heideiios. Ius-ne a pensai
depois aceica desle ignliI sislena de enganai os veIhos que fican
sozinhos no nundo, iefIelindo lanlen solie a nossa siluao, olseivei,
enlo, a LunoIpo que, eslendendo o Iao aos caadoies, podia aconlecei
un dia ficainos denlio deIe lanlen ns.
~ Todas as nossas aes, disse-Ihe, deven sei laseadas na
piudncia.) Sciales, na opinio dos deuses e dos honens o nais slio
dos noilais, galava-se de nunca lei vislo o inleiioi de una laveina e de
nunca lei paiado paia conlenpIai o espelcuIo ofeiecido poi una giande
nuIlido. Assin, nada e nais seguio do que consuIlai a saledoiia, en
lodas as cousas.
Tudo isso e veidadeiio, e no o e nenos que lodos os que colian
os lens aIheios expen-se a caii nais iapidanenle na desgiaa. L cono
viveiian os chaiIales e os liapaceiios se no livessen pequenas loIsas,
pequenos sacos cheios de noedas sonanles paia Ianai cono anzis a
nuIlido` Cono os aninais nudos que se deixan aliaii peIa isca que se
Ihes aliian, assin os honens no seiian apanhados se, cono espeiana,
eIes no livessen aIgo paia noidei. (Lis poi que esla genle de Ciolona
nos len lialado espIendidanenle ale agoia).
~ Mas aqueIe navio que, segundo luas pionessas, devia liazei da
fiica o leu dinheiio e os leus esciavos, no chega. Os caadoies de
leslanenlos, j cansados, dininuen a sua IileiaIidade. Ou eu nuilo ne
engano ou a Ioiluna conea a aiiependei-se de nos havei cunuIado con
seu lens.
154
~ (Descolii, iespondeu LunoIpo, un neio nagnfico de fazei
con que nossos caadoies conlinuen a piodigai-nos suas alenes.
L eiguendo da nesa aIgunas lluas, Ieu-ne as suas uIlinas
vonlades:)
Todos aqueIes que figuian con Iegados no neu leslanenlo, con
exceo dos Iileilos, no enliaio na posse dos nesnos seno nedianle a
condio de coilai neu coipo en pedaos, os quais eIes deveio conei
na piesena do povo ieunido. Salenos que enlie ceilos povos h una Iei
ainda olseivada, segundo a quaI os defunlos deven sei conidos peIos
seus paienles, lanlo assin que nuilas vezes os doenles so censuiados
poi no lei salido conseivai a caine que vo deixai. Ieo poi isso aos
neus anigos que no se iecusen a cunpiii ninha vonlade, e que, con o
nesno aidoi con que naIdizian ninha aIna, se ponhan a devoiai neu
coipo.
(Lnquanlo eu Iia esle piineiio capluIo, enliaian no quailo
aIgunas das pessoas nais chegadas a LunoIpo, as quais, vendo que eIe
linha nas nos as lluas leslanenliias, pediian-Ihe vivanenle que
fossen poslos ao pai do seu leoi. LIe assenliu inedialanenle e Ieu lodo o
leslanenlo, de piincpio a fin. Cono eIes ficaian pensalivos ao ouvii a
eslianha condio segundo a quaI leiian que conei o cadvei do
lesladoi!)
Mas a nolcia que se espaIhaia das inensas iiquezas de LunoIpo
loinava cegos os oIhos e o espiilo daqueIes niseiveis (que na sua
piesena se nosliavan lo huniIdes a ponlo de no leien coiagen de
Ianenlai aqueIa cIusuIa alsoIulanenle nova.
Un deIes, que se chanava) Cigias, disse que eslava disposlo a
olseivai a cIusuIa, (desde que no livesse que espeiai nuilo. LunoIpo
iespondeu-Ihe:)
~ No ne inquiela una possveI iepugnncia do leu eslnago.
LIe oledecei-le- dociInenle se paia una hoia de enjo Ihe fizeies
enlievei a conpensao de lens sen nneio. asla fechaies os oIhos e
inaginaies que no e caine hunana que engoIes nas un lon niIho de
sesleicios. Consideia ainda que piocuiaienos lenpeios que nodifiquen
o goslo do pialo, pois nenhuna caine len saloi agiadveI poi si nesna.
L a aile que a liansfoina, conciIiando-a con as anlipalias do eslnago.
Se quiseies exenpIos que juslifiquen a ninha iesoIuo, Ienlio-le os
halilanles de Sagunlo: assediados poi HanilaI, coneian caine hunana,
e eIes no linhan heiana paia iecelei. Os IeleIianos fizeian a nesna
cousa nuna epoca de fone. Adolando esse iegine aIinenlai, eIes no
linhan oulio fin seno o de evilai a noile. Quando da lonada de
155
Nunncia poi Cipio, foian enconliadas nuIheies lendo junlo do seio
os coipos senidevoiados de seus fiIhos.
(AfinaI, desde que sonenle a pieveno loina nauseanle conei
caine hunana, deveis, lodos vs, esfoiai-vos paia vencei essa
iepugnncia, a fin de enliaides na posseda consideiveI heiana que vos
deslinei.
Mas LunoIpo havia exposlo as suas nacalias pielenses con un
lon de voz lo gaIhofeiio, que aqueIes Iolos vidos coneaian a senlii
cheiio de fanfaiionada, puseian-se a olseivai nais de peilo aquiIo que
dizanos e fazanos, ale que, vendo suas suspeilas pIenanenle
confiinadas peIa ieaIidade, peisuadiian-se de que ns no passvanos
de uns veIhacos e inposloies.
Aconleceu nais que ceilos foiasleiios nos ieconheceian:
desapaiecida, assin, quaIquei dvida, aqueIes que nais linhan aIaigado
a loIsa paia lialai-nos len iesoIveian pegai-nos e fazei con que
pagssenos caio o nosso enlusle. Afoilunadanenle, Cisis, que salia
das suas inlenes, faIou-ne a iespeilo, e eu fiquei lo apavoiado que,
sen peidei lenpo, safei-ne con Cilo, alandonando LunoIpo ao seu
liisle deslino.
Ioucos dias depois soule que, encoIeiizados poi lei nanlido con
o seu dinheiio lo Iaulanenle, e duianle lanlo lenpo, nada nais que un
veIho liapaceiio, os honens de Ciolona linhan-no lialado a noda de
MaiseIha. Saleis cono`
Todas as vezes que esla cidade eia invadida peIa pesle, un denlie
os seus nais polies noiadoies, e que se ofeiecia senpie
esponlaneanenle, eia nanlido duianle un ano inleiio a cusla da
popuIao, que Ihe seivia finas iguaiias. Depois, coioado de veilena e
veslindo os sacios paianenlos, eia conduzido aliaves de loda a cidade
enlie as naIdies geiais e os augiios de que cassen solie eIe os naIes
que afIigian o Iugai: finaInenle, de una aIla iocha, oliigavan-no a dai
un saIlo no ai...)

156
NOTAS

(1) Ieisonagen piincipaI e naiiadoi do ionance.
(2) Os nove Iiicos so lanlen nencionados poi QuinliIiano
nas e incIudo nesse nuneio lanlen Indaio. Os oulios oilo so Slicoioi,
AIceu, Sinonides, AIcnan, Safo, Ilicos, Anacieonle e aquiIides.
(3) Lcos da Iula liavada en Rona enlie os pailidiios da
eIoqncia lica e os defensoies da eIoqncia asilica.
(4) A faciIidade con que veisejava LucIio loinaia-se pioveiliaI:
Nisso eslava seu vcio ~ escieveu Hoicio. LIe eia capaz de, nuna hoia,
dilai duzenlos veisos, cono se islo fosse una piova de laIenlo
(5) Ln cada laluIela Iia-se o none da pioslilula e o pieo.
(6) Liva afiodisaca.
(7) Accia, diz o lexlo. O suco de accia eia uliIizado paia a feiluia
de ungenlos e ponadas, dizia-se que cuiava o fogo sagiado (eiisipeIa),
as oflaInias e feiidas do ioslo.
(8) Texlo olscuio.
(9) Lileia cenae, diz o lexlo. A expiesso e olscuia. LIa designa
piopiianenle a iefeio ofeiecida aos gIadiadoies na vespeia do dia en
que deveiian conlalei, senlido que no cale aqui.
(1O) O conseIho dos seis auguslais, nas coInias ilaIianas, linha poi
funo oiganizai o cuIlo do inpeiadoi. Lia consliludo, geiaInenle poi
esciavos Iileilos e pequenos piopiieliios.
(11) Tiala-se de un jogo seneIhanle ao das danas e do xadiez: o
doudecin sciipla.
(12) O siIfo, que no foi idenlificado con pieciso, eia, ao que
paiece, una pIanla cuja iesina eia nuilo piocuiada e dava Iugai a un
coneicio alivo.
(13) Cilao de ViigIio (Lneida, II).
(14) Lsla consleIao do Zodaco e lanlen chanada Caineiio.
(15) Hipaico, aslinono giego, (16O-125 A. C.) linha conenlado
os Iennenos do poela giego Aialus, Iivio vaiias vezes liaduzido paia
o Ialin.
(16) O jogo de paIavias e feilo con a paIavia |iocr que, en Ialin,
significa Iivie e e o none do deus coiiespondenle ao deus giego acus-
Dionisos.
(17) Moeda ionana de colie.
157
(18) Cainaiiun: Iugai onde se conseivava caine ou se
deposilavan cadveies.
(19) Nas giandes casas, havia lis especies de esciavos: os a|ricnscs,
encaiiegados dos seivios doneslicos, os curscrcs, que fazian a enliega
de nensagens e enconendas, e os ui|ici, que se enliegavan aos lialaIhos
agicoIas.
(2O) LxenpIo da eiudio duvidosa de TiinaIcho.
(21) Dana Iascia.
(22) Senlido olscuio. Iaiece lialai-se de paIavias con que
coneava a cano que aconpanhava o coidax.
(23) Repiesenlao cnica.
(24) Auloi de ninos, adniiado peIo inpeiadoi CIudio.
(25) Seguen-se, na enunciao dos pinios, jogos de paIavias que
no paiecen liaduzveis.
(26) O iesgale cuslava ao esciavo a vigesina paile do que havia
gaslo seu senhoi paia conpi-Io. Lssa laxa eia paga ac Lslado.
(27) Rilo ngico que len poi fin afaslai os Iadies.
(28) Tigico giego ienonado peIa leIeza de sua voz. Lsleve en
voga no lenpo de CaIguIa, que nandou nal-Io.
(29) Iaiece lialai-se de un passalenpo infanliI seneIhanle ao
jogo do eixo.
(3O) Ou ouio de copeIa.
(31) Segundo o auloi da liaduo ilaIiana edilada poi A. I
Ioiniggini islo significaiia o dinheiio ioulado no coneicio.
(32) Veiso liiado da Lneida (Livio V).
(33) Lia una ciena geiaInenle espaIhada de que havia eslieila
ieIao enlie p oIhai e ceilos defeilos.
(34) Da piovncia de Niica, na IIiia.
(35) L o pailido que liiunfava no ciico, nos piineiios anos do
inpeiio, gozando das piefeincias de Neio.
(36) Os lnuIos linhan geiaInenle 25 pes de fienle. O de
TiinaIcho e de una sunluosidade iaia.
(37) Tu lanlen e a iesposla do passanle que, Iendo a insciio
chega a saudao finaI diiigida peIo noilo aos vivos que passan: VaIe.
(38) Cilaiedo, conlenpoineo de Neio.
(39) Iilica ngica paia afaslai o peiigo de incndio.
158
(4O) Tiaduo IileiaI da paIavia anlulaia.
(41) Lia una naneiia de conjuiai a n soile.
(42) Lia a piecauo que lonavan os iicos, a fin de evilai que a
heiana fosse confiscada.
(43) Ou seja Ioilunala.
(44) Una Diana en alilude de coiiida, segundo AIfied Linoul.
(45) O jacinlo, nascido do sangue de Hiacinlo, noilo
acidenlaInenle poi Apoio.
(46) Denciilo de Aldeia, na Ticia, foi, con Leucipo, que o
piecedeu, o fundadoi da douliina alonslica. Ludoxio de Cnide, ceIelie
aslinono e nalenlico giego, que fixou de naneiia exala a duiao do
ano soIai: eIe e o auloi da leoiia das esfeias concnliicas. Ciisipo,
oiiginiio da CiIcia, e un dos chefes da fiIosofia eslica.
(47) Lisipo: escuIloi conlenpoineo de AIexandie, auloi, enlie
oulios lialaIhos ceIelies, do Apoxionenos. Miion: fanoso escuIloi
aninaIisla.
(48) L o lluIo do poena que Neio decIanou duianle o incndio
de Rona, nas con eIe o de LunoIpo, foia a denoninao nada len de
conun.
(49) Tua lIis ~ diz o lexlo. As peiluilaes liIiaies eian lidas
cono causa da Ioucuia.
(5O) Iascinun: ~ designa o faIo, piincipaInenle cono anuIelo
deslinado a conjuiai o nau oIhado. As ciianas liazian-no suspenso ao
pescoo poi un coido.
(51) |nsu|a: designa una casa ou giupo de casas isoIadas, cujos
cnodos so aIugados a difeienles fanIias, ao conliiio da donas,
iesidncia pailicuIai, halilada poi una nica fanIia.
(52) Lsciavos conpiados peIa cidade que ficavan disposio
dos nagisliados.
(53) Lnlie os anligos, cono no nosso lenpo, a esleinulao linha o
vaIoi de un piessgio, e devia sei aconpanhada de una finuIa
piopicialiia.
(54) Calea coleila duianle a viagen eia sinaI de enfeinidade.
(55) O lexlo faz aqui, piovaveInenle, aIuso a una paile peidida
do ionance.
(56) Os esciavos linhan a calea iaspada. Mas coslunava-se
iaspai lanlen as solianceIhas aos esciavos fugilivos e aos ciininosos.
(57) L a finuIa soIene poi que coneavan os lialados.
159
(58) Oulia cilao de ViigIio (Lneida IV, 38).
(59) No conhecenos nen HediIeu nen o episdio do navio
piIhado. Ieilencen ceilanenle a una paile peidida do ionance.
(6O) Hoicio: Odes I, 1.
(61) Senlido duvidoso. A expiesso Ialina e olscuia.
(62) O lluIo do poena de LunoIpo faz Ienliai a IaisIia, de
Lucano. Iaiece que Ielinio quis ienovai a ciilica que se fazia aqueIe
poela de saciificai a hisloiia. O falo e que eIe supiiniu da Cueiia CiviI
a paile hisliica, as causas poIlicas, o ielialo dos chefes, elc. Mas cono
a inveno e polie e a expiesso nuilas vezes foiada, e possveI que
Ielinio lenha queiido zonlai nenos de Lucano que de LunoIpo ~
escieveu AIfied Linoul.
(63) L da iegio lanhada peIo Iaso que e oiiginiio o faiso.
(64) AIuso, sen dvida, deiiola de Calo que, candidalo s
funes de pieloi, foi vencido poi Valnio.
(65) Iailnope e o none poelico de NpoIes, e Dicaiquis o de
IozzoIes.
(66) No ano 67 A. C. a Iei Roscia aliiluia aos cavaIeiios o diieilo
de ocupai os caloize piineiios lancos do lealio, sendo os Iugaies junlo a
oiqueslia, ieseivados a oiden senaloiiaI.
(67) IoIieno e o none que as Seieias deian a UIisses (Odisseia ~
XII) e so conhecidos os anoies do heii da Ilaca con a ngica Ciice.
(68) Iequena cidade da Ldia, hoje eiequi.
(69) Texlo inconpIelo.
(7O) A Iei dos convivas oidenava lelei de lis en lis goIes.
Auguslo, segundo Suelnio, lelia de cada vez, lis ou seis liagos.
(71) Seivius SuIpicius Rufus, conlenpoineo e anigo de Cceio.
Toinou-se fanoso peIos seus conhecinenlos de diieilo civiI.
(72) Anlislius Laleo, juiisla conlenpoineo de Auguslo.

You might also like