ANTROPOLOGIJA DRU TVA

I ODRE ENJE DRU TVA 1) Dru tvena struktura relativno stabilna celina dru tvenih odnosa. Dru tveni odnosi su gradivni elementi strukture. To su: na in proizvodnje organizovana proizvodnja je nemogu a bez dru tva i obrnuto; srodstvo veze ljudi koje nastaju brakom, porodicom, nasle ivanjem prava po liniji oca, majke ili dr.; religija odnos prema radikalnom drugom, koji ima i dru tvenu funkciju; politika dru tveni odnos koji reguli e distribuciju mo i u dru tvu. Dr. struktura je relativno stabilna u smislu da je kohezivna i stati na, a predstavlja celinu jer je ograni ena i celovita. 2) Dru tvena funkcija efekat koji neka pojava ostavlja na globalni sistem kao celinu 3) Dru tvena uzro nost veza izme u dve pojave, pri emu jedna izaziva drugu 4) Tipovi dru tava a) Dru tvo uop te teorijski pojam dru tva, apstraktni pojam nepostoje eg dru tva dobijen tako to su sjedinjeni najzna ajniji elementi razli itih dru tava apstrakcijom b) Istorijska dru tva dru tveno ekonomske formacije (prvobitna zajednica, robovlasni tvo, feudalizam, kapitalizam, socijalizam) c) Konkretna globalna dru tva krajnji referent za istra ivanje, najva nija jedinica u prou avanju unutra njih sadr aja dru tva i kulture, glavni okvir (francusko dr. npr.) d) Parcijalne dru tvene strukture delimi na dru tva segmenti globalnog dru tva (starosna, polna, obrazovna grupa itd.) 5) Glavni nalazi a) Marksova teza onadogradnji dru tva: iznad svakog ekonomskog inioca (proizvodnje) dolazi idejna nadgradnja koja na nju povratno deluje. Ekonomska funkcija odre uje sliku dru tva u celini. b) Godelije precizira Marksa i smatra da svaki dru tveni odnos mo e biti glavni i odlu uju i, ali pod uslovom da uti e na organizovanje proizvodnje, jer bez nje nema ni dru tva. II ISTORIJSKI PRISTUP DRU TVU 1) Literatura y Uve Vezel Mit o matrijarhatu pokazuje da teza o ginekokratiji nije istorijski potvr ena, ve da su postojala matrifokalna dru tva y Marksovo vi enje istorije kao istra ivanje prvobitne zajednice i klasnog dru tva y Morganovo vi enje na bazi materijalnih otkri a, rekonstrukcija faza u istoriji y E. Pri ardovi postulati o sli nosti istorije i antropologiji: 1. Antropologija mora priznati ili definitivno osporiti zna aj istorije 2. Antropologija e se okrenuti civilizovanim dru tvima u 2/2 XX 3. Istorija e biti antropologija ili je ne e biti i obrnuto 4. Istori ar pi e istoriju idu i unapred, a antropolog idu i unazad 5. Razlika istorije i antropologije je u tehnici, naglasku i perspektivi, a temelje se na istoj gra i 6. Od obrazovnog profila antropologa zavisi ime e se baviti

Godelije tvrdi da je antropologija jedinstvena nauka koju istori ari nazivaju op ta istorija, a antropolozi op ta antropologija 2) Arhivska istra ivanja 1. Odabrati epohu i regiju 2. Odabrati arhiv za tu epohu i regiju 3. Tra iti vodi kroz taj arhiv sa popisom fondova 4. Odabiranje fonda 5. Tra iti vodi kroz fond sa popisom dokumenata 6. Odabrati dokument bele enje signature na revers i poru ivanje gra e iz depoa 7. Kopiranje gra e i poni tavanje reversa (on tako e ide u arhiv o arhivu, u evidenciju o istoriji istra ivanja) - Za arhiviranje je zadu ena dr ava, svaka firma ima obavezu da preda gra u iz koje komisija bira najzna ajnije dokumente 3) Demografska istra ivanja popisi stanovni tva. Oni predstavljaju sinhroni presek dru tva u celini i pokazuju koje se snage i mogu nosti jednog dru tva. Po ivaju na statistici, na obra unavanju stopa mortaliteta i nataliteta, bele kuge, indeksa rasta i opadanja stanovni tva itd. 4) Muzejski pristup kada gra a dospe u muzej ona gubi svoju primarnu funkciju, jer se istrgne iz svoje primarne sredine. Dovodi se u prvobitno stanje, dobija svoj karton koji sadr i detaljan opis tog predmeta, potom se prou ava. Organizuju se tematske (10 god.) i privremene (mesec dana) izlo be, koje su dokumentovane u katalozima. y III FUNKCIONALNI PRISTUP Model Vojina Mili a iz Sociolo kog leksikona 4 postulata: 1. Odre ivanje prostorne i vremenske granice sistema Prostorne granice su geografska rasprostranjenost, predeli, geografija, a vremenske se odnose na to od kada do kada dru tvo postoji (u slu aju kada se ne mo e odrediti kada ta no jedan dru tveni sistem zavr ava, a po inje drugi, posmatraju se promene u na inu proizvodnje, jer se u toj sferi najbolje pokazuju novine tj. on se br e i lak e menja nego to se dru tvo uspostavlja) 2. Ustanovljavanje glavnog dru tvenog odnosa Oko njega se vr i rekapitulacija itave strukture. Koristimo metod analiti ke apstrakcije (misaono izdvajamo najva nije) i konkretizacije (popunjavamo dru tveni sistem sadr ajem) 3. Utvr ivanje na ina uspostavljanja funkcija tj vrsta funkcija Bavimo se time kako jedna pojava deluje na sistem i kako sistem deluje na nju. Razlikujemo manifestne (otvorene, vidljive, svesne) i latentne (skrivene, nevidljeve, nesvesne) funkcije. U esnik u nekoj pojavi ne mora biti do kraja svestan funkcije koju ta pojava izaziva. 4. Provera rezultata Rezultati se proveravaju ponovnom analizom i upore ivanjem sa drugim pojavama, ali iskustva su u ovome slaba, jer etnologija nije egzaktna nauka. Dorada i modernizacija funkcionalnog pristupa Na karakter funkcionalne analize uti e karakter gra e, ograni enost zapisom tj. da li je gra a istorijska ili savremena. Tako se funkc. Analiza mo e usavr avati u 2 smisla:

1. Istorijski mo e se koristiti zajedno sa istorijskim pristupom, gde je potrebno imati barem dva zapisa i empirijski materijal iz bar dve epohe, kako bismo analizu dvaput sproveli i dobili dva preseka iste pojave u dva perioda. (primenjivo na sve kalendarske doga aje i periodi ne pojave; pr. du ijance) 2. Sinhronijski podrazumeva terensko istra ivanje, posmatranje svega od pojedinaca, preko svih socijalnih slojeva i grupa do globalnog dru tva. Potrebno je istra iti funkciju pojave na svim nivoima, koriste i upitnik, anketu, dubinski intervju, biografski pristup. Uo avamo slo enost odnosa funkcija, za nekoga one mogu biti latentne, a za drugog manifestne, a to su dru tva slo enija, to su i odnosi funkcija slo eniji. (primer istra ivanja smotri folklora; Dodole). IV ANTROPOLO KI KARAKTEROLO KI PRISTUP DRU TVU Nivoi prou avanja oveka: 1) Filozofsko antropolo ki nivo najop tiji nivo koji se bavi ljudskom prirodom, generi kim bi em oveka, rodnim pojmom, traganjem za ovekovom su tinom. y Aristotel smatra da je ovek zoon politicon, te da je njegova su tina bavljenje politikom y Marks ka e da je ovek bi e prakse, koja ima vi e svojstava: 1. Kreativno-stvarala ko ( ovek interveni e u prirodi i preobra ava je u kulturu, stvaraju i svoj svet) 2. Istorijsko (ono to je stvorio to je njegova istorija) 3. Dru tveno (za organizovanu proizvodnju nu no je organizovano dru tvo) 4. Univerzalno ( ovek proizvodi po svojoj meri, svugde jednako i na isti na in) y Ernest Kasirer smatra da je ovek bi e koje je sposobno da simboli ki misli i stvara simbole y Martin Hajdeger smatra da je ovek bi e ba eno u svet u kome treba da se sna e y Seren Kjerkegor govori o upla enom oveku u modernom svetu y Bogdan Suhodolski Moderna filozofija oveka y Maks eler ovek i kosmos y Vanja Sutli , Gajo Petrovi , Veljko Kora 2) Socijalno antropolo ki nivo (grupni nivo) bavi se ovekom kao lanom grupe i deli se na dva podnivoa: a) Socijalni karakter ovaj pojam je formirao From, a kod R. Brauna javlja se kao pojam dru tvene li nosti. Definisan je kao zajedni ko personalno jezgro ve ine lanova dru tva; to je li nosno, karakterno jezgro. Karakter ine ose anje,mi ljenje i delovanje, te kada ve ina ove odlike ima iste to nazivamo socijalnim karakterom. Soc. karakter ima dve funkcije: na nivou dru tva u vr uje postoje e odnose, a na nivou pojedinca socijalizuje ga i uvodi u dru tvo. y A. Kardiner, R. Benedikt, M. Mid, E. From (Bekstvo od slobode; Zdravo dru tvo), M. Makobi, M. Difre, Z. Golubovi b) Nacionalni karakter karakter jedne etni ke zajednice. Ovim pojmom bave se do II svetskog rata Alimpije Vasiljevi , Jovan Cviji , Vladimir Dvornikovi , Du an Nedeljkovi i Slobodan Jovanovi , a posle rata usled druga ijeg sistema ova tema postaje tabuisana. Obnavlja se tek 1973. sa Vladetom Jeroti em (Psihoanaliza i kultura), ali pravu reformaciju do ivljava 1980tih sa Bojanom Jovanovi em (Etnopsihologija danas; Karakterologija Srba zbornici), Petrom D ad i em (Homo Balcanicus Homo Heroicus), Jovanom Ra kovi em (Luda zemlja; O narcizmu),

Jovanom Mari em (Kuda idu Srbi; Kakvi smo mi Srbi) i Vladetom Jeroti em (Darovi na ih ro aka) 3) Individualno antropolo ki nivo (personalni) za etnik je Frojd, a mo e se podeliti na vi e pristupa: psihoanaliti ki (Frojd, Jung, From), bihejvioristi ki, ger tard psihologija, teorija samoaktualizacije (Abraham Maslov) y Dolar Di Miler i Gordon Olport ka u da se li nost odlikuje vlastitom ivotnom filozofijom y Hol i Lindzi Teorije li nosti y Bo ko Popovi Uvod u psihologiju l i nosti Danas je popoularniji pojam identiteta, jer je pojam li nosti stro e psiholo ka kategorija.

V DRU TVENE GRUPE Dru tvene grupe su zajednice ljudi povezane zajedni kim interesima. Dele se na primarne, etni ke, teritorijalne i klasno-slojne. 1) PRIMARNE (brak i porodica) a) Brak je socijalna, polna, emotivna, fizi ka zajednica izme u dvoje ljudi. b) Porodica nastaje kada se u braku dobije dete. Osnovni model je inokosna/nuklearna/monogamna koju ine roditelji i deca. Pro irena porodica nastaje kada se inokosna pro iri jo nekim srodnikom. Tradicionalni oblik porodice kod nas bila je zadruga koju ine najmanje dva bra na para i dete. One su mogle biti o inske, maj inske i bratske i pogodovao im je kraji ki sistem napla ivanja poreza po ku i (po dimu) y Vera Erlih Jugoslovenska porodica u transformaciji gde je sakupila gra u uo i aprilskog sloma 1941., dakle poslednji snimak dru tva pred II svetski rat, duboka interpersonalna studija. y Aleksandra Pavi evi Brak i porodica u tradicionalnoj kulturi Srba y Zagorka Golubovi Porodica kao ljudska zajednica gde ka e da je porodica je socijalnopsiholo ka agentura dru tva, odgovorna za stvaranje ljudskih jedinki. y An elka Miti Sociologija porodica 2) ETNI KE (rod, bratstvo, pleme, konfederacija plemena, etnos, narod, nacija) Ove grupe ine jezik, kultura, teritorija, svest o pripadnosti, krvno srodni tvo. U novijim teorijama nije nu no krvno srodstvo. Ove grupe se mogu prou avati na vi e na ina: 1. Demografski prema popisima stanovni tva 2. Prou avanjem kulturnih i nacionalnih udru enja 3. Terenski direktnim kontaktom sa stanovni tvom 4. Literatura 3) TERITORIJALNE (Samostalna naselja selo i grad; Nesamostalna sala i, majuri, ba ije, katuni, stanovi, vikendice...) Naselja i arhitektura predstavljaju projekciju dru tvenih odnosa u prostoru.

1. Samostalna naselja, selo i grad, izme u njih je te ko povu i granicu i kao najbolji pokazatelj koristi se prisustvo ili odsustvo poljoprivrede. Oba su legitimni predmeti prou avanja, kao i sve to im pripada. 2. Nesamostalna naselja,  Katuni letnji sto arski stanovi u CG, u Bosni, Lici se nazivaju stanovi re stan zna i irinu razboja na tari, deo ko ulje, katun i stan..  Sala re su od Ma ara uzeli Slovenci, a zna i koliba od dasaka; prvobitno su ih koristili polunomadi i nomadi, sa preoravanjem pa njaka u XVIII razvija se zemljoradnja i oni postaju sedela ki i tako nastaju panonske ku e. Ma ari su od Slovenaca za isti pojam preuzeli re tanja/tonja koja zna i koliba od dasaka, vir, duboko mesto u vodi.  Majur ozna ava posed ve i od sala a, veleposed, latifundiju i postoji od rimskih vremena (vila rustica); kod nas se ustalio sa nema kom kolonizacijom, a njegova kultura cveta sa kapitalizmom. Obavezan deo majura je ka tel, cvetna ba ta, poljoprivredne zgrade, fabrike za preradu proizvoda, ergela, hipodrom. 1945. Zakon o agrarnoj reformi srezao je posede na 17 jutara, dolazi do konfiskovanja i pretvaranja majura u poljoprivredne kombinate. Postoji sedam osnovnih oblika stambene arhitekture na sala ima i majurima: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Pravougaoni Trem izba en na sredini T oblik Trem na kraju L oblik Veranda sa obe strane oblik + Osnovni oblik sa letnjom kuhinjom i jo jednim objektom oblik Kvadratna osnova oblik nastao 60tih kada je zakon zabranio panonsku ku u sa otvorenim od akom zbog po ara, a ustvari zato to je istorijski dotrajala. Uvodi se zakon o minifarmama, gradi se pored puta, sa strujom i vodom, jer sada postoje kombajni. Krov je na 4 vode, po takozvanoj francuskoj gradnji. 7. Nepravilna osnova ka teli, dvorci, zamkovi

Iz svega ovoga zaklju ujemo da arhitektura direktno korespondira sa socijalnim slojem. Tako mo emo uo iti i opozicije izme u sala a i majura, u smislu uticaja iz gradske sredine na veleposedima i tradicionalnih uticaja na sala ima. 4) KLASNO-SLOJNE GRUPE (klase i slojevi) y Klasa predstavlja grupu ljudi koja deli zajedni ki dru tveni polo aj, zajedni ki interes i poseduje sredstva za proizvodnju. y Sloj predstavlja grupu ljudi koji dele polo aj i interes, ali ne poseduju sredstva za proizvodnju. Svaka klasa i sloj imaju svoj specifi an na in ivota i kulturu.

VII OVEK, DRU TVO I UMETNOST 1) NARODNE PESME Vuk Karad i je utro put sakupljanju i prou avanju narodnih pesama. One su u stalnom procesu nastajanja i zato ih treba prou avati. Podlo ne su antropolo kom i etnolo kom itanju i predstavljaju ilustracije va nih

doga aja iz pro losti narodna knji evnost kao izvor. U njima su vidljeive karakteristike vremena, jezika, mentaliteta, obi aja itd. Narodne pesme mo emo podeliti na mu ke (epske), enske (lirske) i pesme na me i (epsko-lirske). Ojkanje (Dvornikovi ) Zastupljeno u dinarskoj kulturnoj zoni. Ovakva pesma se naziva ojkan ili ojka a (Bosna), ganga (Hercegovina) ili jodlovanje (Slovenija). To je najkra a lirska vrsta distih u desetercu; izvodi se uz lagano, etano kolo, bez muzike (acapella); opeva sve va ne trenutke u ovekovom ivotu ro enje, svadbu, odlazak u vojsku, pogibiju, politi ke prilike, svekrvu...Po to se peva u kolu, melodija i ritam su laganiji. Ojkan ima ulogu medija u dru tvu, on se peva i pripeva (pre radija, TV). *Svadbeni ojkan Kad mlada dolazi u ku u, prostire se dugo belo platno na koje se stavlja hleb ili eravica radi lustracije, kada mladenci prilaze; nekad svekrva daje mladi mleko, mlada ljubi dovratak da pozdravi duhove predaka, zatim je svekrva vodi triput oko ognji ta, a ona peva: Dobro ve e i cure i sna e, evo mene u to selo va e! Ojkanje se mo e izvoditi na razne na ine, ima 6-8 kombinacija rastavljanja slogova (npr. prvi deo se ponavlja dvaput u prvom stihu, pa drugi itd.). Nekada se Oj! dodaje na po etku, nekad na kraju stiha. U Kninskoj krajini dodaju Janje, kao izraz ne nosti. Pored ostalih, ojkan obra uje i politi ke teme (npr. protiv Kara or evi a nakon I svetskog rata, protiv Broza nakon II). Ojkan opeva sve to je individualno, porodi no i dru tveno zna ajno (pojedinac, seoska zajednica, epoha, dru tvo, politika). Be arac Zastupljen je u panonskoj kulturnoj zoni. To je parna igra, ple e se i peva uz muziku tamburica, ima sitniji i br i ritam. On je razvijeniji od ojkana ima vi e stihova, mo e biti u desetercu, etrnaestercu itd. 2) GUSLARI Epska tradicija i poezija kod nas su posebno razvijeni i vezani su za pjevanje uz gusle. Gusle su prisutne i drugde u svetu sa po jednom ili dve ice; kod nas su naj e e sa jednom. Nenad Tomi (1906.-1992.) izvodio je nekoliko vrsta pesama: y y Ojkan koji je primio i nasledio. Rozgalice (groktalice) Pesme poznate kod Srba i Bunjevaca. Kod Bunjevaca ih izvode ene, a u Lici i Zapadnoj Bosni mu karci. One karikirano govore o porodi nim i srodni kim odnosima, popu, devojci, raspu tenici, ro acima, ivotinjama...One imaju 4-6 stihova i ojkanje na kraju, kada se svi glasovi udru e u rozganje. *Hajde pobra da ga zarozgamo, ve odavno zarozgali nijesmo! est pesama iz II svetskog rata u kojima opeva stanje u svom kraju.

Kada govori koristi jekavicu, a kada peva ekavicu pod uticajem knji evnosti ima pre i en, zvani an govor. U io je pesme i od drugih ljudi, ne samo iz knjiga. Za nastupe se odeva tradicionalno, kao uskok imer, e ir, kubura. U Vrbasu se svake godine odr ava takmi enje guslara.

3) SAMOUKI SLIKARI Nazivaju ih slikari naivci, marginalci, umetnici iste du e i srca. U Jagodini je osnovan Muzej naivne umetnosti. Za etnik ovog pravca u Srbiji je Janko Bra i 30tih, a danas je najpoznatiji Ilija Bosilj i i Emerih Fe . Zna ajna je i slova ka slikarska kola Kova ica i Uzdin, kao i vajanje u drvetu u Ernestinovom. Slike od slame Zastupljene su u severnoj Ba koj kod Bunjevaca (Bajmok, Ljutovo, ur in). Stvorile su ih gu arice koje su, uvaju i guske i sl. na iti tu, strnji tu, pravile vence za du ijancu, perlice i cvetove za revere, a 1961. jedna je napravila prvu sliku od slame i to je bila slika dola ( ito na dolu, leptir, gu ter itd.). Izlaga i nastupaju kolektivno i dr e se crkve, koja im organizuje putovanja i izlo be. Slike se rade na pli anoj ili svilenoj pozadini (crnoj, teget ili dr.), na kojoj se napravi nacrt po kome se lepe par i i prethodno ise ene, osu ene, razrezane i presovane slame razli itih sorti i boja. Naj e e predstavljaju seosku idilu, ali i gradski ivot, slike sala a (Do li iz grada). U vreme du ijance pojavljuju se na svim izlozima, a najlep i se nagra uje. Sava Stojkov Slikar iz Sombora, otvorena je njegova galerija do Konjovi eve sa oko 1000 radova. Koristi tehniku ulja na platnu i slikanja na staklu. Napustio je Likovnu akademiju zbog para i nastavio da se samostalno bavi. Najpoznatiji je njegov ciklus slika Motivi ita, bra na i hleba koji obuhvata 12 slika ra enih za kalendar i predstave tradicionalnog ru nog sejanja, kosidbe, vr enja, mlevenja ita do slike porodice sa prvim hlebom od novog ita. Na njegovim slikama jasno se vide tipovi ku a, u orenih i barokiziranih, uskih i visokih crkvi. 4) SAMOUKI VAJARI Nazivaju ih naivnim vajarima. U Etnografskom muzeju u Beogradu postoje 2-3 skupocene skulpture visine oko 2m, izvajane od drveta iz dubine reke, iz taloga koje je potom osu eno. Nikola Ivo evi (1947. ro .) obra uje tri vrste motiva u skulpturi: portrete, nacionalne teme (kraji ki guslar, srednjevekovni srpski vitez, Kara or e) i panonske teme ( ovek sa e iri om, kova ke radnje, dete koje se igra sa hlebom). Imao je izlo bu 1999. u Manakovoj ku i, zatim u U icu, na Pali u (tu se, u grupi skulptura, nalazi njegovo delo Ribarev san). 5) MODERNA KNJI EVNOST Vidosava Stojan evi Napisala knjigu o na oj knji evnosti, posthumno je objavljena knjiga Fenomeni srpskog etnosa u delima V. Stojan evi sa njenim tekstovima o Vuku, Andri u, Bori Stankovi u...Osnovu za pisanje o B. Stankovi u stekla je doktoratom Etnologija Vranja.

VII IZVORI U DRU TVU Izvori su hrana za nauku, a ini ih sirova gra a i tu e mi ljenje. Od vrste izvora zavisi na in pisanja istra iva a. 1. Materijalna artefakta - Ovi izvori imaju upori te u arheologiji i istoriji, u irem smislu odnose se na tehnolo ka otkri a. U u em smislu, u etnologiji, odnose se na materijalnu i ivu kulturu gradskih i seoskih zajednica. Morgan je na osnovu materijalnih izvora rekonstruisao faze u razvoju ove anstva (Drevno dru tvo). Pisani izvori Mogu biti objavljeni i neobjavljeni; neobjavljeni su zna ajni jer ih sami otkrivamo i jer su nepoznati; objavljeni mogu biti literatura, tampa i sve drugo to sadr i slovo u sebi. Likovni izvori Postoje jo od praistorije (Altamira), jer je umetnost sastavni deo ovekove du e koji kroz vekove govori o lepotnim idealima, vrednostima, na inu ivota, odrastanja itd. (Mesopotamija, Egipat, Gr ka, Rim) Usmeni izvori Ograni eni su na poslednjih 50 do 100 godina, zbog ega je time ograni en i etnografski upitnik. Odnose se na predanja, pri anja i pripovedanja sa kolena na koleno (Andri je isticao zna aj u delu O pri i i pri anju, a dobar primer je Prokleta avlija). Za etnologe su najzna ajniji KAZIVA I, tj. njihovi narativi koje prikupljamo intervjuima sa biografskim pristupom (najpre pustimo kaziva a da sam ispri a svoju pri u, a zatim mu postavljamo pripremljena pitanja). Etnografski izvori Odnose se na folklorizam i prepakivanje kulture koja je dotrajala u muzejske eksponate. Postoje neformalni muzeji (imu niji pojedinci i njihove privatne zbirke) i formalni, najzna ajniji Etnografski muzej Srbije (1901. se izdvojio od Narodnog muzeja, osn. 1844.). Predmeti u njemu su sakupljeni, dobijeni, otkupljeni, planski ili stihijski, a postavke mogu biti povremene ili stalne (trenutna stalna postavka, osma po redu, je Tradicionalna kultura Srba u XIX i XX veku). Izlo ba ima pokazni deo i katalo ki, u kome je dokumentovana. Muzej organizuje i regionalna istra ivanja (poslednja u Pirotu i Knja evcu), monografije i asopis Glasnik etnografskog muzeja u Beogradu. Zna ajna je i Manakova ku a, otvorena 1968. sa zbirkom Hristifora Crnilovi a, koja obuhvata likovnost i etnografiju Ju ne Srbije (Kosovo i Makedoniju). Elektronski izvori To su noviji izvori, radio, televizija, kompjuteri, video, internet (na kome se mogu na i i gotove studije na osnovu literature). Literatura Mo e se tretirati kao pisani izvor i kao literatura. Za nacionalna etnografska istra ivanja ona je literatura, a za op tija razmatranja teorijskog tipa ona je izvor, tj. to je stepen istra ivanja op tiji to ona vi e poprima karakter izvora, dok njena vi ezna nost zavisi od slu aja. Izvori i literatura se navode na kraju dela (terenski, arhivski, statisti ki podaci i slike su izvori, a literatura su dela uz pomo te izvore tuma imo). O na inu pisanja i tehnikama izno enja i izlaganja nau nih dela pisali su Mithad ami i Umberto Eko.

2. 3.

4.

5.

6. 7.

VIII AUTORI U DRU TVU 1. Redklif-Braun Smatrao da je dru tvena struktura veza izme u dru tvenih grupa i pojedinca, vidljiva mre a dru tvenih odnosa, pre svega srodni kih. Bavio se dru tvenom funkcijom, procesima, evolucijom, adaptacijom, li no u (zajedni ko Ja dru tva, socijalni karakter), statikom i dinamikom (prou avanje dru tva u stati nosti i u promenama. Razlikuje idiografski (teorijski) i idiomatski (istorijski) pristup dru tvu; kritikovao je metodu pretpostavljene istorije (pre ici). Bavio se jo i srodstvom, ega enjem i njegovom funkcijom (dru tveno prihvatljiv na in za izno enje neprijatnih sadr aja); totemom i tabuom, odnosom dru tva i religije, dru tvenim funkcijama religije, sankcijama i obi ajnim pravom.

2. Godelije - Marksizam i antropologija je njegovo najzna ajnije delo, u kojem obra uje nekoliko pitanja (u predgovoru se pominje da Godelije u teorijskom smislu poti e iz struje radikalnijeg itanja Marksa): - Odnos istorije i antropologije On pominje novu nauku, koju zove op ta antropologija (istori ari je zovu op ta istorija), iji je zadatak rekonstrukcija ljudske istorije pomo u istoriografije, demografije, sociologije i politi ke ekonomije. Upore ivanjem razli itih dru tvenih sistema treba odgonetnuti istorijski kontinuum. Ovo je jezgrovito, sa eto i zgusnuto idejno shvatanje. - Pojam plemena Ovde se bavi raspravama vi e autora o ovom pojmu i sa ima sve to je do njega re eno, razlikuju i dva shvatanja pojma plemena: stupanj razvoja dru tva i na in organizacije dru tva. Smatra da je ovaj pojam prevazi en, te da treba koristiti pojam dru tvene strukture; tj. zadatak antropologije je da odgonetne na ine slaganja dru tvenih odnosa hijerarhiju, funkciju i zna enje. Bavi se dru tvenom i ekonomskom formacijom Inka. - Marksova metoda u Kapitalu Strukturalisti odbacuju ljudski faktor i bave se jedinstvom suprotnosti. - Pitanje soli kod Barija Znaju i da kod semitskih naroda stoka predstavlja novac, zaklju uje da je kod Barija na Novoj Gvineji to so. Unutar plemena ona predstavlja dar, a u me uplemenskim odnosima postaje novac ona roba koja slu i kao ekvivalent svim drugim robama. 3. Frojd - Po inje sa radom krajem XIX veka, otac je psihologije i psihoanalize. Objavio je 20 knjiga sabranih dela (kod nas je od po etka prevedeno 8, a kasnije i neka pojedina na izdanja). Zna ajna su Nova uvodna predavanja u psihoanalizi; Totem i tabu, Budu nost jedne iluzije, Mojsije i monoteizam, Nelagodnost u kulturi i dr. Teme kojima se bavio su: - Struktura li nosti (N.u.p.) smatra da se sastoji iz tri dela: Id (ono nagoni i strasti), Ego (ja svesni deo li nosti) i Super-ego (nad-ja dru tveni deo). Nagoni slu e kao gorivo za li nost, ja uspostavlja ravnote u izme u dve krajnosti povla ivanja nagonima i potpune identifikacije sa dru tvom. - Mehanizmi odbrane Kasnije su ih razradili drugi (bekstvo, razmena itd.). Ana Frojd je objavila Ja i mehanizmi odbrane. To su identifikacija poistove ivanje sa ljudima, dru tvenim odnosima, procesima itd., nastaje putem introjekcije (uno enje spoljnih sadr aja u vlastito ja) i projekcije (suprotno). Po inje u ranoj dobi sa roditeljima, zatim sa idolom i sl., i dok pospe uje razvoj dobra je, ako je preterana onda je tetna po li nost; sublimacija prevo enje nagona u kulturu ( tavi e, Frojd smatra da je kultura tako i nastala), pri emu razlikuje dva nagona, Eros i Tanatos ( ivot i smrt); fiksacija zaustavljanje u razvoju tj. regresija; identifikacija sa agresorom. - Otkri e nesvesnog. 4. Jung Frojdov u enik, sara ivali su u Americi i reklamirali novu nauku, razilaze se kada dolaze do druga ijih zaklju aka. Jung je objavio 24 toma sabranih dela (kod nas prevedeno 5, a kasnije i pojedina na izdanja). Najzna ajnija su ovek i njegovi simboli i Psihologija i alhemija. - Arhetip Osnovni pojam kod Junga, koji je posebno va an u kulturi. U traganju za kolektivnim nesvesnim koje se krije u mitovima, snovima, ritualima i sl. Kod njega je pojam nesvesnog iri, obuhvatniji i druga iji, dok kod Frojda on podrazumeva potisnute neprijatne sadr aje svesti. - Anima i Animus enski i mu ki deo ljudske svesti, prvi se razvija pod uticajem majke, a drugi oca. Senka Tamna strana li nosti.

5. From Pripadao je francuskoj koli (Markuzo, Adorno, Holhajmer), a pre II svetskog rata, po dolasku nacista na vlast oti ao u Ameriku, gde je istra ivao prvenstveno u meksiku. Sa Makobijem pi e Socijalni karakter meksi kog sela. Radovi se mogu podeliti u tri oblasti: - Radovi iz religije Zaboravljeni jezik, Psihoanaliza i religija, Bi ete kao Bog, Dogma o Hristu, Zen budizam i psihoanaliza. - Radovi o dru tvu Zdravo dru tvo, ovek za sebe, Bekstvo od slobode, Autoritet i porodica. - Radovi o psihoanalizi Kriza psihoanalize, Veli ina i granice Frojdove misli. Po Fromu, zadatak psihoanalize je da poka e kako se dati na in proizvodnje u glavama ljudi pretvara u ideologiju, da opi e taj put i otkrije racionalizaciju. 6. Zagorka Golubovi Studirala je filozofiju sa sociologijom, opredelila se za sociologiju, a potom antropologiju. Po etkom 60tih doktorira na temu Problemi savremene teorije li nosti gde prikazuje sve teorije li nosti kroz sopstvenu vizuru i predstavlja psihologiju li nosti u irem kontekstu. Antropologija kao dru tvena nauka O razvoju discipline do njenog vremena, pogotovo zapadne (jer je kod nas zastupljena fizi ka antropologija) ovek i njegov svet u antropolo koj perspektivi 1973. Delo koje je jednim delom cenzurisano, zato to je iznela kritiku tada njeg potro a kog YU dru tva. U prvom delu govori o nivoima prou avanja oveka (filozofski, socijalno ant., individualno ant.), a dalje istra uje kulturne i socijalne fenomene u YU dru tvu i daje kritiku. Antropolo ki portreti Iznosi svoje stavove prema Marksu, Monijeu i Strosu. Posebno je va na njena teorija interpersonalnih odnosa, koja predstavlja nov put prou avanja oveka kroz odnose prema drugima, sebi, prirodi, dru tvu i stvarima, pozivaju i se na Froma i Rizmana. Radovi o YU dru tvu Ona do danas prati osnovne tokove dru tva, stalno je aktivna. Bavi se temom staljinizma i krizom identiteta savremenog YU dru tva.

Po etkom 70tih osnovala MULTIDISCIPLINARNE studije antropologije kao postdiplomske studije koje je mogu e upisati sa bilo kog fakulteta. Sastojale su se iz filozofije oveka (pretresanje znajna o ovekovoj su tini od antike do danas), psihologije li nosti (teorije o li nosti, pre svega XX vek, Hol i Lindzi, Bo ko Popovi , Du an Stojnov), socio-kulturne antropologije (EA teorije, istorijski razvoj discipline), biofizi ke antropologije (najstarija ant. kod nas, Erdeljanovi , Mihi , Vlahovi i prou avanje osteologije i ivog stanovni tva, npr. nakon migracija), dva izborna predmeta i stranog jezika. Otvorila se prema ameri koj koli Kultura i Li nost, pri ijem vrednovanju su joj pomagala njena psiholo ka znanja, utemeljena na Frojdu. 7. Vladeta Jeroti Bio je medicinar i psihijatar, dobar poznavalac psihoanalize i psihologije; boravio je u vajcarskoj Jungovim tragom. Predavao je pastoralnu, religijsku psihologiju na Bogoslovskom fakultetu. - Darovi na ih ro aka U analizi 40 likova iz na e istorije daje obja njenja odnosa pojedinca, dru tva i dr ave, bolesti i neuroza, razvoja li nosti, arhetipova. - ovek i njegov identitet - Psihoanaliza i kultura 1973. Elaborira njegova znanja o psihologiji tog vremena, presek psiholo kih radova i osnova za dalja prou avanja. - Bolest i stvaranja, Vera i nacija, 50 pitanja i 50 odgovora

8. Klod Levi-Stros Bavio se pre svega teorijama razmene i komunikacije, koje je smatrao su tinom dru tvenog ivota, kulturu svodi na komunikaciju. Razlikuje verbalnu (jezik), ekonomsku (roba) i razmenu elja (ljudi). Koristio znanja iz lingvistike, psihologije i drugih dru tvenih disciplina. Elementarne strukture srodstva 1948. Njegova doktorska disertacija. Tu ni tropi 1958., Divlja misao, Totemizam danas Mitologike u 4 toma, Strukturalna antropologija I/II

VII SOCIJALNO-PSIHOLO KI MEHANIZMI 1. Mehanizmi odbrane Njima se bave Sigmund i Ana Frojd u delu Ja i mehanizmi odbrane, pri emu razlikuju slede e mehanizme: identifikacija poistove ivanje sa ljudima, dru tvenim odnosima, procesima itd., nastaje putem introjekcije (uno enje spoljnih sadr aja u vlastito ja) i projekcije (suprotno). Po inje u ranoj dobi sa roditeljima, zatim sa idolom i sl., i dok pospe uje razvoj dobra je, ako je preterana onda je tetna po li nost; sublimacija prevo enje nagona u kulturu ( tavi e, Frojd smatra da je kultura tako i nastala), pri emu razlikuje dva nagona, Eros i Tanatos ( ivot i smrt); fiksacija zaustavljanje u razvoju tj. regresija; identifikacija sa agresorom. Mehanizmi razmene Njima se bavi Igor karuzo u Socijalni aspekti psihoanalize i poistove uje ih sa meh. Odbrane. Smatra da je Frojdov model oveka iz mehanicisti ke filozofije XIX, ovek kao hidrauli na presa, zatvoren model koji potiskuje neprijatne sadr aje, a nasuprot tom nudi model otvorenog oveka, koji razmenjuje informacije sa svetom, na kog uti e dru tvo pre svega.

2.

3. -

Mehanizmi bekstva Razradio ih je Erih From u delima Bekstvo od slobode, Zdravo dru tvo i dr. Razlikuje 3 mehanizma, puta kojim ovek be i od potrebe da se bori za slobodu: Autoritarnost (sado-mazohizam) potreba za nat injavanjem ili pot injavanjem drugome, gde je izvor vrednosti izvan pojedinca, nije u vlastitom ja (npr. violentan mladi i devojka). From poru uje da se mora po tovati druga strana, ravnopravnost. Konformizam (saobra avanje) saobra avanje sa kolektivnim vrednostima, potro a kim dru tvom, ve inom, formiranje javnog mnjenja i li nog mi ljenja kroz medije. From poru uje da se treba boriti za individualnost, za vlastito ja. Agresija (ru ila tvo) nastaje iz frustracije, kada jedinka nije u stanju da se realizuje.

XIX DRU TVENA POKRETLJIVOST To je kretanje stanovni tva: horizontalno (promena mesta stanovanja bez promene socijalnog polo aja, migracije) i vertikalno (promena socijalnog polo aja na vi i ili ni i stupanj, koja mo e biti unutargeneracijska usled burnih dru tvenih promena kao to su ratovi ili me ugeneracijska kada je potrebno da vi e pojedinaca u vi e generacija menja polo aj, s kolena na koleno, postepeno). Na ini menjanja socijalnog polo aja su obrazovanje, kolovanje, nasle ivanje materijalnoh, ekonomskih i duhovnih bogatstava, brak. Pokazatelj promene soc. polo aja mo e biti i arhitektura i kultura stanovanja (ku a kao znak i simbol).Svaki socijalni sloj mo e biti legitimni predmet etn. i ant. prou avanja, jer ima svoje obele je u kulturi.