Daniël Tulp 17-10-08

Bjørn Lomborg
The skeptical environmentalist
Measuring the Real State of the world
Cambridge university press 2001
Origineel: Verdens Sande Tilstand, 1998

Inleiding
Het boek The Skeptical Environmentalist is een boek dat voor veel opschudding heeft gezorgd. Het
stelde de denkbeelden over de milieuproblematiek aan de kaak en probeerde op een
wetenschappelijke wijze data te analyseren en zo tot een gegronde conclusie te komen over de
problemen die er in de wereld spelen zoals honger, ziekte, bevolkingsgroei, het broeikaseffect,
biodiversiteit en vervuiling. Het is een redelijk dikke pil vol met statistische data over al deze
onderwerpen en daarom niet een makkelijk boek om te lezen. Toch heeft het tot veel kritiek, er zijn
zelfs websites aan gewijd, maar ook weerklank geleid.

De ondertitel “Measuring the Real State of the world” refereert aan “The state of the world” dat jaarlijks
wordt gepubliceerd door het Worldwatch Institute. Hiermee is eigenlijk al duidelijk dat Lomborg wil
zeggen dat zij niet de juiste staat van de wereld weergeven.

Biografie auteur
Bjørn Lomborg is geboren op 6 januari 1965 en behaalde zijn diploma in
politicologie (political science) in 1991. Hij promoveerde aan de
politicologie faculteit van de universiteit van Copenhagen in 1994 en was
een hoogleraar statistiek aan de universiteit van Arhus van 1994 tot 2005.

Duidelijk hieruit is dat hij geen achtergrond heeft in de milieukunde,

aardwetenschappen, ecologie of biologie, terwijl dat de opleidingen zijn die
men zou kunnen verwachten van een “environmentalist”. De statisticus
noemt zich wel een milieuliefhebber en supporter van Greenpeace, maar
dit is voor sommige critica niet genoeg om een boek te publiceren over
deze materie.

In het voorwoord verteld Lomborg dat hij in 1997 in een boekwinkel in Los
Angeles stond te bladeren door het tijdschrift Wired, waarin hij een artikel
van Julian Simon las. Hierin las hij dat volgens Simon de huidige kennis over de milieuproblematiek
voornamelijk is gebaseerd op aannames en slechte statistiek. Naar eigen zeggen voelde Lomborg
zich door dit standpunt uitgedaagd, omdat hij vertrouwen had in de beschikbare kennis en theorieën.

Dus om het standpunt van Julian Simon te weerleggen begon Lomborg zich te verdiepen in de
beschikbare data en kwam tot de conclusie dat Simon het niet bij het verkeerde eind had.

In 2004 werd Lomborg door Time uitgeroepen tot een van de 100 meest invloedrijke personen van de
wereld. In 2002 werd onder andere door Lomborg begonnen met de Copenhagen Consensus. Een
programma om de grote problemen in de wereld aan te pakken op een zo kostefficiënt mogelijke
manier. Sinds januari 2006 is Lomborg de directeur van het Copenhagen Concensus Centre dat is
voortgekomen uit dat programma.

Naast The Skeptical Environmentalist heeft Lomborg onlangs het boek Cool it gepuliceerd waarin hij
de opwarming van de aarde onderzoekt op eenzelfde manier als hij deed in The Skeptical
Environmentalist.

Bjørn Lomborg 1/6

The Skeptical Environmentalist
Measuring the Real State of the World
Daniël Tulp 17-10-08

Samenvatting
Part I: The Litany
Het begrip Litany gebruikt Lomborg erg veel in zijn boek. Het is letterlijk een gebedsvorm waarin een
serie van gebeden wordt opgezegd. In de context van het boek is een betere vertaling “doctrine”.
Lomborg probeert in deel 1 dan ook duidelijk te maken dat men te veel in de doctrine van het
doomscenario is gaan geloven en daardoor, bewust en onbewust, dit scenario aan probeert te tonen.

Zo geeft hij aan dat het Worldwatch Institute in hun “State of the world” aangeven dat de bossen aan
het afnemen zijn in. Het WWI geeft aan dat ieder jaar 16 miljoen hectare bos verdwijnt, wat 40% hoger
is dan de laatste cijfers van de United Nations. Dit toont hij aan door de bevindingen van de UN FAO
aan te halen waarin wordt gesteld dat het bos juist van 30,04 % is gegroeid naar 30,89 % van het
aardoppervlak. Ook wordt er niets gerept over de kwaliteit van het bos, wat echter niet vreemd is
volgens Lomborg, omdat deze cijfers er gewoonweg (nog) niet zijn.

Ook toont hij aan dat er grote fouten worden gemaakt door het WWI bij het citeren van bronnen. Zo
stelt het WWI dat ieder jaar Canada zo’n 200.000 hectare aan bos verliest, terwijl in de bron waarnaar
wordt verwezen staat dat er in Canada juist 175.00 hectare bijgroeit.

Ook laat Lomborg zien dat de schattingen dat de rijst productie zijn top heeft bereikt niet correct zijn
omdat bij het maken van deze schattingen gebruik is gemaakt van een te korte tijdspanne. Als men
kijkt naar de lange termijn is juist een stijging te zien in de graag productie en zijn de jaren dat het
even wat minder was die voor de schatting waren gebruikt, een klein onderdeel van de over het
algemeen stijgende trend.

Ook geeft hij aan dat gekozen de oplossing vaak vanuit te weinig inzicht worden gemaakt. Zo klopt het
dat pesticiden kankerverwekkend zijn en dat ze in het grondwater kunnen komen. Maar door het
gebruik van pesticiden is de productie van vele groente soorten in grote hoeveelheden mogelijk. Het
eten van groente verminderd de kans op kanker. Het is dus niet duidelijk of het niet gebruiken van
pesticiden, daadwerkelijk leid tot minder kanker.

Op deze wijze haalt Lomborg nog een aantal voorbeelden aan waarin het geloof in de doctrine leidt tot
het niet kritisch beschouwen van gepubliceerde werken en het foutief interpreteren van data.

Part II: Human welfare

In deel twee geeft Lomborg aan dat het alleen maar beter gaat met de mensheid. Zo toont hij aan dat
we langer leven, zeker ook in de ontwikkelingslanden. Sinds het begin van deze eeuw is onze
levensverwachting verdubbeld.

Ook laat hij zien dat het sterfte cijfer af neemt, ook van baby’s en kinderen. In de jaren 50 stierf 1 op
de 5 kinderen in ontwikkelingslanden. Nu ligt dat op 18, wat op het niveau ligt van de
geïndustrialiseerde wereld 50 jaar geleden.

De mens is langer, gezonder en worden minder snel ziek. Kortom, de bevolking groeit, niet omdat er
zoveel bij komen, maar omdat er minder dood gaan.

De voedselvoorziening is volgens Lomborg ook gestegen. Meer dan 2 biljoen mensen krijgen genoeg
te eten en de gemiddelde calorie inname is met 38% gestegen in de ontwikkelingslanden.

Gemiddeld genomen zijn we beter af dan we waren, maar dat neemt niet weg dat er problemen zijn
volgens Lomborg. Afrika is het continent met de meeste problemen en daar is dan ook de minste
bevolkingsgroei zichtbaar en zijn ziektes als AIDS moeilijk aan te pakken. Toch heeft de wereld in zijn
geheel, en de ontwikkelingslanden in het bijzonder, groei doorgemaakt.

Part III: Can human prosperity continue

Volgens Lomborg zijn we niet bezig met het uitputten van onze hernieuwbare grondstoffen. Voedsel
schaarste wordt door het WWI gezien als een indicator van milieuproblemen, maar Lomborg toont aan
dat er alleen maar meer voedsel geproduceerd zal worden en dat het goedkoper en beter voor
handen zal zijn.

Bjørn Lomborg 2/6

The Skeptical Environmentalist
Measuring the Real State of the World
Daniël Tulp 17-10-08

Ook laat hij zien dat nog 80% van het originele regenwoud in tact is en dat dit afneemt met 0,5%
terwijl wereldwijd, het bosoppervlak nagenoeg gelijk is gebleven.

Lomborg stelt ook dat er geen tekort is aan water. Het wordt alleen door velen niet op waarde geschat
en met goed management is het ook in de gebieden waar het schaars is, aan te leveren.

Over de niet hernieuwbare grondstoffen zegt Lomborg dat deze in principe wel eindig zijn, maar dat
we de afgelopen tijd juist meer van deze grondstoffen hebben gevonden dan zijn kwijt geraakt en dat
meer dan 60% van deze grondstoffen nog zeker 200 jaar mee kunnen gaan.

In de energie behoefte zal volgens Lomborg ook wel te voldoen zijn. In de komende 50 jaar zal de
productie van energie door hernieuwbare energiebronnen voldoende winstgevend zijn, om in meer
dan de energiebehoefte van de wereld te voldoen.

Lomborg ziet in onze huidige consumptie maatschappij geen elementen die voor problemen van de
toekomstige generaties zullen leiden, behalve als we de aarde dusdanig vervuilen dat het leven niet
meer houdbaar is op onze planeet. In deel 4 gaat hij daar verder op in.

Part IV: Pollution: does it undercut human prosperity

Volgens Lomborg neemt de vervuiling over het algemeen af. De luchtkwaliteit is verbeterd (in Londen
is de lucht niet zo zuiver geweest sinds 1585), op de interne luchtkwaliteit na, die door het kierdicht
maken van onze woningen en door gebruikaspecten, gelijk is gebleven.

In de ontwikkelingslanden is de luchtvervuiling wel toegenomen, maar dat kan toegeschreven worden

aan de economische groei, waarbij evenveel luchtvervuiling vrij kwam toen wij die doormaakten.

Volgens Lomborg bestaat er een verband tussen milieuvervuiling en economische vooruitgang. Hij
stelt dat zonder milieubescherming er geen economische vooruitgang mogelijk is, maar dat zonder
economische vooruitgang geen milieubescherming kan plaats vinden. Dus zullen de
ontwikkelingslanden, net als wij, inzien dat het beschermen van het milieu een vereiste is voor de
groei van het land.

Volgens Lomborg heeft zure regen er niet voor gezorgd dat in 1980 bossen afstierven en dat er bijna
geen effect meetbaar was op de bosgroei, hoewel het wel negatieve gevolgen had voor de veel
kwetsbaardere meren. Ook hebben milieurampen zoals de Exxon Valdez en de Golf oorlog
waarschijnlijk niet voor blijvende milieuproblemen gezorgd.

De kwaliteit van de zeeën en oceanen is volgens Lomborg is omhoog gegaan, hoewel veel kust
gebieden last hebben van te grote hoeveelheden voedsel waardoor algen en andere kleine
organismen te hard kunnen groeien. De oorzaak hiervan is de beschikbaarheid van kunstmest. Maar
door die beschikbaarheid kan de mens zich beter voeden zonder daarvoor bos te moeten kappen om
het land als landbouwgrond te moeten gebruiken. De kwaliteit van de kustwateren moet dus volgens
Lomborg inboeten om de kwaliteit en kwantiteit van de bossen te kunnen behouden.

Alles bij elkaar genomen heeft de mens de aarde verbeterd en is de vervuiling verminderd en is de
kwaliteit van het milieu omhoog gegaan.

Part V: Tomorrow’s problems

Het voorbeeld van de pesticiden wordt in dit hoofdstuk uitgewerkt waarin duidelijk wordt dat door het
niet meer gebruiken van pesticiden, er zo’n 20 doden per jaar minder zijn. Het zou echter leiden tot
moeizamere landbouw die meer ruimte nodig heeft om in de voedselvoorziening te kunnen voldoen en
duurdere producten. Wat bij elkaar voor zo’n 26.000 doden zou kunnen leiden door een gebrek aan
voedsel.

Het wordt als algemene kennis beschouwd dat er door toedoen van de mens, ieder jaar zo’n 40.000
diersoorten uitsterven. Maar volgens Lomborg is dit cijfer niet gestaafd op goede modellen en
observaties. Volgens zijn bevindingen is het 0,7 % over een tijdspanne van 50 jaar. Dan is het geen
catastrofe meer zoals eerder beweerd, maar een probleem. Overigens wel één die de mens nog niet
heeft kunnen oplossen.

Bjørn Lomborg 3/6

The Skeptical Environmentalist
Measuring the Real State of the World
Daniël Tulp 17-10-08

Over het broeikaseffect zegt Lomborg dat we inderdaad een probleem hebben. Maar hij noemt wel
een aantal punten waar we rekening mee moeten houden in zijn ogen.

Ten eerste moet er niet meer onder het mom van het broeikaseffect geprobeerd worden om andere
doelen te behalen.

Ten tweede moeten niet proberen om een klein beetje van de broeikasgassen te verminderen tegen
hoge kosten, als we dat geld ook op andere manieren kunnen gebruiken die een hoger rendement
hebben bij het verbeteren van de mensheid, zoals het bestrijden van honger en het stimuleren van de
economie in derde wereld landen.

Ten derde moeten we ons volgens Lomborg meer richten op het ontwikkelen van nieuwe
technologieën zoals zonne-energie en fusie voor de opwekking van energie, aangezien dat uiteindelijk
tot een grotere reductie van CO2 zal leiden dan het geld uitgeven aan verminderen van CO2 door
bijvoorbeeld schoner vervoer en gebouwen.

Tenslotte zegt Lomborg dat om de opwarming van de aarde aan te pakken er evenveel geld voor
nodig is als wat de wereld aan groei produceert ieder jaar. Dit heeft tot resultaat dat we in onze groei
een jaar gaan achter lopen, maar we komen er wel. En wat is een jaar als je daarmee zo’n groot
probleem oplost? En daarnaast toont dit aan dat we er dus niet armer door zullen worden. We worden
gewoon een jaartje later rijker.

Part VI: The Real State of the World

In dit deel blikt Lomborg terug op zijn “staat van de wereld”. Belangrijk hierbij is dat hij verlangt naar
een correcte afweging van de inzet van onze middelen, in plaats van ons te laten leiden door onze
emoties en de misvattingen van de doctrine. Men moet dus niet te pessimistisch zijn, omdat dit ook
kan leiden tot foute conclusies zoals Ehrlich in 1967 meende dat we India niet meer van voedselhulp
moesten voorzien, omdat het toch geen land was dat in haar eigen behoefte kon voorzien. Nu is
echter het aantal calorieën dat de bevolking van India gemiddeld binnen krijgt met de helft gestegen
terwijl de bevolking is verdubbeld.

Het is bij milieuproblematiek gemakkelijk om een korte termijn oplossing die ons een goed gevoel
geeft toe te passen, terwijl dit wellicht helemaal niet de juiste is. Wat kan leiden tot het onthouden va
grondstoffen voor problemen waar die veel beter toegepast hadden kunnen worden. We moeten dan
ook de goede prioriteiten stellen.

Bjørn Lomborg 4/6

The Skeptical Environmentalist
Measuring the Real State of the World
Daniël Tulp 17-10-08

Beschouwing
Bjørn Lomborg heeft op z’n zachts gezegd een controversieel boek geschreven. Maat dat neemt niet
weg dat zijn aandeel in het duurzaamheidsdebat substantieel is en dat het nodig is dat de algemeen
geaccepteerde theorieën en kennis zo nu en dan aan de kaak worden gesteld.

Het boek is geschreven vanuit een sterk antropocentrische benadering. “It is also important to point
out that this human centred view does not automatically result in the neglect or elimination of many
non-human life forms. Man is in so many ways dependent on other life forms.” Lomborg ziet de natuur
dus als een fenomeen dat de mens ten dienste is en hij ziet de mens, als de definities van Zweers
worden aangehouden, als een despoot.

In het boek wordt ook duidelijk dat het boek een positieve kijk beschrijft op de milieuproblematiek.
Lomborg zegt in feite dat we helemaal niet zoveel problemen hebben en dat het eigenlijk alleen maar
beter gaat met de problemen die we wel hebben.

Het is echter voor mij heel moeilijk om te beoordelen wie er nu gelijk heeft. In de eerste plaats omdat
ik geen statisticus ben en ten tweede omdat de tijd die daarvoor nodig is gewoonweg niet tot mijn
beschikking staat.

Er zijn echter wel mensen die het debat met Lomborg aan proberen te gaan door kritiek te leveren op
het boek en zelfs zo ver te gaan om alle data en referenties na te gaan om de beweringen van
Lomborg te controleren.

Een voorbeeld hiervan is de website www.lomborg-errors.dk waarin bijvoorbeeld in het hoofdstuk over
zure regen zo’n 32 fouten, misleidingen, commentaren en andere onvolkomenheden worden
aangekaard.

Naast deze kritiek werden er klachten ingediend tegen het boek bij de Danish Committees on
Scientific Dishonesty (DCSD) die op 6 januari 2003 concludeerde dat inderdaad het boek een aantal
wetenschappelijke onwaarheden bevatte, maar dat Lomborg door zijn gebrek aan kennis op het
gebied van de milieuproblematiek, hier niet aansprakelijk voor gesteld kon worden.

Later werd bij het Deense ministerie van wetenschap, waar het DCSD onderdeel van is, door Lomborg
een klacht tegen deze uitspraak ingediend die gegrond werd geacht. Het rapport va de DCSD werd
afgeschilderd als “emotioneel”.

Een Nederlandse denktank onderzocht de klachten van de DCSD en concludeerde dat 25 van de 27
ongegrond waren.

Het maakt het voor een student bouwkunde niet makkelijker dat al deze professoren tegen elkaar te
lopen roepen dat ze het fout hebben. Ik kan alleen maar bedenken dat de statistiek geen absolute
waarheid aan het licht kan brengen omdat er altijd wel een vorm van interpretatie of aan vooraf gaat,
of uit resulteert. Maar ik kan niet de gedachte onderdrukken dat Lomborg toch op bepaalde punten
wel eens gelijk zou kunnen hebben. Welke dat zijn kan ik niet overzien. Ik hoop dan ook maar dat
instituten als het Worldwatch Institute en de UN dit boek kunnen gebruiken als waardevolle
beoordeling van hun data zodat mensen zoals ik daar beter van op aan kunnen.

Bjørn Lomborg 5/6

The Skeptical Environmentalist
Measuring the Real State of the World
Daniël Tulp 17-10-08

Bronnenlijst
Literatuur
Lomborg, B.; The skeptical environmentalist, Measuring the Real State of the World; Cambridge
University Press, Cambridge, 2001

Websites
ABD: www.abd.org.uk/skeptical_environmentalist.htm
Bjørn Lomborg: www.lomborg.com
Copenhagen Concensus: www.copenhagenconsensus.com
Lomborg errors: www.lomborg-errors.dk
Numberwatch: www.numberwatch.co.uk/lomborg.htm
Riverwired: www.riverwired.com/blog/skeptical-environmentalist
Skeptical Enquirer: csicop.org/si/2002-11/environment.html
VPRO: www.vpro.nl/programma/globaliseringslezing/artikelen/37526726/
Wikipedia: en.wikipedia.org/wiki/Bjorn_Lomborg
en.wikipedia.org/wiki/Heidelberg_Appeal
en.wikipedia.org/wiki/The_Skeptical_Environmentalist

Bjørn Lomborg 6/6

The Skeptical Environmentalist
Measuring the Real State of the World