You are on page 1of 3

Rechercheparmots Accueil>Entretiens>EhrenbergAlain

Humeurs Entretiens Dterminantsdesant Problmesdesant Organisationdessoins Professionnelsdesant Economie International Transversales Socit Images Portail Initiatives Bonheurdujour

ENTRETIENS
LAFATIGUEDTREEXCEPTIONNEL

EhrenbergAlain
dcembre2007,parsergecannasse

AlainEhrenbergdirigeleCESAMES(Centrederecherchespsychotropes,santsociale,socit,qui aloriginalitdtrerattachlafoisauCNRSetlINSERM).Ilsestfaitconnatredunlargepublic aveclaparutiondesonlivre Lafatiguedtresoi.Dpressionetsocit, abondammentcit dansdenombreusespublicationsinternationales. YatiluneexplicationlasurconsommationdemdicamentspsychotropesenFrance? I l y a s u r prescriptiondepsychotropes,mais galementsurprescriptiondenombreusesautres classesdemdicaments.Onnesaitpass ilya unespcificitfranaiseenmatirede psychotropes.Deplus,lesventessontconnues, maisonsaitpeudechosesdesconsommations ellesmmes.Onnepeutdoncpassecontenter deformulesvaguesetunpeumoralisatrices commelamdicalisationdel existence oula psychologisationdesrapportssociaux propos despsychothrapiesoudelaprsencedes psy dansdenombreuxdomainesdelavie sociale.Ouencoredel oppositionsimplisteentre lesmfaitsdelapharmacothrapieetles bienfaitsdelapsychothrapie. A v a n t l a p p a r i t i o n d e s a n x i o l y t i q u e s e t d e s antidpresseurs,lestroublesmentauxtaient djtrsprsentsdanslescabinetsdes mdecinsgnralistes.Maislespatientstaient biensouventconsidrescommedesmalades imaginairesoudesgensseregardantunpeu troplenombril.Iln yavaitgured attentionla viepsychique,d a u t a n t p l u s q u e l o n n avait g u r e d e m o y e n s d a c t i o n . U n d e s g r a n d problmesdelapsychiatried alorstaitdefaire r e c o n n a t r e c e s m a u x c o m m e d authentiques pathologies. Lesannes1960,aveclesanxiolytiquesetlesantidpresseurs,ontvuledveloppement duneattentiondesmdecinslaviepsychique,intime,auxproblmespersonnels,aux motions,tousles troublesfonctionnels . Ellesontstimull coutedupatientetle dveloppementdesapprochespsychanalytiques.Lepremierarticlesurlesantidpresseurs (dansLaRevueduPraticien,en1958)serjouissaitdel arrived unmdicamentpour linconfortdel hommemoderne .Leconfortn taitpasconnotngativement.Maisdepuis, nousavonsassistladiffusionmassived usagesdedrogues,surtoutlecannabis,et, partirdesannes1980,lamonteduthmedudopage.Ilasign,avecl arrivedes antidpresseursconfortables,l entredansunnouvelgedumdicamentpsychotrope marqueparunlargissementtrsnetdelaprescription. Lesgensontplusrecourslamdecineaujourd huiqu hier,cestcertain.Maisest ceunmal dtendrelaprescriptiond antidpresseursdespatientspourquionnelesauraitpeut tre pasprescritilya20ans,ensupposantqu onaiteulesmmesmolcules?Lanotionde pathologiementaleaprofondmentvoluaucoursdestrentederniresannes.Ces pathologiessontdespathologiesdesides.Ellesaffectentnosmotionsetnossentiment morauxetinvalident,parcefait,notrevierelationnelle.Laprescriptionsestgalementlargie parcequelamdecinen estplusseulementunemdecinedelamaladie,maisaussiune mdecinedelasantetdelaqualitdevie.Enbref,tousceslmentsontconcouruune profondetransformationd ensembledelarelationnormal pathologique. Ladpression,c estlecontrairedelaperformance.Lesantidpresseurssont ilsles mdicamentsparexcellencedelaforme,ausensdtreenforme? Ladpressionaconnuundoublesuccsmdicaletsocial.Surunplanmdical,elleaprisla placedespsychosescommepicentredelapsychiatriedanslesannes1970et,surunplan social,elleestdevenuelebassind attractiondenosmalheursintimes,unmotpourles nommer.Cetteentitauxmanifestationshtrognesettrompeuses(contrairement langoisse,dontLacandisaitqu ellenetrompepas)aeneffetfinipardsignerunspectrede problmesquivadelapsychosemlancoliquelindividufatiguquilfautregonflercommeun pneu.

Articles Faits &donnesclasss /mois


Proposerunarticle S'inscrirelanewsletter Motscls Emploi Liens Contact

Touslesentretiensclasss /noms

Nousadhronsaux principesde lacharteHONcode . Vrifiezici .

Pourrsumer,ausensdeFreud,lanvroseestunemaniredenommerladimensionmentale desproblmesgnrspardesrglesd obissancemcanique,dediscipline,deconformit, dinterdit.Sociologiquementparlant,ladpressionestunemaniredenommerlesproblmes gnrsparlesrglesd autonomiequimettentl accentlafoissurl panouissement personnel(ledroitdechoisirsavie)etsurlinitiativeindividuelle.Laquestiondelanvroseest outait:quem est ilpermisdefaire?Celledeladpressionest:suisjecapabledelefaire? Entrelesdeux,nousavonschangdemodedevie.Avantlanaissancedelapsychiatrie,la mlancolietaitconsidrecommelamaladiequiatteintl hommedexception.Ladpression estlamanifestationdeladmocratisationdel idequechacunpeuttreexceptionnel. Elledoittreconsidrecommel entitrelaisentrel ancienmondedelapsychiatrie(lafolie) etlenouveaumondedelasantmentale(lasouffrancepsychique). Celasignifietilquelesgensnesouffrentpasvraiment? Ah!non,pasdutout.Celasignifiequebeaucoupdechosess exprimentaujourdhuientermes desouffrancepsychiqueetdesantmentale.Onpeutdirequenousavonsassistla gnralisationd unenotionneaveclaneurasthnielafindu19esicle:l idequelavie ensocitoulesrelationssocialesfontsouffrir.Nonseulementlesgenssouffrent,comme avant,maisaujourd hui,ilsontraisondesedclarerentatdesouffrance,carcettatest devenuuneraisond agirengnral,etpasseulementuneraisondesesoigner.Pensezau harclementmoral,parexemple. Quandlemdecinveutquelepatientsoitacteurdesasant,celaprocdedecette contraintedautonomie? Jediraispluttattentequecontrainte.C estunproblmedevaleur:l actionautonomeest cellequenousconsidronscommelaplusefficaceetlaplusdignesymboliquement,cestcelle quenousrespectonsleplus,quialeplusdeprestige. Cequiachangdanslarelationmdecin malade,commeunpeupartoutdanslasocitde la uto n o m ie g n r a li s e, est quele pat ient doi tt r ee n m m e t e m p s l a g e n t d e s o n changementthrapeutique.C estlatmosphredenossocits.Enmmetemps,lessystmes institutionnelsenmdecineontchang.Parexemple,ledplacementd unepsychiatrie purementhospitalireunepsychiatrieambulatoireimpliquencessairementquelepatient atteintdepsychosedoit,pourtreconsidrcommestabilis,pouvoirvivredanslacit.Plus gnralement,dansunesocitquifaitappell initiativeindividuelle,desproblmescomme linhibition(dcider,agir)sontbeaucoupplusvisiblesethandicapantsquedansune socitquifaitappellaseulediscipline. Silasantmentaleestuneaffairedeperformanceetladpressionunepathologiedes ides,queviennentfairelesmdicamentsetlesexplicationsneurobiologiquesdanscette histoire? Encequiconcernelesmdicaments,c esttoutsimplementquelesidesnesontpas seulementuneaffairedepurecognition,ellessontgalementaffaired affects,decorps.D o lescraintessur,parexemple,larobotisationdesesprits,latoxicomaniegnraliseoula mainmisedel industriepharmaceutiquesurnosesprits.L industriejouesansdouteavecles rgles,maiselleestobligedelesrespecter.an estpasellequidfinitcellesdesessais cliniques,etnotammentleurdure.Ladnonciationsansnuancedelindustrien informepas desproblmesrels,maisfournitunexcellentobjetantipathiqueconsensuel. Ledbatsurlesmdicamentsesttropmoralisateur,carilestorganisenfonctiondelavielle idequel espritdoitdominerlecorps.Ildevraittrepluspragmatiqueetportersurlesfaons deprescrire:quelestlecontextedespatients?Qu est cequ ilsdemandent?Veulent ils sinterrogerounonsurleursdemandes?Lepeuvent ils?Ontilsbesoindaidepourpasserun momentdifficile?Etc Encequiconcernelaneurobiologieou,plutt,lesneurosciencescognitives,ilfautfaireune distinctionentrecequej appelleunprogrammefortetunprogrammefaible.Celui civiseau progrsdansletraitementdesmaladiesneurologiques,desmaladiesdelalsion,maisaussi ladcouverted aspectsneuropathologiquesdanslesmaladiesmentales,avecl espoirde retombesmdicales.Leprogrammefortrelvedelamtaphysiquesouscouvertdescience: ilvisemettrefinlagrandedivisionapparuelafindu19esicleentrepathologiesdela lsion,neurologiques,etpathologiesdelafonction,mentales,psychiatriques.Cettedistinction asurtouttlaboreparFreud,nonsurdesbasesmtaphysiques,maispartirde diagnosticsdiffrentiels.Freudestd aborduncliniciengnial,untrsgrandexperten neurologie,etc estcettecomptencequiluipermetdedcouvrirquecertainespathologies ontunetiologienonphysiologique.Ilsuffitdelirelesarticlesoildiffrencielaparalysie hystriqueetlaparalysieorganique,parexemple. Aujourdhui,ons affronteentrepartisansdusujetparlantetpartisansdusujetcrbral,c est unvoiledefume.Quantauxrsultatsdesneurosciencessurlespathologiesmentalesetles sentimentsmoraux(lecerveausocial),cestdeladmonstrationdelaboratoire.Elleestsans consquencespratiques,malheureusement,maisdessineuneambianceol onn auraitplus ledroitdtremaladedesesides. Ilnyauraitaucuneraisonderedouterunemdicalisationdelasocit? Jediraispluttquedansunesocitolesvaleursdelautonomiesesontlargieslaquasi totalitdelaviesociale,autrementditochacunestconduitagiretdcideren permanencedelui mme,sedveloppentdesformesd accompagnementdestrajectoires individuellesquipeuventallerjusqu uneduredevieentire.Cetaccompagnementpasse pardesformesmultiples,dontlesantidpresseursemploysdansdesprogrammesde maintenance.Onpeutleregretter,maiscombiendegenspeuventavoir,grcecela,unevie socialeetaffectivepeuprsnormalealorsqu ilstaientrduitsuneviemisrable?On oubliesouventquelanvroseestunemaladiegrave,etpasunbobo.Jeplaidepourdes raisonnementsnuancs,contextuels,faisantattentionladlicatessedetouteviehumaine. M a l h e u r e u s e m e n t , l a t e n d a n c e e s t c e q u e W i t t g e n s t e i n a p p e l a i t l a p u l s i o n d e gnralisation ,quilconsidraitcommeunefautephilosophique.

FreudversusJanet
LestravauxdAlainEhrenbergetdeschercheursde sonlaboratoire(leCESAMES)s organisentautour d e l hypothseque,pourreprendreleurpropre prsentation, d e n o m b r e u s e s m a l a d i e s e t problmesdesocitseprsententdepuispeuen termesdesouffrancepsychiqueetsevoient proposerdessolutionsentermesdesant mentale. Celacorresponddeschangements, interdpendants,danslesdfinitionsdu pathologiqueetdanslesnormesdesconduitesen socit.Cesnormesmettentenreliefladimension mentale,enfaisantappell autonomieetlesprit dinitiative,quideviennentenquelquesortedes obligationsintriorisesparchacun. Lafatigued tresoi estunetapedansce travail,particulirementpassionnantepourles professionnelsdesant,etpasseulementpourles psychiatres.Onytrouvecertesunexposclairant del histoiredeladpression,centreautourde loppositionentreFreudetJanet.Pourcelui ci,la maladiementaleprocdedemcanismesquasi automatiques,inintentionnels,l origined une insuffisancepsychiquequ ilconvientderparer. Pourlepremier,elleestdueunconflitdont loriginesesituedansuninconscient quiveut q u e l q u e c h o s e . L e s d e u x c o n c e p t i o n s sharmonisentpluttbienjusqu auxannes70,o survientlaruptureprivilgiantlaconceptiondeJanet. Maislelivremetaussienrelieflerledterminantjouparlesmdecinsgnralistesdansces volutions.Cesonteuxquiprennentenchargelaplupartdespatientsayantdes troublesmentaux. Cestd aborddansleurscabinetsques exprimentlinquitudesociale etlessymptomesfrquents commel anxit,l insomnieetlafatigue.Cesontsurtoutleursprescriptionsquibnficientdes nouveauxantidpresseurs,grcesurtoutleurmaniabilit,maisaussigrcedeuxautresavantages importantspourlesgnralistes:ilspermettentderpondresurlecourtterme(lapsychothrapie, mmedesoutien,engagesouventsurlelongterme)etd agirsurl aspect dimensionnel des pathologies(lestraitssymptomatiques,ou decaractre,communsplusieurspathologies),sans quel onaits interrogersurleurtiologie.Orc estbiensurcedernierpointquesesontsitusles controversesdesspcialistesetleurs regrets quantauxcomptencesdesgnralistes.Ces derniersnesontdoncpastrangerslaformidableentreprisedeclassificationconsensuellequesont lesdiffrentesversionsduDSMamricain.Yat iluneexplicationlasurconsommationde mdicamentspsychotropesenFrance?

entretienparudanslen5010du20mars2006duPanoramaduMdecin

Motsclsliscetarticle

mdicaments maladiessocitales psychologiepsychiatrie mdecins


Envoyeruncommentaire

You might also like