KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA

03.01.2011 09:32

PROF. DR. MUZAFFER ZEREN

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA

NSZ Korozyon ve Korozyondan Korunma ders notlar KOU Metalurji ve Malzeme Mhendislii Blm lisans rencilerinin gereksinimleri dorultusunda hazrlanmtr. Ders notlarnn ana amac, rencimize korozyonun oluumu ve nlenmesine ynelik temel ilkelerin grntlerle daha iyi alglamasn salamaktr. Bu ders notlarnda mmkn olduunca korozyon sonras makro/mikroyap ile ilgili grntler verilerek korozyonun yapsal zellikleri n plana kartlmaya allmtr. Bir balang almas olarak kabul edilmesi gereken ve eksikleri olabilecek bu ders notlarnn deiik yurtii/yurtd kaynakalarla yaplacak harmanlamayla sre ierisinde gelitirilmesi dnlmektedir. Ders notlarnn derlenmesi, dzenlemesi Prof. Dr. Muzaffer ZEREN tarafndan yaplmtr.
03.01.2011 09:32 2

KAYNAKA 1-Baboian R., Corrosion Tests and Standards, ASTM, 1995. 2-Umist. Journal of Corrosion Science & Engineering. U.K., 2000 3-Trabanelli G. , Corrosion and Protection, Indusytial Training and Develeoment Centre, SEGEM, 1979. 4-Hartley J., Corrosion Protection with Epoxy Coated Reinforcement, Steel Times, 224, 23-24.1996. 5-Doruk M., Korozyon ve nlenmesi, 6-M.G.S. Ferreira and R.Li, Modification of the Crevice Corrosion Behaviour of Al7175 Alloy by Surface Alloying, Corrosion & Protection Centre, UMIST,Volume1 1997 7-H Halyna Chumalo Stress Corrosion Cracking Resistance of New Austenitic-Ferritic Steels, Corrosion & Protection Centre, UMIST Volume 1 Paper 9, 1998 Corrosion Testings, Corrosion & Protection Centre, UMIST 8-akr A. Metalik Korozyon lkeleri ve Kontrol, TMMOB yayn No 131, 1990. 9-Zeren M., Zeren A., Ylmaz M. ngerilmeli eliklerin Korozyonu, Harran niversitesi GAP I. Mhendislik Kongresi Bildiriler Kitab. (1996), 346-352. 03.01.2011 09:32 3

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA ERK

1. 1.1. 1.2. 1.3. 2. 2.1.

2.1.1. Elektrokimyasal Korozyon 2.1.2. Kimyasal Korozyon

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA Endstride Korozyon ve nemi Bilim ve Mhendislik Alan Olarak Korozyon Korozyonun Sosyo-Ekonomik nemi KOROZYONUN SINIFLANDIRILMASI Mekanizmaya Gre Snflandrma

2.2. Grne Gre Snflandrma

2.2.1. Metallerin Tekdze (Homojen) Korozyonu 2.2.2. Metallerin Tekdze Olmayan (Heterojen) korozyonu
2.3. Ortama Gre Snflandrlma

2.3.1. Deniz Suyunda Korozyon 2.3.2. Toprak Korozyonu (Karasal-Zemin Korozyonu)

03.01.2011 09:32

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA ERK

3. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 4.6.

4.6.1.Ostenitik Krom-Nikel eliklerinde Taneleraras Korozyonu 4.6.2.Ferritik eliklerde ve Dier Alamlarda Taneleraras Korozyon
4.7. Gerilimli Korozyon 4.8. Korozyonlu Yorulma 4.9. Erozyonlu Korozyon 4.10.Kazmal Korozyon 4.11.Kavitasyon 4.12.Hidrojen Nedenli Korozyon

POTANSYEL - PH DYAGRAMLARI KOROZYON TRLER Galvanik Korozyon ukuruk (Oyuklama) Korozyonu Aralk (Yark) Korozyonu Kaplama-Alt Korozyon Seici Korozyon Taneleraras Korozyon

03.01.2011 09:32

5. 5.1.

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA ERK

5.1.1. Metalik Kaplamalarla Korozyondan Korunma 5.1.2. Organik Kaplamalar 5.1.3. norganik Kaplamalar
5.2. 5.3.

KOROZYONDAN KORUNMA TEMEL LKELER Kaplamalarla Korozyondan Korunmann lkeleri

5.2.1. Yavalatclar ( nhibitrler ) 5.2.2. Pasifletiriciler

Katodik Koruma

Ortamn Saldrganln Giderici nlemler

5.3.1. Minimum Potansiyel Yaklam 5.3.2. Katodik Korumada Akm Gereksinimi 5.4. Galvanik (Kurban) Anotlarla Koruma
5.5. 5.6. 5.7. 5.8. 5.9.

5.9.1. ekli Basitletirme 5.9.2. Kalc Nemlilii nleme 5.9.3. Galvanik Korozyon Tehlikesi 5.9.4. Birletirme Yntemlerinin Korozyon Kontrolnde nemi 5.9.5. Kaynak 5.9.6. Lehimleme 5.9.7. Perinli ve Vidal Balantlar 5.9.8. Boyutsal Deimeler 03.01.2011 09:32 5.9.9. izimden Kaynaklanan Yanlglar

D Akmla Koruma Kaak Akm Korozyonu ve nlenmesi Koruma Anodik Koruma Tasarm Yardmyla Korozyondan Korunma Prensipleri

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA ERK

6. 6.1. 6.2. 6.3. 6.4.

KOROZYON DENEYLER Atmosferik Deneyler Elektrokimyasal Deneyler Bilgisayar Modellemesi Standartlar

03.01.2011 09:32

Endstride Korozyon ve nemi

Geleneksel anlamda korozyon metal ve alamlarnn evreleri ile kimyasal ve elektrokimyasal reaksiyonlar sonucu bozulmalarn tanmlamak iin kullanlmaktadr. Ancak yeni bulgular metal olmayan malzemelerin de evresel koullardan benzer biimde etkilendiklerini ortaya koymaktadr.

rnein, metal ve alamlarnn gerilimli korozyonla bozulmalarn tariflemek iin kullanlan yntemler cam, seramik malzemeler, polimerler ve gelecein yap malzemesi olarak kabul edilen bileik malzemelere baar ile uygulanabilmektedir.
03.01.2011 09:32 8

Endstride Korozyon ve nemi

Korozyon ifadesi yap malzemesi nitelii olan tm malzemelerin evrenin etkisi ile bozulmalarn kapsar biimde kullanlabilir. Dilimizde kesinlikle yerlememi olmakla beraber paslanma deyimini demir ve demir cinsinden olan malzemelerin (elik ve dkme demirler) korozyonu, pas deyimini de ayn tr malzemelerden kaynaklanan korozyon rn anlamnda kullanabilmektedir.
03.01.2011 09:32 9

KOROZYON VE KOROZYONDAN KORUNMA

Korozyon bir prosesin ad olduu kadar oluan zarara verilen addr. rnein Fenin ortamn rutubeti ve havadaki O2in etkisi ile paslanmas Fenin korozyonudur. Ancak baz aratrmaclara gre elik salar zerindeki Zn kaplamann kendisini feda ederek (oksitlenerek) alttaki elik sa korumas Znn korozyonu deildir. Grlebilecei gibi korozyon greceli-izafi- bir tanmdr.
En geni kapsam ile korozyon: malzemede ortamn etkisi sonucu zelliklerinde meydana gelen olumsuz yndeki deiiklikler olarak kabul edilebilir. METALLERN DOAL OKSTLENM DURUMLARINA DNMEK STEMELER KOROZYON MEKANZMALARININ TEMELN OLUTURUR
10

03.01.2011 09:32

Bilim ve Mhendislik Alan Olarak Korozyon

Korozyon olaynn oluum dzeni elektrokimyasaldr. O halde korozyon olaynn tanmlanmasnda ilk aama, elektrokimyasal ilkelerin tariflenmesi ve uygulanmasdr. Ancak elektrokimyasal yaklamn kendi bana yeterli olduu ileri srlemez. Elektrokimyasal yaklamda korozyona urayan metal yzeyinin srekli bir ortam oluturduu kabul edilir. Korozyona dayankl krom veya krom-nikel eliklerinde baz koullar altnda oluabilen tane snrlar korozyonu malzeme i yapsnn korozyon olayna ilgin bir rnektir. Bu tr etmenlerin deerlendirilmesinde malzeme i yapsn konu alan yaklamlara (malzeme bilimi, fiziksel metalurji) gereksinme vardr.
11

03.01.2011 09:32

KOROZYONU TAMAMEN NLEMEK MMKN M?

Korozyon olaynn ilgin yn mekanik gerilimlerden byk lde etkilenmesidir. Mekanik gerilimler (dtan uygulananlar veya i gerilimler) altndaki metallerin korozyonla bozulmalarn yanlzca elektrokimyasal oluum dzenleri ile tariflemek olanakszdr. Bu nedenle kimyasal ve elektrokimyasal yaklamlar yannda mekanik ve metalurjik ilkeleri de etkenlikle kullanmadka gnmzn korozyon sorunlarna zm getirmek olanakszdr.
03.01.2011 09:32 12

KOROZYONU TAMAMEN NLEMEK MMKN M?

Korozyonu engellemek genelde olanakszdr. Endstriyel malzemelerin tamam doadaki kararl halleri olan bileik halindedir. retim metalurjisinin enerji harcayan redkleyici yntemleri ile bunlar metal haline dndrlr. Doada metaller oksit ve slfr bileikleri halinde bulunurlar. Ortamdaki oksijen metal ve alamlar oksitleyip bileik haline dndrmeye alr.

03.01.2011 09:32

13

KOROZYONU TAMAMEN NLEMEK MMKN M?

Bu nedenle korozyonu tamamen nlemek bir ok halde imkanszdr. mkan olduu durumlarda da ok pahal veya pratik bakmdan yetersizdir. Korozyon ile ilgilenen mhendis ve bilim adamlar ortama gre malzemeyi ve malzemeye gre ortam bilinli ekilde semeli, ortamn malzeme zerine etkisini minimuma indirecek tedbirler alp bu konuda uygulamal aratrmalar yapmaldr.
03.01.2011 09:32 14

KOROZYONUN SOSYO-EKONOMK NEM

Korozyonun dorudan ve dolayl olarak yol at kayplar, korozyonun nemini belirleyen en nemli gstergedir. Dorudan kayplarn en nde geleni, korozyona kar verilen mcadelede bavurulan nlemlerdir. Korozyona dayankl malzemeler, yzey kaplamalar, saldrgan ortamlara yaplan ilaveler ve grevini yapamayacak derecede bozulmu paralarn yenileri ile deitirilmeleri bir anlamda korozyonun maliyetini oluturmaktadr. A.B.D.'de korozyonun yllk maliyeti 8 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir. Ayn lkede korozyonun yol at kayplar iin; Otomobil yakt sisteminde korozyon : 100 milyon dolar/yl Otomobil radyatrlerinde korozyon : 52 milyon dolar/yl Otomobil rksost sisteminde korozyon : 500 milyon dolar/yl olarak belirlenmitir.

03.01.2011 09:32

15

KOROZYONUN SOSYO-EKONOMK NEM

Korozyondan korunma hereyden nce insan hayat iin ok nemli bir tedbirdir. Korozyon snrl olan metal kaynaklarnn israfna yol aar. Genellikle bir lkede yllk retilen metalin %13-16s bir daha kazanlmamak zere kaybolur.
Kaybedilen her kilo metal ayn zamanda enerji ve iilik kaybdr. Gittike kalabalklaan dnyada en byk kirleticiler metal artklar ve korozyon rnleridir. Korozyon kayplar direkt ve dolayl olmak zere iki gurupta toplanabilir.

03.01.2011 09:32

16

KOROZYONUN SOSYO-EKONOMK NEM

Direkt kayplar 1.1. Yatrm masraflar. Devaml alan tesislerde korozyon nedeni ile durmalara kar daha fazla malzeme kullanlmas. 1.2. Korozyon nedeni ile sistemde bozulan pompa v.s. yerine yedeklerinin devaml hazr bekletilmesi. 1.3.Kontrol masraflar, bakm ve tamir masraflar, korozyon kontrol (boyama, kaplama) 1.4.Tasarm masraflar, korozyona dayankl daha pahal malzeme kullanma. zel ilemler (gerilme giderme tav v.b.) Dolayl kayplar 2.1.Tesisin durmas 2.2.retimden kayp 2.3.rn kirlenmesi 2.4.Yedek malzeme stoklama zorunluluu.
17

03.01.2011 09:32

Kimya endstrisinde paslanmaz elik malzemelerde grlen hasarlarn dalm ekil 1de verilmitir. ekilden de grlebilecei gibi hasarlarn %92si korozyon nedenli olmaktadr.
03.01.2011 09:32 18

KOROZYONUN SINIFLANDIRILMASI

Korozyonlarn ou, zlme ve oksidasyon reaksiyonlarn birlemesiyle olur. yon ve elektronlarn ortaya kmas elektrod potansiyeli ad verilen bir potansiyeli oluturur. Elektrod potansiyeli metal cinsine ve zeltinin trne gre deiir. Bir metalin elektrod potansiyelini (dolaysyla korozyon eilimini) lmek iin ncelikle metal ile standard olarak alnan hidrojen elektrodu arasndaki voltaj farknn llmesi gerekir. Metalin korozyonu, onun bileimine, atomik yapsna mikroskobik ve makroskobik sreksizliklere, gerilmelerine v.b. dier zelliklere baldr. Metalin korozyonunun temel nedeni genellikle sreksizliklerdir.

03.01.2011 09:32

19

Tablo1. 25Cde metal iyonlarnn elektrod potansiyelleri

Metal iyonlar Standart elektrod potansili (Volt)

Li + K+ Ca 2 + Na
+

(baz)

- 2.96 (Anodik-Korozyon eilimi yksek) - 2.92 - 2.90 - 2.71 - 2.40 - 1.70 - 0.76

Mg 2+ Al 3 + Zn 2+

Cr 2+
Fe 2+ Ni 2+ Sn 2+ Pb 2+ Fe 3+ H+ Cu 2+ Cu +

- 0.56
- 0.44 - 0.23 - 0.14 - 0.12 - 0.045 0.00 (referans) + 0.34 + 0.47

Ag +
Pt 4+ 03.01.2011 09:32 Au + (soy)

+ 0.80
+ 0.86 + 1.50 (katodik daha koruyucu) 20

PERYODK TABLO
1a H 1 2a 3b 4b 5b 6b 7b 8 1b 2b 3a 4a 5a 6a 7a 0 He 2

Li 3
N a 1 1 K 1 9 R b 3 7 Cs 5 5

Be 4 M g 12
Ca 20 Sr 38 Ba 56 Sc 21 Y 39 Lu 71

B 5
Al 13

C 6
Si 14 Ge 32 Sn 50 Pb 82

N 7
P 15 As 33 Sb 51 Bi 83

O 8
S 16 Se 34 Te 52 Po 84

F 9
Cl 17 Br 35 I 53 At 85
21

Ne 10
Ar 18 Kr 36 Xe 54 Rn 86

Ti 22 Zr 40 Hf 72

V 23

Cr 24

Mn Fe 25 26 Ru 44 Os 76

Co 27 Rh 45 Ir 77

Ni 28 Pd 46 Pt 78

Cu 29 Ag 47 Au 79

Zn 30 Cd 48 Hg 80

Ga 31 In 49 Tl 81

Nb Mo Tc 41 42 43 Ta 73 W 74
Re 75

03.01.2011 09:32

Mekanizmaya Gre Korozyonun Snflandrlmas

Elektrokimyasal Korozyon

Bir metalin elektron kaybederek oksitlenmesi o metalin korozyona uradn gsterir. Bir zelti ierisinde H+ bulunmas ve Zn malzeme ile temas etmesi durumunda metal tamamen tkeninceye kadar yzeyden gaz kabarcklar kar. H+ , elektron alarak H2 gaz kna yol aar.
03.01.2011 09:32 22

Elektrokimyasal Korozyon

Sonuta: 2 H+ + 2 H2 (Rd) Zn Zn++ + 2 (Ox) reaksiyonlar gerekleir. Zayf asidik bir zeltiye Fe ve Cu malzeme daldrldnda Fe Fe++ + 2 (Ox) 2 He + 2 H2 (Rd) reaksiyonlar ile gaz k srer.
23

03.01.2011 09:32

Elektrokimyasal Korozyon

ki farkl faz arasnda belirli ve elektriksel yk (=arj) dengesinin bozuk olduu bir arayzeyde oluan elektron al verii elektrokimyasal olarak tanmlanr. Elektrokimyasal reaksiyonda elektron al verii belirli ve srekli bir ara tabakada meydana gelmez. Elektrokimyasal korozyona sulu ortamlarda, eriyik tuzlarda ve curuflarda rastlanr
24

03.01.2011 09:32

Kimyasal Korozyon

Yksek scaklklarda gaz-metal reaksiyonu sonucu oluan oksitlenme olay kimyasal korozyon olarak tanmlanr. Genellikle organik zeltiler ve gazlarla olan reaksiyon kimyasal niteliktedir. Bu durumda belirgin bir arafaz yoktur.
25

03.01.2011 09:32

Korozyon prosesinin elektrokimyasal karakterini tanmlayan basitletirilmi ematik modeli

03.01.2011 09:32

26

Su, oksijen ve hidrojenin termodinamik kararllk blgeleri

03.01.2011 09:32 27

ekil 2, Su, oksijen ve hidrojenin termodinamik kararllk blgeleri gstermektedir. A; H2 = 2H+ + 2 reaksiyonun denge cizgisini,

B; 2H2O = O2 + 4H+ + 4 reaksiyonunun denge izgisini, (*), B izgisinin altnda potansiyel dtnden katodik reaksiyon sonucu artan termodinamik itici gc gstermektedir. (**), A izgisinin altnda potansiyel dtnden katodik hidrojen k nedeniyle artan termodinamik itici gc gsterir.

03.01.2011 09:32

28

Grne Gre Snflandrma

Metallerin Tekdze (Homojen) Korozyonu

En yaygn korozyon trdr. Uzun sreler iin hesaplanan ortalama korozyon hznn heryerde ayn olduu kabul edilebilir. Eit dalmn balca kayna anodik ve katodik evrelerin srekli olarak yer deitirmeleridir. Homojen dalml korozyonun yararl bir ilem olarak deerlendirildii haller de vardr. rnein, scak haddeleme sonucu eliin yzeyini kaplayan oksit tabakalarnn uzaklatrlmasnda yararlanlan kimyasal ilemlerdir (dekapaj ilemi).

03.01.2011 09:32

29

Metallerin Tekdze (Homojen) Korozyonu

En yaygn korozyon tr olarak, homojen dalml korozyonun yol at metal kayb dier korozyon trlerine oranla ok yksektir. Buna karn en az korkulan korozyon tr olduunu belirtmek gerekir. nk homojen dalml korozyonun hzl basit labarotuar deneyleriyle saptanabilir.
30

03.01.2011 09:32

Metallerin Tekdze (Homojen) Korozyonu

Bylece saldrgan ortamlara terkedilen para ve yaplarn mrne ilikin tutarl tahminlere ulamak mmkn olur. Homojen dalml korozyon farkl koruma yntemleri uygularak baar ile kontrol edilebilir. Yzey kaplamalar, katodik koruma, korozyon hzn snrlayc maddeler gibi.
31

03.01.2011 09:32

Metallerin Tekdze (Homojen) Korozyonu

Bir borunun ierisinden korosif bir sv geiyor ise borunun et kalnlnda bir sre sonra azalma olabilecektir. Baz ortamlarda metal yzeyinde de malzeme kayb olmaktadr. Metallerin homojen korozyonu dayanm sresini shhatli hesaplamaya olanak tanr. Ancak pratik uygulamalarda ok az rastlanr. Balca nleme yntemleri: *) Uygun malzeme seimi veya kaplanmas *) nhibitrler (reaksiyon hzn yavalatclar) kullanmak *) Katodik koruma uygulamak.
Korozyon trleri ierisinde ok daha tehlikeli olan blgesel korozyondur.

03.01.2011 09:32

32

Metallerin Tekdze Olmayan (Heterojen) korozyonu

Genellikle grlen korozyon trdr. Makroskobik korozyon ve mikroskobik korozyon olmak zere iki eittir.

03.01.2011 09:32

33

Ortama Gre Snflandrlma

Deniz Suyunda Korozyon

Tuzluluk miktar oksijen znrl ile deiir. Deniz suyunda demir ve eliklerin korozyonu ierdii oksijen ile ilikilidir. Ayrca deniz sularnda byyen organizma ve bitkiler korozyona sebebiyet verirler. Bu nedenle krmz renkli CuOli boyalar gemilerde ve dier yaplarda korozyona kar kullanlr.
34

03.01.2011 09:32

Okyanusta petrol kartma platformu

ekil 3de korozyona ak olan bir petrol sondaj platformu grlmektedir. Okyanus suyuyla temasta olan platformun elik gvde bakr-nikel alamyla giydirme yaplarak koruma altna alnmtr.

03.01.2011 09:32

35

Limanda korozyona urayan elik destek ayaklar

03.01.2011 09:32

36

ekil 4de grlen bir limana ait elik destek ayaklarnda deniz suyu seviyesine bal olarak deiik mesafelerde korozyon rnleri olumutur. Gerekli nlem alnmad durumda deniz suyu ierisindeki mikro organizmalar nedeniyle farkl oranlarda etkilenen elik malzeme blgesel olarak farkl korozyon hcreleri gibi davranarak mukavemet kaybna yol aarak ve malzemenin vaktinden evvel kullanlamaz duruma gelmesine yol aabilecektir. Bu durumda kmeler yaabilecektir. Genel olarak deniz suyu ierisinde byyen bitkiler ve dier su canllar elik gvdelere yaparak korozyona yol aarlar.
03.01.2011 09:32 37

KARAKY SKELES NEDEN BATTI ?

03.01.2011 09:32

38

03.01.2011 09:32

39

03.01.2011 09:32

40

03.01.2011 09:32

41

03.01.2011 09:32

42

Toprak Korozyonu (Karasal-Zemin Korozyonu)

Toprak ierisinde metaller de korozyona uramaktadr. Topran nemi, pH derecesi, ierisindeki organik malzemeler, tuzlar, topran elektrik iletkenlii, topran jeolojik yaps ve ierisindeki organik bileenler korozyon hznda etkendir. Bu faktrler ierisinde en nemlisi toprak ierisindeki su orandr. Topran killi veya akll olmas da ayr bir faktrdr. Kil suyu ok tutar. Dolaysyla znm oksijen miktar dktr. Buna karlk akln aralar hava ile daha fazla temasta olduundan oksijen konsantrasyonu yksektir. Bu nedenle oksijen konsantrasyonu daha dk olan killi blgede daha youn korozyon meydana gelir.
43

03.01.2011 09:32

Karasal korozyon nedeniyle asfalt zemin altndan kartlan delinmi bir su borusu.

Karasal korozyon karmak bir olay olup ok saydaki faktr etkili olabilmektedir. Toprak ierisindeki bir ok elementin olduu bilinmekle birlikte etkilerinin tam olarak anlaldn sylemek zordur.
03.01.2011 09:32 44

Toprak Korozyonu (KarasalZemin Korozyonu)

ekil 5de rnei verilen karbon eliinden retilmi bir boruda grlen karasal tipteki korozyona topran doal yapsnn yansra nem ve oksijen gibi dier olas faktrler de etkili olmu olabilir. Bu faktrler korozif etkinin iddetinde deimelere yol aabilir. rnein bir lde arkeolojik kazlar sonunda yzlerce yllk demir aletler ok az hasar grm olarak bulunabilirken, bir yl nce zemine yerletirilmi kaliteli bir elik malzeme ok daha kt koullarda bulunabilmektedir.
45

03.01.2011 09:32

Toprak Korozyonu (Karasal-Zemin Korozyonu) Baz genel kurallar basite formle edilebilir. Yksek nem ierikli topran elektriksel iletkenlii yksektir, asidik olarak kuvvetlidir ve tuzlar yksek oranda zd iin de ok daha korozif etkiye sahip olacaktr. Toprak ierisindeki oksijen znrlnn etkisi su ierisindeki oksijenin etkisinden farkl olacaktr. nk su ierisindeki zayf znrlk koullar bakteriyel nedenli hzlandrlm korozyona neden olabilecektir.
46

03.01.2011 09:32

Toprak Korozyonu (Karasal-Zemin Korozyonu)

karasal korozyon sonucu arlk kayb ve korozyon deliinin maksimum derinlii bir eitlik ile basite formle edilebilir. Z=axtxm burada:

Z alk kayb t temas sresi a ve m zeminin korozyon durumuna bal sabitler.

47

03.01.2011 09:32

POTANSYEL - pH diyagramlar

Metallerin ou su ve hava gibi evresel artlar altnda korozyon eilimi gsterirler. evreleri ile beraber bu metaller enerji vererek, oksit veya hidroksitler eklinde kimyasal bileikler meydana getiren, termodinamik adan kararsz olan sistemleri meydana getirirler. Kendi cevherlerinden genellikle bir enerji harcanm ile elde edilen metaller korozyon reaksiyonlar ile doal, oksitlemi durumlarna dnmek isterler. Metallerin doal oksitlenmi durumlarna dnmek istemeleri korozyon mekanizmalarnn temelini oluturur.

03.01.2011 09:32

48

Korozyon reaksiyonlarnn termodinamik adan incelenmesi bir metalin hangi artlarda korozyona urayp uramayacan gstermesi bakmndan faydaldr. Metallerin elektrod potansiyelleri termodinamik verilerden yararlanarak bulunur. Bu verilerden yararlanarak potansiyel-pH diyagramalar kartlr (ekil 6). Pourbaix diyagram olarak da bilinen bu diyagramlar elektrod potansiyeli ve pH deerinin fonksiyonu olarak termodinamik adan metal veya onun bileiklerinin kararl ve kararsz blgelerini tanmlar.

03.01.2011 09:32

49

Metal-su sistemi sistemin halini iermektedir: kat: kat-kat / kat-sv / kat-gaz sv: sv-sv / sv-kat gaz: gaz-gaz olmak zere 6 adet sistem vardr. Metalsu sistemi E ve pH olmak zere iki deikene baldr.
50

03.01.2011 09:32

(E)

f(E)

f (pH) f(E, pH)

pH

03.01.2011 09:32

51

Fe-H2O sisteminin Pourbaix diyagram

03.01.2011 09:32

52

Fe-H2O sisteminin Pourbaix diyagram

ekil 7de Fe-H2O sistemine ait potansiyel - pH diyagramnn basitletirilmi hali grlmektedir. Bu diyagram demirin korozyon davrann gstermektedir. Grlecei gibi diyagram dorusal olarak deien eit izgiden meydana gelmektedir. Bu izgiler dey, yatay ve eik izgilerdir. Bu izgileri meydana getiren reaksiyonlar aadaki gibi belirlemek mmkndr.

03.01.2011 09:32

53

Pourbaix diyagram

Bu izgileri meydana getiren reaksiyonlar aadaki gibi belirlemek mmkndr. 1-Dey izgiler: zeltideki metal ve hidrojen iyonlarnn kat maddelerle girdii reaksiyonlardr. Reaksiyonda elektronlar yer almaz. rnein : 2Fe+3 + 3H2O Fe2O3 + 6H+
54

03.01.2011 09:32

Pourbaix diyagram

Yatay izgiler: yonlar ile elektronlarn yer ald reaksiyonlardr. rnein Fe+2 Fe3+ +

03.01.2011 09:32

55

Pourbaix diyagram

Eik izgiller: yonlarn yannda hem H+ hem de elekronlarn girdii reaksiyonlardr.rnei n: 2Fe+2 + 3H2O Fe2O3 + 6H+ +2 Burada hem pH hem de potansiyel bamll sz konusudur

03.01.2011 09:32

56

Pourbaix diyagram

Potansiyel - pH koordinat sisteminde metal-iyon-oksit l dengesini temsil eden Pourbaix diyagramlar karakterleri belirtilen izgillerle ekilde grld gibi eitli blgelere ayrlr. Bu blgeler: (a) metal, (b) korozyon ve (c) pasif blgelerdir. Metalin bulunduu yer o sistemde korozyonun olmayabilecei blgedir. Oksidin kararl olduu blge PASF blgedir. Ancak tabakann zelliine gre tabaka koruyucu veya koruyucu deildir. Tabaka koruyucu ise korozyon durur. onlarn karal olduu blgede (asidik - bazik) KOROZYON olmaktadr.
03.01.2011 09:32

57

ekil 8. elikte gzlemlenen korozyon tiplerinin termodinamik snrlarekil 8den de grlebilecei gibi elik ierisinde oluabilecek korozyonun tipi ve korozyonun iddeti pH ve uygulanan potansile skca baldr.

03.01.2011 09:32

58

ekil 9. 25 Cde su ierisinde demirin korozyon davrann gsterir E-pH diyagram

03.01.2011 09:32

59

ekil 10da alam elementlerinin anodik polarizasyon erisine etkileri ematik olarak zetlenmitir. ekilde su ieriside kanlmaz olarak oluacak korozyondan elii minimum hasarla kullanmak iin tavsiye edilen pH aral, E-pH diyagram zerinde iaretlenmitir
03.01.2011 09:32 60

KOROZYON TRLER
Elektrokimyasal korozyonun en belirgin zellii iyonlarn hareketine izin veren ortamlarda olumasdr. Korozyon olayn etkileyen ve ounlukla korozyonu iddetlendiren etmenlerin says hayli fazladr (mekanik gerilimler, kaak akm vb). Bu nedenle korozyon olay farkl ekillerde karmza kar. ekil 11de farkl ekillerde karlalan korozyon tipleri gruplar halinde verilmitir.
61

03.01.2011 09:32

KOROZYON TRLER

03.01.2011 09:32

ekil 11. Korozyonu tanmlayan temel gruplar

62