You are on page 1of 8

kurana Anao &aana (The Quran and the Knowledge)

Allaah kuranamaaM kho Co ko, SauM tamao Ao baabata ]par ivacaartaa naqaI ko Allaaho kovaI rItao ba`|aMD(pa`kRita)naI
drok caIJnao tamaara fayada maaTo inayamaaonaI saaMkLaaomaaM baaMQaInao Juda Juda kayaao-maaM JaotarI Co. taonaao hotau Ao Co ko
tamaara ivakasa maaTo Jo pa`maaNamaaM saaQanaaonaI J#rta haoya paCI Balao tao $iYTgaaocar qataI vastauAao haoya ko A$Sya
vastauAao, tao tamanao ivapaula maa~aamaaM paurI paaDvaamaaM Aavao JonaaqaI tamaarao ivakasa qaaya. (31:20) Aqaa-ta pa`kRita
naa baLaao ]par kMT/aola maoLavavaao paDo Anao tao maoLavavaa maaTo AByaasa, inarIxaNa Anao parIxaNa krvaa paDo,Aqaa-ta
&aana maoLavavau paDo.taao kurana &aana ivaSao SauM kho Co tao JaNaIAo.

iva&aana ]par kurananaI Asar


&aana maoLavavaanaI Sai>taAo maanavaInao saRiYTmaaM savaa-occa sqaana Apaavyau Co. parMtau, pa`ena Ao qaaya ko &aana AoTlao
SauM? &aanaI (]laomaa) kaonao khovaaya? Aa baabatamaaM kurana SauM kho Co? Aa pa`enaaonaa ]<ar JaNaIAo tao paholaa tanoao
lagataI AOitahasaIk paUva-BaiU maka paNa JaNaI la[Ao.
pa`acaIna ivaevamaaM &aananaa xao~amaaM ga`Ik tatva icaMtakao mahtvanauM sqaana Qaravataa htaa. hkIktamaaM maanava saByataamaaM
&aananaI Sa#Aata ga`IsaqaI qa[. ga`Isanaa saaok`oTISa Anao plaoTao taomanaa samayanaa saaOqaI ivaKyaata tatva icaMtakao htaa.
saaok`oTISanao ga`Ik tatva &aananaa ipataamah gaNavaamaaM Aavao Co. plaoTao saaok`oiTSanaa iSaYya haovaa CtaaM taomaNao
saaok`oiTSaqaI Alaga tatva icaMtananaI ivacaarSarNaI rJu krI.
saaok`oiTSa AovauM maanataa ko maanava mana ko Aatmaanaao AByaasa J mahtvanaao Co ba`|aMDnauM kao[ mahtva naqaI. plaoTaoAo
taomanaaqaI paNa AagaLa vaQaI ba`|aMDnaa AstaItvanao J nakarI dIQau. taomanaa mata mauJba KaruM ivaeva Ao ivacaaraonauM
ivaeva Co Anao BaaOitak ivaeva taonaao paDCayaao maa~a Co.
ga`Ikaonaa tatva&aananaao WiYTkaoNa maa~a AatmalaxaI htaao AoTlao ko tao maa~a Aatmaa, maanavacaotanaa Anao
maanavaJatanao J mahtva Aapataa htaa karNako taomanaI paasao KaroKar satya SauM Co tao JaNavaanaao kao[ maapadMD ko
parIxaNanaa saaQana ko AaQaar na htaa. taomanaI Aa maanyataa saMkuicata Qaaima-k ivacaarSarNaInaa AaQaaro ]d\BavaolaI
htaI Anao Aa ivacaarSarNaI Pvana SauM Co tao ivaSao kao[ caao>ksa Anao tak-baQQa samaJNa AapataI na htaI.

kurananaao paDkar
kuranao AavaInao plaoTaonaI Aa ivacaarSarNaInao paDkarI Anao nakarI dIQaI. taoNao khyau ko:
samaga` ba`|aMDnauM saJ-na ko Jo AakaSaaomaaM Anao paRqvaImaaM Co Anao Jo taomanaI vaccao Co tao karNa vagar paoda krvaamaaM
AavyauM naqaI, Jo laaokao kaifr Co taomanauM Aa Anaumaana Co ko Aa ba`|aMD Ao hkIkta naqaI. taoqaI Jo laaokao satyanao
nakaro Co taomanaa Pvana inaYfLa JSao. (38:27)

Page

Aama kuranao Ao laaokanao ko JoAao Aa ivaeva nao satya ko hkIkta maanavaa tayOaar naqaI taomanao kafIr (naa
maanavaavaaLaa) Jahor krI dIQaa. saaqao saaqao, maaomaIna([maanavaaLaa) Anao kafIr vaccao Aok Baod roKaa paNa AapaI
dIQaI. baIP Aok AayaatamaaM paNa kurana JNaavao Co ko
AakaSa Anao paRqvaI Anao Jo kM[ paNa taomanaa vaccao Co tao maa~a Kaola ko rmata naqaI (21:16).

Aama ba`|aMD Ao Aok hkIkta Co, taoma CtaaM, Allaah Aa vaatanao paNa tapaasa ko saMSaaoQana vagar laaokao svaIkarI lao
taovaI Apaoxaa naqaI raKataao. taonaa badlao tao karNa, inarIxaNa Anao samaJNanaaM AaQaaro inaNa-ya laovaanauM khotaaM kho
Co k o
Jo laaokao &aanaI (AalaIma) Co taomanaa maaTo bahu saarI rItao hkIktaaonao samaJavaI dovaamaaM AavaI Co (10:5).

kurana &aana kaonao kho Co?


hvao pa`ena Ao qaaya ko &aana AoTlao SauM? kurana kho Co ko
Jo vaatanauM tamanao paaotaanao &aana na haoya tao vaatanao AaMQaLaanaI Joma maanaI naa laao paNa &aanaon$Iyaao (saaMBaLavaanaI,
JaovaanaI Sai>taAao) vaDo maaihtaI maoLavaao Anao taonauM tamaarI baiuQQa vaDo ivaelaoSaNa krao Anao paCI inaNa-ya krao
(17:36)

Aama, AhIM paNa kurana plaoTaonaI iqayarInao paDkaro Co. plaoTao khotaao ko &aanao$Iyaao vaDo maoLavaayaolau &aana
BaraoYaapaa~a naqaI. jyaaro kurana Aovaa &aananao svaIkartaMu J naqaI ko Jo &aanaon$Iyaao Wara maoLavaayaolauM Anao baiQuQa vaDo
cakasayaolauM na haoya Anao Aa vaata J [slaamamaaM &aanaon$IyaaonauM mahtva saaibata kro Co. kurana taqyaaonaaM AaQaar
]par, tak-naI AorNao cakasaayaolaa &aananao J mahtva Aapao Co. Avalaaokna, baiuQQagamya, taaik-k Anao pa`yaaogaaonaa
AaQaaro maoLavaayaolau &aana J maanavaInao duinayaanaa ivaYayaaomaaM inapaUNa banaavao Co.
[slaama pa`kRitanaa baLaaonaI kaya- pa`NaalaInao JaovaanaI, samaJvaanaI Anao AByaasa krvaanaI pa`orNaa Aapao Co. kuranao
maanavaInao pa`kRitanaa baLaao ivaSao Aok mahtvanaI vaata Ao JNaavaI ko pa`kRitanaI drok caIJ
Aok ATla inayamanaa AaiQana kaya- kro Co (10:64,17:77,33:62,48:23,18:27). taoqaI J [slaamamaaM inarIxaNa
Anao parIxaNanaa iva&aananaao svaIkar krvaamaaM Aavyaao Co.

Jo laaokao paaotaanaI &aanaon$Iyaaonaao ]payaaoga krtaa naqaI taomanaa ivaSao:


kurananaa mata pa`maaNao
JomanaI paasao AaMKaao Co paNa Jaotaa naqaI, kana Co paNa saaMBaLataa naqaI, ()dya)magaJ Co paNa ivacaartaa naqaI,
tao Janavar Jovaa Co, naa! Janavar krtaaM paNa badtar Co. (7:179)
Aa AayatamaaMqaI Aovaao Aqa- inakLao Co ko, maa~a &aanaonWIyaao Anao baiuQQa vaDo samaP Sakaya taonao J &aana khovaaya.
pa`kRitanaI GaTnaaAaonauM inarIxaNa, ba`|aMDnaao AByaasa, saRiYTnaa saJ-na paaCLa kaya- krtaa inayamaao, saRiYTnaa
saMcaalananaaM inayamaaonao Jo JaNao tao &aanaI, ]laomaa ko vaO&aainak khovaaya Co (35:27-28). vaQaumaaM, &aana maoLavavauM Ao
maaNasanaI Kaasa laaxaNaIktaa Co (2:31).

Page

kurana kho Co ko Jao tamaaro Allaahnao JaNavaao haoya taao tamaaro ba`|aMDnaao AByaasa krvaao paDo, taomaaM rholaI drok
caIJaonaI tapaasa Anao saMSaaoQana krvauM paDo, inarIxaNa Anao parIxaNa Wara Aa samaga` ba`|aMDnaI pa`NaalaI kovaI rItao
kaya- kro Co tao SaaoQavauM paDo, Anao tyaar paCI J samaga` saRiYTnaaM rhsyaao tamaarI saamao Aok paCI Aok Kaulataa JSao
Anao Aa drok KaulaaSaao(SaaoQa)o Ao Ao vaatanaI saaibataI hSao ko kurana Ala hkk AoTlao ko Aok hkIkta Co Anao
taonao Allaah tarfqaI AapavaamaaM AavyaMu Co (41:53-54).

Aama &aana ivaSao kurana samaJavao Co ko;


1.

maanavaI maaTo &aanaonWIyaao Wara maoLavaayaolaI maaihtaInao &aana khovaaya.

2.

&aanaonWIyaaonaao ]payaaoga Aqaa-ta kudrtaI GaTnaaAao JaovaI, kudrtaI inayamaaonaao AByaasa krvaao, saMSaaoQanaao krvaa
Anao tao $ara ivaevanau saMcaalana, JaLavaNaI Anao ivakasa kovaI rItao qaaya Co tao samaJvau ko taonaao pa`tyaxa Aqavaa
paraoxa AnauBava krvaao.

&aanaI (]laomaa)kaoNa:
AapaNao kurana Wara AapavaamaaM AavaolaI &aananaI vyaaKyaa jao[, Anao Ao AaQaaro AapaNao Ao JaNaI SakIAo ko
&aanaI ko ]laomaa kaonao khovaaya? kurana ]laomaanaI vyaaKyaa spaYT krtaaM kho Co ko:
SauM tamao ivacaartaa naqaI ko Allaah vaadLaaomaaMqaI varsaad kovaI rItao varsaavao Co? Anao tao Wara tao(Allaah)

JudaJuda rMganaa FLaao paoda kro Co Anao pahaDaomaaM laala Anao safod rMganaa star Co, Jo JudaJuda pa`karnaa Co
koTlaak GaaTa klarnaa Co. taovaI J rItao maaNasaao Anao Janavarao JudaJuda rMganaa Co. AllaahnaI Aa mahanataa Ao
laaokao J samaJSao JoAao &aanaI(]laomaa) Co.(35:27-28)
Aa bao AayaataaomaaM Juda Juda ivaYayaao ivaSao vaNa-na krvaamaaM AavyauM Co Jo iva&aananaI JudI JudI SaaKaaAao Co JovaI
ko: hvaamaanaSaas~a, vanaspaitaSaas~a, KanaIJ iva&aana, pa`aNaISaas~a, maanavavaMSaSaas~a. Aama Jo laaokao &aanaI
haoya Co tao pa`kRitanaI kaya- pa`NaalaIqaI pa`Baaivata haoya Co karNako tao pa`kRita kvoaI rItao kaya- kro Co tao samaJtaa haoya
Co Anao taoqaI J Aavaa laaokaonao Allaah ]laomaa kho Co. JoAaonao AapaNao AaJnaI BaaYaamaaM vaO&aainak ko
saayaMiTsT khIAo CIAo. Aa vaO&aainakao pa`kRitanaa baLaaonao samaPnao taonao inayaM~aNamaaM kro Co, Aama ]laomaa ko
vaO&aainak banavaa maaTo pa`kRitanaa baLaaonauM &aana maoLavavauM J#rI Co.
taao caalaao AapaNao, kuranamaaM {maana (_@ ivaevaasa) Qaravanaara laaokaoAo pa`kRitamaaM GaTtaI GaTnaa kyaa caao>ksa
inayamaaonao AaiQana kama kro Co tao JaNavaa ko samaJvaanaa pa`yatnaao kyaa- Anao tao GaTnaa paaCLa kama krtaa
pa`kRitanaa baLaao ko Sai>taAaonao kMT/aolamaaM krI, maanavaJatanaa Balaa maaTo ]payaaogamaaM laIQaI taovaa [slaamaIk
saMskRitanaa koTlaak ]laomaaAao ko vaO&aainakao ivaSao JaNaIAo. Jomanao laaokao hkIma paNa khotaa htaa. taoAao mauLao
taibabaI xao~anaa maaNasaao htaa parMtau taoAao iva&aananaI bahumauKaI pa`itaBaaAao htaI. taomanaI koTlaIk SaaoQaao Anao
taomanaao maanava&aanamaaM faLaao.
1.

Jaibar [bna hyyaana: (8maI 9maI sadI) Aok rsaayaNa iva&aanaI, rsaayaNaSaas~amaaM pa`yaaogaSaaLaanaI paQQaita
Anao ToknaIkao ivaksaavaI, salFyaurIk Anao naa[T/Ik AosaID Jovaa tatvaaonao AaoLaKyaa, ivaSauiQQakrNa
(sublimation), QaTaDao (reduction) Anao inaSyaMdna (distillition) naI paQQaitaAao vaNa-vaI, varaLa Wara paaNaI SauQQa
krvaanauM saaQana Anao kacanaI vak` naLaIAaonaao ]payaaoga krI bataavyaao.
banau mausaa Baa[Aao: (9maI sadI) Jfr mauhmmd, Ahmad Anao Ala hsana. pa`aicana saaihtyanauM ArbaImaaM
Anauvaad, SaMku Aakar Anao AMDakar ivaSaonaa gaNaItanaaM ivakasamaaM yaaogadana, AvakaSa iva&aananaI gaNa~aIAao
AapaI, saaOqaI mahtvanauM yaaogadana taomaNao svayaMsaMcaalaItataa (Automation) naa xao~amaaM svaMcaalaIta (Automatic)
]pakrNaao banaavaInao AapyauM.

Page

2.

3.

[bnao [Saak Ala kIndI: (801-873) tatva icaMtak Anao bahumaRKaI pa`itaBaa Qaravataa vaO&aainak, pa`acaIna ga`Ik
saaihtyanauM ArbaI BaaYaamaaM AnaMuvaad kyaMu-, iva&aananaaM ivaivaQa xao~amaaM taomanaa laKaaNaao Wara faLaao Aapyaao,
iKalaafta maaTo k`IpTaoga`afI (saaMkoitak BaaYaa) ]par kama kyau-. samaya, sqaLa Anao saMbaMQaIta GaTnaak`manaa ivaYaya
]par paNa kaya- kyau-.
4.

hunaOna [bnao [Shak:(809-873) pa`acaIna ga`Ik saaihtyanauM ArbaI BaaYaamaaM AnauMvaad, fIPSaIyana Anao
maoDIkla xao~anaaM laoKak, pa`acaIna saaihtyanaa Aqa-GaTna Anao sauQaara-vaQaara paNa kyaa-, taomanaa QaNaa AnauMvaadao
sadIAao sauQaI yauraopamaaM ]payaaogamaaM laovaataa rhyaa. Kaasa krInao maanava AaMKa ivaSaonauM taomanauM paustak Ten
Treatises on the Eye yauraopamaaM 17maI sadI sauQaI pa`BaavaI rhyauM.

5.

Abbaasa [bnao fIrnaaSa:(810-887) AonDulaIsaIyana (spaona) naa vaO&aanaIk, saMgaItakar, SaaoQak. paIvaanaa
paaNaI maaTo SauQQa kacanaa vaasaNa ivaksaavyaa. Sauxma dSa-na Anao JaovaanaI Sai>tamaaM fayadao qaaya tao maaTo kacanaao
]payaagoa kyaao-. taomanaa GarmaaM Aok Aovaao #ma htaao JomaaM taomaNao AakaSanauM maaoDola banaavyauM htau. JomaaM ga`haonaI
gaita, taaraAao, vaadLa, ivaJLaI, maoGagaJ-naa saaqao Aabaaohvaa saamaola htaI. ra[T baMQauAaoqaI 1000 vaYa- paholaa
taomaNao ]Dvaanaa QaNaa yaM~aaonaao pa`yaaoga kyaao- htaao. taomaNao [.sa.852 maaM kaorDaobaanaI masPdnaa imanaara ]parqaI
laakDanaa banaavaolaa yaM~aqaI ]Dvaa maaTo Bauskao maayaao- htaao, taomanao AaSaa htaI ko tao paxaInaI maafk ]DI SakSao,
parMtau tavoauM na qayauM. paNa paoraSauTnaao pa`qama ivacaar paoda qayaao, taomaNao qaaoDIk {JaAao paNa qa{ htaI. frIqaI taomaNao
70 vaYa-naI ]Mmaro [.sa.875maaM rosama Anao garuDnaaM paIMCaAaoqaI Aok yaM~a banaavyauM Anao Aok pava-ta ]parqaI Bauskao
maayaao-. tao 10 maInaIT Jovaa hvaamaaM rhyaa. paNa AaKaro Ao maSaIna tauTI paDyau, paaCLaqaI Kabar paDI ko taomaNao
taomanaaM maSaInamaaM pauMCDI banaavaI na htaI taoqaI saarI rItao ]tarNa na qa[ Sakyau. bagadad AaMtarraYT/Iya hvaa[
maqak Anao caM$ ]parnaaM crater (KaaDa) nao taomanaI smaRitamaaM taomanauM naama AapavaamaaM AavyauM Co.
6.

zabaIta [bna kura-:(835-901) taukI-naaM Aok AnauMvaadk Anao gaiNata&a, taoAao ga`Ik gaiNataSaas~a Anao
KagaaoLaSaas~anaaM AnauMvaadk, taomanaaM AnauMvaadaomaaM taomanauM paaotaanauM kaya- Anao saMSaaoQana ]maorayaolauM htau. caosa
(SatarMJ) baaoD-naI caalaaonao lagataI gaNa~aIAaonaa ]kolanaa gaiNata ivaSao JaNaItaa Co.
AlaKvaarIJmaI: (8maI-9maI sadI) pasaI-yana gaiNataSaas~aI, BaUgaaoLavao<aa Anao KagaaoLaSaas~aI. [slaamaIk
saMskRitanaa mahana gaiNataSaas~aI tarIko AaoLaKaaya Co. taomaNao BaartanaI AMk paQQaita AmalamaaM maukI Jo hvao
ArobaIk AMkpaQQaita tarIko AaoLaKaaya Co. Baarta paasaoqaI maLaolaa baIJgaiNatanaao ivakasa kyaao-. samaIkrNaaonauM
saadu#pa AapavaanaI paQQaita ivaksaavaI. taomaNao taomanaI saaibataIAaomaaM Euclidian Baiumaitanaao ]payaaoga kyaao-.
7.

8.

Ala ba<aanaI:(850-922) AvakaSa iva&aanaI, saUya- Anao caMW vaYa-naI laMbaa[naI caao>ksa gaNa~aI krI. taomaNao
Tables of Toledo Jovaa AMkaonaa Aovaa kaoYTkaonaI rcanaa krI JonaaqaI saUya-, caMW, Anao ga`haonaI isqaitanaI
AagaahI krI Sakaya. paaCLaqaI taomanaa koTlaak kaoYTkaonaao ]payaagoa kaoparnaI>sao kyaao-. taomaNao ka[
o paNa
JgyaaAoqaI ma>kanaI idSaa SaaoQaI Aapao taovauM kaoYTk banaavyauM htau.
9.

Page

Abaubakr zkrIyaa Ala raP:(854-925/935 lagaBaga) [rananaa tabaIbaI xao~anaaM mahana ivaWana. taomaNao
SaItaLaa Anao AaorInao AaoLaKyaa. taava SarIrmaaM raoga pa`itakar krvaanaI pa`ik`yaanao karNao Aavao Co tao SaaoQyau. taomaNao
caInaI, [ranaI, BaartaIya, saIrIyaa[ Anao ga`Ik dvaaAao AMgaonaa 23 ga`Mqaao laKyaa.

10.

Ala frabaI:(870-950) tatva icaMtak Anao gaiNataSaas~aI, [slaamaIk sauSaaoBana kLaamaaM vaparataI
paunaravatana- paQQaitanao gaaiNataIk rItao samaJavavaanaao pa`yatna kyaao- Anao Ao ivaYaya ]par paustak laKyau.
[ba`ahIma [bnao saInaa (AvaIsaInaa):(908-946) bauKaara-]jbaokIstaananaa tabaIba, KagaaoLaSaas~aI,
gaiNataSaas~aI, dvaanaa xao~amaaM The Canon of Medicine (dvaaAaonaI AaoLaKa) taomanauM mauKya gaNanaa paa~a
kama. taomaNao mahtvanaaM KagaaoLaSaas~aIya inarIxaNaao naaoMQaavyaa Co. ivaivaQa ivaYayaao Jovaa ko ]Ja-naaM ivaivaQa svarupaao,
pa`kaSanaaM gauNaQamaao-, AMkgaiNatanaI ivaivaQa Tokinak JovaI ko casting out nine ivaSao cacaa- krIo.
11.

12.

Ala zhravaI:(936-1013) [slaamaIk saMskRitanaaM mahana saJ-na tarIko AaoLaKavaamaaM Aavao Co. taomanao
AaQaunaIk Sas~aik`yaa iva&aananaaM ipataamah tarIko gaNavaamaaM Aavao Co. taomanauM saaOqaI mahtvanauM Anao Pvana ]payaaogaI
kaya- Ao Ala taSarIf naamanauM tabaIbaI &aananauM paustak JonaaM 30 Baaga Co. JomaaM tabaIbaI laxaNaao, saarvaar Anao
dvaaAao ivaSao cacaa- krvaamaaM AavaI Co. parMtau taonaaM Collaa Baagao saaOqaI vaQaaro Qyaana KaoMcyauM Co. JomaaM Sas~aik`yaa
ivaSao maaga-dSa-na Anao samaJNa AapavaamaaM AavaI Co. taomaaM saP-kla saaQanaaonauM vaNa-na, taonaao ]payaaoga Anao taonaI
paQQaita vaNa-vavaamaaM AavaI Co. inaYNaataaoAo naaoMQyauM Co ko AaQauinak Sas~aik`yaanaI paQQaita Anao saaQanaao taomanaa
saMSaaoQanaqaI pa`Baaivata Co.
[bna Ala hyataama: (965-1040) vatana-[Ppta. bahumauKaI pa`itaBaa Qaravataa ivaWana, vaO&aainak. parMtau tao
taomanaa KagaaoLaSaas~a Anao WiYT-pa`kaSa iva&aananaaM xao~amaaM maoLavaolaI isaiQQaAaonao karNao AaoLaKavaamaaM Aavao Co.
taomaNao pa`acaIna ga`Ik ivaQvaanaao Ptolomey Anao Galen naI samaJUtaI Anao AiBapa`aya saamao pa`ena ]Zavyaao. Aa
ga`Ik ivaWanaaoAo AovaI iqayarI AapaI htaI ko AaMKamaaMqaI pa`kaSanaa ikrNaao naIkLao Co. Jonaa karNao AaMKa vaDo Ja[
o
Sakaya Co. taonaaM ivaruQQa Alahyataamao AovaI iqayarI AapaI ko pa`kaSanaaM ikrNaao Jo AaMKamaaM pa`vaoSao Co taonaaM karNao
AapaNao Jao[ SakIAo CIAo. Anao Aa iqayarI J saacaI paurvaar qa[ Co. taomaNao pa`kaSanaa pa`tyaavata-nanaI Asaraonaao
AByaasa kyaao- Anao pa`kaSanaa pa`itaibaMba Anao pa`tyaavatan- anao AaMKanaI rcanaa saaqaonaa saMbaMQanauM gaiNata samaJavyau.M
taomaNao jaoyauM ko baarInaa drvaajanaa kaNaamaaMqaI Aavataa pa`kaSaqaI ica~a rcaaya Co, JoTlauM kaNauM naanau taoTlauM ica~a
spaYT taonaa AaQaaro taomaNao paIna haola komaora(ArbaImaaM kmara AoTlao AMQaarIyaao AaorDao)naI SaaoQa paNa krI.
13.

Ala zrkaila:(1028-1087) AonDulaIsaIyana (spaonaIsa). tao QaataunaaM patara banaavavaanaaM inaYNaaMta htaa. taoqaI
KagaaoLaSaas~anao lagataa saaQanaao banaavavaanaaM paargMata banyaa htaa. taomaNao AtyatMa caaoksaa[vaaLaI vaoQaSaaLaa
banaavavaanaI #paroKaa ivaksaavaI Jo taomanaaM paCI vaYaao- sauQaI ApanaavavaamaaM AavataI rhI. taomaNao TaolaoDaomaaM Aok
pa`isaQQa paaNaI QaiDyaaLa baMQaavyauM htau Jo sadIAao sauQaI AakYa-NanauM kon$ rhyau. taomaNao SaaoQyau ko saUya- AopaaP
o
(taonaI kxaanauM paRqvaIqaI saaqOaI durnauM ibaMdu) baIJa taaraAaonaI sarKaamaNaImaaM QaIro QaIro badlaaya Co. Anao taonaI
badlaavaanaI pai`k`yaanaao dr ko gaNa~aInaao AMdaJao Aapyaao.
14.

15.

]mar Kyyaama:(1048-1131) tao Aok kiva Anao gaiNataSaas~aI htaa. taomaNao vaYa-naI laMbaa[nao 5 dSaaMSa
BaagaaomaaM gaNa~aI krI. taomaNao Gana samaIkrNaaonaa tamaama 13 BaaOimaitak ]kolaao SaaoQyaa. taomaNao koTlaak vagasamaIkrNaao ivaksaavyaa. Jo hala paNa ]payaagoamaaM Co. Anao taoAao paiecamanaaM doSaaomaaM taomanaI #baa[ (kivataanaao
pa`kar) naa karNao ivaKyaata Co.
16.

Page

Ala [$IsaI:(1100-1160) AonDulaosaIyana (spaonaIsa) pa`vaasaI, maanaica~akaLa Anao BaUgaaoLavao<aa htaa.


taomaNao isaisalaInaa naaoma-na raja raoJr maaTo ivaevanaao na>Saao banaavyaao htaao, tao pa`isaQQa htaa.o Ala-[i$isa taomaNao

laKaolaa paustak raoJrnaa paustakmaaM taomaNao tao samayanaa jaNaItaa ivaevanaa laaokaonaI BaaOgaaolaIk pairisqaita,
Aabaaohvaa, tao samayanaa ]Vaogaao Anao saMSaaoQanaaonaao AByaasa vaNa-vyaao Co. taomaaM taomaNao maaor>kaonaao Aok JhaJ
vaavaazaoDamaaM Fsaa[nao AoTlaaMTIk samau$maaM paiecama tarf GasaDa[ Jaya Co Anao paCI parta Aavao Co tao
kalpainak QaTnaa k`manao Aok vaataa-naa #pamaaM vaNa-vyaao Co.
17.

[bnao AlanaafIsa:(1213-1288) vatana dmaasksa, tabaIba, [PptanaaM koraonaI Ala mansaurI haospaITlamaaM
mauKya tabaIba tarIko saovaa Aapataa htaa. taomaNao dvaaAao saMbaMQaI Aok paustak laKyauM htau. taoNao yauraopa isavaayanaaM
[slaamaI ivaenamaaM [bnao isanaanaa konana Aaof maoDIsaIna paustaknaI Jgyaa laIQaI. taomaNao [bnao saInaa Anao
gaolaonanaaM saMsaaoQanaao ]par TIppaNaI laKaI, taomaaMnaI Aok TIppaNaI 1924maaM maLaI htaI, JomaaM fofsaanao lagataa r>ta
parIBa`maNanauM vaNa-na krvaamaaM AavyauM Co. JomaaM vaNa-vavaamaaM AavyauM Co ko fofsaaAao Wara )dyanaa JmaNaI baaJuqaI
DabaI baaJu laaohInauM parIBa`maNa qaaya Co.
18.

naaSaIr Ala dIna Ala tauSaI:(1201-1274) vatana [rana. KagaaoLaSaas~aI, gaiNataSaas~aI. taomanao maaoMgaaola
sama`aT caMgaoJKaana Anao taonaao paaO~a hlaakuKaana tarfqaI AaEaya maLaolaao htaao. Ala tauSaIAo Ptolomeynaa
AvakaSa maaoDlanaI paUva- AavaRi<a laKaI. taomanaaM baIJa kayaao-maaM taomaNao Aok AVtana Anao sava- saaQana sampanna
vaoQaSaaLaanauM inamaa-Na kravyauM. caInanaI ToknaIk Anao AvalaaoknanaI ivaVa maoLavaI. taomaNao i~akaoNamaItaI
(Trigonometry)naao Aok navaao svataM~a ivaYaya ivaksaavyaao Anao tao samayanaaM saaOqaI caaokksa KagaaoLaIya kaoYTknaI
rcanaa krI.
Abau Ala [z [bna [smaa[la Ala rzaz Ala JzarI:(1136-1206) taomaNao [.sa. 1206maaM laKaolaa
paustak iktaaba fI maarIfta Ala hIyaala Ala hndssaIyaa (EaoYZ yaaM~aIk saaQanaaonaa &aana AMgaonauM paustak) qaI
ivaKyaata Co. taomaaM taomaNao pacaasa yaaM~aIk saaQanaao kovaI rItao banaavavaa tao AMgaonauM vaNa-na krolau Co. taomaaM saaOqaI
mahtvanauM Co ko`nkSaaFT. AaQauinak yaaMi~ak iva&aanamaaM paNa k`onkSaaFTnauM mahtva QaNauM Co, Jo Ala JzarIAo
isaMcaa[naa hotau maaTo paaNaI ]paaDvaa maaTo kyaa-o htaao.
19.

[bnao Kaladuna:(1332-1406) vyaiktaAo saJ-nanaI pa`ikyaa tarf Qyaana AapavauM jao[Ao. PvasaRiYTnaI
Sa#Aata KanaIJaomaaMqaI Sa# qa[ Anao k`maIk Anao taba>kavaar ivakasa wara vanaspaita Anao pa`aNaIAao sauQaI
pahaocaI. KanaIjaonaa ivakasanaao Collaao taba>kao Ao vanaspaitanaa ivakasanaa pa`qama taba>ka saaqao JaoDayaolaao htaao, tao
vanaspaitaAaomaaM JDIbau+IAao Anao baIJ vagarnaa CaoDvaaAao htaa. tao sva#panaI vanaspaitanaa ivakasanaao Collaao
taba>kao taaDnaa zaD Anao $axanaa vaolaanaa sva#pamaaM htaao Anao vanaspaitanaao Aa taba>kao paa`NaIAaonaa Sa#Aatanaa
taba>ka saaqao jaoDayaolaao htaao, tao taba>kanaa pa`aNaIAao Jovaako gaaokLagaaya Anao CIpa htaa Jo maa~a spasa-naI
saMvaodnaa Qaravataa htaa. bao taba>kanauM JaoDavauM Aqaa-ta kao[ Aok sva#panaao Collaao taba>kao AoTlaao ivaksaIta qa[
jaya ko baIJa sva#panaa pa`qama taba>kamaaM tabadIla qa[ Jaya. Aa rItao pa`aNaIAaonauM ivaeva JudIJudI AsaMKya
SaaKaaAao Anao pa`JaitaAaomaaM ivastartauM gayauM. Aama saJ-nanaI k`maIk pai`k`yaa Collao maaNasa sauQaI AavaI pahaoMcaI, Jo
ivacaarvaa Anao pa`itaBaava Aapavaa saxama htaI. maanavaInaao pa`qama taba>kao Ao vaanar pa`JaitamaaMqaI ivaksaIta qayaolaao
Co taoAaomaaM paNa DhapaNa Anao samaJNa bannao jaovaa maLao Co parMtau tao ivacaarvaanaa Anao pa`itaBaava Aapavaanaa
taba>ka sauQaI ivaksaIta qayaloa naqaI. Aa mau_a ]par AapaNao maanavaI tarIkonaa pa`qama taba>ka ]par (vaanar Jaita
paCInaa) Aavyaa CIAo. jyaaM sauQaI inarIxaNa Wara AapaNaI samaJNa pahaoMcao Co tao Aa Co vaaMcaknao AovauM
laagaSao ko Aa fkrao caalsa- raobaT- Daiva-na (maRtyau 1882) naa [.sa.1859 maaM pa`kaSaIta ]tk`ainta vaadnaa paustak

Page

20.

maaM qaI laIQaolaao Co, parMtau Ao JaNaInao navaa[ laagaSao ko Daiva-naqaI 500 vaYapaholaaM qa[ gayaola Aok mauslaIma [itahasakar Anao iflaaosaaofr [bna Kaladunanaa paustak Qa maukddImaah maaMqaI
laIQaolaao Co.

On the Origin of Species

koTlaIk SaaoQaao:
kaofI: Aok KaalaId naamanaao Arba taonaa bakra dixaNa [iqayaaopaIyaanaaM kFfa pa`aMtamaaM caravataao htaao. taoNao JaoyauM ko
taonaa bakra Aok JatanaaM daNaa Kaa[nao caotanavaMtaa qa[ Jaya Co. taao taoNao tao daNaa ]kaLaInao pa`qamavaar kaofI
banaavaI, Anao saaOqaI pa`qamavaar saufI laaokao Wara [iqayaaopaIyaaqaI yamana Aa daNaa maMgaavavaamaaM Aavyaa. JonaaMqaI
Kaasa pa`saMganaI [baadta vaKatao AaKaI rata JagaI Sakaya taovauM naaoMQaayauM Co. 15maI sadImaaM tao ma>kamaaM Anao taukI-maaM
laavavaamaaM AavaI. tyaaMqaI 1645maaM vaonaISamaaM Anao 1650maaM Aok taukI- naagarIko laMDnamaaM laaombaaD- sT/ITmaaM kaofI
Saaopa KaaolaI. Jo ArbaImaaM kahvaa, taukI-maaM kahvao, [TalaImaaM kofo, AMgao`PmaaM kaofI tarIko AaoLaKaa[.
caosa: pa`acaIna BaartaIya rmata SatarMJ ]parqaI [ranamaaM halanaI caosa SaaoQaaNaI. Anao dsamaI sadImaaM spaonanaa
mauslaImaao paasaoqaI yauraopao maoLavaI.
saabau Anao Saompau: naahvauM Anao QaaovauM Ao mausalamaanaaonaI Qaaima-k J#rIyaataaonaaM karNao ArbaaoAo saabaunaI SaaoQa krI
Jo hala AapaNao ]payaaogamaaM la[Ao CIAo. ArbaaoAo vanaspaita taola, saaoDIyama ha[D/aoxaa[D Anao saugaMQaIta
CaoDnauM taola maoLavaInao saabau banaavyaao.
paRqvaI gaaoLa Co: 9maI sadInaaM QaNaa mauslaIma ivaWanaaoAo svaIkayau- htau ko paRqvaI gaaoLa Co. taonaI saaibataI Ao Co ko
[bnao hzma naamanaaM KagaaoLa Saas~aIAo k(u htau ko sauya- hMmaoSaa paRqvaInaa kao[paNa caao>ksa sqaanaoqaI saIQaao ]par
haoya Co. Aa ivaQaana gaolaIlaIyaaoAo paRqvaI gaaoLa Co tao JaNyauM taonaa krtaa 500 vaYa- paholaa Aok mauslaIma KagaaoLa
Saas~aIAo rJU kyau- htau. 9maI sadInaaM KagaaoLaSaas~aIAaoAo gaNa~aI krI htaI ko paRqvaInauM parIQa 40253.4 kI.maI.
Co, Jo AaJnaI gaNa~aI pa`maaNao 200 kI.maI. AaoCu Co. Ala [i$SaIAo isasaIlaInaa raja raoJrnaa drbaarmaaM
[.sa. 1139 maaM paRqvaInaao gaaoLaao pa`diSa-ta kyaao- htaao.
caok: AaQauinak caok ArbaI Sabd Sak ]parqaI Aavao Co. Jo naaNaanaI JaoKamaI horfor TaLavaa vaparaya Co. tao
bagadadnaa mauslaIma vaopaarIAo caInamaaM taonaI baonkmaaM vaTavyaao htaao.
raokoT-TaorpaIDao: daru paavaDrnaI SaaoQa caInamaaM qa[ htaI paNa taoAao fTakDa banaavavaamaaM vaapartaa htaa.
ArbaaoAo taonao paaoToSaIyama naa[T/oTnaao ]payaagoa krI laSkrI hotau maaTo, saaOpa`qama kRzoD\sa saamao, raokoT Anao naaOka
yauQQamaaM TaorpaIDaonaao ]payaagoa kyaao- htaao.
baaga bagaIcaa: maQyayaguanaa yauraopamaaM rsaaoDa Anao tabaIbaI J#rIyatanaaM baaga bagaIcaa htaa. parMtau ArbaaoAo
sauMdrtaa, Qyaana Anao Aokaga`taa maaTo baaga bagaIcaanaao navatar pa`yaaoga kyaao-. yauraopamaaM saaOqaI paholaa mauislama
spaonamaaM 11maI sadImaaM baaga Kaullaao maukvaamaaM Aavyaao.
AaQaunaIk ivaevanaa koTlaak ivawanaaonaa matao kurana Anao taonaa AnauyaayaIAaonaao iva&aananaa ivakasamaaM FaLaao.
Page

- raonaalD #TlaoJ Anao Ahmad vaaya. hsana Jovaa ivawanaaonaao mata Co ko mauslaImaaonaI safLataa paaCLa [slaama
(kurana) Ao Aok pa`rk baLa htauM.

- raobaT- ba/a[fa^lT kho Co ko [slaamaIk iva&aana Ao AaQaiunak iva&aana nauM mauLa Co


- TaobaI [. hff kho Co ko [slaamaIk iva&aanao maa~a vaO&aainak k`aMitanao AagaLa naqaI vaQaarI paNa GaNaI baQaI navaI

SaaoQaao paNa krI Co.


- ivala DuranT, iflDIMga Aoca. gaoirsana, huSaona naasar Anao banaa-D laovaIsanaa matao mauslaIma vaO&aainakaoAo inarIxaNa

Anao parIxaNa AaQaarIta iva&aananaao paayaao naaKyaao.


Allaaho kuranamaaM JNaavyauM ko samaga` ba`|aMDnaI drok GaTnaa ko ik`yaa caao>ksa inayamaao pa`maaNao qaaya Co taao Aavaa
Allaaho GaDolaa pa`kRitanaaM inayamaaonao samaPnao pa`kRitanaa baLaaonao maanavataanaa fayada maaTo kovaI rItao ]payaaogamaaM
laIQaa tao AapaNao JaoyauM. paNa AamaaM AapaNao gaaOrva laovaa JovauM kM[ naqaI karNako Allaah kho Co ko:
tao laaokao (paUva-Jao) taomanaa samayamaaM taomanauM kama krInao caalyaa gayaa, taomanaaM kmaao-nauM fLa taomanao maLaSao, Anao
tamanao pauCvaamaaM paNa nahIM Aavao ko taoAao SauM krtaa htaa. (2:134, 2:141).
taoqaI AapaNao maa~a tao laaokao ]parqaI Ao daKalaao laovaanaao Co ko ,jao AapaNao (mauslaImaaoAo)o AapaNaa samaaJnauM kurana
AaQaarIta navaGaDtar krvauM hSao taao AapaNao &aananaa drok xao~amaaM saMSaaoQak Anao vaO&aainak banavauM paDSao. taonaa maaTo
AapaNaI AMdrnaa - maanaisak (Anafusa) Anao baharnaa- BaaOitak (Aafak) bannao ivaevaaonauM inarIxaNa Anao
parIxaNa krvauM paDSao. pa`kRitanaa baLaaonao samaJvaa paDSao Anao taonaa ]par kMT/aola maoLavavaao paDSao. taomaaMqaI maLataa
fayada kurananaa maulyaaonaa AaQaaro vahoMcavaa paDSao. Jao AapaNao &aana ivaSaonaao AapaNaao pa`vata-maana AiBagama caalau
raKaSauM taao AapaNao ivaevanaI PvaMta JaitaAaonaI yaadImaaMqaI paNa bahar naIkLaI J[SaMu. taoqaI J saacaa mauslaIma
banavaa maaTo bao Sartaaonau paalana AavaSyak banaI Jaya Co. Aok pa`kRitanauM &aana maoLavavauM AoTlao ko iva&aananaao
AByaasa krvaao Anao baIJuM Aa &aananao kuranamaaM Aapaolaa QaaraQaaorNaao AMtaga-ta ]payaaoga krvaao. AoTlaa maaTo J
kurana taonaa dInanao saMpauNa- svarupao isvakarvaanaao Aaga`h raKao Co (2:208)
maahItaI saMklana.
ihdayataullaaKaana ibaharI.
saMdBa1. wikipidia science in medieval islam
2. www.woderfullinfo.com3.
3. The Ulema W ho are they? http://www.tolueislam.com/Parwez/articles/the_Ulema.htm

Page

4. IBN KHALDUN. A, The Muqaddimah, Translated by Franz Rosenthal, Chapter 1, Human


civilization in general, Sixth Prefatory Discussion, The real meaning of prophecy. Note 269:
Lit., "horizon"

You might also like