‫ﻗﺮﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪ؟‬

‫اﺳﻼم و ﻗﺮﺁن‬
‫‪fardabaou@yahoo.co.uk‬‬

‫ﮔﺮد ﺁوری ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻣﺮوزی ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ و ﺑﻪ دﺳﺖ اﻓﺮاد و ﮔﺮوﻩ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎری را ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺑﺮ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻪ ﺟﻤﻊ و ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﻮرﻩهﺎ ﭘﺲ از وﻓﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮاى‬

‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دﺳﺖ ﻋﻠﻰ ﺳﭙﺲ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و دﻳﮕﺮ ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺮ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻰ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺴﻰ ﺑﻮد آﻪ ﭘﺲ از وﻓﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ‬
‫ﺁوری ﻗﺮﺁن ﻣﺸﻐﻮلﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ او ﻣﺪت ﺷﺶ ﻣﺎﻩ در ﻣﻨﺰل ﻧﺸﺴﺖ و اﻳﻦ آﺎر را‬
‫ﺑﻪ اﻧﺠﺎم رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﺑﻦ ﻧﺪﻳﻢ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬اوﻟﻴﻦ ﻣﺼﺤﻔﻰ آﻪ ﮔﺮد ﺁورى ﺷﺪ ﻣﺼﺤﻒ ﻋﻠﻰ ﺑﻮد و‬
‫اﻳﻦ ﻣﺼﺤﻒ ﻧﺰد ﺁل ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻮد«‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﺼﺤﻔﻰ را دﻳﺪم ﻧﺰد اﺑﻮ ﻳﻌﻠﻰ‬
‫ﺣﻤﺰﻩﺣﺴﻨﻰ آﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ ﻋﻠﻰ ﺑﻮد و ﭼﻨﺪ ﺻﻔﺤﻪ از ﺁن اﻓﺘﺎدﻩ ﺑﻮد و ﻓﺮزﻧﺪان ﺣﺴﻦ ﺑﻦ‬
‫ﻋﻠﻰ ﺁن را ﺑﻪ ﻣﻴﺮاث ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ« ‪.‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ از ﻋﻜﺮﻣﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﻰآﻨﺪ‪»:‬در‬
‫اﺑﺘﺪاىﺧﻼﻓﺖ اﺑﻮ ﺑﻜﺮ‪،‬ﻋﻠﻰ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺖ و ﻗﺮﺁن را ﺟﻤﻊ ﺁورى آﺮد«‪ .‬ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬از‬
‫ﻋﻜﺮﻣﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪم‪ :‬ﺁﻳﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ و ﻧﻈﻢ ﺁن ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺑﻮد؟ ﺁﻳﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﺰول درﺁن‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ‪:‬اﮔﺮ ﺟﻦ و اﻧﺲ ﮔﺮد ﺁﻳﻨﺪ و ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻠﻰ ﻗﺮﺁن را ﮔﺮد‬
‫ﺁورﻧﺪ‪،‬ﻧﺨﻮاهﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ«‪.‬اﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪»:‬هﺮ ﭼﻪ دﻧﺒﺎل آﺮدم ﺗﺎ ﺑﺮ ﺁن ﻣﺼﺤﻒ‬
‫دﺳﺖﻳﺎﺑﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺴﻮرم ﻧﮕﺮدﻳﺪ«‪ .‬اﺑﻦ ﺟﺰى آﻠﺒﻰ ﮔﻮﻳﺪ‪»:‬اﮔﺮ ﻣﺼﺤﻒ ﻋﻠﻰ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰﺷﺪ‪،‬هﺮ‬
‫ﺁﻳﻨﻪ در ﺁن ﻋﻠﻢ ﻓﺮاوان ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻰﮔﺮدﻳﺪ«‪ .‬ﺷﻴﻌﺎن ﻣﺪﻋﯽ هﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻗﺮﺁن اﮐﻨﻮن در‬
‫دﺳﺖ اﻣﺎم زﻣﺎن اﺳﺖ و در اﻳﻦ ﻗﺮﺁن از ﻣﺤﻤﺪ و ﺁل او ﺑﻪ ﮐﺮات ﻳﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ هﻼﻟﻰ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(90‬آﻪ از ﻳﺎران ﺧﺎص ﻋﻠﯽ ﺑﻮد‪،‬از ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﻘﻞ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﻰ آﻪ ﻋﻠﻰ ﺑﻰﻣﻬﺮى ﻣﺮدم را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺣﺴﺎس آﺮد‪،‬در ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﻧﺸﺴﺖ و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون ﻧﻴﺎﻣﺪ ﺗﺎ ﺁن آﻪ ﻗﺮﺁن راآﺎﻣﻼ ﺟﻤﻊ ﺁورى آﺮد‪ .‬ﭘﻴﺶ از ﺟﻤﻊ ﺁورى‬
‫ﺣﻀﺮت‪،‬ﻗﺮﺁن روى ﭘﺎرﻩهﺎى آﺎﻏﺬ و ﺗﺨﺘﻪهﺎى ﻧﺎزك ﺷﺪﻩ و ورقهﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺮاآﻨﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﻠﻰ ﭘﺲ ازاﺗﻤﺎم‪،‬ﻃﺒﻖ رواﻳﺖﻳﻌﻘﻮﺑﻰ ﺁن را ﺑﺎر ﺷﺘﺮى آﺮدﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺁورد‪.‬در ﺣﺎﻟﻰ آﻪ ﻣﺮدمﭘﻴﺮاﻣﻮن اﺑﻮ ﺑﻜﺮ ﮔﺮد ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﻣﺮگ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺗﺎ آﻨﻮن ﺑﻪﺟﻤﻊ ﺁورى ﻗﺮﺁن ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدم و در اﻳﻦ ﭘﺎرﭼﻪ ﺁن را ﻓﺮاهﻢ‬
‫آﺮدﻩ‪،‬ﺗﻤﺎم ﺁن ﭼﻪ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺟﻤﻊ ﺁوردﻩام‪ .‬ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ ﺁﻳﻪاى ﻣﮕﺮ ﺁن آﻪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‪،‬ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﻦﺧﻮاﻧﺪﻩ و ﺗﻔﺴﻴﺮ و ﺗﺎوﻳﻞ ﺁن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺒﺎدا ﻓﺮدا ﺑﮕﻮﻳﻴﺪ‪:‬از‬
‫ﺁن ﻏﺎﻓﻞﺑﻮدﻩاﻳﻢ«‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ ﻳﻜﻰ از ﺳﺮان ﮔﺮوﻩ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ دﻳﺪن ﺁن ﭼﻪ ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ‬
‫اﻟﺴﻼم در ﺁن ﻧﻮﺷﺘﻪهﺎ ﻓﺮاهﻢ آﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬ﺑﺪو ﮔﻔﺖ‪:‬ﺑﻪ ﺁن ﭼﻪ ﺁوردﻩاى ﻧﻴﺎزى ﻧﻴﺴﺖ و ﺁن‬
‫ﭼﻪ ﻧﺰد ﻣﺎهﺴﺖ ﻣﺎ را آﻔﺎﻳﺖ ﻣﻰآﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﻰ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم ﮔﻔﺖ‪» :‬دﻳﮕﺮ هﺮﮔﺰ ﺁن را‬
‫ﻧﺨﻮاهﻴﺪ دﻳﺪ«‪.‬ﺁن ﮔﺎﻩداﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺷﺪ و آﺴﻰ ﺁن را ﭘﺲ از ﺁن ﻧﺪﻳﺪ ‪..‬‬

‫اﻣﺎ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﻳﻤﺎﻣﻪ ﺑﺴﻴﺎری از ﺣﺎﻓﻈﺎن ﻗﺮﺁن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن‬
‫اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻗﺮﺁن را ﺣﻔﻆ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 70‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺣﺘﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺘﺐ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد را ﺗﺎ ‪ 400‬ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از اﻳﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮدی ﮔﻔﺘﻪ هﺎی ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻄﻮر ﺟﺪی اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﻠﻴﻔﻪ وﻗﺖ اﺑﻮﺑﮑﺮ زﻳﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﺮﺁن را ﺟﻤﻊ ﺁورى آﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺪ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫»اﺑﻮ ﺑﻜﺮ ﻣﺮا ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﺲ از ﻣﺸﺎورﻩ ﺑﺎ ﻋﻤﺮ‪-‬آﻪ در ﺁن ﺟﺎ ﺑﻮد‪-‬ﮔﻔﺖ‪:‬ﺑﺴﻴﺎرى از ﻗﺎرﻳﺎن‬
‫و ﺣﺎﻓﻈﺎن ﻗﺮﺁن در ﺣﺎدﺛﻪ ﻳﻤﺎﻣﻪ آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩاﻧﺪ و ﺑﻴﻢ ﺁن ﻣﻰرود آﻪ در ﻣﻮارد دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‬
‫ﮔﺮوهﻰ دﻳﮕﺮ آﺸﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﻗﺮﺁن را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩﺟﻤﻊ ﺁورى ﻗﺮﺁن را‬
‫ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻴﻢ‪:‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺧﻮاهﻴﺪ آﺎرى آﻨﻴﺪ آﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁن را اﻧﺠﺎم ﻧﺪاد؟ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫»اﻳﻦ آﺎر ﺿﺮورت دارد و ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬و ﺁن اﻧﺪازﻩ ﺳﺨﻦﮔﻔﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ اﺻﺮار ورزﻳﺪﻧﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺁن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻢ‪ .‬ﺁن ﮔﺎﻩ اﺑﻮ ﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬ﻣﻰﺑﻴﻨﻢ آﻪﺟﻮان ﻋﺎﻗﻠﻰ هﺴﺘﻰ و هﺮﮔﺰ ﻣﺎ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻧﺎروا ﻧﻤﻰدارﻳﻢ‪ .‬ﺗﻮ آﺎﺗﺐ وﺣﻰ رﺳﻮلﺧﺪا ﺑﻮدى‪،‬اﻳﻦ آﺎر را دﻧﺒﺎل آﻦ و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮﺑﻰ اﻧﺠﺎم دﻩ‪.‬‬

‫زﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﻗﺮﺁن ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽ ﮔﺮدد و در اﻳﻦ ﮐﺎر روش ﺧﺎص ﺧﻮد را ﭘﯽ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‬
‫و در اﻳﻦ ﮐﺎر از ﮔﺮوهﯽ از ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد اوﻟﻴﻦ اﻗﺪام او اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻋﻼم‬
‫ﮐﺮد ‪:‬هﺮ آﺲ هﺮ ﭼﻪ از ﻗﺮﺁن ﻧﺰد ﺧﻮد دارد‪،‬ﺑﻴﺎورد‪ .‬ﻳﻌﻘﻮﺑﻰﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪»:‬وى ﮔﺮوهﻰ ﻣﺮآﺐ‬
‫از ‪ 25‬ﻧﻔﺮ را ﺗﺸﻜﻴﻞ داد« و ﺧﻮد رﻳﺎﺳﺖ ﺁن ﮔﺮوﻩ را ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ هﺮ روز در‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﮔﺮدهﻢ ﻣﻰﺁﻣﺪﻧﺪ و اﻓﺮادى آﻪ ﺁﻳﻪ ﻳﺎ ﺳﻮرﻩاى از ﻗﺮﺁن در اﺧﺘﻴﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﮔﺮوﻩ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﻰآﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ از هﻴﭻ آﺲ‪،‬هﻴﭻﭼﻴﺰ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺮﺁن‬
‫ﻧﻤﻰﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ‪،‬ﻣﮕﺮ ﺁن آﻪ دو ﺷﺎهﺪ اراﺋﻪ دهﻨﺪ آﻪ ﺁن ﭼﻪﺁوردﻩ اﺳﺖ ﺟﺰء ﻗﺮﺁن‬
‫اﺳﺖ‪.‬ﺷﺎهﺪ اول ﻧﺴﺨﻪ ﺧﻄﻰ‪،‬ﻳﻌﻨﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪاى آﻪ ﺣﻜﺎﻳﺖ ازوﺣﻰ ﻗﺮﺁﻧﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎهﺪ دوم ﺷﺎهﺪ ﺣﻔﻈﻰ‪،‬ﻳﻌﻨﻰ دﻳﮕﺮان ﻧﻴﺰ ﺷﻬﺎدت دهﻨﺪآﻪ ﺁن را از زﺑﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺷﻨﻴﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ در اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ از ﺧﺰﻳﻤﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎرى دو ﺁﻳﻪ ﺁﺧﺮ‬
‫ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖﺑﺪون ﺷﺎهﺪ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﺎدت او را ﺑﻪ ﺟﺎى ﺷﻬﺎدت دو ﻧﻔﺮ‬
‫ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮد‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﭼﺮا ﺷﻬﺎدت ﺧﺰﻳﻤﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻬﺎدت دو ﻧﻔﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﺧﻮد داﺳﺘﺎن ﺟﺎﻟﺒﯽ دارد‪.‬‬

‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻳﮏ ﻋﺮب ﺑﺮ ﺳﺮ اﺳﺒﯽ ﻣﺸﮑﻞ ﭘﻴﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و هﺮ دو ﻃﺮف ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺁن‬
‫اﺳﺐ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ او اﺳﺖ اﻣﺎ ﺧﺰﻳﻤﺔ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎرى ﺑﺎ ان ﮐﻪ از ﻣﺎﺟﺮا هﻴﭻ اﻃﻼﻋﯽ‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ دروغ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﺤﻤﺪ رای ﻣﯽ دهﺪ و ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ دﻋﻮا را ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد‬
‫ﭘﺎﻳﺎن دهﺪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﻬﺎدت ﺧﺰﻳﻤﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻬﺎدت دو ﻧﻔﺮ ارزش دارد )هﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﯽ‬
‫داﻧﺴﺖ ﮐﻪ او ﺑﻪ دروغ ﺷﻬﺎدت دادﻩ اﺳﺖ (و ﺑﺪﻳﻦ وﺳﻴﻠﻪ اﺳﺐ ﺁن ﻋﺮب ﺑﻴﭽﺎرﻩ را‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺧﺰﻳﻤﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ »ذو اﻟﺸﻬﺎدﺗﻴﻦ«ﻟﻘﺐ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ ‪) .‬اﺳﺪ اﻟﻐﺎﺑﺔ‪،‬ج ‪،2‬ص‬
‫‪(114‬‬

‫زﻳﺪ ﻗﺮﺁن را ﺟﻤﻊ ﺁوری ﮐﺮد وﻟﯽ هﻴﭻ ﻧﻈﻤﯽ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺪاد و دﺳﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎی ﺧﻮد را آﻪ‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎى ﻗﺮﺁﻧﻰ ﺑﺮ ﺁنﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺑﻪ اﺑﻮﺑﻜﺮ داد ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﭘﺲ از‬
‫اﺑﻮﺑﻜﺮ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺲ از وﻓﺎت وى ﻧﺰد دﺧﺘﺮش ﺣﻔﺼﻪ ﻧﮕﻬﺪارى ﺷﺪ و هﻨﮕﺎم‬
‫ﻳﻚ ﺳﺎن آﺮدن ﻣﺼﺤﻒهﺎ‪،‬ﻋﺜﻤﺎن ﺁن را ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻧﺴﺨﻪهﺎى دﻳﮕﺮ ﻗﺮﺁن را ﺑﺎﺁن‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺁن را ﺑﻪ ﺣﻔﺼﻪ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﻴﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺣﻔﺼﻪ در ﮔﺬﺷﺖ‪،‬ﻣﺮوان آﻪاز‬
‫ﺟﺎﻧﺐ ﻣﻌﺎوﻳﻪ واﻟﻰ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺁن را از ورﺛﻪ ﺣﻔﺼﻪ ﮔﺮﻓﺖ و از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ زﻳﺪ‪ ،‬ﻋﺪﻩ دﻳﮕﺮى از ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﻗﺮﺁن ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ‪ :‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد‪ ،‬اﺑﻰ ﺑﻦ آﻌﺐ‪ ،‬ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ اﺳﻮد‪ ،‬س اﻟﻢ ﻣﻮﻟﻰ اﺑﻰ ﺣﺬﻳﻔﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ و اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰاﺷﻌﺮى‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ :‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺴﻰ آﻪ ﺳﻮرﻩهﺎى ﻗﺮﺁن را ﻣﺮﺗﺐ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻮﻟﻰ اﺑﻰ ﺣﺬﻳﻔﻪ ﺑﻮد‪ .‬وﻗﺘﻰ ﻗﺮﺁن ﺟﻤﻊ ﺁورى و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪،‬ﺁنﮔﺎﻩ ﺧﻮد‬
‫وهﻢ ﻓﮑﺮاﻧﺶ ﮔﺮد هﻢ ﺁﻣﺪﻧﺪ و درﺑﺎرﻩ ﻧﺎم ﺁن ﺑﻪ ﺷﻮر ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ ﻧﺎم»ﺳﻔﺮ« را‬
‫ﭘﻴﺶ ﻧﻬﺎد آﺮدﻧﺪ‪،‬ﺳﺎﻟﻢ و دﻳﮕﺮان ﺁن را ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪،‬زﻳﺮا ﻧﺎم آﺘﺎبهﺎى ﻳﻬﻮد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺳﺎﻟﻢ ﻋﻨﻮان ﻣﺼﺤﻒ را ﭘﻴﺶ ﻧﻬﺎد آﺮد و ﮔﻔﺖ‪:‬هﻤﺎﻧﻨﺪ اﻳﻦ آﺘﺎب)ﺻﺤﻴﻔﻪهﺎىﺟﻤﻊ‬
‫ﺷﺪﻩ( را در ﺣﺒﺸﻪ دﻳﺪم آﻪ ﺁن را »ﻣﺼﺤﻒ« ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤﻪ ﺣﺎﺿﺮان ﻧﺎم ﻣﺼﺤﻒ را‬
‫ﺑﺮاى ﺻﺤﻴﻔﻪهﺎى ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪:‬‬

‫اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ ‪ -‬ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪،‬ج ‪ - 2‬اﻻﺳﺘﻴﻌﺎب در ﺣﺎﺷﻴﻪ اﻻﺻﺎﺑﺔ ج‪ -2‬اﻻﺗﻘﺎن‪ -‬اﺑﻦ‬

‫ﺟﺰي اﻟﻜﻠﺒﻲ‪ -‬اﻟﺘﺴﻬﻴﻞ ﻟﻌﻠﻮم اﻟﺘﻨﺰﻳﻞ ج‪ -1‬اﻟﺘﻤﻬﻴﺪج ‪ - 1‬ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮاد ﺑﻼﻏﻰ‪،‬ﺁﻻء‬
‫اﻟﺮﺣﻤﺎن‪،‬ج ‪ - 1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﺮهﺎن‪،‬ج ‪ - 1‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻌﻘﻮﺑﻰ‪،‬ج ‪ - 2‬اﻟﺴﻘﻴﻔﺔ ‪ -‬ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎرى‪،‬ج ‪- 7‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎرى‪،‬ج ‪ - 6‬ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ‪ -‬اﺑﻦ اﺛﻴﺮ‪،‬اﻟﻜﺎﻣﻞ ﻓﻲ اﻟﺘﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻟﺒﺮهﺎن‪،‬ج‪-13‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﻳﻌﻘﻮﺑﻰ‪،‬ج ‪ - 2‬اﻻﺗﻘﺎن‪،‬ج ‪ - 1‬اﻟﻜﺸﺎف‪،‬ج ‪ - 1‬ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻃﺒﺮى‪،‬ج ‪5‬‬
‫‪-------------‬‬
‫ﻗﺮان ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ اوری ﺷﺪ )ﻗﺴﻤﺖ دوم (‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻄﻠﺐ ﻗﺒﻠﯽ ﮔﻔﺘﻢ در زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻄﺮ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻗﺮﺁن ﺑﻄﻮر ﺟﺪی‬
‫ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪ ‪.‬‬

‫و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻗﺮﺁن ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺪ اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ زﻳﺪ ﻓﻘﻂ ﻗﺮﺁن را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و هﻴﭻ ﻧﻈﻤﯽ ﺑﻪ ﺁن ﻧﺪاد ‪.‬اﻣﺎ در هﻤﺎن روزهﺎ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻢ وﺑﻴﺶ ﺳﻌﯽ در ﻧﮕﺎرش ﻗﺮﺁن هﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ‬
‫هﻔﺖ ﻗﺮﺁن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺁﻧﺎن در ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺮﺁن هﺎی ﻣﻌﺮوف‬

‫‪(1‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ‪:‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﻣﻌﻨﯽ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻠﻤﺎت ﻗﺮﺁن را‬
‫ﺑﺮای راﺣﺘﺘﺮ ﺷﺪن ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺘﺮادف ﺁن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﺮد ‪.‬در ﻗﺮﺁن او ﺳﻮرﻩ ﺣﻤﺪ و ﺳﻮرﻩ‬
‫ﻣﻌﻮذﺗﻴﻦ ﻧﺒﻮد او اﻳﻦ دو ﺳﻮرﻩ ﺁﺧﺮ را ﺟﺰئ ﻗﺮﺁن ﻧﻤﯽ داﻧﺴﺖ و هﺮ ﮔﺎﻩ ﻗﺮﺁﻧﯽ را ﺑﺎ اﻳﻦ‬
‫دو ﺳﻮرﻩ ﻣﯽ دﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎ را ﭘﺎک ﻣﯽ ﮐﺮد و ﻣﯽ ﮔﻔﺖ ﻗﺮﺁن را ﺑﺎ ﻏﻴﺮ ﻗﺮﺁن ﺧﻠﻂ ﻧﮑﻨﻴﺪ و‬
‫ﺧﻮدش هﺮﮔﺰ از اﻳﻦ دو ﺳﻮرﻩ در ﻧﻤﺎز اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﺮد و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد اﻳﻦ دو ﺳﻮرﻩ‬
‫دﻋﺎی ﭼﺸﻢ زﺧﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪(2‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﯽ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ‬

‫ﻗﺮﺁن او هﻢ ﺑﺎ ﻗﺮﺁن هﺎی اﻣﺮوزی ﺗﻔﺎوت زﻳﺎدی داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪ هﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ‬
‫دادﻩ ام‬

‫‪(3‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی‬

‫‪(4‬ﻗﺮان ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻦ ﺳﻮد‬

‫‪(5‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻮﻟﯽ‬

‫‪(6‬ﻗﺮﺁن ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﯽ ﺣﺪﻳﻘﻪ‬

‫‪(7‬ﻗﺮان ﺑﻪ رواﻳﺖ ﻣﻌﺎذ اﺑﻦ ﺟﺒﻞ‬

‫در ﺁن زﻣﺎن ﻧﺒﻮد ﻗﺮﺁن و ﻧﺴﺨﻪ ﺻﺤﻴﺢ ﺁن ﺁﻧﻘﺪر ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ‬
 ‫هﻢ از داﺷﺘﻦ ﻗﺮﺁن ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻧﺪ و از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﻗﺮﺁن را داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻗﺮﺁﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻗﺮﺁن هﺎی ﻓﻮق هﻢ ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﻓﺎﺣﺸﯽ داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی ﺁﻧﻬﺎ هﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﮐﻮﻓﻪ ﻣﺮدم‬
‫ﻗﺮﺁن اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد را ﺻﺤﻴﺢ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻗﺮﺁن اﺑﯽ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺑﻮد و‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ اﻋﺘﺒﺎری ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ در ﺑﺼﺮﻩ ﻗﺮﺁن اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻃﺮﻓﺪار داﺷﺖ و ﻗﺮﺁن‬
‫اﺑﻦ اﺳﻮد در دﻣﺸﻖ راﻳﺞ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫اﺧﺘﻼﻓﺎت اﻳﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﺑﺤﺪی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺧﺘﻼف و ﭼﻨﺪ دﺳﺘﮕﯽ اﻳﺠﺎد ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد‬
‫و هﺮ ﮔﺮوﻩ ﻗﺮﺁن ﺧﻮد را ﺻﺤﻴﺢ و ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺮﺁن هﺎ را ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺷﺪﻩ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ و اﻳﻦ اﻣﺮ‬
‫ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺰاع هﺎی ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺪﻳﺪی در ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﮔﺸﺖ‬

‫ﺣﺬﻳﻘﻪ اﺑﻦ ﺳﻌﻴﺪ اﺑﻦ ﻋﺎص ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ‪:‬زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﺟﻨﮓ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺸﺘﻢ‬
‫ﻣﺮدﻣﯽ را از ﺣﻤﺺ دﻳﺪم ﮐﻪ ﻗﺮﺁن ﺧﻮد را ﺻﺤﻴﺢ ﻣﯽ داﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ رواﻳﺖ‬
‫ﻣﻘﺪاد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ اهﻞ ﮐﻮﻓﻪ را دﻳﺪم ﮐﻪ ﻗﺮﺁن ﺧﻮد را ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‬
‫و هﻤﻴﻦ اﻋﺘﻘﺎد را در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن ﺧﻮد دارﻧﺪ و ﻧﻴﺰ ﻣﺮدم ﮐﻮﻓﻪ ﺣﺘﯽ ﻧﺎم ﻗﺮﺁن ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫رواﻳﺖ از اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی اﺳﺖ را ﺑﻪ ﻧﺎم اﻟﺒﺎب اﻟﻘﻠﻮب ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺁن را ﺻﺤﻴﺢ ﻣﯽ‬
‫داﻧﻨﺪ ‪.‬‬

‫در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﻧﺎم ﻗﺮان ﻧﻴﺰ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ و دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ اﺑﯽ‬
‫ﺣﺪﻃﻘﻪ ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺼﺤﻒ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ‪.‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ وﺿﻊ ﻗﺮﺁن ﺑﺴﻴﺎر اﺳﻒ ﺑﺎر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻢ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺷﺪﻳﺪی وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻔﺎوت هﺎی ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﭼﻴﺰ‬
‫ﺑﻮد هﺮﮔﺰ ﺑﺎﻋﺚ درﮔﻴﺮی ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﻤﯽ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻤﻖ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف از ﺣﺪ درﮔﻴﺮی هﺎی ﺳﺎدﻩ ﻧﻴﺰ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد و هﺮ ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮ‬
‫را ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻴﻢ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺪﻳﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰد ﻋﺜﻤﺎن‬
‫ﻣﯽ رود و ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‬

‫)در ﺟﻨﮓ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻢ در ﺁﻧﺠﺎ ﻣﺮدم ﺷﺎم ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ رواﻳﺖ اﺑﯽ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ‬
‫ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮاردی از ﺁن را ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﻧﺸﻨﻴﺪﻩ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻋﺮاق ﻗﺮﺁﻧﯽ را ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺷﺎم از ﻗﺴﻤﺖ هﺎﻳﻲ از ﺁن ﺑﯽ اﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ ﮔﺮوﻩ ﮔﺮوﻩ دﻳﮕﺮ را‬
‫ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻣﯽ ﮐﺮد (‬

‫اﻳﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﮐﻪ در ﮐﺘﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﻋﻤﻖ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁن هﺎ را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽ دهﺪ‪.‬ﻋﺜﻤﺎن ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﮐﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺮﻳﻌﺎ ﺣﻞ ﻧﺸﻮد‬
‫ﺑﺎﻋﺚ از هﻢ ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ ﺷﺪن اﻣﭙﺮاﻃﻮری ﻧﻮ ﭘﺎی او ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺷﺪﻳﺪا ﻣﻈﺮب‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺟﺪی ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻗﺮان هﺎ را ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزد ‪.‬‬

‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﺎری ﺑﺲ ﻋﻈﻴﻢ و دﺷﻮار ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ‪ .‬اﺳﻼم در ﺁن زﻣﺎن در داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻊ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻧﺴﺨﻪ هﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از ﺁن در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺮ زﻣﻴﻦ هﺎی‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﺎ دﻳﮕﺮی اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﻴﺸﻤﺎر ی داﺷﺖ ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻣﯽ رﻓﺖ ﮐﻪ هﺮ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺮای ﺣﻤﺎﻳﺖ از ﻗﺮان ﺧﻮد ﻗﻴﺎم ﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ‬
‫ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد ‪.‬ﻟﺬا ﻋﺜﻤﺎن ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖ و‬
‫ﺳﺨﺘﮕﻴﺮی اﻳﻦ ﮐﺎر را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﺮات ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪ .‬او ﺑﺮای اﻳﻦ ﮐﺎر ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺰرﮔﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ داﺷﺖ ‪.‬ﻟﺬا ﻋﺜﻤﺎن هﻤﻪ ﻳﺎران‬
 ‫ﻣﺤﻤﺪ را ﮐﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ را در ﻳﮏ ﺟﻠﺴﻪ ﺟﻤﻊ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻮﺿﻮع را ﺑﺎ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ در ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﮔﺬارد و هﻤﻪ ﺁﻧﺎن ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﯽ‬
‫ﺷﻮد و ﺑﻬﺎی اﻳﻦ ﮐﺎر هﺮ ﭼﻪ هﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد و در اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﺟﺎی هﻴﭻ‬
‫درﻧﮓ ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ درﻧﮓ ﮐﻨﺪ در ﻳﮏ ﻓﺮاﺧﻮان ﻋﻤﻮﻣﯽ از ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﻳﺎری‬
‫ﻣﯽ ﺟﻮﻳﺪ و ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺁﻧﺎن ﮐﻪ ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎد ﺧﻮدش ﺑﻮدﻧﺪ را ﺑﺮای هﺪاﻳﺖ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ ﻣﯽ‬
‫ﮔﺰﻳﻨﺪ و اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻋﺒﺎرت ﺑﻮدﻧﺪ از‬

‫‪(1‬زﻳﺪ اﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫‪(2‬ﺳﻌﻴﺪ اﺑﻦ ﻋﺎص‬

‫‪(3‬ﻋﺒﺪاﷲ اﺑﻦ اﺑﯽ زﺑﻴﺮ‬

‫‪(4‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺑﻦ ﺣﺎرث‬

‫اﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻗﺮﺁن را ﺑﻌﻬﺪﻩ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‬

‫اﻣﺎ ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﻗﺮان )در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺤﺮﻳﻔﺎت اﺳﺎﺳﯽ وارد ﻗﺮان ﻣﯽ ﺷﻮد (ﮐﺎر‬
‫ﮐﻮﭼﮑﯽ ﻧﺒﻮد و اﻳﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺎﻋﺚ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﺷﺪﻳﺪی ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﻋﺜﻤﺎن را ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ‬
‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دوازدﻩ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﺪ‪) .‬اداﻣﻪ دارد(‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ‪(1 :‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺟﺎن ﻋﺜﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد‬
‫‪.‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ هﺎی ﺷﺪﻳﺪی ﮐﻪ دارم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﻣﻨﺒﻊ اﻳﻦ ادﻋﺎ را ﺑﻴﺎﺑﻢ‬
‫اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ داﻧﺪ ﻟﻄﻒ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻣﺮا در ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺮار دهﺪ‪.‬‬

‫‪(2‬در ﻳﮑﯽ از ﻧﺎﻣﻪ هﺎﻳﻲ ﮐﻪ درﻳﺎﻓﺖ داﺷﺘﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻳﻦ ﺗﺬﮐﺮ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﺎهﯽ از‬
‫ﻟﻐﺎت ﻋﺮﺑﯽ زﻳﺎد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ و ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻌﺎدل هﺎی ﻓﺎرﺳﯽ را ﺑﮑﺎر ﺑﺒﺮم‬
‫‪.‬ﺧﺪﻣﺖ اﻳﻦ دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ ﻋﺮض ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺒﺨﺸﺪ ﮐﻪ واﻗﻌﺎ ﺳﻮاد ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﮐﻪ در ﻳﮏ ﻣﺤﻴﻂ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺬهﺒﯽ رﺷﺪ ﮐﺮدﻩ وﺳﺎﻟﻬﺎ‬
‫درﺳﻬﺎی ﺣﻮزوی هﻢ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﻩ )ﮐﻪ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ هﻤﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ( هﻤﻴﻦ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻠﺪم ﻓﺎرﺳﯽ ﺑﻨﻮﻳﺴﻢ ﺷﺎهﮑﺎر اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﺸﻢ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻌﯽ ﺧﻮد را ﺧﻮاهﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪(3‬در ﺣﻮزﻩ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪:‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮان از دﻳﺪﮔﺎﻩ دروﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮﺁن از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺑﺮوﻧﯽ‬

‫ﻋﻠﻮم ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن از دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺑﺮوﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﮕﺮد وﻟﯽ ﻣﻌﺎرف ﻗﺮﺁﻧﯽ ﺑﻪ درون ﻗﺮﺁن ﻣﯽ‬
‫ﻧﮕﺮد و ﺁن را از ﺣﻴﺚ ﻣﺤﺘﻮی ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﺪ ‪ .‬در ﺑﺤﺚ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﻗﺮان در‬
‫واﻗﻊ ﻣﺎ دارﻳﻢ ﻋﻠﻮم ﻗﺮﺁﻧﯽ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻴﻢ در ﺁﻳﻨﺪﻩ در ﻣﻮرد ﻣﻌﺎرف ﻗﺮﺁﻧﯽ‬
‫ﻧﻴﺰ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻗﺮون و اﻋﺼﺎر ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺧﻮاهﻢ ﮔﻔﺖ ‪.‬‬

‫‪ (4‬ﻧﻈﺮات ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﻣﻦ اهﻤﻴﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ دارد ﻣﺮا از ﺁن ﺑﯽ ﻧﺼﻴﺐ ﻧﺴﺎزﻳﺪ ﺑﺎ اﻳﻤﻴﻞ ﻳﺎ‬
‫ﮐﺎﻣﻨﺖ‬

‫واﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪:‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺒﻠﯽ‬

‫ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ و ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ و اﻟﮑﺎﻣﻞ ﻓﯽ اﻟﺘﺎرﻳﺦ و ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﺎری‬

‫‪----------------------------‬‬
 ‫ﻗﺮﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪ )ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻮم(‬

‫اﺑﯽ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻳﮑﯽ از ﺁن دوازدﻩ ﻧﻔﺮی ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻤﻴﺘﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ و رﻳﺎﺳﺖ اﻳﻦ‬
‫ﮔﺮوﻩ را ﺑﻌﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ او ﺧﻮد ﺻﺎﺣﺐ ﻳﮑﯽ از ﻗﺮﺁن هﺎی ﻣﻌﺮوف‬
‫ﺑﻮد ﻃﺒﻴﻌﺘﺎً در ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻮارد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد را اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد وﻟﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻮارد ﺑﺮای‬
‫اﻳﻨﮑﻪ رﺿﺎﻳﺖ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ را هﻢ ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ ﺁﻳﺎﺗﯽ را هﻢ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدﻩ و ﻳﺎ از ﺁن ﻣﯽ‬
‫ﮐﺎهﺪ و ﻓﺸﺎرهﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ او وارد ﻣﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد او در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺪﺳﻠﻴﻘﮕﯽ‬
‫ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﻳﺮ در ﺁورد‪ .‬ﮐﻤﻴﺘﻪ اﺧﻴﺮ ﺑﺮای ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺟﻤﻊ ﺁوری ﻣﺠﺪد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺮﺁن و ﻧﮕﺎرش ﻣﺠﺪد ﻗﺮﺁن ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﺁن اﺧﻴﺮ ﮐﺎﻣﻼ‬
‫ﺷﺒﻴﻪ هﻴﭻ ﮐﺪام از ﻗﺮﺁن هﺎی راﻳﺞ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﺧﺘﻼف ﮔﺮدد و اﻳﺠﺎد اراﻳﺶ رﻳﺎﺿﯽ‬
‫ﺧﺎﺻﯽ در ﻗﺮﺁن‬
‫‪ (2‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﭼﻨﺪ روﻧﻮﺷﺖ از ﻗﺮان ﻣﺮﺟﻊ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻗﺮﺁن هﺎی ﺁﻣﺎدﻩ ﺷﺪﻩ ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﺟﻤﻊ ﺁوری ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی دﻳﮕﺮ و ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺁﻧﻬﺎ و ارﺳﺎل ﻗﺮﺁن ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺎﻟﻴﻒ‪.‬‬
‫‪ (5‬اﺟﺒﺎر هﻤﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻗﺮﺁن ﺟﺪﻳﺪ و ﻣﻨﻊ ﺁﻧﻬﺎ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫و اﻧﺼﺎﻓﺎ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻮارد ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻧﺪ و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً هﻢ ﻋﺜﻤﺎن و‬
‫هﻢ ﺳﺎﻳﺮ ﺣﺎﮐﻤﺎن ﭘﺲ از او در ﻣﺤﻮ و ﻧﺎﺑﻮدی ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی دﻳﮕﺮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻼش را ﻧﻤﻮدﻧﺪ زﻳﺮا‬
‫وﺟﻮد ﻗﺮﺁﻧﻬﺎي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺎس ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﻣﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻳﮑﻪ ﺣﺘﯽ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﮐﻪ‬
‫در زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﻮﺳﻂ زﻳﺪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪﻩ ﺑﻮد در زﻣﺎن ﻣﻌﺎوﻳﻪ در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫اﻳﻦ ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی هﺮ ﭼﻨﺪ در ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻗﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ وﻟﯽ از ﺧﻄﺎهﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺪور‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ هﺎ اﻳﻦ اﺷﮑﺎﻻت ﻳﮑﯽ ﻳﮑﯽ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻼً‬
‫ﻣﻔﺼﻞ در ﻣﻮرد ﺁن ﺑﺤﺚ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ و ﺧﻼﺻﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﻗﺮﺁن هﺎی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ از روی‬
‫ﻗﺮﺁن ﻣﺮﺟﻊ را ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻗﺮﺁن هﺎی دﻳﮕﺮ را ﺟﻤﻊ‬
‫ﺁوری ﻧﻤﻮدﻩ و ﺳﻮزاﻧﻴﺪ ) ﺑﻪ رواﻳﺘﯽ دﻳﮕﺮ در ﺁب و ﺳﺮﮐﻪ ﺟﻮﺷﺎﻧﻴﺪ ( اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺁب و ﺁﺗﺶ هﺮ دو در اﺳﻼم از ﻣﻄﻬﺮات اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺳﻮزاﻧﺪن و ﻳﺎ ﺟﻮﺷﺎﻧﺪن در ﺁب از ﻧﻈﺮ‬
‫ﺷﺮﻋﯽ ﺑﺮ او هﻴﭻ اﺷﮑﺎﻟﯽ وارد ﻧﻤﯽ ﻧﻤﻮد و ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎری از ﻗﺮﺁن هﺎی‬
‫ﻗﺪﻳﻤﯽ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ را در ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺣﺘﺮام ﻣﯽ ﺳﻮزاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻮ ارﻋﺎب و وﺣﺸﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻪ راﻩ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد وﺣﻤﺎﻳﺖ ﺷﺪﻳﺪی هﻢ ﮐﻪ ﻋﻘﻼی ﺻﺤﺎﺑﻪ از او داﺷﺘﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ او ﺑﺨﻮﺑﯽ از ﻋﻬﺪﻩ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺮ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺣﺘﯽ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد را هﻢ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻳﻦ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد و از دادن ﻗﺮﺁن ﺧﻮد اﻣﺘﻨﺎع داﺷﺖ را از ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻨﺎن‬
‫ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻮاﻧﻬﺎﻳﺶ ﺷﮑﺴﺖ ‪ .‬ﻋﻠﯽ هﻢ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﻋﺜﻤﺎن ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎرهﺎ ﮔﻔﺖ اﮔﺮﻣﻦ هﻢ ﺟﺎی ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻮدم هﻤﺎن ﮐﺎری ﻣﯽ ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن‬
‫ﮐﺮد ‪.‬ﻋﻠﯽ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﻧﻈﺎم ﺣﺘﯽ از ﺣﻔﻆ ﻗﺮﺁن هﻢ ﻣﻬﻤﺘﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا‬
‫اﮔﺮ اﺳﻼم از ﺑﻴﻦ ﻣﯽ رﻓﺖ دﻳﮕﺮ ﻗﺮاﻧﯽ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬و اﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ هﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻠﻒ او رﻋﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم در ﻣﻴﺎن ﺑﺎﺷﺪ دﻳﮕﺮ هﻴﭻ‬
‫ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮی ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ و هﺮ ﮐﺎری ﻣﺠﺎز ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎن از روی ﻗﺮﺁن ﻣﺮﺟﻊ ﺷﺶ‬
‫ﻧﺴﺨﻪ روﻧﻮﺷﺖ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﻮد و ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ اﺳﻼﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد ‪ .‬و ﺑﺮای ﺁﻧﮑﻪ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﯽ ﭘﻴﺶ ﻧﻴﺎﻳﺪ هﻤﺮاﻩ هﺮ ﻗﺮان ﻳﮏ ﻗﺎری هﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ در ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁن هﻢ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻳﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﻴﺨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد و ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺮاب‬
‫ﺑﻮد و ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻪ رﺳﻢ‬
‫اﻟﺨﻂ ﻋﺮﺑﯽ ﻧﻴﺰ اﺷﺘﺒﺎهﺎت دﻳﮕﺮی وارد ﻗﺮان ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﻢ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﺧﻮاهﻢ داد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺮﺧﯽ از اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات را ﺑﺮاﻳﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ در اﻳﻦ ﻳﺎداﺷﺖ ﻗﺮار ﻣﯽ دهﻢ ﺗﺎ ﺧﻮد‬
‫ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻳﺮ ﺑﺮﺧﯽ اﺷﺘﺒﺎهﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻪ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ‪.‬‬
 ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ‪:‬‬
‫‪ (1‬اﻳﻦ ﮐﻪ هﻤﻴﻦ ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﻗﺮﺁن در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد در ﮐﺘﺎب‬
‫اﻃﻘﺎن ﺟﻠﺪ هﺸﺖ ﺑﺨﺶ دو ﺻﻔﺤﻪ ‪ 235‬و ‪ 236‬ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪-----------------------‬‬

‫ﻗﺰﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪ )ﻗﺴﻤﺖ ﭼﻬﺎرم(‬

‫در ﻗﺴﻤﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎرﻩ ﮐﺮدم ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻗﺮاﻧﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ درﮔﻴﺮی ﺷﺪﻳﺪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﯽ ﺷﺪ و اﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻳﻦ درﮔﻴﺮی هﺎ اﺷﺎرﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ ‪:‬‬
‫ﻳﺰﻳﺪ ﻧﺨﻌﻰ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪»:‬در زﻣﺎن وﻻﻳﺖ وﻟﻴﺪ ﺑﻦ ﻋﻘﺒﻪ آﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﻋﺜﻤﺎن واﻟﻰآﻮﻓﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ آﻮﻓﻪ رﻓﺘﻢ‪ .‬در ﺁن ﺟﺎ ﮔﺮوهﻰ ﺟﻤﻊ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺁن وﻗﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﮔﻤﺎﺷﺘﻪاى‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ و آﺴﻰ ﻓﺮﻳﺎد ﺑﺮ ﺁورد‪ :‬ﺁﻧﺎن آﻪ ﭘﻴﺮو ﻗﺮاﺋﺖ اﺑﻮ ﻣﻮﺳﻰ اﺷﻌﺮى هﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ زاوﻳﻪ‬
 ‫ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺎب آﻨﺪﻩ و ﺁﻧﺎن آﻪ ﭘﻴﺮو ﻗﺮاﺋﺖاﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮدﻧﺪ ﺑﻪ زاوﻳﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫دو ﮔﺮوﻩ درﺑﺎرﻩ ﺁﻳﻪاى از ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩاﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﻜﻰ ﻣﻰﮔﻔﺖ‪» :‬و اﺗﻤﻮا اﻟﺤﺞ و‬
‫اﻟﻌﻤﺮة ﻟﻠﺒﻴﺖ« و دﻳﮕﺮى ﻣﻰﮔﻔﺖ‪ :‬و اﺗﻤﻮا اﻟﺤﺞ و اﻟﻌﻤﺮة ﷲ )ﻳﻮﺳﻒ ‪ (12:32‬و ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫اﺧﺘﻼف و درﮔﻴﺮی ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﺑﻦ اﺷﺘﻪ از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ رواﻳﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺮدم در زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن در آﻮﻓﻪ ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺮﺁن اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻠﻤﻰ ﻗﺮﺁن را ﻃﺒﻖ ﻗﺮاﺋﺖ ﻳﻜﻰ از ﺻﺎﺣﺒﺎنﻣﺼﺤﻒهﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫ﻣﻰآﺮد و ﻣﻌﻠﻤﻰ دﻳﮕﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺮاﺋﺖ دﻳﮕﺮ و اﻳﻦ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦﺟﻮاﻧﺎن آﺸﻴﺪﻩ ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﻪ ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﻰرﺳﻴﺪ و هﺮ ﻳﻚ از ﻗﺮاﺋﺖ دﻳﮕﺮى را ﻏﻠﻂ ﻣﻰﺷﻤﺮد‪.‬‬
‫)اﻻﺗﻘﺎن‪،‬ج ‪،1‬ص ‪.59‬ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ‪،‬ص ‪(21‬‬

‫از ﻣﺤﻤﺪ اﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮﺁن ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﻋﺪﻩ دﻳﮕﺮ‬
‫ﻗﺮﺁن ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﺮدود ﻣﯽ ﺷﻤﺎرﻧﺪ) ﻃﺒﻘﺎت اﺑﻦ ﺳﻌﺪ‪،‬ج ‪،3‬ص ‪.62‬ﻣﺼﺎﺣﻒ ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ‪،‬ص‬
‫‪ (25‬و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻋﺚ درﮔﻴﺮی ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫از ﺑﮑﻴﺮ اﺷﺞ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺮاق هﻴﭻ ﮐﺲ ﻗﺮان دﻳﮕﺮی را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد و هﺮ ﮔﺎﻩ‬
‫ﮐﺴﯽ اﻳﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ دﻳﮕﺮی ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺁن را ﻗﺒﻮل ﻧﺪارد )دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﭼﻪ ﺟﻮی در ﺁن‬
‫زﻣﺎن در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ () ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎري‪،‬ج ‪،9‬ص ‪(16‬‬

‫ﺳﺎل ﺁﻏﺎز ﺳﺎزی ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ‪ 15‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺮگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺎل دوم ﻳﺎ ﺳﻮم ﺧﻼﻓﺖ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ‪.‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ‪ 15‬ﺳﺎل هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ ﺑﺴﻴﺎری از ﮔﻔﺘﻪ هﺎی ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و‬
‫ﺟﺪل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد ‪ .‬اﻣﺎ هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ ﺑﺎ اﻧﮑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮای‬
‫ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﻗﺮان ﺑﻪ ﺧﺮج داد و ﺁﻳﺎت ﺑﺴﻴﺎری را از ﺁن ﮐﻢ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺁن اﻓﺰود وﻟﯽ ﻗﺮﺁن‬
‫هﺎﻳﻲ ﮐﻪ او ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮد ﺑﺎز هﻢ ﺑﺎ هﻢ اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺎز هﻢ اﻳﻦ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت )ﻣﻨﺘﻬﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻗﺒﻞ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﺟﻮد داﺷﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل ﺑﺮﺧﻰ از ﻣﺮدم‬
‫ﺷﺎم ﻣﻰﮔﻔﺘﻨﺪ)ﻣﺼﺤﻒ ﻣﺎ و ﻣﺼﺤﻒﺑﺼﺮﻩ ﺻﺤﻴﺢﺗﺮ از ﻣﺼﺤﻒ آﻮﻓﻪ اﺳﺖ () ﻣﺼﺎﺣﻒ‬
‫ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ‪،‬ص ‪(35‬‬
‫و اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﺑﻌﺪهﺎ ﺧﻮد را ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ داد) ﻣﺼﺎﺣﻒ‬
‫ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ‪39،‬اﻟﯽ ‪(49‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﺁﻧﮑﻪ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﮔﺮدﻳﺪ دﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻬﻢ ارﺳﺎل داﺷﺘﻨﺪ و ﺣﺘﯽ‬
‫هﻤﺮا ﺁن ﻗﺎرﻳﺎﻧﯽ هﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ‪ .‬ﻗﺮﺁن هﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﻼﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻩ ﺷﺪ‬
‫ﺑﺮای ان ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻢ ﻣﺮﺟﻊ را داﺷﺖ و از روی ﺁﻧﻬﺎ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی دﻳﮕﺮی ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺁن ﻣﺮﮐﺰ ارﺳﺎل ﻣﯽ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ‬
‫ﺁﻣﺪ ﻗﺮﺁن ﻣﺮﮐﺰ ﺣﮑﻢ ﻣﺮﺟﻊ را داﺷﺖ و اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ از ﺁﻧﺠﺎ ﺷﺮوع ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی‬
‫ﻣﺮﮐﺰ اﺻﻠﯽ هﻢ اﺧﺘﻼف ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﺮای اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﭼﺎرﻩ ای اﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ و ﻗﺮﺁن ﻣﺪﻳﻨﻪ را ﺑﻌﻨﻮان ﻗﺮان ﻣﺮﺟﻊ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺁن ﻟﻘﺐ ام ﻳﺎ اﻣﺎم دادﻧﺪ و هﺮ ﮔﺎﻩ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻣﺮﮐﺰ اﺻﻠﯽ‬
‫دﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ و ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﺎهﺎی ﺑﺎرﻳﮏ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ‬
‫و اﺧﺘﻼف را ﺣﻞ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ هﻤﻪ اﻳﻦ ﺗﻼش ﺑﺮای رﻓﻊ اﺧﺘﻼف در واﻗﻊ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد ﺣﺎﮐﻤﺎن وﻗﺖ ﺑﻮد و ﻧﻪ از ﺳﺮ دﻟﺴﻮزی ﺑﺮای ﻗﺮﺁن ‪.‬‬

‫ﻋﺜﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺟﺪی وﺿﻊ ﮐﺮد و ﺁن اﻳﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ داﺷﺘﻦ و ﺧﻮاﻧﺪن هﺮ ﻗﺮﺁن دﻳﮕﺮی‬
‫ﻏﻴﺮ از ﻗﺮﺁن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪﻩ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﺳﺮ ﭘﻴﭽﻲ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺨﺘﯽ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻳﻦ ﻗﺮاﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ اﻋﺮاب ﮔﺬاری و‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪهﺎ ﺑﻪ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎز هﻢ ﻣﻮﺟﺐ اﺧﺘﻼﻓﺎت‬
‫زﻳﺎدی در ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی رﺳﻤﯽ ﺁن زﻣﺎن ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ هﻨﻮز هﻢ ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﺑﻪ ﺧﻂ‬
‫ﮐﻮﻓﯽ در ﻣﻮزﻩ هﺎی دﻧﻴﺎ و ﻣﮑﺎﻧﻬﺎی ﻣﻘﺪس ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی اﻣﺮوزی‬
‫ﺗﻔﺎوت هﺎﻳﻲ دارد ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل در ﺧﺰاﻧﻪ ﺣﺮم اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ ﻗﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ﻣﻨﺴﻮب ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن‬
‫آﻪ ﺑﺎ ﺧﻂ آﻮﻓﻰآﻬﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮدن ﺣﺮوف ﺁن از ﻋﻼﻳﻢ و‬
‫ﺣﺠﻢ ﺑﺴﻴﺎرﺑﺰرگ ﺁن‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺼﺤﻒ ﻣﺪﻳﻨﻪ و ﻳﺎ ﻣﺼﺤﻒ ﺷﺎم هﻢﺁهﻨﮓ و هﻤﺎﻧﻨﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫ﺧﺼﻮصآﻪ آﻠﻤﻪ»ﻳﺮﺗﺪ« از ﺳﻮرﻩ ﻣﺎﺋﺪﻩ) ‪(5‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت»ﻳﺮﺗﺪد«ﺿﺒﻂ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬
‫اﺣﺘﻤﺎل ﻗﻮىاﻳﻦ ﻗﺮﺁن‪ ،‬از ﻳﻜﻰ از ﻗﺮﺁنهﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﺳﺘﻨﺴﺎخ ﺷﺪﻩ و رو ﻧﻮﺷﺘﻰ از ﻳﻜﻰ‬
‫ازﺁنهﺎﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻗﺮﺁن ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬

‫ﺣﺮوف ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺧﺎﻟﻰ از ﻧﻘﻄﻪ و ﻋﻼﻳﻤﻰ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ آﻪاﻋﺮاب آﻠﻤﺎت را ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻰدهﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎهﺎ ﺑﻪ اﺣﺰاب و اﻋﺸﺎر و اﺧﻤﺎس‪ ،‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪى ﻧﺸﺪﻩ ﺑﻮد و ﻣﻤﻠﻮ از‬
‫ﻏﻠﻄﻬﺎى اﻣﻼﻳﻰ و ﺗﻨﺎﻗﺾهﺎﻳﻰ در رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬آﻪ ﻋﻠﺖ ﺁن‪،‬اﺑﺘﺪاﻳﻰ ﺑﻮدن ﺧﻂ‬
‫ﻋﺮب در ﺁن زﻣﺎن و ﻓﺮهﻨﮓ ﺑﺪوی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت آﻠﻰ ﻣﺼﺤﻒهﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح ذﻳﻞ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪.1‬ﺗﺮﺗﻴﺐ‪:‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﮑﻪ اﺑﯽ اﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﻤﻴﺘﻪ ﻧﮕﺎرش ﻗﺮﺁن را ﻋﻬﺪﻩ دار ﺑﻮد ﻗﺮﺁن‬
‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از ﻧﻈﺮ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻗﺮﺁن اﺑﯽ ﮐﻌﺐ ﺷﺒﺎهﺖ ﺑﺴﻴﺎری داﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮاردىاﻧﺪك ﺑﺎ‬
‫ﺁنهﺎ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪،‬از ﺟﻤﻠﻪ اﻳﻦ آﻪ در ﻣﺼﺤﻒهﺎى ﺻﺤﺎﺑﻪ‪،‬ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲدر زﻣﺮﻩ‬
‫هﻔﺖﺳﻮرﻩ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰﺁﻣﺪ و هﻔﺘﻤﻴﻦ ﻳﺎ هﺸﺘﻤﻴﻦ اﻳﻦ ﺳﻮرﻩهﺎ ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻋﺜﻤﺎن‪،‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل و ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺳﻮرﻩ‪،‬در ﻣﺮﺗﺒﻪ هﻔﺘﻢ از‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎى ﺑﻠﻨﺪ)ﻃﻮال(ﻗﺮار داد و ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ را در ﺷﻤﺎر ﺳﻮرﻩهﺎى ﻣﺌﻴﻦ در ﺁورد و‬
‫ﻣﺤﻞ ﺁن را ﺗﻐﻴﻴﺮ داد‪ .‬اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻋﺜﻤﺎن اﻋﺘﺮاض آﺮد و ﮔﻔﺖ‪»:‬ﺑﻪ‬
‫ﭼﻪﻋﻠﺖﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل را آﻪ از ﺳﻮرﻩهﺎى ﻣﺜﺎﻧﻰ اﺳﺖ و ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖ را آﻪ از‬
‫ﺳﻮرﻩهﺎىﻣﺌﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻚ ﺳﻮرﻩ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺁوردﻩ و»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﺮﺣﻴﻢ«را از اول‬
‫ﺳﻮرﻩﺑﺮاﺋﺖﺣﺬف آﺮدﻩاﻳﺪ و در ﺷﻤﺎر ﺳﻮرﻩهﺎى ﺑﺰرگ ﻗﺮار دادﻩاﻳﺪ؟«ﻋﺜﻤﺎن در‬
‫ﭘﺎﺳﺦﮔﻔﺖ‪»:‬ﺳﻮرﻩهﺎﻳﻰ ﺑﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺁﻟﻪ ﻧﺎزل ﻣﻰﺷﺪ و ﭘﺲ از ﻧﺰول‬
‫ﺁنهﺎ‪،‬ﺁﻳﺎﺗﻰ ﻧﺎزلﻣﻰﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ آﺎﺗﺒﺎن وﺣﻰ را اﺣﻀﺎر ﻣﻰآﺮد و ﺑﻪ ﺁﻧﺎن ﻣﻰﻓﺮﻣﻮد‪:‬اﻳﻦ‬
‫ﺁﻳﻪهﺎ را درﻓﻼن ﻣﺤﻞ از ﻓﻼن ﺳﻮرﻩ ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﺪ‪ .‬ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل از ﺳﻮرﻩهﺎﻳﻰ اﺳﺖ آﻪ در‬
‫اواﻳﻞهﺠﺮت در ﻣﺪﻳﻨﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ و ﺳﻮرﻩ ﺑﺮاﺋﺖ از ﻧﻈﺮ ﻧﺰول‪،‬از ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﻮرﻩهﺎﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﻰﻣﻀﻤﻮن اﻳﻦ دو ﺳﻮرﻩ ﺑﺎ ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺷﺒﻴﻪ اﺳﺖ و ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﻰآﺮدم اﻳﻦ دو‬
‫ﺳﻮرﻩ‪،‬ﻳﻜﻰاﺳﺖ‪.‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺻﻠﻰ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ و ﺁﻟﻪ ﻧﻴﺰ در ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻴﺎن ﻧﻜﺮد آﻪ ﺑﺮاﺋﺖ دﻧﺒﺎﻟﻪ‬
‫ﺳﻮرﻩ اﻧﻔﺎل اﺳﺖ‪ .‬از اﻳﻦﺟﻬﺖ ﻣﻦ ﺁن دو را ﺑﻪ هﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻢ و»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﺎن‬
‫اﻟﺮﺣﻴﻢ«را ﺑﻴﻦ ﺁن دو ﻧﻨﻮﺷﺘﻢ و ﺁن رادر ﺷﻤﺎر هﻔﺖﺳﻮرﻩ ﺑﺰرگ ﻗﺮار دادم« ‪.‬‬

‫‪.2‬ﻧﻘﻄﻪ و ﻋﻼﻣﺖ‪:‬‬
‫ﻣﺼﺤﻒهﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎى ﺷﻴﻮﻩ ﻧﮕﺎرش آﻪ در ﺁن دورﻩﻣﻴﺎن ﻣﺮدم ﻋﺮب راﻳﺞﺑﻮد از‬
‫هﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ و ﻋﻼﻣﺘﻰ آﻪ ﺣﺮوف ﻧﻘﻄﻪدار و ﺑﻰﻧﻘﻄﻪ راﻣﺸﺨﺺ آﻨﺪ‪،‬ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮد‪.‬و ﻟﺬا ﺑﻴﻦ‬
‫ب و ت و ﻳﺎ و ﺛﺎ ﺗﻔﺎوﺗﻰ ﻧﺒﻮد‪.‬و ﻧﻴﺰ ج و ح و خ ازﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﻧﻤﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬هﻢ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮآﺖ و اﻋﺮاب آﻠﻤﺎت‪،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪﻓﺘﺤﻪ‪،‬آﺴﺮﻩ‪،‬ﺿﻤﻪ و ﺗﻨﻮﻳﻦ ﻧﺸﺎن دادﻩ‬
‫ﻧﻤﻰﺷﺪ‪.‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ هﻨﮕﺎم ﻗﺮاﺋﺖﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ‪،‬ﺁنهﺎ را از ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﻴﺰ‬
‫ﻣﻰداد‪،‬و وزن آﻠﻤﻪ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻰ اﻋﺮاب ﺁن راﺷﺨﺼﺎ ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬
‫از اﻳﻦرو در ﺻﺪر اول‪،‬ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮﺁن ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺳﻤﺎع و ﻧﻘﻞ ﻣﻮآﻮل ﺑﻮد و ﺟﺰ از ﻃﺮﻳﻖﺷﻨﻴﺪن‪،‬‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮﺁن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﻤﺘﻨﻊ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺑﻴﻦ آﻠﻤﻪهﺎى »ﺗﺒﻠﻮ«‪» ،‬ﻧﺒﻠﻮ«‪» ،‬ﻧﺘﻠﻮ«‪» ،‬ﺗﺘﻠﻮ« و‬
‫»ﻳﺘﻠﻮ« هﻴﭻ ﻓﺮﻗﻰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ آﻠﻤﻪ »ﻳﻌﻠﻤﻪ« از »ﺗﻌﻠﻤﻪ«‪» ،‬ﻧﻌﻠﻤﻪ« و‬
‫»ﺑﻌﻠﻤﻪ« ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﻧﻤﻰﺷﺪ‪.‬از اﻳﻦرو ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺁﻳﻪ ﻟﺘﻜﻮن ﻟﻤﻦ ﺧﻠﻔﻚ ﺁﻳﺔ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت»ﻟﻤﻦ ﺧﻠﻘﻚ«ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬
 ‫ذﻳﻼ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﻳﻰ از ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮدن ﻣﺼﺤﻒهﺎ از ﻧﻘﻄﻪرخ دادﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺁوردﻩ ﻣﻰﺷﻮد‪:‬‬

‫ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:259‬ﻧﻨﺸﺰهﺎ«‪»،‬ﻧﻨﺸﺮهﺎ«‪»،‬ﺗﻨﺸﺮهﺎ« ‪.‬‬

‫ﺳﻮرﻩ ﺁل ﻋﻤﺮان‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:48‬ﻳﻌﻠﻤﻪ«‪»،‬ﻧﻌﻠﻤﻪ«‬

‫ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:30‬ﺗﺒﻠﻮا«‪»،‬ﺗﺘﻠﻮ«‬

‫ﺳﻮرﻩ ﻳﻮﻧﺲ‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:92‬ﻧﻨﺠﻴﻚ«‪»،‬ﻧﻨﺤﻴﻚ«‬

‫ﺳﻮرﻩ ﻋﻨﻜﺒﻮت‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:58‬ﻟﻨﺒﻮﺋﻨﻬﻢ«‪»،‬ﻟﻨﺜﻮﻳﻨﻬﻢ«‪»،‬ﻟﻨﺒﻮﻳﻨﻬﻢ«‬

‫ﺳﻮرﻩ ﺳﺒﺎ‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:17‬ﻧﺠﺎزي«‪»،‬ﻳﺠﺎزي«‬

‫ﺳﻮرﻩ ﺣﺠﺮات‪،‬ﺁﻳﻪ ‪»:6‬ﻓﺘﺒﻴﻨﻮا«‪»،‬ﻓﺘﺜﺒﺘﻮا«‬

‫در هﺮ ﺻﻮرت ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮدن ﻗﺮاﻧﻬﺎی ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از ﻋﻼﻳﻢ و ﻧﺸﺎﻧﻪهﺎ ﻋﻠﺖ ﻋﻤﺪﻩ‬
‫ﭘﻴﺪاﻳﺶاﺧﺘﻼف ﻗﺮاﻧﻬﺎ در زﻣﺎنهﺎى ﺑﻌﺪ ﺑﻮد‪،‬زﻳﺮا ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺷﻨﻴﺪن و ﺣﻔﻆ آﺮدن ﻗﺮﺁن‬
‫اﺗﻜﺎداﺷﺘﻨﺪ و ﻃﺒﻴﻌﺘﺎ هﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ذهﻦ ﺑﺎﺷﺪ در ان اﺣﺘﻤﺎل ﺧﻄﺎ وﺟﻮد دارد‬

‫‪.3‬ﻧﺎهﻨﺠﺎرى ﻧﻮﺷﺘﺎرى‪:‬‬
‫اﻣﺎ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻋﻤﻮﻣﻰ و ﻣﺘﺪاول‪،‬داراى‬
‫ﻧﺎهﻨﺠﺎرىهﺎى اﻣﻼﻳﻰ ﻓﺮاوان و ﺗﻨﺎﻗﺾهﺎى ﺑﺴﻴﺎر در ﻧﺤﻮﻩ ﻧﻮﺷﺘﻦ آﻠﻤﺎتﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﺖ اﻳﻦ اﻣﺮ‪،‬ﻋﺪم ﺁﺷﻨﺎﻳﻰ ﻋﺮب ﺑﻪ ﻓﻨﻮن ﺧﻂ و روشهﺎى آﺘﺎﺑﺖ‪،‬در ﺁن زﻣﺎنﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻠﻜﻪ ﺟﺰ ﺗﻌﺪاد آﻤﻰ از ﺁﻧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ و آﺘﺎﺑﺖ را ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺧﻄﻰ را هﻢآﻪ اﻳﻦ ﻋﺪﻩ‬
‫اﻧﺪك ﺑﺪان ﻣﻰﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪،‬ﺧﻄﻰ اﺑﺘﺪاﻳﻰ و در ﺣﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ و اوﻟﻴﻪﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ‬
‫اﻳﻦآﺴﺎﻧﻰ را آﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮاى آﺘﺎﺑﺖ ﻣﺼﺤﻒ اﻧﺘﺨﺎب آﺮدﻩ ﺑﻮد‪،‬اﻓﺮادى ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑﻪﻏﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﺴﺒﺖﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ آﺘﺎﺑﺖﺑﻰاﻃﻼع ﺑﻮدﻧﺪ و هﺮ ﭼﻨﺪ آﻪ در ﺁن وﻗﺖ‪،‬ﺧﻂ درﻣﺮﺣﻠﻪ اﺑﺘﺪاﻳﻰ‬
‫ﺑﻮد‪،‬وﻟﻰ ﺁﻧﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺪ ﺧﻂ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬هﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ آﻪ اﺑﻦ اﺑﻰ داوود ﻧﻘﻞ ﻣﻰآﻨﺪ‪:‬‬
‫ﭘﺲ از ﺗﻜﻤﻴﻞ ﻧﺴﺨﻪهﺎى ﻣﺼﺎﺣﻒ‪،‬ﻣﺼﺤﻔﻰ را ﻧﺰد ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬وى ﭘﺲ ازدﻳﺪن ﺁن‬
‫ﮔﻔﺖ‪»:‬ﭼﻪ ﻧﻴﻜﻮ و زﻳﺒﺎ ﺗﻬﻴﻪ آﺮدﻩاﻳﺪ‪ .‬وﻟﻰ در ﺁن ﻧﺎهﻨﺠﺎرىهﺎﻳﻰ رخ دادﻩ آﻪﻋﺮب ﺧﻮد‬
‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺁن را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺻﺤﻴﺢ ﺗﻠﻔﻆ آﻨﻨﺪ«‪.‬ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ‪»:‬اﮔﺮ اﻣﻼ آﻨﻨﺪﻩ ازﻗﺒﻴﻠﻪ هﺬﻳﻞ و‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﺛﻘﻴﻒ ﺑﻮد‪،‬ﭼﻨﻴﻦ اﺷﺘﺒﺎهﺎﺗﻰ در ﺁن ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻰﺷﺪ«) اﻟﻤﺼﺎﺣﻒ‪-‬‬
‫ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﻰ ص ‪(32-33‬‬

‫ﺛﻌﻠﺒﻰ در ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺧﻮد‪،‬ذﻳﻞ ﺁﻳﻪ ان هﺬان ﻟﺴﺎﺣﺮان )ﻃﻪ ‪(20:63‬ﻃﺒﻖ ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪»:‬ﻋﺜﻤﺎن‬

‫ﮔﻔﺖ‪:‬در اﻳﻦﻣﺼﺤﻒ ﻧﺎهﻨﺠﺎرىهﺎﻳﻰ دﻳﺪﻩ ﻣﻰﺷﻮد آﻪ هﺮ ﻋﺮﺑﻰ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮد ﺁن را‬
‫ﺻﺤﻴﺢ اداﻣﻰآﻨﺪ‪.‬ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ‪:‬ﺁﻳﺎ ﺁن را ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤﻰدهﻰ؟و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺁﻳﺎ ﺗﺼﺤﻴﺢ‬
‫ﻧﻤﻰآﻨﻰ؟ ﮔﻔﺖ‪:‬ﻟﺰوﻣﻰ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻪ ﺣﻼﻟﻰ راﺣﺮام ﻣﻰآﻨﺪ و ﻧﻪ ﺣﺮاﻣﻰ را ﺣﻼل« ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﻳﻰ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﺷﺘﺒﺎهﺎت رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺮﺁن ‪:‬‬

‫ﺳﻮرﻩ‪/‬ﺁﻳﻪ‪/‬ﺁﻳﻪ‪/‬اﻣﻼء ﺻﺤﻴﺢ‬

‫ﺑﻘﺮﻩ ‪».1/164‬و اﺧﺘﻠﻒ اﻟﻠﻴﻞ و اﻟﻨﻬﺎر«‪/‬و اﺧﺘﻼف اﻟﻠﻴﻞ و اﻟﻨﻬﺎر«‬

 ‫‪/‬ﻣﺎﺋﺪﻩ ‪».2/109‬ﻋﻠﻢ اﻟﻐﻴﻮب«‪»/‬ﻋﻼم«‬

‫‪/‬اﻧﻌﺎم ‪».3/5‬ﻳﺎﺗﻴﻬﻢ اﻧﺒﺆا«‪»/‬اﻧﺒﺎء«‬

‫‪/‬اﻧﻌﺎم ‪.4/26‬و ﻳﻨﺆن ﻋﻨﻪ«‪»/‬ﻳﻨﺎون ﻋﻨﻪ«‬

‫‪/‬اﻧﻌﺎم ‪».5/52‬ﺑﺎﻟﻐﺪاوة«‪»/‬ﺑﺎﻟﻐﺪاة«اﺳﺖ و»و«ﺑﺪون هﻴﭻ ﻋﻠﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩاى زاﻳﺪ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪/‬اﻧﻌﺎم ‪».6/94‬ﻓﻴﻜﻢ ﺷﺮآﺆا«‪»/‬ﺷﺮآﺎء«‬

‫‪/‬هﻮد ‪».7/87‬ﻣﺎ ﻧﺸﺆا«‪»/‬ﻣﺎ ﻧﺸﺎء«‬

‫‪/‬ﻳﻮﺳﻒ ‪».8/87‬اﻧﻪ ﻻ ﻳﺎﻳﺌﺲ«‪»/‬ﻻ ﻳﻴﺎس«‬

‫‪/‬اﺑﺮاهﻴﻢ ‪».9/9‬ا ﻟﻢ ﻳﺎﺗﻜﻢ ﻧﺒﺆا«‪»/‬ﻧﺒﺎ«‬

‫‪/‬اﺑﺮاهﻴﻢ ‪».10/21‬ﻓﻘﺎل اﻟﻀﻌﻔﺆا«‪»/‬اﻟﻀﻌﻔﺎء«‬

‫‪/‬آﻬﻒ ‪».11/23‬و ﻻ ﺗﻘﻮﻟﻦ ﻟﺸﺎىء«‪»/‬ﻟﺸﻰء«‬

‫‪/‬آﻬﻒ ‪».12/77‬ﻟﻮ ﺷﺌﺖ ﻟﺘﺨﺬت«‪»/‬ﻻﺗﺨﺬت«‬

‫‪/‬ﻃﻪ ‪».13/94‬ﻗﺎل ﻳﺒﻨﺆم«‪»/‬ﻳﺎ اﺑﻦ ام«‬

‫‪/‬ﻧﻤﻞ ‪».14/21‬او ﻻ اذﺑﺤﻨﻪ«‪»/‬ﻻذﺑﺤﻨﻪ«اﺳﺖ و اﻟﻒ ﺑﺪون هﻴﭻ ﻋﻠﺖ ﻣﻌﻘﻮﻟﻰاﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻩ‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪/‬ﻧﻤﻞ ‪».15/29‬ﻳﺎ اﻳﻬﺎ اﻟﻤﻠﺆا«‪»/‬اﻟﻤﻼ«‬

‫‪/‬روم ‪».16/13‬ﺷﻔﻌﺆا«‪»/‬ﺷﻔﻌﺎء«‬

‫‪/‬ﺻﺎﻓﺎت ‪».17/106‬ﻟﻬﻮ اﻟﺒﻠﺆ اﻟﻤﺒﻴﻦ«‪»/‬اﻟﺒﻼء«‬

‫‪/‬ص ‪».18/13‬و اﺻﺤﺎب ﻟﺌﻴﻜﺔ«‪»/‬اﻻﻳﻜﺔ«‬

‫‪/‬زﻣﺮ ‪».19/69‬و ﺟﺎىء ﺑﺎﻟﻨﺒﻴﻴﻦ«‪»/‬وﺟﻲء«‬

‫‪/‬ﻏﺎﻓﺮ ‪».20/50‬و ﻣﺎ دﻋﺆا اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ«‪»/‬و ﻣﺎ دﻋﺎء«‬

‫هﺮ ﮔﺎﻩ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ آﻪ ﻣﺼﺤﻒهﺎى ﺁن روز ﺑﺪون ﻧﻘﻄﻪ و ﻓﺎﻗﺪ هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻼﻣﺖ وﻧﺸﺎﻧﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ در ﻣﻰﻳﺎﺑﻴﻢ آﻪ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮﺁن از روى ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﺁن زﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ روﺑﺮو‬
‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬ﻣﺜﻼ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻗﺮﺁن ﺟﺎ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ ااذﺑﺤﻨﻪ«زاﻳﺪ اﺳﺖ و ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﻮد و‬
‫ﻳﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻔﻬﻤﺪ آﻪ ﻳﻜﻰ از دو»ﻳﺎ«ى»ﺑﺎﻳﻴﺪ«در ﺁﻳﻪ و اﻟﺴﻤﺎء ﺑﻨﻴﻨﺎهﺎ ﺑﺎﻳﻴﺪ زاﻳﺪ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫و ﻳﺎ در آﻠﻤﻪ»ﻧﺸﺆا«ﺑﺪون هﻴﭻﻋﻼﻣﺘﻰ از آﺠﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻣﻰﻓﻬﻤﺪ آﻪ واو زاﻳﺪ اﺳﺖ و اﻟﻒ‬
‫ﻣﻤﺪودﻩ اﺳﺖ و ﺗﻠﻔﻆ هﻤﺰﻩ ﺑﻌﺪ از اﻟﻒ اﺳﺖ؟‬

‫ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺠﻴﺐﺗﺮ وﺟﻮد ﺗﻨﺎﻗﺾ در رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﺳﺖ‪،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮىآﻪ‬
‫آﻠﻤﻪاى را در ﺟﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻰ ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ و هﻤﺎن آﻠﻤﻪ را در ﺟﺎى دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻰدﻳﮕﺮ‬
‫و اﻳﻦ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻰدهﺪ آﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن اوﻟﻴﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺑﯽ ﺳﻮاد ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫ﻧﺸﺎن دهﻨﺪﻩ ﻓﺮهﻨﮓ اﻋﺮاب در ﺁن زﻣﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺳﻮادﺗﺮﻳﻦ و ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺁﻧﺎن ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ ﻣﺜﻼ در ﺁﻳﻪ ‪ 247‬ﺳﻮرﻩ ﺑﻘﺮﻩ آﻠﻤﻪ»ﺑﺴﻄﺔ«ﺑﺎ ﺳﻴﻦ و درﺁﻳﻪ ‪ 69‬از ﺳﻮرﻩ اﻋﺮاف ﺑﺎ‬
‫ﺻﺎد»ﺑﺼﻄﺔ«ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬و ﻧﻴﺰ آﻠﻤﻪ»ﻳﺒﺴﻂ«در ﺁﻳﻪ‪ 26‬ﺳﻮرﻩ رﻋﺪ ﺑﺎ ﺳﻴﻦ و در‬
‫ﺁﻳﻪ ‪ 245‬ﺑﻘﺮﻩ ﺑﺎ ﺻﺎد ﺿﺒﻂ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬از اﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞﺗﻨﺎﻗﻀﺎت در ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ زﻳﺎد‬
‫وﺟﻮد دارد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎﻳﻰ از اﻳﻦ ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﯽ ﺳﻮادی ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻋﺮب در ﺁن زﻣﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬

‫‪/‬ﺳﻮرﻩ‪.‬ﺁﻳﻪ‪/‬اﻣﻼء ﻗﺪﻳﻢ‪/‬ﺳﻮرﻩ‪.‬ﺁﻳﻪ‪/‬اﻣﻼء ﻣﻌﺎﺻﺮ‬

‫‪/‬آﻬﻒ ‪».1/77‬ﻟﻮ ﺷﺌﺖ ﻟﺘﺨﺬت«‪/‬اﺳﺮاء ‪»/73‬اذا ﻻﺗﺨﺬوك«‬

‫‪/‬ﺷﻌﺮاء ‪».2/176‬اﺻﺤﺎب ﻟﺌﻴﻜﺔ«ص ‪/13‬ﺣﺠﺮ ‪ 78‬و ق ‪»/14‬اﺻﺤﺎب اﻻﻳﻜﺔ«‬

‫‪/‬اﺑﺮاهﻴﻢ ‪».3/21‬ﻓﻘﺎل اﻟﻀﻌﻔﺆا«‪/‬ﺗﻮﺑﻪ ‪»/91‬ﻟﻴﺲ ﻋﻠﻰ اﻟﻀﻌﻔﺎء«‬

‫‪/‬ﻳﻮﻧﺲ ‪».4/49‬ﻓﻼ ﻳﺴﺘﺌﺨﺮون ﺳﺎﻋﺔ«‪/‬اﻋﺮاف ‪»/34‬ﻻ ﻳﺴﺘﺎﺧﺮون ﺳﺎﻋﺔ«‬

‫‪/‬ﻏﺎﻓﺮ ‪».5/50‬و ﻣﺎ دﻋﺆا اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ«‪/‬رﻋﺪ ‪»/14‬و ﻣﺎ دﻋﺎء اﻟﻜﺎﻓﺮﻳﻦ«‬

‫‪/‬ﺣﺞ ‪».6/10‬ﻟﻴﺲ ﺑﻈﻠﻢ ﻟﻠﻌﺒﻴﺪ«‪/‬ﺁل ﻋﻤﺮان ‪»/182‬ﻟﻴﺲ ﺑﻈﻼم ﻟﻠﻌﺒﻴﺪ«‬

‫‪/‬ﻓﺮﻗﺎن ‪».7/9‬ﺿﺮﺑﺆا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﻞ«‪/‬اﺳﺮاء ‪»/48‬ﺿﺮﺑﻮا ﻟﻚ اﻻﻣﺜﺎل«‬

‫‪/‬ﻗﻤﺮ ‪».8/6‬ﻳﻮم ﻳﺪع اﻟﺪاع«‪/‬ﺑﻘﺮﻩ ‪»/221‬و اﷲ ﻳﺪﻋﻮا اﻟﻰ اﻟﺠﻨﺔ«‬

‫‪/‬ﺑﻘﺮﻩ ‪».9/28‬ﻓﺎﺣﻴﻜﻢ ﺛﻢ ﻳﻤﻴﺘﻜﻢ«‪/‬ﺣﺞ ‪»/66‬اﺣﻴﺎآﻢ ﺛﻢ ﻳﻤﻴﺘﻜﻢ«‬

‫‪/‬ﻗﺮﻳﺶ ‪».10/2‬اى ﻟﻔﻬﻢ رﺣﻠﺔ«‪/‬ﻗﺮﻳﺶ ‪»/1‬ﻻﻳﻠﻒ ﻗﺮﻳﺶ«‬

‫‪/‬ﻃﻪ ‪».11/94‬ﻗﺎل ﻳﺒﻨﺆم«‪/‬اﻋﺮاف ‪»/150‬ﻗﺎل اﺑﻦ ام«‬

‫‪/‬هﻮد ‪».12/87‬ﻓﻲ اﻣﻮاﻟﻨﺎ ﻣﺎ ﻧﺸﺆا«‪/‬ﺣﺞ ‪»/5‬ﻓﻲ اﻻرﺣﺎم ﻣﺎ ﻧﺸﺎء«‬

‫‪/‬اﺑﺮاهﻴﻢ ‪».13/34‬و ان ﺗﻌﺪوا ﻧﻌﻤﺖ اﷲ«‪/‬ﻧﺤﻞ ‪»/18‬و ان ﺗﻌﺪوا ﻧﻌﻤﺔ اﷲ«‬

‫‪/‬ﻓﺎﻃﺮ ‪».14/43‬ﻓﻠﻦ ﺗﺠﺪ ﻟﺴﻨﺖ اﷲ«‪/‬ﻓﺘﺢ ‪»/23‬و ﻟﻦ ﺗﺠﺪ ﻟﺴﻨﺔ اﷲ«‬

‫‪/‬ﻓﺎﻃﺮ ‪».15/40‬ﻋﻠﻰ ﺑﻴﻨﺖ ﻣﻨﻪ«‪/‬ﻣﺤﻤﺔ ‪»/14‬ﻋﻠﻰ ﺑﻴﻨﺔ ﻣﻦ رﺑﻪ«‬

‫‪/‬ﻳﻮﺳﻒ ‪».16/25‬ﻟﺪا اﻟﺒﺎب«‪/‬ﻏﺎﻓﺮ ‪»/18‬ﻟﺪى اﻟﺤﻨﺎﺟﺮ«‬

‫‪/‬اﻟﺤﺎﻗﻪ ‪».17/11‬ﻃﻐﺎ اﻟﻤﺎء«‪/‬اﻟﻨﺎزﻋﺎت ‪»/17‬اﻧﻪ ﻃﻐﻰ«‬

‫‪/‬آﻬﻒ ‪».18/23‬و ﻻ ﺗﻘﻮﻟﻦ ﻟﺸﺎىء«‪/‬آﻬﻒ ‪»/45‬و آﺎن اﷲ ﻋﻠﻰ آﻞ ﺷﻲء«‬

 ‫‪/‬ﻣﺆﻣﻨﻮن ‪».19/24‬ﻓﻘﺎل اﻟﻤﻠﺆا«‪/‬ﻣﺆﻣﻨﻮن ‪»/33‬و ﻗﺎل اﻟﻤﻼ«‬

‫‪/‬اﻟﺮﺣﻤﺎن ‪».20/31‬اﻳﻪ اﻟﺜﻘﻼن«‪/‬ﻳﺲ ‪»/59‬اﻳﻬﺎ اﻟﻤﺠﺮﻣﻮن«‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن ﭼﻪ اوﺿﺎع اﺳﻒ ﺑﺎری وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ودر ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﭼﻘﺪر دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﻋﺠﻴﺐ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ وﻗﺎﺣﺖ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺪﻋﯽ ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻮدن ﻗﺮﺁن از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻔﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻧﮑﺘﻪ ای ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺮاﻳﺘﺎن‬
‫ﺟﺎﻟﺐ ﺑﺎﺷﺪ اﻳﻨﮑﻪ هﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮﺑﯽ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫ﺁﻧﻬﺎ را در ﻗﺴﻤﺖ هﺎی ﺑﻌﺪی ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﮐﺮد‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ‪(1:‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻢ در اﻳﻦ وﺑﻼگ ﺑﻄﻮر ﺗﺨﺼﺼﯽ در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ‬
‫‪ .‬هﺪف ﻣﻦ ﺑﻮدن ﻳﮏ ﻣﺮﺟﻊ در ﻣﻮرد واﻗﻌﻴﺎت ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺎ ﻣﯽ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﺮﻳﻔﯽ ﺑﻪ دور ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‬

‫‪ (2‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﻨﺪرﺟﺎت اﻳﻦ وﺑﻼگ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻣﺎﺧﺬ ﻳﺎ ﺑﺪون ان ﮐﺎﻣﻼ ﺁزاد اﺳﺖ ﭼﻮن هﻤﻪ ﻣﺎ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ هﺪﻓﻤﺎن روﺷﻨﮕﺮی ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺲ ‪.‬‬

‫‪(3‬اﮔﺮ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﻳﻦ وﺑﻼگ ﮐﻤﯽ از ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎﻣﻴﺎﻧﻪ در اﻣﺪﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺷﺪن ﺁن اﺳﺖ‬

‫‪(4‬ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮد را از اﻳﻦ اﺗﻬﺎم ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻦ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺧﺎرج ﮐﻨﻢ از اﻳﻦ ﭘﺲ ﺑﻌﺪ‬
‫از هﺮ ادﻋﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺁن را هﻢ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﻢ ‪.‬‬
‫‪----------------------------‬‬

‫ﻗﺮﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪ )ﻗﺴﻤﺖ ﭘﻨﺠﻢ(‪:‬‬

‫هﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﻗﺒﻼ هﻢ ﮔﻔﺘﻢ ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﺧﻂ ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش در ﺁﻣﺪ ‪.‬و ﺑﻌﺪ هﺎ اﻳﻦ‬
‫ﺧﻂ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺖ ‪.‬ﺣﺘﻤﺎ اﻳﻦ را ﺷﻨﻴﺪﻩ اﻳﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺣﺮوف ﻗﺮﺁن و اﻋﺠﺎز‬
‫ﺁن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻘﺎﻻت و ﮐﺘﺎ ﺑﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫دﮐﺘﺮ رﺷﺎد ﺧﻠﻴﻔﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ در ﺑﻌﺪ اﻋﺠﺎز رﻳﺎﺿﯽ ﺣﺮوف ﻗﺮﺁن و‬
‫ﻧﻘﺶ ﻋﺪد ‪ 19‬در ﺁن ﻧﻮﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﭼﻨﻴﻦ هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺎر ﻳﮏ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻘﺎﻻت رﺷﺎد ﺧﻠﻴﻔﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺟﻬﺎن اﺳﻼ م ﺑﺴﻴﺎر ﺗﮑﺎن‬
‫دهﻨﺪﻩ ﺑﻮد ﺑﺨﻮاﻧﻴﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﮔﺮ از ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮﺁن اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻗﺮار ﺧﻮاهﻴﺪ ﮔﺮﻓﺖ واﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد رﺷﺎد هﻢ اﻧﻘﺪر از اﻳﻦ اﻋﺠﺎزی ﮐﻪ ﮐﺸﻒ ﮐﺮدﻩ ﺑﻮد ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺧﻮدش ادﻋﺎی ﭘﻴﺎﻣﺒﺮی ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫اﻣﺎ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﺣﺮوف وﮐﻠﻤﺎت در ﻗﺮﺁن ﺟﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﻗﺒﻼ ﻣﺨﺘﺼﺮا در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮرد ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدم ‪.‬ﺑﺮای ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﻴﻖ ﺗﺮ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ وﻳﮋﮔﯽ ﺧﻂ‬
‫ﻋﺮﺑﯽ ﮐﻮﻓﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﺁن در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺁن ﺧﻂ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪(1‬ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﻳﮑﯽ از اﺑﺘﺪاﻳﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺤﻮﻩ هﺎی ﻧﮕﺎرش اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻣﻘﻴﺎس‬
‫ﺗﻠﻔﻆ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫در اﻳﻦ اﻟﻔﺒﺎ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮاﻧﺪن اﺳﺖ‬
‫‪.‬ﻣﺜﻼ ﻧﻮن ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﺎ )ر(ﻓﺮﻗﯽ ﻧﺪارد و در اﻳﻦ اﻟﻔﺒﺎ ﺷﮑﻞ )و(و )ی(ﻳﮑﯽ اﺳﺖ ‪.‬ﮔﺎهﺎ‬
‫)م(در ﺁﺧﺮ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )و(و )د(ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )ک(و ﻋﻴﻦ وﺳﻂ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )ﻩ( ﻣﯽ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﺣﺮوف ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ را ﺟﺪا از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و )ی(را از ﮐﻠﻤﻪ ﺟﺪا ﻣﯽ‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ )ﻳﺴﺘﺤﻲ ی(و اﺑﺘﻪ ﮔﺎهﯽ اوﻗﺎت هﻤﻴﻦ )ی(را هﻢ ﺣﺪف ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪.‬ﻣﺜﻼ‬
‫)اﻳﻼﻓﻬﻢ (ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )اﻻﻓﻬﻢ (ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﺪﻩ اﻳﺠﺎد اﺷﮑﺎل ﻣﯽ ﮐﺮد ‪ .‬در‬
 ‫اﻳﻦ ﻧﮕﺎرش ﮔﺎهﯽ ﺗﻨﻮﻳﻦ ر ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻮن ﻣﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻮن راهﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﻟﻒ ‪.‬ﻣﺜﻼ‬
‫ﻟﻨﺴﻔﻌﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﻨﺴﻔﻌﺎ )ﻋﻠﻖ ‪(96:15‬‬
‫در اﻳﻦ اﻟﻔﺒﺎی اﺑﺘﺪاﻳﻲ واو و ﻳﺎ ﺑﺪون هﻴﭻ دﻟﻴﻠﯽ ﺣﺬف ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از دﻻﻳﻞ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت در ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ )ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزی (ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﺁﻳﻪ و ﺻﺎﻟﺤﻮا اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ ) ﺗﺤﺮﻳﻢ‬
‫‪ (66:4‬و او از»ﺻﺎﻟﺤﻮا«ﺣﺬف و ﺑﻪ ﺻﻮرت»و ﺻﺎﻟﺢ اﻟﻤﺆﻣﻨﻴﻦ«ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪.‬ﻟﺬا ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﻮد‬
‫آﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻣﻔﺮد اﺳﺖﻳﺎ ﺟﻤﻊﻣﻀﺎف ‪.‬‬

‫دﻗﺖ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ از هﺮ ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺑﻪ دور اﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﻪ اﻟﻔﺒﺎی‬

‫ﻣﺘﺰﻟﺰﻟﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪(2‬ﻧﻘﻄﻪ در اﻟﻔﺒﺎی ﮐﻮﻓﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‬

‫ﻳﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ اﺻﻠﯽ اﺧﺘﻼف در ﺑﻴﻦ ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﻴﺎن»س«و»ش«در‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻦ هﻴﭻ ﻓﺮﻗﻰ ﻧﺒﻮد‪.‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺎن »ب«‪» ،‬ت« و »ث«‪» ،‬ج«‪» ،‬ح« و »خ«‪» ،‬ص«‬
‫و »ض«‪» ،‬ط« و »ظ«‪» ،‬ع« و »غ«‪» ،‬ف« و »ق«‪» ،‬ن« و »ى« ﺗﻔﺎوﺗﻰ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ در ﻣﻌﻨﺎى ﺟﻤﻠﻪ و ﺗﺮآﻴﺐ آﻼﻣﻰ ﺗﺸﺨﻴﺺﻣﻰداد آﻪ ﺣﺮف‬
‫ﻣﻮﺟﻮد‪،‬ﺟﻴﻢ اﺳﺖﻳﺎ ﺣﺎ و ﻳﺎ ﺧﺎ‪.‬هﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺮف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎ اﺳﺖﻳﺎ ﺗﺎ و ﺛﺎ‪،‬ﻧﻮن اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫اﻳﻦ ﺟﻬﺖ در ﺳﻮرﻩ ﺣﺠﺮات در ﻗﺮاﺋﺖ آﺴﺎﺋﻰ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ :‬ان ﺟﺎءآﻢ ﻓﺎﺳﻖ ﺑﻨﺒﺎء ﻓﺘﺜﺒﺘﻮا‬
‫و در ﻗﺮاﺋﺖ دﻳﮕﺮان ‪...‬ﻓﺘﺒﻴﻨﻮا ‪.‬اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ و آﻮﻓﻴﻮن ﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ‪:‬‬
‫ﻧﻨﺸﺰهﺎ‪) ...‬ﺑﻘﺮﻩ ‪ (2:259‬و دﻳﮕﺮان»ﻧﻨﺸﺮهﺎ‪. «...‬اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ و ﺣﻔﺺ ﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ‪ :‬و ﻳﻜﻔﺮ‬
‫ﻋﻨﻜﻢ‪ )..‬ﺑﻘﺮﻩ ‪ (2:271‬و دﻳﮕﺮان»ﻧﻜﻔﺮ‪. «...‬اﺑﻦ ﺳﻤﻴﻘﻊ‪»:‬ﻓﺎﻟﻴﻮم ﻧﻨﺤﻴﻚ ﺑﺒﺪﻧﻚ«و دﻳﮕﺮان‬
‫»‪...‬ﻧﻨﺠﻴﻚ‪)«...‬ﻳﻮﻧﺲ ‪ (10:92‬ﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ ‪.‬‬

‫آﻮﻓﻰهﺎ‪-‬ﺟﺰ ﻋﺎﺻﻢ‪»-‬ﻟﻨﺜﻮﻳﻨﻬﻢ ﻣﻦ اﻟﺠﻨﺔ ﻏﺮﻓﺎ«و دﻳﮕﺮان ﻟﻨﺒﻮﺋﻨﻬﻢ ﻋﻨﻜﺒﻮت) ‪29:58‬‬

‫(ﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪.3‬ﺧﺎﻟﻰ ﺑﻮدن از ﻋﻼﻳﻢ و ﺣﺮآﺎت‬

‫در ﻗﺮاﻧﻬﺎی اوﻟﻴﻪ آﻠﻤﺎت ﻋﺎرى از هﺮ ﮔﻮﻧﻪ اﻋﺮاب و ﺣﺮآﺎت ﺛﺒﺖ ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬وزن و ﺣﺮآﺖ‬
‫اﻋﺮاﺑﻰ و ﺑﻨﺎﺋﻰ آﻠﻤﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺮاى ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮدﺗﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫دهﺪ وزن و ﺣﺮآﺖ آﻠﻤﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪.‬ﺣﺘﻰ ﺑﺮاى آﺴﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﺎ زﺑﺎنﻋﺮﺑﻰ ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‬
‫دﺷﻮار ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﺗﻠﻔﻆ و ﺷﮑﻞ آﻠﻤﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﻮد»اﻋﻠﻢ«ﻓﻌﻞ اﻣﺮ‬
‫اﺳﺖﻳﺎ ﻓﻌﻞ ﻣﺘﻜﻠﻢ ﻣﻀﺎرع و اﺣﻴﺎﻧﺎ اﻓﻌﻞ اﻟﺘﻔﻀﻴﻞ ﻳﺎ ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﻰ ازﺑﺎب اﻓﻌﺎل‪.‬‬

‫ﺣﻤﺰﻩ و آﺴﺎﺋﻰ ﺁﻳﻪ ﻗﺎل اﻋﻠﻢ ان اﷲ ﻋﻠﻰ آﻞ ﺷﻰء ﻗﺪﻳﺮ)ﺑﻘﺮﻩ ‪ (2:259‬را ﺑﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﻓﻌﻞ‬
‫اﻣﺮﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣﺘﻜﻠﻢ ‪ .‬ﻧﺎﻓﻊ ﺁﻳﻪ و ﻻ ﺗﺴﺎلﻋﻦ اﺻﺤﺎب‬
‫اﻟﺠﺤﻴﻢ )ﺑﻘﺮﻩ ‪ (2:119‬را ﺑﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﻧﻬﻰ و دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﺻﻴﻐﻪ ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﻣﺠﻬﻮلﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ‬
‫‪.‬‬

‫ﺣﻤﺰﻩ و آﺴﺎﺋﻰ ﺁﻳﻪ و ﻣﻦ ﻳﻄﻮع‪ )...‬ﺑﻘﺮﻩ ‪ (2:158‬را ﺑﺎ»ﻳﺎ«و ﺗﺸﺪﻳﺪ»ﻃﺎ«ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻀﺎرع‬
‫ﻣﺠﺰوم ﺧﻮاﻧﺪﻩ و دﻳﮕﺮان ﺁﻳﻪ را ﺑﺎ»ﺗﺎ«و ﻓﺘﺢ و ﺗﺨﻔﻴﻒ»ﻃﺎ«ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻌﻞ ﻣﺎﺿﻰﺧﻮاﻧﺪﻩاﻧﺪ‬
‫‪.‬‬

‫‪.4‬ﻧﺒﻮدن اﻟﻒ در آﻠﻤﺎت‬

‫ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮ اﺧﺘﻼف ‪،‬ﻧﺒﻮدن اﻟﻒ در ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺧﻂ ﻋﺮﺑﻰ آﻮﻓﻰ از ﺧﻂ ﺳﺮﻳﺎﻧﻰ‬
‫ﻧﺸﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬در ﺧﻂ ﺳﺮﻳﺎﻧﻰﻣﺮﺳﻮم ﻧﺒﻮد آﻪ اﻟﻒ وﺳﻂ آﻠﻤﻪ را ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ و ﺁن را‬
‫ﻧﻤﯽ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ‪.‬ﭼﻮن ﻗﺮﺁن دراﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺧﻂ آﻮﻓﻰ ﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬اﻟﻒهﺎى وﺳﻂ آﻠﻤﻪ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ»ﺳﻤﺎوات«راﻧﻤﻰﻧﻮﺷﺘﻨﺪ)ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت‪:‬ﺳﻤﻮت(‪.‬ﺑﻌﺪهﺎ آﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺸﺨﺼﻪ اﻳﺠﺎد‬
‫ﺷﺪ‪،‬اﻟﻒ راﺻﺮﻓﺎ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ اﻟﻒ آﻮﭼﻚ در ﺑﺎﻻى آﻠﻤﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻰﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ»ﺳﻤﻮت«‪.‬‬
 ‫اﻳﻦ اﻣﺮ)اﺳﻘﺎط اﻟﻒ وﺳﻂ آﻠﻤﻪ(ﺑﻌﺪهﺎ در ﺑﺴﻴﺎرى از ﻣﻮارد ﻣﻨﺸﺎ اﺧﺘﻼف ﻗﺮﺁﻧﻬﺎ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻗﺮﺁن اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎ ﺑﺪوی ﺑﻪ ﻧﮕﺎرش در ﺁﻣﺪ ﺁﻧﻬﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد‬
‫هﻢ ﺳﻮاد درﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺧﻮدﺷﺎن هﻢ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎهﺎت اﻣﻼﻳﻲ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ و ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺁﻧﻬﺎ را هﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻃﺎﻗﺖ ﻓﺮﺳﺎ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ‬
‫ﺷﺪﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﺪ ﺁ و اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺧﻮد ﻗﺮﺁن را‬
‫هﻢ ﺑﻮد را هﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻴﺪو ﺧﻮد ﻗﻀﺎوت ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﺁﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﺑﺪون ﺗﻐﻴﺮ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ در دﺳﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ ﭼﻪ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و‬

‫واﻗﻌﺎ ﮐﻪ ﮐﺘﺎب ﻣﻌﺠﺰﻩ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﭼﻪ ﺳﺘﻮن هﺎی اﺳﺘﻮاری ﺑﻨﺎ ﺷﺪ ‪.‬و ﺟﺎی ﺗﻌﺠﺐ دارد ﮐﻪ‬
‫هﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﮐﻪ ﺁن را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺧﻮدش هﻢ ﺁن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬
‫‪.‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ ﮔﺮاﻣﯽ ﺧﻮد ﺷﺎهﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻦ هﻤﻪ ﺗﺰﻟﺰل در ﺧﻂ ﮐﻮﻓﯽ در و ﻧﺤﻮﻩ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺁوری در زﻣﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ اول و ﺳﭙﺲ در زﻣﺎن ﺧﻠﻴﻔﻪ دوم ﺑﺎ ﺣﺮوف و ﻧﮕﺎرش ﺑﻪ ﺧﻂ‬
‫ﮐﻮﻓﯽ و ﺑﺎر دﻳﮕﺮ در ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺣﺮوف اﻟﻔﺒﺎی ﻋﺮﺑﯽ ﭼﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات وﺳﻴﻌﯽ در ﻗﺮﺁن ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﺁﻣﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ در ﺗﺎرﻳﺦ هﻢ ﻧﻘﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺣﺮوف ﻗﺮﺁن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت در‬
‫ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬ﺣﺎﻻ ﻣﺜﻼ اﻳﻦ ﺟﻨﺎب ﺁﻗﺎی دﮐﺘﺮ رﺷﺎد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺪﻋﯽ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﮐﺎﺷﻒ اﻋﺠﺎز رﻳﺎﺿﯽ ﺣﺮوف و ﮐﻠﻤﺎت ﻗﺮﺁن اﺳﺖ ﺧﻮد ﺟﺎی ﺳﻮال دارد اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد او‬
‫هﻢ ﺑﺮای اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ ادﻋﺎی ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺧﻮد او ﻧﻴﺰ در ﻗﺮان دﺳﺖ‬
‫ﺑﺮدﻩ و ﺁﻳﺎﺗﯽ از ﻗﺮﺁن را ﻧﻴﺰ ﺣﺬف ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪-------------------------------------‬‬

‫ﻗﺮﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪ‬

‫)ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺸﻢ (‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺬاری ﮐﻠﻤﺎت ﻗﺮﺁن‬

‫در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ ﺣﺠﺎج ﺑﻦﻳﻮﺳﻒ ﺛﻘﻔﻰ از ﺟﺎﻧﺐ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻠﻚ ﺑﻦ ﻣﺮوان)‪ (75-86‬ﮐﻪ ﺣﺎآﻢ‬
‫ﻋﺮاق ﺑﻮد‪،‬ﻣﺮدم ﺑﺎ آﺎرﺑﺮد ﻧﻘﻄﻪ ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ و ﺣﺮوف ﻧﻘﻄﻪ دار را از ﺑﻰﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ آﺎرﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﻳﻌﻤﺮ و ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدان اﺑﻮ اﻻﺳﻮد دﺋﻠﻰ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ رواج اﺳﻼم در ﺑﻴﻦ ﺳﺮ زﻣﻴﻦ هﺎی ﻏﻴﺮ ﻋﺮﺑﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁن ﺑﺮای ﺑﺴﻴﺎری از ﺗﺎزﻩ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﻧﻤﻮد ‪ .‬و در ﺑﻴﻦ ﺗﻠﻔﻆ ﮐﻠﻤﺎت ﺁﻧﻬﺎ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻔﻬﻮم ﻗﺮﺁن ﻣﯽ ﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ هﺮ ﻋﺮب زﺑﺎﻧﯽ ‪،‬ﻃﺒﻌﺎ آﻠﻤﻪ آﺘﺐ را در ﺁﻳﻪ آﺘﺐ رﺑﻜﻢ ﻋﻠﻰ ﻧﻔﺴﻪ اﻟﺮﺣﻤﺔ ) ﺑﻘﺮﻩ‬
‫‪ (2:183‬ﺑﻪ ﺻﻮرتﻣﻌﻠﻮم و هﻤﻴﻦ آﻠﻤﻪ را در ﺁﻳﻪ‪ :‬آﺘﺐ ﻋﻠﻴﻜﻢ اﻟﺼﻴﺎم )ﺗﻮﺑﻪ ‪ (9:3‬ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﺠﻬﻮل ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻰ آﻪ ﻏﻴﺮ ﻋﺮب ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﻤﻰداد آﻪ اﻳﻦ آﻠﻤﻪ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫اﺳﺖﻳﺎ ﻣﺠﻬﻮل‪ .‬و ﮔﺎهﯽ اوﻗﺎت اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﺧﻨﺪﻩ داری ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ آﻤﺎ‬
‫اﻳﻦ آﻪ اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﺷﻨﻴﺪ آﻪ آﺴﻰ آﻠﻤﻪ»رﺳﻮﻟﻪ«در ﺁﻳﻪ ان اﷲ ﺑﺮيء ﻣﻦ اﻟﻤﺸﺮآﻴﻦ و‬
‫رﺳﻮﻟﻪ ﺑﻪ آﺴﺮ ﻻم ﻣﻰﺧﻮاﻧﺪ آﻪ در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﻌﻨﺎى ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از‬
‫ﻣﺸﺮآﺎن و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮش ﺑﻴﺰار اﺳﺖ‪ .‬اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﺑﺎ ﺷﻨﻴﺪن اﻳﻦ ﻏﻠﻂ ﻓﺎﺣﺶ ﮔﻔﺖ‪»:‬ﺗﺼﻮر‬
‫ﻧﻤﻰآﺮدم آﻪآﺎر ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﺎ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ«و ﻟﺬا ﺑﺮای زﻳﺎد ﺑﻦ اﺑﻴﻪ آﻪ در ﺁن زﻣﺎن‬
‫ﺣﺎآﻢ آﻮﻓﻪ ﺑﻮد)‪ (50-53‬ﻣﺎﺟﺮا را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮد ‪ .‬زﻳﺎد اﺑﻦ اﺑﻴﻪ‪،‬ﻗﺒﻞ ااز اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ﺑﻮد آﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﭼﺎرﻩاى ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ‪ ،‬وﻟﻰ او اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻧﮑﺮدﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎاﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ ﻏﻠﻂ‬
‫ﻓﺎﺣﺶ را ﺧﻮد در ﺗﻼوت آﻼم ﺧﺪا ﺷﻨﻴﺪ و ﺁن ﮔﺎﻩ در ﺑﺮ ﺁوردن ﺧﻮاﺳﺘﻪزﻳﺎد اﺑﻦ اﺑﻴﻪ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ‪ » :‬ﺁن ﭼﻪ اﻣﻴﺮ ﺑﺪان اﻣﺮ آﺮدﻩ اﻧﺠﺎم ﻣﻰدهﻢ«‪ ).‬اﻟﻔﻬﺮﺳﺖ‪:‬ص ‪46‬‬
 ‫‪.‬ﻓﻦ اول از ﻣﻘﺎﻟﻪ دوم(‬
‫اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩاى ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از ﻋﻬﺪﻩ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺁن ﭼﻪ او ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺮ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩاى از ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻋﺒﺪ ﻗﻴﺲ در اﺧﺘﻴﺎر او ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ وﻟﻰ وى او را ﻧﭙﺴﻨﺪﻳﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‬
‫دﻳﮕﺮى را اﻧﺘﺨﺎب آﺮدﻧﺪ آﻪ زﺑﺮدﺳﺖﺑﻮد و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺑﻮ اﻻﺳﻮد واﻗﻊ ﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻣﺬآﻮر ﮔﻔﺖ‪»:‬هﺮ ﺣﺮﻓﻰ را آﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﮔﺸﻮدن دهﺎن ادا‬
‫آﺮدم)ﻣﻔﺘﻮح ﺧﻮاﻧﺪم(‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪاى ﺑﺮ ﺑﺎﻻى ﺁن ﺣﺮف ﺑﮕﺬار و اﮔﺮ دهﺎن ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ‬
‫آﺮدم)ﺣﺮف را ﺑﻪ ﺿﻤﻪ ﺧﻮاﻧﺪم(ﻧﻘﻄﻪاى در ﺟﻠﻮى ﺁن ﺣﺮف ﻗﺮار ﺑﺪﻩ و اﮔﺮ ﺣﺮﻓﻰ را آﺴﺮﻩ‬
‫ﺧﻮاﻧﺪم‪،‬ﻧﻘﻄﻪاى در زﻳﺮ ﺁن ﺣﺮف ﺑﻨﻮﻳﺲ«) ﺻﺪر‪،‬ﺣﺴﻦ‪،‬ﺗﺎﺳﻴﺲ اﻟﺸﻴﻌﺔ ﻟﻌﻠﻮم‬
‫اﻻﺳﻼم‪،‬ص ‪( 52‬اﺑﻦ ﻋﻴﺎض ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ آﻪ اﺑﻮ اﻻﺳﻮدﺑﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﮔﺮ ﺣﺮﻓﻰ را‬
‫ﺑﺎ ﻏﻨﻪ ادا آﺮدم ﺁن را ﺑﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺨﺺ آﻦ و اوهﻤﻴﻦ آﺎر را اﻧﺠﺎم داد«‬
‫از اﻳﻦ ﭘﺲ‪،‬ﻣﺮدم اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪهﺎ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻼﻳﻤﻰ ﺑﺮاى ﻧﺸﺎن دادن ﺣﺮآﺎتﺣﺮوف و‬
‫آﻠﻤﺎت ﺑﻪ آﺎر ﺑﺮدﻧﺪ‪،‬وﻟﻰ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪهﺎ را ﺑﺎ رﻧﮕﻰ ﻏﻴﺮ از رﻧﮕﻰ آﻪ ﺧﻂ ﻗﺮﺁن ﺑﺎ ﺁن‬
‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪،‬ﻣﻰﻧﻮﺷﺘﻨﺪ و ﻏﺎﻟﺒﺎ اﻳﻦ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از ﺁن آﻪ ﻧﺼﺮ ﺑﻦ ﻋﺎﺻﻢ ﻧﻘﻄﻪ را ﺑﺮاى ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺣﺮوف ﻧﻘﻄﻪ دار از ﺣﺮوف ﺑﻰﻧﻘﻄﻪ‬
‫در ﻣﺼﺤﻒ ﺑﻪ آﺎر ﺑﺮد‪،‬ﻧﻘﻄﻪهﺎى ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪهﺎى رﻧﮕﻰ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﻄﻪهﺎﻳﻰ آﻪ‬
‫ﻻﻣﺖﺣﺮآﺖﺑﻮدﻩ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪهﺎﻳﻰ آﻪ ﻋﻼﻣﺖ اﻋﺠﺎم اﺳﺖ‪ ،‬اﺷﺘﺒﺎﻩﻧﺸﻮد و اﻳﻦ دو ﻧﻮع ﻧﻘﻄﻪ‬
‫از ﻳﻚ دﻳﮕﺮ ﺗﻤﻴﺰ دادﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺮﺟﻰ زﻳﺪان ﻣﺼﺤﻒ ﻧﻘﻄﻪدارى را ﺑﻪ هﻤﻴﻦ آﻴﻔﻴﺖ در دار اﻟﻜﺘﺐ ﻣﺼﺮ دﻳﺪﻩاﺳﺖ‪.‬او‬
‫ﻣﻰﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬اﻳﻦ ﻗﺮﺁن ﻧﺨﺴﺖ در ﻣﺴﺠﺪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص‪،‬در ﻣﺠﺎورت ﻗﺎهﺮﻩ ﺑﻮدﻩ و از‬
‫آﻬﻦﺗﺮﻳﻦ ﻗﺮﺁنهﺎى ﺟﻬﺎن اﺳﺖ‪ .‬ورقهﺎى ﺁن ﺑﺰرگ و ﺧﻂ ﺁن ﺑﺎﻣﺮآﺐ ﺳﻴﺎﻩ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫و ﻧﻘﻄﻪهﺎى ﺁن ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ اﺳﺖ و هﻤﺎن ﻃﻮر آﻪ اﺑﻮ اﻻﺳﻮد ﺗﻮﺻﻴﻒ آﺮدﻩ‪،‬ﻧﻘﻄﻪهﺎى‬
‫ﺑﺎﻻى ﺣﺮوف ﻋﻼﻣﺖ ﻓﺘﺤﻪ و ﻧﻘﻄﻪهﺎى زﻳﺮﻳﻦ ﻋﻼﻣﺖآﺴﺮﻩ و ﻧﻘﻄﻪهﺎى ﺟﻠﻮ ﺣﺮوف‬
‫ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺿﻤﻪ اﺳﺖ« ‪.‬‬
‫هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﺣﺘﯽ در ﺑﺎرﻩ اﻋﺮاب ﻗﺮﺁن هﻢ ﺣﺮف و ﺣﺪﻳﺚ ﻓﺮاوان اﺳﺖ و از‬
‫اﺑﺘﺪا ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺗﻮاﻓﻘﯽ ﺟﺎﻣﻌﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬و اﻳﻦ‬
‫اﻋﺮاب ﮐﻠﻤﺎت هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ در ﻣﻌﻨﺎی ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﺮاواﻧﯽ دارد‪ .‬اﻣﺎ در اداﻣﻪ ﻣﯽ‬
‫ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازﻩ ﺟﺪی ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫در ﻣﻮرد ﮐﻠﻤﺎت و ﻧﺤﻮﻩ اﻋﺮاب ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻈﺮات ﺑﻲ ﺷﻤﺎری اراﺋﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن‬
‫ﻗﺮﺁن هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ راﻳﺞ ﮔﺮدﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف ﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت هﺴﺘﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬اﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ‪:‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻳﺤﺼﺒﻰ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(118‬‬
‫‪ (2‬اﺑﻦ آﺜﻴﺮ‪:‬ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ آﺜﻴﺮ دارﻣﻰ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(120‬‬
‫‪ (3‬ﻋﺎﺻﻢ‪:‬ﻋﺎﺻﻢ ﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻨﺠﻮد اﺳﺪى)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(128‬‬

‫ﺣﻔﺺ ﻗﺮﺁن ﻋﺎﺻﻢ را دﻗﻴﻖﺗﺮ و ﻣﻌﺘﺒﺮ ﺗﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺖ و ﻗﺮاﺋﺖ ﻋﺎﺻﻢﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ او ﻣﻨﺘﺸﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺗﺎ اﻣﺮوز ﻣﺘﺪاول اﺳﺖ و هﻤﻴﻦ ﻗﺮاﺋﺘﻰ اﺳﺖ آﻪ اﻣﺮوزﻩ دراآﺜﺮ آﺸﻮرهﺎى‬
‫اﺳﻼﻣﻰ راﻳﺞ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ (4‬اﺑﻮ ﻋﻤﺮو‪ :‬زﺑﺎن اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻼء ﻣﺎزﻧﻰ‪)،‬ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(154‬‬

‫‪ (5‬ﺣﻤﺰﻩ‪ :‬ﺣﻤﺰة ﺑﻦ ﺣﺒﻴﺐ زﻳﺎت)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(156‬‬
‫‪ (6‬ﻧﺎﻓﻊ‪ :‬ﻧﺎﻓﻊ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن اﻟﻠﻴﺜﻰ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪ (110 - (169‬هﺴﺘﻨﺪ و اﻳﻦ ﻧﻮع ﻗﺮﺁن‬
‫اﻣﺮوزﻩ در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮر هﺎی ﻋﺮﺑﯽ راﻳﺞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ (7‬آﺴﺎﺋﻰ‪ :‬ﻋﻠﻰ ﺑﻦ ﺣﻤﺰﻩ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(189‬‬

‫ﺑﻌﺪهﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ هﻔﺖ ﻧﻔﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬
‫‪ (8‬ﺧﻠﻒ ﺑﻦ هﺸﺎم‪،‬راوى ﺣﻤﺰﻩ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(229‬‬
‫‪ (9‬ﻳﻌﻘﻮب‪:‬ﻳﻌﻘﻮب ﺣﻀﺮﻣﻰ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(205‬‬
‫‪ (10‬اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ‪:‬اﺑﻮ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﺨﺰوﻣﻰ)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(130‬‬
 ‫ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺟﻤﻊ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ (11‬ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮى‪:‬ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻳﺴﺎر)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(110‬ﻗﺎرى‬
‫‪ (12‬اﺑﻦ ﻣﺤﻴﺼﻦ‪:‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﺎن)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(123‬‬
‫‪ (13‬ﻳﺰﻳﺪى‪:‬ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرك)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(202‬‬
‫‪ (14‬اﻋﻤﺶ‪:‬ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻬﺮان اﺳﺪى)ﻣﺘﻮﻓﺎى ‪(148‬‬

‫در اﻳﻨﺠﺎ ﭼﻬﺎدﻩ ﻧﻔﺮ را ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻗﺎرﻳﺎن ﻗﺮﺁن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺤﻮﻩ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁﻧﻬﺎی ﺧﻮد‬
‫اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ و ﺟﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﮐﻪ ﺑﺮای هﺮ ﮐﺪام از اﻳﻦ ﭼﻬﺎردﻩ ﻧﻔﺮ دو راوی وﺟﻮد دارد‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺮاﺋﺖ هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ دو رواﻳﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻴﺎن ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺑﻴﺴﺖ و هﺸﺖ ﻗﺮاﺋﺖ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪.‬‬
‫اﻳﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻮرد اﻗﺒﺎل ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺪﻋﻴﺎن دﻳﮕﺮی هﻢ وﺟﻮد‬
‫داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮﻩ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁن هﭽﮕﺎﻩ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﻧﺪارد و اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻗﺮاﺋﺖ هﺎ ﺗﺎ اﻧﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﺑﺮﺧﯽ از‬
‫ﻋﻠﻤﺎی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺳﻮرﻩ ای از ﻗﺮﺁن را در ﻧﻤﺎزش ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺖ رﺳﻤﯽ‬
‫ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﻧﻤﺎزش ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ و ﺣﺘﯽ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف در زﻣﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻴﺰ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ از زﻳﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﺷﺨﺼﻰ ﻧﺰد ﻣﺤﻤﺪ ﺁﻣﺪ و ﮔﻔﺖ‪:‬ﺁﻳﻪاى راﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ‬
‫ﻣﺴﻌﻮد و زﻳﺪ و اﺑﻰ ﺑﻦ آﻌﺐ ﺑﺮاى ﻣﻦ ﻗﺮاﺋﺖ آﺮدﻧﺪ و ﻗﺮاﺋﺖ هﺮ ﺳﻪ ﺑﺎﻳﻚ دﻳﮕﺮ اﺧﺘﻼف‬
‫داﺷﺖ‪.‬ﻗﺮاﺋﺖ آﺪام ﻳﻚ را اﺧﺘﻴﺎر آﻨﻢ‪ .‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎآﺖ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻪ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﭼﺮا‬
‫ﺳﺎﮐﺖ ﻣﺎﻧﺪﻩ ‪!!!! ...‬‬
‫ﻣﯽ داﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎری از اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ هﺎ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ هﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ هﺮ‬
‫ﺳﻪ را ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﺮدﻩ ﺟﻌﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ اﮔﺮ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ واﻗﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ هﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬
‫دهﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﯽ در زﻣﺎن ﺣﻴﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻮاﻓﻘﯽ در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﺑﺮ‬
‫ﺧﻼف ادﻋﺎی ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺣﺪﻳﺚ ﺳﺎزی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﻴﮑﺎر ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ از‬
‫اﻳﻦ اﺣﺎدﻳﺚ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﺪ ‪ :‬اﻧﺰل اﻟﻘﺮﺁنﻋﻠﻰ ﺳﺒﻌﺔ اﺣﺮف« ﮐﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﺷﺎرﻩ ﺑﺮ اﻳﻦ‬
‫دارد ﮐﻪ ﻗﺮﺁن ﺑﻪ هﻔﺖ ﻟﻬﺠﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫و ﻣﻦ واﻗﻌﺎ ﻣﺘﺤﻴﺮم از اﻳﻦ هﻤﻪ هﻴﺎهﻮی ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﻣﻮرد اﻋﺠﺎز ﺗﻌﺪاد ﮐﻠﻤﺎت وﺟﻤﻼت‬
‫و هﺰاران دروغ دﻳﮕﺮ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﮐﺘﺎب ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪.‬هﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ دﻳﺪﻳﻢ هﻴﭽﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺎت‬
‫ﻗﺮان ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺣﺘﯽ درﻧﻮع ﮐﻠﻤﺎت و ﺧﻮاﻧﺪن ﺁن در ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن هﻴﭽﮕﺎﻩ ﺗﻮاﻓﻘﯽ‬
‫ﻧﺒﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻣﺎ ﻣﻌﺠﺰﻩ ﺑﺰرگ ﻗﺮﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺣﺮف و ﺣﺪﻳﺚ در ﻣﻮرد اﻳﻦ ﮐﺘﺎب هﻨﻮز هﻢ‬
‫ﺑﻴﺶ از ﻳﮏ ﻣﻴﻠﻴﺎرد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﺁن در ﻳﮏ ﺳﻴﻨﯽ در ﺷﺐ‬
‫ﻗﺪر ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻧﺎزل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ و ﺗﺎ اﮐﻨﻮن و ﺣﺘﯽ ﻳﮏ ﺣﺮف از ﺁن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﮑﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪-------------------------------‬‬

‫ﻗﺮﺁن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﺁوری ﺷﺪ؟‬

‫)ﻗﺴﻤﺖ ﺁﺧﺮ (‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺣﮑﺎم وﻗﺖ در ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﻗﺮﺁن هﺎی ﺟﺪﻳﺖ ﻓﺮاوان ﺑﺨﺮج ﻣﯽ دادﻧﺪ وﻟﯽ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺎ ﻣﺪت زﻳﺎدی در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺎﻧﺸﻴﻨﺎن او ﮐﻪ از ﻗﻮم ﻗﺮﻳﺶ ﺑﻮدﻧﺪ ﭘﺲ از ﻳﮑﺴﺎن ﺳﺎزی ﻗﺮﺁن در‬
‫زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺎ هﺮ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁن ﺑﺎ هﺮ ﻧﻮع ﻟﻬﺠﻪ ای ﻏﻴﺮ از ﻟﻬﺠﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﯽ‬
‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ هﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻄﺮح ﮐﺮدن ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺁﺋﺎت ﻗﺮﺁن ﺳﻌﯽ‬
‫در ﺁن داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮان را از ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺤﺼﺎری ﻟﻬﺠﻪ ﻗﺮﻳﺶ ﺧﺎرج ﺳﺎزﻧﺪ ‪.‬ﻣﺜﻼ‬
‫اﺑﻮ ﺷﺎﻣﻪ در دﻓﺎع از ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻟﻬﺠﻪ هﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺣﻖ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ;‬
‫زﻳﺮا ﻋﻠﺖ اﺟﺎزﻩ ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮﺁن ﺑﻪ ﻏﻴﺮﻟﻬﺠﻪ ﻗﺮﻳﺶ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺮ ﻋﺮب ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ; ﭼﻮن ﺳﺰاوار‬
‫ﻧﻴﺴﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻳﻚ ﻗﻮم ﺗﻮﺳﻌﻪ دادﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ هﻴﭻ آﺲ ﺟﺰ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﺗﻮاﻧﺶ‪ ،‬ﻣﻜﻠﻒ‬
‫ﻧﻤﻰﮔﺮدد‪ .‬آﺴﻰ آﻪ ﻋﺎدت در ﻟﻬﺠﻪ و ﻟﻐﺖ او‪ ،‬اﻣﺎﻟﻪ ﻳﺎ ﺗﺨﻔﻴﻒ هﻤﺰﻩ ﻳﺎ ادﻏﺎم ﻳﺎ ﻣﻀﻤﻮم‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻣﻴﻢ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ وﺻﻞ هﺎء آﻨﺎﻳﻪ و ﭼﻴﺰهﺎﻳﻰ ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ اﻣﻮر اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى‬
‫دﻳﮕﺮ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺷﻮد؟) اﻟﺘﻤﻬﻴﺪ‪ ،‬ج‪ ،2‬ص‪ 99‬و ‪(100‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻟﻬﺠﻪ هﺎ ﺧﻮد ﺑﺨﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ در ﻗﺮﺁن ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﺜﻼ آﺴﻰ آﻪ از‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻪ هﺬﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى ﺣﺘﻰ ﺣﻴﻦ ) ﻣﺆﻣﻨﻮن)‪ (23‬ﺁﻳﻪ ‪ ( 54‬ﻋﺘﻰ ﺣﻴﻦ ﺗﻠﻔﻆ‬
‫ﻣﻰآﻨﺪ‪ .‬آﺴﻰ آﻪ از ﻗﺒﻴﻠﻪ »اﺳﺪ« )اﺳﺪى( اﺳﺖ ﺗﻌﻠﻤﻮن و ﺗﻌﻠﻢ و ﺗﺴﻮد وﺟﻮﻩ را ﺑﻪ‬
‫آﺴﺮ ﺗﺎء ﻓﻌﻞ ﻣﻀﺎرع ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻰآﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﻴﻤﻴﺎن ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﺨﻔﻴﻒ هﻤﺰﻩ آﻪ در ﻗﺮﻳﺶ ﻣﺮﺳﻮم‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺰﻩ را اﻇﻬﺎر ﻣﻰآﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻨﺎ ﺑﺮ اﻳﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺘﯽ ﭘﺲ از ﻳﮑﺴﺎن‬
‫ﺳﺎزی ﻗﺮان هﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺜﻤﺎن ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ دوﺑﺎرﻩ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺧﺘﻼف ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﻧﮕﺎهﯽ‬
‫ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮگ ﺑﺰرﮔﺎن ﻋﻠﻢ ﻗﺮﺁن ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دهﺪ ﮐﻪ ﻧﻴﻤﻪ دوم ﻗﺮن اول هﺠﺮت در ﺣﺎﻟﯽ‬
‫ﺁﻏﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎری از راوﻳﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻗﺮﺁن ﻓﻮت ﮐﺮدﻩ و ﻧﺴﻠﯽ ﻧﻮ ﺑﺎ اﻓﮑﺎری ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ ﺑﻮد) ﺗﺎرﻳﺦ وﻓﺎت اﻳﻦ ﮔﺮوﻩ‪ ،‬در ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﺪﻳﺪ ﺣﺎآﻢ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮدﻣﻨﺪ اﺳﺖ‪ :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ )‪ 12‬ق‪ ،(.‬ﻋﻤﺮ )‪ 23‬ق‪ ،(.‬اﺑﻰ ﺑﻦ آﻌﺐ )‪ 29‬ﻳﺎ ‪ 33‬ق‪،(.‬‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد )‪ 32‬ق‪ ،(.‬اﺑﻮاﻟﺪرداء )‪ 32‬ق‪ ،(.‬ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ )‪ 33‬ق‪ ،(.‬ﺣﺬﻳﻔﺔ ﺑﻦ‬
‫ﻳﻤﺎن )‪ 35‬ق‪ ،(.‬ﻋﺜﻤﺎن )‪ 35‬ق‪ ،(.‬ﻋﻠﻰﺑﻦ اﺑﻰﻃﺎﻟﺐ )‪ 40‬ق‪ ،(.‬اﺑﻮﻣﻮﺳﻰ اﺷﻌﺮى )‪44‬‬
‫ق‪ ،(.‬زﻳﺪﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ )‪ 45‬ق‪ ،(.‬اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺳﻠﻤﻰ )‪ 47‬ق‪ (.‬و اﺑﻦ ﻋﺒﺎس )‪ 68‬ق‪(.(.‬اﻣﺎ‬
‫ﻗﺮن دوم هﺠﺮت را ﻗﺮن اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺷﺪﻳﺪ اﻟﺒﺘﻪ از ﻧﻮﻋﯽ دﻳﮕﺮ در ﺗﺎرﻳﺦ ﻗﺮﺁن ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺎﻣﻴﺪ‬
‫و ﻣﻨﺸﺎ اﺻﻠﯽ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت دو ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮﻩ و ﮐﻮﻓﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎز هﻢ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺮگ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻗﺮﺁن ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام هﻢ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﺪﻋﯽ ﻳﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﺎص ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ‬
‫روﺷﻦ ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﺪﻳﻨﻪ‬
‫اﺑﻮﺟﻌﻔﺮ ﻳﺰﻳﺪ ﺑﻦ ﻗﻌﻘﺎع از ﻗﺮاى ﻋﺸﺮﻩ )م ‪ 130‬ق‪ ،(.‬ﺷﻴﺒﺔ ﺑﻦ ﻧﺼﺎح )م ‪ 130‬ق‪ (.‬وﻧﺎﻓﻊ‬
‫ﺑﻦ اﺑﻰ ﻧﻌﻴﻢ از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪ 169‬ق‪.(.‬‬

‫ب( ﻣﻜﻪ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ آﺜﻴﺮ از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪ 103‬ق‪ ،(.‬ﺣﻤﻴﺪﺑﻦ ﻗﻴﺲ اﻋﺮج )م ‪ 130‬ق‪ (.‬و ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻦ ﻣﺤﻴﺼﻦ از ﻗﺮاى ارﺑﻌﺔ ﻋﺸﺮﻩ )م ‪ 123‬ق‪.(.‬‬

‫ج( ﺷﺎم‬
‫ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪ 118‬ق‪ ،(.‬ﻋﻄﻴﺔ ﺑﻦ ﻗﻴﺲ آﻼﺑﻰ )م ‪ 121‬ق‪(.‬‬
‫وﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﺣﺎرث ذﻣﺎرى )م‪145‬ق‪. (.‬‬

‫و اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف در ﻗﺮﺁن روز ﺑﻪ روز ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﺪ و هﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﺪﻋﯽ ﻳﮏ‬
‫ﻧﻮع ﺧﺎص از ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮﺁن ﺑﻮد و در ﺷﻬﺮ هﺎی دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﺪﻋﻴﺎﻧﯽ ﻇﻬﻮر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻧﺎم هﺎی ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﻳﺮ اﺳﺖ‬

‫ح(آﻮﻓﻪ‬
‫ﻳﺤﻴﻰﺑﻦ وﺛﺎب )م ‪ 103‬ق‪ ،(.‬ﻋﺎﺻﻢﺑﻦ اﺑﻰ اﻟﻨﺠﻮد از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪ 127‬ق‪ ،(.‬ﺳﻠﻴﻤﺎن‬
‫اﻋﻤﺶ از ﻗﺮاى ارﺑﻌﻪ ﻋﺸﺮﻩ )م ‪ 148‬ق‪ ،(.‬ﺣﻤﺰةﺑﻦ ﺣﺒﻴﺐ زﻳﺎت از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪123‬‬
‫ق‪ (.‬و آﺴﺎﺋﻰ از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪ 189‬ق‪.(.‬‬

‫د( ﺑﺼﺮﻩ‬
‫ﻋﺒﺪاﷲﺑﻦ اﺑﻰ اﺳﺤﻖ )م ‪ 129‬ق‪ ،(.‬اﺑﻮ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻼء از ﻗﺮاى ﺳﺒﻌﻪ )م ‪ 154‬ق‪،(.‬‬
‫ﺣﺴﻦ ﺑﺼﺮى از ﻗﺮاى ارﺑﻌﺔ ﻋﺸﺮﻩ )م ‪ 110‬ق‪ ،(.‬ﻋﺎﺻﻢ ﺟﺤﺪرى )م ‪ 128‬ق‪ (.‬و ﻗﺘﺎدةﺑﻦ‬
‫دﻋﺎﻣﻪ )م ‪ 117‬ق‪.(.‬‬
 ‫اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﮐﺎﻧﺪاری و ﺳﻮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از دﻳﻦ ﻧﻴﺰ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﺜﻼ وﻗﺘﻰ ﺑﺎزار ﻗﺮاﺋﺖ در ﻗﺮن دوم و ﺳﻮم رواج ﭘﻴﺪا ﻣﻰآﻨﺪ و در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻋﺪﻩاى از ﻗﺎرﻳﺎن از دﻳﮕﺮان ﺳﺒﻘﺖ ﻣﻰﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺁوازﻩ و ﺷﻬﺮت ﺁﻧﺎن هﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا‬
‫ﻣﻰﮔﻴﺮد‪ ،‬ﮔﺮوهﻰ دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬آﻪ در ﻃﻠﺐ ﻧﺎم و ﻧﺎن و ﻣﻘﺎﻣﻰ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮت ﺧﻮﻳﺶ را‬
‫در اﻧﺘﺨﺎب ﻗﺮاﺋﺖهﺎﻳﻰ ﻧﺎدر و ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻰﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻨﺎن ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺳﻌﯽ ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺮار ﻣﻰدهﻨﺪ آﻪ ﻗﺮﺁن را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ آﻪ دﻳﮕﺮان ﻧﻤﻰﺧﻮاﻧﻨﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮاى‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻘﺺ و اﻳﺮادات ذاﺗﻲ ﮐﻪ در ﺧﻮد ﻗﺮﺁن وﺟﻮد دارد‪،‬‬
‫دﻟﻴﻞﺗﺮاﺷﻰ ﻧﻴﺰ ﻣﻰﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻗﺎرﻳﺎﻧﻰ آﻪ ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺖهﺎى ﺷﺎذ و ﻧﺎدر روى ﺁوردﻩ و‬
‫ﺷﻴﻔﺘﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺮاﺋﺖهﺎﻳﻰ ﮔﺮدﻳﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﻳﺎد ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﺧﺼﻠﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎری از ﺁﺧﻮﻧﺪان اﻳﻦ زﻣﺎن دﻳﻦ و ﻗﺮﺁن را وﺳﻴﻠﻪاى ﺑﺮاى ﺷﻬﺮت و ﮐﺴﺐ ﭘﻮل و‬
‫ﻗﺪرت ﺧﻮﻳﺶ ﻗﺮار دادﻩ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﻌﺮوف ﺷﺪن ﻳﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻴﺰ ﺳﻮاد ﻓﺮد راوی و‬
‫ﻣﻴﺰان ﻧﻔﻮذ او در ﻣﺮاﺟﻊ ﻗﺪرت و ﻣﻴﺰان ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ او در ﻣﺮاﺟﻊ دﻳﻨﯽ ﺗﺎﺛﻴﺮ زﻳﺎدی داﺷﺖ و‬
‫در هﺮ ﺻﻮرت ﻣﻌﺮوﻓﻴﺖ ﻳﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﻌﺮوﻓﻴﺖ راوی و ﺳﺮﮐﻴﺴﻪ ﮐﺮدن ﻣﺮدم‬
‫ﻋﺎﻣﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺁن ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻤﺎﻳﻨﮑﻪ اﻣﺮوزﻩ ﻧﻴﺰ از هﻤﻴﻦ ﻗﺮان ﺑﺴﻴﺎری ﺑﻪ ﻧﺎن و ﻧﻮا‬
‫رﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎر ﺁن در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﮐﻢ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ اﻳﻨﮑﻪ داﻣﻨﻪ اﻳﻦ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺗﺎ ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪ و دﻳﮕﺮ ﮐﺴﯽ را ﻳﺎرای ﺁن‬
‫ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎن هﻤﻪ ﻗﺮاﺋﺖ هﺎ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ و ﻳﮑﯽ را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁن ﺳﺎزد زﻳﺮا‬
‫ﻋﺜﻤﺎن هﻢ ﺧﻮد از ﻳﺎران ﺑﺰرگ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻮد و هﻢ ﺳﺎﻳﺮ ﻳﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺸﺪت از او ﺣﻤﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﯽ در ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم دﻳﮕﺮ هﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﻣﺪﻋﯽ ﺑﻮد و ﮐﺴﯽ هﻢ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺗﻮاﻧﺴﺖ ادﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻼ ﻓﻼن ﻗﺮاﺋﺖ را ﺧﻮد از زﺑﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ اﻣﺎ در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻴﺎن ﻓﺮدی ﺑﻨﺎم اﺑﻦ ﻣﺠﺎهﺪ در اﻗﺪاﻣﻰ ﺿﺮﺑﺘﯽ ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع اﺧﺘﻼف در ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮﺁن را ﺑﺮاى‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺴﺪود ﻣﻰآﻨﺪ و ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب هﻔﺖ ﻗﺮاءت از ﻗﺎرﻳﺎن ﻗﺮن دوم هﺠﺮى و ﺗﺪوﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫در آﺘﺎب اﻟﺴﺒﻌﻪ هﻤﻪ ﻣﺪﻋﻴﺎن روزﮔﺎر ﺧﻮﻳﺶ را‪ ،‬آﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺧﻮد ﻋﻜﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻰدادﻧﺪ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩاى ﻗﺮار ﻣﻰدهﺪ‪ .‬در واﻗﻊ اﺑﻦ ﻣﺠﺎهﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬
‫اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﻮد ‪.‬و او ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻳﮏ ﻗﺮاﺋﺖ را ﺑﭙﺬﻳﺮد و دﻳﮕﺮی را رد ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﭼﺎر هﻔﺖ‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ را ﮐﻪ هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی داﺷﺖ را رﺳﻤﺎ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﻣﺎﺑﻘﯽ را‬
‫ﻣﺮدود اﻋﻼم ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫ﻗﺮاﺋﺖ هﺎی ﺷﺎذ‪:‬‬

‫هﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ دادﻩ ﺷﺪ اﺧﺘﻼف در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن هﻢ ﺑﻪ ﮐﻞ ﮐﺘﺎب ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻗﺮﺁن هﺎ در زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎن ﻳﮑﺴﺎن ﮔﺮدﻳﺪ وﻟﯽ اﻳﻦ اﺧﺘﻼف ﺑﻌﺪ هﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن هﺎی ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ‬
‫هﻢ ﺳﺮاﻳﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﺮد زﻳﺮا اﻳﻦ ﻗﺮﺁن هﺎ هﻢ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ هﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻄﻪ ﮔﺬاری و‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺁن ﺑﻪ اﻟﻔﺒﺎی ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺮ داﻣﻨﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت اﻓﺰودﻩ ﺷﺪ و ﺣﺘﯽ اﻣﺮوزﻩ هﻢ‪ ،‬ﻗﺮﺁن هﺎی‬
‫راﻳﺞ ﺑﺎ هﻢ اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﯽ دارﻧﺪ و ﺷﺒﻴﻪ هﻢ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﺑﺪاﻧﻴﺪ ﻋﻠﻤﺎی اﺳﻼم‬
‫ﺑﺮای ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻳﮏ ﻗﺮاﺋﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﺷﺮاﻳﻂ زﻳﺮ را ﻗﺮار دادﻩ اﻧﺪ ‪:‬‬

‫ﺷﺮط اول‪:‬ﺻﺤﺖﺳﻨﺪ ﻗﺮاﺋﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺮاﺋﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪،‬داراى ﺳﻨﺪ ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺎﻳﻜﻰ از‬
‫ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮط دوم‪:‬ﺑﺎ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﻗﺮﺁن ﺗﻮاﻓﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺷﺮط ﺳﻮم‪:‬ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ادﺑﻰ ﻋﺮب ﺗﻮاﻓﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫هﺮﮔﺎﻩ ﻗﺮاﺋﺘﻰ داراى اﻳﻦ ﺳﻪ ﺷﺮط ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬اﮔﺮ ﻳﻜﻰ ازاﻳﻦ‬
‫ﺷﺮوط را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻏﻴﺮ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﺮدود اﺳﺖ‪.‬اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ ﻗﺮاﺋﺘﻰ آﻪ ﻓﺎﻗﺪﺷﺮوط‬
‫ﻣﺬآﻮر اﺳﺖ‪،‬ﺷﺎذ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ زﺑﺎن دﻳﮕﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻧﻮﺷﺘﺎری ﻗﺮﺁن ﺁﻧﻘﺪر ﻣﺘﺰﻟﺰل و دارای اﺑﻬﺎم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای‬
‫ﻗﺮاﺋﺖ ﺁن هﻢ ﺷﺮط و ﺷﺮوط داردﮐﻪ ﻳﮑﯽ از ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺎزﮔﺎری ﺑﺎ ﻗﻮاﻋﺪ ادﺑﯽ اﺳﺖ وﻟﯽ در‬
‫ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮاهﻴﻢ دﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ و ﺷﺎﻳﺪ ﺧﺪای او در ﺑﺴﻴﺎری از ﻣﻮارد در ﻗﺮﺁن اﻣﺮوزی‬
‫اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﮔﺮاﻣﺮی ﻓﺎﺣﺸﯽ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻪ ذهﻦ اﻧﺴﺎن ﺧﻄﻮر ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺁﻳﻪ و ﺣﺪﻳﺚ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻋﺎری از‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﻮدن ﻗﺮﺁن دارد و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁن ﺑﺎ ﺳﺮﮔﺬﺷﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮا از ﺁن دﻳﺪﻳﻢ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬
‫دهﺪ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻳﻦ ﺁﻳﺎت و اﺣﺎدﻳﺚ دروﻏﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮای ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻴﻠﻴﻮن هﺎ اﻧﺴﺎن در ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫و ﺣﺎل ﺑﻮدﻩ و هﺴﺖ‪ .‬در واﻗﻊ از اﺑﺘﺪای ﺗﮑﻮﻳﻦ دﺳﺘﺂوﻳﺰی ﺑﺮای اﺳﺘﺜﻤﺎر اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی‬
‫ﺟﺎهﻞ و ﻧﺎ ﺁﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻩ و هﺴﺖ و ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﺤﺚ را ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ از اﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮدﻩ ام ﺗﻬﻴﻪ ﮐﺮدﻩ ام وﻟﯽ‬
‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﯽ اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ را ﻗﺴﻤﺖ ﺁﺧﺮ اﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻗﺮار دادم وﻟﯽ اﻳﻦ ﻗﻮل را ﻣﯽ دهﻢ‬
‫ﮐﻪ ﮐﻞ ﺁن را ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ در ﺑﺎرﻩ ﻗﺮﺁن اﺳﺖ ﺑﺰودی ﺑﺼﻮرت ﺁن ﻻﻳﻦ ﺑﺮ روی اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻗﺮار‬
‫ﺧﻮاهﻢ داد ‪.‬از هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻗﺮﺁن را از درون ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﺧﻮاهﻢ داد و ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺻﺪ‬
‫ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻋﻠﻤﯽ و ﺗﺎرﻳﺨﯽ و ﻋﻘﻠﯽ را در ﻣﻮرد ﻗﺮﺁن ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬